ALATUBAH
8.1
PENGERTIAN DAN FUNGSI ALATUBAH
Alatubah ( Transfomer ) adalah satu alat yang digunakan bagi menaik serta menurunkan voltan arus ulang alik ( AC ) . Alat ini dipasang di pencawang pembahagian untuk memperolehi tahap voltan yang diperlukan oleh penguna bagi menyalurkan bekalan elektrik kepada pengguna mengikut kehendak yang dimohon . Alatubah berfungsi bagi menaikkan atau menurunkan voltan mengikut kehendak ataupun keperluan bagi sesuatu sistem .
Bagi alatubah yang menaikkan voltan se lalunya digunakan pada sistem penghantaran di mana penyaluran tenaga menggunakan voltan yang rendah bagi jarak yang jauh akan me nyebabkan banyak kehilangan tenaga dalam proses penghantaran . Oleh itu , alatubah ini digunakan dalam proses penghantaran . Sebagai contoh , dari janakuasa elektrik yang m engeluarkan 6.6kV akan dinaikkan kepada 132kV bagi tujuan penghantaran tenaga ke kawasan – kawasan yang jauh dari punca bekalan yang dijanakan tadi . Kemudian ianya , akan disalurkan kepada Pencawang Masuk Utama .
Manakala bagi alatubah yang menurunkan voltan pula adalah dalam proses pembahagian yang paling akhir sekali iaitu pembekalan elektrik kepada pengguna . Misalnya alatubah 11/0.433kV berfungsi untuk menurunkan paras voltan daripada 11kV kepada 433kV , iaitu bekalan yang disalurkan melalui kabel ataupun sesalur atas yang membawa voltan 11kV atau diturunkan kepada 433V . Dengan ini bekalan elektrik dapat diagihkan kepada pengguna melalui sistem voltan rendah sama ada menggunakan kabel bawah tanah ataupun sesalur voltan rendah . Kepada pengguna yang mengambil bekalan satu fasa ataupun tiga fasa , voltan bagi satu fasa adalah 240V dan tiga fasa adalah 415V .
Alatubah dalam sistem pembahagian Tenaga Nasional Berhad terbahagi kepada dua kategori iaitu alatubah pembahagian dan alatubah kuasa .
8.2
ALATUBAH PEMBAHAGIAN
8.2.1
PENGENALAN
Alatubah pembahagian ialah satu perkakasan elektrik y ang boleh mengubah voltan dari voltan tinggi ke voltan rendah atau dari voltan re ndah ke voltan tinggi . Alatubah yang biasa digunakan untuk sistem pembahagian ialah alatubah yang mengubah voltan dari voltan tinggi ke voltan rendah bagi disalurkan kepada pengguna . Voltan yang dikeluarkan oleh alatubah pembahagian ialah 415V sistem tiga fasa . Biasanya alatubah yang digunakan bagi sistem pembahagian mempunyai kumpulan vektor Dy11 iaitu DELTA – STAR . Di antara jenama – jenama alatubah pembahagian yang biasa digunapakai oleh Tenaga Nasional Berhad adalah dari jenis MTM , EPE WIL SON , BONAR LONG , CROMPTON PARKINSON , GRESHAM , SAVIGLIANO , DENIS FERRANTI dan SGB . Alatubah pembahagian terbahagi kepada dua jenis iaitu jenis HERMATICALLY SEALED dan jenis KONSERVATOR.
8.2.2
KOMPONEN – KOMPONEN UTAMA YANG TERDAPAT PADA ALATUBAH JENIS KONSERVATOR
KOMPONEN
FUNGSI
PETI KABEL
Tempat dimana kabel voltan tinggi disambung .
GEBOK PUTUSAN VOLTAN TINGGI
Digunakan bagi sambungan lilitan alatubah ditangki utama dengan peti kebal .
TANGKI KONSERVATOR
Adalah ruang untuk menyimpan minyak . Ianya menentukan paras minyak tangki utama . Tangki konservator memastikan tangki utama dipenuhi minyak dan juga mengurangkan luas permukaan minyak bertemu dengan udara dan menyediakan ruang untuk minyak mengembang apabila panas .
RUANG JANGKA SUHU
Ruang berupa silinder yang diisi dengan minyak alatubah dimana suhu minyak ditangki dapat diukur .
INJAB
Aliran minyak dari tangki konservator ke tangki utama dikawal .
DEHYDRATING BREATHER
Didalam breather diisikan dengan gel silica ke paras tengah dan dibawahnya diisikan dengan aliran alatubah . Breather bertugas sebagai system pernafasan alatubah . Apabila minyak didalam tangki panas dan mengembang , udara dari alatubah akan keluar melaluinya dan semasa minyak menyejuk , udara akan masuk melalui breather . Gel silica didalam breather ialah untuk me ngeringkan udara lembap yang melaluinya dan masuk ke dalam alatubah . Begitu juga dengan kegunaan minyak iaitu berfungsi sebagai medium yang menghalang udara yang mengandungi air dan habuk memasuki ke dalam tangki utama alatubah . Warna gas silica akan bertukar dari biru ke merah samar setelah beberapa lama digunakan kerana udara mengandungi lembapan . Penukaran warna akan bermula daripada bawah baling ke atas .
TOLOK PARAS MINYAK
Menunjukkan paras minyak di tangki konservator
SUIS PENUKAR TAP
Meninggi ataupun merendahkan voltan yang keluar dari alatubah . Suis ini hanya boleh dikendalikan apabila alatubah telah dimatikan .
PLAT KADAR
Menunjukkan rajah skematik alatubah serta data - data berke naan alatubah .
PENGELAK HABA
Digunakan untuk menyejuk minyak didalam alatubah dengan cara menyediakan permukaan yang lebih luas untuk mengalirkan haba .
PILI SARING MINYAK
Tempat dimana contoh minyak boleh diambil untuk menjalankan ujian penebatan dielektrik minyak alatubah .
INJAP PENGERING MINYAK
Saluran dimana minyak dikeluarkan semasa menukar atau menggantikan minyak lama dengan minyak baru .
BUSHING VOLTAN RENDAH
Bekalan voltan rendah 415V tiga fasa dikeluarkan dan dibekalkan kepada pengguna . Ianya mem punyai tiga punca fasa dan satu punca neutral . Kabel vo ltan rendah disambung kepada papan pembahagian voltan rendah ( PPVR ) .
HV DISCONNECT CHAMBER
Ruangan ini adalah untuk sambungan lilitan alatubah ditangki utama dengan peti kabel .
AIR RELEASE PLUG
Plug melepaskan tekanan berlebihan .
LIFT HOOK FOR COMPLETE UNIT
Tempat untuk menyangkut hook dengan crane semasa pemasangan .
HV CABLE BOX
Punca masuk kabel 11kV .
FILTER VALVE
Tempat dimana minyak alatubah dari konservator tank ke tangki utama dikawal .
JACKING PAD
Tempat untuk jacking semasa pemasangan alatubah .
TANK COVER LIFTING LUG
Pemegang untuk mengangkat penutup tangki utama alatubah .
TAPAK ALATUBAH ( SKID BASE )
Tapak bawah alatubah untuk menampung alatubah dan merupakan tapak tahan licin .
HAULAGE HOLES
Digunakan untuk menjalankan alatubah dari satu tempat ke tempat yang lain .
PUNCA PEMBUMIAN
Disambung ke sistem pembumian di pencawang .
MINYAK ALATUBAH
Digunakan sebagai bahan penebat diantara lilitan dan juga badan alatubah . Minyak ini juga berfungsi sebagai bahan untuk penyejukkan alatubah .
8.2.3
KOMPONEN – KOMPONEN UTAMA YANG TERDAPAT PADA ALATUBAH JENIS HERMITICALLY SEALED
KOMPONEN
FUNGSI
OIL SAMPLING DEVICE
Tidak berkaitan dilarang membuka kerana jenis ini adalah jenis yang telah disealedkan Cuma mengikut acuan yang lama jenis konservator .
JACKING PAD
Tempat untuk jacking semasa pemasangan alatubah .
HIGH VOLTAGE BUSHING
Tempat punca voltan tinggi masuk .
PRESSURE RELIEF DEVICE
Untuk melepaskan tekanan berlebihan . Jika tekanan berlebihan maka valve cap akan serta me rta berfungsi dan melepaskan tekanan berlebihan tersebut .Tujuannya adalah untuk melindungi alatubah daripada rosak .
OIL LEVEL GAUGE
Fungsinya adalah untuk mewujudkan paras kapasiti minyak alatubah . Jika paras minyak berada dibawah garisan yang telah ditetapkan , minyak alatubah perlu ditambah .
LOW VOLTAGE BUSHING
Tempat voltan rendah keluar .
FINWALLS
Temapat penyejukkan minyak alatubah dengan cara menyediakan permukaan yang lebih luas untuk mengalirkan haba .
EARTHING TERMINAL
Bahagian yang perlu dibumikan .
SKID BASE
Tapak jenis tahan licin .
OFF LOAD TAP CHANGER
Untuk mengekalkan output voltage walaupun input voltage berubah . Tap changer ini hanya boleh dilaraskan semasa alatubah dimatikan dan diasingkan daripada punca bekalan sama ada high voltage atau low voltage .
LIFTING HOOK FOR COMLETE UNIT
Tempat untuk menyangkut hook dengan crane semasa pemasangan .
THERMOMETER POCKET
Untuk menyukat suhu .
RATING AND DIAGRAM PLATE
Data – data berkenaan alatubah .
MINYAK ALATUBAH
Sebagai bahan penebat diantara lilitan dan juga badan alatubah . Selain itu , ianya juga berfungsi sebagai bahan penyejuk alatubah .
8 . 4 : Diagram dan Plat Kadar
JENIS DATA
PENERANGAN
kVA RATING
Menunjukkan keupayaan alatubah sama ada 100kVA , 300kVA , 500kVA , 750kVA , 1000kVA .
RATED VOLTAGE
Menunujukkan paras voltan pada sebelah HV biasanya 11kV dan sebelah LV biasanya 0.433kV
RATED CURRENT
Kadar arus yang ditetapkan oleh kilang .
FREQUENCY
50Hz
PHASE
3 Fasa
WINDINGS
Samaada STAR CONNECTED atau DELTA CONNECTED .
TYPE OF COOLING
Cara penyejukan samaada ONAN atau ONAF
IMPEDANCE
Dalam unit Ohm
VECTOR GROUP
Dy 11
CORE AND WINDING WEIGHT
Dalam unit kilogram atau tonne matrik
OIL WEIGHT
MAX TEMP RISE
TAP CHANGER POSITION
Tap 1 – 11 550 V Tap 2 – 11 275 V Tap 3 – 11 000 V Tap 4 – 10 725 V Tap 5 – 10 450 V
8.3
ALATUBAH KUASA ( POWER TRANSFOMER )
8.3.1
KOMPONEN UTAMA DAN FUNGSI
Ianya adalah sama dengan komponen – komponen alatubah pembahagian cuma ianya dikawal dengan baik dengan menggunakan relay ataupun geganti iaitu di panggil transformer guard di mana jika terdapat kerosakkan ataupun masalah dengan alatubah jenis ini , satu mekanisma yang dibuat akan mematikan alatubah ini sendiri secara sistematik bagi mengelakkan daripada mengalami kerosakkan yang serius .
Ianya adalah dibuat sedemikian kerana harga alatubah ini adalah sangat mahal sehingga ada yang mencecah berjuta ringgit jika dibandingkan dengan alatubah pembahagian yang lain . Jadi ianya perlu dijaga dengan baik walaupun terpaksa menambah dengan kawalan yang canggih agar ianya boleh bertahan dengan lebih lama . Transfomer Guard yang biasa digunakan adalah Buchholz Relay , Pr essure Relief , Winding Temperature , Oil Temperature dan Low Oil Level .
8.4
JENIS TRANSFOMER GUARD
8.4.1
BULCHHOLZ RELAY
Alat ini adalah disambung diantara paip tangki utama transformer dan konservator tank dimana satu alat dipasang bagi memantau situasi keadaan dikawasan ini . Alat ini akan berfungsi ataupun memberi amaran jika salah satu keadaan berlaku antaranya kebocoran minyak sehingga menyebabkan kehilangan yang banyak , kerosakkan teruk pada winding sama ada kebumi ataupun antara fasa . Gas yang dilepaskan melalui Bulchholz ini juga boleh dianalisa bagi membuat postmortem kerosakkan yang berlaku .
8.4.2
PRESSURE RELIEF DEVICE
Alat ini bertindak untuk melepaskan tekanan gas yang berlaku jika ianya melebihi daripada tekanan normal . Tekanan yang berlebihan ini terhasil sekiranya terdapat kerosakkan didalam alatubah dimana tekanan yang berlebihan daripada
gas – gas yang dihasilkan daripada kerosakkan didalam
transformer dapat dikeluarkan bagi menstabilkan sesuatu alatubah daripada meletup dan seterusnya transformer akan terbakar .
8.4.3
TEMPERATURE INDICATORS
Alat ini adalah penunjuk kepada keadaan suhu didalam sesuatu alatubah . Suhu didalam alatubah akan meningkat sekiranya jumlah beban yang diambil bertambah dan jika terdapat kerosakkan pada sesuatu alatubah . Alat ini bertindak sebagai penghantar maklumat kepada bahagian kawalan mengenai mengenai keadaan suhu pada sesuatu alatubah . Suhu minyak di dalam alatubah ini bergantug pada suhu minyak itu sendiri dan suhu pada winding di dalam alatubah itu sendiri .
8.4.4
OIL LEVEL INDICATOR
Minyak di dalam tangki akan berkembang sekiranya suhu meningkat dan kuantitinya akan berkurangan sekiranya suhu menurun . Alat ini akan menjadi penunjuk bagi memastikan tahap minyak berada di antara paras minima dan maksima . Oil Level Indicator berada pada tangki konservator kerana di tangki inilah paras minyak dapat dipantau .
8 .4 .5
ON LOAD TAP CHANGER ( OLTC )
OLTC boleh beroperasi secara automatik . Fungsinya adalah sama seperti Off Load Tap Changer pada alatubah pembahagian iaitu mengelakkan ‘ outpur voltage ’ walaupun ‘ incoming voltage ’ berubah – ubah . Perbezaan antara alatubah pembahagian adalah ianya boleh dioperasikan di dalam ke adaan hidup . Ianya beroperasi sekiranya terdapat perubahan pada ‘ incomer voltage ’. Ini selalunya terjadi pada waktu ‘ peak load ’ dan ‘ off peak ’ di mana ianya bergantung pada beban yang diambil pada waktu
tersebut .
Ianya berfungsi berpandukan pada voltan keluaran yang telah ditetapkan seperti 11.3kV iaitu bagi menetapkan voltan keluaran yang akan disalurkan kepada alatubah pembahagian yang lain . Ianya perlu kerana di bawah alatubah kuasa ini terdapat berpuluh – puluh alatubah pembahagian dan sekiranya voltan keluaran ini tidak ditetapkan maka pihak maka pihak daerah perlulah selalu menukar tap di alatubah pembahagian tersebut mengikut waktu ‘ peak load ’ dan ‘ off peak ’. Memandangkan kuantiti yang banyak dikawal oleh alatubah ini maka fasiliti ini di tambah bagi menstabilkan voltan disistem pembahagian . Dengan hanya satu tap changer yang beroperasi dapat mengawal selia be rpuluh – puluh alatubah yang lain . Perbezaan ketara tap changer alatubah kuasa dengan alatubah pembahagian adalah operasinya boleh dijalankan semasa hidup dan Off Load Tap Changer hanya boleh di buat semasa alatubah dimatikan .
