DOCUMENTOS HISTÓRICOS
APÉNDICE 2
335
2. DOC"MEN!O HI!RICO ANLII $ COMEN!ARIO DE "NA IMAGEN 1. C/%*'%' /% * ! ! %+ %+: : ;@ >= @ ?=, @ ;?@=, @ @, @ , @ =? ;=;>?, @ =?@=, ?. L'%/<%' %'-%/: >?@= >@ ? >?=. ! ! * * :: + + ;@ >= ;== (?;= > > <@ ==) >@= (;>?== >@> > >) , ' , ;@ >= ;?, , >, =>... E*: = > > &, > =, > >= > >, & , > , =?, >?=... 2. D'' C>>? >== <@ > @>?= . A@<@ ;@ == ? @ ?; , > >= <@ >?@ >? @== @==, <@ ;=>>, ?> >> ;=, ? @?, > = @ ? @= > <@ =;=>?.
3. A=/ A@<@ >> = @ ?; , > ;=?? >@ >= ;= >?@ =;=>?. "= = >; ;=? >> > ;=>> (<@> >, <@ = ? > >...) >@> =? =;=>? (;= @ C>??@, ?...). A> >;?> ;=> = >?= <@ ==.
336
A P É N D I CE 2
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
ANLII $ COMEN!ARIO COMEN!ARIO DE "N GRFICO 1. C/%*'%' /% * % = > >;?> >@?>:
! ! += +=*' *': : , ==>, =@=, @= >?>?, =>, ;= ; M%' %/ ; ++=*'. F / %. N%%/<% ; '%=' / +=*' ' * '%: = > ??> > >, > => > >;= @?> >?=> >@=> ( @ <@ > ;>). E =?= > @ = (;?, , >) ; ?@= > ?> =>. 2. D'' C>>? >== > ?> => =. A@<@ ;@ == ? @ ?; =, >=; > ?> == > => >, > , > <@> => (=?> >>> >?>, @>>, ?) <@ =>@? >?>.
3. A=/ A@<@ >> = @ ?; =, > ;=?? >@ >= ;= @ > ?> ;= =?> (=?>, >>>, > =@>>...) >> (= ?;=), > @> > ;=;> => (>, >, ). A> >;?> (@ ;=;> =>) ;=> = > > >?=> > <@ ==.
336
A P É N D I CE 2
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
ANLII $ COMEN!ARIO COMEN!ARIO DE "N GRFICO 1. C/%*'%' /% * % = > >;?> >@?>:
! ! += +=*' *': : , ==>, =@=, @= >?>?, =>, ;= ; M%' %/ ; ++=*'. F / %. N%%/<% ; '%=' / +=*' ' * '%: = > ??> > >, > => > >;= @?> >?=> >@=> ( @ <@ > ;>). E =?= > @ = (;?, , >) ; ?@= > ?> =>. 2. D'' C>>? >== > ?> => =. A@<@ ;@ == ? @ ?; =, >=; > ?> == > => >, > , > <@> => (=?> >>> >?>, @>>, ?) <@ =>@? >?>.
3. A=/ A@<@ >> = @ ?; =, > ;=?? >@ >= ;= @ > ?> ;= =?> (=?>, >>>, > =@>>...) >> (= ?;=), > @> > ;=;> => (>, >, ). A> >;?> (@ ;=;> =>) ;=> = > > >?=> > <@ ==.
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
APÉNDICE 2
337
ANLII $ COMEN!ARIO DE "N MAPA 1. C/%*'%' /% * % = > >;?> >@?>:
! ! % %% % (=, >>, ?). E ?; ; ?= ;= = ;= =;=>?= <@ ==. E > =@? > ; =, <@ ? =>, ?=>, ?. > = => >??>. E ; >> > =;=>? ? ;@?> / @=>, >, =>, >;> ?==@> E>?> ;> ;@ == ? ;= == ?@>. E > ;> ?> > @> > ?; = >>. M%' %/ ; ++=*'. N%%/<% ; '%=' / %% ' * '%: > ;> > >;= @?> >?=> >@=> N @ <@ > => = > ??> > >. E =?= > @ = (;?, , >) ; ?@= =. 2. D'' A@<@ ;@ == ? @ ?; ;, >=; == >?=@ (=> > =, > >>). A > > ;> = > (? =?=>, ;, ?=;>) @ > >=> @ >= ; ? > > >, ? >, ?
3. A=/ A@<@ >> = @ ?; ;, > ;=?? > ;= = >?=@ = =;=>?, ; >? = >@ ?? >?=. E > ;> > ;=> @ =;=>? (= >? ;, >> ?=>, ?.).
EJERCICIO RE"EL!O
340
APÉNDICE 2
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
ANLII $ COMEN!ARIO DE "NA IMAGEN P"$/ %& E P"%/
1. A=/ /% %+ L <@ > ?= > @ =?@=, ?; >?=, ;= >= Pe&*eece. L =;=>? P%' E/ P%, @= <@ C> %>? ?=> @=? A> *II (1885) ;= = >? = @=? = M= C=>? H>@=, = @. E> @ @? >?= ;==, ?;= ? <@ >@ > > ? ;?, <@ @ =? >>? ?= $>?@=.
2. D'' /% %+ E > ?> > > =;=>? @ <@ ;= ?=> @=> =;?>: @ @= > =>, @ > = ?> =?>. ' = , ?= @= =. L> ;=>> >@> =;=>? > > ;?> <@ > ?@= ;= > ? E>; NC> %>?N @= > E>;. E ;== ? %>? >? , C> @= =. E >@ > =? > ;;>: C> , %>? @= >@ =. E > > ;= @ >=; ;@= <@ > : O =P. #@= = <@, ?=> > ;?>
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
APÉNDICE 2
341
= ;=, E>; >? > . A> >= Pe&*eece P%' E/ P% : O' @>, ?= E>; > ;?>P. A> ;?> ?= > ;;> ;= E>; >;= > @>?= =.
3. C% /% %+ C> C>? > >>? ;? $>?@=, ;= <@ A> *II > =? = E>;, >?@=> @ >? > B=>. B> >>? *'#$ ;=?>: >@ ;=;, "=? C>==, "=? L= %>?. D@=? = A> *II == =?=? "=? C>==. E = 1885 @= A> *II >? = M= C=>? <@, ??, > = =. "= ?= ;=> @=? = = >?= >?@ ;?, > > =>, C> %>?, >?= @= = P%' E/ P% ;= <@ C> ;=>? > = "=? L=. C >? @= > ;=?= ;= = ?= = =, =>;? > <@ @ > ;=> @=? >@ ?. D >? =, ?@= ; =>, > > >>? ;?, ?=> <@ =? > ? = @ ;?.
342
APÉNDICE 2
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
ANLII $ COMEN!ARIO DE "N GRFICO H&" & E"=" 1905-1931 1200 1000 800 600 400 200 0 1905
1910
1915
1920
1925
1930 31
E= ;=;. D?> ?> I>??@? $=> %> (?> >? 1924) B? M>?= &=.
1. C/%*'%' /% * % ?=? @ +=*' /%/ <@ =;=>? = @> > E>; > 1905, = A? M@=, >? 1931, <@ > ;= %@ $;. E ? ', , / % A/* #III . E> @ @? @? '%=' '%/ ; '' (@>), ;= ? =?= /?', ;@> > ;@ ;== ;=> =?> =. C>??@ @ * '%%, ;@> > ?>, ;=?> > >??@> =?>, > = ;>?==? ;= == = ?=;=?= ;=. 2. D'' L % '%/ > <@ ;== ?= > ** E>; @ = ? >, ;@> ? = > @ @ > @> >, > 1920.
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
APÉNDICE 2
343
"= ?=> (% '%%) ;> ;==:
' ;== >@ > 1909 (% &= B= >@> =;=@>>). ' >> ? "== G@== M@, @ @?= E>; = @ ;>= ; ;=. ' =?> @? > 1916 1917 N ?= @ = > A>?N > > > 1918, 1919 1921, > > O?= <@P. F@ >?> > @ > > ==> > @> = >@ ;. D>? @ ;=? ;= > ?==> ;=> ?= B= NOL C>PN 1919. % ;=@= ?> =??> ?= ;?=> ==>, ;=;? B=, ;> ==> ;?=> ;>?=> (?=? ;>?=> ;= ?= ??>). "= ;=? = NE@= D? ;=>?N > ;=? @ ;? @= =;=> > ;= Le de F*ga . E = @> > =? ;=?= 1923, ?@= "= $= ;= =;=> @<@= ?; ;> ;=?>?. A ;=?= > "= $=, 1930, @ ==> > @> ;= ?? = ;= > ;==> >?> =>> . 3. A=/ "> =>@= ?= ;= @ ; @=?> ?>> >>, ;=? ;= @ > == <@ ?= ;=>> ;?>?> ?; =, = => ;=?? ;? > ?? >>? ('G&) =->>? (C&), <@ > = > > >=> > > > .
344
APÉNDICE 2
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
ANLII $ COMEN!ARIO DE "N MAPA L" G&" C** (+*/-%*$*&#& 1936) E7 F0==:7
L C=@
B % %>? (%;?=-1937) ?= "; B@=> L= H@> L= += B= % % Q M= &=@ &= (=-1936) C=> & B A? M= + =<@>? (@ 1936) (A>?-1936) C@ $ + =;@ M@= A =<@>? C= J % C=? (>? = 1936) G= B? M A= C !
(!?@=-1936)
E= ;=;. D?> ?> F= G= C=?=, A!a de H$'a de E%aa, E?= "?.
1. C/%*'%' /% * > ?=> ? @ %% <@ > => = (?==?=> ?=> ;= > ??>) >> (<@ =;=>? > ;=;> >> ?>). $ @ > =?> @=? 1936 ? E>;, > @== (18 @) >? . C ?> > ;>, > @ * '%%, > =, > = ;>?== > >. "= ?@= >?>, > @ @? '%=' /?'.
2. D'' E ; ?; ?=> =>: ' > = > + '/%% / &/% N> ?= >N @=? > ;==> > <@ >@= ; >? (G, C>?-L, ==, $, >? A=, =? E?=@=, B=> N> M=N > ;=;> @> A@ ?).
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
APÉNDICE 2
345
!?= = > ==>; ?==?= ?= ;= > &/'%, (M=, C?@, , C>? M, M@=, C?=, Q, > = ;=? A@ ? A=). ' ?== ==>; > '% > ?=> >, > >? = 1936 (>? A>?@=>, G@;, A@ ?, E?=@=, @ === > M=, ?=> &). @= > I>> C=> =? Q=, ?==?=> ?=> ;= > >@==?>. 3. A=/ L % '%/ = ; > ;==> > <@>?> > >@> (>? A>?@=>, E?=@=) >@ = M=, ?=? ?= ?> > => ?=>. "= @ ;=? >@;== ?= > >@>, = >@ @ > ;= >@> ?=;> ;= ?= > >> ?=> $; ; @ =?. E ?, >??, =? =;@ > M= =>= > >@==?> @ @== =;. C % '%% >?: E >= M= > == C>?-L ;= = M ;> = <@>?> >= ? ;= > > >== =. L> ;=;> <@>?> @= => ;= > ?=;> => F= <@, ?=> =@= E>?= ?= E?=@= (=> @ >@> > ?==>), ? > => >@>, = >@ >= M= <@>?= &, <@ ;=? $; ;=;== >@ >. L> >> =;@> >= A= M= =>=, ?; <@ = ?== A>?@=> "> >. % =, == G= (L= C=) =?, > > ;==> =>?> ?=>, ;=?= > =;@> = M= ?. C @> = <@, % /% %< '%/ /% '%, / *%'% / &/% /% % M% % % % +% =%, /+= / '*/' %% 1939 . A? ;> <@>?= M=, F= = ; =?, @= @ @ ?; @==.
ELECCIGN DE DOC"MEN!O HI!GRICO PARA COMEN!AR
348
APÉNDICE 2
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
DOC"MEN!O HI!RICO DE LA "NIDAD 10
L% ' / A+ R>+ L" /$""$*> %& " C/& %& C%*, / S""%/ **&". M&/ %& " C/& %& C%*.
P/#"$*> %& A;*$" C&" %& S (1800) 150.000 peninsulares
criollos 3.100.000 7.000.000 indios mestizos 4.300.000 negros 1.200.000
E= ;=;. D?> ?> . " A?=, La E%aa de! g!$ XIX, E>;> C;.
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
APÉNDICE 2
"/ %& $/&$*/ &&*/ &"=/ & */& %& &"& Comercio con el extranjero
1792
1827
Importaciones
714,9
226,2
Exportaciones de mercancías
397,0
221,2
Exportación de dinero
274,8
---
TOTAL
1.386,7
447,4
Importación de mercancías
318,3
83,8
Importación de dinero
421,3
15,1
Importación total
739,8
98,9
Exportaciones
429,7
41,8
Comercio con América
E= ;=;. D?> ?> L. "= E>>@=, De I"%e'$ a Nac2#. C'ec"e#$ a'a$ ec$#2"c$ e# E%aa (1780-1930) . M=, A E?=.
349
350
APÉNDICE 2
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
DOC"MEN!O HI!RICO DE LA "NIDAD 11
L% ''' / E% /&%/ (1833-1873): / % I%&/ II ; / '=' P*&" &" $"*" Santiago
Vergara Estella
Jadraque Arganda Cáceres
Almadén
Albacete
Córdoba
Arcos Zonas de mayor intensidad del carlismo Zonas con simpatizantes carlistas Expedición del general carlista Gómez Expedición de Carlos IV Principales asedios carlistas Centros liberales del norte Principales centros carlistas Batallas
E= ;=;. D?> ?> ?=> @?>.
C//*$*> %& " A"#&" C/*&& %& 1869 (?&/ %& %*"%/)
E= ;=;. D?> ?> I#'$d*cc2# a !a H$'a de E%aa, AA.., 1974
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
D"$*> %& " C/*$*/& /" && '%"&"&
E= ;=;. D?> 2011.
C"*$"" %& " &*" "<*$" L" F"$" 10 %& +*/ %& 1869
APÉNDICE 2
351
352
APÉNDICE 2
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
DOC"MEN!O HI!RICO DE LA "NIDAD 12
L% '/%' / E% /&%/. L% R%%' E"=" C#"
M&/ & C#" F***" (1895-1898)
En guerra
1 general
60 oficiales
1.314 soldados
Por heridas
1 general
81 oficiales
704 soldados
Por fiebre amarilla
-
313 oficiales
13.000 soldados
Por otras enfermedades
-
127 oficiales
40.000 soldados
En la travesía
-
-
60 soldados
2 generales
581 oficiales
55.078 soldados
TOTAL
E= ;=;. D?> ?> F= A=, M., H$'a %$!ca de !a E%aa C$#e"%$'/#ea, A E?=.
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
APÉNDICE 2
R&"%/ %& " &&$$*/& &&"& (1876-1903) Año Conservadores Liberales Republicanos
Otros
Total
1876
333
27
6
25
391
1879
293
56
7
36
392
1881
39
297
-
56
392
1884
318
31
5
38
392
1886
56
278
21
36
399
1891
253
74
31
41
399
1893
44
281
47
28
400
1896
269
88
1
43
401
1898
68
266
14
53
401
1899
222
93
8
58
402
1901
79
233
19
70
401
1903
234
102
36
31
403
F@?: E= ;=;. D?> ?> M=? C@=, M., La B*'g*ea C$#e'+ad$'a, A E?=.
E '"%& &&$/"
- ¿Salgo? - ¡No hombre, no! Aún no, hasta el día 10.
F@?: $>? La e&*e!!a de !a T$''aa
353
354
APÉNDICE 2
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
DOC"MEN!O HI!RICO DE LA "NIDAD 13
!%*%' ''% ; '%& '%/ / +/ #I# ; ' / +/ ## R&% %& '&/$"*& &"=/& & & */ !I! San Sebastián Santander Bilbao Oviedo Irún Sama de Langreo Vitoria Pamplona León Burgos Astorga Granollers Logroño Palencia Girona Zamora Valladolid Zaragoza Lleida Martorell Mataró Medina del Campo Barcelona Salamanca Tarragona Ávila Madrid Aranjuez Toledo El Grao Gijón
Alcázar de San Juan Badajoz
Albacete
Ciudad Real Almansa
Valencia Xátiva Alicante
Sevilla Cádiz Jerez
Córdoba Granada
Cartagena
Málaga
E= ;=;. D?> ?> >?=?;=.>
I/"$*> %& "/%> & ""
E= ;=;. D?> ?> , J., E! f'aca$ de !a Re+$!*c2# I#d*'a! e# E%aa, E?= A=.
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
APÉNDICE 2
E$" /$*" &"=/" Composición de la sociedad española hacia 1860 (en %)
Composición de la sociedad activa hacia 1860 (en %)
Clases medias
Burguesía alta
10%
5,1%
Obreros 2,6%
Clases medias
Nobleza y clero
14,6 %
16 %
Clases bajas 71,5%
Campesinos y pequeños propietarios 77,7 %
E= ;=;. D?> ?> K;.
355
356
APÉNDICE 2
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
DOC"MEN!O HI!RICO DE LA "NIDAD 14
L% ' / E% /&%/: / % A/* #III A'// !III %&"$"%/ $/ P*/ %& R*&"
L<*& %& /&$/"%/ %& M"&$/
E= ;=;. D?> ?> ?=> @?>.
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
*=&" %& " &*" C-$
AL FRONTON CONDAL –¿Qué se celebra aquí, que hay tanta gente? –El Banquet de la Victoria. –¿De la victoria? Ah, vaya, serán paisanos.
APÉNDICE 2
357
358
APÉNDICE 2
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
DOC"MEN!O HI!RICO DE LA "NIDAD 15
L% ' / E% /&%/: /% +% RB&/'% D**#$*> %& " /*&%"% %& " *&" & E"=" & 1930
La Coruña Lugo Pontevedra Orense
Oviedo León
Santander
Vizcaya Guipúzcoa
Álava Navarra Palencia 1% Burgos Logroño
Huesca
Lérida Gerona
Zamora Soria 8% Valladolid Barcelona Zaragoza 10% 5% Segovia Tarragona 16% Guadalajara Salamanca Teruel 28% Ávila 6% 26% Madrid 23% Castellón Cuenca Toledo 7% Cáceres 5% 34% 43% Valencia 21% Ciudad Real Albacete 53% 25% Badajoz Alicante 34% 13% Córdoba Jaén Murcia 43% 40% 22% Huelva Sevilla 48% Granada Almería 53% 17% Málaga 46% Cádiz 36% 58%
Fincas de más de 250 hectáreas (porcentaje que ocupan en cada provincia)
E= ;=;. D?> ?> C== "., L$ !af*#d$ e# E%aa, E. A=
M+&& /"%/ / *&" & & E"=" & 1933
F@?: ?= ? ;= A> 1933.
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
APÉNDICE 2
R&"%/ %& " &&$$*/& & " II R&?#*$" E"=/" (&$"=/)
1931 97
36 52
90
3
116 14 48
14
52
116
90
97
3
36
48
102
1933
24 9 115
21 14 19 18
88 2
60
2
102
60
24
18
9
19
115
14 21
88
126
36
10
1936 36 12
88 99 46 17 17
36
99
12
126
88
36 10
46
E= ;=;. D?> ?> ?=> @?>.
359
360
APÉNDICE 2
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
DOC"MEN!O HI!RICO DE LA "NIDAD 16
L% ' / E% /&%/: /% +% '/ A&*"/ %& C"/ S/&/
F&" #&"%" &"& " G/#*&/ " **$*/ %& " &" $** & 1936
E= ;=;. D?> ?> ?=> @?>.
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
M"" %& " G&" C**. O$#& 1937
PORTUGAL
Leyenda Zona bajo control de los sublevados Zona bajo control de los republicanos Principales centros de los sublevados Principales centros de los republicanos
E= ;=;. D?> ?> .
APÉNDICE 2
361
362
APÉNDICE 2
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
DOC"MEN!O HI!RICO DE LA "NIDAD 17
L% '%% *%% A*&"*&/ $/ & E+&: E&*" H*&-F"$/ & H&%"", "// 1940
E/$*> %& " "" %& "$**%"% &$" %& &&/ & E"=" && 1955-1975
Tasa actividad Agricultura Industria Construcción Servicios
1955
1960
1965
1970
1975
41,2 45,9 21,7 6,4 26,0
40,4 41,7 23,2 6,8 28,3
39,6 34,6 25,5 7,8 32,1
38,9 29,0 26,4 8,4 36,2
37,7 23,4 27,2 9,6 39,8
E= ;=;. D?> ?> M. D= L c$#$"e de !%ag#e, "'F, "=>.
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
APÉNDICE 2
S"%/ *"/*/ %"& & '"*/ (1941-1975)
Asturias
Cantabria País Vasco
-17.470
-63.036
Galicia -572.764
498.295
Navarra
FRANCIA
-24.518
La Rioja -47.421 Castilla y León -1.112.399
Aragón -136.369
Cataluña 1.643.637
Madrid 1.633.901 Extremadura -695.639
Castilla-La Mancha 470.610 Valencia -1.017.245
Andalucía -1.817.799
Baleares 119.837
Murcia -234.785
Canarias 108.904 -47.421 Saldo migratorio
E= ;=;. D?> ?> F= G= C=?=, A!a de H$'a de E%aa, E?= "?.
E/$*> %& " /#"$*> &" & $*" & E"=" && 1955-1975 1955
1960
1965
1970
1975
Población
(en millones)
29,0
30,3
31,8
33,5
35,4
Renta per cápita ($)
370
337
646
927
2539
E= ;=;. D?> ?> M. D= L c$#$"e de !%ag#e, "'F, "=>.
363
364
APÉNDICE 2
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
DOC"MEN!O HI!RICO DE LA "NIDAD 18
L% E%@% %'%/ 23-F. A"/ " C/&/ %& / D*"%/
E/$*> %& " **"$*> & E"=" (1996-2006) 3.000.000 2.804.303 2.738.932
2.500.000 1.977.291
2.000.000
1.647.011
1.500.000 1.109.060
1.000.000
801.329 895.720
609.813
500.000
0
1.324.001
719.647 538.984
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
E= ;=;. D?> ?> M>?= &=. %=?= = =.
DOCUMENTOS HISTÓRICOS
APÉNDICE 2
E/$*> %& // & &&$$*/& &&"& %& E"=": 1977-2008 225 202
200
184
175
166
183
175
168
161
159 156
150
169 154
148 141
125 118
121
107
141 125
105
107
100 75 50 25 0
19 16
1977
23 18
17 10
1979
11 4
1982
21 8
7
1986
5 2
1989
1993
1996
2000
PSOE (Partido Socialista Obrero Español)
PP (Partido Popular)
UCD (Unión del Centro Democrático)
IU (Izquierda Unida)
E= ;=;. D?> ?> ;
F/%/ %& " UE &$*#*%/ / E"=" (1986-2013)
E= ;=;. D?> ?> ?=> @?>.
2004
2008
365