DAFTAR ISI
DAFTAR DAFTAR ISI............................................ ISI.................................................................... .......................................................................... .................................................. i BAB I............................................. I.................................................................... .............................................. .............................................. ......................................1 ...............1 1.1
Latar Belakang... Belakang........ .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... ......... ......... .......... .......... .......... .............. .............1 ....1
1.2
Rumusan Rumusan Masalah..... Masalah.......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... ............. ..........2 ..2
1.3
Tujuan. Tujuan...... .......... .......... .......... ......... ......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .............. .................. ..............2 .....2
1.4
Manfaat.... Manfaat......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... ............... .................2 .......2
BAB II.............................................. II..................................................................... .............................................. .......................................................... ................................... 3 2.1
engertian engertian !eurulasi.. !eurulasi....... .......... .......... .......... .......... .......... ......... ......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... ............. ..........3 ..3
2.2
Ma"am # Ma"am r$ses !eurulasi.. !eurulasi....... .......... .......... .......... .......... .......... .......... ............ ................. .................... ..............3 ....3
2.3
Taha% Taha% # Taha% Taha% !eurulasi... !eurulasi........ .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......4 ..4
2.4
Diferen Diferensias siasii &ist$l &ist$l$gi $giss 'ari 'ari r$ses r$ses !eurul !eurulasi. asi.... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ....... ........ ........ ........ ........ ........ .......( ...(
2.)
r$ses r$ses !eurulasi !eurulasi %a'a &e*an...... &e*an........... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... ......... ......... .......... .......... .......... .......... .......+ ..+
BAB III............................................... III...................................................................... .............................................. ......................................................1) ...............................1) 3.1
,esim%ulan. ,esim%ulan...... .......... .......... ......... ......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .............. ..................1) .........1)
3.2
Saran..... Saran.......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... ........... ................ ................... ............1) ...1)
DAFTAR DAFTAR -STA,A...... -STA,A............................. .............................................. .............................................. .......................................... ...........................1 ........1 BAB I PENDAHULUAN
1.1 Latar Latar Belaka Belakang ng
Tuhan men"i%takan manusia 'engan sangat sem%urna/ tak terke"uali ketika masa %em0entukan em0ri$/ sehingga manusia 0isa melakukan kegiatan 'engan 0aik ang 'itunjang $leh $rgan$rgan $rgan$rgan ang ang 0erkem0ang 'engan sejak masa em0ri$. r$ses %em0entukan manusia ang 0erkualitas 'imulai sejak masih 'i 'alam kan'ungan. ,elainan %enerta ang tim0ul %a'a 0ai 0aru lahirkan mengham0at %r$ses ini. Bai 'engan kelainan k$ngenital k$ngenital meru%akan sesuatu hal ang sangat 'itakuti $leh %asangan suami istri/ juga meru%akan %ene0a0 terja'ina keguguran/ lahir mati/ 'an kematian segera setelah lahir ang "uku% sering.
rgan$genesis meru%akan %r$ses %em0entukan $rgan. r$ses %em0entukan $rgan %a'a makhluk hi'u% 0er0e'a0e'a. rgan$genesis 'iantarana meli%uti %em0entukan sel saraf atau neurulasi. !eurulasi a'alah %r$ses %em0entukan 0um0ung neural ang meru%akan 0akal sstem saraf %usat. m0ri$ ang mengalami neurulasi 'ise0ut neurula. em0entukan jaringan saraf meru%akan hal ang %enting 'alam %r$ses neurulasi/ 'imana jaringan saraf meru%akan salah satu jaringan 'asar %em0entuk tu0uh manusia ang mengatur seluruh as%ek ang 0erkaitan 'engan fungsifungsi tu0uh ang 'i%erlukan untuk melakukan kegiatan seharihari. Setia% em0r$ mengalami em0r$genesis 'engan menem%uh taha%taha% em0r$genesis ang 'imiliki leluhur se"ara e5$lusi. karena $rang se"ara e5$lusi 'iangga% menem%uh hi'u% se%erti is"es/ Am%hi0ia/ 'an Re%tilia ang 'ikenal sekarang/ maka em0r$na %un mengalami %ertum0uhan se%erti em0r$ is"es/ Am%hi0ia/ 'an Re%tilia 'ulu. a'a masa 'alam rahim/ em0r$ 0entuk %rimitif tum0uh menja'i 0entuk 'efinitif/ 'an memiliki 0entuk ang s%esifik. a'a %eri$'e ini em0r$ akan memiliki 0entuk ang khusus 0agi setia% s%esies. Dalam %ertum0uhan 'an %erkem0anganna 'alam rahim akan ter0entuk 0agian0agian tu0uh ang le0ih khusus 'an memilki fungsi masingmasing ang 0erguna untuk kehi'u%anna men'atang. em0entukan $rgan$rgan terse0ut 'ikenal 'engan $rgan$genesis/ meli%uti %em0entukan angg$ta gerak/ alat in'era/ sstem saraf %usat 'an lainlain. 1.2 Rumusan Masalah
1. 2. 3. 4. ).
A%a %engertian neurulasi6 A%a ma"amma"am %r$ses neurulasi6 A%a 'iferensiasi hist$l$gis 'ari %r$ses neurulasi6 Bagaimana taha%taha% neurulasi6 Bagaimana %r$ses neurulasi %a'a he*an6
1. Tu!uan
1. 2. 3. 4. ).
-ntuk mengetahui %engertian 'ari neurulasi. -ntuk mengetahui ma"amma"am %r$ses neurulasi. -ntuk megetahui 'iferensiasi hist$l$gis 'ari %r$ses neurulasi. -ntuk mengetahui taha%taha% neurulasi. -ntuk mengetahui %r$ses neurulasi %a'a he*an.
1." Man#aat 1. -ntuk mem0antu mahasis*a memahami materi %em0entukan saraf 7neurulasi8. 2. Se0agai 0ahan inf$rmasi 0agi masarakat 'alam u%aa mengetahui taha%taha%
%em0entukan sarah %a'a he*an.
BAB II PEMBAHASAN
2.1 Pengert$an Neurulas$
!eurulasi 0erasal 'ari kata neur$ ang 0erarti saraf. !eurulasi a'alah %r$ses %enem%atan jaringan ang akan tum0uh menja'i saraf/ jaringan ini 0erasal 'ari 'iferensiasi ekt$'erm/ sehingga 'ise0ut neural ekt$'erm. !eurulasi meru%akan %r$ses 'imana la%isan selsel ekt$'ermal 'i u0ah menja'i tu0ulus neuralis. r$ses neurulasi 'ia*ali 'ari %em0entukan lamina neuralis kemu'ian mengalami in5aginasi menja'i sulkus neuralis 'an ter0entuk tu0ulus neuralis. !eurulasi sangat 0erhu0ungan erat 'engan gastrulasi. a'a akhir gastrulasi ter0entuklah ner5e "$r' 'an n$t$"h$r'. !er5e "$r' sen'iri 0erasal 'ari ekt$'erm se'angkan n$t$"h$r' 0erasal 'ari lem%engan ekt$'erm 0agian '$rsal. a'a manusia khususna/ %r$ses ini 'imulai %a'a minggu ketiga setelah %em0uahan. Di'uga 0ah*a %eru0ahan m$rf$l$gi ang terja'i selama neurulasi sejalan 'engan %eru0ahan kr$m$s$m 'an %$la %r$teinna. enelitian ini 'ilakukan untuk mem0an'ingkan m$rf$l$gi
kr$m$s$m 'an %$la %r$tein. !eurulasi meru%akan %eri$'e ang sensitif se0agaimana %a'a sta'ia gastrula.
2.2 Ma%am & Ma%am Pr'ses Neurulas$
r$ses neurulasi meru%akan suatu %r$ses ang k$m%leks sehingga a%a0ila mengalami kelainan 0iasana 'ise0a0kan $leh multifakt$r. r$ses neurulasi 'a%at 'i0e'akan menja'i tiga kel$m%$k 0er'asarkan 0agaimana neural tu0e ter0entuk/ aitu 'ua kel$m%$k utama 'an satu kel$m%$k khusus9 1. !eurulasi %rimer/ 'imana neural tu0e ter0entuk aki0at a'ana %r$ses %elekatan atau in5aginasi 'ari la%isan ekt$'erm neural ang 'iinisiasi $leh n$t$"h$r'. :ara ini %aling umum 'itemukan 'iantara 0er0agai kel$m%$k he*an/ aitu amfi0ia/ re%tilia/ a5es 'an mamalia/ termasuk manusia. 2. !eurulasi sekun'er ang terja'i 'engan 'itan'aina %em0entukan neural tu0e tan%a a'ana %eli%atan ekt$'erm neural/ melainkan terja'i melalui %emisahan ekt$'erm neural 'ari la%isan ekt$'erm e%i'ermis/ 0aru kemu'ian mem0entuk neural tu0e/ misalna %a'a is"es. 3. !eurulasi khusus/ terja'i melalui %em0entukan neural tu0e 'engan a'ana %emisahan 7%eninggian8 e%i'ermis ang mem0atasi neural %late. :ara ini 'ilakukan $leh em0ri$ amfi$ksus. eninggian e%i'ermis juga 'ise0ut se0agai li%atan neural tem%$rer ang akan 0ertemu 'i 0agian me'i$'$rsal 'an menja'i ata% 'i atas ke%ing neural ang su'ah meli%at 'an melekuk/ mem0entuk li%atan neural 'an lekuk neural 0iasa ang sama keja'ianna %a'a neurulasi %rimer. ,e'ua li%atan neural ini akan 0ertemu satu sama lain mem0entuk neural tu0e. Selanjutna ata% e%i'ermis akan ter%isah 'ari neural tu0e.
2. Taha( & Taha( Neurulas$
Ber'asarkan %erkem0anganna/ %r$ses neurulasi 'a%at 'i0e'akan menja'i 0e0era%a taha%an/ aitu9 1. em0entukan !eural late Setelah fase gastrulasi selesai maka 0erlanjutlah %a'a fase neurulasi. a'a taha% a*al !$t$"h$r' 7 sum0u %rimitif em0ri$ 'an 0akal tem%at
5erte0ral "$lumn 8 mengin'uksi ekt$'erm 'i atasna. Selsel ekt$'erm 0eru0ah menja'i %anjang 'an te0al 'ari%a'a sel 'isekitarna atau 'ise0ut juga 'engan %$liferasi menja'i lem%eng saraf 7neural %late8. em0entukan ini terletak %a'a 0agian '$rsal em0ri$ te%atna 'i 'aerah kutu0 animal.
2. em0entukan !eural F$l' Setelah neural %late ter0entuk/ maka akan 'iikuti 'engan %ene0alan 0agian neural %late itu sen'iri. ,arena %ertum0uhan 'an %er0anakan sel ekt$'erm e%i'ermis le0ih "e%at 'i0an'ingkan 'engan %ertum0uhan ekt$'erm neural/ mengaki0atkan la%isan neural %late menja'i tertekan 'an
mengalami %elekukan ke 0agian 'alam 7in5aginasi8. Bagian %elekukan inilah ang 'ise0ut se0agai neural f$l'.
3. em0entukan !eural ;r$$5e Ter0entukna neural f$l' atau le0ih se'erhanana a'alah %ematang neural ang meru%akan li%atan 'ari ke'ua sisi lem%eng neural se"ara 0ersamaa akan 'i'iringi 'engan ter0entukna neural gr$$5e/ atau %arit neural.
4. em0entukan !eural Tu0e ,arena %ertum0uhan ekt$'erm e%i'ermis le0ih "e%at/ maka akan semakin men'$r$ng li%atan neural ang telah ter0entuk/ mengaki0atkan fusi anatara neural f$l' 0agian kanan serta neural f$l' %a'a 0agian kiri. a'a
akhirna ter0entuk ta0ung=0um0ung saraf 7neural tu0e8 'engan lu0angna ang 'ise0ut neural "anal atau neur$"$el.
). Ter0entukna !eural :rest a'a a*al ter0entukna ter0entukna neural tu0e/ 0again '$rsal tu0e ang 'ekat 'engan kutu0 animal/ masih menem%el %a'a sel sel ekt$'erm e%i'ermis. a'a 0agian ang menem%el terse0ut ter'a%at selsel ekt$'erm neural ang ti'ak ikut serta mem0entuk neural tu0e/ sel inilah ang 'imaksu' 'engan neural "rest. Saat %em0entukan ta0ung saraf 7neural tu0e8/ selsel neural "rest akan ter%isah 'an akan 0ermigrasi jauh 'ari ekt$'erm neural. !eural "rest akan menja'i l$kasi ang 'ituju kemu'ian 0er'iferensiasi menja'i selsel ganglia s%inalis 'an $t$t $t$n$m/ 'an se0againa. Mesensim ang 0erasal 'ari neural "rest 'ise0ut ekt$mesensim.
Selama minggu kelima/ tingkat %ertum0uhan ang 0er0e'a menim0ulkan 0anak lekukan %a'a ta0ung neural/ sehingga 'ihasilkan tiga 'aerah $tak/ aitu $tak 'e%an/ $tak tengah 'an $tak 0elakang. tak 'e%an 0erkem0ang menja'i mata 7saraf kranial II8 'an hemisfer $tak. erkem0angan semua 'aerah k$rteks sere0ri terus 0erlanjut se%anjang masa kehi'u%an janin 'an masa kanakkanak. Sistem $lfakt$rius 'an thalamus juga 0erkem0ang 'ari $tak 'e%an. Saraf kranial III 'an I> 7$""ul$m$t$rius 'an tr$"hlearis8 ter0entuk 'ari $tak tengah. tak 0elakang mem0entuk me'ula/ s%$ns/ sere0elum 'an saraf kranial lain. ;el$m0ang $tak 'a%at 'i"atat melalui elektr$ensefal$gram 7;;8 %a'a minggu ke(. Me'ula s%inalis ter0entuk 'ari ujung %anjang ta0ung neural. a'a mu'igah/ k$r'a s%inalis 0erjalan se%anjang k$lumna 5erte0ralis/ teta%i setelah itu k$r'a s%inalis tum0uh le0ih lam0at. a'a minggu ke24/ k$r'a sinalis memanjang hana sam%ai S1/ saat lahir sam%ai L3 'an %a'a $rang 'e*asa sam%ai L1. Mielinisasi k$r'a s%inalis mulai %a'a %ertengahan gestasi 'an 0erlanjut se%ajang tahun %ertama kehi'u%an. Fungsi sina%s su'ah "uku% 0erkem0ang %a'a minggu ke 'ela%an sehingga terja'i fleksi leher 'an 0a'an. Struktur ekt$'ermal lainna/ aitu neural "rest/ 0erkem0ang menja'i sistem saraf %erifer. Sel neural "rest ang terle%as 'ari te%i lateral li%atan neural/ menghasilkan gangli$n s%inal 'an gangli$n sistem aut$n$m serta sejumlah sel jenis lain. 2." D$#erens$as$ H$st'l'g$s )ar$ Pr'ses Neurulas$
1. Sel Saraf !eur$0las atau sel saraf %rimitif mun"ul se"ara eksklusif melalui %em0elahan sel neur$e%itel. !eur$0las ini untuk sementara tam%ak 0ulat 'an a%$lar. Dengan 'iferensiasi selanjutna tum0uh 'ua %r$sessus s it$%lasma 0aru 'i sisi 0a'an sel ang 0erla*anan mem0entuk neur$0las 0i%$lar. ,emu'ian %r$sessus 'i salah satu ujung mem0entuk aks$n %rimitif 'an %r$sessus 'i ujung ang lain mem%erlihatkan sejumlah %er"a0angan sit$%lasma mem0entuk 'en'rit %rimitif. Sel ini kemu'ian 'ise0ut neur$0las
multi%$lar 'engan %erkem0angan selanjutna menja'i sel saraf 'e*asa atau neur$n. 2. Sel ;lia Se0agian 0esar glia0las atau sel %enunjang %rimitif ter0entuk $leh sel neur$e%itel setelah %em0entukan neur$0las 0erhenti. ;lia0las 0ermigrasi 'ari la%isan neur$e%itel menuju la%isan mantel 'an marginal. a'a la%isan mantel/ selsel ini 0er'iferensiasi menja'i astr$sit %r$t$lasma 'an astr$sit fi0rilar. ,emu'ian/ jenis sel %enunjang lain ang mungkin 0erasal 'ari gli$0las a'alah sel $lig$'en'r$glia/ sel inilah ang 'itemukan 'i la%isan marginal. ,emu'ian ti%e sel %enunjang ketiga mun"ul/ aitu sel mikr$glia. Sel ini sangat fag$sitik 'an 0erasal 'ari sel mesenkim. 3. Sel ,rista !euralis Sel krista neuralis ini 0erasal 'ari ekt$'erm 'an meluas ke seluruh %anjang ta0ung saraf 7neural tu0e8. Sel krista 0ermigrasi ke 0agian lateral 'an menghasilkan gangli$n sens$rik saraf s%inal 'an ti%e sel lain. Selain mem0entuk gangli$n sens$rik/ selsel krista neuralis 0er'iferensiasi menja'i neur$0las sim%atis/ sel S"h*ann/ sel %igmen/ $'$nt$0las/ meningen 'an mesenkim arkus faring. 4. Saraf S%inal Sera0ut saraf m$t$rik mulai mun"ul %a'a minggu keem%at/ 0erasal 'ari sel saraf 'i lem%eng 0asal 7k$rnu 5entral8 k$r'a s%inalis. Sera0utsera0ut ini 0ersatu mem0entuk ra'iks saraf 5entral. ,emu'ian %r$sessus 'istal 0erga0ung 'engan ra'iks saraf 5entral menja'i saraf s%inal. ). Mielinasi Sel S"h*ann mem0entuk selu0ung mielin untuk saraf te%i. Sejak 0ulan keem%at kehi'u%an janin/ 0anak sera0ut saraf tam%ak ke%utihan aki0at %engen'a%an mielin ang 'i0entuk $leh %enelu0ungan aks$n $leh sel S"h*ann.
2.* Pr'ses Neurulas$ (a)a He+an
a'a he*an juga terja'i %r$ses neur$lasi %a'a masa em0ri$na ang mem0entuk saraf %a'a he*an. !eur$lasi sen'iri a'alah %r$ses %em0entukan
ta0ung neur$n 7 neural
tube8
'an n$t$"h$r' %a'a em0ri$. rgan ang %erta ma
kali ter0entuk %a'a "h$r'ata a'alah ta0ung neur$n 70um0ung neur$n atau neural tu0e8/ 'an n$t$k$r' 7n$t$"h$r' atau 0atang skeletal8 ang meru%akan "iri khas 'ari em0ri$ "h$r'ata. em0entukan saraf atau neur$lasi 'ia*ali 'ari %em0entukan ner5e "h$r' 'imulai 'engan se0uah lekukan ang 'angkal 'i 0agian '$rsal ekt$'erm ang 'ise0ut neural gr$$5e ang mem0unjur se%anjang 0i'ang '$rsalis 'ari arah anteri$r ke %$steri$r 'an meluas %a'a ujung akhir 'ari anteri$r. Bagian lateral 'ari neural gr$$5e terse0ut le0ih men$nj$l 'an 'ise0ut neural f$l'. erkem0angan neural gr$$5e makin tenggelam 'ari %ermukaan em0ri$ 'an neural f$l' saling men'ekat se%anjang garis tengah '$rsal. r$ses ini meru%akan in5aginasi 'ari %em0entukan neural tu0e ang kelak akan menja'i $tak 'an s%inal "h$r'. A'a%un %r$ses neur$lasi %a'a he*an a'alah se0agai 0erikut9
1. is"es a'a %em0entukan saraf atau neur$lasi %a'a %is"es 'ia*ali 'ari %em0entukan sumsum tulang 0elakang. Setelah itu ka5itasi 'ari sumsum tulang 0elakang akan mem0entuk r$ngga 0uluh saraf 7 neural
rube8.
a'a neur$lasi %is"es ini ang
mengalami 5aginasi a'alah sumsum tulang 0elakang untuk mem0entuk 0uluh saraf.
2. Am%hi0i !eur$lasi %a'a
am%hi0i
ini 'i"$nt$hkan
'engan
menggunakan
katak
se0agai "$nt$h %em0entukan sarafna/ 'an terja'i 'alam 2 fase/ aitu fase %ertama %em0entukan ke%ing neural/ sta'ium keh$le. Fase ke'ua a'alah %enutu%an neural mem0entuk 0um0ung neural. A'a juga ang mengatakan neur$lasi %a'a katak a'alah se0agai 0erikut/ !$t$k$r' ter0entuk 'ari mes$'erm '$rsal ang 0erk$n'ensasi %ersis 'i atas arkenter$n. Ta0ung neur$n 0era*al se0agai lem%engan ekt$'erm '$rsal/ %ersis 'iatas n$t$k$r' ang 0erkem0ang. Setelah n$t$k$r' ter0entuk/ lem%eng neur$n meli%at ke arah 'alam 'an menggulung menja'i Ta0ung neur$n 7neural tu0e8 ang akan menja'i sistem saraf %usat 7$tak 'an sumsum tulang 0elakang8.
3. A5es a'a %em0entukan saraf atau neur$lasi %a'a a5es atau unggas 'ia*ali 'ari em0elahan mer$0lastik/ lalu masuk ke 'alam %r$ses ;astrulasi. Selsel neural ter0entuk/ lalu li%atan neural ter0entuk untuk mem0entuk 0um0ung neural/ sel selsel %ial neural ter0entuk %a'a saat ter0entuk li%atan neural 'an 0ermigrasi 'ari 0um0ung neural. !eur$lasi %a'a a5es terja'i ketika Arkenter$n 'i0entuk ketika li%atan lateral menekan 'an memisahkan em0ri$ menjauhi kuning telur. Sekitar 0agian %ertengahan 'ari %anjang em0ri$ akan teta% 0ertaut ke kuning telur melalui 0atang kuning telur ang se0agian 0esar ter0entuk 'ari selsel hi%$0las. em0entukan ta0ung neur$n/ %erkem0angan !$t$k$r'/'an s$mit terja'i seru%a se%erti %a'a katak.
BAB III PENUTUP .1 ,es$m(ulan
1. !eurulasi a'alah %r$ses %enem%atan jaringan ang akan tum0uh menja'i saraf/ jaringan ini 0erasal 'ari 'iferensiasi ekt$'erm/ sehingga 'ise0ut neural ekt$'erm. 2. Ter'a%at ma"amma"am %r$ses neurulasi 0er'asarkan 0agaimana neural tu0e ter0entuk/ aitu neurulasi %rimer/ neurulasi sekun'er 'an neurulasi khusus. 3. A'a%un taha%taha% %r$ses neurulasi aitu %em0entukan neural %late/ %em0entukan neural f$l'/ %em0entukan neural gr$$5e/ %em0entukan neural tu0e 'an %em0entukan neural "rest. 4. A'a%un 'iferensiasi hist$l$gis 'ari %r$ses neurulasi aitu sel saraf/ sel glia/ sel krista neuralis/ saraf s%inal 'an mielinasi. ). e$ses neurulasi %a'a he*an antara lain %a'a is"es aitu hana mengalami neurulasi sekun'er/ %a'a A5es mengalami neurulasi %rimer sam%ai s$mit ke 2? 'an neurulasi sekun'er 'ari "au'al ke s$mit ke2?/ %a'a Am%hi0i terutama mengalami neurulasi %rimer 'an 0agian ek$r neurulasi sekun'er/ %a'a Mamalia terutama mengalami neurulasi %rimer/ kemu'ian neurulasi sekun'er sam%ai s$mit ke3).
.2 Saran
Se0aikna kita se0agai makhluk ang %aling sem%urna 0ersukur karena %r$ses %em0entukan sistem saraf kita saja mem0utuhkan taha%antaha%an ang sangat rumit ang ti'ak 'a%at kita 0aangkan se0elumna. Dari %r$ses neurulasi ini kita 0isa mengam0il hikmah 0ah*a kita 0isa 0erfikir/ kita 0isa mengen'alikan tu0uh 0aik se"ara sengaja mau%un se"ara ti'ak sengaja itu semua karena kekuasaan Allah s*t.
DAFTAR PUSTA,A
Sa'ler/ Th$mas @. 2+. m0ri$l$gi ,e'$kteran. akarta9 ;:.
