Kryteria pedagogiki: -własny przedmiot badań -własny aparat pojęciowy -własne metody badań -własne teorie opisujące i wyjaśniające przedmiot badań Zakres: -działanie instytucji eduk. -stosunki międzyludzkie
Ludzie – nauczyciele, uczniowie, pozostali pracownicy.
Organizacja – wszystko co porządkuje prace i ustawy, rozporządzenia, przepisy funk. szkół publicznych i niepublicznych, statut, regulamin, przepisy, harmonogram pracy, programy nauczania.
Deficyty parcjalne – dziecko moe pozostawać w normie, może mieć deficyty, np. zaburzenia koncentracji. Cechą jest nadreaktywność.
Kultura – obejmuje relacje międzyludzkie, postawy nauczycielskie, powinny być nośnikiem cennych wartości, poziom intelektualny, kultura osobista, system wartości, ludzie z powołania a nie z przypadku. Podmiotowe traktowanie dziecka, etyka zawodowa, opiekuńcza postawa wobec dziecka, sprawiedliwe podejście, wspólna praca.
Akceptująca postawa wobec każdego ucznia, krytyka powinna dotyczyć sposobu rozwiązania problemu, zasady humanitaryzmu.
Zadaniem pracowników naukowych jest opisywanie praktyki zawodowej, wyjaśnianie zjawisk, rezultaty zadań, efektywność pracy. Awansy zawodowe (nauczyciel): początkowo nauczyciel – stażysta, nauczyciel kontraktowy, potem mianowany a na końcu dyplomowany.
Metody badań: należy do nauk społecznych, ciągle zmieniająca się, przedmiot żywy, trudny do zbadania. Obok metod ilościowych stosuje się metody jakościowe. Ocenia się w konkretny sposób. Teorie, twierdzenia prowadzą do przewidywania. Z perspektywy ucznia pedagogika zajmuje się uczeniem, kształceniem. Pedagogika bierze pod uwagę warunki rozwoju człowieka na różnych szczeblach edukacyjnych. Jako nauka zajmuje się praktykami eduk., np. warsztaty pracy pedagogów. Szkoła powinna tętnić życiem, być miejscem kreatywności. Motywowanie do wszelkiej aktywności. Dziecko powinno czuć się akceptowane. Pedagogika nie jest jednolitą dyscypliną. W obrębie pedagogiki wyróżnia się szereg subdyscyplin: - ze względu na cele działalności eduk.: * dydaktykę – uwarunkowania przebiegu nauczania, uczenia się (ogólna i poszczególnych przedmiotów) * teorie wychowania – kształtowanie w człowieku cech osobowości - ze względu na kryterium metodologiczne * pedagogika ogólna wraz z metodologią badań pedag. i historia wychowania – opis praktyki edukacji tworzą system zaleceń i sugestii zmian w praktyce edukacyjnej. Kryterium rozwoju: -pedagogika wieku przedszkolnego -wczesnoszkolna -dzieci i młodzieży -osób dorosłych -osób w wieku poprodukcyjnym Dewiacje i defekty rozwojowe człowieka: - olinofrepedagogika – pedag. osób upośledzonych umysłowo
- surdopedagogika – pedag. osób głuchych i niedosłyszących - tyflopedagogika – pedag. osób niewidomych i niedowidzących - rewidalidacyjna – osób przewlekle chorych i kalekich - resocjalizacyjna – osób niedostosowanych społecznie. Kryterium instytucjonalne: - p. przedszkolna -p. szkolna -p. szkoły wyższej Kryterium ze względu na typ problemów edukacyjnych: -p. porównawcza – systemy edukacyjne w kraju i w innych krajach -pelantoligia – nauka zajmująca się zawodem nauczyciela P. Gestalt – pedagogika postawy, własnej wartości, tożsamości, fizyczności. P. zabawy – aktywność dziecka, nie korzysta z gotowych elementów, jest twórcą zabawy, dostaje jedynie materiały. Nowe dziedziny (subdyscypliny): -p. opiekuńcza -p. wychowawcza -p. terapeutyczna – skierowana do dzieci z deficytami rozwojowymi Terapia pedagogiczna – poprzedza się zajęcia ćwiczeniami relaksacyjnymi, np. równowagi, rozpoznawania stron świata. Analiza wzrokowa – pisanie prostych znaków, rysowanie szlaczków, ćwiczenia spostrzegawości (obrazki, domino). Analiza słuchowa – rozpoznawanie sygnałów dźwiękowych, powtórzenie głosek przy zasłoniętych ustach, wady wymowy. P. czasu wolnego – zajmuje się organizacją zajęć pozalekcyjnych, cos co rozwija zainteresowania. P. kultury – nie tylko tworzenie ale i udział. P. doradztwa zawodowego – problemy komunikacji, autoprezentacji, pracy zespołowej, jak doszukać się w sobie preferencji, kształcenia, poszukiwania pracy. Ekonomia społeczna – nie tylko czysty zysk, zaadresowana do ludzi zaszufladkowanych zagrożonych wykluczeniem. Zdolności życiowe – różne sfery osobowości człowieka: - sfera motywacyjna -sfera wolicjonalna – nasze decyzje -sfera rozwoju fizycznego Poziomy inteligencji: 0-25 – poziom upośledzenia głębokiego 26-39 – upośledzenie znaczne 40-54 – upośledzenie umiarkowane 55-69 – upośledzenie w stopniu lekkim 70-100 – norma 100-110 – inteligencja wysoka 120-… - inteligencja bardzo wysoka Wychowanie – proces wspomagający edukację, świadome i celowe działania pedagogiczne, zmierzające do względnie stałych skutków w osobowości wychowanka. inna def. – przygotowanie do udziału w życiu społecznym. Kształcenie – system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić poznawanie świata, zmieniania go i kształtować własną osobowość. Proces uczenia się – proces nabywania względnie stałych zmian, wiadomości, umiejętności, nawyków, postaw. Nauczanie – proces uczenia uczniów.
Pedagogika jako nauka nie do końca jest nauką samodzielną. Powiązanie z : - psychologią – potencjał człowieka, poznawanie obszarów dziecka - socjologią – rozumienie relacji społ. - filozofią – królowa nauk humanistycznych, wiedza na temat wyjaśniania faktów - teolologią – nauka o celach - aksjologią – nauka o wartościach Metody jakościowe – badamy fakty zdarzeń eduk. i ich skutki i znaczenia dla grup ludzi, przyjrzenie się z pewnej perspektywy. Obszary badań: -naturalne interakcje -dokumenty historyczne -historia życia ludzkiego -zjawiska natury społecznej, kulturowej, bilans na podstawie np. źródeł. Metody: -obserwacja *uczestnicząca *autograficzna -wywiad -analiza archiwów Obserwacja, 3 etapy: 1.orientacja w terenie – poznanie ogólnej sytuacji 2.wyodrębniania elementów zogniskowanych 3.selektywny – chodzi o zrozumienie i wyjaśnienie wyników obserwacji Wywiad: -standaryzowany – konkretny zestaw pytań -niestandaryzowany – pytania ale nie te wcześniej przygotowane *narracyjny – skłonienie badanej osoby do odtworzenia jego życia *etnograficzny – spontanicznie, dodatkowe pytania, szerszy zakres Wywiad narracyjny, 3 fazy: -formalny spis treści narracji wraz z pytaniami (mimika, intonacja) -strukturalny opis, próba powiązania z przeżyciami i dokonaniami -konstrukcja całej, np. biografii, zrozumienie badanego problemu Analiza archiwów – oprócz dokumentów, źródła, teksty, rzeczy materialne. organ prowadzący – w przypadku szkoły organ finansujący Badania jakościowe – charakteryzuje język badań, grupuje się informacje, badacze posługują się przez siebie opracowanymi metodami badań. Metody ilościowe stosowane są z założenia, że potem następny pomiar, konkretne wartości liczbowe, definicja tego co badamy. Przedstawiamy konkretne uwarunkowania, ustalenia, założenia przyczynowo-skutkowe, przygotowanie konkretnych narzędzi do badań. Rangowanie – ustalanie ważności czegoś, np. punktacja w ankiecie od 1 do 8. Metody w ramach metod ilościowych: 1. Obserwacja ilościowa (arkusz obserwacyjny) 2. Eksperyment (np. dwie grupy równoważne i do jednej wprowadzane są nowe metody) 3. Sondażowe, najczęściej stosowane, np. ankieta 4. Testy wystandaryzowane, zjawisk trudnych do zaobserwowania, tj. stan wiedzy 5.wywiad ilościowy – kwestionariusz z okresśloną ilością pytań otwartych lub zamkniętych
Różnice ilościowo – jakościowe: -warto je stosować równolegle -ilościowe formy liczb, wykresów -metody statystyczne -narzędzie pomiarowe -szczegółowo zaplanowane Wychowanie u ludów pierwotnych: -czym różni się człowiek od zwierzęcia -różnice dotyczą języka jako instrument przekazu inf. Pomiędzy osobnikami -jednostka rozwija się psychicznie -praca (różnica człowieka ze zwierzęciem) -podporządkowanie siłom natury 3 okresy: 1. Wspólnoty 2. Ustroju rodowego 3. Demokracja wojskowa Ad.1. -wspólne siły -wychowanie polegało na przekazywaniu doświadczenia młodszemu pokoleniu -wykonywanie narzędzi -wykonywanie prac wspólnie młodzieży i starszych Ad.2. -narzędzia udoskonalano - żywność: ryby, mięso, rośliny uprawne -posługiwanie się łukiem i strzałami -wynalezienie ognia -narzędzia kamienne -sporządzanie naczyń ceramicznych -budowa domów z drewna, kamień potem cegła -wychowywała rodzina -naczelne miejsce miał brat matki, miał większy wpływ niż ojciec -ważną rolę odgrywało starsze rodzeństwo -od 7 r.ż. wychowywały się w małych zespołach, tzw. Republiki -celem wychowania było przekazanie wiadomości, środków do życia, wykonywanie narzędzi, broni, posługiwanie się nimi, inf. dotyczące życia zwierząt, umiejętności przetrwania -dziewczęta inaczej wychowywane, zagospodarowywały to co chłopcy złapali, złowili itp. -ważna była inicjacja, musieli wielu rzeczy się nauczyć -elementy wychowania moralnego, wpajanie zasad -odróżnianie dobra od zła -nie przestrzeganie mogło zakończyć się śmiercią -ważna była sprawiedliwość -tańce, obrzędy -cecha charakterystyczna wychowania było dobieranie metod -zaczęto doceniać rolę zabawy w wychowaniu dzieci -wykorzystywano zabawki i miniatury narzędzi -rzadko stosowano kary cielesne -funkcje kontrolna pełnił szczep Ad.3. -zaczęto produkować żelazne narzędzia, kamienne doskonalili -2 typy plemion: pasterskie (wędrujące) i o charakterze rolniczym -wzrost produkcji rolniczej i wymiana pomiędzy plemionami -wartość pieniądza = bydło -plemiona zaczęły walczyć
-jeńców wojennych zaczęto zamieniać na niewolników -zaczęła rosnąć gęstość zaludnienia -wyłaniać zaczęli przywódcę (króla), wokół króla elita (np. kapłani) -wychowanie przestało być bezklasowe -różnice społeczne -funkcje wychowania powierzono ludziom starszym -stopniowo ludzie starsi zaczęli dopominać się o wynagrodzenie -decydowali kogo dopuścić do inicjacji -dla synów wodzów wykorzystywano specjalne formy wychowania -reszta musiała być posłuszna -wraz z rozwojem pojawiły się nowe zawody, np. kowale, stolarze, czarownicy, kapłani -dzieci wybranych osób były szczególnie traktowane, specjalne szkolenia sztuki wojennej -kontynuowanie w wielu krajach w starożytności
STAROŻYTNOŚĆ Starożytne Chiny Ludzie w Chinach już znali pismo. Cesarz Tiku? zaczął zakładać szkoły w Chinach, poźniej akademie nauk. Rozwój pisma nastąpił w III w. p.n.e. za III dynastii Pin. -głową rodziny był mężczyzna-ojciec -kobieta była na wzór niewolnicy, ale miał ją wspierać -podporządkowanie wzorcami państwa -6 cnót dbałość o kształtowanie osobowości *mądrość *uczynność *dobroć *sprawiedliwość *wierność *zgoda -innych 6 cnót: *szacunek dla rodziców *przyjacielski stosunek do braci *serdeczność wobec krewnych żony *przyjaźń z sąsiadami *zaufanie do otoczenia *współczucie wobec nieszczęść i krzywd -6 sztuk: *znajomość dworskiego ceremoniału *muzyka *sztuka strzelania z łuku (najstarsza) *umiejętność kierowania wozem *pisanie *matematyka -ustrój niewolniczy opierał się na własności prywatnej -kto dobrze strzelał z łuku ceniono go (,,Łucznicy strzelają w interesie swoich książąt”) -za dobre wyniki swoich rycerzy otrzymywali nowe ziemie, cieszyli się większymi uznaniami, poprawiał ich statut materialny i społeczny -rytuały: muzyka i taniec -,,O królu oraz wartości jego rządów świadczy poziom tańca” -taniec miał charakter albo religijny albo wojenny -nauczyciele muzyki i tańca uczyli przeważnie dzieci klas najwyższych -szkoły w starożytnych Chinach zakładane były przez książąt -szkoły te były niższe i wyższe
-wyższe w stolicy i 18 prowincji Chin -niższe w mniejszych miastach -wysokie tytuły dostępne wybranym -szkoły średnie nie wystawiały świadectw, miały przygotowywać do egzaminu państwowego -las ołówków -VII w. p.n.e. decentralizacja władzy w Chinach -zaczęto zakładać szkoły wojskowe -zaczęto rozwijać oświatę w kierunku filozoficzno-literackim -wpływ na styl życia wywarł Konfucjusz- najbardziej doceniony po śmierci -były czytane jego dzieła, podkreślanie roli ojca -szacunek wobec przodków -5 ksiąg klasycznych stanowiły encyklopedie wiedzy sztuki wojskowej -ideał wychowania był podporządkowany młodzieży służby cesarzowi -najwyższe organy decydowały o dopuszczeniu osób do egzaminów kończących -miasto liczące 7,5 tys. Mieszkańców – szkoły państwowe, wieś 500 domów – szkoła elementarna -nauka w szkole elementarnej od 8 do 15 r.ż. chłopców -celem edukacji było rozwijanie pamięci, powtarzanie trudnych wyrazów -znaki pisarskie odpowiadały wyrazom -tych znaków było ok. 30 tys. -gdy osoba poznała 5 tys. Znaków mogła czytać dzieło Konfucjusza -szkoły mieściły się często w domach nauczycieli -główne wyposażanie stół i fotel dla nauczyciela i posąg Konfucjusza -nauka zwykle trwała od rana do wieczora -dzieci rozliczane z pamięci Konfucjusza -kto się nie nauczył był bity lub klęczał na ostrych kamieniach -za niestaranne pismo karano wypiciem atramentu -95% kończyło na poziomie szkół elementarnych Trzy stopnie egzaminów: 1. Tytuł kwitnącego talentu – znał dzieła Konfucjusza, zagadnienia moralne, formy zachowań, na 35 kandydatów zdawał jeden, mógł pełnić obowiązki niższego urzędnika lub nauczyciel w szkole elementarnej 2. Tytuł promowanego uczonego – dobrze znał historię, zagadnienia prawne (dzisiejszy magister) 3. Zdolny do urzędu – (dzisiejszy doktor) - egzamin odbywał się w Pekinie, jeden na 3 lata, trwał 13 dni, członkowie Lasu Ołówków, w Komisji po uzyskaniu tytułu mógł być raz na kilka lat członkiem Lasu Ołówków W XI w. Powstały szkoły przybiblioteczne, zajęły miejsce uniwersytetów, zakładane przez uczonych, cieszyły się szacunkiem. Za czasów cesarzy Teng Chei zaczęto organizować szkoły dla dziewcząt (ok. XIV w.) -podręcznik ,,4 księdi dla dziewcząt” -kształtowały cechy, które potwierdzały zasady, że ta kobieta jest moralna.
Starożytna Sparta -ich protoplastami kultury byli Achajowie, przybyli z północy na wyspę Pelepones -stworzyli cywilizację -nad rzeką Euratos utworzyli Spartę, kraina szczęśliwości, wygodne życie -pod koniec VIII w. p.n.e. zaczął sę okres podbojów -dotychczasowe wychowanie jest nieprzydatne -wychowanie ma charakter wojskowy -organizację wychowania w Sparcie przypisuje się Lutorgowi -wychowanie w Sparcie obejmuje dzieci klasy panującej -zapewnienie ciągłości panowania -Sparta chcąc utrzymać pozycję ciągle prowadziła wojny -decyzją państwa wychowanie jednostki silnej, sprawnej itp. - śmierć jednostki słabej -dzieci chore skazane były na śmierć, zrzucano z góry
-wiek młodych ludzi – od ur. do 30 r.ż. -do 7 r.ż dzieci przebywały w domu -wychowaniem zajmowały się matki, ojcowie w niewielkim zakresie 7-11 r.ż. – wychowanie w instytucjach państwowych typu koszarowego 18-20 r.ż. – 2-letnie przygotowanie do służby wojskowej 20-30 r.ż. – 10-letnia służba wojskowa dla potrzeb państwa 30-letniego młodzieńca uważano za pełnoprawnego obywatela Sparty Wychowanie -nastawione na rozwój fizyczny, zahartowanych na wszelkie trudy -uczyli młodych ludzi żyć bez dostatku -uczyli samej sztuki walki, dyscypliny, odwagi, lojalności, oddania -nie koncentrowali się na rozwoju umysłowym, ograniczali się do pisania, czytania, elementarnego liczenia, śpiewania pieśni wojennych, patriotycznych -w słowach dominowała tematyka moralna
Starożytne Ateny -różniły się od Sparty -znacznie mniej wojowały -kwitł handel z innym państwami greckimi, ale i ze wsch. Egiptem -wykrastalizowały się 2 grupy arystokr.: *arystokracja rdzenna ziemska *arystokracja handlowa - plutokracja -z czasem trzecia warstwa *lud demos -najuboższa warstwa ludności upominała się o swoje prawa polityczne i społeczne, buntowała się przed plutokracją -bunty doprowadziły do powstania w Atenach demokracji ateńskiej (V w. p.n.e.) -prawa obywatelskie maiła tylko ludność wolna -niewolnictwo było aktualne, nie mieli żadnych praw -właściciele mogli dać im wolność -wykorzystywali byli do ciężkich prac fizycznych i produkcyjnych -ludność wolna zajmowała się gospodarstwem, polityką -spotykali się na Agorze – tam dyskutowali -następował szybki rozwój nauk, dziś zw. humanistycznymi, ale i matematyka i przyrodoznawstwo -rozwój handlu oznaczało bogacenie się państwa -rozwijała się architektura, rzeźba, literatura, teatr -ukształtował się system wychowania, odegrał wielką rolę w pedagogice europejskiej -wychowanie było harmonijne i wszechstronne, obejmowało to ludzi wolnych -dzieci wychowywane były w domu -naukę prowadzili prywatni nauczyciele -pojawił po raz pierwszy pedagog – najczęściej niewolnik, który sprawował nadzór nad dziećmi -chłopców biednych warstw od 12 r.ż. przygotowywano do konkretnych zawodów: kupiectwa, rolnictwa, rzemiosła -wychowanie fizyczne było uzupełnieniem wychowania umysłowego -wychowanie fizyczne obejmowało kształtowanie siły, pięknej budowy ciała, zręczności -pięciobój – dyscyplina olimpijska, biegi, skoki, rzut dyskiem, rzut oszczepem, zapasy -wychowaniem fizycznym zajmował się nauczyciel, zw. pedotryba, właściciel boiska sportowego – palestra -uczęszczali chłopcy 15-16 – letni po ukończeniu wychowania muzycznego -kontynuacja odbywała się w gimnazjum -miało rangę szkoły średniej -o wysokości rangi świadczył fakt czy były odwiedzane przez znanych filozofów i uczonych -uwieńczeniem wykształcenia był 2-letni kurs przygotowania wojskowego – efebion -Isokrates prowadził w Atenach pierwszą szkołę średnią
-w IV w. Grecja straciła znaczenie polityczne, ale podboje Aleksandra Wielkiego spowodowały wpływ kultury greckiej -posiadała dwa drobno wyposażone muzea, dwie biblioteki, pracownie astronomiczne, medyczne, ogrody biologiczne i zoologiczne -rozwój innych nauk jak matematyko – zasłynął Fuklides -w matematyce Archimedes -geografia, astronomia Samos -nauki greckie spowodowały rozwój nauk w basenie Morza Śródziemnego -8 dziedzin w programie: z zakresu nauk humanistycznych, gramatyka, retoryka, dialektyka, arytmetyka, geometria, astronomia, muzyka, geografia -zaczęto wprowadzać podręczniki -tworzenie pomocy naukowych -do życia szkoły wprowadzano tradycje szkolne, uroczystości -w Atenach obok gimnazjum tworzono szkółki początkowe, małe prywatne szkoły zakładane przez nauczyciela dla uboższych – uczono czytania, nie zawsze pisania i początków rachunków -zaczęto tworzyć szkoły wyższe – bardzo nieliczne -ogród Epikura – kult życia, postawa moralna -carpe diem – korzystaj z życia
Starożytny Rzym -nie był tak twórczy, dużo przyjął od Grecji -szkoły elementarne zaczęły powstawać na końcu IV w. i początki III w. p.n.e., miały charakter głównie wiejski - po upadku monarchii znaczenie miała arystokracja wiejska -utrwalił się ideał obywatela, gospodarza wiejskiego -ideał rolników – arystokrata ziemski, właściciel niewolników -nadwyżki produkcji sprzedawał na rynkach miejskich -odpowiedzialność spoczywała na rodzinie -cała rodzina podlegała władzy ojca -do 7 r.ż. dzieci wychowywane w domu przez matkę i niewolników -duża rola matki, szczególny akcent na wychowanie moralne, tzw. Pietas -Tyberiusz i Gajus – reformatorzy (dzieci Kornelii) -po 7 r.ż. zgodnie ze zwyczajem wychowanie przejmował ojciec -córki nadal pozostawały pod opieką matek – prace domowe -wykształcenie chłopców obejmowało umiejętności: *w zakresie gospodarstwa, metody uprawy gleby, kierowanie niewolnikami i służbą, obowiązek wychowania rodziny wobec przyjaciół i niewolników, *w zakresie edukacji umysłowej nauka czytania, recytacji tekstów patriotycznych, nauka historii o życiu bohaterów narodowych, nauka ballad o heroicznych ich czynach, elementy wychowania fizycznego, jazda konna, pływanie -16-17 r.ż. na znak osiągnięcia pełnoletniości dostawał męską togę, opuszczał dom, nauka o polityce, przygotowania do służby politycznej, wojskowej pod okiem osób zaprzyjaźnionych z ojcem -sztuka wojenna i prawo – najwyżej cenione -2-letnia sztuka wojenna, pierwszy rok – zwykły żołnierz, nauka musztry, drugi rok zasady dowodzenia -148 r. Rzym całkowicie się poddał kulturze greckiej -do Rzymu dosyć szybko napływali prekursorzy literatury, sztuki -po wpływie kultury greckiej 3 szczeble wykształcenia ogólnego: *elementarne *gramatykalne *retoryczne -szkoły elementarne zwane ludu zaczęły powstawać w IV w. p.n.e., plebejusze zaczęli dostawać godność -zaczęto kształtować chłopców jak i dziewczęta metodą pamięciową -dobry mówca – największy ideał -Cycero – na to miano zasługiwał ten co zna 7 sztuk wyzwolonych -kształcenie kobiet przyznawano takie samo jak chłopcom, na poziomie szkół średnich nie posyłano razem z chłopcami -w szkole hellenistycznej pedagog to najczęściej niewolnik -w bogatych domach zaczęto tworzyć pedagogia – program obejmował szkołę dobrych manier, naukę czytania i pisania,
recytacja, reklamowanie tekstów, piękne czytanie utworów, pisania listów -wychowanie objęte opieką państwa -absolwentów zwalniano ze świadczeń pieniężnych -szkoła gramatyczna (średnia) - 12-15 r.ż., wykształcenie w pełnym zakresie Zarówno co utworzyła Grecja i przejął Rzym rozwijało się. Po upadku Cesarstwa Zachodnio-Rzymskiego w 476r. nie spowodowało to zaniedbania, wiele krajów przejęło i rozwijało co osiągnęli.
ŚREDNIOWIECZE -rozpoczęło się po upadku cesarstwa Zach.-rzym. -wczesne średniowiecze V-IX w. -rozkwit – do XI w. -zmierzch – XIV-XV w. -duże znaczenie miała gospodarka naturalna -kościół stał się ważnym czynnikiem -wykrastalizowały się 2 warstwy: klasy wielkich posiadaczy ziemskich – świeccy i władze kościelne obdarzenie władzą polityczną -klasa uprzywilejowana – tzw. drabina społ. -przywileje były dziedziczne -wizerunek Europy zaczął się zmieniać po XI w. -zaczęły rozwijać się miasta – handel, rozwój gospodarki towarowo-pieniężnej -nowa grupa społ. – mieszczaństwo, zajmowali się głownie rzemiosłem, osiedlali się gdzie mogli uprawiać rzemiosło i gdzie moglu sprzedawać -z czasem zakładali org. rzemieślnicze -gildie – związki kupiecki -duchowieństwo – od bogatych biskupów po biedny kler -w rozkwicie średniowiecza istniały 4 stany: *rycerstwo – szlachecki *duchowny *mieszczański *chłopski -system wychowania rycerskiego – dla dzieci feudalów -wych. dla stanu duchownego w szkołach klasztornych -wychowanie org. spontanicznie – dla dzieci chłopskich przy pracy w gosp. -św. Augustyn – ideolog chrześcijaństwa, duży wpływ, poddanie się Bogu, wyzbywanie się własnych inspiracji -tylko nieliczni umieli czytać i pisać, jak czytali to tylko pismo św. -w VI w. podupadało całe szkolnictwo -chedoniści głosili pochwałę życia codziennego -poganie dbali o piękno ciała ludzkiego -ideał ascety- człowiek samotny, z dala od ludzi, ubogi (św. Szymon Słupnik) -mnisi bazyliańscy wdrażali pokorę -potęga kościoła -VIII-IX w. – szkoły katedralne, rozwijały się w XII w., 4 umiejętności: czytanie, pisanie, gramatyka łacińska (by zrozumieć przebieg mszy) -dialektyka – była nauką logiki -uczono muzyki – w formie śpiewu kościelnego i astronomii do obliczania kalendarza -ideałem jest człowiek posłuszny i służący kościołowi -w XII w. – nowa gałąź filozofii – scholastyka -ideał wychowania rycerskiego, turnieje rycerskie -wych. rycerskie, 3 etapy: do 7 r.ż. wych. przez matkę, trafiał na dwór jako paź, uczył się sztuk wojskowych, jako 14-latek giermek, uczył się manier, legend, po 20 r.ż. pasowany na rycerza -szkoły katedralne zaczęły powstawać na polecenie papieża -wysoki poziom naukowy – początek uniwersytetów, zwierzchnik – papież -profesorowie sami tworzyli programy, musiały być zgodne z dogmatami
-studenci uzyskiwali stopnie naukowe: bakałarz, magister, doktor -uzyskanie magistra dawało uprawnienia do nauczania w szkole katedralnej -u schyłku średni. szk. katedralne kształciły niższy kler -pierwsze szkoły państwowe w XV w. we Włoszech, które przeżywały rozkwit 787r. – ustawa o szkołach -gramatykę traktowano jako fundament - dialektykę rozumiano jako logikę - arytmetyka stanowiła podstawę -astrologia – dziedzina wspierająca nauki medyczne -filantropia – akt jednorazowego miłosierdzia -X-XI w. – zaczęto tworzyć szpitale -edukacja na poziomie szkół elementarnych w kaplicach przyszpitalnych -zaczęto dbać o przygotowanie do życia -początek XIX w. – towarzystwa dobroczynności
Uniwersytety -Włochy rozwijały się pod względem gosp. -rozwijała się produkcja tkanin, handel zamorski -bogacenie się mieszczaństwa -wyrastali liderzy – burżuazja -w Bolonii powstał Uniwersytet Matka, drugi w Paryżu -Statut Generale – Uniwersytet Jagielloński -rozwój miast – urbanizacja -zapotrzebowanie na wiedzę o handlu, nauki przyrodnicze, matematyki – nie kontrolowane przez kościół -Włochy – prekursor nauk świeckich -pod koniec średniowiecza obok władzy kościelnej i świeckiej uznawano 3 władzę – wiedzę -kto nie popierał uchodził za tyrana -wiedza teologiczna powinna pozostawać w służbie interesów państwa, zagrożenie potęgi władzy kościelnej i samej wiary - powstanie uniwer. Medycznych - pierwszy w Palermo, zatrudnienie świeckich mistrzów lekarskich, sprowadzano medyków greckich -Uniwersytet w Bolonii – panował tam ustrój demokratyczny -Irneriusz – twórca bolońskiej szkoły prawa -uniw. nie podlegał władzy kościelnej ani państwowej -studenci opłacali profesorów organ prowadzący – sponsor -studenci tworzyli nacje – zrzeszenia, na czele stał prekursor -uniwersytety podzielono na 3 społeczności akademickie: *Uniwersytet Sztuk Wyzwolonych – nauki filozoficzne * Uniwersytet Pracowniczy – studenci z Włoch *Zaalpejski – dla studentów z Europy Środkowej i Zachodniej -studenci sami dobierali kadrę -rektor maił dużą władzę, pomoc urzędników: *syndyk – sprawy finansowe *kasjer – wypłacał i przyjmował pieniądze *notariusz – handel i zasoby archiwalne *adwokat – reprezentował interesy prawne *woźny -przy uniwersytetach pracowali kopiści – przepisywali księgi -drugi uniwersytet skrajnie inny w Paryżu był dziełem króla Filipa II Augusta, powstał w 1200r. -do tej inicjatywy dołączył się papież -zasady przyjmowania na studia teologiczne poprzez legat papieski -aby podjąć inne kierunki trzeba ukończyć Wydział Sztuk Wyzwolonych -rektora i władzę wybierano spośród profesorów
-rektor na kwartał, na rok – 4 -abelar – pisarz, poeta, zaczął głosić ideę wartości poznania
RANESANS -pojawia się nowa forma – kapitalistyczna -wypierany ustrój feudalny, czyli produkcja wiejska - słaba spójność państwa - handel powstał wymiana myśli -rozwój nauk geograficznych, poznawanie świata -odkrycie Ameryki -rozwój gosp. -zaczęły powstawać monofaktury -pieniądz dodatkowa siła -wady – konkurencja -poczucie narodowości, odrębności narodowej -powrót do literatury antycznej -rozwój przyrodoznawstwa -krystalizować się zaczyna świecki rozwój na świat -w centrum zainteresowania człowiek i jego pogląd na świat -powoli traci na znaczeniu potęga i siła papiestwa -rozwój oświaty, nauki -kościół traci przez to, że mniej dba o rozwój moralny, ma swoje wygody -nowa grupa – mieszczaństwo -elementy nowego świata docierają do Europy także do Polski -człowiek nie ma ochoty umartwiać się, rozczarowany autorytetem kościoła -człowiek nie chce poddawać się zakazom -nowy model człowieka w literaturze -sprowadzanie humanistów -nowy ideał wychowania opiera się na pedagogice -wprowadzenie nauki wymowy – retoryki -dominują treści wychowania moralnego -Jan Sturm propagował ideał wychowania – dobry chrześcijanin -jezuici zajęli się edukacją młodzieży -wysoki poziom nauczania w szkołach -pojawiają się dwie sylwetki nauczyciela szkół parafialnych budowanych przy parafiach, szkoły parafialne miejskie, budowane przez mieszkańców. W szkołach miejskich życzyło sobie mieć coraz więcej do powiedzenia, mieszczaństwo dopominało się o głos w dobieraniu dyrektora szkoły – scholiregę -nauczyciel wiejski – klecha -nie otrzymywał jednorazowo wypłaty, mieszkał w izbie -miał ogród lub sad -pobierał opłaty od chłopców -pobierał 1/3 po uroczystościach -nauczyciele jezuici mieli fundatorów, cieszył się szacunkiem -w renesansie (Włochy) zasłynął prof. Piotr Paweł Fergeria, rozbudzenie zainteresowania edukacją -zaczęto wprowadzać język i literaturę w języku ojczystym - inaczej było w Anglii -zakładano cechy i gilie -po stronie mieszczaństwa zasłynął Edward I potem Edward III, który udzielał wiele przywilejów burżuazji -ludność wzrosła do 5 mln, zagęszczenie ludności, rozwój przedsiębiorczości -wzrastało bezrobocie -rozwijał się uniwersytet w Oxfordzie i Cambrige -wielkim humanistą był Tomas Mor, ur. 1478r, pochodził z rodziny prawników, był posłem i Izbie Gmin, pupilką była najstarsza córka Małgorzata, płynnie mówiła po łacińsku i grecku -jego dom był ośrodkiem kultury, częstym gościem był Erazm z Rotterdamu
-swoje poglądy wyłożył w swojej książce -nie popierał króla -wizja państwa oparta na władzy -praca jako wartość -największą wartością powinna być satysfakcja z pobierania nauki -wpajanie zamiłowania do pracy -dorobek Mora: *nauczał w języku ojczystym *nauczanie zawodowe uzupełnione oświatą pozaszkolną *dopuszczenie do oświaty dziewcząt -ważną rolę odegrała reformacja, kolebką były Niemcy, Francja, Szwajcaria -Marcin Luter zareagował na nadużycie władzy papieskiej -ograniczenie liczby klasztorów, podniesienie poziomu duchowieństwa -kościół niezależny powinien służyć tylko religii -potępiał dotychczasowe szkolnictwo -rodzice zaczęli zabierać dzieci ze szkół -spadło zainteresowanie oświatą -podstawą wielkiej wiedzy miała być Biblia -Jan Kalwin – reformator -musiał opuścić Francję przez prześladowania, osiadł w Genewie -stworzył ustrój teokratyczny, przedstawiał zasady moralne -szkoła powinna być utrzymywana przez państwo -inicjował oświatę bezpłatną -nie chciał szkól dla dziewcząt -w Genewie założył 7-klasowe Gimnazjum -w 1535r. powstało gimnazjum w Elblągu z programem dostosowanym do mieszczaństwa -pod koniec XVI w. w Gdańsku 4-letnie gimnazjum, program rozbudowany o kolejne dziedziny -pod koniec średni. i w okresie renesansu rozwój Akademii Krakowskiej -Studium Generale rozpoczynał działalność w oparciu o 3 wydziały: *sztuk wyzwolonych *medycyny *prawa -aby podjąć dalszą naukę trzeba było ukończyć wydział sztuk wyzwolonych -królowa Jadwiga zapisała swój majątek uniwersytetom -władze uczelni spośród grona prof. -bursy dla żaków – studentów -II poł. XV w. – studiowali Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Mikołaj Kopernik -Akademia Krakowska zasłynęła z wielkiej biblioteki - studenci z zagranicy, 44% ogółu -II poł. XVII w. – głownie studenci z Polski, np. Jan III Sobieski -książki o wychowaniu dzieci, traktat o wolności -opowiadanie się za demokracją, językiem polskim -Andrzej Frycz Modrzejewski po ukończeniu Akademii Krakowskiej pojechał na dalsze studia w Europie -podkreślał rolę eduk., przygotowywał do udziału w przyszłości -Jan Komeński bronił najniższych warstw społecznych, w 1620r. doszło do walki pomiędzy katolikami a protestantami, wygrali katolicy -propagował, aby nauka była oparta o psychikę ludzką -wysuwał wnioski do dalszego rozwoju -zakładał, że człowiek jest istotą rozumną -odbiegał od przemocy -pochwalił książkę jako źródło wiedzy
OŚWIECENIE (XVII – XVIII) – okres rozbiorów na obszarze Polski Zmiana widzenia człowieka: Dezaktualizuje się moda na ciemnotę
Zmiana z gospodarki towarowej na gospodarkę towarowo – pieniężną Nowy nurt oświeceniowy zaznacza, że osoba nieoświecona (niewykształcona) nie może / nie potrafi realizować zadań rzemieślniczych Państwo powinno dbać rozwój swoich obywateli dlatego, że ma to wpływ na rozwój gospodarki państwowej Włochy – rozwój oświatowy wyprzedził rozwój gospodarczy Rozwój nowej grupy społecznej – mieszczaństwa W oświeceniu powstał nowy model obywatela – wychowanie patriotyczne, obywatelskie Oświata dla wszystkich ale nie w jednakowym zakresie Najwyższe wykształcenie i przywileje może zdobywać szlachta Proporcjonalnie do stanów obniżenie możliwości wykształcenia Czego uczono? Obowiązków wobec pana, liczenie i czytanie – nauczanie elementarne Pojawił się nowy nurt/prąd filozoficzny – UTYLITARYZM – każdy człowiek powinien być społecznie użyteczny. Ideologia opierała się na poglądach J. Loocka – racjonalizm. Rozwój nauk przyrodniczych – rzeczywistość w oparciu o prawa, Wychowanie oparte na prawie naturalnym – obecnie nazywane bezstresowym Odstąpienie od wszystkiego co krępuje rozwój człowieka, niekrępujących naturalnych popędów dziecka, to co zgodne z naturą jest dobre dla dziecka Celem życia człowieka jest dążeniem do szczęścia tu i teraz Wychowanie powinno być elementem zgody z naturą Racjonalizm uznaje przewagę dobrych czynników, w nas jako ludziach, chroni go przed czynieniem zła Dobro jakie jest w człowieku niech nie staje się niczym złym dla innych Teologiczny pogląd na świat traci swoich zwolenników Nadzór nad całym systemem edukacji przechodzi z papieża na świeckich Laicyzacja nauczania (dotychczas w łacinie) przechodzi na nauczanie w języku ojczystym Przoduje zakon Pijarów (Założyciel: Św. Józef Kalasancjusz; Pijarzy stawiali sobie za cel upowszechnienie oświaty chrześcijańskiej wśród biednych. Swoje szkoły zakładali głównie w Hiszpanii i Włoszech, gromadząc zwykle młodzież z warstw ubogich. Początkowo miały one poziom szkół elementarnych, w których główny nacisk kładziono na nauki praktyczne, tj. na naukę czytania, pisania i rachunków. Ich zasługą było udoskonalanie nauki matematyki oraz wydanie podręcznika do nauki rachunków, czym spopularyzowali ją wśród swoich wychowanków. Pod wpływem jezuitów rozszerzyli swoją działalność na szkoły średnie. W swoich kolegiach realizowali na ogół ten sam program nauki co jezuici. Jedyną swoistością było to, że pielęgnowali naukę arytmetyki i że częściej uczyli się w ich szkołach synowie z rodzin ubogich. Do Polski przybyli w 1642 r. z Moraw, kiedy król Władysław IV ufundował dla nich klasztor w Warszawie. W rok później (w1643 r.), starosta Stanisław Lubomirski ufundował drugi klasztor w Podolińcu . Po paru latach (w 1655 r.) osiedlili się w Rzeszowie, a potem w kilku innych miastach, przejmując niekiedy szkoły - kolonie Akademii Krakowskiej. Poza w/w miastami pijarzy mieli swoje kolegia w Łukowie , Łowiczu, Białej, Piotrkowie, Chełmie, Międzyrzecu, Wieluniu i Radomiu oraz w kilku miastach na Litwie. Niebawem stali się drugim, po jezuitach, potentatem szkolnictwa średniego w Rzeczypospolitej). Collegium Nobilium w Warszawie założone zostało przez Stanisława Konarskiego w 1740r. Celem szkoły miało być dążenie do upowszechnienia określonych idei społecznych i politycznych, prowadzących do reformy Rzeczypospolitej. Zależało mu na tym, by pozyskać do swojego konwiktu młodzież magnacką, czyli tą, od której będzie zależała przyszłość Rzeczypospolitej. Aby ją przyciągnąć ogłosił ,że zakład we wszystkim stosować się będzie do ustaw i zwyczajów cudzoziemskich kolegiów; że przyjmowani będą wyłącznie synowie legitymujący się niewątpliwym szlachectwem i których ojcowie nie pozostają na pańskiej służbie. Ustalił wysoką opłatę za naukę - 80 złotych dukatów rocznie. Ta bariera miała skutecznie eliminować mniej zamożnych. Wszyscy wychowankowie mieli się znaleźć w towarzystwie równych sobie urodzeniem i zamożnością . By zagwarantować elitarność , Konarski ograniczył liczbę uczniów do 60. Pewny był , że właśnie dzięki temu rodzice będą sobie poczytywali za zaszczyt pobyt syna w takim Kolegium. Oczywiście podniosły się słowa krytyki wobec tej pańskiej szkoły, która była jawną obrazą dla równości szlacheckiej. Pod względem zewnętrznej organizacji Kolegium miało zabezpieczyć wszystkim wychowankom wygodę i zewnętrzne atrybuty schlebiające dumie magnackiej. Na każdych 4 wychowanków przypadał osobny lokaj, znający dobrze język niemiecki lub francuski; służbie zakazano używanie języka polskiego; mieli mówić po niemiecku lub francusku. Lokaj nosił książki za paniczem i towarzyszył mu w wyjeździe powozem na miasto, troszczył się o jego garderobę, a nawet przenosi panicza na plecach przez uliczne błoto itd. Dzięki zgodzie króla Augusta III, młodzież miała nosić kadecki mundur zakładu. Wiele uwagi zajmowała troska o wychowanie fizyczne - poczynając od higieny i wysokiej jakości stołu , a na zaprowadzeniu ćwiczeń cielesnych, gier i zabaw na wolnym powietrzu kończąc. Dla młodzieży prenumerowano gazety polityczne polskie i francuskie, a w dni wolne od nauki szkolnej prowadzono ją na pokoje królewskie i na galerię do izby sejmowej, ażeby ocierała się o sprawy publiczne krajowe i zagraniczne. Nie wolno jej było chodzić do publicznych teatrów, by nie psuć im gustu. W to miejsce w osobnym budynku Konarski założył teatr, w którym sama młodzież dawała przedstawienia. Bardzo starannie obmyślany był
regulamin konwiktu izolujący młodzież od nie kontrolowanych wpływów z zewnątrz; zakazano nawet wyjazdów do domu na święta, opuszczania lekcji i wychodzenia z konwiktu wieczorem. Wszystko to sprzyjać miało skutecznemu oddziaływaniu na młodzież przez zaszczepianie jej określonych wzorów moralnych i kształcenie umysłu, by wychować każdego na uczciwego człowieka i dobrego obywatela. Cel swojej pracy pedagogicznej wygłosił Konarski w Mowie o kształtowaniu uczciwego człowieka i dobrego obywatela. Podstaw wychowania miała być głęboka religijność , ale daleka od fanatyzmu, która miała wzmacniać człowieka pod względem moralnym. Na niej opierać się miały trzy cnoty: posłuszeństwa , sprawiedliwości , miłości ojczyzny. Program nauczania w Kolegium - nauka w 5 klasach miała trwać 7 lat. Trzy niższe klasy miały być roczne, a dwie wyższe 2letnie. Nauka łaciny, która dla arystokracji nie miała już takiego znaczenia jak dawniej, została ograniczona do trzech niższych klas. W tych klasach uczono historii biblijnej, historii polskiej i polskiego prawa politycznego oraz arytmetyki. W klasie IV skupiano się głównie na retoryce i polityce. Starano się zaszczepić w młodzieży zamiłowanie do lektury, do czytania książek. Uczniowie, pod kierunkiem nauczycieli mieli omawiać określone tematy , które dotyczyły kilkunastu najważniejszych dziedzin życia politycznego: religii, oświaty, szkolnictwa i wychowania, władz państwowych, skarbu państwa, polityki zagranicznej, handlu, spraw monetarnych , miasta, wojska itd. W klasie V - na I roku poznawano początki logiki, metafizyki, etyki i fizyki , a na II roku uczyli się matematyki, fizyki, anatomii, botaniki, astronomii i geologii. Absolwenci mogli jeszcze przez dwa lata przejść kurs prawa krajowego i międzynarodowego. Wielką nowością była systematyczna nauka języka francuskiego i niemieckiego, która trwała przez cały czas pobytu w konwikcie. Konarski układając program Kolegium , ułożył równocześnie w 1741 r. nowy plan nauk dla zwykłych kolegiów pijarskich, w którym znalazły odbicie główne myśli reformy zakładające m.in.: wprowadzenie historii powszechnej i ojczystej z geografią , naukę języka francuskiego i niemieckiego. Wychowanie obywatelskie dotyczyło też kształtowania nowej mentalności – dobry ojciec, dobry sąsiad, dobre maniery Udział w życiu publicznym – obowiązek szlachcica, Miłość do ojczyzny jest obowiązkiem Program nauczania Konarskiego: humanistyczne (retoryka, gramatyka, uzupełnienie filozofią i językiem obcym, np. francuskim); matematyka, fizyka, geografia; historia polityczna – dla celów służby publicznej Rozwija się publicystyka Drugi nurt rozwoju szkolnictwa w Oświeceniu to ideał człowieka KEN – urząd oświatowy rangi ministerstwa Zaczęto mówić o dorobku naukowym, unowocześnienie edukacji Ustalenia KEN w związku z tam jak powinno wyglądać wychowanie: obywatelskie obowiązki, nauki moralne – świeckie, kształtowanie nowego wizerunku człowieka – użytecznego (uzależnione jest od tego szczęście), w życiu prywatnym dobry gospodarz, poznanie zasad ekonomii, wychowanie obywatelskie – odwoływanie się do wzoru człowieka, dobro publiczne obowiązek do tworzenia korzystnego prawa dla obywateli – człowiekowi ma być dobrze i innym z nim też ma z nim być dobrze. PRAWDA, DOBRO I PIĘKNO Wychowaniu obywatelskiemu towarzyszy wychowanie fizyczne – ćwiczenia, jazda konno, W programach nauczania dominuje język polski Nauki przyrodnicze również były wykładane w języku polskim Wszystko co powinno być wykładane tworzy użyteczność Arytmetyka, geometria również zostały dostosowane do użyteczności Konieczna znajomość prawa oraz lektura gazet W pełni ukształtowana jednostka – rozwój moralny, człowiek sprawny fizycznie, rozwinięty intelektualnie Wychowanie nastawione na wzmocnienie siły gospodarczej kraj, wzmocnienie władzy królewskiej Ważne postaci: Staszic, Kołłątaj W skład KEN weszli: Joachim Kreptowicz, Czartoryski, Zamojski, Potocki Franciszek Bielański – działacz KEN – przedstawił projekt zmian w 15 listach, wyróżnił on: 4 szkoły: (1) dla chłopów: czytanie, pisanie, podstawy fizyki i geometrii; (2) dla mieszczaństwa: wiedza elementarna, prawo cywilne, wiedza o rzemiośle, wiedza o handlu, język obcy – chyba niemiecki; (3) dla szlachty: szkoły średnie oparte na edukacji domowej: (*) niższy – 3 lata, przedmioty humanistyczne oraz (**) wyższy – 4 lata, nauki realne; (4) dla duchownych – absolwentów szkół dla szlachty, nauczanie pedagogiki. Pomysł A. Popławskiego – koncepcja reformy z 1775 roku – projekt edukacji obywatelskiej: (1) nauki o wychowaniu i nauczaniu, (2) metodologia pracy z młodzieżą, (3) o nauczycielach i rodzicach. Projekt zawierał wychowanie fizyczne, moralne i edukację rozumu (poznanie zmysłowe, empiryczne). Wychowanie fizyczne polegało na hartowaniu i organizowaniu ruchu dla dziecka. Wychowanie moralne opierać ma się na poglądzie, że tam gdzie w państwie jeden nie pracuje drugi żyje w biedzie a trzeci wcale się nie rodzi. Zaplanowała 4 letnie szkoły parafialne i 8 letnie szkoły średnie – podręczniki. W skład towarzystwa edukacji weszli specjaliści. Zasługi KEN: instytucja świecka; zerwała z tradycyjnym monopolem kościoła na wychowanie i edukację; reforma szkolnictwa wyższego (UJ); rozwój nauk przyrodniczych; wiedza empiryczna; zasługi Staszica; rozwija się szkolnictwo
średnie, dominuje język polski oraz nowożytne; szkoła uczy samodzielności w uczeniu się; uniwersytety kształcą nauczycieli; wyodrębniony stan nauczycielski; obok uniwersytetów powołano seminaria nauczycielskie; opracowanie metodyki nauczania dzieci wiejskich (Piramowicz). Francja: ⋅ Zmiany – janasenici (Kornel Jansen) wypędzeni z Francji w 1660 roku ⋅ Carol Lovin kontynuował ich myśl. ⋅ Oprócz wychowania religijno – moralnego, pracowali w oparciu o ciepłą atmosferę wychowawczą, zreformowano nauczanie łaciny, opracowali nowe podręczniki, dźwiękowa metoda nauczania czytania.
⋅
Rozwiną świecką część tego co proponowali jansenici. ⋅ Znaczenie zabawy dla rozwoju dziecka. ⋅ Wprowadzono maszynę do czytania w postaci ręcznej drukarni ⋅ Nauczanie poprzez smak ⋅ Nauczanie języka ojczystego, klasycznych ⋅ Rozwinięty program matematyki i przyrody ⋅ Nauki humanistyczne – historia ⋅ Pisał dzieła o roli nauczyciela ⋅ Zasady proponowane przez niego zainspirowały St. Konarskiego w Colegium Nobilium ⋅ W okresie oświecenia ceniono wychowanie dworskie Mieszczaństwo poszukiwało nowych pomysłów na edukację i sekularyzację szkół, pojawiła się potrzeba sztuki wojennej – szkoły prywatne, program: języki obce, sztuka wojenna, tańce, nauka o herbach, nauka o fortyfikacjach, przedmioty ogólne. W Polsce odpowiednikiem była Szkoła Kadetów Nastąpiła kasta jezuitów. Przeciwnikami ich był Laszalate, który domagał się wychowania obywatelskiego 1)dzieci od 5 do 10 r.ż. język ojczysty, rysunek, zabawy, opowiadania historii, elementy geografii i matematyki. 2)colegium 10-17 – język ojczysty, języki nowożytne, starożytne, literatura, matematyka, fizyka, nauki przyrodnicze, higiena, przedmioty przydatne w rozwoju gospodarczym, w zamian nauczania religii uczono etykę i filozofię. Szkoły realne – kiedyś średnie, zawodowe dziś; Program zgodny z oczekiwaniami mieszczan Pietyści proponowali kształcenie dla potrzeb codziennego życia. Pierwszą szkołę mechaniczno – matematyczną założył Semller, J. Heker założył w Berlinie Wielką Szkołę Matematyczną Kolejny dział to szkoły ludowe – pierwotni dzieci wiejskie mogły zdobywać wykształcenie elementarne w szkołach przyparafialnych Fryderyk II – szkoły wiejskie w każdej gminie, budynek zapewnia gmina, nadzór dla pastorów W Niemczech rozwijają się 2 ruchy: filantropiści i fizjokraci Filantropiści – wychowanie, rozwój fizyczny dziecka, wprowadzają do nauki elementy zabawy, uprawianie ogrodów – Wasealow – założył on szkołę z internatem w Desauł Fizjokraci – racje ekonomiczne, kształcenie powinno leżeć w interesie państwa, podnosili poziom życia na wsi. XIX w. Rozwój nauk technicznych, rozwój cywilizacyjny, wprowadzenie do życia gospodarczego wiele technologii Nowe potrzeby w życiu społecznym Pojawia się liberalizm Postęp techniczny – podział na dawne stany zaciera się (burżuazja dominuje „króluje”) Powstają bezpłatne szkoły ludowe Rozwijają się gimnazja i uniwersytety Wzrasta zapotrzebowanie na politechniki oraz oświatę dla dorosłych W Prusach obowiązek szkolny na poziomie elementarnym wprowadzono w 1835 roku – Fridrich Gisterberg W Rosji sprzyja rozwojowi edukacji Car Piotr I Kształcenie kadr nauczycielskich Elementarna szkoła ludowa przeobraża się w szkołę podstawową pierwszego stopnia, rozwój nastąpił w Wielkiej Brytanii, realizowany (ekstensywnie – młodszych uczniów uczyli starsi uczniowie – nadzorowali nauczyciele) i indywidualizacja (nauczanie oparte na autentyczności poznawania godności ludzkiej, rozwój osobowości) Szkoły kindergarden – harmonijny rozwój dziecka, nauczeni empiryczne Podział szkolnictwa średniego; gimnazja klasyczne i realne.
Gimnazja klasyczne – średnie szkoły humanistyczne, neohumanistyczne, wychowanie moralne, obywatelskie, rozwój społeczeństwa, przedstawicielem był Humbold, forma kontynuowania myśli freblowskiej, poziom nauczania wysoko podniesiony, wprowadza się maturę, doskonali się programy nauczania, rozbudowanie zainteresowań Gimnazja realne – przyjmowały programy nauczania, maturą kończyło się naukę, upoważniała na kontynuację nauki na politechnice, nauczanie oparte na filozofii p. Speencera. Szkolnictwo wyższe: uniwersytety typu francuskiego – szkoły specjalistyczne o profilu naukowym – Wyższe Szkoły Zawodowe; uniwersytety typu niemieckiego: placówki o charakterze naukowym i badawczym; politechniki (pierwsza w Paryżu pod koniec XVIII wieku) W Polsce o edukacji i oświacie decydują zaborcy Następuje germanizacja i rusyfikacja 1882 – Macierz Polska Utworzony w 1864 r. Komitet Urządzający do Spraw Królestwa Polskiego zajął się reorganizacją szkolnictwa. Przygotowana przez Komitet reforma kształcenia i wychowania wyrzekała się myśli rusyfikacji Polaków, która dotąd nie dała żadnych rezultatów. Zamierzała natomiast nie dopuścić do polonizacji mieszkańców Królestwa innej narodowości przez utworzenie dla nich osobnych szkół . Zamierzano: (1) Rozbudować sieć szkolnictwa elementarnego, zwłaszcza na wsi, wyzwalając je od wpływu katolickiego kleru i polskiej szlachty, a opiekę nad nimi oddać w ręce zebraniom gminnym i wioskowym. (2) Szczególną uwagę zwrócić na wychowanie dziewcząt, które niemal całkowicie przeszło w ręce prywatne. Miano więc rozbudować żeńskie szkolnictwo rządowe. (3) W miejsce dotychczasowych władz oświatowych ponownie utworzyć Okręg Naukowy Warszawski, ustanowić w każdej guberni dyrekcję szkolną i kierowanie nimi powierzyć wyłącznie Rosjanom lub Niemcom odpornym na polską propagandę .(4) Wszystkim szkołom średnim i wyższym nadać nową organizację unikając jakichkolwiek dążeń politycznych , których celem powinno być krzewienie wśród młodzieży polskiej rzetelnej wiedzy i poważnej pracy. Niedostateczny rozwój rządowego szkolnictwa i nasilające się dążenie do szybkiej rusyfikacji całego systemu kształcenia i wychowania młodzieży spowodowały, że na niespotykaną dotąd skalę zaczęła się rozwijać edukacja prywatna, połączona najczęściej z tajnym nauczaniem języka i literatury polskiej, historii ojczystej i pielęgnowaniem przywiązania do narodowych tradycji. Dla rozwoju polskiej nauki i kultury wielkie zasługi miała działalność utworzonej w 1881 r. Kasy im. Józefa Mianowskiego (Mianowski był wybitnym uczonym i rektorem Szkoły Głównej Warszawskiej), która stawiała sobie za cel inicjowanie i finansowanie działalności naukowej i wydawniczej (podręczników, encyklopedii, słowników itp.). Dzięki jej pomocy wydano m.in. Słownik języka polskiego i monumentalne, wielotomowe dzieło: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego obejmujący terytorialnie cały obszar dawnej Rzeczypospolitej. W upowszechnieniu wychowania przedszkolnego, tzw. ochron szczególną rolę odegrało Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności, które już w 1839 r. założyło pierwszą taką ochronkę , a w 1870 r. w całym Królestwie było ich ponad 30. W ich upowszechnieniu, najczęściej jako ogródków freblowskich i placówek wychowania przedszkolnego wielką rolę odegrała Teresa Mleczkowa oraz Maria Weryho- Radziwiłłowiczowa .Pod koniec XIX stulecia ochrony i freblówki zaczęto zakładać w dużych ośrodkach przemysłowych (np. w Zgierzu, Łodzi, Żyrardowie czy Sosnowcu), dla dzieci tramwajarzy, kolejarzy itd. Ponieważ zwykle przyjmowano do nich dzieci od 4 do 10 roku życia, często więc organizowano w nich także naukę elementarną czytania i pisania, oczywiście w języku polskim. Niezależnie od zakresu i poziomu nauczania wykładane w nich przedmioty tworzyły trzy swoiste grupy: do pierwszej należały przedmioty jawne, które zgodnie z programem nauczanie musiały być prowadzone w języku rosyjskim przez nauczycieli Rosjan ze szkół rządowych; do drugiej - przedmioty półjawne, matematyczno-fizyczne i przyrodnicze, które w znacznym zakresie prowadzono w języku polskim; do trzeciej należały przedmioty tajne, takie jak język i literatura polska oraz historia i geografia Polski, które w formie zakonspirowanej, prowadzono zwykle na lekcjach robót ręcznych, rysunków itp. Ważne dla odbudowy systemu szkolnictwa były wydane jeszcze przed ustanowieniem Sejmu dwa dekrety przez naczelnika państwa (Piłsudskiego) z 7 lutego 1919 r.: O obowiązku szkolnym dla dzieci od 7 do 14 lat. Do czasu utworzenia wszędzie 7- letnich szkół powszechnych, dekret zalecał utrzymanie 4 - 5 letnich szkół z obowiązkową 3 i 2 letnią nauką uzupełniającą . Gminy miały obowiązek zakładania i utrzymania szkół powszechnych w każdej miejscowości, w której było co najmniej 40 dzieci w wieku szkolnym. Obwód szkolny nie powinien mieć promienia dłuższego niż 3 km. O kształceniu nauczycieli szkół powszechnych - dekret za podstawowe zakłady kształcenia nauczycieli ustalił 5-letnie Seminaria Nauczycielskie, w których pierwsze trzy roczne kursy miały charakter ogólnokształcący, a dwa ostatnie głównie charakter zawodowy. Dostęp do nich mieli absolwenci 7-klasowych szkół powszechnych. Świadectwo ukończenia seminarium nie dawało prawa do wstępu na wyższe uczelnie. Dekret wprowadzał dwa egzaminy nauczycielskie: I po ukończeniu seminarium i II po co najmniej 2-letniej praktyce w szkole. Dopiero ten dawał stabilizację w nauczycielskim zawodzie. Dla kandydatów do seminariów, którzy nie ukończyli pełnej szkoły powszechnej, zorganizowano przy seminariach dwuletnie preparandy, uzupełniające wiedzę z zakresu ostatnich klas szkoły powszechnej. W trzy lata później, 17 lutego 1922 r. Sejm uchwali dwie ważne ustawy o zakładaniu i utrzymywaniu szkół powszechnych i o budowie publicznych szkół powszechnych .
Ustawy te nakładały na władze państwowe i samorządowe opracowanie planu sieci szkolnej. Uwzględniając wcześniejsze ustalenia dot. zasad budowy obwodu szkolnego ustalono, że stopień organizacyjny szkoły będzie zależał od liczby dzieci w wieku szkolnym zamieszkałych w obwodzie. W latach 1919-1921 wprowadzono do szkół powszechnych nowe programy nauczania obejmujące we wszystkich klasach następujące przedmioty: religia, język polski, rachunki z geometrią , rysunki, roboty, śpiew, gry i gimnastyka: od klasy III do VII: dochodziła nauka przyrody, geografii, historii, roboty kobiece (nadobowiązkowo); od klasy V do VII: w szkołach o 6 7 nauczycielach była prowadzona nauka języka obcego (po 3-4 godz. tyg.). Szkolnictwo średnie ogólnokształcące. Zasady organizacji gimnazjum określał Program naukowy szkoły średniej z 1919 r. Dzieliło się na trzy typy: matematyczno-przyrodniczy, klasyczny i humanistyczny. Nauka w gimnazjum trwała 8 lat: 3-letni kurs przygotowawczy i 5-letni kurs systematyczny (3+5), czyli gimnazjum niższe i wyższe. Szkolnictwo zawodowe. Było słabo rozwinięte na skutek techniczno-ekonomicznego zacofania kraju. Jego struktura nie była ustalona aż do 1932 r.
Szkoły zawodowe dzieliły się na: 1. szkoły niższe po IV - V klasach szkoły podstawowej, dla młodzieży 15 - 16 letniej, z 2 4 letnim cyklem kształcenia. Nauka w nich kończyła się zwykle egzaminem czeladniczym. Do 3 letnich szkół handlowych przyjmowano zwykle młodzież po VI klasie szkoły powszechnej lub po III klasie gimnazjum ogólnokształcącego. 2. szkoły średnie przyjmowały po VI - VII klasie szkoły powszechnej lub po IV klasie gimnazjum. Nauka trwała 3 5 lat. Absolwenci na podstawie egzaminów uzyskiwali tytuł technika. 3. szkoły ponad średnie (nieliczne), dla absolwentów 6 klas gimnazjalnych. Nauka w nich trwała 6 - 7 semestrów. Kształciły technologów.
Szkolnictwo wyższe. W chwili odzyskania przez Polskę niepodległości ilość szkół wyższych, zwłaszcza w porównaniu z państwami zachodnioeuropejskimi była bardzo mała, a geografia ich rozmieszczenia wyjątkowo niekorzystna. Dopiero w 1915 r., kiedy wojska niemieckie zmusiły Rosjan do wycofania się z całego obszaru Królestwa, z inicjatywy Towarzystwa Kursów Naukowych doszło do całkowitej repolonizacji obu tych uczelni. Jednocześnie z inicjatywy wychowanków byłej Szkoły Handlowej utworzono Wyższe Kursy Handlowe przekształcone następnie na Wyższą Szkołę Handlową , otworzono Szkołę Nauk Politycznych i Handlowych , Kursy Przemysłowo-Rolnicze przekształcono i powstała Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego.
Kształcenie nauczycieli. Głownie odbywało się ono w 5 letnich seminariach nauczycielskich. Pomocniczymi formami kształcenia były Państwowe Kursy Nauczycielskie (PKN). Dla absolwentów seminariów nauczycielskich w 1918 r. zorganizowano w Warszawie Państwowy Instytut Pedagogiczny. Założono także Państwowy Instytut Nauczycielski. Ich absolwenci mieli prawo do nauczania w szkolnictwie średnim, w wybranej grupie przedmiotowej (polonistyka, historia, matematyka, przyroda). Na skutek głosów krytyki ze strony nauczycielstwa, ministerstwo w 1930 r. utworzyło Państwowy Instytut Nauczycielski z 2 letnim cyklem kształcenia, ale nie w zakresie przedmiotowym. Studia obejmowały naukę psychologii, pedagogiki, opieki społecznej, dziejów kultury, filozofii, sztuki, wychowania fizycznego oraz luźne cykle wykładów na różne tematy z różnych dziedzin życia. Instytutem tym kierowała dr Maria Grzegorzewska. Od 1922 r. dla czynnych zawodowo nauczycieli, powołano do życia Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej z 2 letnim cyklem kształcenia, którym przez cały międzywojenny okres kierowała dr Maria Grzegorzewska. Reforma szkolna w 1932 r. Sejm zatwierdził ustawę O ustroju szkolnictwa , w oparciu o którą rząd sanacyjny dokonał reformy całego systemy szkolnictwa. Od nazwiska ówczesnego ministra WRiOP Janusza Jędrzejewicza nazywamy często tą reformę Jędrzejewiczowską . Program nauczania szkoły powszechnej rozbito na trzy szczeble, którym odpowiadały trzy stopnie organizacyjne. Nauka w każdej szkole powszechnej, niezależnie od stopnia organizacyjnego, trwała 7 lat. Szkoła I stopnia miała realizować program czterech pierwszych klas z elementami programowymi klas starszych (V-VII). Nauka w klasie pierwszej i drugiej miała trwać po jednym roku; w klasie trzeciej dwa lata, a w klasie czwartej - trzy lata. Szkoła II stopnia realizowała w pełnym zakresie program nauczania przepisany dla klas 1 –6, z pewnymi elementami programu klasy siódmej. Klasa szósta miała być dwuletnia. Szkoła III stopnia miała realizować pełny program obejmujący 7 klas i 7 lat nauki. Cele edukacyjne szkoły powszechnej : szkoły miały ułatwić państwu organizację wychowania i kształcenia ogółu na świadomych swych obowiązków i twórczych obywateli Rzeczypospolitej, obywatelom tym zapewnić jak najwyższe wyrobienie religijne, moralne, umysłowe i fizyczne oraz jak najlepsze przygotowanie do życia, zdolnym zaś i dzielniejszym jednostkom ze wszelkich środowisk umożliwić osiągnięcie najwyższych szczebli naukowego i zawodowego wykształcenia . Po wojnie wzrosło zapotrzebowanie na szkoły zawodowe. Halina Radlińska – pedagogika opiekuńcza Powstanie internatów w burs Konwencja o prawach dziecka 1989 wejście w życie, RP 1991
