KEMENTERIAN RISET, TEKNOLOGI, TEKNOLOGI, DAN PENDIDIKAN TINGGI UNIVERSITAS JENDERAL SOEDIRMAN RUMAH SAKIT GIGI DAN MULUT PENDIDIKAN JL. Dr. Soeparno Purwokerto 531 Te!p Te!p "#$1% &133,&13' &133,&13' "(unt)n*% +a "#$1% &-1&1
PERATURAN DIREKTUR RUMAH SAKIT GIGI DAN MULUT PENDIDIKAN UNIVERSITAS JENDERAL SOEDIRMAN Nomor : Tentang PEDOMAN PELAYANAN PELAYANAN VOLUNTARY COUNSELLING COUNSELLIN G AND TESTING (VCT RUMAH SAKIT GIGI DAN MULUT PENDIDIKAN UNSOED
Men!m"ang :
a. a/w a/waa untu untuk k 0en) 0en)n* n*ka katk tkan an 0utu 0utu pe!a pe!a anan anan Ru0a Ru0a/ / Sak) Sak)tt G)*) G)*) 2an 2an Mu!u Mu!utt pen2 pen2)2 )2)k )kan an uno unoe2 e2 0aka 0aka 2)pe 2)per! r!uk ukan an pe!a pe!a anan anan 4t 4t untu untuk k 0en* 0en*on ontro tro!! tatu tatu (I67 (I67AI AIDS DS pa) pa)en en ear earaa 2)n) 2)n) 2en* 2en*an an pe!a pe!aan anan an kone! kone!)n* )n* 2an tet)n tet)n* * (I67AI (I67AIDS DS an* an* ko0pre ko0pre/en /en)8 )8 e/)n* e/)n**a *a ak)9at ak)9at ne*at)8 an* t)09u! 2apat 2)e*a/ e:ak awa!; 9. 9a/wa a*ar pe!akanaan kone!)n* 2an tet)n* (I67AIDS ukare!a e9a*a)0ana 2)0aku2 /uru8 a 2apat 9er:a!an 2an 2)pertan**un*:awa9kan 0aka per!u a2ana uatu Pe2o0an Pe!aanan; a. a/wa a/wa 9er2aark 9er2aarkan an pert)09a pert)09an*a n*an n e9a*a)0a e9a*a)0ana na 2)0aku2 2)0aku2 2a!a0 2a!a0 9ut)r a 2an 9 tere9ut 0aka per!u 2)tetapkan 2en*an Keputuan D)rektur Ru0a/ Sak)t G)*) 2an Mu!ut Pen2)2)kan
: 1# a. No0or No0or '' Ta/un Ta/un ##- Tentan* entan* Ru0a/ Sak)t; Sak)t; 9. No0or - Ta/un Ta/un ##' ##' Tentan* Tentan* Prakt)k Ke2okteran; Ke2okteran; . No0or No0or 3& Ta/ Ta/un un ####- Ten Tentan* tan* Kee/ Kee/atan atan.. . PeraturanPe0 PeraturanPe0er)nta/ er)nta/No0o No0or3T r3Ta/ a/un un 1--& Tentan* Tentan*Te Tena*aKe na*aKee/ata e/atan; n; 3. Keputu Keputuan7 an7Per Peratu aturan ran Menter) Menter) Kee/at Kee/atan an RI > a. No0or No0or 11?37Me 11?37Menke7@ nke7@7## 7##' ' tentan* tentan* Ru0a/ Sak)t G)*) 2an Mu!ut; Mu!ut; 9. No0or 1'?7Menke7Per7I7#1# Tentan* Tentan* Per))nan Ru0a/ Ru0a/ Sak)t; . No0or No0or 3'#7Menke 3'#7Menke7Per7II 7Per7III7#1 I7#1# # Tent Tentan* an* K!a)8)ka K!a)8)ka)) Ru0a/ Ru0a/ Sak)t; Sak)t; 2. No0or No0or ?' Ta/un a/un #1' Ten Tentan* tan* Pe2o0a Pe2o0an n Pe!aka Pe!akanaa naan n Kone!) Kone!)n* n* 2an Te (I6; e. No0or No0or 1 Ta/u Ta/un n #13 Tenta Tentan* n* penan**u penan**u!an*an !an*an (I6 (I6 2an AIDS; AIDS; 8. No0 No0or '1 '17Men 7MenKe Ke7 7SK SK7I 7I67 67 ##& ##& Men* Men*en ena) a) Stan tan2ar 2ar Pe!a e!aan anan an La9orator)u0 Kee/atan Pe0er)kaan (I6 2an In8ek) Oportun)t)k.
'. KeputuanRektor Kept.1##7
:
Keatu
> PERAT Pe2o0an Pe!aanan Inta!a) K!)n)k 6CT Ru0a/ Sak)t G)*) Dan Mu!ut Pen2)2)kan Pe09)naan 2an pen*awaan pene!en**araan Pe!aanan Inta!a) K!)n)k 6CT 2) Ru0a/ Sak)t G)*) Dan Mu!ut Pen2)2)kan Keputuan )n) 9er!aku e:ak tan**a! 2)tetapkanna, 2an apa9)!a 2) ke0u2)an /ar) ternata ter2apat keke!)ruan 2a!a0 penetapan )n) akan 2)a2akan per9a)kan e9a*a)0ana 0et)na.
Ke2ua Ket)*a
Kee0pat
D)tetapkan 2) Purwokerto Pa2a Tan**a! ......... #1& D)rektur,
2r*. Arw)ta Mu!awat).,M.(Ke NIP.1-531#5 1-$#3 ##1
Koneptor > 1. ak)! D)rektur I > Dr*. R)nawat) Satr)o., M. S) . Koor2)nator )2an* Penun:an* Me2)k 2an Penun:an* K!)n)k > Dr*. Ir8an Dw)an2/ono., Sp. KG 3. Penan**un*:awa9 Inta!a) K!)n)k 6CT > K)0ono, AMK Te09uan > 1. Rektor
La0p)ran Keputuan D)rektur RSGMP ......7SK7DIR7RSGMP7....7#1& Tan**a! > ....... #1& PEDOMAN PELAYANAN KONSELING DAN TESTING HIV&AIDS (VOLUNTARY COUNSELLING AND TESTING RUMAH SAKIT GIGI DAN MULUT PENDIDIKAN UNSOED I#
PENDAHULUAN A# Latar 'ea%ang '# T)*)an 1. Tu:uan <0u0 a2a!a/ 0enurunkan an*ka keak)tan (I67AIDS 0e!a!u) pen)n*katkan 0utu pe!aanan kone!)n* 2an tet)n* (I67AIDS 2an per!)n2un*an 9a*) petu*a !aanan 6CT 2an k!)en 2) Ru0a/ ak)t G)*) 2an Mu!ut Pen2)2)kan a. Se9a*a) pe2o0an penata!akanaan pe!aanan kone!)n* 2an tet)n* (I67AIDS. 9. Men:a*a 0utu !aanan 0e!a!u) pene2)aan u09er 2aa 2an 0ana:e0en an* eua). +# Me09er) per!)n2un*an 2an kon8)2en)a!)ta 2a!a0 pe!aanan kone!)n* 2an tet)n* (I67AIDS. C# Sa,aran
Pe2o0an )n) 2)*unakan e9a*a) pan2uan 2a!a0 0e!akukan pe!aanan 6CT 2) Ru0a/ ak)t G)*) 2an Mu!ut Pen2)2)kan
?. Kone!)n* paan*an a2a!a/ kone!)n* an* 2)!akukan ter/a2ap paan*an ekua! atau a!on paan*an ekua! 2ar) k!)en. $. Kone!)n* paa te a2a!a/ 2)ku) antara kone!or 2en*an k!)en, 9ertu:uan 0ena0pa)kan /a)! te (I6 k!)en, 0e09antu k!)en 9era2apta) 2en*an /a)! te Mater) 2)ku) a2a!a/ 0ena0pa)kan /a)! eara :e!a, 0en)!a) pe0a/a0an 0enta! e0o)ona! k!)en, 0e09uat renana 0enertakan oran* !a)n an* 9er0akna 2a!a0 ke/)2upan k!)en, 0en:awa9 repon e0o)ona! an* t)9a=t)9a 0enuat, 0enuun renana tentan* ke/)2upan an* 0et) 2):a!an) 2en*an 0enurunkan per)!aku 9er))ko 2an perawatan, 0e09uat perenanaan 2ukun*an. -. Kone!)n* pra te a2a!a/ 2)ku) antara k!)en 2an kone!or, 9ertu:uan 0en)apkan k!)en untuk te)n* (I67AIDS. I) 2)ku) a2a!a/ k!ar)8)ka) pen*eta/uan k!)en tentan* (I67AIDS, 0ena0pa)kan proe2ur te 2an pen*e!o!aan 2)r) ete!a/ 0ener)0a /a)! te, 0en)apkan k!)en 0en*/a2ap) /ar) 2epan, 0e09antu k!)en 0e0utukan akan te atau t)2ak, 0e0per)apkan informed consent , 2an kone!)n* ek an* a0an. 1#. Kone!)n* pra te ke!o0pok a2a!a/ 2)ku) antara kone!or 2en*an 9e9erapa k!)en, 9)aana tak !e9)/ 2ar) !)0a oran*, 9ertu:uan untuk 0en)apkan 0ereka untuk te)n* (I67AIDS. Se9e!u0 0e!akukanna, 2)tanakan kepa2a para k!)en tere9ut apaka/ 0ereka etu:u untuk 9erproe 9era0a. 11. Oran* an* /)2up 2en*an (I67AIDS "OD(A% a2a!a/ oran* an* tu9u/na te!a/ ter)n8ek) 4)ru (I67AIDS. 1. Perawatan 2an 2ukun*an a2a!a/ !aanan ko0pre/en)8 an* 2)e2)akan untuk OD(A 2an ke!uar*ana. Ter0auk 2) 2a!a0na kone!)n* !an:utan, perawatan, 2)a*no), terap), 2an pene*a/an )n8ek) oportun)t)k, 2ukun*an o)oekono0) 2an perawatan 2) ru0a/. 13. Per)o2e Jen2e!a a2a!a/ uatu per)o2e atau 0aa e:ak oran* ter)n8ek) (I6 a0pa) 9a2an oran* tere9ut 0e09entuk ant)9o2) 0e!awan (I6 an* ukup untuk 2apat 2)2etek) 2en*an pe0er)kaan rut)n te (I6. 1'. Informed Consent "Peretu:uan T)n2akan Me2)% a2a!a/ peretu:uan an* 2)9er)kan o!e/ oran* 2ewaa an* eara ko*n)) 2apat 0en*a09)! keputuan 2en*an a2ar untuk 0e!akanakan proe2ur "te (I6, opera), t)n2akan 0e2)k !a)nna% 9a*) 2)r)na atau ata pe)0en an* 9eraa! 2ar) 2)r)na. Ju*a ter0auk peretu:uan 0e09er)kan )n8or0a) tentan* 2)r)na untuk uatu keper!uan pene!)t)an. 15. S)te0 Ru:ukan a2a!a/ pen*aturan 2ar) )nt)tu) pe09er) !aanan an* 0e0un*k)nkan petu*ana 0en*)r)0kan k!)en, a0pe! 2ara/ atau )n8or0a), 0e09er) petun:uk kepa2a )nt)tu) !a)n ata 2aar ke9utu/an k!)en untuk 0en2apatkan !aanan an* !e9)/ 0e0a2a). Pen*)r)0an )n) enant)aa 2)!akukan 2en*an urat pen*antar, 9er*antun* pa2a :en) !aanan an* 2)9utu/kan. Pen*aturanna 2)2aarkan ata peraturan an* 9er!aku, atau peretu:uan para pe09er) !aanan, 2an 2)erta) u0pan 9a!)k 2ar) proe atau /a)! !aanan. 1&. Kone!)n* 2an Tet)n* "Counsellin" and Testin" % a2a!a/ kone!)n* 2an tet)n* (I67AIDS ukare!a, uatu proe2ur 2)ku) pe09e!a:aran antara kone!or 2an k!)en untuk 0e0a/a0) (I67AIDS 9ererta r))ko 2an konekuen) ter/a2ap 2)r), paan*an 2an ke!uar*a erta oran* 2)ek)tarna. Tu:uan uta0ana a2a!a/ peru9a/an per)!aku ke ara/ per)!aku !e9)/ e/at 2an !e9)/ a0an.
II#
KONSELING DAN TESTING HIV&AIDS SUKARELA (VCT A# De.!n!,! Kon,e!ng /aam VCT Kone!)n* 2a!a0 6CT a2a!a/ ke*)atan kone!)n* an* 0ene2)akan 2ukun*an p)ko!o*), )n8or0a) 2an pen*eta/uan (I67AIDS, 0ene*a/ penu!aran (I6, 0e0pro0o)kan peru9a/an per)!aku an* 9ertan**un*:awa9, pen*o9atan AR6 2an 0e0at)kan pe0ea/a0an 9er9a*a) 0aa!a/ terka)t 2en*an (I67AIDS. '# Pr!n,!$ Pea0anan Kon,e!ng /an Te,t!ng HIV&AIDS S)%area (VCT) 1. Sukare!a 2a!a0 0e!akanakan tet)n* (I6. Pe0er)kaan (I6 /ana 2)!akanakan ata 2aar kere!aan k!)en, tanpa pakaan, 2an tanpa tekanan. Keputuan untuk 2)!akukan tet)n* ter!etak 2)tan*an k!)en. . Sa!)n* 0e0peraa) 2an ter:a0)nna kon8)2en)a!)ta. Se0ua )n8or0a) an* 2)a0pa)kan k!)en 2):a*a kera/a)aanna o!e/ kone!or 2an petu*a kee/atan 2) Ru0a/ ak)t G)*) 2an Mu!ut Pen2)2)kan
III#
SUM'ER DAYA MANUSIA A. Petu*a pe!aanan 6CT ter2)r) 2ar)> 1. Penan**un*:awa9 Inta!a) k!)n)k 6CT. . Petu*a a20)n)tra). 3. Kone!or 6CT ter!at)/. '. Petu*a 0ana:e0en kau. 5. Petu*a !a9orator)u0 &. 2okter an* 9ertan**un*:awa9 eara 0e2) 2a!a0 pene!en**araan !aanan 6CT. ?. Petu*a a20)n)tra) untuk 2ata entr an* u2a/ 0en*ena! ruan* !)n*kup pe!aanan 6CT. Se0ua petu*a !aanan 6CT 9ertan**un* :awa9 ata kon8)2en)a!)ta k!)en. k!)en akan 0enan2atan*an) 2oku0en kon8)2en)a!)ta ter!e9)/ 2a/u!u an* 0e0uat per!)n2un*an 2an kera/a)aan k!)en. Pen2oku0enta)an 2ata /aru 2)per)apkan eara tepat 2an epat a*ar 0e0u2a/kan 2a!a0 pe!aanan 2an ru:ukan. . Ja0 Ker:a Laanan Ja0 ker:a !aanan kone!)n* 2an tet)n* Ru0a/ ak)t G)*) 2an Mu!ut Pen2)2)kan
IV#
PENATALAKSANAAN PELAYANAN VCT A# Str)%t)r Organ!,a,! Struktur or*an)a) pe!aanan )n) ter2)r) 2ar)> 1. Penan**un*:awa9 Inta!a) k!)n)k 6CT Penan**un*:awa9 Inta!a) 6CT 9ertan**un* :awa9 ter/a2ap ak)! D)rektur )2an* pe!aanan Me2)k Ru0a/ Sak)t G)*) 2an Mu!ut Pen2)2)kan a. Menuun perenanaan ke9utu/an opera)ona!. 9. Men*awa) pe!akanaan ke*)atan. . Men*e4a!ua) ke*)atan. 2. ertan**un* :awa9 untuk 0e0at)kan 9a/wa !aanan Seara kee!uru/an 9erkua!)ta. e. Men*koor2)n)r perte0uan 9erka!a 2en*an e!uru/ ta8 kone!)n* 2an tet)n*, 0)n)0a! atu 9u!an eka!). 8. Me!akukan :e:ar)n* ker:a 2en*an ru0a/ ak)t, !e09a*a=!e09a*a an* 9er*erak 2a!a0 9)2an* 6CT untuk 0e08a)!)ta) pen*o9atan, perawatan, 2an 2ukun*an. *. erkoor2)na) 2en*an D)na Kee/atan ete0pat 2an Ke0enter)an Kee/atan RI erta p)/ak terka)t !a)nna. /. Me!akukan 0on)tor)n* )nterna! 2an pen)!a)an 9erka!a k)ner:a e!uru/ petu*a !aanan 6CT, ter0auk kone!or 6CT. ). Men*e09an*kan tan2ar proe2ur opera)ona! pe!aanan 6CT. :. Me0antapkan )te0 atau 0ekan)0e 0on)tor)n* 2an e4a!ua) !aanan an* tepat. k. Menuun 2an 0e!aporkan !aporan 9u!anan 2an !aporan ta/unan kepa2a D)na Kee/atan ete0pat.
!.
.
3.
'.
5.
Me0at)kan !o*)t)k terka)t 2en*an KIE 2an 9a/an !a)n an* 2)9utu/kan untuk pe!aanan Kone!)n* 2an Tet)n*. 0. Me0antapkan pen*e09an*an 2)r) 0e!a!u) pe!at)/an pen)n*katan ketra0p)!an 2an pen*eta/uan (I67AIDS. A20)n)tra) Tu*a Petu*a A20)n)tra)> a. ertan**un* :awa9 ter/a2ap Penan**un*:awa9 Inta!a) K!)n)k 6CT. 9. ertan**un*:awa9 ter/a2ap pen*uruan per):)nan k!)n)k 6CT 2an re*)tra) kone!or 6CT. . Me!akukan urat 0enurat 2an a20)n)tra) terka)t. 2. Me!akukan tata !akana 2oku0en, pen*ar)pan, 0e!akukan pen*u0pu!an, pen*o!a/an, 2an ana!)) 2ata. e. Me09uat penatatan 2an pe!aporan Koor2)nator Pe!aanan Me2) Koor2)nator pe!aanan 0e2) a2a!a/ 2okter an* 9ertan**un*:awa9 eara tekn) 0e2) 2a!a0 pene!en**araan !aanan 6CT. Koor2)nator pe!aanan 0e2) 9ertan**un*:awa9 !an*un* kepa2a penan**un*:awa9 Inta!a) K!)n)k 6CT . Tu*a penan**un*:awa9 pe!aanan 0e2)> a. Me!akukan koor2)na) pe!akanaan pe!aanan 0e2). 9. Me!akukan pe0er)kaan 0e2), pen*o9atan, perawatan 0aupun t)n2ak !an:ut ter/a2ap k!)en. . Me!akukan ru:ukan "pe0er)kaan penun:an*, !a9orator)u0, 2okter a/!), 2an kone!)n* !an:utan%. 2. Me!akukan konu!ta) kepa2a 2okter a/!). e. Me09uat !aporan kau Koor2)nator Pe!aanan Non Me2) Seara a20)n)tra) 9ertan**un* :awa9 ter/a2ap Penan**un*:awa9 Inta!a) K!)n)k 6CT. Tu*a koor2)nator pe!aanan non 0e2)> a. Men*uu!kan perenanaan ke*)atan 2an ke9utu/an opera)ona!. 9. Me!akukan koor2)na) 2en*an kone!or 2an petu*a 0ana*e0en kau. . Me09antu 0e!akukan :e:ar)n* ker:a 2en*an ru0a/ ak)t, !e09a*a= !e09a*a an* 9er*erak 2a!a0 9)2an* 6CT untuk 0e08a)!)ta) pen*o9atan, perawatan, 2an 2ukun*an. 2. Me!akukan 0on)tor)n* )nterna! 2an pen)!a)an 9erka!a k)ner:a kone!or 6CT 2an 0ana:er kau. e. Men*e09an*kan 2an 0e!akanakan tan2ar proe2ur opera)ona! pe!aanan 6CT. 8. Men*a:ukan 2ra8t !aporan 9u!anan 2an !aporan ta/unan kepa2a kepa!a un)t 6CT. *. Men)apkan !o*)t)k terka)t 2en*an KIE 2an a!at pera*a an* 2)9utu/kan untuk pe!aanan 6CT. /. Me0antapkan pen*e09an*an 2)r) 0e!a!u) pe!at)/an pen)n*katan ketra0p)!an 2an pen*eta/uan (I67AIDS. Kone!or 6CT Tu*a Kone!or 6CT> a. Men*)) ke!en*kapan pen*))an 8or0u!)r k!)en, pen2oku0enta)an 2an penatatan kone!)n* k!)en 2an 0en)0panna a*ar ter:a*a kera/a)aanna. 9. Pe09aruan 2ata 2an pen*eta/uan (I67AIDS.
. Me09uat :e:ar)n* ekterna! 2en*an !aanan pene*a/an 2an 2ukun*an 2) 0aarakat 2an :e:ar)n* )nterna! 2en*an 9er9a*a) 9a*)an ru0a/ ak)t an* terka)t. 2. Me09er)kan )n8or0a) (I67AIDS an* re!e4an 2an akurat, e/)n**a k!)en 0eraa 9er2aa untuk 0e09uat p)!)/an untuk 0e!akanakan tet)n* atau t)2ak. )!a k!)en etu:u 0e!akukan tet)n*, kone!or per!u 0en2apat :a0)nan 9a/wa k!)en 9etu! 0enetu:u)na 0e!a!u) penan2atan*an )n8or0e2 onent tertu!). e. Men:a*a 9a/wa )n8or0a) an* 2)a0pa)kan k!)en kepa2ana a2a!a/ 9er)8at pr)9a2) 2an ra/a)a. Se!a0a kone!)n* paa tet)n* kone!or /aru 0e09er)kan )n8or0a) !e9)/ !an:ut epert), 2ukun*an p)koo)a! 2an ru:ukan. In8or0a) )n) 2)9er)kan 9a)k kepa2a k!)en 2en*an (I6 po)t)8 0aupun ne*at)8. 8. Pe!aanan k/uu 2)9er)kan kepa2a ke!o0pok pere0puan 2an 0ereka an* 2)p)n**)rkan, e9a9 0ereka an*at rawan ter/a2ap t)n2akan kekeraan 2an 2)kr)0)na). &. Petu*a penan*anan kau "Petu*a 0ana:e0en kau% Tu*a penan*anan kau> a. ertan**un* :awa9 untuk pen**a!)an ke9utu/an k!)en, terka)t 2en*an ke9utu/an p)ko!o*), o)a!, 2an 0en*koor2)na) pe!aanan ko0pre/en)8. 9. erpart))pa) 2a!a0 penan*anan ke*)atan a24oka) an* eua). . Men*a2akan kun:un*an ke ru0a/ k!)en eua) 2en*an ke9utu/an. 2. Men)apkan k!)en 2an ke!uar*a 2en*an )n8or0a) (I67AIDS 2an 2ukun*an 2en*an tepat 2an eua). e. Me!akukan ru:ukan ke arana pe!aanan kee/atan an* 2)9utu/kan o!e/ k!)en. 8. erpart))pa) 2a!a0 uper4)) 2an 0on)tor)n* rut)n ter:a2wa! untuk kone!or7petu*a 0ana:e0en kau. *. Me09antu penan*anan perawatan 2) ru0a/ 2an 0e09er)kan )n8or0a) pen2)2)kan kepa2a k!)en "K/uu untuk petu*a 0e2) atau an* 9er!atarpen2)2)kan keperawatan%. ?. Petu*a La9orator)u0 Tu*a petu*a La9orator)u0> a. Men*a09)! 2ara/ k!)en eua) SOP. 9. Me!akukan pe0er)kaan !a9orator)u0 eua) proe2ur 2an tan2ar !a9orator)u0 an* te!a/ 2)tetapkan. . Menerapkan kewapa2aan 9aku 2an tran0)). 2. Me!akukan pene*a/an paa pa:anan okupa)ona!. e. Men*)kut) perke09an*an ke0a:uan tekno!o*) pe0er)kaan !a9orator)u0 8. Menatat /a)! tet)n* (I6 2an eua)kan 2en*an no0or )2ent)8)ka) k!)en. *. Men:a*a kera/a)aan /a)! tet)n* (I6. /. Me!akukan penatatan, 0en:a*a kera/a)aan, 2an 0eru:uk ke !a9orator)u0 ru:ukan. '# Ta1a$an Pea0anan VCT 2# Kone!)n* Pra Tet)n* 3# In8or0e2 Conent
3.
'.
5.
&.
Se0ua k!)en e9e!u0 0en:a!an) tet)n* (I6 /aru 0e09er)kan peretu:uan tertu!)na. Tet)n* (I6 2a!a0 6CT Pr)n)p Tet)n* (I6 a2a!a/ ukare!a 2an ter:a*a kera/a)aana. Tet)n* 2)0aku2 untuk 0ene*akkan 2)a*no). Ter2apat eran*ka)an tet)n* an* 9er9e2a=9e2a karena per9e2aan pr)n)p 0eto2a an* 2)*unakan. Tet)n* an* 2)*unakan a2a!a/ tet)n* ero!o*) untuk 0en2etek) ant)9o2) (I6 2a!a0 eru0 atau p!a0a. Kone!)n* Paa Tet)n* Kone!or 0e0per)apkan k!)en untuk 0ener)0a /a)! tet)n*, 0e09er)kan /a)! tet)n*, 2an 0ene2)akan )n8or0a) e!an:utna. Kone!or 0en*a:ak k!)en 0en2)ku)kan trate*) untuk 0enurunkan penu!aran (I6 . Pe!aanan Dukun*an erke!an:utan Ru:ukan Ru:ukan 0erupakan a!at pent)n* *una 0e0at)kan terpenu/)na pe!aanan 9erke!an:utan an* 2)9utu/kan k!)en untuk 0en*ata) ke!u/an 8))k, p)ko!o*)k 2an o)a!. Konep pe!aanan 9erke!an:utan 0enekankan per!una pe0enu/an ke9utu/an pa2a et)ap ta/ap penak)t )n8ek), an* e/aruna 2apat 2)ake 2)et)ap t)n*kat 2ar) pe!aanan 6CT *una 0e0enu/) ke9utu/an perawatan kee/atan 9erke!an:utan.
V#
PEM'IAYAAN Tar)8 pe!aanan 2)eua)kan 2en*an po!a tar)8 9er2aarkan unit cost an* propor)ona! 2ar) et)ap ko0ponen pe!aanan 2) Ru0a/ ak)t G)*) 2an Mu!ut Pen2)2)kan A. A20)n)tra) . Kone!)n* C# Tet)n* (I6 D# Jaa arana 2an Jaa pe!aanan
VI#
MONITORING DAN EVALUASI Mon)tor)n* 2an e4a!ua) 2)!akukan 2en*an ara )te0at) 2an 9erka!a pa2a pro*ra0 pe!aanan 6CT. Mon)tor)n* 2an E4a!ua) 2)!akukan eara )nterna! 0aupun ekterna!. Tu:uan 0on)tor)n* 2an e4a!ua) a2a!a/> A. Ke9):akan, tu:uan, 2an aaran 0utu, . Su09er 2aa 0anu)a C. Sarana, praana, 2an pera!atan D. Stan2ar 0)n)0a! pe!aanan 6CT E. Proe2ur Pe!aanan 6CT +. (a09atan pe!aanan 6CT G.