Grobnicki Rjecnik 1.Dio

Iva Lukeì} Sanja Zub~i} GROBNI^KI GOVOR XX. STOLJE]A (gramatika i rje~nik)

Grobni~ki zbornik Posebna izdanja, knj. 10

Nakladnik: Katedra âkavskog sabora Grobni{}ine

Za nakladnika: Stanislav Lukani}

Glavna i izvr{na urednica: dr. sc. Silvana Vrani}

Recenzenti: dr. sc. Silvana Vrani} dr. sc. Sanja Vuli}

Tehni~ka oprema, dopuna ra~unalnog unosa, izrada karte i priprema za tisak: Sanja Zirdum

Tisak: A.T.G. d.o.o. âvle

Naklada: 1000 primjeraka

ISBN 978-953-7548-01-8

Iva Luke‘i} Sanja Zub~i}

GROBNI^KI GOVOR XX. STOLJE]A (gramatika i rje~nik)

Katedra âkavskog sabora Grobni{}ine Rijeka, 2007.

CIP - Katalogizacija u publikaciji SVEUÎLI[NA KNJI@NICA RIJEKA UDK 811.163.42’282(497.5-3 Grobnik) LUKE@I], Iva Grobni~ki govor XX. stolje}a : (gramatika i rje~nik) / Iva Luke‘i}, Sanja Zub~i} ; . - âvle : Katedra âkavskog sabora Grobni{}ine, 2007. - (Grobni~ki zbornik. Posebna izdanja ; knj. 10) Bibliografija. - Kazalo. ISBN 978-953-7548-01-8 1. Zub~i}, Sanja I. âkavsko narje~je -- Grobni~ki govori -- 20. st. 111105049

GRAMATI^KE RASPRAVE

7

Iva Luke‘i} JEZI^NI SUSTAV GROBNI^KOGA GOVORA U 20. STOLJE]U PODRU^JE Pod nazivom grobni~ki govor 20. stolje}a podrazumijevamo jezi~ni sustav koji su u pro{lome stolje}u rabili stanovnici naselja na Grobni{}ini, podru~ju smje{tenome u sjevernome rije~kome zale|u du` toka Rje~ine od izvora do njezina u{}a, te na Grobni~kome polju i na njegovim obodima. Osim klju~ne ~injenice zajedni~koga jezi~noga sustava, podru~je predstavlja jedinstvenu cjelinu u geografskome, povijesnome i kulturolo{kome smislu. U ~itavu nizu povijesnih spisa strarijih od 18. stolje}a javlja se pod imenom Grobnik, prema nazivu sredi{njega upravnoga mjesta, bilo da podrazumijeva crkvenu ùpu (najraniji spomen 1105.), bilo feudalni posjed (najraniji spomen u Zakonu Vinodolskome 1288.). Podjele su najprije zahvatile crkvenu zajednicu: u drugoj polovini 18. stolje}a iz grobni~ke (grajske) ùpe izdvaja se cerni~ka, a po~etkom 19. stolje}a i jelenjska ùpa (plovanija). Tijekom 19. stolje}a u~injena je i podjela na tri katastarske op}ine. Podjele na tri ùpe (plovanije) i na tri katastarske op}ine zadràne su kao konstanta u svijesti stanovnika, pa su uzimane u obzir i tijekom 20. stolje}a pri daljnjim diobama podru~ja na administrativno-upravne cjeline (op}ine, mati~ne urede i ponovno op}ine devedesetih godina). Stoga u ovome radu koji prikazuje grobni~ki govor 20. stolje}a polazimo od tradicionalne podjele po plovanijama, na koju se oslanjaju i sve kasnije podjele. A) Naselja su u sastavu jelenjske plovanije: a) u podru~ju zvanom Ri~ïna u sjeverozapadnome dijelu Grobni{}ine, du` gornjega toka Rje~ine (Ri~ïnæ), po~am od izvora (Zvïra): na lijevoj obali Kukuljani (Kukujâni) i Zoreti}i (Zôreti}i), na desnoj obali Trnovica (Trnëvica), Ba{tijani (Ba{tijâni) i Mila{i (MilÅ{ï) te du` lijeve obale: Brneli}i (Brnçli}i), Lubarska (LÇbarskÅ), Martinovo

8

Selo (MÅrtïnovo Selë) i Ratulje (Râtuja) b) naselje Lukeì (Lûkeì), i lokalitet imenom Gospodsko Selo (Gospôskÿ Selë) u srednjem toku, uz lijevu obalu Rje~ine c) naselje Donje Jelenje (JelçnjÆ) na zapadnome obodu Grobni~koga polja, te naselja Podkilavac (Pokïlavac) s tri starija zaseoka (Gõrnjæ Selë, Srçdnjæ Selë i Dõlnjæ Selë) i Podhum (Pëh¤m) s vi{e zaselaka (Grâbrovo Selë, BÅnëvo Selë, Ræj~çvo Selë, BårÅkovo Selë, Petrëvi}i, B›njevo Selë), smje{tena na sjevernome obodu Grobni~koga polja d) naselje Draìce (Dråìce) koje objedinjuje starije zaseoke ili sela (Vçlæ Dråìce, Mâlæ Dråìce, Obrovåc, Umolç, MolnÅrï i Podrtï), i prostire se prema sredini Grobni~koga polja. B) Naselja u sastavu grobni~ke (grãjskæ) plovanije su: a) sredi{nje povijesno naselje Grobnik (Grâd) sa srednjovjekovnom utvrdom te pripadaju}im selima imenom Ka~ani (Ka~åni), Mikelji (Mîkeji) i Ilovik (IlovÆk) na brdu u sredini Grobni~koga polja b) naselje Zastenice (Zastenïce) s dvama zaseocima ([karôni, Jçzero) te Svilno (Svülnÿ) s dvama zaseocima (starim, imenom Tutnëvo i novijim, prozvanim G›bastÿ/G›bastæ) u podno`jima brda, ispod Grobnika c) naselja Pod~udni~ (Po~udnî~) i Podrvanj (PëdrvÅnj) uz staru lokalnu cestu, te dio naselja Soboli (Sobolï) s lijeve strane stare ceste Rijeka - Zagreb d) u srednjemu toku Rje~ine, uz lijevu obalu, naselja Drastin (DråstÆn) i Vali}i (Valï}i), od kojih je potonje u zadnjoj ~etvrtini 20. stolje}a potopljeno umjetnim akumulacijskim jezerom za rije~ku hidrocentralu e) naselja Pa{ac (Pa{å~), Orehovica (Orïhovica) s dvama starijim zaseocima (GõrnjÅ Orïhovica i DõlnjÅ Orïhovica) u donjemu toku, uz lijevu obalu Rje~ine. C) Naselja u sastavu cerni~ke (cärni{kæ) plovanije su: a) dio naselja Soboli (Sobolï) s desne strane stare ceste Rijeka -Zagreb (uklju~uju}i i lokalitet imenom Kïkovica), âvle (^ãvja) s ~etirima ve}im zaseocima (@ubrëvo Selë, @e`çlovo Selë, Haramüjskÿ Selë i Srï}Ænskÿ Selë), Cernik (CärnÆk) s trima starijim zaseocima (Banëvo Selë, RãvnjÅrskÿ Selë i Cipïca), Mavrinci (MÅvrînci), Buzdohanj (Buzdohânj) s trima zaseocima (Hålovac, BÅj~çvo Selë i Råkovo Selë), Kosorci (Kosõrci) i Hrastenica (Hrastenïca).

9

Smje{taj glavnih spomenutih grobni~kih naselja i okru`ja predo~uje zemljopisna karta u zasebnome prilogu u ovoj knjizi.

II. KLASIFIKACIJA I GENETSKE ODREDNICE 1. Grobni~ki je govor jedan od starosjedila~kih sjeverno~akavskih tipova unutar ~akavskoga narje~ja, najarhai~nijega i najkonzervativnijega od tri narje~ja hrvatskoga jezika, kojemu hrvatski jezi~ni identitet nitko nije ni poku{ao osporiti. Grobni~ki je govor na tom svome autohtonome geografskomu prostoru sa sjevera, juga i zapada okruèn isto tako starosjedila~kim ~akavskim govorima s kojima ga veù bliskosti i podudarnosti na svim jezi~nim razinama: u fonologiji, fonetici, morfologiji i tvorbi rije~i, u sintaksi i u velikome dijelu posebnoga leksi~koga (rje~ni~koga) fonda, no ima me|u tim govorima i razlika, a svaki od njih ima i posebnosti u odnosu na druge u susjedstvu. Najzna~ajnija je gramati~ka razlika grobni~ke ~akav{tine prema govorima u neposrednu susjedstvu u razli~itu refleksu staroga slavenskoga glasa »jata« (Kastavci i Trsa}ani su ekavci, Studenjci ikavci, a Grobni~ani imaju u svome govoru dvojak refleks jata: ikavski i ekavski), ali je izrazita fonetska razlika u akcentuaciji, u izgovoru akcenata. Naime, svi starosjedila~ki sjevernoprimorski govori imaju prastaru akcentuaciju, najarhai~niju u cijelome slavenskome svijetu, koja je takva, po prilici, ve} 800 godina (pa je stoga osobito zanimljiva slavistima iz cijeloga svijeta). No grobni~ku ~akav{tinu od svih ostalih odlikuje jedna vrlo arhai~na crta: fonetski (izgovorno) vrlo izrazita duljina nenagla{enih dugih vokala ispred i iza akcenata, a u govoru je veoma va`na i re~eni~na intonacija. Susjedi tu grobni~ku crtu ovako opisuju: Grobni~ani kantaju kad govore, pokantivaju, nateù. To je navelo veoma cijenjenoga i iskusnoga dijalektologa Aleksandra Beli}a da 1911. godine, nakon kra}e posjete nekim grobni~kim selima, ustvrdi kako u grobni~kome akcentu nema ~vrstih pravila kao u drugim govorima. Istakla bih kako se i na tome primjeru ogleda relativnost ocjena i tvrdnji razli~itih ljudi o istome: starim je susjedima grobni~ki akcent

10

pone{to komi~no ali simpati~no »kantanje«, strancima laicima, nestru~njacima je jedna odbojna jezi~na crta koja znatno odudara od jezika koji oni poznaju, a iskusnoga dijalektologa toliko dovodi u zabunu da izri~e tvrdnje neprihvatljive u znanosti, dok ga suvremeni svjetski dijalektolozi istraùju i opisuju s najve}om znanstvenom pozorno{}u i uzbu|enjem. Ukratko, grobni~ka je ~akav{tina jedan vrlo stari ~akavski tip starinskih jezi~nih crta, sa~uvan do na{ih dana kao najja~a okosnica kulturne povijesti Hrvata ovoga kraja, ovoga podneblja. Ta je ~akav{tina komunikacijski idiom dana{njih Grobni~ana i istodobno njihova veza s pretcima koji su nastavali isti ovaj prostor i po{tovali odre|ene vrednote. Kao veza s pretcima i korijenjem na ovome tlu, grobni~ka je ~akav{tina sa~uvana i u pisanoj ba{tini minulih vremena. Prepoznaje se u jeziku prvoga hrvatskoga pravnoga teksta, Zakona vinodolskoga iz 1288. godine, jednako kao i u brojnim javnopravnim i privatnopravnim aktima – pisanim starohrvatskom glagoljicom (me|u kojima je s 132 folije najopse`nija blagajni~ka Knjiga bra{}ine Svete Marije Tepa~ke, vo|ena 1539.-1623.) i latinicom preuzetom od zapadnoga kulturnoga kruga, {to svjedo~i o tome da je ovaj kraj pripadao specifi~nomu dodirnomu polju romanske i autohtone hrvatske kulturne matrice. Dosada{njim je dijalektolo{kim radovima grobni~ki idiom klasificiran kao jedna od sjeverno~akavskih skupina govora unutar sredi{njega poddijalekta ikavsko-ekavskoga dijalekta ~akavskoga narje~ja.

2. U gramati~koj su strukturi grobni~ke skupine govora sadràne geneti~ke zna~ajke nastale tijekom jezi~nopovijesnoga razvoja, kojima se potvr|uje pripadnost ove skupine govora ~akavskome narje~ju hrvatskoga jezika. U to~ki 2.1. slijedi popis i opis fonolo{kih, a potom u to~ki 2.2. popis i opis morfolo{kih ~akavskih posebnosti.

11

2.1. FONOLO[KI SUSTAV 2.1.1. Rije~ Â Rije~ ~a, koja postoji samo u ~akavskome narje~ju, u grobni~kome je govoru potvr|ena u pet kategorija. a) Lik ~å potvr|en je: - u zna~enju upitne zamjenice za ’neìvo’ u upitnim re~enicama poput: ~å bi{ otêl? (= ’{to bi ti htio?’) - u zna~enju odnosne zamjenice za ’neìvo’ u odnosnim re~enicama poput: ~a j’ bîlo, bîlÿ j! (= ’{to je bilo, bilo je!’), ~å jê, jê (= ’{to jest, jest’, ili: ’{to je, tu je’) - u slijedu sa zamjenicom to unutar strukture ~å tô sa zna~enjem neodre|ene zamjenice za ’neìvo’ u re~enicama poput: k¤pïli smo sç ~å tô (= ’sva{ta’, ’koje{ta’, ’od sva~ega pomalo’), }çmo se pasåt { ~ün tîn (= ´zadovoljit }emo se’ bilo s ~ime/ ~imegod’; ´ve} }emo s ne~im/ bilo~ime prebroditi´) - u zna~enju ~estice ’zar’ i ’li’ u upitnim re~enicama poput: ~å nÆsï danåska bÆlå Zdôl¤n? (= ’zar nisi/nisi li danas bila dolje, u Rijeci?´); ~å nü bëjæ da ti tô jå re~än leh kî drÇgÆ? (= ’zar nije/ nije li bolje da ti to ja kaèm nego tko drugi?´); ~å si mœnjena? (= ’zar si/jesi li luda /{a{ava/ }aknuta?´) - u sloènicama s prefiksima bilo- ili voj- (bîlo~a, võj~a) u zna~enju neodre|ene zamjenice za ’neìvo’ u re~enicama poput: }u võj~a pari}åt za obçd, låhko }emo se nås dvâ pasåt s võj~Æn (= ’pripremit }u bilo{to za ru~ak, lako }emo nas dvojica/dvoje pro}i bilo s ~ime/ ~imegod’.). b) Lik ~â potvr|en je u zna~enju neodre|ene zamjenice za ’neìvo’ u upitnim re~enicama poput: dã ti rãbÆ ~â? (= ´treba li ti {to/ {togod/ i{ta/bilo{to?’). c) Element -~- iz osnove zamjenice ~a u sraslicama: - s predmetnutim negacijama ni- i ne- u osnovi neodre|enih zamjenica za ’neìvo’: ni{ (ni + ~ = ’ni{ta’) i ne~ (ne + ~ = ’ne{to’)

12

- s prijedlozima predmetnutim obliku akuzativa u priloga: za~ (za + ~ = ’za{to, za {to’), va~ (va + ~ = ’u{to, u {to’), po~ (po + ~ = ’po{to, po {to’), na~ (na + ~ = ’na{to, na {to’) u primjerima poput: zâ~ ti tô rãbÆ? (= ’za {to ti to treba?’), pô~ rê{ vãnka? (= ’po {to ide{ van?’), vâ~ bin tô klâl? (= ’u {to bih to stavio?’), nümÅ nâ~ sçst (= ’nema na {to sjesti’). d) Element -~- iz osnove zamjenice ~a s arhai~nim elementom -s- unutar nastavka genitiva upitno-odnosne i neodre|enih zamjenica za ’neìvo’ s osnovom -~-: ~eså, nï~esa, nç~esa, så~esa, vÿj~eså (= ’~ega, ni~ega, ne~ega, sva~ega, i~ega/ bilo~ega’). e) Element -~- iz osnove zamjenice ~a u obliku veznika a{ ( = jer), nastaloga fonolo{kim izmjenama osnove rije~i: za~ (> a~ > a{).

2.1.2. âkavske pune vokalizacije starojezi~noga poluglasa U ~akavskome se narje~ju starojezi~ni poluglas * umjesto zamuknu}a i ispadanja u slabu poloàju (na kraju rije~i ili u slogu pred punim samoglasnikom), u nekim primjerima razvio u puni samoglasnik /a/. Ta se pojava u grobni~koj skupini govora ogleda u sljede}im primjerima: - ~å (< starojez. *~ə = ’{to’); oprimjerenja su navedena gore pod oznakama 2.1.1. a) i b) - va (< starojez. *və = ’u’), samostalan kao prijedlog u primjerima: hëdi va kÇ}u (= ’u|i u ku}u’), udrül se vå glÅvu (= ’udario se u glavu’), i kao prefiks sloènica u primjerima våvÆk (< starojez. *vəv¡kə = ’uvijek’), Vazâm (< starojez. *vəzəmə = ’Uskrs’), va`gåt (< starojez. və`gati = ’u`gati, uè}i’), våje (< starojez. *vədl¡ = ’udilj, odmah’) - u prezentskoj osnovi oblika glagola jêt (= ’uzeti’) i zêt (= ’uzeti’): starojez. *jəm- *vəzəm- > prez.: jåm- æn, jåm-¤, zåm- æn, zåm-¤; imper. jåm-ite, zåm-ite (obje osnove = prez. ’uzm-em, uzm-u’, imper. ’uzm-ite’) - u prilogu kadï (< starojez. *kəd¡ = ´gdje’) - u osnovi imenice må{a (< starojez. *mə{a = ´misa’) i njezinih izvedenica: må{ica (= ’mala misa’), må{nÆ (= ’misni’), må{it (= ’misiti’)

13

- u osnovi imenice målin (< starojez. *məlinə = ´mlin’) i njezinih izvedenica: målinac (= ´mlinac’), målÆn~i} (= ’mlin~i}’), målinÅr (= ’mlinar’), målinÿv (= ’mlinov’), målinskÆ (= ’mlinski’) - u osnovi I jd. osobne zamjenice za 1. lice: s mån¤n (< starojez. *mənojÎ = /sa/ ’mnom’) - u osnovi u svim oblicima imenice pås: GA jd. påsa, DL jd. påsu, I jd. i D mn. påsÿn, NAI mn. påsi, GL mn. påsÆh (= ’psa’, ’psu’, ’psom’, ’psi’, ’psima’) - u objema osnovama i svim oblicima glagola sasåt (= ’sisati’): sasç (= ’si{e’), sasâl (= ’sisao’), posasåli (= ’posisali’), sasû} (= ’si{u}i’), sasåc (= ’sisa’), sa{~ï} (= ’sisica’).

2.1.3. Dvojak refleks protojezi~noga prednjega nazala Za razliku od ostalih dvaju narje~ja hrvatskoga jezika u kojima je protojezi~ni nosni samoglasnik *ª bio jednozna~no zamijenjen samoglasnikom /e/, u ~akavskome je narje~ju imao dvije zamjene ili refleksa, samoglasnike /e/ i /a/: a) protojez. *ª > /e/ u poloàju iza tvrdoga suglasnika; b) protojez.*ª > /a/ u poloàju iza mekoga suglasnika. Kako je dvojaki refleks ovoga protojezi~noga samoglasnika vrlo stara ~akavska pojava, u ve}ini je primjera protokom vremena izvorni refleks /a/ analogijom ujedna~en s refleksom /e/, ali je u svakome ~akavskome govoru ipak zaostao pokoji relikt s izvornim refleksom /a/. U grobni~kome su ~akavskome tipu zabiljeèni primjeri: a) s izvornim refleksom protojez.*ª > /e/ u poloàju iza tvrdoga suglasnika: - u osnovama rije~i: dçset, mêso, mïsæc, pêt, po~êt, vrîme i sl. ( < protojez. *desªtÕ, *mªso, *mÊsªc§, *pªtÕ, *po-~ªti, *vrÊmª), i - u nastavcima: -e (< protojez.*-ª) u G jd. i NA mn. ènskoga roda kao u primjeru moje dobre ène, te u nastavku -e (< protojez.*-ªtÕ) u 3. l. mn. prezenta kao u primjerima: oni vëzæ, nësæ, mëlæ i sl., kao i b) reliktni primjeri s izvornim refleksom protojez.*ª > /a/ u poloàju iza mekoga suglasnika:

14

- zajïk, zajï~ina, zajï~i}, zajïkÿv (= ’jezik’, ’jezi~ina’, ’jezi~i}’, ’jezikov’), koji su nastali premetanjem (metatezom) sloga u osnovi jazik(< protojez.*jªzykÕ) - jå{mÆk, jå{mi~i}, jå{mi~ina (= ’je~am’, ’je~mena ka{a’, ’varivo od lju{tena je~ma’), jå{mikÿv, jå{menac (= ’upala vlasne `lijezde na o~nome kapku’), izvedeni od osnove ja~m-/ ja{m- (< protojez.*jª~§mÕ).

2.1.4. Ikavsko-ekavski refleks starojezi~noga jata Samoglasnik jat, koji je postojao u protojezi~nome razdoblju (biljeì se kao protojez. *Ê), i u prvome dijelu starojezi~noga razdoblja (biljeì se kao starojez. *¡), zamijenjen je tijekom starojezi~noga razdoblja samoglasnicima (refleksima) i, e. Dvojaka je sustavna ikavskoekavska zamjena jata po jezi~noj zakonitosti, po autorima nazvanoj pravilom Jakubinskoga i Meyera, zabiljeèna samo u ~akavskome narje~ju, i to u njegovu najve}emu, sredi{njemu dijalektu. Govori s ikavsko-ekavskim refleksom jata nalaze se: - na sjevernojadranskim otocima: u lo{injskome arhipelagu, na otocima Krku, Rabu, Pagu, Olibu, Silbi i Premudi, te na otocima u zadarskome arhipelagu: na Ugljanu, Dugome otoku, Molatu, Sestrunju, Iù i sjevernome dijelu Pa{mana; - na priobalnome i zaobalnome podru~ju na potezu od grobni~kih govora u rije~kome zale|u, preko bakara~ko-hreljinsko-kraljevi~kih, te obalnih i zaobalnih vinodolskih govora do zaklju~no govora Senja; - na kontinentalnome su podru~ju ikavsko-ekavski ~akavski govori u Gorskome kotaru, govori u dugore{kome, pokupskome i karlova~kome podru~ju sve do Ozlja, govori na granici izme|u Gorskoga kotara i Like, te ~akavski govori u samoj Lici; - ikavsko-ekavski ~akavski govori su i izvan opisanih podru~ja u starijim dijasporama u Hrvatskoj (nekoliko oaza u Istri) i izvan Hrvatske, primjerice u Gradi{}u i u zapadnoj Ma|arskoj. U svim je tim govorima po pravilu Jakubinskoga i Meyera starojezi~ni jat zamijenjen u istome govoru samoglasnikom /i/ i samoglasnikom /e/, u zavisnosti o fonolo{kome okru`ju u kojemu se u vrijeme

15

nestanka nalazio. Pravilo je dvodijelno: prvi mu se dio odnosi na ekavski, a drugi dio na ikavski refleks. a) Ekavski se refleks sa samoglasnikom /e/ na mjestu starojezi~noga jata (*¡) razvio u poloàjima u kojima se protojezi~ni jat (*Ê) u polaznome obliku nalazio u osnovi rije~i ispred kojega od tvrdih dentalnih (zubnih) konsonanata iza kojih je slijedio koji od samoglasnika stra`njega niza, dakle prema formuli: protojez. *Ê + d/ t/ n/ r/ l/ s/ z / st/ zd + o/ u/ y/ a/ Õ = e Primjeri su za ekavski refleks u grobni~kome govoru: - protojez. *ÊtÕ > et: cvêt (= ’bra{no’), dospçt, dozrçt, gorçt, haptçt (= ’ùdjeti’, ’hlepiti’), imçt (= ’imati’), lêt (= ’lijevati, liti’), letçt, mlçt, otçt (= ’htjeti’), razumçt, smçt, smêt se (= ’smijati se’), svçt (= ’savjet’, ’razgovor’, ’podr{ka’), umçt (= ’umjeti’), vïdet, `Ævçt - protojez. *Êta > eta: vçtÅr, vetrovïto, vçtrnica (= ’kra{ka pukotina ispod povr{ine u kamenjaru’) - protojez. *Êto: lçto (= ’ljeto’, ’godina’), lçtina, lçtnjÆ - protojez. *ÊdÕ > Êd: blêd, obçd, povædåt (= ’govoriti’, ’pripovijedati’, ’kazivati’), slêd (= ’malo’, ’djeli} ~ega’), s¤sçd - protojez. *Êda: besçda (= ’rije~’), spovædåt se (= ’ispovijedati se’), sprêda - protojez. *ÊnÕ> -Ên: cên (= ’jeftin’), drên, drenjœlva (= ’drenjina, plod drijena’), lên - protojez. *Êra > era: mçra, vçra - protojez. *Êno > eno: kolçno, sêno - protojez. *ÊlÕ> el: bêl, cêl, dêl - protojez. *Êla > ela: zdçla - protojez. *Êlo > elo: dçlo, têlo - protojez. *Êsa > esa: pæsåk, têsÅn - protojez. *ÊzÕ> ez: slçz - protojez. *Êzo > ezo: èlçzo - protojez. *ÊstÕ > est: sçst - protojez. *Êsto > esto: dvêstÿ, mçsto, têsto - protojez. *Êzda > ezda: zvæzdå

16

b) Ikavski se refleks sa samoglasnikom /i/ na mjestu jata razvio u svim ostalim poloàjima po formuli: protojez. *Ê + bilo koji suglasnik + bilo koji samoglasnik = i, i to u osnovama rije~i, u nastavcima i na samome kraju rije~i. Potvrde su ikavskih refleksa u grobni~kome govoru obilate, o ~emu svjedo~e natuknice i oprimjerenja iskaza u aneksnome Rje~niku, pa se u ovome tekstu navode samo primjeri koji ilustriraju navedene kategorije. b)a) Potvrde za dio pravila koji se odnosi na ikavski refleks u osnovama rije~i ispred ostalih suglasnika: - protojez. *Êb > ib: trîbat, `drÆbåc, `lÆbåc - protojez. *Êc > ic: dicå - protojez. *Ê} > i}: sï} (= ’sje}i’), srï}a, svÆ}å - protojez. *Êg > ig: brîg, snîg - protojez. *Êh > ih: orïh, smîh, zÆhåt - protojez. *Êj > ij: nâdijat se (= ’nadati se’), povîj (= ’reci’, ’ispripovijedaj’), vïji (= ’gran~ice s li{}em’) - protojez. *Êk > ik: lîk, våvÆk - protojez. *ÊÍ > iÍ: nedïja, pÿndïjak (= ’nedjelja’, ’ponedjeljak’) - protojez. *Êm > im: brïme, sïme, slïme, tïme, vrîme - protojez. *Êp > ip: cÆpåt, krïpak, krÆpït se, krïpost, lîp, rïpa - protojez. *Ê{ > i{: mÆ{åt - protojez. *Êv > iv: divõjka, lîvo, plïvæl (= ’ono {to se plijevi, korov’), lÆvåt - protojez. *Êz > iz: slïzena, slÆzït - protojez. *Ê` > i`: mrïà;

-

primjeri u kojima je Ê bio ispred tvrdih dentala iza kojih su stajali samoglasnici prednjega niza (i, e, Ê, ª,§): protojez. *Êtª > ite: dÆtç protojez. *Êti > iti: nÆtït (= ’potpaljivati’), svÆtït protojez. *Êd§ > id: spëvÆd, pëjÆd protojez. *Êri > iri: cïrit se, mïrit protojez. *Êsi > isi: mÆsït, obïsit.

17

b)b) Potvrde za dio pravila o ikavskome refleksu u nastavcima: - protojez. *-Ê > -i u D jd. i L jd. imenica `. r. i osobnih zamjenica, kao u primjerima: vodï, kÇ}i, menï, tebï, sebï: na vodï, na kÇ}i, na menï, na tebï, na sebï - protojez. *-ÊhÕ > -ih u G mn. imenica m. r., te u imenica `. r. i-vrste, u L mn. imenica m. i s. r., te u imenica `. r. i-vrste, kao u primjerima: od bråtÆh, od konjîh, od stvÅrîh; po bråtÆh, po konjîh, po sçlÆh, po stvÅrîh; u G mn. i L mn. zamjenica i pridjeva, kao u primjerima: od ovîh nå{Æh lüpÆh mu{kîh i `änskÆh, na ovîh nå{Æh lüpÆh mu{kîh i `änskÆh - protojez. *-Êm§ > -in u Ijd. m. i s. r. te u D mn. svih triju rodova zamjenica i pridjeva, kao u primjerima: z ovîn nå{Æn lüpÆn mu{kîn; ovîn nå{Æn lüpÆn mu{kîn i `änskÆn - protojez. *-Êmi > -imi u I mn. zamjenica i pridjeva, kao u primjerima: z ovïmi nå{imi lüpimi mu{kîmi i `änskimi - protojez. *- Êji > -iji u komparativu, kao u primjerima: novïjÆ, cenïjÆ, debelïjÆ, veselïjÆ. b)c) Potvrde za dio pravila o ikavskom refleksu na samome kraju rije~i: - protojez. *-Ê > -i u priloga, kao u primjerima: kadï, ÿvdï, ÿndï, sågdi.

2.1.5. Samoglasni~ki i naglasni sustav A) Samoglasni~ki sustav Samoglasni~ki sustav grobni~koga govora ~ini pet samoglasni~kih jedinica: fonemi /i, e, a, o, u/ i slogotvorno/me|usuglasni~ko /ã/. Me|u samoglasni~kim jedinicama vlada opreka po kvantiteti: svaki samoglasnik moè biti dug i kratak. Isto u dijelu grobni~kih mjesnih govora vrijedi i za slogotvorno /ã/. Samoglasni~ke jedinice (fonemi) nemaju poloàjnih ina~ica (alofona): ne mijenjaju kvalitetu s obzirom na fonolo{ko okru`je i mjesto u rije~i. Ovakav je samoglasni~ki sustav starohrvatski, dobro u{~uvan i u ~akavskome narje~ju.

18

B) Naglasni sustav Budu}i da se naglasci javljaju nad samoglasnicima, naglasni je sustav u najuòj vezi sa samoglasni~kim sustavom. Naglasni sustav ~ine naglasci, prozodijske jedinice s tri naglasna obilje`ja: silinom (ili bez siline), duljinom (ili kra~inom) i intonacijom (silaznom ili uzlaznom), i jedinice koje imaju samo jedno obilje`je: duljinu (ili kra~inu). U naglasnome su inventaru tri naglaska: brzi (kratki, silazne intonacije), silazni (dugi, silazne intonacije) i (starojezi~ni/ ~akavski) akut (dugi, visoke ravne intonacije). Sva tri naglaska mogu stajati na svakome samoglasniku. Isto vrijedi i za slogotvorno ã u mjesnim govorima u kojima ova jedinica moè biti duga i kratka: - brzi naglasak: ï, ç, å, ë, Ç, › - silazni naglasak: î, ê, â, ô, û, (‹) - zavinuti naglasak/ starojezi~ni /~akavski akut: ü, ä, ã, õ, œ, () . Samoglasnici bez naglaska (bez naglasne siline i intonacije) mogu biti: - kratki: i, e, a, o, u, ã (naglasna kra~ina se ne biljeì posebnim znakom) - dugi: Æ, æ, Å, ÿ, ¤ (È) (naglasna duljina se biljeì nadslovnom ravnom crtom). Sva tri naglaska mogu stajati u po~etnome i sredi{njemu slogu u rije~i. U zavr{nome do~etnome slogu u rije~i mogu stajati brzi i silazni naglasak. Nenagla{eni samoglasnici, dugi i kratki, mogu stajati u po~etnome, sredi{njemu i do~etnome slogu u rije~i. Prema tome samo zavinuti naglasak podlijeè distribucijskomu ograni~enju, po kojemu ne moè stajati u zadnjemu slogu u rije~i. Po prikazanome prozodijskome inventaru i distribuciji, te po distribuciji nenagla{enih duljina u prednaglasnim i zanaglasnim poloàjima, grobni~ki govor ima naglasni sustav najstarijega tipa, koji se od starojezi~noga (srednjovjekovnoga) razlikuje tek gubitkom zavinutoga naglaska/ akuta u oksitonezi (zadnjemu slogu u rije~i). Takav se naglasni sustav naziva stariji tronaglasni sustav.

19

2.1.6. Pojave u suglasni~kome sustavu A) Suglasni~ki inventar U grobni~kome govoru su 22 suglasni~ke jedinice (fonema), od kojih su 15 {umnici i 7 sonanti. [umnici su: okluzivi /p, b, t, d, k, g/, frikativi /z, s, `, {, f, h/, i afrikati /c, ~, }/. Sonanti su /r, l, m, v, n, ñ, j/. Suglasni~ki sustav je po inventaru jedinica tipi~no ~akavski sustav, prije svega po izostanku zvu~nih parnjaka afrikatima /~/ i /}/ koji se javljaju u {tokavskim i ponegdje u kajkavskim govorima. âkavskim ga karakterizira i gubitak palatalnoga sonanta /Í/ (u pisanju = lj), koji se poistovjetio s postoje}im sonantom /j/ u primjerima koji potje~u od protojezi~ne i starojezi~ne jotacije s epentezom: bëje, dåje, gråbjÆ, jûdi, krâj, k›me`Åj, metûj, mjâ{no, nedïja, pjûn - pjÇvat, pëje, pëstæj, såbja, srïbjat, zäjÆ, strpjänjÆ, {apjåt, zdrãvjÆ, zemjå, zlëmjæn, vesäjÆ, ÇjÆ, `mûj, `ûj, (< ’bolje’, ’dalje’, ’grablje’, ’ljudi’, ’kralj’, krmeàlj = ’krmelj’, metulj = ’leptir’, mlja~no = ’mla~no’, ’nedilja’, pljun = ’pljuva~ka´, ´pljuvat’, ´polje’, postelj = ´postelja’, ´sablja’, sribljat = ’srkati’, zelji = ’zelje’, strpljenji = ’strpljenje’, {apljat = ’{aptati’, zdravlji = ’zdravlje’, ’zemlja’, zlomljen = ’slomljen’, veselji = ’veselje’, ulji = ’ulje’, `mulj = ’~a{a’, ’‘ulj’), kao i u primjerima u kojima je /Í/ (u pisanju = lj) nastao novom epentezom i jotacijom iza velarnih konsonanata: gjçdat, hjïbac, kjæ~åt, kjçpæt, kjêt, kjûn, kjïnac, lågje, pçkjÅr (´gledati’, hljebac = ´kruh okrugla ili izduèna oblika’, ´kle~ati’, klepet = ´bat u zvonu’, ´kleti, proklinjati’, ´kljun’, ´klinac’, laglje = ´lak{e’, pekljar= ´prosjak’). U stanovitu broju primjera se u sjeverno~akavskim govorima /Í/ poistovjetio sa sonantom /l/ u grobni~kome govoru: lûlat se, prïjatæl – prijatelïca, slïva – slïvi} – slivûn, Çli, Çlika, Bësilka, Nçdelka – Nçdelko, Välko, @älko (’ljuljat’ se’, ’prijatelj’ – ’prijateljica’, ’{ljiva’ – mlada {ljiva’ – ’ove}a {ljiva’, ’ulje’, ’Bosiljka’, ’Nedeljka’ – ’Nedeljko’, ’Veljko’, ’@eljko’). Me|u okluzivima su simetri~no popunjeni parovi po zvu~nosti koji

20

se me|usobno zamjenjuju pri asimilacijama: /p - b/, /t - d/, /k - g/. Me|u frikativima su parnjaci /s - z/, /{ - `/ dok su bezvu~ni /f/ i /h/ bez parnjaka, no posve stabilni u sustavu. Jotacijom je protojezi~ne skupine *dŒ, i starojezi~ne skupine *dəj nastao u ~akavskim (i kajkavskim) govorima fonem /j/. On se nalazi na mjestima gdje u istim primjerima {tokavski govori imaju afrikat /Ë/ (u pisanju: |). Primjeri su iz grobni~koga govora: ãnjæl, glojåt, grãja, gråjÅn, g›jæ, grëzjÆ, mçja – mejâ{ – mejït se, milos›jÆ, mlåjÆ, ogrãjæn, osmÇjæn, osœjæn, pohajåt, posãjæn, posvåjæn, prihœjen, prismœjæn, rÅjåt, rçjæ, rijâv, rojänjÆ, sajâ~, såje – såjÅv, t›jÆ, tœjÆ – tujïca (= ’an|eo’, glo|ati = ’glodati’, gra|a = ’kamena ograda’, ’gra|anin’, gr|e = ’ru`nije’, ’gro`|e’, ’me|a’ – ’me|a{’ – ’me|iti se’, ’milosr|e’, ’mla|i’, ’ogra|en’, ’osmu|en’, ’osu|en’, poha|ati = ’dugo obilaziti, hodati uokolo, besciljno lutati’, ’posa|en’, ’posva|en’, prihu|en = ’pognut, spu{tenih ramena´, prismu|en = fig. ’pretjerano povu~en, nekomunikativan’, ’ra|ati’, ’rje|e’, ’hr|av’, ’ro|enje’, sa|a~ = ’alatka za sa|enje’, ’~a|a’ – ’~a|av’, ’tvr|i’, ’tu|i’ – ’tu|in’). Fonem /j/ je i u starih primljenica iz talijanskoga jezika: Jõrja, Jovâna, Jênijo, jÇ{to, {tajôn (tal. izgovor: [|or|a, |ovana, |enio, |usta, sta|one]). Na mjestima na kojima je {tokavski afrikat /‰/ (u pisanju dvoslov d`) u ~akavskim je govorima /`/. U grobni~kome govoru: `çpa, `çpica (= dèp), svedë`ba, nãru`ba, deter`ênt. Jotacijom je protojezi~ne skupine /*tŒ/ i starojezi~ne skupine /*təj/ nastao u ~akavskim (i {tokavskim) govorima fonem /}/. Izgovor ovoga afrikata u grobni~kome govoru je staro~akavski: vrh jezika se upire u dolnje alveole ne dodiruju}i dolnje zube; jezik i prednje nepce gotovo se dodiruju; srednji dio jezika tvori zapreku i tjesnac struji zraka; zra~na struja je neznatno slabija, a op}a artikulacija jo{ labavija. U stru~nim se dijalektolo{kim tekstovima za takvo ~akavsko /}/ rabi slovo (t) s apostrofom (t’). Tako bi napisani grobni~ki primjeri (drvät’Æ, kÇt’a, nôt’, srït’a – srït’Ån – nesrït’a, rçt’, 3. l. jd. prezenta t’e) ozna~avali pribli`niji staro~akavski izgovor. Radi lak{ega razumijevanja teksta, u oprimjerenjima u ovome radu nije primijenjeno takvo pisanje. U sjeverno~akavskim su govorima zabiljeèni primjeri izostajanja

21

jotacije suglasnika /t/ a time i afrikata /}/ u stanovitu broju primjera. U grobni~kome su govoru takvi primjeri: näte (= ’ne}e, 3. l. mn.: oni, one, ona’), smçte (= ’sme}e’), trçtÅ, trçtÿ (= ’tre}a’, ’tre}e’), te na kraju osnove u I jd. `. r. 3. sklonidbe: z bolestûn, s kostûn, z länost¤n, z mÅstûn, z mïlost¤n (’s bole{}u, s ko{}u, s lijeno{}u, s ma{}u, s milo{}u’) i sl. Kako je bezvu~ni afrikat /}/ u ~akavskim sustavima bez zvu~noga parnjaka, u drugoj se polovini 20. stolje}a pod utjecajem {tokavskoga standardnoga jezika ({kole i javnih medija), te tada ulaze}ih anglizama, u op}oj uporabi ustaljuju rije~i u kojima se javlja fonem /Ë/, zvu~ni parnjak fonemu /}/. U grobni~kome je govoru to zvu~ni fonem /d’/ s artikulacijom kakva je opisana za /}/: d’âk, rëd’endÅn, D’œrd’a, med’utîn, måd’arskÆ, d’ämpær, deterd’ênt. U drugoj je polovini 20. stolje}a u grobni~kome govoru zabiljeèn i [Ì], zvu~ni grleni alofon fonemu /g/ kad bi se na{ao u po~etnome poloàju, osobito ispred sonanta r: [ÌrëbjÆ, Ìrâd, Ìrmî, Ì›do, Ìråbit] (= ’groblje’, ’grad’, grmi’, grdo = ’ru`no’, ’grabiti’). Ova je pojava registrirana i u ostalim sjeverno~akavskim govorima, ali je u dana{njemu grobni~kome izgubljena. Konsonantskome inventaru pripadaju i suglasni~ke skupine, starojezi~ne i novije. Tri su starojezi~ne suglasni~ke skupine tipi~ne za ~akavsko narje~je prisutne i u grobni~kome govoru: /{}/, /`j/ i /~r/. Skupina /{}/ nastala je u ~akavskim (i {tokavskim) govorima jotacijom protojezi~nih skupina /*stŒ, *skŒ/ i starojezi~nih skupina /*stəj i *skəj/. Pojava se naziva {}akavizmom. Primjeri su {}akavizma u grobni~kome govoru brojni: dvorï{}e, godï{}e, Grobï{}a (= toponim: ´mjesto gdje su na|eni grobovi´), ï{}æn – ï{}¤ (i{tem – i{tu = ’traìm – traè’), klü{}a (’klije{ta’), klî{}ær (= ’uholaà’), ko{}êh (= ’ko{tuni~av orah tvrde ljuske’), ko{}ên (= pridjev: ’ko{tan, koji je od kosti’), kr{}änjÆ (’kr{tenje’), mirï{}e (= ’razvalina’), ognjï{}æ, namæ{}åt, prå{}Æ (= ’suharci’), pr{}åt (= ’govoriti naivnosti’), pu{}åt, {}âp, {}îrica (= ’biljka {tir’) itd. Skupina /`j/ nastala je u ~akavskim govorima jotacijom protojezi~nih skupina /*zdŒ, *zgŒ/ i starojezi~nih skupina /*zdəj, *zgəj/. Primjeri

22

su u grobni~kome govoru: më`jeni (= ´mo`dani, mozak´), në`jÆ (= ’nogari’), rë`jÆ (= ’suharci od gran~ica vinove loze’). U ~akavskim je (i kajkavskim, rijetko u zapadno{tokavskim) govorima zadràna neizmijenjena protojezi~na skupina /~r/. Primjeri su u grobni~kome govoru: ~r~åk, ~rîvo, ~rjên, ~›v - ~rvjîv i sl. Protojezi~na skupina /*~§t/ je u starojezi~nome razdoblju preina~ena u skupinu /{t/, koja je u svim narje~jima i dijalektima sa~uvana u sasvim odre|enim primjerima, od kojih su u grobni~kome govoru potvr|eni: po{tên, po{tänjÆ, po{tÆvåt. U sva su narje~ja, dijalekte i govore nakon starojezi~noga razdoblja s leksi~kim primljenicama iz drugih kontaktnih jezika u{le nove suglasni~ke skupine. One se ne javljaju u autohtonim rije~ima nego uvijek u adaptiranim posu|enicama. U grobni~kome su govoru 20. stolje}a bile vrlo brojne takve novoprimljene rije~i sa suglasni~kim skupinama /{t/, /{k/, /{p/. Primjeri su /{t/: jÇ{to, gu{tåt, {tajôn, {tæntåt, {tärna, {tïkat, {timåt (se), {tôrija, {tråca, {trakûl, {trãmbo, {trîga, {t›ped, {tÇf - {tufåt se, {tukåt, {tukadôr, {tÇmik; /{k/: {kåf, {kåja, {kãlnica, {kÅncïja, {kânj, {kapulåt, {kâre, {kÅrtå~a, {kÅrtåt, {kÅrtëc, {kåtula, {kavacêra, {kçrac, {kÆjït, {kîna, {kînk, {kôj, {kôla – {kolân, {kråpa, {k›ba, {krebetåt, {krïla, {kjÅvït, {kÇja – {kÇjeri}, {krçkæt, {kumçta, {kûà, {kvêr; /{p/: {pâjs, {påle, {pÅlmacçt, {pÅnjulçt, {pãrget, {pâg, {pagçti, {pârat, {pãrmÅjstÿr, {på{, {pçh, {pändija, {picijerïja, {pijåt, {pîna, {pitâl, {pët, {përak, {pôà itd. B) Suglasni~ke mijene a) U grobni~kome su govoru na snazi op}ejezi~na jedna~enja po zvu~nosti i po mjestu tvorbe, s uobi~ajenim alofonima koji se pritom javljaju. Jedna~enje po mjestu tvorbe u grobni~kome govoru zahva}a i prijedloge s i z pred palatalnim suglasnikom, primjerice: { njin, { njimi, ` njega (= ’iz njega’). b) Promjene protojezi~noga i starojezi~noga suglasnika /m/ U govorima du` jadranske obale (prete`no ~akavskima ali i {tokavskima, pa i u nehrvatskim govorima) protojezi~ni i starojezi~ni

23

suglasnik /m/ u do~etnome poloàju na kraju rije~i nije izmijenjen u nekim gramati~kim kategorijama, a u drugima je zamijenjen glasom /n/. U grobni~kome govoru /m/ ostaje neizmijenjen kad je na kraju osnove pojedina~ne rije~i, primjerice u rije~ima mu{koga roda: dîm, g›m, grôm, pïtÿm, rûm, sâm (pridjev), srâm, te u G mn. ènskoga roda: pêt vçlÆh jâm, pêt vçlÆh zîm (= ’pet velikih jama, pet velikih zima’). Na samome kraju nastavaka /m/ se sustavno zamjenjuje fonemom /n/: - na kraju I jd., primjerice: z mojîn starïjÆn bråtÿn, s tvojûn mlåj¤n lïpj¤n sestrûn, s cälÆn nå{Æn mü}Æn selôn; - na kraju D mn., primjerice: veselîmo se sîn nå{Æn bråtÿn i sestrân, dobrîn s¤sçdÿn i s¤sçdÅn, prïjatelÿn i prijatelïcÅn; - na kraju 1. l. jd. prezenta, primjerice: bûdæn, mïslÆn, rên, sân, sêdæn, vïdÆn (= ’budem’, ’mislim’, grem = ’idem’, sam = ’jesam’ i ’sam’, ’sjednem’, ’vidim’); -u brojeva sçdÅn i ësÅn. Fonem /m/ se u sjeverno~akavskim govorima u poloàju ispred okluziva i afrikata ostvaruje kao alofon [Ö] u primjerima poput kompir [kÿÖ-pîr]; janka [jâÖ-ka] < (: jama); potonki [pÿtôÖ-ki] < (: potomak), slan~ica [slâÖ-~ica] < (: slama).

c) Suglasnik /l/ na kraju sloga Kao u prete`nome broju ~akavskih (i u brojnim kajkavskim i u pokojemu zapadno{tokavskome), u grobni~kome govoru suglasnik /l/ na kraju sloga ostaje nepromijenjen. Ne mijenja se u sredini rije~i ispred suglasnika, primjerice: dÿl-~ï}, dõl-njÆ, kropäl-nica, põl-næ, säl-skÆ, {kãl-nica, niti na samome kraju rije~i, primjerice, u imenica: ãnjæl, dêl, facôl, fa`ôl, kabâl, kotâl, kvÆntâl, macêl, ma{têl, nÅkâl, posâl, postôl, {ijâl, {pitâl, vôl; u pridjeva: bêl, debêl, gôl, m›zÅl, nÅgâl, okr¤gâl, rÅhâl, tçpÅl, vçsæl, zaposâl (= ’krupan’); u priloga pëpÿl (= ’popola’); u prijedloga vôkÿl (= ’uokolo’), te u jednini glagolskoga pridjeva radnoga (unutar perfekta, pluskvamperfekta i futura egzaktnoga) svih glagola, primjerice: bîl, dâl, dënesÅl, govorîl, kupovâl, otêl, pçkÅl, pokropîl, rçkÅl, {âl, vïdæl, zêl, znâl itd.

d) Promjene {umnih konsonanata

24

U organskim govorima svih narje~ja prvi okluzivni {umnik u suglasni~koj skupini na po~etku rije~i ima tendenciju gubljenja. Tako je i u ~akavskome narje~ju, gdje umjesto gubljenja moè biti i zamijenjen manje napetim {umnikom. Primjeri su u grobni~kome govoru: ~elå (< p~ela), {enïca (< p{enica), njÅzlë (< gnjazdo), h}î (< starojez. *də}i). âkavskim je jezi~nim sustavima, i to samo njima, svojstvena eliminacija ili zamjena {umnika koji zatvara sredi{nji slog u rije~i, pa s po~etnim suglasnikom sljede}ega sloga tvori novu (nepravu) suglasni~ku skupinu. Prvi se {umnik te neprave suglasni~ke skupine u sredini rije~i gubi ili zamjenjuje suglasnikom manje napetosti (frikativnim {umnikom ili sonantom). U grobni~kome su govoru zabiljeèni sljede}i primjeri zamjena afrikata (sloènih {umnika najve}e napetosti) /~, }, c/ manje napetim frikativima ili sonantom /j/: ^ > [: kå{ka (< ka~ka: usp. G mn. pet kå~Åk i uve}anicu kå~ina), kå{kica, må{ka, må{kica (< ma~ka, ma~kica: usp. G mn. pet må~Åk i uve}anicu må~ina); mjâ{nÿ (< mlja~no = ’mla~no’); dç{ko, de{kï} (< de~ko, de~ki}); gospodï{nÅ (< gospodi~na); jå{mÆk (< ja~mik = ’je~mena ka{a’); PrÆ{cå (< Pri~ca, lokalitet); rœ{nja (< ru~nja = ’uìna’, usp. ru~ït ’uìnati´); lå{na (< la~na =’gladna’, uspor. lå~Ån); Lu`å{kÅ (< Luà~ka = ´lokalitet uz potok Luàc´); mrtvå{kÆ (< mrtva~ki); mÇ{na (< mu~na = ’obuzeta mukom’); njçma{kÆ (< njema~ki); pjevå{kÿ (dru{tvo) (< pjeva~ko); rü{kÆ (< ri~ki = ’koji se odnosi na Riku’); {u{å{kÆ (< {u{a~ki = ’su{a~ki’); {kãlni{kÿ (< {kalni~ko = ’koje se odnosi na mjesto [kalnicu’); te`ã{kÆ (< teà~ki), trså{kÆ (< trsa~ki = ’trsatski’) mÇ{te (< mu~te = 2. l. mn. imperat. od mu~åt); pë{mæn (< po~mem, 1. l. jd. prez. od po~êt) C > S: ostå (< octa, G jd. od ocåt) ] > J: fÇjkat (< fu}kat); sïnojka (< sino}ka = ’sino}’); vëjka (< vo}ka). Zabiljeèni su sljede}i primjeri zamjena okluziva (napetih {umnika) manje napetim frikativima ili sonantom /j/: K > H: låhti (< lakti, usp. låkat); nëhti (< nokti, usp. nëkat); låhka (< lagka, usp. lågak); mçhka (< *mekka, usp. mçkak = ’mek’); pråhsa

25

– pråhti~no – sprahsîrat se (< praksa – prakti~no – spraksirat se); fåhti~no (< fakti~no) K > [: `Ç{ka (< *ùkka, usp. `Çkak = ’ùk’, gorak’) K > F: pÇfki (< pupki, usp. pÇpak ’pupoljak’) D > J: grãjskÆ (< gradski, ’koji pripada Gradu ’= ’mjestu Grobniku’). Osim primjera u kojima je vidljiva zamjena okluziva manje napetim frikativima ili sonantom /j/, zabiljeèni su i primjeri redukcije okluziva ispred drugoga {umnika u sredini rije~i: P/ B > ∅: po hrtÇ (< hrptu/ hrbtu, usp. hrbåt; skûst (< skupst/ skubst, inf. usp. 3. l. jd. prez. sk¤bç), zdûst (< zdupst/ zdubst, inf. usp. 3. l. jd. prez. zd¤bç), zgrçst (< zgrepst/ zgrebst, inf. usp. 3. l. jd. prez. zgrebç), stçst (< stepst, inf. usp. 3. l. jd. prez. stepç), ozêst (< ozepst/ ozebst, inf. usp. 3. l. jd. prez. ozæbç) T/ D > ∅: B›ce (< Brdce, ’malo brdo’, toponim); Po~udnï~ (< Pod~udni~, ’mjesto pod brdom imenom ûdni}’); Pëh¤m (< Podhum, ’mjesto pod brdom imenom Hum’); Pokïlavac (< Podkilavac, ’mjesto pod brdom imenom Kilavac’); Zastenïce (< Zadstenice, ’mjesto iza male stijene’); oprît (< otprit/odprit = ’otvoriti’); präsednÆk (< predsednik ’onaj koji sjedi predsjedava’); prêstava (< predstava = ’prikaz scenskoga zbivanja’); gråskÆ (< gradski); hrvãskÆ (< hrvatski); postrï} (< potstri}/podstri} = ’podrezati {karama’); hëte (< hodte, 2. l. mn. imperat. = ’hodite’); pästÿ (< petsto), ozgôra (< odzgora = ’odozgo’).

e) Redukcije sonanta /v/ U sjeverno~akavskim su (i kajkavskim) govorima ~este redukcije sonanta /v/ u odre|enim poloàjima. Reducira se onaj /v/ koji se u starojezi~no vrijeme na{ao u po~etnome poloàju u konsonantskoj skupini na po~etku rije~i, svaki /v/ koji se na{ao izme|u kojega suglasnika i slogotvornoga /ã/, te poneki /v/ kao drugi ili tre}i ~lan suglasni~ke skupine, pokatkad i pred sonantom /l/. U navedenim se poloàjima u ostalome dijelu ~akavskoga i u {tokavskome narje~ju /v/ nije reducirao, nego se zadrào, ili vokalizirao u /u/, ili zamijenio po~etno mjesto sa susjednim suglasnikom. Primjeri su iz grobni~koga govora: imenice dovåc, dovïca (< starojez. *vdovac

26

= ’udovac’, ’udovica’), nÇk – nÇ~i} (< starojez.*vnuk = ’unuk’, ’unu~i}’), tërak (< starojez. *vtor = ’drugi’ = ’drugi dan u tjednu – utorak’), glagoli ståt, ståjat (< starojez. *vstati, *vstajati = ’ustati’, ’ustajati’), zdahnÇt, zdihovåt (< starojez. *vzdahnuti, *vzdihovati = ’uzdahnuti’, ’uzdisati’), zêt, zïmat (< starojez. *vzeti, *vzimati = ’uzeti’, ’uzimati’), te prilozi ~êra (< starojez. *v~er = ’ju~er’), nœtra (< starojez. *vnutra = ’unutra’). Isto je u svim pade`nim oblicima imenica, zamjenica, pridjeva te u priloga s osnovom u kojoj je starojezi~na skupina *vs: sç, så, së, sï, såkÆ, såkakÿv, sagdånjÆ, sek›va, såkamo (= ’sve’, ’sva’, ’svo’, ’svi’, ’svaki’, ’svakakav’, ’svagdanji/svakida{nji’, ’svekrva’, ’svakamo’) te u primjerima: ~etrtåk - ~et›tÆ, srâb – srbçt ( = ’svrab’, ’svrbjeti’), storït (= stvoriti = ’napraviti, u~initi’ ), sû} (= ’svu}i’), t›d – t›jÆ – tÈdït ( = ’tvrd’ – ’tvr|i’ – ’tvrditi, potvr|ivati, povla|ivati’). Fakultativno (neobavezno) i danas supostoji Lâde i Vlâde, dok je standardnojezi~no vlÅdåt, mnëgÆ danas ve} istisnulo starije lÅdåt, nëgÆ.

f) Asimilacije Asimilacija /s > {/ i /z > `/ zahva}a suglasnike /s/ i /z/ pred slogom u kojemu se u osnovi nalazi /~, `, {/: ~ï`me, pâ{o{, pro{ê{ija, {ere`ân, {e{nâjst, {e`desêt, {›{æn, {trâà, {tra`âr, [u{âk, [u{å~Ån, {u{å{kÆ, {û{Ånj, {¤{çt, {u{ïlo (< ~izme, paso{, prosesija, sereàn, {esnajst, {ezdeset, sr{en, straà, straàr, Su{ak, Su{a~an, su{a{ki, su{anj, su{et, su{ilo).

g) Disimilacije U ~akavskim se govorima promjenom mjesta tvorbe jednoga ~lana razjedna~uju sljedovi sonanata istovrsnih po tvorbi. Rije~ je o disimilaciji sonanata u neposrednu dodiru ili u udaljenim slogovima u istoj rije~i. U grobni~kome se govoru razjedna~uje prvi od dva nosna sonanta u neposrednu dodiru, te likvidni sonanti u razli~itim slogovima unutar iste osnove. Razjedna~uju se skupine: mn > vn / ∅n: slãvnica (< slamnica : slama); osavnâjst ( < osamnajst: osam); sedavnâjst (< sedamnajst : sedam); nëgÆ (< vnogi < mnogi)

27

mnj > mj: dümjÅk (< dimnjak); sûmjat – sumjîv (< sumnjat, sumnjiv); samjå (< samnja, G jd. od samânj = ’sajam’). Unutar iste osnove razjedna~uju se i zamjenjuju s /l/ prvi od dva /r/, i prvi od dva /n/. Drugi se od dva /l/ unutar iste osnove reducira. Primjeri: r – r > l – r: flizärka – flizûra (< frizerka, frizura); lebrë – zalçbrnÆk (< rebro, zarebrnik = ’pe~enica, kare’); legrût – legrutîrat (< regrut, regrutirat); mÿlnâr (< mornar); slebrë – slebrên (< srebro, srebren); {pÅlmacçt (< {parmacet = ’ìgica’) n – n > l – n: zlåmenat se (< znamenat se ’stavljati na se znamen, znak krià, kriàti se’) l – l > l – ∅: blågosÿv – blagosovït (< blagoslov, blagoslovit).

h) Protetski i hijatski suglasnici i metateze U ~akavskim su govorima zabiljeène novije proteze sonanta /j/ na po~etku rije~i ispred samoglasnika /i/. U grobni~kome se govoru ta pojava odnosi samo na primjere jih, jÆn, jê (< ih, im, nenagla{eni oblici G mn., Dmn. i A mn. zamjenica ’oni, one, ona’). Osim ovih zabiljeèni su primjeri starih proteza sonanata /j/ i /v/: jÇìna – jÇìnica (< uìna – uìnica), VïlovÆk (< Ilovik, toponim od: ila = ’ilova~a’). Primjer vôkÿl (< okolo, uokolo) ne odraàva staru protezu, kako se ~ini na prvi pogled, nego prijedlog /v/ (= ’u’) neizmijenjen pred samoglasnikom (< v + okol). Proteza suglasnika /s/ u primjeru sëpeta (= opet) zabiljeèna je i u drugim sjeverno~akavskim govorima. Primjeri hijatskoga intervokalnoga /v/ zabiljeèni u primjerima: påv¤k – pavu~ïja (< pauk – pau~ija = ’pau~ina’), kåv¤l (< kaul = ’cvjeta~a’), kakâva (< kakaa = ’kakao’), tako|er su zabiljeèni i u drugim ~akavskim govorima. U ~akavskim su govorima zabiljeèna sporadi~na premetanja suglasnika kojima po~inju ili zavr{avaju susjedni slogovi u istoj rije~i. U grobni~kome su govoru takvi primjeri: galamân (< lagaman, lavaman = ’umivaonik’), Krâla – Krâlac (< Klara – Klarac = ’Klarin potomak’), nãlijÿn (< najlon), pokrïva (< kopriva), samânj (< sajam), zajïk (< jazik).

28

i) Ina~ice prijedloga Starojezi~ni prijedlog s, koji je ispred suglasnika imao ina~icu sa sustavno je pre{ao u lik z, a ispred suglasnika u lik za. Starojezi~ni prijedlog iz tako|er se poistovjetio s prijedlogom z. Prijedlog z u tome se liku zadrào pred zvu~nim glasovima: samoglasnicima, sonantima i zvu~nim {umnicima, u zna~enju ’s’: z ëkÿn, z iglûn, z ûsti, z Evic¤n, z A˜ nk¤n ( = s okom, s iglom, s ustima, s Evicom, s Ankom); z jâji, z nësÿn, z rïb¤n, z lÇkÿn, z vêric¤n, z måter¤n (= s jajima, s nosom, s ribom, s lukom, s vericom = ’vjen~anim prstenom’, s materom); z bë}¤n, z dçlÿn, z gôb¤n (= s bo}om = ’kuglom’, s delom = ’poslom’, s gobom = ’grbom’), i u zna~enju ’iz’: z ëka, z ûst, z Istræ, z Eñgleskæ, z Azijæ (= ’iz oka, iz usta, iz Istre, iz Engleske, iz Azije’); z j¤hê, z mêsa, z nësa, z vÇnæ, z LÆkê (= ’iz juhe, iz mesa, iz nosa, iz vune, iz Like´); z bëka, z drvå, z grâda (= íz boka, iz drva, iz grada’). Pred bezvu~nim suglasnicima prijedlog z se po zakonima o bezvu~nosti suglasni~ke skupine asimilira u s, u zna~enju ’s’ kao u primjerima: s pætûn, s têt¤n, s konjên, s facôlÿn, s hÇdob¤n, s cëkulami (< z petun, z tetun, z konjen, s facolon, s hudobun, s cokulami), i u zna~enju ’iz’ kao u primjerima: jûdi redû s fåbrikæ, õn je ëdnikud s Hrvãskæ, redû s kîna, onîstÆ je s Pëhuma a ôn drÇgÆ s Trnëvicæ, kad san {lå s crükvæ (= ’iz fabrike’, ’iz Hrvatske’, ’iz kina’, ’iz Podhuma’, ’iz Trnovice’, ’iz crkve’). Ispred s/ z/ {/ ` prijedlog z se u zna~enju ’s’ reducira kao u primjerima: govërÆn sÅmå sëb¤n (’sama sa sobom’), {krüpjæ zûbi (< {kripje z zubi = ’zubima’), kåmo }u {pãrgetÿn (< kamo }u z {pargeton = ’sa {tednjakom’), posvåjæn ènûn (< posvajen z ènun = ’posva|an sa ènom’), i u zna~enju ’iz’ kao u primjerima: do{lï su ëdsakud: selå, {Çmæ, Zãgreba (do{li su odsakud = ’odasvud’: z sela, z {ume, z Zagreba = ’iz sela, iz {ume, iz Zagreba’), znêl je èpå facolï} (< znel je z èpa facoli} = ’izvadio je iz dèpa rup~i}’). Ispred s/ z/ {/ ` prijedlog z u zna~enju ’s’ moè imati i lik za: jî za sûn èjûn (< ji z sun èjun = ’jede sa svom èljom’, ’uslast’), zasünsegå (< za sin sega = ’sasvim, posve’), za{ït (< za{it = ’sa{iti’).

29

Ispred palatalnih konsonanata prijedlog z ostvaruje se kao { u zna~enju ’s’ kao u primjerima: { njîn (< s njin), zabîl je tô { ~ãvli (< zabil je to s ~avli = ’s ~avlima’), { }ãmp¤n ne mëre{ nåprvo (< s }ampun = ’nedovoljno ozbiljnom osobom’), i u zna~enju ’iz’ kao u primjerima: ~å }u storït ` njegå, nî nï{ ` njïh, tô su bîli jûdi { ^ãvjæ i { ]ïkovi}Æh (= ’iz njega’, ’iz njih’, iz âvala’, ’iz ]ikovi}a’). Starojezi~ni prijedlog iz pred suglasnikom u sloènicama ima lik zi, {to po rezultatu upu}uje na metatezu, no u stru~noj je literaturi taj lik obja{njen kontaminacijom prijedloga z < s i protojezi~noga prijedloga *vy: zïbost, zïbrat, zïgnat, zî}, zïhÅjat, zïjist, zïlæ}, zïlist, zïnest, zïpi}evat, zipijên, zïpÆsat, zïsk¤st, zïprat, zïu~it, zïumet, zïv¤}, zïtrt (< ’izbosti’, ’izabrati’, ’izagnati’, ’izi}i’, ’izlaziti’, ’izjesti’ i ’izgristi’, ’izle}i’, ’izljesti’ i ’izi}i’, ’iznesti’ i ’iznijeti’, ’ispitivati’, ’ispijen’, ’ispisati’) i sl.

2.2. MORFOLO[KI SUSTAV 2.2.1. SKLONIDBA ILI DEKLINACIJA Kao i op}enito u hrvatskome jeziku, gramati~ka se zna~enja roda, broja i padeà u imenica i imeni~kih rije~i iskazuju pade`nim oblicima u promjeni koja se naziva deklinacija ili sklonidba. Gramati~ki brojevi su jednina i mnoìna. U oba gramati~ka broja su padeì: nominativ, genitiv, dativ, akuzativ, vokativ, lokativ i instrumental. Pade`ni se oblik sastoji od stalnoga dijela ili osnove rije~i i promjenjivoga dijela, nastavka. Neki pade`ni oblici iskazuju puno gramati~ko zna~enje, a drugi za to potrebuju pomo}ne rije~i, prijedloge. Nominativ i vokativ su samostalni padeì koji ne potrebuju prijedloga. Osim njih i akuzativ moè biti bez prijedloga ali i s njima. Preostali padeì obavezno dolaze s prijedlozima. U grobni~kome govoru se javljaju sljede}i prijedlozi: - uz genitiv: bez (s ina~icama: brez, prez), blizu, do, kraj, mesto, mimo, namesto, nasred, navrh, od, okolo (ina~ica: okol), posred, potli, priko, protiv, prvo, pul (ina~ica: pu), put, radi, spod, spred, z (ina~ice: s, `, {), zad, zgora, znad, zvan - uz dativ: k, kuntro, prama, proti

30

- uz akuzativ: ~ez, kroz, med, na, po, pod, o, va (ina~ica: v) - uz lokativ: na, o, po, prid, va (ina~ica: v) - uz instrumental: med, nad, pod, z (ina~ice: s, `, {), za.

2.2.1.1. Sklonidba imenica Po kriteriju nastavka u genitivu jednine, u grobni~kome su govoru tri vrste imeni~ke sklonidbe: 1. vrsta s nastavkom -a u G jd. 2. vrsta s nastavkom -e u G jd. 3. vrsta s nastavkom -i u G jd.

1. sklonidbena vrsta Promjenu po 1. vrsti imaju imenice mu{koga i srednjega gramati~koga roda, koje u genitivu jednine imaju nastavak -a. Paradigmu ove sklonidbe ~ine nastavci jd. pade‘

N

m. r. -∅ Æ,-∅

s. r. -o,-e,-

G

-a

D

-u

A V L I

mn.

= N/ G

s. r. -a

-Æh, -∅

-∅ -ÿn,-æn

=N

-u,-e,-∅

m. r. -i

=N

=N =N

=D

-Æh

-ÿn,-æn,-Æn

-i

Nominativ jednine A) Mu{ki rod Ni{ti~ni (prazan) nastavak -∅, kao i op}enito u hrvatskome jeziku, imaju u ovome padeù imenice mu{koga roda:

31

a) kojima osnova zavr{ava bilo kojim suglasnikom, nepalatalnim (tvrdim), ili palatalnim (mekim); primjerice, s obzirom na sve suglasnike u sustavu: srâb, kolåc, kotâ~, tï}, grâd, {kåf, rôg, krÇh, {kôj, bedâk, kotâl, dîm, sân, stînj, s‹p, papâr, nôs, kë{, poplåt, mrâv, mråz, vâ` i sl., te imenice kâp, postôl, vç~ær, vlâs, vëlat, taråc koje su u grobni~kome govoru mu{koga roda b) hipokoristici (odmilice) mu{koga roda, kojima osnova zavr{ava samoglasnicima -o, -e, -i, primjerice: gôbo, bêlo, }â}e, Mâ}e, Vlâde, Edi, Sãndi i sl. Hipokoristici kojima osnova zavr{ava samoglasnicima -o, -e u prete`nome broju mjesnih govora samo u N jd. i V jd. imaju kratku osnovu, a u svim ostalim padeìma u jednini i u mnoìni osnovu pro{irenu suglasnikom /t/ ili /j/ umetnutim izme|u osnove i nastavka, primjerice u G jd.: gôbo-ta, bêlo-t-a, }â}e-t-a, Mâ}e-t-a, Vlâde-t-a. Pro{irena osnova javlja se i u posvojnih pridjeva izvedenih iz ovakvih imenica (gôbotov, bêlotov, }â}etov, Mâ}etov, Vlâdetov). U mjesnom govoru Grada (naselja Grobnika), te u dijelu mjesnih govora u cerni~koj plovaniji pro{irak izostaje, G jd. gôb-a, bêl-a, }â}-a, Mâ}-a, Vlâd-a. Hipokoristici kojima osnova zavr{ava samoglasnikom -i, poput E di, Sãndi, Tôni u N jd. i V jd. imaju kratku osnovu, a u svim ostalim padeìma u jednini i u mnoìni osnovu pro{irenu suglasnikom /j/ umetnutim izme|u osnove i nastavka, primjerice u G jd.: Edi-j-a, Sãndi-j-a, Tôni-j-a. Kao i op}enito u hrvatskome jeziku, imenice s nepostojanim samoglasnikom /a/ ispred krajnjega suglasnika osnove u N jd. (primjerice kolåc, kotâl, sân, papâr) u ostalim ga padeìma gube, pa im osnova ispred nastavka, primjerice u genitivu jednine, glasi kÿlc-å, kotl-å, sn-å, papr-å. B) Srednji rod a) Nastavak -o, kao i op}enito u hrvatskome jeziku, imaju imenice s osnovom na nepalatalni suglasnik, primjerice: nçb-o, ~Çd-o, blâgo, ûh-o, ëk-o, tnål-o, vÆn-ë, mês-o, zlât-o, drîv-o i sl. Ba) Imenica ~Çdo moè imati pro{irak -es- samo u oblicima mnoìne ~ud-çs-a, ~ud-ês, ~ud-çs-Æh itd. koji su stilisti~ki obiljeèni. b) Nastavak -e imaju imenice s osnovom na palatalni suglasnik,

32

primjerice: pëj-e, plç}-e, lÆc-ç, sûnc-e, s›c-e i sl. Ova pravila ne vrijede za novije primljenice kakve su bor-ë, bok-ç, kaf-ç, re{-ë i sl. c) Nastavak -i, koji osim u grobni~kome postoji u jo{ nekim sjeverno~akavskim govorima, imaju sljede}e imenice srednjega roda s osnovom na palatalni suglasnik: - zbirne imenice, poput: drvä}-Æ, grãnj-Æ, lü{}-Æ, pärj-Æ, prå{}-Æ i sl. - sve glagolske imenice, kao: bë}Ånj-Æ, dçlÅnj-Æ, goränj-Æ, kopânj-Æ, mi{jänj-Æ, pütÅnj-Æ, sidänj-Æ, spãnj-Æ, të}Ånj-Æ, zühÅnj-Æ, `värgÅnj-Æ i sl. - dio op}ih imenica poput Çj-Æ ili Çl-Æ, zäj-Æ, vesäj-Æ - toponimi poput Gorä}-Æ, Jelçnj-Æ, Zvonä}-Æ. d) Nastavak -∅ imaju imenice srednjega roda, kojima osnova u N jd., A jd. i V jd. zavr{ava samoglasnikom -e, a u ostalim je padeìma pro{irena suglasnikom -n- ili -t- umetnutim izme|u osnove i nastavka: - imenicama brïme, ïme, råme, sïme, slïme, tïme, vrîme u ostalim je padeìma osnova pro{irena s -n-, primjerice u G jd.: brïme-n-a, ïmen-a, råme-n-a, sïme-n-a, slïme-n-a, tïme-n-a, vrïme-n-a - imenicama dÆtç, ~ejÅ~ç, otrë~e u ostalim je padeìma osnova pro{irena s -t-, primjerice u G jd.: ditç-t-a, ~ejÅ~ç-t-a, otrë~e-t-a. Zna~enje mnoìne imenice dÆtç iskazuje imenica dicå, koja se sklanja po 2. vrsti. Genitiv jednine Nastavak -a je, kao i op}enito u hrvatskome jeziku, jedini nastavak G jd. imenica obaju rodova. Dativ i lokativ jednine U oba je padeà nastavak -u, kao i op}enito u hrvatskome jeziku, jedini nastavak D jd. i L jd. imenica obaju rodova. Iznimka je potvr|ena samo u jednom zaseoku naselja Podhuma, u kojemu hipokoristici od mu{kih imena s osnovom pro{irenom elementom -t- imaju u tim dvama padeìma nastavak -i (po 2. sklonidbenoj vrsti): dâj Tôneti i Iveti, po{ajï po Tôneti ili Iveti.

33

Akuzativ jednine A) Mu{ki rod a) Nastavak kao u N jd., ili b) nastavak kao u G jd. Kao i u drugim ~akavskim i {tokavskim govorima, A jd. jednak je s N jd. ili s G jd. u zavisnosti o tome imenuje li se imenicom bi}e ili stvar. Ako se imenicom imenuje stvar, A jd. je jednak N jd.: vïdÆn stôl i na njemÇ vâ`, k¤pîl san nëvÆ kapët, ~ûjæn zvôn i sl., a ako se imenuje bi}e, A jd. je jednak G jd.: vïdÆn konj-å i na njemû ~ovïka, dopeljâl san pås-a, ~ûjæn s¤sçd-a kako zïjÅ. B) Srednji rod Kao i op}enito u hrvatskome jeziku, oblik je A jd. imenica srednjega roda jednak obliku N jd.: vôlin svojç sel-ë, dozüvÅn dÆtç. Vokativ jednine A) Mu{ki rod a) Nastavak -u moè imati svaka imenica mu{koga roda u neutralnu kontekstu. b) Nastavak -e javlja se u emocionalnu kontekstu: bråt-e! Bë`-e! vrâè! gåd-e! smrâd-e! medvïd-e! (potonje: u sva|i, uvredljivo). U primjerima poput: Bëè! jÇnÅ~e! vrâ`-e! provodi se palatalizacija velara /k, g, h/ na kraju osnove ispred nastavka -e. c) Prazan nastavak -∅ ili V jd. jednak N jd., uklju~uju}i i kra}u osnovu, imaju imenice kojima osnova zavr{ava samoglasnicima: ]â}e! A nte! Mîle! Gôbo! Bêlo! Edi! B) Srednji rod Kao i op}enito u hrvatskome jeziku, oblik je V jd. imenica srednjega roda jednak obliku N jd.: VôlÆn te, selë mojç mü}æ! Dÿjdï sïmo, dîte mojç mî}erÿ! Instrumental jednine a) Nastavak -ÿn imaju imenice kojima osnova zavr{ava nepalatalnim (tvrdim) suglasnikom, primjerice, u mu{kome rodu: srâb-ÿn, grâd-

34

ÿn, {kåf-ÿn, rëg-ÿn, krÇh-ÿn, bedÅk-ôn, kotl-ôn, dïm-ÿn, sn-ôn, s›p-ÿn, papr-ôn, nës-ÿn, poplåt-ÿn, mrâv-ÿn, mråz-ÿn i sl., i u srednjemu rodu: nçb-ÿn, ~Çd-ÿn, blâg-ÿn, ûh-ÿn, ëk-ÿn, tnål-ÿn, vÆnôn, mês-ÿn, zlât-ÿn, drîv-ÿn. b) Nastavak -æn imaju imenice kojima osnova zavr{ava palatalnim (mekim) suglasnikom primjerice, u mu{kome rodu: kÿlc-ên, kotÅ~ên, tï}-æn, {këj-æn, stÆnj-ên, ko{-ên, vâ`-æn i sl., i u srednjemu rodu: drvä}-æn, grãnj-æn, lü{}-æn, pärj-æn, pëj-æn, lÆc-ên, sûnc-æn, s›c-æn, Çj-æn, zäj-æn, vesäj-æn. b) Nastavak -Æn imale su glagolske imenice, koje su srednjega roda, primjerice: bë}Ånj-Æn, kopânj-Æn, mi{jänj-Æn, të}Ånj-Æn, zühÅnjÆn, i sl. Kako se glagolske imenice rijetko rabe u svakodnevnoj komunikaciji Grobni~ana, i njihov posebni nastavak -Æn u I jd. gotovo je posve uzmaknuo pred nastavkom -æn: bë}Ånj-æn. Nominativ, akuzativ i vokativ mno‘ine Kao i op}enito u hrvatskome jeziku, u N mn., A mn. i V mn. sve imenice mu{koga roda imaju nastavak -i, a sve imenice srednjega roda nastavak -a. Genitiv mno‘ine A) Mu{ki rod a) Nastavak -Æh je prevladavaju}i, mogu} u svih imenica mu{koga roda. b) Ni{ti~ni (prazan) nastavak -∅, uz nastavak -ih, odnosno dvojak nastavak u G mn. mogu} je u samo dviju skupina imenica mu{koga roda: - u toponima koji se javljaju samo u mnoìnskome obliku, primjerice Brnçli}i, Klï}i, MÅvrînci, Zôreti}i G mn. je: z Brnçli}-Æh/ z BrnçlÆ}, od Klï}-Æh/ od Klî}, z MÅvrînc-Æh/ z MÅvrïnÅc, pu Zôreti}-Æh/ pu ZôretÆ} - u imenica sa sekundarnim samoglasnikom /a/ umetnutim u nominativu jednine me|u suglasnike na kraju osnove, poput: kolåc, m¤låc, oræbåc, prÅsåc, tælåc, `lÆbåc, G mn. je: pet kÿlc-îh/ pet kolâc, pet m¤lc-îh/ pet mulâc, pet oræpc-îh/ pet oräbÅc, pet prÅsc-îh/ pet prãsÅc, pet tælc-îh/ pet telâc, pet `lÆpc-îh / pet `lübÅc. B) Srednji rod

35

Nastavak -∅ imaju sve imenice srednjega roda: ~ûd, blâg, tnâl, vîn, drîv, pôj, sÇnÅc, s‹c, bë}Ånj, pütÅnj, brimên, imên, ramên, simên, slimên, stabâl, timên, vrimên i sl. Samoglasnik u zadnjemu slogu osnove ispred ni{ti~noga (praznoga) nastavka -∅ uvijek je dug. Dativ, lokativ i instrumental mno‘ine Grobni~ki govor pripada onim ~akavskim govorima sa starom morfologijom u kojima su nastavci u D mn., L mn. i I mn. 1. sklonidbene vrste razli~iti, odnosno neujedna~eni kao u starojezi~nome razdoblju: a) u D mn. su nastavci -ÿn, -æn, isti i iste distribucije kao u I jd. b) u L mn. je nastavak -Æh c) u I mn. je nastavak -i. Preostale napomene Imenica gospodîn ima po ovome obrascu oblike jednine. Zna~enje mnoìne iskazuje imenica skra}ene osnove gospodå, koja se sklanja kao imenica ènskoga roda 2. sklonidbene vrste u jednini. Imenici krÆ`-ï, kao i op}enito u hrvatskome jeziku, rabe se samo mnoìnski oblici iako je u grobni~kome govoru mu{koga roda. Imenice ëko i ûho koje se u jednini sklanjaju po obrascu srednjega roda, imaju mnoìnske oblike kao imenice mu{koga roda te palataliziran suglasnik na kraju osnove, primjerice N mn.: ë~-i, û{-i, G mn. i L mn. o~-îh, u{-îh. Imenicama srednjega roda dümj-a, klü{}-a, plç}-a, plœ}-a, p›s-a, vrãt-a kao i op}enito u hrvatskome jeziku, rabe se samo mnoìnski oblici. Imenica ~ovïk ima mnoìnske oblike sa supletivnom osnovom jud-, a u D mn. nastavak palatalnih osnova -æn: jûd-æn.

2. sklonidbena vrsta Promjenu po 2. sklonidbenoj vrsti imaju imenice ènskoga gramati~koga roda, koje u G jd. imaju nastavak -e. Paradigmu ove sklonidbe ~ine nastavci jd.

mn.

36

N

-a,-∅,-i

-e

G

-æ

-∅

D

-i

-Ån

A

-u,-∅

=N

V

-o,-e,-∅

=N

L

=D

-ah

I

-¤n

-ami

Nominativ jednine a) Nastavak -a u Njd., kao i op}enito u hrvatskome jeziku, imaju: - imenice ènskoga gramati~koga roda kojima osnova zavr{ava bilo kojim suglasnikom, mekim ili tvrdim; primjeri su za sve suglasnike: `åb-a, bëc-a, rë~-a, kÇ}-a, brÅd-å, këf-a, nog-å, mÇh-a, håj-a, r¤k-å, ~el-å, zÆm-å, pïn-a, smœtnj-a, såp-a, cÇr-a, kos-å, må{-a, kït-a, glÅv-å, koz-å, mrï`-a i sl. - imenice koje imenuju osobe mu{koga prirodnoga roda, poput: bãrba, sl¤g-å, pâp-a, võjvod-a i sl. - zbirne imenice, te imenice koje imaju samo oblike jednine, poput brå}-a, dic-å, dob-å, gospod-å, p›s-a (samo u zna~enju ’dojka’, kao u primjeru dâj ditçtu p›su, vî{ da plâ~e) - imenice u novije vrijeme preuzete iz standardnoga jezika s promjenom roda ili broja: v›hnj-a, novîn-a (ne pozÅbï mi k¤pït v›hnju i novînu va butîgi), `çpic-a (= ’dèp’), ili s promjenom deklinacije: koko{-å, pe}-å. b) Nastavak -∅, kao i u susjednim sjeverno~akavskim govorima, imaju imenice måt koja u ostalim padeìma ima osnovu pro{irenu umetkom -er- (G jd.: måt-er-æ, A jd.: måt-ær-∅, N mn.: måt-er-e, I mn.: måt-er-ami), te imenice crükÅv (= ’crkva’) i kjätÅv (= ’kletva’), s nepostojanim /a/ me|u suglasnicima na kraju osnove u N jd. (u ostalim padeìma osnova je crükv-, kjätv-). b) Nastavak -i, kao i u susjednim sjeverno~akavskim govorima, imala je imenica h}î koja u ostalim padeìma ima osnovu pro{irenu umetkom -er- (G jd. h}-er-ê, A jd. h}-êr-∅, N mn. h}-çr-e, I mn. h}-er-åmi). U dana{njemu govoru oblik N jd. izjedna~io se s A jd.:

37

Tô mÆ j h}êr. Genitiv, dativ i lokativ jednine, nominativ, akuzativ i vokativ mno‘ine Kao i u ve}ini drugih govora op}enito u hrvatskome jeziku, u grobni~kome govoru je u 2. sklonidbenoj vrsti: a) nastavak -æ u G jd., te u N mn. A mn. V mn. b) nastavak -i u D jd. i L jd. Akuzativ jednine a) Nastavak -u, kao i u ve}ini drugih ~akavskih i {tokavskih govora, imaju imenice s nastavkom -a u N jd. b) Nastavak -∅ imaju imenice s pro{irenom osnovom måt, h}î, crükÅv, kjätÅv (A jd.: vôlÆn svojÇ måtær i svojÇ h}êr, grên va crükÅv, ne vôlÆn g›d¤ kjätÅv). Vokativ jednine a) Nastavak -e u V jd. imaju: nic-e, JÇbic-e, - imenice kojima osnova zavr{ava slijedom -ic-, V jd.: A mãj~ic-e, mâlic-e, u~itçjic-e - hipokoristici od ènskih osobnih imena poput JÇba, Kåta, Måra, Nïka, V jd.: Jûbe, Kâte, Mâre, Nîke. b) Nastavak -∅, odnosno oblik kao u N jd. imaju imenice måt, h}î/ h}êr, crükÅv, kjätÅv. c) Nastavak -o imaju sve ostale imenice koje se mijenjaju po 2. sklonidbi. Instrumental jednine Sve imenice ove sklonidbe imaju u I jd. nastavak -¤n, karakteristi~an i za sjeverno~akavske govore u neposrednu susjedstvu grobni~kih. Genitiv mno‘ine Kao i u ve}ine ~akavskih govora, u grobni~kome govoru sve ime-

38

nice 2. sklonidbe imaju u G mn. ni{ti~ni (prazan) nastavak -∅. Samoglasnik u zadnjemu slogu osnove ispred ni{ti~noga (praznoga) nastavka -∅ uvijek je dug. Primjeri su: (pet) `âb, bôc, rô~, kû}, brâd, kôf, nôg, mûh, hâj, rûk, ~êl, zîm, pîn, cûr, kît, glâv, kôz, mrî`, bârb, slûg, `çpÆc, kokô{, matêr, h}êr. Imenice sa suglasni~kom skupinom na kraju osnove dobivaju u ovome padeù nepostojano -Å-: crükÅv, kjätÅv, mÇrÅv, brajâd, flajâd, pe~ÇrÅb, narånÅ~ i sl. Dativ, lokativ i instrumental mno‘ine Grobni~ki govor pripada onim ~akavskim govorima sa starom morfologijom u kojima su nastavci u D mn., L mn. i I mn. 2. sklonidbene vrste razli~iti, odnosno neujedna~eni kao u starojezi~nome razdoblju: a) u D mn. je nastavak -Ån b) u L mn.je nastavak -ah c) u I mn. je nastavak -ami.

3. sklonidbena vrsta Po 3. sklonidbenoj vrsti mijenjaju se imenice ènskoga gramati~koga roda, koje u G jd. imaju nastavak -i. Paradigmu ove sklonidbe ~ine nastavci N

jd. -∅

mn. -i

G

-i

-Æh

D

=G

-Ån

A

=N

=N

V

=G

=N

L

=G

=G

I

-¤n

=N

Nominativ jednine Nastavak -∅ u N jd., kao i op}enito u hrvatskome jeziku, imaju imenice ènskoga roda kojima osnova zavr{ava bilo kojim suglasnikom ili

39

suglasni~kom skupinom, kao {to su: bôl, kôst, mâst, mîsÅl, nÅpåst, nåpovÆd, ëbjÆst, pëjÆd, pë{Åst, prëpÅst, rêbÅr, sôl, spëvÆd, stvâr, sÇhjÅd i sl. te imenice stên, plï{. Akuzativ jednine U grobni~kome govoru je, kao i op}enito u hrvatskome jeziku, u 3. sklonidbenoj vrsti A jd. jednak N jd. Genitiv, dativ, vokativ i lokativ jednine, nominativ, akuzativ, vokativ i instrumental mnoìne U grobni~kome govoru, kao i op}enito u hrvatskome jeziku, u 3. sklonidbenoj vrsti svih 8 gore navedenih padeà ima nastavak -i. Genitiv i lokativ mnoìne Kao i u susjednim sjeverno~akavskim govorima, u grobni~kome govoru sve imenice 3. sklonidbene vrste imaju u G mn. i L mn. nastavak -Æh. Dativ mnoìne Kao i u susjednim sjeverno~akavskim govorima, u grobni~kome govoru sve imenice 3. sklonidbene vrste imaju u D mn. nastavak -Ån, uz napomenu da se mnoìna, a osobito D mn. ovih imenica vrlo rijetko ili nikako ne rabi.

2.2.1.2. Sklonidba li~nih zamjenica za 1. i 2. glagolsko lice Li~ne zamjenice za 1. i 2. glagolsko lice jednine i mnoìne imaju zasebne oblike osnova i nastavaka koji se dijelom podudaraju s nastavcima imenica ènskoga roda. Zasebne oblike ima i upitno-odnosna zamjenica za ’neìvo’, te iz nje izvedene neodre|ene zamjenice. Osobne zamjenice: ja, ti, mi, vi i povratna zamjenica imaju u grobni~kome govoru sljede}e oblike jå menç, me

tî tebç, te

sebç,se

mî nås, nas

vî vås, vas

40

I

menï, mi menç, me menï mån¤n

tebï, ti

sebï, si sebç, se

nân, nÅn nås, nas

vân, vÅn vås, vas

tebç, te tebï tëb¤n

sebï sëb¤n

nås nåmi

vås våmi

Od op}ejezi~noga stanja osobnih zamjenica: ja, ti i povratne zamjenice razlikovan je samo instrumental s nastavkom -¤n, u sjeverno~akavskim govorima karakteristi~nim za instrumental jednine svih imenica ènskoga roda. U tome je padeù razlikovan i sjeverno~akavski lik osnove zamjenice ja: man-. U osobnih zamjenica s mnoìnskim zna~enjem (mi, vi) razlikovni su, kao i u imenica u mnoìni, dativ s nastavkom -an i instrumental s nastavkom -ami, karakteristi~ni za te padeè u mnoìni ènskoga roda, te arhai~ni starojezi~ni oblik lokativa, zabiljeèn u 20. stolje}u samo u vrlo konzervativnim ~akavskim govorima. Upitna i odnosna zamjenica ~å (=’{to’), ~â (= ’i{ta, bilo{to’) i od njezine osnove izvedene neodre|ene zamjenice nî~ (= ’ne{to’), nï{ (= ’ni{ta’), võj~a (= ’bilo{to, {to god’), så~a (= ’sva{ta’) imaju u grobni~kome govoru sljede}e oblike

I

~å, ~â ~eså ~emÇ ~å, ~â ~ên ~în

nî~ nï~ega nï~emu nî~ nï~æn nï~Æn

nï{ nï~esa nï~emu nï{ nï~æn nï~Æn

võj~a võj~esa võj~a võj~æn võj~Æn

så~a så~esa så~emu så~a så~æn så~Æn

2.2.1.3. Sklonidba pridjevskih zamjenica, pridjeva i rednih brojeva Pridjevi iskazuju sve tri imeni~ke gramati~ke kategorije roda, broja

41

i padeà, a opisni i gradivni pridjevi, te glagolski pridjevi trpni iskazuju i posebnu pridjevsku gramati~ku kategoriju odre|enosti, primjerice nôv : nëvÆ, drvên : drvênÆ, pe~ên : pe~ênÆ. Odre|enost se od neodre|enosti op}enito u suvremenome hrvatskome jeziku manje razlikuje nastavcima, a vi{e naglasnim sredstvima, odnosno duljinom ili kra~inom nastava~noga samoglasnika. Stoga se u govorima bez zanaglasnih duljina zatire starojezi~no razlikovanje pridjevske kategorije odre|enosti. Kako grobni~ki govor pripada skupini sjeverno~akavskih govora s arhai~nom akcentuacijom i sa~uvanim starojezi~nim zanaglasnim (i prednaglasnim) duljinama, u njemu se ta kategorija ~uva, {to se razabire iz dviju priloènih paradigmi zamjeni~ko-pridjevske sklonidbe. Redni brojevi iskazuju iste gramati~ke kategorije kao i pridjevi: imeni~ke kategorije roda, broja i padeà, te pridjevsku kategoriju odre|enosti. Uvijek su odre|ena lika. Pridjevske zamjenice, za razliku od osobnih, tako|er iskazuju sve tri imeni~ke gramati~ke kategorije roda, broja i padeà, a neke od njih razlikuju i pridjevsku gramati~ku kategoriju odre|enosti od neodre|enosti.

A. Sklonidba pridjeva i pridjevskih zamjenica neodre|ena lika jd.

mn.

m . s.r.

r .

‘. r.

m.r. ‘.r.

-∅, -e

-o,

-a

-i

-a; -oga, -ega, -ga

-æ

=N =G

-a/-e -ih

-u; -omu, -emu, -mu (-ÿn, -æn) A

s.r.

-Æn

-u

=N =G

-e

42

L

= D; -Æn

I

-Æn

= D

=G -imi

Nominativ jednine a) U svih su neodre|enih pridjeva i pridjevskih zamjenica u N jd. op}ejezi~ni nastavci: - u mu{kome rodu nastavak -∅ - u ènskome rodu kratki nastavak -a - u srednjemu rodu se nastavak -o dodaje osnovama koje zavr{avaju nepalatalnim (tvrdim) suglasnikom, a nastavak -e osnovama koje zavr{avaju mekim (palatalnim) suglasnikom. Primjeri su pridjeva: bçdast (-o, -a; -i, -a/-e, -e), lîp (-o, -a; -i, -a/ -e, -e), nôv (-o, -a; -i, -a/-e, -e), dëbÅr (-brë, -brå; -brï, -brå/-brç, -brç), {irëk (-ë, -å; -ï, -å/-ç, -ç), vrû} (vr¤}ç, -å; -ï, -å/-ç, -ç) i sl. Pridjevske su zamjenice neodre|ena lika s takvim nastavcima u grobni~kome govoru poimence: l i ~ n a: - ôn (-ë, -å; -ï, -å/-ç, -ç) p o s v o j n e: - môj (-å, -ç; -ï, -ç, -å/-ç, -å), tvôj (-å, -ç; -ï, -å/-ç, -ç) - njegôv (-o, -a; -i, -a/-e, -e), njejî (-ê, -â; -î, -â/-ê, -ê) = ’njezin’ - nå{ (-e, -a; -i, -a/-e, -e), vå{ (-e, -a; -i, -a/-e, -e) - njïhÿv (-o, -a; -i, -a/-e, -e), svôj (-ç, -å; -ï, -å/-ç, -ç) p o k a z n e: - ovakôv/ evakôv (-o, -a; -i, -a/-e, -e) = ’ovakav’ - takôv (-o, -a; -i, -a/-e, -e) = ’takav’ - onakôv (-o, -a; -i, -a/-e, -e) = ’onakav’ - ovulïk(-o, -a; -i, -a/-e, -e) = ’ovolik’ - tulïk (-o, -a; -i, -a/-e, -e) = ’tolik’ - onulïk (-o, -a; -i, -a/-e, -e) = ’onolik’ - ~igôv (-o, -a; -i, -a/-e, -e) = ’~iji’ - kakôv (-o, -a; -i, -a/-e, -e) = ’kakav’ - kulïk (-o, -a; -i, -a/-e, -e) = ’kolik’

43

n e o d r e | e n e: - vås (së, så; sï, så/sç, sç) = ’sav, sve, sva, svi, sva, sve’ - jedân (-dnë, -dnå; -dnï, -dnå/-dnç, -dnç) = ’neki’ - så~igÿv (-o, -a; -i, -a/-e, -e) = ’sva~iji’ - såkakÿv (-o, -a; -i, -a/-e, -e) = ’svakakav’ - sçkulik) (-o, -a; -i, -a/-e, -e) = ’svekolik’ - nïjedÅn (-dna, -dno; -dni, -dna/-dne, -dna) = ’nitko’ - nï~igÿv (-o, -a; -i, -a/-e, -e), = ’ni~iji’ i ’ne~iji’ - nïkakÿv (-o, -a; -i, -a/-e, -e) = ’nekakav’ i ’nikakav’ - nïkulik (-o, -a; -i, -a/-a, -e) = ’nekolik’ i ’nikolik’ - võj~igÿv (-o, -a; -i, -a/-e, -e) = ’bilo~iji, ~iji god’ - võjkakÿv (-o, -a; -i, -a/-e, -e) = ’bilokakav, kakavgod’ - võjkulik (-o, -a; -i, -a/-e, -e) = ’kolikigod’. Genitiv jednine A) U mu{kome i srednjemu rodu nastavci su: -a, -oga, -ega, -ga. a) Stari op}ejezi~ni nastavak -a koji potje~e iz imeni~ke promjene mu{koga roda, u neodre|enih je pridjeva mogu} (usp. jo{ nîs vïdæl tako bçdasta ~ovïka, }e bït jë{ ovakëva lîpa, a i såkakova g›da vrïmena), ali uzmi~e. b) Prevladavaju prozodijski (naglasno) kratki nastavci -oga, -ega po op}ejezi~nome pravilu po kojemu se nastavak -oga dodaje osnovama koje zavr{avaju tvrdim (nepalatalnim) suglasnikom, primjerice: bçdast-oga, lüp-oga, nëv-oga, dobr-ëga, {irëk-oga; on-ëga, ov-ëga, takëv-oga, tulïk-oga, a nastavak -ega dodaje osnovama koje zavr{avaju mekim (palatalnim) suglasnikom, primjerice: vrœ}-ega; nå{-ega, vå{-ega, moj-çga, tvoj-çga, svojçga. c) Posvojne zamjenice môj, tvôj i svôj u grobni~kome i u nekim susjednim ~akavskim govorima imaju i sjeverno~akavski nastavak -ga: mõj-ga, tvõj-ga, svõj-ga. d) Upitno-odnosna zamjenica kï za zna~enje ’ìvo’ (’tko’), te od nje izvedene neodre|ene zamjenice såki = ’svatko’, nïki = ’netko’ i ’nitko’, võjki = ’bilotko tkogod’ imaju samo oblike jednine s prozodij-

44

ski (naglasno) kratkim nastavcima: k-ogå, såk-oga, nïk-oga, võjkoga. e) U Ri~ini, naseljima du` srednjega i gornjega toka Rje~ine, jedini je nastavak -ega bez obzira na palatalnost ili nepalatalnost suglasnika: bçdast-ega, lüp-ega, nëv-ega, dobr-çga, {irëk-ega, k-egå, ov-çga, ovakëv-ega, såk-ega. B) U ‘enskome rodu je u G jd. op}ejezi~ni dugi imeni~ki nastavak -æ. Dativ i lokativ jednine U pridjeva i zamjenica neodre|ena lika nastavci su u ovome padeù prozodijski (naglasno) kratki. A) a) U mu{kome i srednjemu rodu, kao i u ve}ini ~akavskih i {tokavskih govora, vrijedi pravilo po kojemu nastavak -omu imaju neodre|eni pridjevi i zamjenice kojima osnova zavr{ava tvrdim (nepalatalnim) suglasnikom (primjerice: bçdast-omu, lüp-omu, nëv-omu, dobr-ëmu, {irëk-omu; on-ëmu, ov-ëmu, takëv-omu, tulïk-omu), a nastavak -emu imaju neodre|eni pridjevi i zamjenice kojima osnova zavr{ava mekim (palatalnim) suglasnikom (primjerice: vrœ}-emu; nå{-emu, vå{-emu, moj-çmu, tvoj-çmu, svoj-çmu). b) Posvojne zamjenice môj, tvôj i svôj u grobni~kome i u nekim susjednim ~akavskim govorima imaju i nastavak -mu: mõj-mu, tvõj-mu, svõj-mu. c) Zamjenice kï u zna~enju ’ìvo’ (= ’tko’), såki = ’svatko’, nïki = ’netko’ i ’nitko’, võjki = ’bilotko, tkogod’ imaju oblike D jd. i L jd.: k-omÇ, såk-omu, nïk-omu, võjk-omu. d) U naseljima du` srednjega i gornjega toka Rje~ine jedini je nastavak -emu bez obzira na palatalnost ili nepalatalnost suglasnika: bçdastemu, lüp-emu, nëv-emu, dobr-çmu, {irëk-emu, k-emÇ, ov-çmu, ovakëv-emu, såk-emu. e) Tijekom druge polovine 20. stolje}a javili su se u D jd. i L jd., vjerojatno pod sna`nim utjecajem standardnoga jezika, nastavci -ÿn, -æn, te stekli ravnopravan status s nastavcima navedenim pod a) i d), pa se kao grobni~ki ovjeravaju oblici: dâj tôn bçdastÿn; na tœjæn su kopåli.

45

B) U ‘enskome rodu je u D jd. i L jd. op}ejezi~ni pridjevski nastavak -ÿj. Akuzativ jednine A) Mu{ki i srednji rod U ovome padeù vrijede op}ejezi~na pravila navedena u opisu paradigme imenica mu{koga i srednjega roda: a) u mu{kome rodu je A jd. jednak s G jd. kad se zamjenica odnosi na bi}e (~ovjeka ili ìvotinju); u protivnome je A jd. jednak N jd. (usp.: k¤pül san takôv kapët : k¤pül san takëv-ega kunçli}-a) b) u srednjemu rodu je A jd. uvijek jednak s N jd. B) U ‘enskome rodu je u A jd. op}enito u jeziku naj~e{}i imeni~ki nastavak -u. Instrumental jednine i dativ mnoìne A) Mu{ki i srednji rod Nastavak -Æn u I jd. mu{koga i srednjega roda, te u D mn. svih triju rodova zamjeni~ko-pridjevske deklinacije nije samo ~akavski. Prevladava u ~akavskim i {tokavskim govorima du` jadranske obale i u njezinu zale|u, gdje se, osim u navedenim padeìma, javlja i u L mn. i I mn. B) U ‘enskome rodu je u I jd. imeni~ki nastavak -¤n. Nominativ mnoìne U pridjeva i zamjenica neodre|ena lika nastavci su u ovome padeù prozodijski (naglasno) kratki. A) U mu{kome rodu je op}ejezi~ni nastavak -i. B) U ‘enskome rodu je nastavak -e. C) U srednjemu rodu alterniraju nastavci -a/-e. Nastavak -a izvorni je u srednjemu rodu, a nastavak -e preuzet je iz ènskoga roda. Djelomi~no ili potpuno utrnu}e starojezi~noga i op}ejezi~noga nastavka -a u NAV mn. srednjega roda zamjeni~ko-pridjevske deklinacije, i njegovo poop}enje s nastavkom -e preuzetim iz ènskoga roda, morfolo{ka je inovacija i posebnost sjeverno~akavskih govora. Primjeri su iz grobni~koga govora: frï{k-e/ frï{k-a jãj-a, nå{-e/ nå{-a dic-å, takëv-e/

46

takëv-a vrimen-å, lîp-e/ lîp-a sel-å, {irëk-a/ {irëk-e ramen-å. Genitiv i lokativ mnoìne U pridjeva i zamjenica neodre|ena lika nastavci su u ovome padeù prozodijski (naglasno) kratki. Nastavak -ih u G mn. i L mn. zamjeni~ko-pridjevske sklonidbe svih triju rodova arhaizam je zadràn u dijelu sjeverno~akavskih govora. Akuzativ mnoìne a) Po op}ejezi~nome pravilu A mn. je u ovoj sklonidbi jednak N mn. b) U grobni~kome govoru, kao i u ve}ini ~akavskih govora A mn. moè biti jednak G mn. ako zna~i ’ìvo, bi}e’; usporedi: K¤pïla sÅn sç ~a mi rãbÆ (sç ovdje zna~i ’neìvo’, ’stvari’), Pozdråvi sïh nå{ih (sïh nå{ih ovdje zna~i ’bi}a’: ´rodbinu, prijatelje, znance.’). Instrumental mnoìne U ovome je padeù prozodijski (naglasno) kratki nastavak -imi, ikavska ina~ica starojezi~noga nastavka zamjeni~ko-pridjevske sklonidbe. Preostale napomene a) Li~na zamjenica za 3. glagolsko lice ôn (onë, onå; onï, onç, onç), koja ima nastavke po 1. paradigmi, ima osnovu on- samo u N jd. i mn., a u ostalim joj je padeìma supletivna osnova nj-/ j-. Kao i druge osobne zamjenice, ima i nenagla{ene oblike u GDA jd. i mn. jd. m. r. ôn

mn. s.r.

‘. r.

onë

onå

m.r. ‘.r.

s.r. onï

onç onç

njegå, ga

njê, je

njïh, jih

47

njemÇ, mu

njôj, jÿj

njîn, jÆn

njegå, ga

njÇ

njê, jæ; njïh, jih

njemÇ

njôj

njïh

njîn

njûn

njïmi

B. Sklonidba pridjeva, pridjevskih zamjenica odre|ena lika i rednih brojeva

jd. m. r.

mn.

s. r.

-Æ -æ

-ÿ,

‘. r. -Å

m.r. ‘.r. -Æ

s.r -a/-æ

-ÿga, -æga

-æ

-Æh

-ÿmu, -æmu

-ÿj

-Æn

=N

=

-¤

=N

N

= N

=G

-æ

=G =D

=D

=G

-Æn

-¤n

-Æmi

48

Razlike izme|u 1. i 2. zamjeni~ko-pridjevske sklonidbe a) Osnovna je razlika izme|u 1. i 2. paradigme u tome {to su u prvoj paradigmi prozodijski (naglasno) dugi samo oni nastavci kojima je duljina kategorijalna op}ejezi~no, a u 2. paradigmi ni jedan nastavak nije prozodijski (naglasno) kratak: prvi (ili jedini) samoglasnik u nastavku uvijek je dug: ako je pod naglaskom, na njemu je dugi silazni naglasak, a ako je nenagla{en, na njemu je duljina. b) Razlika u nastavcima izme|u 1. i 2. paradigme odnosi se samo na N jd. m. r.: u 2. paradigmi je nastavak -Æ. c) Po ovoj se paradigmi sklanjaju svi opisni i gradivni pridjevi odre|ena lika (primjerice bçdast-Æ, lüp-Æ, nôv-Æ, dôbr-Æ, {irôk-Æ), uklju~uju}i i sve komparative i superlative (primjerice: g›j-Æ – nãjgrj-Æ, ~rjen-ïjÆ – nãj~rjen-ïjÆ i sl.), svi redni brojevi (p›v-Æ, drÇg-Æ, trç}-Æ itd.) i ove pridjevske zamjenice: p o s v o j n a: - njejî (-ê, -â; -î, -ê, -ê) = ’njezin’ p o k a z n e: - êv, evî/ ôv, ovî (-ô, -â; -î, -â/-ê, -ê) = ’ovaj’ - tâ, tî (-ô, -â; -î, -â/-ê, -ê) =’taj’ - ôn, onî (-ô, -â; -î, -â/-ê, -ê) = ’onaj’ - ovîstÆ/ evîstÆ (ovôst-ÿ, ovâst-Å; ovîst-Æ, ovâst-Å/ ovêst-æ, ovêst-æ) = ’upravo ovaj’ - tîstÆ (tôst-ÿ, tâst-Å; tîst-Æ, têst-æ, têst-æ) = ’upravo taj’ - onîstÆ (onôst-ÿ, onâst-Å; onîst-Æ, onâst-Å/onêst-æ, onêst-æ) = ’upravo onaj’ - ovulïkÆ (-ÿ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ) = ’ovoliki’ - tulïkÆ (-ÿ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ) = ’toliki’ - onulïkÆ (-ÿ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ) = ’onoliki’ u p i t n o - o d n o s n e: - kî (-ô, -â; -î, -â/-ê, -ê) = ’koji’ - kîstÆ (kôst-ÿ, kâst-Å; kîst-Æ, kâst-Å/kêst-æ, kêst-æ) = ’upravo koji’ - kulïkÆ (-ÿ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ) = ’koliki’ n e o d r e | e n e: - nïkÆ (-ÿ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ) = ’netko’ i ’nitko’ i ’neki’

49

-

såkÆ (-ÿ, -Å; -Æ, -æ, -æ) = ’svatko’ i ’svaki’ sçkulikÆ (-ÿ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ) = ’svekoliki’ nïkulikÆ (-ÿ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ) = ’nekoliki’ i ’nikoliki’ võjkÆ (-ÿ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ) = ’bilokoji, koji god’ võjkulikÆ (-ÿ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ) = ’kolikigod’.

2.2.2. Komparacija pridjeva U grobni~kome govoru postoje sva tri op}ejezi~na stupnja komparacije opisnih pridjeva: pozitiv, komparativ i superlativ. Pozitivom se naziva neodre|eni lik pridjeva. Komparativ je oblik opisnih pridjeva koji se sastoji od osnove komparativa i nastavaka pridjeva odre|ena lika -Æ (-æ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ). Superlativ je oblik s prefiksom naj- predmetnutim obliku komparativa. Oblici komparativa i superlativa sklanjaju se po 2. paradigmi za pridjeve, pridjevske zamjenice i redne brojeve. Osnova komparativa sastoji od korijena i tvorbenoga nastavka ili samo od korijena. Osnovi se dodaju tvorbeni nastavci za komparativ, a na njih nastavci za pridjeve odre|ena lika. U grobni~kome govoru su i osnove i tvorbeni nastavci za tvorbu komparativa dvojaki: A) Tvorbeni nastavak -ïj-, s obaveznim kratkim naglaskom na samoglasniku nastavka, jedini je ìv i produktivan nastavak za tvorbu komparativa u grobni~kome govoru. Ima ga najve}i broj opisnih pridjeva koji postoje, a dobivaju ga i novi pridjevi koji pristiù u govor. Primjeri su bel-ïj-Æ (-æ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ), bogat-ïj-Æ (-æ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ), cel-ïj-Æ (-æ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ), ~itovat-ïj-Æ (-æ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ), ~rn-ïj-Æ (-æ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ), len-ïj-Æ (-æ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ), svet-ïj-Æ (-æ, -Å; -Æ, -Å/-æ, æ), vesel-ïj-Æ (-æ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ), zaposal-ïj-Æ (-æ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ), `velt-ïj-Æ (-æ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ) i sl. Osnove pridjeva koje imaju ovaj tvorbeni nastavak podlijeù glasovnim promjenama: palatalizaciji te jedna~enjima, osobito izra-

50

ènim zbog izostajanja nepostojanoga a u pridjeva poput }åhorÅn, lå~Ån, måmurÅn, mçkak, mï}i{Ån, svætâl, tr¤dân, vrædân, `æjân, `Çkak komparativ je: }ahorn-ïj-Æ (-æ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ), la~n-ïj-Æ (-æ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ), mamurn-ïj-Æ (-æ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ), mehk-ïj-Æ (-æ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ), mi}i{n-ïj-Æ (-æ, -Å; -Æ, Å/-æ, -æ), svetl-ïj-Æ (-æ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ), trudnïj-Æ (-æ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ), vredn-ïj-Æ (-æ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ), èjn-ïj-Æ (-æ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ), ùhk-ïj-Æ (-æ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ). B) Starojezi~ni tvorbeni nastavak -j-, dodavan pridjevskim korijenima, nestao je u jotacijama do~etnih korijenskih konsonanata, ili je iza palatalnih konsonanata ispao, te je danas nevidljiv (prazan, ni{ti~an). Komparativ ovim tipom tvorbenoga nastavka danas nije produktivan, a zadrào ga je iz starojezi~noga razdoblja samo to~no odre|en broj pridjeva, koje danas u komparativima imaju nastavak -∅. To su: a) komparativi onih pridjeva kojima su na kraju korijena u starojezi~nome razdoblju stajali palatalni suglasnici iza kojih se /j/ reducirao, kao u primjeru tç`(ak) > te`-j-i > tç`-Æ. b) komparativi onih pridjeva kojima su na kraju korijena u starojezi~nome razdoblju stajali nepalatalni suglasnici /d, g, h, k, n, s, st, t, z/ koji su se jotirali s /j/ prema sljede}im pravilima: /d + j/ > /j/ ili /d’/ : od g›d, hûd, lûd, mlâd, ræd(åk), slåd(ak), t›d komparativ je g›j-Æ, hÇj-Æ, lÇj-Æ (i: lÇd’-Æ), mlåj-Æ, rçj-Æ, slåj-Æ, t›j-Æ /g + j/ > / `/ ili /j/: od drâg komparativ je drå`-Æ, od dûg dÇj-Æ /h + j/ > /{/: od sûh komparativ je sÇ{-Æ /k + j/ > /~/: od jåk, mçk(ak) komparativ je jå~-Æ, mç~-Æ /n + j/ > /ñ/ (u pisanju: dvoslov nj): od tån(ak) komparativ je tånj-Æ /s + j/ > /{/: od vis(ëk) komparativ je vï{-Æ /t + j/ > /}/: od jût, kråt(ak), `ût komparativ je jÇ}-Æ, krå}-Æ, `Ç}-Æ /st + j/ > /{}/: od ~v›st, gûst, èst(ëk) komparativ je ~v›{}-Æ, gÇ{}-Æ, `ç{}-Æ /z + j/ > /`/: od blîz, b›z, Çz(ak) komparativ je blï`-Æ, b›`-Æ, Ç`-Æ. Konsonant /Í/ (u pisanju: dvoslov lj), nastao jotacijom prvotnoga

51

suglasnika /l/ po obrascu /l+j/, i epentetskoga suglasnika /l/ po obrascu: /p, b, m, v/ + /l+j/ iza labijala, te po ~akavskome obrascu / k, g, h/ + /l+j/ iza velara, u grobni~kome govoru je naknadno izgubljen i izjedna~en s (j), {to se odraàva i u oblicima komparativa s tvorbenim nastavkom -j: /l+j/ iza labijala > /j/: od krïp(ak), lîp, skûp, {ûp, deb(êl), dub(ëk), `îv; komparativ je krïpj-Æ, lïpj-Æ, skÇpj-Æ, {Çpj-Æ, dçbj-Æ, dÇb-jÆ, `ïvj-Æ /l+j/ iza velara > /j/: od dûg, låg(ak), mçk(ak), `Çk(ak), sûh komparativ je dÇgj-Æ, lågj-Æ, mçkj-Æ, `Çkj-Æ, sÇhj-Æ. U potonjim su slu~ajevima mogu}i i komparativi s dodatnom jotacijom: dÇ`-Æ, lå`-Æ, mç~-Æ, `Ç~Æ, sÇ{-Æ. C) Pridjevi navedeni u to~ki B) kojima se osnova ne sastoji samo od korijena nego i od tvorbenoga formanta, mogu tvoriti komparativ i na na~in opisan u to~ki A): od ~itave osnove i ve}inskim tvorbenim nastavkom -ïj-. Komparativ je, primjerice: od deb(êl): dçbj-Æ i debel-ïj-Æ od dub(ëk): dÇbj-Æ i du(m)bo~-ïj-Æ od glåd(ak): glåj-Æ i glatk-ïj-Æ od krïp(ak): krïpj-Æ i kripk-ïj-Æ od ræd(åk): rçj-Æ retk-ïj-Æ od vis(ëk): vï{-Æ i viso~-ïj-Æ od èst(ëk): `ç{}-Æ i èsto~-ïj-Æ. D) Nekoliko pridjeva ima komparativ od supletivnih (razli~itih, druk~ijih) osnova. Pridjevu dëbÅr komparativ je bëj-Æ, pridjevu dÇg komparativ je dåj-Æ, pridjevu lë{ komparativ je gër-Æ i hÇj-Æ, pridjevu mï}i{Ån komparativ je månj-Æ, a pridjevu velïk komparativ je vç}-Æ.

2.2.3. SPREZIDBA ILI KONJUGACIJA Prosti i slo‘eni glagolski oblici U grobni~kome govoru postoje prosti i sloèni glagolski oblici. Prosti su glagolski oblici u uèmu smislu oni koji se tvore jednom od

52

dviju glagolskih osnova i nastavcima u kojima se iskazuju glagolske kategorije lica i broja. Takvi su prosti oblici u grobni~kome govoru prezent i imperativ. Prosti su glagolski oblici u {iremu smislu oni koji se tvore od glagolskih osnova, ali ne i nastavcima u kojima se iskazuju glagolske kategorije lica i broja. Takvi su prosti glagolski oblici glagolska imenica, glagolski pridjevi, glagolski prilog i infinitiv. Sloèni se glagolski oblici sastoje se od dva ili tri zasebna dijela, od kojih je prva sastavnica prosti glagolski oblik u uèmu smislu, a druga prosti glagolski oblik u {iremu smislu: glagolski pridjev radni ili infinitiv. Sloèni su glagolski oblici: perfekt, pluskvamperfekt, futur, futur egzaktni, kondicional sada{nji i kondicional pro{li. 2.2.3.1. Prezent Prezent se tvori od prezentske osnove i nastavaka koji iskazuju glagolske kategorije lica i broja. êtiri su sprezidbene vrste sa sljede}im paradigmama: nastavci lice i broj

1

.

2

.

3

.

4

.

1. l. jd.

-æn

-Ån

-Æn

-n

2. l. jd.

-e{, -æ{

-Å{

-Æ{

-{, -∅

3. l. jd.

-e, -æ

-Å

-Æ

-∅

1. l. mn.

-emo, -æmo

-Åmo

-Æmo

-mo

2. l. mn.

-ete, -æte

-Åte

-Æte

-te

3. l. mn.

-¤

-aj¤

-æ

-¤

53

1. sprezidbena vrsta Oblike prezenta po 1. sprezidbenoj vrsti imaju: A) Glagoli kojima osnova u infinitivu (IO) zavr{ava suglasnikom -s-, a prezentska (PO) kojim od tvrdih (nepalatalnih) suglasnika. Primjeri s infinitivom i oblikom 3. lica jednine prezenta, za: -s- na kraju IO, -t- na kraju PO: od cvås-t, gnjçs-t, mçs-t, plçs-t (se) prezent je cvat-ç, gnjet-ç, met-ç, plet-ç (se) -s- na kraju IO, -d- na kraju PO: od bës-t, dovçs-t, klås-t, krås-t, pås-t, propås-t, prçs-t prezent je bod-ç, doved-ç, klÅd-ç, krÅd-ç, pÅd-ç, præd-ç, propÅd-ç -s- na kraju IO, -p- na kraju PO: od tçs-t, rastçs-t, sës-t prezent je tep-ç, rastep-ç, sop-ç -s- na kraju IO, -b- na kraju PO: od dûs-t, grçs-t, skûs-t, zês-t prezent je d¤b-ç, greb-ç, sk¤b-ç, zæb-ç -s- na kraju IO, -s- na kraju PO: od nçs-t, pås-t, três-t prezent je nes-ç, pÅs-ç, træs-ç -s- na kraju IO, -z- na kraju PO: od dovçs-t, grïs-t, mÇs-t, navrîs-t, zïlist prezent je dovæz-ç, grÆz-ç, m¤z-ç, navrÆz-ç, zilÆz-ç. B) Glagoli kojima osnova u infinitivu (IO) zavr{ava samoglasnikom, a prezentska (PO) kojim od sonanata. Primjeri za: - samoglasnik na kraju IO, -m- na kraju PO: od obajê-t, otê-t, o`ê-t, po~ê-t, prijê-t, zê-t, znê-t prezent je obãjm-e, ëtm-e, ë`m-e, pë~m-e, prüm-e, zåm-e, znåm-e - samoglasnik na kraju IO, -v- na kraju PO: od plî-t, rû-t, zvå-t prezent je plÆv-ç, rov-ç, zov-ç - samoglasnik na kraju IO, -n- na kraju PO: od dospç-t, kjê-t, raspê-t, stå-t, zadç-t prezent je dospên-e, kjan-ç, råspn-e, stân-e, zadên-e - samoglasnik na kraju IO, -r- na kraju PO: od brå-t, më-}, oprî-t, pråt, rasprî-t, umrî-t, vrç-t, zaprî-t prezent je ber-ç, mër-e, opr-ç, per-ç, råspr-e, umr-ç, vr-ç, zåpr-e - samoglasnik na kraju IO, -r- na kraju PO: od ~Ç-t, gnjï-t, grê-t, kovå-t, lê-t, obÇ-t, probï-t, razbï-t, smê-t se, svï-t, {ï-t, ubï-t, zÇ-t (se) prezent je ~ûj-æ, gnjîj-æ, grîj-æ, kûj-æ, lîj-æ, obûj-æ, probîj-æ, razbîj-æ, smÆj-ç se, svîj-æ, ubîj-æ, zûj-æ.

54

C) U skupini glagola s do~etkom -} u infinitivu, kojima osnova u infinitivu (IO) zavr{ava samoglasnikom, a prezentska (PO) kojim od mekih (palatalnih) suglasnika, ili skupinom u kojoj je tvrdi suglasnik i sonant, meki ili palatalni suglasnici /~, `, {/ na kraju prezentskih osnova nastali su palatalizacijom prvotnih tvrdih velarnih suglasnika /k, g/ ispred nastavaka koji po~inju samoglasnikom -e, pa potom analogijom i pred samoglasnikom -u. Od pç-}, më-}, pomë-} prezent je pe~-ên – pe~-û, mër-æn – mër-¤, pomër-æn – pomër-¤. Primjeri za: - samoglasnik na kraju IO, -~- na kraju PO: od pç-}, rç-}, sï-}, tç-}, tû-}, vû-} prezent je pe~- ç, re~- ç, sÆ~-ç, te~-ç, t¤~-ç, v¤~-ç - samoglasnik na kraju IO, -`- na kraju PO: od (z)lê-}, strï-} prezent je (z)læ`-ç, strÆ`-ç - samoglasnik na kraju IO, -{- na kraju PO: od v‹-} prezent je vÈ{-ç - samoglasnik na kraju IO, -jd- na kraju PO: od dô-}, nâ-}, obâ-}, pô}, zâ-}, zî-} prezent je dõjd-e, nãjd-e, obãjd-e, zãjd-e, züjd-e - samoglasnik na kraju IO, -gn- na kraju PO: od dï-}, dosê-}, lç}, posê-}, prisê-} prezent je dîgn-æ, dosägn-æ, lêgn-æ, posägn-æ, prisägn-æ. D) Glagoli kojima osnova u infinitivu (IO) zavr{ava slijedom /tvrdi suglasnik + samoglasnik/, a prezentska (PO) mekim suglasnikom. Primjeri za: /k + a/ na kraju IO, -~- na kraju PO: od brgÅkå-t, cvÆkå-t, jÿkå-t, tÆkå-t (se) prezent je brgã~-æ, cvü~-æ, jõ~-æ, potü~-æ, tü~-æ (se) /sk + a/ na kraju IO, -{}- na kraju PO: od iskå-t prezent je ï{}-e /t + a/ na kraju IO, -}- na kraju PO: od drezgetå-t, hr¤stå-t, iskå-t prezent je drezgç}-æ, hrœ{}-æ, ï{}-e / g + a/ na kraju IO, -`- na kraju PO: od dÆgå-t, lagå-t, stÈgå-t prezent je dî`-æ, lâ`-æ, pê`-æ /z + a/ na kraju IO, -`- na kraju PO: od pêza-t, pûza-t prezent je pê`-æ, pû`-æ. E) Glagoli kojima osnova u infinitivu (IO) zavr{ava slijedom

55

/suglasnik + a/ imaju dvije prezentske osnove: (PO1) sa slijedom /suglasnik +j/ i (PO2) sa slijedom /suglasnik +a/ i nastavcima 2. sprezidbene vrste: /p + a/ na kraju IO, -j- na kraju PO1 , -a- na kraju PO2: od potÆpå-t, {}Æpå-t, `læpå-t prezent je potüpj-æ, {}üpj-æ, `läpj-æ / potüp-Å, {}üp-Å, `läp-Å /b + a/ na kraju IO, -j- na kraju PO1, -a- na kraju PO2: od talÆbå-t prezent je talübj-æ/ talüb-Å /m + a/ na kraju IO, -j- na kraju PO1, -a- na kraju PO2: od mrmjå-t, otïma-t, zïma-t prezent je m‹mj-æ, otîmj-æ, zîmj-æ/ mrmj-â, otïm-Å, zïm-Å. F) Glagoli kojima osnova u infinitivu (IO) zavr{ava slijedom -ja-, a prezentska (PO) slijedom /suglasnik + j / ili slijedom /samoglasnik + j/. Primjeri su za: /f + ja/ na kraju IO, -j- na kraju PO: od frfjå-t prezent je f›fj-e / k + ja/ na kraju IO, -j- na kraju PO: od prkjå-t prezent je p›kj-e /samoglasnik + ja/ na kraju IO, -j- na kraju PO: od glojå-t, pejå-t, ståjat se prezent je glëj-e, pçj-e, stâj-æ se. G) Glagoli kojima osnova u infinitivu (IO) zavr{ava slijedom -nu-, a prezentska (PO) sonantom -n-. Primjeri: od brgÅknÇ-t, b›kn¤-t, }çpn¤-t, dïgn¤-t, do}Çhn¤-t, dÇn¤-t, kjçkn¤-t prezent je brgãkn-æ, b›kn-æ, }çpn-æ, dîgn-æ, do}œhn-æ, dÇn-æ, kjçkn-æ. H) Glagoli kojima osnova u infinitivu (IO) zavr{ava slijedom -ova- a prezentska (PO) slijedom -uj-. Primjeri: od darovå-t, kupovåt, zdihovå-t prezent je darûj-æ, kupûj-æ, zdihûj-æ. I) Glagoli kojima osnova u infinitivu (IO) zavr{ava slijedom -eva-, -iva- imaju dvije prezentske osnove: (PO1) sa slijedom -uj- i (PO2) sa slijedom -ov-, -ev-. Primjeri: od bu{ævå-t, pasÆvå-t, popi}ævå-t, provÆvå-t, prezent je s PO1 bu{ûj-æ, pasûj-æ, popi}ûj-æ, provûj-æ, a s PO2 bu{äv-Å, pasüv-Å, popi}äv-Å, provüv-Å. J) Glagoli kojima osnova u infinitivu (IO) zavr{ava samoglasnikom -e, a prezentska (PO) slijedom -ij-. Primjeri: od nâde-t se, oblædç-t,

56

odebelç-t, osÆvç-t, oslÆpç-t, oståre-t, po~rjenç-t, po~Ènç-t prezent je nâdij-æ se, obledîj-æ, odebelîj-æ, osivîj-æ, oslipîj-æ, ostarîj-æ, po~rjenîj-æ, po~rnîj-æ. K) Glagol bït s prezentskom osnovom bud- mijenja se u grobni~kome govoru po ovoj sprezidbenoj vrsti, s oblicima: bûd-æn, bûd-e{, bûd-e, i u mnoìni bûd-emo, bûd-ete, bûd-u. Ovi oblici glagola bït sastavnice su sloènoga glagolskoga oblika futura egzaktnoga. L) Kao i u susjednim sjeverno~akavskim govorima, glagol (o)tç-t (= 'htjeti') s prezentskom osnovom -}- ima nastavke po 1. sprezidbenoj vrsti u jednini: }-ç{, }-ç, i u mnoìni }-çmo, }-çte. U 1. licu jednine ima oblik }-Ç, a u 3. licu mnoìne oblik }-ç, ili s nejotiranom osnovom t-ç, ako se glavni glagol u futuru odnosi na bi}e. Isto je i u zanijekanoj ina~ici: næ}-Ç, nä}-e{, nä}-e, nä}-emo, nä}-ete, nä}-e ili nät-e. Oblici t-ç i nät-e mogu se na}i u futuru kojemu se glavni glagol u infinitivu odnosi na bi}e. 2. sprezidbena vrsta Oblike prezenta po 2. sprezidbenoj vrsti imaju glagoli kojima infinitivna osnova zavr{ava nekim od suglasnika i samoglasnikom -a-, a prezentska osnova samo tim istim suglasnikom, primjerice: od båda-t, b›ca-t, burgå-t, cïca-t, }ikå-t, }Ç}a-t, dlåba-t, dohãjå-t, pjÇva-t, provå-t, pu{}å-t, p¤{}å-t, to}å-t prezent je båd-Å, b›c-Å, burg-â, cïc-Å, }ik-â, }Ç}-Å, dlåb-Å, dohãj-Å, pjÇv-Å, prov-â, pu{}-â, pœ{}-Å, to}-â. Pripadaju im i glagoli s dvojakim prezentskim osnovama: PO1 i oblicima po 1. sprezidbenoj vrsti, i PO2 s oblicima po 2. sprezidbenoj vrsti (v. prethodne to~ke E i I) kojima osnova u infinitivu (IO) zavr{ava slijedom /suglasnik +a/, a PO2 samo suglasnikom: od mrmjå-t, otïmat, potÆpå-t, {}Æpå-t, talÆbå-t, zïma-t, `læpå-t prezent je mrmj-â, otïm-Å, potüp-Å, {}üp-Å, talüb-Å, zïm-Å, `läp-Å. Primjeri su: od bu{ævå-t, hojævå-t, kupjævå-t, pasÆvå-t, popi}ævå-t, popi{ævå-t, prodÅvå-t, provÆvå-t prezent je bu{äv-Å, hojäv-Å, kupjäv-Å, pasüv-Å, popi}äv-Å, popi{ävÅ, prodãv-Å, provüv-Å. 3. sprezidbena vrsta Oblike prezenta po 3. sprezidbenoj vrsti imaju glagoli kojima osnova

57

u infinitivu (IO) zavr{ava nekim od suglasnika + samoglasnik -a a prezentska (PO) samo tim istim suglasnikom. Primjeri su za: /suglasnik + a/ na kraju IO, – isti suglasnik na kraju PO: od bü`åt, bli{}å-t, dü{å-t, dr`å-t, kjæ~å-t, le`å-t, m¤~å-t, prÆstëja-t se, spå-t prezent je bi`-î, bli{}-î, di{-î, dr`-î, kjæ~-î, le`-î, mu~-î, prÆstëj-Æ se, sp-î /suglasnik + i/ na kraju IO, – isti suglasnik na kraju PO: od mÅmï-t, m¤lï-t, molï-t, rÅbï-t, sÅdï-t, vozï-t, to~ï-t, `bÅjï-t, ènï-t se prezent je mãm-Æ, mœl-Æ, mël-Æ, rãb-Æ, sãd-Æ, vëz-Æ, të~-Æ, `bÅj-î, `çn-Æ se /suglasnik + e/ na kraju IO, isti suglasnik na kraju PO: od bolç-t, ~æpç-t, g¤~ç-t, letç-t, mïsle-t, po`måre-t, sidç-t, vôle-t, èlç-t prezent je bol-î, ~æp-î, g¤~-î, let-î, mïsl-Æ, po`mår-Æ, sid-î, vôl-Æ, èl-î. 4. sprezidbena vrsta Arhai~ne atematske oblike prezenta s okrnjenim suglasnikom na kraju osnove po 4. sprezidbenoj vrsti u grobni~kome govoru imaju sljede}i glagoli: A) Glagol bï-t s prezentskom osnovom s-, sa-, je- u oblicima sâ-n, sï, je ili j, s-më, s-tç, s-Ç. Ovi oblici nose zna~enje nesvr{ena vida glagola bït. Sastavnice su sloènih glagolskih oblika perfekta i pluskvamperfekta. B) Glagol bï-t s prezentskom osnovom bu- u oblicima: bû-n, bÇ-{, bÇ, bÇ-mo, bÇ-te/bÇs-te. U 3. l. mn. osnova je bud-: bûd-u. I ovi oblici nose zna~enje nesvr{ena vida glagola bit. Sastavnice su sloènoga glagolskoga oblika futura egzaktnoga. C) Glagol bï-t s prezentskom osnovom bi- u oblicima: bî-n, bï-{, bï, bï-mo, bï-te/bïs-te. Oblik 3. l. mn. jednak je obliku 3. l. jednine: bï. I ovi oblici nose zna~enje nesvr{ena vida glagola bït. Sastavnice su sloènoga glagolskoga oblika kondicionala. D) Glagol jïs-t s prezentskom osnovom ji- u oblicima: jî-n, jî-{, jî, jÆmë, jÆ-tç/ jÆs-tç. U 3. l. mn. osnova je jid-: jid-û. E) Glagol u zna~enju ’i}i’ bez infinitiva a s prezentskom osnovom gre- u oblicima: grê-n, grê-{, grê, græ-më, græ-tç/ græs-tç. U 3. l. mn. osnova je gred-: gred-û.

58

F) Glagol då-t s prezentskom osnovom da-: dâ-n, dâ-{, dâ, dÅ-më, dÅ-tç/ dÅs-tç. U 3. l. mn. osnova je daj-: daj-û. 2.2.3.2. Imperativ Kao i op}enito u hrvatskome jeziku, imperativ nema 1. lica jednine, a 3. lice jednine i mnoìne ne izri~e se prostim oblicima. Prosti oblici imperativa postoje samo u 2. licu jednine i mnoìne, te u 1. licu mnoìne. Imperativ se tvori od prezentske osnove i sljede}ih nastavaka: nastavci lice i broj 2. l. jd.

1. sprezidba -i

2. sprezidba -∅

1. l. mn.

-imo

-mo

2. l. mn.

-ite

-te

A) Oblike imperativa po 1. sprezidbi imaju glagoli kojima prezentska osnova zavr{ava suglasnicima; velarni suglasnici /k, g, h/ na kraju osnove ispred nastava~noga -i postaju sibilantima /c, z, s/. Primjeri su od: plçs-t, pås-t, zê-t, zvå-t, pomë-}, zaprî-t, spç-}, nâ-}, prisê-} (i: prisægnÇ-t), iskå-t, {}Æpå-t, pejå-t, kjçkn¤-t, bÆ`å-t, dr`å-t, molït, nçs-t, nosï-t, 2. l. jd. imperativa je: plet-ï, pÅd-ï, zam-ï, zov-ï, pomoz-ï, zapr-ï, spec-ï, nÅjd-ï, prisægn-ï, i{}-ï, {}Æpj-ï, pej-ï, kjçkn-i, bÆ`-ï, d›`-i, mol-ï, nes-ï, nos-ï. B) Oblike imperativa po 2. sprezidbi imaju glagoli kojima prezentska osnova zavr{ava slijedom /samoglasnik+ j/. Primjerice, od obÇ-t, razbï-t, dohÅjå-t 2. l. jd. imperativa je: obûj, razbîj, dohãjÅj. C) U ~akavskim govorima imperativ po 1. i po 2. sprezidbi mogu imati i glagoli kojima prezentska osnova zavr{ava suglasnicima, primjerice: - od bi`å-t oblici imperativa glase: bï`, bï`-mo, bï{-te - od dr`å-t imperativ je: d›`, d›`-mo, d›{-te - od hodï-t imperativ je hëd ili hôj, hë-mo, hë-te - od mu~å-t imperativ je mÇ~, mÇ{-mo, mÇ{-te.

59

2.2.3.3. Ostali prosti glagolski oblici A) Glagolski pridjev trpni Glagolski pridjev trpni (ili trpni pridjev) tvori se od infinitivne ili od prezentske osnove glagola nesvr{enoga vida, kojoj se dodaje tvorbeni element -n- ili -t-, koji je obiljeàva pasivnim glagolskim zna~enjem. Takva pro{irena osnova prima nastavke obiju pridjevskih sklonidbenih paradigmi neodre|ena (-∅, -o, -a; -i, -a/e, -e) i odre|ena lika (-Æ, -o, -a; -i, -a/-e, -e) (-ÿ, -Å; -Æ, -Å/-æ, -æ). Po tim obilje`jima glagolski pridjev trpni morfolo{ki pripada pridjevima. Glagolskoj morfologiji pripada samo svojom tvorbom. Tvorbeni element -n- dodaje se infinitivnim osnovama koje zavr{avaju samoglasnikom -a-, primjerice, od glagola dopejå-t, nadÆ{åt, pohr¤stå-t, prognå-t, raspÅrå-t, sprovå-t, zaburgå-t, zapjuvå-t, trpni pridjev u N jd. m. r. je: dopejâ-n, nadü{Å-n, pohrõstÅ-n, prognâ-n, sprovâ-n, raspãrÅ-n, zaburgâ-n, zapjuvâ-n. U glagola kojima prezentska osnova zavr{ava suglasnikom, ispred tvorbenoga elementa -n- ume}e se samoglasnik -e- ili -je- pa ~itav tvorbeni element trpnoga pridjeva ima lik -en- ili -jen-. Primjeri su za tvorbeni lik -en dodan prezentskoj osnovi glagoli: nasmê-t, obÇ-t, oplî-t, oprå-t, pojïs-t, polç-}, pomçs-t, pobrå-t, poskûst, rastçs-t, spç-}, zagnjçs-t, zalê-t, zïbos-t, kojima trpni pridjev u N jd. m. r. glasi: nasmij-ên, obuj-ên, opliv-ên, oper-ên, poder-ên, pojid-ên, pole`-ên, pomet-ên, pober-ên, poskub-ên, rastep-ên, spe~-ên, zagnjet-ên, zalij-ên, zibod-ên. Primjeri su za tvorbeni lik -jen dodan prezentskoj osnovi glagoli: b›kn¤-t, dïgn¤-t, oènï-t, popråvi-t, porÅbï-t, primÅmï-t, kojima trpni pridjev u nominativu jednine mu{koga roda glasi: b›kn-jæn, dïgn-jæn, o`çn-jæn, popråv-jæn, porãb-jæn, primãm-jæn. U potonjim primjerima u kojima je -jen dodan suglasniku -n- jotacijom je zapravo nastao fonem /ñ/, meki sliveni glas koji po dana{njemu pravopisu pi{emo dvoslovom (nj). Tvorbeni element -t- dodaje se infinitivnim osnovama koje zavr{avaju samoglasnikom -e- primjerice, od glagola obajê-t, otê-t, o`ê-t, po~ê-t, po`ê-t, prijê-t, prokjê-t, raspê-t, zadê-t, trpni pridjev u nomi-

60

nativu jednine mu{koga roda je: ëbajæ-t, ëtæ-t, ë`æ-t, pë~æ-t, pë`æt, prïjæ-t, prëkje-t, råspæ-t, zådæ-t. Kako se moè vidjeti, morfolo{ka podudarnost izme|u infinitiva i trpnoga pridjeva ovih glagola je potpuna, no njihova je raznozna~nost istaknuta naglasnim sredstvima. B) Glagolska imenica Glagolska imenica tvori se od osnove trpnoga pridjeva glagola nesvr{enoga vida kojoj su dodani nastavci cijele sklonidbene paradigme imenica srednjega roda, s nastavkom -Æ u N jd. i nastavkom -Å u N mn. Po tim obilje`jima glagolska imenica morfolo{ki pripada imenicama, i ne razmatra se unutar morfologije glagola. Premda su u grobni~kome govoru u na~elu mogu}e glagolske imenice od svakoga trpnoga pridjeva, rijetko se rabe u svakodnevnoj komunikaciji. Zna~enje koje sadrì glagolska imenica u svakodnevnom se govoru iskazuje infinitivom; Græmë na bë}anjÆ : Græmë bë}at. C) Glagolski pridjev radni Glagolski pridjev radni (ili radni pridjev) tvori se od protojezi~ne infinitivne osnove bilo kojega glagola, kojoj se dodaje tvorbeni element -l- koji je obiljeàva aktivnim glagolskim zna~enjem. Takvoj su osnovi dodani nastavci N pridjeva neodre|ena lika (-∅, o, -a; -i, -a/-e, -e), koji iskazuju imeni~ke kategorije roda i broja, po ~emu radni pridjev dijelom pripada pridjevima. Glagolski pridjev radni va`na je sastavnica pet sloènih glagolskih oblika u kojima svojim nastavcima iskazuje kategoriju broja, pa se njegova tvorba razmatra unutar glagolske morfologije. a) Pri tvorbi radnoga pridjeva infinitivnoj se osnovi koja zavr{ava samoglasnikom -a, -e, -i, -u dodaje samo tvorbeni element -l i na nj nastavci nominativa neodre|enoga pridjevskoga lika (-∅, -o, -a; -i, -a/-e, -e), primjerice: - infinitivnim osnovama na -a-: båda-t, bÆ`å-t, blÆ{}å-t, brå-t, b›ca-t, brgÅkå-t, burgå-t, bu{ævå-t, cïca-t, cvÆkå-t, }ikå-t, }Ç}a-t, darovå-t, då- t, dÆgå-t, dÆ{å-t, dlåba-t, dohÅjå-t, drezgetå-t, dr`å-t, frfjå-t, glojå-t, hojævå-t, hr¤stå-t, iskå-t, jÿkå-t, kjæ~å-t, kovå-t, kupjævå-t, kupovå-t,

61

lagå-t, le`å-t, m›mja-t, m¤~å-t, otïma-t, pasÆvå-t, pejå-t, pêza-t, pjÇva-t, popi}ævå-t, potïka-t, potïpa-t, prå-t, prkjå-t, prÆstëja-t se, prodÅvå-t, provå-t, provÆvå-t, pu{}å-t, p¤{}å-t, pûza-t (se), spå-t, ståja-t se, stå-t, stÈgå-t, {}Æpå-t, talÆbå-t, tÆkå-t (se), to}å-t, zdihovå-t, zïma-t, zvå-t, `læpå-t; radni pridjev u N jd. m. r. glasi: badâ-l, bÆ`â-l, blÆ{}â-l, brâ-l, b›cÅ-l, brgÅkâ-l, burgâ-l, bu{ævâ-l, cïcÅ-l, cvÆkâl, }ikâ-l, }u}â-l, darovâ-l, dâ-l, dÆgâ-l, dÆ{â-l, dlåbÅ-l, dohÅjâ-l, drezgetâ-l, dr`â-l, frfjâ-l, glojâ-l, hojævâ-l, hr¤stâ-l, iskâ-l, jÿkâ-l, kjæ~â-l, kovâ-l, kupjævâ-l, kupovâ-l, lagâ-l, le`â-l, m›mjÅ-l, m¤~â-l, otïmÅ-l, pasÆvâ-l, pejâ-l, pêzÅ-l, pjÇvÅ-l, popi}ævâ-l, potïkÅ-l, potïpÅ-l, prâ-l, prkjâ-l, prÆstëjÅ-l se, prodÅvâ-l, provâ-l, provÆvâ-l, pu{}â-l, p¤{}â-l, pûzÅ-l (se), spâ-l, ståjÅ-l se, stâ-l, stÈgâ-l, {}Æpâ-l, talÆbâ-l, tÆkâ-l (se), to}â-l, zdihovâ-l, zïmÅ-l, zvâ-l, `læpâ-l - infinitivnim osnovama na -e-: bolç-t, ~æpç-t, dospç-t, grê-t se, g¤~çt, kjê-t, lê-t, letç-t, mïsle-t, nâde-t se, obajê-t, oblædç-t, odebelç-t, osÆvç-t, oståre-t, otê-t, (o)tç-t (= ’htjeti’), o`ê-t, po~ê-t, po~rjenç-t, po~Ènç-t, po`måre-t, prijê-t, smê-t se, raspê-t, sidç-t, vïse-t, vôlet, vrç-t, zadç-t, zê-t, znê-t, èlç-t; radni pridjev u N jd. m. r. glasi: bolê-l, ~æpê-l, dospê-l, grê-l se, g¤~ê-l, kjê-l, lê-l, letê-l, mïslæ-l, nâdæ-l se, obajê-l, oblædê-l, odebelê-l, osÆvê-l, oståræ-l, otê-l (= ’htio’), ë`æ-l, pë~æ-l, po~rjenê-l, po~Ènê-l, po`måræ-l, prïjæ-l, smê-l se, råspæ-l, sidê-l, vïsæ-l, vôlæ-l, vrê-l, zadê-l, zê-l, znê-l, èlê-l - infinitivnim osnovama na -i-: bï-t, gnjï-t, mÅmï-t, m¤lï-t, molï-t, plï-t, probï-t, rÅbï-t, razbï-t, sÅdï-t, svï-t, {ï-t, to~ï-t, ubï-t, vozï-t, zÅbï-t, `bÅjï-t, ènï-t se; radni pridjev u N jd. m. r. glasi: bî-l, gnjî-l, mÅmî-l, m¤lî-l, molî-l, plî-l, probî-l, rÅbî-l, razbî-l, sÅdî-l, svî-l, {î-l, to~î-l, ubî-l, vozî-l, zÅbî-l, `bÅjî-l, ènî-l se. Glagolima oprî-t, rasprî-t, umrî-t, zaprî-t okrnjen je samoglasnik -i- na kraju osnove u oblicima radnoga pridjeva, koji u N jd. m. r. glasi: ëpr-l, råspr-l, Çmr-l, zåpr-l - infinitivnim osnovama na -u-: brgÅknÇ-t, b›kn¤-t, }çpn¤-t, ~çpn¤-t, ~Ç-t, dïgn¤-t, do}Çhn¤-t, dÇn¤-t, kjçkn¤-t, obÇ-t, rû-t, zÇ-t (se); radni pridjev u N jd. m.r. glasi: brgÅknû-l, b›kn¤-l, }çpn¤-l, ~çpn¤-l, ~û-l, dïgn¤-l, do}Çhn¤-l, dÇn¤-l, kjçkn¤-l, obû-l, rû-l, zû-l (se). b) Glagoli kojima je stara (protojezi~na) infinitivna osnova bitno izmijenjena, a danas zavr{ava suglasnikom -s-, te glagoli kojima infinitiv zavr{ava na -} tvore radni pridjev od prezentske osnove na

62

koju se dodaje tvorbeni element -l (+ nastavci nominativa neodre|enoga pridjevskoga lika: -∅, -o, -a; -i, -a/-e, -e) , ili -(Å)l- (nepostojani samoglasnik -a- ispred tvorbenoga elementa -l javlja se samo pred ni{ti~nim nastavkom), kojemu se dodaju nastavci N neodre|enoga pridjevskoga lika (-∅, -o, -a; -i, -a/-e, -e). Tvorbeni element -l imaju: - glagoli kojima je danas na kraju osnove u infinitivu suglasnik -s-, a na kraju prezentske osnove zubni suglasnik -t- ili -d-; glagoli bës-t, cvås-t, gnjçs-t, klås-t, krås-t, mçs-t, pås-t, plçs-t (se), prçs-t, propås-t u osnovi radnoga pridjeva nemaju nikakva suglasnika, te im radni pridjev u N jd. m. r. glasi: bô-l, cvâ-l, gnjê-l, klâ-l, krâ-l, mê-l, pâ-l, plê-l (se), prê-l, propâ-l. Tvorbeni element -(Å)l dodaje se: - glagolima kojima dana{nja prezentska osnova zavr{ava suglasnikom, poput glagola: dovçs-t, dûs-t, grçs-t, grïs-t, mÇs-t, navrîs-t, nçs-t, pâst, rastçs-t, skûs-t, sës-t, tçs-t, zês-t, zïlis-t, três-t; ovim glagolima radni pridjev u N jd. m. r. glasi: dëvez-Ål, dûb-Ål, grçb-Ål, grïz-Ål, mÇzÅl, nåvriz-Ål, nçs-Ål, pâs-Ål, råstep-Ål, skûb-Ål, sëp-Ål, tçp-Ål, zêb-Ål, zïliz-Ål, três-Ål - glagolima s infinitivnom osnovom na samoglasnik i infinitivnim do~etkom -}, poput glagola: dï-}, dosê-}, lç-}, më-}, pç-}, posê-}, prisê-}, rç-}, sï-}, strï-}, tç-}, tû-}, v›-}, vû-}, (z)lê-}; ovim glagolima radni pridjev u N jd. m. r. glasi: dïg-Ål, dosêg-Ål, lçg-Ål, mëg-Ål, pçkÅl, posêg-Ål, prisêg-Ål, rçk-Ål, sïk-Ål, strïg-Ål, tçk-Ål, tûk-Ål, v›g-Ål, vûk-Ål, (z)lêg-Ål - glagolu u zna~enju ’i}i’, koji nema infinitiva, osnova za tvorbu radnoga pridjeva svedena je na {-, te njegovim izvedenicama dô-}, nâ-}, obâ-}, pô-}, prô-}, zâ-}, zî-}, radni pridjev u N jd. m. r. glasi: {-âl, do{-âl, na{-âl, ëba{-âl, po{-âl, pro{-âl, za{-âl, zï{-Ål. D) Glagolski prilog

63

Glagolski prilog, tvoren od oblika 3. lica prezenta nesvr{enih glagola i do~etka -} (gredû-}, dçlaj¤-}, jidû-}, mïslæ-}) ima samo jedan oblik, po ~emu je blizak nepromjenjivim rije~ima, prilozima. Ipak se razmatra unutar morfologije glagola kao oblik u kojemu je sadràna prezentska osnova s va`nim glagolskim zna~enjima. E) Infinitiv Infinitiv, prosti i nepromjenjivi oblik tvoren od infinitivne osnove s do~etkom -t ili -} ne iskazuje ni imeni~ke kategorije roda, broja i padeà, ni pridjevsku kategoriju odre|enosti, ni glagolske kategorije broja i lica. Ipak je nezaobilazan unutar morfologije glagola kao vrlo vaàn oblik u kojemu je sadràna infinitivna osnova sa svim ostalim glagolskim zna~enjima, te stoga {to je infinitiv sastavni dio sloènoga glagolskoga oblika futura, i {to je ~esta dopuna glagolima slabo izraèna zna~enja.

2.2.3.3. Slo‘eni glagolski oblici A) Perfekt Tvori se od prezenta glagola bï-t s osnovom s-, sa-, je- i oblicima po 4. sprezidbenoj vrsti, te radnoga pridjeva sprezanoga glagola, primjerice gjçda-t: jd. sÅn gjçdÅl(-o,-a) si gjçdÅl(-o,-a) je (j) gjçdÅl(-o,-a)

mn. smo gjçdali(a,-e) ste gjçdali(-a,-e) su gjçdali(-a,-e)

B) Pluskvamperfekt Tvori se od perfekta glagola bï-t i radnoga pridjeva sprezanoga glagola, primjerice gjçda-t: jd. sÅn bîl(-o,-a) gjçdÅl(-o,-a) si bîl (-o,-a) gjçdÅl(-o,-a)

mn. smo bîli(-a,-e) gjçdali(-a,-e) ste bîli(-a,-e) gjçdali(-a,-e)

65

Sanja Zub~i}

NAGLASNI TIPOVI U GROBNI^KOM GOVORU UVOD U grobni~kome su govoru potvr|ena tri naglaska, jedan kratki i dva duga. Na dugim je nagla{enim samoglasnicima o~uvana opreka po intonaciji pa je jedan dugi naglasak silazne, a drugi uzlazne intonacije. Opreka po kvantiteti izuzetno je dobro o~uvana na nenagla{enim samoglasnicima, ispred i iza naglaska. Razlika je samo u kvantiteti slogotvornoga r koji u dijelu grobni~kih govora moè biti samo kratak, dok je u drugih ta opreka o~uvana. Sustavno je i aktualno duljenje u slogu zatvorenu sonantom, bez obzira na to je li slog nagla{en ili nenagla{en. I u svim se novim leksemima koji ulaze u sustav i prolaze proces fonolo{ke adaptacije, obvezatno dulje takvi slogovi (egzistäncija, frändica, büldat; fÅlsifikât, Ændividuålac, kÅrdiolôg; metabolïzÅm i dr.). U grobni~kom se govoru u dugom nagla{enom do~etnom slogu rije~i i izgovorne cjeline dokida opreka po intonaciji i uvijek se ostvaruje dugi silazni naglasak. Kada se, me|utim, slog primarno nagla{en zavinutim naglaskom na|e na kraju rije~i, ali ne i na kraju izgovorne cjeline, rije~ se ostvaruje sa zavinutim naglaskom (PçtÅr je do{âl. ali Do{ãl je.). Jo{ je A. Beli}a (1912), ali i kasnije istraìva~e zbunjivalo «nestalno» mjesto naglaska u grobni~kome govoru. Misli se pritom na mogu}nost da se isti leksem u istome morfolo{kome obliku jednom ostvaruje na jedan, a drugi put na drugi na~in s time da moè alternirati mjesto naglaska unutar osnove ili izme|u osnove i nastavka ili ~ak izme|u proklitike i nagla{ene rije~i mimo uvrijeènih zakona. Takve su alternacije potvr|ene samo u emocionalno nabojenu diskursu ili diskursu koji je za govornika osobito bitan i traì dodatno tuma~enje. Tako se uz stilski neutralno glÅvå ~uje i stilski obiljeèno glâva ili sçlo prema selë. Uporaba

66

naglasnih alternanti ima osebujnu ekspresivnu i komunikaciju vrijednost pa je primjerice sasvim jasno da zaziv osobnoga imena RçnÅto! ima posve drugo zna~enje i kontekst od ostvaraja Renâto! Prvi se rabi pri iskazivanju nezadovoljstva, ljutnje, a drugi u emocionalno neobojenim situacijama uklju~uju}i i one s pozitivno obojenim emocijama. Mjesto je naglaska u grobni~kome govoru vaàn na~in isticanja, pa je komunikacijski bitnoj rije~i uvijek nagla{en prvi slog izgovorne cjeline. Alternante su osobito ~este u nepromjenjivih rije~i, te u imperativu i vokativu kao oblicima s osobitom komunikacijskom funkcijom.

Naglasna tipologija U naglasnoj se tipologiji promjenjivih vrsta rije~i u grobni~kome govoru polazi od tipologije koja je u suvremenoj slavistici danas ve} op}eprihva}ena (usp. npr. uz neznatne razlike Stang 1965, Stankiewicz 1993, Houtzagers 1985, Kalsbeek 1998, Langston 2006, Kapovi} 2006 i dr.) i prema kojoj se za svaku vrstu rije~i odre|uju zasebni i njoj prilago|eni naglasni tipovi i u ~ijoj je klasifikaciji temeljan kriterij mjesta naglaska. Ta tipologija po~iva na naglasnoj tipologiji praslavenskoga jezika, pa je primjerena i za komparativne analize. âkavsko je narje~je hrvatskoga jezika uz ruski jezik dobro o~uvalo praslavensko mjesto naglaska sa zanimljivim odnosom naglaska me|u morfemima rije~i koji se drì bitnom odrednicom slavenske akcentuacije. Ju`noslavensku skupinu u akcenatskome smislu odre|uje alternanta osnove i nastavka ili nastavka i ~elnoga naglaska na prvome slogu osnove (Stankiewicz 1993). Stoga su u ovdje primijenjenoj naglasnoj tipologiji temeljni termini osnova i nastavak.1 S obzirom na ~injenicu da je u grobni~kome govoru izuzetno dobro o~uvano staro mjesto naglaska, primijenjena se tipologija ne}e bitno razlikovati od polazi{ne praslavenske. Me|utim, uzimanje u obzir

1

Termin osnova unekoliko se razlikuje od pojma vi{emorfemske osnove kakav je postavljen i prihva}en u kroatisti~koj morfologiji. U akcenatskome je smislu pojam osnove bliì morfolo{kome pojmu korijena. To, naravno, mijenja i pojam nastavka kao onoga {to slijedi iza osnove.

67

samo mjesta naglaska nije dostatno u sinkronijskome opisu nekoga mjesnoga govora ili kojega hijerarhijski vi{ega lingvisti~koga sustava jer se njime zanemaruju bitne tendencije akcenatskoga razvoja, odnosno, one zna~ajke koje su se u sustavu razvile kasnije, uvjetovane primarno fonolo{kim ili morfolo{kim razlozima. Stoga }e se u prikazu naglasnih tipova u grobni~kome govoru unutar primarnih, prema mjestu naglaska odre|enih tipova, utvr|ivati podtipovi prema vrsti naglaska. Svaki }e se naglasni tip tabli~no prikazati s time da se simbolom + ozna~ava naglasak na osnovi, a simbolom - naglasak na nastavku. Simbolom +/- ozna~ava se dvojna mogu}nost ostvaraja. Posebni }e se simboli za vrstu naglaska navoditi samo onda kada je to nu`no uz posebno tuma~enje.

68

NAGLASNI TIPOVI IMENICA U grobni~kom se govoru potvr|uju tri sklonidbene vrste imenica: a-vrsta, e-vrsta i i-vrsta. Dok u a-vrstu ulaze imenice mu{koga i srednjega roda, preostale se dvije vrste odnose na imenice ènskoga roda. Prema distribuciji dugih samoglasnika u nastavcima (koji nose duljinu kad su nenagla{eni, a dugi silazni naglasak kad su nagla{eni) imenice je u grobni~kome govoru mogu}e podijeliti u ~etiri obrasca. Imenice a-vrste mu{koga i srednjega roda dijelom su obrasca a s ovakvom distribucijom: obrazac a pade‘

mu{ki rod, jednina

mu{ki rod, mno‘ina

genitiv

-∅ -a

-∅ -å

-i -Æh

-ï -îh

dativ

-u

-Ç

-ÿn / -æn

-ôn / -ên

akuzativ

-∅ / -a

-∅ / -å

-i

-ï

vokativ

-u, -e, -∅

-Ç, -ç, -∅

-i

-ï

lokativ

-u

-Ç

-Æh

-îh

-ÿn / -æn

-ôn / -ên

-i

-ï

pade‘

srednji rod, jednina

srednji rod, mno‘ina

nagla{eni -ë, -ç, -∅

-a

-å

-å

-∅

-∅

-u

-Ç

-ÿn / -æn

-ôn / -ên

akuzativ

-o,-e, -∅

-ë, -ç, -∅

-a

-å

vokativ

-o,-e, -∅

-ë, -ç, -∅

-a

-å

lokativ

-u

-Ç

-Æh

-îh

genitiv dativ

-o, -e, -∅ -a

69

-ÿn / -æn

-ôn / -ên

-i

-ï

Imenice srednjega roda koje su morfolo{ki dijelom a-vrste, ali se od njih razlikuju ~injenicom da nemaju mnoìnu i, naglasno, obvezatnim dugim samoglasnikom nastavka u svim oblicima paradigme ~ine obrazac b s ovakvom distribucijom dugih samoglasnika u nastavku: pade‘

srednji rod, jednina

srednji rod, mno‘ina

-ÿ, -æ, -Æ -Å

nagla{eni -ê, -î -â

-Å2 -∅

-â -∅

-¤

-û

-ÿn / -æn

-ên

akuzativ

-ÿ, -æ, -Æ

-ê, -î

-Å

-â

vokativ

-ÿ, -æ, -Æ

-ê, -î

-Å

-â

lokativ

-¤

-û

-Æh

-îh

-ÿn, -æn

-ôn, -ên

-Æ

-î

genitiv dativ

Imenice e-vrste ènskoga roda ~ine obrazac c s ovakvom distribucijom dugih samoglasnika u nastavku: pade‘

genitiv dativ akuzativ

2

‘enski rod, jednina

‘enski rod, mno‘ina

-a, -∅ -æ

nagla{eni -å -ê

-e -∅

-ç -∅

-i

-ï

-Ån

-ân

-u, -∅

-Ç

-e

-ç

Mnoìnu imaju samo imenice koje u Njd. imaju nastavak -ÿ.

70

vokativ lokativ

-o, -e, -∅ -i

-o

-e

-ç

-ï

-ah

-åh

-¤n

-ûn

-ami

-åmi

Imenice i-vrste ~ine obrazac d s ovakvom distribucijom dugih samoglasnika u nastavku: pade‘

‘enski rod, jednina

‘enski rod, mno‘ina

genitiv

-∅ -i

nagla{eni -∅ -i

-i -Æh

-i -Æh / -îh

dativ

-i

-i

-Ån

-ân

akuzativ

-∅

-∅

-i

-i

vokativ

-i

-i

-i

-i

lokativ

-i

-ï

-Æh

-Æh / -îh

-¤n

-ûn

-i

-i

Tri su osnovna naglasna tipa imenica: a tip sa stalnim mjestom naglaska na osnovi, b tip sa stalnim mjestom naglaska na nastavku, c tip s alterniraju}im mjestom naglaska na osnovi i na nastavku. Konstanta je svih triju naglasnih tipova obvezatan naglasak na osnovi u Gmn. imenica s nultim morfemom s time da je posljednji samoglasnik osnove uvijek dug i, ako je nagla{en, ima dugi silazni naglasak. U grobni~kom su govoru tako ovjerene sljede}e alternante: Tip a: mçtÅr : mçtÅr/metâr, cæntimçtÅr : cæntimçtÅr/ m. r.3 cæntimetâr s. r. jÇtro : jÇtÅr, korïto : korît, lçto : lêt, dçlo : dêl ‘. r. kÇ}a : kû}, kråva : krâv, s¤sçda : s¤sêd, kopïca : kopîc, bãrka 3

U sklonidbi imenica m. r. u Gmn. gotovo je sustavan morfem -ih. Nulti je morfem rijedak i dolazi naj~e{}e u sintagmama uz broj ili prilog koli~ine.

71

: barâk, brãjda/brajâd, flãjba : flåjÅb/flâjb, pe~œrva : pe~ÇrÅv. Tip b: ‘. r. ènå : `ên, suholå: suhôl, zvæzdå : zvêzd s. r. krÆlë : krîl, njÅzlë : njÅzâl. Tip c: ‘. r. r¤kå : rûk, nogå : nôg, zemjå : zemâj, j¤hå : jûh s. r. jâje : jâj. Iz svih je navedenih primjera s nagla{enim jedinim ili posljednjim samoglasnikom osnove razvidno da je na tome mjestu uvijek dugi silazni naglasak. Iz primjera tipa bãrka : barâk, brãjda/brajâd, flãjba : flåjÅb/flâjb, pe~œrva : pe~ÇrÅv jasno je da nepostojano a ima velik naglasni potencijal i da na se privla~i silinu koja je u svim ostalim oblicima na samoglasniku prethodnoga sloga. Razlozi su takvih naglasnih zna~ajki Gmn. uvjetovani prestrukturiranjem sloga nakon redukcije poluglasa i redistribucije mora. Zbog svega se navedenoga Gmn. kao oblik koji je naglasno specifi~an i koji pokazuje potpuno jednake zna~ajke, neovisno o naglasnome tipu, izuzima iz naglasne klasifikacije. Odnosno, on }e se opisivati, ali ne}e biti razlu~nim. NAGLASNI TIP a Imenice koje ga ~ine imaju u svim oblicima naglasak na osnovi. Uzme li se u obzir i vrsta naglaska, ovaj je tip mogu}e podijeliti u dva podtipa: aa) s istim naglaskom4 u svim oblicima na osnovi

U grobni~kom su govoru potvr|ene imenice sa svim trima naglascima 4

Izuzimaju se pritom imenice s kratkim silaznim i zavinutim naglaskom na posljednjem ili jedinom samoglasniku osnove koje u Gmn., zbog navedenih razloga, imaju dugi silazni naglasak.

72

na osnovi: (m. r., obrazac a) 1.1. å naglasak u svim oblicima na osnovi: agåc, åks, atrçs, babutëf, bagåj, bålavac, Bo`ï}, bujolï}, bÇkvi}, bÇs, ~ovïk, ~rï{njevac, ~rvï}, ~Çf, dçc, delï}, få{, faòlï}, febråj, feralï}/ felarï}, fijëk, furç{t, gåc, gåd, Gëspod, gråh, g›~, grïf, hjïbac, hrastï}, hrÇ{vi}, IsÇs, kalï}, kalÇp, kåmati, kami`ët, kåmi~i}, kaprïc, kapÇ~, karçt, kaàrçt, kolçt, komadï}, kënak, konjï}, ku{çt, ku{inï}, kva~ï}, kvadrï}, lå{tik, låz, måc, mostï}, mët, mråz, obråz, obrëk, ocvïtak, orïh, orÇbak, ost›àk, pa`drë}, pete{ï}, pijåt, potëk, presnåc, p›st, pÇpak, radï}, råk, rÇcak, sakçt, {m›kavac, {panjulçt, {piråj, {pïrit, {potjïvac, {ufït, {upijët, tabåk, tåk, tåki, trÇbac, trÇt, `çp, `låht, `mujï}. Zbog razli~ite strukture sloga unutar paradigme i vrlo sustavnoga duljenja nenagla{enih slogova zatvorenih sonantom, povr|ene su i imenice sa stalnim mjestom i vrstom naglaska, ali razli~itim statusom i distribucijom nenagla{enih duljina. Potvr|eni su sljede}i podtipovi: 1.1.1. sa zanaglasnom duljinom na do~etnom samoglasniku osnove u svim oblicima osim N(A)jd., kao u primjeru Njd. bråbonjak : Gjd. bråbÿnjka: b›bojac, mågarac, målinac, mÇzojac/mÇòjac, påstorak, pï{}enac, tåkmenac, zlë~inac. 1.1.2. sa zanaglasnom duljinom na do~etnom samoglasniku osnove samo u N(A)jd., kao u primjeru Njd. prïjatæl : Gjd. prïjatela: åpostÿl, båkÅr, bicïkÅl, bïsær, blågdÅn, blågoslÿv, blåtobrÅn, bÇsæn, cïbÿr, cëk¤l, cÇkÅr, ~ïrÅj, dråpÅn, çroplÅn, garÇfÿl, gëvÿr, GråjÅn, jåstræb, jçroplÅn, jçlæn, jçsæn, kåvrÅn, kåv¤l, këfær, këmÿd, këræn, krçmæn, låbÿr, måkjæn, målÆn, mçtÅr, nçprijatæl/nçprijatæj, ëbzÆr, ëdmÿr, ëtrÿv, pådobrÅn, pçlÆn, plïvæl, pëpæl, pÇlivær, rçf¤l, rçmæn, sëkÿl, svïdÅr, {åtÿr, {çjÆn, {m›kÅj, {›{æn, {tëkÈl, tråhtÿr, tråpÅn, ÇzÅl, Çgjæn, u~ïtæj, vç~ær, vçtÅr, `åmÿr, `›vÅnj. 1.1.3. s jednom ili dvjema zanaglasnim duljinama na osnovi u svim oblicima, kao u primjeru Njd. jå{mÆk : Gjd. jå{mÆka:

73

bå~vÅr, BådnjÅk, balëtÅr, bë}År, bråvÅr, b›g¤d, cçsÅr, cçstÅr, drçjÅr, fç{tÅr, fïtovÅr, fråjÅr, grëbÅr, Grëbni~Ån/Grëmi~Ån, grëhÿt, håhÅr, hçræd, jånuÅr, këtlÅr, krçj¤t, kÇhÅr, målinÅr, målÆn~i}, måti~År, mçlÅr, mï{njÅk, mÇ~enÆk, nç}Åk, nçdÆh, nçmÆr, nçp¤t, ëbr¤~, ë~Åj, ë~¤h, ëtomÅn, påræd, påv¤k, pçkjÅr, pë{tÅr, p›h¤t, p›stenjÅk, rånjenÆk, rïbÅr, rëd’Åk, rÇcÅk, sågdÅn, sïrÅr, stëlÅr, stÇbi~Åj, sÇdÅr, {ålÆ`, {kër¤p/{kår¤p, {krçb¤t, {krçkæt, {pa`ï}År, {t›pæd, {ÇmÅr, tçsÅr, tï{jÅr, tråmÆ`, tÇlipÅn, Ç{}Åp, vçl¤d, vrïtnjÅk, v›tlÅr, zalçbrnÆk, zÇbÅr, `mÇkjÅr. S obzirom na ~injenicu da se ove imenice od imenica tipa kåmÆk, koje su dijelom c tipa, razlikuju samo mjestom naglaska u Ljd., a i ta je razlika naru{ena zbog tendencije paradigmatskoga ujedna~avanja mjesta naglaska na osnovi u svim oblicima, te{ko je razlu~iti koja je od gore navedenih imenica primarnoga sloja bila dijelom c tipa, premda ve}ina zasigurno jest. Ovdje su navedene one imenice koje glavnina govornika ostvaruje sa stalnim mjestom naglaska na osnovi. 1.2. s prednaglasnom duljinom u svim oblicima, kao u primjeru Njd. dÿl~ï} : Gjd. dÿl~ï}a: acÆmprçs/Ånciprçs, ÅgÇst/ÅgÇ{t/ÅngÇ{t, Åntibiëtik, Årmarï}, bÅjbÇk, bÅlkonï}, bÅndït, ~Ån~ï}, ~Æn~ëk, dÿl~ï}, dvÿj~ï}, frÅnbëb, hÅldunï}i, hÅrtë~, Ænlçt, Ænterçs, j¤n~ï}, kÅndijët, kÅntunï}, kÆhavåc, kÿl~ï}, kolÿmbarï}, kÿmpirï}, kÿmplçt, kÿn~ï}, kÿndët, k¤ntråt, mÅlïk, mÿr{çt, pÿvëd, prægïb, prævnÇk, prÆ}ëk, prÿhëd, sprÿgëd, s¤sçd, {kÅrtëc, {pÅlmacçt, tÅrvçs, tæl~ï}, trÆnëg, ¤rëk, zÆhåvac. 1.2.1. s prednaglasnom duljinom u svim oblicima i zanaglasnom duljinom na osnovi samo u N(A)jd. u primjeru Njd. cæntimçtÅr : Gjd. cæntimçtra. 1.3. s prednaglasnom i zanaglasnom duljinom na osnovi u svim oblicima, u primjeru Njd. nÅp›{njÅk: Gjd. nÅp›{njÅka. 2.1. â naglasak na istome mjestu na osnovi u svim oblicima: avijôn, balîn, balôn, bro{tulîn, bru{kîn, bujôl, Cigân, ~aratân, }akulôn,

74

decemân, divân, duhtôr, d’îr, fakîn, fa`ôl, figurîn, fi{kâl, galamân, glôbu{, kalesîn, kamijôn, kanarîn, kapetân, kasetîn, kasûn, komodîn, korezîn, kujîn, kumadôr/kumidôr, kûmari}, kunjâdo, ku{în, lamarîn, lumîn, lu{trîn, motôr, neverîn, nôno, o}alîn, pacakamîn, pikadôr, puntarijôl, pûsti}, râbu{, re}în, rîbe`, {kabelîn, {ugamân, {u{tîn, takujîn, tavijôl, tovâru{, travestîd, vidrijôl, zâhod, `vejarîn. Ovamo su pridruène jednoslo`ne imenice koje zna~e {to ìvo (jê`, mrâv, mû`, sîn, vûk, zêc), a koje su vjerojatno primarno bile dijelom c tipa. 2.1.1. sa zanaglasnom duljinom na do~etnom samoglasniku osnove samo u N(A)jd., kao u primjeru Njd. cimîtær : Gjd. cimîtera: âjær, akomulâtÿr, akvârÆj, bâgær, Bôd¤l, bûbÅnj, fa{tîdÆj, frâtÅr, grâbÅr, japânær, jâgÅr/jâgær, jûnÆj, kâcær, kêbÅr/kêbær, klî{}ær, klôfær, kôg¤l, kômÅr, kô{tÅr, kû}ær, kûmÅr, kû{}ær, kvâdÅr, lêgnjÅr, lôgÿr, lûmær, mê`njÅr/mê`nÅr, mirâk¤l, pjôvær, prkatôrÆj, rôd¤l, sû{Ånj, {î{ær, {kvâdÅr, {lîfær, {lôcÅr, {lôtÅr, {môgÿr, {ototâjær, {pîkÅj, {tîbÅr, {û{Ånj, {ûvær. 2.2. s obvezatnom prednaglasnom duljinom u svim oblicima, kao u primjeru Njd. bÿmbôn : Gjd. bÿmbôna: Ålbûm, Årmulîn, avæntôr, balÅncân, bÅldahîn/bÅldakîn, bÅlkôn, bÅrbajôl, cænturîn/cÆnturîn, DÅlmatînac, E¯nglêz, FrÅncûz/FrÅncêz, gÿn~în, govÿr~în, jÅrdîn, kÿntrapêz, k¤mpanjôn, k¤mpâr, kvÅrtîn, lavÅndîn, lem¤ncîn, pÅntigân, pærlîn, pÆn}ôn, p¤ntîn, rojændân/ rod’ændân, sÅldadôr, sÿldât, sÿldîn, {Åldadôr, {kÿrpijôn, {trÅngulîn, {¤ndradôr, tÿndîn. 2.3. s prednaglasnom duljinom u svim oblicima i zanaglasnom duljinom na osnovi samo u N(A)jd. u primjerima Njd. avæntôrÆj, {ærvîcÆj : Gjd. avæntôrija, {ærvîcija. 3.1. ã naglasak na istome mjestu na osnovi u svim oblicima:

5

Tako su ovjerene re~enice: PçtÅr je ministrânt [pçtÅrje] [ministrânt], ali Ministrãnt je do{âl [ministrãntje] [do{âl].

75

ãnjeli}, bãn~i}, bãrtoli}, cäli}, cündri}, cürkus, cvãncik, ~ãvli}, hœncut, ünteres, jãn~i}, jãr~i}, kamijõn~i}, lãn~i}, lãndravac, lõn~i}, mãl~i}, mürli}, mürlini}, mõr~i}, pãl~i}, pelünkovac, päntavac, põrez, prählad, präsad, präìg, prõpuh, rãzred, {pãrget/{pãrhet, vün~i}, `änso. U ovu skupinu ulaze i imenice stranoga podrijetla u kojih je silina redovito u slogu zatvorenu sonantom, pa je on, osim ako nije do~etni, kako eventualno moè biti u N(A)jd., nagla{en zavinutim naglaskom. U N(A)jd. na istome je samoglasniku u do~etnome slogu dugi silazni naglasak. Budu}i da se unutar izgovorne cjeline u kojoj taj slog vi{e nije do~etan na tome mjestu ostvaruje zavinuti naglasak,5 kao i u svim ostalim oblicima paradigme, ~inilo se opravdanim opisati ga na ovome mjestu: Njd. advênt : Gjd. advänta: avâns, bâjs, barufânt, ba{târd, blâjs, buzerânt/buzorânt, câjt, cêlt, cimênt, ~âm`, drâjs, drebâng, fabrikânt, fânt, finânc, grûnt, kôlp, krâmp, kukurînac, lavurânt, mâr{, ministrânt, môr{, muìkânt, pâlt, parânk, patênt, porâjt, prînc, pûns, râjs, re{tânt, sakramênt, studênt, {}ênk, {}ikadênt, {kârt, {kînk, {pâjs, {prâjc, vînac. 3.1.1. sa zanaglasnom duljinom na do~etnom samoglasniku osnove u svim oblicima osim N(A)jd., kao u primjerima Njd. õrganac, sãstanak : Gjd. õrgÅnca, sãstÅnka. 3.1.2. sa zanaglasnom duljinom na do~etnom samoglasniku osnove samo u N(A)jd., kao u primjeru Njd. fältÅr : Gjd. fältra: ãlkohÿl/ãrkohÿl, ãnjæl, bõjlær, brõmb¤l, cältÅr, cürk¤l, fœrmÅn, jõrgovÅn, lijãndær, mãjm¤n, mãjstÿr, mürlÆn, õtrÿv, pärg¤l, põzdrÅv, rãz¤m, rängær, sœmpÿr, {rãjtaflÆn, tärmæn, tõrk¤l. 3.1.3. sa zanaglasnom duljinom na do~etnom samoglasniku osnove u svim oblicima, kao u primjeru Njd. jãn~År : Gjd. jãn~Åra: bälnjÅk, bazgãjbÅr, bogohœlnÆk, blagãjnÆk, bõlni~År, bœrnjÅk, cõlnÅr, dältÅr, dümja~År, dümjÅk, frbõjtÅr, gõvnÅr, ~älnjÅk, Jelän~Ån, kœtnjÅk, lazãjnÆk, nãpr{njÅk, nãru~Åj, präsednÆk, prävoznÆk, rãdnÆk, rãsadnÆk, stõlnjÅk, {üntÅr, {kõntÅr, tãjnÆk, `ãndÅr, `änskÅr, `œtnjÅk.

76

3.2. s prednaglasnom duljinom u svim oblicima, kao u primjeru Njd. bÅrbajõl~i} : Gjd. bÅrbajõl~i}a: gÅrdäl~i}, prÆsœn~i}. Ovamo ulaze i imenice bÅrbajôlac, cÆrkusânt, deværtimênt/diværtimênt, f¤ndamênt zbog razloga navedena pod 3.1. (s. r., obrazac a) 1. å naglasak u svim oblicima na osnovi: åuto/åvuto, bçdro, belïlo, blåto, brïsalo, ~Çdo, dçlo, dr`ålo, g›lo, jåto, jÇgo, jÇtro, këlo, këla, kolçno, kopïto, korïto, kuhïlo, lepïlo, lçto, lïko, lokïlo, lu`ïlo, nçbo, mågare, måslo, obla~ïlo, ognjïlo, ëlovo, perïlo, piturïlo, pletïlo, po~ivålo, pëje, ra~unålo, rålo, ravnålo, sålo, sïto, stådo, stëpalo, stra{ïlo, {ijålo, {ïlo, stÇbi~alo, sÇna{ce, svïtlo, tnålo, trubïlo, zÇbalo, èlçzo, èrïlo, `ïto. 1.1. s prednaglasnom duljinom u svim oblicima, kao u primjeru Njd. bÆvålo : Gjd. bÆvåla: ~ejÅ~ç/~ejÅdç, p¤ntapçt, vÆn~ïno. 1.1.1. s prednaglasnom duljinom samo u N, A, Vjd. dÆtç. 2. ã naglasak u svim oblicima na osnovi: dümjaca, kõr{o, njœrgalo, õsustvo, plœ}aca, œsta, vrãtaca, vrãtina, orüàce, zõrce, `üngo. (obrazac b) 1. å naglasak u svim oblicima na osnovi: bogåstvÿ, drÇ{tvÿ, godï{}æ, grëzjÆ, grëbjÆ, ïlÿ, JelçnjÆ, kïpanjÆ, krësnÅ, milos›¥Æ, mirï{}æ, ognjï{}æ, orÇ¥Æ, platï{}æ, prå{}Æ, rë`jÆ, toporï{}æ/ topolï{}æ, t›sjÆ, vïjÆ, ÇjÆ/ÇlÆ, vë}Æ (sve imenice s morfemima /i/ i /ji/ imaju samo oblike jednine). 1.1. sa zanaglasnom duljinom na osnovi u svim oblicima jednine, kao u primjeru Njd. bolovÅnjÆ : Gjd. bolovÅnjÅ: ~ï{}ænjÆ, glåsÅnjÆ, klånjÅnjÆ, {ïprÅ`jÆ, ÇgjævjÆ.

77

1.2. s prednaglasnom duljinom u svim oblicima, kao u primjeru Njd. krÅjçstvÿ: Gjd. krÅjçstvÅ: kÿrba~ï{}æ, prÿlç}Æ. 2. ã naglasak na istome mjestu na osnovi u svim oblicima: ditünjstvÿ, gospodãrstvÿ, zadovõjstvÿ, sljede}e imenice s morfemima /i/ i /ji/ imaju samo oblike jednine: bü`Æ, ~œvanjÆ, grãnjÆ, hodo~ã{}Æ, kamänjÆ, lü{}Æ, nãsejÆ, orü`Æ, poduzä}Æ, po{tänjÆ, pozdravjänjÆ, pro{}änjÆ, prstänjÆ, raspolo`änjÆ, remänjÆ, simänjÆ, sino}änjÆ, smilovãnjÆ, stvoränjÆ, tänfanjÆ, vesäjÆ, zdrãvjÆ, zelänjÆ, znãnjÆ, ìvjänjÆ. 2.1. s prednaglasnom duljinom u svim oblicima, kao u primjeru Njd. pÿtõmstvÿ : Gjd. pÿtõmstvÅ: blÅ`änstvÿ, pÿtõmstvÿ. (obrazac c) 1.1. å naglasak u svim oblicima na osnovi: båba, bå~va, bç{tija, blïtva, bragç{e, bÇkara, bÇra, dïtela, dlåka, dëta, dovïca, drenjÇla, fançla, fçca, gråbje, grÇda, gÇ{}a, håja, hïà, hrÇ{va, iglïca, jåma, jåbuka, jågoda, jåsle, kåpja, knjïga, kobasïca, këfa, koko{çvina, krÇnica, kÇ}a, kÇharica, lïpa, måkina, målinica, mÇ`nja, mÇha, mÇka, nåpa, nevçstica, nogåvica, ëtava, padçla, pla{}çnica, pogå~a, pråskva, prçslica, rakïja, råna, rå{pa, råta, ravnïca, recçta, rïba, rïpa, slåma, sla{}ïca, slezçna, srï}a, susç{}ina, {ïlica, {kåja, {kåtula, {påtula, tablçta, tåca, u~ïtejica, Çra, vçkerica, vçrica, visibåba, vlåga, volëvina, vrånica, vrï}a, vr{ïka, vÇna, `çpa, `lïca, `Çkva, `Çpica/`Çbica. 1.1.1. sa zanaglasnom duljinom na osnovi samo u N(A)jd., u primjerima Njd. måtær, po stæj : Gjd. måteræ, po stejæ.

6

Ako je do~etni samoglasnik osnove Gmn. nepostojano a, on je dug, a na mjestu stalne zanaglasne duljine ostvaruje se kra~ina: påstÿrka, Gmn. påstorÅk.

78 1.1.2. sa zanaglasnom duljinom na osnovi u svim oblicima,6 kao u primjeru Njd. b›bÿj~ina : Gjd. b›bÿj~inæ: bï{tæta, bï`mÅjka, bï`nÿna, gråd‘Ånka, GråjÅnka, nçp¤ta, påstÿrka, påvænka, pÇ~ænka, vçtærnica, znåmænka. 1.2. s prednaglasnom duljinom u svim oblicima, kao u primjeru Njd. l¤mbrçla : Gjd. l¤mbrçlæ: bÅnëvina, bjÅnkarïja, bÿlnïca, drÆmåfka, drÆmåvica, f¤ndå}e, gÅmbçta, g¤sçnica, hrmænturïca, h¤ncutarïja, h¤njåvica, jÅn~çvina, jÅr~çvina, kÅlcçta, kÅldåja, kÅmpançla, kÿmbasïca, kÿmpirïca, k¤rdçla, læn~ïna, mÅrgarçta, lÆjåvica, l¤mbrçla, pÅncçta, pÿlnë}nica, pÿlpçta, popælnïca, sÅrdçlica, sÿlnïca, s¤sçda, {kÅlnïca, {kÅncïja, {kÅrtåca/{kÅrtå~a, {upærbïja, tÅncurïca, zÿrnïca, zÆbçla. 2.1. â naglasak u svim oblicima na osnovi: abecêda, akomulâcija, bâla, balinjêra, brîga, butîga, Cigânka, fijôlica, Fijumânka, flizûra, jerîna, kacavîda, kadêna, katrîda, krâma, kujîna, kumêdija, kunjâda, lemôzina, mizêrija, munîda, nôna, o}âda, pâpica, pêzalica, pitûra pîva, po{âda, pro{ê{ija, pr{ôna, pûpa, radiôna, rêgula, rîga, rôìca, salâta, slipoô~nica, Slovênija, Slovênka, sôpica, {etemâna, {îmija, {îna, {î{ka, {kavacêra, {kôla, {kôlica, {kûà, {pêà, {pîna, {pôà, {tâcija, {tôrija, {trîga, {u{tîna, Tâlija, Talijânka, tâ{ka, terîna, têta, tûra, vâjica, valîà, vetrîna, vîda, vîdulica, zôbica, `lôta. 2.2. sa stalnom prednaglasnom duljinom, kao u primjeru Njd. kÿltrîna : Gjd. kÿltrînæ: akÿntâcija, Ångûrija, Åntêna, Årmadûra, Årmônika, bÅndêra, bÅnkîna, bÅrbarôà, bænzîna, bÿmbonjêra, cÆnkvîna, f¤rnâà, HÅrtêra, jÿrjîna, kamÅndârija, kÅmpâna, kÅntrîda, kÅrtulîna, lÅmpadîna, mÅrtelîna, mÿntûra/mÿndûra, pÅrtîda, p¤ntîna, tæmperatûra, væltrîna, værdûra, `¤rnâda. 3.1. ã naglasak u svim oblicima na osnovi: bãnka, bãrka, bevãnda, blizüna, bõmba, bõr{a, cündrica, crükva, }ãmpa, ~etrtüna, davnüna, desetüna, devetüna, divjüna, divõjka, falünga, fãrba, fältra, frãnè, gãjba, grãndula, grmjavüna, hãrta, hrãsnica, hrmänta, hijadãrka, hladovüna, hrmänta, üntima, lãmpica, lãnda, lazãj-

79

nica, läsnica, lõvnica, marõjde, mändula, mœrva, narãn~a, nãvada, pe~œrva, pijãn~ina, palänta, petüna, pünka, pjõmba, pœmparice, ropotãlnica, rœmbica, sãndrla/{ãndrla, sãrma, sädalice, slãvnica, spovedãlnica, strãà, sœ{a/{œ{a {kropülnica, {pändija, tãmbura, tõmbula, tvõrnica, utakãlnica, võjska, vrãtnica, zãvrlica, `änskica, `lündra, `lœndra, `väntula. Nepostojano a u Gmn. imenica tipa bãnka, bãrka, brãjda, bränta, hãrta, pünka, mo‘e nositi silinu (Gmn. bånÅk/banâk, hårÅt/harât. 3.1.1. sa zanaglasnom duljinom na osnovi u svim oblicima, kao u primjerima Njd. bõlni~Årka, sãstÅn~ina : Gjd. bõlni~Årkæ, sãstÅn~inæ. 3.2. s prednaglasnom duljinom u svim oblicima, kao u primjeru Njd. tÅn~üna : Gjd. tÅn~ünæ: Åmbulãnta, k¤n{ärva, pÅrtänca, zÅmürka. (obrazac d) 1. å naglasak u svim oblicima na osnovi: mïlÿst, mlådÿst, slåbÿst. 2. ã naglasak u svim oblicima na osnovi: nezahvãlnÿst, zahvãlnÿst. Glavnina je rije~i s dugim silaznim naglaskom na osnovi stranoga, primarno romanskoga podrijetla, dok je zavinuti naglasak na osnovi, izuzev kada je podrijetlom od starih dezoksitoneza, mahom pozicijski uvjetovan. U ovaj naglasni tip ulaze i sve novije primljenice koje u grobni~ki govor ulaze iz suvremenoga standardnoga hrvatskog jezika. Pritom se misli na rije~i stranoga podrijetla, bez obzira na to jesu li to op}eprihva}eni internacionalizmi (adaptâcija, Årheolôgija, balerîna, duplikât, egzistäncija, ekonômija, ænklâva, fÅlsifikât, fÅntâzija, gravitâcija, hêlÆj, Ændividuålac, kalændâr, kÅrdiolôg, metabolïzÅm, mïkrofÿn, novicijât, oscilâcija, ozôn, sÅlmonçla, skçnær) ili primljenice novijega datuma (frändica, büldær, fîlm i sl.) ili kakva novotvorenica u sustavu tipa tipkõvnica i sl. Manji dio tih

80

leksema ima u grobni~kome govoru istozna~nice iz primarnoga sloja (npr. advæntïst i sobëtÅr) ili pak istozna~ne izraze ili sintagme (adaptâcija i prilagodït se). Ve}i ih se dio odnosi na civilizacijske pojmove koji su preuzeti zajedno s izvanjezi~nom realno{}u koju imenuju. Svima je, bez obzira na podrijetlo, zajedni~ko to {to su pro{li proces naglasne adaptacije i u sustav su grobni~koga govora potpuno adaptirani. înjenica je da su uvijek dijelom a naglasnoga tipa i time se razlikuju od starijih primljenica, koje su bile i dijelom b tipa (ÿltâr, duplîr). ab) s razli~itim naglascima na osnovi Uslijed razli~itih slogovnih granica i slogovne strukture oblika unutar paradigmi, doga|aju se naglasne promjene na povr{inskoj razini koje rezultiraju pojavom razli~itih, sekundarnih naglasaka u razli~itim oblicima iste rije~i. Dominantan je razlog promjene tipa naglaska duljenje u slogu zatvorenu sonantom. (m. r., obrazac a) 1. å naglasak u N(A) jd. na osnovi s nepostojanim a, ã naglasak u ostalim kra}im oblicima zbog zatvorenosti sloga sonantom, kao u primjeru Njd. pozïmak : Gjd. pozümka: bånak, barïlac, fånat, grÇnat, hrtïnac, jånjac, jårac, Jelçnac, kolårac/ korålac, lånac, måra~, mÇlac, ocvïrak, pålac, pijånac, podgorçlac/ pogorçlac, prezïmak, pÇnat, Ri~ïnac, skrivålac, sëlad/{ëlad, {kçrac, tånac, umçjak. 1.1. sa zanaglasnom duljinom na osnovi u N(A)jd., kao u primjeru Njd. ~åvÅl : Gjd. ~ãvla. 1.2. s prednaglasnom duljinom u svim oblicima, kao u primjeru Njd. ¤torak: Gjd. ¤tõrka: f¤ndamçnat, gÅrdçlac, nÅråmak, pÿndïjak, pÿtëmak, prÆsÇnac, rÅmpïnac, ¤bërak. 2. â naglasak na osnovi u N(A)jd., a å naglasak u ostalim oblicima, kao u primjeru Njd. sîr : Gjd. sïra: aprîl/aprîj, bocêl, Bôg, br{jân, câr, ~âj, ~obân, ~ri{pânj, dîm, dlân, frâj, fru{tânj, gospodîn, gôst, ka{têl, klasân, kostânj, krâj ’1. kraj, pokrajina;

81

2. konac’, lâv, livêl, macêl, mâj, mlâj, pasâj, petrôj, petrsîn, pinêl, plovân, râj, râm, rokêl, rûm, slôn, {estîl, {rapnêl, tamjân, tovâr, vlasân, zmâj. Dugi silazni naglasak na osnovi u N(A)jd. rezultat je duljenja primarno kratkoga samoglasnika u slogu zatvorenu sonantom. Me|utim, isti je naglasak u primjerima Bôg i gôst etimolo{ki dugi silazni, a posljedica je kompenzacijskoga duljenja. 2.1. s prednaglasnom duljinom u svim oblicima, kao u primjeru Njd. zÅkôn : Gjd. zÅkona: bærhân, kvÅrtîl, mÅntêl, nÅbôr, nÅpôj, nÅpôn, nÅvôr, pÿvôj, prÿgôn, zÅ~în. (obrazac c) 1. â naglasak na osnovi u Njd. i Gmn., å u svim ostalim oblicima, kao u primjeru Njd. padêl : Gjd. padçlæ i ostvaraj s prednaglasnom duljinom u svim oblicima, kao u primjeru Njd. l¤mbrêl : Gjd. l¤mbrçlæ. (obrazac d) 1. obavezna prednaglasna duljina i â naglasak na posljednjem samoglasniku osnove u NAjd. te prednaglasna duljina i å naglasak na posljednjem samoglasniku osnove u ostalim oblicima, kao u primjeru Njd. d¤`nôst : Gjd. d¤`nosti: lænôst, jÅkôst, j¤bâv, nÅrâv, vrÆdnôst. NAGLASNI TIP b îne ga imenice koje su u praslavenskome jeziku imale naglasak na nastavku. U suvremenom je grobni~kome govoru do pomaka staroga mjesta naglaska do{lo samo u oblicima u kojima je silina s do~etnoga, naknadno reducirana poluglasa pomaknuta regresivno na osnovu. ba) (m. r., obrazac a) jd. N

mn. G

D

A

V

L

I

N

G

D

A

V

L

I

82

+

-

-

+(-)

-

-

-

-

+/-

-

-

-

+/- +/-

1. å naglasak na jedinom ili do~etnom samoglasniku osnove u N(A)Vjd. te na nastavku u GDLjd. i NAVmn., â naglasak na nastavku u Ijd. i DImn. U GLmn. ostvaruju se dubletni oblici: 1. â naglasak na nastavku, 2. å naglasak na do~etnom ili jedinom samoglasniku osnove i zanaglasna duljina na nastavku, kao u primjeru Njd. petçh : Gjd. petehå, GLmn. petehîh/petçhÆh: båk, båt, blçk, bëb, bobåk, cëk, ~etrtåk, ~r~åk, då`, dovåc, drçk, glëg, g›m, grëb, grëf, hrbåt, klubåk, kosåc, kë{, kotåc, lovåc, ocåt, otåc, otrëk, pås, pçk, plçh, pëd, pëp, pëst, rëb, sasåc, sopåc, st›mac, svedëk, {kropåc, {pçh, trdåc, t›n, v›h, ìvët. 1.1. å naglasak na nastavku u GD(A)VLjd. i NAVImn., â naglasak na jedinom ili do~etnom samoglasniku osnove u N(A)jd. te na nastavku u Ijd. i Dmn. U GLmn. ostvaruju se dubletni oblici: 1. â naglasak na nastavku, 2. å naglasak na do~etnom ili jedinom samoglasniku osnove i zanaglasna duljina na nastavku, kao u primjeru Njd. krôv : Gjd. krovå : GLmn. krovîh/krovÆh: bôr, brôj, cesân/cesânj, ~e{âj, dvôr, kabâl, kônj, kotâl, ogânj, osâl, pakâl, papâr, posâl, postôl, samânj, sân, stabâr, stôl, strôj, tapâj, topôl, vahâj, Vazâm, vôl. 1.1.1. s prednaglasnom duljinom u slogu zatvorenu sonantom u svim oblicima u kojima je naglasak na nastavku, odnosno u osnovi kojih nema nepostojanoga samoglasnika. Na samoglasniku osnove inovativnije dublete GLmn. ostvaruje se ã naglasak zbog zatvorenosti sloga sonantom, kao u primjeru Njd. dolåc : Gjd. dÿlcå : GLmn. dÿlcîh/dõlcÆh: boråc, kolåc, konåc, lonåc, solåc, st›mac, {enåc, taulåc, telåc, tobolåc, zvonåc. 1.1.2. s prednaglasnom duljinom u svim oblicima, kao u primjeru Njd. pætåk : Gjd. pætkå : GLmn. pætkîh/pêtkÆh:

83

bÅbåc, bÅtåk, bÅzåk, bÆjåc, brg¤jåc, brÆ`åc, cvÆtåk, ~È~åk, jedÆnåc, j¤nåc, klÅnåc/klÅnjåc, kvÅ~åk, lækåc, mÅ~åk, oræbåc, pÅpåk, pæsåk, pÆsåk, prÅjåk, prÅsåc, r¤båc, sÅmåc, sm¤}åk, s¤dåc, {}¤råk, {Æpåk, {k¤jåc, {¤jåk, tÅråc, t¤låc, vÆsåk, vr¤tåk, `Ågåc/`Ægåc, `Ålåc, `drÆbåc, `Ætåk, `Ævåc, `lÆbåc. 1.2. prednaglasna duljina na osnovi i å naglasak na nastavku u GD(A)VLjd. i NAVImn., â naglasak na jedinom ili do~etnom samoglasniku osnove u N(A)jd. i, uz prednaglasnu duljinu, na nastavku u Ijd. i Dmn. U GLmn. ostvaruju se dubletni oblici: 1. prednaglasna duljina na do~etnom samoglasniku osnove i â naglasak na nastavku, 2. â naglasak na do~etnom samoglasniku osnove i zanaglasna duljina na nastavku, kao u primjeru Njd. zidâr : Gjd. zidÅrå : GLmn. zidÅrîh/zidârÆh: apotekâr/aputekâr, babûj, bakalâr, bân, bekâr, bocûn, bogatûn, bojûh, bokûn, brijâ~, ~uvâr, dêl, dinâr, drmûn, duplêr, du`nîk, d’âk, gospodâr, grîh, grûh, hrâst, jahâ~, jarûh, junâk, kanâl, katâr, kjesâr, kjû~, kjûn, klobûk, ko~ûn, koko{âr, kolâ~, kosîr, ko{}êh, kovâ~, kra~ûn, krâj ’kralj’, krî`, lugâr, makarûn, matafûn, mejâ{, mesâr, metûj, mihûr, of~âr, oficijâl, oficîr, opasâ~, op}inâr, orâ~, o{târ, peverûn, pirûn, pisâr, pitûr, popi~âk, postolâr, pra{}âr, pr`ûn, pû`, sajâ~, sapûn, sinjâl, slavûj, slipî}, srnjâk, stanâr, stra`âr, {}âp, {ofêr, te`âk, timûn, vesejâk, veterinâr, vîr, vi{}ûn, zlatâr, zubâr, `îr, `mûj, `ûj, `ûr. 1.2.1. s jednom ili dvjema prednaglasnim duljinama na osnovi u slogu zatvorenu sonantom u svim oblicima, kao u primjeru Njd. kÿmpîr : Gjd. kÿmpÆrå : GLmn. kÿmpÆrîh/kÿmpîrÆh: Årmâr, Årmonikâ{, bÅnkâr, bÿlnîk, bÿmbÅrdêr, b¤mbâk, hÅjdûk,

7

Razli~ita su tuma~enja dvojnih oblika u LImn., od onih prema kojima je naglasak na osnovi relikt praslavenskoga pomaka koji zahva}a sve oblike mnoìne, a zapo~inje pomakom u Lmn., preko onih koji ga tuma~e analogijom prema istoj dvojnosti u imenica m. r. b tipa (Stang 1965: 82-83), do onih koji ga interpretiraju suvremenim fonolo{kim teorijama tvrde}i da se radi o «nemetri~nim» nastavcima, odnosno onima kojima ne moè biti pridruèn H ton (Langston 2006: 163).

84

hÅrtûn, kÅntîr, kÅntûn, kÅntûr, kÅrbûn, kolÿmbâr, kÿnduhtêr, kÿrbâ~, kÿrdûn, k¤rbê{, kvÆntâl, lÅncûn, mÆr~în, ÿltâr, pÅjdâ{, palæntâr, pÿrtûn, skÅndâl, sÿlnjâk, vÿjnîk, zvÿjnîk. bb) (s. r., obrazac a) jd.

mn.

N

G

D

A

V

L

I

N

G

D

A

V

-

-

-

-

-

-

-

-

+

-

-

-

L

I

-/+ -/+

1.1. å naglasak na nastavku u NGDAVL jd. i u NAVmn., â naglasak na nastavku u Ijd. i Dmn. te na jedinom ili do~etnom samoglasniku osnove u Gmn. U LImn. zabiljeène su dublete s å naglaskom na osnovi i na nastavku, kao u primjeru Njd. selo : Nmn. selå : Lmn. selîh/sçlÆh : Imn. selï/sçli: 7 bokç, borë, ~elë, dite{cç, dnë, drvë, kafç, kilë, lagabë/lavabë, perë, provrslë, selacç, sihë, slebrë, staklë, tlë, zlë. 1.2. prednaglasna duljina na osnovi i å naglasak na nastavku u NGDAVLjd. i u NAVmn., prednaglasna duljina na osnovi i â naglasak na nastavku u Ijd. i Dmn., isti naglasak na osnovi u Gmn. U LImn. zabiljeène su dublete s â naglaskom na osnovi i na nastavku, kao u primjeru Njd. krÆlo : Nmn. krÆlå : Lmn. krÆlîh/ krîlÆh : Imn krÆlï/krîli: dæblë, dlætë, drÆfcç, jÅpnë, læglë, lÆcç, mlÆkë, njÅzlë, pÆsmë, prÅvë, raspælë, sædlë, stÅblë, s¤knë, tr¤plë, vÆnë. bc) (obrazac b) 1. â naglasak na samoglasniku nastavka u svim oblicima, kao u primjeru Njd. kosjî : Gjd. kosjâ : Nmn. kosjâ: no`jî, sto`jî, {trocjî, zno`jî.

85

bd) (obrazac c)

1. å naglasak na osnovi u Vjd. i mn., u NDALjd. i NALImn. na nastavku, â naglasak na osnovi u Gmn. te na nastavku u GIjd. i Dmn., kao u primjeru Njd. ènå : Ajd. ènÇ: bedasto}å, gorå, grdobå, hudobå, kozå, lipotå, morå, roså, rugobå, samo}å, skupo}å, slobodå, sovå, sramotå, suholå, te{ko}å, zlo~esto}å, zorå, èjå. 1.2. s prednaglasnom duljinom u svim oblicima i â naglaskom u Vjd. i mn. na mjestu na kojemu se u drugim oblicima ostvaruje prednaglasna duljina, kao u primjeru Njd. zvæzdå : Ajd. zvæzdÇ: gÆstå/gjÆstå, hvÅlå, k¤må, lÅzå, lÆhå, l¤kå, m¤kå, nesnÅgå, sÅlå, sl¤gå, snÅgå, svÆ}å, svÆlå, {Ålå, trÅvå, vÆlå, `læzdå. NAGLASNI TIP c U paradigmi imenica koje ~ine ovaj naglasni tip potvr|uju se oblici sa silinom na osnovi i oni sa silinom na nastavku. Zbog razli~itih se tipova alternacija ne moè izvesti jedan zajedni~ki naglasni profil, kako je to bilo u naglasnoga tipa a, ve} se profiliraju tri razli~ita naglasna tipa ovisna o rodu imenice. ca) (m. r., obrazac a) jd.

mn.

N

G

D

A

V

L

I

N

G

D

A

V

L

I

+

+

+

+

+

-

+

+

+/-

+

+

+

+/-

+

1. å naglasak na prvome samoglasniku osnove i zanaglasna duljina na do~etnom samoglasniku osnove u svim oblicima izuzev

86

Ljd. u kojemu se ostvaruje prednaglasna duljina na do~etnom samoglasniku osnove i å naglasak na nastavku. U GLmn. ostvaruju se dubletni oblici: 1. å naglasak na prvome samoglasniku osnove i zanaglasna duljina na posljednjem samoglasniku osnove, 2. prednaglasna duljina na posljednjem samoglasniku osnove i â naglasak na nastavku, kao u primjeru Njd. kåmÆk : Ljd. kamÆkÇ : GLmn. kåmÆkÆh/kamÆkîh: gël¤b, GrëbnÆk, kåp¤z, këmÅd, kërÅk, lï{Åj, lëkÿt, lëpÆ`, mïsæc, plåmÆk, ëblÅk. Jedini je primjer s prvim dugim samoglasnikom osnove toponim CärnÆk, lokativ jednine kojega glasi CærnÆkÇ, a taj je dugi slog uvjetovan pozicijski jer je u slogu zatvorenu sonantom. 2.1. å naglasak na osnovi u GD(A)VIjd. i NDAVImn., isti naglasak na nastavku u Ljd., â naglasak na osnovi u N(A)jd. U GLmn. ostvaruju se dubletni oblici: 1. å naglasak na osnovi i zanaglasna duljina na nastavku, 2. â naglasak na nastavku, kao u primjeru Njd. brôd : Ljd. brodÇ : GLmn. brodÆh/brodîh: bôk, hôd, lêd, mêd, môst, mêl, nôs, plôd, pôt, rôd, rôg, smôk, stôg, vôz. 2.2. prednaglasna duljina na osnovi i å naglasak na nastavku s u Ljd., â naglasak na osnovi u ostalim oblicima jednine i u NDAVImn. U GLmn. ostvaruju se dubletni oblici: 1. prednaglasna duljina na osnovi i å naglasak na nastavku, 2. â naglasak na osnovi i zanaglasna duljina na nastavku, kao u primjeru Njd. grâd : Ljd. grÅdÇ : GLmn. grÅdîh/ grâdÆh: brîg, brûs, cvêt, dâr, dîh, cûr, ~rîp, dân, glâs, hlâd, jâz, kjêk, klâs, knjâk, krâk, krûg, lês, lîst, lûg, mâh, mîh, mîr, pâr, pâs, pîr, plân, prâh, rêd, rîz, slâk, slûh, snîg, srâb, stân, stûp, tlâk, trâg, vâ`, vêz, vîd, vlâs, vrâg, vrât, zîd, zrâk, zûb. Iz semanti~ke je analize jednoslo`nih imenica razvidno da sve

8

K. Langston biljeì za govor Draìca ostvaraj jezerå (2006: 169). Da se ne radi o sustavnoj pojavi svjedo~i i od istoga govornika dobiven podatak slëva (2006: 179), a ne slovå.

87

ozna~avaju {to neìvo, dok su imenice tipa sîn, mû`, jê`, vûk, zêc i sl. ~injenicom a naglasnoga tipa jer imaju sustavno mjesto naglaska na osnovi. Te je tendencija paradigmatskoga ujedna~avanja sve prisutnija i u svih imenica m. r. c tipa, pa }e kroz odre|eno vrijeme one prije}i u tip a kako je ve} sada u ve}ini sjeverozapadnih ~akavskih govora (Zub~i} 2006: 203-211). cb (s. r., obrazac a) 1. Imenice tipa jçzero, lçbro, slëvo, mçsto, z›calo dijelom su naglasnoga tipa c jer su one u mnoìni imale silinu na nastavku (Njd. jçzero : Nmn. jezerå). U suvremenom grobni~kome govoru8 mjesto je naglaska u oblicima jednine i mnoìne jednako i uvijek je na osnovi, kao u primjeru Njd. jçzero : Nmn. jçzera: lçbro, slëvo, mçsto, z›calo. Znatna su i jedina sustavna odstupanja od praslavenske tipologije imenica (Stang 1965: 84-84) u grobni~kome govoru upravo u ovih imenica koje su u jednini imale naglasak na osnovi, a u mnoìni na nastavku (*jezerå, *lebrå). U paradigmi je mnoìne silina povu~ena na osnovu zbog tendencije paradigmatskoga ujedna~avanja mjesta naglaska (prema oblicima jednine) poduprte imenicama s. r. koje pripadaju a tipu. O nestabilnome statusu ovoga tipa u grobni~kome govoru svjedo~i i imenica slebrë koja je u praslavenskome bila dijelom c tipa (*srçbro : *srebrå), a potom se priklju~ila tipu b (slebrë : slebrå). U suvremenom se govoru sve ~e{}e ~uje i slçbro : slçbra, prema a tipu. 2. Imenice srednjega roda koje su se sklanjale po n-deklinaciji imaju u jednini naglasak na prvome samoglasniku osnove dok u mnoìni supostoje dublete: starija, s å naglaskom na drugome samoglasniku osnove (Njd. vïme : Nmn. vimçna) i novija, s å na prvome samoglasniku osnove (Njd. vïme : Nmn. vïmena):

9

Navedenim su imenicama oblici mnoìne samo iznimno biljeèni.

88

brïme, ïme, råme, sïme, slïme; vrîme. Premda zbog razli~itih rezultata u slavenskim jezicima ovim imenicama nije lako odrediti pripadnost naglasnome tipu u praslavenskome jeziku, zbog ostvaraja sa zavinutim (ili dugim silaznim naglaskom gdje je potpuno ili djelomi~no dokinuta opreka po intonaciji) naglaskom u arhai~nim sjeverozapadnim ~akavskim govorima Novoga Vinodolskoga (brïme:brimenã), Omi{lja (råme:ramenâ/ ramenå), te u creskim govorima Valuna (ïme:imenã), Orleca (vrême:vrämena/vremenã) i Ustrina (jïme:jimenã) (Zub~i} 2006: 255) mogu}e je pretpostaviti da su i u ostalim sjeverozapadnim ~akavskim govorima imenice n-deklinacije s. r. inicijalno bile dijelom c naglasnoga tipa. 3. â naglasak na osnovi u jednini i u Gmn., a ã naglasak na istome samoglasniku u mnoìni, kao u primjeru Njd. jâje : Nmn. jãja: klü{}a, plœ}a, vrãta; blâgo, ~rîvo, drîvo, jâdro, jîdo, mêso, môre, nâdo, olîto, sêno, sûnce, têlo, têsto, tûbo, ûho, zlâto.9 Iz navedenoga je razvidna tendencija da se u imenica koje su pripadale praslavenskome c tipu i u kojih su se paradigme jednine i mnoìne me|usobno razlikovale ili mjestom ili vrstom naglaska ujedna~i mjesto naglaska. U suvremenom grobni~kom govoru sve imenice s. r. koje su bile dijelom c tipa imaju naglasak na silini u objema paradigmama i, sinkronijski gledano, dijelom su a tipa. cc) (obrazac c) jd.

mn.

N

G

D

A

V

L

I

N

G

D

A

V

L

I

-

-

-

+

+

-

-

+

+

-

+

+

-

-

1.1. å naglasak na prvom ili jedinom samoglasniku osnove u AVjd. i u NAVmn. te na nastavku u NDLjd. i LImn., â naglasak na nastavku u GIjd., Dmn. i na prvom ili jedinom samoglasniku 10

Imenica je r¤kå specifi~na po tome {to je u N (r¤kå), G (r¤kê), D, L (r¤kï) jednine sustavna prednaglasna duljina, dok je u Ijd. (rukûn) te u Dmn. (rukân), Lmn. (rukåh) i Imn. (rukåmi) ona pokra}ena.

89

osnove u Gmn., kao u primjeru Njd. nogå : Ajd. nogu: dicå, dobå, iglå, koko{å, koså, metlå, ofcå, vodå, zemjå. 1.2. s prednaglasnom duljinom u NGDLIjd. i DLImn., te â naglaskom na osnovi u AVjd. i NAVmn., kao u primjeru Njd. glÅvå : Ajd. glâvu: brÅdå, d¤{å, j¤hå, krædå, pætå, pÆlå, r¤kå,10 srædå, zÆmå. U paradigmi je imenica ovoga tipa u suvremenom grobni~kom govoru opserviran i ostvaraj s naglaskom na samoglasniku nastavka u onim oblicima u kojima je primarno na osnovi (Ajd. zemjÇ, j¤hÇ umjesto zçmju, jûhu). Takva je mijena posljedica prethodno opservirane i spomenute tendencije za paradigmatskim ujedna~avanjem mjesta naglaska prema mjestu naglaska u ve}ini oblika, u ovome slu~aju – na nastavku. Smjer ujedna~avanja poduprt je postojanjem zasebnoga naglasnog tipa imenica `. r. sa stalnim mjestom naglaska na nastavku (Njd. ènå, trÅvå : Ajd. ènÇ, trÅvÇ). cd) (obrazac d) jd.

mn.

N

G

D

A

V

L

I

N

G

D

A

V

L

I

+

+

+

+

+

-

-

+

+/-

-

+

+

+/-

-

1.1. å naglasak na osnovi u GDVjd. i NAVImn., isti naglasak na nastavku u Ljd., â naglasak na osnovi u NAjd. i na nastavku u Ijd. te u Dmn. U GLmn. ovjerene su dublete: 1) å naglasak na osnovi, 2) â naglasak na nastavku, kao u primjeru Njd. nô} : Gjd. no}i : Ljd. no}ï : GLmn. no}Æh/no}îh: kôst, k‹v/k›v, mô}, pê}, sôl. U paradigmi su ovih imenica, osobito u komunikacijski frekventnijim oblicima jednine, zabiljeène dublete (Ljd. no}ï i në}i, Ijd.

90

no}ûn i në}¤n). One su posljedica tendencije za paradigmatskim ujedna~avanjem mjesta naglaska. 1.1.1. s å naglaskom i u NAjd. te zanaglasnom duljinom na do~etnom samoglasniku osnove u svim oblicima i prednaglasnom duljinom na posljednjem samoglasniku osnove u Ijd. U Ljd. supostoje dublete s kratkim silaznim naglaskom na prvome samoglasniku osnove i onaj s kratkim silaznim naglaskom na nastavku, kao u primjeru Njd. spovÆd : Gjd. spovÆdi : Ljd. spovÆdï/spovÆdi: dëbÆt, nçsvæst, nçsvÆd, ëbjÆst, påmæt, pëjÆd, pë{Åst, prï~æst, prëpÅst, såblÅst, sråmÿt, sÇhjÅd, zåpovæd. 1.1.2. sa zanaglasnom duljinom na osnovi samo u N(A)jd., kao u primjeru Njd. nçmÿ} : Gjd. nçmo}i : Ljd. nemo}ï/nçmo}i: mlådÿst, pëgibæl/pëgibæj, pëmÿ}, pÇnomÿ}, pÇstÿ{, stårÿst, `ålÿst. 1.2. prednaglasna duljina na osnovi i å naglasak na nastavku u Ljd., â na osnovi u NGDAVjd i NDAVImn.; prednaglasna duljina na osnovi i â na nastavku u Ijd. i Dmn. U GLmn. ovjerene su dublete: 1) â naglasak na osnovi, 2) â naglasak na nastavku, kao u primjeru Njd. stvâr : Gjd. stvâri : Ljd. stvÅrï : GLmn. stvârÆh/stvÅrîh: ~âst, }ûd, kâp, kôb, lâ`, nât, mâst, pû~, strêl, vâs, vlâst, zôb, zvêr,

11

Usp. prijedlo`ne sintagme ponjåva od vÇnæ, od borï}a i jälvicæ smolå kojima se zamjenjuju gradivni pridjevi *vÇnæn i *borï}æv te *jälvi~Æn. Posvojni se pridjevi sustavno rabe samo za izricanje najbliìh porodi~nih odnosa: måterÆn, }å}Æn, nônÆn (ali od sestrê, od bråta), te u sintagmama s osobnim imenom kojima se izraàva pripadnost porodici, a time se otklanja potencijalna homonimija nastala u~estalo{}u istih imena, primjerice: Marïja Væntûrova, MïlÅn Cçnetÿv, Marïja Fïlipova, Mårica Bînina, [kûjerovi, Ivân Buhîn, Mãrko BînÆn, måt pokõjnÅ Slåvina i sl. Naj~e{}e se ipak posvojnost izraàva posvojnom zamjenicom ili strukturom od + imenica u genitivu, primjerice: kïte od bÇkÅv, Stanarï} od Petrå pokõjnÿga otåc, târ od sêna, këra od narãn~æ i sl. Sli~na je pojava opservirana u govoru Orbani}a kraj @minja. ″Posesivni genitiv bez prijedloga nije osobito ~est. Zamjenjuje se vrlo u~estalom konstrukcijom od + genitiv (usp. od mojega ocå måt), posvojnim pridjevima s nastavkom -ov-/-evi -in- (tvorenim od osobnih imena i ostalih imenica koje ozna~avaju osobe, usp. måterina sestrå, ali: za bråta od mojiä måteri).″ (prevela Sanja Zub~i}) Kalsbeek

91

mîsÅl, plîsÅn.

NAGLASNI TIPOVI PRIDJEVA U grobni~kom je govoru po broju jedinica koje u nj ulaze najopse`niji pridjevski naglasni tip {to je naizgled u kontradikciji s ~injenicom da je u tom govoru vrlo ograni~ena uporaba pridjeva jer se posvojni i gradivni pridjevi uglavnom zamjenjuju sintagmom od + imenica u genitivu.11 Razlog je tomu {to u pridjevski naglasni tip ulazi i dio rije~i koje morfolo{ki nisu pridjevi, a to su: • glagolski pridjevi radni i trpni - Za razliku od pridjeva i glagolskih pridjeva trpnih koji imaju cjelovitu paradigmu, glagolski pridjevi radni imaju samo oblike nominativa, te kategorije roda i broja. Glagolski se pridjevi radni izdvajaju i nepostojanjem gramati~ke kategorije odre|enosti/neodre|enosti jer su svi oblici neodre|eni. Ta je kategorija na~eta i u glagolskih pridjeva trpnih. • svi redni brojevi te glavni brojevi jedân, jednå, jedno; dvâ, dvê; oba, obe; trî; obadvâ, obedvê zbog apsolutne istosti u distribuciji prozodema i nenagla{enih duljina. Redni brojevi imaju samo obrazac odre|enoga lika pridjeva, a navedeni glavni brojevi samo obrazac neodre|enoga lika pridjeva.

(1998: 259-260).

92 • budu}i da imaju istu vrstu i mjesto naglaska te distribuciju nenagla{enih duljina na osnovi, u naglasne tipove pridjeva ulaze i osobne zamjenice za 3. l. jd. i mn., dio upitnih i odnosnih, sve posvojne i pokazne, uklju~uju}i i pokazne zamjeni~ke pridjeve i neodre|ene zamjenice te glavni broj ~etïri i brojni pridjevi ~çtvori i pçtÿr. One se od pridjeva razlikuju samo djelomi~no zastupljeno{}u nenagla{enih duljina na nastavcima u genitivu, lokativu i instrumentalu mnoìne obrasca neodre|enoga lika pridjeva. Razli~ita }e distribucija nenagla{enih duljina na nastavku tih osnovnih jedinica unutar odgovaraju}ega pridjevskoga naglasnoga podtipa biti obiljeèna oznakom obrazac zamjenica i brojeva. Kada je u tih rije~i naglasak na nastavku, paradigma se ne razlikuje od one opisane za neodre|ene pridjeve. Utvr|ivanje je naglasne tipologije pridjeva metodolo{ki najsloènije zbog postojanja dvaju pridjevskih likova. Paradigme odre|enoga i neodre|enoga lika pridjeva imaju gotovo iste nastavke jer u grobni~kome govoru, kao i u nekim drugim ~akavskim govorima (Zub~i} 2004.) slabi kategorija odre|enosti/neodre|enosti na u{trb neodre|enoga lika, {to kao kona~an rezultat moè imati homonimiju za spre~avanje koje se koriste prozodijska sredstva.12 Premda se pri naglasnome klasificiranju pridjeva, obi~no zasebno klasificiraju pridjevi neodre|enoga (dalje NOL) i pridjevi odre|enoga lika (dalje OL) (usp. npr. Langston 2006: 174-186), u ovoj }e se studiji prikazati zajedno i to stoga {to naglasak pridjeva OL ovisi o naglasku pridjeva NOL. Naglasna tipologija pridjeva odgovara tipologiji imenica pa se gra|a klasificira u tri naglasna tipa:

12

U grobni~kom su govoru o~uvani relikti stare, imenske paradigme pridjeva NOL u posvojnih pridjeva koji dolaze u sintagmama kojima se izraàvaju rodbinski odnosi. Tako se ovjeravaju sljede}e re~enice: Ivân Bô`Æn je do{âl. Tô j od Ivåna

93

a tip sa stalnim mjestom naglaska na osnovi, b tip sa stalnim mjestom naglaska na nastavku, c tip s alterniraju}im mjestom naglaska na osnovi i na nastavku. Zbog razloga navedenih u poglavlju o naglasnim tipovima imenica, pri klasifikaciji }e se pridjeva uzimati u obzir i vrsta naglaska prema kojoj }e se tipovi dijeliti na podtipove, s time da }e se posebna pozornost posve}ivati opisu naglaska OL. Neodre|eni lik pridjeva jd.

mu{ki rod nenagl. nagl.13

-∅ N G I. -oga / -ega II. -ega D I. -omu / -emu II. -emu A = N (neìvo) / = G (ìvo) -∅ V -ÿn / -æn L I. -omu / -emu II. -emu -Æn I

mn. N G D A V L I

srednji rod nenagl. nagl.

-∅ I. -ogå / - egå II. -egå I. -omÇ / -emÇ II. -emÇ = N (neìvo) / = G (ìvo) -∅ -ôn / -ên I. -omÇ / -emÇ II. -emÇ -în

mu{ki rod nenagl. nagl. -i -ï -Æh -ïh -Æn -în -i -ï -i -ï -Æh -ïh -Æmi -ïmi

-o / -e I. -oga / -ega II. -ega I. -omu / -emu II. -emu -o / -e

-ë / -ç I. -ogå / -egå II. -egå I. -omÇ / -emÇ II. -emÇ -ë / -ç

-o / -e -ë / -ç -ÿn / -æn -ôn / -ên I. -omu / -emu I. -omÇ / -emÇ II. -emu II. -emÇ -Æn -în

srednji rod nenagl. nagl. -a -å -Æh -ïh -Æn -în -a -å -a -å -Æh -ïh -Æmi -ïmi

‘enski rod nenagl. nagl. -a -å -æ -ê -ÿj

-ôj

-u

-Ç

-a -ÿj

=N -ôj

-¤n

-ûn

‘enski rod nenagl. nagl. -e -ç -Æh -ïh -Æn -în -e -ç -e -ç -Æh -ïh -Æmi -ïmi

94

Odre|eni lik pridjeva

L

I

A V L

mu{ki rod -Æ I. -ÿga / -æga II. -æga I. -ÿmu / -æmu II. -æmu = N (neìvo) / = G (ìvo) -Æ -ÿn / -æn I. -ÿmu / -æmu II. -æmu -Æn mu{ki rod -Æ -Æh -Æn -Æ -Æ -Æh

srednji rod -ÿ / - æ I. -ÿga / -æga II. -æga I. -ÿmu / -æmu II. -æmu -ÿ / - æ

‘enski rod -Å -æ

-ÿ / - æ -ÿn / -æn I. -ÿmu / -æmu II. -æmu -Æn

-Å -ÿj

srednji rod -Å -Æh -Æn -Å -Å -Æh

-ÿj -¤

-¤n ‘enski rod -æ -Æh -Æn -æ -æ -Æh

95

-Æmi -Æmi -Æmi I Iz navedene je tablice razvidno da pridjevi OL imaju uvijek naglasak na osnovi, i to isti naglasak, te obvezatnu zanaglasnu duljinu na jedinom ili prvom samoglasniku nastavka. Obrazac zamjenica i brojeva Ovaj se obrazac odnosi na brojeve i zamjenice u obama pridjevskim likovima, OL i NOL, a od istovjetnih se paradigmi pridjeva razlikuje samo distribucijom nenagla{enih duljina u mnoìni. U ovome obrascu, nastavci su G, L, I mn. uvijek kratki, bez obzira na pridjevski lik, dok su u pridjeva oni dugi. Ovaj se obrazac odnosi na sve zamjenice i brojeve, a u klasifikaciji }e se uz njih obavezno upisati pripadnost ovome obrascu, te kategorija lika. Ako se kategorija lika ne spominje, zna~i da navedene zamjenice imaju oba lika.

L

m. r. -i -ih -Æn -i -i -ih

s. r. -a -ih -Æn -a -a -ih

‘. r. -e -ih -Æn -e -e -ih

I

-imi

-imi

-imi

NAGLASNI TIP a Pridjevi koji ga ~ine imaju u svim oblicima OL i NOL naglasak na jednome od samoglasnika osnove. Uzme li se u obzir i vrsta naglaska, ovaj je tip mogu}e podijeliti u dva podtipa: aa) s istim naglaskom na osnovi u paradigmi NOL i OL pridjeva

96

x = bilo koji od triju naglasaka, ali uvijek isti u svim oblicima 1.1. å naglasak na istome mjestu na osnovi u svim oblicima: bå~vast, -a, -o (-Æ); bçdast, -a, -o (-Æ); bë}ast, -a, -o (-Æ); brå{nast, a, -o, (-Æ); cëtast, -a, -o (-Æ); cvçnjast, -a, -o (-Æ); ~Çbast, -a, -o (-Æ); f›fjast, -a, -o (-Æ); krçcast, -a, -o (-Æ); krç~ast, -a, -o (-Æ); m›kast, -a, -o (Æ); mÇtast, -a, -o (-Æ); o~ït, -a, -o (-Æ); rïcast, -a, -o (-Æ); rë{ast, -a, -o (-Æ); sït, -a, -o (-Æ); slåb, -a, -o (-Æ); srkë~ast, -a, -o (-Æ); s›past, -a, -o (-Æ); {pïkjast, -a, -o (-Æ); {tånj, -a, -e (-Æ); {tÇf, -a, -o (-Æ); {Çmast, -a, -o (-Æ); trïpast, -a, -o (-Æ); tÇbast, -a, -o (-Æ); tÇpast, -a, -o (-Æ); velïk, -a, -o; v›{ast, -a, -o (-Æ); zv›kast, -a, -o (-Æ); jçdnÅk, -a, -o (-Æ); sïg¤r, -a, -o (-Æ); bï`nÿnÆn, -a, -o; bï`nÿnotÿv, -a, -o; bogobëjÅzÅn, -a, -o (-Æ); nçzrÅ~Ån, -a, -o (-Æ); ëpÅsÅn, -a, -o (-Æ); bo`ï}nÆ, -Å, -ÿ; bë`jÆ, -Å, -æ; crikvçnÆ, -Å, -ÿ; danå{njÆ, -Å, -æ; gospëskÆ, -Å, -ÿ; grëbni{kÆ/grëmi{kÆ, -Å, -ÿ; lçtnjÆ, -Å, -æ; prçdnjÆ, -Å, -æ; vazmçnÆ, Å, -ÿ; zådnjÆ -Å, -æ - zïs¤l, -a, -o; zïcÆdÆl, -a, -o; razmåzÅl, -a, -o; bÇbn¤l, -a, -o - napjÇskÅn, -a, -o; zïrizÅn, -a, -o; zïs¤t, -a, -o; zïcÆjæn, -a, -o; nagrï{pÅn, -a, -o (-Æ); pëznÅt, -a, -o (-Æ); prïpÆt, -a, -o (-Æ); rashïtÅn, -a, -o (-Æ); raskësmÅn, -a, -o (-Æ); skÇhÅn, -a, -o (-Æ); ÇdrÆt, -a, -o (-Æ) - p›vÆ, -Å, -ÿ; drÇgÆ, -Å, -ÿ; trç}Æ, -Å, -æ/trçtÆ, -Å, -ÿ; ~et›tÆ, -Å, -ÿ; ~etïrastÿtÆ, -Å, -ÿ; sçdÅnstÿtÆ, -Å, -ÿ; ësÅnstÿtÆ, -Å, -ÿ; dçvestÿtÆ, -Å, -ÿ (OL) - prema obrascu zamjenica i brojeva: ~etïri, ~etïre, ~etïra; ~çtvori,

97

~çtvora (NOL; samo mn.); nå{, -a, -e; vå{, -a, -e; kulïk, -a, -o; nïkulik, -a, -o; onulïk, -a, -o; ovulïk, -a, -o; tulïk, -a, -o (NOL); zamjenice nï{ i sç (samo oblik jd. s. r.); ~ïjÆ, -Å, -æ; nï~ijÆ, -Å, -æ; så~ijÆ, -Å, -æ; nïkÆ, -Å, -ÿ; såkÆ, -Å, -ÿ (OL). 1.1.1. sa zanaglasnom duljinom na do~etnom samoglasniku osnove NOL pridjeva samo u Njd. m. r.: båkræn, båkrena, -o (-Æ); bålÅv, bålava, -o (-Æ); bï{kupÿv, bï{kupova, -o; blçsÅv, blçsava, -o (-Æ); blejÇhÅv, blejÇhava, -o (-Æ)); }çlÅv, }çlava, -o (-Æ); dlåkÅv, dlåkava, -o (-Æ); drëbÅn, drëbna, -o (-Æ); g›~Åv, g›~ava, -o (-Æ); hråpÅv, hråpava, -o (-Æ); jçtikÅv, jçtikava, -o (-Æ); kïlÅv, kïlava, -o (-Æ); krïpÅn, krïpna, -o (-Æ); lå~Ån, lå~na, -o (-Æ); låjÅv, låjava, -o (-Æ); mï}i{Ån, mï}i{na, -o (-Æ); ë~Æn, ë~ina, -o; plå}Åv, plå}ava, o (-Æ); plïsnÆv, plïsniva, -o (-Æ); plovånÿv, plovånova, -o; podëbÅn, podëbna, -o (-Æ); pëdo~i}Åv, pëdo~i}ava, -o (-Æ); såjÅv, såjava, -o (Æ); srï}Ån, srï}na, -o (-Æ); {çpÅv, {çpava, -o (-Æ); {kÇji~Åv, {kÇji~ava, -o (-Æ); {m›kÅv, {m›kava, -o (-Æ); tïmidÅn, tïmidna, -o (-Æ); vçsæl, vçsela, -o (-Æ); vëdÅn, vëdna, -o (-Æ); `ïvahÅn, `ïvahna, -o (-Æ); `måhÅn, `måhna, -o (-Æ); krÅjçvskÆ, prÿlçtnÆ - kÇhÅl, kÇhala, -o; zïplakÅl, zïplakala, -o - fïnjæn, fïnjena, -o; {vïknjæn, {vïknjena, -o; mçjæn, mçjena, -o; pokvå~æn, pokvå~ena, -o (-Æ); poplå{æn, poplå{ena, -o (-Æ); zasï~æn, zasï~ena, -o (-Æ); zïtaræn, zïtarena, -o (-Æ) - prema obrascu zamjenica i brojeva: pçtÿr, pçtora (NOL); samo mn.); zamjenice njïhÿv, njïhova, -o; nïjedÅn, nïjedna, -o; nïkakÿv/ nïkakovær, nïkakova/nïkakovera, -o; såkakÿv, såkakova, -o; nï~igÿv/ nï~esÿv, nï~igova/nï~esova, -o (NOL). 1.1.2. s prednaglasnom duljinom u oblicima NOL i OL pridjeva: kÿmplçtÅn, kÿmplçtna, -o (-Æ); prÆsçbÅn, prÆsçbna, -o (-Æ); s¤sçdÿv, s¤sçdova, -o - pozÅkënÆl, pozÅkënila, -o - zakÿmb›~æn, zakÿmb›~ena, -o (-Æ); oklæmbç{æn, oklæmbç{ena, -o (-Æ).

98

1.2. sa zanaglasnom duljinom na osnovi uvjetovanom pozicijskim duljenjem pred sonantom u svim oblicima NOL i OL pridjeva: åktivÅn, åktÆvna, -o (-Æ); b›bÿj~Æv, b›bÿj~iva, o (-Æ); }åhorÅn, }åhÿrna, o (-Æ); jåhorÅn, jåhÿrna, o (-Æ); mïzerÅn, mïzærna, o (-Æ); ë~ajÅn, ë~Åjna, o (-Æ); ëdurÅn, ëd¤rna, o (-Æ); ëlovÅn, ëlÿvna, o (-Æ); ëtajÅn, ëtÅjna, o (-Æ); ëtrovÅn, ëtrÿvna, o (-Æ); zlëvojÅn, zlëvÿjna, o (-Æ); znåtièjÅn, znåti`æjna, o (-Æ); bë}ÅrskÆ, -Å, -ÿ; måd’ÅrskÆ, -Å, -ÿ; ëp}ÆnskÆ, -Å, -ÿ. 1.3. å naglasak u Njd. m. r. NOL pridjeva; pozicijski uvjetovan ã naglasak u Njd. `. i s. r. NOL pridjeva i u svim oblicima OL pridjeva: tånak, tãnka, -o (tãnkÆ); fålas, fãlsa, -o (fãlsÆ); dragomåjÅn, dragomãjna, -o (dragomãjnÆ); familijårÅn, familijãrna, -o (familijãrnÆ); koråjÅn, korãjna, -o (korãjnÆ); modçrÅn, modärna, -o (modärnÆ); originålÅn, originãlna, -o (originãlnÆ); zadovëjÅn, zadovõjna, -o (zadovõjnÆ) - dobåvÅn, dobãvna, -o; nabåvÅn, nabãvna, -o; odbåvÅn, odbãvna, -o. 2. â naglasak na istome mjestu na osnovi u svim oblicima: de{perân, -a, -o (-Æ); drvên, -a, -o (-Æ); dûlast, -a, -o (-Æ); gôbast, -a, -o (-Æ); grêz, -a, -o (-Æ); jelôz, -a, -o (-Æ); kafên, -a, -o (-Æ); kôs, -a, -o (-Æ); kurijôz, -a, -o (-Æ); lanên, -a, -o (-Æ); ma{karân, -a, -o (-Æ); mâzast, -a, -o (-Æ); môrast, -a, -o (-Æ); pegulân, -a, -o (-Æ); pôdugast, -a, -o (-Æ); tûj, -a, -e (-Æ); bâbjÆ, -Å, -æ; blî`njÆ, -Å, -æ; dêsnÆ, -Å, -ÿ; dî~jÆ, -Å, -æ; gospëskÆ, -Å, -ÿ; mî}erÆ, -Å, -ÿ; slavônskÆ, -Å, -ÿ - sêl, sêla, sêlo; stâl, stâla, stâlo - zakopân, -a, -o (-Æ); darovân, -a, -o (-Æ); pari}ân, -a, -o (-Æ); prepiturân, -a, -o (-Æ); zagunjân, -a, -o (-Æ); zakaronjân/zakarunjân, -a, -o (-Æ); zmr`jân, -a, -o (-Æ); zvicijân, -a, -o (-Æ) - prema obrascu zamjenica i brojeva: küstÆ, kãstÅ, kõstÿ; onüstÆ, onãstÅ, onõstÿ; ovãstÆ/ovüstÆ, ovãstÅ, ovõstÿ; tãstÆ/tüstÆ, tãstÅ, tõstÿ (OL). 2.1. sa zanaglasnom duljinom na do~etnom samoglasniku osnove samo u Njd. m. r.:

99

betê`Ån, betê`na, -o (-Æ); dotô`Ån, dotô`na, -o (-Æ); komôdÅn, komôdna, -o (-Æ); krûpÅn, krûpna, -o (-Æ); mûtotÿv, mûtotova, -o; nônÆn/nôni~Æn, nônina/nôni~ina, -o; nônotÿv/nôni}æv, nônotova/nôni}eva, -o; okrûgÅl, okrûgla, -o (-Æ); otûjæn, otûjena, -o (-Æ); petîdÅn, petîdna, -o (-Æ); vâ`Ån, vâ`na, -o (-Æ) - pêglÅl, pêglala, -o; kûpÅl, kûpala, -o; môrÅl, môrala, -o - pêglÅn, pêglana, -o; okûpÅn, okûpana, -o. 2.2. sa stalnom prednaglasnom duljinom: Ångôrast, -a, -o (-Æ); brÿntulôn, -a, -o (-Æ); Ænbrlân, -a, -o (-Æ); Ænfi{ân, -a, -o (-Æ); Æn{epjân, -a, -o (-Æ); skÿnsumân/skÿnzumân, -a, o (-Æ); {~Æn`ân, -a, -o (-Æ); {kærcôz, -a, -o (-Æ); b¤mbâ{nÆ, dÅlmatînskÆ, prÆmôrskÆ - raskÅmpanân, -a, -o (Æ) {¤ndrân, -a, -o (-Æ); tæmperân, -a, -o (-Æ); zakÅrgân, -a, -o (-Æ). 3. ã naglasak na istome mjestu na osnovi u svim oblicima: }ãmpast, -a, -o (-Æ); grüntast, -a, -o (-Æ); kãmbast, -a, -o (-Æ); krävjast, -a, -o (-Æ); krõmpast, -a, -o (-Æ); õtresit, -a, -o (-Æ); põnosit, -a, -o (-Æ); rãzborit, -a, -o (-Æ); {ämpjast, -a, -o (-Æ); {lãmpast, -a, -o (-Æ); OL: betõnskÆ, -Å, -ÿ; blagdãnjÆ, -Å, -æ; bosãnskÆ, -Å, -ÿ; drugã~ijÆ, -Å, -æ; glãvnÆ, -Å, -ÿ; gõrnjÆ, -Å, -æ; grãjskÆ, -Å, - ÿ; hrvãskÆ, -Å, - ÿ; jelänskÆ, -Å, - ÿ; krãvjÆ, -Å, -æ; mã~jÆ, -Å, -æ; õv~jÆ, -Å, -æ; prã{}Æ, -Å, -æ; rãnÆ, -Å, -ÿ; rü{kÆ, -Å, -ÿ; svülnÆ, -Å, -ÿ; {œmskÆ, -Å, -ÿ; {u{ã{kÆ, -Å, -ÿ; {u{njãrskÆ, -Å, -ÿ; talijãnskÆ, -Å, -ÿ; telä}Æ, -Å, -æ; vrã`jÆ, -Å, -æ; zidãrskÆ, -Å, -ÿ - pätÆ, -Å, -ÿ; {ästÆ, -Å, -ÿ; devätÆ, -Å, -ÿ; jedanãjstÆ, -Å, -ÿ; trinãjstÆ, -Å, -ÿ; ~etrnãjstÆ, -Å, -ÿ; petnãjstÆ, -Å, -ÿ; {e{nãjstÆ, -Å, -ÿ; osavnãjstÆ, -Å, -ÿ; devetnãjstÆ, -Å, -ÿ; desätÆ, -Å, -ÿ; ~etrdesätÆ, -Å, -ÿ; {e`desätÆ, -Å, -ÿ; stõtÆ, -Å, -ÿ (OL) Bôìna. Rên k Ivånu Bôìnu. i sl. Apsolutno je o~uvana razlika izme|u pridjeva OL i NOL samo u N(A)jd. mu{koga roda i to u funkciji imenskoga predikata. U gradivnih pridjeva (posebno onih koji se odnose na vrstu drveta od kojega je {to napravljeno) supostoje obje pridjevske paradigme, pa je vrlo izvjesno da }e i oni u

100

- prema obrascu zamjenica i brojeva: võjkulik, -a, -o (NOL); võjkÆ, -Å, -ÿ (OL). U ovu skupinu ulaze i pridjevi stranoga podrijetla u kojih je silina redovito u slogu zatvorenu sonantom, pa je on, osim ako nije do~etni, kako moè biti samo u N(A)jd., nagla{en zavinutim naglaskom. U N(A)jd. na istome je samoglasniku u do~etnome slogu dugi silazni naglasak, kao u primjeru Njd. `vêlt : Gjd. `vältoga/ `vältega. Budu}i da se unutar izgovorne cjeline u kojoj taj slog vi{e nije do~etni na tom mjestu ostvaruje zavinuti naglasak,14 kao i u svim ostalim oblicima paradigme, ~inilo se opravdanim opisati ga na ovome mjestu. de{târd, de{tãrda, -o (de{tãrdÆ); fâls, fãlsa, -o (fãlsÆ);15 prônt, prõnta, -o (prõntÆ); skâls, skãlsa, -o (skãlsÆ);16 supêrb, supärba, -o (supärbÆ); {upêrb, {upärba, -o ({upärbÆ); `vêlt, `välta, -o (`vältÆ); târÅn, tãrna, o (tãrnÆ); bogohûlÅn, bogohœlna, -o (bogohœlnÆ); k¤ntênt, k¤ntänta, -o (k¤ntäntÆ). 3.1. sa zanaglasnom duljinom na do~etnom samoglasniku osnove: alärgi~Ån, alärgi~na, -o (-Æ); bãrbÆn, bãrbina, -o; bläntÅv, bläntava, o (-Æ); dõsadÅn, dõsadna, -o (-Æ); güngÅv, güngava, -o (-Æ); grãncjÆv, grãncjiva, -o (-Æ); mãjkÆn, mãjkina, -o; mœnjæn, mœnjena, -o (-Æ); päntÅv, päntava, -o (-Æ); rãsipÅn, rãsipna, -o (-Æ); {plãntÅv, {plãntava, -o (-Æ); zvün~æn, zvün~ena, -o (-Æ) - njœrgÅl, njœrgala, njœrgalo - poblãjhÅn, poblãjhana, -o (-Æ); razdüjæn, razdüjena, -o (-Æ); rascüpÅn, rascüpana, -o (-Æ); dosägnjæn, dosägnjena, -o (-Æ); prismœjæn, prismœjena, -o (prismœjenÆ) - prema obrascu zamjenica i brojeva: võj~igÿv, võj~igova, -o; võjkakÿv, võjkakova, -o (NOL). 3.1.1. sa zanaglasnom duljinom i u Njd. `. i s. r. NOL pridjeva te u oblicima OL pridjeva: kœlturÅn, kœlt¤rna, -o (-Æ); õkorÅn, õkÿrna, -o (-Æ); prõzirÅn, prõzÆrna, -o (-Æ); rãzumÅn, rãz¤mna, -o (-Æ); betõnskÆ, dÅlmatünskÆ, grãjskÆ, mãr~enÆ i sl.

101

- dvästÿtÆ, -Å, -ÿ; trüstÿtÆ, -Å, -ÿ; pästÿtÆ, -Å, -ÿ; {ästÿtÆ, -Å, -ÿ (OL). ab) s primarno kratkim silaznim naglaskom na osnovi u paradigmi NOL i dugim silaznim na osnovi OL pridjeva

x=å y = metatonijski â 1. å naglasak u NOL, a metatonijski â naglasak u OL pridjeva: bogåt, -a, -o (bogâtÆ); bodjåt, -a, -o (bodjâtÆ); bradåt, -a, -o (bradâtÆ); drït, -a, -o (drîtÆ); dÇg, -a, -o (dûgÆ); cicåt, -a, -o (cicâtÆ); ~itovåt, -a, o (~itovâtÆ); ~rivåt, -a, -o (~rivâtÆ); domi{jåt, -a, -o (domi{jâtÆ); glavåt, -a, -o (glavâtÆ); kamenït, -a, -o (kamenîtÆ); kosmåt, -a, -o (kosmåtÆ); mesnåt, -a, -o (mesnâtÆ); o~ït, -a, -o (o~îtÆ); ple}åt, -a, -o (ple}âtÆ); plehnåt, -a, -o (plehnâtÆ); plosnåt, -a, -o (plosnâtÆ); pokrovåt, -a, -o (pokrovâtÆ); repåt, -a, -o (repâtÆ); ritåt, -a, -o (ritâtÆ); rogåt, -a, -o (rogâtÆ); {krbåt, -a, -o ({krbâtÆ); {u{njevåt, -a, -o ({u{njevâtÆ); trbuhåt, -a, -o (trbuhâtÆ); uhåt, -a, -o (uhâtÆ); vlasåt, -a, -o (vlasâtÆ); zubåt, -a, -o (zubâtÆ). 1.1. sa zanaglasnom duljinom u Njd. m. r.: dÇpÅl, dÇpla, -o (dûplÆ); bezobråzÅn, bezobråzna, -o (bezobrâznÆ); drobnjåhÅn, drobnjåhna, -o (drobnjâhnÆ); korïsÅn, korïsna, -o (korîsnÆ); på}Ån, på}na, -o (pâ}nÆ); pobë`Ån, pobë`na, -o (pobô`nÆ); porçdÅn, porçdna, -o (porêdnÆ); potrïbÅn, potrïbna, -o (potrîbnÆ); siromå{Ån, siromå{na, -o (siromâ{nÆ); sk›bÅn, sk›bna, -o (sk‹bnÆ); {tÇfÅn, {tÇfna, -o ({tûfnÆ); zimogrëzÅn, zimogrëzna, -o (zimogrôznÆ); èlçzÅn, èlçzna, -o (èlêznÆ)

102

- zïpijæn, zïpijena, -o (zipijênÆ). 1.2. s â naglaskom u Njd. NOL m. r.: blebetjîv, blebetjïva, -o (blebetjîvÆ); bli{}îv, bli{}ïva, -o (bli{}îvÆ); brtoglâv, brtoglåva, -o (brtoglâvÆ); bu{jîv, bu{jïva, -o (bu{jîvÆ); debêl, debçla, -o (debêlÆ); stâr, ståra, -o (stârÆ); de{petjîv, de{petjïva, -o (de{petjîvÆ); dof~êv, dof~çva, -o; gotôv, gotëva, -o (gotôvÆ); jadjîv, jadjïva, -o (jadjîvÆ); jelôv, jelëva, -o; kradjîv, kradjïva, -o (kradjîvÆ); la`jîv, la`jïva, -o (la`jîvÆ); milostîv, milostïva, -o (milostîvÆ); of~arôv, of~arëva, -o; paprên, paprçna, -o (paprênÆ); pijân, pijåna, -o (pijânÆ); rijâv, rijåva, -o (rijâvÆ); smrdjîv, smrdjïva, -o (smrdjîvÆ); stanarôv, stanarëva, -o; {egâv, {egåva, -o ({egâvÆ); trdoglâv, trdoglåva, -o (trdoglâvÆ); vrêl, vrçla, -o (vrêlÆ) - kopâl, kopåla, -o; grêl, grçla, -o; zelenêl, zelençla, -o; molîl, molïla, -o; drobîl, drobïla, -o; imêl, imçla, -o; kupovâl, kupovåla, -o - prema obrascu zamjenica i brojeva: ~igôv/~esôv, ~igëva/~esëva, -o; nï~igÿv/nï~esÿv, nï~igova/nï~esova, -o; njegôv, njegëva, -o; kakôv, kakëva, -o; onakôv, onakëva, -o; ovakôv, ovakëva, -o; evakôv, evakëva, -o; takôv, takëva, -o (NOL). 1.2.1. s jednom ili dvjema prednaglasnim duljinama: ~Åm`jîv, ~Åm`jïva, -o (~Åm`jîvÆ); frÅncuzjîv, frÅncuzjïva, -o (frÅncuzjîvÆ); kÿn~ên, kÿn~çna, -o (kÿn~ênÆ); {tæntjîv, {tæntjïva, -o ({tæntjîvÆ); ¤r}îv, ¤r}ïva, -o (¤r}îvÆ); zÅbjîv, zÅbjïva, -o (zÅbjîvÆ) - kÅntâl, kÅntåla, -o; dÆvêl, dÆvçla, -o; tr¤mbetâl; tr¤mbetåla, -o; oslÆpêl, oslÆpçla, -o; m¤~âl, m¤~åla, -o; bÆ`âl, bÆ`åla, -o; dÆlîl, dÆlïla, -o; cÆpâl, cÆpåla, -o; b¤nkÅrîl, b¤nkÅrïla, -o; pari}ævâl, pari}ævåla, -o. Pridjevi ab) podtipa imaju u svim oblicima svih triju rodova pridjeva (OL) na osnovi dugi silazni naglasak metatonijskoga podrijetla. skoro vrijeme u potpunosti preuzeti paradigmu OL pridjeva. Govornici ovjeravaju obje re~enice: Tô j pikåbit od bÇkova drvå. i Tô j pikåbit od bÇkovoga/bÇkovega drvå. Stariji govornici ~e{}e rabe NO. To {to se morfolo{ki paradigma NOL od paradigme OL razlikuje samo nastavkom N(A)jd. mu{koga roda (neodre|eni lik /∅/, odre|eni lik /i/) ne zna~i da se gubi kategorija pridjevskoga lika ve} da je nestalo razlike u morfemima. înjenica je me|utim da mla|e generacije govornika

103

NAGLASNI TIP b Pridjevi koje ga ~ine imali su u svim oblicima OL i NOL pridjeva naglasak na nastavku. Pomak siline na osnovu uvjetovan je redukcijom nagla{enoga poluglasa (NOL visokÜ : visokå : visokë) ili metataksom (OL visokî ). Pri tom se pomaku dugoga naglaska na kratku penultimu na novome mjestu o~ekuje kratki silazni naglasak kako je primjerice u govoru Vrgade (visoky′i > visoki′i > visokî > visëkÆ). Me|utim, u grobni~kom se govoru, ali i nekolicini ostalih sjeverozapadnih ~akavskih govora17 na novome se mjestu u OL ostvaruje metatonijski dugi silazni naglasak, tipa visôkÆ. Dugi silazni naglasak na prvome ili jedinome samoglasniku nastavka u grobni~kom je govoru potvr|en samo u pridjeva mrtvî 18 i mu{kî 19 s time da oba imaju status poimeni~enoga pridjeva u zna~enju ’mrtvac’ (Stê mrtvôga/mrtvêga prekrÆ`ïli?) i ’mu{karac’ (Da ne bï{ {lå z mu{kîn!).

s. ‘.

x=å y = metatonijski â 1. å naglasak na osnovi NOL pridjeva u Njd. m. r.; å naglasak na nastavku NOL pridjeva u Njd. ‘. i. s. r., te metatonijski â naglasak na posljednjem samoglasniku osnove u OL pridjeva: dubëk, dubokå, dubokë (dubôkÆ); {irëk, {irokå, {irokë ({irôkÆ); visëk, visokå, visokë (visôkÆ); èstëk, èstokå, èstokë (èstôkÆ); dëbÅr, dobrå, dobrë (dôbrÆ).

104

1.1. s prednaglasnom duljinom u svim oblicima NOL i OL pridjeva, uklju~uju}i i dvoslo`ne pridjeve u OL kojih je silina na tom dugom samoglasniku osnove: d¤mbëk, d¤mbokå, d¤mbokë (d¤mbôkÆ); krÅtåk, krÅtkå, krÅtkë (krâtkÆ); plÆtåk, plÆtkå, plÆtkë (plîtkÆ); rædåk, rætkå, rætkë (rêtkÆ). 2. â naglasak na osnovi u Njd. m. r. NOL te u OL pridjeva, a å naglasak na nastavku u Njd. ‘. i s. r. NOL pridjeva ~rjên, ~rjenå, ~rjenë (~rjênÆ); mezdrên, mezdrenå, mezdrenë (mezdrênÆ); po{tên, po{tenå, po{tenë (po{tênÆ); sanên, sanenå, sanenë (sanênÆ); slebrên, slebrenå, slebrenë (slebrênÆ); spastên, spastenå, spastenë (spastênÆ); staklên, staklenå, staklenë (staklênÆ); studên, studenå, studenë (studênÆ); suknên, suknenå, suknenë (suknênÆ); takmên, takmenå, takmenë (takmênÆ); testên, testenå, testenë (testênÆ); zelên, zelenå, zelenë (zelênÆ); zemjên, zemjenå, zemjenë (zemjênÆ) - zabijên, zabijenå, zabijenë; pometên, pometenå, pometenë; razlivên, razlivenå, razlivenë; previjên, previjenå, previjenë; pe~ên, pe~enå, pe~enë (pe~ênÆ); oskubên, oskubenå, oskubenë (oskubênÆ); raskubên, raskubenå, raskubenë (raskubênÆ); sokrivên, sokrivenå, sokrivenë (sokrivênÆ); za{ivên, za{ivenå, za{ivenë (za{ivênÆ) - prema obrascu zamjenica i brojeva: môj, mojå, mojç; svôj, svojå, svojç; tvôj, tvojå, tvojç; ôn, onå, onë; jedân, jednå, jednë (NOL). 2.1. s prednaglasnom duljinom u svim oblicima NOL pridjeva i â naglaskom na mjestu prednaglasne duljine u svim oblicima OL pridjeva: b¤dân, b¤dnå, b¤dnë (bûdnÆ); bl¤dân, bl¤dnå, bl¤dnë (blûdnÆ); d¤`ân, d¤`nå, d¤`në (dû`nÆ); mÈtâv, mÈtvå, mÈtvë (m‹tvÆ); nÅgâl, nÅglå, nÅglë (nâglÆ); prÅzân, prÅznå, prÅznë (prâznÆ); rÅhâl, rÅhlå, rÅhlë (râhlÆ); smÆ{ân, smÆ{nå, smÆ{në (smî{nÆ); træzân, træznå, træznë

105

(trêznÆ); tr¤dân, tr¤dnå, tr¤dnë (trûdnÆ); vrÆdân, vrÆdnå, vrÆdnë (vrîdnÆ). NAGLASNI TIP c înjenica su ovoga naglasnoga tipa oni pridjevi NOL koji u Njd. m. i s. r. imaju naglasak na osnovi, a u Njd. `. r. naglasak na nastavku. Usprkos razlikama u N, u svim je ostalim oblicima jednine svih triju rodova, izuzev onih koji su oblikom jednaki Njd. m. i s. r., naglasak na jedinom ili posljednjem samoglasniku nastavka. Razli~iti se pridjevi svih triju rodova NOL koji ulaze u ovaj tip me|usobno razlikuju po mjestu naglaska u mnoìnskim oblicima. Tako su ovjereni oni sa sustavnim naglaskom na nastavku u svim oblicima svih triju rodova, primjerice dubokï, dubokå, dubokç prema dubëk; oni u kojima je silina u svim oblicima na osnovi tipa slåtki, slåtka, slåtke prema slådak, i na koncu oni u kojih je silina pomaknuta na samoglasnik osnove samo u oblicima nominativa i onima koji su mu oblikom jednaki, dok je u ostalim oblicima silina na nastavku. Ishodi{ni je i najstariji vjerojatno onaj sa silinom na nastavku u svim oblicima mnoìne svih triju rodova, a druge su dvije realizacije rezultat kasnijega razvoja i tendencije ujedna~avanja mjesta naglaska na osnovi. S obzirom na to da isti govornik ne rabi uvijek istu realizaciju mnoìnskih oblika NOL ili je pak evidentna razlika u njihovoj uporabi prema generacijama govornika, njihovoj jezi~noj svijesti, a nerijetko i o stupnju emocionalne obojenosti diskursa, ovdje se ne}e posebno biljeìti Nmn. Pridjevi s dugom osnovom imaju u Njd. m. i s. r. dugi silazni naglasak, a u svim ostalim oblicima paradigme NOL svih triju rodova, uklju~uju}i i Njd. `. r. imaju na tom mjestu obvezatnu prednaglasnu duljinu.

s. r.

106

‘. r.

1. å naglasak na prvome ili jedinome samoglasniku osnove NOL pridjeva m. i s. r. jd. i svih oblika OL; isti naglasak, ali na nastavku NOL pridjeva ‘. r.: ~ïst, ~istå, ~ïsto (~ïstÆ); drç{t, dre{tå, drç{to (drç{tÆ); g›d, grdå, g›do (g›dÆ); {k›t, {krtå, {k›to ({k›tÆ); frïàk, fri{kå, frï{ko (frï{kÆ); mçkak, mehkå, mçhko (mçhkÆ); tçàk, te{kå, tç{ko (tç{kÆ); Çzak, uskå, Çsko (ÇskÆ); `Çhak/`Ç{ak, ùhkå/ù{kå, `Çhko/`Çkak (`ÇhkÆ/`Ç{kÆ); slådak, slatkå, slåtko (slåtkÆ); glådak, glatkå, glåtko (glåtkÆ); lågak, lahkå, låhko (låhkÆ); krïpak, kripkå, krïpko (krïpkÆ) - ëprt, oprtå, ëprto; zåprt, zaprtå, zåprto - prema obrascu zamjenica i brojeva: ~å /~â; vås, så, së (NOL). 1.1. sa zanaglasnom duljinom u Njd. m. r.: bïstÅr, bistrå, bïstro (bïstrÆ); blåtÅn, blatnå, blåtno (blåtnÆ); mëkÅr, mokrå, mëkro (mëkrÆ); m›zÅl, mrzlå, m›zlo (m›zlÆ); tçpÅl, teplå, tçplo (tçplÆ); ëhÿl, oholå, ëholo (ëholÆ); ë{tÅr, o{trå, ë{tro (ë{trÆ); pëtÅn, potnå, pëtno (pëtnÆ). 1.2. s ã naglaskom u nagla{enome slogu zatvorenu sonantom i prednaglasnom duljinom u nenagla{enome slogu zatvorenu sonantom: gërak, gÿrkå, gõrko (gõrkÆ); {përak, {pÿrkå, {põrko ({põrkÆ); sïlÅn,

grobni~koga govora sve vi{e zanemaruju tu finu semanti~ko-naglasnu razliku i da }e u skoro vrijeme prevladati naglasni i sklonidbeni tip OL pridjeva.

107

sÆlnå, sülno (sülnÆ). 2. â naglasak na osnovi u Njd. m. i s. r. OL pridjeva te u svim oblicima NOL pridjeva; u Njd. NOL pridjeva ‘. r. ostvaruje se å naglasak na nastavku i prednaglasna duljina na osnovi: bêl, bælå, bêlo (bêlÆ); blâg, blÅgå, blâgo (blâgÆ); blêd, blædå, blêdo (blêdÆ); cêl, cælå, cêlo (cêlÆ); cên, cænå, cêno (cênÆ); }âr, }Årå, }âro (}ârÆ); dîv, dÆvå, dîvo (dîvÆ); drâg, drÅgå, drâgo (drâgÆ); fîn, fÆnå, fîno (fînÆ); glûh, gl¤hå, glûho (glûhÆ); gnjîl, gnjÆlå, gnjîlo (gnjîlÆ); g‹d, gÈdå, g‹do (g‹dÆ);20 gûst, g¤stå, gûsto (gûstÆ); hûd, h¤då, hûdo (hûdÆ); hvân, hvÅnå, hvâno (hvânÆ); jâk, jÅkå, jâko (jâkÆ); jût, j¤tå, jûto (jûtÆ); krîv, krÆvå, krîvo (krîvÆ); krût, kr¤tå, krûto (krûtÆ); lên, lænå, lêno (lênÆ); lîp, lÆpå, lîpo (lîpÆ); lûd, l¤då, lûdo (lûdÆ); mlâd, mlÅdå, mlâdo (mlâdÆ); nâg, nÅgå, nâgo (nâgÆ); sâm, sÅmå, sâmo (sâmÆ); sîv, sÆvå, sîvo (sîvÆ); skûp, sk¤på, skûpo (skûpÆ); slân, slÅnå, slâno (slânÆ); slîp, slÆpå, slîpo (slîpÆ); sûh, s¤hå, sûho (sûhÆ); {âr, {Årå, {âro ({ârÆ); {kûr, {k¤rå, {kûro ({kûrÆ); {ûp, {¤på, {ûpo ({ûpÆ); t‹d, tÈdå, t‹do (t‹dÆ);21 tûp, t¤på, tûpo (tûpÆ); tûst, t¤stå, tûsto (tûstÆ); `îv, `Ævå, `îvo (`îvÆ) - odnêl, odnælå, odnêlo; znêl, znælå, znêlo - odnêt, odnætå, odnêto; znêt, znætå, znêto. 2.1. sa zanaglasnom duljinom u Njd. m. r. NOL pridjeva: glâsÅn, glÅsnå, glâsno (glâsnÆ); gnjûsÅn, gnj¤snå, gnjûsno (gnjûsnÆ); jâdÅn, jÅdnå, jâdno (jâdnÆ); mâsÅn, mÅsnå, mâsno (mâsnÆ); mjâ~Ån, mjÅ~nå, mjâ~no (mjâ~nÆ); mûtÅn, m¤tnå, mûtno (mûtnÆ); prêsÅn, præsnå, prêsno (prêsnÆ); snâ`Ån, snÅ`nå, snâ`no (snâ`nÆ); zlâtÅn, zlÅtnå, zlâtno (zlâtnÆ); zrâ~Ån, zrÅ~nå, zrâ~no (zrâ~nÆ). 2.1.1. ã naglasak u Njd. s. r. NOL pridjeva te u svim trima rodovima OL pridjeva zbog zatvorenosti sloga sonantom, samo u primjeru jâlÅn, jÅlnå, jãlno (jãlnÆ). 3. å naglasak na prvom samoglasniku osnove i zanaglasna duljina na posljednjem samoglasniku osnove svih oblika izuzev oblika za ‘. r. jd. NOL pridjeva koji ima isti naglasak na nastavku i

108

prednaglasnu duljinu na do~etnom samoglasniku osnove: k›vÅv, krvÅvå, k›vÅvo - zïs¤t, zis¤tå, zïs¤to; ëprÅn, oprÅnå, ëprÅno; prëkjæt, prokjætå, prëkjæto; pëspÅn, pospÅnå, pëspÅno; nåjæt, najætå, nåjæto; nå~æt, na~ætå, nå~æto. U OL pridjeva ovoga naglasnoga tipa pridjeva s dugom osnovom o~ekivan je zavinuti naglasak na samoglasniku osnove (bælî > bälÆ). Tako je primjerice u govorima Orbani}a, Senja, Vrgade i sl. (Langston 2006: 181-182). Premda u grobni~kome govoru za taj ostvaraj nema distribucijskih zapreka, u primjerima se toga tipa sustavno ostvaruje dugi silazni naglasak u svim oblicima svih triju rodova. Vjerojatan je razlog tomu potreba da se paradigma OL pridjeva tipom naglaska ujedna~i prema Njd. m. i s. r. NOL. U ovaj naglasni tip ulaze i zamjenice dio kojih u grobni~kome govoru moè imati OL i NOL, odnosno odgovaraju}e naglasne paradigme. Radi lak{ega snalaènja, ovdje }e se popisati samo oblici N i Gjd. `. i m. r. (srednji se rod ne}e posebno ispisivati jer je Gjd. oblikom jednak m. r., a Njd. s. r. od Njd. m. r. razlikuje se samo tipom nastavka, {to ovdje nije relevantno). Prema tim parametrima, a uz pomo} tablice ponu|ene na po~etku ovoga poglavlja, moè se utvrditi cjelovita naglasna paradigma. Neodre|eni lik m. r. kî/gdô ’tko’ kogå/kegå

tâ togå/tegå

‘. r.

m. r.

kî ’koji’ kôga/kêga tâ tôga/têga

tâ tê

Neodre|eni lik m. r.

Odre|eni lik

‘. r.

‘. r.

kâ kê tâ tê

Odre|eni lik m. r.

‘. r.

109

njejî njejægå ôn onogå/onegå võjkÆ ’tkogod’ vÿjkogå/ vÿjkegå

njejâ njejê onâ onê

njejî njejêga ôn/onî onôga/onêga vÿjkî ’kojigod’ vÿjkôga/ vÿjkêga

njejâ njejê onâ onê vÿjkâ vÿjkê

NAGLASAK KOMPARATIVA Komparativi pridjeva imaju stalnu vrstu i mjesto naglaska. U grobni~kom govoru komparativ mogu imati pridjevi obaju likova, a tvore se po obrascu leksi~ki morfem + nerelacijski morfemi /ij/, /∅/, /j/ + relacijski morfem za tri roda u jednini /i/, /e/, /a/ i tri roda u mnoìni /i/, /a/ /e/. Nerelacijski morfem /ij/ uvijek privla~i silinu na se, pa je mjesto naglaska stalno, a stalna je i vrsta naglaska. Komparativ odre|enoga lika pridjeva od komparativa se neodre|enoga lika pridjeva u pozitivu razlikuje vrstom naglaska. Na nerelacijskome se morfemu /ij/ komparativa neodre|enoga lika pridjeva ostvaruje kratki silazni naglasak (-ïj-), dok se u komparativu odre|enoga lika ostvaruje dugi silazni naglasak (-îj-) (usp. neodre|eni lik pridjeva rãsipÅn prema njegovu komparativu rasipnïjÆ i odre|eni lik rãsipnÆ prema komparativu rasipnîjÆ). Svi se komparativi sklanjaju po obrascu odre|enoga lika pridjeva {to zna~i da imaju obaveznu zanaglasnu duljinu na nastavku svih oblika te jedan od dvaju silaznih naglasaka na osnovi (ne nu`no na korijenu!). Prema ovim zna~ajkama svi komparativi koji se tvore morfemom /ij/ ulaze u naglasni tip a s istim naglaskom na osnovi. Podtipovi se unutar njega mogu odrediti po zastupljenosti ili nezastupljenosti prednaglasne duljine na osnovi koja se ostvaruje samo kada je pozicijski uvjetovana kao u primjerima priprÅvnïjÆ i priprÅvnîjÆ. Komparativi pridjeva tvoreni nerelacijskim morfemima /∅/ i /j/ imaju uvijek nagla{enu osnovu: tç`Æ, g›jÆ, hÇjÆ, mlåjÆ, rçjÆ, slåjÆ, t›jÆ, sÇ{Æ, jå~Æ, `Ç}Æ, gÇ{}Æ, b›`Æ, Ç`Æ, krïpjÆ, lïpjÆ, skÇpjÆ, dçbjÆ, dÇbjÆ i kao i

110

komparativi tvoreni formantom /ij/ pripadaju a naglasnome tipu, i

to paradigmi odre|enoga lika pridjeva. Pridjevi tvoreni jednim od

sufikasa koji sadràvaju k (< *-okÕ, *-§kÕ, *-ÕkÕ), ali i manji dio

drugih pridjeva, imaju po dva komparativa, s time da jedan ima

naglasak na nerelacijskome morfemu /ij/, a drugi na osnovi: dÇbjÆ

i dubo~ïjÆ/d¤mbo~ïjÆ, glåjÆ i glatkïjÆ, rçjÆ i retkïjÆ, vï{Æ i viso~ïjÆ i dr.

Dakle, komparative pridjeva u grobni~kome govoru karakterizira

stalno mjesto naglaska na osnovi. Naglasak komparativa ne ovisi o

tome kojemu naglasnome tipu pripada pridjev u pozitivu.

13

Stupac s popisom nagla{enih nastavaka ne odgovara ni jednome od triju naglasnih tipova, ve} je apstraktan i prikazuje vrstu naglaska na nagla{enome nastavku i olak{ava i{~itavanje nagla{enih paradigmi iz tabli~nih prikaza u nastavku teksta.

111

NAGLASNI TIPOVI GLAGOLA U naglasne tipove pojedina~nih glagolskih osnovnih jedinica ulaze samo morfolo{ki jedno~lani oblici. Sloèni se glagolski oblici tvore od dvaju ili vi{e samostalnih oblika koji, ako su nagla{eni, ulaze u vlastite naglasne tipove. Pripadnost se pojedinome naglasnome tipu utvr|uje prema mjestu naglaska u trima jednostavnim glagolskim oblicima infinitiva, prezenta i imperativa. Premda je na po~etku opisa svakoga naglasnoga tipa tablica s grafi~kim prikazom mjesta naglaska (markira se nagla{ena osnova), uz svaki }e se glagol obvezatno navesti njegova prezentska osnova i imperativna,22 kad se razlikuje od prezentske. Ako se radi o glagolima koji imperativ tvore sufiksima -∅, -mo, -te pa im je silina na jedinom ili do~etnom dugom samoglasniku osnove, biljeì se imperativna osnova sa zavinutim naglaskom kakva je u obama licima mnoìne, dok je u 2. l. jd. taj naglasak zamijenjen dugim silaznim zbog distribucijskoga ograni~enja za ostvaraj zavinutoga naglaska na do~etnom slogu. Glagolski pridjevi radni i trpni imaju naglasne zna~ajke pridjeva i ulaze u pridjevske naglasne tipove,23 a glagolski prilog sada{nji uvijek ima naglasak kakav je u prezentu 3. l. mn. U ovoj }e se studiji radi ekonomi~nosti i preglednosti biljeìti samo neprefigirani glagoli ili jedan od prefigiranih, ako nije potvr|en glagol bez prefiksa. Ako se po dodatku prefiksa mijenja naglasni tip, kako je primjerice u glagola s prefiksom zi- u kojih je silina uvijek na prefiksu (zi + tç} > zïte}, zi + pÆsåt > zïpÆsat), a naglasna je kvantiteta samoglasnika osnove o~uvana pa se na mjestu jednoga od dvaju dugih pomaknutih naglasaka uvijek ostvaruje nenagla{ena duljina (vû} prema zïv¤}), a na starome se mjestu kratkoga naglaska ostvaruje kra~ina (tç} prema zïte}), upisuju se i naglasno opisuju i prefigirani glagoli. Glagoli koji prezent tvore od dviju osnova (zïmÅ{ i zümje{, obri`ävÅn i obri`ûjæn) opisuju se pod onim naglasnim podtipom u koji ulaze neovisno o sli~nosti izraza ili jednakosti sadràja osnove s time da se razaznaju po tipu prezentske osnove upisanu u zagradama. Naglasne razlike uvjetovane dokinu}em opreke po kvantiteti slogotvornoga sonanta 14

Tako su ovjerene re~enice: PçtÅr je `vêlt [pçtÅrje] [`vêlt], ali @vêlt je PçtÅr [`vältje] [pçtÅr].

112

r nisu znatne, uvijek su unutar istoga naglasnoga tipa i upu}uje se na njih. Iz odnosa se naglaska na osnovi i nastavku i tipa nastavka u prezentu i infinitivu moè izvesti sljede}a tablica:

-at/-åt -at/-åt

Naglasak na osnovi prezenta -Ån, -Å{, -Å; -Åmo, -Åte, -æn, -e{, -e; -emo, -ete,

Naglasak na osnovi -Åj; -Åjmo, -i; -imo, -ite

-æn, -e{, -e; -emo, -ete, -Æn, -Æ{, -Æ; -Æmo, -Æte, -æ -æn, -e{, -e; -emo, -ete, -Æn, -Æ{, -Æ; -Æmo, -Æte, -æ

-i; -imo, -ite -i; -imo, -ite -i; -imo, -ite

-ât/-åt -ït/-çt -it/-ït -n¤t/nÇt -æt

Naglasak na nastavku prezenta -ân, -â{, -â; -âmo, -âte, -ên, -ç{, -ç; -emë, -etç, -în, -î{, -î; -Æmë, -Ætç, -ê -în, -î{, -î; -Æmë, -Ætç, -ê

Naglasak na nastavku -âj; -ãjmo, -ï; -ïmo, -ïte -ï; -ïmo, -ïte -ï; -ïmo, -ïte -ï; -ïmo, -ïte

-ên, -ç{, -ç; -emë, -etç,

Razvidno je da u grobni~kom govoru postoje tri skupine nastavaka u prezentu i svaka od njih moè biti nagla{ena i nenagla{ena, te dvije skupine nastavaka u imperativu, s time da oni koji imaju samoglasni~ku sastavnicu u svim trima oblicima mogu biti nagla{eni ili nenagla{eni, dok su oni bez te sastavnice u 2. l. jd. dakako nenagla{eni. Tri su temeljna naglasna tipa glagola: a tip s naglaskom na istome samoglasniku osnove u infinitivu,24 prezentu i imperativu; b

tip s naglaskom na nastavku u infinitivu i imperativu i naglaskom na osnovi u prezentu;

c tip s naglaskom na nastavku u infinitivu, prezentu i imperativu.

113

NAGLASNI TIP a Glagoli koji ulaze u naglasni tip a imaju naglasak na infinitivnoj, prezentskoj i imperativnoj osnovi. Prezent +

+

+

+

Imperativ +

+

+

+

+

1.1. å naglasak u oblicima svih triju osnova: bådat (båd-), blïskat (blïsk-), bë}at (bë}-), bëlovat (bëluj-), bÇ{at (bÇ{), cïcat (cïc-), ~çkat (~çk-), ~ïtat (~ït-), dçlat (dçl-), gjçdat (gjçd-), pådat (påd-), rïvat (rïv-), frïgat (frïg-), grÇdat (grÇd-), hïtat (hït-), jçcat (jçc-), kåpat (kåp-), kÇcat (kÇc-), kÇhat (kÇh-), mjåskat (mjåsk-), prislånjat (prislånj-), srïbat (srïb-), {pëtat ({pët-), `ålovat (`åluj-), pïpat (pïp-), stÇbi~at (stÇbi~-), {ålovat ({åluj-), {çpat ({çp-), tïrat (tïr), ve~çrat (ve~çr-), zïmat (zïm-), zïhitat (zïhit-), zïkopat (zïkop-); blåtit (blåt-), cëpit (cëp-), ~ïstit (~ïst-), ståvit (ståv-), gåzit (gåz-), hïtit (hït-), krÇnit (krÇn-), mïrit (mïr-), mÇ~it (mÇ~-), sïlit (sïl-), Ç~it (Ç~-), znï~it (znï~-), zïtrt (zïtar-). 1.1.1. sa zanaglasnom duljinom na mjestu dugosilaznoga naglaska u prezentu glagola s prefiksom zi- osnova kojih u prezentu ima dugosilazni naglasak: zïplakat se (zïplÅ~-), zïrizat (zïrÆ`-), zïslabet (zïslabÆj-). 1.1.2. s prednaglasnom duljinom u svim oblicima: k¤mbåtit (k¤mbåt-), pozÅkënit (pozÅkën-), prÆstëjat (prÆstëj-), skÿmb›~it (skÿmb›~-), vÅpçt (vÅp-). 1.1.3. sa zanaglasnom duljinom u svim oblicima: zïcÆdit (zïcÆd-), zïd¤st (zïd¤b-), zïhÆnit (zïhÆn-), zïpÆlit (zïpÆl-), zïpÆsat (zïpÆ{-), zïsk¤st (zïsk¤b-), zïtÆkat (zïtÆ~-), zïtræst (zïtræs-); zïhÅjat (zïhÅj-), zïhi}ævat (zïhi}æv-); zïkÅntat (zïkÅnt-), zïlÆvat (zïlÆv-), zïnÅ{at (zïnÅ{-), zïpi}ævat (zïpi}æv-). 15

Pridjev ima ina~icu fålas s nepostojanim a i kratkim naglaskom na osnovi.

114

1.2. å naglasak na osnovi u infinitivu i imperativu, metatonijski â naglasak na osnovi u oblicima prezenta: svr{eni oblik glagola bït (bûd-; bÇd-), jåhat (jâ{-; jå{-), kåpat (kâpj; kåpj-), låjat (lâj-; låj-), måzat (mâ`-; må`-), mïcat (mî~-; mï~-), nagånjat (nagânj-; nagånj-), narïcat (narî~-; narï~-), rïzat (rî`-; rï`-), priståjat (pristâj-; priståj-), ståt (stân-; stån-), plåkat (plâ~-; plå~-), sçst (sêd-; sçd-), raståt (rastân-; rastån-), srïbat (srîbj-; srïbj-), sÇnut (sûn; sÇn-), kå{jat (kâ{j-; kå{j-); svi glagoli s formantom -nu- kojima je naglasak u infinitivu na osnovi: bÇbn¤t (bûbn-; bÇbn-), bÇ{n¤t (bû{n-; bÇ{n-), dïgn¤t (dîgn-; dïgn-), kåpn¤t (kâpn-; kåpn-), rïn¤t (rîn-; rïn-), po~ïn¤t (po~în-; po~ïn-), zïn¤t (zîn-; zïn-); grçt (grîj-; grüj), bdçt (bdîj-; bdüj-), ~Çt (~ûj-; ~œj-), obÇt (obûj-; obœj-), pomït (pomîj-; pomüj-), zÇt (zûj-; zœj-); sêt (sîj-; süj-); glagoli tipa zelençt (zelenîj-), debelçt (debelîj-), dÆvçt (divîj-), gnjÆlçt (gnjilîj-), hÅptçt (haptîj-), `¤tçt (ùtîj-), gl¤{çt (glu{îj-). Potonja skupina glagola nema imperativa zbog semanti~kih zapreka. 2. â naglasak u oblicima svih triju osnova: bâlat (bâl-), drâgat (drâg-), gôbit (gôb-), lûlat (lûl-), môrat (môr-), rîbat (rîb-), pôhat (pôh-), {pârat ({pâr-), rîbat (rîb-), vôgat (vôg-), zîbat (zîb-); pûzat (pû`-), zîbat (zîbj-); lôjit (lôj-), mâret (mâr-), môvit (môv-), pîstit (pîst-), kô~it (kô~-). U ovu skupinu ulaze i svi glagoli s tematskom sekvencijom -îra- i formantom -îr- za tvorbu prezentske i imperativne osnove: planîrat (planîr-), pasîrat (pasîr-) i dr. 2.1. sa zanaglasnom duljinom na do~etnom samoglasniku osnove u infinitivu, vôlæt (vôl-). 3. ã naglasak u oblicima svih triju osnova: bärmat (bärm-), brœndat (brœnd-), }ãmpat (}ãmp-), dälkat (dälk), dünstat (dünst-), fœjkat (fœjk-), hãrtat (hãrt-), lãndrat (lãndr-),25 marändat (maränd-), prãvdat (prãvd-), päntat (pänt-), tãncat (tãnc-), tõmbulat (tõmbul-); avärtit (avärt-), bãn~it (bãn~-), divãnit (divãn-), lõvni~it (lõvni~-), ofändit (ofänd-), pãmtit (pãmt-), tändit (tänd-), zagrãncivet/zagrãncjivet (zagrãnciv-/zagrãncjiv-), zbärsit (zbärs-). U ovu skupinu djelomi~no ulaze i svi oni glagoli koji su infinitiv

115

primarno tvorili tematskim sekvencijama -ævå-, -Ævå- i -Åvå- i u kojih zasad sporadi~no i okazionalno, osobito u govornika mla|e generacije, dolazi do pomaka siline na prednaglasnu duljinu i preuzimanja formanata -äv-, -üv- i -ãv- za tvorbu prezentske i imperativne osnove: pari}ävat (pari}äv-), pasävat (pasäv-), piturävat (pituräv-), podma`ävat (podma`äv-); razgjedãvåt (razgjedãv-). NAGLASNI TIP b Glagoli koji ulaze u ovaj naglasni tip imaju naglasak na nastavku u infinitivu i imperativu, dok je u prezentu nagla{ena osnova. Prezent +

+

+

+

Imperativ +

+

-

-

1. å naglasak na nastavku infinitiva, na jedinome ili prvome samoglasniku nastavka u imperativu i na posljednjem ili jedinom samoglasniku prezentske osnove: ~e{åt (~ç{-; ~e{-), de{petåt (de{pç}-; de{pe}-), taknÇt (tåkn-; takn-), ganÇt (gån-; gan-), glodåt (glëj-; gloj-), govorït (govër-; govor-), hodït (hëd-; hod-), iskåt (ï{}-; i{}-), lagåt (lå`-; la`-), lokåt (lë~-; lo~-), lomït (lëm-; lom-), maknÇt (måkn-; makn-), mo~ït (më~-; mo~-), molït (mël-; mol-), to~ït (të~-; to~-), zobåt (zëbj-; zobj-), obrnÇt (ob›n-; obrn-), nagrnÇt (nag›n-; nagrn-), ènït (`çn-; èn-), plovït (plëv-; plov-), klonït (klën-; klon-), nosït (nës-; nos-), {apnÇt ({åpn-; {apn-), sko~ït (skë~-; sko~-), teplït (tçpl-; tepl-), tesåt (tç{-; te{-), tonÇt (tën-; ton-), vozït (vëz-; voz-), vrnÇt (v›n-; vrn-). U imperativu su ovih glagola zabiljeène dublete, pa se uz stariji tip naglaska na nastavku vrlo ~esto, kao rezultat ujedna~avanja mjesta i tipa naglaska u prezentskoj i infinitivnoj osnovi ili kao stilogeno sredstvo za isticanje ~ega, ~uje i ostvaraj sa silinom na osnovi: la`ï/ låì; hodï/hëdi; maknïmo/måknimo; vozïte/vëzite i dr. Na povr{inskoj razini ovamo ulaze glagoli imçt (ïm-; imüj-) i umçt (Çm-; umüj-) i prefigirani glagoli s osnovama -~êt i -nêt koji u grobni~kome govoru danas ne postoje kao samostalni oblici. U njihovu je prezentu silina uvijek na prefiksu: po~êt (pë{m-; po{m-), na~êt (nå{m-; na{m-); odnêt (odnåm-; odnam-), znêt (znåm-; znam-).

-

116

2. prednaglasna duljina i å naglasak na do~etnom samoglasniku osnove u infinitivu; ã naglasak na jedinom ili posljednjem samoglasniku prezentske osnove; prema naglasku imperativa razlikuju se dvije skupine glagola: a) skupinu ~ine glagoli koji imperativ tvore nastavcima -ï, -ïmo, -ïte i imaju å naglasak na prvome ili jedinome samoglasniku tih nastavaka; b) skupinu ~ine glagoli koji imperativ tvore nastavcima -Åj, -Åjmo, -Åjte i imaju ã naglasak na osnovi: a) brÅnït (brãn-; brÅn-), br¤sït (brœs-; br¤s-), b¤nït (bœn-; b¤n-), b¤{ït (bœ{-; b¤{-), cÆdït (cüd-; cÆd-), dÅvït (dãv-; dÅv-), dÆgåt (dü`-; dÆ`-), dÆlït (dül-; dÆl-), plÅtït (plãt-; plÅt-), dosÅdït (dosãd-; dosÅd-), grÅdït (grãd-; grÅd-), g¤bït (gœb-; g¤b-), hlÅdït (hlãd-; hlÅd-), hrÅnït (hrãn-; hrÅn-), hvÅlït (hvãl-; hvÅl-), jÅdït (jãd-; jÅd-), jÅvït (jãv-; jÅv-), lÆzåt (lü`-; lÆ`-), mÅhnÇt (mãhn-; mÅhn-), mÆrït (mür-; mÆr-), mÆsït (müs-; mÆs-), pÆsåt (pü{-; pÆ{-), sÅdït (sãd-; sÅd-), rÅbït (rãb-; rÅb-), væzåt (vä`-; væ`-), skÅkåt (skã~-; skÅ~-), `vÅkåt (`vã~-; `vÅ~-); uklju~uju}i i naj~e{}e prefigirane jednoslo`ne glagole tipa: dô} (dõjd-; dÿjd-), prô} (prõj-; prÿj-), û} (œjd-; ¤jd-), zâ} (zãjd-; zÅjd-), prê} (präjd-; præjd-), zî} (züjd-; zÆjd-), dosê} (dosägn-; dosægn-), posê} (posägn; posægn), prisê} (prisägn-; prisægn-), najêt (nãjm-; nÅjm-), obajêt (obãjm-; obÅjm-), zajêt (zãjm-; zÅjm-), obâ} (obãjd-; obÅjd-), nâ} (nãjd-; nÅjd-) b) blagoslÆvjåt (blagoslüvj-), cÆpåt (cüp-), c¤råt (cœr-), ~¤våt (~œv-), zabÅvjåt (zabãvj-), dobÆvåt (dobüv-), dÅvåt (dãv-), povædåt (poväd-), zÆdåt (züd-), jÅvjåt (jãvj-), lÆvåt (lüv-), mÆ{åt (mü{-), zabÅdåt (zabãd-), stÅvjåt (stãvj-), razvÅ`åt (razvã`-), pÆtåt (püt-), plÅ}åt (plã}-), pojÆdåt (pojüd-), {}Æpåt ({}üp-), ubÆjåt (ubüj-), u`Ævåt (u`üv-). 3. Dio su ovoga naglasnoga tipa i glagoli koji u infinitivu imaju tematsku sekvenciju -ovå-, -ævå-, -Ævå- i -Åvå-, koji prezentsku osnovu tvore formantom -ûj-, a isti je formant u nedo~etnome slogu imperativne osnove nagla{en zavinutim naglaskom: darovåt (darûj-; darœj-), dugovåt (dugûj-; dugœj-), gladovåt (gladûj-; gladœj-), kovåt (kûj-; kœj-), kupovåt (kupûj-; kupœj-), ludovåt (ludûj-; ludœj-), rovåt (rûj-; rœj-), trgovåt (trgûj-; trgœj-), trovåt (trûj-; trœj-), tugovåt (tugûj-; tugœj-); avizævåt (avizûj-; avizœj-), dosajævåt (dosajûj-;

117

dosajœj-), namigævåt (namigûj-; namigœj-), navigævåt (navigûj-; navigœj-), obri`ævåt (obri`ûj-; obri`œj-), pari}ævåt (pari}ûj-; pari}œj-), popi}ævåt (popi}ûj-; popi}œj-), popi{ævåt (popi{ûj-; popi{œj-); do~ekÆvåt (do~ekûj-; do~ekœj-), dopejÆvåt (dopejûj-; dopejœj-), kalÆvåt (kalûj-; kalœj-), krepÆvåt (krepûj-; krepœj-), molÆvåt (molûj-; molœj-), obe}Ævåt (obe}ûj-; obe}œj-), ve`Ævåt (ve`ûj-; ve`œj-); razgjedÅvåt (razgjedûj-; razgjedœj-). U glagola s tematskim sekvencijama -ævå-, -Ævå- i -Åvå- ~est je regresivan pomak siline, pa su zabiljeèni i ostvaraji sa sekvencijama -äva-, -üva- i -ãva-. Takvi glagoli preuzimlju tu sekvenciju kao formant za tvorbu prezentske i imperativne osnove, pa glagoli ovoga podtipa naj~e{}e imaju dubletnu prezentsku i imperativnu osnovu, sa formantom -uj- i formantom -äv-, -üv- i -ãv-. Oblici s potonjim formantom razlikuju se morfolo{ki, jer prezent tvore nastavcima -Ån, -Å{ i dr., i naglasno, jer su dijelom a naglasnoga tipa. NAGLASNI TIP c Glagoli koji ulaze u ovaj naglasni tip imaju nagla{en nastavak u svim trima oblicima: infinitivu, imperativu i prezentu. Razlikuju se tri osnovna podtipa. 1. å naglasak na nastavku u infinitivu; â naglasak na prvome ili jedinome samoglasniku nastavka u prezentu; ã naglasak na prvom ili jedinom samoglasniku nastavka u imperativu: Prezent â

â

â

â

Imperativ â

â

â

ã

ã

arivåt (ariv-), bro{tulåt (bro{tul-), cukaråt (cukar-), }akulåt (}akul-), ereditåt (eredit-), fabrikåt (fabrik-), fa}uråt (fa}ur-), fumåt (fum-), znåt (zn-), duråt (dur-), fa{åt (fa{-), kalåt (kal-), ka{tigåt

16

Pridjev ima ina~icu skålas s nepostojanim a i kratkim naglaskom na osnovi.

118

(ka{tig-), kolåt (kol-), kopåt (kop-), kramåt (kram-), krcåt (krc), krepåt (krep-), lu{ijåt (lu{ij-), ma{karåt (ma{kar-), molåt (mol-), motåt (mot-), obe}åt (obe}-), patinåt (patin-), pituråt (pitur-), ricåt (ric-), {trigåt ({trig-), timunåt (timun-), u`åt (u`), navigåt (navig-), obe}åt (obe}-), vidåt (vid-), `bukåt (`buk-), {pijåt ({pij-), ra~unåt (ra~un-), zakju~åt (zakju~-). 1.1. s jednom ili dvjema prednaglasnim duljinama na osnovi: Årmåt (Årm-), avÅncåt (avÅnc-), bÿrdi`åt (bÿrdi`-), dokÿn~åt (dokÿn~), færmåt (færm-), fÿrcåt (fÿrc-), kÅmpanåt (kÅmpan-), kÅntåt (kÅnt-), k¤ntæntåt (k¤ntænt-), lÅmpåt (lÅmp-), lÅndråt (lÅndr-),26 p¤ntåt (p¤nt), tæntåt (tænt-), pæntåt (pænt-), tæmperåt (tæmper-), {kÅrtåt ({kÅrt-), {pÿrkåt ({pÿrk-), tÿrnåt (tÿrn-), `væntulåt (`væntul-). 2. Prezent

Imperativ

å/ â

â

å

å

å

å

â

å

å

å

å/ 27 â

â

å

å

å

å

â

+ â

+ ã

+ ã

2.1. å/â naglasak na nastavku u infinitivu, na prvome ili jedinome samoglasniku nastavka u oblicima imperativa te na do~etnomu ili jedinomu samoglasniku nastavka 2. i 3. l. jd. te 1. i 2. l. mn. prezenta; â naglasak na samoglasnicima nastavaka 1. l. jd. i 3. l. mn. prezenta: a) bëst (bod-), cvåst (cvat-), deråt (der-), tç} (te~-; tec-), rastçst (rastep-), gnjçst (gnjet-), grçst (greb-), hrëst (hrop-), jebåt (jeb-), pobråt (pober), dozrçt (dozr-), mçst (met-), nçst (nes-), plçst (plet-), oråt (or-), pç} (pe~-; pec-), pråt (per-), zvåt (zov-), sasåt (sas-), rç} (re~-; rec), va`gåt (va`g-), sëst (sop-), èråt (èr-); kjêt (kjan-), rasût (rasp-), 17

Tako je primjerice u kastavskome govoru i s ne{to slabijim intenzitetom u novljanskome. Usp. Zub~i} (2006: 117-122).

119

zaprît (zapr-), rût (rov-/rev-), umrît (umr-) U imperativu su ovih glagola zabiljeène dublete, pa se uz stariji tip naglaska na nastavku ~esto ~uje i ostvaraj sa silinom na osnovi: tecï/tçci, zovï/zëvi, recïmo/rçcimo, zaprïte/zåprite i dr. b) pït (pij-; püj-), odvït (odvij-; odvüj-); lêt (lij-; lüj-). Glagoli navedeni pod b) tvore imperativ nastavcima -∅, -mo, -te pa je samo u njih u imperativu naglasak na osnovi, a ne na nastavku, kao u ostalih glagola. 2.2. kao 2.1. ali s prednaglasnom duljinom na jedinom ili do~etnom samoglasniku prezentske i imperativne osnove: a) grïst (grÆz-), klåst (klÅd-), kråst (krÅd-), mÇst (m¤z-), påst (pÅd-), sï} (sÆ~-; sÆc-), strï} (strÆ`-; strÆz-/{trÆ`-), plït (plÆv-), prçst (præd-), pripåst (pripÅd-); trêst (træs-), tû} (t¤~-; t¤c-), vû} (v¤~-; v¤c-), dûst (d¤b-), pâst (pÅs-), râst (rÅst-), skûst (sk¤b-), vrîst (vrÆz-), obû} (ob¤~-; ob¤c), sû} (s¤~-; s¤c-), zêst (zæb-) b) smêt (smÆj-; smüj-). Glagol naveden pod b) tvori imperativ nastavcima -∅, -mo, -te pa samo on ima u imperativu naglasak na osnovi, a ne na nastavku. 3. Prezent å

Imperativ

â

â

â

å

å

â

å

å

å

â

â

â

å

å

â

+ â

+ ã

+ ã

3.1. å naglasak na nastavku u infinitivu, na prvomu ili jedinomu samoglasniku nastavka u oblicima imperativa, prednaglasna duljina na prvome samoglasniku nastavka i å naglasak na do~etnom samoglasniku nastavka u 1. i 2. l. mn. prezenta; â naglasak na nastavcima svih triju lica jednine i 3. l. mn. prezenta: a) blagoslovït (blagoslov-), bodrït (bodr-), borït (bor-), brojït (broj-),

121

letçt (let-), pustït (pust-), to~ït (to~-), drobït (drob-), dr`åt (dr`-; dr`/d›`-), dvojït (dvoj-), gojït (goj-), gorçt (gor-), kosït (kos-), kropït (krop-), ledït (led-), le`åt (le`-), lo`ït (lo`-), spåt (sp-), topït (top-), odmorït (odmor-), zvonït (zvon-), `måt (`m-), àlostït (àlost-). S obzirom na ~injenicu da je u dijelu govora dokinuta opreka po kvantiteti na nenagla{enome r, dio glagola koji su primarno imali dugu osnovu, nakon dokinu}a ulazi u ovaj tip. To su glagoli tipa ~rnït (~rn-) < ~Ènït (~Èn-), grdçt (grd-) < gÈdçt (gÈd-), trpçt (trp-) < tÈpçt (tÈp-) i sl. Inovativna je tendencija u grobni~kom govoru prijelaz dijela glagola iz ovoga naglasnoga tipa u naglasni tip b, podtip 1. Taj prijelaz omogu}uje vi{e ~imbenika, a me|u inima je morfolo{ki isti tip nastavaka (u prezentu -in, -i{ i dr.; u imperativu -i i dr.) te naglasna istost u infinitivu i imperativu. Jedina se razlika me|u tim dvama naglasnim tipovima, ona u naglasku prezenta, dokida tako {to se ovi glagoli u prezentu mogu ostvariti i sa silinom na osnovi. Zabiljeène dublete poput brojîn : brëjÆn, topÆmë : tëpÆmo; bodrê : bëdræ jo{ su nesustavne, ali pokazuju smjer razvoja. b) stât (stoj-; stõj-), bât se (boj-; bõj-); jïst (j-; jüj-); dåt (d-; dãj-). Glagol dåt jedini je glagol ovoga naglasnoga tipa koji u prezentu ima nastavke s formantom -a- (1. l. jd. dân, 1. l. mn. dÅmë). 3.2. kao 3.1. ali s prednaglasnom duljinom na jedinom ili do~etnom samoglasniku osnove u svim oblicima prezenta i imperativa, izuzev 1. i 2. l. mn. u kojima se ona pokra}uje jer je ista naglasna jedinica ~injenica sljede}ega sloga (oslÆpîn, ali oslipÆmo , umj. *oslÆpÆmo ): blædçt (oblæd-), ~Åmçt (~Åm-), ~æpçt (~æp-), ~¤bçt (~¤b-), d¤rçt/d¤rït (d¤r-), g¤~çt (g¤~-), hlÆdçt (hlÆd-), kvæ`çt/kvæ`ït (kvæ`-), nj¤rçt (nj¤r), oslÆpçt (oslÆp-), vÅpçt (vÅp-), zÿstït (zÿst-). Dijelu je glagola zbog nejednakoga ostvaraja nenagla{ene duljine na trima osnovama te{ko odrediti pripadaju li 3.1. ili 3.2. podtipu. To su glagoli: dÆ{åt (di{-; dÆ{), blÆ{}çt (bli{}-; blÆ{}-), m¤~åt (mu~-; m¤~-/mÇ~-), bÆ`åt (bi`-; bï`-).

122

Sanja Zub~i}

NAPOMENE O SINTAKSI U ovome se dijelu analizira gramati~ko ustrojstvo re~enice, odnosno, sintakti~ke funkcije u grobni~kome govoru. Za cjelovit sintakti~ki opis valjat }e istraìti i sintaksu oblika, tipove re~enica i red rije~i te provesti u suvremenoj sintaksi sve zastupljeniju analizu teksta. 1. PREDIKAT Prema vrsti rije~i koja dolazi u slu`bi predikata razlikuju se glagolski i imenski predikat. 1.1. Glagolski predikat Moè se sastojati od jednostavnih (Såki dân kupûjæn krÇh.; I vïdÆn na {kåji jednegå debêlæga i ~›næga gådinu.; Tecï k njôj!) i sloènih glagolskih oblika sastavnice kojih mogu biti rastavljene drugim rije~ima (P›vÿ, kåd smo u`åli v RÆkÇ hojævåt, pa su u`åli Talijâni pustït dçset kîl cvêta prîko granïcæ, pâ j såkÆ u`âl kî j {âl nebëg z d›vi cvêta dçset kîl k¤pït a{ je bîl dëlika va Tâliji våvÆki cenïjÆ, pa õnp¤t kÇhat makar¤nï i f›ki}i.) nÿ j menï bÆlå Lîdija doneslå, I sam pomo}ni glagol mo‘e biti sloèn: O påk je ënÿ dobrë onakë.; Kåd bi ofcå bÆlå obolçla ili kåd bi njôj ~â, õnda su se môrÅli sâmi pomë}, kakogëd su umçli i znåli. Kada se predikat izraèn dvo~lanim sloènim glagolskim oblikom ostvaruje na apsolutnome po~etku re~enice ili se èli posebno istaknuti, pomo}ni je glagol enkliti~ki (Teklå sÅn kulikogëd su me nëge nosïle.; Pô} }u tåmo pa }u vïdet.; Ako j bîl jå~Æ ëtrÿv, krepålÅ j zåjedno.). Kada je pomo}ni glagol dvo~lan, na apsolutnome se po~etku naj~e{}e ostvaruje glagolski pridjev radni glagola bït, potom nenagla{eni oblik toga glagola i tek kao potonji, s mogu}no{}u umetanja drugih rije~i, glagolski pridjev radni »glavnoga« glagola (BÆlå bÆn ti tô storïla, ali nîs dospçla.; Bîle bi nebëge obolçle, a kî bi ih pejâl veterinÅrÇ? Sâme su do{lç nâ se, ako sû.). Znatno se rje|e

123

u tim poloàjima na apsolutnome po~etku rije~i ostvaruje glagolski pridjev radni »glavnoga« glagola (MÇzle bimo bîle trî p¤tï nå dÅn, tâ su nås u`åle bolçt rûke.; Doneslå mÆ j bÆlå fânj tegå ma sæ j sç potro{ïlo.) U grobni~kome govoru glagoli bït i (o)tçt imaju po jednu paradigmu prezenta glagola i to onu koja je oblikom, uz zamjenu do~etnoga -m s -n u 1. l. jd. prezenta glagola bït, jednaka paradigmi nenagla{enoga oblika istoga glagola u suvremenome hrvatskome standardnome jeziku: san, si, je, smo, ste, su i }u, }e{, }e, }emo, }ete, }e. Me|utim, ti oblici u odre|enome poloàju u rije~i mogu poprimiti naglasak (sân, sï, jê, smë, stç, sû; }Ç, }ç{, }ç, }çmo, }çte, }ç). Tako je naj~e{}e na apsolutnome po~etku re~enice, pa su ovjereni ostvaraji (Sân bÆlå zadovõjna kad je pro{âl.; Smo mî hodïli do njê, ali nÅn nî rÅbïlo a{ smë mî va låtah vëdu ëz doma nosïli.). Na po~etku se upitnih re~enica u na~elu ostvaruju nagla{eni oblici prezenta glagola bït ili (o)tçt. S promjenom se re~eni~ne intonacije mijenja i naglasak prezenta tih glagola i to tako da oblici koji u izjavnim re~enicama imaju kratki naglasak, na po~etku upitne imaju dugi silazni (sân, sî, jê, smô, stê, sû; }û, }ê{, }ê, }êmo, }ête, }ê): Jê ti ~â?; ]ê{ me më} zapejåt zdôlu?; Sî bÆlå v RÆkï?; ]êmo pô} gråbit då nÅn se nç bi sç zmo~ïlo?). 1.2. Imenski predikat Imenski predikat ~ini neki od oblika kopulativnoga glagola bït i imenski dio koji je nositelj leksi~koga zna~enja i u slu`bi kojega mogu biti: a) imenske rije~i u nominativu: Kad je då` vçlÆ, õnda su ëfce n¤trï va {tåli.; PçtÅr je påmetÅn pa vî{ ~å mu sæ j pripçtilo.; Tô j tô.; Onâ j p›vÅ, rodïla sæ j dçset minûtÆh pred njîn.; b) prilog: Onâ j dobro , ali ôn nî.; c) prijedlo`ni izraz: Lãjbac je bez rukâvÆh, od vÇnæ.; [kãnj je bîl bez nÅslona.; d) pade`ni izraz u dativu (uvijek zamjenjiv izrazom s prijedlogom za): Tô j tebï. zamjenjivo je s Tô j za tebç.; PûpÅ j tebï, a åuti} tÆ j bråtu. zamjenjivo je s PûpÅ j za tebç, a åuti} je za bråta. Potonji su ostvaraji u suvremenom grobni~kom govoru znatno ~e{}i.

18

Neodre|eni lik toga pridjeva glasi mrtâv, mrtvå, mrtvë.

124

1.3. Predikatni pro{irak U grobni~kom je govoru predikatni pro{irak rijedak, a kategorije u kojima se javlja malobrojne. Ovisno o rije~i koja se dodaje samozna~nome glagolu u funkciji predikata, razlikuju se imenski i glagolski predikatni pro{irak. Imenski predikatni pro{irak naj~e{}e ima oblik pridjeva koji se moè ostvarivati u obama pridjevskim likovima (Na{lï smo ga stu~enå ali i stu~enegå/stu~enogå.). Nominativni imenski tip predikatnoga pro{irka dolazi kao obvezna dopuna uz glagol oståt. Imenski je ˜ n je ostâl mï}i{Ån.; Sür }e oståt takôv.). dio naj~e{}e pridjev (O U grobni~kom je govoru predikatni pro{irak apsolutno naj~e{}i u konstrukcijama s ~esticom kod (Smë mî u`åli kod mularïja kod zêci jïst.; Bîlo nÅn je kod va råju.). Glagolski predikatni pro{irak ima oblik glagolskoga priloga sada{njega i vrlo je ~est (VåvÆk je nebëga kopåla kÅntâj¤}.; Mlikarïce su våvÆk plelç hodæ} v RÆkÇ z mlÆkôn.). êste su i strukture glagol + glagol u infinitivu (Onâ j vôlæla plçst.; [lï su kopåt.). 2. SUBJEKT Slu`bu subjekta u re~enici imaju prije svega imenske vrste rije~i koje su uvijek u nominativu: a) imenice (Te`Åkï su nÅn dçlali.; Od jar¤hîh je bÆlå nãjlipjÅ vÇna.); b) zamjenice (Tô tÆ j mïlo blâgo.; NïkÅ j skrôz rÅvnå, a nïkÅ j lÆpå rïcasta.); c) pridjevi1 (Sâmo su nãjjå~Æ pre`Ævçli, drÇgÆ bi sï pokrepåli.; PokõjnÆ j tô pÇstÆl nãjmlåjæmu sînu, ali mu brå}a nÆsû dÅlå.); d) brojevi (Sâmo su nãjjå~Æ pre`Ævçli, drÇgÆ bi sï pokrepåli.; P›vÆ mÆ j bîl bëjÆ.). Subjekt je kao ~lan re~eni~noga ustrojstva ovisan o predikatu i s njime je sro~an. 2.1. Sro~nost po rodu Problem potencijalno predstavljaju imenice poput bãrba, pâpa, MikÇla i sl. u kojih se gramati~ka kategorija roda ne podudara 19

Pridjev u zna~enju ’mu{ki’ od ovoga se poimeni~enoga pridjeva razlikuje samo

125

s izvanjezi~nom kategorijom spola. Ove imenice ulaze u paradigmu imenica ènskoga roda, a realno su mu{koga roda/ spola. Uz navedene imenice uvijek dolazi atribut u mu{kome rodu: môj bãrba, njejî bãrba, debêlÆ bãrba, stârÆ bãrba; nå{ pâpa, pokõjnÆ pâpa, svêtÆ pâpa, dôbrÆ pâpa; svêtÆ MikÇla, stârÆ MikÇla, sîvÆ MikÇla i dr. Sro~ne su i s predikatom mu{koga roda: BãrbÅ j do{âl.; Bãrba gÅ j dobrë nåt¤kÅl.; PokõjnÆ pâpÅ j trî p¤tï bîl ævdï.; PâpÅ j må{Æl.; Jê ti ~â MikÇla donesÅl?; MikÇla tÆ j nî~ pÇstÆl na ponç{tri. U ovu skupinu ulaze i svi augmentativi izvedeni od imenica mu{koga roda, koji su u grobni~kome govoru ènskoga roda jer se tvore sufiksom -ina, (Nïkakÿv g›dÆ mÅ{kïnÅ (< mÅ~åk) j pred vrãti.; Da vïdÆ{ kakôv mürlininu (< mürlÆn) su skopåli!; VçlÆ mråzinÅ j bîl!). Iz navedenoga proizlazi da se na sintakti~koj razini ovakve imenice pona{aju u potpunosti kao imenice mu{koga roda pa se moè izvesti zaklju~ak da u grobni~kom govoru sro~nost ure|uje izvanjezi~na kategorija spola, a ne gramati~ka kategorija roda. 2.2. Sro~nost u broju Imenice u kojih se ne podudara gramati~ka kategorija broja s izvanjezi~nom brojno{}u onoga {to imenica izraàva, primjerice vrãta, klü{}a, plœ}a, dümja i sl. naj~e{}e otvaraju mjesto atributu u mnoìni srednjega roda (lîpa vrãta, {irôkÅ vrãta, hrastova vrãta; dobrå plœ}a; jâka klü{}a i dr.) i sro~ne su s predikatom u mnoìni srednjega roda (Vrãta su se oprla.; Klü{}a su ti påla i prekïn¤la se.; Plœ}a su mu bÆlå zdråva.). Sporadi~no su zabiljeèni primjeri u kojima je atribut u mnoìni, ali ènskoga roda ({irôkæ vrãta, lîpe jâja), {to je opservirano i u dijelu susjednih sjeverozapadnih ~akavskih govora. Zbirne se imenice tipa brå}a, dicå, gospodå sklanjaju kao imenice ènskoga roda u jednini pa otvaraju mjesto atributu s tim gramati~kim kategorijama (nå{a dicå, slo`na brå}a, bogåta gospodå). Predikat je, naprotiv, uvijek u mnoìni i to srednjega roda (Dicå su nÅn do{lå.; Brå}a su se pot¤klå.; Gospodå su propåla.). Zbirne imenice tipa pärjÆ, vë}Æ, lü{}Æ otvaraju mjesto atributu u jednini srednjega roda (mçhko pärjÆ, zrçlo vë}Æ, `ûto lü{}Æ) i sro~ne su s predikatom koji je u jednini srednjega roda (PärjÆ j letçlo.; Jê vë}Æ

126

zrçlo?; Ve} je së lü{}Æ popådalo.). 3. OBJEKT Funkciju objekta mogu obavljati sve imenske vrste rije~i: a) imenice (SkÇhala sÅn obçd.; NaposprÅvjåla sæ j tûjÆh kû}.); b) zamjenice (Vïdela sÅn ga pred kÇ}¤n.; HvÅlïla sæ j { njûn.); c) pridjevi2 (PÆtåla sÅn stâræga bi mi tô prëdÅl, ali ôn nî otêl ni ~Çt.); d) brojevi (Znælå sÅn p›væ z kÇpa, zãtÿ su mëkre.). 3.1. Bliì (izravni, direktni) objekt Bliì je objekt na~elno u akuzativu, a mjesto mu otvaraju prelazni glagoli (U`åla tÆ j onå skÇhat paläntu i nçst ju plovånu o MÅrtïnji.; DarînÅ j u`åla sïra nÅn dåt i tô smo mî pogå~u i sîr slânÆ jïli.; ]ç{ zêt od nå{ega ko{.). Bliì objekt moè biti i dijelni genitiv, ali i on je obvezatno zamjenjiv akuzativom (Marïja Fïlipova våvÆk nÅn je nebëga doneslå kafå. zamjenjivo je s Marïja Fïlipova våvÆk nÅn je nebëga doneslå kafç.; DarînÅ j u`åla sïra nÅn dåt i tô smo mî pogå~u i sîr slânÆ jïli. zamjenjivo je s DarînÅ j u`åla sür nÅn dåt i tô smo mî pogå~u i sîr slânÆ jïli.). Zna~enjska je razlika me|u objektima u genitivu i akuzativu u navedenim primjerima ta da se objekt u genitivu rabi kada nije rije~ o cjelovitu predmetu, nego o njegovu dijelu. Stoga se oni mogu dopuniti nekongruentnim atributom (Marïja Fïlipova våvÆk nÅn je nebëga doneslå lõn~i} kafå.; DarînÅ j u`åla komÅd sïra nÅn dåt i tô smo mî pogå~u i sîr slânÆ jïli.; K¤pïle bi nebëge kilo cÇkara, kilo cvêta, pôl kilå kafå, a sç ~å njîn je rÅbïlo za pë doma.). 3.2. Dalji (neizravni, indirektni) objekt Dalji je objekt u sljede}im kosim padeìma: a) u genitivu (Odreklå ga sæ j.; Onå sæ j na~ïtala knjîg.) i s prijedlogom (Kâ se odvojî od jãn~i}a i ni za Bëga ga nä}e.; Z golîd je va kotâl mlÆkë prelÆvâl.); b) u dativu (Råda sÅn mu pomoglå dëkla sÅn bÆlå më}na.; Veselïli su se Çnukÿn.) i s prijedlogom (Ne smî ~ovïk bït popustjîv prama njïmi.); c) u akuzativu s prijedlogom (U`åla tÆ j onå skÇhat paläntu kad je za ~obåni kÇhala za zgôru.; VåvÆk su znåli k nân dohÅjåt po sîr.); d) u lokativu uz obvezatan prijedlog (Ne smîn ni mïslet o tomÇ/temÇ.);

127

e) u instrumentalu uz obvezatan prijedlog (NahvÅlïla sÅn se z ˜ n je zazïjÅl nåd njimi pa su ga poslÇ{ale.). nëvÆmi postolï.; O Uz neke glagole moè stajati i vi{e objekata s time da je jedan obi~no bliì (U`åle smo ofcân dåt kore od narãn~æ.; Narïzali smo njîn pr{Çta i sïra.; Måt nas je temÇ navådila i jå tô i dân danås dân takë.). 4. PRILO@NA OZNAKA U grobni~kom govoru funkciju prilo`ne oznake naj~e{}e imaju prilozi kojima se izri~u: a) okolnosti vr{enja glagolske radnje, i to: mjesto (Bül je cvêt dolika cenïjÆ.; Po lçtu su {lï zgôru z ofcåmi.; Oskud si do{âl?), vrijeme (Potla se cÇkara pospç.; Kî bi tô od famîlije nçsÅl jÇtro blagoslovït?; Vç~ær si sëpeta môrÅl pô} pô nje zgôru.) i na~in (Pa se tô lîpo razrîè.; JÇ{to se ovako zasmo~î.; F›ki}i se s p›sti dçlaj¤, pomï}i{no i nå sitno.); b) stupanj jakosti glagolske radnje (U`ãl gÅ j nebëgega jâko stû}.; Mâlo }u potç} pa }u te dotç}.); c) neodbrojenu koli~inu (Ovô lçtÿ j bîlo ~Çda snîga.; ^Çda sæ j tegå pozÅbïlo.; Imäl je målo srï}æ i målo påmæti pa j sç uspêl storït.). Vrlo se ~esto prilo`na oznaka izri~e imenicom u akuzativu, koja uza se ima atribut (Cêli dân tÆ j sâmo hodïlo tô blâgo, hodïlo.; Ovô lçto }emo rånije sÅdït.; SÇ nô} sÅn te sånjala.; Nîs te vïdela cêlu {etemânu.), ili prijedlo`nim izrazom, s time da uz prijedlog moè stajati imenska rije~: a) u genitivu (Potli ve~çræ sæ j zlåmenalo i {lë spåt.; Bül je pu menç do põlnÅ.); b) u dativu (Kî j {âl k rânÿj må{i, tâ j nçsÅl i blagoslovït.; K vç~eru sæ j {lë dëma.), c) u akuzativu (MôrÅ se têsto na stôl lo`ït i lîpo rastægnÇt z lazãjnic¤n.; P›vÿ smo u`åli v RÆkÇ hëdæ} hojævåt.; Na prÿlç}Æ se ëfce ojånjæ.); d) u lokativu (Bül je cvêt va Tâliji våvÆki cenïjÆ.; U`åli su rç} da se leh o VazmÇ k¤ntæntâj¤ i o Bo`ï}u a{ da slåtk¤ pogå~u pe~û.); e) u instrumentalu naglaskom i glasi mÇ{kÆ i ulazi u paradigmu sa stalnim mjestom naglaska na osnovi (Gjd. mÇ{kÿga/mÇ{kæga; Djd. mÇ{kÿmu/mÇ{kæmu i dr.).

128

(MôrÅ se têsto na stôl lo`ït i lîpo rastægnÇt z lazãjnic¤n.; Pëtla se pospç s cÇkarÿn.; RådÅ j kÅntåla z sestrûn.). Prilo`na se oznaka mjesta izri~e i besprijedlo`nim lokativom i genitivom (Kåmo sæ j {lë z ofcåmi? Kozicu. Jå, vî ste {lï Kozicu.; Kåd je pa zÆmå, onî ko{ï sêna znïmat podå, nî tô låhko.). Ovakvi su izrazi uvijek sintakti~ki sinonimni s prijedlo`nim strukturama koje su u sustavu znatno ~e{}e (…vî ste {lï va Kozicu i …ko{ï sêna znïmat z podå) i redovito se njima izri~e smjer kretanja. Prilo`na se oznaka dru{tva ~esto izri~e instrumentalom posvojno-povratne zamjenice, ali se u tom slu~aju ne radi o pravoj besprijedlo`noj sintagmi ve} o elidiranju prijedloga z koji s oblikom sëb¤n ~ini jednu izgovornu cjelinu unutar koje se najprije jedna~i po zvu~nosti, a potom se reducira (Zïmala gÅ j sob¤n v RÆkÇ kåd jÿj ga nî imêl kî.; SÅmå sæ j sob¤n kÅråla.). Isto se doga|a u svim situacijama kada prijedlog z stoji ispred rije~i koje po~inju {umnicima s ili z (PokÅråla sæ j s¤sçd¤n.; U`ãl sæ j napït Zvânetÿn.). Razlikuju se sljede}e vrste prilo`nih oznaka: 4.1. Prilo‘na oznaka mjesta (Zapõlnæ rê{ doma z mlÆkôn.; Igråle su se na ledïni.; Mlikarïce su nå drugÆ dân neslç mlÆkë v RÆkÇ.). Sintakti~ka je zna~ajka grobni~koga govora postojanje razlike u na~inu iskazivanja cilja kretanja od na~ina iskazivanja bivanja na nekome mjestu. Tako se se za iskazivanje cilja kretanja uvijek rabi dativ s prijedlogom k3 (Znåli su våvÆki k nân dohÅjåt po sîr.; Hôj k nân!; Rên duhtôru.). Za iskazivanje bivanja na nekome mjestu rabi se prijedlo`na sintagma pu + imenska rije~ u genitivu4 (U`ålÅ j rç} Mårica da njîn jih je desætåk pu Vünkota.; Tô sæ j pu mesÅrîh ˜ n je bîl tåmo pu svõjga dçda.; Jå sÅn jedân jedünÆ pût kupovålo.; O jïla tô i tô pu Drâgæ pokõjnæ i Mïlana.). Ta se stara razlikovnost u govornika mla|e generacije zatire, odnosno prevladava model pu + imenska rije~ u genitivu i za iskazivanje kretanja pa se sve ~e{}e ~uju re~enice poput ovih: Rên pu Stãnkota; Do{ãl sÅn pu vås, ali nî nïkæga bîlo i sl. Vjerojatno ta tendencija slijedi istu zamije}enu i u razgovornome, ali i u drugim funkcionalnim stilovima suvremenoga hrvatskoga standardnog jezika. Za razliku od toga jo{ je uvijek dobro o~uvana razlika u na~inu izricanja cilja i smjera kretanja.

129

Smjer se kretanja izri~e prilogom kûda (Kûda ste {lï va crükÅv? Po kôn p¤tÇ?), a cilj kretanja prilogom kåmo (Kåmo rê{? Va JelçnjÆ!). Za izricanje se odmicanja od mjesta radnje rabi u ~akavskome uobi~ajen prilog }å (Våje su {lï }å.; ]å sÅn ga potïrala.). 4.2. Prilo‘na oznaka vremena (Pojutro bimo popÆlç lõn~i} bêlæga kafå i tô bi bîlo sç do obçda.; Va måju misæcÇ su {lï zgôru.; O˜ np¤t je bîlo sç drÇh~ijæ.) 4.3. Prilo‘na oznaka na~ina (Kåko ti sæ j tô moglë dogodït?; Têsto se nåsitno rîè pa se klãdÅ kÇhat vå vodu ili vå j¤hu.; Bëme znâ{ da njîn nî bîlo låhko.) 4.4. Prilo‘na oznaka uzroka (^å zãtÿ nÆsï {âl k må{i?; ObolçlÅ j nebëga od pojüdanjÅ.; Nçka sad pûkne od jÅda kåd ju nî õnp¤t otêl oènït.) 4.5. Prilo‘na oznaka dru{tva i prilo‘na oznaka sredstva (Vôlæla sÅn dçlat { njïmi a{ su våvÆk kÅntåli.; Pëtla smo ve} {lç zdôlu z bÇsÿn.; fce su strïgli {kãrami.). PokÅråla sæ j s¤sçd¤n oko nïkakovega drvå.; O Uz obje prilo`ne oznake obvezatno stoji prijedlog. Iznimno moè biti elidiran zbog prethodno protuma~enih fonetskih razloga. 4.6. Prilo‘na oznaka koli~ine (^Çda su nÅn dâli, a målo su imçli.) 4.7. Prilo‘na oznaka namjere (Såk¤ vç~ær smo va crükvi molïle za mîr.; Do{lï smo po nevçsticu! Bîte nÅn ëprli?) Za razliku od prilo`nih oznaka mjesta, vremena i na~ina, donekle i dru{tva i sredstva, koje su frekventne, ostale su navedene prilo`ne oznake rje|e. U odnosu na standardni hrvatski jezik, ali i na ostale ~akavske govore, broj je prilo`nih oznaka, osobito na~ina, manji {to je uvjetovano vrlo razvijenom i razgranatom semantikom glagola. Brojni su glagoli koji imaju isto temeljno zna~enje, ali se razlikuju po okolnostima vr{enja radnje ili odnosu govornika prema onome {to glagol zna~i. Tako primjerice temeljno zna~enje ’baciti’ ima glagol hïtit, dok sljede}i glagoli ozna~avaju okolnosti

130

i na~in toga bacanja, pa zabrÅnkanåt zna~i ’silovito {to odbaciti’, zahïtit ’zabaciti {to kamo, zametnuti’, zakÿmb›~it ’baciti {to tako da se u padu preokrene’, zakramåt ’ljutito zabaciti, odbaciti {to’, zasm¤dït ’nemarno zabaciti, baciti’ i dr. 5. ATRIBUT Atribut moè biti pridjev, zamjenica, broj, imenica, koli~inski prilog ili prijedlo`ni izraz. Budu}i da atributu otvara mjesto imenica, njegov je morfolo{ki oblik odre|en morfolo{kim oblikom imenice na koju se odnosi, dakle oni su kongruentni ili sro~ni. Drugi je tip atributa nekongruentan ili nesro~an, a nastaje preoblikom iz predikata kojemu je predikatna rije~ genitivni izraz. 5.1. Sro~ni ili kongruentni atribut Ovaj je tip atributa sro~an s imenicom na koju se odnosi {to zna~i da se s njom slaè u rodu, broju i padeù, a u grobni~kom govoru ima potvrda za sro~nost za sve padeè, sve rodove i oba broja. U grobni~kom govoru atribut moè biti: a) pridjev (U`åle su rç} da se leh o VazmÇ k¤ntæntâj¤ i o Bo`ï}u a{ da slåtk¤ pogå~u pe~û.; KapÇla pustî onû ~rjên¤ bôju pa jãja bûd¤ onakë lÆpå.); b) zamjenica (Nãjprvÿ se zmü{Å, pa se lîpo tâ vodå lijç i õnp¤t se pa kvâs lo`î.; Tô ti nî ni trÅvÇ jïlo nego sâmo nïkÆ lîsti.); c) broj (P›vÆ dân, dok su jo{ hodïli hëdæ}, jÇtro bi nãjprvÿ {lå nebëga nå{a måt na ^ãvju po krÇh va peknjïcu da njîn bûde frïàk krÇh.). Ad. a) Najbrojniju skupinu sro~nih atributa ~ine oni koji su po morfolo{kim kategorijama pridjevi pa se stoga ~esto i cijela kategorija tih atributa nazivlje pridjevskima. Kako u grobni~kome govoru, kao i u ve}ini sjeverozapadnih ~akavskih govora, slabi ili se potpuno gubi morfolo{ka opreka izme|u odre|enoga ili neodre|enoga lika pridjeva (Zub~i} 2004), pa se ujedna~avaju na deklinaciju odre|enoga lika pridjeva, potvr|uju se dublete, primjerice Zakopåli smo dobrå ~ovïka. i Zakopåli smo dobrogå/ dobregå ~ovïka. One su isklju~ene u odre|enim sintakti~kim funkcijama, tako kao predikatna rije~ pridjev moè biti samo u neodre|enome liku: Prâz Rãnko je bîl jâko porçdÅn. Taj pridjev

131

preoblikom moè postati atribut: PorêdnÆ prâz Rãnko. Atribut je ~esto posvojni pridjev, no u mla|ih je govornika zamjetna tendencija njegova preoblikovanja u sintakti~ki model od + imenica u genitivu (Oñ je prïjatæl od Petrå.). Posvojni se pridjev rabi za izraàvanje najbliìh rodbinskih veza i u tim su sintagmama vrlo rijetke zamjene sintakti~koga modela: Znâ{ da bi tô p›vÿ mëgÅl bït ôv Frânÿv Ivân, ~â j Çmrl.; ImçlÅ j nå{a Luzârija kakëva trî-~etïra lçta kåd da j¤ j MårÆn PînÆn, pokõjnÆ nebëg, nåpÆl dok su va Zålÿj kosïli.; Ivân MåtÆn je bîl jednë vrîme z ocên.; Måt pokõjnÅ SlåvinÅ j umrlå pred ~etrdesêt lêt.). Ad. b) Funkciju atributa mogu obavljati sljede}i tipovi zamjenica: a) posvojne zamjenice: U`ålÅ j rç} Marïja Væntûrova, da njïhovega Añteta tô ne pija`â. A nå{ otåc je våvÆk govorîl da j muråva za mlÆkë nãjbojÅ. Môj otåc nçkÅ j imêl stô muzîc. b) povratno-posvojna zamjenica: Uglãvnÿn nãstojali su da ôn svôj sîr dobîje ~å p›vÿ. c) pokazne zamjenice: MôrÅ{ tç} o põlnæ tåmo zançst tê golïde i hrÅnÇ i sç. Otåc je sagrêl, jå mïslÆn na onû teplünu mlÆkå kad se pom¤zç, na onœst¤ teplünu. Tî jãn~i}i kî su se odvojïli na prÿlç}Æ, za på{u za imçt. d) upitne i odnosne zamjenice: Onï su imçli kakovih jåb¤k i hrÇ{Åv i sû doneslï pak onegå. Kåd je bîl mlâd, i õnda da vç~ær kî pût nî mëgÅl spåt i dÅ j razmÆ{jâl kûda }e ôn pô}, kådÆ j, va kõstÿmu dÿlcÇ vï{e trÅvê. e) neodre|ene zamjenice: Nïkÿ vrîme su konjï imçli sâmo Mi}çtini, Fâna i Ivân. A{ su `änskæ pro{lç, såkÅ mlikarïcÅ j pro{lå nãjve} }å. Ad. c) redni brojevi: Znâ{ i õnda ti kåsnije, mïslÆn nïgdi {ästÆ mïsæc, ja pårÅn, da ti redû zgôru õnda ti se sçlæ dåje. P›vÆ dân, ëno su õnda hodïli hëdæ}, jÇtro bi nãjprvÿ {lå nebëga nå{a måt na ^ãvju po krÇh va peknjïcu da njîn bûde frïàk krÇh. Atributu otvara mjesto imenica koja stoji samostalno ili u prijedlo`nom izrazu na mjestu svih dijelova re~enice. Analogno tome razli~iti tipovi atributa mogu biti dijelom subjekta, predikata, objekta ili

132

prilo`ne oznake: a) atribut pridruèn subjektu (Velïki sïri, velïka to~ïla bi bÆlå do{lå.; Kad nïkÿ vrîme prõjde, kåd je jå~Å trÅvå, õnda su cêlÆ dân na på{i.; Tô blâgÿ j smîrÿn hodïlo.); b) atribut pridruèn predikatu (Onâ j bÆlå vrÆdnå `änskÅ.; Bül je drÇgÆ mïsæc kåd sæ j tô dogodïlo.; Pa Ivãn tÆ j njejî sîn, ~å nÆsï znåla?); c) atribut pridruèn objektu (VazmÇ i Bo`ï}u se k¤ntæntâj¤ a{ da slåtk¤ pogå~u pe~û.; VåvÆk tÆ j imäl jedân bujôl va kôn je dr`âl mlÆkë.; TÇka su nÅn do~çkale {ästÆ mïsæc.); d) atribut pridruèn prilo`noj oznaci (SåkÆ fce se ojånjæ va drÇgÿn korïzmenÆ pætåk smo hodïli na krî`nÆ pût.; O misæcÇ.; Pô} }u v RÆkÇ kî drÇgÆ dân.). U jednoj re~enici moè biti onoliko atributa koliko ima imenica. Atribut koji se dodaje imenici koja ve} ima pridjevski atribut ne odre|uje samo imenicu ve} ~itav atributni izraz: Tô tÆ j bÆlå jednå, ko nïkÅ sîvozelênÅ bôja.; JÇtro bi nãjprvÿ {lå neboga nå{a måt na ^ãvju po krÇh va peknjïcu. Uvr{tavanjem dviju ili vi{e re~enica kojima je zajedni~ki subjekt, a razli~ita predikatna rije~ u jednu re~enicu nastaje niz od vi{e atributa koji mogu biti odvojeni zarezom ili veznikom. Niz od dvaju ili vi{e atributa spojenih ili rastavljenih veznikom stilisti~ki je obiljeèn i obi~no se rabi pri ˜ n je i lîp i dëbÅr i påmetÅn. isticanju, npr. O Svim je dosada navedenim primjerima atribucije mjesto otvarala imenica, no osim uz nju atribut moè stajati i uz zamjenicu (Trîbalÿ j më} sç tô nçst zgôru va plåninu.) te pridjev i broj koji su naj~e{}e poimeni~eni ili se imenice izostavljaju zbog zalihosti uvjetovane kontekstualnim uklju~enjem (Môj p›vÆ (mû`) je bîl dëbÅr ~ovïk. Nå{ pokõjnÆ (otåc) je våvÆk tô u`âl povædåt.). Takvom atributu mogu mjesto otvarati samo redni brojevi i odre|eni pridjevi. U neutralnu izri~aju atribut stoji ispred imeni~ke rije~i na koju se odnosi, a u stilisti~kom diskursu moè biti iza njega. Ve}ina je atributa u neutralnu iskazu u antepoziciji. Me|utim, stariji ili jezi~no svjesniji govornici u neutralnu iskazu ~esto rabe ve}i broj atributa u postpoziciji

20

U mjesnim govorima s ukinutom kvantitativnom oprekom izme|u dugoga i kratkoga slogotvornoga /ã/ isti pridjev ima naglasne oblike g›d, grdå, g›do (g›dÆ). 21 U mjesnim govorima s ukinutom kvantitativnom oprekom izme|u dugoga i kratkoga slogotvornoga /ã/ isti pridjev ima naglasne oblike t›d, trdå, t›do (t›dÆ).

133

(Tô sæ j mæntilålo pa bi do{lå bë}ica påk sæ j onå dobrë zïprÅla z vodûn ~istûn.). Kada se unutar iste re~enice ponavlja ista atributno-imenska sintagma, ~esto se mijenja red rije~i u sintagmi da bi se izbjegla monotonija u pripovijedanju (Lîdija, tûda smo hodïli kad su zabrÅnïli bîli va {Çmu dubôk¤ hodït, a p›vÿ bi se va dubôk¤ {Çmu hodïlo, a{ po lçti tÆ j tçplo jâko i õnda onç nÆsû imçle kadï pït.). U opisivanju emotivnih doga|aja atributi u postpoziciji vrlo su ~esti (Znâ{ sâmo kakë tÆ j ~ez {Çmu kad grmî, õnda ti sâmo dudnjî, dudnjî, a kad rê{ s konjên pa su põtkove èlêznæ, tô ti sâmo ˜ nda onê bÇkvine ïskre skã~¤, sâmo gjçdÅ{ kakë skã~¤ ozdolå. O debêlæ, vçlæ, ma, ne vïdÆ{ tî va {Çmi dubôkÿj ëp}e sûnca, nï{, sâmo zelenïlo ozgorå. A kåd tÆ j maglå, leh zdolå rê maglå, pa stãlno mïslÆ{ da tÆ j ..., pogëtovo ako si målo stra{jîv i kåd si sâm va {Çmi, õnda sâmo mïslÆ{ da nïkÆ zïhÅjÅ prçd te, a onô kakë maglå rê onâ debêlÅ dæblå stojê rÅvnë, znâ{, tô pëtla vïdÆ{ da sâmo dæblå debêlÅ stojê.). Posebno je zanimljiv red rije~i u sintagmama koje izraàvaju pripadnost. Ve} je prethodno re~eno da se pripadnost u grobni~kom govoru uglavnom izraàva strukturom od + imenica u genitivu, dok se posvojni pridjevi rabe uglavnom za izricanje najuìh obiteljskih odnosa i to u petrificiranim sintagmama koje su nastale iz potrebe za uklanjanjem nesporazuma u komunikaciji uvjetovana u~estalo{}u istih imena (Jëìca Stãnkotova i Jëìca Koli{ï}eva). Danas je poreme}eno i to pravilo pa se za izricanje pripadnosti mla|ih osoba rabe dublete, primjerice MårÆn od Jçlæ i JçlÆn MårÆn. Za starije ili umrle osobe jo{ se sustavno rabe posvojni pridjevi: Petrôv Ivân, Ivân PînÆn i sl. U na~elu se posvojni pridjev nalazi u postpoziciji: Ivân PînÆn, MïlÅn Ivånÿv, Marïja Fïlipova, Mãrko BÅnôv. S obzirom na obvezatnost, sro~ne atribute moèmo podijeliti u dvije skupine: sintakti~ki obvezatnih i semanti~ki obvezatnih. Pod sintakti~ki obvezatnim atributom misli se na nu`nost uvr{tavanja atributa uz imenicu koja u re~enici moè stajati kao prilo`na oznaka fce se ojånjæ va drÇgÿn misæcÇ.; Kad su vremena ili na~ina, npr. O

22

Prema suvremenom u~enju J. Sili}a (1998:241-274) svaki glagolski oblik ima svoju osnovu: infinitiv ima infinitivnu, prezent prezentsku, a imperativ imperativnu

134

na cêli dân {lç, vç} je bîlo lågje. Semanti~ki obvezatni atributi su oni bez kojih re~enica nema pravoga smisla, a ostvaruju se u stru~nim nazivima i drugim ustaljenim izrazima: mlikãrskæ låte, MâlÅ Gëspoja, VçlÆ pætåk, grëbni{kÆ sîr, krî`nÅ kacavîda, tï{jÅrskÆ bånak, fînÅ blånja, grûbÅ pÆlå, rÇ{nÅ pÆlå i sl. 5.2. Nesro~ni ili nekongruentni atribut Funkciju atributa u re~enici moè imati i druga imenica koja je naj~e{}e u genitivu. Zbog toga se nesro~ni atribut ~esto nazivlje imeni~kim. Imeni~ki atribut izraàva pripadanje, a prema vrstama pripadanja postoje razli~iti tipovi atributa: Posvojni, posesivni genitiv ili genitiv vlasni{tva izraàva pripadnost po vlasni{tvu, rodbinskim odnosima, pravu ili vlasti i u~estao je. Posvojni se genitiv naj~e{}e izraàva prijedlo`nom sintagmom: od + imenica u genitivu,5 npr.: otåc od mojê prijatelïcæ, MårÆn od Jçlæ, dvoråc od nïkæ krajïcæ, mihûr od tælcå, mihûr od kråvæ i sl. Genitivna se prijedlo`na sintagma moè preobli~iti u posvojni pridjev, pa se ovjeravaju oblici JçlÆn MårÆn, prijatelï~Æn otåc i krajï~Æn dvoråc. Vrlo se rijetko posvojni genitiv izraàva besprijedlo`nom imenicom (o{tarïja Ivåna Rejînina). Takve se konstrukcije drè arhai~nima i stilogenima. Rijedak je i stilisti~ki obiljeèn na~in iskazivanja posvojnosti osobnom zamjenicom u genitivu (Tô j njê bråt.; O‘enül sæ j za njê sestrÇ.) i osobnom zamjenicom u dativu (Poslåli su mi slïku od prï~æsti njôj sestrê.; Bråt njôj pokõjnÆ.), preteìto u ènskome rodu. Dijelni ili partitivni genitiv izraàva pripadanje nekoga komada, koli~ine ili mjere dijelu neke tvari, skupa predmeta ili bi}a. Naju~estaliji je, a okvirno se moè podijeliti na sintagme kojima je glavni ~lan broj6 ili koli~inski prilog: dçset kîl cvêta, cvêta dçset kîl, trî mïsæca, fânj togå/ tegå i one kojima je imenica glavni ~lan, a nastale su metonimijom: bëcica mlÆkå, låta vodê, {klëp ëvÅc, Çra vrïmena, kë{ sêna, ko{årica kÿmpÆrå, lonåc måsla, këmÅd drvå, këmÅd èlçza i sl. Kao i osnovu. S akcentolo{koga je aspekta ova teorija postojana i funkcionalna jer dvije osnove istoga izraza nemaju nu`no isti naglasak, pa ~ak niti njegovo mjesto. Usp. npr. glagol lagåt kojemu je prezentska osnova lå`-, a imperativna la`-, odnosno,

135

posvojni genitiv i dijelni se genitiv nerijetko izraàva genitivnom prijedlo`nom strukturom (prijedlog je uvijek od): gÇma od åvuta, dêl od tegå, târ od sêna i sl. U besprijedlo`nim sintagmama s brojem kao glavnom rije~ju neobiljeèn je red rije~i: broj + imenica, dok inverzan oblik ima stilisti~ku vrijednost: Talijâni su u`åli pustït dçset kîl cvêta prîko granïcæ, pÅ j såkÆ u‘âl kî j {âl nebëg z d›vi cvêta dçset kîl k¤pït a{ je bîl dëlika va Tâliji våvÆki cenïjÆ. Uz brojeve dvâ (m. i s. r.), dvê (`. r.), trî (m., `., s. r.), ~etïri (m. r.), ~etïra (s. r.), ~etïre (‘. r.) imeni~ke rije~i ne dolaze u Gmn. ve} u posebnu obliku koji je za m. i s. r. jednak Gjd.: dvâ paså, dvâ selå; trî mlÆkå, trî ~ovïka; ~etïri ~ovïka, ~etïra selå, a za ènski jednak N, A, Vmn.: dvê nëge, trî mÇè, ~etïre mÇè. Uz brojeve ve}e od ~etïri dolazi imeni~ka rije~ u Gmn.: {e`desêt-sedÅndesêt cæntimçtrÆh, pêt dân. Koli~inski prilozi: kulïko, tulïko, onulïko, pâr, vï{e, månje, fânj, dësta/dësti i sl. slaù se s imenicom kao brojevi ve}i od ~etïri (u Gmn.): fânj vrï}Æc, kulïko lêt i sl. Genitiv cjeline izraàva pripadnost dijela ili neke sastavnice svojoj cjelini, kao u primerima kïte od bÇkÅv, këra od narãn~æ. I u ostalim bi se slu~ajevima ostvarivala prijedlo`na sintagma, npr. kÅntûn od kÇ}æ. Gradivni genitiv pokazuje od ~ega je {to, odnosno od kakvoga je materijala ono {to se izri~e glavnim ~lanom. êst je i izri~e se pridjevom (drvênÆ stôl, vÇnenÅ ponjåva, alumînÆjskæ låte i dr.) i genitivnom prijedlo`nom sintagmom (stôl od drvå, vrï}a od rçta, {upïca od mrï`æ, ponjåva od vÇnæ, pikåbit od jåvorovinæ i sl.). U suvremenom je grobni~kom govoru zamjetna sna`na tendencija preoblikovanja primarnoga sintakti~koga modela pridjev + imenica u model imenica + od + imenica u genitivu koji je rezultat posu|ivanja iz romanskoga modela. Primarno je taj model preuzet za izraàvanje gradivnoga i partitivnoga genitiva jer se imenice kojima se odre|uje od ~ega je {to ili dio ~ega je {to ~esto ne mogu preobli~iti u pridjev ili je taj pridjev rezerviran za kakvu drugu uporabu kao u primjerima tipa kÅntûn od kÇ}æ, a ne *kÇ}nÆ kÅntûn, târ od sêna, a ne *sênÿv târ ili pikåbit od jåvorovinæ prema neovjerenome *jåvorovinÿv pikåbit ili *jåvorÿv pïkabit. Sekundarno se takav model preuzima i za izraàvanje posvojnosti. Stariji ga, ili

136

svjesniji govornici drè neautohtonim i rje|e rabe. I oni, me|utim, rabe isti model za izraàvanje gradivnoga i dijelnoga genitiva. U mla|ih je generacija ova tendencija pro{irena i na izraàvanje posvojnosti i poduprta je istim nastojanjem u razgovornome stilu hrvatskoga standardnoga jezika i danas je ve} gotovo prevladala, osim mo`da pri opisu rodbinskih odnosa. Ostali su tipovi nesro~nih atributa iznimno rijetki. Svim je navedenim tipovima nesro~nih atributa zajedni~ko to {to se pripadanje gotovo sustavno izri~e genitivnim prijedlo`nim sintagmama, i to uvijek uz prijedlog od.7 Iznimku ~ine samo oni dijelni genitivi koji kao glavnu sastavnicu imaju broj i oni koji su nastali metonimijom. Imenica koja stoji kao atribut moè i sama imati sro~an atribut, pa moè stajati: dvoråc od nïkæ lÆpê krajïcæ, {upïca od fînæ mrï`æ, lonåc dobrogå/dobregå måsla i sl. Nesro~ni su atributi u neutralnu diskursu uvijek u postpoziciji, bez obzira na to jesu li besprijedlo`ni ili prijedlo`ni. Za dijelne genitive s brojevnom sastavnicom vrijedi isto {to i za sro~ne atribute. Potvr|eni su i neki nesro~ni atributi koji nisu u genitivu, ali je njihov broj znatno manji. Svi su takvi atributi u prijedlo`nim sintagmama: a) atribut u akuzativu: lonåc na rôìce, vrï}a na rîge, vÇna za {tramåci, svïdri na pû`; b) atribut u lokativu: rÇ{kica na ÅrmÅrÇ; c) atribut u instrumentalu: kafç z pïn¤n, pÆlå z okvÆrôn. Zanimljive su sintagme tipa pogå~ica za blagoslovït i iglå za plçst jer su zna~enjski infinitivi blagoslovït, plçst atributi imenica pogå~ica, iglå, ali to oblikom nisu jer je atribut uvijek imenska rije~. Posljedica je to ~injenice da su u grobni~kom govoru rijetke glagolske imenice. 6. APOZICIJA Apozicija je rijetka i naj~e{}e dolazi uz osobna imena podrobnije odre|uju}i zanimanje (Välko u~ïtæl, Iva u~ïtejica, EmÆl kovâ~, Ivân mesâr) ili rodbinske odnose (sestrå Anîta, bãrba Tënak, têta Mårica, nôna Jëìca, mãjka Drâga i sl.) ili uz imena mjeseci (mâj mïsæc), premda danas prete‘e imenovanje mjeseci po rednim brojevima njihova pojavljivanja.

Iva Luke‘i} • Sanja Zub~i}

RJE^NIK GROBNI^KOGA GOVORA XX. STOLJE]A

139

NAÊLA IZRADE RJE^NIKA Rje~nik je grobni~koga govora pred gotovo ~etvrt stolje}a osmislila, metodolo{ki postavila i prikupila temeljni fond rije~i Iva Lukeì}. Rje~nik je zami{ljen kao istojezi~ni, dijalekatni, potpuni i reprezentativni. Pod odrednicom se istojezi~ni misli na to da je jezik u oba dijela ~lanka isti, hrvatski, s time da je natuknica dijalekatna i odnosi se na svojevrstan me|urang izme|u pojedina~noga mjesnoga govora i skupine govora. Odrednicom potpuni isti~e se te`nja popisivanju i opisivanju ukupnoga leksi~koga fonda grobni~koga govora, a odrednicom reprezentativni namjera da se u rje~nik uvrste rije~i tipi~ne za govor svih generacija i dru{tvenih slojeva Grobni~ana koji su ìvjeli u 20. stolje}u. Premda je ta granica vrlo fluidna i prakti~no neutvrdiva, postavljena je iz najmanje dva razloga. Prvi je ~injenica da je konac 20. stolje}a donio Grobni{}ini kao tradicionalno zatvorenome kraju otvaranje koje je uz svoje pozitivne strane nu`no donijelo i negativne u smislu niveliranja vlastitih vrijednosti i stila ìvljenja prema vrijednostima i stilu ìvljenja nekoga drugoga ni~im pretpostavljenoga. Taj je proces otvaranja kolidirao s napu{tanjem tradicionalne sto~arsko-poljoprivredne orijentacije s kojom u pasivni sloj prelazi i velik dio dotad temeljnoga leksika. Drugi je razlog za postavljanje vremenskoga okvira ~injenica da je s po~etkom 21. stolje}a zbog nagle informatizacije i tehnolo{koga napretka nastupilo punjenje leksi~koga fonda primljenicama iz suvremenoga standardnoga hrvatskog jezika koje postaju grobni~kima zbog provedene fonolo{ke i morfolo{ke adaptacije, ali ga i mijenjaju ostavljaju}i trajne posljedice po sustav. Jo{ je 70-ih godina pro{loga stolje}a rade}i i ìve}i na prostoru dana{nje Op}ine Jelenje najve}i i temeljni fond rije~i za ovaj rje~nik prikupila i 1983. na kartice popisala Iva Lukeì}. Svoje su nam manje, ali vrijedne leksikografske prinose ustupili Silvano Haramija (SH), Ada Mar{ani} (AM) i Stanislav Vali} (SV), dok su Vlasta Jureti} (VJ), Stanislav Lukani} (SL) i Arsen Salihagi} (AS) tijekom redigiranja cjelokupna materijala i pomo}i pri oprimjeravanju pojedinih natuknica tako|er dopisivali dio leksema. Leksemi koji su zabiljeèni samo u jednome prinosu, a ne i u ostalima, provjereni

140

su i ovjereni u izvornih govornika i uneseni u rje~nik s gore navedenom oznakom zapisiva~a. Brojem se takvih leksema isti~e zbirka Silvana Haramije prepuna vrlo arhai~nih leksema iz neke davno izgubljene teà~ke, ali vrlo rafinirane civilizacije. Bez navedenih bi entuzijasta i zaljubljenika u svoj materinski govor ovaj rje~nik bio siroma{niji. Svima se njima posebno zahvaljujemo. Frazeme je prikupila Sanja Zub~i}. Tijekom prikupljanja i obrade onomasti~koga blaga od velike su pomo}i bile sugestije Stanislava Lukani}a. Grobni{}ina je podijeljena u tri ùpe me|u kojima se utvr|uju razlike, dodu{e vrlo male i po cjelovitost sustava nebitne. U rje~niku su popisani razli~iti ostvaraji leksema koji svjedo~e o tim razlikama. S obzirom na ~injenicu da su svi prinositelji fondova ro|enjem, a glavnina i ìvljenjem iz jelenjske ùpe, mogu}e je da se u rje~niku na|u leksemi koji nisu ovjereni u drugim dvjema grobni~kim ùpama, ali i obratno. Svu je prikupljenu gra|u u ra~unalo unijela i leksikografski obradila Sanja Zub~i}. Rje~nik je oblikovan na temeljima suvremenih leksikografskih spoznaja (misli se pritom na strukturiranje leksikografskoga ~lanka, obradu sloènih semanti~kih odnosa, razine gramati~koga opisa i sl.), ali ~injenica da je dijalekatni nalaè neke specifi~ne postupke koji proizlaze iz specifi~nosti materijala i o~ekivanja struke. Natuknice se navode u kanonskome obliku, a samo iznimno, u slu~aju kada taj oblik nije ovjeren, kao natuknica se navode svi potvr|eni oblici (usp. natuknicu grên, grê{ i dr.). Kada su nije~na ~estica i glagol spojeni u jednu rije~, ona se navodi pod natuknicom glagola koji joj je u osnovi (usp. nümÅn, nümÅ{ i dr. pod natuknicom imçt). Pojedini su leksemi zabiljeèni u dvjema ili ~ak trima ina~icama. Te su ina~ice dio iste natuknice samo onda kada je njihova razlika uvjetovana fonetskim ili fonolo{kim razlikama. Tako su dio iste natuknice prilozi ëdsak¤d i ësak¤d, te glagoli odsï}, ocï} i osï} u kojima su razli~iti ostvaraji uvjetovani izgovorom skupine ds, ali i problemom oko njegova zapisa. Dio su iste natuknice i leksemi japnçnica i japlçnica jer je u potonjemu provedena u grobni~kom govoru relativno ~esta distantna disimilacija. U svim se takvim slu~ajevima, radi lak{ega nalaènja, u glavi natuknice kao

141

prvi navodi leksem bez provedene fonolo{ke alternacije. Me|utim, kada do promjene dolazi na apsolutnome po~etku rije~i, kao u leksemima sû{Ånj i {û{Ånj, imenice se navode pod dvama slovima s uputnicom jedne na drugu. Dio su jedne natuknice i potpuno istozna~ni i s istom stilskom vrijedno{}u leksemi koji se razlikuju samo akcenatski (usp. zubâr i zÇbÅr) ili tvorbeno (krõmpalo/krõmpo). Premda se ne radi o leksikografski posve korektnome postupku, primijenjen je iz funkcionalnih i pragmati~nih razloga. Ako se pak radi o istome leksemu kojemu se ina~ice razlikuju morfolo{ki ili semanti~ki (homonimija), kao u primjerima `çp i `çpa i sl., ina~ice ~ine zasebne natuknice. Ako leksem ima sinonim, obvezatno se upu}uje na nj neposredno iza zna~enja, u formuli (isto: sinonim). Kada je rije~ vi{ezna~na i ima sinonim potpuno podudaran u svim zna~enjskim odrednicama, onda se taj sinonim navodi iza posljednjega oprimjerenja (usp. natuknicu gå}ine i sinonim bragç{ine). Ako je pak sinonim ovjeren samo u jednoj zna~enjskoj odrednici, on se uvijek navodi neposredno prije egzemplifikacije te zna~enjske odrednice. Kada je leksem u sinonimskome odnosu samo s jednim zna~enjem drugoga leksema, u formulu za navo|enje sinonima se upisuje na koje se zna~enje sinonim odnosi. Svako se zna~enje oprimjeruje jednom ili vi{e re~enica preuzetih iz svakodnevne komunikacije. Oprimjerenje je pokatkad poslovica ili kakva usmenoknjièvna minijatura s time da one same nisu posluìle kao izvor za ekscerpiranje leksi~koga materijala koji zbog pjesni~ke slobode, zahtjeva metrike ili mogu}nosti unosa iz kakova drugoga sustava nije potpun odraz govorne situacije. Uz neke je rije~i navedena oznaka registra. Uvrijeèni se izrazi navode pod natuknicom rije~i koja im je dominantna. U rje~nik je uneseno i frazeolo{ko blago, i to tako da se frazem u kanonskome obliku donosi iza oprimjerenja leksema, a od njega se odvaja znakom . Frazemi se uvode pod natuknicu po utvr|enim leksikografskim pravilima: svaki je frazem naveden samo pod jednom natuknicom; ako frazem sadrì imenicu, navodi se pod njome, a ako ih je vi{e, navodi se pod prvom od njih; ako frazem nema imenicu ve} koju drugu imensku rije~ (redom: pridjev, zamjenicu ili broj) ili vi{e

142

njih, navodi se pod prvonavedenom imenskom rije~i; ako frazem nema ni imenice ni koje druge imenske vrste rije~i, a ima jedan ili vi{e glagola, navodi se pod glagolom, odnosno, pod prvim od njih, ako je frazem ovjeren s glagolima obaju vidova, navodi se pod natuknicom svr{enoga glagola; u ostalim se slu~ajevima natuknica odabire prema prilogu. Kurziv ozna~uje pade`ni oblik zavisnih rije~i koje se u kontekstu mogu realizirati umjesto navedene zamjenice, a kosa crta me|u sastavnicama upu}uje na mogu}nost realizacije frazema u dvije ili vi{e ina~ica pod ~im se podrazumijeva i promjena glagolskoga vida. Oble zagrade ozna~uju fakultativni dio frazema. Ako je leksem pod kojim se frazem navodi sinoniman i u frazemu, frazem se ponovno navodi, ali sada uz sinonimni leksem. Sinonimija leksema ne mora se nu`no potvr|ivati i u frazemu. S obzirom na zna~ajke frazema, mogu}e je da se u frazemu potvr|uje leksem koji vi{e ne postoji kao samostalan pa nije zasebna natuknica (npr. leksem kë{ta postoji samo u frazemu bït na kë{ti pu kogå/kegå). Osnovnome je leksi~kome fondu dodan dio onomasti~koga blaga, s time da su popisani i opisani toponimi i etnici, te imena va`nijih rijeka, pritoka i planina. Ako je toponim jedno~lan, opisuje se po kriterijima koji vaè i za ostale lekseme. Ako je pak dvo~lan, oba se ~lana navode u natuknici, a u oprimjerenju se navode specifi~ni i razlikovni oblici, naj~e{}e genitiva, dativa i lokativa {to i jest cilj njihova izdvajanja u posebnu natuknicu. Premda nisu izdvojeni u zasebne natuknice, dio onomasti~koga blaga predstavljaju osobna imena tipi~na za Grobni{}inu koja se navode u oprimjerenjima. Posebnost je grobni~koga govora arhai~nost njegove naglasne tipologije. Stoga je u rje~niku osobita pozornost posve}ena upravo isticanju tih specifi~nosti pa su natuknice oboga}ene podatcima koji na njih upu}uju. Pritom se polazi od na~ela da se ne popisuje isto, ve} da se u natuknici, uz kanonsku rije~ biljeì oblik ili vi{e njih koji su diskriminativni za pripadnost odre|enom naglasnom tipu. U rje~nik su djelomi~no unesene i novije primljenice. Pritom se misli na internacionalizme koji su u grobni~ki govor posredstvom {kolovanja, medija i sl. u{li iz suvremenoga standardnoga hrvatskog jezika. Za ve}i dio tih leksema postoje istozna~nice iz primarnoga sloja (npr. advæn-

143

tïst i sobëtÅr) ili istozna~ni izrazi ili sintagme (adaptâcija i prilagodït se). Drugi se dio tako preuzetih leksema odnosi na civilizacijske pojmove koji su preuzeti zajedno s izvanjezi~nom realno{}u koju imenuju (Årheolôgija, baklâva, balerîna, duplikât, egzistäncija, ekonômija, ænklâva, fÅlsifikât, fÅntâzija, frapç, frändica, gravitâcija, hêlÆj, Ændividuålac, kalændâr, kÅrdiolôg, lëgika, metabolïzÅm, mïkrofÿn, novicijât, oscilâcija, ozôn, sÅlmonçla i dr.). Svi su takvi leksemi pro{li proces akcenatske adaptacije i u sustav su grobni~koga govora potpuno adaptirani. Budu}i da se takve imenice od istozna~nih u standardnome hrvatskome jeziku razlikuju samo akcenatski, one nisu unesene u rje~nik kao zasebne natuknice. S obzirom na ~injenicu da Grobni~ani participiraju u svim sferama javnoga ìvota, u njihov govor ulaze i paralelno se rabe svi internacionalizmi potvr|eni u suvremenome hrvatskome standardnome jeziku. Stoga bi svaka takva rije~ zapisana u rje~nicima hrvatskoga jezika mogla svoje mjesto na}i i u ovome rje~niku, s akcenatskom adaptacijom kao jedinom obvezom. U grobni~kom se govoru zavinuti naglasak zamjenjuje dugim silaznim na do~etnom slogu izgovorne cjeline koja se moè, ali ne mora poklapati s do~etnim slogom rije~i. U natuknici je uvijek zapisana rije~ izdvojena iz konteksta, pa je svaki do~etni dugi nagla{eni slog nagla{en dugim silaznim naglaskom. Me|utim, u oprimjerenju se rije~ spoznaje u kontekstu, kao dio govora, pa isti oblik rije~i koja je u natuknici zabiljeèna s dugim silaznim, moè u oprimjerenju biti zapisan sa zavinutim naglaskom, npr. natuknica je kotâl, ali u oprimjerenju moè stajati Kotãl je {ûp. Premda se nije primjenjivala fonetska transkripcija, u oprimjerenjima su natuknica akcentirane izgovorne cjeline, pa je svaki slog zatvoren sonantom uvijek dug; ako je nenagla{en, ima nenagla{enu duljinu (Onå bi mu reklå. ali Onå m¤ j reklå.), a ako je nagla{en, na njemu se ostvaruje dugi naglasak kojemu intonacija ovisi o poloàju u izgovornoj cjelini (Onå bi do{lå. ali Do{lâ j.; TüstÆ j do{âl. ali Do{ãl je tüstÆ.). Vi{eslo`ni se prilozi akcenatski razli~ito ostvaruju, pa se u natuknicama daju svi ovjereni ostvaraji. Razli~ito mjesto naglaska u natuknici i oprimjerenju, naj~e{}e u priloga, ali i u drugih vrsta rije~i, nije pogre{ka ve} proizlazi iz razli~itih stilskih odre|enja, a u vezi je sa

144

stilskom funkcijom mjesta naglaska. Imenice se opisuju odre|enjem kategorije roda, a u imenica koje se ostvaruju samo u mnoìni ili u mnoìni mijenjaju zna~enje, navodi se i kategorija broja. Zbog akcenatske i morfolo{ke specifi~nosti imenicama se ènskoga roda s nepostojanim a obvezatno dopisuje Gmn. Imenicama s nejednakoslo`nim promjenama, obvezatno se dopisuje Gjd. U grobni~kom se govoru u na~elu od svake imenice moè izvesti umanjenica i uve}anica koje naj~e{}e mijenjaju temeljno zna~enje. U rje~niku su navedeni samo najfrekventniji. Kada imenica i njezin deminutivni oblik zna~e potpuno isto, rabe se u istim kontekstima i imaju istu konotativnu vrijednost, a usto su istoga roda, navode se unutar jedne natuknice, s time da je prvonavedeni oblik uvijek polazi{ni, npr. fançla/fançlica. U imenica koje su dijelom a naglasnoga tipa sa stalnim mjestom naglaska na osnovi, navodi se Gjd. samo ako je od Njd. razli~it naglaskom ili (ne)zastupljeno{}u nenagla{ene duljine. Zbog specifi~nih se alternacija, uz imenice ènskoga roda s nepostojanim a navodi Gmn. Imenicama se mu{koga roda b naglasnoga tipa, sa stalnim mjestom naglaska na nastavku, uz Njd. obvezatno navodi Gjd., dok imenice ènskoga roda nemaju dopunu jer se ne mijenja mjesto naglaska, a vrsta ovisi o kvantiteti vokala nastavka. Imenice su c naglasnoga tipa specifi~ne po alterniraju}em mjestu naglaska, pa se uz Njd. biljeè oblici koji su relevantni, a to su: za ènski rod Ajd., za mu{ki rod Ljd. te Gjd. kada se vrstom naglaska razlikuje od Njd., a za srednji rod Nmn. U pridjeva se neodre|enoga lika i zamjenica uz kanonski oblik u Njd. mu{koga roda, obvezatno navode jedninski oblici ènskoga i srednjega roda, ako se od njega razlikuju mjestom ili vrstom naglaska ili distribucijom nenagla{ene duljine. Ako se akcenatski ne razlikuju, navode se samo nastavci za ènski i srednji rod jednine. Uz pridjev se odre|enoga lika u oblim zagradama navodi samo nastavak s odgovaraju}om prozodijskom jedinicom. S obzirom na ~injenicu da svaki od dvaju pridjevskih likova moè imati komparativ i da se oni naglasno razlikuju, komparativi su uvijek biljeèni uz pridjev na koji se odnose, pa i uz neodre|eni. Dakle, radi funkcionalnosti svjesno je napravljena

145

metodolo{ka pogre{ka. Potpuno je jasno da su svi komparativi zapravo odre|enoga lika i s obzirom na tip sklonidbe i na akcenatske zna~ajke. Natuknica je glagola uvijek infinitiv, izuzev kada je on izgubljen. Tada se, kao u primjeru glagola grên, grê{ i dr., navode oblici u prezentu. Uz glagol u natuknici biljeì se 2. l. jd. i 3. l. mn. prezenta. Iz odnosa se mjesta naglaska u infinitivu i prezentu moè odrediti pripadnost jednome od triju naglasnih tipova glagola. Dok je za odabir 3. l. mn. bio klju~an morfolo{ki ~imbenik, za odabir je 2. l. jd. klju~an akcenatski. Naime, oblik 1. l. jd. ne bi bio primjeren jer je svaki slog zatvoren sonantom uvijek dug, bez obzira na to je li nagla{en ili nije. U prefiksalnoj je tvorbi glagola mogu}e udvajanje prefikasa. Takvi se glagoli navode pod istom natuknicom s time da se kao prva navodi ona s jednim prefiksom, npr. do{tukåt/dona{tukåt. Glagoli koji ozna~uju impersonalnu radnju imaju samo 3. l. jd. i mn. ili samo 3. l. jd. Takvim se glagolima navode samo ti oblici i oni se oprimjeruju. Zbog isticanja se razlike uz 3. l. jd. obvezatno navodi oblik, npr. dræ`njït (3. l. jd. dræ‘njî, dræ‘njê) - preìvati. Glagoli koji mogu i ne moraju biti povratni navode se pod istom natuknicom s time da se posvojno-povratna zamjenica se navodi u kosim zagradama: gri{påt /se/. Ako pak postoji glagol potpuno ili djelomi~no razli~ita zna~enja, a istoga izraza s time da je obvezatno povratan, a usto se ovjerava samo u 3. l. jd. i eventualno u 3. l. mn., on se izdvaja u samostalnu natuknicu, npr. gri{påt se (3. l. jd. gri{pâ se). Natuknice i oprimjerenja zapisani su fonolo{kom transkripcijom. Iznimka je samo alofon fonema /m/. Naime, ispred bilabijala, osobito u govorima mjesta smje{tenih uz Rje~inu, slabi opreka izme|u m i n. Kao bitno distinktivno obilje`je ~uva se nazalnost, a mjesto je tvorbe malo pomaknuto unatrag prema nepcu. Taj se alofon biljeì znakom Ü, a ostvaraj se navodi u uglatim zagradama.

146

POPIS KRATICA a) Gramati~ke kratice A akuzativ br. broj D dativ ~est. ~estica etn. etnik G genitiv gl. glagol I instrumental jd. jednina komp. komparativ L lokativ l. lice m. mu{ki rod mn. mnoìna N nominativ neodr. neodre|eni lik nepromj. nepromjenjivo nesvr{. nesvr{eni vid odmil. hipokoristik odr. odre|eni lik

pogrd. pejorativ poimen. poimeni~eno pren. preneseno pridj. pridjev prij. prijedlog pril. prilog red. redni s. srednji rod sup. superlativ svr{. svr{eni vid {alj. {aljivo top. toponim ubla`. eufemizam u~est. u~estalo uzv. uzvik vez. veznik zamj. zamjenica zastarj. arhaizam

`.

c) Prinosiva~i rje~ni~kome fondu

ènski rod

b) Ostali znakovi / tako|er i, ili frazem, izri~aj [ ] fonetski zapis izgovorne cjeline

AM AS SH SL SV VJ

Ada Mar{ani} Arsen Salihagi} Silvano Haramija Stanislav Lukani} Stanislav Vali} Vlasta Jureti}

a

147

aj

A a, vez. - a (Nî me otêl ~Çt, a lîpo sÅn mu govorïla!) a, uzv. - u zna~enju divljenja, odobravanja (A, jå, ~a }e rç} mãjstÿr!) abadåt, gl. nesvr{. (abadâ{, abadâj¤) - mariti, obra}ati pozor p}e ga ne abadâ.) nost (O abadîrat, gl. nesvr{. (abadîrÅ{, abadîraj¤) - mariti, obra}ati pozornost (Nï{ ne abadîrÅ{! ^å ne vïdÆ{ da njÿj se pija‘â{?) abÅndonåt, gl. svr{. (abÅndonâ{, abÅndonâj¤) - napustiti, prestati se druìti (^å si me i tî abÅndonâl, kî si s mån¤n va kl¤pï sidêl?) abecêda, `. - abeceda (Jçdva i këmÅ} smo naÇ~ili abecêdu!) abukât/albokât, m. - odvjetnik (DÇgo su se s¤dïli, a sç bi bîl ræ{îl jedân dëbÅr abukât/ albokât.) acÆmprçs/Ånciprçs, m. - ~empres (Pred njïhov¤n kÇ}¤n rÅstû trî acÆmprçsa/Ånciprçsa.) acÆmprçsi}/Ånciprçsi}, m. - malen i mlad ~empres (Posahnœl mÆ j acÆmprçsi}/Ånciprçsi}.) acÆmprçsina/Ånciprçsina, `. velik i star ~empres (BÇrÅ j

båtila ôn stârÆ acÆmprçsinu/ Ånciprçsinu zâda {kôlæ.) adïjo, uzv. - zbogom (Pro{ãl je, a nî rçkÅl ni adïjo!) advênt, m. Gjd. advänta - posljednja ~etiri tjedna pred Boì}em (Re~û da se nî trîba ènït va adväntu.) afitåt, gl. svr{. (afitâ{, afitâj¤) osigurati smje{taj, rezervirati, unajmiti (SH) (Afitãl je stân v RÆkï a{ mu se ne dâ såkÆ dân putovåt.) agåc, m. - akacija: ukrasna biljka stabla{ica, Acacia (isto: kåc, gåc) (Agåc tÆ j predobrë drvë da od njegå stërÆ{ kÿlcï.) ~Æl je agronôm, m. - agronomi (U za agronôma.) ÅgÇst/ÅgÇ{t/ÅngÇ{t, m. - mjesec kolovoz (Sêno smo vozïli dëma z plåninæ na krâj ÅgÇsta/ ÅgÇ{ta/ÅngÇ{ta.) ah, uzv. - uzvik za izricanje àljenja, pomirenja (Ah, ali nÅn je u`ålo bït lîpo!) aha, uzv. - za izricanje potvrdnosti (Sî ~â stërÆl? Ahå, tr cêlÆ dân dçlÅn!) aj, pril. - rije~ca koja prethodi potvr|ivanju ili negiranju

ãjda

148

poja~avaju}i im zna~enje (Tî nÆsï bîl tåmo. - Aj sân jå, leh tî nÆsï.); (^å nÆsï dësti spâl? - Aj sân!); (Sî ve} gotôv? - Aj nîs!); (]ê{ môrÅt pô} pô tÿ? - Aj næ}Ç!) ãjda, ‘. - heljda (P›vÿ j ãjdæ bîlo nãjvi{e v ObrofcÇ, a kad je cvalå, sâ j bÆlå jednå rô‘ica.) âjær, m. Gjd. âjera - zrak (Nî âjera, ëpri ponç{tru!) dï} sç ~etïre vâjær - ljen~ariti (Mî smo pu njê dçlali, a onâ j lîpo lçgla i dïgla sç ~etïre vâjær.) ãjme, uzv. - za izraàvanje ~u|enja, bola, prijekora, uàsa (Nïkÿga/nïkæga nümÅn, ãjme menï!) ajutåt se, gl. svr{. (ajutâ{ se, ajutâj¤ se) - oporaviti se (Sü l se målo ajutåla z ôt¤n j¤hûn?) ako, vez. - ako (Dõ} }u ako dospênæn.) akomulâtÿr, m. Gjd. akomulâtora - akumulator (SprÅznül mi sæ j akomulâtÿr, pa smo rïvali åvuto skoro do Drå`Æc.) akÿntâcija, `. - predujam, naj~e{}e nov~ani (P›vÿga/p›væga nÅn je akÿntâcija, pa se målo pomëremo do plã}æ.) ks je dêl na åks, m. - osovina (A këlÆh.) akû‘a, `. - najava u karta{koj igri

Ålkoholi~År

tre{ete (AM) (Ala, Stâne, dâj akûù!) aku‘åt, gl. svr{. (aku‘â{, aku‘âj¤) - najaviti u karta{koj igri tre{ete (AM) (Såd je nâ me rêd aku`åt.) ala, uzv. - hajde (Ala hëmo }å!) alât, m. - alat (^å sÅn jå alâta pog¤bîl dçlaj¤} po kÇ}ah!) Ålbûm, m. - album (SlÅgålÅ j litråti va Ålbûm.) alärgi~Ån (alärgi~na, alärgi~no), neodr. pridj. - 1. koji ima alergiju (Sestrå njÿj je alärgi~na na jãja.); 2. koji osje}a odbojnost, netrpeljivost prema komu (Alärgi~Ån je nâ nju, a môrÅ ju trpçt a{ je o`çnjena za njegëvoga/njegëvega bråta.) alärgija, `. - bolest alergija (Danås je sç vï{e alärgÆj, }ê{ na hrÅnÇ, }ê{ na pçl¤d.) ali, vez. - 1. ali (Do{ãl je, ali pre` njê.); 2. kako (Ah, ali nÅn je u‘ålo bït lîpo!) ãlkohÿl/ãrkohÿl, m. Gjd. ãlkohola/ãrkohola - alkohol (DÅ j dobrë pomåzat z ãlkoholÿn/ ãrkoholÿn kad se kî porîè.) Ålkoholi~År/Årkoholi~År, m. Gjd. Ålkoholi~ara/Årkoholi~ara - ovisnik o alkoholu (obi~nije: pijånac) (Njejî mû` je bîl Ålkohëli~År/Årkohëli~År.)

Åltrokç

149

Åltrokç/Åntrokç, pril. - vi{e nego, bolje nego (Altrokç/antrokç bÆn se jå dr`âl da mÆ j njegëvi sõldi.) Åmbulânta/abulânta, `. - zdravstvena stanica, ambulanta (DuhtorïcÅ j zï{la z Åmbulântæ/ abulântæ i kî znâ kad }e se vrnÇt.) åmæn, pril. - 1. amen, zavr{etak molitve ili obrednog teksta (U ïme Ocå i Sîna i DÇha Svêtÿmæn.); 2. pren. gotovo, ga. A svr{eno (Kad ti jå tô re~ên, tô tÆ j åmæn!) Ångîna, `. - upala grla i `drijela, angina (ImÅ Ångînu, pa môrÅmo pô} na ençksiju/nçksiju.) Ångôrast (-a, -o), neodr. pridj. koji ima meku i dugu dlaku (VïdÆ onû Ångôrastu må{ku!) Ångûrija, `. - lubenica (^å se ÅngûrÆj prodâ na plåci po lçtu!) Anina, `. - blagdan sv. Joakima ja nîna, i Ane (26. srpnja) (O nêna! JÇtrÅ j MÅndalêna, tÅnina, gospâ te~ç z drÇgidÅn A målina!) ãnkora, `. - alatka za va|enje potonulih vjedara iz cisterni (Donesï ãnkoru a{ je bujôl pâl va {tärnu!) Åntêna, `. - antena (Va zådnjæ vrîmæ j sç vï{e Åntên na krëvÆh/krovîh.)

apotekarïca

Åntibiotik, m. - antibiotik (Pô} }u va apotêku/aputêku po Åntibiëtik.) ãnjæl, m. Gjd. ãnjela - an|eo (Såku vç~ær sæ j molïlo »Añjele, ~uvÅrÇ mïlÆ«.) ãnjeli}, m. - 1. an|elak (Såkÿ dÆtç ïmÅ svõjga ãnjeli}a ~uvÅrå.), ˜ njeli}i 2. preminulo dijete (A su se zakÅpåli na põsebnÿn dælÇ cimîtera.) aparât, m. - bilo koji aparat (Sî zælå aparât za brïjat?) apelîrat se, gl. nesvr{. (apelîrÅ{ se, apelîraj¤ se) - prosvjedovati, buniti se (Zmîrÿn sæ j apelîrÅl da m¤ j slåba plã}a!) åpostÿl, m. Gjd. åpostola - apostol (Bîlÿ j dvanãjst åpostolÆh i ~etïri evÅnjelïsti.) apotêka/aputêka, `. - ljekarna (isto, ali zastarj.: {picijerïja) (]œ ti pô} va apotêku/aputêku po Åntibiëtik?) apotekâr/aputekâr, m. Gjd. apotekÅrå/aputekÅrå - ljekarnik (isto, ali zastarj.: {picijêr) (Apotekâr/aputekâr je rçkÅl da se tê tablçte pijû såkÆh ësÅn ûr.) apotekarïca/aputekarïca, `. - èna koja radi u ljekarni (ApotekarïcÅ/aputekarïcÅ j rçklå da se tê tablçte pijû såkÆh ësÅn ûr.)

apotekãrskÆ

150

apotekãrskÆ/aputekãrskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - koji se odnosi na ljekarnu (ApotekãrskÅ/aputekãrskÅ vâgÅ j jâko prêcizna.) aprîl/aprîj, m. Gjd. aprïla/aprïja - mjesec travanj (Va aprïlu/ aprïju ve} sç lîpo cvatç.) apsalûtno, pril. - uop}e, apsolutno (»Apsalûtno« govorê jûdi kî se dçlaj¤ målo u~enïjÆ.) Årbakavâla, `. - ukrasna cvatu}a biljka lon~arica: geranij, pelargonija (isto: bÅrbakavâla, bÅrbarô‘a, kavâla) (Nå skocu su bîle po{tivâne lîpæ Årbakavâle.) arivåt, gl. svr{. (arivâ{, arivâj¤) - sti}i, pristi}i, dospjeti na vrijeme (KëmÅ} sÅn arivâl.) Årmadûra, `. - metalna ili drvena konstrukcija za obavljanje poslova na vi{im dijelovima zgrade (Znêt }emo Årmadûru kad fïnÆmo facâdu.) Årmâr, m. Gjd. ÅrmÅrå - ormar (^Çda [u{å~anÆh je imçlo ÅrmÅrï kî su storïli grëbni{kÆ tï{jÅri.) Årmarï}, m. - ormari}, naj~e{}e kuhinjski ili za spremanje obu}e (Kad otåre{ pijåti, klådi je va Årmarï}.) Årmåt, gl. nesvr{. (Årmâ{, Årmâj¤) - oja~ati beton èljeznim {ipkama ili mreòm; dobro vezati (isto: Årmîrat) (Da ste do-

asfâlt

brë Årmåli, ne bï vÅn plë~a pÇkla.) Årmîrat, gl. nesvr{. (ÅrmîrÅ{, Årmîraj¤) - oja~ati beton èljeznim {ipkama ili mreòm (isto: Årmåt) (Sç smo Årmîrali pa bi trîbalo bït dobrë.) Årmônika, `. - harmonika (isto: hÅrmônika) (Ive s Pëh¤mÅ j lîpo sëpÅl va Årmôniku.) Årmonikâ{, m. Gjd. ÅrmonikÅ{å harmonika (isto: hÅrmonikâ{) (Na såkÿmu/såkæmu pÆrû j bîl Årmonikâ{.) Årmulîn, m. - drvo i plod rane {ljive sitnih crvenkastoù}kastih _ plodova (Armulîn je jâko lîp kad cvatç.); (VåvÆk skÇhÅn pçkmez od ÅrmulînÆh a{ mi ga dicå råda pojidû.) (isto: cïbÿr) Årmulîni}, m. - mlado drvo i plod rane {ljive sitnih crvenkastoù}kastih plodova (Imçli smo Årmulîni} pred kÇ}¤n.); (Slåbÿ j rodîl Årmulîn. Sâmo nïkakovi Årmulîni}i.) ãrpez, m. - èljezna {ipka koja poja~ava krovnu konstrukciju (SV) (Danås }emo poståvit ãrpez.) Årti~ôka, `. - arti~ok (NÆsmë mî nïkad tê Årti~ôke jïli.) asfâlt/asvâlt/a{vâlt, m. Gjd. asfãlta/asvãlta/a{vãlta - asfalt (PålÅ j na asfâlt/asvâlt/a{vâlt i fãnj se udrïla.)

asfÅltîrat

151

asfÅltîrat/asvÅltîrat/a{vÅltîrat, gl. nesvr{. (asfÅltîrÅ{/asvÅltîrÅ{/ a{vÅltîrÅ{, asfÅltîraj¤/asvÅltîraj¤/a{vÅltîraj¤) - asfaltirati (AsfÅltîrali/asvÅltîrali/a{vÅltîrali su nÅn pût do kÇ}æ.) a{, vez. - jer (Do{lâ j a{ njÿj nî~ rãbÆ.) atrçs, m. - naslov, adresa (isto: atrçsa) (DÅlå mÆ j svôj atrçs.) atrçsa, `. - naslov, adresa (isto: atrçs) (DÅlå mÆ j svojÇ atrçsu.) atresîrat, gl. nesvr{. (atresîrÅ{, atresîraj¤) - nasloviti, adresirati (AtresîrÅj pÆsmë na fråjari~inu sestrÇ pa måteri nä}e bït sumjïvo.) auh, uzv. - za izraàvanje negodovanja, sumnje (Auh, nä}e tô bït dobrë storenë!) åuto/åvuto, s. - automobil ([lï smo z åutÿn/åvutÿn zdôlu.); vutÿ j st›l srnïcu/srnï~icu.) (A åuti}/åvuti}, m. - 1. malen automobil (^å tulïki sõldi si dâl zâ ta åuti}/åvuti}?); (Zg¤bül je këlaca od åvuti}a.); 2. automobil niè klase (^å se hvãlÆ{ z otÆn åuti}æn/åvuti}æn?); 3. igra~ka automobil (De{kï}i se nãjvôlæ igråt z åuti}i/åvuti}i.) åutina/åvutina, m. - velik, star, ru‘an ili dotrajao automobil (^å se povã`Å{ z ÿtîn åvutinÿn, tô tÆ j lçh kramarïja!)

avæntôrÆj

automåskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. i pril. - koji je kao automat, koji {to ~ini bez razmi{ljanja (Mlikarïce su plelç hëdæ} zdôlu. I po {kûrÿn, automåskÆ, bez da gjçdaj¤ va pletïlo.) automât, m. - 1. vatreno ru~no oru`je koje jednim okidanjem ispali vi{e metaka (PÇcali su nâ nje z automâta.); 2. mehanizam koji provodi neki radni proces (P›vÿ su jûdi kÇhali kafç na dçlu, a danås je ve} sågdere automât za kafç.) avah, uzv. - jao, joj, ajme (Avah menï ako otåc vïdÆ ~å sÅn storïla!) avâna, pridj. indeklinabilan - svijetlosme|, svijetlosme|a (Onâ j bÆlå va avâna håji, a ôn va avâna ve{tîdu.) avÅncåt, gl. svr{. (avÅncâ{, avÅncâj¤) - unaprijediti, promaknuti, dobiti, ste}i; napredovati u stru˜ n je jo{ lâni avÅncâl za kâci (O pota.) avâns, m. Gjd. avãnsa - predujam (Dâli smo jÆn i avâns! Vãlda nas nä}e prevårit!) avæntôr, m. - stalni pretplatnik, kupac (Nãjve} je såkÅ mlikarïca imçla svojï avæntôri.) avæntôrÆj, m. - unaprijed utvr|ena koli~ina, vrijeme i kupac robe, primjerice mljekaricama

avärtit

152

(AM) (Nå{a måt je imçla vçlÆ avæntôrij na Bælvedêru.); (Mlikarïca såk¤ {etemânu nesç avæntôrÆj v RÆkÇ.) avärtit, gl. svr{. (avärtÆ{, avärtæ) - priop}iti, javiti, obavijestiti (Avärtili su nÅn ~å môrÅmo storït i kakë.) avijôn, m. - zrakoplov, avion (isto: çroplÅn/jçroplÅn) (^å nïkad nÆsï letêl z avijônÿn?) avizåt, gl. svr{. (avizâ{, avizâj¤) - upozoriti, dojaviti (Avizåli

â‘ulica

smo jih ~å jÆn se mëre dogodït, a onï neka dçlaj¤ kako }ç.) avizævåt, gl. nesvr{. (avizûje{, avizûj¤) - upozoravati, dojavljivati (O vrïmenu nas våvÆk avizûj¤ s televîzijæ.) â‘ulica, `. - donji dio dvodijelne metalne kop~ice za odje}u s ispup~enim dijelom u koji se ume}e gornji dio te kop~e (isto: jâ{ka/jâ{kulica/jâ‘ulica, zâgulica) (Za{üj mi âùlicu na bærhân!)

ba

153

ba~â~

B ba/båkina, uzv. - uzvik kojim se djecu upozorava da ne{to nije dobro (Ba tô, båkina! Tô se ne smî dïrat.) båba, `. - 1. primalja, babica (isto: båbica) (E¯vdî j ~Çda dicê porodïla Kåta båba.); 2. utvara kojom se pla{e mala djeca (Båba bi te zælå da po {kûrÿn pohãjÅ{ pë vani.); 3. reljef ènskoga lika u stijeni na ulazu u Grad Grobnik, {to su ga, po predaji, du`ni poljubiti oni koji prvi put ulaze u Grad (Kî p›vÆ pût dõjde Grâd, tâ môrÅ nãjprvÿ Båbu bÇ{n¤t.); 4. odbojna stara èna (Su u`åle stâræ båbe {kjÅvït nå tÅncÆh.) bÅbåc, m. Gjd. bÅpcå - dobro drè}a vreme{na osoba (Tâ bÅbåc rê såk¤ sobëtu nå Hahli}.) babarôga, `. - utvara kojom se pla{e mala djeca (Hôj dëma da te babarôga ne zåme sëb¤n!) båbica, `. - primalja (isto, zn. 1: båba) (P›vÿ su båbice po kÇ}ah pohÅjåle i nÆsû `änskæ duhtôra ni vïdele.) båbica, `. - mali èljezni nakovanj na kojemu kosci klepcem otkivaju kose (SV) (Va konëbi ~œvÅn }å}inu kësu, brûs i båbicu.)

båbÆn (båbina, båbino), pridj. koji pripada babi (Sï smo se bãli båbinoga/båbinega slïnavoga/slïnavega bÇ{i}a.) bâbjÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - koji pripada babama (Tô stojî kod bâbjÆ zûb.) babûj, m. Gjd. bab¤jå - okrugli, debeli kamen (Da ne bï{ zakramâl tâ babûj vâ nju!) båbura, `. - pogrd. velika glava (SH) (Vïdi ti tâ båbura, a nï{ va njôj!) bâbu{, m. - duhan (SH) (^â j sõldÆh ve} hïtÆl na tå bâbu{!) babutof, m. - udarac pesnicom (isto: kacot, matafûn) (SH) (Bï` ëdovud da ne bï{ dëbÆl babutëf.) båcila, `. - briga, trud, mar (SV) (Nî pu njê båcilæ, vî{ da njÿj je mâlÆ våvÆk {m›kÅv.) bacilåt, gl. nesvr{. (bacilâ{, bacilâj¤) - 1. mariti, brinuti se (^å vï{e bacilâ{ oko dicê, tô su ti gërÆ.); 2. obra}ati pozornost (Ne bacilâj ~å ti re~ç leh kî ti re~ç.) ba~â~, m. Gjd. ba~Å~å - primitivno oru|e za izbacivanje kamena, vrsta primitivne pra}ke (Danås

bå~i}

154

se ve} nïkÆ ne igrâ z ba~â~ÿn, a målo bi kî znâl rç} ~â j tô.) bå~i}, m. - mali bik, bi~i} (Ubïli smo bå~i}a! ]ête k¤pït mêsa?) bå~ina, `. - velik i snaàn bik ([lå sÅn da rên k njîn, ali sÅn se obrnÇla kad sÅn vïdela bå~inu pred kÇ}¤n.) bå~va, `. - ba~va (P›vÿ su jûdi bå~ve na samjÇ kupovåli.) bå~vÅr, m. - onaj koji izra|uje ba~ve i druge drvene posude (U`åli su na samânj dô} bå~vÅri z Slovênijæ.) bå~vast (-a, -o), neodr. pridj. (komp. ba~vastïjÆ) - koji je nalik ba~vi, trbu{ast (Tâ vâ` je bå~vast.) bå~vastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. ba~vastîjÆ) - koji je nalik ba~vi, trbu{asti (Klåst }u rôìce va bå~vastÆ vâ`.) bå~vica, `. - mala ba~va (Bå~vÅru sÅn nar¤~îl jednÇ bå~vicu i jednÇ lodrïcu.) bå~vina, `. - velika ba~va (Sâmo bogâtÆ su imçli vçlæ bå~vine pÇne vÆnå.) bådat, gl. nesvr{. (bådÅ{, bådaj¤) bosti, bockati (BådÅ ga {ïlÿn.) bådavæ/bådava, pril. - 1. uzalud (Bådavæ/bådava tÆ j govorït, sëpeta }e mlâdÆ storït kåko }e.); 2. besplatno (Ne bîn tô zêl ni dÅ j bådavæ/bådava.)

bagâ‘a

bådn¤t, gl. svr{. (bâdne{, bâdn¤) - ubosti (o{trim predmetom ili rije~ima) (Sî ga tô bådn¤l z iglûn?) BådnjÅk, m. - dan uo~i Boì}a (isto: Vïlija Bo‘jÅ) (Na BådnjÅk sæ j krÇnÆl bo`ï}njÅk.) båfa, `. - zalistak na mu{kom licu (Sëpeta su båfe va môdi.) båfica, `. - kra}i ili kosom siroma{niji zalistak na mu{kom licu (Ma, obrîj tê båfice!) båfina, `. - duga~ak i gust zalistak na mu{kom licu (Njegôv dçd dÅ j imêl gûste i dÇge båfine.) bagâj/bagûj, m. - 1. kov~eg (Pari}ãl je bagåj/bagûj i pãrtÆl.); 2. zave`ljaj (HïtÆl je bagåj/bagûj na råme, pozdråvÆl se i vï{e se nïkad nî vrnûl.) bagajï}/bagujï}, m. - 1. kov~e‘i} (Ov bagajï} mÆ j nÅrçdÅn za språvit re}îni i p›steni i filçt, i sç ~å tô.); 2. zave‘ljaj~i} (S¤sçda mÆ j doneslå nïkakovÆh stârÆh {trâc va bagajï}u.) bagajïna/bagujïna, `. - 1. velik, teàk, star i ruàn kov~eg (Gëri na podû j vås mu{jîv bagajïna.); 2. golem zave`ljaj (DrÇgÆ dân je doneslå jo{ nïkakovæ kramarïjæ va vçlÿn g›dÿn bagajïni.) bagâ‘a, `. - prtljaga (Dok smo ~çkali vlâk oko nås je bîlo sç pÇno bagâ`æ.)

bâgær

155

bâgær, m. Gjd. bâgera - stroj za iskopavanje i druge grube gra|evinske poslove (P›vÿ su jûdi `îv kåmÆk razbÆjåli, a danås dõjde bâgær i sç b›zo skopâ.) bÅjbÇk, m. - zatvor (Ulovïli su ga i såd je va bÅjbÇku.) BÅj~çvo Selo - top. zaselak nase˜ n je z BÅj~çva lja Buzdohanj (O Selå/z BÅjcîh, büvÅ va BÅj~çvu SelÇ/va BÅjcîh.) Rabi se i naziv BÅjcï, m. mn. bajonçt/bajunçt, m. - bajuneta (isto: bajonçta/bajunçta) (Nü jÿj se mû` nïkad vrnûl z DrÇgÿga/DrÇgæga råta, a povædålo sæ j da su ga ubïli z bajonçtÿn/ bajunçtÿn.) bajonçta/bajunçta, `. - bajuneta (isto: bajonçt/bajunçt) (Nü jÿj se mû` nïkad vrnûl z DrÇgÿga/ DrÇgæga råta, a povædålo sæ j da su ga ubïli z bajonçt¤n/bajunçt¤n.) bajonçtina/bajunçtina, `. - bajuneta kao stra{no oru`je (Jo{ se våvÆk domü{jÅn kåko su svÆtçle tê bajonçtine/bajunçtine.) bâjs, m. Gjd. bãjsa - ì~ano glazbalo: berda (PçtÅr je znâl sëst va bâjs.) nå si bãjsi - na svaki na~in (Na pÆrÇ su se slikævåli nå si bãjsi.) båk, m. Gjd. bakå - bik (Imçli smo lÆpogå/lÆpegå bakå.)

båla

bakalâr, m. Gjd. bakalÅrå - su{ena riba iz sjevernih mora (PrëdÅli su mi nïkakovu drÇg¤ rïbu za bakalâr.); (Na Vïliju Bë`j¤ våvÆk jÆmë bakalâr.) båkÅr, m. Gjd. båkra - bakar (isto: râm) (Od ~eså su vÅn cjêvi? - Od båkra!) bâkat/bakinåt, gl. nesvr{. (bâkÅ{/ bakinâ{, bâkaj¤/bakinâj¤) kakati (izraz pri obra}anju djeci) (Ala, hëmo na vr~inicu bâkat/ bakinåt!) båk}at se, gl. nesvr{. (båk}æ{ se, båk}¤ se) - prekomjerno se zamarati kakvim poslom (Ne dâ mi se z ÿtîn båk}at.) bakçtica, `. - dio zamke za hvatanje ptica (BakçticÅ j dêl zãnkæ.) båkræn (båkrena, båkreno), neodr. pridj. - koji je od bakra (isto: ramên) (Tô j båkreno. â si mïslela dÅ j zlâtno?) båkrenÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. upravo onaj koji je od bakra (isto: ramênÆ) (P›vÿ su bîli båkrenÆ kotlï.) bâk¤l, m. Gjd. bâkula - òhar (Kad bïmo vå`gÅli svïtlo, bâkuli bi se razbÆ`åli nå se strâne.) båkulina, `. - velik òhar (Kakôv gnjûsnÆ båkulina! Starï ga!) båla, `. - sveànj sijena (TrîbÅ znåt op›tit bålu sêna.)

bâla

156

bâla, `. - lopta (Dicå se vôlæ igråt z bâl¤n.) bålaf~e, s. Gjd. bålaf~eta - deran, klipan, neuljudno, nedoraslo ~eljade (isto: {m›kaf~e) (Kåko tô smî{ rç}, bålaf~e jednë!) bålaf~ica, `. - mala neotesanka (Dr`ü se prijatelïca z nïkakov¤n bålaf~ic¤n.) bålaf~i}, m. - mali deran, mali neotesanac (Do{ãl je ~êra s nïkokovÆn bålaf~i}æn.) bålaf~ina, `. - veliki, krupni klipan, deran, neotesanac (StœkÅl gÅ j nïkakÿv vçlÆ bålaf~ina.) balÅncân, m. - patlidàn (BalÅncâni su se kåsnije pë~æli sÅdït pu nås.) bâlat se, gl. nesvr{. (bâlÅ{ se, bâlaj¤ se) - loptati se (Ne bâlÅjte se pred kÇ}¤n!) bålÅv (bålava, bålavo), neodr. pridj. (komp. balavïjÆ) - mlad i neiskusan, nezreo (Tî si jo{ bålÅv i ne mëre{ nas razumçt.) bålavac, m. Gjd. bålafca - deran, klipan, neotesanac (isto: {m›kavac) (Kåko tô smî{ rç}, bålavac jedân!) bålavÆ (bålavÅ, bålavÿ), odr. pridj. (komp. balavîjÆ) - mladi i neiskusni, nezreli (Tô mÆ j ôn rçkÅl, mÇlac bålavÆ!) bålavica, `. - neotesana mlada ènska osoba (isto: {m›kavica)

balonïna

(Bålavice jednå, sïmo hôj ako sân ti reklå!) bÅldahîn/bÅldakîn, m. - platneni svod koji se nosi u procesiji (êtïri ~ovïka nësæ bÅldahîn/ bÅldakîn va pro{ê{iji.) bâlica, `. - loptica (Hïti mi bâlicu!) balîn, m. - èljezna kuglica (SV) (Zïtræsli su se balîni i bîlo jih je såk¤da.) bålina, `. - veliki sveànj sijena (]ç{ ~Çt jednÇ dü~ju? Kukurîku! Te~ç petçh v RÆkÇ, a këko{a plåninu po velïku bålinu.) bâlina, `. - velika lopta (Pu{}âj tû vçl¤ bâlinu! Vî{ da j¤ këmÅ} dr`î{!) balinjêra, `. - kugli~ni leàj (]ê{ mi donçst jednÇ balinjêru za karçt?) bÅlkôn, m. - balkon (ImçlÅ j ~Çda rô`Æc na bÅlkônu.) bÅlkonï}, m. - omanji balkon (Ba{ nÅn je nÅrçdÅn ôv bÅlkonï}.) bÅlkonïna, `. - veliki balkon (Bålkonïna jÆn je za cêlæ kÇ}æ.) balôda, `. - ovalna ukrasna posuda (Bÿmbôni su va balôdi.) balôn, m. - balon (Måma, }ê{ mi k¤pït ~rjênÆ balôn?) balonï}, m. - mali balon (K¤pï mi leh ôv mî}erÆ balonï} na {}apï}u.) balonïna, `. - veliki balon (Jo{ nïkad nîs vïdela takôv balonï-

balota

157

nu. KëmÅ} nÅn je stâl va åuto/ åvuto.) balota, `. - kugla (Hïti balëtu!) balotÅr, m. - 1. smetlar; u pro{losti samo ~ista~ balege (PokõjnÆ otåc je bîl balëtÅr, zãto ïmÅmo prÆ}ëk BalëtÅrovi.); 2. vrsta kukca: balegar (Starï balëtÅra a{ kadî j ôn, dÅ j i nesnÅgå.) bân, m. Gjd. bÅnå - ban (Tåmo dÅ j nïkÆ bân stëlovÅl.) za KÇlina bÅnå - davno (Tô j bîlo za KÇlina bÅnå, kî se togå/tegå ni domü{jÅ!) bånak, m. Gjd. bãnka - 1. pult, {ank; veliki radni stol (KrojïlÅ j na bãnku.); 2. klupa u crkvi dvavÆk je sidçla va zådnjæmu (O bãnku.); 3. zatvorena klupa sa spremi{tem za hranu, odje}u i sl. (Rådi smo sidçli nå bÅnku a{ bïmo n¤trï na{lï võj~Å za pojïst.) banâna, `. - banana (E, da nÅn sæ j bîlo najïst banân!) banânica, `. - omanja banana (Pojîj tû banânicu pa ræmë }å.) bãn~i}, m. - 1. drvena klupica u kojoj se na Rje~inu na le|ima nosilo rublje za ispiranje, i na kojoj se kle~alo tijekom ispiranja (SåkÅ j `änskÅ imçla svôj bãn~i} i na njän bi kjæ~åla dok bi zïpirala rëbu.); 2. klupica (Klåst }emo bãn~i} mesto

bãnka

katrîd pa }e më} sçst vï{e judîh.) bãn~ina, `. - ru`na, velika {krinja, sanduk koji sluì kao klupa (Bãn~ine su se dçlale od topolëvinæ.) bãn~it, gl. nesvr{. (bãn~Æ{, bãn~æ) - provoditi vrijeme u raspojasanom dru{tvu (NÆsmë moglï zaspåt a{ su s¤sçdi bãn~ili cêl¤ nô}.) bãnda, `. Gmn. banâd/bând 1. skupina razbojnika i nepo{tenjaka (Ræ{ï se tî tê bãndæ a{ nä}e{ dobrë fïnit.); 2. kraj, predio, strana (Ståni mi z drÇgæ bãndæ!) bÅndêra, `. - zastava, stijeg (Za d›`Åvni blågdani se môrÅ klåst bÅndêra.) bÅndêrica, `. - mala zastava, zastavica ([kõlska dicå su ga do~çkala z bÅndêricami.) bÅndêrina, `. - ru`na, odbojna, stara zastava (Jo{ trî dânÆ j za tîn bÆlå na bÅlkônu onâ g›dÅ ~›nÅ bÅndêrina.) bÅndït, m. - razbojnik (Tî bÅndïti su nÅn sç zêli!) banïca, `. - banova supruga (A banïcÅ j bÆlå jâko lÆpå `änskÅ.) bãnka, `. Gmn. banâk/bânk 1. banka ([lâ j nå bÅnku po sõldi.); 2. {krinja (Divõjke su za dëtu u`åle dobït bãnku, slãvnicu i pla{}çnicu.)

bânka

158

bânka, `. Gmn. banâk/bânk 1. mrtva~ki kov~eg, lijes (Vãlda su ga vôlæli za ìvotå kad su ga zakopåli va takë lÆpôj bânki.); 2. sanduk s poklopcem u kojem se drì razna roba i na kojem se sjedi (SV) (Bânka nî ïsto ~å i {kânj a{ bânka ïma kasûn za ~â språvit, a {kânj nümÅ.) bÅnkâr, m. Gjd. bÅnkÅrå - zaposlenik u banci (Danås je ~Çda banâk i bÅnkÅrîh.) bÅnkîna, `. - povi{eni kameni rub vutÿ j udrîl va bÅnuz cestu (A kînu i obrnœl sæ j na krôv.) bÅnovina, `. - upravna jedinica kojom upravlja ban (Va tôj bÅnëvinÆ j bÆvåla jednå siromå{na divõjka.) BÅnovo Selo/BÅnï - top. zaselak ˜ n je z BÅnëva naselja Cernik (O Selå/z BÅnîh, büvÅ va BÅnëvu SelÇ/va BÅnîh.) bånja, `. - toplice (AM) (Nå{i pænzijonærï såk¤ jçsæn gredû va bånju.) banjåt se, gl. nesvr{. (banjâ{ se, banjâj¤ se) - br~kati se (AM) (Mî gråbÆmo, a onï se banjâj¤.) barå~ica, `. - omanja baraka, da{~ara, drvenjara (^å tÆ j rçkÅl dÅ j kÇ}u nå~inÆl?! - Ma jê. Nïkakovu barå~icu ïmÅ.) barå~ina, `. - velika ili ru`na i ru{evna baraka, da{~ara, drve-

bÅrbakân

njara (ZrÇ{i tû barå~inu! Ne rãbÆ ti, a grdâ j.) baråka, `. - baraka, da{~ara, drvenjara (StërÆl je baråku i sad ïmÅ kâj dr`åt alât i kramarïju.) barakân, m. - debeli pokriva~ od doma}e predene vune (SV) (Va MÅrtïnovÆh su dçlali barakâni.) bårat, m. - rukovanje, postupanje s ~ime ili s kime (Tçàk je bårat s tëb¤n.) baratåt, gl. nesvr{. (baratâ{, baratâj¤) - rukovati (Tî tô storï! Tî bëjæ baratâ{ z ÿtîn.) bãrba, `. - stric, ujak, tetak, mlad mu{karac (Mî re~emë bãrba i måterinu i ë~inu bråtu.) bÅrbajôl, m. - podbradnjak za djecu (SV) (isto: bÅrbajôlac) (Ako mu ne klÅdç{ bÅrbajôl, vås }e se zablåtit.) bÅrbajôlac, m. Gjd. bÅrbajõlca podbradnjak za djecu (isto: bÅrbajôl) (Ako mu ne klÅdç{ bÅrbajôlac, vås }e se zablåtit.) bÅrbajõl~i}, m. - mali podbradnjak za djecu (Mãjko, sî moglå ~â på}no k¤pït, a ne tâ bÅrbajõl~i}!) bÅrbakân, m. - ravan prostor pred kulom (primjerice pred Ka{telom u Grobniku) (Dicå se igrâj¤ va bÅrbakânu.)

bÅrbakavâla

159

bÅrbakavâla, `. - ukrasna cvatu}a biljka lon~arica: geranij, pelargonija (isto: Årbakavâla, bÅrbarô‘a, kavâla) (Nå skocu su bîle po{tivâne lîpæ bÅrbakavâle.) bÅrbarô‘a, `. - ukrasna cvatu}a biljka lon~arica: geranij, pelargonija (isto: Årbakavâla, bÅrbakavâla, kavâla) (Nå skocu su bîle po{tivâne lîpæ bÅrbarôè.) bãrbi}, m. - stric, ujak, tetak, mlad mu{karac (od milja) (Tecï bãrbi}u!) bãrbÆn (bãrbina, bãrbino), pridj. - koji pripada stricu, ujaku, tetku, mladu mu{karacu (Bãrbinu ènÇ zovên têta.) bãr~ica, `. - mala barka (Da ne bïte pro{lï va dubôkÿ môre z ÿtûn bãr~ic¤n.) bâræn, pril. - barem (Ako ne säde{ s nåmi za stôl bâræn målo, nä}emo më} zaspåt.) barçta/berçta, `. - vrsta kape, beretka (Nïkad nî s kÇ}æ zïhÅjÅl prez barçtæ/berçtæ.) barçtica/berçtica, `. - malena beretka (K¤pïli su mî}æmu barçticu/berçticu i såd je kod nôno.) barçtina/berçtina, `. - stara i pohabana beretka (Hïti tu barçtinu/ berçtinu }å i hôj k¤pït nëv¤.)

barufåt se

barïlac, m. Gjd. barülca - manja drvena posuda za no{enje i drànje vode (isto: barïlica) (Na Pr~ålo sæ j {lë våvÆk z barülcæn pë vodu.) barïlica, `. - manja drvena posuda za no{enje i drànje vode (isto: barïlac) (Na Pr~ålo sæ j {lë våvÆk z barïlic¤n pë vodu.) bãrka, `. Gmn. barâk/bârk - barka ([lï su z bãrk¤n na Crçs.) Bãrtoja, `. - blagdan sv. Bartola (24. kolovoza), patrona crkve i ùpe u Cerniku (BãrtojÅ j na dvãjset i ~etïri õsmæga.) bãrtoli}, m. - noì} na rasklapanje koji se kupi na blagdan sv. Bartola (na Bãrtoji/na Bãrtoju) u Cerniku (]ê{ mi k¤pït bãrtoli} na Bãrtoji?) barÇfa, `. - sva|a, tu~njava, nemir, nered (V ÿ{tarïjÆ j sïnÿ} bÆlå vçlÅ barÇfa, sï su se pot¤klï.) barufânt, m. Gjd. barufãnta - smutljivac, osoba sklona sva|i i tu~njavi (Maknï se od barufãnta a{ bï{ i tî mëgÅl dobït.) barufãntina, `. - isto {to i barufânt, ali s ja~e iskazanim zna~ajkama (Kod da si drÇgÆ ~ovïk otkåd se k¤mpanjâ{ s tîn barufãntin¤n.) barufåt se, gl. nesvr{. (barufâ{ se, barufâj¤ se) - tu}i se, sva|ati se (SV) (Ne barufãjte se smîrÿn a{ }u vas ëbÆh poprÅ{ït dëma.)

bârulice

160

bârulice, `. mn. - duge pamu~ne ènske ~arape s upletenim uzorkom (Bârulice nÆsû bîle za såkÆ dân nosït.) barÇt, m. - barut (Kakëvæ j bôjæ barÇt?) basamân, m. - 1. posebno bojadisani rub pri dnu ku}noga zida (Bëjæ j dÅ j basamân {kurïjÆ a{ }e se månje blåtit.); 2. ogradni zid uz stubi{te (Pûzali smo se po basamânu.) bå{, pril. - ba{ (A bå{ sÅn se veselïla da }çte dô}!) ba{kot, m. - dvopek u obliku koluta (isto: kolâ~) (Za marändu nadrobîn ba{kët va bälÿ kafç.) ba{koti}, m. - dvopek u obliku manjega koluta (Pojïla sÅn ba{këti} i tô mÆ j dësti do obçda.) ba{kotina/ba{kotïna, `. - tvrd i star dvopek u obliku koluta (^å se mÇ~Æ{ z ÿtîn ba{këtin¤n/ba{kotïn¤n? Pojîj råje fçtu fri{kå krÇha.) ba{târd, m. Gjd. ba{tãrda - kriànac, mje{anac (AS) (Nü ti tâ pås ëno za ~å sû ti ga prëdÅli! Tô j ba{târd.) Ba{tijånac, m. Gjd Ba{tijãnca - ìtelj mjesta Ba{tijani (Môj nônÿ j bîl Ba{tijånac.) Ba{tijânka, ‘. - ìteljka mjesta Ba{tijani (O`çnjæn je za Ba{tijânku.)

bÅtåk

Ba{tijâni, m. mn. - top. mjesto s desne strane Rje~ine, u podru~˜ n je od Ba{tijânÆh, ju Ri~ine (O büvÅ pul Ba{tijânÆh.) ba{tijânskÆ (-Å, -ÿ), pridj. - koji se odnosi na Ba{tijane (U`åli su k nân dô} ba{tijânskÆ mladï}i.) bât, m. - zvuk koji se ~uje pri sna`nom kora~anju ljudi ili konja, ili pri zvonjavi (rabi se samo Njd.) (Z dÇga se ~ûje kõnjskÆ bât. Fœrmani gredû dëma.) båt, m. - 1. malj (Ako }e{ ~â dçlat va kamÆkÇ, môrÅ{ imçt båt.) t‹d/t›d kod båt - tvrdoglav, svojeglav (T‹d/t›d si kod båt, ne mëre ti se dot¤pït.); 2. uteg na vazi (SV) (Nî pêzæ bez båta.) bât se, gl. nesvr{. (bojî{ se, bojê se) - bojati se, strahovati (Njegå se trîba bât a{ je porçdÅn.); (Ala, beda~ïno, i må{kæ se bojî{.) båta, pril. - izjedna~eno, izravnano (o dugovanju) (SV) (Tî si menï dâl stô kûn, a jå sÅn tebï dçlÅl dçset ûr pa smo båta.) bÅtåk, m. Gjd. bÅtkå - dio izme|u dva glavna no‘na zgloba u peradi (namijenjen jelu) (Spç} }emo bÅtkï i mlâdÿga/mlâdæga kÿmpÆrå i tô j obçd za dçset.)

batåt

161

batåt (-a, -o), neodr. pridj. (komp. batatïjÆ) - 1. tup, glup (AlÆ j tô batåt ~ovïk! Nï{ ne tändÆ!); 2. tvrdoglav (isto: trdoglâv) (Ne bÇdi batåt! Na~inï tô kåko Bôg zapovädÅ!) batâtÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. batatîjÆ) - 1. tupi, glupi (Tô j ôn batâtÆ o kômu/kêmu sÅn ti povædåla.); 2. tvrdoglavi (isto: trdoglâvÆ) (SmÆjç{ se onômu/ onêmu batâtÿmu/batâtæmu, a nÆsï nï{ bëjÆ.) rÅ j ståla. baterïja, `. - 1. baterija (U MôrÅmo promÆnït baterïju.); 2. akumulator (Pustïla sÅn svïtlo na åutu/åvutu cêlu nô} pa mi sæ j baterïja sprÅznïla.) batïca, `. - 1. glava (~e{}e u pogrdnom zna~enju) (Kakëva trdoglâvÅ batïcÅ j bÆlå, a vî{ kakô j såd dobrå!) 2. vrsta sitnoga ‘utoga poljskoga cvijeta (LedïnÅ j pÇna batîc.) batï}, m. - 1. ~eki} (Zadäl sÅn se z batï}æn po p›stu!); 2. preslica, proljetna livadna biljka modroga cvata (Va plâvÆh rôìcah, kê zovemë batï}i, våvÆk je bîlo mrÅvîh.) båtit, gl. nesvr{. (båtÆ{, båtæ) 1. kucati (NïkÆ båtÆ! Nåprvo!); 2. dràti se ~ega (Onå våvÆk båtÆ môdu.) båtit /se/, gl. svr{. (båtÆ{ /se/, båtæ /se/) - 1. sru{iti /se/, pasti,

ba‘dâr

strmoglaviti /se/ (Påzi, a{ }e{ båtit padêl/padçlu z mlÆkôn!); 2. onesvijestiti se (Båtila sæ j va crükvi a{ nî bîlo zrâka.) bato~, m. - punoglavac (SV) (isto: pÆn}ôn) (Va Ri~ïnÆ j sç pÇno batë~Æh!) båtræn (båtrena, båtreno), neodr. pridj. - pospan, snen (Dite{cç tÆ j båtreno, hõj ga klåst spåt!) batûda, `. - kamen tucanik za cestu (Dopejï mi jednë dvâ kubÆkå batûdæ!) bÅzåk, m. Gjd. bÅzgå - bazga, grmolika biljka s grozdastim bijelim cvjetovima i crnim bobicama (sambucus nigra) (Od bÅzgå se dçlÅ vÆnë i sôk.) bazên, m. - bazen (^å jå znân na Grëbni{}ini nïkÆ jo{ nümÅ bazên.) bazgãjbÅr, m. - pijanac, lijen~ina, besku}nik, gotovan (SH) (Ali sæ j srâba nåjæla! ^å njÿj sæ j vïdelo oènït za bazgãjbÅra?) bå‘da, ‘. Gmn. ba‘d - konac za spajanje dijelova odje}e prije kona~noga {ivanja (SV) (Sü mi k¤pïla bå`du a{ nümÅn { ~în naba`dåt?) ba‘dâr, m. Gjd. ba‘dÅrå - onaj koji mjeri ili provjerava utvr|enu mjeru (Jedân pût na lçto dõjde ba`dâr i ba`dãrÆ nÅn vâgu.)

ba‘dÅrït

162

ba‘dÅrït, gl. nesvr{. (ba‘dãrÆ{, ba‘dãræ) - provjeravati utvr|enu mjeru (Sû ovô lçto ba`dÅrïli vâgu?) ba‘dåt, gl. nesvr{. (ba‘dâ{, ba‘dâj¤) - grubo spajati {avove (Onå po cêlÆ dân sâmo ba`dâ, a drÇgÅ `änskÅ {îje.) bdçt, gl. nesvr{. (bdîje{, bdîj¤) bdjeti (P›vÿ sæ j u`ålo bdçt va kÇ}i kadî j bîl mrtvî.) bêba, s. - djete{ce (isto: dite{cç) (Nî p›vo tïh bêb bîlo. Mî smo govorïli »DÆtç, dite{cç«!) bêbica, s. - djete{ce, od milja (isto: dite{cç) (LÆpå bêbica!) bæ~ï, m. mn. - novci (Sç su jûdi dçlali za målo bæ~îh.) beda~ïna, `. - budala, glupan (Ala, beda~ïno, i må{ke se bojî{!) bedÅ~ït /se/, gl. nesvr{. (bedã~Æ{ /se/, bedã~æ /se/) - glupirati se, dangubiti, {aliti se (Ne bedÅ~ï se { njîn! Vî{ da te ne razumî.); (Pëtli ga vï{e nÆsû bedÅ~ïli!) bedâk, m. Gjd. bedÅkå - budala, glupan (Bedãk je, alÆ j dëbÅr.) dr‘åt kogå/kegå za bedÅkå - izrugivati se kome, ismijavati koga (Sï smo ga dr‘åli za bedÅkå, a pro{ãl je bëjæ od sïh nås.) bedakïnja, `. - glupa~a (Bedakïnjo jednå, va sç vçruje{ ~å ti re~ç!) bçdast, (-a, -o), neodr. pridj. (komp.

bekâr

bedastïjÆ) - budalast, glup (Onâ j môrda bçdasta, mÅ j ôn jo{ bedastïjÆ.) bçdastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bedastîjÆ) - budalasti, glupi (^â j ôn bçdastÆ takë dobrë dçlo dëbÆl?!) bedasto}å, `. - budala{tina, glupost, besmislica (Smîrÿn povädÅ bedasto}ç, pa ga nïkÆ ne naslü{Å/na{lü{Å.) bçdrace, s. - dje~je bedro (^å si se va bçdrace udrïla?) bçdrenÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - koji pripada bedru (PrekïnulÅ j bçdren¤ kôst.) bçdrino, s. - sna`no bedro (Onï sï va famîliji ïmaj¤ takëve bçdrina.) bçdro, s. - bedro (Kakëve bçdra ïmÅ!) bêjica/bêlica, `. - ov~ica (SH) (Ala, lîpe mojç bêjice, hëmo zgôru, va plåninu! Nî menï låhko, ma nî ni vân!) bejïskÅv (bejïskava, bejïskavo), neodr. pridj. (komp. bejiskavïjÆ) - bjeli~ast, bjeli{ast, bjeli{av (SV) (Nî tô ~istå kafênÅ bôja! Na svïtlu }e{ vïdet dÅ j bejïskava.) bekâr, m. Gjd. bekÅrå - mesar (isto: mesâr) (Danås ve} rätko kî re~ç bekâr za mesÅrå.)

bekarïca

163

bekarïca, `. - 1. èna koja prodaje meso (Nî låhko bekarïcÅn! VåvÆk su jÆn rûke va mrzlôn, a i sçga se nanaslü{aj¤/nana{lü{aj¤.); 2. mesarova supruga (SV) (Låhko bekarïci! Ne môrÅ mïslet }ê imçt mêsa za obçd!) bekarïja, `. - mesnica ([lâ j va bekarïju i na plåcu.) bekÇ}, m. - gorionik na acetilenskoj lampi (SV) (Ne dçlÅ mi lãmpa, môrÅn promÆnït bekÇ}.) bêl (bælå, bêlo), neodr. pridj. (komp. belïjÆ) - 1. bijel (Zîdi su belïjÆ kad se pobälæ z jÅpnôn.); 2. svjetloput (Nî ôn sûnca vïdæl! PogjçdÅj kakÿ j bêl.) bêlÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. belîjÆ) - bijeli (K¤pïlÅ j bêlÆ kapët.) belïca, `. - bijelo vino (Dÿjdï h menï na `mûj belïcæ.) belïlo, s. - 1. bjelilo; u pro{losti razmu}eno ga{eno vapno (Dâ ïmÅ{ jÅpnå za storït belïlo?); 2. bojadisanje ku}nih zidova, li~enje (kao teàk i mu~an posao) (^å ste sëpeta va belïlu? - A ~å }emo kad je sç po`¤tçlo.) belï{kÅv (belï{kava, belï{kavo), neodr. pridj. (komp. beli{kavïjÆ) - bjeli~ast, svijetle puti i kose (isto: belohnåt) (Ne bï onå bÆlå takë belï{kava dÅ j cêlo lçto gråbila.)

belô}o

beli{kâvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. beli{kavîjÆ) - bjeli~asti, upravo onaj koji je svijetle puti i kose (isto: belohnâtÆ) (DëmÅ j dopejåla nïkakovoga/nïkakovega beli{kâvÿga/beli{kâvæga. Ne pija`â me!) bælït, gl. nesvr{. (bälÆ{, bälæ) 1. bojadisati zidove u prostorijama, li~iti (KÇ}u trîba bælït såko lçto.); 2. bojadisati vo}ke radi za{tite od nametnika (Sç se bälÆ! HrÇ{ve, ~rï{nje, vï{nje, a nïkÆ dajû i orïhi. Bälæ se sâmo dæblå i tô våvÆk z jÅpnôn.) bêlo, m. Gjd. bêlota - naziv za svjetlokosa i svjetlooka ~ovjeka (Dâ se spame}ûje{ onästæga bêlota z Drå‘Æc?) bælo, pril. - bijelo (Pãl je snîg! Sê j bælë!) bælo gjçdat za~u|eno, bez razumijevanja gledati (^å me bælë gjçdÅ{?) na bælo - na~in pogrebnog ispra}aja neo‘enjena mlada pokojnika tako da mu za lijesom ide pratilja ili pratilac odjeven u bijelu (vjen~anu) odje}u (Bül m¤ j sprÿgëd na bælë.) bälnjÅk, m. - bjelanjak, bjelance (St¤cï trî bälnjÅka z dçset dçkÆh cÇkara!) belô}o, m. Gjd. belô}ota - {alj. svjetlokos mu{karac ili dje~ak (Vïdi kakôv lîp belô}o!)

belogÇza

164

bç{tijina

belogÇza, `. - vrsta price (SV) (BelogÇzÅ j tï} z bêlÆn pärjæn na rïti.)

bärmat se, gl. nesvr{. (bärmÅ{ se, bärmaj¤ se) - krizmati se (Sü se bärmala?)

belohnåt (-a, -o), neodr. pridj. - koji je svijetle puti i kose (isto: belï{kÅv) (Ne bï onå bÆlå takë belohnåta dÅ j cêlo lçto gråbila.)

bærsåt se, gl. nesvr{. (bärsÅ{ se, bärsaj¤ se) - kvariti se (odnosi se na vino, ~ovjeka, posao) (Bærsåt }e ti se vÆnë na teplôn.)

belohnâtÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. upravo onaj koji je svijetle puti i kose (isto: beli{kâvÆ) (DëmÅ j dopejåla nïkakovoga/nïkakovega belohnâtÿga/belohnâtæga. Ne pija`â me!) bænzîna, `. - benzin (Naläla sÅn ti bænzînu i sad vëzi!) bärda, `. jd. - glazbalo u tambura{kom orkestru, bajs (Obadvâ mu sîna sopû va bärde.) bærhân, m. Gjd. bærhåna - suknja (Dïca, skrüjte se måteri pod bærhân!) bærhåni}, m. - 1. kratka suknja (S¤cï tâ bærhåni} a{ ti se rït vïdÆ!); 2. mala, dje~ja suknja (Ali njÿj je lîp tâ bærhåni}!) bærhånina, `. - duga~ka suknja ili suknja od te{ka sukna i tamnih boja (Hõj se presû}! G›do tæ j vïdet va tôn bærhånini.) bärma, `. - krizma, crkveni sakrament Svete potvrde (DrÇg¤ nedïj¤ j bärma. MôrÅmo lîpo crükvu urædït.)

besçda, `. - besjeda, rije~ (ôvïka se dr`î za besçdu, a blâgo za rëgi!) besçdica, `. - lijepa, draga ili dje~ja rije~ (Kåd }e{ mi ve} p›vu besçdicu zgovorït?) be{tçk/bi{tçk, m. - pribor za jelo (Nå{a dicå su dobïla trî be{tçki/bi{tçki na dâr kad su se ènïli, a mî smo dÆlïli jedân pirûn.) be{telêr, m. Gjd. be{telærå - nekada{nji slu`beni pazitelj na kvalitetu vina u kr~mama (Nî ve} be{telærîh v ÿ{tarïjah.) bç{tija, `. - 1. ìvotinja (izuzev doma}e) (Na televîziji rådi pogjçdÅmo ~â o bç{tijah.); 2. pren. nemoralna osoba (Bç{tijo jednå, ~å te nî srân takë tû} po otrokÇ!) bç{tijica, `. - ìvotinjica (^å ti se ne smïli tâ bç{tijica? Pu{}ãj ju vân z gãjbæ.) bç{tijina, `. - velika ìvotinja, naj~e{}e zvijer (Slõn je vçlÅ bç{tijina.)

be{timadûr

165

be{timadûr/be{timadôr, m. Gjd. be{timad¤rå/be{timadÿrå psova~, hulitelj (Onï su pëznÅti kod be{timad¤rï/be{timadÿrï. Ali jæ je g›do ~Çt!) betê‘Ån (betê‘na, betê‘no), neodr. pridj. (komp. bete‘nïjÆ) - zastarj. bolestan (SH) (Betê`Ån si. ^å te bolî?) betê‘nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bete‘nîjÆ) - zastarj. bolesni (SH) (Sï bi‘ê od betê`nÿga/ betê`næga ~ovïka.) betôn/bitûn, m. - beton (Ako nÅn ostâne betôna/bitûna, zabetonîrat }emo i dêl putï}a.) betonîrat, gl. nesvr{. (betonîrÅ{, betonîraj¤) - ugra|ivati betonsku smjesu (isto: bitunåt) (Betonîrat }emo skåle pa nÅn rãbÆ mü{alica.) betõnskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. koji se odnosi na beton (Na bÅlkônu su betõnskÆ stupï}i.) bevãnda, `. Gmn. bevând - 1. vino razblaèno vodom (Sçst }emo vå hlÅd i popït bevãndu.); 2. blaè vino na~injeno od dropa uz dodatak zasla|ene vode (Ovô lçtÿ }e bït målo vÆnå, pa }emo storït i målo bevãndæ.) bevãndica, `. - 1. vino razblaèno vodom, od milja (Sçst }emo vå hlÅd i popït bevãndicu.); 2. blaè vino na~injeno od

bîj

dropa uz dodatak zasla|ene vode, od milja (Ovô lçtÿ }e bït målo vÆnå, pa }emo storït i målo bevãndicæ.) bez, prij. - bez (isto: prez) (Z råta sæ j vrnûl bez nogê.) bezobråzÅn (bezobråzna, bezobråzno), neodr. pridj. (komp. bezobraznïjÆ) - bezobrazan, bezo~an, bestidan (Ne bÇdi bezobråzna a{ }e{ dëma oståt!) bezobrâznÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bezobraznîjÆ) - bezobrazni, bezo~ni, bestidni (BezobrâznÆ mâlÆ mæ j polêl.) bicïkÅl, m. Gjd. bicïkla - bicikl, dvokolica (GÇma mi sæ j pro{¤pïla na bicïklu, môrÅn klåst blçk!) bicïkli}, m. - mali bicikl (Kad prerÅstç{ bicïkli}, dobït }e ga sestrå.) bi}erîn, m. - ~a{ica za èstoko pi}e (Nato~ï mi bi}erîn rakïjæ!) bi}erün~i}, m. - ~a{ica za èstoko pi}e, rabi se da se istakne mala koli~ina pi}a (Nato~ï mi leh jedân bi}erün~i} rakïje!) bîgulica, `. - dosjetka na ra~un koga ili ~ega (SH) (Onå våvÆk nïkakove bîgulice zïbirÅ.) bîj/bÆjåc, m. Gjd. bÆjå/bÆjcå debeli pokriva~ za postelju (SH) (I såd ïmÅn måterÆn bîj/ bÆjåc na {tramåcu.)

bïksat /se/

166

bïksat /se/, gl. nesvr{. (bïksÅ{ /se/, bïksaj¤ /se/) - tu}i /se/ (SH) (Ne bïksÅjte se a{ }ete pô} såkÆ na svojÇ strânu!) bÆlït, gl. nesvr{. (bülÆ{, bülæ) - guliti koru s drveta (ili ploda) (SV) (Otåc bülÆ këru z drvå a{ da bi onakë p›vÿ zagnjÆlçlo.) bümbat /se/ [büÜbat /se/], gl. nesvr{. (bümbÅ{ /se/ [büÜbÅ{ /se/], bümbaj¤ /se/ [büÜbaj¤ /se/] - ljuljati se, zibati se (K¤pïla sÅn jôj bâlicu na samnjÇ i sad j¤ bümbÅ pë vas dân.) bïra, `. - pivo (isto: pîva) (VôlÆn popït m›zlu bïru.) birâ~, m. Gjd. birÅ~å - onaj koji bira (Za drÇgÆ tånac su birÅ~ï divõjke.) bïrica, `. - pivo, od milja (isto: pîvica) (]ê{ jednÇ bïricu s mån¤n?) bïri}ina/bïrina, `. - pivo (podrugljivo i od milja u isti mah) (isto: pîvina/pîvi~ina) (]êmo jo{ jednÇ bïri}inu/bïrinu?) bïs/bÆsåk, m. Gjd. bïsa/bÆskå ljepilo koje se stavlja na {tapi} kao sastavni dio zamke za ptice (AM) (Dãj mi målo bïsa/bÆskå pa }u i jå pô} tï}i lovït!) bïsær, m. Gjd. bïsera - biser (Za k må{Æ j u`åla nosït re}îni z bïserÿn.)

bï{tætÆn

bïseri}, m. - biseri} (Z brëda jÿj je dënesÅl p›stæn z bïseri}æn.) bisôn, m. - uvojak kose; vrsta frizure s uvojcima (Kad sæ j ènïla, imçlÅ j bisôni, pa su njôj oko glÅvê vïseli kod zvõn~i}i.) bisonï}, m. - uvoj~i}, mali uvojak (ImçlÅ j lîpi rïcasti vlâsi z d¤gimi bisonï}i.) bistahar, uzv. - udesno (zapovijed konju) (BïstahÅr! BïstahÅr! u‘åli su zïjat ko~ijÅ{ï.) bïstÅr (bïstra, bïstro), neodr. pridj. (komp. bistrïjÆ) - bistar (Jâkÿ j bïstÅr i våvÆk je dobrë Ç~Æl vå {kÿli.) bistrïca, `. - vrsta {ljive tamnomodrih plodova (Od bistrïcæ dõjde dëbÅr pçkmez.) bistrüna, `. - bistro}a, bistrost (VçlÅ bistrünÅ j våvÆk pokla da‘jå.) bï{kup, m. - biskup (Bï{kup }e må{it na Mihëju.) bi{kupïja, `. - biskupija (U‘åle su ‘änskæ nçst va bi{kupïju lonåc måsla, kÿmpÆrå ili kakëvÆh jåb¤k. ^â j kî imêl.) bï{kupÿv (bï{kupova, bï{kupovo), pridj. - biskupov (Dicå su se ~Çdila bï{kupovÿj kåpi.) bï{tæta, `. - pratetka (Måterina têtÅ j menï bï{tæta.) bï{tætÆn (bï{tætina, bï{tætino), pridj. - koji pripada pratetki (Tô j bîl bï{tætÆn dolåc.)

bït

167

bït, gl. svr{. a) (bûdæn, bûde{, bûde, bûdemo, bûdete, bûd¤) - ’budem’ i dr. (Ako bûde{ dobrå, dåt }u ti cikulâdu.; Dÿjdïte ako bûdete moglï.); (Drçk ti bÇdi!); b) (bûn, bû{, bû, bûmo, bûte, bûd¤) - ’budem’ i dr. (Dåt }u mu cikulâdu ako bû dëbÅr.); (Pomë} }emo vÅn ako bûmo umçli.) bït, gl. nesvr{. - a) u izjavnim i uskli~nim re~enicama u zna~enju ’jesam’ i dr. u nagla{enu obliku (sân, sï, jê, smo, stç sû) (Sî dobrå? - Sân.); (Stê se vïdeli? - Smë.); (Kåko nÆstç, a ~êra ste reklï da stç!); b) u upitnim re~enicama u nagla{enu obliku u zna~enju ’jesam li’ i dr. (sân, sî, jê, smô, stê sû) (Sãn te moglå jå zapejåt?); (Mãjko, jä ti ~â?); (Stê nÅn ~â zamïrili?); c) u nenagla{enu obliku u zna~enju ’sam’ i dr. (sÅn, si, je, smo, ste su) (Reklå sÅn ti!); (Kåd je do{âl?); (Vïdeli su ju.); d) u zanijekanu obliku u zna~enju ’nisam’ i dr. (nÆsân/nîs, nÆsï, nî, nÆsmo, nÆstç, nÆsû) (^å mi nÆsï mëgÅl jÅvït da }ete dô}? - NÆsân/nîs, a{ nÆsmë znåli kåd.) bït kî znâ ~å/ kako - biti dobar/dobro (MïslÆ dÅ j kî znâ ~å, a ni{korïstÆ j.); (NÆsï tô kî znâ kakë skÇhala.) bït na ko{ti pu kogå/kegå biti u koga na prehrani (Pu

bït

njïh dçlÅ, pa nçkÅ j pu njïh na kë{ti.) bït pri sebï - biti svjestan, pribran, priseban (Sî pri sebï? ^å tô dçlÅ{?) bït s kîn na tî - 1. oslovljavati koga s ti (Jå sÅn ti z sestrûn na tî.); 2. biti s kime prisan (Påzi ~å jÿj povädÅ{ zâ nju a{ onç su ti na tî.) bït sç i så - imati svu vlast, biti mo}an (MïslÆ dÅ j sç i så, a nïkÆ ga ne tändÆ.) nü se ~å - ne preporu~uje se, nije uputno (Nü se ~å { njîn kÅråt, õn je jâko g›dæ nÅråvi.) bït oblici za tvorbu kondicionala - a) u izjavnim i uskli~nim re~enicama u zna~enju ’bih’ i dr. u nagla{enu obliku (bîn, bï{, bï, bïmo, bïte, bï) (Bî{ do{lå? - Bîn i }Ç!); (Bïmo, bïmo, do{lï bimo da si nas zvÅlå!); b) u upitnim re~enicama u nagla{enu obliku u zna~enju ’bih li’ (bîn, bî{, bî, bîmo, bîte, bî) (Bî{ peklå?); (Ivåne, bîte nÅn jednÇ rûku dâl?); c) u nenagla{enu obliku u zna~enju ’bih’ i dr. (bÆn, bi{, bi, bimo, bite, bi) (Jå bÆn peklå.); (Tî bi{ peklå.); (Bïte do{lï? - Bïte. Do{lï bite.); (Mî bimo peklç.); bî{e - relikt imperfekta u zna~enju ’trebati {to napraviti, trebati kakvim biti’ (SV) (NÆsân jo{ kÿmpîr nastrgåla. Bî{e tï, ~å si ~çkala do såd.)

bitunåt

168

bitunåt, gl. svr{. i nesvr{. (bitunâ{, bitunâj¤) - ugra|ivati betonsku smjesu (isto: betonîrat) (Betonîrat }emo skåle pa nÅn rãbÆ mü{alica.) bÆvålo, s. - igra~ka (SV) (Pot¤klï su se radi nïkakovoga/nïkakovega bÆvåla.) bÆvåt, gl. nesvr{. (büvÅ{, büvÅju) - prebivati, stanovati, boraviti (^Çda lêt su bÆvåli va Mçriki.) bÆvåt se, gl. nesvr{. (büvÅ{ se, büvÅj¤ se) - igrati se (odnosi se na djecu koja se zabavljaju igra~kama) (Kod dicå smo se bÆvåli s pe{}ï}i.) büv{Æ (-Å, -æ), odr. pridj. - pro{li, nekada{nji (Büv{Æ mû` je bîl vrÆdân.) bÆ‘åt, gl. nesvr{. (bi‘î{, bi‘ê) 1. bjeàti (Zâ~ bi`î{ od menç?); 2. tr~ati (U`åli su bÆ`åt ovûda, a danås nî nïjednoga/ nïjednega ditçta.) bï‘ded, m. - pradjed (isto: bï‘nÿ ~Æn dçd je menï bï`ded.) no) (O bï‘dedÿv (bï‘dedova, bï‘dedovo), pridj. - pradjedov (isto: bï‘nÿnotÿv, bï‘nÿni}æv) (Imäl je bï`dedÿv nôs.) bü‘Æ, s. - gra{ak (isto: gråh) (Såkÿ lçto sãdÆmo bü`Æ i u`â ga bït fânj.) bî‘i/bî‘o, pridj. nepromj. - ùtozelen (Za{ïla njÿj je bîì/bîò håjicu.)

bjõndÆ

bï‘mÅjka, `. - prababa (isto: bï‘nÿna) (Måterina mãjkÅ j menï bï`mÅjka.) bï‘mÅjkÆn (bï‘mÅjkina, bï‘mÅjkino), pridj. - prababin (isto: bï‘nÿnÆn) (Tô j jo{ bï`mÅjkÆn lõn~i}.) bï‘nÿna, `. - prababa (isto: bï‘mÅjka) (Måterina nônÅ j menï bï`nÿna.) bï‘nÿnica, `. - prabaka, od milja (Jå ne påmetÆn svojê bï`nÿnicæ.) bï‘nÿni}, m. - pradjed, od milja (Nãjvôlela sÅn bï`nÿni}a.) bï‘nÿni}æv (bï‘nÿni}eva, bï‘nÿni}evo), pridj. - pradjedov (isto: bï‘dedÿv, bï‘nÿnotÿv) (Imäl je bï`nÿni}æv nôs.) bï‘nÿnÆn (bï‘nÿnina, bï‘nÿnino), pridj. - prababin (isto: bï‘mÅjkÆn) (Tô j jo{ bï`nÿnÆn lõn~i}.) bï‘nÿno, m. Gjd. bï‘nÿnota - pra ~Æn dçd djed (isto: bï‘ded) (O je menï bï`nÿno.) bï‘nÿnotÿv (bï‘nÿnotova, bï‘nÿnotovo), pridj. - pradjedov (isto: bï‘dedÿv, bï‘nÿni}æv) (Imêl je bï`nÿnotÿv nôs.) bjÅnkarïja, `. - bijela rubenina (SH) (BjÅnkarïj¤ j prÅlå po tûjÆh kÇ}ah.) bjõndÆ (-Å, -ÿ), - odr. pridj. (komp. bjondîjü) (Onâ j ~Ènå, a mâlica njÿj je bjõnda.)

bjõndo

169

bjõndo, m. Gjd. bjõndota - svjetlokos mu{karac ili dje~ak (Bjõndo môj visôkÆ! Va kogå/ kegå pa tî slï~Æ{?) bjÇtÅv (bjÇtava, bjÇtavo), neodr. pridj. (komp. bjutavïjÆ) - bljutav, neukusan (Ali tÆ j obçd bjÇtÅv, klÅdï målo sëli.) bjÇzga, `. - mje{avina ugaèna i otopljena snijega (Do jÇtra }e se vås snîg obrnÇt va bjÇzgu. I bït }e dobrë ako ne sm‹zne.) bjÇzgat, gl. nesvr{. (bjÇzgÅ{, bjÇzgaj¤) - govoriti gluposti, besmislice (Ma ~å tô bjÇzgÅ{? MÇ~ ako nümÅ{ ~â pametnïjæ za rç}.) blâg (blÅgå, blâgo), neodr. pridj. (komp. blå‘Æ) - blag (Onâ j blå`Å od mûà pa mâlÿj sç popœ{}Å.) blâgace, s. - ìvotinjica (Måmo, kakëvo j ovô blâgace? - Tô tÆ j, dû{o, mravï}.) blagãjna, `. - blagajna (isto: kåsa) (Anîta dçlÅ na blagãjni.) blågdÅn, m. Gjd. blågdana blagdan, svetkovina (NümÅ ôn ni blågdana ni sågdana.) blagdãnjÆ (-Å, -æ), odr. pridj. - koji se odnosi na blagdan (BlagdãnjÅ se rëba nësÆ na blågdÅn.) blâgÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. blå‘Æ) - blagi (Pomoglï su mi

blãjhat /se/

oblëgi od blâgÿga/blâgæga ostå.) blâgo, s. - 1. doma}a ìvotinja (Kulïko blâga ïmÅ{?); 2. blago (Nå{i stârÆ povädaj¤ dÅ j na Jelänskÿn vrhÇ jo{ zakopâno blâgo.); 3. bilo koja ‘ivotinja (Va zemjï ‘Ævî såkakovo blâgo: gjÆstç, mrâvi...) blagoslÆvjåt, gl. nesvr{. (blagoslüvje{, blagoslüvj¤) - blagosivljati (Vele~âsnÆ blagoslüvje, a ministrãnti kãdæ.) blågoslÿv, m. Gjd. blågoslova 1. blagoslov (Nevçstica ne smî zî} s kÇ}æ prez blågoslova.); 2. blagoslovljena uskrsna hrana (Dïca, ne pojüjte sç, trîba pustït målo blågoslova za MâlÆ Vazâm); 3. vrsta crkvenoga obreda, redovito u poslijepodnevnim satima (Odbåvit }u se i grên na blågoslÿv.) blagoslovït, gl. svr{. (blagoslovî{, blagoslovê) - blagosloviti (Na Vazâm hrÅnÇ nësæ `änskæ blagoslovït i tô na rân¤ må{u.) blagoslovjæn (blagoslovjena, blagoslovjeno), neodr. pridj. blagoslovljen (Kad za Trî krÅjï plovân dõjde kÇ}u blagoslovït, tâ mu se naberç kïticu drÆfcå kû umë~Æ va blagoslëvjenu vëdu i { njûn blagoslovî kÇ}u.) blãjhat /se/, gl. nesvr{. (blãjhÅ{ /se/, blãjhaj¤ /se/) - izbjeljivati

blâjs

170

/si/ kosu (BlãjhÅ se, a tô njôj nïkako ne stojî.) blâjs, m. Gjd. blãjsa - ukor, prijekor (SH) (^Çt }e{ blâjs!) blånja, `. - alat ili stroj za finu obradu drva (PôstojÆ fînÅ i grûbÅ blånja.); (Prõ} }u ti tô po blånji i bït }e glåtko.) blånjanice, `. mn. - strugotine pri blanjanju (SV) (Blånjanice su lîpe, rïcaste pa su divõj~ice od njïh dçlale pûpÅn vlâsi.) blanjåt, gl. nesvr{. (blanjâ{, blanjâj¤) - blanjati (Blanjâ se z blånj¤n.) blåtace, s. - dje~ji izmet (Vî{, ostålo njÿj je blåtaca na kÅlcçtici.) blåtÅn (blatnå, blåtno), neodr. pridj. (komp. blatnïjÆ) - ne~ist, prljav (Ali si blatnå! Operï se!) blåtino, s. - 1. ne~isto}a u ve}oj koli~ini (MôrÅn po~istït ovô blåtino zada vrât.); 2. izmet koji izaziva odbojnost (On pasïnÅ j pu{}âl vçlÿ blåtino pred nå{imi vrãti.) blåtit, gl. nesvr{. (blåtÆ{, blåtæ) 1. prljati, one~i{}avati (Ne blåti mi tlo, såd sÅn ga oprÅlå.); 2. obavljati veliku nu`du (Blåti zâda zîda ako ba{ môrÅ{.) blåtnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. blatnîjÆ) - ne~isti, prljavi (Dãj mi tû blåtn¤ stomånju! Bït }e dobrå za dçlat.)

blebetåt

blåto, s. - 1. ne~isto}a, ne~ist (BÇra såkakovoga/såkakovega blåta donesç.); 2. izmet, fekalije (Zåmi lopåtu i hôj maknÇt onô krãvjæ blåto spod zîda.) blåtobrÅn, m. Gjd. blåtobrana dio na vozilu koji {titi od blata (Sâmÿ j blåtobrÅn o~e{åla. Dobrô j pasåla.) blâzi, pril. - blago (Sç mi rê od r¤kê, blâzi menï!) blÅ‘ên (blÅ‘çna, blÅ‘çno), neodr. pridj. (komp. bla‘enïjÆ) - blaèn (BlÅ`çna onå, nï{ se ne pojüdÅ.) blÅ‘çnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bla‘enîjÆ) - bla‘eni (Bîli smo na grobÇ blÅ`çnÿga/blÅ`çnæga Alôjzija Stepînca.) blÅ‘änstvÿ, s. - blaènstvo (Tô tÆ j blÅ`änstvÿ! Sâmo sûnce, môre i pæsåk.) bla‘ïno, s. - velika ‘ivotinja (Nïkakovo vçlÿ bla‘ïno nÅn se poblatilo spred vrãtÆh.) blÅ‘ït, gl. nesvr{. (blã‘Æ{, blã‘æ) - ublaàvati bol, razblaàvati vru}inu, teku}inu i sl. (BlÅ`ïli smo vÆnë z vodûn.) blebetåt, gl. nesvr{. (blebç}e{, blebç}¤) - blebetati, govoriti koje{tarije (Ala, ne blebe}ï vï{e! Hôj ~â storït.)

blebetjîv

171

blebetjîv (blebetjïva, blebetjïvo), neodr. pridj. (komp. blebetjivïjÆ) - brbljav, lajav, koji mnogo govori (Ba{ si blebetjïva. NÆsï færmåla ëd jutro.) blebetjîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. blebetjivîjÆ) - brbljavi, lajavi, koji mnogo govori (SëpetÅ j ôn blebetjîvÆ bîl pu må{æ i smîrÿn je nî~ povædâl.) blç~i}, m. - pletena vrpca (SV) (Dâj mi blç~i} da povä`æn mrïè!) blêd (blædå, blêdo), neodr. pridj. (komp. bledïjÆ) - blijed (Blædå si. ^å ti nî dobrë?) blædçt, gl. nesvr{. (blædî{, blædê) blijedjeti (Ve} su i slïke pë~æle blædçt, a tî velî{ da tô nî bîlo dãvno.) blêdÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bledîjÆ) - blijedi (Na kråju su pëzvÅli blêd¤ divõjku.) bledïkÅv (bledïkava, bledïkavo), neodr. pridj. (komp. bledikavïjÆ) - bljedunjav (Vås je bledïkÅv i nçzrÅ~Ån! Nïkad ~ovï~inæ od njegå.) bledïkavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bledikavîjÆ) - bljedunjavi (^å za onôga/onêga bledïkavÿga/ bledïkavæga sæ j zar¤~ïla?!) blæjït, gl. nesvr{. (bläjÆ{, bläjæ) 1. ogla{avati se (za ovce ili ja-

blçsÅv

fce bläjæ!); 2. pren. njad) (O glasati se kao ovca ili janje (PrësÆn te, ne blæjï a{ }e kî rç} da si pol¤dêl.); 3. dugo, uporno i nezainteresirano gledati u {to (isto: blÆvït, b¤lït) (^å bläjÆ{ vâ me kod telç va {âræ vrãta?) blejÇhÅv (blejÇhava, blejÇhavo), neodr. pridj. (komp. blejuhavïjÆ) - blje|u{an (BlejÇhÅv je na ocå.) blejÇhavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. blejuhavîjÆ) - blje|u{ni (Ne pija`â mi se ôn blejÇhavÆ.) blçk, m. Gjd. blekå - zakrpa (GÇma mi sæ j pro{¤pïla na bicïklu, môrÅn klåst blçk!) blänta, `. - blesavica, blentavica (Ala, blänto, pro~ïtÅj ~å pü{e!) bläntÅv (bläntava, bläntavo), neodr. pridj. (komp. blæntavïjÆ) - blesav, budalast (Stvãrno môrÅ{ bït bläntÅv da nœmÆ{ kÿmpjÇtær upÅlït.) bläntavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. blæntavîjÆ) - blesavi, budalasti (I na kråj¤ j fïnila z onîn bläntavÆn. Pråvo njôj bÇdi kad je tulïko zïbirala.) blänto, m. Gjd. bläntota - blesavac, blentavac (I na kråj¤ j fïnila z onîn bläntotÿn. Pråvo njÿj bÇdi kad je tulïko zïbirala.) blçsÅv (blçsava, blçsavo), neodr. pridj. (komp. blesavïjÆ) - blesav

blçsavÆ

172

(A sestrå da njÿj je jo{ blesavïjÅ. Tâ da ne mëre zbrojït dvâ i dvâ.) blçsavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. blesavîjÆ) - blesavi (Tâ blçsavÆ pås smîrÿn lâje.) blêso, m. Gjd. blêsota - mali blesan, budalica (Sï su se smäli oko blêsota, a menï sæ j smïlæl.) blæ‘njït, gl. nesvr{ (blä‘njÆ{, blä‘njæ) - govoriti ru`ne i glupe rije~i (Ne blæ`njï! Bëje mÇ~ ako nümÅ{ ~â pametnïjæ za govorït!) blïskat, gl. nesvr{. (3. l. jd. blïskÅ, blïskaj¤) - bljeskati (Blïskali su z aparâtÿn kod da dohãjÅ kakëva glÇmica.) blïskÅv (blïskava, blïskavo), neodr. pridj. (komp. blïskavïjÆ) - blje{tav, svjetlucav (isto: bli{}îv) (Ob¤klâ j nïkakovu blïskavu måju. Tô j vãlda modärno.) blïskavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. blïskavîjÆ) - blje{tavi, svjetlucavi (isto: bli{}îvÆ) (Nç va ~rjên¤, va kakëvu blïskav¤ hãrtu mi zamotâj dâr.) blisnÇt, gl. svr{. (blïsne{, blïsn¤) - bljesnuti (Nî~ je blisnÇlo. Dâ tô grmî?) blÆ{}åt /se/ // blÆ{}çt /se/, gl. nesvr{. (3. l. jd. bli{}î /se/, bli{}ê /se/) - blije{titi (Staklå se bli{}ê.)

blÆ‘ït se

bli{}îv (bli{}ïva, bli{}ïvo), neodr. pridj. (komp. bli{}ivïjÆ) - blje{tav, svjetlucav (isto: blïskÅv) (Ob¤klâ j nïkakovu bli{}îvu måju. Tô j vãlda modärno.) bli{}îvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bli{}ivîjÆ) - blje{tavi, svjetlucavi (isto: blïskavÆ) (Nç va ~rjên¤, va kakëvu bli{}îv¤ hãrtu mi zamotâj dâr.) blïtva, `. - blitva, mangold, povrtnica i jelo od nje (Posîj i blïtvu pa ~å züjde, züjde.); (Po pætkÇ dÅmë blïtvu i kakëvæ rïbæ.) blïtvica, `. - sitna, mlada blitva (Blïtvica nÅn je nïkakova drëbna); (Blïtvica tÆ j za dçset! Jîj pa }e{ imçt zdråvu k›v.) blïtvina, `. - stara blitva velikih listova i debelih stabljika (PosÆ~ï tû blïtvinu! Tô ti ve} nî za jïst.); (^â j ëpet blïtvina za obçd?) blÆvït, gl. nesvr{. (blüvÆ{, blüvæ) buljiti (isto: blæjït (zn. 3), b¤lït) (^å blüvÆ{ vâ me kod telç va {âræ vrãta?) blizüna, `. - blizina (Jå vôlÆn da si mi na môru va blizüni. Takë sÅn mÆrnïjÅ.) blÆzÇ, pril. (komp. blï‘æ) - blizu (Ståni blï`æ pa }e{ bëje vïdet.); (Boja`jîvÆ ~ovïk po no}ï nä}e dô} ni blÆzÇ cimîteru.) blÆ‘ït se, gl. nesvr{. (blü‘Æ{ se, blü‘æ se) - primicati se, prilaziti,

blî‘njÆ

173

pribliàvati se (VëzÆn i gjçdÅn dâ mi se kî blü`Æ.) blî‘njÆ (-Å, -æ), odr. pridj. - onaj koji je blizu (Na blî`njæga trîba jâko påzit, a{ ôn tÆ j nãjbli‘Æ ako bi se, ne dâj Bë‘e, ~â dogodïlo.) blokçt, m. - komad gra|evinskoga materijala; betonski odljevak (Danås vï{e nïkÆ ne züdÅ z blokçti.) blokîrat, gl. svr{. (blokîrÅ{, blokîraj¤) - zaustaviti, postaviti blokadu (Va Slavôniji su jûdi s tråhtÿri blokîrali cçste da jÆn se vï{e plãtÆ za {enïcu.) blÇ, pridj. indekl. - modar, plav (Na pÆrû j o`çnja imêl blÇ ve{tîd.) bl¤dân (bl¤dnå, bl¤dno), neodr. pridj. (komp. bludnïjÆ) - bludan (Nä}e ôn bït værân a{ je bl¤dân.) bl¤dçt, gl, nesvr{. (blœdÆ{, blœdæ) - 1. tumarati, bludjeti mislima (Ne bl¤dï! Spustï se nå zemju!); 2. ~initi bludne radnje (MlãdÆ danås blœdæ pë se në}i!) blûdnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bludnîjÆ) - bludni (BlûdnÆ grîh je sm›tnÆ grîh.) blûza, `. - bluza, ènska kratka ko{ulja (Jê ti tâ blûza preuskå?)

bobobnjâk

blûzica, m. - malena ili fino izra|ena ènska ko{ulja (Ob¤cï onœst¤ blûzicu.) bluzôn, m. - kratki mu{ki kaput, sako (Kãj si tâ bluzôn? Bå{ mi se pija`â.) bob, m. Gjd. bobå - jednogodi{nja mahunarka, Vicia faba (Na Grëbni{}ini jûdi slåbo sãdæ bëb.); (Najïla sÅn se bobå va DÅlmâciji.) bobåk, m. Gjd. bopkå - sitan i duguljast izmet (ov~ji i kozji, ili nalik ov~jem i kozjem) (isto: bråbonjÅk) (Sê j pÇno bopkîh! Znâ~i dÅ j pro{âl Frân z ofcåmi.); (SëpetÅ j t›do kåkÅl! Sâmi bopkï SkÇhat }u mu blïtvæ da ga oprç.) bôbica, `. - bobi~asti plod (PobïrÅmo bôbice va {Çmi.) bôbi~ica, `. - sitan bobi~asti plod (Lâni su bîle vç}æ bôbice, a ovô lçto sâmo nïkakove bôbi~ice.) bobï}, m. - sitan plod boba (Ma, vïdi ovî bobï}i. Bëme ga vï{e næ}Ç sÅdït.) bobï}, pril. - koli~inski malo (SV) (Dãj mi lçh bobï} sïra!) bobïna, m. - krupan plod boba (Vïdi kakôv bobïna! Od trî se mëre{ najïst.) bobobnjâk, m. Gjd. bobobnjÅkå - vrsta cvijeta debelih listova

bôbujica

174

(SV) (^ÇdÅ j ~êl na bobobnjÅkîh.) bôbujica, `. - bobulja (SV) (U`â bït oså va bôbujici grëzjÅ.) boca, `. - 1. boca (RazbïlÅ j bëcu.); 2. staklenka (Imâ{ ~â bôc a{ }u kÇhat pçkmez?); 3. posuda za plin (Vïdi dÅ l gâs pœ{}Å z bëcæ!) bocêl, m. Gjd. bocçla - koloturnik (SV) (DÆgålo sæ j na bocêl, a danås jûdi ïmaj¤ düzalice.) bocçt, m. - kratak komad limene cijevi koji je vezan na oluk ku}e, a spaja se u okomitu cijev (SV) (Bocçt mÆ j vås rïjÅv, môrÅt }u ga promÆnït.) bocica, `. - 1. bo~ica, manja staklenka (Re~û da se ëtrÿv dr`î va mî}erÆh bëcicah.); 2. bo~ica za hranjenje djece (NümÅn mlÆkå pa njôj dÅjên bëcicu.) bocina, `. - velika ili prljava boca (K¤pül je pîvu vâ nÿj vçlÿj bëcini.); (Hïti tu bëcinu }a! Bï{ se namÇ~ila dëkla bi{ ju oprÅlå.) bocûn, m. Gjd. boc¤nå - opletena staklenka, ve}a od 2 l (PëpÆli su bocûn vÆnå.) bocunï}, m. - manja opletena staklenka (DënesÅl mÆ j bocunï} vÆnå.) bocunïna, `. - velika opletena staklenka (Kulïko ti vÆnå stâne va tâ bocunïnu?)

bo}ica

bo~ï}, m. - mali ili mladi bok (K¤pï trî kvãrti govçdinæ od bo~ï}a.) bo}a, `. - 1. kugla (drvena, za igru) (Sî zælå bë}e?); 2. kvrga (na glavi) (Pãl je pa m¤ j sko~ïla bë}a na glÅvï.) bo}År, m. - 1. igra~ bo}ama (Pëh¤mÿn su dobrï bë}Åri.); 2. osoba koja pravi bo}e (Nar¤~ïli smo nëvæ bë}e pu bë}Åra.) bo}arica, `. - igra~ica bo}ama (Ne zbüjÅ såkÅ bë}arica dobrë.) bo}arïja, `. - igra bo}ama i mjesto za igru bo}ama (P›vÿ sæ j leh po nedïji {lë na bë}e, a danås su i mÇ{kÆ i `änskæ skoro såkÆ dân na bo}arïji.) bo}ÅrskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - koji pripada bo}arima (O MihëjÆ j bë}ÅrskÆ t¤rnîr va Dråìcah.) bo}ast (-a, -o), neodr. pridj. (komp. bo}astïjÆ) - okrugao (SV) (P›vo su bîle onê bë}aste, {kûrozelênæ Ångûrije.) bo}astÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bo}astîjÆ) - okrugli (SV) (K¤pïla bÆn bë}ast¤, a ne dûlast¤ Ångûriju.) bo}at /se/, gl. nesvr{. (bo}Å{ /se/, bo}aj¤ /se/) - igrati pu~ku dru{tvenu igru kuglama (Cêla njegëva famîlija bë}Å.) bo}ica, `. - 1. mala bo}a (Na~inï njÿj jednÇ bë}icu da stâne va njejû ru~ïcu.); 2. ukras za

bodjåt

175

boì}no drvce (OkrÇnili smo bo`ï}njÅk z bë}icami.) bodjåt (-a, -o), neodr. pridj. (komp. bodjatïjÆ) - bodljikav (Nîs mëgÅl otkïn¤t {Æpåk, a{ je g‹m bîl jâko bodjåt.) bodjâtÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bodjatîjÆ) - bodljikavi (ZakÇ~Æl sÅn za bodjât¤ `ïcu!) bodrït, gl. nesvr{. (bodrî{, bodrê) - bodriti, poticati koga ([lï smo j¤ bodrït na bo}arïju.) Bôd¤l, m. Gjd. Bôdula - 1. Kr~anin (Bôdulÿn se {pëtaj¤ da su {k›ti, ma måkÅr nÆsû zÅvïdni.); 2. pren. {krtac (Za njegå re~û dÅ j bôd¤l, a våvÆk je dâl i siromåhÿn i za crükvu. Målo Åltrokç/Åntrokç leh drÇgÆ.) Bodulïja, ‘. - podru~je otoka Krka (Poslåla mÆ j kÅrtulînu z Bodulïjæ.) Bôd¤lka, `. - 1. Kr~anka (Oènül sæ j za Bôd¤lku.); 2. pren. {krta èna (Ala, bôd¤lko, plÅtï i tî jedÅnpût kafç!) Bôd¤lkÆn (Bôd¤lkina, Bôd¤lkino), pridj. - koji pripada Kr~anki (LÆpå mÆ j Bôd¤lkina në{nja.) Bôdulÿv (Bôdulova, Bôdulovo), pridj. - koji pripada Kr~aninu (Jå sÅn Bôdulova h}êr.) Bôg, m. Gjd. Boga - m. Bog (Kad bi kî ~â dçlÅl va zemjï, kî bi pro{âl u` njegå bi rçkÅl »Bôg dâj srï}u«.) kadî j Bôg rçkÅl

bogatâ{

låhku nô} - daleko, u zabiti (Büvaj¤ kadî j Bôg rçkÅl låhku nô}.); kåko Bôg zapovädÅ - na pravi na~in (Ne ‘¤rï! Stëri tô kåko Bôg zapovädÅ!) nå prÅv Boga - odjednom, iznenada, bez vidljiva razloga (Dogodïlo sæ j ~Çdo! OzdråvelÅ j nå prÅv Bëga.) pred Bogÿn i pred j¤dï - javno, pred svima (Jå }u tô rç} i pred Bëgÿn i pred j¤dï.); Bogu v rukåh - nesigurno, predodre|eno (Duhtôri su storïli ~å su moglï, a såd je sç Bëgu v rukåh.) Bogu za hrtôn - u zabiti, daleko od svega (Ne hôj tåmo bÆvåt, tô tÆ j Bëgu za hrtôn.) pojïst Bogu noge - izrazito ˜ n je kod vrïmnogo pojesti (O }a prez dnå, tâ bi pojîl Bëgu nëge.) bôg, uzv. - u pozdravu: dovi|enja, zbogom (Ala, bôg, græmë }å!) bogabojä}Æ/bogobojä}Æ (-Å, -æ), odr. pridj. - upravo onaj koji se sa strahopo{tovanjem odnosi prema Bogu (isto: bogobojÅznÆ) (Bogabojä}Æ/bogobojä}Æ jûdi su såk¤ nedïju pu må{æ.) bogåt, neodr. pridj. (komp. bogatïjÆ) - bogat (Tô j bÆlå bogåta famîlija. Imçli su målÆn na Ri~ïni.) bogatâ{, m. Gjd. bogatÅ{å - bogata{ (Da bogatâ{, a za kafç nümÅ!)

bogata{ïca

176

bogata{ïca, `. - bogata èna (Onå dÅ j bogata{ïca z Mçrikæ i da sæ j oènïla za Ri~ünca.) bogåtet, gl. nesvr{. (bogåtÆ{/bogatîje{, bogåtæ/bogatîj¤) - bogatjeti (Pë~æli su bogåtet kad su jûdi oståjali bez dçla i tô j sîn bîlo sumjïvo.) bogâtÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bogatîjÆ) - bogati (DÅ j do{âl nïkÆ bogâtÆ i k¤pîl cêlu fåbriku.) bogatïja, `. - bogatstvo (isto: bogåstvÿ) (Nî trîba bogatïja, leh j¤bâv!) bogatûn, m. Gjd. bogat¤nå pogrd. bogata{ (Oènïla sæ j za nïkÿga/nïkæga bogat¤nå.) bogåstvÿ, s. - bogatstvo (isto: bogatïja) (ZdrãvjÆ j nãjve}æ bogåstvÿ, ali mlâdi jûdi tô ne razumê.) bogobojÅzÅn (bogobojÅzna, bogobojÅzno), neodr. pridj. (komp. bogobojaznïjÆ) - koji se sa strahopo{tovanjem odnosi prema Bogu (Onâ j ëdvavÆk bogobëjÅzna. Takë j¤ j naÇ~ila måt i tomÇ/temÇ onå Ç~Æ svojÇ dïcu.) bogobojÅznÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bogobojaznîjÆ) - upravo onaj koji se sa strahopo{tovanjem odnosi prema Bogu (isto: bogabojä}Æ/bogobojä}Æ) (BogobëjÅznÆ jûdi su såk¤ nedïju pu må{e.)

boja‘jîv

bogoh¤lït, gl. nesvr{. (bogohœlÆ{, bogohœlæ) - huliti, vrije|ati Boga (MÇ~, nesrï}o, ne bogoh¤lï!) bogohœlnÆk, m. - onaj koji huli, vrije|a Boga (Na kråju, pred sm›t i bogohœlnÆk zazüvÅ Bëga.) bogomõjka, `. Gmn. bogomojÅk - 1. bogomoljka, kukac ravnokrilac, Mantis religiosa (LânÆ j bîlo ~Çda bogomëjÅk.); 2. pren. bogomoljka: pretjerano pobo‘na ‘ena (Onâ j prâvÅ bogomõjka. Såki dân grê dvâ pût k må{i.) bogovîtÆ/bogovêtnÆ, odr. pridj. bogovetni; samo u frazi cêlÆ bogovîtÆ/bogovêtnÆ dan (^çkali smo ga cêlÆ bogovîtÆ/bogovêtnÆ dan.) bohoråto, pril. - napuhano, bahato, umi{ljeno (PohÅjålÅ j po selÇ dr`ê} se bohoråto.) bohtçt, gl. nesvr{. (bohtî{/bohtîje{, bohtê/bohtîj¤) - {iriti se, kvasati se, bujati (isto: bÇbrit) (Vïdi kulïko jî, sâmo bohtî/ bohtîje z dâna va dân.) bôja, `. - boja (isto: fãrba, kolûr) (^rjênÅ bôja njÿj nïkako ne stojî.) bõjat, gl. nesvr{. (bõjÅ{, bõjaj¤) bojiti (Kad je bÆlå mï}i{na, zåvavÆk je bõjala.) boja‘jîv (boja‘jïva, boja‘jïvo), neodr. pridj. (komp. boja‘-

boja‘jîvÆ

177

jivïjÆ) - boja`ljiv (isto: stra{jîv, {tra{jîv) (Boja`jïvÅ j i nä}e otçt pô} k tebï po {k¤rôn.) boja‘jîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. boja‘jivîjÆ) - boja`ljivi (isto: stra{jîvÆ, {tra{jîvÆ) (Boja`jîvÆ ~ovïk po no}ï nä}e dô} ni blÆzÇ cimîteru.) bojæ/bojç, pril. - korisno, dobro (Tî tô storï! Tî bëjæ baratâ{ z ÿtîn.) jê/nî bojæ/bojç - vrijedi, koristi/ne vrijedi, ne koristi (^â j bëjæ dÅ j ôn dëbar ~ovïk kad je onå nevajåta!) (Nü mu bojç govorït kad nïkoga/nikega ne poslÇ{Å.) ~â j bojæ/bojç - {to vrijedi, koja korist (Nebëga, `ålila mi sæ j na mûà, a ~â j bëjæ?!) bôjica, `. - lijepa boja, naj~e{}e ne àrka (Tâ bôjica ti lîpo stojî, a ne onâ jâkÅ.) bõjica, `. - drvene bojice (Nôna mÆ j dÅlå bõjice.) bojïhÅv (bojïhava, bojïhavo), neodr. pridj. (komp. bojihavïjÆ) - bole`ljiv (isto: bole‘jîv/bole}îv) (Onâ j ëdvavÆk bÆlå bojïhava.) bojihâvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bojihavîjÆ) - bole`ljivi (isto: bole‘jîvÆ/bole}îvÆ) (Smîrÿn je pu duhtôra ôn bojihâvÆ mladï}.) bôjina, `. - ru`na boja, naj~e{}e intenzivna ili tamna (Pr ti tâ

boks

bôjina! Lïpje tæ j opituråla prô{lÆ pût.) bõjlær, m. Gjd. bõjlera - elektri~ni aparat za grijanje vode (P›vÿ j bîl kotâl ~â j danås bõjlær.) bõjleri}, m. - manji elektri~ni aparat za grijanje vode, bojler manje zapremine (Bõjleri} }u klåst va kÇhinju.) bõjlerina, `. - velik elektri~ni aparat za grijanje vode, bojler ve}e zapremine (Zâ~ ste k¤pïli takôv bõjlerinu? Kod da ïmÅte hotêl.) bojûh, m. Gjd. boj¤hå - postelja od trave ili polusuha sijena za no}enje u planini (AM) (Kad smo kosïli va plånini, spâli smo va boj¤hÇ.) bôk, m. Gjd. boka, Ljd. bokÇ 1. strana (Udrül gÅ j z bëka.); (Vå bÿk se mëre pô} ~çzÅda i sprêda.); 2. bok, vanjski dio kuka (Zadäl sæ j vå bôk.) bokacç, s. - lijepo poslo‘en stru~ak cvije}a (Nevçstica nësÆ lîpo bokacç.) bokç, s. Nmn. bokå - kita, stru~ak cvije}a (NåbrÅl sÅn jÿj bokç rô`Æc.) boks, m. - zastarj. la{tilo za cipele (SH) (NônÅ j u`åla rç} bëks za påtinu, a danås målo kî znâ ~â j tô.)

bokula

178

bokula/bÇkula, `. - bron~ani tuljak kliznoga leàja; cjevasti uloàk (SV) (Bëkula/bÇkulÅ j mçtÅlna.) bokûn, m. Gjd. bok¤nå - komad, kus (isto: kûs) (Pojül je bokûn sïra i paläntæ i {âl nåzÅd dçlat.) bokunï}, m. - komadi} (isto: kusï}/ku{}ï}) (Bokunï} krÇha i bîlo m¤ j dësti.) bôl, `. Gjd. boli - bolest (]apåla gÅ j tç{kÅ bôl.) bôla, `. - krasta na rani (Storïla njÿj sæ j bôla!) bolÅn (bÿlnå, bõlno), neodr. pridj. (komp. bÿlnïjÆ) - bolestan (Le`î ve} dâni, bëlÅn je.) bolesnîk/bÿlnîk, m. Gjd. bolesnÆkå/bÿlnÆkå - bolesnik (Trîba pô} vïdet za bolesnÆkå/bÿlnÆkå.) bolç{}ina, `. - pogrd. od bolest: bole{tina (Nïkakovu bolç{}in¤ j pëbrÅl na brodÇ.) bolçt, gl. nesvr{. (3. l. jd. bolî, bolê) - pri~injati ili izazvati bol, boljeti (Zûb mæ j bolêl cêl¤ nô}.) bole‘jîv/bole}îv (bole‘jïva/bole}ïva, bole‘jïvo/bole}ïvo), neodr. pridj. (komp. bole‘jivïjÆ) - bole`ljiv (isto: bojïhÅv) (Onâ j ëdvavÆk bÆlå bole`jïva/bole}ïva.) bole‘jîvÆ/ bole}îvÆ (-Å, -ÿ), odr.

bõmbina

pridj. (komp. bole‘jivîjÆ) - bole`ljivi (isto: bojihâvÆ) (Smîrÿn je pu duhtôra ôn bole`jîvÆ/ bole}îvÆ mladï}.) bôlica, `. - manja krasta na rani (Påzi da ne osläne{ bôlicu!) bôlnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bÿlnîjÆ) - bolesni (Otåc m¤ j ôn bôlnÆ ~ovïk.) bÿlnïca, `. - bolnica (isto: {pitâl) (Va bÿlnïcÆ j ve} mïsæc dân.) bõlni~År, m. - bolni~ar (^Çda lêt je dçlÅl kod bõlni~År.) bõlni~Årka, `. - bolni~arka (Onâ j bõlni~Årka i råda }e ti pomë} ako mëre.) bolovÅnjÆ, s. - bolovanje, po{teda od rada zbog bolesti (Ve} je mïsæc dân na bëlovÅnj¤.) bolovat, gl. nesvr{. (boluje{, boluj¤) - bolovati (^Çda lêt je bëlovala, a umrlâ j lâni.) bõmba [bõÜba], `. - bomba (Stãl je na bõmbu i zg¤bîl nëgu.) bÿmbÅndîrat [bÿÜbÅndîrat], gl. Ünesvr{. (bÿmbÅndîrÅ{ [bÿÜÜbÅndîrÅ{], bÿmbÅndîraj¤ [bÿÜbÅndîraj¤]) - bombardirati (JÅvïli su na râdiju da sëpeta bÿmbÅndîraj¤ Kãrlovac.) Übina], `. - velika ili bõmbina [bõÜ stara bomba (Jo{ våvÆk nahãjaj¤ bõmbine z DrÇgÿga/DrÇgæga råta.)

bome

179

bome, ~est. - bogme, ubla`.: Tako mi Boga! Tako me Bog kaznio! (Bëme, lîpo si tô stërÆl!); (Ma, vïdi ovî bobï}i od kompÆrå! Bëme ga vï{e næ}Ç sÅdït.) bÿmbôn [bÿÜbôn], m. - 1. poslastica, slatki{ (uklju~uju}i i kola~e) (Nî p›vÿ bîlo tïh bÿmbônÆh. Kî god bi spçkÅl {trûdæl, i tô j tô.); 2. bombon (Na pÆrÇ se hïtaj¤ bÿmbôni.); (Re~û da bÿmbôni nÆsÇ dobrï za zûbi.) bÿmbonï} [bÿÜbonï}], m. - bombon, od milja (Nå ti jedân bÿmbonï}! Zåmi ga!) Übonjêra], `. bÿmbonjêra [bÿÜ kutija s kolekcijom ~okoladnih bombona (Doneslå mÆ j lÆpÇ bÿmbonjêru a{ sÅn njÿj pomoglå. Pa mi sæ j lîpo vïdelo!) bonagrâcija, `. - vje{alica za zavjese (SV) (Jo{ mi sâmo fålæ bonagrâcija i kÿltrîne.) bop~ï}, m. - vrlo sitan i duguljast izmet (ov~ji ili kozji, ili nalik ov~jem i kozjem) (isto: bråbÿnj~i}) (Måma, ~å su ovî bråbÿnj~i}i od jãn~i}a kad su ovakë/evakë mï}i{ni?); (Sëpeta su bop~ï}i! SkÇhat }u mu blïtvæ da ga oprç.) bop~ïna, `. - izmet standardna oblika (ov~ji ili kozji, ili nalik ov~jem i kozjem), ali ve}i (isto: bråbÿnj~ina) (KakôvÅ j pa of-

bõrkinja

~ïna kad je ovakôv bop~ïna?); (Nebëgo dÆtç! Nî ni ~Çdo dÅ j plåkalo kad je pokåkalo ovakôv bop~ïnu.) bôr, m. Gjd. borå - bor (Z borå pådaj¤ iglïce pa ga jûdi ne vôlæ oko kÇ}æ.) boråc, m. Gjd. bÿrcå - borac (Njejî otåc je bîl boråc va DrÇgÿn råtu.) boracç, s. Nmn. boracå - malo boro (NônÅ j va kåmari imçla jedno nïskÿ boracç.) bora{kÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - koji se odnosi na borca (DobüvÅ bëra{k¤ pänziju.) bÿrdi‘åt, gl. nesvr{. (bÿrdi‘â{, bÿrdi‘âj¤) - upravljati vozilom ili plovilom, manevrirati (Trîba znåt bÿrdi`åt z bãrk¤n.) bÿrdûra, `. - obrub na odjevnom predmetu (AM) (Nü mi lîp bærhân, ali mi se pija`â bÿrdûra.) borï}, m. - mlad ili malen bor (PosÅdït }emo borï} uza zîd.) borïno, s. - veliko, staro i ru`no boro (Hïtili smo onô borïno, bîlë j mu{jïvo.) borït se, gl. nesvr{. (borî{ se, borê se) - boriti se (Ne borï se z snôn!) bõrkinja, `. - èna koja je sudjelovala u ratu kao vojnikinja (Onâ j bÆlå va pÅrtizânÆh kod bõrkinja.)

boro

180

boro, s. Nmn. borå - starinski niski ormar s ladicama; velika {krinja s ladicama za odlaganje rublja, ponekad mu je nadogra|en gornji ostakljeni dio (AM) (Så rëba mÆ j stâla va borÇ.) borovica, `. - 1. plod biljke kleka (Sê j pÇno borëvÆc.), 2. borovnica (Såkÿ lçtÿ j pobïrala borëvice va Gõrskÿn kotÅrÇ.) borovina, `. - borovo drvo (Borëvina nî dobrå za gorçt a{ ïmÅ ~Çda smolê.) bõr{a, `. Gmn. bôr{ - torba, torbica (Sî zælå bõr{u sëb¤n?) bõr{ica, `. - omanja ènska torbica (Vâ tu bõr{icu ti nï{ ne stânæ.) bõr{ina, `. - velika ènska torba (Tâ bõr{ina tÆ j kod da si pë{tÅr.) bôs (boså, boso), neodr. pridj. bos (Ne pohãjÅj boså a{ }e{ se prehlÅdït!) Bosånac, m. Gjd. Bosânca - Bosanac (Nïkakovi Bosânci mu dçlaj¤ na kÇ}i.) Bosân~ina, `. - pogrd. Bosanac (Oènïla sæ j za nïkakovega/ nïkakovoga Bosân~inu.) Bosânka, `. - Bosanka (Onâ j Bosânka.) bosãnskÆ (-Å, _-ÿ), odr. pridj. bosanski (E vdï su ve} skëro

bo‘ï}njÅk

träjset lêt i jo{ povädaj¤ po bosãnskÆ.) BôsnÅ, odr. pridj. `. (D, Ljd. Bõsni/Bõsnÿj) - Bosna (@ÆvçlÅ j va Bõsni/Bõsnÿj ~Çda lêt.) bost, gl. nesvr{. (bodç{, bodû) bosti (Ne bï menç nïkÆ bôl z iglûn.) botïja/botÇja, `. - uska boca duga grla za stolno vino (zapremnine 7 dl) (Donesï nÅn jednÇ botïju/ botÇju vÆnå!) botïjica/botÇjica, `. - uska boca duga grla za stolno vino (zapremnine 7 dl), od milja (PëpÆli smo såkÆ po botïjicu/botÇjicu vÆnå i {lï spåt.) botûn, m. Gjd. bot¤nå - dugme, puce (isto: pÇtac) (Za{üj mi botûn na stomånju.) botunï}, m. - malo dugme, puce (isto: pÇ~i}) (K¤pï botunï}i pa }u ti je za{ït.) Bo‘ï}, m. - Boì} (25. prosinca), blagdan ro|enja Isusova (isto: RojänjÆ IsÇsovo) (SvêtÅ Kåta f›kne vân do Bo`ï}a mïsæc dân.) Bô‘i}, m. - mali Bôg (Hëmo va crükÅv, }çmo se Bôì}u pomolït.) bo‘ï}nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - koji se odnosi na Boì} (O Bo`ï}u na stôl klÅdên bo`ï}nÆ stõlnjÅk.) bo‘ï}njÅk/bo‘ïtnjÅk, m. - 1. boì}no i novogodi{nje oki}eno

bo‘jÆ

181

drvce (OkrÇnili smo bo`ï}njÅk z bë}icami.); (Na BådnjÅk sæ j krÇnÆl bo`ï}njÅk.); 2. pren. neukusno, odvi{e naki}ena osoba (Vïdela san Jçlu. PrâvÆ bo`ï}njÅk/bo`ïtnjÅk!) bo‘jÆ (-Å, -æ) odr. pridj. - bo`ji (Z bë`j¤n pomo}ûn!); (Grëbni~ani/Grëmi~ani gredû na hodo~å{}Æ na GorÇ na Mâl¤ Gëspoju i Mãjki Bë‘jÿj Trså{kÿj na DûhovskÆ pÿndïjak.) bråbonjak, m. Gjd. bråbÿnjka sitan i duguljast (ov~ji ili kozji, ili nalik ov~jem ili kozjem) izmet (isto: bobåk) (Sê j pÇno bråbÿnjkÆh! Znâ~Æ dÅ j pro{âl Frân z ofcåmi.); (SëpetÅ j t›do kåkÅl! Sâmi bråbÿnjki! SkÇhat }u mu blïtvæ da ga oprç.) bråbÿnj~i}, m. - vrlo sitan i duguljast (ov~ji ili kozji, ili nalik ov~jem ili kozjem) izmet (isto: bop~ï}) (Måma, ~å su ovî bråbÿnj~i}i od jãn~i}a kad su ovakë/evakë mï}i{ni?); (Sëpeta su bråbÿnj~i}i! SkÇhat }u mu blïtvæ da ga oprç.) bråbÿnj~ina, `. - ov~ji ili kozji, (ili nalik ov~jem ili kozjem) izmet standardna oblika, ali ve}i (isto: bop~ïna) (KakôvÅ j pa of~ïna kad je ovakôv bråbÿnj~ina?); (Nebëgo dÆtç! Nî ni ~Çdo dÅ j plåkalo kad je pokåkalo ovakôv bråbÿnj~inu.)

bradåvi~avÆ

bracolçt, m. - narukvica (K¤må sÅn njÿj na bärmi i k¤pït }u njÿj bracolçt.) bracolçti}, m. - 1. mala, dje~ja narukvica (Påzi da ne zgœbÆ{ bracolçti}!); 2. narukvica male vrijednosti (Tî j mëgÅl dåt ~â spodëbno, a ne tâ bracolçti}.) brå}a, `. - bra}a (Sç smo med brå}¤n podÆlïli, jo{ je sâmo Mi{å{kÅ nerazdüjena.) brÅdå, `. Ajd. brâdu - 1. dio lica, brada (Otarï se! MÅsnå tÆ j brÅdå.); 2. brada, kosmati dio lica (Nä}e{ vãlda obrïjat brâdu?!) bradåt (-a, -o), neodr. pridj. (komp. bradatïjÆ) - neobrijan, koji je obrastao bradom (Do{ãl je vås blåtÅn i bradåt.) bradâtÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bradatîjÆ) - neobrijani, koji je obrastao bradom (^å ôn bradâtÆ ti se pija`â?) bradåvica, `. - bradavica (Onå ïmÅ bradåvicu na nosÇ.) bradåvi~Åv (bradåvi~ava, bradåvi~ava), neodr. pridj. (komp. bradavi~avïjÆ) - bradavi~ast (Nä}e se sû} a{ je vås bradåvi~Åv pa gÅ j srân.) bradåvi~avÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bradavi~avîjÆ) - bradavi~asti (Bëè, pogjçdÅj onôga/

bradåvi~ica

182

onêga bradåvi~avÿga/bradåvi~avæga ~ovïka!) bradåvi~ica, `. - mala bradavica (Tâ bradåvi~ica ti ne mëre smætåt!) bradåvi~ina, `. - velika i ru`na bradavica (Na hrtÇ mÆ j vçlÅ bradåvi~ina.) bradïca, `. - 1. dio lica, brada u djeteta (Udrül sæ j na bradïcu.); 2. rijetko obra{tena brada ili posebno izbrijana brada (Obrîj tû bradïcu! [ njœn si kod jårac.) bradïna, `. - duga~ka, gusto obra{tena i neuredna brada (PrësÆn te, obrîj tû bradïnu p›vÿ leh ~å pëje{ nå brÿd!) brådva, `. - {iroka mesarska sjekira i tesarska sjekira (PresÆcï mi ovû ko{}ïnu z brådv¤n.) brâga, `. - obujmica (Zabragâj tô z brâg¤n) bragåt, gl. nesvr{. (bragâ{, bragâj¤) - pri~vr{}ivati, u~vr{}ivati obujmicom (Pœ{}Å ti, môrat }e{ to bragåt.) brâgeri}i, m. mn. - kupa}i kostim (SH) (U`åli su stârÆ jûdi rç} brâgeri}i za kupã}Æ.) bragç{e, `. mn. - hla~e (isto: gå}e) (DÆtç nësÆ bragç{e na tirãnti.) bragç{ice, `. mn. - 1. male ili kratke hla~e (Såd su modärne nïkakove bragç{ice da tÆ j pôl rïti

brÅnkanåt

våni.); 2. plitke ga}ice, ènsko i dje~je donje rublje (PustïlÅ j plêne pa }u jÿj k¤pït bragç{ice.) (isto: gå}ice) bragç{ine, `. mn. - 1. duge, te{ke ili pohabane hla~e (Do{ãl je va nïkakovih bragç{inah i h¤dôj stomånji.); 2. duboke ga}ice (Sç mojç prijatelïce nëse mî}eræ bragç{ice sâmo san jå va bragç{inah.); 3. uprljane ga}ice (Hïti tê bragç{ine za opråt.) (isto: gå}ine) brãjda, `. Gmn. brajâd - stupovi s popre~nim ìcama po kojima se penje vinova loza (isto: rÇ‘a) (Sidçli smo pod brãjd¤n i u`Ævåli.) brÅnå, `. Ajd. brânu - brana, ustava na vodi (Dïgli su brânu pÅ j vodå va jçzeru visokë.) branåt, gl. nesvr{. (branâ{, branâj¤) - vu}i {to za sobom (^å tô branâ{ zå sob¤n?) brÅnït, gl. nesvr{. (brãnÆ{, brãnæ) - braniti, prije~iti (^å mu vï{e brãnÆ{, tô tÆ j hÇjÆ) brÅnkanåt, gl. nesvr{. (brÅnkanâ{, brÅnkanâj¤) - 1. nemarno i sna`no bacati (Zâ~ tô takë brÅnkanâ{?); 2. pren. siroma{ki sahranjivati koga (Siromåha brÅnkanâj¤ nå krãj cimütera.); 3. zvoniti zvonima (odnosi se na crkvena zvona, na zvona

bråskÆ

183

koja nosi stoka i sl.) (BrÅnkanålÿ j nebëgo blâgo pëvasdÅn.) bråskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - bratski (Tô j bråskÅ j¤bâv?) brå{nast (-a, -o), neodr. pridj. (komp. bra{nastïjÆ) - bra{nast (isto: mÇ~Ån) (Ovê jåbuke su våvÆk brå{naste.) brå{nastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bra{nastîjÆ) - bra{nasti (isto: mÇ~nÆ) (Næ}Ç brå{nast¤ jåbuku!) bråt, m. - brat (SpodëbÅn je va bråta.) bråti}, m. - brat, od milja (Kãj mÆ j bråti}? Igrãl bÆn se { njîn!) bråtÿv (bråtova, bråtovo), pridj. bratov (KunjâdÅ j bråtova ènå.) bråvÅr, m. - bravar (isto: {lôcÅr) (P›vÿ su bråvÅrÿn govorïli {lôcari.) bravarïja, `. - bravarski obrt, bravarska radionica (isto: {locarïja) (DçlÅl je va bravarïji, ma sæ j b›zo {tufâl.) bråvo, uzv. - uzvik odobravanja, odu{evljenja (Bråvo! Ba{ si tô lîpo narïsala!) brÅzdå, `. - brazda (SÅdït }emo kÿmpîr pod brÅzdÇ.) brazgotina, `. - brazgotina (Oståla mÆ j brazgëtina od rånæ.) b›bjat, gl. nesvr{. (b›bje{, b›bj¤)

b›bÿj~ivÆ

- brbljati, govoriti {to neva`no (Onî ëdzÅda smîrÿn b›bj¤.) brbjïf~ina, m. - uporan i nepokolebljiv brbljavac (MÇ~, brbjïf~ino jedân! Kulïko ti pût môrÅn rç}?) brbjïvac, m. Gjd. brbjïfca - brbljavac (Dobrë Ç~Æ alÆ j prâvÆ brbjïvac.) brbjïvica, `. - brbljavica (Dobrë Ç~Æ alÆ j prâvÅ brbjïvica.) brbjîv (brbjïva, brbjïvo), neodr. pridj. (komp. brbjivïjÆ) - brbljav (BrbjivïjÆ j od bråta, a jå sÅn mïslæl da tô nî mogœ}æ.) brbjîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. brbjivîjÆ) - brbljavi (Tî, brbjîvÆ, ponovï ~å sÅn reklå!) brbjïvi~ina, `. - uporna i nepokolebljiva brbljavica (MÇ~, brbjïvi~ino jednå! Kulïko ti pût môrÅn rç}?) b›bÿj/b›bojac, m. Gjd. b›boja/ b›bÿjca - pri{t (B›bÿj/b›bojac mÆ j na nosÇ! Kåko }u pô} nå tÅnci?) b›bÿj~Æv (b›bÿj~iva, b›bÿj~ivo), neodr. pridj. (komp. brbÿj~ivïjÆ) - pri{tav (SV) (Nebëg, vås je b›bÿj~Æv.) b›bÿj~ivÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. brbÿj~ivîjÆ) - pri{tavi (SV) (Od dvâ b›bÿj~ivÅ pija`â ti se brbÿj~ivîjÆ.)

b›boji}

184

b›boji}/b›bÿj~i}, m. - pri{ti} (Mãjko, ako bi ti kî vïdæl tâ b›boji}/b›bÿj~i}?!) b›bojina/b›bÿj~ina, `. - velik pri{t (Dâ te bolî tâ b›bojina/ b›bÿj~ina? Jâko tÆ j velïk i ~rjên!) b›cat, gl. nesvr{. (b›cÅ{, b›cÅju) - nezadovoljno bacati kakav predmet (Zâ~ tô b›cÅ{ nå se strâne?) b›dace, s. - malo brdo, brda{ce (Tô b›dace zovemë B›ce.) b›do, s. - brdo (Tô b›do zovemë Kïlavac.) obe}åt/obe}Ævåt komÇ/kemÇ b›da i dolïne davati obe}anja bez ikakve mogu}nosti ispunjenja (Obe}ãl jÿj je b›da i dolïne, a pÇstÆl j¤ j nësæ}u.) brdunâl, m. Gjd. brdunÅlå - greda nosa~ica u konobi (Brdunãl je jo{ dëbÅr, a grêde su sç {ûpe.) brekÇja, `. - vrsta divljega vo}a crvenih plodova, raste na stablu s listovima nalik javorovim i zrije u oùjku (SV) (BrekÇjÅ j zrçla va mãr~u.) brçnær, m. Gjd. brçnera - gorionik za plin (SV) (Z brçnerÿn sæ j g›do spçkÅl.) bränta, `. Gmn. brênt - drvena posuda za no{enje gro`|a na le|ima pri berbi, cca 50 l (Neslç

brîco

su pÇne bränte grëzjÅ nåzgÿru.) bräntica, `. - omanja brenta (Dãl sÅn storït bränticu za Çnuka pa }e nÅn ovô lçto i ôn pomë}.) bräntina, `. - velika brenta (PokõjnÆ nônÿ j imêl jednÇ vçl¤ bräntinu i nosül je nãjvi{e grëzjÅ.) bränza, `. Gmn. brênz - ko~nica (Stïsni bränzu!) bränzat, gl. nesvr{. (bränzÅ{, bränzaj¤) - ko~iti (Ne smî{ bränzat na melÇ a{ }e te zançst i påst }e{!) bresïna, `. - vrsta biljke (SV) (BresïnÅ j lÆpå zelenå.) brgÅkåt, gl. nesvr{. (brgã~e{, brgã~¤) - podrigivati (Po Ångûriji se brgã~e.) brgÅknÇt, gl. svr{. (brgãkne{, brgãkn¤) - podrignuti (DÆtç se klÅdç nå rame pa lågjæ brgãkne.) b›g¤d, m. Ljd. brg¤dÇ - dio drmuna (Pobïrali smo pe~œrve va brg¤dÇ.) brg¤jåc, m. Gjd. brg¤jcå - vrsta bijeloga krumpira (SV) (Da su nå{i stârÆ {lï va B›g¤d po sïme pa su tâ kÿmpîr nåzvÅli brg¤jåc.) brîco, m. Gjd. brîcota - brija~, frizer za mu{karce (isto: brijâ~) (^Çda lêt je bîl brîco va bÿl-

brîg

185

nïci.); (Sî bîl pu brîcota a{ ti nî poznåt?) brîg, m. Ljd. brÆgÇ - brijeg (Sï su se brîgi zabælïli pod snîgÿn.) brîga, `. - briga (Tô tÆ j vçlÅ brîga!) devätÅ brîga - {to nebitno (Tô ~a se onï kãraj¤, tô j menï devätÅ brîga.) brîj, m. nepromj. pridj. - pren. èljan (SV) (Såd si brîj na kamamïlu, a p›vÿ je nÆsï otêl.) brïja, pridj. `. - bre|a, steona (odnosi se na ìvotinju) (KråvÅ j brïja. Våje }e zlê}.) brijâ~, m. Gjd. brijÅ~å - brija~, frizer za mu{karce (isto: brîco) (^Çda lêt je bîl brijâ~ va bÿlnïci.) brijâ{nica, `. - brija~nica (Jê p›vo bÆlå brijâ{nica na Grëbni{}ini?) brijævåt /se/, gl. nesvr{. (brijävÅ{ /se/, brijävaj¤ /se/) - obi~avati /se/ brijati (Brijævãl sæ j våvÆk z ïst¤n brïtv¤n.) brïme, s. Gjd. brïmena - breme (^å dÇè nësÆ{ brïme, tô j onë tç`æ.) brimæncç, s. Nmn. brimæncå malo, lako breme (Nãjprvÿ bi jÆn op›tili brimæncç i kakë su dicå rÅslå, rÅslô j i brïme.) brimenïno, s. - veliko, te{ko breme (Kåko op›tÆ{ takëvo brimenïno? - KlÅdän ga nå zÆd i õnda ga dîgnæn.)

brïtvi~at se

brïsalo, s. - gumica (isto, zn. 1: gÇmica) (K¤pït }u ti lâpi{ i brïsalo.) brîst/brêst, m. Gjd. brÆstå/bræstå - brijest (Brîst/brêst mÆ j lîpo drvë.) bristï}/brestï}, m. - maleni brijest (Odsïkli smo bristï}/brestï} i otåc gÅ j dëv¤kÅl dëma.) bristïna/brestïna, `. - visok i debeo brijest (Kåko su dopejåli takôv bristïnu/brestïnu dëma?) brï{kula, `. - vrsta karta{ke igre (Za brï{kulu su põsebnæ hãrte.) brït /se/ // brïjat /se/, gl. nesvr{. (brîje{ /se/, brîj¤ /se/) - brijati /se/ (Brîje se såkÆ dân.) brïtva, `. Gmn. brïtÅv - britva (Z brïtv¤n se brîje.) britvçla/brtvçla, `. - {arka na vratima (Znâ{ kulïko dçlÅ oko kÇ}æ kad su mu i britvçle/brtvçle zarïjavele.) brïtvica, `. - dèpni noì} na sklapanje, perorez (Z brïtvic¤n lœpÆn jåbuku.) brïtvi~at se, gl. nesvr{. (brïtvi~Å{ se, brïtvi~aj¤ se) - vrsta igre s britvicom (SV) (Brïtvi~Å se takë da se brïtvica klÅdç na oprÇènu i nåzdÿlu ob›njenu {åku i õnda se brïtvicu hïtÆ nåzgÿru takë da se vrtî letê} i kad pÅdç, môrÅ se zapï~it vå zemju.)

brïzgat

186

brïzgat, gl. nesvr{. (3. l. jd. brïzgÅ, brïzgaj¤) - davati mnogo mlijeka (SV) (Ali brïzgÅ z nå{æ kråvæ! Imçt }e måt ~â nçst zdôlu.) brïzgava, neodr. pridj. `. - mlije~na (odnosi se na muznu ‘enku, kravu, ovcu, kozu) (SH) (Jê tâ kozå brïzgava?) brïzgavÅ, odr. pridj. `. - upravo ona koja je bogata mlijekom (SH) (Zg¤bïla mu sæ j brïzgavÅ kozå, a od ovê drÇgæ nï{.) brÆ‘ân (brÆ‘nå, brÆ‘no), neodr. pridj. (komp. bri‘nïjÆ) - ubog, jadan, dostojan àljenja, bijedan (Pu{}âj ju, vî{ dÅ j brÆ`nå!) brü‘nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bri‘nîjÆ) - ubogi, jadni, dostojni àljenja, bijedni (Brü`nÿmu/ brü`næmu se trîba smïlet, a ne se smêt oko njegå.) b›~i}, m. - tanak ili slab brk (Nå{emu mladï}u ve} brukvâj¤ b›~i}i.) b›~ina, `. - duga~ak i bujan brk (Nå{ prændçd dÅ j imêl gûstÆ br~ïne.) b›k, m. - brk (Måma, pa onå ïmÅ b›ki!) smêt se spod b›ka podsmjehivati se, smijuljiti se (Onå jÿj vçruj¤} povädÅ, a ovâ jÿj se smÆjç spod b›ka.) brkåt (-a, -o) neodr. pridj. (komp. brkatïjÆ) - brkat (I otåc m¤ j bîl brkåt.)

b›njica

brkâtÆ (-Å, -ÿ) odr. pridj. (komp. brkatîjÆ) - brkati (On brkâtÆ mæ j stûkÅl.) brknÇt, gl. svr{. (b›kne{, b›kn¤) ljutito ili prezrivo odbaciti {to (Rôìcæ j b›kn¤l va strânu i klâl no`ïne na stôl.) b›ko, m. Gjd. b›kota - nadimak mu{karcu s brkovima (B›kÿ j våvÆk pÇcÅl z delamïtÿn. Bül je minêr.) Brnçlac, m. Gjd. Brnälca - ìtelj mjesta Brneli}i (S mån¤n je na Dälti dçlalo nïkuliko BrnälcÆh.) Brnçli}i, m. mn. - top. mjesto na podru~ju jelenjske plovanije u podru~ju Ri~ine (Oñ je od BrnçlÆ}, büvÅ pul Brnçli}Æh, grç Brnçli}æn.) Brnälka, `. Gmn. BrnçlÅk - ìteljka mjesta Brneli}i (Mojâ j nôna bÆlå Brnälka!) brnälskÆ (-Å, -ÿ), pridj. - koji se odnosi na Brneli}e (Do{lï su trî brnälskÆ mladï}i.) bÈn~çt/brn~çt, gl. nesvr{. (3. l. jd. bÈn~î/brn~î, bÈn~ê/brn~ê) - zujati (kukac, avion, motor) (Cêlu nô} mÆ j bÈn~êl/brn~êl kÿmâr oko glÅvê.) brnjåfka, `. - ptica drozd (Brnjåfka ïmÅ lîpo pärjÆ.) b›njica, `. - brnjica (KlÅdï pasÇ b›njicu kad rê{ { njîn po selÇ.)

brôd

187

brôd, m. Gjd. broda, Ljd. brodÇ - 1. brod, la|a, plovilo na vodi (Ve} je {êst misêcÆh na brodÇ.); 2. plitak teren uz vodu (Brôd je ëno mçsto kadï se Su{ïca ulüvÅ va Ri~ïnu.) brodï}, m. - igra~ka brod (VôlÆ se igråt z brodï}æn va kådi.) brodïna, `. - veliki brod (Vïdi kakôv brodïna!) brôj, m. Gjd. brojå - broj (Na kôn brojÇ büvÅ{?) brojalica, `. - ritmi~na pjesmica za razvrstavanje djece u igri (Dâ znâ{ brëjalicu »Eñgele, bängele, cÇkar, mêd...«) brojït, gl. nesvr{. (brojî{, brojê) brojiti (Tî brojï, a mî se græmë skrït.) brokât, m. - skupocjena tkanina protkana zlatnim i srebrnim nitima (ImçlÅ j håju od brokâta, så sæ j svÆtçla.) broka/brokva/brÇkva, `. - zakovica (]apåt }e{ z brëk¤n/brëkv¤n/ brÇkv¤n i dr`åt }e.) brokvica/brÇkvica, `. - sitna zakovica (Na v›h postolå su bîle brëkvice/brÇkvice.) brõmb¤l [brõÜb¤l], m. Gjd. brõmbula [brõÜbula] - smjesa kuhanih trava za aromatizaciju i dezinfekciju ba~ava prije

broskvina

stavljanja vina (Brõmb¤l se skÇha i lijç va bå~vu.) brÿmbulåt [brÿÜbulåt], gl. nesvr{. (brÿmbulâ{ [brÿÜbulâ{], Ü bulâj¤]) brÿmbulâj¤ [brÿÜ - aromatizirati i dezinficirati ba~vu brombulom (SV) (Brÿmbulåt }u bå~ve rånijæ a{ sÅn lâni skëro zåkasnÆl.) brõntula, `. - osoba koja mrzovoljno prigovara, gun|a (isto: brÿntulôn) (Ala, brõntulo, færmâj brœndat!) brÿntulåt, gl. nesvr{. (brÿntulâ{, brÿntulâju) - mrzovoljno prigovarati, gun|ati (isto, zn. 2: brœndat) (Smîrÿn brÿntulâ{! Kad }e{ ve} fïnit?) brÿntulôn, m. - osoba koja mrzovoljno prigovara, gun|a (isto: brõntula) (Ala, brÿntulône, færmâj brœndat!) broskva, `. Gmn. broskÅv - vrsta mediteranskoga zelja visoke stabljike, nalik kelju (PosÅdïla san brëskvu i kêlj.); (Po zÆmï se najÆmë brëskvæ.) broskvica, `. - mala broskva ili jelo od broskve pripremljeno djeci (]çmo za ve~çru ~â låhko, mõrda målo brëskvicæ.) broskvina, `. - tvrda ili stara broskva ili pre~esto konzumirano jelo od broskve (Ve} sÅn se zajïla brëskvinæ sçga vîka.)

bro{tulåt

188

bro{tulåt, gl. nesvr{. (bro{tulâ{, bro{tulâju) - 1. prìti kavu (Kafç di{î a{ ga måt bro{tulâ.); 2. pren. neprekidno govoriti (Smîrÿn bro{tulâ{! Færmâj!) bro{tulîn, m. - posuda s ru~icom za prènje kave (Jë{ ~œvÅn nônÆn bro{tulîn.) brstït, gl. nesvr{. (3. l. jd. brstî, brstê) - brstiti (Tecï tåmo a{ ti kozïna brstî s¤sçdovu ìvïcu!) br{jân, m. Gjd. br{jåna - br{ljan (Kad su posïkli br{jân na zÆdÇ, zîd je pâl.) brtõldo, m. Gjd. brtõldota - neozbiljna, vjetropirasta, nepredvidljiva osoba (A õn je brtõldo, jedân dân ti se veselî, a drÇgÆ dân te nä}e ni pogjçdat.) brtoglâv (brtoglåva, brtoglåvo), neodr. pridj. (komp. brtoglavïjÆ) - neozbiljan, vjetropirast, nepredvidljiv (isto: vrtoglâv) (Ne bÇdi brtoglâv! Takë nïkÆ ne znâ ~å mïslÆ{.) brtoglâvÆ (-Å, -ÿ) odr. pridj. (komp. brtoglavîjÆ) - neozbiljni, vjetropirasti, nepredvidljivi (isto: vrtoglâvÆ) (A tî si mïslela da }e{ se uspçt dogovorït z onîn brtoglâvÆn.) brudçt, m. - brodet; jelo od ribljega mesa s povr}em (SkÇhala sÅn brudçt, ali ga nïkÆ nî otêl jïst.)

brœsilica

brÇf¤l, m. Gjd. brÇfula - pri{ti}, akna (SH) (Zï{li su mi nïkakovi brÇfuli.) brÇh, m. - kila (Nemôj pustït da ti dÆtç jâko plâ~e a{ bi ti moglë dobït brÇh.) brÇkat, gl. nesvr{. (brÇkÅ{, brÇkÅju) - javno sramotiti, kritizirati (Zâ~ me brÇkÅ{ pred sïmi?) brukvåt, gl. nesvr{. (3. l. jd. brukvâ, brukvâj¤) - nicati, izbijati iz zemlje (Na prÿlç}Æ sç brukvâ.) brÇkvica, `. - 1. kratki ~avli} s velikom glavom koji se zabijao u poplat cipela da bi se sprije~ilo tro{enje (SV) (BrÇkvice su drÇh~ije od drÇgÆh ~ãvlÆh. DÇè su i ïmaj¤ vçl¤ glâvu.); 2. zastarj. èljezno poja~anje u obliku polumjeseca na poplatu cipele u~vr{}eno sitnim ~avlima velike glave (BrÇkvice su rÇ{ile dok smo hodïli.) brœndat, gl. nesvr{. (brœndÅ{, brœndaj¤) - 1. mrmljati, nerazgovjetno govoriti (Ne brœndÅj, povîj glâsno ~å mislî{!); 2. mrzovoljno prigovarati, gun|ati (isto: brÿntulåt) (Nïkad ti nî pråvo, smîrÿn brœndÅ{!) brûs, m. Ljd. br¤sÇ - brus (Koscï su brûs dr`åli va t¤lcÇ.) brœsilica, `. - brusilica: elektri~ni alat za bru{enje i rezanje (Zåsi-

br¤sït

189

kÅl je z brœsilic¤n po betônu pa m¤ j bîlo lågje {tçmat.) br¤sït, gl. nesvr{. (brœsÆ{, brœsæ) brusiti (Tî br¤sï, a jå }u {tçmat pa }emo b›è). brusnïca, `. - posuda od mekana zelenog kamena u kojoj se nalazi voda za doma}e ìvotinje (koko{i ili psa) (SV) (Målÿ j vodê va brusnïci! Dolîj da mëre `äjno blâgo pït!) brÇ{ka, `. Gmn. brÇ{Åk - manji kamen kojim se popunjava rupa u suhozidu (SV) (Dopejãl mÆ j karijôlu brÇ{Åk da dofïnÆn zîd.) bru{kîn, m. - ~etka za ribanje (isto: kçfa, {kÅrtåca/{kÅrtå~a) (Orîbala san tlë z bru{kînÿn.) b›v, `. - brv, sloj oblaka na hrptu br¤~u - bÇra planine (B›v na O }e.) brzüna, `. - brzina (Nï{ nî storenë kako Bôg zapovädÅ akÿ j storenë na brzünu.) b›zo, pril. (komp. b›‘æ) - brzo, ubrzo (P›vÿ su jûdi `îv kåmÆk razbÆjåli, a danås dõjde bâgær i sç b›zo skopâ.); (DçlÅl je va bravarïji ma sæ j b›zo {tufâl.) b›‘e, pril. - vjerojatno, bit }e da ˜ n je b›è pozÅbîl nã to.) je... (O b›‘Æ, komp. pridj. - brì (Jå b›zo te~ên, ali õn je jo{ b›`Æ od menç.)

bubnjåra

br‘ôla, `. - pròlica; krto meso pe~eno s ~e{njakom (Sâmo za blågdani smo br`ôlu jïli.) br‘ôlica, `. - pròlica; krto meso pe~eno s ~e{njakom, od milja (Mõrda bi{ målo br`ôlicæ s nåmi? - A då ~a!) bûbÅnj, m. Gjd. bûbnja - bubanj (SëpÅl je va bûbÅnj, a måt je zïjala nçka dâ pomånje.) pô} na bûbÅnj - prodati nekretnine radi duga (KÇ}a m¤ j môrala pô} na bûbÅnj.) bÇbat, gl. nesvr{. (bÇbÅ{, bÇbaj¤) - lupati (SH) (Ne bÇbÅj z vrãti!) bÇbjast (-a, -o), neodr. pridj. (komp. bubjastïjÆ) - bucmast, debelju{kast (isto: bÇcmast) (Menï su lïpjÅ bÇbjasta dicå.) bÇbjastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bubjastîjÆ) - bucmasti, debelju{kasti (isto: bÇcmastÆ) (Iskãl tæ j ôn bÇbjastÆ mãl~i}!) bÇbn¤t, gl. svr{. (bûbne{, bûbn¤) - 1. udariti u {to (BÇbn¤l je vå zÆd dokla sæ j ob›njÅl.); 2. pren. bez razmi{ljanja, nenadano re}i {to neo~ekivano (Påzi da ~â ne bûbne{ pred njûn.); 3. pren. izre}i besmislicu (Ne jÅdï se, ôn bûbne i ostâne `îv.) bubnjåra, `. - velika limena ba~va (SH) (Zåme{ dvê bubnjåre i tavalûn/tavalôn i eko ti skçla!)

bubnjåt

190

bubnjåt (-a, -o) neodr. pridj. (komp. bubnjatïjÆ) - okrugla lica, bucmast (Bubnjåt je na njejîh!) bubnjâtÆ (-Å, -ÿ) odr. pridj. (komp. bubnjatîjÆ) - okrugla lica, bucmasti (Tô tÆ j od onê bubnjâtæ bråt.) bÇbrig/bÇbrih, m. - bubreg (Bÿlnâ j na bÇbrigi/bÇbrihi.) bÇbrit, gl. nesvr{. (bÇbrÆ{, bÇbræ) 1. bubriti (Fa`ôl bÇbrÆ va vodï.); 2. pren. {iriti se, kvasati se, bujati (isto: bohtçt) (Vïdi kulïko jî, sâmo bÇbrÆ z dâna va dân.) bÇcmast (-a, -o), neodr. pridj. (komp. bucmastïjÆ) - bucmast, debelju{kast (isto: bÇbjast) (Menï su lïpjÅ bÇcmasta dicå.) bÇcmastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bucmastîjÆ) - bucmasti, debelju{kasti (isto: bÇbjastÆ) (Iskãl tæ j ôn bÇcmastÆ mãl~i}!) bÇ}nut /se/, gl. svr{. (bû}ne{ /se/, bû}n¤ /se/) - nakratko /se/ zamo~iti u vodu (Bû}n¤ se va Ri~ïni pa njÆn je månje tçplo.) b¤dân (b¤dnå, b¤dno), neodr. pridj. (komp. budnïjÆ) - budan (Sî b¤dnå? Ala, ståt ti sæ j!) b¤dït, gl. nesvr{. (bœdÆ{, bœdæ) buditi (Jå ga bœdÆn såkÿ jÇtro. Da ne dân, zåspÅl bi.)

bujolïna

budœ}Æ (-Å, -æ), odr. pridj. - sljede}i, naredni (Tô mÆ j budœ}Æ mû`.) buhå, `. Ajd. bÇhu - buha (BÇhe skã~¤.) dõsadÅn kod buhå - dosadna osoba (NamãjÅ ve} Çru vrïmena, dõsadÅn je kod buhå.) buhãnci, m. mn. Gmn. buhånÅc/ buhãncÆh - 1. crvene mrlje i opekotine po koì od grijanja blizu vatre (Buhãnci dõjd¤ i od zÆmê i od ognjå.); 2. svrbe` dijelova tijela, posebno no‘nih prstiju nakon smrzavanja u cipeli (SV) (Nî trîbÅ nosït têsni postolï po zÆmï a{ ~ovïk mëre dobït buhãnci.) bujåka, `. - cementna smjesa, obi~no za zatvaranje sitnih pora na betonu (SV) (Polêt }emo plë~u z bujåk¤n da ne pœ{}Å.) bujôl, m. - vjedro (isto: sï}) (Zakalãj mi bujôl vodê!) bujolï}, `. - 1. malo vjedro (isto: sï}i}) (K¤pït }u måteri månjÆ bujolï} a{ njôj je z vçlÆn ve} tç{ko kalåt.); 2. kantica za dje~ju igru (Bujolï} je pustïla va pæskÇ.) bujolïna, `. - veliko, staro, derutno vjedro (isto: sï}ina) (^å }e ti tâ vçlÆ bujolïna?); (Hïti }å tâ bujolïnu! Vî{ dÅ j vås rïjÅv.)

bÇkara

191

bÇkara, `. - vrsta starinskoga drvenoga vr~a za vino (Dãj mu bÇkaru vÆnå!) bÇkva, `. Gmn. bÇkÅv - bukva (Va {ÇmÆ j ~Çda bÇkÅv.) bÇkÿv (bÇkova, bÇkovo), pridj. bukova (Va {ÇmÆ j jednå vêlÅ bÇkova klåda.) bÇkvica, `. - 1. tanko i nisko stablo bukve (LÆpå bÇkvica! [këda j¤ j posï}.); 2. zastarj. vojna knjiìca (SH) (Na lêvi }e ti dåt bÇkvicu.) bÇkvi}, m. - mlada bukva (Lîpi môj, bÇkvi}i se ne sÆ~û! ^å }emo sï} za dvãjset lêt?) bÇkvina, `. - debelo i visoko stablo bukve (Udrül je grôm va bÇkvinu.) bulåt, gl. svr{. i nesvr{. (bulâ{, bulâj¤) - obiljeìti/obiljeàvati {to ìgom (npr. drva za sje~u) ([ÇmÅr bulâ drvå kâ su za posï}.) bulÅznït, gl. nesvr{. (bulãznÆ{, bulãznæ) - bulazniti, trabunjati, govoriti besmislice (^å tô bulãznÆ{? ^å tî re~ç{, ne bï pås z måslÿn pojîl.) buletîn, m. - 1. pisana poruka, ceduljica (NapÆ{ï mi buletîn ~å ti rãbÆ z butîgæ.); 2. ispisani ra~un (Kulïkÿ j pÆsålo na buletînu, tulïko sÅn jÿj dÅlå.)

b¤nå

bulïlo, s. Gjd. bulïlota - osoba koja bulji (SV) (Ala, bulïlo, pogjçdÅj kåmo drugâmo!) bulîn, m. - kugla koja se pri bo}anju prva baci (Bë}u môrÅ{ doto~ït ~a blïè bulînu.) imçt/dr‘åt kogå/kegå za bulîna - omalovaàvati koga, dràti koga budalom (^å ne vïdÆ{ da te ïmaj¤/dr`ê za bulîna.) b¤lït, gl. nesvr{. (bœlÆ{, bœlæ) buljiti (SV) (isto: blæjït (zn. 3), blÆvït) (^å bœlÆ{ vâ me? ^å ti se pija`ân?) bûlo, m. Gjd. bûlota - osoba kojom se ostali izruguju (Bûlo jedân! Sï ti se smÆjû! Ne dçlÅj bedasto}ç!) b¤mbâk [b¤Übâk], m. Gjd. b¤mbÅkå [b¤ÜbÅkå] - 1. pamuk (LÅnc¤nï su od b¤mbÅkå.); 2. deblji pamu~ni konac (AM) (Z b¤mbÅkôn se dobrë ba`dâ.) ÜbœmbÅr, m. Gjd. bœmbara [bœÜbÅr] - bumbar (Ne bõj se! Bœmbari ne bodû.) b¤mbâ{nÆ [b¤Übâ{nÆ] (-Å, -ÿ), odr. pridj. - pamu~ni (Na pësteji su b¤mbâ{nÆ lÅnc¤nï.) bœmbit [bœÜbit], gl. nesvr{. (bœmbÆ{ [bœÜbÆ{], bœmbæ [bœÜbæ]) - rado i mnogo piti, naj~e{}e alkohol (SV) (Råd bœmbÆ, a pijân dçlÅ kumêdiju.) b¤nå, `. - buna, pobuna (Bîli su va Zãgÿrj¤, kadî j bÆlå b¤nå.)

bœncat

192

bœncat, gl. nesvr{. (bœncÅ{, bœncaj¤) - buncati, govoriti u bunilu (BœncÅ kad ïmÅ fêbru.) bœnda, `. - bunda, krzneni ogrta~ (I da njÿj nî dëbÅr! A vïdi kakëvu bœndu jÿj je k¤pîl.) b¤nït se, gl. nesvr{. (bœnÆ{ se, bœnæ se) - buniti se (VåvÆk se bœnÆ{. Zâ~ se kî pût { ~în ne slo`î{?) b¤nkÅrït, gl. nesvr{. (b¤nkãrÆ{, b¤nkãræ) - uznemiravati stoku (SV) (Ne b¤nkÅrï nebëgo blâgo a{ da bi moglë mlÆkë zg¤bït.) bÇnjogo, uzv. - izraz u bo}anju sa zna~enjem da igra~ mora ponoviti bacanje ako nije pravilno obavije{ten ~ija je bo}a blià (SV) (StïpÅne, ala, hïti bÇnjogo!) bÇra, `. - bura, vjetar sjeverac (BÇra pœ{e i snîg metç!) bÇrica, `. - slaba bura (BÇrica dr`î! Nç b¤ nï{ od da`jå.) bÇrina, `. - sna`na i dugotrajna bura (Kåd }e ve} færmåt tâ bÇrina da mëremo zî} vân!)

bÇ{at /se/

bœrno, neodr. pridj. s. - burno (vrijeme) (Bœrnÿ j vrîme pa se pu såkÿga/såkæga rëba {œ{Æ.) bœrnjÅk, m. - ukrasna plo~ica oko kvake na vratima (SV) (NÆsï tâ bœrnjÅk ozdãvna otrlå, a poznâju se p›sti.) bÇs, m. - autobus (^çkÅn bÇs!) bÇsæn, m. Gjd. bÇsena - busen (Zïsk¤bi tî bÇseni trÅvê p›vÿ leh ~å zasimenî.) bÇseni}, m. - manji busen (Vî{ tÆ j bâlica va bÇseni}u!) bÇsenina, `. - velik busen (Ni VçlÆ Jôè ne bï zïsk¤bÅl takôv bÇseninu!) bÇsi}, m. - 1. manji autobus (Razvã`Å dïcu z bÇsi}æn i zadovëjÅn je!); 2. dje~ja igra~ka autobus (Nå ti bÇsi} pa se igrâj.) busï}i, m. mn. - cipele za rad u gnoju (SV) (Obûj busï}i i hôj ocÇ pomë} rastïpat gnôj!) bÇsina, `. - velik autobus (Kåko ôn onakë mï}i{Ån mëre vozït takôv bÇsinu?) bÇsnÅ, odr. pridj. `. - autobusna postaja (Kad bi lçh na~inïli ~ekaônicu na nå{ÿj bÇsnÿj.) bÇ{, m. - poljubac, cjelov (isto: bÇ{ac) (DÅlå m¤ j jedân bÇ{i}.)

b¤rgåt, gl. nesvr{. (b¤rgâ{, b¤rgâj¤) - bljuvati, povra}ati (isto: rïgat) (B¤rgålÅ j ve} dvâ p¤tå. Sçbÿj je nî~ pojïla.)

bÇ{ac, m. - poljubac, cjelov (isto: bÇ{) (DÅlå m¤ j jedân bÇ{ac.)

burîn, m. - lagana bura (Pœ{e burîn! Sâmo da ne poja~â!)

bÇ{at /se/, gl. nesvr{. (bÇ{Å{ /se/, bÇ{aj¤ /se/) - cjelivati /se/,

bu{ævåt

193

davati poljupce (Vî{ se bÇ{aj¤ pod hrastï}æn.) bu{ævåt /se/, gl. nesvr{. (bu{ävÅ{ /se/ // bu{ûjæ{ /se/, bu{ävÅju /se/ // bu{ûj¤ /se/) - cjelivati /se/, izmjenjivati poljupce (Tr se nÆsû vïdeli mïsæc dân! Nçka se bu{ävÅju // bu{ûj¤.) bu{ïca, `. - mala buha (Pås je pûn nïkakovih bu{îc.) bÇ{i}, m. - poljup~i} (]Ç ti dåt bÇ{i} za låhku nô}!) bÇ{ina, `. - veliki poljubac (Dÿjdï bãrbi}u svõjmu, }u ti dåt jedân vçli bÇ{inu!) bu{ïna, `. - buha pogrdno (Hïti tû ponjåvinu! PÇnÅ j bu{în.) bœ{ilica, `. - stroj za bu{enje (]ê{ mi pos¤dït bœ{ilicu a{ bÆn obïsÆl slïke?) b¤{ït, gl. nesvr{. (bœ{Æ{, bœ{æ) - bu{iti, probijati otvor, rupu (isto: svidråt, v›tat) (B¤{ïli su dë pÿl në}i. Vãlda su fïnili.) bu{jïvac, m. Gjd. bu{jüfca - osoba puna buha (SV) (Sï bi`ê od bu{jüfca.) bu{jîv (bu{jïva, bu{jïvo), neodr. pridj. (komp. bu{jivïjÆ) - pun buha (Bï` od njegå, õn je bu{jîv!) bu{jîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bu{jivîjÆ) - pun buha (Bu{jîv¤ rëbu }emo va`gåt.) bÇ{n¤t /se/, gl. svr{. (bû{ne{ /se/, bû{n¤ /se/) - poljubiti /se/ (Kî

butî‘ica

dõjde va Grâd p›vÆ pût, môrÅ bÇ{n¤t båbu.) bÇ{ta, `. - 1. kutija za duhan, cigarete, nao~ale, novac (Imäl je zlâtnu bÇ{tu za cigarçti.); 2. omotnica s pla}om u gotovini (SV) (Dobïli smo plâ}u va bÇ{ti.) bÇ{tica, `. - 1. manja kutija za duhan, cigarete, nao~ale, novac (Dr`ãl je o}Ålï va bÇ{tici); 2. mala, tanka kuverta s pla}om u gotovini (SV) (Jê ti ~â sõldÆh va tôj bÇ{tici?) bu{tîn, m. - nov~anik (isto: râbu{, takujîn, {rãjtaflÆn) (AM) (Zg¤bïlÅ j bu{tîn. Srï}a da nî bîlo ~Çda sõldÆh.) bût, m. - but (isto: ku{çt) (Odrïì mi onakë dëbÅr këmÅd bûta a{ su mi dicå na obçdu.) butîga, `. - 1. trgovina, prodavaonica (Hôj va butîgu po krÇh!); 2. pren. patentni zatvara~ na hla~ama (Oprtå tÆ j butîga. ^å ti se patênt opïrÅ?) butigêr, m. Gjd. butigærå - prodava~, trgovac (isto: trgovac) (Jo{ su njegëvi stâri bîli butigærï.) butigerïca, `. - prodava~ica, trgovkinja (Va butîgÆ j nëva butigerïca.) butî‘ica, `. - mala trgovina, prodavaonica (Ako ti se ne dâ pô} va mÅrkçt, hôj va butîìcu.)

butî‘ina

194

butî‘ina, `. - velika trgovina, prodavaonica (Kî se mëre snâ} va tïh butîìnah? SçgÅ j a nî gdô nâ}.) bÇturica, `. - sveànj drva pripremljen za prodaju u gradu (SV) (ProdÅlâ j bÇturicu-dvê, kåko kî dân. Od tïh sõldÆh je k¤pïla cÇkara, kafå, i {lå hëdæ} dëma.) Buzdehânj, m. Gjd. Buzdehnjå - top. Buzdohanj, skupina zaselaka (Hålovac, BÅj~çvo

buzerânt

Selë, Råkovo Selë, Mãr{i}) (Oñ je z Buzdehnjå, büvÅ na BuzdehnjÇ.) bûzdo, m. Gjd. bûzdota - pogrdan naziv za glupu osobu; glupan (Bûzdo, da bûzdo, kåko si tî {kôlu fïnÆl?) buzerânt/buzorânt, m. Gjd. buzerãnta/buzorãnta - homoseksualac (Buzerânt/buzorânt je mu{kî kî vôlÆ drÇgÿga/drÇgæga mu{kôga/mu{kêga.)

cãgÅj

195

cêli}

C cãgÅj/cãjgÅr/cãgÅr/cãgær, m. Gjd. cãgja/cãjgara/cãgara/cãgera kazaljka na satu (Po{emçrÆl se cãgÅj na `vejarînu.) câjt, m. Gjd. cãjta - vrijeme (SH) (Nî bîlo cãjta da jih brojîn.) cåpa/cåta, `. - 1. {apa (Medvïd gÅ j zadêl z cåp¤n/cåt¤n i ubül ga.); 2. tragovi {apa (SV) (Sû tô cåpe/cåte od medvïda?) cåpica/cåtica, ‘. - 1. mala {apa (Vî{ ti må~i} dÅjç cåpicu/cåticu.); 2. tragovi malih {apa (^ïjæ su ëvo cåpice/cåtice?) capîn, m. - stabilna poluga za okretanje drvenih trupaca (AM) (NÅjdï mi ôn capîn da ob›nen ôv tr¤påc.) cåpina/cåtina, ‘. - 1. velika {apa (Medvïd ïmÅ velïku cåpinu/cåtinu.); 2. tragovi velikih {apa (Bül je na}ås jçlæn na lÆhî. Sê j pÇno cåpÆn/cåtÆn.) câr/cçsÅr, m. Gjd. cåra/cçsÅra - car (Tâ cãr/cçsÅr je bÆvâl va vçlÿn dvÿrcÇ.) cårinÆk, m. - carinik (CõlnÅri su bîli cårinÆki va stârÿ vrîme.) cçstÅr, m. - cestar (DçlÅl je kod cçstÅr.) cåtara, `. - 1. vrsta sjekire za tesanje drva i rezanje mesa na ko-

made (AM) (Nîs moglå prekïn¤t ko{}ïnu. Bî{ mi j¤ tî z cåtar¤n?); 2. splav (SL) (Jå se ne domî{jÅn cåtaræ na Ri~ïni.) cavåta, `. - papu~a (isto: ~avåta; zn. 2: papÇ~a) (Cavåte se obûj¤ pred vrãti.) cavåtica, ‘. - papu~ica (isto: ~avåtica; zn. 2: papÇ~ica) (Obûj cavåtice a{ }e{ se prehlÅdït!) cavåtina, ‘. - velika papu~a (isto: ~avåtina; zn. 2: papÇ~ina) (Kãj si na{lå tê vçlæ cavåtine?) cêdula, `. - cedulja (isto: cïgli}) (Na cêdulu mi zapÆ{ï brôj telefôna.) cêdulica, ‘. - ceduljica (Zamï cêdulicu a{ sÅn ti napÆsåla ~å mi rãbÆ donçst z butîgæ.) cêl (cælå, cêlo), neodr. pridj. cio, ~itav (Jê onâ zdçlica kâ tÆ j påla oståla cælå?) celçste, pridj. nepromj. - svjetloplav (Rên nå tÅnci, obœ} }u celçste håju.) cêlÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - cijeli (Bålkonïna jÆn je za cêlæ kÇ}æ.) cêlo råno - cijelo jutro (SH) (Ne ~inï me kjêt cêlo råno.) cêli}, m. - debeli krumpir; krumpir kuhan ucijelo, nerazrezan,

cêlt

196

s korom (Cêli}i trîba ol¤pït dokla su tçpli.) cêlt/cältÅr, m. Gjd. cälta/cältra vodootporni materijal ~etvrtasta oblika, za vojni~ke {atore ili za no{enje bremena (isto: cerâda) (Rast›t }emo zçmju na cêlt/cältÅr.) cçnere, pridj. nepromj. - tamnosivo (Ob¤cï ôn cçnere ve{tîd/ onû cçnere håju!) cên (cænå, cêno), neodr. pridj. (komp. cenïjÆ) - jeftin (SV) (OvãstÅ håjÅ j bÆlå cænå.) cändrat se, gl. nesvr{. (cändrÅ{ se, cändraj¤ se) - cmizdriti (SV) (isto: cvçnjit se) (Ne cändrÅj se a{ }e{ pô} råno spåt.) cändrÅv (cändrava, cändravo), neodr. pridj. (komp. cændravïjÆ) - pla~ljiv (isto: cvçnjast) (NïkakovÅ j cändrava. Mõrda ju ~â bolî!) cändravÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. cændravîjÆ) - pla~ljivi (isto: cvçnjastÆ) (Ne plå~i a{ }e ti se sï {pëtat »cändravÆ, cändravÆ«.) cenerîn, pridj. nepromj. - zelenoplav (Ob¤cï cenerîn måju/cenerîn bragç{e! Ba{ ti lîpo stojî!) cênÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. cenîjÆ) - jeftini (SV) (CênÆ prâh ne vajâ.) cäntÅr, m. Gjd. cäntra - sredina,

CärnÆk

sredi{te (Onâ j nagïnjala cäntru va polïtiki.) cæntimçtÅr, m. Gjd. cæntimçtra - 1. centimetar (Dvanâjst cæntimçtÅr); 2. mjerilo (Ne pozÅbï cæntimçtÅr da ne bûmo mïrili ëd oka.) cænturîn/cÆnturîn, m. - pojas (isto: pâs, rçmæn) (KlÅdï cænturîn/cÆnturîn da ti bragç{e ne pÅdû!) cçpera, pril. - nimalo (SH) ([ãl sÅn målo potaknÇt, pa sÅn môrÅl i nÆtït a{ ni cçpera ognjå nî ostålo.) cerâda, `. - vodootporni materijal ~etvrtasta oblika za vojni~ke {atore ili za no{enje bremena (isto: cêlt/cältÅr) (Pokrït }emo stôg s cerâd¤n.) cerâdina, ‘. - star i dotrajao komad vodootpornoga materijala ~etvrtasta oblika za vojni~ke {atore ili za no{enje bremena (Hïti tû cerâdinu }å! [¤pâ j.) Cärni~Ån, m. Gjd. Cärni~ana stanovnik mjesta Cernika (Cärni~ani zovemë jûdi s CärnÆka.) Cärni~Ånka/Cärni{}ica, `. - stanovnica mjesta Cernika (Cärni~Ånka ili Cärni{}icÅ j ‘änskÅ s CärnÆka.) CärnÆk, m. Ljd. CærnÆkÇ - top. selo u sredi{njem dijelu Grobni{}ine, sjedi{te plovanije (dijelovi naselja: BÅnëvo Selë/

cärni{kÆ

197

BÅnï, Râvnjarsko Selë/RâvnjÅri, Cipïca) (Oñ je s CärnÆka, büvÅ va CærnÆkÇ.) cärni{kÆ (-Å, -ÿ), pridj. - koji pripada Cerniku ili se odnosi na Cernik (Va jelänskÿj plovanïji se re~ç »filçt«, va cärni{kÿj i grãjskÿj »korezîn«.) cesân/cesânj, m. Gjd. cesnå ~e{njak (Kad je gulâ{ gotôv, dodâj cesnïcu na sïtno narïèna cesnå.) cesnïca, ‘. - reànj ~e{njaka (Kad je gulâ{ gotôv, dodâj cesnïcu na sïtno narïèna cesnå.) cçsta, ‘. - cesta (Va Slavôniji su jûdi s tråhtÿri blokîrali cçste da jÆn se vï{e plãtÆ za {enïcu.) cïbÿr, m. Gjd. cïbora - drvo i plod rane {ljive sitnih crvenkastoù}kastih plodova (isto: Årmulîn) (Cïbÿr je jâko lîp kad cvatç.); (VåvÆk skÇhÅn pçkmez od cïborÆh a{ mi ga dicå råda pojidû.) cîca, `. - sisa, dojka (Kad ostårÆ{, cîce se obïsæ.) cïcat, gl. nesvr{. (cïcÅ{, cïcaj¤) - sisati (isto: sasåt) (DÆtç cïcÅ dokla måtær ïmÅ mlÆkå.) cicåta, neodr. pridj. `. - prsata, velikih dojki (PogjçdÅj kakô j cicåta!) cicâtÅ, neodr. pridj. `. - prsata, velikih dojki (Onâ cicâtÅ mu se pija`â.)

cigânit se

cîcica, ‘. - sitna ili mlada doj~ica (Kad je `änskÅ mlÅdå ïmÅ cîcice, a kad ostårÆ cîcine.) cîci}, m. - odmil. sisica, doj~ica (KëmÅ} su njôj cîci}i pë~æli râst i ve} bi {lå nå tÅnci.) cîcina, `. - velika dojka ili dojka u starije ‘ene (Kad je `änskÅ mlÅdå ïmÅ cîcice, a kad ostårÆ cîcine.) cÆdït, gl. nesvr{. (cüdÆ{, cüdæ) cijediti (Måt m¤ j våvÆk cÆdïla mlÆkë.) cïfrat /se/, gl. nesvr{. (cïfrÅ{ /se/, cïfraj¤ /se/) - kititi /se/, dotjerivati /se/ (SV) (^å se cïfrÅ{ ko da grê{ na pîr!) Cigân, m. - etn. Rom, Ciganin (Dïcu su strå{ili da }e jih Cigâni zêt!) bït kod Cigân - biti pohlepan na sve (Këd Cigân si, sç bi{ pëbrÅl!) Cigân~ica, ‘. - etn. mala, mlada Ciganka (Cigân~icÅ j våvÆk za måter¤n pohÅjåla.) Cigân~ina, ‘. - pogrd. Romkinja, Ciganka (Kåko mëre{ rç} »Cigân~ina«? Onï su jûdi kod i mî.) cigânit se, gl. nesvr{. - poga|ati se oko ni‘e cijene (Bül sÅn jÆn va kolëni i mëre jÆh bït srân cigânit se za takëvu divõjku.)

Cigânka

198

Cigânka, `. Gmn. Cigânk - etn. Romkinja, Ciganka (Mojå nônÅ j våvÆk dÅlå pijåt manç{træ Cigânki kâ j po selÇ måje prodÅvåla.) cigarçt, m. - cigareta (Pro{lï smo ~ezpred butîgu ali sÅn ti pozÅbïla k¤pït cigarçti.) ciglåt, gl. nesvr{. (ciglâ{, ciglâj¤) - raditi vrlo precizno, detaljno (SV) (Tô tî ciglâj! Jå nümÅn strpjänjÅ.) cïgli}, m. - papiri} s porukom (isto: cêdula) (Na cïgli} mi zapÆ{ï brôj telefôna.) cïglo, pril. - precizno, pedantno, detaljno (SV) (Tô trîba cïglo storït.) cikôrija, `. - 1. biljka vodopija, lat. Cichorium (NÆsmë mî nïkad cikôriju sïjali.); 2. vrsta kavovine (NônÅ j våvÆk dçlala bêlÿ kafê od dïfkæ i cikôrijæ.) cikulâda, `. - ~okolada (Dicå råda jidû cikulâdu.) cikulâdica, ‘. - manja ~okolada (Dãj mu cikulâdicu!) cilÆndônija, `. - vrsta ljekovite biljke koja se stavlja na ranu (SL) (CilÆndônija sæ j na rånu klÅdåla da se b›è zgojî.) cïma, `. - jaki izboj na biljki (SV) (ZgjädÅ da }e kÿmpîr bït dëbÅr, a{ ïmÅ jâke cïme.) cimênt, m. Gjd. cimänta - cement

cîp

(AM) (Vï{e ne mëræn nosït vrï}u cimänta.) cïmet, m. - mirodija: cimet (Zr¤~ï sç va zdçlu i dodâj po vëji cÇkara, cïmeta, cikulâdæ va prÅhÇ ili kakâvæ. Sç se dobrë zmü{Å i klÅdç pe}.) cimîtær, m. Gjd. cimîtera - groblje (isto: grobjÆ) (Cimîtær je nãjlipjÆ na Sï SvêtÆ.) cündrica, `. - vrsta starinske tamburice (AM) (Onå sopç cündricu kû njÿj je nôno stërÆl.) cündri}, m. - ono {to visi, visuljak (tkanine, iz nosa, siga leda s krova) (Osæknï se a{ ti vïsæ cündi}i z nësa!) cÆnkvîna, `. - popunjen red na kartonu u igri tombole (SV) (Kî popÇnÆ rêd, zazïjÅ »cÆnkvîna«.) cînj, m. Gjd. cïnja - cink za lemljenje (SV) (Donesï mi cïnja ako }e{ da ti tô storîn!) cinjân (-a, -o), neodr. pridj. 1. lemljen (Nî tô nëvÿ. Vî{ dÅ j ve} dvâ p¤tå cinjâno.); 2. cin~an (SV) (Zamï ôn cinjânÆ bujôl!) cinjåt, gl. nesvr{. (cinjâ{, cinjâj¤) - cin~ati bakrene ili èljezne predmete (SV) (K njemÇ hôj! ˜ n ti tô cinjâ.) O cîp, m. - cijep (Na divjåku se klÅdû cîpi.)

cÆpåt

199

cÆpåt, gl. nesvr{. (cüpÅ{, cüpaj¤) cijepati (drva) (Na jçsæn ~Çda judîh cüpÅ.) Cipïca, `. - top. dio naselja Cernik ˜ n je s u cerni~koj plovaniji (O Cipïcæ, büvÅ va Cipïci.) cipidlåka, `. - cjepidlaka, sitni~ava i ~angrizava osoba (isto: picãjzla, picidlåka) (Ne mëre{ s t¤n cipidlåk¤n na krâj.) cÆpït /se/, gl. nesvr{. (cüpÆ{ /se/, cüpæ /se/) - cijepiti /se/ (Divjåku trîba cÆpït.) cïrit se, gl. nesvr{. (cïrÆ{ se, cïræ se) - ceriti se, cerekati se, bezrazlo`no se smijati (^å se cïrÆ{ kod bedâk?) cürk¤l, m. Gjd. cürkula - zastarj. zavoj na cesti (SV) (isto: zÅvôj) (Tåmÿ j g›d cürk¤l. Påzi da ne zletî{ s cçstæ!) cürkus, m. - 1. cirkus ([lï su va cürkus z mâl¤n.); 2. pren. bu~an i neobi~an prizor; zbrka, pomutnja, kome{anje (Dësta mÆ j tëga/tçga cürkusa!) cÆrkusânt, m. Gjd. cÆrkusãnta neozbiljna osoba (Pu{}ãj ga, õn je prâvÆ cÆrkusânt!) cÆrkusîrat /se/, gl. nesvr{. (cÆrkusîrÅ{ /se/, cÆrkusîraj¤ /se/) biti neozbiljan, neozbiljno se vladati (Ne cÆrkusîrÅj se a{ ve} ïmÅ{ nïkÿ lçto.)

cmårit /se/

cïto, pril. - tiho (Dïca, bÇdite cïto!) civçla, `. - potkoljenica (SV) (Ne hôj na ~rï{nju a{ }e{ civçle zlomït.) cïziba, `. - zrno suhoga gro`|a, gro`|ica (Zamü{Å se vâ nju {kÅrtë~i} cïzÆb i rastëpjenÿ måslo - a mëre i pûtÅr.) cïzibast (-a, -o), neodr. pridj. (komp. cizibastïjÆ) - njeàn, osjetljiv (SL) (Jâkÿ j cïzibast. Za såk¤ plâ~e.) cïzibastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. cizibastîjÆ) - nje`ni, osjetljivi (SL) (CïzibastÆ mu{kî j bëjÆ mû` od kakëvoga/kakëvega halabÇrinæ.) cjêra, `. - ten, boja ko‘e (VåvÆk je bÆlå lÆpê cjêræ va obråzu.) cjêv, `. - cijev (Na kråju smo odl¤~ïli klåst plåsti~næ cjêvi a{ dÅ j bëjæ.) cmågat, gl. nesvr{. (cmågÅ{/cmâ‘e{, cmågaj¤/cmâ‘¤) - sliniti (SH) (Kad sÅn vïdæl paläntu, ~ïsto mÆ j cmågalo.) cmÅkåt /se/, gl. nesvr{. (cmã~e{ /se/, cmã~¤ /se/) - ljubakati /se/ (CmÅkåli su se nå tÅncÆh da sï vïdæ.) cmårit /se/, gl. nesvr{. (cmårÆ{ /se/, cmåræ /se/) - lagano ili dugotrajno /se/ topiti na vatri ili suncu (SV) (Cmårila sæ j cêlo lçto ma nî nï{ oslåbela.)

cmïhat

200

cmïhat, gl. nesvr{. (cmïhÅ{, cmïhaj¤) - jecati, na silu plakati (SV) (Ne cmïhÅj! Nï{ ti nî.) co~ï}, ‘. - omanji cok (isto: ~o~ï}) (Säl je såki na svôj co~ï}.) co~ïna, `. - veliki cok (isto: ~o~ïna) (Domotãj mi ôn co~ïnu, na njemÇ mÆ j narednïjæ cÆpåt.) cok, m. Gjd. cokå - 1. panj (Säl je såkÆ na svôj cëk i po~ïn¤l.); 2. podlo`ni panj za cijepanje drva (isto: knålo, tapâj, tnâlo) (CüpÅ se na cokÇ.) cokast (-a, -o), neodr. pridj. (komp. cokastïjÆ) - pren. koji te{ko shva}a, glup (SL) (Nebëg! Jê målo cëkast, alÆ j dëbÅr.) cokastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. cokastîjÆ) - pren. upravo onaj koji te{ko shva}a, glupi (SL) (Ako sÅn jå cëkastÆ, tî si cokastîjÆ.) cokçt, m. - ~etvrtast komad metala ili drva (SV) (Podlo`ït }ete cokçt i podï} kulïkÿ j cokçt visëk.) cok¤l, m. Gjd. cokula - 1. plo~ice postavljene pri dnu ku}nog zida (SV) (Dobrô j storït cëk¤l zarad ~isto}ê, a i lïpjæ j vïdet.); 2. drvena konstrukcija vratiju (AM) (Zåmi dlætë i batï} pa storï {kÇju na cëkulu.) cokula, `. - natika~a, nazuva~a s drvenim potplatom (ôvïk {trëpÅ kad ïmÅ obuvenç cëkule.)

cotÅv

cõlnÅr, m. - zastarj. carinik, mitni~ar (CõlnÅri su bîli cårinÆki va stârÿ vrîme. Danås je ostålo sâmo präzime.) copit, gl. svr{. (copÆ{, copæ) - pasti (Påzi a{ }e{ cëpit, a visokô j.) copn¤t, gl. svr{. (côpne{, côpn¤) - pasti (Cëpn¤lÅ j kulïkÿ j dÇga i {irokå.) coprnica, `. - 1. vje{tica (Onå dÅ j cëprnica. Ne prohãjÅj u` njejû kÇ}u.); 2. pren. zla èna (Cëprnico, zlë jÆn dçlÅ{ i jo{ u`üvÅ{!) cotalo, s. - {epavac (SV) (isto: côto) (Dÿjdïte vïdet kako cëtalo igrâ nëgomet!) cotast (-a, -o), neodr. pridj. - {epav, hramav (SL) (isto: cotÅv) (CëtastÅ j, sirotå, pa mïslÆ da se nïkad nä}e oènït.) cotastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - {epavi, hramavi (SL) (isto: cotavÆ) (Ali se slãète! Kod da tãncÅ{ s cëtastÆn.) cotat, gl. nesvr{. (cotÅ{, cotaj¤) {epati, hramati (isto: {kÿlnïcat, {çpat) (SH) (St›l gÅ j åuto i od tåd cëtÅ.) cotÅv (cotava, cotavo), neodr. pridj. - {epav (isto: cotast) (CëtavÅ j, sirotå, pa mïslÆ da se nïkad nä}e oènït.)

cotavÆ

201

cotavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - {epavi (isto: cotastÆ) (Ali se slãète! Kod da tãncÅ{ s cëtavÆn.) côto, m. Gjd. côtota - {epavac, hramavac (SV) (isto: cotalo) (Dÿjdïte vïdet kako côto igrâ nëgomet!) crükva, `. Ajd. crükvu/crükÅv crkva (Obnovïli smo crükvu/ crükÅv. SåkÆ j dâl kulïkÿ j mëgÅl.) crikvçnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - koji se odnosi na crkvu ili joj pripada (Tô j crikvçnÆ grÇnat.) crükvica, ‘. - crkvica (Bîli smo va crükvici na vrhÇ.) Crnogorac, m. Gjd. Crnogôrca etn. Crnogorac (Crnogôrci su visokï.) Crnogôrka, `. Gmn. Crnogôrk - etn. Crnogorka (Måt njÿj je Crnogôrka, a onå sç po nå{u povädÅ.) c›ta, `. - crta (C›ta môrÅ bït rÅvnå, a tebî j kôsa.) c›tat, gl. nesvr{. (c›tÅ{, c›taj¤) crtati (isto: rïsat) (Kåko tî lîpo c›tÅ{. A ~å si tô nac›tala?) crÇkat, gl. nesvr{. (crÇkÅ{, crÇkaj¤) - hodati unatrag, uzmicati (SH) (Ne crÇkÅj a{ }e{ påst!) cÇclat, gl. nesvr{. (cÇclÅ{, cÇclaj¤) - sisati (SH) (CÇclÅl je p›st pa mu sæ j nakrÆvîl.) cÇcli}, m. - dje~ja sisaljka; duda (isto: duda (zn. 2), dÇdi}, dÇ-

cœndrine

dica) (Obïsili smo ditçtu cÇcli} oko vrâta da ga ne zgœbÆ.) cÇfat /se/ // cufråt /se/, gl. nesvr{. (cÇfÅ{ /se/ // cufrâ{ /se/, cÇfaj¤ /se/ // cufrâj¤ /se/) - rasplesti /se/ na kraju, o{te}ivati se (odnosi se na tkaninu) (SV) (Tâ rëba se jâko cÇfÅ // cufrâ.) cûgi, m. mn. - konjske uzde (SV) (D›` cûgi da ti ne bï kônj pëbigÅl.) cÇkÅr, m. Gjd. cÇkara - {e}er (St¤cï trî bälnjÅka z dçset dçkÆh cÇkara.) cÇkÅr i kafç - vrsta dje~je igre (Nôna, }ê{ nas naÇ~it igråt se na cÇkÅr i kafç?) cukaråt, gl. nesvr{. (cukarâ{, cukarâj¤) - {e}eriti, posipati {e}erom, dodavati {e}er (Zâ~ cukarâ{ kafç dëkla ga kÇhÅ{? Mõrda bi kî bez cÇkara!) cukarijêra, `. - posuda za pohranjivanje {e}era (AM) (Klådi cukarijêru na stôl pa nçka såkÆ cukarâ kulïko }ç.) cukarîn, m. - naziv za odre|enu sortu graha (Mî smo våvÆk sÅdïli cukarîn a{ skÇhÅn dõjde mçkak.) c¤mbåt [c¤Übåt], gl. nesvr{. (cœmbÅ{ [cœÜbÅ{], cœmbaj¤ Übaj¤]) - i}i klip{u}i (SH) [cœÜ (C¤mbålÅ j nïkamo.) cœndrine, `. mn. - izno{ena i zakrpljena odje}a (SH) (Vavïk je

cœntat

202

pohÅjâl va nïkÆh cœndrinah.); (P›vo nî bîlo tïh pi`âm i spavå}Æc. Za spåt bi se nâ se hïtilo kakëvu cœndrinu.) cœntat, gl. nesvr{. (cœntÅ{, cœntaj¤) - lutati, tumarati (SH) (Jå ne znân od ~eså tî jûdi ‘Ævû. Po cêli dâni cœntaj¤ ëkoli.) cÇnjit, gl. nesvr{. (cÇnjÆ{, cÇnjæ) sporo hodati (SV) (^å cÇnjÆ{, zakasnït }e{ vå {kÿlu!) cÇpa, `. - gruda (isto: grÇda) (HïtÆl je jednÇ cÇpu snîga va njegå, pa sæ j razjÅdîl.) cÇpÅnj, m. Gjd. cÇpnja - dio konjskih kola (SV) (CÇpÅnj je dêl kôl.) cÇpat /se/, gl. nesvr{. (cÇpÅ{ /se/, cÇpaj¤ /se/) - grudati /se/ (isto: grÇdat /se/) (U`âmo se cÇpat kad je fânj snîga.) cûr, m. Ljd. c¤rÇ - mokra}a (isto: curïlo, pi{uråka) (SV) (Nebëg, vås smrdî po c¤rÇ!) cÇra, `. - tava, posuda s dugom ru~kom za prènje jela (Va cÇri }u spç} mêso.) c¤råt, gl. nesvr{. (cœrÅ{, cœraj¤) - mokriti; pi{ati (C¤råli su pod orïhÿn dokla nÆsû storïli kupaônu.) c¤rçt, gl. nesvr{. (3. l. jd. c¤rî, c¤rê) - curiti u tankom mlazu (êz {kÇjicu na krovÇ, c¤rçlÿ j cêlu nô}.)

cvçnjast

cÇrica, ‘. - manja tava (Va cÇrici mëre{ spç} sâmo dvâ jâja.) curïk, pril. - zapovijed konju da ide unatrag (Ala, curïk, curïk, a{ nåprvÿ nümÅ{ kåmo!) curïkn¤t, gl. svr{. (curîknæ{, curîkn¤) - pomaknuti se unazad (Curïkni se målo pa }e ståt jo{ jedân åuto.) curïlo, s. - mokra}a; pi{aka (isto: cûr, pi{uråka) (Bôg dãj mu se curïlo zåprlo!) cÇrina, ‘. - velika i te{ka tava (Tô mÆ j prevelïko, tâ cÇrina.) cÇta, `. - istro{ena krpa (SH) (^Çda Grëbni{}Æc je dçlalo va HÅrtêri na cÇtah.) cÇtina, ‘. - vrlo istro{ena krpa (Hïti tê cÇtine! [ njïmi ne mëre{ ni tlë opråt.) cÇza, `. - jaram za jednu kravu ili vola (CÇzu danås mëre{ vïdet leh va muzçju.) cvãncik, m. - starinski nov~i} (AM) (Nôna mÆ j dÅlå cvãncik i danås ga ~œvÅn.) cvåst, gl. nesvr{. (3. l. jd. cvatç, cvatû) - cvjetati (JõrgovÅn cvatç va måju.) cvçnja, `. - cmizdravac (Cvçnjo! Smîrÿn se srå~Æ{.) cvçnjast (-a, -o), neodr. pridj. (komp. cvenjastïjÆ) - pla~ljiv (AM) (isto: cändrÅv) (NïkakovÅ j cvçnjasta. Mõrda ju ~â bolî?)

cvçnjastÆ

203

cvçnjastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. cvenjastîjÆ) - pla~ljivi (AM) (isto: cändravÆ) (Ne plå~i a{ }e ti se sï {pëtat »CvçnjastÆ, cvçnjastÆ«.) cvçnjit se, gl. nesvr{. (cvçnjÆ{ se, cvçnjæ se) - cmizdriti (SV) (isto: cändrat se) (Ne cvçnji se a{ }e{ pô} råno spåt.) cvêt, m. Ljd. cvætÇ - 1. najbolje p{eni~no bra{no (Va pogå~u se klÅdç cvêt.); 2. cvijet (OvãstÅ rôìca ïmÅ lîp cvêt.)

cvÆtåk

cvetãrna, `. - cvje}arnica (DçlÅ va cvetãrni.) cvÆkåt, gl. nesvr{. (cvü~e{, cvü~¤) cviljeti (isto: cvÆlçt) (^å cvü~e{ kod da si se va klü{}a }apâl?) cvÆlçt, gl. nesvr{. (cvülÆ{, cvülæ) cviljeti (isto: cvÆkåt) (^å cvülÆ{ kod da si se va klü{}a }apâl?) cvÆtåk, m. - plod rane smokve (isto: ocvïtak) (Otåc bi mi p›vÆ cvÆtkï dënesÅl.)

~å

204

~aramçla

^ ~å/~â, zamj. (G ~eså, D ~emÇ, L ~ên/~emÇ, I ~în) - 1. {to (^å bi{ otçla jïst?) (Od ~eså su vân cjêvi? - Od båkra!); 2. zar (^å nî bojç da ti jå tô re~ên leh da te sï ogovãraj¤?); (Nï{ ne abadîrÅ{! â ne vïdÆ{ da jÿj se pija‘â{?); 3. i{ta, bilo {to, {togod (Dãj mi ~â za pojïst!); kod ne znân ~å - najbolje, najvi{e, najja~e, neizrecivo (Zadovõjna sÅn kod ne znân ~å.) ~å }e rç} - koliko zna~i, koliko vrijedi (Brâvo! Lîpo si tô na~inîl. ^å }e rç} mãjstÿr!) ~å p¤t - bezbroj puta (^å p¤t sÅn hodïla po tïh skålah!) ~â j - koliko je (^â j tîh smêt pëd postej¤n.) ~å jê, zamj. - {to bilo, bilo {to (Ako nümÅ{ takëvoga/takëvega sïra, dãj mi ~å jê.); 4. ~å tô, zamj. - {togod, bilo{to, ne{to (Kad ti dõjd¤ prïjateli, ne mëre{ jÆn dåt ~å tô, môrÅ{ pari}åt ~agëd bëjæ!) ~âj, m. Gjd. ~åja - ~aj (Dãj mu lõn~i} ~åja!) ~åji}, m. - ~aj, od milja (]ê{ ~åji}a?) ~åjina, `. - neukusan ~aj (Kåko mëre{ pït tâ ~åjinu?)

~agod, zamj. - {togod (Donesï mi ~agëd za pojïst!) ~Åmçt, gl. nesvr{. (3. l. jd. ~Åmî, ~Åmê) - potmulo duboko boljeti (Zûb mÆ j cêlu nô} ~Åmêl.) ~âm‘/~amå‘/~ïmÆ‘, m. Gjd. ~ãm‘a/ ~amå‘a/~ïmÆ‘a - stjenica (PÇne su pësteje bîle ~ãm`Æh va stâro vrîme.) ~Åm‘jîv (~Åm‘jïva, ~Åm‘jïvo), neodr. pridj. (komp. ~Åm‘jivïjÆ) - koji ima stjenice, stjeni~av (SV) (Pësteje su bîle ~Åm‘jïve.) ~Åm‘jîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. ~Åm‘jivîjÆ) - upravo onaj koji ima stjenice, stjeni~avi (SV) (HvÅlå Bëgu da nî ve} onîh ~Åm‘jîvÆh ku}êt.) ~Ån~ï}, m. - 1. mala drvena posuda za bra{no (Pu s¤sçdæ posœdÆn ~Ån~ï} cvêta da ne grên va butîgu.); 2. srednji poklopac na {tednjaku na drva (SV) (Nãjprvÿ znamï ~Ån~ï}, a za njîn drÇgÆ kolÿmbÅrï.) ~åpja, ‘. - ~aplja (^åpja ïmÅ vçlÆ kjûn.) ~aramçla/~anarçla, `. - vrsta priprostoga puha~koga instrumenta od jasenove kore pri~vr{}ene

~aratân

205

trnjem, s umetnutim piskom (SH) (Na prÿlç}Æ bi de{kï soplï va ~aramçle/~anarçle.) ~aratân, m. - 1. ~arobnjak, opsjenar, iluzionist (ma|ioni~ar) (]å}o, vïdæl sÅn kakë ~aratân znïmÅ zêca s prÅznogå/prÅznegå klob¤kå!); 2. djelatnik cirkusa ili lunaparka (O Mihëji dõjd¤ ~aratâni va Dråìce.) ~ås, m. - ~as, tren (Po~çkÅjte me sâmo ~ås!) ˜ n je ~âst, `. Gjd. ~âsti - ~ast (O ~ovïk od ~âsti.) ~åvÅl, m. Gjd. ~ãvla - ~avao (K¤pï jednë dvê kilå ~ãvlÆh!) ~avåta, `. - papu~a (isto: cavåta; zn. 2.: papÇ~a) (âvåte se obûj¤ pred vrãti.) ~avåtica, ‘. - papu~ica (isto: cavåtica; zn. 2.: papÇ~ica) (Obûj ~avåtice a{ }e{ se prehlÅdït!) ~avåtina, ‘. - velika papu~a (isto: cavåtina, zn. 2.: papÇ~ina) (Kãj si na{lå tê vçlæ ~avåtine?) ~ãvka, `. - vrsta trave dlakavih listova ^ãvja, ‘. - top. selo u srednjem dijelu Grobni{}ine, op}insko sredi{te (dijelovi naselja: Li{}çvica, @e`çlovo Selë, @Çbrovo Selë) (Oñ je { ^ãvjæ, büvÅ na ^ãvji.) ^ãvjÅn~Ån, m. Gjd. âvjÅn~ana

~êka

- stanovnik mjesta âvle (Sï su mojï { ^ãvjæ. Otåc mÆ j ^ãvjÅn~Ån i måt mÆ j ^ãvjÅn{}ica.) ^ãvjÅnka/^ãvjÅn{}ica, `. - stanovnica mjesta âvle (Sï su mojï { ^ãvjæ. Otåc mÆ j ^ãvjÅn~Ån i måt mÆ j ^ãvjÅn{}ica.) ~ãvjÅnskÆ (-Å, -ÿ), pridj. - koji se odnosi na âvle (KrÇh nãjrajÆ kupûjemo va ~ãvjÅnskÿj peknjïci.) ~ãvli}, m. - ~avli} (RãbÆ mi ~ãvli} za obïsit slïku na zîd.) ~ãvlina, `. - velik ~avao (Za ~å ti rãbæ tî vçlÆ ~ãvlini?); 2. uporabljen ili r|av ~avao (Hïti tâ ~ãvlinu }å! Ako bi kî stâl na njegå!) ~çbrk, m. - osu{eni kravlji ili konjski izmet (SH) (Sê j pÇno ~çbrkÆh va dÿlcÇ, pa nçka re~ç da nî tåmo pustîl konjï.) ~ejÅ~ç/~ejÅdç, s. Gjd. ~ejÅ~çta/ ~ejÅdçta - ~eljade, malo ljudsko bi}e (isto: ~ejadîn) (Nebëgo, ~ejÅ~ç/~ejÅdç, nümÅ ni ocå ni måteræ.) ~ejadîn, m. - ~eljade, malo ljudsko bi}e (isto: ~ejÅ~ç/~ejÅdç) (Tô sæ j takë dçlalo, kad sÅn jå bîl ~ejadîn.) ~êka, `. - ~eka, ure|ena i natkrivena lova~ka promatra~nica (Lofcï su na ~êki a{ dÅ j nïkakÿv medvïd ovûda.)

~ekaônica

206

~ekaônica, `. - ~ekaonica (Kad bi lçh na~inïli ~ekaônicu na nå{ÿj bÇsnÿj.) ~çkat, gl. nesvr{. (~çkÅ{, ~çkaj¤) - ~ekati (Kãj si? ^çkÅn te ve} pôl Çræ.) ~elå, `. - p~ela (êlç dõjd¤ na vëdu.) kod da se ~elç rojê - proizvoditi glasom ili glazbenim instrumentom visok ton uto/åvuto jÆn bÈn~î/brn~î (A këd da se ~elç rojê.) ~ælcç, s. - ~elo u djeteta (Pãl je i råzgrebÅl ~ælcç.) ~elïca, `. - p~elica (êlïcÅ j na rôìci.) ~elïno, s. - visoko ~elo (Sï njegëvi ïmaj¤ vçlÿ ~elïno.) ~elïnjÅk/~älnjÅk Ljd. ~elinjÅkÇ/ ~ælnjÅkÇ, m. - p~elinjak (S¤sçdi ïmaj¤ ~elïnjÅk/~älnjÅk zâda kÇ}æ.) ~elo, s. - 1. ~elo (Måt klÅdç rûku na ~elë i vïdÆ dâ ïmÅmo fêbru.); 2. ~eoni dio ku}e (AM) (Dodãj mi tô ~ez ponç{tru na ~elÇ!) ~elo stolå 'uvrh stola' (Otåc je våvÆk sidêl na ~elÇ stolå.) ~çp, m. Gjd. ~epå - ~ep (VÆnë di{î po ~epÇ.) pijân kod ~çp jako pijan (Do{ãl je dëma pijân kod ~çp.) ~æpçt, gl. nesvr{. (~æpî{, ~æpê) ~u~ati (Rumâno i Marijân su ~æpçli i povædåli.)

~etïrastÿ

~çpn¤t, gl. svr{. (~êpne{, ~êpn¤) - ~u~nuti (^çpni, ako ve} ne mëre{ stât!) ~ep›kat, gl. nesvr{. (~ep›kÅ{, ~ep›kaj¤) - kopkati, traìti (^å ~ep›kÅ{ po zemjï, mïslÆ{ da }e{ ~â nâ}?) ~êra, pril. - ju~er (^êra sÅn j¤ vïdela, a danås je umrlå.) ~erånjÆ/~erâ{njÆ/~erå{njÆ (-Å, -æ), odr. pridj. - ju~era{nji (êrånjÆ/ ~erâ{njÆ/~erå{njÆ krÇh je zdravïjÆ od danå{njæga.) ~estïtka, `. Gmn. ~estïtÅk - ~estitka (Nac›tala mÆ j s›ce na ~estïtki.) ~e{âj, m. Gjd. ~e{jå - ~e{alj ([æncï se znïmaj¤ z gûstÆn ~e{jôn.) ~e{åt /se/, gl. nesvr{. (~ç{e{ /se/, ~ç{¤ /se/) - 1. ~e{ati /se/ (Ne ~e{ï se smîrÿn po hrtÇ!); 2. svrbjeti (Sç nëge me ~ç{¤ od travïnæ.) ~e{jï}, m. - mali ~e{alj (VåvÆk je imêl ~e{jï} sëb¤n i bül je våvÆk opletên.) ~e{jïna, `. - velik ~e{alj (Zåmi kakôv månjÆ ~e{âj mçsto tôga/ têga ~e{jïnæ.) ~ç{kat /se/, gl. nesvr{. (~ç{ka{ /se/, ~ç{kaj¤/se/) - ~e{kati /se/ (UnjÅzlïla mi sæ j va krÆlë i jo{ bi da ju ~ç{kÅn po hrtÇ!) ~etïrastÿ, br. - ~etiri stotine (Dãl sÅn zâ tÿ ~etïrastÿ kûn!)

~etïrastÿtÆ

207

~etïrastÿtÆ (-Å, -ÿ), red. br. - ~etiristoti (Ovôga/ovêga lçta }e se slåvit ~etïrastÿtÅ gëdi{njica.) ~etïri (-e, -a), br. - ~etiri (Bîle su ~etïre sestrç i ~etïri bråti.) ~etrdesêt, br. - ~etrdeset (Dõ} }u za ~etrdesêt dân!) ~etrdesätÆ (-Å, -ÿ), red. br. - ~etrdeseti (êtrdesätÆ dân za MesopÇstÿn je Vazâm.) ~etrnâjst, br. - ~etrnaest (MâlÆ mu ïma ~etrnâjst lêt.) ~etrnãjstÆ (-Å, -ÿ), red. br. - ~etrnaesti (K¤pïli smo mu tô za ~etrnãjstÆ rëjændÅn.) ~etrtåk, m. Gjd. ~etÈtkå/~etrtkå - ~etvrtak (êtrtåk môrÅn pô} zdôlu.) ~et›tÆ (-Å, -ÿ), br. - ~etvrti (H}är mu rê va ~et›tÆ rãzred.) ~etrtüna, `. Gmn. ~etrtîn - ~etvrtina (isto: kvårat) (Dvê ~etrtüne su pôl.) ~etverït, gl. nesvr{. (~etverî{, ~çtverê) - upregnuti u kola dva para konja (SV) (Na mçstÆh kadî j bîl jâko velïk stêg, môralo sæ j ~etverït.) ~çtvori (-e, -a), brojni pridj. ~etvori (^çtvori konjï ni ~çtvora këla ga nÆsû moglï zïv¤}.) ~ez, prij. - kroz (Lîpÿ j hodït bôs ~ez trÅvÇ.) ~çzÅda, pril. - straga, otraga (SV)

îfÇt

(Vå bÿk se mëre pô} ~çzÅda i sprêda.) ~çzmed, prij. - izme|u (SV) (S tråhtorÿn nä}e{ më} prô} ~çzmed lÆhç.) ~çzÿto, prij. - kroz to (Prÿjdï ~çzÿto! Nä}e{ se zakÇ~it a{ nÆsï debçla.) ~çzpod, prij. - ispod, podno (SV) (Græmë ~çzpod plåninu.) ~çzpred, prij. - ispred (SV) (Pro{lï smo ~çzpred butîgu ali sÅn ti pozÅbïla k¤pït cigarçti.) ~çzræbÅr, pril. - uzbrdo, uzbrdicom (SV) (NônÆ j tç{ko pô} hëdæ} k må{i ~çzræbÅr a{ ju nëge slåbo slœ`æ.) ~çstrÅn, pril. - uzbrdo, postrance (SV) (Hëmo ~çstrÅn pa }emo dô} b›è leh da græmë ëkolo.) ~ezprÿgôn, pril. - kroz uski prolaz izme|u zidova, kroz usjek (SV) (Kad bû{ {lå ~ezprÿgôn, påzi a{ je sç pÇno kamänjÅ po p¤tÇ.) î~åfka, `. - top. jedan od potoka u sjevernom dijelu Grobni~koga polja ~ï~ibær, m. Gjd. ~ï~ibera - visoka nepristupa~na stijena na kojoj se gnijezde ptice (Ne bojün ga se, pa dÅ j velïk kod ~ï~ibær.) îfÇt, m. - etn. @idov (SV) (Kjanç kod îfÇt!)

~igôv

208

~igôv/~esôv (~igova/~esova, ~igovo/~esovo), zamj. - ~iji (isto: ~ïjÆ) (îgëva/~esëva si tî h}êr?) ~ïjÆ (-Å, -æ), zamj. - ~iji (isto: ~igôv/~esôv) (^ïjÅ si tî h}êr?) ~Æn~ok, m. - kuglica od vune ili kakve druge tkanine na vrhu kape i sl. (isto: ~œn~uli}, ~Çf) (ZdÇga j¤ j poznåt po ~Æn~ëku na kåpi.) ~îni, `. mn. - nadnaravne mo}i, uroci (SV) (Onå da ïmÅ nïkæ ~îni da mëre na{trigåt.) ~inït, gl. nesvr{. (~inî{, ~inê) - 1. sa~injavati (Tô ~inî dvê ~etrtüne.); 2. nagovoriti ili primorati koga da {to u~ini (Ne ~inï me grÆ{ït!) ~inovnï~i}, m. - nisko rangiran ˜ n tÆ j slu`benik (Ma da {çf! O ~inovnï~i}. Nï{ vï{e.) ~inovnîk, m. Gjd. ~inovnÆkå slu`benik (înovnÆkï su våvÆk imçli dobrç plã}e i målo dçla.) ~ün‘it, gl. nesvr{. (~ün‘Æ{, ~ün‘æ) mr{avjeti, slabjeti (SH) (Pë~æl je ~ünìt i menï se tô zåjedno nî pija`ålo, a nü se dâl duhtôru.) ~îr/~ïrÅj, m. - ~ir, veliki pri{t (Nïkakovi ~îri/~ïrÅji njÿj se dçlaj¤ na hrtÇ.) ~irï}/~ïraji}, m. - ~iri} (Pomåì ~irï}/~ïraji} { ~›n¤n mastûn pa }e ti våje prô}.)

~ïtat

~irïna/~ïrajina, `. - velik ~ir (Ali tÆ j g›d tâ ~irïna/~ïrajina! Hôj duhtôru!) ~ïst (~istå, ~ïsto), neodr. pridj. (komp. ~istïjÆ) - 1. ~ist (LÅncœn je ~ïst.); 2. ~istunski, vrlo uredan (RumânÅ j bÆlå ~istå `änskÅ.) ne bït ~ïst - 1. biti umije{an u {to (Nü ni õn va sôn tôn ~ïst, i õn je va tôn måslu.); 2. biti mentalno bolestan (Sç mi se vïdÆ da ôn nî ~ïst, a tô jÆn je va famîliji.) ~ïstÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. ~istîjÆ) - 1. ~isti (Donesï mi ~ïst¤ k›pu za pijåti t›t.); 2. vrlo uredni (Pu ~ïstæ `änskæ nî tlë nïkad blåtno.) ~ïstit, gl. nesvr{. (~ïstÆ{, ~ïstæ) ~istiti (Po cêlÆ dân samo ~ïstÆ.) ~ïstit se, gl. nesvr{. (~ïstÆ{ se, ~ïstæ se) - 1. prazniti crijeva (^ïstÆn se za operâciju pa ne smîn nï{ jïst.); 2. linjati se (Pås se ~ïstÆ pÅ j sç pÇno dlâk.) ~ïsto, pril. - posve, potpuno, sasvim (Kad sÅn vïdæl paläntu, ~ïsto mÆ j cmågalo.) ~isto}å, `. - ~isto}a (Ne bîn tåmo jîl, a{ va tôj kÇ}i nî ~isto}ê.) ~ï{}ænjÆ, s. - ~i{}enje (^å si se dÅlå va ~ï{}ænjÆ?) ~ïtat, gl. nesvr{. (~ïtÅ{, ~ïtaj¤) ~itati (^ïtÅ novüne prez o}ãlÆh!)

~itovåt

209

~itovåt (-a, -o), neodr. pridj. (komp. ~itovatïjÆ) - 1. ~itav, cio, potpun (Sâmo da se rodî zdråvo i ~itovåto!); 2. neozlije|en (Razbïli su åvuto, ali su sï ~itovåti.) ~ïvere, `. mn. - drvena nosila za preno{enje kamenja i gnoja (Tô vÅn je nãjlagjæ nosït na ~ïverah.) ~ï‘it, gl. nesvr{. (~ï‘Æ{, ~ï‘æ) - 1. ~amiti, tavoriti, skapavati, tinjati (Potaknï målo tâ ogânj a{ leh ~ï`Æ.); 2. dosa|ivati se (Mî posprãvjÅmo, a tî ~ï`Æ{! Ståni se i hõj nÅn pomë}!) ~ï‘ma, `. Gmn. ~ï‘Åm - ~izma (NÆsmë mî kod dicå ~ï`Åm imçli.) ~ï‘mica, `. - ~izmica (SvêtÆ MikÇla dõjde po no}ï i stræsç bÿmbôni va ~ï`micu.) ~ï‘mina, `. - ~izmetina: velika ili stara, izno{ena, prljava ~izma (Otrëk bi stâl va tê tvojç ~ï`mine.); (Da ne bï{ {âl kÇ}u vâ tÆh ~ï`minah!) ~lînak, m. Gjd. ~lünka - ~lanak, zglob (Svül je nëgu. ^lînak m¤ j zåtekÅl.) ~obân, m. Gjd. ~obåna - pastir, ov~ar (ZnålÅ j da se `çnÆ za ~obåna i da ga nïkad nä}e bït dëma.) ~o~ï}, ‘. - omanji ~ok (isto: co~ï}) (Säl je såki na svôj ~o~ï}.)

~ovïk

~o~ïna, `. - veliki ~ok (isto: co~ïna) (Domotãj mi ôn ~o~ïnu, na njemÇ mÆ j narednïjæ cÆpåt.) ~oflat se, gl. nesvr{. (~oflaj¤ se) - tu}i se, natezati se za kosu, gurkati se (samo mn.) (Dicå se ~ëflaj¤. Hõj je primÆrït!) ~oka, `. - mala krava koja tro{i i daje malo (SV) (Dåt }emo ubït ~ëku. Nï{ od njê! Målo jî i jo{ månje dÅjç!) ~okica, `. - mala krava koja tro{i i daje malo, od milja (SV) (Nebëga ~ëkica, sçjedno mi se smïlÆ!) ~ovï~Ån (~ovï{na, ~ovï{no), neodr. pridj. (komp. ~ovi{nïjÆ) - 1. ~ovje~an, human (ôvï~Ån ~ovïk såkÿmu/såkæmu pomëre i dr`î se besçdæ.); 2. odnosi se na dijete koje se pona{a i govori kao odrasla osoba (Tô tÆ j kad se dicå gojê bez drÇgæ dicê! Bûd¤ ~ovï{ni, a dicå môraj¤ po dü~j¤.) ~ovi~ãnskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. ~ovje~anski (Tô nî ~ovi~ãnskÿ dçlo.) ~ovï~jÆ (-Å,-æ), odr. pridj. - koji pripada ~ovjeku (Sû tô ~ovï~jæ kësti?) ~ovïk, m. - ~ovjek (Vïdæl j¤ j z drÇgÆn ~ovïkÿn.); (Boja`jîvÆ ~ovïk po no}ï nä}e dô} ni blÆzÇ cimîteru.)

~ovï~i}

210

~ovï~i}, m. - ~ovjek niska rasta, ~ovje~ac (Ivãn je po têlu ~ovï~i}, a va d¤{ï ~ovï~ina.) ~ovï~ina, `. - moralno nepokolebljiv, ~estit ~ovjek (Ivãn je po têlu ~ovï~i}, a va d¤{ï ~ovï~ina.) ~È~åk/~r~åk, m. Gjd. ~È{kå/~r{kå - cvr~ak (^ûj kakë ~È~åk/~r~åk ~r~î!) ~r~çt, gl. nesvr{. (3. l. jd. ~r~î, ~r~ê) 1. glasati se (odnosi se na cvr~ka) (^ûj kakë ~È~åk/~r~åk ~r~î!); 2. pren. ispu{tati zvuk pri prènju (SV) (Kobasïce ~r~ê i lîpo di{ê dok se frïgaj¤.) ~rædït se, gl. nesvr{. (3. l. jd. ~rädÆ se, ~rädæ se) - 1. skupljati se u krdo (Blâgo se ~rädÆ kad m¤ j zÆmå ili kad se bojî.); 2. pren. redati se, smjenjivati se bez reda poput stoke (^rædïli su se ëkÿl njejê ponç{træ po sÇ nô} kot blâgo.) ~rên, m. - zglob na prstu (KëmÅ} je dr`âl `lïcu a{ nî mëgÅl p›sti va ~rênÆh svït.) ~rêne, `. mn. - dr{ka noà (Nô` je jo{ dëbÅr, ali su se ~rêne odvojïle.) ~rîp, m. Ljd. ~rÆpÇ - crijep (^rîpi su popÇcali dok je dümja~År pohÅjâl po krovÇ.) ~ripï}, `. - krhotina, komad razbijena crijepa, porculana ili keramike (SV) (Igråle smo se {

~rivâtÆ

~ripï}i, a nãjvôlæle smo ako bi na ~ripï}u bÆlå kakëva rôìca.) ~rïpnja, `. Gmn. ~rïpÅnj - pekva; posuda u obliku poklopca s dr{kom, pod kojom se pe~e kruh na ognji{tu (Jûdi nãjvôlæ krÇh pod ~rïpnj¤n.) ~rï{nja, `. Gmn. ~rï{Ånj - drvo i plod tre{nje (Tô j jo{ pokõjnÆ dçd ~rï{nju posÅdîl.); (Bêlæ ~rï{nje su rçjæ od ~rjênÆh, ali su i slåjæ.) ~rï{njevac, m. Gjd. ~rï{njefca sorta graha (Provåla san posÅdït ~rï{njevac, ali nî bîlo jâko nï{ od njegå.) ~rï{njica, `. - malo ili mlado drvo i plod tre{nje (O{¤{ïla mi sæ j ~rï{njica.); (Obïsi ~rï{njice zå ¤ho pa }e{ imçt lîpi re}îni!) ~ri{pânj, m. Gjd. ~ri{pånja - ìca na ki{obranu (SV) (Zåmi mu l¤mbrçlu/r¤mbrçlu a{ bi { ~ri{pånjæn mëgÅl ëko skopåt.) ~rivâro, m. Gjd. ~rivârota - debela ru`no trbu{asta osoba (SH) (Vïdi ga målo, ba{ je ~rivâro.) ~rivåt (-a, -o), neodr. pridj. (komp. ~rivatïjÆ) - pogrd. trbu{ast, velika trbuha (Nî onå tÇliko debçla, alÆ j ~rivåta.) ~rivâtÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. ~rivatîjÆ) - pogrd. trbu{asti, velikoga trbuha (^rivâtÿmu/~rivâtæmu ~ovïku våvÆk pådaj¤ bragç{e.)

~rîvo

211

~rîvo, s. - crijevo (Pås je {¤ndrâl këko{u pa su njÿj så ~rîva våni.) bït kod ~rîvo znôpÅk - biti odvratno ruàn (Lîp je kod ~rîvo znôpÅk.) ~rjên (~rjenå, ~rjeno), neodr. pridj. (komp. ~rjenïjÆ) - crven (Sâ j ~rjenå va lÆcÇ! ]ê ju kÿlpåt?) ~rjençt /se/, nesvr{. gl. (~rjenîje{ /se/, ~rjenîj¤ /se/) - crvenjeti /se/ (^rjenîje{ se! ^å tÆ j slåbo ili tæ j srân?) ~rjênÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. ~rjenîjÆ) - crveni (Bêlæ ~rï{nje su rçjæ od ~rjênÆh, ali su i slåjæ.); (Ne va ~rjên¤, va kakëvu blïskav¤ hãrtu mi zamotâj dâr.) ~rjenïca, `. - ve~ernja rumen (SH) (Vç~ærnjÅ ~rjenïca - jÇtro{njÅ pocœranica.) ~‹n/~›n (~Ènå/~rnå, ~Èno/~rno), neodr. pridj. (komp. ~ÈnïjÆ/ ~rnïjÆ) - 1. crn (@ålujæ pÅ j va ~Ènôn/~rnôn.); 2. tamnokos i tamnoput (Onâ j ~rnå, a mâlica njÿj je bjõnda.) ~Ènçt /se/ // ~rnçt /se/, nesvr{. gl. (3. l. jd. ~Ènîje /se/ // ~rnîje /se/, ~Ènîj¤ /se/ // ~rnîj¤ /se/) crnjeti /se/ (Nçbo se ~rnîje, bït }e grå{icæ.) ~Ènït /se/ // ~rnït /se/, nesvr{. gl. (~Ènî{ /se/ // ~rnî{ /se/, ~Ènê /se/ // ~rnê /se/) - crni /se/ (^Ènîn/~rnîn såj¤n staklë.)

~rvîv

~‹nÆ/~›nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. ~rnîjÆ) - 1. crni (zagonetka: ^›nÿ vïsÆ ~rjênÿ ga v rït bådÅ.); 2. tamnokosi i tamnoputi (^å onâ ~‹nÅ/~›nÅ m¤ j fråjarica?) ~‹nÿ/~›nÿ na bælo - napismeno, sa sigurnim dokazima (Dâj tî tô menï ~‹nÿ/~›nÿ na bælë pa smo ëba na mÆrÇ.) ~rnïca, `. - 1. modrica od udarca, masnica (Menï våje ostâne ~rnïca kad se ÇdrÆn.); 2. crna zemlja, crnica (Dopejåt }e nÅn kubîk ~rnïcæ.) ~rnï~ina, `. - velika modrica od udarca, masnica (Kakëva ~rnï~ina? Kãj si se tô udrîl?) ~‹v/~›v, m. Gjd. ~Èvå/~rvå - crv (RôìcÅ j povçn¤la a{ je bîl ~‹v/~›v va kërenu.) dçlat kod ~‹v/~›v - biti marljiv, vrijedan (Za njegå se oènï, ôn dçlÅ kod ~‹v/~›v.) ~rvï}, m. - 1. mali crv, crvi}, crvak (Skopcï su nïkakovi ~rvï}i va sïru.); 2. krijesnica (VJ) (Po lçtu sï zîdi svütæ od ~rvï}Æh. Tô s¤ ~rvï}i kî svÆtê.) ~rvïna, `. - veliki crv (Kad smo posïkli drvë, vïdeli smo ~Çda ~rvïnÆh va kërenu.) ~rvîv/~rvjîv (~rvïva/~rvjïva, ~rvïvo/~rvjïvo), neodr. pridj. (komp. ~rvivïjÆ/~rvjivïjÆ) - crvljiv (^rï{nje su ve} pre{lç pa su ~rvïve/~rvjïve.)

~rvîvÆ

212

~rvîvÆ/~rvjîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. ~rvivîjÆ/~rvjivîjÆ) crvljivi (Ne nosï mi ~rvîvÆ/~rvjîvÆ sîr! Ne bï{ mi ga dâl da ga mëre{ prodåt.) ~v›st (~vrstå, ~vrsto), neodr. pridj. (~v›{}Æ) - ~vrst (Slëbodno ståni na betôn, ~v›st je!) ~v›stÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (~v›{}Æ) ~vrst (Slëbodno ståni na ~v›stÆ betôn!) ~Çba, `. - 1. karakteristi~no nakostrije{eno perje na glavi koko{i (Nïkæ këko{e ïmaj¤ ~Çbu na v›h glÅvê.); 2. ovca malih u{iju (^Çba se re~ç ofcï kâ ïmÅ mï}i{ne œ{i.); 3. starinski na~in ‘enskoga ~e{ljanja pri kojemu se kosa u~vr{}uje rupcem (R¤båc se klÅdç nå glÅvu i sväè se pod kosïce od kîh sæ j storïlo klÇpko. Tô j ~Çba.) ~Çbast (-a, -o), neodr. pridj. (komp. ~ubastïjÆ) - izbo~en, pun izbo~ina (SV) (Ne vajâ ti tô drvë a{ je ~Çbasto.) ~ÇbastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. ~ubastîjÆ) - izbo~eni, prekriven izbo~inama (SV) (Tô ~Çbastÿ drvë ti ne vajâ za dçlat dåske.) ~¤bçt, gl. nesvr{. (~¤bî{, ~¤bê) 1. ~u~ati, biti {}u}uren (^¤bäl je va ÅrmÅrÇ dok njÿj otåc nî zï{Ål z kåmaræ); 2. besposleno stajati i ~ekati (^å tû ~¤bî{, hôj ~â dçlat!)

~Çfina

~Çda, pril. - mnogo (Za tô bi rÅbïlo ~Çda sõldÆh.) ~ÇdÅn (~Çdna, ~Çdno), neodr. pridj. (komp. ~udnïjÆ) - ~udan, neobi~an (Ne mëre se { njîn a{ je jåko ~ÇdÅn.) ~udçsa, s. mn. - nevjerojatni doga|aji i pojave; neopisiva ~uda (Såkakova ~udçsa su na ovôn svÆtÇ.) ~Çdit se, nesvr{. gl. (~ÇdÆ{ se, ~Çdæ se) - ~uditi se (^Çdili smo se kako onå b›zo pletç.) ~ÇdnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. ~udnîjÆ) - ~udni, neobi~ni (Mårice, ï{}e te nïkakÿv ~ÇdnÆ strãnjskÆ ~ovïk.) ~udnovåt (-a, -o), neodr. pridj. (komp. ~udnovatïjÆ) - ~udan, neobi~an (Nïkakÿv je ~udnovåt, kod da nî pri sebï.) ~udnovåto, pril. - ~udno, neobi~no (Hodül je nïkako ~udnovåto.) ~Çdo, s. - ~udo (Dogodïlo sæ j ~Çdo! OzdråvelÅ j!) ~Çf, m. - kuglica od vune ili kakve druge tkanine na vrhu kape i sl. (SV) (isto: ~Æn~ok, ~œn~uli}) (ZdÇga j¤ j poznåt po ~Çfu na kåpi.) ~Çfi}, m. - mali ~uf (ZdÇga j¤ j poznåt po ~Çfi}u na kåpi.) ~Çfina, `. - veliki ~uf (ImçlÅ j vçlÆ ~Çfinu na kåpi.)

~Çma

213

~Çma, `. - kvrga na glavi od udarca (Ståvi njÿj oblëg nå glÅvu da njÿj ne sko~î ~Çma.) ~Çmica, `. - manja kvrga na glavi od udarca (Dãj da måma bû{ne ~Çmicu pa te nä}e bolçt.) ~Çmina, `. - velika kvrga na glavi od udarca (Kakëva ~Çmina! MôrÅl tæ j dobrë udrït.) ~œmpi} [~œÜ Üpi}], m. - ukrasna ru~kica na poku}stvu (isto: pômuli}) (^œmpi} je ïsto ~å i pômuli} - rÇ{kica na mobîliji.) ~ûn, m. - 1. ~unj, meta u igri ~unanja (Kulïki ~ûni si zrÇ{ila?); 2. stup (kameni, drveni i sl.) (Naslonül sæ j na ~ûn i ofîrÅl jÿj.) ~ûnÅnjÆ, s. - vrsta kuglanja ~unjevima (Onå såk¤ nedïju gœbÆ na ~ûnÅnj¤.) ~ûnat se, gl. nesvr{. (~ûnÅ{ se, ~ûnaj¤ se) - kuglati se ~unjevima (SV) (P›vÿ su se `änskæ u`åle po nedïji ~ûnat.) ~œn~uli}, m. - kuglica od vune ili kakve druge tkanine na vrhu

~v›knjenÆ

kape i sl. (SV) (isto: ~Çf, ~Æn~ok) (ZdÇga j¤ j poznåt po ~œn~uli}u na kåpi.) ~Çt, gl. svr{. (~ûje{, ~ûj¤) - 1. ~uti (Govorï jå~e! Ne ~ûjæn te.); 2. osjetiti osjetilom njuha (^œl sÅn nïkakÿv smrâd.) 3. slu{ati (PrësÆn te, }ê{ fermåt namÅjåt, a{ te ve} ne mëren ~ut!) ~uvâr, m. Gjd. ~uvÅrå - ~uvar (DçlÅl je kod ~uvâr va HÅrtêri.); (Såku vç~ær sæ j molïlo »Añjele, ~uvÅrÇ mïlÆ«.) ~¤våt /se/, gl. nesvr{. (~œvÅ{ /se/, ~œvaj¤ /se/) - paziti /se/, brinuti /se/ (NÆsï se ~¤vâl, pa si obolêl.); (^œvÅj mi bõr{e!) ~v›knjæn (~v›knjena, ~v›knjeno), neodr. pridj. (komp. ~vrknjenïjÆ) - priglup (Jê ôn ~v›knjæn vå glÅvu?) ~v›knjenÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. ~vrknjenîjÆ) - priglupi (On ~vrknjenîjÆ bi ti bîl jo{ bëjÆ! Sâmo ti dçlÅj ~å }e{, ali se pëtla nemôj t¤`ït.)

}å

214

}ãmpast

] }å, pril. - dalje, odatle, daleko, la, hëmo }å!); (Pojîj tû van (A banânicu pa ræmë }å.) }å}a, `. - odmil. ’otac’: tata (A tî mâlÆ ne povîj, }å}i kafç ne prolîj.) }å}a stârÆ - odmil. ’djed’ (isto: otåc stârÆ) (P›vÿ nî bîlo nônotÆh. Mî smo svõjga dçda zvâli }å}a stârÆ ili otåc stârÆ.) }å}Æn (}å}ina, }å}ino), pridj. koji pripada tati (Jå sÅn }å}ino dÆtç.) }åhorÅn (}åhÿrna, }åhÿrno), neodr. pridj. (komp. }ahÿrnïjÆ) - ìvahan, dobre volje (isto: jåhorÅn) (BlÅ`çnÆ, õn je våvÆk }åhorÅn!) }åhÿrnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. }ahÿrnîjÆ) - ìvahni, dobre volje (isto: jåhÿrnÆ) (Vïdi ôn }åhÿrnÆ mî}Æ! Smîrÿn se smÆjç i tãncÅ.) }âk, m. - pile koje se zadnje izvali iz jaja ispod kvo~ke; ili posljednje izleèno mlado bilo koje ìvotinje; op}enito najmla|i u leglu (]âk mÆ j krepâl.) }åkula, `. - brbljarija, glasina, tra~ (Rên målo na }åkulu.) }akulåt, gl. nesvr{. (}akulâ{, }akulâj¤) - ~avrljati, prenositi

glasine (]akulåle su na sprÿgëdu dok ih nî Tënak ëprÅl.) }akulôn, m. - mu{karac koji mnogo govori i poznat je po raznañ {anju i izmi{ljanju glasina (O je `îvÆ }akulôn, da ne bï{ pred njîn ~â reklå.) }akulôna/}akulõnka, `. - èna koja mnogo govori i poznata je po razna{anju i izmi{ljanju glasina (A, tî vçr¤j semÇ ~å onå re~ç, }akulôna/}akulõnka jednå, pa }e{ vïdet kamo }e{ dospçt!) }ãmpa [}ãÜpa], `. Gmn. }âmp [}âÜp] - 1. osoba koja je trajno zauzeta neprakti~nim i neozbiljnim pitanjima i poslovima, {eprtljavac, osobenjak (Ala }ãmpo, dçlÅj ~â korïsno! Ma ~å ti se vïdi z ÿtîn bedÅ~ït?) }Åmparïja [}ÅÜparïja], `. - neutemeljena izjava koju ne treba ozbiljno shva}ati (Tô dÅ j ôn bîl z drÇg¤n, tô su }Åmparïje.) }ãmpast [}ãÜpast] (-a, -o), neodr. pridj. (komp. }ampastïjÆ [}aÜpastïjÆ]) - koji je trajno zauzet neprakti~nim, neozbiljnim pitanjima i poslovima, blago neura~unljiv (Za nås re~û da

}ãmpastÆ

215

smo }ãmpaste a{ da smîrÿn dçlÅmo, a nï{ od togå/tegå: ni sõldÆh ni korïsti, a ni na televîziji nÆsmë.) }ãmpastÆ [}ãÜpastÆ] (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. }ampastîjÆ [}aÜÜpastîjÆ]) - upravo onaj koji je trajno zauzet neprakti~nim pitanjima i poslovima, blago neura~unljivi i neozbiljni (Znâ{ dÅ j ôn }ãmpastÆ fïnÆl {kôlu za filozëfa? Mãjko, ~å mu sæ j vïdelo tulïko mÇ~it za nï{!) }ãmpat [}ãÜpat], gl. nesvr{. (}ãmpÅ{ [}ãÜpÅ{], }ãmpaj¤ [}ãÜpaj¤]) - ~initi smije{ne, neozbiljne i neprakti~ne radnje; govoriti tri~arije; trtljati (NÆsï za drÇgÿ leh za }ãmpat.) }ãmpica [}ãÜpica], `. - mala ili mlada }ampa (S kîn sidî{ va rãzredu, ~å z onûn }ãmpic¤n?) }ãmpina [}ãÜ Üpina], ‘. - velika ili stara }ampa (Ne mër¤ mâ{kare pasåt prez ovîh dvîh }ãmpÆn.) }Ån}aråt/}Æn}irït, gl. nesvr{. (}Ån}arâ{/}Æn}irî{, }Ån}arâj¤/}Æn}irê) - voditi isprazan razgovor (SH) (Dok su onç }Ån}aråle/}Æn}irïle, jednõj je obçd zagorêl.) }apåt, gl. svr{. (}apâ{, }apâj¤) uhvatiti, uloviti, zgrabiti (Råda bÆn ga kadagëd zå vrÅt }apåt.); (]apåla gÅ j tç{kÅ bôl.)

}çpat

}åpn¤t, gl. svr{. (}âpne{, }âpn¤) - 1. gricnuti (Ne jîn jå ~Çda ali }âpnæn ævdï, }âpnæn ændï i eko la.); 2. naglo zgrabiti (SV) (Pås mÆ j z r¤kê }åpn¤l këmÅd pr{Çta.) }âr (}Årå, }âro), neodr. pridj. (komp. }arïjÆ) - vedar, jasan, bistar, brz, dinami~an (]âr je! Ne trîbÅ mu dvâ pût rç}. Sç razumî.) }ârÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. }arîjÆ) - vedri, jasni, bistri, brzi, dinami~ni (]ârÆ nçka gredû s mån¤n dçlat, a vrîdnÆ nçka gredû s tëb¤n pa }emo vïdet kî }e p›vÿ fïnit.) }âro, pril. - jasno (Jä ti }âro zâ~ je do{âl? Da vïdÆ kî j pu menç.) }çlÅv (}çlava, }çlavo), neodr. pridj. (komp. }elavïjÆ) - plje{iv, bez kose na tjemenu, }elav (isto: pi{jîv/pli{jîv) (Nî stâr, a ve} je }çlÅv.) }çlavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. }elavîjÆ) - plje{ivi, bez kose na tjemenu, }elavi (isto: pi{jîvÆ/ pli{jîvÆ) (Kî fîlm si gjçdÅl? - ]çlavÆ se v¤~û za vlâsi!) }çpa, `. - zau{nica, pljuska (isto: halopa, trïska, ‘lçpa) (]Ç ti zadïmet jednÇ }çpu!) }çpat, gl. nesvr{. (}çpÅ{, }çpaj¤) udarati zau{nice, pljuske (]çpali su ga da nâ se dõjde.)

}çpina

216

}çpina, ‘. - sna`na zau{nica, pljuska (isto: halopina) (Poznåt su ti p›sti na lÆcÇ. ^å tÆ j kî }çpinu dâl?) }çpn¤t, gl. svr{. (}êpne{, }êpn¤) udariti zau{nicu, pljusku (isto: kjçpn¤t) (Ako zazïjÅ{, ne ~ûje, ako }êpne{, ne vajâ.) }ï~ina, ‘. - pogrd. opu{ak, ~ik (Hïti }ï~inu a{ så kÇ}a smrdî.) }ïka, `. - 1. opu{ak, ~ik (Ne hïtÅj tê }ïke po tlëh.); 2. oteklina izazvana zuboboljom (AM) (Kakëva tÆ j tâ }ïka! Dâ te jo{ bolî?) }ikabärnica/}ikabälnica/}ikobärnica, `. - pepeljara (Zïtræsi }ikabärnicu/}ikabälnicu/}ikobärnicu!) }ikabärni~ica/}ikabälni~ica/}ikobärni~ica, ‘. - mala pepeljara (Va tû }ikabärni~icu/}ikabälni~icu/}ikobärni~icu stân¤ dvê }ïke.) }ikabärni~ina/}ikabälni~ina/}ikobärni~ina, ‘. - velika pepeljara (Maknï tû }ikabärni~inu/ }ikabälni~inu/}ikobärni~inu! Tr nîs v ÿ{tarïji!) }ikåt, gl. nesvr{. (}ikâ{, }ikâj¤) 1. `vakati duhan (ZåvavÆk }ikâ ôn prëkjæti tabåk.); 2. pren. zavidjeti (SL) (Ali }e }ikåt kad vïdÆ ~å sÅn k¤pïla.) }ô, uzv. - za iskazivanje prisnosti, poput: hej, ti (]ô, ~å dçlÅ{?)

}ûk

}oka, `. - 1. stakleni ili kristalni ures na lusteru (Jê }ëka påla nâ te? Takë se pütÅ ~ovïka kî ~Çda vrïmena nî {âl k må{i.); 2. pove}alo (SV) (Zåmi ocÇ }ëku pa }emo va`Ægåt sûhi lîsti.); 3. perlica, {ljokica (Na håj¤ j za{ïla nïkakove }ëke.) }orÅv (}orava, }oravo), neodr. pridj. (komp. }oravïjÆ) - pogrd. koji slabo vidi, slabovidan (]ërava sÅn i môrÅn pô} po o}Ålï.) }oravet, gl. nesvr{. (}oravÆ{/}oravîje{, }oravæ/}oravîj¤) - pogrd. gubiti vid, slijepjeti (Po~ælå sÅn i jå }ëravet i môrÅn pô} po o}Ålï.) }oravÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. }oravîjÆ) - pogrd. slijepi, koji slabo vidi (Ne zovï ga »}ëravÆ«! Tô j jâko g›do!) }ÿrït, gl. nesvr{. (}õrÆ{, }õræ) - buljiti, piljiti u {to (Smîrÿn }õrÆ ~ez vrãtnice.) }Ç}, pril. - malo, vrlo malo (SV) (Lüj mi sâmo }Ç} mlÆkå va kafç!) }Ç}at, gl. nesvr{. (}Ç}Å{, }Ç}aj¤) - kradom promatrati, viriti (SV) (]Ç}Ål je zâda kÅnt¤nå.) }ûd, `. Gjd. }ûdi - }ud, narav (PçtÅr je nÅglê }ûdi i { njîn nî låhko.) }ûk, m. Gjd. }¤kå - }uk (Na}ås sæ j ~ûl }ûk.)

}Çkn¤t

217

}Çkn¤t, gl. svr{. (}ûkne{, }ûkn¤) slabo udariti (Sî se udrïla? Ma sân, sâmo sÅn se }Çkn¤la!) }Çknjæn (}Çknjena, }Çknjeno), neodr. pridj. (komp. }uknjenïjÆ) - priglup (AM) (Tî si }Çknjæn! Kåko mëre{ rç} dÅ j bælë kad je ~Ènë/~rnë?) }ÇknjenÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. priglupi (AM) (Sâmo mi se vî

}¤tït /se/

{pëtÅjte, ma sÅn jå, }ÇknjenÆ, pro{âl s pêt!) }Çla, `. - ovca s izuzetno malim u{ima (Ofcå z mî}erÆmi œ{Æ j }Çla.) }¤rnÇt, gl. svr{. (}œrne{, }œrn¤) uliti malu koli~inu teku}ine (SV) (]¤rnï målo mlÆkå va kafç.) }¤tït /se/, gl. nesvr{. (}œtÆ{ /se/, }œtæ /se/) - osje}ati /se/ (Ne }œtÆn se dobrë segajÇtra.)

da

218

darovåt

D da, vez. - da (Rånije sÅn se ståla da na vrîme storîn ëno ~å rãbÆ.) da, ~est. - 1. u upitnim re~enicama: da li (Dâ tï tô vçruje{?); 2. u izjavnim re~enicama potvrdna rije~: da (Då, vçrujæn.) dãjnÆ, odr. pridj. m. - neodgodivo (samo u izrazu ’bez dãjnÿga/dãjnæga’) (MôrÅ{ to bez dãjnÿga/dãjnæga storït.) DÅlmâcija, `. - Dalmacija (Såkÿ lçto græmë va DÅlmâciju.) DÅlmatînac, m. Gjd. DÅlmatînca Dalmatinac (Po selû j prodÅvâl vÆnë jedân DÅlmatînac.) DÅlmatîn~ina, `. - pogrd. Dalmatinac i Dalmatinka (Za nïkakovoga/nïkakovega DÅlmatîn~inu sæ j oènïla. // Za nïkakovu/ nïkakovu DÅlmatîn~inu sæ j ëènÆl.) DÅlmatînka, `. Gmn. DÅlmatînk - Dalmatinka (Måt njÿj je DÅlmatînka.) dÅlmatünskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - dalmatinski (DÅlmatünskÆ pr{Çt je jâko dëbÅr.) dân, m. Ljd. dÅnÇ - dan (Na danå{njÆ dân smo se oènïli.) dân i nô} - potpuno razli~ito (Dân i nô} su, a bråt i sestrå

su.) pod stÅrÆ dâni - u starosti (Po~ælå jÿj je dohÅjåt pëd stÅrÆ dâni.) Dû{nÆ dân - svetkovina za pokojnike, 2. studenoga (Na Sï svêtÆ pëve~ær dûhi dohãjaj¤, a våni sû i na Dû{nÆ dân.) svôj dân - u svojemu ìvotu, tijekom ìvota (NamÇ~ila sæ j onå svôj dân! Nçka måkÅr va grobÇ po~üvÅ.) danås/danåska, pril. - 1. danas (Danås/danåska }emo sÅdït kÿmpîr.); 2. u dana{nje vrijeme (Danås je sç vï{e alärgÆj, }ê{ na hrÅnÇ, }ê{ na pçl¤d.) od danås do jÇtra - nestalno, nepouzdano (Tô tÆ j sç od danås do jÇtra, kî znâ ~å }e bït jÇtra.) danå{njÆ (-Å, -æ), odr. pridj. - dana{nji (Na danå{njÆ dân smo se oènïli.) dâr, m. - dar (Dâru se zûbi ne ogjädaj¤.); (Nå{a dicå su dobïla trî be{tçki/bi{tçki na dâr kad su se ènïli, a mî smo dÆlïli jedân pirûn.) darÆvåt, gl. svr{. (darüvÅ{, darüvaj¤) - darivati (Ve} ~Çda lêt darüvÅ k›v.) darovåt, gl. nesvr{. (darûje{, darûjæ) - darovati (Ne mëræn ti tô dåt ni darovåt.)

daskå

219

daskå, ‘. Ajd. dåsku, Gmn. dasâk - 1. daska (Jê ti dësta dasâk?); 2. kuhinjska daska za rezanje hrane (Næ}Ç plåsti~n¤, dãj mi drvên¤ dåsku.) pijân do daskê - jako pijan (Bül je pijân do daskê, a vozül je dëma.) da{}ïca, `. - kratka daska (Za {ålovat rãbæ i da{}ïce.) da{}ïna, m. - 1. duga~ka daska ([këda tÆ j tû da{}ïnu prepÆlït. NÅjdï kakôv månji këmÅd!); 2. stara, propala daska (Hïti tû da{}ïnu }å! Za nï{ nî.) dåt, gl. svr{. (dâ{, dajû) 1. dati (Ne mëræn ti tô dåt ni darovåt.); (^å tulïki sõldi si dâl zâ ta åuti}/åvuti}?) dåt sç od sebç - u~initi/~initi sve {to se moè (Duhtôri su dâli sç od sebç.); dåt se nâ/nâd kogå - okomiti se na/nad koga (Dålâ se nâ/nâd me da sân njÿj jâje ukråla z njÅzlå.) ne dåt se - nemati volje za {to (Nï{ mi se ne dâ dçlat.) ne dåt se znåt - ne izdati tajnu, ne otkriti se rije~ima ni gestom (UgÅnjåle smo kî jÿj se pija`â ma se nî dÅlå znåt.); 2. obi~avati ~initi to o ~emu je rije~ (^å dÅstç za obçd? Mi za obçd dÅmë paläntu i manç{tru, a za ve~çru kadagëd u`âmo cêli} i sîr); (^å spî{? - Aj ne dân.) (Jå ne mëræn jïst. - A, pa ne dâj!); 3. mo}i (Ne dâ mu se dopovï-

debÅndåt /se/

det.); 4. pomaknuti se (Dãj se nåprvÿ.) dÅvåt, gl. nesvr{. (dÅjç{/ dãvÅ{, dÅjû/ dãvaj¤) - 1. davati (Nîs moglå dô} a{ sÅn ditçtu dÅvåla jïst.); 2. pruàti (Grê za njûn a{ mu dãvÅ põvoda/pÿvëda.) dÅvït, gl. nesvr{. (dãvÆ{, dãvæ) daviti (Otpustï tî lãnci pasÇ, vü{ da ga dãvæ!) davlåt, gl. nesvr{. (davlâ{, davlâj¤) - uporno dosa|ivati, gnjaviti (Smîrÿn je davlâl da mu kœpÆn slådoled, pa sÅn mu ga i k¤pîl.) davnüna, `. Gmn. davnîn - davnina (Tô j takë od davnîn i tô nïkÆ nä}e më} promÆnït.) dãvno, pril. - davno (Bîlÿ j tô jâko dãvno, dok je Bôg jo{ po zemjï hodîl.) då‘, m. Gjd. da‘jå - ki{a, da`d (HvÅlå Bëgu dÅ j då` pë~æl pådat.) da‘jävno, neodr. pridj. s. - ki{ovito (Ovô lçtÿ j fânj da`jävno.) da‘jïna, `. - dugotrajna i dosadna ki{a (Kad }e ve} færmåt tâ da`jïna da græmë vân!) da‘jït, gl. nesvr{. (3. l. jd. da‘jî) - ki{iti (^å vï{e grmî, tô månjæ da`jî.) debÅndåt /se/, gl. svr{. (debÅndâ{ /se/, debÅndâj¤ /se/) - odvojiti /se/ od dru{tva; otu|iti /se/ (SH) (Zâ~ ste se debÅndåli? ^å vÅn vï{e ne pâ{emo?)

debêl

220

debêl (debçla, debçlo), neodr. pridj. (komp. dçbjÆ/debelïjÆ) - debeo, tust, gojazan (Onâ j jo{ dêbjÅ/debelïjÅ.) debêlÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. dçbjÆ/debelîjÆ) - debeli, tusti, gojazni (^å }e ti tâ debêlÆ?) debelçt se, gl. nesvr{. (debelî{ se/ debelîje{ se, debelê se/debelîj¤ se) - debljati se (isto: debjåt se) (Od dçla se sâmo sikïra debelî/debelîjæ.) debjåt se, gl. nesvr{. (debjâ{ se, debjâj¤ se) - debljati se (isto: debelçt se) (Nï{ ne dçlÅ leh se debjâ.) debjüna/debejüna, `. Gmn. debjîn/ debejîn - debljina, gojaznost (Debjüna nî zdråva.) dæblo, s. Nmn. dæblå Gmn. däbÅl - deblo (Bälæ se sâmo dæblå od vë}Åk i tô våvÆk z jÅpnôn.) debolçca/debulçca, `. - slabost, malaksalost (Ali mÆ j danåska nïkakova debolçca/debulçca.) dçc, m. - decilitar (Dãj mi dçc vÆnå!) decemân, m. - decimalna vaga (SV) (Zvâgat }emo na decemânu.) dç~ina, `. - stari, pohabani debeli pokriva~ (isto: ponjåvina) (Hïtili su kakëvu dç~inu nâ se i {lï dåje.) dçd, m. - djed (Njegôv dçd dÅ j imêl gûste i dÇge båfine.)

dçlat se

defç{ta, pril. - 1. lijepo (Defç{ta sæ j ëb¤kÅl.); 2. jako (SV) (Defç{ta gÅ j bÇbn¤l.) dçk, m. - dekagram (St¤cï trî bälnjÅka z dçset dçkÆh cÇkara.) dçka, ‘. - debeli pokriva~ (isto: ponjåva) (ZÆmå mÆ j pa sÅn se pokrîl z dçk¤n.) rastægnÇt se/rastçzat se vï{e leh ~â j dçka {irokå - biti neumjeren, ~initi {to preko svojih mogu}nosti (RastægnÇli su se vï{e leh ~â j dçka {irokå i såd ne mër¤ spojït krâj s kråjæn.) dçkica, ‘. - tanak pokriva~ (isto: ponjåvica) (Hïti mu dçkicu priko nôg.) dêl, m. Gjd. dælå - dio (PodÆlïli smo se na trî dælï pa sÅn dëbÆl dêl na Valï}evu.) dçlaf~ina, `. - dobar, vrijedan radnik, poslenik (Bül je dçlaf~ina. E, dâ j vï{e takëvÆh!) delamït, m. - dinamit (SV) (B›kÿ j våvÆk pÇcÅl z delamïtÿn. Bül je minêr.) dçlat, gl. nesvr{. (dçlÅ{, dçlaj¤) 1. raditi, poslovati (Målo sÅn dçlala po kÇ}i pa sÅn {lå va v›t.); (^å sÅn jå alâta pog¤bîl dçlaj¤} po kÇ}ah!); 2. obra|ivati (Ovô lçto dçlÅmo dvê lÆhç.) dçlat se, gl. nesvr{. - pretvarati se, pri~injati se druga~ijim

dçlavac

221

nego {to jest (Onâ fînÅ gospâ nî fÆnå leh se dçlÅ da jê.); (»Apsalûtno« govorê jûdi kî se dçlaj¤ målo u~enïjÆ.) dçlavac, m. Gjd. dçlafca - radnik, poslenik (Ma, vïdi ga, õn je prâvÆ dçlavac.) delï}, m. - manji dio (Ma, kåkÿv dêl? Delï} mæ j zapâl!) delikât (delikåta, delikåto), neodr. pridj. (komp. delikatïjÆ) - fin, krhak, njeàn, osjetljiv, tanko}utan (isto: fîn) (Nå{a nëvÅ s¤sçdÅ j jâko delikåta.) delikatçsa, `. - poslastica (Jïla bi sâmo delikatçse.) delikâtÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. delikatîjÆ) - fini, krhki, nje`ni, osjetljivi, tanko}utni (isto: fînÆ) (Nä}e ti ôn delikâtÆ otçt dr`åt padçlu s krvûn. Tô }e se njemÇ gnj¤sït.) delÆvåt, gl. nesvr{. u~est. (delüvÅ{, delüvaj¤) - u~estalo raditi (U`ãl je delÆvåt na zidarïji.) dälkat, gl. nesvr{. (dälkÅ{, dälkaj¤) - rezuckati, izra|ivati {to rezanjem (ôbåni su dälkali dok su bîli na på{i z ÿfcåmi.) dçlo, s. - posao, rad i radno mjesto (isto: posâl) (Akÿ j dçla, jê i dân.); (P›vÿ su jûdi kÇhali kafç na dçlu, a danås je ve} sågdæræ automât za kafç.)

desætåk

dältÅr, m. - radnik koji radi na Delti, tj. u su{a~koj luci (SV) (DältÅri su råno jÇtro dohÅjåli v RÆkÇ i ~çkali da dobê dçlo.) deõrzo/dezõrzo, s. - karameliziran {e}er (SV) (Zåmi deõrzo/dezõrzo z mlÆkôn pa }e ti prählad/ prählada prô}.) depêza, pril. - baciti bo}u ili kamen uvis, ali tako da na zemlju padne svom teìnom, gotovo okomito (SV) (Hïti ju vâjær depêza, da ti pÅdç drïto spred nôg.) deråt, gl. nesvr{. (derç{, derû) derati koù sa ìvotinja (^å dçlÅ StïpÅn? Derç kunçli}i va konëbi.) deråt se, gl. nesvr{. (derç{ se, derû se) - derati se uglas, drati se (^å se derç{, kod da su ti ~rîva våni.) deråvica, `. - `garavica (isto: ‘gåravica/‘eråvica) (NapÇcala sÅn se za obçd pa mÆ j sad nïkakova deråvica.) dçset, br. - deset (Tî si menï dâl stô kûn, a jå sÅn tebï dçlÅl dçset ûr pa smo båta.) desetå~a, `. - desetica, nov~anica od deset nov~anih jedinica (Dãj mi jednÇ desetå~u ako ïmÅ{!) desætåk, pril. - desetak (Frkalås/ frkalôz je de{kï} od kakëvih desætåk lêt.)

desetêr

222

desetêr (desetçra, desetçro), brojni pridj. - deseterostruk (Væ`ï ga z desetçrimi {pâgi.) desätÆ (-Å, -ÿ), red. br. - deseti (DesätÆ dân sæ j dëma vrnûl.) desetüna, `. Gmn. desetîn - desetina (Nå{i stârÆ su dÅvåli desetünu va Grâd.) dêsnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. desnîjÆ) - desni (Z dêsnæ strÅnê büvÅ Marïja.) dêsno, pril. - desno (Skrænï dêsno!) destrÇ‘it, gl. svr{. (destrÇ‘Æn, destrÇ‘æ) - uni{titi, razoriti (SV) (Va privatizâciji su destrÇ‘ili så poduzä}a kadï su nå{i jûdi dçlali.) de{kï}, m. - dje~a~i} (De{kï}i se nãjvôlæ igråt z åuti}i/åvuti}i.) de{kïna, `. - pravi de~ko (Stãnkÿ j ve} prâvÆ de{kïna.) de{ko, m. - de~ko (Bëme, mâlÆ tÆ j ve} prâvÆ de{kë.) de{perân (-a, -o), neodr. pridj. (komp. de{peranïjÆ) - nesretan, bez nade (SV) (De{perân je a{ nî na{âl dçlo.) de{perânÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. de{peranîjÆ) - nesretni (SV) (De{perânÆ jûdi od `ålosti obolê.) de{pçt, m. - zlo~esto}a, prkos, inat; namjerno ~injena {teta (Sëpeta mÆ j jednå s¤sçda de{pçt storïla.)

devedesätÆ

de{petåt, gl. nesvr{. (de{pç}e{, de{pç}¤) - izazivati, praviti nesta{luke (Njejâ dicå mi de{pç}¤.) de{petjîv (de{petjïva, de{petjïvo), neodr. pridj. (komp. de{petjivïjÆ) - sklon nepodop{tinama i izazivanju (Jo{ nüs vïdæl takë de{petjïva ditçta.) de{petjîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. de{petjivîjÆ) - upravo onaj koji je sklon nesta{lucima i izazivanju (Vïdi ôn de{petjîvÆ mÇlac!) de{târd (de{tãrda, de{tãrdo), neodr. pridj. (komp. de{tÅrdïjÆ) - 1. tvrdoglav, nepredvidljiv (SV) (Ne mëre{ na njegå ra~unåt! De{tãrd je!); 2. o{tar, osoran (SH) (De{tãrdÅ j, nebëga, a{ njôj nïkad nïkÆ nî bîl dëbÅr ni rçkÅl lîpu besçdu.) de{tãrdÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. de{tÅrdîjÆ) - 1. tvrdoglavi, nepredvidljivi (SV) (Ne pa~ãj se z onîn de{tãrdÆn.); 2. o{tri, osorni (SH) (MïslÆ{ da se ôn de{tãrdÆ mëre nasmêt.) de{våt /se/, gl. svr{. (de{vâ{ /se/, de{vâj¤ /se/) - uni{titi /se/, razoriti /se/ (SH) (KëmÅ} sÅn tô storïla. Nemõj mi tô de{våt.) devedesêt, br. - devedeset (ImçlÅ j devedesêt lêt.) devedesätÆ (-Å, -ÿ), red. br. - devedeset (DevedesätÆ dân se tô znåme.)

deværtimênt/diværtimênt

223

deværtimênt/diværtimênt, m. Gjd. deværtimänta/deværtimänta - zabava, provod (Kakëvi su p›vÿ deværtimäntÆ/diværtimäntÆ bîli?) deværtîrat se, gl. nesvr{. (deværtîrÅ{, deværtîraj¤) - obi~avati se zabavljati, provoditi se (Tî se deværtîrÅ{, a onï dçlaj¤.) devärtit /se/ // divärtit /se/, gl. nesvr{. (devärtÆ{ /se/ // divärtÆ{ /se/, devärtæ /se/ // divärtæ /se/) - zabavljati se, dobro se provoditi (Drugã~ijæ smo se mî devärtili/divärtili.) dçvestÿ, br. - devet stotina (Zã to pütÅ dçvestÿ kûn.) dçvestÿtÆ (-Å, -ÿ), red. br. - devetstoti (Pü{e da ïmÅn dçvestÿtÆ dêl ledïnæ. Ma sÅn se obogåtÆl!) dçvet, br. - devet (Ve} ïmÅn dçvet lêt.) devätÆ (-Å, -ÿ), red. br. - deveti (Nar¤~ïli su se na marändu o devätÿj Çri.) devetïca, `. - najve}i ~unj u igri ~unjevima (SV) (ZrÇ{i devetïcu!) devetüna, `. Gmn. devetîn - devetina (DevetünÅ j mojå, a ostÅtåk ne znân ~ïjÆ.) devetnâjst, br. - devetneast (ImçlÅ j devetnâjst kûn, a rÅbïlo jÿj je dvãjset.)

dÆ~ït se

devetnãjstÆ (-Å, -ÿ), red. br. - devetnaesti (DevetnãjstÅ sÅn na rædÇ.) dezgrâcija/dizgrâcija/de‘grâcija, `. - nesre}a, zlo (Kakëva dezgrâcija/dizgrâcija/de`grâcija njîn sæ j dogodïla!) dezgracjân/dezgracijân // dizgracjân/dizgracijân (-a, -o), neodr. pridj. - unesre}en, osaka}en, invalidan (Razbül sæ j z åvutÿn i ostãl je dezgracjân/ dezgracijân // dizgracjân/dizgracijân.) dezgracjânÆ/dezgracijânÆ // dizgracjânÆ/dizgracijânÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - unesre}eni, osaka}eni, invalidni (Znâ{ dÅ j ôn dezgracjânÆ/dezgracijânÆ // dizgracjânÆ/dizgracijânÆ prëhodÆl.) de‘â‘ija, `. - besparica, neima{tina (SH) (@Ævçli su va vçlÿj de`âìji.) dicå, `. Ajd. dïcu - djeca (Dicå su `ålÿst i vesäjÆ.) di~ïca, `. - dje~ica (P›vÿ su di~ïca va crükvi na måterah sidçla, a danås su va p›vÆh bãnkÆh.) di~ïna, `. - pogrd. djeca (PotïrÅj tû di~ïnu a{ }e ~â razbït.) dÆ~ït se, gl. nesvr{. (dü~Æ{ se, dü~æ se) - ponositi se, hvaliti se, di~iti se (êså se {egâv srãmÆ, z ÿtîn se lûd dü~Æ.)

dî~jÆ

224

dî~jÆ (-Å, -æ), odr. pridj. - dje~ji (Pu{}ãj ga, vî{ da ïmÅ dî~j¤ påmæt!) dï} /se/ // dignut /se/, gl. svr{. (dîgne{ /se/, dîgn¤ /se/) - dignuti /se/ (isto: dïgn¤t) (Jå }u dï}, a tî podlo`ï.) dïfka, `. - vrsta kavovine (Slåva bi klåla dïfku va bêlÿ kafç.) dÆgåt /se/, gl. nesvr{. (dü‘e{ /se/, dü‘¤ /se/) - 1. dizati /se/, uzdizati /se/ (DÆgãl gÅ j va nebçsa.); (DÆgålo sæ j na bocêl, a danås jûdi ïmaj¤ düzalice.); 2. podizati, graditi gra|evinu (Kåd je môj dçd ovû kÇ}u dÆgâl, zidÅrï nÆsû tçli dçlat bez vÆnå.) dîh, m. Ljd. dÆhÇ - 1. miris (Ov dîh mi zapïrÅ dîh.); 2. disanje (Ov dîh mi zapïrÅ dîh.) dÆhåt, gl._nesvr{. (dü{e{, dü{¤) - disati (Ovdï/ævdï/ÿvdïka/ævdïka se ne dâ dÆhåt ëd smrÅda.) dïjo, sastavnica vrlo te{ke psovke: »õrko dïjo« (od tal: porco - prasac; proklet; dio - Bog) dÆlït, gl. nesvr{. (dülÆ{, dülæ) - dijeliti (Kî dülÆ, nãjmanjæ dobî.); (Nå{a dicå su dobïla trî be{tçki/bi{tçki na dâr kad su se ènïli, a mî smo dÆlïli jedân pirûn.) dÆlït se (3. l. mn. dülæ se), gl. nesvr{. - dijeliti ostav{tinu (samo mn.)

dinâr

(Kad su stârÆ Çmrli, mlâdÆ su se dÆlïli.) dîm, m. Gjd. dïma - dim (Ne mëræn gjçdat od dïma.) dïmet, gl. nesvr{. (dïmÆ{, dïmæ) 1. dimjeti, pra{iti (DïmÆ kod hÅrtärskÆ dümjÅk.); 2. pren. pu{iti, uìvati duhan (Zâ~ tulïko dïmÆ{, }ç{ obolçt.) 3. pren. kukavi~ki bjeàti, napu{tati u strahu popri{te prije bitke (Dïmæl je prik Pëja pred onîn visôkÆn.) dümja, s. mn. - dio tijela: prepone (Zadäl gÅ j va dümja.) dümja~År, m. - dimnja~ar (]apãj se za pÇtac a{ grê dümja~År.) dümja~i}, m. - mali, nizak, lo{e napravljen dimnjak, dimnjak s premalim otvorom (Våje }e{ môrÅt drÇgÆ dümjÅk zÆdåt, a{ ti ôv dümja~i} nï{ nä}e potægnÇt.) dümja~ina, `. - visok dimnjak (Va HårtärÆ j bîl jedân vçlÆ dümja~ina.) dümjÅk, m. - dimnjak (Vrtî se kod petçh na dümjÅku.) dinâr/dïnÅr, m. Gjd. dinÅrå/dïnÅra - 1. dinar, nov~ana jedinica u biv{oj Jugoslaviji (Zâ tÿ sÅn dëbÆl dvâ milijôna dinârÆh/ dinÅrîh.); 2. novac op}enito (NümÅn ni dinÅrå/dïnÅra va `çpi.) obïsit se za dinâr biti {krt (Nä}e ti tâ nï{ dåt, õn bi se obïsÆl za dinâr.)

dinarï}

225

dinarï}, m. - 1. manja kovanica (Vî{ su ti dinarï}i popådali!); 2. novac u malim koli~inama (Neslâ j drvå zdôlu pa bi kî dinarï} dëma doneslå.) dündijo, sastavnica {aljive, namjerno iskrivljene psovke: põrko/ õrko dündijo (tal. porco - prasac, dindijo - puran) dünstat, gl. nesvr{. (dünstÅ{, dünstaj¤) - pirjati (SV) (Mêso dünstÅ{ na kapÇli i pëtla podlijç{ z vodûn.) dinjåt se, gl. svr{. (dinjâ{ se, dinjâj¤ se) - priznati koga sebi ravnim, smatrati koga dostojnim (SV) (Onå se ne dinjâ s Tônetÿn pô} a{ je ôn siromåh.) diråka, `. - 1. dra~a (Sê j zarÅslë va diråku.); 2. pren. ènska osoba o{tra jezika koja ogovara, kleve}e (SH) (Diråko jednå, ~å te nî srân zïmÆ{jat!) dÆ{çt/dÆ{åt, gl. nesvr{. (di{î{, di{ê) - mirisati (Di{î kod fijôlica.) di{jîv (di{jïva, di{jïvo), neodr. pridj. - miri{ljiv (Do{lë m¤ j di{jïvo pÆsmë.) di{jîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - miri{ljivi (K¤pï mi di{jîvÿ brïsalo, ne ëbi~nÿ.) dï{pÅr/dç{pÅr, m. - nepar (Obœl je dï{pÅr/dç{pÅr postolï.) di{tårad/de{tårad (di{tãrda/ de{tãrda, di{tãrdo/de{tãrdo),

dÆvçt

neodr. pridj. (komp. di{tardïjÆ/ de{tÅrdïjÆ) - zlo~est, nevaljao, nesta{an (Nebëga måt z di{tãrdÆn/de{tãrdÆn ditçtÿn.) di{tãrdÆ/de{tãrdÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. di{tÅrdîjÆ/de{tÅrdîjÆ) - zlo~esti, nevaljali, nesta{ni (Sâmo nçka se ôn di{tãrdÆ/de{tãrdÆ dr‘î dåje od tebç.) dÆtç, s. Gjd. ditçta - dijete (Jo{ nîs vïdæl ovakëva ditçta!); (Såkÿ dÆtç ïmÅ svõjga ãnjeli}a ~uvÅrå.) dïtela, `. - djetelina (SV) (Posät }u dïtelu a{ dÅ j tô dobrë za zçmju.) dite{cç, s. - djete{ce (u novije vrijeme isto: bêba, bêbica) (Lîpo dite{cç!); (Dite{cç tÆ j båtreno, hôj ga klåst spåt!) ditetïno, s. - odrasla osoba koja se pona{a kao dijete (Ne bÇdi ditetïno! Ne kãrÅj se { njîn!) ditünjstvÿ, s. - djetinjstvo (Imäl sÅn lîpo ditünjstvÿ.) dîv (dÆvå, dîvo), neodr. pridj. (komp. divïjÆ) - divalj (Kî }e na krâj s tëb¤n takë dÆvîn?) divân, m. - razgovor (Bül je tô jâko påmetÅn divân.) divãnit, gl. nesvr{. (divãnÆ{, divãnæ) - razgovarati (Divãnili su ~æpê}.) dÆvçt, gl. nesvr{. (dÆvî{/divîje{, dÆvê/divîj¤) - divljati (Så dicå dÆvê/divîj¤.)

dîvÆ

226

dîvÆ/düvjÆ (-Å, -ÿ/-æ), odr. pridj. (komp. divîjÆ) - divlji (DîvÆ/ düvjÆ {Æpåk je nãjbojÆ za ~âj.) divïca, `. - sluàvka, dvorkinja (Dobrë se mër¤ kad ïmaj¤ i divïcu.) divjåka, `. - divlja biljka, biljka koja nije pitoma (AM) (Tâ hrÇ{vÅ j divjåka. Nïkad ne rodî.) divjüna, `. Gjd. divjîn - divljina (Kåko mëre{ bÆvåt va onôj divjüni?) divojåt, gl. nesvr{. (divojî{, divojê) - biti djevojkom, pro‘ivljavati (provoditi) djevoja{tvo (SV) (Sê j bîlo drÇh~ije dëkla smo mî divojåle.) divõj~ica, `. - djevoj~ica (isto: mâlica) (Tô tÆ j Drâgina divõj~ica.); (Blånjanice su lîpe, rïcaste pa su divõj~ice od njïh dçlale pûpÅn vlâsi.) divõj~ina, `. - pogrd. djevojka (Kåkova divõj~ica? Tô j divõj~ina!) divõjka, `. Gmn. divojÅk - djevojka (Onâ j ve} divõjka za ènït.) divotå, `. - divota (Ma tô j divotå jednå kåko su tô jûdi dçlali.) düzalica, `. - dizalica (DÆgålo sæ j na bocêl, a danås jûdi ïmaj¤ düzalice.) dÆzåt /se/, gl. nesvr{. (dü‘e{ /se/, dü‘¤ /se/) - dizati /se/ (Ne dÆ`ï tç{ko a{ bi te moglë {prihnÇt!) dju{tîcija, `. - zloba, zlo}a, prkos

dno

(SH) (Nî znåla ~å bi od dju{tîcijæ.) dlåbat, gl. nesvr{. (dlåbÅ{, dlåbaj¤) - 1. pipaju}i traìti (DlåbÅl je po zÆdÇ dëklÅ j vå`gÅl svïtlo.); 2. dirati priti{}u}i (Ne dlåbÅj po tôj råni a{ }e ti se na zlë zêt.) dlå~ica, `. - dla~ica (Nïkakova dlå~ica tÆ j na nosÇ.) dlå~ina, `. - debela i duga~ka dlaka (Osk¤bï mu tû dlå~inu!) dlåka, `. - 1. dlaka (Onï ïmaj¤ sõldÆh kod `åba dlâk.); 2. pren. sitnica (Såka dlåka mu smätÅ.) dlåkÅv (dlåkava, dlåkavo), neodr. pridj. (komp. dlakavïjÆ) - dlakav (DlåkÅv je, a otåc m¤ j jo{ dlakavïjÆ.) dlåkavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. dlakavîjÆ) - dlakavi (On dlåkavÆ pås je njïhÿv.) dlân, m. Gjd. dlåna - dlan (Dlåni mu se potê.) dlæto, s. Nmn. dlætå - dlijeto (Zåmi dlætë i batï} pa storï {kÇju na cëkulu.) dlçtovat, gl. nesvr{. (dlçtuje{, dlçtuj¤) - zaravnavati o{te}ene i neravne povr{ine na zidovima i stropu prije li~enja (isto: glçtovat) (SV) (Dlçtuje cêlo zapõlnæ i jo{ nî ni pôl fïnÆl.) dno, s. - dno (Bîlÿ j såkakovoga/ såkakovega blåta na dnÇ {tärnæ.)

do

227

do, prij. - do (KlÅdï tô do pikåbita.); (P›vÿga/p›væga nÅn je akÿntâcija, pa se målo pomëremo do plã}æ.) dobå, `. - doba, vrijeme (Kâ dobâ j?; Do kê dobê ste spâlÆ?); nïkÅ dobå - kasno (uve~er) (Grên dëma a{ je ve} nïkÅ dobå.) dobÅr (dobrå, dobro), neodr. pridj. (komp. bojÆ, sup. nãjbojÆ) - dobar (Onâ j dobrå `änskÅ, ali õn je jo{ bëjÆ.) dobåvit, gl. svr{. (dobåvÆ{, dobåvæ) - nabaviti, pribaviti (Dâj dobåvi mi målo grëbni{kÿga/grëbni{kæga sïra!) dobÅvjåt, gl. nesvr{. (dobãvjÅ{, dobãvjaj¤) - nabavljati, pribavljati (Cimênt dobãvjaj¤ z Istræ.) dobÆt, `. Gjd. dobÆti - prihod, dobitak (Od togå/tegå dçla ti nî dëbÆti.) dobït, gl. svr{. (dobî{/dobîje{, dobê/dobîj¤) - 1. dobiti (Za dobrÇ rûku sÅn dobïla postolï.); 2. primiti udarce (Maknï se od barufãnta a{ bï{ i tî mëgÅl dobït.); 3. pobijediti (Ovû pÅrtîdu sÅn jå dëbÆl.) dobÆvåt, gl. nesvr{. (dobüvÅ{, dobüvaj¤) - 1. dobivati (Mlikarïce su u`åle dobÆvåt i kakôv sëlad po vrhÇ); 2. pobje|ivati (Srï}Ån je a{ smîrÿn dobüvÅ.) dobråhno, pril. - prili~no dobro

dô}

(Jê ti bojç? - A, jê, dobråhno mÆ j!) dôbrÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. bojÆ, sup. nãjbojÆ) - dobri (Da nî bîlo onê dôbræ `änskæ, jo{ bï{ tî ~çkÅl va fîli.) dobrï~ina, `. - dobri~ina, dobro}udan ~ovjek (Tô j vçlÆ dobrï~ina, såkÿmu/såkæmu pomëre.) dobro, pril. (komp. boje, sup. nãjbojæ) - 1. dobro (Kåkÿ j måt? Dobrë!); (Da ste dobrë Årmåli, ne bï vÅn plë~a pÇkla.); 2. u veliku opsegu ili koli~ini (Sïnÿ} sÅn dobrë zarãjzÅl, dëma sÅn do{âl na Çru zapõlno}¤n.) nïkad tako dobro najbolje mogu}e, savr{eno (Na pÆrÇ nÅn je bîlo nïkad takë dobrë!) dobrotå, `. - dobrota (Va njîn nî nïkakovæ dobrotê.) do~çkat, gl. svr{. (do~çkÅ{, do~çkaj¤) - do~ekati (Kãj si do såd? KëmÅ} sÅn te do~çkala!) do~ekÆvåt, gl. nesvr{. (do~ekûje{, do~ekûj¤) - do~ekivati (VåvÆk gÅ j ènå do~ekÆvåla.) do~Æn, pril. - ~im, tek (Dë~Æn prõjde VçlÅ Gëspoja, lçto fïnÆ.) do~Æn, vez. - dok (Dobrâ j dë~Æn vî ne dõjdete.) dô}, gl. svr{. (dõjde{, dõjd¤) - 1. do}i, sti}i (Kad dõjd¤ dicå {kôlæ, }u skÇhat paläntu.); 2. nastati, postati (Popråvili

do}¤hnÇt

228

su kÿvnjåtu i do{lâ j lÆpå kÇ}ica.) dobro dô} - biti korisno (]û ti donçst cvêta? Donesï, sç dobrë dõjde!) dô} nâ se - pribrati se, do}i k sebi, povratiti se (Takë tÆ j tô kad pÅdç{ s konjå na oslå, ~Çda vrïmena rãbÆ dëkli ~ovïk dõjde nâ se.) do}¤hnÇt, gl. svr{. (do}œhne{, do}œhn¤) - na~uti, do~uti (Do}uhnœl je da onå z drÇgÆn grê.) dodåt, gl. svr{. (dodâ{, dodajû) - dodati (Vâ to dodâ{ dçset dçkÆh cÇkara i zmü{Å{.) dodÅvåt, gl. nesvr{. (dodãvÅ{, dodãvaj¤) - dodavati (P›vÿ }emo fïnit ako ti bûn dodÅvåla `lÆpcï.) dodïjat, gl. svr{. (dodïjÅ{, dodïjaj¤) - dosaditi, dojaditi (Dodïjalo mÆ j ve} ovakë/evakë `Ævçt.) dodo, m. Gjd. dodota - du{evno zaostala osoba (Nebëg dëdo! PëvasdÅn sâm pohãjÅ po selÇ.) dofïnit, gl. svr{. (dofïnÆ{, dofïnæ) - dovr{iti, zavr{iti, dokon~ati (isto: dokÿn~åt, fïnit) (Dofïni tô dçlo kad si ga ve} pë~æl!) dogjçdat, gl. svr{. (dogjçdÅ{, dogjçdaj¤) - dogledati, skrbiti o starijoj osobi do njene smrti (Otåc m¤ j pÇstÆl kÇ}u a{ gÅ j dogjçdÅl.)

dokædobê

doglÅvït, gl. svr{. (doglãvÆ{, doglãvæ) - utuviti komu {to (KëmÅ} sÅn mu doglÅvîl da tô nî dobrë.) dognåt, gl. svr{. (dognâ{, dognâj¤) - dotjerati (Dognãjte kråve a{ }e pô} va tûjæ.) dogodït se, gl. svr{. (3. l. jd. dogodî se, dogodê se) - dogoditi se (Avizåli smo jih ~å jÆn se mëre dogodït, a onï nçka dçlaj¤ kåko }ç.); (Ako bi se, ne dâj Bë‘e, ~â dogodïlo.) dogovÅråt se, gl. nesvr{. (dogovãrÅ{ se, dogovãraj¤ se) - dogovarati se (Onï se våvÆk nî~ dogovãraj¤.) dogovÿr, m. Gjd. dogovora - dogovor (Ne mëre se nåprvÿ bez dëgovora.) dogovorït se, gl. svr{. (dogovorî{ se, dogovorê se) - dogovoriti se (Nãjprvÿ se dogovorïte kakë i ~å!) dohÅjåt, gl. nesvr{. (dohãjÅ{, dohãjaj¤) - 1. dolaziti, stizati (Nä}e{ tî menï såk¤ dobÇ dohÅjåt.); 2. posje}ivati se (U`åli smo jednï drÇgÆn dohÅjåt.) dok, vez. - dok (SåkÅ j `änskÅ imçla svôj bãn~i} i na njên bi kjæ~åla dok bi zïpirala rëbu.) dokædobê, pril. - dokasno (Sïnÿ} smo dokædobê naslÆ{åli/na{lÆ{åli râdijo.)

dokla

229

dokla/dokli, pril. - dok (Dëkla/dëkli jå skÇhÅn, tî naberï salâtæ.); (KÅråli su se dëkli ôn nî zïletæl s kÇ}æ.) dôklæk, pril. - dokud (SH) (Dôklæk ste hodïli?) dokligod, pril. - doklegod (Dokligëd hëdÆmo, dëbrÿ j!) dokÿn~åt, gl. svr{. (dokÿn~â{, dokÿn~âj¤) - 1. dovr{iti, zavr{iti, dokon~ati (isto: dofïnit, fïnit) (Dÿjdï kad dokÿn~â{!); 2. zaklju~iti (Nô, i ~å ste dokÿn~åli, kî j imêl pråvo?) dôk¤d, pril. - do kuda (Dôk¤d je nå{ dolåc?) dolåc, m. Gjd. dÿlcå - dolac (ImÅn jedân dolåc za pokosït.) dolÅgåt/donalÅgåt, gl. nesvr{. u~est. (dolã‘æ{/donalã‘æ{, dolã‘¤/donalã‘¤) - dodavati ~emu {to (Nä}e bït dësti sõldÆh, môrÅt }emo donalÅgåt.) dÿl~ï}, m. - mali dolac (Va dÿl~ï}¤ j lÆpïh rô‘Æc.) dÿl~ïna, `. - velik dolac (Mãjko, kî bi tâ dÿl~ïnu pëkosÆl!) dolêt/donalêt, gl. svr{. (dolijç{/donalijç{, dolijû/donalijû) - doliti (Dolüj/donalüj mi jo{ vÆnå! Ne bõj se!) dolætåt, gl. nesvr{. (dolä}e{, dolä}œ) - dolijetati (Na prÿlç}Æ tï}i dolä}¤.)

domi{jåt

doletçt, gl. svr{. (doletî{/doletîje{, doletê/doletîj¤) - 1. doletjeti (Tï} je doletêl va kÇ}u.); 2. iznenada moglo do}i (Doletäl je nûtra a{ gÅ j pås nagånjÅl.) doli/dolika, pril. - dolje (Vî{ tÆ j tåmo dëli/dëlika!) dolÆvåt/donalÆvåt, gl. nesvr{. (dolüvÅ{/donalüvÅ{, dolüvaj¤/ ˜ n je donalüvaj¤) - dolijevati (O pîl, a onå m¤ j smîrÿn dolÆvåla/ donalÆvåla.) dolo‘ït/donalo‘ït, gl. svr{. (dolo‘î{/donalo‘î{, dolo‘ê/donalo‘ê) - dodati ~emu {to (Takë gÅ j pija`âl obçd dÅ j trî p¤tï dolo`îl/donalo`îl.) doma, pril. - doma, ku}i (Ne barufãjte se smîrÿn a{ }u vas ëbih poprÅ{ït dëma.) domâ}Æ (-Å, -æ), odr. pridj. - doma}i (NãjbojÆ j grëbni{kÆ, nå{ domâ}Æ sîr.) domïslet /se/, gl. svr{. (domïslÆ{ /se/, domïslæ /se/) - 1. dosjetiti se (Domïslela sÅn se kakë }emo tô b›`æ storït.); 2. prisjetiti sebe ili koga koga na {to (Svæzåt }u ÇzÅl na facolï}u da se domïslÆn.) domi{jåt (-a, -o), neodr. pridj. (komp. domi{jatïjÆ) - domi{ljat, dosjetljiv (Tvôj bråt je {egâv i domi{jåt.)

domÆ{jåt se

230

domÆ{jåt se, gl. nesvr{. (domü{jÅ{ se, domü{jaj¤ se) - sje}ati se (Domü{jÅn se dÅ j Ri~ïna bÆlå fânj vç}Å.) donaknådit, gl. svr{. (donaknådÆ{, donaknådæ) - nadoknaditi (Donaknådit }u vÅn ~â j nå{a kozå pobrstïla va vå{æn.) donaståvit, gl. svr{. (donaståvÆ{, donaståvæ) - nadostaviti, dodati ~emu {to (isto: do‘ÿntåt) (MôrÅl sÅn stÇbu donaståvit a{ mÆ j bÆlå krÅtkå.) donastÅvjåt, gl. nesvr{. (donastãvjÅ{, donastãvjaj¤) - nadostavljati, dodavati ~emu {to (VåvÆk je donastÅvjâl i våvÆk m¤ j bîlo krÅtkë.) donçst, gl. svr{. (donesên, donesû) - donijeti (Donesï ãnkoru a{ je bujôl pâl va {tärnu!); (BÇra såkakovoga/såkakovega blåta donesç.) dônud, pril. - donde, donle (Dônud je nå{e, a pëtlÅ j s¤sçdovo.) dopådat se, gl. nesvr{. (dopådÅ{ se, dopådaj¤ se) - svi|ati se, dopadati se (isto: pija‘åt /se/) (Nï{ mi se ne dopådÅ njejê zdrãvjÆ.) dopåst, gl. svr{. (dopÅdç{, dopÅdû) - pripasti (VåvÆk menç dopÅdç kakëvo tç{kÿ dçlo.) dopåst se, gl. svr{. (dopÅdç{ se, dopÅdû se) - svidjeti se, dopa-

dopovïdet

sti se (Dopåla mi sæ j ovâ håja pa sÅn j¤ k¤pïla.) dopejåt, gl. svr{. (dopçje{, dopçj¤) - 1. dovesti (Kad }e{ dopejåt fråjaricu dëma?); 2. dostaviti vozilom (Dopejï mi jednë dvâ kubïka batûdæ.) dopejÆvåt, gl. nesvr{. u~est. (dopejûje{, dopejûj¤) - dovoziti (Ne dopejûj ju vï{e k nÅn!) dopla}Ævåt, gl. nesvr{. u~est. (dopla}ûje{, dopla}ûj¤) - dopla}ivati (MôrÅt }emo strÇju dopla}Ævåt.) dõplatak, m. - doplatak (Zêli s¤ mi dõplatak.) doplÅtït, gl. svr{. (doplãtÆ{, doplãtæ) - doplatiti (Ako ne bû dësti, }ç{ doplÅtït.) dopÿl, pril. - dopola, napol (Tî nesï krcâtÆ kë{, a jåst }u ôn dëpÿl pûn.) dopõlnÅ, pril. - dopodne (JâdÅn je dopõlnÅ nâ se, a zapõlnæ nå sï jûdi.) dopovædåt, gl. nesvr{. (dopovädÅ{, dopovädaj¤) - obja{njavati {to, uvjeravati koga u {to (Mëre{ ti njemÇ dopovædåt kulïko }ç{, õn }e sejednë storït po svojÇ.) dopovïdet, gl. svr{. (dopovî{, dopovê) - objasniti {to, uvjeriti koga u {to (Ne dâ mu se dopovïdet.)

dopustït

231

dopustït, gl. svr{. (dopustî{, dopustê) - dopustiti, dozvoliti (Næ}Ç tô dopustït va svojôj kÇ}i.) dopu{}ævåt, gl. nesvr{. (dopu{}ûje{, dopu{}ûj¤) - dopu{tati (Prevç} mu dopu{}ûje{.) dorïvat, gl. svr{. (dorïvÅ{, dorïvaj¤) - dogurati (DorïvÅj mi tê bå~ve na predvråt/pridvråt/ prevråt/privråt!) dõsada, `. - 1. dosada (Ne mëræn od dõsadæ `Ævçt.); 2. pren. dosadna osoba (Ala, dõsado, færmâj!) dosåd/dosadå, pril. - dosad (Dosåd/ dosadå ste bîle dobrç.) dõsadÅn (dõsadna, dõsadno), neodr. pridj. (komp. dosadnïjÆ) - dosadan (CêlÆ dân je bîl pul menç, ba{ je dõsadÅn.) dosadâ{njÆ (-Å, -æ), odr. pridj. dosada{nji (Dosadâ{njÆ dâni su bîli lîpi, ali }e b›zo po~êt zÆmå.) dosÅdït, gl. svr{. (dosãdÆ{, dosãdæ) - dosaditi (DosÅdïlo mÆ j pomÆvåt.) dõsadnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. dosadnîjÆ) - dosadni (SëpetÅ j do{âl ôn dõsadnÆ!) dosagnåt, gl. svr{. (dosagnâ{, dosagnâj¤) - dosti}i (Bÿlnå ofcå {çpÅ i, nebëga, na p›væ dvê nëge kjæ~î i onakë pÅsç

dosti

i ne mëre nïkako onê drÇgæ dosagnåt.) dosajævåt/dosajävat, gl. nesvr{. (dosajûje{/dosajävÅ{, dosajûj¤/dosajävaj¤) - dosa|ivati (^å dosajûje{? Hôj ~â dçlat!) dosê}/dosægnÇt, gl. svr{. (dosägne{, dosägn¤) - 1. dohvatiti (Dosægnï mi onû kïtu, a{ mÆ j previsokë.); 2. pren. shvatiti, pojmiti (Onï kod da s¤ bçdasti kad ne mër¤ nï{ dosægnÇt.) doselït se, gl. svr{. (dosçlÆ{ se, dosçlæ se) - doseliti se (Doselïli smo se sïmo kad nÅn sæ j h}êr rodïla.) dosÆzåt/dosÆgåt, gl. nesvr{. (dosü‘e{, dosü‘¤) - shva}ati, poimati, umom dosezati (Slåbo dosüè ~å mu govërÆ{.) dospçt, gl. svr{. (dospêne{/dospîje{, dospên¤/dospîj¤) - dospjeti, sti}i u~initi na vrijeme (MôrÅn b›zo a{ næ}Ç dospçt na bÇs.) dÇgo dospçt - uspjeti u ~emu (^ÇdÅ j Ç~ila pÅ j dÇgo dospçla.) dospÆvåt, gl. nesvr{. u~est. (dospüvÅ{, dospüvaj¤) - dospijevati, stizati u~initi na vrijeme (BlÅ‘çna tî, sç dospüvÅ{ storït!) dosti/dosta, pril. - dosta (Dësti/ dësta mÆ j ve} togå/tegå!); (Pojïla sÅn ba{këti} i tô mÆ j dësta do obçda.) dosti da - ’na to

do{tukåt

232

ne treba tro{iti rije~i, dovoljno je re}i samo da’ (^å j ôn takôv barufânt? Dësti da m¤ j Frân otåc!) do{tukåt/dona{tukåt, gl. svr{. (do{tukâ{/dona{tukâ{, do{tukâj¤/dona{tukâj¤) - produìti dodavaju}i dio (Ve} su mu bragç{e krÅtkç. Nã} }u këmÅd spodëbnæ rëbæ i do{tukåt/ dona{tukåt.) dota, `. - nevjestina oprema (SprãvjÅ dëtu za h}êr.) potro{ït Mãjkæ Bo‘jæ dotu biti rasipna osoba (Onå bi potro{ïla Mãjkæ Bë‘jæ dëtu, ne dãvÅj njÿj dinÅrå.) dotÅkåt, gl. nesvr{. (dotã~e{, dotã~¤) - dotakati, dolijevati (^å ne vïdÆ{ da dotã~æn ocåt!) dotaknÇt /se/, gl. svr{. (dotåkne{ /se/, dotåkn¤ /se/) - dotaknuti /se/ (Ne smî ga nïkÆ ni dotaknÇt.) dotç}, gl. svr{. (dote~ç{ , dote~û) - 1. dotr~ati, sti}i koga (Hôj tî pa }u te jå dotç}!); 2. dote}i (o teku}ini) (Hôj vïdet jê doteklë ~â vodê va kabâl!) dotçst se, gl. svr{. (dotepç{ se, dotepû se) - doklatiti se, odnekud sti}i (Bôg znâ ëskuda sæ j ôn dëtepÅl.) dotÆkåt se, gl. nesvr{. (dotü~e{ se, dotü~¤ se) - doticati se (Razmaknï målo pikåbiti a{ se prevç} dotü~¤.)

dovïca

dotïrat, gl. svr{. (dotïrÅ{, dotïraj¤) - dotjerati (DotïrÅj mi këko{e va koko{âr.) doto~ït, gl. svr{. (doto~Æ{, doto~æ) - doto~iti (Doto~ï mi målo vÆnå!) doto~ït /se/, gl. svr{. (doto~î{ /se/, doto~ê /se/) - dokoturati /se/, dokotrljati /se/ (Vïdi ga kakô j pijân, jçdva sæ j doto~îl dëma.) dotÿ‘Ån (dotÿ‘na, dotÿ‘no), neodr. pridj. (komp. doto‘nïjÆ) - spor, usporen (SV) (VrÆdnâ j onå, alÆ j dëtÿ`na.) dotÿ‘nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. doto‘nîjÆ) - spori, usporeni (SV) (Nä}e{ b›zo dô} ako grê{ z onîn dëtÿ`nÆn.) dotû}, gl. svr{. (dot¤~ç{, dot¤~û) - dotu}i (Dët¤kÅl j¤ j kad je rçkÅl da grê }å s kÇ}æ.) dôtud, pril. - dotle (Dôtud sÅn do{âl, a dåje se ne mëre.) dot¤pït, gl. svr{. (dotœpÆ{, dotœpæ) - uspjeti koga uvjeriti nakon duga poku{avanja (KëmÅ} san mu dot¤pïla da môrÅmo pô} vïdet mâl¤.) dovåc, m. Gjd. dofcå - udovac (Znâ{ da sæ j Marïja oènïla za dofcå?) dovïca, `. - udovica (VåvÆk je vï{e dovîc leh dofcîh!) bêlÅ dovïca - udata ‘ena ~iji je suprug odsutan (Onå tÆ j bêlÅ dovïca a{ jÿj je mû` ve} lçto dân na brodÇ.)

dovï~Æn

233

dovï~Æn (dovï~ina, dovï~ino), pridj. - koji pripada udovici, udovi~in (Tô j dovï~ina lÆhå.) dovlÅ~ït, gl. nesvr{. (dovlã~Æ{, dovlã~æ) - dovla~iti (VåvÆk nî~ dëma dovlã~Æ.) dõvle/dõvlek, pril. - dovde (isto: dôvud) (Dõvle/dõvlek je tvojå ledïna.) dÿvlçt, gl. nesvr{. (dÿvlêne{/dÿvlîje{, dÿvlên¤/dÿvlîj¤) - dospjeti {to u~initi u vremenskom tjesnacu (u pomanjkanju vremena) (Nïkako ne mëræn dÿvlçt tô storït.) dovu~ævåt, gl. nesvr{. u~est. (dovu~ûjæ{, dovu~ûj¤) - dovla~iti (Za råtÅ j dovu~ævâl pÇni åuti rëbæ ëdnikud.) dovû}, gl. svr{. (dov¤~ç{, dov¤~û) - dovu}i (Dëv¤kÅl je trî vëzi d›v.) dôvud, pril. - dovde (isto: dõvle/ dõvlek) (Dôvud je tvojå ledïna.) dozÆdåt, gl. svr{. (dozüdÅ{, dozüdaj¤) - dozidati (Dïca, dozüdÅjte jo{ dêl kÇ}æ!) dozijævåt, gl. nesvr{. u~est. (dozijûje{, dozijûj¤) - dozidavati (VåvÆk dozijûje{, i våvÆk tÆ j målo.) doznåt, gl. svr{. (doznâ{, doznâj¤) - doznati (Hôj va selë, tåmo }e{ ~â doznåt!)

dragomåjÅn

dozrÆvåt/dozorævåt, gl. nesvr{. u~est. (3. l. jd. dozrüvÅ/dozorûje, dozrüvaj¤/dozorûj¤) - dozrijevati, dozorijevati (Jo{ bi môralo dozrÆvåt/dozorævåt jednÇ {etemânu.) dozrçt/dozorçt, gl. nesvr{. (3. l. jd. dozrç/dozorî, dozrû/dozorê) - dozreti, dozorjeti (GrëzjÆ j dozrçlo/dozorçlo.) do‘ÿntåt/do‘¤ntåt // dona‘ÿntåt/dona‘¤ntåt, gl. svr{. (do‘ÿntâ{/do‘¤ntâ{ // dona‘ÿntâ{/dona‘¤ntâ{, do‘ÿntâj¤/ do‘¤ntâj¤ // dona‘ÿntâj¤/ dona‘¤ntâj¤) - dodati, produìti, na{iti (SV) (isto: donaståvit) (NümÅn dësti rëbæ pa }u z drÇg¤n do`ÿntåt/do`¤ntåt // dona`ÿntåt/dona`¤ntåt.) drâg (drÅgå, drâgo), neodr. pridj. (komp. drå‘Æ) - skup (SV) (StomånjÅ j drÅgå, alÆ j bëjÅ od onîh cênÆh.) drâgÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. drå‘Æ) - skupi (SV) (Dãj mi tû drå`¤ kÿltrînu. Tr ih ne kupûjæn såkÆ dân.) drâgat /se/, gl. nesvr{. (drâgÅ{ /se/, drâgaj¤ /se/) - milovati /se/ dlanovima (Såko dÆtç vôlÆ kad ga se drâgÅ.) dragomåjÅn (dragomãjna, dragomãjno), neodr. pridj. (komp. dragomÅjnïjÆ) - draèstan, lju-

dragomãjnÆ

234

bak (Kad je bîl mï}i{Ån, bül je jâko dragomåjÅn.) dragomãjnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. dragomÅjnîjÆ) - draèsni, ljupki (^å ôn dragomãjnÆ pu vås dçla? - Da. - Blâzi vân!) dragovõjno, pril. - dragovoljno (NïkÆ me ne mëre nagnåt, ako næ}Ç dragovõjno.) drâjs, m. Gjd. drãjsa - stroj za izradu drvenih kugla, ~unjeva, stupi}a za ograde, nogara za namje{taj (AM) (NïkÆ tï{jÅri su imçli drâjs.) dråpÅn, m. Gjd. dråpana - ru~na bu{ilica (isto: tråpÅn) (DråpÅn je rÇ{nÅ bœ{ilica.) DråstÆn, m. Gjd. Dråstina - top. manje mjesto u grajskoj plova˜ n je z Dråstiniji, uz Rje~inu (O na, büvÅ va Dråstinu.) Dråstinac, m. Gjd. DråstÆnca - stanovnik mjesta Drastina (Otåc m¤ j Dråstinac.) DråstÆnka/DråstÆn{}ica, ‘. - stanovnica mjesta Drastina (Nôna m¤ j DråstÆn{}ica.) dråstÆnskÆ (-Å, -ÿ), pridj. - koji se odnosi na mjesto Drastin (U`åli su dô} i dråstÆnskÆ mladï}i.) Drå‘ice, `. mn. - top. naselje u jelenjskoj plovaniji (Tõ su mçsta: Mâlæ Drå‘ice, Vçlæ Drå‘ice, Umolç i Pëdrti.) (Oñ je z Drå`Æc, büvÅ va Drå‘icah.) Drå‘i~Ån, m. - stanovnik mje-

drçk

sta Dra‘ice (Otåc m¤ j Dra‘i~Ån.) Drå‘i~Ånka/Drå‘i{}ica, `. - stanovnica mjesta Draìce (Nôna m¤ j Drå‘i{}ica.) drå‘i{kÆ (-Å, -ÿ), pridj. - koji se odnosi na Draìce (Drå‘i{kÆ m¤lcï su våvÆk nagånjali lûke{kÆ.) drebâng, m. Gjd. drebãnga - tokarski stroj (SV) (DçlÅl je za drebãngÿn i våvÆk je bîl mâsÅn.) drç~e, s. Gjd. drç~eta - nedoraslo ~eljade (^å }e menï jednë drç~e zapovædåt?!) dre~ï}, m. - sitan izmet ili izmet djeteta (Sâmo jedân dre~ï} je va plêni.) dre~ïna, `. - 1. velik izmet (Od vçlÿga/vçlæga pasïne su vçli dre~ïne.); 2. izmet, u govoru djetetu (Hôj }u te prevït a{ si stërÆl dre~ïnu!) dræ~ït se, gl. nesvr{. (drä~Æ{ se, drä~æ se) - usiljeno plakati, derati se (SV) (Ne dræ~ï se takë, ~Çt tæ j va JelçnjÆ.) drçjÅr, m. - tokar (SV) (Sün njÿj Ç~Æ za drçjÅra.) drçjat, gl. nesvr{. (drçjÅ{, drçj¤) - tokariti (SV) (DrçjÅl je va poduzä}¤ träjset lêt.) drçk, m. Gjd. drekå - izmet, fekalija (Bëje sæ j ne pa~åt va drçk.)

drên

235

drên, m. Gjd. drænå - drijen (Ovô lçtÿ j ~Çda drænå.) drängat /se/ // dränjkat /se/, gl. nesvr{. (drängÅ{ /se/ // dränjkÅ{ /se/, drängaj¤ /se/ // dränjkaj¤ /se/) - kme~ati /se/, cmizdriti /se/, cendrati /se/ (Ne drängÅj se/dränjkÅj se cêlÆ dân!) drängÅv/dränjkÅv (drängava/dränjkava, drängavo/dränjkavo), neodr. pridj. (komp. drængavïjÆ/drænjkavïjÆ) - razdra`ljiv, cendrav (^êra mÆ j mâlÆ bîl nïkakÿv drängÅv/dränjkÅv.) drängavÆ/dränjkavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. drængavîjÆ/drænjkavîjÆ) - razdra`ljivi, cendravi (Ala drängavÆ/dränjkavÆ, smÆrï se målo.) drenjÇla, `. - stablo i plod drijena (DrenjÇla p›va procvatç i zådnja rodî.); (SkÇhala sÅn pçkmez od drenjûl.) drç{t (dre{tå, drç{to), neodr. pridj. (komp. dre{tïjÆ) - o{tar (SH) (Onâ j dre{tå i sçga }e ti rç}.) drç{tÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. dre{tîjÆ) - o{tri (SH) (Tî od drç{tÿga/drç{tæga ï{}e{ lîpu besçdu. ^å ti se tô vïdÆ?) drezgetåt, gl. nesvr{. (drezgç}e{, drezgç}¤) - lupetati, govoriti besmislice, odve} govoriti (Onå znâ sâmo jâko drezgetåt.) dræ‘njït, gl. nesvr{. (3. l. jd. dræ‘njî, dræ‘njê) - pre‘ivati (Kad se na-

drïtÆ

jî, blâgo lêgne i dræ‘njî. DÅ j menï takë!) drÆfcç, s. Nmn drÆfcå - ukrasni zimzeleni grm koji se moè podrezivanjem oblikovati u ìvicu (Kad za Trî krÅjï plovân dõjde kÇ}u blagoslovït, tâ mu se nabere kïticu drÆfcå kû umë~Æ va blagoslëvjen¤ vëdu i { njûn blagoslovî kÇ}u.) drÆmåfka, `. Gmn. drÆmåvÅk visibaba (isto: visibåba) (VisibåbÅn nïkÆ re~û drÆmåfke.) drÆmåvica, `. - drijeme` (Nïkakova drÆmåvica mæ j }apåla. Ili grên lç} ili }u popït kafç.) drÆståt/drÆ{}åt, gl. nesvr{. (drü{}e{, drü{}¤) - 1. imati proljev (Cêlo jÇtro drü{}e ‘ njê.); 2. pren. lupetati, govoriti besmislice (Ala ne drÆ{}ï, ve} smo te {tÇfi.) drÆståvica/drÆ{}åvica, `. - proljev (Trî dânÆ j imêl drÆståvicu/drÆ{}åvicu, pa gÅ j skÿnsumålo.) (isto: lÆjåvica) drït (-a, -o), neodr. pridj. (komp. dritïjÆ) - 1. ravan, uspravan, prav (Za fa`õl mi rãbæ drïti kôli}i.); 2. pren. ispravan, kako ˜ n je våvÆk bîl drït.) valja (O drïtÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. dritîjÆ) - 1. ravni, uspravni, pravi (Zabït }emo drïtÆ kolåc.); 2. pren. ispravni, kako valja (DrïtÆ ~ovïk sç dçla kåko rãbÆ.)

drïto

236

drïto, pril. - pravo, ravno (SV) (Hëte drïto i dô} }ete va CärnÆk.) drivên (drivenå, driveno), neodr. pridj. - zastarj. koji se odnosi na rastu}e drvo (Dr`î{ se kod drivên.) drivênÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - zastarj. upravo onaj koji se odnosi na rastu}e drvo (Næ}Ç plåsti~n¤, dâj mi drivên¤ dåsku.) drîvo, s. - stablo, rastu}e drvo (Porçdno drîvo rådo rÅstç.) drmûn, m. Gjd. drm¤nå - {umovit teren (JÇtra }emo pô} sï} va drmûn.) drmunï}, m. - manji {umovit teren (Jê ~â d›v va drmunï}u?) drmunïna, `. - velik {umovit teren (Bëme }ete se nasï} va tôn drmunïni!) drôb, m. Gjd. drobå - ‘ivotinjska iznutrica (Hïti tâ drôb }å, tr ~å }emo { njîn.) drobÅn (drobna, drobno), neodr. pridj. (komp. drobnïjÆ) - 1. si}u{an, njeàn, krhak (Fa`õl nÅn je nïkako drëbÅn ovô lçto.); 2. sitni{ (o novcu) (samo u s. r.) (Dâ mi ïmÅ{ ~â drëbna za lemôzinu?) drobït, gl. nesvr{. (drobî{, drobê) - drobiti, usitnjavati, mrviti (Ne drobï po tlÇ a{ }e{ mçst.) drobnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. drobnîjÆ) - si}u{ni, nje`ni, krhki

drope

(Jå }u m¤lït drëbn¤, a tî dâj krupnïj¤ hrmäntu.) drobnjåhÅn (drobnjåhna, drobnjåhno), neodr. pridj. (komp. drobnjahnïjÆ) - prili~no sitan, njeàn, krhak (Kakõv vÅn je gråh? A drobnjåhÅn, zçru bëji leh lâni.) drobnjâhnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. drobnjahnîjÆ) - si}u{ni, nje`ni, krhki (Bole`jüv njÆn je ôn drobnjâhnÆ mâlÆ.) drôca, `. - 1. neuredna, lijena èna (Srï}a dÅ j pÇstÆl onû drôcu!); 2. prostitutka (SV) (Onå dÅ j drôca, ali nïkÿmu/nïkæmu ne povîj.) drocat, gl. nesvr{. (drocÅ{, drocaj¤) - ritmi~ki zabijati {to u {to mekano (naj~e{}e u palentu ili u smjesu hrane za koko{i) (SV) (DrëcÅj tû paläntu a{ }e ti prism¤dït.) drohnït/drohnjït, gl. nesvr{. (drohnî{/drohnjî{, drohnê/ drohnjê) - slatko spavati, spavati dubokim snom (Nï{ mu se ne dâ, zåvavÆk drohnî/drohnjî.) drop~ï}, m. - ìvotinjska iznutrica (plu}a, srce) (isto: hÅld¤nï odnosi se na plu}a) (Dãl mÆ j drop~ï} pa }emo ga jÇtra za obçd.) drope, `. mn. - kom, komina, trop (nakon cije|enja mo{ta) (Målo

d›sat /se/

237

drôp }emo ~¤våt za rïpu kïsat, a od drÇgÆh }emo rakïju spç}.) d›sat /se/, gl. nesvr{. (d›sÅ{ /se/, d›saj¤ /se/) - klizati /se/ (D›sali smo se na kalï}u.) drugãmo, pril. - drugamo (Ne hôj nïkamo drugãmo leh dëma!) dr¤gdï, pril. - drugdje (Vïdet }e{ da dr¤gdï nî lïpjæ.) drÇgÆ (-Å, -ÿ), red. br. - drugi (Dõ} }e drÇg¤ {etemânu.) drÇh~ijÆ/drugã~ijÆ (-Å, -æ), odr. pridj. - druk~iji, druga~iji (Onâ j nïkako drÇh~ijÅ/drugã~ijÅ od drÇgÆh divëjÅk.) drhtåt, gl. nesvr{. (d›h}e{, d›h}¤) drhtati (AlÆ j zÆmå, så d›h}æn!) drÇ{tvæn (drÇ{tvena, drÇ{tveno), neodr. pridj. (komp. dru{tvenïjÆ) - dru{tven, omiljen u dru{tvu (Njejî mû` je jâko drÇ{tvæn ~ovïk.) dru{tvenjå~ina, `. - ~ovjek vrlo sklon veselom i dobrom dru{tvu (Dru{tvenjâk i dru{tvenjå~inÅ j slï~no, ma nî ïstÿ. Dru{tvenjâk vôlÆ k¤mpanïju, a dru{tvenjå~ina jo{ vï{e.) dru{tvenjâk, m. Gjd. dru{tvenjÅkå - ~ovjek sklon veselom i dobrom dru{tvu; dru{tvenjak (Njegå såkÆ vôlÆ a{ je prâvÆ dru{tvenjâk.) drÇ{tvÿ, s. - dru{tvo, dru‘ina (isto: k¤mpanïja [k¤Ü Üpanïja]) (Måt

dru‘üna

se vï{e pût jãdÆ a{ otåc vôlÆ drÇ{tvÿ.) dru‘üna, `. - obitelj (isto: famîlija) (Zdråva dru`ünÅ j nãjve}Å srï}a!) drvacç, s. Nmn. drvacå - 1. mali komad drva za loènje (Zanesï tô drvacç kÇ}u.); 2. mlado i tanko stablo (Tô drvacç }e våje narâst.) drvä}Æ, s. Nmn. drvacå - drve}e (Sç jÆn je pÇno drvä}Å oko kÇ}æ.) drvên (drvenå, drveno), neodr. pridj. - koji se odnosi na posje~eno drvo namijenjeno loènju ili gradnji (Nå{a måt je våvÆk mÆ{åla z drvenûn `lïc¤n.) drvênÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - upravo onaj koji se odnosi na posje~eno drvo namijenjeno loènju ili gradnji (Næ}Ç plåsti{n¤, dãj mi drvên¤ dåsku.) drvïno, s. - 1. velik komad drva za loènje (Pålo mÆ j drvïno nå nogu.); 2. debelo i visoko stablo (PësikÅl je tô drvïno a{ da njÆn je dçlalo hlâd.) drvo, s. Nmn. drvå - 1. drvo za loènje ili za gradnju: posje~eno drvo (Donesï nãru~Åj d›v/d‹v s konëbæ!); 2. stablo (P›vÿ su jûdi za rastœ}æ drvë reklï drîvo.) dr‘ålo, s. - 1. dràlo, dràk alata (isto: månig, recâj, toporï{}æ/

dr‘åt

238

topolï{}æ) (Dr`ålo sæ j prekïn¤lo.); 2. zastarj. vrsta pisaljke na koju se stavlja pero (Na dr`ålo bi se klålo perë i zamÅkålo va tüntu.) dr‘åt, gl. nesvr{. (dr‘î{, dr‘ê) 1. dràti (D›` verÇge/verïge dok kalâ{ a{ }e ti sï} påst va {tärnu!); (ôvïka se dr`î za besçdu, a blâgo za rëgi!); 2. upravljati (Onå dr`î o{tarïju na bo}arïji.); 3. ne popu{tati (SÇ nô} mæ j k›~ dr`âl!); 4. dr‘ati do koga ili ~ega, cijeniti, po{tovati koga ili {to (Do njegå tåmo nï{ ne dr`ê, sâmo se potrknjûj¤/ potrknjêvaj¤ { njîn.) dr‘åt se, gl. nesvr{. (dr‘î{ se, dr‘ê se) - 1. praviti se va`nim; biti uznosit (SV) (^å se dr`î{ takë, tr nÆsï nï{ bëjÆ od nås!); (Altrokç/antrokç bÆn se jå dr`âl da mÆ j njegëvi sõldi.); 2. dobro nositi godine, biti krepak u zreloj i odmakloj dobi (Dobrë se dr`î za svojç lçta.) dr‘æ}no, pril. - hranjivo, krepko, zasitno (SV) (ôvïk kî dçlÅ môrÅ pojïst ~â dr`æ}në. Nç b¤ ôn po blïtvi dçlÅl.) dubüna [d¤Übüna], `. Gmn. dubîn [d¤Ü Übîn] - dubina (Ne plåvÅj tåmo, a{ je ÿndï/ÿndïka // ændï/ ændïka vçlÅ dubüna/d¤mbüna!) dubitåt, gl. nesvr{. (dubitâ{, dubi-

dÇdina

tâj¤) - 1. razmi{ljati, domi{ljati se, ’umovati’ (VåvÆk nïkÿga vrâni}a dubitâ.); 2. dvojiti (Ako dubitâ{, storï po svojÇ!) dubok [d¤Ü Übok] (dubokå [d¤Ü ÜboÜboko]), neodr. kå],duboko [d¤Ü pridj. (komp. dubo~ïjÆ [d¤Übo~ïjÆ // dÇbjÆ) - dubok (Sko~ül sÅn vå vodu kadî j dubokå/ d¤mbokå.) dubôkÆ [d¤ÜbôkÆ] (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. dubo~îjÆ [d¤Übo~îjÆ] // dûbjÆ) - duboki (Manç{tru klÅdï va dubôkÆ/ d¤mbôkÆ pijåt!) dÇda, `. - 1. dojka (Pokrîj tê dÇde! ^å te nî srân?!); 2. gumena dje~ja sisaljka; duda (isto: cÇcli}) (Obïsili smo ditçtu dÇdu oko vrãta da ju ne zgœbÆ.) dÇdat, gl. nesvr{. (dÇdÅ{, dÇdaj¤) - sisati (Ne dÇdÅj p›st a{ si ve} velïka!) dÇdica, `. - gumena dje~ja sisaljka; duda, od milja, u govoru djeci (isto: cÇcli}, dÇdi}) (Nå ti dÇdicu pa hôj spåt.) dÇdi}, m. - 1. bradavica na dojci; 2. odmil. cucla, duda za dje~ju bo~icu (isto: cÇcli}, dÇdica) (Nå{ telåc pijç mlÆkë sâmo na dÇdi}.) dÇdina, `. - gumena dje~ja sisaljka; duda, podrug., u govoru djece (^å }e ti tâ dÇdina?! Ve} si velïk. Hïti ju }a!)

dudnjït

239

dudnjït/dudnjçt, gl. nesvr{ (3. l. jd. dudnjî, dudnjê) - odzvanjati, tutnjati (Nî~ mi dudnjî va glavïni.) dûg, m. Ljd. d¤gÇ - dug (Dûg nî zêt!) dÇg (-a, -o), neodr. pridj. (komp. dåjÆ/ dÇ‘i) - dug (Nî Bôg dâl kozï dÇga ræpå.) lagåt kulïkÿ j dÇg i {irok - neprestano i mnogo lagati (Vçrovala m¤ j, a õn je lagâl kulïkÿ j dÇg i {irëk.) dûga, `. - daska na ba~vi (SV) (Zapejï bå~vÅru dåske za dûge!) dûgÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - dugi (Dãj mi tâ dûgÆ kolåc!) dÇgo, pril. (komp. dåjæ/dÇjæ/dÇ‘æ) - 1. dugo (’Ve} dÇgo ga nî’, a mëre se rç} i: ’Ve} ~Çda vrïmena ga nî’); (P›vÿ sæ j dÇ`æ `ålovalo.); 2. daleko (Tô mÆ j dÇgo za pô} hëdæ}.) dugo~åsÅn (dugo~åsna, dugo~åsno), neodr. pridj. - dugotrajan (SL) (Bëme su mi ovî postolï dugo~åsni, ïmÅn jih ve} pêt lêt.); (Danås mÆ j dugo~åsÅn dân.) dugo~âsnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. upravo onaj dugotrajni (SL) (E, da mÆ j sëpeta k¤pït dugo~âsnÆ postolï!) dugovåt, gl. nesvr{. (dugûje{, dugûj¤) - dugovati, biti duàn (Ve} mi lçto dân dugûje{ sõldi.)

dûlÆ

dûh, m. - 1. duh (Na Sï svêtÆ pëve~ær dûhi dohãjaj¤, a våni sû i na Dû{nÆ dân.); 2. vonj, neugodan miris (Ali tÆ j g›d dûh, hõj se opråt!) duhân, m. - duhan (StârÆ su jûdi `njôfali duhân.) Dûhova, `. - Duhovi, crkveni blagdan u nedjelju, pedeseti dan nakon Uskrsa (Dûh je SvêtÆ na dân pedesätÆ, re~ç se o Dûhovi.) duhtôr, m. - lije~nik (NïkÆ ne vôlÆ pô} duhtôru, a ~å kad se môrÅ.); (P›vÿ su båbice po kÇ}ah pohÅjåle i nÆsû `änskæ duhtôra ni vïdele.) duhtorïca, ‘. - lije~nica (DuhtorïcÅ j zï{la z Åmbulântæ/abulântæ i kî znâ kad }e se vrnÇt.) dÇja, `. - dvica, dvojka (u igri, ili {kolska ocjena) (Sâmo dÇje pobïrÅ{ va {kôli.) dÇjina, `. - pogrd. dvica, dvojka (u igri, ili {kolska ocjena) (Sëpeta dÇjina! Ne mëræn vï{e dobït kulïko god Ç~Æl.) dukåt, m. - zlatnik, dukat (Otåc mÆ j dâl tî dukåti.) dûl (-a, -o), neodr. pridj. (komp. dulïjÆ) - nezreo (odnosi se na vo}e) (SV) (Tê jåbuke su jo{ dûle, ne jîj togå/tegå.) dûlÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. dulîjÆ) - nezreli (odnosi se na vo}e) (SV) (Dûlæ hrÇ{ve vä`¤ œsta.)

dûlast

240

dûlast (-a, -o), neodr. pridj. (komp. dulastïjÆ) - 1. duguljast, ovalan (DÆtç jÆn ïmÅ dûlastu glâvu.); 2. pren. neljubazan, grub (^å si takë dûlast? ^å ne znâ{ rç} ni ’Bôh’!?) dûlastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. dulastîjÆ) - 1. duguljasti, ovalni (Onï ïmaj¤ onästæ dûlastæ hrÇ{ve.); 2. pren. neljubazni, grubi (Vî{, grê õn dûlastÆ, }ç{ vïdet da nas nä}e ni pogjçdat!) dûlica, `. - vrsta jabuke (VJ) (DûlicÅ j sõrta jåb¤k.) dÇn¤t, gl. svr{. (dûne{, dûn¤) naglo udariti koga u rebra ili drugamo (isto: sÇn¤t) (Oståla mÆ j ~rnïca kãj si me dÇn¤l.) dÇpÅl (dÇpla, dÇplo), neodr. pridj. - dvostruk ([pâg je dÇpÅl.) duperåt, gl. nesvr{. (duperâ{, duperâj¤) - tro{iti, rabiti {to (SV) (Ali ovüstÆ sapûn b›zo duperâmo.) dÇpja, `. - duplja (PÇhi storê dÇpju va drvÇ.) dupjâk, m. Gjd. dupjÅkå - 1. staklenka volumena 2 l (Operï tâ dupjâk!); 2. koli~ina od dvije litre teku}ine (Za onô grëzjÆ ~â j pëbrÅl na nå{Æn mÆ j dënesÅl jedân dupjâk.) duplåt, gl. nesvr{. (duplâ{, duplâj¤) - dvostru~iti (Duplâj tô pa }e bït jå~æ!)

dÇvat

duplêr, m. Gjd. duplærå - debela vo{tanica (Duplêr môrÅ gorçt dok nïkÆ umïrÅ.) dûplÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - dvostruki (Lïpjæ su mi dûplæ bÅrbarôè.) dûplo, pril. - dvostruko (Onå ïmÅ dûplo vç}¤ plã}u od njegå.) duråt, gl. nesvr{. (durâ{, durâj¤) - ustrajati, trajati (’Nä}e mi tâ rîbe‘ nï{ duråt!’ reklâ j, a õn njÿj je odgovorîl da nä}e ni njemÇ tî sõldi ~å mu jæ j dÅlå!) d¤rçt/d¤rït, gl. nesvr{. (d¤rî{, d¤rê) - 1. jedva ustrajati, ìvotariti, slabo napredovati (Nå{a koko{â j sçbÿj bÿlnå a{ nïkako d¤rî.); 2. besposleno, nezainteresirano sjediti (Ve} {etemânu dân d¤rî, za nï{ ju nî vëja ni brîga.) dûst, gl. nesvr{. (d¤bç{, d¤bû) dupsti (^å tô d¤bç{?) d¤{å, `. Ajd. dû{u - du{a (Nebëge dû{e va prkatôriju.) mÆrnê d¤{ê - bezbri‘no, ~iste savjesti (Reklå sÅn ti tô mÆrnê d¤{ê, a tî tô zamï kako }ç{.) otçt dû{u spustït - 1. umrijeti (Ne mëre dû{u spustït, a mÇ~Æ se ve} trî mïsæca.); 2. namu~iti se oko ~ega (Tô tÆ j pût za dû{u spustït: sç nåzgÿru i st›mo.) du{ïca, `. - ìàk, stijenj, fitilj (Du{ïca se provrÆzç ~ez konjï}a pa se tô lo`î va `mûj z ÇlÆn / ÇjÆn i vodûn i va`gç se.) dÇvat, gl. nesvr{. (dÇvÅ{, dÇvaj¤) - gurati, gurkati koga (isto: sÇ-

duzîna

241

vat) (^å me dÇvÅ{, tr ti ne smätÅn!) duzîna, `. - tuce, dvanaest komada (Dãjte mi zåjedno cêlu duzînu {u{tîn!) d¤‘ân (d¤‘nå, d¤‘no), neodr. pridj. (komp. du‘nïjÆ) - duàn (Kî nî d¤`ân, nî ni vrÆdân!) du‘eråd, m. - da`devnjak (Duèråd je ~‹n/~›n i `ût, `üvÆ uz vëdu ili kadî j ÇmÆdno i re~û dÅ j õtrovÅn.) du‘nîk, m. Gjd. du‘nÆkå - du`nik (Jå sÅn njegôv du`nîk, a{ mÆ j vçlÿ dçlo stërÆl.) d¤‘nôst, `. Gjd. d¤‘nosti - du`nost (Tô mÆ j d¤`nôst i nemõjte mi na tôn hvÅlït.) dvâ, br. m. i s.; dvê, `. - dva (Onå ïmÅ dvâ bråta.; NapÆ{ï dvâ slëva!; Dãj mi dvê pråskve!) dvãjset, br. - dvadeset (Dvãjset dãn je pro{lë!) dvÅjsätÆ (-Å, -ÿ), red. br. - dvadeseti (Bül je dvÅjsätÆ kad je do{âl.) dvãkrÅt, pril. - dvaput (isto: dvãp¤t) (DvãkrÅt san te zvÅlå.) dvanâjst, br. - dvanaest (BÆlô j dvanãjst åpostolÆh i ~etïri evÅnjelïsti.) dvanãjstÆ (-Å, -ÿ), red. br. - 1. dvanaesti (DvanãjstÆ dãn su ga na{lï va {t›pædÆh); 2. mjesec prosinac (Rodït }e va dvanãjstÿn.)

dvorït

dvãp¤t, pril. - dvaput (isto: dvãkrÅt) (Dvãp¤t mïri, jedÅnpût krojï!) dvästÿ, br. - dvije stotine; dvjesta (Dãj mi dvästÿ kûn.) dvästÿtÆ (-Å, -ÿ), red. br. - dvjestoti (SåkÆ dvästÿtÆ dobüvÅ nãgradu.) dvÿjkï, m. mn. - blizanci (RodïlÅ j dvÿjkï.) dvÿj~ï}i, m. mn. - blizanci, od milja (Imçt dvÿj~ï}Æ j lîpo, ali tç{ko.) dvoji (dvoje, dvoja), br. pridj. dvoji, dvoje, dvoja (Nebëga, bez mû`Å j, a gojî dvëju dïcu.; ImÅn dvëji o}Ålï.; Iman dvëje gå}e.; Iman dvëja këlaca.) dvojït, gl. nesvr{. (dvojî{, dvojê) - dvoumiti se, dvojiti (Sç dvojîn da }u pô} jÇtra kÿmpîr kopåt.) dvôr, m. Gjd. dvÿrå - tor za stoku i pastirska nastamba na planinskom pa{njaku (P›vo su jûdi pu dvÿrå blâgo imçli, a danås ÿndï/ændï dçlaj¤ vïkændice.) dvoråc/dvorac, m. Gjd. dvÿrcå/ dvõrca - dvorac (Kåd sÅn bÆlå mï}i{na, mïslela sÅn dÅ j Ka{têl krajï~Æn dvoråc/dvërac.) dvorït, gl. nesvr{. (dvorî{, dvorê) - dvoriti, posluìvati (Næ}Ç vas smîrÿn dvorït, zamïte sâmi!)

d'a~ï}

242

d'ûmbus

D’ d'a~ï}, m. - u~enik, |ak, od milja (Kakôv d'a~ï}, a kakëva tõrba!) d'âk, m. Gjd. d'Åkå - u~enik, |ak (isto: {kolân) (P›vÿ se reklë {kolân, a danås se re~ç d’âk.) d'îr, m. - krug u igri; partija u igri

(Jo{ jedân d'îr pa ræmë dëma!) d'iråt, gl. nesvr{. (d'irâ{, d'irâj¤) - obilaziti (Cêli dân d'irâ po selÇ.) d'ûmbus, m. - nered (^â j tâ d'ûmbus? Zåjedno tô pospråvi!)

e

243

ängleskÆ

E e, uzv. - za poja~avanje osje}anja (E, da nÅn sæ j bîlo najïst banân!) ej, uzv. - za dozivanje, za privla~enje pozornosti (Ej, tî, ~å ne ~ûje{?) eko, ~est. - za upozorenje na {to (Zåme{ dvê bubnjåre i tavalûn/ tavalôn i eko ti skçla!) çkola, uzv. - u zna~enju evo na! (Ekola! Fïnili smo!) çkstra/çhstra, pridj. nepromj. 1. dodatno, povrh redovitoga (DëbÆl san målo çkstra/çhstra sõldÆh!); 2. posebno, razli~ito od uobi~ajenog (Tâ ve{tîd tÆ j målo çkstra.) elegãntÅn (elegãntna, elegãntno), neodr. pridj. (komp. elegÅntnï˜ n je lîp, elegãnjÆ) - 1. vitak (O tÅn, a onâ j debçla.); 2. s ukusom, probrano odjeven, otmjen (VåvÆk je elegãntna i lîpo se dr`î.) elegãntnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. elegÅntnîjÆ) - 1. vitki (On elegãntnÆ je såd elegãntÅn ma nî p›vÿ bîl.); 2. otmjeni, ukusno odjeveni (Do{lâ j onâ elegãntnÅ ‘änskÅ i sï su gjçdali za njûn.) emîsija, `. - radijska ili televizijska emisija (Na televîziji rådi po-

gjçdÅmo kakëvu emîsiju o bç{tijah.) enåmo, pril. - onamo (isto: onåmo) (NïkÆ j {âl evåmo, nïkÆ enåmo.) ændï/ændïka, pril. _- ondje (isto: ÿndï/ÿndïka) (Endï/ændïkÅ j våvÆk bîlo ~Çda drenjûl!) ençksija, `. - injekcija (isto: nçksija) (SH) (ImÅ Ångînu, pa môrÅmo pô} na ençksiju/nçksiju.) ençksijica, `. - injekcija, u govoru djeci (Dåt }e ti têta duhtorïca ençksijicu! Nä}e te bolçt!) ençksijina, `. - injekcija s velikom {trcaljkom ili iglom, bolna injekcija (Slåbo mÆ j do{lë kad sÅn vïdæl ençksijinu.) ¯ E nglêz, m. - Englez (O‘enïla sæ j za E¯nglêza.) pråvÆ se E¯nglêz - pretvarati se kao da o ~emu ne zna ni{ta (PÆtåla sÅn ju za sîna, a onå se pråvÆ E¯nglêz.) ¯ Englezïca, `. - Engleskinja (Onâ j E¯nglezïca pa te ne razumî.) EñgleskÅ, odr. pridj. `. poimeni~en - Engleska (Büvaj¤ va Eñgleskÿj.) ängleskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - koji se odnosi na Englesku i engleski (Pït ~âj je ängleskÆ ëbi~Åj.) ängleskÆ, pril. - engleski (Navådila sæ j po ängleskÆ.)

ereditåt

244

ereditåt, gl. nesvr{. (ereditâ{, ereditâj¤) - naslijediti (Ereditãl je kÇ}u i dvôr.) çrodrÿm/çlodrÿm, m. Gjd. çrodroma/çlodroma - zra~na luka (Hëmo gjçdat çroplani na çrodrÿm/çlodrÿm.) çroplÅn, m. Gjd. çroplana - zrakoplov (isto: avijôn/jçroplÅn) (Hëmo gjçdat çroplani na çrodrÿm/çlodrÿm.) evako, pril. - ovako (isto: ovako) (Evakë }emo storït!) evakôv (evakova, evakovo), neodr. pridj. - ovakav (isto: ovakôv) (Vçr¤j mi, bül je evakôv i imäl je evakëvo ëko.)

evûda

evÅnjelïst, m. - evan|elist (Bîlÿ j dvanãjst åpostolÆh i ~etïri evÅnjelïsti: Ivân, Mãrko, Matêj i L¤kå.) evãstÆ/evüstÆ (evãstÅ, evõstÿ), zamj. - upravo ovaj (isto: ovãstÆ/ovüstÆ) (EvãstÆ/evüstÆ kjû~ ne otkju~ãvÅ evãstÅ vrãta.) ævdï/ævdïka, pril. - ovdje (isto: ÿvdï/ÿvdïka) (Evdï/ævdïka su bîli kj¤~ï i sad jih nî!) evî (evâ, evô), zamj. - upravo ovaj, ova, ovo (isto: ovî) çvo, uzv. - evo (Evo me! Do{lå sÅn!) evûda, pril. - ovuda (isto: ovûda) (Kûda grê{? Evûda.)

fåbrika

245

fagotina

F fåbrika, `. - 1. tvornica (isto: tvõrnica) (Dâ j do{âl nïkÆ bogâtÆ i k¤pîl cêlu fåbriku.); 2. Tvornica papira u Rijeci (isto: HÅrtêra) (HÅrtêrÅ j p›vÿ bÆlå vçlÅ fåbrika.) fabrikânt, m. Gjd. fabrikãnta tvorni~ar (Bül je pu fabrikãnta.) fabrikåt, gl. nesvr{. (fabrikâ{, fabrikâj¤) - 1. izra|ivati (^å vî tåmo fabrikâte?); 2. pren. lagati, izmi{ljati (Kî }e ti vçrovat kad smîrÿn nî~ fabrikâ{?) fåbri{kÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - tvorni~ki (isto: tvõrni{kÆ) (Ne pija‘âju me ovê fåbri{kæ tÇte.) fåca, `. - 1. lice, obraz (isto: lÆcç) (DebçlÅ j, ali ïmÅ lîpu fåcu!); 2. poznata osoba (Njejî sîn je glÅvnå fåca va {kôli.) facâda, `. - fasada (Smë va vçlÿn trë{ku a{ }emo facâdu dçlat.) facâdina, `. - ru`na, stara fasada (Znêt }emo ovû stâru facâdinu.) fåcica/få~ica, ‘. - lijepo, sitno lice, li{ce (isto: li~acç/lÆ{cç) (Kad svä‘e{ vlâsi tâ ti se lîpo fåcica/ få~ica vïdÆ.) facôl, m. Gjd. facola - rubac (isto: r¤båc) (@änskæ su imçle facôl na glÅvï.)

facolï}, m. - dèpni rup~i} (Kad ~ovïk ne bï otêl ~â pozÅbït, tâ sväè ÇzÅl na facolï}u.) fa}uråt, gl. nesvr{. (fa}urâ{, fa}urâj¤) - 1. {eprtljati, raditi {to bez u~inka (^å tô fa}urâ{? Storï tô kåko Bôg zapovädÅ.); 2. mahati rukama i nogama (odnosi se na malo dijete, novoro|en~e) (Kåko lîpo fa}urâ z ru~ïcami! VïdÆ se dÅ j zdrâv.) faganêl, m. Gjd. fagançla - jur~ica, autohtona vrsta ptice pjevice (Bî{ mi mëgÅl pu Dõlfota nabåvit jednogå fagançla za va gãjbu?) fagarêl, m. - vapnenica, vapnara (isto: japnçnica/japlçnica) (Skëro såkÅ kÇ}Å j imçla fagarêl.) fagarçli}, m. - mala vapnara (Nå{a kÇ}Å j imçla fagarçli}.) fagarçlina, `. - stara zapu{tena vapnara (Nå{a stârÅ kÇ}Å j imçla fagarçlinu.) fagot, m. - neuredan smotuljak (Sç ~â j imêl, jç zåvÆl va fagët i {âl }å!) fagoti}, m. - manji neuredan smotuljak (Bôg znâ ~å m¤ j va tôn fagëti}u?) fagotina, `. - velik neuredan smotuljak (Jê ti tç‘ak tâ fagëtina?)

fÅj~ï}i

246

fÅj~ï}i, m. mn. - smjesa znoja, pra{ine i otpadaka s povr{inskoga sloja koè u djece (Hõj ga opråt! Vî{ su mu fÅj~ï}i pëd vrÅtÿn.) fãjda, `. - korist (isto: vãjda) (KakëvÅ j fãjda da si mu såd nado{tukåla bragç{e kad je od õnp¤t nårÅsÅl.) fÅjkï, m. mn. - smjesa znoja, pra{ine i otpadaka s povr{inskoga sloja koè (PÇnÅ j fÅjkîh a{ se ve} ozdãvna nî oprÅlå.) fÅjtåt, gl. nesvr{. (fãjtÅ{, fãjtaj¤) - govoriti besmislice, prenemagati se govorom, izmi{ljati, lagati, obmanjivati (On våvÆk nî~ fÅjtâ.) fakîn, m. - neotesanac, deran (Fakînu jedân, ~å si tô stërÆl s¤sçdÿn?) fakün~i}, m. - neotesanac, deran; od milja (A ~å }e{, fakün~i} je i tô m¤ j spodëbno!) fakün~ina, `. - obje{enjak, deran sklon ve}im nepodop{tinama (On GorünÆn fakün~ina mÆ j së grëzjÆ pojîl.) fãlda, `. - namjerno u{iven ili gla~anjem izveden nabor na tkanini (Za{üj mi bærhân na fãlde!) fãldica, `. - namjerno u{iven ili gla~anjem izveden manji nabor na tkanini (Dok pêglÅ{ lÅnc¤nï, påzi da ti se z drÇgæ bãndæ ne dçlaj¤ fãldice!)

familijårÅn

fålet, gl. nesvr{. (fålÆ{, fålæ) 1. nedostajati (Prë{lÅ j pred {etemânu dân i ve} mi fålÆ!); 2. pogrije{iti (Nïkad ne znâ{ kad }e{ fålet!) fåli~Ån (fåli~na, fåli~no), neodr. pridj. - neiskren, licemjeran (isto: fâls/fålas) (Nemõj mu vçrovat, vî{ dÅ j fåli~Ån!) fåli~nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - neiskreni, licemjerni (isto: fâlsÆ) (Næ}Ç vï{e imçt dçla z onîn fåli~nÆn.) falünga, `. Gmn. falîng - mana, pogre{ka, zamjerka (K¤pïla sÅn rëbu z falüng¤n a{ je cenïjÅ.) fâls/fålas (fãlsa, fãlso), neodr. pridj. (komp. fÅlsïjÆ) - neiskren, licemjeran (isto: fåli~Ån) (Nemõj mu vçrovat, vî{ dÅ j fâls/ fålas!) fÅlsarïja, `. - izvje{ta~enost, licemjerje (Tô ~å onï dçlaj¤, tô j jednå vçlÅ fÅlsarïja!) fâlsÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. fÅlsîjÆ) - neiskreni, licemjerni (isto: fåli~nÆ) (Næ}Ç vï{e imçt dçla z onîn fâlsÆn.) famîlija, `. - obitelj (isto: dru‘üna) (Onï su sï va famîliji takëvi.) bït va famîliji - biti nasljedno u obitelji (Sç mi se vïdÆ da ôn nî ~ïst, a tô jÆn je va famîliji.) familijårÅn (familijãrna, familijãrno), neodr. pridj. - sklon, odan ˜ n je familijårÅn ~oobitelji (O vïk!)

fançla

247

fançla/fançlica, `. - vrsta pamu~ne tkanine s dla~icama, flanel (K¤pïla sÅn lÅnc¤nï od fançlæ/ fançlicæ.) fânt/fånat, m. Gjd. fãnta - dje~ak, mladi}, {iparac (Pro{ãl je de{kï}, a vrnœl sæ j fânt/fånat.) fãnti}, m. - mali ili vrlo mladi fant (Pro{ãl je fãnti}, a vrnœl sæ j fânt/fånat.) fÅntïna, `. - dobar, vrijedan, sna‘an dje~ak, mladi}, {iparac ˜ n je prâvÆ fÅntïna! PogjçdÅj (O kåko dçlÅ! Kod mu{kî!) fÅntâzija, `. - besmislica, glupost (Tô su fÅntâzije i nü mi sïla togå/tegå naslÆ{åt/na{lÆ{åt.) fÅntazîrat, gl. nesvr{. (fÅntazîrÅ{, fÅntazîraj¤) - bulazniti, trabunjati (Bëè, ali tî fÅntazîrÅ{!) fânj, pril. - podosta, poprili~no (Fânj lêt je ve} od togå/tegå pro{lë!) fãnjskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. fÅnjskîjÆ/fÅnjskivîjÆ) - 1. nao~it, zgodan, privla~an (Onâ j grdå i våvÆk natmœrena, a õn je fãnjskÆ.); 2. stasit, kr{an (FãnjskÆ j, visëk i jâk.); 3. ubla`. debeo, preuhranjen (FãnjskÅ sÅn, a nï{ ne pojîn.) fãrba, `. Gmn. fârb - boja (isto: bôja, kolûr) (S kakëv¤n fãrb¤n }ete opituråt ponç{tre?)

fa‘olï}

fãrbat, gl. nesvr{. (fãrbÅ{, fãrbaj¤) - 1. bojadisati (Såkÿ lçto fãrbÅ ponç{tre, a nü jÆn sïla.); 2. pren. lagati, obmanjivati (Tî fãrbÅ{ këga/kçga god }apâ{.) få{i}, m. - mali ili uski povoj, zavoj, ovoj (P›vÿ s¤ su{ïla/{u{ïla bÆlå pÇna dü~jÆh få{i}Æh.) få{, m. - povoj za novoro|en~e (P›vÿ s¤ su{ïla/{u{ïla bÆlå pÇna få{Æh.) fa{åt, gl. nesvr{. (fa{â{, fa{âj¤) povijati, zavijati povojem (Danås måtere ve} ne fa{âj¤ dïcu.) få{ica, `. - ukrasni porub (AM) (Obr¤bï kolçti} s få{ic¤n pa }e ti bït ~Çda lïpjÆ!) fa{tîdÆj, m. - nepodop{tina, nepristojnost, neuljudnost (isto: fa{tîdija) (Ne jîj prevç} fa‘ôla a{ }e ti dçlat fa{tîdiji.) fa{tîdija, `. - nepodop{tina, nesta{luk (isto: fa{tîdÆj) (Ov mÇlac smîrÿn delÅ fa{tîdije.) fa‘ôl, m. - poljoprivredna kultura iz roda mahunarki: grah i ju{no jelo od graha (Fa‘õl se sãdÆ {etemânu pred Jœrjev¤n ili {etemânu za Jœrjev¤n.); (K¤pï kilë fa`ôla!); (Na såkÿn {pãrhetu va selÇ sæ j kÇhÅl fa‘ôl.) fa‘olï}, m. - grah slabih, kr‘ljavih sjemenki, ili stabljike, ili grah od milja (Mãjko, kakõv vÅn je

fa‘olïna

248

tô faòlï}? [këdÅ j vëdu tro{ït za zalÆvåt ga, i onakë nç b¤ nï{ ‘ njegå.); (Ovô lçtÿ j nïkakÿv drëbÅn faòlï}.); (Zgojïli smo se na faòlï}u.) fa‘olïna, `. - grah visoke stabljike ili krupnih sjemenki, ili grah kao odbojna namirnica (Mãjko, kakôv vÅn je tô faòlïna? Kî }e nâ} kÿlcï zâ nj!); (Kakëvi su pa faòlïne, kad je mo{nïca takë velïka?); (Najïli smo se faòlïnæ kad smo bîli dicå. Såd bÆn ~â drÇgÿ jïla.) fêbra, `. - povi{ena tjelesna temperatura, vru}ica (isto: tæmperatûra [tæÜ Üperatûra]) (BëlÅn si, zmïri målo fêbru!) febråj, m. - velja~a (Va febråju se må{ke frajâj¤.) fçca, `. - talog (vina, masla, kave i sl.) (isto: tÅlog) (Kad se pûtÅr skÇhÅ, ostâne måslo i fçca, a onâ j nãjbojÅ s palänt¤n.) fçhtat /se/, gl. svr{. (fçhtÅ{ /se/, fçhtaj¤ /se/) - rje~kati /se/, sva vÅ mojå dvëja |ati /se/ (SL) (O di~ïna se po cêl dân fçhtaj¤.) fältÅr, m. Gjd. fältra - krovna ljepenka (rabi se i u druge izolatorske svrhe) (AM) (isto: fältra) (Klãl sÅn fältÅr da ne pœ{}Å.) fältra, `. - krovna ljepenka (rabi se i u druge izolatorske svrhe) (AM) (isto: fältÅr) (Klãl sÅn fältru da ne pœ{}Å.)

fçta

ferâl/felâr, m. Gjd. ferÅlå/felÅrå - prenosiva svjetiljka s teku}im gorivom (Dolîj petrëja/petrôjæ va ferâl/felâr!) feralï}/felarï}, m. - manja prenosiva svjetiljka s teku}im gorivom (Mlikarïce su {lç {kûri v RÆkÇ pa su svÆtçle s feralï}i/ felarï}i.) fêrije, `. mn. - praznici, duì odmor (Pë~æle su fêrije.) færmåt /se/, gl. svr{. (færmâ{ /se/, færmâj¤ /se/) - zaustaviti /se/, stati, prestati (Færmãj se pu Darînæ i k¤pï kilë sïra.); (Ba{ si blebetjïva. NÆsï færmåla ëd jutro.) færmÆvåt /se/, gl. nesvr{. (færmûje{ /se/, færmûj¤ /se/) - zaustavljati /se/, prestajati (Zâ~ færmûje{ kad jo{ nÆsmë do{lï? Vëzi dåje!) fç{/fç{t, pridj. nepromj. - jak, snaàn (Onâ j fç{/fç{t `änskÅ, a i oènïla sæ j za fç{/fç{t ~ovïka.) fç{ta, `. - pu~ka sve~anost, svetkovina (BÆlâ j vçlÅ fç{ta na ^ãvjÆ.) fç{tÅr, m. - zastarj. osoba koja je vodila plesne zabave i najavljivala za koga je koji ples (Fç{tÅr je govorîl kî tånac je za kogå/ kegå.) fçta, `. - kri{ka, odrezak (isto: lãnda) (Odrïì mi fçtu krÇha!)

fçtica

249

fçtica, `. - malena ili tanka kri{ka, odrezak (isto: lãndica) (Odrïì mi fçticu krÇha!) fîbija, `. - kop~a, ukosnica (Danås `änskæ rætkë nësæ fîbije va vlasîh.) fidåt se, gl. nesvr{. (fidâ{ se, fidâj¤ se) - pouzdavati se, imati povjerenja (Ne fidân se zêt je na fït a{ je ne poznân.) figûra, `. - 1. ukras, ures (Balôdu klÅdên na stôl sâmo o Bo`ï}u za figûru, drÇgÆ dâni nî tåmo.); 2. ukrasni predmet (isto: figûrica) (Doneslå mÆ j figûru s Tâlijæ.) figûrica, `. - ukrasni predmet (isto, zn. 2: figûra) (Doneslå mÆ j figûricu s Tâlijæ.) figuråt, gl. nesvr{. (figurâ{, figurâj¤) - pristajati, prili~iti (TãstÅ slïka ti bëje figurâ na zÆdÇ.) figurîn, m. - modni ~asopis (Lîpÿ j obu~enå, kod dÅ j z figurîna zï{la.) fijo~i}, m. - vrpca vezana u manju ukrasnu petlju (Zamotãj mi dâr i zalæpï fijë~i}.) fijo~ina, `. - vrpca vezana u veliku ukrasnu petlju (Maknï tâ fijë~inu! Prevelïk je.) fijok, m. - vrpca vezana u ukrasnu petlju (Svæ`ï {pigçte na fijëk!) fijôlica, `. - ljubi~ica (isto: jÇbica) (Fijôlice pu nås nãjprvÿ züjd¤ va korônah.)

Filïpja

Fijumân, m. - etn. rije~ki starosjedilac romanskih korijena (Neslâ j mlÆkë nïkakovÆn Fijumânÿn.) Fijumânka, `. - etn. stanovnica Rijeke romanskih korijena (U‘åle su jÆn Fijumânke kakëvi stâri postolï ili rëbæ dåt.) fijumãnskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. rije~ki govor romanskoga tipa (Nï{ je ne razumîn kad povädaj¤ po fijumãnskÆ.) fijurîn, m. - ma|arski forint (VÆnô j bîlo po sçdÅn sõldÆh, a mu{kåt po fijurîn.) fÆkåt, gl. nesvr{. (fü~e{, fü~¤) - zvi`dati (isto: fœjkat) (NœmÆ{ fÆkåt a{ si jo{ mï}i{Ån.) fikåt, gl. svr{. (fikân, fikåj¤) zavidjeti, podmetati komu (Tô nî ïstina. Fikåli su mi tô.) fîla, `. - duga~ak red ljudi (Nîs do{lå na rêd a{ je bÆlå vçlÅ fîla.) filçt, m. - lan~i} oko vrata (isto: korezîn) (Va jelänskÿj plovanïji se re~ç »filçt«, a va cärni{kÿj i grãjskÿj »korezîn«.) filçti}, m. - tanak ili fino izra|en lan~i} (Lîp filçti} njÿj je dënesÅl.) Filïpja, `. - blagdan i svetkovina svetih Filipa i Jakova, za{titnika radnika, i patrona grobni~ke (grajske) crkve i ùpe (FilïpjÅ j grãjskÆ blågdÅn, slåvÆ se na trî pätÿga/pätæga.)

fîlm

250

fîlm, m. Gjd. fülma - 1. igrani film (Pogjçdala bÆn dëbÅr fîlm.); 2. fotografski film (K¤pï fîlm da mëremo slïkat sÇ dïcu skÇpa.) fülmi}, m. - igrani film lo{ije kvalitete (Kadagëd ~ovïku pâ{e pogjçdat ovakôv fülmi}.) filozof, m. - mudrija{ (A, õn je filozëf! Nü se ~â { njîn.) filozofîrat, gl. nesvr{. (filozofîrÅ{, filozofîraj¤) - toboè filozofirati: hiniti mudrost u razgovoru, mudrija{iti (Ne vôlÆn { njîn divânit a{ sâmo filozofîrÅ.) fîn (fÆnå, fîno), neodr. pridj. (komp. finïjÆ) - 1. fin, krhak, njeàn, osjetljiv, tanko}utan (isto: delikât) (Onâ j fÆnogå/ fÆnegå nësa!); 2. pren. koji hini fino}u, krhkost, nje`nost, osjetljivost, otmjenost (Do{ãl je z selå, ni {kôlu nî fïnÆl i såd je jâko fîn.) finânc, m. Gjd. finãnca - financijski policajac u staroj Jugoslaviji (Nïkæ Grëbni{}ice s¤ se za finãnci oènïle.) fînÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. finîjÆ) - 1. fini, krhki, nje`ni, osjetljivi, tanko}utni (isto: delikâtÆ) (Nä}e ti tô ôn delikâtÆ otçt dr`åt padçlu s krvûn. Tô }e se njemÇ gnj¤sït.); (KãstÅ ti rãbÆ fînÅ ili grûbÅ blånja?);

flãjba

2. pren. upravo onaj koji hini nje`nost, otmjenost, krhkost, osjetljivost (Onâ fînÅ gospâ nî fÆnå leh se dçla da jê.) fïnit, gl. svr{. (fïnÆ{, fïnæ) - dovr{iti, zavr{iti, dokon~ati, svr{iti (isto: dokÿn~åt, dofïnit) (Sî ve} fïnila pomÆvåt?); (Znêt }emo Årmadûru kad fïnÆmo facâdu.) fünta, `. - gesta, pokret, pri~ina (Kad je { njûn, storî füntu kod da me ne vïdÆ.) finjævåt, gl. nesvr{. (finjûje{/finjävÅ{, finjûj¤/finjävaj¤) - dovr{avati, zavr{avati, svr{avati {to (JÇ{to sÅn finjævâl kad je pë~æl då`.) fi{kâl, m. - 1. odvjetnik (Zät }u fi{kâla, pa }e me bït månje strâh pô} na sûd.); 2. pren. prepredena osoba (AM) (Fi{kâl jedân, ali mæ j prevårÆl!) fït, m. - najam (isto: kvÅrtîl) (Cêl ìvët je bîl po tûjÆh kÇ}ah na fïtu.) fïtovÅr, m. - stanar u iznajmljenu stanu (Låhko njemÇ kad ïmÅ dvâ fïtovÅra.) fjåka, `. - lijenost, bezvoljnost (]apåla mæ j nïkakova fjåka.) flãjba, `. Gmn. flåjÅb/flâjb - visak (isto: vÆsåk) (Såkÿmu/såkæmu zidÅrÇ rãbÆ flãjba.)

flãjda

251

flãjda, `. Gmn. flåjÅd/flâjd - 1. vrsta haljine na kop~anje koje su obi~avale nositi starije ène (K¤pï nôni kakëvu {kûr¤ flãjdu v RÆkï.); 2. kuta, radni haljetak, za{titna halja (Ob¤cï flãjdu da se ne oblåtÆ{.) flãjdica, ‘. - mala flajda (Mi smo va õsnovnÿj {kôli nosïli flãjdice.) flãjdina, ‘. - velika, ru‘na ili stara flajda (VåvÆk si va tôj stârÿj flãjdini, kod da nümÅ{ drÇgÆh pêt!) flçgma, pridj. nepromj. - hladnokrvan, ravnodu{an (Onâ j flçgma. Nî njû bîlo ni strâh ni srân.) flçgma, pril. - hladnokrvno, ravnodu{no (FlçgmÅ j tô storïla.) flç~ina/flçkina, `. - velika mrlja (isto: må}ina) (Oståla mÆ j vçlÅ flç~ina/flçkina na bragç{ah.) flçka, `. - mrlja (isto: må}a) (StõlnjÅk sÅn polêla z vÆnôn, pa mÆ j oståla flçka.) flçkica, `. - mala mrlja (isto: må}ica) (Ne presu~œj se zårÅd tê flçkicæ a{ se ni ne vïdÆ.) flçtÅn (flçtna, flçtno), neodr. pridj. (komp. fletnïjÆ) - spretan (Da nî onakë flçtÅn, bi bîl nëgu prekïn¤l.) flizärka, `. Gmn. flizçrÅk - frizerka (H}är njÿj Ç~Æ za flizärku.)

frâj

flizûra, `. - frizura ([lâ j na flizûru.) flizûrica, `. - lijepa i jednostavna frizura (Ba{ tÆ j lÆpå flizûrica!) fôj, m. Gjd. foja - zastarj. list papira (Dãj mi fôj a{ }u mu pÆsmë napÆsåt.) fôra, `. - partija igre (Dâj, }emo jednÇ fôru zaigråt!) fõrca, `. Gmn. forÅc/fôrc - tjelesna snaga, kondicija (Trîba fõrcæ za dï} sêno na pëd.) za sûn fõrc¤n - svom snagom (Potçzali smo za sûn forc¤n i nÆsmë moglï oskûst rïpu.) fÿrcåt /se/, gl. nesvr{. (fÿrcâ{ /se/, fÿrcâj¤ /se/) - upinjati /se/, siliti /se/ (Ne fÿrcãj se a{ }e ~â pÇ~it va tebï!) fÿrcîrat /se/, gl. nesvr{. (fÿrcîrÅ{ /se/, fÿrcîraj¤ /se/) - upinjati /se/, siliti /se/ u~estalo (Ne fÿrcîrÅj se a{ }e ~â pÇ~it va tebï!) forînt, m. Gjd. forünta - ma|arski novac (NïkÆ Fåbi} s Potkïlafca sæ j {kumçtÆl za forünt da }e se poc¤råt.) fõrma, `. Gmn. forÅm/fôrm oblik (Pos¤dï mi fõrme za dçlat kolÅ~ï!) fråj, pridj. nepromj. - slobodan, bez obveza (Njegå zovï, õn je fråj!) frâj, m. Gjd. fråja - ljubavni sastanak (^å si bîl na fråju?)

fråjÅr

252

fråjÅr, m. - odabranik, vjerenik (Sî na{lå fråjÅra?) fråjarica, `. - odabranica, vjerenica (Luzârija m¤ j bÆlå fråjarica.) fråjari~Æn (fråjari~ina, fråjari~ino), pridj. - vjereni~in, odabrani~in (AtresîrÅj pÆsmë na fråjari~inu sestrÇ pa måteri nä}e bït sumjïvo.) frajåt se, gl. nesvr{. (frajâ{ se, frajâj¤ se) - ljubovati (Må{ke se frajâj¤ va drÇgÿn misæcÇ.) frãjla, `. Gmn. fråjÅl/frâjl - gospo|ica (isto: gospod’ica) (Po frãjlah su rôìce »lîpæ frãjle« dobïle ïme.) frãjlica, `. - gospo|ica, od milja ili vrlo mlada (isto: gospod’ica) (Kakëva frãjlica! VåvÆk uräjena.) frakacåt, gl. nesvr{. (frakacâ{, frakacâj¤) - nabacivati `buku na ku}nu fasadu (Ivãn }e mÆ{åt, a Rëk }e frakacåt.) frakacîn, m. - plosnata alatka za poravnavanje `buke po zidovima (Kad fïnÆ{ frakacåt, operï frakacîn!) frÅnbob, m. - malinov sok, malinovac (isto: hümbær/hümpær) (Pobïrali smo kÇpine pa }emo storït frÅnbëb.) Frãncija, `. - Francuska (isto: FrãncuskÅ) (DçlÅl je va Frãnciji.)

frås

FrãncuskÅ, poimen. pridj. (isto: Frãncija) (DçlÅl je va Frãncuskÿj.) frãnc¤skÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. francuski (Nïkad se nî navådÆl povædåt po frãnc¤skÆ.) FrÅncûz, m. - Francuz (Mû‘ njÿj je FrÅncûz.) FrÅncuzïca, `. - Francuskinja (Po lçtu dõjd¤ FrÅncuzïce.) frÅncuzjîv (frÅncuzjïva, frÅncuzjïvo), neodr. pridj. - zaraèn spolnom bole{}u, triperom (^å se ~ç{e{ kod da si frÅncuzjîv?) frÅncuzjîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. zaraèni spolnom bole{}u, triperom (D›‘ se dåje od onôga/ onêga frÅncuzjîvÿga/frÅncuzjîvæga!) frãn‘e, `. mn. Gmn. frân‘ - 1. rese, kite od tkanine (Jå ïmÅn lîpu kõltru na frãnè.); 2. kosa podrezana do obrva, da pokriva ~elo (Dãj }u ti frãnè ostrï} a{ ti redû vlâsi v ô~i.) frãn‘ice, `. mn. - kratko podrezana kosa iznad obrva (Tê frãnìce ti ne stojê dobrë!) frãn‘ine, `. mn. - duga~ka kosa koja pada na ~elo (OstrÆ‘ï tê frãnìne a{ }e{ oslÆpçt!) frås, m. - vrlo bolan gr~ u utrobi s gubitkom svijesti (u dojen~adi) (Vås je poplÅvêl a{ gÅ j frås }apâl.)

frâtÅr

253

frâtÅr, m. Gjd. frâtra - fratar (Pû nås nî bîlo frâtrÆh.) frãtri}, m. - vrtna ukrasna biljka; Tagetes patula (Pëdjesæn je lîpo vïdet frãtri}i va v›tu.) f›cat, gl. nesvr{. (3. l. jd. f›cÅ, f›caj¤) - odlijetati unaokolo raspr{uju}i se (odnosi se na iskre) (Na ognjÇ ïskre f›caj¤.) frbõjtÅr, m. - zastarj. nadzornik imanja na dvoru (FrbõjtÅr je bîl va ka{tçlini va GrÅdÇ.) fregåt, gl. nesvr{. (fregâ{, fregâj¤) - ribati ~etkom (isto: rîbat, ‘¤lït) (^å dçlÅ{? - Fregân a{ si mi së tlë zablåtÆl.) frezåt, gl. nesvr{. (frezâ{, frezâj¤) - ravnati izoranu njivu (SH) (Zapõlnæ }emo frezåt.) f›fja, `. - neozbiljna osoba, {eprtlja (Ala, f›fjo, ne drezge}ï!) f›fjast (-a, -o), neodr. pridj. (komp. frfjastïjÆ) - neozbiljan, {eprtljav (Nî trîba s f›fjastÆn ~ovïkÿn imçt dçla.) f›fjastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. frfjastîjÆ) - neozbiljni, {eprtljavi (F›fjastÿmu/f›fjastæmu smo se nasmælï.) frfjåt, gl. nesvr{. (f›fje{, f›fj¤) 1. lagati, izvrtati rije~i (^å tô f›fje{? Nîs jå tô takë ni mïslela ni reklå.); 2. bljezgariti (Ala ne frfjï! ^å tî re~ç{ ne bï ni pås z

frïtina

måslÿn pojîl.); 3. nerazgovjetno govoriti (Ne frfjï, leh lîpo recï tô ~å mïslÆ{.); 4. ~initi {to povr{no, netemeljito (Storï mi tô, ali sâmo ako nä}e{ frfjåt.) frïgat, gl. nesvr{. (frïgÅ{, frïgaj¤) - prìti u dubokoj masno}i (Jül bi da m¤ j leh mêso våvÆk frïgat.) frïs, m. - starinska podsuknja (Za{ïla sÅn ti frïs pa }u ti vÿjkakë i onô ~å grê ozgorå.) frï{kÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. fri{kîjÆ) - svjeì (Næ}Ç stârÆ, dãj mi frï{kÿga/frï{kæga krÇha.) frï{ko, pril. - svjeè, prohladno (Danås je våni frï{ko pa }emo snÆtït.) frïta/frïtula, `. Gmn. frît/frït¤l u{tipak, prèno slatko tijesto (^ïstÅ srædâ j pa môrÅn za ëbi~Åj målo frît/frït¤l storït.) fritåja, `. - omlet, plitko i {iroko prèna jaja (Za ve~çru }emo fritåju z {pårogami.) frïtica/frïtulica, `. - manji u{tipak, prèno slatko tijesto manjega oblika ili osobito ukusno (Onå våvÆk pe~ç mï}i{ne frïtice/frïtulice, a jå vôlÆn målo vç}e.); (Frïtice/frïtulice su ti za p›sti polÆzåt.) frïtina/frïtulina, `. - izrazito velik u{tipak, prèno slatko tijesto velika oblika ili tvrdo i neu-

frï‘ak

254

kusno (Na kråju, kad se {tufân, pe~ên vçlæ frïtine/frïtuline da p›vo fïnÆn.); (Hïti tê frïtine/frïtuline }a! Tô tÆ j t›do i nî za jïst.) frï‘ak (fri{kå, frï{ko), neodr. pridj. (komp. fri{kïjÆ/frï‘Æ) - svje` (Z butîge mi donesï frïàk krÇh.); (^å se mÇ~Æ{ z ÿtîn ba{këtin¤n/ ba{kotïn¤n? Pojîj råje fçtu fri{kå krÇha.) frkalås/frkalôz, m. - {iparac (Frkalås/frkalôz je de{kï} od kakëvih desætåk lêt.) frkalåsica, `. - {iparica (FrkalåsicÅ j divõj~ica od kakëvÆh desætåk lêt.) f›ki}i, m. mn. - vrsta sitne tjestenine dobivena kidanjem od komada tijesta (F›ki}i ti se dçlaj¤ sçjedno kod i makar¤nï leh se s p›sti pomï}i{no, na sïtno otküdÅ od têsta.) frknÇt (3. l. jd. f›knä, f›kn¤), gl. svr{. - brzo pro}i, odletjeti, proletjeti (naj~e{}e se odnosi na vrijeme) (SvêtÅ Kåta f›kne vân do Bo`ï}a mïsæc dân.) frkÇja, `. - vrsta p{eni~ne ka{ice zakuhane u juhi ili u mlijeku (SkÇhÅj mi målo frkûj za ve~çru!) frnjokula, `. - blagi udarac po glavi (]å}o, StïpÅn mÆ j dâl frnjëkulu.) frûl (-a, -o), neodr. pridj. (komp. frulïjÆ) - dotrajao, tro{an, gnjio,

fudråt

truo (odnosi se na prirodne materijale poput drveta ili tkanine) (Tâ këmÅd cerâdæ tÆ j frûl. Hïti ga }å!) frûlÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. frulîjÆ) - dotrajali, tro{ni, gnjili, truli (odnosi se na prirodne materijale poput drveta ili tkanine) (Hïti tâ frûlÆ këmÅd cerâdæ }å!) frûlica, ‘. - svirala (Od ÿnpût da m¤ j tâ frûlica jo{ lïpje soplå.) fru{tânj, m. Gjd. fru{tånja - vrsta meke deblje tkanine s uzorkom, sluì za izradu haljina ili debljih ko{ulja; parhet (isto: hru{tânj) (Za po zÆmï tÆ j nãjbojç za{ït håju od fru{tånja.) frÇt, m. - vo}e (isto: vo}Æ, ‘îr) (P›vÿ nî bîlo tulïko frÇta.); (Bîlÿ j fânj frÇta na onõstÿj mî}erÿj jåbuki.) fÇ}, pril. - u kvar, u propast (Kad sæ j dÆtç stÇbi~alo, pa stÇbi~alo ne bï porïvalo va kÇ}icu, bi se reklë dÅ j storïlo fÇ}.) fûdra, m. - 1. podstava na odje}i (Fûdra mi sæ j raspÅråla.); 2. pripravni, donji sloj krova na koji se polaè crijep (Pod `lÆpcï grê fûdra.) fudråt, gl. nesvr{. (fudrâ{, fudrâj¤) - pri{ivati podstavu na odje}u (JÇ{to ti fudrân bærhân i jÇtra }u ga fïnit.)

fudrîn

255

fudrîn, m. - prezervativ (isto, zn. 2.: gÇmica) (Fudrîni kœpÆn v RÆkï a{ bi me srân da me kî vïdÆ.) f¤jït, gl. svr{. (f¤jî{, f¤jê) - proma{iti, pogrije{iti u dje~joj igri (F¤jül si, såd sÅn jå na rædÇ.) fœjkat, gl. nesvr{. (fœjkÅ{, fœjkaj¤) - zvi`dati, fi}ukati (isto: fÆkåt) ˜ n je vçsæl ~ovïk, våvÆk fœjkÅ (O dok rê po cçsti.) fûlat, gl. svr{. (fûlÅ{, fûlaj¤) - pogrije{iti (isto: fÇjat/fÇjit) (Täl sÅn ga z bâl¤n pogodït pa sÅn fûlÅl.) fumâda, `. - 1. napad tjelesne vru}ine popra}en znojenjem (Ve} dvê lçta me }apûj¤ fumâde, a nãjve} po no}ï.) 2. pren. napad zlovolje (^å se drä~Æ{, ~å tæ j sëpeta fumâda }apåla?) fumåt, gl. nesvr{. (fumâ{, fumâj¤) - pu{iti (isto: pÇ{it) (Ma ~å i tî fumâ{?) f¤ndå}e, `. mn. - talog crne kave (ZïlÆj f¤ndå}e va v›t!) f¤ndå}ine, `. mn. - velik, debeo talog crne kave (Næ}Ç ti jå tïh f¤ndå}Æn! ZïlÆj tô i dãj mi kafç.) f¤ndamênt/f¤ndamçnat, m. Gjd. f¤ndamänta - temelj, osnova

fûtrat /se/

(Skopåli smo f¤ndamênt/f¤ndamçnat za kÇ}u.) furç{t (furç{ta, furç{to), neodr. pridj. - stran, koji je odnekud do{ao (Onâ j furç{ta, ali sæ j oènïla za Grëbni~ana.) furç{tÆ (-Å, -ÿ) - strani, upravo onaj koji je odnekud do{ao (Od sïh mladï}Æh z selå, onå sæ j za furç{tÿga/furç{tæga o‘enïla!) fûrija, `. - osoba koja {to mahnito ~ini (AM) (Doletäl je kÇ}u kod fûrija.) fœrma, `. - limena posuda za pe~enje u pe}nici (isto: ka{trôla) (Na~inê se dvê {trÇcice kê se klÅdû va fœrmu namå‘enu z ÇjÆn.) fœrmÅn, m. Gjd. fœrmana - vozar, prijevoznik, vodi~ konja; zaposlen na izvla~enju drva iz {ume (Fœrmani su s konjï v¤klï drvå {Çmæ.) f¤rnâ‘a, `. - ciglana (AM) (Va f¤rnâì su peklï ‘lÆpcï i opÇke.) fûtrat /se/, gl. nesvr{. (fûtrÅ{ /se/, fûtraj¤ /se/) - obilno i dobro jesti, pren. potkoàvati se, toviti (Nü mu zlå poznåt, dobrë ga ènå fûtrÅ.)

gåbrla

256

gamçla

G gåbrla, `. Gmn. gåbÈl/gåbrl - velika ukosnica za pri~vr{}ivanje pletenice (Za zaplçst ~Çda vlasîh rãbÆ ~Çda gåbÈl.) gåc, m. - ukrasna biljka, Acacia (isto: kåc, agåc) (Gåc tÆ j predobrë drvë da od njegå stërÆ{ kÿlcï.) gå}e, `. mn. - hla~e (isto: bragç{e) (Ma ôn ti nüma ni gâ} na rïti.) gå}ice, `. mn. - 1. male ili kratke hla~e (Såd su modärne nïkakove gå}ice da tÆ j pôl rïti våni.); 2. plitke ga}ice, ènsko i dje~je donje rublje (PustïlÅ j pläne pa }u njÿj k¤pït gå}ice.) (isto: bragç{ice) gå}ine, `. mn. - 1. duge, te{ke ili pohabane hla~e (Do{ãl je va nïkakovih gå}inah i h¤dôj stomånji.); 2. duboke ga}ice (Sç mojç prijatelïce nëse gå}ice sâmo sÅn jå va gå}inah.); 3. uprljane ga}ice (Hïti tê gå}ine za opråt.) (isto: bragç{ine) gåd, m. - zmija neotrovnica (Gåd je vçlÅ kå{ka, ali ne bï ujîl.) gådina, `. - 1. duga~ka i debela zmija neotrovnica (Kakôv gådina! DÇg je mçtÅr i pôl.);

2. zmija neotrovnica, s ga|enjem i strahom (Gådinu sÅn vïdela va potëku. - ^›nÿga/~›næga ili zelênÿga/zelênæga?) gågrica, `. - sitni kukac kornja{ u plodovima, ìàk (isto: rogÇ{a) (Gågrice su onâ mî}era blâgaca kâ zjüdaj¤ fa‘ôl.) gågri~ina, ‘. - velika gagrica, s odvratno{}u (Hïti ta fa`ôl, pœn je gågri~Æn!) gãjba, `. Gmn. gâjb - krletka (Nebëg gÅrdçlac kad je va gãjbi.) gãjbica, `. - manja krletka (Månjega tï}a klådi va gãjbicu.) gãjbina, `. - velika krletka (Vçloga/ vçlega tï}a klådi va gãjbinu.) galamân, m. - posuda za umivanje, lavor (vidi: lagamân) (ZïlÆj tû vëdu z galamâna!) galamanï}, m. - mali lavor (Tâ galamanï} tÆ j jÇ{to za rûke opråt.) galamanïna, `. - veliki lavor (Zâ~ si k¤pîl tâ galamanïnu? ^å }e{ kûpat va njîn?) gÅmbçta [gÅÜbçta], `. - kretnja podmetavanja noge komu da bi se spotaknuo ili pao (Pãl je a{ sÅn mu gÅmbçtu pëdlo`Æl.) gamçla, `. - zemljana posuda srednje veli~ine s bo~nom ru-

ganÇt /se/

257

~kom (Påla mÆ j gamçla nå tlë i okrhnÇla se.) ganÇt /se/, gl. nesvr{. (gåne{ /se/, gån¤ /se/) - pokrenuti /se/ (isto: movit /se/) (Bolê me nëge, ne mëræn jih ni ganÇt.) garâ‘a, `. - garaà (LâstavicÅ j storïla njÅzlë pu nås va garâì.) gÅrdçlac, m. Gjd. gÅrdälca - ptica pjevica: ~e{ljugar (Nebëg gÅrdçlac kad je va gãjbi.) garÇfÿl, m. Gjd. garÇfola - ukrasna vrtna biljka: klin~ac, karanfil, Dianthos (isto: varÇhÿl/varÇfÿl/varïf¤l) (Nãjlïpjæ mi garÇfÿl di{î.) garÇfoli}, m. - lijep i sitan klin~ac, karanfil, Dianthos (NabrÅlå sÅn lÆpïh garÇfoli}Æh za va cimîtær.) gâs, m. - plin (Vïdi dÅ l gâs pœ{}Å z bëcæ!) bït pod gÅsÿn - biti pripit (Kåd je do{âl, ve} je bîl pëd gÅsÿn.) gÅsït, gl. nesvr{. (gãsÆ{, gãsæ) - gasiti (Po sç në}i su gÅsïli kad bi gorçlo va plåninah.) gãvli}/gõvli}/gõli}, m. - sitan krumpir (NãjslåjÆ j gãvli}/gõvli}/gõli} med strgëtinami.) gåzit, gl. nesvr{. (gåzÆ{, gåzæ) 1. gaziti (Dok smo bîli mï}i{ni, nÆsmë smçli gåzit po trÅvï, a danås je nî kî kosït.); 2. prije}i

gïps

rijeku ili kakvu drugu vodu (Måmo, dâ mëræn pô} gåzit?) gdô, zamj. - tko (Nî gdô jïst!) generâl, m. Gjd. generÅlå - general (Bül je nïkakÿv generâl va prô{lÿj võjski.) gçte, `. mn. - duge dje~je ili ènske ~arape s ga}icama (Ob¤cï njÿj gçte, vî{ dÅ j zÆmå!) gçtice, `. mn. - duge dje~je ~arape s ga}icama (Sç gçtice su jÿj med nogåmi {ûpe.) gçtine, `. mn. - duge dje~je ili ènske ~arape s ga}icama, kada se iz kojega razloga nevoljko obla~e (Næ}Ç tê g›dæ gçtine obû}!) gÆbåt se, gl. nesvr{. (gübÅ{ se/ gübje{ se, gübaj¤ se/gübj¤ se) kretati se, micati se, gibati se (Sêde{ va vlâk i pomålo se gübÅ{/gübje{. Tr ti nî prç{a!) gimnâzija, `. - gimnazija (FïnilÅ j gimnâziju.) güngÅv (güngava, güngavo), neodr. pridj. (komp. gÆngavïjÆ) - bezvoljan, bez teka, bole`ljiv, slab (VåvÆk je bîl güngÅv za jïst.) güngavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. gÆngavîjÆ) - bezvoljni, bez teka, bole`ljivi, slabi (Onômu güngavÿmu tî dâj jïst!) gïps, m. - 1. gips (Cjêvi od strÇjæ se za zîd z gïpsÿn }apâj¤.);

gïpsat

258

2. gipsana obloga za imobilizaciju ozlije|enoga dijela tijela (isto: ‘çs) (Prekïn¤l je rûku pa m¤ j va gïpsu.) gïpsat, gl. nesvr{. (gïpsÅ{, gïpsaj¤) - gipsom ugrubo ispunjavati rupe i o{te}enja na zidovima (P›vÿ belïla se zîdi môraj¤ gïpsat.) gîza, `. - lijevano èljezo (Pinjåte su bîle od gîzæ.) gjçdat, gl. nesvr{. (gjçdÅ{, gjçdaj¤) - gledati, motriti (Kad vëzÆ{ bicïkÅl, môrÅ{ gjçdat prçd se!) gÆstå/gjÆstå, `. - glista (isto: hÆstå) (Ne ubîj tû gÆstÇ/gjÆstÇ a{ je pë njïh zemjå rahlïjÅ.) gÆstïca/gjÆstïca, ‘. - mala glista, crijevni nametnik (FÅlå Bogu, danåska vï{æ nî onîh gÆstîc kod p›vÿ.) gÆstïna/gjÆstïna, `. - velika glista (Va v›tu su dvê gÆstïne, ali mi se tô gnjœsÆ.) glâd, m. - glad (Umrît }u ëd glÅda, dãj mi ~â za jïst.) glådak (glatkå, glåtko), neodr. pridj. (komp. glåjÆ/glatkïjÆ) gladak (Ovâ rëbÅ j glatkå, a ovâ j jo{ glåjÅ.) glådit, gl. nesvr{. (glådÆ{, glådæ) gladiti (Glådi me po hrtÇ!) gladovåt, gl. nesvr{. (gladûje{, gladûj¤) - gladovati (P›vÿ sæ j fânj gladovålo.)

glÅvå

glâs, m. Ljd. glÅsÇ - glas (Poznåla sÅn ga po glÅsÇ.) glâsÅn (glÅsnå, glâsno), neodr. pridj. (komp. glasnïjÆ) - glasan (Ovâ j maletïna segajÇtra jâko glÅsnå.) glåsÅnjÆ, s. - glasovanje na izborima (Sî bîl na glåsÅnj¤?) glåsat, gl. nesvr{. (glåsÅ{, glåsaj¤) - glasovati (P›vÿ sæ j u`ålo rç} glåsovat, a danås je ~ç{}æ glåsat.) glasï}, m. - 1. slab, tih glas (Ni glasï}a nî bîlo ~Çt od njê. Slåbÿ j.); 2. lijep, zvonak glas (Onå ïmÅ lîp glasï}.) glasïna, `. - sna‘an, dubok glas (ImÅ glasïnu da se sç sträsÅ dok povädÅ.) glâsnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. glasnîjÆ) - glasni (On glâsnÆ ne mëre m¤~åt ni na sprÿgëdu.) glâsno, pril. - glasno (Ne brœndÅj, povîj glâsno ~å mïslÆ{!) glåsovat, gl. nesvr{. (glåsuje{, glåsuj¤) - glasovati (P›vÿ sæ j u`ålo rç} glåsovat, a danås je ~ç{}æ glåsat.) glåtkÆ (-Å, -ÿ), neodr. pridj. (komp. glatkïjÆ) - glatki (Dodãj mi glåtk¤ dåsku, a ne tû hråpav¤.) glÅvå, `. - glava (Bolü me glÅvå.) prîko glÅvê - previ{e, do

glÅvå

259

granice izdr`ljivosti (I tebç i njê mÆ j prîko glÅvê.) dô} vå glÅvu - opametiti se, osvijestiti se (Do{lë m¤ j z guzïce vå glÅvu.); (Kad sÅn ~Çla ~â j posrædi, tçlo mÆ j do} vå glÅvu!) glÅvå/glavïna kod bå~va 1. velika glava (I mâlÆ jÿj ïmÅ glâvu kod bå~vu.); 2. mamurluk (Sïnÿ} sån se nåpÆl i såd mÆ j glÅvå kod bå~va.) od glÅvê do pætê - potpuno, posvema (Zmo~ül sæ j od glÅvê do pætê.) zbït z glÅvê komÇ/ kemÇ ~â - razuvjeriti koga, zabraniti kome {to (Zbït }u jå tô tebï z glÅvê!) glâvu razbÆjåt - dugotrajno, uzaludno misliti o ~emu (Kåko ti se onô kunjâda zovç? Ve} Çru vrïmena glâvu razbüjÅn.) ne grê komÇ/kemÇ vå glÅvu - odnosi se na osobu koja ne shva}a, koja {to ne ‘eli ili ne mo‘e razumjeti (^Çla sÅn te, ali mi ne grê vå glÅvu da takë mïslÆ{.) ne mo} kogå/kegå ulovït ni za glâvu ni za rêp - ne mo}i proniknuti u ~iji sustav razmi{ljanja ili djelovanja (PovädÅ nî~, a ne mëre{ ga ulovït ni za glâvu ni za rêp.) zg¤bït glâvu - 1. izgubiti nadzor (Na kråj¤ j zg¤bîl glâvu i sïh je potïrÅl }å.); 2. zaljubiti se (Zg¤bïlÅ j glâvu za njîn, a õn ju nî otêl ni

globit

pogjçdat.) zïv¤} ‘îvu glâvu - jedva pre‘ivjeti (KëmÅ} smo zïv¤kli ‘îvu glâvu.) glavåt (-a, -o), neodr. pridj. (komp. glavatïjÆ) - glavat, koji ima veliku glavu (OstrÆ`ï se, takë zgjädÅ{ jâko glavåt!) glavâtÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. glavatîjÆ) - glavati, koji ima veliku glavu (Ne znâ{ kî j lïpjÆ, trbuhâtÆ ili glavâtÆ.) glavïca, ‘. - mala glava (Onï po famîliji ïmaj¤ drëbne glavïce.) glavïna, ‘. - 1. velika glava (Glavåt ~ovïk ïmÅ vçl¤ glavïnu.); 2. glava u lo{em osje}anju (Nî~ mi dudnjî va glavïni.) glãvnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. glavnîjÆ) - glavni (Ne mëre{ våvÆk tî bït glãvnÆ.) glÅvnjïca, `. - goru}a grana (isto: lagnjïca) (Va sÅlÇ nÅn je uletçla jednå vçlÅ gorœ}Å glÅvnjïca.) glçtovat, gl. nesvr{. (glçtuje{, glçtuj¤) - zaravnavati o{te}ene i neravne povr{ine na zidovima i stropu prije li~enja (isto: dlçtovat) (SV) (Glçtuje cêlo zapõlnæ i jo{ nî ni pôl fïnÆl.) globa, `. - globa, kazna za prekr{aj (Znâ{ da sÅn glëbu plÅtïla kad s¤ nÅn ëfce popÅslç njïhovo?) globit, gl. nesvr{. (globÆ{, globæ) - globiti, ka`njavati za prekr{aj

glôbu{

260

(isto: m¤ntåt) (Glëbilo mæ j a{ sÅn preb›zo vozîl.) glôbu{, m. - veliki kamen (isto: klôbu{) (Ako mëre{, dïgni tâ glôbu{!) glôbu{ina, ‘. - izrazito velik kamen (Påzi da ti tâ glôbu{ina ne pÅdç nå nogu!) glôda, `. - zagorjelina od palente na posudi (Dobrô j va pinjåtu lêt mlÆkå, pa õnp¤t glôdu poglodåt i pojïst.) glodåt/glojåt, gl. nesvr{. (gloje{, gloj¤) - strugati, glodati (Ne glojï po padçli a{ }e{ mi ju sÇ de{våt.) glôdina, `. - pogrdan izraz za osobu koja se lo{e hrani (Vïdi ju, glôda/glôdina, kadagëd bi moglå ~â skÇhat za pojïst.) glog, m. Gjd. glogå - glog (Glëg ïmÅ nïkakove bôbice.) glôrija, `. - dika, slava, ~ast (Onâ j bÆlå nãjmlåjæ dÆtç va famîliji pa su ju dr`åli kod za glôriju.) glûh (gl¤hå, glûho), neodr. pridj. (komp. gluhïjÆ/glÇ{Æ) - gluh, koji slabo ~uje (Måt njÿj je gl¤hå.) glûhÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. gluhîjÆ/glÇ{Æ) - gluhi (Onâ glûhÅ j njejâ h}êr.) glÇmac, m. Gjd. glœmca - 1. glumac (Da bi {âl za glœmca. Bôg

gnjîl

nas o~œvÅj ~å mu se tô vïdÆ?); 2. pren. hinitelj (Nî njemÇ sïla pô} va {kôlu za glœmca, tr je glÇmac i be‘ njê.) glÇmica, `. - 1. glumica (PredstÅvjålÅ j na prüredbi vå {kÿli i sad se dr‘î dÅ j glÇmica.); 2. pren. hiniteljica (Nï{ tî njôj ne vçr¤j, onâ j prâvÅ glÇmica.) gl¤{çt, gl. nesvr{. (glœ{Æ{/glu{îje{, glœ{æ/glu{îj¤) - glu{jeti (Nî odjedãnp¤t ogl¤{êl, pë~æl je gl¤{çt s kakëvih pêt lêt.) gnåt, gl. nesvr{. (gonÆ{, gonæ) goniti, tjerati (^å gënÆ{ ëfce va {tålu?) gnjÅvït /se/, gl. nesvr{. (gnjãvÆ{ /se/, gnjãvæ /se/) - gnjaviti /se/, mu~iti /se/ (Zâ~ se gnjãvÆ{ z ÿtîn blâgÿn? Prodãj ga, i sï bçz brÆgæ.) gnjæ~ït, gl. nesvr{. (gnjä~Æ{, gnjä~æ) - gnje~iti (^å tô gnjä~Æ{ v r¤kï?) gnjçst /se/, gl. nesvr{. (gnjetç{ /se/, gnjetû /se/) - utrpavati /se/, gurati /se/ kamo ili u {to (Onå se såkamo gnjetç.) gnjïda, `. - jaja{ce u{i (Nå{a h}är je imçla pÇnu glâvu gnjîd, a nijednogå/nijednegå {æncå.) gnjîl (gnjÆlå, gnjîlo), neodr. pridj. (komp. gnjilïjÆ) - truo, gnjio (isto: trûl) (Kÿmpür nÅn je ve} vås gnjîl.); (^å nësÆ{ va krÆlÇ? - Jåbu~inu gnjÆlÇ!)

gnjÆlçt

261

gnjÆlçt, gl. nesvr{. (gnjülÆ{/ gnjilîje{, gnjülæ/gnjilîj¤) - gnjiliti, trunuti (Vïdi kakë nÅn kÿmpîr gnjülÆ/ gnjilîje!) gnjîlÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. gnjilîjÆ) - truli, gnjili (isto: trûlÆ) (TrîbÅmo probråt gnjîlÆ kÿmpîr.) gnjocat, gl. nesvr{. (gnjocÅn, gnjocaj¤) - ritmi~kim pritiscima gnje~iti (S palentÅrôn sæ j gnjëcÅl kÿmpîr va pinjåti.) gnjôj/gnôj, m. Gjd. gnjojå/gnojå - gnoj (Dopejãl mÆ j dvâ vëza gnjojå/gnojå vå Poje.) gnjojït/gnojït, gl. nesvr{. (gnjojî{/ gnojî{, gnjojê/gnojê) - gnojiti (Såko lçto trîbÅ gnjojït/gnojït ako }e ~ovïk ~â imçt.) gnjojït se/gnojït se, gl. nesvr{. (3. l. jd. gnjojî se/gnojî se, gnjojê se/gnojê se) - gnojiti se, inficirati se, upaliti se (odnosi se na ranu) (MôrÅt }u pô} duhtôru a{ mi se gnjojî/gnojî råna na nogï.) gnjÿjnïca/gnÿjnïca, `. - gnojnica, teku}i dio gnoja (Gnjÿjnïca/ gnÿjnïcÅ j teklå va jednÇ {kÇju na dnÇ {tålæ i vozïla sæ j na gomïlu kad bi se {kÇja napÇnila.) gnjÿjnï~ina/gnÿjnï~ina, `. - gnojnica, teku}i dio gnoja, kao ne{to neugodno (Vås smrdî{ po

gôbit se

gnjÿjnï~ini/gnÿjnï~ini! Hõj se opråt!) gnjûs, m. - smrad, ne~ist (O~ïsti tâ gnjûs pred kÇ}¤n!) gnjûsÅn (gnj¤snå, gnjûsno), neodr. pridj. (komp. gnjusnïjÆ) - odvratan, smradan, ne~ist (Jâkÿ j gnjûsÅn, nïkad se ne perç.) gnj¤sït se, gl. nesvr{. (3. l. jd. gnjœsÆ se, gnjœsæ se) - gaditi se (GnjœsÆ mi se pu njê kafç pït a{ jÿj je sç pÇno dlâk od må~inæ.) gnjûsnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. gnjusnîjÆ) - odvratni, smradni, ne~isti (Ne pohãjÅj va tôj gnjûsnÿj stomånji!) ˜ n ni nî takë stâr, gôba, `. - grba (O a ve} ïmÅ gôbu.) gôbast (-a, -o), neodr. pridj. (komp. gobastïjÆ) - grbav, iskrivljen (Sâ j gôbasta, ma nî ni ~Çdo kulïkÿ j mlÆkå zneslå.); (NÆsû mi lîpi kolÅ~ï, nïkakovi su gôbasti.) gôbastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. gobastîjÆ) - grbavi, iskrivljeni (Vïdele smo onôga/onêga gôbastÿga/gôbastæga va butîgi.); (Dãj mi gôbast¤ kÇharicu, mëræn i { njûn mÆ{åt.) gôbit se, gl. nesvr{. (gôbÆ{ se, gôbæ se) - 1. grbiti se (^å se gôbÆ{ pod otîn brïmenÿn?); 2. kriviti se (Tô ti se takë gôbÆ! Maknï tâ kåmi~inu ako }ç{ da ti ostâne rÅvnë.); 3. pren. spolno op}iti

gôd

262

(isto: jebåt se) (Povädaj¤ jûdi da su jih vïdeli kåko se gôbæ va åutu.) gôd, m. - blagdan (Na crikvçnÆ gôd, Mihëju, sæ j {lë k må{i i na samânj.) god, ~est. - god (Nî p›vÿ bîlo tïh bÿmbônÆh. Kî gëd bi spçkÅl {trûdæl, i tô j tô.) godï{}Æ, s. - godina (Pred pâr gëdÆ{} smo bîli pu vås.) godït, gl. nesvr{. (3. l. jd. godî) goditi, prijati (Ri~ïnÅ j teplå, ba{ godî.) gojït, gl. nesvr{. (gojî{, gojê) odgajati (Nebëga, bez mû`Å j, a gojî dvëju dïcu.) gojït se, gl. nesvr{. (3. l. jd. gojî se) - zarastati, zacjeljivati, i}i nabolje (odnosi se na ranu) (Srbî me råna, rç} bi da se gojî.) gôl (golå, golo), neodr. pridj. 1. gol (Nîs ga nïkad vïdela golå.) gôl gÿlcåt - posve gol (Stâl je nåsræd kåmaræ gôl gÿlcåt.); 2. pren. bez ikakva dodatka (Ne jîj gôl krÇh!) golïca, `. - palenta bez krumpira (Jå }u golïcæ i mlÆkå za ve~çru.) golïda, `. - posuda u koju se muze mlijeko (ôbåni su zêli golïdu i stolï}, sçli na vrãta i kakë bi kâ ofcå dohÅjåla bi j¤ pomÇzli.)

gorå

gol¤b, m. Ljd. gol¤bÇ - golub (Tåmÿ j bîlo ~Çda gël¤bÆh i våvÆk je bîlo blåtno.) golubinjâk, m. Gjd. golubinjÅkå - golubinjak (Tô j bîl jedînÆ golubinjâk na Grëbni{}ini, ~å jå znân.) gõmbat se [gõÜbat], gl. nesvr{. (gõmbÅ{ [gõÜbÅ{] se, gõmbaj¤ [gõÜbaj¤] se) - 1. ljuljati se (isto: lûlat se, pêzat se) (Dicå se vôlæ gõmbat.); 2. pren. prolaziti kroz ìvot (AS) (Nïkako se gõmbÅmo bez plã}æ, ali nî låhko.) gomïla, `. - gnoji{te, smetli{te (Mî smo jedÅnpût na {etemânu neslï gnjôj/gnôj na gomïlu.) gomïlica, `. - mala gomila (Hïti tô leh na gomïlicu zâda kÇ}æ!) gomïlina, `. - velika gomila (Zâda kÇ}æ j vçlÅ gomïlina.) gÿn~în, m. Gjd. gÿn~Ænå - trgovac govedima (Dçd m¤ j bîl gÿn~în.) gõndole, `. mn. - pren. ènske cipele s povi{enom petom (Jê ti tç{ko va tïh gõndolah hodït?) Gorå, `. - sveti{te Majke Bo`je u Gerovu (Mî såkÿ lçto na Mâl¤ Gëspoju græmë na GorÇ.) gorå, `. - gora, planina (Ne bîn bîl takôv da sÅn lîpo va gorï zle`ên.)

gorak

263

gorak (gÿrkå, gõrko), neodr. pridj. (komp. gÿrkïjÆ/gor~Æ) - vru}, vreo (SpçkÅl sÅn zajïk a{ je kafç bîlo gõrko.) goræ, pril. - gore, lo{ije, slabije (komp. od lo{e, slabo) (Govëræ jûdi da mu rê na gëræ.) gorçt, gl. nesvr{. (3. l. jd. gorî, gorê) - gorjeti (Ogãnj nÅn nïkako ne gorî. Borëvina nî dobrå za gorçt a{ ïmÅ ~Çda smolê.) gorÆ (-Å, -æ), komp. pridj. - gori ba su porçdni, ali govëræ (O dÅ j mlåjÆ jo{ gërÆ.) gorika, pril. - gore (StÇba tÆ j gërika pa hôj pô nju.) gõrkÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. gÿrkîjÆ/gõr~Æ) - vru}i, vreli (Menï dâj gõrkÿ kafç, a õn }e m›zlÿ.) gõrnjÆ (-Å, -æ), odr. pridj. - gornji (GõrnjÆ zûbi me bolê.) gorœ}Æ (-Å, -æ), odr. pridj. - goru}i (Da }e na SûdnjÆ dân gorœ}æ kamänjÆ pådat.) gospâ, `. - prisno: gospo|a (Prijêla gospâ ‘mûj i nat›la ‘ûj!) Gospod, m. - Gospodin Bog, samo u frazi Gëspode Bëè! gospodâr, m. Gjd. gospodÅrå 1. gospodar (Sl¤gå se bojî gospodÅrå.); 2. {alj. suprug (@enâ j môrala pëslu{at gospodÅrå.)

Gospoja

gospodarïca, `. - 1. gospodarica (Nü jÆn bÆlå dobrå gospodarïca.); 2. {alj. supru`nica (Mû` je bîl gospodâr va kÇ}i a ‘enå gospodarïca.) gospodÅrït, gl. nesvr{. (gospodãrÆ{, gospodãræ) - upravljati ~ime, gospodariti (Dok jå gospodãrÆn va ovôj kÇ}i, ne mëre{ dçlat ~å tæ j vëja!) gospodãrstvÿ, s. - gospodarstvo, imanje (isto: grûnt/grÇnat) (VïdÆ se dÅ j vrÆdân kakë mu gospodãrstvÿ grê nåprvÿ.) gospodîn, m. Gjd. gospodïna gospodin (Kî j imêl konjå ili mÇlu, je bîl gospodîn.) gospod’a, `. - gospo|a (Gëspod’o, kãj ste bÆlå?) gospod’ica, ‘. - gospo|ica (isto: frãjla/frãjlica) (Tâ gëspod’icÅ j jâko fÆnå.) Gospoja, `. - Majka Bo`ja (Grëbni~ani/Grëmi~ani gredû na hodo~å{}Æ na GorÇ na Mâl¤ Gëspoju i Mãjki Bë‘jÿj Trså{kÿj na DûhovskÆ pÿndïjak.); (Dë~Æn prõjde VçlÅ Gëspoja, lçto fïnÆ.) MâlÅ Gospoja blagdan ro|enja Bla‘ene Djevice Marije, 8. rujna (Na Mâl¤ Gëspoju se grê na GorÇ.) VçlÅ Gospoja - crkveni blagdan i svetkovina Uznesenja Blaène Djevice Marije (15. kolovoza) (Na Vçl¤ Gëspoju se grê na Trsåt.)

gospôskÆ

264

gospôskÆ/gosposkÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - gospodski (Va Lûke`Æh je bîlo i Gospëskÿ Selë.) gospo{}ina, `. - zastarj. gospo{tina, administrativno-upravna jedinica (P›vÿ j GrëbnÆk bîl gospë{}ina.) gôst, m. Gjd. gosta - gost (Re~ç se dÅ j nçzvÅnomu/nçzvÅnemu gëstu za vrãti mçsto.) gotôv (gotova, gotovo), neodr. pridj. - gotov, dovr{en (Sü l ve} gotëva a{ }u pô} bez tebç.) bït gotôv - umrijeti (Kad je duhtôr do{âl, ve} je bîl gotôv.) gotôvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - gotovi, dovr{eni (Zät }u gotôvæ kopïce, a tî donesï onê ~å su za fïnit.) govçdina, `. - gove|e meso, govedina (Dãj mi kilë govçdinæ za jûhu!) gõvnace, s. - dje~ji izmet (isto: dre~ï}) (MåterÅn se ne gnjœse dü~jæ gõvnaca.) gõvnÅr, m. - prezriv naziv za ~ovjeka nedostojna po{tovanja (GõvnÅru jedân, hôj }å i vï{æ ne dohãjÅj.) gÿvnarïja, `. - pren. ru`no izveden posao ili ~in (Oprostï, ali tô ~å si stërÆl je gÿvnarïja.) gõvnino, s. - veliki izmet, izmetina (isto: dre~ïna) (ZagåzÆl sÅn va pãsjæ gõvnino.)

grâbri}

gõvno, s. Gmn. govÅn - 1. izmetina (isto, zn. 1: drçk) (Po RÆkî j po cçsti sç pÇno pâsjÆh gëvÅn.); 2. pren. ~ovjek lo{eg ˜ n je gÿvnë od ~ovïmorala (O ka.) govÿr, m. Gjd. govora - govor (Nüs vÅn jå za dr`åt gëvori, ali vân èlîn såkÿ dobrë.) govorãncija, `. - isprazan, dug i dosadan govor (NaslÆ{åli smo, naslÆ{åli, ali nÅn je våje bîlo dësti govorãncijæ.) govÿr~în, m. - vje{t govornik (Tç{ko }e se kî { njîn, õn je prâvÆ govÿr~în.) govorït, gl. nesvr{. (govorÆ{, govoræ) - govoriti (Færmâj govorït! GovërÆ{ od segajÇtra!) govorït nådugo i na{iroko op{irno i iscrpno pripovijedati (On våvÆk govërÆ nådugo i na{irokë, ali gÅ j lîpo na{lÆ{åt.) grabanjåt /se/, gl. nesvr{. (grabanjâ{ /se/, grabanjâj¤ /se/) - pohlepno grabiti za se (AM) (Vïdi ga målo kakë se grabanjâ za kûs paläntæ!) grâbÅr/gråbÅr, m. Gjd. grâbra/ gråbra - grab, listopadno drvo (Pod onïmi grâbri rÅstû vçlæ pe~œrbe). grâbri}/gråbri} // grâbji}/gråbji}, m. - malo drvo graba (Posïkli su lîpi grâbri}i/gråbri}i // grâbji}i/gråbji}i.)

grabrôv

265

grabrôv (grabrova, grabrovo), pridj. - grabov (GrabrëvinÅ j grabrëvo drvë.) grabrovina, `. - grabovo drvo, grabrovina (GrabrëvinÅ j grabrëvo drvë.) grabe‘jîv (grabe‘jïva, grabe‘jïvo), neodr. pridj. (komp. grabe‘jivïjÆ) - grabe`ljiv (Onâ j sç pobrÅlå a{ je grabe`jïva.) grabe‘jîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. grabe‘jivîjÆ) - grabe`ljivi (Tâ grabe`jîvÆ }e ti sç pobråt.) gråbit, gl. nesvr{. (gråbÆ{, gråbæ) - 1. grabiti (Sç gråbÆ{ zâ se, pustï i menï ~â!); 2. grabljati poko{enu travu (Gråbili smo sêno vå Poju.) grabjåt, gl. nesvr{. (grabjâ{/gråbje{, grabjâj¤/gråbj¤) - grabljati, skupljati grabljama (]å}a dçlÅ lõvnicu, a mî grabjâmo/gråbjemo ëkoli.) gråbje, `. mn. Gmn. gråbÅj - grablje (Nü ve} ni gråbÅj ni ko{îh.) gråbjice, `. mn. - grablje s kra}om dr{kom (BÆlâ j mï}i{na pa jÿj je stërÆl gråbjice s krå}Æn månigÿn.) gråbjine, `. mn. - 1. te{ke grablje ili grablje s duòm dr{kom (NjemÇ rãbæ gråbjine kakô j velïk.); 2. grablje kao mrska alatka (Dësti mÆ j i gråbjÆn i matï~Æn.)

GråjÅnka

grâd, m. Ljd. grÅdÇ - grad (MÅrgarçta grâd pomçtÅ.) Grâd, m. Ljd. GrÅdÇ - top. doma}i naziv za mjesto Grobnik, povijesno sredi{te Grobni{}ine sa starim grobni~kim Ka{telom i najstarijom ‘upnom crkvom i plovanijom (Za Filïpju se grê Grâd.); (Kî p›vÆ pût dõjde Grâd, tâ môrÅ nãjprvÿ Båbu ˜ n je z Grâda, büvÅ bÇ{n¤t.); (O va GrÅdÇ.) grÅdït, gl. nesvr{. (grãdÆ{, grãdæ) - 1. ogra|ivati (Zâ~ grãdÆte lÆhÇ? - Da kakëvo blâgo ne dõjde.); 2. graditi (Ve} mïsæc dân grãdæ tâ zîd.) gråd’Ån, m. Gjd. gråd’ana - gra|anin (Nî gråd’Ån ôn kî je z Grâda leh kü j z RÆkê.) gråd’Ånka, `. - gra|anka (VåvÆki su gråd’Ånke z visokå gjçdale na mlikarïce.) gråh, m. - gra{ak (isto: bî‘Æ) (Gråh je dëbÅr i sïrÿv za jïst, ali môrÅ bït mlâd.) grâja, `. - divlja ìvica (Na nå{u grâj¤ j zletçlo jåto oræpcîh.) GråjÅn, m. Gjd. Gråjana - stanovnik mjesta Grobnika (GrÅdÇ su nas do~çkali Gråjani.) GråjÅnka/Grãj{}ica, `. - stanovnica mjesta Grobnika (Måt pokõjnÅ njÿj je bÆlå GråjÅnka.)

grãjskÆ

266

grãjskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - koji pripada Gradu Grobniku (Vïdæl sÅn grãjskÿga/grãjskæga plovåna.) grÅnå, `. Ajd. grânu - 1. grana (VçtÅr je otkïn¤l onu vçl¤ grânu na jälvi.); 2. konac za vezenje (GrÅnûn se {tïkÅ.) granâte, `. mn. - ogrlica od ukrasnih zrnaca (Mëre{ mi k¤pït granâte za rëjændÅn.) granatîr, m. Gjd. granatÆrå - jak i visok ~ovjek (Bül je prâvÆ granatîr, jâk i visëk.) grãncivet/grãncjivet, gl. nesvr{. (3. l. jd. grãncivÆ/grãncjivÆ, grãncivæ/grãncjivæ) - postajati uèglim (odnosi se na masno}u) (Kobasïce nÅn grãncivæ/ grãncjivæ, ~å }emo { njïmi?) grãncjÆv (grãncjiva, grãncjivo), neodr. pridj. (komp. grÅncjivïjÆ) - uègao (odnosi se na masno}u) (OvüstÆ ocvürki su grãncjivi, ne jüj je!) grãncjivÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. grÅncjivîjÆ) - uègli (odnosi se na masno}u) (Ne jîj tî grãncjivÆ ocvürki!) grãndula, `. - krajnik, glandula (MôrÅt }e{ pô} grãndule znêt.) granïca, `. - granica (OnûdÅ j prohÅjåla granïca.) grãnjÆ, s. - granje (Pësikal je orïh, ohlïstÆl ga i pustîl grãnjÆ okolo rashïtÅno.)

gÈdçt

gråskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - gradski (Vozïla sæ j va gråskÿn bÇsu.); u frazi povædåt po gråskÆ ’govoriti knjièvnim jezikom’ grå{ica, `. - tu~a, gråd, krupa (isto: tÇ~a) (Grå{icÅ j sç {¤ndråla.) gratåt, gl. nesvr{. (gratâ{, gratâj¤) - ribati, strugati (P›vÿ leh grê{ pituråt, trîbi gratåt stâru pitûru.) g›bÅv (g›bava, g›bavo), neodr. pridj. - grbav (Tâ daskâ j g›bava.) g›bavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - grbavi (KrÅnjåc rïpu sîje, `åba mu se smÆjç: »Oj, tî, ‘åbo g›bavÅ, nç bu{ rïpe hrÇstala!«) g›~, m. - gr~ (isto: k›~) (Nîs råda da grê{ na Ri~ïnu kûpat a{ bi te mëgÅl g›~ va mrzlôj vodï }apåt.) g›~Åv (g›~ava, g›~avo), neodr. pridj. (komp. gr~avïjÆ) - kvrgavo (To drvô j g›~avo.) g›~avÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. gr~avîjÆ) - kvrgavi (Ne zïmji tô g›~avÿ drvë.) g‹d/g›d (gÈdå/grdå, g‹do/g›do), neodr. pridj. (komp. g‹jÆ/g›jÆ) - ruàn (Onâ j grdå, a õn jo{ g›jÆ.) gÈdçt/grdçt, gl. nesvr{. (gÈdî{/ grdî{/grdîje{, gÈdê/grdê/grdîj¤) - ru`njeti (Kakë stårÆ{, takë i gÈdî{/grdî{/grdîje{.)

g‹dÆ

267

g‹dÆ/g›dÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. g‹jÆ /g›jÆ) - ru`ni (Maknï tû g‹d¤/g›d¤ slïku zîda.) g›do, pril. - ru`no (Hõj se presû}! G›do tæ j vïdet va tôn bærhånini.) grdobå, `. - rugoba, nakaza (Zäl je nïkakovu grdobÇ od `änskæ.) grædå, `. Ajd. grêdu - greda (Brdunãl je jo{ dëbÅr, a grêde su sç {ûpe.) grên, grê{, grê, græmo, grætç/ grêste, gredû, prezent gl. u zna~enju ’i}i’ - idem, ide{, ide, idemo, idete, idu (isto: rên, rê{, rê, ræmo, rætç, redû) (Grê{ s mån¤n dvÿrÇ.); (Mî græmë na GorÇ.); grên, grê{, grê, grêmo, grête, gredû, prezent gl. u zna~enju ’ide{ li’ i dr. na po~etku upitnih re~enica (isto: rên, rê{, rê, rêmo, rête, redû) (Grê{ s mån¤n?; Grêmo skÇpa ili pësebi?; Grête zdôlu?) grçst, gl. nesvr{. (grebç{, grebû) - grepsti (Grebç{ me! OstrÆ`ï nëhti!) grçt /se/, gl. nesvr{. (grîje{ /se/, grîj¤ /se/) - grijati /se/ (Ostãl sæ j grçt pul {pãrheta.) grêz (-a, -o), neodr. pridj. (komp. grezïjÆ) - 1. grub, neizra|en (Tô tÆ j jâko grêzo! Jo{ tô môrÅ{ blanjåt.); 2. pren. neulju|en, sirov (Dobrâ j, alÆ j målo grêza.)

grüntÅv

grêzÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. grezîjÆ) - 1. grubi, neizra|eni (Dãj mi tâ grêzÆ këmÅd pa }u ga pëtli dofïnit.); 2. pren. neulju|eni, sirovi (Måt m¤ j fÆnå i nä}e ju pija`åt grêzÅ nevçsta.) grïf, m. - uobi~ajen, u~inkovit pokret (isto: mot) (Tâ grïf môrÅ{ znåt ako }e{ tô storït kod spådÅ.) grïfik, m. - o{tro p{eni~no bra{no (AS) (Va njëki se klÅdç i grïfika.) grîh, m. Gjd. grÆhå - grijeh (Ne dçlÅj grÆhå! BlûdnÆ grîh je sm›tnÆ grîh.) grünta, `. Gmn. grînt - zanovijetalo, dosadna osoba koja gnjavi i smeta (KakëvÅ j ôn grünta! Ba{ mi grê na `Æfcï!) grıñtanjÆ, s. - ~angrizanje, zanovijetanje (Krepalüna, ne bi tâ ~â stërÆl bez grüntanjÅ.) grüntast (-a, -o), neodr. pridj. (komp. grÆntastïjÆ) - mrzovoljan, koji se op}enito lo{e osje}a (isto: grüntÅv) (Smîrÿn sÅn nïkakova grüntasta.) grüntastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. grÆntastîjÆ) - mrzovoljni, upravo onaj koji se op}enito lo{e osje}a (isto: grüntavÆ) (Sëpet je do{lå onâ grüntastÅ.) grüntÅv (grüntava, grüntavo), neodr. pridj. (komp. grÆntavïjÆ)

grüntavÆ

268

- mrzovoljan, koji se op}enito lo{e osje}a (isto: grüntast) (Smîrÿn sÅn nïkakova grüntava.) grüntavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. grintavîjÆ) - mrzovoljni, upravo onaj koji se op}enito lo{e osje}a (isto: grüntastÆ) (SëpetÅ j pu duhtôra navrizåla onãstÅ grüntavÅ.) grüntat, gl. nesvr{. (grüntÅ{, grüntaj¤) - mrzovoljno zanovijetati, ~angrizati (Danås cêl dân grüntÅ{, rê{ mi na ‘Æfcï.) grüntina, `. - dosadna osoba koja neprekidno gnjavi, smeta i zanovijeta (Ala, grüntino, dëma hôj! Kî }e te ve} trpçt!) grïpa, `. - gripa, influenca (P›vÿ su jûdi od grïpæ umïrali.) grïpina, `. - gripa, influenca s jakim simptomima (Nïkakovu grïpinu ïmÅn pa }u oståt na bëlovÅnj¤.) grïpÅv (grïpava, grïpavo), neodr. pridj. (komp. grïpavÆjÆ) - koji je obolio od gripe (GlÅvå me bolî, ba{ sÅn nïkako grïpava.) grïpavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - onaj koji je obolio od gripe (Ne povädÅj z grïpavÆn a{ bï{ i tî mëgÅl grïpu dobït.) grïst, gl. nesvr{. (grÆzç{, grÆzû) gristi (Grïzla sÅn nçzrelu jåbuku pa mi i sad œsta väè.)

g›lit /se/

grÆ{ân (grÆ{nå, grÆ{no), neodr. pridj. - grije{an (Onâ j grÆ{nå.) grî{nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - grije{ni (Ne natçì tû stomånju kod vrâg grî{n¤ dû{u.) grÆ{ït, gl. nesvr{. (grü{Æ{, grü{æ) grije{iti (Ne grÆ{ï dû{u!) gri{påt /se/, gl. nesvr{. (gri{pâ{ /se/, gri{pâj¤ /se/) - gu`vati tkaninu (Lîpo sçdi! Takë ti se bærhân jâko gri{pâ.) gri{påt se, gl. nesvr{. (3. l. jd. gri{pâ se) - prekrivati se borama (odnosi se na koù) (Nî onå takë mlÅdå, vî{ da se jÿj se ve} lÆcç gri{pâ.) grï‘a, `. - 1. ogrizak (AM) (^å dçlaj¤ ovê grïè ævdï? Hïti jih prÅscên); 2. dizenterija, srdobolja (AM) (Ne jî zelçne jåbuke a{ }e{ grïù dobït.) grï‘Åv (grï‘ava, grï‘avo), neodr. pridj. - nezreo (Ne jîj togå/tegå a{ je grï‘avo.) grï‘avÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - nezreli (Pu{}âj tû grïàv¤ jåbuku!) g›lace, s. - grlo djeteta ili grlo u govoru djeci (Sëpeta te nebëgoga/nebëgega g›lace bolî.) g›lino, s. - bolno grlo (G›lino mÆ j upãjeno i fêbru ïmÅn!) g›lit /se/, gl. nesvr{. (g›lÆ{ /se/, g›læ /se/) - grliti /se/ (Nãjprvÿ zïjÅ{ nâ me, a sad me g›lÆ{.)

g›lo

269

g›lo, s. - grlo (Gûsto me g›lo bolî.) g‹m/g›m, m. Gjd. gÈmå/grmå 1. grm (Zêc je va gÈmÇ/grmÇ); (Nîs mëgÅl otkïn¤t {Æpåk, a{ je g›m bîl jåko bodjåt.); 2. pren. golem, snaàn ~ovjek, ljudina (Tô j bîl g‹m/g›m od ~ovïka, mëgÅl bi bîl s konjên vozït.) grmçt, gl. nesvr{. (3. l. jd. grmî) - grmjeti (Ubïlo nÅn je va Kripånju devedesêt ovâc kad je grmçlo.); (Nî~ je blisnÇlo. Dâ tô grmî?) grmï}, m. - mali, niski grm (SkrÆvãl je cigarçti va grmï}u.) grmïna, `. - veliki, obrastao grm (PësikÅl je grmïnu zâda kÇ}æ.) grmjavüna, `. Gmn. grmjavîn grmljavina (Kad je grmjavüna, tô da se svêtÆ PçtÅr bë}Å.) grob, m. Gjd. grobå - grob (Sî klåla rô‘ice na grëb?) grobÅr, m. - grobar (GrëbÅru se môrÅ plÅtït ~a skopâ råkvu i zakopâ ju.) grobï}, m. - grob djeteta (Añjeli}i su zakopâni va grobï}Æh.) grobjÆ, s. - groblje (isto: cimîtær) (Strâh mæ j pô} po {k¤rôn na grëbjÆ.) Grobni~Ån/Gromi~Ån, m. - etn. stanovnik Grobni{}ine (Mî smo Grëbni~Åni/Grëmi~Åni.) Grobni{}ica/Gromi{}ica, `. - etn.

gromå~ina

stanovnica Grobni{}ine (Grëbni{}ice/Grëmi{}ice su vrÆdnç ‘änskæ.) Grobni{}ina/Gromi{}ina, `. Grobni{}ina (Na Grëbni{}ini/ Grëmi{}ini se dçlÅ grëbni{kÆ/ grëmi{kÆ sîr.) grobni{kÆ/gromi{kÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - grobni~ki (^Çda [u{å~anÆh je imçlo ÅrmÅrï kî su storïli grëbni{kÆ tï{jÅri.) grof, m. Gjd. grofå - grof (Lucïja nî tçla tôga/têga grofå za mû‘a, pa sæ j hïtila va vîr i utopïla.) grofïja, `. - grofovija (Tô j bÆlå bogåta grofïja.) grohÿt, m. - gromoglasan smijeh (Sân se grëhÿtÿn nasmêl.) grohotåt se, gl. nesvr{. (groho}e{ se, groho}¤ se) - gromoglasno ˜ n se ne smÆjç, õn se smijati (O se grohë}e!) grôm, m. Gjd. gromå - grom (Grõm jÆn je va kÇ}u udrîl.) gromå~a, `. - hrpa kamenja i `bunja (Nå{a Grëbni{}ina/ Grëmi{}inÅ j pÇna gromâ~.) gromå~ica, `. - mala ili draga groma~a (I kÇ}ica i gromå~ica me domü{jaj¤ na mãjku.) gromå~ina, `. - velika, ru`na, neuredna groma~a (Gromå~ina nî tulïko gÈdå, ali u‘â se nâ nju hïtat segå i så~esa.)

grot

270

grot, m. - drveni sud za gnje~enje gro`|a, kaca (GrëzjÆ se mastÆ va grëtu.) grota, `. - ove}i kamen (GrëtÅ j vçlÆ grêzÆ kåmÆk.) grotica, `. - mala grota (GrotÆcÅ j mâlÅ grëta.) grotina, `. - velika grota (GrëtinÅ j vçlÅ grëta.) grozd, m. - grozd (Nônÿ j na brdunâl va konëbi obïsÆl nãjlipjÆ grozdï.) grozdï}, m. - mali grozd (Nüma apetîta, nî moglå pojïst ni tâ grozdï}.) grozït se, gl. nesvr{. (grozî{ se, grozê se) - prijetiti (KomÇ/kemÇ sæ j molït, nü mu se grozït.) grozjace, s. - gro`|e, od milja (Bït }e lÆpogå/lÆpegå grëzjaca i dobrogå/dobregå vÆnå.) grozjÆ, s. - 1. gro`|e (U`â bït oså va bôbujici grëzjÅ.); 2. ivãnjskÿ grozjÆ - ribizli (Naberï ivãnjskÿga/ivãnjskæga grëzjÅ dïci.) grozjino, s. - gro`|e, u prevelikim koli~inama (Mãjko, ~â j togå/ tegå grëzjina! Kî }e tô pot›gat?) G›{kÅ, odr. pridj. `. poimen. Gr~ka (BÆlå sÅn va G›{kÿj.) grÇbja, `. - hrpa dra~a i kamenja (VçlÆ gådinÅ j pëbigÅl va grÇbju.) grÇbjina, `. - velika hrpa dra~a i kamenja (Zâda kÇ}æ j bÆlå grÇbjina.)

g¤~çt

grÇda, `. - gruda (isto: cÇpa) (HïtÆl je jednÇ grÇdu snîga va njegå, pa sæ j razjÅdîl.) grÇdat /se/, gl. nesvr{. (grÇdÅ{ /se/, grÇdaj¤ /se/) - grudati /se/ (isto: cÇpat /se/) (U`âmo se grÇdat kad je fânj snîga.) grûh, m. Gjd. gr¤hå - nakupina kamenja (Po dnÇ Ri~ïne j ~Çda gr¤hîh.) grûnt/grÇnat, m. Gjd. grœnta posjed, zemlji{te, imanje (isto: gospodãrstvÿ) (Bîli su bogåta famîlija, imçli su ~Çda grœnta.) gr¤sno/grœsno, pril. (komp. grusnïjæ) - mrsko, dosadno (Belïlo mÆ j gr¤snë/grœsno.) gr¤stït se, gl. nesvr{. (grœstÆ{ se, grœstæ se) - biti mrsko, dosadno, nevoljko (NjemÇ se nï{ ne gr¤stî dçlat.) g¤bït, gl. nesvr{. (gœbÆ{, gœbæ) 1. tratiti vrijeme (Zâ~ gœbÆ{ vrîme v ÿ{tarïji.); 2. gubiti u igri (Igrâ{ dåje, a smîrÿn gœbÆ{.); (Onå såk¤ nedïju gœbÆ na ~ûnÅnj¤.) g¤bït /se/, gl. nesvr{. (gœbÆ{ /se/, gœbæ /se/) - 1. gubiti /se/ (Jå te ï{}æn, a tî se gœbÆ{.); 2. gubiti svijest (Jâko m¤ j slåbo. Pë~æl sæ j g¤bït pa ne znâ ni kî je ni kãj je.) g¤~çt, gl. nesvr{. (g¤~î{, g¤~ê) govorkati, {iriti glasine (Cêlÿ j

gulâ{

271

selë g¤~çlo, kakëvÅ j to sramotå bÆlå!) gulâ{, m. Gjd. gulÅ{å - gula{ (Kad je gulâ{ gotôv, dodâj cesnïcu na sïtno narïèna cesnå.) g¤lït, gl. nesvr{. (gœlÆ{, gœlæ) 1. guliti, skidati koru (GœlÆn narãn~e pa }u storït sôk.) (isto: l¤pït); 2. ~upati biljku s korijenom (G¤lïla sÅn plïvæl na lÆhï.) (isto: skûst); 3. pren. pohlepno jesti (G¤lül je po kolâ~Æh kod da jih nïkad nî jîl.) gÇma, `. - guma (GÇma mi sæ j pro{¤pïla na bicïklu, môrÅn klåst blçk!) gÇmica, `. - 1. gumica (isto: brïsalo) (K¤pït }u ti lâpi{ i gÇmicu.); 2. prezervativ (isto: fudrîn) (GÇmice kœpÆn v RÆkï a{ bi me srân da me kî vïdÆ.) gÇmina, `. - velika ili istro{ena guma, kamionska ili traktorska (VçlÆ kamijôni ïmaj¤ vçlæ gÇmine); (K¤pï nëvæ gÇme! Tê gÇmine su ti sç zlüzÅne.) gœrla, `. - cijev za odvod (dima, ki{nice), oluk (Znælå sÅn gœrle od {pãrheta i o~ïstila je.) gœrlina, `. - duga~ka ili stara ili tro{na cijev za odvod (dima, ki{nice), oluk ([kÇja za va dümjÅk je visokë, a ne znân kâj bîn k¤pîl takë dÇgu gœrlinu.); (Tâ gœrlina tÆ j så {¤på i nïkakova.)

gu{tåt

g¤sçnica, `. - gusjenica (G¤sçnice su nÅn se zalæglç pod orïhÿn.) g¤sçni~ica, `. - mala gusjenica (Pa ~å da va salâti nãjde{ kakëvu g¤sçni~icu?! Tr se ne bï{ otrovâl!) g¤sçni~ina, `. - velika, debela gusjenica (G¤sçni~inu sÅn na{lå va rô‘ici!) gÇska, `. Gmn. gusâk - guska (Nî pu nås gusâk bîlo!) gÇslica, `. - igla sapinja~a, sigurnica ili tanka ukosnica (K¤pït }u ti gÇslicu od zlâta.) gûst (g¤stå, gûsto), neodr. pridj. (komp. gÇ{}Æ) - gust (Jê mi manç{tra dësta g¤stå, a{ nïkÆ vôlÆ gÇ{}¤?) gûstÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. gustîjÆ) - gusti (Ako ïmÅ {æncï, pletï ju z gûstÆn ~e{jên.); (Njegôv dçd dÅ j imêl gûstæ i dÇgæ båfine.) gûsto, pril. (komp. gÇ{}æ) - ~esto (Fânj gûsto ju rên vïdet va bÿlnïcu.) gÇ{}a, `. - neprohodno gusto raslinje (AS) (GÇ{}Å j kadî j zara{}enë.) gÇ{t, m. - volja, zadovoljstvo, uìtak (Z gÇ{tÿn je pojîl pijåt på{te i fa`ôla.) gu{tåt, gl. nesvr{. (gu{tâ{, gu{tâj¤) - ko{tati (Gu{tålo mæ j tô lîpih sõldÆh.)

gu{terå~a

272

gu{terå~a, `. - gu{tera~a, pankreas (OpelîralÅ/operîralÅ j gu{terå~u.) gu{tîrat se, gl. nesvr{. (gu{tîrÅ{ se, gu{tîraj¤ se) - potpuno zadovoljavati uìtak (Dicå se gu{tîraj¤ kûpat.) gût, m. - gutljaj (Dãj mi leh jedân gût vÆnå za provåt.) gutï}, m. - mali gutljaj (Dãj mi leh gutï} vÆnå za provåt.) gÇtat, gl. nesvr{. (gÇtÅ{, gÇtaj¤) gutati (Ne gÇtÅj takë halapjïvo!)

guzï~ina

gutnÇt, gl. svr{. (gÇtne{, gÇtn¤) gucnuti (Sâmo sÅn målo gutnûl i våje mæ j sm¤tïlo.) guzïca, `. - 1. stra`njica (Onâ z vçlimi guzïcami.); 2. pren. moralno lo{ ~ovjek (Kakëva guzïca od ~ovïka!); guzï~ica, `. - mala ili dje~ja stra‘njica (Dobït }e{ po guzï~ici ako bû{ pÿrçdÅn.) guzï~ina, `. - velika, debela i {iroka stra‘njica (Do{lâ j i onâ z vçl¤n guzï~in¤n.)

ha

273

halavånjit

H ha, uzv. - u zna~enju: [to se moè! i za izraàvanje nedoumice (^å }emo storït? - Ha, ~å jå znân!) håja, `. - haljina, oprava (isto: vç{ta) (Kãj si jÿj k¤pïla tû lîp¤ håju?); (Onâ j bÆlå va avâna håji, a ôn va avâna ve{tîdu.) håjat, gl. svr{. (hâje{, hâj¤) - mariti (I reklå sÅn jÆn da mi tô smätÅ, a onï i dåjæ nï{ ne hâj¤.) hÅjdûk, m. Gjd. hÅjd¤kï - hajduk, razbojnik (Va SenjÇ da su bîli tî hÅjd¤kï.) håjica, `. - 1. dje~ja haljina (Kãj si njôj k¤pïla tu lîp¤ håjicu?); 2. haljina od nekvalitetna materijala i lo{e izrade (Nebëga, do{lâ j va nïkakovÿj håjici i sï su njÿj se smäli.) håhÅr, m. - nesta{no ~eljade, nevaljalac (Kod håhÅr si, ne dÆvï takë!) Håhli}, m. - planina na sjeverozapadnom dijelu Grobni~kog polja; planinsko izleti{te (Sï ve} kî pût bîl nå Hahli}u? Kåko ne! Bâræn dçset pût!) håkrla, `. - igla za kuki~anje (Haklâ/håklÅ se s håkrl¤n i kÿncên.) hakrlåt, gl. nesvr{. (hakrlâ{, hakrlâj¤) - kuki~ati (Ve} mïsæc

dân hakrlâ nïkakÿv stõlnjÅk.) halabÇka, `. - buka, vika (KakëvÅ j tô halabÇka? MÇ{te målo!) halabÇra, `. - glasna i bu~na osoba (Ala, halabÇro, mÇ~ målo!) halabÇrina, `. - vrlo glasna i bu~na osoba (isto: halavånjina) (Ne bõj se njegå, õn je halabÇrina, ali nî porçdÅn!) halabÇrit, gl. nesvr{. (halabÇrÆ{, halabÇræ) - bu~iti, govoriti besmislice (Pijân ~ovïk halabÇrÆ!) halapjîv (halapjïva, halapjïvo), neodr. pridj. (komp. halapjivïjÆ) - pohlepan (Ne bÇdi halapjîv! Bït }e za sïh dësti.) halapjîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. halapjivîjÆ) - pohlepni (Kî bi se z halapjîvÆn najîl?) halavånja, `. - buka, vika, galama (^â j tâ halavånja pu vås? Dâ se tô nïkÆ kãrÅ?) halavånjina, `. - vrlo glasna i bu~na osoba (isto: halabÇrina) (Ne bõj se njegå, õn je halavånjina, ali nî porçdÅn!) halavånjit, gl. nesvr{. (halavånjÆ{, halavånjæ) - galamiti bez srd`be, bu~iti, glasno raspredati (Ne halavånji po selÇ, a{ mæ j srân.)

hÅld¤nï

274

hÅld¤nï, m. mn. - ìvotinjska iznutrica (odnosi se na plu}a) (isto: drop~ï}) (Dãl mÆ j hald¤nï pa }emo jih jÇtra za obçd.) halopa, `. - zau{nica, pljuska (isto: }çpa, trïska, ‘lçpa) (]Ç ti jednÇ halëpu dåt, ako ne færmâ{ dÆvçt!) halopina, `. - sna`na zau{nica, pljuska (isto: }çpina) (Poznåt su ti p›sti na lÆcÇ. ^å tÆ j kî halëpinu dâl?) Hålovac, m. Gjd. Hålÿfca - top. zaselak naselja Buzdohanj ˜ n je s Hålÿfca, büvÅ va Hå(O lÿfcu.) hâm, m. Ljd. hÅmÇ - dio konjske opreme: ham (isto: homÅt) (Hâm se konjÇ obïsÆ ëkÿl vrâta.) hãntÅv (hãntava, hãntavo), neodr. pridj. - nepromi{ljen, povr{an (AM) (HãntÅv je, sç storî nåpÿl i nï{ kåko spådÅ!) hãntavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - nepromi{ljeni, povr{ni (AM) (HãntavÅ pomçtÅ leh kuda popï tãncaj¤.) håpat, gl. nesvr{. (håpÅ{, håpaj¤) - hvatati na prepad (Stojî zâda zîda i håpÅ jÆn marändu dok zïhÅjaj¤ z {kôlæ.) hÅptçt, gl. nesvr{. (hÅptî{/haptîje{, hÅptê/haptîj¤) - ùdjeti, ~eznuti za ~im (HÅptäl je za palänt¤n.)

hãrtenÆ

Haramüjskÿ Selo, m. top. - zaselak naselja Mavrinci u cerni~koj ˜ n je z Haramüjskÿga plovaniji (O Selå, büvÅ va Haramüjskÿmu SelÇ.) hÅrmônika, `. - harmonika (isto: Årmônika) (Ive s Pëh¤mÅ j lîpo sëpÅl va hÅrmôniku.) hÅrmonikâ{, m. Gjd. hÅrmonikÅ{å - harmonika{ (isto: Årmonikâ{) (Na såkÿmu/såkæmu pÆrû j bîl hÅrmonikâ{.) hãrta, `. Gmn. harât - 1. papir (isto: kãrta) (RaspÅrãl je hârtu.) kî bi mokru hãrtu prekïn¤l - koji je jako snaàn (Jâk je ôn, bï mëkru hãrtu prekïn¤l.); 2. putna karta (K¤pïla sÅn hãrtu za brôd i na trî Çre pÅr}ûjæn); 3. ulaznica (Nî ve} harât za prästavu.); 4. igra}a karta (Zamï hãrte sëb¤n pa }emo se hãrtat!) hãrtica, `. - 1. papiri} sa zabilje{kom, ceduljica (isto: kãrtica) (ZapÆ{ï mi brôj na hãrticu.); 2. putna karta za gradski i me|ugradski autobus (K¤pï mi hãrticu za trç}¤ zônu.) hãrtat /se/, gl. nesvr{. (hãrtÅ{ /se/, hãrtaj¤ /se/) - kartati se (isto: kãrtat /se/) (Zamï hãrte sëb¤n pa }emo se hãrtat!) hãrtenÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - papirnati (Dâj tî menï hãrtenÆ sõldi! Njïh vï{e vôlÆn!)

HÅrtêra

275

HÅrtêra, `. - Tvornica papira u Rijeci (isto: fåbrika, tvõrnica) (^Çda Grëbni~anÆh je dçlalo va HÅrtêri.) hartärskÆ (-Å, -ÿ), pridj. - koji se odnosi na HÅrtêru (DïmÆ kod hÅrtärskÆ dümjÅk.) hÅrto~, m. - papirnata vre}ica (isto: {kÅrtoc) (Nïkada sæ j cÇkÅr prodÅvâl refûò i bül je va hÅrtë~u.) hÅrtulîna, `. - razglednica (isto: kÅrtulîna) (Poslåla mÆ j hÅrtulînu z Bodulïjæ.) hÅrtûn, m. Gjd. hÅrt¤nå - karton (isto: kÅrtôn) (Podlo`ït }emo hÅrtûn da ne de{vâmo tlë.) h}î/h}êr, `. Gjd. h}erê - k}i (Tô mÆ j od h}erê.); (Jå sÅn Bôdulova h}î.) hçræd, m. - nasljednik (Kî ïmÅ vçl¤ famîliju ïmÅ i ~Çda hçrædÆh.) hihotåt se, gl. nesvr{. (hiho}e{ se, hiho}¤ se) - hihotati se (isto: kehetåt se/kihotåt se) (Cêl¤ må{u su se hitotåle.) hïjada, `. - tisu}a (Tô ko{tâ hïjadu kûn.) hijadãrka, `. Gmn. hijadârk nov~anica od tisu}u nov~anih jedinica (Onômu/onêmu bogâtÿmu/bogâtæm¤ j pûn takujîn/râbu{ hijadârk.) hijadütÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - tisu}iti (Po hijadütÆ pût ti govërÆn.)

hïtat

hümbær [hüÜbær]/hümpær [hüÜpær], m. Gjd. hümbera [hüÜbera]/ hümpera [hüÜ Üpera] - malinov sok, malinovac (isto: frÅnbob) (Måt je pobïrala kÇpine i dçlala hümbær/hümpær.) hüncat, gl. nesvr{. (hüncÅ{, hüncaj¤) - ritati se; tresti ili udarati nogom (Kråva hüncÅ z nogûn i moglå bi te sÇn¤t.) hün~it, gl. svr{. (hün~Æ{, hün~æ) ritnuti se; udariti nogom (SL) (Kråva gÅ j hün~ila.) hÆnït, gl. svr{. (hünÆ{, hünÆ) - 1. pretvarati se (Onâ j hÆnïla svetïcu.) hÆstå, `. - glista (isto: gÆstå/gjÆstå) (Pëtla da`jå bûde sç pÇno hîst.) hÆstïca, `. - 1. kratka glista (HÆstå se jâko stîsnæ i prodœ`Æ, såd je hÆstïca, såd je hÆstïna.) (isto: gÆstïca/gjÆstïca); 2. vrsta parazita u stolici naj~e{}e dje~joj (P›vÿ su dicå u`åla imçt nïkakove hÆstïce.) hÆstïna, `. - duga~ka glista (isto: gÆstïna/gjÆstïna) (HÆstå se jâko stîsne i prodœ`Æ, såd je hÆstïca, såd je hÆstïna.) hï{nÅ, odr. pridj. `. - ubla`. uvredljiv naziv za ènu (Kãj tÆ j hï{nÅ? Ne dâj Bôg da bi me ~Çla kakë sÅn ju nåzvÅl!) hïtat, gl. nesvr{. (hïtÅ{, hïtaj¤) 1. bacati (Mî dodãvÅmo båle,

hïtit /se/

276

a onï je hïtaj¤ na tråhtÿr.); 2. povra}ati, bljuvati (âgëd pojî, hïtÅ sebç!) hïtit /se/, gl. svr{. (hïtÆ{ /se/, hïtæ /se/) - 1. baciti /se/ (Hïti mi bâlu!) hïtit lï{o - baciti karte koje ne nose bodove (Hïti lï{o!); 2. povratiti, pobljuvati (Sê j hïtÆl sebç.) hï‘a, `. - zastarj. prostorija za boravak uku}ana (Bëme, lîpu hïù ste storïli.) hjåpat, gl. nesvr{. (hjåpÅ{, hjåpaj¤) - pohlepno gutati (HjåpÅ{ kod prÅsåc.) hjïbac, m. Gjd. hjïpca - zastarj. doma}i kruh okrugla oblika (Måt bi speklå hjïbac i tô nÅn je bîlo za pâr dân.) hj¤stç, m. Gjd. h¤stçta - nezgrapan, neuredan mladi} (HëdÆ{ kod hj¤stç.) hlå~a, `. - ènska visoka ~arapa do natkoljenice (isto: kÅlcçta) (@änskæ su nosïle hlå~e, a mu{kî kopïce!) hlå~ina, `. - izno{ena, poparana, prljava ènska visoka ~arapa do natkoljenice (isto: kÅlcçtina) (Våvik je va ïstÆh hlå~inah.) hlâd, m. Ljd. hlÅdÇ - hlad (Va hlÅdÇ se nãjlipjæ le`î.) hlÅdït /se/, gl. nesvr{. (hlãdÆ{ /se/, hlãdæ /se/) - hladiti /se/ (MlÆkë sæ j hlÅdïlo va {tärni. ) hladovüna, `. - hladovina, duboki

hodït

hlad (CälÆ dân le`î va hladovüni.) hlÅpçt, gl. nesvr{. (3. l. jd. hlÅpî) - hlapjeti (odnosi se na hlapljivu teku}inu) (AS) (Zaprï bëcu a{ jâko hlÅpî!) hlapuzdrïna, `. - osoba koja potajno mnogo i sva{ta jede (AS) (Hlapuzdrïna ne jî pred sïmi, ôn tô poskrivê}.) hlÆdçt, gl. nesvr{. (3. l. jd. hlÆdî/ hlidîje) - hladno puhati odnekud (Ali hlÆdî ëdnikud, }çmo se prehlÅdït.) hlïstit, gl. nesvr{. (hlïstÆ{, hlïstæ) ~istiti stablo od granja, klja{triti (Posïkli su hrâst i såd ga hlïstæ.) hl¤dçt, gl. nesvr{. (hl¤dî{, hl¤dê) - tumarati, lutati (Ne hl¤dï za njûn pë svÆtu! Dëma dÿjdï!) ho, uzv. - uzvik za iskazivanje neslaganja ili ogra|ivanja od subesjednika (Ho, ne znân jê ni nç takë!) hôd, m. Gjd. hoda - hod, na~in hodanja (Imäl je tç‘ak hôd! Bîlo gÅ j z dÇga ~Çt.) hodæ}, gl. pril. - pje{ice ([ãl sÅn hëdæ} na ^ãvju.); (Kulïki jar¤hï va bÇsu, mçsto da gredû hëdæ}!) hodït, gl. nesvr{. (hodÆ{, hodæ) 1. hodati (Tî tecï, a jå }u hodït pa }emo vïdet kî }e p›vÆ dô}!); 2. i}i (vidi: grên, ...) (Dâ jo{

hodnÆk

277

hëdÆ{ zdôlu?); 3. poha|ati (Onå hëdÆ na fak¤ltêt.) hodït lîvo-dêsno - vrludati pri hodu (^å ne vïdÆ{ dÅ j pijân, hëdÆ lîvo-dêsno!) hodït od nemÆla do nedrÅga - dugo i bezuspje{no hodati za kakvim ciljem (Nebëgi, hodïli su za ofcåmi ëd nemÆla dë nedrÅga.) hodït/pohÅjåt od Põncija do Pilåta (i JerÇda) - i}i/obilaziti od jednoga do drugoga (PohÅjãl sÅn va tôj ëp}ini od Põncija do Pilåta (i JerÇda) i nï{ nîs stërÆl.) hodnÆk, m. - hodnik (Do{ãl je ozvanå z blatnïmi nogåmi i vås hëdnÆk mÆ j zacåtÅl.) hodo~å{}Æ, s. - hodo~a{}e (isto, zn. 2: pro{}änjÆ) (Grëbni~ani/ Grëmi~ani gredû na hodo~å{}Æ na GorÇ na Mâl¤ Gëspoju i Mãjki Bë‘jÿj Trså{kÿj na DûhovskÆ pÿndïjak.) hojævåt, gl. nesvr{. u~est. (hojävÅ{/hojûje{, hojävaj¤ hojûj¤) - u~estalo i}i kamo u duèm razdoblju (Lçto dân je hojævâl k njôj pa su se pustïli.) homÅt, m. - dio konjske opreme: ham (isto: hâm) (HëmÅt se konjÇ obïsÆ oko vrâta.) hopsat, gl. nesvr{. (hopsÅ{, hopsaj¤) - poskakivati, skakutati u ritmu (Cêl¤ nô} si hëpsÅl, a såd bi{ do põlnæ spâl.)

hrastenï{kÆ

hotêl, m. Gjd. hotçla - hotel (Zâ~ ste k¤pïli takôv bõjlerinu? Kod da ïmÅte hotêl!) hrÅnå, ‘. - hrana (Danås je sç vï{e alärgÆj, }ê{ na hrÅnÇ, }ê{ na pçl¤d.) hrÅnït, gl. svr{. i nesvr{. (hrãnÆ{, hrãnæ) - spremiti, ~uvati, kriti (Måslo trîbÅ hrÅnït va mrzlôn.) hråpÅv (hråpava, hråpavo), neodr. pridj. (komp. hrapavïjÆ) - hrapav (Hrâst ïmÅ hråpavu këru.) hråpavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. hrapavîjÆ) - hrapavi (Oblanjâj tû hråpav¤ dåsku!) hrãsnica, `. - 1. moti~ica s trapezastim sje~ivom za okopavanje (Rô‘ice okopâj z hrãsnic¤n. Z matïk¤n bï{ je sç pët¤kÅl.); 2. plosnati dio krampa (SL) (Krâmp ïmÅ ôn {pïkjastÆ dêl i plësnat¤ i {ïr¤ hrãsnicu.) hrâst, m. Gjd. hrÅstå - hrast (@elÇdi pådaj¤ s hrÅstå.) Hrastenïca, `. - top. mjesto na podru~ju cerni~ke plovanije (Oñ je s Hrastenïcæ, büvÅ na Hrastenïci.) Hrastenï~Ån, m. - stanovnik mjesta Hrastenice (Otåc m¤ j bîl Hrastenï~Ån.) Hrastenï~Ånka, `. - stanovnica mjesta Hrastenice (Måt m¤ j bÆlå Hrastenï~Ånka!) hrastenï{kÆ (-Å, -ÿ), pridj. - onaj koji pripada Hrastenicama (Tô su sç bîli hrastenï{kÆ de{kï.)

hrastï}

278

hrastï}, m. - nizak, mlad hrast (Nemôj posï} tâ hrastï}!) hrastïna, `. - visok, debeo hrast (Trî ~ovïka ne mër¤ obajêt tâ hrastïnu.) hrbåt, m. Gjd. hrtå - le|a (Hrbåt ju bolî, ma nü se ~â ~Çdit, tr je cêl ìvët bÆlå pod brïmenÿn.) obrnÇt komÇ/kemÇ hrbåt iznevjeriti koga, ne pomo}i kome kad mu je potrebno (ObrnÇla mÆ j hrbåt kåd mÆ j rÅbïlo.) dçlat ~â za ~ïjÆn hrtôn - raditi protiv koga, potajice, podmuklo (Onå m¤ j vçrovala, a õn jÿj je dçlÅl za hrtôn.) hrbåti}/hrtï}, m. - dje~ja le|a (Bôlica tÆ j na hrbåti}u/hrtï}u. ^å si påla?) hrbåtina/hrtïna, `. - {iroka i sna‘na le|a (Vïdi kakôv hrbåtinu/ hrtïnu ïmÅ{! Låhko }e{ op›tit kë{!) hrækåt/hrÅkåt, gl. nesvr{. (hrä~e{/ hrã~e{, hrä~¤/hrã~¤) - glasno se iska{ljavati (Ne hræ~ï/hrÅ~ï za obçdÿn a{ mi se gnjœsÆ!) hrhnjåt, gl. nesvr{. (hrhnjâ{/h›hnje{, hrhnjâj¤/h›hnj¤) - hrkati (isto: hÈkåt) (Nîs nï{ spÅlå a{ je cälu nô} hrhnjâl.) hrkåt, gl. nesvr{. (h›~e{, h›~¤) hrkati (isto: hrhnjåt) (Nîs nï{ spÅlå a{ je cêlu nô} hrkâl.)

hrtenïca

hrmänta, `. Gmn. hrmçnÅt - kukuruz (plod i stabljika) (Om¤lï hrmäntu!) hrmäntica, `. - mlada, nje`na hrmenta (Lîpo j zïbrukvala hrmäntica!) hrmäntina, `. - stara, sasu{ena hrmenta (Posk¤bï tu sûh¤ hrmäntinu!) hrmænturïca, `. - suhe kukuruzove stabljike (Hôj posï} hrmænturïcu!) hropotåt, gl. nesvr{. (hropo}e{, hropo}¤) - hripati, promuklo se glasati (Hropë}e{ ve} mïsæc dân! Hôj duhtôru!) hropotjîv (hropotjïva, hropotjïvo), neodr. pridj. (komp. hropotjivïjÆ) - hripav, promukao (Ve} mïsæc dân je nïkakÿv hropotjîv!) hropotjîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. hropotjivîjÆ) - hripavi, promukli (On hropotjîvÆ j p›vÆ na rædÇ za pô} duhtôru.) hrost, gl. nesvr{. (hropç{, hropû) - hripati, promuklo se glasati, hropsti (Kad je ~ovïk prehlãjæn, smîrÿn hropç.) h›t, m. - krt, krtica (AS) (isto: hrtïnac) (Sëpeta nÅn je h›t sÇ lÆhÇ razrovâl.) hrtenïca/hrtenjå~a, `. - kralje`nica, hrptenja~a (Hrtenïca/ hrtenjå~a me bolî a{ sÅn cêli dân na nogåh.)

hrtïnac

279

hrtïnac, m. Gjd. hrtünca - 1. krt, krtica (isto: h›t) (Sëpeta nÅn je hrtïnac sÇ lÆhÇ razrovâl.); 2. hrpa zemlje koju je iskopala krtica (ZakÇ~Æl sÅn z kosûn va hrtïnac.) hrÇstat, gl. nesvr{. (hrÇ{}e{, hrÇ{}¤) - krckati, zvu~no grickati (Ne hrÇ{}i tî bÿnbôni a{ }e te zûbi bolçt.) hru{tânj, m. Gjd. hru{tånja - vrsta meke deblje tkanine s uzorkom, sluì za izradu haljina ili debljih ko{ulja; parhet (isto: fru{tânj) (Za po zÆmï tÆ j nãjbojç za{ït håju od hru{tånja.) hrÇ{va, `. Gmn. hrÇ{Åv - drvo i plod kru{ke (PosÅdït }u hrÇ{vu kraj zîda.); (Najïla sÅn se hrÇ{Åv.) hrÇ{vica, `. - malo, mlado drvo ili sitan ili osobito ukusan plod kru{ke (HrÇ{vica mi sæ j o{¤{ïla.); (Nä}emo jÆh se ovô lçto najïst! Nïkakove su mï}i{ne hrÇ{vice, a nÆsû ni slåtke.) hrÇ{vi}, m. - divlja kru{ka sitnih plodova (Va dÿlcÇ rÅstç hrÇ{vi}.) hrÇ{vina, `. - staro, neplodno drvo kru{ke ili tvrd, neukusan, nejestiv kru{kin plod (HrÇ{vinu sÅn ëcikÅl a{ ve} lêt nî nï{ na njôj!); (Ne jîj tû hrÇ{vinu a{ }e te ‘elÇdac bolçt.)

hÇndak

HrvãskÅ, odr. pridj. `. poimen. Hrvatska (KÅntåli su: »Jo{ HrvãskÅ nî propåla«.) hrvãskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - hrvatski (Nãjlipjæ j hrvãskÿ môre.); povædåt po hrvãskÆ - govoriti suvremenim standardnim hrvatskim jezikom Hrvât, m. Gjd. HrvÅtå - etn. Hrvat (HrvâtÆh je sågdære po svîtu.) Hrvatïca, `. - etn. Hrvatica (Onâ j Hrvatïca.) hûd (h¤då, hûdo), neodr. pridj. (komp. hÇjÆ) - tro{an, pohaban, poderan (isto: {ûp) (Vî{ su ti hûde tê kopïce.) hûdÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. hÇjÆ) - tro{ni, pohabani, poderani (isto: {œpÆ) (Da ne bï{ obûl te hûdæ kÅlcçte za pô} duhtôru!) hudobå, `. - 1. ubla`. vrag, |avao, ne~isti duh (Dâ j hudobå va njîn! Bôg nas o~œvÅj!); 2. pren. zao ~ovjek (Hudobå, da hudobå si tî! Sâmo se d›‘ dåje od nås!) hœncut, m. - vragolan, nevaljalac bez zlobe (PrâvÆ si hœncut.) h¤ncutarïja, `. - psina, nezlobna {ala (Storïli smo mu h¤ncutarïju pa se jãdÆ na nås.) hÇndak, m. - pomi~na poluga za okretanje drvenih trupaca (AM) (Drvå su ob›njali z hÇndakÿn.)

hœntÅv

280

hœntÅv (hœntava, hœntavo), neodr. pridj. (komp. h¤ntavïjÆ) - pogrd. koji nerazgovjetno govori (^å si hœntÅv? Kåko tô povädÅ{?) hœntavac, m. Gjd. hœntafca - pogrd. osoba koja nerazgovjetno govori (Kî }e hœntafca razumçt?) hœntavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. h¤ntavîjÆ) - pogrd. upravo onaj koji nerazgovjetno govori (Tî kot da z hœntavÆn povädÅ{!) h¤ntåt, gl. nesvr{. (hœntÅ{, hœntaj¤) - nerazgovjetno govoriti (^å tô hœntÅ{?! Povîj da te razumîmo!) h¤njåvica, `. - hunjavica, prehlada sa za~epljenjem nosa, nazeb (H¤njåvicu ïmÅn, smîrÿn kü{æn i nôs mi cüdÆ.) hvãjæn (hvãjena, hvãjeno), neodr. pridj. - hvaljen (Plovånu se re~ç »Hvãjæn IsÇs!«) hvajîv (hvajïva, hvajïvo), neodr. pridj. (komp. hvajivïjÆ) - hvalisav (Ne mëre ga se tÈpçt kakô j hvajîv.) hvajîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. hvajivîjÆ) - hvalisavi (HvajîvÅ j la`jîvÅ!) hvÅlå, `. - 1. hvala, hvaljenje (HvÅlå ne rê va `çp!); 2. rije~ kojom se izri~e zahvalnost (Cêli ìvët jÿj je ugÅjåla/ugÅ-

hvÆrçt

d’åla, a da bi zâ~, ni hvÅlå jÿj nî reklå.); (HvÅlå Bëgu dÅ j sç dobrë fïnilo!) hvÅlït, gl. nesvr{. (hvãlÆ{, hvãlæ) zahvaljivati, nositi hvalu (NümÅn jå ~â tebï hvÅlït.) hvÅlït /se/, gl. nesvr{. (hvãlÆ{ /se/, hvãlæ /se/) - hvaliti /se/, hvalisati /se/ (Da nî trîba hvÅlït kad ti kî dâ rôìcu za posÅdït.) hvân (hvÅnå, hvâno), neodr. pridj. - olju{ten (je~am, rià, p{enica itd.) (SL) (Je jå{mÆk hvân? - Jê!) hvânÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - olju{teni (je~am, rià, p{enica itd.) (SL) (Sâmo sæ j hvânÆ jå{mÆk prodÅvâl!) hvât, m. - hvat, 100 m2 (Va Slavôniji jûdi sîj¤ vï{e hvâtÆh {enïcæ.) hvât, gl. nesvr{. (hvç{, hvû) - lju{titi ìtarice na stupi}ima (SçdÅn målinÆh je bîlo i dvëji stupï}i za jå{mÆk hvât.) hvçja, `. - neuredna osoba (Kod hvçja si, bærhân tÆ j odrœbjæn!) hvejåt, gl. nesvr{. (hvejâ{/hvçje{, hvejâj¤/hvçj¤) - ~initi {to nemarno, neuredno, netemeljito (Ne hvejï z ÿtûn rëb¤n! Lîpo ju språvi!) hvÆrçt, gl. nesvr{. (hvÆrî{, hvÆrê) hiriti, slabo napredovati (Nï{ ne jî, sâmo hvÆrî!)

i

281

imçt

I i, vez. - i (Do Pilåta i IrÇda.) iglå, `. Ajd. ïglu Gmn. igâl - igla (NavrÆzï mi ïglu a{ jå ve} ne vïdÆn!) iglïca, `. - 1. mala igla (Tô }e{ môrÅt z iglïc¤n a{ tÆ j ëbi~nÅ iglå predebçla.); 2. igli~asti listovi ~etinara (Z borå pådaj¤ iglïce pa ga jûdi ne vôlæ oko kÇ}æ.); 3. pleta}a igla (Z iglïcami se pletç.) ïgra{ka, `. Gmn. ïgra~Åk - igra~ka (TrïskÅte tê ïgra{ke kod da nÆsû vå{e.) igråt se, gl. nesvr{. (igrâ{ se, igrâj¤ se) - igrati se (Danås se ve} nïkÆ ne igrâ z ba~Å~ôn, a målo bi kî znâl rç} ~â j tô.) ili, vez. - ili (]ête mi se målo maknÇt ili }u vas môrÅt porïvat.) ïlÿ, s. - ilova~a (glina) (isto: ilovå~a) (Hodï målo po ïlÅ a{ nÅn je {pãrget/{pãrhet za popråvit.) ilovå~a, `. - 1. ilova~a (isto: ïlÿ) (Hëmo po ilovå~æ na kalï}.); 2. kuglica, {pekula od ilova~e (Næ}Ç tû ilovå~u! Dãj mi staklên¤ {pïglu!) Ilovi~Ån, m. - stanovnik mjesta Ilovik (Dçd mÆ j bîl Ilovi~Ån.) Ilovi~Ånka, `. - stanovnica mjesta

Ilovika (S mån¤n je {lå va rãzred jedna Ilovi~Ånka.) IlovÆk/VïlovÆk, m. Ljd. IlovÆkÇ/ VilovÆkÇ - top. selo u blizini Grobnika (Grada) u grobñ ni~koj (grajskoj) plovaniji (O je z IlovÆka, büvÅ va IlovÆkÇ/ VilovÆkÇ.) ïlovi{kÆ (-Å, -ÿ), pridj. - koji se odnosi na Ilovik (Ilovi{kÆ {kolâni su {lï va jelänsk¤ i va ~avjãnsk¤ {kôlu.) ïme, s. Gjd. ïmena - ime (P›vÿ su se dïci dÅvåla imçna po nôni i nônotu.) po} z ïmenÿn Bo‘jÆn - ne dosa|ivati, pustiti koga na miru (NanaslÆ{ãl sÅn te se, a såd lîpo hôj z ïmenÿn Bë‘jÆn.) imçt, gl. nesvr{. (ïmÅ{, ïmaj¤) imati (Dâ ïmÅ{ målo vrïmena da mi pomëre{?); nümÅn, nümÅ{, nümÅ, nümÅmo, nümÅte, nümaj¤, gl. nesvr{. - zanijekani prezent glagola imçt, nemam, nema{, nema, nemamo, nemate, nemaju (NümÅmo ~â dçlat pa nÅn je dôsadno.) ~Çda imçt - biti bogat (Premoglï su, ~Çda ïmaj¤.) imçt se, gl. nesvr{. - ~initi par (Imçli su se za fråjÅri.)

imævåt

282

imævåt, gl. nesvr{. u~est. (imûje{, imûjæ) - obi~avati imati (U‘åli smo imævåt {klëp ëvÅc.) Ænbrlân (-a, -o), neodr. pridj. (komp. ÆnbrlanïjÆ) - iskrivljen, izvitoperen (Vrãta se ne mër¤ zaprît a{ su Ænbrlâna.) ÆnbrlânÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. ÆnbrlanîjÆ) - iskrivljeni, izvitopereni (Donesï ÆnbrlânÅ, a jå }u ti dåt rÅvnå.) Ænbrlåt /se/, gl. svr{. (3. l. jd. Ænbrlâ /se/, Ænbrlâj¤ /se/) - iskriviti, izvitoperiti (odnosi se na kakvu plohu) (Vrãta su se Ænbrlåla!) Ænfi{ân (-a, -o), neodr. pridj. (komp. Ænfi{anïjÆ) - zaljubljen, zanesen (zami{ljen o ne~emu) (Vî{ dÅ j Ænfi{âna! Na sç mïslÆ p›vÿ leh na {kôlu!) Ænfi{ânÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. Ænfi{anîjÆ) - zaljubljeni, zaneseni (zami{ljeni o ne~emu) (Grê Ænfi{ânÆ i leh nâ nju mïslÆ.) Ænkunjåt, gl. svr{. (Ænkunjâ{, Ænkunjâj¤) - ukliniti, staviti klin na mjesto (Inkunjåt }emo stupï}i da stojê rÅvnë i õnda je zabetonîrat.) Ænlçt, m. - vrsta ~vrstoga platna modrikaste ili crvenkaste boje, za izradu donjih jastu~nica, madraca i slamarica (isto: ünti-

IrÇd

ma) (K¤pïla sÅn Ænlçt a{ môrÅn pärjÆ va ku{înu promÆnït.) Æn{epjân (-a, -o), neodr. pridj. rastresen (Jê ti se ~â dogodïlo kad si takë Æn{epjâna?) Æn{epjânÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - rastreseni (Vî{ grê ôn Æn{epjânÆ! VïdÆ se da mu nÆsû sç dåske na brojÇ.) intânto/itânto, pril. - ipak, pa ipak (Mïslela si da nä}e, ma intânto/itânto sæ j o‘enîl.) Ænterçs/ünteres, m. - kamate (isto: kåmati) (P›vÿ j bîl vçlÆ Ænterçs/ ünteres kad sæ j pos¤dïlo sõldi.) Æntærnâcija, ‘. - progonstvo, zato~enje (Bîli smo va Tâliji va Æntærnâciji.) üntima, `. - vrsta ~vrstoga platna modrikaste ili crvenkaste boje, za izradu donjih jastu~nica, madraca i slamarica (isto: Ænlçt) (K¤pïla sÅn üntimu a{ môrÅn pärjÆ va ku{înu promÆnït.) Æn‘injåt se, gl. svr{. (Æn‘injâ{ se, Æn‘injâj¤ se) - sna}i se, domi{ljato, spretno rije{iti kakav konkretni stru~ni problem (Onå se ÇmÆ Æn‘injåt!) IrÇd, m. - Herod, biblijski lik samo u frazi do Pilåta i IrÇda - mukotrpno (Nahodïla sÅn se sçga vîka do Pilåta i IrÇda za tû põtvrdu.)

iskåt

283

iskåt, gl. nesvr{. (ï{}e{, ï{}¤) iskati, traìti (Sî k¤pïla sç ~å si iskåla?) ïskra, `. Gmn. ïskÅr - iskra (Iskre f›caj¤ z ognjï{}Å.) ïstÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - isti (VrnÇt }u se ïstÆ dân!) ïstÿ, pril. - isto (Bânka nî ïstÿ ~å i {kânj a{ bânka ïma kasûn za ~â språvit, a {kânj nümÅ.) ˜ n je na ïstini, a ïstina, `. - istina (O jå sÅn na lÅ‘ï.) ‘îva ïstina -

ï{}erica

neupitna istina (Ne môrÅ{ mi vçrovat, ali tô tÆ j ‘Æva ïstina.) dÇgo od ïstinæ - la‘no (Recï ~a }ç{, ali tô j dÇgo od ïstinæ.) IsÇs, m. - Isus (Plovånu se re~ç »Hvãjæn IsÇs!«) IsÇsi}, m. - dijete Isus (Hëmo vïdet IsÇsi}a va jåslicah!) ï{}erica, `. - malo zadebljanje, bolni pri{ti} na jeziku (Re~ç se da ï{}erica narÅstç na zajïku kad ~ovïk låè.)

jå

284

jâg

J jå, ~est. - potvrdna rije~: da (Jå, tô tÆ j takë kåko ti govërÆn.) (A, jå, ~å }e rç} mãjstÿr.) jå/jåst, zamj. G menç D menï I mån¤n - ja, mene, meni, sa mnom (Tî si menç va‘gÅlå smçtami, jå }u tebç z ognjên!); (Tî nÆsï bîl tåmo. Aj sân jå, leh tî nÆsï.); (Dë~Æn zahlãdÆ, jåst klÅdên krpatûr!); (^å tî ïmâ{ s mån¤n? Pu{}ãj me na mÆrÇ.) jåbu~ica, `. - malo, mlado drvo ili plod jabuke (Jåbu~ica mi sæ j o{¤{ïla.); (DënesÅl mÆ j kë{ jåbu~Æc za prÅscï.) jåbu~i}, m. - divlja jabuka (Va Lopå~i se fânj jåbu~i}Æh nãjde.) jåbu~ina, `. - staro, neplodno drvo ili tvrd, neukusan, nejestiv plod jabuke (Jåbu~inu sÅn ocikâl a{ ve} lêt nî nï{ na njôj!); (^å nësÆ{ va krÆlÇ? - Jåbu~inu gnjÆlÇ!) jåbuka, `. - stablo ili plod jabuke (Ocï} }u jåbuku!); (Na~inïlÅ j {trûdæl od jåb¤k.) jacêra, `. - hladnja~a, hladnjak (DçlÅl je va jacêri pa ga såd kësti bolê.) jâd, m. Ljd. jÅdÇ - bijes, gnjev, ljutnja (PÇkn¤t }u ëd jÅda!)

jâdÅn (jÅdnå, jâdno), neodr. pridj. (komp. jadnïjÆ) - 1. ljut, bijesan, gnjevan (JâdÅn je dopõlnÅ nâ se, a zapõlnæ nå sï jûdi.); 2. ubog, nesretan (JâdÅn ôn, zåvavÆk je sâm.) jâdnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. jadnîjÆ) - 1. ljuti, bijesni, gnjevni (Nü ti ~â z jâdnÆn povædåt.); 2. ubogi, nesretni (JâdnÅ onå, kakëva nesrï}a njÿj sæ j dogodïla!) jÅdït /se/, gl. nesvr{. (jãdÆ{ /se/, jãdæ /se/) - ljutiti /se/, srditi /se/ (Ne jÅdï se nâ nju!) jådikovat, gl. nesvr{. (jådikuje{, jådikuj¤) - jadikovati, tuìti se (Smîrÿn jådikuje{, a nï{ ti nî.) jadjîv (jadjïva, jadjïvo), neodr. pridj. - koji je raspaljive naravi, sklon ljutnji (Onâ j jâko jadjïva!) jadjîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - upravo onaj koji je raspaljive naravi, sklon ljutnji (Ma, nÆsï se vãlda z jadjîvÆn pokÅrâl?) jâdro, s. - vrsta gruboga konopljanoga platna za jedra, vre}e i sl. (Vrï}e od jâdra su ~Çda duråle.) jâg, m. - lov (Lofcï su ëprli zümskÆ jâg.)

jâgÅr

285

jâgÅr/jâgær, m. Gjd. jâgara/jâgera - lovac i lova~ki pas (Va lovÇ su jûdi jâgeri i påsi jâgeri.) jågoda, `. - 1. bobulja gro`|a (Vî{ su ti lïpjæ jågode na ovêmu grozdï}u!); 2. plod {umske i pitome jagode (Otåc nÅn je våvÆk u`âl po måteri poslåt p›vÆh jågÿd s plåninæ.) jågodica, `. - 1. sitna bobulja gro`|a (Nî grëzjÆ nïkakovo, jågodice su drëbne, a nî ni slåtko!); 2. sitan i slastan plod {umske i pitome jagode (Naberï nÅn jågodÆc!); (Jîj, jågodice su ti jâko dobrç.) jågodina, `. - 1. krupna bobulja gro`|a (Kakëva jågodina! Najül bi se od jednê!); 2. krupan, nezreo ili neukusan plod {umske i pitome jagode (Da vî{ kakëvÆh jågodÆn je nåbrÅl!); (Hïti tê jågodine! Vî{ da su zagnjÆlçle.) jahâ~, m. Gjd. jahÅ~å - jaha~ (Bül je dëbÅr jahâ~.) jåhat, gl. nesvr{. (jâ{e{, jâ{¤) jahati (Tû võltu da su storïli tulïko visokë da mëre stârÆ Zaharïja prô} jâ{¤} ~ez njû a da se ne prigübje.); (Krçcastÿmu ~ovïku se re~ç da zgjädÅ kod dÅ j bå~vu jåhÅl.) jåhorÅn (jåhÿrna, jåhÿrno), neodr. pridj. (komp. jahÿrnïjÆ) - ìva-

jâko

han, ~io (Dvâ su bråta: jedân je jåhorÅn, a drÇgÆ j dëtÿ‘Ån!) jåhÿrnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. jahÿrnîjÆ) - ìvahni, ~ili (Z jåhÿrnÆn ~ovïkÿn je lîpo dçlat.) jãja, s. mn. - srednji izboji na ~e{njaku koji se pripremaju za jelo (isto: pÅskï) (Smë jãja na salâtu za ve~çru!) jajâr/jajâ{, m. Gjd. jajÅrå/jajÅ{å divlji radi}, masla~ak (Menî j dobrå salâta od jajÅrå/jajÅ{å.) jâje, s. Nmn. jãja - jaje (Nî se smçlo jâje pos¤dït a{ da bi ti kî nå~inÆl zlë na këri od jâja.); (Sestrå njõj je alärgi~na na jãja.) jâk (jÅkå, jâko), neodr. pridj. (komp. jå~Æ) - jak, snaàn (Onâ j jÅkå, alÆ j ôn jå~Æ.) jakçta, `. - kratki mu{ki kaput, sako (Za pô} k må{Æ j trîba obû} nãjboj¤ jakçtu.) jakçtica, `. - kratki mu{ki kaput, sako (MôrÅn mâlÿmu/mâlæmu k¤pït jakçticu za prï~æst.) jakçtina, `. - stari, pohabani kratki mu{ki kaput, ru`ni sako (VåvÆk nësÆ onû zlüzÅn¤ jakçtinu.) jâkÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. jå~Æ) - jaki (Z onîn jâkÆn si se tûkÅl?!) jâko, pril. (komp. jå~æ) - 1. jako, sna`no (Jâko potægnï! ^å ne mëre{ jå~æ?); 2. vrlo (Apote-

jåkla

286

kãrskÅ/aputekãrskÅ vâgÅ j jâko präcizna.); 3. glasno (Govorï jå~e! Ne ~ûjæn te!); 4. vrlo malo, oskudno, nebogzna{to (Tr nÆsû imçli jâko ~â obû} leh kakôv kaàrçt.) jåkla, `. Gmn. jåkÅl - udubina u zemlji ili na kakvoj drugoj podlozi (Stãl je va jåklu i svîl nëgu!) jåklica, `. - manja udubina u zemlji ili na kakvoj drugoj podlozi (VåvÆk je vodê va tôj jåklici.) jÅkôst, `. Gjd. jÅkosti - jakost (NümÅn nïkakovæ jÅkësti va rukåh.) jâlÅn (jÅlnå, jãlno), neodr. pridj. (komp. jÅlnïjÆ) - zavidan (isto: ¤r}îv) (JÅlnâ j na kunjâdu a{ ïmÅ bëj¤ plã}u!) jãlnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. jÅlnîjÆ) - zavidni (isto: ¤r}îvÆ) (VåvÆk se jãvja s krïtik¤n ôn jãlnÆ.) jålÿv (jålova, jålovo), neodr. pridj. - neplodan (Tô tÆ j jålÿv posâl.) jålovÅ, odr. pridj. ‘. - neplodna (Jålov¤ kråvu smo ubïli!) jåma, `. - jama, rupa u zemlji br¤~Å j jednå jåma, ne (Zâda O dubokå, {irokâ j, i mëre se vâ nj¤ pô}.) jåma prezdânÅ ˜ n tÆ jåma nezasitna osoba (O prezdânÅ, njegå ne mëre{ najïst.)

jånjac

jåmica, `. - manja jama, manja rupa u zemlji (Povædåli su da va tôj jåmici büvÅ MÅlïk.) jåmina, `. - velika jama, velika rupa u zemlji (]å}Å j u`âl povædåt da su se znåli sp¤{}åt va nïkakove jåmine kadî j snîga bîlo, pa ako nî bîlo vodê, õnda su topïli tâ snîg.) jãn~År, m. - ~uvar janjaca koji bi se odvojili od ovaca da ih ne bi sisali i tro{ili mlijeko potrebno za proizvodnju sira (Jãn~År je ~¤vâl pësebi jãnci i prâzi a{ bi bîli sasåli mlÆkë pa bi bîli mî}erÆ sïri.) jÅn~çvina, `. - janjetina, janje}e meso (Imçli smo ~Çda jãncÆh, a nïkad nÆsmë jÅn~çvinæ jïli.) jãn~i}, m. - janje, od milja (Jãn~i}i se pë{m¤ lê} va drÇgÿn misæcÇ. KÆgëd dân ih se po dçset zlæ`ç.) jãnka/jãnkica, `. Gmn. jânk/jãnkÆc - jamica u zemlji u koju se utjeruje {pekula u igri (Storï jãnku/jãnkicu pa se græmë {pïglat.) jånuÅr, m. Gjd jånuara - sije~anj (Pu nås se re~ç »jånuÅr« ili »p›vÆ mïsæc«.) jånjac, m. Gjd. jãnca - janje (KÅntûn pregrãdÆ{ z jednûn lçs¤n i ëfcu nûtra ståvÆ{, ståvÆ{ njÿj jãnca i õnda onå nümÅ kåmo, pa ju ôn sasç.)

japânær

287

japânær/japanêz, m. Gjd. japânera/japanêza - gra|evinska ru~na kolica na dva kota~a za teret (Betôn su va japâneru/japanêzu vozïli.) Japanêz, m. - Japanac (SH) (Japanêzi sÅn lçh na televîziji vïdela.) japnên (japnçna, japnçno), neodr. pridj. - vapnen (Tô j japnên kåmÆk.) japnênÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - vapneni (Tô j japnênÆ kåmÆk.) japnçnica/japlçnica, `. - 1. jama gdje se drì vapno (Skëro såkÅ kÇ}Å j imçla japnçnicu/japlçnicu.) (isto: fagarêl); 2. pe} u kojoj se pe~e vapno (Va japnçnicah/japlçnicah se pe~ç jÅpnë.) japnçni~År, m. - osoba koja pravi vapno (AM) (P›vÿ j bîlo japnçni~ÅrÆh va Pëh¤mu.) jÅpno, s. Nmn. jÅpnå - vapno (Pul Ri~ïnæ dâ j imêl vçlæ bå~ve z jÅpnôn i nûtra dâ j klâl kïsat kë‘e.); (Zîdi su belïjÆ kad se pobälæ z jÅpnôn.) jårac, m. Gjd jãrca - jarac, mu‘jak koze (Obrîj tû bradïcu! [ njûn si kod jårac.) jÅrdîn, m. - perivoj, park (Va tôn jÅrdîn¤ j bîlo lÆpîh rô‘Æc.) jarûh, m. Gjd. jar¤hå - 1. jednogodi{nje janje (Jarûh tÆ j, tîme ~å se zlæ`ç, drÇgÿ lçtÿ j jarûh);

jå{mÆk

2. pren. mu{karac sklon seksu˜ n tÆ j alnim pustolovinama (O jarûh! D›‘ se dåje od njegå!); 3. pren. dje~ak u pubertetu (Kulïki jar¤hï va bÇsu, mçsto da gredû hëdæ}!) jåsæn, m. Gjd. jåsena - jasen (KêbarÆh/kêberÆh je ~Çda kad jåseni cvatû.) jåsle, `. mn. - jasle (Ståvi jÆn sêna va jåsle!) jåslice, `. mn. - prizor Kristova ro|enja s kipi}ima i scenom, koji se postavlja o boì}nim blagdanima (Hëmo vïdet jåslice va crükvu!) jåstræb, m. Gjd. jåstreba - jastreb (Jåstræb je nïkakÿv vçlÆ tï}.) jâ{ka/jâ{kulica/jâ‘ulica, `. - donji dio dvodijelne metalne kop~ice za odje}u s ispup~enim dijelom u koji se ume}e gornji dio te kop~e (isto: â‘ulica, zâgulica) (Za{üj mi jâ{ku/jâ{kulicu/jâùlicu na bærhân!) jå{mÆk, m. Ljd. ja{mÆkÇ - 1. zrnje lju{tena je~ma (MålinÅr je z metlûn pobïrÅl plîvu }a, a jå{mÆk je ostâl va lõn~i}u.); 2. varivo od lju{tena je~ma (NãjbojÅ j va ja{mÆkÇ prã{}Å no‘ïca.); 3. gnojna upala vlasne `lijezde na o~nome kapku (Kad nësæ}¤ ‘änsk¤ ne ponœtÆ{, a onå bi otçla ~å tî ïmÅ{, da }e ti narâst jå{mÆk.)

jåtit

288

jåtit, gl. nesvr{. (3. l. jd. jåtÆ, jåtæ) - {tititi koga od vjetra i ki{e (Kåko si do{lå po ovôn da‘jÇ? - Lîpo, õn mæ j jåtÆl z l¤mbrçl¤n.) jåtit se, gl. nesvr{. (jåtæ se) - skupljati se u jato (Tï}i se jåtæ.) jåtno, neodr. pridj. s. - za{ti}eno od vjetra i ki{e (KÇ}a tÆ j na jåtnÿn mçstu.) jåto, s. - 1. jato (Vïdæla sÅn jåto tï}Æh.); 2. zavjetrina (Dãj se va jåto da se ne zmë~Æ{!) jÅvït /se/, gl. svr{. (jãvÆ{ /se/, jãvæ /se/) - javiti /se/, obavijestiti (JÅvï se kad te pozüvÅn!); (JÅvïli su na râdiju da sëpeta bÿmbÅndîraj¤.) jÅvjåt /se/, gl. nesvr{. (jãvjÅ{ /se/, jãvjaj¤ /se/) - javljati /se/ (Pozüvaj¤ te, a tî se ne jãvjÅ{.) jåvorika, `. - lovor (KlÅdï målo jåvorikæ va jätra pa }e ti bït bëjÅ.) jâz, m. Ljd. jÅzÇ - prostor pod slapom, vodopad, pregrada u vodotoku (Jazï} je mâlÆ jâz, a jazïna jâko vçlÆ jâz.) jazï}, m. - mali slap (Jazï} je mâlÆ jâz.) jazïna, `. - veliki, zastra{uju}i slap (JazïnÅ j jâko vçlÆ jâz.) jåzvac/jåzbac, m. Gjd. jåzvaca/ jåzbaca - jazavac (Lÿfci su ulovili düvÿga/düvæga prÅscå i jåzvaca.)

jedân

jebâ~, m. Gjd. jebÅ~å - mu{karac uspje{an u spolnom op}enju (Na{lâ j novôga/novêga jebÅ~å!) jeba~ïca, `. - èna sklona u~estalom spolnom op}enju i uspje{na kao sudionica (Onâ j bÆlå prâvÅ jeba~ïca, ali se o tomÇ/ temÇ p›vÿ nî povædålo.) jebåt /se/, gl. nesvr{. (jebç{ /se/, jebû /se/) - spolno op}iti (isto, zn. 3.: gôbit se) (Povädaj¤ jûdi da su jih vïdeli kåko se jebû v åutu.) jebe‘jîv (jebe‘jïva, jebe‘jïvo), neodr. pridj. (komp. jebe‘jivïjÆ) - koji se rado i ~esto jebe (Jebe‘jîv je i nç b¤ dÇgo z jednûn `änsk¤n.) jebe‘jîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. jebe‘jivîjÆ) - onaj koji se rado jebe (NïkÆ j nî~ rçkÅl i såd ju cêlo selë zovç Jebe`jîvÅ.) jçcat, gl. nesvr{. (jçcÅ{, jçcaj¤) 1. mucati (Njîn dÅ j nôno jçcÅl i dÅ j govorîl »Fa, fa, fa …« pa jÆn je prÆ}ëk Fåbi}evi.); 2. bolno plakati (^ûj kåko jçcÅ, mõrda ju ~â bolî?) jedân (jednå, jedno) br. - 1. jedan (OklÅtül sÅn leh jedân orïh.); 2. u funkciji zamjenice - neki (Kåko tô smî{ rç}, bålaf~e jednë!); (Va tôj bÅnëvinÆ j bÆvåla jednå siromå{na divõjka.)

jedanâjst

289

jedanâjst, br. - jedanaest (Ve} je jedanâjst ûr! Kad }u pa obçd storït!) jedanãjstÆ (-Å, -ÿ), br. - jedanaesti (BÆlå sÅn jedanãjstÅ po rædÇ.) jedãnp¤t, pril. - 1. jedanput (S tûn kãrtic¤n se mëre{ sâmo jedãnp¤t vozït.); 2. jedno}, neko} (Jedãnp¤t da su `Ævçli krâj i krajïca.) jedÆnåc, m. Gjd. jedÆncå - jedinac, jedino mu{ko dijete u roditelja (JedÆnåc je pa }e mu sç oståt.) jedinïca, `. - 1. jedinica, jedino ènsko dijete u roditelja (BÆlÅ j jedinïca, a{ nî imçla bråta ni sestrê.); 2. slaba {kolska ocjena (Sï popråvÆl jedinïcu z ängleskÿgÅ?) jedünÿ, vez. - samo, jedino (Dåt }u ti bêlæ kopïce, jedünÿ ako je kœpÆn.) jçdnÅk (-a, -o), neodr. pridj. jednak (Obadvâ ste jçdnÅki!) jçdnÅkÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. jedna~îjÆ) - jednaki (Tç{ko }e{ nâ} jçdnÅkÿga/jçdnÅkæga.) jedno, pril. - po prilici, otprilike (Zabetonîrali su, jo{ }e zali{åt i fïnit, jå ra~unân, za jednë trî Çre.) jçdva, pril. - jedva (isto: komÅ}) (JçdvÅ j slëva naÇ~Æl.) jçdva i komÅ} - uz izuzetno mnogo

jelôzÅn

napora (Jçdva i këmÅ} smo naÇ~ili abecêdu!) jçlæn, m. Gjd. jçlena - jelen (Bül je na}ås jçlæn na lÆhî. Sê j pÇno cåpÆn/cåtÆn.) Jelçnac/Jelän~Ån, m. Gjd. Jelänca/ Jelän~ana - ìtelj mjesta Jelenja (Sï su mojï Jelänci.) jelänskÆ (-Å, -ÿ), pridj. - koji pripada Jelenju (Nå{i stârÆ povädaj¤ dÅ j na Jelänskÿn vrhÇ jo{ zakopâno blâgo.) Jelän{}ica, `. - ìteljka Jelenja (Måt m¤ j Jelän{}ica.) JelçnjÆ, s. - top. Donje Jelenje, starije ùpno i op}insko sre˜ n je z JelçnjÅ, büvÅ va di{te (O Jelçnj¤.); (Kad dõjde{ va JelçnjÆ dÿjdï målo do menç.) jçlica, `. - propeler (SH) (Helikoptær ïmÅ jçlicu.) jelôv (jelova, jelovo), neodr. pridj. - jelov (Za tô tÆ j nãjbojæ jelëvo drvë.) jelovina, `. - jelovo drvo, jelovina ([tukçt je od jelëvinæ.) jelôz (-a, -o), neodr. pridj. - ljubomoran (isto: jelôzÅn) (Jelôz mu{kî nî dëbÅr mû‘, a nî dobrå ni ‘enå kû zjüdÅ jelôza.) jelôza, `. - ljubomora (Jelôz mu{kî nî dëbÅr mû‘, a nî dobrå ni ‘enå kû zjüdÅ jelôza.) jelôzÅn (jelôzna, jelôzno), neodr. pridj. - ljubomoran (isto: jelôz)

jelôzÆ

290

(Pu{}åli smo se a{ je bîl jâko jelôzÅn.) jelôzÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - ljubomorni (isto: jelôznÆ) (^å }e ti tâ jelôzÆ/jelôznÆ?) jelôznÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - ljubomorni (isto: jelôzÆ) (^å }e ti tâ jelôzÆ/jelôznÆ?) jälva, `. Gmn. jçlÅv - jela (crnogori~no drvo) (Uz pût sÅn gjçdala jälve i jälvice, sç jednÇ lïpj¤ od drÇgæ.) jälvica, `. - 1. drvo jele (Doneslå mÆ j blagoslëvjene jälvicæ z na Gorê.); 2. oki}eno boì}no i novogodi{nje drvce (Jälvicu na Vïliju Bë`j¤ krÇnÆ cêla famîlija, a dicå su nãjzadovÿjnïjÅ.) jenjåt, gl. svr{. (3. l. jd. jenjâ) jenjati, popustiti, oslabiti (odnosi se na nevrijeme) (Jenjålÿ j, hvåla Bëgu!) jenjÅvåt, gl. nesvr{. (3. l. jd. jenjãvÅ) - jenjavati, popu{tati, slabiti (odnosi se na nevrijeme) (BÇra nïkako kod da jenjãvÅ, grê na lïpjæ.) jerîna, `. - {ljunak (^Çda su matrijÅlå navezlï i zapÇnili vçl¤ {kÇjinu va DÇbini oskÇd su p›vÿ jerînu kopåli.) jçroplÅn, m. Gjd. jçroplana - zrakoplov (isto: avijôn/çroplÅn) (^å nïkad nÆsï letêl z jçroplÅnÿn?)

jçtikavÆ

jçsæn, m. Gjd. jçsena - vrsta drva, jasen (Od mezdrenogå jçsena se dçlaju {vî~i}i.) jçsæn, `. Gjd. jçseni - jesen, godi{nje doba (Nå{i pænzijonærï såk¤ jçsæn gredû va bånju.) jçsenÿv (-a, -o), pridj. - jasenov (Za {vî~i}i dçlat je rÅbïla mladïkova jçsenova këra.) jesïka, `. - vrsta drva, jasika (Nôno mÆ j pokÅzâl kô drvô j jesïka.) je{çdrka/je{çdraka, `. - vrsta drveta, divlja tre{nja (vidi: re{ejåka, {çdrka) (Je{çdrku/je{çdrak¤ j nãjbojæ cÆpït.) jç{ka, `. Gmn. jç{Åk - mamac za ribe (Da grên lovït rïbe, a pozÅbül sÅn jç{ke zêt!) jêt se, gl. svr{. (jåme{ se, jåm¤ se) - prihvatiti se ~ega (posla) (êså si se danås jêla?) jçti~it se, gl. nesvr{. (jçti~Æ{ se, jçti~æ se) - ljutiti se, uzrujavati se, nervirati se (NærvôznÅ j, pëvazdân se jçti~Æ.) jçtika, `. - ljutnja, nervoza (Nebëga onå så sæ j zjêla od jçtikæ.) jçtikÅv (jçtikava, jçtikavo), neodr. pridj. (komp. jetikavïjÆ) - nervozan, koji se rado ljuti i uzrujava (JçtikavÆ se våvÆk jçti~æ.) jçtikavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. jetikavîjÆ) - nervozni, onaj koji se rado ljuti i uzrujava (Kad je

jätra

291

kî jçtikÅv, ne mëre{ { njîn nåprvÿ.) jätra, s. mn. Gmn. jätÅr - jetra (^ÇdÅ j pîl i nî ~Çdo da su mu jätra {¤ndrâna.) pô} komÇ/ kemÇ na jätra - biti komu dosadan, ìvcirati koga (Cêli dân namãjÅ i ve} mi grê na jätra.) jçzero, s. - jezero (Vodå va jçzer¤ j visokë.) jçzero vrâzÆh tisu}u vragova (Jçzero te vrâzÆh zêlo!) Jçzero, s. - top. lokalitet u naselju ˜ n je z Jçzera, büvÅ Zastenice (O na Jçzeru.) jæzït se, gl. nesvr{. (jäzÆ{ se, jäzæ se) - ljutiti se, srditi se, uzrujavati se (PrësÆn te, ne jæzï se!) utÿ j na zÅvëju st›l jê‘, m. - je` (A jêà.) je‘ï}, m. - mali je‘ (Pred nå{u kÇ}u su s {Çmæ do{lï mâlÆ je‘ï} i vçlÆ je‘ïna.) je‘ïna, `. - veliki ili stari je` (Pred nå{u kÇ}u su s {Çmæ do{lï mâlÆ je‘ï} i vçlÆ je‘ïna.) je‘çvica/jê‘evica, `. - vrsta {upljikava kamena od stvrdnute pje{~ane materije (na|e se pri kopanju zemlje na ve}oj dubini) (Kad smo kopåli f¤ndamênt, bîlÿ j dësti je`çvicæ.) jæ‘ït se, gl. nesvr{. (jä‘Æ{ se, jä‘æ se) - jeìti se, fizi~ki manifesti-

j¤bâv

rati neugodu na koì (Jä`Æn se, zÆmå mÆ j!) Jê‘u{, m. - Isus (Jêù{ Krî{tu{, ~å si tô sëpeta stërÆl?) je‘uvïnac, m. Gjd. je‘uvünca jezuit (Va Lopå~i su bîli jeùvünci.) jîdo, s. - jelo, jestvina (Sï vôlimo jû{no jîdo.) jïst, gl. nesvr{. (jî{, jidû) - 1. jesti (Na Vïliju Bë`ju våvÆk jÆmë bakalâr.); 2. jelo, ono {to je pripremljeno za jelo (UdrÅ`ïla mi sæ j a{ je såkÆ dân nôni jïst nosïla i prÅlå ju.) jôg, m. - igrali{te za bo}anje (Po nedïji zapõlnæ mu{kî gredû na jôg.) jÿkåt, gl. nesvr{. (jõ~e{, jõ~¤) jaukati, zapomagati (JÿkålÅ j kod da njÿj je va glÅvï.) jõrgovÅn, m. Gjd. jõrgovana vrsta cvatu}eg ukrasnoga grma (JõrgovÅn cvatç va måju.) jÿrjîna, `. - ukrasna vrtna biljka georgina, Dalia (Va v›tu spred kÇ}æ su mi jo{ nônine jÿrjîne.) jÿrjînica, ‘. - niske dalije sitnijih cvjetova (Uz rûb v›ta posãdÆn jÿrjînice.) jo{, pril. - jo{ (Jo{ se våvÆk domî{jÅn kåko su svÆtçle tê bajonçtine/bajunçtine.) j¤bâv, `. Gjd. j¤båvi - 1. ljubav (Nî trîba bogatïja, leh j¤bâv!);

jÇbica

292

2. naklonost, privrènost, obzir, dobra gesta (u frazi: ne mëren tî/mu j¤båvi pozÅbït) jÇbica, `. - ljubi~ica (isto: fijôlica) (JÇbice pu nås nãjprvÿ züjd¤ va korônah.) jÇbno, pril. - skladno, slo`no, u ljubavi (Stâri i mlâdi jûdi môraj¤ jÇbno `Ævçt va famîliji.) jûdi, m. mn. - ljudi (Stâri i mlâdi jûdi môraj¤ jÇbno `Ævçt va famîliji.) judîn, m. Nmn. judïni - ljudina (KrabÇje su bili judïni, ma ~udçsa! PÆstïli su se po jåbukah i såk¤d.) jÇgo, s. - vjetar s juga (od mora) (Vlâsi ti se naricâj¤ po da`jÇ ili kad je jÇgo.) j¤hå, `. Ajd. jûhu - juha (Sü l se målo ajutåla z ÿtûn j¤hûn?) j¤nåc, m. Gjd. j¤ncå - junac, mlado mu{ko govedo (Nå{i su bîli dobri kmçti. U‘åli su imçt po ~etïri j¤ncï i isto tulïkÿ junîc.) juna~ïna, `. - kr{an, sna‘an mladi} (VïdÆn mu po nogåh da }e kad narÅstç bït juna~ïna kod i dçd mu Ivân.) junâk, m. Gjd. junÅkå - zastarj. mladi}, kr{an, mlad mu{karac ˜ n je prâvÆ junâk.); (Va råt su (O {li sç mlâdi junÅkï.) junÅkôv (junÅkova, junÅkovo), pridj. - koji pripada mladi}u

jÇri~i}

ili kr{nom mladu mu{karcu (StârÆ su u‘åli kÅntåt: NagnÇlo sæ j drîvo orïhovo na prebêlÿ lÆcç junÅkëvo.) j¤n~ï}, m. - mali, slabo razvijeni junac (Slåb je tâ j¤n~ï}.) j¤n~ïna, `. - velik, snaàn junac (Jâk je kod j¤n~ïna.) junçtina, `. - junetina, june}e meso (P›vÿ nî bîlo tê junçtinæ, leh volëvina, volõvjæ mêso.) junïca, `. - junica, mlado ènsko govedo (Nå{i su bîli dobri kmçti. U‘åli su imçt po ~etïri j¤ncï i isto tulïkÿ junîc.) junï~ica, `. - mala ili slaba junica (Ne dân }å ovê junï~icæ, a{ mi se smïlÆ.) junï~ina, `. - velika, jogunasta junica (Rü}e se kod na{a junï~ina.) jûnÆj, m. Gjd. jûnija - lipanj (PetrëvÅ j na dvãjset i dçvet jûnija.) jur, vez. - 1. u pogodbenome zna~enju ’trebalo je’ ili ’da je’ (Jur si mëgÅl målo po`¤rït pa ne bï{ zakasnîl.); 2. iako, ve} (Parâ{ se kod kakôv mladï}, a jur ïmÅ{ ~Çda lêt.) jÇri~i}, m. - ptica crvenda} (Kad jÇri~i} okol kÇ}æ oblä}e, se re~ç da }e drÇgÿ vrîme storït.)

jÇrÆ{

293

jÇrÆ{, m. Gjd. jÇri{a - juri{, navala (Dâ j va P›vÿn råtu pogïn¤l va jÇri{u.) juri{åt, gl. nesvr{. (juri{â{, juri{âj¤) - juri{ati, navaljivati (Bÿrcï juri{âj¤.) Jœrjeva, `. - blagdan sv. Jurja (23. travnja) (Fa‘õl se sãdÆ {etemânu pred Jœrjev¤n ili {etemânu za Jœrjev¤n.) ju{ïca, ‘. - lagana juha za djecu i bolesnike (Popîj målo ovästæ ju{ïcæ, pa }e ti våje bït bëjæ!) ju{ïna, `. - juha kao odbojno jelo (Ve} mî j tæ ju{ïnæ prîko glÅvê.) jû{no, neodr. pridj. s. - ju{no (Sï vôlÆmo jû{no jîdo, kô se jî ‘lïc¤n.) jÇ{to, pril. - ba{, upravo, na vrijeme (Do{ãl si jÇ{to na obçd.) jût (j¤tå, jûto), neodr. pridj. (komp. jutïjÆ/jÇ}Æ) - kiseo (Tâ ocåt tÆ j jût. RazblÅ‘ï ga z vodûn!) jûtÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. jutîjÆ/jÇ}Æ) - kiseli (Ja vôlÆn jûtÆ sôk od lem¤ncîna.) jutüna, `. Gmn. jutîn - kiselina

jÇ‘inica

(@elÇdac me bolî po jutüni va hrÅnï.) jÇtra, pril. - sutra (Do jÇtra }e se vås snîg obrnÇt va bjÇzgu. I bït }e dobrë ako ne sm‹zne.) jÇtro, pril. - ujutro (Ba{ si blebetjïva. NÆsï færmåla ëd jutro.) jÇtro, s. Gmn. jÇtÅr - jutro (Lîpÿ j jÇtro svanÇlo.) kod glûhÿmu/glûhæmu rç} dobro jÇtro - govoriti uzalud, bez u~inka (Tô tÆ j këd da si glûhÿmu/glûhæmu reklå dëbro jÇtro, nïkÆ te nî ~ûl.) od jÇtra do mrâka - cjelodnevno (Dçlali su, nebëgi, od jÇtra do mrâka.) jÇtro{njÆ (-Å, -æ), odr. pridj. jutarnji (Vç~ærnjÅ ~rjenïca jÇtro{njÅ pocœranica.) jÇ‘ina, `. - jako jugo (Po ovôj jÇìni me glÅvå bolî.) jÇ‘ina, `. - popodnevna lagana uìna (Sî ~â za jÇìnu pojîl?) jÇ‘inica, `. - prijepodnevni ili popodnevni lagani me|uobrok (Za jÇ‘inicu se u‘ålo lõn~i} bêlÿga/belæga kafå i fçticu krÇha.)

k

294

kad

K k, prij. - k (Dÿjdï k menï ve~erås!) kabå~a, `. - zastarj. ku}erak, tro{na ku}a (isto: {abåka) (SH) (Jå sæjnë vôlÆn ovû kabå~u ÿvdï/ævdï.) kabâl, m. Gjd. kablå - kabao (Sî zïlæla vëdu s kablå?) kabanïca, `. - kabanica (Zåmi kabanïcu sëb¤n a{ bi mëgÅl då‘.) kâbæl, m. Gjd. kâbela - kabel (Tô j kâbæl od strÇjæ.) kåblenjÅk, m. - 1. stalak za umivanje (Na kåblenjÅk¤ j bîl galamân, sapûn i {ugamân. Tô j bîlo kod danås lavÅndîn.); 2. stalak na kojem se drì kabao ili vjedro s pitkom vodom (SV) (Na kåblenjÅk¤ j bîl kabâl ili bujôl { ~istûn vodûn za pït i kÇhat.) kåbli}, m. - mali kabao (Va kåbli}u su ti kopïce pa je zïperi!) kablÇ{a, `. - veliki kabao za namakanje i pranje rublja (Mî smo i kûpali va kablÇ{i kad smo bîli mï}i{ni.) kåc, m. - ukrasna biljka, Acacia (isto: gåc, agåc) (Kåc tÆ j predobrë drvë da od njegå stërÆ{ kÿlcï.) kåca, ‘. - drvena posuda za kiseljenje kupusa i repe (Va kåci sæ j kïsÅl kåp¤z i rïpa.)

kacavîda, `. - odvija~ (Zavidâj tô s kacavîd¤n!) kâcær, m. Gjd. kâcera - vrsta kukca (Dâ kâcær letî?) kacot, m. - 1. pesnica: stisnuta, zatvorena {aka (SV) (PokÅzãl m¤ j kacët i zåjedno sæ j smürÆl.); 2. udarac {akom (isto: babutof, matafûn) (]Ç ti jedân kacët opÅlït!) kacotåt /se/, gl. nesvr{. (kacotâ{ /se/, kacotâj¤ /se/) - udarati pesnicom: stisnutom, zatvorenom {akom (SV) (isto: matafunåt /se/) (Kacotãl gÅ j dëkli nî pâl potlëh.) Ka~ånac, m. Gjd. Ka~ânca - ìtelj mjesta Ka~ani (Otåc mÆ j bîl Ka~ånac.) Ka~åni, m. mn. - top. selo u blizini Grobnika u grajskoj plo˜ n je s Ka~ånih/od Kavaniji (O ~åna, büvÅ va Ka~ånÆh/pul Ka~åna.) Ka~ânka, ‘. - ‘iteljka mjesta Ka~ani (Måt mÆ j bÆlå Ka~ânka.) ka~ãnskÆ (-Å, -ÿ), pridj. - koji se odnosi na mjesto Ka~ane (Na ~avjãnskÆ tãnci su u`åli dohÅjåt ka~ãnskÆ mladï}i.) kad, pril. - kad (Kad je do{âl? TâprvÆdân!)

kåda

295

kåda, `. - kada za kupanje (VôlÆ se igråt z brodï}æn va kådi.) kadagod, pril. - 1. uvijek kada (Kadagëd dõjdæn, tî våvÆk gjçdÅ{ televîziju.); 2. ponekad, pokatkad (Kadagëd storîn prêìg za va manç{tru, a kadagëd ne dân.) kadêna, `. - lanac (za dèpni sat ili za bicikl) (Kadêna mÆ j sëpeta pÇkla!) kadï/kådi, pril. - gdje (isto: kâj) (Kådi si bîl do såd?); (Starï balëtÅra a{ kadî j ôn, dÅ j i nesnÅgå!) kadigod, pril. - gdjegod (Kâ j }u tô na}? A kadigëd }e{!) kÅdït, gl. nesvr{. (kãdÆ{, kãdæ) dimjeti tamjanom (Vele~âsnÆ blagoslüvje, a ministrãnti kãdæ.) kådrma, `. - podloga od kamenih plo~a ili oblutaka na cesti (SV) (Nî na p¤tÇ do crükvæ kådrme, pa nÅn se po zÆmï pû‘e.) kafacç, s. - kava, od milja (]ç{ målo kafacå s kapï}æn mlÆkå?) kafç, s. - kava (Ako popijên prevç} kafå, õnp¤t ne mëræn spåt.); (Za marändu nadrobîn ba{kët va bêlÿ kafç.) kafên (kafçna, kafçno), neodr. pridj. - sme| (Stõl je kafên.) kafênÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - sme|i (Kafênæ bragç{e ob¤cï!); (Nî

kakôv

tô ~istå kafênÅ bôja! Na svïtlu }e{ vïdet dÅ j bejïskava.) kafïno, s. - neukusna, slaba ili prejaka kava (Kakëvo si tô kafïno skÇhala? Pœn mÆ j lõn~i} f¤ndâ}!) kâj, pril. - gdje (isto: kådi) (Kãj si bîl sïnÿ}?); (StërÆl je baråku i sad ïmÅ kâj dr`åt alât i kramarïju.) kãjla, `. Gmn. kâjl - klin (SV) (Kãjla se podlo`î pod gÇmu od åuta da ne pobîgne.) kajÇ‘a, `. - mlaka, lokva, blato nakon ki{e ili snijega (isto: lokva) (Zamastül je va kajÇ‘u i nëge zmo~îl.) kakâva, ‘. - napitak: kakao (Zrœ~Æ se va zdçlu i dodâ po vëji cÇkara, cïmeta, cikulâdæ va prÅhÇ ili kakâvæ. Sç se dobrë zmü{Å i klÅdç st¤dït.) kako/kåko, pril. - kako (Kakë bi bîlo da ræmë sad jïst?); (Bådavæ/bådava tÆ j govorït, sëpeta }e mlâdÆ storït kåko }ç.) kåko tåko - razmjerno podno{ljivo (Kåkÿ j? - A kåko tåko.) kakogod, pril. - 1. bilo kako (Popråvi tô kakogëd znâ{ a{ bi me otåc.); 2. otkad (Nîs ju vïdela kakëgod smo {kôlu fïnile.) kakôv (kakova, kakovo), zamj. 1. kakav (SH) (Kakëva si tô tî?); (Kakôv båkulina! Starï ga!);

kâl

296

2. otprilike, pribli‘no (Nî odjedãnp¤t ogl¤{êl, pë~æl je gl¤{çt s kakëvih pêt lêt.) kâl, m. - kurje oko; bolno ro`nato odebljanje na stopalu, naj~e{}e na prstima (Kãl me bolî pa ne mëræn postôl obÇt.) kâl, m. - ‘itki talog, ne~isto}a na dnu ba~ve (SV) (Fãnj je kâla na dnÇ bå~væ.) kalafât, m. - majstor koji pri~vr{}uje ~avlima na brod brodsku oplatu (P›vÿ da su u‘åli kalafâti na ^ãvju dohÅjåt po ~ãvli.) kalamïta, `. - magnet (SH) (Te~û `änskæ za njîn këd dÅ j kalamïta.) kalamitân (-a, -o), neodr. pridj. magnetiziran (@änske te~û za njîn kod da j kalamitân.) kalåt, gl. nesvr{. (kalâ{, kalâj¤) 1. spustiti {to (Kalâj brïme na po~ivålo.); 2. crpsti vodu iz zdenca (Bujõl mÆ j pâl va {tärnu dëkli sÅn kalåla.) kÅlåt, gl. nesvr{. (kãlÅ{, kãlaj¤) cijepati, dijeliti kalanjem (Drvë se kãlÅ nå pÿl.) kÅlcçta, `. - 1. duga ènska ~arapa (do iznad koljena) (isto: hlå~a) (KÅlcçtÅ j i mÇ{kÅ i ‘änskÅ kopïca!); 2. kratka ~arapa do iznad gle`nja (isto: kopïca) (Nî bôs, va kÅlcçtah je!)

kalÇp

kÅlcçtica, `. - kratka dje~ja ~arapa (isto: kopï~ica) (Obûj kÅlcçtice a{ }e{ se prehlÅdït!) kÅlcçtina, `. - 1. izno{ena, poparana, prljava ènska ~arapa visoka do iznad koljena (isto: hlå~ina) (VåvÆk je va ïstÆh kÅlcçtinah.); 2. izno{ena, poparana, prljava kratka ~arapa (isto: kopï~ina) (Dãj }u ti tê kÅlcçtine zak›pat!) kÅldåja, `. - parni kotao, kotlovnica (SH) (Va kÅldåjÆ j våvÆk tçplo.) kalesîn, m. - zastarj. otvorena zapre`na kola na ~etiri kota~a za prijevoz ljudi i robe (SV) (K¤pül je kalesîn od njegå.) kalï}, m. - omanja lokva s izvorskom vodom ili ki{nicom, obzidana kamenom ili ilova~om (Bâli smo se da ne bï kî pâl va kalï}.) kalïna, `. - pove}a lokva ispunjena ki{nicom i procjednom vodom s okolnoga terena, iz koje se napaja stoka (Na{lï smo trâgi od jçlena na kalïni.) kalÆvåt, gl. nesvr{. (kalüvÅ{/kalûje{, kalüvaj¤/kalûj¤) - 1. spu{tati (Pomï}i{no kalœjte da ne bï pÇkn¤l {pâg!); 2. pren. gubiti na teìni ili na koli~ini (Trî mïsæca nï{ ne jî, a ne kalûje!) kalÇp, m. - kalup (S¤sçd }e mi dåt kalÇp za stupï}i.)

kamamïla

297

kamamïla, `. - ~aj od kamilice (Kamamïla dÅ j dobrå za èlÇdac.) kamamïlica, `. - 1. biljka kamilica (Pobïrali smo kamamïlicu za ~âj.); 2. ukusan i zdrav ~aj od kamilice (Kamamïlica dÅ j dobrå za èlÇdac.) kamamïlina, `. - neukusan ~aj od kamilice ili onaj kojega se tko zasitio (Na`læpåla sÅn se kamamïline da mi jæ j zåvavÆk dësta.) kamÅndârija, `. - zra~nica (KamÅndârijÅ j va gÇmi.) kåmara, `. - soba, odaja (Pobælïli smo kåmaru.) kåmarica, ‘. - sobica (isto: kamarîn) (Spåt }e va kåmarici! Vï{e jÿj ni ne rãbÆ!) kamarîn, m. - sobica (isto: kåmarica) (Spåt }e va kamarînu! Vï{e jÿj ni ne rãbÆ!) kåmarina, `. - velika, prostrana soba (Prevelïka tÆ j tâ kåmarina! Kî }e ju sagrçt?) kåmati, m. mn. - kamata (isto: ünteres/Ænterçs) (P›vÿ su bîli vçlÆ kåmati kad sæ j pos¤dïlo sõldi.) kãmba [kãÜba], `. Gmn. kâmb [kâÜb] - 1. lûk (Svîj tô na kãmbu!); 2. drà~ za ru~nu pilu savijen u obliku luka (PrÆmï za kãmbu i rïvÅj nåprvÿnåzÅd!); 3. sprava za hvatanje

kåmi~ina

ptica u obliku luka (S kãmb¤n su se tï}i lovïli.); 4. jedan od tri drvena obru~a postavljena vodoravno na ko{u za suho li{}e, za koje se pri~vr{}uju okomite letvice (isto: prç{kice) (Nãjprvÿ se storê trî kãmbe pa se nâ nje zabüjaj¤ prç{kice.) kãmbast [kãÜbast] (-a, -o), neodr. pridj. (komp. kÅmbastïjÆ [kÅÜÜbastïjÆ]) - savijen u luk (Tâ kolåc je kãmbast. Mëre{ ga i }å hïtit!) kãmbastÆ [kãÜbastÆ] (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. kÅmbastîjÆ [kÅÜÜbastîjÆ]) - savijeni u luk (Hïti tâ kãmbastÆ kolåc }å!) kamenït (-a, -o), neodr. pridj. (komp. kamenitïjÆ) - kamenit (LÆhâ j pÇna kåmÆkÆh. Re~û i dÅ j kamenïta.) kamenîtÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. kamenitîjÆ) - kameniti (Kî }e k¤pït kamenît¤ lÆhÇ?) KåmenjÅk, m. - top. zaselak nase˜ n je s KåmenjÅka, lja Soboli (O büvÅ na KåmenjÅku.) kamänjÆ, s. - kamenje (Dopejåli su ~Çda kamänjÅ a{ }e zîd dçlat.) kåmi~i}, m. - kamen~i} (Kåmi~i} njÿj je va postolï}u.) kåmi~ina, `. - velik kamen, kamen~ina (Na cçstÆ j vçlÆ kåmi~ina! Nçka ga kî måkne!)

kamijôn

298

kamijôn, m. - kamion (Vozül je kamijôn dëklÅ j mëgÅl!) kamijõn~i}, m. - 1. manji kamion (Uskâ j cçsta pa su vås matrjâl pejåli z kamijõn~i}æn.); 2. igra~ka kamion (K¤pï mu kakôv kamijõn~i}!) kåmÆk, m. Ljd. kamÆkÇ - kamen (HïtÆl je kåmÆk i razbîl ponç{tru.); (P›vÿ su jûdi `îv kåmÆk razbÆjåli, a danås dõjde bâgær i sç b›zo skopâ.) kami‘ot, m. - kratka bluza do pasa od proste tkanine, obi~no plave boje (SV) (Na ovôj slïkÆ j nôna va starünskÿmu kami`ëtu.) kåmo, pril. - kamo (Kåmo grê{? - Kåmo mæ j vëja!) kamogod, pril. - kamogod (Kamogëd dõjdæn, nãjdæn prïjateli.) kÅmpâna [kÅÜpâna], `. - 1. zvono (na tornju) (KÅmpâna sæ j p›vÿ reklë. Danås sï re~û zvëno); 2. suknja ili haljina zvonasta kroja (SëpetÅ j kÅmpâna va môdi.) kÅmpanåt [kÅÜpanåt], gl. nesvr{. (kÅmpanâ{ [kÅÜpanâ{], kÅmpanaj¤ [kÅÜpanâj¤]) - 1. zvoniti (NïkÆ j Çmrl a{ kÅmpanâ.); 2. bu~iti, {tropotati (Ne kÅmpanâj z ÿtîn a{ }e{ mî}¤ zb¤dït!); 3. pren. lunjati, besciljno tumarati (Cêli dân kÅmpanâ{ po selÇ.)

kÅndijot

Üpançla], `. kÅmpançla [kÅÜ ukrasna biljka; Fuksia (Njõj su våvÆk lîpe kÅmpançle!) kamÇf, m. - volan, ukrasni nabrani rub na odje}i (KamÇf môrÅ{ spêglat pa }e lîpo stât!) kåna, `. - polucilindar (AM) (Tê kåne su nosïla gospodå pred stô lêt.) kanâl, m. Gjd. kanÅlå - kanal (KëmÅ} su ga zïv¤kli s kanÅlå.) kanalï}, m. - plitak i uzak kanal (RçkÅl sÅn ti da skopâ{ kanalï}, a tî si stërÆl kanalïnu!) kanalïna, `. - dobok i {irok kanal (RçkÅl sÅn ti da skopâ{ kanalï}, a tî si stërÆl kanalïnu!) kanapç, s. - po~ivaljka, sofa (isto: kåu~, otomÅn) (Kanapê j ëtomÅn ali lïpje zvœ~Æ!) kanarîn, m. - kanarinac (Kanarîn je pëbigÅl z gãjbæ.) kånat, m. Gjd. kãnta - pjevanje, pjev (^œl sæ j kånat po selÇ.) kanavîna, `. - tkanina koja se radi ~vrsto}e ume}e ispod podstave na kaputima (K¤pï målo kanavîne pa }u ti pod{ït da lïpjæ stojî.) kÅncelarïja, `. - ured, poslovnica (Onå dçlÅ va kÅncelarïji.) kÅndijot, m. - brusni kamen za fino bru{enje dlijeta (AM) (Dlætë se brœsÆ na kÅndijët.)

kançla

299

kançla, `. - drvena slavina na vinskoj ba~vi (NïkÆ j ëprl kançlu i së vÆnë m¤ j steklë.) kÅnït, gl. nesvr{. (kãnÆ{, kãnæ) kaniti, namjeravati (SH) (^å tî ne kãnÆ{ pô} spåt?) kano}âl/kanjo}âl, m. Gjd. kano}Ålå/kanjo}Ålå - dvogled (Zåmi kano}âl/kanjo}âl sëb¤n a{ gëri ïmÅ{ ~â vïdet.) kanotjêra/kanotijêra, `. - potko{ulja bez rukava (Dë~Æn zahlãdÆ, ob¤~ên kanotjêru/kanotijêru.) kanotjêrica/kanotijêrica, `. dje~ja potko{ulja bez rukava (Dë~Æn zahlãdÆ, ob¤cï njÿj kanotjêricu/kanotijêricu.) kanotjêrina/kanotijêrina, `. - stara, pohabana, izno{ena potko{ulja bez rukava (Ne mëre{ pô} duhtôru va tôj kanotjêrini/ kanotijêrini.) kÅntåt, gl. nesvr{. (kãntÅ{, kãntaj¤) - pjevati (OnüstÆ mâlÆ jâko lîpo kÅntâ.) kÅntævåt, gl. nesvr{. u~est. (kÅntävÅ{, kÅntävaj¤) - obi~avati pjevati (Kosül je i kÅntævâl.) kãnti, m. mn. - crkvene objave vjen~anja, napovijedi ([lï su zapÆsåt kãnti.) kÅntîr, m. Gjd. kÅntÆrå - greda nosa~ica za ba~ve (]ê{ mi pomë} bå~vu klåst na kÅntîr?)

kåpja

kÅntrîda/katrîda, `. - stolac s naslonom (Dãj mu kÅntrîdu/ katrîdu nçka sêde!) otp¤hnÇt kÅntrîdu komu - odnositi se prema komu s osobitim po{tovanjem (SåkÅ njÿj ~ast! Trîba njÿj kÅntrîdu op¤hnÇt p›vÿ leh sêde.) kÅntrîdica/katrîdica, `. - stol~i} s naslonom (K¤pï mu kÅntrîdicu/ katrîdicu na samnjÇ!) kÅntrîdina/katrîdina, `. - 1. veliki, masivni stolac s naslonom (KrÅjï su sidçli na takëvÆh kÅntrîdinah/katrîdinah!); 2. stari, oronuli stolac s naslonom (Hïtit }u tê kÅntrîdine/katrîdine i k¤pït nëvæ.) kÅntûn, m. Gjd. kÅnt¤nå - kut, ugao (KÅnt¤nï trîba znåt lîpo pobælït!) kÅntunâl, m. Gjd. kÅntunÅlå drvo ili èljezo za konstrukcije spojeno pod pravim kutom (Dãj mi kÅntunâl!) kÅntûr, m. Gjd. kÅnt¤rå - dobar pjeva~ (Njê otåc je bîl dëbÅr kÅntûr.) kâp, m. Ljd. kÅpÇ - kap, kaplja (isto, zn. 1: kÅpåc) (Ni kâpa vodê ni bîlo va kalï}u.) kâp, `. Gjd. kâpi - kap, kaplja (isto: kâp, kÅpåc (zn.1) (Ni kâpi vodê ni bîlo va kalï}u.) kåpja, `. - mo`dana ili sr~ana kap (isto: kôlp) (Kâp/kåpja m¤ j

kåpa

300

påla.) kåpja srdå{nÅ - izraz divljenja ~emu dra‘esnom (AlÆ j tô dÆtç dragomãjno, në, srdå{nÅ mu kåpja påla!) kåpa, `. - kapa (Måt mÆ j zaplelå kåpu.); (Dicå su se ~Çdila bï{kupovÿj kåpi.) trîba komÇ/ kemÇ kåpu znêt - odati priznanje komu (Lîpÿ j tô reklå, trîba jÿj kåpu znêt.) kÅpåc, m. Gjd. kÅpcå - 1. kaplja (isto: kâp (m. i `.)) (VçlÆ kÅpcï pådaj¤.); 2. mjesto na kojem kaplje (Pû{}Å nÅn krôv pa môrÅmo klåst galamân pod kÅpåc.) kapåc (-a, -o), neodr. pridj. - koji je kadar, u stanju; javlja se samo u frazi bït kapåc/kapåca (Onâ j kapåca tô storït.; Kapåc je tâ mÇlac tô storït.) kåpara, `. - kapara, dio pla}anja unaprijed (Dåt }u ti i kåparu, sâmo ju ne prodâj.) kaparåt, gl. nesvr{. (kaparâ{, kaparâj¤) - kaparirati, dati kaparu, rezervirati, dijelom unaprijed platiti (Ako kaparâ{, znâ{ da ti ju nä}e prodåt.) kåpat, gl. nesvr{. (3. l. jd. kåpÅ/ kâpje, kåpaj¤/kâpj¤) - kapati (Cêlu nô} je kåpalo.) kapçla, `. - kapela (Obnãvjaj¤ crükvu, pÅ j må{a va kapçli.) kapçlica, `. - kapelica (Va såkÿn selû j kapçlica.)

kapot

kapetân, m. - kapetan (Mû` njÿj je kapetân.) kåpica, `. - mala ili dje~ja kapa (LÆ~åni nësæ kåpice na glÅvåh.) kåpina, `. - stara, izno{ena, pohabana kapa (Znåmi tû kåpinu z glÅvê måkÅr za obçdÿn!) kapï}, pril. - vrlo malo (Dãj mi kapï} mlÆkå!) kapitâl, m. Gjd. kapitÅlå - bogatstvo, imetak (isto: kavidâl) ([ãl je va Mçriku i stçkÅl lîp kapitâl.) kapitlåt, gl. nesvr{. (kapitlâ{, kapitlâj¤) - brzati u govoru (SH) (Ali ga onå kapitlâ.) kapitulîrat, gl. svr{. (kapitulîrÅ{, kapitulîraj¤) - kapitulirati, predati se (Talijâni su kapitulîrali hïjadu devestô ~etrdesêt i trçtÿga/trçtæga lçta.) kapnïca, `. - ki{nica prikupljena kapanjem s krova (@änskÅn rãbÆ kapnïca za pêglat.) kåpn¤t, gl. nesvr{. (3. l. jd. kâpne, kâpn¤) - kapnuti (Påzi da ti ne kâpne zå vrÅt!) kâpo, m. Gjd. kâpota - starje{ina, nadre|eni, poslovo|a (Bül je ˜ n je jo{ kâpo va Hårtêri.); (O lâni avÅncâl za kâpota.) kapot, m. - kaput (Ob¤cï kapët a{ je jâko zÆmå!); (K¤pïlÅ j bêlÆ kapët.)

kapoti}

301

kapoti}, m. - 1. dje~ji kaput (Ob¤cï kapëti} a{ je jâko zÆmå!); 2. kaput od slaba, tanka materijala (Cêlu zîm¤ j hodïla va nïkakovÿn tãnkÿn kapëti}u.) kapotina, `. - star, izno{en, teàk kaput (HïtÆl je kapëtinu nâ se i {âl za ofcåmi!) kaprïc, m. - prkos, inat (Bå{ }u jÿj za kaprïc pô} v ÿ{tarïju.) kapÇ~, m. - kapulja~a (KapÇ~ se mëre i znêt z jakçtæ.) kapÇla, `. - crveni luk (Od kapÇlæ pe~û ë~i.) vôlæt kogå/kegå kod kapÇlu o~i - ne voljeti koga (Kad kî kogå/kegå ne vôlÆ, tâ se re~ç da ga vôlÆ kod kapÇlu ë~i.) kapÇlica, `. - 1. mladi crveni luk (NïkÆ jûdi jidû kapÇlicu z jÅn~çvin¤n.); 2. mala glavica crvenoga luka (ZdünstÅj jednÇ kapÇlicu!); 3. lukovica luka ili cvije}a (Skopåla sÅn kapÇlice od tÇlipanÆh a{ }u ih posÅdït na drÇgÿ mçsto.) kapÇlina, `. - velika glavica crvenoga luka (Imçli smo kapÇlinu od dvãjset dçkÆh.) kåp¤z, m. - kupus (Najïli smo se kåp¤za: }ê{ frï{kÿga/frï{kæga, }ê{ kïselÿga/kïselæga.) kapuzâr/kapuznjâk, m. Gjd. kapuzÅrå/kapuznjÅkå - njiva s kupusom (SV) (PrëdÅli su }å}Æn kapuzâr.)

kÅrbunjêr

kâr, m. - prijepor, sva|a (^â j tâ kâr? Cêlo selë vas naslü{Å/ na{lü{Å.) karâg/karâk, m. Gjd. kãrga - teret (SV) (isto: tçret) (Kulïk karâg/ karâk je prepejâl z ÿtîn kamijônÿn!) karamåt/karamçt/karamåc, m. ru~na kolica s jednim kota~em, s pregradnim da{~icama umjesto posude (SV) (Nî ve} karamåtÆh/karamçtÆh/karamåcÆh!) Üpâna], `. - star karÅmpâna [karÅÜ i razbijen automobil (Ovâ karÅmpâna tÆ j za }å hïtit.) kÅråt se, gl. nesvr{. (kãrÅ{ se, kãraj¤ se) - prepirati se, sva|ati se (Smîrÿn se kãraj¤: jedãn je nepokërÅn, a drÇgÆ nepodlë`Ån.) karatêl, m. Gjd. karatçla - ba~vica od mekoga drveta (DënesÅl mÆ j karatêl vÆnå.) kÅrbït, m. - vrsta eksplozivne smjese kojom se pucalo o Boì}u i Novoj godini (KÅrbït se zaprç va låticu, tâ se låtica klÅdç nad ogânj pa lîpo pûkne i pokrôv odletî.) kÅrbûn, m. Gjd. kÅrb¤nå - ugljen (isto: Çgjæn) (Dopejï vrï}u kÅrb¤nå!) kÅrbunjêr, m. Gjd. kÅrbunjærå 1. loà~ ugljena (Otåc stârÆ je bîl kÅrbunjêr.); 2. radnik na

karçt

302

brodu koji doprema ugljen do ˜ n je sâmo nalÅloà~a (SV) (O gâl, a kÅrbunjär m¤ j pejâl kÅrbûn.) karçt, m. - ve}a teretna ru~na kolica s dva kota~a (U`ãl je nås, dïcu vozït na karçtu!) kãrga, `. Gmn. kârg/karâg - poluga za podizanje pomo}u oslonca (Podmçsti kãrgu, pa }emo lågje dï}!) kÅrgåt, gl. svr{. (kÅrgâ{, kÅrgâj¤) - poduprijeti, podignuti polugom (KÅrgåt }emo pa }e nÅn bït lågje.) karijôla, `. - teretna ru~na kolica s jednim kolom i posudom za teret, ta~ke (Pro{¤pïla sæ j gÇma na karijôli.) karijôlica, `. - dje~ja igra~ka: teretna ru~na kolica s jednim kolom i posudom za teret, ta~ke (Otåc m¤ j stërÆl karijôlicu.) karoca, `. - zatvorena ko~ija sa spregom od jednoga konja (isto: kïk) (Sâmo sæ j gospodîn vozîl va karëci.) karonja, `. - 1. blato, ne~ist (^â j tâ karënja? Po~ïsti tô!); 2. prljav ~ovjek (Karënja! Va blatnôn büvÅ, va blåtnÿ j obu~ên.); 3. pren. ~ovjek ne~ista karaktera: ni{tarija (SH) (isto: ni{korïsti) (^œvÅj se njegå: õn je karënja, ni{korïsti!)

kåsa

karota, `. - crvena sto~na repa (Pësæl sÅn karëtu da mi bûde za blâgo.) kãrta, `. Gmn. karât - 1. papir (isto: hãrta) (Jâk je ôn, bï mëkru kãrtu prekïn¤l.) kî bi mokru kãrtu prekïn¤l - koji je jako snaàn (Jâk je ôn, bï mëkru kãrtu prekïn¤l.); 2. putna karta (K¤pïla sÅn kãrtu i na trî Çre pÅr}ûjæn.); 3. ulaznica (Nî ve} karât za prästavu.); 4. karta za igranje (Zamï kãrte sëb¤n pa }emo se hãrtat.) kãrtat /se/, gl. nesvr{. (kãrtÅ{ /se/, kãrtaj¤ /se/) - kartati se (isto: hãrtat /se/) (Zåmi kãrte sëb¤n pa }emo se kãrtat!) kÅrtçla, `. - karta koja se poni{tava na po~etku i na kraju radnoga vremena (Na kÅrtçli pü{e da si zåkasnÆl.) kãrtica, ‘. - 1. papiri}, ceduljica (ZapÆ{ï mi brôj na kãrticu!) (isto: hãrtica); 2. putna karta za gradski i me|ugradski autobus (K¤pï mi kãrticu za trçt¤ zônu!) kÅrtôn, m. - karton (isto: hÅrtûn) (Podlo`ït }emo kÅrtôn da ne de{vâmo tlë.) kÅrtulîna, `. - razglednica (isto: hÅrtulîna) (Poslåla mÆ j kÅrtulînu z Bodulïjæ.) kåsa, `. - blagajna (isto: blagãjna) (Onå dçlÅ na kåsi.)

kasçla

303

kasçla, `. - 1. drveni sanduk (^å tÆ j va tôj kasçli?); 2. mrtva~ki sanduk, lijes (Kî }e nosït kasçlu? [êst ih rãbÆ.) kasçlica, `. - mrtva~ki sanduk, lijes za djecu (Bælâ j va bælôj kasçlici.) kasçlina, `. - mrtva~ki sanduk, lijes kao ne{to stra{no, upozoravaju}e (Kad me klÅdû va kasçlinu, nä}e me bït brîga!) kasetîn, m. - grudnjak, prsluk (isto: red'ipçto/rejipçto) (Operï njÿj kasetîn!) kâsnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - kasni (PosÅdïla sÅn målo kâsnÿga/ kâsnæga fa`ôla.) kasnït, gl. nesvr{. (kåsnÆ{, kåsnæ) - kasniti (VåvÆk kåsnÆ{ na dçlo.) kåsno, pril. (komp. kåsnije) - kasno (Kåsno si do{lå, sç smo prëdÅli!); (BalÅncâni su se kåsnije pë~æli sÅdït pu nås.) Kaståfka, ‘. - ‘iteljica Kastva (Mï}i{Ån je bîl, a imäl je ènÇ zaposâl, jednÇ Kaståfku.) Kaståvac, m. Gjd. Kaståfca - ‘itelj Kastva (O‘enïla sæ j za Kaståfca.) kasûn, m. Gjd. kas¤nå - sanduk, {krinja (Va kas¤nÇ smo dr`åli cvêt i takë ~â, ~å bi mï{i pojïli.) kå{a, `. - jelo od kukuruznoga

ka{têl

bra{na (Nå{a kå{a vr¤tkôn vrç, a strÆ~çva pu}, pu}, pu}! Tô dÅ j nå{a kå{a rætkå, a njegëva g¤stå.) kå{Åj, ‘. Gjd. kå{ja - ka{alj (Kå{Åj j¤ mÇ~Æ!) mã~jÆ kå{Åj - jednostavno, bezna~ajno, lako (Tî mïslÆ{ dÅ j tô storït mã~jÆ kå{Åj, a mÆ smo se oko togå/ tegå namÇ~ili.) kå{jat, gl. nesvr{. (kâ{je{, kâ{j¤) ka{ljati (PrehlÅdül sæ j i kâ{je!) kå{ica, ‘. - ka{ica (Storî se kå{ica od ‘œtæ m¤kê pa se zasmo~î {pehôn i va tû se kå{u lijç ostå.) kå{ka, `. Gmn. ka~âk - zmija (Bojün se ka~âk.) ka{kçt, m. - vrsta kape sa zaslonom (Kåmo si mi språvila ka{kçt?) kå{kica, `. - zmijica (Bojün se ka~âk i sçjedno mÆ j jê kå{kica ili kå{kina/kå~ina.) kå{kina, `. - velika zmija (Bojün se ka~âk i sçjedno mÆ j jê kå{kica ili kå{kina/kå~ina.) ka{têl, m. Gjd. ka{tçla - 1. dvorac, utvrda (Mïslele smo da va ka{tçlu büvaj¤ krâj i krajïca.); 2. Ka{tel - srednjovjekovni gra|evinski kompleks u grobni~kome Gradu utvr|en bedemima (FrÅnkopâni su bÆvåli va Ka{tçlu.)

ka{tçlina

304

ka{tçlina, `. - stara zapu{tena utvrda (FrbõjtÅr je bîl va ka{tçlini va GrÅdÇ.) ka{tîga, `. - kazna (Tô mÆ j ka{tîga i pråvo mi bÇdi!) ka{tigåt, gl. svr{. (ka{tigâ{, ka{tigâj¤) - kazniti (PoslÇ{Åj me a{ }u te ka{tigåt!) ka{trôla, `. - limena posuda za pe~enje mesa ili kruha (isto: fœrma) (Na~inê se dvê {trÇcice kê se klÅdû va ka{trôlu (fœrmu) namå‘enu z ÇjÆn.) katâr, m. Gjd. katÅrå - 1. upala s gnojnim iscjetkom (Tô da njÿj je katâr.); 2. izlu~ina {to se iska{ljava (PÇnÅ j katÅrå!) katarünskÆ, pridj. - koji se odnosi na blagdan sv. Katarine (25. studenoga) (MesopÇsnÆ {på{i, katarünskÆ få{i!) katrîda, `. - stol~i} s naslonom (Klåst }emo bãn~i} mçsto katrîd pa }e më} sçst vï{e judîh.) steplït katrîdu/kÅntrîdu ozbiljno prionuti u~enju (Tî lîpo steplï katrîdu/kÅntrîdu pa }e{ vïdet da }e u~ïtejica bït zadovõjna.) trîbat komÇ/ kemÇ katrîdu/kÅntrîdu op¤hnÇt - odati priznanje komu (Tô j påmetÅn ~ovïk, trïba mu katrîdu/kÅntrîdu op¤hnÇt.) kåu~, m. - kau~ (isto: kanapç, otomÅn) (K¤njâ na kåu~u.)

kåv¤l

kâva, `. - 1. mjesto gdje se kopa pijesak (Dçla va kâvi ~Çda lêt.); 2. jama ostala nakon iskopa kamenja ili pijeska (Va DÇbinÆ j sç pÇno kâv.); 3. rudnik (DçlÅl je va kâvi va Istri.) kavâl, m. - 1. lovac u igri {aha (Hëdi z kavâlÿn!); 2. karta s vrijedno{}u 12 u karta{koj igri tre{ete (AM) (Hïti kavâla ako ïmÅ{!) kavâla, `. - ukrasna cvatu}a biljka lon~arica: geranij, pelargonija (isto: Årbakavâla, bÅrbakavâla, barbarô‘a) (Kavâle su mi nãjlipjæ rôìce.) kavalçt, m. - drà~ drva pri piljenju, nogari (AM) (Pos¤dül sÅn mu kavalçti i såd je jå nümÅn.) kavåt, gl. nesvr{. (kavâ{, kavâj¤) - vaditi kamenje u kamenolomu (Nebëgi, u`åli su po cêli dân kavåt va kâvi.) kavidâl, m. Gjd. kavidÅlå - bogatstvo, kapital (isto: kapitâl) (StçkÅl je lîp kavidÅl.) brôd i kavidâl - sav imetak, svo bogatstvo (SH) (Tô m¤ j brôd i kavidâl.) kåvrÅn, m. Gjd. kåvrana - gavran (Sê j pÇno kåvranÆh vå Poju.) kåvranina, `. - veliki gavran (Kakôv kåvranina letî!) kåv¤l, m. Gjd. kåvula - cvjeta~a, karfiol (Kåv¤l se pu nås ne sãdÆ, ali ga jûdi rådi jidû.)

kÅzåt

305

kÅzåt, gl. nesvr{. (kã‘e{, kã‘¤) prstom pokazivati (Ne kÅ`ï na sebï da ti se ne bï prïjælo.); (Nî lîpo s p›stÿn kÅzåt na kogå/ kegå!) ka‘arçt, m. - dio stare narodne no{nje: sukneni mu{ki ogrta~ od ov~je vune, doma}e izradbe (Tr nÆsû imçli jâko ~â obû} leh kakôv kaàrçt.) ka‘în, m. - 1. javna ku}a, kupleraj (Povädaj¤ jûdi da j¤ j va ka`înu na{âl.); 2. pren. op}a pomutnja, nered (StërÆl je vçlÆ ka`în pa su sï pro{lï }å.) ka‘ot, m. - 1. da{}ara, ku}erak, bara~ica (Onï su va tôn ka`ëtu bÆvåli dëkla nÆsû kÇ}u storïli.); 2. drvena pregrada u {tali za prasca i stoku (OdÆlït }emo jæ prli su z ka`ëtÿn.); 3. kiosk (O nïkakÿv ka`ët i sç pomålo gredû nåprvÿ.) kêbÅr/kêbær, m. Gjd. kêbara/kêbera - kukac hru{t (KêbarÆh/ kêberÆh je ~Çda kad jåseni cvatû.) kêbari}/kêberi}, m. - mladi i/ili mali kukac hru{t (Kêbari}a/ kêberi}a sÅn ulovïla.) kêbarina/kêberina, `. - velik kukac hru{t (U`åli smo kêbarini/kêberini nëgu s kÿncên svæzåt i pustït ga da poletî.) kçfa, `. - ~etka (isto, ali za ribanje: bru{kîn, {kÅrtåca/{kÅrtå~a)

kî

(Såkakovih je kêf: za vlâsi, za rîbat, za postolï...) kçfat, gl. nesvr{. (kçfÅ{, kçfaj¤) 1. ~etkati (KçfÅn postolï!); 2. pren. sna`no udarati po kome (KçfalÅ j po njemÇ dëklÅ j bîl mï}i{Ån, a såd bi otçla da bacilâ oko njê.); 3. pren. o{tro se rije~ima obra}ati kome (KçfalÅ j po njôj, a ovâ j sâmo m¤~åla.) kçfica, `. - ~etkica za zube (Ne rãbÆ mu kçfica kad su mu zûbi popådali.) kehetåt se/kihotåt se, gl. nesvr{. (kehç}e{ se/kiho}e{ se, kehç}¤ se/kiho}¤ se) - hihotati se (isto: hihotåt se) (Kehç}¤ se/kihë}¤ se cêlo zapõlnæ.) kämÆjskÅ, odr. pridj. ‘. poimen. kemijska olovka (Vî{, si tû bêl¤ måju za{Åråla s kämÆjsk¤n.) ke‘jåt se/kezjåt se, gl. nesvr{. (ke‘jâ{ se/kezjâ{ se, ke‘jâj¤ se/kezjâj¤ se) - nespretno se uspinjati, prentrati se (Vïdi kakë se mî}Æ kezjâ/ke`jâ!) kî, zamj. m. - 1. tko (Kî nÅn je tô do{âl?); (Kî p›vÆ pût dõjde Grâd, tâ môrÅ nãjprvÿ Båbu bÇ{n¤t.); 2. Nmn. kî; koji (Tô su onüstÆ kî våvÆk plâ~¤.); (kâ, kô) (Kâ j tâ ‘änskÅ?; Kô j tô dÆtç?)

kÆ~êj

306

kÆ~êj, m. Gjd. kÆ~çja - litica (Sü se kadagëd popüstÆl na ôv kÆ~êj?) kï~ica, `. - sko~ni zglob, gleànj (Kï~ica mÆ j nateklå a{ sÅn nëgu zvÆnÇla.) kÆgod, zamj. m. - 1. tkogod, kojigod (KÆgëd p›vÆ dõjde, dobït }e jåbuku.); 2. neki, pokoji (KÆgëd dân jih se po dçset zlæ`ç.); (kÅgod, kÿgod) (Dãj mi k¤gëd jåbuku!; Va kÿngëd selÇ sÅn bÆlå, lîpo su me prïjæli.) kÆhåt, gl. nesvr{. (kü{e{, kü{¤) kihati (Smîrÿn kü{e, mõrdÅ j alärgi~na?) kÆhåvac, m. Gjd. kÆhåfca - kihanje (Såko jÇtro me }apâ kÆhåvac.) kihnjocast (-a, -o), neodr. pridj. (komp. kihnjocastïjÆ) - pr}asta, {iroka, nepravilna ili od prehlade otekla nosa (SH) (isto: ki{njo~Åv) (Onï su sï po famîliji kihnjëcasti.) kihnjocastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. kihnjocastîjÆ) - koji ima pr}ast, {irok, nepravilan ili od prehlade otekli nos (SH) (isto: kî{njo~avÆ) (On kihnjëcastÆ jÿj se pija`â.) kïk, m. - zatvorena ko~ija sa spregom od jednoga konja (isto: karoca) (SH) (Sâmo sæ j gospodîn vozîl va kïku.) kïka, `. - izraslina na koko{jemu jeziku (Koko{å ïmÅ kïku.)

kïlavÆ

kikåt, gl. nesvr{. (3. l. jd. kikâ) ostvarivati specifi~ne zvukove nalik {tucavici koje koko{ ispu{ta kada ima kiku (SV) (Koko{å kikâ!) kïkÿr, m. Gjd. kïkora - izbo~en i iskrivljen zglob na korijenu palca, na unutra{njoj strani stopala (Nïkako ne mëræn postolï k¤pït a{ ïmÅn kïkori.) Kïkovica, `. - top. lokalitet na podru~ju naselja Soboli na autoputu Rijeka-Zagreb (O˜ n je s Kïkovice, büvÅ na Kïkovici.) kïlÅv (kïlava, kïlavo), neodr. pridj. (komp. kilavïjÆ) - 1. kilav, koji ima kilu (KïlÅv je i môrÅ pô} na operâciju, a ne dâ mu se.); 2. pren. koji sve ~ini bezvoljno i bez snage (Ne bÇdite takë kïlavi, dãjte målo b›`æ!); 3. ozlije|en i golu`drav, odnosi se na pti~e (SV) (Na{lï su kïlavoga/kïlavega tï}a. Nç b¤ nï{ ` njegå.) kïlavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. kilavîjÆ) - 1. kilavi, koji ima kilu (Nãjprvÿ }e kïlavÿga/kïlavæga operîrat.); 2. pren. upravo onaj koji sve ~ini bezvoljno i bez snage (Avah menï, ~å m¤ j ènå onâ kïlavÅ?); 3. ozlije|eni i golu`dravi, odnosi se na pti~e (Bëmæ j kïlavÆ tï} pre`Ævêl!)

kilo

307

kilo, s. - kilogram (Donesï kilë narånÅ~!) kilomçtÅr, m. Gjd. kilomçtra kilometar (Do tåmÿ j jednë pêt kilomçtÅr/kilomçtrÆh.) kïmat, gl. nesvr{. (kïmÅ{, kïmaj¤) - sjede}i padati u san (Cêlo zapõlnæ kïmÅ na ëtomanu!) kïmÆn, m. Gjd. kïmina - kumin (biljka i za~in) (PokõjnÅ måt JÇbinÅ j klÅdåla kïmÆn va kafç.) kîno, s. - kino (Grêmo vå kÆno? - Græmë!) kïpanjÆ, s. - vrsta istovara voza s nagibom prikolice (Jësip ïmÅ prükolicu na kïpanjÆ.) kÆpçt, gl. nesvr{. (3. l. jd. kÆpî) kipjeti (MlÆkë ti kÆpî, maknï ga z {pãrgeta/{pãrheta!) kipï}, m. - mali kip, kipi} (Jedân lîp kipï} je zïdelÅl od drvå.) kipœ}Æ (-Å, -æ), odr. pridj. - kipu}i, koji kipi (Ne mëræn tô jïst takë kipœ}æ, ost¤dï tô!) kirijâ{, m. Gjd. kirijÅ{å - prijevoznik kojem kao obrtno sredstvo sluè selja~ka kola (Nî vï{e ni kirijÅ{îh ni kôl.) kïsat /se/, gl. nesvr{. (kïsÅ{ /se/, kïsaj¤ /se/) - kiseliti /se/ (Va kåci sæ j kïsÅl kåp¤z i rïpa.) kïsæl (kïsela, kïselo), neodr. pridj. (komp. kiselïjÆ) - kiseo (Njïhÿv je kåp¤z jo{ kiselïjÆ.)

kïtat

kïselÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. kiselîjÆ) - kiseli (Va manç{tru se klÅdç kïselÆ kåp¤z.) kiselüna, `. Gmn. kiselîn - 1. kiselina (Va {kôli su Ç~ili o kiselünah.); 2. ukiseljeno povr}e (Storït }u målo kiselüne za zÆmÇ.) küstÆ (kãstÅ, kõstÿ) zamj. - koji, upravo koji (Kœst¤ }u od vås dvïh p›vÿ ostrï}?) ki{njo~Åv (ki{njo~ava, ki{njo~avo), neodr. pridj. (komp. ki{njo~avïjÆ) - pr}asta, {iroka, nepravilna ili od prehlade otekla nosa (SH) (isto: kihnjocast) (Onï su sï po famîliji ki{një~avi.) ki{njo~avÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. ki{njo~avîjÆ) - koji ima pr}ast, {irok, nepravilan ili od prehlade otekli nos (SH) (isto: kihnjocastÆ) (On ki{një~avÆ jÿj se pija`â.) kït, m. - kit: meka smjesa za spajanje i zaptivanje (K¤pï kïta pa }u ti klåst staklë na lâ{tru.) kïta, `. - grana (P¤hålÿ j i prekïn¤lo kïtu od orïha.) kïtat, gl. nesvr{. (kïtÅ{, kïtaj¤) kitom {to puniti ili u~vr{}ivati (naj~e{}e prozorsko staklo za okvir) (MôrÅl je promÆnït staklë na ponç{tri. Sad ga kïtÅ i klåst }e ga na mçsto.)

kïtica

308

kïtica, `. - gran~ica (Donesï mi kïticu borï}a z Nagorê!) kjçcat, gl. nesvr{. (kjçcÅ{, kjçcaj¤) - klecati (Smîrÿn mi kolçna kjçcaj¤.) kjæ~åt, gl. nesvr{. (kjæ~î{, kjæ~ê) - kle~ati (KëmÅ} kjæ~î na podüzanj¤.); (SåkÅ j `änskÅ imçla svôj bãn~i} i na njên bi kjæ~åla dok bi zïpirala rëbu.) kjêk, m. Ljd. kjækÇ - velika nu`da (SH) (Rên na kjêk.) kjçkn¤t, gl. nesvr{. (kjêkne{, kjêkn¤) - kleknuti (Kad pa kjêknæn, këmÅ} se dîgnæn.) kjçpalica/kjepålica/kjepetãlnica, `. - naprava u vinogradu za pla{enje ptica koja se vrti uz pomo} vjetra i proizvodi zvuk udaranjem drvenih izbo~ina u da{~icu (SV) (Ståvi kjçpalicu/ kjepålicu/kjepetãlnicu a{ }e ti tï}i së grëzjÆ pozobåt.) kjepåt, gl. nesvr{. (kjçpje{, kjçpj¤) - klepati kosu (Ali jih je lîpo vïdet: le`ê i kjçpj¤ kësu.) kjçpæt, m. - 1. èljezni bat koji udara o crkveno zvono (SH) (PrÆmï kjçpæt v rûku i t¤cï po zvënu.); 2. klatno na zvonu (SV) (Dâ j kjçpæt pâl pa nî zvonïlo.) kjepetåt, gl. nesvr{. (kjepç}e{, kjepç}¤) - 1. klatnom lupati po zvonu (^ûj, kakë lîpo kje-

kju~ïna

pç}e!); 2. tuckati po ~emu (Ne kjepe}ï po tomÇ/temÇ a{ mi grê na `Æfcï.); 3. pren. ogovarati, {iriti glasine (SV) (Kjepç}e po selÇ sïh i såkÿga/såkæga.) kjçpn¤t, gl. nesvr{. (kjêpne{, kjêpn¤) - udariti zau{nicu, pljusku, pljusnuti (isto: }çpn¤t) (BÇdi dëbÅr, a{ }u te kjçpn¤t!) kjesâr, m. Gjd. kjesÅrå - klesar, onaj koji obra|uje kamen (Kjesãr }e ti storït klup~ïce za ponç{tre.) kjesåt, gl. nesvr{. (kjç{e{, kjç{¤) klesati, obra|ivati kamen (PëvazdÅn kjç{e, znâ{ da mu nî låhko.) kjêt, gl. nesvr{. (kjanç{, kjanû) psovati, kleti, proklinjati (Lîpo tæ j ~Çt takë kjanû}.) kjätva, `. - kletva, psovka (Kjätvu våje naÇ~Æ, a za molïtvu mu trîbÅ ~Çda vrïmena.) kjün~i}, m. - drveni ~avli} u cipeli (Kjün~i}i su se zabÆjåli va poplåt.) kjû~, m. Gjd. kj¤~å - klju~ (Påzi da ne zgœbÆ{ kjû~!) kju~ånica, `. - klju~anica ([pijåli su ~ez kju~ånicu.) kju~ï}, m. - klju~i} (Zg¤bïli smo kju~ï} od lëkÿta.) kju~ïna, `. - klju~ina (Tâ kju~ïna tÆ j od vrât od konëbæ.)

kjûn

309

kjûn, m. Gjd. kj¤nå - kljun (Kôs ïmÅ ~›nÅ perå i `ûtÆ kjûn.) kjunï}, m. - kljuni} (Tï}i}i opïraj¤ kjunï}i a{ su lå~ni.) kjunïna, `. - velik i snaàn kljun (^åpja ïmÅ vçlÆ kjunïnu.) klåda, `. - klada (Va {ÇmÆ j jednå vçlÅ bÇkova klåda.) klÅdåt, gl. nesvr{. (klãdÅ{, klãdaj¤) - stavljati (isto: stÅvjåt) (Kåmo to klãdÅ{?) klåhtÅr, m. - mjera za drvo, 4 m3 (SV) (Dopejï mi klåhtÅr d›v!) klakarïja, `. - neva`ni ljudi, slabi}i; rije~ za omalovaàvanje drugih ljudi (SV) (Tô tÆ j sç klakarïja, bï bëje da nÆsû ni do{lï.) klÅnåc/klÅnjåc, m. Gjd. klÅncå/ klÅnjcå - klanac (Grê{ ~ez klÅnåc zdôlu!) klÅn~ï}/klÅnj~ï}, m. - uzak klanac i/ili klanac blage strmine (Zapœ{e se hëdæ} i po klÅn~ï}u/ klÅnj~ï}u, a kåko ne bi po tôn klÅn~ïni/klÅnj~ïni.) klÅn~ïna/klÅnj~ïna, `. - {irok i/ili strm klanac (Zapœ{e se hëdæ} i po klÅn~ï}u/klÅnj~ï}u, a kåko ne bi po tôn klÅn~ïni/klÅnj~ïni.) klånjat se, gl. nesvr{. (klånjÅ{ se, klånjaj¤ se) - klanjati se (Pred nïkÆn se jå ne klånjÅn!)

klåt

klånjÅnjÆ, s. - dio crkvenoga obreda, klanjanje pred izloènim raspelom u crkvi (Gredû na klånjÅnjÆ.) klåpat se, gl. nesvr{. (3. l. jd. klâpje se, klâpj¤ se) - klimati se (isto: klïmat se) (Zûb mi se klâpjæ, môrÅt }u ga pô} znêt.) klâs, m. Ljd. klÅsÇ - klas (cvat trave) (Po klÅsÇ vïdÆ{ kad je trÅvå za kosït.) klasân, m. Gjd. klasåna - mu{karac neuredne, svijetle i nakovr~ane kose (one koja nali~i travi klasÇji) (Da ïmÅ bêlÆ vlâsi moglï bïmo ga zvåt klasân.) klåst, gl. svr{. (klÅdç{, klÅdû) staviti (isto: ståvit) (KlÅdï tô va pikåbit!); (Klåst }u rôìce va bå~vastÆ vâ`.) klasÇja, `. - 1. vrsta trave kojoj se osu{eno ili ugrijano klasje nakovr~a (isto: sädalice) (Na çlodrom¤ j ~Çda klasûj.); 2. pren. èna ili dijete neuredne, svijetle i nakovr~ane kose (one koja nali~i travi klasÇji) (KlasÇjo, kåko uspîje{ oplçst tî vlâsi?) klå{trit/klå{trat, gl. nesvr{. (klå{trÆ{/klå{trÅ{, klå{træ/klå{traj¤) - klja{triti, obrezivati ([lï su klå{trit/klå{trat a{ je sç zarÅslë.) klåt, gl. nesvr{. (koje{, koj¤) - klati (Dëkli ôn këje, mî }emo sç pari}åt.)

klÅtït

310

klÅtït, gl. nesvr{. (klãtÆ{, klãtæ) 1. kamenjem ili {tapom stresati plodove sa stabla (]êmo pô} klÅtït orïhi zapõlnæ?); 2. besciljno tumarati, lutati, tratiti vrijeme (Kadï si klÅtîl do såd?) klçma/klåma, `. - komad èljeza svijen na dva ugla, sluì za spajanje drvenih dijelova u gra|evinarstvu (isto: klãmfa [klãÜfa]) (Dâj klçmu/klåmu pa }emo tô spojït!) klämbat se [kläÜbat se], gl. nesvr{. (klämbÅ{ se [kläÜbÅ{ se], klämbaj¤ se [kläÜbaj¤ se]) 1. vise}i se njihati (SV) (Lîpo se kobasïce klämbaj¤ na bÇri.); 2. hodati bez cilja (KlämbÅ, næbëg, po selÇ pëvazdÅn.) klæmbesåt [klæÜbesåt], gl. nesvr{. (klæmbç{e{ [klæÜbç{e{], klæmbç{¤ [klæÜbç{¤]) - ru`no i nespretno hodati tresu}i udovima (Ne klæmbe{ï z rukåmi a{ tæ j g›do vïdet.) klepå~a, `. - èna koja rado ogovara i {iri pri~e uokolo (SV) (Onå tÆ j prâvÅ klepå~a, ali se tebç bojî pa o tebï ne govërÆ.) klçtu, pril. - dogodine (SH) (Klçtu }u mu nëv¤ jakçtu k¤pït.) klïca, `. - klica (Fa`õl je hïtÆl klïcu.) klï~ica, `. - mala, nje`na klica (Påzi da ne polëmÆ{ klï~ice!)

klôbu{

klï~ina, `. - klica (Velïke klï~ine su na kÿmpÆrÇ.) Klï}i, m. mn. - top. stariji naziv za mjesto Trnovicu i Zoreti}e u gornjem toku Rje~ine u jelenj˜ n je od Klï}Æh, skoj plovaniji (O büva va Klï}Æh. Ræmë Klï}æn.) klïjat, gl. nesvr{. (3. l. jd. klîje, klîj¤) - klijati (Kÿmpür je pë~æl klïjat.) klïmat /se/, gl. nesvr{. (3. l. jd. klïmÅ /se/, klïmaj¤ /se/) klimati /se/ (isto: klåpat se) (Zubï} jÿj se klïmÅ.) klün~anica, `. - vje{alica za odje}u (isto, zn. 3: pikadôr) (Nãjbojæ su drvênæ klün~anice.) klü{}a, s. mn. - klije{ta (Kåd je nçvrÆme velïko, tâ da se hïtæ vân klü{}a od {pãrheta i popï~Åk.) klî{}ær, m. Gjd. klî{}era - kukac jelenak (Ovô lçtÿ j bîlo ~Çda klî{}erÆh.) klobûk, m. Gjd. klob¤kå - klobuk, {e{ir (Na klob¤kÇ ïmÅ perë od tï}a.) klobu~ï}, m. - mali klobuk, {e{iri} (Tçci, tçci po putï}u va ~rjênÿn klobu~ï}u! Vï{e vrädi klobu~ï} leh Terêza i Kru~ï}.) klôbu{, m. - debeli okrugli kamen (isto: glôbu{) (Hïti klôbu{ va Rï~inu! Da vî{ kakë }e pjÇsn¤t.)

klôfa

311

klôfa, `. - naprava kojom se udara po prostira~u (isto: klôfær) (Kãj tÆ j klôfa?) klôfat, gl. nesvr{. (klôfÅ{, klôfaj¤) - udarati po prostira~u kloferom (Jå~e klôfÅj po tçpihu!) klôfær, m. Gjd. klôfera - naprava kojom se udara po prostira~u (isto: klôfa) (Kãj tÆ j klôfær?) klokotåt, gl. nesvr{. (3. l. jd. kloko}e, kloko}¤) - klokotati (isto: klopotåt) (Po lçtu, kad je {œ{a va korïtu Ri~ïnæ, tâ lîpo potëk klokë}e.) klõnca, `. Gmn. klônc - pokvareno jaje (isto: klopotûh/klopotûm) (SV) (Jãja su fânj ståra pa påzi da ne bûde kâ klõnca.) klõncat, gl. nesvr{. (3. l. jd. klõncÅ, klõncaj¤) - 1. bu}kati (odnosi se na teku}inu u zatvorenom) (Vozïli smo vÆnë va bocûnÆh pÅ j lîpo klõncalo.); 2. hodati ljuljaju}i tijelo, hodati polako, stara~ki (SH) (KlõncÅ takë pomålo i do põlnÅ j dëma.) klopotåt, gl. nesvr{. (klopo}e{, klopo}¤) - 1. lupati, tresti, {tropotati (Kåko tâ vrâg klopë}e.) (SH); 2. klokotati (samo 3. l. jd. i mn.) (isto: klokotåt) (Po lçtu kad je {œ{a va korïtu Ri~ïnæ tâ lîpo potëk klopë}e.) klopotûh/klopotûm, m. - pokva-

kmåt

reno jaje (isto: klõnca) (Jãja su fânj ståra pa påzi da ne bûde kî klopotûh/klopotûm.) klô{tÅr, m. Gjd. klô{tra - samostan (Jeùvünci su va klô{tru.) klubåk, m. Gjd. klupkå - klupko (K¤pït }u ~rjênÆ klubåk vÇnæ za storït kåpu.) kl¤på, `. - 1. dio starinskoga namje{aja za sjedenje vi{e osoba, sa sandukom za pohranu (Kl¤på ïmÅ i kasûn va kü sæ j moglë ~agëd språvit.); 2. klupa (Na p¤tÇ do crükvæ su kl¤pç pa tô starïjÆn jûdæn dobrë dõjde.); 3. {kolska klupa (Za zådnj¤ kl¤pÇ sæ j u`ålo rç} dÅ j magarä}Å.) klupïca, `. - klupica (Pred crükv¤n je klupïca i nïkad nî slëbodna!) klupïna, `. - velika klupa (Ni klupïna tåmo ne bï bÆlå dësta.) klup~ïca, `. - klup~ica, kameni ili drveni dio ispod prozora i balkonskih vrata (Kjesãr }e ti storït klup~ïce za ponç{tre.) klup~ï}, m. - malo klupko (Namotåt }u klup~ï} vÇnæ.) kmålu, pril. - umalo, zamalo, domalo (Kmålu sÅn ti do{lå!) kmåt, gl. nesvr{. (kmç{, kmû) biti u stanju vrlo lagana i nemirna sna, biti u polubudnu

kmçt

312

stanju (isto: tmåt) (Cêlo jÇtro kmç!) kmçt, m. - poljodjelac, ratar, seljak ˜ n je vrÆdân kmçt.) (O knålo, s. - panj ili prostor na kojem se cijepaju drva (isto: tnålo) (CüpÅj na knålu!) knjâk, m. - 1. ostatak dijela tijela odstranjena amputacijom, batrljak (Odrïzali su mu nëgu, pa våvÆk skrüvÅ knjâk.); 2. pren. nerazvijeni, kr`ljavi dio udova (Fânj mëre z ÿtîn knjâkÿn! Na sç se ~ovïk navådÆ.) knjåkÅv (knjåkava, knjåkavo), neodr. pridj. - 1. kljast (Vrnœl sæ j knjåkÅv z råta.); 2. pren. nespretan (Bëè, ali si tî knjåkava, sç ti pådÅ z rûk!) knjåkavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. 1. kljasti (KnjåkavÆ, ne knjåkavÆ, menî j dëbÅr za dçlat.); 2. pren. nespretni (Ti knjåkavÿn dâ{ ~â {}æn}ïvo za dçlat?) knjïga, `. - knjiga (isto: lîbra) (PÇna jÆn je kÇ}a knjîg.) }apåt se knjïgæ - ozbiljno se prihvatiti u~enja (Tî se lîpo }apâj knjïgæ pa }e{ õnda pô} nå tÅnci.) zapÆsåt kogå/kegå/sebç va ~‹n¤/~›n¤ knjïgu - 1. umrijeti (Våje }e ga nebëgoga/nebëgega më} zapÆsåt va ~‹n¤/~›n¤ knjïgu.); 2. {alj. o‘eniti se (^å ste se i vî zapÆsåli va ~‹n¤/~›n¤

kobïla

knjïgu? Nçka ste, takë Bôg zapovädÅ!) knjï‘ica, `. - 1. tanka knjiga ili knjiga manjega formata (]ç{ låhko pro~ïtat tû knjïìcu!); 2. {kolska knjiìca (Pÿndïjak nÅn je pô} po knjïìce!); 3. molitvenik (K¤pï mi knjïìcu z vçlÆmi slëvi a{ ne vïdÆn ~ïtat.) knjï‘ina, `. - debela knjiga ili knjiga velikoga formata (^å knjï`Æn je onå ve} pro~ïtala!) kôb, `. Gjd. kôbi - usud, zla sudba (G›dÅ kôb gÅ j trçfila.) kobasïca/kÿmbasïca [kÿÜbasïca], `. - kobasica (Fa`õl je bëjÆ ako se va njên kÇhÅ kakëva kobasïca/kÿmbasïca.) kobasï~ica/kÿmbasï~ica [kÿÜbasï~ica], `. - mala ili ukusna, omiljena kobasica (Dvê tê kobasï~ice/kÿmbasï~ice su kod jednå nÿrmãlna.); (Jednå kobasï~ica/kÿmbasï~ica i menî j dësti.) kobasï~ina/kÿmbasï~ina [kÿÜbasï~ina], `. - velika kobasica ili kobasica lo{ije kakvo}e (Ne vajâ ni kad dçlaj¤ onê vçlæ kobasï~ine/kÿmbasï~ine ~a ih ne mëre sâm ~ovïk pojïst.); (Ma, jå se i kobasï~ini/kÿmbasï~ini naveselîn.) kobïla, `. - 1. kobila, ènka konja (KobïlÅ j za zlê}.); 2. kukac

kobïlica

313

skakavac (Kod dicå smo kobïlÅn nëge otkÆdåli.); 3. naprava na koju se stavlja drvo pri piljenju, nogari (Drvë se klÅdç na kobïlu pa se pülÆ.); 4. starinski {tednjak na nogarima (Måt je k¤pïla kobïlu i na hrtÇ ju doneslå z RÆkê.); 5. vrsta specijalnoga stola za ginekolo{ki pregled i porod (Nü se låhko popÆstït na kobïlu.) kobïlica, `. - 1. mala i/ili mlada kobila, ènka konja (Kakëva lÆpå kobïlica!); 2. kukac skakav~i} (Pu{}âj tû kobïlicu, ne mÇ~i ju!) kobïlina, `. - 1. velika, sna`na i/ ili stara kobila, ènka konja (Kobïlina se këmÅ} v¤~ç.); 2. veliki kukac skakavac (Tâ kobïlina sï lîsti na rôìcah projî.) kÿbït, gl. nesvr{. (kõbÆ{, kõbæ) vrebati, ispitivati, sa zanimanjem promatrati {to (^å ~â kõbÆ{?) ko~ijâ{, m. Gjd. ko~ijÅ{å - ko~ija{ (BïstahÅr! BïstahÅr! - u`åli su zïjat ko~ijÅ{ï.) ko~ûn, m. Gjd. ko~¤nå - ugao ku}e, zaba~eni prostor na tavanu ili u ku}i (SV) (Kad pë~næn zïvlÅ~it z ko~¤nå imçt }u ~â dçlat!) ko}o/kû}o // ko}i}/kû}i}, m. Gjd. ko}ota/kû}ota - izraz za tepa-

kofina

nje svinj~etu (odmil. kao gica i sl.) (Grê{ vïdet kë}ota/kû}ota // kë}i}a/kû}i}a?) kod/ko, pril. - kao (K¤pïli su mî}æmu barçticu/berçticu i såd je kod nôno.) ko fôl - toboè (Ko fôl sÅn jå krajïca.) kod da bi - poput, nalik (Tâ vëdena mÇnjÅ j bilå kod da bi jednå gorœ}Å glavnjïca.) kod si kod - u zna~enju poja~ane usporedbe (Onâ j këd si këd måt.; Bül je velïk këd si këd medvïd.) kofa, `. - ko{ara za no{enje djece, ìve`nih namirnica, limenki za mlijeko (isto: ko{åra) (Mî}erÿmu/mî}eræmu ditçtu su stÅvjåli pod ku{în va këfu kri‘ï}i od {êdrkæ da ne bï na njegå do{lå {trîga.); (Oprtïla sÅn ga za sûn këf¤n na hrbåt i hëdæ} ga neslå duhtôru Lukânovi}u na ^ãvju.); (K¤pïla sÅn këfu a{ nümÅn { ~în pô} na plåcu.); (Mlikarïce bi va këfu poslÅgåle låte i z pla{}çnic¤n ju povæzåle i nosïle na hrtÇ.) kofær, m. Gjd. kofera - putni kov~eg (AM) (Ne mëræn pô} na pût bez këfera.) kofica, `. - ko{arica za no{enje ìve`nih namirnica (K¤pïla sÅn sebï këfu i mî}ÿj këficu pa nçka se vådÆ.) kofina, `. - te{ka ili dotrajala ko{ara za no{enje (Sï su brœndali

kôgo

314

mlikarïcÅn kad bi va bÇs u{lç z këfin¤n, a våvÆk su, næbëge, plÅtïle hãrtu i zâ nju.) kôgo, m. Gjd. kôgota - kuhar (MâlÆ njÿj je kôgo na brodÇ.) kôg¤l, m. Gjd. kôgula - okrugli kamen, oblutak (SV) (KôgulÆh je uz Ri~ïnu.) koguma/kÇkuma, `. - posuda od emajliranoga lima za napitke (naj~e{}e za kavu), s dr{kom i kljunom (]çmo va këgumi/ kÇkumi kafå skÇhat!) kogumica/kÇkumica, `. - manja posuda od emajliranoga lima za napitke (naj~e{}e za kavu), s dr{kom i kljunom (]çmo va këgumici/kÇkumici kafå skÇhat!) kojonåt, gl. nesvr{. (kojonâ{, kojonâj¤) - zadirkivati (PÇstÆ jih, vî{ da te kojonâj¤.) kokodÅkåt, gl. nesvr{. (kokodã~e{, kokodã~¤) - 1. glasati se kokodakanjem (odnosi se na koko{) (samo 3. l. jd. i mn.) (VãldÅ j zlæglå kad takë kokodã~e.); 2. glasati se poput koko{i (Bëme, ne znâ{ kî kokodã~e: koko{å ili ôn!); 3. pren. blebetati (Cêli dân kokodã~e{! Færmâj!) kokolåt, gl. nesvr{. (kokolâ{, kokolâj¤) - maziti, teto{iti (Vïdi kakë kokolâj¤. Mõrda bûde ~â?!) kokolo, m. Gjd. kokolota - maza, mezimac, mezim~e (Ne mëre

kola

se odÆlït od svõjga këkolota, a tô ëbÆn nî dobrë.) koko{å, `. - koko{ (P›vÿ se nî jïlo tulïko koko{çvine, a këko{e sæ j imçlo za jãja.) kod kad slîpÅ koko{å nãjde z›no - slu~ajno se dogoditi (Tô si na{lå slÇ~Åjno, këd kad slîpÅ koko{å nãjde z›no.) koko{â j komÇ/ kemÇ påmæt/mozak pozobåla - odnosi se na glupu, ograni~enu osobu (Ne mëre{ tî { njûn o tomÇ/temÇ povædåt, njõj je koko{å påmæt/mëzak pozobåla.) koko{âr, m. Gjd. koko{Årå 1. koko{injac (Trîba såkÆ dân o~ïstit koko{âr.); 2. ptica grabljivica koja lovi koko{i (Kad bi kî vïdæl koko{Årå, pë~æl bi zïjat jûdæn da pospråvæ këko{e va koko{âr.) koko{çvina, `. - koko{je meso (P›vÿ se nî jïlo tulïko koko{çvine, a këko{e sæ j imçlo za jãja.) koko{ïca, `. - mlada i/ili mala koko{ (Nar¤~ïla sÅn këko{u, a dënesÅl si mi koko{ïcu!) koko{ïna, `. - stara i velika koko{ (Tâ koko{ïna nî za drÇgÿ leh za va jûhu.) kôla, `. - ljepilo (isto: lepïlo) (Kolâ se s kôl¤n.) kola, s. mn. - zapre`na kola (Na këla se klÅdç kë{ kad se vëzÆ

kolåc

315

gnôj ili {œ{Ånj, a za drvå i sêno se lo`ê lêgnjari.) kolåc, m. Gjd. kÿlcå - kolac (Hôj ræmë nasï} kÿlcï za kumadôri.) kolace, s. - mali kota~, malo kolo (Zg¤bül je këlaca od åvuti}a.) kolâ~, m. Gjd. kolÅ~å - 1. kola~ (NÆsmë mi u`åle pê} tî kolÅ~ï kot ~å se danås dâ.); 2. dvopek u obliku koluta (isto: ba{kot) (KolÅ~ï smo mo~ïli va bêlÿ kafç.) kolãjna, `. - 1. ogrlica (Va Lûke`Æh je fânj `änskÆh imçlo kolãjne dë pÅsa.); 2. lenta s medaljom (Dobïla sÅn kolãjnu a{ sÅn nãjbr`æ teklå.) kolân (-a, -o), neodr. pridj. - {krobljen (Stomånja m¤ j våvÆk kolâna!) kolânÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - {krobljeni (KlÅdï kolânÆ stõlnjÅk na stôl!) kolårac/korålac, m. Gjd. kolãrca/ korãlca - grah penja~ s crvenim to~kama (Ovô lçto smo posÅdïli kolårac/korålac.) kolarîn, m. - 1. u{krobljeni ovratnik na ko{ulji (SH) (Dãj da ti namçstÆn tâ kolarîn na stomånji.); 2. zlatni lanac (AM) (DårovÅl jÿj je kolarîn.) kolåt /se/, gl. nesvr{. (kolâ{ /se/, kolâj¤ /se/) - 1. lijepiti /se/ (isto:

kolo

læpït /se/) (Kolâ se s kôl¤n.); 2. {krobiti (P›vÿ su se kolçti kolåli pa su lîpo stâli.) kÿl~ï}, m. - kol~i} (TrîbÅ mi pâr kÿl~ï}Æh!) kÿl~ïna, `. - velik, odbojan kolac (Ne mÅ{ï z ÿtîn kÿl~ïn¤n a{ }e{ komÇ/kemÇ ëko skopåt!) kolçno, s. - koljeno (Kolçna me bolê.) kolæncç, s. Nmn. kolæncå - koljeno u djeteta (Së kolæncç si råzgrebÅl.) kolera, `. - kolera (Bîlÿ j p›vÿ këleræ i pu nås.) kolçt, m. - ovratnik na ko{ulji ili na haljini (Na stomånji se nãjprvÿ pêglÅ kolçt.) kolçta, `. - milostinja, milodar, pomo} (SkÇpili smo kolçtu i dâli jÆn.) kolçti}, m. - ukrasni ili mali ovratnik na ko{ulji ili na haljini (Kolãj njÿj kolçti} pa }e njÿj lîpo stât.) kôli}, m. - 1. grah penja~ (Kôli} pu nås dobrë rodî.); 2. kolac o koji se ovijaju biljke penja~ice (SV) (Hëmo klåst sisvätnicÅn kôli}i a{ }e je bÇra polomït.) kolino, s. - veliki kota~, veliko kolo (Vïdi kakëvo këlino ïmÅ kamijôn!) kolo, s. - kota~, kolo (NÆsû ti këla poravnâna na bicïklu!) bït

kolÿmbâr

316

kod kolo bez platï{}Å - biti nestalan, ne znati {to se ho}e ˜ n tÆ j kod këlo bez platï{}Å: (O jedân dân bi ovakë, drÇgÆ onakë.) kolÿmbâr [kolÿÜbâr], m. Gjd. Ü bÅrå] kolÿmbÅrå [kolÿÜ 1. obru~, kolobar (na {tednjaku) (Akÿ j pinjåta vç}Å, môrÅ{ znêt vï{e kolÿmbÅrîh.); 2. pren. podo~njak (^å cêlu nô} nÆsï spâl kad ïmÅ{ takëvi kolÿmbÅrï?) kolôna, `. - dio svadbenih obi~aja kojim seoski mladi}i ispra}aju mladenku u drugo selo i od ènikove povorke traè novac kao otkupninu (Bül sÅn jÆn va kolôni i mëre jih bït srân cigânit se za takëvu divõjku.) kôlp, m. Gjd. kõlpa - mo`dana kap (SH) (isto: kâp/kåpja) (Påzi a{ bï te mëgÅl kôlp }apåt!) kÿlpåt, gl. nesvr{. (3. l. jd. kÿlpâ, kÿlpâj¤) - pretrpjeti udar (odnosi se na mo`danu kap) (Kÿlpålo gÅ j i ne znâ zâ se.) kõltra, `. - posteljni prekriva~ (Måt mÆ j za dëtu dÅlå lîpu kõltru.) kÿltrîna, `. - zavjesa (Nî bîlo lïpjÆh kÿltrîn!); (Jo{ mi sâmo fålæ bonagrâcija i kÿltrîne.) kolÇdrica, `. - opatica, ~asna sestra, redovnica (Nå{a kolÇdrica lîpo kÅntâ.)

komãnda

kolûr, m. - boja (isto: bôja, fãrba) (Kôga/kêga kolûra su ti kÿltrîne?) kol¤t, m. Ljd. kol¤tÇ - kolut (Pos¤dï mi kël¤t `ïcæ!) komÅ}/komÅj, pril. - jedva (SH) (isto: jçdva) (Pu{}âj tû vçl¤ bâlinu! Vî{ da ju këmÅ} dr`î{!) komÅ} i jçdva - uz izuzetno mnogo truda (KëmÅ} i jçdva sÅn tô zïv¤kÅl.) komÅd, m. Ljd. komÅdÇ - 1. komad (isto: bokûn, kûs) (Pojül je këmÅd sïra i paläntæ i {âl nåzÅd dçlat.); 2. parcela zemlji{ta (Tô j nå{ këmÅd i prepÆsåt }emo ga nâ se!) komadânt, m. Gjd. komadãnta predvodnik, zapovjednik (KrabÇje su bîle g›de. Imçle su dûgi zvÿncï na {pÅgÇ i måske kod medvïdi. Za tî zvÿncï k¤pït, nïkÆ su u‘åli dåt i rasadü{}Å (to njïve). Sprêda njïh je {âl komadânt s pålic¤n. Sï smo bÆ`åli prçd njimi.) komadi}, m. - komadi} (isto: bokunï}, kusï}/ku{}ï}) (Këmadi} krÇha i bîlo m¤ j dësta.) komãnda, `. Gmn. komând 1. naredba (Tô j komãnda i takë se môrÅ storït!); 2. zgrada vojnoga zapovjedni{tva (DçlÅl je va komãndi a{ je bîl oficîr.)

komÅndîrat

317

komÅndîrat, gl. nesvr{. (komÅndîrÅ{, komÅndîraj¤) - zapovijedati (Onå vôlÆ komÅndîrat.) kômÅr, m. Gjd. kômara - obad (Jâko ~ç{e kad kômÅr ubodç.) kômarica, ` .- komarac (SÇ su me kômarice zjïle!) kômari~ina, `. - komarac kao vrlo dosadan i neugodan kukac (Cêlu nô} mÆ j nïkakova kômari~ina letçla okol nësa.) komîsija, `. - komisija (PohãjÅ komîsija i zïbirÅ nãjlipjÆ v›t.) komjåta, `. - ru{evna da{~ara (SH) (Büvaj¤ va nïkakovÿj komjåti.) komÿd/komoditêt, m. - osje}aj slobode, opu{tenosti, nesputanosti (SåkÆ bi svôj këmÿd/ komoditêt, a nïkÆ ga se môrÅ i odrç}.) komÿdÅn (komÿdna, komÿdno), neodr. pridj. (komp. komodnïjÆ) - nesputan, opu{ten, lagodan, spor (Dâj b›è, ~å si takë këmÿdna?) komodåt se, gl. nesvr{. (komodâ{ se, komodâj¤ se) - osje}ati se opu{teno, nesputano (Sçdite, komodâjte se!) komodîn, m. - no}ni ormari} (K¤pït }u pëstæj i dvâ komodîna.) komÿdnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. komodnîjÆ) - nesputani, opu{teni, lagodni, spori (Ob¤cï onê këmÿdnæ bragç{e za putovåt.)

kÿmplçti}

komo{tre, `. mn. - lanci za kotao iznad ognji{ta (Na komë{tre sæ j obïsÆl këtli} va kõn sæ j kÇhalo.) kÿmpîr [kÿÜpîr], m. Gjd. kÿmpÆrå [kÿÜpÆrå] - krumpir (Pu nås se jî ~Çda kÿmpÆrå.); (Spç} }emo bÅtkï i mlâdÿga/mlâdæga kÿmpÆrå i tô j obçd za dçset.) kÿmpirïca [kÿÜpirïca], `. - palenta ukuhana s krumpirom (Palänta kÿmpirïca sæ j skëro såkÆ dân kÇhala.) kÿmpirï} [kÿÜpirï}], m. - sitan krumpir (Kÿmpirï} smo prÅscên kÇhali.) kÿmpirïna [kÿÜpirïna], `. - krupan krumpir (Vïdi kakôv kÿmpirïna!) kÿmpirovïca [kÿÜpirovïca], `. krumpirova stabljika (PoprÅ{ï kÿmpirovïcu a{ }e sç zlåtice pojïst!) kÿmpjÇtær, m. Gjd. kÿmpjÇtera - ra~unalo (Stvãrno môrÅ{ bït bläntÅv da nœmÆ{ kÿmpjÇtær upÅlït.) kÿmplçt [kÿÜplçt], m. - dvodijelno odijelo (Ba{ tÆ j lîp kÿmplçt za{ïla za Vazâm.) kÿmplçt [kÿÜplçt], pril. - sasvim, potpuno (Sad smo kÿmplçt pa mëremo po~êt.) kÿmplçti} [kÿÜplçti}], m. - dvodijelno odijelce (Lîp kÿmplçti} si njÿj k¤pïla!)

kÿmpletîrat

318

kÿmpletîrat [kÿÜpletîrat], gl. nesvr{. (kÿmpletîrÅ{ [kÿÜpletîÜpletîrÅ{], kÿmpletîraj¤ [kÿÜ raj¤]) - upotpuniti (Jo{ mi fålæ dvê slï~ice za kÿmpletîrat Ålbûm.) kÿmplçtno, pril. - potpuno, sasvim, posve (»Kÿmplçtno sÅn pozÅbïla« bï nå{i stârÆ reklï: »ZåsÆnsegå sÅn pozÅbïla«!) komûn, m. Gjd. kom¤nå - zajedni~ki vlasni{tvo, op}insko zemlji{te (AM) (Zapõlne }emo pô} va komûn po kÿl~ï}i.) konåc, m. Gjd. kÿncå - konac (NavrÆzï mi konåc va ïglu!) konak, m. - 1. mjesto za kratkotrajan odmor, predah (Dêl mlikarîc su imçle kënak na Bælvedêru. Tåmo bi se na{lç, po~ïn¤le, rasporædïle mlÆkë i {lç dåje.); 2. mjesto u planini gdje se kuha i jede u doba ko{nje (SåkÆ j imêl svôj kënak va plånini. Tåmo sæ j kÇhalo i spâlo.) konÅtït, gl. nesvr{. (konãtÆ{, konãtæ) - 1. dugotrajno hodati (Pë{tÅr cêlÆ dân konãtÆ.); 2. vucarati se (KonãtÆ{ cêlÆ dân. ^å ti nî dësta?) kÿn~ên (kÿn~çna, kÿn~çno), neodr. pridj. - kon~an (StõlnjÅk je kÿn~ên.) kÿn~ênÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - kon~ani (Ob¤cï kÿn~ên¤ måju!)

kÿntrapêz

kÿn~ï}, m. - djeli} konca (Kÿn~ï} ti vïsÆ! Hôj, }u ti ga odrïzat!!) kÿndot, m. - nu`nik, zahod (isto: zâhod) (Hôj va kÿndët ako ti se cœrÅ!) kÿnduhtêr/kodotêr, m. Gjd. kÿnduhtærå/kodotærå - kondukter (P›vÿ j kodotêr/ kÿnduhtêr napla}Ævâl hãrte, sad sç dâ {ofêr.) konoba, `. - prizemni podrum, spremi{te (Skopåt }emo konëbu a{ våvÆk dobrë dõjde!) konobica, `. - podrum manje kvadrature (I konëbicÅ j bëjæ leh nï{!) konobina, `. - prostran podrum (^å }e ti takë velïka konëbina?) konop, m. - konop (isto: {pâg) (Konëp mi sæ j vås zaf›kÅl, }u ~Çda vrïmena zg¤bït da ga odf›kÅn.) konopja, `. - konoplja (Va L¤kï su skrcÅvåli konëpju.) kõntra, `. - 1. uzvratni udarac (Tô mÆ j kontra ~å sÅn ga t¤`ïla!); 2. ko~nica na kota~u bicikla (K¤pï jÿj bicïkÅl s kõntr¤n.) kõntra, prij. - protiv, nasuprot (Va crükvÆ j kõntra menç stâla Mårica.) kÿntrapêz, m. - protuuteg (SV) (isto: kÿntrapêza) (Klådi kÿntrapêz od kilå!)

kÿntrapêza

319

kÿntrapêza, `. - protuuteg (AM) (isto: kÿntrapêz) (Klådi kÿntrapêzu od kilå!) kÿntrôla, `. - nadzor (MôrÅ{ imçt kÿntrôlu nåd njimi!) kÿntrolåt, gl. nesvr{. (kÿntrolâ{, kÿntrolâj¤) - nadzirati (isto: kÿntrolîrat) (^å jih vï{e kÿntrolâ{, tô ti råjÆ prkësæ.) kÿntrolîrat, gl. nesvr{. (kÿntrolîrÅ{, kÿntrolîraj¤) - nadzirati (isto: kÿntrolåt) (^å jih vï{e kÿntrolîrÅ{, tô ti råjÆ prkësæ.) kÿntrolôr, m. - nadzornik (Bül je kÿntrolôr va fåbriki.) kônj, m. Gjd. konjå - konj (Tû võltu da su storïli tulïko visokë da mëre stârÆ Zaharïja prô} na konjÇ ~ez njû a da se ne prigübje.) dçlat kod kônj - stalno naporno raditi (On dçlÅ kod kônj, zlomït }e se tû~¤} po tôn kamÆkÇ.) påst s konjå na oslå - izgubiti polo‘aj/bogatstvo (Tåko tÆ j tô kad pÅdç{ s konjå na oslå, ~Çda vrïmena rãbÆ dëkli ~ovïk dõjde nâ se.) konjï}, m. - 1. mali i/ili mladi konj (Dicå jâ{¤ konjï}i.); 2. metalna podlo{ka kroz koju se provu~e stijenj i koja pluta na ulju (Na konjï} se klÅdç du{ïca, pa se to klÅdç va `mûj z pôl ÇjÅ/ÇlÅ i pôl vodê i va`gç se.) konjïna, `. - 1. snaàn, velik konj (Kakôv konjïna! Kî bi ga zajå-

kopï~ica

hÅl?); 2. star i isluèn konj (Nebëg konjïna, këmÅ} se v¤~ç!) kõnjskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - konjski (Tô j kõnjskÅ mÇha.) kôp, m. Ljd. kÿpÇ - kop, kopanje (Græmë na kôp, ali jûdi råje re~û: »Græmë kopåt!«) kopâ~, m. Gjd. kopÅ~å - kopa~ (Trîbaj¤ nÅn te`Åkï kopÅ~ï.) kopânj, m. Gjd. kopÅnjå - omanje drveno korito za no{enje razli~ita materijala (Gnõj }emo lo`ït va kopânj i zançst ga na lÆhÇ.) kopånjica, `. - drveno korito za no{enje razli~ita materijala; u svinjokolji: drveni sanduk u kojemu se svinji odstranjuju ~ekinje (PrÅsåc se ofÇrÆ pa mu se va kopånjici znïmaj¤ dlåke.) kopåt, gl. nesvr{. (kopâ{, kopâj¤) - kopati (KopålÅ j i kÅntåla.); (ImÅ zajï~inu da mëre { njîn nôs kopåt!) kopævåt, gl. nesvr{. (kopävÅ{, kopävaj¤) - kopati duè vrijeme s prekidima (Kopævåli smo i njïhovu lÆhÇ.) kopïca, `. - kratka ~arapa (isto, zn. 2: kÅlcçta) (Nî bôs, va kopïcah je!) kopï~ica, `. - kratka dje~ja ~arapa (isto: kÅlcçtica) (Obûj kopï~ice a{ }e{ se prehlÅdït!)

kopï~ina

320

kopï~ina, `. - izno{ena, poparana, prljava kratka ~arapa (isto, zn. 2: kÅlcçtina) (Dãj }u ti tê kopï~ine zak›pat!) kopÆstït se, gl. nesvr{. (kopüstÆ{ se, kopüstæ se) - pentrati se, verati se (isto: pîstit se) (Ne kopüsti se na katrîdu/kÅntrîdu a{ }e{ påst!) kopïto, s. - 1. kopito (Pëtkovica se zabüjÅ na kopïto.); 2. postolarska alatka na koju se natakne cipela (SV) (Klåst }e kopïto va postôl i ra{Ærït ga.); 3. donji dio ~arape (SL) (RaspÅråla mi sæ j kopïca na kopïtu.) kop¤nït se, gl. nesvr{. (kopœnÆ{ se, kopœnæ se) - 1. vrpoljenje koko{i po pijesku radi otresanja nametnika (samo 3. l. jd. i mn.) (SV) (Koko{å se kopœnÆ pa sç prã{Æ oko njê.); 2. pren. premje{tati se, biti nemiran (SH) (Ne kop¤nï se va tôj pësteji!) kora, `. - kora (Nî se smçlo jâje pos¤dït a{ da bi ti kî nå~inÆl zlë na këri od jâja.); (Otåc bülÆ këru z drvå a{ da bi onakë p›vÿ zagnjÆlçlo. kora~ï}/kora~i}, m. - mali ili dje~ji korak (Z lçto dãn je storïla p›vÆ kora~ï}i/këra~i}i.) kora~ïna/kora~ina, `. - veliki korak (Kî ïmÅ dûge nëge, ïmÅ vçlÆ kora~ïnu/këra~inu.)

koræn

korâj, m. Gjd. koråja - smjelost, hrabrost, snaga, odva`nost (Dâj målo koråja pa }emo b›`æ tô storït.) koråjÅn (korãjna, korãjno), neodr. pridj. (komp. korÅjnïjÆ) - hitar, okretan, vedar, oran, odvaàn (isto: ‘vêlt) (BlÅ`çna, vrÆdnâ j i korãjna!) korãjnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. korÅjnîjÆ) - hitri, okretni, vedri, orni, odva`ni (isto: ‘vältÆ) (Kakëvu korãjn¤ trîba oènït, a ne m›tvÿ pœhalo.) korÅk, m. Ljd. korÅkÇ - korak (Poznãn ju po korÅkÇ.); (Veselïli smo se kad bïmo ~Çli båbini kërÅki.) na såkÿn korÅkÇ svugdje i svagda (Togå/tegå tÆ j na såkÿn korÅkÇ za k¤pït.) kÿrbâ~, m. Gjd. kÿrbÅ~å - bi~ (Na kråju kÿrbâ~ pÇcÅ.) kÿrba~ï{}æ, s. - bi~alo, dràk bi~a (Kÿrbâ~ se dr`î za kÿrba~ï{}æ.) kõrda, `. - tanki provodnik za razne namjene (isto: kÿrdûn) (Påzi da ne zakÇ~Æ{ va kõrdu!) kÿrdûn, m. Gjd. kÿrd¤nå - tanki provodnik za razne namjene (isto: kõrda) (Påzi da ne zakÇ~Æ{ va kÿrdûn!) koræn, m. Gjd. korena - korijen (Zïsk¤bla sÅn visibåbu s kërenÿn pa }u ju posÅdït va v›tu.)

koreni}

321

koreni}, m. - malen i slab korijen (Slåb je këreni} i nä}e ti se prijêt!) korenina, `. - debeo i snaàn korijen (KëmÅ} sÅn zïsk¤bla këreninu.) korezîn, m. - ogrlica, ukrasni lan~i} (isto: filçt) (Za bärmu sÅn dobïla lîp korezîn.) korica, `. - tanka, mekana kora (Ne jîj sâmo sredïnu, pojîj i këricu!) korina, `. - debela, tvrda kora (KëmÅ} sÅn pro`vänkojila kërinu od jåbukæ.) korünto, pridj. nepromj. - tamnocrven, sme|ecrven (Za{ïla mÆ j korünto kapët/korünto stomånju.) korïsÅn (korïsna, korïsno), neodr. pridj. (komp. korisnïjÆ) - 1. {tedljiv (Jâkÿ j korïsÅn, ne bï ôn zïlæl vëdu va {kåf, våvÆk ju nesç vân, na zçmju!); 2. izda{an (Tô j korïsÅn obrëk, ~Çda vrïmena dr`î.) korîsnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. korisnîjÆ) - 1. {tedljivi (KorîsnÆ ~ovïk nî {k›t.); 2. izda{ni (Bëjæ j jedân korîsnÆ obrëk leh trî nekorïsna.) korïsno, pril. - {tedljivo (^å si mi takë korïsno nalêla, tr nîs bëlÅn?)

kôs

korïst, `. Gjd. korïsti - korist (Nî od tebç nïkakovæ korïsti.) korïto, s. - pregrada u svinjcu gdje se hrane svinje (AM) (ZïlÆj jÆn pomïje va korïto!); 2. vodeni tok, rije~no korito (Po lçtu, kad je {œ{a va korïtu Ri~ïnæ, tâ lîpo potëk klokë}e.) korïzma, `. - korizma (O korïzmi nî tãncÆh ni pîra!) kÿrnî‘a, `. - ukrasni okvir, primjerice oko {tednjaka na drva (SV) (O~ïsti kÿrnîù!) korôna, `. - podzidana njiva na kosom terenu (Va korônah bûd¤ p›væ fijôlice.) kôr{, m. Gjd. kõr{a - 1. korzo (isto: kõr{o) (Butîgu su s Kõr{a preselïli na ZÅmçt.); 2. prirodni sloj pijeska, zemlje ili kamena (Vås kôr{ su skopåli i propejåli matrjâl!) kõr{o, s. - korzo (isto: kôr{) (Butîgu su s Kõr{a preselïli na ZÅmçt.) kÿrtejåt, gl. nesvr{. (kÿrtejâ{, kÿrtejâj¤) - udvarati, ljubovati (Tône i Mårica kÿrtejâj¤, mõrda }emo imçt pîr.) kÿrtïj, m. - dvori{te; ogra|eno dvori{te (Lîpo su urædïli kÿrtïj.) kôs (-a, -o), neodr. pridj. - uko{en, kos (C›ta môrÅ bït rÅvnå, a tebî j kôsa.)

kôs

322

kôs, m. - kos (ptica) (Së grëzjÆ su mi kôsi pojïli.) koså, `. Ajd. kosu - kosa (poljodjelsko oru|e) (Koså se brœsÆ i kjepâ.) kosåc, m. Gjd. koscå - kosac, ~ovjek koji kosi (Imçli smo koscï za te`Åkï.) kôsÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - uko{eni, kosi (I v RÆkî j kôsÆ tôrÅnj.) kosïca, `. - pletenica ènske kose (SV) (]Ç ti splçst kosïcu pa }e ti bït lïpjæ.); (Opletï se pa õnda storï kosïcu.) kosîr, m. Gjd. kosÆrå - alatka sa srpastim sje~ivom (Zåmi kosîr i hôj po`çt {enïcu!) kosirïca, `. - manja alatka srpasta sje~iva (SL) (Zåmi kosirïcu pa græmë obrïzat t›si.) kosirï}, m. - mali kosir (Ne igrâj se s kosirï}æn!) kosirïna, `. - veliki kosir (Ako bï{ se pësikÅl z ÿtîn kosirïn¤n!) kosït, gl. nesvr{. (kosî{, kosê) kositi (P›vÿ sæ j kosïlo i plånini, a danås se ne dâ ni pred kÇ}¤n.); (Kad smo kosïli va plånini, spâli smo va boj¤hÇ.) kosjî, s. - dr{ka kose (PÇklo mÆ j kosjî.) kosmat, gl. nesvr{. (kosmÅ{, kosmaj¤) - ~upkati vunu da bi se znatnije odvojile niti (VÇna se

ko{åra

nãjprvo kësmÅ, pa tçk õnda prædç.) kosmåt (-a, -o), neodr. pridj. (komp. kosmatïjÆ) - kosmat, koji je obrastao dlakom po glavi i/ili tijelu (Bëje da su me storïli bogåtu leh kosmåtu.) kosmâtÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. kosmatîjÆ) - kosmati, upravo onaj koji je obrastao dlakom po glavi i/ili tijelu (Pija`â njÿj se ôn kosmâtÆ!) kôso, pril. - koso (Kôsÿ j stâlo pÅ j pålo i razbïlo se.) Kosÿrcï, m. mn. - top. naselje na podru~ju Buzdohnja u cerni~koj plovaniji (Oñ je s Kosÿrcîh/od KosërÅc, büvÅ va Kosÿrcîh.) kôst, `. Gjd. kosti - kost (Pås se igrâ s kostûn.) kôst i ko‘a jako mr{av (Nebëg, do{ãl je kôst i kë‘a z råta.) kostânj, m. Gjd. kostånja - kesten (Kostånji pe~emë na plåki od {pãrheta pa så kÇ}a lîpo di{î!) ko{, m. Gjd. ko{å - pletena ko{ara za no{enje na le|ima ili na zapre`nim kolima za prijevoz rasutoga tereta ([û{Ånj se nësÆ va {u{njãrskÿn ko{Ç.) ko{åra, ‘. - ko{ara za no{enje (isto: kofa): djece, ìve`nih namirnica (Mî}erÿmu/mî}eræmu ditçtu su stÅvjåli pod ku-

ko{}êh

323

{în va ko{åri kri‘ï}i od {êdrkæ da ne bï na njegå do{lå {trîga.); (K¤pïla sÅn ko{åru na Gorï.) dåt komÇ/kemÇ ko{åru odbiti koga (DÅlå m¤ j ko{åru, a z drÇgÆn je {lå tãncat.) dobït od kogå/kegå ko{åru biti odbijen (SëpetÅ j dëbÆl ko{åru od njê.) ko{}êh, m. Gjd. ko{}æhå - orah tvrde ljuske (Zâda kÇ}æ nÅn je orïh ko{}êh.) ko{}æn (ko{}ena, ko{}eno), pridj. - tvrde ljuske (Kad ditçtu pÅdç zûb, tâ zâda sebç hïti tâ zûb i re~ç: »Menï kë{}æn, mï{u vë{}æn«.) ko{}ïca, `. - mala ili tanka kost (Ko{}ïca njÿj je zaletçla.) ko{}ïna, `. - velika, krupna kost (Pås je dëv¤kÅl nïkakovu vçl¤ ko{}ïnu.); (PresÆcï mi ovû ko{}ïnu z brådv¤n!) ko{ï}, m. - manja pletena ko{ara za no{enje na le|ima (Nar¤~ïla sÅn sebï kë{, a mî}ÿj ko{ï}.) ko{ïna, `. - velika ili osobito te{ka pletena ko{ara za no{enje na le|ima (Kulïki ko{ïni {û{nja i sêna su zïnosili!) kô{tÅr, m. Gjd. kô{tara - osoba koja je u koga na prehrani (Tô nÅn je kô{tÅr.) ko{tåt, gl. nesvr{. (3. l. jd. ko{tâ, ko{tâj¤) - ko{tati (Kulïko tô ko{tâ?)

kotoråta

ko{tåt /se/, gl. svr{. (ko{tâ{ /se/, ko{tâj¤ /se/) - postaviti /se/, namjestiti /se/, smjestiti /se/, zauzeti pravo mjesto (Ko{tåli su këla uza zîd.); (Ko{tãl sæ j za {ãnkÿn.) ko{Çjica, `. - ko{uljica (Krsnîk/krsnjâk se rodî va ko{Çjici i komadï} njê mu se za{îje pëd r¤ku.) kotåc, m. Gjd. kocå - kotac (isto: pra{}âr) (PrÅsåc jÆn je pëbigÅl s kocå.) kotâl, m. Gjd. kotlå - kotao (StarünskÆ {pãrheti/{pãrgeti su imçli kotâl va kômu/kêmu sæ j vodå grïjala.); (P›vÿ su bîli båkrenÆ kotlï.) kotâr, m. Gjd. kotÅrå - kotar, okrug (Do{ãl je z drÇgÿga/drÇgæga kotÅrå.) kotîga, `. - podsuknja; dio narodne no{nje (AM) (Kotîga se ob¤~ç pod bærhân.) kotlÅr, m. - kotlar (Kotãl mi sæ j pro{¤pîl pa }u ga nçst këtlÅru da ga zak›pÅ.) kotlica, `. - jedna om~a kod pletenja (SV) (Jednå këtlica pråvo, jednå krîvo.) kotoråta, `. - otvor s poklopcem na tavanici ili na podu (êz kotoråtu sæ j {lë na pëd ili va konëbu.)

kotula

324

kotula, `. - starinska podsuknja (Jo{ {ezdesätÆh lêt su `änskæ nosïle këtule.) kovâ~, m. Gjd. kovÅ~å - 1. kova~ (Kovã~ je dçlÅl põtkove i takë ~â!); 2. vrsta ptice: djetli} (Lîpo sæ j ~Çlo kakë kovâ~ kjÇcÅ po drvÇ.) kova~ïja, `. - 1. kova~nica (radionica) (Grän va kova~ïju po kosirï}.); 2. kova~ki obrt (Onï su ëdvavÆk va kova~ïji.); 3. top. dio naselja Dra‘ice (BüvÅn na Kova~ïji.) kÿvnjåta, `. - stara, ru{evna ku}a (SV) (Popråvili su kÿvnjåtu i do{lâ j lÆpå kÇ}ica.) kovåt, gl. nesvr{. (kûje{, kûj¤) kovati, obra|ivati kovanjem (Kovâ~ kûje èlçzo!) kozå, `. - 1. koza (Nî Bôg dâl kozï dÇga ræpå.); 2. pren. priglupa èna (Këzo jednå, ~å nï{ ne tändÆ{?) kozïca, `. - mala koza (Kakëva lÆpå kozïca!) kozïna, `. - velika, stara koza (Ta kozïna nî za drÇgÿ leh za ubït.) kozice, `. mn. - vodene kozice; zarazna bolest (DobïlÅ j këzice pa ju sç ~ç{e.) kõzjÆ (-Å, -æ), odr. pridj. - kozji (ImÅ kõzj¤ bradïcu.)

kra~unï}

kozli}, m. - mlado koze, kozje mladun~e (Za këzli}i re~û da plâ~u kad jih se ubüjÅ.) ko‘a, `. - koà (PrëdÅl je trî telä}æ këè.) imçt debçlu ko‘u odnosi se na osobu koja je neosjetljiva na probleme (Ne pojüdÅ ti se ôn radi togå/tegå, ôn ïmÅ debçlu kë‘u.) ko‘Çh, m. - gornji dio pu~ke no{nje: ko`ni prsluk bez rukava podstavljen naj~e{}e janje}im runom (Ko`Çhi su nosïli ~obåni, ali i drÇgÆ.) krabÇja, `. - maskirana osoba (isto: mâ{kara) (Trçfili smo krabÇje na Kapçlici.) krabujâ{nica/krabujêsnica, `. obrazina, krabulja (Ob¤klï su kakëvu stâr¤ rëbu, klåli krabujâ{nicu/krabujêsnicu nå glÅvu i tô tÆ j krabÇja.) krabujåt se, gl. nesvr{. (krabujâ{ se, krabujâj¤ se) - 1. maskirati se (Krabujâj¤ se a{ gredû nå tÅnci.); 2. pren. pretjerano se nali~iti, naruìti {minkom (Tî se ne {münkÅ{, tî se krabujâ{. Za sç trîba imçt mïru.) kra~ûn, m. Gjd. kra~¤nå - zasun na vratima (Zaprï vrãta s kra~¤nôn.) kra~unï}, m. - {tipaljka za rublje (isto: kva~ï}, kÇ~ica) (Dicå se vôlæ igråt s kra~unï}i.)

kradjîv

325

kradjîv (kradjïva, kradjïvo), neodr. pridj. - kradljiv, sklon kra|i (Bï` od njegå, õn je kradjîv.) kradjîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. kradljivi, sklon kra|i (Ne pa~ãj se s kradjîvÆn, a{ }e jûdi rç} da si i tî takôv.) krâj, m. Gjd. kråja - 1. kraj, predio (Onâ j z drÇgÿga/drÇgæga kråja.); 2. kraj, konac (PotpÆ{ï se na kråju pÆsmå.); (Sêno smo vozïli dëma z plånine na krâj ÅgÇsta/ÅgÇ{ta/ÅngÇ{ta.); (I na kråj¤ j fïnila z onîn bläntavÆn. Pråvo njôj bÇdi kad je tulïko zïbirala.) ne mo} zî} na krâj s kîn - ne mo}i koga obuzdati (NÆsmë moglï zî} na krâj { njîn pa smo ga poslåli plovånu.) ne mo} spojït krâj s kråjæn jedva preìvljavati, biti na rubu opstanka (RastægnÇli su se vï{e leh ~â j dçka {irokå i såd ne mër¤ spojït krâj s kråjæn.) zïv¤} dçbjÆ/tånjÆ krâj - lo{e pro}i (KÅråli smo se i sëpeta sÅn zïv¤kla dçbjÆ/tånjÆ krâj.) ni kråja ni kÿncå beskrajno, beskona~no (Nî tomÇ/temÇ ni kråja ni kÿncå, sœdæ se ve} pâr lêt.) krâj, m. Gjd. krÅjå - kralj (Da su bîli jedân krâj i krajïca…) Trî krÅjï, blagdan Sveta tri kralja, Bogojavljanje (6. sije~nja) (Kad za Trî krÅjï plovân dõjde

krâma

kÇ}u blagoslovït, tâ mu se nabere kïticu drÆfcå kû umë~Æ va blagoslëvjenu vëdu i { njûn blagoslovî kÇ}u.) kraj, prij. - kraj, pokraj (Jå büvÅn kraj JurünkinÆh.) kråjæn, pril. - redom, po redu (Uz krâj posÅdï gråh, kråjæn mürlÆn.) krÅjävskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. 1. kraljevski (Trîba se znåt krÅjävskÆ ponÅ{åt.); 2. bogato, obilno (KrÅjävskÆ su nas po~Åstïli.) krÅjçstvÿ, s. - kraljevstvo (Va tôn krÅjçstv¤ dÅ j bîl mîr i slëga.) krajïca, `. - kraljica (Da su bîli jedân krâj i krajïca…) krajï~Æn (krajï~ina, krajï~ino), pridj. - kralji~in (Kåd sÅn bÆlå mï}i{na, mïslela sÅn dÅ j Ka{têl krajï~Æn dvoråc/dvërac.) krâk, m. Ljd. krÅkÇ - krak (Tô se menï gnjœsÆ, tî krâki od mrkÅ~å.) krakÅrnåt, gl. nesvr{. (krakÅrnâ{, krakÅrnâj¤) - 1. govoriti sam sa sobom (SH) (Tô dÆtç våvÆk nî~ krakÅrnâ.); 2. glasati se poput koko{i (Këko{e cêlo jÇtro krakÅrnâj¤.); 3. prigovarati (SL) (Ala, ne krakÅrnâj smîrÿn!) krâma/kramarïja, `. - stare`, starudija, kr{, otpatci, hrpa ne-

kramåt

326

spotrebnih stvari (Sç m¤ j pÇno krâmæ oko kÇ}æ.); (StërÆl je baråku i sad ïmÅ kâj dr`åt alât i kramarïju.) kramåt, gl. nesvr{. (kramâ{, kramâj¤) - i}i kamo bez unaprijed postavljena cilja (SåkÆ dân kramâ nïkamo.) krâmp [krâÜp], m. Gjd. krãmpa [krãÜpa] - kramp; alatka za kopanje u tvrdoj zemlji (AM) (Krâmp ïmÅ ôn {pïkjastÆ dêl i plësnatu i {ïru hrãsnicu.) krÅmpåt [krÅÜpåt], gl. nesvr{. (krãmpÅ{ [krãÜpÅ{], krãmpaj¤ [krãÜpaj¤]) - kopati krampom u tvrdoj zemlji (AM) (KrãmpÅ cêli dân, dõ} }e dëma vås prekïnjæn.) krãmpus [krãÜpus], m. - 1. vrag, |avao (Za së zlë dÅ j bîl tâ krãmpus krîv.); 2. pren. ru`na osoba, rugoba (Da lîp?! PrâvÆ krãmpus je, a ne lîp!) krãmpusina [krãÜ Üpusina], `. 1. vrag, |avao (Za së zlë dÅ j bîl ta krãmpusina krîv.); 2. pren. izrazito ru`na osoba (Da lîp?! PrâvÆ krãmpusinÅ j, a ne lîp!) KrÅnjåc, m. Gjd. KrÅnjcå - Kranjac, Slovenac (ProdÅvåle smo drvå KrÅnjcên.) krãnjskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - kranjski, slovenski (Onï povädaj¤ po krãnjskÆ.)

kravûj

krâsÅn (krâsna, krâsno), neodr. pridj. - krasan (KrâsÅn tÆ j bærhân!) krâsnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - krasni (Ob¤cï ôn krâsnÆ bærhân za k må{i!) kråst, gl. nesvr{. (krÅdç{, krÅdû) - krasti (Nï{ mî ne krÅdemë! Tô j nå{a ~rï{nja!) krÅtåk (krÅtkå, krÅtko), neodr. pridj. (komp. krå}Æ) - kratak (Sî moglå jo{ krå}Æ bærhân obû}?!) krÅtït, gl. nesvr{. (krãtÆ{, krãtæ) kratiti (Gjçdaj¤} televîziju krãtÆn vrîme.) krâtkÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. krå}Æ) - kratki (On krå}Æ bærhân ti lïpje stojî!) kråva, `. - krava (SåkÅ j kÇ}a imçla kråvu, a danås va selÇ nî nïjednæ.) kråvica, `. - krava od milja (Lîpa mojå kråvice, cêlu famîliju si prehrÅnïla!) kråvit se, gl. nesvr{. (kråvÆ{ se, kråvæ se) - lijeno se i besposleno uokolo vu}i ili izleàvati (M›dni se, cêli dân se kråvÆ{!) krãvjÆ (-Å, -æ), odr. pridj. - kravlji (Krãvjæ mlÆkë smo prodÅvåle, a od õv~jæga sæ j dçlÅl sîr.) kravûj, m. Gjd. krav¤jå - ptica grabljivica: kragulj, jastreb (Kad bi kî vïdæl krav¤jå, pë~æl

krcåt

327

bi zïjat jûdæn da pospråvæ këko{e va koko{âr.) krcåt, gl. nesvr{. (krcâ{, krcâj¤) tovariti, krcati (Hõj jÆn pomë} a{ krcâj¤ sêno!) krcåt (-a, -o), neodr. pridj. (komp. krcatïjÆ) - krcat, sasvim popunjen, natovaren (Vôz je krcåt sêna.) krcâtÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. krcatîjÆ) - krcati, sasvim popunjeni, natovareni (Tî nesï krcâtÆ kë{, a jåst }u ôn dëpÿl pûn.) k›~, m. - gr~ (isto: g›~) (SÇ nô} mæ j k›~ dr`âl!) k›~ina, `. - snaàn gr~ (Tô nî bîl k›~, tô j bîl k›~ina!) krçcast/krêcast/krç~ast (-a, -o), neodr. pridj. (komp. krecastïjÆ/ kre~astïjÆ) - krivonog, s nogama krivim u obliku slova O (^Çda mlikarîc je bÆlë krçcasto/ krêcasto/krç~asto, a{ su ~Çda nosïle, a bîle su slåbe.) krçcastÆ/krç~astÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. krecastîjÆ/kre~astîjÆ) - krivonogi, s nogama krivim u obliku slova O (Krçcastÿmu/krç~astÿmu // krçcastæmu/krç~astæmu ~ovïku se re~ç da zgjädÅ këd dÅ j bå~vu jåhÅl.) kræ~ït /se/, gl. nesvr{. (krä~Æ{ /se/, krä~æ /se/) - 1. {iriti noge (Va

krænÇt

bærhânu ne mëre{ takë kræ~ït nëge!); 2. trti, lomiti (odnosi se na stablo) (samo 3. l. jd. i mn.) (Otræsï snîg a{ se kïta krä~Æ.) krædå, `. Ajd. krêdu - kreda (NÆsmë imçli krêdu leh kremên~i}.) kredït, m. - kredit, posudba s otplatom na rate (Ostålo mÆ j za otplÅtït jo{ dvanâjst rât kredïta za åvuto.) krçj¤t, m. - pti~je krilo (Prekïnjæn m¤ j krçj¤t!) krçma, `. - ìtka smjesa (naj~e{}e za kola~e) (JÇtra }u na~inït krçmu za kolÅ~ï.) krçma, pridj. nepromj. - ùtosme| (K¤pïlÅ j sebï krçma håju, a njemÇ krçma ve{tîd.) krçmæn/krçmÆk, m. Gjd. krçmena/ krçmÆka, Ljd. krçmenu/kremÆkÇ - kremen (Z krçmenÿn/krçmÆkÿn se ogânj va`üè.) krçmeni}/krçmi~i}, m. - kremen za upalja~ (Krçmeni}/krçmi~i} sæ j stro{îl! Zãtÿ makinçta ne pãlÆ.) kremên~i}, m. - zastarj. pisaljka za pisanje na dje~joj {kolskoj plo~ici (SV) (Mçsto têkæ i lâpi{a imçli smo plë~icu i kremên~i}.) krænÇt, gl. svr{. (kräne{, krän¤) krenuti (Krænï a{ nä}emo nïkad!)

kränjkat

328

kränjkat/känjkat, gl. nesvr{. (kränjkÅ{/känjkÅ{, kränjkaj¤/känjkaj¤) - bezrazlo`no stenjati i povremeno cmizdriti (Ala, ne kränjkÅj/känjkÅj! Nï{ ti nî!) krepalüna, `. Gmn. krepalîn 1. krepalina, strvina, mrcina, crkotina (Vïdeli smo krepalünu na Kripånju.); 2. pren. lijen~ina (Krepalüna, ne bi tâ ~â stërÆl bez grüntanjÅ.) krepåt, gl. svr{. (krepâ{, krepâj¤) - uginuti, krepati, crknuti hÿl si kod lûke{kÆ pås kî j (O od oholïjæ krepâl.) krepÆvåt, gl. nesvr{. (krepüvÅ{/ krepûje{, krepüvaj¤/krepûj¤) - 1. ugibati, crkavati (Blâgÿ j pë~ælo krepÆvåt a{ je vodå bÆlå otrovâna.); 2. pren. besposleno leàti ili se vu}i uokolo (Ve} dvâ mïsæca krepüvÅ/krepûje! NÅjdï mu kakëvo dçlo!) krçsat, gl. nesvr{. (krç{e{, krç{¤) - kresati, klja{triti (Krçsali su po tôn dok nî ostålo nï{.) krç{it, gl. nesvr{. (krç{Æ{, krç{æ) 1. napredovati tjelesno, gojiti se (Fãnj vÅn je prÅsåc krç{Æl.) (SH) (isto, zn. 3: popråvit /se/); 3. pove}ati se (SV) (Plã}a mÆ j krç{ila.) krävjast (-a, -o), neodr. pridj. (komp. krævjastïjÆ) - krivonog (KrävjastÅ j pa j¤ j srân pô} nå tÅnci.)

kriminålÅn

krävjastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. krævjastîjÆ) - krivonogi (Onû krävjast¤ j ëènÆl!) krevjåt, gl. nesvr{. (krevjâ{, krevjâj¤) - hodati krivim, raskre~enim nogama (Ne prenãvjÅ se, ôn takë krevjâ.) krijãnca, `. Gmn. krijånÅc - obzir, ustru~avanje zbog obzira; pristojnost, uljudnost (SH) (Tâ mâlÆ nümÅ nïkakoveræ krijãncæ.) krïk, m. - dizalo sa zup~anom letvom i zup~anikom za utovar na vozila s konjskom zapregom (vidi: kïpanjÆ) (SV) (Pos¤dït }emo krïk pa }e nÅn bït lågje.) krÆlo, s. - 1. suknja (Dite{cç se dr‘î måteri za krÆlë.); 2. prega~a nalik veliku dèpu u koju se stavlja sjeme tijekom sjetve (Pro{¤pïlo jÿj sæ j krÆlë i sïme jÿj sæ j zïtræslo.); 3. skut (Sidî mi na krÆlÇ.); 4. krilo dobït/ dobÆvåt krÆlå - postati umi{ljen zbog kakvoga postignu}a (Na{ãl je dobrë dçlo i zåjednÿ j dëbÆl krÆlå.) potkrçsat komÇ/ kemÇ krÆlå - sputati ~iji uzlet (DëbÆl je krÆlå, ma mu jæ j onå zåjedno potkrçsala.) kriminâl, m. Gjd. kriminÅlå - kriminal (Nî pu nås bîlo kriminÅlå.) kriminålÅn (kriminãlna, kriminãlno), neodr. pridj. (komp. kri-

krîna

329

minÅlnïjÆ) - krajnje lo{, stra{an, zlo~ina~ki (Onâ j kriminãlna, a ôn jo{ kriminÅlnïjÆ.) krîna, `. - 1. nit konjske strune u konopcu (Va kanavîni su krîne.); 2. obzidana jama sa stubama ili bez njih za pristup vodi (KrînÅ j zâda kÇ}æ.) krinïca, `. - bunar, iskopana manja jama obzidana kamenjem, sa stubama ili bez njih za spu{tanje do dna, ovisno o dubini; obi~no kru`noga presjeka (SV) (KrinïcÅ j zâda kÇ}æ.) krïpak (kripkå, krïpko), neodr. pridj. (komp. krïpjÆ/kripkïjÆ) krepak (isto: krïpÅn) (J¤hâ j kripkå.) krïpÅn (krïpna, krïpno), neodr. pridj. (komp. kripnïjÆ) - krepak (isto: krïpak) (J¤hâ j krïpna.) krîs, m. - krijes, vatra koja se pali na raskri`ju uo~i blagdana Petrove (Sv. Petar i Pavao, 29. lipnja) (Na Petrëvu se dçlaj¤ krîsi. Va ogânj se klÅdç målo rô`Æc blagoslovjenïh o Têlovi pa jûdi preskã~¤ prîko.) kristâl, m. Gjd. kristÅlå - kristal (Onå vôlÆ kristâl.) kristãlnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. kristalni (Doneslï su nÅn kristâlnÆ `m¤jï.) krî{tu{, m. - 1. upla{eno zazivanje Krista (Jêù{ Krî{tu{, ~å si tô

krÆ‘åt se

sëpeta stërÆl?); 2. pren. malenkost, sitnica za potro{ak (NîmÅ ni krî{tu{a.); 3. pren. siromah, ubogar, bijednik (Tâ ~ovï~i} zgjädÅ kod krî{tu{.) krîv (krÆvå, krîvo), neodr. pridj. kriv (Nîs jå nï{ krÆvå!) ni krîv ni d¤‘ân - nedu‘an (Os¤dïli su ga ni krÆvå ni d¤‘nå!) krîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - krivi (Krîvÿga/krîvæga su zåprli v rç{t.) krivïca, `. - krivica, krivnja, krivda (Tô j njejâ krivïca, ne mojå!) krivüna, `. Gmn. krivîn - krivina, zavoj (Onûda tÆ j sç pÇno krivîn. Pomålo vozï!) krÆvït se, gl. nesvr{. (krüvÆ{ se, krüvæ se) - 1. iskrivljavati le|a (D›` se rÅvnë, ne krÆvï se!); 2. okrivljavati (Ne krüvÆn jå tebç leh sâmu sebç.); 3. tuìti se, àliti se (KrÆvïla sæ j na njegå.) krî‘, m. Gjd. krÆ‘å - kri` (Kjçkni pod krÆ`ên!) pomo} komÇ/ kemÇ krî‘ nosït - 1. pomo}i komu (PëmogÅl mÆ j krî‘ nosït kåd mÆ j rÅbïlo i zåvavÆk sÅn mu zãhvalÅn.); 2. vjen~ati se (Në, dïca, dëbrÿ j da ste se odl¤~ïli jedân drÇgÿmu/drÇgæmu pomë} krî‘ nosït.) krÆ‘åt se, gl. nesvr{. (krü‘Å{ se, krü‘aj¤ se) - kriàti se, ~initi

krÆ‘ên

330

na sebi znak krià (isto: zlåmenat se) (Ne krü`Åj se z lÆvûn rukûn!) krÆ‘ên, pril. - ukri`, poprijeko (Razrïì kolâ~ krÆ`ên!); (Kad se napijç, õnp¤t krÆ‘ên gjçdÅ.) krÆ‘ï, m. mn. - 1. krià (Bolî me va krÆ`îh!); 2. dodatna naprava na kolima za prijevoz sijena (KrÆ‘ï se klÅdû nå vÿz kad se grê po sêno.) kri‘ï}, m. - kriì} (Obïsi mu kri`ï} na lãn~i}!) krü‘nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - kri`ni (Donesï mi krü`n¤ kacavîdu!) krü‘ni pût - mu~eni~ko ìvotno razdoblje (Imçla j { njin krü‘nÆ pût, a{ je råd pëpÆl.) krme‘âj/krmêj/krmê‘, m. Gjd. krmæ‘jå/krmæjå/krmæ‘å krmelj (PÇne su mi ë~i krmæ`jïh/krmæjïh/krmæ`ïh.) krme‘jîv, neodr. pridj. krme‘jïva `. (komp. krme‘jivïjÆ) - krmeljiv (Måloprvÿ sæ j stâl, vî{ dÅ j vås krme`jîv!) krme‘jîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. krme‘jivîjÆ) - krmeljivi (Na krme`jîvÿ ëko klÅdï oblëg od kamamïlicæ.) krocat, gl. nesvr{. (krocÅ{, krocaj¤) - kora~ati velikim koracima (SH); proizvoditi zvuk potkovanim poplatima ili vuku}i ih pri hodu po tlu (SV)

kropït

(Poznãn ga po korÅkÇ: sâmo ôn takë krëcÅ.) krojït, gl. nesvr{. (krojî{, krojê) krojiti (SÅmå i krojî i {îje.); (KrojïlÅ j na bãnku.) krõmpalo/krõmpo [krõÜpalo/ krõÜpo], m. Gjd. krõmpalota/ krõmpota [krõÜpalota/krõÜÜpota] - 1. odmil. {epav ~ovjek, {epavac (Re~û mu dÅ j krõmpalo/krõmpo a{ {çpÅ.); 2. ~ovjek iskrivljenih nogu (Krçcast je pa mu re~û dÅ j krõmpalo/krõmpo.) krõmpast [krõÜpast] (-a, -o), neodr. pridj. (komp. krompastïjÆ [kroÜpastïjÆ]) - hrom, {epav (Krõmpast je i tç{ko hëdÆ.) krõmpastÆ [krõÜpastÆ] (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. krompastîjÆ [kroÜpastîjÆ]) - hromi, {epavi (Za onôga /onêga krõmpastÿga/ krõmpastæga sæ j oènïla.) kropälnica/kropülnica, `. - krstionica u crkvi (isto: {kropülnica) (Preselïli su kropälnicu zâda.) imçt œsta kod kropälnica/ kropülnica - imati izbo~enu donju vilicu (Za onôga/onêga kî ïmÅ brâdu na vân se re~ç da ïmÅ œsta kod kropälnica/kropülnica.) kropït, gl. nesvr{. (kropî{, kropê) - 1. {kropiti, {trcati (isto: {kro-

krosnÅ

331

pït) (Ne pådÅ då` leh kropî.); 2. prskati vo}ke (Nôni} våvÆk grëzjÆ kropî da ne bï obolçlo.) krosnÅ, s. mn. - tkala~ki stan (Va MÅrtïnovÆh i na Vodi~ãjnÆ su bÆlå krësnÅ.) krôv, m. Gjd. krovå - krov (Pãl je s krovå.); (Va zådnjæ vrîmæ j sç vï{æ Åntên na krëvÆh/krovîh.) krôv nad glÅvûn ku}a, dom (Då mÆ j sâmo krôv nad glÅvûn, ne rãbÆ mi vçlÅ kÇ}a.) krovâta, `. - kravata (isto: {jãrpica) (Dâ ÇmÆ{ svæzåt krovâtu?) krovï}, m. - krovi}, nadstre{nica (Klåli smo drvå pod krovï}.) krovïna, `. - povr{inom velik krov (Na kÇ}ini môrÅ bït krovïna!) k›pa, `. - krpa (Dãj mi k›pu da otåræn tlë!) blêd kod k›pa 1. potpuno blijed, bolestan (Blêd je kod k›pa, vïdÆ se da mu nî dobrë.); 2. prestra{en (^å si vïdæl kudlåka a{ si blêd kod k›pa.) stât kod mokrå k›pa na metlï - odnosi se na osobu kojoj odje}a lo{e pristaje (Mãjko, tâ bærhãn jÿj stojî kod mokrå k›pa na metlï.) k›pat, gl. nesvr{. (k›pÅ{, k›paj¤) - krpati, za{ivati rupe i poderotine na tkanini (Stârÿ k›pÅj, kÿncï kvÅrï!)

krûg

krpatûr, m. Gjd. krpat¤rå - podstavljeni i pro{iveni posteljni pokriva~, poplun (Dë~Æn zahlãdÆ, klÅdên krpatûr!) krpêj, m. Gjd. krpæjå - krpelj (isto: krpejïca) (Na{lå sÅn mu krpæjå na ru~ïci.) krpejïca, `. - krpelj (isto: krpêj) (Na{lå sÅn mu krpejïcu na ru~ïci.) krpenjå~a, `. - zastarj. krpena lopta doma}e izrade (Mçsto u bâl¤n, igråli smo se z krpenjå~¤n.) k›pica, ‘. - krpica (K¤pï mi k›picu za pomÆvåt.) k›pina, `. - stara, prljava, istro{ena krpa (Hïti kakëvu k›pinu nâ tÿ!) krsnîk/krisnjâk, m. Gjd. krsnÆkå/ krisnjÅkå - prema pu~kom vjerovanju: ~ovjek ro|en u posteljici, obdaren vidovito{}u ili posebnom mo}i, suprotnost kudlåku (Krsnîk/krsnjâk se rodî va ko{Çjici i komadï} njê mu se za{îje pëd r¤ku.) krstït, gl. nesvr{. (krstî{, krstê) krstiti, obaviti kr{tenje (Nedïju }emo krstït!) k›{i}, m. - slomljeni vrh olovke (SV) (Ovô {ijålo ne vajâ! Vïdi ~å mÆ j k›{i}Æh!) krûg, m. Ljd. kr¤gÇ - krug (Stånite va krûg.)

krÇh

332

krÇh, m. - kruh (Donesï mi pünku krÇha!); (^å se mÇ~Æ{ z ÿtîn ba{këtin¤n/ba{kotïn¤n? Pojîj råje fçtu fri{kå krÇha.) ne iskåt krÇha priko pogå~æ ‘ivjeti u skladu sa svojim mogu}nostima, biti skroman (Nî trîba iskåt krÇha priko pogå~æ!) krÇja, `. - donji pomi~ni dio zapre`nih kola vezan za rudu (SV) (isto: {kâri}) kr¤lït, gl. nesvr{. (3. l. mn. krœlæ) - proizvoditi zvuk (odnosi se na prazna crijeva) (Sân lå{na a{ mi ~rüva krœlæ.) krÇna, `. - kruna (Krâj ïmÅ krÇnu.) krœn~ica, `. - mladenkina kruna (Jo{ ~œvÅn svojÇ krœn~icu.) krÇnica, `. - 1. krunica (isto: o~enÅ{ï) (Dicå pul prï~æsti ïmaj¤ lîpe krÇnice.); 2. molitva krunice (Zapõlne }emo pô} na krÇnicu.) krÇnit, gl. nesvr{. (krÇnÆ{, krÇnæ) - kititi (Ve~erås }emo krÇnit bo`ï}njÅk.); (Na BådnjÅk sæ j krÇnÆl bo`ï}njÅk.) krûpÅn (krûpna, krûpno), neodr. pridj. (komp. krupnïjÆ) - krupan (Fa`õl je krûpÅn ovô lçto.); (Jå }u m¤lït drëbn¤, a tî dâj krupnïj¤ hrmäntu.) krÇ{i}, m. - kruh kao osobito va`na i ukusna namirnica (Då mÆ j sad bokunï} måterina krÇ{i}a!)

kÇ}a

krût (kr¤tå, krûto), neodr. pridj. (komp. krÇ}Æ) - krut (OvüstÆ mi se vïdÆ jo{ krÇ}Æ.) kr¤tït, gl. nesvr{. (3. l. jd. krœtÆ, krœtæ) - skru}ivati (odnosi se na teku}inu) (Pë~ælo sæ j kr¤tït!) kru‘ï}, m. - kruì} (Nac›talÅ j ~Çda kru`ï}Æh.) kru‘ïna, `. - veliki krug (Zâ~ tÆ j tâ vçlÆ kru`ïna?) k‹v/k›v, `. Gjd. k›vi - krv (Zablåtila si se s kÈvûn/krvûn!); (Blïtvica tÆ j za dçset! Jüj pa }e{ imçt zdråvu k›v.) krvÅrït, gl. nesvr{. (krvãrÆ{, krvãræ) - krvariti (Hëte duhtôru a{ ve} dÇgo krvãrÆ.) k›vÅv (krvÅvå, k›vÅvo), neodr. pridj. (komp. krvavïjÆ) - krvav (Kakëva si? - Pëd ko`¤n krvÅvå!) krvïca, `. - krv, u govoru djetetu (Dâ ti tô krvïca te~ç?) kÇbik, m. - kubik, m3 (Dopejåt }e nÅn kÇbik ~rnïcæ.) kÇcat, gl. nesvr{. (kÇcÅ{, kÇcaj¤) - kucati (Kî tô kÇcÅ?) kÇ~ica, `. - {tipaljka za rublje (isto: kra~unï}, kva~ï}) (Zamï i kÇ~ice da se ne v›njÅ{.) kÇ}a, `. - ku}a (Storïli su nëv¤ kÇ}u.); (Pred njïhov¤n kÇ}¤n rÅstû trî acÆmprçsa/Ånciprçsa.) ni kÇ}æ ni kÇ}Æ{}Å - ne imati

kû}ær

333

i~ega svoga (NümÅ onå, sirotå, ni kÇ}æ ni kÇ}Æ{}Å, njôj pomorï!) kû}ær, m. Gjd. kû}era - voditelj konja upregnutih u kola (SV) (Nôno jÿj je bîl kû}ær.) ku}çta, `. - krevet s okvirom (Jê nevçstica dopejåla ku}çte?) kÇ}ica, m. - ku}ica (Storïli su lîpu kÇ}icu.) kÇ}ina, `. - ku}a (Storïli su vçl¤ kÇ}inu.) kÇ}nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - ku}ni (Kî vÅn je kÇ}nÆ brôj?) kûda, pril. - kuda (Kûda j {la? koli!) O kudlå~ina, `. - veliki i stra{ni vukodlak (Onâ j vïdela kudlåka! Da kudlåka, kudlå~in¤ j vïdela!) kudlåk, m. - vukodlak (isto: vudlåk) (Onâ j vïdela kudlåka i od tåd ne grê vân.) kÇga, `. - kuga (I pu nås je p›vÿ bîlo kÇgæ i këleræ.) ~Æ za kÇhÅkÇhÅr, m. - kuhar (U ra.) kÇharica, `. - 1. èna koja kuha (Onâ j kÇharica.); 2. drvena kuha~a, `lica varja~a (Ne vôlÆn plåsti{næ kÇharice.); 3. knjiga s receptima za kuhanje (Onå ti sç po kÇharici kÇhÅ.) kÇhat, gl. nesvr{. (kÇhÅ{, kÇhaj¤) - kuhati, pripremati jelo (^å

kukå~a

kÇhÅ{?) kÇhÅn i pe~ên uvijek nazo~an (DëklÅ j bîl mï}i{Ån, bül je pu nås kÇhÅn i pe~ên.) kuhïlo, s. - 1. kuhanje (kao teàk, mu~an i dosadan posao) (Ve} sÅn {tÇfa kuhïla, sakÆ dân jçdnÅko.); 2. jelo koje se upravo kuha (SH) (Na {pãrgçtu je ve} vrçlo kuhïlo.) kÇhinja, `. - kuhinja (Smîrÿn je va kÇhinji!); (Bõjleri} }u klåst va kÇhinju.) kÇhinjica, `. - mala, naj~e{}e ljetna kuhinja (Va kÇhinjici frïgÅn rïbu da ne zasmrdîn cêlu kÇ}u.) kujåta, `. - 1. gusti ostatak nakon izrade sira (SV) (Kujåta se nî }å hïtala.); 2. zakuhano mlijeko krave koja se je tek otelila (AM) (Kujåta sæ j prÅscên hïtila.) kujîn, m. - brati} po prvom i ostalim koljenima (Tô mÆ j kujïn. Ocï su nÅn brå}a.) kujîna, `. - sestri~na po prvom i ostalim koljenima (Tô mÆ j kujïna. Måtere su nÅn sestrç.) kÇka, `. - 1. kuka (ImÅ{ kÇku na åutu?); 2. {tap za pridràvanje pri hodu (isto: kukå~a) (Hodül je s kÇk¤n!) kukå~a, `. - {tap za pridràvanje pri hodu (SV) (isto: kÇka) (Hodül je s kukå~¤n!)

kÇkat

334

kÇkat, gl. nesvr{. (3. l. jd. kÇkÅ, kÇkaj¤) - kukati (KÇkavica kÇkÅ!) kÇkavica, `. - ptica kukavica (KÇkavica kÇkÅ!) Kukujân~Ån, m. - ìtelj mjesta Kukuljani (Njegëvi su Kukujân~Åni.) Kukujâni, m. mn. - top. Kukuljani, mjesto najbliè izvoru Rje~ine ˜ n je s u jelenjskoj plovaniji (O KukujânÆh, büvÅ va KukujânÆh, gre Kukujânÿn.) Kukujânka, `. - ìteljka mjesta Kukuljani (Måt m¤ j Kukujânka.) kukujãnskÆ (-Å, -ÿ), pridj. - koji pripada mjestu Kukuljani (Na tãnci va Drå‘ice su dohÅjåli kukujãnskÆ mladï}i.) kukurÆkåt, gl. nesvr{. (3. l. jd. kukurü~e, kukurü~¤) - kukurijekati (Petçh je cêlo jÇro kukurÆkâl.) kukurÆknÇt, gl. svr{. (3. l. jd. kukurîkne, kukurîkn¤) - kukuriknuti (Petçh je kukurÆknûl i prekïn¤l mi sân.) kukurînac, m. Gjd. kukurünca biljka perunika (isto: kukurünka) (Tåmÿ j kukurîncÆh!) kukurünka, `. - biljka perunika (isto: kukurînac) (Tåmÿ j kukurînk!) kulïk (-a, -o), zamj. - kolik (Kulïku vodu smo spajåli z konëbæ!)

kumêdija

kulïko, pril. - koliko (Kulïko ko{tâ ovâ padçla/padêl?); (Kulïko blâga ïmÅ{?); 2. hitno, bez odlaganja (MôrÅn ti, kulïko jo{ danås, nasÅdït matïku.) kulîr, m. Gjd. kulÆrå - donji dio fasade (Tâ kulür }e ti se våje zablåtit.) kœlturÅn (kœlt¤rna, kœlt¤rno), neodr. pridj. (komp. k¤lturnïjÆ) - ulju|en, prosvije}en (Onâ j kœlt¤rna `änskÅ.) kœlt¤rnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. k¤lturnîjÆ) - ulju|eni (K¤ltœrnÆ ~ovïk såkÆn mëre povædåt.) kûm, m. - kum (isto: k¤mpâr) (Kujün mÆ j kûm na pÆrÇ.) k¤må, `. - kuma (Têta mÆ j k¤må na bärmi.) kumadôr/kumidôr, m. - raj~ica (ImÅ{ ~â kumadôrÆh/kumidôrÆh za posÅdït?) kÇmÅr/kûmÅr, m. Gjd. kÇmÅra/ kûmara - krastavac (Ovô lçtÿ j bîlo målo kÇmÅrÆh/kûmarÆh.) k¤mbåtit [k¤Übåtit], gl. nesvr{. (k¤mbåtÆ{ [k¤ÜbåtÆ{], k¤mbåtæ [k¤Übåtæ]) - lupati, udarati proizvode}i glasan zvuk (Ovâ dicå smîrÿn k¤mbåtæ, sÇ glâvu }e mi sm¤tït.) kumêdija, `. - 1. vesela zabava (Dobrë smo se nasmäli tôj kumêdiji.); 2. pren. pomutnja,

kumovåt

335

sva|a (^å dçlÅ{ kumêdiju za nï{?) kumovåt, gl. nesvr{. (kumûje{, kumûj¤) - kumovati, biti kumom (^å mu tî kumûje{?) k¤mpanïja [k¤Üpanïja], `. - dru{tvo, druìna (isto: drÇ{tvÿ) (Sï ga vôlæ va k¤mpanïji.) k¤mpanjåt [k¤Üpanjåt] /se/, gl. nesvr{. (k¤mpanjâ{ [k¤Üpanjâ{] /se/, k¤mpanjâj¤ [k¤Üpanjâj¤] /se/) - pratiti koga, praviti komu dru{tvo (Bëje sâm leh slåbo k¤mpanjân.); (Këd da si drÇgÆ ~ovïk otkad se k¤mpanjâ{ s tîn barufãntin¤n.) k¤mpanjôn [k¤Üpanjôn], m. - suradnik (Onï su k¤mpanjôni.) k¤mpâr [k¤Üpâr], m. - kum (isto: kûm) (Kujün mÆ j k¤mpâr na pÆrÇ.) k¤nå, `. Ajd. kûnu - kuna, hrvatska valuta (Tî si menï dâl stô kœn, a jå sÅn tebï dçlÅl dçset ûr pa smo båta.) kunçli}, m. - kuni}, pitomi zec (DëbÅr je gulâ{ od kunçli}a.) povædåt/naslÆ{åt {tôrije od kunçli}Æh - govoriti ili slu{ati dosadne razvu~ene pripovijesti, bajke s nezanimljivim zapletom (VåvÆk mi povädÅ {tôrije od kunêli}Æh, ~Å j bîlo i ~å nî.) k¤n{ärva, `. - pire od raj~ice (Stå-

kunjâda

vi målo k¤n{ärvæ pa }e ti bït bojç.) k¤ntênt/k¤ntçnat (k¤ntänta, k¤ntänto), neodr. pridj. (komp. k¤ntentïjÆ)- zadovoljan (K¤ntänta sÅn a{ smo sç dospçli storït.) k¤ntæntåt se, gl. nesvr{. (k¤ntæntâ{ se, k¤ntæntâj¤ se) - radovati se, veseliti se (K¤ntæntân ti se!) k¤ntäntÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. k¤ntæntîjÆ) - sretan, radostan (K¤ntäntÆ ~ovïk je zdråvijÆ od kakëvæ grüntæ.) kuntra, prij. - 1. prema ([ãl je kuntra menç.); 2. nasuprot, su~elice (Sidäl je kuntra menç); 3. protiv (PovädÅ kuntra menç.) k¤ntråt, m. - ugovor (SH) (Te{kÿ j na k¤ntråt dçlat.) k¤ntråt se, gl. nesvr{. (k¤ntrâ{ se, k¤ntrâj¤ se) - 1. susresti se (isto: trçfit se, utaknÇt se) (K¤ntråli smo se na mostÇ i po}akulåli.); 2. mimoi}i se (SV) (K¤ntråli smo se na mostÇ i këmÅ} pasåli a{ je jâko Çsko.) kûnj, m. Gjd. k¤njå - klin (SV) (Va drvë se klÅdû k¤njï kad je jâko debçlo.) kunjâda, ‘. - suprugova sestra (zaova) ili bratova supruga, ili supruga suprugova brata (jetrva) (KunjâdÅ j rodïla.)

kunjâdo

336

kunjâdo, m. Gjd. kunjâdota - suprugov brat (djever) ili sestrin suprug (Kunjâdo mÆ j sestrîn mû‘ i mû`æv bråt.) k¤njåt, gl. nesvr{. (k¤njâ{, k¤njâj¤) - drijemati (K¤njâ na kåu~u.) kunjåt, gl. nesvr{. (kunjâ{, kunjâj¤) - uklinjavati (Tô }emo kunjåt pa }e stât.) kunjêra, `. - klin za cijepanje klada (Ne mëre{ cïpÅt pÅnjï bez kunjêræ.) kÇp, m. - hrpa, gomila (Znäl je tô s kÇpa.) kupã}Æ, m. mn. - kupa}i kostim (U`åli su stârÆ jûdi rç} brâgeri}i za kupã}Æ.) kûpanjÆ, s. - kupanje (Tâ {ugamanïna tÆ j jÇ{to za na kûpanjÆ pô}!) kupaôna, `. - kupaonica (C¤råli su pod orïhÿn dokla nÆsû storïli kupaônu.) kûpat, gl. nesvr{. (kûpÅ{, kûpaj¤) - plivati (isto: plåvat) (Grê{ kûpat po lçtu?) kÇpina, `. - malina (Pobïrali smo kÇpine pa jæ j måt v RÆkï prodÅvåla.) k¤pït, gl. svr{. (kœpÆ{, kœpæ) - kupiti (]å}o, }ête mi k¤pït nëv¤ têku za vå {kÿlu?); (Ubïli smo bå~i}a! ]ête k¤pït mêsa?)

kœrbÆn

kupjævåt, gl. nesvr{. (kupjûje{/ kupjävÅ{, kupjûj¤/kupjävaj¤) - obi~avati kupovati (Sad sï kupjävaj¤ va tîh nôvÆh cäntrÆh.) kupõvnÆ (-Å, -ÿ), pridj. odr. - kupovni, kupljeni (AlÆ j dobrë mlikacç, a nïkÆ velî da m¤ j kupõvnÿ bëjæ!) kÇrac, m. Gjd. kœrca - 1. mu{ko spolovilo (Låhkÿ j s tûjÆn kœrcæn po pokrïvah mlÅtït!); 2. pren. bezvrijedna osoba (u psovci) (Tõ j kÇrac od ~ovïka, jednë vçlÿ ni{korïsti!) kœrba, `. - 1. bludnica (Onå dÅ j bÆlå kœrba, ali nïkÿmu/nïkæmu ne povîj.); 2. moralno pokvarena osoba (Ma, tô tÆ j kœrba od ~ovïka.) k¤rbarïja, `. - pren. nemoralan ~in (Tô j sç k¤rbarïja i mëre vas bït srân!) kœrbat se, gl. nesvr{. (kœrbÅ{ se, kœrbaj¤ se) - bludni~iti (Sï povädaj¤ da se kœrbÅ, a onå ne vçruje.) k¤rbê{, m. Gjd. k¤rbæ{å - bludnik ˜ n je k¤rbê{. Nç b¤ ti { njîn (O dobrë.) ñ k¤rbe{ïna, `. - teàk bludnik (O je k¤rbe{ïna. Nç b¤ ti { njîn dobrë.) kœrbÆn (kœrbina, kœrbino), pridj. vo kod dÅ j - bludni~in (O kœrbina rït. SåkÆ dõjde i prõjde kad gÅ j vëja.)

k¤rdêl

337

k¤rdêl, m. Gjd. k¤rdçla - vrpca, traka za op{ivanje ili vezivanje kose (isto: k¤rdçla) (Kosïce sÆ j }apåla s k¤rdçlÿn i svÆlå je oko glÅvê.) k¤rdçla, `. - vrpca, traka za op{ivanje na odje}i, kapi, vijencima ili za vezivanje kose (isto: k¤rdêl) (Kosïce sÆ j }apåla s k¤rdçl¤n i svÆlå je okol glÅvê.) k¤rdçlica, `. - uska vrpca za op{ivanje (isto: plç~i}) (Bærhãn se zarœbÆ s k¤rdçlic¤n.) kurijôz (-a, -o), neodr. pridj. (komp. kurijozïjÆ) - znatièljan, radoznao (isto: kurijôzÅn) (Jâkÿ j kurijôz, sç bi têl znåt!) kurijôzÅn (kurijôzna, kurijôzno), neodr. pridj. (komp. kurijoznïjÆ) - znatièljan, radoznao (isto: kurijôz) (Jâkÿ j kurijôzÅn, sç bi têl znåt!) kurijôzÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. kurijozîjÆ) - znatièljni, radoznali (isto: kurijôznÆ) (On kurijôzÆ }e te sç spÆtåt!) kurijôznÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. kurijoznîjÆ) - znatièljni, radoznali (isto: kurijôzÆ) (On kurijôznÆ }e te sç spÆtåt!) k¤rït, gl. nesvr{. (3. l. jd. kœrÆ, kœræ) - 1. podizati pra{inu (Pra{ïna kœrÆ.); 2. dimjeti (Jâko jÆn kœrÆ z dümjÅka.); 3. pren.

kœtnjÅk

pu{iti (ima i druge oblike prezenta) (^Çda lêt je k¤rïla.); 4. padati s vjetrom (odnosi se na snijeg) (Snîg kœrÆ.) kûs, m. - komad (isto: bokûn) (Dãj mi jedân kûs mêsa.) (SH) kusï}/ku{}ï}, m. - komadi} (isto: bokunï}, komadi}) (Kusï}/ku{}ï} krÇha i bîlo m¤ j dësta.) kû{}ær, m. Gjd. kû{}era - gu{ter (Kulïko kû{}erÆh smo vïdeli!) kû{}erica, `. - gu{terica (Kulïko kû{}erÆc smo vïdeli!) ku{çt, m. - 1. stra`njica (PjÇsn¤l mæ j po ku{çtu, a jå sÅn mu dÅlå }çpu.); 2. but gove|i, svinjski i sl. (isto: bût) (Odrïì mi od ku{çta.) ku{în, m. - jastuk (Mî}erÿmu/ mî}eræmu ditçtu su stÅvjåli pod ku{în va këfu kri‘ï}i od {êdrkæ da ne bï na njegå do{lå {trîga.) ku{inälnica/ku{inärnica, `. - jastu~nica (K¤pïlÅ j nëvæ ku{inälnice/ku{inärnice.) ku{inï}, m. - jastu~i} (K¤pï mu ku{inï}, a{ m¤ j ku{în previsëk.) kutmç{it se/kutmï~it se, gl. nesvr{. (kutmç{Æ{ se/kutmï~Æ{ se, kutmç{æ se/kutmï~æ se) - me{koljiti se (Ne kutmç{i se/kutmï~i se smîrÿn!) kœtnjÅk, m. - zub kutnjak (KœtnjÅki su njÿj zï{li.)

kvåcat

338

kvåcat, gl. nesvr{. (kvåcÅ{, kvåcaj¤) - 1. gacati po blatu ili po ~emu gnjecavome (SV) (Ne kvåcÅj po tôn blåtu a{ }e{ se vås zablåtit.); 2. pren. bezvoljno sjediti (SL) (Ne kvåcÅj, pomaknï se målo, po~nï ~â dçlat!) kvåcast (-a, -o), neodr. pridj. (komp. kvacastïjÆ) - 1. raskva{en, gnjecav (SV) (Kolã~ mÆ j kvåcast i ne vajâ.); 2. koji rado bezvoljno sjedi (SL) (Zâ~ si takë kvåcast? ^å te ~â bolî?) kvåcastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. kvacastîjÆ) - 1. raskva{eni, gnjecavi (SV) (Hïti }a tâ kvåcastÆ kolâ~!); 2. upravo onaj koji rado bezvoljno sjedi (SL) (KvåcastÆ sæ j stâl. Då` }e!) kvÅ~åk, m. Gjd. kvÅ{kå - kuka za vje{anje mesa i sl. ili za va|enje sijena iz stoga (NïkÆ nÅn je ukrâl kvÅ~åk, a våvÆk je vïsæl na stëgu.) kva~ï}, m. - {tipaljka za vje{anje rublja (isto: kÇ~ica, kra~unï}) (SV) (Zamï i kva~ï}i da se ne v›njÅ{.) kvâdÅr, m. Gjd. kvâdra - okvir za sliku (K¤pïlÅ j lîp kvâdÅr i klåla slïku od ÇnukÆh.) kvadråt (-a, -o), neodr. pridj. (komp. kvadratïjÆ) - 1. ~etvrtast (Kakõv je? Kvadråt!); 2. pren. slu`ben, netolerantan, nepo-

kve{tåt

pustljiv (SV) (Nî bçdast, alÆ j t›d, kvadråt i tç{kÿ j { njîn.) kvadrâtÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. kvadratîjÆ) - 1. ~etvrtasti (Dãj mi tâ kvadrâtÆ.); 2. pren. slu`beni, netolerantni, nepopustljivi (SV) (Ma, jê kvadrâtÆ popustîl?) kvadrï}, m. - kocka {e}era (SV) (Va zdçlicu kafå grê kvadrï} cÇkara.) kvåka, `. - kvaka (Vrãta se s kvåk¤n zapïraju, a ne z nogûn.) kvårat, pril. - ~etvrt (isto: ~etvrtüna) (Dãj mi kvårat sïra!) kvÅrït, gl. nesvr{. (kvãrÆ{, kvãræ) - kvariti (Ne kvÅrï mi dçlo!) kvÅrtîl, m. Gjd. kvÅrtïla - najam stana (isto: fït) (Onï su bîli na kvÅrtïlu pul Kêbarovih.) kvÅrtîn, m. - 1. ~etvrt litre (Dãjte mi kvÅrtîn vÆnå!); 2. posuda od ~etvrt litre (NapÇni kvÅrtîn.) kvâs, m. - kvasac (Primü{Å{ kvâs i pustî{ da se düè.) kvåsit, gl. nesvr{. (kvåsÆ{, kvåsæ) kvasiti (Sî klåla pogå~u kvåsit?) kvç~eru, pril. - predve~er (Kvç~er¤ j zÆmå.) kvçkn¤t, gl. svr{. (kvêkne{, kvêkn¤) - naglo sjesti, zasjesti (SH) (Kvçkn¤l je i ne dâ mu se ståt.) kve{tåt, gl. nesvr{. (kve{tâ{, kve{tâj¤) - 1. besciljno lutati uoko-

kvæ‘çt

339

lo (Kve{tâ{ ëkolo po cêlÆ dân.); 2. bezbri`no sjediti (SL) (Onï dçlaj¤, a tî lîpo kve{tâ{!) kvæ‘çt/kvæ‘ït, gl. nesvr{. (kvæ‘î{, kvæ‘ê) - gubiti vrijeme, besposleno sjediti (SV) (Onå pë vas dân za {pãrhetÿn kvæ`î.) kvÆntâl, m. Gjd. kvÆntÅlå - kvintal, koli~ina od 100 kg (PrëdÅl mÆ j kvÆntâl sêna.)

kvo{ka

kvocat, gl. nesvr{. (kvocÅ{, kvocaj¤) - 1. kvocati (samo 3. l. jd. i mn.) (Koko{å kvocâ.); 2. pren. neprestano {to govoriti (Ne kvëcÅj smîrÿn!); 3. pren. pobolijevati (SV) (Smîrÿn kvëcÅ. Nïkako ne mëre dô} nâ se.) kvo{ka, `. Gmn. kvo{Åk - kvo~ka (Nå{a kvë{ka ïmÅ dçset pïli}Æh.)

låbÿr

340

lagï}Ån

L låbÿr, m. Gjd. låbora - klopka za ptice (Zapõlne }emo pô} låbÿr nalê}!) låbrnja/låbrda, `. - usta (pogrd.) (MÇ~, a{ }u ti tû låbrnju/låbrdu låjav¤ razbït!) lå~Ån (lå~na, lå~no), neodr. pridj. (komp. la~nïjÆ) - gladan (Jê ~â za pojïst a{ smo lå~ni?) i lå~Ån i ‘æjân - siroma{an, ubog (Såkako nÅn je bîlo, bîli smo i lå~ni i ‘æjnï.) lå~nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. la~nîjÆ) - gladni (Sït lå~nÿmu/ lå~næmu ne vçruje!) lådvica, `. - ptica {eva (Lådvica lîpo kÅntâ.) lÅfåt, gl. nesvr{. (lãfÅ{, lãfaj¤) brzo hodati ili tr~ati, bjeàti (LÅfåla sÅn pred pasôn za sûn fõrc¤n.) lagabo/lavabo, s. Nmn. lagabå/ lavabå - starinski ormari} s ogledalom i povr{inom na kojoj stoji pribor za umivanje (Tï{jÅr mÆ j stërÆl lîp lagabë/lavabë.) lågahÅn/låga{Ån (lågahna/låga{na, lågahno/låga{no), neodr. pridj. (komp. lagahnïjÆ/laga{nïjÆ) laga{an, lagahan (Bëme, nÆsï tî ba{ lågahÅn/låga{Ån!)

lågahnÆ/låga{nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. lagahnîjÆ/laga{nîjÆ) laga{ni, lagahni (Onôga/onêga lågahnÿga/låga{nÿga // lågahnæga/låga{næga }e bÇra zançst.) lågak (lahkå, låhko), neodr. pridj. (komp. lågjÆ) - lagan (OvãstÅ ponjåvÅ j lahkå, njû }u k¤pït.) lagamân, m. - umivaonik, lavor (isto: galamân) (ZïlÆj tû blåtn¤ vodïnu z lagamâna, pa nalîj ~ïstu.) lagamanï}, m. - mali lavor (isto: galamanï}) (Tâ galamanï} tÆ j jÇ{to za rûke opråt.) lagamanïna, `. - veliki lavor (isto: galamanïna) (Zâ~ si k¤pîl tâ galamanïnu? ^å }e{ kûpat va njîn?) lagåt, gl. nesvr{. (lå‘e{, lå‘¤) - lagati, govoriti neistinu (Nî trîba lagåt.) lagåt i måzat - nagovarati koga slatkorje~ivo{}u (Vî{ da te lå‘e i mâ‘e, ne vçr¤j mu!) lÅgåt, gl. nesvr{. (lã‘e{, lã‘¤) stavljati {to kamo (Ma kåmo tô lãè{? Kî }e tô ÿndï/ændï nâ}?) lagï}Ån (lagï}na, lagï}no), neodr. pridj. (komp. lagi}nïjÆ) - lagan,

lagï}nÆ

341

vje{t, brz, poletan (JÇtroska sÅn fânj lågi}na.) lagï}nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. lagi}nîjÆ) - lagani, vje{ti, brzi, poletni (Kåmÿ j prÿ{lå onâ lågi}nÅ mlådÿst?) lagnjïca, `. - goru}i komad drva (isto: glavnjïca) (Lagnjïca pomålo gorî!) låhkÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. lågjÆ) - lagani (Ståvi mi låhkÆ krpatûr!) låhko, pril. (komp. lågje) - lako (VåvÆk govërÆ{ da }e{ tô låhko storït, pa stëri ve} jedÅnpût!) låjaf~ina, `. - mu{karac koji osobito mnogo i osobito zlo govori (PrâvÆ j låjaf~ina, kî bi ga nadlåjÅl?) låjat, gl. nesvr{. (lâje{, lâj¤) - 1. lajati (samo 3. l. jd. i mn.) (Njïhÿv pasïna jâko lâje, a{ se bojî kad grmî!); 2. pren. govoriti grubosti, neistine (Smîrÿn lâje{ o drÇgÆn jûdæn.) låjÅv (låjava, låjavo), neodr. pridj. (komp. lajavïjÆ) - koji je o{tra jezika (AlÆ j onâ `änskÅ låjava!) låjavac, m. Gjd. låjafca - mu{karac koji mnogo i zlo govori (Sâmo tî vçr¤j onîn låjafcæn pa }e{ vïdet kakë }e{ fïnit!) låjavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. lajavîjÆ) - upravo onaj koji je

låloka

o{tra jezika (Ne ènï se z onîn låjavÆn!) låjavica, `. - èna koja mnogo i zlo govori (Pr, låjavice, mÇ~ kad nümÅ{ ~â pametnïjä za rç}!) låjavi~ina/låjaf~ina, `. - èna koja osobito mnogo i posebno zlo govori (Pr, låjavi~ino/låjaf~ino, mÇ~ kad nümÅ{ ~â pametnïjä za rç}!) lãjbak/lãjbac, m. - mu{ki prsluk koji se nosi ispod kratkoga kaputa (ImÅ nëvÆ lãjbak/ lãjbac. Kî }e se { njîn?!) låhat, m. Gjd. låhta - lakat (R¤kå njÿj je va `çsu do låhta.) lakîrat, gl. nesvr{ (lakîrÅn, lakîraj¤) - lakirati, prekrivati lakom (P›vÿ `änskæ nÆsû lakîrale nëhti.) låkÿm (låkoma, låkomo), neodr. pridj. (komp. lakomïjÆ) - lakom (LåkomÅ j na sõldi!) låkomÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. lakomîjÆ) - lakomi (NÆsï vãlda i onôga/onêga låkomÿga/ låkomæga zvâl za te`Åkå? Vï{e }e ti pojïst leh storït.) lakomïja, `. - lakomost (Tô j i oholïja i lakomïja. Ne znâ{ ~â j gëræ.) låloka, `. - 1. usnica, gubica, donja ~eljust (Låloka mu sæ j obïsila.);

låma

342

2. zubna proteza (AM) (Låloka da m¤ j påla va pijåt.) låma, `. - metalna plo~ica (Kãj mÆ j låma?) låmica, `. - 1. ìlet za brijanje (AM) (K¤pï mi låmice za brïjat!); 2. tanka metalna plo~ica (PromÆnül mÆ j låmice na åutu.) lamÅntîrat, gl. nesvr{. (lamÅntîrÅ{, lamÅntîraj¤) - galamiti (LamÅntîrÅ{ a da bï{ zâ~.) lamarîn, m. - lim (Pokrîj tû {kÇju s kakëvÆn lamarînÿn.) lamÅtåt, gl. nesvr{. (lamã}e{, lamã}¤) - mahati rukama (PovädÅ i lamã}e z rukåmi.) lÅmbçk/lÅmbïk [lÅÜbçk/lÅÜbïk], m. - zadnja slaba rakija koja te~e iz kotla kad je pe~enje pri kraju (DënesÅl mÆ j bëcu lÅmbçka/lÅmbïka mçsto da mÆ j dâl rakïju.) lãmpa [lãÜpa], `. Gmn. lâmp [lâÜp] - svjetiljka, ‘arulja, lampa (LãmpÅ j pregorçla.) lãmpica [lãÜpica], `. - no}na ili stolna svjetiljka (Måma, bî{ mi k¤pïla ovû lãmpicu?) lÅmpadîna [lÅÜpadîna], `. - dèpna ru~na baterija (Zg¤bïlÅ j lÅmpadînu.) lÅmpåt [lÅÜpåt], gl. nesvr{. (3. l. jd. lÅmpâ [lÅÜpâ]) - sijevati u daljini (odnosi se na munju)

lãnta

(PogjçdÅj ~ez ponç{tru, pa }e{ vïdet kako lÅmpâ!) lånac, m. Gjd. lãnca - lanac (Pås je prekïn¤l lãnci i pëbigÅl z væzå.) lÅncûn, m. Gjd. lÅnc¤nå - plahta (LÅnc¤nï su od b¤mbÅkå.) lÅncunï}, m. - plahtica (PromÆnï jÿj lÅncunï} a{ sæ j poc¤råla.) lÅncunïna, `. - velika ili stara, pohabana plahta (Tô tÆ j prevelïk lÅncunïna); (Hïtit }emo kakôv lÅncunïnu prîko mêsa.) lãn~i} - lan~i} (K¤pïla m¤ j lãn~i} s kri`ï}æn za bärmu.) lãnda, `. Gmn. lând - kri{ka, odrezak (isto: fçta) (Odrïì mi lãndu krÇha!) lãndica, `. - malena ili tanka kri{ka, odrezak (isto: fçtica) (Odrïì mi lãndicu krÇha!) lÅndråt/lãndrat, gl. nesvr{. (lÅndrâ{/ lãndrÅ{, lÅndrâj¤/lãndraj¤) besciljno lutati, tumarati (^å si lÅndrâl/lãndrÅl po o{tarïjah?) lãndravac, m. Gjd. lãndrafca lutalica, skitnica, probisvijet (Za onîn lãndrafcæn je {âl.) lâni, pril. - lani, pro{le godine (LânÆ j ve} ovû dëbu bîlo fânj tçplo.) lãnta, `. Gmn. lânt/lanât - ostakljeno prozorsko krilo (SV) (Trîba ovô leto popituråt lãnte na ponç{trah.)

lãnjskÆ

343

lãnjskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - lanjski, pro{logodi{nji (Tô j jo{ lãnjskÆ fa`ôl.) lâpis/lâpi{, m. - olovka (Na ti lâpis/lâpi{, pa mi tô zapÆ{ï!) lÅrmåt, gl. nesvr{. (lÅrmâ{, lÅrmâj¤) - bu~iti (^å takë lÅrmâte, kod da vas je pÇna kÇ}a!) låskaf~ina, `. - laskavac, osobito laskav mu{karac (Ala, låskaf~ino, tî tô sîn re~ç{!) låskat, gl. nesvr{. (låskÅ{, låskaj¤) - laskati (^å mi låskÅ{, ~å ti ~â trîbÅ?) låskÅv (låskava, låskavo), neodr. pridj. (komp. laskavïjÆ) - laskav (isto: lastîv) (LåskavÅ j kad jÿj ~â rãbÆ.) låskavac, m. Gjd. låskafca - laskavac, laskavi mu{karac (isto: lastïvac) (Ala, låskaf~e, tî tô sîn re~ç{!) låskavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. laskavîjÆ) - laskavi (isto: lastîvÆ) (Nî ~â låskavÿn vçrovat.) låskavica, `. - laskavica, laskava èna (Låskavice, sç bi{ storïla da bûde kako }ç{!) låskavi~ina, `. - laskavica, posebno laskava èna (Låskavi~ino, sç bi{ storïla da bûde kako }ç{!) lâstavica, `. - ptica lastavica (Lâstavice su odletçle.) bït kod

låta

lâstavica - biti poletan, sve stizati (Kod lâstavicÅ j, sç dospêne.) lÅstït se, gl. nesvr{. (lãstÆ{ se, lãstæ se) - ulagivati se, maziti se, umiljavati se (LÅstül mu sæ j a{ je ra~unâl da }e mu nâ} dçlo.) lastîv (lastïva, lastïvo), neodr. pridj. (komp. lastivïjÆ) - laskav (isto: låskÅv) (Lastüv je kad mu ~â rãbÆ.) lastïvac, m. Gjd. lastïfca - laskavac, laskavi mu{karac (isto: låskavac) (Ala, lastïf~e, tî tô sîn re~ç{!) lastîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. lastivîjÆ) - laskavi (isto: låskavÆ) (Nî ~â lastîvÿn vçrovat.) lå{ti~i}, m. - tanak lastik, gumirana traka ili kratak komad lastika (Do{ït }u lå{ti~i}a pa }e bït dësti.) lå{ti~ina, `. - debeli lastik, debela gumirana traka (Mãjko, ~å si k¤pîl tâ lå{ti~inu?) lå{tik, m. - lastik, gumirana traka (K¤pïla sÅn bâlicu na samnjÇ pa sÅn ju zabümbala na lå{tiku.) lâ{tra, `. Gmn. lâ{tÅr - prozorsko krilo (K¤pï kïta pa }u ti klåst staklë na lâ{tru!) låta, `. - 1. lim (BÇra lomë}e z låtami.); 2. kanta za mlijeko (Mlikarïce bi va këfu poslÅgåle

låtæn

344

låte i z pla{}çnic¤n ju povæzåle i nosïle na hrtÇ.) låtæn (låtena, låteno), neodr. pridj. - limen (Sî kad vïdela låteni pijåti i `lïce i pir¤nï?) låtenÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - limeni (Jê ti tâ bracolçt zlâtnÆ?! - Ma jê, låtenÆ j!) låteni~År/låtÆrni~År, m. - limar (Nî ôn zïu~enÆ låteni~År, lçh priÇ~enÆ.) låtica, `. - 1. manja kantica za teku}inu (obi~no za mlijeko) (Donesï mi jednÇ låticu mlÆkå!); 2. limenka (K¤pï mi pa{tçtu va låtici a{ je cenïjÅ!) låtina, `. - kanta za mlijeko velikoga volumena ili osobito te{ka kanta (Va Slavôniji sÅn vïdæl vçlæ låtine.); (Bëme smo se nanosïle låtÆn!) lâv, m. Gjd. låva - lav (Låva i låvicu se mëre vïdet leh na televîziji.) lavÅndîn, m. - 1. stalak za umivaonik (Po~ïsti lavÅndîn zå sob¤n.); 2. umivaonik (Na kåblenjÅk¤ j bîl galamân, sapûn i {ugamân. Tô j bîlo kod danås lavÅndîn.) låvica, `. - lavica (Låva i låvicu se mëre vïdet leh na televîziji.) lavråt, gl. nesvr{. (lavrâ{, lavrâj¤) - te{ko i mukotrpno hodati (od slabosti ili umora), teturati

låzno

(KëmÅ} lavrân, sçga mî j priko glÅvê.) lavurânt, m. Gjd. lavurãnta radnik (Lavurãnt je ïstÿ ~å i dçlavac, bïmo reklï - rãdnÆk.) lâz, m. Ljd. lÅzÇ - 1. prostrana {umovita udolina (Lîpÿ j poprÿlç}¤ pô} ~ez nå{ lâz.); 2. velika sjenoko{a uokvirena {umom (Målo kî danåska kosî svojï lâzi.); 3. strana, ledina, {umarak na padini ([lï smo putï}æn pa ~ez lâz, pa ~ez {Çmu.) lÅzå, `. - 1. vrata u vrtnoj ogradi napravljena od dasaka ili pru}a (Zaprï zå sob¤n lÅzÇ da blâgo ne grê nûtÅr!); 2. otvor u suhozidu za ulaz u dolac (Vî{ ti lÅzå, hôj priko njê.); 3. ulaz u posjed (Kad prõjde{ nœtÅr, môrÅ{ zaprît lÅzÇ da kî ili ~â ne dõjde nœtÅr.) lazãjnica, `. - valjak za razvijanje tijesta (isto: lazãjnÆk) (Va konëbi jo{ ~œvÅn nôninu lazãjnicu.) lazãjnÆk, m. - valjak za razvijanje tijesta (isto: lazãjnica) (Jo{ ~œvÅn nônÆn lazãjnÆk.) lazånja, `. - plosnata ravna tjestenina (Lazånje su se dçlale za Vïliju Bë‘ju.) låzno, pril. - vremenski mogu}e (Nî mi sad låzno, }emo tô i pëtla storït!)

lâ‘

345

ñ lâ‘, `. Gjd. lâ‘i Ljd. lÅ‘i - la` (O je na ïstini, a jå sÅn na lÅ‘ï.) ‘îva lâ‘ - potpuna, neupitna la‘ (Tõ j ‘Ævâ lâ‘, jå tô nÆsân tåko reklå.) la‘jïf~ina, `. - mu{karac pretjerano sklon laìma ili poznat po sklonosti k laganju (â tî vçruje{ onômu/onêmu la`jïf~ini.) la‘jîv (la‘jïva, la‘jïvo), neodr. pridj. (komp. la‘jivïjÆ) - la`ljiv (HvajîvÅ j la`jïva!) la‘jïvac, m. Gjd. la‘jïfca - mu{karac sklon laìma ili poznat po sklonosti k laganju (La`jïvac la`jîvÆ, låè kad œsta oprç. Ne vçr¤j mu kulïkÿ j ~›nÿ pod nëhtÿn.) la‘jîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. la‘jivîjÆ) - la`ljivi (Kî tÆ j to rçkÅl? â ôn la‘jîvi Tône?) la‘jïvica, `. - èna sklona laìma ili poznata po sklonosti k laganju (La‘jïvica jednå lå‘e kad œsta oprç.) la‘jïvi~ina, `. - osoba pretjerano sklona laìma ili poznata po ˜ n je stâsklonosti k laganju (O rÆ, pokvãrenÆ la‘jïv~ina. Ne vçr¤j mu nï{.) lçbrace, s. - dje~je rebro (Pãl je i lçbrace m¤ j pÇklo! Vôlæla bÆn dÅ j menï.) lçbro, s. - rebro (Så sÅn lçbra nat¤klå, a{ sÅn påla!) komÇ/

ledïna

kemÇ se så lçbra poznâj¤ mr{av (Da debçla, a så ti se lçbra poznâj¤.) læ~ït /se/ // lÆ~ït /se/, gl. nesvr{. (lä~Æ{ /se/ // lü~Æ{ /se/, lä~Æ /se/ // lü~æ /se/) - lije~iti /se/ (MôrÅ se pô} læ~ït/lÆ~ït va bÿlnïcu.) lç}/lçgnœt, gl. svr{. (lêgne{, lêgn¤) - le}i (Kad dicå lêgn¤, tâ i måt mëre pô} lç}.) lêd, m. Gjd. lçda Ljd. ledÇ - led (Bîlo j lçda jÇtro va padçli.) dopejåt kogå/kegå na tånak lêd - nesigurnost (Onå m¤ j vçrovala, a õn j¤ j dëpejÅl na tånak lêd.) zapÆsåt na lêd zaboraviti na dugovanja i obe}anja (ZapÆ{ï na lêd då sÅn ti d¤‘nå.) ‘îvÆ lêd - zale|enost (ZahlÅdïlÿ j, a oko kÇ}æ ‘îvÆ lêd.) ledï}Ån (ledï}na), neodr. pridj. ñ neoènjen, neudata (AM) (O je ledï}an, a ‘çnÆ se za udovïcu.); (On ïmÅ nïkÿ lçto, a jo{ je lçdi}Ån.) ledï}nÆ (-Å), odr. pridj. - neoènjeni, neudata (AM) (Tç{ko }e onå va tih lçtÆh nâ} ledï}nÿga/ ledï}næga pâra!) ledïna, `. - debeo led (Påzi da ne pÅdç{, a{ je ~›nÆ ledïna pred kÇ}¤n!) ledïna, `. - livada (Dïca, ne smîte se igråt po ledïnah a{ }ete sÇ trÅvÇ jûdæn polç}!)

ledït

346

ledït, gl. nesvr{. (3. l. jd. ledî) - lediti, zale|ivati (ZÆmâ j, pë~ælÿ j ledït.) legetimâcija/legitimâcija, `. osobna iskaznica (P›vÿ sæ j reklë legitimâcija, a såd re~û ësobnÅ ïskaznica.) legetimîrat/legitimîrat, gl. svr{ i nesvr{. (legetimîrÅ{/legitimîrÅ{, legetimîraj¤/legitimîraj¤) - legitimirati, provjeravati/provjeriti identitet (Ako polîcija ï{}e, môrÅ{ se legetimîrat.) lêgnjÅr, m. Gjd. lêgnjara - popre~no drvo kojim se pri~vr{}uje sijeno nakrcano na voz (Na këla se klÅdç kë{ kad se vëzÆ gnôj ili {û{Ånj, a za drvå i sêno se lo`ê lêgnjari.) legrût, m. Gjd. legr¤tå - zastarj. regrut, vojnik (AM) (Legr¤tï gredû na lêvu.) leh, vez. - samo, nego (AM) (Dãj mi leh målo togå/tegå!) lemôzina, `. - milodar u crkvi (Ne pozÅbï zêt za lemôzinu!) lemunâda, `. - limunada (Po lçti mi nãjve} pâ{e m›zlÅ lemunâda.) lemunâdica, ‘. - limunada (u tepanju), limunadica (@æjãn je, dãj mu kapi} lemunâdicæ.) lem¤ncîn, m. - limun (K¤pïla sÅn ti debêlÆ lem¤ncîni, pa }e ti dô} fânj sôka kad je o`mç{.)

lçp¤h

lên (lænå, lêno), neodr. pridj. (komp. lenïjÆ) - lijen (Mëvi se målo, ~å si lên kot pås!) lênÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. lenîjÆ) - lijeni (Onâ lênÅ mâlÅ j ïsto bÆlå pu må{æ, pa smo sï mïsleli da }e vçlÿ nçvrÆme.) lænït se, gl. nesvr{. (länÆ{ se, länæ se) - lijeno se vu}i, lijeno poslovati (Ne lænï se, dâj målo b›è!) lenobïja/lenobarïja, `. - lijenost (Lenobïja j tç{kÆ grîh.) lænôst, `. Gjd. lænosti - lijenost (U`â me kadagëd lænôst }apåt, ma õnda rên b›zo ~â dçlat, a{ nümÅn vrïmena za krepÆvåt.) lepetï~it, gl. nesvr{. (lepetï~Æ{, lepetï~æ) - brzo tr~ati (isto: lepetîrat) (Vïdi ga målo kakë ôn lepetï~Æ po selÇ!) lepetîrat, gl. nesvr{. (lepetîrÅ{, lepetîraj¤) - brzo tr~ati (isto: lepetï~it) (Vïdi ga målo kakë ôn lepetîrÅ po selÇ!) lepïlo, s. - ljepilo (isto: kôla) (LäpÆ se z lepïlÿn.) leprüna, `. Gmn. leprîn - niska zimzelena bodljikava biljka s crvenim bobicama (isto: veprüna) (Dâ se i tebï pija`â leprüna?) lçp¤h, m. - biljka lopuh; biljka velikih listova koja raste uz vodu (isto: rçp¤h) (Uz Ri~ïn¤ j jo{ fânj lçp¤hÆh!)

lçpu{ina

347

lçpu{ina, `. - velik ili star lopuh (Hôj pokosït ôn lçpu{inu na L¤kåh.) lês, m. - posje~eno drvo (Otpejãl je lês va pilânu.) lçsa, `. - 1. vrata od pru}a ili da{}ica za ulaz u vrt (Zaprï zå sob¤n lçsu da blâgo ne grê nœtÅr.); 2. mreà za prosijavanje {ljunka ili zemlje (NÅjdï mi onû lçsu, a{ bÆn prësæl zçmju.); 3. drvena ograda (KÅntûn pregrãdÆ{ z jednûn lçs¤n i ëfcu nûtra ståvÆ{, ståvÆ{ njÿj jãnca i õnda onå nümÅ kåmo, pa ju ôn sasç.) lesïca, `. - 1. lisica (Lesïca {pijâ okol koko{Årå.) bït kod lesïca/lesï~ina - biti prepreden ˜ n tÆ j kod lesïca/lesï~ina: nç (O b¤{ njegå prevårÆl.) smêt se kod pe~ênÅ lesïca/lesï~ina hihotati se (Smêla sæ j kod pe~ênÅ lesïca/lesï~ina, pa su se i drÇgÆ pë~æli smêt.) {egâv kod lesïca - prepreden ([egãv je kod lesïca/lesï~ina: nç b¤{ njegå prevårÆl.); 2. lisi~je krzno (Mû` jÿj je k¤pîl lesïcu pa se sad dçla vâ`na.) lesï~ica, `. - mlada lisica (NïkÆ j st›l lesï~icu z åutÿn.) lesï~ina, `. - 1. velika lisica (Da vî{ kakëvu lesï~in¤ j ubîl!); 2. pren. osobito prepredena osoba (Tô tÆ j lesï~ina. Kî }e se { njûn?)

lçto

läsnica, `. - 1. zubno meso (Bolê je läsnice, mõrda njÿj zubï} zïhÅjÅ.); 2. krasta na rani (AM) (Storïla mi sæ j läsnica na råni.); 3. suhi komadi}i koè na tjemenu novoro|en~eta (AM) (Namåì ditçtu tïme da mu pÅdû tê läsnice.) lç{o, pril. - kuhano (meso ili povr}e) (NãjvôlÆn ~â lç{o: kusï} mêsa, sledï} blïtvæ i takë ~â.) lêt, gl. nesvr{. (lijç{, lijû) - liti, lijevati u {to (Manç{tra mÆ j preg¤stå, pa }u lêt målo vodê.) letçt, gl. nesvr{. (3. l. jd. letî, letê) - letjeti (Tï}i visokë letê, rç} bi da }e då`.) lçtina, `. - ljetina, urod (Ovô lçto nÅn je dobrå lçtina.) lçtnjÆ (-Å, -æ), odr. pridj. - ljetni (LçtnjÆ dâni su nãjdÇ`Æ.) lçto, s. - 1. ljeto (godi{nje doba) (Pasânÿ lçtÿ j bîlo da‘jevïto i ne preteplë.); 2. godina (HrÇ{vinu sÅn ocïkÅl a{ ve} lêt nî nï{ na njôj!) imçt nïkÿ lçto biti vreme{an, biti u godinama (On/Onå ïmÅ ve} nïkÿ lçto.) ~‹no/~›no lçto - lo{a, neplodna godina (Tô j bîlo ~‹no/~›no lçto, ni hrmänte, ni fa‘ôla, ni kÿmpÆrå.) ni lêt ni påmæti - mladena~ka nezrelost (^å }e{? Nî ni lêt ni påmæti!) Mlâdÿ lçto - Nova godina,

lçtovat

348

1. sije~nja (Dÿjdïte nÅn na Mlâdÿ lçto!) lçtovat, gl. nesvr{. (lçtuje{, lçtuj¤) - ljetovati, provoditi ljeto, oti}i ljeti kamo izvan mjesta stanovanja (Nïkad nîs {âl nïkamo lçtovat, a{ po lçtÆ j nãjve}æ dçlo.) lçtri~nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. elektri~ni (K¤pïli smo lçtri~nÆ {pãrhet.) lçtrika, `. - elektricitet, elektri~na struja (isto: strÇja) (P›vÿ j lçtrika bÆlå slåba pa su `åruje mïgale.) lêva, `. - nova~enje (Na lêvi }e ti dåt bÇkvicu.) lêva-lêva, pril. - neprestance, bez odu{ka, jedno za drugim (Od segajÇtra dçlÅn lêva-lêva, prez ståt!) leverîn, m. - neverin, naglo nevrijeme (SV) (isto: neverîn) (PokÅzåli su na televîziji dÅ j na môru leverîn.) levõrvær, m. Gjd. levõrvera pi{tolj (AM) (Re~ç se levõrvær, a nïki re~û i pi{tôla.) le‘åt, gl. nesvr{. (le‘î{, le‘ê) - leàti (On leh le‘î i jî.) lîbra, `. Gmn. lîbÅr - zastarj. knjiga (AM) (isto: knjïga) (Danås rêtko kî re~ç lîbra za knjïgu.) lÆcç, s. Nmn. lÆcå - lice, obraz (isto: fåca) (DebçlÅ j, ali ïmÅ lîpo lÆcç!)

lïkÅv

li~acç/lÆ{cç, s. Nmn. li~acå/lÆ{cå - lijepo, sitno lice (isto: fåcica/ få~ica) (Kad svä‘e{ vlâsi tâ ti se lîpo li~acç/lÆ{cç vïdÆ.) lÆhå, `. - njiva, lijeha (Bül je na}ås jçlæn na lÆhï. Sê j pÇno cåpÆn/ cåtÆn.) lîj, m. Gjd. lÆjå - lijevak (Za lêt vÆnë va bocûn rãbÆ vçlÆ lîj.) lijãndær, m. Gjd. lijãndera - vrsta ukrasne biljke: oleander (AM) (Prçd zÆmu trîbi pospråvit lijãnderi va konëbu.) lÆjåvica, `. - proljev (isto: drÆståvica/drÆ{}åvica) (Trî dânÆ j imêl lÆjåvicu, pa gÅ j skÿnsumålo.) lijï}, m. - mali lijevak (Za tô prelêt tÆ j dësti lijï}.) lïk, m. - donja kora na drvetu, sasu{ena sluì za povezivanje vinograda i sl. (isto, zn. 1: liko) (SV) (Nãjlagje se znümje lïk od lïpÆc.) lîk, m. Gjd. lÆkå - lijek (Nå{æ j zåpravo rç} lîk, a ne medecîna i takëvo ~â.) lÆkåc, m. Gjd. lÆkcå - pre~kica na kambi (zamki za ptice) za koju se ptica uhvati (Namçsti bëje lÆkåc, pomaknœl ti sæ j.) lïkÅv (lïkava, lïkavo), neodr. pridj. (komp. likavïjÆ) - protkan likom, otvrdle kore (Mo{njïce su ve} lïkave.)

lïkavÆ

349

lïkavÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. likavîjÆ) - protkani likom, otvrdle kore (Za m¤lït mlâdÆ fa`ôl zïberi lïkavæ mo{njïce.) lïko, s. - 1. dio drveta ispod kore, sasu{en sluì za povezivanje trsja i sl. (isto: lïk) (SV) (Nãjlagje se znümje lïko od lïpÆc.); 2. niti koje se odvajaju od starih i otvrdlih mahuna (Ovê su mo{njïce ståre, pÇne su lïka.) lïkuf, m. - pi}e ili zakuska nakon obavljena posla, kupnje, zamjene i sl. (Obåvili smo dçlo, sad mëremo storït lïkuf.) lîla, pridj. nepromj. - ljubi~ast (Ma, mëlÆn te, pogjçdÅj ovû: ïmÅ lîla måju i lîla postolï!) lïli}, m. - vrsta graha (VåvÆk posãdÆmo lïli}!) lïma, `. - turpija (isto: rå{pa) (Dãj mi tû lïmu za pobr¤sït ‘elçzo.) lïmÅr, m. - limar (Ne mëre{ po~êt pokrÆvåt krôv p›vÿ leh ti lïmÅr klÅdç klãmfe.) lïmat, gl. nesvr{. (lïmÅ{, lïmaj¤) turpijati (Ne lïmÅj tÇ leh va konëbi, a{ me od togå s›hi pasûj¤.) lïmica, `. - turpijica, naj~e{}e za nokte (Zg¤bïla sÅn lïmicu. Jê mi ju kî vïdæl?) lÆn~ïna, `. - lijen~ina (LÆn~ïno je-

lÆpït /se/

dnå, ~å te nî srân bït vå posteji do põlnÅ?) lündra, `. Gmn. lündÅr - okapnica na krovu ([ålujemo lündræ.) lîp (lÆpå, lîpo), neodr. pridj. (komp. lïpjÆ) - lijep (Jedân lîp kipï} je zïdelÅl od drvå.) lïpa, `. - 1. lipa (Ovôga/ovêga lçtÅ j lïpa pu Trojïcæ pë~ela {¤{çt, vãlda od stårosti.); 2. stoti dio nov~ane jedinice kune (Vrnï mi dvãjset lîp!) lipåhÅn/lipå{Ån (lipåhna/lipå{na, lipåhno/lipå{no), neodr. pridj. (komp. lipahnïjÆ/lipa{nïjÆ) ljepu{kast (BÆlâ j lipåhna mâlica.) lipåhnÆ/lipå{nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. lipahnîjÆ/lipa{nîjÆ) ljepu{kasti (BÆlâ j lipåhnÅ mâlica.) lîpÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. lïpjÆ) - lijepi (Kãj si k¤pïla tâ lîpÆ {ijâl?) lïpica, `. - lipov cvijet i ~aj od lipova cvijeta (isto: telïpÿv ~âj) (Va {ästÿn misæcÇ pobïrÅmo lïpicu.); (SkÇhat }u ti jednÇ dobrÇ lïpicu, pa }e ti to prepasåt.); 2. malo stablo lipe (DënesÅl sÅn ti lîpu lïpicu za posÅdït.) lÆpït /se/, gl. nesvr{. (lüpÆ{ /se/, lüpæ /se/) - lijepiti /se/ (isto: kolåt /se/) (LüpÆ se s kôl¤n.)

lipotân

350

lipotân, m. - ljepotan, mu{karac kojega odlikuje ljepota (Ma, tî si måmÆn lipotân!) lipotå, `. - ljepota (Lipotâ j prõlazna.) lipotïca, `. - ljepotica, ènska osoba koju odlikuje ljepota (Nî bÆlå lipotïca, alÆ j bÆlå dobrå i Çredna.) lîst, m. Ljd. lÆstÇ - list (isto: pero) (Tâ kobïlina sï lîsti na rôìcah projî.) listï}, m. - malen, nje‘an list (Na pråskvici su zï{li mlâdÆ listï}i.) listïna, `. - velik, ruàn i star list (PopuznÇlo mi sæ j na nïkakÿv listïnu pa sÅn påla.) lï{Åj, m. Gjd. lï{aja - li{aj (Nïkakovi lï{aji su nÅn na jåbukah ovô lçto.) lï{aji}, m. - mali naznatan li{aj (Tâ lï{aji} na obråzu ti se ni ne vïdÆ.) lï{ajina, `. - velik, ruàn li{aj (Kakëvi li{ajïni su narÅslï na pÅnjÇ!) li{åt, gl. nesvr{. (li{â{, li{âj¤) - 1. lagano dodirivati, ovla{ doticati (Kad se zbœdÆ po no}ï, u`â me pomålo li{åt, pa sëpeta zaspî.); 2. u karta{koj igri baciti karte koje ne nose bodove (AM) (A, li{âj kad nümÅ{ pœntÆh!); 3. izgla|ivati (SL) (Li{âj tô målo, da bû glåtko.)

lÆvåt

lî{}, m. Gjd. lÆ{}å - lijeska (Vjçverice su pëbrÅle sï lï{njÅki na lÆ{}îh.) Li{}çvica, ‘. - top. zaselak naselja âvle u cerni~koj plovaniji (O˜ n je z Li{}çvice, büvÅ na Li{}çvici.) lü{}Æ, s. - li{}e (BÇrÅ j rashïtala so lü{}Æ ~â j popådalo z drvä}Å.) li{ïca, `. - mala njiva, lijeha (Pustïla mÆ j nïkakovu kamenïtu li{ïcu.) lï{njÅk, m. Ljd. li{njÅkÇ - lje{njak (Sï lï{njÅkÆ j nïkÆ pëbrÅl!) lï{o, pril. - glatko, olako, neka`njeno (lï{o prô}) (Nä}e to tako lï{o prô}, ne!) lï{tra, `. - popis (Kad grê{ va butîgu nãjboje tÆ j na~inït lï{tru da ~â ne pozãbÆ{.) lïtra, `. Gmn. lïtÅr - litra (SåkÆ dân nÅn prõjde lïtra mlÆkå.) litråt, m. - fotografija (Va Ålbûmu su nÅn stârÆ litråti.) litratåt /se/, gl. nesvr{. (litratâ{ /se/, litratâj¤ /se/) - fotografirati /se/ (isto novije: slïkat /se/) (Nedïju }emo se sï litratåt pred crükv¤n.) lïtrica, `. - litra vina, od milja (Dãj }emo jo{ jednÇ lïtricu pa græmë dëma!) lÆvåt, gl. nesvr{. (lüvÅ{, lüvaj¤) - lijevati (Cêlu bë‘j¤ nô} je lÆvålo.)

livêl

351

livêl, m. Gjd. livçla - zidarski alat za niveliranje (SV) (Zidâr ne mëre dçlat bez livçla.) lîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - lijevi (Ne krü`Åj se z lîv¤n rukûn!) livï~, m. - ljevak, ljevoruk ~ovjek (MâlÆ mÆ j livï~.) lÆzåt, gl. nesvr{. (lü‘e{, lü‘¤) - lizati (Kad dçlÅn kolâ~, dicå vôlæ lÆzåt zdçlu.) loboda, `. - vrsta jestive biljke ([}¤råk {}œrÆ pë vodu, måt mu kÇhÅ lëbodu.) lodrïca, `. - drvena posuda za no{enje vode (isto: ‘bãnjka) (Nïkad sæ j vodå nosïla va lodrïcah z Ri~ïnæ.) lof~ïna, `. - opasan (i odbojan) lovac (Tî lof~ïne su ubïli dvâ jçlena!) lôgÿr, m. Gjd. lôgora - logor (Nôni} je trî lçta bîl va lôgoru va RÇsiji.) lôj, m. Gjd. lojå - loj (Re~ç se dÅ j s¤sçdova kozå pÇna lojå. Tô kad je kî zÅvïdÅn.) lojï}, m. - loj (slastan) (Jå pojîn i lojï} na jÅn~çvini.) lojïna, `. - loj (odbojan) (Kakëvo tÆ j tô mêso prëdÅl? PÇnÿ j lojïnæ, kî }e ga jïst?) lojên (lojenå, lojeno), neodr. pridj. (komp. lÿjnïjÆ) - lojen (Sëpeta tÆ j prëdÅl lojenë mêso.)

lomït

lojenïca, ‘. - svije}a vo{tanica (@änskæ su pëve~ær plelç pri lojenïcah.) lôjit se, gl. nesvr{. (lôjÆ{ se, lôjæ se) - umiljavati se iz koristoljublja (Ne lôjÆ se ëkÿl menç, poznân te, nî~ ti rãbÆ.) lõjnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. lÿjnîjÆ) - lojni (RçkÅl je da tô nî nï{ ëpÅsno, dÅ j tô œpala lõjnæ ‘læzdê.) lõjtre, `. mn. - oprema zapre`nih kola u obliku stuba za prijevoz sijena (SV) (KlÅdï lõjtre na vôz, a{ }emo dovçst sêno.) lokarîn, m. - ptica pjevica, lugarin, ~iàk (Nabåvi mi lokarîna za va gãjbu!) lokåt, gl. nesvr{. (lo~e{, lo~¤) lokati, neumjereno piti (On ne pijê, ôn lë~e kod blâgo.) lokïlo, s. - neumjereno pijenje, lokanje (^å tæ j lokïlo zêlo?) lokÿt, m. Gjd. lokota - lokot (Zg¤bïli smo kju~ï} od lëkota.) lokva, `. Gmn. lokÅv - lokva (isto: kajÇ‘a) (Påzi, a{ }e{ ståt va lëkvu!) lokvica, `. - lokvica (LëkvicÅ j pred vrãti!) lokvina, `. - lokvina (Tåmo se våvÆk storî vçlÅ lëkvina kad dÇgo pådÅ.) lomït, gl. nesvr{. (lomÆ{, lomæ) lomiti (Ne lomï kïte!)

lomotåt

352

lomotåt, gl. nesvr{. (lomo}e{, lomo}¤) - tresti, potresati (BÇra lomë}e z låtami.) lonåc, m. Gjd. lÿncå - lonac (P›vÿ sæ j rëba kÇhala va lÿncÇ!) lõn~i}, m. - {alica: visoka i uà posuda za pijenje teku}ine (Lõn~i} je vï{Æ i Ç`Æ od zdçlicæ.) lÿn~ïna, `. - veliki lonac (SkÇhala sÅn vçlÆ lÿn~ïnu fa`ôla! Jüjte pu nås!) lõnza, `. - meso s le|a ìvotinje, prikladno za prijanje i za juhu (StârÆ su jûdi u`åli za br`ôlu k¤pït mêso va lõnzi, a{ je mçhko.) lôpa, `. - bilo {to lo{e, staro, ru`no (lo{e pripremljena hrana, stara ru{evna ku}a, ru`na èna i sl.) (Næ}Ç ti jå tû lôpu jïst!); (Büvaj¤ va nïkakovÿj lôpi.) Lopå~a, `. - top. mjesto s desne strane Rje~ine, poznato kao ˜ n je z Lopå~æ, büvÅ lje~ili{te (O va Lopå~i.) lopåta, `. - lopata (Pripråvi nÅn lopåte za mÆ{åt cimênt.) lopåtica, `. - 1. mala lopata (K¤pïla sÅn dïci lopåtice i kablï}i za igråt se va pæskÇ.); 2. ramena kost na gornjem dijelu le|a (Nî~ me `ügÅ pod dêsn¤n lopåtic¤n.)

lovït

lopåtina, ‘. - velika, stara ili ru‘na lopata (^å si mi dâl tu lopåtinu? NÅjdï mi ~â spodëbno!) lôpina, `. - bilo {to vrlo lo{e, vrlo staro, vrlo ru`no (vrlo lo{e pripremljena hrana, vrlo stara ru{evna ku}a, vrlo ru`na èna i sl.) (Dobrô j da su onû lôpinu zrÇ{ili!); (^å mu se vïdelo oènït se za onû lôpinu?) lopÆ‘, m. Ljd. lopÆ‘Ç - zemljani lonac bez ru~ke (Nônin lëpÆ‘ nÅn je va konëbi na stârÿj {kÅncïji.) lorâda, `. - fina savija~a punjena nadjevom od marmelade ili kreme (isto: rolâda) (Jå ne vôlÆn onœst¤ kupëvn¤ lorâdu.) lorâdica, `. - osobito fina savija~a punjena nadjevom od marmelade ili kreme (isto: rolâdica) (Pojïli smo såkÆ po jednÇ rolâdicu.) lôrd, m. - lord (samo u frazemu ‘Ævçt kod lôrd) (Nïkad nï{ nî dçlÅl, a ‘Ævç kod lôrd!) lôv, m. Gjd. lovå - lov (Pë~æl je, sçboju, zümskÆ lôv, a{ je ~Çt lofcï i pasï.) lovåc, m. Gjd. lofcå - lovac (Lofcï su na ~êki a{ dâ j nïkakÿv medvïd ovûda.) lovït, gl. nesvr{. (lovî{, lovê) loviti (S kãmb¤n su se tï}i lovïli.)

lõvnica

353

lõvnica/lõmnica, `. - sijeno skupljeno u hrpu (]å}a ve} pôl Çræ dçlÅ lõvnicu, a{ da mî to nœmÆmo.) lõvni~it, gl. nesvr{. (lõvni~Æ{, lõvni~æ) - slagati sijeno u hrpe (Pë~ælÿ j jâkÿ mïgat pa smo sï bÆ`åli lõvni~it da nÅn se sêno ne zmë~Æ.) lo‘ït, gl. svr{. (lo‘î{, lo‘ê) - 1. staviti, metnuti (Na këla klÅdï kë{ kad se vëzÆ gnôj ili {û{Ånj, a za drvå i sêno lo`ï lêgnjari.); 2. stavljati drva u vatru (Smîrÿn lo`î{ va {pãrhet.) lÇba, `. - 1. kvrga (BÇbn¤l sæ j vå glÅvu pa m¤ j sko~ïla lÇba.); 2. izraslina na nekoj povr{ini (LÇbÅ j na njïhovÿn.) LÇbarskÅ, pridj. poimen. `. - top. naselje u podru~ju Ri~ine u jelenjskoj plovaniji (Oñ je z LÇbarskæ, büvÅ na LÇbarskÿj.) lÇbica, `. - 1. mala kvrga (Nî tô nï{, leh lÇbica!); 2. manja izraslina na nekoj povr{ini (Igrâj¤ se na lÇbici.) lÇbina, `. - 1. velika kvrga (Da vî{ kakëvu lÇbinu ïmÅ?), 2. ve}a izraslina na nekoj povr{ini (Onï kosê nå{u lÇbinu.) lÇca, `. - limena posuda (no}na posuda, posuda za mast) (NônÅ j pod pëstej¤n dr‘åla lÇcu.) lûd (l¤då, lûdo), neodr. pridj. (komp. lÇjÆ/lÇd’Æ) - lud (êså

lugãrskÆ

se {egâv srãmÆ, z ÿtîn se lûd dü~Æ.) lûdÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. lÇjÆ/lÇd’Æ/ludïjÆ) - ludi (On lûdÆ se { njîn kãrÅ.) lœdnica, `. - ludnica (Otpejåli su ga va lœdnicu, a{ je nÆmêl.) lûdo, pril. - rje~ca u zna~enju bez brige (Nä}e{ tî lûdo kopåt a{ si lên.) ludorïja, `. - ludorija, nepodop{tina (Nevëjo, ~å si sëpeta kakëvu ludorïju stërÆl!) ludovåt, gl. nesvr{. (ludûje{, ludûj¤) - ludovati (]ê{ ve} kad fïnit ludovåt?) lud’âk, m. Gjd. lud’Åkå - lu|ak (SL) (Ma, õn ni normãlÅn! Tô j lud'âk!) lûg, m. Ljd. l¤gÇ - 1. luk{ija: sredstvo za izbjeljivanje rublja, voda u kojoj je prokuhan pepeo umotan u krpu (isto: lu{ïja, lu‘ïlo) (Nïkad su `änskæ kÇhale lûg, i tô se rÅbïlo za okuhævåt rëbu, a{ nî bîlo prâha.); 2. {umarak s livadom (AM) (Tï}i kÅntâj¤ va l¤gÇ.) lugâr, m. Gjd. lugÅrå - lugar (Njïh zovû LugÅrëvi, a{ jÆn je nôno bîl lugâr.) lugarïja, `. - lugarija (On dçla va klãnjskÿj lugarïji.) lugãrskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - lugarski (DëbÆl je i lugãrsk¤ pÇ{ku i Çnifÿrmu.)

lÇk

354

lÇk, m. - sorta trajnoga luka (sedmogodi{njak) (Na plåci }u k¤pït måc lÇka za Vazâm.) l¤kå, ‘. - lokalitet uz vodu (Na L¤kåh va Lûke‘Æh je o{tarïja.) L¤kå, `. Gjd. L¤kê - rije~ka morska luka (Va L¤kï su skrcÅvåli konëpju.) Lûke{}ica, ‘. - ‘iteljka mjesta Luke‘i (Måt nÅn je Lûke{}ica.) Lûke‘Ån, m. Gjd. Lûke‘ana - ‘itelj mjesta Luke‘i (Do{lå su dvâ Lûke‘ana.) Lûke‘i, m. mn. - top. selo uz srednji tok Rje~ine u jelenjskoj plovaniji (pripada mu i lokalitet Gospëskÿ/Pê{ovo Selë) (Oñ je z Lûke`Æh, büvÅ va Lûke`Æh, gre Lûke‘ÿn.) lûke{kÆ (-Å, -ÿ), pridj. - koji se hÿl si odnosi na selo Luke‘i (O kod lûke{kÆ pås kÆ j od oholïjæ krepâl.) lûlat se, gl. nesvr{. (lûlÅ{ se, lûlaj¤ se) - ljuljati se (isto: gõmbat se, pêzat se) (Dicå se vôlæ lûlat.) l¤mbrêl [l¤Übrêl]/l¤mbrçla [l¤Übrçla], `. Gjd. l¤mbrçlæ [l¤Übrçlæ] - ki{obran (Zåmi mu l¤mbrçlu a{ bi { ~ri{pånjæn mëgÅl ëko skopåt.) l¤mbrçlica [l¤Übrçlica], `. - mali ili dje~ji ki{obran (Ne mÅ{ï z l¤mbrçlic¤n a{ bï{ moglå ëko skopåt!)

lu{ïja

l¤mbrçlina [l¤Übrçlina], `. - velik ki{obran, suncobran (Ra{Ærïli su l¤mbrçlinu kod da bïmo sï vôlæli bït va hlÅdÇ! ) lûmær, m. Gjd. lûmera - ku}ni broj (isto: {tîbÅr) (Kü vÅn je kÇ}nÆ lûmær?) lumîn, m. - kandilo (Lumîni pãlÆmo za nå{i m›tvÆ.) lûpa, `. - ljuska, kora (Ol¤pï lûpe orïhÿn.) l¤påt, gl. nesvr{. (lœpÅ{/lœpje{, lœpaj¤/lœpj¤) - lupati, udarati, praviti buku udaranjem (Ne lœpÅj po stolÇ!) lûpica, `. - tanja kora jabuke, krumpira i sl. (SkÇhat }emo lûpice prÅscên.) lupïnja, `. - ljuska, lupina (Lupïnje kÇhÅmo prÅscên.) l¤pït, gl. nesvr{. (lœpÆ{, lœpæ) skidati ljusku, koru (Mâli ti ve} nî mï}i{Ån, ne môrÅ{ mu l¤pït jåbuku!) lÇpit /se/, gl. svr{. (lÇpÆ{ /se/, lÇpæ /se/) - udariti /se/, tresnuti /se/ (LÇpi jå~e s tïmi vrãti, da se dobrë zaprû.) lu{ïja, `. - sapunica, cije|, voda od prokuhanoga pepela (luga), luk{ija (isto: lûg, lu‘ïlo) (Nïkad su `änskæ kÇhale pëpæl, i tô sæ j rÅbïlo za okuhævåt rëbu, a{ nî bîlo prâha.)

lu{ijåt

355

lu{ijåt, gl. nesvr{. (lu{ijâ{, lu{ijâj¤) - prati u luk{iji (@änskæ su p›vÿ lu{ijåle rëbu va l¤gÇ.) lÇ{tÅr (lÇ{tra, lÇ{tro), neodr. pridj. (komp. lu{trïjÆ) - svijetle, blistave povr{ine, sjajan (MobîlijÅ j lÇ{tra, a{ se lu{trâ z lÇ{tr¤n.) lÇ{tra, `. - pasta za poliranje ili otopina {pirita i voska kojom se radi sjaja premazuje tek izra|eni namje{taj (AM) (MobîlijÅ j lÇ{tra, a{ se lu{trâ z lÇ{tr¤n.); (Prifålelo mÆ j lÇ{træ, môrÅn pô} va butîgu.) lu{tråt /se/, gl. nesvr{. (lu{trâ{ /se/, lu{trâj¤ /se/) - 1. ~initi {to sjajnim, polirati (MobîlijÅ j lÇ{tra, a{ se lu{trâ z lÇ{tr¤n.); 2. detaljno ~istiti (â môrÅ{ ba{ såk¤ {etemânu lu{tråt cêl¤ kÇ}u?) lÇ{trÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. lu{trîjÆ) - svijetle, blistave povr{ine (Vôlæla bÆn kakëvo lu{trîjæ borë.)

l¤‘ït

lu{trîn, m. - starinski zlatni lanac (^œvÅmo mãjkÆn lu{trîn.) luterân, m. - nevjernik (Hëdi nedïju k må{i a{ }e jûdi rç} da si luterân!) luterânka, `. - nevjernica (Hëdi nedïju k må{i a{ }e jûdi rç} da si luterânka!) lu‘ïlo, s. - pepeo umotan u krpu, kuha se s rubljem radi izbjeljivanja (isto: lûg, lu{ïja) (Lu‘ïlÿ j rÅbïlo za rëbu l¤‘ït a{ õnp¤t ni bîlo prâha za pråt.) lu‘inåt, gl. nesvr{. (lu‘inâ{, lu‘inâj¤) - tretirati oprano bijelo rublje industrijskom luìnom da bi bilo bjelje (SV) (Pëtli smo ve} rëbu luìnåli s kœpjenÆn prâhÿn.) l¤‘ït, gl. nesvr{. (lœ‘Æ{, lœ‘æ) okuhavati bijelo rublje i sl. u smjesi vode i pepela radi izbjeljivanja (Lu‘ïlÿ j rÅbïlo za rëbu l¤‘ït a{ õnp¤t ni bîlo prâha za pråt.)

ma

356

ma}åt /se/

M ma, vez. - ali (Tô tÆ j lÆpå håja, ma nî za obû} za såkÆ dân.) må, uzv. - 1. uzvik koji odaje nestrpljenje (Ma ~å tô dçlÅ{?); 2. izraàvanje sumnje, ironije (Jä ti vrnÇla sõldi? - Må jê!) måc, m. - vezica, stru~ak bilja (Na plåci }u k¤pït måc lÇka.) måca, `. - bat (SV) (isto: macôl) (Påzi da te ne ÇdrÆn z måc¤n!) macêl, m. Gjd. macçla - klaonica (Kråva nÅn je bÆlå ve} ståra pa smo ju dâli va macêl.) måci}, m. - omanja vezica, stru~ak bilja (Naberï mi måci} fijôlÆc!) macôl, m. - ~eki} za drobljenje kamena (isto: måca) (Påzi da te ne udrî z macôl¤n.) macôla, `. - manji bat (SV) (Påzi da te ne udrî z macôl¤n.) må~, m. - ma~ (De{kï}i su se igråli z må~æn.) mÅ~åk, m. Gjd. mÅ{kå - ma~ak (Sçga gÅ j oblÆzâl ôn tvôj mîlÆ mÅ~åk.) ma~çta, `. - alatka s o{trim sje~ivom (Va õgradi mÆ j sç zarÅslë, pa mi nî drÇgæ leh zêt ma~çtu i pô} sï} ostrÇge.)

må~ica, `. - mlada ma~ka (Tô j må~ica, a jå bÆn tçla må~i}a.) må~i}, m. - mladunac ma~ke (Vå{a må{ka våvÆk ïmÅ ~Çda må~i}Æh.) må~i}i, m. mn. - 1. vrsta ukrasnoga grma iz roda vrba s dlakavim, zaobljenim, sivkastim pupoljcima (Må~i}i dõjd¤ jo{ p›vÿ visibâb.); 2. ku}na pra{ina pomije{ana s dla~icama (Pometï pod pëstej¤n, sê j pÇno må~i}Æh.) må~ina, `. - velika, stara, ru`na ma~ka (NÆsmë jo{ imçli takëvæ gÈdê må~inæ.) mã~jÆ (-Å, -æ), pridj. - ma~ji (Sê j pÇno mã~jÆh dlâk!) mã~ji kå{Åj - sitnica (Sê j tô mã~jÆ kå{Åj nåspram mojïh te{kô}.) ma~Çka, `. - kvrga na drvetu nastala zbog nepravilna rasta (SV) (Ovõstÿ se drvë ne dâ prepÆlït a{ je pÇno ma~ûk.) må}a, `. - mrlja (isto: flçka) (StõlnjÅk sÅn polêla z vÆnôn, pa mÆ j oståla må}a.) ma}åt /se/, gl. nesvr{. (ma}â{ /se/, ma}âj¤ /se/) - mrljati /se/ (Vî{, si tû bêl¤ måju ma}åla s kämÆjsk¤n.)

må}Åv

357

må}Åv (må}ava, må}avo), neodr. pridj. (komp. ma}avïjÆ) - umrljan (Tâ mî}Æ vÅn je vås må}Åv, operïte ga målo!) må}avÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. ma}avîjÆ) - umrljani (Hïti mi onœst¤ må}av¤ k›pinu, bït }e mi dobrå za opråt tlë.) må}eha, `. - ma}eha (Otåc tãncÅ z må}eh¤n, dïca mu plâ~u, pë posteji skã~¤.) må}e{ina, `. - zla ma}eha ili majka (Må}e{ino, ne t¤cï ga!) må}ica, `. - mala mrlja (isto: flçkica) (Ne presu~ûj se zårÅd tê må}icæ a{ se ni ne vïdÆ.) må}ina, `. - velika mrlja (isto: flç~ina/flçkina) (Oståla mÆ j vçlÅ må}ina na bragç{ah.) mâdæ‘/mlâdæ‘, m. Gjd. mâde‘a/ mlâde‘a - made` (isto: tåkmenac, znåmænka) (Jå ïmÅn tâ mâdæ` na obråzu od rojänjÅ.) madona, uzv. - uzvik, psovka kojom se izraàva preklinjanje (Madëna, ~å bi{ jo{ otêl, ~å ti nî dësti?!) mådbina/mådvina, `. - brlog, jazbina (Düvÿ blâgo büvÅ va mådbini.) madrûn/matrûn, m. Gjd. madr¤nå/matr¤nå - zastarj. neodre|ena smrtonosna bolest u trbu{noj {upljini (Bül je bojïhÅv,

maglïna

imäl je va trbÇhu nïkakÿv madrûn.) Mad’âr, m. Gjd. Mad’Årå - Ma|ar (V RÆkï su pred stô lêt bîli Mad'Årï.) Mad’arïca, `. - Ma|arica (O‘enül sæ j z nïkakov¤n Mad'arïc¤n.) måd’ÅrskÆ (-Å, -ÿ), pridj. - ma|arski (V RÆkï se pred stô lêt govorïlo i måd'ÅrskÆ.) mågarac, m. Gjd. mågÅrca - pren. tvrdoglavac (prijekorni uzvik) (Mågarac jedân, sëpeta ga nî {kôlæ!) mågare, s. Gjd. mågareta - pren. nevaljalac (prijekorni uzvik upu}en obi~no djetetu) (Mågare jednë, kåko tô smî{ rç}?) magãr~ina, `. - tvrdoglavac (prijekorni uzvik) (Magãr~ino, sãn ti reklå da tô ne dçlÅ{!) magare˜}Æ (-Å, -æ), pridj. - magare}i (Za zådnj¤ kl¤pÇ sæ j u`ålo rç} dÅ j magarä}Å.) magâri, pril. - makar (isto: måkÅr) (Põ} }u vå kÆno magâri me st¤klå!) maglå, `. Ajd. måglu - magla (Nî vïdet p›sta pred nësÿn od maglê.) maglïca, `. - sumaglica (Maglïca sæ j dïgla!) maglïna, `. - gusta magla (^çz pojæ j maglïna. Påzi kako vëzÆ{!)

maglovït

358

maglovït (-a, -o), neodr. pridj. (komp. maglovitïjÆ) - maglovit (Slåbo vïdÆn. Spred o~îh mÆ j sç maglovïto.) maglovîtÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. maglovitîjÆ) - magloviti (Dã se domü{jÅ{ kakõv je lâni bîl maglovîti Bo‘ï}?) mâh, m. - mahovina (Hôj nabråt mâha za pod bo`ï}njÅk!) mÅhåt, gl. nesvr{. (mã{e{, mã{¤) - mahati (MÅ{ï jÆn a{ gredû }å.) mahî}, m. - neuredan pramen kose (SV) (Ostri`ï tî mahÆ}ï!) mÅhnÇt, gl. svr{. (mãhne{, mãhn¤) - mahnuti (MÅhnÇla sÅn ti s ponç{træ, ma me nÆsï vïdæl.) mâj, m. Gjd. måja - 1. mjesec svibanj (JõrgovÅn cvatç va måju.); 2. oki}eno mlado drvo ili grana koja se stavlja na dimnjak, na vrata ili uz ku}u voljenoj djevojci u no}i prvoga svibnja (Kad sæ j kômu mladï}u pija‘åla divõjka pa njÿj je dënesÅl drîvo mâj i klãl ga na dümÅk.) måja, `. - pletena majica (â bïte måju na krâtkÆ ili na dûgÆ rukÅvï?) mâjÆ (-Å, -æ), odr. pridj. - mali, maleni (SV) (Tî si môj mâjÆ, mï}i{nÆ ãnjeli}!) måjica, `. - mala ili dje~ja pletena majica (Naplelå m¤ j lîpu måjicu!)

mãjm¤n

måji~ica, `. - osobito tanka ili kratka majica (PohãjÅ pë vani leh va måji~ici. ]ç se prehlÅdït!) måjina, `. - 1. prevelika pletena majica (^å tÆ j tô ë~ina måjina?); 2. stara, pohabana, neuredna pletena majica (VåvÆk je va ïstÿj måjini, a ïmÅ { ~în k¤pït.) mãjka, `. - baka, o~eva ili maj~ina majka (isto: nôna) (Pëh¤mÿn re~û »mãjka«.) za mãjku preklinjanje majkom (Za mãjku, ~a to delÅ{?!) ni za mãjku - nikako, nipo{to (DÅ j tïrÅl tega påsi}a, ma da se nî dâl ni za mãjku }å!) pijân kod mãjka - jako pijan (Do{ãl je dëma pijân kod mãjka.) Mãjka Bo‘jÅ - Bo`ja Mati, Gospa, Gospoja (Grëbni~ani/Grëmi~ani gredû na hodo~å{}Æ na GorÇ na Mâl¤ Gëspoju i Mãjki Bë‘jÿj Trså{kÿj na DûhovskÆ pÿndïjak.) Mãjkæ Bo‘jæ pâs - duga (isto: mãvrica) (Nå neb¤ j Mãjkæ Bë‘jæ pâs.) mãjkÆn (mãjkina, mãjkino), pridj. - bakin (isto: nônÆn/nôni~Æn) (Na zÆdû j jo{ slïka nå{æ pokõjnæ mãjkæ.) mãjko, uzv. - uzvik ushita i ~u|enja (Mãjko, ali tî j lÆpå tâ håja.) (Mãjko, ~å mi tô povädÅ{?) mãjm¤n, m. Gjd. mãjmuna - majmun (Kad su se pokÅråli, su si

mãjstÿr

359

u‘åli dÆlït mãjmuni i medvïdi.) mãjstÿr, m. Gjd. mãjstora - majstor, stru~njak za svoj posao (Tô tÆ j prâvÆ mãjstÿr, õn }e ti tô dobrë storït!) makar, pril. - makar (isto: magâri) (Da måkÅr pÅdç sni`ï}!) makarûn, m. Gjd. makar¤nå doma}a tjestenina (Makar¤nï su se doma dçlali na Vïliju Bë‘ju i pëlæli {ûgÿn od rîb slânÆh.) måkina, `. - stroj (stroj za pranje rublja, stroj za pranje posu|a, {iva}i stroj, automobil) (ImÅmo i måkinu za pråt i måkinu za pomÆvåt!); (Tû måkinu jÿj je måt k¤pïla kad sæ j oènïla.) makinçta, `. - upalja~ za cigarete (DënesÅl mÆ j lîpu makinçtu z brëda.) måkjæn, m. Gjd. måkjena - makljen, vrsta drveta, klen (Pred stãr¤n kÇ}¤n su nÅn trî måkjeni.) maknÇt, gl. svr{. (måkne{, måkn¤) - maknuti (]ête mi se målo maknÇt ili }u vas môrÅt porïvat?) maknjÆvåt, gl. nesvr{. (maknjüvÅ{/ maknjûje{, maknjüvaj¤/maknjûj¤) - u~estalo micati (AM) (^å si sëpeta maknjÆvåla mobîliju?)

målinac

makusåt, gl. nesvr{. (makusâ{, makusâj¤) - poslovati, truditi se oko posla (Po cêl dân nî~ makusâ pÅ j pëve~ær vas zlëmjæn.) mâlÅ, odr. pridj. `. poimen. - djevoj~ica, djevojka ([lï su va cürkus z mâl¤n.) mãl~i}, m. - dje~ak (Tô j bâla od onôga/onêga mãl~i}a.) maletïna, `. - mlada djevojka, djevoj~urak (Onâ maletïnÅ j sëpeta kåsno dëma do{lå.) mâlÆ, odr. pridj. m. poimen. 1. dje~ak, dje~arac (OnüstÆ mâlÆ jâko lîpo kÅntâ.) bït ~ïjÆ/ komÇ mâlÆ potecï - potrkalo, sluìn~e (Næ}Ç jå bït nï~igÿv/ nï~esÿv mâlÆ potecï!) mâlica, `. - djevoj~ica (isto: divõj~ica) (Ma, tô tÆ j mâlica za pêt!) MÅlïk/MÅlï~i}, m. - mitsko bi}e, likom ~ovje~uljak s crvenom kapom, koje ìvi u vodi (VåvÆk su nas strå{ili da va vodi büvÅ MÅlïk i da }e nas potægnÇt nûtÅr ako se bûmo nastÅvjåli.); (MÅlï~i} ïmÅ ~rjên¤ kåpicu.) målÆn, m. Gjd. målina - mlin (Nçst }u hrmäntu va målÆn.) målinac, m. Gjd. målÆnca - mlinac (za kavu i sl.) (Kad se kafç zbro{tulâ, ostœdÆ se, klÅdç va målinac i zmçje.)

målinÅr

360

målinÅr, m. - mlinar (MålinÅr je va målinici.) målinica, `. - zgrada s mlinovima (MålinÅr je va målinici.) målo, pril. (komp. månjæ) - malo (Bû}n¤ se va Ri~ïnu pa njÆn je månje teplë.) pred målo malo~as (Ne tr¤sï tô po tlÇ a{ sÅn pred målo pomelå.) ni månje ni vï{e - to~no toliko (Tô ti ko{tâ, ni månje ni vï{e leh pedesêt kûn.) måloprvÿ, pril. - maloprije (Måloprvÿ sæ j stâl, vî{ dÅ j vås krme`jîv!) måma, `. odmil. od »måt« mama (Måt i måtær mÆ j pred drÇgimi, a måma mÆ j pred svojïmi.) måma stârÅ - baka (isto: måt stârÅ) (Tô j starïjÆ nãzÆv za nônu.) måmica, `. - svekrva i punica (VåvÆk se re~ç se da nevçste ne vôlæ måmice.) måmi~Æn (-Å, -ÿ), pridj. - svekrvin, puni~in (Kad su mlãdÆ do{lï pred måmi~inu kÇ}u, måmicÅ j zælå {timân {ugamân, objælå ga okol mlâdÆh i potægnÇla jæ va kÇ}u.) mÅmït, gl. nesvr{. (mãmÆ{, mãmæ) - mamiti, vabiti (isto: vÅbït) (Rçje se re~ç ’mÅmït’ leh ’vÅbït’.) mãn}a, m. - napojnica (isto: trünget) (Pustï mu pâr kûn za mãn}u.)

mÅntrït se

MÅndalêna - blagdan sv. Magda ja nîna, lene (22. srpnja) (O nêna! JÇtrÅ j MÅndalêna, tÅnina, gospâ te~ç z drÇgidÅn A målina!) manç{tra, `. - gusta juha od povr}a, so~ivica i tjestenine (Pu nås se gûsto jidû manç{tre: på{ta i fa`ôl, kåp¤z i i fa`ôl, rïpa i fa`ôl, mürlÆn i fa`ôl, pa sæ j våvÆk sÅdïlo ~Çda fa`ôla.) manïca, `. - ru~ka, poluga (npr. za okretanje nekoga ure|aja) (SV) (Manïca mÆ j pÇkla.) månig, m. - dràk alata (isto: dr‘ålo, recâj, toporï{}æ/topolï{}æ) (PÇkÅl m¤ j månig od sikïræ.) mani‘åt, gl. nesvr{. (mani‘â{, mani‘âj¤) - 1. upravljati ~ime (Nônÿ j rçkÅl da ôn ne znâ mani‘åt s tûn televîzij¤n, dÅ j tô nônino dçlo.); 2. poslovati, truditi se oko posla (Po cêlÿ zapõlnæ mani‘ân oko kÇ}æ.) mÅntêl, m. Gjd. mÅntçla - vanjska guma na biciklu (PÇkÅl tÆ j mÅntêl na gÇmi.) mÅntrên (mÅntrçna, mÅntrçno), neodr. pridj. (komp. mÅntrenïjÆ) - 1. smu{en, neispavan (Vås sÅn mÅntrên, a{ se na}ås nîs nåspÅl.); 2. mamuran (Kãj si na}ås bîl da si mÅntrên?) mÅntrït se, gl. nesvr{. (3. l. jd. mãntrÆ se) - imati vrtoglavicu

månjÆ

361

(Ba{ mi se nïkako mãntrÆ va glÅvï pa }u målo po~ïn¤t.) månjÆ (-Å, -æ), odr. pridj. - manji ˜ n je bîl månjÆ od menç.) (O måra, `. - kukac kornja{ zlatnozelenih krila (Måre pojidû sç rôìce na {Æpkîh.) måra~, m. Gjd. mãr~a - mjesec oùjak (Måra~ je trçtÆ mïsæc.) mÅr~ênÆ/mãr~enÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - koji se odnosi na oùjak (ili pripada oùjku) (Re~û jûdi dÅ j tô mÅr~ênÅ/mãr~enÅ bÇra.) marända, `. - uìna (P›vÿ se nî reklë ’marända’ leh ’rœ{nja’.) marändat, gl. nesvr{. (marändÅ{, marändaj¤) - uìnati (Ala, te`Åkï, hëte marändat!) mâret, gl. nesvr{. (mârÆ{, mâræ) mariti, voditi brigu (Ba{ kî danås mârÆ za dçlo.) mÅrgarçta, `. - poljski i vrtni cvijet: ivan~ica (Zaneslå sÅn fânj mÅrgarêt va cimîtær.) mÅrgîj, m. - cestobran, kameni stupi} uz cestu (SV) (MÅrgüj je uz cçstu.) marijânica, `. - vrsta {umskoga cvijeta: |ur|ica (Otåc nÅn je dënesÅl marijânÆc s plåninæ.) mÅrkçt, m. - samoposluga (Trçfile smo se pu mÅrkçta va Dråìcah.)

måslace

marôd, pridj. m. - zastarj. bolestan, koji se osje}a lo{e (SV) (Mõrda ïmÅn tlâk a{ sÅn danås nïkÅko marôd.) marõjde, `. mn. Gmn. marôjd hemeroidi, {uljevi (ôvïk ne mëræ ni sidçt kad ga bolê marõjde.) Mãr{i}, m. - top. lokalitet na podru~ju Buzdohnja (Oñ je pul Mãr{i}a, büvÅ pul Mãr{i}a.) mÅrtelîna, `. - zidarski ~eki} (Ot¤klï su zîdi z mÅrtelîn¤n.) MÅrtïnovo Selo, m. - top. selo u jelenjskoj plovaniji na podru~ju Ri~ine (Oñ je z MÅrtïnova Selå/z MÅrtïnovÆh, büvÅ va MÅrtïnovÿn/pul MÅrtïnovÆh.); rabe se i nazivi MÅrtïnovi (m. mn.) i MÅrtïnovo (s.) (Va MÅrtïnovÆh su bÆlå krësnÅ.) MÅrtïnja, `. - blagdan sv. Martina (11. studenoga) za{titnika vinogradara (Na MÅrtïnj¤ j va Jelçnj¤ vçlÆ samânj.) mâsÅn (mÅsnå, mâsno), neodr. pridj. (komp. masnïjÆ) - mastan (Vås stõlnjÅk mi u`â bït mâsÅn od pÅncçtæ.) måska, `. Gmn. masâk - maska (KrabÇje su bîle g›de. Imçle su dûgÆ zvÿncï na {pÅgÇ i måske kod medvïdi.) måslace, s. - maslo, kao osobito fina i cijenjena namirnica (oto-

måslenica

362

pljena mlije~na mast) (Då mÆ j sad målo måslaca, a nîs ga otçla dëkli gÅ j bîlo.) måslenica, `. - drvena naprava u kojoj se pripravlja maslo, stap (SV) (Va måslenicu sæ j klâl {kår¤p i õnda bi se po tôn t¤klë, pak je `änskÅn tô bîlo lågjæ leh mæntilåt.) måslo, s. - maslo (otopljena mlije~na mast) (O Mihëji smo plovånu u`åle nçst va`ï} måsla.) bït va tôn måslu - biti umije{an u {to (Nî ni ôn va sôn tôn ~ïst, i õn je va tôn måslu.) mâsnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. masnîjÆ) - masni (Menï ne grê ôn mâsnÆ {pçh.) mâst, `. Gjd. mâsti, Ljd. mÅstï – mast (Topïli smo mâst.) mastït, gl. nesvr{. (måstÆ{, måstæ) - sna`no gaziti, gnje~iti (Kåp¤z sæ j mastîl da pustî vëdu, a grëzjÆ da pûkn¤ bôbujice.) mÅstït, gl. nesvr{. (mãstÆ{, mãstæ) - mastiti, ~initi {to masnim (Nî dobrë prevç} mÅstït hrÅnÇ.) må{a, `. - misa (Hëmo k må{i! Bîli smo pu må{æ.) mî}erÅ må{a - jutarnja kra}a misa (Måt je våvÆk {lå na mî}er¤ må{u.) vçlÅ må{a - prijepodnevna duga misa (VçlÅ må{Å j na dçset i pôl.) kåsnÿ j zapõlnæ pô} k må{i - zakasniti {to u~i-

mâ{kara

niti (A mojå tî, kåsnÿ j zapõlnæ pô} k må{i, jå sÅn tô sÅmå storïla.) må{it, gl. nesvr{. (må{Æ{, må{æ) 1. sluìti misu (Plovân må{Æ a mê`njÅr otpüvÅ.); 2. pren. dràti dosadne pou~ne govore (propovijedati, predikati) (Tâ ~ovï~ina sâm må{Æ i otpüvÅ.) må{ka, `. Gmn. ma~âk - 1. ma~ka (Må{ka nÅn je pro{lå.); 2. krzneni ovratnik (^å si nabÅndåla tû må{ku oko vrâta?) pÆsåt kod må{ka - ru‘no pisati (Pü{e{ kod må{ka, kî }e tô umçt pro~ïtat.) vrtçt se oko kogå/kegå kod må{ka okÿl vrçlæ kå{æ - okoli{ati (Vrtçla sæ j oko menç kod må{ka ëkÿl vrçlæ kå{æ i na kråju mÆ j reklå pråvo v ë~i.) k¤pït/kupovåt må{ku va vrï}i - ne kupiti/ne kupovati ono {to se ‘eljelo ili trebalo, kupiti/kupovati nepotrebnu robu (Lîpo si stërÆl, k¤pîl må{ku va vrï}i, a reklå sÅn ti da ~çkÅ{ pa da }u pô} s tëb¤n!) mâ{kara, `. - 1. omaskirana, okrabuljana osoba (isto: krabÇja) (LÆpå mâ{kara!); 2. kostim za maskiranje (ImÅ{ mi kakëvu mâ{karu za pos¤dït.); 3. pren. pretjerano naki}ena ili na{minkana osoba (Mâ{karo, s¤cï se s togå/tegå!)

ma{karân

363

ma{karân (-a, -o), neodr. pridj. 1. maskiran, okrabuljan (Bül je lîpo ma{karân va pûpu.); 2. pren. pijan (Do{âl je sïnÿ} ma{karân.) ma{karânÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. maskirani, okrabuljani (On ma{karâni sæ j nãjzad pët¤kÅl na pÆrÇ.) ma{karåt se, gl. nesvr{. (ma{karâ{ se, ma{karâj¤ se) - maskirati se, krabuljati se (]ê{ se i ovô lçto ma{karåt?) mâ{kare, `. mn. - 1. karneval, poklade (Lâni su mâ{kare bîle ~Çda dÇ`æ.); 2. maskirani plesovi (Såku sobëtu græmë va mâ{kare i natãncÅmo se do mïlæ vëjæ.) mâ{karica, `. - 1. lijepo omaskirana, okrabuljana osoba (Ba{ si lîpå mâ{karica!); 2. omaskirano, okrabuljano dijete (Kî je? - Mâ{karice! Dâ ïmÅte ~â za mâ{karice?) mâ{karina, `. - osoba omaskirana, okrabuljana u {togod ru`no, zastra{uju}e (Kakëva gÈdå mâ{karina! Za prestrå{it se!) mÅ{kï}, m. - mladi ma~ak (StïpÅn }e ti znåt jê tô mÅ{kï} ili må~ica.) mÅ{kïna, `. - veliki, stari, ru`ni ma~ak (Nïkakÿv g›dÆ mÅ{kïnÅ j pred vrãti.)

matafûn

ma{têl, m. Gjd. ma{tçla - posuda za vrenje vina ili kiseljenje ve}e koli~ine kupusa (SV) (GrëzjÆ se zmçje i tô se lijç va ma{têl!) ma{tçli}, m. - manja posuda za vrenje vina ili kiseljenje manje koli~ine kupusa (SV) (Ovô lçto }u klåst kïsat samo ma{tçli} kåp¤za. Lâni mi gÅ j ~Çda ostålo.) ma{tçlina, `. - velika posuda za vrenje vina ili kiseljenje velike koli~ine kupusa (SV) (^å }e mi ve} tâ ma{tçlina? NümÅn ni grëzjÅ ni kåp¤za!) måt/måtær/måtera, `. Gjd. måteræ - mati, majka (Tô mÆ j jo{ od pokõjnæ måteræ.) pô} måtær ‘enït - po}i po zlu; oti}i k vragu (Hôj }å, måtær ‘enït.) (isto: ru‘na psovka: pô} måtær jebåt.) pÇkn¤t kod ~r~kova måt - prejesti se (Prejïla sÅn se, pÇkn¤t }u kod ~r~këva måt.) kod si kod måt - kad si mati, je si mati, jer ~ini{ kao mati (V rç{t¤ j, a onå ga såkÿ målo grê vïdet, kod si kod måt.) måt stârÅ/måtera stârÅ - baka (isto: måma stârÅ) (Tô j starïjÆ nãzÆv na nônu.) matafûn, m. Gjd. mataf¤nå 1. stisnuta, zatvorena {aka (PokÅ`ï mu matafûn i pobï} }e ëd strÅha.); 2. udarac {akom (isto: babutof) (Dåt }u ti

matafunåt /se/

364

jedân matafûn ako ne færmâ{!) matafunåt /se/, gl. nesvr{. (matafunâ{ /se/, matafunâj¤ /se/) tu}i /se/ pesnicama (isto: kacotåt /se/) (Onakë pijåni s¤ se u`åli i matafunåt pred o{tarïj¤n.) måterÆn (måterina, måterino), pridj. - maj~in, materin (Tô j jo{ måterina dëta.) måtica, `. - zastarj. slu‘beno odobrena prodaja vina proizvedena u vlastitome ku}anstvu (PrëdÅl je së svojç vÆnë na måtici.) måti~År, m. - mati~ar, slu`benik koji vodi mati~ne knjige (Stê bîli pu måti~Åra?) måti~nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - 1. mati~ni (Z måti~nÆh knjîg se dobüvaju måti~nÆ lîsti.); 2. poimen. m. - mati~ni ured (P›vÿ sæ j môrÅlo pô} oènït nãjprvÿ na måti~nÆ, pa pëtla va crükÅv, a danås se mëre pô} i sâmo va crükÅv.) matïka, `. - motika (Otræsï matïku, vî{ tÆ j så pÇna zemjê!) matï~ica, `. - moti~ica (Zælâ j matï~icu i {lå z nôn¤n na lÆhÇ!) matï~ina, `. - velika i te{ka motika (Ne mëræn jå z ÿtûn matï~in¤n kopåt!)

måzat /se/

matrjâl, m. Gjd. matrjÅlå - materijal (Uskâ j cçsta pa su vås matrjâl pejåli z kamijõn~i}æn.) mãvrica, `. - duga na nebu uo~i ili nakon ki{e (isto: Mãjkæ Bo‘jæ pâs) (PogjçdÅj kakô j lÆpå mãvrica nad cêlÆn Pëjæn!) Mavrînci, m. mn. - top. selo u podru~ju cerni~ke plovanije (Oñ je z MavrîncÆh, büvÅ va MavrîncÆh.) Mavrîn~Ån, m. - ìtelj mjesta Mavrinci (StârÆ su mu bîli Mavrîn~Åni.) Mavrîn~Ånka/Mavrîn{}ica, `. ìteljka mjesta Mavrinci (Måt m¤ j Mavrîn{}ica.) mavrîn{kÆ (-Å, -ÿ), pridj. - koji pripada Mavrincima (Do{lï su na tânci mavrîn{kÆ mladï}i.) mâzast (-a, -o), neodr. pridj. umrljan (Vås si mâzast, hõj se opråt!) mâzastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - umrljani (Ne klãdÅj tâ mâzastÆ stõlnjÅk.) måzat /se/, gl. nesvr{. (mâ‘e{ /se/, mâ‘¤ /se/) - 1. mazati (Nãjslajæ mÆ j bîlo måzat {kår¤p na krÇh, posût ga s cÇkarÿn i õnda z gÇ{tÿn pojïst.); 2. pren. uljep{avati /se/ {minkom (Onå sæ j måzala i za va butîgu pô}.)

må‘ær

365

må‘ær, m. Gjd. må‘era - ~vor u dasci (SV) (Tâ tÆ j daskå pÇna måèrÆh.) ma‘erljîv (ma‘erljïva, ma‘erljïvo), pridj. neodr. - ~vorugav (Tâ tÆ j daskå så maèrljïva.) me}åt, gl. svr{. (me}â{, me}âj¤) - odrediti kome pripada prvi potez u igri (SV) (Ala, Stâne, me}âj!) mêd, m. Gjd. mçda - med (Mîceri}evi su va Lopå~i imçli ~çle i dçlali su mêd.) med, prij. - me|u, izme|u (Med sïmi njïmi våje sÅn ga razaznåla.) medecîna/medicîna/mede‘îna, `. - lijek, ljekarija (Nå{æ j zapråvo rç} lîk, a ne medecîna i takëvo ~å.) medûn, m. Gjd. med¤nå - 1. biljna u{ (isto: medÇnac) (Krcåt mÆ j fa`ôl med¤nå.); 2. nektar (^çle gredû na medûn.) medÇnac, m. Gjd. med¤ncå biljna u{ (isto: medûn) (MôrÅn posïpat fa‘ôl a{ mÆ j pûn med¤ncå.) medvïd, m. - medvjed (Otåc je u`âl vïdet i medvïda kad su bîli va {Çmi z ÿfcåmi.) medvïdac, m. Gjd. medvïca - kukac rovac (Zmastül je medvïca.) medvïdi}, m. - 1. medvjedi} (Kadî j medvïd, tåmo su i medvïdi-

mçlÅr

}i!); 2. igra~ka medvjedi} (I spåt grê z ÿtîn medvïdi}æn.) medvïdina, `. - veliki medvjed (Vïdeli su medvïdinu va {Çmi.) meh~åt, gl. nesvr{. (meh~â{, meh~âj¤) - mek{ati (KrÇ{ve se klÅdû va sêno meh~åt, mî re~emë pÈ~åt.) mçhkÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. mç~Æ/mçgjÆ/mehkïjÆ) - meki ([nïceli trîba nãjprvÿ dobrë nape{tåt pa }e bït mçgjÆ.) mçja, `. - me|a, granica (Sëpeta su pre{lï priko nå{æ mçjæ, a tô mër¤ sâmo nepravï~ni jûdi.) mejâ{, m. Gjd. mejÅ{å - kamen me|a{ (PomaknÇli su mejâ{ na nå{e!) mejït se, gl. nesvr{. (3. l. jd. mejî se, mejê se) - me|iti se, grani~iti se (NÆsân ni znåla da se mejÆmë na tôj lÆhï.) mçkak (mehkå/mekå, mçhko/mçko), neodr. pridj. (komp. mç~Æ/ mçgjÆ/mehkïjÆ) - mekan (P›vÿ su sç kÇ}e imçle zâhod ozvanå i nî bîlo ovê mçhkæ hãrtæ leh sæ j nastrïglo ili napÅrålo kakëvÆh novîn.) mêl, m. Gjd. mçla, Ljd. melÇ sitan pijesak (Dicå se nãjraje büvaj¤ va melÇ.) mçlÅr, m. - ~ovjek koji vadi i prodaje pijesak (MçlÅri su va Opëri kopåli mêl.)

mälta

366

mälta, `. Gmn. mêlt - `buka (isto: ‘bÇka) (Mälta se dçla od mçla, jÅpnå i vodê.) mändula, `. - badem, bajam, mendula (Va orihnjå~u se more klåst i samçjenÆh mänd¤l.) mæntilåt, gl. nesvr{. mæntilân, mêntilâj¤ - sna‘no i brzo mije{ati skorup da se oformi kugla putra (Va måslenicu sæ j klâl {kårup i õnda bi se po tôn t¤klë, pak je `änskÅn tô bîlo lågjæ leh mæntilåt.) mepâr, ~est. - ~ini mi se, rekao bih (Mepâr dâ j tô takë kakë velî{.); (Mepâr da se poznâmo.) Merikân, m. - Amerikanac ([lï su ëdovud siromåhi, a vrnÇli su se kod Merikân i Merikânka, ma nïkad se nÆsÇ navådili govorït po merikãnskÆ.) Merikânka, `. - Amerikanka ([lï su ëdovud siromåhi a vrnÇli su se kod Merikân i Merikânka, ma nïkad se nÆsÇ navådili govorït po merikãnskÆ.) merikãnskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. ameri~ki ([lï su ëdovud siromåhi a vrnÇli su se kod Merikân i Merikânka, ma nïkad se nÆsÇ navådili govorït po merikãnskÆ.) Mçrike, `. mn. - Amerika (Mõj je nôni} bîl va Mçrikah.)

mesopÇsnÆ

meritåt, gl. nesvr{. (meritâ{, meritâj¤) - dobivati prema zaslugama, zavrje|ivati (Dobïla si ~å si meritåla!) mêsace, s. - meso kao osobito fina namirnica (isto: mêsi}o) (Då mÆ j målo mêsaca!) mesâr, m. Gjd. mesÅrå - mesar (isto: bekâr) (Danås ve} rætkë kî re~ç bekâr za mesÅrå.) mêsi}o, s. - meso kao osobito fina namirnica (isto: mêsace) (Då mÆ j målo mêsi}a!) mesïna, `. - mnogo mesa ili meso kao namirnica koja se pre~esto jede pa dolazi do zasi}enja (Togå/tegâ mesïnæ j bîlo kulïko god }ç{!) mesnåt (-a, -o), neodr. pridj. (komp. mesnatïjÆ) - koji obiluje mesom (PrÅsåc je bîl jâko mesnåt.) mesnâtÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. mesnatîjÆ) - upravo onaj koji obiluje mesom (Dãj }emo narïzat onê mesnatîjæ pÅncçtæ!) mesnïca, `. - mesnica, mesarska radionica, prodavaonica mesa (isto: bekarïja) ([lâ j va mesnïcu i na plåcu.) mêso, s. - meso (Nî se p›vÿ tulïko mêsa jïlo. Kad bi kî kakëvu of~ïnu ubîl i takë ~â.) mesopÇsnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. karnevalski, pokladni (MesopÇsnÆ {på{i, katarünskÆ få{i!)

mesopÇst

367

mesopÇst, m. - razdoblje i posljednji dan karnevala, poklada; dan prije Pepelnice (NïgdÅ/nigdâr nî bîlo tïh kolâ~Æh, za mesopÇst su se peklç frïtule i tô j sç.) mçst, gl. nesvr{. (metç{, metû) 1. mesti (Onå metç sâmo kuda popï tãncaj¤.); 2. zapuhivati (odnosi se na snijeg) (samo 3. l. jd.) (BÇra pœ{e i snîg metç!) mçst se, gl. nesvr{. (metç{ se, metû se) - zaplitati se, smetati u kretanju, motati se oko nogu (Ovâ må{ka mi se smîrÿn metç okolo nôg.) mçstit se, gl. nesvr{. (mçstÆ{ se, mçstæ se) - premje{tati se, mijenjati mjesto, me{koljiti se (BÇdi målo na mÆrÇ, na mçsti se stãlno!) mçsto, s. - mjesto (Storïli smo kÇ}u na lîpÿn mçstu.) mesto, prij. - umjesto (Hëdi mesto menç va butîgu.) mç{kula, `. - mu{mula (Nîs ni vïdela ni provåla tê mç{kule!) mçtÅr, m. Gjd. mçtra - 1. metar (Tô j dÇgo ~etïri mçtri.); 2. kroja~ka ili stolarska naprava za mjerenje duìne (Kãj mÆ j mçtÅr?) metlå, `. Ajd. mçtlu - metla (Z metlûn gÅ j po hrtÇ zadçla.) dr‘åt se/zgjædåt kod dÅ j

me‘jåt /se/

mçtlu pogutnûl - odnosi se na uspravno, uko~eno dr‘anje (Hrbåt ju bolî pa se dr‘î/zgjädÅ këd dÅ j mçtlu pogutnÇla.) uto pometï metlïca, `. - metlica (A z metlïc¤n!) metlïna, `. - velika ili stara ili istro{ena metla (Z metlïn¤n gÅ j po hrtÇ zadçla.); (Ne hïti tû metlïnu }å! Bït }e mi za pomçtat oko kÇ}ä.) metûj, m. Gjd. met¤jå - leptir (Jê ïstina da met¤jï `Ævê leh jedân dân?) metujï}, m. - leptiri} (Sê j pÇno metujï}Æh!) mezdrå, `. Ajd. mçzdru - proljetna biljna teku}ina (SV) (Kad se odrî‘e mlâdÅ {ïba, õnp¤t se pokã‘e mezdrå.) mezdrên (mezdrenå, mezdreno), neodr. pridj. - u kojemu u prolje}e kolaju sokovi (Od mezdrenogå jçsena se dçlaju {vî~i}i.) mezdrênÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. upravo onaj u kojemu u prolje}e kolaju sokovi (Od mezdrênÿga/mezdrênæga drvå se dçlaj¤ {vî~i}i/{vîki}i.) mæzdrït, gl. nesvr{. (3. l. jd. mäzdrÆ, mäzdræ) - kolati (za proljetne sokove u stablu) (SV) (Na prÿlç}Æ drîvo mäzdrÆ.) me‘jåt /se/ // mr‘jåt /se/, gl. nesvr{. (me‘jâ{ /se/ // mr‘jâ{ /se/,

mê‘njÅr

368

me‘jâj¤ /se/ // mr‘jâj¤ /se/) gu`vati /se/ (Obœ} }u drÇgÆ bærhân a{ mi se tüstÆ jâko mr`jâ.) mê‘njÅr/mê‘nÅr, m. Gjd. mê‘njara/mê‘nara - zvonar, crkvenjak, posluìtelj u crkvi (Frãn je bîl ~Çda lêt mê`njÅr va jelänjskÿj crükvi.) mê‘njarica/mê‘narica, `. - 1. èna koja obavlja zvonarsku, crkvenja~ku i posluìteljsku slu`bu u crkvi; 2. zvonarova supruga (MarïjÅ mê‘njarica j bilå mê‘njaru ‘enå, a pëklÅ j ôn Çmrl, Bôg ga pomïl¤j, såd je pa onå mê‘njarica.) mê‘njari~Æn/mê‘nari~Æn (mê‘njari~ina/mê‘nari~ina, mê‘njari~ino/mê‘nari~ino), pridj. koji pripada èni koja obavlja slu`bu zvonara (crkvenjaka, posluìtelja u crkvi) ili zvona˜ n je mê‘njarovoj supruzi (O ri~Æn unÇk.) me‘njarïja/me‘narïja, `. - lukno koje se pla}a zvonaru, crkvenjaku (Jê bîl mê‘njÅr pobïrat me`njarïju?) mê‘njarÿv/mê‘narÿv (mê‘njarova/mê‘narova, mê‘njarovo/ mê‘narovo), pridj. - koji pripada zvonaru, crkvenjaku, posluìtelju u crkvi (Onï ïmaj¤ prÆ}ëk Mê‘njarovi a{ su jÆn stârÆ bîli ëdnikad mê`njari.)

mïgat

mê‘ojit /se/, gl. nesvr{. (mê‘ojÆ{ /se/, mê‘ojæ /se/) - 1. gnje~iti (Nüma zubîh pa hrÅnÇ leh mê‘ojÆ v œstÆh.); 2. me{koljiti se (Va crükvi se nî trîba mêòjit.) mî, zamj. G nås D nân/nÅn - mi (Kad smo mî do{lï, onï s¤ ve} bîli pul nås.) mïcat /se/, gl. nesvr{. (mî~e{ /se/, mî~¤ /se/) - micati /se/, gibati /se/ (NÆsmë vïdeli ferâl leh nïkakovo svïtlace da se mî~e.) mî}Å, odr. pridj. `. poimen. mali{anka (Dobïli smo lîpu mî}u.) mî}erÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - maleni (Odrïì mi mî}erÆ kûs kolÅ~å.) mî}Æ, odr. pridj. poimen. - mali{an (Vïdi ôn }åhÿrnÆ mî}Æ! Smîrÿn se smÆjç i tãncÅ.) mî}Æ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - mali, maleni (Tô klÅdï na mî}Æ pijåti}i.) mï}i{Ån (mï}i{na, mï}i{no), neodr. pridj. (komp. månjÆ) - malen, nizak (Tåmo ste nas pejåli kad smo bîli mï}i{ni.) mï}i{nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. mi}i{nîjÆ) - maleni, niski (Dãj mi ôn mï}i{nÆ lâpi{!) mïgat, gl. nesvr{. (mïgÅ{, mïgaj¤) - 1. namigivati (Jå ne mëræn mïgat na lîvo ëko.); 2. treperiti (odnosi se na svjetlost) (samo

mîh

369

3. l. jd. i mn.) (P›vÿ j lçtrika bÆlâ slåba pa su `åruje mïgale.); 3. sijevati (Pë~ælÿ j jâkÿ mïgat pa smo sï bÆ`åli lõvni~it da nÅn se sêno ne zmë~Æ.) mîh, m. Ljd. mÆhÇ - mijeh (Mîh sæ j rÅbîl va kova~ïjah, za ~çle dïmet, i za sost na õrgujah i vâ nje.) Mihoja, `. - blagdan i svetkovina sv. Mihovila, patrona jelenjske crkve (29. rujna) (Na Mihëju j va Jelçnj¤ vçlÆ samânj.) mihõjka, `. Gmn. mihojÅk - sorta kasne kru{ke i jabuke (Na L¤kåh smo imçli vçl¤ hrÇ{vu mihõjku.) mihõjskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - koji se odnosi na vrijeme oko Mihoje (ljeto u rujnu, rana jesen) lÆ j lîpo vrîme! Prâvÿ mihõj(A skÿ lçto!) mihûr, m. Gjd. mih¤rå - mjehur (Sân se zgorçla pa su mi zï{li mih¤rï.) mihurï}, m. - mjehuri} (Na samnjÇ sÅn jÆn k¤pïla ënÿ za mihurï}i p¤håt.) mihurïna, `. - mjehur (Zgorçla sæ j pa su jÿj vçlÆ mihurïne sko~ïli.) Mîkæj~Ån, m. - stanovnik mjesta Mikelji (Otåc m¤ j Mîkæj~Ån.) Mîkeji, m. mn. - top. Mikelji, selo u blizini Grobnika (Oñ je od

milos›d’Æ

MîkejÆh, büvÅ va MîkejÆh/ Mîkejÿn.) Mîkæjka, `. - stanovnica mjesta Mikelji (Nôna m¤ j Mîkæjka.) mîkæjskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - koji pripada Mikeljima (Na ^ãvju nå tÅnci su dohÅjåli i mîkæjskÆ mladï}i.) mîl (mïla, mïlo), neodr. pridj. (komp. milïjÆ) - mio, drag (Ba{ je to mîl mâl~i}.) od nemÆla do nedrÅga - s mnogo te{ko}a, potucati se u potrazi za ~ime (Hodïli su za ofcåmi ëd nemÆla dë nedrÅga.) MilÅ{ï, m. mn. - top. manje selo u jelenjskoj plovaniji u po˜ n je z MilÅ{îh, dru~ju Ri~ine (O büvÅ va MilÅ{îh.) mîlÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. milîjÆ) - mili, dragi (Sçga gÅ j oblÆzâl ôn tvôj mîlÆ mÅ~åk.) milijûn, m. Gjd. milij¤nå - milijun (E, da mi je jednë milijûn kûn!) milijunêr, m. Gjd. milijunærå milijuna{ (I pu nås je milijunêrÆh.) milüna, `. Gmn. milîn - milina (Prã{Æ dÅ j milüna.) mïlo, pril. - ào (Do{lë mÆ j mïlo za pokõjnÆn.) milos›d’Æ, s. - milosr|e (MôrÅ{ pokÅzåt målo milos›d'Å za siromåhi.)

mïlÿst

370

mïlÿst, `. Gjd. mïlosti - milost (Gospâ nî imçla ni målo mïlosti za divïce.) milostîv (milostïva, milostïvo), neodr. pridj. (komp. milostivïjÆ) - milostiv (Sestrå njÿj je bÆlå milostivïjÅ od njê.) milostîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. milostivîjÆ) - milostivi (Zvâli smo j¤ milostîvÅ.) mimo, prij. - mimo, uz, pokraj (Da su {lï mimo nïkakovÆh ledîn na kîh su bîli mejÅ{ï kî j nïkakov ~ovïk priko në}i mçstÆl.) minâ‘a, `. - hrana, jelo, jestvina (Va võjskÆ j bÆlå slåba minâ‘a.) minïstÅr, m. Gjd. minïstra - ministar (Slåfko Lïni} z MîkejÆh je bîl minïstÅr.) ministrânt, m. Gjd. ministrãnta osoba (obi~no dje~ak) koja pomaè sve}eniku kod obreda (isto: otpivâ~) (Sün m¤ j ministrânt pÅ j zadovëjÅn.) minïstrica, ` - ministrica (Nå{a Grëbni{}ica KolündÅ j minïstrica.) ministrîrat, gl. nesvr{, (ministrîrÅ{, ministrîraj¤) - ministrirati, pomagati sve}eniku pri obredu (isto: otpÆvåt) (Gredû k må{i otkåd jÆn sîn ministrîrÅ.) minût, m. - minuta (Po~çkÅj me jedân minût!)

mïrica

mÆnÇt /se/, gl. nesvr{. (müne{ /se/, mün¤ /se/) - 1. pro}i, minuti (Sê j mÆnÇlo kod da nïkad nï{ nî ni bîlo.); 2. /se/: mimoi}i se (MÆnÇli smo se ali me nÆsï vïdæl.) mÆnjåt /se/, gl. nesvr{. (münjÅ{ /se/, münjaj¤ /se/) - mijenjati /se/ (MôrÅ{ gÇ{}e mÆnjåt Çli/ Çji va åvutu.) mîr, m. Ljd. mÆrÇ - mir, spokoj (Smîrÿn klãmfÅ po selÇ, nïkÆ od njê nümÅ mîra.); bït na mÆrÇ - biti miran (Natœ} }u te, ako ne bû{ na mÆrÇ.) mïra, `. - mjera (Tî se ne {münkÅ{, tî se krabujâ{. Za sç trîba imçt mïru.) mirâk¤l, m. Gjd. mirâkula - 1. ~udo (Plovãn je povædâl od mirâkulÆh.); 2. pren. izvje{ta~enost, budala{tina (^å dçlÅ{ mirâkuli?); 3. pren. nemir (^êra vç~ær su bîli vçlÆ mirâkuli pul susçdÆh.) mÆr~în, m. Gjd. mÆr~Ænå - 1. mjera~, nekada slu`beni mjerilac kakvo}e i koli~ine vina po konobama (Målo smo i skrïli kû bå~vicu pred mÆr~Ænôn.); 2. geometar (Zvâli smo mÆr~Ænå da zmïrÆ ~â j nå{e i tô zapü{e.) mïrica, `. - mjerica, obi~no koliko stane na starinski limeni duboki tanjur (K¤pïla sÅn mïricu rïgæ a{ je pësisÿldi.)

mirïna

371

mirïna, `. - ru{evina, razvalina, zidina (isto: mirï{}Æ) (U`åli smo se kod dicå va mirïni dë kasno igråt.) mirï{}Æ, s. - ru{evina, razvalina, zidina (isto: mirïna) (Od nå{æ stâræ kÇ}æ j ostålo leh mirï{}Æ.) mÆrït, gl. nesvr{. (mürÆ{, müræ) miriti, smirivati (Onï su kod rëgi va vrî}i, smîrÿn je môrÅn mÆrït.) mïrit, gl. nesvr{. (mïrÆ{, mïræ) mjeriti (MôrÅt }emo pô} mïrit pa tek õnp¤t po~êt dçlat.) mürli}, m. - 1. ~ipka (Okol vrâta mürli}i, okol rïti cündri}i.); 2. vrsta gljive (AM) (E¯ndî smo nåbrÅli fânj mürli}Æh.) mürlÆn, m. Gjd. mürlina - mrkva (Va mürlÆn i fa`ôl se klÅdç ôn `ûtÆ mürlÆn.) mürlini}, m. - mala (ukusna, slatka) mrkva (Trî Çre sÅn ~ïstila mürlini}i i næ}Ç se vï{e z ÿtîn bedÅ~ït!); (Mürlini} je slådak i dëbÅr.) mürlinina, `. - velika mrkva (Kakôv mürlinina!) mîsÅl, `. Gjd. mîsli - misao (Smîrÿn mÆ j nå misli.) mïsæc, m. Ljd. misæcÇ - 1. Mjesec (Da su jûdi bîli na MisæcÇ! Dâ tî vâ to vçruje{?); 2. mjesec

mï{i}

(^êra sÅn va butîgi k¤pîl {pändiju za cêlÆ mïsæc.) mïse~ina, `. - mjese~ina (Vçdrÿ j pa svütÆ mïse~ina.) mÆsït, gl. nesvr{. (müsÆ{, müsæ) mijesiti (Têta såku sobëtu müsÆ pogå~u.) mïslet, gl. nesvr{. (mïslÆ{, mïslæ) - misliti (Mïslela sÅn jÇtra pô} v RÆkÇ.); (Pojïla sÅn se mïslæ} kãj mÆ j dÆtç a{ ga nî bîlo dë kasna.) mï{, m. - 1. mi{ (Mï{ nÅn je gÇmu za polÆvåt projîl.) mokÅr kod mï{ - posve mokar (Jâkÿ j pådalo i do{ãl je dëma mëkÅr kod mï{.) slîpÆ mï{ - {i{mi{ (SlîpÆ mi{u, kåmo rê{? - Na b›dace njëki jïst! - Kådi tÆ j nô`? - NümÅn ga. - A pirunï}? - NümÅn ga. - A ‘lïca? - NümÅn jæ.); 2. pren. ubla`. mu{ko spolovilo (Pospråvi tëga/tçga mï{a. ^å te nî srân?) mü{alica, `. - mije{alica: ure|aj za pripremu betona u zidarstvu (Za zidarïju rãbÆ mü{alica.) mÆ{åt, gl. nesvr{. (mü{Å{, mü{aj¤) - mije{ati (Paläntu kÿmpirïc¤ trîba dÇgo mÆ{åt.) mï{i}, m. - 1. mi{i} (Vïdæl je mï{i}a i pë~æl jâko zïjat!); 2. pren. spolovilo mu{koga djeteta (VåvÆk sæ j ~Çdila kako njÿj bråt ïmÅ mï{i}a.)

mï{ina

372

mï{ina, `. - 1. veliki mi{ (Da vïdÆ{ kakôv mï{ina sæ j va konëbi ulovîl na mï{njÅk!); 2. pogrd. mu{ko spolovilo (Pospråvi mï{inu! ^å te nî srân?) mî{jÆ (-Å, -æ), pridj. - mi{ji (M›letica bÇhe lovî {kûri po no}ï, ulovïla mî{j¤ glâvu - Bëè pomozï!) mï{njÅk, m. - mi{olovka (isto: tråpula) (Da vïdÆ{ kakôv mï{ina sæ j va konëbi ulovîl na mï{njÅk!) mi{njïce, `. mn. - svira~ki instrument s mijehom (On ÇmÆ sëst va mi{njïce.) mïzerÅn (mïzærna, mïzærno), neodr. pridj. (komp. mizærnïjÆ) - ubog, siroma{an, bijedan (Lçtina nÅn je mïzærna.) mizêrija, `. - bijeda, sirotinjstvo, neima{tina, jad, ubo{tvo (Pu njïh je bÆlå vçlÅ mizêrija.) mizêrijina, `. - silna bijeda, sirotinjstvo, neima{tina, jad, ubo{tvo (KëmÅ} smo z ÿtê mizêrijinæ zï{li!) mïzærnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. mizærnîjÆ) - ubogi, siroma{ni, bijedni (O‘enïla sæ j va mïzærn¤ famîliju.) mjâ~Ån (mjÅ~nå, mjâ~no), neodr. pridj. (komp. mja~nïjÆ) - mlak, mla~an (PomüvÅ se va mjÅ~nôj vodï.)

mladïkÿv

mjÅ~ït, gl. nesvr{. (mjã~Æ{, mjã~æ) - mla~iti, zagrijavati da postane mlako (Bîlÿ j jâko zÆmå pa smo jÆn stãlno mjÅ~ïle ~âj za pït.) mjâ~nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. mja~nîjÆ) - mlaki, mla~ni (PådÅ nïkakÿv kod da bi mjâ~nÆ då`.) mjåskat, gl. nesvr{. (mjåskÅ{/ mjâ{}e{, mjåskaj¤/mjâ{}¤) mljackati (Ne mjåskÅj takë!) mjåva, `. - drvo na perguli du` kojega se stavljaju kolci za no{enje trsa (SV) (Obïsi kobasïce na mjåvu, a{ onå nä}e pÇkn¤t.) mlâd (mlÅdå, mlâdo), neodr. pridj. (komp. mlåjÆ) - mlad (Onå sæ j mlÅdå oènïla.) mlâdÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. mlåjÆ) - mladi (Za obçd }emo mlâdÆ fa`ôl.); (Lîpe në}i za mlâdÆ junÅkï!) mlâdÆ, pridj. odr. poimen. m. mn. - mladenci (Danås se nå{i mlâdi ‘çnæ.) mladïca, `. - mladica biljke (S kërena su hïtile mladïce.) mladï}, m. - mladi} (Bül je lîp, zaposâl mladï}.) mladï}ac, m. Gjd. mladï}ca - {iparac, ni dje~ak ni mladi} (Tâ tÆ j mâlÆ ve} prâvÆ mladï}ac.) mladïkÿv (mladïkova, mladïkovo), neodr. pridj. - koji je od mlada

mlådÿst

373

drveta (Za {vî~i}i dçlat je rÅbïla mladïkova jçsenova kïta.) mlådÿst, `. Gjd. mlådosti - 1. mladost (Va mlådostÆ j bÆlå lÆpå, pëtlÅ j jâko ogrdçla.); 2. pren. skupina mladih, mlade` (U`üvÅn gjçdat ovû nå{u mlådÿst kakë dçlÅ.) mlådÿvna (mlådÿvno), neodr. pridj. - odnosi se na kravu koja se nedavno otelila i na njezino mlijeko (Kråva kâ sæ j otelïlÅ j mlådÿvna i ïma mlådÿvno mlÆkë.) mlâj, m. Gjd. mlåja - mla| (odnosi se na mjesec) (Na}ås je na nçbu mlâj.) mlåjahÅn (mlåjahna, mlåjahno), ñ neodr. pridj. - mla|ahan (O je jo{ mlåjahÅn za te`Åkå.) mlåjahnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - mla|ahni (îgõv je ôn mlåjahnÆ de{kï}?) mlatâ~, m. Gjd. mlatÅ~å - drvena palica za mla}enje suhih mahuna (SV) (Sûhe mo{njïce su se mlÅtïle z mlatÅ~ôn.) mlÅtït, gl. nesvr{. (mlãtÆ{, mlãtæ) - mlatiti (Låhkÿ j s tûjÆn kœrcæn po pokrïvah mlÅtït!) mlçt, gl. nesvr{. (mçje{, mçj¤) 1. mljeti (U`åli smo pô} mlçt na Kaståf~inu kad nî bîlo vodê na Ri~ïni.); 2. pren. neprekidno, dosadno govoriti (Ne mejï ve}, a{ me glÅvå bolî.)

mnÇ~i}

mlî~, m. Gjd. mlÆ~å - mlije~ni biljni sok (Nçzrela smëkva pœ{}Å mlî~.) mlÆ~ân (mlÆ~nå, mlÆ~no), neodr. pridj. - mlije~an (K¤pï mlÆ~nÇ kråvu.) mlü~nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - mlije~ni (Ne prodãvÅj tû mlü~n¤ kråvu.) mlikacç, s. - mlijeko (AlÆ j dobrë mlikacç, a nïkÆ velî da m¤ j kupëvnÿ bëjæ!) mlikarïca, `. - 1. mljekarica (Mlikarïce su {lç {kûri v RÆkÇ pa su svÆtçle s feralï}i/felarï}i.); 2. voditeljica doma}instva koje je kupovalo mlijeko od mljekarica (Imçla sÅn trî mlikarïce na Bælvedêru i jednÇ na Kozåli.) mlÆko, s. - mlijeko (DÆtç sasç dokla måtær ïmÅ mlÆkå.) bït kod dÅ j krãvjæ mlÆko popÆl li si påmetÅn, këd biti glup (A da si krãvjæ mlÆkë pëpÆl.) mnogÆ/nogÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. mnogi (MnëgÆ i mnëgÆ se nÆsû vrnÇli z råta.) mnÇ~ica, `. - unu~ica (isto: vnÇ~ica) (NônÅ j reklå »mnÇka, mnÇ~ica«, a danås skëro sï re~û »Çnu~ica«!) mnÇ~i}, m. - unu~i} (isto: vnÇ~i}) (NônÅ j reklå »mnÇk, mnÇ~i}«, a danås skëro sï re~û »Çnuk«!)

mnÇk

374

mnÇk, m. - unuk (isto: vnÇk) (NônÅ j reklå »mnÇk, mnÇ~i}«, a danås skëro sï re~û »Çnuk«!) mnÇka, `. - unuka (isto: vnÇka) (NônÅ j reklå »mnÇka, mnÇ~ica«, a danås skëro sï re~û »Çnuka«!) mobîlija, `. - poku}stvo, namje{taj, posoblje (MlâdÆ su k¤pïli nëv¤ mobîliju za kåmaru i za kÇhinju.) mobilijåt, gl. nesvr{. (mobilijâ{, mobilijâj¤) - ispuniti namje{tajem, namjestiti prostoriju (KÇ}u smo storïli, såd j¤ trîbÅ mobilijåt.) mô~a, `. - umak, sok od mesnoga jela u koji se uma~e kruh ili palenta (Bå{ nÅn je dobrå mô~a!) mo~ït, gl. nesvr{. (mo~Æ{, mo~æ) - 1. mo~iti, natapati (Nônÿ j mo~îl krÇh va bêlÿ kafç.); 2. umakati (Ne mo~ï nëge va Ri~ïni a{ }e{ se prehlÅdït!) mô}, `. Gjd. mo}i, Ljd. mo}ï mo}, snaga (Nî ve} më}i va menï.) mo}, gl. nesvr{. (more{, mor¤) mo}i (]ê{ mi tô më} storït?) mo} se - biti imu}an (Dobrë se mër¤ kad ïmaj¤ i divïcu.) ne mo} se nagjçdat kegå ili ~eså - u‘ivati u ljepoti koga ili ~ega (NÆsmë je se moglï nagjçdat kakô j bÆlå lÆpå.)

modîrat se

mo}Ån (mo}na, mo}no), neodr. pridj. (komp. mo}nïjÆ) - mo}an, snaàn, jak (Nîs ve} më}Ån kod va mlâdÆh lçtÆh.) mo}i, `. mn. - mo}i: materijalni ostatci sveca za koje se vjeruje da imaju posebne mo}i (Va nå{ÿj crükvi da su njegëve më}i.) mo}nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. mo}nîjÆ) - mo}ni, sna`ni, jaki (Më}ni mër¤ storït se ~å se domïslæ.) môda, `. - moda (Såd su va môdi krâtkÆ bærhåni.) modãnte/mudãnte, `. mn. Gmn. modånÅt/mudånÅt - donje rublje dugih ili kratkih nogavica (isto: {otobrâge, {ototâje) (@änskæ mudãnte su nïgda imçle nogåvice do kolên.) modÅr (modrå, modro), neodr. pridj. (komp. modrïjÆ) - plav, ˜ sta su mu mëdra od modar (U zÆmê.) modçrÅn (modärna, modärno), neodr. pridj. (komp. modærnïjÆ) - moderan (VåvÆk si modärna.) modärnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. modærnîjÆ) - moderni (Sï moglå k¤pït kakôv modærnîjÆ kapët!) modîrat se, gl. nesvr{. (modîrÅ{ se, modîraj¤ se) - odijevati se po modi (Onå se ëdvavÆk modîrÅ.)

modrçt

375

modrçt, gl. nesvr{. (modrÆ{/modrîje{, modræ/modrîj¤) - modriti, plavjeti (Bistrïce su pë~æle modrçt.) modrÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. modrîjÆ) - plavi, modri (Ob¤cï mëdrÆ kapët!) mogâr, m. Gjd. mogÅrå - neogra|eni prostor za ovce u {umi (SV) (Dognâj ëfce va mogâr.) mogÇ}Ån (mogÇ}na, mogÇ}no), neodr. pridj. (komp. mogu}nïjÆ) - mogu}an, imu}an (Njegëvi su bîli jâko mogÇ}ni.) mogœ}æ, pril. - mogu}no, vjerojatno (]ç mi tô k¤pït ako bû mogœ}æ.) mogÇ}nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. mogu}nîjÆ) - mogu}an, imu}an (Tô mëre k¤pït sâmo kakôv mogÇ}nÆ.) mogÇ}nÿst, `. Gjd. mogÇ}nosti - 1. mogu}nost (Danåska su slåbe mogÇ}nosti za dobït dçlo.); 2. materijalna sredstva (K¤pïla bÆn nëv¤ televîziju, a{ mi sæ j ovãstÅ pokvÅrïla, ali ~å kad nümÅn mogÇ}nosti.) môj (mojå, mojç), zamj. - moj (Lîpi môj, bÇkvi}i se ne sÆ~û! ^å }emo sï} za dvãjset lêt?) mokÅr (mokrå, mokro), neodr. pridj. (komp. mokrïjÆ) - mokar (Jâk je ôn, bï mëkru kãrtu prekïn¤l.)

MÿlnÅrï

mokrÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. mokrîjÆ) - mokri (Ne obu~ävÅj tâ mëkrÆ kapët!) mokrüna, `. Gmn. mokrîn - mokrina (Cêlÿ prÿlç}Æ nÅn je vçlÅ mokrüna, këmÅ} smo skopåli.) molåt, gl. svr{. (molâ{, molâj¤) popustiti, oslabjeti, olabaviti (Molâj {pâg!) mõlba, `. - molba (isto: mÿlbenïca) (NapÆ{ï mõlbu za dçlo.) mÿlbenïca, `. - pismena molba (isto: mõlba) (NapÆ{ï mÿlbenïcu za kredît.) molït, gl. nesvr{. (molÆ{, molæ) moliti (Såk¤ vç~ær mëlÆn o~enâ{.) molïtva, `. Gmn. molïtÅv - molitva (Kjätvu våje naÇ~Æ, a za molïtvu mu trîbÅ ~Çda vrïmena.) molitvenîk, m. Gjd. molitvenÆkå - molitvenik, knjiìca s molitvama (Za p›v¤ prï~æst sÅn dobïla p›vÆ molitvænîk.) molïtvica, `. - molitvica (Navådit }u te jednÇ molïtvicu kœst¤ j menç mojå nôna navådila.) molÆvåt, gl. nesvr{. (molûje{/molüvÅ{, molûj¤/molüvaj¤) - popu{tati, slabjeti (Vünta se môrÅ molÆvåt.) MÿlnÅrï, m. mn. - top. zaselak ˜ n je z Mÿlnaselja Draìce (O nÅrîh, grên MÿlnÅrôn.)

mÿntiplïka

376

mÿntiplïka, `. - prednji ve}i lan~anik na biciklu (SV) mÿntûra/mÿndûra, `. - uniforma, slu`beno odijelo (On grê na dçlo va mÿntûri/mÿndûri.) morå, `. - vrsta vje{tice koja mori no}u (Morç da pëjutro dõjd¤ sëli pos¤dït.) môrast (-a, -o), neodr. pridj. (komp. morastïjÆ) - crnoput, crnpurast, crnokos (Onå ïmÅ lîpi môrasti vlâsi.) môrastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. morastîjÆ) - crnoputi, crnputasti, crnokosi (Ujül gÅ j ôn môrastÆ pasïna.) môrÅt, gl. nesvr{. (môrÅ{, môraj¤) - morati (Môrala bÆn pô} spåt, a ne dâ mi se.) mõr~i}/môri}, m. - nau{nica s glavom crnca izra|enom od emajla (MåmÅ j dobïla mõr~i}i/môri}i od mojê nône, a jå }u jih dobït od njê i tô j takë pul nås ëbi~Åj.) mõrda, rje~ca - mo`da (Mõrda }e nas då` opråt.) môre, s. - more (S Ka{tçle va GrÅdÇ se lîpo vïdÆ môre.) môre, pril. - mnogo (Danås je bîlo môre judîh na må{i.) môrica, `. - crnomanjasta èna (ili ènka ìvotinje) (BÆlâ j lÆpå môrica.)

mo{nja

morïna, `. - vrsta vje{tice koja mori no}u, sa strahopo{tovanjem (Morïna da pëjutro dõjde sëli pos¤dït.) môro, m. Gjd. môrota - 1. crni pas (SV) (Imäl sÅn môrota i sëpeta }u ga dobåvit.); 2. crnokos ~ovjek (SL) (O‘enïla sæ j za onôga/onêga môrota.) mõrskÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - morski (MõrskÆ zrâk je zdrâv.) môr{, m. Gjd, mõr{a - {krip (isto: mõr{a, mÿr{çt) (Stïsni mi z mõr{ÿn postôl a{ sÅn ga zakolåla.) mõr{a, `. Gmn. môr{ - {krip (isto: môr{, mÿr{çt) (Stïsni mi z mõr{¤n postôl a{ sÅn ga zakolåla.) mÿr{åt, gl. svr{. (mÿr{â{, mÿr{âj¤) - pri~vrstiti {to {kripom (SV) (Tô }u môrat zakolåt i mÿr{åt.) mÿr{çt, m. - {krip (SV) (isto: môr{, mõr{a) (Stïsni mi z mÿr{çtÿn postôl a{ sÅn ga zakolåla.) môst, m. Gjd. mosta Ljd. mostÇ - most (Trçfile smo se na mostÇ.) mostï}, m. - mosti} (Trçfile smo se na mostï}u.) mo{nja, `. - testis (Zatulül je i svül se, a{ gÅ j bâb¤n udrîl drïto va më{nje.)

mo{njïca

377

mo{njïca/mo{nïca, `. - mahuna (Ve~erås }emo mo{njïce/mo{nïce na salâtu.) mo{Çna, `. - ogra|eno mjesto za fce su va ovce u {umi; tor (O mo{Çni.) mot, m. - kretnja, gesta (isto: grïf) (Poznãl sÅn te po mëtu.) bït od mota - biti spretan, umje{an, uvijek aktivan (Sïg¤ro }e tô storït a{ õn je ~ovïk od mëta.) motåt, gl. nesvr{. (motâ{, motâj¤) - vu}i {to za sobom (^å tô smîrÿn motâ{ zå sob¤n?) motôr, m. - motor (Pãl je z motôra.) motorï}, m. - mali, slabi motor (Povã`Å se z motorï}æn.) motorïna, `. - velik, snaàn motor (Da vî{ kakôv motorïnu ïmÅ!) motrït, gl. nesvr{. (motrî{, motrê) - motriti, paziti, pozorno promatrati (Bëjæ motrï na dïcu ~å dçlaj¤ i kåmo i s kîn gredû.) môvit /se/, gl. svr{. (môvÆ{ /se/, môvæ /se/) - pomaknuti /se/, promijeniti poloàj, trgnuti /se/ (isto: ganÇt /se/) (Môvi se, vî{ da nümÅn mçsta za dçlat!) môvjat se, gl. nesvr{. (môvjÅ{ se, môvjaj¤ se) - micati se, mijenjati poloàj, gibati se (TÇ stôj i ne môvjÅj se.) mozak, m. Gdj. mozga - mozak (Tî kod da nümÅ{ mëzga.)

mråzit

mo‘jeni, m. mn. - mo`dani (Kî znâ ~â j njemÇ va më‘jenÆh.) mrÅ~ït se, gl. nesvr{. (3. l. jd. mrã~Æ se, mrã~æ se) - 1. mra~iti se (O Bo‘ï}u se mrã~i ve} na ~etire Çre.); 2. pren. zavaravati se (lo{om hranom), malo i slabo jesti (Nï{ ne jî, lçh se mrã~Æ.) mrâk, m. - prema narodnome vjerovanju: duh bez odre|enoga oblika koji odnosi djecu (JedÅnpût dÅ j mrâk prënesÅl nïkakovoga/nïkakovega mãl~i}a i da s¤ ga na{lï dÇgo od kÇ}e va nïkakovÿn {t›pædu sçga raskësmÅnoga/raskësmÅnega.) mrâv, m. - mrav (Sê j pÇno mravîh!) bït kod mrâv - biti ˜ n je kod vrijedan, marljiv (O mrâv, pëvazdÅn dçlÅ.) dçlat kod mrâv - vrijedno, marljivo raditi (On pëvazdÅn dçlÅ kod mrâv.) vrÆdân kod mrâv vrijedan, marljiv (VrÆdãn je kod mrâv, pëvazdÅn dçlÅ.) mråvinjÅk, m. - mravinjak (Säl je na mråvinjÅk.) mråz, m. - mraz, (inje) slana (Mråz je narãn~icu ofÇrÆl.) mråzina, `. - jaki mraz, (inje) slana (VçlÆ mråzinÅ j bîl!) mråzit, gl. nesvr{. (mråzÆ{, mråzæ) - 1. prikazivati ~ije lo{e osobine (Ne mråzi me pred njegë-

mrcïna

378

v¤n måter¤n.); 2. ne voljeti {to (SV) (Tô mi se mråzÆ dçlat.) mrcïna, `. - 1. pren. lijena osoba, krepalina (Môvi se, mrcïno, vî{ kulïko delo te ~çkÅ!); 2. pren. gruba, nemoralna osoba (Mrcïno pokvãrenÅ!) m›dat /se/, gl. nesvr{. (m›dÅ{ /se/, m›daj¤ /se/) - 1. ~initi pokrete tijelom (Ne m›dÅj se a{ }e te ~elå ujïst.); 2. micati (Ma, ne m›dÅj mi tû zdçlu a{ }e{ ju razbït.) m›dn¤t /se/, gl. svr{. (m‹dne{ /se/ // m›dne{ /se/, m‹dn¤ /se/ // m›dn¤ /se/) - napraviti pokret tijelom, maknuti /se/ (M›dni se, cêli dân se kråvÆ{!) m›ha, `. - jak ili grub ili zao ~ovjek (Pa ~å si se {âl tû} s onakëv¤n m›h¤n?) mrïna, `. - mrena; o~na mrena (Nå{ otåc ve} fânj slåbo vïdÆ, a jo{ m¤ j i mrïna pa }e tô môrÅt pô} opelürat/operürat.) mrï‘a, `. - mreà (Povæzåt }emo mrïè z `ï~icami.) mrkâ~, m. Gjd. mrkÅ~å - hobotnica (Tô se menï gnjœsÆ, tâ mrkâ~.) m›kast (-a, -o), neodr. pridj. (komp. mrkastïjÆ) - 1. musav, zamrljan po licu (Otarï se a{ si vås m›kast.); 2. pren. pijan (Sïnÿ} je ëpæt do{âl m›kast.)

mrtvå{kÆ

m›kastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. mrkastîjÆ) - 1. musavi, zamrljani po licu (Otarï mu bëje ta m›kastÆ obråz!); 2. pren. pijani (SëpetÅ j va bÇsu halavånjÆl ôn m›kastÆ.) mrklüna, `. Gmn. mrklîn - mrak, tama (KakëvÅ mrklüna kad nestâne strÇjæ!) mrmjåt, gl. nesvr{. (m›mje{, m›mj¤) - mrmljati, nejasno za sebe govoriti (Nïki te ne razumî ako m›mje{ sebï va b›k.) mr{, uzv. - uzvik kojim se tjera ìvotinja (Mr{ ëdovud, vrâg te nesï vÅn s kÇ}æ!) m›{Åv (m›{ava, m›{avo), neodr. pridj. (komp. mr{avïjÆ) - mr{av (M›{Åv je, ali `ïlÅv.) m›{avÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. mr{avîjÆ) - mr{avi (SmïlÆ mi se m›{avÆ, osobïto kad je su~ên i va kupâ}Æh gå}icah.) mr{}ït se/m›{}it se, gl. nesvr{. (mr{}î{ se/m›{}e{ se, mr{}ê se/m›{}¤ se) - mr{titi se (Ne mr{}ï/m›{}i se na hrÅnÇ) mr¯tâv/mrtâv (mr¯två/mrtvå, mr¯tvo/mrtvo), neodr. pridj. mrtav (Ostãl je na mçstu mÈtâv.) mÈtâv/mrtâv pijân potpuno pijan (Do{ãl je dëma mrtâv pijân.) mrtvå{kÆ/mrtvâ{kÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - mrtva~ki, koji je svojstven ili pripada mrtvacu

mrtvå{nica

379

blæl mæ j mrtvå{kÆ pôt ëd (O strÅha.) mrtvå{nica/mrtvâ{nica, `. mrtva~nica (M›tvÿga/m›tvæga dopeju va mrtvå{nicu dvê Çre p›vÿ sprÿgëda.) mrtvî (-â, -ô), odr. pridj. poimen. - mrtav ~ovjek (Jå ne mëræn mrtvôga/mrtvêga vïdet.) m‹tvÆ/m›tvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. mrtvi (M‹tvÅ œsta ne govëræ.) m‹tvÿ/m›tvÿ pœhalo - ~eljade bez ìvosti i smjelosti (Kakëvu korãjn¤ trîba oènït, a ne m›tvÿ pœhalo.) mrtvüna, `. - klonulost, umor, slabost (od bolesti ili snenosti) (Cêl dân mÆ j mrtvüna.) m›va, `. - mrva (Poberï tu m›vu!) m›vica, `. - 1. mrvica (Ne sträsÅj m›vice po tlÇ.); 2. pren. vrlo malo (Danås sÅn pojïla leh m›vicu krÇha.) m›vit /se/, gl. nesvr{. (m›vÆ{ /se/, m›væ /se/) - mrviti /se/ (Nä}emo ve} kupovåt ovüstÆ krÇh a{ se jâko m›vÆ.) m›zÅl (mrzlå, m›zlo), neodr. pridj. (komp. mrzlïjÆ) - studen, hladan (Nî se ôn tçpÅl mrzlê vodê nåpÆl.) mÈzçt/mrzçt, gl. nesvr{. (mÈzî{/ mrzîje{ // mrzî{, mÈzê/mrzîj¤ // mrzê) - mrzjeti (Jå nïkoga/ nïkega ne mÈzîn/mrzîjæn.)

mÇ~it /se/

m›zlÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. mrzlîjÆ) - 1. studeni, hladni (Dãj mi målo mrzlîjæga sôka.); 2. pren. ubog, jadan, nedostojan (DçlÅ za tû m›zl¤ plã}icu.) mrzlüna, `. Gmn. mrzlîn - hladno}a, studen (Tô lçtÿ j bÆlå vçlÅ mrzlüna.) mÇ~Ån (mÇ~na, mÇ~no), neodr. pridj. (komp. mu~nïjÆ) - 1. umoran, prezasi}en, namu~en (Vås sÅn mÇ~Ån od dçla.); 2. bra{nast (isto: brå{nast) (Vås je mÇ~Ån, a{ je m¤kÇ mlêl.) m¤~åt, gl. nesvr{. (mu~î{, mu~ê) - {utjeti (ProkjêtÆ zajï~ina, sân moglå m¤~åt! Ovakë sÅn reklå i uvrædïla ju!) ˜ n je bîl mÇ~enÆk, m. - mu~enik (O vçlÆ mÇ~enÆk tôga/têga grœnta.) mÇ~eni{kÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. mu~eni~ki (Za vrîme råtÅ j bîl mÇ~eni{kÆ ‘ivët.) mu~etjîv (mu~etjïva, mu~etjïvo), neodr. pridj. (komp. mu~etjivïjÆ) - mu~aljiv, {utljiv (isto: mu~jîv) (Cêlu {eteman¤ j bîl nïkako mu~etjîv.) mu~etjîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. mu~etjivîjÆ) - mu~aljivi, {utljivi (isto: mu~jîvÆ) (Nãjzad se oglÅsîl i ôn mu~etjîvÆ.) mÇ~it /se/, gl. nesvr{. (mÇ~Æ{ /se/, /mÇ~æ se/) - mu~iti /se/ (Tla~ïna me mÇ~Æ!)

mu~jîv

380

mu~jîv (mu~jïva, mu~jïvo), neodr. pridj. (komp. mu~jivïjÆ) - mu~aljiv, {utljiv (isto: mu~etjîv) (Vås vç~ær je bîl mu~jîv.) mu~jîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. mu~jivîjÆ) - mu~aljivi, {utljivi (isto: mu~etjîvÆ) (Nãjzad se oglÅsîl i ôn mu~jîvÆ.) mÇ~nÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. mu~nîjÆ) - 1. umorni, prezasi}eni, namu~eni (Tô j bîl mÇ~nÆ ‘Ævët.); 2. bra{nasti (isto: brå{nastÆ) (Næ}Ç mÇ~n¤ jåbuku!) mudrijâ{, m. Gjd. mudrijÅ{å mudrija{, lukavac (Nî bîlo takëvÿga/takëvæga mudrija{å kod je ôn bîl.) mÇha, `. - muha (Tô j kõnjskÅ mÇha.) bït kod mÇha prez glÅvê - ~initi {to bez odre|ena cilja, logike, plana (Bül je vås smœ}æn, këd mÇha prez glÅvê.) dçlat od mÇhæ slona preuveli~avati (Målo su se pokÅråli, a{ onå od mÇhæ dçlÅ slëna.) mÇka, `. - muka, patnja, stradanje (@ivjänjÆ j vçlÅ mÇka.) m¤kå, `. - 1. bêlÅ m¤kå - p{eni~no bra{no (Zamüsi se têsto za orihnjå~u: od fînæ bêlæ m¤kê, jâj, kvâsa, cÇkara, måsla, narübÅnæ këricæ od lem¤ncîna, i klÅdç se i sledï} sëli.); 2. `ûtÅ m¤kå - kukuruzno bra{no (KrÇh

munîda

se müsi od bêlæ m¤kê, a palänta se dçlÅ od `ûtæ m¤kê.) m¤kåt, gl. nesvr{. (3. l. jd. mœ~e, mœ~¤) - mukati (U`ålÿ j blâgo m¤kåt z såkæ {tale, a danås nî ni blâga ni {tâl.) mukõvnica, `. - vrsta drveta s crvenim plodovima, glog (Så sÅn se zgreblå pobïraj¤} mukõvnice.) mÇla, `. - 1. mula (kriànac kobile i magarca) (Kî j imêl konjå ili mÇlu, je bîl gospodîn.); 2. izvanbra~na djevoj~ica (Onâ j mÇla. Otåc i måt njÿj se nÆsû pozÅkënili.); 3. pren. nesta{na djevoj~ica (îgëvÅ j ovâ mÇla ~å se kihë}e pod må{¤n?) mÇlac, m. Gjd. mœlca - 1. izvan˜ n je mÇlac. bra~ni dje~ak (O Kî znâ kî m¤ j otåc!); 2. nesta{an dje~ak (Kî j to stërÆl? Nïkakÿv mÇlac.); mularïja, `. - deri{~ad (Ala, mularïjo, hëte se kamo drugâmo dræ~ït!) m¤lït, gl. nesvr{. (mœlÆ{, mœlæ) vaditi ili skidati zrnje (graha ili kukuruza) iz mahune ili s klipa (Jå }u m¤lït drëbn¤, a tî dâj krupnïj¤ hrmäntu.) munîda, `. - sitan novac, sitni{ (NümÅn munîdæ, }ê{ mi promÆnït pedesetå~u?)

mûnta

381

mûnta, `. Gmn. mÇnÅt - globa (Ako te }apâ polïcija, }ç{ plÅtït mûntu.) m¤ntåt, gl. nesvr{. (m¤ntâ{, m¤ntâj¤) - globiti, ka`njavati za prekr{aj (isto: globit) (M¤ntålo mæ j a{ sÅn preb›zo vozîl.) mÇn¤t, gl. svr{. (mûne{, mûnæ) naglo udariti koga u rebra (ili uop}e u tijelo) (Ako me jo{ jedãnp¤t mûne{, }ç{ mi plÅtït!) mœnjæn (mœnjena, mœnjeno), neodr. pridj. (komp. munjenïjÆ) - }aknut, koji nije posve normalan (Ma, pu{}ãj ju, onå tÆ j målo mœnjena.) mœnjenÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. munjenîjÆ) - }aknuti, koji nije posve normalni (Znâ{ dÅ j zå man¤n do{âl i ôn mœnjenÆ.) mœrva, `. Gmn. mÇrÅv - murva (P›vÿ j bîlo ~uda vï{e mÇrÅv leh danås.) mÇst, gl. nesvr{. (m¤zç{, m¤zû) - musti (Nãjprvÿ se kråve napojê, a õnp¤t se m¤zû.) mÇ{ica, `. - mu{ica (PÇna mÆ j kÇ}a mÇ{Æc!) mÇ{ina, `. - velika, ru‘na muha (UbïlÅ j mÇ{inu i së staklë zablåtila!) mu{jîv (mu{jïva, mu{jïvo), neodr. pridj. (komp. mu{jivïjÆ) - izjeden od insekata (Mobîlija nÅn je så mu{jïva.)

mutÅ~ït

mu{jîvÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. mu{jivîjÆ) - izjedeni od insekata (MôrÅn nãjprvÿ pop›avit onû mu{jîv¤ katrîdu a{ }e propåst.) mu{kåt, m. - 1. sorta gro`|a (Mu{kåt je slåtko grëzjÆ.); 2. vrsta vina napravljena od istoimene sorte gro`|a (VÆnô j bîlo po sçdÅn sõldÆh, a mu{kåt po fijurîn.) mu{kî, odr. pridj. poimen. m. mu{karac (]å}o, iskãl vas je nïkÆ mu{kî!) mÇ{kÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. - mu{ki (Næ}Ç mÇ{k¤ l¤mbrçlu!) mÇ{tra, `. - uzorak (Zaplelå bÆn jÿj måju, pa ï{}æn mÇ{tru!) mu{tråt, gl. nesvr{. (mu{trâ{, mu{trâj¤) - 1. ku{ati, probati, vje{ta~iti (Mu{trâj målo kakëvo mÆ j mlâdÿ vÆnë ëvÿ lçto.); 2. pren. iscrpljivati koga tjelesnim vje‘bama (^êra sÅn bîl na võjnÿj vjç`bi i dobrë su nås mu{tråli.) mÇtac/mÇtavac, m. Gjd. mÇca/ mÇtafca - nijem ~ovjek (SV) (Re~û mu mÇtac/mÇtavac a{ nœmÆ zgovÅråt.) mutÅ~ït, gl. nesvr{. (mutã~Æ{, mutã~æ) - 1. divljati (Onï trî z nå{ega rãzreda nãjvi{æ mutã~æ na vçlÿn õdmoru.); 2. brzo i neoprezno raditi (SV) (BränzÅj se målo, våvÆk mutã~Æ{.)

mûtÅn

382

mûtÅn (m¤tnå, mûtno), neodr. pridj. (komp. mutnïjÆ) - mutan ~i su mu nïkako m¤tnç.) (O mÇtast (-a, -o), neodr. pridj. (komp. mutastïjÆ) - nijem, koji lo{e izgovara (Va tôj famîlijÆ j ve} bîlo mÇtastÆh.) mÇtastÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. mutastîjÆ) - nijemi, koji lo{e izgovara (Jå nï{ ne razumîn onôga/onêga mÇtastÿga/mÇtastçga.) mûtica, `. - nijema èna (I njejâ têtÅ j mûtica.) m¤tït /se/, gl. nesvr{. (3. l. jd. mœtÆ /se/) - mutiti /se/, magliti /se/ (Nïkako mi se mœtÆ va glÅvï, môrda ïmÅn tla~ïnu.) mûtnÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. mutnîjÆ) - mutni (S mûtn¤n glÅvûn ne mëræn mïslet.) mûto, m. Gjd. mûtota - nijemak (I njejî bãrbÅ j mûto.) mûtotÿv (mûtotova, mûtotovo), pridj. - koji pripada nijemku (Tô j mûtotÿv påsi}.) MÇzi{kÆ, odr. pridj. poimen. m. osnovno{kolski predmet Glazbeni odgoj (ImÅ trî z MÇzi{kÿga/MÇzi{kæga.) mÇzÿj/mÇ‘ÿj, m. Gjd. mÇzoja/ mÇ‘oja (isto: mÇzojac/mÇ‘ojac) - pri{t, akna (^å su ti tÇliki mÇzoji po lÆcÇ?)

mû‘

mÇzojac/mÇ‘ojac, m. Gjd. mÇzÿjca/mÇ‘ÿjca - pri{t, akna (isto: mÇzÿj/mÇ‘ÿj) (I jÇ{to navrh nësa mÆ j danåska zï{Ål mÇzojac.) mÇzojÆv/mÇ‘ojÆv (mÇzojiva/mÇ‘ojiva, mÇzojivo/mÇ‘ojivo), neodr. pridj. (komp. muzojivïjÆ/mu‘ojivïjÆ) - pri{tav, pri{ti}av (isto: mÇzÿj~Æv/mÇ‘ÿj~Æv) (Ali mæ j g›do vïdet ovakë mÇzojivu.) mÇzÿj~Æv/mÇ‘ÿj~Æv (mÇzÿj~iva/ mÇ‘ÿj~iva, mÇzÿj~ivo/mÇ‘ÿj~ivo), neodr. pridj. (komp. muzÿj~ivïjÆ/mu‘ÿj~ivïjÆ) - pri{tav, pri{ti}av (isto: mÇzojÆv/ mÇ‘ojÆv) (Bül sÅn i jå mÇ‘ÿj~Æv kod mladï}ac.) mÇzojivÆ/mÇ‘ojivÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. muzojivîjÆ/mu‘ojivîjÆ) - pri{tavi, pri{ti}avi (isto: mÇzÿj~ivÆ/mÇ‘ÿj~ivÆ) (FråjÅr njÿj je bå{ ôn mÇzojivÆ.) mÇzÿj~ivÆ/mÇ‘ÿj~ivÆ (-Å, -ÿ), odr. pridj. (komp. muzÿj~ivîjÆ/mu‘ÿj~ivîjÆ) - pri{tavi, pri{ti}avi (isto: mÇzojivÆ/mÇ‘ojivÆ) (@çnÆ se za onôga/onêga mÇzoj~ivÿga/mÇzoj~ivæga.) ˜ n mÆ mû‘, m. - 1. mu`, suprug (O j mû‘, a jå sÅn mu ‘enå.); 2. zastarj. mu{karac (Va stârih knjïgah za mu{kî pü{e mû‘i.)

mu‘âk

383

mu‘âk/mu‘jâk, m. Gjd. mu‘Åkå/ mu‘jÅkå - kuki~asti gornji dio dvodjelne metalne kop~ice za odje}u koji se pri~vr{}uje za donji dio kop~e (Za{îj mi mu‘âk na bragç{ah, odmolãl sæ j.) mÇ‘evÅn (mÇ‘ævno, mÇ‘ævno), neodr. pridj. (komp. mu‘ævnïjÆ) - muèvan (FråjÅr njÿj je ba{ fãnjski, mÇ‘evÅn.) mÇ‘ævnÆ, odr. pridj. (komp. mu-

mÇ‘nja

‘ævnîjÆ) - muèvni (Sîni su njÆn ve} mÇ`ævnÆ jûdi.) mÇ‘ika, `. - 1. glazba (Jâko vôlÆ mÇìku!); 2. orkestar, glazbena instrumentalna skupina (MÇìka sopç!) mu‘ikânt, m. Gjd. mu‘ikãnta glazbenik, svira~ (Na tãncih su soplï mu‘ikãnti.) mÇ‘nja, `. Gmn. mÇ‘Ånj - muà, mu‘nja (Sî tû mÇ`nju storïla?)

Grobnicki Rjecnik 1.Dio

Recommend Documents