% E
)
kolekto ˆ oj verdaj verd aj pagoj g
Edmond Privat
)
)
) )
) ) ) ) ) ) ) ) ) )
Karlo
Edmond Privat Karlo
(originale verkita en Esperanto) Ara ran nˆgis : Einstein G. dos Santos (Tekstaˆo o eltirita eltir ita el la Interreto)
NAT NATAL - BRAZILO
Oktobro 2007
[email protected]
Edmond Priva Privat
( ? — la 28-a de A˘ ugusto 1962)
Lazaro Lazaro Ludovik Ludoviko o Zamenhof Zamenhof
(la 15-a de Decembro 1859 — la 14-a de Aprilo 1917)
Enhavo Anta˘ uparolo uparolo
1
1 La fa fami mili lio o
3
2 La hej ejm mo
4
3 La se serv rvis isti tino no
5
4 Dim Dimanˆ anˆ co co
6
5 Le Lern rnad ado o
7
6 La id ideoj eoj de de Kar Karlo lo
9
7 La sonˆ go de Karlo go
10
8 La liceo
12
9 Ek Ekza zame meno no
14
10 Liceano
16
11 Latina leciono
18
12 La amiko
20
13 Sur la rivero
22
14 La profesoro de historio
24
15 En la preˆ gejo gejo
26
16 La sekreto de Karlo
28
ˆ 17 Cagrenoj
29
18 Studento kaj poeto
31
19 Alico
32
20 Kuracisto
34
A ?
?
KARLO
1
Anta˘ uparolo uparolo Inter la ˆcefverkoj cefverkoj de nia literaturo literaturo ekszistas ekszistas jam kelkaj kelkaj tre bonaj, originalaj originalaj ˆ aperis rakon rakontoj toj : un unu u el la plej belaj estas estas “Karlo” “Karlo” de Edmond Edmond Privat. Privat. Gi unue en 1909, kaj tiam la a˘ utoro utoro skribis skribis : “La eldonisto petis min, ke mi verku facilan legolibron por la lernantoj de kursoj a˘ u la komencantoj, komencantoj, kiuj ˆus us finis sian lernadon en lernolibro. lernolibro. Mi intencis prezenti dudek tekstojn aranˆ gita gita jn tiamanier tiam aniere, e, ke en ˆciu ciu estos est os multa j vortoj pri sama temo de la ˆciutaga ciutaga vivo. Por pli bone b one konservi la intereson de la lernanto lernanto en dudek ˆcapitroj, capitroj, mi verkis verkis unu rakonton rakonton pri la vivo vivo de junulo, junulo, de lia infaneco ˆgis gis lia edziˆgo”. go”. La libreto libreto sin nomis nomis modeste : Facila acila legolib legolibro ro por p or la lernado lernado de Esperanto. Pro tiu ˆci ci modesta subtitolo unue ne ˆciuj ciuj ekkonis gian gˆian altan literaturan valoron. aloron. La libreto libreto estas estas malgran malgranda da romano, romano, giaj gˆiaj ˆcapitroj capitro j estas 20 juveloj de delikata, delikata, artplena priskribo priskribo de juneca vivo. vivo. La˘ u la modelo de Dickens la komenco de la miniaturromano estas la naskiˆ go de la heroo. Ni travivas kun go li la infaneco, la lernejon, la studadon; ˆcio cio estas nete kaj mallonge priskribita. Tiu ˆci ci mallongeco efektive montras majstrecon, majst recon, unu ˆcapitro capitro pentras sur la paˆgoj goj la tutan medion, en kiu vivis nia juna amiko Karlo. La karaktero de la rakonto estas e stas iu dolˆca, ca, ˆsercema sercema seriozeco, profunda sentemego kaj aminda simpleco. Kortuˆsa sa estas la gojo gˆojo de la avo pri la naskiˆgo g o de la nepo, de tiu bona avo, avo, kies morto estas la unua ˆcagreno cagreno de Karlo. Ideala homo, kiu diris al sia nepo : “En ˆciu ciu homo estas anˆ gelo gelo kaj diablo. diablo. Ciam Ciam parolu al la bona parto de la homo, neniam al la malbona”. malb ona”. Kortuˆsa sa estas la sceno, kiam dum latina leciono la profesoro trovas sur benko la engravuritan nomon de sia patro; pro la emocio li ne povas puni la nunan generacion. Kaj la amiko! Ni ˆciuj ciuj scias, kiam efikon efikon kaj altan valoron valoron por p or nia vivo vivo hav havas amiko, amiko, kiun ni opinia opiniass nia modelo, modelo, kiun kiun ni adoras. adoras. La talenton, talenton, la amon, la profesio pr ofesion, n, ˆcion cion ni vidas vid as en ˆcarma carma j, delikata d elikatajj bildo bild o j anta˘ antau˘ niaj okuloj. La libro ne havas draman konflikton, gi gˆi harmonie finiˆgas g as per bela vojaˆgo; go; bona vojaˆ go estu la cetera vivo de Karlo kaj Alico! go Ju pli ofte vi legos la libron, des pli multe vi ˆgin gi n ˆsato sa tos. s.
2
KARLO
ˆ Esperanto estas bonega, simpla, eleganta kaj tute klasika. Gia Marie Hankel
KARLO
1
3
La familio
Kiam naskiˆgis gis Karlo, rozkolora kaj sana bubeto, liaj gepatroj estis ankora˘ u tre junaj. juna j. Ilia unua infano li estis. Lia apero en tiu ˆci ci mondo ka˘ uzis grandegan gojon ˆgojon en la tuta familio familio.. Filo! Filo! Vera vivan vivanta ta knabeto! knabeto! La junaj gesinjor gesinjoroj oj Davis estis tre fieraj pri Karlo kaj ˆguis guis internan kaj trankvilan plezuron. Sed la patro de sinjoro Davis estis tro ˆgoja goja por esti kvieta kvieta.. Avo Avo li estis nun; nun; li tute forgesis, ke tio lin iom maljunigas, kaj li kontra˘ ue ue sentis en si infanan gajecon. Dum du tagoj post la naskiˆgo go de Karlo, li ne povis labori en sia oficejo. Li kuradis de sia domo al la domo de sia filo, kaj de tie revenadis al sia domo; li promenadis prome nadis tra tr a la stratoj strato j de la urbeto, urb eto, eniris en e n ˆciajn ciajn magazenoj magazeno j por p or aˆceti ceti objektojn tute senutilajn; senutilajn; al ˆciu ciu almozpetanto li donis multajn monerojn. Oni povis facile vidi, ke li estas kontenta. La gepatroj de sinjorino Davis estis jam tre maljunaj. Ili loˆgis gis en granda urbo, kaj oni telegrafe anoncis al ili la naskiˆgon g on de ilia ilia nepo. nepo. Po Porr ili ne la unua li estis. Ilia filino Margareto, la feliˆca ca patrino de Karlo, estis ilia sepa infano. Jam du el ˆsiaj siaj fratinoj fratino j kaj tri el ˆsiaj fratoj frato j estis est is edziˆ edz iˆ ginta gint a j kaj ka j eˆc havis havi s infanojn, kiam fra˘ ulino Margareto renkontis la junan sinjoron Davis, kun kiu ulino ˆsi si bald ba ldaau˘ fianˆ fia nˆcini ci niˆ gis gˆis kaj tre balda˘ u poste edziniˆgis. gis. Fra˘ ulino ulino Margareto estis tre beleta junulino kaj tre dolˆca. ca. Pro tio ˆciuj ciuj gefratoj gefrato j multe amis ˆsin. sin. Kaj Ka j ˆsiaj siaj gepatroj gepatro j ricevis grandan ˆcagrenon, cagrenon, kiam ˆsi devis forveturi kun sia juna edzo. En la baptotago de Karlo preska˘ u la tuta familio de sinjorino Davis ˆceestis, ceestis, kaj anka˘ u la patro kaj la juna frato frato de sinjoro sinjoro Davis Davis.. Oni nomis nomis la knabon knabon Karlo Teodoro, por kontentigi lian patran avon, sinjoron Karlo Davis, kaj lian lian patrina patrinan n avon, avon, sinjoro sinjoron n Teodoro eodoro Renberg. Renberg. Komprene Kompreneble ble,, oni ne povis povis elekti elekti alian baptopatr baptopatro, o, ol lian patran avon. avon. La bap baptopa topatri trino no estis estis la plej maljuna fratino de sinjorino Davis. Dum la pastro malsekigis lian beletan kapeton kun kreskantaj blondaj haroj, sinjoreto sinjoreto Karlo Teodoro ˆsajnis sajnis gaje rideti kaj, subite palpante siajn malsekan haroj p er siaj sia j maneto j, li faris al la ˆceestantoj ceestantoj en la preˆ gejo gejo la˘ utan, utan, sed nekompreneblan paroladon, kiu preska˘ u rompis la seriozecon de la ceremonio remonio.. Sendube Sendube por p or haltigi haltigi lin, lia onklin onklinoo donis donis al li pluvegon pluvegon da kisoj. Kredante, ke ili estas gratulesprimoj, kaj estante jam tre modesta, li tre malafable akceptis tiujn kisojn. Jam tiam li mirigis multajn personojn.
KARLO
2
4
La hejmo
Junaj Juna j gesinjo g esinjoro rojj Davis D avis estis e stis nek riˆcaj, ca j, nek malriˆcaj, ca j, kaj havis treege treeg e ˆcarman carma n hejmon hejmon apud la urbeto. Tre simpla simpla dometo, dometo, malgran malgranda da gardeno gˆardeno kun kelkaj arbetoj, arbetoj, jen ilia ilia tuta hejmo, hejmo, sed ˆcio cio estis estis tre pura kaj delik delikata intern internee kaj ˆ ekstere. En la ˆcambroj cambroj ˆcio cio estis hela, la murpaperoj murpaperoj kaj la meblaro. meblaro. Cie oni povis admiri, kiel orde kaj elegante la delikataj manoj de sinjorino Davis aranˆgis gis ˆciujn ciujn aferojn. afero jn. La patro de Karlo Teodoro estis ˆcefkomizo cefkomizo en filio de ˆ nek li, nek lia edzino la nacia banko kaj li ricevis tre bonan salajron. Car multe elspezis, li povis ˆciujare ciujare ˆspari sumon por “siaj infanoj”. infanoj ”. Efektive, Karlo ne ˆguis guis tre longe la gloron, esti sola en la nova generacio de la familio. Kiam li estis dujara kaj jam kuradis tre bone tra la tuta domo, li trovis iun tagon bluokulan fratineton en la antikva lulilo, kie li kutimis dormadi anta˘ u tre longe. longe. . . Kiam Kiam li estis estis malgrand malgranda. a. Aliaj kredeble estus iˆgintaj gintaj tre ˆaluzaj, sed Karlo estis grandanima, grandanima, kaj lia vizaˆgo go tuj montris larˆ gan rideton kaj afablan esprimon de protektemo. gan Petinte la permeson de sia patrino, li kisis dufoje la frunton de sia dormanta fratineto. Poste eka˘ udante udante la la˘ utan utan ridegon de iu nekonata sinjoro kun pinta barbo kaj longa griza surtuto, li forte ofendiˆ gis gis kaj tuj eliris el la ˆcambro. cambro. Karlo tre multe multe interesiˆ interesiˆ gis pri la progresoj de sia fratineto Helenjo. Kiam gis anka˘ u ˆsi si povis p ovis kureti tra la domo, li fariˆgis gis ˆsia sia instruanto instr uanto kaj gvidanto. gvidanto . Karlo estis tre observema kaj anka˘ u tre entrepre entreprenema nema.. Li penadis imiti imiti ˆcion cion interesan, kion li vidis a˘u pri kio li a˘ udis. udis. Uzante Uzante tablon kaj kaj multajn multajn seˆgojn, gojn, li konstruis konstruis grandan ˆsipon, sipon, kies bela flava flava kamentubo kamentubo estis. . . la paperkorbo de lia patro. Por Helenjo li ˆciam ciam aranˆgis gis konfortan sidejon per broditaj kusenoj forprenitaj el la salono. Kiam sinjorino Davis laboris lab oris ˆce ce sia kudromaˆsino sino kaj Karlo ekfajfis ekfa jfis kaj bruadis por anonci, ke danˆ gera gera ventego ventego minacas la ˆsipon, sipon, la timigita timigita fratineto tineto ekploris, ekploris, tremante tremante inter inter la broditaj broditaj kusenoj. kusenoj. Subite Subite ˆcio cio haltis haltis : la kudromaˆ kudro maˆsino sino kaj la ˆsipo. sipo . Helenjo Helenj o balda˘ baldau˘ retrankviliˆgis g is sur la genuoj de la patrino, patr ino, konsolita, konsolit a, ˆcu cu per ˆsiaj sia j dolˆcaj ca j kisoj, kiso j, ˆcu cu per la elokventa j klarigo klarig o j de Karlo, kiu venigis la ventegon nur por havi la okazon, kuraˆ ge ge savi sian fratinon. Supre en la domo estis longa subtegmenta ˆcambro, cambro, en kiu kuˆsis sis kestoj, korboj, seˆgoj goj kaj malnov malnovaj objektoj. objektoj. Estis Estis por Karlo vera vera paradizo. paradizo. Kiam Kiam li trovis trovis malfermita malfermita la pordon de la ˆstuparo, li rapide rampis al la ˆsatata ˆcambreg camb rego. o. Tie li plezur ple zurege ege ˆcirka˘ cir ka˘ upromenis, upromenis, malfermante malfermante la kestojn, palpante kaj malordigante malord igante ˆciujn ciujn objekt o bjektojn. ojn. La gojo gˆojo da˘ uris, uris, gis ˆgis kiam lia patrino a˘u la servistino, servistino, a˘ a udinte u ˘dinte bruon, venis lin preni kaj rekondukis lin malsupren for de la paradizo. Por doni al si tute liberan kaj ne embarasitan embarasitan ˆsajnon sajnon li fiere frotis siajn terure nigrajn manojn sur sia beleta rozkolora anta˘ utuko. utuko.
KARLO
3
5
La servistino
La geavoj geavoj de Karlo havis tre longe servistinon, servistinon, kiun ˆciuj ciuj en la familio familio multe multe amis amis pro ˆsiaj siaj fideleco fideleco kaj diskret diskreteco. eco. Kiam Kiam la juna sinjoro sinjoro Da Davis vis edziˆ gis, gis, la servistino servistino iris en la novan novan hejmon por p or ˆcion cion aranˆ gi. gi. La juna juna edzino edzino tiom tiom plaˆcis cis al ˆsi, si, ke ˆsi si tie restis; kaj post la naskiˆ go go de Karlo ˆsi si decidis, ke ˆsi si neniam foriros. Anjo estis ˆsia sia nomo. Pintan nazon naz on ˆsi si havis h avis kaj du malgrandajn grizbluan grizbluan okulojn kaj vangojn ˆciam ciam tre ruˆ gajn, gajn, kvaza˘ u pomoj de bela a˘utuno. utuno. Sian blankan kufon ˆsi preska˘ u neniam demetis, sed ofte okazis, ke ˆ Karlo fortiris ˆgin, gin, por vidi la koloron koloron de ˆsiaj siaj haroj. Ciufoje li ricevis pro tio vangofrapon kaj tuj poste kison. En la domo dom o Anjo A njo faris far is ˆcion; cio n; ˆsi estis est is amba a mba˘ u˘ : kuiristino kuiris tino kaj ˆcambristino, cambris tino, sed la domo estis tiel malgranda, malgranda, ke ˆsi si facile plenumis plenumis siajn taskojn. taskojn. Sinjorino Sinjorino Davis Davis ˆsin sin ofte helpis kaj faris ˆciujn ciujn kudrolaborojn. Anjo sentis en si tre grandan grand an admiron admir on al la juna dommastrin domma strinoo pro ˆsia granda grand a delikateco en ˆcio, cio, ˆsi tiel belete aranˆgis gis la plej malgrandajn detalojn en la kara hejmo. Kelkfoje Karlo ricevis permeson, iri frumatene al la legomvendejo kun ˆ portis du grandajn korbojn Anjo. Si korbojn kaj li malpezan malpezan retsakon. retsakon. Post Post dekkvinminuta kvinminut a marˆsado sado ili alvenis al venis sur su r la publika placo. pl aco. Multa j ˆcevaloj cevalo j kaj veturiloj staris apud la trotuaroj. En la mezo de la placo, ˆcirka˘ cirka˘ u la monumenta fontano, sidis la gevendistoj kun siaj tabloj kaj korbegoj plenaj je brasikoj, terpomoj, terpomoj, fromaˆ fromaˆ goj, goj, fruktoj ˆciuspecaj. ciuspecaj. Anjo diskutadis diskutadis kun multaj virinoj kaj fine fi ne aˆcetis cetis diversajn legomojn legomo jn kaj grandan pecon da butero. Kelkfoje Kelkfoj e ˆsi si metis metis ion en la retsako retsakon n de Karlo. Karlo. Po Poste ste tre rapide rapide ili hejmen reiris reiris.. Dum kiam li kuretadis kuretadis apud Anjo, Karlo pensis, ke ˆsiaj siaj korboj forportis kun la legomoj anka˘ u iomon de la odoro de la vendoplaco. Kelkfoje Kelkfoje Karlo helpis helpis Anjon, Anjon, meti la telerojn sur la tablon. tablon. La forkojn, forkojn, kulero kuler o jn kaj ka j tranˆ tra nˆcilojn cilo jn li anka˘ u alportis, a lportis, sed neniam ne niam glaso jn, ˆcar car Anjo opiniis la aferon tro danˆgera. gera. Iam li rompis tason, ˆcar car li provis pr ovis porti p orti tri samtempe. Alkuris Anjo ˆce ce la bruo... — Estas nenio, — ekkriis Karlo, — mi ne vundiˆgis. gis. Anjo lin longe riproˆcis, cis, sed Karlo opiniis, ke estus multe multe pli saˆ ge, ge , se ˆsi si irus tuj por preni alian tason. Kun Karlo, Anjo estis ˆciam ciam gaja ga ja kaj ˆsercema; sercema; sed kun Helenjo, ˆsi si estis ˆ prenis multe mul te pli pl i dolˆ d olˆca ca kaj ka j eˆ e ˆc ˆsajn sa jnis is iom io m mal m alˆ goja, gˆo ja, rigardante riga rdante ˆsin. sin. Si pren is ˆsin sin delikate ˆ en siajn brakojn kaj movis la kapon penseme. Ciuj same ˆsajnis sa jnis melankolie melankol ie ˆ estis tre pala kaj delikata knabineto, kaj la patrino dolˆcigi gˆi apud Helenjo. Si plej atente zorgadis zorg adis pri ˆsi. si. Karlo tre amis sian fratineto frat ineton, n, sed ne kuraˆgis gis multe ludi kun ˆsi, si, ˆcar car ˆsi si ˆsajnis sajnis timi la bruon bruon kaj tre ofte ekploris ekploris.. Li opinii opiniis, s, ke la knabin knabinoj oj estas estas delikataj estaˆ estaˆoj, kiuj necesigas multajn zorgojn. zorgo jn.
KARLO
4
6
Dimanˆ Dima nˆ co co
Dimanˆce ce matene mat ene Karlo Kar lo restadis resta dis longe en sia liteto kaj guis gˆui s la dolˆcajn ca jn sonˆ songojn, gˆojn, kiujn alportas la ora j sunradioj, sunradioj, enirante enirante en la ˆcambron cambron inter la kurtenoj de la fenestro fenestro.. . . Subite Subite li ekvidis ekvidis la dolˆ dolˆcan can vizaˆ vizaˆ gon gon de sia patrino patrino,, alveni alvenint ntaa por lin lin veki veki.. Tre gaja li esti estis. s. La˘ ute sonoradis la sonoriloj de la preˆ ute gejoj, gejoj, dum lia patrino patrino lin helpis helpis por lia tualeto. tualeto. Karlo Karlo opinii opiniis, s, ke la spongoj estas estas tre malag malagrab rablaj laj objekt objektoj, oj, kiuj kiuj metas metas sapon sapon en liajn liajn okul okulojn. ojn. Li jam ofte ofte konig konigis is tiun impreso impreson n al sia patrino patrino,, sed ˆsi tamen tamen da˘ urigis u rigis la uzadon de spongo j. Dimanˆce ce sinjorino Davis vestis Karlon per brodita flanelˆcemizeto, cemizeto, blanka pantalono kaj blua jaketo. Li havis beletajn belet ajn flavajn flavajn ˆsuetojn sueto jn kaj anka˘ u grandan ruˆ gan gan ˆcapelon, capelon, pri kiu li estis est is tre tr e fiera. Dimanˆce ce posttagmeze posttagmez e Karlo promenadis kun sia patro. pa tro. Li ˆsatis satis iri al a l la bordo de la rivero r ivero por p or vidi la ˆsipojn sipo jn kaj la fiˆskaptistojn, skaptistojn, kiuj estis est is tre multaj. ˆ Estis seriozaj sinjoroj, longbarbaj maljunuloj kaj anka˘ u multaj knaboj. Ciu silente silente sidis sub unu el la arbo j ˆce ce la bordo. Ili pacience rigardis la fadenon de sia fiˆskaptilo, skaptilo, malaperantan en la akvo. De tempo temp o al tempo t empo iu levis subite sian kanon kaj malkroˆcis cis de la hoko brilantan fiˆson, son, malespere baraktantan ˆciufl ci uflan anke ken. n. Anta˘ u la vespero sinjoro Davis kaj lia fileto reiris hejmen kaj alvenis ˆgustatempe gustatempe por trinki tason da varmega teo en la salono. Ofte la avo avo kaj onklo Jako Jako vizitis vizitis ilin dimanˆ dimanˆce, ce, kaj ˆciuj ciuj vespermanˆ vespermanˆ gis gis kune. La onklo Jako kelkfoje alportis sian fonografon, kaj Karlo a˘ udis udis mirigajn kantojn kaj muzikaˆ muzikaˆojn. o jn. Iam onklo Jako diris d iris ˆserckanteton serckanteton anta˘ antau˘ la granda buˆso so de la fonografo. La maˆsino sino ripetis la kanton kanton poste kaj eˆc la ridegon de la avo kaj de la patro. Onklo Jako klarigis, ke la fonografo ripetus, kion ajn Karlo dirus anta˘ u la maˆsino, sino, sed Karlo ne kuraˆ gis gis ion diri. diri. Li jam opiniis, opiniis, ke ofte estas tre saˆ ge ge silenti. Karlo multe ˆsatis satis sidi sur la genuoj de sia avo kaj a˘ udi udi rakontojn pri la infaneco de sia patreto a˘ u pri malproksimaj landoj, kiujn la avo vizitis, kiam li estis juna. Li ˆsatis satis a˘ udi pri la maro kaj forte deziris, gin udi gˆin iam vidi. Kiam estis bela vetero, la tuta familio sidis en la ˆgarde g ardenet neto. o. La av avo prenis sian pipon, ˆgin gin plenigis per tabako kaj gin gˆin ekbruligis. La patro kaj la onklo fumis nur cigaredojn. Karlo tre malˆ malˆsatis satis la tabakfumon, tabakfumon, kiu dolorigis dolorigis liajn okulojn, preska˘ u same kiel la sapo el la spongoj. Li ofte demandis sian patron, kial la viroj fumas, kaj la patro ˆciam ciam respondis : — Por la plezuro. Karlo decidis, ke li trovos pli agrablan plezuron ol fumadi, kiam li estos viro. Sed kiam la avo avo diris al li, ke ˆciuj ciuj maristoj fumas, li ekˆ ekˆsanˆ sanˆ gis gis sian opinion.
KARLO
5
7
Lernado
Karlo jam fariˆgis gis forta knabeto kaj rapide grandiˆ gadis, gadis, sed li ankora˘ u ne eklerni eklerniss la literojn literojn de la alfabeto alfabeto.. Lia patrino patrino decidis decidis,, ke ˆsi si mem instruos instruos ˆ lin en la komenco. Ciumatene Ciumate ne ˆsi si sidigis sidigis lin apud si kaj malfermis malfermis grandan ˆ klarigis al li, ke per tiuj signoj oni skribas, kaj libron kun nigraj signoj. Si se li bone lernos ilin, li povos balda˘ u legi belegajn rakontojn en libroj. Karlo opiniis, ke la homoj estas vere mallertaj kaj sensencaj, kial ili ne venas mem por diri siajn rakontojn. Estus multe pli simple. Post pripensado li esprimis sian opinion al la patrino. — Sed, karuleto, — ˆsi si diris, — miloj milo j da persono j volas koni la rakontojn. Estus Estus neeble, neeble, ke la rakon rakontis tistoj toj vizitu vizitu ˆciujn. ciujn. Multaj Multaj rakon rakontist tistoj oj loˆ gas tre malproksime, multaj estas mortintaj nun, kaj oni deziras tamen legi nun tion, kion ili skribis. — Sed kial ili ne parolis parolis en fonografon, fonografon, kiel onklo Jako. Oni ˆciam ciam povus a˘udi udi ilin. La patrino trovis trovis Karlon iom tro diskutema : — Nu, karega, — ˆsi si diris, — kisante lin, vi devas de vas eklabori. Sed Karlo profundiˆ profundigis gˆis en sia pensado. pensado. . . la strangaj strangaj nigraj signoj signoj dancadis dancadis en nebulo anta˘ u liaj okuloj. Li ripetis ripetis : A, B, C, senate senatent nte. e. Kiam Kiam lia patrin patrinoo petis lin, montri montri B, li ne sciis. sciis. La literon literon S li bone rekoni rekonis, s, ˆcar car gi gˆi similas serpenton, kaj anka˘ u O kaj C, kiuj kiuj simi simila lass tutan tutan kaj duonan duonan lunon. lunon. Po Porr instrui al li la aliajn literojn, la patrino bezonis multajn semajnojn kaj grandan paciencon paciencon.. Fine Fine gesinj gesinjoroj oroj Da Davis vis decidis decidis,, ke Karlo Karlo iru en lernejo lernejon. n. Ne malproksime de la hejmo loˆgis gis maljuna sinjorino sinjorino kaj ˆsia sia filino, kiuj amba˘ u instrui instruiss infanojn. infanojn. La lecion lecionoj oj okazi okaziss nur tri matenojn matenojn ˆciusemajn ciusemajne, e, lunde, lunde, merkrede kaj vendrede. Sinjorino Davis mem kondukis Karlon al la lernejo la unuan fojon. Dum ˆsi si parolis parolis kun la respekti respektinda nda estrino estrino,, sinjori sinjorino no Linar, Linar, Karlo Karlo rimarki rimarkigis gis al fra˘ ulino ulino Linar, ke unu seˆgo go en la klasˆ klasˆcambro cambro estas rompita, rompita, kaj anka˘ anka˘ u, u, ke estas desegnita vizaˆgo go sur la muro. muro. Li demandis demandis la fra˘ ulin ul inon on,, ˆcu cu tio ti o esta es tass ˆsia portreto portreto a˘ u tiu de la maljuna virino. La fra˘ ulino ulino treege ruˆgiˆ giˆgis gis kaj komencis eldiri eldiri al Karlo longan longan liston liston de aferoj, aferoj, kiujn kiujn li ne faru en la lernejo. lernejo. KonKontentigite tentigite per p er tia programo, la knabo ne demandis demandis ˆsin sin pri tio, kion li ja devos fari. — Mi esperas, ke vi estos bona kaj ˆgentila, gentila, — diris lia patrino, adia˘ ukiukisante lin. — Ho jes, patrineto, la juna sinjorino sinjorino jam rakontis rakontis al mi ˆciujn ciujn amuzajn aferojn, afero jn, kiujn oni faras tie ˆci. ci. Kiam la unua leciono estis komencita, Karlo havis tre balda˘u siajn manojn tute makulitaj per inko, la˘ u sia kutimo li viˆ viˆsis sis ilin per sia rozkolora rozkolora anta˘uutuketo. Beleta knabineto, kiu sidis apud li, multe ridis kaj moke rigardis lin.
KARLO
8
Pro tio Karlo opiniis, ke li certe pli multe amas sian fratinon Helenjon ol ˆsin. sin.
KARLO
6
9
La ideoj de Karlo
Karlo estis tre pensema knabeto kaj jam havis siajn precizajn ideojn pri multaj aferoj, dum aliaj infanoj malfacile komprenis geografion, li tre bone prezen prezentis tis al si la formon de la mondo : Po Post st la montoj montoj estas estas maroj, teroj kaj denove montoj, gis gˆis la du ekstremoj ekstremoj de la mondo. mondo. Tie sendube sendube estas muro muro a˘ u barilo, kiel sur la ponto, por malhelpi, ke la personoj falu en abismon. Karlo forte deziris iri iam al unu el tiuj ekstremoj ekstremoj de la mondo. Certe estus strange, vidi nenion plu anta˘ ue ue : nur la bluan ˆcielon cielon supre, kaj sub ˆgi. g i. . . neni nenion on.. Li tre tre miris, kien falus iu homo, kiu estus forsaltinta de la mondo. Se li posedus la aeroplanon de la riˆca ca sinjoro, sinjor o, kiun konas lia patro, li provus flugi malsupren malsup ren sub la mondon kaj reveni reveni supren ˆce ce la alia flanko. flanko. Li deziris scii, kia estas la subaˆo o de la mondo. mondo . Karlo Karlo demandis demandis sian patron patron pri tio. Sinjoro Sinjoro Davis Davis estis estis tre amuzata amuzata per la ideoj de Karlo kaj klarigis al li, ke la mondo estas kvaza˘ u grandega oranˆ go, go, ˆ steloj kaj rondflu ron dflugant gantaa ˆcirka˘ cir ka˘ u la suno, kiu anka˘u estas tre granda globo. Ciuj la luno anka˘ u estas globoj. La patreto klarigis al Karlo, ke la homoj vivas sur la tuta terglobo. Sed Karlo ne povis kredi tion kaj pensis, ke certe lia patro eraras. Kiel la homoj povus stari sub la globo? Estus necese, ke ili pendigu sin sin al la tero per siaj manoj. Sendu Sendube be multaj multaj falus. falus. Li ne povis povis kredi, kredi, ke homoj vivas tie. Tiu demando lin multe okupis, kaj li ˆsajnis sajnis pripensadi dum la tuta tagmanˆgo go post la respondo respondo de sia patro. Lia patrine patrineto to promesis, promesis, ke, kiam kiam li scios bone legi, ˆsi si aˆcetos cetos por li ilustritan libron pri tiuj aferoj. afero j. Karlo havis grandan gra ndan admiron a dmiron al ˆciuj ciuj metiist m etiistoo j, al ˆciuj ciuj manlab m anlaborist oristoo j. Kun sia patrino li jam vizitis la paniston kaj vidis lin bakanta la panojn. Li vidis la ˆsufariston sufariston enpikanta enpikanta najlojn najlo jn en la ˆsuojn per martelo. Li eˆc vidis ie en la urbeto grandan ˆcambron, cambron, kie multegaj multegaj junulinoj junulinoj fabrikas fabrikas ˆcapelojn capelojn por sinjorinoj. Ili aranˆgis gis rubandojn kaj plumojn sur la ˆcapeloj. capeloj. Pasante Pasante preter granda hotelo, li vidis tra malaltaj fenestretoj grandan kuirejon, kie multaj viroj, kun blankaj anta˘ utukoj utukoj kaj ˆcapoj, capoj, movis movis pladojn kaj kaserolojn kun granda bruo. Odoro de rostajo alvenis al la nazeto de Karlo. En la strato str ato j ˆciu ciu ˆsajni sa jniss rapidi, rap idi, knabo kna bo puˆsis sis veturile vetu rileton ton ˆsarˆ sargitan gˆitan per pakaˆoj, du leterportistoj leterportistoj saltis sur la tramveturilo tramveturilon, n, maljuna maljuna lama viro kriante kriante vendadis ˆurnalojn. urnalo jn. Sinjorino Davis klarigis al sia filo, ke ˆciuj ciuj homoj laboras por gajni gajn i monon kaj aˆceti ceti siajn vestojn kaj nutraˆ nutraˆojn kaj tiujn t iujn por p or sia familio. Anka˘u tio multe pensigis Karlon. — Kion faras patreto? — li demandis. La patrineto kondukis lin al la oficejo de sia edzo, kaj li vidis sian patron skribanta en granda gr anda librego ˆce ce alta tablo. Karlo opiniis, ke lia patro havas havas tre enuigan profesion, kaj li decidis, ke li mem preferos fariˆ gi gi kuiristo en hotelo a˘u veturigisto. veturigisto.
KARLO
7
10
La sonˆ go go de Karlo
Post la interparolo kun sia patro pri la formo de la tero, Karlo pripensis ankora˘ u tre ofte dum la tago. Strangan Strangan sonˆ songon gˆon li havis en la sekvinta nokto. Li sonˆgis, gis, ke sinjoro sinjoro de Lavel, Lavel, la riˆ riˆca ca amiko amiko de lia patro, patro, lin invit invitis is por kunvojaˆgado gado en sia aeroplano. aeroplano. Ili aˆcetis cetis grandan grandan keston keston da biskvi biskvitoj, toj, kaj metinte gin gˆin sur la aeroplanon, ili sidiˆgis gis kaj kaj ekflugis ekflugis for. Ili devis devis transiri transiri altajn montojn. La aeroplano flugadis tre rapide kaj trapasis grizajn nubojn. Estis malseke malseke kaj malvarme. malvarme. Karlo sin premis al sia gvidanto, gvidanto, dum ili pasis super akraj montpintoj kaj teruraj rokoj. Sinjoro de Lavel Lavel montris montris al Karlo, kiel la ebenaˆ ebenaˆo o subite finiˆ gas g as en la malproksimo. Efektive Karlo vidis post la kampoj kaj arbaroj blankan linion kaj poste. . . nur la bluon de la ˆcielo. cielo. Tie estas la ekstremo de la mondo, kiun li tiel deziris deziris vidi. vidi. La aeroplan aeroplanoo balda˘ balda˘ u surteriˆgis. gis . Marˆsinte sint e kelkajn kelka jn paˆsojn, so jn, Karlo Karlo sin trovis trovis ˆce ce la limo limo de la mondo. mondo. Estis Estis granda granda kajo kun fera barilo barilo inter inter limˆ limˆstonoj. stonoj. Tenante enante la manon de sinjoro de Lavel, Lavel, Karlo kliniˆ gis g is por rigardi rigardi malsu malsupren pren : nenio, nenio, nur bluo. bluo. . . senfine. senfine. Zumadi Zumadiss en la oreloj de Karlo, Karlo, kaj anta˘ u liaj okuloj okuloj flugadis flugadis miloj da malprec malprecizaj izaj rondetoj. rondetoj. Li premis premis pli forte la dikan manon, kiun li tenis. Li estus tre dezirinta, dezirinta, ˆeti ion malsupren, malsupren, sed li ne povis trovi eˆc unu ˆstoneton. stoneton. Tie estis nur sablo. Dum momento momento li pensadis, ˆcu cu li ˆetos sian poˆstranˆ stranˆcileton. cileton. Sed ekpensante pri sia patrino, kiu donis gin gˆin al li, li decidis, ke li ne ˆetos et os gin. gˆin. Ili amba˘ u manˆgis gis kelkajn biskvitojn tute malmoligitajn de la malvarmo. — Nu, — diris sinjoro de Lavel post momento, — ni nun veturos malsupren pre n sur nia flug flugmaˆ maˆsino, sin o, ˆcu cu ne? Karlo ektimis iom, sed nenion diris. Ili forflugis. La aeroplano transpasis super la barilo kaj flugadis tute rekte for de la tero. Post kelk kelkaj minutoj, minutoj, kiam ili estis jam tre malproksimaj malproksimaj de la tero, sinjoro ˆ komencis oblikvan flugadon de Lavel ˆsanˆ sangis gˆis la direkton de la maˆ maˆsino. sino. Gi malsupren. Ili reproksimiˆ gis gis al la tero, kaj tiam ˆgian gian subaˆon on ili vidis. vi dis. Karlo penis penis rememor rememorii la klarig klarigojn ojn de sia sia patro. patro. Tio Tio estis estis do la malsup malsupra ra duo duono no de la oranˆ go. go. Sed certe certe neniu povus povus vivadi vivadi tie. tie. Nur per aeroplanoj aeroplanoj a˘ u per aerˆsipo sip o j oni o ni povas tiel moviˆgi gi sub la terglobo Pli kaj pli multe mallumiˆgis, gis, dum la aeroplano rapidege flugadis kurbe por restadi restadi proksime proksime al la tero. tero. Stranga Stranga afero, afero, la ˆcielo cielo estis estis malsupr malsupree kaj flanke, sed supre kaj ˆce ce la alia flanko estis la bruna tero. La aeroplano estis malsuprenirinta tre rapide kaj povis nun flugadi preska˘ u horizon horizontale tale.. Ili ekvidis ekvidis strangajn arbojn kun longa torda trunko trunko rampanta. anta. Balda˘ Balda˘ u domojn ili ekvidis, ekvidis, verajn domojn pendantajn pendantajn sub la tero. Ili ˆ estis tre multaj multaj kaj ˆsajnis sajnis esti lignaj dometoj diversk diverskolore olore pentri p entritaj. taj. Ciam pli kaj pli multe ili alproksimiˆ alproksimiˆ gis. gis. Karlo rimarkis, rimarkis, ke la dometoj havas havas pintan
KARLO
11
tegmenton kaj ˆsajnas sa jnas pendi pend i je la tero t ero per p er granda fera ringo ligita al la trunkoj t runkoj kaj branˆ br anˆcegoj cego j de la rampanta j arbo arb o j. Inter Inter la domoj estis estis pontoj, pontoj, sur kiuj kiuj aperis aperis multaj multaj homoj ˆsajne blanke blanke vestitaj. Klininte la kapon malanta˘ uen por pli bone vidi, Karlo perdis sian ekviliuen bron kaj kaj falis falis en la abismon. abismon... . Li sentis la malvarman aeron ae ron siblantan ˆcirka˘ cirka˘ u liaj oreloj, dum kiam li senfine senfin e faladis fa ladis en la l a profund pr ofundegaˆ egaˆo. o. — Nu, karuleto, estas malfrue, vi devas ellitiˆgi! gi! La patrino patrino lin vekis. vekis. Karlo Karlo frotis siajn okulojn okulojn : — Patrineto, — li diris oscedante, — mi vidis homojn sub la alia flanko de la mondo.
KARLO
8
12
La liceo
Kiam Karlo estis dek-dujara, liaj gepatroj opiniis, opiniis, ke li sufiˆ ce ce longe restis en infana infana lernejo. lernejo. Estis Estis tempo, enigi lin en liceon. liceon. (Liceo (Liceo estis, estis, en la tempo de nia rakonto, la nomo de la oficialaj lernejoj, kie la knaboj lernadas, ˆgis gis kiam ili fariˆgas g as studen studentoj. toj.)) Esti Estiss un unu u liceo liceo en la urbo. Beda˘ Beda˘ urinde gi gˆi estis malproksime, kaj Karlo devos marˆsadi sadi dudek minutojn, por tien iri de sia hejmo. Lia patrino proponis, ke oni aˆcetu cetu por p or Karlo biletaron por p or la tramvojo, sed sinjoro Davis Davis tute ne permesis tion. Li opiniis, ke marˆsado sado estas tre bona kaj saniga saniga ekzercado. ekzercado. Po Porr esti akcept akceptata ata en la liceo, estis estis necese, necese, ke Karlo Karlo sukcesu en ekzameno anta˘ ue. ue. La ekzameno ekzameno estis nek longa, longa, nek malfac malfacila ila.. Tamen sinjoro Davis volis certiˆgi, gi, ke lia filo sukcesos, pro tio li venigis hejmen junan instruiston, kiu dum kelkaj semajnoj pli multe progresigis Karlon en la scio pri aritmetiko kaj ortografio, ol sinjorinoj Linar en kelkaj jaroj. Unu semajnon anta˘ u la ekzameno sinjoro Davis kondukis sian filon al la licees liceestro tro por lin enskribi enskribigi. gi. La estro estis tre malalt malaltaa viro viro kun grizaj haroj, griza griza barbeto barbeto kaj rondaj, rondaj, brunaj brunaj okuloj okuloj post ororandaj ororandaj okulvi okulvitroj. troj. — Sinjoro direktoro, — diris sinjoro Davis, kiam la servisto lin enirigis kun lia filo en la direktej direktejon, on, — kiel kiel vi sanas? sanas? Mi ˆgojas gojas vin revidi, kaj alkondukas al vi mian knabeton Karlo, kiu estos espereble bona lernanto en la liceo. La direktoro rigardis Karlon tra siaj grandaj okulvitroj kaj malfermis larˆgan gan libregon. — Davis, Davis, Karlo Karlo.. . . kio estas estas via alia alia anta˘ anta˘ unomo, unomo, junuleto? — Teodoro, sinjoro direktoro, — respondis sinjoro Davis, vidante, ke lia filo distrate ne a˘ udis udis la demandon. Efektive, Karlo estis distrata, li ˆus us eltrovis grav g ravan an nova novaˆon : li ekvidis, ke la direktoro havas harojn en la oreloj, kaj li kun neesprimeblaj ˆgojo gojo kaj intereso observadis tiun novan specon de arbaroj. Lia vizaˆ go go lumiˆgis gis per unu el tiuj knabaj malicaj ridetoj kiuj montriˆgas gas sur la lipoj, en la okuloj kaj eˆc per ruˆ giˆ giˆgo go de la nazo. — Via aˆgo? go? — demandis la direktoro. Sinjoro Davis pinˆcis cis la brakon de Karlo : — Kiomjara vi estas, Karlo? Karlo ektremis, kaj serioziˆgante, gante, lia vizaˆgo go tute ruˆgiˆ giˆgis: g is: — Dek dujara, sinjoro, — li diris timeme. — Vi venu lundon, — diris la direktoro, — je la oka matene, kun inko, plumo, plumo, krajono kaj blank blanka papero papero por la ekzameno. ekzameno. Via filo, sinjoro sinjoro Da Davis vis,, ˆsajnas sajnas esti bona kaj inteligent inteligentaa knabeto, sed iom distriˆ gema. gema. Ni penos tion tion korekti. korekti. Bonan tagon. . . atentu la ˆstupon stupon post la dua pordo p ordo maldekstre. maldekstre. Elirinte Elirinte el la skriboˆ skriboˆcambro cambro de la direktoro, direktoro, sinjoro Davis montris montris al sia filo la internan internan korton de la liceo. Meze de la du novaj novaj konstrua konstruaˆˆoj oj staris la malnova malnova parto de la lernejo, kun duobla ˆstuparo super kolonoj kaj arkaˆ arkaˆoj.
KARLO
13
— Tien venadis multaj generacioj anta˘ u mi kaj vi, — diris al Karlo lia patreto. — Via avo kaj niaj praavoj tie lernadis, kiam ili estis knaboj.
KARLO
9
14
Ekzameno
La matenon de la ekzamena tago Karlo alvenis tre frue en la korto de la liceo. Li portis p ortis belan ledan sakon, tute novan, novan, kiun lia patro ˆus us donacis al li. En ˆgi gi estis papero kaj skribilaro kun inkujo, plumoj kaj krajonoj en blua skato skatolo lo.. En la korto korto estis estis jam kelk kelkaj aj knaboj, knaboj, sed neniu neniu konata onata de Karlo Karlo.. ˆ momen Ciumom Ciu ente te alveni alveniss kelk kelkaj aj aliaj. aliaj. Fine Fine Karlo Karlo ekvidis ekvidis kamarado kamaradon, n, kiu estis du jarojn jarojn kun li en la lernejo lernejo de sinj sinjori orinoj noj Linar Linar.. Lia nomo estis estis Henr Henrik ikoo Belnett. Karlo tuj iris saluti Belnett-on kun granda gojo, gˆojo, ke li fine trovis iun konaton. konaton. Belnett jam de unu jaro estis lernanto lernanto en la liceo. Sed li malsukcesis malsukcesis la jarfinan ekzamenon kaj devis gin ˆgin reprovi reprovi nun. Li klarigis al Karlo, ke pri tio ne li estas kulpa, sed la profesoro de matematiko, kun kiu li havis anta˘ ue ue disputon, disputon, kaj kiu donis al li la plej malbonan noton ˆce ce la ekzameno. Belnett ja decidis, ke iam li sin venˆgos. gos. — Kompatinda matematikisto, tiam li dolore beda˘ uros uros sian maljustan agaˆcon! Karlo rimarkis, ke la plimulto plimulto de la knaboj havas havas sian ˆcapon capon flanke a˘ u malanta˘ ue sur la kapo. Kredante, ke tio estas kvaza˘ ue u oficiala kutimo, Karlo atendis momenton, mo menton, kiam neniu lin rigardis, kaj rapide maldekstren ˆsovis sovis sian ˆcapon. capon. Sed tio ne longe utilis, ˆcar car la sonorilo tuj eksonoris, kaj ˆciuj ciuj knabo j ekiris al la ˆstuparo stuparo super la kolonoj. kolonoj. Sekvante Sekvante unu la alian kvaza˘ u ˆsafo saf o j, ili supreniris. Supre ili trovis profesoron kun longaj lipharoj, kiu ordonis, ke ili malsupreniru ka j eniru tra la tria pordo p ordo de la maldekstra konstruaˆ konstruaˆo. o. Apud la malfermita pordo troviˆgis gis la direktoro parolanta kun tre altkreska profesoro. Tiu ˆci ci senpense se npense saltigadis la ˆslosilon slosilon de la klaso super sia mano ma no kaj ka j gin ˆgin ˆciufoje ciufo je rekaptis. Malanta˘ u Karlo eniris malgrasa kaj pala knabeto kun bone kombitaj kombitaj haroj. Li ˆsajnis sajnis esti tre bonkonduta bonkonduta kaj anka˘ anka˘ u timema. Jam en la korto korto li depreni depreniss sian sian ˆcapelon capelon por peti sciigo sciigon n de Belnett Belnett,, kies kies la˘ uta ekridego forflugigis lin kvaza˘ u timigitan birdeton. Kiam ˆciuj ciuj estis en la klaso, la malgrasa malgrasa knabeto venis venis kaj sidiˆ gis apud Karl Karlo. o. La granda granda profe profesor soroo enve enveni niss kaj energi energiee fermi fermiss la pordon. pordon. Karl Karloo opiniis, opiniis, ke li estas certe bona b ona kaj afabla viro, ˆcar car li havas tiel brilajn okulojn kaj tiel belan nigran barbon. — Mi diktos nun la ekzamenajn demandojn, — li diris; — vi havos unu skribverka skribverkaˆon, on, kiu utilos samtempe kiel ortografia, ort ografia, historia kaj geografia ge ografia ekzamen zameno. o. Skri Skribu bu : “Kion “Kion vi scia sciass pri pri Afri Afriko ko?” ?” Vi devas devas skrib skribii almena˘ almena˘ u tri paˆgojn gojn kaj ne pli ol kvar. kvar. Nun la dua demando demando estas problem problemo; o; skribu skribu : “Iu sinjoro A a˘ utomobile veturas kun rapideco de dudek-sep mejloj dum unu utomobile horo, kaj alia a˘ u tomobilisto B veturas sur la sama vojo kun rapideco de utomobilisto kvardek-unu mejloj dum unu horo; kiam la dua renkontos la unuan, supoze, ke sinjoro A forveturis de la urbo je la na˘ua ua kaj duono matene, kaj sinjoro B forveturis de la sama loko je la deka matene?”
KARLO
15
Poste komenciˆgis gis la silenta laborado. De tempo al tempo iu brue ektusis. ˆ La granda profesoro promenadis tra la ˆcambro. cambro. Ciufoje kiam li preterpasis, la pala knabeto flanke flanke de Karlo ektremis ektremis kaj kaj haltis haltis en sia skribado skribado.. Karlo Karlo a˘udis udis malanta˘ ue ue Belnett-on Belnett-on murmuri murmuri malkontente malkontente : — Afriko! Malsprita demando. Kiel oni ja povas plenigi tri paˆgojn gojn pri la sovaˆguloj? guloj?
KARLO
10
16
Liceano
Karlo sukcesis en la ekzameno kaj estis akceptata kiel lernanto en la liceo. Li estis tre fiera pri tio kaj de tiam havis ˆciam ciam sian ˆcapeton capeton malanta˘ ue kaj iom flanke flanke sur la kapo. Matene la lecionoj komenciˆ komencigis gˆis je la oka kaj da˘uris uris gis ˆgis la dek-dua, dek-dua, kun dek minutoj minutoj da intertempo intertempo ˆciuhore ciuhore inter la lecionoj. Tagmeze Karlo devis rapidi hejmen por ne alveni malfrue por la tagmanˆ go. g o. Po Post st la la deserto deserto li tuj devis devis reiri, reiri, ˆcar car jam je la un unua ua kaj duon duonoo komenc komenciˆ iˆ gis posttagmeze gmeze la lecionoj. lecionoj. Po Post st kelkaj kelkaj semajnoj semajnoj da lernado lernado en la liceo, liceo, Karlo Karlo jam sciis multon multon : li ne kisis plu sian fratinon. Li ne plu marˆsis sis sur la trotuaroj, sed flanke de ili, ˆcefe cefe se restis pluvakvo. pluvakvo. Li tenis siajn sia jn manojn en la poˆsoj soj kaj eltiris ilin kelkafoje por doni pugnobatojn facile kaj rapide. Li sciis vortojn, kiujn kiujn lia fratino fratino ne kompr komprenis enis.. Li havis ofte truojn en siaj ˆstrumpoj strumpoj kaj anka˘ u kelkfoje kelkfoje en sia pantalo pantalono. no. Li diris ofte ofte : “Mia “Mia amiko amiko Janko vidis vidis tion”, a˘ u : “Mia amiko Delasar diris tion ˆci”, ci”, a˘u : “Mia “Mia amiko amiko Vuanzo Vuanzo faras faras nurr mallert nu mallertaaˆojn.” Li havis havis la manojn tute nigraj en la fino de la tago. tago. Li ofte desegnis vizaˆgetojn g etojn sur siaj siaj ung ungoj. oj. Li sciis sciis paroli paroli pri politi politiko ko,, li diris diris : “Tiu malsprita ministro”, a˘ u “danˆ gera gera hundo, tiu deputito!” deputito!” Li preska˘ preska˘ u ˆciam forgesi forgesiss sian sian krav kravaton kaj kaj ofte havis havis inkon inkon sur la nazo. nazo. Pri siaj profesor profesoroj oj li parolis sufiˆ ce ce libere. Pri la direktoro li diris : “La kolbaseto kolbaseto ne venis venis hodia˘ u”. u”. Pri la profesor profesoroo de geografio geografio li diris diris : “Tiu “Tiu ruˆ gnazulo gnazulo nin terure tedis hodia˘ u matene”. matene”. Pri sia ordinara ordinara profesoro profesoro li diris : “La patro-bar patro-barbul buloo estis estis bonhumora hodia˘ u!” u!” Karlo nun havis en la liceo multajn amikojn a˘ u pli guste ˆguste multajn kamaradojn, do jn, ˆcar car li ne n e estimis esti mis ˆciujn ciujn egale. e gale. Estis Belnet B elnett, t, kiu multe parolis, pa rolis, kaj Pietro, Pie tro, kiu lin ˆciam ciam a˘uskulti uskultis. s. Estis Estis Rigar, Rigar, tre dika, dika, kiun kiun oni nomis “kukurbo”; “kukurbo”; en la banejo li ne bezonis naˆ gi gi : tute senmov senmovee li restadi restadiss sur la akvo, akvo, kiel peco da ligno. Estis Pa˘ ulo ulo kaj Davido Davido Rojs, du fratoj, kiuj ˆciam ciam tre bone laboris kaj dum la lecionoj neniam parolis a˘ u bruis. Estis “Kokido”, la malgrasa malgrasa knabeto, ˆciam ciam tre zorge vestita vestita kaj gentila, gentila, sed ˆciam ciam pala kaj timema; Rigar diris pri li : — Mi ne volus lin tuˆsi, si, ˆcar car mi timus lin disrompi. disro mpi. Estis Kahn, filo de riˆca ca bankisto. bankis to. Estis Donel, Donel , kiu ˆciam ciam aˆcetis cetis bombono bomb onojn jn kaj sukeraˆ sukeraˆojn. ojn . Estis Lamiral, kiu tre bone deklamis; Servetti, kiu admirinde imitis ˆciujn ciujn bestoblekojn; bestobleko jn; Cenar, tre malavara; malavara; Holder, ˆciam ciam pensema kaj silenta; Vuanzo, ˆciam ciam ridanta; Robert, fiera kaj kolerema; Peter, filo de panp anisto, ist o, ˆciam cia m kun ruˆga ga kravato; Man, kiu fabrikis fajfilojn. Estis Pergo, kiu ˆciam ciam iris paroli kun la profesoroj profesoroj post la lecionoj, lecionoj, estis Delasar, kiu pretendis esti kuzo de la prezidanto de la franca respubliko, estis Tomaso, kun grandaj granda j flikaˆ flikaˆoj ˆce ce la genuo sur sia pantalono, kaj Gardiol, kiu tre bele ludis violonon kaj ricevis premion en la muzika lernejo. Estis anka˘u Stanen, ˆciam ciam malbonodoranta; malbono doranta; Belti ka j Travis, kiuj amba˘ u loˆgis gis ekster la
KARLO
17
urbo. Estis Roˆ gers, gers, kies patro havis a˘ utomobilon. Allen estis irlandano, kaj utomobilon. Zerapumis estis greko. Estis ankora˘ u kelkaj aliaj plue. Sed la amiko de Karlo, la vera, la fidela, la plej bona, la plej lerta, estis Janko Janko,, kiu estis estis.. . . Janko Janko..
KARLO
11
18
Lati Latin na lecio ecion no
La maljuna profesoro “patro-barbulo” “patro-barbulo” estis klariganta klariganta la duan deklinacion deklinacion de la latinaj substantivoj. substantivoj. Li havis longan longan barbon, kiu iam estis tute blanka, sed kiu flaviˆgis gis iom post iom. Liaj bluaj okuloj montris bonkorecon. Lia senhara kapo, kiun malrespekte la lernantoj lernanto j nomis “paska ovo”, ovo”, briladis b riladis ˆce ce la matenaj matena j sunradioj, kiujn enlasis unu senkurtena fenestro. — Lupus, Lupi, — li diris per sia la˘ uta uta kantema voˆ co, co, — Discipulus, Discipuli, jen du substantivoj de la dua deklin deklinaci acio, o, la lupo kaj la lernan lernanto. to. Ili finiˆ gas nominative je -us, dum gas la substant substantiv ivoj oj de la un unua. ua. . . Rigar! Rigar! vi dormas, dormas, ˆcu cu ne? stariˆ stariˆ gu! gu! Kiel Kiel finiˆ finigas gˆas la substantivoj de la unua deklinacio? Rigar, Rigar , penante p enante kaˆ kaˆsi si teruran ter uran oscedon, osced on, stariˆ st ariˆ gis silente kaj ekrigardis la progis fesoron. — Vi skribu tion ˆci ci kvindekfoje kvindekfoje por morga˘ u : nau nauta, ta, nautae; nautae; insula, insula, ininsulae, sulae , en ˆciuj ciuj kazoj! kazoj ! Rigar residiˆgis, gis, gratante sian orelon. Discipulus, Discipulus, discipuli, discipuli, discipulum. discipulum. . . — kante kante klarigis la instruanto. instruanto. Karlo pripensadis dormeme. Estis tiel varme, por kio utilas la lernado de la latina latina lingvo lingvo?? Li pensis. pensis. Neniu Neniu ˆgin gin parolas parolas nun. Lia patro diris. diris. Tamen amen pri gi gˆi estis io mistera, io antikva, kiu plaˆcis cis al Karlo. En la latina lingvo estas ˆciuj ciuj malnova malnova j surskribaˆ surskribaˆoj, oj , sur la muroj kaj en la preˆ gejoj. gejoj. La sinjorinoj ne kompr komprenas enas la latinan latinan lingvon, lingvon, nek multaj aliaj personoj. personoj. La preˆ goj g oj kaj la meso en la katolikaj preˆgejoj g ejoj estas estas latin latinee dirat dirataj. aj. Super Super la pordego pordego de la muzeo estas latinaj vortoj. Dum Du m Karl Karloo pripen pripensad sadis is,, lia lia najbaro najbaro Man paci pacienc encee labora laboradi dis. s. Per Per sia sia poˆstranˆ stranˆcilo cilo li jam engravuris en la benkon sian tutan anta˘ unomon kaj nun komenci omenciss granda grandan n m. Sed beda˘ urinde lia tranˆ cileto cileto estis tro delikata, delikata, kaj subite gi gˆi brue rompiˆ gis. gis. Tuj ˆciuj ciuj alturnis altur nis la kapon. La maljuna profesoro malrapide alpaˆsis. sis. — Man, knabo mia, mia, mi devos devos vin severe severe puni. puni. Kion Kion vi skribi skribis? s? Vian Vian nomon? Malsprita amuzaˆ amuzaˆo! Morga˘ u vi ne scios ion pri la dua deklinacio. Tiuj benkoj benko j estas en terura stato, ˆciuj ciuj estas gravuritaj; vi ne havas havas eˆc ioman respekton al la licea meblaro. Li ekpromenis tra la klaso. — Stanen, anka˘ u vi skribis vian nomon kaj ˆgin gin per makulo j ˆcirka˘ cirka˘ uigis! uigis! Delasar, vi desegnis tiun ˆci ci vizaˆ gon, go n, ˆcu cu ne? ne ? Sur ˆciuj ciuj benkoj ben koj efektive efekt ive estis es tis desegna deseg naˆˆoj o j kaj ka j gravuraˆ g ravuraˆoj o j diversa d iversaj. j. Estis tre antikv antikvaa kutimo de la liceanoj, engravuri engravuri sian nomon por p or lasi memoraˆ memoraˆon al la posteuloj. Lamiral iam trovis la nomon de sia onklo sur la benko de Rojs. — Kahn, knabo mia, kion signifas tiuj literoj A. N.? Tuj Vuanzo murmuris murmuris : — Estas la nomo de lia amatino!
KARLO
19
Kaj rideto ekflamiˆgis gis tra la tuta klaso, dum ruˆgiˆ giˆgis gis Kahn gis gˆis la oreloj. — Mi opinias, ke mi devas vin ˆciujn ciujn puni, — diris la profesoro, profesor o, da˘ daurigante u˘rigante sian sian promenad promenadon on inter la benk b enkoj. oj. — Kvank Kvankam am tiuj tabuloj estas tre malmalnov novaj, vi estas estas tamen tamen ˆciuj ciuj kulpaj, kulpaj, tre kulpaj. kulpaj. Nur bubetoj kaj malsaˆ malsaˆ guloj tiel amuziˆgas gas anstata˘ u... Subite li haltis, paliˆgante, gante, anta˘ u la benk benko de Gardi Gardiol ol.. . . Du Dum m longa longa momento mento li silentis silentis.. Lia vizaˆ vizaˆ go go estis estis blank blanka. a. Liaj okuloj okuloj ˆsajnis sajnis esti ligitaj ligitaj al la tabulo tabulo de tiu tiu benko benko.. Neni Neniu u en la klaso klaso kuraˆ kuraˆ gis gis moviˆgi g i a˘ u eˆc spiri. Liaj Lia j palpebroj videble malsekiˆ gis. gis. — Knaboj, — li ekdiris per malla˘uta uta kaj tremanta tremanta voˆ voˆco, co, — tie estas gravur gravurita ita la subskri subskribo bo de. . . mia patro. patro. De tiu tago Karlo havis grandan amon al “patro-barbulo”.
KARLO
12
20
La amiko
Tre feliˆca ca estis Karlo, Kar lo, ˆcar car li havis veran amikon. Lia nomo no mo estis e stis Janko. Li estis tre altkreska kun nigraj haroj kaj brunaj okuloj. Nur ses monatojn pli aˆga ga ol Karlo, li estis, tamen ˆciuj ciuj el la klaso respektis lin pro lia grandeco kaj lia kuraˆgo. go. Efektive Efektive nenion li timis, timis, kaj li estis la plej lojala lo jala kaj malka malkaˆsema sema knabo knabo en la mond mondo. o. Iam la profes profesor oroo de geogr geografi afio, o, vidan vidante, te, ke li oscedas oscedas ˆciumomente, ciumo mente, lin demand d emandis is : — Janko, Jan ko, ˆcu cu vi enuas enua s ˆci ci tie? tie ? — Jes, Jes, sinjoro sinjoro,, tre multe, multe, — li respondis. respondis. Forpelata orpelata li estis, estis, sed nu nurr por unu horo. Janko bonege desegnis kaj anka˘ u pentris pentris.. Li havis havis tre mirigan mirigan talenton talenton por prezent prezentii tute tute preci precize ze ies ies trajtojn trajtojn per kelk elkaj krajonaj krajonaj strekoj strekoj.. Iam li desegnis en sia kajero la vizaˆgon gon de “patro-barbulo” kaj sub gi gˆi prezentis lian korpon orpon tute tute malgra malgranda nda.. Esti Estiss grand grandaa kapo kun kun tre mall mallong ongaj aj brak brakoj oj kaj kruroj. Bonege farita estis la portreto. Post leciono lecion o Vuanzo ˆstelis stelis gin, gˆin, elˆsirante sirante la folion el la kajero. kajer o. Li ˆgin gin fiksis per pinglo pinglo dekstre dekstre sur la nigran nigran tabulon. tabulon. Kiam Kiam enve envenis nis la profeso profesoro, ro, li tuj ekvidis ˆgin. gin. — Kiu faris ˆci ci tion, li diris. Vuanzo silentis, sed Janko tuj stariˆgis: g is: — Mi faris, sinjoro. La profesoro lin rigardis en la okulojn momente kaj diris, deprenante la papero pap eron n: — La portreto estas bona, mi gin gˆin konservos por sendi al mia filino en fremdlando. Ke preska˘ u ˆciuj ciuj profesoro prof esoro j ˆsatis satis Jankon, estis facile facil e rimarkebl r imarkeble, e, kvankam ili ofte ˆsajnis sa jnis lin timi. Karlo lin samtempe samtempe amis kaj respektis. Li ˆciam ciam klopodis esti apud li kaj lin sekv sekvadi. adi. Li multe multe beda˘ uris, ke li ne povas sidi en la klaso apud Janko, uris, kvank kvankam am Man estis afabla na jbaro. Karlo tre ofte alvenis hejme malfrue malfrue post p ost la fino de la posttagmezaj posttagmezaj lecionoj. lecionoj. Kiam Kiam lia patrino patrino demandis demandis lin : — Nu, Karlo mia, kion vi faris tiel longe? — Mi akompanis Jankon, — estis e stis lia ˆciama ciama respondo. Janko sciis tiom da aferoj! Li estis vera scienculo, kaj Karlo opiniis, ke li jam instruis lin multe multe pli ol la lecionoj lecionoj en la liceo. Tamen Karlo ˆciam ciam sentis sin nesciulo apud li, sed Janko neniam mokis lin pro eraro a˘u nescio. Karlo opiniis, ke tio estas provo de senfina delikateco en la karaktero de lia amiko. Estis vera honoro, tiel esti protektata de Janko, kaj fiere Karlo guis gˆuis gin. ˆgin. Al Janko li diris ˆciujn ciujn sekretojn sekreto jn siajn kaj petis konsilojn en ˆciu ciu embarasanta okazo. okazo. Kiam Karlo faris al li demandon pri malfacila malfacila afero, li kelkfoje kelkfoje diris : — Mi respondos al vi morga˘ u. u.
KARLO
21
La morga˘ u an tagon, sen iu forgeso, li alportis plenan informon pri la uan demandita demandita afero. Lia patro estis presisto presisto kaj havis havis grandegan grandegan libraron. libraron. Kelkfoje Kelkfoje Janko Janko pruntis pruntis librojn al Karlo Karlo kaj eˆc al aliaj aliaj knaboj, knaboj, sed sur la un unuan uan paˆ gon li ˆciam cia m metis met is anta˘ antaue u˘e per ka˘ uˆ ucuka cˆuka stampilo stampilo sian nomon kaj jenajn versojn versojn de famekonata poeto. De pruntit pruntitaa libro jen la nepra sorto sorto : Ofte Ofte gi gˆi perdiˆgas, ga s, ˆciam ci am dife di fekt ktiˆ iˆgas. ga s. Pro sia kontra˘ uema karaktero, la knaboj preska˘ uema u ˆciam ciam redonis redon is la libro jn en sufiˆce ce bon bonaa stato. stat o.
KARLO
13
22
Sur la rivero
La jaroj jaro j rapide forpasis, kaj Karlo ˆus us eniˆ gis en la gimnazion, kiu estas la pli gis alta parto de la liceo, preska˘ u la samajn kamaradon li havis, kiel en la unuaj jaroj. Malmultaj Malmultaj foriris foriris de la lernejo, kaj nur unu novulo envenis envenis en la klason de Karlo. Janko Janko ˆciam ciam estis lia fidela amiko amiko kaj lin nun ofte hejmen venigis venigis por disk diskuta utadi di kaj espl esplori ori librojn librojn.. Jam Jam de unu jaro jaro Man ne plu plu sidi sidiss apud apud Karlo, se estis anstata˘ u ita unue de Lamiral, poste de Servetti kaj fine de uita Janko mem. Iun matenon en somero estis tiel varme en la klaso, ke preska˘u ˆciuj ciuj ekdormis. Janko diris al Karlo : — Estas neeble, neebl e, restadi resta di ˆci ci tie, ˆcu cu ni foriru? forir u? — Kien? — Ien ajn. Sur la riveron, ekzemple, ni povus lui boaton. Karlo, kompreneble, entuziasmiˆ gis pri la ideo, kvankam li timis iomete. gis Inter du lecionoj, leciono j, kiam ˆciuj ciuj alia j por p or momento mome nto babiladis a˘ u kuradis en la korto, ili amba˘ u rapide trapasis la pordegon kaj tuj aliris al la angulo de la ˆ plej proksima strato. Neniu ekvidis ilin. Sajnis strange al Karlo, promenadi en la urbo matene. De tiom longe li tion ne faris, estante estante ˆciam ciam en la liceo je tiu tempo. Ili preteriris la vendoplacon vendoplacon kaj vidis ˆciujn ciujn okupatajn personojn. Sur la strato de la teatro ili havis havis grandan timon, ˆcar car subite vokataj vokataj ili estis je sia nomo. Turnante urnante sin, ili ekvidis ekvidis feliˆ feliˆce ce Servetti-n, Servetti-n, kiu anka˘ anka˘ u tro multe suferis pro la varmo en la liceo. Ili kune iris al la bordo de la rivero. Ili balda˘u alvenis al venis ˆce ce boatejo. boa tejo. Janko elektis mallarˆgan gan boaton, kaj sidiˆ ginte ginte ili ekremis norden. Servetti Servetti opiniis, ke estus pli amuze, remi komence kontra˘ u la fluo de la rivero kaj reveni poste tute ne remante. remante. Lia propono estis estis tuj akceptata. akceptata. La vetero vetero estis belega belega : sur amba˘ u bordoj de la rivero la kampoj kaj arbaretoj estis tre verdaj kaj tute senhomaj, nur la birdojn oni a˘ udis kaj la regulan bruadon de la remiloj. udis Balda˘ u ili pasis tra loko, kie grandaj salikoj kliniˆgintaj gintaj super la riveron banis banis siajn branˆ branˆcetojn cetojn en la akvo. akvo. La knaboj knaboj malrapi malrapidigi digiss sian sian remadon. remadon. Estis dolˆca ca silento. Ili pensis pri siaj sia j kompatindaj kompatinda j kamaradoj, nun lernantaj grekajn verbojn en la klaso. Karlo estus dezirinta dezirinta reveni reveni por la lasta leciono je la dekunua, dekunua, ˆcar car li tre amis amis la profesoron profesoron de histori historio. o. (Tiu (Tiu estis estis la altkresk altkreskaa viro viro kun bela nigra nigra barbo, kiu diktis la ekzamenajn demandojn, kiam knabeto Karlo la unuan fojon sidis sur benko de la liceo.) liceo.) Eltirinte Eltirinte sian poˆshorloˆ shorloˆ gon, Karlo ekvidis, ke estas jam tro malfrue. Ili maltenis la remilojn, kaj la boato malrapide malrapide kaj dolˆ ce ce suden iradis, portate de la riverfluo. Ili ekkantis ekkantis,, kaj iliaj voˆ voˆcoj coj gaje sonis inter la arboj. Jam la domoj de la urbo aperis inter la branˆ coj, coj, kaj balda˘ u ili realvenis al la boatejo. Kiam ili pagis la ludoniston, lia buˆso so larˆgiˆ giˆgis gis per signifa signifa rideto. rideto. Li ja vidis, ke ili estas forvagintaj liceanoj.
KARLO
23
ˆ Ciuj rapidis hejmen, ekpensante pri tio, kio okazos, kiam ili reiros en la ˆ angulo liceon posttagmeze. Ce angulo de strato Karlo Karlo renkon renkontis tis.. . . la profesoro profesoron n de historio. historio. Li deprenis sian ˆcapelon. capelon. La profesoro haltante haltante diris nur : — Bonan tagon, Davis; vi venu en mian domon morga˘ u je la kvara kaj duono; mi havas ion por diri al vi. Kaj Ka j li forpaˆ for paˆsis. sis .
KARLO
14
24
La prof profes esor oro o de de his histo tori rio o
La morga˘ uan uan tagon la klaso de Karlo ne havis havis lecionon lecionon de greka greka lingvo, lingvo, ˆcar car la profesoro forestis, malsana. Janko, Janko, Servetti Servetti kaj Karlo opiniis, ke ˆci ci tiun tagon la ˆsanco sanco ilin favoras. favoras. Sed restis la profesoro de historio, kiu sendube ion diros. diros. Kiam, Kiam, je la dek-unua dek-unua kaj dek minutoj minutoj precize precize,, li eniris eniris la klason, klason, la tri kune ektimis kaj tute speciale Karlo. Sed sinjoro Jehman tuj komencis sian kurson pri la regado de la imperiestro Trajano kaj diris nenion pri la forv forvag agoo de la tri knaboj. knaboj. Karlo Karlo tiom pli timi timiss la petitan petitan viziton viziton je duo duono no post pos t la kvara. Tagmeze, agmez e, ˆce ce la tagmanˆ tagma nˆ go hejme, Karlo estis tre silentema, kaj go posttagmeze dum la latina kaj matematika lecionoj li malbone a˘ uskultadis. uskultadis. Je la tria li faris nenion ˆce ce la stenografia stenografia kurso, kaj je la kvara kvara li malrapide malrapide iris al la tramstacio kaj sidiˆgis gis en tramveturilo al la Placo de la Ruˆga ga Ponto. Tie loˆgis gis la profesoro profesoro de historio historio.. Sinjoro Sinjoro Jehman. Jehman. Estis Estis tre simpla simpla domo, domo, en kies dua etaˆgo g o loˆgis gis la profesoro. profesoro. Sinjoro Jehman estis tute ne riˆ ca ca kaj ˆ verkis havis kvar junajn infanojn. Lia edzino estis bela italino el Bolonjo. Si ofte artikolojn p or italaj revuoj kaj gazetoj. Sinjoro Jehman ˆciuprintempe ciuprintempe veturis veturis Italujon kun ˆsi, si, dum la paska libertempo. Ili amba˘ u estis artistoj. Ili konis en Italujo ˆciujn ciujn preˆ gejojn, gejo jn, ˆciujn ciujn palacojn, palaco jn, kie estas pentraˆ pentraˆoj o j de la majstroj. La lastan jaron, kiam ili revenis, revenis, sinjorino Jehman trinkis glason da glacia limonado limonado en la stacio de Milano. Neniam oni sciis, ˆcu cu tro malvarma, malvarma, ˆcu cu venenita gi gˆi estis. Sed post apena˘ u unu horo ˆsi mortis. Estis terure. Sinjoro Jehman kvaza˘ u beda˘ uris, uris, ke li ne anka˘u trinkis limonadon. Sed li havis kvar infanon. Reveninte hejmen, li devis klarigi al ili, ke sian patrinon ili neniam revid revidos os.. Nu Nun n la avin avinoo loˆ g adis tie kaj zorgis pri la infanoj, dum la patro gadis instrua instruadas. das. Sed sinjoro sinjoro Jehman perdis sian gojon; gˆojon; li nun malmulte parolis, malofte ridetis. ridetis. Lia vizaˆ go go rapide maljuniˆgis. gis. Nur liaj brilaj okuloj montris montris eˆc pli multe da bonkoreco kaj kompatemo. kompatemo. Suferinte Suferinte mem, li nun pli bone komprenis la suferojn de la aliaj. Karlo pensis pri ˆcio cio ˆci, ci, posttagmeze, posttagmeze , irante al lia domo. Li sonorigis ˆce ce la pordo. po rdo. Servistino malfermis kaj lin kondukis al la laborˆ lab orˆcambro cambro de sinjoro Jehman. La muroj estis est is kovrita kovritajj per pentra p entraˆˆoj o j kaj kopioj de bonfama b onfamajj verkoj. Sur la larˆga ga librujo estis statueto de Venus el blanka marmoro. Sur la skribotablo staris granda portreto de sinjorino Jehman en Venecia kostumo. La profesoro leviˆgis, gis, kaj preman premante te la manon manon de Karlo, li diris : — Davis, mi ˆgojas goja s vin vidi ˆci ci tie; sidiˆgu. gu. Vi demandis demandis min anta˘ anta˘ u kelkaj tagoj tagoj pri la kluboj kluboj kaj socie societoj toj en Romo je la tempo tempo de Cicero. Cicero. Jen Jen estas estas du libroj, en kiuj vi trovos informojn pri tio; mi krajone notis la interesajn paˆgojn. gojn. Mi jam alportis ilin por vi hiera˘ u en la liceon. Karlo estis tre konfuzita.
KARLO
25
— Sinjoro, Sinjoro, — li diris, — mi dankas dankas vin, vi estas estas tro bona b ona al mi. . . Hiera˘ Hiera˘ u mi remadis sur la rivero dum via leciono mi petas vian pardonon, mi certe estas estas tre tre kulpa. kulpa. . . — Ne plu parolu pri tio, — diris sinjoro Jehman, — mi ja rimarkis, ke Janko, Servetti kaj vi forestas, kaj vidante la belan veteron, mi iom divenetis la veron. Mi scias, scia s, ke forvagado forvagad o estas tre poez p oezia ia afero afer o kaj dolˆ do lˆcaˆ caˆo o por p or liceano lice anoj. j. Tamen amen atentu! atentu! Perdin Perdinte te lecionojn lecionojn,, vi estos malhel malhelpata pata en via studado studado kaj bezonos bezonos hejme laboradi laboradi pli longe. longe. Nu, prenu prenu la librojn kaj revenu revenu iam por min viziti. Mi ˆciam ciam plezure interparolos interparolos kun vi kaj vin helpos la˘ upove. upove. Kortuˆsite site eliris Karlo kaj ekpensis, ke li neniam spertis pli bonan b onan manieron por puni lernanton.
KARLO
15
26
En la preˆ gejo gejo
La tuta tut a familio fam ilio Davis ˆciudim ciu dimanˆ anˆce ce iris iri s al la ˆcefpre cef preˆ gˆejo matene je duono post gejo ˆ estis tre malnova katedra preˆ la deka. Gi gejo, ekkonstruita en la jarcento de gejo, la imperiestro impe riestro Karlo Granda. Plej ofte paroladis ˆce ce la diservo iu famekonata fame konata ˆ tiun dimanˆcon predikisto el alia urbo. Ci con la familio Davis alvenis iom frue kaj sidiˆgis g is sur sur la unuan unuan benkon benkon maldek maldekst stre re sub sub la kated katedro. ro. La personoj personoj envenis envenis iom post iom ˆciam ciam pli multaj, multaj, tra la pordego. p ordego. Venis familioj tutaj, gepatroj kaj gefiloj, junulinoj junulinoj elegante elegante vestitaj vestitaj kaj gesinjoroj gesinjoroj ˆciuaˆ ciuaˆ gaj, kelkaj ˆ maljunuloj kaj multe da maljunaj sinjorinoj solaj. Ciuj unu post la alia, malaperis dise inter la diversaj benkoj. En la granda silento de la malnova preˆ gejo, Karlo rigardis noktan papilion gejo, kuˆsantan sant an sur ˆstona sto na ˆstupo stu po sub la katedro. kated ro. Li mire mir e dema d emandi ndiss sin, s in, ˆcu cu la pap papilio ilio estas dormanta a˘ u morti mortint nta. a. . . Sub Subit itee la orgeno orgeno ekso eksoni niss la˘ utege, kaj Karlo relevis la kapon. Liaj okuloj renkontis du tre bluajn okulojn inter blondaj haroj sur benko preska˘ u rekte kontra˘ u li. Dolˆ Dolˆcan can rideton rideton li opinii opiniiss ekvidi ekvidi,, kaj senpense senpense li respondis per simila, sed tuj la vizaˆgo go ruˆgiˆ giˆgis, gis, kaj la okuloj teren malleviˆgis. gis. Lumigate Lumigate de sunradio, sunradio, falanta falanta tra la koloraj koloraj vitraˆ vitraˆoj, oj, la blonda hararo brilis kvaza˘ u oro inter la nigriˆ gintaj gintaj kolon kolonoj oj de la antikv antikva templo. templo. Tute blanke blanke vestita, la junulino sidis sur la dua el la benkoj kontra˘u familio Davis, kaj Karlo jam ektimis, ke iu venos ˆsin kaˆ kaˆsi, si, sidiˆ gante g ante sur la unua. unua. Efek Efekti tive ve,, post kelkaj kelkaj minutoj alvenis aro da maljunaj sinjorinoj, sinjorino j, kiuj ˆsajnis sa jnis tre feliˆcaj, ca j, trovante trovante tiun benkon malplena. Karlo preska˘ preska˘ u pleniˆ gis gis je nekristana kolero kontra˘ u ili; sed ili, kvaza˘u nevideble inspiritaj, sidiˆ gis gis tiamaniere, ke estis inter du el ili sufiˆce ce granda grand a interspaco. Ne necesas diri, ke la interspaco estis plenigata de vidaˆ vidaˆo, kiu jam ˆsajnis sa jnis al Karlo tute anˆ gela. gela. Li kvaza˘ kvaza˘ u deziris diri dankon al la maljunulinoj pro ilia nevola delikateco. La diservo komenciˆgis, gis, sed Karlo nenion a˘udis. udis. Lia korpo kaj liaj lipoj ja a˘utomate utoma te sekvadis s ekvadis la l a movojn movo jn de d e la ˆcirka˘ cirka˘ uuloj, sed lia penso sekvis tute alian uuloj, vojon. De tempo al tempo li eklevis la okulojn, kaj preska˘ u ˆciam ciam ili renkontis la rigardon de la juna blondulino. Kelkafoje Kelkafoje ˆsi si tuj mallevis mallevis siajn sia jn okulojn, okulo jn, kelkafoje kelkafoj e ˆsi si ruˆgiˆ giˆgis gis kaj alilok aliloken en rigardis rigardis.. Sed ˆciufoje ciufoje la rigardo rigardo da˘ uris uris pli longe, longe , kaj ka j estis e stis ˆciufo ciufo je kvaza˘ u batalo por scii, kiu unue cedos. Jam longa tempo forpasis, kaj la preˆgoj goj preska˘ u finiˆgis. gis. Karlo momenton atentis. atentis. Li vidis la predikiston predikiston supreniri supreniri al la katedro. katedro. Balda˘ u lia l ia voˆco co ekso ek soni niss klare kaj forte inter la kolonoj. Li havis blankajn harojn kaj grandan sulkon sur la frunto. frunto. Li energie energie mov movadis siajn brakojn, brakojn, sed Karlo ne sukcesis sukcesis lin a˘usku u skult lti. i. Li povis povis nur nur a˘ u di li udi lin. n. La tento tento forte forte ataki atakiss Karl Karlon on.. Li long longee direktis sian rigardon teren ka j fine malrapide ˆcirka˘ cirka˘ upromenigis gin gˆin supre al la fenestroj, al la orgeno, al la skulpta skulptaˆoj de la kolonoj.
KARLO
27
Finante tiun vojaˆgadon, gadon, li senvole renkontis denove la bluajn okulojn kaj ekvidis iom mokan rideton, kiu lin suferigis. Post la fino de la diservo Karlo zorgis por vidi la junulinon eliranta, kaj en la lumo de la suno li ankora˘u pli profunde konvinkiˆgis, gis, ke ˆsi si havas belege bel ege blua blu a jn okulo oku lojn. jn. De tiu tago tag o ˆsin sin okule oku le serˆcadis cad is Karlo Kar lo ˆciudim ciu dimanˆ anˆce ce en la preˆ pre ˆgejo gej o kaj estis maltrankvila, ˆgis gis kiam li rekonis ie sur la benkoj anta˘u si la blondan hararon kun blua rubando, kiu plenigis lian tutan penson.
KARLO
16
28
La sekreto de de Ka Karlo
Iam promenante promenante tra la artmuzeo artmuzeo kun Amiko, Amiko, li vidis ˆsin sin admire starantan ˆ anta˘ u pentraˆ pentraˆo o de itala majstro. ma jstro. Li kompreneble kompreneble haltis anta˘ u la sama. Si forte ruˆ giˆ giˆgis, gis, sed de tiu tempo, ˆciudimanˆ ciudimanˆce ce ili ofte ekrigardis unu la alian, ˆ kutime estis sola kun sia patrino, sed kelkafoje ili elirante elira nte el la ˆcefpreˆ cefpr eˆ gejo. gejo. Si salutis kaj alparolis alian sinjorinon, kiu eliris el la preˆgejo gejo kun kvar gefiloj. Karlo iam a˘ udis udis ˆsin sin diri al ili : — Vi do venos ludi en la nacian parkon hodia˘ ho dia˘ u posttag pos ttagmeze, meze, ˆcu cu ne? ˆ Si havis hav is dolˆ do lˆcega ce gan n voˆcon. co n. Post iom da pripensado Karlo decidis, ke anka˘ u li iros al la parko posttagmeze. Tie li havis bonegan b onegan ˆsancon, sancon, ˆcar car promenante apud la ludkampo, li dufoje havis havis okazon, okazon, redoni al ˆsi si pilkon pilkon falintan falintan sur la vojon a˘ u perditan ˆ sub arboj. Sia rideto kaj danko lin strange konfuzis. La postan p ostan dimanˆcon con li sekvis ˆsin sin de malproksime malpr oksime por vidi, kie ˆsi loˆgas. gas. Tio estis ekster la urbo sur ˆ eniris en kastelforman dometon strato borderita de arboj kaj gardenoj. gˆardenoj. Si kun belega florˆ gardeno gardeno plena de rozoj. Karlo jam ofte rimarkis tiun domon anta˘ ue, ue, sed ˆsajnis sajnis al li, ke gis gˆis nun gi ˆgi ˆciam ciam estis fermita; kaj li kredis, kredis, ke gi gˆi estas est as neluita. Kredeble ˆsia sia familio fa milio ˆus luis a˘u aˆcetis cetis la domon. De tiam Karlo ofte vagadis ˆcirka˘ cirka˘ u tiu loko, esperante ˆsin sin ekvidi. Horojn kaj horojn li atendadis vane kaj vidante vidante nur la leterportiston, kiu rajtis trapasi la tutan ˆgardenon gardenon kaj atingi la sanktan sojlon de ˆsia sia domo. Kia feliˆculo culo estis tiu t iu leterportisto! leter portisto! Strangan admiron kaj ˆ anka˘ u envion Karlo sentis al li. Sian nomon li centfoje ekintencis demandi de la honesta poˆ p oˆstisto, stisto, sed centfoje li fine sukcesis nur silenti, kaj li penseme pe nseme rigardis la leterportiston leterportisto n ˆcerpantan cerpantan blua jn, griza jn a˘ au˘ blankajn kovertojn el sia sako kaj enirantan unu post alia tra la pordetoj de la ceteraj gardenoj gˆardenoj en la strato, ˆciam ciam pli kaj pli malproksime. Kelkafoje li restadis, ˆgis gis kiam li vidis la lumojn ekbrili tra la kurtenoj. De tiam Karlo ofte vagadis ˆcirka˘ cirka˘ u tiu t iu loko, espera esp erante nte ˆsin sin bonˆ bo nˆsance san ce ekvidi. ekv idi. Iun vesperon li vidis ˆsin sin promeni kun sia patro en la gardeno. gˆardeno. Alian Alian fojon li a˘ udis udis ˆsin sin kanti kanti tra malfermita fenestro. Tio lin feliˆ fe liˆcigis cigis por multaj tagoj. tago j. Jam lia fratino kaj liaj kolegoj en la gimnazio multe miris pri lia longeda˘ura ura revemo. Iun tagon, alveninte ˆce ce la angulo de ˆsia sia strato, teruran baton ricevis ˆ staris tre silenta kun severaj Karlo Karlo je la koro koro : La domo estis estis tute fermita. fermita. Si fenestrokovriloj. ˆ eble forveturis kun la tuta Reveninte Reveninte la morga˘ uan uan tagon, li same vidis. Si familio. Sed kien? En la ˆgardeno gardeno kelkaj nigraj birdoj pepante interbataletis. Karlo jam kredis, ke lia vivo estas ruinigita. Li decidis diri al Janko sian sekreton kaj peti lian helpon.
KARLO
17
29
ˆ Cagrenoj
Post kelkaj tagoj Janko povis doni al sia amiko la sekvantajn informojn pri la mistera domo: gi gˆi apartenas apartenas al profesoro profesoro de la Kalkuta Kalkuta Unive Universi rsitato tato.. De dudek dud ek jaroj jaroj li viv vivadas adas en Hindu Hindujo jo kun kun sia sia fami famili lio; o; kaj nu nurr trifoje trifoje li jam revenis revenis por pasigi pasigi kelk kelkajn monatojn monatojn en la urbo. La junulino junulino estas sendube sendube lia filino, ˆcar car oni scias, ke li havas havas nur unu infanon. Tiuj sciigoj ne estis tute gojigaj ˆgojigaj por Karlo. Karlo. Li multe multe pripensadi pripensadis, s, sed jam presk preska˘ u malesperis trovi rimedon rimedon por veturi veturi Kalkuton Kalkuton.. Reveni Revenint ntee hejmen hejmen iun tagon, tagon, li trovis trovis sian fratinon fratinon ploran ploranta ta : la avo avo mortis. mortis. Gesinj Gesinjoroj oroj Davis Davis jam foriris foriris al lia domo domo kun onklo Jako, kiu venis por sciigi ilin, Karlo tuj remetis sian ˆcapelon, capelon, kuris al tramveturilo kaj balda˘ u alvenis en la ava domo. Suprenirinte la ˆstuparon, stuparon, ˆ li kvaza˘ u ne plu povis spiri. Ciaj ideoj kaj sentoj miksiˆgis g is en lia cerbo. cerbo. Li ˆ vere li neniam plu vidos la miris, ˆcu cu li bone b one komprenis, kion Heleno diris. Cu bonan avon, avon, tiel bonkoran? Lia patro malfermis malfermis la pordon, kaj premante premante sian filon al sia brusto, lin kisis multfoje. Karlo ekploris. Lia patrino kondukis lin al la ˆcambro cambro de la mortinto. morti nto. Tie sur lito kuˆ kuˆsis sis la avo, avo, kun vizaˆ go go tute blanka. blanka. Li ˆsajnis sajnis dormanta. dormanta. Estis Estis nenia rideto rideto sur liaj lipoj, sed tamen aspekto aspekto kvieta kvieta kaj fida. Longe Longe restadis restadis Karlo Karlo apud la korpo korpo de sia avo. avo. Li repensis repensis pri la tempo, kiam li a˘uskulti uskultiss rakon rakontojn tojn sur liaj genuoj, genuoj, pri la gajaj vesperoj vesperoj kun li pasigi pasigitaj; taj; pri liaj ˆsercoj serco j kaj vojaˆgaj gaj aventuroj diritaj inter du fumblovoj de pipo; pri lia bonkoreco bon koreco kaj kompatemo kompate mo al ˆciuj. ciuj. Iam al Karlo la avo avo diris : — En ˆciu ciu homo hom o esta e stass anˆ a nˆ gelo gelo kaj kaj diablo. diablo. Tre ofte unu el amba˘ u estas multe pli potenca ke la alia. Eˆc kiam tiu estas la diablo, ˆciam ciam serˆcu cu la anˆ gelon. gelon. ˆ Forgesu la difektojn de la aliaj, memoru iliajn bonajn ecojn. Ciam parolu al ilia bona parto, neniam al la malbona. Tiel vi kuraˆgigos gigos multajn homojn, kaj vin mem feliˆcigos. cigos. Vi plifortigos la bonajn bo najn ecojn eco jn kaj ekdetruos la malbona jn. La avo avo tiel bone sciis trovi la bonajn ecojn de ˆciu! ciu! Pri ˆcio cio ˆci ci pensadis Karlo, sed balda˘ u venis lia patrino por lin forkonduki. En la tago de la funebro la domo de la avo estis plena de floraj bukedoj kaj kronoj kronoj don donaci acitaj taj de amikoj amikoj de la fami famili lio. o. Presk Preska˘ a˘ u sufokanta estis ilia odoro. odo ro. Vizitanto Vizita ntojj alvenadis alvenadi s ciumomente, cˆiumo mente, rediranta re diranta j ciam cˆiam la sama sam a jn kutima kutim a jn frazojn. Kiel ˆcio cio ˆci ci estis dolora, teda, dum Karlo volus volus esti sola, trankvila trankvila kun siaj gepatroj! Post la diservo en la preˆgejo, gejo, ˆciuj ciuj iris al la tombejo, sekvante sekvante la funebran ˆ j kunvenis ˆcerkoveturilon. cerkovetur ilon. Malseka Malse ka estis la tombejo tombe jo pro pr o ˆusa pluvo. p luvo. Ciuj Ciu kunve nis ˆcirka˘ cir ka˘ u senherba loko. Estis granda fosaˆ fosaˆo o en la tero kaj tabulo amba˘ uflanke uflan ke.. Oni glitigis glitig is la ˆcerkon cerkon malsupren malsup ren kaj gin gˆin tuj rekovris per tero. La pastro ekpreˆ gis, gis, sed Karlo pripensadis pripensadis malˆgoje. goje. En liaj oreloj oreloj ankora˘ ankora˘ u sonis la bruo de la tero falanta sur la ˆcerkon. cerkon. Tien oni o ni metis lian karan avon. Kiel kruela ˆsajnis sa jnis al
KARLO
30
Karlo tiu kutimo. La kava kavaˆˆo en la tero jam fosis alian kava avaˆon on en lia koro. Jam la personoj disiˆgis gis por p or reiri hejmen. Pa Paˆˆsante sante inter la aliaj tomboj, Karlo malˆgoje go je ekpensis pri ˆciuj, ciuj, kiuj jam kuˆsas sas tie sub la tero.
KARLO
18
31
Stud Studen ento to kaj poeto poeto
ˆ la fino de siaj gimnaziaj jaroj, Karlo bone sukcesis en sia lasta ekzameno. Ce Lia patro decidis, ke li forveturu forveturu por studadi en Heidelberg. Heidelberg. Tie li pasigis unu jaron; sed malgra˘ u la gajeco de la studentoj kaj la beleco de la urbeto, Karlo ne havis tre gojan gˆojan vivadon. Li fariˆgis gis pli kaj pli revema. Dum la ceteraj drinkadis bieron kaj petoladis tra la stratoj, Karlo kviete sidadis sidadis en sia ˆcambro. cambro. Li havis bonan brakseˆ gon, gon, kaj en la malvarmaj vespero j li tie sidis ˆce ce la fajro, fajr o, pripensante a˘ u legante. Li ofte verkis versaˆ versaˆojn. o jn. Li anka˘ u skribis longajn leterojn al sia amiko Janko, kiu estis en Bruselo, studante leˆgosciencon. gosciencon. Karlo a˘uskultis uskultis en Heidelberg kelkajn kursojn pri natura scienco, biologio kaj psikologio. Li decidis, ke proksiman jaron li komencos studadi medicinon. Por tio li anka˘ u veturis Bruselon, kiam estis finita lia jaro en Heidelberg. En Bruselo Bruselo pli gaja estis estis por p or li la vivado. vivado. Tie li renkont renkontis is sian amikon amikon Janko kaj anka˘ u alian kunliceanon Lamiral, kiu ˆus venis el anglujo ang lujo kaj studadis literaturon. La influo de Janko estis tre bona al Karlo, ˆcar car tiu amiko estis ˆciam ciam energia kaj gaja. Li konduk kondukadis Karlon al la juˆ gejoj, gejoj, al politikaj kunve kunvenoj, noj, al sociaj kaj sciencaj sciencaj parolad paroladoj. oj. Kiel Kiel anta˘ ue, li multe lernigis al sia revema amiko. Lamiral estis neriˆ ne riˆca ca junulo. Li devis perlabori p erlabori la monrimedojn monrimedo jn por po r vivadi kaj studadi. Li donis lecionojn, leciono jn, li eˆc faris parolado jn pri la angla literaturo, liter aturo, li verkadis verkadis por gazetoj. Danke Danke al li, Janko kaj kaj Karlo kelkafoje kelkafoje ricevis senpagajn senpagajn teatrobiletojn, teatrobiletojn, donacitajn de la redaktejo redaktejo de ˆurnalo, urnalo, por kiu Lamiral ofte skribis skribis artikolojn. artikolojn. Kiel Janko, Lamiral multe kuraˆgigis gigis Karlon per sia vigleco. Kvank Kvankam am li studadis studa dis medicino me dicinon, n, Karlo Ka rlo ˆciam ciam pli p li multe interesiˆ interes iˆ gis pri la literaturo kaj arto. gis Amba˘ u liaj amikoj multe instigis lin, ke li publikigu kelkajn el la poemoj, kiujn li verkis. Sed Karlo dum longa tempo estis tro timema. Fine li elektis tridek el ili kaj eldonis elegantan volumeton kun modernarta kovrilo kaj longe serˆcita cita titolo : “Oraj “Ora j flugilo j”. La unua versaˆ versaˆo estis la jena : Lasta Lasta flugo. Vi kien flugas, flugas, papilio papilio,, tremante tremante kaj rapide? rapide? Jam mortis mortis rozo kaj lilio, kaj venas frost’ perfide. Flugiloj Flugiloj viaj kvaza˘ kvaza˘ u lampo briletas en nebulo nebu lo : vi kion serˆcas cas tra la kampo, perdita somerulo? Dezertaj estas la gardenoj gˆardeno j kaj kaj vana l’ amo via. Skeletoj ˆsajnas saj nas la verbeno verbeno j sub la˘ ubo ubo senfolia. Vi kial flugas flu gas en malvarmo malvarmo tra tr a flora la tombejo? Sur ˆciu ciu loko pluva larmo nun restas en herbejo. Silen Silentas tas ˆciuj ciuj en la nestoj, nestoj, kaj svenis svenis bonodoroj; plu ne batalos batalos vi kun vespoj pri la floretaj koroj. Jen restas nur en kampo vasta velkinta krizantemo, sur kiu kiso via lasta mortigos vin en tremo.
KARLO
19
32
Alico
ˆ Ciusomere Karlo veturis hejmen por p or pasigi kelkajn sema jnojn jno jn ˆce ce siaj sia j gepatro j kaj Heleno. Post sia dua jaro en Bruselo, kiam li revenis hejmen, hejmen, li trovis sian fratinon fianˆcino cino de juna advokato advokato en la urbo. Lia estonta bofrato b ofrato estis tre bone konata pro sia delikata elokventeco kaj anka˘ u pro sia afablega karaktero, kiu havigis al li multajn multa jn amikojn. amiko jn. Tiu fianˆciˆ ciˆ go go ka˘ uzis multajn invitojn de kaj uzis al la familio Davis. Tiun someron Karlo vidis kaj revidis multajn personojn en la urbo. La fianˆco co de Heleno iam venis por peti Karlon, ke li akompanu akompanu sian fratinon fratino n kun li por viziti amikon de lia patro, kiu ˆus revenis el hindujo. Estis profesoro Palam de la Kalkuta universitato. Li kun sia familio revenis el Kalkuto por pasigi en la urbo du jarojn da libertempo, kiujn li postulis pro sia sanstato. Dum la juna advokato paroladis pri la talento de la profesoro, homo tiel interesa, tiel klera k.t.p., Karlo sentis malnovan fajron rebruliˆ gantan gantan en sia koro. Pri la junulino ekvidita en la preˆ gejo gejo li repensis. repensis. Pri la perdi p erdita ta pilko pilko en la parko li rememoris, anka˘ u pri la promenado prome nado j ˆcirka˘ cirka˘ u la mistera domo. — Mi plezure vin akompanos tien, dankon!, — li diris. En la tago, tago, kiam, kiam, kune kune kun la gefianˆ gefianˆcoj, coj, li iris iris al la domo domo de profesor profesoroo Palam, Karlo estis neordinare ekscitita. Heleno tre miris pri tio. La profesoro profesoro kun sia edzino akceptis akceptis ilin ˆcarme carme kaj prezentis prezentis al Karlo sian filinon. La junulino junulino estis treege bela kaj dolˆ ca, ca, nun kredeble kredeble dudek- a˘ u dudek-unujara. — Sinjoro Karlo Davis, — diris la profesoro, mia filino Alico. Kvankam tre konfuzita, Karlo fariˆgis gis kuraˆga. ga. — La grandan plezuron renkonti vin, fra˘ ulino, mi jam havis anta˘u kvin ulino, jaroj en la Nacia Parko, kie vi perdis pilkon. ˆ ˆcarme Si carme ridetis ridet is iom ruˆgiˆ giˆgante. gante. — Ho jes, sinjoro, mi memoras, memoras, — ˆsi si diris, — vi estis tiel afabla! Treege agrablan vesperon pasigis Karlo en la hejmo de profesoro Palam. Tien li ofte revenis. Oni petis, p etis, ke li legu versaˆ versaˆojn siajn. Eˆc kanton li verkis, kiun lernis fra˘ ulino ulino Alico por kanti la˘u ario ar io ˆsata sa tata ta de ˆsi. si . Ofte fra˘ ulino Palam estis invitata de fra˘ ulino ulino Davis; kaj Karlo pro tio estis ulino al sia fratino duoble pli afabla ol anta˘ ue. Okazis iam, ke Karlo iris kun Alico ue. remadi sur la rivero. rivero. Li luis boaton, kaj kaj amba˘ u trankvile remis gis ˆgis la arbareto ˆ de salikoj. Si ne vidis, ke unu rando de sia blanka skarpo malpeze naˆ gadas gadas sur sur la verda verda akv akvo. Inter Inter la arboj arboj bril brilad adis is flamruˆ flamruˆ gaj radioj, alportante la vesperan gisrevidon gˆisrevidon de la subiranta suno. Gajajn knabajn rememorojn al sia koro revenintajn Karlo balda˘ u tute forlasis, kaj ili amba˘ u sin dolˆce ce fordonis ford onis al silenta ˆguo guo de komuna revado. Kiam por vespermanˆ go go ili revenis hejmen, gefianˆcoj co j ili estis. estis .
KARLO
33
La konsenton konsenton de gesinjoroj gesinjoroj Palam Palam Karlo facile akiris, akiris, same kiel la aprobon de siaj sia j gepatroj. Li estis la plej feliˆ feliˆca ca junulo en la mondo.
KARLO
20
34
Kuracisto
Ankora˘ u du jarojn studadis Karlo en la malsanulejoj de Bruselo, sed li revenadis hejmen por Kristnasko, por Pasko, por la someraj monatoj kaj ankora˘ u eˆc pli pl i ofte. oft e. La edziniˆ e dziniˆgo go de lia fratino Heleno estis unu el tiuj bonaj ka˘uzoj uzoj por ˆ tiu festo li la unuan fojon montriˆgis libertempo. Ce gis oficiale oficia le kun sia fianˆcino cino Alico Palam. Estis tre gojiga ˆgojiga tago. En la fino de sia lasta studjaro, studjaro, Karlo prezentis ˆce ce la universitato universitato sian tezon pri “la influo de la imagemo en la muskolaj malsanoj”. Sukcesinte kun honoro, li definitive revenis al sia hejma urbo. La˘u konsi konsilo lo de sia patro, patro, li luis luis ˆcambrar cambraron on en la un unua ua etaˆ go de komforta forta domo domo tute proksime proksime al la vendoplac vendoplaco. o. Alico Alico lin helpis helpis por aranˆ arangadi gˆadi la ˆcambraron, cambrar on, kaj ilia i liajj patrino pa trino j sin okupis pri aˆceto ceto de meblo m eblo j, tapiˆ t apiˆsoj, so j, kurteno kurte nojj k.t.p. Karlo deziris havi kelkajn artajn bildojn en sia hejmo. Alico donacis al li grandan kopion de la itala pentraˆ pentraˆo, anta˘ u kiu ili amba˘u haltis samtempe en la muzeo, kiam ili estis geknaboj. Per la amikoj kaj la konatoj de amba˘ u familioj, Davis kaj Palam, Karlo ekakiris ekakiris kelk kelkajn klientojn. klientojn. Sian tezon por la medicina doktoreco li vendigis vendigis en la librobutikoj de la urbo kaj per tio plikonigis sian nomon, kvankam la tezo ne pli multe vendiˆgis gis ol lia poemlibro. poemlibro. Pro sia granda kvieteco kvieteco kaj kaj certeco certeco Karlo tre rapide plimultigis sian klientaron. Li efektivigis kelkajn mirindajn resanigojn resanigojn de nervecaj nervecaj personoj, kaj li ˆciam ciam pli kaj pli multe interesiˆ interesiˆ gis pri tiu psikologia parto de la kuracarto. Li interesiˆgis gis pri publika higieno kaj faris kelkajn paroladojn pri hejmzorgado, pri ordo or do en ˆciutaga ciutaga vivado, vivado, pri reguleco re guleco en manˆ ma nˆ gado kaj dormado, pri efikoj de alkoholdrinkado k.t.p. Post ses monatoj li estis preska˘ u la plej ˆsatata satata kuracisto en la urbo, kaj jam estis plu neniu ka˘ uzo uzo por prokrasti prokrasti lian edziˆ gon gon kun Alico Alico Palam. Amba˘ Amba˘ u gejunu gejunuloj loj konsen konsentis tis pri tio, tio, ne havi havi bruan feston. feston. Ili opiniis, opiniis, ke oni edzigas edzigas ne por la publik publiko. o. La˘ u ilia deziro la festo estis tute familia kaj intima, kaj kredeble kredeble pro tio speciale ˆcarma. carma. Sinjorino Sinjorino Palam Palam havis havis tamen doloran momenton menton de plorado pensante, ke ˆsi de nun ne plu havos kun si sian amatan ˆ sukcesis iom forgesi tiun sufefilinon. filinon . Sed la feliˆco co de Alico ˆsin sin konsolis. konsolis . Si rigan penson, ke ofte ies feliˆco co ka˘ uzas uzas la malfeliˆcon con de alia, kaj kio alportas a lportas rideton sur la lipojn de unu, ofte naskas larmojn en la okuloj de alia. ˆ Karlo estis nun tre okupata kuracisto, li ne povis resti longe for de la Car urbo. Pro tio la edziˆgovojaˆ govojaˆgo go ne estis tre longa. Aliflanke Alico forte deziris balda˘ u komenci sian edzinan vivadon vivadon en la nova nova hejmeto. Sed ˆsi si deziris anka˘ u viziti Italujon, de kiu nur unu u nu havenon ˆsi si konis. Unue ili vizitis Komon kaj la ˆcirka˘ cirka˘ uan uan regionon regionon.. Akvoj Akvoj bluaj, bluaj, bluegaj, bluegaj, en kiuj fandiˆgas gas ora j sunradio j, kruta j montoj monto j silente gardostarantaj gardosta rantaj ˆcirka˘ cirka˘ ue,
KARLO
35
blankaj domoj, ˆgardenoj gardenoj kun vinveroj vinveroj kreskan kreskantaj taj sur arboj kaj muroj : tio estas la lando de la poezia trankvileco, kie Plinius revante promenadis anta˘ u dumil jaroj. En Milano ili pasigis tutan matenon en la turoj kaj sur la tegmento de la grandega katedralo, kiu blanke brilegis kvaza˘ u giganta juvelo sub la hela ˆcielo. En Venecio ili longe promenadis en la palaco de la dukoj, admirante la grandajn majstro ma jstroverk verkojn ojn de la pentristoj el la Venecia skolo. skolo. En nigra gondolo ili dolˆ do lˆce ce glitadis sur la kanaloj inter la marmora j palaco j kaj sub su b la arkaj pontoj. Al la insulo Lido ili ˆsipveturis sipveturis por vidi la Maron Adriatikan. Adriatikan. Anta˘ u la ora ˆcefpre cef preˆ gejo gˆejo de Sankta Marko ili disˆ disˆetis grenerojn al al kolomboj kolomboj sur la Granda Placo. Vespere, espere, sur la Kanalo, Kanalo, inter inter la kolorpaperaj kolorpaperaj lantern lanternoj oj ili sekvadis en gondolo koncertboaton, el kiu kantistoj kun gitaroj a˘ u mandolinoj sonigis sonigis tra la nokto nokto melodian melodian arion. arion. El Venecio enecio ili revetur reveturis is hejmen tra Genova kaj Marseille, kaj ili revenis gustatempe ˆgustatempe por adia˘ ui ui gesinjorojn Palam Palam anta˘ u ilia revojaˆgo go al Kalkuto. Tre goje gˆoje ili komencis sian novan kunvivadon hejme, kaj Karlo feliˆckore ckore miris, kiel bele realiˆ gis gis lia knaba revo.
A ?
?
