LATÍN II “LABOR OMNIA VINCIT” I.E.S. RECTOR FRANCISCO SABATER Carmen Aroca García Departamento de Latín
ÍNDICE 0.- CONTENIDOS Y CALIFICACIÓN EXÁMENES. PÁG.3
1.- CRITERIOS DE CALIFICACIÓN CALIFICACIÓN Y CONTENIDOS CONTENIDOS EBAU LATÍN LATÍN II. PÁG. 5 2.- MODELO DE EXAMEN EBAU LATÍN II. PÁG 7 3.- LA LENGUA LATINA LATINA MORFOSINTAXIS. PÁG. ! I"#$%&'(()*" (+,%, '"()%"/, &/ %, (+,%, #$+&'(()*". L+ +%,)()*" / (%//"#% $/&)(+#)4%. PAG. ! +&6/#)4%,.PAG. 10 F/)*" "%)"+ &/()"+()*" &/ ,',#+"#)4%, +&6/#)4%,.PAG. G$+&%, &/ +&6/#)4%. PAG 20 F/)*" $%"%)"+ %,/,)4%, /$,%"+/, &/%,#$+#)4%, )"#/$$%+#)4%, / )"&/)")&%,. PAG 23 C%//"#%, ()$('",#+"()+/, &/ '+$. PAG. 30 P$)"()+/, "/%, CUM UT NE 8UOD 8UAM. PAG 31 F/)*" 4/$9+ 4/$9%, $/'+$/, 4/$9% SUM ,', (%'/,#%, 4/$9%, &/%"/"#/, ,/)&/%"/"#/, 4/$9%, )$$/'+$/, :4%% "%% +% /% /$% )%; PAG 33 M%$%%<+ ,)"#+), &/ +, F%$+, "%)"+/, % "% /$,%"+/, &/ 4/$9% +$#)())%, :(%"(/$#+&% ,',#+"#)4+&% +9,%'#% #)% =()(/$%"/ (%",'/>; /$'"&)% /$'"&)4% )")")#)4% :(%"(/$#+&% "% (%"(/$#+&% (%",#$'(()*" /$,%"+ / )/$,%"+;. PAG. ?? S)"#+), &/ %, (+,%,. PAG 53 O$+()%"/, (%'/,#+, C%%$&)"+()*" S'9%$&)"+()*" PAG. 53 S',#+"#)4+, % C%/#)4+,. o o A&6/#)4+, % &/ R/+#)4%. L%, "'/$+/,. PAG. 5@ ?.?.- ES8U ES8UEM EMA A SOBRE SOBRE IST ISTOR ORIA IA DE RO ROMA MA GNE GNERO ROS S LITE LITERA RARI RIOS OS LATINOS Y PRINCIPALES AUTORES. PÁG.5 5.- RESUMEN DE LA ISTORIA DE ROMA. PÁG. @0 @.- TEXTO PARA ANALIAR Y TRADUCIR =B$/4)+$)'> &/ EUTROPIO. PÁG.77 7.- LA EOLUCIÓN FONTICA DEL LATÍN AL ESPAOL. PÁG 113 - C%"(/#%, $/4)%,. - R/+, &/ /4%'()*" %"#)(+. PÁG 11@ - L),#+&% &/ ++9$+,. PÁG 117 !.- LA LITERATURA LATINA. PÁG 152 - L+ H),#%$)%$+<+ +#)"+. PÁG 153 - L+ %/,<+ )(+ +#)"+. PÁG 157 - L+ )#%%<+ /" + )(+ L+ I<+&+ L+ O&),/+ &/ %/$%. PÁG 1@1
CURSO 2017-18
0.-CONTENIDOS Y CALIFICACIÓN E!"ENES. #$ E%AL&ACIÓN
1.- CRITERIOS DE CALIFICACIÓN CALIFICACIÓN Y CONTENIDOS CONTENIDOS EBAU LATÍN LATÍN II. PÁG. 5 2.- MODELO DE EXAMEN EBAU LATÍN II. PÁG 7 3.- LA LENGUA LATINA LATINA MORFOSINTAXIS. PÁG. ! I"#$%&'(()*" (+,%, '"()%"/, &/ %, (+,%, #$+&'(()*". L+ +%,)()*" / (%//"#% $/&)(+#)4%. PAG. ! +&6/#)4%,.PAG. 10 F/)*" "%)"+ &/()"+()*" &/ ,',#+"#)4%, +&6/#)4%,.PAG. G$+&%, &/ +&6/#)4%. PAG 20 F/)*" $%"%)"+ %,/,)4%, /$,%"+/, &/%,#$+#)4%, )"#/$$%+#)4%, / )"&/)")&%,. PAG 23 C%//"#%, ()$('",#+"()+/, &/ '+$. PAG. 30 P$)"()+/, "/%, CUM UT NE 8UOD 8UAM. PAG 31 F/)*" 4/$9+ 4/$9%, $/'+$/, 4/$9% SUM ,', (%'/,#%, 4/$9%, &/%"/"#/, ,/)&/%"/"#/, 4/$9%, )$$/'+$/, :4%% "%% +% /% /$% )%; PAG 33 M%$%%<+ ,)"#+), &/ +, F%$+, "%)"+/, % "% /$,%"+/, &/ 4/$9% +$#)())%, :(%"(/$#+&% ,',#+"#)4+&% +9,%'#% #)% =()(/$%"/ (%",'/>; /$'"&)% /$'"&)4% )")")#)4% :(%"(/$#+&% "% (%"(/$#+&% (%",#$'(()*" /$,%"+ / )/$,%"+;. PAG. ?? S)"#+), &/ %, (+,%,. PAG 53 O$+()%"/, (%'/,#+, C%%$&)"+()*" S'9%$&)"+()*" PAG. 53 S',#+"#)4+, % C%/#)4+,. o o A&6/#)4+, % &/ R/+#)4%. L%, "'/$+/,. PAG. 5@ ?.?.- ES8U ES8UEM EMA A SOBRE SOBRE IST ISTOR ORIA IA DE RO ROMA MA GNE GNERO ROS S LITE LITERA RARI RIOS OS LATINOS Y PRINCIPALES AUTORES. PÁG.5 5.- RESUMEN DE LA ISTORIA DE ROMA. PÁG. @0 @.- TEXTO PARA ANALIAR Y TRADUCIR =B$/4)+$)'> &/ EUTROPIO. PÁG.77 7.- LA EOLUCIÓN FONTICA DEL LATÍN AL ESPAOL. PÁG 113 - C%"(/#%, $/4)%,. - R/+, &/ /4%'()*" %"#)(+. PÁG 11@ - L),#+&% &/ ++9$+,. PÁG 117 !.- LA LITERATURA LATINA. PÁG 152 - L+ H),#%$)%$+<+ +#)"+. PÁG 153 - L+ %/,<+ )(+ +#)"+. PÁG 157 - L+ )#%%<+ /" + )(+ L+ I<+&+ L+ O&),/+ &/ %/$%. PÁG 1@1
CURSO 2017-18
0.-CONTENIDOS Y CALIFICACIÓN E!"ENES. #$ E%AL&ACIÓN
#$ E'erc(c(o - LA LENGUA LATINA MORFOSINTAXIS. I"#$%&'(()*" (+,%, '"()%"/, &/ %, (+,%, #$+&'(()*". L+ +%,)()*" / (%//"#% $/&)(+#)4%. F/)*" "%)"+ &/()"+()*" &/ ,',#+"#)4%, +&6/#)4%,. G$+&%, &/ +&6/#)4%. F/)*" $%"%)"+ %,/,)4%, /$,%"+/, &/%,#$+#)4%, )"#/$$%+#)4%, / )"&/)")&%,. '+$. C%//"#%, ()$('",#+"()+/, &/ '+$. P$)"()+/, "/%, CUM UT NE 8UOD. F/)*" 4/$9+ 4/$9%, $/'+$/, 4/$9% SUM ,', (%'/,#%, 4/$9%, &/%"/"#/, ,/)&/%"/"#/, 4/$9%, )$$/'+$/, :4%% /% /$%; M%$%%<+ ,)"#+), &/ +, %$+, "%)"+/, % "% /$,%"+/, &/ 4/$9% +$#)())%, &/ $/,/"#/ +(#)4% &/ +,+&% +,)4% &/ '#'$% +(#)4% :(%"(/$#+&% ,',#+"#)4+&% +9,%'#% +9,%'#% #)% =()(/$%"/ (%",'/>; (%",'/>; )")")#)4%, &/ $/, $/,/" /"#/ #/ +(#) +(#)4% 4% +,) +,)4% 4% &/ +,+ +,+&% &% +(#) +(#)4% 4% :(%" :(%"(/ (/$# $#+& +&% % "% (%"(/$#+&%;. "'/$+/, &/()"+()*" &/ '"',+' &'% #$/, #$)+ ))+. ))+. L%, "'/$+/,
) E'erc(c(o TEORÍA* +., &NTOS - Gramática. - Foné onética tica:: pa palabr labraas 1-1 1-133 ¿ - Hist Histor oria ia:: Ori Ori!n !n "! Ro Roma ma #ast #astaa R$m R$m%l %loo TRA&'(()*+* ., &NTOS . - Fras!s Fras!s con in,ini in,initi tios os part partici icipio pioss / con0 con0%nc %ncion ion!s. !s.
+ E'erc(c(o TEORÍA* +., &NTOS - Gramática Gramática A )4A 5'E 6ARA 6ARA O4 E7ER( E7ER()()O4 )()O4 A+TER)ORE A+TER)ORE48 48 - Foné onética tica:: pala palabr braas 19-2 19-299 - Historia: Historia: a onar%;a onar%;a.. +%ma +%ma 6ompi 6ompilio lio #asta #asta Tar%inio ar%inio !l !l 4ob!rbio 4ob!rbio.. TRA&'(()*+: ., &NTOS. -
Un texto de tres líneas de Eutropio.
)$ E%AL&A E%AL&ACIÓN CIÓN # E'erc(c(o TEORÍA* / &NTOS - Gram Gramát átic ica: a: A A )4 )4A A 5' 5'E E 6ARA ARA O4 O4 E7ER E7ER() ()() ()O4 O4 A+ A+TE TER) R)OR ORE4 E48. 8. G!r%n"io / !r%n"io.
-
Fonética: palabras 29 "amn%m8 < 9= ,or%m8 2> palabras8 )TERAT'RA AT)+A: a #istoriora,;a latina la mita"8 Es%!ma sobr! la #istoria / la lit!rat%ra latina. Historia: a R!p?blica. no incl%i"o !l ,inal "! la R!p?blica8
TRA&'(()*+: &NTOS. -
Un texto de tres líneas de Eutropio.(5 puntos) Comentario morfológico de 4 palabras del texto.(1 punto)
) E'erc(c(o TEORÍA* / &NTOS - Gramática. A )4A 5'E 6ARA O4 E7ER()()O4 A+TER)ORE48. - Fonética: palabras 9@ ,ricar!8- > no!m8 39 palabras8 -
L!E"#!U"# L#!$#% La &istoriogra'a lana (la otra mitad)
-
Historia: a R!p?blica: !l ,inal "! la R!p?blica.
TRA&'(()*+: &NTOS. -
Un texto de tres líneas de Eutropio. (5 puntos) Comentario morfológico de 4 palabras del texto. (1 punto)
+$ E%AL&ACIÓN. # E'erc(c(o -
Gramática.Ha/ %! !st%"iarla p!ro no #abrá pr!%ntas !n !l !Bam!n8
-
L!E"#!U"# L#!$#% La pica lana.
- Fonética: palabras 1 n%nti%m8- 111 saittam8 3> palabras8. E e1amen con2tar3 de o 2(45(ente* -
Un texto de tres líneas de Eutropio% * puntos
-
Eol%ci$n ,onética "! 9 palabras / "os "!ria"os "! ca"a %na "! !llas: 1 p%nto it!rat%ra latina: 2 p%ntos. (om!ntario mor,ol$ico "! 9 palabras "!l t!Bto: 1 p%nto.
) E'erc(c(o -
Gramática. Ha/ %! !st%"iarla p!ro no #abrá pr!%ntas !n !l !Bam!n8 Fonética: palabras: 112 sal%t!m8- 139 ol%ntat!m8 23 palabras8
-
L!E"#!U"# L#!$#% La &istoriogra'a + la pica lana.
E e1amen con2tar3 de o 2(45(ente* -
Un texto de tres líneas de Eutropio% * puntos
-
Eol%ci$n ,onética "! 9 palabras / "os "!ria"os "! ca"a %na "! !llas: 1 p%nto it!rat%ra latina: 2 p%ntos. (om!ntario mor,ol$ico "! 9 palabras "!l t!Bto: 1 p%nto.
I&/"#))(+$ /" / +"),), &/ $+,/, #/#%, &/ &))('#+& $+&'+&+ ///"#%, ,)"#(#)(%, $%)%, &/ + /"'+ +#)"+.
?; L)#/$+#'$+ D/,($)9)$ +, (+$+(#/$<,#)(+, /,/"()+/, &/ %, "/$%, )#/$+$)%, +#)"%, / )&/"#))(+ ,/J++ ,' $/,/"()+ /" #/#%, $%'/,#%,. N%9$+$ +'#%$/, $/$/,/"#+#)4%, &/ + )#/$+#'$+ +#)"+ /"('+&$"&%%, /" ,' (%"#/#% ('#'$+ ()#+"&% /)(+"&% ,', %9$+, , (%"%()&+,. 5; T/#%, U#))K+$ +&/('+&+/"#/ / +"),), %$%*)(% ,)"#(#)(% &/ #/#%, (,)(%, +$+ //(#'+$ (%$$/(#+/"#/ ,' #$+&'(()*". U#))K+$ (%" ,/'$)&+& +'#%"%<+ / &)(()%"+$)% +$+ + #$+&'(()*" &/ #/#%, )&/"#))(+"&% /" (+&+ (+,% / #$)"% , +$%)+&% /" + /"'+ $%)+ /" '"()*" &/ (%"#/#% &/ /,#)% //+&% %$ / +'#%$ . L%, +'#%$/, '/ ,/ %/$#+" +$+ #$+&'()$ /" +, P$'/9+, &/ A((/,% + + U")4/$,)&+& ,%" B$/4)+$)% &/ ),#%$)+ &/ R%+ &/ E'#$%)% :,//(()*"; +$+ + %()*" &/ P$%,+. L+, M/#+%$%,), &/ O4)&)% :,//(()*"; +$+ + %()*" &/ P%/,<+.
III. CRI TERI OS de CALI FI CACI ÓN B%'/ 1. E +#<" %$)/" &/ +, /"'+, $%+"(/, B%'/ @. L)(%. :E4%'()*" %"#)(+ &/ +#<" + (+,#/+"%;. 2 '"#%,. B%'/ 2. M%$%%<+. B%'/ 3. S)"#+),.
1 '"#%. 1 '"#%.
B%'/ ?. L)#/$+#'$+.
2 '"#%,.
B%'/ 5. T/#%,.
? '"#%,.
A /,#%, ($)#/$)%, &/9/%, +J+&)$ '"+ (%$$/(#+ %$#%$+<+.
- E,'/+ &/ %, "/$%, )#/$+$)%, +#)"%, +'#%$/, $)"()+/, /" $/+()*" (%" +, /#++, &/ + H),#%$)+ &/ R%+ #/+#$% H),#%$)%$+<+ %$+#%$)+ %/,<+ )(+ %/,<+ <$)(+. (No EBAU) -R/,'/" &/ + H),#%$)+ &/ R%+ &/,&/ + '"&+()*" &/ R%+ H+,#+ + '/$#/ &/ ')% C,+$ '/ /, % '/ "%, ('/"#+ E'#$%)% /" ,' %9$+. (No EBAU)
2.- MODELO DE EXAMEN EBAU LATÍN II .- MORFOSINTAXIS TEXTOS.
LATINA.
FRASES
!
.0.-INTRODUCCIÓN "ALABRAS #ARIABLES$ Se de%&'$ S',#+"#)4%, A&6/#)4%, P$%"%9$/,. "ALABRAS IN#ARIABLES$ No *e de%&'$ P$/%,)()%"/, +&4/$9)%, (%"6'"()%"/,. CASOS+ FUNCIONES DE LOS CASOS ! TRADUCCIÓN
,ATENCIÓN$ So&e/e ede &&e3 3eo*'%'4 e& %*/'o 5 e& 6&/'o. LA A"OSICIÓN E, '" ,',#+"#)4% '/ +(+$+ / ,)"))(+&% &/ %#$%. E,#+ '"()*" '/&/ /,#+$ /" ('+')/$ (+,% %$'/ (%"()/$#+ (%" + ++9$+ + + '/ ,/ $/)/$/. E6 M+&$)& (+)#+ &/ E,+J+ /, '"+ $+" ()'&+&. Se/o C.N Ao*'%'4 de& Se/o E6 M)"/$4+ /, H/$%,+.
No *9 Se/o
,+)/"#)+/ &/+
'($+
/,#.
M)"/$4+ &)%,+ &/ + ,+9)&'$<+
:e *9 o *9 o *9 .*. 3e* 'd C.N A/3'6/o . SUM Ao*'%'4 de& Se/o
EL COM"LEMENTO "REDICATI#O
C%/#+ % ,/ $/)/$/ + + 4/K + '" ,)"#++ "%)"+ :'/ '/&/ ,/$ / ,'6/#% % / C. D.; + 4/$9 %$'/ "%, &)(/ =/ (*%> &/ 4/$9% %$ #+"#% / (%//"#% $/&)(+#)4% ,*% '/&/ )$ /" +#<" /" "%)"+#)4% % +(',+#)4%. E, (%% '"+ /,/()/ &/ +#$)9'#% /$% (%" 4/$9%, &),#)"#%, &/ (%'+#)4%. E6 E $)% 9+6+ #'$9)% - Y% )9+ + $)/$+ - T/ 4/% '+% - L% (%",)&/$% )"#/)/"#/. E" +#<" $)/" (%//"#% $/&)(+#)4% %, ,)')/"#/, 4/$9%, 1.- /$9%, '/ ,)"))(+" *e3 ;e%;o+ 3e*&/3+ %oe3/'3*e e )% "+,(%$ :"+(/$;. E6 N/% &)4/, "+,()#'$. N/% 9%"', (+,' <# 2.- /$9%, '/ ,)"))(+" 3e%e3+ e3e%e3 4)&/%$ +"/%. E6 M'#) /)(/, 4)&/"#'$. F) +"/9%. 3.- /$9%, e&/'o* /, &/()$ %, '/ ,)"))(+" &&3 o o633 4%(% "%)"% +/%. E6 R%+ '$9/ +/#/$"+ 4%(+"#. ?.- /$9%, e*/'/'o*+ /, &/()$ %, '/ ,)"))(+" e*/'3+ <93+ %o*'de33$ /),#)% )"&)(% &'(% 9+9/%. E T/ ,+)/"#/ /),#)+4)#. S%($+#/ )',#' &'('"#. E% #/ +)(' 9+9/%. 5.- /$9%, e&e%/'o* /, &/()$ %, '/ ,)"))(+" e&e9'3+ %3e3+ ;%e3. E P%'', C)(/$%"/ (%",'/ ($/+4)#. P%'', T')' %,#))' $/'/ ($/+4)#. L%, 4/$9%, &/ $'% 3 ? 5 '/ /" +(#)4+ /4+" &%9/ +(',+#)4% :C.D. C. P$/&)(+#)4%; /" +,)4+ /4+" '" &%9/ "%)"+#)4% %$'/ / C. P$/&)(+#)4% /" +(',+#)4% ,/ (%"4)/$#/ /" C. P$/&)(+#)4% /" "%)"+#)4%. E R%+ +/#/$"+ +/+#'$. C)(/$% (*",' ($/+#', /,#. T')', %,#))', $/ + %'% ($/+#'$.
FRASES COM"LEMENTO "REDICATI#O 1.-N/% )# (+,' 9%"',. 2.- N/% "+,()#'$ &)4/,. 3.- M'")#)%"/, )"#/$+/ +"/9+"#. ?.- T/', #)9) +$4+ 4)&/#'$. 5.- A$),#)&/, )',#', +/+#', /$+#. @.- C)(/$% /# A"#%")', (%",'/, ($/+#) ,'"#. 7.- P%'', C)(/$%"/ (%",'/ ($/+4)#. !.- S/"+#', C+#))"+ /# M+")' H%,#/, )'&)(+#. .- E% #/ +)(' &'(% :H+9/%; 10.- I, / H/$/&/ +()#.
.1.-DECLINACIONES AD=ETI#OS
DE
SUSTANTI#OS
!
SUSTANTI#OS$ Se e%' /odo* e o'/'o *9 5 9e'/'o *9. E$ e&&+ e&& o *9 9e *9 AD=ETI#OS$ Se e%' & 5o3> e e& o'/'o *'9&3 de &o* /3e* 9?e3o*. M*%&'o+ @ee'o 5 e/3o. E$ 6o*+ 6o+ 6o M F N No *9 No *9 No *9
"RIMERA DECLINACIÓN$ 9e'/'o *'9. e AE. SUSTANTI#OS. E "%)"+#)4% ,)"'+$ ,)/$/ #/$)"+ /" A. E6 '/+ '/+/ ")J+. L+ +%$<+ &/ ,',#+"#)4%, ,%" //")"%, +'"'/ H+ +'"%, +,(')"%, (%% "+'#+ +/ :+$)"/$%; +$<(%+ +/ :+$)('#%$; /#(. N% H+ ,',#+"#)4%, "/'#$%, /" /,#+ &/()"+()*".
SE:UNDA DECLINACIÓN$ 9e'/'o *'9. e I. SUSTANTI#OS. P'/&/ H+9/$ ++9$+, (%" "%)"+#)4%, ,)"'+$/, #/$)"+&%, /" -US$ MASCULINOS ! FEMENINOS '', ') :%9%; -ER$ MASCULINOS ! FEMENINOS '/$ '/$) :")J%; +/$ +$) :(+%; -IR$ MASCULINO 4)$ 4)$) :H%9$/ 4+$*"; -UM$ NEUTROS #/' #/) :#/%) L%, NEUTROS #)/"/" / "% 4%( +(',# ,)"'+$ )'+/, / "%" 4%( +( '$+ +(+9+ /" A /" #%&+, +, &/()"+()%"/,.
AD=ETI#OS DE TRES TERMINACIONES ( o'/'o*) DE LA 1 ! 2 DECLINACIÓN O DE LA "RIMERA CLASE. 2-1-2 S%" +&6/#)4%, &/ #$/, #/$)"+()%"/, /, &/()$ *e e%' %o &o* /3e* o'/'o* de %d 9?e3o+ e& *%&'o+ e& @ee'o 5 e& e/3o . L+ &)/$/"()+ (%" %, ,',#+"#)4%, /, '/ ,#%, ,/ /"'"()+" /" "%)"+#)4% /")#)4%. E +,(')"% ,/ &/()"+ (%% %, ,',#+"#)4%, +,(')"%, (%" "%)"+#)4% /" US % /" ER &/ + ,/'"&+ / //")"% (%% %, ,',#+"#)4%, &/ + $)/$+ / "/'#$% (%% %, ,',#+"#)4%, "/'#$%, &/ + ,/'"&+ M F N 2&/( 1&/( 2Q&/( Bo*+ 6o+ 6o$ 6eo. P+$+ ,+(+$ + $+
*e3o P+$+ ,+(+$ + $+
SING M F N USER A EER A AC UM AM G I AE D O AE AB O A
PL N UM UM UM I O O
M I I OS ORUM IS IS
F AE AE AS ARUM IS IS
N A A A ORUM IS IS
(O+(OR&A+()A &E A&7ET)O (O+ E 4'4TA+T)O. El a"0!tio ti!n! %! coinci"ir !n caso én!ro / n?m!ro con !l s%stantio al %! acompa!: Asini p%lc#ri: ambos an !n nominatio pl%ral masc%lino. Tra".: los asnos #!rmosos
6%!llar%m bonar%m: ambos an !n !nitio pl%ral ,!m!nino. Tra".: "! las nias b%!nas. +o t! "!0!s "!0!s!naar !naarpor porlaslas"!sin!ncias "!sin!ncias lo %! %! coinci"ir !l én!ro +o t! lo %! ti!n!ti!n! %! coinci"ir !s !l !s én!ro n?m!ro / n?m!ro / caso. O7O ira los si%i!nt!s !0!mplos: caso. O7O ira los si%i!nt!s !0!mplos: Homo ,ortis: nominatio sin%lar masc%lino. Tra".: !l #ombr! ,%!rt!. +a%ta! boni: nominatio pl%ral masc%lino r!c%!r"a %! +a%ta Homo nominatio sin%lar masc%lino.Tra".: Tra".: los !l #ombr! ,%!rt!. -a! !s ,ortis: masc%lino "! la prim!ra "!clinaci$n8. marin!ros b%!nos. +a%ta! bona! !star;a mal concor"a"o +a%ta! boni: nominatio pl%ral masc%lino r!c%!r"a %! +a%ta -a! !s masc%lino "! la prim!ra "!clinaci$n8. Tra".: los marin!ros b%!nos. +a%ta! bona! !star;a mal concor"a"o
DECLINACIÓN$ 9e'/'o *'9&3 e IS. SUSTANTI#OS. E" /,#+ &/()"+()*" / "%)"+#)4% , "% #)/"/ '"+ #/$)"+()*" )6+ %$ #+"#% ,/ %"/ / "%)"+#)4% 4%(+#)4% )'+ '/ ,/ "%, &+ /" / /"'"()+&% :,)/$/ ,/ %"/ / "%)"+#)4% , / /")#)4% ,;. L%, "/'#$%, #)/"/" %, #$/, $)/$%, (+,%, )'+/, /,#%, (+,%, /" '$+ #/$)"+" /" A + )'+ '/ /" + 2Q &/()"+()*". + #$/, (+,/, A) IM"ARISÍLABOS O TEMAS EN CONSONANTE. T)/"/" &),#)"#% "Q &/ ,<+9+, /" / "%)"+#)4% , /")#)4% ,. B) "ARISÍLABOS O TEMAS EN -I. T)/"/" / ),% "Q &/ ,<+9+, /" / "%)"+#)4% , /")#)4% ,.
C) FALSOS IM"ARISÍLABOS O TEMAS MIXTOS. T)/"/" &),#)"#% "Q &/ ,<+9+, /" / "%)"+#)4% , /")#)4% , %$ #+"#% +$/(/" )+$),<+9%, /$% ,/ &/()"+" (%% +$),<+9%,. U$9, '$9), ()'&+& /", /"#), /"#/ %", %"#),%"#/ +$, +$#), +$#/ +$,+$#),+$#/. T%&+, #)/"/" /" (%" '/ + $+
EM IS I E
"L ES ES ES IUM IBUS IBUS
AD=ETI#OS DE LA DECLINACIÓN 4! "!clinan como los s%tantios paris;labos imparis;labos o ,alsos imparis;labos "! la 3I "!clinaci$n. 4! clasi,icn "! la si%i!nt! man!ra: - )6AR)4ÍAJO4: 5na term(nac(6n 1 nominatio para los tr!s én!ros8. 4! !n%ncian !n nominatio / !nitio acaba"o !n
E2to2 en rea(dad 2erían ;a2o2 (mpar(2ía
,ATENCIÓN L+ (%"(',)*" /, '/ #%&%, %, +&6/#)4%, &/ + #/$(/$+ &/()"+()*" ,/ &/()"+" (%% +$),<+9%, /"%, #$/, )+$),<+9%, &)4/, &)4)#), +'/$ +'/$), 4/#', 4/#/$),. L* d'@e3e%'* e/3e &o* de/'o* 3'*>&6o* e '3'*>&6o* *o &* *'9'e/e* P+$),<+9%, I+$),<+9%, /"# '$+ -IUM -UM
E7ER()()O4 A&7ET)O4 3K &E()+A()*+ 1.- Escrib! si los si%i!nt!s a"0!tios son imparis;labos o paris;labos / las t!rminacion!s %! ti!n!n: ,
F!roB ,!rocis: ,!roL.
,
(!l!r c!l!ris c!l!r!: rápi"o.
,
Jr!is br!!: br!!.
,
&i!s "iitis: rico.
,
Omnis omn!: to"o.
,
Omnipot!ns omnipot!ntis: to"opo"!roso.
,
ortalis mortal!: mortal.
,
6a%p!r pa%p!ris: pobr!.
,
)n!ns in!ntis: !norm! in!nt!.
,
Ac!r acris acr!: a%"o.
2.- &!clina %no "! ca"a clas! "!l !0!rcicio ant!rior. 6%!"!s !l!ir los %! %i!ras p!ro "!b!n s!r c%atro.
CUARTA DECLINACIÓN$ 9e'/'o *'9. e US. SUSTANTI#OS. P'/&/ H+9/$ ++9$+, (%" "%)"+#)4%, ,)"'+$/, #/$)"+&%, /" -US$ MASCULINOS ! FEMENINOS @3%/*+ @3%/*$ @3/o -U $ NEUTROS %o3+ %o3*$ %e3o N% H+ +&6/#)4%, /" /,#+ &/()"+()*".
UINTA DECLINACIÓN$ 9e'/'o *'9. e EI. SUSTANTI#OS. S*% H+ &%, ++9$+, '/ #)/"/" '"+ &/()"+()*" (%/#+ &)/, &)/) &<+ $/, $/) (%,+. N% H+ +&6/#)4%, /" /,#+ &/()"+()*".
3.2.- :RADOS DEL AD=ETI#O$ o*'/'o+ %o3/'o 5 *e3&/'o. :RADO COM"ARATI#O. L%, $+&%, &/ (%+$+()*" ,%" inferioridad, igualdad y superioridad . Lo que se compara son llamados términos de la comparación. L+ (%+$+()*" &/ '@e3'o3'dd e '9&dd ,/ H+(/ /" +#<" &/ %$+ ,))+$ + /,+J% (%" '" +&4/$9)% %&))(+"&% + +&6/#)4% /" $+&% %,)#)4% / SE:UNDO TRMINO :'/ )$ /" / '*o %*o Ge e& 3'e3o; )"#$%&'()&% %$ quam. Co3%'4 de '@e3'o3'dd$ MINUSHHHH.UAM$ eo*HH.Ge P$%%,)()*" $)"()+ P$%%,)()*" ,'9 +&4 (%+$+#)4+ &/ )"/$)%$)&+& quam Titus minus doctus (est) / Mārcus est. Nmsg adverbio nomsg nexo comp nomsg !p sg "u#eto $$ %trib "u# & ' T*M+N, - T*M+N, L% $,M0%*%$+1N L% $,M0%*%$+1N Tito es menos sabio que Marco. Co3%'4 de '9&dd$ TAMHHHH.UAM$ / o //oHH.%oo P$%%,)()*" $)"()+ P$%%,)()*" ,'9 +&4 (%+$+#)4+ &/ )'+&+&
tam quam Titus doctus (est) / Mārcus est. Nomsg adverbio nomsg nexo comp nomsg !p sg "u#eto $$ %trib "u# & ' T*M+N, - T*M+N, L% $,M0%*%$+1N L% $,M0%*%$+1N T)#% /, #+" ,+9)% (%% M+$(%
C o3%'4 de *e3'o3'dd$ 1.- MAGIS. ... QUAM m2s ... que + %&/%, /"(%"#$+$ /" +#<" /$% /" ' %(%, +&6/#)4%,. E SE:UNDO TRMINO )$ /" / '*o %*o Ge e& 3'e3o %'/ ++$/(/ quam. P$%%,)()*" $)"()+
P$%%,)()*" ,'9 +&4 (%+$+#)4+ &/ ,'/$)%$)&+&
magis doctus (est) / quam Titus Mārcus est. Nomsg adverbio nomsg nexo comp nomsg !p sg "u#eto $$ %trib "u# & ' T*M+N, - T*M+N, L% $,M0%*%$+1N L% $,M0%*%$+1N T)#% /, , ,+9)% '/ M+$(% 2.- E (%+$+#)4% &/ ,'/$)%$)&+& ,/ %$+ $/'+$/"#/ (%" / ,')6% -IOR,
&/()"+()*" (%% '" +&6/#)4% &/ &%, #/$)"+()%"/, &/ #/+ (%",%""#)(% #/")/"&% /" ('/"#+ '/ + $+
S'9&3 M*%&'o@ee'o
Ne/3o
N %$#)%$ %$#)%$ AC %$#)$/ G %$#)$), D %$#)$V AB %$#)$/
%$#)', %$#)', %$#)',
"&3& M*%&'o@ee' o %$#)$, %$#)$, %$#)$, %$#)$' %$#)$)9', %$#)$)9',
Ne/3o %$#)$+ %$#)$+ %$#)$+
E SE:UNDO TRMINO &/ /,#/ (%+$+#)4% &/ ,'/$)%$)&+& '/&/ /$/,+$,/ /" +#<" &/ + ),+ %$+ '/ /" %, (%+$+#)4%, &/ )"/$)%$)&+& / )'+&+& )"#$%&'()&% %$ quam /" / ),% (+,% '/ / $)/$ #$)"% P$%%,)()*" $)"()+
P$%%,)()*" ,'9 +&4 (%+$+#)4+ &/ ,'/$)%$)&+&
dotior quam Titus (est) / Mārcus est. Nomsg nomsg nexo comp nomsg !p sg "u#eto %trib "u# & $omparativo sup ' T*M+N, - T*M+N, L% $,M0%*%$+1N L% $,M0%*%$+1N T)#% /, , ,+9)% '/ M+$(% P/$% ('+"&% 8UAM "% ++$/(/ /" + $+,/ / ,/'"&% #$)"% '/&/ /$/,+$,/ #+9)" /" 6&/'o :+9+#)4% (%+$+#)4%; ,)" ")"'"+ +$#<('+ P$%%,)()*" $)"()+
P$%%,)()*" ,'9 +&4 (%+$+#)4+ &/ ,'/$)%$)&+&
dotior Titus (est) / Nomsg nomsg "u#eto %trib $omparativo sup ' T*M+N, L% $,M0%*%$+1N
M!ro est. absg !p sg pres ind v. "6M - T*M+N, L% $,M0%*%$+1N
T)#% /, , ,+9)% '/ M+$(%
:RADO SU"ERLATI#O. E $+&% ,'/$+#)4% &/ %, +&6/#)4%, /$/,+ + ('+)&+& /" &/o 93do. E" +#<" ,/ %$+ (%" %, ,)')/"#/, *@'o* #%&%, &/()"+&%, (%% +&6/#)4%, &/ +
$)/$+ (+,/ /, &/()$ %$ + $)/$+ ,/'"&+ &/()"+()*" +J+&)&%, + + $+
COM"ARATI#OS ! SU"ERLATI#OS IRRE:ULARES. COM"ARATI#O "OSITI#O DE SU"ERLATI#O SU"ERIORIDAD B%"',+ ' M/)%$ /)', O#)', + ' :9'/"%; M+',+ ' P)%$/)', P/,,)',+ ' :+%; M+"',+ M)%$ +)', M)',+ ' ' :$+"&/; P+$4',+' M)"%$ )"', M)")',+ ' :/'/J%;
"RONOMBRES "RONOMBRES-DETERMINANTES "OSESI#OS
U o*eedo3 1 "e3*o
M F N /', -+ -' :)%)+ );
2 "e3*o
M F N #'', -+ -' :#'%#'+ #';
"e3*o (3e@&eJ'o)
#3'o* o*eedo3e* M F N "%,#/$"%,#$+"%,#$' :"'/,#$% "'/,#$+; M F N '/,#/$ '/,#$+ '/,#$' :4'/,#$% 4'/,#$+;
M F N ,'', -+ -' :,'% ,'+ ,';
"RONOMBRES "ERSONALES Número
Singular
Número
Plural
Caso
1ª persona
2ª persona
Reflexivo
Nominat.
ego
tu
Acusat.
mē
tē
sē
Genit.
meī
tuī
suī
Dat.
mihi
tibi
sibi
Ablat.
mē, mēcum
tē, tēcum
sē, sēcum
Caso
1ª persona
2ª persona
Reflexivo
Nominat.
nōs
uōs
Acusat.
nōs
uōs
sē
Genit.
nostrī, nostrum
uestrī, uestrum
suī
Dat.
nōbīs
uōbīs
sibi
Ablat.
nōbīs, nōbīscum
uōbīs, uōbīscum
sē, sēcum
"RONOMBRES-DETERMINANTES DEMOSTRATI#OS a) hic, haec, hoc. Traducción: este, esta, esto
E '$+ &/ H)( H+/( H%( #)/"/ +, #/$)"+()%"/, "%$+/, &/ + 2Q :M; 1Q:F; 2Q &/(.:N; /(/#% / "/'#$% '$+.
b) Iste, ista, istud. Traducción: ese, esa, eso.
c) Ille, illa, illud. Traducción: aquel, aquella, aquello/él, ella, ello
L%, $%"%9$/, ),#/ ),#+ ),#'& / )/ )+ )'& ,/ &/()"+" %$ + 2Q &/( :M; 1Q :F; 2Q:N; /(/#'+"&% / "%)"+#)4% ,)"'+$ &/ (+&+ "/$% / /")#)4% ,)"'+$ :-ÍUS; / &+#)4% ,)"'+$ :-I; +$+ %, #$/, "/$%,. &; I*+ e+ 'd. T$+&'(()*" /,#/ /,#+ /,#%/él, ella, ello.
E $%"%9$/ ), /+ )& ,/ &/()"+ + +$#)$ &/ +(',+#)4% ,)"'+$ (%" + $+de. T$+&'(()*" / ),% + ),+ % ),%.
Singular Plural Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro eīdem Nominativo īdem eadem idem eaedem eadem iidem! Acusativo eundem eandem idem eōsdem e"sdem eadem Genitivo eiusdem eōrundem e"rundem eōrundem Dativo eīdem eīsdem iīsdem! Ablativo eōdem e"dem eōdem eīsdem iīsdem!
E $%"%9$/ )&/ /+&/ )&/ ,/ &/()"+ (%% ), /+ )& +J+&)"&%/ + +$#<('+ DEM + )"+ '/ "% 4+$<+. ) I*e+ '*+ '*. T$+&'(()*" ),% /" /$,%"+ $%)%. Singular Plural Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro Nominativo i#se $#sa i#sum i#sī i#sae i#sa Acusativo i#sum i#sam i#sum i#sōs i#s"s i#sa Genitivo i#sīus i#sōrum i#s"rum i#sōrum Dativo i#sī i#sīs Ablativo i#sō i#s" i#sō i#sīs
E $%"%9$/ ),/ ),+ ),' ,/ &/()"+ (%% ),#/ ),#+ ),#'& % )/ )+ )'&.
EL "RONOMBRE RELATI#O. SINGULAR
PLURAL
A4(
FEE+.
+E'TRO
A4( .
FEE+.
+E'TRO
+O .
=5(
=5ae
=5od
=5(
=5ae
=5ae
A(' 4.
=5em
=5am
=5od
=5o2
=5a2
=5ae
=5or5 m
=5ar5m
GE+.
c5(52
&AT.
c5(
AJ.
=5o
=5a
=5(<52 =5o
=5(<52
TRADUCCIÓN '/ ('+ ')/".
EL "RONOMBRE-DETERMINANTE INTERRO:ATI#O.
=5or5m
SINGULAR
PLURAL
A4(.
FEE+.
+E'TRO
A4(.
FEE+.
+E'TRO
+O .
=5(2 >=5(:
=5ae
=5(d >=5od:
=5(
=5ae
=5ae
A(' 4.
=5em
=5am
=5od
=5o2
=5a2
=5ae
=5or5m
=5ar5m
GE+.
c5(52
&AT.
c5(
AJ.
=5o
=5a
=5or5m
=5(<52 =5o
=5(<52
TRADUCCIÓNZ '[ Z('[ Z')"[ L+, %$+, G'*+ G'd &/ +,(')"% "/'#$% ,)"'+$ ,/ '#))K+" (%% $%"%9$/, )"#/$$%+#)4%, )/"#$+, '/ +, %$+, G'+ God ++$/(/" (%% &/#/$)"+"#/, )"#/$$%+#)4%, 9uis (pronombre) v:nit; Z8')" H+ 4/")&%[ 9u< (determinante) servus v:nit; Z8' /,(+4% H+ 4/")&%[ 9uid (pronombre) accidit; Z8' ,'(/&/[ 9uod (determinante) templum ruit; Z8' #/% ,/ /,# &/$$'9+"&%[
EL "RONOMBRE-DETERMINANTE INDEFINIDO. A4( +O .
=5(2 >=5(:
A(' 4.
=5em
FEE+.
=5ae>=5a: =5am
GE+.
c5(52
&AT.
c5(
AJ.
=5o
=5a
+E'TRO
A4(.
FEE+.
+E'TRO
=5(d >=5od:
=5(
=5ae
=5ae >=5a:
=5od
=5o2
=5a2
=5ae
=5or5m
=5ar5m
=5or5m
=5(<52 =5o
=5(<52
TRADUCCIÓN +')/" % +'"%+')/" % +'"++% L+, %$+, G'*+ G'd &/ +,(')"% "/'#$% ,)"'+$ ,/ '#))K+" (%% $%"%9$/, )"&/)")&%, )/"#$+, '/ +, %$+, G'+ God ++$/(/" (%% &/#/$)"+"#/, )"&/)")&%, S) '),: $%"%9$/; 4/")# )H) &)(. S) +')/" 4)/"/ &</%. S) '+ :&/#/$)"+"#/; /+ H+9/, A"#%")+/ )& &+\. S) +'"+ )/&$+ $/()%,+ #)/"/, &,/+ + A"#%")+.
E& 3oo63e-de/e3'/e '/e33o9/'o (G'?+ G?) 5 e& 3oo63e 'de@''do (&9'e+ &9o; #)/"/" )&"#)(+ &/()"+()*" (%" + /(/()*" &/ '/ / )"&/)")&% +J+&/ &%, %$+, , G /" / "%)"+#)4% //")"% ,)"'+$ / ),% G /" / "%)"+#)4% +(',+#)4% "/'#$% '$+. E(/#% /" +'"+, %$+, &/ "%)"+#)4% ,' &/()"+()*" /, /+(#+/"#/ )'+ + + &/ $%"%9$/ $/+#)4%. CÓMO DIFERENCIAR EL "RONOMBRE RELATI#O+ EL INTERRO:ATI#O ! EL INDEFINIDO. ,
El pronombr! r!latio normalm!nt! ll!a %n ant!c!"!nt! !n la proposici$n principal con !l %! conc%!r"a !n én!ro / !n n?m!ro. 6%!"!n ir !n !l mismo caso p!ro no n!c!sariam!nt! por%! !l caso "!p!n"! "! la ,%nci$n %! ca"a palabra r!alic! !n s% corr!spon"i!nt! proposici$n. T!mpl%m %o" i"!s man%m !st El t!mplo %! !s !s ran"!8
,
El pronombr! in"!,ini"o a si!mpr! "!trás "! %na "! las con0%ncion!s si%i!nt!s: 4) +E o +)4). 4i %i" is i" mi#i "ic 4i alo %i!r!s ";m!lo8 "< quis 7oc d
,
El pronombr! int!rroatio ll!a al ,inal "! la ,ras! !l sino "! int!rroaci$n.
9uis v:nit; :Z8')" H+ 4/")&%[; OTROS "RONOMBRES-DETERMINANTES INDEFINIDOS
1.- COM"UESTOS DE UIS (UI)+ UAE O UA+ UID (UOD) A) Co 3e@'o '3'6&e$ / $/)6% &) "% 4+$<+ ,/ &/()"+ '), '+ ')&'%&. A')/"+'"% +'"+ +% ALIUIS+ ALIUA+ ALIUIDALIUOD
B) Co *@'o '3'6&e$ ,/ &/()"+ '),') '+/ ')&'%& %, ,')6%, dGeG "% 4+$<+". U" #+ '" ()/$#% UIDAM+ UAEDAM+ UIDDAMUODDAM
C+&+ (+&+ '"% UISUE+ UAEUE+ UIDUEUODUE
A')/" +'"% +'"+ +% UISUAM+ UAEUAM+ UIDUAMUICUAM
C) Co 3ed&'%%'4$ ,/ &/()"+" +, &%, +$#/,. E,#/ /, '" $%"%9$/ $/+#)4%-)"&/)")&%. C'+')/$+ '/ ('+')/$ (%,+ '/ UISUIS+ UIDUID
2. OTROS INDEFINIDOS$ 2-1-2 A) UNUS+ A+ UM$ ")(% ,%%. S/ '/&/ #$+&'()$ (%% '" +&4/$9)% ,%+/"#/. E U") S'/9) $%+"%, 4)(/$'"#. S%+/"#/ %, S'/9%, 4/"()/$%" + %, $%+"%, P'/&/ ,/$ #+9)" / "'/$+ '"% /$% /" /,#/ (+,% ,*% ,/ &/()"+ /" ,)"'+$. SOLUS+A+UM$ ,*%. TOTUS+A+UM$ #%&% ULLUS+A+UM$ +'"% NULLUS+A+UM$ ")"'"% E,#%, $%"%9$/, #)/"/" / /")#)4% ,)"'+$ /" IUS / &+#)4% ,)"'+$ /" I B) ALIUS+ ALIA+ ALIUD$ EL OTRO :S/ H+9+ &/ , &/ &%, /$,%"+, % (%,+,; G/")# , +#/$)', D+#)4% , +)) ALTER+ ALTERA+ ALTERUM. E %#$% :S/ H+9+ &/ &%, /$,%"+, % (%,+,; G/")# , +#/$)', D+#)4% , +#/$) A)', ]] +)',]]..+)',. '"%].%#$%]..%#$% A#/$]].+#/$. '"%]..%#$%.
E C%",'' +#/$ //$()#' /$&)&)# +#/$ 4/"&)&)# I"#/$ ,/"+#%$/, +)', %$#/ +)', /))' +)', '#+ &/(/$"/9+#.
C) NEMO$ "+&)/ N eo AC e'e D e'' D) NIIL$ NADA. E, )"&/()"+9/ ,/ '#))K+ (%% +'6/#% % (%//"#% &)$/(#%. E$ N% ')/$% "+&+. N+&+ / ',#+. T+9)" ,/ '/&/ '#))K+$ (%% +&4/$9)%.E6 E,% "% / ',#+ "+&+ E6 )( ")H) &)()# )( + "'% +'&)#'$ M)/"#$+, '/ /" +#<" ++$/(/ ,*% '"+ "/+()*" /" (+,#/+"% H+ '/ %"/$ &%,. FRASES "RONOMBRES-DETERMINANTES INDEFINIDOS 1.- 8')&+ ') ,/ ),) $//$/ "/,()'"# (%",))+ &+"# +)),. 2.- F%$#<,)+ '+/'/ (%",))+ #'#),,)+ ,'"#. 3.- )&/+"# (%",'/, "/ ')& $/, '9)(+ &/#$)/"#) (+)+#. ?.- N)H) /,# &/#/,#+9))', &/&/(%$/ ")H) %/&)', ,/$4)#'#/. 5.- N')', $/) H%)"/, (')&)%$/, ,'"# '+ )9/$#+#),. @.-I/ /%,&/ %('%, /+"&/ $%"#/ )" /%&/ (+)#/ H+9/#. 7.- )( 4)$ "%,#/$ +<,#/$ /,# "%, /)', ,/4/$)#+#/ /#')', /)', +/')#+#/ /# ,+)/"#)+ &)))',.
..- COM"LEMENTOS CIRCUNSTANCIALES DE LU:AR
NOMBRES
C%'"/, $%)%, /$,%"+ +),/,
C)'&+&/,
LUGAR UBI (e dode) U6' *P Z&*"&/ /,#%[
LUGAR UO ( dode) o d'*P Z+ &*"&/ 4+,[
LUGAR UNDE (de dode) Ude e'*P ZD/ &%"&/ 4)/"/,[ IN+ ADK DE+ A o AB+ E o ACUSATI#O$ EXKABLATI#O$ A + ACIA DE+ DESDE
LUGAR UA (o3 dode) '/e3 @%'*P ZP%$ &*"&/ H+(/, / (+)"%[ "ERKACUSATI#O$ "OR+ A TRA#S DE
/ '$9/ &/,&/ + ()'&+& / ),+")+ &/,&/ E,+J+ + C+/,+$/ &/ % &/,&/ C,+$
/$ '$9/ %$ % + #$+4, &/ + ()'&+& /$ ),+")+ %$ % + #$+4, &/ E,+J+
INKABLATI#O$ &/ EN )" '$9/ /" + ()'&+& )" '$9/ H+()+ )" ),+")+ /" + ()'&+& E,+J+ )" ),+")+ H+()+ E,+J+ +& C+/,+$/ H+()+ C,+$ % 6'"#% + C,+$ )" H%,#/,. (%"#$+ %, /"/)%, LOCATI#O$ o63e* de %'dd de & 1 5 2 de%&' e *'9 R%+/ /" R%+ T+$/"#) /" T+$/"#% ABLATI#O SIN "RE"OSICIÓN$ No63e* de %'dde* de & 1 5 2 de%&'%'4 e &3& 5 o/3* de%&'%'oe* A#H/"), /" A#/"+, C+$#H+)"/ /" C+$#+%
EXCEPCIONES LOCATI#OS D%) /" (+,+ D%',)(+,+ ') /" / R',$'$),. ,'/% (+% R'$) /" / '',).,'/% (+%
ACUSATI#O ABLATI#O SIN "ERKACUSATI#O SIN "RE"OSICIÓN "RE"OSICIÓN R%+ H+()+ R%+ T+$/"#'. +()+ T+$/"#% C+$#H+)"/ H+()+ C+$#+%
R%+ &/,&/ P/$ R%+ + R%+ #$+4, &/ R%+ A#H/"), &/,&/ P/$ A#H/"+,. A A#/"+,. #$+4, &/ A#/"+,
ACUSATI#O SIN "RE"OS. D%' H+()+ + (+,+ '', H+()+ / H'' H+()+ / ,'/% R', H+()+ / (+%
ABLATI#O SIN "RE"OSICIÓN D%% &/,&/ + (+,+ '% &/,&/ / ,'/% R'$/ D/,&/ / (+%
.. "RINCI"ALES CON=UNCIONES O NEXOS
ABLATI#O SIN "RE"OS$%o &63* Ge o3 *' '** *o ed'o* de %o'%%'4 P%$#+ %$ + '/$#+P%"#/ %$ / '/"#/I#)"/$/ )+ %$ / (+)"%
CUM
1- "3eo*'%'4 &/ +9+#)4% ^ (%". E ux cum tribus legionibus 3ugit ^ E /"/$+ H'* (%" #$/, /)%"/, 2- Co%'4 A) Co 'd'%/'o 4+%$ #/%$+ ^ CUANDO. P$%%,)()*" ,'9%$&)"+&+, +&4/$9)+ #/%$+. E $um $aesar venit4 7ostes 3ugerunt ^ ('+"&% C,+$ /* %, /"/)%, H'/$%" B) Co *6/'o+ /eo3& -%*& *6o3d'd de36'& /eo3&-%*&.
(% ;'*/43'%o).
"3oo*'%'4
I.- Co 'e3@e%/o de *6/'o. => $um $aesar id audiret4 in castra se recepit. -C%% _ )/$.&/ ,'96'"#)4% C%% C,+$ %/$+ /,#% ,/ $/#)$* + (++/"#%. -A _ )")")#)4% &/ $/,/"#/ A %<$ C,+$ /,#% ,/ $/#)$* + (++/"#% -G/$'"&)% ,)/ O/"&% C,+$ /,#% ,/ $/#)$* + (++/"#%. II.- Co &*%e3@e%/o de *6/'o. => $um $aesar id audivisset4 in castra se recepit. -C%% _ ',(. &/ ,'96'"#)4% C%% C,+$ H'9)/$+ %<&% /,#% ,/ $/#)$* + (++/"#%. -A _ )")")#)4% &/ /$/(#% A H+9/$ %<&% C,+$ /,#% ,/ $/#)$* + (++/"#% -G/$'"&)% (%'/,#% +9)/"&% %<&% C,+$ /,#% ,/ $/#)$* + (++/"#%.
UT.
Co%'4
A) Co 'd'%/'o Teo3& ^ CUANDO.E6t venit consul4 milites discesserunt ^ ('+"&% 4)"% / (*",' %, ,%&+&%, ,/ +$(H+$%". P$%%,)()*" ,'9%$&)"+&+ +&4/$9)+ #/%$+. Co3/'o-od& ^ COMO. E 6t supra diximus4 dux vulnus accepit ^ C%% H/%, &)(H% +"#/$)%$/"#/ / /"/$+ $/()9)* '"+ H/$)&+. P$%%,)()*" ,'9%$&)"+&+ +&4/$9)+ (%+$+#)4%-%&+. B) Co *6/'o I.- S',#+"#)4% % C%/#)4% ^ 8UE. P$%%,)()*" ,'9%$&)"+&+ ,',#+"#)4+ % (%/#)4+ %$'/ $/+)K+ +, '"()%"/, &/ ,'6/#% C.D +#$)9'#% % +%,)()*".E &olo ut venias ^ ')/$% '/ 4/"+, II.- F)"+ ^ PARA 8UE _ SUB. O PARA _ INFINITIO.E Legatos miserunt ut pacem peterent ^ /"4)+$%" /+&%, +$+ '/ )&)/$+" + +K P$%%,)()*" ,&'9%$&)"+&+ +&4/$9)+ )"+. III.- C%",/('#)4% ^ 8UE :S'// )$ /" (%$$/+()*" (%" )#+ ,)( #+"#', #+), /#( /" + %$+()*" $)"()+;. ETantus pavor 7ostes invasit ut celeriter 3ugerint ^ #+"
$+" +4%$ )"4+&)* + %, /"/)%, '/ H'/$%" $)&+/"#/. P$%%,)()*" ,'9%$&)"+&+ +&4/$9)+ (%",/('#)4+.
NE.
Co%'4
I.- F'& ^ PARA 8UE NO.E &eni ne labores ^ 4)"/ +$+ '/ "% #$+9+6/,. NE 8UIS8UAE +$+ '/ "+&)/. NE 8UID +$+ '/ "+&+.
II.- S*//' o Co&e/' ^ 8UE NO '/ :,) / 4/$9% $)"()+ /, '" 4/$9% &/ #/%$ &/ $%H)9)()*"; E Moneo ne 3aciatis ^ O, +(%",/6% '/ "% % H+), Timeo ne veniat ^ T/% '/ 4/"+. NE 8UIS8UAE '/ "+&)/. NE 8UID '/ "+&+. E6 )&/+"# (%",'/, "/ ')& $/, '9)(+ &/#$)/"#) (+)+#.
UOD 1- "3oo63e 3e&/'o ^ 8UE. C'+"&% /, $%"%9$/ /4+ "%$+/"#/ &/+"#/ / +"#/(/&/"#/ "/'#$%.E Templum quod vidimus pulc7rum erat ^ / #/% '/ 4)%, /$+ H/$%,%. 2- De/e3'/e '/e33o9/'o e 'de@''do$ Z8U[ALGO. E 8'%& #/' 4)&/,[^ Z8' #/% 4/,[ S) '%& 4),]].^,) +% ')/$/,].. - Co%'4 A) %*& ^ POR8UE :(%" / 4/$9% /" )"&)(+#)4% % /" ,'96'"#)4%;. E 4/$9% +'"'/ 4++ /" ,'96'"#)4% ,/ #$+&'(/ /" )"&)(+#)4%. E Legit quod non dormit ^ L// %$'/ "% &'/$/. B) %o&e/' ^ 8UE :(%" / 4/$9% /" )"&)(+#)4%;.E %ccidit quod dux vulnus accepit ^ S'(/&)* '/ / /"/$+ $/()9)* '"+ H/$)&+.
UAM
1.- "3o;o63e o de/e3'/e '/e33o9/'o @ee'o *'9&3 e %*/'o :Z+ ')"[. Z'...[;/ 'de@''do @ee'o e %*/'o *'9&3 :+ +'"+...;.E 8'+ ++,[^ Z+ ')" ++,[ ,) '+ ++,]^,) ++, + +'"+] 2.- "3oo63e 3e&/'o +(',+#)4% ,)"'+$ //")"% &/ $%"%9$/ ') '+/ '%&. S/ #$+&'(/ %$ que4 a la que4 a quien.E 0uella4 quam amas4 3ilia mea est .^ L+ ")J+ '/ ++, /, ) H)6+. 3.- NeJo o %o%'4 %o3/'. T/"&$ "%$+/"#/ (%$$/+#)4%, '/ '/&/" ,/$ tam4 magis4 minus / 4/$9% +% :$//$)$; % ('+')/$ +&6/#)4% % +&4/$9)% /" $+&% (%+$+#)4%..L+ #$+&'(()*" &/ '+ ,/$ que % como. Marcus tam altus quam 9uintus est. ^ M+$(% /, #+" +#% (%% 8')"#%.
FRASES DE CON=UNCIONES
1 M))#/, '"+"# '# ,'+ +#$)+ &//"&+"#. 2Q F+()/ %"/, (' 4+/', $/(#+ (%",))+ +/$%#), &+',. 3 T+"#+ 4), $%9)#+#), /,# '# /+ /#)+ )" H%,#/ &))+',. ? %% "/ /', +#/$ 4/")+#. 5 S#%)() H%)") ,'+&/"# "/ (')&)#+#)9', ,/$4)+#. @ S% /)()# '# %")+ %$/+"#. 7 C' H%,#/, "'/$% $+/,#+$/"# /%, #+/" //$()#', "%,#/$ $%)+4)# ! P%/)', ,'), $+/&)/$+# '# C+/,+$), )/#' /()/$/"#. U# )"), +'$' $%9+# ,)( ),/$)+ $%9+# 4)$#'#/. 10 N%" #)9) %9)()% '%& H'"( 4)$' ,%)+,#). 11 I"))(%, H+9/% ()4/, R%+"%, '%& ,%()%$' )'$+ &//"&). 12 C+4/+"# (%",'/, "/ ')& $/, '9)(+ &/#$)/"#) (+)+#.
.Q.- #ERBOS #ERBO SUM ! COM"UESTOS E"'"()+&% sum4 es4 esse4 3u<. S)"))(+&% ,/$ /,#+$ H+9/$. E, )$$/'+$ ,*% /" e& /e de 3e*e/e. SISTEMA DE "RESENTE INDICATIO SUBUNTIO IMPERATIO "3e*e/e Ie3@e%/o F/3o "3e*e/e Ie3@e%/o "3e*e/e F/3o ,' /$+ /$ ,) /,,/ /, /$, /$), ,V, /,,, /, /,#% /,# /$+# /$)# ,)# /,,/# /,#% ,'', /,#), ,'"#
/$', /$#), /$+"#
/$)', ,V', /$)#), ,V#), /$'"# ,)"#
/,,', /,,#), /,,/"#
/,#/
/,##/ ,'"#%
E *'*/e de e3@e%/o ,/ (%",#$'/ &/ %$+ $/'+$ ,%9$/ / #/+ fu- INDICATIO SUBUNTIO "3e/?3'/o "3e/?3'/o F/3o "3e/?3'/o "3e/?3'/o e3@e%/o &*%e3@e%/o e3@e%/o e3@e%/o &*%e3@e%/o 'V '/$+ '/$ '/$) '),,/ '),#V '/$, '/$), '/$), '),,, ')# '/$+# '/$)# '/$)# '),,/# ')', '/$', '/$)', '/$)', '),,', '),#), '/$#), '/$)#), '/$)#), '),,#), '$'"# '/$+"# '/$)"# '/$)"# '),,/"# :'$/; Coe*/o* de sum$ 1.- L%, ,)')/"#/, 4/$9%, ,/ (%"6'+" (% / 4/$9% ,' +"#/%")"&%/ + $/%,)()ό" (%$$/,%"&)/"#/ +9 +& &/ /#(
a"-sum, a"-es, a"-esse, a-fu# /,#+$ +',/"#/ +#+$ ad-sum, ad-es, ad-esse, ad-fui $affu#% /,#+$ $/,/"#/ +,),#)$ de-sum, de-es, de-esse, de-fu# +#+$ in-sum, in-es, in-esse,in-fu# /,#+$ &/"#$%. /,#+$ $/,/"#/
inter-sum, inter-es, inter-esse, inter-fu# /,#+$ $/,/"#/ +$#)()+$ )"#/$/,+$ o"-sum, o"-es, o"-esse, o"-fu# &+J+$ (%"#$+$)+$ prae-sum, prae-es, prae-esse, prae-fu# $/,)&)$ /,#+$ &/+"#/ su"-sum, su"-es, su"-esse /,#+$ &/9+6% super-sum, super-es, super-esse, super-fu# /,#+$ /"()+ &)$))$ ,%9$/4)4)$
S&o 6*+ *e %o*/35e o3&e/e %o %o&ee/o e DATI#O. A&,' +&/, +&/,,/ +&') ^ )"# r. !star pr!s!nt! asistir. P$/,/"#/ I"&. +&,' +&/, +&/,# +&,'', +&/,#), +&,'"#
P/$/(#% I"&. +&') +&'),#) +&')# +&')', +&'),#), +&'/$'"#
P$/,/"#/ &/ S'96. +&,) +&,), +&,)# +&,)', +&,)#), +&,)"#
I/$/(#% I"& +&/$+ +&/$+, +&/$+# +&/$+', +&/$+#), +&/$+"#
P'('+. I"&. +&'/$+ +&'/$+, +&'/$+# +&'/$+', +&'/$+#), +&'/$+"#
I/$/(#% S'96. +&/,,/ +&/,,/, +&/,,/# +&/,,/', +&/,,/#), +&/,,/"#
F'#'$% I/$. +&/$% +&/$), +&/$)# +&/$)', +&/$)#), +&/$'"#
2.- L% ,)')/"#/ 4/$9% $/,/"#+ +'"+, +$#)('+$)&+&/,
P/$/(#% S'96. +&'/$) +&'/$), +&'/$)# +&'/$)', +&'/$)#), +&'/$)"#
&/ P',('+. S'96. +&'),,/ +&'),,/, +&'),,/# +&'),,/', +&'),,/#), +&'),,/"#
&os-sum, pot-es, pos-se, potu# %&/$ E" / #/+ &/ $/,/"#/ ,/ (%"6'+ +J+&)/"&% "OT +"#/ 4%(+ :,+4% /" / $/#. )/$. &/ ,'96.^ %,,/ %,,/, /#(; "OS +"#/ + %$+ &/ ,' '/ /)/K+ %$ (%",%"+"#/ E #/+ &/ /$/(#% /, $/'+$ ,%9$/ / #/+ potu-. INDICATI#O
"RESENTE
"RETERITO "ERFECTO
!o edo...
!o de o ;e od'do...
%,,'
%#')
%#/,
%#'),#)
%#/,#
%#')#
%,,'',
%#')',
%#/,#),
%#'),#),
%,,'"#
%#'/$'"# -/$/
"RETERITO IM"ERFECTO
"RETERITO "LUSCUAM"ERFECTO !o ;6> od'do...
!o od>... %#/$+ %#/$+,
%#'/$+ %#'/$+, %#'/$+# %#'/$+',
%#/$+# %#/$+', %#/$+#),
%#'/$+#), %#'/$+"#
%#/$+"#
FUTURO SIM"LE
FUTURO ANTERIOR
!o od3?...
!o ;63? od'do...
%#/
%$%#'/
%$%#/$),
%#'/$),
%#/$)#
%#'/$)#
%#/$)',
%#'/$)',
%#/$)#),
%#'/$)#),
%#/$'"#
SUB=UNTI#O
%#'/$'"#
"RESENTE
"RETERITO "ERFECTO
!o ed...
!o ;5 od'do...
%,,)
%#'/$)
%,,),
%#'/$),
%,,)#
%#'/$)#
%,,)',
%#'/$)',
%,,)#),
%#'/$)#),
%,,)"#
%#'/$)"#
"RETERITO "LUSCUAM"ERFECTO
"RETERITO IM"ERFECTO !o d'e3 o d'e*e... %,,/ %,,/, %,,/# %,,/', %,,/#), %,,/"#
!o ;6'e3+ ;6'e*e o ;63> od'do... %#'),,/ %#'),,/, %#'),,/# %#'),,/', %#'),,/#), %#'),,/"#
FRASES DE COM"UESTOS DEL #ERBO SUM 1.- 8') %9/,,/ "%" 4'# (' %#/,# $%&/,# #)9). 2.- N%" &//$'"# "%9), $/, "/(/,,+$)+/. 3.- S/, )H) ,//$ +&/,#. ?.- 8') %#/,# "%(/$/ #)/#'$ /#)+ (' "%" +&/,#. 5.- O")9', &$')&)9', '"', $+//,#. @.- P$+/#/$)#+ '#+$/ "%" %#')', :%,,'',;
#ERBOS RE:ULARES 1Ip!r.4.6r!.)n".
E+'+()A&O &E A4 (O+7'GA()O+E4 2Ip!r.4.6r!s.in" . )n,initio 1K p!r.s.pr!t.p!r, .
amo
ama2
amare
ama7(
TEA &E 6RE4E+TE s%pino
amat5m
#? @o8 -a28 -are* amo amas amar! Amati amat%m. Tema de pre2ente aca
A o"o Ti!mpo % I E T E T T E C + + 4 A E E 4 R E 6 O R % 6 O E E & T T O ( E + F R E ) E 4 T 6 3 E A ) O T R ( ) R 6 & ) E + E ) T E R
& A 3 E T
1I con0. T!ma !n a
2K (on0. T!ma !n !
3K (on0. T!ma !n consN%
Con e2te tema ;ormamo2 o2 2(45(ente2 t(empo2* RES8 RET I"ERF Y F&T&RO I"ERF IND Y S&B&NTI%O 9K (on0. T!ma !n
=K (on0. T!ma !n P
O 3 A
ama8 ama ama ama ama ama
o 2 t m52 t(2 nt
i"! i"! i"! i"! i"! i"!
o 2 t m52 t(2 nt
l!l!- il!- il!- il!- il!- %-
o 2 t m52 t(2 nt
a%"i a%"i a%"i a%"i a%"i a%"i- %-
o 2 t m52 t(2 nt
capi capi capi capi capi capi- %-
o 2 t m52 t(2 nt
A J A 3 A
ama- baama- baama- baama- baama- baama- ba-
m 2 t m52 t(2 nt
i"!- bai"!- baic!- bai"!- bai"!- bai"!- ba-
m 2 t m52 t(2 nt
l!- !- bal!- !- bal!- !- bal!- !- bal!- !- bal!- !- ba-
m 2 t m52 t(2 nt
a%"i- !- baa%"i- !- baa%"i- !- baa%"i- !- baa%"i- !- baa%"i- !- ba-
m 2 t m52 t(2 nt
capi- !- bacapi -!- bacapi- !- bacapi- !- bacapi- !- bacapi- !- ba-
m 2 t m52 t(2 nt
Q R A 3 A
ama- bama- b-iama- b-iama- b-iama- b-iama- b-%-
o 2 t m52 t(2 nt
i"!- bi"!- b-ii"!- b-i i"!- b-ii"!- b-ii"!- b-%-
o 2 t m52 t(2 nt
l!- al!- !l!- !l!- !l!- !l!- !-
m 2 t m52 t(2 nt
a%"i- aa%"i- !a%"i- !a%"i- !a%"i- !a%"i- !-
m t 2 m52 t(2 nt
capi- acapi- !capi- !capi- !capi- !capi- !-
m 2 t m52 t(2 nt
E T + E 4 E R 6
E 3 A
ama8 .!ama8 -!ama8 -!ama8
m 2 t m52 t(2 nt
i"!
m 2 t m52 t(2 nt
l!- al!- al!- al!- al!- al!- a-
m 2 t m52 t(2 nt
a%"i- aa%"i- aa%"i- aa%"i- aa%"i- aa%"i- a-
m 2 t m52 t(2 nt
capi- acapi- acapi- acapi- acapi- acapi- a-
m 2 t m52 t(2 nt
O T Í R E T E R 6 O T ( E F R E 6 3 )
A R A 3 A A Í R A 3 A E 4 A 3 A
ama
m 2 t m52 t(2 nt
i"! -r!i"! -r! i"! -r!i"!
m 2 t m52 t(2 nt
l!- !- r!l!- !- r!l!- !- r!l!- !- r!l!- !- r!l!- !- r!-
m 2 t m52 t(2 nt
a%"i- r!a%"i
m 2 t m52 t(2 nt
(ap!
m 2 t m52 t(2 nt
6 . ( E F R E 6 3 ) O R ' T ' F
O ) T + ' 7 J ' 4
Tra"
6ara sacar !st! t!ma s! co! !l in,initio 3I ,orma "!l !n%ncia"o8 / l! %itamos < re en toda2 a2 con'. meno2 en a +? =5e 2e e =5(ta @ere.
RE:LAS DE FORMACIÓN DE ESTOS TIEM"OS "RESENTE IND$1 5 2 %o.TEMA DE "RESENTEKDESINENCIAS "ERS. ACTI#AS %o.TEMA "RES.K#OCALES UNIÓN (-')KDES. "ERS. ACTI#AS ? 5(%"6. TEMA "RES.K #OCAL DE UNIÓN (-$ *4&o .&)KDES. "ERS. ACTI#AS "RET.IM".IND$ 1 5 2 %o.TEMA DE "RESENTEKBAKDESINENCIAS "ERS.ACTI#AS + ? 5(%"6 TEMA DE "RESENTEK#OCAL UNIÓN (-e) KBAKDESINENCIAS "ERS.ACTI#AS.
FUTURO IM" IND$ 1 5 2 %o.TEMA DE "RESENTEK BOBISBITBIMUSBITISBUNT (BBIKDES."ERS.ACT) + ? 5(%"6 TEMA DE "RESENTEK (1 *)- 5 e (de* e3*o*) KDESINENCIAS "ERS.ACTI#AS. "RESENTE SUB=$ 1 %o.TEMA DE "RESENTEK-eKDESINENCIAS "ERS. ACTI#AS 2++ ? 5(%"6 TEMA DE "RESENTEK-KDESINENCIAS "ERS.ACTI#AS. "RET IM"ERF SUB INFINITI#O DE "RESKDES "ERS ACTI#AS A % I S A O %
E T + E 4 E R 6 E & A 3 E T
E T + E 4 E R 6 E & O ) T A ( ) & + )
O ) T + ' 7 J ' 4
E T + E 4 E R 6
O & A 3 O 4
ama8 ama ama ama ama ama
or r(2 t5r m5r m(n( nt5r
i"! i"! i"! i"! i"! i"!
O T ( E F R E 6 3 ) O T ) R E T E R 6 . ( E F R E 6 3 ) O R ' T ' F
O & A 3 A A R E
ama- baama- baama- baama- baama- baama- ba-
r r(2 t5r m5r m(n( nt5r
r i"!- bai"!- bar(2 t5r ic!- bam5r i"!- bai"!- ba- m(n( i"!- bant5r
O & A 3 A Q R E 4
ama- bama- b-eama- b-iama- b-iama- b-iama- b-%-
or r(2 t5r m5r m(n( nt5r
i"!- bi"!- b-ei"!- b-i i"!- b-ii"!- b-ii"!- b-%-
E T + E 4 E R 6
O & A 3 A A E 4
ama8 .!ama8 -!ama8 -!ama8
r r(2 t5r m5r m(n( nt5r
O T ( E F R E 6 3 ) O T Í R E T E R 6
O & A 3 A E 4 E ' F O A R E ' F
ama
r r(2 t5r m5r m(n( nt5r
or r(2 t5r m5r m(n( nt5r
l!l!- el!- il!- il!- il!- %-
or r(2 t5r m5r m(n( nt5r
a%"i a%"i a%"i a%"i a%"i a%"i- %-
or r(2 t5r m5r m(n( nt5r
capi cape capi capi capi capi- %-
or r(2 t5r m5r m(n( nt5r
l!- !- bal!- !- bal!- !- bal!- !- bal!- !- bal!- !- ba-
r r(2 t5r m5r m(n( nt5r
a%"i- !- baa%"i- !- baa%"i- !- baa%"i- !- baa%"i- !- baa%"i- !- ba-
r r(2 t5r m5r m(n( nt5r
capi- !- bacapi -!- bacapi- !- bacapi- !- bacapi- !- bacapi- !- ba-
r r(2 t5r m5r m(n( nt5r
or r(2 t5r m5r m(n( nt5r
l!- al!- !l!- !l!- !l!- !l!- !-
r r(2 t5r m5r m(n( nt5r
a%"i- aa%"i- !a%"i- !a%"i- !a%"i- !a%"i- !-
r r(2 t5r m5r m(n( nt5r
capi- acapi- !capi- !capi- !capi- !capi- !-
r r(2 t5r m5r m(n( nt5r
i"!
r r(2 t5r m5r m(n( nt5r
l!- al!- al!- al!- al!- al!- a-
r r(2 t5r m5r m(n( nt5r
a%"i- aa%"i- aa%"i- aa%"i- aa%"i- aa%"i- a-
r r(2 t5r m5r m(n( nt5r
capi- acapi- acapi- acapi- acapi- acapi- a-
r r(2 t5r m5r m(n( nt5r
i"! -r!i"! -r! i"! -r!i"!
r r(2 t5r m5r m(n( nt5r
l!- !- r!l!- !- r!l!- !- r!l!- !- r!l!- !- r!l!- !- r!-
r r(2 t5r m5r m(n( nt5r
a%"i- r!a%"i
r r(2 t5r m5r m(n( nt5r
(ap!
r r(2 t5r m5r m(n( nt5r
RE:LAS DE FORMACIÓN DE ESTOS TIEM"OS L+ 4%K +,)4+ &/ %, #)/%, &/ #/+ &/ $/,/"#/ ,/ %$+ ,%9$/ + 4%K +(#)4+ ,',#)#'/"&% +, &/,)"/"()+, /$,%"+/, +(#)4+, %$ +, &/,)"/"()+, /$,%"+/, +,)4+, - or r
-r(2re -t5r -m5r -m(n( -nt5r
La @( pa2a a @e !n la 2I p s "!l pr!s in" "! la 3I / la =K con0. También oc%rr! !n la 2I p s "!l ,%t%ro imp!r,!cto "! la 1I / 2I con0.
TE"A DE ERFECTO 6ara sacar !st! t!ma s! co! la 1I p!rsona "!l 6r!térito p!r,!cto "! in". 9I ,orma "!l !n%ncia"o8 / l! %itamos la t!rminaci$n
& A 3 E T
O ) T + ' 7 J ' 4
Ti!mpo
Tra"
O T ( E F R E 6 O T ) R Q T E R 6 . 6 3 A ' ( 4 ' 2 6 O T ) R E T E R 6 O T ( E F R E 6 O R ' T ' F
Q 3 A O & A 3 A E H
O T ( E F R E 6 O R ) R E T E R 6 O T Í R E T E R 6 O T ( E F R E 6 3 A ' ( 4 '
1I con0. T!ma !n a ama ama ama ama ama ama
( (2t( (t (m52 (2t(2 er5nt
2K (on0. T!ma !n ! i" i" i" i" i" i"
( (2t( (t (m52 (2t(2 er5nt
3K (on0. T!ma !n consN% l! l! l! l! l! l!
( (2t (t (m52 (2t(2 er5nt
9K (on0. T!ma !n a%"i a%"i a%"i a%"i a%"i a%"i
( (2t( (t (m 52 (2t( 2
=K (on0. T!ma !n P c!p c!p c!p c!p c!p c!p
( (2t( (t (m52
(2t(2 er5nt
er5 nt O & A 3 A A Í J A H
ama-!raama-!ra ama-!ra ama-!ra ama-!ra ama-!ra
m 2 t m52 t(2 nt
i"-!ra i"-!ra i"-!ra i"-!ra i"-!ra i"-!ra
m 2 t m52 t(2 nt
!-!ra !-!ra !-!ra !-!ra !-!ra !-!ra
m 2 t m52 t(2 nt
A%"i-!ra A%"i-!ra A%"i-!ra A%"i-!ra A%"i-!ra
m 2 t m5 2 t(2 nt
(!p-!ra (!p-!ra (!p-!ra (!p-!ra (!p-!ra (!p-!ra
m 2 t m52 t(2 nt
O & A 3 A Q R J A H
Ama-!rAma-!r-i Ama-!r-i Ama-!r-i Ama-!r-i Ama-!r-i
o 2 t m52 t(2 nt
i"-!r i"-!r-i i"-!r-i i"-!r-i i"-!r-i i"-!r-i
o 2 t m52 t(2 nt
l!-!r l!-!r-i l!-!r-i l!-!r-i l!-!r-i l!-!r-i
o 2 t m52 t(2 nt
a%"i-!r a%"i-!r-i a%"i-!r-i a%"i-!r-i a%"i-!r-i a%"i-!r-i
o 2 t m5 2 t(2 nt
c!p-!r c!p-!r-i c!p!r-i c!p-!r-i c!p-!r-i c!p-!r-i
o 2 t m52 t(2 nt
O & A 3 A A A H
ama-!ri ama-!ri ama-!ri ama-!ri ama-!ri ama-!ri
m 2 t m52 t(2 nt
i"-!ri i"-!ri i"-!ri i"-!ri i"-!ri i"-!ri
m 2 t m52 t(2 nt
l!-!ri l!-!ri l!-!ri l!-!ri l!-!ri l!-!ri
m 2 t m52 t(2 nt
a%"i- !ri a%"i- !ri a%"i- !ria%"i- !ria%"i- !ria%"i- !ri-
m 2 t m5 2 t(2 nt
cap.!ri cap-!ri cap-!ri cap-!ri cap-!ri cap-!ri
m 2 t m52 t(2 nt
A Í R J A H O E 4 E ) J ' H N A R ) J ' H O & A
ama-iss! ama-iss! ama-iss! ama-iss! ama-iss! ama-iss!
m 2 t m52 t(2 nt
i"-iss! i"-iss! i"-iss! i"-iss! i"-iss! i"-iss!
m 2 t m52 t(2 nt
l!-iss! l!-iss! l!-iss! l!-iss! l!-iss! l!-iss!
m 2 t m52 t(2 nt
a%"i-iss! a%"i-iss! a%"i-iss! a%"i-iss! a%"i-iss! a%"i-iss!
m 2 t m5 2 t(2 nt
c!p-iss! c!p-iss! c!p-iss! c!p-iss! c!p-iss! c!p-iss!
m 2 t m52 t(2 nt
RE:LAS DE FORMACIÓN DE ESTOS TIEM"OS RET ERF IND* Toda2 a2 con'54ac(one2* TE"A ERFECTO DESINENCIAS ERSONALES ESECIALES* -(-(2t(-(t-(m52-(2t(2-er5nt o @ere. RET L&SC IND* Toda2 a2 con'54ac(one2* TE"A ERFECTO - era DESINENCIAS ERSONALES ACTI%AS. F&T&RO ERFECTO IND* Toda2 a2 con'54ac(one2* TE"A ERFECTO- er >#? p 2: DESINENCIAS ERSONALES ACTI%AS. -er( >dem32 per2ona2: RET ERF S&B* Toda2 a2 con'54ac(one2* TE"A ERFECTO- er( DESINENCIAS ERSONALES ACTI%AS. RET L&SC S&B* Toda2 a2 con'54ac(one2* TE"A ERFECTO- (22e DESINENCIAS ERSONALES ACTI%AS.
TEA &E 6ERFE(TO %O ASI%A I"ERATI%O DE RES.%O ACTI%A
INDICATI%O 6RETER)TO 6ERFE(TO HE 4)&O AA&O F') AA&O
6RETER)TO 6'4('A6ERFE(TO HAJÍA 4)&O AA&O
F'T'RO 6ERFE(TO
AA AA& HAJRS 4)&O AA&O
6ART)()6)O &E 6ERFE(TO
RES.IND. %.S&"
6ART)()6)O &E 6ERFE(TO
RET.I". INDIC%. %. S&"
6ART)()6)O &E 6ERFE(TO
F&T. I". INDC%. %. S&"
amat%sa%m amat%saa%m amat%sa%m amatia!a amatia!a amatia!a
25m e2 e2t 25m52 e2t(2 25nt
amat%sa%m amat%saa%m amat%sa%m amatia!a amatia!a amatia!a
eram era2 erat eram52 erat(2 erant
amat%sa%m amat%saa%m amat%sa%m amatia!a amatia!a amatia!a
ero er(2 er(t er(m52 er(t(2 er5nt
6RE4E+TE
t!
t!
! i-t!
ama amat!
i"! i"!t!
l!! a%"i cap! l!it! a%"it! capit!
6RETER)TO 6'4('A6ERFE(TO
HAA 4)&O AA&O
&BIERA&BIESE O ABRHA SIDO A"ADO 6ART)()6)O &E RET. I". S&B.S&" 6ERFE(TO amat%sa%m e22em amat%saa%m e22e2 amat%sa%m e22et amatia!a e22em52 amatia!a e22et(2 amatia!a e22ent
6ART)()6)O &E 6ERFE(TO amat%sa%m amat%saa%m amat%sa%m amatia!a amatia!a amatia!a
6RE4.4' J .4' sim sis !st sim%s sitis sint
EL ARTICIIO DE ERFECTO Se o2(4: (8ae8a >p:
(45a para toda2 a2 con'54ac(one2
! it!
I"ERATI%O DE RES. %O ASI%A RESENTE
S&B&NTI%O 6RETER)TO 6ERFE(TO
t!
SE A"ADO SED A"ADO re
-re
e-re
re
ere
m(n(
-m(n(
(-m(n(
m(n(
(m(n(
L%, #)/%, &/ #/+ &/ /$/(#% /" 4%K +,)4+ ,/ %$+" )'+ '/ /" (+,#/+"% /, &/()$ (%" / 4/$9% ,' :,/$; / +$#)())% &/ /$/(#% % +,+&% :% H/ ,)&% ++&% $/#$)#% /$/(#% )"& +,)4%;. L+ `&)/$/"()+ /" +#<" /, / %$&/" &)/$/"#/ '/, $)/$% ,/ %"/ / +$#)())% '/% / 4/$9% S'. O#$+ &)/$/"()+ /, '/ %, #)/%, (%$$/,%"&)/"#/, &/ 4/$9% ,' "% ,/ (%$$/,%"&/" (%" / (+,#/+"%
CASTELLANO LATÍN P$/# /$ 4. SER]]]]..P$/, )"& 4.SUM P$/# ',( 4. SER]]]]P$/# )/$ 4 SUM F'#'$% /$/ 4. SER]]]F'#'$% )/$ 4. SUM
#ERBOS DE"ONENTES S%" +'/%, '/ #)/"/" %$+, +,)4+, ,)"))(+&% +(#)4%. A'"%, &/ /%, ,%" #$+",)#)4%, % '/ ,'%"/ '/ '/&/" #/"/$ '" C.D. '/,#% '/ "% ,/ #$+&'(/" /" 4%K +,)4+. P+$+ &),#)"')$ ,' (%"6'+()*" ,/ / ')#+ + #/$)"+()*" RI + )")")#)4% &/ $/,/"#/ +,)4% :3 %$+ &/ /"'"()+&%; +$+ %, 4/$9%, &/ #%&+, +, (%"6'+()%"/, /"%, +$+ %, 4/$9%, &/ + 3Q (%"6 + %, '/ ,/ /, ')#+ + #/$)"+()*" I. E" + )#+ % 5 "% ,/ / ')#+ "+&+. E /"'"()+&% /, / ,)')/"#/ 1 ORTOR ORTARIS 1. ,. $/,. )"&. 2Q .,.$/,.)"&
ORTARI ORTATUS SUM /H%$#+$ I".$/, +,)4% 1.,.$/#. /$.+,)4%
2 EREOR ERERIS ERERI ERITUS SUM #//$ 3 NASCOR NASCERIS NASCI NATUS SUM "+(/$. 3 )#+ MORIOR MORERIS MORI MORTUUS SUM %$)$ ? ORIOR ORIRIS ORIRI ORTUS SUM "+(/$ ,'$)$. E" ,' /"'"()+&% "% ++$/(/ / ,')"% $%)+/"#/ &)(H% /$% %&/%, (%"%(/$% %$ + #)+ %$+ &/ /"'"()+&% '/, / $/#$)#% /$/(#% &/ )"&)(+#)4% +,)4% ,/ %$+ (%" / +$#)())% &/ /$/(#% %$+&% + ,' 4/K ,%9$/ / #/+ &/ ,')"% ORTATUS A UM ORTATUM. S)" /9+$%+ e& 3/'%''o de e3@e%/o *'o de e*/o* e36o* /'ee &o3 %/'o. Se /3d%e o3 9e3d'o *'&e o %oe*/o.E $%)(),(%$ $%)(),(/$), $%)(),() $%/(#', ,'. P+$#)())% /$. P+, $%/(#', + ' +$(H+"&% H+9)/"&% +$(H+&%.
FRASES DE LOS ERBOS DEPONENTES 1.- S/& +"+ #//,#+, %$#+ /,# /# +& A$)(+/ )#%$+ &//,,) 4/"/$'"#. 2.- N/% ') ++ )",)&)), (%",/('#', /,# +'&/ +&/#', /,#. 3.- 8'%& "+#' /,# %$)#'$. ?.- C+/,+$ ))#/, H%$#+9+#'$ '# 4/#/$+"%$' 4)$#'#/ +/'+$/"#'$. 5.- T'$/ /,# +)'& %') +)'& ,/"#)$/. @.- %$#+'$ +$) :%$ +$) +#', ,';
#ERBOS IRRE:ULARES #OLO+ #IS+ #ELLE+ #OLUI$ Ge3e3 -E, )$$/'+$ ,*% /" %, #)/%, &/ #/+ &/ $/,/"#/. T)/"/ 4+$)%, #/+, &/ $/,/"#/ -OL :&/+"#/ &/ 4%(+; -UL :&/+"#/ &/ #; INDICATIO -I :,*% 2 . ,. &/ $/,. )"&.; -EL SUBUNTIO L+ +%$<+ &/ /,#%, #)/%, ,/ (%"6'+" (%% ,) '/$+ &/ + 3Q (%"6'+()*". - L%, #)/%, &/ #/+ &/ /$/(#% ,%" $/'+$/, ,/ %$+" ,%9$/ / #/+ OLU- C+$/(/ &/ 4%K +,)4+ ,')"% / )/$+#)4%. INDIC SUB. 4%% 4/) PRES.. 4), 4/), 4'# 4/)# 4%'', 4/)', 4'#), 4/)#), 4%'"# 4/)"# 4%/9+ 4// PRET. 4%/9+, 4//, IMPER /#(... /#(... 4%+ FUT. 4%/, 4%/# . /#(...
-
.
-
FERO+ FERS. FERRE+ TULI+ LATUM$ &&e3+ *oo3/3. -T/+ &/ $/,/"#/ FERS/ (%"6'+ /" #%&%, %, #)/%, (%% ,) '/$+ &/ + 3 (%"6'+()*" /"%, /" / $/,/"#/ &/ )"&)(+#)4% :"% H+ 4%(+ &/ '")*" /" +'"+, %$+,; /" / $/#$)#% )/$/(#% &/ ,'96'"#)4% : "% H+ 4%(+ &/ '")*" /" ")"'"+ %$+; /" / )/$+#)4% :/$ /$#/; -T/+ &/ /$/(#% TULI- E, $/'+$. - T/+ &/ ,')"% LAT- T)/"/ 4%K +,)4+ / )/$+#)4%. - A'"%, (%'/,#%, +/$% +/$, +/$$/ +##') ++#' #$+/$. A'/$% +'/$, +'/$$/ +9,#') +9+#' ')#+$. EO+ IS+ IRE+ I(#)I+ ITUM$ )$. -T/+ &/ $/,/"#/ E, )$$/'+$ %$'/ #)/"/ &%, #/+, )- :&/+"#/ &/ (%",%"+"#/; /- :&/+"#/ &/ 4%(+;. -T/+ &/ /$/(#% ):4;) A 4/(/, ++$/(/ + 4- %#$+, 4/(/, "%. FIO+ FIS+ FIERI+ FACTUS SUM$ ,/$ H/(H% :,)"))(+&% +,)4%; /+$ + ,/$ ,'(/&/$ T)/"/ /K(+ &/ %$+, +(#)4+, +,)4+, "%$+/"#/ ,)"))(+&% +,)4% ,/$ H/(H%. -T/+ &/ $/,/"#/ FI- S/ (%"6'+ /" +(#)4+ (%% '" 4/$9% &/ + ? (%"6'+()*" /$% / )")")#)4% &/ $/,/"#/ /, +,)4% / $/#$)#% )/$/(#% &/ ,'96'"#)4% :)/$/; /, /,/()+ %$'/ "% ,/ %$+ (%" / )")")#)4% )/$) ,)"% (%" -$/. -T/+ &/ /$/(#% "% #)/"/ %$+, $%)+, '#))K+ +, %$+, +,)4+, &/ #/+ &/ /$/(#% &/ 4/$9% FACIO MODOS TIEMPOS FERO #') +#' EO )4) )#' FIO )/$) INDIC.
ACT. PASIA /% /$% /$%$ ), /$, /$$), )# PRESENTE /$# /$#'$ )', /$)', /$)'$ )#), /$#), /$))") /'"# /$'"# /$'"#'$ PRET. /$/9+ /$/9+$ )9+ IMPERF. /$/9+, /$/9+$), )9+,... /#(... FUT. /$+ /$+$ )9% IMPERF. /$/, /$/$), )9),... /#(... SUBUNT. PRESENTE/$+ /$+$ /+ /$+, /$+$), /+,... /#(...
)% ), )# )', )#), )'"# )/9+ )/9+,... )+ )/, )+ )+,...
PRET. IMPERF. IMPER.
/$$/ /$$/, /$$/$), /#(... PRESENTE/$ /$#/ -
/$$/$ )$/ )$/,... -
) )#/
)/$/ )/$/,... ) )#/
FUTURO
/$#% )#% /$#%#/ )#%#/ )#%#/ /$'"#% /'"#% FORMAS INF. PRES. /$$/ /$$) )$/ )/$) NOMIN. GERUNDIO/$/"&' /'"&' /$/"&) /'"&) /$/"&% /'"&% PARTC. /$/", -"#), )/", /'"#), PRESENTE PARTIC. F/$/"&',+' E'"&',+' FUT. PAS. SUPINO +#' )#' FRASES DE #ERBOS IRRE:ULARES 1.- +9/# '%& 4'# ') %#/,# 4// '%& ,+#), /,#. 2.- L)9/"#/$ H%)"/, )& '%& 4%'"# ($/&'"#. 3.- S/$/', '+/ 4%'', ,/& '%& +(()&/$)# /$+',. ?.- 8'%")+ "%" %#/,# )& )/$) '%& 4), )& 4/), '%& %,,)#. 5.- M'#%$' /",)' +9%$ H%,#)' /$)&)+ /# 4) #//,#+#), )"#/$))#. @.- M+"+ ++ /$ '$9/, )#. 7.- M+)%$/, "%,#$) )), ') %9 $/ '9)(+ %$#/ %9)/$+"# $% 9$/4) 4)#+ &)'#'$"+ %$)+ $/&&)&/$'"#. !.- +"")9+ ,+#' P$/"+/' #$+",))#.
. 7.- FORMAS NOMINALES O NO "ERSONALES DEL #ERBO L+, %$+, "%)"+/, &/ 4/$9% ,%" +'/+, '/ #)/"/" (+$+(#/$<,#)(+, $%)+, &/ %, ,',#+"#)4%, &/ %, 4/$9%,. S/ ++" #+9)" %$+, "% /$,%"+/, %$'/ "% ,/ (%"6'+" %$ #+"#% "% #)/"/" &)4/$,+, /$,%"+,. E" C*/e&&o ,%" +, ,)')/"#/, '@''/'o+ 3/'%''o 5 9e3d'o. E" L/> ,%" '@''/'o+ 3/'%''o+ 9e3d'o+ 9e3d'o 5 *'o. S%" ,',#+"#)4%, 4/$9+/, / )")")#)4% /$'"&)% ,')"% %$'/ '"()%"+" (%% ,',#+"#)4%, /4+" (%//"#% (%% %, 4/$9%,. E /$'"&)% / ,')"% ,/ &/()"+" (%% %, ,',#+"#)4%,. S%" +&6/#)4%, 4/$9+/, / +$#)())% / /$'"&)4% %$'/ '"()%"+" ,/ &/()"+" (%% +&6/#)4%, /4+" (%//"#% (%% %, 4/$9%,.
EL "ARTICI"IO
E, '" +&6/#)4% 4/$9+. C%% +&6/#)4% ,/ &/()"+ (%% /%, %$'/ #)/"/ (+,% "/$% "/$% &/,//J+ +, '"()%"/, &/ +&6/#)4% %$'/ +(%+J+ + ,',#+"#)4% (%"(/$#+"&% (%" /" (+,% "/$% "/$%. C%% 4/$9% #)/"/ #)/% :$/,/"#/ +,+&% '#'$%; 4%K :+(#)4+ +,)4+; $)/ %, (%//"#%, $%)%, &/ 4/$9%.
CLASIFICACIÓN DEL "ARTICI"IO DESDE EL "UNTO DE #ISTA MORFOLÓ:ICO. E" C+,#/+"% ,*% /),#/ '" +$#)())% ,#/ /, &/ +,+&% +,)4% (+"#+&% ++&% /#(. E" L+#<" /),#/" #$/,
A).- "3/'%''o de 3e*e/e %/'o. S/ /"'"()+ /" "%)"+#)4% /")#)4% F%$+()*" 1 2 (%"6 T/+ &/ $/,/"#/ _ -", :"%)"+#)4% 4%(+#)4% ,)"'+$; _ -"#_), :/")#)4% ,)"; 3 ? 5 (%"6 T/+ &/ $/,/"#/ _ /_-", :"%)"+#)4% 4%(+#)4% ,)"'+$; _ /_-"#_), :/")#)4% ,)"; :E ,')6% "# /,# $/,/"#/ /" #%&%, %, (+,%, /"%, /" / "%)"+#)4% 4%(+#)4% ,)"'+$ ,/ / +J+&/" +, &/,)"/"()+, &/ + 3 &/()"+()*"; D/()"+()*" ,/ &/()"+ (%% de/'o de 1 /e3'%'4 @&*o '3'*>&6o %$ #+"#% (%% ,+)/", ,+)/"#),. 1+ C%"6'+()*" ++", ++"#),. 2+ a %"/", %"/"#),. 3+ a &)(/", &)(/"#),. 3+ )#+ (+)/", (+)/"#),. ?+ a +'&)/", +'&)/"#),
De%&'%'4 de *+ /'* S)"'+$ M+,(-F/ N A G D A
++", = = ++"#/ ++"#), ++"#) ++"#/)
N/'#$% ++", a
P'$+ M+,(-F/
N/'#
%$++"#/, ++"#)+ = = = = ++"#)' ++"#)9', ++"#)9',
T$+&'(()*" -G/$'"&)% ,)/ ++"&% -P$%%,)()*" +&6/#)4+ % &/ $/+#)4% '/ ++ '/ ++9+ &//"&/ &/ ,) / #)/% &/ 4/$9% $//"#/ /, $/,/"#/ % +,+&%. - O$+()*" )"+ +$+ _ )")")#)4%. E6/%,
I/ /$4/")/", )" %)&' )"#/$/(#', /,# L/+#) +(/ /#/"#/, 4/"/$'"# :L%, /+&%, 4)")/$%" +$+ /&)$ + +K % )&)/"&% + +K;.
B).-"3/'%''o de e3@e%/o *'o. S/ /"'"()+" /" / "%)"+#)4% &/ (+&+ "/$%. F%$+()*" #/+ &/ ,')"% _ -', + '. E6 ++#', + '. D/()"+()*" (%% %, +&6/#)4%, &/ + 1 2 &/()"+()*" (%% 9%"', + '. T$+&'(()*" S) /, '" 4/$9% "%$+ ,/ #$+&'(/ (%% / +$#)())% (+,#/+"% ++#',+ ' ++&%. S) /, '" e36o deoe/e ,/ #$+&'(/ %$ /$'"&)% ,)/ % (%'/,#% $%/(#',+ ' +$(H+"&% H+9)/"&% +$(H+&% .:$%)(),(%$ $%)(),(/$), $%)(),() $%/(#', ,' +$(H+$;
C).-"3/'%''o de @/3o %/'o. S/ /"'"()+" /" / "%)"+#)4% &/ (+&+ "/$% F%$+()*" #/+ &/ ,')"% _ -'$', '$+ '$'.E6 ++#'$', + '. D/()"+()*" ,/ &/()"+ (%% %, +&6/#)4%, &/ + 1 2 &/()"+()*" (%% 9%"', + ' T$+&'(()*" -O$+()*" &/ $/+#)4% '/ ++$ '/ 4+ + ++$. -O$+()*" )"+ +$+ ++$. E6/%, L/+#%, /#)#'$%, +(/ ),/$'"# :E"4)+$%" /+&%, +$+ /&)$ + +K % '/ )9+" + /&)$ + +K; L%, 4/$9%, &/%"/"#/, #+9)" #)/"/" /,#/ +$#)())%. E& e36o SUM *4&o /'ee e*/e 3/'%''o$ @/3*+ + $ Ge *e3 o *%ede3.
SINTAXIS O FUNCIONAMIENTO DE LOS "ARTICI"IOS. A).- "3/'%''o %o%e3/do . U" +$#)())% /, (%"(/$#+&% ('+"&% ,/ $/)/$/ + '"+ ++9$+ &/ + $+,/ (%"(/$#+"&% (%" /+ %$ #+"#% / +$#)())% %$+ +$#/ &/ + $+,/. E C+/,+$ (+,,/ &/4)(#+ (/)#. C%$"/)', do3'e* 4),' +),)#. G+) e93e**' / $%4)"()+ )" ,)4+, ,/ $/(//$'"#.
U$9/ %/ H%,#/, &//4/$'"#.
B).- "3/'%''o **//'do. S/ #$+#+ &/ '" +$#)())% '/ ++$/(/ /" + $+,/ ,%% ,)" +(%+J+$ + ")"" ,',#+"#)4% +$+ #$+&'()$% ,/ / %"/ &/+"#/ / +$#<('%. E6 Ade/e* %$#'"+ )'4+# ^ L+ ,'/$#/ +'&+ + %, '/ ,/ +#$/4/" P+$# $/, ,',#+"#)4+&% A( . CD C/' '#) /$+"#^ L%, (+#'$+&%, /$+" '(H%, P+$# +, S',#+"#)4+&% N . S'6/#% C) -"3/'%''o 6*o&/o o 6&/'o 6*o&/o. U" +$#)())% /, +9,%'#% ('+"&% 4+ /" +9+#)4% (%"(/$#+"&% (%" %#$+ ++9$+ #+9)" /" +9+#)4% '/ H+(/ &/ ,'6/#% &/ &)(H% +$#)())% +9%, ///"#%, %$+" %#$+ $%%,)()*" &),#)"#+ %$'/ /')4+/ + '"+ $%%,)()*" ,'9%$&)"+&+ +&4/$9)+ % ()$('",#+"()+. E" +#<" "'"(+ /4+ $/%,)()*". E" (+,#/+"% /),#/" (%",#$'(()%"/, +$/()&+, H/(H% /,#% #/$)"+&+ + (+,/ /#(. E +$#)())% +9,%'#% '/&/ ,/$ &/ $/,/"#/ % &/ +,+&% "'"(+ &/ '#'$%. S/ #$+&'(/ )'+ '/ ,) '/$+ (%"(/$#+&% / +$#. &/ $/,/"#/ (%% /$'"&)% / &/ /$/(#% (%% / (+,#/+"%. A9+# A9, E6 R// &)(/"#/ %"/, #+('/$'"#. +9+"&% / $/ #%&%, (++$%" S'6 P+$# $/, A9+# A9, F)")#% 9/% ))#/, 4)(#%$/, $/&)/$'"#. T/$)"+&+ + '/$$+ %, ,%&+&%, 4%4)/$%" 4)(#%$)%,%, A9+# A9, P+(/ +(#+ (%",' #$)'H+4)#. /(H+ + +K / (*",' %9#'4% / #$)'"%
D).- A6&/'o 6*o&/o /'o C'%e3oe %o*&e.
C'+"&% / +$#)())% &/9/$<+ ,/$ / &/ 4/$9% SUM :'/ ,*% #)/"/ +$#)())% &/ '#'$% ,#/ "% '/&/ %$+$ (%",#$'(()%"/, &/ +9+#)4% +9,%'#%; + (%",#$'(()*" &/ +9+#)4% +9,%'#% ,/ H+(/ (%"(/$#+"&% ,)//"#/ / +#$)9'#% (%" / ,'6/#% '/ /,#" %, &%, /" +9+#)4%. P+$+ #$+&'()$ /,#/ )$% ,/ ,%9$//"#)/"&/ / +$#)())% SIENDO % ESTANDO. E,#+ (%",#$'(()*" ,/ //+ /" %, ,)')/"#/, (+,%,
-P+$+ /(H+$ %, +J%, )"&)(+"&% / "%9$/ &/ %, (*",'/,. E6 M. C)(/$%"/ /# C. A"#%")% (%",')9', (%")'$+#)% C+#))"+/ &/#/(#+ /,#^ S)/"&% C)(/$*" A"#%")% (*",'/, + (%"6'$+()*" &/ C+#))"+ '/ &/,('9)/$#+. -C%" "%9$/, '/ )"&)(+" /&+& % /#++ &/ + 4)&+ '/$ ,/"/ +&'/,(/",. E6 M/ '/$% 9/' ()4)/ ')#^ S)/"&% % ")J% H'9% '"+ '/$$+ ()4) -C%" "%9$/, '/ )"&)(+" (+$%, 9)(%, %)()%, (*",' &' $+/#%$. E6 C+/,+$/ &'(/ ))#/, 4)(/$'"#^ S)/"&% C,+$ /"/$+ %, ,%&+&%, 4/"()/$%". -C%" +&6/#)4%, (+))(+#)4%, (%% %, ,)')/"#/, 4)4', %$#'', ,+4', )"4)#', :&/ ++ +"+ %9)+&%;. E6 +"")9+/ 4)4%.^E,#+"&% A"<9+ 4)4%. M/ $+/,/"#/^ E,#+"&% % $/,/"#/. M/ )"4)#%^C%"#$+ ) 4%'"#+&.
FRASES "ARTICI"IOS 1.- I, M. M/,,++ /# M. P),%"/ (%",')9', (%")'$+#)%"/" "%9))#+#), /()#. 2.- +"")9+/ 4)4% R%+") )" +"% &),($))"/ ,//$ 4/$,+#) ,'"#. 3.- +"")9+/ &'(/ C+$#H+)")/",/, 9/' R%+"), )"#'/$'"#. ?.-O")+ (%",/('#', /, 4)$#'#/ &'(/ (%)#/ %$#'"+. 5.- T/ )"4)#% ")H) +() %#/$)#. @.- T/ $+/#%$/ %') R%+") (+,,), + )$+#+, 4)(#+ /,# 7.- C+/,+$/ &'(/ R%+") G+)+ ,'9//$'"#. !.- C%##+ /# T%$'+#% (%",')9', '#+ $%&))+ '/$'"#. .- )(#) C+$#H+)")/",/, +(/ + R%+"), /#)4/$+"# 10.- A R%+"), (+#) ,/$4) +(#) /$'"# 11.- S+'"#)") +/ 4)(#) +9 +"")9+/ (+#) /$+"# 12.- I/ /$4/")/", )" %)&' )"#/$/(#', /,# 13.- P%/#+ P'/+/ ++"#) ,'+ (+$)"+ %&+ ,($),/$+#. 1?.- %)") ")H) +/"#) &)/, /,# %"', 15.- %)")9', +9%$+"#)9', %$#'"+ +4/# [email protected] %)"/, %$+#)%"/ #'+ +'&)#'$) "%" ,%' +)() ,/& /#)+ )"))() ,'"# 17.-G+) '"+#'$) (' A##+% +'$' %"/ /# +$/"#' ,'), ()4)#+#)9', #$+&)&/$'"#. 1!.- O$+('% +'&)#' '#) G$+/() +& #/$$+ "%,#$+ 4/")$/ (%",#)#'/$'"# 1.- S)"% &+#% )" H%,#/, )/#' /(/$'"# 20.- A$), +),,), H%)"/, %$#)#/$ '"+4/$'"# 21.- R// H+/( 4/$9+ &)(/"#/ "'"#)', )"#$+4)#
EL :ERUNDIO E /$'"&)% /, '"+ %$+ "%)"+ &/ 4/$9% '" ,',#+"#)4% 4/$9+. C%% ,',#+"#)4% #)/"/ ? (+,%, :+(',+#)4% /")#)4% &+#)4% +9+#)4% ,)"'+$; "/$% "/'#$% "/$% ,)"'+$ &/,//J+ +, '"()%"/, &/ (%//"#% &/ "%9$/ &/ +&6/#)4% &/ 4/$9%. C%% 4/$9% #)/"/ 4%K +(#)4+ $)/ %, (%//"#%, $%)%, &/ %, 4/$9%,. Cdo &&e %o&ee/o d'3e%/o e& 9e3d'o o %o%'e3/ %o ?&. A e%e* o &&e %o&ee/o. D/()"+()*" ,/ &/()"+ (%% %, "%9$/, "/'#$%, &/ + 2 &/()"+()*" /" ,)"'+$. F%$+()*"
1 2 (%"6 T/+ &/ $/,/"#/ _ -d_ #/$)"+()%"/, &/ %, (+,%, +( /" &+# +9+# , &/ + 2 &/( 3 ? 5 (%"6 T/+ &/ $/,/"#/ _ / K-d_ #/$)"+()%"/, &/ %, (+,%, +( /" &+# +9+# , &/ + 2 &/( 1C%"6'+()*" ++"&') % %. 2C%"6'+()*" %"/"&') % %. 3+ a $//"&'. ) % %. 3+ )#+ (+)/"&' ) % %. ?+ a +'&)/"&' ) % %. T$+&'(()*" S/ //+ /" +, ),+, /,#$'(#'$+, '/ / /$'"&)4% ,/ #$+&'(/ )'+ .:L+ #$+&'(()*" &/ (+&+ (+,% ++$/(/ /" / ++$#+,&% ,)')/"#/;
EL :ERUNDI#O E, '" +&6/#)4% 4/$9+. C%% +&6/#)4% #)/"/ (+,% "/$% "/$%. L&e *'e3e %o&ee/o 5 %o%'e3/ %o ?& e*/o Ge e* de/'o+ d'@e3e%' de& 9e3d'o. C%% 4/$9% '/&/ /4+$ %, (%//"#%, $%)%, &/ 4/$9%. F%$+()*" 1 2 (%"6 T/+ &/ $/,/"#/ _ -d_ ',+' 3 ? 5 (%"6 T/+ &/ $/,/"#/ _ / K-d_ ',+' S/ /"'"()+ )'+ '/ %, +&6/#)4%, &/ + 1 2 &/()"+()*" /" / "%)"+#)4% &/ %, #$/, "/$%, ,/ &/()"+ (%% /%, %$ #+"#% /'ee de%&'%'4 %o&e/ e &o* /3e* 9?e3o*+ d'@e3e%' de& 9e3d'o+ Ge *4&o /'ee %*o*+ 9?e3o e/3o 5 *'9&3. 1 (%"6 ++"&', +' 2 a %"/"&', + '. 3 a &)(/"&', . + '. 3 )#+ (+)/"&', + '. ? a +'&)/"&', + ' T$+&'(()*" S/ //+ /" +, ),+, /,#$'(#'$+, '/ / /$'"&)% ,/ #$+&'(/ )'+. Ee&o* de 9e3d'o* 5 9e3d'o* ACUSATIO S)/$/ /4+ $/%,)()*" /')4+/ + '"+ $%%,)()*" )"+. S/ #$+&'(/ 3K'@''/'o %$ #+"#% '"()%"+ (%% '" CC &/ )"+)&+& %,#/, +& '$9/ &//"&' /$4/"/$'"#. %,#/, +& '$9/ &//"&+ /$4/"/$'"#. GENITIO P'/&/ (%//"#+$ + '" +&6/#)4% % + '" ,',#+"#)4%. S/ #$+&'(/ deK'@''/'o C')&', '$9/ 4)&/"&) ,' C')&', '$9), 4)&/"&+/ ,'.
M%&', 4)4/"&). ABLATIO ABLATIO E +9+#)4% ,)" $/%,)()*" ,/ #$+&'(/ (%% / /$'"&)% (+,#/+"% '"()%"+ (%% '" (%//"#% ()$('",#+"()+ &/ %&%. C'+"&% /4+ $/%,)()*" ,/ #$+&'(/ + $/%,)()*"_)")")#)4%. D%(/"&% &),()#'$. O"/, ('$+ )" +)()#)), +$+"&), %"'"#. N%,#$) #/+ )+(/"&% H%,#/, + (+,#$), $/'/$'"#.
FRASES :ERUNDIO ! :ERUNDI#O 1.- +/&') /+#%, R%+ +& $+/,)&)' /#/"&' ),/$'"#. 2.- N/'/ (%",))) H+9/"&) "/'/ +$+ (+)/"&) ,+#)' &+#'$. 3.- +/&') /+#%, +& C+/,+$/ ,') '$+"&) $+#)+ )##'"#. ?.- D)/, /$+# /)#)', H+9/"&), (%)#)),. 5.- S($)9/$/ ,($)9/"&% &)(/"&% &)(/$/ &),(),. @.- G+) ,'"# )" (%",))), (+)/"&), %9)/,. EL INFINITI#O MORFOLO:ÍA DEL INFINITI#O LAS CINCO CONUGACIONES REGULARES 1 -% -+, -+$/ +% ++, ++$/ ++4) ++#'.:++$; T/+ &/ $/,/"#/ +(+9+&% /" +. 2 -/% -/, -/$/ %"/% %"/, %"/$/ %"') %")#'.:+(%",/6+$;. T/+ T/+ &/ $/,/"#/ +(+9+&% /" /. 3 -% -), -/$/ $/% $/), $//$/ $/) $/(#' :&)$))$;. T/+ &/ $/,/"#/ +(+9+&% /" (%",%"+"#/. M/#'% /#'), /#'/$/ /#') : "% #)/"/ ,')"%; :#//$;. T/+ &/ $/,/"#/ +(+9+&% /" '. ? -)% -)% ), -)$/ -)$/ +'&)% +'&)% +'&), +'&), +'&)$ +'&)$/ / +'&)4 +'&)4)) +'&)#' +'&)#' :%)$;. :%)$;. T/+ &/ $/,/" $/,/"#/ #/ +(+9+&% /" ). 5 -)% -), - ), -/$/ (+)% (+), (+/$/ (/) (+#' :(%"'),#+$ (%/$;. T/+ T/+ &/ $/,/"#/ +(+9+&% /" ). L+ -) &/ #/+ &/ $/,/"#/ /" / )")")#)4% /" (%"#+(#% (%" + $ ,/ #$+",%$+ /" ). A).- INFINITI#O DE "RESENTE ACTI#O$ T/+ &/ $/,/"#/ _ RE :T%&+, +, (%"6'+()%"/, /"%, + 3; T/+ &/ $/,/"#/ _ ERE :3 (%"6'+()*"; (%"6'+()*" ; A% ++$/ :++$; M%"/% %"/$/ :+(%",/6+$; R/% $//$/ :&)$))$; A'&)% +'&)$/ :%)$; C+)% (+/$/ :(%/$; S' /,,/ :,/$ % /,#+$;
"ASI#O$ T/+ &/ $/,/"#/ _ RI :1 2 ? (%"6'+()*"; T/+ &/ $/,/"#/ _ I :3 (%"6'+()*"; (%"6'+()* "; T/+ &/ $/,/"#/ :5 (%"6'+()*"; (%"6'+() *"; A% ++$) : ,/$ ++&%; M%"/% %"/$) :,/$ +(%",/6+&%; R/% $/) :,/$ &)$))&%; A'&)% +'&)$) :,/$ %)&%; C+)% (+) :,/$ (%)&%; S' "% #)/"/.
"ASADO O DE "ERFECTO. B).- INFINITI#O DE "ASADO ACTI#O$ T/+ &/ /$/(#% _ ISSE :T%&+, +, (%"6'+()%"/,; A% ++4),,/ :H+9/$ :H+9/$ ++&%; M%"/% %"'),,/ :H+9/$ +(%",/6+&%; R/% $/),,/ :H+9/$ &)$))&%; A'&)% +'&)4),,/ :H+9/$ :H+9/$ %)&%; C+)% (/),,/ :H+9/$ (%)&%; S' '),,/ :H+9/$ ,)&%;
SINTAXIS O FUNCIONAMIENTO FUNCIONA MIENTO DEL INFINITI#O INFINIT I#O E )")")#)4% /, '"+ %$+ "%)"+ &/ 4/$9% (%"($/#+/"#/ /, '" ,',#+"#)4% 4/$9 4/$9+ +.. C%% C%% ,',# ,',#+" +"#)#)4% 4% / )") )")") ")#)#)4% 4% #)/" #)/"/ / "/ "/$% $% "/'# "/'#$% $% + //( //(#% #%,, &/ (%"(%$&+"()+ '/&/ &/,/ &/,//J /J+$ +$ +, '"()% '"()%"/, "/, &/ ,'6/# ,'6/#% % C. D +#$)9' +#$)9'#% #% % +%,)( +%,)()*" )*".. E6 E$$+$/ E$$+$/ H'+"' /,#. C%% 4/$9% /$/,+ #)/% :$/,/"#/ +,+&% '#'$%; 4%K :+(#)4+ +,)4+; $)/ %, (%//"#%, $%)%, &/ 4/$9%. C.D C.I. C.C]. D/,&/ / '"#% &/ 4),#+ ,)"#(#)(% ,/ (+,))(+ &/ + ,)')/"#/ +"/$+ A8 INFINITI%O CONCERTADO >I.C: 1.- 4! corr!spon"! con !l in,initio cast!llano. 2.- a trad5cc(6n !s la "! los in,initios cast!llanos: )n,. pr!s!nt! actio: amar!: amar. )n,. pr!s!nt! pasio: amari: s!r ama"o. )n,. pasa"o actio: amaiss!: #ab!r ama"o. 3.- El )n,initio conc!rta"o ,%nciona como 4'7ETO 4'7ETO c%an"o !l !rbo principal o r!!nt! !s %n !rbo imp!rsonal o !l !rbo 4'. E0: Errar! #%man%m !st Errar !s #%mano8 9.- El in,initio conc!rta"o ,%nciona como (O6EE+TO &)RE(TO c%an"o !l !rbo principal o r!!nt! !s transitio. E0: (a!sar b!ll%m !r!r! constit%it (ésar "!ci"i$ #ac!r la %!rra8 D.- El in,initio conc!rta"o ,%nciona como ATR)J'TO c%an"o !l !rbo principal !s !l 4%m: E0: Homini "octo i!r! !st coitar! 6ara %n #ombr! sabio iir !s p!nsar8 J8 INFINITI%O NO CONCERTADO > I.N.C: 1.- Esta constr%cci$n no !Bist! !n cast!llano.
2.- Ti!n! %n 25'eto prop(o en ac52at(7o . 3.- Es%!ma "! !st! tipo "! oracion!s "! in,initio no conc!rta"o: 2 A('4AT)O4 ).+.( in,initio transitio o in,initio "!l !rbo 4m8 ERJO 6R)+()6A 1 A('4 A('4A AT)O T)O ).+. ).+.( ( in, in,in init iti ioo pasi pasio o o in,in in,initi itio o intr intran ansi siti tio o8 8 ERJ ERJO O 6R)+()6A 9.- Trad5cc(6n: a no s! tra"%c! como !l in,initio cast!llano sino !n %nos ti!mpos "!t!rmina"os s!?n s!a !l in,initio / !l !rbo principal. Orac(6n pr(nc(pa pr(nc(pa a con'5nc(6n =5e e 25'eto de (n;(n(t(7o e (n;(n(t(7o en 5n t(empo determ(nado 2e4n e 2(45(ente e2=5ema ERJO 6R)+()6A 6r!s!nt! o F%t%ro 6asa"o
)+F)+)T)O &E )+F)+)T)O &E 6A4A&O 6RE4E+TE 6r!s!nt! in in" o s%b0 6r!t. 6!r,. in in" o s%b0 6r!t. )mp!r,. )n )n". o s%b0 6r!t. 6l%sc. )n" o s%b0
=.- (omo !st! in,initio ll!a s% s%0!to propio ,orma %na U oraci$n "! in,initio no conc!rta"oU %! !s %na oraci$n s%bor"ina"a compl!tia o s%stantia por%! ,%nciona como s%0!to (.&. atrib%to. Esta oraci$n ,%nciona como 4'7ETO c%an"o !l !rbo principal o r!!nt! !s %n !rbo imp!rsonal o !l !rbo 4'. F%nciona como (O6EE+TO (O6EE+TO &)RE(TO c%an"o !l !rbo principal o r!!nt! !s transitio @.- E7E6O4 -2 A('4AT)O4 ).+.( in,initio transitio o in,initio "!l !rbo 4m8 ERJO 6R)+()6A (a!sar Romanos #ost!s opp%nar! "icit Homin!s bonos !s! cr!"o !r%m !st romanos m%ltas t!rras c!piss!. -1 A('4 A('4A AT)O T)O ).+. ).+.( ( in, in,in init iti ioo pasi pasio o o in,i in,ini niti tio o intr intran ansi siti tio o8 8 ERJ ERJO O 6R)+()6A (a!sar Romanos p%nar! i%ssit (a!sar pont!m r!scin"i i%b!t
FRASES INFINITI#O CONCERTADO ! NO CONCERTADO. 1.- O%$#/# /)9', %9#//$+$/ 2.- D))()/ /,# )" C+)#%)' +,(/"&/$/. 3.- I#+ (+,#$+ %,')# '# ')"), +'+ (%%&/ (%",/') %,,/"#. ?.- S/"+#', 9/' /$/$/ ,#+#')#. 5.- /4/#)) (')/9+"# )#/$ /$ $%4)"()+ "%,#$+ +(/$/. @.- C')% /,,/ (//",. 7.- M/)', H+9/$/ /,# '+ H+9'),,/. !.- A$) 4+,#+$) %)&+ %'"+$) "%" &/9'/$'"#.
.- S()% '/$%, 9%"%, /,,/ 10.- C%",' "'"#)+# R%+"%, H%,#/, 4)"(/$/ 11.- C%",' "'"#)+4)# R%+"%, +9 H%,#)9', 4)"() 12.- D)(% H%,#/, 4/")$/. D)) H%,#/, 4/")$/ 13.- C+/,+$ (+,#$+ '")$) )',,)#. 1?.- C+/,+$ %"#/ $/,()"&) )'9/#. 15.- C+/,+$ &)()# H%,#/, %)&' %'"+4),,/
FRASES "ARTICI"IOS ! CON=UNCIONES. 1.-M/"+)) #+"#+/ '#)#'&)"), +&)#' /$#/$$)#) / )), +/&))()), '+/ #$+", '/" H+9'/$+"# &/)$+4/$'"# /# (), RH/"' &),%,)#), $+/,)&)), #$+",)$/ $%H)9/9+"#. 2.- I) (' (+ #$+",)$/ "%" %,,/"# )" ,'+, $/)%"/, $/4/$#/$'"# +#'/ %") H%( )#)"/$/ '"+ "%(#/ (%"/(#% )",()%, M/"+)%, %$/,,/$'"#. 3.- B+$9+$) $//"#)"% #''#' /$#/$$)#) (' H%,#/, )"#$+ %$#+, /,,/"# ,/,/ / %)&% /)/(/$'"#. M+#$/, +,,), +")9', %9#/,#+9+"#'$ '# R%+") ,)9) +$(/$/"#. ?.- ) (' +& '")#)%"/, R%+"%$' +((/,,),,/"# /"#/, %")9', $/()9', %$+9+"# '# )" ,/$4)#'#/ $/(/#%, ()9% )'4+$/"#. 5.- C%"())% ,'9 4/,/$' (%"4%(+#% C+/,+$ (%H%$#+#', /,# '# /+ '+/ )/$+4),,/# &))/"#/$ +&)"),#$+$/"# +#'/ '+##'%$ ))+ +,,'' ,)/"#)% $%$/&) )'9/# @.- C' $+/#%$ (+,,/ +& C))()+ +'),,/# "/'/ ,+#), &))/"#/$ )" (+,#$), /)', +/$/"#'$ 4)))+/ + 9+$9+$), / %)&% "%(#' /$'#)%"/ +(#+ )" #+9/$"+('% )"#/$/(#', /,#. 7.- C+/,+$ '+$#+/ (%H%$#), (/"#'$)%")9', %((),), $/)'+$' (%H%$#)' %")9', (/"#'$)%")9', 4'"/$+#), )" $)+ +()/ $%(/,,)# +#'/ $/)'%, ))#/, (%H%$#+#', ,)"+ )"/$$/ )',,)#.
.8.- SINTAXIS CASUAL EL ACUSATIO E +(',+#)4% &/ /#/",)*". E +(',+#)4% &/ eJ/e*'4 e e& e*%'o ,)/$/ (%" #$)"%, '/ )"&)(+" /&)&+ : passus pes...; '/&/ )"&)(+$ &),#+"()+ $/(%$$)&+ &),#+"()+ /"#$/ &%, '"#%, % &)/",)%"/, &/ %, %96/#%, *eliquae legi8n:s magnum spatium aberant. Turris '#ginti ped(s alta. E +(',+#)4% &/ eJ/e*'4 e e& /'eo :+(',+#)4% &/ &'$+()*"; /$/,+ + &'$+()*" &/ + +(()*" 4/$9+
Annum iam tertium et 'iesimum regnat.
Mult)s ann)s v
..- ORACIONES COM"UESTAS$ A.- C%%$&)"+()*" L+ (%%$&)"+()*" /, + '")*" &/ &%, % , ///"#%, &/ ),% ")4/ ,)"#(#)(%. L+ (%%$&)"+()*" '/&/ H+(/$,/ (%" + ,)/ '#+%,)()*" :(%%$&)"+()*" +,)"&#)(+ -(. veni4 vidi4 vici -; % %$ /&)% &/ (%"6'"()%"/,. /+%, ('/, ,%" +, $)"()+/, %$+, &/ (%%$&)"+()*" /&)+"#/ "/%,
TI"O ENLACES Co&/' *t, -que, a, atque, ne, neque D'*5/' +el, -'e, aut, seu, si'e Ade3*/' Sed, autem, 'erum, tamen, at EJ&'%/'* am, namque, enim, etenim o %*&e* Co%&*'* *rg), igitur, itaque, qu!r(, o quamo"rem, proind( %o*e%/' * B.- S'9%$&)"+()*"
ES"AVOL 5 (e)+ '+ Ge o () *+ e3o+ *' e639o... e*+ e e@e%/o... *> e*+ e %o*e%e%'...
- S',#+"#)4+, % C%/#)4+,. - A&6/#)4+, % &/ R/+#)4%. - A&4/$9)+/, % C)$('",#+"()+/,
"RO"OSICIONES SUBORDINADAS SUSTANTI#AS. D/,//J+" +, '"()%"/, $%)+, &/ '" ,',#+"#)4% :,'6/#% (%//"#% &)$/(#% +#$)9'#% +%,)()*"; $/,/(#% + + $%%,)()*" $)"()+. F'"()%"+" (%% ,'6/#% ('+"&% / 4/$9% $)"()+ /, )/$,%"+ % /,# /" 4%K +,)4+ % ,/ #$+#+ &/ 4/$9% ,'. F'"()%"+" (%% (%//"#% &)$/(#% ('+"&% / 4/$9% $)"()+ /, #$+",)#)4%. E6 L+ 4/$&+& /, '/ "% / +(%$& / +$/(/ '/ /,#, /')4%(+&% #/% '/ "% #/"+%, ,'/$#/. E" +#<" ,/ &),#)"'/" +, ,)')/"#/, 1.- PROPOSICIONES DE INFINITIO CON SUETO EN ACUSATIO :INFINITIO NO CONCERTADO;. 2.PROPOSICIONES INTRODUCIDAS POR CONUNCIONES SUBORDINANTES. +; UT _ S'96'"#)4%. 9; NE _ S'96'"#)4%.
(; 8UOD _ I"&)(+#)4% % S'96'"#)4%. 3.- PROPOSICIONES DE RELATIO SUSTANTIADAS.
"RO"OSICIONES SUBORDINADAS AD=ETI#AS O DE RELATI#O. e3inición. L+, $%%,)()%"/, ,'9%$&)"+&+, +&6/#)4+, % &/ $/+#)4% /,#" )"#$%&'()&+, %$ / $%"%9$/ $/+#)4%. F'"()%"+" (%% +&6/#)4%, %$'/ (+))(+" % &/#/$)"+" + '" ,',#+"#)4% % $%"%9$/ &/ + $%%,)()*" $)"()+. E,#+ ++9$+ + + '/ ,/ $/)/$/ / $/+#)4% ,/ ++ ANTECEDENTE "%$+/"#/ /,# /" + $%%,)()*" $)"()+. E $/+#)4% "%$+/"#/ '"()%"+ (%% $%"%9$/ '/,#% '/ ,',#)#'/ % $/$/,/"#+ &/"#$% &/ + ,'9%$&)"+&+ + +"#/(/&/"#/ '/ /$#/"/(/ + + $%%,)()*" $)"()+. A'"%, /6/%, /" (+,#/+"% L+ (+,+ '/ 4/), /, <+ L+ /,#$/+ '/ 9$)+ /, /"', L+ (H)(+ (%" + '/ H+9 +/$ /, ,)#)(+ E (H)(% + ')/" / &)6/ /,% /, ) $)%... E" (+,#/+"% ,)/$/ '/ =que? ,/ '/&+ ,',#)#')$ %$ / ('+ + ('+...,/$ $%"%9$/ $/+#)4%. E6 8')/$% '/ 4/"+, :='/> "% /, $/+#)4% %$'/ "% ,/ '/&/ ,',#)#')$ %$ / ('+... /" /,#/ (+,% /, (%"6'"()*";. $oncordancia del relativo. C%"('/$&+ (%" / +"#/(/&/"#/ /" "/$% "/$% /$% "% /" (+,% '/, / (+,% &/ $/+#)4% &//"&/ &/ + '"()*" '/ &/,//J+ /" + $%%,)()*" ,'9%$&)"+&+ &/ $/+#)4%. E6 )$%, ') (++"# +'&), C+/,+$ /4/#)%, ') G+)+ )"4+,/$+"# 4)()#. Traducción del relativo> '/ ('+ ')/". E6 L+'&+', ))#/, '%$' 4)$#', +"+ /,#. "ustantivación de las proposiciones de relativo. C'+"&% '"+ $%%,)()*" &/ $/+#)4% "% #)/"/ +"#/(/&/"#/ %$'/ /,# /<#)(% '"()%"+ (%% '"+ $%%,)()*" ,'9%$&)"+&+ ,',#+"#)4+ /, &/()$ (%% ,'6/#% +#$)9'#% (%//"#% &)$/(#% /#(. E6 8') +&,'"# +)() ,'"# 8'+/ 4%'', ($/&)',.
@also relativo. E $/+#)4% + $)"())% &/ $+,/ &/,', &/ '"+ '"#'+()*" '/$#/ :'"#% &%, '"#%, '"#% (%+; /')4+/ + '" $%"%9$/ &/%,#$+#)4% '/ H+(/ $//$/"()+ + '" (%"(/#% &/ + $%%,)()*" +"#/$)%$ ,/ &/9/ #$+&'()$ (%% / &/%,#$+#)4% ), /+ )&. E" /,#/ (+,% / $/+#)4% )/$&/ ,' 4+%$ &/ "/% ,'9%$&)"+"#/ "% )"#$%&'(/ '"+ $%%,)()*" ,'9%$&)"+&+ +&6/#)4+. E6 C+/,+$ //$()#' +& '/" T+/,) &')# '%& '/" +#' /$+# 8'% +(#% &'+, $/, (%",/('#', /,#...
Modo del verbo en las proposiciones subordinadas de relativo. E %&% H+9)#'+ /, / )"&)(+#)4% /$% '/&/ )$ /" ,'96'"#)4% ('+"&% + ,'9%$&)"+&+ &/ $/+#)4% #)/"/ '" 4+%$ +&4/$9)+ '/ '/&/ ,/$ )"+(+',+ (%"(/,)4% (%",/('#)4%...E6 M),)# /+#%, ') /+ "'"#)+$/"# : 4+%$ )"+; N%" ,' #+ ,#'#', ') H%( ($/&+ : 4+%$ (%",/('#)4%;.
3. 10.- LOS NUMERALES TABLA DE LOS NUMERALES CIFRAS CARDINALES ROMANAS ARWBI:AS *+ -+ - I 1 II 2 do+ -e+ -o III
3
I :IIII; I II III IX X XI XII XIII XI X XI XII
? 5 @ 7 ! 10 11 12 13 1? 15 1@ 17
/3Z*+ /3'
ORDINALES
DISTRIBUTI#OS
3Y*+ -+ - *e%d*+ -+ -
*'9&Y+ -e+ - 6YY+ -e+ /e3Y (/3YY)+ -e+ - G/e3Y+ -e+ - GYY+ -e+ - *eY+ -e+ - *e/ZY+ -e+ - o%/\Y+ -e+ - oZY+ -e+ dZY+ -e+ - dZY+ -e+ - dodZY+ -e+ /e3Y dZY... G/e3Y dZY... GYY dZY... *eY dZY... *e/ZY dZY
/e3/'*+ -+ -
G//o3 G[3/*+ -+- GYGe GY/*+ -+ - *eJ *eJ/*+ -+ - *e/e *e/'*+ -+ o%/\ o%/[*+ -+ - oe \*+ -+ - de%e de%'*+ -+ - de%' de%'*... dode%' dode%'*... /3Zde%' /e3/'* de%'*... G//o3de%' G[3/* de%'*... GYde%' GY/* de%'*... *Zde%' *eJ/* de%'* *e/ede%' *e/'* de%'*
dodZY%Z*'*...
2
dZ/3Y9'/[
dZ/3Y%Z*'*...
dZ/3Y%ZY...
30 ?0 50 @0 70 !0
/3Y9'/[ Gd3[9'/[ GYG[9'/[ *eJ[9'/[ *e/[9'/[ o%/\9'/
/3Y%Z*'* Gd3[9Z*'*... GYG[9Z*'* *eJ[9Z*'*... *e/[9Z*'*... o%/\9Z*'*...
/3Y%ZY G[d3[9ZY... GYG[9ZY... *eJ[9ZY... *e/[9ZY... o%/\9ZY...
0
\[9'/[
\[9Z*'*...
\[9ZY...
1!
XIX :XIIII;
1
XX
20
XXI
21
XXIII XXIX :XXIIII; XXX XL :XXXX; L LX LXX LXXX XC :LXXXX; C CC CCC
2!
100 200 300
CD :CCCC;
?00
D
500
DC
@00
DCC
700
DCCC
!00
CM :DCCCC; M MM : II ;
dodZY%ZY... (o%/\Y dZY) dZY%ZY... dZY9'/Y dZY%Z*'*... (oZY dZY) Y9'/Y Y%Z*'*... Y%ZY... * e/ Y9'/Y * e/ Y%Z*'* *'9&Y e/ Y%ZY (Y9'/Y *) (Y%Z*'* 3Y*) (Y%ZY *'9&Y) dodZ/3Y9'/[ dodZ/3Y%Z*'*... dodZ/3Y%ZY... dodZY9'/Y
XIII
00 1.000 2.000
%e/ %e/Z*'*... %e/ZY... d%e/Y+ -e+ - d%e/Z*'*... d%ZY... /3e%e/Y+ -e+ - /3e%e/Z*'*... /3e%ZY... Gd3'9e/Y+ Gd3'9e/Z*'*... Gd3'9ZY... -e+ - GY9e/Y+ -e+ GY9e/Z*'*... GY9ZY... - *e*%e/Y+ -e+ *e*%e/Z*'*... *e*%ZY... *e/'9e/Y+ *e/'9e/Z*'*... *e/'9ZY... -e+ o%/'9e/Y+ -e+ o%/'9e/Z*'*... o%/'9ZY... - \9e/Y+ -e+ \9e/Z*'*... \9ZY... - Y&&e Y&&Z*'*... *'9& Y&' do Y&' 6'* Y&&Z*'*... 6Y Y&'
Lo* e3&e* %3d'&e* /$/,+" ,)//"#/ / "/$% % + (+"#)&+&. L+ +%$<+ &/ %, (+$&)"+/, "% ,/ &/()"+ %, ")(%, '/ #)/"/" &/()"+()*" ,%" UNO N%)"+#)4% A(',+#)4%
M+,(')"% F//")"% b"', b"+ b"' b"+
N/'#$% b"' b"'
G/")#)4% D+#)4% A9+#)4% DOS N%)"+#)4% A(',+#)4% G/")#)4% D+#)4% A9+#)4%
b"
b"V', b"V b"
M+,(')"% F//")"% &'% &'+/ &', &', &'$' &'$' &'9', &'9', &'9', &'9',
'"% N/'#$% &'% &' &'$' &'9', &'9',
TRES
M+,(')"% F//")"% N/'#$% N%)"+#)4% #$, #$)+ A(',+#)4% #$, #$)+ G/")#)4% #$)' D+#)4% #$)9', A9+#)4% #$)9', E "'/$+ %e/ :()/"; /, )"&/()"+9/ /$% +, &/, (/"#/"+, ,/ &/()"+" (%% / '$+ &/ '" +&6/#)4% &/ + $)/$+ (+,/. E "'/$+ Y&&e :); /, )"&/()"+9/ /$% %, &/, )+$/, ,/ /$/,+" (%" / '$+ Y&' Y&' '/ ,/ &/()"+ (%% '" #/+ /" 4%(+ "/'#$% &/ + #/$(/$+ &/()"+()*". N/'#$% '$+ N%)"+#)4% ))+ A(',+#)4% ))+ G/")#)4% ))' D+#)4% ))9', A9+#)4% ))9', Lo* e3&e* o3d'&e* +J+&/" + + )&/+ &/ "/$% + )&/+ &/ %$&/". S/ &/()"+" (%% %, +&6/#)4%, &/ + $)/$+ (+,/. S/ ,'// //+$ /" + )"&)(+()*" &/ %, ]o* :ann8 v
.- ESUEMA SOBRE ISTORIA+ :NEROS LITERARIOS LATINOS ! "RINCI"ALES AUTORES ISTORIA DE RO"A LITERAT&RA LATINA "onar=5ía s. ))) a. (.-s.) a. (8 - F%n"aci$n "! Roma por R$m%lo. s. ))) a. ( / R!mo. s. ))) a. ( - C R!/!s: 1 latino R$m%lo8 3 4abinos 3 Etr%scos - &ominio "! los !tr%scos sobr! los latinos. s.) a. ( Jpoca arca(ca s. ))) a. (- s )) a. (8 Rep<(ca s. a. (.-s. ) a- (8 6la%to / T!r!ncio. A%tor!s "! com!"ia -Gobi!rnan 2 ($ns%l!s / !l 4!na"o. Jpoca c32(ca s. ) a. (.8 Fin!s "! la R!p?blica / principios "!l -4%bl!aci$n "! los latinos contra los !tr%scos. s. a. ( -a p!n;ns%la itálica ba0o !l "ominio "! los romanos / )mp!rio G%!rras 6?nicas contra los (artain!s!s. 4. ))) a. (. 1I mita" 4. ) a. (: Qpoca (ic!roniana -os romanos con%istan Hispania / Gr!cia. 4. )) a. (. - 7%lio (ésar: #istoria"or a G%!rra "! las Galias8 - 1K Tri%nirato: 7%lio (ésar 6omp!/o / (raso. - (ic!r$n: ora"or / ,il$so,o. -G%!rra ciil !ntr! (ésar / 6omp!/o. Gana 7. (ésar ! implanta - 4al%stio: #istoria"or la "icta"%ra. As!sinato "! 7. (ésar. s. ) a- ( - (at%lo: po!ta l;rico -2K Tri%nirato: Octaio A%%sto arco Antonio / épi"o. 2I mita" 4. ) a. (: Qpoca A%%stal G%!rra ciil !ntr! Octaio A%%sto / arco Antonio apo/a"o - Tito iio: #istoria"or por (l!opatra. Gana Octaio A%%sto. s. ) a- ( - irilio: po!ta épico a En!i"a8 Imper(o s.) a. (.- s. ". (8 - Horacio: po!ta l;rico -Gobi!rna !l Emp!ra"or. El prim!r !mp!ra"or !s Octaio A%%sto - Oi"io: po!ta l;rico / épico as !tamor,osis8 Jpoca po2tc32(ca s. ) ". (.- s. )) ". (.8 4én!ca: ,il$so,o / a%tor "! -)nasi$n "!l )mp!rio Romano "! Occi"!nt! por los p%!blos Járbaros. s. ". ( tra!"ias. Tácito / 4%!tonio: #istoria"or!s. 6!tronio / Ap%l!/o: -El )mp!rio Romano "! ori!nt! contin?a con !l nombr! "! )mp!rio a%tor!s "! no!la.
JiLantino #asta !l s. V )nasi$n "! los t%rcos
Jpoca decadente s. ))) ".(.- s. ".(.8 it!rat%ra cristiana 4an A%st;n8 / E&TROIO #istoria"or8
JiLantino #asta !l s. V )nasi$n "! los t%rcos
Jpoca decadente s. ))) ".(.- s. ".(.8 it!rat%ra cristiana 4an A%st;n8 / E&TROIO #istoria"or8
.- RESUMEN DE LA ISTORIA DE ROMA 1.- ORI:EN MÍTICO DE ROMA$ **/A /* A 0U/ACI1 /* ROMA.
.- RESUMEN DE LA ISTORIA DE ROMA 1.- ORI:EN MÍTICO DE ROMA$ **/A /* A 0U/ACI1 /* ROMA.
E"/+, /, H)6% &/ + &)%,+ /"', &/ '" %$#+ A"'),/,. P+$#)()+ /" + '/$$+ &/ T$%+ /, / , 4+/$%,% &/ %, #$%+"%, &/,', &/ (#%$ H)6% &/ P$<+%. E,#+9+ (+,+&% (%" C$/,+ H)6+ &/ P$<+%. D'$+"#/ /,#+ '/$$+ $%#/)* /"', + %, #$%+"%, /" +$#)('+$ + P+$), %$ H+9/$+ //)&% + /+ (%% + &)%,+ , 9/+ #+9)" + ,' H)6% E"/+,. /"', %$* (%",/$4+$ + $+K+ #$%+"+ +(%",/6* + E"/+, '/ ,/ +$(H+$+ /" 9',(+ &/ '"+ "'/4+ +#$)+ '/ ,/$<+ R%+. E,#/ 4)+6/ &/ E"/+, &/ T$%+ + I#+)+ % "+$$+ )$))% /" ,' aE"/)&+. R4&o 5 Reo '/ ,%" %, '"&+&%$/, $/+/, &/ + ()'&+& ,%" &/,(/"&)/"#/, &/ E"/+,. L+ H),#%$)+ /, + ,)')/"#/ C'+"&% E"/+, /+ + I#+)+ + + $/)*" &/ L+#)' &%"&/ H+9)#+9+ / '/9% +#)"% $/)"+9+ /" /,/ %/"#% L+#)"% +&$/ &/ L+4)")+. T'$"% $/ &/ %, $#'%, /, ,' $/#/"&)/"#/. S/ $%&'(/ '"+ '/$$+ /"#$/ T'$"% E"/+, %$'/ %, &%, $/#/"&/" (+,+$,/ (%" L+4)")+. E"/+, 4/"(/ + T'$"% +,< #/$)"+ + E"/)&+ &/ )$))%. L+ //"&+ (%"#)"+ (%" + ,'(/,)*" /" / #$%"% &/ H)6% &/ E"/+, I'% % A,(+")% + + '/$#/ &/ E"/+,. I'% '"&+ + ()'&+& &/ A9+ L%"+ ,/ ,'(/&/" %, $//, + #$+4, &/ %, ,)%, H+,#+ '/ ,/ /"('/"#$+ /" / #$%"% +9+"% N')#%$. S' H/$+"% A')% &/,#$%"+ + N')#%$ H+(/ 4/,#+ + ,' H)6+
R/+ S)4)+ +$+ /4)#+$ &/,(/"&/"()+ ,)" /9+$% / &)%, M+$#/ ,/ /"+%$+ &/ R/+ S)4)+ ,#+ &+ + 'K &%, //%, R*'% R/%. A')% ,/ )$$)#+ +#+ + R/+ S)4)+ +$$%6+ + %, //%, + $<% T<9/$. S' +"#% +#$+/ + '"+ %9+ '/ %, +++"#+. D/,', '" +,#%$ %, $/(%/ %, ($<+ H+,#+ '/ ,%" +%$/,. E,#/ +,#%$ /, $/4/+ ,' %$)/" + (%"#)"'+()*" &/,#$%"+" + A')% (%%(+" /" / #$%"% &/ A9+ L%"+ + ,' +9'/% N')#%$. D/()&/" '"&+$ '"+ ()'&+& /" / ),% '+$ &%"&/ + %9+ %, +++"#* /, &/()$ /" / %"#/ P++#)"%. E,#+ ()'&+& ,/$ R%+. R*'% ,/ (%"4)/$#/ /" / $)/$ $/ &/ R%+ &/,', &/ +#+$ + ,' H/$+"% R/%. D/,', +"#/ + /,(+,/K &/ '6/$/, R*'% /"4)* /+&%, + +, %9+()%"/, 4/()"+, +$+ $%%"/$/, +)+"K+, +#$)%")%, (%" ,' "'/4% '/9%. E" ")"" +&% '/ 9)/" $/()9)&+ + /9+6+&+ %$ % '/ R*'% %$+")K* '"%, '/%, &/&)(+&%, + N/#'"% + %, '/ )"4)#+ + %, '/9%, 4/()"%, /"#$/ %, '/ ,/ /"(%"#$+9+" %, SABINOS. M)/"#$+, ,#%, +$#)()+9+" /" %, '/%, &o* 3oo* 3/3o &* e3e* *6'* . C%% (%",/('/"()+ /,#++ + '/$$+ /"#$/ +9%, '/9%, H+,#+ '/ +, '6/$/, ,+9)"+, ,/ )"#/$%"/" /"#$/ %, &%, 9+"&%, (%",)'/" '/ ,/ H++ + +K ,/ '"+" %, &%, '/9%,.
2.- ORI:EN ISTÓRICO DE ROMA L%, +#)"%, (%",#)#'<+" '"+ &/ +, $++, /" '/ ,/ &)4)&)/$%" %, )"&%/'$%/%, #$+, /"#$+$ /" I#+)+ + )"/, &/ ,/'"&% )/")% +.C. E%, H+9)#+9+" + $/)*" &/ LACIO :LATIUM; ,)#'+&+ /" / (/"#$% &/ I#+)+ /,#+9+" +$'+&%, /" '(H+, ()'&+&/, )"&//"&)/"#/, + $)"())%. L+, #$)9', +#)"+, '/ H+9)#+9+" /" +, $%))&+&/, &/ + &/,/9%(+&'$+ &/ $<% T<9/$ +"#/ / +(%,% &/ %, ETRUSCOS '/ 4)4<+" + %#$% +&% &/ $<% ,/ +,/"#+$%" /" +, (%)"+, $*)+, / H)()/$%" '"+ /&/$+()*" +$+ &//"&/$ ,' #/$$)#%$)% &/ %, /"/)%, , $*)%,. E (/"#$% /%$)(% &/ /,#+ /&/$+()*" /$+ / %"#/ PALATINO
:,/" + //"&+ R*'% R/% '"&+" + ()'&+& +'< &%"&/ + %9+ %, H+9<+ +++"#+&%; %, $/,#%, +$'/%*)(%, +$/(/" (%")$+$ '/ //(#)4+/"#/ /" /,#/ %"#/ "+(/ R%+.
A )"/, &/ ,. III +. C. %, +#)"%, ++$+&%, %$ / /)$% $%4%(+&% %$ + /+",)*" &/ %, /#$',(%, ,/ '"/" + %, ,+9)"%, %$+"&% + (%"/&/$+()*" &/ SEPTIMONTIUM :&/ %, ,)/#/ %"#/, % (%)"+,;. P+$+ &)$))$ /,#+ (%"/&/$+()*" "%9$+" '" $/ '" (%",/6% &/ 100 % 300 +"()+"%, '/ %$+9+" / S/"+&%.
.- 1 ETA"A$ LA MONARUÍA (S. #III .C.-S. #I .C.)
E" R%+ H'9% ,)/#/ $//, ? +#)"%-,+9)"%, 3 /#$',(%,. S%" %, ,)')/"#/, 1. 2. 3. ?. 5. @. 7.
RÓMULO. L+#)"%. NUMA POMPILIO. S+9)"%. TULIO OSTILIO. L+#)"% ANCO MARCIO. S+9)"%. TAR8UINIO PRISCO. E#$',(%. SERIO TULIO. E#$',(%. TAR8UINIO EL SOBERBIO. E#$',(%.
L+ +#/$"+"()+ /"#$/ $//, +#)"%, ,+9)"%, $/'/$K+ + )&/+ &/ '/ R%+ H+9<+ ,'$)&% &/ + ',)*" &/ +, +&/+, +#)"+, ,+9)"+, '/ 4)4<+" /" +, (%)"+, 6'"#% + T<9/$ +$+ &//"&/$,/ &/ %, /#$',(%,. S)" /9+$% /, '" H/(H% H),#*$)(% '/ %, /#$',(%, &%)"+$%" R%+ /" / ,. I +.C. Lo* 3'e3o* ;'*/o3'do3e* 3oo* d'*@3<3o e*/e do''o e/3*%o+ 'e/do*e d'*/> de 3e5e* e/3*%o*+ Ge *%ed'4 & de &o* 3e5e* &/'o*-*6'o*.
ROMULO+ "RIMER RE! DE ROMA. LATINO. R*'% +"#'4% + $++ + %, '/9%, 4/()"%, %$#))(* / P++#)"% (%+$#)* / %9)/$"% (%" '" *edo (%'/,#% %$ %#)+#/, %, 6//, $)"()+/, &/ +, +))+, ++&%, =+#$/,> &/ + +#$)+ S', &/,(/"&)/"#/, ,/ (%"%(/$" (%% =+#$)()%,> %, ('+/, ,/ %%"&$" ,)/$/ + %, /9/%, $%+"%, (%% ,#%, /$% ,)" ,', $)4)/)%, ('+"&% /%, $/(+/" '"+ ,)#'+()*" , )'+)#+$)+. D)4)&)* + '/9% /" #$/, #$)9', #$/)"#+ %3'*. D'$+"#/ ,' $/)"+&% ,/ $%&'6% + ',)*" &/ %, $%+"%, (%" %, ,+9)"%, % '/ + #$+&)()*" "%, H+ #$+",)#)&% (%" + +%,+ &e5ed de& 3/o de &* *6'*. T$+, '"%, +J%, &/ %9/$"+$ + $%+"%, ,+9)"%, R*'% &/,++$/()* /" /&)% &/ '"+ #//,#+& '/ (%"4/$#)&% /" / &)%, 8UIRINO.
NUMA "OM"ILIO+ SE:UNDO RE! DE ROMA. SABINO. A + '/$#/ &/ R*'% / S/"+&% /))* + '" ,+9)"% ++&% N'+ P%))% '/ $%('$* )"('(+$ + $/))*" /" +'/ '/9% 9/)(%,%. S/ / +#$)9'/ + %$+")K+()*" &/ + $/))*" 9)(+ /" R%+ $)#'+/, ('#%, (%% / &/ + &)%,+ /,#+. O$+")K* / C+/"&+$)% &/ 10 /,/, ,/$<+ %,#/$)%$/"#/ ')% C,+$ ')/" )6+$<+ "'/,#$% (+/"&+$)% +(#'+ &/ 12 /,/,. M'$)* &/ /"/$/&+&.
TULIO OSTILIO+ TERCER RE! DE ROMA. LATINO. A N'+ / ,'(/&)* '" $/ ' 9/)(%,% '/ '/ (%"'),#+"&% +, ()'&+&/, +#)"+, 4/()"+, :A9+ L%"+ //, F)&/"+,; '/ +J+&)* + R%+ / %"#/ C/)%. M'$)* ')"+&% %$ '" $+%.
E'*od'o de &o* o3%'o* 5 &o* C3'%'o*. S/" + //"&+ T')% %,#))% &/,#$'* + ()'&+& &/ A9+ L%"+ '/ H+9<+ ,)&% '"&+&+ %$ / H)6% &/ E"/+, /$+ + ()'&+&-+&$/ &/ R%+. L%, ,/"+&%, &/ +, &%, ()'&+&/, &/()&)/$%" '/ + ,'$/+(<+ &/ R%+ % A9+ L%"+ ,/ &/()&)$<+ /" '" &'/% /"#$/ #$/, H/$+"%, &/ (+&+ 9+"&%. L%, $%+"%, /))/$%" + %, H/$+"%, ORACIOS %, +9+"%, + %, CURIACIOS. D+9+ + (+,'+)&+& '/ +9%, /$+" #$))K%, /,#+9+" /+$/"#+&%, %$'/ '" +9+"% /,#+9+ (%$%/#)&% (%" '"+ H/$+"+ &/ %, $%+"%,. P$)/$% (+/$%" &%, %$+()% /$% / $/,#+"#/ ,/ &)% ('/"#+ '/ %, #$/, C'$)+()%, /,#+9+" H/$)&%, (%/"K* + (%$$/$ &/ +"/$+ '/ '/ /$,/')&% %$ %, #$/, (%",)')* +#+$%, &/ '"% /" '"%. E 4/"(/&%$ /"#$* /" R%+ +(++&% %$ / '/9% '/ $/()9)&% (%" %$'% %$ / +&$/. S)" /9+$% ,' H/$+"+ ,/ /(H* + %$+$ %$'/ H+9<+ +#+&% + ,' "%4)%. E H/$+"% / $/($))"* '/ "% ,/ +/$+$+ &/ + 4)(#%$)+ (%",)&/$"&%+ '"+ /"/)+ &/ R%+ + +#* (%" ,' /,+&+. L%, $%+"%, &/,#$'/$%" A9+ L%"+ #%&+ ,' %9+()*" ,/ #$+,+&* + R%+ (/$(+ &/ A4/"#)"%. ANCO MARCIO+ CUARTO RE! DE ROMA. SABINO. E$+ ")/#% &/ N'+ P%))%. A"(% M+$()% ,)')* (%" + %<#)(+ &/ /"$+"&/())/"#% &/ R%+ /"%9+"&% +, (%)"+, '/ +#+9+" (% / A4/"#)"%. T+9)" '"&* + ()'&+& &/ O,#)+ / '/$#% &/ R%+ /" + &/,/9%(+&'$+ :%,#)'; &/ T<9/$. M'$)* &/ /"/$/&+&. S/" + #$+&)()*" &'$+"#/ ,' $/)"+&% /* + R%+ $%(/&/"#/ &/ + ()'&+& /#$',(+ &/ T+$')")+ '" H%9$/ $)(% '/ #%* / "%9$/ &/ L'()% T+$')")%. S' $+" $)'/K+ ,' (+$(#/$ ,)#)(% H)()/$%" '/ + "%9/K+ $%+"+ % /))/$+ $/ + + '/$#/ &/ /,#/ $/ (%"%()"&%,// (%% T+$')")% P$),(% :E +"#)'%;. A*> &o* /'9o* 3oo* e*%36 e& do''o de Ro o3 &o* e/3*%o* e e& *. #I . C.
TARUINIO "RISCO+ UINTO RE! DE ROMA. ETRUSCO. A ,/ / +#$)9'/$%" +, $)/$+, %9$+, 9)(+, /" + ()'&+& % + (//9$+()*" &/ =#$)'"%> (%% $/(%/",+ + %, /"/$+/, 4)(#%$)%,%,. C%",#$'* / C)$(% M)% + C%+(+ M)+. C%/"K* / C+)#%)% #/% &/&)(+&% + + #$<+&+ (+)#%)"+ :)#/$ '"% M)"/$4+;. F'/ +,/,)"+&% %$ %, H)6%, &/ +"#/$)%$ $/ A"(% M+$()%.
SER#IO TULIO+ SEXTO RE! DE ROMA. ETRUSCO. S/" + #$+&)()*" S/$4)% T')% /$+ H)6% &/ '"+ '6/$ "%9/ '/ H+9<+ (+<&% $),)%"/$+ &/ %, $%+"%,. C$)+&% /" / ++()% &/ T+$')")% P$),(% ,'% $+"6/+$,/ / +%$ + /,#)+()*" &/ %, (%$#/,+"%, &/ %, ,/"+&%$/, &/ '/9% S/ (+,* (%" + H)6+ &/ $/ T+$')")% P$),(% ('+"&% ,#/ '/ +,/,)"+&%
%$ %, H)6%, &/ A"(% M+$()% S/$4)% T')% +%"&%,/ /" ,' %'+$)&+& (%" + +'&+ &/ + 4)'&+ &/ $/ / S/"+&% ,/ (%"4)$#)* /" $/. AJ+&)* + + ()'&+& %, %"#/, 8')$)"+ ))"+ E,'))"% (%",#$'* + $)/$+ '$++ '/ /"%9+9+ +, 7 (%)"+, &/ + ()'&+& + '$++ ,/$4)+"+. S/ / +#$)9'/ + $)/$+ (%",#)#'()*" %<#)(+ &/ R%+ &),#$)9'* + %, H+9)#+"#/, :+#$)()%, /9/%,; /" ()"(% (+,/, ,/" + %$#'"+ &/ (+&+ '"%. C%" /,#+ &),#$)9'()*" + /9/ /"#$* /" / /6$()#% (%" % '/ (%/"K* + /))$ +$#)()+$ /" + %<#)(+. F'/ +,/,)"+&% %$ ,' /$"% H)6% &/ T+$')")% P$),(%.
TARUINIO EL SOBERBIO+ S"TIMO RE! DE ROMA. ETRUSCO. E,#/ $/ /$+ H)6% &/ T+$')")% P$),(% /$"% &/ S/$4)% T')% + ('+ +,/,)"* (%"'),#* / %&/$ %$ + '/$K+. S/ / +%&* =/ S%9/$9)%> %$ ,' #++"#/ +'#%$)#+$)% &,%#+. N% H)K% (+,% &/ S/"+&% %$&/"* &'$+, $/$/,)%"/, +$+ )%"/$ ,' 4%'"#+&. S/" + #$+&)()*" / /),%&)% &/ L'($/()+ '/ + %#+ '/ (%* / 4+,% '" +$)/"#/ &/ ,#+ '")% B$'#% +")* + %, $%+"%, + '"+ ,'9/4+()*" % $/4%'()*" '/ /',* + $/ &/ R%+ ,'',% / )" &/ + %"+$'<+ / (%)/"K% &/ + R/9)(+.:50 +. C.;
E'*od'o de L%3e%'. ,#+ /$+ '"+ +#$)()+ &/ $+" 9//K+ '/ &/,/$#* '"+ 4)%/"#+ +,)*" /" / H)6% &/ T+$')")% / S%9/$9)%. A$%4/(H+"&% +
+',/"()+ &/ ,' +&$/ + 4)%*. A &<+ ,)')/"#/ +"#/ ,' +&$/ ,' /,%,% ,/ H'"&)* '" 'J+ /" / (%$+K*" %$'/ "% %&<+ ,%%$#+$ &)(H% '#$+6/. Origen de la República romana. Casto Plasencia. 1877. Museo del Pado. Madid.
.- 2 ETA"A$ LA RE"^BLICA (S. # .C.-S. I .C.)
:OBIERNO DE LA RE"^BLICA L+ $/9)(+ :$/, '9)(+ % (%,+ 9)(+; ,/ (+$+(#/$)K+ %$ O&'93G> /3'%' + (+,/ +#$)()+ (%"#$%+ / +((/,% + %, (+$%, %<#)(%, &%)"+ + /(%"%<+. R/+$#% &/ '"()%"/, /"#$/ &)/$/"#/, *$+"%, &/ %9)/$"% / )",#)#'()%"/, c MA:ISTRADOS. S%" //)&%, %$ / '/9% /6/('#+" +, //, $%+"+,. L+, +),#$+#'$+, %,//" '" %$&/" &/ )%$#+"()+ /,/ %$&/" /, ++&% = C'$,', H%"%$' C'/,#%$/, /"(+$+&%, &/ %, +,'"#%, /(%"*)(%, )"+"()/$%, &/ E,#+&% $%+"%. E&)/, +&)"),#$+&%$/, &/ + ()'&+& (%"#$%+"&% / %$&/" 9)(% ,/$4)()%, (%% /$(+&%, 9+J%, 6'/%,. P$/#%$/, &/&)(+&%, + )+$#)$ 6',#)()+ + %9/$"+$ +, $%4)"()+,. C*",'/, )+ +),#$+#'$+ %$+&+ %$ &%, )/9$%, '/ &)$)/" / /6$()#% $%+"% (%"4%(+" +, +,+9/+,. c O#$%, +),#$+&%, /(/()%"+/, ,%" C/",%$ (%"#$%+ / (/",% &/ %, ()'&+&+"%, / "%9$+)/"#% &/ "'/4%, ,/"+&%$/,.
D)(#+&%$ /, '" ,%% +),#$+&% &/ (+$(#/$ /(/()%"+ &'$+"#/ ,/), /,/, '/ %,// '" $+" %&/$ %$ '"+ ,)#'+()*" &/ /)$% //$/"()+ +$+ / E,#+&% $%+"%. T$)9'"%, &/ + /9/ &/)/"&/ %, &/$/(H%, &/ %, /9/%, $/"#/ + %,)9/, +9',%, &/ %, +#$)()%, +$+ /% %,// &/$/(H% &/ 4/#% :%,)9))&+& &/ %%"/$,/ + +, //, $%+"+,;. c COMICIOS. R/$/,/"#+" + '"()*" /),+#)4+ &/ '/9%. L+, '"()%"/, ,%" c E/)$ + %, +),#$+&%,. c P$%%"/$ +, //,. c D)(#+9+ + (%"4/")/"()+ ,%9$/ + +K + '/$$+. c SENADO$ F%$+&% %$ +#$)()%, /+),#$+&%,. L+, '"()%"/, ,%" c R+#))(+$ +, //, +$%9+&+, %$ %, C%)()%,. c A(%",/6+$ + %, +),#$+&%,. c D)$))$ + %<#)(+ /#/$)%$.
LA RE"^BLICA$ EX"ANSIÓN ROMANA. CONUISTAS MILITARES UE FORMAN EL IM"ERIO ROMANO.
R%+ ,/ (%"4)/$#/ /" '"+ $+" %#/"()+ + /#/"&/$ ,', #/$$)#%$)%, + % +$% &/ +$ M/&)#/$$"/%. + #$/, /#++, CONUISTA DE LA "ENÍNSULA ITWLICA (00 - 202 A.C).S.# A.C.-S. III A. C. R%+ ,/ /"$/"#+ /" + $)/$+ )#+& &/ ,. I +. C. + %, +#+'/, &/ %, +%, &/ "%$#/ &/ I#+)+ '/ /+$%" + (%"'),#+$ + ()'&+& /" &%, %(+,)%"/,. D/ /,#+ %(+ ,%" /"()%"+&+, %$ E'#$%)% +, H+K+J+, &/ (*",' TITO 8UINCIO CINCINNATO '/ 4/"()* + ()'&+& &/ P$/"/,#/ (%% /,#% % /4* + (+9% /" 20 &<+, / '/$%" (%"(/&)&%, %, H%"%$/, &/ #$)'"%. T+9)" TITO 8UINCIO TORCUATO '/ /"4)+&% (%% &)(#+&%$ (%"#$+ %, +%,. E" '"+ &/ /,#+, 9+#++, '" +% $/#* + '/ '/$+ /6%$ &/ %, $%+"%,. MARCUS ALERIO CORINO ,/ %$/()* + (%/"K+$ + '(H+ ,/ / %,* '" ('/$4% /" / 9$+K% &/$/(H% / ('+ H)$)* + +% &/ /,#+ +"/$+ +/$)% % +#* + +$#)$ &/ /"#%"(/, '/ ++&% C%$4)"%. A (+',+ &/ /,#+ H+K+J+ '/ "%9$+&% (*",' + %, 23 +J%,.
:e33* ">33'%*. L%, $%+"%, '(H+" (%"#$+ %, $)/%, '/ H+9)#+9+" / ,'$ &/ I#+)+ :M+"+ G$+/()+; %, 4/"(/" #+9)" + ,' +)+&% / $/ $)/% P)$$%. ,#/ /$+ $/ &/ + $/)*" $)/+ &/ E)$% ,%J+9+ (%" %$+$ '" )/$)% (%% / &/ A/6+"&$% M+"%. D)(/" '/ #$+, H+9/$ 4/"()&% + %, $%+"%, /" /$+(/+ Á',('% / $/ P)$$% $%"'"()* /,#+, ++9$+,>O#$+ 4)(#%$)+ (%% ,#+] /$&/%, + '/$$+>. L+, 9+6+, H+9<+" ,)&% ' //4+&+, %$ /,% + /$/,)*" +(#'+ =)(#%$)+ <$$)(+> ')/$/ &/()$ )#% % 4)(#%$)+ %9#/")&+ (%" /(/,)4+, $&)&+,. L%, $%+"%, %$ ,' +$#/ ,/ $/+$+$%" 4/"()/$%" + P)$$% &/ #+ %&% '/ #'4% '/ $/#)$+$,/ &/ I#+)+ H+9)/"&% +%$+&% '" #/$()% &/ ,' /6$()#%. :UERRAS "^NICAS (2Q-1Q A.C) *. III . C.- *. II . C. /, / /"$/"#+)/"#% /"#$/ R%+ C+$#+% '/ ,'%"/ / &%)")% $%+"% &/ M/&)#/$$"/%. '9% #$/, '/$$+, c 2@?-2?1 +.C. %$ / (%"#$% &/ + ),+ &/ S)())+. c 21!-202 +.C. ,/ &/,+$$%+ /" + P/"<",'+ I9$)(+. S/ &/,/"(+&/"* %$ / +#+'/ &/ %, (+$#+)"/,/, + S+'"#% ()'&+& +)+&+ &/ %, $%+"%, + % '/ R%+ $/,%"&/ &/(+$+"&% + '/$$+. A"<9+ )"4+&)* I#+)+ + #$+4, &/ %, A/, )/"#$+, '/ %, $%+"%, +#+(+9+" + %, (+$#+)"/,/, /" E,+J+. E 4/"(/&%$ '/ / /"/$+ $%+"% PUBLIO CORNELIO ESCIPION =EL AFRICANO> '/ /',* + %, (+$#+)"/,/, &/ E,+J+. LA CONSECUENCIA DE ESTA GUERRA ES 8UE ROMA COMIENA LA CON8UISTA DE ISPANIA. c 1?@ +.C C+$#+% /, #%#+/"#/ &/,#$')&+ %$ +, #$%+, $%+"+,. L%, /)%"+$)%, + ,/9$+$%" &/ ,+ +$+ '/ "'"(+ $/,'$)/$+ &/ ,', (/")K+,. CREACIÓN DE UN :RAN IM"ERIO MEDITERRWNEO (SI:LO I A.C) (%" + (%"'),#+ &/ c :RECIA. E"#$/ + ,/'"&+ + #/$(/$+ '/$$+ P")(+ R%+ /4* + (+9% #$/, '/$$+, (%"#$+ G$/()+ ++&+, GUERRAS MACEDÓNICAS '/,#% '/ M+(/&%")+ +#$)+ &/ A/6+"&$% M+"% /$+ / $/)"% '/ /6/$(<+ + H//%"<+ + &)4)&)$,/ / )/$)% &/ A/6+"&$% M+"% ('+"&% '$)* /" / 323 +. C. c A,)+. c N%$#/ &/ Á$)(+. c IS"ANIA. L+ (%"'),#+ &'$+$ &%, ,)%, :,. II +. C.-,. I +. C.; H+,#+ + &/$$%#+ (%/#+ &/ %, ("#+9$%, +,#'$/, /" / 1 +. C. L%, )"#/$/,/, $%+"%, /" ),+")+ '/$%" $)/$% %<#)(%, $)4+$ + A"<9+ &/ H%9$/ %#$%, $/('$,%, ))#+$/, /" +, K%"+, (%"#$%+&+, %$ %, (+$#+)"/,/, /" ),+")+. D/,#+(+" /,/()+/"#/ &%, '/9%, '/ %',)/$%" '(H+ $/,),#/"()+ + + &%)"+()*" $%+"+ LOS LUSITANOS ')+&%, %$ IRIATO. ,#/ #'4% /" 6+'/ &)/K +J%, + %, $%+"%,. A )" / (*",' C/)*" ,%9%$"* + #$/, /9+6+&%$/, ',)#+"%, +$+ '/ % +,/,)"+$+". C'/"#+" '/ ('+"&% ,#%, '),)/$%" (%9$+$ %$ ,' #$+)()*" C/)*" /, &)6%> R%+ "% ++ + #$+)&%$/,>. P%$ %#$+ +$#/ LOS CELTÍBEROS EN NUMANCIA $/,),#)/$%" 20 +J%,. N'+"()+ '/ &/(+$+&+ =#/$$%$ R/) P'9)(+/> :#/$$%$ &/ + R/9)(+; %$'/ ")"" /"/$+ %&<+ &/$$%#+$+. S*% '" H%9$/ '&% 4/"(/$+ / ")/#% &/ 4/"(/&%$ &/ A"<9+ +"+&% ESCIPIÓN EMILIANO. ,#/ $%&/* + ()'&+& (%" '"
%,% &/6* '/ %, N'+"#)"%, ,/ '/$+" '$)/"&% &/ H+9$/. T$+, "'/4/ /,/, &/ +,/&)% N'+"()+ ,/ $)"&)* '(H%, ,/ ,')()&+$%" +"#/, &/ $/"&)$,/. E,())*" +"&* +$$+,+$ + ()'&+& + &/(+$* +&)#+. S/ /4* (%",)% + 50 "'+"#)"%, +$+ /"(+&/"+$%, + ,' (+$$% ('+"&% H)()/$+ + /"#$+&+ #$)'"+ /" R%+.
c G+)+. c B$)#+")+. c E)#%. c L+, (%"'),#+, $%+"+, ,'%"/" A'/"#% &/ + $)'/K+ %$ / (%"#$% (%/$()% &/ +, +#/$)+, $)+, $%(/&/"#/, &/ %, #/$$)#%$)%, (%"'),#+&%, % $%4)"()+,. A'/"#% &/ +, &/,)'+&+&/, /(%"*)(+, ,%()+/, /"#$/ %, &),#)"#%, $'%, ,%()+/, $%+"%,. L%, (+/,)"%, %9#)/"/" &/'&+, +'/"#+" ,' %9$/K+. c E,#+, &/,)'+&+&/, $%4%(+" '/$$+, ()4)/, (%")(#%, ,%()+/, R/9/)*" &/ E,+$#+(%. G'/$$+ ()4) /"#$/ M+$)% S)+. G'/$$+ ()4) /"#$/ 6')% C,+$ P%/%.
FINALES DE LA RE"^BLICA. (F'e* *. II . C. 5 1 '/d *. I . C) :e33 de !93/. :e33 %''& e/3e M3'o 5 S'&. D'%/d3 de S'&.
L+ '/$$+ &/ Y''$#+ #)/"/ '+$ /" / +J% 11! +. C. "%, + ('/"#+ / H),#%$)+&%$ S+',#)% /" ,' %9$+ #)#'+&+ =L+ G'/$$+ &/ Y''$#+>. E,#/ /$,%"+6/, /, H)6% &/ $/ &/ N')&)+ M)(),+ '/ /$+ +)+&% &/ %, $%+"%,. C'+"&% Y''$#+ +#+ + ,', &%, H/$+"%, +$+ H+(/$,/ (%" / %&/$ %, $%+"%, )"#/$4)/"/" / &/(+$+" + '/$$+. E" /,#+ %(+ /" R%+ &/,#+(+" &%, ))#+$/, (%" )&/+, %'/,#+, MARIO $/$/,/"#+"#/, &/ +$#)&% &/ %, %'+$/, /, &/()$ +4%$/(<+ %, )"#/$/,/, &/ '/9% &/ + /9/ SILA $/$/,/"#+"#/, &/ %, %#)+#/, % "%9/,. M+$)% $/+)K* + $/%$+ &/ /6$()#% &/ +"/$+ '/ / /"/$+ (%"#$+#+9+ + ,', /)%"+$)%, + %, '/ ++9+ '" ,++$)% / 9%#<" % /, &+9+ #)/$$+, ('+"&% ,/ )(/"()+$+". L%, ,%&+&%, ,%J+9+" (%" $/#)$+$,/ ,)/"&% &'/J%, &/ '"+ /'/J+ $%)/&+& /,#/ ,'/J% ,*% %&<+ $/+)K+$,/ ,) / /"/$+ #/"<+ )#%. P%$ #+"#% / /6$()#% /,#+9+ ' %#)4+&% ,' /+#+& H+(<+ '/ / /"/$+ #'4)/$+ '" %&/$ /)$%,% + %, %6%, &/ ,/"+&%. A,< M+$)% +(+9* (%" + $/9/)*" &/ $/ Y''$#+ /* + ,/$ (*",' @ 4/(/,. S)" /9+$% ,/ /"$/"#* /" '"+ '/$$+ ()4) + S)+ ,#/ )+"#* '"+ &)(#+&'$+.
:e33 %o/3 M'/3>d/e*+ 3e5 de& "o/o. "oe5o. M)#$<&+#/, /$+ $/ &/ P%"#% #/"<+ 9+6% ,' (%"#$% #%&%, %, +$/&/&%$/, &/ +$ &/ P%"#% :M+$ N/$%; 6'"#% (%" / B*,%$%. C'+"&% %('* B)#)")+ /',* + ,' $/ N)(%/&/, +)+&% &/ '/9% $%+"% / &)(#+&%$ S)+ % 4/"()*. P/$% /" / 7? +. C. '/$#% N)(%/&/, $/#/"&)* )"4+&)$ &/ "'/4% B)#)")+ A,)+. U" 6%4/" /"/$+ /"% &/ %$'% H+9$)/"#% &/ %$)+ ++&% P%/% / G$+"&/ +(+9* (%" M)#$<&+#/, '/ ,/ H+9<+ +,+&% ?0 +J%, H+()/"&% + '/$$+ (%"#$+ %, $%+"%,.
:e33 %o/3 E*3/%o. "oe5o 5 C3*o. T+9)" P%/% /" I#+)+ +(+9* (%" %, #)%, $/9/&/, &/ '" /4+"#+)/"#% &/ /,(+4%, '/ ',% /" 6+'/ + R%+. E <&/$ &/ %, /,(+4%, /$+ '" #$+()% ++&% ESPARTACO '/ /$+ +&)+&%$ H+9<+ ,)&% +"#/$)%$/"#/ /$(/"+$)% &/ /6$()#% $%+"% % '/ % H+(<+ '" 9'/" '/$$/$%. E,+$#+(% (%" %, $/9/&/, ,/ &)$))* + "%$#/ &/ I#+)+ +$+ +#$+4/,+$ %, A/, (%",/')$ + )9/$#+&. P/$% ('+"&% /+$%" +< ,', H%9$/, '),)/$%" 4%4/$ "% '/$<+" + )9/$#+& ,)"% ,+'/+$ I#+)+ +$+ 4)4)$ (%% ,', +%, ,%/#)/"&% + %#$%, H%9$/,. %4)/$%" + ,'$ +< '/$%" &/$$%#+&%, %$ CRASO. E,+$#+(% '$)* '(H+"&%. P/$% P%/% ,/ +#$)9'* + 4)(#%$)+ + +")')+$ + '"%, ()"(% ) /,(+4%, '/ H'<+". C$+,% /"'$/()&% H)K% ($'())(+$%, &'$+"#/ '" $/(%$$)&% &/ ()/"#% ,/,/"#+ d /" + 4)+ A)+
:e33 %o/3 &o* "'3/*. "oe5o. A $)"())%, &/ ,)% I +.C. / M/&)#/$$"/% /,#+9+ )"/,#+&% &/ 9+$(%, )$+#+, C)/"#%, &/ 9+$(%, +/"+K+9+" (%"#)"'+/"#/ +, /$(+"(<+, '/ #$+",)#+9+" %$ / M/&)#/$$"/% + ,/'$)&+& &/ %, ()'&+&+"%, $%+"%, /,#+9+ 9+6% <")%,. E ),<,)% ')% C,+$ '/ ,/('/,#$+&% %$ %, )$+#+,. S)" /9+$% '/ P%/% / '/ +(+9* (%" /%, ,*% /" #$/, /,/,. C'%e34 5 & Co3%'4 de C/'&'. E" ,', &%, %9$+, (%",/$4+&+,> L+ (%"6'$+()*" de $atilina A > L+ '/$$+ de Y''$#+> S+',#)% (%" / %$+),% /,)),#+ / /,#)% (%$#+"#/ '/ / (+$+(#/$)K+" )",),#/ '"+ %#$+ 4/K /" / $%$/,)4% &/#/$)%$% &/ +, (%,#'9$/, $%+"+, +, 9)(+, +, $)4+&+,. L'()% C+#))"+ '/ '" +#$)()% $%+"% '/ &)% '" %/ &/ E,#+&% /" / +J% @3 +. C +J% /" '/ '/ (*",' / $+" %$+&%$ )*,%% MARCO TULIO CICERÓN +%,% $/(),+/"#/ %$ %, ('+#$% &),('$,%, (%" %, '/ H)K% +9%$#+$ + (%"6'$+()*" +, +"<)(+, )/K+, %$+#%$)+, (%"%()&+, (%% CATILINARIAS. A'/ +J% :@3 +.C.; (%/#<+" C)(/$*" A"#%")% L'()% S/$)% C+#))"+. L%, &%, $)/$%, %9#'4)/$%" / (%",'+&% )/"#$+, '/ C+#))"+ '/&* '/$+. E +#$)()% ,/ ,)"#)* H')+&%. D/,&/ +'/ %/"#% C+#))"+ (%/"K* + '$&)$ '"+ #$++ +$+ H+(/$,/ (%" / %&/$. R%+ ,/ /"* &/ ,','$$%, (%",)$+&%$/, /$% "+&)/ %&<+ $/,/"#+$ $'/9+, (%"#$+ . +,#+ '/ +')/" -+$/(/ '/ '/ C$+,%- &/6* /" (+,+ &/ C)(/$*" '" /+6% &/ (+$#+, /" +, '/ ,/ &/#++9+ + +,+($/ '/ ,/ $%%"<+ /4+$ + (+9% C+#))"+. A &<+ ,)')/"#/ C)(/$*" ,/ /"$/"#* (+$+ + (+$+ (%" /" / ,/"+&% (%/"K+"&% ,' &),('$,% =L+, C+#))"+$)+,> (%" +, (%"%()&+, ++9$+, B9uo usque tandem abutere4 $atilina4 patientia nostra;C :eZ+,#+ ('"&% C+#))"+ 4+, + +9',+$ &/ "'/,#$+ +()/"()+[f;. E,+ ),+ "%(H/ C+#))"+ H'* &/ R%+. C)(/$*" ,/ /"* &/ %$)+ (%"4)$#)"&%,/ /" / $)/$ $/(/#%$ &/ #<#'% &/ Bpater patriaeC :e+&$/ &/ + +#$)+f;.
1_ /3''3/o$ =&'o C?*3+ "oe5o 5 C3*o. =&'o C?*3 %oG'*/ &* :&'*. :e33 %''& e/3e C?*3 5 "oe5o. ')% C,+$ /$#/"/(<+ + '"+ +))+ +#$)()+ '/ $/ t!n &<+ &/,(/"&/$ &/ '% H)6% &/ E"/+, %$ #+"#% &/ + &)%,+ /"', +&$/ &/ E"/+, ,/" + //"&+. R/(%$$)* / =('$,', H%"%$'> /+"&% + ,/$ (*",' '/ #+9)" /"/$+.
E" / +J% @0 +. C. ,/ '")* + C$+,% P%/% +$+ %$+$ / $)/$ #$)'"4)$+#%. C%"'),#* +, G+)+, ('+"&% /,#+9+ /" R4/"+ /" / "%$#/ &/ I#+)+ (%" ,' /6$()#% /" / +J% 50 +. C. +$+ /4)#+$ '/ P%/% ,/ H)()/$+ (%" / %&/$ &/()&)* $/$/,+$ + R%+. S)" /9+$% + / $%+"+ $%H)9<+ + '" /"/$+ ($'K+$ / $<% R'9)(*" :$<% /" / "%$#/ &/ I#+)+ (/$(+ &/ R4/"+; (%" ,' /6$()#%. E/(#)4+/"#/ '/ + ($'K+$ / R'9)(*" (%" ,' /6$()#% ('+"&% $%"'"()* + (/9$/ $+,/ WAEA )A(TA E4T> :+ ,'/$#/ /,# /(H+&+; '/ ,)"))(+ '/ ,/ H+ #%+&% '"+ &/(),)*" + "% H+ 4'/#+ +#$,. P%/% $+" +$#/ &/ %, ,/"+&%$/, H'/$%" &/ R%+ +,< (%/"K* + '/$$+ ()4) /"#$/ C,+$ P%/%. ,#/ ,/ &)$))* + E)#% +< % /,/$+9+ / +$+*" P#%%/%XIII H/$+"% &/ C/%+#$+ '/ /$+ ,*% '" ")J%. A &/,/9+$(+$ P%/% '" $%+"% $/"/+&% % +,/,)"* P#%/% /"4)* + C,+$ + (+9/K+ / +")% &/ ,' /"/)%. P/$% '/&+9+" +'"%, )//, %/+"%, &),/$,%, %$ / M/&)#/$$"/% (%"($/#+/"#/ /" A,)+ M/"%$ /" + ()'&+& &/ /+ C,+$ %, $/&'6% /" '" +9$)$ (/$$+$ &/ %6%,. R!,irién"os! + /,#/ H/(H% C,+$ $%"'"()* /" / ,/"+&% /,#+ %#$+ +%,+ $+,/ :X E+) )&) )()X :L/' 4) 4/"(<; '/ (%%(* /" /#$+, )+"#/, /" / (+$$% &/ ,' &/,)/ #$)'"+.
=&'o C?*3 *e %o'e3/e e d'%/do3+ %6 %o & Re`6&'% 5 e* *e*'do o3 &o* 3/'d3'o* de & Re`6& (ca o2 (d52 de "arKo >e día #, de M3
2a T3''3/o$ O%/'o A9*/o+ M3%o A/o'o 5 L?'do. Me3/e de C'%e34. :e33 %''& e & Ge O%/'o e%e 3%o A/o'o e & 6/&& de A%%'o (:3e%') 5 *e %o'e3/e e e& 3'e3 ee3do3 de Ro. E 6%4/" O(#+4)% ,%9$)"%-")/#% &/ &)(#+&%$ &/ +/"+, 4/)"#/ +J%, H+9<+ ,)&% +&%#+&% %$+/"#/ "%9$+&% H/$/&/$% &/ ')% C,+$. O(#+4)% ,/ H)K% (%" %, ,/$4)()%, &/ + %$+#%$)+ &/ C)(/$*". U" 6%4/" /"% &/ %$4/")$ '" +"()+"% '/ #%&+4<+ ($/<+ /" + $/,'$$/(()*" &/ + R/9)(+ %$+$%" '" $+" /')%. D/,&/ + #$)9'"+ &/ %$+&%$/, C)(/$*" +(H+(* &)+(#)(+/"#/ (%" ,', @+LD0+$%" + M+$(% A"#%")% %! %!r;a #ac!rs! con !l po"!r . S)" /9+$% O(#+4)% &/,', &/ 4/"(/$ + %, +,/,)"%, &/ ')% C,+$ &/ %$+$ / ,/'"&% #$)'"4)$+#% pr!cisam!nt! con arco Antonio / épi"o (%"&/"* + '/$#/ + C)(/$*". A"#%")% H)K% (%%(+$ + (+9/K+ :+ , $/(+$+ / R%+; +, +"%, '/ H+9<+" /,($)#% (%"#$+ + +4%$ &/ + )9/$#+& /" + #$)9'"+ &/ %$+&%$/,. S' '6/$ F'4)+ /,(')* ,%9$/ + (+9/K+ ,/ ,+(* / $/"&/&%$ % (+4* /" + /"'+ <4)&+ &/ C)(/$*" + ),+ '/ H+9<+ $%"'"()+&% +, FILÍPICAS (%"#$+ ,' +$)&%. A,< '/ ,)/"()+&+ + $+K*" ,/"#/"()+&+ + R/9)(+. L%, #)/%, &/ )9/$#+& #%(+9+" + ,' )". E,#+9/()&+ ()/$#+ "%$+)&+& %, #$)'"4)$%, ,/ $/+$#)/$%" as; %9)/$"% &/ )/$)% + A"#%")% / (%$$/,%"&)/$%" +, $%4)"()+, %$)/"#+/, + O(#+4)+"% +, %(()&/"#+/, + L)&% Á$)(+. A /,+$ &/ '/ O(#+4)+"% /"#$/* + ,' ,%()% + +"% &/ ,' H/$+"+ O(#+4)+ + '(H+ %$ / %&/$ +(+9* /" '"+ $/"%4+&+ '/$$+ ()4) '/ #'4% (%% /,(/"+$)% E)#% '/ (%% +
,+9/%, /$&)* A"#%")% a%n%! cont$ con la a/%"a "! s% amant! (l!opatra r!ina "! Eipto. romano r!cab$ !n s% p!rsona to"o / %&/$ ()4) ))#+$ E $)/$ //$+&%$ romano $/))%,%. $/))%,%. O(#+4)% A'',#% A'',#% '/ / +$#<)(/ &/ + pax romana. A'"'/ romana. A'"'/ /, 4/$&+& '/ A''sto mant%o las maistrat%ras l +, '/ 4+()+"&% &/ %&/$ + /,+$ &/ '/ $/,/#* + ,/"+&% lo &/6* $/&'()&% + '" *$+"% /$+/"#/ (%",'#)4% .
ETA"A$ EL IM"ERIO (S. I . C.- S. # d. C.) E" / ,)% &. C. ,/ $%&'(/" +, )"4+,)%"/, &/ &/ %, '/9%, 9$9+$%, 9$9+$%, '/ '/ &%) &%)"+ "+" " / I/ I/$) $)% % R%+ R%+"% "% &/ O( O(() ()&/ &/"# "#/ / )/"# )/"#$+ $+,, '/ '/ / I/ I/$) $)% % R%+"% &/ O$)/"#/ (%" (+)#+ /" C%",#+"#)"%+ % B)K+"()% :+ +(#'+ E,#+9'; (%"#)"+ H+,#+ / ,)% X (%" / "%9$/ &/ I/$)% B)K+"#)"% H+,#+ '/ /, (%"'),#+&% %$ %, #'$(%,.
@.- EUTROPII BREIARIUM AB URBE CONDITA LOS SIETE RE!ES DE ROMA (L'6e3 I) R4&o 1.1 R%+"' )/$)' + R%'% /%$&)' H+9/# ') R/+/ S)4)+/ ))', /# M+$#), (' R/% $+#$/ '"% +$#' /&)#', /,#. 1. 2 C%"&)#+ ()4)#+#/ '+ / "%)"/ ,'% R%+ 4%(+4)# H+/( /$/ /)#. M'#)#'&)"/ M'#)#'&)"/ )")#)%$' )" ()4)#+#/ $/(/)# (/"#' / ,/")%$)9', /)# '%, ,/"+#%$/, "%)"+4)# $%#/$ ,/"/(#'#/. T' (' '%$/, ),/ /# %'', ,'', "%" H+9/$/"# )"4)#+4)# +& ,/(#+('' '&%$' 4)()"+, '$9) R%+/ "+#)%"/, +#'/ /+$' 4)$)"/, $+')#. E# (' %$#+ ,'9)#% #//,#+ #//,#+#/ #/ "%" (%+$'),,/ (%+$'),,/# # +""% +""% $/") $/") #$)(/,)% #$)(/,)% ,/#)% +& &/%, &/%, #$+",),,/ ($/&)#', /,# /# (%",/($+#',. TRADUCCIÓN
N "o'&'o 1. 3 P%,#/+ N'+ P%))', $/ ($/+#', /,# ') 9/' ')&/ "'' /,,)# ,/& "%" )"', ()4)#+#) '+ R%'', $%')#. N+ /# //, R%+"), %$/,'/ (%",#)#')# /# +""' &/,($),)# )" &/(/ /",/, /# )")")#+ R%+/ ,+($+ +( # /+ (%",#)#')#. M%$9% &/(/,,)# '+&$+/,)% /# #/$#)% )/$)) +""%. TRADUCCIÓN
T&o o*/'&'o 1. ? ')( ,'((/,,)# T'', %,#))',. )( 9/+ $/+$+4)# A9+"%, 4)()# /)/"#/, /# F)&/"+#/, 9/% ,'/$+4)# '$9/ +)+4)# +&)/(#% C+/)% %"#/. C' #$))"#+ /# &'%, +""%, $/"+,,/# ')"/ )(#', (' &%% ,'+ +$,)#. TRADUCCIÓN
A%o M3%'o 1. 5 P%,# H'"( A"(', M+$()', N'+/ / ))+ "/%, ,',(/)# )/$)'. C%"#$+ L+#)"%, &))(+4)# A4/"#)"' %"#/ ()4)#+#) +&)/()# /# I+")('' (%"&)&)#. )(/,)% /# '+$#% +""% )/$)) %$9% /$))#. TRADUCCIÓN
T3G''o "3'*%o 1. @ D/)"&/ $/"' P$),(', T+$')")', +((/)#. )( "'/$' ,/"+#%$' &')(+4)# ()$(' R%+/ +/&))(+4)# '&%, R%+"%, )",#)#')# ') +& "%,#$+ /%$)+ /$+"/"#. $)', #$)'H+", '$9/ )"#$+4)#. '$%, /()# /# (%+(+, C+)#%)' )"(H%+4)#. T$)(/,)% %(#+4% )/$)) +""% /$ A"() ))%, %((),', /,#. TRADUCCIÓN
Se3'o T&'o 1. 7 P%,# H'"( S/$4)', T')', ,',(/)# )/$)' /")#', / "%9)) /)"+ (+#)4+ #+/" /# +"()+. )( '%'/ S+9)"%, ,'9/)# %"#/, #$/, 8')$)"+/ ))"+/ E,'))"' '$9) +&)'")# %,,+, ()$(' '$' &')#. P$)', %")' (/",' %$&)"+4)# ') +&H'( /$ %$9/ #/$$+$' )"(%")#', /$+#. O((),', /,# ,(//$/ /"/$) ,') T+$')")) S'/$9) ))) /)', $/), (') ),/ ,'((/,,/$+# /# ))+/ '+ T+$')")', H+9/9+# '%$/. TRADUCCIÓN
T3G''o e& So6e36'o 1. ! L. T+$')")', S'/$9', ,/#)', +#'/ '#)', $/' A$&/+ %'"+", )/$)' /$&)&)#. N+ (' ))', /)', L'($/#)+ ,#'$+,,/# /+'/ &/ )")'$)+ +$)#% /# +#$) /# +)(), '/,#+ '),,/# )" %")' (%",/(#' ,/ %(()&)#. P$%#/$ '+ (+',+ B$'#', +$/", /# ),/ T+$')")) %'' (%"()#+4)# /# T+$')")% +&/)# )/$)'. M% //$()#', '%'/ /' ') ()4)#+#/ A$&/+ (' ),% $// %'"+9+# $/)')# 4/")/",'/ +& '$9/ $/ %$#), (+',), /(',', /,# (''/ )/$+,,/# +""%, '+##'%$ /# 4))"#) (' '%$/ /# )9/$), ,'), ')#. TRADUCCIÓN
"ERSONA=ES ! ECOS DE LA RE"^BLICA (L'63' I+ II+ III+ I# e/ #I) T3G''o '/e/ 3e%e33 e& /3oo 1. 11 S/('"&% '%'/ +""% )#/$' T+$')")', '# $/()/$/#'$ )" $/"' 9/' R%+"), )"#')# +'))' /) /$/"#/ P%$,/""+ T',()+/ $// /# R%+ +/"/ (/)#. /$' #' '%'/ 4)(#', /,#. T/$#)% +""% %,# $//, /+(#%, T+$')")', (' ,',()) "%" %,,/# )" $/"' "/'/ /) P%$,/""+ ') +(/ (' R%+"), /(/$+# $+/,#+$/# +'))' T',('' ,/ (%"#')# +#'/ )9) /$ '+##'%$&/() +""%, $)4+#', (' '%$/ (%",/"')#. TRADUCCIÓN
Lo* F6'o* 1. 1@ C. F+9)% /# L. )$)")% (%",')9', #$/(/"#) "%9)/, H%)"/, ') / F+9)+ +))+ /$+"# (%"#$+ /)/"#/, 9/' ,%) ,',(//$'"# $%)##/"#/, ,/"+#') /# %'% /$ ,/ %"/ (/$#+/" )/"&' :/,,/;. I#+'/ $%/(#) %"/, "%9)/, /# ') ,)"')
+"%$' //$()#'' &'(/, /,,/ &/9/$/"# )" $%/)% (%"()&/$'"#. U"', %")"% ,'/$')# / #+"#+ +))+ ') $%#/$ +/#+#/ '/$)/ &'() "%" %#'/$+# +& '"+. TRADUCCIÓN
T. '/'o C'%'/o 2. 2 T. /#)+ 8')"#)', C)"()""+#', P$+/"/,#)"%, ') ','/ +& '$9), R%+/ %$#+, (' 9/% 4/"/$+"# /$,/('#', +& '/" A)+ 4)()# %(#% ()4)#+#/, '+/ ,'9 ),), +/9+"# R%+"), +&)'")# ),' P$+/"/,#/ +&$/,,', )" &/&)#)%"/ +((/)#. TRADUCCIÓN
T. '/'o To3%/o 2. 5 T. 8')"#)', &)(#+#%$ +&4/$,', G+%, ') +& I#+)+ 4/"/$+"# ),,', /,#. ) +9 '$9/ '+$#% ))+$)% #$+", A")/"/ '4)' (%",/&/$+"#. I9) L. M+")', $%4%(+"#/ G+' %(()&)# /# ,'9+#% #%$'/ +'$/% (%%'/ ,'% )"%,)#% )" /$/#'' T%$'+#) /# ,)9) /# %,#/$), (%"%/" +((/)#. TRADUCCIÓN
M. #&e3'o Co3'o 2. @ 8')&+ / G+), '"' / R%+"), $%4%(+4)#. E# (' $%(/,,),,/# +$+#', (%$4', /) ,'$+ &/#$' 9$+((H)' ,/&)#. M% (%),,+ +&4/$,' G+' '"+ )&/ (%$4', +), /# '"')9', G+) %('%, 4/$9/$+4)# "/ $/(#' %,,/# +,)(/$/. I#+ + #$)9'"% +/$)% )"#/$/(#',. C%$4', "%" ,%' 4)(#%$)+ /) ,/& /#)+ "%/" &/&)#. N+ %,#/+ )&/ C%$4)"', /,# &)(#',. TRADUCCIÓN
:e33* >33'%* 2. 11 E%&/ #/%$/ T+$/"#)"), ') )+ )" '#)+ I#+)+ ,'"# 9/' )"&)(#' /,# ')+ /+#), R%+"%$' )")'$)+ /(),,/"#. H) P$$' E)$) $// (%"#$+ R%+"%, )" +'))' %%,(/$'"# ') / /"/$/ A(H)), %$))"/ #$+H/9+#. ), % +& I#+)+ 4/")# #''/ $)' R%+") (' #$+",+$)"% H%,#/ &))(+4/$'"#. C%),,+ % '"+ (' )+ P$$', '/$/# //H+"#%$' +'))% 4)()# '%, )"(%")#%, R%+") /+4/$'"#. ,/& "% $%/)% )"/ &/&)# L+/4)"', #+/" /$
"%(#/ ')# P$$', R%+"%, )/ %(#)"/"#%, (/)# /# /%, ,'% H%"%$/ #$+(#+4)# %((),%, ,//)4)#. TRADUCCIÓN
2. 12 P%,#/+ P$$', R%+ /$$/)# %")+ /$$% )")'/ 4+,#+4)# C++")+ %'+#', /,# +#'/ +& P$+/"/,#/ 4/")# ))+$)% +9 '$9/ %(#+4% &/()%. M% #/$$%$/ //$()#', ') /' (' (%",'/ ,/'/9+#'$ )" C++")+ ,/ $/(/)#. L/+#) +& P$$' &/ $/&)/"&), (+#)4), ),,) +9 /% H%"%$))(/ ,',(/#) ,'"#. C+#)4%, ,)"/ $/#)% R%+ ),)#. TRADUCCIÓN
2. 1? C%",'/, &/)"&/ C'$)', /# C%$"/)', +&4/$,' P$$' ),,) ,'"#. C'$)', (%"#$+ /' '"+4)# //$()#' /)', (/()&)# ),' T+$/"#' '+4)# (+,#$+ (/)#. E+ &)/ (+/,+ :,'"#; H%,#)' 4))"#) #$)+ ))+. C'$)', )" (%",'+#' #$)'H+4)#. P$)', R%+ //H+"#%, '+##'%$ &')#. P$$', /#)+ + T+$/"#% % $/(/,,)# /# +'& A$%, G$+/()+/ ()4)#+#/ %((),', /,#. TRADUCCIÓN
e%;o* de & 3'e3 9e33 `'% 2. 23 C%",'/, (' &'(/"#), ,/+)"#+ "+4)9', +& A$)(+ $%/(#) ,'"#. A)'%# ()4)#+#/, (//$'"#. P$+/&+ )"/"#/ $/&'(/"#/, "+'$+)' +,,) ,'"#. I#+'/ (' (%"#)"'+/ (++)#+#/, R%+"), &),)(/$/"# &/($/4)# ,/"+#', '# + +$)#)), $%/)), $/(/&/$/#'$ /# #+"#' ,/+)"#+ "+4/, +& $+/,)&)' I#+)+/ ,+4+/ /,,/"#. TRADUCCIÓN
2. 2? M/#/', )" S)())+ A$%$' &'(/ (' (/"#' #$))"#+ //H+"#), /# +"), (%)), 4/")/"#/ ,'/$+4)# 4))"#) ))+ H%,#)' (/()&)# ,/ /# 4))"#) //H+"#%, (/)# $/)'%, /$$+"#/, /$ N')&+, '%, )" +'))' H+9/9+# (%/)# /# R%+ &/&')# )"/"#) %+. P%,# H+/( ++ C+$#H+)")/",/, R/'' &'(/ '/ (//$+"# /#)4/$'"# '# R%+ $%)(),(/$/#'$ /# +(/ + R%+"), %9#)"/$/# +( /$'#+#)%"/ (+#)4%$' +(/$/#. TRADUCCIÓN
2. 27 C. L'#+#)% C+#'% A. P%,#')% A9)"% (%",')9', +""% 9/) P'")() 4)(/,)% /# #/$#)% C+#'% 9/' (%"#$+ A$%, (%),,' /,#. P$%/(#', /,# (' #$/(/"#), "+4)9', )" S)())+ A$) (%"#$+ ),' '+&$)"/"#+, +$+4/$'"#. N''+ )" +$) #+"#), (%)), '"+#' /,#. C+#'', "+4/ +//$ +,(/"&)#. TRADUCCIÓN
:e33 "/o&e'% 3. 1 F)")#% ))#'$ P'")(% 9/% '%& /$ XXIII +""%, #$+(#' /,# R%+") )+ (+$),,)+ %$)+ "%#) /+#%, +& P#%%+/' A/#) $// ),/$'"# +'))+ $%)##/"#/, ')+ $/ S$)+/ A"#)%(H', 9/' /) )"#'/$+#. I/ $+#)+, R%+"), /)# +'))+ + R%+"), "%" +((/)#. E%&/ #/%$/ %#/"#),,)', $/ S)())+/ )/$% R%+ 4/")# +& '&%, ,/(#+"&%, /# &'(/"#+ ))+ %&)%$' #$)#)() %'% &%"' /H)9')#. TRADUCCIÓN
Se9d 9e33 `'% 3. ! T' S())% (' //$()#' )" ),+")+ $%/(#', /,# T). S/$%")', )" S)())+ 9/' C+$#H+)")/",)9', )"&)(#' /,#. +"")9+ $/)(#% )" ),+")+ $+#$/ +,&$'9+/ P$/"+/' #$+",))#. A/, +&H'( /+ +$#/ )"4)+, ,)9) +#//()#. T$+&)#'$ +& I#+)+ LXXX ))+ /&)#' X ))+ /')#' ,/#/ /# XXX //H+"#%, +&&'),,/.
TRADUCCIÓN
3. P. C%$"/)', S())% +"")9+) $)', %(('$$)#. C%),,% $%/)% '+#), ,'), ),/ 4'"/$+#', )" (+,#$+ $/&))#. S/$%")', G$+((H', /# ),/ (%"))# +'& T$/9)+ +"/. I, '%'/ 4)"()#'$. +"")9+) '#) ,/ )" I#+)+ &/&)&/$'"#. I"&/ +& T',()+ 4/")/", +"")9+ F+)")% (%",') %(('$$)#. I,' F+)")' )"#/$/)# R%+"%$' XX ))+ (+/,+ ,'"# (/#/$) &)'/$'"#. M),,', :/,#; +&4/$,', +"")9+/ %,#/+ + R%+"), 8. F+9)', M+)',. TRADUCCIÓN
3. 11 P%,# /+ '"+ '#+/ I#+)+/ ()4)#+#/, '+/ R%+"), +$'/$+"# ,/ +& +"")9+/ #$+",#'/$'"#. +"")9+ R%+"), %9#')# '# (+#)4%, $/&)/$/"# $/,%",''/ /,# + ,/"+#' /%, ()4/, "%" /,,/ "/(/,,+$)%,. I/ %"/, %,#/+ 4+$)), ,')()), )"#/$/()# /# #$/, %&)%, +"'%$' +'$/%$' C+$#H+)"/ ),)# '%, / +")9', /')#' R%+"%$' ,/"+#%$' /# ))#' &/#$+/$+#. TRADUCCIÓN
3. 1? D/()% +""% %,#'+ +"")9+ )" I#+)+ 4/"/$+# P. S')()% C". F'4)% (%",')9', +"")9+ ','/ +& '+$#' ))+$)' '$9), +((/,,)# /')#/, /)', ','/ +& %$#+. M% (%",'' (' //$()#' 4/")/"#)' /#' +"")9+ +& C++")+ ,/ $/(/)#. I" ),+")+ + $+#$/ /)', +,&$'9+/ +9% S())%"/, ') /$ '#%, +""%, 4)(#%$/, '/$+"# )"#/$)()'"#'$ //$()#', #+/" )"#//$ +",)#. TRADUCCIÓN
3. 20 A""% '+$#% &/()% %,#/+'+ )" I#+)+ +"")9+ 4/"/$+# S())% ') '#+ 9/"/ )" ),+")+ //$+# (%",' /,# +(#', /# )" A$)(+ ),,',. I, )" A$)(+ (%"#$+ +""%"/ &'(/ A$%$' '"+# //$()#' /)', )"#/$)()#. SH+(/ N')&)+/ $// ') ,/ A$), (%")'"/$+# (+)# /# (+,#$+ /)', )"4+&)#. SH+ (' "%9)),,)), N')&), /# )")")#), ,%)), R%+ + S())%"/ )##)#'$. 8'+ $/ +'&)#+ %"), /$/ I#+)+ +"")9+/ &/,/$)#. TRADUCCIÓN
3.21 I#+ +""% ,/#)% &/()% +9 +"")9+/ I#+)+ )9/$+#+ /,#. L/+#) C+$#H+)")/",)' +(/ + S())%"/ /#)4/$'"#. S/"+#', / +$9)#$)% S())%"), +(/ )',,)# ('
C+$#H+)")/",)9', )/$). S())% H), (%"&)()%")9', &/&)# "/ +)', '+ #$))"#+ "+4/, H+9/$/"# '# ')"/"#+ ))+ %"&% +$/"#) &+$/"# (+#)4%, /# /$'+, $/&&/$/"#. 3.22 I"#/$) +"")9+/ 4/")/"#/ +& A$)(+ A$)(+ + #'$9+#+ /,# '#+ H%,#))+ +9 A$), +(#+ ,'"#. +"")9+ '%'/ $/'/"#)9', $%/)), 4)(#', + S())%"/ /#)# /#)+ ),/ +(/. TRADUCCIÓN
3. 22 +"") +"")9+ 9+ #$/, #$/, /%$ /%$+#% +#%$/, $/, +& S())% S())%") "),, (+,#$+ (+,#$+ ),)# ),)# '%, '%, (+#%, (+#%, S()) S())% % ()$('&'() /$ (+,#$+ )',,)# %,#/"&)'/ H), #%#' //$()#' % /#)+ $+"&)' &+$) &))##)'/ '# $/"'"#)+$/"# +"")9+) '+/ +'& R%+"%, 4)&),,/"#. 3. 23 I"#/$/+ $%/)' +9 '#$%'/ &'(/ )",#$'(#' /,#. S())% 4)(#%$ $/(/&)#. P%,# )& (/$#+/" + (' C+$#H+)")/",)9', +(#+ /,#. S())% R%+ $/&))# )"/"#) %$)+ #$)'H+4)# +#'/ A$)(+"', / /% +/+$) (%/#', /,#. F)"/ +((/)# ,/('"&' P'")(' 9/' %,# +""' "%"' &/()' '+ (%//$+#. TRADUCCIÓN
Te3%e3 9e33 `'% ?. 10 T/$#)' &/)"&/ 9/' (%"#$+ C+$#H+)"/ ,',())#'$ ,/(/"#/,)% /# +#/$% +9 '$9/ (%"&)#+ (%"&)#+ +""%
C/",%$)" C/",%$)"% % /# M+"))% M+"))% (%",')9' (%",')9', , +""% ')"'+/, ')"'+/,)% )% $)%
%,#' ,#'+ +
,/(' ,/('" "&' &'
P'" P'")(' ('
#$+ #$+",+(# ,+(#' '
/$+ /$+#.
)
$% $%/(# /(#))
C+$#H+ #H+)"/ )"/
%'"+4/$'"#. %'"+4/$'"#. S())% #'"( S())%"), A$)(+") "/%, #$)9'"', )9) ))#+9+#. ')', +'& %"/, %"/, )"/", )"/", /#', /#', /# $/4/$/ $/4/$/"#) "#)+ + /$+#. /$+#. N+ N+ /# +$+# +$+#),, ),,)' )',, +& &))(+ &))(+"&' "&' /# (%",'#),,)', (%",'#),,)', H+9/9+#'$. H+9/9+#'$. I#+'/ I #+'/ /$ /' '#+ + (%",')9', (%",')9', $%,/$/ /,#+ ,'"#. TRADUCCIÓN
To de N%' ?. 17 8. P%/)', &/)"&/ &/)"&/ (%",' + N'+"#)"), ,'/$+#', +(/ )"%9)/ /()#. P%,# /' M+"()"', (%",' )#/$' (' N'+"#)"), +(/ /()# )"+/ '+ %'', /# ,/"+#', )',,)# )"$)") +#'/ ),' M+"()"' H%,#)9', #$+&) '# )" )% )")'$)+ ,%'#) %/&/$), 4)"&)(+$/"#. P%,# #+"#+ ))#'$ )"%)")+ )"%)")+ P. P. S())% A$)(+"', A$)(+"', ,/('"&% (%",' +(#', /# +& N'+"#)+ ),,', /,#. %,#$/% ),+ N'+"#)+ &)' %9,/,,+ +/ (%"/()# TRADUCCIÓN
Ro ;e3ed A*' ?. 1! E%&/ #/%$/ A##+', $/ A,)+/ $+#/$ E'/"), %$#'', /,# H/$/&/'/ %'' R%+"' $/)')#. $/)')#. I#+ )/$)% R%+"% /$ #/,#+/"#' A,)+ A,)+ +((/,,)#.
TRADUCCIÓN
:e33 de !93/ ?. 2@ - 27 P. S())%"/ N+,)(+ /# L. C+'$")% B/,#)+ (%",')9', I''$#H+/ N')&+$' $/) 9/' )"+#' /,# '%& A&H/$9+/ /# )/,+/ M)(),+/ ))%, $+#$/, ,'%, $//, /# %') R%+") +)(%, )"#/$/),,/#. M),, M),,', ', +&4/ +&4/$, $,', ', /' /' (%", (%",' ' B/,# B/,#)+ )+ (%$$ (%$$' '#' #',, $/) $/),, /(' /('") ")+ + +(/ +(/ (' (' /% +)#)%,),,)+ /()# '+/ + ,/"+#' )$%9+#+ /,#. P%,#/+ (%"#$+ /'"&/ )",/'/"#) +""% A9)"', $%/(#', /,#. T/$#)% ),,', /,# 8. C+/())', M/#/', (%",'. I''$#H+ 4+$)) 4+$)),, $%/) $%/)), ), 4)()# 4)()# //H //H+"# +"#%, %, /)', /)', %(()& %(()&)#)# 4/ (/)# (/)# '#+, '#+, ()4)#+ ()4)#+#/, #/, ),)' ),)',, )" &/&)#)%"/ &/&)#)%"/ (/)#. TRADUCCIÓN
E# ,'((/,,' /,# /) + C. M+$)%. I, I''$#H+ /# B%((H' M+'$)#+")+/ $// ') +'))' I''$#H+/ /$$/ (%//$+# +$)#/$ ,'/$+4)#. A)'+"#+ /# ),/ %)&+ N')&)+/ (/)# 9/%'/ #/$)"' %,')# (+#% I''$#H+. A(#) ,'"# /# &'% #$)'H) &/ I''$#H+ $)', /$ M/#/' ,/('"&', /$ M+$)'. A"#/ ('$$' #+/" M+$)) I''$#H+ (' &'%9', ))), &'(#', /,# (+#/"+#', /# % )',,' (%",'), )" (+$(/$/ ,#$+"'+#', /,#. TRADUCCIÓN
:e33* %ed4'%*+ '/3'd/'%* 5 %3?/'%* @. @ A""% '$9), (%"&)#+/ ,/(/"#/,)% ,/#'+/,)% ,/#% L. L)()")% L'('% /# M. A'$/)% C%##+ (%",')9', %$#'', /,# N)(%/&/, $/ B)#H")+/ /# /$ #/,#+/"#' %'' R%+"' /()# H/$/&/. M)#H$)&+#/, +(/ $'#+ B)#H")+ /# A,)+ $'$,', 4%')# )"4+&/$/. A&4/$,', /' +9% (%",'/, ),,) 4+$)+ H+9'/$/ %$#'"+. TRADUCCIÓN
@. 11 C%"/(#% 9/% M+(/&%")(% +"/"#/ M)#H$)&+#)(% '%& $/(/&/"#/ L'('% $/ (%/(#), +'))), $/+$+4/$+# 9/' C$/#)(' %$#' /,#. A& )& ),,', M/#/', )"/"#)9', $%/)), )"#$+ #$)/"")' %"/ $%4)"()+ (/)# +/+#','/ /,# C$/#)(', +#'/ / )",'+ #$)'H+4)#. 8'% #/%$/ L)9+ '%'/ R%+"% )/$)% /$ #/,#+/"#' A)%"), ') $/ /)', '/$+# +((/,,)# TRADUCCIÓN
L%; %o/3 &o* '3/* @. 12 D' H+/( /$'"#'$ )$+#+/ %")+ +$)+ )"/,#+9+"# )#+ '# R%+"), #%#% %$9/ 4)(#%$)9', ,%+ "+4)+#)% #'#+ "%" /,,/#. 8'+$/ )& 9/' C". P%/)% &/($/#' /,#. TRADUCCIÓN
TRADUCCIÓN
C?*3 o6/'ee e& 3'e3 %o*&do 5 %oG'*/ & :&' @. 17 A""% '$9), (%"&)#+/ ,/(/"#/,)% "%"+/,)% #/$#)% C. I')', C+/,+$ ') %,#/+ )/$+4)# (' L. B)9'% (%",' /,# +(#',. D/($/#+ /,# /) G+)+ /# I$)(' (' /)%")9', &/(/. I, $)', 4)()# /4/#)%, ') "'"( S/'+") +/+"#'$ &/)"&/ 4)"(/"&% /$ 9/+ $+4),,)+ ','/ +& O(/+"' B$)#+"")(' $%(/,,)#. D%')# +'#/ +""), "%4/ /$/ %"/ G+)+
TRADUCCIÓN
C?*3 'de * *e9do %o*&do 5 *e 3o%& d'%/do3. :e33 e/3e C?*3 5 "oe5o. @. 1 -21 C+/,+$ /") $/&)/", / G+)+ 4)(#%$ (%/)# %,(/$/ +#/$' (%",'+#'. A9 A$))"% '9) ))#/, (%"$/+#%, H+9/9+# +&4/$,' +#$)+ (' //$()#' 4/")#. C%",'/, (' P%/)% ,/"+#','/ %"), +#'/ '")4/$,+ "%9))#+, / '$9/ ')# /# )" G$+/()+ #$+",))#. P%/)% &'(/ ,/"+#', (%"#$+ C+/,+$/ 9/' +$+4)#. TRADUCCIÓN
C+/,+$ 4+('+ '$9/ )"$/,,', &)(#+#%$/ ,/ /()#. I"&/ ),+")+, /#))#. I"&/ $/$/,,', )" G$+/()+ #$+",))# +&4/$,' P%/)' &))(+4)#. P$)% $%/)% 4)(#', /,# /# '+#', /4+,)# #+/" ')+ "%(#/ )"#/$4/")/"#/ P%/)', ,/') "%')#. D/)"&/ )" TH/,,+)+ +'& P++/%H+$,+' $%&'(#), '#$)'/ )"/"#)9', (%)), &))(+4/$'"#. TRADUCCIÓN
N''+ +&H'( R%+"+/ (%)+/ )" '"' "/'/ +)%$/, "/'/ /)%$)9', &'()9', (%"4/"/$+"#. P'"+#' #+/" /,# )"/"#) (%"#/"#)%"/ 4)(#','/ +& %,#$/' P%/)', /# (+,#$+ /)', &)$/#+ ,'"#. I,/ '+#', A/+"&$)+ /#))# '# + $// A/#) (') #'#%$ + ,/"+#' &+#', '/$+# $%#/$ )'4/")/ /)', +/#+#/ +(()/$/# +'))+. 8') %$#'"+ +), '+ +)()#)+ ,/('#', %(()&)# P%/)' (+'# /)', /# +"'' C+/,+$) ),)#. TRADUCCIÓN
Te3%e3 %o*&do de C?*3 @. 23 I"&/ R%+ $/$/,,', #/$#)% ,/ (%",'/ /()# (' M. A/))% L/)&% ') /) +),#/$ /')#' &)(#+#%$) +"#/ +""' '/$+#. I"&/ )" A$)(+ $%/(#', /,# '9) )")")#+ "%9))#+, (' I'9+ M+'$/#+")+/ $// 9/' $/+$+4/$+#.
TRADUCCIÓN
C3/o %o*&do de C?*3 @. 2? P%,# +""' C+/,+$ R%+ $/$/,,', '+$#% ,/ (%",'/ /()# /# ,#+#) +& ),+")+, /,# $%/(#', '9) P%/)) ))) C". P%/)', /# S/. P%/)', )"/", 9/' $+/+$+4/$+"#. M'#+ $%/)+ '/$'"# '#)' +'& M'"&+ ()4)#+#/ )" '% +&/% C+/,+$ +/"/ 4)(#', /,# TRADUCCIÓN
Co3 3 *e*'3 C?*3 @. 25 I"&/ C+/,+$ 9/), ()4))9', #%#% %$9/ (%"%,)#),R%+ $/&))#. A/$/ )",%/"#)', (%/)# /# (%"#$+ (%",'/#'&)"/ R%+"+/ )9/$#+#),. C%")'$+#' /,# )" /' + ,/+)"#+ 4/ +)', ,/"+#%$)9', /')#)9','/ R%+"),. P$+/()') '/$'"# )"#/$ (%")'$+#%, &'% B$'#) / /% /"/$/ B$'#) ') $)', R%+/ (%",' '/$+# /# $//, /'/$+# /# C. C+,,)', /# S/$4))', C+,(+. E$% C+/,+$ (' ,/"+#', &)/ )"#/$ (/#/$%, 4/"),,/# +& ('$)+ #$)9', /# 4))"#) 4'"/$)9', (%"%,,', /,#. TRADUCCIÓN
-., L# E/LUC0$ /$2!C# 3EL L#!$ # L# LE$U# E67#8/L# 1. CONC!PTO" PR!VIO" 1CONCEPTOS PREVIOS 1.1. EVOLUCIÓN FONÉTICA 1.2. PALABRAS PATRIMONIALES 1.3. CULTISMOS 1.4. SEMICULTISMOS 1.5. DOBLETES
2.
REGLAS DE EVOLUCIÓN FONÉTICA
2.1. EVOLUCIONES FORZOSAS DE CONSONANTES 2.2. EVOLUCIONES OPTATIVAS DE CONSONANTES 2.3. EVOLUCIONES FORZOSAS DE VOCALES 2.4. EVOLUCIONES OPTATIVAS DE VOCALES
3.
LISTADO DE PALABRAS
4.
VOCABULARIO LATINO ORDENADO
SEGÚN LA REGLA FONÉTICA QUE SE PRODUCE 5.
EJERCICIOS ADICIONALES
E%OL&CIÓN FONJTICA #. CONCETOS RE%IOS #.#. E%OL&CIÓN FONJTICA as l!n%as cambian con !l ti!mpo como to"o a%!llo %! !stá io. os motios por los %! cambian son m%/ aria"os contacto con otras l!n%as r!la0aci$n !n la artic%laci$n "! al%nos ,on!mas analo;a con otras palabras !tc.8. a "isp!rsi$n t!rritorial ,aor!c! m%c#o !l cambio por !so c%an"o %na l!n%a !stá m%/ !Bt!n"i"a !orá,icam!nt! no "a l%ar a %na sola l!n%a !ol%ciona"a sino a m%c#as. Eso pas$ con !l lat;n %! acab$ conirtién"os! !n m%ltit%" "! l!n%as %! conoc!mos como Wl!n%as romanc!sX / también l! !stá pasan"o al !spaol. as l!n%as romanc!s ti!n!n m%c#os rasos !n com?n por !nir to"as "! la misma l!n%a ma"r! p!ro como los ,actor!s %! a,!ctaron a los cambios %! intro"%0!ron s%s #ablant!s pr!s!ntan también notabl!s "i,!r!ncias. as l!n%as romanc!s más important!s ,%!ra "! la 6!n;ns%la )bérica son: ,rancés italiano / r%mano. !n n%!stra p!n;ns%la: cast!llano port%%és all!o / catalán. 6ara po"!r !st%"iar la !ol%ci$n ,onética "! %na l!n%a a otra !s m%/ important! %! !nt!n"amos !l conc!pto "! Wr!%lari"a" "!l cambio ,onéticoX %! implica %! %n cambio ,onético s! pro"%c! si!mpr! / sin !Bc!pcion!s si!mpr! %! !l ,on!ma cambiant! !sté !n !l mismo cont!Bto. As; las normas "! !ol%ci$n "!l lat;n al !spaol %! amos a !st%"iar s! aplican si!mpr! a%n%! a#ora !r!mos al%nas !Bc!pcion!s / por %é s! pro"%c!n. #.). ALABRAS ATRI"ONIALES En n%!stra l!n%a %na palabra patrimonial !s a%!lla %! #a !ol%ciona"o r!%larm!nt! "!l lat;n al cast!llano. 4on m%c#;simos los !0!mplos p%!s %na ran part! "! n%!stro ocab%lario !stá ,orma"o por palabras patrimonial!s. (%an"o !st%"i!mos las principal!s r!las "! !ol%ci$n !r!mos %! !l r!s%lta"o "! to"as !llas son pr!cisam!nt! palabras patrimonial!s p!ro po"!mos a"!lantar %n !0!mplo: la palabra latina calidum "io como r!s%lta"o Wcal"oX !n !spaol por%! pi!r"! la
E%OL&CIÓN FONJTICA #. CONCETOS RE%IOS #.#. E%OL&CIÓN FONJTICA as l!n%as cambian con !l ti!mpo como to"o a%!llo %! !stá io. os motios por los %! cambian son m%/ aria"os contacto con otras l!n%as r!la0aci$n !n la artic%laci$n "! al%nos ,on!mas analo;a con otras palabras !tc.8. a "isp!rsi$n t!rritorial ,aor!c! m%c#o !l cambio por !so c%an"o %na l!n%a !stá m%/ !Bt!n"i"a !orá,icam!nt! no "a l%ar a %na sola l!n%a !ol%ciona"a sino a m%c#as. Eso pas$ con !l lat;n %! acab$ conirtién"os! !n m%ltit%" "! l!n%as %! conoc!mos como Wl!n%as romanc!sX / también l! !stá pasan"o al !spaol. as l!n%as romanc!s ti!n!n m%c#os rasos !n com?n por !nir to"as "! la misma l!n%a ma"r! p!ro como los ,actor!s %! a,!ctaron a los cambios %! intro"%0!ron s%s #ablant!s pr!s!ntan también notabl!s "i,!r!ncias. as l!n%as romanc!s más important!s ,%!ra "! la 6!n;ns%la )bérica son: ,rancés italiano / r%mano. !n n%!stra p!n;ns%la: cast!llano port%%és all!o / catalán. 6ara po"!r !st%"iar la !ol%ci$n ,onética "! %na l!n%a a otra !s m%/ important! %! !nt!n"amos !l conc!pto "! Wr!%lari"a" "!l cambio ,onéticoX %! implica %! %n cambio ,onético s! pro"%c! si!mpr! / sin !Bc!pcion!s si!mpr! %! !l ,on!ma cambiant! !sté !n !l mismo cont!Bto. As; las normas "! !ol%ci$n "!l lat;n al !spaol %! amos a !st%"iar s! aplican si!mpr! a%n%! a#ora !r!mos al%nas !Bc!pcion!s / por %é s! pro"%c!n. #.). ALABRAS ATRI"ONIALES En n%!stra l!n%a %na palabra patrimonial !s a%!lla %! #a !ol%ciona"o r!%larm!nt! "!l lat;n al cast!llano. 4on m%c#;simos los !0!mplos p%!s %na ran part! "! n%!stro ocab%lario !stá ,orma"o por palabras patrimonial!s. (%an"o !st%"i!mos las principal!s r!las "! !ol%ci$n !r!mos %! !l r!s%lta"o "! to"as !llas son pr!cisam!nt! palabras patrimonial!s p!ro po"!mos a"!lantar %n !0!mplo: la palabra latina calidum "io como r!s%lta"o Wcal"oX !n !spaol por%! pi!r"! la
#./. SE"IC<IS"OS 'n s!mic%ltismo !s %na palabra !spaola "!ria"a "!l lat;n %! no #a t!rmina"o "! compl!tar to"os los cambios %! l! corr!spon";an. Está a m!"io camino !ntr! !l c%ltismo / la palabra patrimonial. 6or !0!mplo #a/ %na norma %! "ic! %! !l r%po
C<IS"O parábola solitario "!lica"o cla! litiar laborar colocar op!rar "ir!cto ,asti"io ;nt!ro ,r;i"o ;ns%la l%cro pl!no
ALABRA ATRI"ONIAL palabra solt!ro "!la"o lla! li"iar labrar colar obrar "!r!c#o #ast;o !nt!ro ,r;o isla l%0o ll!no
#./. SE"IC<IS"OS 'n s!mic%ltismo !s %na palabra !spaola "!ria"a "!l lat;n %! no #a t!rmina"o "! compl!tar to"os los cambios %! l! corr!spon";an. Está a m!"io camino !ntr! !l c%ltismo / la palabra patrimonial. 6or !0!mplo #a/ %na norma %! "ic! %! !l r%po
C<IS"O
ALABRA ATRI"ONIAL
parábola solitario "!lica"o cla! litiar laborar colocar op!rar "ir!cto ,asti"io ;nt!ro ,r;i"o ;ns%la l%cro pl!no
palabra solt!ro "!la"o lla! li"iar labrar colar obrar "!r!c#o #ast;o !nt!ro ,r;o isla l%0o ll!no
Obs!ra %! !n al%nos c%ltismos s! ! m%c#o m!0or la r!laci$n "! la palabra con los r!s%lta"os !n otras l!n%as como !l ,rancés la cl!, plain !tc.8.
). REGLAS DE E%OL&CIÓN FONJTICA ).#. - E7o5c(one2 ;orKo2a2 de con2onante2 1.- a -m ,inal "! palabra "!sapar!c!. 2.- as consonant!s ocl%sias sor"as p t c8 !ntr! ocal!s o !ntr! ocal / -r- s! sonoriLan. 3.- En principio "! palabra pl- / cl- ,l- a !c!s8 s! coni!rt!n !n ll-. +o s! c%mpl! si!mpr!8 9.- a s- s!%i"a "! consonant! / a principio "! palabra "!sarrolla %na !-. =.- os r%pos "! ,on!mas -mn- -nn- -n- / -ni- pasan a --. @.- El r%po "! consonant!s -ct- pasa a -c#-. C.- El r%po "! ,on!mas -li- ant! ocal pasa a -0-. .- a -B- int!rocálica pasa a -0-. D.- El r%po "! ,on!mas -c%l- tras ocal pasa a -0-. 1>.- os r%pos "! ,on!mas -ci- / -ti- !ol%cionan a -ci- o a -L-. 11.- os r%pos "obl!s "! consonant!s s! simpli,ican a !Bc!pci$n " ! -ll- -nn- / -rr- %! !ol%cionan a -ll- -- / -rr-. ).). - E7o5c(one2 optat(7a2 de con2onante2 12.- a ,- a principio "! palabra p%!"! con!rtirs! !n #13.- as consonant!s ocl%sias sonoras b " 8 !ntr! ocal!s p%!"!n "!spar!c!r ).+. - E7o5c(one2 ;orKo2a2 de 7ocae2 19.- a -% al ,inal "! palabra s! abr! !n -o. 1=.- a -o- br!! Z8 / t$nica "iptona !n -%!-. [email protected] a -!- br!! [8 / t$nica "iptona !n -i!-. 1C.- El "iptono -a%- monoptona !n -o-. 1.- El "iptono -o!- monoptona !n -!-. 1D.- El "iptono -a!- monoptona !n -!- la c%al p%!"! "iptonar !n -i!-.
). REGLAS DE E%OL&CIÓN FONJTICA ).#. - E7o5c(one2 ;orKo2a2 de con2onante2 1.- a -m ,inal "! palabra "!sapar!c!. 2.- as consonant!s ocl%sias sor"as p t c8 !ntr! ocal!s o !ntr! ocal / -r- s! sonoriLan. 3.- En principio "! palabra pl- / cl- ,l- a !c!s8 s! coni!rt!n !n ll-. +o s! c%mpl! si!mpr!8 9.- a s- s!%i"a "! consonant! / a principio "! palabra "!sarrolla %na !-. =.- os r%pos "! ,on!mas -mn- -nn- -n- / -ni- pasan a --. @.- El r%po "! consonant!s -ct- pasa a -c#-. C.- El r%po "! ,on!mas -li- ant! ocal pasa a -0-. .- a -B- int!rocálica pasa a -0-. D.- El r%po "! ,on!mas -c%l- tras ocal pasa a -0-. 1>.- os r%pos "! ,on!mas -ci- / -ti- !ol%cionan a -ci- o a -L-. 11.- os r%pos "obl!s "! consonant!s s! simpli,ican a !Bc!pci$n " ! -ll- -nn- / -rr- %! !ol%cionan a -ll- -- / -rr-. ).). - E7o5c(one2 optat(7a2 de con2onante2 12.- a ,- a principio "! palabra p%!"! con!rtirs! !n #13.- as consonant!s ocl%sias sonoras b " 8 !ntr! ocal!s p%!"!n "!spar!c!r ).+. - E7o5c(one2 ;orKo2a2 de 7ocae2 19.- a -% al ,inal "! palabra s! abr! !n -o. 1=.- a -o- br!! Z8 / t$nica "iptona !n -%!-. [email protected] a -!- br!! [8 / t$nica "iptona !n -i!-. 1C.- El "iptono -a%- monoptona !n -o-. 1.- El "iptono -o!- monoptona !n -!-. 1D.- El "iptono -a!- monoptona !n -!- la c%al p%!"! "iptonar !n -i!-. )./. - E7o5c(one2 optat(7a2 de 7ocae2 2>.- as ocal!s pr!t$nicas / post$nicas p%!"!n sincopars!. Esp!cialm!nt! la
+. LISTADO DE ALABRAS Re4a2
1.ac%c]lam
2.ali!n%m
3.ann%m
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
+. LISTADO DE ALABRAS Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
1.ac%c]lam
2.ali!n%m
3.ann%m
9.ap!rir!
=.apic]lam
@.a%am
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
9.ap!rir!
=.apic]lam
@.a%am
C.a%"it%m
.a%ric]lam
D.a%r%m
1>.bZnam
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
.a%ric]lam
D.a%r%m
1>.bZnam
11.ca!cam
12.ca!l%m
13.calP"%m
19.capill%m
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
12.ca!l%m
13.calP"%m
19.capill%m
1=.capitia
[email protected]!nam
1C.ca%sam
1.c!rt%m
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
[email protected]!nam
1C.ca%sam
1.c!rt%m
1D.clamar!
2>.cla!m
21.coll%m
22.concili%m
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
2>.cla!m
21.coll%m
22.concili%m
23.consili%m
Re4a2
29.cr!"!r!
2="amn%m
2@"!licat%m
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
29.cr!"!r!
2="amn%m
2@"!licat%m
2C"ir!ct%m
2"ominPc%m
2D!B!rc!r!
3>,ab]lar!
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
2"ominPc%m
2D!B!rc!r!
3>,ab]lar!
31,act%m
Re4a2
32,a!tor!m
33,asti"i%m1
39,!rir!
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
32,a!tor!m
33,asti"i%m1
39,!rir!
3=,[rr%m
1
"os s!miocal!s s!%i"as s! simpli,ican: fastiium fastium.
Re4a2
3@,i"!l!m
3C,iliam
3,iB%m
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
3@,i"!l!m
3C,iliam
3,iB%m
3D,lammam
9>,Zc%m
91,oliam
92,Znt!m
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
9>,Zc%m
91,oliam
92,Znt!m
93,ormicam
99Zrtia n. pl.8
9=,Zr%m
9@,ricar!
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
99Zrtia n. pl.8
9=,Zr%m
9@,ricar!
9C,ri%s8
Re4a2
9,%n"%m
9D,%rcam
=>,%rt%m
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
9,%n"%m
9D,%rcam
=>,%rt%m
=1rZss%m
Re4a2
=2Zrt%m
=3#Zst!m
=9in,irm%m
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
=2Zrt%m
=3#Zst!m
=9in,irm%m
==niti%m
=@i%stitiam
=C%!n!m
=laborar!
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
=@i%stitiam
=C%!n!m
=laborar!
=Dlacrimam
@>lact!
@1latron!m
@2la%"ar!
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
@>lact!
@1latron!m
@2la%"ar!
@3liar!
@9lin%m
@=lin%am
@@litt[ram
@Cl%crari2
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
@9lin%m
@=lin%am
@@litt[ram
@Cl%crari2
2
&!sin!ncia "! in,initio ca! a%n%! s!a pasio.
Re4a2
@l%p%m
@Dmaistr%m
C>matr!m
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
@l%p%m
@Dmaistr%m
C>matr!m
C1m[t%m
Re4a2
C2micam
C3min%t%m
C9mort!m
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
C2micam
C3min%t%m
C9mort!m
C=m%li!r!m
C@m%tar!
CCn!b]lam
Cn!c!ssitat!m
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
C@m%tar!
CCn!b]lam
Cn!c!ssitat!m
CDnoct!m
Re4a2
>nZ!m
1n%nti%m
2octo
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
>nZ!m
1n%nti%m
2octo
3oc]l%m
9op!ram
=oti%m
@oic]lam
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
9op!ram
=oti%m
@oic]lam
Cpatr!m
pa%p[r!m
Dp!ct%s8
D>p[tram
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
pa%p[r!m
Dp!ct%s8
D>p[tram
D1plaam
D2plan%m
D3pl!n%m
D9plicar!
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
D2plan%m
D3pl!n%m
D9plicar!
D=plorar!
D@po!nam
DCpZp]l%m
DpZrc%m
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
D@po!nam
DCpZp]l%m
DpZrc%m
DDpZrtam
1>>posit%m
1>1pr!ti%m
1>2proBPm%m
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
1>>posit%m
1>1pr!ti%m
1>2proBPm%m
1>3p%n%m
Re4a2
1>9p%tar!
1>=ra"ic!m3
1>@ration!m
1>Cr!inam
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
1>9p%tar!
1>=ra"ic!m3
1>@ration!m
1>Cr!inam
3
-c ,inal \ L !n cast!llano por%! no s! tol!ran palabras t!rmina"as !n
Re4a2
1>rZtam
1>Dr%it%m
11>sacr%mNsacrat%m
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
1>rZtam
1>Dr%it%m
11>sacr%mNsacrat%m
111saittam
Re4a2
112sal%t!m
113s!nior!m
119s[ram
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
112sal%t!m
113s!nior!m
119s[ram
11=siccar!
Re4a2
11@sinal!m
11CsZlP"%m
11sZmn%m
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
11@sinal!m
11CsZlP"%m
11sZmn%m
11Dsonit%m
Re4a2
12>spati%m
121sp!c]l%m
122spiss%m
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
12>spati%m
121sp!c]l%m
122spiss%m
123stabPl!m
Re4a2
129strict%m
12=s%p!rar!
12@ta%r%m
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
129strict%m
12=s%p!rar!
12@ta%r%m
12Ct[rram
12timor!m
12Dtot%m
13>tristitiam
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
12timor!m
12Dtot%m
13>tristitiam
131iniam
Re4a2
132irinitat!m
133itam
139ol%ntat!m
Re4a2
Ca2teano Der(7ado2 palabra patrimonial8
Do<ete2 c%ltismos s!mic%ltismos / latinismos8
132irinitat!m
133itam
139ol%ntat!m
ESUEMA SOBRE ISTORIA+ :NEROS LITERARIOS LATINOS ! "RINCI"ALES AUTORES
ISTORIA DE RO"A LITERAT&RA LATINA "onar=5ía s. ))) a. (.-s.) a. (8 - F%n"aci$n "! Roma por R$m%lo. s. ))) a. ( / R!mo. s. ))) a. ( - C R!/!s: 1 latino R$m%lo8 3 4abinos 3 Etr%scos - &ominio "! los !tr%scos sobr! los latinos. s.) a. ( Jpoca arca(ca s. ))) a. (- s )) a. (8 Rep<(ca s. a. (.-s. ) a- (8 6la%to / T!r!ncio. A%tor!s "! com!"ia -Gobi!rnan 2 ($ns%l!s / !l 4!na"o. Jpoca c32(ca s. ) a. (.8 Fin!s "! la R!p?blica / principios " !l -4%bl!aci$n "! los latinos contra los !tr%scos. s. a. ( -a p!n;ns%la itálica ba0o !l "ominio "! los romanos / )mp!rio G%!rras 6?nicas contra los (artain!s!s. 4. ))) a. (. 1I mita" 4. ) a. (: Qpoca (ic!roniana -os romanos con%istan Hispania / Gr!cia. 4. )) a. (. - 7%lio (ésar: #istoria"or a G%!rra "! las Galias8 - 1K Tri%nirato: 7%lio (ésar 6omp!/o / (raso. - (ic!r$n: ora"or / ,il$so,o. -G%!rra ciil !ntr! (ésar / 6omp!/o. Gana 7. (ésar ! implanta - 4al%stio: #istoria"or la "icta"%ra. As!sinato "! 7. (ésar. s. ) a- ( - (at%lo: po!ta l;rico -2K Tri%nirato: Octaio A%%sto arco Antonio / épi"o. 2I mita" 4. ) a. (: Qpoca A%%stal G%!rra ciil !ntr! Octaio A%%sto / arco Antonio apo/a"o - Tito iio: #istoria"or por (l!opatra. Gana Octaio A%%sto. s. ) a- ( - irilio: po!ta épico a En!i"a8 Imper(o s.) a. (.- s. ". (8 - Horacio: po!ta l;rico -Gobi!rna !l Emp!ra"or. El prim!r !mp!ra"or !s Octaio A%%sto - Oi"io: po!ta l;rico / épico as !tamor,osis8 Jpoca po2tc32(ca s. ) ". (.- s. )) ". (.8 4én!ca: ,il$so,o / a%tor "! -)nasi$n "!l )mp!rio Romano "! Occi"!nt! por los p%!blos Járbaros. s. ". ( tra!"ias. Tácito / 4%!tonio: #istoria"or!s. 6!tronio / Ap%l!/o: -El )mp!rio Romano "! ori!nt! contin?a con !l nombr! "! )mp!rio a%tor!s "! no!la. Jpoca decadente s. ))) ".(.- s. ".(.8 it!rat%ra cristiana 4an JiLantino #asta !l s. V )nasi$n "! los t%rcos A%st;n8 / E&TROIO #istoria"or8
ISTORIA DE RO"A LITERAT&RA LATINA "onar=5ía s. ))) a. (.-s.) a. (8 - F%n"aci$n "! Roma por R$m%lo. s. ))) a. ( / R!mo. s. ))) a. ( - C R!/!s: 1 latino R$m%lo8 3 4abinos 3 Etr%scos - &ominio "! los !tr%scos sobr! los latinos. s.) a. ( Jpoca arca(ca s. ))) a. (- s )) a. (8 Rep<(ca s. a. (.-s. ) a- (8 6la%to / T!r!ncio. A%tor!s "! com!"ia -Gobi!rnan 2 ($ns%l!s / !l 4!na"o. Jpoca c32(ca s. ) a. (.8 Fin!s "! la R!p?blica / principios " !l -4%bl!aci$n "! los latinos contra los !tr%scos. s. a. ( -a p!n;ns%la itálica ba0o !l "ominio "! los romanos / )mp!rio G%!rras 6?nicas contra los (artain!s!s. 4. ))) a. (. 1I mita" 4. ) a. (: Qpoca (ic!roniana -os romanos con%istan Hispania / Gr!cia. 4. )) a. (. - 7%lio (ésar: #istoria"or a G%!rra "! las Galias8 - 1K Tri%nirato: 7%lio (ésar 6omp!/o / (raso. - (ic!r$n: ora"or / ,il$so,o. -G%!rra ciil !ntr! (ésar / 6omp!/o. Gana 7. (ésar ! implanta - 4al%stio: #istoria"or la "icta"%ra. As!sinato "! 7. (ésar. s. ) a- ( - (at%lo: po!ta l;rico -2K Tri%nirato: Octaio A%%sto arco Antonio / épi"o. 2I mita" 4. ) a. (: Qpoca A%%stal G%!rra ciil !ntr! Octaio A%%sto / arco Antonio apo/a"o - Tito iio: #istoria"or por (l!opatra. Gana Octaio A%%sto. s. ) a- ( - irilio: po!ta épico a En!i"a8 Imper(o s.) a. (.- s. ". (8 - Horacio: po!ta l;rico -Gobi!rna !l Emp!ra"or. El prim!r !mp!ra"or !s Octaio A%%sto - Oi"io: po!ta l;rico / épico as !tamor,osis8 Jpoca po2tc32(ca s. ) ". (.- s. )) ". (.8 4én!ca: ,il$so,o / a%tor "! -)nasi$n "!l )mp!rio Romano "! Occi"!nt! por los p%!blos Járbaros. s. ". ( tra!"ias. Tácito / 4%!tonio: #istoria"or!s. 6!tronio / Ap%l!/o: -El )mp!rio Romano "! ori!nt! contin?a con !l nombr! "! )mp!rio a%tor!s "! no!la. Jpoca decadente s. ))) ".(.- s. ".(.8 it!rat%ra cristiana 4an JiLantino #asta !l s. V )nasi$n "! los t%rcos A%st;n8 / E&TROIO #istoria"or8
.LITERAT&RA
.LITERAT&RA
LATINA
LA ISTORIOGRAFHA LATINA #. DEFINICIÓN. a #istoriora,;a !st%"io / narraci$n "! los #!c#os "!l pasa"o !s probabl!m!nt! !l én!ro lit!rario más anti%o. as !tapas "! la #istoria "! Roma son: O+AR5'ÍA: >2.%III a. C.-2.%I.d.C.: RE6^J)(A: >2.% a. C.- 2. I a. C: )6ER)O: >2.I d. C.-2.%.d.C.: ). LOS ISTORIADORES DE JOCA RE&BLICANA >2.% a. C.- 2. I a. C:
Lo2 ana(2ta2. JOCA ARCAICA DE LA LITERAT&RA LATINA. s. ))) a. (- s )) a. (8 as ,%!nt!s más anti%as "! la #istoriora,;a romana son los "oc%m!ntos o,icial!s / los r!istros p?blicos. Entr! !stos #a/ %! "!stacar los Anales de los Pontífices, r!aliLa"as por !l 6ont;,ic! áBimo !n %na tabla pinta"a "! blanco para conm!morar s%c!sos "inos "! s!r r!cor"a"os como pro"iios inc!n"ios in%n"acion!s !tcét!ra. os prim!ros pasos "! la #istoria "! Roma a ,inal!s "!l silo ))) a. (. s! !nc%!ntran !n !l traba0o "! los analistas m%c#os "! !llos ,%ncionarios con acc!so a los "oc%m!ntos o,icial!s %! l!antaban acta "! los #!c#os pol;ticos r!liiosos / social!s más r!l!ant!s ao a ao "! a#; !l nombr! "! analistas8. os analistas más s!ala"os ,%!ron: -
Fa<(o íctor* !staba a la cab!La "! %n r%po %! !n l!n%a ri!a r!coi$ "atos "! los !n,r!ntami!ntos !ntr! Roma / (artao. Cat6n 239-19D a. (.8: !mp!L$ a !scribir !n l!n%a latina. A partir "! él lo #ici!ron !l r!sto "! analistas. (at$n or%lloso "! s!r romano !scribi$ Orígenes, "on"! narr$ los or;!n!s "! Roma / "! los p%!blos latinos al!"aos som!ti"os por !lla.
5(o CM2ar
1>>-99 a. (.8 s.) a. (.8 JOCA CL!SICA DE LA LITERAT&RA LATINA. s. ) a. (.8 7%lio (ésar ,%! sin "%"a %na ,i%ra ,%n"am!ntal !n la #istoria "! Roma por la época %! l! toc$ iir !n las postrim!r;as "! la R!p?blica / por !l pap!l %! "!s!mp!$ !n !lla. Form$ part! "!l prim!r tri%nirato 0%nto con (raso / 6omp!/o. 4! conirti$ !n "icta"or por lo %! acaba con la R!p?blica como sist!ma pol;tico "!sp%és "! anarl! la %!rra a 6omp!/o !n %na %!rra ciil_ con%ist$ las Galias / ,%! as!sina"o por los parti"arios "! la R!p?blica. 4%s obras son las si%i!nt!s: - La guerra de las Galias trata "! la %!rra "! con%ista "! las Galias. (on "oc%m!ntaci$n pr!cisa / s% !Bp!ri!ncia p!rsonal (ésar !scribi$ !sta obra %! !s %na !sp!ci! "! "iario "! campaa. A%; (ésar !scrib! !n prim!ra p!rsona: `/o !st%! all; /o i a%!llo /o tomé !sta "!cisi$n por !sta / por !sta raL$n o casi si!mpr! !n t!rc!ra p!rsona c%an"o int!nta "istanciars! "! los #!c#os. 13
- La guera civil c%!nta los aatar!s "! la %!rra ciil ll!a"a a cabo !ntr! él / s% anti%o socio "! tri%nirato 6omp!/o. +arra las s!sion!s "!l 4!na"o !Bplica s%s p%ntos "! ista / %na !L %! !l con,licto bélico !stalla (ésar %!l! a !Bplicar s%s maniobras militar!s / s%s "!cision!s tácticas. (ésar %ar"a %n manto "! sil!ncio sobr! las "!cision!s / los asp!ctos pol;ticos %! p%!"!n comprom!t!rl!. )%alm!nt! 0%sti,ica ci!rtos #!c#os / s! 0%sti,ica a s; mismo. (ésar #ac! ala "! %na prosa latina sin #!l!nismos sin arca;smos sin %larismos sin barro%ismos. A%n%! casi si!mpr! !n !stilo in"ir!cto ins!rta "isc%rsos !n s%s r!latos lo %! contrib%/! a romp!r la monoton;a %! a %ni"a con ,r!c%!ncia a la actii"a" militar.
S&*/'o :,. I +. C.; :!7-35 +.C.; "OCA CLWSICA
DE LA LITERATURA
LATINA s. ) a. (.8 (ont!mporán!o "! (ésar "! %i!n ,%! amio / colabora"or (a/o (rispo 4al%stio si%i$ la l;n!a "! %!r!r romp!r con la #istoria !B#a%stia mon$tona / r!copila"ora "! "atos sin ,in. 6r!,iri$ c!ntrars! !n !piso"ios concr!tos "! los %! o bi!n ,%! t!stio "ir!cto o bi!n p%"o "oc%m!ntars! con ran !Bactit%". 4on tre2 s%s obras: Historias, La conuraci!n de Catilina / La guerra de "ugurta#
- Historias narraban los s%c!sos aca!ci"os "!l C al $% a. (._ #an ll!a"o a nosotros !n !sta"o m%/ ,ram!ntario. - La conjuración de Catilina narra !l int!nto ,alli"o "! r!ol%ci$n protaoniLa"o por %cio 4!rio Cat((na8 %i!n ,racas$ !n s% int!nto "! cons!%ir !l cons%la"o !n !l mismo ao !n %! lo obt%o (ic!r$n @3 a.(.8. El ambi!nt! corr%pto "! la Roma "! la época con la R!p?blica a p%nto "! !ntonar s% canto "! cisn! !stá p!r,!ctam!nt! "!scrito / com!nta"o. - La guerra de Yugurta r!lata !l !n,r!ntami!nto bélico !ntr! Roma / %%rta !l r!/ "! los n?mi"as. 4al%stio t%o acc!so a las ,%!nt!s / conoci$ !l marco !orá,ico "on"! t%o l%ar !st! con,licto !ntr! los aos 111 / 1>= a.(. al s!r proc$ns%l !n +%mi"ia nort! "! S,rica8 !n !l ao 9@ a. (. 4al%stio !s "!%"or "! T%c;"i"!s. A "i,!r!ncia "! (ésar %! s! int!r!sa más por los #!c#os concr!tos 4al%stio s! int!r!sa por s%s ca%sas. +o l! bastaba con narrar los acont!cimi!ntos t!n;a %! !Bplicarlos / analiLar los ,actor!s %! los "!t!rminaban. R!lata lo !s!ncial_ p!ro si ti!n! %! traLar al?n r!trato -/ los #a/ !nial!s como !l "! (atilina- lo #ac! al "!tall! por%! pi!nsa %! !s n!c!sario para !nt!n"!r las r!accion!s / actit%"!s "!l p!rsona0! r!trata"o. Arca;smos ,onéticos / mor,ol$icos !mpl!os poco %s%al!s "!l in,initio -!l llama"o in,initio #ist$rico-ab%n"an !n s% obra como rasos "! !stilo para llamar la at!nci$n "!l l!ctor.
Corne(o Nepote . s. ) a. (. 1>>-2= a.(.8 LITERAT&RA LATINA
JOCA CL!SICA DE LA
s. ) a. (.8
(orn!lio +!pot! !scribi$ De viris illustribus# S o lo cons!ramos la part! %! conti!n! biora,;as "! !n!ral!s no romanos T!m;stocl!s An;bal Am;lcar !tc8 / la biora,;a "! (at$n.
13D
+!pot! opt$ por la <(o4ra;ía8 !n la i"!a "! %! son las ran"!s ,i%ras "! la pol;tica / "! la milicia las %! marcan los traLos "! la #istoria.
T(to L(7(o. s. ) ". (. =Da.(.-1@ LITERAT&RA LATINA
".(.8 JOCA CL!SICA DE LA
s. ) a. (.8
Tito iio !scribi$ la #istoria "! Roma "!s"! s% ,%n"aci$n. 4% obra s! tit%la Ab urbe condita, &!s"! la ,%n"aci$n "! Roma. Abarcaba "!s"! los or;!n!s "! Roma #asta !l ao D ". (. 6ara ll!ar a cabo !s! traba0o iio !ncontr$ arios pro<ema2 d(;(c5tade2*
La ;ata de (n;ormac(6n8 !sp!cialm!nt! !n to"o lo r!,!r!nt! a la época primitia. La d(;(c5tad para acceder a arc(7o28 p<(co2 pr(7ado2. Al%nos "oc%m!ntos o,icial!s !staban "isp!rsos / otros o,r!c;an probl!mas "! int!rpr!taci$n. La carenc(a de ;ormac(6n poít(ca de t(po pr3ct(co. iio 0amás "!s!mp!$ caros p?blicos. As; las cosas iio !labor$ s% #istoria sobr! mat!rial!s %! !n m%c#as ocasion!s son "! s!%n"a mano. Tito iio "ot$ a !sta #istoria !B#a%stia "! %n cont!ni"o d(d3ct(co9 para él como para (ic!r$n la #istoria !ra magistra vitae# En !lla traL$ la ima!n "!l romano i"!al: #!roico traba0a"or constant! amant! "! la tra"ici$n r!sp!t%oso con s%s "ios!s_ !n !lla mani,i!sta la i"!a "! %! !l r!nacimi!nto "! los alor!s "! los ti!mpos anti%os !s la cla! para la r!!n!raci$n %! Roma n!c!sita. 6!ro a%n%! iio #ac! %na narraci$n "!talla"a "! los #!c#os s%s análisis / s%s !Bplicacion!s son !scasos. +.- LOS ISTORIADORES DE JOCA I"ERIAL >2.I d. C.-2 .%.d.C.: En los comi!nLos "!l )mp!rio !sp!cialm!nt! !n la época "! Tib!rio (la%"io / (al;%la la i"a c%lt%ral s! !mpobr!ci$ p%!s los !mp!ra"or!s controlaban a los int!l!ct%al!s a los %! no l!s %!"$ más r!m!"io %! a"aptars! a las "ir!ctric!s "!l po"!r r!,%iars! !n tar!as "! tipo más ,ilos$,ico / ci!nt;,ico / m!nos lit!rario o plantar cara / as%mir la prisi$n o !l "!sti!rro. os #istoria"or!s más important!s "! !sta época ,%!ron:
T3c(to
) I mita" s. ) ". (.- principios s.)) ". (.8==-12> ".(.8 JOCA OSTCLASICA DE LA LITERAT&RA LATINA s. ) ". (.- s. )) ". (.8 6%blio (orn!lio Tácito ,%! %n p!rsona0! "! ,amilia nobl! / %n pol;tico actio %! s%bi$ to"os los p!l"aos "!l cursus &onorum# 6or s% ,ormaci$n / s% !Bp!ri!ncia !scribi$ %na obra #ist$rica %! "aba %n r!paso a to"o lo s%c!"i"o a lo laro "! %n silo con%lso !n la #istoria "!l imp!rio romano. Estas obras ,%!ron: - Anales: !s s% obra más r!l!ant!. Ja0o !l t;t%lo / la !str%ct%ra "! los analistas narr$
lo s%c!"i"o "!s"! la m%!rt! "! A%%sto #asta !l ao @ ". (. 4% pro/!cto incl%;a narrar la época para él ,!liL / positia "! +!ra / "!l !mp!ra"or #ispanoTra0ano "inast;a Antonina8. 19>
r!co! lo s%c!"i"o !ntr! los aos @D / D@_ !sto !s "!s"! Galba #asta &omiciano. &!sp%és "! la m%!rt! "! +!r$n #%bo %na %!rra !ntr! tr!s !n!ral!s %! %!r;an !l po"!r / ,inalm!nt! s%b! al po"!r la "inast;a Flaia !spasiano Tito / &omiciano8. - Historias:
Tácito p!nsaba %! las o
&!b!n t!n!r %na ,%nci$n mora(Kante8 por%! !s "! 0%sticia p!"ir r!sponsabili"a"!s a ca"a %no "! s%s protaonistas. En s%s comi!nLos Tácito int!nta s!r ob0!tio ,r;o_ p!ro !n los Anales "!ria #acia %n p!simismo %! l! #ac! iir la #istoria como %na !sp!ci! "! "rama. +o "!0a t;t!r! con cab!La_ ,%stia !l réim!n imp!rial con"!na la iol!ncia r!p%"ia la s!ri"%mbr! "! los s!na"or!s "!t!sta la %lari"a" / la inc%lt%ra "! la pl!b!. os #éro!s no !Bist!n_ %i!n!s "an s% i"a por la lib!rta" m%!r!n in?tilm!nt!_ !l )mp!rio !s %na !sp!ci! "! t?n!l al ,inal "!l c%al no par!c! isl%mbrars! la l%L.
&!b! s!r %na obra c(entí;(ca. El #istoria"or no !s solo %n narra"or_ !s %n in!stia"or %! "!b! s!r imparcial. Tácito man!0aba las ,%!nt!s con c%i"a"o ac%";a a los "atos "! %i!n!s l! #ab;an pr!c!"i"o tomaba r!,!r!ncias "! t!stios oc%lar!s / "! protaonistas "! !piso"ios concr!tos / s! "oc%m!ntaba !n los arc#ios
6%!"! s!r también %n doc5mento (terar(o9 los #!c#os p%!"!n !Bpon!rs! "! %na ,orma atractia / b!lla. En !st! asp!cto Tácito sorpr!n"! por s% br!!"a" / concisi$n %! ll!a #asta l;mit!s insosp!c#a"os.
S5eton(o
s.)) ". (8 C=-1@>".(.8
JOCA OSTCLASICA DE LA
LITERAT&RA LATINA s. ) ". (.- s. )) ". (.8 a obra "! 4%!tonio s! tit%la 'ida de los cesares# (onsist! !n "oc! biora,;as "!s"! 7%lio (ésar #asta &omiciano. 4%!tonio nos ll!a al "ormitorio "! los !mp!ra"or!s_ nos los !ns!a !n to"a s% "!sn%"!L "!s"! %! s! l!antan #asta %! s! ac%!stan. &a c%!nta "! s%s man;as s%s icios / s%s pasion!s oc%ltas. &!scrib! !l !ntorno palaci!o con %n !stilo %! #o/ llamar;amos p!rio";stico s%bra/an"o la anéc"ota !l r%mor / !l cotill!o. G!n!ralm!nt! comi!nLa por !l r!trato ,;sico "!l !mp!ra"or para r!corr!r "!sp%és s%s ,ac!tas como in"ii"%o / l%!o como #ombr! p?blico.
E5trop(o
s. ) ". ( > +aci$ poco "!sp%és "!l 32> ".( %ri$ con post!riori"a" al ao 3C o 3D>8.JOCA TARDHA O DECADENTE DE LA LITERAT&RA LATINA s. ))) ".(.- s. ".(.8 191
+os sit%amos !n !l Ja0o )mp!rio Romano s. )))-s ". (.8 época "on"! comi!nLa la "!ca"!ncia "!l )mp!rio Romano: crisis !con$mica "i,ic%lta"!s para controlar %n t!rritorio tan !Bt!nso anar%;a / s%bl!acion!s !n !l !0ército. Est! caos obli$ al !mp!ra"or &iocl!ciano a "ii"ir !l imp!rio !n "os: Ori!nt! / Occi"!nt!. oli$ a %ni,icars! con (onstantino principios s. ) ". (.8 / s! s!par$ "!,initiam!nt! a ,in!s "!l s. ) ". (. con !l !mp!ra"or !spaol T!o"osio.
Caída de Imper(o Romano de Occ(dente. a toma "! Roma por los bárbaros ti!n! l%ar !n !l s. ". (. Imper(o Romano de Or(ente. Est! contin?a con !l nombr! "! imp!rio biLantino por%! la capital !ra (onstantinopla anti%a JiLancio #asta !l s. V_ !n "ic#o silo !s con%ista"o por los t%rcos
B'o93@> 5 o63 de E/3o'o. Flaio E%tropio ,%! %n #istoria"or romano "!l s. ) ". (. (ont!mporán!o "!l !mp!ra"or al!nt! a %i!n l! "!"ica s% obra8 / "! T!o"osio. 6!rt!n!ci$ a %na ,amilia acomo"a"a ,ormán"os! para "!s!mp!ar "i!rsos caros a"ministratios !n !l !sta"o !s "!cir !ra %na !sp!ci! "! ,%ncionario "!l !sta"o. &! la obra "! E%tropio "!staca WJr!iari%m ab %rb! con"itaX R!s%m!n "!s"! la ,%n"aci$n "! la ci%"a"8 comp!n"io o r!s%m!n comp%!sto "! "i!L libros !scritos "%rant! !l obi!rno "! al!nt! %! trata la #istoria "! Roma "!s"! s% ,%n"aci$n #asta la toma "! po"!r "! !st! !mp!ra"or. El !s%!ma !s si!mpr! !l mismo: ori!n i"a pria"a "!l (ésar !n c%!sti$n ,ormaci$n militar pol;tica int!rior r!trato !n !l %! s! incl%/!n las cost%mbr!s c%lt%ra %stos lit!rarios_ la m%!rt! "%raci$n "!l r!ina"o !loio o con"!na "!l !mp!ra"or. (%i"a"osam!nt! compila"o sobr!sal! por s% imparciali"a" / s% !stilo llano. F%! %tiliLa"o "%rant! m%c#o ti!mpo como libro "! !ns!anLa. 'tiliL$ como ,%!nt!s a Tito iio sobr! to"o para la época "! la monar%;a / la r!p?blica_ 4%!tonio / %na s!ri! "! a%tor!s s!c%n"arios.
Am(ano "arce(no
s. ) ".(8 332-3D ".(.8 JOCA TARDHA O DECADENTE DE LA LITERAT&RA LATINA s. ))) ".(.- s. ".(.8 (on Amiano arc!lino la #istoriora,;a "! Roma ll!a al ,inal. 4% (es gestae )His* toria+ !s %na pi!La cla! para !nt!n"!r la !ol%ci$n / la "!ca"!ncia "!l )mp!rio. a cons!ramos "! ,orma incompl!ta. En !lla narra los aatar!s "!l )mp!rio "!s"! +!ra #asta la m%!rt! "!l !mp!ra"or al!nt! 3C8. /.- LA ISTORIOGRAFHA CRISTIANA
A partir "!l silo ) s%ri!ron los traba0os "! los llama"os 6a"r!s "! la )l!sia 4an Ambrosio 4an 7!r$nimo 4an A%st;n8 %! aportaron s%s ision!s sobr! la in,l%!ncia "! la n%!a r!lii$n !n !l "!!nir "! Roma.
LA OESHA JICA LATINA. #. Caracterí2t(ca2 4enerae2 de a Mp(ca de a Mp(ca at(na. 192
4! "!,in! como Wpo!s;a épicaX o W!pop!/aX a%!lla po!s;a narratia %! r!lata las !mpr!sas bélicas o #aLaas "! p!rsona0!s m;ticos o #éro!s a los %! s! toma como s;mbolo "! %n p%!blo / "! s%s alor!s más r!pr!s!ntatios. En Gr!cia la primitia épica "! caráct!r oral no t!n;a %n a%tor ?nico sino %! !ra %n conlom!ra"o "! po!mas %! los rapso"as o a!"os ,i%ras s!m!0ant!s a los 0%lar!s "! la E"a" !"ia8 cantaban ! iban trans,orman"o col!ctiam!nt! / "!sp%és ,%!ron r!coi"os / p%!stos por !scrito por po!tas como Hom!ro s! "ic! %! !ra %n a!"o8 %! !scribi$ a )l;a"a / a O"is!a. 4in !mbaro la épica latina a%n%! imita los mo"!los ri!os !l #!Bám!tro !stilo sol!mn! p!rsona0!s !l!a"os / tono ran"iloc%!nt!8 ti!n! %nas caract!r;sticas propias: (aract!r;sticas "! la épica latina: -
-
Es %na Mp(ca c5ta %! "!0$ "! s!r %na po!s;a col!ctia para con!rtirs! !n obra "! %n ?nico a%tor. Es #ist$rica meKcando a eenda a (2tor(a. As; p%!s la !sta %! s! cant$ !n principio ,%! !l !n,r!ntami!nto !ntr! Roma / (artao: las %!rras p?nicas. A p!sar "! s!r %na imitaci$n "! la !pop!/a #omérica )l;a"a / O"is!a8 !n la %! int!ri!n!n los "ios!s #a/ !n !lla eemento2 prop(amente romano2 como e canto de o2 antepa2ado2 e eco de =5e e Mroe 2ea e p5e<o romano. 'na !Bc!pci$n la constit%/! la 6#arsalia "! %cano "on"! no int!ri!n!n los "ios!s / !l #éro! !s %n p!rsona0! #ist$rico. El e2t(o e2 ee7ado8 2oemne8 4rand(oc5ente / r!cib! la in,l%!ncia "! la r!t$rica. 4! !mpl!a e e13metro. as ;5ente2 "! la épica latina son "os: la épica ri!a a )l;a"a % a O"is!a "! Hom!ro / as Arona%ticas "! Apolonio "! Ro"as8 / las !stas o #aLaas "! romanos il%str!s !n !l campo "! batalla.
). La Mp(ca arca(ca. > 2. III a.C. - II a.C.:. 4! cons!ran tr!s obras: -
a O"%ssia "! iio An"r$nico. Tra"%cci$n "! la O"is!a "! Hom!ro al lat;n. Est! a%tor !s !l inicia"or "! la lit!rat%ra latina_ !ra %n ri!o %! i;a !n Tar!nto !n !l s%r "! )talia la ana Gr!cia8 / ,%! capt%ra"o / con!rti"o !n !sclao c%an"o los romanos con%istaron !sta Lona !n las G%!rras 6;rricas. Ens!$ ri!o !n Roma.
-
El J!ll%m 6o!nic%m "! +!io. 6rim!r po!ma épico latino oriinal trata "! la prim!ra %!rra p?nica.
-
os Annal!s "! Ennio. +arra los s%c!sos "! la #istoria "! Roma "!s"! la l!/!n"a "! En!as #asta la época "!l a%tor cronol$icam!nt! "! a#; s% nombr! Wpor aosX8. a ma/or;a "! los #!c#os narra"os corr!spon"!n a la s!%n"a %!rra p?nica. Está !scrita !n #!Bám!tros.
193
+. La Ene(da de %(r4((o. Jpoca c32(ca >)? m(tad de 2. I a.C.: irilio C1NC> a.(.-1D a.(.8. +ac! !n %na al"!a c!rcana a ant%a !n !l nort! "! )talia "! %na ,amilia "! clas! m!"ia. En Roma consi%! !ntrar !n !l c;rc%lo lit!rario "! !c!nas con,i"!nt! / cons!0!ro "!l !mp!ra"or Octaio A%%sto8 / "!l propio A%%sto con c%/as i"!as / pro/!ctos s! i"!nti,ica. El circ%lo "! !c!nas ,%! %na t!rt%lia ,orma"a principalm!nt! por po!tas p!ro también por !scritor!s / artistas !ntr! los %! s! !ncontraban !l po!ta l;rico Horacio irilio %i!n l! "!"ic$ s%s G!$ricas / !l po!ta l;rico 6rop!rcio. !c!na los prot!;a l!s #iLo r!alos r!soli$ s%s probl!mas !con$micos / l!s !ncar$ obras. &! a#; proc!"! la ,i%ra act%al "!l Wm!c!nasX %! !s %na p!rsona po"!rosa %! brin"a s% apo/o mat!rial o prot!! m!"iant! s% in,l%!ncia a artistas lit!ratos !tc8. Obras: as J%c$licas po!mas pastoril!s én!ro b%c$lico8 las G!$ricas !sp!ci! "! trata"o "! aric%lt%ra !n !rso én!ro "i"áctico8 / %na ran obra épica !scrita por !ncaro "!l !mp!ra"or A%%sto la En!i"a %na a%téntica 0o/a "! las l!tras %ni!rsal!s.
LA ENEIDA de %(r4((o 3.1.(on!Bi$n con la #istoria "! Roma "!s"! s%s or;!n!s. 6ar!c! %! irilio a instancias "! !c!nas / "! A%%sto s! "!ci"i$ a compon!r %n po!ma épico con %n t!ma ran"ioso la !Baltaci$n "! Roma !n s%s or;!n!s mitol$icos. (onsi%i$ ins!rtar !n la En!i"a la lori,icaci$n "! A%%sto "! s% ,amilia / "! otros p!rsona0!s il%str!s. En !,!cto En!as r!pr!s!nta la ,i%ra "! A%%sto. As; !n !l libro ) c%an"o En!as ba0a a los )n,i!rnos cont!mpla no s$lo a los m%!rtos sino también las almas "! #éro!s / p!rsona0!s #ist$ricos no naci"os to"a;a_ !l po!ta apro!c#a para !nsalLar a la ,amilia "! A%%sto la ,amilia 7%lia a la %! #ac! "!sc!n"!r "! )%lo #i0o "! En!as. os "!sc!n"i!nt!s "! )%lo r!/!s "! la anti%a ci%"a" "! Alba ona "ominarán la r!i$n italiana "!l acio #asta %! R$m%lo / R!mo #i0os "! R#!a 4ilia / !l "ios art! ,%n"an la ci%"a" "! Roma "!sp%és "! r!stit%ir !n !l trono "! Alba ona a s% ab%!lo +%mitor a %i!n l!;timam!nt! l! corr!spon";a r!inar. R$m%lo s! con!rtirá !n !l prim!r r!/ "! Roma. También !n !l libro ))) !n !l !sc%"o ,abrica"o por !l "ios %lcano para En!as a p!tici$n "! s% ma"r! !n%s apar!c!n raba"as !sc!nas "! la #istoria "! Roma_ !n !l c!ntro !stá la batalla "! Accio: tras !l as!sinato "! 7%lio (ésar / "!sp%és "! al%nos !n,r!ntami!ntos arco Antonio épi"o / Octaio A%%sto #!r!"!ro "! (ésar8 insta%ran !l s!%n"o tri%nirato !n !l 93 a.(. Al morir épi"o arco Antonio a/%"a"o por s% amant! (l!opatra l%c#a contra Octaio A%%sto por !l po"!r / tras %na %!rra ciil ést! ?ltimo !nc! !n la batalla "! Accio !n !l 31 a.(. / !s proclama"o !mp!ra"or. 3.2. Ant!c!"!nt!s. 199
irilio imita sobr! to"o a Hom!ro. 4!m!0anLas con Hom!ro: r!c%rsos !stil;sticos !p;t!tos ,$rm%las comparacion!s !rsos !st!r!otipa"os8 !mpl!o "!l #!Bám!tro !str%ct%ra / composici$n !Baltaci$n "! #éro!s !tc. &i,!r!ncias con Hom!ro: tratami!nto psicol$ico "! los p!rsona0!s. El protaonista En!as !s !l r!pr!s!ntant! i"!aliLa"o "! %n p%!blo con rasos t;picos romanos pius, magnanimus8. En!as !s %n %!rr!ro tro/ano a%n%! no "!staca como Héctor o como A%il!s / también !s %n #éro! r!liioso / #%mano "!sarra"o por %na tra!"ia int!rior: ob!"!c!r a los "ios!s por !llo aban"ona a &i"o / mata a s% antaonista T%rno. Hac! constant!s r!,!r!ncias al ;at5m !l "!stino8_ "! #!c#o En!as p!rs!!ra !n s% "!stino marca"o por los "ios!s. 3.3. Estr%ct%ra / t!mática.
El po!ma narra las a!nt%ras "! En!as !l #éro! tro/ano /!rno "!l r!/ "! Tro/a 6riamo #i0o "! An%is!s / !n%s "!s"! s% sali"a "! Tro/a #asta las costas "! )talia. Acons!0a"o por s% ma"r! aban"ona Tro/a ant!s "! s% "!str%cci$n total para b%scar %na n%!a ti!rra !l acio !n la %! s%s #!r!"!ros R$m%lo / R!mo8 ,%n"arán la ci%"a" "! Roma. 6or tanto los "ios!s l! ti!n!n r!s!ra"a %na ran misi$n: s!r !l ant!c!sor "!l p%!blo romano. Ant!s "! la ll!a"a a )talia "!s!mbarca !n !l nort! "! S,rica !n (artao "on"! &i"o r!ina "! (artao s! !namora "! En!as / s! s%ici"a al aban"onarla ést! %! part! #acia )talia para c%mplir s% "!stino. 'na !L all; l%c#a contra T%rno %! pr!t!n";a como En!as la mano "! ainia #i0a "!atino r!/ "!l acio. El r!lato c%lmina con la m%!rt! "! T%rno a manos "! En!as. a En!i"a consta "! %nos "i!L mil #!Bám!tros "ii"i"os !n "oc! libros. A lo laro "! los silos s! #an prop%!sto "i!rsas !str%ct%ras_ %na "! !llas !s la si%i!nt!: A8 ibros )-): ia0! "! En!as a la n%!a patria. )mitaci$n "! la O"is!a "! Hom!ro. a prim!ra mita" "! la obra narra los ia0!s aatar!s / p!rip!cias "! En!as "!s"! %! sal! "! Tro/a "!str%i"a por los ri!os #asta %! ll!a a las ti!rras "! )talia. 19=
J8 ibros ))-V)): l%c#a "! En!as contra los "i!rsos p%!blos latinos. )mitaci$n "! la )l;a"a. a s!%nta mita" canta las %!rras %! !ntabla En!as !n )talia !sp!cialm!nt! contra T%rno. a narraci$n no si%! %na l;n!a cronol$ica sino %! los !piso"ios ant!rior!s a la ll!a"a "! En!as a (artao son r!lata"os por !l protaonista !n %n ban%!t! o,r!ci"o por la #!rmosa r!ina &i"o. 3.9. Estilo. a l!n%a iriliana s! caract!riLa por %n ran !%ilibrio / armon;a con %na p!r,!cta a"aptaci$n "!l #!Bám!tro / %n "!sarrollo "!l léBico apropia"o. Fras!s simpl!s léBico poético !rsi,icaci$n lora"a / %ma m%sicali"a" !B%isita. +o s! compr!n"! %! irilio p!nsan"o %! "istaba m%c#o "! s!r p!r,!cta "isp%si!ra !n s% t!stam!nto %! s! "!str%/!ra. 3.=. )n,l%!ncias post!rior!s. irilio /a !n i"a s! conirti$ !n %n clásico por s% ran obra / s% ,ama no #a "!cai"o #asta la época act%al. Ha in,l%i"o pirncipalm!nt! !n a%tor!s "! la E"a" !"ia / "!l R!nacimi!nto !ntr! los %! po"!mos "!stacar: - En los prim!ros po!mas épicos "! las "istintas ciiliLacion!s !%rop!as: El anillo "! los +ib!l%nos !n Al!mania o a canci$n "! Rol"án !n Francia. - &ant! Ali#i!ri po!ta italiano "!l s. V)))8. En s% obra a &iina (om!"ia "!scrib! %n ia0! imainario por !l )n,i!rno 6%ratorio / 6ara;so r!corri!n"o los "os prim!ros "! la mano "! irilio.
/. La ar2a(a de L5cano. Epoca po2tc32(ca >2. I d.C.: 4! trata "! %n po!ma épico sobr! la %!ra ciil !ntr! (ésar / 6omp!/o. El a%tor narra cronol$icam!nt! los s%c!sos "!s"! %! (ésar cr%La !l R%bic$n / 6omp!/o sal! "! Roma p!rs!%i"o por él #asta la batalla "! Farsalia ci%"a" ri!a8 tras la %! 6omp!/o "!rrota"o #%/! a Eipto. a obra consta "! "i!L libros / s%s principal!s caract!r;sticos son: - +o s! narran #!c#os m;ticos sino #ist$ricos con p!rsona0!s r!al!s. - Eliminaci$n "!l aparato "iino. El #ombr! !s !l r!sponsabl! absol%to "! s%s accion!s s!an ,aorabl!s o a"!rsas. -Racionalismo. Al !liminar a los "ios!s %cano !Bplica "! mo"o racional / ci!nt;,ico m%c#os ,!n$m!nos %! !n la !pop!/a ant!rior s! !Bplicaban por int!r!nci$n "iina. os "ios!s son s%stit%i"os por la astrolo;a / !l !l!m!nto marailloso: s%!os maia !ncantami!ntos. - A%s!ncia "! #éro! a la man!ra tra"icional. 'nos cr;ticos pi!nsan %! no #a/ #éro! otros %! !s (ésar trata"o !n %n principio b!n!ol!nt!m!nt! a%n%! "!sp%és s! l! consi"!ra r!sponsabl! "! la X"icta"%raX "!l )mp!rio8_ para otros !s 6omp!/o r!pr!s!ntant! "! la lib!rta". - To"o !l po!ma !stá impr!na"o "! %n ran r!toricismo. 19@
LA MITOLO#ÍA !N LA $PICA
%e&nici'n de ()ica * )inci)ales o+as ,ie,as * latinas a po!s;a épica !s po!s;a narratia %! trata "! las #aLaas "! %n #éro! !nsalLán"olas. as obras más important!s "! la épica ri!a son: Wa )l;a"aX / Wa O"is!aX "! Hom!ro. a obra más important! "! la épica latina !s:Xa En!i"aX "! irilio LA #-!RRA %! TROA/ LA ILÍA%A %! 0OM!RO. Causas de la ,uea/ Boda de Tetis * Peleo. uicio de Pais
5(c(o de ar(2. R5
!stá s% #i0o (%pi"o_ / la "! la iL%i!r"a !s in!ra por%! a s%s pi!s !stán s%s armas / arma"%ra. En la part! iL%i!r"a apar!c! !l "ios H!rm!s o !rc%rio %! ll!a !n la mano la manLana "! oro / %! !s !l %! #a con"%ci"o a las "iosas ant! la pr!s!ncia "! 6aris. 4! l! r!conoc! por las san"alias ala"as por !l sombr!ro con alas / por%! !n la otra mano ll!a !l ca"%c!o. A s% la"o !stá 6aris con in"%m!ntaria "! pastor con %n ca/a"o / %n p!rro / al ,on"o s! ! !l r!bao %! !staba c%i"an"o.
Pesona2es i3)otantes o
#ie,os o A4ueos
ELENA8 e2po2a de re 4r(e4o "eneao. AGA"ENÓN8 0!,! "!l !0ército ri!o . "ENELAO8 r!/ "! Esparta #!rmano "! Aam!n$n / mari"o "! H!l!na . &LISES 8 r!/ "! )taca _ s! "!staca por s% ast%cia ! int!li!ncia . AP&ILES !ra !l más ali!nt! "! los ri!os. o
To*anos
RHA"O r!/ "! Tro/a _ !ntr! s% #i0os "!stacan 6aris / Héctor. JCTOR !s !l más ali!nt! "! los %!rr!ros tro/anos ENEAS !ra #i0o "! %n mortal / "! la "iosa !n%s. F%! !l ?nico #éro! %! !scap$ "! Tro/a. ARIS era ('o de re de Troa rapta a eena.
!)isodios de la ,uea duante el d(ci3o a5o.
En !l ao "écimo s%c!"!n los acont!cimi!ntos narra"os por Hom!ro !n a Iíada.
C'lea de A4uiles.
A%il!s !ntra !n c$l!ra al %itarl! Aam!n$n s% amant!. a cons!c%!ncia !s %! A%il!s s! r!tira "!l combat!.
Muete de Patoclo.
El %!ri"o amio "! A%il!s 6atroclo sal! a l%c#ar !sti"o con las armas "! A%il!s. 6or !llo Héctor !l mas ali!nt! "! los tro/anos lo con,%n"! con A%l!s / lo mata. (%an"o A%il!s cont!mpla !l ca"á!r "! 6atroclo aban"ona s% c$l!ra / "!ci"! ol!r a la l%c#a para !narlo
Muete de 0(cto#
A%il!s p!rsi%! a los tro/anos !nc%!ntra a Héctor / lo mata.A%il!s ata s% ca"á!r por los tobillos a s% carro / lo arrastra #asta las na!s "on"! lo "!0a a la int!mp!ri! para %! sira "! pasto a las a!s "! rapia / con los ,%n!ral!s "! Héctor t!rmina la )l;a"a.
Muete de A4uiles.
A%il!s a p!sar "! las a"!rt!ncias "! s% ma"r! p!rsi%! a los tro/anos !ntra !n la ci%"a" / m%!r! a manos "! 6aris .
!l &n de la ,uea
!l ca+allo de Madea.
4! trata "! %na i"!a "! 'lis!s / "!ntro "! él p!n!tran los más braos %!rr!ros ri!os mi!ntras los "!más %!man las ti!n"as / s! #ac!n a la mar. Graban %na inscripci$n !n !l caballo:UObs!%io %! los ri!os o,r!c!n a At!n!a por s% r!r!so al #oarU. 19
Al ll!ar !l ";a los tro/anos al !r "!si!rto !l campam!nto ri!o intro"%c!n !l caballo "!ntro "! la ci%"a" rompi!n"o la m%ralla. 4! pro"%c! %na "isc%si$n !ntr! los tro/anos p!ro al ,in pr!al!c! la opini$n "! %! s! "!b;a cons!rar !l caballo como o,r!n"a a At!n!a. os tro/anos c!l!bran %na ,i!sta / al ll!ar la noc#! %!l!n los ri!os. %estucci'n de To*a. &!sp%és s! abr! !l caballo / sal!n to"os los %!rr!ros ri!os %! abr!n las p%!rtas "! Tro/a.(omi!nLa !l sa%!o / la "!str%cci$n "! Tro/a.
LA MITOLO#ÍA !N LA $PICA/ LA O%I"!A de 0o3eo/ el e,eso de -lises 6Odiseo Intoducci'n.
a O"is!a trata "!l r!r!so "! 'lis!s a s% patria Ítaca %! "%rará 1> aos / %! !stá ll!no "! las más "i!rsas a!nt%ras. All; lo a%ar"an s% !sposa ! #i0o am!naLa"os por los inn%m!rabl!s pr!t!n"i!nt!s %! %i!r!n ,orLar a 6!nélop! a !l!ir %no "! !llos por%! cr!!n %! 'lis!s #a m%!rto.
Llegada al país de los Lotófagos.
&!sp%és "! aban"onar Tro/a %na iol!nta t!mp!sta" los arro0$ al pa;s "! los ot$,aos. os in";!nas "i!ron a s%s #ombr!s !l ,r%to "!l loto %! pro"%c;a amn!sia "! mo"o %! %i!n lo com;a solo %!r;a iir !n !s! pa;s. 'lis!s s! ll!$ a la ,%!rLa a los barcos a los %! #ab;an si"o #!c#iLa"os / ll!$ al pa;s "! los (;clop!s.
La isla de los Cclo)es/ encuento con Poli9e3o.
En s% ia0! 'lis!s ll!a a 4icilia "on"! s! !nc%!ntra con !l (;clop! 6oli,!mo %! !ra %n iant! %! com;a #ombr!s / con %n solo o0o !n la ,r!nt!. 6oli,!mo s! com! a al%nos "! los compa!ros "! 'lis!s / a los "!más los !nci!rra !n la c%!a poni!n"o %na !norm! pi!"ra a la !ntra"a_ 'lis!s lo !mborrac#$ / l! cla$ !n !l o0o %na !staca 19D
ar"i!n"o. 6or la maana 6oli,!mo abri$ la c%!a / "!0$ salir a s%s o!0as / cabras_'lis!s / los "!más !scaparon atán"os! por "!ba0o "! las o!0as.
L de
a isla Eolo: el odre de
los vientos. Esta isla !staba sit%a"a al nort! "! 4icilia )slas Eolias8. Eolo s!or "! los i!ntos lo trat$ m%/ #ospitalariam!nt! / como r!alo "! "!sp!"i"a l! "io "!ntro "! %na bolsa to"os los i!ntos m!nos !l %! n!c!sitaba para ll!ar "ir!ctam!nt! a s% patria.(%an"o /a !staba c!rca "! )taca al %!"ars! "ormi"o 'lis!s s%s compa!ros abri!ron la bolsa "! los i!ntos cr!/!n"o %! cont!n;a %n t!soro_ !ntonc!s sali!ron to"os los i!ntos / los ll!aron a la isla "! Eolo "! n%!o !l c%al s! n!$ a a/%"arlos otra !L.
Encuentro con Circe en la isla de Eea.
All; a los compa!ros !nia"os por "!lant! (irc! los coni!rt! !n c!r"os m!"iant! %n br!ba0! máico .'lis!s ac%"! a salarlos / por !l camino !nc%!ntra a H!rm!s %! l! "a %na #i!rba po"!roso r!m!"io contra !l #!c#iLo. 'lis!s obli$ a (irc! a %! "!oli!ra la ,orma oriinal a s%s #ombr!s / ii$ con !lla "%rant! %n ao al cabo "!l c%al 'lis!s l! pi"i$ %! l! in"icas! !l camino para ol!r a s% casa_ ésta l! "ic! %! t!n;a %! "!sc!n"!r al Ha"!s al r!ino "! los m%!rtos para %! !l !sp;rit% "! Tir!sias l! in"icara la r%ta a s!%ir.
La isla de las "ienas.
R!r!s$ "!sp%és a la isla "! (irc! / contin%$ s% r%ta pasan"o por la isla "! las 4ir!nas.Estas #abitaban %na isla "!sconoci"a "!l !"it!rrán!o.Eran a!s con cab!La "! m%0!r %! cantaban / #!c#iLaban a to"o !l %! pasaba por all; initán"olos a "!s!mbarcar / !ntonc!s los !str!llaban contra las rocas / los a#oaban. 'lis!s tap$ los o;"os "! s%s #ombr!s con c!ras / él s! #iLo atar al mástil "an"o $r"!n!s para %! lo ataran más ,%!rt! si él int!ntaba "!satars!.&! !st! mo"o o/$ !l canto "! las 4ir!nas / no s%,ri!ron nin?n "ao.
1=>