UNIVERZITET U SARAJEVU
FAKULTET POLITIČKIH NAUKA SARAJEVO
SEMINARSKI RAD PREDMET: HISTORIJA RATOVA TEMA: OPERACIJA BARBAROSA
MENTOR: prof.dr. Smail Čekić
STUDENT: Irfan Kapo
Sarajevo, maj, 2014
SADRŽAJ
Uvod............................................................................................................................3 Ratni ciljevi..................................................................................................................4 Tok bitke.....................................................................................................................7
Zaključak .....................................................................................................................9 Literatura....................................................................................................................10
2
UVOD
Ime je dobila po njemačkom srednjovjekovnom vladaru Fridriku Barbarossi iz dinastije Hohenstaufen. Fridrikov nadimak „Barbarossa“ na italijanskom jeziku znači „crvena brada“ (isto što i njemački „Rotbart“). Barbarosa (Barbarossa), je šifrovani naziv
njemačkog ratnog plana za napad na SSSR 1941.
godine. Hitler ga je potpisao 18.12.1940. godine kao Direktivu broj 21. Osnovna ideja plana
„Barbarosa“ bila je da se u početno periodu rata većim brojem smjelih operacija razbiju i unište glavne snage Crvene armije. Sve pripreme za napad trebalo je da se završe u najvećoj tajnosti do 15.05.1941. godine.
Prije početka napada trebalo je prethodno ostvariti potpunu njemačku dominaciju nad kontinentalnom Evropom, obezbjediti neposredno ili posr edno učešće što većeg broja
zemalja
u ratu protiv Sovjetskog Saveza i stvoriti povoljne uslove za strategijski raz voj i koncentraciju snaga i sredstava prema istoku.1
Rusija i druge bivše sovjetske republike smatraju 22. jun 1941. godine pravim početkom Drugog svjetskog rata.
Taj je dogaĎaj tadašnjeg lidera SSSR -a Josifa Staljina zatekao potpuno nespremnog, jer nije bilo objave rata. Prema zapadnim istoričarima, Staljin je bio uvjeren da Hitlerove snage neće napasti SSSR jer je postojao pakt o nenapadanju. Staljin se tako tek 3. jula obratio naciji, dok je ministar vanjskih poslova Vjačeslav Molotov saopštio da je SSSR u ratu.
22.6.1941. godine po čeo je najznačajniji i najmasovni vojni doga Ďaj u historiji ratovanja...
1
„Vojna enciklopedija“ drugo izdanje; broj 2; Beograd 1973
3
RATNI CILJEVI
Odlučujući ratni ciljevi koje je trebalo postići su : •
uništiti glavne snage Crvene armije u zapadnim dijelovima SSSR -a, i pritom im ne dozvoliti povlačenje u dubinu zemlje;
•
osvojiti Ukrajinu, kavkasko naftonosno područje, Moskvu i Lenjingrad;
•
dostići liniju Astrahan– tok r. Volge – Arhangels sa koje sovjetsko vazduhoplovstvo neće moći da ugrožava njemačke industrijske centre, a Njemačka će moći da bombarduje industrijske rejone Sovjetskog Saveza istočno od Urala.
Prije samog napada na SSSR trebalo je obezbjediti potpunu Njem ačku kontinentalnom Evropom, zatim je trebalo obezbjediti neposre dno
dominaciju nad
ili posredno učešće što
većeg broja zemalja u ratu protiv Sovjetskog Saveza, a konačno za početak napada trebalo je odabrati najpovoljnije vremenske uslove.
Slika 1. Pripreme sovjetske armije za odbranu 4
Raspored armija: -Grupa armija Sjever (Heeresgruppe Nord) – s ciljem zauzimanja baltičkog područja i Lenjingrada. -Grupa armija Centar (Heeresgruppe Mitte) – s ciljem zauzimanja Moskve. -Grupa armija Jug (Heeresgruppe Süd) – s ciljem zauzimanja Ukrajine i daljeg napredovanja prema jugu.
Svaka od grupa armija bila je pod zapovjedništvom jednog njemačkog feldmaršala: - Grupa armija Sjever – feldmaršal Wilhelm von Leeb. - Grupa armija Centar - feldmaršal Fedor von Bock. - Grupa armija Jug -
feldmaršal Gerd von Rundstedt.
Slika 2. Raspored njemačkih jedinica u op eraciji Barbarosa 1941. godine
5
Grupa armija "Sjever" će početi ubrzano da napreduje prema Lenjingradu, tako da je samo tokom prvog dana ostvaren prodor u veličini od 80 kilometara. Grupa armija "Centar" je tokom prve sedmice operacije napravila još "bolji posao" sa izvršenim prodorom od 300 kilometara, odnosno prešli su jednu trećinu puta do Moskve u samo pet dana.
Grupa armija "Jug" pojačana prije svega Rumunima je na kraju dobila najteži zadatak. Zapovjednici Crvene armije na jugu su bili najspremniji. Ipak, na kraju su izgubili bitku, ali
će drastično usporiti napredovanje neprijatelja. 2
Slika 3. Njemački planovi za napad na SSS R
2
http://www.hrvatski-vojnik.hr/hrvatski-vojnik/722001/barbarossa.asp 6
TOK BITKE
U početnim operacijama na sovjetsko-njemačkom frontu oružane snage fašističke Njemačke su postigle velike uspjehe. Njemačke armije su za 18 dana zauzele Litvaniju, Letoniju, veći dio Bjelorusije, prigraničnu Ukrajinu i prodrle u dubinu sovjetske teritorije, osvojivši značajne ekonomske rejone i strategijske objekte. Sovjetske oružane snage, naročito trupe Zapadnog fronta, pretrpile su velike gubitke. Brojno stanje i vatrena moć sovjetskih divizija bila je više od dva puta manja od njemačkih. Njemci u tom periodu nisu postigli svoj osnovni cilj:
uništenje glavnih snaga Crvene armije .
Sovjetske snage prvog strategijskog ešelona, iako iznenaĎene i slabo pripremljene, odvažno i istrajno su se borile, preduzimale protivnapade i protivudare, branile se do krajnjih
mogućnosti i nanosile neprijatelju značajne gubitke. Nova serija ratnih operacija je započela 3. jula kada Hitler daje dopuštenje Grupi "Centar" za prodor prema Smolensku. Toga istog dana Staljin je pozvao na "Veliki patriotski rat protiv agresora". Bitka za Smolensk će tako početi 6. jula s potpunom mobilizacijom obje
zaraćene strane. Njemačka
Grupa armija "Centar" će likvidirati oko 350.000 ruskih vojnika. Tokom ljeta uslijedili su napadi na Lenjingrad i Kijev.Vojni plan Vermahta 3 za jesen 1941.
godine se prije svega sastojao u završnom napadu na Moskvu. Oslabljene jedinice Grupa armija "Sjever" i "Jug" su dobile svoja nareĎenja o napredovanju, ali njihove akcije u ovoj fazi rata gube na važnosti. Crvena armija je većinu svojih snaga pripremila za odbranu. U skladu s tamošnjim obrambenim planom počela je izgradnja dvije obrambene linije. Poslije nekoliko bitaka do 10. oktobra, 500.000 ruskih vojnika nalazilo u obruču, pa Vermaht donosi odluku o nastavku napada na Moskvu. Kako je zbo g nužnosti likvidacije snaga u
obruču bio smanjen broj vojnika raspoloženih za napad, pokušaj osvajanja grada Tule pada u vodu. Neuspjeh u osvajanju tog grada rezultira neuspjehom cijelog plana osvajanja Moskve.
Završna odluka je pala njemačkim napadom 15. novembra 1941. godine, a 28. novembra se njemački vojnici nalaze 35 kilometara od centra Moskve. Tada dolazi do protivnapada Crvene armije.Početkom decembra temperatura pada na minus 25 stepeni.
3
Wehrmacht (njem. Obrambene snage) naziv za njemačke oružane snage u doba nacizma, od 1935. do 1945. Sastojao se od 'Heer' (pješaštvo), 'Kriegsmarine' (mornarica) i 'Luftwaffe' (zrakoplovstvo). 7
Kako Vermaht nije imao podataka da su sibirske trupe pozvane na područje Moskve opšti protivnapad Crvene armije od 5. decembra postaje potpuno iznenaĎenje. Odnos snaga početkom ovog napada je bio 1:1 ali u stvarnosti tu se borilo milion promrzlih od šest mjeseci borbi umornih njemačkih vojnika, protiv milion odmornih sovjetskih (sibirskih) vojnika koji su se našli u svom elementu. Kada je pobjednički protivnapad okončan, njemačke trupe su završile na minimalno 100 kilometara od Moskve čime propada "Barbarosa" i počinje klasični frontovski rat. Taktikom Blickriega 4, uvedenom od n jemačkih vojnih stratega, Njemci su paralizovali otpor brojnijeg, ali neorganizovanijeg neprijatelja, za samo nekoliko mjeseci, do kraja 1941. Njemci
su uzeli veći di o onoga sto se smatra evropskim delom Rusije i izbacili iz stroja milione ruskih vojnika...
Ovo je samo uvodni dio rata...a tek sl ijede najveće pojedinač ne bitke, oko Moskve, Staljigrada i Kurska.
Slika 4. Bombardovanje i napredovanje Vermahta 1941. godine
4
Blitzkrieg (Njemački: Blitzkrieg , doslovno "munjeviti rat") je popularan naziv za operativnu vojnu doktrinu koja predviđa uporabu mobilnih snaga (tenkova i motoriziranog pješaštva) koje napadaju koristeći brzinu i iznenađenje kako bi onemogućile neprijatelja da pravovremeno uspostavi koherentnu obranu
8
ZAKLJUČAK
Bez sumnje, sukob nacističke Njemačke i Sovjetskog Saveza izmeĎu 1941. i 1945. godine predstavljao je ne samo najintenzivnije ratište II. svjetskog rata, već najveću ali i najkrvaviju vojnu kampanju u dosadašnjoj historiji . Sam uvod u ovaj krvavi konflikt, operacija Barbarossa (n jemački napad na SSSR 22. juna 1941.) i danas okuplja vojne
historičare i
analitičare zbog brojnih još uvijek neodgovorenih pitanja povezanih s početnom fazom tog sukoba.
Istočni front je bio je front sa ogromnim brojem poginulih. U operaciji Barbarosa na strani SSSR-a poginulo je oko 800.000 ljudi, dok je ranjeno 3.000.000, a zarobljeno oko 3.300 000
ljudi. Sa druge strane, broj zarobljenih i nestalih njemačkih vojnika bio je oko 4.500.000. Ratna dejstva izvedena prema planu Barbarosa, otkrile su mnoge njegove slabosti. Razlozi
propasti njemačkog napada na SSSR, mogu se svesti na dvije katastrofalne strateške greške, počinjene po direktnom nareĎenju Hitlera. Prva od njih je Hitlerov napad na Jugoslaviju i Grčku 1941. godine, zbog č ega je datum napada na SSSR morao biti pomaknut. Upravo zbog toga i loših vremenskih uslova, Hitler je pretrpio velike gubitke. Drugi razlog za propast napada je Hitlerov strah da će on postati drugi Napoleon. Njemačke snage su se rasplinule ka divergentnim ciljevima u ogromnom prostranstvu, od kojih ni jedan nije bio dostignut.
Sovjetski Savez je na ovom frontu izašao kao pobjednik i kao vojna i industrijska sila.
9
LITERATURA
„Vojna enciklopedija“ drugo izdanje; broj 2 ; Beograd 1973
mr.phil. Kreso M; „ Vojna istorija – hrestomatija“ ; prvi dio ( Vojna
istorija do drugog
svjetskog rata)
http://www.hrvatski-vojnik.hr/hrvatski-vojnik/722001/barbarossa.asp 4.5.2014.godine
www.znanje.org
http://vojnapovijest.vecernji.hr/operacija-barbarossa-929430
4.5.2014.godine
10
