MAKALAH ILMU ALAMIAH DASAR METODE ILMIAH SEBAGAI CIRI IPA
KELOMPOK 3 Disusun oleh : Fauziah Ulfah
(201401500333)
Dic! P"ase#!o
(201401500404)
O#a$iana %a %a&iani
(2014015003'5)
PROGRAM STUDI BIMBINGAN DAN DAN KONSELING KONSELING FALKULT FALKULTAS AS ILMU PENDIDIKAN DAN PENGETAHUAN SOSIAL UNIVERSITAS INDRAPRASTA INDR APRASTA PGRI PGRI JAKARTA 2015 KATA PENGANTAR
Pui s!uu" e ha&i"a# llah *+, !an- #elah .eli./ahan "ah.a# &an a"unia !a *halaa# &an sala. selalu #e"cu"ahan e/a&a %asulullah *+ e"a# li./ahan &an "ah.a#n!a /en!usun .a./u .en!elesaian #u-as .aalah ini -una .e.enuhi #u-as .a#a uliah l.u Keala.an Dasa" Dala. /en!usunan /en!usunan #u-as &ala. .a#e"i ini6 /enulis /enulis .en!a&a"i aha elanca"an elanca"an &ala. /en!usunan .a#e"i ini #i&a lain e"a# an#uan6 &o"on-an &an i.in-an #e.an #e.an6 sehin--a en&alaen&ala !an- /enulis ha&a/i #e"a#asi Maalah ini &isusun a-a" /e.aca &a/a# .e./e"luas il.u #en#an- l.u Keala.an Dasa"6 !an- /enulis saian e"&asa"an su.e"su.e" &a#a !an- /enulis &a/a# Uca/a Uca/an n #e"i #e"i.a .aa asi sih h /enul /enulis is sa./ sa./ai aian an e/a&a e/a&a #e.a #e.an n 7 #e.a #e.an n &an /e.i.in-
!ai#u
&ose &osen n
u Lusiana +ulansa"i6*P +ulansa"i6*PM/& M/& selau &osen .a#a uliah l.u
Keala.an Dasa" *e.o-a .aalah ini &a/a# .e.e"ian aasan !an- leih luas e/a&a /a"a Mahasisa Mahasisa Uni$e"si#as Uni$e"si#as n&"a/"as#a n&"a/"as#a P8% Penulis .en!a&a"i aha .aalah .aalah ini .asih an!a eu"an-an Un#u i#u /enulis .en-ha"a/aan "i#i &an sa"an e/a&a /a"a /e.aca *eian &an #e"i.aasih
9aa"#a6 2 /"il 2015
Penulis
DAFTAR ISI Kata Penganta!!!"""""""""""""""""" Penganta!!!""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""""""""""""""# """""# Da$ta I%#"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" I%#""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""## """"""""""""""""""""""## BAB I Pen&a'()(an"""""""""""""""""""""" Pen&a'()(an""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""" """"" 1
La#a" elaan- elaan- 1 1 &en#ifiasi Masalah Masalah 1 1 %u.usan Masalah Masalah 1 1 ,uuan ,uuan 2 2 *is#e.a#iaa Penulisan Penulisan 3 3
BAB II Pe*+a'a%an""""""""""""""""" Pe*+a'a%an"""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""" """"""""""""""""""""""" """"""""""""" "" 4 Me#o&e l.iah &ia#aan sea-ai &asa" P &an *ia/ l.iah ;;;4 Me#o&e l.iah &an ./le.en#asin!a ./le.en#asin!a ;;;;;;;;;;;;< Pen-e"#ian6Pe.a-ian &an Pe"e.an-an P ;;;;;;;;;13 %ela#i$i#as P ;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;; 20 P e"sifa# Dina.is ;;;;;;;;;;;;;;;;;;;22
BAB III Pen(t(, !!!!!!!!!!!!!!!!!"""2*i./ulan ;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;23 DAFTAR PUSTAKA !!!!!!!!!!!!!!!!!!!2.
BAB I
PENDAHULUAN A" Lata Lata Be)a Be)a/a /ang ng
l.u /en-e#ahuan ala. a&alah il.u !an- .e./elaa"i #en#an- /en-un-a/an "ahasia &an -eala ala.6 .eli/u#i asal usul ala. se.es#a &en-an se-ala isin!a6 #e".asu /"oses6 .eanis.e6 sifa# en&a .au/un /e"is#ia !an- #e"a&i Manusia .e.ili "asa in-in in-in #ahu #e"ha& #e"ha&a/ a/ ala. ala. hin--a hin--a .en!e .en!eaa aan n &i/e"o &i/e"oleh lehn!a n!a /en-e#a /en-e#ahua huan n &a"i ala. ala. se.es#a ini Pen-e#ahuan &a"i ala. se.es#a inilah !an- nan#in!a aan e"e.an- &an .ena&i &asa" il.u /en-e#ahuan ala. Den-an /en-e#ahuan #e"seu#6 info".asi aan #e"us e"#a.ah &an e"e.an- &a"i .asa e .asa6 se"#a e"e.an- sesuai za.ann!a6 sealan &en-an ca"a e"fii" &an ala# an#u !an- a&a /a&a saa# i#u Oleh a"ena i#u6 /en-e#ahuan ala. san-a# /en#in- &ala. ehi&u/an &an /e"e.an-an za.an *ealan &en-an ca"a e"fii" &an sifa# .anusia !an- #i&a /e"nah /uas &en-an a/a !an- su&ah &ie#ahuin!a &ie#ahuin!a66 .ena&ian .ena&ian il.u /en-e#ahuan /en-e#ahuan .ena&i silus !an- aan #e"us e"e.an- Munculn!a is#ilah =.e#o&e il.iah> #i&a le/as &a"i hal &i a#as Dala. hal ini6 .e#o&e il.iah .e"u/aan e.a#an un#u e"e.an-n!a il.u /en-e#ahuan ala. e#a/a /en#in-n!a il.u /en-e#ahuan ala. &en-an an#uan .e#o&e il.iahn!a .ena&ian e"a-ai ne-a"a &an ele.enele.en &i &ala.n!a e"lo.a lo.a un#u .ena&i leih ai la-i Ka"ena e"e&a za.an aan e"e&a /ula /en-e#ahuan !an- &i &a/a# se"#a e"#a.ah /ula /en-e#ahuan /en-e #ahuan !an- a&a l.u /en-e#ahuan ala. san-a# e"/en-a"uh /a&a se-ala as/e &an se-ala i&an- Me#o&e il.iah .ena&i sua#u !an- /en#in- !an- &i &ala &ala.n .n!a !a
#e"& #e"&a/ a/a# a#
/en-e#ahuan
lanlan-a ah h
lanlan-a ah h
o/e" o/e"as asio iona nall
!anan-
.en& .en&u uun un-
#e"c #e"ci/ i/#a #an! n!aa
B" I&ent# I&ent#$#/ $#/a%# a%# Ma% Ma%a)a a)a' ' 1 MenMen-a/a a/a .e#o&e .e#o&e l.i l.iah ah &ia &ia#a #aan an seasea-ai ai &asa" &asa" P P &an seu seu# #an an *ia *ia/ /
2 3 4 5
l.iah ? a-ai. a-ai.ana ana .e#o& .e#o&ee l.iah l.iah &an &an ./le. ./le.en# en#asi asin!a n!a?? e"ian e"ian /enelasan /enelasan .en-enai .en-enai /en-e"#ian6/e /en-e"#ian6/e.a-ia .a-ian n &an /e"e.an/e"e.an-an an P P? 9ela 9elaa an n %ela# %ela#i$ i$i# i#as as P P? Men-a/a Men-a/a P P e"sif e"sifa# a# Dina Dina.is .is??
C" R(*( R(*(%an %an Ma%a) Ma%a)a' a'
e"&asa"an i&en#ifiasi .asalah &i a#as !an- #elah &i u"aian6 .aa &a/a# &i "u.usan .e#o&e il.iah sea-ai ci"i P
D" T((an (an Pen() Pen()#%a #%an n
1 Men-e#ahui Men-e#ahui a-ai.ana a-ai.ana .e#o&e .e#o&e il.iah il.iah &ia#aan &ia#aan sea-ai sea-ai &asa" &asa" P P se"#a se"#a sia/ l.iah 2 Men-e#ahui a/a saa .e#o&e il.iah &an i./le.en#asin!a 3 Men-e#ahui Men-e#ahui /enelasan /enelasan .en-enai .en-enai /en-e"#ian6/e. /en-e"#ian6/e.a-ian a-ian &an /e"e.an-an P 3 Men-e#ahui a-ai.ana "ela#i$i#as "ela#i$i#as P P 4 Men-e#ahui Men-e#ahui #en#an#en#an- P P e"sifa# e"sifa# Dina.i Dina.iss
E" S#%te S#%te*at *at#/a #/a ,en( ,en()# )#%an %an
Maalah ini &isusun &en-na sis#e.a#ia /e.ahasan !an- .eli/u#i: BAB I PENDAHULUAN
La#a" elaan- Masalah &en#ifiasi Masalah @ %u.usan Masalah D ,uuan /enulisan
E *is#e.a#i /enulisan BAB II PEMBAHASAN
Me#o Me#o&e &e l.i l.iah ah &ia &ia#a #aa an n sea sea-a -aii &asa" &asa" P P &an @ D E
*ia/ l.iah Me#o&e Me#o&e l.iah l.iah &an ./le. ./le.en# en#asi asin!a n!a Pen-e"#ian6P Pen-e"#ian6Pe.a-i e.a-ian an &an Pe"e.anPe"e.an-an an P P %ela#i %ela#i$i# $i#as as P P P P e"sif e"sifa# a# Dina. Dina.is is
BAB III PENUTUP
*i. *i./ul /ulan
BAB II PEMBAHASAN A"
METODE ILMIAH SEBAGAI DASAR IPA
Manusia .e.ilii ecen&e"un-an un#u .enan--a/i "an-san-an !an- a&a &i sei#a"n!a6 #e".asu -aala-eala &i ala. se.es#a ini ,an--a/an #e"ha&a/ -eala-eala &an /e"is#ia/e"is#ia !an- a&a ini &i ala. se.es#a ini aan .ena&i seuah /e-ala.an !an!an- aan aan #e"u #e"uss e" e"e. e.a ann- a"ena a"ena "asa "asa ein ein-i -in n #ahua #ahuan n .anu .anusi sia a Pen-a Pen-ala la.a .an n
/en-ala.an inilah !an- nan#in!a .ena&i /en-e#ahuan &an &ia"isan e/a&a -ene"asi e"iu#n!a l.u #en#an- ala. .e"u/aan e-ia#an .anusia !an- e"sifa# e"sifa# a#if &an &ina.is &ina.is "#in!a6 hasil /e"coaan !an- &ilauan .anusia aan .en-hasilan sua#u onse/ !an.en&o"on- &ilauann!a /e"coaan/e"coaan e"iu#n!a6 a"ena il.u ala. e"#uuan un#u .enca"i eena"an !an- "ela#if &a"i sua#u hal ,i&a ,i&a se.u se.uaa /en/en-e# e#ah ahua uan n &a/a &a/a## &ise &iseu u## il.u il.u66 a"e a"ena na il.u il.u .e"u .e"u/a /aa an n /en-e#ahuan !an- ca"a .en&a/a#ann!a ha"us h a"us .e.enuhi s!a"a# #e"#en#u &a/un s!a"a#s!a"a# sua#u /en-e#ahuan &a/a# &ia#aan sea-ai il.u a&alah sea-ai e"iu#: a Lo-is Pen-e#ahuan #e"seu# .asu aal &an sesuai &en-an ai&ahai&ah il.u /en-e#ahuan Oe#if Pen-e#ahuan !an- &i&a/a# ha"us sesuai &en-an oen!a &an &i&uun- oleh fa#a e./i"is c Me#o&i Pe-e#ahuan Pe-e#ahuan &i/e"oleh &en-an ca"aca"a ca"aca"a #e"#en#u #e"#en#u !an- #e"a#u"6 #e"a#u"6 &i"ancan-6 &i"ancan-6 &ia.a#i6 &ia.a#i6 &an &ion#"ol
& *is#e.a e.a#i Pen-e#ahuan &isusun &ala. sa#u sis#e. !an- salin- e"ai#an &an .enelasan sa#u sa.a lain sehin--a .ena&i sa#u esa#uan !an- u#uh e Uni$e"sal PenPen-e# e#ah ahua uan n e"l e"la au u un#u un#u sia/ sia/aa saa saa &an &an &i .ana .ana saa saa !ai# !ai#u u &en&en-an an ca"a ca"a es/e"i.en#asi !an- sa.a aan &i/e"oleh hasil !an- sa.a a#au onsis#en &i .ana/un &ilauan ui coa #e"seu# f
Ko.ula#if
e"e. e"e.anan- &an #en#a# #en#a#if6 if6 sesuai sesuai &en-an &en-an hasan hasanah ah il.u il.u /en-e#a /en-e#ahua huan n !an- selalu selalu e"#a.ah &en-an ha&i"n!a il.u /en-e#ahuan !an- a"u l.u /en-e#ahuan !an- #e"u#i salah ha"us &i-an#i &en-an il.u /en-e#ahuan !an- ena" (#en#a#if) Un#u .enca/ai eena"an6 !ani /e"sesuaian an#a"a /en-e#ahuan &an oen!a6 #i&alah #i&alah #e"a&i #e"a&i seca"a ee#ulan6 ee#ulan6 #e#a/i #e#a/i ha"us .en--unaan .en--unaan /"ose&u" /"ose&u" a#au .e#o&e !an#e/a#6 !ai#u /"ose&u" a#au .e#o&e il.iah (scien#ific .e#ho&) &a/un Keleihan &an eu"an eu"an-an -an il.u il.u ala.ia ala.iah h &i#en#u &i#en#uan an oleh oleh .e#o&e .e#o&e il.iah il.iah66 .aa .aa /e.ecah /e.ecahan an se-ala se-ala .asalah !an- #i&a &a/a# &i#e"a/an .e#o&e il.iah6 #i&alah il.iah
1 Pen-e" Pen-e"#ia #ian n Me#o Me#o&e &e l.iah l.iah Me#o&e il.iah .e"u/aan sua#u ca"a !an- &i-unaan oleh /a"a il.uan un#u .e.ecahan sua#u /e".asalahan6 se"#a .en--unaan lan-ahlan-ah !an- sis#e.a#is6 #e"a#u"6 &an #e"on#"ol Me#o&e l.iah6 !ai#u -aun-an -aun-an an#a"a an#a"a &ua /en&ea#an /en&ea#an "asional(&e&u#i "asional(&e&u#if) f) &an /en&ea#an e./i"is (in&u#if) Me#o&e l.iah6 .e"u/aan ca"a &ala. .e./e"oleh /en-e#ahuan seca"a il.iahDesca"#es a&alah /elo/o" &an #ooh "asionalis.e Menu"u# &ia6 "asio .e"u/aan su.e" &an /an-al &a"i se-ala /en-e"#ian Aan!a "asio saalah !an- &a/a# .e.aa o"an- /a&a eena"an &an &a/a# .e.e"i /i./inan &ala. se-ala alan /ii"an Kau. "asionalis .en--unaan .e#o&e &e&u#if Dasa" /ii"an !an- &i-unaan &ala. /enala"ann!a &i/e"oleh &a"i i&e !an- .enu"u# an--a/ann!a su&ah elas6 #e-as &an /as#i6 &ala. /ii"an .anusiaKele.ahan "asionalise !ai#u e"sifa# as#"a6 #i&a &a/a# &ie$aluasi6 e.un-inan &a/a# &i/e"oleh /en-e#ahuan !an- e"e&a &a"i o!e !ansa.a6 cen&e"un- e"sifa# su!e#if &an sol/sis#i6 !ai#u han!a ena" &ala. e"an-a /e.ii"an #e"#en#u !an- e"e&a &ala. o#a o"an- !an- e"fii" #e"seu# Kau. e./i"is.e e"/en&a/a# aha /en-e#ahuan .anusia #i&a &i/e"oleh lea# /enala"an "asional !an- as#"a6 #e#a/i lea# /en-ala.an !an- on"i#6 e"/e-an- /a&a /"insi/ ese"u/aan6 /a&a &asa"n!a ala. a&alah #e"a#u"6 -eala-eala ala. e"lan-sun&en-an /ola/ola #e"#en#u Den-an .en-e#ahui ea&ian .asa lalu a#au sea"an- aan
&a/a# &i"a.alan ea&ian &i .asa &a#an- Kele.ahann!a elu. #en#u sis#i.a#is6 &an e#e"a#asan ala# !an- &i-unaan (.isal /anca in&e"a)
2
Me#o&e l.iah Me#o&e il.iah &ilasanaan &en-an #aha/#aha/ e-ia#an sea-ai e"iu#:
a)
Perumusan masalah
Masalah a&alah #o/i a#au oe !an- eli#i &en-an a#asan !an- elas se"#a &a/a# &ii&en#ifiasi fa#o"fa#o" !an-#e"ai# )
Penyusunan hipotesis
Ai/o#esis !ai#u sua#u /e"n!a#aan !an- .enunuan e.un-inan aaan un#u .e.ecahan .e.ecahan .asalah .asalah !an- #elah &i#e#a/an &i#e#a/an Den-an a#a lain6 hi/o#esis hi/o#esis .e"u/aan &u-aa &u-aan n !an!an- #en# #en#u u saa saa &i&u &i&uun un- oleh oleh /en-e /en-e#a #ahu huan an !an!an- a&a a&a Ai/o# Ai/o#es esis is &isu &isusu sun n e"&asa"an /en-e#ahuan a#au #eo"i !an- a&a &an ha"us &i ui eena"ann!a &en-an ose"e$asi a#au es/e"i.en#asi c)
Pengujian hipotesis
Pen-ui Pen-uian an hi/o#e hi/o#esis sis .e"u/a .e"u/aan an usaha usaha /en-u. /en-u./ula /ulan n fa#a fa#afa fa#a #a !an!an- "ele$a "ele$an n &en-an hi/o#esis !an- #elah &iauan un#u &a/a# .e./e"liha#an a/aah #e"&a/a# fa#a fa#a fa#a !an!an- .en&uu .en&uunn- hi/o#e hi/o#esis sis #e"se #e"seu# u# a#au a#au #i&a #i&a Fa#af Fa#afa#a a#a ini &a/a# &a/a# &i/e"o &i/e"oleh leh .elalui /en-a.a#an lan-sun- &en-an .a#a a#au #eleso/ a#au &a/a# u-a .elalui ui coa a#au es/e"i.en#asi6 e.u&ian fa#afa#a &iu./ulan .elalui /en-in&e"aan
&)
Penarikan kesimpulan
Pena"ian esi./ulan ini &i&asa"an a#as /enilaian .elalui analisis &a"i fa#a (&a#a) un#u .eliha# a/aah hi/o#esis !an- &iauan i#u &i#e"i.a a#au #i&a Ai/o#esis i#u &a/a# &i#e"i.a ila fa#a !an- #e"u./ul i#u .en&uun- /e"n!a#aan hi/o#esis ila fa#a #i&a .en&uun- .aa hi/o#esis i#u &i#ola Ai/o#esis !an- &i#e"i.a .e"u .e"u/a /aan an sua# sua#u u /en-e /en-e#a #ahu huan an !an!an- ee eena" na"an ann! n!aa #ela #elah h &iu &iuii seca seca"a "a il.i il.iah ah66 &an &an .e"u/aan a-ian &a"i il.u /en-e#ahuan
3*ia/ l.iah *alah sa#u #uuan &ala. .e./elaa"i l.u la.iah a&alah /e.en#uan sia/ il.iah Pene"a/an .e#o&e il.iah &ala. il.u /en-e#ahuan .e.en#u seo"an- il.uan .e.ilii sia/ il.iah6 !ai#u : a Me.ili Me.ilii i "asa in-in in-in #ahu a#au u"iosi# u"iosi#as as !an- #in--i #in--i &an e.a./uan e.a./uan elaa" !an- esa" *eseo"an- !an- .e./un!ai sia/ il.iah a/aila .eliha# /e"is#ia -eala ala. ala. aan aan #e"a #e"an-s n-san an- un#u un#u in-i in-in n #ahu #ahu lei leih h lan lanu# u#66 .en-e .en-ena naii a/a6 a/a6 a-ai.ana6 &an .en-a/a /e"is#ia &an -eala i#u #e"a&i Den-an /e"#an!aan/e"#an!aan #e"seu# ia aan .enca"i &a"i e"-ai su.e" &an salah sa#u sa#u su.e" a&alah a&alah #es uu !an- e"huun-an e"huun-an &en-an .asalah .asalah #e"seu# ,i&a &a/a# .ene"i.a eena"an #an/a u#i /aila &ala. .as!a"aa# #i.ul sua#u isu a#au e"i#a6 seseo"an- !an.e.ilii sia/ il.iah #i&a e-i#u saa .ene"i.a e-i#u saa info".asi #e"seu# Dala. &isusi il.iah sa#ia/ /en&a/a# ha"us &ise"#ai &a#a &an ca"a &a#a i#u &i/e"oleh sehin--a &a/a# &i $e"i$iasi
c 9uu" *eo"an- il.uan #elah &ila#ih un#u .e./e"ha#ian on#"ol in#e"nal &ala. se#i se#ia/ a/
/ene /eneli li#i #ian ann! n!a6 a6
&en&en-an an
ini6 ini6
fa# fa#o" o"f fa a#o #o""
ee ee#u #ula lan n
&a/a &a/a##
&isin-i"an La/o"an ha"us &iua# &en-an seuu"uu"n!a &an /eneli#ian .ena&i #e"ua un#u /en-ulan-an & ,e"ua *eo"an- il.uan ha"us .e./un!ai /an&an-an luas6 #e"ua6 &an eas &a"i &a"i /"a&u-a /"a&u-a a .e!ain .e!ainii aha aha /"asan /"asan-a -a66 eenc eencian ian ai ai /"ia& /"ia&ii .au/un -olon-anse"#a /e.unuhan san-a#lah ea. *e#ia/ -a-asan a"u &an .en-u .en-uin! in!aa seelu seelu. . &i#e"i. &i#e"i.aa a#au a#au &i#ola &i#ola6 6 a&i6 a&i6 ia #e"u #e"uaaa aaan n /en&a/a# o"an- lain e ,ole"an
*eseo"an- il.uan #i&a .e"asa .e"asa aha ia /alin- hea# hea# a ahan e"se&ia .en-au .en-auii aha aha o"ano"an- lain lain .un-i .un-in n leih leih an!a an!a /en-e#a /en-e#ahuan huann!a n!a aha saa /en&a/a#n!a salah6 #e#a/ai ia &a/a# .ene"i.a /en&a/a# !an#elah &iui seelu.n!a f *e/#is *e.ua *e.ua il.uan il.uan aan e"si e"sia/ a/ ha#iha ha#iha#i #i66 .e"a-ui .e"a-ui a#au a#au se/#i se/#is s a aan aan .en!eli&ii u#iu#i !an- .ela#a"elaan-i sua#u esi./ulan a #i&a aan .ene"i.a sua#u esi./ulan #an/a u#i - O/#i.is *eo"an- il.uan selalu e"/en-ha"a/an a #i&a aan .en-a#aan aha sesua#u i#u #i&a &a/a# &ie"aan #e#a/i aan .en-a#aan =e"ian sa!a sua#u sua#u ese./ ese./a#a a#an n un#u un#u .e.ii .e.ii"a "an n &an .encoa .encoa .en-e" .en-e"a aan> an> a selalu o/#i.is h Pe.e"ani l.u /en-e#ahuan .e"u/aan hasil usahan!a e"as &an sifa#n!a /"ia&i l.uan l.uan sea-ai sea-ai /enca"i eena"an eena"an aan e"ani .elaan e#i&aena"an6 e#i&aena"an6 /eni/uan6 e/ua"a/u"aan6 e.unafian &an ea#ilan !an- aan .en-ha.a# e.auan
i
Ke"a#if &an ino$a#if *elalu *elalu in-in in-in .en&a/a .en&a/a#a #an6 n6 .enci/ .enci/#aa #aan6. n6.e.$a e.$a"ia "iasi sian an sesua# sesua#u u !an a"u #e"u#a.a -una .en&a/a#an nilai #a.ah
B" Met&e Met&e I)*#a' I)*#a' &an I*,)e* I*,)e*enta enta%#n3a %#n3a *e-ala *e-ala
eena"an eena"an !an- #e"an&un #e"an&un- &ala. l.u la.iah la.iah #e"le#a #e"le#a /a&a .e#o&e il.iah il.iah
Keleihan &an Keu"an-an il.u ala.iah &i#en#uan oleh .e#o&e il.iah6.aa /e.ecahan se-ala .asalah !an- #i&a &a/a# &i#e"a/an .e#o&e il.iah6 #i&alah l.iah sea-ai lan-ah /e.ecahan a#au /"ose&u" il.iah &a/a# &i "inci sea-ai e"iu# : 1 Pen-in&"aan Pen-in&"aan .e"u/aan lan-ah /e"#a.a &a"i .e#o&e il.iah &anse-ala sesua#u !an- #i&a &a/a# &iin&"a6 .aa #i&a &a/a# &a/a# &iseli&i &iseli&iii oleh il.u ala.iah 6 alau/un alau/un /en-in&"aan #i&a selalu lan-sun- Misaln!a6.en-enai .a-ne#is. &an in#i a#o. !an-
#i&a &a/a# i#a in&"a seca"a lan-sun-6#e#a/i efeefen!a &a/a# &i#unuan .elalui ala# ala# *e/e"#i haln!a /ii"an6 #i&a &a/a# i#a in&e"a seca"a lan-sun- 6 #e#a/i efen!a &a/a# &i#uuan &ala. en#u #in-ah lau -a" /en-in&"aan #e/a# &an ena"6 .a /e"lu /en-ulan-an6 &an /en-ulan-an i#u &a/a# &ilauan u-a oleh oleh o"an- lain Pen-in&e"aan !an- #e/a# a&alah suli#6 suli#6 .e.e"luan a#u !an- la.a6 &an se#elah &icoa e"aliali se"in- .en-ala.i e-a-alan *e#ia/ o"an- &a/a# .elauan /en-in&e"aan .elalui eli.a in&e"an!a6 #e#a/i /en-in&e"aan !an#e/a# suu" &ilauan a"ena se"in- a&an!a /"asan-a !an- .elea# /a&a /en-in&e"a i#u *eo"an- ahli huu. leih #aa. /en-in&e"aann!a #e"ha&a/ sasi &a"i/a&a o"an- u.u.6 &e.iian /ula ahli .usic !an- in&e"a /en&e-a"ann!a &en-an la#ihan &an .en-unaan ala#ala# !an- #elah &i#e"a Un#u Un#u .e.ini. .e.ini.al alan an
sue sue#i$ #i$i#a i#ass
/en-i /en-in&e n&e"aa "aan6 n6
se"inse"in-al alii
/en-a. /en-a.a#a a#an n
.en--unaan ins#"u.en s#an&a" @on#ohn!a6 un#u .en-e#ahui suhu ai"6 #i&a cuu/ &en-an uli#B#an-an6 #e#a/i /e"l &ian#u &en-an #he".o.e#e"
2 Masal Masalah ah a#au a#au /"o /"ole le. . *e#elah /en-in&e"aan &an /e"enun-an &ilauan6 lan-ah e&ua a&alah .ene.uan .asalah Den-an a#a lain6 .e.ua# /e"#an!aan: /aah !an- &i#e.uan .elalui /en-in&e"aan i#u? Men-a/a e-i#u? a-ai.ana hal i#u #e"a&i? Dan se#e"usn!a Pen-in Pen-in&e" &e"aan aan !an!an- &ilau &ilauan an oleh oleh o"ano"an- u.u. u.u. &an il.ua il.uan n elas elas e"e& e"e&aa a"ena a"ena il.uan .enunuan u"iosi#as !an- #in--i Pe"#an!aan/e"#an!aan se/e"#i #e"seu# &i a#as hen&an!a "ele$an &an &a/a# &iui Pen-uiann!a elas .e.e"luan #eni !anau"a# *eca"a u.u.6 un#u .ene.uan .asalah &i-unaan /e"#a!aan =a-ai.ana?> a#au> a#au>/a? /a?> > Pe"#a! Pe"#a!aan aan =Men-a =Men-a/a /a ?> .eni. .eni.ul ulan an esua esua"an "an66 &an se"inse"in- &i-an &i-an#i #i =a-ai.ana?> a#au =/a?> Pe"#an!aan =Men-a/a la .ini a&a?> #e".asu a#a-o"i !an- #i&a &a/a# &iui sehin--a hal i#u #i&a #e".asu i&an- 3 Ai/o#esis Pe"#an!aan !an- #e/a# aan .elahi"an sua#u aaan &an aaan i#u e"sifa# se.en#a"a se.en#a"a !an- .e"u/aan .e"u/aan sua#u &u-aan Dala. &ua-an se.en#a"a se.en#a"a i#u &iseu# &iseu# hi/o#esis Un#u .e.u#ian a/aah &u-aan i#u ena" a#au #i&a6 &i/e"luan fa#a a#au
&a#a &a#a fa# fa#aa i#u i#u &a/a &a/a## &i/e &i/e"l "lu uan an .ela .elalu luii su"$ su"$e! e! a#au a#au es/ es/e" e"i. i.en en ila ila &a# &a# #i&a #i&a .en&uun- hi/o#esis6 ha"us &isusun hi/o#esis a"u Ai/o#esi Ai/o#esis6 s6 ecuali ecuali &i&uun&i&uun- oleh &a#a6 a-a" .u&a &iu#i &iu#ian an ha"us ha"us e"sifa# e"sifa# se&e"hana &an .e.ilii an-auan !an- auh Dala. .e.ua# hi/o#esis6 #i&a asal aa6 alau/un &ala. sea"ah /e"na #e"a&i6 !ai#u e#ia Keule6 seo"an- ahli i.ia an-sa 9e".an .e.ua# hi/o#esis #en#an- s#"u#u" za# i.ia enzene Pa&a sua#u .ala.6 se#elah .en-ha&i"i /es#a !an- an!a .en-hi&an-an alcohol6 Keule e".i./i a&an!a ena. eo" e"a !an- .en!usun &i"i salinsalin- .en--i-i# .en--i-i# eo" sehin--a sehin--a #e"en#u #e"en#u onfi-u"as onfi-u"asii lin-a"an se-i ena. %u.us enzene !an- &isusun e"&asa"an hi/o#esis Keule i#u /a&a saa# ini .e"u/aan "u.us !an- &a/a# .en-hasilan 400 enis sen!aa !an- an!a &i/"o&usi &ala. in&us#"i i.ia Kea&aa Kea&aan n !an!an- i&eal i&eal un#u un#u .e.u .e.u#i #ian an eena eena"an "an sua#u sua#u hi/o# hi/o#esi esiss a&alah a&alah .elalu .elaluii /en-uian &en-an es/e"i.en es/e"i.en
4 Es/e"i.en Es/e"i.en a#au /e"coaan .e"u/aan .e"u/aan lan-ah il.iah il.iah ee./a# Pa&a #i#i #i#i ini6 &an non &a/a# &i/isaan seca"a se./u"na *ea-ian *ea-ian essa" essa" o"ano"an- .en-a&aa .en-a&aan n /en-in&e" /en-in&e"aan6 aan6 .en!usun .en!usun /e"#an!aa /e"#an!aan6 n6 &an .en&u-a aaann!a a.un o"an- iasa aan e"hen#i sa./ai &i si#u saa *ealin!a6 seo"an- il.uan #i&a e"hen#i sa./ai &i si#u saa *ealin!a6 seo"an- il.uan #i&a aan e"hen#i sa./ai &i si#u6 #e#a/i aan .ene"usan /e"#an!aan6 = Mana u#in!a?> Dala. sea"ah6 ca"a &e.iian &e.iian .e"u/aan sua#u ca"a un#u un#u .en-hilan.en-hilan-an an /en&a/a# /en&a/a# u.u. !an- e.osional6 #i&a &i&uun- oleh u#i Pen&a/a# a#au aaan a#as .asalah !an- #i&a &i&uun- oleh u#i .e"u/aan ilusi &an #i&a iasana Es/e"i.en &a/a# .enunuan u#i6 sehin--a aaan !an- e"sifa# &u-aan i#u .ena&i aaan !an ena" a#au ala.iah sehin--a se.ua fa#o" &a/a# &ien&alian &an hi/o#esis &a/a# &iui eena"ann!a *ea-ai ulasan6 aan &ie.uaan hal e"iu# Pa&a /e".ulaan .usi. huan6 i#a .eliha# -ealah aha ee"a/a enis la./u6 .issal la./u /ia"6 neon a#au ,L6 &an .e" .e"u" u"ii
/a&a /a&a
.ala .ala. .
ha"i ha"i
&ie &ie"u "u. .uni uni
e" e"aa-ai ai
eni eniss
se"a se"ann--a
8ea 8eala lah h
ini ini
.e.an-i#an sua#u hi/o#esis aha se"an--a #e"#a"i /a&a sina" #e"#en#u6 #e#a/i #i&a #e"#a"i /a&a sian" !an- lain
Un#u Un#u .e.u .e.u# #i ian an hi/o hi/o#e #esi siss #e"s #e"se eu# u#66
&i"a &i"anc ncan an- sua# sua#u u es/ es/e" e"i. i.en en &i
lao"a#o"iu. &en-an .en--unaan e"a-ai enis se"an--a6 .isaln!a : la"on6lala# "u .ah6 lala# uah6 n!a.u6 elalan- &an sea-ain!a6 se&an-an un#u sina"n!a &i/aai e"a-ai sina"6 .isaln!a: .e"ah6 i"u6 hiau6 unin-6 &an sea-ain!a Da"i hasil /e"coaan #e"!a#a se"an--a #e"#a"i /a&a sina" i"u &an #i&a #e"#a"i /a&a sina" lain 5
,eo"i u#i es/e"i.en .e"u/aan &asa" lan-a il.iah e"iu#n!a6 !ai#u #eo"i /aila sua#u hi/o#ensi #elah &i&uun- oleh u#i a#au &a#a !an- .e!ainan &an u#i i#u &i/e"oleh &a"i e"a-ai es/e"i.en !an- &ilauan oleh e"a-ai /eneli#i &an u#iu#i .enunuan hal !an- &a/a# &i/e"ca!a &an $ali&6 alau/un &en-an e#e"a#asan #e"#en#u6 .aa &i susun #eo"i @on#oh @on#oh se"anse"an--a -a !an!an- #elah #elah &ie.u &ie.ua aan an .enun .enunu uan an u#i u#i eena eena"an "an hi/o#esis hi/o#esis &an &isoon&isoon- oleh u#i &a"i e"a-ai /en-ui6 lalu &isusunl &isusunlah ah sua#u #eo"i: =*e"an--a #e"#a"i /a&a sina" !an- .e.ilii /anan- -elo.an- #e"#en#u6 #e#a/i #i&a #e"#a"i /a&a sina" !an- .e.ilii /anan- -elo.an- #e"#en#u6 #e#a/i #i&a #e"#a"i /a&a sina" !an- .e.ili /anan- -elo.an- #e"#en#u lainn!a ha"us sa.a ila #eo"i #e"seu# .e.ilii "a.alan a#au /"e&isi #in--i6 e.un-inan e"laun!a .ena&i leih luas ee"a/a #eo"i .enunuan $ali&i#as !an- u.u. sehin--a .e.ilii "an-u.an !an- #in--i6 .aa #eo"i i#u .ena&i huu. ala. Auu. -"a$i#asi u-a &i#e.uan &a"i /en-in&e"aan se.aca. i#u6 !ani &a"i /e"is#ia a#uhn!a uah a/el e aah oleh e#on e"&asa"an huu. -"a$i#asi i#ulah .anusia &a/a# .enin--alan u.i &en-an "oe# .enuu e en&aen&a an-asa lain!a Da"i #eo"i huun-an sina" &en-an se"an--a &i a#as &ie.an-an #eo"i#eo"i a"u a#au a#au .e.an .e.anfa faa# a#a an n #eo" #eo"ii i#u i#u un#u un#u i&a i&ann- /e"# /e"#an ania ian6 n6 &an &an ese eseha ha#a #an6 n6 .isa .isaln! ln!aa &ie.an-an la./u /en-usi" se"an--a !an- &i/asan- &i sei#a" -u&an- iiiian ( /a&i6-an&u.6a-un-)6 la./u /e"an-a/ n!a.u6 &an sea-ain!a Da"i u"ain &ia a#as6 #e"&i"i &a"i #i-a o./onen6 !ai#u /"o&u6 /"oses6&an sia/ @on#oh /"o&u a&alah onse/6 #eo"i6 &an huu. P"oses .e"u/aan e#e"a./ilan un#u .ene.uan .ene.uan /"o&u /"o&u se/e"#i se/e"#i e#e"a./il e#e"a./ilan an /en-a.a#a /en-a.a#an6 n6 es/e"i.e es/e"i.en n *e.en#a"a *e.en#a"a con#oh sia/ a&alah #eli#i6 &an uu"
C"
Penget#an4
Pe*+ag#an
&an
Pe/e*+angan
I)*(Pengeta'(anA)a*IPA6
Pen-e"#ian P P .e"u/aan il.u !an- sis#e.a#is &an &i"u.usan6 !an- e"huun-an &en-an -ealah-ealah een&aan &an &i&asa"an #e"u#a.a a#as /en-a.a#an &an in&usi (A+ Fole" e#al6 1<51) CScience in EducationC .en!a#aan *e&an-an *e&an-an Menu"u# Menu"u# N/e% &i&ala. uun!a Science .en!a#aan
aha P a&alah /en-e#ahuan #eo"i#is !an- &i/e"oleh &en-an .e#o&e husus
Ke&ua Ke&ua /en&a/a /en&a/a## &ia#as &ia#as seena" seena"n!a n!a #i&a #i&a e"a&a e"a&a Me.anMe.an- ena" ena" P P (l.u (l.u Pen-e#a Pen-e#ahuan huan la.) la.) .e"u/a .e"u/aan an sua#u sua#u il.u il.u #eo"i# #eo"i#is6 is6 aan #e#a/i #e#a/i #eo"i #eo"i #e"se #e"seu# u# &i&asa"an a#as /en-a.a#an6 /e"coaan/e"coaan /a&a -eala-eala ala. 9a&i &a/a#lah &ise#uui aha P a&alah sua#u /en-e#ahuan #eo"i#is !an&i/e"ol &i/e"olehB ehB&is &isusu usun n &en-an &en-an ca"a ca"a !an- hasBh hasBhusu usu66 !ai#u !ai#u .elau .elauan an ose"$ ose"$asi asi es/e" es/e"i.e i.en#a n#asi6 si6 /en!i./ /en!i./ul6 ul6 /en!usu /en!usun n #eo"i6 #eo"i6 es/e" es/e"i.e i.en#a n#asi6 si6 ose"$ ose"$asi asi &an &i.iian se#e"usn!a ai#.en-ai# an#a"a ca"a !an- sa#u &an !an- lain @a"a un#u .e./e"oleh il.u seca"a &e.iian ini #e"enal &en-an na.a .e#o&e il.iah Me#o&e il.iah /a&a &asa"n!a .e"u/aan ca"a !an- lo-is un#u .e.ecahan sua#u .asalah #e"#en#u Pe.ecahan .asalah i#u &ilauan #aha/ &e.i #aha/ &e.i #aha/ &en-an u"u# u"u# lan-a lan-ala lan-a n-a !an- lo-is6 lo-is6 &iu./ &iu./ul ulann! ann!aa fa#a fa#afa fa#a #a !an!an- e"ai e"ai#an #an .asalah .asalah #e"seu#6 #e"seu#6 .en-uin!a .en-uin!a e"ulan-ul e"ulan-ulanan- .elalui .elalui es/e"i.en es/e"i.enes/e" es/e"i.en6 i.en6 a"ulah &ia.il esi./ulan e"&asa"an hasilhasil es/e"i.en #e"seu# !an&i!aini eena"ann!a Pen& Pen&e ea# a#an an
in&u in&u# #if if
iala ialah h
.en.en-a. a.i ill
sua# sua#u u
esi esi./ ./ul ulan an
u.u. u.u.
e"&asa"an &a"i seu./ulan /en-e#ahuan6 se&an-an !an- e"sifa# &e&u#if ialah
e"&asa"an halhal !an- su&ah &ian--a/ ena" &ia.il sua#u esi./ulan &en-an .en--unaan halhal !an- su&ah &ian--a/ ena" Ca#n Ca#n &an S(n& (1<<3) .en&efinisi .en&efinisian an P sea-ai “pengetahuan yang sistematis dan tersusun secara teratur, berlaku umum (universal), dan berupa berupa kumpu kumpula lan n data data hasi hasill obser observas vasii dan dan ekspe eksperi rime men” n” . Me"uu Me"uu /a&a /a&a
/en-e"#ian P i#u6 .aa &a/a# &isi./ulan aha haia# P .eli/u#i e./a# unsu" u#a.a !ai#u: 1) %#/a,: "asa in-in #ahu #en#an- en&a6 feno.ena ala.6 .ahlu hi&u/6 se"#a huun-a huun-an n sea sea aia# aia# !an- .eni. .eni.ul ulan an .asala .asalah h a"u a"u !an- &a/a# &i/ecahan .elalui /"ose&u" !an- ena" P P e"sifa# o/en en&e& 2) ,%e%: /"ose& /"ose&u" u" /e.ecah /e.ecahan an .asala .asalah h .elalui .elalui .e#o&e .e#o&e il.iah il.iah .e#o&e .e#o&e il.iah il.iah .eli/u .eli/u#i #i /en!usun /en!usunan an hi/o#es hi/o#esis6 is6 /e"anca /e"ancan-a n-an n es/e" es/e"i.e i.en n a#au a#au /e"coaan6 e$aluasi6 /en-uu"an6 &an /ena"ian esi./ulan 3) ,&(/ : e"u/a fa#a6 /"insi/6 #eo"i6 &an huu. hu u. 4) a,)#/a%# : /ene"a/ /ene"a/an an .e#o&e .e#o&e il.iah il.iah &an onse/ onse/ P P &ala. ehi&u/a ehi&u/an n seha"iha"i Kee./a# Kee./a# unsu" i#u .e"u/aan .e"u/aan ci"i ci"i P !an- u#uh !an- seena"n!a seena"n!a #i&a &a/a# &i/isa &i/isahan han sa#u sa.a lain Dala. Dala. /"oses /e.ela /e.elaa" a"an an P P
ee./a# ee./a# unsu" i#u
&iha"a/an &iha"a/an &a/a# .uncul6 sehin--a sehin--a /ese"#a /ese"#a &i&i &a/a# .en-ala.i .en-ala.i /"oses /"oses /e.elaa"an /e.elaa"an seca"a u#uh6 .e.aha.i feno.ena ala. .elalui e-ia#an /e.ecahan .asalah6 .e#o&e il.iah6 &an .eni"u ca"a il.uan ee"a &ala. .ene.uan fa#a a"u
Pe.a Pe.a-i -ian an l.u l.u PenPen-e# e#ah ahua uan n la.( la.(*a *ain ins) s) e"&as e"&asa" a" ee"a ee"a/a /a a"-u. a"-u.en# en#asi asi66 l.u /en-e#a /en-e#ahuan huan ala. ala. &a/a# &a/a# &ia-i &ia-i .ena&i #i-a i&an- u#a.a !ai#u:
1
l.u Pen-e#ahuan *osial (social science) l.u Pen-e#ahuan *osial (social science) !an- .e.ahas huun-an an#a".anusia sea-ai .ahlu sosial6 !an- selanu#n!a &ia-i a#as:
a
Psiolo-i6 .e./elaa"i /"oses .en#al &an #in-ah lau
Pen&i&ian6 /"oses la#ihan !an- #e"a"ah &an & an sis#e.a#is .enuu e sua#u #uuan c
n#"o/olo-i6 .e./elaa"i .e./elaa"i asal usul &an /e"e.an-an as.ani6 sosial6 eu&a!aan &an #in-ah lau sosial
& E#nolo-i6 caan- &a"i s#u&i an#"o/olo-i !an- &iliha# &a"i as/e sis#e. sosioeono.i &an /ea"isan eu&a!aan #e"u#a.a easlian u&a!a e
*ea"ah6 *ea"ah6 /enca#a#an /enca#a#an /e"is#ia/e /e"is#ia/e"is# "is#ia ia !an- #elah #e"a&i #e"a&i /a&a sua#u an-sa6 ne-a"a a#au in&i$i&u
f
Eon Eono. o.i6 i6 !an!an- e"hu e"huun un-an -an &en-a &en-an n /"o& /"o&u usi si66 #ua #ua"" .enu .enua" a" a"ana"an- /"o& /"o&u usi si66 /en-olahan &ala. lin-u/ "u.ah #an--a6 ne-a"a a#au /e"usahaan
- *osiolo-i6 s#u&i #en#an- #in-ah lau sosial6 #e"u#a.a #en#an- asal usul o"-anisasi6 ins#i#usi6 ins#i#usi6 /e"e.an-an .as!a"aa#
2 l.u Pen-e#ahuan la. l.u Pen-e#ahuan la. !an- .e.ahas #en#an- ala. se.es#a &en-an se.ua isin!a &an selanu#n!a #e"a-i a#as: o Fisia6 .e./elaa"i en&a #a hi&u/ &a"i as/e uu& &en-an /e"uahan !an- e"sifa# se.en#a"a *e/e"#i : un!i caha!a6 -elo.an- .a-ne#6 #eni elis#"ian6 #eni nuli" o Ki.ia6 .e./elaa"i en&a hi&u/ &an #a hi&u/ &a"i as/e sususan .a#e"i &an /e"uahan !an- e"sifa# #e#a/ Ki.ia seca"a -a"is esa" &ia-i i.ia o"-ani (/"o#ein6 le.a) &an i.ia i.ia ano"-an ano"-ani i (a@l) (a@l)66 hasil hasil &a"i &a"i il.u il.u ini &a/a# &a/a# &ici/# &ici/#aa aan n se/e"# se/e"#ii /las#i /las#i6 6 ahan ahan /ele&a o iolo-i6 !an- .e./elaa"i .ahlu hi&u/ &an -eala-ealan!a o o#ani6 il.u !an- .e./elaa"i #en#an- #u.uh#u.uhan o oolo-i il.u !an- .e./ela"ai #en#an- hean o Mo"folo-i il.u !an- .e./elaa"i #en#an- s#"u#u" lua" .ahlu hi&u/ o na#o.i sua#u s#u&i s#u&i #en#an- s#"u#u" s#"u#u" &ala. a#au en#u &ala. .ahhlu .ahhlu hi&u/ o Fisiolo-i s#u&i #en#an- fun-si a#au faalBo"-an a-ian #uuh .ahlu hi&u/ o *i#olo-i il.u !an- .e./elaa"i #en#an- sel seca"a .en&ala.
o Ais#ol Ais#olo-i o-i s#u&i s#u&i #en#an #en#an- a"ina"in-an an #uuh #uuh a#au a#au o"-an o"-an .ahlu .ahlu hi&u/ hi&u/ !an!an- .e"u/a .e"u/aan an se"en#e#an sel seenis o Palaen#olo-i s#u&i #en#an- .ahlu hi&u/ .asa lalu
3 l.u Pen-e#ahuan u.i &an n#a"isa P(Eart P(Earth h Science and Space) *#u&i #en#an- u.i sea-ai salah sa#u an--o#a #a#asu"!a6 &an "uan- an-asa &en-an en&a an-asa lainn!a
8eolo-i6 8eolo-i6 !an- .e.ahas #en#an#en#an- s#"u#u" s#"u#u" u.i (!an- ahasann!a .eli/u#i &a"i il.u i.ia &an fisia) fisia) con#oh &a"i il.u ini /e#"olo-i /e#"olo-i (a#ua#uan) (a#ua#uan)66
$uanolo-i (-e./a u.i)6 .ine"alo-i (ahanahan .ine"al) s#"ono.i6 .e.ahas en&aen&a "uan- an-asa &ala. ala. se.es#a !an.eli/u#i in#an-6 /lane#6 sa#eli# &a lainlainn!a Manfaa#n!a &a/a# &i-unaan
&ala. na$i-asi6 alen&a" &an a#u 8eo-"afi6 sua#u il.u /en-e#ahuan #en#an- .ua u.i &an /"o&u eono.i sehuun-an &en-an .ahlu hi&u/6#e"u#a.a .anusia
Pe" Pe"e. e.a ann-an an l. l.u u PenPen-e# e#ah ahua uan n la la. . 1 *a./ai aa& 156 e"lan-sun- la.a# Manu Manusi siaa .e./ .e./un un!a !aii "asa "asa in-i in-in n #eah #eahu u #e"h #e"ha& a&a/ a/ "aha "ahasi siaa ala. ala. &en&en-an an .en--unaan /en-a.a#an &an /en--unaan /en-ala.a6 #e#a/i se"in- #i&a .en&a/a# aaan !an- .e.uasan Pa&a .anusia uno6 un o6 .e"a .encoa .enco a .enaa "asa in-in #ahu .e"ea &en-an .e.ua# aaan sen&i"i !an- iasa &iseu# .i#os Mi#os a&alah /en-e#ahuan a"u !an- .e"u/aan o.inasi an#a"a /en-ala.an/en-ala.an &an e/e"ca!aan Punca /e.ii"an .i#os a&alah /a&a a.an ailonia !ai#u i"ai"a 00'00 *M O"anO"an- ailo ailonia niae" e"/en& /en&a/a# a/a# aha aha aa. se.es# se.es#aa i#u sea-ai sea-ai "uan"uan- se#en-a se#en-ah h ola ola &en-an u.i !an- &a#a" sea-ai an#ain!a &an lani# &en-an in#an-in#an- sea-ai a#a/n!a a#a/n!a Pen-e#ahuan Pen-e#ahuan &an aa"an aa"an an-sa aionia ini s#en-ahn!a s#en-ahn!a .e"u/aan &u-aan6
i.ainasi6 e/e"ca!aan a#au .i#os Pen-e#ahuan &an aa"an se.aca. i#u &a/a# &iseu# Pseudo science (sains science (sains /alsu)6 a"#in!a .i"i/ sains #e#a/i uan sains seena"n!a
2 a& 151' icolas @o/e"nicus (1431543) seo"an- as#"ono.6 ahi .a#e.a#ia &an ahli /en-oa#an ,ulisann!a ,ulisann!a !an- #e"enal &an .e"oa /an&an-an as#"ono. a.an !unani e"u&ul De e"u&ul De Revolutionibus Orbium Calaestium (peredaran alam semesta). uu #e"su# &i#u &i#uli liss /a&a /a&a #ahu #ahun n 150 150 M6 #e#a #e#a/i /i #i&a #i&a se-e se-e"a "a &i/u &i/ul li ias asi ian an a"e a"ena na /"in /"inse sei/ i/ helosen#"is.e e"#en#an-an &en-an e/e"ca!aan /en-uasa &an -e"ea /a&a saa# i#u Poo aa"an !an- &i/aa/"an oleh @o/e"nicus an#a"a lain: • • •
Ma#aha"i a&alah Pusa# &a"i &a" i si#e. sola" ulan e"e&a" .en-elilin-i u.i se"#a u.i e"sa.aan .en-elilin-i .a#aha"i u.i e"/u#a" /a&a /o"osn!a &a"i a"a# e #i.u" !an- .en-aia!an a&an!a sian&an .ala. &an /e"-e"aan in#an- in#an-
Pen-iu# @o/e"nicus6 "uno -lo"&ano (154G1'00 M) .e./e"oleh esi./ulan leih auh6 !ai#u: • •
9a-a# "a!a ini #i&a a&a a#asn!a in#an- in#an- #e"sea" &iselu"uh a-a# "a!a
Pe"e.an-an saa# i#u leih /esa# la-i e#ia seo"an- i#alia !ai#u 8alileo 8alilei (15' (15'4 41' 1'42 42 M)6 M)6 e"a e"ani ni .en-u .en-un- n-a/ a/an an #ele #eles so/n o/n!a !a !an!an- e"#e e"#en# n#an an-a -an n &en-a &en-an n /an&an-an /a"a /en-uasa a .e.ena"an #eo"i @o/e"nicus #en#an- helosen#"ies !an e"#en#an-an &en-an -e"ea !an- ho.osen#"ies a#au -eosen#"ies *ia/ !an- &i#unuan oleh oleh 8alile 8alileo6 o6 @o/e"ni @o/e"nicus cus66 .ena& .ena&ii /e"an/e"an-san san- a#au a#au .o#i$a .o#i$asi si lahi"n lahi"n!a !a sia/ sia/ il.iah il.iah &i#en-ah /a"a /eneli#i lainn!a
3 al aa& 20 Pa&a a#u ini6 /e"e.an-an il.u /en-e#ahuan e"lan-sun- cuu/ ce/a#6 &e-an a&an!a "e$olusi "e$olusi in&us#"! in&us#"!66 #e"a&i #e"a&i /e"e.an-an /e"e.an-an /e.anfaa##an /e.anfaa##an P &ala. /ene"a/an /ene"a/an #enolo-i seca"a n!a#a
4 a& 20 Pe"e.an-an P san-a# /esa# se#elah &ienalann!a onse/ fisia uan#u. &an "ela#i$i#as /a&a aa& 20 Konse/ !an- .o&e"n ini .e./en-a"uhi onse/ P seca"a eselu"uhan &an .en!eaan a&an!a "e$isi se"#a /en!esuaian/en!esuaian onse/ e a"ah !an- .o&e"n Den-an &e.iian6 #e"&a/a# &ua onse/ P !an- e"e.an-6 !ani P Klasi &an P Mo&e"n Mo&e"n •
P lasi
.e"u/aan sua#u /"oses P &i .ana #eo"i &an es/e"i.en .e.ilii /e"an salin.elen-a/i &an .e./e"ua# P lasi .e.ilii aian !an- e"sifa# .a"oso/i6 !ani .en-acu /a&a halhal !an- e"sala esa" &an ai&ah /en-aiann!a .en--unaan ca"a #"a&isional Di sa./in- aian !an- e"sifa# .a"oo/is6 ci"i lain P lasi a&alah leih .en&ahuluan es/e"i.en &a"i /a&a #eo"i
•
P .o&e"n
a&alah sua#u /"oses P &i .ana /eneanan #e"ha&a/ #eo"i leih an!a &a"i /a&a /"a#e P .o&e"n .e.ilii #elaahan !an- e"sifa# .i"oso/i6 !ani sesua#u !an e"sifa# &e#ail &an e"sala ecil *elain i#u6 P .o&e"n .ene"a/an #eo"i es/e"i.en6 &i .ana ia .en--unaan #eo"i !an- #elah a&a un#u es/e"i.en selanu#n!a e"&asa"an /en-e"#ian P Klasi &an P Mo&e"n !an- &i/a/a"an &i a#as6 &a/a# &a/a# &ie# &ie#ah ahui ui aha aha /en-/en--ol olonon-an an P P .en .ena& a&ii P P Klas Klasi i &an &an P P Mo&e" Mo&e"n n &i&asa &i&asa"a "an n /a&a onse/ onse/si6 si6 !an- .eli/u# .eli/u#ii ca"a ca"a e"fi e"fii" i"66 ca"a ca"a .e.an&a .e.an&an-6 n-6 &an ca"a ca"a .en-analisis sua#u -eala ala.
*eca"a u.u.6 lan-ahlan-ah /ene"a/an .e#o&e il.iah /a&a P Klasi &an P P Mo&e"n Mo&e"n a&alah a&alah sa.a6 sa.a6 !ani !ani ha"us ha"us .elalu .elaluii /en-in& /en-in&e"a e"aan6 an6 /e"u.u /e"u.usan san .asala .asalah6 h6 /en-auan hi/o#esis6 es/e"i.en6 &an /ena"ian esi./ulan (#eo"i) ai P Klasi .au/un P Mo&e"n e&uan!a .e.ilii #uuan ahi" !an- sa.a6 !ani ein-in#ahuan a.un /a&a P Klasi6 sua#u /en-e#ahuan &i&a/a#an &a"i aal6 !ani &i&asa"an &a"i & a"i hasil hasil es/e" es/e"i.e i.en n !an!an- &ilau &ilauan an &an aian aian /a&a P P Klasi Klasi leih leih &an-al &an-al a"ena a"ena #e"a# #e"a#as as /a&a .e&ia .e&ia a#au a#au ala# ala# an#u an#u /eneli# /eneli#ian ian *e&an- *e&an-an an /a&a /a&a P P Mo&e"n6 Mo&e"n6 sua#u sua#u /en-e#ahuan &i/e"oleh .elalui es/e"i.en !an- &ilauan &en-an e"ila# /a&a #eo"i !an- #elah a&a &an &en-an an#uan #enolo-i #enolo-i !an- leih can--ih &an .au6 .aa aian aian &a"i P Mo&e"n leih .en&e#ail *ehin--a &i/e"oleh /en-e#ahuan !an- leih .en&ala. .en-enai sua#u feno.ena ala. Den-an a#a lain6 &a/a# &isi./ulan aha P Mo&e"n .e"u/aan /en-e.an-an /en-e.an- an &a"i P Klasi 1
a& 21 Pa&a aa& e 21 &i#an&ai oleh /esa#n!a /e"e.an-an P P &an #enolo-i &ala. e"a-ai i&an- ehi&u/an &i .as!a"aa#6 #e"u#a.a #enolo-i info".asi &an o.uni o.unias asi i Oleh Oleh a"ena a"ena i#u6 i#u6 &i/e"l &i/e"lua uan n ca"a ca"a /e.el /e.elaa aa"an "an !an!an- &a/a# &a/a# .en!ia/an /ese"#a &i&i un#u .ele aan P P &an #enolo-i6 .a./u e"/ii" lo-is6 "i#is6 "ea#if6 se"#a &a/a# e"a"-u.en#asi seca"a ena" Dala. en!a#aan6 .e.an- #i&a an!a /ese"#a &i&i !an- .en!uai i&an- aian P6 a"ena &ian--a/ &ian--a/ sua"6 e#e"a#asa e#e"a#asan n e.a./uan /ese"#a /ese"#a &i&i6 a#au a"ena .e"ea #a e".ina# .ena&i il.uan a#au ahli #enolo-i a.un &e.iian6 .e"ea #e#a/ e"ha"a/ a-a" /e.elaa"an P &i seolah &a/a# &isaian seca"a .ena"i6 efisien6 &an efe#if
D"
Re)at#7#ta% IPA
Fa#a seena"n!a seena"n!a .en&is"i/ .en&is"i/sianB sianB.e.e" .e.e"ian ian feno.enafe feno.enafeno.ena no.ena (-ealah) (-ealah) a.un a&an-a&an- fono.ena !an- sa.a &a/a# &ie"ian &en-an ca"aca"a !an e"e&a6 #e"-an#un- &a"i su&u# /an&an-an si/e"u.us fa#a i#u *ea-ai con#oh feno.ena #e"i# &a"i #e"ena.n!a .a#aha"i &a/a# &ie"ian 1 Ma#aha"i #e"i# &a"i #e"ena. .a#aha"i &iseelah #i.u"6 lalu #en--ela. &iseelah a"a# 2 u.i e"/u#a" ea"ah #i.u"6 .aa .a#aha"i seolaholah e"-e"a ea"a#
%ela#i$i#as %ela#i$i#as ini #i.ul #i.ul #e"u#a.a #e"u#a.a a/aila a/aila si/en-a.a# si/en-a.a# se&ii# an!a #e"lia# #e"lia# &ala. feno.ena i#u a#au alau si/en-a.a# han!a &a/a# .en-a.a#i sea-ian saa &a"i feno.ena i#u @on#oh lain : Pen-a.a# !an- e"a&a &i&ala. e"e#a a#au is !an- se&an- e"alan (ce/a#) aan .eliha# #ian-#ian- lis#"i a#au/un /ohon/ohon seolaholah e"-e"a ea"ah !an- e"laanan Keena"an !an- &i#e.uan oleh .anusia /a&a sua#u saa# .un-in &isan-al a#au &iuah &en-an eena"an !an- a"u ,eo"i !an- #i&a coco la-i &en-an hasilsasil /en-a.a#an a#u6&i-an#i &en-an #eo"i !an- leih .e.enuhi e/e"luan /a"a il.uan Misaln!a6 #eo"i -eosen#"is &ala. #a#a su"!a /a&a aa& /e"#en-ahan &i-an#i oleh #eo"i heliosen#"is De.iian u-a &ala. i.ia ,eo"i flo-is#on !an- .e.e"ian e#e"an-an !an!an- e" e"e& e&aa &en&en-an an #eo" #eo"ii osi osi&a &asi si a#u a#uh h &an &an &i#i &i#inn--a -al lan an oleh oleh o"an o"an- !an!an e"eci./un-an &ala. il.u i.ia Un#u sina" &ala. fisia6 #eo"i /a"#iel &an #eo"i -elo.an-elo.an- .asih &a/a# e"alan e"alan e"sa.a e"sa.a ,eo"i eo"i -ene"a#io -ene"a#io s/on#anae s/on#anae un#u .ahlu hi&u/ !an- saa# ini &ala. iolo-i &i-an#i oleh #eo"i omne vivo ex ovo,omne ovo ex vivo. Pa"a il.uan .en!a&a"i aha eena"an !an- &i#e.ua. .anusia #i&a /e"nah .e"u .e"u/a /aa an n
ee eena na"a "an n
.u#l .u#la a
Pa"a Pa"a
il. il.uan uan
sea sea-a -aii
/enc /enca" a"ii
ee eena na"a "an n
#i&a #i&a
.en-ha"a/aan e/as#ian #e"ahi" Pe"uahan .e"u/aan sifa# !an- &o.inan &ala. ala. se.e se.es# s#aa ini ini *e#ia *e#ia/ / /ene. /ene.uan uan aan aan &isu &isusu susl sl &en&en-an an sa#u sa#u a#as a#as #e. #e.o o .asa .asala lah h e#i&a#ahuan a"u ila #e.o i#u &a/a# &ia#asi6 /a"a il.uan aan .ene.uan #e.o e#i&a e#i&a#a #ahuan huan !an!an- a"u a"u !an- leih leih la-i6 la-i6 &an se#e"u se#e"usn! sn!a a Penca" Penca"ian ian eena" eena"an an an e"lanu# 6 #i&a aan e"ahi" &an #i&a a&a .aslah !an- &a/a# &iselesaian seca"a
#un#as #un#as Oleh Oleh a"ena a"ena i#u6#i i#u6#in&a n&aan an !an!an- /alin/alin- ai ai a&alah a&alah .en&a/ .en&a/a#a a#an n esi./ esi./ula ulan n se.en#a"a !an- e"sifs# #en#a#if !an- &i&asa"an /a&a se.ua &a#a !an- a&a De.ii De.iianla anlah h eena" eena"an an &ala. &ala. sians6 sians6 #i&a #i&a /e"nah /e"nah .u#la .u#la &an #i&a #i&a /e"nah /e"nah len-a/ sea-ai .anusia *ea-ian .anusia 6/a"a il.uan #e#a/ e"sia/ "en&ah &i"i6 a"ena .e"ea .e"ea !ain .asih se&ii# !an- .e"ea e#ahui e#ahui Pa&a sua#u ha"i D"6+al D"6+al#e" #e" *#ea" *#ea"#6s #6seo"a eo"ann- eono. eono.6e" 6e"&i" &i"ii &i .ua .ua /in#u /in#u u&o" u&o"o"i o"iu. u. &i P"ince# P"ince#on on Uni$e" Uni$e"si# si#! ! .en-a. .en-a.a#i a#i seelo seelo./o ./o .ahasi .ahasisa sa Faul# Faul#as as *ains *ains &an .a#e.a# .a#e.a#ia ia !sn!sn- elua" elua" &a"i &a"i se.ina" Me"ea i#u "iuh6a#if6ce"&as6 &an cea#an a .en-hen#ian .ahasisa !an e"alanalan #e"-esah &an e"#an!a Baaimana e"#an!a Baaimana sminarn!a " mere#a men$a%ab &ebat ,seala sesuatu !an #ami #etahui minu lalu tentan sains tida# benar lai saat ini. *eo" *eo"an an- il.u il.uan an .ula .ula .ula .ula e"/e e"/e-an -an- /a&a /a&a ons onse/ e/B# B#eo eo"i "i (1) (1) &a"i &a"i ons onse/B e/B#e #eo" o"ii .e"u.usan .e"u.usan hi/o#esis (aaan se.en#a"a se.en#a"a #e"ha&a/ .asalah .asalah !an- &iu./ain!a) &iu./ain!a)66 (2) e"&asa"an /a&a hi/o#esisn!a6 h i/o#esisn!a6 il.uan .e"ancan- ca"a c a"a /en-uian hi/o#esisn!a (3) hasil /e-uiann!a .e"u/aan onse/B#eo"i a"u a#au /e.a"uan oce/ (4) silus inilah !an&iseu# &e&u#ohi/o#e#io$e"ifia#if !a.- .e"u/aan silus /en-e.an-an il.u
E" IPA IPA Be Be%#$a %#$att D#na D#na*#% *#%
P e"aal &a"i /en-a.a#an &an /enca#a# ai #e"ha&a/ -ealah-ealah ala. /a&a u.u.n!a .au/un &ala. /e"coaan/e"coaan !an- &ilauan &ala. lao"a#o"iu. Da"i hasil /en-a.a#an a#au ose"$asi ini .anusia e"usaha un#u .e"u.usan onsef onsef6 /e"insif6 huu. &an #eo"i Da"i #eo"i !an- #elah a&a &iua e.un-inan un#u .elauan es/e"i.en !an a"u Ke.u&ian &a"i &a#a !an- a"u !an- &i/e"oleh .un-in .asih .en&uun e"laun!a #eo"i !an- la.a6 #e#a/i u-a a&a a& a e.un-inan #i&a la-i coco sehin--a /e"lu &isusun #eo"i !an- a"u De.iianlah /"oses P e"lan-sun- #e"us sehin--a selalu #e"&a/a# .eanis.e on#"ol6 esifa# #e"ua un#u selalu &iui e.ali &an e"sifa# o.ula#if 9a&i /"oses P !an!an- &ina. &ina.is is ini a"e a"ena na .en.en--un -una aan an .e#o& .e#o&ee eil. eil.uan uan66 &i.a &i.ana na /"an /"an #eo" #eo"ii &an &an es/e" es/e"i.e i.en n salinsalin- o./le. o./le.e#e e#e"" &an salinsalin- .e./e" .e./e"ua# ua# *ea-ai *ea-ai con#oh con#oh : &en-an &en-an .en--unaan #eo"i o/#i .e.un-inan &iua#n!a ala#ala# o/#i !an- /"esisi !an#in#in--i -i &an &an
e.a e.a. ./uan /uan !an!an- lei leih h
esa esa"" *ela *elan nu# u#n! n!aa
&en&en-an an ala# ala#a ala la##
e"e.a./uan esa" ini .e.un-inan &i/e"aha"uin!a #eo"i !an- #elah a&a
!anan-
BAB III PENUTUP A" Ke%#* Ke%#*,() ,()an an P P e"e.a e"e.ann- &en-an &en-an san-a# san-a# /esa#n! /esa#n!aa seala sealan n &en-an &en-an sifa# sifa# .anusi .anusiaa !an.e./un!ai "asa in-in #ahu !an- u-a selalu e"e.an- (&ina.is) Den-an sifa# ini6 &ala. ena .anusia selalu e"#an!a a"ena ein-in#ahuann!a: a/a sesun--uhn!a (ha#)6 a-ai.ana sesua#u #e"a&i (ho)6 &an .en-a/a &e.iian (h!) l.u la.iah Dasa" Dasa" .e"u/aan .e"u/aan u./ulan u./ulan /en-e#ahu /en-e#ahuan an #en#an#en#an- onse/ onse/onse/ onse/ &asa" &ala. i&an- il.u /en-e#ahuan ala. &an #enolo-i Dan6 .anusia sea-ai sue /oon!a !an&ala. hal ini .e"u/aan .ahlu hi&u/ !an- /alin- #in--i e&u&uann!a
&an!a e.a./uan e"/ii" /a&a .anusia .anusia #e"seu# #e"seu# !an- .en!eaan .en!eaan #e"us e"e.an-n!a "asa in-in #ahu #en#an- se-ala !an- a&a &i ala. se.es#a Pen-e#ahuan !an- &i/e"oleh &a"i ala. se.es#a ini selanu#n!a .e"u/aan &asa" /e"e.an-an l.u Pen-e#ahuan la. (P) l.u ini #e"us e"e.an-6 e"#a.ah luas &an .en&ala. sesuai &en-an hasil hasil /ene.uan &an /en!eli&ian /en!eli&ian a"u6 .en!eaan .en!eaan #i.uln!a caan-caancaan-caan- il.u !an- &ienal sea-ai: Fisia6 Ki.ia6 iolo-i6 &an l.u Pen-e#ahuan u.i &an n#a"isa (P) l.u /en-e#ahuan &i/e"oleh .elalui /"ose&u" !an- #elah &i#en#uan6 !ai#u .elalui ca"a !an- &iseu# .e#o&e il.iah Me#o&e il.iah .e"u/aan ci"i has P6&en-an .asu& .enca"i /en-e#ahuan &i &asa"an /a&a ai&ah eil.uan !an- lan-ahlan-ahn!a lan-ahlan-ahn!a #e"a#u"6#e"ui #e"a#u"6#e"ui &an #e"on#"ol
DAFTAR PUSTAKA
Abdul Aly, dkk. 2011. Ilmu Alamiah Dasar , Jakarta : PT Bumi Aksara. Jasin Maskoeri. Maskoeri. 1987. Ilmu Jakarta arta : PT a!a" a!a"ra ra#i #ind ndo o Ilmu Alami Alamiah ah Da Dasar sar , Jak Persada. *oean&i6 Aa"iia!a &an Es#u *in&unin-"u. 2011 2011 'lmu ealaman Dasar. Dasar. 9aa"#a: 8halia n&onesia