Lecture 11

www.zaluu.com www.zaluu.com

Ãàäààä õóäàëäààíä ä¿í øèíæèëãýý õèéõ àðãóóä


Худалдааны нөхцөл 

Гадаад худалдаа тухайн улсад аль хэр ашигтай болохыг үнэлэхийн тулд худалдааны нөхцөл хэмээх үзүүлэлтийг ашигладаг. Худалдааны нөхцлийг макро эдийн засгийн бусад үзүүлэлттэй хэрхэн холбогдож байгааг судалснаар гадаад худалдааны үр ашгийг тооцох боломжтой болдог.



  

Худалдааны нөхцөлийг дараахь үндсэн үзүүлэлтүүдээр тооцдог. Үүнд: Бараа солилцооны èíäåêñ Худалдааны орлогын нөхцөл Хүчин зүйлийн нөхцөл



Ерөнхий тохиолдолд, энэ үзүүлэлтийн өсөлт нь худалдааны нөхцөл сайжирсан тухайн улс үндэстэний аж байдлын дээшлэлтийг, түүний уналт нь худалдааны нөхцөл муудсан аж байдлын бууралтыг гэрчилнэ.



Тухайн улсын экспортын барааны үнэ дэлхийн зах зээл дээр түүний импортлож байгаа барааны үнэтэй харьцуулахад өсчбайх юм бол, энэ нь тухайн улс экспортлож байгаа нэгж барааны оронд импортын илүү их хэмжээний барааг олж авах боломжтой болж байгааг харуулж байгаа юм. Ийнхүү үр дүнд нь тухайн улс гадаад худалдаанаасаа илүү их хожоо олно.


Худалдааны нөхцөл Бараа солилцооны èíäåêñ =T0T Commodity, net barter term’s of trade





T0T → тухайн улс орны хувьд экспортын үнэ, импортын үнэ хоѐрын харьцааг харуулсан харьцаа юм.

TO T 

Px Pim

Экспортын үнэ, импортын үнийн ерөнхий индексийн харьцаагаар T0T -г олно



Худалдааны орлогын нөхцөл = Т1 Income term’s of trade Худалдааны орлогын нөхцөл нь экспортолж байгаа барааны орлогоор урьд оныхоос хичнээн хэмжээний импорт хийж болох вэ гэдгийг харуулдаг. Px Qx → экспортолж байгаа бүтээгдэхүүний  Qx тоо хэмжээний ерөнхий индекс Pim T1= 1.1 байвал урьд оныхоос 10 %-аар илүү импортыг авч болно. T1= 0.9 байвал урьд оныхоос 10 %-аар бага импортлох боломжтой.

T1 



Хүчин зүйлийн нөхцөл = T2T Factor term’s of trade Экспортын секторт үйлдвэрлэлийн хэмжээг нэгжээр ахиулахад хичнээн хэмжээний импорт хийгдэх вэ гэдгийг харуулна. Импортын үнийг үйлдвэрийн хүчин зүйлстэй холбосон индекс юм.

Px Qx T2T   Pim Qim

Qim → Импортолж байгаа бүтээгдэхүүний тоо хэмжээний ерөнхий индекс TR1 = Q1xP1 урьд оныхоор TR2 = Q2xP2 дараа оныхоор



Практикт худалдааны нөхцлийн үзүүлэлтийг аль нэг улс буюу эсвэл хэсэг бүлэг улсын хувьд экспорт ба импортьн үнийн индексийг ихэнхдээ Ласпейрсийн индексийг ашигладаг” үндэслэн тооцоолдог.


Худалдааны нөхцөл i i   P x   X  o t XH o  i i  Pm   M o P x 

t жил дэх i бүлэг барааны экспортын үнийг, түүний О суурь оны үнэд харьцуулсан харьцаа

Pm

t жил дэх i бүлэг барааны импортын үнийг, түүний О суурь оны үнэд харьцуулсан харьцаа

X

О суурь онд тухайн өгөгдсөн улсын нийлмэл экспортод i бүлэг барааны экспортын эзлэх хувийн жин

i

i

i o

M

i o

О суурь онд тухайн өгөгдсөн улсын нийлмэл импортод i бүлэг барааны экспортын эзлэх хувийн жин



Худалдааны нөхцөл бол тухайн улсын дэлхийн худалдаан дахь байр суурийг илэрхийлэгч нэгэн чухал үзүүлэлт юм. Худалдааны нөхцөл нь өөрөө дэлхийн болон дотоодын зах зээл дээрх эрэлтийн хэлбэлзэл, мөн технологи ба үйлдвэрлэлийн нөхцөлд гарсан өөрчлөлт, зах зээл дээрх ямар нэгэн барааны монопольт байдлын түвшин зэргээс шалтгаалдаг. Гэхдээ тухайн улсын гадаад худалдаанаасаа олох хожооны хэмжээ үнээс шалтгаалаад зогсохгүй, мөн экспорт ба импортын бодит хэмжээнээс ч бас хамаардаг байна. Иймээс аливаа улсын сайн сайхан байдлын өөрчлөлт нь зөвхөн худалдааны нөхцөлийн индекс өөрчлөгдсөнөөс шалтгаалдаг хэмээн дүгнэлт хийх нь тэр болгон зөв зүйтэй биш гэдгийг анхаарвал зохино.



Тухайлбал, хэрэв экспортод гаргаж байгаа бараа бүтээгдэхүүний үнийн бууралт нь үйлдвэрлэлийн үр ашгийн өсөлтөөс үүдэлтэй байх юм бол дэлхийн зах зээлдээр хангалттай хэмжээний эрэлттэй байгаа үед тухайн улсын худалдааны нөхцөл хэдий муудсан ч гэсэн өөрийнхөө экспортын бодит хэмжээгээ ихэсгэх замаар ихээхэн хожоо гаргаж болох юм. Дэлхийн зах зээл дээрх түүхий эдийн эрэлт хэдийгээр мэдрэмж багатай байдаг боловч түүхий эд экспортлох бодит хэмжээг хэтэрхий хурдан нэмэгдүүлэх нь түүний дэлхийн зах зээлийн үнийг унахадхүргэж энэ нь улмаар эдийн засгийн өсөлтийн эерэг үр дүнг хааж бууруулахад хүргэдэг байна.

Lecture 11

Recommend Documents