ILOILO STATE COLLEGE OF FISHERIES GRADUATE SCHOOL PROGRAM Tiwi, Barotac Nuevo, Iloilo
a!aria" "# Fili$i"o Fil% &'( Pro$e)or
Ta#a*ulat+ Gng. Aylen Bañas Bb. Robelene Z. Fabula
Prof. Lorelie L. Robles
MILE-FILIPINO
Pagbabagong Morpoponemiko Ito ay ang anumang pagbabago sa karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa impluwensya ng kapaligiran. Ang kapaligiran ay yaong mga katabing ponemang maaaring makaimpluwensya upang makabago sa anyo ng morpema. =Mga Uri ng Pagbabagong Porpoponemiko= 1. AsimilasyonAsimilasyon- may pagbabagong nagagap sa /ƞ /sa pusisyong pinal dahil sa impluwensya impluwensya ng ponemang kasunod nito. A. Asimilasyong A. Asimilasyong parsyal o di ganap ganap ay yaong karaniwang pagbabagong nagaganap sa pailong / ƞ / sa pusisyong pinal ng isang morpema. Ang / ƞ / ay nagiging /n/ o /m/ o di kaya ay mananatiling / ƞ /. !ung ang isang panlapi o salita ay nagtatapos sa / ƞ / at ito ay ikinakabit sa isang salitang-ugat salitang-ugat na nagsisimula nagsisimula sa /p/ o /b/" ay nagiging nagiging /m/ ang / ƞ /. #al$ %pang& ' paaralan= pampaaralan %pang& ' bayan= pambayan Ang huling ponemang / ƞ / ng isang morpema ay nagiging /n/ king ang kasunod ay alinman sa ponemang /d l r s t/. #al$ %pang& ' dikdik= pandikdik %pang& 'taksi = pantaksi %pang& ' dampot = pandampot %pang& 'dikit = pandikit (. Asimilasyong (. Asimilasyong ganap ganap - bukod sa pagbabagong nagaganap sa ponemang / ƞ / ayon sap unto ng artikulasyon ng kasunod na tunog" nawawala pa rin ang unang ponema ng nilalapiang salita dahil sa ito ay napapaloob sa sinusundang ponema. #al$
%pang& ' palo= pampalo pamalo %pang& ' tali= pantali panali %pang& ' takip=pantakip takip=pantakip panakip %pang& ' pukpok=pampukpok pamukpok →
→ →
→
). Pagpapalit ng Ponema Ponema - may mga ponemang nagbabago o napapalitan sa pagbubuo ng mga salita. kung minsan ang ganitong pagbabago ay nasasabayan ng pagpapalit ng diin. !adalasang nagkakapalitan ang mga ponemang d at r at ang h at n.
#al$
/d/ ay nagiging /r/ /-an/ o /-in/ ang d ay nagiging r /n/ ang /o/ ay nagiging /u/ ma ' dapat →marapat lapad ' an= lapadan → laparan dugu ' -an = duguan ma ' dunong→marunong tawid ' in= tawidin → tawiran mabango = mabannguma ' dami →marami lipad ' an = lipadan → liparan
/h/ ng panlaping (-han) ay nagiging tawa ' han = tawahan → tawanan
mabango *. Metatesis Metatesis - kapag ang salitang-ugat salitang-ugat na nagsisimula nagsisimula sa /l/ o /y/ ay ginigitlapian ginigitlapian ng %-in&" ang /l/ o /y/ /y/ ng salitang-ugat salitang-ugat at ang /n/ ng gitlapi ay nagkakapalit nagkakapalit ng pusisyon. #al$
-in ' lipad= nilipad -in' yaya= niyaya l'-in' aba= linaba +l +-in, aba=nilaba y' -in ' aya=yinaya + y +-in, aya= niyaya
. Pagkakaltas ng ponema - nagaganap ang pagbabagong ito kung ang huling ponemang patinig ng salitang-ugat ay nawawala sa paghuhulapi dito. #al$
takip ' -an =takipan takpan sara ' -an= sarahan sarhan lagay ' -an= lagayan lagyan dama ' hin = damahin damhin sara ' -han= sarahan sarhan
. Paglilipat-diin - may mga salitang nagbabago ng diin kapag nilalapian. Maaaring "malipat ng isa o dalawang pantig ang diin patungong huling o maaaring malipat ng isang pantig patungong unahan ng salita. #al$
basa ' -hin=basahin ka' sama ' -han = kasamahan laro ' -an=laruan Pa- ' laro '-an= palaruan uto ' -an= lutuan
0. Reduksyon o Pang-aangkop - ipinagsama ang ) salita upang makabuo ng bagong salita. agkakaroon din dito ng bahagyang pagkakaltas upang mapaikli ang anyo ng bagong salita. #al$
+wika, ' +mo, = kamo +hintay, ' +ka, = teka +teyka /tayka, +tayo, ' +na, = tayna + tena/tana, +wika, ' +mo, = ikako +kako,
2. Pagsusudlong - may pagdaragdag ng isa pang hulapi sa isang salita gayong mayroon na ito. #al$
+alala, ' -han, ' +-in, = alalahanin +antabay, ' +-an, ' +-an,= antabayanan +totoo, ' +-han, ' +-in,= totohanin
3. May pungos ang pagbabago ay nagaganap kung may pagbabawas ang unlapi sa salita. #al$
+bunot, ' +-magpa, = magpabunot = pabunot
4. Reduplikasyon pag-uulit ng mga pantig ng mga salita na nagpapahiwatig ng kilos na ginagawa o gagawin pa lamang" tagagawa ng kilos o pagpaparami #al$
aalis matataas
magtataho
pupunta
masasaya
naglalakad
