SISTEM INDERA KHUSUS
LAPORAN PBL “MODUL BERCAK HITAM PADA PADA KULIT”
OLEH : KELOMPOK 7
Amirul Adil Abdullah10542 0 Agus Salim Sani 10542 0544 13 Andini Puspitasari 10542 0 Mufida urmitha 10542 0 Siti ura!i!ah 10542 0 Asrianti "brahim 10542 0 #lfa $%i&anti 10542 0543 13
FAKULT FAKULTAS AS KEDOKTE KED OKTERAN RAN UNIVERSITAS MUHAMMADIYAH MUHAMMADIYAH MAKASSAR 2015/2016
KASUS
S'(rang %anita 35 tahun datang )'rumah sa)it d'ngan )'luhan b'r*a) hitam pada da'rah pipi )iri dan )anan &ang t'lah dialami s'+a) 4 bulan &ang lalu, -ia&at )'luarga m'nd'rita p'n&a)it &ang sama tida) ada, .asil p'm'ri)saan lab(rat(rium dalam batas n(rmal, KATA KUNCI • • • • •
S'(rang %anta 35 tahun K'luhan b'r*a) hitam dipipi )iri dan )aan S'+a) 4 bulan &ang lalu -i%a&at )'liuarga tida) adaa P'm'ri)saan lab(rat(rium tida) ada,
PERTANYAAN
Anat(mi/ hist(l(gi dan isi(l(gi )ulit
ANALISIS Anat!" #an H"$t%&"
Kulit t'rbagi atas 3 lapisan Stru)tur )ulit t'rdiri dari tiga lapisan &aitu )uli )ulitt ari ari epidermis/ epidermis/ s'ba s'bagai gai lapi lapisa san n &ang &ang paling luar/ )ulit +angat demis, korium atau kutis kutis dan +ari +aring ngan an p'n&a p'n&amb mbung ung di ba%a ba%ah h )ulit tela tela subk subkut utane anea, a,hi hipo poder dermi miss atau atau subkutis, subkutis,
A, EPIDERMIS
Kulit tipis $a'rah ini 'pid'rmisn&a l'bih tipis dan )(mp(sisin&a l'bih sd'rhana daripada daripada )ulit t'bal bal, Pada )ulit tipis t'dapat f(li)'l rambut f(lli)ulus pili/)'l'n+ar s'bas'a glandula s'ba*'adan
)'l'n+ar )'ringat )'ringat glamdula sud(rif'ra,
Kulit tebal $a'rah ini 'pid'rmis l'bih t'bal dan/ t'utama lapisan t'rluar &aitu b'r)'ratin, Kulit dida'rah ini dis'but )ulit t'bal &ang +uga ban&a) m'ngandung )'l'n+ar )'ringat glandula sud(rif'ra/ namun tanpa f(li)'l rambut/)'l'n+ar s'bas'a/atau s'rat (t(t p(l(s *(nt(h n&a t'lapa) tangan dan t'lapa) )a)i,
'rdapat 4 +'nis s'l 'pid'mis •
Sel keratinsit s'bagai s'l d(minan /s'l ini m'mb'lah /tumbuh dan b'rg'ra)
•
)'atas dan m'ngalami )'ratinisasi dan m'mb'ntu) lapisan 'pid'rmis pr(t')tif bagi )ulit, Sel lan!"ans t'rutama dit'mu)an distrtum spin(sum, S'l ini b'rp'ran dalam
•
r'sp(n imun tubuh, S'l langhans m'ng'nal/ m'nfag(sit/ dan m'r'sp(n antig'n asing dan m'n&ai)an )' limf(sit untu) m'mi*u r'sp(n imun, Sel #arkel dit'mu)an dilapisan basal 'pid'rmis dan paling ban&a) diu+ung
•
+ari, Kar'na s'l ini b'rhubungan 'rat d'ngan a)s(n 'f'rr'n s'ns(ri) tida) b'mi'lin s'l ini diduga b'rfungsi s'bagai Mekanoreseptor untu) m'nd't')si t')anan, Sel Melansite b'rasal dari )rista saraf, S'l ini m'mili)i +uluran sit(plama &ang tida) t'atur dan b'*abang dalam 'pid'rmis, M'lan(sit t'rl'ta) anatara stratum basal dan stratum spin(sum 'pid'rmis dan m'n&int'sis pigm'n *()lat tua m'lanin,
'rdapat 5 lapisan 'pid'mis 1, Stratu# $rneu# m'rupa)an lapisan 'pid'rmis &ang paling atas/ dan m'nutupi s'mua lapisan 'pid'rma l'bih )' dalam, Lapisan tandu) t'rdiri atas b'b'rapa lapis s'l pipih/ tida) m'mili)i inti/ tida) m'ngalami pr(s's m'tab(lism'/ tida) b'r%arna dan sangat s'di)it m'ngandung air, Pada t'lapa) tangan dan t'lapa) )a)i +umlah baris keratinosit +auh l'bih ban&a)/ )ar'na di bagian ini lapisan tandu) +auh l'bih t'bal, Lapisan tandu) ini s'bagian b'sar t'rdiri atas )'ratin &aitu s'+'nis pr(t'in &ang tida) larut dalam air dan sangat r'sist'n t'rhadap bahan6bahan )imia, Lapisan ini di)'nal d'ngan lapisan horny/ t'rdiri dari mil&aran s'l pipih &ang mudah t'rl'pas dan diganti)an (l'h s'l &ang baru s'tiap 4 minggu/ )ar'na usia s'tiap s'l biasan&a
han&a 2 hari, Pada saat t'rl'pas/ )(ndisi )ulit a)an t'rasa s'di)it )asar sampai mun*ul lapisan baru, Pr(s's p'mbaruan lapisan tandu)/ t'rus b'rlangsung s'pan+ang hidup/ m'n+adi)an )ulit ari m'mili)i self repairing capacity atau )'mampuan m'mp'rbai)i diri, 8'rtambahn&a usia dapat m'n&'bab)an pr(s's )'ratinisasi b'r+alan l'bih lambat, K'ti)a usia m'n*apai s')itar 90 tahunan/ pr(s's )'ratinisasi/ m'mbutuh)an %a)tu s')itar 45 6 50 hari/ a)ibatn&a lapisan tandu) &ang sudah m'n+adi l'bih )asar/ l'bih )'ring/ l'bih t'bal/ timbul b'r*a)6b'r*a) putih )ar'na melanosit lambat b')'r+a dan p'n&'baran melanin tida) lagi m'rata s'rta tida) lagi *'pat diganti)an (l'h lapisan tandu) baru, 2, Stratu# lu$i%u# dis'but +uga lapisan barrier, t'rl'ta) t'pat di ba%ah lapisan tandu)/ dan dianggap s'bagai p'n&ambung lapisan tandu) d'ngan lapisan b'rbutir, Lapisan b'ning t'rdiri dari pr(t(plasma s'l6 s'l +'rnih &ang )'*il6)'*il/ tipis dan b'rsifat translus'n s'hingga dapat dil'%ati sinar t'mbus *aha&a, Lapisan ini sangat tampa) +'las pada t'lapa) tangan dan t'lapa) )a)i, Pr(s's )'ratinisasi b'rmula dari lapisan b'ning, 3, Stratu# !ranulsu# t'rsusun (l'h s'l6s'l )'ratin(sit b'rb'ntu) )umparan &ang m'ngandung butir6butir di dalam )asa
pr(t(plasman&a/ dan
b'rinti
b'rbutir
m'ng)'rut,
Lapisan ini tampa) paling +'las pada )ulit t'lapa) tangan dan t'lapa) )a)i,
4. Stratu# spinsu# dis'but +uga lapisan malphigi t'rdiri atas s'l6s'l &ang saling b'rhubungan d'ngan p'rantaraan
+'mbatan6+'mbatan
pr(t(plasma b'rb'ntu) )ubus, :i)a s'l6s'l lapisan saling b'rl'pasan/ ma)a s'a)an6a)an s'ln&a b'rta+u, S'tiap s'l b'risi filam'n6filam'n )'*il &ang t'rdiri atas s'rabut pr(t'in, S'l6s'l pada lapisan ta+u n(rmal/ t'rsusun m'n+adi b'b'rapa baris, 8'ntu) s'l b'r)isar antara bulat )' b'rsudut ban&a) polygonal / dan ma)in )' arah p'rmu)aan )ulit ma)in b'sar u)urann&a, $i antara s'l6s'l ta+u t'rdapat *'lah antar s'l halus &ang b'rguna untu) p'r'daran *airan +aringan ')stras'lul'r dan p'ngantaran butir6butir m'lanin, S'l6s'l di bagian lapis ta+u &ang l'bih dalam/ ban&a) &ang b'rada dalam salah satu tahap mit(sis, K'satuan)'satuan lapisan ta+u m'mpun&ai susunan )imia%i &ang )has inti6 inti s'l dalam bagian basal lapis ta+u m'ngandung )(l'st'r(l/ asam amin( dan glutation,
5. Stratu# !er#inati&u# atau stratu# basale m'rupa)an lapisan t'rba%ah 'pid'rmis/ dib'ntu) (l'h satu baris s'l t(ra)
silind'r d'ngan
t'ga)
lurus
t'rhadap
)'dudu)an p'rmu)aan
d'rmis, Alas s'l6s'l t(ra) ini b'rg'rigi dan b'rsatu d'ngan lamina basalis di ba%ahn&a, stru)tur
Lamina halus
basalis
&ang
&aitu
m'mbatasi
'pid'rmis d'ngan d'rmis, P'ngaruh lamina basalis *u)up b'sar t'rhadap p'ngaturan m'tab(lism' d'm(6'pid'rmal dan fungsi6fungsi ;ital )ulit, $i dalam lapisan ini s'l6s'l 'pid'rmis b'rtambah ban&a) m'lalui mit(sis dan s'l6 s'l tadi b'rg's'r )' lapisan6lapisan l'bih atas/ a)hirn&a m'n+adi s'l tandu), $i dalam lapisan b'nih t'rdapat pula s'l6s'l b'ning clear cells, melanoblas atau melanosit p'mbuat pigm'n m'lanin )ulit, B' DERMIS $'rmis adalah lapisan +aringan i)at &ang m'ngi)at 'pid'rmis, Epid'rmis dan
d'rmis dipisah)an (l'h MEMBRANA BASALIS &ang +'las, S'lain itu/ d'rmis +uga m'ngandung d'ri;'t 'pid'rmis misaln&a )'l'n+ar )'ringat/)'l'n+ar s'bas'a// dan f(li)'l rambut, $'mis +uga m'mb'ri)an )'tahanan pada )ulit /t'm(r'gulasi/p'rlindungan imun(l(gi)/ dan ')s)'si, ungsi6fungsi t'rs'but mampu dila)sana)an d'ngan bai) )ar'na b'bagai 'l'm'n &ang b'rada pada d'rmis &a)ni stru)tur fibr(sa dan filam'nt(sa/gr(und substan*'/dan s'lul'r &ang t'rdiri atas 'nd(t'l/fibr(blast/s'l radang/)'l'n+ar/f(li)'l rambut dan saraf,
D'(!"$ t'(#"(" ata$ 2 %a)"$an 1. Stratu# papillare m'rup)an p'rt'muan antara 'pid'rmis dan d'rmis &ang
p'rmu)aann&a tida) rata, Lapisan sup'rfisial did'rmis m'mb'ntu) ban&a) t(n+(lan )'atas &aitu papilla',
2. Stratu#
Retikulare
m'rupa)an lapisan 'pid'rmis paling dalam dan t'bal &ang ditandai d'ngan +aingan i)at padat tida) t'ratur t'rutama )(lag'n tip' 1, ida) t'rapat batas
+'las
papillar'
antara
stratum
dan
stratum
r'ti)ular', C* HYPODERMIS / SUBCUTIS
M'rupa)an +aringan p'ngi)at l(nggar s'bagai lan+utan dari d'rmis, $'mi)ian pula s'rabut6s'rabut )(lag'n dan 'lastisn&a m'lan+ut)an )' dalam d'rmis,Pada da'rah6da'rah t'rt'ntu t'rdapat +aringan l'ma) &ang t'bal sampai m'n*apai 3*m atau l'bih/misaln&a pada p'rut, $idalam sub*utis t'rdapat an&aman p'mbuluh dan s&araf, Lapisan ini t'rutama m'ngandung +aringan l'ma)/ p'mbuluh darah dan limf'/ saraf6saraf &ang b'r+alan s'+a+ar d'ngan p'rmu)aan )ulit, =abang6*abang dari p'mbuluh6 p'mbuluh dan saraf6saraf m'nu+u lapisan )ulit +angat, :aringan i)at ba%ah )ulit b'rfungsi s'bagai bantalan atau p'n&angga b'nturan bagi (rgan6 (rgan tubuh bagian dalam/ m'mb'ntu) )(ntur tubuh dan s'bagai *adangan ma)anan,
ADNEKSA KULIT +%an#,%a S,#("-'(a . K'%'na( K'("n&at 8'ntu) )'l'n+ar )'ringat ini tubul'r simpl')s, 8an&a) t'rdapat pada )ulit t'bal
t'rutama pada t'lapa) tangan dan )a)i tiap )'l'n+ar t'rdiri atas pars s')r't(ria dan du*tus ')s)r't(rius, Pa($ $'('t("a .E("n t'rdapat pada sub*utis diba%ah d'rmis, 8'ntu) • tubul'r d'ngan b'rg'lung6 g'lung u+ungn&a, 'rsusun (l'h 'pit'l )ub(id atau silindris s'lapis, Kadang6 )adang dalam sit(plasma s'ln&a tampa) ;a)u(la dan butir6butir pigm'n, $i luar s'l 'pit'l tampa) s'l6s'l fusif(rm s'p'rti (t(t6(t(t p(l(s &ang b'r*abang6 *abang dinama)an s'l mi(6'pitilial &ang diduga dapat b'r)(ntra)si untu) •
m'mbantu p'ng'luaran )'ringat )'dalam du)tus ')s)r't(rius D,t,$ A)("n lum'nn&a s'mpit dan dib'ntu) (l'h 'pit'l )ub(id b'rlapis dua, K'l'n+ar )'ringat ini b'rsifat m'r()rin s'bagai d'ri;at )'l'n+ar )'ringat &ang b'rsifat ap()rin ialah glandula a>illaris/ glandula *ir*umanal'/ glandula mamma' dan glandula ar'(laris M(nt(g(m'r&
+%an#,%a $'3a$'a 4 K'%'na( )a%"t .K'%'na( H%("n
S'tiap f(li)'l rambut t'rdapat satu atau l'bih )'l'n+ar s'bas'a &ang m'nghasil)an s'*r't &ang b'rmin&a) &aitu sebum. S'bum t'rb'ntu) )'ti)a s'l6s'l
)'l'n+ar s'bas'a mati ,dan itu t'rdapat s'b'r)as (t(t p(l(s
&aitu
#us$ulus
pili
&ang
dari
+aringan
i)at dis')liling
f(li)'l
arre$tr
t'b'ntang
rambut
hingga
stratum
papillar' d'rmis, K'l'n+ar s'ba*'a t'rl'ta) diatara musculus dan
arrector
pilli
f(li)'l
rambut,mus*ulus arr'*t(r pilli di)'ndali)an (l'h s&st'm saraf (t(n(m dan b'r)(ntra)si saat 'm(si b'sar /)'ta)utan/ )'dinginan, K(ntra)si mus)ulus arr'*t(r pili m'n'gang)an batang rambut /m'nari) rambut pada t'mpat ins'rsi dan m'nga)ibat)an p'n(n+(lan )'*il pada p'rmu)aan )ulit &ang dis'but !se bu#p !'("n#"n&* S'lain itu/)(ntra)si m'ma)sa s'bum )'lua dari )'l'n+ar s'ba*'a )'dalam f(li)'l rambut dan )ulit,s'bum m'min&a)i dan m'm'lihara )ulit agar t'tap li*in /)'dap air/m'n*'gah )ulit )'ring dan m'mb'ri)an pr(t')si antiba*t'rial, K,, .Un&,"$
Ku)u adalah l'mp'ng
s'l
'pit'l b'r)'ratin pada p'rmu)aan d(rsal
s'tiap
falangs
distal,
S'b'narn&a in;aginasi &ang t'r+adi
pada
)u)u tida) +auh b'rb'da d'ngan &ang t'r+adi pada rambut/ s'lan+utn&a in;aginasi t'rs'but m'mb'lah dan t'r+adilah sul*us matri*is unguis/ dan )'mudian s'l6s'l di da'rah ini a)an m'ngada)an pr(lif'rasi dan dibagian atas a)an m'n+adi substansi )u)u s'bagai )'ratin )'ras, Epit'l &ang t'rdapat di ba%ah l'mp'ng )u)u dis'but nail b'd, 8agian pr()simal )u)u &ang t'rs'mbun&i dalam alur )u)u adalah a)ar )u)uradi> unguis, L'mp'ng )u)u &ang s'suai d'ngan stratum )(rn'um )ulit/ t'rl'ta) di atas dasar 'pid'rmis &ang dis'but dasar )u)u, Pada dasar )u)u ini han&a t'rdapat stratum basal' dan stratum spin(sum, Stratum u+ung )u)u &ang m'lipat di atas pang)al )u)u dis'but sp(n&*hium/ s'dang)an di ba%ah u+ung b'bas )u)u t'rdapat p'n'balan stratum *(rn'um m'mb'ntu) h&p(n&*hium,
Ra!3,t .F%"'% Ra!3,t 4 Un"t )"%$'3a$'a
M'rupa)an stru)tur b'r)'ratin pan+ang &ang b'rasal dari in;aginasi 'pit'l 'pid'rmis,-ambut dit'mu)an dis'luruh tubuh )'*uali pada t'lapa) tangan/ t'lapa) )a)i/ bibir/ glans p'nis/ )lit(ris dan labia min(ra,p'rtumbuhan rambut pada da'rah6da'rah tubuh s'p'rti )ulit )'pala/ mu)a/ dan pubis sangat dip'ngaruhi tida) sa+a (l'h h(rm(n )'lamin6t'rutama andr(g'n6t'tapi +uga (l'h h(rm(n adr'nal dan h(rm(n tir(id, S'tiap rambut b'r)'mbang dari s'buah in;aginasi 'pid'rmal/ &aitu f(li)'l rambut &ang s'lama masa p'rtumbuhann&a m'mpun&ai p'l'baran pada u+ung dis'but bulbus rambut, Pada dasar bulbus
rambut dapat dilihat papila d'rmis, Papila d'rmis m'ngandung +alinan )apil'r &ang ;ital bagi )'langsungan hidup f(li)'l rambut, Pada +'nis rambut )asar t'rt'ntu/ s'l6s'l bagian pusat a)ar rambut pada pun*a) papila d'rmis m'nghasil)an s'l6s'l b'sar/ b'r;a)u(la/ *u)up b'r)'ratin &ang a)an m'mb'ntu) m'dula rambut, S'l6s'l &ang t'rl'ta) s')itar bagian pusat dari a)ar rambut m'mb'lah dan b'r)'mbang m'n+adi s'l6s'l fusif(rm b'r)'l(mp() padat &ang b'r)'ratin ban&a)/ &ang a)an m'mb'ntu) )(rt')s rambut, L'bih )' t'pi t'rdapat s'l6s'l &ang m'nghasil)an )uti)ula rambut/ s'l6s'l paling luar m'nghasil)an sarung a)ar rambut dalam,
bangunan s'bagai sisi) dari bahan )'ratin &ang t'rsusun d'ngan •
bagian &ang b'bas )'arah papilla rambut, La)"$an '#,a a"t, %a)"$an H,7%' &ang t'rdiri atas s'l6s'l &ang saling b'ruhubungan 'rat, $ibagian d')at papila t'rlihat butir6butir tri)h(hialin di dalamn&a &ang ma)in )'atas ma)in
•
b'rubah m'n+adi )'ratin s'p'rti *(rn'um 'pid'rmis, La)"$an 't"&a a#a%a8 %a)"$an H'n%' &ang t'rdiri atas satu lapisan s'l &ang m'man+ang &ang t'lah m'ngalami )'ratinisasi dan
'rat hubungann&a satu sama lain dan b'rhubungan 'rat d'ngan s'lubung a)ar luar,s'lubung a)ar luar b'rhubungan langsung d'ngan s'l 'pid'rmis dan d')at p'rmu)aan sarung a)ar rambut luar m'mili)i s'mua lapisan 'pid'rmis, F"$"%&" K,%"t
Kulit m'mpun&ai b'rbagai fungsi &aitu s'bagai b'ri)ut P'%"n#,n& ata, )(t'$" Epid'rmis t'rutama lapisan tandu) b'rguna untu) m'nutupi +aringan+aringan
tubuh di s'b'lah dalam dan m'lindungi tubuh dari p'ngaruhp'ngaruh luar s'p'rti lu)a dan s'rangan )uman, Lapisan paling luar dari )ulit ari dis'lubungi d'ngan lapisan tipis l'ma)/ &ang m'n+adi)an )ulit tahan air, Kulit dapat m'nahan suhu tubuh/ m'nahan lu)a6lu)a )'*il/ m'n*'gah !at )imia dan ba)t'ri masu) )' dalam tubuh s'rta m'nghalau rangsang6rangsang fisi) s'p'rti sinar ultra;i(l't dari matahari, P'n'("!a (an&$an& Kulit sangat p')a t'rhadap b'rbagai rangsang s'ns(ri) &ang b'rhubungan d'ngan sa)it/ suhu panas atau dingin/ t')anan/ rabaan/ dan g'taran, Kulit s'bagai alat p'rasa dirasa)an m'lalui u+ung6u+ung saraf s'nsasi, P'n&at,( )ana$ ata, t"er#re!ulasi Kulit m'ngatur suhu tubuh m'lalui dilatasi dan )(nstru)si p'mbuluh )apil'r s'rta m'lalui r'spirasi &ang )'duan&a dip'ngaruhi saraf (t(n(m, ubuh &ang s'hat m'mili)i suhu t'tap )ira6)ira ?/9 d'ra+at ar'nh'it atau s')itar 39/50=, K'ti)a t'r+adi p'rubahan pada suhu luar/ darah dan )'l'n+ar )'ringat )ulit m'ngada)an p'n&'suaian s'p'rlun&a dalam fungsin&a masing6masing, P'ngatur panas adalah salah satu fungsi )ulit s'bagai (rgan antara tubuh dan ling)ungan, Panas a)an hilang d'ngan p'nguapan )'ringat, P'n&'%,a(an .'$('$" Kulit m'ng'luar)an !at6!at t'rt'ntu &aitu )'ringat dari )'l'n+ar6)'l'n+ar )'ringat &ang di)'luar)an m'lalui p(ri6p(ri )'ringat d'ngan m'mba%a garam/ &(dium dan !at )imia lainn&a, Air &ang di)'luar)an m'lalui )ulit tida) sa+a disalur)an m'lalui )'ringat t'tapi +uga m'lalui p'nguapan air transepidermis s'bagai p'mb'ntu)an )'ringat &ang tida) disadari,
P'n"!)anan , Kulit dapat m'n&impan l'ma) di dalam )'l'n+ar l'ma), P'n'(a)an t'(3ata$ Kulit dapat m'n&'rap !at6!at t'rt'ntu/ t'rutama !at6!at &ang larut dalam l'ma)
dapat dis'rap )' dalam )ulit, .(rm(n &ang t'rdapat pada )rim mu)a dapat masu) m'lalui )ulit dan m'mp'ngaruhi lapisan )ulit pada ting)atan &ang sangat tipis, P'n&'rapan t'r+adi m'lalui muara )andung rambut dan masu) )' dalam saluran )'l'n+ar palit/ m'r'mb's m'lalui dinding p'mbuluh darah )' dalam p'r'daran darah )'mudian )' b'rbagai (rgan tubuh lainn&a, P'n,nan& )'na!)"%an ungsi &ang t'r)ait d'ngan )'*anti)an &aitu )'adaan )ulit &ang tampa) halus/ putih dan b'rsih a)an dapat m'nun+ang p'nampilan , ungsi lain dari )ulit &aitu )ulit dapat m'ng')spr'si)an 'm(si s's'(rang s'p'rti )ulit m'm'rah/ pu*at maupun )(nstra)si (t(t p'n'ga) rambut,
D"a&n$"$ D"-'('n$"a% MELASMA
M'lasma adalah hip'rm'lan(sis &ang sim'tris b'rupa ma)ula &ang b'r%arna *()lat muda sampai *()lat tua dan &ang t'rdapat pada da'rah6da'rah )ulit &ang t'rbu)a, a)t(r p'n&'bab &ang ban&a) dari m'lasma adalah p'ngaruh g'n'ti)/ sinar ultra ;i(l't/ dan h(rm(n s'> %anita, L'si
pada
m'lasma
b'rupa
ma)ula
b'r%arna *()lat muda atau *()lat tua b'rbatas t'gas d'ngan t'pi tida) t'ratur, S'ring pada pipi dan hidung p(la malar t'rdapat pada dagu p(la mandibula dip'lipis/ dahi/ alis dan bibir atas p(la s'ntr(fasia, S'bagai t'rapi dapat diguna)an antara lain
abir sur&a untu) m'n*'gah paparan sinar matahari/ (pi)al .idr()in(n/ Asam r'tin(at/ Asam a!'l'at / Sist'mi) @itamin =/ lutati(n dan inda)an Khusus P'ng'lupasan )imia%i/ 8'dah las'r , EPIDEMIOLO+I
M'lasma dapat m'ng'nai s'mua ras t'rutama p'ndudu) &ang tinggal di da'rah tr(pis, M'lasma t'rutama di+umpai pada %anita/ m's)ipun didapat pula pada pria 10 B, 'rutama tampa) pada %anita usia subur d'ngan ri%a&at langsung t'r)'na pa+anan sinar matahari, K'lainan ini dapat m'ng'nai %anita hamil/ %anita &ang m'ng)(nsumsi pil )(ntras'psi/ p'ma)ai )(sm'ti)/ p'ma)ai (bat/ dan lain6lain, M'lasma s'ring di+umpai pada ban&a) %anita )hususn&a hispani) dan (rang Asia, Pada ras )ulit hitam &ang hidup di "ndia/ Pa)istan dan imur 'ngah *'nd'rung m'ngalami m'lasma pada saat pub'rtas atau masa d'%asa, ETIOLO+I
Eti(l(gi m'lasma sampai saat ini b'lum di)'tahui pasti, a)t(r )ausatif &ang dianggap b'rp'ran pada pat(g'n'sis m'lasma adalah 1
Sinar ultra ;i(l't, Sp')trum sinar matahari ini m'rusa) gugus sulfhidril di 'pid'rmis &ang m'rupa)an
p'nghambat 'n!im tir(sinas' d'ngan *ara m'ngi)at i(n =u dari 'n!im t'rs'but, Sinar ultra ;i(l't m'n&'bab)an 'n!im tir(sinas' tida) dihambat lagi s'hingga m'ma*u pr(s's m'lan(g'n'sis, 2 .(rm(n, Misaln&a 'str(g'n/ pr(g'st'r(n/ dan MS. M'lanin Stimulating .(rm(n' b'rp'ran pada t'r+adin&a m'lasma, Pada )'hamilan/ m'lasma biasan&a m'luas pada trim'st'r )' 3, Pada p'ma)ai pil )(ntras'psi/ m'lasma tampa) dalam 1 bulan sampai 2 tahun s't'lah dimulai p'ma)aian pil t'rs'but,
3
Obat, Misaln&a dif'nil hidant(in/ m'sant(in/ )l(rpr(masin/ sit(stati)/ dan min(si)lin dapat
m'n&'bab)an timbuln&a m'lasma, Obat ini ditimbun di lapisan d'rmis bagian atas dan s'*ara )umulatif dapat m'rangsang m'lan(g'n'sis, 4 'n'ti),
5
$ilap(r)an adan&a )asus )'luarga s')itar 20670B, -as, M'lasma ban&a) di+umpai pada g(l(ngan .ispani) dan g(l(ngan )ulit b'r%arna
g'lap, 9 K(sm'ti), P'ma)aian )(sm'ti)a &ang m'ngandung parfum/ !at p'%arna/ atau bahan6bahan t'rt'ntu dapat m'n&'bab)an f(t(s'nsiti;itas &ang dapat m'nga)ibat)an timbuln&a hip'rpigm'ntasi pada %a+ah/ +i)a t'rpa+an sinar matahari, PATO+ENESIS
Pr(s's t'r+adin&a m'lasma masih b'lum di)'tahui s'*ara pasti namun saat ini ban&a) fa)t(r &ang t'rlibat dalam pat(g'n'sis m'lasma, a)t(r6fa)t(r &ang dima)sud/ &ang paling p'nting adalah pr'disp(sisi g'n'ti) dan pan*aran sinar ultra;i(l't/ s'lain itu ada +uga p'nggunaan )(ntras'psi (ral/ )'hamilan dan )(sm'ti), Pasi'n &ang t'lah m'n&'l'sai)an p'ng(batan m'r')a s'ring m'ngalami )')ambuhan )'mbali s't'lah t'rpapar sinar matahari lagi, P'n'litian t'rbaru m'nun+u))an tinggin&a )adar Alfa6 MS. pada l'si )'ratin(sit m'lasma m'main)an p'ranan p'nting dalam hip'rpigm'ntasi )ulit m'lasma, K'mung)inan ada fa)t(r g'n'ti) &ang m'mbuat s's'(rang m'mili)i )'*'nd'rungan untu) m'nd'rita m'lasma, S'lain dari fa)ta bah%a p'n&a)it ini m'n+adi l'bih s'ring mun*ul pada b'b'rapa )'l(mp() ras t'rt'ntu/ t'rdapat ban&a) )asus m'lasma &ang diturun)an dalam s'buah )'luarga namun m'lasma bu)an p'n&a)it )'turunan, +E9ALA KLINIS L'si m'lasma b'rupa ma)ula b'r%arna *()lat/ abu6abu atau dapat +uga biru m'n&atu
m'mb'ntu) b'r*a)6b'r*a) dan t'pi &ang irr'gul'r,
8'rdasar)an gambaran )linis/ b'ntu) m'lasma t'rbagi dalam tiga b'ntu) ma&(r &aitu/ p(la s'ntr(6fasial/ p(la malar dan p(la mandibular, P(la s'ntr(6fasial adalah &ang paling s'ring dit'mu)an dan mun*ul pada )ira6)ira dua p'rtiga p'nd'rita m'lasma, 8'ntu) ini m'liputi da'rah dahi/ hidung/ pipi bagian m'dial dan dagu, P(la malar pula didapat)an pada )ira6)ira 20B )asus l'si6l'sin&a t'rbatas bagian pipi dan hidung, Kira6 )ira 15B p'nd'rita m'lasma datang d'ngan p(la mandibular &ang m'liputi )ulit s')itar mandibula, $a'rah6da'rah lain &ang t'rpa+an d'ngan sinar matahari misaln&a di l'ngan dapat +uga t'r+adi m'lasma d'ngan b'ntu) &ang b'rbagai dari tiga +'nis p(la ini, PEMERIKSAAN PENUN9AN+
a Pemeriksaan Secara asat Mata !engan sinar / m'lasma dib'da)an atas 1 ip' 'pid'rmal l'si t'rlihat b'r%arna *()lat muda 2 ip' d'rmal l'si t'rlihat b'r%arna abu6abu atau abu6abu )'biruan, 3 ip' *ampuran l'si t'rlihat b'r%arna *()lat g'lap, b Pemeriksaan dengan "ampu #ood $ #ood "amp 1 ip' 'pid'rmal m'lasma tampa) l'bih +'las d'ngan lampu %((d
c
2
dibanding)an d'ngan s'*ara )asat mata, ip' d'rmal d'ngan lampu %((d ta) tampa) %arna )(ntras
3
dibanding)an d'ngan s'*ara )asat mata, ip' *ampuran tampa) b'b'rapa l()asi l'bih +'las s'dang lainn&a tida)
+'las, Pemeriksaan %istopatologik S'*ara hist(pat(l(gi) t'rdapat dua tip' hip'rm'lan(sis 1 ip' 'pid'rmal m'lanin t'rutama t'rdapat di lapisan basal dan suprabasal/ )adang6)adang di s'luruh stratum spin(sum sampai stratum )(rn'um s'l6 s'l &ang padat m'ngandung m'lanin adalah m'lan(sit/ s'l6s'l lapisan basal/ dan suprabasal/ +uga t'rdapat pada )'ratin(sit dan s'l6s'l stratum 2
)(rn'um, ip' d'rmal t'rdapat ma)r(fag b'rm'lanin di s')itar p'mbuluh darah dalam d'rmis bagian atas t'rdapat f()us6f()us infiltrat,
d Pemeriksaan Mikroskop &lektron ambaran ultrastru)tur m'lan(sit dalam lapisan basal m'mb'ri )'san a)ti;itas m'lan(sit m'ning)at,
DIA+NOSIS
$iagn(sis m'lasma dapat dit'ga))an b'rdasar)an Anamn'sa/ P'm'ri)saan fisis dan gambaran )linis, #ntu) m'n'ntu)an tip' m'lasma dila)u)an p'm'ri)saan lampu C((d/ s'dang)an p'm'ri)saan hist(pat(l(gi) han&a dila)u)an pada )asus6)asus t'rt'ntu PENATALAKSANAAN
P'ng(batan m'lasma m'm'rlu)an %a)tu *u)up lama/ )(ntr(l &ang t'ratur s'rta )'r+a sama &ang bai) antara p'nd'rita dan d()t'r &ang m'nanganin&a, K'ban&a)an p'nd'rita b'r(bat untu) alasan )(sm'ti), P'ng(batan dan p'ra%atan )ulit harus dila)u)an s'*ara t'ratur dan s'mpurna )ar'na m'lasma b'rsifat )r(ni) r'sidif, P'ng(batan &ang s'mpurna adalah p'ng(batan &ang )ausal/ ma)a p'nting di*ari 'ti(l(gin&a, P'n*'gahan Pr';'ntif M'ngatasi p'ran sinar matahari s'bagai salah satu fa)t(r 'ti(l(gi dan ')sas'rbasi &ang sangat p'nting &aitu P'nd'rita diharus)an m'nghindari pa+anan langsung sinar ultra ;i(l't t'rutama antara pu)ul 0?,00615,00,
8ila )'luar rumah m'ngguna)an pa&ung atau t(pi &ang l'bar, M'mb'ri)an p'rtimbangan D alt'rnatif m'ng'nai p')'r+aan/ )'giatan s'hari6hari
atau (lahraga bai) m'ng'nai %a)tu
atau )(ndisi
ling)ungan, M'lindungi )ulit d'ngan m'ma)ai tabir sur&a &ang t'pat/ bai) m'ng'nai bahan maupun *ara p'ma)aiann&a, anpa p'ma)aian tabir sur&a s'tiap hari p'ng(batan sulit b'rhasil,
M'nghilang)an fa)t(r &ang m'rupa)an p'n&'bab atau pr'disp(sisi m'lasma misaln&a
M'ngh'nti)an
)(ntras'psi lain &ang bu)an h(rm(nal, M'ngh'nti)an p'ma)aian )(sm'ti)a &ang b'r%arna atau m'ngandung
p'ma)aian
pil
)(ntras'psi
dan
parfum &ang dapat m'n&'bab)an hip'rpigm'ntasi, M'n*'gah p'mb'rian (bat6(batan &ang
m'ngganti
dapat
d'ngan
m'rangsang
hip'rpigm'ntasi/ *(nt(hn&a hidant(in/ sit(stati)a/ (bat antimalaria/ dan min(si)lin, PEN+OBATAN P'n&3atan T)"a% •
H"#("nn Sampai saat ini hidr()in(n m'rupa)an bahan p'mutih &ang paling
ban&a) dipa)ai untu) p'ng(batan m'lasma dan r'latif aman s'rta 'f')tif, =ara )'r+a dari hidr()in(n adalah m'nghambat )(n;'rsi d(pa m'n+adi m'lanin d'ngan m'nghambat 'n!im tir(sinas', .idr()in(n dipa)ai d'ngan )(ns'ntrasi 265 B, Krim t'rs'but dipa)ai pada malam hari dis'rtai p'ma)aian tabir sur&a pada siang hari, #mumn&a tampa) p'rbai)an dalam 96 minggu dan dilan+ut)an sampai 9 bulan, Ef') samping p'ma)aian hidr()uin(n m'liputi )(mpli)asi a)ut dan )r(ni), K(mpli)asi a)ut misaln&a d'rmatitis )(nta) al'rgi dan iritan/ dan hip'rpigm'ntasi
pas*a
inflamasi,
P'ma)aian
hidr()uin(n
+uga
dapat
m'n&'bab)an hip(pigm'ntasi dan d'pigm'ntasi pada )ulit &ang di(bati maupun )ulit n(rmal dis')itarn&a t'tapi sifatn&a s'm'ntara dan a)an m'nghilang bila (bat dih'nti)an, P'ma)aian hidr()uin(n )(ns'ntrasi tinggi hidr()uin(n 3 B &ang dipa)ai dalam +ang)a %a)tu lama dapat m'&'bab)an )'rusa)an )ulit &ang b'rat dan m'n'tap b'rupa ()r(n(sis, S't'lah p'ngh'ntian p'nggunaan hidr()in(n •
s'ring t'r+adi )')ambuhan, Asam r'tin(at r'tin(i* a*id D tr'tin(in Asam r'tin(at m'mpun&ai 'f') )'rat(liti) &ang m'ngurangi pigm'ntasi, Asam r'tin(at 0/1 B t'rutama diguna)an s'bagai t'rapi tambahan atau t'rapi )(mbinasi, Krim t'rs'but +uga dipa)ai pada malam hari/ )ar'na pada siang hari dapat t'r+adi f(t(d'gradasi, Kini asam r'tin(at dipa)ai s'bagai m(n(t'rapi/ dan didapat)an p'rbai)an )linis s'*ara b'rma)na/ m's)ipun b'rlangsung aga) lambat, Ef') samping b'rupa 'rit'ma/ d's)uamasi/
dan pada da'rah &ang di(l'si/ s'ring b'rhubungan d'ngan d'rmatitis &ang dapat •
m'n&'bab)an hip'rpigm'ntasi, A$a! a'%'at .A'%'" a"# Asam a!'l'at m'rupa)an (bat aman untu) dipa)ai, Asam a!'l'at b'rtinda) s'bagai )(mp'titif inhibit(r 'n!im tir(sinas'/ &aitu suatu 'n!im &ang paling b'rp'ran pada pr(s's m'lan(g'n'sis, S'lan+utn&a t'rbu)ti pula bah%a g(l(ngan ini tida) m'mpun&ai 'f') t()si) ataupun )'mampuan d'pigm'ntasi t'rhadap )ulit n(rmal, P'ng(batan d'ngan asam a!'l'at 20 B s'lama 9 bulan m'mb'ri)an hasil &ang bai), Ef') sampingn&a rasa panas dan gatal,
P'n&3atan $"$t'!" •
A$a! a$(3at / V"ta!"n C V"ta!"n = m'rupa)an anti()sidan pada *airan
')stras'l dan a)tifitas s'l pada umumn&a, @itamin = m'mpun&ai 'f') m'rubah m'lanin b'ntu) ()sidasi m'n+adi m'lanin b'ntu) r'du)si &ang b'r%arna l'bih *'rah dan m'n*'gah p'mb'ntu)an m'lanin d'ngan m'ngubah $OPA )in(n •
m'n+adi $OPA, +%,tat"n+%,tat"n b'ntu) r'du)si adalah s'n&a%a sulfhidril S. &ang b'rp(t'nsi m'nghambat p'mb'ntu)an m'lanin d'ngan +alan b'rgabung d'ngan =uprum dari tir(sinas',
T"n#aan 8,$,$
Pengelupasan imia'i atau Peeling Pengelupasan
kimia'i
dapat
m'mbantu
p'ng(batan
)'lainan
hip'rpigm'ntasi, 8'dah )imia sup'rfisial/ m'dium dan dalam s'ring dipa)ai untu) p'ng(batan m'lasma pada (rang )ulit putih, 8ahan6bahan &ang dipa)ai dapat b'rupa f'n(l/ asam tri)l(r(as'tat/ pasta r's(rsin(l dan asam alfa hidr()si &ang m'mb'ri)an hasil b'ragam, Pada (rang d'ngan )ulit g'lap/ ada )'*'nd'rungan untu) m'n+adi hip(pigm'ntasi atau hip'rpigm'ntasi s't'lah dila)u)an b'dah )imia, P'ng'lupasan )imia%i dila)u)an d'ngan m'ng(l's)an asam gli)(lat 50670 B s'lama 4 sampai 9 m'nit dila)u)an s'tiap 3 minggu
s'lama 9 )ali, S'b'lum dila)u)an p'ng'lupasan )imia%i dib'ri)an )rim asam gli)(lat 10 B s'lama 14 hari, (edah laser 'rs'dian&a +'nis las'r baru &ang m'ma)ai )(ns'p f(t(t'rm(lisis s'l')tif dan m'mpun&ai pan+ang g'l(mbang &ang dapat m'n'mbus sampai )' d'rmis bagian ba%ah/ m'mb'ri harapan b'sar bagi )'b'rhasilan p'ng(batan m'lasma tip' d'rmal, 8'dah las'r t'rs'but b')'r+a s'*ara s'l')tif d'ngan m'nghan*ur)an m'lanin di)ulit/ tampa m'nimbul)an )'rusa)an pada s'l atau +aringan s')itarn&a, 8'dah las'r d'ngan m'ngguna)an las'r F G S%it*h'd -ub& dan las'r Arg(n, 8'dah las'r masih t'rbatas p'rangn&a s'lain hargan&a &ang *u)up mahal/ +uga risi)( hip'rpi)m'ntasi pas)a inf'lamasi &ang ditimbul)an/ s'laing itu )')ambuhan +uga dapat t'r+adi, PRO+NOSIS
Pr(gn(sis m'lasma pada umumn&a bai) +i)a ditangani s'*ara ad')uat dan t'rgantung pada fa)t(r p'n&'babn&a, .ip'rpigm'ntasi pada m'lasma tip' 'pid'rmal m'mpun&ai pr(gn(sis &ang l'bih bai) daripada tip' d'rmal, .al ini dis'bab)an )ar'na pigm'n pada lapisan d'rmis butuh %a)tu &ang l'bih lama untu) b'rubah dibanding)an pigm'n pada lapisan 'pid'rmis )ar'na tida) ada t'rapi 'f')tif &ang mampu m'nghilang)an pigm'n di lapisan d'rmis, M'lasma dapat timbul pada %anita hamil dan pada p'nggunaan )(ntras'psi (ral, .ip'rpigm'ntasi &ang timbul pada masa )'hamilan biasan&a m'nghilang s'*ara sp(ntan s't'lah b'b'rapa bulan s't'lah m'lahir)an, Pada p'nggunaan )(ntras'psi (ral/ hip'rpigm'ntasi m'mbutuh)an %a)tu &ang l'bih lama untu) s'mbuh, M'lasma dapat m'n'tap s'lama b'b'rapa tahun s't'lah p'ngh'ntian )(ntras'psi (ral, Kasus6)asus r'sist'n atau r')ur'n s'ring t'r+adi dan pasti t'r+adi +i)a pasi'n tida) m'mp'rhati)an d'ngan bai) untu) m'nghindari *aha&a matahari s'*ara s'mpurna, S'hingga p'ng(batan dan p'ra%atan )ulit pada pasi'n m'lasma harus dila)u)an s'*ara t'ratur dan s'mpurna )ar'na m'lasma b'rsifat )r(ni) r'sidif,
MELANOMA MALI+NA DEFINISI
um(r ganas )ulit &ang b'rasal dari s'l m'lan(sit atau s'l n';us dan sangat mudah b'rm'tastasis, M'lan(ma maligna m'rupa)an tum(r ganas s'l m'lan(sit d'ngan p'rtumbuhan agr'sif dan r'sist'n t'rhadap t'rapi, S'l m'lan(sit m'rupa)an s'l n(rmal &ang t'rdapat pada lapisan basal 'pid'rmis )ulit, S'l ini b'rfungsi untu) m'lindungi tubuh dari paparan sinar matahari t'rutama sinar #@ &ang dapat m'rusa) )(mp(sisi $A s'l n(rmal, Paparan sinar ultra;i(l't 8 s'rta t'r+adin&a mutasi g'n &ang b'rp'ran dalam pr(lif'rasi dan ap(pt(sis s'l/ dapat m'ning)at)an p'rtumbuhan s'l m'lan(sit dan m'nghasil)an tum(r/ bai) tum(r +ina) &ang dis'but n';us m'lan(siti) atau tum(r ganas &ang di)'nal s'bagai m'lan(ma maligna, Sampai saat ini p'ran p53 pada m'lan(ma maligna b'lum dapat di+'las)an, EPIDEMIOLO+I
M'lan(ma ban&a) du+umpai pada (arng )ulit putih/insid'n t'rus m'ning)at t'rutama pada m'r')a &ang tinggal dida'rah ban&a) sinar matahari/ misaln&a Australia, :umlah p'nd'rita m'lan(ma p'r'mpuan dan la)i6la)i sama ban&a)/ s'ring t'r+adi pada usia 30690 tahun Putra/ 200, ETIOPATE+ENESIS
M'lan(ma bisa b'ra%al s'bagai p'rtumbuhan )ulit baru &ang )'*il dan b'rpigm'n pada)ulit &ang n(rmal, Paling s'ring tumbuh pada )ulit &ang t'rpapar sinar matahari/ t'tapihamp'rs'paruh )asus tumbuh dari tahi lalat &ang b'rpigm'n, M'lan(ma mudah m'n&'bar )'bagiantubuh &ang +auh m'tastas'/ dimana a)an t'rus tumbuh dan m'nghan*ur)an +aringan,S'ma)ins'di)it p'rtumbuhan m'lan(ma )' dalam )ulit/ ma)a s'ma)in b'sar p'luanguntu)m'n&'mbuh)ann&a, :i)a m'lan(ma t'lah tumbuh +auh )' dalam )ulit/ a)an l'bihmung)inm'n&'bar m'lalui p'mbuluh g'tah b'ning dap'mbuluh darah dan bisa m'n&'bab)an)'matiandalam b'b'rapa bulan atau tahun, P'r+alanan p'n&a)it m'lan(ma b'r;ariasi dantampa)n&a dip'ngaruhi (l'h )')uatan p'rtahanan(l'h sist'm )')'balan tubuh, 8'b'rapap'nd'rita &ang )'adaan )'s'hatann&a bai)/ bisa b'rtahan hidup s'lama b'rtahun6tahun m's)ipunm'lan(man&a t'lah m'n&'bar, anda6tanda p'ringatan a)an t'rb'ntu)n&a m'lan(ma
•
binti) atau tahi lalat b'rpigm'n t'rutama &ang b'r%arna hitam atau biru tua &ang s'ma)in m'mb'sar
•
P'rubahan %arna pada tahi lalat/ t'rutama pigm'ntasi m'rah/ putih dan biru di )ulit s')'lilingn&a
•
P'rubahan pada )ulit diatas binti) &ang b'rpigm'n/ misaln&a p'rubahan )(nsist'nsi atau b'ntu)
•
anda6 tanda p'radangan pada )ulit di s')itar tahi lalat
M'lan(ma b'rasal dari m'lan(sit/ &ang timbul dari pun*a) saraf dan b'rmigrasi )' 'pid'rmis/u;'a/ m'ning's/ dan mu)(sa '*t(d'rmal, M'lan(sit/ b'rada di )ulit dan m'nghasil)an m'lanin p'lindung/ &ang t'r)andung dalam lapisan basal 'pid'rmis/ di antara d'rmis dan 'pid'rmis, M'lan(ma dapat b'r)'mbang di atau d')at l'si &ang sudah ada s'b'lumn&a atau di )ulit&angtampa) s'hat, S'buah m'lan(ma ganas &ang b'r)'mbang dalam )ulit &ang s'hat dapat di)ata)antimbul d' n(;(/ tanpa bu)ti adan&a l'si s'b'lumn&a, 8an&a) dari m'lan(ma &ang diindu)si (l'h radiasi matahari, -isi)( t'rb'sar &ang dis'bab)an paparan sinar matahari6&ang dapat m'n&'bab)an m'lan(ma di)ait)an d'ngan t'rba)ar (l'h sinar matahari s'*ara a)ut/ int'ns/ dan b'rs'lang, -isi)( ini b'rb'da dibanding)an d'ngan )an)'r s'l s)uam(sa dan basal )ulit/ &angt'r)ait d'ngan lama/ paparan sinar matahari +ang)a pan+ang M'lan(ma +uga dapat t'r+adi dida'rah tida) t'rba)ar )ulit/ t'rmasu) t'lapa) tangan/ t'lapa) )a)i/ dan p'rin'um,l'si t'rt'ntu dianggap pr')urs(r l'si m'lan(ma/ t'rmasu) n';us dip'r(l'h s'*ara biasa/ n';us displasti)/n';us )(ng'nital/ dan n';us biru s'lular, m'lan(ma m'mili)i 2 fas' p'rtumbuhan/ radial dan;'rti)al, S'lama fas' p'rtumbuhan radial/ s'l6s'l ganas tumbuh dalam m(d' radial pada'pid'rmis $'ngan %a)tu b'rlangsung/ s'bagian b'sar m'lan(ma )' fas' p'rtumbuhan ;'rti)al/di mana s'l6s'l ganas m'ngin;asi d'rmis dan m'ng'mbang)an )'mampuan untu) b'rm'tastasis, FAKTOR RESIKO (aktr !enetik dan ling)ungan m'mpun&ai p'ranan dalam t'r+adin&a m'lan(ma maligna, a)t(r g'n'ti) &ang b'rp'ran dalam t'r+adin&a m'lan(ma maligna adalah adan&a ri'ayat keluarga menderita melanoma maligna, ri'ayat keluarga memiliki umlah ne*us banyak terutama ne*us yang atipik, enis dan tipe kulit yang sensitif terhadap matahari, usia, defek reparasi !+ *(nt(hn&a pada p'nd'rita >'r(d'rma pigm'nt(sum dan p'nd'rita imun(supr'si misaln&a pada p'nd'rita p'ngang)atan gin+al dan h(dg)in limf(ma, (aktr !enetik lain s'p'rti adan&a mutasi pada g'n supr'si tum(r contohnya -!+2), (/ atau +S, microphthalmia 0M/), tyrosine kinase 0), melanocortin313receptor 0M-1), dan gen eroderma pigmentosum uga diduga berkorelasi kuat dengan keadian familial melanoma @r'is/ d))/ 2013 San*h'!/ 2011 (ldsmith/ 2012
CDK)*A m'ng)(d' dua pr(t'in b'rupa p19 dan p14 A-, :i)a fungsi p19 m'nghilang atau m'ngalami ina)ti;asi a)ibat mutasi/ a)ti;itas =$K4 &ang ta) t'r)'ndali a)an m'mf(sf(rilasi pr(t'in r'tin(blast(ma d'ngan d'mi)ian dihasila)nlah fa)t(r E26 &ang m'ngindu)si masu)n&a fas' S, .al ini b'ru+ung pada m'ning)atn&a pr(lif'rasi s'lular dimana r'gulasi *h'*)p(int m'nghilang dan b'ra)ibat pada p'rtumbuhan s'l &ang tida) t'r)'ndali dan n'(plasia (ldsmith/ 2012,
BRA( m'rupa)an s'rin'Dthr'(nin' )inas' &ang m'm'ran)an p'ran p'nting dalam a)ti;asi MAPK &ang b'rfungsi m'r'gulasi p'rtumbuhan s'l/ pr(lif'rasi dan dif'r'nsiasi s'bagai r'sp(n dari fa)t(r p'rtumbuhan/ sit()in dan h(rm(n, 1B m'lan(ma pada )ulit tanpa )'rusa)an )ulit a)ibat sinar matahari &ang )r(nis b'r)aitan d'ngan mutasi 8-A atau -AS, MIT( #en!"asilkan prtein #it+ yang m'rupa)an fa)t(r trans)ripsi &ang m'r'gulasi dif'r'nsiasi m'lan(sit, Amplifi)asi mi*r(phthalmia M" m'n&'bab)an (;'r')spr'si dari M" &ang b'ra)ibat pada transf(rmasi m'lan(sit, Mutasi pa%a #elan$rtin,-,re$eptr .MC-R ) b'r)(ntribusi )uat pada f'n(tif rambut m'rah dan )ulit putih &ang m'rupa)an fa)t(r r'si)( dari m'lan(ma maligna, Mutasi pada M="- dapat m'ning)at)an r'si)( t'r)'na m'lan(ma maligna 264 )ali dari s'luruh p(pulasi, Orang tua &ang m'mili)i ri%a&at mutasi g'n pada =$K2A dapat m'nurun)an satu salinan g'n d'ngan mutasi ini )'pada )'turunann&a m'lalui p(la p'nurunan aut(s(mal d(minan, Ol'h )ar'na itu/ ana) &ang m' mili)i (rang tua d'ngan mutasi/ m'mili)i )'s'mpatan 50B untu) m'%arisi mutasi t'rs'but =arls(n/ 2003, M'nurut Putra 200/ adan&a ri%a&at )'luarga &ang m'nd'rita m'lan(ma maligna dapat m'ning)at)an r'si)( t'r+adin&a m'lan(ma maligna m'n+adi 200 )ali l'bih b'sar, )e&us m'rupa)an tum(r +ina) m'lan(sit &ang b'r)aitan d'ngan +umlah paparan sinar matahari pada masa )ana)6)ana) dan adan&a d'f') g'n'ti) t'rt'ntu Putra/ 200, ';us m'rupa)an fa)t(r r'si)( t'r)uat untu) m'lan(ma/ dimana s')itar 306?0B m'lan(ma maligna t'r+adi dari n';us &ang sudah ada s'b'lumn&a Pasaribu/ 2009 @'r(niHu'/ 200?, :'nis )ulit dan r'sp(nn&a t'rhadap paparan sinar matahari m'mpun&ai p'ran p'nting dalam t'r+adin&a m'lan(ma,
:'nis )ulit dan r'sp(nn&a t'rhadap paparan sinar matahari m'mpun&ai p'ran p'nting dalam t'r+adin&a m'lan(ma, ab'l 1, ip' +'nis )ulit m'nurut it!patri*) &p' 1 Chit' s)in/ n';'r tans/ al%a&s burn
&p' 2 Chit' s)in/ burns initiall&/ tans %ith diffi*ult& &p' 3 Chit' s)in/ tans 'asil&/ burns rar'l& &p' 4 Chit' s)in/ n';'r burns/ al%a&s tans/ M'dit'ranian t&p' &p' 5 8r(%n s)in &p' 9 8la*) s)in
-'si)( t'rb'sar m'lan(ma t'r+adi pada tip' )ulit 1 dan 2/ &aitu pada +'nis )ulit putih/ s'dang)an pada tip' )ulit g'lap &aitu tip' 5 dan 9 +arang dit'mui m'lan(ma maligna @'r(niHu'/ 200?, •
;'(#'(!a )"&!'nt$,! m'rupa)an )'lainan dimana t'rdapat mutasi pada g'n P53&ang dibutuh)an untu) m'mp'rbai)i $A &ang rusa) a)ibat paparan sinar ultra;i(l't s'hingga indi;idu d'ngan >'r(d'rma pigm'nt(sum m'mili)i r'si)( tinggi untu) m'nd'rita )an)'r )ulit/t'rmasu) m'lan(ma maligna Putra/ 200,
•
U$"a +uga m'rupa)an fa)t(r r'si)( t'r+adin&a m'lan(ma maligna dimana m'lan(ma +arang s')ali t'r+adi pada ana) &ang b'lum pub'rtas, Ons't rata6rata t'r+adin&a m'lan(ma adalah pada usia 52 tahun/ 10615 tahun l'bih muda dibanding)an d'ngan (ns't rata6rata pada )'ganasan lainn&a s'p'rti )an)'r pa&udara/ paru6paru/ )(l(n dan pr(stat (ldsmith/ 2012, amun t'rdapat pula s')itar 35B m'lan(ma &ang t'r+adi pada indi;idu d'ngan usia )urang dari 45 tahun, :i)a di)ait)an d'ngan +'nis )'lamin/ di Am'ri)a S'ri)at/ %anita m'mili)i insid'nsi &ang l'bih tinggi s'b'lum usia 40 tahun dan s't'lah 40 tahun/ pria m'mili)i insid'nsi &ang l'bih tinggi/ namun m')anism'n&a b'lum di)'tahui s'*ara pasti (ldsmith/ 2012,
•
Studi 'pid'mi(l(gi m'nun+u))an bah%a paparan sinar ultra&ilet .U/ ) &ang int'ns/ p'ri(di) t'rutama pada saat masa )ana)6)ana) dan r'ma+a/ dan )(nti&u diduga )uat s'bagai fa)t(r ling)ungan t'rb'sar &ang dapat m'n&'bab)an m'lan(ma maligna )hususn&a pada p(pulasi &ang b'r'si)( tinggi misaln&a pada p(pulasi d'ngan pr'disp(sisi g'n'ti)/ tip' )ulit &ang s'nsitif dan imun(d'fisi'nsi, 8'ri)ut m'rupa)an p'ranan paparan sinar #@ t'rhadap t'r+adin&a m'lan(ma maligna adalah s'bagai b 'ri)ut Paparan sinar #@ +uga di)ait)an d'ngan )'adaan g'(grafis dimana suatu studi migrasi m'nun+u))an adan&a p'ning)atan insid'n m'lan(ma pada indi;idu &ang m'nghabis)an masa )'*iln&a dida'rah panas sunn& ar'a daripada p'ndatang d'%asa dida'rah t'rs'but, "nsid'n t'rtinggi t'r+adi di da'rah &ang t'rl'ta) d')at d'ngan ')uat(r s'p'rti Am'ri)a S'ri)at/ Australia dan '% I'aland (ldsmith/ 2012, Paparan t'rhadap *aha&a buatan s'p'rti s'n&a%a ps(ral'n/ #@A lights P#@A/ #@8 lights/ dan tanning b((ths +uga m'n+adi salah satu
fa)t(r r'si)( &ang b'rhubungan d'ngan b'r)'mbangn&a m'lan(ma maligna (ldsmith/ 2012, P'n'litian lain m'nun+u))an bah%a m'lan(ma maligna timbul )ar'na p'nurunan fungsi s'l6s'l imun )ulit Lang'rhans &ang diindu)si (l'h radiasi dan p'ranan bahan )imia agri)ultural, .al ini m'n&'bab)an s'l )ulit tida) mampu m'ngid'ntifi)asi dan m'mp'rbai)i )'rusa)an $A s'hingga m'ning)at)an r'si)( )arsin(g'n'sis =(r%in/ E,:, 200?,
+AMBARAN KLINIS #ntu) m'mudah)an diagn(sis m'lan(ma s'*ara dini diguna)an a)r(nim A8=$ dan E
• • •
• •
A As&m'tr& Pada b'ntu) l'sin&a tida) sim'tris 8 B(rd'r "rr'gul'r pada batasn&a = C(l(r ir'gul'r pada %arna l'sin&a &ang dapat b'rma*am6ma*am misaln&a hitam/)'biruan/*()lat/)'m'rahan dan abuabu, $ Diam't'r l'si 9 mm atau l'bih E El';ati(n pada p'rmu)aan dan p'r)'mbangan L'sin&a,
KLASIFIKASI ADA < TIPE MELANOMA
1. Superficial spreading melanoma 0SSM)
ip' ini m'rupa)an tip' &ang t'rban&a) mun*ul pada d'*ad' 4 dan 5/ s'ring tumbuh dibadan pada la)i6la)i dan tung)ai pada p'r'mpuan,t'mpat lainn&a adalah )'pala dan l'h'r, ambar )linisn&a b'rupa l'si aga) m'nimbul hitam/ hitam/)'*()latan/ atau )'m'rahan atau )'*()latan t'pi irr'gular garis )ulit pada p'mu)aan )ulit m'nghilang, 2. +odular Melanoma 0+M) Pasi'n ini ban&a) dit'mu)an pada pasi'n d'*ad' 5 dan 9 la)i6la)i l'bih ban&a) dari p'r'mpuan t'mpat &ang s'ring adalah di)'pala/l'h'r dan badan, M sudah tubuh in;asi;' s'+a) a%al, S'*ara )linis t'rlihat tum(r &ang m'nimbul s'p'rti )ubah/dapat b'rtang)ai/ %arna *()lat dan )'hitaman . "entigo Maligna Melanoma 0"MM) P'rtumbuhan LMM l'bih ban&a) )' lat'ral p'rlu %a)tu b'rtahun6tahun untu) tumbuh m'n+adi in;'sif ,LMM s'ring tumbuh di%a+ah/ l'ngan dan tung)ai pada umur &ang l'bih tua/ &aitu d'*ad' 9 dan 7, Pada tahap a%al l'si datar/ )'*()latan/ tida) m'ng)ilat dan li*in, Lsin&a lama6lama m'n+adi irr'gular d'ngan tambahan *()lat tua dan )'hitaman, 4. cral "entiginous Melanoma 0"M) M'lan(ma ini di+umpai t'rutama dit'lapa) )a)i dan tangan, S'*ara )linis tampa) ma*ula )'hitaman d'ngan bagian &ang m'nimbul atau n(dus, PEMERIKSAAN PENUN9AN+ Bipsi kulit eksisinal pada tum(r &ang )'*ill untu) p'm'ri)saan hist(pat(l(gi, inda)an ini harus s'g'ra dii)uti ')sisi luas bila hasil p'm'ri)saan hist(pat(l(gi adalah m'lan(ma, P'm'ri)saan )'t'balan tum(r b'rdasar)an ting)at "n;asi um(r pe#ba!ian Clark adalah 1,han&a dalam lapisan 'pid'rmis 2,sampai pailla d'rmis 3,sampai d'rmis r'ti*ular 4m'm'nuhi d'rmis r'ti*ular atau l'bih, P'm'ri)saan b'rdasar)an )'dalaman tumr m'nurut Bresl0 1 1, d'ngan )'dalaman tum(r )urang dari 0/79 mm/ 2 d'ngan )'dalaman tum(r antara 0/79 G 1/5 mm/ 3 d'ngan )'dalaman tum(r l'bih dari 1/5 mm, P'!'("$aan H"$t)at%&"
Pada SSM 0superficial spreading melanoma) M'lan(sit atipi) unif(rmis/b'sar aga) bulatt'rs'bar s'*ara pag't(iddalam 'pid'rmis s'bagian t'bal s'rta s'baian tipis, S'l t'rs'but s(li'r atau t'rdapatdalam sarang s'l, $alam d'rmis tampa) m'lan(fag an infiltrat' limf(sit pada s'prti pita, Pada +M 0nodular melanoma) s'l tum(r &ang atipi) t'rlihat tumbuh masu) )'d'mis/infiltrat' limf(sit dalam d'rmis shingga l'bih +arang,
Pada ""M 0 lentigo maligna melanoma) tampa) pr(lif'rasi m'lan(sit s'p'ri spindl' &ang atipi) d'ngan sbagian t'rsusun tida) t'ratur dan ma)in ban&a) diabagian t'ngah t'l'ta) dalam 'pid'rmis &ang m'nipis, Pada "M 0 acral lntigonous melanoma s'l tum(r &ang atipi) umumn&a s(lit'r/t'rl'ta) s'pan+ang d'rm(6'pid'rmall pada 'pid'rmis &ang a)ant(ti) dn tida) t'ratur, 'rdapat infiltrat' dan m'lan(fag' didalam d'rmis, DIA+NOSIS BANDIN+
$iagn(sis dapat dit'ga))an d'ngan gambaan )linis dan p'mi)saan hist(pat(l(gi, $iagn(sis banding adalah )arsin(ma s'l &ang b'rpigm'n/ dib'da)an d'ngan tpi K8S &ang m'ng)ilat s'p'rti mutiara, um(r +ina) &ang b'rpigm'n atau br%arna )'hitaman/ misaln&a )'rat(sis s'b(r(i)/n';us m'lan(siti)/angi()'rat(ma tip' n(dular, PENATALAKSANAAN
(n m'di)am'nt(sa M'nghhindari sinar matahari M'di)a m'nt(sa •
•
8'daah s)ap'l d'ngan irisan 162 *m dluar batas tum(r/ trgantung b'sar dan t'baln&a tum(r, K'm(t'rapi/imun(t'rapi/t'rapi bi(l(gis dan radi(t'rapi dila)u)an untu) m'lan(ma &ang tida) dapat di(p'rasi/ stadium lan+ut dan tlah t+ad m'tastatis,
PRO+NOSIS
M'lan(ma harus dit'mu)an s*ara dini d'ngan )'t'balan J 0/79 mm dan )'dalaman masih lapisan =lar*) 1 dan 2, 8ila ma)in dalam dari l';'l ini )'mung)inan m'tastasis ma)in b'sar dan )'mung)inan hidup lima than l'bih )'*il,
PERUBAHAN =ARNA KARENA LO+AM
P'rubahan %arna )ar'na l(gam b'rupa pigm'ntasi a)ibat adan&a d'p(sit parti)'l l(gam &ang diba%a aliran darah atau a)ibat apli)asi t(pi)al,
A-"-"A
K'adaan &ang dilihat b'rupa pigm'n )'abuan )ar'na p'ra) pada da'rah &ang s'ring t'r)'na sinar matahari &aitu/ mu)a dan tangan/ pada mu)(sa mulut dan s)l'ra, $ulu s'ring a)ibat p'ma)aian p'ra) nitrat s'*ara sist'mi) namun s')arang l'bih )'pada p'ma)aian argir(l/pr(tagr(l dan n'(sil;(l, P'rubahan %arna )ar'na p'ra) nitrat s'*ra t(pi)al dapat dihilang)an d'ngan m'mbasahi da'rah &ang t'r)'na p'ra) d'ngan air/ )'mudian dig(s())an )ristal )alium &(dida di tasn&a dan dibiar)an satu sampai dua +am, 8"SM# 8ismut *ampuran l(gam &ang mudah *air/ l(gam ini +uga diguna)an s'bagai th'rm(*(upl' dan m'mili)i apli)asi &ang s'bagai p'mba%a bahan ba)ar dalam r'a)t(r nu)lir, aramn&a m'mb'ntu) garam basa &ang tida) t'rlarut +i)a ditambah)an air, 8ismut ()si)l(rida ban&a) di guna)an dalam )(sm'ti) t'tapi dalam batas d(sis &ang n(rmal s'dangan bismut subnitrat ban&a) di guna)an dalam bidang )'d()t'ran *(nt(hn&a dalam p'ng(batan sifilis dan hip'rt'nsi, amun bila bismut di ma)an dan t'rt'lan d'ngan d(sis &ang b'rl'bihan a)an t'r+adi p'%araan di gusi/ di )'nal s'bagai garis bismut dan di s'rtai st(matitis/ mual muntah, 8ila garam dari bismut +uga i)ut t'rt'an ma)a a)an m'n&'bab)an )'rusa)an gin+al, Krim p'mutih &ang m'ngandung bismut dan m'r)uri dapat m'n&'bab)an pigm'ntasi &ang b'r%arna abu6abu )'*()latan pada )'l(pa) mata/ lipatan nas(labial/ dagu dan pipi, EMAS Kiriasis dapat dis'bab)an (l'h p'mb'rian 'mas &ang b'rl'bihan, Adan&a pigm'ntasi b'rupa %arna abu6abu atau nila pada )'l(pa) mata/mu)a )ar'na p'ng(batan s'*ara par'nt'ral d'ngan 'mas, ME-K#-" M'r)uri m'rpa)an unsur &ang r'latif t'r)(ns'ntrasi pada da'rah ;ul)ani) dan da'rah 'ndapan min'ral dari bi+ih l(gam b'rat, Pada umumn&a m'r)uri diguna)an s'bagai fungsida dan pada b'b'rapa industri t'rmasu) pada pr(s's p'nambangan 'mas, M'r)uri s'ring)ali di salahgunaan dalam )(sm'tti) t'rutama dalam )rim p'mutih, P'nggunaan )rim &ang m'ngandung m'r)uri )lr(ida/ m'r)uri pr'sipitatus albus/ atau m'r)uri ()sida dapat m'n&'bab)an %arna *()lat abu6abu *()lat pada mu)a dan l'h'r, $'ngan mi)r(s)(p 'l')t(n dapan di bu)ti)an d'ngan adan&a granula m'r)uri pada )ulit p'ma)ai )rim &ang m'ngandung m'r)uri
