ARTE, MUSIC. e DES
por
William Fleming Syracuse Univrsty
Taducido por el DR JOSE AFAEL BLENG!O PNO Bajo la supervisión de D JOSE EMILIO GONZALEZ Diecto de Depatamento de Hmanidades Facutad de Estdios eneaes Uniesidad de Pueto Rio
McGRAW-HILL MÉXIO• BUENOS AIRES•ARACAS• •ARACAS•GUATEMALA•LISBOA•MADRID•NUEVA MADRID• NUEVA YORK PANAMÁ•SAN JUAN•SANTAFÉ JUAN•SANTAFÉ D E BOGOT Á•SANTIAGO•SO PAULO D•HR • HR• •RÍ •DRE• •• •TRE• TRE•E DEH•RÍ FR• FR •IR• IR• T. • DE DE •T• TRT
MARA FOTOGRAF1CO g D I g g· v , i g A-PhP (123) A R R P (285): A-Ph B A, N Y {36, 37 47 61, 64 66 85 128 129 140142 143 1 48149 48149 156 157 166 132 36 !37 139 140142 !68 173 18! !82 87 !95 196197198199 200215216 218) AA R B A N Y 69 76 150 169, 194 205 219) AA- R B A A N Y (4 6, 54 70 72 73 73 78 78 80 [ 62 16 3 164 165 171 80); Ahv Phh P (2 87 89_ 91 102105 106. 107 116 117 9120125, 9120125, !60 92, 93 94 91. 102105 2102 214 217221252 217221252 5826026126226328269, 5826026126226328269, 273 279, 286 287) A A S T ONv ONv Yk (245, 246 248); Bh Ov V (174176, (174176, 183 184} Bi h Sv Nv Yk (288) Bh T O!, Nv Yk (241); Bh v S (108 !09) gA R A N.Y 144, !45 52) Bk-A R B A NY 191 192 193) Ch[ P 213) Dh Kvg Mh 104); D A L H (229); Fh, T Mk Bk S Nv Yk (314) F Gg C V {!72 175) A (112); F R 55) Fk C Ph R, Nv Yk (62) F A A A (15 16 18 20 25); F h R & C . (L 20); h C Sv Nv Nv Yk Yk { 3) Fh � P Dv Nv k (212) Fh G v T i O NvYk (59 63114, 63114, !256 !256 7 259); Gi F N R (127 177); G Ú D
Ahg Ahg ! . . R {49 51 58)G P (L. 5) Gi Gi F\ (146); Gg & M ! B N Y {. 32); Hh-B g, hg 08309); H W A A 19); H A S ) ) H Vg Mh 9 , 24 28 29 30 34 41 79); H gN g N Ph Rh, Nv Yk (272) Hv Ch 21 122124 122 124) ) S S T O. O. NvYk NvYk F L 236 238, 238, 239 (138 170 18); ig A F 242) gwh K R Kg (7); L , P V (247); MgA R B A NY 1 !5) M D., Rv (7475) MAS, B! 188 24 M 15, !Mv !Mv A A A, Cg M 88); M M A, Nv Yk 3 ); Ok· Chg (14) Rh . R 40, 57); R Gk Gk Whi g C 21, 31 3233) Si R R (158) Svg S S M M 30) SCALA F (L 1 3, 6 7 12); Sv Di Phgh R M NP L 13, 17 24) S UAh R 52) S . G F (48 130 131 133 134, 135 141 151, 153154 153 154 55}; S U G R (26 5) S U GV {!79 !85) Sh Gv T O NvYk (202_ 2 03); 03); SU ASTOM M k N. Y (312 J 3)S N, A (27); S S h Nv Yk (3 291 294 297298 305)T G Rv (81); ii "' A (22); Tg, B {38); {38); V hgh Ahv R 5360 5360 67. 82 161 167) 167) O! O 111) gh H , Nv Yk (6) O . Bi, Ch G i kM kM Mg Sv©ADAGP h R Rh O K, g, MM MMP P R R R PADM h R Ri gh
Direca de paneamieno d la edicón ingesa Mane Rothkín Vine Jsé u Ouna
Diet de paneamieno paneamieno d la edición epaña Poh Pohbda bd. a la re la repo pouc ucc cnn al o pac pacal al e esa o sa oa a po cualqu cualque e me meddio sn sn a au a auto tozación zación es esct ctaa de! de! e ito. to. DEREC ERECHO HO R ESE RVAD RVAD S© 198 198 9, respe re specto cto a !a !a primera me ra edicón dicón en espa sp aol ol p or
McGRAW cGRAW HJLUlN JLUlNTE TEA AME ME!C !CAN ANAA DE MÉ DE MÉ XICO XICO S. A de CV CV Atlac tlacomu!co !co 499 499.. 5 0 01 F 1 Frracc. cc. lnd lnd San Andr és és Aot oto 5 500 de Mé xc 0 0 Nauc Naucalp alpan an de ue uezz Edo � E do Mé xco o Memb emb o de d e la Cám C ámara ara N Nac acona onall de d e a Indus Industa ta E Edo doa all, Reg R eg Núm. úm . 18 90 90
IN «4 IN °0 NI aco a a c s N D o XX o! ia a so, IN 00 0 804
Impreso México
. �) < / Q$ io 00 as
04 Prtd Mx1co
PREFACIO
Esta bra s la sta d ls pincips stis dl art ccidntal a tras d un cnunt slct de bras mastras d arquitctura scultura pintura litratura y música En st libr n bams rlatar tda la ista d l arts sin sñaar y xplrr las cnts báscas n ls sts d ccidnt n la rma n qu cristaizn n ls cntrs pincipals d ciiaión n ls momnt d máxim splndr cultur r causa prsnams n primr plan bras spcc d rt si bin adm las xam nams ún l rlacins qu uardan ntr s y n cntrst cn l tlón d nd d las idas qu animarn la da n sa épa épa E xtract d la bra muc mayr Are e Idea lt int and instn a dición t libr nació dl ds d narar la ista d la cultua cidntl pr mdis xplicatis y ács lcinads cn tanta xclusiidad y rir cm ric y cmpl s l camp d sa disiplina disiplina lcción y dcisión sn l pit sbr l qu dsnsa tda xpincia intlint y n nustra slcción n ns prpusimos dscuidr ni mnspriar una nbl tradición ( sin rlar cn la aridad q sól ia cncisón binda ls apcts sncias d su rdadra andza ista dl mbr s muc más qu la uma d sus triun y fcass mitars ptic y cóncs uc a ristótls situó la rdad ptica muy pr ncima d la mra xacttud istórica a cmprndr l ptu y la ida intir d un publ st su alrs ars y mtis pr l uas la ida lladra y plna d siificad db xaminars s art litratura sfía dana y msica pus as l bllas arts y s disciplinas ans sn las xprsins umanticas n qu s ncunt l rdd tstimni d la xprincia dl mbr cm la iió a traés d prcpci ns y snsacins acinas y n acinas aminadas n l cntxt d siti y pca n qu urrirn y d las idas qu las animarn las blla ats sn l lnua simbólic pr l qu ls artits cradrs dirin a sus cntmpráns y pr l qu an n bindan cn nicción srprndnt s ida fantass cmnri sials bsra cins satricas rlacins prsnas imán dl rdn s mnumnts las cat dras ls msaics las psas épicas ls dramas las snaas y las cancins atstiuan l ad n qu l mbr n sus mmnts d mayr brill y también n sus clipss a alcanad l qu lamams ciiación n studi d las arts n rlación cn la ida y las épas qu las prdurn llará n sól a una cmprnión más amplia y prfunda d la cnducta umana dl pasad sin tambin a una cmpntración más ca y multidimnsinl dl psnt unt cn ia ida dl tur qu spra a da nua nración nración Are, MUic e de s un rlat istóric pr cuant s basa n un rdn crnlóic dntr d la lción d la cultura cidntl dsd Eipt y la antiüdad cláica pasand pr la Edd dia y l nacimint asa l mund md En l rcrrid crnolóc b d la ista cidnta mpr un spritu riur d slcción rió l cntnid d nustra bra para qu pudis abr cncntración intnsia n la cncurncia d timp lur ida n la cmplidad d ls mucs fctrs intrla cinads qu acn a un pid d la istria r cultumnt imprtant l qu n rsumn a crad s qu n rtrspctia pdms y cnsidrar cm stlo. ara btnr concia istóica n l camp d nustr ansis ms prparad cuadrs crnlóics qu incluims n l cmi_nz d cada captul aman a ls pramas d una nción tatl y sñalan épas s y lurs d acción a iual qu mncina l snajs ants d subir l tlón para dar ps a drama d ls '
INDICE
viii
7
INDlCE
EL ESLO FEUDAL ROMANICO
112
qu md y e piz de Byeu Ci de Rd de Aquieu md Id Feudlim
8
EL ESI LO GICO GICO
/5
E e
125
Aquieu I de i, f de ig XI y miez de ig XI de ed de Che lua de la ed Che L Mú gi Eue de Nueta Se e Pi Ide Dui Ch m Gt Sei ecási
Amedm, gl XII /6
EL ESLO DE COMIENZOS DEL RENACIMIENTO RENACIMIENTO lALIANO
17
144
EL ESTILO FLORENINO RENACENISTA
1
EL ESTILO ROMANO RENAENTSTA
179
20
RENACIMIENTO, MANERISMO Y BARROO EN VENECIA
92
Aquietu Pi Müi Ide Mei Mei-Veei ig XVI Aquietu m Mem démi Vee Eid o mi al br
EL ESILO BARROCO DE LA CONRARREFORMA
215
om, e del ig XV y miez de XI El e e de om Aquie tua Piu y eutu a Ae de em e Eañ Aquie tu a Pi ua Müi Id Miiim mitte EL ESTLO BARROCO ARISTOCRATICO i e p de Lui XIV
Id Id s
R
270
Absol bsolut utsm sm
Aquie
Acad cademic emicis ism m
229 Euu
EL ESILO NEOCLASICO
281 Aquieu
Piu
Euu
EL ESILO ROMANTICO
Múi�
293
LOS ESTILOS REALISTA E IMPRESIONISTA
316
Pa, ie de ig XIX Piu Euu Aquieu Lieu y múi Ide Ai de rte iei E ui iu
PARTE V PERODO BARROCO
Ide
P P 3 Piu Euu Aquieu Aquieu Mú Id Aia de e y e im diiduaim nti y iaim Epim
Rm me de g XVI Euu bvd d ap S L úpu de S P qu d Pe y e de p S Id Humim
257
LOS ESILOS DEL SIGLO VIII
P mie de ig X ide quegi quegi
/9
l2
LA SINESIS BARROCA
PARTE PARTE V E L PERIODO REVOLUCIONARIO
e.i g XV ap zzi y pi MiRdi cutura Pi tura Pe y Música Id tuaim tuaim iet diidum diidum ei /
de Cu de h
Humi m fai
18 10
24.J
Múi
El pom de ig XVIII El a iuei ugue¡ ugue¡ a íe mi mi D Ju Idea Rocó uti Te e ímpetu ímpetu Stu ud g)
P de Ii e e i XIV bi bi d a San e e e Ae y depu d muee nga Músi y ie u E Dies rae y e Onko al Hemu Sl Id Ntuaim de le de épc medieva
Pitu
Ld due Reui Aquieu m y Múia iim boc boc Síi y ui b
PARTE PARTE 1 11 : EL RENACIMIENT RENACIMIENTO O
9
EL ESLO BARROCO BURGUS
2/
LOS ESTILOS CONTEMPORANEOS
333
p de im" y i Epiim y biim Nepri mitivim Fue", e puee e jiee u y ete d peáti Cubi m Futurim y etil meái Ddim eddim y uim (upeeimo Reim soci N bjetiim expeiim btt y te Op Aquitetu a Aquieua i: Sui , Wgh Ei iei opiu Le Cbuie Mi V de Rhe Se i: S de Retiim Glosio
361
Piu Múi· Indice alfabtco abt co
366
PARTE I: EL MUNDO ANTIGUO
1 GENESIS DE LAS ARTES
E, IMPULSO CREAOR
El hombr e un anm cador a un un del poder cador red en la manacón, que e manfia a mma en la proycción de mágen El auor dl G ne l o upo pecamn pecamn cundo decrbó la cacón dl homb. Y Do djo hagamo l hombr a nura magen y mejanza (Gén. 1 26) as paabra clave on cre imagen. El pncpo dvno, en conecuenca, capacdad cadora S Do concebdo como la ua cadoa y el homb e ceado a Su propa magen podmo dducr que l homb ambén pe por dcho propo Su capacdad crado y qu, a u vz ca u dio u penameno, u de y u a a u propa imagen huma Dl vaco, el hombre a concbe una magn · e la nada ngendr l ser dl cao exr l ordn y por lccón ablc la con. El ar, pu, l lngua lngua en mágn por l que el homb comunca u das u concpcón de msmo de u eman y d u unvo Son muchs y variad la fce de l ar y ods una evlan lo mpulo y apacone bác dl homb búquda d mágen y ondo que dele dele n lo nido ólo una de ell E hombe de ls cava l vz dbujó u nimale par aguzar la va an d la cza cza Lo membro d rbu aicana e colocn l mácara d u paado paado para nvocar u vgor n la lucha por la vda Lo aborígene en cira zona modln dolo y fch que l proejan d lo nvocacon piu mo o hechco nonan nvocacon mác pr dvolvr la alud En pocs d qua lo ndio noameicano balan l danza paa hacr lovr Lo aaon pco conyron y emble cron u umb pvndo u necesdade ulraena A ravé d monumeno, eauas, pnura lo rimo de la dnza y l onodade onodade de la mUca, el hombr expra la dvnad de u do el poder de u obano y la ueza de la Nauraleza, pu el e comenza en el mo y la maa en la manacón y la magna, en umbs y emplo n go d guerra y queja acongoad en eclmo amoroo y en cano 0
d bao y a bquda d a conduc a cava ombra y olead play a anuaro y callo a las morada d lo vvo y d lo muero El hombe, por medo dl a a excavar un uo n la roca o al prure o para o reloo o nar a u muero, henana lo naural y Jo obrnaur, lo ea y lo a lo vbl vbl y lo invibl, lo paado y lo uro lo anoo y lo eo o qu e eo r lo que ya hzo eo lo qu ha; no hac nad nuvo bao el o" Fueron las aba plabras dl auor dl Eclasé (:9)* pue la hioia e ólo un epo dl hombr, n l qu jn u preen y uro u psado, u unf y u poncldad a buca d lo pncpo e n a dad la d ls connuacone, pu por l conocieno d dónde ha eado que l homb abe a dónde va Ramne l pado nunca e dcrado: dcrado: n ólo e abaado y por lmo rcenddo, pue la hioria dl hombr mjn a concpo que el lóo nc Hn Brgson ní d la durcón, eo e, un proo nineumpdo dl psado qu mordizqua n l uro y qu xpd conf avnza pmes expon del homb n la ae án vlada por la buma de la prehoa prehoa E u busca d gudad n ls cavrns o conur chozs d ala el homb prmvo prmvo trabó rlacón rlacón dec con la arquecur hombre conruye para reguardr u cuepo y refar u pritu, para obnr moda para u mlia y anuao par u doe Ded qu pr caó d u prpo curpo o conempló l ejo d l coa coa n un anqu rnqulo, ha sdo prea dl im pul o de crar una magn humana o una macón de la auralza Lo ibao de hueo, la flauas d caña y los palilo de bor hllado en cueva y umb aegu el podr del ondo para vocar eado de áimo y refean la hu dl hombre y la ba en o mroo • y C\ M
ALBORES DE LA EDAD DE PIEDRA 2
3
E MUNDO ANTGUO
CROOA: Phistoa Epto y perodo antiguo de Cercano Oente
(Est ch son aproimadas)
Phistoa A 332 a 30 Dints macedonia macedonia y gega 30 000 a 0 ños Peodo pleoltico 5 1 a 30 Reinado de Ptolomeo X y Cleopara 5 0 a 10 0 ños Pintua y esculturas upestres en a zons suroeste de 30 Epto e e vueve provincia omna omna ania y note de España Peodo neotico are geométco rcano Oente A C 10 000 a 4 0 años 4000 a 30 Comienzo Comienzo de ate suo Egpto A. C oreciento de Babionia sexta.. dinastís) dinastís) 30 a 1750 oreciento (tecera a sexta o impe impeo (tecera A ntiguo 2686 2686 a 2 181 Antigu 1792 a 1750 Código de Hanunurabi Hanunurabi constuye médico, const arquitecto y médico, lmhotep arquite 265 2650 lmh 14 a 1200 Ieo Hitit a pirámde esclonada de Sakkara 1350 a 1000 Comienzo de at e io dinatía) (terceraa dinatía) Zosr (tercer fón Zosr el fón pa pa el 1250 1 200 ois (Kiop)) irde de Khuf (Kiop 2568 Pird 2590 2590 a 2568 l 2540 a 251 4 Piráde de KhaRa (Ken); (Ken); Gran Esnge Esnge 02 a 922 Rein Unido de Isr 1025 a 10 Reino de Saú 2133 a 199 Ipeo dio (undéima o duodécima 10 a 968 Reinado Reinado de Davd dinasts) Epoca de oro de la aes y aesanas 968 a 937 Reinado de Saomón 1567 a 1 085 Nuevo impeo (1 8ava a igésima igésima dinstas) 922 a 783 D ino 1503 a 1482 Gobieo de a rina Hahepsut Hahepsut Israel por 783 Templo de Amón en Kamk udá por 597 1379 a 1 362 Reinado de Akenatón Akenatón (Amenotep IV) 884 a 61 2 Imperio iro Busto de a eina Neiti 6 1 2 a 539 Peoo Peoo neobabiónico 605 a 562 Nabuconor y 1361 a 13 52 Reinado de utanm utanmón ón y babionio 120 a 1 225 Coos Coos de Rams Ramsés és 11 575 Puea de star, en Babionia 539 a 333 Ieo pea de Ciro Dar y Jees 672 Conquista por os iios 525 Conquisa por ss 33 3 Conquista de Cercano Oente or 332 Conquista por Alejando e Gande Aejandro .e Gde ALBRES DE A EDAD DE PIEDRA
Las pinturas rupests hchas por el hob de pa eolítico en as caveas de la zona sur de ancia y a cta septentonal de Espaa, son ucho ás antiguas q otras fnas de arte que han sobrvivio La exp sión o os encantaientos mágic, s leyendas béica y l ancione s de amor indudab lemente lo cieon desde époas eotas, pero a psa y a úsica, paa sobrvivir, tuvien que esperr e advenimiento del notación as pinturas en la ades y as alto y a notación fgur taads en piedra no obtnte, aú existen en caveas que feron habitada en e paeolítico, hace unos 20 0 años Por a maa de s igenes que no egó sabeos hoy que e homb pitivo daamente se enntaba a a pibiidad de zar y ser cado, a a vida y a mue.r· g 1 El rtista de as te, a a existenia y la extinción g pntó o que vio, y lo hio n tanta.au caveas pntó ciosidad y epontaneidad que l sociedad ulteos qu conn ya la paabra hablada y eita nuna supe n a uea prsina del documento grio dejado desde a prehistoria prehistoria s vvid manad e bestias y sers que pintó y escupió en la pades y echos de l caveas, nos haban de lo pao de su eistenia en un un do doinado por fezas fezas butales Có es ani aes asomrosaente les dibujando us peies, sobreándoos on cabón y después coodolo on ai pardorrojizs y de olor . A pesar de que los
cabos y anos están en anad, e ae de agpar fgur u organizar iágne en coposiciones ogadas pace no haber tenido ipoancia y si a tuvo, fe uy euea Tampoco esta pintura de r ieve feron feron onceidas coo decoración u oato oato E hecho de estar en gutas cai inaccesibes suer ás bien que en pare de santuao en donde se celebraban os tuaes ác Hay p uebs que indican e en arrojad anz a pintura, lo que saa a prctica de ito pvos de ca Para el hob de la cavea, e ae estaba a svicio de a vida rte y alida ean uno, y a iagen e ania A imitar on toda deidad su psa, gaaba ea y dominio sob ea Su idea ea r un doble y una vez hecho, dominao, o que e nitir aorrlar a su presa verdadea Tn iportante o e aprovisonamiento de aiento fe la propagación de la esecie, pe en el arte de ls cave cave a ian humaa apace con me no cuencia que a de los animales Epero, gunas piedr taads de ujes en ucillas y geso cuepo, han sobvivido hata not. (fig . ) a hembr s asi siempre se uestan padas, y estas ujes con_sus ades ponent, no voluinos y caterstic caterstic s xuales en gan iev e, eron rpsentada con cuer· nos de a abundnia en l man, obtenidos de bisn� tes por todo lo señalado esas tll al ve sean peba de un uto a la undidad Para el homb de l cave la fdeidad ente o vivo y o psentado no siepre tuvo as mism fnali
Y 10 000 A. C" { F .
Arba:
F nu d Lausel, F ' M " F F M M M M
EL MUNDO TGO
RES DE GUO E I P
do po modo y scala muscals so poductos d a ovca qu s tsnao noas ovo nals a s acptadas po u mo mpott y pstavo d poas cuyos valos y actuds sta bcdos costtuyo ua cutua a oba d u podo o d u rtsta pacua s a mudo objto d cítca po pa apga dmasa do a s oas o cchés o a covcosmos S mbargo todo a stá baado n a obsacó d as gl Cuado todo s ajust xcso a Jo atcpado a ob td a s moótoa y abuda po o cotro s todo a oba o sgu o má mímo o acpado s toma cosa y dscotant Podmos osdr compttes a os afcs d cuaqu époa po su domo d os mdos y matals bácos écc csaras y a oa covcos aptad su mpo . Sóo vdado atsta sab a fma d apa d glas sn pd stdo y ompl d ma taltosa taltosa nomas ovcoals so u conjuto d hábtos po ua oba capta s poducto d a sobpujaa apatt d! goº as om ovcoas so taspacó; at, spcó a pma son acpabs po a ganda d gno s mprdcb La as onvcoas so hea d a adcó tto qu a invcó y a novaó so lo d posoº E cambo phstóco d ua vda ómada a ota comul cambo d una socdad qu dpd d a caza y paó a a occó d almtos d ua coo
geoméio' giego, giego, aproximada· Aba;o Fig Fig . Cabalo Eilo ·geoméio' mente 70 años A C Bonce, 16 cm de aua Drecha: Fig Fig 5. !dolo de Amogs Isla iada, apoxmada" mene 3 000 aos no, 3 m de ala ala seo shmoen de xfd
dads qu atbuyo as socdads utos ms compja Paa é snos y símboos fo m úts qu a aldad paa most as za vsbs d vto y os actos matocos Íus d b y d ml y ! alma d os mutos. a máaa d a gur 3 hha paa s usada po u mmbo d ua tbu acaa al daza juto al go co ! aco· pmnto pm nto d tambos S a studamos dspués d ontmpa at d ava pac s ua d macó d a adad a boca pquña doda y soblt soblt os ojos ojos d mayo tamaño a na aga tagua o t omo fn psta psta a ua poa viva, so cojua a psca d un spítu invsb ponc a psca Vsb y al jcuta pasos y A gstos tuals homb d a tbu pod po cotacto co os os vtas flucas domants d su mundo Paa a trbu dazat masaado a u héo anstal u dos al qu haba qu popa o u dmoo l qu a csao apaca apaca tavés d dchos fhs ídoos as dvdads y os hés mtcos día t o vvos y pmta a a tbu ncam su a y vata y gana ictoa bé\cs o sgua sgua ua bua coscha Como podmos advti cabao d bc d os omzos d piodo tmpano d at ggo !Ja mado gométco" (fg ) a asta no poup tanto poduc co fddad a gua omo apta : sca onpto d bao chos objtos s cuta to d tmpos qu o oo
cads omo ofends ot po yts qu mpo ban o gadían os vors dvnos a ! ddads po ctoa n ua ara ftldad d a r smbada o cupacn d a slud D modo smjant a na fmna como adv mos a gura 5 stá smpcada abvada y p stada d modo abstcto n una gua compata apaada Dscoocmos a aldads paa as cuas o hchos stos dollos sños No s so ctos po o qu s mposb qu ea stala Dpostada n t umba juto a os stos os humaos st guas taada pud s osas, pstacos d a ftidad o spis d os muto E atsta pasmó u tao gométco pcobdo matial, mámo bao d o o qu abuda a ss Ccadas cca d Cta a sua y udad udad d !a s up c s tumpda po a dsposcó gua ta d os bos a naz aga y ta y a adonal caba apanada La nom1as convenonal d un podo so !a fó muas hdad, vtads y fudas qu tdía gal qus co su utua La dsposcó tadcoal d o y stcas u tmpo o vvda, ! staons d mayo tmaño qu . upo humao potuas gida d doss y ys a apaicó d u ddad o héo maaados paa pouca póog y pogo d u dama ggo, 4 as stabcds d u sot o os motvos ítmos ptdos d s da a d tlos módos dta
5
mía ada a caza d aimas a ota sttada a ca ado s �lja as as po ambo ua 1m a1o tuaJsta aJsta o dta d a atuaza a u at ms gomtco basado pps a oas tados covols Est jaito d a atua hac qu atsta ubsttuya os qu pud s v1st y tocadas po sas vsbs tagbs Las ágs ocas o o paso a f mas abstta atuasmo a a stza a mta có a a dazaó, o a o mtaóo E su m a psntaó d a aHdad substtuda po ónu y onas covoas acptadas Ests po o dho so os tmo opust haa os uls uo u oto, a d todos os piodos utrios td a xpsass po s msmo to s a daó ddga ddga d pcto atul y tto togáo po ua pat y o cocptul gométio stado d as ó mua stabcdas covcoas po a ota r
ARTES D NTGUO EGIPTO E art tguo Epto otam ua mca qubada t óu :ptad y obsacón ddga d a vda tavés d mpos mpsoants Abajo g 6 sfnge {enre 240 y A ) Y Pám
68 A A en Giz po Ade de Khf (e 90 68 : 6 m onalmen 1 3 m) ada lado de la bse en� meos
8
EL MUNDO ANTGUO
tón ("Esplendor de Atn' el diso solar o di único). El busto nacabdo de la bellsima reina Neiti fue encontrado n el taller de\ escultor Tutmosis en Amam a (g 8) A pesar del tocado real, la dgdad majestuosa majestuosa el cue� cue�o algado, ajustado a todas las reglas cláicas, y los vaados coloes brilla en todo su esplendor la imagen va de una personalidad eal plena de genuino caor humano Al eamnaa con detenimento puede adver que la reina era una mujer en plena madurez cuyo rostro an no sua os estragos del tempo Rompiendo con los convencionasmos ales y con todo lo esta blecido Akenatn pemt ser retratado de manera nal oreciendo a su esposa la ina ina una lor y mi· mando a su hija pequeña, en tanto ett sostiene a dos pncesa en su gazo. A pesar de la estauacn del polteísmo esta actud aítca an perdur breve mente en el reo de Tutankamn, su sucesor moso porque su tumba ranca ha sido la iJca que ha Ue gado a nuesta época totalmente intacta, in los estragos de la rapiña En el respaldo del trono encontrado en !a tumba de Tutakmn se muestra el rey en una acttud nal converando con su consorte en tanto el dios Sol otoga su bendicin divina con mltp!es manos a mane de rayos El hecho predominante en la vida egpcia era la muerte ; por ello, al arte se manstaba por caja para las momas, sarcagos de piedra máscaras mortuorias re tratos esculpidos, prámides y tumbas todo ello en rea cn con !a muerte Este arte no ten como nalidad ecrear la vsta de los vos sino abascer abascer de provisiones
para lo lo mueros en su vid consevid de ultratum ltratumbba En consec:1�nci nci , la muert muertee para el signfcab el eipci eipcioo no signfc abaa extin
c10n, 10n, so connu nnuida idadd de l umba l vida vida m all all de la tumb Para Para logra ograrr l a nmo nmotalid talidad ad,, el cuer teníaa que ser ueroo tení emba embals lsam amaado y l a tumb tumba abaste bastecd muebla cdaa y mu eblada da con esme smero. Las pare paredes des,, pisos isos y tech techos staban os inte an int eor ores es estab cubie ubier ros os de _in _insc scp pci cion ones es jero jerog gcas cas que entfca que dentf cabban a mue mueo o se sea aaba abann sus sus ttul ttulss y carg mostr:b cargos r:baan os. y lo most deado de su fmli rodeado f mliaa Y amig a mig u ocup ocupaado en sus sus tareas tareas
f�voitas voitas,, El ocpnt pnte de la tumba tumba ea e a most m ostrrado sup super-
v1san 1san?o ?o el traba rabaJO en los cpos, pos, hacien aciendo do ofenda endass a
los dioes, dioes, naveg navegado ado en un vele velero, cazad cazado o o pes pe scando cando
adm admirad irado !a !a danz danzanas anas, escu escuchand chando la músic música O ds: tando de juegos fr frtand juegos En pintur pinturas y relieves elieves de la l as Pare Paredes se repr representaban esentaban fu futas y aima aimaes de caza para para la mesa, m esa,
oncllas Y si y doncllas si entes p entes pa a ate atender su sus neces necesidades idades. En tum tuma se dejaba to todo para para que el el difnto difnto se sint sintiera
como en su casa Coo cabe adverir en las pnturas neraas gs 10 y l) el rista epco se peupaba slo de un plao ctco n crea r la sensacin de de prond dad ni modelar sus guas en tres dmensiones n mosarla sobre n fndo Segün las normas convencones las cabezas eran siempre dbujadas en pel pero los ojos miles de años ates de Picsso) ean representados de
DIMC DE A HSO
9
modo onta Los tosos son ontales, pero brazos y peas muestran una cara lateral A pesar de que las gura son mtradas desde el lado derecho tienen dos pies izquerdos, de manera que ambos dedo gordos se dgen al ente. S en un pasaje se ncluye un estnque o un ro, se le muestra desde aba pero peces patos planta y áboles en su teror y en sus márgenes siem pre están mostrados de lado os peonajes impoantes tenen dmensoes mayores que las de sus paentes squito o siventes Si hacemos a un lado estos conven con:ismos !as escena tenen una naturaidad sorren dente os detalles de la aturaleza son tan mnucosos y exactos que los botácos y zologos pued recono cer cada especie ama y vegetal El asta epco tambn supo la ma de representar con nura el pelaje y las plumas de animales y pájaros, rompendo la continuidad de la superce coloreada con mas picelada de dveos tonos E are nerao epcio es una reinvencin de la da, como se l senta en toda su talidad y esto murales plenos de colordo y vvacidad son un cuadro sorendentemente completo y eacto de las pautas de conducta y noas de una civzacn anti gua DNAMICA D LA HSTORA
Abajo: ! . Potao aos e ofnas, n
\¡ umb b- khop n s 50 a 30 ple s r!la s 7 c ch eo eplitao d t v Yk. (Fudaó Rrs .)
a hstoria del arte, a semejanza de la losoa y de la cencia se interesa tambin por causas y efectos De este modo, al aazar los eslos prncipaes de la cultura occdental conviene tener siempe presentes las corren tes pncpaes que inluyen a dnmca del contacto y la conqusta modca el condcionamento matvo del ae Empero la conquista es un ama de doble lo Por un lado, los conquistadoes mponen su imagen a los vencdos, pero por el otro absorben muchas de la rmas y epresones de los pueblos subyugados Egpto y Mesopotama se desaolaron como potencias crcunscrta geoácamente y socedades cea das que al depender poo de entes etea se nu tieon de sus resea propias os grieg por lo con tro, eron un pueblo mano y a semejanza de los rmanos que le sguieron tuveron que buscar m allá de sus cotas el comerco marmo la empresa mer catles y la colonzacn que ern elementos necesaos para su supevivencia; entraron en contacto con las tad cones cient cas y artsca de Epto y Mesopotama y se las aproparon, paa absorberlas renarla y transmutarla en sus ealizaciones incomparables oma como el csol cultural de la tgedad, son en a vida y vvda ideas, mtodos de constuccin, motivos oma mentales tradiciones pláscas y pctócas epresones lteraria y musicaes de las culturas de Grecia Cercao Oente Egpto, Afica del orte y Etrusia, amn de contrbuciones mportates props Sera perctamente lgico comenzar a estudiar la heencia cultural de Europa y Amca a partir de !os romanos pues hasta el advenmiento de la revolucin idustl el arte occidental, desde cuquier ngulo práctico, e una connuacin y una varacin constante de la sntesis romaa meditenea etendida hacia el note El arte paleoltico era totalmente desonoido f
g 11 Tañdras co1 ol aulo!. y /ª umb; e ak b¡s, b¡s, p p 42 .
hata 879, en que por accdente se descuberon las pntura rupete s. Este a rte de CrMagon estuvo tan dstante y aisado de la corente cultural que no inuy en los peoos que la sgueron en la antgedad y ecepto como cuosidad hstica su efecto en el arte modeo ha sdo nsignicnte Hasta nales del siglo XVII la rma purs del ae giego a drencia de las adaptacioes romanas no tueron nuenca drecta en el pensaniento occidental. Slo a nes de dicho siw glo cuando el hstoador Winckelman establec una dstncn entre los dos eslos, cuando Stuat y Revett estudaron y pubcaron los dbujos de las an gedades atenienses y ord Elg llev a ondres muw chos máols del Paenn e posible un renacimien to del esto gego (ver cap. 18 El rte epcio junto con los motos decoravos chnos e hndes fue puesto de nuevo en circulacn en la elegacia etcas de\ rococó del sglo XVII Ms tarde Epto caus un gran impacto a trvés de la campaña de apolen en ese pas Empero la ptología como cienca data lo del silo pasado El ae sumeo y bablono emer a la luz gracas a las ecavacones arqueolócas hechs a nales del siglo Ecepto a travs del arte recoromano
]6
EL ESO HEENO
d, l msde adm a able pesaba e ellas eaqela apeas p a; ypqe d ad ada basaíase geseasaabada, edades das y geea es pae elqegdícdel mee aaza gb e s y pe ó " sl Pelespdía desasa la sabdíae deel pee qelasó dady dela pmaía pebl d ea s m aíst a Pebl gal qemae,ellspde aseymla pspedad mae aedeemses hab ead el hze e bsa d ea a sde pe brma ees mae a les paa hae be g a y da lse de ameaza da e lapefdea de Dels ez a, se e edeóe la asaa m dmadsadpadaEge de lapebls gepaaes a me s las del delAsdada Me Csólelpaesdede dere slead pasas lg ll.qeZs Dels a Aes y ss bsas dasegó spblesla paa el pgama de lsru ó,e!aadadempesas pma e las ates g a qe pála asdade ya dea deasaqezaDee ese md Ae egó a se da esdes), da essssaq dama gs (Esq l Sóles yles),Ep aqes es (l Calíces y Mes e ss esls (M ó P! le y F d a s) y e ss p es y aífes (m PlPgnl yseñalad Cama)la aópls e el es mael y espa esp a del peblde ae st e qeeea ba ssseseas yese,óss el mmes gss dy aís La b es essm había sm sse haa qe al al del s g l V A C C se mady laebelleza, s ysblel pedesal me, dgsbe de laeldqe sa dedesnsaba la s sabd ía gll ls empls splde e es ded ads a s l ARQU ECTURA LAs ACROPOS pda OS saPROPILEOS E chga es s ls ae e ses de ss mdess esde spaaam nay p ae da pad pal dad, dlaseelaempl a Pnaeea, la aópl aópls s Pedm p sbe d esaba spem-la aópls e ddey haadaba a ss Aes dsesblememban a ss laba e e sólap elsede a , y ses sehées sba a e a p la e e e de de aseqefllea l Eams de ldeApaasóes, a eede !s paa e gs sagds, de alaepa pqelasbl esaa: Mas llega a a dadela eg pedee paems s ad lsa Jhm bes bs s de' aga asa ¡Ay , lasessleñashaes me desza Al apxma apxmae laempl pesdeóAeea a la Nmkka, apae peqeñ (g ) lseel majesss papey exqs aPp la deeha, y má adelae esaba es gel 5)s Heh máml e qe selmee líala mlgpde dapel e!esaeaaexep ega pa hae ase, deeepeesa esileespa s alassqe se52 exeda mes Elaey ala lads zqeda d ea al ah, galea p y
y
sSraa.
óael e y a laesaba deehael pó pa qe abs etsae eaea es� essei�sa Elma dór as de las ales las ds eles esaba más sepaadas er sí m a a ó a ! a eada Elexep ee de ls Pp1 es e paalel deldePaeó, la depede a aqe eaestada lsadaedpa sla hel , st gr egsóódeldedelsped Pples m peta de eada y mPlsedpa es deped ee e síla pesó eba de ls Ppes dey lsdesllad mmes e el espaa lssagad eeads desaba ses Eyla med hs p e m a de ds, esaa lsal de pAeea Pmas qe seg se dea habí s sd d heha dy aqes la lspaesd delazabebllaba de lsapeasdamee, deads, de s qe gabaA laa lsdeeha mas p ellsmajess maes e sPaeó eges a Ae zqeda el gacsesaba Eeeó e esl esl jó a !a PARTENON mea gsaegel Ese Paeó (g 6) Epee sed a ípAmpeeempl saa e ebd eb m a mda d ea zad paa la mage dedela d ddsa saagas a la qe esaba deddel ad ad· Cb e p eh my p e adees a blgabjess eas aEl e,madael emada lalaesaa del paa peea a ella esaba e de ls exms s qe e exedía ha a aea e se lsleaaba lasselmas paaleded madela hadaeede!Aqeees laba s La s e alma se seeóe ea d a m pest l se l la la pae ed m a plaafoma desbe res esles el spels el aedía eCad el qeessse apyab l abes h z a eels lms y <elesspeea depdíamáml pes y amañ de la esua ame ae y, eeeseea, see elLa hsa de la espa dsls pempls laesa, esanha degres aq e de gs mped ó e ga pae elde pee am e de ese s s ema de ó, qe pemó a ls aqes lbed lbed adas ezde lamay may El ap el lma dó(ga 7)eeElsapel paes:eeel lla e eq y el ába m a ólma sev m eleme eed eespeel se yel elpme ssame hzseal pelasEldelíes es e qe sem asedees del se, s b e ! a aaea ds de!ún haela llamad aba haa el mlda esanham ahaa exe ál, aaeís el dó aqes e, sve spe al sa deldeap blqe deae pse, edagadal eada deadal p l y de l e a a elab la as as ó ee las paes edda e y eagla speesá Pel aba de las Eaamee lm y p debaja deldel ába eh p e es el a see de blqes eaglaes el e plas a hsa laqedeseseeede, desde paa s de!s a l
RQTEUR
17
y
g 15 MEI· Ariba CE Proeos (desde e oente), Acos Anas 4 a 4 C
ella, v(/o
Iquierda. Fg 16. JCD
pór·
Y CAICAE Pt!nón Aens 447 432 A C cho en mámo pnco. 684 m X 1 2 m; comns e más de 1 m de altu
io
coluata
eilbato
Abajo a la izurda; g
pla
Co mpcin de os ódenes dco y jnico
dnteles
neolumnio
pa
� deealada la s ó same sseeqelas s paess,spe frontontón !/mpc - ·T'T' deseles de la agla, sa y se spsplza(mpa ó) Edea esa za la esla es qe mez a bada eslpda da m I' �Ñ fso E el de dó el s esá mpes de Valu lu glfo en glaesos ey mepas e depe saal 1 b e s mbe ss es ads lad (gl gl), 1,1 a med e el e S lsdseleme qe spta pes,a yañapeeglaadageea
dine
wllaino
1
'
Abio
-,.
euno
bao
1 1- '" '"
ameno aquab
¡
�p1!)
1 ;· ,.�
1
'" '"- 1lw w
j
0 lób0 '�=:c- E,1 lób ;'�
esá lad lada debaj dedadadade lslma e el m glfdesY aa eclm ls peles e el e e de d s a ala las Esa alqeea ealsa a dael p p sl ad ad dem zsala les s sae p ls a de dd y ddes esdad El s esápp!a egd pqelayea) smba y la (qe l hae esala asede a mew-
oi aliene oa nlinaa
22
E ESTIO HEENIC
g � FIDIA (? ) Lapita y Cenauro, epa os cnn cnn a 1 Mám 17 X 5 m us Bráí, Lnds
poco a poco l rl s hac ás profndo n sndo ascndn n q la figras s xndn y sobsaln ás d 5 c. El ano dl spao no obsan s n hábl q hay anos n q nclso aparecn da docna d jns cabagando sn q s conndn l planos spacals sparados Los caballos, cando s obsan a nl d la sa dl obsador son bsan pqños n coparacón con su ns; pro can do s ls obsa dsd abajo y con lz ndca, no parcn sar dsproporonados El plo d adanos d color y ác para dalls coo ndas y bds abén só para sbrayar algnas pars y progr !a cladad dl dsño Todas l cabza , n ls fgras d p o a caballo sá n l sno nl para consvar la ndad d dsño, y al so po sa blcr n lno parallo con la lna arqcónca (Es pncpo conocdo coo iscfai s nconrar ig 75 80) n l ar bznno lor r ig El fso d la clla a drnca d !o as oló gcos radconals n os sclra dl Parnón sra a os sos annss parcpando n l fs al d ss doss a scna an an la grands ss n honr honr d Ana q s clbabn cada caro años Más splndda q la cpcón local al por ncl dlgacons dlgacons d os dads grgs l ands Pana na abn ra l prldo a cts poécos y oaoros ás labora?os prsnacons drácas y gos En l lado ocdn (fg 24 y 25) aún n p s hacn las prparcons la hora pa la proc: són al sar los Jns lsos para ss onrs. a accón propn dha onza n l pno n q la procsón n acha dsps d psar por los po
pos abr hcho na pasa para ragrpars. ragrpars. La asa d la prosón s dd n dos fla, na q a por l nor y la or por l lado sr. Dsps d lo ns onados a plo nan los argas y al arar s !a procsón a las sqnas ornas qns !a dr g1an hacan q sa anora l o par adqrr dndad dad y ajsad as dos dos dsps conr gan n l lado s n dond l asrados spraban para conar las cronas. cronas. [nclso los doss nor as coo s obsva n l panl q sa a Posdón y Apolo g 26) sán prsns para concdr s aprobacón olpca a do lo q s hcs y pr sncar la prsnacón dl pp, n ano do por doncllas annss para cbrr la agn d An a as clra d los panos n conra con los rsos son g ra d blo alladas. alladas. Los as d abos panos s rlaconn con Ana y l dl pano os rn a la cdad osraba s no sobr Po sdón r págnas anos) l 'pano ona (fg 27) narra la hsoa d s nacmino lagroso, s conoraba conoraba cada rano n las Pananas. A psar d q sólo han qdado rgnos dl onón occdna qda basn dl ronón on para dar na da aproada d s sado sado ona sab por daos d das fns q !a scna dl fonón onal sra a on Olpo y a Zs padr d los doss nado n l cn. En n lado sá Hso q ab la caba dl pad d los ds para dar srg a Ana con oda ss sdras d baalla La apacón sba d la dosa d la sabdría coo na da brlan n la n de s crador, ara la caa olpca Al dndr la na dl cnro a los lados cada gra s n crta rma acda por la psnca d la da sadr, n la zona da_ rs, la nsajr d los doss (fig 29) s dsplaza haca la zqrda con n omno rápdo coo s ad por los pigs d s sdo odos por l no Snado sobr n arca Dér y Péon sn d da haca lla y los cos plgs d ss ropas nos rln ss acds nerés El rcosado Donsos con s pl d pn y ano xnddos sobr una rca g 28), s dsprando y i haca l dos sol Hlos, los cabllos d cya crrza sndn dsd l sposo ar n la aborda En l lado .opso opso sn es dosas fig 3), cyas posrs gadan gadan lacón con la coposcón La crcana cnro dl ronó ronón,n, sabdor d !o q ha ocrrdo sá por pon d p n ano q· la figa d la par mda conza a ol haca lla La gra clnada d la drcha an n rposo no s ha prcaado dl hcho xacan gal q Donsos n la par lana d la zqda A sanza dl gpo mnno d la zqrda s a fi� grs consyn n podo nicado n la copos cón y s lacón con ! conjno s dr con a clardad n las lns ndas d ss ropas oans Esa dspocón lna! ondlan y la frma n q rnsparnn la la anaoa d los splénddos cpos nos sn la noabl prfccón alcanzada n l a d la sclra En l xo drcho l cao d la dosa S!n o la lna dscnd D sa coposcón solan qda la xpsa cabza d
i 4 Panón ri idnta d \a la rx e
Ariba
bj R 5 J dl d fr idnW d la dl anón anón prx 4 ! l d al t u r a)
_b h h i 6. y d : d ; inal d a a d ann 40 ln" 1 d ra d a l l •n
H H 27 N A Rconuccón del onón oenl d nón Muo de la cópoli, tn
cbo incind hci bjo pr mostrr por ener g mengud que es e n de da Considerados en su conjuno mnoes de Pr tenn pesenn un imgen de pdo y e pesente geg dems de ser spirción hci e turo. En escutur 1 igu que en fosoí poesía y dm ge go se dviee e inteno de inerper os obscuros y antguos mit de un puebo en tnninos conempo neo neo ms cros y uminoso. En metops de d oen se muesr pimigeni bt de os dioses y os gntes pr dominr e mundo y e triun f de os pobdos de Oimpo pres e esbeci mento de orden cósmico y supeación de cos s meops de pe sur muesan os pis aniguos hbitntes de penínsu geg someiendo os cen uros mitd humnos mtd cbos con yud de hoe eniene eeo Est icoi señ e tun de os idees humnos sob e do besi de nurez de hombe En e upo de noe se nr e cnto pio homco de derot de os royn en tanto que en meop occidentes e pmdo e tiun Fg 28. 28. O de l fonó n de la chada oenta del Pa nón ; apox 438 a 432 C Mmol Mmol gua de año ca de gego sobe s mzon roces mueres gue naual naual Mueo Bánco Londre es que simboizron os enemgo aiicos y en este
D: g 29 . Dé fon e Irs, del fontón de la fcha
da oenta l del Penón pox 438 a 432 - C Mánol gua de tamaño ca nau Mueo B· nco onde Pgina opuesta : g 30 Ts dioes,
del onón de la fachada oentl del Paenón po 438 a 432 C Mámol, guas d amaño ca ca naual Muso Báco, ond
cso uden deot de os sas en Mrtón de mnos de os enienses En e ontón oient se mues t e ncimieno de pton de ciudd Atene en nto que en e ontón occident se nr histo de vidd en Atene como dios de inteecto, y Poseidón ptrón de comecio mrimo o que sugiere e cocto de dos na de vd búsqued de per ccionmiento espiriu y de os bienes mtees procesión pantenic represend en s pdes de ce cuiz histoi mostar un tem conem� porneo En ese siio os orguosos enienses podín mirr o to y ve r sus sus propias imgenes imgenes alds en un empo sdo un re ro de animd presión que mh por dos de empo en os ds de est y que cnzb su cuminción despus de hbese unido e corejo en e pórco oient y se brín as puer� t de tempo os ayos de so nciene que iuminbn imgen de di Brando Brando en todo su espen dor csentino Aene era peonicción peonicción de verdd bondd y beez ees que buscban sus ees do dores Con su yud , as fezs de civii zción ieg hban supedo ioranci de os br bos De est n se enovbn peiódicmene \os zos enr dios y o hbitantes de su ciudd y e w
w
Patenón en od su ndez fe un gloicciónde gloicción de dos y de os ismos tenenses LA EVOCON DE ESCULTURA HEENICA L rg yecoi recorid por e e de escutur desde fse ric o precsic antes de siglo A C hs naes de piodo heénco meddos meddos de sigo IV puede precie con tod cridd comprar os ejemp E Kours (g.. (g.. 3 ) represent e po co de tt jven, vencedor en o s uegos que se dirige al ond de sí ms mo mo o único que su tempo en un ond ere movimieno eno en posur, p or o demá· gid es e pie izquierdo evdo hci dean te L ntomí de orso es muy a y prece o drr mucho de bo queo de pieda en e que e tdo os mpios hom bros y brazos rgos y cogntes dan compic ión apeco cudranr; e veic arg que v de cueo ombigo divide e orX X en tanto que e bdo men omboida est demitdo por cutro ínea csi c heren de s m geomcs convencon es de perodo ico A dinci de Kouros e Donforo o potdor de nz de Polceto g 32) se yere con myor eegn ci y ibertd echo orinmene en bonce podemos w
28
DRAMA
E - ES TL O H ELENICO
qurda; Izqur
mnaa Cpa mn Atea lmni Cp IDIAS" Ate g 35 FIDIA
de 95 m ám o! de 45 0 A ámo! po 450 hech o po ogina hecho omad omadaa de l ogina
DRA
nl Bolonl ívico Bolo Mus Museo ívico
lm maado pl ida p l a ida o d la acto xtact igo un xt g rigo El dm dmaa gr plar lar mp pa m tado,, pa (o imtado tad do (o im nta pen ca, pe péca, frma pé frm
ognal, alidad qu l og mnor c alidad d mn gado ólo una copia d "con la onsa jugue fgura 36, "con tramo en la fgu que motramo y dulce dulce uae y uae la o", y bieto", biet entrea entre a bio la tendo en lo labio ector via que el ector alegre y via que resión alegre expresión de exp mida mida llena de ornal, y qu tanto adró n l orn -uciano tanto omano -uci romano nte e obtnte ele, no obt Praxitele, gnar. Praxit magnar. podemo ólo ma ahora podem antiglo antid d igl vtid dio vt !a dio imagn d !a apar apa rtó d la imagn or, dedel or dio de dazente a la dio audaze motrar au oe, al mo n to do yó e influ u que infl que totipo o un prototip creó un pro ello creó nuda nuda Con ello fmenino udo fmen denudo quier den de cualquier lteior de cual amiento ulteior trat tratamiento
g nd nd g d l za d l janza mjan io.. A m it itio otro ca y otro época y tra épo otra o n diad ado tudi r tu ud r go pud grgo rma gr t drm obas bas d at hst hst una e ser p uede ued no t énn énn er prmer prm En v eles s niv ni veo v eos d venganza nviolentass y venga accione violenta calontte de accione í ecalon bición n la ambició am nte lucha lado, una lucha otro lado gn g nta Por otro cto n ntr l onfli licto un c conf ino o o un d ivino castigo div juto casti hm hmana y l juto Incluo en otro nivel destinación Inclu predestinación lbedrío y la pre libre libre lbed ue enn ennoblece al es. ámca que cia din dinámca q xperencia una e xperen se toma toma una e poesía lso y la poesía nguaje aje exe exelso io del lengu le por medio med ctador ct ador p ologia, mitologia, d la mit impe d tomada im ipirad ipirada La trama f tomada ea. dinatía ea. hitos d dina a hroicas roicas o hit lynda d lynd
eza, ee; ca beza, n Dree; 1ben use A 1be Muse Cuep e Cuep ame ee ima aam apx apxim
eentaepreen E n etas epr cena. En uo), en la ecen ntiguo), émno antig na el tém mana Cp}a ma o C d V d LES" S" V XTELE PRAXTE us d us : g 36 PRA do d por mdo o,, por too audito dl audi ro dl mbro as mmb ívidas in ívid 2 cin Mn 2 30 A C Mn me en 30 maame pimaa e api al he e a pati patici en bín rabín nfra nf ' e tr tr coro, ante en el coro entante repe repeent Roma, o Roma, Vatio ueo del Vati a ura. Mueo m de a son p eson po de pe un grupo ntean a un gru aconte que aco cho que h echo pnt pnte de he
1 :
Eto tma quimo ron fma d hitoria po pular conocida con antlación, y por a caua l dramaturgo tuo la brtad ucint para proupa m d la ncion puramnt pticas, qu dl· darrollo d la trama Pudo hacr comntao dramtics d lato anguo, para intprtalo a !a luz d hcho cint. D t modo, pudo inpirar a conjurr ! ad hoico, como hizo Equlo n Los Peas: xprar ntiintos indiidual a la luz d la pncia unisal, como lo hzo Sócl n Atgona initar a rmnar ntigas upstcion como Euripid n a Bacan, o rcordar qu lo problm actual tu n l paado, y al dmotr qu iron u quialnt impr urr a, ituar l problma prnt n un prpctia htóca má ampla . Lo orgn d la ma dl drma ggo podmo hallao n lo to rlioo n rlacón con l culto d Dion (Bac, d la mtologa romna), dio dl n u honor coincidi ino y la algra, cuyo tial n ron con la tacion d imbra n la pmara y cocha n l otoño r fg. 37).. 37).. o tual, qu n l cominzo fron prácticas mágica pmitia, po a poco rnaron hata llgr a r l hculo d un xprión cradora potnt. Cuando contyron lo tatro, ba ituado n un rcinto agrado ddcado a Dionio. Su altar ocupaba l cntro d la ouesta circular n dond dond l coro cantaba y dnzaba l audito o pagaba un tbuto por prnciar la reprntación En us cominzo l drma go tuo ólo un coro cuya nción gún Nitzch, a conjur o ocar la iión dina n lo cual "contmpla a u mo y ñor Dioni y ad cuánto ue l Dio y glorfca a mimo ' a ión contmplada por l coro tmnó por r actuada, y la altncia ntr ls pa dl coro coro dcha por l gpo, y episio dclamado indiYidua mnt olvó la b d la fma damática Dicho n otra ma l cnto coral ron n pmr témino una nrcón qu un grpo hac d grnd hzña Má tard ls s atbuida l héro ron cantads y rprentads n mmica por l dector dl coro D pué añadiron un gndo y un trcr actor, y l dlogo d lo piodos eprntado alcnzó igal imponcia qu ls pa altad d lo coro El dma hlnco y romano trtoara t quilibo cláico al dar mayor énis a la acción y a lo papl d cutant indidual, pro n épocs ggs la oz colctia dl coro y d lo actor pncipal tnn actant igual mponcia Mintra l gupo coral dc u esfas y aiesrofa, hacn lo cambio d una cna a ot y rcordaba l psado y antici� paba l fturo; rOjaba la opinión dl público, xpraba l propio comntao dl dmaturgo, y por ncma d todo, al actur como u rprntant l coro haca l audtoo nti pa d la rprntación El tatro d Diono n Atna r la g 4) tna un ioum xcaado n la lada d una colna, qu acomodaba uno 1 8 000 pctador hlr mi mi ciular d into rodaban a mds la orquta y tabn ent a la eena cnao o plataa a mayor altura, n qu lo actor dmpñabn u pap l a cna tn una chada arquitctónica pna
nnt con tr purta para lo actor n tanto qu coro ntraba y ala n la quina inor inor a chada tilzada d la cna, qu ugra un tmlo te cualquier cualquier si· un palacio, pácticamente útil paa pácticamen palacio, era útil
ción dramática, pu la acón cai impr h: ar libr El oro, or mplo, ola rpntar mbo a un tmplo sona dl publo, o uplian
s e ante un palacio, oneros de pris p risonero grupo de palacio, una urba urba o un grupo tanto tanto que los ctores por la fahasalían por la entraban y salían ctores que entraban
da upor, rprntabn acrdot, héro o mim bro d ml l Cuando la ituación xiga otro cnao o dcorado l coro o un actor dna la na n pocas plabr, y d t modo no rn ncaio nuev uevos dec decora orao o
a obra típica gga comnza con un prólogo. dicho por uno d lo actor En él talc la cna, xpon la tra y bnda un punto d paida paa la acción por gir. Dpué darolla l drma mo
en una ecuen ecuencia cia de parte parte alte alte dcha p coro, y dcha por y or el coro,
l piodo por lo rgular cnco podo paado por i pa dl coro), y todo concluy con l éxodo
del coro coro y un ept1ogo. pt1ogo. Lo actore u actore uaban aban mác mácrs rs de
dntos tipo, qu podan r rconocida d in dato por l adtoo El tmaño, y la ituación al air libr d lo tatro, hron incc l prion cial, y l tmo pdimo dl drama ggo igió qu l actor q intprta a un ry o a un campino jara d inmdato l tpo y l caráctr. La mácara contabn con "mgáno par amplicar ls oc, i bin la acúca d lo tatro micircular por lo rgulr ra cl nt mácara mácara tabién ran úil cuando un actor dmpñaba má d un papl, para fciltar la idnticación nmdiata n uno u otro papl Modción y ncllz on la gla n la na gga Como n l tatro iablino inglé ltor, lo m notabl la lta d noa y dcorado. El único mdo paJ lgr luión iual paec habr sdo l mec una pc d gúa o cabia qu dpitaba n la cna dd !o alto, a los actoe qu eprntaban
ion o nsia l· esón d i Pcesón PAS ( ?) . Pc ESCOPAS ESCUE LA DE ESC Fig, ig, 37. 37. ESC
ten. in e Aten ue Na cin rm M ue g! I C Má rm
38
EL ES1L HELENICO
de ! cdd er ee d de cncen y bdr [ c c c e de on rv de refor órc y pgórc edó cn eee orenre cd ve ás cn y pee brc Aee Do y Apo fero ho de n per s deno encnrn c icó cú en e rconlo preo de ócre y Pó qee !egr cncón qe of er úc á eevd ONCUSION A irr ! eene en e epe de e, be pder hber cnepd e rgo cmn qe hba recorrid dede obcrdd de phr co o oóc ds prácc piv y percoe oóc A de preee rne cod1ene copr ero reccó de ndo co s ioe qe n dd e re pero no odpodeoo odpodeoo Ddo qe co dedde e coe, e eceb co rgec t yd de hbre bc cne de c y bdr prxb x do ivno y hn y os heb e o 10í nve y e e proceo o e ern hm zdo y o hobre mpd hc dVdd L nocón crác de verdd pr eempo o e rd de c de n oñ e mpe dede o lo por g hbe o n d Fe rodco ev cod de ! prcc y e! euerzo pr plccó de pcps rcone rcone e proceo écco L re
de eene ebn gd ere de ró y pr eo ern á pesv poen vrde de eqbr rden y prprcón qe iebn pre onr pr pene de n práde o e! ve c de n l e de Bbe E deo e ee enconró expeó en n rdd hech de ee de verdd belez y bodd cd o por mo ce de dd de c zbe pr e epíri de hb A e dee e e egb pr ro co no por e proceo de ic c eic y c Por e vs e pbe cpr y cer en e hozone de o eecl be y orl p vvr, !o bsne mpo mpo pr segrr expn de s nicne y re eee e n er de exceenc exceenc rr vez gd y nc exce d por os hombre qe e eceder o ger. En reen, odo o ordo en e expocó e cigrcó ob de o hecho hóco o ce y co qe codjeo ee orecme úc de cr Empero crcnc crcnc conp ron pr prodc n cso de e poc, per Ae eb deind perdrr co pecepor de Grec, de R y odo o pebos de cv zcó cde Ls pbr de Erpde en imee por !o endro de iepo: ··Te ls eae paa on afonaos l eniene e Ereceo, hij e !01 bevenao5 oes; Núte! prcaa abía en pas inexpgble y cen con pompa en lcma amósfea en one din que en n �mpo la blona Hamonía o a lz ls cas mss a l nee Pées."
M NA ! Z ( ¿ ¿? ? J enre 46 y 5 C ro de 2 2 m de r eo Ncn de Aen
l
50
E ES1O HELENIS1CO
mo q n ob l renmno dgncdo l mlodm q pl al dm y l dd q pr domn ob ob l ndd n mn mn l cl nn· dpoó n l homb y l hlnísc n l phomb A! no y dño d s l hom b hlníco nglldo po l onn y ls non d ccnnc mplcbl po s zs MOSCOS Y R S MNORS PN RAS MOSCOS Po l dbldd d ! pd hn obdo ms jmpl d cl ang q obs d hchs d oos mls s conccons n drm bds p l d no s mal y bs ds po oas ss d bonc, ms prec prec so y ml on n í dmsdo vlos p sob n s n ognal. bbloc d l n gdd n qmds o bn cn ¡ pso dl tmpo s o!ümns dngon d modo q d las obra q l componían obn sólo cops mp c hch po scbas mdls o n ca rn s n oos olümn nocón mcal mcal ncld n los mnsco antgos no cmpndd po los cops, y mnó po omd o moscos y l cámc on mjo po mbén rn oo o pron l bon d conqsdo y colccons ccons as D od !s sal myoes d l ngdd l pn l q más h do lo sgos dl m po y l númo d jmpls q hn llgdo ns d pns s bas p dmo n pád m d lo q dbó hb sdo n odo plndo ese
Po cón s cl n l mpón d q l scl l má mpoa d ods !s s n lras mpr no hbln d l cc y d pn. l l sm q los angos nín po l pn. m d nos nddl y ! loo d ob ndcn sn dd q l pn gob d l msm mcón q l qc y l cl Pans co d l po man dcbó las ob< d lo lgndos pnore nn dl so V C Poloo y Apo!odoo l pmo concbó los pncpo d ppct n l dbjo y l sgndo moso po l mplo d l l y l omb, y po !as dcon nmas d colo Psns bén mn conó mch pnas n Pégmo. o mnos hldo n xccon n s cdd reln q los noes d lo mplos y dco públcos mndo sban pndos con pnls pcórc y nn as d colo q d mn ls mbn l xra dl máo Oo no dp d pns m n q lo nals d Pégmo gbn d lo colo blln como mllo oss y ds q con aban con ojo, ls y pdos nns as pn s dl palco mplbn moos d anmal ls como !ons y o n mbstd y mnos como ons y gs o noes d l cto mndo sbn dcodo con so pndos m jn los clpdo y ls pd pcalmn d los cos pqño nn pnd pnl, colmns y plre q mban d manr re ombs q cban l lsón d pcodd os co d l ngdd mnconn q los ma d ls pns mndo n omdo d l mologí o d n -
5 HEE L u Bí
mo l Odisa y o oba oba mb q l pn hln mndo pocpb po o comb o m n ml y cals d ! d d A p q dpecon l pnJ ognal y olmn hn llgdo nso dís gmnos d mocos y o pndos n ls cdd gga dl d Il epcalmn clno han hldo cops baan bn conds d obs d Pégmo Sgún l lynd l cdd d clano ndd po ér l cyo hjo Tlo ndó Pégamo y d s modo n lcón ml' n lo dos gd cn os D hcho clano olvó n dcón dcón lo d l "cls md d Pégamo, ms c y socát socát clano y l ccan Pompy n úbm spldos bjo n ll d cns y l olcánc rojds po l Vsbo n l ño 79 d n a Cndo dscb dscb n l sgo XVII I con júblo s dtó q mchas pna y msco sban cs nco l gso q palca n ambas hlnÍ co y lo mcns comoddo pn ms d cons y po !o gl ncgbn copa d pns amoss y no bjos ognals Hrule halla hall a a u hij pequeño Tele/ ámn 3, n dpcón d n ognal d Pégamo Pégamo gu ld d l p po sñl écl cál s jo l n l esqn no qrd qrd ne n mals slj , mmndo mm ndo d n h mb d gmo ccón nc n cd poncd po n i g dn mjsos no ll n lo os d l tr y s pldas n no jgón sostn n cydo d p o y ñ l n os colos q pre pre domnn n l ob son l p y ! pdoojo dc icdo po l y d m pád y ns blnq cn s gs prcn con l ondo dl clo l hc pyc hc dln mn d n sl n l o cons y l modldo d l c d cond d lo no cdan n l n mnol s bn l mscl pon dl co d ércls á pnd mn d n e d bonc, d blo. s cla angas mendo n pnds n colors s y lo ls c nclín pajs pn do n l plno d ndo; po llo, �n l spr h lnístco l pn y l sclt ston mn dncd y prbbln hyn do con1d d ms bn at q complmnbn n s q m m d xpón ndpndn s pn pn scnas de gnero_
sosus_ Suio n lmpa- de u coeor u u
géno o cosmbas eon p lo m ! sa compscons tán hchas hchas d nos nos d pd mámol o crámc conocdas como tesela. jdas n cmno (g 4 n clno Pompy Nápols y Rom s han ncondo copas d mch dños d Pégmo l moco dl pso n q s m go p Dí hyndo d ls fas d ljndr l G ? dsps d do n l bal d I s n on n mosco pompyno hcho n l sglo I A C, copdo amo pnt hlnísc má ang Sgún P d n amo no l Vjo l más moo mosqs d l ngdd Sos q bjb n Pégmo n dsño no d los más copdos l d ploms bbndo n n cá d pl y n or o p l lo d los comdos g 46) rnó das s cd n p d polo y n ón yndo n n Pégmo dngó mbn po xtls col do con sbncas qnca y mnls pcs, s obrí y bjos d pl y bnc s joya talldas adaptaon mjo a lo lo ntiors; n camb1 ?, po u e- y s cámc p sos práccs y grll d r ssnc l ccón dl tmpo pnn lo co l d mán ol p xo Po los los jmpl no han llgdo s nddbl q l nncón sal l MUSC co xpo d mbs rs grn lc0 ínm y q nngn dbo hb ndo spmc Pégmo s dnicó con l dcón mscal d l ón ccn spnonl dl A Mno conod res respecto pect o a la otra_ l mosco r q remon l ndd: oo como Fg q po dom modo, mo cas d gn p n n Pégmo p ecb _! p d nmno popos y cctco Dsd l glo V no n oes es y pr a pnl n ls prd l ga q C nre lo grgo n Ans hb n cm n ocó con l obs manas loe pon co mscl pco l td las y pop los dsño gomécs p pso n no q l p dd d l dcón nt dórc y l nnc c ncon d m molóco psj y escn d cn d l múc ponn d cno xanjo
.
' 52
El
ES ILO
HEt.ENIS'CO HEt.ENIS'CO
ig ig 7. Izqr Comtnc d olo y Mrss. Reieve po-
veniene d nTa Gci apoximdamen apoximdamen 350 A f f mol 96 cm de altu eo Naconal de Atenas Págin opuesa· Fg 48 Afa
opia roman de un onal de Pérgamo mo!; tamaño na· tua] Galeí de l 1cios, Fh> enci
dar.
paba s ncntó snó tant mb En paca a msca pmtva xctan d Fa casadad n s snd q mtía q tó a Ap! gnó v v ppa as mdía n md s ptct nma d a musa n cmptna E ds dsncadnan ts accn mcnas a n ta a hnada a ganó crtamn nt tdccón d n nstmnt msca natv d Fga pdó na vz más pbó q s mas n pdían qpa qpa tv n ct smjant n a xctaón d s snt· a cn s dss Cm catg hz q s cmp ds: a n nstumnt d db caa cn n snd d dsad vv pcant pntant cn crta smjanza a d Ens psntacón d mt hcha n sg V b acta A stmnt cn na sa caa s A C naatbda stá Atna tanqa y s• cncó cm aulos a d db caa (q s msta na dsdsamnt Món nstmnt q tat n a g. g. 7) cm ai En agnas tadccns d s ataba su nsajand mntas Masa va a antg témn gg han sd ncctamnt na. ma n spa Unrasgs v d s IV A C pv· mads atas Emp a múca dóca paa s jc d Mnna d a sca d PaHs (g 47) cón cntó cn nstmnt d crda cm a a a nnt pp camn P n ad taq cítaa sta úma amada rónamn rónamn má tad apa psnta s tm stá Ap sntad cn s a y a a a cítaa n a músca dóca as n a spand t Maa n éxtas tca as Ent s músca a n mpad más bn paa acmpaa p stá jz ctc msca d p pcntmnt cancns mdías cs d s d mds só n cn cch n a ma a vsns hcha n Pé gd mch mn n tads cm nstmnts hacan cas ms d crtamn y mstaban a sstas p jctants hábs. En a tadcón dóca !a gam vct Ap p u ad, a nnad Masas n jccón d a a s acó spcamnt cn ct cnt atad p a mca a n áb, n t d Ap s ggs atbn a a músca cn sta ad a gua agazapada d n scav scta (g 48) caactísca a vtd d ehos, caráct éc; aand cch cn tn atcpacón ccón as c nstmnt d Dnss, s asó cn d castg cm pat d mt p pnta {y patho, sntmnt ntns tnia n cact sn gz vdnt q dbó snt artsta hnísc a sa q ppcaba ntsm ntsm Paa s atnnss, abda tma pc atactv) tna cm n hac scó na dvsón d ss apacns das tzas as mcs d sctad n stunt n md msca gadan acón E casg d Masa dbó hab jad a pnón cn a candad a 1dacón a ganca, n tant d qns dsapbabn a mca a dsaban q s ts aarn cn a xtacón mcna y cnsrva a atguas tadcns Un ndc d s dspa d pasns acptacón p as gnts s bsva n a a dvsón estnt d pnns qdó pamada mpactd los ós, q s pcparn p cns mca psntacns sctórc d a cmtn acttd mc �ª ms1 a nt Ap mpc sát f Ma va qb dn n stad Patón, p n admtía a tads d a n s sta sas sas Sgn atg nut Atna a nvnta d jmp, as Un día ta s magn jada n n d da ps cnsdaba nstmnt pe q s nstumnts d cda jnts Cn nt stanq stanq tant s dsgust cn !s gsts q hacía a ts tca q arjó as dsgustada Maras, q p énas sñaaba s prnca p Ap! ss nstu
l
mnts q p Maas s ss", p ncs s cmpJO nstmnts d cda rn mnads n �v d a a !a cítaa sncla pa mpa n !a cdad Y a paa q s patrs stvsn cn· tnts n ¡¡ cp. Sn mbag, a sa q rechazó aus Patn hz na cncsón csmnt hmana s ds mds musa cns cns as mdías as s n s stad d n dóc, q s ped Wt d ncsdad , q ama md d ! btad E pm a g xpwn d gt q n vant mt n a a d p1 Y csn " td dnta n º d msca ta Emp n cabía spa q dch a dtnac1n ca pda n td mm nc paa c1 dadan d s tpa, p t 1_nc Pat hz a cncs1n d q a músca fa fs mpaª p gr n mmnts d paz btad acc1n n q n hab a a psón d a nc sdad Atóts n a ma part d ss pnns ms• ncdab cn óats atón, s bn hz na cas c_ncdab xcpc1n a snaa: snaa: Scats Scats n a Repúblca s q vca a cnsa úncamnt s mds dóc s pq chaza a\s, ps ! md s a
MUSICA los los modos lo qe e! aos es a .los instrumen nstrumentos ' tos mu�¡ mu� ¡ C.,•s·. am1 os os exctan exctantes tes y emoconl moconles es La po· o· pue 3 o 1c"�, pes el frene frenesí báqi áqico y tod ! a
b d
n n
emoc1 moc1ones semeJ semeJates son expres xpresadas mucho mej mej p el auls uls � se ada adapt mej mejo al m?d9 go go qu que aocu que que oto. b e salare alare que Astot stoteles no no echa echazó e! odo fo, fo solo en el caso de la educac ducacin de los J?Yene; .paa, so ellos ecom ecomenó enó seve seveament amente sólo sólo la mús1 a doca doca, pues pues ea la mas sea sea y v º
aoniL El moo . f�o p roducir roduciría ía dema demaiad? .entu entusiam siamoo, _en tanto tanto que el dco o� myo myo pob pobabda abdad poducía poducía una "dspos dsposi·
c1n d anm mdada ssgada A ps� d s _óss ss cnvncn tnan ts a smant sca a ganó ápda acptacón n pcas h stc st msca pdm nant La tad1c1n tqa snca dórca d pasa d q Ptac m a dad d a músca ba dspazada sbsttda p as mds más pmtvas mas va d Fa hnístca s caactzó p un psna La a ada vz ma n acvdads q habn sd d sm dm d c adan bs cm pa d ss dbrs Y hn?rs p1cs La partcpacón n cmptnc dpt1vas ccns d agnas danzas rsvada s nas d nb cna, pasarn a dmn d s spct, q a mn d dvngaban ats sas p s sc1s. as acc1ns psnas cncdas cm Tecitas dsa agpaban a dcts d scna acts mms baans múscs q pa paba n ps ntac tas. Est gups nc s astas masts naba cm nns gs, apndcs tants pa nsñas Ls atá· cptaban Y ts mnacas hnístc sman pot dasn n a tas tenas, bsand mja y cnsva !a ca1ad d as psntacns tats as jccns mscas brnda agns dat gnas n d s rasmp!s s a antgüdad A mns scasndína 00 nas d Prg cta Tras na cdad JZgada p s atád qns stabn n a na sdnca q p ga a cpada p n s m sacdt d a cdad cm s rpsntant La v1ctna d Emns I n añ d 68 A C savó a st pbad d a amnaza d a dta cavtd n ma s d s gáatas A smjanza d tas cdads a n s paa dmst s nmens agadc1t p s scat, nstó svas ana· mnastc mscas n hn d s d Pgam Pgam Un d ls n !as Pananaca, ca, n hn d Ata cm ptcta d Pégm ts s Emna n hn d pp mnarca P nscpc ns q h gad a nsts días s dsprnd q n pncpamnt n ctmn ms s Emna c as a nas d s pasad s dscbó n a apd na nscpcón cn cat vs d naptmba acmp3ads ntacón msca nítda a n pta sct n na ápda d pda p n hmb ama d Sks, paa a tmba d s spsa Et En a tanscpcón pcón tó s a paabas y a músca d na mdía bv ta vz tacta, n md , d sgl
IDEAS
Lienzo ienzo a! ó�';�f - �U AmBLGOa!PeANNa:!on onal de Ate te 1
-
I Irio rior r del del Pateó teón.
Roma. por 750 1
W:shi n¡on on D. . (Colección ión Kress )
RELIS L cplidd cplidd int y l puls ás ápid d l vd hlnstic hlnstic dbilitn l nci nci n l unidd bic dl cncinnt y vs pdubls gn d l lgnt diidd d la guas gg y l ipibl d sus xpsins cis El und d pnci cnct á p l hb hl nt ic qu l d ls ids bstcts y ts En su vión < ltivist d ls css css s nt ó ás hci l vdd qu hci l unidd y tó n cnsidción xpncis y difncis indvidus Ls tists h lists buscn psnt l Ntulz c l cptn sñl dtlls dlicdsis, inclus tics ás suls dl sicd El c dl idlis n tnt sltd d l dcdnci c d clc l ctiidds dl hb n un nuv rc d nci, xn su tas y dn ls v les huns básics Al nntrs l vdd y ulpcidd d st und l tist hlnstic n intntó duci sus útipls nifstcins l snc Uz ticil d p y qups El ist hlénic stb hb d pi y sl n n ctitud di tscendind tds ls itcins bints; l tis t hlnstic s c d qu stá n l vóc d s ntus y scils qu l csn p ds l d, initblnt initblnt s cndicind p l s truss y buscd dl gn is ustr lgns d l cnicts y cntdiccines d ls h bs hlnítics Ss ds s vlvin j d ss ppis pbl psiclócs Ls ntigs dis g gs pcin ten und bj su cntl y l jstus Zus d! sig V . . C n ust si gn d cnsnci tig nvi sus cntll_ s didds dl t d Z p, luchn isnt y l c pcn st punt d scpásls d ls ns" En l quitc tns dl sigl V A C cd dici sin ipr l gd d ní qu gurdb cn l siti n qu s ntb un unidd indpn dnt y ls quitct pc s prcupbn p l rl ción pcis cn s dfcis vcins P s zn h b ditid qu un stuctu dpnd d tr n un gp, hb disinuid su cndción c un td utcntnid y d st d hbr sid cnsidd incplt l luz d ls nns hlénc En l c pls tnins cd epl tn su j ppi y su Xstnci o indpendint n cncdci cn l cncpt d qu cd b d rt deb s un td lóc intgrd sól p l su d s ppi ps S hcín slnt ls cncins l Ntuz qu s ncsitn n d l itgidd stctul stctul A hbe slent ptnc l pd d c l sitic y l ppción quibd, y l pcción d cd dici dbí bllr c c n nunt l spí tu dl hb y c t, nsñes y pv sb l di t n vz d st unid él l difci isld n l snd idl c unidd utcn tnid, l quitctu hlnstic cbió un cn cint ist d qu nd s cplt n sí sin db Xisti c pt d un c d itelcins Cn b n s crit , l plnnt d l ciudd s un o d ls , y ls dcis hlnstic n cnsidd prt d l cunidd glb En l
59
c d l óps d Pg su cción hch: cn td cuidd, n sól n l qu spct su d ntu sin tbién su situcin y lug n l gp En l scultu l lnts lnts d cd gp1 d d sjnt, n sujts su d y l hb std c p int d su bint vs d l pintu n ls plns d nd y pl y liv l scultu hln'tic cd vz dpndió ás d l luz y sb bints p su ct xp siv, piió l vint n ás d un pln, y suó y pndidd n l spci En l scultu nti ll un fg sip l ign y st p dl p y su psnidd stb subdnd subdnd l siti qu upb l indvidu n l scdd n gu, jpl, un individu n pln duz, p su p cr y cu n gdbn sjz gun cn sn dd Pd s idnfcd p lnz un csc, y su ign ás bin l d b d un cl, qu l d un pn p sí is El des hlnc hlnc d hc d ls ss huns huns psniddes únics y n tips, xg un tcnic st cpz d pduci cctscs piculs c l gst l bc, rugs d l pil, dcts sics y psins cils individuizds Ls cas, ún á tnn qu st d y lln d id pr qu l sujt d un rett ist puds s disngid d l d idlidd l Ntulz tbién sigicó l pduc ción ctsi d td dtl tóic A l n d un cint fic l scult bsró l uscultu dl curp hun cn psión bslut p prduci td dtl dl cup En ! nj d ss tis l ngus scults gs nunc lvdn qu l pid pid l rtces hlnists d ép c ultrs su cl rsc ls z o l pid p rd l tugnci y l c d l c viv L ist dl lgnd sclt Piglión qu cinceló cn t is su dl n ánl qu l cncdid l d, pud hb sucdd sól n l p d hlnstic y l ig snsu d l Venu de aene (g 52) cnm l dic suv gci y nct cn qu Ptls psntó sus dss y dss { 33 y 36) culinó n fgs lgts y t c l Vns sñd y s Apolo de Blvedere ig 53 xtción hlnisc hlnisc dl lis sduj ntbl nt l pácics ns qu cnquistn Gci, y s tccón hbs d cción c lls, n g p l cus d l supvivnci dnv d ls scultu d Pég qu hn llgd hst nustrs dís EMPlRSMO El cins dl pensnt gg xpsd p Sócts, Pltón y Aistótls hb cn� cdid n ipnci sp d ib cursidd tlctu n l bsc d l vdd t El picu ís y l sticis, n cntst rn sís páctcs p l vid dii lóc bstrct dl p d nti edió l ps n pis qu s pr cupb ás p l cinci qu qu p l sbidu, p cnjunt ls sultds d l xpntcin sld y p l plicción dl cniint d pbls pác tcs Dich n á pli, l pis hlní· hlní·
'
4 EL ES1'ILO ROMANO
ROMA, SGO I! DE LA ERA CST!ANA
L époc e los Aoo e "el peroo e l hsor el uo e el cul l rz hu lcazó su prósper , pbrs e Gibbo coció á lz y prósper e Ocaso y caída del Impeio Romno. jo el gobieo rjo Aano y Mrco Aurelio, coú el gr e rjo hisoror el ipero e Ro brcó l pe á próper e l err y el cojuo ás civizo e l rz hua Ese eso beo e cos Gibbo lo buyó geio roo pr logrr el ore y l leg li el culivo e l olerci y l usci, y su cp ci pr el bue gobieo El Arco e rjo e eeveo (fg 4 recuer go e es ganez espreci procr ls iu es y vicoras el prier gra eperor el perioo señlo por Gbbo Ecrgo el seo roao pr celebrr l eció e l V rj u cio e ás e 20 lls sobe ls oañs que u Ro co el gra pueo e si, el rco coeoró u epes sobeslee e coscció igul que la hzñs el rer cosrcor el ipero Dicho co, coezo e l g expansió hci el oree, e u reo l ició e los ronos pra vislubrr ie á llá e los es, y recorres que su cu o e u ui uocoen vsió ron e que el eso e c iiviuo, l ig que el e su ciu y eso, esb iee uo los e eo vecios ecoró expsió lóc e u o ueo e ñ iu. Ee l aigs ciu� esso Ro escó e r úic por su solució proble e coser su egr uicip y l iso iepo gobe u vao iperio iperio l llevr l perecció l isiucioes por l que ich ui po lic puo ser copible co l pls vei hu, los ros obuvero su yor ibre soci e gor o arcos oueles sol coeorr l culi ció liz e gu capñ ilir e l que er sojuzg rbus bárra isanes, o !g pueblo civ lizo eb nr pe e l couni on E el cao el rco e io e Ro e coquisor co su ejércio u cov e cuvos y los oeos e guer, pasb e run por ebjo l rco, co el pluso e la ulues rono e sus oos El rco e rjo ue oelo rquiec óicee copio el e io, icluios elles o ls colua compuertas is, u cobició ro e los órees jónico y conio Su espru ere el c e o o obse e que ls esculura coeor l res e l pz y o las e l 62
guer Los relieves que co liberli cubre su supericie eo spuesos l er crcersic ro pr ifrr e isr l igu que par elei r l r E el lo que r poblo e ee veo y l ás sae Ro (ig 4 los peles uesr esceas e l polic oésic e rjo_ Cbe obsevr l Eraor coceieo priilegios e erras e l ecié coquis reó el Dubio los veernos e guerr e pie e eo e los ercees próspeos greciéole el uevo pueo que cosyó pr eos e Osi, el puero e Ro y recibieo l clcó el Seo y el pueblo e el Foro rono Por el el se ueve procesió rual y e uo y oro los e l ovel el rco esá esplegs vicoias ls co coroa y baeras Por eci e oo, úpier uo y Mier (cooci e l i i g ro coo l r pii, exiee su bievei eperor Co n geso e probció, úpier velc ss ryos e jano rcoociieo el gn poer e ese úlio 1 ig que, coo ulció hci el eperor sio e que suplb el culo e l eies opics Ese grpo esá juo l iscrp iscrp ció y añe l sucesió e ul coos r jno el e Otmo, el ejor que se ce le graó e especil pues Jo copr sólo co úpier r B
63
5 r d Bd d d 37 X 6 d E el lo que ir l pueo eá las ece que peee l polic exeror e rjno Icluye los geos presno el jureo e lel; vros g benes oees ev sus rbuos por sus eb jas y el eperor esblece obr e beeicio oor gs por el eso pr el uxiio e nios pobres Por rrb, u gur que siboliz Mesopo le e hoje, y ls iies el eoo el Daubio los slun y le an l bievei El iraós el ro ro esá ecoro e or seeje A pesr e que c pel uesr u episoio sepro se logr l uni por l repeició el persoje iperl L vrie se obee por el cbio el eio huno y geográco o cbios e sio es iic e pe por l civies, y e pare por el o picórco pr e or el esceo ro se icluye gos eifcios uy coocios l cpiñ es iic por rboles y u locli reo, por exóicos ioses e los ros El e es u propg eviee el gobieo iperil icluso l gro e osrr co recueci l eperor coo u igur sobrehu ro l sobr y coei e represeció evi que cig e e! ane rieo y el exceso . L ve er esculur uesr oio écico, si bie hy u eeci coceer yor ipoci l elle liel c e l ui y l seei Si bie los rcos ouees o e li uiis su m es ejeplo el pricpio e ec ció e que se bn o los logos y elaos ro os e rquiecur Co el co los roos cosru yero sus bóve y cúpuls que hiciero qu l rqui ecur se erse icluso e épocs oe El lecho que e! co e rjo hubiese sio cosruio e u poblo provicio l sur e Ro e el cao hci !o gres ceros el Oee y cie isnci
e ello coo Aea Pérgo Alejar Eso y Aioqu es coo u recoroo e l r por l cul l hereci el uo clásico eerreo psó orr pre e l rció ó culural e Occiee . Por l coquis ir por exió, por hec y por cesió volui los orgullosos eios y ciuess os nguos psro uo uo r pe e l poeros Ro De er seeje oas ls ie, isiucioes y fs e e e es v reó ero icorpos icorpos y ecs ecs por el igeio roo, juo co cobucioes cobucioes propis obles, Ro poco poco alcazó l ci iiscuible e l culur, expe s e su lierur rquiecur y escur escur que igua bn ! pujz y l preeieci políic e su gan ipeio ARQU CR ORO DE RAANO Poco espués e su eroi zció coo epeor e et ño 98 e l e cisi rjo coezó r m u graioso proeco e Ro l cosucco e u uevo ro fg ) Al hber lczo el ipero e es époc su yor exe sió y l poblció e Ro cerce al illó e r soa creó l ecesi e ecios públicos e y r ño y señoro El aiguo Foro Rono e l repu blic ese hca ucho e iecuo Y se hbí hecho vios ieos e los prieros ños el ipe o pero el proyeco e Trjo er an bicioso que equivl oo los aigos ros uos y os ls cosccioes cubría u áe yor e 25 cres obr ecir que su iceci er equipble e rjno co ó el proyeco oos apecos su o rjno Apolooro, u rquieco e igeiero grego e Ds co oso por l cosrucció e u puee e ier
Q
Ga en Nmes (g (g 63), en pe ese ese el sglo D C . Un sstema e conuctos subteneos y e canales abetos e conceto fe constu para lleva agua el veneo en la montaña, a !a poblacón que estaba a 25 mlas e stanca Al ncona po la eza e la gavea, !os conuctos feon nclnaos nclnaos y oentaos en la eccón eseaa, y en este caso, el agua ue tanspotaa a más e 270 metos po el valle, a una altua e más e 53 metos a acosa acosa acaa nro o se e e sostn a un puente ún en uso, en tanto que las seres superoes e ganes y pequeños acos sostenen e! acueucto popa· mente cho E PANTEON El sento omano e oganzacón socal se extenó tambén en el campo e la elgón, y eemplo e ello es el Panteón ( 4) A pesa que su nombe nca un templo paa toos los oses el Pan teón e en eala una basílca paa las pncpales eaes solamente E! popo empero Aano nte vno en el seño e este amoso efco, y en ocasones pesó las eunones el senao omano celebaas en su ntero sobebo y esplanecente lámna 4, págs anteroes) La geometía el Panteón se bsa en la unón e un cilno y una semesea que sentan sobe una planta crcula; el ámeto nteo y !tua e la cpula tenen un poco ms e 4 metos La claa e la ma loga po la uala vsble e las mensones hoz ontal y vetcal al gual que po la sencillez e seño es evente ncluso paa e! obseao casual. E! sento
peecto e la popocn espacal y !a mpesón anonosa el nteo se basan en !a lz unón e la habla centca aplcaa y el sent o ettco En el Panteón al gual que en las anes sals e las tenas mperales, los omanos hiceon avanza la aqutectua aqutectua J punto e loga nteoes mpo antes A eenca e otos templos cláscos el Panteón nvta nvta a la entaa a supece nteo e la cúpula se caacteza po ndos ponos que tenen la oble nala e amnoa el peso e !a cúpula y se e elemento básco e !a ecoacón En e cento e caa atesonao estaba una estella oaa e bonce, motvo que elaconaba smbó lcamente la cpula con el celo Poemos ama hoy ía an pate el nteo aluna vez esplanecente, con sus paees ecubertas con mánnol e vesos coloes en que peomnab el oce billante con contrastes oos vees y negos Empeo se han peo !s losetas e bonce oo que aonaban el nteo e la cúpula atesonaa manea e un estellao y amplo mamento que emeaba e! elo La ú nica ente e luz es una claaboya e cas l m que se abe en el cento e la cúpula Este ocuhis, como e !Jamao puee se ntepetao como una alusón el ojo e la vna ce\ese que too lo ve. A cas 50 m el colorio suelo e mosaco, pemte la entaa e una columna e luz que baña el ntero con una an clara Del etero etero el Panteón como se encuenta encuenta en nuestos 'as, ha esapaeco !a cuberta orignal, rca y colo ra, e mámol Las placas e bonce el celo aso el " . Abjo: . Pgina opuest: .
pótco !as losetas oaas e bone que cuban o esta> cmboo o ambo y la cpula y las esta> lap� monumentales e los oses en el nteo han lap� co con el paso e los ños pesa e las mu tlaoK empeo el Paneón es e! nco eco que ha sob vo el muno antuo y la estucua ms veja e anes popocones con su techo onal ntacto. ua po s mso como uno e los efcos con cupua más mpesonates el muno a pesa e otos tan nobles omo Haga Soa en onstantnopla . 9 a cateal e Floenca g 8) San Peo en Roma g 1 ) y San Palo en Lones fg 2) El Panteón ha seo e molo paa una see e ecos cuyo m tvo aqutectónco es la rotona espacos en too el muno ente otos el Panteón e País, la Vlla Rotona 2) y el onumento a Thomas eeson en oncello E E U U e A ONTRJBUION ROM A LA ARUT TU La contbucón omana a la aqutectua aqutectua e cuup!e: ! ) edfcos paa uso páctco; 2) peccona mento e! aco y la bóvea como pncpo estructual ) nss en la vetcala y 4) seño e nteroes impotantes En el prie caso la aqutectua omana se caactezó po un cmbo acaJ en !a peenca po cons tui efcos elosos a la ealzacón e poyectos e nenea cvl e e enon e mpoanca en la solucón e poblemas pác tcos aro s Ello no sncó que los omanos escu aan sus bascs y templos o que no tu tu
8 OS S OS OSO OO Y BZ O mda llamada rfoio, qu s tnd a nvl dl tcho Uima . cea (g 7) s usta a sto y sus dscu sob las nas latals, o aba dl cua stá una !o costados sgn ]a costumb n !os bnquts hla d vntanals qu iumnan l nto y su mam mnos n st cas s un ndivduo más maduo y osta n qu s aoyan !as vgas d mada dl tcho bbado En todas todas las sntacons tn un halo n n cobtzo cod con la orintacón guacda y d ma d cuz con una gma n cada ama d la cuz, domno 'to to stas rmas 'blcas cacn d aa dstngulo d los santos y ángls acomañants vntnas aa l mundo xtro y- la hla d vntanals u ot dignsmo y su manto úua tmbn tndn suos staba dmasado alta y dmasado ounda a mostralo a la luz d la majsta l l omo statuas tncluso contmla l imamnto bus n sus dstals, las guas n la banda mda stán caba la lumnosdad to dl stu y no la luz o mstadas n ma tdimnsonal con claoscuos, y aojan sombras dgonls Tuvon alguna vz nsc lmnacón natua: ;an olna l Nuvo a dnca d la antgua cons sob sus cabzas aa dntcarls, y a lmna ca d an Pdo qu tna qu albga a una mu!w sus nombs sug qu tal vez on oftas y santos ttud d 0 000 o más ls d , concbdo como vndos o los cstanos aanos El gan so d mosaco o aba d la aqua d caia va dl alaco d odoco ólo la nav cnta ha qudado ntacta y las dm ats hn sdo la nav cntal comnza a dcha zquda d la smtdas a suacons o adcons ultros. En su tada con mágns dl uo d lass y d ávna, ávna, a onal su modsta aqutcta ataía sola sctvamnt En l mull siccua qu tn ts mnt la atncón momntána momntána r los magncos magncos gas omanas ancladas, s ma l uto d !ass mosacos qu dcoan las ads d la nav son d t dos fos Po ariba d los muos d la cudad no m otan ca n la hstoa d! at A sa d cb dstgu agunos d los dcos antguos d la snta un dsño anonoso n aldad los mosacos gan uta sl la ocsón ocsón d vgns máts máts En l on hchos n dos iodos y tnn stlos dstntos lado ousto stá Ravna con l alaco d odoico Los mosacos dl m iodo, ncago d odo m lano Dbajo d !a alaba Paaum stá l co cosondn a la atsaní a!ocstana omana aco cntl n dond stuvo un tato cust d! nvad a nusta cudad" odorco scbó o mado Dbajo d los otos acos los ls y vs mdo d su sctao asodoo a algunos d nustos tos d cabzas y manos ndcan qu tmbn cos maolstas más hábis qu udan acomoda stas ondan a los tatos d mmbros d su squto, y za qu han sd qustamnt agmntadas, a qu doco d nuvo a mo stado n la ut a d la un sus dstntas vtas d colo udan oduc cdad, a la dcha uando ms tad l no ostogodo d modo admabl l acto natual Dsus d la tmnó n ma ntna, stos sonajs on conqusta d ustnano la glsa dicada d nuvo substtudos o cotnas smuladas, smuladas, d ctua ctua bzantna y s boó todo cudo d las das aanas y dl P arba dl alaco st algunos d los dcos d no d odorico Mdo sglo dsus, a a dl fso odoco, con la glsa d an Aolna l Nuvo a !a o aiba d la aqua d !a nav cntal substtu izquda do o mosacos n stlo bzanno A smjanza dl rso d la clla n l Patnó n, sta Los mosacos qu cubn o comlto ambas aº ocsón flja l rtual qu larnt s llvaba a ds d la nav tán dvddos n ts bandas horizonta cabo n la glsa gn s costumbs imtvas, la ls v la g 70) Po aba d la arqua d la nav sambla d ls s una n las navs latls las cntal y o dbajo d los vntanas suros, una ujs n un lado y los vaons n l oto En l o anda continua y amla d mosaco co todo Jo toio cuzaban o la nav cntal hasta l ata llvando lago d la nav a manra d un rso En lla stán dos sus ondas d an y vno aa la consagacón consagacón En una laas las d santos (la at bzantna) n una o ma stlzada, la ocsón sntada n l riso vv sta t dl svco ltco a nvl clstal A cón mastuosa con asajs mgns d Rávna n g 75) son conducd o los un lado y d !ass n l oto la at Palocistana la zquda, 22 vgns g omana} La sgunda banda llna l saco n uno y s Rys Magos ant l tono d la Vgn Maa qu gazo on sus blancas oto lados d los vntanals suios con una s d sstn al nñ o ss n su gazo fgu nltas n toga En l nvl más alto hay una tncas y cos mantos njoyados, las vgns llvan sus d anls qu mustan scna d la vda d coonas d ma trio n !as manos, como ondas D Csto y altan con nchos a mana d baldaqunos mana smjant, 2 máts a la dcha son condu mulad os como ma co a las guas qu stán o d cdos o an Matn d ous ant la snca d ajo Las bands mda y suo d ctua oma· sto, sntado n un tono con saldo n ma d na, y las scnas n !a banda suro consttuyn la lr a mada s !lvada haca l alta o los lgus y sntacón más comlta d !a vda d sto n l cuvas ascndnts d sus oas n tanto con un sen do fodo bodado d almas datlas qu smbo at d los comnzos dl cstansmo En un lado s sen naa la hstoia d las aábolas y los milagos nt !zan ! Paaso y su mato odo s nblmnt as l Ben pasor separado as oveja de lo abritos sno y no s advt sñal alguna d su sumnto ig 72 ausón a juco nal En ésta y otas scnas tnal us cabzas, aunqu ultas n dvos ángulos Cisto stá sntado como un jovn lamño con para vaa un oco l dsño dsño stán n l msmo nvl ojos azuls y cabllo castño En l lado contario s sgundo la noa convnconal ggobzantna d la sntan snas d la asón y la uccón En !a cla olamn t anta Ins tá aomañada o su
F S v F 3 U fquda· F 4 Palao de Tdc <1 6
Márties
8
OS ESILOS 'EORISNO ROMO Y BIZTIO
QUE UR: OSIO
mos os quicos d Hagia Sopha ogaon un spaco abo d más d 33 m d ancho y 66 m d ago D odo o sñJado cab dduci qu !as cUpu!as d a sucua d po cna uncan os menos s ucuals spaados y qu a miada nsanánamn pcib sa unidad En ino d San Via (fig 7) a cúpua y sus mdios d sosén son caamn visibs y !a sucua s, n conscuncia auoxpicaiva Ds d puno d visa psicoógco, s quiibio s imp· an pus poduc un co d dscanso o una nsión sua o qu sá n conas dico con !os inqui· os nios d as cadals gócas d épocas uo s. í impuso dnámco dpnd n pa d hcho qu no son pans os zos o confus xos Po sa causa a cpua d San Via s una alidad ino soamn pus po a a bas oca gna! n qu dscansa s ha connuado haca aba y chado En ábsid d San Via qu mia a aa dsd ados opusos, sán dos pans d mosaco qu mus an as guas más poans n os cominz d impio bizanno n Ráv na En uno, mpado us nano sá n mdo d un séquo d cosanos (g 0), y n oo, rn a fn paa no s mnos, sá a mpaiz Todo n odo su sobano spndo Es signicaivo qu mjo ao qu nos ha !gado d gn mpado s hcho n mosaico y no n un buso scupido, una cus n bonc o una saua coosal, o qu s pica po hab sido maia qu qu mjo capó spiu único d su vida y su poca Insado n a codicación d a y omana psidin do concios igiosos y conclndo cos po\icos divgns, usinano bsó su adminsción n a hábi apicación d nuas gals y oócas, a igual qu Equiiba as cpuas sob sucuas cuadadas u oagonas d sos mpos f pocupacón d os a· quicos d siglo V! C Los omanos haban haado una soución n ! caso d! Panón so s, hac qu a cüpu!a fs sosna po pads cindicas (am bo), po n Rávna os aquicos haaon oas dos soucions E quño y quisio mausoo d Gaa P!acda (g 69) qu� daa d 425 D C apoimada· mn, fu consuido n oma d cuz giga con ba· zs iguas Su cpu cpua s apoya n pechnas. so s n uao iánguos séicos cóncavos d mamposa qu nacn d !as squinas canguas y qu s cuvan hacia adno paa oma a bas cicua d a cpua a unción d as pchinas s ngoba !a sucua anio cangua y sabc a ansición con !a cpua sup io os bauisios d Rvna son mpo d a so!u u ción bs d pchin po n s cso \s cpuas dscnsan n panas ocagonas Oa soución nacda d mismo piodo mpano s bas n un sisma d capileta o absidios smicicuas so s una si d pquñas bóvdas a mana d bsds coodas n cada ado d !as pads ocagonas méodo mpado paa sov pobma d a cpua d San Via ?s ocho pas d a anca na oda aqua
scindn y cuminan n un ambo ocagona n qu p mio d as absidioas dscansa a cúpua Po aiba d a nav cna bodad d os acos y po dbajo d !a cúpua, os consucos incuyon una ga abovdad con foios qu odan oda a pana cn y s abn n a nav (v g 78) aa* da mm y qu saba dsinada a !as mujs spa adas más sicmn n !os ios bizaninos qu n os omanos Los quivans onas d Sn Vial son as ig· sas d usiniano n Consaninopa ddiada a os san os Sgo y aco n n oos Empo monumno más gandioso d! sio bizanino s !a basica d Hagia Sophia (Sana So''a o Sana Sabidua) Como combina· cón d a cpcona ingnia audaz Haia So phia nunca ha sido iguaada Su io s pácicamn· cangua con conaus conaus impsions y abu ada mdias nanjas qu s nn hasa cumina n una cúpua compa n a pa más supio En su inio (fg 79) po !a nada d ná n occidn s ab an os ojos una ampsima nav cna y a miada s vada hoizonamn hasa \ bsid on a A psa d qu n !as cadas góics más ambiciosas a anchua d !a nav cna cna nunca cdió d 6
Págin
opues a. zquerda
F F. 78 Iner or de an Va en Rvena 526 a 5 c· ono exeror, 28 m oc no neror 1 8 22 m
Págin opuesta, deech: Fg
9 Ineor de ana ofía ofía stambul (Conaninoa) 52 a 53 ula 6 m d alra Drch Fg 80 Empe
Justnno y su séquo
Aproxmadamene 54 oaco; an Va Ráena
8
n a za miia bua Po o sá psna como smbo d unidad n !a ua spiiua d iglsia po una pa y pod mpoa d sad a oa Cca d usiniano n a pocsión sán os cigo y n os só azobispo Maimiano s idnica po su nomb Con as manos vana 1 cuz pco; como amción d su pod como so spiia mpoa d Rána D oo ado sán sus osano osano y guadias d hono, sosnindo n o sus njoyad¡s spadas E scuo con cismón indica a condición d !os sodados coo dfnsos d a E csmón un monogama muy mpado n sa época compuso d as as gigas Xi y Ro (P}, qu junas foman a abviaua d nomb d Cso En una ma go más agóica as as son una combinación d a cuz y bácuo d paso qu simboizan a mu d Savado y su msión pasoal En cno sá usna no vsido n oda su magnifcncia y osnando con as sins a dadma impia E obsvado d inmdia o adv qu sá n psnca no d uno d anos psonajs psonajs als sino d aqu qu mó auusamn pacio d Digesto (o Pandcas s) como mpado Csa avio usiniano Alamnico, anci co, Gmánico Anico A!anico, Vandáico Aicano Pío Fiz Rnombado Conquisado y iunado simp Auguso Esos dos aos n mosaico inn ncacuab va o pus s cuan n as poqusimas psnacio ns visus d as pasadas goias d os cmonials d a co bizanina qu han g ado hasa nosoos La gia paja psnada como si pacipaa n a pocsión d ooio n a ddicación d a igsia n o 547, si bin n adad nnguno d tos dos suvo n cha asión as nadas cmonias d s po
Izquierda F. � ; r 2 r Abjo F 5 556 . 1 50 5
J
equta nura En u orma ognal contaba con 39 panele pctóco dtnto, en aguno de lo cuale e narraba la htora de oé y u hermano, de! Vejo Tetame nto, y en la otra la htora de eú Se pena que la lla ue un obequo de utnano a amano La dtnta tcnca empada en lo dero panele ndcan la colaboracón de artce de Anatola, Sra y Aejandra. En el panel del rente por debajo del monograma de amano, et una repreentacón de San uan Bautta y a lo lado lo eangelta (g 84) El Bautta otene un medallón en el que et tallado un cordero, en tanto que lo eangelta otenen u l bro tradconale tradconale a ta lla bantna elegante elegante de\ panel delantero, con u complejo moto de ua y de entre meclada con pjaro y anmale, que denota el rbol de la vda etea, pao reale que mbolan el clo, anto dpueto métrcamente, y el trao lneal abgarrado de u etmenta cláca, contrbuye a crear un deño ettco, rmal y etlado En !a htor a de o en lo panele laterale n embargo e aderte la preocupacón bca por una narracón acta, en una ere de epodo El contendo y lo detalle o predomnan obre conderacone puramente fmale A pear de que la ecultura no fe el arte m obrealente de! perodo bantno lo trao ntrncado y !o de ño arabeco tueron enorme mportanca El marl no pete n hace conenente la monumenta!dad, y por eta caua lo detalle del tpo a!ado cuando e ha can con la precón del joyero e olan tal e m ico y má atactoo que la obra en u onjunto En eta etapa de ormacón lo etlo occdental y oriental no et tan eparado n on tan drene como má tarde ocurró en el perodo medeal medeal a tuacón e tambén complcada pr el hecho que !o artta romano puderon traladare a trabaar en Con
tantnop!a con la mma fcldad que lo bantno puderon acudr a Roma o a Ráena En trmno gene ral, cabe conclur que en Occdente e tendó a balca oblonga en tanto que en el Orene e dearrolló !a etructura de tpo centra En moaco moaco y cultur a'el etlo pa\eocrtano romano tá mi cerca de !a !nca del naturalmo clico con fgura modelada trd mnonalmente, que aparecen con un paaje como on do, y muetra prerenca por deño m encllo a bae de moto forale y de una áclmente dentcable. El etlo bantno, por otra parte, e orenta má ben haca la uperce planas bdmenonae, ondo dorado, deño en que e omta la repreentacón, r ma abtracta geomtrca, y arabeco abgarrado MSIC De lo ec to de lo mntro cul to de T eodorco, Boco y Caodoro e poble entreacar alguno dato acerca del etado del penamento mucal en Ráena en el glo V D C. A emejana de lo cto de lo padre de !a gea y de otro erudto de !a época, reelan batante acerca de la teor del arte y poco repecto a u prctca Boco e un traductor nagable de la obra loófca y cenca grega al latn, de la cuale tradujo no meno de trenta lbro de rtótele, olamente Cuando cayó en degraca y e encarce lado, escbó u Consolacioes Consolaci oes d Fioof(a que \legaron a er uno de lo lbro que m nluenca tueron en la época medeal Calfcad o por Gbbon como "una magna obra dgna de lo oco de Platón o ulo (Cce rón la Consoaone puderon er conocda en Jngla terra por la traduccone de Alredo el Grande y Chaucer Boeco ue un epr tu uneral capa de de dertar obre cualquer tema dede lo prncpo mecánco de la clepdra hata la atronoma El tratado de müca ecrto por Boeco e oló la ente común de la mayor pate de la obra medeale obre el tema, y de ete modo, al tranmtr lo mejor de la teora mucal de la antgua Greca ue la pedra mlar del penamento mucal occdental A emejana de de lo antguo que le precederon Boeco penaba que toda la múca e aonamento y epeculacón y por ello la tuó má cerca de la matemtca, que del arte audto que e l mca de nuetro día. Ddó la múca en tre clae: la pmera ue !a múa de la eera con lo que quo denotar !a muca atronómca lencoa del momento planetaro a gunda ue !a múca humana paa rere a la anona del eprtu y el cuepo, o ben lo elemento raconale e rraconale de la conttucón humana a la manera de la amna grega de polo opueto a tercera e la mca nt mental y de lo canto de la que e! óof tn muy pobre opnón y !o lo apecto teórco del arte lo conderó meta dgna de un noble y un rudto. El únco mco erdadero en u opn6n era el que tena la acultad d e ugar ugar egun la epeculacón o !a raón, de modo adecuado y tl para la múca repecto a modo y rtmo, clae de meloda y u mecla mecla y de la cancne de lo poeta
Codoro t mbn crb en un etlo c!to u emejante, dep que e retró de !a da públca a a pa de u monatero de Varum, por ello al partcpr aún en lo auto del reno de eodoco, era llamad contantemente para reoler cualquer problema ad¡ ntato Entre ello ue una petcón de C!odoeo de lo ranco, de un tardo. eto e cantante que acompañaba con un ntrumento de cuerda emparenta emparenta do con la lra cáca, conocdo como ctara. En la buca de dcho mco, Caodoro e drgó a u colega el enador Boeco, quen etaba en Roma en ea poca Su pmera carta comenza con un lodo dcuo acerca de la naturalea de la mc, que decrbe como la "rena de lo entdo Contna con ntemnable dertacone obre u podere curato, la rma en que Dad epuló de Saúl el demono, la naturalea de lo modo, la etctura del tema de ecala grega, y la htora del rt e Depu e ocupa de la lra, a la que calca. de telr de la mua y depu de alre por alguna tangent, aborda por ultmo e! punto mportan te ndulgentemente no hemo permtdo una dgreón agradable eñala, ubetmando u proljdad ep. tlar y pecando de una humldad actada pue e empre agradale hablar de abdu·a con el docto pero aegúrate de procurno ee ctaredo que e conertr en otro Oro ara embelear lo coraone betae de lo bárbaro. e ete modo no obedecerá y te hará moo o que e la mca ecletca en Rna en ea poca ólo poemo uponerlo, y deben bucare dato en dera uente. Por lo ecrto de lo padre de la glea, n duda e concedó enome mportanca a la múca en relaón con el culto dno El problema reda en la a de eparar un conjunto adecuado d múca relgoa de lo oma mucale ápero del pueblo, por una parte, y de !a múca muy dearrollada aunque pagana de Roma, por otra parte. Por decrpc ne de San Pablo y Plno el joen, en lo go ! y de la era crtana, repectamente, e abe que la múca de lo prmero ño del crtanmo era muy emejante a lo antguo almo judo cantado Un ragmento de un hmno palecrtano de fne del glo J! ue halado recentemente en Oyrhyncho El Bahnaa) n el norte de Arca. odo como bae el texto grego y la antgua notacón ucal e poble etablecer u relacón ettca con la tradcón mucl tarda hlentca De ete modo la múca paleocrtana deó de fuente hebrea, giega y latna como ucedó en e cao de la teologa y la arte uale. Con eo elemento dero y con dea popa orgnale !o crtano de la gle a Orenta! y Occdental en el curo de lo glo lent mente hceron una nte que do por reultado un arte mucal d gran uera y bellea bell ea El glo V D C e tetgo de la culmnaón de mucha e exrmentale temrana, y al fnalr dcho o, !a oa del arte onoro de la glea Occdental ue mplada ocalmente en un conjunto cherente de múc conocdo como cato gregorano En u dera tranutcone y retaracone \ gual qu en lo apeto t o rco ete tma h perduado coo la bae reconocda y ocal de a mca caólca romana lta nuetr
92
T ZT
ID E A S '
coros En el Occidente se llevaban a cabo al aie libe, Y hombres y ujeres coientes gozaban del pivegio de diise a Dios as divisiones especiales especiales de la baslca oblonga, a decir verdad, concedían aün magen a la die die rena de posición y estado cmo las de va:oes y ue es, coro y cligos Peti que todos partc1paan en seicio divino, empero, odico el concepto autotao y con ello se gozó de aguna libertad eligiosa eligiosa MISICISMO MISIC ISMO El arte del siglo V en Rvena a seme· janza del de otros centos ipotantes como Constanti· nopla y Roma estableció la tansició° entre el undo clsico grecoomano y el undo edeval A pesa de que perduró algo de la antigua gandeza, la enome impotancia concedda al simbolismo sent? las bases d los etlos medevales venideos o ateral fe subst tuido po lo mental, y el camino acional l conocimien· to, po la revelación intuitiva. Muchas de las antigus foras de ate eron transidas y retepretadas baJ una nueva luz a piscina omana se volvió el bautisteio cstiano en donde el ma ea pufcada del pecado origna, y la basílca pblica e rediseada para los isteios de la Igesia. os osaicos empleados para
Fg.. Fg.. 8 Absie e Sa polnr en C!e Arox. 5 30
San Vital e n Rvena En ambos casos los mtodos de de constucción ueon expeentales, y !a solución obte nida a los problemas aquitectónicos y decorativo e audaz y totalmente libre de inhbiciones inhbiciones El concepto bizanno de autoridad quedó fndido en los poyectos y planos aquitectónco y decorativo de Santa Soía y San Vita iglesia iglesia de po central, con sus netas divisiones jerquica jerquica que limitaban sitios sepaados paa vaones y mujeres clrgos y legos, arstócra tas y gente del pueblo, resulta admablemente adecua da pa hace sentr el principio de autoridad imperal El eje vetical culinaba en una cúpula que abumaba a hombe bzantino al recodale, cuando estaba en pesen· cia de !a Autoridad Suprema, su humilde posición en la jerarquía y orden d e cosas os augustos retratos del Emperador en los santuaos le recordaban que, salvo los clrigos, sólo el Emperador o la Emperariz y quienes ocupabn !os siios s tos de la escala social podan acecarse al altar de Dios Incluso no podía atevese a llegar hasta el altar paa deposit sus oendas en !a pocesión de\ oertoo. odas las cosas aterales eran del doinio del Csa y po esa causa, a él perteneca la exaltada exalta da tarea de hacer una oenda An ms , no se pemta l hombre de izancio elevar su vo con la de sus semejantes en alabanza a ios, pues tambin era perrogaa del Emperador suministrar un coro de si cos prosionales calicados depositaros de ese privi]e go a actitud de reveencia reveencia no sólo sólo era pa con Dios
sino tambin con sus vicaros en la tiea, y los etratos iperiales no dejan duda algna aceca de ese paticula ajestad de Dos era sentida a tavs del pode infni· to del gobieno Po edi de los solemnes tuales de las ceremon litgicas litgicas y cotesanas, a homb e bzanti no le ea impuesta desde desde lo alto la autodad espirtua y ecular Su sitio en en este mundo estaba ya inexorablemen inexorablemen e deteminado, y su dignidad huana estaba en propor ción a la ductlidad y mansedubre de su acepción de n ideal uncado que abarcaba un Impeio Cristiano on una Iglesia, un Empeador y un conjunto de leyes Por ora pate San Apolina el Nuevo y su compañe ro San Apolina en Classe ( 85 y 86), como mas típicas occidentales de la basica, reflejan una concep ción opuesta de Dios y de\ hombre. En la acha de las hlers geela de columnas en uno y otro lados de !a nave cental, la iada y los pasos de los fieles eran llevados hacia adelante, con ellas as En abos teplos se popició la entada a los ecintos sagrados en vez de prohibila, prohibila, e incluso en uno de los paneles de mosaico en la parte superior se dejó constancia de la oenda del óbolo de !a viuda. En la sma rma que los fieles salian de !a pueta de sus casas para \legar a la de! Se ñor, las procesiones de santos de los mosaicos se ovían entre !as puertas de !as ciudades geelas de Clse y Rvena Los ritos que celebran no eran tan incomprensi bles ni teibles que necesitaran coo en la liturgia bizantina, ser practicados detrás de cortinas celosas de
Fg 86, I ter e ábde
, . 30
93
paventos heleísticos y oanos se volieon el > ia o edio mural para epresenar las vsiones st El pastor o osó foro de la clsia escu! tura costubr S ta se volvió de anera anera simbólica el Buen stor motivo clsicos de ves y animles eron usados co símbolos para e ala y el reino espiitual a sca e volvió un reflejo de la unidad divin entre ios e hombe y la lira clsica po ss tensas cuerdas en u marco de mada, e eintepretada po San Agstn como smbolo de la carne crucicada de Cristo reo po medio de la msica, descendi al mu do subterno epresentado a y venció a la mere; p or ello, Csto esta epresentado menudo tocando la lia, y en San Apolinar el Nuevo est sentado en un tronco con respaldo de lia El concepto de espacio cambió desde la representa ción tidimensional liitada clsica del undo natual, hasta el undo innito simbólico bidimensional cristia no. s cosas nvisibles adquiieron mayo imporancia que las visibles El hombre clsico cnsiderba su Undo objetivamente desde el extero; a dienca, el st�no primitivo lo contempló ubjetivamente desde el nteor Sates alguna vez pegntó a un artista si podía epre senta el aa a espuesta e 'Cómo puedo imtar
9
E
ES LO R.OlANICO MONASTCO
ARQUI TECURA
L: á ást
hs s m�diao San Hugo el Grande abad de 80 a 543 San Benio ador del monaicimo C!un europeo por 29 conruó !a abada Aprox 1080 Comienza la conrucción de !a igleia de de Mone Caino en alia San Amboo en ln JaCapele 68 a 814 Carlomagno gobiea dede Ax .JaCapele (uin) comienza el periodo car Aox 1080 a ! 160 Conucción de !a igleia de San Sauno en oloa rancia lno !088 a 1099 Urbano 11 Papa cluniacene Aprox 92 3 800 Conucción del monaero de Cenula 1088 a J 130 Conruión de la ercera gran abada de po Carlomagno Clun en 1088 el aruieco Hzelo Aprox 96 a 804 Conucción de la capla Plaina en po oden de Hugo de Semur comenzó Aüda-Chape!le la conccin de !a ercera abada; en 80 Coonación de Carlomagno como empra 1095 el bide e dedicado por el Papa dor del Saco Romano Imperio por el Ubano l en 1120 e einó la igleia Papa en Roma en 1 12 !a beda de !a na cenrl Comenza la conruccón del monaeo 800 Aprox e derumbaon derumbaon en pare pare en 1 13 1 ue de San G! (Suiza) dedicada la ileia por el Papa nocene 1 0 Fundación de la abada de C!un en or X) goa rancia 1095 Urbano ! pedicador de la pimra cu 92 942 dón abad de C!un auor amoo de a da ad muicle 096a 096a !l20 Conrución de la abada de de Magdana 62 ón el Grande (936 a 93 coronado en Vzela en 1096 e comenzó I igle emperador del Sacro mpeio Carolingio a en 1 10 e dedicon elel coro y el 99•\ a 1049 dlón abad de C!un raepo romnico co orignale orignale en 1 1 O Aprox 995 a 1050 Gudo de Areo auo de raado mu e ermin la nae cenrl en 1 1 0 e cale inenor de la noain muical comenzó el nex e ecó de nueo 1000a 1000a l l50 Clma< del perodo romnco !a nae cenral con bóeda depu de 1049 a 1109 Hugo de Semur abad de C!un un ncendo por 1 130 e ermnó el !OO Cumnación del Saco Romano Imperio mpano con el pora! cenr! del nk pedomnio del poder papal !063 Comienza la conucción de !a Caedral de ex en 1 13 e dedicado} 1098 Función de la orden ciercene opuea Pa 1066 Guillermo duue de Nomand a onui a la orden cluniacene; u impulor prin cipa! e San Beard de C!aal Inglaera Re de Inglaerra de 106 a 1109 Poncio e con>aado abad de C!un 108 1122 Pedo el Venerable e abad de Clun 1071 a 1112 Conuccón de la caedal pra peregino proK 1 ! 30 30 a l ! 3 Gi!ebro eulp la eulu en S en Saniago de Compola Epaa zaro Auun 10 Muee de San Pedro Dam 1 1 6 8 a 1 1 8 8 Maeo la el Pco de !a Glora en la 1073 a 1085 E Papa Gregrio Vll (Hdebrando) caedral d e Saniago de Compoela en 107 Humllación del emperdor Eniue V Epaña ane Gregrio VI[ en Canoa ue ner
st s s t á st s, s st st s st s á, y s sá és . í t t y st t s ts s. v s js í ft t ü ss ts s s, s y s ss s t ss sts s, y t t s s t h y í y ts sts s, vs t s vstts y s s ss q s s f y st , y t t s hs s s hs s héss t ht s s vsts q fí t é h ts st
tss hs ts y t s, q sts v y ts s ésts y st f sst ht ás ts q ts y sts y t t v s vss t vs s q st st s t stt j y s , , t s s, ss áts y tv s s q s hí jts s t vst f y st, t ú . Q ás s s ny s j s st , y tt s
g Clauo d e la aad aa de Sn Tmoen Ale Apox l! OO · g 8 8. Abada de Clun (va paorca dede el uoee o 17 Reconucn de enne enne Conan Conan AJ Tercea Tercea abada ore con nena obe e[ cucero de la nae y el anepo mao B) Clauo de Pon" co clauo prncip reecorio D) dormoio de lo mone; E lau o de lo noico FJ clauro de lo ine G) clauo de Nuea S ñora; H cemeneio de !o mone !) opcio; aere d e lo areano eablo
10
E ESTILO ROMANICO MONASICO
do pnto D t odo, lny lcnzó ! dtncón d J p gl q contó con cntt xt q tnn l bóvd d l nv cntl, Y on c c n ojv y lt bóvd !ny co bnó p pi vz n n tct t d ! cc ttc q l to contcto pln p hc l t nfcdo ccttc dl tl gótc. L bc nc dó pco d qvlnt ploctn no, xcpt n tñ, pdon d l vtcldd y y y tncón l tnpto y l pt á llá d él o nto nto gvton gvton hc l xt ontl n dnd l co n dpé d l pcón y pclnt hc l alt ay, n dnd clbbn l l t En n gl p gl, l nv cntl db contr cn pco cnt p l bl d l, p n n on t l clc' ncldo l nj, n xcd d cnto d pon y páctcnt n xt l gn bl d l lgo En t ccntnc lógc nt l pc ldd dl at tn q tnd p cod ntdo tdo l nj q nt gbn l c El ábsd d yo popocn y l dobl tnpt n !ny on pccondo p d l n l ncón d rd l lt y, y pdc n c pc y onnt p l cnto c ntnbl El lt yo n tb pd dl blto q xtndí lrdd p ch cln d n dlgdz y bllz opndnt Etbn cond p cptl pont talldo (lgno d l cl tn n ! g 98 l , y td l q qd dl ábd, n nt d Dd ! époc ánc prdcn n pón tn t co l q hy ntio, q Hldbrt bpo d Mn crbó dpé d n vt S qn hbtn n l clo pdran dlt n n od hch p n tnl, l bltoi d lny l to n q l ángl tntn El pln dcoatv d l gl hcho n cl jnt n cldd, l gandz d dnn pcl Má d 200 cptl cptl clpd coonbn ! coln d l trct n tnt q ld tlld byban l pfl d l gco c lgnt pntd d l nv cntl l Gn pt dd l clt tbn pntd n ic col q d bn n toq d y plnd l nti y tod l gl tb pvntd con oc, n l q d tcbn ágn d nt y ángl, bn dño btct Tod t gnficnc n tn vl Sn Bdo d lvl, l cítco y rvl nxbl d l odn cl ncn ncn cndnb ápnt dch xtvgnc y l dj contnc cit d ll nvolntn djó n dcpcón dct dl plndo d l bd d Hg, pc p c dpé d tnd tnd En n ct n d l bd clncn dplb (tnndo lny n l nt l ncbl lt d t gl , lntgd ndd, nch pfl ctío ddo, l c tal y pnta q tn l d dl dvot y dtn tncón Pn b q "plnt l t vndd cto,
bn vll, lo hob tn á dpto d nd q z Po ll l gl otnt njoyd coon d lz: ñ d ctl coo c· to gncd con !p nq tbén pndcn l pd po q l dn vt tbén cndlbo c ábl nno d bonc dcdo con l vllo tlz dl t q billbn l p cn l jy q l dnbn, ch á q con l vl q tnn nd ¡qé ¡qé bc con td ll? l? ¿ contcón d l pntnt o l dcón ón d l vtnt? tnt? bd d lny tó l bt dl tp ht 798, ñ volcnr n q nc u cdd p n l d ntclclo q tvo co concnc qo ncndo Tod l con tccon, lv n l d tnpt fun dntd, y l pd d cnt dd vnd c pl tal d constccón. Sbvvn ólo lgn rg nt d cltr p l pt dl gn nto pd n l nflnc q jcó n dc nálgo c cn l d Sn Tófi n l (g 87 Sn St nno n l (fig 89} y l Mgdln n Vézly (g (g 9 94)
S C U . . l U R A
10
; 3
ESCULTUR
Algn pl d l clta q dt dl pd d ndz d \ny tán n l bd d l Mgdln n Vézly nv y l nátx on con tpán d l d l bd d lny, y l t cón ntlgnt n l gl XIX p Vllt-l Dc qólogo ncé pclt n nnto d vl explc bn tdo ctl S bn popo cn on ch n d l d l gn Blic d lny, l Mgdln n nt d l á gnd gl bcl ánc n Fnc Igl c n c s hitóc, f n époc dvl dcnó n gdn d l lq d Snt M Mgdaln á ntnt d Vézly, p, l rqz pntnt ngtbl d cptl clpd y ob td, lo villo villo lv clpdo ob t potl q dl nt dn cc l nv cntl y l ltrl. p vz dd ! ntgüdd pc l clt c lnto qtctónic onntl En l g oánc oánc fu pld n l tpno b lo potl, y l d y popcón y á lbd pló n l chvolt ob l ptl cntl El epléndd tpn ob l potón cntl d Vé zly {fg 9} dt dl p cto dl gl Xll En congfí y tn cn ch l tpn oánco á cplj, nq l dvón lógc dl pco vt q l cpocón pzc ddnd cn En t c co n t, l dñd y clt ánc lcconon t y dl n lo dbjo y pnt n nt q itbn l txt d l Sgd Ect n l bbltc o ncl Dch ncto lndo popconon dl dcd q l onj pdn ot pyct En Vézly, l clt ncgdo d l pyct l vtd d to a gl q l d lo pótl
vln n puón d ln nt dfnd n están reprtid eprtido o entr entre los 29 medal medalllones ones e n l bnd nd , cp d lo dbjo pl d l nct cestán tral de la a�chivol ivolta ta,, la sere ere de arc arcos que rd �tral rdean el ind d l épc t m pn pn U n fgu f gu ntt nt tj j ndo nd o cm cmo o s d uvs uv s po po [s scn scnss dl típ ípn n sg sgd ds s cn
y y f f eJemp empl?, l?, repres represen enta ta el mes de sep septiem tiembre bre; octub ctubre es cen cenc n l elec eleccón de l l pótle ótle coo e des d es mb mbzzdo pr un hombr hombr rcon rcondd bll b llt t p p r u u cribe ribe en el últ últo cpítl pítlo del Ev Evngel ngel eg egn Sn cds ds Ls ms n sí, d dmás más d gu d gud d lcón lcón con Lucas, y la descrpción descrpción de de la escen la escenaa de Pentec Pentecostés en ostés en el
s lbo lbor tmbén tm
bén tá tán mblz mblzdd pr l gno gno egnd gnd cpí cp ítl de l l Hech Hech de de l p pótl ótle Epeo pe o, �l zdco zdco,, q q u vz vz r cur curdn l homb h ombr r l pc pc n ent ente á pob pobble e l vó vón n l de Sn J Sn Jn n tmp mp d qu dpn p n p r lcn lc n zr u alv alv cón. cón. En en l últm ltm pe pe del Apc pclp lp.. Qe Qed c c te de guns guns � ls m ls ms s_ mdllon mdllones es s stán p psntds sntds bsepec peclcó lcón de l edt dt en l t l tilil ín ínte te clnln- ti ti ex ext1c t1c y xtr xtr n n tmd tm d d lo betian·os os cu cucese cese etá etán co cobn bnd n sl ecen cen, d d inc incl ss libs libs d l d l épc qu pc qu c coogn gn ls dtos dtos cc cc d tres tres de ellas. S se se acepta acepta la escena escena ünica ünica la fuente más fuente más m ml lss l lss y fabul fab uls ss. s. L fig fig d n cnt c nt o, o, cnv cnvincent incente e en l l do do pi pie e ve veclo clo del cpÍ· hn hnc c d l ntg ntgü üd dd, d, pd pd dv dvt ts s n l c crt rt l �2 d l d l sext ext prt prt dl Apc pclp lpss ss:: "y stó stó mdllón md llón n n la pt p t ifr i fri i o dch d ch . n de g de vd clr c el ctl ctl qe l El ntdó d l chvolt tá dvdd n ch del del tn tn de Do Do y de! c cde de En ed de ed de l l calle calle y y bnd cptnto gl q contnn fg no y t l t ld d del h h b n n áb á bol de vd qe q ptn l ncon, p cy ld x �b dce dce ru rut t,, cd frut frut en e y las hj del tndn l hj dl dl ábl d l vd n d l fg b bl en en l ldble dble p p l l ncon cone" n l pt pi zqd jnto l cbz d t
D nv, n t ba l g d t pdn n l copocón ntd, c Sn n byó n n jtoo tn blnco, p no tnt c� jz dl géno hn, n c dnt A p q l ig tn n jtd xtodn t n tá cnd L nd d g q n n d ddo xtnd_n b l pótl dczo, q tO ?� l clc1, q n ptd dl concn t pl, . l lbo q tnn n l n, y l cc1n f1c po do d l icd dvn q ll tntn l hndd A n ldo d l cbz d to l g ncnd n l ct d Sn n y hc bj, n tnt q n l t tán l dl ábl dc ft n p cd ,
contn d hob cn cbez d pr lldo n [ Etmolog(as d Sn Ido b d n tib q pn hbtó nd El copt t crpndnt dl ld dch t l fgU paltc y ncd d n hb y l d n Cg dnd lgn po vclnt l cndcd hc dlnt En t, l ldo cn lt con nd cn l lpo q ñln lg l lgo l nt! n, l dsl d l nc n cnvg hc l cnto En tnto l coptn t p mtn l nváldo n !o dl to ñld tán l pgno y gntl d l t q nctn yd ptl p tl Ent t gnt x t q pbl l gn t d! plnt tán n hb cinoé[alos
102
EL
ESIO
ROMNIO
.OAT!CO
y a v cr E d s cap d a av av ca s á d l mr mm d ba pm d! ó ( 92) y a tr tr u n cb cbllo llo neces necesit itn n un esca escale le A! fnal fnal del del com co m- a bbd vd m q prtim prtimen ento to la izqui izquierd erd. . lo lo lvjes lvjes e miden ide nudos udos hmbr daz hac r ( 93) E sficad ra czn czn cn c c y ech, ech, en tnt que hacia hacia a parte part e d sc hbr pdd s s pr centa enta quie quied. d. agun agun gente ent e cndu cnducen cen un tr tr a cm csa !a scs d Sr bd d cfci cfci En e centr centr est: Sn Jun Ju n Butit Butit steste- Sa Ds Pa q vó C!y y Vz!ay niend iend un medaló medalón n cn cn imagen imagen de Cde Cdeo o Pcu Pcu d cmzr a csr gla bca Sñaó q Ell Ello in indud dudaablement blementee nd ndica que e! r rfo de de gua g ua de de vida" vida" a vj y q s vacad mli s l b b utimo utimo,, l l mdio m dio d d sa sallvación vación qu to qu todo do db dbm mos os mc p aca pra hb, a vz Msés, y cib cibi pr obtn obtnr r l vid vid t tna na.. E un m un mbo bolo lo lógico lógico q cmz a md p S Pb pa dar pa pa dor dor el potl otl que que lleva leva l ve ce cetl tl del hr d v y E rs cps s m t te eo el que que co s u colo oloe e b rilla illat ts y d eco ecod do md cd d vda d !s ds sa vrs ej ejoyad oyado o fe fe meu meud do compaad ad co o l ciud ciudd d c ele le ccns, A y P, amb mñs til. il. l uev ev eu ualé alé eloc locue uetem temete desc desciit po po S a dsr pc E a d as hrda cs d Jua Jua:: " Sus p uert erts o s e c e á á d e di, i, p ues oche che S Ani dmni q simbz jr ( hí hí no hb hb y va vaán án a a gori ori y hono ono d 94) m ! on d hrp mns cys ncion cions s (Apocip cipis is,, 2 25 25 a 26). 6). Lo Lo ibos ibos bi bitto rz�" cb rmd ma ssas, ssas, y cy bc d os p os pós ósto tos s sntad sntados os j jnto nto S Snn Pd P do o izqi zqir·r· c br p msr ss lds ds. d rc rcdan dan !os !os igui iguit tss vsíc sícos os q sñ sñn n q q A dc d as sas d gü dd dd hchs todos todos qn nss nt ntn n tmpo mpo son os os q q stán stán d már bc, s cps mánc rac ci citos tos n n_ i�ro d d vid vid d d Cordo ord o (Apo (Ap oi ip p i s sr d pd caiz y pd arc bd C 27) 2 7).. An mas n n mons monstr trioio spc spcim imn ntt os os a s bscb pricpm dcr rir q monjs njs con con g grid ridd co d cono nocícíaan e e rnci r ncia a fn f n a a s sts ts va q sir mba d s m E mp :: "Bin "Binv vnt ntado ado o q q van van s s túnica túnicas y u n muje uje (l (l finl d finl d e ! equn qun derech derech:), :), co c o n eno eno mes mes oej oejss cuepos uepos emplu emp lumad mado os De Depé le le gue gue un grupo grupo de ennos ennos o pgm pg meos tn tn peq pequeño ueño, que pa monmon-
tn n d dch cho l árb árbol d l l vi v ida
s pa a
nt ntr r o or las prt rts ue �an aces l ciud ciudd d"" (Apo (Apocl clip ipis, is, 2 2:14) 2: 14) . El igs 92 a 94 Ecu! :uras de los cpitele de !a nave el, igleia mts ts ncn nt n p b_!os !os y pís ext tño poo- d La Mdalena Vezelay; hec apoxmadamente apoxmadamente en 10 . dcto cto ddab ddab d a fl flnc1 nc1 d as as pimr imras as cu cuzds, s, ls l s c c ll fu fuon on prdic rdicad ads l:q l:quier uierda Fig 92. E ne de de a a eerte rte aba abaee a p pm mogén ogéno E Vézel ézely y, l l ique quez im imgi giaiv aiv mostd td e la pp - del faraó cei eió de c pit pitele ele ecu cupi pidos dos, deja tóni ónito l obe ob e Ce Ceo F F n Molno mítico. Moséy Moséy SanPabo liedo vador vador Ecnas cnas bblic bblicas as incid incidnnts d l vid d lo lo gran nto ntos s comn comnti tios os g góicos óicos y ls mnie mniest stcio cionn d la f ntía ntía pu pu ncunt ncuntan an p pac acida idass n to n todo do l - Dha Fig 94 Demoio de ( lujur y
\ bd ú ms s dapó j om pcóc d cr máca y pcdad hz m mch mjr q dcm Y c may apdz spda dmad ma vs q p q a pd á d S b s jmps q cms s pda cra a d !a cr mc s p'rd db s schda pa c · bj ma Só as jmprs d s h sbvvd p hb sd bads ma pcs cm pa y cbr dd c sm y achds d pd prcsas prcsas Cy s va a a a sa dada d Vr sada d p y cd a c jyad gls bca bca ambé csó các, các, pas y vja par scs s s E a ads ads svdds, svdds, br c cdac d ma· m csads c jyas ( 5) s mpab ar myr q ambé ba rcar d ma pc paa cr s qas d s Cadab csa y cs máca d c, ñadí q d bza a cs aa ds c mc smp p d dsñ qcóc y p pab d c j Pad cs s pas, cmas y cap1 s smps ms scr mds s s dd más ada cm cba s mnsaj y a cd: pdrs q hbb mj y p p gj v c d n ! y c PINTURAS Y 0 RA ARTES MONASTICAS
L mis d mdsa ppc pá as d pam d bs y s mrs mm s ábsd d g abac! r s ds xms d d a pa pd má· nc a c a q b u paccda pac cda chrm p s pps mjs u cp acó y cadcó d ibr q hac a cart cma ccd cm sptoium. sptoium. Es adcó q d d a épc d Csdr sd das abd bdc y d d ccs phj c dca y ss m s cpsa cac r ccd pr a bza d s rz rs y acd d xs p mj dsr s a ddbm hbr ad c só c cp r d da vda U spc bac ! msc prpcb hc, y p E cmz ss pcs r lads ó c a s sms y pqñs zs pma ab ad a cl cmz d pá Pc a pc \ dbjs asrma asrma y s cas dis aam cmp cds E dsar b d r d mr msci parc hab sd cmpacó d sdd d a vd bdc A cpr cada vz má s prácca cmzr ?sga pcals d cd s Pr jmp p d !s pqs
i
1
i 95 Cruii6, t de de Uu Rer o Sn Dion sio Heco po 87 Oro y joys 34 ) por 26 cm Bibliotea Perpont ogn NueJ York
sca mads amad mniao (mas) y q cpab ó d rs ncas c cd cm bicaor (bc) s mc cc hchs c máma dcdz s maras r pds mch cr y s as d s s crs d ys s hcr d pa d a a Q ( 6) d b d vas d Sa Admar s mp cad d a d a macó ls d pm hch pr p cpsas s pamis y _ 1m ad d d mras v cs a d a mc cccs q racd mra dad par am Fr mds cm mds pr s ads m q dcra as prd ábd d s ls y pa sc mbc0 s spacs sb pas y cms; m ad prp d disñ p s vas s ca drs c m d ma E cra c a dimv crs s cram c s ms sc p d as spcs d bóvdas d cañó c Y bsd d ca d s a glas d ped mác E pc d v maf css más b v Cy y s mss a
104
El
ESILO RONICO NSICO
do d oor zu obsuro d mdarl qu sá hod o srs d oro y por mo d Dos dr qu pr sobr bz d Cro sosdo oro Admás dmás d s rs d osruó, do pdr pur os lrs d C\uy y oros mosros orro muhs rss qu u' borddo d p suro r lr y s dumrs sgrds y or sr rpujdo ¡ido rm1 rr d1o d mps xprmó uro y d1o sg oss sos ros do por rsu do progrso y promo oss os méodos pdos uds s mjors ró d s y ó d fómus qu ms pr os rss oordos d os rs rs No s sb o xud grdo d prpó d os pro pos mojs produó r d dhs rss d Cuy No hy dos, por jpo qu u moj hy supdo pdr os ps y suur r ro hhos su myor pr por ss jorros qu upos ud d u so oro qu s sb do gu osuó E sm rm rbjo smj o oros ms ü z ho por sos mbus o por gos r s d rgó Emro, os proyos proyos oográos Q , k Abo: _. Csto en f a glora; s E d Vézy os uo d sos frsos qu s rprsdo Crso roddo por s rs bs s Y ág modos os Egos uqu mpo o h doordo o qu ps s sb moj qu só C\uy 063 s dshzo bzs h s purs p urs murs d r rforo rfor o más ob d ods mpro fu oos pur d Cs� o go ábsd d gr gs b S sb por u udo d os rgmos ruprdos, qu qu su so y ro sjs os d os urs ?sd m osdos ! pqu p d Br-\V, os d 0 s d ds d Cuy (g 97) Es pquñ rsd rsd y p! osrud r os os d 00 y 03 oo u r fugo pr os mos ños d d d S Hugo Grd s smjz r s purs d s pquñ p y s d gs d Cuy, qu z ro hhs por msmo rs E pur d BéJ V fgur d Crso s do sá rodd por u mdar o mdr ms d os oors u ood o mosrd s suurs r sobr !os pors d s gss E dh pur Crso por u sdur b so br u ug u mo rojo o su mo drh bd !os 6 sos y pósos qu !o rod m rs o zqurd, d S Pdro u prmío qu o y mósfr s s sugrd por
MUSA
furo hhos smpr bjo supsó dr d os mojs guos d os us oro z o !os oomos y pr sos pr rr os rsos bjo su mdo L dd y rár su d obr osu p o jus os mojs omo s os mos hubs omdo do u u ors hms Smpr qu h sobrdo ombr ró o u obr suó, pur y ors rs h sdo d moj qu sg s d fbró Pro fábr pud sgr odo dsd do r mr o sugrr m hs suprsr obr mrh o uso hr drm o pur ud mos h doró d u g s s rsumd dudm por Tóo qu sr bó r d s díss rs d su épo y s drgó mojs d s s modo modo o o sus ompñros mojs z os hbés rgdo d s d Dos hbés dordo o gb b\z bóds o prds o r obr y o drs oors hbés rdo u smjz d prso d Dos rspddo o ors dss y rddo o hrbs y hojs grdo d d os sos o oros d drso méro; osoros sgudo u modo hbés mosrdo os rys qu odo e ró b Dos su r dor, y hbés hho qu os o prom dmrb od su obr L mrd d s o sb qu prsr myor ó; s mrd s bóds ss rspd oo orjs s o h os muros s ms prso y s omp o d uz d s ns dmr bz pr b d os rss y rdd d qusmo r bjo MSCA Odó d Cuy bd d dh ogrgó r 97 y 942 hzo qu moso gs sus prmros urs por mpuso o qu do mús or os doumos d épo s qu más d smos r dos drm y qu sus js d spó oros mosos, ddó gr pr d su suo suó d oros E gr éo zdo !o obgó srbr sus méodos d sz y grs s prod podmos oor go d s do org d mús Cuy. gds rzos d Odó nuy dspor os oos d s u progrsó ordd dsd la hs sol. s b sgs u ssm d rs u uor d uo d os prmros méodos s d oó mus d Od E méodo d Odó, omo s po su rdo mbé uyó m dó má d os spos d! mooordo, o qu ptó sr o ud ur y os vos d d uo d os modos grgoros s d épo d Odó os os mpdos os sr· os dos qu sr prddos borosm d mmor y d odo y pr ogrr g udd qu sr sdos por u grdudo d Sho! Corum qu Grgao Mgo hb sbdo Rom sr os ors ors r oó mus mus
105
rdo os rr qu proo ro prm s prosro s gu odo !o ro orrts mús, go qu hs s h os ors orrts o hb poddo hr, y qu uhos oub prdo Y suddo por ños s bo o Oro moj, Gudo d Arzzo so XI zo u sr d rmos méodo d Odó Su r do qu sb bbo d Cuy, s sñl du db qu Gud ooó y brzó !s rrms mus grdm o s uss S mbjs dlr su grdmo obr d su gr prdsor bd Odó d uyo jmpo s h dfrído sóo form d \s os pqu dr d Gudo fu rdd ó d bs d ! oó mus mod pgrm Como pó: os sodos por s méodo so dspusos om qu d uo d os, s u s mro d s qu s rp u mod spr sé su propo so. pr qu s posb dsgur mjor dhos sos s h rzdo cs gr r y guos sodos qud ol zdos s props s o qu oros o sá !os os os o spos r s E s rm os sodos d d o spo su d mr sm j obr d Odó mbé hzo qu Gudo rr su ss d solfe, q sgó gus sbs omds d hmo S u d o o grdo d s C D F DE D qu- qu- xs (DO) D C DE E D r brs (RE) R so E D EC D EFG r gso • um (M) M G G FED D mu mu u um um (FA) F FE F G D GG So po Ju (SO) G F G b r um (A) GF ED C E D S o s Ms rd s grgó omo sépmo rdo d s sb obd d s dos prmrs rs d om br o d S u (S os). E Fr, ss sbs U s mp omo épo d Gudo y s dms os prmr o subsud por o do, más d r E hho más ob r d os rdos d Odó y Gudo s qu mbos propugro por ms omo u r pr jur bz d Crdor y pr rr bz y sgdo d oró As A s Boo o myor pr d os sors d gdd qu s oupro d ms hb od rda u rm d s mmás qu pod rr os sros d urso Gudo mpro, mpro , djó djó sdo o od rdd u sros d oo r "s pr ósos pro o pr s y
I06
ESL RA!C RA!C �INSO SO
ls teóco coss de!be ! be ban sobre bre la msca ca ,:oo oo una c cen en L h hsto stora ra de la mús_ca en Cuny am ambé bén e e arra rra da n . r rma s sual ual c o gent ente �el �ellez leza en dos capte teles les esc esculido idos que sobre obrevviv en en del absde de de Ja magnfc f ca a�a? a de San !·fug ·fugo. En el santuario ri o, e[ clm l m arqui tccm ab cm absstrusa trusa y obcura bcura
toco oco de todo todo e! edfic dfico o est esta ba en u en u na serie serie d dee colu colum m nas nas arupa rupada dass en un semic emicrc rcul ulo o que que rde rdeab abaa el altar altar mayor yor y los los cap itele teless de esos pilare ilaress cons consti tituyer yern n al apo apoeo eo del arte e;cul ;cul tórc órco o de nale naless del del sigo igo X I. E
eo e it e! p or or c pite it tbnn psm s e;pr esioion sn soss_ c spite! d os os d ales alese meásstb ts ts dse m dvid ide;mpres o ástistince Ponrb e�Jcs :Tp :T p o, o , es b n r epre ep res s n td t d s e n s s c utr u tro o c s v1rtu 1rtudedess teo pete!s s terooog oges es y e ros ros s virtirrtsuddes undm dm n u t erce er cero s m o str st r b n os c co r bjos de de ano ano mo c c e té éino ino de os s ccuosrsoyest es t cion ciones, Y las e sper sper nzas zas para para e l m s allá allá es aban aban r a
a e
e
e
a
e
i
n
a
n t
n
e
n a
t a
n
t
t
epre epre--
por os e i:tadas por os c atro tro ros os rbo rboes d es dee Paraso so Por mo, a ab bnz nz red redoor e et mo e ep epresd sd en na doc;erd rdd con o n f f r rs s qe q e s mb m b o o an os ocho cho tono ono de s s amodi odi s s r rdd Est nc ncsón de msca en e¡ recnto nto sard rdo j n to st os s os sím ímb b o os o s e m s s s t tas vrt vrtd des hm hma nas Y bee ess ceest eesteess otra pr pr b de t t est es tm m e n qe os o s mo m o n jes je s C C n ny tv tve e ron rt rt e sono onoro En prm rmer er de s ocho ch o c rs r s d de e esto es tos s c pte p tee es s em emeos eos ( 98) es escr escrto 'es 'estete tono ono es e s e prm rmro rden de �n e orden de ?n s ms m sc c y y g g ur ur es es d de e n Jov Joven de exp expsn s n so s oem eme toc tocndo n ad _ En este ste sb sbo1sm 1smoo de nst nst mme nto de c aes, ecre cerd erdas pro p rovvene ene crenc nc en e pode od e r de m ú sc sc p r r a ej a r e mal, tal tal com como Dvd o ojó jó e! dmo moo o de cerp erpoo de S S c c nd ndo tocó tocó p pra é. E s E se e n do tono to no stá 99) 99 ) st á repr represent entado por por r de n m mjer jer jov joveen d dn nddo
Fs 8 a atl l borjo la tra ila abaca y_ 1088 a 1095 M Ohi, y zq Fg 8.. 8.. Pe e w De De F . eg eg
zq F 1 00 T Dee g nota
1¡
U S\ S \
y can n mbrci y cripció n rez 'e p ie e n qe pr nm r y ey e en Se be q ich intmen e perción ern empea p ar cmpar prceine meiee en ane ceebrcine y eMae en a e cr en e am eeimca "preceen can t· e er mic e n mei cr e irene cn cmba cmba La guene ncpción 100) ice re na e rce r y repree na reección e Cr. E in trment mr e e p e ir cn n caj e rennci icin qe e n e na qe en e ! i XI er e inmen een cn e qe David e cmpañó paa cnr ! Sm Ee inrumen iene cer t p ei r bre n cj e me qe en cier m e emej n cuz y e empe cm reerenci imbóic Cri ex teni en a cz pra reención e mn L c fgr f 10 ) e e n jen qe c un je de cmpn y incripción cmp ñne e e: e cr n ie y repreena n amen cn cn L pbra n pactus en n añi ner y prcic e nar cmpn en enierr e mr en repenación cnemp rne e enerr e Er e Cnr en e pz e Byex 06) en ne fgras qe cmpñn a érer ienen cmpn en mn. Tm cm n erie, ch incripcine y f gr imbóic n reen bne cerc e prc ic mic e C!ny Pr ejemp, en e sen cr, qin y n ia en en mvimien e pie, qe prece eñr cn prce ine; en tra eán en en n o eca cn ecnr En ra recin cn cción inmen n n mbee cm cmpan y rmpe e aln ip en ira enas s can trUmen e cer Ee imbim prenemene en alnas e d renc rmcs y meóic en ip e ca e empe pra prceine y e e mner e cin, qe ez reflej pec e i, c y cnempi. cnempi. E cr hbi y ci e Cny cniyó in nri mic en pc al qe rce b e cabez e rqiecr y ecr cnempne e L m e eneñnz e Oón inicbn carmene qe e cr mnic cbí eper n r e c c y ctr myr pre e iem p, qiriern prcc inc be De e m, ern cpce e enna cn e enrme cmpeji, y müic e ió en e cmienz e n ciene qe er er n re mene er Si bien e ca n rern e n eil prmente meóic y cninó ien prcic en f r rne e peri rmnic repes e cr cmenzrn mrr ricine haci e cn ri ce Pr ea, i X X y X ern ei e pmer eni e ei pofónco ra ce qe recer en peri óic Y rencen Pr eci prcic piónic peri pre óic e cnce ó pr ra teórc N bne
rnum p:Jl {l X)
07
( d k/W •;
pr regl qe el dbn p ar dición ce cnt ricin pee enee iea n s pr era orm pin Cm cbr eperar n e mca e e e pc e ier ierte ienci mtemic y erí pióric L iner pr fc e c qin y cr ern prer em pe prprcine memicas inicbn cepnenci m tim cn e ren iVin e ni er En n r qe t e g X ne e pc e Oón, e cment e ip e repe cr cnci cm org, pwaelo Se cneb inac me rin erin y cm n ri en <s pr e z princip r z en par e rnm) n qin inerir, e maer qe b n erc cncrnci meóic y rmica enre ce Ca e cnb re ce e rg nm er pica c a perir, e m qe vz princip er embeeci pr e mimien e ce pre na qin ierr y n cr perir A añir n c z ce princip y qin ner (rnm), qeban pic c, qe hc n mezc cmpe e inel qe in c e\ mmien pre e re eal perc cra qin y c E oran pralelo en ec cniir n r aez per e cn cral iien ne ri ina erin e cn n De se m a in cir enr e ineal perec eer y p ene e gró n mi y ói e n inim crrepnenci cn r re rmic múic e épc e r expreión e l bnz Di y ca e e cc a e a mjea cnrccine, ecr cmene l mncri lmn y mrale encj perec mente en e cnjn En cnecenci cn e p en l cr en neb cncción e prte en n mner e hc eerz pr qe cnr cn rennci bt pra e can perec L n bí e C!ny renmbre pr marl csic Ls bóea cr, e ci r y rn rie e en percie e as pree e mpi rnept y cmba ne cenrl diern l c n ee ii n miz craceric y nic, qe p er reprci ó en r ii emejne E ec e n cr e mneri e cien e ce ennn cn bi cn crzón y m, ebió hber i brmrmene mpreinne cpitee ecpi e C!ny en qe e mern n e ca n repreenn n ntei bi e ! re ecr mc y err en
'l
'
i
ll6
EL A
EL ES lO FEUD OMANICO
acla o barco motrao la tpcr tpcr o m jat a la a lo quto atpaao ko Gullro qu aro la cota faca 200 año at ( 107 ) y prcamt prcamt l qu f Erk y u marro puro habr toco la cota ortl Amérca l Nort lo cozo ! mmo lo lo Dpué l mbarco comza l rn al co la ruó ua para la trma batalla (pal 54 a 9 El frt · omao ta rquro a p y gurrro a caballo tato qu lo l lucharo ua óla fala fala amaa co orm hacha gura gura pquñ jabla y mazo co cabz pra. Lo ormao mu zqura a rcha y lo rccó rccó oputa El clma la batala la olta ca ua hooaa qu hombr y cabao ca ta tato ingleses ingleses y nceses s e entregan entregan desesperadamente a la luha oco pué Harolo murto y la batalla cocluy co la huida de los ingleses El bor fror a ca o cama horror aluo la ua: mmbro ulto t paco por toa pa lo praor y lo butr raa la cota mlla !o curpo lo co, y lo car uo o abaoao l campo batalla El ño l tapz Bayu moo pro mat ünal y a mjaza !o 'maucrto lum ao a época fu hcho o mo, ur proa paca Lo ápro l lo y l roor !a laa mpro cra tat cotrat txtura o o cho color la laa hlaa tr tr azu azu l r plo y r obcuro rojo amalo obcuro y mpart ua ía acó color o mplaa para la rprtacó atual o para ar a al ño Aluo hombr t cabllo azul oo r y a muo lo caballo t o pata azul y la otr o roja a cara t olamt prlaa b ua la Gullo se hac� tto rtrato No obtat, mutra mo tal tura, aaur técca combat y l plu la tropa la batalla or a razó la tapcría Bayu t aotabl amrcó y uo lo ocumto htórco m mportat la m a l o X r part porqu pmtó qu u aor tórco obr paara a muo u cocó como obra rt Buro y a c oct l tapz Bayu o t tall laborao y rao pu coctra arar la htora y l fcto arollaor l cojuto mpo cualqura u part E tapz Bayu ua obra nta ara E la cuca la arracó pué u comzo lto co ro frcut l ñaor co mayor luz y mo !o pal ctral ocupa lo prparato fbrl qu cularo l clma mproat la batala E rtmo y orazacó l tapz pu comparar mo cabo co la mjor obra la arrata ul o rba o tall a lo p! ctral o lo bor upror o ror t motrao co tata maacó qu o ólo mbllc l cojuto o qu aña puto
tré ual, comtao a la accó y apoya la co t la trama y lo hcho La ca t pa raa tr por co qu fura la htora arraa y por rcuo como rbol tlzao qu o mplmt cocoalmo puto co tata haba qu la cotua l cojuto uca trrump y l obaor apa art u prca E u cojuto cottuy ua loraa ob art craa para u paco laro y aoto ua proza orm rtuomo ual y ua lua l proucto clo u ata matral CANCION DE ROLANDO
cantar de ges u rlato hcho hroco ua htora hcho rma poétca cataa por u mntr mntr o troaor co l acompañamto ua ola_ o ra u poma épco facé arcaco co la lua racula mal Fraca y o lat a Can· ción de Rolando (o Rol t aaa ua a rcta y abrupta y la traco tr lo poo o rps y prparacó a atmófra marcal roa a lo proaj ncluo l batallaor aobpo Turp al ual qu lo arcl Gabrl y Mul qu, a mjaza l alqura la Canción de los Nibelungo poma épco alm c l campo batlla para llar ! alma lo uro cao al clo A par qu ha o echaa época m tmpaa la anión de Rolando , fna y ptu proucto l blcoo y fual lo XI y a a ro conta la rlacoa co la batalla Hat Guo Am, uo lo cortano Gullrmo y Matl qu muó 10 o pué !a batalla, l autor u poma latí acrca u julr llamao Tallr Et troaor uño uño u aJromo y obl corazó rlata uy (o Guo coujo a la za Guillrmo a la batalla blao y arrojao u paa al ar para atraparla uo y catao part la cacó Rolao Gullrmo Mal mbury qu jó u rlato crto uo 50 año pué la batall arra qu l mmo Gullo l Coqutaor comzó la cacó Rolao "para qu l jmplo marcal l héro tmulara a lo olao Tallfr la tracó atua la troa f mmo y actor catat qu al arrar la popya ua lo hca acompañola clamacó ocal hbl y co to y actuacó acuao Cann de Rolando o Rol ua htora rcta hcho acotco la época Car!o mao qu rlata ct la campaña l ort Epaña o cho mpraor urat t laro año lba combat o a lo aaco paao Ro lao l obro faorto Carlomao y lo oc par lor y ata lo caballro frac hab o rtauara tato Car!omao y aao a cuar [a rtauara ! o l jércto cruzaba lo ro rro a Fraca Tracoao por u part flo mara muy mjat al poo Gullrmo yHarolo la tapcra Bayu Rolao atacao crca Ro all por ua abrumaora a paaa a rtauar a pazaa y Rolao at morr coo u
héro hac oar u olt llamano a u to y a u jrcto qu taba ya a ra itac a trcra part l poma arra la aza ar lomao la ma forma qu la ccó corrpo t l tapz Bayu rlata la Gullrmo Too accó y hromo la paa ctlla !o caco rful lo tambor rtumba rua la trompa urrra, !a bara chaqua y lo corcl ca brtan a batalla pla pla ua arracó arracó orma a y talla y l rlato trcala a muo fra como pamoa y fira la batalla E prmr térmo cucha lo prparato l campamto Carlomao El pota por mo ua técnca acu mulata crib lo 0 batallo uo por uo S uc caballro tra cabllro u grupo mtar tra otro arma tra arma paa rcotur toa u mou mtala l uco la mt maacó lo oyt Toa la furzas la crtaa occtal t aaa l lao Carlomao frac ormao, baro lma brto y m pu blo rtu lo cott arablmt o alta brura trpz o tm a la murt uca ha abaoao l campo batalla y u caba llo o loc caabl D mato rma ca úbta y tracó alua o cotramo mo la hora pa aa aa El autor crb 0 batallo arraco y pa motrar la forma qu u mro upraba al lo crtao s aña otro 10 o tmbl l mo mpro o se b ólo al mro lo com batt o a u carctr eroz El co rao am rabl qu l arraor l coc l r buo urrro; por Jo m o spatabl ro y crul y ama la mala A par too lo crto cabal a como urrro mafco El pcto fco lo ato o xtraño paraj xarao hata lla a lo ttco a tropa Mlcao por jm plo t cabza orm y a lo laro !a columa rtbral l crc cra mjat a la u jabal alaj alaj D lo urrro l rto Occat ñala qu t la pl ura como l hrro y por llo o cta cota malla o caco M tar urat la batalla to mmo hombr Occat rbuzaba y rlchaba y lo hombr Arull aullaba como prro Su a rloa la mma forma qu u apcto ta quocaamt o Pª* a o rprtao como poltta qu aora ua mzcla ta xtrña o como poca c ha to: Apo!o Traat y Mahoma Cuao u puto ta lo cotcto o marcha lo batat b tupra a tos o toma la tatua Apolo y la p ota; Taat pojao u carbculo (ub y Mahoma arrojao ua zaja para qu prro y cro lo p ac y roa M tar cuao mur Marlo Ry Zaraoza l oy- t cucha qu prao moo puta u alma Dcha crpcó o haba haba o cta pu qu la cruza puro cotacto a lo urrro l muo occtal co la cultura muulmaa y por a caua a mjaza la traña craura culpas º
DE
A A
TROVA
1i
l tmpao Vézlay f 1 la m t l a ua ca aracó Ua z rto lo ft batalla l cao accó ñalo ua ola la vata la u y amplo lo ampo Comzao l combat frac fira lucha batalló co batalló rpart olp paa maobl y cuchllo a tra y ra y lo cabaro crtao bat too l laro a co lo caballro paao hata qu por ltmo !a ba tal!a ruc a u cutro proal tr Caro mao y u opot l amrt Baat Carlo abat u tajo al almrat co la pa Fraca troza u caco qu brlla co pra prcoa l part l cro co tata furza qu parc lo o y u trmo a otro l raja la ca hta la blaca barba d moo qu l opot aaco ca murto rmo ' At la murt u pala lo paao huy y la batalla aaa o ro dl oal facé atuo uc u quma rmao bura cooca ! qu l oo d la laba al caa ro apa ma Bsta alar la \tma palabra caa a ua la tro para lutrar t prncpo aso alt aig1e remaigne fraine anca magne, Epagne. altaig1e maigne, m naimet reaimet aaigne Gra par l carctr cto y la pra furza l poma cab atrburla al hho tar a toa cota cualqur pul mto y aoro lo qu oba tall ta p· quño como l momto proro tro ro pl No como So sen t Ro/lanz de ens n ad pl pt qu alo trupa la marcha to moo labo c marcal Ell mata co tata tca a lo laro l ro qu cluo xt a la có y crpcó lo mmo proaj Caa uo plama u al y u tpo humao: anló too tracó y fal Rolao brau hata l puto la tma Olo razó y prcaucó y Carlomao prmt u ranza oltara rprta la ma jta la la y l tao or l mplo caa uo to curo forma paraa y mara lobl y acumlata l poma u cojutoac a la cma l art épco Su luaj tlo y rma t moo trafoa la hazaña alroa hombr hroo rlataa u o EL ARTE DE A ROVA ROVA
. agua s in agu lio sin omo u m olio sicaa es como verso si msic "U verso mor· Date m rovaor que Da a, 'l trova rsella, olqueet de Marsell ijo ijo Folqu edievall e poca medieva oesa en époc o La poesa riso tli tlizó en su Paris cat er a cat sos era pularr e que los vesos a re popula ua form orma e ar ietoo �e ñam ña miet p a com co m co a ador co trovado lar o trov juglar por u jug os por
ta s s completa estiva era comple asión festi una ocasió inguna lir Ning viola o lir una una vio ba cant:ba dor que cant: trovado rel" o trova minsttrel" esenciaa de un mins la presenci s nto cuento cue J OS veJ ve es nces r onc ladas y ro sta, b alad g esta, . Y nes d e ge ciones can cancio
scaentos musc instrr� ment sos inst iversos compañao or ive las, acom ábulas fábu gos e manos Juegos raba con Jue ombrab a somb zas y as taba danzas jecutab les les ejec
tacó n prestdgiitacón y prestdg on-r emon se rem ress se glare jugla estos ju ciónn de estos aparició otici: de la apari La n La n otici:
res se juglaares rás. Se sabe que los jugl glos atrás ta a muchos siglo ormandía e n el año 1 000, Y écamp en Norm eron en Féca reu reuniero
·
DE UD\
Fig . 1 1 h h e S ten (Aye-ux (Aye-ux•• Hommes) Hommes) Cen; Cen; 1064 1 13 Nv Nv enl: enl: 5 X m oes, cs 100 m
Iquierda
sen en Ce Ce bj. Fg 1 1 Ineor de an sen
t tut dvd ! t t pt q pd l v tl y l d v ltl q t l vtldd d l d ét últm tá ttd t p y l pó mpj l vl d l q d l v tl tt q l d l d vt dl tr pd l tb dl tfi Y_ l vts lt dl tr L vts mpl bt y p mm pt g t t lg p l tdd d_ t pd dl dñ t l plt t, vó md, y gz l pd gót tr mls pt l b gl, p gj gd pál ñdd má td Al gl q l gl gl t md ! t dd y t t vl p y d t md pt nvl má lt, l tpl dvó dl t E! pm p d óld mmpt l gd t d m lt d bt y d fl cg; l g p dpbl dl t p flt fó m mp y lg l ptz gl P l dmá l tdd y ptz d l fd tém g dg tp d l pld pld gdz gdz dl t t (g 2) gl jt t mdm át ml, áp m dd y jmpl tp dl pt dl pbl md y od pld Cd mp ! d dd d S Etb l t d ! d d dvt q l lt d dó u pt dlbd dl dñ L mp p p! d 5 btz y tg tdd, y l t p y rdz md A p d q p dpé d l Czd tm p bttd p v s l p md p l t t t q dl l mtó mp pdj v l t d l tó E gl gl l md lg lmó má dd q ls t tt má l mt l p dtd l vtl lt y btv t m d l t l t vl d l q d l v tl, ! to y ! vtl lt p d lm vtl t l tm, q b dd l l t l b vd Amb tt, l gl q l dv pl m d m ! d S Etb má td pd tl gót A p d ll d ! b d ! md mpd l d tmpá bgñ má ib! pt p bd d dmd ll q mpt, dl mm md q l l g y tl d p plb l q t t mb d ó mb d tmpló
IDEAS: FEUDALISMO
Cnin d Rondo l J El tpz d By ! Cnin bl d C y l Bl d jmpl pttv dl tl má y gd ló tmp, lg y td Cd p tó pál l dll d l lt md y t l pd q v d l btll d Htg 06 l pm zd 9 cón fu td l btl l tpz d p dpé d l mm y zñ (y mb mt l mm om y pt, y l tó d ! g bls y ! z l t dl nd d Gllm y l ppdd dpé d l · qt Et ló dó l lm dl dlm y pmt té d t pt glbl t q l b dvdl z dd d l pt pd dl md d tv td l d tl bmd dl dm A mjz d ! ll étr étr d l t t y t d l T d L d (g 08) ! dvd dd dl u ól db! l d óm d s, tt pó q dtmó l p gl y tm l lbd tmd m mdl jét, y l pp ét q mlgm y d l td, f dldd y p d g lltd, q ! vdd y l qv jd p l z y p ! zó y l pp El tm dl d t t d mb d jáq tt y él l b dttb l pd bd d m d p lát l; l dq ñ b p, mb dl y, y l y, l mpd, y l Pp gbb l t m d dd p D L vtd dl , vl y g ltd l gl l p; lq dvó d t ódg tó y tgd l lmt y l z dt t q ddd l mp d b* tll, y D rvb l vt l jt N btnt, l mg, mp q d lt l y ábl glóg tv t lg l pd d l dt d y bv; d t m, b b d lmt mpbl t mbt mbt !! ! E l Cancón de Rolndo y l tpz d By g pm p lg y g tv p dbj dl d bó D md mjt l bd td p Gllm y Mtl d dtd pplmt p d t g, y tvé d tó l pj ptb jmt dl D E t tm l Rondo y l tpz d By t m pt m ó ó mz d t md ! y Cl q td td l lt t t l m; gú til l td mll dd qdd l, lv Zgz td ltm mtñ D ll ñ l Ry Ml q d D Mm y Ap! q b bz g td !:
12
lmdd S btty mplmt Cl llm gz: 1\ Epñ p Igt b dl m p l l mtñ y Ml p Hl. tó to tmt l tm l q tt dldd mt l tpz má ! btll d RvU l t pdm t q ly Rld, Olvr y l btlld bp p dl ¡dvt qvlt Htg Glm y md m Rbrt d Mt y l dmbl zbp Odó E l y l tpz l dd tv g lg; l prm l l t l t dd y l pgm y l t b t gd jmt plm Hld y, y mb u bdd y ds p l Pp Pp D v mb l mg l mj tdó fdl dg dv bl y bv p qvd dd de Rolndo, ! pt d vt lg E l Ml tmd, p td mmt bó l gl dl t dl d g gl dl my dvr pg d Clmg d d Aljd d Ab pd td d gm y bllt tdt, dt mgtmt lgj pét, l mm t q l vtd b!l d Hld mtd d m ptd rm vl vl E mb l mbl l gn d m pmt Ddt (dd!, l pd d Rld m gd pt, y t t dt d S Pd, ge d S Bl bll d S Dna y gmt dl mt d l v d ll d d pgó t L mpt d d lq p r tdr E l tpz l p ó d Hld dl pd l u dl y t t td p b t l jmt ptd b l l l Ctdl d Byx El p y b t jmt ptd d t t p l vó vó l blt l y l tpz Cmt tdt m rd t l pg y zó ! t dj mg l dd tlóg ló pdbl d l zó q t l E d b dv t l mpt y gló d l z bt y l pz l m p l dtll dpv d vtíd d y q ttd gbl rgll El tpz y ! pm l rtzó dl md d mb mtd ltd qbtbl y tdmb ml y f blldd dd d d ll b l fm d bt l mb El ódg d Rld y Olv y l d Gllm y Odó dd ! d m m D, m vd l y y m p m l"; l gót gg m zó m dm mt Rld mbd p jmpl dg ml y l y l g Cl p, l bll t d F, y pd Ddt D md gtv, m pmd� l d Ad E l tr l pd Ohv b p d Rld tmdd d pd pt yd y mmt j 'p m bb y t vz m m l bll Ald g n
i'2
E
STIO
l·UAL
ROM:NCO
sus os· E ao en ese caso n es aeo aeo ni ane y sóo aba e baón ua que consiea a sus paienes oo posesiones y bienes ebes cuya y vao \e ueen a aiacin s ae espués que Caoano eoa a Fancia a pobe aa Aa pe guna sobe a suee e su poeio ey e ice que ha ueo y coo esaciieno e oece a ano e su hijo uis peo a aa expi a sus pies Seía inee sane aeigua si uió e a pena po a uee e oano o po a fa e aco e Caoagno en su oecien o A ea esán eicaas apenas una ocena e os 4 000 y anos esos e! po ea y po esa causa Heny Aas usicaaene ha coenao: "Nunca espués e a pie cuaa poea aguno acnó heoiso an gne coo paa sosenee po s iso sin heona Coo a o cuioso, cuioso, en e ao saaceno saaceno a eina esposa e Masiio paicipa e ane poan e en !os asunos e esao a esa incapaciao su espo so en ano que en e ao csiano no hay ue agu na qu acance conición seeane En e api e Baye, e! único siio en que es enconaa una ue po su nobe es en a inscipción eniáica en dnde wz cl"o y Ael/va , apaeneene incuios coo usiicación e un episoio en a escibi a ina sión e a Gan Beaa A pesa e que en os boes e api y uno a Jecho e uee e Euao e Conso hay uy pocas guas eninas ninguna e eas esaca e anea ipone bas obas son po esa causa an aeias y iecas coo eicaas y suies sean a poesía y e ae e peioo góico si guiene oano y sus equiaenes en e api baaa on enoaene po e ey y su pas en ano que os hoes e cabae e peioo ueo enaon a a coniena po a iaa aoosa e un pa e oos aues a e'ea sonisa e ºs abios beos o as osas aganes anaas po una aa ese su bacón as consieciones oaes e a canción e Roan o y e api e Bayeux esán acoes con su caáce áspeo E énfsis en abas obas es en o conceo ás que en o absaco en e conenio y no en a foa, y en e peoinio e a secuencia naaia O be a escua La naación e a hisoia en abos casos esá casi oaene espoisa e loeos iea ios o isuaes De !a isa anea que as haañas peoinan sobe a foa poéica en a canción, e eeeno naaio en e api e Bayeux es ás po ane que e eae ecoaio; oas s paes guaan eación eca con a hisoi a en e poea a acción es an ieca que apena si incuye agna eáa. En abos abos os aibuo s son os En e api os ingeses siepe ean bigoes y os noanos esán aiaos aiaos En e poea os eyes son siepe poeosos sea cua sea su bano y os cabaeros son inaiaaene aeo sos sin ipoa e paio que hayan oao De oo seeane en a escuua e ese peioo os eyes po an siepe coonas incuso si esán acosaos, y os apósoes esán siepe escaos y así sucesiaene a siea aa e es oaa en consieación Los esos e poea po eepo son penáeos heoicos oeaos casi a hachaos que casi auoáicaene se acooan en sos ieguaes que en oeio ie nen 4 esos De o o seejne seejne spaio ao aas a as
esenas iniiuaes en e api e Bayeux a seeanza e aao e os copaiienos en a achioa e ípano e Véea (ig 91) y a esigua aua e !os aos en un uo e cae oánica son espopo donaos y asiéicos os eaes en a canm e api San Esebn y a oe e ones po o señao son buos y sin puU E oánico en éinos geneaes, es, y e! peioo noan en paicua ueon una época e ación conscción epeienación y obención e nueas as e expesión y no una época e cisaiación expesión puia y aiacin einiia_ En aquiecu a e poceso e consi ea ás porne que o consio La ipoacia conceia en e api a epesenaciones e casios focaciones y eicios especíicos coo a aba e Wesnse y a igesia abaciaes e Caen sugiee a iagen e un uno e consucoes y un sigo peno e aciia y pogeso aquiecónicos a nación ieca y sipe e as haañas en a Cancón y e api encuena su equia ene aquiecónco en a honesia unciona e eso e a Toe y e a Igesia e Guieo e Conquisao en Caen A igua que a naación po acción ieca en a Canción y e ap peoina sobe a a ieaa y e oeo ecoaio a honesia esucua e po ceso e consucción eepo e! cua son a oe y San Eseban, se ansfoa en a caaceísica pincipa E poco e aa ta poesa e baaas paa ans aa en a oa épica e a ncón de gera capa e sosene a aención en as agas nhes e inieo noano o e eene agunos panees picóicos Y hace que aquiiean a inuciosia y ongiu heoi cas e un api que naa un ipoane episoio hisói co e en os sus paes esenciamene e miso que e e eea aas oes que aasaan os espane cienes cieos e noe e Euopa La iagen e uno noano coo a, inega a aés e as iesas aes no es esenciaene co pea Poco e e misiciso e esos ubios aenueos ikingos Con pesea apopiaon oo pogs? e su época as fese e abanono e su poco uc engua aea en fao e a ás exbe engua ance sa, o a aopa uchs e as eoas oes y �qui ecónicas cuniacenses Eepo aecuao e o eco y pácico e u aciu se aiee en e ap e Ba yeux en que a ienia e caa gua que uesa Y su quehace esán ocuenaos exacaene con no be y siio En oo o que hicieon os noanos sea cua sea a oba esá siep e selo e su eeina ción y enega caaceísicas caaceísicas De ese oo e osco hobe e acción en Gueo quea hemanao con os onosiabos aciaes e a canción con Jo ieco anco e a apicea e Bayeux y con as pieas áspeas e a e y as abaía s paa hace una oa esucua onoica Caa una se ocupó e mas e acción y en iágenes paabas o pieas, esá pesene e espíu épico Haaa po haaña saba po saba punaa po punaa, iagen po iagen y piea po piea caa oba p!as6 !a gan pesonaia a épica heoica e api ipesionane o a asobosa Toe Y en e! poceso nos eea a esucua feua noana en sus po pociones eaeaene onuenaes
i !, ¡;
(. 1[fN\
i X ea e o a hes
ü CROOLOGI: i i gic n 'Jc Jc
N N
ch gnl 0 > 7 [ 0 2 de 50 0 de 25 25 0 F 20 20 00 0 [ 5 9 Í 20 X 2 0 2 5 220 22 V[II
Mic 22 92 50 27 2 Robit Marln, . 20 20
mn l inni A qu l cnucción quiió vi igl, muy ificl ci qu l c l góic n mnumn cb u n li nci l imgnción l bv A inci l igi bcil un cl á iu n un zn muy bl y á b l uiicción un b quin cil c l n lvn n un n n y n bl cm l mn, in qu nci un blción n n u nñ b l y nácu l l fci qu gn gn u l El nu i un b in n n qu ! ll ininc l f ch un cl i l cuii invi l n Cm cn l vi l clu un mn má ic n l numb u l cni l cción m lb un cl n l unión miv l L lim un c gói ncin �c lv y ii u mb Su gu n ign qu in ! vi in h
l ml y dign t vcin l cn cm in su g l hg ué un í n ! cm y l cmn u e cn u ñi, n l l qu gul l vi l blción y cm lñ Ell n hbln b y nl, y l im el b l cn y l lg n cl in u n un cn !i g n un c n qu l un iiul y munn bn n ínimmn lcin nmclbn u ncin ligi y fn Su nv cnl n ól ! ii l vici ligi in n csin un l ciul n qu l blción uni icui un úblic c c qu vin l gn cu l cl n ól nn l hii l ciinim n mbién l hi l blción y l cvi u vcin L cl, m u un mu munici l n cuy b ll l cumn viv l vi l blción blción . L icng un cl ic l Vign n ól inc\uy m li Vign M f l n \ libl
3
225 < w 2 22 2 2 2 ] 20 · 25 0 2•
_ (
iló 0 2 9 20 22 2 22 2 T y ll u cl mnu fu un ncicld viul cuy m cubn l cm l cnimn humn El úli n ól l ii n qu cin nn in mbién un cá a cn nci inucción El nu l scn n qu nb l m lg; fu l l cmn l y n iin c fo u cmnl cu l ción y l ch cm lom n qu jugl v nnn u úblic L u i y vi cl, má ilucin mn iin cm gí icóic imul l imginción El c n ól l in l cn liúgic in l ii uicin muicle n qu cubn cubn ininc m liónic liónic y cnbn l ml ! m li hs {g 3), 3) , inci P nunc un gn cn cmci in un qu bi n mi un ii url l ! v m n i Su m vn u bc ic l Vign M, n n c ñ ml gin l ámbi l in cnggbn clb l i l Vign, l gn clmx n l i c in ivi ligi L cl Ch, l igul qu n ól l cn iiul l vi l vcin in l cn ggfc ggfc l lción mivl P b u mnn mb ycb n l ci cliic u l ici, qu inc!un l lci l bi, l cul clici, un clu un hici y un c ci Su cc ccnl fom un l l lz l mc y l n l cl ncn l ch ch cll n qu in l c y ll l ciun Cm imb gmi icin ! vci cnibuyn cn u b y pu ! l n cncción gmi nn l vn cil y l u mbin lign e
mn cninu lm l l y n l liugi l cmunión L cl n hci l cul cnvgn l m y l s, nó un f cnunl ic bñil cin y mi, quin n u im ici y cul cnil D m, l uc má léni qu un blción y u íic uin uc Cm n mnumn cívic u l gull l cmuni L mbicin y iacin l ciun mln u ccíic y fl En l imnci un blción mi l mñ y lu u cl l iul qu l imnci l liqui ligi qu lbgb . En cncunci hub ivli cun ! bóv Ch lzó ci 36 m l ln L guí n imnci Amin qu lgó un lu ci 4 m y Ulm Buv qu f l má mu , cuy vl l bóv mnbn má 48 m El in1i nuim ligis qu m min llvó l lbción y cnrucción yc inmn m cncl vé l l lgun ci mivl lb l b Himn qu ln l nuim Y li y mbién l icición imbólic bbl \ nbl n l lb mnul ln l mgn iu éc "¿Quié n h qu n éc cibió ué vii Ch, nci mun hmb clm hn y iquz nbl hmb y mu hubin hubin hch un l u gul y bl l cviz clc l cn y qu c bi cg, hubin llv vhcul l m Ci cg vin cl ci i m y l nci l ubinci l cnucción l igli? y llg ll inn ! cm u l cm un cmmn iiul y un
132
ESI. ESI. URA D A ATEDAL E E l\RIRE l\RIRE
EL ESI0 GOTC
Fig 11 9 Pórtios d occidt Cadra d Chrtr 11 y 110
turas y vidrieras, ha sid o comparada a ls ampl simas de leyes, osoía y teología escritas por los erudi tos medievales Las catedales también han sido desctas como la Biblia en piedra y cristal o lo libros de los iletrados, aunque su mportancia no es menor como enciclopeas visuales para los letrados a ave para la iconograa iconograa de Chatres es el carácter enciclopéco del pensamento medieval como se advier te en el de Vicente de Beauvais, quien dividió todos los cnocimientos en Espejos de la Natura leza Instucción, istoria y Morlidad El Espejo de la Naturaleza se advierte en la flora y una representadas de modo global; la nstcción en la pesonicación de ls siete artes liberales y las rama del conocimiento que se enseñaban en la univesidades; a Historia, en e! relato de la humanidad desde Adán y Eva hasta el Juicio Final, y la Moralidad en las guras de la vitud y el vicio !as vrgenes pudentes y ls tontas los salv�dos Y los condenados en el juicio nal y los santos angeles dos y seres demoniacos que adornan las grgolas saedas. También hay una see caracterstica de presenta ción que comienza comienza en la achada occidentl, en donde se naa la hstoa de Csto desde sus ntepaados hsta su
ascensión, una parte media en el pórico septenton, antepados de la en donde se estudia la histoa y los antepados Vgen M, M, basándose en veculos del nguo Tes ta mento desde su ogen en a creación del hombre hasta su muete y coronación celestial y un ciclo nal en el póico del sur, en que está representado el drma de la redención, con base en el Nuevo esamento, a través de la ob de la iglesia sus santos, Papas, abades y obispos hasta el clím del da nal del universo en el Juicio na] Cada uo de los tres póicos tiene unas 700 fgurs tlada y agupads en los tres tímpanos sobre los vestíbulos, las archvolts que los enmarcan y las co lumnas por debajo y las galera supeiores Además de las escenas de las Sads Ecuras y vidas de los san tos, los creadores hlaron sio para nrar fagmentos de la hstoa antigua y contemporánea para procías y hechos anmales bulosos y bestias de carga, cuentos de viejas y los úlmos conocimientos científcos de la época, retratos de príncipes y de negociantes, bellos ángeles y grotescos demoos en l gágolas (lgunas de las cua les fnionan como saledizos para que coa el agua del techo, y otras como motivos decoravos que ·mbolan mbolan los demonios huyendo de !os recinto sagrados de la iesia) ambién debe codarse que en la población y los fudos medievales los elementos sagrados y pronos estaban tan nteelacionados que toda maniestación esptual tenía su equivlente mundanal. Por ello, la catedral como la mansión suntuosa de María Reina de los Cielos ten que sobrepsa en magncencia a la andeza de la mod de cuquier mple rena de !a erra" erra" a cablerosidad y la coes gótica substi uyeron rápidamente el códgo de la uea hace el deecho del fudalismo románico As como los cléigos entonaban labanzas a Nuestra Señora, los cableros en los castil aababn a sus dm en paicul y a la Virgen en generl. El elevado sitio que la mujer tuvo en los círculos pronos, por todo lo dcho ue el equiva lente cotesano del culto religoso a la Vgen En la poesía de la época, el mor de una dama por un cablero siempre fe la epresión idel de la virtud y encanto emennos. emennos. Pa cortejarlas cortejarlas y ganar su vor, vor, quien aspi raba a ells tenía que asdiar la faleza de su corazón por técnica mucho má intrncadas y suties que las necesarias paa tomar un castillo Si tena éxito se tor naba vsalo de su seño y ela su patrona que lo inspi raría y oientaría segn segn pudiese El concepto de amor romántico se onó en el peiodo góico y alcanzó su epresión acabada en el complicado código de cableraº Por la eltación de la posición de la mujer y su interés en la densa de los desvalidos contra los uees la caballea estableció el código occidentl de costumbres y educación válido hasta nuestros días El poal central e la chada de occidente en Char tres (g 1 19 es llmado Póico de los Reyes, y en su tmpano está la gua de Csto en Majestad rodeado por los cuatro smbolos de !os evngelists y los 24 ancianos del Apocalips El tímpano de! poal izquier do muestra el n de los días de Cristo en la tiera y su ascensión, en tanto que a la derecha está el tmpano de! potl de la Vigen Vigen (fg 0 en que se muestran los
comienzos de su vida en la tiea a historia es narrada en los términos más sencillos en !os tres paneles ascen dentes Para empezar en la parte inor izquierd: est la Anunciación con las guras del arcángel Gabriel y la Virgen; el siguiente par muestra la Visitación la atividad está en el centro y los pastres en medio de su corderos vienen desde la derecha para la Adoración, l ial que sus sucesores lo hacían de los campos cercanos a Chartres para adorar a María en su enome templo El panel central muesta la presentación del joven Jesús en el templo Su posición en el altar presagia su sacricio ulteor De uno y otro lados se acercn acercn amigos amigos que llevan presentes En el panel superior la Virgen rgen está sen tada en su trono y coronada, sostenendo a su Divino jo y escoltada por un par de arcángeles Est de ente como una reina que acepta el homenaje de los humdes, que inclinan la_ cabeza al penetrar a su divina morada por el vestu!o as guras en las archvoltas que adornan el tmpano tienen enorme interés pues simbolizan los atributos de María A semejanza de Atenea en el mundo antigo, la Virgen e la patrona de las artes y !as ciencias. Alberto Magno, en su Maria/e declaró que la Virgen era percta en todas las aes y en su Swnma. Santo om de Aquino incluyó entre sus proposiciones decidir si la bienaventuada Virgen Mara oseyó percamente las siete ares liberales' y por supuesto la respuesta era armativa Estas representaciones también también nos hacen recordar que el gótico ue una época que podujo gran des eutos y que uno de !os camins para la salvación era el conocimiento n telectual, al igal que la El hecho que Chatres uese asiento de una de las grandes escuelas catedralicias también salta a !a vista Antes que se ndara la Universidad de París, Chartres compaió con Reims la distinción de ser el más moso centro de ene ene\anza \anza de Europ a El plan de eneñanza o curriculum de la ecuela cate dalicia o constituyeron, por supuesto, las siete ates lberales, divididas en el Tivium, que comprenda la ciencia de ls palabrs en sus tres disciplinas de Gramáti ca Retórica y Dialéctica, y el conjunto más elevado, el Cuadrivium que se ocupaba de la ciencia de los nmeros a través del esudio de la Aitmética la Geometría la Astronomía y la Música Música En la archivo!a, las siete aes estn simbolizadas de modo abstracto por guras meninas, con cierta semejanza con las musas de la antigedd y por debajo de ellas se muestran sus exponentes humanos más amo amo sos Si se comenza en la esquina infrior iquierda de la achivolta m5s hacia aera podemos ver a Aristóteles mojando su phna n un tintero Por arba de él está una fgura pensativa que representa la Dialéctica En una mano detiene a una serpiente con cabeza de dragón que sinboliza !a sutileza de! pensamiento, y en la otra la antorcha del conocimiento Despus está Cicerón, como gran orador y sobre él la gura de la Retórica, en un ademán caractetico de oratoria El siguiente par son Euclides y la Geometría concentrados en sus cálculos En la msma banda, desde aiba hacia abajo están la Aritmética y tal vez Boecio Por debajo de ellos está la igra de la Astronomía, absorta en la contemplaciün
1:
celeste, y en las anos tiene una canastila paa lo que denota ! relacon de la cencia con el cadri tan impotante e un distrto rurl como harr u edit, > tante humano es ToloCO" quie n los edit,> represen representante
medievales atribuyeron la inención de calendario y e eloj relo
as gura del nivel ms inior son la Gramática Donto, el gmático de la Roma antigua. a Gramáta (g 2 con un mano sostine un libro abierto y con la otra ustiga cola palmeta las cabezas de dos escola pios jóvenes, uno de ellos riendo y tiando de los ca bellos del otr El último par de la serie serie de siete aes está junto a !a de la archivolta más interior. Por debajo está Pitáoras el amoo undador de la teora musical a quien se muestra escibiendo a la manera medieval con un pupitre sobre la rodillas Por arriba de él está la gra de la Msia rodeada de instmentos (ig l 2 Por detrás de ella está un monocordio, empleado para calcular los intelos y exactitud de la altura de cada sonido en su regao est un slteio y en as paredes cuel una viola de tres cuerdas a Msica toca un juego de tres campanas, alusión l deubrimiento pitagórico de ls proporcions matemáticas de los intealos per tos, la octava la uinta y la cuarta e sabe que que Heriber to de Rims y su discpulo el obispo Filibeo de Char tres mostraron un enorme inters no sólo por la teoría de !a msica sino por su ejecución, y l dos ras que muestran a Pitgo como el cerebro y la Msica como ejecutora, denota que Chares ue un centro importan te en los spectos teóricos y prácticos de !a msic El inompaabe pórtico del norte, más elaborado en etensión y menos contenido en detalles decorativos que la fchada occidentl, con sus tres poles se extiende a una anchura de ás de 36 m y cubre todo el ancho del g 120 V Vn Má mpo d ·•oa! d a rge" facada d ost Catd d Crs, tr 1 145 y 117
IDEAS
p odo nt nt d mon ncon d nc ngt omnzó mt todd nt ncon d ppdo g q fn pod po vncno d o ño d n mbto domtco mnt cntzcó d todd cv En ngt Ct Mgn cogó n omponnd po !tc nt y y o nob y nt o nob y o pbyo q conttyó p d! gobo pmn to En Fnc tbcmnto d n cón povcho nt y y c md bn tvo n findd mnt E Ry IX d nc tvo hbdd ficnt p otc popo no y mmo tmpo otn on tn bn con o Pp q m td u cnonizdo En cdd o gmo conntbn pton y tc: mnt tnto tm d pndz y ámn gb n tánd to d cdd y tní Empnd nttc czd f m ncon td p nfic mh faccon ntgónc op n n o cs cont n nmgo omún E códgo d cb n ntnto d conc contdccón nt mo dt y tfccn d o ntdo y d mn má mp tb n nom d condct nt db y podoo ! ño y cmpno co y pob opo y op mdo L 1vdd 1vdd gótc fon tbcd tbcd como nttcon p nc y conjnt dvr dcp n y pondd ntgónc y n tod ctvd d ntct n n cmzo mzo nv E cotcmo convtó n oof d poc y dctc mtodo común d ov pobm ntct L nfomdd tt d bóvd y botn t gtco d hcho pt q qtcto d podo do pmntcón mánc S con cdó n mpo to htogndd bn tnto n conogf d n td como n dnc nt ctd d n y Ót pobcón y d pí p y cd n tvo n cáct dtntvo En ! nt o y xto q gc bcó hc n nt d dco on pco q Jo odb E n xto d g mtpcdd d n vt c cndnt d gj y o pnáo y d h nnto En nto pnc mnt; n vtc cnd n nv d ! vntn y d h p o vd pco pco nnto dnc d monto bdo n nocn d ggón d mn do to ctd gót ntntó n ón q ttónc d mndo nto y tio n mm fom q mbo hmnbn p po p d cd d vt E mpo y ontmpo d bóvd nto tvo como mnto copon dnt n tio contt botnt o dno cpdo d to pton n cono
!! N 8 A O !O h po 459 3o d � m < Etdo d B 1
H3
gf d vd d d n to o md o d ct! t! d oo [o cong dn z n nficdo tnom ond fc n Hmncó mt c dv ng y dcto opo hon n to po dcho popo n ! tt vnc po y nvdd pfion tín como ng nv! d dto En mc mott d varios txto oncó tn con ng v! y cndo mpó n o ng, mm fm bndó n método my ngnoo p p n txt d gn todd n mt y mmo tmpo pnt no o má comnto ob mch L mc gótc tmbén pntó n nt d toí y páctc q unconbn l mmo nv y p E pt gótco vó po tod t mnfeton d n óg tmátc d Snto Tomá, n vdo ntdo d tmpo y movmnto og do o o müco o n pcon v y tn on nl d o contcto ngn d t ocQn dntv y to gótco n ú!mo ná pd conddo como n poco dnámco y no n tdo dntvo y c bdo Un tmpo ggo o nco n bd rnc n todo comptdo. y dp d dmo m d c n poo tctvo d gt co d n nqtd q no pmt t nón d tmncón E obdo tpdo y vdo po ont g• n! d movmnto y d mp nc no pd do d g L tmncón mpo pd hc óo n mncón D hcho no hy ctd t md; n d n tó o dd n jgo d g n gno co ht tod nv omo n g Bv D mn mjnt no uon tmnd nccopd d Vcnt y w d Snto Tom o todo o pdo ndd gót¡ b h pcplmnt n odo y pdnto mo d !t n oof pnp tt n qtc t y tcn d t n tt y mk o hn pcdo m m p nnt y n ncong f con q fon pt go t· o h hcho fon ún om d v' n o pntmnt con b g o no ron po gmnto on ngno y og pnto mmo d nmtldd po mntcon mt mt L mt d pnmnt góco _ po todo o dho bo n mtoo q bc o nb b pond !o mpondb y dvd o nvb\ En totdd t gótco u cdo como n pnt p v bmo mpob nt t y pt m y vo o n n y o obnt ! npcón y pcón o fnto y o nnto
HG
S1.
DE
RENACIMEN0
ITALIANO
n ¡ ó na a pó paa ana v n úia vna y an ib aÓ pan y pi gi a a na pgn q gaban a n a fa "S nnaban n na na a vnr nr a n vaón mp añ pé naa p fa y p n n ! ón y p a vha n q a anniza nzaba a an an y n ába p p i N paía ivi igi na gan baa n na n a ina n n igia pb y abannaa y éam ignan y q [ an había a pa i a Dpé pía a gi: gi: ·N apvhan niv na gaa paa a agna ni aa n paa ni a aL aqi n iñan n nn q inyó na in pgn y anj n iglia ay y p paa pgn y a mn i a Di n !a pbza y a hmia i n ain paa n anian naan ban imna'' imna'' pa ama baan gan aba iglia an aa al y ó inn nav na q inan má aá u n ábi pig BSIIC SA CISCO N SIS na Sb a gran áas ini xinn Si hbi gi aa pi a a pp paia bóva l mba ya a ai pbza ma p San Frani n había s nn n n apyaa n pa n aa pi n í vimin ati agn gan na aaa a a pa gói iaian a ppcin Un pgaa iiaión nañaba nia gói pnina n bó ini ni y gaa n ma in inmiaa e y ilmina n q a pa n bii n p a an an i ai p via ! mi ginó inin n qin vin á a a nal hiz má gaa a mba n in y p a é hman ía aba ni n gan p aa vin aá gi paa via n mnn ign a amig y ma n a z y a ain x an q iíp pnaban q an ba na nav aqía y aa alLa yania nm hna igin n a ay iia pib pqñ vi piió na n basan pa m via nia Paa nui mnmn i n a pa n ambas igia í paa bi nbi p [ han a niaían n n f s vvi y ban minaa ani y mh mpa anali- s bin p a z vnana á ala y
Izquierd Í 22 53 GT // /agro H • • 29 supCrio de
< agn pai n a < nav !a igia pi pann n b n na av z ppia n q pnn a na a via San Fani p nia n a q a a igia ga na vn y nmb aia q aba an n n n pni ga pin a épa Cimab y 1 1 Fna Fna y Simn Maini y Pi Lnz a a Sina VI SA CISCO SCOS ! na n a nav a igia p n i g. ) ba pa n par n a i f b a via ! an q a awn a by a i an ma iión n i n alia abza pa na a aíia y bzó f amn pinó La eha gnamn aibia a aba n a añ ani al a bi 00 Pvin q gaía a Rma paa a bain n nm nna vi pgn ! ais n 1 n aan z algn paa na a imp aa b n m a igsia pi L fs a igia in aa a ! ais vin q pa haa mia igl XV paa ina
E E 47 i a ana a p inaba vaa vaa a a baó n ai pinó a p ab aa y f ñ an , f n_na p aqi na y ?1n a panai a a! fg ) n an Cp;i i pib q an y ag � iv baan h apana vz hayan i a p na P1 an iguin iñ iñ P nia a aa inpab i á aga?a p f n Paa y Fna L pi pan a n gn ppi i a q pn a baaba n n gp 11p! ayan p ib aga q n an ba y \ ha pé aava v1b, a _ 1\/agr� dl maantial fg 8) n an q a a 1zqa a ni 5mó a los ájao n a c na piógi ógi más q nógi a aión pa n n y a a naa p hab i ha paa p1na a pg q pnan n p n a a pp a yna fanana !a q mnn a an, n n a aiian a pb y a h y, n an hnana n a a a aa Di ini han pa Hilagro el manaial baa n a Leeda de o tres coma!os. q naa vaJ an Fan n i a nar Mn a Vna Un fa fan an n ampin y a apañabn p amin a apa y a a gb p a apin imp6 p ª a n n aión an vv haa y J V p vn q n m a sa ca y haa n vn ia ha hh ba a pa paa aa pgin a na a a igia aban in nfaión piia y nna a ab a inna a guia hab ga a n v piia pi ia m aga San La mpiión an na ani fc nal n q nvgn ns iagna q nzan a mana na X z q in a ia a n a pa i ha ha q bagan pl l a mnaa n na i pan y aanza max1ma innia n pn n q n n a aa an paa van n ng n q án d pañ y ! an a ba nana a a pri izqia pya haa !ª ma ga apin q bb a n ang h paa inia q píi a an n a iniba P p a n ambién n a mima ína agna gi a oma a!anza a iminaión La iniiab mnaña 1 halan ambién n s bas ay m Joaq egrado al edil_ a uda a Eipo Y a na agnfa Piedad (fg ) a n a apa apa aa aa D p n via a, amnana a mnana avanzan y n paa fma nih paa f a y za y panz n mpmn a r
1 0 E L ESTILO FLOEN' FLOEN'INO INO RENACENTISTA FLORENCIA, SIGO X
Los stles coloos fueon l delc todos los loentnos peo el 5 de o de 1436 fe un ocsón especl que pedu po ucho tempo en l e o de est gente póspe y nte del plce L eu dedccón de l ctedl cén tend (g J 38) eu nO un núeo no sto de dtos de l Igles estestdists y dplotcos y en sus séqutos estbn mosos tsts, ltetos y scos. Eugeno IV coondo con tple t y con su etdu blnc, escoltdo po sete cdenles cn estdus ojs y no enos de 37 obs pos y obspos obspos pupudos ho su ecodo ecodo tunl po ls clles botds de gente capdo po ls utorddes de l cudd y los estos de los gemos wn sus guds de hono hono on ceto l ctedl e butd Snt M de l Flo pues Floenc, nom· be heeddo de for, e l cdd de ls loes El 25
de o tbn e l est de ! Anuncción el coeno de un nueo cclo de nuee eses p el ncento de Csto, y l Anunccón y l Ntdd en tems fvortos de l ptu loentn Mds y pensentos de todos los loentnos ese d se dgeon ! jestuos cpul que coonb el cruceo de su ctedl y que do su cudd el perl cctestco A pes que el edco hbí sdo coenzd nles del sglo XII, l constccn hbí sdo lent pues nngn qutecto pose los conocnentos necesros p coon el enoe hueco octgonl de 4 de ncho, peo Felpe Bnellescl después de estud el Pnteón y otos onuentos de l ntgu Ro egres y echó sobe sus hobos l te ttánc hst dle n Coenndo en un nel 5 m de l plnt, er ocho enoes nedus que scenden l celo desde los ángulos del tbo octgonl, hst un punto cs 30 m ás b, en que conegen en l bse
ig 1 8 Conjunto de la catedal de loen loen El dico de la cadal e omnado po ARNOL O D CA\!O \!O en 1 296 ; l Upla onsuda por FELE BR L LECH ntre 1420 143 6; la fachada fachada actual. nte 1875 a 18 8 L ad! ine m m d 15 m d lago Y el domo má de 1 10 n ¡ d� lua l campanil de GIOTO fu comnzado comnzado por moo pno n 13 34, y onn ado por AN RS PANO ne 1 33 6 y [348 iene m de 80 m d ltua El baptisteo ( () f f hcho n 1060 y 1150
"
o
� � : º o :8 �
-
OREN GO XV
161
: g Hechos generales
101 10 12 10 121 125 152 Apo 129 1 1 1 19 12 159 1<7 1 19 9 192 17 178 Apo 180 182 Apro 85 189 Apo 190 192 19 197 198
Cetme p eler el ofebe que hiciee l pue pue del ote de l Bptiteo Ghibeti trbj e l puert del ore del püteo Pi bo el domiio de loeci u de Mdici e eledo mitrdo Ghibert trb e l puet oietl del Bptiteio Buellehi comiez l cpill Pzzi Elecci de utoidde lele lo Médici comiez l dmiitci de Cimo de Mci (189-1) El Pp Eueio IV reid e e Foreci Dedicci de ctedl comezd e 1298 eci) cúpul e ob de Brueleci) El Coclio de Foeci coiue l ui o mi de ilei de ete y ccidete Michelozzo cotrye el plcio MdiciRiccr d Pretuceli, humit loetio e electo P p co e ombe de icol V Pedo de Mdci obie depu de l muerte de Cimo Gobieo de orezo de Mdici El típco co Porti hecho p or der G e Fldes e lledo loeci fmili Pzzi i ito e uble cotr lo Mdici e eido uli de Mdici y orezo coolid u pode poltico Heich c cede Squcilupi como or it de l ctedl y el compoitor de l cote de. oezo Se impme l trduccioe que Mrsio Fici o hio de o loo de Plt Se impme el trtdo de Abei obe 1) y 1) pro pro 185) Svorol 1 52 198) pedi l rerm rerm mol Miuel Ael e pdi e el tller de hil• do Fudció de l mpet Aldi e Veeci; comiez publie ob de Plt y Arittele Muerte de oezo de Mdici Mdici o deterdo de Floeci el obieo e domido pr Soaro Soaro Quem de libo cud y ot ·'vidde Soroa e quemd e houe \l
de un o de lne ne d un oulánd ols del xo, ñdó dos oslls o ndus menoes dds p he un ol de 24 ue onsuy l mn neo Rods po vgs de mde y bds de hro en los punos lve log el sosén nso p l mmpos de l úpul y el domo esuu en eo es un bóved g de oho s, peo l oul los elmenos unonles y modl un slue ls ee Bunllesh u e! puen e que sen en u o oll n l queu queu enns
i
LAA 0 JAN VA YCK / y 1 Leno I leo leo e . 5 X 56 lí onl de ondes (epoduo po oes d ! Jn O
uos
1 7 1 elipe Bechi 19 1 17 Michozz di Brtoommeo 10 17 e Butit Alberti nos
187 155 Beto Aélico 197 175 Pblo Ucco Ucco 100 11 Domio Veeo 101 28 Mccio 10 19 Filippo ippi 1 1 192 Piero dell l rcec 120 197 Beozzo Gozzoi 142 3 1 57 Ad Ad del Cto Cto Apox 129 \98 Atoio Poliuolo iuolo 1 n 15 10 Sdro Botticelli 19 19 Domo Ghirldio 152 1519 eordo d Vici 15 8 1 5 Filippio ppi Apo Apro Apro
Esuos
71 18 Jcobo del del Querci 17 8 155 oreo Ghiberti 18 1 Dotlo 100 182 uc dell obbi Apro 129 198 Atoio Poliuoo 15 188 dr del Vechio 17 5 15 Miuel Ael Buorroi Buorroi Mso
100 17 10 195 1 175 Apo Apo 150 151 7 1450 505 Apo 10 152 1 Eos
y
Guilleo Duy u de ckehem Atoio Squrcialupi Squrcialupi Heirich Heirich c cobo becht oqu de Pez
sos
10 7 11 3 175 1 199 19 192 15 19 1 19 9 a 1527 17 8 1529
Petc Fcco Perrc) Perrc) u Bocc Bocccio cio Milio Ficio Loezo de Mdici Aelo Policio Policio Pico dell Mirndo icolá Muiwto Baltr ti!i� i�
Fne l ahd de l edl esá el nguo bpso omno ig 38, poón nfo deeh l qu se do nuv vd enens on ls pues d bone dodo fndds po Ghbe sbn y hehs ls bellsms puets del noe y el esulo pudo sn onmpos omple !s dl oene (lámn 7) que ms d gul ngl ensl dendo ue en dgns de se ls pues dl pso n l de undls n su lle yudon en dvess osones el queo hcloo, el lo Donllo y los pnoes Pblo Uello y Benzo Gozol Gozol Donello l msmo mpo
164
SflLO FLOREIO RENACEN1STA
a u daci dl aeo cada ve mao u lega asa la upeci lis d úlio pio a impoca onedda a as neas oontaes que se adveren en os anostos fetes que sepaan as tes panas y a audaz osa que sobresae de teo ndudabeente o so mdiales Podeo ad ua ua alus a la tadin sa en os aos semruares que enma� an as ventanas {as penas que odean as ventanas en a pan baa son una adn uteo) uteo) Detles omo omo os montantes veales de as ventanas a manea de bo del prmer y l seudo ps al u u deorado a base de vaos y opa nvetda y e motvo dentado de so de a osa son sin duda de estio eaia l sido de ueridd de Csm se acó x o de palao, peo pueas ad odo saba a s a pcisa Co s co d Bozo Gooli y u aa de Flppo Lpp u doaba doaba !a pilla e l sgudo pso, piua a cabllee de ceo y Bi !l admd !o mu dl sa, guas y o• emo auas de boe y mánol e a ls jrdi, ocoes de os y modas angua y mdieve mdieve e los abies peosos asos de mal mal y igul n la ma, una bblote co mausos vsíims u clua ba d Da Peaa y Boaco, l pla dicis-Ricca d cho uo de os pimo á os musos de uro
ecid a ué duda el o a la ro cdas ue del nr dl bseo N gua qu l ime pa co p Ads Piso el maeil e boc, cd pael aía clud e u ma udiolado E ma, seú las bses bses de la omp e i seía el Sac sac S i a u meda ocea de sculoe sculoe pa eva modls, ete Bue llei y oeo Gbe Ambo r a a mu óes, mo d os ábe arc d mal y mimbo u goaba de aa uaó l mo d obes S compmo u ples (s 4 2 y 4), em dveimo muca dfcis mo aes en su ocp y a a La composió d Buellci mue nuea d a veialdad ó· a oa e ue s do el dseo r plaos ascd; compoicó de Gibi es ai nal y su do scas es dds dagoal m po u mo emja emja la la del Go l pael de BUesc sobegado sobegado y sus us e dsemiadas sobe la upfci e d Ghiberi odo orde, y sus uas y del covee a oo d s e l gulo su dee omado po las cabe s de a guas pcs BuUshi subaya a só drama, y e u mon Abaam aga po e uelo l ilor Iac ao l die e su mao e el lm moo Gbe scrca a eidad e aas dl equilibo y eleaci deoaia Bueci mdea el rtod cuerpo d Isaac o uaidd óca, y Gibei ae co lís udas ECULTURA s y l ac mpoa de ua esaua elís ao d 4 a Señoa de Floe uo co ca ( lo Comentarios de Gibe é menio l l grmo d meade cvc ua meia a dcubmieo de\ oso de u ua áa agu 0 3. OZO T Srfio de Iac 0 X 30 X
r
ea de lo eni que m ó oo modelo a su Iaac) Po úlo, Bunl!sc d su elie se coes sepaadas y \ ue la ca basl d boe e ao que Gb co mo ms éc, lo ce u olo mld a dci e vo de b dmo el umbo e ue soplb los vos del ar e 4 Gb ome bjr e s 2 aeles aeles d l uas spials qu ocu l mo de su impo ls iuis 24 añ, e ano ue BueUs mado o su amigo Doalo, jó a oma aa suda ruitcu M ardo ls ua d Gibr e co cdas, e ue s le msioa sa ez s cmpee cia paa hac oo upo foss u d oie (áma (áma 7) u baj d 425 15 2, o seia seia la dsia cocepó u las m Pa e oe l maco udoiados co e y o del pasad, y bi la ua epenols ueo ouds éio de u ucó auicica, auicica, las del oe en omo ci ci s u am� z deuada aa aa dco Iclus mues e diecas téca ids paa l mael bi dimnsl d eculu lev y co so má bie piur e broc doad Gb sa osds scivs delandos l pnua d su éoa alu us como ls del pael al l ua iueda, u a le omlo u pime so u d bul l pel d Adn y Eva ) la pr supeo de a pua izue izue d mple plas u s poudizan poge mee: e lo el en l suelo, e l ms or, s usdo para a a ea d Ad (i ued) y a co) y k puls (dra) emo see; e ado mdo se advee e edo liv d md d l esce ue res jd del país y el ba ev del d s de tl cldd qu a gur de Dio su c d ágel ce dsolse el enue y spe ae del psado moo En uo y o lads d o panes tcs, G bi incu un se de gurills e tod us dm sio qu ala o abez ue eueda ls bustos oao Los pas beos e ls ms es olocado r de las ibla pas uees s up pde pde l advimo de Cis gua uo al sgudo pael desde a pae suo de la puea dee es la del Sas, l obuo eoe bbco, peo u por y musculaua so as de u Hues del r hesio Giber io e sus Comenros la a e ue bucó imar a Nuraza a la a d ls ius o, cudo odl la u y la oa de eos doados pa ls puas El ar euiso y udado u podigó y oos detales ac de las utas dl oie l cima a de la malseía Como sealmo Gibi e e ei a gm d los obs y su flu s dó ser muos apo del ar orei Podmos adeira o sólo e el deoado pa as puea, o úpio, aels pa paedes, mula d a, ouma, pisa, s od ela ojadas o budaa de fo dalle amooamee disuos
OZO T Hsto An y Ev. 3 80 a pesoaldad y aea d Doaeo oasa eme o las d Giber Hmbr de o em meo aud aud imiió Dlo dspi los los gs deale u mpaeaba l b de Gi be l dl oyo y su escula te u gd psuoa y pra co mpac o l oba d Gb, aoja aoja y pcoa en G!ib sudba jmpos locls d escuua agua lí do d uo Doaell e om ut Belles s ocupab d os mejos ejmpl ob Vene de a saua clscs E ao u Gb f o"d d u bocisa, Doello domó s abs d J mia mámol, madea oa pid y boce doado e odo o amos y ooons eev y bul, puña ecala y pooios eocs o escuóco y gurs idndns d odo los ms saado y po os e sóias o Gbe uvo u solo lo y Doeo mucos mucos Su fr d pei c o a, vemeca mpuosdad ae d l e cul eavo d ese ido y l peurso aso da d gul Agel Lo Zuco. o El Calvo 15) ua s d eaus de mml egds a Doalo ca d de Floe y su amp e 42 Cd aa aa ocupar u o l er o d cmpale, fu hca aa s cmpad u lua d ms de 1 mero del sulo l dpado d e dos p¡u p¡u Y as líeas de l ca e seuca, ue lbas omado nsid se ul d vin
E E E a l as y hd d! c r· a p scara d !s bras l ad d cvs d a ñca drcha la s d ls d s d c y a sda < !a prs cal, Da! bsc rprdcr a ra pdrsísa prs y la aada pr ta sl bla a ra, rpra prfa d Tsa· al Habacc Jrías) s s rr y r al Sñr s d capa d ayar ! ds d rar s la cbr d a aña d arar a a ld dr dr dsd s ch y hrar a !os hbrs a a pc a a ca clsca pd rcbrs l rpaj a adapac d a a y ls rass sprs y la cvc rcrda ra ralsa d a épca c!asca raa C l Calv Da! cr a ra cpca d r dvdaldad y sp p cr:c radcal l sbrbr ls r s dr a a saa sa la acpac s Da1d, saa d brc ( 4) Dal s sra pr s bra a va ás rca ca l D id. ra s sp f hcha par sr bsvada
!6G
vez
1
dsd car hay rp dv d la radc ca d la sclra chs y c a sclrc y c l prr dsd d bl v d aañ aral h brc dsd la ada arca rac d a clásca saa al dd Davd d p a acd cada dl vcdr sbr ! vcd c a spada a a drcha y a pdrara la rda a srdad d prl clsc y a acd y _dlad dlad d jv crp sra h ca hmsca l sbr sca d pasr apra lcal arrja sba sa la cra y para sbayar !as lías a adras dl crp adlsc a bra d a s rac d a cal Pltal y Vrcch s ls prsas pcpas s rva ra acd a bra d P!a l s dada pr csdad cíca spcal � rspca a a aaa haa (s sab dsc cadavrs para sdar drca a srcra d úscls y hss) Adsrad c ss has l ar d rbrra d s padr s ccd pr ss fras fras sclsas brc c Héru Hérule le y Aneo, d a h vrss pra y scla ( 4) OEO (El r; 2 2 22 Or q g 6 OELO 0 3 56 e g 7 OIO OIOO Hicules y 7 {
a yd d cs d la a dad r a \c prr al arsa pasar a sclara d la ra asca acc cas cas Hrcls da pr cpl a s advr s: l a d ba vdl d la a ra s d pdr a cha dssprada pa br d ab aplas: d Hcls s da d ar a crac xaca d ls úscs ls y ss ds las pras ss ps d abs crps Pla ab p a sr d cadrs l las aras d Hrcs sjaa d s bra brc s sds d s scar ls d ra aca c y pcs s d dcada Vrrcch cp d P!a sclr ca d s Mdcs Para sa acadalada fa a cr a sr d bjs dsd rs d rs ras para dsfs hasa rras y bas. Yrrcch, sjaa d A P!la! ab pr a épca la sclra llvaba a dara prs c prspcva aaía cs y sbras df rca d a ac clásca d Ghbr y Dal! P!al y Vcch vr a rac cifca y f prcsa l alr d s ú h s aprdaj ard da Vc ard hrd la crsdad cíca x· bl d s asr, a crrspdra a M Al baj l j d ar d Dall rc br la hrca d dal hasc y pasarla s s PNRA J c BrUsch y Da! Masacc l rcr br d rvra d s vadrs dl sl XV u úc ac y vv cpla s sl a pr aca d s sr d fscs fscs !a cap!a Bracacc d la lsa d Saa Mara dl Car dfcl dfcl pd sr pasada pr al a pcs fü:plón del Parao ( 1 8) l d s pcs as a radc crca crp ha dsd pda sr rprsad las lsas s dsaprbac clssca clssca dr !a f d l dsd pa daal dsd la drcha y al acrcar a Ad y va Masacc pd rprsarls pryc ad sQras aras Ads al rdar ss fras d l y ar, racaas c l spac paba dlaras la y la sbra c s sclr las hbra hch para parra b c d ! ps y vl d las ras vvas lr a d las ás ads vacs d !a pra s s a peva atmo[ Masacc a ás s prca csa d draa d a sac a fa aplasa d a prra css ra d hbr sá xprsada pr l pr cp ha s dpdr cas abs d dalls accsrs va csc ahra d s dsd lra y asra a Adü avrad d rars a la prsa s rd cbrds rsr cls l l vadr s psa d paras rja la rada d a cada d hbr p a xprs d pcpa c y slcd haas a pa drcha d Ad
t6i
¡ ¡ O - r r 27 2 5 de ancho Cpi la g r dbjada c s pa srar l v d ! salda, pr as prprcs d ss bras y ls ras d la a sbr pbs d va s crrcs sas xacds pr a praca cparac c pas a rascdal Masacc hz dar a a pra h l hbr la rara a vsa rac c s d spacal l Tbuo ( 49) r d s rscs rscs d !a capla Bracacc s r jp dl prcp d la prspcva asférca Rrd pr l rcadadr Jsús dc a Pdr pr p dr a da a bca S pla rcrs a d s! a dad la prsac y prr é aparc l cr Sa Pdr dspés a la rda pscad y pr ú a la drcha paad rb a r prara d Masacc a la dad d añs pd !lvar a ss úlas csccas ss dscbrs dscó dana rsada para ard d Vc y M! A Arsas c B l ás sr las vacs vacs d Masacc s prcpar pr par la vda rpsca y fsva a ss js dsaba a cdad d Frca a rada d B s ca s d d c prcr a Pdr d dcs hj d Cs B p l c c d rscs d a Adoracón d lo magos cbr rs rs d !a capla l paac Mdcs Ta
1 68
El
ESILO
FORENINO
de l: perspect perspectva va lneal lneal y más tade tade e scrb scrb un u n ttad tado 'e 'e co co scen scenem emnte nte e n !a del de l e m ecán ec cad ca d n l ána a o y sobre �J tema. tema. S u R Rcó có (g (g J 52), 52), pintad intada pílra ílra simbols simbolsmo mo Los ton tonos sombea sombeados dos de las opas opas de los la cap cap1U; de !a s¡�la capH capHuula de su nava ava Bog Bogo San sol soldad?s so s o o p ca c a dos do � s po po l a d i d a á f n e Cr C a tú t rosa ros r is. ú nica nic a a Sepulcr pulcro o de ba, a , es uno de lo de lo s tab tabajo ajoss m:s e :s e lao la o-- t �u n mas lo sl sldd dds mre rens ns, en fr . frma ados ados Y Y ao ooso ososs. La clari claridad dad geom geoméc écaa de d e su señ seño ponden en: a la tr r moren rena eab ablec lecen u rtmo tm d
RENACENTISTA
s� aderte erte de nmeda nmedato to en la compa compacta cta compos composcó cónn p1 p1m1 m1d dll com compue puesta po los los s sol olda dado doss dorm dormid ido os (se (se p p ien ien sa que que el. segu segunndo d do d esde esde l l a izqu izquierda ierda e ess un a un aut uto ore reta tato to))
Y e l sac sa cof ofggo, hasa hasa la gua gua de C de Cs so o m moodelad deladoo como como
una una est esttu tuaa clási clásica ca y y soste ostenie niend ndo o la b la ban ande dea a d del el t tiu iunf nfo o El c ontste ontste d d e colores colores y el de luces luces y sombras ombras nte nteve·
Ha pusa g El Triuo H
vi p p cn pmp y ncón, l � ln d Bn bpó c n mch En l dll ( 1 50), n jvn y m m nmn nmn vd y cn mnd bbmn d á hcjd b pléndd cbll A l cb dl éq q l Bn m ncn d l aml Médc D dch qd, Pd d Médc (d p) ncb t pcón En l p iri dl s d cbll blnc n l blón á l plb Sempe (mp), p dl cd d m d l Médc y cd l á n l cn d n nll nyd q cmpnn n cdn cnn n él á l ncn Cómo (mbén n pl) n n ml r cn n clv n p El jvn lán y hrmn my l Ln l Mnfc sán n l xm qd : A l dclln v nm y mmb d l c d l Médc y l pp clcó n l nd hl dncd p n bnd n bn n q l Opus e (b d Bn) pn q cr d l cbl n l dl ló Pc dll ndl, l p P!cn y l b Anélc lím pcón pn p mnñ y vll dl ncnd p c lpcd p l j d l l pn cm bnc y l cp ld, hc l l n nch q lb l aM dl b Filpp pp (lámn ) vn Q l d cn n jvnl n n d y lmn nnl, y n bin y p l pdJccón lnI n u d y db v d p iqín pl d n pl v n nnc dcv n l d dcípl Bcll En l Navd. l pc pcóic á dvdd mé ricmn p l pnc d l Tndd cn D Pd q mp bnd cón D p t
y dcndn dl Ep n q ncn n n n l ln vcl cndn d l nc D md, cn pc p l d l Vn, n n y n é P dc n d l l d plc Cóm llmó Pl Uccll Cm d d l écnc pcl Uccll rb d lv l pblm d l perspecva linea, ll n ml p d· pn lín n n pc bdimnnl d md q cnvn n pn vncn n l hn y dn l ilón d ljmn hc l pnddd Un d cn mr l Batalla de San Roma ( 1 5 1 ) n cm cm crrd crrd n 14 3 n q l l nn hcn h l jéc né y n ll dv ur nnvd p plic l m d Ecld l mcánc pcóc Cm n xpmn cníc Uccll clc l ln y b d b l n cm vn n n bl d d n dd cncdó n pnc l !í q bll xnü á xpsd má n ! m d n dl lóc q d n cnlc Tmpc pvch l lmn d lc y b y p ll cbJl d vv p d l vdd d p n n pln cm ! bl n q n pnd A p d d z nlcl mp l cpó d l mn l lcón dl pblm ln'l l y n pc pnd y nnc m En l dcn d 1440 b n lnc P (Pd) dll Fncc Cm ydn d Dmn Vncn ml ! q dl cl vncn, y l d Mcc pndó dmn l ppcv mc y l rm d mdl n clc; lcn ucí cn Ghb, Bnl\ch, A!b y Pbl Ul\ ! nmn n n m
¡ SO 6 X g
Drecha NOZZO NOZZO OZZO. Vjé de fs Rys Mags 9 6 _7 g R Aba/o: g O Batalla alla d e San Rom10 Rom10
O H , , 8 2 O
n o Jtemnc con a gu aJtem gua e epla plande ndecen ente de Cto to que tne como plao ao de on ondo la abor borada de Ja reu re u rereco n . E erl rl de la zq zqued edaa e tran rano oma ma en Ja nuea vida ida ;1a 1avvea ea� de lo cam campo a la dee e e cha ch a , y e ! f ct c to de) bila ilante nte 1el 1el, aun aunad ad cn e! espí pítu rada dante nte de Csto sto Y su mda pene penettran rante te casi asi hpn pnótica ica, se s e efl efleja eja
r
0 E EO OO OO EET NA N A aes de sgo X y comezos de sgo X e oma
echos geeaes 1•1 \ \ a
{ w G Apolo de y Gmp d J.aocoou G Oan ' El El lina ina
Jo II ue moado e o de os más más peeaes eaos de Raae (g I 56) A acede eó X a oo papa, o de os e gios e s hoo e: de Ves a !egado a s oc¡so y ambé e de Mae, y comea e eado d Meva Ves smbozaba e pocado de Papa Boga, Aejado I; Mae po speso se ea a Jo II y Meva e eqvaee omao de Aee esaba epeseado po ó, qe como hjo de Leo e Magco aspoó a Roma e esp de ! �ca,_ a Aes de esa poca Mge Age a q eo hab1a coocdo desde s ñe e e paaco Md
/ J
Aqectos D scoes 1 1 1 ·
Poes
scroes Müscos \
G
G
cs, po desgaca esaba aado po s coao a sev a os heedeos de Papa Jo, peo pdo coa co e abe y mdao Rafe más acode co e! gso pesoa de Papa eó qe e á ebede Ua ve má Rae e e easa papa y dejó cosaca sobada de eo e e eaodao esdo de - con do cardena/s (g 57) Hech Isaac e ago maeso de msca de eó escbó e moee a ses voces qe omemoaba s asceso a pocado y e discpo se covió e e más bea! de os poecoes eacesas de !a msca Pícpes de opa se veo e pobemas paa
ET E T
eee a ss múscos ae e osesbe amo de! Pap po a msca Leó eó a s aededo añedoes de aúd y voa, ogasas y a os mejoes caaes e paaco poca se cvó co esmeo a músca de cámaa, y os banqees papaes ea ameados po cojo de smeos smeos de veo a pasó de eó eó po 3 msca hasa e po de cosdeaa hea e g de a eaa casó ceo escoo ee os hombes de eas Como composo compeee po deecho popo coocó a a pefeccó odos os sece os de ae como pocos meceas os ha coocdo desde eoces Como ósofo ósofo esco, expeo y coeccioni coeccioni a de obas de ae, s meceazgo a ga qe e de s pade se acompañó de a pacpacó acva e mchos de os poyecos qe spcó hsoiado acob Bkhad, especasa de Reacmeo, aada mee escbó qe Roma "vo e a coe ca de ó a socedad s paaeo e a hsoa de m do ESCULTURA
A pesa de habe cedo obas maesas co oos maeaes, Mge Age sempe se cosdeó ae odo y po sobe odo, eco mpedó a egañadees oos poyecos y e e coao paa pa a bóveda
F F Reto Ret o e Julio !. en izo ól. 0 m cm cm Ab F FE I-eó X o! . /qerd·
de a Capla Sa fmb ge Age sultoe, como poesa S pmea vs a Roma a a edad de 2 ao cocdó co descbmeo de gas esaas agas cdo e Apolo de Belvedere (g 5) qe fe s dda esmo poee paa s popa capac dad ceadoa as esaas más mpoaes sadas das de ss maos e ese peodo empao so ejempo de coico ee os deales pagao y csaos qe ia e s pesameo eséco e oda s aga caea a Piedad (g 58), ahoa e a basca de Sa Pedo, ue ecagada e 498 po e cadeal es e! embajado as ae a Saa Sede S beeza de ejeccó decdeza de deaes y comovedoa epe só evea q Mge! Age a esaba bajo e! jo ó pamdal pamdal de eacmeo oeo S composcó sge esqea peecoado po eo dea ces ca (g 5) y po Leoado de c como se advee e e dibjo de a Vge o el No y Snta (g 59) Mge Age empe os peges vomosos de ope de a ge como a base de a pámde y s
88 ooía" la dvesa ecuela loócs argumentan o opean las dea dendda por la do gur :entra A un lado de Platón et un ncho que coniene una etatua de Apolo protector de la poí y del l d e Aritótele etá Atenea doa de la on Eta dv de la gura centrale dvde por gua toda la comp- cón y lo lóofo metaco metaco etán del lado de Platón y lo centco fíco entregado a dvera tarea de nvetigacón nvetigac ón del de Artótele Demnado en grupo que' que ' corrp corrpnden a la cuela óca Y divergente en el ambto de la do grande dvone que llevan o dveo argumento a u conclusón lóca Se ha dcho que la igura de Platón e un etato deazado de Leonardo da Vnc Ecue l de Atena, como obra global Rael En la Ecuel captó la atmr ntelectual y el ardor con que ean dcutdas la dea renacentta Por u agupacón y colocacón de gua y por acttude atrbuto y adema ne no bnda un comentao claríimo del penamento complejo de su época mucho mejor que lo tratado floóico totuoo del peiodo Pntar dicha abtrac cone metaíca con toa deldad y revetrla de ma pltca e un trun·del claro racocno y de la organizacó organizacó lóca y la poterdad ha sdo artunada al contar con eta uma del humimo Renacentta a tavé de la vsón de un arta tan profundo LA UPULA DE SA PEDR La bae de la nueva Baüca de San Pedro {g 166) habían do colocada dede 1506 en que Mguel Angel comenzó con lo plae para la tmba del Papa Julo. En lo año guente poo adelantó !a obra a par de lo biante arqutecto que delaron por ella Mguel Angel ea patdaio de que e guee lo plano de una planta central popueto por Bunellech y Albert dea compatda por u predece� F , , T 88 , , , Z
or Bramante La conepción de ete ltimo empero culmnaba en una cúpula baa modelo tomado del Panteón pero con una bae en petio y una lntea en la cúspde Mguel Angel aceptó la planta de cuz iega propueta por Bamante con pocas modcacone propa pero concbó una cúpula m maetuoa ob e el sito legendao de la tumba de San Pedro; tend a proporcone má monumene que uuca an no olo lo epaco nteore con la maa eteore de la contuccón no que contturía el clmax de las er za ltúrgcas relgoa y atíca del mundo católco y ería el ímbolo de la cistandad El pmer problema al que e enfntó Mguel Angel e l de genería eto es comprobar la obra de mampotería tena la eza ucente para opoar dcha cúpula A obtener reultao negaivo tuvo que rezar lo cuato plae de peda de lo ángulo hata obtener una robuta base de cerca de 20 m por lado Utzó pechna para que la pana rectangular e trans foara en el cículo de la cúpula y al haceo pudo contrur n problema el mbor Mentr tanto hzo un gran modelo del propo domo para que pudea er contrdo por otro i fuee neceao Por lo ealado todo el trabao prepatoio etaba tenado y Mguel Angel vvó lo baante para ver el tambor tenado El domo (g (g 167) fue terminado depué de u uerte por do d e u colega n modcacone mpornte Pero, por la dea que ureron en el Conclo de rent y a Contrarefoma la gea central de Mguel Angel ea tambén cambada El nuevo epítu de otodoxa empero chocó con todo lo que podía er conderado una frma pagana y e uctó una ola reacconara en vor de un retoo a la planta tradcona en cuz latna En el comenzo del glo XVIII Cao Madeo llevó a cabo las adcone lontudnae de la nave cen tral y el deño de la chada (ver ig 166) Dede el punto de vta ltúrco la nueva nave bndaba mayor epaco para la gadoas proceone dede el punto de vsta práctco epaco para aamblea mayore de el y dede el hitóico aborbó toda la zona ante ocupada por la Ba de Contato que había do demolda pa asenta la nueva etctura etctura pero ded el pun to de vta etétco las proporcone ueron eron menocabo y dmnuyó el efecto obrealiente del domo a ecala del teor empero emper o había do jada por lo enorme plare concebdo por Mguel Angel que utentan el domo y Madeo tuvo que contnua empleando la msma proporcone La bóveda de la nave en conecuenca etá a m de 50 m de alua del suelo, y el enome nteor cubre más de 20 700 m de uperce exterior de la gea que planeó Mguel Angel puede admrae meor dede el ábde y el nteror dede la planta del domo donde cabe advertr la etctura compacta y uncada que concbó Dede el bde de la glea temiada (fig. 167) el ecto e nda mentlmente ee bucado por el genal arqutecto ecto ecto que no amnoa la lontud mayor de la nave central etende Dede ete punto de ventaa el edico en e etende a manera de un gran podo paa otener la vata etc tura upeior upe ior y dede el po hata la bse del domo hay 1
una altura de m de 5 metro Depué, la cpula gue ascendendo hata la punta de la lntea hata alcanz la altura denitva de m de 150 m del uelo Contemporánea a la propagacón de la Contrarrema y la explotacón y colozcón del Nuevo Mundo, l Baí lca de San Pedro y u gran domo ejerceron enorme nluenca en la qutectura regoa tura (ver igs 202 y 23) y e otro edco profano como el capto o d e Wahngton Wahngton D C y edfco públco del Nuevo Mundo JSQU JSQU D PRE EL CR DE LA ALA SA Admto n conceone que en u momento Oceghem fue de hecho el prmero en redeubr la múca en ea época tan buena como muerta de la mma fma que Donate\lo decubrió la ecultura en u cmpo y que de Joqun dcpu\o de Ockeghem cabra decir que fe un prodo natural de la múca así . como lo fe nuetro Mguel Angel Buonarot en la arqutectur la pnra y la ecultua pue como queda a la generacone vedera obrepar u compoco� prevaeía en ea época lo múco de las grade canto ne Mguel Angel por gual e yergue olo y n par ra de mere ea y Cambay e reunían en Roma entre todo lo que han practcado u arte el uno y el en buca de rtuna El honor mámo ea pertenecer al otro abreron lo oo a lo amante de etas ate Coro Sxtno que tenía el pivego de cantar ólo en acuae y turo ." Etas palabra ee encuentran en un la oasone oasone en que el Papa ocaba Su membro eran lbro publ cado en 156 obre Dante por un htoador elecconado rroamente e ncluían de 16 a 4 can de la lteratura orenna Joqun de Prez a quen e tante excepto duante la época de eón X amante de reere ea condeado aún c medo glo dpué de la mca n que u número egó a 36 Lo cantante u muerte como una gura de la mma tala que la de etaban vddo en cuatro pate nño oprno Mguel Ange Un orentno no podría otorgr eloo contralto tenore y bajo normalmente cataban mayor Aun má la mma opnón e compartda por appe/a, eto e n compñamento ntument lo mco El dtngudo teórco Glareano erbó que prácca que e exceonal exceonal y no uual en ea época La la obr de Joqun era el arte perfecto en que nada caldad del coro podemo deducirla de la lta de podía añare y depué del cual lo nco que podía hombre dtngudo que obtuveron fama y entaron eperare era n duda muy nfror" una óida eputacón en u a. En s archvo hay El llamado prfc o arte perfecto s baó en la nnumeabl ma, motete y mca para samo ec� típca upocón htóca renacentta del gran de a por Joqun de Prez quen etuvo en el coro de arolo de la arte en la angedad que e aba perd 146 a l 494. 494. Pletina quen aprend ó la tcnca do en lo da medevale y m tarde redescubea en contrapunttca de Joqun ngreó en el coro en 151 ea época odea (pa ee entonce) a cta eaada y ms ard lo evó a la cúpde de la perccón técn e una aplcacón crca de eta doctrna de pereccón ca recobrada a are de la músca o taano en s paí Joqun en u compocone elmna o árdo y o en otro e enorgullecían con utca de la obra rídos nelo de la polonía gótca y todo o de trunal de u arqutecto, ecultore y pntore pero dureza en la voz prncpa Emplea la donanca ólo reconoían reconoían l a upremacía de lo compotore eptento eptento en lo tempo déble y como acorde de pao de lo nae propagacón del ae polfónco eptentona e tempo ute . Su rtmo y oa etán baado en la zo en la época en que lo Pa as e haban pueto en metría eticta y en proporcon matemátcs Su contacto con él en en Avgnon Ma tarde conduo al eta ectura e caracteza por el guto muy eptentona blecmento de la Cappela Sstina en 1473, en que pre por la mtacone del canon y otra elaboracone domaban lo múco famenco, bogoñon y fance complcada contrapunttca Eto recuro empero, e dede la cua radó u nuenca a todo el mun on domndo con maetría aboluta y u técnca extra do ctano De ea épa en adelante la maetra de ordnaria de compoón nunca eerce menocabo to atta en la ectura contpuntítca s volvería aguno en u deño exprevo Enayó con fortun oda a ma mucale renacentta renacentta decollando a nuetro la noa de perccón Bajo el Papa Sxto IV la mca ecleástca había uco en u motete motete y u cancone a olo y ora_le evoluconado de la hemanta pobre de la ltura a En Roma en donde u habidade ca e combna una pocón de enome mpoanca mpoanca grandea de las ron con la atmófera cáda y udez del lrmo talano tuoas ceremona ltúrgca de la glea ctólca u ma maduró en un etlo de belleza ncompable romana exgía múca del mmo rango Por el guto que cladad foal y pureza e
90
E ESILO
ROANO RENACENT
El mtee a cat vces Ave Maa es n ejempl admirable del ae de sqin A semejanza de la pime� a de Migel Angel, es na rma pecamene atcnenida y cn vida ppia cn dmini emci nal absolto y plena de lneas qe yen sin estricción gna. Inclso en el eempl peqeño qe mostramos se adviee la pedección p la imitación del cann enre las voces y la niodad del co cnlleva el movimento melódic gadal Josqin ta ss cato vces cn na impaciaidad eqbada per pefee apals po pares cm en el eempl paa lgra taspaencia en las mxtras y na peza eble de sonid os ntes m smbrs de la gma emcina de sqn pen descbrse en ss mis de dns, y en la música paa el sa1m ofund Ls geneaciones leoes viern en Migel Angel el compend y ca del Renacment y el cmenzo del esti bac El siti cpad p osqin e ms liad y si bien ha sid econcid nivealmene como el espírt msical may de comenzs del ig XVI, la pección vedade de s ae señaó qe esaba a pnto de volvese acaico S mensaje e hee dad p vas compses de la geneacón giene qe levaon s are a s onclsión lógca La música de Palesna se adapa a ve me a ls nalidades eli gosas, anqe es iro a la de Jsqi en invención nspiración y pndidad de expsió Victoia evó el esti a Espña, Wiam Byd a Inlaea y p Felipe de Mnte y Olad di ss se extendió a toda anca y Alemana En el sigl XVII a pesa qe el ae e aún estdado, e conocdo cm es anig a enca de la músia barca qe fe amada esi mode Dento de ss mitacines dich ate n ha sid sbepasad e cls en ness das se le cnsi• dea el ideal paa la música litúgica IDES: HUMANISMO
/
El hmaism fenin y s sceso el hmanism mano, eon csecencia de na eadopción de ls vales de la anigüedad geclaina p n inent de ecncilia la mas panas con las páctics cisianas po n deseo de einstala la lsa de Platón y ein erpea la de Aisóteles. Aisóteles . y po enima de tdo de edescb el mndo y el hmbe El hnista enacentista no tvo cmo actid pedominante la rienada a la elión ni la ciencia endió a sbstiti ls das blics y ligicos po la atidad de espetads escitoes clásics Al mia hacia adelante hlló antecedentes y aces ms cnvenienes y cnvin centes en las civlacines de Gecia y Roma, qe en el pasad medieval inmediat. Loenzo de Médicis p eemplo, obtvo na neva oientación paa el gbie cvil en la RpUblüa de Plón; Maqiavelo en Tcdides n nev método de concebi la histia y Bamn te_ na neva adaptación del templ gecolatin, paa el clt cistian Cnd el Papa lio le encgó ls plnos de la nev Baslica de San Pdo Bamane etó al mndo anigo en bsca de ispiación y se señala qe declaó: olocaé el Pnen po encima de la Basic de onstanino"
QU Z
A v Mf (motete a 4 ce) A
'
-
r' A·•t
< µ.
.
'
" '
!
!
"'
r
7 r,
- ,,
r-
,
� -
i
:
l u d - 1 •
"
J .
-
1
,¡. ,¡.
torha
lu , <·
J 4
·fO
1
�tra
admades menos entsiasas de sqin señalaon qe los bles y las pieds aún mostaban cieta esistencia a segil, l qe n había cido con el Oeo oig nal Según ls hmansas, s ae empeo, com el de Migel Angel ea n camin qe levaba de nevo al paraso clásico Btticelli y Migel Angel podjen obas de espíi· neplatónio. El anteedene literaio de la Alegori de la prmavera de Boticei (la msa Prmave. } el Nacmeno cmen o de Venus (fig. 54) y Venus y ate (lámi na ) podemos haarlo, a tavés de la pesía de s conempáne Pliciano en ls poeas romanos Lce· ci y Hoacio S antepasado en el ae de la sa, empeo, e el Plaón del Simposio, qe e ocpa de la naaeza del amo y la beleza El hombe, egún la eoía de Platón haba bebid de las agas del Leeo y olvidado s rgen dn Enamae de na perona bella le ecdaba s anidad natal po la beleza. De la atracción ica y la belleza emea es levad a la idea de la belleza perdrble de la vedad, y p últmo a la conemplación de las vedades eens de belleza bndad y vedad absoltas absoltas Vens es, p pest, la imagen de la belleza trascendene y es p el am com se llea a ella El eteo menino cm Goethe dijera ms tade en los úlimos vesos del Fauso ns implsa siempe hacia adelane El Platón peido po Migel Angel empe e el Tmeo qe se ocpa de la cea ció del mnd po e! Demig la naaleza meta ca del ama hmana y el eo a Dis A dieenca del l seño de belleza boticellian, Migel Angel na visión vii del ppio poceso ceado and Bticeli cay bao la inlencia del eo Savnaola con s esgimiento del medievalism se arepintió de
J
J
..1,
."
rj
1.
1
s hmastas peeon peeon veines m pra de la rma del ae clásc qe adaptacones hechas en el mie ente la caída de Roma y s ppia épca Los membos del ccl hmanísico foenin apende on a lee y habla greg antig ba tes nativs Ficin tadjo los dgs de Plaón en ant qe Pol cian adcía a Hmeo del eg oi al ialia y escba traads en latín acera de la péca y teoía msic giegs giegs . Ots edts caaln y diren ls ediciones de libos paa la bibliteca de ls Médcis mienas Sqacilpi plaba las cmposicines msicales del sig anteri El ineés p eni edita adci y cmenar canzó n grad de entsiasm a qe pácicamente eclipsó la pdcción de liteaa viva El latn de l edos enacentisas e ciceni n y n medeval qe cnsideban cp os arqi tects lean a Vivi y peían la igesia de planta cental ispiada en el Paneón, a la ma de bas1ca ovlada o cadrilnga qe hab evlcionad cn ls glos Revivieon ódenes y popocines aqitecó nicas clsicas en na a ms aénica os mivos decativs dervaon diecamente de sacógos, elieves y oyas lladas del mnd antig os escltes aon as posbildad del dnd, el qe cn Migel Angel llegó a se vehclo pincip de epesión de s ae os pintes qe caecan de entes diectas iginales empleaon temas milógics y las deripcines litearas de bras ntgas os músics einepetaron el pensmien msic griego y algns hicien inenos concetos pa llevar a la páctca ls teas epess en el aado msicl de Eclides. a armción giega de qe el ate imia a la Naaleza e econocida nivesalmente peo en aqieca y múica tv qe se aplicda en el sentid geneal geneal de Nataleza cmo n sistem odenad y egla qe se ajsta a las ppocines y leyes mtem ticas sqin des Pes e saldado c n Oo moden qe haba velto la vida el te pec de ls ntigos qe se hab pedido, si bien los giegs hbn qedd psmads cn s estil msic Ls
U 1 pagasmo y se dedicó eclsivamente eclsivamente a pintas eli ss ss Bo ticelli nnca to de amalgma s pagasmo n el cistianism cmo hizo Migel Angel y paa él edan en campos. independienes con bases sepaadas comnes. Migel Angel empe vo el geno de asimila las absraccines platónics el vehemene impl so de epesa ss ideas, y la maesía écnica paa ta dcilas en na rma visal damca Peo la voz de Savonaola se lzó snane también Y en s volcnico espírt Migel Angel se veía condenado a lcha po el est de s vida, cn ls dos pnts esencialmente ieconciiables de ambas lsoas eonad da Vinci p l conai cnsevó los emas eligiosos de s pin ta ve g 168) y ss inqieudes y descbienos cienticos en campos intelectales separads as vígenes de Migel Angel evelan la nidad ene la belleza coora y la eea s s es n eslabón ene la erza moral hmana y la bondad eea y ss compcines orgnicas son n pene ente la vedad empoal y la eea Ss divisines tiples qe simblii zan los peldaños del alma al ascende desde s mba copóea hasta s libeación y enión con Dios son peocpación constane en s oba. Inclso en ss ab actas omas aqitecónicas en San Pedo, las pilasas son los esclavos apisinados po el exces de la caga maeal qe deben spta, mens en l alo se emonta la maestsa cúpla en la pección gemé tica de la ma ccla qe simboliza el paaíso qe el hmbe pedó y qe debe en lgna a ecpea Toda la oba es concebida com n sistema ogico de pesiones y tensiones ascendentes qe clmnan en na cúpla qe se dirge hacia el reino divino y p últim se diselve en la libetad del innito
9 9 lr�o csi 7 ant Mf
PARTE IV: PERIODO BAR.OCO EECI GO
hq: F 170 utr bo d prme go de tn tn Bs Bs de Sn Mo n ño nur! bron dordo
12 RENACMIEN'fü, MANERSMO Y COMENZOS DEL BARROCO EN VENECA VENECA, SGL XV
oma d psntación la oganización mal y !as ccunstancias n qu f hcha vlan mucho acca
Podem demos tene tenerr una una imag imagen en d dee Ve V enec necia en l en l os co comien• ien• d la vida d Vncia y los pogsos incompaabls n zos del siglo siglo XVI a ravés avés de los los ojo ojos de d el pino p ino Gent G entiie las ats duant un piodo d tansición. tansición . Bellin ellinii Su fel fel re repprese resentac ntación de l de laa roc rocesión e ón e n la P la Pla laza za D inmdiato, la Basica d San Macos nos pgona de Sa S an Marco arcos s (fg (fg 169 16 9), tan tan exact xactaa que los los histor istoriad iado o- qu Vncia s l cisol d Ont y Occidnt Comn
es de a a.qui quitectu tectura ra pod odan e eco cons nstru trui i lo loss desa desapaec paecí· í· zada n l sig lo X, s poducto d siglos d sfo . dos �d1fc 1fcos, que los nve nvestig stigdoes does podn estud studi comun Una ly antigua xiga a todo vnciano u s
mosc oscos y esc es culturas ulturas de la Bas la Baslica lica de de San Marc Marcos como
�bacaa ta d gso matrals paa la constuc cn o dcoacion dl tmplo tmplo.... Como sultado d sa mdda podmos nconta n la oba agmntos agmntos d todos los paíss dl Mditráno dsd los cuato cabalos d bonc omanos dl pim siglo d nusta pasando po a qu' coonan l potal cntal (g 0), pasando las policomas columnas d manol d Aljanda y las la pntur pnturaa de Belh. elh. Por Por esas es as causas causas,, el tema tema básico básico de vntas d alabas o ggo hasta los dcoados y la Pro Proe esió sión en la Paza de S de Sa an Marcos, su contenido, contenido, la cmbs contmponos. a planta s n cuz ga
etaban antes de de estau estauaciones aciones ulte ulteoes oes que !o!os histohistodo does de l litugia, litu gia, música música y tajes tajes halla hallaan mateia mateia diecto vaioss vaios simo, petenec etenece al natuali natualissmo en enacenti acentis ta. Cuan Cuando se !e com compaa con los los ftu ftuos e elos de la imagnac agnación manes manestta y de com comienzos ienzos del baroco aroco imp imp�esionan esionan po s po soe todo el señoío señoío y elel equilib equilibo o d
fi 69 GENTLE BELLIN eión en l Pf d Sn Marcos, 46. 46. Uzo al óo, d 36 m X 2 m; Aadma d Vc
con domos so b cada uno d los bazos, y n l cnto una cúpula a unos 6 m d ltua Sob la ntada dl nát n todo lo ancho d la chada, stá una aqua abita n la qu, n l cua· do d Bllin, podos advti algunas fguas Po aiba d la aqua stá una hla d cnco pináculos con sus cimacios y talons góticos dl siglo XI ll qu nmacan nmacan la si supio d mosaico En l cstón dl pináculo cntal stá l lón alado d San Macos, uno d los cuato smbolos d los vanglista vanglista colocado n s stio paa honao como l santo patón d la ciudad A la dcha vmos vmos una squina dl palacio palacio d los Dogos, n dond l gobant y sus huéspds stán sntados n la aquía dl sgundo piso Esta tañ vaación vaación d un a sala capitula gótica alza n dos piso d acos apuntados abitos coonada po un tc piso notabl po su disño n diamant, n agmntos d mánol osa blant. A la tma izquida stá la antigua bibliotca n qu muchos spctados obsvan las actividads n la plaza El difcio con su tcho amnado y un dsigual contono d mats d chimnas, también data d la época mdival Más notabl qu su aquitctua mpo, s la popia bibliotca En vz d atsoa guas litaias sob salints, Vncia acumuló ls colccions d libos qu J haba donado l pota Ptaca l udito hlénico cadnal Bssaion y otos donants pus como ciudad cuática y Pla dl Adiático, l pligo d un incndo mno qu n oto sitio Admás d stas co\ccio ns la bibliotca lbgaba lgants musta d la industia ditoial y d ncuadnación loc qu inclua edicions nas y d bajo costo d clásicos publicados po pima vz n lla po la moa impnta Aldina, qu dio al mundo culto una época splndoosa d di sión d la cultua En l siglo XVI stas colccions on cambiadas al bllo dicio situado nnt dl
Sansovin o antiguo cuzando la plaza disñado po Sansovino spcalmnt spcalmnt paa paa la bibliotca (g 17 1 scna d la pocesión pud palpas n pa En !a scna tcipnts y spctados una snsación d vida pblica abia y libtad d movimnto social a indpndn cia d Vncia y la pospidad d sus ciudadanos fctos qu n muchos spctos dpndion d uon fctos la insólita situación situación d la ciudad. Constuid sob un gupo d slots ent lagunas n l golf dl Adiático Vncia justamnt lo qu un pota flontino dscbió una ciudad n l agua sin pads" Dueña d e la más gand ota n sa época qu la potga d agún ataqu po ma y po tia Vncia tuvo un alsimo comcio nt Oint y Occidnt qu pmitió a sus ciudadanos llva una na d ida d timpo Al no sta conft y lujo sin rval paa s timpo somtida a las uctuacions d otas ciudads mdivals y nacntitas, como Pisa y Sna, con sus bvs po· dos d ocminto, Vncia dsaolló d modo lnto po m y dsd su oto Bizantino, pasó po un mdioda Rnacntista y una bv tomnta d man smo paa lga a un fodo ocaso baoco En lla no viió un gigant litaio como Dant ni un dgnt magnco con la visión d onzo d Médicis, ni un lóso lóso poltico d la talla d Maquia vlo ni un mad o ligoso tonant como Savona Savona ola D hcho n gands hombs d ltas, sin nota· bls mcnas individuals n lds liosos inspia dos, n sumn sin pimnta las altas y bajas dl sptu humano qu ocuion n Floncia o n Roma Vncia intgó n na única aquitctua pintua y música n una cultua nativa La cada d Constantinopla n manos d los tucs y l pod ccint dl Impio Otomano dsncadnaon la comptncia po l impio comcial vnciano Haban ocuido ya algunas guas spoádicas spoádicas Si bin Vncia había sdo cuna d un gan ploado, Maco Polo los viajs d navgants spañols potuguss holandss ingss n l siglo XVI on utzados al mámo paa niquc pass ivals y, n conscun cia tastonon la conoma tadicion d la cual Vncia haba dpndo Ponto Italia sa un campo d batalla n l lucha uopa po l pod nt e! Saco Romano Impo y Fancia Fancia Calos V, l gn
o emper emperado en 1 5 9 fue coonado Ticano, fue coonad mecenas del Tica P aíses incluan los Pa domnios incluan Adems Adems de Espaa, sts do rancia co I de Francia Francisco Aust ria. Francis lemani y Austria. Bajo Bajos, Aleman g�· pinzas g entre pin atrapado en estaba atrap país estaba ntiendo que su país sintiendo sm m Italia s endo do Italia invadi vadien ión in posición lidar ar su s u posic cosolid trató de coso tes, tes, trató itlianos,, spe· einos itlianos n !os einos cayron uno p r u no cayro mbargo uno mbargo as, bjo bjo el repúblicas, ducadoss y repúblic andes ducado lo s grandes cialmen cialmentte los
vas· a saqu a Y .� vas· f!o, a Po últif!o, spaíol Po últi io del ey espaí domin dominio sona a l apso ecod s y al nmisecod os i nmis rcenaos m ercena sus me ta ta Roma sus de e
e
e
ción rendiición ogró la rend arloss logr mente V II , Carlo Clemen Papa Cle
papado
1 NEI Y E D E ENE L l sl X Hs ls 1453 Cíd de Conntnop en mno de ! co e comeco veneno en peo eno eofco co po nve 142 e brmeno eoe y pouee debn come• co mtmo de Ven 1495 mpn Ad coenz pbc dc n b de c coomno 1501 ntoo de ob v� e mene de Jo n de Pez Obech c y oo mpre en Venec po Petcc 151 Come Ref pretne !527 1562 We e mero de coo en Sn Mo 156 J Snovno contye bbote de Sn Mro 1 5 4 S n vno contye oet (peue e) en b de Cmpne 1545 13 Cono de Tento c Contaefn 1549 Po contye Bc de Vcen 550 Pdo coty Rotond ce de Vcen 565 o o e e oe o 150 / o o e e 151 Bt nv de epno; Vene y p deotn [o tuo 13 Veon compece nte Inucn 15 158 Pdo coye ! e de dento en Venec 1579 1580 P 11 do coye coye e Tato Tato Ompo en Vcen ! 584 Scmoz conye Poe uov co tncn de pyeco de Saono pa bboeca de Sn Mco 158 158 612 Govn Gbe[ m:t de co en San Mco Vcn erndo con 158 Tero Ompco de Vcn epnn de Edio de Sce con mc de Gbr! 1613 a 3 Moed e meto d c de Sn Mc 161 Comn concc de Sn M de [ Sd ss l s s s l l , sj. sqó l ls ls l ls l s q l qs q sl l s só ás qµ s s l l ls ól s l s y l l l l l s l , s l l l s l y l l s l l á Ls s s q l s ls ls , s ss s s l, é l ó y l só ls s ss s, ñ s s lls ls L ls ls ó ss q ló s ll, q l l y l ss ss s l
1
l
qs 1486 150 JcoboSnovo 1508 1580 Ad Pdo 155 2 161 6 Vcente Scmozz Scmozz 160 16 Bltr nn s 1429 150 Gente Bn Apox 1430 51 6 Govn(J) BUn 2 Vo Cpcco Apo 1455 I 2 Apo 1 490 I6 Tcno c Apr Apr 140 1528 MtGnd 14 I28 I28 beo o ueo 148 1510 Goono 151 0 592 JoboBwno JoboBwno 1 8 1594 JcobTnot JcobTnoto o 15 28 1588 Pbo e Veo úss ert Apo 1480 562 dnWert 15 10 1586 nGbre e 15 16 1565 Cprno Cprno dede Roe Roe 5 1590 GooZino GooZino 1557 1 61 2 Govnn Govnn (Jn) Gbr Gbre e 156 1643 Cd Monved Monved 1602 166 nco Cv! ss ls ls Apo 1492 1546 Jo Romno 1494 1540 Ro Frnno 1494 I56 Jcobo Ponoo 1500 !5 1 envntoCe!n envntoCe!n 150 3 1540 Fnco Pno no 1503 52 Ano Bnzno 151 1 54 ogeV ogeV 1529 !6 vn d Boon Apox 1540 1609 dio Z 1555 1619 udovo 1560 1609 AbCcc AbCcc l s s l y l l s l l l s s ss ss s s ls, l s s ls s s l s, s l l l ls, l ló l l s ql ss manerimo é , s s, " l ls s ss l , l l l L l s sl s l, ss s ss l s l s l , s sls sqls qs l ss ls ss s l l l sss l sl q ló l s
s
� -� , o
-" >"
-
�§
-
5 �
=
a�
i2 �
-
·
a.
z:
o o
N
=
a]
"
z
<
S
:1i !
AQUITEC A
ARQTECUR
A igua que as demás ates a aquitectua venecia na se oentó hacia nuevas fmas. La bibioteca de San . 17) oba de acobo Sansovno si bien Macos . comenzada desde 136 y an dento de a tadición enacentisa sintetzaba nuevas ideas como paa caicación hacia e naiente estio a simpemente de una tansición baoco Descoando con audacia en a chada están os icos detaes decotivos muy de gusto de os venecia nos. En vez de s supecies sóidas apanadas de a chada enacentsta con una panta baja en amohadia do Sansovino hizo una aqueía abieta que en e piso supeo tena como equivaente una hea paralea de ventanas de poundo vano Esta poyección hacia a pofndidad cea un juego ecaz de uz y somba eementos asociados má con a escutua y con a pin ta que con a aquitectua La digna aqueía de a panta baja sie de base paa a oamentación cada vez más ca de as zonas supeioes Las ventanas de vano pondo de segundo piso están unicadas po a egu adad ada d de as coumnas jónicas, en anto que as postU as de !os desnudos escutóicos en as enjutas añaden un toque de vaiedad. En e iso se encuenta una sucesión de quebines en alto eieve sosteniendo guinada que atean con pondas ventanits ovaes (ojos de buey Más aba está una baaustada que coona todo e techo y que sie de siento a ua hlea de estatuas que e ecortan conta e cieo con obeiscos iscos en as esquinas os diseños de Sansovino influyeon en ndés Paadio e más gande quitecto de estio veneciano Paadio auto de Tatad de Arquiecura, ob de enome inluencia que vio a uz en Venecia en 150 nos ha dejado en ea una exposición minuciosa de su pensamiento osóco En su Peacio nde tbuto eocuente a su mento Vituvio de a antigua Roma uyos escitos o estimuaon a estudia s constcc nes cásicas en Ciudad Etea Escibió: "A hala que meecían una obseación mucho más diligente de o que pensé a pimea vista comencé con a mayo nnuciosidad a medi incuso a pare más pequeña po s misma as ideas de Pa!adio po o dcho tuvieon como un cimiento sóido as constucciones tadiiona� es De modo semejante ndió tibuto a su pedeceso inmedao Sansovino cuya biioteca eogió como ta vez e edicio más suntuoso y beo que se ha eigdo desde a época antigua a aquitectua de Paadio puede estudase más ampiamente en a cecana Vicenza que en ese entonces ea pate de os dominios de a Repúbica Veneciana en tiea e En os alededoes de ·/icenza está a Via Rotonda ig . 12 ) una casa campeste hecha e n gan estio, que seiía de pototipo a muchos ediicios uteoes La panta es un cubo que incuye ncuye un cento cindico coonado po un domo apanado En os cuato ados gandes escalinatas evan a póticos jónicos que se azan a más de 4 m de ente y tienen 12 m de ancho. os ontones coespoden a un temp cásico con estatuas en uno y oto ado y en e inteo ada potico pemite a entada a !a imponente saa de ecepción que da a !a via su nombe de onda. Las acobas 1
9
coocadas en e ánguo que queda ente a gan gan saJa cen cen tr y os ados ectanguaes de edicio dejan espac suiciente paa cuato aladas escaes de caao n menos de 32 cámas en a esquinas vecins tods con iuminación exceente desde e exteio y d a u que !ega po oho ojos de buey ovalados en a base d a cúpua. cúpua. En s esquins de a panta baja hay cuato gandes saones de ecepción cada uno de m po JO m y cuato pequeos ocho en este piso soamente Po debajo un sótano ncuye despensas habitaciones paa la sevidumbe y cocina E ruto de esezo de Paadio Fg 7 JACOBO SANSOVINO Bboa d Sn Marcos, Vnia" onzada n 1536 n aproxadaent 8 d ;go y d lua oonda era era d Abjo, Fg 2 �DRS PLLD Via oonda Vinw onada n 550 27 X 2 m: úpua. 21 de alu
cn la R tn da s una casa spacsa y d snclla dspscón Cuand !s stags d ls añs amnan !as act dads d ansn Palad lamad a nca paa cnstu aguns dfcs nt ls la gsa dl Rdnt (g 17) PaUad s nntó a pblma d cncla l tmpl gcman cn a tadcnal planta blnga d a basilc csana n tmpl cásc tn altua unfm cnad p un tch a mana d sncl cbz y la balca cstana n una planta n cz latna cn una na cntal cuya atua sbpaa a la d !as ds nas atals, y p sta causa la slucón a tal pblma dmusta su nm ngn a pa cntal d la chada chada dl Rdnt s l l pótc d un tmpl clác cmplt, cn clumnas y frntón, paa s d chada a la gan a cnta dl nt n tant qu s ánguls auds d un sgund ntón sccnad sn d chada a as nas nas atls El m t dl fntón s pt n l pqu tángul tángul p aba d la ntada y n ls ánguls ánguls latals a nl dl tch, pa cnstt ds frntns cmplts y ds incmplts Est mti dl md ntón más tad icpad n pt bac Paa ca la snsacón d pnd dad epca, Palad ató plasta cuadanguas cn smicumna dndas, y dpus ls ntns n un disñ cmpl d ntccns ntccns El it (g 1 4) s un md d cadad gmtca y paa ca a mpsón d pnddad spaca lmnó l ábsd tadcnal qu ccaba l spac aldd dl alta y l ubsttuyó p un hmcc abt cnta un fond d ntnas d cistals tanspants qu hacn qu la miada s dspc más alá dl ata paa pd n la stanc stanc El útm dc cnstd p Pllad at lmpc de cnza (g . 17 5) L cmnz l a d su mut y tmnad p camzz, tman d cm bas sus pans En ac cnal p l cual s acts naban al scna, hay un afc ingnis paa ca la snsación d may pndad: una ampa ascndnt lanquada p fchad cn cumnas y smclumna d dstts ódns y chs adads adads p statu, qu tn pc má d 1 8 m d pnidad, p ca la ilusón d una gan anda qu la a una plaza abta n la ditanca Inpad sn duda n s antgus antats mans, l at mpc a su z sía la nspacón d ts tats uts cm l Palad d nds czz, l n clabad d ansn y Paladi, Paladi, f cmisnad n 1 584 paa aa un la la bbltca d ansn n l lad qu miaba a la plaza d an acs (g 1 76), paa albga albga la Pcuat Nu (Nua Pcuadua), st s, as nuas cna cs En su ds s adt la anguladad cnt paladana, p n dó !a lccón d mana ata fntns " " 3 DS DO Mgul Angl al mpa d las bajads y cculas sb ntanas Pus tambén V 92 un tqu d capch mansta n ls dsnuds d F. DS DO pca qulb qu adan ls fntns dl n 92 tan dl tc ps
cncas manstas smants s adven en l Palac dl T (g 17) qu Jul Rman cnstuyó paa la fmla gbnant gbnant dl ducad cn d Manta Paa nclausta st pqu y dlcs jadín cnstuyó un mu d psada y ústca mampsta, dma ad mas paa sus fncns, y clumnas dócas much á atas y bustas qu las ncesaas paa apya l is is Esta xagacón dmátca mp s dbta y paldc ant l ct sncpad dl pp s n qu cada tc tgl s dslza haca aba paa oa un dntlón_ Qudaa a nghna n ls pms s dl sg XII l hn d mp n dnta cn l fág stl ctln d Palla y camz, nfnd a a DS DO O O V, 0 SO ZZ D , V ' ' F O O O D , , 2 3 · BS OGH OGH S S, , 3
PNUR
sun tu osa embelleci mbellecida da con ftas, ft as, ores, ores, anima nimales, muebles muebles corti cortinajes najes y buones uones en tjes tjes extrav xtravagantes agantes Parec Parece como co mo si s i el Veron V eronés és nu nunca recha rechazara el encarg encargo o de hacer hacer una una fest festa y en el doso doso de uno de sus sus dibujos, dibujos, tal vez vez por por propia propia mano, ano, escribió escribió lo siguien iguiente: "Si uviera viera tiempo tiempo dice, me me agr agradaría daría rep represen resentar un suntuoso ntuoso banque nquete e n un a sa la sob soberbia erbia en ue en ue estuv estuviesen iesen presen• pre sen• tes la V irgen irgen, el Salvado Salvadorr y San José José Ser Se rín seidos seidos por por el coe coejo más más extordi xtordinari nario o de nge!es nge!es que pudi pudies uno iman imanar, ar, dedicad dedicados os a ofeceles feceles las las más exquisita xquisitass vian vianda das, s, y sobr sobre la mesa abun bundarí darían esplé splénd ndid idas as fruta rutass en platos latos de oro y plata plata . Otros ánge ángeles les encan e ncanciar ciarían ían ns nsmo moss vn vnos en copa copass y vasos asos de cs cstal tal trans ranspare parent ntee par para mostrar ostrar el e l celo celo con que lo l os es espritus pritus celes celesttes iven iven al Señ Señor" or". Ls Bodas de Can (g (g 1 82) e 2) ess un u n ret retrato rato com co mpleto leto en cuan uanto e to e l Vero eronés nés pn pnta u ta un n tem tema his h istó tó co co r rel elig igo oso e so e in c lu y e retr retrat atos os,, esce scenas nas costum stumb bsta stas, natu natua ale leza zass mueas ueas most ostada adas con todo todo detal detallle y todo todo lo que le ofece fece un medi edio urba rbano al aire libr libre, en vez vez de un pas asaje El signic ignicad ado o de la pint intua ua aún más pued puedee
inte intepr preeta tae en dist istint intos niveles iveles desd esde l supe superf rfal al hasta hasta una una profun rofundda alego alegorra En su maestr aestríía consum onsumad adaa del mundo ndo de las las apar parien ienia ias el Vero Veronnés encuen cuentra tra su expresi presió ón ms pe peec ecta y en este camp campo o es más más vene ene can ano que que tdo dos los venecia neciano nos, s, a pesa esar de ab aber nacido cido en Ver erna La escena scena,, exce xcepto pto por las las gur guras as cen centr trles de Jes Jesú y Maria ria es la de d e un co co ban banquet quetee de d e bodas odas en Venecia necia pro p rodducto ucto de sus obsevac evaciiones ones e imagn magnac ació iónn Los huéspe uéspede dess son son toda toda una una galeri aleriaa de rt rtrat ratos de
grande randess person ersonaajes jes del sig igo XVI. El bar barbado bado novi novio o vtid tido en púrpu púrpu y oro y senta ntado a l extre extrea a iz izq quierda erda
es Alfnso de Avals un noble español de e época unto a él como la novia esá Eleanor de Austa, heana de Carlos V y en la vida real la gunda esposa de Francico I de Facia Otros retratos reale incluyen los de Fancisco Carlos V Solimán , sultán de Turqua y la reina Mara de Inglatera También están mostrados en el cuado monjes cardenal y los amigos del pintor El Veronés ha dado la mayor importancia a l etratos de la orquesta en el centro en primer plano, integrada por los pincipales pntor venecianos de esa époa. A la derecha, en este enone óleo la gua que sostiene la copa con su mano izquierda el hemano del artista, Benedetto Cagliari, que colaboró con él al añadir el ndo arquitectónico a esta gran oba y a otras del Veronés isenados hay peronaje meno impor tante Por arriba y detr de la cabeza de Crsto, un carniceo destaza la cae con un ga cuchillo en tanto que atareados sivientes preparan alimentos o corren de un lado a otro para sevirlos en humeantes platones de oro y plata Para dar unidad a la composión el Veronés en esta obra ecurre pncpalmente a los tazos lineales horzonales y verticales que comienzan con la mesa, que tiene como ndo la balaustada y la ca columnata corintia en uno y otro lados, y a la arquitectua sanso vinianapalladiana que se cora contra el brillante cielo l rgidez de este esquem e suaviada por la see de intrcadas cuvas que llevan la mirada a la cabeza de Cisto Se establece un no equilibo en el contraste de la cena llen llen de ente en a parte inior, con el orden aquitetónico sereno y la espaciosidad del celo en la parte superor
Detrs de su aspecto suntuoso las Bodas d_ �n del Vernés sondea en las pronds agus del scado losófico del mlagro El reloj de arena y la partitura musical en la mesita de los músicos eron empleados a menudo en el are renacentista como smbolos del paso del tiempo. Los músicos pintores aún ms son mostra dos como representaciones de las tres edades del homb re un tema tradcional humanistico humanistico. En un periodo en que los gandes �rtistas gozban del fvor de los prncipes ( iciano por eemplo, e enn blec1do por el emperador Carlos V honor que refrndo y acrecen tó su hjo elipe ll de Espa), los pintores amosos nun haban sido mostrados como simples artistas dedi cados a la diversión pública. El barbado Ticiano es repre sentado como el patriarca de las artes venecianas, arropado en una roja túnica damaquinada y tocando una viola de gamba; frente a él, en el extremo opuesto, esta el Veronés luciendo una capa amarilla brlante en tanto Tintoretto le susur algo a o ido. Ambos están en plena mdurez adulta, y tienen violas da braccia (vilas e brazo) Se piena que el joven autista que esta detras de ellos es Jacobo Bassano, colocado detrás de los demás müsicos, pues segün Platón y Astóteles Astóteles los nstrumen· tos de aliento están e un rago inferior Segn la losofia cstiana las bodas de Ca_ná, en las que ocurrió el pimero de los mlagr?s de Csto en el cambio del agua por vno, son consderads como un presago de la Ulia Cena en que El por transus tanciación ra[soó el pan y el vo en su propo cuepo y 'sangre deamados para la redenón de los pecados. El pasaje del Nuevo Testamento que descbe el banquete de bodas señala que esüs de mala gana atendió a la súplica de Su Madre respecto a la fta de vino, conteando: contea ndo: "Mujer "Mu jer ¿que nos va a t a m No es an lleda m hora San uan 24 a obra en este nivel por esta causa se vuelve una alegora del tiempo F 1 81 INORETO INORETO Cena 159 a 1594" nzo al óo óo 4 m X 615 San Jo¡, l Myo Vnca ágina opusa: Ultim
F 182 PBO VERONES e Ca, hcha o 1560: nzo ólo, 75 m X 5 m Lovr
Deecha.
03
que latón haba descrito elocuentemente como la imaen moviente de la eteidad tro de los lienzos colosales del Veronés es el Banqut e Caa de lev pintad como Utima Cena par un monasteo venecano Pronto suger proble ma y objeciones respecto decoro y corrccon de su contenido Por tradición las representacones de la Urima Cena mostraban sólo a Csto y sus dce após tols pero el Veronés inclu ceca de ?º pesonajes Y esa transgresión de la td1c10n lo llevo a comparecer ant la nquisición En uno de !os documentos más notables en la histo ia de a pintura un resumen del testimonio real de un pintor, se nos eela much acerca de este cuado en pticular y tle la concepc1on que del arte e genera tenía el Veronés A los inquisidores les molesto no solo el nmero de los personajes sino la presencia de un peo un gato que el Veronés haba pi tado n el pmer plano Más itante paa ellos e la cluson de soldados emanes en la escaera en la época en que la Igesia Católica Romana tena tantos problemas en Alemania con la Rerma uterana Pnt ¿Agun o ncargó n lman bfon Y oa cd. cd . n cuao? esuea. No, vu sQa. o rcb l ncago d dcoraro como m pca convnnt E un an linzo y a mi juco í ncu mµcha gra Peuna No s uon u l dcocion u vooo lo no acoumbrá ncu n la nus o cuado an dcuada y oa aa l ma y la gu rncia· mmn la añad o ac o , lo qu o llga a a ng!naón n dcón n juco Reesa no cuado omo m e adcuado Y como m lo mü m alnto
i
1
, 1 \ ' 1
1
I
1 '
208
.
1,
?edonista taliao, entre la seveda del norte mtrospeccon mstca y la libertad y raionalidad r ñas Cuando el joven Durer llegó por primra 'e a Venecia en 145, Gentile Bellini trabajaba en su són en a Plaa e San Ma (g 16 Su ha Giovanni se ocpaba de una see de retablos para alr de iglesias venecianas, al igal que de enseñar a su di pulos, entre los cuales se piensa estaban iorgone Ticiano En conjunto, este cuarteto de pintores abló a los norteños cn acentos distntos, pero para Durero, la voz más persuasiva por sobre todas ue la de Giovann Bellini Incluso en una visita ulteor, el maesro aemn lo llama "aún el má grnde pintor en Venecia Ls raíces en que se nutrió el arte de Giovanni Bellini feron una combinación a•moniosa y milar de la herencia renacentista de su padre oo, y las contri buciones especiles de su heano Gentile y su cuñado Andrés Mantegna de Mantúa. Mantúa. Peo el fruto logrado ue la propia pintura de Giovnni que recorrió toda una ma emocional, desde el suimiento de su pasando por s meditaciones melancólicas de santos y ermitaños (fg 1 hasta llegar a la gracia lrica y mateidad gozosa de sus vrgenes g 1) en medio
MANRISMO Y COMINZOS DL BRROCO EN VNEC
aproimadamete, separan el peiodo de 1 520 a 1 600, aproimadamete, de las postrimerías del enacimiento y el baoco que nacía, y par trazar los lmites y carcteizar gan pre del arte de esos años, proponen llamar al priodo al estilo manesmo Este estilo nació de una crisis se oienta en dos direcciones s artistas más consevdo res e adirie ron p or sí mismos a la tradición, y por ello cabe clasifcarlos como maneristas académicos; el grpo má liberal puede ser llamado manestas libres MANESMO ACADEMCO Cuando Vas el dis cípulo de Miguel Angel, empleó el téino de manea, con él quiso denotar crear a la manera de Leonado, Miguel Angel y ael Al reducir el arte de ests colo sos a un istema de egla, pudo tbajar con apidez y eficacia, y su alarde llegó a extremos tales que antes de él Migel Angel había necestado ses años paa teninar una oba, en tanto que Vasari, con s método, pudo hacer seis obas en un ño. ño. La etapa expermental tca ba a su n y esta ba a la vist a la era de las realizaciones No más genios excéntricos ni proetas en bua de al� mas, sólo artfces competentes Este fe el camino tomado por Vasari, Pa!adio y el Vero nés Vasari en Florencia tuvo paicipación directa en la undación de una academa de dibujo en 5 En Boloña, en 15, la fmilia Caracci estableció un instituto con el nombre signifcativo de aaema en el que se daban lecciones de teor y práctica del arte Estos maneristas académicos no acudieron a la Natu raleza como había hecho Leonardo, sino estudiaron obrs maestrs con la idea de asimilar sistemáticamente el vabulario de los titanes de fnes del enacimiento El a e, en otra palabras, no ue un espejo de la Natu le sino del propio arte. En su nivel má bajo, ello entraó la apación de artífices con una prepaaión cai pecta y un etilo basado en estereotipos, y prst ms eclécticos y reconstrucción, ón, sin el esfeo doloroso doloroso de la síntesis creadora original En su nivel má ato, este enfque conducira al vituosismo vituosismo en la ejecución. No excluyó de manea algna la inpiración, esa esencia intangible que puede ser aprehendida, pero no enseñada Con Paladio, el maniesmo académico e un etor no dócil a los órden cláicos de su mestro Vituvi de la oma antigua Al adaptar las on arquitectónica romanas a las necesidades de su época, plamó el amor veneciano por la prodigalidad, pero reenó los excesos de la decoración prosa El Veronés, por l simetra de sus diseños, sus onas cerads y la unción orgaiza dora de sus planos arquitectóncos de fndo, ue paz de dominar gandes multitudes y el movimiento impetuoso sin menoscabo de su unidad pictóica. a pesar de que la müsica de Gabrieli rompió la unidad del coro renacentista, abarcando y dilatando la extensin y el campo del espacio musica su fdelidad a !os m&tdos poliónicos tradiionales del enacimiento haen a su obra quedar contenida en un esticto dominio aad& mico MANESMO BE El manerismo también inuy el arte manesta de artistas altamente individales, quienes, en su rechazo de los ideales renacentistas u
ivaron la excentricidad y se regodearon en conictos inteos. Esta generación de pintores no poda ser mara vilada por las matemáticas de la pepectva lineal o el hllar la relación eacta de las fguras con el espacio que las rodeaba En vez de ello, se dedicaon con entusias mo, aojo y decisión, a romper regas establecidas y violar las premisas renacentistas, simplemente por el pu ro eecto del impacto En estas circunstancias caprichosas, caprichosas , el natraismo cedió el campo l libre juego de la imaginación; la compostura clásica abandonó su pedestl para que lo ocupara el movimento nervioso;la nervioso; la defnición ntida de espacio se tornó un embrolo de planos pictóricos recargados de fguras contoionadas la smetr y el enfque en la fgu central eron subs tituidos por líneas diagonaes desequlbradas que dcul taron la identicación del protagonita del dama entre la enoe multplicidad de líneas drecconaes los planos de fndo dejaon de incluir representaciones claras y feron nebulos o no se utlzaron el canon de la proporción coporal ue defado por el alargamento antnatural de las fgurs el claroscuro dejó de servir para el modelado de as fguas y en vez de e lo, se utzó paa paa crear usion óptic, contstes violentosY violentos Y eectos de iluminación teata, y colores intensísimos Y cas vestimenta opacron a los tonos pateles Y el dapeado ntdo y sencillo. E resumen, el sueño rena* rena* centita de cladad y orden se volvió la pesadilla manesta del espacio obsesivo, y el arte estuvo en peligro de trnsfrmase en arfcio Desde el Alto enacmiento existn ya agunas de estas tendencia os cuads enigmáticos de Giorgione que se apartan de la tradición iconográfca, no ueron muy del agrado de sus contemporáneos En la Vrgen {fg. l 5) de eon ardo, las con e Nio y Sana A {fg. fgua están supeuestas con cierta dscordancia y se deja a la imanación la ona en que Santa Ana sostiene el peso de la Vigen y que amb están sentada En el obcuro teor y la dolada desespe ción del Juici Fina de Miguel Angel (g (g 19), no existe ya la claridad del espacio y hay en vez de ello partes apñadas y epacios dnudos; el tamaño de las gura e despporionado y no es posible afrmar quiénes son los salvados y uiénes los condenados Lo que e considedo como excepcón en el Alto enacimiento se volvió la regla bajo el manerismo, el que con gan rapidez y en muy breve lapso, e adopta do como esto nteaciona Maneistas forentinos como osso Fiorentino y Benvenuto Cellini ueron ataí dos a París para ser aistas aistas de la corte corte de Francisco I Y el dicípulo de ael, Julio omano fe el arquitecto ofcial del Duque de Manta A pesar de su deeo de sorprender y sus atifcios capchosos, estos artistas no buaron engañar, pues su arte estaba dirido a un reducido crculo de pesonas cultas Sólo quienes conocan las eglas a la perección pudieron gozar de los giros ingeniosos los rebuamientos asombrosos por los rotas. Esta se galante o cortesana del estilo cuales ean rotas. manesta, manesta , empero, quedó restrinda enomemente a una sola clase y e demasiado refnada y autoconsciente en su esteticismo, como paa perduar En la atmósr más cosmopolita de clase media en Veneia, en que el
8 U Jónimo lyendo. r 105 r 50 r 38 r r W, . H K Dh. 87. U Vg Niño , kr , R . 88 88 R RR tt Ao rch . 8 r Aib:·
patronazgo en gupo de la sce amplió sus cimientos, el mnerismo ganó en vitalidad y viidad Fueon precisamente esos apectos los que llegaron casi intactos al baroco VENECIA, LA ENCRUCJADA
Durante el siglo XVI, Venecia ue el ftro estlsico de coientes que fuyeron a ella desde el ur de Itaia, la zona oiental medterránea, y el note de Europa os mercaderes amencos y aemanes tenían lazo comercia les y comundades que residan en la ciudad de !os cana les, en la que el comercio próspero era innterumpido Igualmente activo ra el ir y venir de artistas Entre otros los dos pintores septentonles má grandes de su tiempo pasron temporadas prolongadas en esta meca de la artes: Alberto Durero en el umbr del siglo XVI, y Pedro Paul ubens en los comenzos comenzos del siglo XVII El lapso entre ello señaló el paso del enamento maneismo, y la llegada del barroco Proveniente de la ciudad alemana de Nuremberg, Durero estaba destinado a realizar una síntesis uctfra de la ides estéticas del norte con la teorías y pcticas renacentistas renacentistas del ur Sin sacifcar por momento alguno su ferte individuaidad, logró un equilibrio en su arte entre el putanismo pietista gemano y el paganismo
209
EEA EEA A EUJD q. Rg Rg 189 ABEO DUEO. Hé } } heho po 198 Gaba do en panha de obe de 1 cm p m m j q Fig 19 ABEO DUEO V n y , , hech apox madamen e en 15 3 3 m X m Bbote Abena iena
e pocas campñas baiaas po una luz suave, oaa ulce que aba a la Naualeza una una esplan ecene y cála . os os el ae lumnoso e Govann nueon las ealzacones no sólo e sus sc pulos y sucesoes en s, sno que ambn alcanzaon a Dueo En u A utorrerato (g 88) Dueo ve su espa co pcóco e manea que la gua se ecoa en cona e un no ceao, po un lao, en ano que en el oo suee espaco más pofno Ese ecuso e los pnoes el noe ambn queó asmlao en el vocabulao venecano como se avee en las obas e one y Tcano Govan Belln (gs 1 8 y 187), Gogone En ese aspeco Dueo e evela no como un afce y un aa sno como un joven maeso ueo e sus meos e expesón, lleno e gvea y un humansa enacensa emancpao a nscpcón e 1498 eza Hce ese eao basao en m aspeco cuano ena 2 años El lago cabello que cae en zos y las vesuas eleganes le an un oque e queza vsual en ano que la epesón sea neogane, apoa una noa somba y ausa Agoeo es ambn el pasaje con sus mon añas amenazaoas que se esacan sobe la l campña alana en e! no el cuao Deá e los AJpes esaba Alemana, que aavesaba po un ouao sglo e gues ene campesnos, dsensones nea y efma elgoa, como s buscaa lbease y supe la cénaga el cauco meevalsmo r la (g 189) es una ama cón emnenemene peonal que puee eeja la lucha neo e ese joven Hcules el ae, ene las coen� es el noe y el su Ese gabao en coe es ejemplo e la aes gácas (loga aguaee y gabao con puna e plaa), que juno con la pnu, ocupaon la aencón e Dueo en oa su caea e ceao El mo cláco nos habla e la eleccón e Hcules ene !a Vu y el Vco, ene el amo puo y el lcencoso lcencoso En ese caso empeo, la Vu no es una pláca pesoncacón e la buena a sno una aaa amazona que empuña un gaoe paa cas g a su avesaa quen, po su pae, esá muy upaa en un lance amooso con un sáo bcone Hcules se enen a a la Vu, pe o su su poscón es baane ambgua pues ma l Vco en ano aa e eene la a y aplaca o esfezos esfezos emasao celosos y ecesvos e la Vu Vu os azos el cueo e Hécules muesan con a nez la nluenca e Pollauolo a quen Dueo a maba enomemene, y s ben Dueo ecbó nfluen cas e los alanos sus bujos y esampas ejeceon un eco noable en la oba e los maness loennos y venecanos a peocupaón po l epesenacón e e la Naualeza ue Dueo snó oa su va se avee en
1
q q Fg 9 . MA IS NEWLD v pan na! de n mnd en 51 5 Oe sbe madea 45 m X m Mue o d Unelndn C· m� / /: : ig 1 9 TI AS UEWAD íf. pane na l de eero de eminado en 1515 Oeo be madea de 5 m X 02 m Muco de nelnden Cma
y
su Vrgen Vrgen Niño con Muitd de Animae (g 90)º Las besas e ese gan pno no muesan paenesco con las e !os besaos meevales sno son los anma les que haban los campos y los boques epesenaos con la mayo ela posble Ls ovejas e Dueo jugueean y pasan, sus lobos esán al acecho e la pesa, y las aves vuelan lbemene po los aes. s obseva cones mucosas y meculosas como las señalaas, feon esulao no sólo e su peneane maa sno ambn el esuo asuo e aaos aceca e oma· ones geológcas, escu e planas y anaoma e anmales y aves El espu el noe, peo ocao uavemene po los ayos el sol enacensa alano, queó plasmao maa vllosamene en el gan Retabo de enheim e Maías Günewal conempoáneo e Dueo Dueo aunque mayo que l Esa ob maesa e pnaa paa !a oen e San Anono que sosena hospales paa los ngenes ngenes Consse en un cclo e escena pnaa po elane y po eás en os juegos e paneles plegazos con alas laeales ja, en paes una as la oa Esa fna nncaa muesa afa con el ae sepenonal el lbo, que peme ve hoja a hoja segUn se necesaa en las ceemon elosas el calenao lUgco Sees eenos clesales e nales po gual esán pesenes paa aoa aesgua, hooza y ena os emas y expesones ecoen oa una gama que va ese la alega esáca e los ángeles mscos en el panel e la Natiidad (g 191) hasa el absmo e esespeacón en la Te1aco1es .de Sa1 Antonio (g 193) en en one one ls palaba el aonenao sano esán escas en un ag meno e papel en la zona nio eecha: "¿Dóne esUs óne esabas? esabas? Po qu no esabas buen esUs ause a sana ms he os pofsos ealles van ese la Anuncacón y la Natva, pasan po la Pasón y Eneo e esús hasa las puebas a que es someo San Anono l leenao unao el monacsmo csano csano a conogaa exaña y obcua ovene e vea enes nclua las Sagaas Escuas, los escos msco e Sana Bga e Sueca y las pnua e os conempo;neos e Gnewal Dueo en pme -
,
¡' mno exaña Natividad (fg 191) ome a San os, la cuna los anmales y los paoes a Cuifxión xi ón ncluye a San uan Bausa, aas veces mosao En la aiid e Gewal la Vgen apaece os veces, una a la eecha como !a más conoca Vgen con N o, y a la zquea aollánose en oacón en una caplla gca a manea e emplo, con su cabeza oeaa e uz e lo alo Esa vs6n e escia po Sana Ba n sus Revecone, y la alusón ambn sugee el Magncan en el Evangelo segn San ucas ( 1 55) one la Vgen ce: M alma gloca al Seño y exula e jblo m espu en Dos, m Salvao ' Ls mágenes e los pos, mscos y el jao venecano e csal a su pes pueen guaa elacón con las Revela cone e San uan, en one los 24 ancanos el Apocalpss apaecen con ánfas que smbolzan sus oa cones, e isumenos muscales que smbolzan l ple gaas En la uci uc iión (g 192), Gnewal muesa a San uan Bausa en el lao eecho e la cuz, a San uan Evangelsa a la zquea y a los sanos Sebasán y Anono en las alas laeles De ese moo ncluye a los necesoe en lo que especa a las pncpales en meaes aaa en el hospal San Sebasán paa la pese, los os uanes paa la eplepsa y San Anono pa l ego e San Anono (se pensa que ea una nlamacón neccosa bl e la pel conoca ahoa como espela) Naa e amona amon a Ialana suavza la a mca agona el Cso cuccao De la cuz e
i
1 3 EL ESTILO ESTILO BARROCO BARROCO DE LA CONTRARREFORMA ROMA, FINALES DEL SIGLO X Y COMENZO DEL XVll
M 6 EGO EZQUEZ. Las Menna. 16 eno eo de 3 1 m X m. eo de Pado adrd
Lo heho atamo qe adeon a Roma y a toda Eopa en e o de o XVI depetaon a a Cdad Etea de eño enantta d anon y a enentaon a a da edad de a ontadcón y e onfto De ah en adeante, todo peto de a da eoa centfa, pota, oa eonóma y eté ta ea ometdo a neo examen y mbo de La ta de na ee de nqeta peondade ea ago a omo n peago de o aontemento po en atín Lteo haba etado en Roma en o omenzo de go y obevaone aaon e ego de ndaón moa E momento rema qe nó jnto on Zwngo y an Cano ompe a ndad de a gea Une Une y dda a Eopa en o ampo de baaa de a Rema y a Contaeorma Contaeorma E gente tante e empedo de Sao Romno Impeo Clo V, añadó má tbaone a a exitente Lo aje de o gande naegante y a enone riqeza qe o onqtadoe haban haado en a debert haban heho qe a mao ate de méria de Norte, de Cento y de S caee bajo e domno de a oona epoa epoa Con e monopoo de omeo de epea de Oiente y a riqíma mn de oo y pata de Neo ndo qe enaban de fboa qeza a Epña pdamente e ontó en e paí m podeoo de mndo o na ombnaón de heena, matmonio y ta nanza, Cao de Epaña haba egado a e Cao V de Sao Romano mpeo tene bajo éeo domno a o aíe Bajo a emana y ta, e mboo empeado dó o ojo a Itaa, y no po no, o antgo dado ndependente y dade etado ayeon bajo égda" No toeó a etena de bando agno y en 1527 o meenao de Catóa aje tad entaon en Roma, a aqeaon y epoaon. Oh da depé a gan dad ea na uina hmeante, e Vatano n ate San edo n etabo y e apa Cemente V n poneo t en e atilo de Sant' ngeo pat de ee momento, o úno qe qedó a papado e ondeende on a pota epañoa; n ey epaño gobeó en Npoe, y en n e gobe no e epaño.. o medo de o onzga en antúa o d E�te en Fea y o éd en Foena o epñoe domnaon todo o ento mportante y on o epañoe en e pode eon mpantada a ateridad y egodad a etqeta y a eegna o teana popa de Epña
Oo tante e e atónomo Copémo yo bo De Re¡o(ut onbus Orbium Coeletium etaba det nado a mba a onepón de omo de n en qe eocénto a oto heoénto E hombe enaen ta fó n enome mpato a omenza a ader ader qe ea habtante de n paneta meno qe gaba en e epao, epao, y no e ento de a eaón eaón omo ea tade, ando obeaone tendeon a ompoba a teoa de Copéo, aeo fe enjado po heeja, y entenado a pón, de a qe saó a rtac tae E eto amatio de eto debimento ento y d e oto omenzó a debita a eena en o ago y en a nteenón dna en os nto hmno Depé geon o teóogo qene dante a tontoa eone de ono de Tento e enaga on de a efma ntea de a [gea Depé de ea debeaone e adaz penamento hman to fe tanmado en eaón oenta; a foo neopatóna e bttda po n etoeo eoa eoa o atotélio; a oe dtante peo edtoa de anigüedad pagana eon ogad po e do de ego y azfe medee ot ez deenadenado; e gto po a beeza ena e deterado po .e atorepohe amago a pomea de atitde eo a beae eon apatada po n etoo a a oodoxa etta; e aeo eente a a teaa y o onmento po a mpenta a omo o deb ment ento, eon prmdo po a nqón Une y e ldex Expuraton·u; Do apaecó no om e pade amante no omo n jez tebe Cto no omo e Ben ato no omo e gan to Jez Lo ndadoe de as nea ódene reoa de a Contarena qe modeaían e o de atomo atomo en l go XV, eteon en Roma aa ee Fepe Ne eió ego de tod a e, dede atóata hat: mndgo, en Congegaón de Ortoro para enone nmae y o aentó a ea o peda egú e o pdiea e prit A dmatza y pone múa a hto y paboa ba ba onod onod (pot tpo de o oatoo baoo), hzo qe naea n ep· t etemente deoto qe moó o oazone de o pobe y o hmde ao de Loyoa no de Epaña paa obtene a atozaón pap pa Soedad de e oden mtant dedada a a oba monea y a a edaón en pae pae etanjeo etanjeo y partpaón ata en o asntos mndano ambén geon a fga de s mto eea de Ala y an de a Cz ya apadades par ombna a ma de da ontempata y ata deon po etado na epeón teaa 2l5
!
B N haca l plao d fdo dod !as guas dsudas tato d su ho og Maul d ocho aos d dad d lo soldados pac sta cé dspojada d su como ac!to, la squa ro zquda El o copodad, y s aastadas haca Jo alto u vótc sala la osa blca oo cluda u ccu lo, boda sptul, qu las lva u toblo datsco datsco a da la rqusma casulla d Sa Estba; l cículo s mada s llvada haca arrba po la luz qu aumta l smbolo d la motldad y la osa, dl amo E l pogsvamt y la tscó d colos dsd los paulo qu asoma dl bolsllo dl pquo, l Gco vapoosass co caacts ggos fm su cuado: Soy oba d toos sombos a as d sulo, hasta las ubs vapoosa osas y blacas ! cl o E l fmamto s xtd Domicos Thotocopoulos, 17", po la cha o s ua vsó, la qu algu d las guas anglcas la dl cuado, so dl acmto d su ho volota y sost cooas par los qu su y a xpulsó d los pstamstas y mcads dl mu l mto, tanto qu otos dsgaa tmplo s l úco cdt las Sagads Esctuas anoas clstals dod Crsto asum ua acttud d a usta y ! A psa d Jo sombo dl t ma, la rca palta palta d únco momto qu curó a la accó fsca y al colos lumosos y trspats qu usa l Gco da a catgo copol E conscuca l tma había sdo la oba u too c stvo qu dstaca las badrs poco tado la coogaía cstaa, po d toos osa y los tajs d colo azul acado y ama� tomado d uvo durt la Cotafrma omaa ll limó cota u f do gs platado platado oigldad qu la glsa Católca mpó ua vdad xpu · dl tabajo co sus audacs dsoacas comátcas y l gacó El Gco ptó o mos d ss vrsos d pódgo mplo dl costoso azul ultamao, hcro st tma E la Expulsón de empo {fg. 07), Crsto qu l Gco pda l vo dl y lp, cuy os apac co l atbuto dl go pucado como pogustos s stuaba dl lado dl stlo tlao más cos etzó Jsaías, y su spítu d a aasadoa s fa vado El Gco sólo hzo oto tto paa ganar ganar d uvo l mcazgo al: u studo paa u cuado llamado más tad l Sueño de Felipe l: mpo l cago uca !lgó S las putas dl Escoral l uo cadas las d Toldo, sd dl azobspo p mado, smp stuvo stuvo abtas paa l Gco Su putacó sa cudad había qudado fmt ctad po la s d ptuas qu haba hcho paa la glsa d Sato Do mgo l Atguo a más mosa la Anón de a Vien (fg 06 pa a l lta mayo . El El modlo qu s spó l Gco l cuado qu cao había p tado sob l msmo tma uos 60 años ats (g 1 80 Empo la vó dl Gco dota la pec baroca po l spaco lb, tto qu cao nclu y toda la accó dto d su cuado Al dvd su composcó ts plaos, cao nca u mov mto ascdt vrtcal los dos plaos froes, po lo dt valédos d la fgua dscdt d Dos lo alto Al comb a !as l dagoals qu águlo agudo tocd al odo las gus d lo apóstols l Gco su uncón orma ua ba cóca d la qu ascd la Vg aada po u movmto spl qu llva la mada haca aba, po a dl cuado, paa cotua los clos abtos El Gco tamb ptó paa oldo su oba masta, l Entie"o del Conde de Orgaz (Jma 5, dtada a su paoqua d d Sato om El cod, qu costuyó y dotó a la glsa, u hoado sgú la lyda, 133 po la apacó mlagrosa d los satos Estba v Agustí qu co tu lo coloca su tumba a pat fro dl cuado as vvdas vvdas ss tsts tsts v d vsos clstals stá spaadas po ls papadaÍ papadaÍ ts atochas y buscados plgus d las vstduas l s cbda l alma dl cod, llvada po alas agélca, at la adat fgua d Cristo su cot clstl clstl la d dolts cluy tatos d clgos y obls d oldo, t llos u autortato dl atsta dcta mt po cma d la cabza d Sa Estba. El G co añad ua ota d o humo al clu la oba l
.ig opuesra f.ig Plgfa op
206 EL GRECO su nc ió d e la A su Vrgen. po 57 7 enzo a Óleo de Len 3 95 m X 2 2 5 m Inst Instiituto de Arte, ca¡o. lfca¡ Clf
2 Expu/· sión del Tempo,
2 4. , .4 X 4 . t w 2 Z QU Z l Aguador de Svill. 9 2 < .4 los Wsoats colos ojo carmsí osa, aaja y vd amarillto S b l admá d Crsto taña volca su caa s sa a sabdas d qu lo qu hac s po l b d qus El cstga L atmós cuda la dl uco Fal co la gua d Crsto spando los codos d los cabtos El lado haca l qu dg su látgo stá llo d tubulca y cofsó, al apatas y gta los mcads bao l oo acusado y tata, a psa d todo d salv sus ptcas Po l oto lado, todo s calma al sopsa los scípulos l scado dl hcho as cuato cabzs la squa rio dcha so l tbuto qu l Gco rd a sus mt s atístcos, Tcao, Mgul Agl ulo C\ovo y Ra Oto gno spñol dl baoco u Dgo Vlzquz, qu dedcó sus as mozos su at Svlla a pta cuados d géo" o costumbrstas como l coocdo Auador de Sevlla (g 08. El uvo moaca Flp IV, ats d qu tascuan tascuan 0 as as d la mut dl Gco ombó a Vlázquz su pto d cámar El at d Vlázquz coscuca ca ca d to d la catgoía dl baoco rstócata dl cual os ocupamos l sgut capítulo po cotast total co l Gco y como cotbucó d gual gad za al xtaodao podo spaol, pmos comtalo st capítulo S b l Gco s tsó cas xclusvamt po tmas lgosos, Vlázquz, co pocas xcpcos ptó scas d la vda cotsaa A dca dl
ROOOGA V
Q Bm reó Rm de vdd ró da Ry d er f ded; r r r deó q vee Cdd Pe E qñra: é re de rnl reidde2 drm a r L V rq d a! r deemeó ó e deby limie de nle a m eumd ded r é e y e er mbé dó q Lisrí XIV aa md er y mr r rn r d ll ó, r e r eL d d Prr Prr 21 1) re á drmá d l d de ry eld d Br üb! xóyrqe ea ded ded Eee er derá d brd de s lmd r r ermi b r r e xdéd e dee alrrrd r ee d od ir dee ar idas fl; r lfs y jrd rderd v d ryer mr rada fan r adi erbr; ! ad r b de Pe ed dve de i n re r drr s de be qEemee e zd r desder b rasy r dddram ádease qe er d eredarve m e f m , de rre n s d m y ú r a mjeamee er rímded na e rdeq añr s mj erdPrede fn mc rr rra redbe d mbre be fad E e ere m d dr deal q ! a d Lr y ei ere e jdde yderd mbr de Vrlle e meja rje q y em qe yó b rs y erí de Lb emj rld ñde qes lrd e e dePod qe ve d eór deaa Eqee dfó er y órdee Bri y Cyx de ler y r ú eme er qeredi exr era más imdr XIV m ne d q Br laedr dr ee d Rne edi Mr Pr yqble re asr d mú e y e d q fee nnd e Lvr bó órád re LUy as de de red rl er de dd dde d r er dere dey rer rber ARQUTECRA Nrez e or de vd Cber q esb q rd E 1665 r ne d mnr Cbr L de der deb ear e e r XIV dó l P m r q re L ó qe e e e vr arqe J Lzd Be ee Pr !r eó rdd dePrí Prrye s e r r m sr rsró al de re real b d d _ Ee err Be fe rbd d e e re y d r er m rd dñ alíim rrdemer r ímb de rm de j r b deqe é E q z vre e e imó de dr bre e ve, rda d e s o De bere bde rr renie d r , e re bría e br rb reled exe d br d rv bi d de d r d b de erder dedró e edy jáx deb* Prde ln Cb ó qe e d B brí mn de a ede i bi de y ele mle eb ró e real es E bqe y ebd y j r dej Rey ejr ljd qe e q e Deé de a mid d de Pr y qe e y
a
eere F 9 7 F h � F ¡ 4 7 F .Y H 3 99 7 9 F h 7 7 9 7 / 74 Y \ F es
y
1:
y
16 2 1
a 164 2 162 16 2 a 164 1 63 5
Se
1636 16 36
Se publca publca e l Tmt de 'Hnnie Uiv/e (Tat (Tato o e a Ann U1i�hlJ de Mer · e senn senne
'r
y
S
'Ar
y
rqe 9 7 7 7 Pre 94 9774 9 9 9 74 Ere y o % 9 F 7 F 799 9 7 Etre 9 9 7 F 7
a
y
y
J
y
y
y
y
1
¡!l ,'l!I il
y
160
Mú F 7 7 h 7 7 7 F y
mde ee ímb a Ry Sy mv L dó de e d Rey d Rey S, bj drd drd m rdre d de e vdeem bi 0edqe y ederd bredde er d er e vd de L dd C ró d d r eí vdd me raje e y dr dd e fee m e,r L d dse d se ee m A' de bz d q bé rr bd ró erm r ee; i rae xd q e Rey Se edr mby EE m y bb ra ler re demidd ed v d Ry) r r dmb qr ber r E drme ri ddif y mó e maembedeed qeEel er me riemd ní i mr e bdr de d yd rer re x 8 de mñ r r y r ore qe db dvrrd de re d( rm e d ar b" Seme re úbd Ryme r mb e mjes ri du soleil,
eve du r
du
¡\
y
Fg Fh 7 p 77 7·
"
i
1 ! 1
2
E ESTIO BAOCO AISTOCATICO
po compto coon, too po pno pno comnzo, n o z, y ogz¡ un m totmn nuv vi vi E gn pco V comnz con � vn ; g 21 2, b ch) qu ivi n o pt popo co cz gn cn hc hozont n on pi n n nto Al ga vni o o tno pco n uno y oto o ncontmo o cut gu hono, coch, o tbo, p o nna nna Et c o hzo qu un mbjo un p xtno j qu u X b ms mco too, pu tní un paco p u nno m bo qu nc oto monc amp vn ngot poco poco, al i o cmpo p l hc pt hono, too n mmo (g 222) po b cu tb núco cnta pocto to tuo acob Lu XV Too non conunto tn ógco tn métco qu tnm n un tu
compocn pco bouto Y hc V\ un tuctu unval intg qu ngob un vto gmnto pco ntno to Nngn fo o pt é t po cho popO y junto n inconcbb n u mo ntu o jn pqu v no o on pt ntg conjunto tnt impotnci impotnci coo aon coo popo pco Juo Hounn qutcto o qu tnn cupo pncp co, un nchu c mto Su ño notb po pomino hoizont ogo ogo po nv uno m tcho, ntrumpo óo po tcho cp qu u u ñ n !o cominzo io XV I ncllz y gnc t in g ct n contt con p gu un co mv, pocmn nuv pco D cuaqu nguo n n qu n vt on pt ño nto y no hbn un nuv concpcón y vón Ntuz n t ch ch jn fg
r
;q Fg P P d e Vsles (vta érea}, 1661 a 1688 El Plaio tene ms de 80 m de anho b¡: b¡: Fg.. 1 3 UIS E VAU Y JULIO HARU!·ASAR achada del Jardín l cio de Vlles 1669 a 1685 pu Fi 1 4 JU I O HA DOUNMANSAR Y CARLOS LEBRUN Galea d os E�jos Pao de les omnzada en l7 m d laro o I0 m d ancho X 13 m d al
23 no mut o ib con qu Mnt b c, to mbcs con pouón mnjó mnjó o ón cco y om n qu o nv nt tnq cn, pbon y gut c tnn mo omntcón ba mn mnt coos con ttu Lo ngno xpto po, pao po bo co, ht bu n nt uo nston m 20 funt con u ucón tus tes p En u cuyo uo nzbn gu n choo iva conjunto, icio un mpo upmo xube· m v mv su C un tni nc broc, tmp po moón pn u nomb y tb on con un rupo cutóco Algun tnc nto hn o conv cuo o etu n to Lu V L m E pco Va, po too o ño, no gn paco mo Sal o Epo nto un monumnto vni u XV como un (g 24) qu xtin crzno pncip mboo monqu bout jmpo ob· dco ont o pcoo jn Poct nt qutctu broc tocc Rp Rp po Mn co po bun fu cno ntó un moviinto qu pó gobo esn· má ipont cmon oc, un pc tzo eua y ontó to moo cntl+ poto monqu monqu bout P t cont zo Como un vto pn popgantco popgantco conituó mmo v oinn bv o< cub cto myo nuc n pomc nt con pntua bun ncpcon Bou ncona poc A ubnz tocci povi Rcn, too pa mo go Ry So cin timu ctv co Va Lo n ob Ané Le Nót (v g 212), obtuvo p t un pbco mo m m gnt on m bn mnto ncooo n conjunto p Aguó pzinto cnto ttco gv c, qu un mco p o co Su mmoy mmoy ta Fnc co tmbén vó como un ognzcón gomtc mbozon pomno cnto o y mo n o t como cu homb ob tuz, m con ncui n qu ton hb tc guó vtu qu xcu o tnqu ctngu o go mnt pmnnc Fnc como cnto pm· o n to n qu bunbn o pc oo y nnt tn mo gnt p u époc A o cin, jbn o contoo !o co como combn tv co n un oo ico un co xtno ptóca po U ñ\ cmino p ! concpto qutc· nto ttua o os y nn uvi, n tua como mo p c un oo ptón o om c ngu\o, uon tom buo Lbn v En V contuo un gn pcio pocn o ío oyo Fnc o jin tmño un pobcón, m p ncu qu p_ pqu n un tm 16gco tz mp xcu Ntuz o t pn o vn c:ct qu n o pco n Nót vbigc o no o.
240
E ESTILO BARROO BARROO ISOR:ICO
Llly e qe esbó las paes de balles qe ee { 5 paéess eo ms poplaes qe las popas ópeas De eo, lly olaboó o Mole al esb la .=-- ,a ,a � Jl msa de la omdie-balets, y ado lleó el momeo �. º" 1, ' • u'dsv 'dsv m1p · popo ue lly qe plasmó e dea a ma aesa de ópea qe llamó trade lyrque aeda la) a de las pmeas üe A le5e ya ejeó e el Pao de Mámol de Vesal!es se hzo el de jlo de 74 . 222) Geo de la oaaó, \ly empleó los Vngtq1ae Volon omo leo de s A!cest !ceste (Ri (Riome omefo, ..ko l Ecn Ecn 5) 5) JU JUN BA UISTA oqesa añadédoles sumeos de aleo de la Gande Ee paa las ffras a! al qe paa las eseas de aza baallas y asomaoes e mome os lmaes a chapee ambé e pesa l sev o de la ópea y las abdaes paes de daza qe Llly lyó aseao al po de balle a a dad osae osa e Llly pdo habe oado o !a olabo aó del a damao Rae paa los eos peo delbeadamee eló a Qal poea meo peo yas aoes y dazas da la sedad de qe más fleble a ss demadas qe, paa rqdad del Fa seá sempe oosa bajo el mao de a omposo, eía la sedad qe o ea demasdo héoe ya dedad a es pesa e dda po édo Se epe la obea y se los o aos a foa de esas aedas kas salzó be demomeo a aeda lása o el msmo molde mal del poo y só poos ambos e !os años sees . póloo Cada a omeza o úmeo oqesal del po Los dos fameos omados de! ao III esea de oodo omo obea aesa a pmea pae es Acese. ejemplos de! eso de !ly. Despés de la a soleme y ae maha o allados mos maa mee so A!ese, lao oe!o sumea! !es, soodades masas y deas de dsoaas esel apoa ladeamósa pomposa eleaa eqerda paa !a as omo e el Roelo ejemplo de esa páa) La del oo ebe a de las mjees, embaada seda mad ee mo y empo más os y elaboa eada po la pea, se adelaa pme plao y s pea !a ó más oapsa E seda llea el póloo y epesa po ademaes y eepesoes S aa el de Alceste es po El eseao eses el jad de las las ejemplo de esa páa) es e el esofales qe Tl!eas, el palao e País qe aU ea la esdea se Rossea pod se osdeadaeao omo la joya eal e esa époa e dode es debea la f del más espledda de la ooa de lly . El omposo Seaº Al de ss esos e eslo eao la a sempe ssó e qe !a msa y los oos elemeos hae alas alsoes loales a la ea del da, adoa de la ópea esese al seo de! dama y la poesa y da e odos émos molóos Desps e la sempe a ss aaes emla las obles Gloa, o la meloda de a maha fl y se esoaesaosejó modlaoes de las oes de los oes deo aa del solsa Po lmo, a las dos eseñados po Rae E oseea aa de Llly oes se e oo de áyades y ddades pasoes a es a ja omo aa alaa so e ez de ello sue los elásos mos del leaje y la delama al de la poesa la posa baoas faesas g ó Et oo ebe eree e el po e qe el aa ( omeza a aae del oelo de eada, y !a esea ea o a psaje de adeas e qe alea la oqesa y el oo, basado e a oa ó el oclo Dado qe e! héoe esaba de!ado a ma mee o el moaa ea mposble qe ahoa ese al áo E oseea, de ex hna apaea aablemee e el ao ao eaamee ado odo paea más sombo y e el qo ao sempe !a aeda la eía a olsó l y loosa Llly aas a! apoehameo saaz de! éxo de ss ópeas y po a hábl esaea dploma po deeo eal e el fdado y je de la Awdmie Rale de Miqe Po la smple sbsó de la palaba Rya/e Real) po Naoal aU es el lo ofal de la a ompaña de ópea de Pas Co eea eble ese moopolsa msal de! éme t,.
,
1�
y
y
y
Afceste.
podjo a pea ada año y adeás de es b la paa, día la oqesa, esayaba el oo, oieaba y da a aaes y balaes e ss paes Y se eaaba de la podó y deó esa A s heses y elemeos msales damaos l obeo o la éea mao del absolsa y o deJo ada al apho o a aza Como oseea, lly eó l rpo mejo dsplado de aa es baanes y s1os de Eopa S ma se eed10 a odos los pases Y po elaos de esa époa sabemos qe s oqesa e mosa po la peza de s afaó aadas omes e los smeos de eda ead del empo Y ompás la eleaa de ss os y oameos mlo dos e eo ompaados o el el de pedas peosas • e! Páamee solo y s ayda Llly m1o bae y dó la ópea aesa aó de la suesó de dazas lleó a se ooda omo la se aesa; aesa; s a de la obea la obea aesa aesa Y s oazaó de la ópea pedó :oo a ma as po dos slos A pesa de qe Qal es1b1 los eos, las ópeas de lly pede se os1?eadas omo la esó msal de la aedas de Rae E ellas se eea la msma obseraa de los aloes lásos lásos la msma delamaó da la msma msma plda oeó Ss lmaoes eo !as eables ose· eas eas de las nsa as de s eaó Al se d do elsamee a solo po soal desdó la lsó de esoaas más hmaas eesaas paa qe sobeese e el epeoo de la ópea ópea A semeja za de Poss las semos dsaes, oendas aso as ópea empeo po s ombaó de leaje dloee, aao emooal esple esple do do sooo moeo majesoso y eleia �al, emee omo a de las eaoes de mayo mar ea de la ea baoa y
y
IDEAS
s mhas masaoes del baoo asoáo salzao prpalmee e oo de dos deas e ees peo eelaoadas absolsmo y aadeu1s mo ABSOLISMO El oepo del esado modeo fado qe apaeó po pmea ez e la España de Felpe ll e adapado a los !es polos de Fa po el adeal Rhele y lleo a s pe10am1eo absolo al bajo s XIV E s dma ho El Cd Coelle amaba e 63 esos eam1eos doaos "Es el espeo qe ee el pode absolo qe ade debe poe e ela de jo ado Rey odea Como epoee ppal del abso\1smo moáqo y el esado ealzado s XV el Rey Sol asmó la aodad paa sbs el desode ar y hmao o a opa azoable del od y la ley ósma Todas las adades hmaas y so1ales qedao bajo s paoazo y al hae q e las eses qedaa bajo s poeó paeal poo qe s11e se omo omplemeo paa el lo de la majesad Vesalles se oó el smbolo del absolsmo, la sede de y
D
\l
monarquía la monarq uía absolut absolutaa y la apo teosis teosis perso person nal del R �·;
Al igu igual que el a el abs bsooluti lutism smoo políic lí icoo sgnf gnficó icó J,1 !. !.\\-
ació ación de tfas tfas las instituc institucione ioness sociales sociales y gubr gubr m:;. t:les t:les bajo una cabeza, una cabez a, su equiva equivale lente nte en d art .f . f( r la eunión eunió n de t odas las las artes artes separ adas en un solo 1\ .1 \ racional. racional. A pesar pesar que gran figlo figlo produjo produjo algunos algunos t-di·
os, esaa, pezs de leaa músa qe !!am l aeó y ee da po deeho popo, mpesa mho más ado esá e om ombad Es p sble pesa e Vesal!es eepo omo ombaó de odas las mas del ae eeejdas e ojo ado y omo eejo de la da e soes de la moaqa bsola Paqes, jades f es esaas, edos, paos, salas, males, ap1e1a me les y omas de eo so paes de solo pla oodmado Vesalles lles e s oma oal epesea la poeza poeza asomboa e fa odo el espao sble y las da des de emo e eseao espaal y empoal paa la fma aoáa de da Los espaos del eo y del eeo so sepaables e lo la mUsa y el eao saleo a ae lbe La esla e el oao del pasaje, la pa se pso sero del dseñ e o' la omeda se aló o el balle, y la aeda aeda e edda dda e la ópea odas las aes de heho se e ao e e sol de la oa opeáa o s lº leao eóa oqesal, delamao dama1a eldos sumeales dazas esaaas, esaaas, deoados deoados aqeóos aqeóos aos meáos ades hs as poeas poeas E maos de Ll\y la opea se o! a espee de moosmos de la da oesaa, a oma de ae absola e qe odas las paes uadaba elaó ma o el ojo No se pemó qe pedomaa elemeo alo ada esaba despopoio ado ado El esp de absolsmo ambé se eelo dea mee e el dama qe odeaba la da del moaa odas las aes seo la oee se oleo eaa les y bso sopede y deslmba El elemeo hmao po e seplado bajo a aalaha de deo ados eaales pelas pomposas, lea y pooolo Sólo e las sas de Mole, las blas de a Foae las memoas seas del eodo s posble obe máees de a esó mas deda de !a eadad de de las bambalas de la da oesaa Po lo demás, la aqea de _Vesaes Vesaes las esaas e Be y oyseo los les males de Leb las aedas de Rae y las ópeas de \ly eo eadas paa da la lsó qe s XV y ss oesaos e sees de esaa heoa podeosa olad y pos11o adosa ACADEMICISMO A pesa de qe el momeo aadémo omezó omamee o la pimea aade ma faesa esableda dae el edo e s Ill sólo e poas leoes del slo las mpa1 es el aademsmo \leao a ss úlmas oseeias s eza se masó e oda s mad s XV s mso Colbe pesaba qe el ae ea demasado mpoae paa se dejado elsamee e maos d los asas E oseea !as dess aademias s oleo amas del obeo y !as aes pae del se1 y
y
y
2·:!
El
S 1 LO
BARRO CO
RSTRIO
co cv S uy u ogcó ttv cuy cúp b Ry y co cuyo po jc1 v poo bo oco, o u11t o o pcpo pobo y to oco y pc tco coucó po co co c oco y co to ou coo j Ac gu y tu bu u y Escuu t Ac Aqucu ucu y uy Mc t l Ry y co b oo c Fuo bou to u pcv pc Fuo fo qu jco u co, pp oo Ry y u o y u vz po b cup pctc vou E coto p t ozgo b u o, o ca pab i c qué b cb cago 1t u!o cgo, cc, go po, po go cu y pvgo hb o slo Po o ño ño ca fuo o o bouo ! E cco oo vb aó u pcpo pcal qu o bo oca couo guo jo u hu pobcó o pouc o hcho co o vo co Eo p co oc vb o coo E boco occo pó po u c cuyo cógo couc bó qu ºccó y cuvo bu guo oo i o mo pso cpcho cc bó c uocp, ub, cocc y o cpa buo o y c po oo o sñao o cgs bc c éc, cógo íco y óu c1cas vas u cpo spcv Acub coo u pc ju co q c o qu o p o cco cco At s, oo c r cr p po y Uv pc c u co, o qu gcó qu jo o co cco puo bc y co u v c co y po g covc1oa1o y gcó bou co vo go sizcó bo poo jp!o p o n qu o u jp!o co c:11c1o Bjo ccó bu, Ac Pu Ecuu vocó coo io Pousi ob ubc po Rub. hco bó u ubvó céic o boco opocó pó baoco b Poo ugr uch zo po upu o, p ch ccó E puo Pou po po pu uc cµ y 1
ob u vo o bo picpo goé tco o qu o Rub po puoo voupuoo y co voc oco qu c p qu cc cjoto E cco t co oñ ubc boc y uc :u y gl No pó qu u cc o pcb qu y 1p10 ga o _ Sp ci hubo cpco y é po ocó, l gu qu ¡ coo, pu uo y o to o b ujo y c1ic a o pcóc c coc1c b§o puz c c ob, có óc y ! ccc qu hco qu cé co al1co lásico, éo qu u o poc coo "pc c s ' , cocuc pobo coo oo E gü o uo cu o j ? ? o qu cco y oo aoco v1bt pcó glo XII � oo gcooo, po, u uy pu poc, y o éro o b cou co cu quoóc qu bc1 coo o oclco l go XIII y poo poóco c uvo u cozo E cco c u o pcc coua Bjo c hgo 1c Euop cabó I Fc, o puó co cc h ech c o co i y o hb qu o ppo p ·c o vos poyco u XI, co po o o o y s o u có xcc écc P p :1 jpo o pu ac co< o u upc upd c1o Ac h igo }O E Epñ cos, co uco Gco !ázquz Y Mullo o gu Goy F o hubo coiuo obl Rub v yck, cpo Wu cuyo y c; Ho o hubo gw qu ocup vc o po Rb y E Fc, po, pu couó ouo u o V vé o sgo XIII y X Y bc o écc ci u co co n cuo ccuo o céco ob Pu y M quc u Boiu cc, Mo co Rc y uy ópa quó g u 1c u bcó po y qu co oo 1 o, gu g, v y c qu uo g valz uqu óo coo pu to p p
15 EL ESTILO BARROCO BURGUES
AMSERDAM, SIGLO xa
ocacia, y su aist oca superio y no una ai media supe clase medi de clase guo de aunada con la fueza aun igo . Su fuez pe ligo. ta1aba pel núm númeo no enta1ab cidas as cono nocid ntles es co ecantl aless y meca fsion ionale pofs cione ness po pacio agupa de la de lass agu mo máximo ión de u n máxi etención dió de l a etenc ependió os d epen gemos coo coo gem ió e! ermit erm itió ón p lizac acón taliz escenta !ocal Esta descen dad d !ocal autoda de auto e y Leyde omo la d e Leyd ade, e, como ved dad u ve llo d e la u esrollo desro pa,, opa as de Eu de Euo nuid idas disti stinu más di on la lass más olvieon tchtt que se volvie Utch vo atvo a at mt ta e hu hum iete a de e miet cea la ce ló la stmuló y estmu eceas de amigo y mece s ami uyges Huyge tatj o statj co o C os scla ueeva dscdador de la u o, da roc co, go Gro dt, y Hugo G bradt, y Re Rebra pensrtd d de pens ibert l.. La ibe ciol itecio ho ite derecho de derec pi pi de ilósoffo como el filóso eros com trnjeros atrajo a extrnj obra atr eto y obra meto po daa po Holad ó e Hola edó ue ed que te ecate Reé Deca c Reé fan fanc h) de uch) to (Buc de d e Beto lo pde ño y lo c 20 ño do o ou ud á po o á p huo to hu telecto telec lo oz u o de lo E Eoz Ateo e Ate e ggo e ro e hallro e hall uee , que poc, l époc tod l de tod ble po ble po hzo h zo o o jud d l o ju o de l de c ó ó ecu e cuc o l pe udo dm dm cud tugl. Potug tv Po u tv e u ív e vív e ue bugu o bug t o nic de et ónic tectó qutect ó qu expeeó La exp do, , e bldo al de cbl vess al l l d ve te e ve ete e dv d d de vd ec s y mec icns cene, o icn mcene c omo am tie e co cnti o mecn dico edic figu ch de l figu eech pte dee tenn en l p ete dve do que e dv de de c de c l l f lg l g la la e e odo o de t de tod ec e c po po y 223 22 3 l que e como l le com n · l c le iñon u piño con u rillo con ld ldrillo dro dro. cu cu o m m el m en l c n n del do del bo l do mbo n en m pe peccn como l gle com on l gle e on teoe e c nteo De é p oc c e gótc oe gót u , cuy toe ntgu Antg gles ek o l Igles deek Oude lno de el p ln h del p eech te deec l pte elo en l p t el celo ot cont ec ecot
S gu qu v A go X o cuqu !o oo ollizo pobo ho hub buco co u, pco uuo o o ouo hub llvo u cpcó D hcho hcho hubo go g v o P Bjo, u bou cil y uc Dpué qu ogo u h pc cu u p pobo po pobo y pvc po po vc, yugo o épo pño, o pubo ogzo o y u gobo co u o u y u áo v v o ho o uvo có gu ubu u po a po o, ucho o u v oé c y po o o as ogizo coo povc u bjo u estúder o gobo Qué po qu su iva gl o o "p o uo u cég y po co po o u pop bou bou Su gua ipc, o gogco, uch cos co uco , cl guo o, oo , poo cvi y pao vual oo cojuó co o ccuc v hos p hc qu co é ho L o u hoé, cuo, o u cilo o u cs cóo ci o E vz cuo j, hoé vó o oco Cuo Jcobo v Ru pió u Muele de g 23 JA0BO VAN 11 d 11 SE M VAN RU !S Amsedam (g 223) pb algo qu u g Fg ó leccó eo; 5 m X 65 m. Colecc zo al óeo Lienzo !6 6 9 Lien eho por !66 vj pc o po cl heh o ot t es e s ho eho k (e va Yook ( ueva Y ik,, ue cooco coo Dk E v oc ik o céco col cop co g 22!), Ru hcho pb pr o bugu v, u c o ahorv c cuía buc povsio p u as u o b c p o pqu qu o Ho oopoo u ó ur y lo y o co c, b obv guo o bco qu yuo o ho u coco oo caz uc o lvao u pp cl zujo vo y D! E ucó, guas s vb cuuo qu o y po o quz coc u o o u ogquía gob D g ccob r u ibr quo qu coua o cbo y ca Epo o u
'
TO OCO UU
PU
CROOOGA: Hoada e el siglo XV Hechos geerales 517
omen en a Rem potetant 1535 Juan aino publca ü 1 509 a 15) !a igesia efrmad efrmad holandesa estabece ms tarde igund os lneamentos lneamentos cavnstas 1566 omiena subeac ión de os as o conta la corona espaola 1575 Gulermo e Silencioso, prncipe de rang nda a p de as unVsddes hoa· dsa a de Leydn 1602 Se ogania a ompaa Holandesa de !s Indias ientaes 1618a 648 648 Guerr de !os Tenta Aos; en 1609 se concede la independencia vrtual a os aes Bajos en tegua con paa a obtienen a independenc absoluta con el tratado de Westla (1648) 16 2 1 Se nda l a ompaa Holndesa de !as ndi ccidentales ntlas) 1624 1624 Smu! Schd publica su n 1629a 1648 1629a 1648 Ren Decates rede en Holanda l630a l630a 1687 1687 tronazgo pb!ico lmido a la ates que e ejece a tv de onst jn Huyge 1631 Rembndt e establece en mstedam 1637 Decartes en Leyden pubca su 1642 l exploador hoandés Tasman desubre uea uea Zeandia Dte en msterdam puba sus s 1644 Dte 1648 El tado de Westlia ene a ndependen ndependen cia de os ass Bajos 152a 167 Guerrs comerales es angloholandesas 1670 Espinoa publica su c
Pitores ox 580 a 1666 1606 a 1669 pox 1617 a 1681 pox 1628 a 1682 pox 1629 a 1679
an Has Rembrandt van Rijn Grhdt Teboh acobo van Ruisdae an Steen
odo; orgialmete catlica romaa, después de la Refna pasó a ser parte de la iglesia holadesa rfr da Orgaizada bajo los preceptos de ua Cvio la iglesia reormada sostuvo que la verdad religiosa o era moopolio de dividuo o grupo alguo y que la paabra de Dios perteecía a todos si la mediació de la autoridad eclesiástica Por el desarrollo de las artes grái cas y la impreta toda milia pudo teer su propia Biblia por el ga ídice de albetismo que prevale ci p ractic amete todos podía leerla l igual que e el gobieo !os holadeses tomaro co resevas la auto ridad e religió, y como protestates covecidos tomaro literalmete las palabras de Cristo de ir a us habitacioes y rezar De este modo por medio de os rezos e mlia el cato de himos y la lectura de la Biblia gra parte de la actividad religiosa importate se hio e el hogar Segu !a eseñaza de Calvio la raz para acudir a ua iglesia era escuchar u serm y catar alabazas a Dios Nig orato escultórico esta esta tuas pnturas y coros y orquestas proesioales dea distraer la ateci de los feles. Los ecargos de obras artísticas dejaro de poveir de la Iglesia y las clases
prox !629 1683 edo de Hooch 1632 !675 n Yem Yem de D!t
ilsoos
y
cietícos
1467 a 1536 Dideo mo 1583 a 1645 ugo Gocio ndado d derec ho inteas ciona 1596 a 16 Ren Descartes 1629 a 1695 hrin Huygens !632 a 1677 Benito de pinoa pinoa
Escrtores
!587 a 1679 oost a onde\, dramatugo dramatugo honds y auto de _ pma s emejnte a de i!ton 1596 a 1687 onstantijn jn Huyns poeta humanista y dplomco
Mscos 562 a 62 an ietoon Seelinck ns po l2 a 1623 Wlam Byd pox !562 a 1628 Jhn Bu!! ognista en mbees (1617 a 1628) ago de Sweeinc pox !562 a 1638 Fci ngton pox 1576 a 1643 Henry �cham, auto de (l percto cabero) maesto y compoito 1583 a 1625 lndo Gibbons / 1587 a 1654 Samue l Schei dt discpuo discpuo de See\inc See\inckk 159 6 a 1663 nch heídemann discpulo de Seelnck 1623 a 1722 . Reinen sucesor de Scheidemann en Hambugo y compositor ue in uyó en 1 S Bach !685 a !75 0 un btn btn Bach 1685 a 1759 Jor Fedeco Hande Hande
arstocráticas y por eo el artista tuvo cada vez má que cocebir su obra e térmios de lo doméstico Ls prsperas amias amias holadesas por ortua, tie ro la ecesidad de u arte que reflejase su materalismo so y mostrase su image sus istitucioes y su país exactamete como era: sólidos reales y si aires de gua especie especie E este l estado de cosas, el patro ago se etedió co bases Jo bastate amplias para que casi e todos los hogares holadeses hubiese cuado meos ua pequeña pequeña colecci de pituras A pesar de las épocas turbuletas el arte holadés evitó esceas h�roi cas de batalla, al igua que las gradiosas alegorías mito lógicas y el simbolismo complejo complejo Los holadeses se sitiero atraídos por el paisaje pues había luchado por cada pulgada de su suelo y las piturs de sus campos molios y casas de campos halagaro su setido de la propiedad Por ea causa fero fero muy populares las esceas de "geo o costumbristas pues la iormali dad y lo evetual armoizaba co su medio doméstico Bajo la austeridad calviista !os icos músicos proe sioales que sobreviviero uero !os orgaistas de igle sias los gpos rosioles de atates e istrumeti
tas que tocaba e bodas baquetes y desles y los maestros de msica que eseñaba a los membros ve es de la amilia a catar y a tocar el lad !a viola da gmba y los istrumetos de tclado como los virgiales y la espieta. Por todo Jo dicho l mUsica a semeaza de los demás aspectos de la vida holadesa se cocetró predomiatemete e el hogar Durate el eacimie to lo Países Bajos había dominado !a escea musical europea co las gorias poliicas de sus distiguidos compositores E Amsterdam e los comiezos del sigo XVII sólo quedaba u geio musical de estatua uiver sal: a Pieterszoo Sweelck cuya carrera cerró co boche de oro el capítulo radiante de la mUsica holadesa que había imperado e el Reacimieto Por lo señalado, todas las aes tuviero su cetro e el hogar La secilla y modesta morada holadesa co sus pulios pisos de azulejos albeates iteriores y jardi eras para los tulipaes e el modesto esceario para esta oa burguesa de vida Salvo que icluyamos !a cerámica, toda la escultura se reducía a alguas igurillas e la repisa y agua estatuilla ocasioal. Las pricipales cocesioes tticas que se hacía el holads uero sus cuadros y sesioes domsticas de msica e tato que objetos como la céramica d Delt mateles ecajes y cortiajes, eriqueciero su mudo de valiosos biees La realidad de la vida diaria estaba hecha del trasitar cotídiao etre los edifcios de la loja el mercado y el hogar Fue ua realidad de secillas verdades e que ada era ta pequeño como pra cocederle poca impor tacia Todas las cosas, icluso las más isigicates era cosiderdas does de Dios y como tales, uero estudiadas e la Holada del siglo XVII e su detalle más mucioso
?¡:
s ent persoa ent? sus soajjes, sus per es, y la la nteg �da cabal abal y !ibC ibCrr rrm k k dalles, dsaca su� da aca el ge ge solita solitaro ro de R b brn
diferenci nciaa de el pasaje pasajess pero, pero, a difere de ellos los rech rechzó zó especal specalz: z:''. divsicars se y logró divsi carsee de modo modo gnfco gnfco en to..
Au más dio ua ueva profdidad psicológia al retato, ua aimació iusitada a sus esceas de ge ua mayor itesidad dramática a sus cuadros religiosos y u alcace s amplio a sus paisajes de lo qu se había logrado e la tradició septetrioa Sus decubri mietos de la apacidad de la luz, e todos sus gdos, para ilumiar el carácter del persoaje desde aera y desde detro para deir el espacio por la compeetració de la luz y amarlo por el movimeto cambiate de sombras, lo idetiica como uo de los paladies idiscutibles e el establecimieto del estilo pictrico barroco del ote de Europa El arte de Rembradt de maera global revela u pereccioamieto implacable e iitermpido desde sus ños mozos hasta su vejez e la capacidad de peetrar el mudo de las apariecas para damos a desudo las eras espirituales que se mueve por deajo deajo de la superfcie Poco desps de establecerse e Amsterdam el pitor de 26 años de edad recibió su primer ecargo imporate del gremio !ocal de cirujaos y médicos El resultado ue 13 Leció n de ,'natom del Dr Tulp (fg 224) ua composici que combia el retrato e grpo del llamado tipo corporació co los cuadros de a tom isctos e la mejor tradició medieval y reacetista tista E este aso Rembradt plasm a los más promi etes miembros del gremio y a otros cidadao tambié mportates, cuyos ombres co cuidado está escritos e la hoja de papel que sostiee la fgur del cetro PITR E su pitura, el agrupamieto especial de sus guras Por sobre todos los demás pitores holadeses por el y la colocaci de las cabezas e dsttos iveles aieto y amplitud de su visi, la feza co que repre Rembradt imparte cierta libertad e rmaidad a la
g 224 R MBRAND a / 162 no leo m X 2 18 m Mautshui a Haya
de Anatomía del Dr.
6
EL SO RROCO
UG
pó r d d z s r y rv dr r d ó y pr pró d d r r r q v dd ró h dr L z á d dávr y d Dr Ná Tp prr d a q d E gr br br ! p d d:vr vz dó r d Atom d V br d f hdé Adr v W vr� � q ( 1 5 1 4 1 564 rdd rd vr hb ñd y d dh d vrdd d d E Dr p b Vel rdMvus (Vs rdvv) y pr U ó dd E drzó q Rbrd hz d pr d br vgó prd vvd d prd q h d fd ép d Obó déd r tr cón d natomía y Pa de Compaña del pitn Baing Coq á 18 r br r d Rbrd d p d rr d rpr rpr L rr d ds dd r q h hd r pñ ur b p y fr d d d qr r vz gd ndd h pr dpd d pñí p d grd v y gp r dprb! d ó g dd prpó prpó d d rg h h d Pr 164 h d br hb v própr rdr q gb d r r p hrr d y pr gr dsf b vs. E "dr d qr rprd d vvdd pr p rd rddr d bnq
pr pr dr vd y v pó, Rbrd dhó p b v y pp y prró r pñí d pá Cq . ó rpd d L igr d ñ r rd d d pt pt d dd d zr fró r Cd pp la Ronda Noctua. dr gr rró r h ad q rdd d d dr Ahr b q J br d br db l brz q bró p d tp y hh d hbr d rg r d g h Cb drr hr br g d z q bñ d r r d pó y q g h · prd qn d dm q v dd ! b h brl L z : r dd pá Cq xp p gt y or p pr r ry ry d! C qlbr qlbr Rbrd drh d pá gr rvg d v pd rj d r D r g r pr pó vr y g b vz grí rón d! br d p L br d n d pá Cq q pry zd d d gr df rg d z q vz y b ró pre d s dá gs pr r pr d d ó q bñ dd l_ Dh vt d y brs es d r b d r d Rcbrd E gt Dsto irando a os enfmos (g 25) p d rs pró rst b dd p Dd p d v ó b
1
,¡
\
!
'1
¡ , !' 1
Fig 225 EMB ND s f; ho por 14, Aguaete de m o 38 cm M Mtroo!no de te Nva York (olón d H. Haemye Haemye 99. 99 .))
1
:1
i
:, 1
l
\
: ' ,
mdest de u :uete seuó Rembdt cet es y u dstbucó bastte mp de su b e épcs e que sus ptus se pb s vede e su estud {e pec pd p este ufete e ecepcó y e) e) E spect técc e u fuete bdó Rembdt ptudd de ep s cctestcs de uz e tzs bstte secs, depdetes de pmets y ces A b c u puzó u pc pepd de met e atst hce u taz e que pedu e pc después de sume e u sucó cd Despus se qut cp y se ett pc y se hce cp ps mpesó etd de pc metc ppe E este ejemp, s dces de uces y smbs v desde zs ttl mete bscus tt cm que est p dets de u de Cst, hast bcu de ppe tct cm e de c e ! etem zqued L esttu tstc tesc de Rembdt se eve e om e que su te esc s tus de dez m, det de mtces seves E pde epesv de este uete es t de cm mdest es e! mte l . Rembdt cecó e e! se de u m de bptsts que ttb de vv seú s estcts pe· cepts bbcs Sus tems ess s vsts c js ptesttes y de est fm muest u ccmet tm pes de s Sds Esctu N p tó p s ess, y p ell estuv bj pesó de dptse dcó cfic de víees y s cucxes y ts temas y p es azó tuv betd sucete p des uevs tems y uevs puts de vst G pte de tmdd y ecc de este tb tb estict se debe a hech de que e ccebd cm pez p ehb Rembdt mb ustó de ep e\ "hett de Amstedm y ectó tems y sujets p sus ptus ete s descedetes de pueb ojd de Vej estmet S sbe que Rembdt pitó p mes 62 utetts u úme úc e s les de ptua E mtv p e empe pv ms de u tedec tspeccó pfud que de vdd pes demás ctb fcmete fcmete c mdes Desde !s cmezs de su juvetud hst e útm ñ de su vid, sus utetts s s cm u ut baa pctóc Después de estbecese c tu e Amstedm y cs c Sski v Uyebuch hj de u póspe fm, Rembdt zó de u ped de pspedd mte E tje de cbale y eubete m, se pt c su jve y tctv esps setd e sus ds e tt hce u bds (fi (fi 6 De 60 e dete Rembdt sufó u see de teds que cmeza c muete de su mde que ds s después suó Ssk pc después de ce su hj Tt Tt P 1650 s usts tístcs hb cmbd, pe Rembdt . 7) quebtbe mete suó s dctds de su pp e s hce ccesó u s mds veedss md peette e que b u uz te peet e s pfudddes pfudddes de su pp cte y pece put º
Fg. Fg. . MB utorretao con Saska, n 8 rn n 34 n g, r
riba
Fg M Atortrao: n , 8 X r n n Wngn n n 94'
bajo.
E E'I UGUE
EB' X K / EBN ; ,
¿A dnde · D e etp en delnte Rembndt dviti cd vez cn my nitidez qe min e epl el mnd de l imincin y dej t e! de l penci n cnecenci emblnte elej l eendd de n hmbe qe depé de elei cmin be qe n pede d mch tá L pble ecnmic e inteniicn l cmle l ded y de 1656 166 e! tit etv etv en bncat bncat S vli c cn meble cleccin pesnal de pint bd d y mteial p e en btd p p l ceede ceede n ete pt ( ) l expein nqiitiv de l j lin cienz diiie hci dent en n tvlcin l enjici in cnceine y en o implcble evlcin l y ttic L últi uen entitecid p l mete de el mi y m m de llve Hendickje Ste e! (1 66) y de hij Tit (166) Sin bndn ctiidd p n l mment Rembndt en últi tetat ( ( 9) n met el cncid emblnte en qe hn dejd hell l enedde y ! eincin pe ún llen de l hnd cmpin hmn qe mc vid y te te nte l pl del intpectiv Rebndt y el jen Veee e etiende td n de tem jet y etd de ánim exped p cntempáne n tnt Rembndt bcb bcb ett el espit del hmbe en td cmplej cnjnt n Hl e cntent cn pehende l individalidd hn en n efme mid en n deán cl n pme ba e intee á p l pienci qe p l eenci Má tde, bj l inenci inenci del enoqe embndtin de l búqed del l, cle vívid y s tqe lie e tcn en tn bí y te ei L leí cntisa de udis aege (f 30) e t pic del rec y albz• albz• d peid tepn Cn deeñd cbelle y lded en i ánl, penje pdí e n mic qe entetiene en n tbe L en qe tiene el v de bbjente vin evel l fente de l l, qe bñ c y intent n cd emjnte, l ente de Hlem, pbld ntiv de Hl pendenciea pecde pnde ncini y chpd fiete, viven de nev cn td ebete vitlidd y cpcidd p vivi a Mdre e hj de Ped Ped de Hch (f 3 ) e n tnqil etdi de l vid dtic en n pcc h A eejnz de s cle, de Hch p qe l lz e el imán qe t l id, y qe vibcine cmnicbn l inteie su ddiv de vid y vimient mpe de Hch nej nej n lz lz tepe d cde cn l tnqilidd de tem y penje a lz del l penet dede l biet: pet de etil hlnd en l pte te y l ventn en e nl pei deech deech Vlinde de et edi el tit ep in mbiüedde te pln qe e eclnn eclnn ceivmente ht el ond epl el ntte de cntet en te el el de lej lej el citl tnpente l bnid pecie de mde tel ve y el bl elic del clentd de cbe detá de l cbez de l mje entd l il
qe n et l a de l de, l hj y el pe l nd de de Hch e etátic qe el de Rebndt, men d qe l de Hl y emetí pictic s peviible qe l de Vemee Sn eb cd intei y tiene l tn qdd intempl de n ntalez met, en qe l y l bjet e jntn en edi dmétic hlndé p inte n cnjnt cheente. l b etd qe Jc vn Rel hz de n ceentei, petenece l cteí de l pie
de enme incd p l hlndee qe hbn lchd ncnbleente p p cnt l pee eple S Muele en Amstem (f 3) e n pije ealit de n c de l cidd ect en detle deciptiv, en tnt qe Ridel en el Cemene ¡dío ( ( ), pece et bcnd vae ib li á hnd l esceni e el ceentei jdí en l Odekek de Ated, pe p elz el tn y l fe del cd, el pint vent mch pintec La in bndnda dete ini pintec Aba qerda. Fg. 2 F egre lds
7" ó 78 74 v Ai, derecha: Fg 2 2 IEE E ¡ ó X Jque Fg 2 B E El cementeio jdí jdí;; ó X º
j
252 l vjo stllo y los squ!tos troos !os dos árbols murtos qu o stb l sro rl s u o ls bls láps ls tumbs pr mpg r l omposó o s murt Ls sripo s ls láps ls uls lgus tov xst rur l obsor qu ! tolr rlgos los Pss Bjos hzo s tr l rgo los juos osos por l Iqusó Esp y Portul Rusl vul u prou stmtos l gul qu spo st ps E l agu y los ábols rtoros qu br sus rmjs l clo mzt, pt lgo l subm l Nturl z psmo l hombr y t l ul pl su or u sbl mr mt lo ptorso tp rm otbl guos sptos l romtsmo l
siglo siglo XIX. XIX .
E su Pnorma de Dl[t (lám 19) Vcnr D\t ptó l prl su u tv Ds los psts qu stá l prt zqur l prmr plo l rtst ou l mr por l l y l sgur l l los os mrtls y ss por trás l muro l u l zqur psr l put pr l tro trás l ul sobrsl l torr l gls l foo hst los bots l os y l put lvi o l xtrm rh L rm qu Vrmr trt l spo s vrt ! rorro l omposíó orotl qu o tt rstrr l mr h l spo l oo l psj l rprstó s rfor otblmt por l sul trtmto l luz l
S! C A M U S!C
olor l trrs los ryos l sol por ls ubs spr ss l luz s moo sgul sobr l ps y sus toos v s l rmcr plo sombro y los rojos pgos los os lrlo pso por los toos mgros y rjs l st sol st l brlltz st l torr ! ls Más l mt l uro lo oup l mbt lo olés qu mhs zuls ltr o los grss pltos y plmbos ls ubs mtrs ls gus trquls l l rlj l mg l u Co mtulos y oom mos, Vrmr tmbé ptó u gpo ss tro rs omo Ofcl y mchah so¡riente (g 33) E st obr l orgzó lóg qu los rtágulos y suprs qu s trst hzo Vrmr s suvz u poo por l mport o ls gurs qu ovrs. uz prsptv s tográ h qu rslt h lt l gur l ol y tmño myor su sombrro gho y su bza ompró o l l jov Su roj s y su turó tmbé otrst otblmt o los olo rs más fros to bl l jov l orpño gro y mrllo y l ltl qu l gur rtror h l oo El mp l pr stá lm to o l myor uo, rló o l luz y l águlo l muro Su srpó lt s t y : Nuvo y xto mp Hol y Frs otl ál y r luz turl qu ptr por l hoj trbrt l vt mprt u y v ! svr vsó plos; bñ objto y ptr toos los ros l st omzo o mm· ts l zo juto l vt o pgáos poo poo o los toos rs zulosos ls sombrs l squ eror rh Vnr s smpr stseho o jr hblr por s msmos objtos y stuos r osos s vturó los omos l smbolsmo pntor estudo g 234) s iublmt u u utorrtrto y l stuo mosto s l suyo m, mpro prso l m y l rst omz su uro o l oro lurl, omo pr r su bsqu bllz mortl I trompt omo s ll sls u rr pr u moso proj s uo los trbutos l Fm y l lbro bjo su brzo y !os voms y l msrl l l ms ñ u im só ltrr sultór st lgor ls rts E! ot rst tr l sprtu bsqu st Rmbrt y l sobr objtv stt mpá v Vrmr s t gr omo l er qu xst tr El Gro y Vlázquz Vlázquz o tr ubs y Pouss L luz Rmbrt s l rspl or l sprtu humo llms tto qu Vnr s l luz qu s ltr por l purvt trbr Rmbrt tr ptrr l muo ls prs y Vr s ott o l mg vsu Co su álo mpulso prsol mbrt u brzo
gt trt brr to l hum mr t omplt omo l mprsol Vr br l spo mbrt too momto s pro up por l bllz mo y Vmr por l pró s os rms trors mbrt st slo l rso mooromáto u solo olor qu v s l pro obsuro hst l mrillo oro o b u guurt l gro blo tto qu l us rm Vr xg too l sptro olors smjz u lósoo Rmbrt s u l lm ss rtrtos vvos tto qu Vrmr omo u joyro lt ojo o su prp ó ls rtrsts y ottur ls oss Por l o sñlo, Hol omo Esp y Fr l sglo XVI mr u turbulto mrzo hb to omo rrqu l r rág' l brroo lbr pr trmr ms y suv brs ém
� - t656 50 5 Y >
USA E! úo gr mso l Hol ! sglo XV1I fu J Ptrszoo Swlk qu suó su pr
253
. pntor n estudi 665 670 670 Ó 0 K
omo orgst l Oukrk qu su vz sr suo por hjo l go y l m por s u sglo s rgr l ms s sto Bjo ls strts os l lvsmo l ms lrg os tó prplt tos smos hmos por l smbl ls prer ppll" s ompñmto Por s us, l rrollo l ms omo t rrmsblmt s ubs xtguo s o hubr so porqu l tró hols vor ó l mpo l órgo y s prmt orgst jutr prluos y posluos sobr tms sros ts y spués los sos rlgosos E osos sp ls s jutb mÜs orl pr los lmos o rto gro lboró L vsó y l rtro Sw\k smjz los otros omposto rs olss < s sglo tuvo ls tros Hb stuo V o Zrlo y rés
sobrino amoso sob coleg del am Gbriel Gbrieli y hbf sido co staba terra y estaba Inglaterra visitado Ingla abía visi ambién había Giova iovanni Tamb a de ins inges inge s scuela scuel a n la e fmiliarizaado c o iamente fmiliariz ampl ampliament tradición cora Su ttulo clado,, y su tradi trum trumntos d tclado us d db� ntr sus rdam m, y ntr s Amstrda ta d Amst rganista r a de organis ofcia ofciall ra k. dekerk. o La Oudeker úblico tos en públic iertos concier ía dar dar conc incluía res res inclu
.r :
ji
'
1
16 LA SINTESIS BAR.ROC
�\ 1
J ¡ 1
ONDRES DURANTE LA RES AURACION
Fg 235 º JAN STEEN g; g; 1668 Lenzo a óleo, de 1.20 m X U8 . Rijkmsum Amrdam Amrdam
ra e detnarn a adrnar a aa de recb en a c�a, y pr e u tamañ e, de manera crrepndente, menr que a pntda para paac y saa púbca. L bra de cabalete y n murae e vvern a na en a pntura handea. Hub una demnda aparentemente nacabe pr cuadr, y a prduccón e prdga. E! nmer de artta pre nae e mutpcó en razón drecta a a demanda, y cnduj a un grad crrepndente de epecazacón En e retrat hub pntre dedcad a !a decrs bra de tp pate r [amilfas, y tambén pnore de bebedre en mene y taberna y tr epecazad en cuadr de grup crpracne Frecern paajta, marnta "rmamentta', e ncu pnt re cuya epecldad eran \a vaca pntre tambén dern prerenca a detenada cae ca e y Jn Steen e dedcó a pntar egre y deprecupada ecena de gón (g 235), Fran Hal encntró encntró u pernaje entre pecadera y vendedre de ta de Hch y Vermeer pntarn ecena en dgn y decente hgare de !a cae meda, y Terbrch e cmpacó en retratar !a exprene refnad de !a cae ata y de a cedad eegante El tpo d e müsica de ma m anera seme semejante, jante, e molde mold ea do p o r la prote protección cción burgues rguesa. En E n las las ciu dades ades libre libres e l
org �nista Y otros otros músico músicoss muncip muncipales ales eran eran escog dos dos por las JUntas JUntas de los ayunta ayuntamien mientos tos que que supevi su pevisaban saban la v ida muscal uscal de la comunida comunidadd con con tan ta dilgenca ilgenca como como !a que que mo straban straban e n otr ot ros aspect aspectos os Se cele Se cele braban brab an concie co ncierr tos y se esimu simulaba la compet mpetenc:. enc:. Un arg o púb público lico desd desde el punto punto de vsta del músc músco o, sg nificó lbera lberarse rse de los aprich prichos arbtra rbtrarios de un solo solo mecenas cenas arist aristocráocrá-
tico y fe pre erido erid o po r !a seguridad segur idad que entrañaba entrañaba Cuando Cuando los g ustos ustos de muchos uchos tenín tenín que ser ser tomado tomadoss en consi consideración deración empero, empero, hubo hubo una tenden tendenca ca a supr a supr mr la
expermentacón y recur a a etndazacón E e equbrad en grad cnderbe pr a enrme prtundade de hacer múca en e hgar, en dnde a expreón muca adquró un tque dmétc carctecarcterítc E _r, pr td eñaad, ue e fctr que detn a rma tpca de arte y e mpartó un íntm.. L arqutec dmétca, a c�racter y cdd íntm.. tr tr y a múca handea ern creada para er vda y gzad pr gente de a cae meda que re mente btenn deete de td med mtee de cmddad Y de a arte que alegraban vd grande enz para atare para cubrr e e ra de paac, a cae cmpcne crae para eecutar en catedrae y a ejecucne de ópera en pla c generarn una expreón grandcuente y retórca per n ten acd en e hgar. a dmenne má mdeta de una pntura de un aguaerte cnce bd paa la pared de una etanca, de una nata de cámara una peza paa ntrument de tecad para er ejecutada en a mma aa pequeña, prdujern una a má ntma y pernl de cmuncacón La eeccón de matea y de med e anága a a see cón 9ue un cmptr hace prer a rqueta fca mdea para u cmpcne épca y un gp má pequeñ de múca de cámara una nata para pan, para exprear u menaje má ntm y cnfdenca. E hgar ue a frma arqutectónca pred pred mnante a ga que e! t en dnde e cgaban :uadr, e ean br y e tcaba a múca En Handa y pae pae de nrte de Eurpa e et barro c e adaptó n ec a prtetantm y a ! gut barrc de a ae meda a ceta burguea de arte barrc encntró u undad en e cut a hgar y en é encn tram a cave para cprender
En e d eñad de añ de Señr de 1661, a avanzar en trun Car II pr a abada de Wetmn ter para er crnad, acrde marcae de a múca que Mae ce haba cmpuet para acabuche y ceta e mezcarn cn a acamacne crdae de nuev úbdt úbdt Eran a juba excamacne de un pueb cand de tda ua épca, de dturb cv e y e euez de adaptare a rgre de deam purtan eran vítre de un pueb que eperaba y rezaba prque a retaucón trajea paz y nnaldad era a exatada vacón de un pueb que n aba que pc añ depué er dezmad pr un brte tembe de pete y que u cudad er arada pr e Gran Incend de ndre y que tambén, a Retauracón a que e upna rentaba e antgu rden, en readad era un anunc de nuev Cn recuenca halam pntura que n dan a ma gen de ee perd, embeecda pr un aegre mnara nbe bertn, dma cenca y aventurer amro Sn embarg, e ha pretad mucha menr atencón a a magen de una épca que vibró baj e tuen de a peí de Jhn (Juan) Mtn habó cn a retórca puda de Jhn (Juan) Dyden e maavló de ngen matemtc de a ecuacne de Iaac Newtn admró a majetad de a arqutectura de Chrtpher (Crtóba) Wren y ecuchó a armna de a múca de Henry Purce. Incu e alegre mnarca teía u ad eri, prduct de a penadade y tribuacne de una dcl juventud (durante a cua e turbuent renad de u padre Cr I e haba ctad a cabeza) y de u ex en Franca, en dnde paó a mayr parte de u añ de frmacón y amacón. Car II ue un atró nm acnad cuy entuam evó a undar e Obervat de Greenwch un prtectr de tear cuy nteré tuv enrme mptanca en e recment dramátc de a épca de a Retauacón; un peit en arte cuy apy a Crtóbl Wren prduj un renac met arqutectónc en Ingaterra y un amante de a múca que canamente e unaba en cantar a vz en cue, y que fe decrt cn eumm cm un baj baj rtund Pr e, en 1661 añ que Car había trncurrd en a crte de Lu XIV cmenzara rendr be rut, pue además de ceta dea abutta ptc bjetabe prduct de alguna duda na mrae de a crte de Franca, evó cn é a Ingaterra una magnífa d de entua que e enta en e ret de Eurpa pr !a arte Durante u renad ndre e tranrmaría en una ucura cutura de Verae, en a medda en que permtra e entd cmn de u pernaje
ndre haba gzad de un breve perd de eegan ca eurpea baj acb I, abue de Car II, quen encargó a Ig Jne a cntuccón de a mnón para banquete de Whtehll (g 36) (Banquetng Hue), cm a prmera undad de un pryectad paac real Inprd en prncp palladan, u etctura marcó un punt de patda en a arqutectura ngea Cuand e gran Pedr Pab Ruben legó a Ingatea en una món dpmátca, Car I peruadó de pntar e ce ra de u saa de banquete Antn van Dyck, e dcípu má fm de Ruben, recbó de Cal e encarg de pntar una ere de retrat mare (g 237). En ee mment, cn a retauracón de Etuard en e\ trn y baj e renad de Car 11 etaran a punt de abrre de par en par a puerta Ncá nere e envad a Itaa a adqur p ntura para a ceccne reae Gue Davenant, que había d huéped de Car y u madre en Parí, y de cerca había bead métd muca de uy, ue evad a Lndre par er e pmer drectr y pr ductr de ópera en Inglaterra Cuand e cmptr rancé de ópera, Rbet Cambert e depazad en u pa pr mnbr de! pder uy, encntró una acgda favrabe en a cte nglea Peham Humey un ven y prmtedr cmptr de 17 añ y má tarde maetr de PurceU, e envad a Par pr e rey para aprender a rma en que Luy drgía u rqueta i i 236. ÑGO JNS Banqutin House, Wheha Wheha!I !I ndre 16 19 a 1622 36 m d lonitu X 22 m de aura
8
RQU1 ECUR
LA SIN!SS BAROCA
CRONOLOGIA: Lndr dl Siglo XVII Hcho gnral gnral 10 a 125 1 !11 1!9 a !21 1:0 12 a 149 1:8
142a 10 10 143 149 151 153 a 158 1 10a !85 11 12 12
l4a l 1 17 19 170 7! a 180 175 a 1710 178 180
!82 la oe e repreada V aobo 1 (&uardo) es Rey � ao publa u r o w pera de de maa de Jua Jua Blo 185 Lodres es eeuada pera de ryd y lurl radu e de la Bbla Se omplea a radu 18a 188 eado de Jaobo I auorzada por Rey Jaoo 187 Newto publa ú np go Joe osye el Baueg Ho Ho e (Prpo mamo de !a Wehal! oo aural) (1421727) Fas Bao publa unr 188 Reolu lea deroado aobo !I, y Reado de Carlo I ; despu de !29 gobe Guiemo de Og y Mara o gobern si Palameo e palameao Se puba e legua ingea D e 189a 1702 ado de Guleo y Ma ¡u 189 Puel! ompoe su pe = u de Wiam (GuiUero) Glber (1 40 pr 190 Wre oye aa del palao de Hampo a 103) Haey {1578 a 17) desbre la rulai Cout y Jua oe publi u de la agre n Guer vie ngea 1691 eprseada el u_ p Lo earos o errdos por el Palameo de yde y Pure! Calo es eeuado e Iglaera prolama la 192 Nahum Tae ebe lo laurel de pa Republa de Iaa Newto 1704 om1 Hobbes publa r 'om 1722a 172 Gbb onruye Sa MariihFds / s (la ma eido y poder Escito de ua repbla ele y il) 15 1 a 12 12 Frai Bao Gobeo de Olveo Comwll 1599 a 158) 1 53 a 1593 Csbal Mar!owe eau de la moarqu 154 a 11 Guiermo hakespare Reado de Carlos 11 1572 a 1631 Jua oe oe Robero Boy (127 a 1!) publia 1573 a 1637 e oo l qumo epo) 1588 a !79 Tom Hobbe Hobbe e uda la Soedad Rea! de od para 108 a 174 Jua Mo mejorar los omeos aurale miem 1628 a 188 Jua Buya bos o arera eo Crb W e 1631 a 100 ua yde yde obero Boyle y Jua ye 132 a 17 Jua Lke Crüóbal Wre es ombrado upe"isor geeral 133 a 1703 amuel epy del ey e 1 65 a Par a obea la 1652 a 171 5 Nahum Nahum Tae reosui del ouv y iee ao de o o Br Peul Peul.. y HardouiMasat · uitcto Asuela a dr fa muete ega {pee 573 a 162 ligo Jo bubna) 132 a 173 Cisbal Wre Gra Iedo de Lodre 12 a 1754 Jobo Gbbs Se publa el de Mlo Wr de uevo ombrado peio gee tor del Rey Jua de es laureado omo pa y omba1577 a l
Y u bllt Lui XIV tnía u ·U y p�ra no r mno Calo fl tndra u F F F (vinticuato violnta) Cuando l monarca buco un pota laurado u lcción rcaó n rydn conodor proundo d Boüau y dl dama baoc anc Y_ cuando Carlo upo qu l Ry ui y Colbrt comnzaan a rmodlar l Louvr l arrgló para qu Wrn uvi n la capital d ranci par tudar tudar lo plan y ratar d crca a Bini y Prraul
Londr n la época d la Rtauración tnía una caractrítica propia pcial El conjunto d mrcadr amanun ra indpndint d la corona y d la autodad rligioa. Eta cla mda convadora qu vivía n l pio uprior d u tinda y ocina' u mpulada por l acto dvino a cmbiar u ciudad uando n l Gran lnndio dtruyó gún l3 000 caa 400 call y 90 iglia iglia Samul py l3 Ant qu d11para l humo Critóbal Wrn boquja
25 9
uja . Por es a guja ba s una ag qu dba n en qu nsisn siaa insis ilsi la il oó u na oloó bre é l ol omo y s obre nsruuyó su domo aa aa Wrn consr en· lon nen· ias ia s lon q u rro roq s pr p las la qu aba qu saba los ds C arlos lna Ca lta l ta ln o gótic ótico del de l ío m brío br s o lo adez ez lgad lg la d an ier r uvie uv n o ss os nao ampna ero on en que los camp er nsis ss insis grss ligr los li per los o nn r e s W uja uj a a g o n s c alas orres ala tar con torr ban contar deba c on ero co agujaa pero torrs en aguj las torr nsruuyó las s c onsr dió, ió, y ls c send desen o de la tidao patida ra pa los ra Calos coss. Ca étrico geométri rnos geo adorno coss ado lásco clás res ond on dres n L es e en al ales tea t ea dos do s onaa fcion los afci pero los lly pero ópra pra de lly can an-tivo vo c ciati rcia ar ell r acepttar e ia a acep enc ncia esise blee resis nobl ronn no traro motra rida d e lrida fna l cayó en una fna ó pra cayó ad ad y por e llo la ópra udo erludo nes e in erl ciones on cancio da c on can calada ntercala lado nter hablado diálogo diálogo hab . le. nle t rumn rum t ca y onca ell mon ntre e daa entre idd d vid ticaa dv polític ad polí odad autod on on la aut urcado entre literaro biurcado literaro den anteceden nto antece plamento el plame a ónca i tectónc tect rqui s arqu a ides nas ide belinas beli sa a sa láica e cláic c c ione ion ad t radc ls tr nglé y gótico nglé y el y el gótico o anc anc baoco e l baoc entre el ajada entre a horc horcajada anto adlanto adl o ltmo ltm ú lo ene lo da ene dividida muicll dividi ión muic xpre xpreión btáeno btále el geno onaale el nacon ca nac renca preren le y la pre otenle coten tei en tre ls n una íntei lo ó una ín ción loó transaccción paa la transa nc pa oliciia, el cat el catolic e medi m edia, de clae cas y l s de cla rácas aistocrá ici one aistoc ticione del one del tradci tradcio la y mo animo tetani protet pro el o y mano oman o mo d l o travé d l A travé erra. A lnglaerra. o y la de lngla peo europe otineene euro cotin ec-quit itec n arqu ar en e en e , Wr W r bre br e, re ho h om ge no de tre ro o y e l gen fe fer
ba ya plano para la rconruón d la cudad y a par d qu su ida lo ralaron n part ron l ctor dnn n la arquitctura d fn dl iglo XV n Londr qu daría a la iudad su obrbio pr El ncuntro ntr la trca ciudadana d cla mda y u Ry ducado n l xranjro ota puba angibl dl gnio nglé por la tranacción Lo Etuar do dd l comino haban tratado d imponr l concpto uropo d abolutimo, a u racio sbdto Lo xrmo a qu había llgado Carlo l y u cao pra lgar a un acurdo con lo mrcadr d cla mdia y u rprntant ocial la llamada Cámara d lo Comun hio qu urgra l Commonwealh {la Rpblica d Cromwl El intranignt Olivro Crom wl por u lado habí ndputo a la aún podroa artoracia y Caro I tuvo algn éxito n u intnto d hllar un punto mdio Su ucor, Jacobo I mpro d nuvo xtlmitó n u progativa y habría d ocu ota rvolución n a ocaión la ncuna rvolución llmada "la Glooa", para hacr rlidad la aliana ntr l obrano y la cl mda bao la óula d monarquía limtada limtada En la a ró mucho d concto El uena, las inl las inluenmúsica, cell en músic ura y Pur y Purcell litraura den en litra ur Dden baroco atocrátco ancés a mana d la monar ur D ione ne radcio la tradc lada a la aimlada feron aim entaale fer ntinent ia contin qua aboluta u dmado rcargado para l gto cia ri·· raceri o ca c arace estilo da en un estil etizada intetiza o int último aivass y p or últim inglé Cundo hubo qu contru una nuva catdral naiva n. urció ción esta taur la Res co d e la R Carlo y u u aquitco pncipal Sir Csóbal Wrn pn- co d ron n téno d lo órdn clico camnt mbllcido l plndor y la pacioidad dl ouvr y ARQUl'I ECURA Vsal! y l plant d iglsa cntrl d allado y cpta d la catdl d San ablo n ondr Mgul Angl. Empro la clrcía d la iglia anglcna Enunlapitao n latín qu ra Aquí yac l con* y u consro laco aún concbian una catdal como ha utor d y ciudad Ctóbal Wrn uin una tuctua gótica lvada imponnt Wrn vvó má dta90iglia o no para sí sno para l bin dl daba coronla on un domo pro lo mmbo d
Fig. 7 AN10NI0 VAN YK Cinc hjos de rlo ezo lo d d 60 m 67 ezo X 5 m produo por coía su aa a E!ah (dcho vao)
L
SINTESIS
BARROCA
Dido y Eneas (fagmenos (fagmenos d! rectativ)
HENRY PURCEl
fue hech l ejecucón cnd, etá llen del m delcd enment mucl. Su ntecedent nmedt e Venu y Adonis, un e de cám en te ct ect añ nte el met de ucell, hn Blw Et encntd b íntm hbí d ejecutd lz de l II y u cícul cten c nte de l muete del mnc Fue un de l c óe hechs en u ttldd, et et e, cn td text muclzd, en ngl; J demá, eect ntecedente lcle ól e cntb cn l tdcón d� l "mcd y l exement de DdenGb ent uceU Eme, él cnc ond l últm delnt eue en el cm de l óe y e ecmente l mezcl znd e nctnte de t element nv y extnje l que d u cl vaedd l b Dido y Eneas cmenz cn un dgn betu l etl d e ully, c ctezd u tm mjetu mjetu y nn tend tend del cmenz lent y ! mtcne gd del nmd nl Tda l te de quet ecen hbe d ect ól cued cn el cmñment uul de ntument de tecld u ecttv y áe ecue l md l de Mnteved y u uce en l óe venecn, Cvall ucell emle cn udc eecl el e eeentv, (ve ejeml), un eece de ntu vebl, en l cul l mgene dectv del text e eejn en l cnt y g de l lne melódc Et d del etl eeenttv uede e lstd l rme lb en l óea Shke (), y el mvment menaznte de l me\d' en "t (tnent) (b), l hbl de l de Ene, el vl de su de Anque e cctezd un t mcl () en tnt que c deu un mdulcn l md men y un delcd cmtm exe l vlutudd de l encant de Venu (d, y cund e nunc l entd de Ene l alb de Belnd e dtn l on de un nf de tmet (e (e muetn un enne vedd vedd de t de Dd, l cmenz y l tenn l ntevencn, etán elbd be un equem beve eetd en el osato taln bj c en l llmd aa con osa meld de Oft She Vt et ect be un mv ment cntnu en l meldía del bj l mne de un aa �obre ba¡O onuo tln, n tnt que l fm melódc te vce de "uue hy nqu ve, cuy eccón nl ete el cmenz l den tfc cm un arfa da apo. mtnc cncedd l l c y dnz pe tenece l tdcón de l mcd cten ngle e mb n utzd Puce\l, valnde
Dido y Eneas {When A m La.i arth}
, 1
L
Jl ,'
HERY IRCE
l
r
-
.
A/ -
'
�
:-
;
de un tlentm mezcl de element nglee y eue En l ecen de lc, l cten n n cnan cm un vedde c eg hce lemne lemne cment, cde cn l cc ón El núme l t Dng Wng, e un tc c nebe nc, nc, decendente dect de un óe de ully bujas, eme cntn en el el mdglec ngl cn l dvetd ubttucón de algun lege l l mlc "H, h, h, dent u ó t net. net. D e enme nteé e l utlzcón que el cmt hce del c en ec venecn, en et mbente lemne En tnt l buj cntn In Ou Dee Vu\ted ell, un c e de l ecen uvemente ete ed cell Al ument en et et fn l ececón del ec, ucell e cz de ñd el nece tque mte l cmenz la buj e u lt mágc Ete hecz e tmbn lgd en l Dnz de las Fu, en ue un cnjunt ntumental e de l ecen ete l que tc l quet ncl, cn un ect mb. dnz muetn much de l mm mezcl etlíc que l c e ecen cncluye cn l cten cten blnd un dnz tunfl que e un veón vg de un haoa de ully ttd en fm de vcne ntumen tle be un bj tend Dunte e c m en que Ene e e lev ncl de tg ucell nt un üc ecen u ngle en que l dnz lege de l mne e entemezcln cn l cment tun y cnte de un c de gente de l clle L c uld de et itm lcle cntt en m net cn l m mle oadas y chaoa bld l ctean L lógc y l n ececón dmtc de ucell n le emten d ulcfc u óe al nl dejnd que un deu x mahina d un nl elz, l mne del nc de ully vluntd humn etl cten nc cund e enfent l de eme e dmeñd y neblemente En cnecunc: cnecunc: l tm debe egu neblemente e lcnz l tged tv de u cnluón ee · tnd, n ecente elcenc y emcón d vez
i
. ·; : 1
1,
{
'
7
O O L O
CRONOLOGIA: CRONOLOGIA: Siglo XIII
echos geneles
l7l5 1715a l774 l774 174 176 1728 !73 1740 1740 a 1780 1780 1740 a 1786 J 744
1748 1751 a 177 175 1759 176 176 a 1768 !76 !76 17% 1774 1774 a l79 l79 1774 1775 1776 1780 1780 a l790 l790 1781 17&
Arq!1iectos
Muere Lu XV us XV ey de Fanca El qutecto H!debrandt tena e Palao de Beledere en Vena Pblcacn de lo s de St Se eecuta ee cuta en Londre !a de uan Gay (!685 a 173) El arqutecto od em a contr el Hotel de Soub en Ps M Tea es emperatr emperatr de Autra Fedeico e! Grande es Rey de Pria Se cotye en Vena el Pao de Shnbnn (comenado en 1696 por Fcher on Erach) Montequeu publca el / / Comen la ecacons en Pompeya Ddrot Ddrot publca la c o w ' c Se ejecuta en Pí de Prgo!e en e n Par Par uerra · entre la ópe ea y fa cóma cóma de Voltare c de Rouseau Se representa en Vena de G!uc abel arqutecto de Lu XV constye para Mme Dubarr el Pett Tranon en Vele Catalina a Grnde empetr de Rua Ls XV Rey de Frnca Frnca En Prs e reprentan e en de G\uc En Pars repreenta de Baumarcha Deccn de Independenca Noeamerca {orn e lmpetu) tª de Mmlan Mmlan Klner Klner {175 a !83!) su nombre l momento arstco José emperdor de Atra Moza resde en Vena Se publca c c de Kan oSe repreenta la obr de Baumah; Baumah; en 786 se reprenta Ve la (de Mor) de Mot es reprentado en Praa y en Vna en 1788 Comen la Reolucn Francesa e publcado por Goethe en epz Condorce publa ¡ ane Auten erbe i qu e publcada publcada en en 1 81 1
"
1787 1789 1790 794 1794 1 79 7
los exeores, en un dseo bgrrdo y quo os delles que los rquiecos nceses uilizbn en su yor prte p los ineiores, e encuenn en l l chd que d jdn de un pco de verno coedo en 1 73 por Lucs von Hildebrnd Hildebrnd pr el príncipe Eugenio de Sby L conención cdéic plldin h sido rrojd !os curo vienos En cd ldo de ls venns del cenro, pueden diarse dobles pilsrs copuess cene dods, y sobre l enrd guns fgurs groescs groescs nea de cáides esán gupds en un nción que recuerd un ble Por lo deás los órdenes rquiecónicos coo
1650 a 173 Aprox !660 a 176 1667 175 1668 a 1745 1698 a ! 78
uan Fchr von Erch acobo Prndt:uer Gen ormd cas on Hdeban\t Anel Santao Gabel
Pintores
684a 684a l71 1697 a 1764 1699 a 1779 !703 !703 a l770 l770 175 a !805 l 73 a 1806
Antono Watteau Gulermo Hogarth J B S Chardn Franco Bouche Juan Bautta Grue Juan Honort Fraon
Esculores
1714 1785 1785 1716 a 1791 1738 a 1814 1741 a 188
Juan Bautta Pal!e teban Falconet Clodon (Cudi Miel) uan Antono Houdon
Coposiores
1668 a 1733 1683 1683 a !764 !764 1714 a 1787 17l4a 178 178 173 a 1809 1756 a 1791 Escrores
y
Fncsco Coupern ( Grande) Juan Felipe me W Gluck C P E Bach os Haydn W A Mozar
ósos
1667 a ! 745 1689 a 1761 1694 a 1778 1698 a 178 1707 a 1754 171a 778 778 1713 a 784 174a 18 178a 1774 179a 179a l781 173 a 1799 1744 a !803 1749a 183 1749 a 1838 1759a 1805 1775 a 1817
Jonatn St Samue\ chadon Vo (F M Arouet) Pedro Metastao Enque Feldng J J Rouu Dons Dderot Emmmu\ Knt leoGoldmth G E eng eng Caron de Beaumahas J G on Herde uan Goeth Goeth Lorenzo da Ponte Fedeco hler ane Austen
puno de refrenci práicene hn despreido L serenidd ngulr de los ronones de los eplos y ls coiss de ls venns del esilo cdéico, se hn esdo pa rnsorse en un conjuno de curvs ondulnes y ios roos L füsi0 de !s res de l Conarrem pr producir l excón ísc eocion, podeos dveri con niidez en el ejeplo de l igesi bci bnedicin de Me\k (fig 247), en el borde de un coln rocos que doin el Dnubio En su colodo ineror diseñdo por el rquieco escenógr vienés Jcobo Prndtuer coluns pilsrs de ánol rojo
scenden hci ls lnes uids !s cuvs ondulnes y ls perspecivs visionrs de !os celos, que dn vd ls bóveds Todos los des delles decorivos se cobinn pr desperr es sensción de exldo oviieno Se lleg l clíx en l bóved y cielo so del coro en l pte poser ior (fg 248), en donde donde ls elodís del ógno se lgn con el oculo coro y sienden o ndo s lá de los ángeles de erco que penden precriene en nu bes de esuco hs un puno en que se perde l rd en l vs perspeciv oséc oséc de l bóved pind El pinor rococó por excelenci e Anonio Weu Un ápid coprcón de su Lecn de músa (fg 49) ejeplos de festas glanes con el sen• sul Jan del amor de Rubens (g 21 9) , nos revelrá los punos crcrsicos del nuevo idio Ls sols ensiones de los cudros hbln por s iss: Weu hzo pequeñs pinurs de cbllee pr sls de recibi r, y no urles pa un gran ger ger Weu e psno de Rubens y rdiene dirdor de su e En los cudros de Weu epero, ls gus sivs de Rubens son reducids ppoiones flexibles del· gds Tin en nición, pero ls is bcnlics bcnlics de Rubens hoa dnzn un grcoso nueo. nueo. Co n Weu el ec o es cpchoso ás que onuenl y el esp u vivz, y n o volupuoso volupuoso En l Lcció de música se h reunido un gupo en un errz pr psr un gdble rde de insrucción usicl Se h dejdo por un ldo l violoncel!o, ún esá bie l prtiur y l d cb de recibir su clse, descns el codo en l guirr El esro de úsc su torb nes de coenzr ocr, y desde nes un genil espíu de elcol invde invde od el gupo Coo en l Leió de sa, !os psjes buoss y lguidos son uy ipornes pr que Wu seejnz de l eprese un espri u ug y esquivo A seejnz
47 JAOBO PRANDA le abacial de Melk a oa del Danuo 171 1738 F 48 JAOBO PRA NDAUER Beda del coro y el Órgo, Ilea ab de Me a olas del Dauo 1738 F g 49. A NOO WA EAU ú ú hcha por 1719 no no l leo de 6 cm po r 90 6 c ole" cn Wce, ond novels psoles de l époc, ds elegnes y sus igulene ilddos nes pse con bndono por lujuosos jrdns en un igin eulción de l vid de los psores de l Arcdi Weu ipre ess escens l crcersic ligerez del oque, color rune y un elcdez de ces, que drn l pu pr el desrroll uleor del esilo rococó Frncisco Boucher, pinor voio de Mde de Popdour, en su obr uesr un ven ás líic Y
. O Y O . ;O � .
¡
¡
I'
l
cunta con un grupo escutórco grande en su ontón, obra de Lemr que represnta Jucio Fna. En centro est a gura de Crsto, de unos 5 m de tura, con a Magdaena arrpentda arrpentda a sus pes A su zquerda stán guras agórcas que rpresentan os pecados de !a envda !a hpocresa y a avarca en tanto que a su derecha está e Ange d a Mercorda y representa cones de a fe a espranza a cardad y a nocnca E exterior, como un estudio en diseo cásico emn certa dgndad en su dedad arqueoógca a antguos modeo como a Maison Carré {g. 59), aunque sobre pasa sus prototpos sóo n sus proporcones mayores E nteor empro, ten cierta orgnadad como ejempo tmprano d esto ecéctico d sgo XIX En 806 dspués d sus vctoras mtares en Aemana y Austra, Napoeón comsonó a Percer Fontaine constr uccón de un arco arco trun Co nocdÓ ahora como Arco de riunf de Carrouse\ (ig 258) estaba desti nado a ser purta trunf para Paaco de as Tuerías A ser trminado resut una imitación bastant apegada a Arco de Séptmo Svero n Roma aunqu d proporcions ms modestas pero en a patafrm supror staba uno d os más precados trofos d Napoeón gpo de os cuatro cabaos de bronc qu adoaban a achada de a Baslca d San Marcos e Veneca Gacias a as cambantes frtunas frtunas d a guerr, Venca más tard recuperó sus cabaos como rsutado d un tratado de paz paz y su ug u nstada una carroza trun trada por cabaos de soera menos añeja, para ceebrar con aguna ronia a rstauracó de !a monarq con uis XV! II E ente de arco st dcorado con bajo reeves poco notabs de escens como !a bataa de Austeriz rndción de Um a pz de !st y as entrdas trunes d Napon n Munch y Vena
A ser trmndo, rsutado fu demado pquo para as ambicions mpris d apon y por o encargó que s !cse oo mucho mayor para a Paza d Estr. En ste conocdo sto d a Cudad uz e árqutecto Juan rancsco Chagn gn ogró dar ms vida y eastcdad arco, adaptar con brtad y no copiar modo conocdo En é se combnan en forma forma armoarmonosa !os eemntos antecdnts de barroco fancés, a inspiracó cásia romana y !a corrección académica d ejcucón Para ograr su efcto monumenta Chagrn recurró a proporciones audaces, todo hecho en gran escaa. Más tard, después d as épocas napoeóncas, a severdad d pan genra u suavzada por a coca cón háb de escuturas en ato reev hechas por Cortot y Rude (fg 269), en scaa proporcna na a a de! propo arco An no contento Napoeón ordenó que se rgse en a paza Vendüme una monumenta coumna dórica (g 259). En tamaño y sto de omentacón fu una copa consumada de a coumna d Traano n Roma (g 58) aunqu a drnca drnca pncpa strba en qu sus reievs de espr están sobre una fanja d bronce hecha con os ifes y caoes capturados de os eérctos prusano y austraco derrotados. as mágens escupdas narran a hstoria de a campaña de 1805 en scnas como as arengas de Napoeó Napoeó a sus tropas su encuntro con os tres emperadors y as conqustas d Istra y Dmaca a o d entusasmo entusasmo por a arquitectura csica no se mtó a Pars En Aemania Ingatea y Estados Undos d Norteamérica habían ocurrido renacimntos cásios n esgo XVII. En os comenzos d sgo sguent, e renacimento romano u mayor en os pass dentifcados con e mpro de Napoeón, en tanto que e renacmento grgo fue ms acentuado n as nacons d a coacón antinapoónica, n especa Ingatr y Aemana E n Ingaterra, un edco pbco como Museo Brtánico tuvo carácter rtement hénco. En Berín, un jmpo tmprano s a Puerta de Branden burgo, que se hzo sobre e modeo de os propeos atnenses En Estados Undos de Nortamérca e periodo de renacimiento de o cico cospondió por o rguar a sto fderasta, entre 1785 y 1820 aproximadamnt PINTUR
E vocero artstco ms coherente de ste mundo svero de vor revouconao y herosmo de a angua Roma seria Santago Lus Davd, un pntor cuyo tmperamnto y técnca se adaptaban de maner dea a espírtu de !a época Innovador por naturaza y enusasta d o cásco por su rmación, David pintó cuadros cuya auterdad era una reaccón conscen a as etravagancas de rococó ejempicadas en !a obra d su gran to, Boucher. Por os estudos que hzo n Roma, Davd absorbió todo o ncesaro para a epotacón d entu sasmo cásco qu sentian os ectores de as Vda prales de Putrco y !a Hstora del rc antigo d Wnckemann. Dando odo a a voz de D<erot y otras graves y formas voces un cuadro d Dvi nuna fue
una smpe pntura y db'a enr un mnsaj a manera de manisto dirgdo acia a acción potca y soca ¡ue nvtab que os atos fns moraes de a Rvou ción Frncesa se rfjaran n aún tpo de arte ddác tco, y e éxto nmedato d Davd pud atrburse a hecho que su sto azaba as msmas vaens ideas qu os revouconaos proesaban Burgués por na mnto y cranza Davd Davd drgó con franqueza su arte a rcén stabecdo ordn de a case mdia E pmr gran éto de Davd fe ! furmeno de los Horcios (g 260) trmnado en Roma ún durant e renado de Lus XVI E tma una de as yendas yendas de a ndción de a antgua Repbca Romana, e ue sugerdo por e! baet de Coel Los Hoaíos. os tres arcos de smp y severo fndo separan as guras a manra d nchos para statuas En e centro está Horaco Proco ddicando as spadas de sus trs hjos que uan deender a Repúbica Romana contra os curacos, un o d os cuas s prometdo d su apsadumbrada hean a a a derecha Rpeo a sta pnt u mportante cab ctr os eemntos predcsores barro cos "Si dbo mi tma a Coee afó Davd · debo debo mi pntura a Poussn a cardad de os contoos a nitidez scutórica de modeado e manejo severo pro ni'tdo d a uz y !a sombra caractezn a este n sver y heroco Por encma d su obra como pntor y e vaor ntrn seco d su pntura, Davd asumó e pape! d un poitco poderoso en e campo de a, con ectos d enoe tscendenca Má académco que sus predecesors
> acadcstas st con to a bas ar que prdur aran n rsto d d so pa sus toria y tas bscos on n obo d vrsa a habid:< y dsra de Dad saba con a d cuaquira e os masros pntos d · y muhos dstngudos pntors d nustros ds an aprndid o mucho e su stio y forma forma d ci tcnca d Savador Da y nocacssmo d pn d! sigo X d Pcasso por po dbn uho : o art objeto de su antpasado pctórc d so XX E cuadro de Davd de os ores de'!ev a 81 os cerpos de hos (g 26 1) ten a fcha fcha nsta nsta de 789 Eo no rcuerda que su carrera s orin durant os útos años de a monarquia y qu inta ba contnuar e ta y !o fundamnta d su pr éito spectacuar e Juramento de los /oos. n a obra s advert e mismo sprtu auguto d autosacrico a misma sevrdad de sto ue asombr a os ojo cansados d euberante baoco e msmo p sombr de scnaro u ba ntersado os qu an acra g. O [ O ' espiral O /. 4 3 4 •
: : f !O S VD [/' B 9 lo lo m X .� m o l Lr, b ¡ ig 6 S L I V D \ _ _ 18 z . l 0 m X 2 4 m. M d . P ág . q ig JU AGT ING NGRE . H 7 o !! óo 8 m X 5. o l uvr Pí Fg 4 NON!O CV 8 1I. Mrml 3. m pxmadamn use Wing· tn ndre (rech resdo.. resdo..)
de lo decubimeo arqueolgco de Pompeya y Herculao Co audaca oable Davd pudo alabar la vude evera e exble del republcamo omo bajo la arce de u arocráco proecore Ea do pura o uero lo l proclama de u uevo elo e are o ua ueva mage de la ocedad y u éxo precedee e deb e gra pare al hecho de que apareceo apareceo e e! momeo preco Para ea obra Davd de uevo elg u cdee de lo d que gero a !a u!ac de la agua Repúblca omaa uco uo Bruo uo de lo cule decubr que u propo hjo eaba mplcado e ua coprac? paa reaura la moarqua rece depue Deue de ordear u ejcucoe e muea a uco Jo como ua igura alada bajo la ombra eauaa de la doa Roma Por der de élél e lo lore que carg lo cuerpo de u hjo e ao que u ecer gpo eá mado por la do!e�e
hja y la madre Mucho de lo que vvero ls urbu lea época de la Revoluc pudero ve algo de í mmo e !a figura de la reoluc eoca, degarada ere la lealad haca el be pblco y el dolo peoal de padre E u rerao Davd e revela ua vz m como u coocedor mo de la peoaldad y quee coem plaro u obra halla e ee géeo ceto decao de u eeo m heroco heroco U ejemplo eble e el eao cocluo de ¡!/adam Récamir (fg 262) ua de la mujere m facae e elgee e la época E ella Davd hall u ema ereamo pue haba decorado u sl e el eo pompeyao de moda, que él hab hecho ao po popularízr. E el cuado e recla a la maera clca e u chaelogue de elo mpeio exacamee como habra hecho e lo da e que recba a u vado Su blaca vedua e d puea puea e plegue hodo que o recueda recueda la eaua aga La oa peza del meaje o el ecabel y la lpara de broce copa de ogiale e pompeyao pompeyao a clardad co que Davd plama lo pere de la gura y la luea de !a cabeza e comba co el ambee auero paa dar u eco geeal de orde y elegaca Oro apeco del perodo apoleco hall expre vda e la ecea pada por Facco Gya depué de la campaa racea e Epaña e 1808 E u Fusilamieos d tes de mayo de 1 808 (lma 21 ) oya o muera el apeco heroco de la guerrao la deolac de u pa y o horoe y agre como rgc compañae a cca y el ema o dameralmee opueo a la preeacoe fa y orreca de Davd Depué de Davd el o e el mudo del ae acadé mico e u dcpulo ua Auguo Domgo lgre eeJaza de u maeo lgre advr la mporaca de ded_e e e lo crculo ocale el papel de la ae y po ulmo llego a er eador de Fraca a cade hba do reablecda depué de la cda de ma
E S C U L1 UR UR A
apole la e de co!ar u ello oca! de apobac bre lo ecore pore halló u ep abolua e la g 263) cargada como u mural pa adoar el celo ao l! recé eablecdo leo Calo X e el oure la p ura e adapa por compleo a ee ambee de muo pue mpreoa u coedo al gual que u grade proporcoe Igre aa u ema como ee algua e upema de ua academa de are y lera de lo morale E medo e erozado erozado Homero elel m grade de odo Por der e !a fachada de u emplo jco a vcoa alada coloca obre u ee la coroa de laurel y a u pe eá la perocacoe de lo hjo de u pluma la liaa y la Odsea, alrededor e u uceore que coseYa vva la aorcha de la poea y el are a ravé de la época E ea ocedad ecluva advermo a Equo deerollado u perga mo co ua la de u ragedas; el poe Pdaro oee e lo alo u l e pleea; Vrglo y Dae (exrema zquerda) repreea !a poea épca o o e de pe y repeea la loofa Boleau la cca e la zoa eror derech Race y Molre e u peluca de la época de u XI hace ua ofreda de mácara gca y cmca y Rafael cuyo perfil e advee e la pare upeor zquerda e el repreeae de la pua reacea Por debajo debajo e a vel vel del uelo Pou y de Shakepeare a fuee de prac de gre paece haber ido u releve heleco, acualmee e el Mueo Bco que muera ua ver mplcada del mmo ema co repreeacoe alegrca de la l!ada y la Odea a! gual que co peocacoe del Tempo y mua de la Hora la Poea el Drama y la Mologa r
ruoo de [gre el dbujo e advee e la gra de lea pua y !mpda emejaza de u oeporeo acepó el cedo eéco grego del are coo epreeac de la Nauraleza co la cooac de que era area del aa dar orde a la aurale za por e! proceo de redpoc y E ee ca elabor u corucc por medo de lea preca que depué orgaza e ua ere de plao que e ecloa haa el odo El color para gre al gual qu para Davd fue ecudao ESCUL1RA
El eculor Aoo Caova que e u da goz de u epuac pa, fue lamado por Napole de Roma a Paí para ejecuar fguas del empeado y u famla ravé de u pupla eoclca el maeo alao vo la made de Napole como la maeal gpa de la agüedad a Paula hemaa del a Coo co algo de jufcac como eu vcoroa (g 265) y al mimo Napole e u geo de coreaa eculrca upema como emperador omao (g 264) Caova lleg a Par acompaado e u hermao que dej coaca de la covesacoe ere el ara y u pa y por ello abemo que Napole eía cero ecrpulo de e reraado e u "de udo heroco · y ug vedura adecuada A elo Canova replc co gradodad: Nooro lo eculore como lo poea, eemo uero popo leguaje S u poea roduce e ua ageda ae y gro del reperoo coree de la clae baja y del hombre de la calle co az podra er ecovedo por odo De la mma mae ooo lo eculore o podemo
.i l
:i
88
E· E· STLO NOISO
ilUS
v a a aa aj md vd mad dam d md a h mja Pvaó a ó ag y a bza dazada baa aa d , y x a d ga q ada a j E a Cava aó a da ga d baz zqd Naó se yg da gga d a m a maó d aaza gra mamóa d a dha b a áa a vvó a maó d b q daa a vra aada y a zq a Paa ba d a aaza hmaa da baó d adad vz d a abza da a d! Vaa á dazada dm a aj vz d aza abam a am y vda d dvaó d haa ad, ñaa ! aa má ah a y · dam a md d Pa\ a ga q a d a bj d a a md dj a h! a ad d a ga ba aa La a d Cava, hb a aa ada d Paulina Bonapare como ad ma y d aa d may Venus (fig 65), jm d m d aa, bm hba dd ad má hí Cava a mjaza d ma a ! fu am Davd aba baj a a d Wkma Eqva ad ó a a d Madae Ramie d P !a gra dmada d ba Cava mó Davd (g 6) a aa a mh m ayda d S m rdó gad a dvdalidad d a md q !a a mh a m d ag md y md md� ñaada Amba aa d Cava ma ! aada a ó Pax d a a mh q aba mad ad gaj gaj d a á d ába E a a mó xó maaó da qíma ga a xadaa a d a d am á mm ga yaa b a aa ha úm d d md d a agdad a aa d mt a aga a A a d a Davd da áam a a aga ma d d m éx ad a a q m d b ada aa aa d a agdad v ab a Cva E a éa d Cava aó dmba aó v a bad d rea v E Paam B vó a Cava a Ld a v q adaa a md d y aa d a a d Paó a d Cm b aadm Cava mdaba a adqa mdaó d Ld E!g Pda habs da m!m d a ga ad q d d ma m d y aba a r aba y a ga aa hb aad h" d dad a md v v E La dvaó ja d a gla b vz d mañam haó mám gg m ad d jada b ba aa a jfaó d !a ba d da vda y avhó E a éa d Cava Cava d v did a dad ara ñaa qvad q hab án á P a aa ad hz a ad í S mbag mó b j a d aga ga máa r admá y haza d aaó, y ambé
hg 265. OO CAOVA Pulina Bonparte como s 1808 Máro, Máro, en ñ atu Gkf Do¡� Rom
a Da a añ Bhv ó a gó b: d a da d a vdada a a y m a Hroica vó a aa dda gga y a ba ada aa mad a P am a q !a a m1 da Naó apó d Emad Bhv MUS d q g aó d a \ad ha L d Nó aa aa a aa v ad y v a a b ! mb mb d a y a d a qad d a ada y v d a a mma d al am d a ma - da a ba a ga mb E d haba agad d a ma a q j a may a m a Bhv Dd vd hab1a d a¡ a y aqa q mü db aa ga da r y a d da d \bal, d dj S a a a galdad y adad F am a adhó d va a va aa am al d Naó a i maab ó a Pa y ab m avaba a g v hdari y vad Y aadad Pa\ q bó ag d m Te aa va a !a áa da a q adó De aa a baó aal d da fdam a Bhv m a mh a Vaa, y amb mbad m d d a a y d a a a ercea in[oa Oqa Oqa d a Ca ma dó m· a aam aóa 0 fma fraé L q haba a ma aa a má gal a bmaó d h1m d ma d a a y a óa my aadda hmb q ad m a, b ma Osan d Mah, a d a ba aadí q ó baj bada a b va d Naó Em a ba q may ama d g y a bad, d as a fddad \am ! í d v Im u a a ma q Bhv bó aa a ba d S, / a Vstal A ada 87 baó d md varab ma q ía a b .. \a d d a ga ma d aó v da qda d a bad dvda y a aa d a bad a ma y a aa ha q a E úa óa Felo só am d b ga a a a a Caba b q jaa a f ma y a bgad a ma y á d a ó mab ha d a va d d dad sa E a m ma d Bhv y ddad jada a Ead ma q má q da d bad galdad y fadad alaza aa agra más d a ó má aaa y vra ma ma rmr mada Pa E b daa a a. Bhv ó m d d a aa bó d a gra gra am d baaa Y S xa a a d gd b1v hma, aó a aa maha a S ma á y a ha mó am d hmb ha a d aa rea a ba d ma y aaza d m d g y bJ ma \ gr il y J ó d dad ba a bda f a d a mb d m d má bó q am ma, d ama da forte a haá, piano a ba y dil gmáa y a frzó y [ozando fi aa da a m ' dbó ar P md d a Heroica Bhv B z ada m abyó a vó d d da fa agb a a aa d a ga ar d a hmdad m b b E_ d a aag S mbag a ada d Naó a a d a, ja a ha áa !a ad da h había dad fma mal a d smó y amaó a avdad y a d aí q qó La ercera sn[ona d avdad y a aaó y daí E !a Ldwg va Bhv q mm m d maraz md d f d ó Heoica. a f hada ! hmb b a maa, a vad b a gaó y ya ar ma a ó am jada v m hma a a za d a Paí haa 88 25 añ d d a ha q ó A a d q a draó d a oía f ma Em a d a a d y a qa ag may d a a r, Rma \ad daó d baa mbad Bhv a ayó a ama m d \a ha a av q a Ha A mh m fa d d v z d a ma, a qa d m; y d ari q ud amañ a a Bhv ha dad mh má q d gadza d xó E a v a Naó La da d a ha ba ba a bía aa m v amaad q aó 98 ad g Bad m añ y a qa mba ma d aa vó Va a E! ga ga ! Bhv mm añadó a a da _ a ma aa a d ma vó da aj d a bia dad q aa d 1a va a d\ Kz mmb éa mma má a! va v d d d y d aó a Bhv ma y d a a aadad a d a q S aby a Bad hab gd a! ga m· a d a d b a ba aa ha a có Baa a ó zm a ba gáa b a vz m a m a dda a a q a a d a
2
EL
ESTILO
NOCASlCO
la a cláca cnada d at hub d xtadnaant dcdant paa l pd lu cn La dnca pncpal nt l atta dl gl XX y u ant l d d dldad a l dl antgu En a épca pbl la xacttud aqu aqu lgca p un cncnt á dtallad d! paad Wnclann y u gnacn hcn d la aqulg cláca una cnca y la cacn d Ppya Hculan l haban dad l atal y l tul ncar paa la autntcdad Paa lga xt n l nclác un dc dbía p una xacttud aqulgca clun d la Plaza Vnd Vnd planada c una plca d la cluna d Tajan l Ac dl Cau\ cnr la ppcn y la a dl Ac d Sépt S aunqu d n tañ Cuand hcn la aracn c n l ca dl Ac dl run y la agdalna d Pa l ultad un á ntan pr d pudn cpaad cn un pa d cptnt te acadé ca n tant qu ! und pa acca al tl á d buna ndad htca La xacttud aqulgca c g un dc tl antgu pyctad paa una naldad antcuada ya paa la épca a d u cntxt pd y g y tanptal dándl cup n t pd n qu n tnía azn páctca d xt Eta tanpcn nunca hub currd n l prd acnal d la lutacn En tant qu Pal!ad, anat y Wn pcupan p adapta l pncp clác a la ncdad d u pca, Vgnn Pc y Fntan p cupan p t !a actdd dl pd napl napl nc n ld antu D ana jant n l tl nclác paa qu tu xt una tatua dba xacta y cnta cn !a n pun d dl antgu l cult tun !tad n u lbtad cada El d d acttud a nud l cnduj a xt d abud abud Otn talla l y la pupla d l j y l djan huc pu n abían qu l g habían pntad dch dtall a blancua qu pl c n u ba, hz qu jan nunt un_a pu n pcatan qu l antgu haban dñad u r paa !a ntna luz y ba d upc al a lb y n paa l b nt d u Paxt! y gu! Angl hcn dl á l can n tant qu Cana y hwaldn tn an la ca d u dl n a pda nu nu a p la antgüdad a c hz qu Dad tu ant pdcant jant Paa la cabza d gua n u pra ba pl but d \a antgua a n z d dl En l prd bac cuand Pun y laud l né pntan a ! hcn a nud n tén d una pntca p Dad pnt cntccn aqulgca ada éca u una daa d la cdad d Pa dl g XIX p Dad hz d lla una ncnacn d una :na ppyana apada
lgantnt a bdnca d Dad a lna y plan u a d tan trta qu l ct d u pntua acc a la gdz d una cultua n l S al p d l pcad y ptant d u clga aqutct y cult pu n u épca cntaba cn uy pc jpl d la pntua antua y c cncunca blgad a ncauza u talnt cnd abl d pn t, haca la cac n d d un nu tl En pía cab ncnta una tacn ejant n la oa d Andé Chén qu ba n u tud d l na l latn y gg gg Paa u da y lgí dl patral y pa épc t dctant la a d H Pínda, Vgl y Hac Dj qu nu pnant cban antgu• dcla y u ntua l n gad ptant paa pn n páctca u anuncad bjt En esa a aqulgca p l c \lan la j pat pu n cntaban cn jpl d la antgdad paa cpa Una pa ndcutblnt dbía tn alguna utntcdad n u taa dcad y Tri [0 de Trajano d tu tu y pduccn c ! Tri[ Pu y Luu u naug1raió del eplo de la vioia y la Ve�tal d Spntn tda d 80, tatan d dtngu dtngu n apct d ll p qud n la upc y dclnt pdía cpaa cn l tp d autntcdad autntcdad pntad pntad p la cluna d !a Plaza Vnd l ac naplnc naplnc dl tun L c nctaban lucna u pp tl y p ll la ca dl pd u pacada p la at cntpána, y l atact qu ha pdurad d lla dlcad db a u caldad D la a a qu l dlcad cc había pducd una accn qu xp n l nclac prlucna, n la ca había cud una fa n l g XVIII baj la dccn d Guc AJ dnu l nú d l pnaj n u pra t la taa cundara cplcada za l papl dl c tan gan pat d la xpn lca a !a quta cb nclla lda n ad y ta la cadnca d la clatua a la ana talana G!uck ll a cab una lucn ucal jant a la d Dad n !a pntua, y ab la bcha paa un nu tl Su da e baan pacalnt n una ntptacn d la Poétia d Ató tl y n l pac d A/este (16) a qu u ca tna c n pt qu l daa u n ntrup la accn n axala cn la ntl upudad d ant C c d la da d Wnclann, añad qu l pncp cla d la bllza an "ncll dad y natualdad Et prncp hallan u xpn dnta n !a ca ga d Bthn qun al drba placablnt l pcdnt antgu lg un tl p gnunnt hc y n ant htnc Bthn g c l atta á pntat d la pca ncláca y u t l tun p d lla
19 EL ESTILO ROMANCO
PARS 83 Much ant d la ántca lucn d ul d 1830, nua da bullían n la nt y la iagnacn d ! ntlctual y tta tta d Paí Paí En 1 82 al adqund pul l nu nt Vct Hug publc u Comwe/f un daa cn un pac qu ía c pclaa dl antc Guzt daba daba cnnca n La Sbna b la hta antgua d Fanca Fncc ud dtnad a l cult pn cpal dl pd g d u xl n Blgca y l pnt Dlac cb n u dar qu al acud al tat Odn a pnca la pntacn d / d Shapa aba ncntad cn l ct Aljand Dua y Vct Hug a Ola d !a pduc cn a nada n qu Hat Sthn qu á tad ia pa dl cpt Héct Blz E tñ apac la taduccn anca dl Gth hcha p Gad d Nrval qu np a Blz u ba Oho eenas de Fauso qu á tad alcanzaan ppu ladad n la n ttulada a ondenacón de FauHo Dlacx n a épca tabajaba n u fa lt· ga paa luta !a dcn dl daa d Gth qu u publcada publcada n 1828 En tén gnal l dcn d 1 820 f una épca npada y cuand á t ad l Gau t dcb !a lucn dl antc a u añ z cn nstalga ¡Qu pca tan aalla cb "alt St taba n pln éxt y un ncaba n l tr dl Fauso d Gth qu n pnn d ada d Sta, l cntna td Un dcuba a Shap y l pa d d Byn
El
Corsao.
I ara;
Te Gaou: Manredo, Beppo y Don
n tanptaban l Ont qu c la n tna nada d banal Td a jn nu d cl xtc bagad y d un ab tubad Pdi'a la cabza y a c hub pntad n un nu y tañ und El antc l cud td n una la d nqutud plítca qu culn n la qu lucn d ul d 18 30 y u l tl ancé qu n hat \a lucn d Fb d 1848. En nnguna pat hay jpl j d la cnjuga cn d un gn attc cn l pítu d u pa qu la da y la ba d Eugn D!ac< n l Pa d 1830 La Ubea guiando a pueblo (lna 22) d a d gl d jul u pn ncandcnt El lnz n qu dtl la na d la lucn dnad p la ntpda fgua d la lbtad tada c l ptu dl publ ancé qu lla dg al trun N la tanqula da dtáa n una ncanacn l y négca dl ptu 789 y u
ucul baz tnn la uza ucnt paa n cn dn un l cn baynta y la band tcl d la pblc A pa d ta u n dnud n la gn algun d nualdad bdz, y u ptnt pna la llan p nca d la bacada al pul a u gud haca la lna d g A pa d una aga, la gua tatada p Dla c una naldad nt Sl l g g y l pl ca clác n ant l plg ndcan u gncad blc N lta b la accn cn u ala c t atta la cnc bn; n z d ll cn l p n la ta t n d d la accn accn pntc y d gud d la btad ncluyn tudant petu y ldad cn ccat c d btall qu n duda hubn acudd a u lla ad y n al d u u accnar naca El ucha ch d !a dcha ha d clutad d la call d Pa{s Dad jn paa cpnd la ptanca d l hch u a la ulta cn una ptla n cada an patnd la xctcn gnal En l nd tán l pnt d la ja guada d l día lucna an nfacad n la lucha L d cla cal pncpal tán pntada n !a ba d 1 xta zqda l hb cn l abl n duda una fgua pltaa, n tant qu p dlant d él haca l cnt l pnaj á nt, td d lta y b d cpa y cn patlla cpnd un gntlhb bugué qu ha pcu� ad un qutn y und a \a cnn gnal Fu pcant la cla d ét lt qu dn la lucha y canalz bnfc btnd al tapa u agn n la nua naquía pntada p u Flp, \ y Cudadan A pa qu la lucn d ul u ncalnt una vulta palacga paa ub ttu a un Bbn accna p u p lb!, n ad n l cuad !a patcpacn d l at crata A l p d !a gua d la Lbtad l hd y bund tán dpdgad dpdgad b la pda dl pant mand hac la btad pu lla u npacn y azn d . En d dl hu a la dcha pd dtngu la t d Nuta Sña P l ac cntpán d enca n qu pudn cc a cncda ca blua pantapanta ln r ptla y t bjt dcnn l cuad a c ha d tachad d alta P l pírtu d la ba tascnd dl pp acntcnt y l atta ha cdd a u ntnt y n a la p ntacn d la aldad, y p ll la ba n dud cpnd al $t! ntc Al n und a la ala la caga d una léctca acttud cnal Dlc 9'
RI RI OOOGA Comienzo Comienzo y mddo dl iglo XX co enle ° p t j Mt p 0 t t t Fp t Fp p • • Mt t 0 t ht tt p t F Fp E p p pt p p $ p p p p 0 p p t t p E p p Aqeco ] h 4 Wtt 5 5 h 0 5 F t 5 0 0 0 Upjh 4 E t- 5 95 w w tt coe 4 55 F t 5 t Pinoe 5 5 t 5 5 W t elev in nvel de n exin idlizd nq lmen on! qe odo qien l dmien zcn e xerimnndo l ceo o mimo á elocne qe clqi ágin de n libo de ioi l lenzo by lo enimieno l il qe lo co qe ingn el incidne como i el do bi dedo l i d ño dl do y úbimen n n clim vgili bie licdo cnic xiv connmne no d lo blno conecimino d oc. n Dlcoix, im l colo eg e imone en l comnicción dl do d ánimo l cdo q mo comdo do es n co noble del emleo d lo colo en l fom n q ! ino !o lm en oo bnco y zl de ! bnde (mbol d ioi mo y lo mlgn d n ingl l comi· y
PINJURA
0 5 0 5 coe 4 [ [ 4 ] 4 0 5 5 5 50 0 0 0 5 0 0 0 0 0 3
J
go cceico de l in ománc d D!coix enn rncil bc en l n dl mndo liio lo em de iione ic c y no en l mndo d ! rnci co q d inmedio e no mne o lccón de m o el mino q c d ello Saranpalo. Mazcppa, Gaou l Pau y el Nauago d Don luan. odo ñln ogen n l o de Byon S i\ cion Fauto d Goe (g 66 y 267 gnn l dmición coml dl mmo o dl libo qin oinó qe n lo eeene clrdd, ofndidd y comeneción no odn obdo imnción de Dlcox bygd o Fausto dde l rme v q !o vio n onde y en n c n mo en comenó eclmen cec d eco dblico ogr odco de e encno mn dominio bol· o del dibo y l icin y bn Dlcoix e exb con l mim ol en ob de eqeñ dimnone y n in ic e d ndd con Byon y Goe De\coi no ieme inió im o l ob de conemoáno iien ománico n dio bl de ! óe pofta d eyebe como oc, y llmó B\ioz y Hgo como o q e dicen efomdoe cec de l mic de Blioz ecibió: l ido qe c die y n dconcio dconcio oico D odo lo mico mico dmió in e oz y ne conemoáneo ólo oin vo l ección y l m nc cec nom écnic comáic d Dlcoix n mdio d exe n m minenemen emocion y b leno l el colo dominb ob el dbo y decló l gi e e! nmigo d od l n minemo d n l odo lo colo o o cno myo e l dinci n colo myo el billo" Lo modelo dmido n in on lo lienzo oico d bn y l in dmic d embnd co n nfi n l dinámic d l lz y ne conmoneo dmió lo v i y il coloido d onbl S oo ue con· ido obe n ic de colo lz y moción y no d lne, dibo y fm n Dante y Vrglo n el ino (g 68) n de me ob me no od ncon mlo mo d Jo ñldo, y e l im q o l ención mli cndo exibió en l Són de !822 Ncido d l edilección o !o medivl y lo mc bo l in o Dn fe n d l c nci le del ilo omnco o qe Homo bí en do l noclicmo l oe Tocno lo e nó el omnicimo Selly y lo eeli icion qe n e c de l ndz d Dne y n no Sclgl y Sclling dcn n· ebn l ob dl clb o l mn e· brnd y SinBeve lo cn en fnc n ob Delcoix ne n l eino del o o fi cnl l d Vgi!io en n n_ic m m d eilo oenino coondo con ll
¡ t F Mt Wp h W th t ht Wt t t th th {E F t t hph h Kt E t j t p M¿ t
ico [ 0 5 ph ] W M 0 t 0 F hp 0 F Mh 0 5 t h F t W 0 pp h h 5 5 t ción fn blnc cenl q ignc vedd y z e mezcl con el mo rcdo d bl; l zl qe dno Libed e n con l del celo viibl n lo ánglo eioe en medo del mo en no qe l oo eblce l eqlibio comá ico con l nge d lo c'do o lo idele de lbed D modo l imbolimo d ! bnde � nemzcl y conn con el qem comáico, y mbo combinn con l lz dm<ic qe bñ l ob dn i onddd emocion emocion To do o o elmno vez dn eeión l m ióico en n nidd icóic fml de concend innidd l dqii t cdo en nomb de! do el nvo bg d oc, como coneci en e! Sln d ! 83 l el lo omnico ecibió e! llo de ob· ci ocil
1
1
EUE I E E p th 1 t M Mtpt t EU I E E y glopando t p Fauro th t 5 0 Mtpt t k ido con n monmenidd imible como bolo de l cm cláic cláic deec eá Dne cn n cz o n l cbz ivm n mno n con l eenidd d camno imol cdido o l moción dl mdio goco Y selznne i con eo lo condndo q e molinn ldedo en \ inqi g el qe de l bc e nmzcl con l eocd :
.
A R Q U T E C I
'
F i 268 GNIO D\CO, Dnte Vrglio en i1fer0 82 82 Linzo a! óo J 83 m X 26 m ueo del Lov Paí
rms d \os condndos qins sprn rnmnt llgr ! orill opst rtndo d sis ! rgi! sqe no ntnt ncrmrs bordo n nto q oro mrd dsspado l bord d l pop, pro odo s n no ! hnds d no n ls obscrs gs Inqtd d ssprnz lo ndn ndn odo A l drh drh stá Flgs ! brqro splcrl n ! pro rndo gorosmnt con l timón d gir ! n rs d l lgn Esig hs ls llmnts pl¡s d l dd d Ds sibl n l ndo nr l ho sluroso El color rozo d l tmósr d l lsión d q l dro h sdo pintdo on sngr sro y !lms Cndo Dlrox rbb n s obr n migo on l lí pss d l Dvina Comeda y n s dirio dó constni d llo mor cbz q pinté n mi cdro dl Dnt u hch on tod l rpidz y l sprt posbls n tno Pirr m l n no dl Dnt q yo onoc pro l q dio. por s no· nón, nón , n nrg q m ltrizó bz s l dl hombr n ldo d ! brc q mir l spdor y q trt d sb d spés d olocr s brzo sobr l bord bord El ps pril pr ilr r q inlmó l imginón dl rtst n l q s inspiró p hr l :dro s l oo cnto d! Ino ndo s hibió por prim z l ob dsn dnó tormns d pross y iprios sobr ! bz d D!cro q siió müsimo pr q l o rtist s ols ll o d l nón d l ri dnsor d ! trdin dmi d Did llm dro n slpdr d olor oro pnsó q Dlro hb ombndo ods ls prts d l obr tnndo omo lmnto glnt n moón A psr d q n épo nodd s insidd prsi l dro n nstros ds pd lmn
clsicrs como prnint s spcto mcbro dl silo romántco Inlso los dsndos tn msclo sos como los d Migl Angl y bns tn n s cso más coo mss d olor q como ms mod lds dimnsionlmn Como Dlroi lgn z sñló, l olor ! pntr y s prcionminto d n pl cromáti pz d dsprtr rccion mo cionls spcs n qins conmpln s pr tndr n fco prdrbl d lrgo lcnc n l pnr imprsions y posimprsons ESCTA n d ls obrs scltóics sobrslins dl stlo romntico s l Partda de los Ounaro (g 269) d Frncisco d Alcnzó s ld str sltóric por s prsión hmn sp' hroo sostnido por s sitción dsco!Jn n n ldo dl Aro dl rin n Prs q [ sgró l máimo d dmirdo rs Esclpd n l más dz lo rli ls dimnso ns d l so! composión q lcnz n lr d si 1 mros y los ldos cs 8 mtros ! conrn proporcions rlmn colosls S ogn y ón dn d l ol d mocón priót q compñó l olcón d lio d 180, y los rcrdos q blln d ntgs lhs por l librtd Est un omún d inspción u comprtid por Dlcroi d yo dsño sin dd db mho l Lbrtad ado a pueblo d Dlroi q rprodimos n l lámn Dlro rd sólo n ño pr hr s obr y prsnrl l públo pro lló d ss ños trmnr sltr d tn mgncs proporons sn mostrd s ! d n bnd d olntos q s prs ! dns d l rin stblid p·
blc rncs mnzd por l insión trnr n 72 s cnco rslts grs dl pmr plno s ongrgn p nnt l pligro omn, ribn inspirón mt d l gr d B!lon l dos rom n d l gr q sobr Uos ind ss ls inán· dolos mrhr hc dlnt los ords d a a sele, n no sprit rmo s logrdo por l gr pón compct d ls grs rrzdo por los moti os rptdos d ls prns q s ombnn n n ntmnt mrcl on los bros dl solddo q s incln tr ls corrs d s sndl Est rimo sir pr ncr composción como n todo ! manr d n mrch i mstos Esos rpsn· ns d ] hmnidd rcén lbrados por l ol ción rncs son proctors q por propio implso dndn l librtd l gldd l trndd rcn gnds mdr lidd d cro d los olntos s qlibrad por l u¿ inpint dl no dsndo dl on mptoso y l cpdd mngd dl ncino dtrás d él, q sólo pd sñlr !os dms l cmno sgr, intrlos l mrh L furz rrbtdor drigd por los dls comns mpls los olntros hc dln con nrgí ndombl ímpt d proytó l Parda de los vo!1arios pr n rco d trn npolónico por llo ss motos son d rccón romn os solddos lln cscos scdos romnos nq ls cos d mll y ls rms n l ndo nto l prd nos rrdn ls dl priodo mdl En los sdos y sbolos s clqr rernc conmporán n l rprsncón d hchos q ocrriron n n lpso mnor d 50 ños, y por llo l omposión qd mprnd con l tndnc rcrrr l psdo coo nt d nsprión mdo poplr mnt y tl z con bsnt propdd "la Marseea n pdr• rprsnt l mplo scltórco más alnoso d n moto msil pr sgrr l grn nto rolconio q sv pr ncr l sprt priótico dl grpo El hno com pso por jon tnnt dl ército rolionrio ogt d is olddo prctimnt drnt los dís dl mprio npolónico bo l rsrcón bor bóni, por spsto prosro S triby rloz s rdsbrimnto y difsión Inmdo s vor prótico por los conciminos d lo d 1830 nq itó prticipr n llos n form dir st gno lidoso s connó on scribir l nto pr dobl y coro y orqst pdndo d mnr rcrstic todos los q isn oz corzón sngr n ls ns, q s smrn l cnto stro nl cominz drmáicmn on rs o sols; dsps mdd q dig orint ss uzs ocls y orqsls n grn crsndo stll n ! sib!Jo A rms itons Es ión ión u cd cd mchs cs l hcho más nobl q los grnds bncos obtnidos sron pr liir !s ncsdds d ls mls d !s tims d ! ol ón d lio lá trd l nto u oilmnt dop do omo ! Hmno Nconl ncés nq no con l orqsc d r!io con !os ños s h onrt� do n n d ls mlods ms onod
2�l .
ido n épo épos vo volu luo: . R ud e que h,ba cr� ido :
simpr simpr_c dm dmostro u s�mat a por por e Sprn Spr n lb:., lb:., Blgca en 1 S 1 5 y no vi Acpto cpto sr x!ia
gobrno a c.ión f su credo s{ brno d un Borbón La ac.ión s{�·¡t lo más grnd pr n rtist dio lgn Algnos rtos hn s d 1, ·; vob vobmtarios estar atib personajes, atiborrada es, sor orrada de personaj sorcr•: cr•: dsqilbrd Otros pnsn q st pimn dsqlibro s sido por l tm d n !nÍ nto concrtdo d ls mss y q l ndd ! por l drcción d s moimino No mstr tnd c lgn l rposo clásico, s brnt nrg romp dnimnt con l trdón démc c A librr d st modo l sltr d mhos idioms clchés gs tdos d s rló como n rddro románico haer'
QTECRA rqtr romntc rcibió s implso inil d l poplrdd q fnls dl siglo XVll gozron ls llmds nols "g ótics os romns obrs d s tipo pblicdos n lnglrr iron drsos tlos El p·oao de lo aparecido: Lo horrplante misteros: Bandii Bandii o amor en un labento Raimwo Raimwo Ié o a Mon;a Mon;a etigmaizada de indenbe r l Fg 269 RAN CSCO UD É. / : 1 792 {la M M) ) 18 33 a 83 6 1 26 m X 78 m lie �n piea ; co d Tnfo Tnfo e a Etela Pars
RQtI'JECTURA RQtI'JECTURA
301
Edifci d Paamnt Paamnt,, drs 840 a 1860 8 de lao Fg. 27. CARLOS BARRY y WE! B PUGIN Edifci
popuars d Hugo y Dumas Ent r as prsones prsones arqu tetónas ngsas sobrvvnts d esta as teaia" est os dios de Parlamnto g 272) omnzados por Sr Caros Bary n 1 83 9 y as uvas uvas Cotes, d org Strt ambas puntos aratrstos n a fso nomía nomía d Londres d ho y. En Amana, ya desd 177 2 ! ovn pota Gothe bajo a gua de su mntor Gottfrd Hrdr vaba aabanas a onsttor d a Catedra d Estrasburgo Evn von Stenbah Stenbah E bro de manra sgnatva s nttuó Von dutscher Bat (Arquttura amana) Más tard Goeth stuó n un snaro góto su drama sobr a \yna mdval d Fausto En sgo go XX ntrés !tao amán por nomedvasmo onstturía as bass de as ópras de Rardo Wagner Tnhser, L ohe ngr y Pafal. E prottor más entusasta de Wagnr f Lus d Bavra qun ayudó a! ompostor a ergr en ayruth su tatro para ópras En Frana mpuso arquttóno n prmer térmno s drgó a a onsevaón d muhos monu mentos mdvas estnts mnos d un año d dstana d a evouón d uo Vtor Hugo pubó su Notre Dame de Par onodo tambén omo E Jorobado de Nuestra Seo de ar) E! hho que !a heroína ra d a novea ues a mosa atdra góta de Pars avvó as !amas d entusasmo popuar por a restauraón d gesas astos y abadas Pronto os ruos ofals on e hstorador Guzot omo e qun n se ntons ra pmr mnstro darían su apoyo a a reonstruón d a osa osa atdra E undó n 1837 a Com'on por a oeato de
1oents Hitoques (Comsón para a onsrvaón
d monumntos hstóros En Frana mo haba aontdo n ngatrra y Almana, a arquttura romnta s asoó on resurgmnto d sntmento patóto y naonalsta En dntva nuvo for mnto de góto ayó en terra propa, enauzó as nergías naonas ansas haa nuvos vuos d !a magnaón, y do a sprtu ranés una puta d esape a os rtes sueños de gora mera romana, que haban trmado n a psada d a derrota napo óna La xata eudón de spitu aadémo fanés flment nontró xprsón n stabeminto d !a nuva na d a arqueooga mdval, qu do por rsutado !a resturaón d edos omo a Santa Cap!a y a Catdra d Nustra Señora en Par's En ss nsayos sobre !a arqutetura medva Eugno Vo!t -Du !am atnón haa I óga unonal de os onstutors medevas y demostró a undad orgána d! sstma strutura góto n qu ada pdra tena una part prsa por dsmpñar y n e perodo d oremnto góto nuso os detas doratvos tnan una n adad út a da de que todo J nc· saro y nada s hb mpado smpmnt por ograr un to no sóo ambó a orentaón d! pensamento arqutetóno de sgo XX sno qu sntó una de as bass para rto a a arqutetura nonl qu aparera en e! so XX sr !os pmeros en abar a a esna d a revvaón meval !os arquttos ranss no tuveron prsa po abandonar sus ronstrones para
H
I 30 be y endo endsson endsson po ot pt encontó s coeg ns omtee espente y contnmente e epocb e eco qe pes qe todos ss esezos po qe est emtdmente oco nnc o b ogdo emente En n pesondd not be Beoz combnü combnü v v des qe o ceon n gn composto e pme decto de o¡est de s époc n tcst bnte y n tobógo tobógo Como decto e pnto Gstvo Doé o cctzó como n msco oco g En e esteno de n de ss obets cndo [ oqest en e momento jsto no ejectó e eecto qe é ped pompó en nto se mesó os cbeos y cyó oqendo sobe os tmbes Ss /moas son desde e! pnto de vst est!stco n sceso teo de pme mgntd y estn p con s pocs to bogs exto dn s de tet mnd Po est ente sempe botnte, e ecto se ente qe e desoo de Beoz se evó cbo tvés de n see de coqes emocones qe ecbó en ss pmeos contctos con tet y músc de s époc époc no ts oto s exposv mgncón e ncendd po e austo de Goete y de ese contcto estó s otoo La codna d auso po poes de Byon qe se tnsmó en snn p vo y oqest aroldo Itala. y po Da Comda de Dnte qe sbmó en s enome Rqum. En msc ss doses ttees eon pmeo ck y despés Webe y comentó qe pens epesto de mpcto de eos dos, despntó o ggnte de Beetoven en e ig 274. GSTVO DORE Berloz diigindo. Carictua de ozonte ozonte E coqe e cs tn gnde como e qe go I ecb de Skespee y n nevo mndo de msc se me eveó con ob de cooso de Bonn, s como e! csne de von me b beto n nevo nveso de dotdo de n pond sensbdd" y de Gck e poes" Se ttó, po spesto, de s snns Hoica, sobebo toal y Nova de Beethoven En meno extensón, tobogác Si Si[o Fatstia de Beoz s gs tes de Vgo Wte Scott y Vcto estren jo de co mplejo contienee u n comple 1830,, contien ada en el año de 1830 trenada Hgo consttyeon os ms dstntes goes de teno esmcs de qe é obtvo de tmóse msc y en s toments cedos de s espt s notas not as al detallada detal ladas odeaba En las lo odeaba iteraa que lo sus literaa itaciones sus sin lim limitacio insistióó en vivi sin so insisti incluso Berlioz erlioz inclu sta S e pogm qe escbó tvo de de ntoxcse con te reali rea lista mente nantemen a\anante grado a\a os, os, en un grado sias entu entusias repre. opo en e pme movmento de qz tomd de s q ue repre desa q irlandesa actri irlan ent e de la actri lenta mente violentam enao enaorró vio compañíaa Cofsos d opómao glés de De Qncey, qe femeninos en la compañí less femeninos sen taba lo s pa p eele 1827 en b pecdo poco ntes en n tdccón nces ao de de 1827 en ao uvo en xito tuvo ta nto éxito t que ue tanto iana q kespeiana sha shakespe condujo de edo de Msset L msc de este mov que cond mance que speraado omance desesper puéss de u n dese D espué París Par ís Des desposó a mento con s ntodccón bse de n Largo y ltimo desposó suicidio por ltimo a ambos ambos a un conato de suicidio pesonificaación de contncón en n Allgo agao e appassoato assa bellísimaa pesonific era la bellísim parecer era !a que que a s u parecer l cado cados est nsct en tdcón snónc beethovenn S da eal ea l a vida vi en uando en Oflia en una Cuando eta y Oflia Juli Ju lieta la s pncp vtd, en o qe espect ogndd obre las adoo sobre admirad to admir enc anto de! encan veloss de! uno los velo uno uno a uno iet técnc es e empo de da ja (ejempo pg 304) Hariet actr iz Miss Har emennte l a actriz simpleme se r simpl resu ltó ser tablas tablas resultó po c Beo expes de de s md, pesente bió escribió escri z , Berlio transrmadaa en la Sa H Berlioz Smit Smithson transrmad aria en tods ptes y qe mpegn todos ss pensmentos ordinaria mujer ordin "Es una mujer migo: "Es mo a un amigo: tiad simo angus angustiadsi nes metmooss de! tem pece en cd no de os tribulaciones podujo años de tribulacio desilusiónn podujo terible desilusió La La terible os en el movmentos tene n dobe ndd de d n resultados elices resultad algunos elices por algunos pensadas por compensadas íntimas íntimas com exteior sus mgen <e mdd en ! secenc de pez de géneo veleidad exteio de su veleidad a. A pesar p esar de la música. campo campo de la músic mtcones evocn dmá asaje·· y de expes po ss mtcones eon pasaje noss no fu no fueon umano !es y h y huma os , musca usca!es lite arios es liteari amor am ores s us tc neces E! tem v en cd n de ss ep ias .. En sus sus dias rían h ast a e na de sus d pañ arían h aco mpaña ros ros y o acom e contndd neces p ditandoo sobe la cones y bnd oyen e nta mos aún meditand encontam veje lo enco os de veje dicien icienddo nteg mgen de n pesonje dmátco, tvés i!io d Virgi!io igu de Virg cesble figu le y accesble mabl mabl afb afble de poceso de socón Tods s pbs empeo como com o nk , insupe rabe e enk nsuperab indif ndife tit ese tit pe: · 'ese haspe: Lle Shas aunqu señn e! o qe este pogm especco e o aunqu tosco eo tosc 'alt aneo thoen · 'altan Be thoe espeo y de Be un espeo
L S'' JL R \l
const nevos edcos cndo o eon eveon en vent empeo pes pdeon vs todos os epmntos nteoes y evt s cs y ecesos qe ccteon movmento en ots ptes En pens n coocdos os cmentos de es de Snt C!ot!de g ) nqe b sdo ped desde epoc en qe Vcto Hgo De!cox y Beoz estbn ctvos Dseñdo po ncsco Cstn G ntvo de Coon peo ncés ntdo e poyecto e tenndo despés de s mete po ·odoo B! \ pes qe ges de Snt Cotde e constrd pncpmente en cnte bnc n <e ss nnovco nes técns cctestcs ue e empeo de vgs de boved p og essten eo y e cod en boved dd Dics vgs vgs eon dsmds po c y dbdd es de ed peo e eco qe n edco de bo empe mtees diseno mediev podcto de e sgo XX f scente p Revocón ndst ndst dspet enome tes ente os qtectos contempo neos Bsd en modeos gótcos de sg XV ges tene s ptes coentes: n nve cent co dos te es n tnsepto n coo y n bsde con cpts dds E espco de cd cmente dod
est dvddo po cto contetes en tes ptes cd n con n pot! de cceso os de !os dos tenen tmpnos qe destcn en eeve s escens de m_to de Sn V eo y e btsmo de C!odoveo s boveds de os potes tenen ncos qe contenen gs ects de !os sntos meovngs econdos rnces ncds cn os conenos de ncón rnces e de C!odoveo C!odoveo Snt Cot!de y Snt Genovev pton de Ps E! nteo es mndo po n ventn to con 60 ds de cooes qe epodcen e esqem conog vds co de s ests de fcd s epesentcones s stos egnds de Snt Cotde y n g no de ss contemponeos Sn Vleo, Sn Mtín de s Sn Remo y dos de ss jos qe eon cnonzdos Sn Coto y Snt Btde En e coo est n gn ógno de tes mnes con n mvoso mebe td en esto gótco ógno qe tz e! composito Cs Fnck desde 1872 st s mete, y en e qe ss moss mpovscones Cndo se comp ges de Snt C!otde con os monmentos gótcos ognes como s Ctedes de Ctes Ps y Rms pece se n ob estd d demsdo smétc y con dd cdémc Peo cndo se !e contemp en e mco de époc y !e comb con os eejos de o medev de Vcto Hgo mpetos tesn de Rde e vvz com s de pnt d De!co y e ftstco jego de mgenes de msc de Be!oz, compte gnos yos de ss cdos desteos y de nmedto se eve dgno eqvente qtectónco y n ncdente mpotnte en e desoo de esto omántco se
MUSICA
En os ds de o de! rmntcsmo !os sones de Ps s vean po?dos po?dos de n tpe de poets esc toes p�odsts odsts ctcos qtectos, pntoes escto es mscos mscos. Y emdoes potcos con vsones topcs Enq Hene, poet y peodst de pte note de emm Cop de Poon, zt de Hng todos se mezcbn s tbs con tsts e nteectes oces co Vto Hgo eóo Gte Lmtne C tebn de Msset Dms, Joge Snd y otos Fosoos soc socs omo menns Podon Agsto Comte y Smt-Smon deon n tnte potco os codos debtes estétcos En est tmós sob cgd Heto Beo sg omo n téntc pon p d m os ms tevdos seños y pesds omntos Un contemponeo o descbó co o n joven qe tembb de psón cy cencs btn sobe s bez co n dose ondnte p enmc n d qn E composto emán Robeto Scmnn o vo como n sto monsto on ojos pces s pesondd como de n 'os bnte y e ecto qe sb en soce dd de époc wm e teo de os steos E
l
zq F FRNCCO !Sf U U y OORO BAU �k Sn (!í s !8 85 1 m n<:h n<:h X 6 1 8
l
:0/
EL
ES1IL0
IDEAS
ROMANliC
o d uo d No cb op qu u mpoáo o up cómo om y h u podd y u ompoo go dfc d m Smp codó o mouo y Equ H o dó fom gu H qu uo qu o d u pájo om o d u uño coo d u od d u d u águ coo dbó hb xdo udo pmg o DES dám d podo ouo co u c mo oc poo du, ó o t mg d u mudo d ápdo mbo E dpzmo d pobdd y quz d ! mo d oc md jo u cmbo opod o mc p qu o udo o do d ! u, pdo o udo y compu mc djo d poducd óo p u pquño gupo do d � óc; z d o fuo dgd u pübo ónmo cd z myo pcplm d bugu E po d púbco pob pu po o z qu d u, uz y cpcó u d o compj o ho qu hhz xho y omb E quco djó d co co u oo pó p u poyo moum, y uo qu omp muho o dfo mo do uo y ou fuo ofud y d c o L si o mucho y ! pu y m pu o o !u uo po npo pog má E coo pu, gu qu oo ooo umcó, oo mo mpo obuo d ommo No b qu u u o a qu ho u g podd y bz u ép Po m d odo ! omcmo ompd pcoog d! cpmo d u mudo cd z m duzdo y mczdo o d d omác uyó pdo d z d , ! oomo d dumo y colmo, o o mmo d sp pdo o uz y xomo AANZA DE AS ARTES Y E COORSMO o po y uo omzo bj g dd d fom h o o mpd o qu o po y o mo d modo mj o fgmó d u ó d mudo cb ob má b y dmo po o gu u pdd p ob o p u mudo omo u odo mzdo ¡ p d qu ompo o d d B!o bó f o u do o uo uu u g d Bho o uo d pz d go zd po u pogm o g moo u qu of u mb d udd 0
p Bo dp jmpo v go qu comoo dpdó d oo ooo d mo pc fo y u mo mó oó u dmó u op p d u popo po xpo dpd d mod y mo ox y Bo bo u o ppm oo NDVDUASMO ROMANO NAIONAS E podo omáo mbé épo d mcpcó d dduo y d g homb qu zó m po u popo fuo Npoó hb mpdo u mg u épo o u pmc mpo d go m y gobo d Edo y o o do mpuo d d fgu dom d mj o mudo mo d pu, uu quc 1 y m o zo po m poó u mpo po E uomo omboo df opp Vco Hugo qu poda b co mí u qu o Vo!-Duc y oo quo pod poduc pcó uqu dco ho d quu y o omb d ompoo y juan d u uomo xpo omo Pg y z o gdo odo lo f z z u mó po d homb uyo pp d muí cd z m an cozó oc c Cd ob d aoó o o ! po dd d u dduo o No bó p u mo u muy lo gdo d hbdd qu poy mbé qu u g homb u po o u d E cou, u u éoc qu oo uobog, oo mmo o y xbomo E do d u bog y cdad d u d mudo xgo ao mpo, qu dd o obo p duó Má qu uqu oo podo ó ! obgó d u podd do mudo dmá d u cdd E o qu oupb odd hbí do m d om mpoc p homb omo Dd y Btho qu omb o fo moa moa d pmo oucoo co u do d pobdd oc d pod qu Dd hzo po u d! gu y codu d Bho h u poco omo gu u go o mbo homb omo modo qu ooco oc d go u upo hdd E gd homb mpo o pd x u o o o p oo Byo Do y oo , o mpudo dd u g y o u d b opmdo pubo ggo <! yugo áo uco No dmd mpoc u cob mmo émo áo, como u Pomo o b omb ! obuo md y codb u cboo pd d o déb o o Smpm cb u mdo gogáo popo u ob coo oc y u
u mb u d d u u db u odo uoodo o go qu omp mu o y o om2 o o o o ob d E d om2 d guo p up muh d mco b y gl écc d u po pdo u u d podo d uo mu y !o mo po u p o dó bou bo ! u y omo mo p u p pogmá pogmá o quo fuo puo ou o d uo do d o d Wpo So y Hugo y df p pua d Dcox o m d Boz qu ud m Vg!o, D Shkp Goh y Byo ocu m cuyo u muud d u hbd fom omo o pogmá y pom fóo E ooo oó dd u omo o pb y m pogmc o fn gu d lo XX S mbgo mbgo gü oo podo couyó odo u o ob mz Hy mbé u df ob po mü pb como u có o dmó muc d u ob omo u óp y b u n pum u m pu d u pom o go do d podo omdo d u o Bo b obu o óo p óp o omd d o omo Wavl y b Ry d So Mdoh cbó Cancion sn palabra p po djdo qu mgcó up xo y Snfonía Fantsta y Harold n Iala d B!oz oo o o óp pb E ob uo oo o dmá c o y Julta y yd dmác Co1deaó Fauto p o oo y oqu, Boz d hho bó óp d coco qu qud mgó d oy uo y og E dc ou h z u mx o dm mu d Rdo W qu obó omo u amkunstwk o u ob omp. oumd o g d E oo mpo d po podmo u u mpo d z myo odd oo d po u popo o y po u cpdd p xp u gdo mbóo o quo y uo oo oó o poo y coo o! po omw dpd d o odo d pb y u o o do qu m Rod d Aqu" d Hugo o u mo d odo y oo pdo pácm d do ? om u oo o _ P ox m qu ! o ompoó oo fu dmó d u dpdó p dd d xpó Cudo o oo dudm oodo· bó D!ox u do 87 ud d mm E d Bo o pud mpddo óo udo uh u d mu um ó og og E u ompoo qu df pó S oo d oo gé ! E mpo mpo de momo d } u do po u u o
l
3
m du{!() u dd do Aguo pdo pdo o o o cuo y bd foó d u odd pu oo coo y o d o po pño bd o y o d hd m y oo có d fo fo pod húg mzu mzu pol Bo !u omo mjz d uo cmo md u u dó po d dpd cuu d ! dcó mdá d do mdo Ig y Am c opocó h poó como u Cé pgoo E omo d Boz xpó u fm má u po u óp pb, óp d o y dm mu o u puo d pd do d dcó op a, q pl omo ! d Wb m ESCAPSM O Du podo ománco hubo u cm cd z myo add d o com z d ! épo du y d p [ . E gobo ouoo ooc u coog, hba bdo 794 u u po po Npoó mpo, cpó ! ojo d Dd y oo y popó udcó d u u d B A dpd 806 Po u o pp go u u y quo o a éc d oucó do mo u doo d o po co d quu Cudo !o quo om zao mpa h odo u p oru o oco y d omda, y cudo o mco omzo b p o oo y ombo mjoado ém, u p qu o amdo d dí d uo, odu u u omd d go y zu u í. E émo ga, po o dho, qud p u po uo a d xpo gndo ompo d Rouó du ouco om y an qu hb dpdo u comzo om pnza pom baó nm d homb, uo gud po u có muy an a pmmo, u o udo o gulo pz b opm Po o do Rouó d Juo d 830 ooó 'oo al úmo d o Bbo, a md f o fm u Ry moddo u pop mg E mm fom qu ! bugu ompó u u Fp omb mo, m po oud hc Bo dubó mbé go du >od qu u mo como má o d gu qu d ozó y, u mj, do m po cu m qu pu No hy poqué xñ qu bugu u poco ombd po o qu o bu ompó poóg uño d podd l d pdo má ogn uy o u má pgo qu omp y d o Bo &Cómo Ry u Fp qu u plco do d comoddd bugu: d pom mod pod comp img popu co d ojdo :
� <¿.t i, ' r
_ .; >,
i,; _ �' "; )_ • .{ .� ;¡
\¿ ,\¿,4 r,4 .
·�
tr}:· /
IDEAS
31 :J
Dsd ! Rnao pasando po la adión d! baoo asoo y l sigo XVl!I, l a fans svo nian ligado a !as oas adonals gooanas gooanas Dan Rvolón Rvolón d 1 789 y ss onsnias, na onda d anlialso llvó a la dsón d algnos diios dval�, oo posa ona la inlnia lsásia y annió la nva lbad. El nolasiso dl pi ipo onnó a avés d !os pos años dl sglo XX y anq dbilado bajo la saaón bobóna, obvo po úlo apobaión oial oo onsna d la Rvolón d lo d 1830 Po ds d !a a pola, po, la dsón d onnos divals d ana nda sló a algnos gpos a onsva pa d sas obas n sos Cdo las gloas d s popio pasado dval llaa on la anión d lgnos fanss n n ono n q la ola popla d nsaso nodval alanzaba alanzaba s p io n nglaa y Alana, s ds bino d lo dival nda inngabls onsnias n F ana A difnia d la Inglaa y Alania posans, Faia sólo hab oo ss lazos on l aoliso oano n na bv poada dan la pia ola d fo volionao volionao Inlso Napolón haba apado la onvnna poia d ssb n onodao on l Vaano, y s oonado n ino sagado n Nsa Sñoa d Pas, n psnia dl pon oano La fza dl sado fanés f ana, q pdo sopota psions anjs nlso n la époa d la Rvolón y s ad baas n la onqsa dl oninn opo bajo Napolón po sa asa no paipaon d ana algna opljos naionals d neodad D ana poan, sólo ando la slla d Fania oo naón dlnó bajo la oalón q doó a Napolón, ando l silo onio asnó n ss bass n l spi y la iagina ón ansa nlso n sas nsas pdó d ana ocal nos d na gnaión so s l lapso n las Rvolons d 180 y 1848
gns d !a aala al gal q d baladas l! as y nos d had hads dqiion psajs d o Y !a snas asnas aho las d Mll alo no las ads d ss apaanos y as banas 1fo1 ol d hovn y los M1/ d d d Wagn a! gal q lonas d pizas pa p? y anions don !a noa bóla popiada n ca:do q haba s L opa d Wb ca:do sio l éio d la poda d 8 6 n Pas aoj aoj na lz sob algno d los os s sobos d la na alza En lla s apovha on no alno los pods sinsos d la noh, y las fzas sob las q dona son psnada on aa n la sinis sna d la Cñada dl lobo a Naalza n s aso al gal q n ! Fauto d Goh inla aspos algnos y bnios y n abas obas s dsnadnaban ibls fzas lnals al igal q los pods d n ponaj gio y fanáso En los paisajsas sobsalió an Consabl on ss apaibls sdos d !a apña inglsa oo la Cated de Salisb1y dede e jadín de obpao (g 27) En opaaión on los paisajs dl onés onés q ano adiaba Cnsab! la oposón d la ted de Saibu s an plana infoal oo n jadn ings al s opado on n jadn fanés apgado a las foas El ao inés pióio d Consabl f apa !os voi\s abos l !a aósa; las nnia n vaiadas adas innsidads d lz n d as laos, laos, llvio sos o bosos la lz dl so! lada po las ansl idas hojas d los bols y los ljos abans dl poloo ilo y las igns d las nbs n l aga Paa aphnd sos fos, al ai lb Consabl haa nnbl boos al ólo y dspés naba !a pin n s sdo Cando ss pnas on hbidas n Pas, s rsa onos lidos y spon anidad asaon na onoión Dlao adió l adaz plo q Consab! haa dl olo y s apa idad dsipiv nnovaons éns vion nna poan n los ipsonisas d époas lios
Rtoo a la Naraleza_ Rossa haba sonado ya l lan d "oo a la Naalza' dsd nls dl sglo XVI I Al halo dsaó la iagn bana ivili ivili zada y asoa dl hob al nsalza l po dl salvaj d nobl oazón yo nano sio a podo dl hazo haa la sodad y onas on na Naalza no hollada po anos hanas Po los osanos, y s pqña ópa sa Le Dei du Vlage {e dvno dvn o de a adea) f psnada on gan éxo pa s XVI n VsaJs VsaJs D ss das das dpndó n pa l ag d las asas d apo opl adas on n sablo on vaas y n olino q la n Maa Anona haba onsdo pa s dl n los foals jadins d Valls a ida dl oo a la Naalza hó s y volvó no d los ansos d sap s poplas d! siglo XIX d s sao d la poblaón q vva n las dads y soñaba n na dHa vida n l apo q no a innón d vv aln Esas psonas goaban po d la la d posa !lna d
Exotmo, os bagados ps dl Oín abén adion las nas y po nd, las nass d los nas, nlals y aiss onos Minas osados ngoans ab·an an nvos ados xanjos y isonos llgaban a ljanos pass paa aa d sabl n pn n los ndos pagano y isano los asas avan aaban d adña s d la gnaón popla on sns d sos óios asoado on ljanas as y gns Dsd ! 75 Ao Mhy n ! pólogo d na oba !aada Huérfano an o e Chna polaó: Basa ya d Ga y Roa las agoadas gloias d ada na no aan ya s Po sa sa ausa ! ndo Ona l sado al poo agn¡ivo y s aban agn d na oa o s ha ljado n las as dsd sa époa Rjos d sa fs pana pdn hllas n oas eneo mpeio mpeio o los Peegos de oo E eneo m d G! k l 6, y l erralo d Moza ( 18 on s abn abn n n haén o, y n !a novla onal d Gllo Bkod Vahek 1786
V
30
I AITA IINII
Rn, cn tmpán d Mn unqu unqu má jvn ab pnd un n mn n un c ppu e b n P Le Moulin de la Gaet te {ámn 2 qu b d xbd n mm mu mp nt n 1877. L z bu d c mpn dv n c d n bn p camn vrcn d zu y ! mv ntn dd d uz ftd qu Rn pmó dc cón Su ntnc n bv vc tmóf d dnadd alga y mn d ! dnz, gu qu ! gz nu n un mund ntngb d c y uz
CUD O O o Óo 64 so C F CADO O H o 99 o Óo 90 X 00 soo so �
Derecha
lardÍ n Givemy.
1: qu nngn t pnt ud Mnt Ju gu cnt d mp$nm y u cud de San l :aro ( nun n b tpk. cpcn t hmd mzc d vp y um bum uz qu ft dd gn pt y tc tnpnt y cnt n pc bt f cd d máqu n y vgn n ! qu má pcupbn y p n c dm d gnt qu !g mu tud n ctcn nccn d mb y mqu n cm cb p n un cn d índ pn mpmn n!n n En vz d d p c tn y mpd v cupn d u n fm dc y n dc cn En cncunc cud tnfm n un tud mc n zu y vd E pfccnmnt but d cnc dccn cmátc d Mn pud dvt cn my ndz n G fg 282) u g ububn En b dcmpn uz n un pct d c b!nt qu dn j f tému z n ! j y nnú y dd d mgn d gu pcn muc vc n pnu mpn u dcnc u fudz lj d u upfc y ! jug pptu d cmbn t uz cn d gu md d p p cct nubnc fugz y n pmnnt d pnc vu L gu 282 un d muca vn qu Mn pn d mm m y u écnc n v qu bj qu pnó ni'n mn mptnc qu uz y mó qu dbn cpt mmn qu db db n un dí
lIN'íURA
pbab\ haya hh n d nz n dl jdn n n n lz nn n y n pand d! aad aad gn añan aa l na d! an n pn n q l dj d an y nd ba la z da d bja bja n n l y g n l gn nz y a vn vn n bjv bjv dd n a a d na nna d a pnand d Pia d he. la Cated de Rua y La eaci de Sa1 Lzar, p: na né n la vaian d z y l ama Cada vn v gUn a n ! d a ha n pd lamad nl ! mHg mHg· d !a pn a n pq a pa d gn né y n p a alz n n a bjvdad Cézann agna vz ñal Mn n n j p ¡D m q j E mpn an n dl hb d dad q a i v n éin d pa pa nn n y amb Ubí S vá vda gbda p a paja y n p pmann y lg a dvn má al pa \ q L pn mpn n vlan vlan gn vlg d la vd da r m n allja niñ jgnd y n d l vd n n n nn_ Cnd lan a amp haan a l bb a mna d n pan ddan n n d d p Cm ad l gnal d a pna pn blln lg y d p lg y n pn n bo. L a s mbag n d z y n d d, y vn al mnd na mda d p q fbn n adp ban d l nndd vab vab d z Vvn p , n n mnd va d j y n d n n q l va va bn anb. Pa pd l gv q baban ! pn vn q p dn d a Nlz Ell ndj na aln d! p d pn a pn n q abj n h a éna á ápda d a aa En nn a n l mnd bdnnal d 1 apa n mpna nnmn ddan dmnn d pfnddd p g y pp n n n n n pon nzan a pn baj n ba d an d. Tap l pb! q g nn n l pap d pd nn q l habn gnad A y p d n hban nnad a pp av p l d bd dan d la vda q dja la g d d la pna n nn naza j algna dn pn Trand apn ! 2 n algna ñ d q n haba hbd Impesón alda del sol, vn hba pdd fa. Anq ó wd: de l paa nm· nd pn na Impreió ma hh l pn en m pna hab gad l nl y hb agd da bUqd y nadad p q úla ma dpna hb n 1 . h d d-
3.
n !gd p bvn n a dada n l ba d l pmpn a ba U dmig dmig p a ade ade en la i'a i'a de la Gde a (!n 5 d Jg Sa ma a n q la mpn !!vda a n cnn ga a máa ap n q n¿ pn n z ba y y l ma bén n n bn, a vz n d nd gp d pn d l da n n p mnal En v d n mpn nfa y ! z d n d pa an dnd y j un vj a d ml En vz d m vap, da n p ndag n paa n mb d p án n zad y gé n n r nn En vz d anhn anhn pnad a da pa d dd, Sa n a laad unt/imo ( dvim n q apaban lnz ml d pn d a n n na mna an pan y allda q pn na d bl d a d !a b mp f bddd n áa d n q d aad mbas y a njn d a nadad na n paa g na ndd nal nal Noche etelada d Vn vn Ggh (lán 26) dm la ma n q pdn pad pa lg nnan pv E l d n az nnm ppad an d l l vd dl pé q nd m na ama d n n pvnn d pnm dn áa áa p, n d ha anfoad n ad d n d na ba y vgn pdas m n d paa va n vin d éa _n En Mahana ahana No Aa Dí de Do (ána 2 P Ggn bén ma a n q l blln l d mpna pd dpad pa ga nql dñ dav bdnn En dn d 1870 Pabl Céznn mplab pla pá d l d l pna p pn db l an q a na n a pn S n a lgn d pb p q pln vvn n pn d pad n a h d l pn Pa é l bllz bllz pal d! pim n aporba n ba b a a pd n n a d ipan. El dl n an nd a bman v má pnn En vz d p az n pd ña q dab "ha dl pnm g óld a d m' Eg Pn ! p la y d xp f b !a z d Nza E lv d �n nanána gún Cézann a pa pan d mp S d a dna < l d mpna n n ab ad p apad p v y d nna bv Paa Cénn pna db n n d l vn vn n abén d p S a pnta dg nd haba q na alq nd á hnd d la pg hmn a !z pn p p bén pd
324
ESCl.1 UHA
O ' \A \A E PRIONI
mpas pa g umacó E c cm t! s mpsm p mb u md pa dscb mss y vms v ómus, ca cs spa spcs pas y pduc ! usó d pyccó y puddd s cs pm pm s pdu btz, p s mzcs sgcs pud sus Cz, pduc d u gm d ecs sus ccuca sguó uz y a c cm bs d su , p gd d m a csdd d a y a gzcó gtca s ss d Céz stá má b cmp d g qu d ! spcc E aáss s cs cs pa smpfccó y duc u cuad sus vs dsu ds scs, p pa Cz a cmpscó y sítss s aú !s pcss pms d! t pctóc Sus zs p sa cus, td s más usts qu vuptuss, más suss qu pódgs Sus bs t d, ps y ua s m cmátc, auqu pud cza puts vds d só y gadz s os d gust d Céz pcd d su xprc daa: mzs, mñs css y ábs paámts p s cus s psb md pud dd y xsó d su ds sptu Es cs pts p dms" sñó agu vz L ma d Sta Vc u atv msa pét cc d su hga Ax Pvz u p Céz u mtv d spcó cut A! gu qu Gth scbó su Fauso g d tda su c cad mb Céza pó su mañ u y t vz hs qu s tó u spc d smb d sus mbcs y sp cs E cast t ua vsó mpa y u vsó ut s d u dc tsa d su vu có atsc pm Moaa d Sana Vtoia ig. 28 PABO CEAE la V V 88 !887 inzo a Óo Óo d 63 cm X 78 m, Muo Mropoiao d Arte uva Yor
sutuad Paj o vaduo g 283) dt d 885 a !887 H vsó s subu (g 8' !s ñs ñs d 904 y 9 06 Ambs s pss pss ga ga ds u cut d ps, p md d c Abs mus d g !a pspctv p s cvgs s p ps d c qu s sc y supp E pma vsó hy hy u qub cmpmt t vcdd d s ás y hiztdd d vduc E sgud sts ds h sd mtds y s g qub o d c vd bscu d s ábs prm p y ms áspa vts y vds cas d a maña d E a pma vsó s ds d ! mtañ dscd suvs ps t qu a sgud s pcp sbtm E pm, dls cm cam !as css y s bus ts pud apcs s dcud, y sgud d sá ducd más sc y qud só cts o!s cm s cs, cubs y supfcs cus Ambs cuds mp, s pss p tds p msm tmpmt ssb y alm nvdu Ambs mus ds umpd d Cza d mda Ntuz u cu ch pa u ! mud md d s css y mad d mt hum E bdgó md Casta d mazaa ám ). Céz s xps u v más más m L büsqud d vs ns pus, mp, ha csd E u d sus ct sñba qu Nuza s v p s msm s ns d cd sa y c E s b s cds s s bcchs pñds hzmt p sus ss as mzs, y ! c a bt dgad y vc E st cas sá qubads p ps
CEZE a ,\nta1 S Vcto Hg. 84 84 PABO CEZE l 904 a 1906 Li eo d 68 m 90 m Muo ú Ar de Fadfa Coeó Gore W. Ekis
Ariba.
285 AUGUSTO OD La a d 87 6: bro d 1.7 7 m d uJ uJ Meo d P
Drecha
bn.
cd hc dt d cst y p d a ppa ms qu s dg od dsibucó d as utas dsd a p sup zqud a ! dch pduc u sscó cs mpcpb d mvm dg, mpus cmpscó qu !ga u dcó guam mpcptb gcs a maz pm a xtm dcha Céz mpus u md d om y sabdd u mud vsu dd d a cmb y scó vcs tuv oua y casó s cd esud S db s qupad c a msdd d a t qu s dudcó A smjz d tds s s gds �sts, sus añs d mdu s pct qu s b hch u mz y d uv subyó qu smp sa ppat spc md qu é msm h_bí dscubt Su pscó hsóca pud mas s qu sñó p cb dc qu su ba put t ! mpssm y ptu md
c d vd qu mab d sttua qu s cgas d Rd cm muu qu scut b d gña c u su tmad dcam d mds d ys d u md vv E !s ccus cs chsm uv suct u cm pa cusa apsuad d b Pa t ? u vz p ts Rd msó mds y tg1s hchs sb md qu hb psd pa Y a! sgut c xpccs y dscups ps cs la ad d bronce stba d uv xhbcó Pc mp dspus cmpad p ! gb acs p cca !s ds d Luxmbug Emp t csma t t y a vd vd u mu mt y dad, qu ccus cadmcs stu d mpus vdd dmsd a, u cdd g cm u pcd c ESCUURA h?: be l h s be uaal s n tu din l nt iOO Rdin N sól pre prei E s scuus hbdas Sa d Ps d 1d1. iall _que 1d1 teria su mter nd su a f foond có a mp cn cncó siemp in que qu e sie 877 sb su d u v dsud mda / sin n1 hmr a n eng en g a u sca sc n b . si s i ez quez qu n n n c o f lut bsolut bso da brm e g 285 Ls cs cdmcs él ras iguras iente qu !s figu o bs se sien sus ob ls de sus d qu a dmsd vdd Ea a ! ssa- de él En mucls
38
U IR\TA Y MSJ\ MSJ\
LOS ES OS RS1 E PRES PRESIIS'I\ IIS'I\
ca o coocado po 80 obo ua maa omda a d ptmb d 850, tuo tm ado mucho at d a ga auguacó o d mayo d !85 Paaco d ta ta E cota d todo o pado Paaco utó u do d opdt bza y ba tz, ta baato u co tccó como audaz ! mpo d o mat gua dcoacó opacaba ! apcto co y tapat d! to, to, y b !a couma d hro d to a como u gdo homa a u atpaada cáca, !a om caa d dco hzo qu to dta pac accoo Nad pacó mpob a a d a máqua y o go fuo, duda, o pota d uo od Todo pacó dputo p qu homb d a poca ctoaa camba udogótco tboo cado po é mmo po a ua poca d !a pop dad duta LEA UA UA Y M/S A E! do po pat d o cto d ga a u dmto co u popo mudo y o xpoa a oma d cap fu og d o momto \ta coocdo como amo y atuamo E aguo C3o o cto cutao ua tcha acó co matramo ctco qu haba pdomado pamto d a poca, dpu d a Roucó d bo d 848 E oto pca a o cao cao d oa Ib tabco aaza co a ocooga, y cbo u oa y oba ua oma muy m jat a como ua tabajadoa oca uto día ddcaa a tga u cao poco at Bazac haba utado u to dmaado ado pa podo mda ago má qu goaca pobza y da aldaa, y pudo dcb bat pága a bza d !a ábca y !a gd cudad Extajo mata d u oa d a compa tbu aco moa y poógca d !a ca mda a gad cudad qu coocó o o taa acpta acpta có compta d a mag bugua d homb d o
otao a mudo dotó opocó ota co o o tabcdo acttud haca u oba aao o o tmpamto d cada cto Faubt po �jpo tó compdo a aa paa dcb !a caa y taba co da co toda !a obtdad caa do do d qu dcha dad ctca y objta caact zaba a! atta y a ctco Zoa, po ota pat o apaoadamt co o poda cb dtca apaoadamt opmdo poaj d u oa o ptu d u omado, tó a cdad dcub a aga ca y xpoa a a uz púbca paa pod cua a o ota cot u tgado oca y a oa, a htoa documtada d u ao E at d mbota d momto ugaz; todo paoama ac!do o a crza co apdz u paoama mtüoa como puto d patda u poma mbota poa uy po ua ucó d mág qu aa ta a cto ua ápda cot d paab co u mmo d p aua paa poda u gcado gcado m jaza d o pto mpota, o pota mbo t dpdo d a mpó ob o tdo y d maa mjat a o ota ata bucao u mata t !o uco apatmt ta d a da daa Po u w po co pod dad a dcho uco y u tto po cocd u ado mbóco má poudo, ubo u caó coga E tato qu \o pto haba má qu u coga dcubto u uo mudo ! caacttca ica y oógca d a uz y o ota oto a cca oca, !o mbota oo a mada a o uo dcubmto pcoog og A dja t coamt u poía u tado cocuo y ag mtao apochaba d mcamo pcoógco d acocno ducto, o d a pat a todo Lo pota o día todo, y po o cocdía u hozot m ampo a a magacó d cto A gua qu o pto mpota haba djado a mzca d coo a oo d obvado y a acó d tma co u mt y ptu, Maam y o mbota djao qu cto comptaa a coxó, od y a oma d u bodgo ba
F. 288 E PXN PXN Plaí d d Crs;[ s;[ n d:� 8 ! Heo ldo y itl d 85 b d lgiud it oaf k época
mb dcubo u uo mudo po poa a tata d ¿cucha !o oo cotmpa o o do do y 'abo pum mzca d aco pada coocd pooga como ta aud Dbuy, a ca y daa ua hpb pata ooa, a mjaza d u coga mbota u capaz d xpa odo toda ua gama d mág , qu fuo dd oát pum Rume y pfume en el ae del atadece}. quda aqutctua (La caedal megda}, ooct paaj mao (La Mar ta xótca (Iber, eta) hata atuoo ugo d atco (Fegos de aicio Lo mbota ampao o mt d umba d pcpcó paa obt bdad má dcada y tmua a capacdad d ptu paa ua pca ub· mal. S moo u a zoa cpucua dod n a a acó y com aa dacó a pua paaba mbolmo mpo, tña qu ! müg y aco d ago obpaa o mp tmuo ob o tdo puto qu o apatao dtamt d a obtdad d o a ta mpota qu cottaba puamt co a dcpc6 cudadoa Mauco Mat!ck hzo u tat tto d taada a ma d o pota mbot: a !a ma damátca Su Pa y ada ada oba tda 892, ogó ua t d mudo mata y d mudo d a magacó E !a, ga Matck a mpotaca d o hcho to y xpoa a quta baco d ama Su mboo coa como azo t o b y o b o momtáo y o to Lo tagb agmto agmto d a xpca xpca com o apatmt ta uco d a da mpo bda pta paa a eca mü hoda daa d a da E uo d u ayo có po dbajo d todo o pamto oco, pao y acco d o homb, tá ato ocao d coc dcoocda d todo o buo buo dado y t, a t dcoocda bo. Todo o qu omo pamo tmo, mo y damo o o o bubuja !a upc d t ato ma" Et ma po o ñaado \ mboo d abouto a cua toda a da a a paa po qu uca poda abacado Lo qu cucha óo óo ! mu muo d a oda d u upc. upc . E u dama, ! ma a a a ut y abmo o !o poa damütco u tdo má pou do qu o psoa humao qu ! mo o caso o apa umado o d oa a A pa d! cao qu apac !o poaj d Matck Matck o ptc a paado a a utuo o oy Pa o qu a paa d u p oy t tó paca oum po t má m atua d duaó a po tozado qu a ouó d o qu !a tama pac daoa dto d o popo poaj E! dáogo uua cot d a apa audb y tdo cot hay ta poa aó ca qu a u pc d a damátco qu ó !a magac d o pca d pod a A mo ojo db mzca o ua pu mpota !a magacó d obvado ua oba d Matk db acoa a mtáa u o uado o ua o-
t d mág a cada mbaoa pu pc y da a pudda mto d u popa pc mocoa a jugo upca d i mboo mboo ta to ta á dmado db p d cmto · cotu ob a todo u ó! at damütco, y o opd qu o pbco d Mat!ck t u poco dcoctado Paa u podo qu cooó ]a$ oa 1ta d Zoa y a oba pobmca d b dc pta t apooo y octuo mudo d pítu La bua ut d Mat!ck, auqu uca pcató d o, u cota u compoto qu pud a o co co o cao odo buoo qu puda pama mca muu!!o d tndad hozot y qu puda cb a mca qu cad a u uño o oto uo Fu como a muca d Dbuy hub do cada co co d popo coa ! opa muca paa omoo co d alma" pgoado po Mat!ck Dbuy u capaz d hac a ma cta mtoo cato d to E u pattua a c a ocao qu ota todo o poaj haca u dto dcoocdo o maada co bdad pcl E ua ma u ota u agua tá pt páctcamt tod a ca a a oma agmtada d u o a a, u tau u pato ua ut u paqu o agua tacada y tda d a caa ubtüa Eta ompt mag d agua mpada como mboo d a atuaza ma tumpda d a xpca omo u mto ntab a popa apochada como mdo d aphd cto atmoco ago y a utes cambo d tado d ánmo E cuo d a da da d Ma<a xpado po mdo d ta abu da aga V d oto ado d ma cot ada cca d u ombío taqu o boqu dcub u amo po Pa juto a ua t paqu, y a mo pd qu a abta a taa paa qu po tma z puda cotmpa ! ma Dbuy a ga cooc do d a a gua t aa y pogo d u poca pcamt d a oba d Ma!a y P ou Había patcpado u dcu o y bucaba !o mdo tcco paa taada toa potc a a mca S u to pmo tomó ma a caco qu cbó ob txto d o pota mbota po dama d Matck bdó mata !co cao pa madua y ao a u xpó dta A mjaza d o pota, u mtodo muca, mucha ma uo co coa o coto d a tca opítca cocoa Sguó a c d Wag d da a !a oquta !a taa pcpa d daoa a cuca d dama y como uado u ob u mayo gado u poma o co u comtao mag po o catat qu ua ópa tdo cocoa o ppcaca aacttca, Obuy pcató qu !a moda ! tdo d u aa optca tabcda mpda a oucó datca y o a tmuaba Do, ttado d ch, qu uca a dtda a accó to , qu dba cotua tumpda comtó comtó a moda moda m pmt dco dco c
rb jó epi o g 290) rbjó l co E u Pjr en e epio co broce co u coeido lo de cobre que e cerc l brilez de oro Al moder u merl e u rágl m cuviie y drle u buñido peeco, hce que el me como mei e rfme e u de eerg. E l brcció de u movimieo, u pum e el ire. Bcui vece h d de iefcr el eido de movimieo e u ecuur, l coocr u fgur e meill girori, md de movmieo eo De ee modo, l buñid buñid upericie cp l luz y u fm prece lor e e! epcio E coocimieo de o iem muicle o europeo de modo emeje, umeó rápidmee due ie del iglo XX. L orquecioe de Debuy y Rvel ero ifuid por oido erño y eóico de l orque de ipo gmelá de Jv, que mbo compoiore hb ecuchdo e Epoició Ierciol de 1889 Co mucho, l má ere de e uevs lueci empero, fe l múic de jzz oremerc que hbi comezdo e Nuev Orle y Chicgo que e ecuchó e Europ grci bd vijer de múico egro E e Rncón de los nñ {!908) Debuy icuyó u úmeo lmdo Gowog' Cke Wl
esacio.
"FAUVES, E PUENTE EL JNEI AZU Y
Fi 20. CONSTNTINO BRANCUS Pájaro en el 1925 B roce p· p· do, de 25 m de la Meo de Ate de Fdef (Clecón de Luse y W e Aensbug )
y
cce U de e ob Cbez (fg.. (fg.. 289, iee e mimo elo de l l de Co de Mrl que Pico hbí dopdo e u p má rde empeó ca ovle eilizd y rm rgd ecilez eleme de l ecuur de Bcui uvo u iprció frmiv e l erz de m primiiv y e revid iovcioe oe de o piore fuvi' L me bucd por Brcui e iberr l ecuu de odo eemeo erño y evrl u im eeci Por ejemplo. llmó El prncipio del mundo u piez de mámol e meile por o que o: mármol por u liu perez; mel por u durez y uvidd. Se cul e el mer r de compeere e u má im ure y pmr e meo emieo que e e u erior i rzrlo imulr go. ·Lo que e rel eló gu vez Brcui "o e f ee io eeci de
y
ESRENDOS OPERATICOS OPERATICOS Lo epreois e pur bridro myor eció s iensidde del seimieo que enidde de l luz Pr eo e rdor de creció excede ildd de l inció y pree eccioe ubjeiv e vez de repreer reidde objeiv remdo upremc de l imgició hum obre l repeeació de l Nu rlez E époc e que Pico decubr l ecuur pimiiv, oro gpo ded el expreioimo e piu co u recció o ío ío eco moérico y l objeivo depego de impreioimo V Gogh hb bieo e cmio co u iezo reéico crii udo y vor evgé picóic piod, coore udo lco. Piurs como l Nche etreld (ámi 26) co u llm verdieg de cipré, epire de ! ere y epoió cómic de l V Láce ero uciee pr cedir l imgció E bárbro epedor de oí cromátic de Gugui ue provechdo cmo u medio úti pr producir ie repue emociole, e o que o epreioi levro u búqued má lá, ht lo coore umioo de o vire medieve y eome iveiv ple de mgició de ecuu ecuu romáic. c. L re primv primv de Poiesi y Ac mbié pricipro e ee eio Lo violeo choque cromáico l defmci e viule de lo piore rcee eguidore de! expreioimo ex preioimo e gó e iulo de Le Fauves bei lvje), por u comerio a zr de u criico cerc de Só de Ooño de Pr e 905 quie dijo que l l prec u ju de imle lvje L pmer pmer obr de ie, e má civilizdo de lo piore uero clfcd e e edeci, i bie e reropeciv e diíc eeder por qué e hizo Si e que hubo go "lvje e ! obr de Mie üe u ed prereci perol por colore ble
' \j :;
. ., ,
,:
<"·_
.
:
1
.
·,t.' -�·
.' <:
'
y
Señortas e Avió, 907 LAMNA 29 PABLO PCASO las Señortas Liezo óleo de 2 40 m X 230 ueo de Are Modeo, Nuev York Adquirido por el Fodo Liieie P Bi
f
i1
AMINA 30 P ABLO KE Diana, 1931
Oleo sobe madea de 93 cm X 58 cm Colecció Wlliam Beody S ois
a eone qeza de veció y toqe de esple do orietal qe hicieo de l peo caete de ocidad La Ventana aul g. 9 l) qe pit po 1911 mesta s ites po los poblemas estticos fmales vibates amoas comáticas y motivos decotivos como aabescos. a composició de! cado es como estdo de a atleza meta abstacta qe se de stlmete co paisaje estilizado os pasadoes de sombeo e el alfleteo a la izqieda se e co el floeo vaco detás de ellos, y las floes del oto oeo se mezcla co el ollaje y el techo del estdio del pinto qe está po ea; el dolo oietal e el ceto axal Ueva la miada a la sepaació vetical de la peta vetaa e tato qe las líeas fmadas po las siletas de la lámpaa se cotinúa co las del toco del bol e el jadí a meslla de oche co ss objetos se e co los áboles y el cielo del fdo, y los elemetos iteoes y exteioes se velve pates de solo diseño. La podidad y lejaa so sgeidos sólo po apagamieto pogesivo de las intesidades de los coloes E este cado Matisse alcazó s seño de arte de eqlbio, peza y seeidad, caete de tema qe lo ahogaa Paa Matsse el expesioismo o es aplicable al coteido de ss liezos o a la comicació de me saje emocioal sio al tatamieto totalmete fmal de s dseño pictóico pesió a m maea de pesa señaló algua vez o cosiste e la pasió eejada e osto hmao o taicioada po ademá� violto a composició global de mi cado es exp expes esva va El expesioismo alemán del deceio ateo a la pimea gea mdal gadó pcipalmete elació co do pos qe apaecieo de maea smltáea co los fvstas: De B.ke (El Pete) y De Blaue Reter El Jiete Azl) El Pete fe a poco coheete asociació de pitoes de Desde qe tomao ese ombe pes deseaba establece lazos co todos los atistas del cedo expesiosta al igal qe hace ate qe ese pete paa el to Recoocieo s deda co Va Gogh Gagun y especialmete co el oego Edado Mch Emilio Nolde e o de los pitoes de ese po co mayo coheecia e s oba y s Danza alededor del del becerro becerro de ro (g 292) fe o de los mchos temas bblicos qe tató os choqes violetos del colo ete el ojo sage y el amallo aanja, además e lo defme del dibjo expesa s mesaje de la ia pmitiva y eegas demoiacas de us atometados dazates Jinee Awl e el ttlo de a pita de Kdisky qe se covitió e la poclama del movimieto expesioista de la Alemaia Meidioal Tambié e el ombe de übo qe e 1912 edita o Fa Mac y Kadisky e qe epodca pitas de a exhibició celebada e Mich el año ateio po algo de los "vistas aceses y Pablo Klee al igal qe po ac y Kadisky El libo tmbi icla atclos sobe ate modeo e tato qe el composito vieés Aoldo Schoebeg coti
b: Fig 91 ERIQUE MATSSE V w/ hha por 191 1 enzo alal ól de 128 m X 88 m Muo de Are odr no, Nuva Yor (Adqudo do gracas al ndo Sa John D okf J ) Ab/ . g 92. E NO DE alrded r b de oro. 1910 Lno al ólo, d 865 m X 99 m Pincotca Eatal Bávaa Munih o
o
EPESNISM Y BS': SM Izquda. g 298 UBERTO BIOI Frma nca$ de ci1uidad en paco 191 Brone de 0 m eo de
Ate odeo de e Yor (dqudo po medio del legdo ie Bliss)
Abaj zqueda Fg 299 FERADO LEGER U/ Cud
1919 Lienzo l óleo de de 227 m X 91 m. m. sco de te de Fldel (oleón de E Glli n)
advd ó n a nn pcta d a gand aa ucua E ta d Bccn a vcdad vcdad qu xpa n un cnnu d n n bln pa y a cn pda d a al cta fgua pac n u aycta E tus có nlunca pncpn p da gn a cnc Cpatnd da d cuba y uita Fan d ég darrló darrló un n qu pat pca y na adapan n un t ñalad c n L Oudd (g 299) Lég gutó d cgüña bqu d clnd y pn d pnad cn pndn c pra A acpt n nd á lta qu cubta, a aacón d Cézann ct a cnd y cn, azó rma cuvl y a dó n z ba_ Su und cac d ntn y pbad p rb
cuya pa n ma géica pua a a huana n inducda ó p u ''a pc y n nncnant nxpva En 1924 ég hz un l abtrct aad Bllet Ménique, n qu a a a cnca cnca ubtuan a hua n y u acvdd n tan, n 1917 Sanky hab cput un Estudio pa Panola y cp ancé Athu Hngg pand a dtacón nfónca nrma d vz n 1924 al cant tunnt d a quna n una ba aada Pi[ 231 Su nb una uón a d d una c nrtaricana d añ, y a ba tuv c vca ud y nd d a ca cn chnd d a uda y agud lbd d lba a vap Tl vz a azacón uca aunada d i cnc ncunta n a b d Ed ga Va Cn capactacón cap actacón técnca n ab cap Va tant un úc c un c y tu d u ba unan c n pduc d un abat: Inegle Denidd 215 a dndad d patn d a aua paa a cual fu cputa) nizió Eta úta abada n una d pan n qu ntcuzan y qu ugn, p n an dctnt, rt d a da vda d a cudad E x d Va Va aba una úca qu nnaa a a adad d und ndua y n a d capa d lla, DADASM NEDADAISM Y SURREAISM (SUPERREASM) En u xhbcn pcórca d 1911 y 1912 n Pa t?nO Jg d Chc y u Mac Chaga antcpan da d dada y ual ( upa) E én, d hch acuñad n a cha p cc y daa tug facé Gun Apna pa dcb a anaa nca, a gn d a a a par da vul y a dva ncngnca d a pnu� E cuad nrc Mu Iquieta {g {g 300) d Ch va a xpn a un und ntpcv d b acacn. d, d ata n d caa apc cn qu ca p v y qu vn hb dna y apct ntaa y ac qu ó ar ndvdu pudn v n nt d cavdnca cavdnca y abraccón abraccón afca" afca" Su ntncón p a ba d a nñz y a tapa adua, y tuv c aia pncpl d u ba ad d nu y va ncb y c óc y ógc fntc y fla Las ,Hua nqiets t n d un nc n y un ací qu td nvad qu adqu un n p a ppctva pnda a ba d Chc abvan n a n d a pcga udana y n u n t bc tn cuadan a qu pyctan ag
ca e poc esón po xpes os y su exp esos nes onra os man ess con a gaa na d ac van huc bca es :, as:, ud conoc conocas acttud mago y actt humo amago ua Su humo anaqu a anaq y xtaña aua a pó sd s d es pó p o ? pom po m as s co c o añ a ñ ace e hac h n a ao yudao mpeoo ayud cud qu Rua djó n pu d empe aronn urdo _1mparo all asurd are a pe dI are p ape e pa reduc e tas y a reduc ctas Chaga xpan bnt n c Yo y l lde
301) En un d u nuñ nni cdó qu e ch d !a caa d cap apñada d gnt d u pad bn vvía tanpan a nub a ta azu pnaban jun cn aa d cap d ab y d cain cbó y cabza dpnd uavn d cup y pndn crca d a ccna n dnd ppaa pcad pcad En o y l lde. c n un uñ una agn uppn a a caa tn pat aba abad qu va a cap a dch y a capna a vé, a vaa pac ta ñand an� quant n a cha qu a dña E dada pduct d a diluón !a da y a caca pna d a pa gua unda und a anguad arta ntn nt n qu a cvl zacón qu hab pducd h dba barda y cnza ta nuva aa bautza a u v nt gn al aza una paaba inni d dccna dccna ancé un cabalt E dadaí n cn cunca un vnt nha qu n pcal dcnaba d dn y a azón un a a cdad ducada y una pa cna d t qu p valcan valcan n a; d hch un antat antat o dadaíta pncpan p aba un paa · na n un abn d pnan ancuado cn cnnd d bt d baua cnugan can d ntd n aa d abud dctan n-
nss d con innovaco nos innova mnos xpm paa os xp sfea paa amósfea a am
lico. posbéélic o posb riodo period
in sea ea gin smo og da e dadasmo a vda o de coa eno Movm Movmen os e o d smo sm daí da í "da "d a e o o m e c n amn adam ad atin jado atin oejad do moe sdo ca-voca e vo eo, e ues empeo espues go desp sg edo s o Medo éxo enen éx que que enen su s us n Y m ú c o ga u dadd y uga banada smo de bana adasmo aoo de dada bua ros ro s ue u e y bas ba s es va van n des de s en os ad a d hal ha l jos spojos spo as de de aduas peg pegadu os da1saa y os odada1s ate pop neoda vdos en e at evvdo sdo ev han sdo fe d u ª o n 9 6 0 p�ro c eceno de 96 nngs de dece happenng "hap a goo. de a mo sug adassmo su no que e dada a En n genuna nca genun enc on a a gueeon aess que sgu socae acón soc peac esespe roa y a deses ncaro banca lsm mo) qu ha als supra o (o supr smo uasm bsobdo n sua absob
azado smo ha ab�aza dadasmo neodada mund_al. e neo uera mund ea guer pm pmea dos de od em o y os medos asmo mode teas ne al mate amene ilosame jub jubilos ace e e masas, y se compace ndes mas gande fsón paa ga dfs do y no de e mu ndo on e mun mo y íe con e msmo y po s ms sudo po absu
f:quda ig 00 JORG E DE HI RCO U/ 'fus Inquitas
9 1 Lieno al óleo, d 925 m X 6 m. Colen privd
Aba Fg 301 RO HG Y y a Alda l 9 l l
eno l Óleo l m X 1. m. m. ! de e odeo de ue Yok fondo de l r de imon Gggenhem)
O OO
ón y la egadac tación ión h h:: ex plotaci egadación contra la explo nada contra apasionada estado apasio tico en un estado automático dibujo automá écnica del dibujo mple m pleaa la técnica e má:reíleja� las gesticulant gestic ulante menudo reíleja� as a menudo
obr Sus obr nflu e;i de KndinKndin - nas, Su trnce y muestr l nflue;i semejn semejntte a trnce por tre 1uz: upone en en por tre 1uz: que se s upone quellos que suesmo se preocu preocu.p� rs de que pte del sue pesr que grn pte sky A pesr ntes d en semblntes ent ;1 sensiblees sembl i nsensibl tes y los in anonales,, Mro M ro morbosos Y anonales psicológicoss morbosos estados psicológico por estados
ís con ext rvgncis Su _s extrvgncis aliger sus f�nt.ís ilumn il umn y aliger
r dos do . proyec proyect nts p_r gtints erteses y gti gert 00 g
onfs. magnet Person gnet·· como Pers htos como sohtos tan so ítuloos tan nen títul tienen t obr obrss tie �da ara No. 1secco�da serere (Ten M1se ads Misere llamad tas lla petas s1a de n cape con a ms1a inandoo con caminand as cam strelas por s estrel a as por erto,, l1 l1 migo h�erto exto de u n amigo con texto a, con uera trs) y Guer os que trs ctos bs!rct ectos �bs!r insecto undn en ins os; bund suros; je de sur aia aiaje eron : sgero los año� que sg ente en los ntement itente erite inter paron int cos que se ocupar eometcos usnos geomet mente y gusn ciosme sencios umbn sen zumb nca e rn n unca ern lios nu rtafoolios os poortaf dial, Los p rra mundia imera uerra Ja p rime tica. estática anera está astran de manera ar arastr arada separa la !uu de manera sep ieron la ! llo vier pr ello dos, y pr licados publica n ume um e obr ob re vol vo l s del de l na pa pa la de d e ulo o tt t tul E l s rte rt e ae agae le 58 ag e mle 304) em (g. 304 acio a las A M. (g. lismoo Su Paci sure surelism
oc del escultoc menson escult ent l menson represent ettii repres Gicom Gicomett ue con contene l que q jul ju de ner de mner s Ls g s ntsm étc m n geom geométc mzónctres un mzó les ntsmles léticseos y esque es quelétic � espe cioses bie formas formasus espectr rntesesY cntrnt epcnt puento t1Slu os dete ce os ysensc bieos esp obses s enespcios en ducen ento 1Sl 1n sc1n nte sen ionnte un obsesion produc pro d humnas oled humnas soledd
. 32 VO .. rsstn de Mmr, 3 , 24 32 . M M N k
omo h subrydo Robrt Ruschnbr con todo sosio simplmnt ds vivir n ! mundo y no rr mrlo Ruschnbr y otos noddsts s hn runido n vnturas xltds n po pra improvisr rt xprinci conocid como happenzg En sts cecions casus y ltoris s combinn olors spluznnts ctos sonoros lctrónicos, imáns movibls rdiorrcptors todo volumn spiadors d pisos tltas coindo n trjs dportivos dios sn sntido n un spctáculo improvisdo qu rmd a cos calculdo El mnisto surlst d 9 proclmó qu l stlo s bsb n un utomtismo psquico puro por mdio dl cu ! ist tt d xprsrs vrblmnt por l scritur o por culquir otro mo; l ncion mnto ra dl pnsminto sn dominio luno d l rzón o culquir procupción stétic o mora El surraismo cuyo nombr xcto s rlmnt suprr lismo ntr un rlidd más válid por dbjo dl mundo d ls princis un mundo ilóico subcons cint mtsico y onrco por dts dl mundo lóico conscint y fsico Los mimbros d st upo cryron n l supordd d l ralidd dl suño sobr l vili d l nts rspcto l razón y dl subconscint sobr lo conscint Andrés Brtón utor dl mnisto hbló tmbién d l bllz convulsiv" d los suños Pul E!urd dijo un pom db sr l drmb d lo intlctul E pintor Slvdor Da se unió por sí msmo l upo n 99, y s convirió n uno d sus pridos pincips El h dscto sus cudros como otors d suños hchs mno y ls h dorndo con smbolos d ivrss fobis mns compljos y otros doos d l psicolo nonl A smjnz d Chiro y Chal Daí sintió obssión por l misto dl mpo y su Pesena de a Memora ( 0) suir imáns d épocas prhistórics olóis y rquolóics l iul qu dl timpo onco En nustros ds Pul Kl sul sr cptdo como uno d los más notbls tntos pictórcos dl silo XX brs suys como Diana lámin 0) hn hcho qu
semejnn sus semej humno,, Su se mento humno \ fme �rentes alal \f n �rent ¡ poder i n s t,
muchos dsdñosmnt pasn d lro ncoéndos d hombros con bul o con un sons Su inn incnci innl mpro s d un snciz muy nos y por Jo rulr dismul un sinicdo inni tnt sut Su cpcidd d nvnción supra n lnos aspctos l d icsso ud dlitr ! ojo, dptrlo ! nts o rplr l obsrdor con im ns props d un psll Aparao para e TraaMagnétco de Panas, Mquna de Gorjeas, Magnétco dro con Galeas, Jego de una, /doo pr Gaos es, Consagra Consagrado a fment o, Fanasma se Desvanece, nos mustrn lo vrdo insólito d sus ttlos. El simbosmod su Diana nos mustr l xtr ornr compljidd dl t d K El ttulo idnti c l ur como l dios mític d l cz n tnto qu l co stá quipdo máicmnt con un ojo pr sgur un xcud bsolu n l blnco . os pr ls disocidos dl cuo d Din sugirn l prsudo vulo por l spcio y l ud por dbjo dl pi d l dos s hrnci d l sculur románic n l qu signc tnspo miroso El color y l trtmnto d l suprci rcurdn rcurdn l impresionismo y l puntilis m d Sur conscintmnt s vnta contmplr l mndo con !os ojos d un nio pr lor spontni dd no td por l rzón Dso sr un rcién nido rcctrnt qu nd sb" h sñldo Con Kl l il qu con Frud l nño pdr dl hombr Al xpmnt con susón hipnótic y utomismo psquico d sus dbujos l cráctr ltoo d ptzos sobr l ppl o l impulsividd d ls improiscions Su S u domnio d l ln s tn complto mpo qu su obr nunc db sr conndi d con l dscuido A pe nt todo ls rms pquñs y ls técnics d curl y tint !piz y ryón produc obs d un rscnt modsti Tmbién s duño d un humor nl lmnto qu por dsci lt n mucho dl r modrno un üó smjnz d Kl intnt hcr un r d iminción pr qu xist fur d l lóic o l rzón En sus Prsona( on Esrea 0
REAS SCIA El rlismo soci l r�prsnt l protst dl artist cont ls circunstncs t lb!s qu obin l humnidd Insctos n l trdcon d Gy Horh y Dumir muchos tors contmpor contmpor nos hn dndido l cus dl dbil contr l r dl pobr contr l co dl opmido conr sus oprsors En su bsqud hn xplodo l sco d l socidd ls xcrcncis urbnas d ls brrcs Y l d d los bjos fondos y d st modo hn comprobdo qu l cincl y l plum vcs son ms podrosos qu l spd • Será Utma Ve Papao ( 0) s l tulo dl rbdo n cobr d or Rouult, qu dscb l stujnt dis d un hijo qu pr pr l rr un mut csi s. El d Rou?ult s no pro sus cows trácos, bodos comcs crobts sáticos y cvos psjs rvln su amp compson hca los xplotdos y los daddos y su protst
: : 33 U MO 33 5 243 í { M 34 O O· M Palaio a s 4 132 33 M 62_5 M M , N
jes cn Eslla
caa caa e hobe hobe hano abin a e cepo en ee a a enacin e clo oeccin e ine enenca E coazn nceo e hoa en Wh e e núceo en a e n hoa (e chienea) ivo y eeo e o con a eá ean ca. E eacio ineo an á no ebe connae no exane n necin ee aeno hacia
aea a hace qe !o hobe en á cca e a ea a ana o áboe y e aa aa aa con caa e aa (ain Wae) (i 0) qe Wih cony aa Ea Kaann en Bea Rn Penny!vania e na cobinacin eeiva e ceeno eozao ieño en voazo y n itio ieionane a caa e aceca al iea oñao o Wh e na ca qe cezca e anea onca ee ieno En ee co ciene aba e a caa con caía e aa y eeaba vv ceca e ela L caa a caa e aa en conecencia ncye !a coiene y a caa e aa y o eo anchas voaiza qe e oyecan ee e banco e oca en e qe ecana ecana Wih ev e eacio ivo hacia aea obe a a aa aa o boe e oca iva ebao ¿I aa eabecen n aaeio con a aazn e conceo voadza en !a ate o encia en o qe a ancha voadza a aa ea coocaa en eno eendca aa ee a eccin e aa en ovieno E o a ia qe e eco e na erie e eaza qe e ezan hacia aue ee n nüc!eo e e E eazas y n_eo e na an eancia qe e abe en as eazas otco o ano ozonaee eo co a vez on eqiibao o o voene veticale e a chienea a iea oca eeaa en ea cenea iene e o coo y conexta qe a oca na e boe e ío E! voadzo en ee caso eie a o a ciene ineenenca aa oyecta veo o oa ans ibe ibe ial qe en e eeio e eacio neo e one en eno adao aeeo e nceo cenal con zons e avace y eoco qe cean o qe W a la bta e ocacin ineio y eeo En o io ño e noabe caea ee ecano e o aqieco noteaeicano ecii e - ig ig 9 H g e 96 97 H 9 X 86 g H H M gg, 97 99 99 H gó i , ; 8 , 76 ' i Mi i 9 96, X 7 L'
g
¡
encao e con n eco e a ca ane e a e! eo Genhei 10 a lea e ae aa a eca ec a y a in a abc en \a cia e Neva Yok Paa Wh n eo aá eb e n o e coaieno coo caone no n conno e eacio en o io io en qe e ojo no encene obáco no Paa oa ea eñ na eanca nica eona e conceo eoza eozaoo e á e e áeo con n ceno cinrc heco coonao o n oo e abe ca! a e 2 e o Una aa abea voaiza qe eeva a na la e e io acene en eia e oa a eancia y aviea na anca e 400 co na ncnacn e o 100 enanchánoe ee a 10 5 en bae e en nve á bao a cai 10 ae á eo ESILO INERNACION: GROPIUS E COR BUSER BUS ER IES VAN DER ROE E eoo ine* ine* naciona craiz en Aenia con a oba e Goi van e Rohe enJ Janca con e Cobe y e o Paíe Bao con P O Cano e enca a Go eoanza a Ecea e Ae aeana e e a ea ea ni, a baz coo Baha (Ino e a Conccin) e hizo e ea na ecea écnca e eño con én eecia en s ae in ae y e eio e aeale éoo oeo Paa a ana eni n conno e eio aee e qnas ocina ainiaivs y caa e ofoe en n o aiabe e cbo eneazao e nee conao a niae enoe enan chaa a o onan oo coo e! ae o aa e áqina en ec abiea con aee e ca Coo eonene e eio nenacional Goi coenz con e cbo abieo coo a nia báca e eacio va voen y o a en n conno ea cionao e cbo E ae e áqina ( 1 ea !a oa en qe a conccin e aaa coo n voen abieo y no coo na aa ceaa Po e éoo e voaio Goi erii qe e eicio e oyecaa vao ie o ea e ae e on E ni hozonl eabecio e ee oo e anea en a bae e conceo y e ee a nve e echo Ene ea neas aaes cea aee e cal qe no enen eo eca Ea naena eie qe e eae, coo a ecaea eia y a eca e ineo qee abeo y viibe ee e exeio exeio A eii q e ean aeciae iánea· ene e neio y e exeo e eco Goi o e eqivaene aqiecnico e os inoe cba qene eenaban e oo 1áneo a caa ona y e e e na caa hana, o vao ao e n obeo E o e Baha ha o no e !o conn o aecno qe nlyeon en écaa a exon qe h ho Baha e aeae y eo nae cno a nevo éoo e aea eaia ina exe y e ina aea eaa ene a o ea e vean ee eene a naiae a a qe eaban nao a en a aaba ha aa enae en ea y aa aa a nacn
ecaz Coo eao Baha e olvió a ene e one anaon cho e o nevo eño ina* e Innovacione Innovacione coo a iaa e aceo ba ezcaa niec e ce y aiaeno aeoinico feon aceao aa a occin n aa, y on ae e nea via oica daa Pa eqiiba e ao iiara eeo Goi a iinio ceo e oeoe a o inoe Kaninky Ke y eone Feinne aa encaae e o aeco e eein y ceacin e ibo y a ina onian y e aqieco van e Rohe abién oveon nia eacione con a Baha e Cobie a feencia e enqe naaia e Wih concb caa coo áqina aa vi eceáco aa aiia exenione e evicio bi co S encao e conaon ee caa caee hasa ciae en ea oaa vaa vaa haa conno e eaaeno eca aa exoicone eo ae hasa ieia aa eeno Paa é, !a aqec� a ue e eo aa y anco e aa hea� naas en a z Sen é, a ane oba raia qe e evean o ia en z y oba on cbo cono efes ciino y iie En ano qe o eco e Wih exeaban aona con a Naal Naal za e Cobie eev ecas obe iae aa aa a "neenencia e a coas hana Wih con ac a a o eicio cbia e e Cobe caone obe zanco a ceacione e aceo ca y homn amao e Go y e Cobie e aveten en o acacieo neoyoqno, e o cae e ejeo á obealene obealene e e! eico Seaa Seaa ( 31 En é a enenca veca onncaa e o reo acacieo e e aa a iia e neo e o cena a erca en a ae e ono e eeno y añai na bae hoona qe e veve e ee ! obe e qe e eqiba e acaeo E edcio Seaa fe aao o J ceaoe wi {i i van e Rohe y Phi ohnon a Toe e z a foa en qe qe eá hecha a ana baa ee ve ecaene a ec a eencia! en ano qe cena con eaco aa eanqe y ane a ae be obe na aaa e ano oa a oe e a en ba y ae e\a e coo bonce eá voaa obe iae e
i 1
i Fíg 32 UDWIG MES VAN DER ROHE PIP JOHNSON Edfio Se am Nuen York 5 156 m d e tu
Extema izqulrda
ig 313 EERO SARINEN Ceo A áuio Trncot! Aeropuero Itercio Keedy Nuev or, 962 962
Arriba.
:q. . ig 3 4 EE RO SAARNEN Arco Póio Jeo Wewad Exp· o emor, S Lou 96 7- Aceo ioxidbe ioxidbe de 9 m de u y 8 m de espio ere ln bae
ceo inodble que dn lgeez y espcosdd !s mss que se diigen hc b Con un n pque dd estructu l Ms e más llá del aspecto páctco y el plce en ls popocones de sus edcos, l gul que se egodeó en bellez de sus mteles o menos es lo más" decló el qutecto sentenc que plicó l decocón y l estructu A pes que culque mtel básco pod se gulmente gulmente páctco Ms muest etodn sensbldd ls culddes y bellez nheente de sus mteles Elg ó el bonce p ls vigs vertcles que de modo lteo son lss lss y con dvesos dvesos tzos y contextuas p log un ntee snte conjunto line
l de de vuelo y demás un temnl eonáutc Cuto gndes cscones de conceto decnsn en sopotes bstctos y enmcn un nteo que es not ble po su elstcdd epcl y pltcdd escultóic usenc complet de ángulos gves hce del nteo y el exteo un cvl de ms culíneas En su Aco Pórtco p Jeeon Westwd Epnson Memo l en Sn Lous g 314 ), Snen lnzó l e e un subim e sencillo y esplndecente co de ceo nodble que se elev c 190 m del suelo p mc el moento hc l fonte occdentl Desde el punto de st técnco, es un cva catena"a esto es l om de un cden suspendd lbemente ente dos puntos en ue l ltu es gul nchu bse tngul SINESS: SAARNEN Eeo Snen h logdo hue de cd ldo ncluye túneles de elevdo y un esultdos notbles y solucones plens de gncón escle de ccol que llev un obsevtoo en l en l qutectu contempoáne P el Cento Aeo put Egdo en un pque de 85 ces en !s bes náutco Tncontnentl Tncontnentl (g. 31 3), Snen con us del Mssspp el co má lto del mundo es vble fm lds de conceto y centos dnámicos, dnámicos, nos d un dstnc dstnc de 30 mls
eva York, 1 9 42 d Neva · iudad d N N. Ciud DR IAN M ODRIA ED RO • 3 ' P EDRO v 'H L 1\i'H
or1··t va Yo I ney J as, Nueva Y a ·d Galea sía de la Gale coteesía de 60 m Por cot m X 3 60 de 3 O m X óleo de o al óleo Lienz Lienzo ,
DAS:
IDEAS: RELATVISMO
E cb e o io pete Et pet pet poj eñ o ceto e peeo e go XX e epee e tm1o oófco cetco o etétco Nú páeto bouto etátco ut be pobeete pue b u vó tfctor e uo cbte e hoy Icuo o tguo p cpo e teátc h ejo e e coeo coo vee ete y e u u coo e e te 5 ho coeo epeoe hu etv, e e tepo y e to e u cecó_ ó_ bé o o o á e e !o ceo eoo y oct po tc o oeo coeto y occoe po e cuo e cuo, e cce ucho yo e que u euoe t E cbo e u oe etátco e uo vó c ctu e uveo que coezó co Copé· co y Geo h bo co too o que e Je h pueto fete o que cee e u poeo oeo hc u objetvo ebe tepet et corete coo u fo e evoucó o que o cept ect ete coo yo e \o cetfco pe pe ete e t o e cbo Abo coco· co Netche cu jo que ve uc cueg e bzo e u bouto po ece, b ecbe e uo e téo etvo E u obe· vcoe e o eóeo co, Abet Ete vtó que e u uo e oe too e ueve cuque cácuo o peccó, p e vlo, eb bse e pocó etv e! obeVo E spco bouto e Newto que e óv, y u tepo bo uto, que lu co uo bo e ecó c cuque ccutc ete" tuveo que e eecho y ubttuo po teo e etv oo epco, e e cteo oeo , e e po ov y cbo e pocó etv y todo tepo po ucó e oveto e e espco ecoo E uo e t e u couo e epco y tepo: to ee te y o hecho u ecó e cto eoe e epco y tepo Lo etuo que o topóoo h hecho e v y cotube e os puebo ptvo eoto e que coecoe é u ecó co cotube tbe, u ue co ccutc oce y ecoóc E e Tbet, u uje puee tee vo ro pue u o hobe e eo pobe p otee E Afc g tbu pente que u hobe co te ujee que pue tee Lo óo páco, Wl e y oh Dewey eo p oje hto y uo y leo cocuó que cuno u e e ec�z, e vá; cuo ej e e pcbe y ctv u ve o e vl y e eeo buc ot oucó Dcho uo tvo e que to co pee tt to peso y c upo, egú bae y e eo euctvo eoáco htórco étc y pcoóco puee e copeo óo e téno e uco cuo e eec Too bouto co e e oce tott e Repúblca e Ptó,
RELTIVISMO
359
te e o e eptc6 y cofo u eto oo e e eocc oe pete que hy uch y ete áee e hobe Ete uo evo á et pobo po hobe que e cotep o e ee ütp\e y e eto uee he epe e u utpc e eto e e hobe poeto e M, que e epe e u fo e potet oc y uch po obtee e tufo evo e ce y s tbjo e é !te e hobe e ev e Dw openo u tboe eoptvo y co pb extect cueo cueo obe upervvec e ejo pto E upehobe e Netz ce eteo poe u e vout u uo que o o ee, h o o cobo e o ue ue voz e hobe e Feu, co to u pcoo e ecuch ee o ve y eo tt e cop u pell uet co e uo E hobe ecáco pouc to e evoucó ut y e époc e qu co po e obot c o e ecnt e u ceebo eectóco y epeo p cpo tut e u etlo ecáco e é et e hobe cetco e Ete too ev que tz ptu btct e uo epctepo e cotnte e uo uo oz po perpec tv utfc e cubo E re oeo coo epejo e u uo etvt, ue po ró uchs fon que elejn u utp c e ááee hus No cbe ope, pue, que ete uo que h pouco cetíco que nl y ten y co que tbj co ó y ó tbé hy o u evoucoro que ee etu e o oc p ecoto e r tt coe gee que epen ope e peo e oe te co p cotu u uevo eubo e poe cooct que e ete copeo eb ces áee po cue vve o hobe, p ehce e uo u pop e, y t que toro o objeto tbe y e n uev que ete óo e u coe y e u eo E ete uo etvo e conecuec e cubt eteg !o objeto e u ptur p que pue enteo e t o e u popo be C ptur ce u pop eco epce y po et cu e epco e etvo ptu y eto e áno e pto, y o u bouto coo e eoet e Euce E pobe e ncoveete ebece g no pec ete o pcpo cubt y o te átco e epco y tepo S ebo cbe econ t u ecó, po á teátc que pue se e e cocepto cubt e ute e veo puto e vt e epeetcó e objeto e e utáe ee vo o e e epeo e pepecv utoc y e e bóco e eoétrc btct. A epeet o cuerpo e eco o e etp uev e oveto u ptu furt o ecct etbece po pop cuet u cotuo e epco y tepo De e eete Chco e Las Musas Inquietas ( 300) cooc ettus ccs e u epco eco po u cto eev u bc y u toe tut p
fg 3 5 -RAN K STELLA 'ó ¡/ I 19 68 Acrüo íluorete obe lienzo; 3 m de dámetro CoeccO de los eñore Buto Temae. Mde, Connectcu
crear una imagen de iempo en l que el paado el preene y el uro coexien en un ahora prolongado En múica la experencia de la donanca e ha emancpado de u dependencia en la cononancia, de modo que no exge preparación ancipación n reolución o parmero aboluo de la onaidad la reula dad r ímica y la ma muica han cedido el pao a oda una erie de relaivmo onale En vez de la reie ración iniene de un comp, una paira muical modea puede emplear ee de divero mero en que un comp de 4/8 e uceddo por oro de 8, oro de /8, oro de 9/8 y a uceivamene uceivamene El mimo principio puede er empleado imulneamene con divero mo que e ecuchan a mimo iempo como en el eido polirrtmco de la Coga ogaó ó d l imr r de Sravinky En vez de organizar organizar la obra alrededor de un olo cenro onal, alguno compoiore han empleado do onalidade imulneamene en la cnica conocida como bionaidad en ano que oro han ido aún m leo y llegado a la polionaJidad Ello, a u vez do ogen al méodo dodecaónco de Schoenberg en que lo 1 2 onido de la ecaa guardan relación no con una onalidad cenral, ino ólo enre Denro de la organi� zación inema de la obra la aociación de onido o ono conocida como erie, puede er ejecuada hacia adelane o hacia ar, de manera normal o al evé de modo mulneo coo en un acorde o aenada en moivo m pequeo. El méodo dodecaónico preconi za el cambio y evia la repeición u ideal e la varción conane que crea un eado perpeuo de coene nora E! relatvmo órco ha ddo al atia moderno éc nica odern odern un úmero am \o de etlo y écnica para elegir dede el paado haa el preene El aria d ilo XX e heredero de oda la época. na hi
bició de Picao o un concieto de Sravinky puede ignicar una di•eidad aombroa de eilo Para el pmero la npiracón puede provenr de la aniga eculua bérca de la mcara ribale aicana de lo feco de lo emplo romico y de la vidriera medievale, a igual que de uene conempornea a pura de Picao ambién incluyen provocaiva vaa cine de Las Menins de Vezquez L Pd de Delacro y o obra maera que hayan arrebaado u oo de aria. Su medio pueden incluir dibu o a lpi collage hecho de ozo de ela y papel cermica y alla en madera al igual que lienzo a óleo y acuarela L fuene en que abreva Sravinky puedn er lo mo libre del cano gregoriano, el conrapuno donane del glo XIV la ópera de Mozar y la prcca polimica de la múica ribal acna. Para eo maero arce el relatvmo hióc proporciona una liberad complea de elección in la necedad de ccar orinalidad ni pncipio eéi co En alguna muera m recene de pinura, la lección e ha concenrado en la caracerica mnma de la rma (g. (g. 31 5): u upercie plana la orma del enzo y el color y con an parco elemeno hacer una aración viual completa an poene como la que e hallara hallara en lo lienzo heroico del paado en que ueron exploado odo lo elemeno picóco de alegora, gura idenicable idenicable modelado perpeciva y oo o üoo de la hioa, como Spenger y Toynbee, a ravé de u amplíima viione pano mic hórca han demorado que el paado aún exie en el preene vivo Dede el puno de via de la relaividad hiórica la radición uele er un acor m poene que la nnovación y en oda la época incluida la acua, la evolución ha ido la eza m poene que la revolución.. revolución.. Mucha de la idea y problema del igo XX on vaacione de aniguo ema que han inquie ado al hombre incluo cinco ilo ane de Crio lo que en el paado produeron nea donancia nunca han ido reuelo en vez de ello han paado de moda e hcieron duco ueron olvidado emporalmene o a vez, en una oma u ora e devió la aención hacia lo ado en vez de abordarlo de rene o bien adquire ron nueva rma rma o conguracione " idea, como ella mma nunca han conquiado aJ mundo eñaló Roain Rolland en u novela Ju istb, ino ólo por la eza que repreenan No e apoderan de lo hombre por u conendo nelecual o por la radan e validad que emna de ela en deerminado perodo de a hioa a idea m elevada y ublime e inecaz haa el día en que e vuelve contgioa no por u propio méo ino por lo méro de lo gupo de hombre en quiene encarna por la ranón de u angre M impotane que la olucione o aa de ella han ido la era emocionae que ea nocione han generado y lo o ópimo que han producido od la idea acible por úlmo han quedado pla mada en la conccione que lo hombre han egido para aJbergar u acividade la eaua y pinura que relan u imgene humana la paabra que eprean u penamieno má recóndio, y la múica que arroa al vieno u anhelo y apiracione en un mundo cambiane
GLO S ARIO
A cppella (múica) MUica a varia voce in acompa ñamieno Aba Pare uperior en na de ablero que corona el capiel (vae g 17) Abde Pare del emplo abovedada y comnmene ccular que obreale de a achada poeror poeror y don de en o aniguo eaban eaban el aar y el prebieio (véa e g g 1) Abidila. Capea colocada en enido radial a bi de con alare para el culo de ano Absacción Coniderar inelecualmene un obeo en u pura eencia o noción Academicim endencia a eguir con rigor noa cl ica en un onalimo onalimo arico deprovio de verda dera virud creadora Acr Colina, en griego Acrópli. Parte por lo regular m elevada de la ciudad grie reevada al palacio real o alún emplo m· porae Aguauere mna obenida por el grabado al agua uerte (cido nrico) (Véae Rembrand) Agua ( chapiel). Elemeno arquiecónico de orma piramida, uado a menudo como coronameno de caedrale y edcio góco A relieve.. relieve.. Releve en que la gura alen del plano m de la miad del bulo Anrº Edcio abieto para epecculo divero (lucha de gladiadore gladiadore ec ) conuido por una are na elpica circundada por grada elpicamene di puea Anietr. En la poea griega egunda pae del cano lco compueo de eroa y aniero cona del mmo número de vero que la eroa Arboane. Arco proyecado dede lo conraere o boarele exeriore haa lo muro de la nave ma yor, para apunalarlo y aigear el peo de la bóve� da (véan (véanee g g 1 16 y 1 1 ) Arc Eucua arquiecónica cuilnea realizada con dovela adoada y apoyada en u exremo obre lo opore amado mpoa que on una hilera de bloque de piedr (véae (véae g 65) Aa (ma) Compoción muical obre cieo número de vero, par er canada por una ola vo Armona (múi). C iencia de la combinaci one de lo onido y eorización de la poibidade onora ambién e la conveniencia recproca de oda la pare, paabra rimo y ondo (u oro elemeno en la dem ate) unido en un modo deeminado y funddo en un odo Arquirabe Pare inerior del enablameno (véae ea voz), la cuaJ decana inmediaamene obre el capiel de la columna (véae g ) 1
1
º
º
Arquvola ( archvla) Conuno de moldua que decoran un arco en u parameno eerior veical acompañando a la cua en oda la eenión y er mnando en la impoa Arenado echo o bóveda onado por arteone que on compatimeno adado con moldura en derredor, y con un moivo eculórico en el medio Aro Epacio decubiero y por lo común cercado de pórtco que hay en alno edcio edcio Audiri Audiri oca epecialmene acondicionado para e cuchar dcuro, conerencia ec o ano audorio enan oa emicircular Auo (Q. (Q. Inmeno muca en oma de V de la aniga Grecia que conie en do ubo eparado y aguerado que el ocador (auleé) oplaba imulneamene Bao (múica) Noa que ive de bae a un acorde a m grave de la voce humana, quien la iene Inmeno que produce lo onido m grave de la ecala Bao relieve (eculura). elieve en que la gura real an poco dl plano Baldquino Baldquino Pabellón que cubre el alar E moo moo el que e en la Baica de San Pedro en el Vaicano obra de Bernini Bapierio ( bauieri) Edicio por lo común de plana circular o poligonal, próximo a un emplo y pequeño, por lo regular en donde e adminaba el bauimo Véae Bapieo de Forencia Barno (múica). Vo maculina enre el bao y el enor Ba1ica Ba1ica En el mundo romano el énino indica un edi cio de lana recangular dividdo en vara nave por hilera de columna; en el mundo paleocriiano e el edicio del culo por excelencia miar en u plana a la baca pagana Beiario Beiario En la lieraua medieval colección de bula reerene a animale reale o quiméco Birio. Venna dividida en do pare por un pequeño par o coumna. S ene do ilare y re diviione recibe el ombre de orio Bodegón Bodegón Pinua o cuadro donde e repreenan coa comeible vaia, cacharro y uenilio vulgare Cuando repree na animae muer o e llama a vece nauraleza mue bien en ocaone e emplea el vocablo idiinamene Bóveda de aria Bóveda rmada por la inerección de do bóvea de cañón 0 Cubie ra curva de un edicio de per emi circular Oc gic coniuida por do arco porane (oiva cruzado en digona que decargan el
36•!
GLOSARIO
GLOSARIO
Octva (múic) Serie ditóic en que e ncuyen o iete onido contitutivo de un ec y repeti ción de pmero de ello Ojo de buey (ouu) Ventn o crboy circur circur Oeo pinta ec con coores deseído en ceite ecnte Orden Ciert dpoición y proporción de o cuerpo prnciples que componen un obr rquitectónic Dóico, E que tene coumn de oco móduo o diámetro diámetro como máximo de ur e cpite enco y e ro dorndo con metops y tgl Jónco E que tiene coumn de unos nueve móduos de tr e cpite dodo con grndes vouts y dentícuos en cois Orgnum (m6ic) Método prmitivo de rmonzr e canto lno consit en dupicr 1 meod con e intevo de un cut o un uint Prteuz oumn oumn degd que divide en dos un ueco de port o ventn Pecn Cd uno de os cutro triánguos cuiíneo que onn e nio de cúpu con o rco obre que estrib Perpectv Arte pictórico o en elieve escutóco que enseñ e modo de repreentr en un upercie os objetos en rm y disposición con que precen precen vit Atmosfíca Método ddo que por diminución de tm.'o y grdución de tono epesent e ejmiento de s fgura y objetos coevndo éto un specto de coporeidd en u mbiente mbiente Linea. Cienci que se ocup de repentr os objeto egún o dirente specto de porcione o dimenine que e impone ditnci por medo de u n oo trzo geométrco Pón. Pón. Portd de os tempo de ntiguo Egipto Pintur de género {o de otumbre) Cudros en que e representn ecens tomd de reidd de vid ntim de itoi amlr o nts necdótic Piñn emte tringur de o sties góticos Pnt {de ige) Figur que an sobre e terreno o cimientos o s predes de un edicio y por ende de un tempo. En ega.. ega.. Pnt en que os bzo o nve on de igul tmaño latina Pnt en que un brzo e má rgo que o otro tre n doble cucero Pnt tpic de lguns igeis romá� nic con do cuceros, uno este y otro oeste scaonad Pnt típic de s igeis romnics, en cu nves tees lcnzn tsponer tsponer e cru ceo y teinn en ábides menores Ptereco Eto espño de omentción empedo pmermente por o ptero en e iglo XV y que e dindió s demás tes Podio Pedet rgo en que estbn ettus u otro tipo de contccione Poion Género de composición vari voces o ptes crcterizdo por independenci meódia y rítmic de cd un de eU, ordends entre en reg de contrpunto Port Pórtico de un tempo. trio cubierto
Pórtico Sitio cubierto y con coumns que e construye dnte de o tempo u otro ediiio untuoo Con ese nombre tmbién e conoce un ger con cd o coumns o rgo de un muro de chd o de un ptio Proo Proo Atrio en !os tempos ntiguo, por dente de ce imitdo exterioente exterioente por coumn Puntlimo (o diviionimo) Corriente pictóric urgid e Franci como compemento y deroo de teorí impreionits Siguiendo descubriiento de óptic, o pintore diponín en pinced breves os coore obre te de modo que visión cro mátic uese recontruid en e ojo de obsedor (Véase Seurt ) Quint múia) ntevo que cont de tre tonos y un mitono myor Rmo endenci de te trt de mner objev e mundo de relidd intentando reproducir s c y s perons en u prienci in refnmien t Rocó Eto que e mnet en e rte de igo VI que e crcteriz por eegnci y lgerez de u o y por u riquez decortiv (Vése Pcio de Bevedere) Ronticimo endenci rtstic de primer mitd de sigo XX, extremdmente individuist que precind de regs cásics y onced importn· c l entimiento y imginción Sinoní (múic) Composición intument pr rquet" L infn infn cásic coniste en cutro prte movimiento): movimiento): alegro en on de ont pecedi do veces de un introducción; introducción; un movimiento ento (ndante o adagio}; un mnuetto como tercer movimiento y n otro legro en rm de rnd
Skoion (múica) Cnto menudo improvido, que en ntgu Greci os comenses de un bnquete entonbn por tuo compñdo de i, que e bn tedente (koion en engu grieg ic ic zigzg) Somción ón (múic) (múic) repreentción repreentción imbóic de as ot mednte íb que repreenn o ondos, s cules con e uo se mgmron con e onido hast identifcre con é (Vée Hmno San Jun) So múic) rozo pa ser ejecutdo con istu mento de diverso ccter y movimientos (epec to fm sont conviene que e ector cons te un teto epecilizdo (Vése Beetoven) Sopao (múic) Entre s voce menn de myor tua T Obr de escutur en mte duro que puede er ied mafi mder etc Tempe pintua que e ce con coores peprdos con íquidos gutinosos y ciente, como gu de co Ten ite o lete Tenr (múic) Entre as voces mcuns, de myor tua Tens Bño público de o ntiguo romnos Te. Pequeñ piez cúbic de mrmo u otro mtemtees con que o ntiguos nbn o mosicos
365
idénticco a otr. r. onido idénti músicaa) Soni sono (músic Tímpno Epcio tringur imitdo por o tre dos Uní sono tanass q ue e n as iglesia de ventana ato, Serie Serie de ven iglesiass góina ato, Ventana de ontón tmbién e dice de cmpo mitdo que Venta io. io . r trif tr if e d ib ib r po p o b t t e c c reut en s pods de igei de eilo gótico con vidrios dor con Bastidor olores).. Basti vidrios color acolorara de colores) {dera Vitral Vitral {de circuncto por do trzos de ojiv
368
INICE AFABEICO
Bao eleve. dencin fg · 46 Bala 17118 Ba!zac Honoato Honoato de 316 38 Comeda Hmana. 331 Balet 3940 Ball. eodoo iglea de San Cloilde 30 g 73 73 peo ctüno 94, Vée ambién Floencia Pa Rá vena Fol!eBee Véase Mane Da del Fol!eBee Baoco eo 194 197 8 70 313 camno al 1 cmenzode! 07 en compacn con ococ ococ 71 íne de 68·69 vése mbén mbén capílo 121 6 By Calo Edico de! Palmeno 301 g7 g7 Baílca denicin 65 en compaacón con la de tipo cenal 83 89 oblon 93 paleoclana 7880 omana en compacn con máca máca 99100 plan de 198 omana omana 656 6 70 94 Baa de San Romano Véae ccelo Baha ae de Máqn Véae ea aye en Fnci tedl 11 115 1 pz de 73 11 2«16 1 1 g105 105 106 Beamacha Beamacha Bod de Fígao po 77 Beavai Fnca 15 17 130 143 Beckfod Gilemo Abadía de Fon 301 f0 9 301 71 Vathek 314 Beehoven dwig van 9 304 306307 Fdeo 89 Pomeo 90 Snfonía núm 3 {Heoca) 8991 303 núm 5. 91 núm 6 (Poal (Poal) ) 3033 13 núm 9 91 303 Sonata paa [iano Op 6 8991 Belvedee Placio Véae Viena Bell Genle delle delle g,183 184 Pon en la Plza de Sn M 1 9193 05 09 Bellin an 09 Sn eónmo leyendo 0910 g 186 Ven Ven y ño 09 10 g187 Benedcn oden 95 98 103 Beneveno Ita lia Aco de a:o :o en 663 70 g 4 Beg A!ban Conceo de Volín 345 Woeck 34 Bcon Hcn 36 33 Bclio Hcto 8990 90 9 95.
INICE AABETICO 30303 como decto 303 g 74 Condenacón de to 93. 303 307 Ho!do en Ila 303304 o oyano en Cago 308 Memoa 303 Obeua Rob Roy 307 Wave!y 307 Ocho ecena de Fato 93 304 Oqeación de Melea 97 Réqem. 303 306 308 Romeo y lie 307 Sioní Fantáca 304 304 308 Benn a oenzo 01 6I7 1 90 8 31 41 58 58 91 91 Apolo y ae 35 g16 dieño del Lov 31 XIV 3235 g15 Plza de !a Bac de San Pedo 0 g16 g16 San Tea en Eal 35 00 00 Beo dencn 101 113 Bzanno Bzanno eo 7 7 9 94 Vée Vée m bén ptlo 5 Bze Geoge Geoge Camen Camen 31 5 Boccaccio 15657 164 Cobacco 49 ecameón 149 154 156 El Secreo Secreo 1 54 Boccon. Hmbeo Foma nc de connidad en el e pacio 345 Boda de Bac y Aradna ae no eto Fígao Vae Mozt Boeco Boeco 89 89 91 106 133. 137 Conolacone de F!oofa 89 Boea icolá 9 33 4 58 87 Bonapte Plna Esaa de po Cno 65 v 87 65 Bbone dnaía de lo en Fca 97 308 313 Bode denado de!nición 47 lg43 empleo nacen del 164. g141 Boomeo Calo zobpo 16 Boomin Fnclco Fnclco 16 Igle de San lo de la Cao Fene 18 Fig 196 !97 Boticce Sando 16 164 168 17 !74175 184 Adocón de lo Reye Mago 170 176 g153 Alegoía de la Pimavea 191 acimiento de Ven 171 191 fg154 Ven y Mate 171 191 lámina 9 159 Boche Fncco co 79 81 85 El ocado de Ven 74 50 Bóeda de cón 70 fg54 cuceí con neada 15 Ch 17130 143 g116 caplle 84 caplle Bmante onao 79. 163 176 179
188 190 18 60 Bncacci Capilla Véae loencia Bnc Connino 338 Páao en e! Epaco 33 8 ig 90 Bqe Geoge Geoge 336343 aleza mea oval 343 g 94 94 Bighton lnglae Pbellón Real (Nah) 31 5 36 g 76 77 Bonce Edad de Vée Rodn Bneech Felpe 167 169 174176 188 Capilla Pazzi 663 175 g 139"40 domo de !a Cated de Foencia. 158 16 175 Sacico de Iac 164165 fg, 14 Byon Geoe Godon Lod 95 98 301 303 306 306307 poema de 93 CABALLERlA CABALLERlA I3 143 Caen Fnca Igeia abac de la San tma inidad (aba d a de ! dam) l l91 l91 San Eeban (abad de lo hom" be) be) 1 191 , 111 1 Clcate 16 18 Calmaco 16 Calvino no an 1 5 4469 Calle de Bea Véase Mane Cnción Cnción de Roldán(Ro dán(Rondo) ndo) 116 18 101 Cáddo Véae Volie Canova Anono 8 87 88 64 apoleón 87 88 g g64 Palna Bonapae como Ven 8788 8788 fg65 Can de ge dencón ón 11 6 1 1 7118 1 anti ncalech! (cnto canavle co) de oenzo de Méd!c 173 Cánco al ol Véae San Fncco Cano llano epsntacón ecltóca de lo ono 107108 11 g98101 Ve mbén Cano Gegoano Can Can decón decón 13 7 I38 Cañón bóveda deéase bóveda Capla Capla abidale abidale 13 1 Capedenición Cape denición 8 Cple de colmna bzann 86 fg 81 cona 1 g dóic 16 g157 fg 1 9 1 nca. 0 fg Caplina tda decón 6 Cavago Mel Anel Me d 19 a Conveón de San Pablo 19. fig 199
Cavggo {contimía) a Vocación de San Maeo 9 g•198 g•198 Cadenl de Gevaa Véae El Geco Caiáide 0 g 0 0 Ca lomagno emedo emedo 86 86 1 61 7 11 1 1 31 313 Clo I de Inglaea 57 59 69 Calo II de Inglatea 57 59 64 69 lo V de Hapbo 193 0·03 15 01 313 Ca con caída de aua Véase Wgh Catllo de Ono Véae Walo\c Ced de Mmiano 8789 94 fg84 defncn 87 eda de Salby dede adín del O b p a d o Véae Conble Caedal gótca 85. 15 1617 1 3 0 0 13 1367 139"40 143144 Vése mbi Chate y o ae dle Catena ca denicó 356 g g 313 Caol!mo omno 19394 69 313 y Conefoma 8 en elglo XVII 1 14 C!I ncco ncco 1 3940 40 64 Co toma oh Vée Monevedi Cella dención 16 18 0 5 Ce\li Benvento Benvento 1 76 08 35 Cena en la a de Leví Vae El Veoné Cento Aeonátco ancontinen Véae eva Yok C o 44 81 Céznne Céznne Pablo 33 34 33 ¡33 336 343 346 La Monaa Sana Vcoia 3435 fg 8384 aleza mea Cn con mzana 35 mi na 8 3 Cce Cceó ón n 76 133 157 81 Cencia 331 33133 Cmabe Cmabe Govnn Govnnan) an) 147 150 15 156 La Vge Vgenn en el ono 15 1 g133 Cinco Ho de Clo J Vase Van yck Claoco Claoco 08 19 Cláco co deción en el iglo XVII 4 evcacón cacón de o 84. 91 308 Cle en Ialia 77 igleia de San Apolna 93 fig 85 86 máen en o moco 80 acgo del obpo Teodoo 87 g83 Clo de Sn mo 96 g87 en Clny 9596 ClodionCdo Migel) 79 inf Sto Sto 4 g 51 Clnia Clniacen cene e oden oden 103 153 156 CJny Fanca Abadí de 95100 10108 1 10 g g 88 88 aonado aonado defincón defincón 69 1 8 e iglea abaci 98 100 11 15 137138 156
g88 g88 90 980 o!be o!be an Bai Bai 3 4 58 Coledge me! alo bla Kha 314 Coleo Véae Roma Colo epleo en !o XIX 306307 po Cézanne 4 elaco 9495 !o cbi 343 impeiona. 19 Colmns 180 aátde como 0 g0 compaacón de !o ódene dóico y ónco 0 g· 17 conia a 1 g dóc 16 38. g 517 nc 9-0 g J 7 19 l y. dntel dntel l6 37 45 335 énsi 19 Colmna� o pelo dención. 16 1 Colmpo El! Va Fgonad Collano de na colmna dención 16 0 g!7 Conbae de ancdo y Clonda Vése Monteed Codiabaet 3940 Commedia date peonae 344. ig 95 opañ opañaa de eú 11 15 17 8 6970 Cpoela Epaa mba de Saniao 111 Competo oden 6 74 Conan Conan enneh enneh 95 Vése g g88 0 Concieo 0405 05 0780 333 Paol Véae1Gogone Concio io de en en 188 l 5. 17 7 Conceo lo denin de. 35 Condenacin de Fao La Vée Belioz Condoce an Ma Boqeo de n Cado Hióco de lo Poge del EpÍ u Hmno 80 Confione Confione de n Opiómano lngl Vé e Qnccy Conaación de la Pmave a Vc Savnky Conolacone de Floof Véae Boeco Contable Contable an an 95 301 Caedl de Slb' dede e! adn del Obsplo 75 314 g75 Connno no Empeado Empeado 77 79 188 90 Connnop!a Connnop!a 77 8 89 95, 193 Concción de hieo fndido 88 30 3083 16 3637 Con tafete. gótco 130 143 gs • 1 16117 Conapno 67 6768 68 344 360 de Pcl 67 góico góico 1 37138 pnc cona cona pnctm pnctm 1 37 enanta 173 06 enacmieno flmenco 189190 y Conema 8 Conefoma 188189 l9 l94 1 15. !7 79
> > e !a 39 eaola 0 1 lea d !a 69 la 73 Convcncioni 4 Conver<a a V e Pollock Cove!ó de Pblo a Vée C avago Coénco Coénco 68 33 359 e Revo!tonb Obi Cocln po po 5 Cobaccio Véae Boccaccio Conio oden oden 1 fg• Coe!e Pedo 38 El Cd 41 Lo Hoo 85 g17 Conia 17 g17 Conameno dencón 16 17 fg fg 17 Coo() en. eldma el dma iego 9 333 35 la pe inglea 64 69 ml) de JV 39 40 San co 04 0607 doble 7 gtco 137 qebdo denición 04 07 Coonacón de Pope a Véa;c Mone ved Coo an Da 33 Coiene Véae R!ey Coriene de la concenca écnca de 33 7 Coo an Pedo 84 Cobet Gtavo Un Entieo en Onn 18 7 9 79 Coye Coye Anono Anono 3 35 41 Ceacón de Adán se Miel Angel Cmn ímbolo explicación 85 87 94 Cal Palacio de Vée Paon Cio. 84 87 87 95 99 01. 1 107 l ! 04 145 168 01 04 11 omo Ben Pao 86 Cando a !o Enemo Véae Rem bnd en. el ae del glo XIV 56 la ecla de Che 13134 gs1 19 10 lo mosco de Rávena 8083 94. g g7 7 73 75 77 97 Majetd Majetd 104105 1 10 g g97 man de en e! iglo VI 94 ímbolo de 94 cmón como 85 Comwc\l Véase Hgo Czad Czada a8108 117 11 Cadip bved Véase Bóveda Cadplm(cdp!o) dencón 37 Cbmo 331 333 336337 343346 351 59 en qec qec 355 CHAGAL Maco 346348 Yo y !a dea 346347 g300 Chandgh Chandgh Indi Indi 1 1 Chadin D 80 El ño de la penola 75 g g5 5 C C en Fanca 1 7
30
INCE LEICO
IDICE A LIEICO LIEICO
95·96 g68 !utine e u 9 95 g g66 66 67 z z e León 31 5 La Lber en pueb 9395 97 min pg 00 ug e Dn un 95 e 360 Snp 85 De Ge 3 enón 13 Dem enón De ez ez sun sun 179 189190 Ae Ma 18190 De pun pun 190 gment gmente 1 90 Dete Dete René 3 5, 68 Deembr e Cep en Vée E Lené$ Desau Aemn ale e Mun e Buhu p Gpu en 355 fg DADAISM 333 336 3637 D S 5 310 eten e Mem p Du ex mhn eón 30 0 6 38 fg-301 Dkkón eón 83 Dnte lghei 59 117 1 156 16 Din Vée Kee 17 189 193 87 Dken C 75 316 9596 305306 Diet Dn 8 J E Hi ul 7 Din Cme 15 156157 Enipe 70 96 303 i y Enea Vé Pu Dnte y Vig en e Inen Véae Véae De re re 10 15 53 305 308� Delx Dne efón efón 1 6 0 g Dn 9 3 38 5 Dnz e e Vée Aena alee e bee O Vé e Dte Dte enó enón n 1 37 138 en D y Enea 6 Dsó Vé Món Dn un 779 Dn Cme Véa Dne Snn t e Bez De:ón mú 34345 360 305 Dmg p tde en I e a Gn ance 5 e te Vée Seu Mb Vése SnSan Dmn en en e 1 16 Dwn Dwn C C Rbe Rbe 3083 31 359 Dn un Véa Mzt Hn 75 39350 Dume Hn Dnel 16 165167 17175 189 Vgón e e Cle 316 316317 D 166 176 g16 g78 E ft Zucne 166 176 Di Vé Dntell g15 D Sng Lu 1 8485 Dé Gut Ber gen 303 8588 9 96 g7 307308 ó} m 553 umen e H den den 1617 0 g1517 g1517 8586 g•60 g•60 D Véae ie Ltr tyen Bu Du Inuón en Múa Y Gamc uep e u h en u Eue A 8586 g 61 61 I Mme Réme 86 88 9 Del enón enón 70 6 Dm bugé 7 De Quincy Tm Cnene Cnene e un e Reuión ón 57 67 um e Op eg eg 1 1 30 333 38 9 304 men e mpetu 77 Ded Aem Aem 337 31 Dbuy Cu Cu 316 3 3133 338 35 Ded "Glwg Cke Wk 338 E peón Zwinge 70 ea y Meln 39330 33 Dryen ua 5859 6 6 Demeón Véae B bión y bn 63 Dex ugeni 9 30 3308 mpón e n uce y 31 Wen 6768 Dn y Vigii en e Ine Ine Dua e \e
Chrre en !ni utetur_ 131 Cer e ue Sera 15 17 3910 30 fg 1 ! ue Ctei e C 133 137 eutu 131135 155 ig.11913 múi_ _ I 33 137 iae iae 19 1 31 J 136 13 g g 1 15 mn 5 en p g g 1 3 Cheubi n e 96 303 Chi ge 38 L Mua Inuets Inuets 36359 g g 99 Chpn ee 95 303 Churgue é e t my e Sn seban 3 fg0
Vene Du Du i Bune Bunea a 150 15 157 Vgne Vgn e Ru p 151 fg13 Duay Duay Gue Guem m 16 173 175 Dumas Aen Aen 93 301 303 Dup!umencón 137138 ue ue bet 091 091 1 Aut 090 g 188 Hérue en a Enu 10 g189 ee e App y aón 1 Vigen y Muttu e Anm e 10 g190 ECLECTICIS ECLECTICISM M 3 13 338 &p Rey Vése Só Eu Eu e Cn Cn 107 1 13 115 1 106 Ee 1 63 E! E! Gu Gu 31 1 e 33 E A 53, g8 E e mue b al pmgnt e ón 10 g 9 E Gt y u Ep 67 9 38 g1 E inee Azuup e e 336 33 313 E Lent e Cne Vée Hgh E e pen Véae Chn E ef Cbale Vé eham E uene up e e 336 338 1 Ee Vée Stu Egn 9 889 Enpe Vée De Enea Vée V Eque IV e a a 9 36 Enque ben e e M e Mé Véae Ruben Ens eón eón 19 7 Ete e Cne e Oz Vée E G en Un Véae Cube Epcuem 5455, 60 5 Equn Equn efón efón 16 g17 Eeeón Vése Atena Ecaplm Ecaplm 307315 Ecen eón 9 Eem 155 ttéc 15 gó 139 113 E eón 5 Epa? eón e D 9 g37 El e en Ep mú en 7 p Hee y e e 1 01 0 Ez Ez enón enón 175 07 Ee e Aen Véae Re Efnge 6 g6 Ep nep palen e 9
Epi (cotinúa) ubit y 33 prn 198 enein 97 in e ig XX 35 9 pemp eón 337 359360 Epañ 17 nuen e 15 Ep Buh Benit 3 255 Equ Equ 1516 30 33 38 91 L pes p 9 Eambu uuía 99 15 H Sphi 69 886 9 fg79 mú en 90 Ige e Sn Se y B 8 Emn enón 33 Ete enión 3 E ngu y me 04 E e ép e reye e Ingte gen) 00 1 68 Etóbt eón 16 g17 18 0 Em 3 5960 7576 Ebug an 18 era era e 3 01 Esf enón 9 E p pin e Strnky E n E Vée un Eh efniión 5 56 Euie e 37 60 1 90 ugen ugen IV p 158 16 Eumene Eumene II 1 35 7 5 66 ¡ Eupe 1516 30 3 38 61 91 L Bnte 930 Oete Oete 3 3 Enge e Linu 103 g-95 Ex enón 87 Exer enión 65 Ex en e m geg 9 Exm 31315 Expe Expe m m 33338 1 36351 emn emn 31 en mü 313 Expuión e a Vée M emp Véae E Ge ALCE Mu Eebn 7 79 m Aee Ve Steen ntsica nn e Beiz u Vése Gehe Dex Cun eyen e 77 erine 30 ue Le 333 336 338339 313 eel etil 1 8 einnge Lene 3 epe e Vty A 156 epe II e Epñ 03 0 1 3 3 1 69 E E m b e 1 m en 7 epe epe IV e e Epñ 1 5 en pinur e Veázuez 6 mi n 161 eu euim im 101 13 139 in Mii 17171 17 190
Fei Ve Behven i 16 19 ! 61 Atene Leni 8 ig 3 Lpt y entu( entu( 1 g 3 Fe!ing Enue 7 ibet bi 133 10 Fit Bke Ayr Vée i!kintn eni ti ti 1 1 19150 16 8 179180 18 Aemi e ibu 08 Bptri 161 16 g138 Cmpe e Gitt 17 16 - 38 Cpi Bn en 175 g tribu en 167 168 g 19 Méi eión e Re ye Mg p Gzzo i en 168 170 176 g150 zz pr Buneeh 16163 175 139 10 Ce Ce e Snt Mr a e en 69 15816 166 t138 mú en 173 en e[ g g XV 15816 eutur eutur 166 r r n 17 Ghibe m rebre e as puer e ente e bptite e ate a! 16 16 165 g 1 mn 7 pg 11 Gtt ue e 17 Hpia e Sn M u t pr 17 g155 g g e Sn Cz 1 8 Snm n myr 151 g133 Sn Lrenz 165 St Ma e Cmen Cpl Brne en 175 Expuión e u p M 167 g18 e! my 151 fg35 fg35 Mne e Sn Mr 16 175 Mú en 173 0 MéiiR p Mihe!z 163. 16 168 fg11 múi en 173 173 pntu pa 16 175 y Mnerim 07 ntine L 83 919 r e unf e Ce 8 9 58 Cumn e ! az Venme 84 9 fg'59 nth Aba e Vée Wyt
3
rm; úni e ntinu · i Vé e Bini ro rjn_ V R gn un Hnr t t 79 2 ! E Cump 7 áin 0 66 rne Reuión Vée Reuin rni 139 13 !93 1 356 b e rein e e ui XV 9-31 nin ren 1·16 1556 ani e rni 179 193 08 35 z De {E z ti Vée Webe e Gitt 1719 156 g 18 n 15 g'136 en e i Mé 168 Vtian 18 Venei 00 renenis renenis 179 mn 10 rmn rmn 179 reu Sgmun 336 3 36 38 359 igi m 55 7 18 Fr efni 17 g 7 ig epral en uma e pa Vene 8 jn 7073 rntónntpi tmpn en ó n 18 0 0 g·17 rt 198 enón enón 1 73 ug ug 8091 305 ument e 3 e my e 1808 ése Gy uum 35 3536 GABRIEL Ané Ané 05 1 535 Gabe ua Ginn 08 1 5 n eei 0506 Snn S 005 i empe 7778 umb e 78 fg9 fg9 Gát Mibun 67 950 f 0 Gie Gie Gae Gae 15 68 359 Gu an Cn Igei e Snt Ce 30 36 fg-73 Gugun Pab 3363381 Mhn Atu Dí e! D 33 37 min 7 31 Gautier é! é! 93 303 E rene rene 315 Gy un pera e los Meng 75 Géne pinur e einiión, 51 5 75 Gemkunterke etniión 307 Ghibei Lrnz 167 !69 17 1 Cmenti Cmenti 165_ 1 176
372
NDCE ALABETCO
hibei ) H de \d v. 165 'i 144 ue d 1662 165 mi mi 7. 141 Scii de [ 164165, 143 Ghildi Dmi, 170 172, 184 Gicme i, Albe i 4 A M 349, •}03 ibb, Edud, 75. 89 280 O Cd de mperi Rm 62 Gibb Old, 269 Gibb. ime, ei de S Mi i he Fi 262, i 242 ibelia y üe e e, 144 150 Giie de C 208 210 Ccie 200. 207 lmi 1 195 emped emped 200 207 f. 179 Gi di Bde, Bde, 152, 156 157 Cmpie de Fei 7, 162 � 163 de e, 144 150 154 ec e l Bíli de Aí Aí 7 155-156 i 128 129 Huid Eip, 14 7 u eed l Rb 147 Ve e 15 52 i 135 Mig de mi 47, ,18 Muee de S ic 148149 i30 Piedd Piedd 147 , 156, 1 S Fcc eui u Pde, 148 fi-129 Senó Pá, Pá, 1 47 Gluck C C W, 267,270 276 303304 303304 Acee, 292 E cue ped J e e i de Mec, 314 Ghe h W:, v, 27, 291 293 303304 Auiecu em 301 Fu. 191, 277, 280, 293 293 301, 303305, 313 iluie de Deix p, 295, f··267 Giw; Cke Wk Vé Debuy Gómz de M u, C$ de Ch e ei de Cee p, 222223, 203 G], Aemi li mpei y C pi de S Ui 1 12, 104 Gic, duim 139143 Gud'C Fu. 304 Rei de Sb, 315 Gy 242 275 349350 luimi luimi d 3 de my d 1808 286, 287 mi 21. 299
lNlCE AABECO / / , , Gzi Bezz 162 164, 15 sió de l Reye 18 I70 176 dee, dee, fi150 Gi e 335 Vée mbio Au uee, ií Gec, , 201 2l2 2l7 22, 225 225228 228 237, 242, 242, 52,269 Auió de Vi 224 206 ue y e de u hi, 224 mi 15 213 ie de Cde de z 224 mi mi 15,213 xpuló de emp, 224225 i207 Mi de S M 223224, 205 205 Sueñ de Feipe 224 Gi, c. c. 90, , 08. l, 1 18 1 7 360 Gei Gde p, p, 91 4 105 Gmi, de Reimie. 12 164-165 ói ói,, 135, 135, 139 143 hdee, 243 245 246 ii ii de i XV 144 Geuze u Bui, 280 Gie rcimie de , 9 84 308 Gpiu, u, We, We, 335 3353 35 5 de Mui de Buhu 355, 310 310 Ged Mí, ebl e [eem p Cucxió 21 i192 ividd, ividd, 1 1 eie de S Ai 212 93 Gue Vée i Gue Ve Ruu Gueheim, Mue Mue Ve uev Yk iudd de Guid de Aez, Aez, 10510 6 Guiem de Mmebuy, 11. 137 Guile m el Cquid d 12 123 3 1 15116 1 18119 1 19 121122 Guiz Fci. 93, 301 �
HAA S (S S ée Em b His, ue de 5 i g49 49 uqu uqu 41 Hl F, 250251, 256 Aee Aee ud s, 250 230 Hde e Fedei 212, 255. 267°268, 276 Hppei(eue imle 348 Hi, bl de 113 l 15 l 16 121 Hyd, 227 Heie Eiue 303 306 Hei, 48 cb de 22 i i 28 Hemhz, Hem v 3l9 eció de cm bse ilói de eí
de de mic, 331 Hecu, Hecu, li, 51, 286, 291292 Hécue e l Ecucijd Ecucijd Vée Due hl u eueñ hij ee, 51 mi 3, p 5 7 Ae Vée iu Hee y Dii i i e Pxiec Heic Vése Beehve Hee, u de, 221222, 227 ci de cil, 221, i i 202 Hided uc v, Pci de Be vedee 27 2 73. 246 Him mize, 254 , 90 de S Ami 9091 i 152154 pei, 9091 pee, 254 Hi de Ad y Ev Vée Ghe i H de e 812 Hm, E Odi Odi 277 Hmmh Hmmh Hu v. 34 2 Hh Guiem, Guiem, 274 280 349 e de u meeiz 276 de ibei 276 Mmi Md, 275 280 ees y V de 275 Hmbe de ls ves, ves, piu de. l 2 Hme, 15 19, 25 34 190 292 295 id, 287 290 Odi, 15 34 I 287 Hee, Ahu cic 23 346 Hh, ed , 56 2 31 Mde e hi, 22 l. 231 Hc, 45 19 281 292 Hmió md. ció, 35 Hud u Ai, bu de Vle p 276. i i-255 Huev y, dd, miv 20 leu miv. 164 Hu de Semu Abd. 96 98 100 104, 106, 108 Huid Eip e Gi Humim, ei 172 173174 190 291 ci 173 heic, 3335 renacenti sta romano
157, 188,
90 -19 1 1 90-19
Humnitrismo Humnit rismo fancisno, fancisno, 154-155, 15 7
Huye Ci, 243 BSE Eiue 32 329 c de, Che 132 135 Cede de ue Señ 126127 1 27 deiició, 11 83 32 i, 13¡ 13¡ 32 mpimie ece c , 200 208 lci, 16 18
de fij , +eiici, 3 04 empe p Beiz 304305 ldesm heic 3536 lei de ip ce, 83 92, 176. 188 190, 260 ludi (deud> de Miuel Ae 186 fi165 Jumid muci 103104 96 lluci I , 270, 271 277 279281 292 mpe, 212, 254 269. 316 mpeió Slid de (cud Vée Me mpeism. deició, 296 296 316. 319323 328333, 336 338 348 352 y múic, 345 pimpeiim 323325 [ ecce ii Vée Giv Giv (u (u Gbre Idividulim, heeíic 55 59 59 eceis eceis,, 17 76 máic, 307 dui evució, 9 302, 308, 316 331 333 359 le u Au Dmi Ap ei de Hme, 287 3 08, 263 mc ud Ccepci. I. Vée Vée Mull uisició, , 193, 215 252 y el cs de Ve, 203204 ec eil 337, 35 353, 355356 c, Heiich, 173 175, 180, 227 í, 102 seheim, ebl de Vée Gewd l de Fci 125126. 137 lceli, deiició. 22 82 puet de 9 12 Ii e el ig XV 144146, 193 ACOPOE d di Sb Me De, 154, 156 d de Am Vée Rube e Givey Givey Vée Me z 338 ee, m, 69, 200 equizció, ó, 1091 l l ec, 8 e 98, 102 eui de Vée Vée Cmpñ Cmpñ de eú e E s Rm iee zu, E e Kdiky h Phiip Ediici Scm 355 35_ 35_ 3I2 ae. ñi, 200, 212 Bquei Hue 257. ·236 cm eceó, 263 f243 eu Vée ue (mie (mie ic de 19-20 I9 21 Be Mue Bce (Mcd de mbs 262
e. ice, 144 u de Cuz (S, 215 216, 228 ud E Cemeei Vée Ruid? uii File 59, 80 132 284 350 ui de 180 evució de e Revlucis Revlucis ui 11, pp 174, 179 190 c muic de 179 e hech p Rel de 180 156 umb de 182184 186188 u me d e H Vée Vée Dvid ui, emped, 777, 80, 82, 84, 8788, 92 I2 80 e mic 8586, i i 80 KADS{Y Vii, 335 342. 39, 351 355 E iee Azul, 341342 iu c B<e Blc, m 173 342 fi293 Ke u, 308 Od u U Gie 33 Kefé, Fó, 6 Kp, pámide de, 56 f 6 Kepe, u. 268269 Kee u 341, 355 Di 348, lmi 30, p 3 40 Ki de Sma, 27 i 34 Ke de Sma, 27 ·34 ·34 Ku de Sui 25 27 f 31 CUDAD Vée ée Ceec Vée Smc Eci de S Ve Me Rd cu Vse Rembd bue Eique 332 Bibiec, de S Gevev 327, ci e Pi 327 87 ce p de, p Ae< Ae< de Rd 56 79 79 183, 235, f51 , Od i, 190 227 i, cz de iu Bsic de S Ped 780 fi71 pl de iei e 204 uds, 1554 e Cbie Cbie l l, 33 5, 352"353 355 e re Adé 233, 244 e Vu. ui Vele 232 240 222 ebu. C. 229, 231. 24124 276 214 Vese, 233, i 214 ecció de Am de D up Ve Rem Rem b ée, Fed, Ciudd, 346 eibiz, Gded v, 268 332
emi Feipe 284 ó, z de Vée Deci eó X Pp 173174, 179, 180181 e hech p Re 180 f fJ57
Leonardo da Vinci, Vinci, 167 1 68. 174 °176 207-208 1 79 . 188, 207-208 2 35
Ulim Ce, l9l 168 Vie y iñ c S A, 181. 208, 159 ei, 138 Mu be Oi 137 ei Gthd Mi S Smp 274 eueu, F , 289 292 eyed de e Cmpñe, 147, 153 bele e, 31 127. 333 140 bed uid Puebl, Vée Deci ce tyed Br cuep de u hi, e Dvid defició 168 ie pe p eciv, defició 169, 175176 207 208, 343 ppi Fiipp, 162 164 175 ividd, 168, mi 8. p 142 , 5254 117118 ces, mume cic de, 21 !is !is Vése Aióe z Fz 303 307 Si Fu, 304 ez (Dz de Muete 305 1 iui, lÍ , , bi, 83, 86 90, 9394 cóli m, 5, 305 del Recimie m, 189190 ic, 131 136 plecisi, 94 m, 90, 189 ecueci de , 15 3 de e 9, 112 17 24 288, 342 Abd de Wemie, 257 Bquei Hue e Whie h(e 257 262, f236 Cpi de S u 1 19 C de me (By 301 2 Ce de S P(We 69, 260261 i 238240 due euci 257259 G icedi d 257 25926 die Kew 314 Mue Bic (Smike, 284 uev Ce (See 301 Pdium 198 Si. Miihe ed
7
IDCE ABEC
Lon
(Gbb) 262 g 22 y Bo (Wn 262 g2 To To d 22 g 08 onghn Bl 206 gl d Snt d l Slud 9 9<200 9<200 g78 oné Clud l 239 292 3 mbco Cop n To 239 g22 Lonztt Amboo 5 onztt Pdo 7 5 ouv ouv Vé P oyol gnco 2526 227 Ejco Eptul 27 228 u lp 293 308 u rx d nc 3 3 3 u XIV d nc 22 22 255 257258 269 29 33 36 buto d 23235 g25 como bolutst 222 mut 270 mú n l cot d 239 262 tto 229 g-20 vd 22923 y ouvr 23 Vrsl 2323 308 uly Jun Butt 229 23 23922 257258 26326 330 Acte 20 g ·222 Luto Mtín 25 mplo po Cénn 32 Hooch 250 Rmbndt 2526 Vm 52 MADAME RECAMER Vé v dno Clo 79 26 28 San Po 88 g66 hj Vé Hooch P d gl 73 20 ontvd ontvd 206 Mtlnc Mtlnc uco uco 3 6 326 33332 El Pjo Azul 33 Pl y Mln 329330 332 gln gl l Vé P Vy u b Ogan Vée onn Mhn no At Vé Gugun Mh Gutvo 305 Mlmé Stéphn 36 329 nt duo 38 Cl d Bn 39 g280 l b dl olBg 3 9320 lámn 23 23 309 nrmo cdémco 207208 dncón 9 9 20 22 26
NCE AABETC lb 9 207 208 Mr Juo Hdoun 22 292 Plco d Vl 232233 Í22 Mntgn And 209 Mntu ll 204 206 209 25 duqu d 208 Pco l Té (Juo Romno) 77 9899 g g77 Mquv\o 7 90 93 El Pncp 7 76 Ho lonc 7 Mc nz 3 co Auo Empo 62 72 ttu cut d 65 g86 M tll n 8889 9 g g''8 M 59 jut con Apolo 52 5253 g7 Mtn Smon 7 50 57 Anunccón 52 lámn 6 p 2 o d n Muco y l gn Tbn Vé El Geco Mao 62 69 75 El Tbut Tbuto o 668 g 9 Expuln l Po 67 g8 Mcad> d l omb qu o Blcn) Véa Jonon n l cot ng 26226 g 23 Mtid Rn 66 9 2 t Enrqu 337 3383 Vntn Azul 3 g29 Mtrmono l o Vé Hogh Mtono dncón 8 uolo SS, g50 Mmano obspo 82 cátd 8789 to d 85 ,80 Mzano Cadnl 239 Mnco estlo 36 cno ncón 30 Mdl dncón 920 fg7 lcl Cómo d 62 636 72 75 n l pntu Bottll 70 g:53 Gozzol 68 g50 m ll 62 668 707 75 79 25 Jun Govnn) 7 n l pntu Bott 70 g g53 53 Ju d n l pntu Bott cll 70 53 Gozzoll 58 g50 Lonzo d d 7 7 76 80 90 93 236 buto 76 cnt cscalch 7273 n l pntu Bottcll 70 g53 Gozzol 68 g50 d n d rnc pntu d Rubn 23
d g28 Pdo n l pntu Bott cll 70 g53 Gozzol 68 g50 o nc!co onzo d 70 Rc Plco Véa lonc Mtól n l A Vé ]co lmátc mc ncón 9 38 l Aut bd bnctn {Pndtuo) 273 27 248 Mloram ncón 30 ndlohn él 303 308 Cncon n pab pab 07 nn Vé Vzquz no nv dncón 99 c d Vnc Vnc El Vé Shpa tsto Pdo d 270 top ncón 7 g7; 8 202 2 g23 Mybee Mybee cobo El Poft 295 chlozzo 62 Plco MdcRlccd 66 68 g· vn Roh Luwi Eco Sgm 355356 g32 gu Angl Buono 79 6 6 3 6 6 6 8 7·76 7980 909 9 98 20 20 207208 28 22022 235 237 59260 260 268 292 296 326 Blc Sn d 88·89 9 27 66 67 como qutcto 8889 9 2 7 i i66 67 ulto 88 9 pnto 88 9 vd 7 82 Eclvo 83 g60 Juco nl 87 208 27 g 9 oé l3 8 9 g6 Pd 882 90 27 g g58 58 to po El Gco 225 onto cs 83 Tcho d l Cpl Sxtn 73 8487 9 22 262 7 g ··665 9 lám n pág 77 tumb Julo 82 82 8 88 g 60 86 88 6 Vgn Bujs 82 Mlo dl Mnnt Vé Gotto Mián tal 90 7 25 gl d d Sn Sn Amboo o g03
lán ü Snt d l Gc ono Vnc Ultm Cn 91 g68 l n d Cton Vé Pugt lton John 257 m ncón 3 no o mntu dncón 03 ntu ntu pntu 0 g 96 96 "Mnnng 8 ntl ntl 78 5 3 g 3738 ó o n Ponj Ponj con El 3839 g302 302 Món 6 35 52 6 cóbolo 3 e Vé Rouult tcmo 939 55 227228 269 35 nc 6 9 Ectón g820 Poplo 5 os nicón 3 Mogn Amdo CQz 337 33738 38 g289 ódulo ncón 8 26 38 o Vé gul Angl o Jun Butit Poquln) 23 2 3922 263 278 287 El Bugué Gnthomb 20 Mondn Po 335 35 355 Cud d uv Yo 35 lámn 3 pág 557 ont Cludo 33 Ctdl Ruá 323 Etcón d Sa zo 320 323 g,28 ,28 m pón pón Sld l l 39 323 Jn n Gvmy 320323 Pl Hno 323 ononí 08 Montnt dncón 35 Montñ Snt Vcto Vé Céznn Montvd udo 20 22 26 267 Cooncón d Pop 206 El Combt d Tncdo y Clond 206 Octvo bo d Mdl 206 Oeo 206 Rtoo U 206 Ton oh fo 205206 ontcllo Vn on) 200 o Jun Gómz d Vé Gómz d o oco{) t d 5 82 n épocs mv 36 Rávn 8083 8586 909 9 3 9 g 0 n-15, 11 80 h\ntco 5 poctno omno y bzntno 89
Moco( omno 5 g 6 73 g68 ott 38 0 204206 d Gbl 205206 oun l Gltt l V Rn º"
ou o gy oto och n n á mont 305 ozt Jun Amdo 267 27027 27279 295 360 Bo F 277 280 on Jun 275 277279 Rpto l rllo 3 ull n Amtdam V Rudl Mu t Sn Sn ncco V Gotto Munch Edudo 3 Munch Almn 28 32 Muo Btomé tbn 22 nmculd Concpcón 226 g g209 urphy Ato Huéns Chn 3l u � nqut Vé Cho úc dncón 3 cón Vés Wttu ucl( ntumnto l glo XV 278279 X 28929 305 pco g . ¡ l mplo po Bloz 306 by 330 38 n l cot d d u XV 2392 mnco 227 22 gótco 33 38 g22 hlnco 5253 7 ncntt 62 75 203 s83 8 205 s ománs 0608 g ·99l ·99l l omns 73 g68 glo holnd 25 ngl 269 vnco 202 toía n Chtres 33 gÓc 0 3 hlénc 32 omán 0506 ut Alo 30304 ABUCOOOSOR l y 9 cm nto Vnu Vé Bottll ht pntu l tumb g -ti
p oón nc 9 73 279 2828 287289 2 9 3 0 7 3 0 8 8 333 ttu hch po Cnov 287288 g26 poln d nc 36 ápol tl 25 át ncón 79 g7 Pblln Ral 35 326 s 276 277
tvdl 2 Vé t Gruld tul mut Cat d V$ tu lmo nto 73 7 d pp lo V 333 n \ lttu 38 nntit 92 208 v ntal ncón 79 7 tt n 7 buto 8 oclmo 22 279 29 292 308 3 36 oddmo 37 3738 38 g ó t c o locmnto 298 30302 33 novlas n l 298 30 optonmo 7 7 82 87 25 opmtvmo 336 337338 v Go d 293 30 wton s 268 270 280 395 Pncpo 269 tzch tzch co 29 32 35 359 3 8 m nc Mon Cé (C cu) 66 28 g 59 59 Pont u Ga 68 70 76 63 n y Sáto Vé Cloon o objtvo t 32 35 och Ell Vé Vn Gogh old Em lo nz nz o o dl dl bco d oo 3 g292 omnd conqut 2 6 ovls gót 298 30 htc 30 o Pp_ Bo Pp , Vé Plng ton ut So Ct d Vs Ch P ut Sño d l Bll Vd Cht 36 l mn 5 pá 23 uv Yo Cudd Vés on rn uv Yo Cnto Cnto Aonáut Aonáut co Tcontnl po Snn 356 g 3 2 Eco co Sgm po vn d Rh Johnon 355356 Muo Guggnhm po gt 35··355 g 309 uvo locmnto l pdo 30833 V am am bén Rvvtcón cá AO y C dl mpo Romno Gbbon Occdnt mp o Romno de. 82 Ockm un 89 Ocu\u (ojo d buy o boy
78
INIC AFABE'JIC
INIC FBCO
Reivm 359·360 Reeve ecuu en Ve A eie ve eieve Remnd vn Rn 219 22·23 25252 55. 269 295 Aue 29250 226229 C cuand Enfm 28 2829, 29, g.225 ección de Anmí de D Tup 2526 g 22 Pid de Cmp de Cpán Bnning Ccq Rnd Ncun) 26 á min 18, pág 28 u e en cmpcón cn e d e e m e e 252·253 Rencmen cmenz en Il 1157 el 19 228 313 expiccón de n 17 3 enn 158176 181 209 33 evvccn 308 mn 170191 encón 207 enecn 192206 y mnebm 208 Rn Ped Augu e Mun de Gee 320 á mn 2 pág 310 Repc e Pón Réquem m de 153 ée m én Beiz Reuón de C en e tn 1-29
Reeccón ée Pe de Fn ce Revución(e) de Fe de 188 293 328 ui de 1830 293 297 301 308 313 Fnce 270 277 279 281 285286 290 297 308 313 Nemen 308 Rey Au ée Dydn cheu cen, 237 21 Rud cn Rer de u 229 g210 Riey Bdge Cen p 352 g306 27 276 R c c ó 9 2 7 0 2 7 1 127 279281, 292 333 Rdn Au 316 331332 Edd de nc 325326, g285 Puea de Inen 331 Rd Rmin 12 289290 un C 360 Rm en I 9 61, 89 9 95 125 1 17 157 193 212 2 1 9 2 3 7 255
270 280282 285 cmenz de g XI 179181 ne de ig XI y cmin z de XII 215217 : de Sépim Seve, 28 292 Ti 62 B Íc pi en 6567 70 7 g58 C de Sn Ano u de Adin en 215 Ce 68 72 7 g62 cumn de Tan 6567 7073 75 156, 28 292, 58 6667 icn en 283 288 B1lc, de Sn Ped n 7980 g71 nuev 6 9 7 9 1 7 9 18 18 2 188190 2 1 6 218 221, 260 g166 167 á d e y c ú p u u 1881�9 Cpi Sin 179 ec en e ech de p Miue A n g e 1 8 1 18-187 212 217 162165 19 múc en 227 cumn de Ben en 220 166 Snz del Segnu Eue de Aen p Re en 87 188 ámn ámn 12 p 178 en e gl 60 F de Tjn 11 6267 70 4·5 55 57 ndcón egend de 237 Ilea de E eú p G ig Y G de Pt 217218 195 Sn C de Cu? Fuen e p Bomn 218 196 Pedo en nc 182 é e mén Migue Ange Mé y um de u [ Igle de Sn Ign c 217 Sn M de Pp 179 mc en 198 20 Pnen 6870 838 158, 188, 1 90, 6 ámn pá 58 en 77 Temp de et 83 em de T, 179 Tn 70 Rm ui 208 293 177 Pci de Té 198199 g 177 Rmncm 270 293 295 302
313 316 ée amién cpíu 19 Rnd de Aquee ée Hug Ruu ge Gue 39 Seá úm vz ppc, 39 g30 Rueu, un c 20 270 27, 277 280 Adivn de ade, 313 nt ci, 271 Ruán Fnc, 125 128 126 c góca 139 fg fg126 Ruen Ped P 201 209 212, 219 235 22 252 269 27 276 295296 nique ecend e e de M de Mé dc 236 g218 dn de Am Am 237 273 g219 pinu de ci de n q ueing Hue 257 u e en mpcn cn e de Pun 239 Ruc denicón 103 Rucei gen de ée Ducci Rude, Fncc, 293, 297 .298 302 38 Pd de un de 1792 28 296298 g269 Ru de, c vn E Cemene ud 251252 g232 Muee en Aedm 232 251 g223 SAARINEN Ee Ac Póc 356 g313 Cen Aenáuc Tncn nen 356 g312 Scc de Ic" ée Buneech; Gh Sc Rmn Impe 139, 1 193 255 268 313 Sin MnnheFied ée n d« My•JeBow éae nde SnSn Cml Dnz M 305 Smn Epñ C de Cn eh Gómez de M) 222223 g203 ge, de Sn en my d Chugue 223 g2 de Ceecí p Gómez de M 222223 g 203 Slmd, nin y pn 90 n de m de 105108, 980 Smé éae Su
Sn Agun, 9 108, 15 22 Cnene 90 Am 90-91 ée Min hm 90 Ann 102 108 211 Apin e Nuev ée Rven en Cle ée Case Audma vnge!i de 102 g 96 Be 95 156 C de a Cu Fuente ée Rm Dni ée Paí Eten ée Cen Fncc 116 152 157 Bíc de ée Cánc 1521 5 ec de u vd 17 17 19 1 5 5 1 5 6 g g 128130 peí de 17 Ic ée Rm de y ése yo un 1002 10516 109 2 226 Bu Bu 102 211 32 en ecuu ecuu 88 g8 77 mic mic 83 77 Cpi de ée e Cóm 90 9 de l Cuz ése un de Cuz Evnlst 21 Lu ée u IX de Fn Mc 193 ée mén enec Mne de ée Fnc Muc en pnu de E Gec 223 20 P P 89 102 102 110 121 168 2 é mén Rm un é T Tm de Aqun ée Aqun Tóm ée e ée Ráven Sn Sn A 131 13 cn en en 13 g23 Cde ée Pí Cz é Fen Genvev Bec d e ée P M de Cen ése Fen de ée Fenc Mgdlen Mgdlen equi 100 Tee en Es ée Be Tdd ée Cn novn Andé 179 Snn Snn c 205 207221 Be de Sn Mc 193 197198 g171 Snos Se y Bc ée Emu Scóg de ip Te 87 g g83 83 epc 7 Svno SvnoGm 19 1 193 mzz cete Pue Nuve 198 Sc e e 293 301 303 306 R Ry Y vey 307 Scpum Scpum dencón 10 3 Sched Smue uu Nv
25255 Scheneg d 335, 3135, 360 Ma enu y Pe u nie 32 Sch! Cnu 105 Sch enchidu 07 Schnunn c de ée ien Schpenhue Au E mund cm un vund e de 315
Schumnn Ret 303305 Schüz, Hech Hech 21 2 Segm Edci ée Nuev k Seekhep m de 10 Secuenc Secuenc mu 153 Sede dencón 8788 Sei ei de 5 Selene y u c 2 g30 Sénec 73 2 291 Señ de vñón ése Pic Seá m vez, ppci ée Ruu Semón áj áj ée G u e 38 Un dmng p de en de Gnde e 233 detle mn 2 pág pág 31 1 Seen Gn Ten Bndd 35 g 297 vl E gud de ée ezquez Shespee Guem 277 280 287 303 306 Mecde de enec 32 Hme 293 Sheey, Pcy B 290291 295 He\ Gei Gei)) 1 3 Sen Itl Itl 14 19 19 3 Slm 9333 de m 329330 góc 1 peocn 87 nn nn de ne 1 72 mpme medev cn 15 Sm pe y pe 326 328332 Smuáne ón ón 1 50 Sinn 20 206 S e Ge G Sngpie Sngpie 276277 Sne cn [ ée Se Sx Cpl ée Rm c de 179 189 217 S I pp pp 79 79 18 1 89 Smthn H H 293 30 3 Sal m m 33 6 39351 Se Se 13 31 33 3536 38 S 60 9 9 17290 Sóe 15, 16 30 33 38 AnÍgn 29 &ip Rey 30 36 Eec 2 Smzcón {e) em de Gud de 105 Sn 290 Su Su P de cn n 51 g6 6 Sutey Re a e deuc
3¡9
3 14
Specuum mu ée icene de Bu v Sph udwg Fu p 277, 30 Spnn Gap 282 l e 289 292 Squci Squciaup aup Ann Ann 162 173 ,17 5 190 S u Miu Ac Póic en p Snen, 353, g 313 dc Wnigh en p Sun 353 f307 S Me D ée cpne d Td Seen n 256 Fmi e g23 23 Se Fn cón I Sne 360 g315 S dencón 3 32 Sru Rd Rd Elec32 mé 32 Svnky g 335, 3 Cngcón de Pmve 305 333 360 Eud p Pn 36 Pá de Fueg, 305 See e Nuev Tune 301 S y Reve, 9 Agüedde Agüedde de Aen 281 Suge Ad 102 12 135136 Suie nce 2 Suln ui Edc nwgh 353 g307 Summ Thege é n Tmá de Aqun Suelm Suelm 333 336 36 39 351 Swene n Peezn 212 4, 25325 Swt hn e de Guve 275 TANNHAUSERº ée Wge To Tcu L eulén ied 206 Te Nhum Dd y n 263 Tee 8 51 en pnu mn 3 pág 57 Tmen Tmen dencón 7 Tempetd ée Ggne Tempe e pntu pntu l 172 179 200 Temp de e Rm Ten denición denición 1 37 Tedc Tedc 7778 80 8283 89 pc de 80 7 ed zp cóg de 87 8 ees ees de Av Av 215 216 227228 eu de p Benn 220 g200 Tem mn 7 83 9 ée m én Rm Te Te denicón 51 82 Ten (Tin ecei) 193 203-205 20920 212 220 22 22 235237 Auncón de gen 2020 207 g80 Bc y Aidn 201 207 ámn ámn 1