Moravska misija (Ćirilo i Metodije) Kao izvori podataka o nastanku, razvoju i sudbini staroslovenskog jezika i pismenosti javljaju se 1. Žitije Ćirilovo i 2. Žitije Metodijevo. Značajno je i 3. delo, napisano dva značajna slovenska spisa – 1.
na grčkom jeziku – Žitije Svetog Klimenta (učenika Ćirila i Metodija), koje govori o njegovom sopstvenom radu, kao učenika velike Braće). Prema kazivanju Žitija Ćirilovog, a to je bilo krajem 862. godine, velikomoravski kne z Rastislav uputio je poslanstvo vizantijskom caru Mihailu sa porukom da su se ljudi koji tu žive odrekli paganskih običaja i da se pridržavaju hrišćanskih običaja, ali da nemaju obrazovanog učitelja koji bi na pravi način propovedao hrišćanstvo. Dakle, mo ravski knez Rastislav je zamilio vizantijskog cara Mihaila da mu pošalje učene ljude u Moravsku da propovedaju hrišćanstvo. Do tada su im Nemci, Vlasi i Grci nametali različita učenja. Na ovaj potez Rastislav je došao, između ostalog, vođen i političkim motivima.
Dugo je ratovao sa nemačkim carem Ludvikom, koji je ugrožavao njegov državnički
položaj. Cilj je bio osloboditi se pre svega crkvene zavisnosti od Nemačke i zameni ga svojim sveštenstvom. Dakle, želeo je da ima sopstveno sveštenstvo i da učvrsti cr kvenu samostalnost iz koje proističe i politička. politička. U Carigradu je ponuda kneza Rastislava dobro primljena i još bolje shvaćena. Stoga, u Moravsku nije kako se moli u poruci – nego upućen samo „episkop“ – kako – nego čitava jedna versko -kulturna misija. Na čelo te
„Moravske misije“ postavljeni su velika Solunska braća, mlađi Konstantin (u monaštvu nazvan Ćirilo) i stariji Metodije.
Ćirilo i Metodije bili rodom iz Soluna i poznavali su jezik Slovena koji su živeli u okolini Soluna. S obzirom da su poznavali taj jezik, bil i
su izabrani od strane cara Mihaila da među Slovenima šire
hrišćanstvo. Postoje indicije da im je možda majka bila poreklom Slovenka. Interesantno je da je Konstantin učestvovao još u dvema misijama pre Moravske misije: Ar A r apskoj skoj (u M aloj loj A zi ji ) i u H azar skoj skoj mi siji sij i .
Tako su, pre nego što su krenuli u Moravsku misiju, Konstantin (Ćirilo) i Metodije sa drugim saradnicima sastavili slovensku azbuku, najstarije slovensko pismo – GLAGOLJICU i na tom pismu
preveli bogoslužbeno jevanđelje jevanđelje na slovenski jezik. jezik.
Zna se da su 863. godine opremljeni slovenskom azbukom
(glagoljicom) i prevedenim najnužnijim
knjigama na slovenski jezik Ćirilo i Metodije stigli u Moravsku da propovedaju hrišćanstvo. Ta misija imala je itekako uspeha. Radili su nekoliko godina u Moravsk oj,
propovedali hrišćanstvo, sve dok nisu od katoličkog
sveštenstva bili optuženi za JERES. Ubrzo dolazi do političkog sukoba i njih dvojica odlaze u Rim 869.god. da objasne kako ne čine jeres, već naprotiv – rade u službi hrišćanstva. Tako u Rimu održavaju više javnih bogosluženja u katoličkim crkvama, ali na slovenskom jeziku. Iste te godine, 869. umire Konstantin (Ćirilo). Zna mu se grob, sahranjen je u Rimu. Međutim, sa Metodijem je drugačije. Period koji je usledio posle Čirilove smrti bio je veoma tež ak. Bio je postavljen za panonsko-moravskog
arhiepiskopa, ali to je dovelo do snažnog otpora nemačkih biskupa, koji su to
područje smatrali svojim. Na prevaru su ga izveli na sud i držali u tamnici pune 3 godine. Tek na intervenciju pape Jovana VIII je os lobođen. Metodije je sa saradnicima Klimentom, Naumom i Angelarom preveo ostale knjige na stsl. Jezik i smatra da su ih pisali na pismu glagoljici. Umro je
885.godine, a mesto njegovog groba nije poznato. Protivnici tako nešto nisu dopustili jer bi taj gr ob bio mesto inspiracije za buduće generacije i postalo kult. Sa Metodijevom smrću nastaju još oštrije mere protiv njegovog rada i njegovih saradnika u smislu potpunog onemogućivanja njihovog rada. Za sve je kriva katolička crkva. S jeseni 885 god. Učenici Kliment, Naum i Angelar napuštaju Moravsku, Panoniju i beže na jug. Najistaknutiji je bio Kliment, koji je otišao na Ohrid. U Ohridu je osnovao duhovni centar i napredovao do arhiepiskopa. Danas je poznat kao Kliment Ohridski. *Rad učenika*
(Kliment, Naum i Angelar)
Najjače žarište staroslovenske pismenosti rasplamsalo se u Makedoniji, na obalama Ohridskog jezera, gde je našao utočište i delovao veliki broj prognanig učenika, na člu sa Klimentom i Naumom. Tu je osnovan čitav niz škola i manastira, u kojima je nastavljena i verno čuvana Čirilo -Metodijevska tradicija. Većina sačuvanih glagoljskih spomenika koji sačinjavaju staroslovenski kanon upravo je nastala ovde, u Ohridskoj ili Makedonskoj pisarskoj školi. Iz Makedonije se staroslovenski jezik i pis menost šire po čitavoj Bugarskoj državi, u čiji je sastav tada
i Makedonija ulazila. Na dvoru cara Simeona u PRESLAVU (Istočna Bugarska, tadašnji njen centar) nastaje centar staroslovenske pismenosti. Međutim tu dolazi do odstupanja Ćirilo -Metodske tradicije, i glagoljica je zamenjena ĆIRILICOM.
