EUTROPIUS
ROM TRHN ÖZET
( KABALCJ YAYNEVİ: YAYNEVİ: 292 Humanitas Dzs: 9
Hristiynlğn gere yygnlşğ br öneme yşyn IV yy. trihç uropus çeşitli ee görelern stlenir e mprtor uinus Pers seferne eşl eer lmprtor Vlens steğ zerine eme ğ Rma Tarnn ô'ne omn uruluşunn 364 yn mprtor onus'un ölmne r om trhne gerçeleşen önemi olyr yln bir slpl özeter
Eutropiu Beaum Hae Rmanae Rmanae Rma Tann Tann ze © Kblc Yyınei tnbul 2004
Birinc Bım Şub 2007 Kp Dzeni ömen Eincioğlu Teni Hzırlı Hzırlı Zeli ler Yym Yym Hzırly Hzırlyn n Mutf Kpşoğlu Dizi itör iğem Drşen
KABALCI YAYINEV YAYINEV Himyei Etl So. 8B Cğoğlu 310 STANBUL Tel (0212 526 85 86 F 022 513 63 05 yyin yyine ei@ i@ bl blci cicom com.tr .tr wwwbl wwwblci. ci.com comtr tr
KÜTÜPHANE BL KATI CtloginginPublction Dt (CIP Eutropiu Rma a an n ôze 1. Tri Tri 2 2 İncel İncelem emee ISBN 757025 757025 B Yylc Mtbcılı Sn Tic. Lt. Şt 022 5678003 Litro Yolu Fti Sn. Sitei No 1217203 ToppıSTANBUL
EUROPIUS BREVIARIUM HISTORIAE ROMANAE ROMA TAR1lNlN ÖZETİ tceen Çeren Çğem Menğl
( KBL YYE
Bbm
IÇINDEKILER Onsöz 7 Giriş: Eutropius ve Eseri Üzerine . . . . . ......... 9 BREVIARIUM BREVIARIUM HSTORAE HSTORAE ROMANAE, ROMA TARİHİNİN ÖZETİ, 3 Liber -Birinci Kitap, 2627 Liber -İkinci Kitap, 46467 Liber -Üçüncü Kitap, 7475 Liber4 - Dörd Dördün üncü cü Kita Kitap, p, 67 Liber -Beşinci Kitap, 222 Liber -Altncı Kitap, 67 Liber - Yedi Yedinc ncii Kit Kitap ap,, 6465 Liber -Sekizinci Kitap, 45 Liber -Dokuzuncu Kitap, 22022 Liber -Onuncu Kitap, 25225
Notlar ... . .. . . ..... .....'.......................................... ..........................................9 Haritalar - Yer ve Kavim İsimleri özlğü 2 Kaynakça 3
Trihçi utrpiu çeriin unduğumu Bevam H oae Romaae (Rm rhnn Öeti) Rmnın kuruluşundn 364 yılnd İmprtr inuun ölümüne kdr Rm trihinde gerçekleşen önemli lylr n k kitpt yln bir ülupl öetler İmprtr Vlenn teğ üerine ydığ Beviaium, İmprtrun bşltmy düşündüğü er efernin efernin prpgnd prpgnd nteliğindedir. nteliğindedir. Birdün Birdü n İngilice İngilice çerii e çklmlı ntlryl rty kyduğu Brd Eopis: Beviaim ab Ube Codia 99 dlı değerli çlışmı ut rpuun öet hlinde unduğu Rm trhindeki belirgin htlrın ptnm e diğer ntk yrlr yptğ gönder meler bmınn önemli br kynktr Her kitbın bşınd erilen öet bölülernn utrpiu trfndn değil tnce metn yy hrlyn H R Dietch trf trfnd ndnn yldığ nlşlmktdr. Çünlü her bir ktln tek tek bölümlerine lş kin erilen bu k bilgler kim mn ölümlerin çeriğiyle uyuşm uyuşm e l lp p çındn d br bütünl bütünlkk ergleme er gleme.. tince metnde H R Dietch trfndn y kenrınd U (b urbe cndit = şehrin kuruluşundn tibren) e C N (t Chritum ntum = 'n dğuşundn nr) şeklnde erilen trihlemeler ile utrpun metin içinde erdiği trihlemeler rınd rklılklr bulunmktdr tince metide erilen trihler çeiride e S şeklinde erilmiştir rih heplmı yplırken Rmnn efnei kuruluş trihi 753 yılı r kbul eilmştr Yer kim 7
ROM RNN R NN ÖZET
iimlerinin yazmnda atinceeri ea alnmtr. ncak Trkçeye yeremi oan yer e kaim iimleri metnin okunu unda akclk ağlamak açndan Trkçeletirilip atince ya zllar çerinin onuna eklenen Yer e Kaim imeri Sz ğnde erilmitir. Çeiri için Eutropii Beviaim Hioiae Romaae (editionem primam curait Det C G Baumgar tenCruiu (ateram Henricu Rudo Dietch Teuneri eipzig 883 etni kullanmtr Klaik ir din Trkçeye çerilmeinde karatğm zor luklar amamda ana yardmc oan çeriyi atan ona yk ir dkkate okuyarak nerileriyle eni ynlendiren e diğer çalmalarmda da eni her zaman detekleyen değeri hocam rof Dr Çiğde Drken'e çalmaarmda eni reki detekleyen e yardmlarn eiremeyen değeri hocam Doç Dr edi Demirie yer e kaim iimlerinin unma nda karltğm zoruklar aamJa ana yardmc olan değeri hocam rof D. Vedat Çelgine alattğ Hani ta eriiye Ynan e atin kaiklerini Trkçeye kazandr man ağyan Kaalc Yayneine tekkr orç iirim Çiğdem Menzilcioğlu rak 200&
G Ü mparaor uiau e Vaenin çadaş oan Europiu'un doğum arihi am oarak iinmemeke irikte 5 320 ndan onraki ir tarihte doğuğu kau ediir. aiada a da a eyaeterinden irinde doğduğuna iişkin aramar ardr. dnn unana oma Yunan diine hkimiei e meeki karierini Doğuda rdrmei a eaeterinden irinde doğmuş oma ihtimaini gçendirirken da Europiu an aine tarih zei yazan aia ot oarak z ediir Eutropiu ahminen d aşndaken Contaninu Doğu imparatoru oan kaniraderi iiniuu enip neredee krk dan onra Romann ek imparaoru our e kendi ad n erdiği Contaninopoii (Contaninuun keni; ugn k anu Doğunu aşkenti apma kouur. Eutropi uun çoukuğu çoukuğu e ik gençk ar Conantinuu Conantinuu rii ri i anğ deekediği e u eni dini nann giderek çen mee aşad dnme raar Eutropiu e ir dneme yetiştiği hade V z agan 3 arihçii oarak iinir.
Yunn iine hkimiyeti Brevr b bölmerinen e Eutroius Vll7 VlO vıı2; X:8; X16) nşlmtr Bk Bir 993 iii ohrbher 22 49; Bir 993 ii ipnot 4. 14. yüy trihçisi Niephorus regors Eutropiusun pgn bir trihçi trih çi oluğunu oluğ unu söyler söyler B. ohrbher ohrbher 22 49.
ROM TRN TRNN N ÖZE
Eutropiu eaor nfndandr tuzlu yaşlarnn onlar na doğru Contantiu'un hmdarlğnda magser epislarm 4 göreini tlenir Eerinden öğrendiğimize göre yine ayn göredeyen, 363 ylnda mparator ulianu'a er ee rinde eşli eder Valen'in hmdarlğnda daha t ir gö magiser memoae5 olur e mparatorun ite ree terfi edere magiser ği zerine 36 ylnda Breviarm aleme alr. Eutropiu'un Valen'e itha ettiği Brevarim endiinin mag magiser memoriae olara atanmandan dolay mparatora ir eşer niteliğin niteliğin de olmala rlite minnearlğnn e adaainin de göter geidir 6 Valen'in Eutropiu'an Roma arihini ana hatlaryla yazman n ieme nedeni hem endiinin hem de öze halinde yazma umandanlarnn Roma arihi handa yeerli ilgi ahii ol amadr Bu nedenle Breiarim ouyucuyu Roma arihi han ai ir lupla ço zla ayrntya yer ermeden ana hatlryla ilgilendiren ir erdir nca Breviam' Valen için yeteri adar a ir eer olmadğn, İmparaorun Roma arihiin daha da a ir özeini yazdrma için e u'u görelendirmeinden anlyoruz Beiarim ayrca mparator arafndan erlere arş yrtlmei dşnlen aaşç dş politiann da açnlmaz olara göterilmeinin, aşa ir deyişle propagandann yaplmann itendiği ee rin on ölmlerinden anlaşlr mpaorn u iteği e örei imprtr dn mektuplr cep mek e yşmlr gerçekleştirmek ln kmu görelii görelii öri imprtrun erngi bir knudki krlrn yy ge çirmek e unu k d gili kimelere iletmek ln kmu görelii Bird 993 xiixiii; rbcler 22 so
R ETROS E ESER ZERNE ZERNE
uun eernen e açça görülür Nieim erlerle yaplan aaşlar aaşlar eern eer n hemen hemen yarn yarn apar. 7 Europiu Beviai Valen'e ha eeren eern ronoloi bir üzen içine ayrnlara girmeen aleme al ğn belren onra bu öe nielğne anlamnn arn a gizleiği amacn mparaorunu öere le gerr. Bu öz leren Romann Romulula başlalan eane uruluşun an 364 ylna Ioianuun ölümüne aar olan önemn on a apa özeleniğ eviaı' yazarn aacnn Ro ma arhine ia çeci olaylar e öneml işlern başa rlarn mparaora anlaara izinen gieceği br örne un ma oluğunu ler ürebilrz. Bu neenle Romann onuru nu leeleyen olaylarn alanma ya a bunlarn oluğunan aha rl göerilme eern yaln ülubu aar göze çar pan bir başa önemli özellğir. Daha l cümlelere üçü bi en eleinen bir ünya imparaorluğu halne gelen Roma mparaorluğunun büyülüğü e gücü öülür. Eern onrai bölümer Romann bu güce ulaşman ağlayan yö neciler, muzaffer omuanlar imparaorlar e aer olylar üzerine younlaşr. Beiai' emelni Romann ü yann ör bir yana azanğ şere aer şrlar oluş urur Romuluun omşu abileleri ozguna uğrara a zanğ zaferlerle uyucunun a il arlarnan iba ren Romann aeri üünlüğüne çeilir. Eerin geneline him olan haa Roma'nn onurunu ayalar alna alan bar şn üçü üşürücülüğünün e imparaorluğun aygnlğn arraca nelie aaşlarn açnlmazlğnn ouyucuya
Br 993 xiv
ROM RNN ÖZE
aşanma yönünei. Böylelike Euopiu mpaaounun ieği oğuuuna Roma'n Roma'nnn aih boyunca kazanğ kazanğ zafe zafe lei öeek elee kaş başlalma üşünülen aaş hakl göemeye çaş. Romalan elee kaş kazankla za fele yaza aafnan özelikle uguan Cumhuiye ö nemi komuanlann, uguu'un Vepaianu'un, aia nuun e impaaouğun opakan genişeen iğe impa aolan akei başaa uzun uzaya ana8 Cumhui ye önemini anağ böümlee akei başaan yan a pek çok oyal poiik e ekonomik ounu aafz bi bakş açyla ee a 9 V. yüzya aih yazm enao nfnn eline ena ile yöneicilei aan iyi bi ilişkinin ağlanma için önemi bi aaç uumunay. Euopiu a hem bi aihçi heme bi enao olaak Beva aacağyla mpaao Vaen'e ena ile impaao aana ağam eee üzeine ku ulmuş bi ilişkinin azgeçimez ilkeleini aihen eçilmiş çap öneklele anla. Bunu yapaken e impaaoa e na kuukla ilişkinin iiiğine ya a köüüğüne göe eğeenii Eline geçiiği he faa ena önemini ugula. Bu a Euopiu'un eeine kunazca ahi eiği bi başka amaç 1 0 Roma'nn kuuuşu kaa eki bi geçmişe ahip oan ena' Romu aafnan oluşuulmann amac, en yaşlaan oluşan yüz kişilik bi kuulun öğüei ird 9: h//voryena/ ab ab//hbdh hbd h 999 Bid 99 v Bd 99: v 2
GRŞ ROS SR ÜZRN
e göe dee yöee ağak 1 şe edee ena Roma ah oya özeke hye aaaa ada dee yöem yöem azge azgeez ez oga oş o ş . Chye ejmde ek aadaşada oşa üyeeye ena aga e dş yaee g e dğ öğüee dee yöede koo ekaza d dake, ga ke şaya pnpa döe de dee yöemdek oka paaoa pay aşya aşa. ak mpaaok yöe oya pa aoa güde güe aa güü e paaoa eşe aada kş oaka oaka ok k düa eey mş g aamaa oda ena doğa oaak ek güüü kayemeye aşa B oga şeyş egee e e Roa özgüüğüü dae öe aaa ge Chye döe aadğ öümede yüzy k öe kaake oa Gah kadeşee ye eeme ee Bd Eop' Gah kadeşe ena kaş a oayaaaa ağa 1 2 Eop ke d de üye odğ ena güde güe geşe ye dee o aaee de yöee az ga 1 3 e "paao e en aadak şk aoa geekğ öeeye aş4 Rohahe, Eop' E op' ek e k ek pao paoa a aak aake, e, ee paa oa öüede oa ena aada kedee
rş Erops Bd 99 x ird 99 ii 9 vi Bd 9
ROM RNN ÖZET
asa oua edğ bees ena guuu uguaas oaa oua. a bu oua bağa oaa ena güüü azadğa ş e a öeğ öü ünden den ona ena ena on anHadausu Hada usu bog bogaf afsde sde öüün a onaa donaak ieedi anak ad Ti Fi An onin bn aa ieyince büün enaoan aka kaş kana ağen onnda b ona ede ei fdesde bu
uouz. Buu a sa Neou düşa a edebes7 ena güüü aae edğe şae ede. Euo pus paaoa ena' şe de oas öe b ögü ousu oaa şe. Euopusu uhue ejde aa oduğuu Ca esa Roa ha azgs değşee suaasda aouz Özee saaşa so ede soa üsaha e Roa özgüüğüü geeeee a daaşada doa Caesa' eeş. 'a aafda ödüües, aa, haa aa özgü daşa sergeese bağa Bu da b aada Euopusu gzde gze İpaaoua apğ b ua oaa ouaab. Oaaus ous e epdus aasd hpp saaş uue e ena u po aada e oüü soa eesd. a Euopus uhue souu hazaa Caesa eeş ese ş Oausa ögüe söz ede Oa ausu ase başaa e Roa İpaaouğua ağ ohrbche 2002 55 Etropis Vlll. 7 Eutopis VI Eutopius VI 9
GRŞ GRŞ TROS SR ÜZRN
opaka aya. Saaşadak başa baş amadak ğ ömeğ başkaaa kaş ayg ouşuu öe a Neo'u hüküdağa kada ea' h de ğme 1 9 ok ayda eao ödüe20 Neo ea aa da düşa a ed 21 eao' öü eaya eaa da Neo e Doau Roa' e köü k paaou oaak göe 22 Euopu Roa' . yüydak mpaa oa aake mpaaoa ea şkedek be edeme ya da oumu daaş daaşa a ugua 23 paaoa ea şke beeye bu daaş kap a k de Sueou'u eede oaya ka, oada u eu Vo e Euopu'u eeede de ek o oya Euopu'u e ok ayg duyduğu e Vae'e kuuu b öek oaak uduğu mpaao aau'u. V yüy dğe yaaa da Taau'a ögüye ö edee Ro ma auumaa ok geşeme yöüde öem başaaa a aa Daa' Daa'y y ehede aha aha bogua uğ aa, mea ya e Meopoaya' ee gee aa u hem kaadğ bu üü ake başaaya he e kş ğde opadğ üü edemeye öek mpaao oay hak ede Dee yöee şek kbağ eae ğ hekee kaş eş daaa eao y şk de 9 Bd 993 0 Etops VII 1 Eopis V 5 Bird 993 i Bi 9: ttp/ivory.trn.//h<.m 250999.
ROM RNN ÖZ
oa dee hae agaa kaaa üke e oğkkağa paaoa aada e çok ee e ag da paao oa Eop aada öeke ga24 aa aada öek öe oaak göe e dğe k paao o e Ma e o.25 Geşeeke çok eaee aaa ça şa dee öee geek ç e e eçe e, öeke de öe oa egedğ hoşgöüüe de gde geeke paao oaak göe. Ma o kğ e Eo şöe d e ge kendne hayan olak on öveken daha lay ola bl 26 Roa oo paao hekee kaş eş da aaa üük eke kaş küahaşa aa öeğe, eaeedek hoşgöüü öee ake aada kaadğ aşaaa, dee hae kaaa e adda göeç çde dee ak a aaa dee e e ü kod kodak ak öe şahda opaa geeke öeke a. Eop, e Voda k oaak paaoa eğe e küüe aee gee ahk eke e paaoğ öee eeeke o ç çok daha öe koad. 2 7 Eop ee oa dee öe a pa 4 Eutropiu VIII i-s. //ahb/ahbd ird 9 http//ivotrent///ahb/ahbd 999 6 Europu : 7 Bird 9 hp//ivorenua//ah/ahbdh //ah/ahbdh 999 6
GR GR EROS E ESER ZERNE
au adae ve ımı mas ğ amğ ve ama sığı se üüğüü ası Dğe aaa has ah gevşeğ savuga e açgüü b ağa e davaışa aı üm easa eaadıma s e ase aada başsı ese bua e beg eeş usu aa aşma çıa maaa ümede sa aaşmaaı ü maaa üme sevçe aşıaması ee bemes de Breviari b başa beg eğd Eupus, Breviari de b aaşıma amada a b üsua aeme aı Rmaı uuuşuda Ca esa esa düümese düümese ada a dem as asa aa a a a ç Lvusu Ab Urbe ondia (Kenin Krlşndan Baş ayarak) ad ese . üda aa epioo a ede dı Aa Lvus uda aa Kaaa Savaşıa ada a demde başa eede s edee buaı Rmada e ada ua duğu bgs veee güüme uaşa dğe Rma ah eede buuma bu bge ese süse 28 Euusu es gsedğ e aa Rmaı uuuşu da Kaaa Savaşı sua ada Rma ah aaa abus cu esed 2 Aa d Euusu Fabus u aa aa uadğ e süe 30 Bid 1993: xlvi. Eutopius 5 0 Eutrpius oma uuuş arihi ii Pictou verdiği Ö 748 yeie arou \eriği !Ö 753 aihii uamşr. B. Bid 99 xvi 17
ROM TRNN ÖZT
Caea'n düümenden ona başayan aaşadan Do man'n üümdağnn onna ada oan dnem apayan yednc aba ayna oaa Seon'n De Va aear (aerar Yaşaar zere) ad eenden ydaan Brevar Seona bnmayan ama A e Vco'n Lber de aearb (aearar zere Br K ap) ee e Hra Aga Gpararar Tarh) aanda yan benzeen e oa aaan bnma e ü eede de bzm bmedğmz oa b aynaan ydaan dğ güşünü doğ Günümüze aşmayan b ayna de 1883 ynda Enmann aafndan Kaergechche (para rar rh) oaa anmanmş. Eop'n ayna oaa b ayp ee andğ güşü ab ed. 3 Nea' nn üümdağndan oann müne ada oan d nm apayan on ü aa Eop aya oaa b paaoan byoafn een Kaiergechche e abn on bümnde şe deneymenden fyaan. Kend anğnn en begn neğ an'n Pe efen anağ bümde aşmza a. 32 Anca gene oaa de ğeenddğnde Eop'n eenn den b aaşma nn e z b aşmann aşmann üünü omadğ omadğ oaya anaş anaş Brevar yazan daa ağda b üpa yazmay yazmay aa eğ e ğ başa b ee züye on b Brear a üe nde en o onan a apa ndan b o e emen Ynan dne e e yaaş 37 ynda Paen aandan yapmş e b e xlii xliii xliii ohrace 54 Bird 3 xlii
3 Eopis
R EROS E ESER ZERNE
günümüze adar laşmşr VI. yüzyn başarnda Lycal Capo arafndan br başa er daa yaplr anca b e r günümüze paralar ande laşmşr Beviai ze lle Ln ar abn oma n yeerl a e abr omaanar n oma olay br ayna apr Seen den za el yazma blnmaadr bnarn onbr ane V yüzyla ar Beviai Oraağda em Bada Lan dünyanda em de Ynanca eryle Doğda Bzan dün yanda yaygn br der ab oara anlmşr nca za mana Beviai' arş dyan lg gdere azar Günü müzde ar ab olara şüpeye yalaşma gereen b eer yne de Roma ar anda, zellle de mparaor b yograler bamndan V yüzydan elmze laşan neml br ayna oma zellğn raadr
9
ed ) , Alas Wrld stry Haiaa Geoffy Baaog ed Borders Pes 99 üye üye aımad ımıştır
o •
EUTROPIUS BREVIARIUM HISORIAE ROMANAE
EUROPIUS ROMA TARİHİNİN ÖZETİ
N AN A PPU AUU Res Roaas ex voltate asetds tae a rbe odta ad ostra eora, qae egots vel bells vel vlbs eebat, er orde teor brev arratoe olleg strt, addts eta s, qae r vta egrega exsttert, t traqlltats tae osst es d va laetar, rs se llstr vror fta adstrado ero seta, qa ogoseret letoe.
24
İPAA AN AIU PPUU AUUU A
Mehamenze sığınaa enn uuuşundan günümüze a da geeeşen saaşada ya da baış dnemende uuan ayıada Roma ahne şn dae değe bazı onuaı zaman dznn gzeee ısa b anaıma aeme adım. Ay ıca bua b de ze oaa mpaaoaın yaşamaında gze apan baz zee eedm ye yüce mpaao umuzun anısa zhn sen nsanaın mpaaouumu zun yneeyn azandıaı başaıaı ouyup ğen meden nce de bu başaıaın adından gmş oduğunu ğ enmeen enme en sn duysun. duysun.
2
LBER PRMS RGUMENTUM
1 rbs Romae orgo Romlo odtore. 2
Setem regm Romaorm mores, sttta et res gestae Mtata mer rma exato Tarqo Serbo, rege ltmo, et sbsttta o slm dgtas 1 Bellm a Tarqo Serbo motm, 1 Porsea, Etrsorm rege, vate. Bellm m Sabs. 12 Dtatrae oigo. 13 Pol sedto et orta de trba otestas. 4 Vtora de Volss, q, ate a Tarqo Serbo vt, bellm rearaverat Corolas rb, de exlss erat, bellm ert, Volsorm obs adts, sed matrs xorsqe et et dereatoe serats reedt. 16 Faborm ga m Veetbs et aedes. Cess vm. 7 Qt Cat dtators vtae rato et res rtter gestae. Deemvrorm merm. 1 Deemvrorm merm. 1 Bellm m Fde atbs, Veetbs et Volss. Bellm Gall m. . Romam merm, qo eqe a exordo
ll ll m re ms, eqe remets remets toto orbe amls hmaa otest memora reordar, a 26
BRNC KAP KONUNUN ÖZETİ
Roma ennn rş e rcs Roms 28. Roma'nn ye rann aaer ra rmar e ypar şer . Son ra arqns Sperbsn omasya bre ynemn eğşen yüzü e onlar aanmas 0. aqns Spebs arafnan baş aa saaş ı Eüsern ra Posena'nn erğ . ese. Sabnere saaş 2 Darüğün başangc. . Ha yan e baan areee ibnğn 1 oğ ş 1. Eece aqns Sprbs arafnan yengye ğaan Vosarn yenen saaşa başamaar e ona a r ee een zafe ı Cooans'n Vosan eseğn aara sürgün eğ üesne saaş amas annes e z areşnn gzyaşarna e yaarşarna ye üşüp ger emes 1. absarn Veenes e saaş e aamar Nüs saym 7 Diao Qns Cncnnas'n yaşam yüsü e cesca yapğ şer 18. 18 . Deceii ynem enaes Veenes e Vosara saaşar 20. Gaa saaş ı
Roma İmpaaorğnn başangc Romsa aya nr nsan eeğnn aşanga onn aa üü üny ayğ anan ben e onn aa büyü başa br mpaor nmsnas mümün eğ
7
BRRM STOR ROMN
Rolo exord habe, q Reae Slvae, Vesals vrgs, ls e, qa pas es, Mars Reo are o par eds es. Is er pasores laroarer, oode aos as, rbe exga Palao oe os Kal a, Olpads sexae ao ero, pos Troae exd, q plr qe rad, reeeso oageso qaro. () Coda vae, qa ex oe so Roa voav, hae re eg Mlde or vae reep, e ex seorbs leg, qor oslo oa agere, qos seaores oav proper seee T, xores pse e popls ss o habere, vav ad speal ldor vas rb rb Roae aoes aqe ear vrges rap. Coos bells proper rapar ra, Caeeses v, eaes, Crs os, Sabos, Fdeaes, Veees. Hae oa oppda rbe g. E ora sbo e pesae o oparsse, ao reg reso sepo ad deos rassse reds es e oseras Dede Roae per qos des seaores peraver e hs regabs as s oples es. A Posea Na Popls rex ras es, q bell qde ll gess, sed o s
ROM ROM RNN ÖZT
ö 7
Romuu bi iaışa ge Vea aibi Rea Siia ie Ma' oğudu ee adeşi Remu'a biie bi ba da üyaya gemişi Romuu obaa aada aydua i yaşam üee, oeiz yaşıa gediğide Niada ac Oimpiyaaı üücü yıda o ia' üşüde oa yaşı ü yüz doa d dcü yda Paaium epeide üü bi e udu. (1. Kedi adıda aeee Roma Roma adı adı ediği e i udua oa başca şu işei geeeşidi Sı omşuaı oğuu ee aı yaşıa aaıda e şeyi ğüeie e yeeeği üz işi ei yaşıa da doayı oaa senao iii edi. O zamaada edii de şi you aı da bu edee omşu ai aii i Roma e eie ie geiee geiee dae dae ei e i e o aada oa e adaıı aıdı. Kada aımaı ı yaaığ ezae oucuda aaşa paa eice, Caeiee'i eae'i Cuuiiyi Sabiei, i deae'i e Veiee'i ee geidi Büü bu aimei yaşadıı aabaa ei4 eeie eeie yaymış Romu u aığı ouz yedici yıda aid a bi f oasda i daa oada gümeyce, ou a aa yüediğe iadı e byece aı aşdı. dda, 'a beşe güü aaaa Ro ma'da eicii yapı e byee oa yeimi a da bi y ei Daa oa Numa Pompiu a eidi ibi aaşa aımaa da ee Romuu ada iyiiği dou
BRRM STR RMN
vtat qa Ro l s roft Na et lege le gess Roans oresqe onsttt q onsetdne roelor a latrones a searar taantr et ann desrst n dee enses rs sne alqa otatone onfs et nfınta Roae sara a tela onsttt Moro deesst qadrageso terto er anno AU Hostls ls H ella v } H sesst Tlls Host rear avt Al Alanos anos vt q a re Roa Roa x x rearavt laro snt Veentes et Fdenates qor al sexto laro asnt a re Roa al otavo deo ello seravt re alavt adeto Caelo onte. C trgnta et dos annos regnasset flne ts doo sa arst AU v V Post hn An s Mars Nae x fıla neos sset er. Contra Latnos davt Aventn onte vtat adet et Ianl ad ost Ters vtate sra are sexto deo laro a re Roa onddt. Vesno qarto anno er oro ert. v V Dende regn Prss Tarns ae AU er senator senator dlavt dlavt r r t H er Roae aedfıavt ldos Roanos nsttt q ad nostra eora ranent Vt de ea Sanos et n ar agror slat sde rs Roae terrtoro nxt rsqe trhans re ntravt ros ft et loaas Catol nhoavt. Treso otavo 30
ROM RNN ÖZ
d Çünü aş aşana yüzüden o zamana de ğin hayd yaı baba oaa güen Romaa iin yaaa e ee oşdğ gibi daha nceei he hangi bi şeide heapanıp düzenenmemiş yı on aya bdü adından Roma'da ayıız a aan e apına inşa ei Yneiminin ı üüncü yıında aaanaa yaşamnı yiidi V Adıdan Hoii yneimi deadı iö 671 T aaşa yeniden cananddı Romaya on ii mi 5 zaıa yaşayan Abani'yi yendi adndan Veiene e idenaee de aaşa üün gedi bnadan bii ene a mi6 zaa diğei on eiz mi zaa bn yod Caei epeini de aaa enin ınıan ge nişei. Oz ii yı hüüm üdüen ona ydm apmaı onc eiye biie endii de yandı V V Onn adından Nm'nın zndan oma o iö 63 Anc Maci yneimi ee geidi. Maci Laine e aşı aaşı Aenin e anicm epeeini ene a ibe Nehinin ağzında deniz eiyeinden yü ee Romadan onaı mi zaa bi en d. 8 Yneiminin yimi ddüncü yında haaanaa dü V V Sona ağ Pic aqini dead. a ö qini qini 'an 'an ayn ayn ii i i an a ad d Romada Romada b circs inşa ei zamanımza ada geen Roma oyn an düzenedi Sabinei yendi e onadan ee geidi i epeyce bi opağı Roma'nn opaana a e bü yü bi zafe ene i o gidi S e anaizayon ina ei Capioim'n emein aı Yneiminin 3
BRRM BRRM STOR ROMN
er ao er los oss est, regs es, se sesserat AU v Post h Servs Tlls sset e r, gets ex obl ea, atva tae et alla H qoqe Sabos sbegt, otes tres, Qrale, Vale, Esql, rb adxt, fssas ra r dxt Prs o es ordavt, q adh er orbe terrar ogts erat Sb eo Roa obs es delats habt ata LXIII la v Roaor s, q agrs erat. Oss est XLV er ao selere geer s Tarq, l es regs, se sesserat, et lae, qa Tarqs habebat xore. ·vııı V Ls Tarqs Serbs, sets AU atqe lts reg, Volsos, qae ges ad Ca 0 aa etbs o loge a rbe est, vt, Gabos vtate et Sessa Poeta sbeg, Tss ae et et tel Iov Catolo aedavt Postea rdea ogas, otavo deo laro a rbe Roa osta vtate, er rddt Na ls es, et se Tarqs or, oblssa e a Lreta, eadeqe dssa, Collat xore, strasset, eaqe de ra arto et atr et as qesta sset, o oset se odt Proter qa asa Brts, ares et se Tarq, ol otavt et 32
ROM RNN ÖZE
oz eznc yılında aı deraldğı ral Ancu'un oğulları arafı arafından ndan ldürüldü. iö v V Onun ardından Seru ullu ynem ele ge rd ullu br aaş er e le olmaına rağmen oylu doğumlu br adının oğluydu O da Sabnler boz guna uğraı ü epey Qurnal Vmnal Equlae ene aı urların erafına endeler azdı O zamana adar dünyanın br yernde blnmeyen nüu aymı l o geeleşrd ullu'un üümdarlığı alında ere nü ayımına aıldı e ıral alanlarda yaşa yanlarla brle Roma'da een übn Roma aandaşı belrlend Ynemnn ırbeşnc yılında yerne ge ğ nce ralın oğlu endnn de damadı olan aqunu Superbu e bu arqunu'la el olan z ı zının aarladığı br cnayee urban g. v V ednc e on ral ucu arqunu Super iö bu Roma'an o uzaa olmayan Campana yolu üze rn de yaşa yaşaya yann Vol amn amn yend yen d Gann Gann aabaları 533 rnde nı e Suea Pomea'yı e Erülerle barış yapı e Capolm epende Iuper pnağını nşa e Daa onra Roma'dan onez onez ml uzalıa urulmuş br aabayı Arde'yı uşaığı ırada aından oldu Çün ü adı aqunu olan üü oğlu oylu e ffel br adın olaıı Collanuun arıı ucrea'ya ecaüz e ş dın da maruz aldığı u rezale ocaına babaı na e araaşlarına anlamı onra da eren gz nünde endn ldürmüşü Bu olayı fıra blen ar qunu'un arabaı Bruu aı ışırı e arqu 33
BRRM BRRM SOR ROMN
Tarquo adet eru Mox exertus quoque eu, qu vtate rdea u so rege ougabat, relqut veesque ad urbe rex orts lauss exlusus est, uque erasset aos vgt quque, u uxore et lbers sus fgt Ita Roae regatu est er sete reges as duets quadragta trbus, u adhu Roa, ub luru, vx usque ad qutu de u laru ossderet. x V H osules oeere, ro uo rege duo, ha ausa reat, ut, s uus alus esse volusset, alter eu habes otestate sle, oreret oreret Et laut, e eru eru logus, qua au haberet, e er duturtate otesta ts soletores redderetur, sed vles seer ess es set, qu se ost au au sret sret fturos fturos esse r AU vatos Fuerut gtur ao ro exulss regbus osules L Iuus Brutus, qu axe egerat, ut Tarquus elleretur, et Tarquus Collatus, artus Luretae Sed Tarquo Collato stat sublata est dgtas Plauerat e, e qus qua urbe reaeret, qu Tarquus voaretu Ergo aeto o atroo suo ex urbe grat, et loo sus ftus est L. Valerus Publola osul. X. X. Coovt tae bellu urb Roae rex Tarquus, qu ferat exulsus, et ollets ults getbus, ut regu osset resttu, davt. 3
ROM ROM R RN NN N ÖZE
ö
508
ahda e. B üzere rallaryla brle Ardea'y şamaa ola ord da o er e ger ddüğüde de Roma aplar yüzüe apamş ol dğda dşarda ald Yrm beş yll hüümdarl yaşamda ora ar e oclaryla brle ee a ylece yüz r ü ylda Roma'da yed ral hüüm ürdü oya Roma heüz e zla o beş mll br l hmd x V Bda ora br ral yere 1 el d larda br adalez daramaya eğlmlye, ay yelye hp ol dğer o deeebl dye b yola başrld. Ayrca z ürel darla gü a zaıp üahlaşmala br yl ora ade br aadaş olclar blp ayglar yrmeler dye yeeler br ylda daha zla olmama ararlaşrld Byle c ral al ürülmede ürülmede ora l yl y l arq olmada zellle e ola Lc Bre Lcrea' oca arq Colla oldlr Aca arq Colla heme gre de ald Çüü arq ad aşya h me ee almama gereğe arar erlmş. B yüz de arq Colla büü mal mülüü opla yp Rom'da g e, yere Valer Pblcola eld X X a rl rq oad oma ardda aş e e o hl da yaa al aha ye orbl ğraş. l aaş 3
BRRM STOR ROMN
AU
AU
2 AU
7
AU
2
ria ga Brts osl et rs, Tarqiii lis, i ve se oidert, Roai tae ex ea e a ga vi vito tores res reesser reess ert t Brt atro ae Roaae, deesore diitiae sae, qasi oe atre, er a lxert. Vale ris Pbliola S Lreti Triiiti olle ga sibi et, Lretiae atre, qo orbo or to, iter Horati Plvill olega sibi ssit ta ris as qiqe osles habit, Tarqiis Collatis roter o e rbe essisset, Brts i roelio erisset, S. Lretis orbo orts esset. x X) Sedo qoqe ao iter Tarqiis t reieretr i reg, reg, bell Roais itlit, axili ei rete Porsea, Tsiae rege, et Roa Roa aee eit Ver t qoqe vits est. Tertio ao ost reges exatos Tarqii, ssii o osset i reg, eqe ei Por sea, qi ae Roais eerat, raestare taret axili, T sl se otlit, qae ivitas o loge a rbe est, tqe ibi er qat ordei aos rivats xore xore ose o seit it.. Qarto ao ost reges exatos, Sabii Ro ais bell itlisset, viti st et de his est trihat Qito ao Valeris ille, Brti ollega et qater osl, taliter orts est, adeo aer, t ollatis a olo is st haberit seltrae Qe atroa, siti siti Brt a lxert 36
ROM RNN R NN ÖZET
B e aqn'n oğl An bblen ldüdüle bna ağmen Romalla b aaşan galp ayldla. Romal adnla ffelenn oyc B n an oa aalaymş gb b yl boynca ya la Vale blcola Lcea'nn baba Sp Lce cn meleaş yap [ 507 Lce haalanaa lünce meleaş olaa b ez Hoa lll' e Bylece aqn Collan ad yüzünden enen ayldğ B aşa elef oldğ Sp Lce e haalan ldüğü n l yl beş onsul ş başna gelmş gelmş old old x X nc ylda aqn allğ ge alma n Rmallaa yenden aaş a b ez Eü al oe na'nn deeğn aldğndan Roma'y az aln ele ge yod Ama am da o ada yenld Kalla üüldüen ona üüncü ylda aqn allğ ele geemedğ e Romallala aş yapan oena edne yadm e medğ n enen za olmayan clma eld e oada ade b aandaş olaa ayla ble ond yl yaşad Kallğn delmenden ona ddüncü yla Sabnle Romallaa aaş ala e bozgna ğa la b ez onlaa aş en b zafe azanlmş old Beşnc yla B'n meleaş e d ez consu oln Vale ecelyle ldü yle d cenaze maaf la halan oplanan aalala aşland Romal adn la Ba al ya laa ona da b yl boyca ya la consul
ö
507 iö
50
ö
502
7
BRRM SOR ROMN x X Noo ao ost reges exatos, m
AU
253
AU
20
AU
2 AU
24
geer Tarq ad ram soer vdadam getem ollegsset exertm, ova Romae dgtas est reata, qae dtatra aellatr, maor qam oslats. Eodem ao etam ma gster eqtm fts est, q dtator obseqeretr Neqe qqam smls otest d, qam dtatra atqa h mer otestat, qam traqlltas vestra habet, maxme m Agsts qoqe Otavas, de qo ostea dems, et ate em Cas Caesar sb dtatrae ome atqe hoore regavert. Dtator atem Romae rms ft Lars, magster eqtm rms rms S. Casss. Cass s. xıı ı. X Sexto demo ao ost reges exaos x sedtoem ols Romae et, tamqam a seat atqe oslbs remeretr Tm et se sb trbos lebs qas roros des t defsores, reavt, er qos otra seat et osles tts esse osset. xv Seqet ao ols bellm rearavert, et vt ae etam Corolos vtatem, qam habebat otmam, erddet. erddet. xv X X Otavo demo ao ostqam reges eetos exlss ex rbe Q. Mars, dx Romaorm, q Corolos eerat olsorm v ttem, ad sos olsos otedt ras, et axla otra Romaos aet, Romosqe saee vt sqe ad qtm mlarm rbs 38
RM RNN ÖZ
Krallığın derilmeinden onraki dokuzuncu yılda, arquiniuun damadı kaynpederine yapılan ak zğın inikamını almak iin büyük bir ordu oplaynca Roma'da dtatura adı erilen !lukan daa nemli yeni bir gre oluşuruldu yrıca aynı yıl dtator er dediğini yapan bir magster equtum aandı Daa D aa onra kendiinden z edeceğimiz zellikle uguu Ocai anu e ondan nce Gaiu Caear'ın dtator unanıyla e dereceiyle yneikleri eki dikarlük yüce şaını zın1 6 şu an aip olduğu imparaorluk yekeiyle kıyala namaz bile Roma'nın ilk dtator Larciu ilk magster equtum ie Spuriu Caiu idi. X X ) Krallığın feedilmeinden onraki onalıncı yılda alk senatus e 'lar arafından ezildikleri ge rekeiyle Romada iyan ıkardı. Daa onra senatus e laa karşı kendi güenliklerii ağlayabilmek adı na kendi yargıları e aklarının aunucuları olarak bir trbun plebs plebs eiler. XV Erei yıl Volklar Romalılara karşı yeni bir aş başlaı ama cepede yenilince en iyi kenleri Corioli de ellerinden ellerinden gii gi i XV Kraliye aileinin ürgününden onraki onekizinci yılda, Volkların keni Corioli'yi alan Romalıların komu anı Quiniu Marciu kenen koulunca fkeye kapılıp doğru Volklara gii e Romalılara karşı onlardan de ek aldı Romalı Romalıarı arı birka birka kez yendi yendi kenin keni n beş beş mil uza u za x X)
iö oo
ö
493
ö
492 iö
488
9
BRRM STR RMN
U
75
U
295
U
29 U
30
aesst, ogatrs eta atra sa, legats, q ae eteat, redats, s ad e ater etra et xor oa ex re vesset, qar fet et dereatoe serats reovt exert. tqe h seds ost Tarq ft, q dx otra atra sa es set. Caeso e Fao Fao et Tto Tt o rgo rgo oss os s tre xv XV Caesoe et oles hoes, q ex Faa a erat, otra eetes ell so sseert, rottetes seat et oo er se oe er tae led. Itaqe roft, oes o les et q sg agor exert des esse deret, roelo odert s oo serft ex tata fla, q roter aeta te erle d o oterat ad ga hat tss est et xv Post hae ess re ha veta st v ata CXIX la CCCXIX. XV Seqet ao, gdo ote, a re dodeo ere laro, Roas osderetr exerts, L Qts Cats dtator est fts, q agr qattor ger ossdes as ss oleat Is oere et aras esst es st vets, sdore deterso toga raetex raetexta ta aet et aess aes s hosts leravt exert exert xv xv X XV V o treeteso et altero a re odta er oslare essavt et ro do s osls dee ft st, q sa 0
ROM RNN ÖZT
ö
478
ö
48
iö
47 iö
41
ğa ada yaaş baş ieye elle ge ed Ro mada ae Veia e a Vomia yaa gelme eed eedeye ed aaa hücüm edece Neye oa gzaşaa e yaaşlaa dayaamayp o d g e aqi'a oa aaa aş bi aaşa oma ede ici iş Q Maci o d xv XV Caeo abi e Vgi consul lada abi ülaeide ü yüz oyl Veiee'e a ş e başaa aaşa giişle e büü apşmaa ddacaaa dai sentus e ala z edle yece yola a ama e b e e ooca b odya mada edeblece ada e ola b oy la epi aaşa dü O büyü aede ala ala b iş ad ayaa o da zae yaş üü omada doay aaşa güümemşi xvı olaylada oa ee bi ü aym yap d e b aymda aadaşa ay yüz o douz b üyüz odoz oaa beled XV Ee y Roma od ee aşağ ya o m 1 8 zala gid Dağda ablaya aca Q Cca dctto yi edildi ed eleiye eip bğ d d ümlü ümlü9 bi aziye ipi b adam Cicia işi başda başda aba aba üee bld a a i ild tog petet giydi e düşma yo edip ody zgü üğüe aşd xv XV K şda oai ü yüz c xv ylda yem oa ed e i consul yee
BRRM STR RMN RMN
AU
317
AU
349 AU
359 AU
3 AU
34
oesae habere, deevr oa Sed ro ao bee egsse, sedo s ex s, s Clads, Vrg sda, q hoess a seds ora aos oe lgdo laba, la vrge orrere vol, qa aer od, e sr a deevro ssere, e regresss ad les ov l Sblaa es deevrs oesas sqe daa s xx XV o reeeso deo qo a rbe oda od a Fdeaes Fdea es ora Roaos rebella ver xl hs raesaba Veees e rex Vee Tols Qae abae vaes a vae rb s, Fdeae sexo, Veees VIII. laro abs Coxer se hs e Vols Sed Maero elo daore e . Qo Cao agsro eq v ea rege erdder Fdeae aae e exsae Veea re re xx XV V Pos dede aos Veea bellalaver Daor ora sos sss es Frs Calls, q r eos v ae, ox ea vae vae d obsdes obsdes e, aqssa aqs sa Ialae aqe dssa Pos ea e e Fals os, o s oble vae Sed ooa es e vda, qas raeda ale dvssse, daasqe o ea assa e exlss va e es Sa Gal Seoes ad rbe veer, e vos Roaos deo laro a Roa
ROM RNN ÖZE
iö
43
ö
04 ö
394 ö
392 ö
389
üün b yeye donatmş decemr ad een on ş aand. Bna y on b ynem eged e ade nc y enden pp Cad o d nemde gd Dağnda Latnee aş şeef b ae zmet yüüen Vgn'n za tecaüze yeend. Baba b decemr ffene üdüğü eeye yaşaman de zn end eeye düdü Sona aeenn yana ge dndü e yan ad. B oayn adndan yet decemr enden and e ep mam ed d XX. XX . (XV (XV Kenn şndan ona ü yüz on be şnc yda denae Romaaa başadd. Veene e Veene'n a Tomn onaa yad edyod. B en Romaya o yand denae at 22 Ve e a dece on ez m23 zaayd. Voa da güen on anye beştd. ma dctator amec em magser equtum oln Lc Qnt Cncnna afndan bozgna ğada an be ye. denae şga şga edd e yee b edd. (X (XV V Ym y ona Veene başadd. Cam dctator oaa gnded oa nce aaşa bozgna ğatan ona da zn üe aba ana aan Cam onnda taan b en e e e en zengn zengn en tn ee ged Daa ona b ent ada ünü b başa ent acy de ad. ma ganme az dağttğ ge eeye eeye an neen azand azand b yüzden mam edd e enen üüdü. aydan emn ona Ga a Senone ene ged Roadan on b m24 za 3
BRERM STORE ROMNE
AU
35
AU
35
ad fe lla se ea rbe oa ver. Neqe defd qdqa s Caol, o, qod d obsedsse e a Roa fe laborare, a Callo, q va vae exlaba, Galls serve es gravsseqe v s. Posea ae aeo ea aro, e Caol obsdere, reesser, sed ses eos Calls a ed, e ar, qod s da fera, e oa, qae eera, lara sga revoare. Ia ero rhas rbe rbe gresss gress s es e aellas seds se ds Rols, Rols , qas e se arae arae odor.
ROM RNN ÖZET
All Ner ynlrnd bozgn ğrğ Romll rn peşne düşüp en şgl e Rom'd Cpolm d şnd çbr yer onlr drenç geremed. Gllllr en zn üre bl ln ld Romllr çll m brn brn gelmşen Gllllr omş br ene ö ürgün y yşyn Cmll rfndn gf lnd r e ğr ğr yplr erdler Her şeye şeye rşn onrdn gelp Cpolm şm edyle ln edler e nc ondn onr ger çeldler B olyn rdndn Cmll onlrn peşne düşü e b l yle perşn e m onlr erlen ln em de onlrn elne ge çen büün er nclr ger lmy bşrd Bylece ö üçncü üçncü ez büyü büyü br zfe zferle rle ene en e grd enn en n rc mş gb nc Roml dn ld.
5
LBR SCNDS ARGUMENTUM
Tr lares oslar oesae ro
dos osls rear Calls Volos, Aeqos e Sros, 2 Qs Cas Praeesos v. 3 I lo rbor rbor l ar oslar oesae sed rrss osles Call ors e las. 5. Gallor Iala rre fa Cess er haer M Valers slar erae Gall v 7 Bell ora Laos rosere es. 89 Varae Sa lades , qs dr lld ell sla es 10 Vora de Galls llorqe sos Tss e Sas. 114 Bel l l Tare Tare e Prr Prrho, ho, Er Er ree re e,, Ials ls sos 5 Poleaes Ae rex leaos Roa . Psees vr vr 17 e Salle 828 Cess v. Bell P r esqe dversae ves sexaes o qo a re re ı. Ao reeeso sexaeso oda, os aa ae ro , daes U aae s e ro dos osls r 311 lares oslar oesae H a oe Roaa res resere. Na Calls eo ao Volsor vae, qae er seaa
KNC KAP KAP KONUNUN ZETİ
ki consul yerine consul yetkisiye donanş t bunus mltas seçii Caius'un Voskar Aequi ve Sutrini'yi yenigiye uğratas 2 Quintius Cincinnatus'un Praenestini'yi bozguna uğratas 3. bun mltaes yerine consul yetkisini yeniden arn üstenesi Caius'un öüü v ona yapan övgü s Itaia'ya sadran aiaarn kaçş Yeni bir nüs say Marcus Vaerius'un tek bir çarpşaya asu yenesi 7 Latinere karş yürütüen başar savaş 89 Saniterin uzun bir savaş sona erdiren çeşiti yenigie ri . aiaara ve bağaşkar Etrüskere ve Sanitere karş kazanan zaer . Tarentiu savaş Epirus kra Pyrrhus ve taia bağaşkarya yapan savaş . Msr kra Ptoeaeusun Roa'ya eçier gönderesi Picentesin bozguna uğratas Saentini'nin de bozguna uğratas 828 Nüs say Birinci Kartaca Savaş ve değişen şarar. şara r.
Kentin kuruuşundan sonraki üç yüz atş beşinci ee geçiriişinden sonraki birinci yda topusa göreviö erde değişikiker odu ve iki consul yerine uk yet kisiye donanan tbuus ml ita ıs'er ouşturudu Roa deveti artk iyice büyüeye başaşt Niteki Cai us yetiş ydr savaşakta oan Voskar kentini o y
7
BRERM STORE ROMNE
AU 75
AU 7 5
AU
AU
annos bellum gesserat, vct et Aequorum urbem et Sutrnorum omnbus delets earundem exerc tbus occupavt et tres smul trumphos egt Ttus etam Quntus Cncnnatus Praenest nos, qu usque ad urbs Romae portas cum bello venerant, persecutus ad umen Allam vct, octo cvtates, quae sub pss agebant, Romans adunxt, psum Praenesten adgressus n dedto nem accept. Quae omna a eo gesta sunt vgnt debus, trumphusque ps decretus. Verum dgntas trbunorum mltarum non du perseveravt. Nam post alquantum nullos placut er, et quadrennum n urbe ta uxt, ut potestates b maores non essent. Resumpserunt taen trbun mltares consular potestate te rum dgntatem et trenno perseveraverunt. Rursus consules ct v )) L Genuco et Q. Servlo coss. mortuus est Camllus Honor e post Romulum secundus delatus est v T. Quntus dctator adversus Gallos, qu ad Italam venerant, mssus est. H ab urbe quarto mlaro trans Anenem uvum consederant. Ib noblssmus de senatorbus uvens T. Manlus provocantem Gallum ad sngulare certamen progressus occdt, et sublato torque aureo collo que suo mposto n perpetuum Torquat et sb et
ROM TRNN ÖZT
ö 7
ö 7
ö
ö 5
ee geçrd he Aeui'i he de Suri'i büü orduarıı orada kadırdığı gib bu kaer keeri de işga ei e ayı ada üç zaer kuadı. Ayrıca Tius Quus Ciciaus saaşarak Roa keii kapıarıa kadar geiş oa raeesy Aia Nehrie kadar koaayıp bozgua uğraı oarı yöeiideki sekz kei Roa oprakarıa kaı raees eye sadırdı e es adı. Büü bu oayarı a yir gü çide gerçekeşrdi zaere ouradırıdı 6 Acak trbunus eri görei uzu süred Kısa bir süre sora kise trbuus mtrs oarak aaaası kararaşırıdı e daha yüksek yekere do aıı bir kşi aaada kee böye dör yı geçi Daha sora trbunus er !uk yekisiye do aıarak yeide başa geirdier e ü yı boyuca hz e eier. Ardıda yeide !ar aadı V ucus eucis e Quius Serius'u su uk a sırasıda Caius ödü e Rouusa sora ouradırıa kci kiş odu V Iaia'ya Iaia'ya doğru ereye aiaıara kar k arşışı Tiu Ti uss Quius oarak göderidi. aiaıar Ao Nehrii öesde kee dör i 7 esafed esafedee ezeişezeişerdi. arı e soyusu oa geç Tus Maius kedisii eke ek döüşe çağıra br aiaıyı burada kae e boyudaki aı ziciri ap ked boyu geçirdi böyece sosuza değ he kedis he de ardı 9
BRERM STRE RMNE AU
AU 5
AU 5
posters cognomen accept Gall gat sunt mox per C Sulpcum dctatorem etam vct Non multo post a C Marco Tusc vct sunt et VIII mla captvorum ex hs n trumphum ducta v. () Census terum habtus est Et cum atn qu a Romans subact erant mltes praestare nollent ex Romans tantum trones lect sunt ctaeque legones decem qu modus sexagnta vel amplus armatorum mla ecebat Parvs adhuc Romans rebus tanta tamen n re mltar vrtus erat Quae cum proectae essent adversum Gallos duce Furo qudam ex Galls unum ex Romans qu esset optmus provocavt Tum se M Valerus trbunus mltum obtult et cum processsset armatus corvus e supra dextrum bracchum sedt Mox commssa adversum Gallum pugna dem corvus als et ungubus Gall oculos verberavt ne rectum osset aspcere Ita a trbuno Valero nterctus non solum vcto ram e sed etam nomen dedt Na posea dem Corvnus est dctus Ac propter hoc mer tum annorum trum et vgnt consul est ctus v atn qu noluerant mltes dare hoc quo que a Romans exgere coeperunt ut unus consul ex eorum alter ex Romanorum populo crearetur Quod cum esset negatum bellum contra eos susceptum est et ngent pugna superat sunt ac de hs perdomts trumphatum et Statuae 5
RM TRNN ÖZET Ö ZET iö 5
iö
iö
la çn Torquaus soyadn 8 ald Sonunda Gallallar kaçak zorunda kaldlar aa çok geçeden dctator Gaus Sulpcus arafndan bozguna uğraldlar Heen ardndan Erüskler de Gaus Marcus arafndan yenlgye uğradlar Sekz bn esr alnd ve zafer alaynn nünde yürüüldü V Yenden br nüus say yapld Roallar a rafndan boyunduruk alna alnş olan anler asker sağlaay reddednce sadece Roallardan ace asker ler opland ve on lego oluşuruldu bunlar alş bn ya da daha zla slahl asker edyordu Roa'nn snrlar henüz çok genş olasa da askerlk alannda çok güç lüydülr. Bu brlkler ucus Furusun kouas alnda Gallallara karş harekee geçnce br Gallal Roallar aasndan en ysne eydan okudu. rbunus mltars olan Marcus Valerus düelloyu kabul eş slahlarn kuşanp eydana çkyordu k sağ koluna koluna br b r kaga kondu Ta dvüşeceğ srada bu karga kanalaryla ve pençeleryle doğru dürüs greesn dye Gallalnn gzüne vuraya başlad şe Gallal tbunus Valerus arandan byle ldürüldü. Karga Valerus'a sadece zaer kazandrakla kalad ayn zaanda ona kend adn da erd Çünkü sonradan Valerus'a orus dend u başarsndan dolay yr üç yşnda consul yapld. v anler asker veredkler veredk ler gb br de Roa hal kndan br consul kend aralarndan dğernn se Roallardan seçlesn ale eeye başladlar. Bu alepler reddedlnce Roallara savaş açlar ve byük br çaa sonucunda yenldler anlern boyunduruk alna alnas büyük br zaferle kuland Zafern sağlan
BRERM STORE ROMNE AU 7
AU
AU
AU
AU
AU
consulus o mertum vctorae n Rostrs postae sunt Eo anno etam Alexandra a Alexandro Macedone condta est v am Roman potentes esse coeperunt Bellum enm n centesmo et trcesmo ere mla ro a ure apud Samntas gereatur, qu med sunt nter Pcenum, Campanam et Apulam Paprus Cursor cum honore dctators ad d ellum proctus est Qu cum Roma redsset, Q Fao Maxmo, magstro equum, quem apud exerctum relqut, praecept, ne se asente pugnaret Ille occasone reperta elcssme dmcavt et Samntas delevt O quam rem a dctatore capts damnatus, quod se vetante pugnasset, ngent vore mltum et poul leratus est, tanta Papro sedtone commota, ut paene pse nterceretur x Postea Samntes Romanos T. Veturo et Sp Postumo coss apud Furculas Caudnas angusts locorum conclsos ngent dedecore vcerunt et su ugum mserunt Pax tamen a senatu et populo oluta st, quae cum pss propter necesstatem cta erat Postea Samntes vct sunt a Papro consule, septem mla eorum su ugum mssa Paprus prmus de Samntus trumphavt Eo tepore Appus laudus censor Aquam Claudam nduxt et vam Appam
ROM TR ÖZET iö
ö
ö
lö
1 lö
lö
asdaki hzeterde doay 'ar heykeeri ya kodu Ayrca o y Macedoia Aexader tarafda Aexadra kurudu v Roaar gt gde güçeeye başaşard Çü kü artk kette yakaşk yüz otuz uzakkta ce u, Capaa ve Apuia arasda erkez bir kou da yereşk oa Saitere savaşyorard ucus api rus Cursor rütbesye bu savaşa katd Roaya döerke orusuu başda braktğ döei u Qutus Fabius Maxiusu kedisii yok uğuda savaşaas iç uyard Aa Maxius frsat buup so derece başar bir şekide çarpşt ve Sa iter tüüye bozgua uğratt. Buu üzere yasak adğ hade savaştğ iç tarafda öü ceza sa ahk eddi, aa askerer ve hak büyük desteğiye serbest brakd aprus se öye büyük br isyaa aruz kad k az kas ödürüüyordu x Ardda itus Veturius ve Spurius ostuiusu ukar srasda Sater Roaar Furcuae Caudiae'da dar bir geçde skştrp rezi şekde yegi ye uğrattar ve esarete zoradar. Aa oara srf zoruuuk yüzüde yapa barş ataşas ve hak tarafda feshedid Sora ucius aprius tarafda tarafda bozgua uğratdar uğratdar ve oarda yedi b kşi boyuduruk ata ad. aprus Satere karş ka zad zafer kutad. O döede 5 oa Appus Caudiu Ca udius,s, Caudius Ca udius Su Keerii Keerii işa işa ett ve Appia Youu 3
BREVARUM HRAE RMAAE
AU
AU 7
stravit. Samnites reparato bello Q. Fabium Maximum vicerunt tribus milibus hominum occisis. Postea cum pater ei Fabius Maximus legatus datus isset et Samnitas vicit et plurima eorum oppida cepit Deinde P. Cornelius Ruınus Manius Curius Dentatus ambo con sules contra Samnitas missi ingentibus proeliis eos conecere. Tum bellum cum Samnitibus per annos novem et XL actum sustulerunt Neqe ullus hostis it intra Italiam qui Romanam virtutem magis tigaverit. x Interiectis aliquot annis iterum se Gallorum copiae contra Romanos Tuscis Samnitibusque iunxerunt sed cum Roma tenderent a Cn Cornelio Dolabella consule deletae sunt. x (V (V Eodem tempore Tarentinis qui iam in ultima Italia sunt bellum inditum est quia legatis Romanorum nuram ecissent. Hi Pyrrum Epiri regem contra Romanos n auxilium poposcerunt qui ex genere Achillis originem trahebat Is mox ad Italiam venit tumque primum Romani cum transmarino hoste dimicaverunt. Missus est contr eum consul P Valerius aevinus qui cum exploratores Pyrri cepisset iussit eos per castra duci ostendi om n exercitum tumque dmiti ut renuniaet Pyrro quaecumque a Romanis agerentur. Com missa mox pugna cum iam Pyrrus geret
RMA TARH ÖZET 1
ö
ö
açtı Daha sonra Sanitler yeniden saaşa giriştiler Quintus Fabius Maxiusu Maxiusu bozguna uğratıp üç bin aske rini katlettiler Ardından Quintus Fabius Maxius'un babas Fabius Maxius koutan6 olarak atanınca he Sanitleri büyük bir yenilgiye uğratt he de kentlerinin çoğunu ele geçirdi Sonra Sanitlere karş iki conul, ublius Cornelius Ruinus e Manius urius Dentatus gönderildi e büyük çarpşalar sonucunda Sanitlerin gücü oldukça zayflad Sonunda Roallar Sanitlerle krk dokuz yıldır süren saaş bitirdiler. Aa talia halk ları arasında hiçbir düşan Sanitler kadar Roa'nın gücünü zorlaaştı X Birkaç yıl aradan sonra allialıların askeri birlikleri Roallara karş Etrüsklerle e Sanitlerle birleştiler Aa Roaya doğru ilerlerken conul naeus Cornelius Dolabella tarandan dağıtıldlar X Aynı dönede talia'nın en uç snırnda yaşaan arentini'ye saaş ilan edildi çünkü Roal elçilere şiddet uygulaışlardı arentini soyunu Achilles'in soyuna bağlayan Epirus kralı yrrhus'tan yardı istedi yrrhus da akit geçireden talia'ya geldi işte o döne Roallar ilk kez denizaşrı bir düşanla çarpıştılar yrrhus'a conul ublius Valerius Laeinus gönderildi Laeinus yrrhus'un keşi kuetlerini ele geçirince bunların ordu gha götürülelerini bütün ordunun gösterilesini e sonra da salerilelerini eretti aac Roalılar tarafından yapıp edilenleri sonradan yrrhus'a bildirelerini salaakt Çok geçeden saaş patlak erdi yrrhus 55
BREVfRUM HTRAE RMAAE
elephantorum auxlio vicit quos incognitos Romani expaverunt Sed nox proelio nem dedit; Laevinus tamen per noctem fgit Pyrrus Romanos mille octingentos cepit eosque summo honore tractavit occisos sepelivit Quos cum adverso vulnere et truci vultu etiam mortuos iacere vidisset tulisse ad caelum manus dicitur cum hac voce: se totus obs domnum esse potusse s tales sb mltes ontgssent. AU 7
Postea Pyrrus iunctis sii Samnitius Lucanis Brittiisque Roma perrexit omnia erro ignique vastavit Campaniam depopulatus est atque ad Praenesten venit miliario a ure octavo decimo Mox terrore exercitus qui eum cum consule sequeaur in Campaniam se recepit gati ad Pyrrum de redimendis captivis missi a eo honorifce suscepti sunt Captivos sine pretio Roma misit Unum ex legatis Romanorum Faricium sic admiratus est ut cum eum pauperem esse cognovisset quarta parte regni promissa sollicitare voluerit ut ad se transiret contemptusque a Faricio est Quare cum Pyrrhus ingenti Romanorum admiratione teneretur legatum misit qui pacem aequis condicionius peteret praecipuum virum Cineam nomine ita ut Pyrrhus partem Italiae quam iam ris occupaverat otneret x (V (V
RMA ARH ÖZE!
ta kaçak üzereydi ki ilerin yardyla zaer kazand Roallar daha önce hiç göredikleri iller karşsn da dehşete düşüşlerdi Akşa olunca uharebe sona erdi Aa aevinus geceleyin kaçt bunun üzerine Pyrr hus bin sekizyüz Roaly ele geçirdi aa onlara son derece saygl davrand ölülerini gödü Cesetlerin aldklar yaralarla ve hl yüzlerinde okunan o dehşet do lu ideyle ölece yerde yattğn görünce derler ki elle rini göğe göğe kaldrş kaldrş ve şöyle sesleniş: sesleniş : ğe byle skelem olsydı bütün dünynın hkm ben oludum iö
Daha sonra Pyrrhus güçlerini Sanitler Lu cani ve ruttiinin güçleriyle birleştirdi ve Roaya iler ledi herkesi klçtan geçirdi ve her şeyi yakp ykt Capaniay halkndn etti ve kentten on sekiz il 3 uzaklktaki Praenesteye geldi. Aa çok geçeden con sul laryla birlikte arkasndan gelen ordunun korkusuyla Capaniaya gri çekildi Savaşta esir düşenleri keletle serbest brakasn isteek için gönderilen elçileri saygyla karşlad u esirleri hiçbir kelet ödeneden Ro aya yollad Roal elçilerden Fbriciusa öyle hayran oldu ki onun yoksul olduğunu öğrenice kendi tara na geçesi için krallğnn dörtte birini tekli edip onu ayartak istedi aa Fabriciusun hakaretine aruz kal d u nedenle Roallarn karakterine büyük bir hay ranlk duyan Pyrrhus hl kendi askeri gücünün deneti i altndaki talian bir bir bölüünü elinde tutak t utak koşu luyla eşit şarlarda bir barş antlaş antlaşas as talebinde bulun as için Roallara Cinea anda nüuzlu birini elçi olarak yollad. x x ) )
7
BREVARUM HTRAE RMAAE
Pax displicuit remandatumque Pyrro a senatu est eum cum Romanis nisi ex Italia recessisset pacem habere non posse. Tum Romani iusserunt captivos omnes quos Pyrrhus reddiderat inmes haberi quod armati capi potuissent nec ante eos ad veterem statum reverti quam si binorum hostium occisorum spolia retulissent Ita legatus Pyrrhi reversus est A quo cum qaereret Pyrrhus qualem Romam ompesset Cineas dixit egum se x
patam dsse slet tales ll fee omnes esse quals unus Pyhus apud Epum et elquam 7
7
Missi sunt contra contra Pyrrhum duces P Sulpiciu et Decius Mus consules Certamine commisso Pyrrhus vulnera tus est elephanti intercti milia caesa hos tium et ex Romanis tatum quinque milia. Pyrrus Tarentum gatus. xv Interiecto anno contra Pyrrhum Fabricius est missus qui prius inter legatos sollicitari non potuerat quarta regni parte promissa Tum cum vicina castra ipse et rex haberet medicus Pyrrhi ad eum nocte venit promittens veneno se Pyrrhum occisurum si sibi aliquid polliceretur quem Fabricius vinctum reduci iussit d dominum Pyrhoque dici quae cntra apt eius medicus spopondisset. Tum rex admiratus eum es t Fa b b us us qu df dffl lu uss ab dixis dixisse se rtu rtur r Ile est Gaeam putaetu
V
8
RMA ARH ÖZET!
Barş şarar ain edci değidi senatus arandan Prrhusa, Iaia erk eedikçe Roaara barş apasnn ükün oaaacağ ceab erdi Roaar, Prrhusun geri gönderdiği büün esirern, siah odukar hade kendierini esir konuuna düşürdükerinden, ibarsız saaarn e iki düşan ödürüp ganieerini ükeerine ger geiredikçe eski rübeerinn iade edieesni erei Böece Prrhusun eçisi ger ged Prrhus ona Roa nas buduğunu sorunca a nea neass kralların ülkesn grmüş olduğunu; prus e x
unanstan ger kalan blümünün nazarında br Phyrus nasılsa, orada hemen hemen herkesn açıkça br Phyrrrus g ö b adedldğn adedldğn söed V onsul Pubus Supcus e 0 onsul Decius Mus kouan oarak Phrrus'a gönderidi
ö 7
er Medana geen çarpşada Phrrs araand er ödürüdü ri bin düşan kaedd bna karşn Roaar sadece beş bin kap erder Phrrus Tarenua kaçak zorunda kad XV Bir aradan sonra bir zaanar kendisine gön deren eçer arasnda er aan e krağnn döre birini aa eiği hade kandraadğ abricius, Phrrusa gönderid abricius e kran ordughar an anad geceein Phrrusn hekii abricus'un anna gedi e karşğnda kendisine ir şe erirse Phsu zehireip ödürecğine söz edi abrcius hkiin zincire uruup eendsne ger göürüesini e keesi karşğnda Phrrusa heiinn eknin ieiesni ere abriciusa haran kaan kran şunr söediğ akarr Ş Fbrcs dürüstlüten saptırmak, güneş yü 9
BREVARUM HTRAE RMAAE 75 77
7 7
5
Tum rex ad Siciliam proectus proectus est Fabricius victis Samnitibus et Lucanis triumphavit Consules deinde Curius Dentatus et Cornelius Lentulus adversus Pyrrhum missi sunt Curius contra eum pugnavit exercitum eius cecidit ipsum Ta rentum gavit castra cepit Ea die caesa hos tium III milia Curius in consulatu triumph avit Primus Romam elephantos quattuor duxit Pyrrus etiam a Tarento mox recessit et apud Argos Graeciae civitatem occisus est XV X C Fabio Licinio et C Claudio Canina coss anno urbis conditae CCCCL legati Alexandrini a Ptolomaeo missi Romam venere et a Romanis amicitiam quam petierant obtinuerunt Fabio Pictore Pictore coss co ss Pi xv Quinto Ogulnio C Fabio centes bellum commovere et ab insequentibus consulibus P Sempronio Appio Claudio victi sunt; et de his triumphatum est Conditae a Romanis civitates Ariminum in Gallia et Bene ventum in Samnio Regulo L ulio Libone Libone cos co s xv M Atilio Regulo Sallentinis in Apulia bellum indictum est captique que sunt cum civitate simul Brundisini et de his triumphatum est honestate honest ate quam sol a usu suo aet potest
ROMA TARH ÖZET
ö 7 7
ö 75
iö 7
ö 7
ö 7
Daha sonra Pyrrhus Sicilya'ya ileredi Fabricius Saniteri ve ucani'yi boz guna uğratp zaer kazand Ardndan consul Manius Cu rius Dentatus ve consul Curius entulus, Pyhrrusa gönderidi. Curius onuna savaşp ordusunu daradağn etti Pyrrhus'u da Tarentua kaçak zorunda brakt or dughn ee geçirdi O gün ta yiri üç bin düşan katledidi Böylece Curius consu'uğu srasnda büyük bir zafer kazanş oldu k kez o Roa'ya dört tane gö gö türdü Çok geçeden Pyhrrus Tarentu'dan çekildi, bir Yunan Yunan kenti olan Argos'ta Argos'ta ödürüldü ödür üldü XV (X aius Fabius icinus ve aius Caudius Cani na'nn !luklarnda, kentin kuruuşunun dört yüz altş birinci ylnda Ptoleaeus tarafndan gönderien Aexandria eçiler Roaya gedier ve istedikleri şekil de Roalarn Roal arn dostluğunu kazan kazandl dlar ar XV Quintus Oglnius ve aius Fabius Pictorun con 'ukarnda Picentes savaş ian etti, aa bu consu' yerine geçen consl Publius Sepronius ve consl Appius Caudius tarafndan bozguna uğratld Picentes'e karş büyük bir zafer ede ediliş odu Roalar allia'da Ariinu Saniu'da ise Beneventu kentlerini kur duar. xv Marcus Atiius Regulus ve ucius Iuius ibonun 'lukarnda Apulia'da Saentini'ye karş savaş ian edildi Brundisini kenteriye birlikte ele geçiridi Bu olaylar için büyü zafer kutaalar yapd
gesnden saptımaktan daha zo
6
BREVIARIUM HISTORIAE ROMANAE
xv. X. Anno CCCCLXXVIII cum iam clarum
88 urbis Romae nomen esse arma amen exra
8
Ialiam moa non feran igiur cog noscereur quae copiae Romanorum essen census es habius Ivena sun civium capia CCXCII milia CCCXXXIV quanquam a condia urbe numquam bella cessassen E conra Aros bellum suscepum es primum Appio Claudio Q Fulvio coss In Sicilia conra eos pugnaum es e Appius Claudius de Ais e rege Siciliae Hierone riumphavi Valerio Marco e Oacilio xx Insequeni anno Valerio Crasso coss in Sicilia a Romanis res magnae gesae sun Tauromeniani Cainenses e praeerea quinquagina civiaes in dem accepae Terio anno in Sicilia conra Hieronem regem Siculorum bellum paraum es Is cum omni nobiliae Syracsanorum pacem a Romanis imperavi dedique argeni alena ducena Ai in Sicilia vici sun e de d e his secundo Romae riumphaum es xx Quino anno Punici belli quod conra Aros agebaur primum Romani C Duillio e Cn Cornelio Asina coss in mari dimicaverun parais navibus rosrais quas Liburnas vocan Consul Cornelius faude decepus es Duillius commisso proelio Carhaginiensium ducem vici XI naves cepi XIV mersi VII milia hosium 2
ROMA TARHNN ÖZE ö 5
ö
ö
ö 1
Dört yüz yeiş yedinci yıda, Roa kentinin adı artık ünendiği hade siahı askereri henüz aia'nın dışına adı atış değidi. Bu yüzden Roaıarın ne ka dar askeri gücü oduğunun öğreniesi için nüus say ı yapıdı Kentin kuruuşundan itibaren savaşarın hiç eksik oaasına rağen vatandaşarın sayısı iki yüz doksan iki bin üç yüz otuz dö oarak beirendi Appius Caudius ve Quintus Fuviusun ukarında ik kez Arikaıara karşı savaşa girişidi Onara Siciya'da çarpışıdı ve Appius Caudius Arikaıara ve Siciya kraı Hiero'ya 38 karşı zaerer kazandı XX Ertesi yı Vaerius Marcus ve Otaciius Crassus'un ukarı sırasında Roaıar Siciya'da önei başarıara iza atıar Tauroeniani Catinenses ve bunar dışında ei kent bağaşık kabu edidi Üçüncü yıda Si ciya kraı Hiero'ya karşı Siciya'da sürdürüen savaş so na erdi. Hiero Syracusaeın büün soyuarıya birikte Roaıarı barış yapaya razı eti v onara iki yüz 3 9 güüş verdi A Aririkaıar kaıar Siciy Sic iya'da a'da bozguna uğraı dıa dı arr ve büün bu başarıardan başarıardan doayı doayı Roada da ikinci kez büyük zar kutaaarı yapıdı XX. Roaıar Arikaıara karşı yürüüen Kartaca ava şının beşinci yıında Gaius Duiius ve Gnaeus Cornei us'un !'ukarında adını verdikeri sivri burunu geieri hazırayp ik kez denzde savaşı Corneius hiekrca adaıdı0 Duiius se sa;aşı başaıp Kartacaıarın koutanını yenigiye uğratı otuz bir geisni ee geçirdi ondör anesini baırdı yedi bin düşanı XV (X XV (X))
6
BREVARIUM HISTORIAE ROMANAE
AU
AU
cepit, III milia occidit Neque ulla victoria Romanis Romanis gratior fit, quod invicti terra iam ia m etiam mari plurimum plurimum possent pos sent C Aquilio Aquilio Floro, Flor o, L Scipione coss Scipio Corsicam et Sardiniam vastavit, multa milia inde captivorum adduxit, triumphum egit co ss xx X L Manlio Vulsone, M Atilio Regulo coss bellum in Aricam translatum est Contra Hamilcarem, Carthaginiensium duce, in mari pugnatum victusque est Nam perditis LXIV navibus retro se recepit Romani XXII amiserunt Sed cum in Aficam transissent, primam Clypeam, Aricae civtatem, in deditio nem acceperunt Consules usque ad Carthagi nem processerunt multisque vastatis Manlius vctor Romam rediit et XII milia captivorum reduxit, Atilius egulus in Afica remansit Is contra Aros aciem instruxit Contra tres Carhaginiensium duces dimicans victor fit, XVIII milia hostium cecidit, quinque milia cum III elephantis cepit, LXXIIII civitates in fdem accepit Tum victi Carthaginienses pacem Romanis petierunt Quam cum Regulus nolet nisi durissimis conicionibus are, Afi auxilium a Lacedaemoniis petierunt Et duce Xanthippo, qui a Lacedaemoniis missus ferat, Romanorum dux Regulus victus ·est ultima pernicie Nam duo milia tantum ex omni omano exercitu
ROMA TARHNN ÖZET
iö 0
tö 57
esr ald üç bin kşiyi ödürdü. Roalar çn bundan daha sevndirc bir zafer olaazd çünkü karada bozguna guna uğrataadklar gibi gibi artk denzde de çok güçen işerdi Gaius Aqulius Forus ve ucius Scpio'nun !lukarnda Scpio Corsca ve Sardna'y yere br et buralardan bnlerce esir alp göürdü büyük br za fer kazand xx (X Lucus Manius Vulso ve Marcus Atilius Regu lusun !uklanda savaş Aka'ya sçraşt Kartacalarn koutan Hacara karş denzde savaşld ve Haicar bozguna uğratld Çünkü altş dör geisn kaybednce geri çekiek zorunda kald Roallar yr ki gei ytird Aa Akaya geçkernde ulaştk lar lk Afka kentn yan Cypea'y esl adlar 'lar Kartaca'ya kadar erleder ve pek çok yer yakp ykkan sonra Manius galp olarak Roa'ya döndü ve yiri yed bn esr getrd Ailus Reguus ise Arikada kald. Afikalara karş orduyu savaş düzenne soku Kartaca üç kouana karş dövüşü ve gaip ged osekiz bin düşan kalett beş bn kşy de on sekz fe esr ald yeş yeş dör ken bağa bağaşşkl klğ ğaa kabu kabu e. e . Bunun üzerne bozguna uğratn Karacalar Roalardan barş istedier Regus şarlar yice ağraşadan böye br barş yapak isteeynce Arkalar Spartaardan yard seek zorunda kaldar. Spartalar arafndan gönderilen anppusun ouanğnda Roaarn koutan Reguus çok ağr kaypara yenigye uğrad Öye k büün Roa ordusunan sadece ik bn asker 65
BREVIARUM HSTORAE ROMANAE
A 47
A 4
regerun, quingeni cum imperaore egulo capi sun, milia occisa, Regulus ipse in caenas coniecus coniecus XI XI M Aemilio Paulo, Servio Fulvio Nobiliore coss ambo Romani consules ad Aricam proeci sun cum recenarum navium classe Primum Aros navali ceramine superan Aemilius consul cenum e quauor naves hosium demersi, rigina cum pugnaoribus cepi, milia hosium au occidi au cepi, miliem suum ingeni raeda iavi. E subaca Arica unc fisse, nisi quod ana mes fisse fiss e,, u diuius expecare exercius non posse Consules cum vicrici classe redeunes circa Siciliam naufagium passi sun E ana empesas fi, u ex quadringenis sexagina quauor navibus anum ocogina servari vix pouerin, neque ullo empore an marim empesas audia es Romni amen saim ducenas naves reparaverun, neque in aliquo animus his inacus i xx xx X Cn. Serilius Caepio e C Sempronius Blaesus coss cum ducenis sexagina navibus ad Aricam profci sun Aliquo civiaes ceperun Praedam ingenem reducenes naufagium passi sun aque cum coninuae calaiaes Romanis displiceren, decrevi senaus, u a mariiis proeliis recdereur e anum sexagin naves ad praesidium aliae salvae essen
ROMA ARHNN ÖE
iö 5
ö 5
kaçabildi, beş yüz asker kouanlar Regulus'la birlikte esir düştü otuz bin asker öldürüldü Regulus ise zincire vuruldu. XX X Marcus Aeilius Paulus ve Servus Fulius Nobilior'un luklarnda, her iki Roal üç yüz geilik bir donanayla Aika'ya ilerledi. Arikalla r ilkin deniz savaşnda yendilr. Aeilius yüz dört düşan geisini batrd, otuz geiy savaşçlaryla birlike ele geçirdi, onbeş bin düşan ya öldürdü ya da esir ald kendi askerlerini ganietlere boğdu. O srada Aika da ehedilebilirdi aa öyle büyk bir ktlk ya şand ki, ordunun orada daha zla kalas iknszlaşt. 'lar büyük ir zaer elde etiş olan donanalaryla dönerlerken Sicilya açklarnda bir deniz kazas ge çirdiler Frna o kadar büyükü ki, dört yüz alş dör geiden sadece sekseni güçbela kurtarlabildi o zaana kadar böyle büyük bir deniz rnasna daha raslana şt. Buna karşn Roallar iki yüz geiy heen onardlar ve büün bu yaşananlar kisenin cesareini kaybe esine neden olad xxı ıı X Gnaeus Servilius Caepio ve Gaius Sepronius Blaesus iki yüz alş geiyle Arika' ya doğru ilerlediler Baz kentleri ele geçirdiler Muazza ganieler elde eiş dönerlerken bir deniz kazas geçirdiler Böyle peş peşe gelen elakeler Roallar iyce huzursuz etiğinden sentus deniz savaşlarndan çe kileye ve Ialia'nn savunas için sadece altş gei nin elde tutulasna karar verdi 7
BREVARIUM HISTORIAE ROMANAE AU soı
xxv L Caecilio Meteo, C. Furio Placido coss
Meteus in Sicilia rorum ducem cum C ephantis et magnis copiis venientem superavit, miia hostium cecidit, eephantos cepit, reiquos errantes per Numidas, quos in auxiium habebt, colegit et Roma deduxt ingenti pompa, pompa, cum cum C elepha elephanto ntorum rum numeru numeruss omnia itinera compleret xxv XIV) Post haec maa Carthaginienses Reguum ducem, quem ceperant, petierunt, ut oma profcisceretur, et pacem a Romanis obtineret, ac permutationem captivorum ceret Ie Roma cum venisset, inductus in senatum nihil quasi Romanus egit, dixitque se ex lla de qua n ptestatem Afum ensset Rmanum
Itaque et uxorem a compexu removit, et senatui suasit, ne pax cu Poenis feret; lls enm fats tt asbus spem nullam
esse dessse
habee se tant n esse ut tt mla aptum popte unum se [et senem] et paus qu ex Rmans apt {1eant eddeentu Itaque
obtinuit Nm os pacem petentes nuus admisit Ipse Carthaginem rdiit, oerentibus que Romanis, u eum Romae tenerent, negavit se in ea urbe mansurum, in qua, postquam ris servierat, dignitatem onesti civis habere non posset Regressus igtur ad rcam omnibs suppiciis etinctus est. 68
ROMA ARHNN ARH NN ÖET ö
Lucius Caecius Meeus ve Gaius Furius Paci dus'un 'ukarnda, Meeus yüz ouz i ve büyük askeri birikere geen Arikaarn kouann Siciya' da yendi, yiri yiri bin düşan düşan kaei kaei yiri yiri a a ee geçirdi kendisine yard sağayan Nidiaarn dese ğiye başboş doaşan diğer ieri de opad bunar bü yük bir kaeye Roaya geirdi; sayar yüz ouzu bu an bir b ir kaiesi kaiesi büün yoar yoar kapaş kapaş XXV XIV) Yaşanan bu eakeerden sonra Karacaar esir adkar kouan Reguus'un Roa'ya giesini, Roaara barş sağaasn ve esirerin karşk ü badeesinde ekin oasn isedier Reguus Roaya ediğinde senatus' huzuruna çkard, aa burada sanki Roa değiiş gibi davrand ve frkalılara teslm xxv
oduğ oduğu o gnden tba tbarren artı kendsnn kend snn br b r omalı lmadı lmadı ğını söyedi. Bu yüzden karsnn kendisini kucakaas-
n iseedi ve Karacaara barş yapaas gerekiğine dair senatus ikna ei ünkü aldıla pe o enlg üzünden cesaretler kılan bu nsanlan artık h umutla kalmamışt kalma mıştıı kendsne kends ne gelnce gelnce onun da fazla br b r değer değer o o tu aşlı br adam olan kends e omalılardan esr alınan bu brka b rka ş bnler bnl erce ce esrn ger ger erlmesne de değmez ğmezd d Böy
ece iseiğini ede ei Çünkü arş iseyen Aikaar kise kabu eedi. Kendisi Karaca'ya geri döndü Ro ar onu Roa'da akoyay önerdiğinde kendisinin ark bu ken kaaayacağn çünkü Arikaara esr düşüğü andan iiaren onur bir vaandaşa özgü saygnğ yiiriş oduğunu söyedi Bu yüzden Arikaya döndüğünde ürü işkenceere ödürüdü 69
BREVIARIUM HSTORIAE ROMANAE AU 5
AU 5
P Cudo Cudo Puchro, Puchro, L uno co coss ss Cudus contr uspc pugnvt et Crthgnensbus vctus est m ex CC nvbus cum gt, nongnt cum pugntorbus cpte sunt, demerse cetere Aus quoque consu cssem nugo mst, exerctum tmen svum hbut, qu vcn tor ernt v v XV) V ) C Lutto Ctuo, A Postumo Abno coss nno be Punc III Ctuo beum contr Aros commssum est Proctus est cum CCC nvbus n Scm; Ar contr psum CCCC prverunt umqum n mr tnts cops pugntum est Luttus Ctuus nvem eger scendt Vunertus enm n pugn superore ert Contr Lybeum, cvttem Sce, pugntum est ngent vrtute Romnorum m L Crthgnensum nves cpte sunt, CV demerse, II m hostum cpt, III occs, nntum ur rgentque pondus n potesttem Romnorum redctum Ex csse Romn II nves demerse Pugntum est Idus Mrts Sttm Crthgnenses pcem peterunt trbut que est hs px Cptv Romnorum, qu tenebntur Crthgnensbus, reddt sunt. Etm Crthgnenses peterunt, ut redm eos cptvos ceret, quos ex Ars Romn tenebnt. xxv XV) xxv
7
ROMA TARiHiNiN ÖZETi ö 5
ö
XXVI XV) Publius Claudius Pulcher e Lucus Iuiusu
luklarda Claudius bütü kehaetlere at saaşa grdi e Kartacallar tarada bozgua uğratld k yüz yri geisde acak otuz taesyle kaçabild doksa geisi dezcileriyle birlikte ele geçirildi dğer ler se batrld Dğer da doaas deiz ka zasda yitrd aa ky yakda olduğu iç ordusuu sağ sal kurtarabld XXV. XV.} Gaius Lutatus Catulus e Aulus Postuus Albiusu luklarda Kartaca saaş yir üçücü ylda Catulus tarada Arikalara saaş la edil Catulus üç yüz geyle Scilyaya lerled Akallar oa karş dört yüz gei hazrladlar Şidye değ hç bu kadar büyük br askeri brlikle deizde saaşl aşt Lutatius Catulus hasta olduğu halde geiye bid Çükü bir öceki saaşta yara alşt Roallar büyük bir cesaretle bir Scil a ket ola Llybaeua karş saaşt Souçta Kartacallar yetiş üç gesi ele geçrldi, yüz yr beş es batrld, otuz k bi düşa esir ald o üç bi kşi öldürüldü Roallar alt e güüşte oluşa uazza br gaet elde et tiler Roa doaasda o iki gei batrld Saaş Martta gerçekleşti Kartacallar derhal barş stediler barş sağlad Kartacallar elde bulua Roal esirler de geri erild Aa Kartacallar da bua karşlk olarak Roallar elde bulua Arikal esirleri ke fletle serbest braklasa iz erlesi istedler
BREVIARIUM HISORAE ROMANAE
A 5
Senatus iussit sine pretio dari eos, qui in pubica custodia essent; qui autem a privatis tenerentur, ut pretio dominis reddito Carthaginem redirent, atque id preium ex fsco magis quam a Carthaginiensius soveretur v Q Lutatis, A Manlius consues creati belum Faiscis intuerunt, quae civitas taliae opuenta quondam fit Quod ambo consues intra sex dies, quam venerant, transegerunt V miibus hostium caesis, ceteris pace concessa, agro tamen ex medietate sublato.
72
ROMA ARiHNiN ÖZEi
gözetmdek esrer esrer kefaetsz kefaetsz serbest entus devet gözetmdek
Ö
brakmas acak öze kşer ede buua esrer keeter efedere ödedğ takdrde Kartacaya dömeer ve bu para Kartacaarda zyade hazede karşamas emrett V Qutus Qutus Lutatus Lutatus ve Auus Maus Ma us consul seç ce vaktye taa' çok güçü hakarda oa Fascye savaş açtar ar cepheye grdker ada tbare altı gü çde savaş btrder o beş b düş ma katetter kaaara baş yapp toprakar ya rs ee geçrder
73
LBER ERUS ARGUMENTUM
Ptoemaeus Aegyti rex romissa a Romai auxiia i bello cotra Atiochum, Syriae regem, recusat. Hiero, Sicilae rex, ludos sectatum Roma veit. Beum Ligusticum eliciter gestum metusue Puici sublatus. Otium er orbem Romaum. Belum Iyricum. Clades Gaorum Itaiam irrumetum 7-23. Beum Istricum et Puicum secudum, vars regioibus et rerum vicissitudiibus gestum. ı
Fiito igitur Puico beo, uod er III aos tratum es�, Romai iam carissima gloria oti legatos ad Ptolomaeum, Aegyti regem, iserut auxila romittetes, uia rex Syriae Atiochı1s beum ei ituerat. Ile gratias Romais egit, auxiia o accei. am eim ferat uga trasacta. Eodem temore otetissimus rex Siciliae Hiero Roma veit ad udos sectados et duceta miia modiorum tritici ouo doum exhiuit. L. Coreio Letuo, Fuvio Facco coss. uibus Hiero Roma veerat, etiam cotra Ligu Ligures res itra itra Ialiam Ialiam belum belum gestu gestum m est es t et de d e his triumhatum. Carthagiieses tame beum
AU
74
ÜÇÜNCÜ KİAP KONUNUN ÖZETİ
Msr kra oeaeus'u Suriye kra Aiochusa karş yürüüğü savaşa Roaar vaa eiği yarda r reddeesi Siciya kra Hierou oyuar izeek içi Roaya geesi iguria savaş başarya soa eresi ve Karacaara karş duyua korkuu kaybo as 3 Roa düyasda barş yricu savaş. 5 aia'ya sadra aiaar yeigsi 7 Çeşii bögeerde geerd e ard arda ard a yap yapa a sria sria ve kici Karaca Kara ca savaş savaş ar
iri üç y süre Karaca Savaş soa erice kaza-
ö 238
dkar üsü our sayeside üee Roaar Msr kra oeaeusa eçier yoadar ve kedisie yard öeriside buuduar çükü Suriye kra Aiochus oeaeus'a savaş ia eişi oeaeus Roaara eşekkür ei aa bu yard kabu eedi. Çükü sa vaş çoka soa erişi a o srada Siciya' e kud rei kra Hiero oyuar izeeye Roaya gedi ve haka iki yüz bi 1 ah hib hibee ei. e i. Roaya ya gediğ gediğii y ucius Coreius C oreius e Hierou Roa uus ve Fuvius Faccusu ukar srasda, aia'da igures'e karş savaş ia edidi ve büyük bir za fer kazad. O srada Karacaar da aeşkes şarar yü 7
BREVIARUM HISTORAE ROMANAE
AU 517
AU 5
AU 5
AU 5
AU 5
eaae enaban adinienses qui ex condicione acis Roanis aee debeban ad ebellandu iellenes Veni aen Roa legaio Cahaginiensiu e ace ieavi T anlio Toquao C. Ailio Bulco coss. de adis iuhau es e ace onibus locis ca Roani nullu bellu habueun quod his os Roa condia seel anu Nua Poilio egnane conigea. v L Posuius Albinus Cn. Fulvius Cenualus coss. bellu cona llyios gesseun e ulis civiaibus cais eia eges in dediione cceeun Ac u iu de llyis iuhau es. V () L Aeilio ** coss. ingenes Gallou coiae Ales ansieun. ed o Roanis oa aia consensi adiuque es a Fabio hisoico qui ei bello ieui DCCC ilia hoinu aaa ad id bellu fisse. ed es e consule anu osee gesa es. ilia hosiu ineeca sun e iuhus Aeilio deceus v Aliquo deinde anns os con Gallos ina alia ugnau es fniuque es bellu Claudio acello Cn. Conelio ciione coss. Tu acellus cu ava anu equiu diicavi e ege Gallou Viidoau 76
ROMA ARiHiNiN ÖZE
ö 6
ö 0
ö
ö
ö
züde Roallaa boyu eğek zouda kaa Sadi'y isyaa kşkp savaş yeide aevedieye çaşyo du Aa yie de Roa'ya bi Kaaca heyei gedi ve ba ş sağlad Tius Maius Toquaus ve Gaius Aiius Bulbusu 'lukada Sadi'ye kaş büyük bi zafe ede edi di. Ülkei he yeide baş sağladğda Roala k hiç savaş yapad, böye bi duu Roa ku uluşuda bu yaa yalzca Nua opilius'u kal ğda yŞş. V Lucius osiius Albius ve Gaeus Fuvus Ceualus lyiye kaş savaşla; pek çok kei ee geçidile üseik bua kala da esli ada öyece ilk kez o döede lyii'ye kaş büyük bi za elde edidi V. Lucius Aeiiusu luğuda Gaialla büyük bi askei gücü Ape'i aş Aa büü aia Ro ala yada ye ald bu savaşa bizza kaa aih çi Fabius'u akadğa göe savaş içi a sekiz yüz bi aske hazaş Acak yalzc bu saye side olaya üseside geidi Kk bi düşa ö düüldü ve Aeiius büyük bi zaele ouadd v Buda bikaç y soa Gaiallaa kaş aiada savaş açd ve bu savaş Macus Claudius Maceus e Gaeus Coeius Scipiou 'ukada so a edi aceus küçük bi a biike savaşa ka d ve Gaiaa Vidoaus addaki kal kedi
BREVARUM HSTORAE ROMANAE
AU 51 5
nomine, manu sua occidit. Postea cum coega ingentes copias Gaorum peremit, Medioanum expugnait, grandem praedam Roma pertuit. Ac triumphans Marceus spoia Gai stipiti imposita humeris suis exit v M Minucio Ruf, P Corneio coss. stris beum iatum est, quia atrocinati naibus Romanorum erant, que fumena exhibebant, perdomitique sunt omnes. ) Eodem anno beum Punicum secundum Romanis iatum est per Hannibaem, Carthaginiensium ducem, qi Saguntum, Hispaniae ciitatem, Romanis ami cam, oppugnare aggressus est, annum agens icesimum aetatis, copiis congregatis CL miim. Huic Romani per egatos denuntiaerunt, ut beo abstineret. s egatos dmittere nouit Romani etim Carthaginem miserunt, ut mandaretur Hannibai, ne beum contr socio popui Romani gerert. Dur responsa a Carthaginiensibus reddita. Saguntini interea me icti sunt, captique ab Hannibae utimis poenis adfciuntur. v. Tum P. Corneius Scipio cum exercitu in Hispaniam proectus est, Tiberius Sempronius in Siciian. Beum Carthaginiensibus indicum est. V Hanniba reito in Hispania fate Hasdrubae Pyrenaem transiit. Apes, adhuc ea parte inia, sbi paeecit. Traditur ad taa 7
ROMA ARHNN ÖZET
ö
eerye ödürdü Daha sonra esekaşya brke a aarn o büyük asker gücünü yok e Medoanu'da frna esrd ve yüküce br gane ede edp Roa'ya gerd Marceus zar aay çnde gderken br aa askerden ee geçrdğ ganeer4 br srğa ge çrp ozunda aşd v. Marcus Mnucus Rufus ve Pubus Corneus'un 'ukarnda Roaarn buğday aşyan geern yağaadkar çn Isr'ye savaş an edd ve hepsne boyun eğdrd Ayn y Karaca kouan Hannba arafndan Roaara knc Karaca savaş an ed d Hannba daha yr yaşarndayken yüz e bn as kerden ouşan br ordu opayp Roaarn bağaşğ oan Hspana'dak Sagunu kenne hücu eeye kakşş. Roaar eçer aracğya onu savaşan vazgeçes konusunda uyardar. Hanna eçer kabu eek seed Roaar ayrca Karaca'ya da eçer gönderder ve onardan Roa haknn bağaşkarna karş savaşaas konusunda Hannba'a erer yağ draarn aep eer Aa Kracaarn yan ser odu O srada Sagunu hak kğa yenk düşünce Hannba arafndan esr and ve ğr cezaara çarprd v . Bunun üzerne Pubus Coneus Scpo ordu suya Hspanaya Tberus Sepronus se Scyaya ered Karacaara savaş an edd V Hannba kardeş Hasdruba Hspanada brakp Prene Dağarn geç O zaana kadar o yandan hç aşaaş oan Aperden kendsne br yo aç Iaaya 79
BREVIARUM HISORAE ROMANAE
A 55
A 5
X miia miia pditu pditum, m, [t] [t] miia quit quitum, um, ptm t phanto adduxi. Inta muti igu t Gai Hanniai coniuxunt. Smponiu Gacchu cognito ad Itaiam Hanniai advntu x Siciia xcitum Aiminum taicit ıx. P Coniu Scipio Hanniai pimu [apud Ticinum] occuit. Commio poio, fgati ui ip vunatu in cata diit Smponiu Gacchu t ip conigit apud Tiam amnm. I quoqu vincitu Hanniai muti in Itaia ddidunt. Ind ad Tuciam vnin Hannia Faminio conui occuit. Ipum Faminium intmit; Romanoum miia caa unt, cti diugunt. Miu advu Hanniam pota a Romani Q. Faiu Maximu I um dindo pugnam a imptu fgit, mox invnta occaion vicit. x. Quingntimo t quadagimo anno a condita u Amiiu Pauu, P Tntiu Vao conta Hnniam mittuntu, Faioqu uccdunt, qui ain amo conu monuit, ut Hanniam, caidum t ipatintm ducm, non ait vincnt, quam poium dindo V cum impatintia aoni conui contadi cn ato conu apud vicum, qui Canna appatu, in Apuia pugnatum t, amo conu a Hanniba vincntu. In a pugna III
ROMA ARHNN ÖZE
ö
iö 17
seksen bin piyade yiri bin at ve otuz yedi getirdiği anatr O srada birçok iguria ve aia da Hanni ba'a katd. Sepronius racchus Hanniba'n taia'ya yakaştğn öğrenir öğrenez ordusunu Siciya'dan Ari inu'a geçirdi x Ticinuda Hanniba'a ik karşaşan Pubius Cor neius Scipio odu Savaş başadktn sonra askereri ka t, kendisi de ordugha yara döndü Sepronius racchus ise Trebia Nehri yaknarnda çarpşt O da yenidi Itaia'da pek çok kişi Hanniba'a tesi odu Hanniba uscia'ya geirken o Fainiusa karşaş t Fainius'u ödürdü ve yiri beş bin Roay katet ti kaanar da kaçtar Daha sonra Roaar Hanniba'a karş Quintus Fabius Maxius'u gönderdier Fabius çarpşay geciktirerek Hanniban hzn kesti ardn dan heen bir frsatn buup onu yendi X (V) (V) Kentin kuruuşundan sonraki beş yüz krknc yda ucius Aeiius Pauus ve Pubius erentius Var ro Hannibaa karş göderidier ve Fabius'un görevini devradar. Fabius oradan ayrrken her iki ol ateşi ve tez can bir koutan oan Hanniba konusunda uyard ve ve onu ancak savaş geciktirerek geciktirerek yenebiecekerini yenebiecek erini söyedi. Ancak o Pauus'un bütün itirazarna rağ en Varro'nun sabrszğ üzünden Aui'da Cannae ad erien bir köyü yaknarnda savaşd ve her iki o da Hanniba tarafndan yenidi Bu çarpşada üç
BREVIARIUM BREVIARIUM HISTORAE ROMANAE ROMA NAE
ml Aforum pereunt; mgn prs de exerctu Hnnbs suctur Nuo tmen proelo Punco bello Romn grvus ccept sunt Pert enm n eo Aemlus Pulus consu consures ut pretor , sentores cpt ut occs nobes vr mtum ml equtum III m et qungent In qubus ms nemo tmen Romnorum pcs mentonem hbere dgntus est. Serv quod numqum nte mnumss et mltes fct sunt. x (V) Post em pugnm mute Itle cvttes que Romns pruernt se d Hnnblem trnstuerun Hnnbl Romns obtult ut cptvos redmerent responsumque est sentu eos cves non esse necessros qu cum rmt essent cp potussen Ile omns poste vrs supplcs nteret et tres modos nuorum ureorum rthgnem mst quos ex mnbus equtum Romnorum sentorum et mltum detrxert Intere n Hspn ub fter Hnnbs Hsdrub remnsert cum mgno exerctu ut em totm Ars subgeret duobus Scponbus Romns ducbus vnctur perdtque n pugn ml homnum; ex hs cpuntur ml occduntur Mttuntur e rthgnensbus d reprnd vres II ml ml pedtum V equtum equtum elephnt. 82
ROMA TARHiNiN ÖZEi
bn Afka ödü Hannba'n ordusunun büyük böüü yara ad Aa Roaar hçbr Karaca savaşnda buradak kadar ağr br darbe aadar Çünkü bu çarpş ada consu Aeus Pauus ödü yr consurs ya da preo ouz senor üçyüz soyu krk bn asker üç bn beş yüz a ya esr düşü ya da ödürüdü Bu fe akeer srasnda hçbr Roa barş afn ağzna be aad. Köeer aa aa edp asker yapd böye br şey daha öne hç yaşanaş X V Bu savaşan sonra Roaara ab oan pek ço aa ken Hannba'a bağand Hannba Roaara esrern fdye karşğnda ade eey önerd aa senus: sahandrdar hade esr onuuna düşeben bu vaandaşara hyaç duyuadğ yan ge Bunun üzerne Hannba çeş şkenceere hepsn ö dürdü ve Roa aarn senor ve askerern ee rnden adğ üç modus an yüzüğü Karaa'ya gön derd. Bu arada büün Hspana'y Arkara bağaak çn büyük br oduya orada bekeyen Hnna'n kardeş Hasdruba Roa kouanar Scpoar'a yenk düşü ve savaşa ouz beş bn askern kaybet Bu skererden on bn esr and yr beş bn ödürüdü Br kern oparaas çn Karacaar arafndan Hasdru'a on k k bn pya pyade de,, dör bn r f gönderd.
BREVIARIUM HISORAE ROMANAE 57
Anno quarto post, quam ad Italiam Hannibal venit, M. Claudius Marcellus consul apud Nolam, civitatem Campaniae, contra Hannibalem bene pugnavit. Hannibal multas civitates Romanorum per Apuliam, Calabriam, Brittios occupavit, quo tempore etiam rex Macedoniae Philippus ad eum legatos misit, promittens auxilia contra Romanos sub hac condicione, ut deletis Romanis ipse quoque contra Graecos a Hannibale auxilia acciperet. Captis igitur legatis Philippi re cognita Romani in Macedoniam M. Valerium Laevinum re iusserunt, n Sardiniam Manlium orquatum proconsulem. Nam etiam ea sollicitata a Hannibale Romanos deseruerat. x Ita uno tempore quattuor locis pugnabatur: in Italia contra Hannibalem, in Hispaniis contra atrem eiıs Hasdrubalem, in Macedonia contra Philippum, in Sardinia contra Sardos et alterum Hasdrubalem Carthaginiensem. Is a Manlio proconsule qui ad Sardi-niam missus ferat, vivus est captus, occisa cum eo II milia, capti ille quingenti, t a Romanis Sardinia subacta. Manlius victor captivos et Hasdrubalem Roma reportavit. Interea etia hilippus a Laevino in Macedonia vinciur, t in Hispania a Scipionibus Hasdrubal et Mago, tertius fatr Hannibalis x V)
84
ROMA ARHNN ÖZE 2
Haba' Itaa'ya geşde sorak dör dücü yda cosul Marcus Caudus Marceus br Ca paa ket oa Noa'da oa karş başar br savaş yü rüttü. Haba Apua'da ve Caabra'da pek çok Roa ket ve Brutt toprakar şga ett o arada Macedoa kra Phppus Haba'a eçer göderd ve Roaara karş oa yard eteye söz verd tek şart Roaar boyudur boyuduruk uk ata adkta adkta sora bu kez Yu aara karş Haba kedse yardc oacakt Aa Phppus'u eçer yakaap da Roaar eseey öğ rece Marcus Vaerus aevus'u Macedoa'ya T tus Maus Torquatus'u da pocosul arak Sard a'ya gtes eretter Çükü Haba tarada kşkrta Sarda da Roaar yüz üstü brakşt X Bu şekde ay ada dört yerde savaşd taa'da Haa'a karş Hsaae'da kardeş asdruba'a karş Macedoa'da Phppus'a karş Sarda'da Sardaa ra ve Kartaca başka br Hasdruba'a karş. Bu Hasdru ba Sarda'ya gödere pocosu Ttus Maus tara da ca ee geçrd kedsye rkte o k b asker ödürüdü b beş yüz kş esr ad ve Roaar tarada Sarda'ya boyu eğdrd Zafer kazaa Maus esrer ve Hasdruba' Roa'ya getrd. Bu srada Phppus Macedoa'da aevs taada Hasdru ba ve Haba üçücü erkk kadeş Mago da Hspaa'da Scoar taaa bozgua uğratd x )
BREVIARIUM HISTORIAE ROMANAE
xv V) Decmo anno post quam Hannbal n
5 Italam venerat P Sulpco Cn Fulvo coss.
AU 5
5
5
Hannbal usque ad quartum mlarum urbs accesst equtes eus usque ad portam Mox consulum metu cum exerctu venentum Hannbal ad Campanam se recept. In Hspana atre eus Hasdrubale ambo Scpones qu per multos annos vctores erant ntercuntur exerctus tamen nteger manst Casu enm mags erant quam vrtute decept Quo tempore etam a consule Marcello Sclae agna pas capta est quam tenere Ar coeperant et noblssmae urbs Syracusanae praeda ngens Roma perlata est Laevnus n Macedona cum Phlppo et mults Graecae populs et rege Asae Attalo amctam ect et ad Sclam proectus Hannonem quendam Aorum ducem apud grgentum cvtatem cum pso oppdo cept eumque Roma cum captvs noblbus mst cvtates n dedtonem accept I expgna vt. Ita omns Scla recepta et Macedona acta ngent glora Rom regressus es nnbal n Itala Cn Fulv Fulvu um m consulem subto adgre adgress ssus us cum cu m octo oc to mlbus homnum homnum nterect nterect xv IX) Interea ad Hspanas ub occss duobus Scponbus nullus Romanus dux erat P. Corne lus Scpo mtttur lus P Scpons u bdem bellum gesserat annos natus quatuor et vgnt 86
ROMA ARHNN ÖZE iö 212
iö 213
iö 21
ö 22
XV. XV. (V (V ) ) Hanniban taiaya geişinden sonraki onun
cu yda, Pubius Supicius ve naeus Fuvius'un cosu' ukarı sırasnda Hanniba Roann dört i uzağna atar ise Roann kapısına kadar gedier Hanniba çok geçeden orduarya birikte çıkageen ardan korkarak Capan Capania iaya ya geri çekidi Uzun yar gaip geen her iki Scipio da Hispaniada Hannibaın erkek kardeşi Hasdruba taraından ödürüdü aa ordu sağ a kad Çünkü koutanar düşanı yiğitiğinden çok şanssızk sonucu düşüşerdi Bu srada Arikaıar tarandan yönetieye başanan Siciyann büyük böü ü de cosu Marceus taraından ee geçiridi ve o ok ünü Syracusae kentinden yükü bir ganiet Roaya getiridi Laevinus Macedoniada Phiippusa pek çok Yunan hakya ve Asia kra Attausa dostuk kurdu. Siciyaya iereyerek Arika koutan Hannoyu Agrigen tuda kente birikte ee geçirdi ve onu soyu esirere birikte Roaya gönderd Kırk kenti tesi ad yiri at kenti thetti Böyece bütün Siciya geri aınnca ve Macedonia parçaanınca büyük bir onur kazanş oarak Roaya döndü Hanniba Itaiada cou naeus Fuviusa ani bir sadr düzenedi ve onu sekiz bin ada ya birikte ödürdü XV. (X.) Bu arada iki Scipionun da ödürüesi üzerine hiçbir Roaı koutan koutannn buunadığı Hispaniaeya aynı yerde savaşış oan Pubius Sciponun yiri dört yaşındaki oğu ubius Corneus Scipo gönderidi 8
BREVIARIUM HISTORIAE ROMANAE
A 5
A 5
vr Romanorum omnum et sua aetate et osterore temore ere rmus. Is Carthagnem Hsanae cat n qua omne aurum argentum et bell aaratum Ar habebant noblssmos quoque obsdes quos a Hsans acceerant. Magonem etam atrem Hannbals bdem cat quem Roma cum als mttt Romae ngens laetta ost hunc nuntum t. Sco Hsanorum obsdes arentbus redddt Quare omnes re Hsanae ad eum uno anmo transerunt ost quae Hasdrbalem Hannbals atrem vctum gat et raedam maxmam cat. xv Interea n Itala consul Q Fabus Maxmus Tarenum recet n qua ngentes coae Hannbals rant. Ib etam ducem Hannbals Carthalonem occdt mla catvorum venddt raedam mltbus dsertvt ecunam homnum vendtorum ad ıscum retult Tum multae cvtates Romanorum quae ad Hannbalem transeant rursus se Fabo Maxmo dedderunt X.) Insequent anno Sco n Hsana egregas res egt et er se et er atrem suum L Sconem cvtates recet. In Itala tamen male ugnatum est. Na Claudus Mrcellus consul a Hannbale occsus est
ROMA TARiHiNN ÖZET
ö
ö
Kedi çada olsu öceki çalarda osu büü Ro alar içide ou kadar üsü bir adaa eredeyse hiç rasaaş Arikalar ürlü ürlü al, güüş v e savaş savaş eçhiza ydk ydkar ar Hispaiaarda Hispaiaarda adklar e soyu rehieleri uukar Hispia Karacas ele geçirdi Ayrca Haibal dierleriye birlike Roaya göderdii erkek kardeşi Mago'yu da ay yerde esir dü şürdü Bu haber üzerie Roada büyük bir seviç ya şad Scipio Hispaia rehieleri ailelerie geri verdi Bu sebepe hee hee büü Hispaia oybirliiye ou araa geçi Bu oaylarda sora Haibal sa vaşa yeik düşe kardeşi Hasdrubal kaçaya zorlad ve büyük bir gaie elde ei XVI Bu srada srad a Iaiada Iaiada cosul Quius Fabius Maxius Maxius Haibal büyük askeri birliklerii buluduu Tareuu geri ald Yie Ialiada Haibal askererii koua Carhaoyu öldürdü iri beş i esir sa ede eii gaiei askerlere da sa isaarda kazad parasy da devle haziesie koydu O zaa Haiba' araa geçiş oa pk çok Roa kei ekrar Fabius Maxius'a baad X Eresi y Scipio Hispaiada öeli işler gerçekleşirdi Erkek kardeşi Lucius Scipioya birlike yeiş kei geri ald Aa aliada yapa savaşa baa kazaaad Çükü co sl Caudius Marcelus Haibal aada ödürüd 9
BREVIARIUM HISTORIAE ROMANAE
Terto anno post quam Scpo ad Hspanas proectus est rursus res ncltas gert Regem Hspanarum magno proelo vctum n amctam accept et prmus omnum a vcto obsdes non popost. xv xv Desperans Hannbal Hspanas contra Scponem ducem dutus posse retner atrem suum Hasdrubalem ad Italam cum omnbus cops evocavt. Is venens eodem tnere quo etam Hannbal venerat a consulbus Appo Claudo Nerone et M Lvo Salnatore apud Metaurum [et Sena cen cvtatem] n nsdas conpostas ncdt Strenue tamen pugnans occsus est ngentes eus copae captae aut nterctae sunt magnu pondus aur atque argent Roma relatum. ost haec Hannbal ddere de bell coept eventu Romans ngens anmus accesst Itaque et ps evocaverunt ex Hspana Cornel Cornelum um Scponem Is Roma Rom a cum ngent glor vent xx Q Caeclo L Valero coss omnes cvtates quae n Brtts a Hannbale tenebantur Romans se tradderunt quam n Ialam Han xx XI nno IV post quam na venerat Scpo qu multa bene n Hspana egerat consu co nsull est ctus ctus et n A Arcam mssu m ssus s Cu vro v ro dvn dvnum um quddam quddam ness n essee exstmabatur exstmabatur adeo xv
AU 55
AU 5
AU 5
AU 57
AU
ROMA ARHNN ÖZET xv Scpo
iö
ö 7
iö 7
ö
ö
Hspaaya ereesde sorak üçücü yda ye şa başarara za att Büyük br saaşta bozgua uratt Hspaa kra baaşk kabu et e k de o yed br krada rehe steed xv Kouta Scpoya karş Hspaay daha za ede tutabecede üd kese Haba erkek kardeş Hasdruba bütü asker kueterye brkte taaa çar. Hasdruba Haba da geçt yoda gerke Appus Caudus Nero e osul Marcus Lus Saator tarafda Metaurus Nehr'de [e Pceuu br ket oa Seada] tuzaa düşürüdü Yüreke saaşasa rae ödürüdü asker kueter ya esr ad ya da ödürüdü ee geçre büyük ktarda at e güüş Roaya götürüdü. Haba saaş soucuda artk yce uuduu eseye başaşt Bu duu Roaar br hay cesareedrd Pubus Coreus Scpoyu Hspaada ger çardar Scpo Roaya büyük br oura dödü. XX. Qutus Caecus e Lucus Vaerusu !uk arda Brutt Haba tarafda şga edş bü tü keter Roaara tes odu XX X Haba Itaya geesde gee sde bu yaa geçe o dört yda Hspaaa başar şer gerçekeştr ş oa Scpo osul seçd e Afrkaya göderd Scpoda tarsa br aaet oduu düşüüüyordu öye
BREVIARIUM HISTORIAE ROMANAE 48 ut putaetu etiam cum numinibus habee
AU
549
AU
0
semonem Is in Aica conta Hannonem ducem Aoum pugnat execitum eius intecit Se cundo poelio casta capit cum cu m quattuo quattuo milibus et quingentis militibus milibus occisis Syphacem Numidiae egem qui se Ais coniunxeat capit et casta eius invadit Syphax cum nobilissimis Numidis et innitis spoliis Roma a Scipione mittitu Qua e audita omnis ee talia Hannibalem deseit. pse a Catha giniensibus edie in Aicam iubetu quam Scipio vastabat. ta anno II a Hannibale Italia libeata est. X) Legati Cathaginiensium pacem a Scipione petiveunt; a eo ad senatum Roma missi sunt Quadaginta et quinque diebus his indutiae datae sunt quousque ie Romam et egedi possent Et milia pondo agenti a his accepta sunt Senatus ex abitio Scipionis pacem iussit cum Cathaginiensibus ei Scipio his condicionibus dedit ne amplus quam naes habeent ha beent ut D mla pondo agent agent daent daent aptos et pefugas eddeent
xx nteim Hannibale veniente ad Aicam
pax tubata est multa hostilia a Ais cta sunt. Legati tamen eoum ex ube venientes a Romanis capti sunt sed iubente Scipione dimissi. Hannibal quoque equentibus poeliis
ROMA ARHNN ÖZE 20 Ö
204
ö
203
ki tanrara konuştuğuna bie inanyordu Sipio Arikada Aika kouan Hannoya karş savaşt ve ordusu nu dağıtt dağ ıtt kini savaş savaşaa dört dör t bin bi n beş yüz yü z askere düşan ordughn ee geçirdi ve on bir bin kişiyi ödürdü Arikaıara kaş oan Nuidia kra Syphax8 esir adı ve rdughın isia eti Syphaxı en soyu Nuidiaara ve sayısız ganie birikte Roaya gönderdi Bu duru haber aınna heen heen büün Itaia Hanni baı yüzüsü bıaktı Kartaaıar Hannibaa, Sipionun yere bir etiği Afrikaya dönesini erettier Böyee Itaia onyedini yda Hannibadan kura rd X Karaa eçier Sipiodan barış isedier Sipio arandan Roaya, seatus gönderidier. Roaya gidip geri geeeri için kırk beş günük bir aeşkes ian edidi ve onardan ouz bin podus güüş and eatus Siionun önerisi üzerine Kartaaara barş yapıası nı eretti Sipio şu şartara barış yaptı ataalıla otuzda fazla gemle olmayaak omalılaa beş yz b podus gmş eeekle esle e açakla ade edeek le.
Bu aada Hanniban Arikaya geesiye birikte barş askya andı, Arikaıar çok düşana davrandar Bunun üzerine Arikaı eçier Roadan ayrırken Roaıar tarafındn esir aındar aa Sipionun e riye serbes bırakıdıar Savaşarda peş peşe yenik düşen Hanniba da Sipiodn barş istedi örüşeye geindiğinde öneki antaşaya benzer şararda bir barış izaand Son zaanardaki sadakatsizikeri yüzünden xx
93
BREVARUM HISTORJAE ROMANAE
vctus a Scpone pett etam pse pacem. Cum ventm ventm es set a colloqu colloquum um sdem sd em condconbus data est qubus prus Addta qungents mlbus pondo argent C mla lbrarum propter novam perıdam. Carthagnensbus condcones dsplcuerunt usseruntque Hannbalem pugnare Inrtur a Scpone et Masnssa alo rege Numdarum qu amctam cum Scpone ecerat Carthagn bellum X Hannbl tres exploratores ad Scpons castra mst quos captos Scpo crcumduc per castra usst ostendque es totum exerctum mox etam prandum dar dmttque ut renuntarent Hannbal quae apud Romanos vdssent xx Interea proelum a utroque duce nstructum est quale vx ulla memora t cum pertssm vr copas suas ad bellum educerent Scpo vctor recedt paene pso Hnnbale capto qu prmum cum mlts eutbus dende cum , postremo cum quattuor evast Inventa n castrs Hannbals argent pondo mla aur X cetera supellectls coposa. Post d certa A men pax cum Carthagnensbus cta est. Scpo 5 5 1 Roman redt ngent glora trumphavt atque Arcanus ex eo appellar coeptus est Fnem accept secundum Puncum bellum post annum nonum decmum quam coeperat 94
ROMA ARiHNiN ÖZEi
iö
202
bin lb güüşe beş yüz bin pondus daha eklendi Kar acaılar şarlardan enun kaladılar e Hannibala saaşasn ereier Scipio e onun bağaşığı oan Nuidia'nın diğer kraı Masinissa arafından Karcaya saaş ian edildi X Hanniba Scipio'nun ordughna üç casus yoadı Scipio ele geçirdiği bu casusların ordu ghn çeresinde doaşırılalarını onara büün ordu nun göserilesini sonra da öğle yeeği erilesini e Roaar arasnda gördükerini Hannibala bildireeri için serbes brakılalarını erei xx. Bu sırada her iki kouan da saaş hazrkarın aaladı, askeri kueleri cepheye hazırayan en de neyli kouanlar olduklarndan bu hazırlk hiç unu uayacak şeilde beleklere kazındı Scipio Hanni baln neredeyse büün kueerini ele geçirip geri çeki di Hannibal önce çok sayda alsya sonra yiri aı sıya ardından da dör alsıya birike kaçaya yeen di Hannibal'n ordughnda yiri bin pondus güüş seksen pondus aln e başka bir sürü eşya bulundu Bu çarpşadan sonra Karacaıarla barış yapdı Scipio Roaya döndü büyük ir kıançla zafrini kuad e bu başarsından öürü ark Africanus adyla anıaya başlandı kinci Karaca saaş başadıkan on dokuz yl sonra son erdi
9
BER QARS ARGUMENTUM
12 Bellum Macedoncum contra Phllppm regem. 34 Syracum contra Antochum regem. s
Fulv de Aetols trumphus et mors Hannbals. Bellum Maceoncum secundum contra Perseum et Illyrcum contra Gentum trumphque de s act Res a Mummo Hspana prospere gestae. 1012 Bellum Punum tertum et Carhagns excdum. 3 Bellum Macedoncum tertum contra Pseudophlppum 4. Bellum Achacum s. Cornhum a Mummo gestum Cornthque excdum. s Bellum Macedoncum quartum conra Pseudoperseum. Res n Hspana contra rathum elcter gestae. 17 Bellum Numantnum a Scpone progatum 18 Attalus per testamentum populum Romanum regn heredem consttut. 19 Trump Trumph h Iun Brut Brut de d e Gallaecs Gallaecs et e t Lustans et et Scpons Acan de Numantns. 20 Bellum contra Arstoncum n Asa nlcter a Crasso gestum a Perpenna progatum. 21 Crthago reparata et Romana colona cta. 22 Bellum cm Galls Transalpns t Btuo Avernorum duce loque devco trumphus. 23 Colona Narbona educur. 24 Ignomnsorum conra 96
DÖRDÜNCÜ KlAP KONUNUN ÖZETİ
2. Kra Phppus'a karş düzeee Maedoa savaş. 34 Kra Atohus'a karş düzeee Surye savaş. . Fuvus'u Aeo'ye gap gees ve Haba üü. 8 Perseus'a karş düzeee k
Maedoa savaş ve etus'a karş düzeee yr u savaş bu savaşar sorasda kuaa zaferer 9 . Hspaada Muus tarafda gerçekeştre başarar 02. Üçüü Karaa savaş ve Kartaa' çkü şü 3 . Pseudophppusa Pseudophppusa 49 karş düzeee Üçüü Maedoa savaş. 4. Muus arafda yürütüe A haa Corthus saaş ve Corhus'u çküşü. s Pse udoperseusa 50 karş yürütüe drdüü Maedoa savaş. 6. Hspaa'da Vrahus'a karş gerçekeşre başarar. 17 Spo tarafda soa erre Nuaa sa vaş. 8. Ataus'u krağ Roa haka braktğa ş k vasyeaes. 9. uus Brutus'u aae ve Lusa'ye karş Spo Aaus'u se Nuaaara karş e de ettğ zaferer. 20 Asa'da Arstous'a karş Crassus tarafda yürütüe ve başarszka souçaa savaş Arsous'u Perpera arafda devres. 2. Kara a ger aas ve br Roa koos yaas 22. A p Daar Daar tesde yereşk yereşk aaara ve Aver' kouta Btuus'a yapa savaş ve Btutus'u hezee uğraas souuda kutaa zafer zafer.. 23. Narboa koo s kuruuşu. 24. Caou kouas atda 97
BREVARIUM HISTORIAE ROMANAE
Scordscos n Thraca bellum Catone duce 25 Trumph de Sardna et Thraca act. 2627 Bellum Iugurthnum. AU
Transacto Punco bello secutum est Macedo
ncu m contra contra Phlppum Phlppum regem. 552 ncum AU
Qungetensmo et qunquagesmo prmo anno
554 a urbe condta T. Quntus Flamnnus adversus
Phlppum rem prospere gesst. Pax e
ntult bellum. Ducem eorum Nabdem vct et qbus volut condconbus n dem accept. Ingent glora duxt ante cuum noblssmos obsdes Demetrum Phlpp lum et Armenen Nabds. AU Transacto bello Macedonco secutum est 561 Syracum contra Antochum regem P. Cornelo Scpone M Aclo Glabrone coss Huc Antocho Hannbal se unxerat Carthagnem patram suam metu ne Romans traderetur relnquens M. Aclus Glabro n Acha bene pugnavt. Castra regs Antoch nocturna pugna capta sunt 98
ROMA TARHNN ÖZET
Trakyada Scrordisciye karş düzenlenen uanç verici savaş 25 Sardinia ve Trakya başararndan doay kuanan zaferler 26 Iugurha savaş ö
20 iö
199
Karaca savaş biiken sonra kra Phiippus'a karş Macedonia savaş savaş başad Kenin kuruluşundan sonraki beş yüz ei birinci y da Tius Quinius Faininus kra Philippus'a karş bü yük başarlar elde ei. Şu şarlara onunla barş yapd
omlılın on kşı sunuklı unn kentlene sş çmyk; esle e kçklı teslm eeek see ell gem bulunuk, ğelen omlıl bıkk on yıl boyun boyun he h e yıl t bn ponus gmş eeek eeek e e oğlu De
Bu srada Tius Quincius da Sparaara savaş aç Sparalarn kouan Na bis'i5 1 bozguna uğra ve onlar kendisinin er sürdüğü şarlara esi ald Büyük bir orla en soyu rehinele ri Phiippus'un oğlu Deeius'u ve Nabisin oğu Ar enesi zafer alaynn önünde önünde yürüü 111 Macedonia savaş biiken snra Pubius Corneius Scipio ve Manius Acilius Gabrionun ukarnda kral Aniochusa karş Suriye savaş başad Hannibal Roalara esi edilecği korkusy vaan Karacay erk edince kral Anochsa birleşiş Maniu? Acilius Glabrio Achaia'd başar bir savaş gerçekleşirdi Gece baskn düzenlendi ve kral Aniocsun ordugh alnd metusu ehn olk eeek
iö
192
99
BREVIARUM HSTORAE ROMANAE
pse gatus Phlppo qua contra Antochum Romans auxlo sset ılus Demetrus reddtus est. A v L. Cornelo Scpone C. Laelo coss Scpo 56 Arcanus ar suo L Cornelo Scpon consul legatus datus contra Antochum proectus proectus est Hannbal qu cum Antocho erat naval proelo vctus est Ipse postea Antochus crca Spylum apud Magnesam Asae cvtatem a consule Cornelo Scpone ngent proelo sus est. Auxlo t Romans n ea pugna Eumenes Attal regs ater qu Eumenam n Phryga conddt. L mla pedtum III equtum eo certamne ex parte regs occsa sunt Tum rex Antochus pacem pett. Isdem condconbus data est a senatu quamquam vcto qubus ante oerebatur: ut ex Euopa et Aia eedeet aqe inta Tauuı e ontinet, X ıilia talentoum X obide paeb paebeet eet;; Han Hani iba bale lem, m, onitatoem oni tatoem beli, deeet Emen reg donatae sunt omnes
Asae cvtates quas Antochus bello perdderat. Et Rhods qu auxlum Romans contra regem Antochum tulerant multae urbes concessae sunt Scpo Romam redt ngent glora trumphavt. Nomen et pse ad mtatonem atrs Asagens accept qua Asam vcerat scut ater psus propter Acam domtam Arcanus appellabatu.
ROMA ARHNN ARHNN ÖZE
ö
9
ka da kaçak zounda kad. Anochus'a kaş Roa aa yad eğ çn Phppusun oğu Deeus babasna basna ge ved V Lucus Coneus Scpo ve Gaus Laeusun co 'ukanda Scpo Acanus cosu oan kadeş Luc us Coneus Scponun eçs oaak Anochus'un yanna g Anochus'a bke oan Hannba denz sava şnda yenk düşü Adndan Anochus b Asa ken oan Magnesa yanndak Spyuda cosu Coneus Scpo aafndan büyük b savaşa bozguna uğad Bu savaşa ka Aausun Phygada uenay kuan kadeş uenes Roaaa yad e Bu çapşada kan cephesnden e bn pyade üç bn a ödüüdü. Bunun üzene ka Anochus baş sed Yenk düşe sne ağen setus aafndan önceden öneen ayn şaada baş sağand rup e sd çekecek us dd kck o b tetum e rm rehe ere-
Anochusun savaşa kaybeş oduğu büün Asa kene ka uenese ved Pek çok ken se ka Anochus'a kaş Roaaa yad eden Rodouaa bakd Scpo Roa'ya döndü ve büyük b onua zaen kuad kek kadeşne öykünüp pk kadeşnn Aka'y bzguna uğaasndan sona Acanus adn aas gb Asgenes adn ad ne de osa o da Asa'y bozguna uğ aş ce/� sş bşt b tesm edecek
BREVIARIUM HISTORIAE ROMANAE AU
v Spuio Postumio Albino Q Macio Philippo
566 coss.
AU
581
A
584
M Fulvius de Aetolis tiumphvit Hannibal qui victo Antiocho ne Romanis tadeetu ad Pusiam Bithyniae egem geat epetitus etiam a eo est pe T. Quinctium Flamininum. Et cum tadendus Romanis esset venenum bibit et apud Libyssam in nibus Nicomedensium sepultus est v (11) Philippo ege Macedoniae motuo qui et advesum Romanos bellum gesseat et postea Romanis conta Antiochum auxilium tuleat lius eius Peseus in Macedonia ebellavit ingentibus copiis ad bellum paatis. Nam adiutoes habebat Cotyn Thaciae egem et egem Illyici Gentium nomine. Romanis autem in axilio eant Eumenes Asiae ex Aiaathes Cappadociae Antiochus Syiae Ptolomaeus Aegypti Masinissa Numidiae. Pusias autem Bithyniae Bithyniae quamquam quamquam sooem Pesei Pe sei uxoem ha beet utisque se aequum paebuit. Dux Romanoum P. Licinius consul conta eum missus est et a ege gavi poelio victus. Neque Neque tame tamen Romani qµamquam supeati egi petenti pacem paestae volueunt nsi his condicionibus: ut se et suos senatui et populo Rmano dedeet Mox missu mi ssuss con conta ta eum eu m L Aemiliu Aemiliuss Paulus Paulus consul et in Illyicum C. Anicius paeto conta Gentium. 2
· ROMA TARHNN TARHNN ÖZET iö 187
ö 1 7
iö
19
Spurius Postiius Abinus e Quntus Marcius Phi ippusun ukarnda, Marcus Fuius, Aetoi'ye karş kazandğ zafer kutad. Hannba, Antochus yen nce kendisinn Roaara tesi ediees içn Bthynia kra Prusas'n yanna kaçşt aa Titus Quintus Fainnus aracğya Prusastan da ger sten di. Roaara tesi edieceğ anda zehr çt e Nco eda toprakarndak byssada göüdü. V (111) He Roaara karş saaşan he de daha sonra Antochusa karş Roaara yard eden Macedonia kra Phippus ö nce, oğu Perseus büyük asker birkern saaşa hazrad e Macedona'da başkadrd Thracia kra Cotys e entus adndak Iyr cu kraya ttifk kuruştu Roaara ise Asa kra Euenes, Cappadoca kra Ariarathes, Suriye kra Anti ochus Msr kra Ptoeaeus Nudia kra Masnissa yard etişt. Aa Bithynia kra Prusias Perseus'un kzkardeşiye e oasna rağen tarafz kaay yeğ ed nu Pubius cnus Roaarn koutan oa rak Perseusa karş gönderd gönderd aa aa çkan ağr çarpşa da bozguna uğratd Ancak kra barş stedğinde Ro aar yeniiş oaarna rağen şu şartar oadkça antaşa yapasn isteedier Pereu e dm e n om hkn em ock Çok geçeden con ucius Aeius Pauus Perseusa e preor aus Anicius ise ise Iyricua entiusa entiusa karş karş gönderid V
BREVIARIUM HISTORIAE ROANAE
Sed Gentus cle uno proelo vctus mox se deddt Mater eus et uxor et duo ıl ater quoque smul n potestatem Romanorum venerunt. Ita bello ntr des perecto ante cogntum est Gentum vctum quam coeptum bellum nuntaretur. v V) Cum Perseo autem Aemlus Paulus consul III Non. Septembrs Septembrs dmcavt dmcavt vctque eum mlbus pedtum eus occss qutatus cum rege nteger gt. Romanorum C mltes amss sunt. rbes Macedonae omnes quas rex tenuerat Romans se dedderunt. Ipse rex cum desereretur a amcs vent n Paul potestatem. Sed honorem e Aemlus Paulus consul non quas vcto habut. Nam et volentem volentem ad pedes sb cadere non permst et uxta se n slla collocat Macedonbus et Illyrs hae leges a omans datae t lbe essent et dmdm eom tbtom aestaent qa egbs aesttssent ut appareret populum Romanum
pro aequtate mags quam avarta dmcare Atque n conventu nntorum populorum Paulus hoc pronuntavt et legatones multarum gentum quae ad eum venerant magncents sme convvo pavt dcens esdem homns esse debee et bello vnee et n onvv aaat elegantem esse.
ROMA ARHiNiN ÖZE
Tek bir savaşa kolalka bozgua uğraa eus ksa sürede esi odu Aes kars iki oğlu ve erkek kar deşi de a ada oalar bouduruğua girdiler Bölece savaş ouz gü içide soa erdi ve savaş başla dğ bidirileside öce eius'u eldği habe ri ulaş v V) onul Aeilus Pauus ise Perseus'la 3 Eüde çarpş ve ir bi piadesii öldürerek bozgua uğra Alar kralara birike hiç ire verede kaç lar oalarda se sadece üz asker kap verildi Kra zap eiği büü Macedoia keer oaara es li oldu. Kral arkadaşar arada erk edice Pauus'u hkee girek zoruda kad Aa conul Aeilius Pauus oa saki savaşa eleş gbi sag göserd. Perseus aaklara kapaak seice zi vered ve adak kouğa ouru Macedoia ve lricu haklara oallar arafda şu haklar verd Ôr olcklr e e krllr erdkler erg erglern lern yını omlılr eecekler böece oa halk açgözlü üke çok hakkae iç savaşğ görüür kacak Haa Paulus buu koşu halklar da kala gerçekleşe büük bir oplada açkad ve saglar suak çi aa gele değşik haklar elçeri br nn hem şt glp gelmel hem de grkeml ofrlr hzırlrken zrfet elden bırkmmlı
el bir ziafele ağrad.
dierek üke-
BREVIARUM HSTORIAE ROMANAE v Mox civitates Epiri, quae reellabant,
AU
8 AU
86
AU
63
cepit, praedam militibus distribuit. Roma cum ingenti pompa rediit in nave Persei, quae inusita tae magnitudinis isse traditur, adeo ut I ordines dicatur habuisse remorum Triumphavit autem magnifıcentissime in curru aureo cum duobus ıliis, utroque latere adstantibus Ducti sunt ante curru currum m duo regis ılii et ipse Pers Pe rseu eus, s, eu m etiam etiam C. Anicius Anicius de V annos natus Post eum Illyriis triumphavit. Gentius cum fatre et ıliis ante currum ductus est Ad hoc spectaculum multarum gentium reges Roman venerunt. nter lios etiam venit Attalus atque Eumenes, Asiae reges, et Prusias Bithyniae. Magno honore accepti sunt et permittente senatu dona, quae attulerant, in Capitolio posuerunt. Prusias etiam fılium suum Nicomedem senatui commendavit x. nsequenti anno L Mummius in Hispania bene pugnavit Marcellus postea consul rs ibidem prospere gessit x. V) Tertium deinde bellum contra Cartha ginem suscipitur, sexcentesimo et altero anno a urbe condita, L Manlio Censorino et M. Manilio coss., anno LI post, quam secundum Punicum transacum erat Hi procti Carthaginem oppugnaverunt. Contra eos Hasdrubal, dux Carthaginiensium, dimicabat. Phamea, dux alius, equitatui praeerat Carthaginiensium 06
ROMA TARiHNiN ÖETi
Çok geçmeden auus Eprus'un syan eden yetmş kentn ee geçrd ve ganmet askererne dağıtt erseus'un gems çnde şaşaa ! br törene Roma'ya döndü bu gemnn daha önce hç görümedk derecede üyük oduğu ve on at sıra küreke çekdğ söyenr Ayrıca atından br savaş arabasında her k yannda ayakta duran k oğuya brkte zafern kutad O zamanar krk bş yaşnda yaşnda oan erseus'a k oğu da d a bu savaş arabasınn önünden götüdü erseus'tan sonra Caus Ancus da yr'ye karşı kazandğı büyük zaern kutadı entus erkek kardeş ve oğuarya brkte sa vaş arabasnn önünde götürüdü Bu göstery zemek zere pek çok hakn kraı Roma'a ged Bunarn arasında Asa kraarı Ataus v umenes Bthyna kra rsas da vard Kraar büyük br saygıya karşıandıar ve getrmş odukarı hdyeer 'un znye Captoum'a koyduar rusas da oğu Ncoedes' 5 sea tus' esm ett x Lucus Mumu eres yı Hspana'da başarıı br ekde çarpştı Ardndan consu Marceus da ayn yerde büyük bşarıara mza at X ) Kentn kuruuşundan sonrk atüz knc yda Lucus Manus Censornus ve Manus anus'un 'kar sıraında knc rtaca savaşınn sonuçandırmasından sonra e brnc yıd Üçünü Kartaca savaş ak verd Harekete en 'ar Kartc'ı kuşattı Onara Kartacaıaın komutanı Hasdrua çarıştı e komutan amea Kartacaın atarıa omuta edyordu v.
iö
168 ö
167
iö
150
7
BREVIARIUM HISORIAE ROMANAE
AU
604
AU
60 606
Scpo unc, Scpon Arcan nepo, rbunu b maba Huu apud omne ngen meu e reverena era Nam e paramu ad dmcandum e conumu habebaur. Iaque per eum mua a conubu propere gea un, nec qucquam mag ve Hadruba ve Phamea vaban, quam conra eam Romanorum parem commere, ub Scpo dmcaba x. Per dem empu Mana, rex Nundarum, per anno exagna ere amcu popu Roman, anno vae XCVII. moruu XLIV rec Scponem dvorem regn ner o uo ee u x Cum gur carum Scpon nomen ee, uven adhuc conu e cu e conra Carha gnem mu I eam cep ac dru. Spoa b nvena, quae vararum cvaum excd Carhago coegera, e ornamena urbum cvabu Scae, Iaa, Arcae reddd, quae ua recognoceban Carhago epngene mo ano, qam conda era, deea e. Scpo nomen, ' quod quod avu avu eu acceper accepera, a, meru, meru , cce u proper vruem eam pe Arcanu unor vocareur x ) Intem n Macedona qudam Peudophppu rma mov e Romanm praetorem, P uvenum, cnra e mum ad neeconem vc Po em Q Caec Meeu dx a Roman conra Peudophppm mu 8
ROMA TARHNN ÖZETİ
ö 14
ö 48 4
Scpo rcanusun orunu oan Scpo o dönede orada bnus oarak hze edyordu. Herkes ona karş he korku he de sayg duyuyordu Savaş çn en donan ve en deney kş oduğu düşünüyordu. ar onun yardn aarak pek çok başar kazandar Hasd rua osun Phaea osun Scponun koua eğ or duya döveken başka hçbr şeyden korkaşr .yn dönede yakaşk aş ydr Roa haknn dosu oan Nuda kra Masnssa Masnssa doksan yed yaşnda ardnda ardnda krk dör oğu brakara brakarakk yaşana yaşana veda e e .. Sc Sc podan krağn oğuar arasnda payaşrasn se d. Scponu Sc ponunn ad ad ünen ünend dğ ğ çn ç n henüz çok gen g ençç odu ğu hade onsul seçd ve Karacay karş savaşa gönde rd. Karacay ad ve yere br e. Pek çok ken yk nca Karacada sak oan ganeere uaş ve kenern nşaneern a odukar Scya rka ve aaya ade e Böyece Karaca kuruuşundan yed yüz y sonra y kş odu. Scpo büyükbabasnn adğ unvan hak e e cesarenden doy ona da Genç canu den. . Bu srada Macedonad Psudophpus de br saha sard ve kendsn ödürek üzere gönder en Roa paeor ubus uvenus'u ozguna uğra. rdndan Roaar Peudophpus' krş Qunus Caecus Caec us Mee Me eus us kouan kouan arak arak gönderde gönder derr 9
BREVARIUM HJSTORJAE ROMANAE
A
606
AU
60
A
60 AU
61
et V mlbus ex mltbus eus occss Macedoam recept, psum etam Pseu doplppum doplppum potestate potes tatem m suam redegt xv orts quoque bellum dctum est, oblssmae Graeae ctat, propter uram legatorum Romaorum Ha Mummus cosul cept et drut. drut. Tres gtur Romae smul cele berrm trump ferut: Afca ex Afca, ate cuus currum ductus est Hasdrubal Metell ex Macedoa, cuus currum praecesst Adrscus, dem qu et Pseudoplppus, Mumm ex orto, ate quem sga aeea et pctae tbulae et ala urbs clarssmae orameta praelata sut xv V Iterum Macedoa Pseudoperses, q se Perse fılum esse dcebat, collects serts rebellat, et cum sexdecm mla armatorum aberet, a Tremello uaestore superatus est xv. Eodem tempore Metellus eltbera apud Hspaos res egregas gesst Successt e Q Pompeus Nec multo post Q quoque aepo ad dem bellum mssus est, quod qudam Vratus cotra Romaos Lustaa gerebat Quo metu Vratus a sus terfctus et, cum quatuor decm as Hspaas adersus Romaos mosset Pator mo ft, mox latroum dux postremo tatos bellum populos coctat, ut assertor cotra Romaos Hspaae putaretur 0
ROMA TARHNN ÖZET
ö 1
ö 13
ö 3
iö 2
Meteus onun yiri beş bin askerini ödürüp Macedonia'y geri ad e Pseudophiippus'a boyun eğdirdi xv Roa eçiere yapan hakaretten doay Yunanis tan'n en ünü kenti orinthus'a karş saaş ian edidi nsu Muius bu kenti ad e yere bir etti Böyece Roa' Roa'da da en çok sözü s özü edie ed ienn üç zae zaerr ayn ayn anda kutand Arika'dan, saaş arabasnn önünde Hasdruba'n getiridiği Aricanus'un zaeri Macedonia'dan, saaş arabasnn önünde Andriscus, yani Pseudophiippus'un yürütüdüğü Meteus'un zaeri Corinthus'tan, zaer aaynn önünde bronz heykeerin, resierin e en ünü kentin diğer nişanernin taşndğ Muius'un zaeri XV V V ) Kendisinin Perseusun oğu oduğunu söyeyen Pseudoperseus 5 köeerini topayp Macedonia'da yine isyan başatt On at bin siah ada ard aa ueso Treeius tarandan yenigiye uğratd xv Ayn dönede Meteus Cetiberiada, Hispaniaar arasnda önei işer gerçekeştird Yerine Quintus Popeius geçti. Çok geçeden Quintus Caepio da Viri athus diye birinin usitania'da Roaara karş açtğ saaşa gönderidi Viriathus'un on dört y boyunca Hispania'y Roaara karş kşkrtas kendisinden korku duyuasna neden ouştu, bu yüzden adaar tarandan ödürüdü Bu ada ikin bir çoband, ksa sürede eşkyaarn baş odu, daha sonra da o kadar çok hak saaşa kşkrtt ki, Roaara karş Hispania'nn koruyucusu oduğu düşünüüyord düşünüüyordu u
BREVARIUM HISORAE ROMANAE
Et cum iteectes eius paemium a Caepie csule csule peteet, espsum est numqam Romans plausse mperatores a sus mltbus nter. AU
csu l, a Nu xv l ) Q Pmpeius deide csul,
matiis, quae Hispaiae civitas it puletis sim a, supeatus pacem pac em igbile igbilem m ecit Pst eum AU sima, 6 C Hstilius Macis csul iteum cum Numatiis pacem cit imem, quam ppulus et seatus iussit iigi atque ipsum Macium stibus tadi, ut i ill, quem auctem fedeis abebat, iiuiam sluti fedeis vidicaet Pst tatam igitu igmiiam, qua a Nu matiis is Rmai Rmai execitus eat subiugati, P cipi Aicaus secud csul AU ctus et ad Numatiam missus est s pimum 618 militem vitisum et igavum execed agis quam puied sie aliqua acebitate cexit, tum multas Hispaiae civitates civitate s patim bel ceit, patim i deditiem accepit, pstem ipsam Numatiam, diu bsessam, me cecit et a sl evetit, eliquam pviciam i fdem accepit xv Edem tempe talus, ex Asiae, fate Eumeis, mtuus est eedemque ppulum Rmaum eliquit ta impei Rma pe testametum Asia accessit 61
2
ROMA ARHNN ÖZE
iö 1
ö
138
iö
3
Vathus'un kaller conul Caepodan ödü stedkernde, onlara komutanlan akele taandan ldüülmele n omallan ala oş kaşlayamayacakla cevab verld. xv Daha sonra conl Quntus Popeus Hspanann en zengn ken olan Nuanta hak arafndan bozguna uğratld ve onlarla yüz kzartc br baş zalad Ardn dan conul aus Hostus ancnus da yne Nuan allarla onursuzca br anlaşa yapt Halk ve enat bu anaşann bozulasn ve anaşay yaan Mancns' an bozduklar bu anlaşann nkann alnas çn kensnn düşanlaa es edesn ere. Roa ordularnn Nuantalar taranda knc kez boyunuruk atna sokuasya yaşanan bu rezllken sonra Scpo Arcanus knc e conul seçd ve Nuanaa gönderd Scpo Arcas n yce yozaşan ve şe yaraaz hale gelen askerler cezaandrak yene her hang br şdde başvurakszn eğterek sah etey yeğled. O dönede Hspana kenternn büyk bölü ünü savaşa ele geçrd br ksn da esl ald daha sonra uzun süreden ber kuşattğ Nuantay açlğa tr, edrk zay şrdü ve teelndn yerle br et eyaletn ger kalan kenln de bağlaşklğa kabul ett - xv Bu srada uenes'n erkek kardeş olan Asa kra Atalus ödü ve oa hakn vars brakt. Böyce As ras yoluyla Roa paraorluğuna dahl oluş odu. 3
BREVIARIUM HISTORIAE ROMANAE A
xx Mox etiam Decimus Iunius Brutus de al
62 laecis et Lusitanis triumphait magna gloria. Et
A
62
AU
622
A
629
. cipio Aficanus de Numantinis secundum triumphum egit XIV. anno post quam priorem de Afica egerat. xx Motum interim in Asia bellum est a Ari stonico Eumenis flio ui ex concubina susceptus ferat. Is Eumenes fater Attali ferat. Adersus eum missus pontiex . Licinius Crassus infnita regum habuit auxilia. Na et Bithyniae rex Nicomedes Romanos iuit et Mithridates onticus cum quo bellum postea graissimum fit et Ariarates Cappadox et ylaemenes aphlagon. Victus est tamen Crassus et in proelio interectus est. Caput eius Aristonico oblatum es� corpus myrnae sepultum. ostea erperna consul Romanus qui successor Crasso eniebat audita belli frtuna ad Asiam celerait et acie ictum Aristonicum apud tratonicen ciitatem quo fgerat fme ad deditionem conpulit. Aristonicus iussu senatus Romae in carcere strangulatus est. Triumplari enim de eo non poterat quia erperna apud ergamum Roma rediens diem obierat. xx L. Caecilio Metello et T. Quinctio Flaminino coss. Carthago in Arica iussu senatus reparata est quae nunc manet annis duobus et iginti postquam a ciione ferat ersa. Deducti eo sunt cies Romani.
ROMA ARHNN ÖZE ö 133
ö 3
ö 131
ö
XX Ks bir süre sonr Decius Iunus Brutus Glleci
e Lusitni'ye krş elde ettiği zer büyük bir onurl kutld. Scipio Aicnus Ak'd kzndğ ilk zernden on dört y sonr knci zerin de Nuntilr krş elde etş oldu XX Bu srd Euenes'in etresinden oln oğu Aristoncus Asid svş çkrd Euenes Attlus'un erkek krdeşiydi Onunl svşk üzere 55 Publius Licnius Crssus gönderldi kendsi krllrdn snrsz destek gördü Çünkü Bthyni krl Nicoedes dh sonr kendsiye en ğr svşlrdn birnin ypldğ ontusu Mithrdtes Cppdoc Arirthes ve Pphlgonil Pyleenes Rolr yrd ett. Bun ren Crssus bu svşt bozgun urd ve öldürüldü Bş keslip Arstonicus Arstonicus'' götürüdü götürü dü cesed cesed Syrn'd göüldü. Dh sonr Crssus'un yerne geçen Rol Perpern svşn kbetini öğrenince hzl Asi'y doğru yol çkt. Arstoncus'u kçtğ Strtonce kentnde yenp yşnn ktktn d yrrnrk tsl l y zorld Aitoncus un eriyle Ro'd br zindnd boğulk öüüldü Aritnicus' krş kznn ze kutnd çünkü Perpern Ro' dönerken Pergu'd Pergu'd yşn yşn kyb kybeett . xx Lucus Ceciius Metellus ve Titus Quintus Fli nnus'un 'luklrnd Arik'd hl vrlğn sürdü ren K<tc Scpio trndn yklsndn t yr ik yl sonr 'un eryle yende inş edild Ro vtndşlr bry etrid
BREVIARUM HSTORIAE ROMANAE
xx ) Anno DC. a ure conta C.
8
Cassus ongnus et Sex. Domtus Calvnus consules Gas transalpns eum ntuerunt et Arvernorum tunc nossmae cvtat atque eorum uc Btuto nıntamque muttunem uxta Rhoanum Rhoa num uvum uvum nterecer nterecerunt unt.. Praea ex torquus Galorum ngens Roma perlata est es t Btutus se Domto et atque atque a eo Roma Roma euctus est, magnaque gora consues amo trumphaverunt. xx M. Porco Catone et Q. Marco Rege coss. DC nno nno a ure ure conta Narona n Galla coona e1cta est. Postea a Metello et Q Muco Scaevola coss e almata trumph atum est DC C. Cato xxv A ure conta anno DC consu Scorscs ntut lum gnomnoseque gavt xxv C Caeclo Metello et n an coss uo Metell atres eoem e, alterum ex Sarna, alterum ex hraca, trumphum egerunt, nuntatumque Romae est Cmros e Gaa n taam taam trans transsse sse.. xxv (X) P Scpone Nasca et Calpurno Besta coss. ugurthae, Numarum reg, ellum atum est, quo Aheraem et Hempsalem,
33
63 35
38
641
43
ROMA TARiHiNiN ÖETi ö
0
ö
ö
ö s
ö
ö 0
Roanın kuruluşundan sonraki altı yüz yiri yedinci yılda Gaius Cassius Longius e Sextus Doitus Calinus Alp Dağlarının ötesinde yerle şik Gallialılara o dönede Aerninin elinde bulunan o en ünlü kentine e koutanları Bituitusa saaş açtılar çok sayıda insanı Rhodonus Nehri yakınlarında katletti ler Gallialıların Gallialıların altın gerdanlıklarından oluşan uazza uazza iktarda ganiet Roaya getirildi Bituitus tesli oldu ğu Doitius tarafından Roaya getirildi Her iki büyük bir kıançla zafer kutladılar xx Marcus Porcius Cato e Quintus Marcius Rexin !luklarında Roanın kuruluşundan sonraki altı yüz otuz üçüncü yılda, Galliada, Narbonada bir koloni kuruldu Daha sonra Lucius Caecilius Metellus e Quintus Mucius Scaeolanın !luklarında Dalatiaya karşı büyük bir zafer kazanıldı XXV Roanın kuruluşundan sonraki altı yüz otuz be şinci yılda Gaius Cato Scordisciye saaş açtı e onlarla utanç erici bir saaş yaptı XXV Gaius Caecilius Metllus e Gnaeus Carbonun luklarında aynı gün Metellus kardeşlerden biri Sardiniaya diğeri de Thraciaya karşı zafer kazandı bu arada Cibrinin Galliadan Italiaya geçtiği haberi Roada yayıldı v X) Publius Scipio Nascia e Lucius Calpurnius Bestianın !luklarında Nuidia kralı Iugurthaya sa aş açıldı, çünkü Iugurtha Adherbal e Hiepsalı xx X)
BREVARIUM HISORAE ROMANAE
AU
AU 5
AU 5
AU
Mcpse flos, fres suos, reges e P. R. mcos, neremsse. Mssus dversus eum consul Clpurnus Bes, corrupus regs pecun, pcem cum cum eo fg fgos o sssmm ssmm c, que se nu mprob es. Pose conr eundem, nsequen nno, Spurus Posumus Albnus proecus es. Is quoque per frem gnomnose conr conr Numds pugnv pugnv v Tero mssus Q. Ceclus Meellus consul exercum ngen severe e modeone correcum, cum nhl n quemqum cruenum fcere, d dscplnm Romnm redux Iugurhm vrs proels vc, elephnos eus occd vel cep, muls cves psus n dedonem ccep. E cum m bello fnem posurus esse, successum es e C. Mro. Is Iugurhm e Bocchum, Mune regem, qu uxlum Iugurhe erre coeper, rer superv. Alqun e pse oppd Numde cep belloque ermnum osu cpo Iugurh per quesoem suum Cornelum Sullm, ngenem vr vrum, um, rdene Boccho Iugur Iugurhm hm,, qu pro eo ne ne pugnver. A M . Iuno Slno, colleg Q. Meell, Cmbr n Gll vc sun, e Mnuco Ruf n Mcedon Scordsc e Tbll, e Servlo Cepone n Hspn Lusn vc sun. E duo rumph de Iugurh, prmus per _
ROMA ARHNN ÖZET
iö
10
iö
108
ö
108 iö
07
ödürüştü Adherbal e Hepsa Mcpsann oğlu onarn da eğend, an zaanda kral kral e Roa halknn dostudular. Onunla saaşa gönderlen consul Cal purnus Bestakraln parasna kand e onunla sonradan senus' tanadğ utanç erc br anlaşa apt r tes Iugurthaa saaşak üzere Spurus ostus Albnus oa çkt. Aa o da erkek kardeşne aet oup Nudaara karş onursuz br çarpşaa çarpşaa grşt xxv çüncü olarak olara k Iugurtha Iugurthaa a karş gönderen consul Quntus Ceacus Meteus hç ksenn klna dokunadan büük br cddetle e adl br şekde enden düzenledğ Roa ordusunu esk dsplnne kauşturdu. ugurtha çeşt saaşlarda bozguna uğratt Fllern a öldürdü a da ee geçrd pek çok kentn tes ad. Aa ta saaşa son erecekken erne aus Marus geçt. aus Marus he ugurtha he de ugurt hann taranda saaşaa başlaş oan Mauretana kral Bocchusu an anda enge uğratt Nudada brçok kent bzzat ee geçrd e çok seçkn br ada olan kend uesto' Corneus Suann arda u gurtha esr ap saaşa son erd ugurtha ele eren daha önce de onun annda çarpşan Bocchus oluştu Quntus Metelusun eslektaş Marcus Iunus Slanus tarafndan aada Cbr Mnucus Ruus tarafndan Macedonada Scordsc e rba e Serus Caepo tarafndan da Hspanada ustan bozguna uğratl d. ugurthaa karş kazanlan çte zafer lkn 9
BREVIARIUM HISTORAE ROMANAE AU
7
Meellum, Meell um, secundus per Marum ac sun Ane currum amen Mar Iugurha cum duobus ls ducus es caenaus e mox ussu consuls n carc carcere stra strangulatu ngulatuss est.
20
ROMA TARiHNiN ÖZET ö
106
Meellus Meellu s sonr d Mrius rfınd rfındn n kulnd ugurh zincire vuruluş olrk iki oğluyl birlike Mrius'un svş rbsının önüne geirildi ve çok geçeden de 'un eriyle bir zindnd boğulrk öldürüldü
2
LBER QVNS ARGUMENTUM
Bellum Cimbicum sociis Gemanoum et Galloum gentibus post magnam cladem compessum 3 Bellum sociale in Italia summo eum discimine gestum Bellum civile pimum, seu Maianum 59 Bellum Mi thidaticum, cui inteponitu hacium, et Maiani continuatio et nis ı 2
. Dum bellum in Numidia conta Iugutham
geitu, Romani consules M Manlius et Q Caepio a Cimbis et eutonibus et uguinis et Ambonibus, quae eant Gemanou et Galloum gentes, victi sunt iuxta umen Rhodanum, et ingenti intenicione [attiti] etia casta sua et magnam patem execitus pedideunt imo Romae gandis it, quantus vix Hannibalis, tempoe unici belli, ne iteum Galli Roma venient Ego Maius post victoiam Iuguthinam secundo consul est ctus, bellumque ei conta Cimbos et eutonas decetum est etio quoque ei et quato delatus est conulatus, quia bellum Cimbicum potahe batu Sed in quato consulatu collegam hbuit Q Lutatium Catulum Cum Cimbis itaque 122
BEŞiNCi KiAP KONUNUN ÖZETİ
Büyük bir kaian ardndan erenerin bağaşkar e aia kaieriye Cibri Saaşnn sona eresi. 3 Itaia'da skn bir dnede çkan iç saaş. 4 k iç saaş ya da Marius saaş. 59 Thracia saaşnn aasna karşan Mithridaes saaş; Marius saaşnda yaşananar e bu saaşn akbei 1
Nuidia'da ugurtha'ya karş saaşrken Roa !ar Marcus Manius e Quinus Caepio Rhodanus Nehri yaknarnda erania e aia kaeri oan Cibri Teuones Tigurni e Abrones tarandan büyük bir kaia sonucunda bozguna uğratdar hata ordugharn e orduarnn büyük büünü de kaybetier. aiaarn yeniden Roa'ya geişeri kente kinci Kartaca saaş srasnda Hannibaa duyuan korkuya benzer büyük bir korkunun kor kunun yaşan yaşanas asna na neden o du Bu nedene Marius, Iugurha zaerinden sonra ikinci kez cosul seçidi e onun Cibri e Teones'e karş saaşas kararaşrd Cibriye girişen saaş uzadkça Marius üçüncü e de drdüncü kez cosul oarak aand. Aa rdüncü cosu uğu srasnda esekaş Quintus utatius Catuus odu Bu şekide 56 Cibri'ye
23
BREVIARIUM HISTORIAE ROMANAE
AU
1
AU
AU
3
coniit t duobus proiis CC milia hostium ccidi ccidit, t, mii miiaa cpi cpitt t duc ducm m orum orum Tutobodum, proptr quod mritum absns quinto consu st ctus. Intra Cimbri t Tutons, quorum copia adhuc inınita rat, ad Itaiam transirunt Itrum a C Mario t Q. Catulo contra os dimicatum st, sd a Catuli part icius Nam proio, quod simu ambo gssrunt, C miia aut in pugna, aut in ga casa sunt, miia capta. Romani miits utroqu rcitu trcnti prirunt. Tria t triginta Cimbris signa sublata sunt E his rcitus Marii duo rportavit, rportavit, Catuli Catuli rc rcit itus us t unum. s bli ınis it Triumphus utriqu dcrtus st ) S Iuio Casar t L. Marcio Philppo coss scntsimo quinquagsimo nono anno ab urb condita, cum prop alia omnia bla cssarnt, n Italia gravissimum bllum Picnts, Marsi Pligniqu movrunt, qui, cum annis numrosis iam populo Romano obdirnt, tum librtatm sibi aquam assrr coprunt. Prniciosum admodum hoc blum blum it it P . Rutiius Rutiius consul in o occisus st, Capio, nobiis iuvnis, Porcius Cato, alius consul. Ducs autm advrsus Romanos Picntibus t Marsis runt T Vttius, Hirius Asinius, T Hrnnius, A Cuntius A Romanis bn contra os pugnatum 124
ROMA TARHNN ÖET
iö
ö
91 ö
çarpışı ki savaşa iki yüz bin düşanı kaei, seksen bin düşan askerini ve kouanarı Teuobodusu esir aı Bu başarısından öürü kendisi Roa dışındayken beşinci kez csl seçildi Bu arada h saysız askeri kuvveleri olan Cibri ve Teuones Ialia'ya geçiler aius Marius ve Quinus Cauus onlarla yeniden savaş aa Caulus'un araı daha başar oldu Çükü her ikisinin de aynı anda gerçekeşirdiği savaşa yüz kırk bin kişi ya dövüşürken ya da kaçarken kaedidi aış bin kişi de esir alınd Her iki ordudan üç yüz Roalı asker hayanı kaybei Cibriden ouz üç sancak aınd Bunardan ikisini Mariusun ordusu ouz birini Cuusun ordusu alp geir di Bu savaşın sonu oldu Her ikisi için de zaer kulaalar karar alındı Sexus uu Cer ve Lucius arcius Philip pusun uklarnda Roan kuruluşundan sonra ki alı yüz elli dokuzuncu yılda, hen heen büün di ğer savaşlar son bulunca, Iaiad Picenes, Marsi ve Peligni ok ciddi b savaş başlala Yıardan beri Roa halkına boyun eğiş oan bu kavier arık eşi haklar alep eeye başaışlardı Söz konusu savaş a ana ıya yıkcı odu Csl Publius Ruilius soyu bir genç olan Caepio ve dğer csl Cao ldürüldü Roalara karşı savaşan Pices ve Masinin kouanları Tius Veius Hierius Asinius ius Herennius ve Aulus Cu enius idi Roaılar a e csl olan ius Marius, 5
BREVIARIUM HISTORIAE ROMANAE
AU
AU
est a C Maro, qu sexes consul ferat, et a Cn. Pompeo, mae tamen a L Cornelo Sulla, qu nter ala egrega ta Cluentum, hostum ducem, cum magns cops dt, ut ex sus unum amtteret Quadrenno cum grav tamen calamtate hoc bellum tractum est Qunto demum anno fınem accept per L Cornelum Sullam consulem, cum antea n eodem bello pse multa strenue, sed praetor, egsset v ( ( .) Anno urbs condtae DCII prum Romae bellum cvile commotum est, eodem anno etam Mthrdatcum Caussam bello cvl C Marus sexens consul dedt Nam cum Sulla consul contra Mthrdatem gestuus bellum, qu Asam et Achaam occupav_ert, mtteretur, sque exerctum n Campana paulsper teneret, ut bell socals, de quo dxmus, quod ntra Italam gestum ferat, relque tollerentur Marus adectavit, ut pse d bellum Mthrda�cum mtteretur. Qua re Sulla commotus cum exerctu ad urbem vent Illc contra Marum et Sulpcum dmcavt Prmu urbem Rom armtus nressus est, Sulpcum nterect, Marum favt, atque ta consulbus ordnats n furum annum Cn Octavo et L Cornelo Cnna a Asam profctus est. v. Mthrdates enm, u Pont rex rat atque Armenam mnorem et totum Pontcum mare 26
ROMA TARiHiNiN ÖZET
ö
89
ö
88
Gnaeus Popeius ve ucius Corneius Sua sayesinde bu hakara karş başar bir savaş yürüttüler özelile ucius Cornelius Sula kazandğ birçok başarnn yan sra büyük askeri kuvvetleriyle birikte düşanlarn ko utan Cueniusu bozguna uğratş ve kendi adaarnn birinin bie kna zarar geeişti. Aa yine de büyük kayplar verildiğinden bu savaş dördüncü yla uzad. Sonunda beşinci yda ucius Cornelius Sula bu savaşa son verdi, oysa evvelce bu ayn savaşta pek çok çetin eseeyi haletişti, üstelik o zaan sadece bir 'du. v ( Roa'nn kuruuşundan sonraki alt yüz altş ikinci yda Roada ik iç savaş ve ayn y bir de Mith ridates savaş patlak verdi. ç savaşa altnc kez oan Gaius Marius neden oldu. Çünkü Sulla, Asia ve Achaia'y işga etiş oan Mithridatese karş savaşak üzere gönderildiğinde daha önceden söz ettiğiiz taliada çkan iç savaşn son çrpnşlarn kesek için ordusunu bir süre Capania'da tutunca Marius, Mithridates savaşna kendisinin gönderiesi için çabalad. Bundan doay ökelenen Su ordusuyla birlikte Roaya geldi. Orada Marius ve Sulpiciusa karş çarpşt kin Sula siahanp Roa kentine girdi. Supicius'u öldürdü Mariusu kaçak zorunda brakt. Böyece Gnaeus Octa vius ve ucius ornelius Cinnay ertesi yn 'lar olarak atadktan sonra Asia'ya doğru yola çkt. v Çünü Küçük Areniaya ve Bosphorus'la birikte bütün Karadeniz çevresine hki oan Pontus kra 27
BREVARUM HISTORAE ROMANAE
cicuitu cum Boshoo tenebat imum Nicomeden amicum ouli Romani Bithynia voluit eellee senatuique mandavit bellum se ei ote iniuias quas assus eat illatuum A senatu esonsum est Mithidati si id ceet quod bellum a Romanis et ise ateetu. Quae iatus Caadociam statim occuavit et e ea Aiobazanen egem et amicum ouli Romani gavit Mo etiam Bithyniam invasit et Pahlagoniam ulsis e ea egibus amicis ouli Romani Pylaemene et Nicomede nde Ehesum contendit et e omnem Asiam litteas misit ut ubicumque inventi essent cives Romani uno die occideentu v. Inteea etiam Athenae civitas Achaiae ab Aistone Atheniensi Mithidati tadita est. Miseat enim iam ad Achim Mithidates Achelaum ducem suum cum centum et viginti milibus equitum ac editum e quem etiam eliqua Gaecia occuata est V Sulla Achelaum aud Piaeum non longe ab Aenis obsedit ismque ubem ceit Postea commisso oelio conta chelaum ta em vct ut e C milibus decem Achelao sueessent e Sullae eecitu V tantum homines intefceentu Hac ugna Mithidates cognita L milia lectissima e Asi Achelao misit conta quem iteum Sulla 28
ROMA ARHNN ÖZET
Mhrdaes kn Roma haknn bağaşğ oan Ncomedes' Bhyna'dan sr çn harekee geçmş ve uğradğ hakszkardan doay ona savaş açacağn senatus bdrmş enatus Mhrdaes'e, bunu yapğ akdrde Romaarn kendsne açacağ savaşa karş karşya kaa cağn bdrd Öfkeye kapan Mhrdaes hemen Capadoca'y şga e ve Roma haknn dosu kra Arobarzanes buradan kaçmak zorunda brak Ardndan Bhyna ve Paphagonay sa e ve Roma haknn dosu oan Paphagona kraar Pyaemenes57 ve Ncomedes ükeernden sürdü Sonra Ephesus'a ered ve Roma vaandaşarnn buundukar yerde hemen o gün ödürümeer çn büün Asaya mekupar gönderd v Bu srada, br Achaa ken oan Ana Ana Arson arafndan Mhrdaes'e esm edd. Çünkü Mhrdaes zaen komuan Archeausu yüz yrm bn a ve pyadeye Achaa'ya göndermş, Yunansann ger kaan da onun arafndan zap edd (V. Sua Ana'dan çok uzaka omayan Praeusa Archeausun önünü kes ve Ana kenn ee geçrd Daha sonra Archeausa karş savaşa başaynca onu öye br bozguna uğra k yüz yrm bn askernden ancak on asker Archeausa kaabd, Suann ordusundan se sadece on dör asker ödürüdü Mhrdaes bu savaş öğrennce amş beş bn asker seçp bunar Asya'dan Suann ekrar savaşa uuşuğu Archeausa gönderd. 29
BREVARIUM HISORAE ROMANAE
commt rmo proeo ma hotum terecta ut uque Archea Dogee Secudo oe Mthrdat copae extctae ut Archeau pe trduo udu paudbu atut Hac re audta Mthrdate cum Sua de pace ag ut v Iterm eo tempore Sua etam Dardao Scordco Damata et Maedo partm vct ao dem accept Sed cum egat a rege Mthrdate qu pacem petebat veet o ater e daturum Sua ee repodt rex rect quae occupaverat ad regum uum AU redet otea tame ad cooquum ambo 8 veerut ax ter eo ordata et ut Sua ad beum cve eta a tergo percuum o ha AU beret (V) am dum Sua Achaa atque Aa 5 Mthrdatem vct Maru qu gatu erat et Coreu Ca uu ex coubu beum Itaa repararut et gre urbem Romam obmo ex eatu et couare vro terecerut muto procrperut pu Suae domo evera o et uxorem ad gam copuerut Uveru requu şeatu ex urbe ge ad Suam Graecam vet ora ut patrae ubveret Ie Itaam traect eum cve geturu adveru orbaum et AU Scpoem coue coue Et prmo prmo proeo cotra 9 orbaum dcavt o oge a Capua Tum
ROMA ARHNN ÖZE
ö
ö
88
tö
84
k çarpışada on beş bn düşan ve Archeaus'un oğu Dogenes ödürüdü kncsnde Mhrdaes'n büün asker brker oradan kadırıdı. Archeaus üç gün ba akıkarda ç çıpak gzend Mhrdaes bu oayı du yunca Suaya arış görüşeer yapıasını ere v Bu arada aynı dönede Sua Drdan Scrodsc, Daaae ve Maednn br kısını da bozguna uğraı dğerern es adı Sua kra Mhrdaesen barış seyen eçer gence kraın şga e oprakarı erk edp kraığına ger dönedkçe hçbr şekde barış yap ayacağı cevabını erd Ancak daha sonra her ks de oanıya ged Sua ç savaşa geı dö ace eğden, arksında herhng br ehke bırakas dye araarında barış sağandı. (V) Çünkü Sua Achaa ve Asa'da Mhrdaes bozguna uğraırken kaçak zo runda kaan Marus ve ardan Cous Cnna aa'dak savaşı yenden aevendrş ve Roa ken ne grp seus ve csul sınıından e soyu kşer örüş brçokarın vaandaşı haarını eernden aış haa Sua'nın evn ykı çocukarıya karısını kaçaya zoraşı an sağ kaanar ep brke kenen kaçıar, Yunansana Suaın yana geder ve kesne yadı es çn ona yaardıa Sua c sl Norbanus ve csl Scpoya karşı ç savaş başaak zere Iaaa geç Norbanusa rşı grşğ savaş, Capua'dan ok uzaka oayan br erde gerçeş 3
BREVARUM HSORAE ROMANAE
VII mla eus edt ma ept CIV suos amst Ide etam ad Spoem se overtt et ate roeum totum eus exertum se sague detoem aept A v Sed um Romae utat osues esset 670 Marus Mar us a aprus Carbo osuatum aepsset Sulla otra Marum uorem dmavt et mlbus eus oss CCCC de sus perddt Mox etam urbem gressus est Marum Mar um raeeste perseutus obsedt et ad mortem ompult Rursus pugam gravssmam abut otra Lampoum et Caratem dues parts Maraae ad portam Coam ma ostum eo proeo otra Sullam sse dutur XII ma se Sullae dedderut eter ae astrs ga satal ra vtorum osump sut .) C quoe Carbo osu alter a Armo ad Sm gt et b per C ompeum teretus est quem adoesetem Sula atque aos uum et vgt atum ogta eus dustr exertbus praeerat ut seudus a Sua aberetur ıx Oso ergo Carbe Slam ompeus reept Trasgressus de ad Aam omtum Maraae parts duem et Harbam regem Maurtaae qu omt omtoo auum erebat od odtt A ost ae Sua de Mtrdate get gora 32
ROMA AR!H!N!N AR!H!N!N ÖZE ÖZE
83
lö
Norbanusun yedi bin askerini ödürdü a bin askerini esir ad kendisi ise yüz yirmi dör askerini yirdi Sonra Scipioya yönedi ve onun büün ordusunu daha savaşa başamadan an dökmeksizin esim ad v Am Romada ar değişiriip de Mariusun oğu Marius ve Papirius Carbo !uk görevni devranca Sua enç Mariusa karş savaş ve onun yirmi bin askerini ödürdü kendisi ise dör yüz askerini yiirdi Sonra da Roaya girdi. Mariusun oğu Mariusu Praeneseye kovaayp orada abukaya ad ve onu inihara zorad Ardndan Mariusun cephesindeki komuanara Lamponius ve Carinaese karş Coina Kaps yaknnda en ağr çarpşmaardan birini gerçekeşirdi Bu çarpşmada Suann karşsnda yemiş bin düşman oduğu söyenir. Bunardan on iki bini Suaya esim odu diğereri ise o ihin dinmez kesine maruz kap kh cephede kh orugha haa karken bie siinip süpürüdü. V) Diğer csl naeus Carbo da Ariminumdan Siciyaya kaç ve orada naeus Pompeius arandan ödürüdü. Sua azimi yapsn ank oduğu henüz yrmi bir yaşnda oan bu genci orduarn komu asna aad onun kendisinden sonra ikinci adam oduğunu düşünüyordu x Carbo ödürüünce Pompeius Siciyay geri a Oradan Aikaya geçi ve Marius yandaşarnn komua n Domiiusu ve Domiiusa yardm eden Maureania kra Hiarbay ödürdü Sua bu oayarn ardndan Mihridaese karş kazandğ zaeri büyük bir onura ku 33
BREVIARUM HSORAE ROMANAE
U 3
riumphavi. C Eiam Pompeius quod ui Romaorum ribuum era quarum e aum ages de rica riumphavi. Huc ıem ha bueru duo bea esssima Iaicum quod e sociae dicum es e civie quae ambo raca su per aos decem Cosumpseru auem ura CL miia homium iros cosuares V praeorios VII aediicios seaores re CC
3
ROMA TARHNiN ÖZETi 81
ö 80
klad. aeus Popeus da d a yr dör yaşdayk yaşdayke e A A rkallara karş kazadğ zaer kutlad Bu hçbr Roa lya asp olaş br başaryd Sosyal ve ç savaşlar ola rak da adladrla bu k ykc savaş ala savaşlar böylece so buluş oldu bular o yl sürüşü ve yüz ell bde zla asker ölüüe yr dör consus yed 'u altş ds 58 aşağ yukar k yüz 'u da yaşa so bulasa ede ol uşu.
3
LBER SEXS ARGUMENTUM
Bellum Sertoriaum Hspaa eus auctore a sus occso ftum 2 Bellum Ma cedoa et coterms regiobus et trumphus Scrbo Curos de actus 3 Servl Isaurc, qu et prmus Taurum peetravt, de Clca, Lyca et Isaurs victorae et trumphus 4 Bellum Illyrco et Dalmata a Coscoo prospere gestum. s Lepd cosuls motus cvles oppress, et trumph alquorum ducum. 6 Ncomedes, yae rex, mores Romaos fct heredes. Sequutur vara bela, velut Mthrdatcum tertum; 7 serle a Spartaco coctatum et post multas calamtates a Lco Crasso terto ao compostum; Mthridatc, Tgras, rmeae regis auxlo ofrmat, cotuato et 9 frtua secuda; 10.cotra Thracas et Daub accolas; Lucll utrusque, qu duces ferat, triumph; ı Cretcum subacta sula a Metello coectum po Lbyae rex, populum Romaum heredem costtut; 1. pratcum Pompeo, Mthridatcum eodem duce profigatum. 114. Res a Pompo cotra Tgraem alosque sae reges et populos
ALTNC KtTAP KONUNUN ÖEİ
Hispanadak Sertorus saaşnn Sertoriusun kendi adaar tarandan ödürüesye son buas 2 Macedoniada e koşu bögeerdek saaş Scrbonus Curonun59 zaernin kutanas 3 k de Taurus Dağna iereyen Serius Isauricusun6° Cicia Lyca e Isaur'ye karş kazandğ zaerer e zaer kutaas yrcu e Daatiada Cosconus tarandan başarya yürütüen saaş 5 Consu Lepidusun iç saaş grişnn bastras e diğer koutanarn zaeri 6 Bthyna kra Nicoedesn öürken Roaar aris brakas. Bunu takp eden üçüncü Mithrdates saaş gbi çeşiti saaşar. Spartacus tarandan başatan köe hareketeri e pek çok yengden sonra üçüncü yda Lcinus Crassus tarandan bunara son eriesi 8 Arenia kra Tigranes'in61 yardya güçenen Mithridatesin saaşa dea etesi e 9. kinci bir şans. 10 Thraciaara e Danubiusa koşu bögeerdeki hakara karş yapan saaşar saaşn koutanar oan ki Lucuusun zaer 1 Adann Meteus tarandan ethediesye irit sa aşna son eriesi Libya kra Apion Roa hakn aris brakaya karar err 2 Popeiusun korsan saa şna gönderesi e Mithridates saaşnn onun tarandan bitriesi 131 Popeiusun Tgranese diğer Asa
37
BREVARIUM HISTORIAE ROMANAE
gestae et egnoum inde convesio 15 Coniuatio Catilinaia 6 Meteli et ompeii tiumphi 17 ulii Caesais bellum Gallicum 8 Cassi athicum cum eius nece et execitus clade gestum 19 Bellum civile inte Caesae et ompeium vaiae eius vices ompeioque victo et inteecto aucta Caesais potentia et occisio M . Aemi Aemili lioo Lepido Q Catulo consulibus cum 674 Sulla em publicam composuisset bella nova exaseunt unum n Hispania aliud n amphylia et Cilicia tetium in Macedonia quatum in Dalmatia N Setoius qui patium Maianaum eat timens tunam ceteoum ceteoum qui qui inteem inteempti pti eant ad bellum commovit Hispanias Missi sunt conta eum duces QCaecilius Metellus lius eius qui ugutham egem vicit et L Domitius paeto A Setoii duce Hituleio Domitius occisus est Metellus vao successu conta Setoium dimicavit ostea cum inpa pugnae solus Metellus putaetu Cn ompeius ad Hispanias mssus est ta duobus ducibus advesis Setoius AU tuna vaa saepe pugnavit Octavo demum 680 ano a suis occisus est Et nis ei bello datus est pe Cn. ompeium adulescentem et Q Metellum ium atque omnes pope Hispaniae in dicionem populi Romani edactae
AU
RMA TARH ÖZET!
kraarıa ve hakarıa karş ede eğ aşarıar ve sorada kraarı uuardak değş. 15 Caa sya 16 Meeus ve Popeusu zaferer. 17 Iuus Caesar Gaa savaşı. 18 Crassusu ödürües ve ordu suu hezee uğraasıya Parha savaş so u as 19 Caesar ve Popeus arasıdak ç savaş u sa vaş vaş çeş çeş safha safhaar ar Popeus' Pop eus'u u yee yeess ve ödürües Caesar ara gücü ve ödürües. Suaı devee yaşaa soruar haeesde 79 sora Marcus Aeus Lepdus ve Quus Cauusu 'karıda ye savaşar paak verd Bu savaşar da r Hspaada, dğer Paphya ve Cca'da üçücüsü Macedoa'da dördücüsü Daaa'da yaşadı. Marusu yadaş Serorus kaedeer aşıa gee akee korkuğuda Hspaaarı savaşa sü rüked Oua savaşak üzere ugurhay ozgua uğraa oğu Quus Caecus Meeus ve peto Lucus Dous koua oarak göderd. Dous Serorus'u askerer koua Hrue Hr ueus us araf a rafı ıda da ödürüdü Meeus se Serorus'a karş çarpış ve pek çok aşarı kazad. Aa sora Meeus'u ek aşa savaşası ad oadğı düşüüdüğüde Gaeus Popeus spa spaae aeya ya göderd göde rd.. Böyece Bö yece Seror Se rorus us kar şısdak u k kouaa kouaa akıe akıe ersz ers z çarpşaar çarpş aar ya şısdak 73 şadı. Souda savaş sekzc yııda ked adaarı arafıda ödürüdü Bu savaşa o zaaar heüz geç r dekaı oa Gaeus Popeus ve Quus Meeus Po peus arafıda so verd ve hee hee üü Hspaae öyece Roa hakıı hkyee grş odu
39
BREVARUM BREVARUM HSTORAE ROMAAE
674
67 6 7
68
674 67 4
674
Ad
Macedoniam missus es Aius Claudius Pos consulaum levia roelia habui conra varias genes, uae Rhodoam rovinciam incoleban, aue ibi morbo moruus es Missus ei successor C. Scribonis Curio os consulaum Is Dardanos vici vici e usue us ue ad Danubium Danubium eneravi eneravi riumhumue merui e inra riennium bello fnem dedi dedi Ad Ciliciam e Pamhyliam missus es P Servilius ex consule, vir srenuus Is Ciliciam subegi, Lyc Lycii ae ur urbe bess clarissimas clarissima s ougnavi e cei, in his Phaselidem, Olymum, Corycum Ciliciae. Isauros uoue aggressus ad dediionem redegi, aue inra riennium bello fnem dedi Primus omnium Romanorum in Taur ier eci Reverens riumhum accei e nomen Isaurici merui v. Ad Illyricum missus es C Cosconius roconsule Mulam arem Dalmaiae ubegi, Salonas cei e comosio bello Roma os bienium redii. V. (V) Iisdem emoribus cnsul M Aemilus Leidus, Cauli collega, bellum civile volui commovere, inra amen unam aesaem mous eius oressus es Ia uno emore muli simul riumhi ferun, Meelli ex Hisania, Pomeii secundus ex Hisania, Curionis ex Macedonia, Servilii ex Isauria 40
ROMA TARiHi ZET
l Appus Appus Caudus Caudus Macedo Mace doay ayaa gödrd. gödr d. sul
79 göre ardda Rhodope eyaede yereşk çeş
76
7
79
79
kaere karş ha çarpşaara grş e orada hasa aarak yaşa yrd su göre bce aus Scrbous ou yere göderd aus Scrbous Drdaaar bozgua uğra e Daubus'a kadar grd Zae Zaerr kuaasa kuaasa hak hak kazad kazad e üç y çde ç de saaşa sa aşa so s o erd 'ar aras arasda da çok az br sa oa 111 Esk 'ar ubus Serus Cca e aphya'ya göderd C ca'ya boyu eğdrd Lyca üü keere sadrd e buar ee gçrd bu keer arasda hases Oypus Ccadak Corycus da ard saur'ye d sadrd e oar es es ad ad ç y çde saaşa so so erd Büü Roaar çde k o Tarus Dağa doğru ered. Döüşüd zar aayarya karşad e saurcus a hak v aus Coscous pcsul oarak yrcua gö derd Daaa byük böüüü ehe Saoae' y ad ad e saaşa saaşa so erp k y sora Roa'ya Roa'ya dödü dödü Ay döede Cauus'u esekaş esekaş csul Mar cus Aeus Lepdus br ç saaş çkaraya yeed aa grş a yaz basrd Böyece br yda pek çok zar kua: spaaya karş zaer kazaa Me es ye Hspaa'ya karş aer kazaa opus Macedoaya karş zaer kazaa Curo e saura'ya karş zaer kazaa Serus Serus ada 14
BREVARUM HSTORAE ROMAAE
Anno ubis ondiae DCL. L. Liinio 78 Luuo Luuo e M. Aueio Aueio Coa ons o nss.s. mouus mouus es es Niomedes ex Bihyniae e pe esamenum popuum Romanum fi heedem Mihidaes pae upa Bhyniam e Asiam usus oui inadee Adesus eum ambo onsues missi aiam habuee funam. Coa apud Chaedonem ius a eo aie eiam ina oppidum oaus es e obsessus. Sed um se inde Mihidaes Cyzium ansuisse u Cyzio apa oam Asiam inadee Luuus ei ae onsu oui A dum Mihidaes in obsidione Cyzii ommoau ipse eum a ego obsedi ameque onsumpsi e muis poeiis ii posemo Byzanium quae nun Consanino pois es fgai. Naai quoque poeio dues eius Luuus oppessi. a una hieme e aesae a Luuo ad enum fe miia egis exina sun v Anno ubis Romae DCL Maedoniam 80 poiniam M. Liinius Luuus Luuus aepi, onsobinus Luui qui ona Mihidaem beum geeba. in aia noum beum subio 79 ommoum es. Sepuagina enim e quauo gadiaoes duibus Spaao Cixo e Oenomao efao Capuae udo fgeun e pe aiam aganes paene non eius beum in ea quam Hanniba moea paaeun Nam muis
v (V.)
142
ROMA TARHi ZETi
v. ) Roa kuruuşuu a yüz yetş atc
75 da Lucus Lcus Lucuus ve Marcus ureus Cot
ta 'ukarda Bthya kra Ncoedes ödü ve vasyetde Roa hak vars brakt Mthrdates barş bozdu ve Btya e Asa'y yede staya kakt. Oua savaşak üzere gödere her k a so u geeye çarpşaar yaşadar. Bu çarpşada Mth rdates tarada Chacedo'da bozgua uğrata Cotta kete kaçaya zorad ve abukaya ad Mthrdates Cyzcu'u ee geçrp bütü Asa'y sta eek düşü cesye Chacedo'd Cyzcu'a geçtğde dğer Lucuus'a karşaşt. Mthrdates Cyzcu'u kuşata sda geckce Lucuus ou arkada abukaya ad e ktk yaratrak gücüü zayat pek çok uharebede yek düşürdü wra da şd Costaopos oarak dadra Byatua kovaad Lucuus Mthrda tes' koutaar dez savaşda da yed. Böyece br kş ve br yaz evs süresce kra yakaşk yüz b asker Lucuu tarada ödürüüş odu. Roa ket ket at at yüz yetş sekzc yda y da v. (V) Roa 73 Mthrdates'e karş savaşa Lucuus'u kuze Marcus Lucus Lucuus Macedoa eyaet ad Bu srada lö Roa'da ade ye br savaş patak verd Spartacus Crx us ve Oeoaus'u koutas koutasdak dak yetş yet ş dört 74 Crxus adyatör Capua'ak gadyatör okuuda kaçt. taa' d başboş doaşarak ükey Haba'n Haba'n yaşattğ savaş ka da cdd br aşka saaşa sürükr Ay ada pek 3
BREVARUM BREVARUM HSTORIAE HSTORIA E ROMAAE 80
AU 8
AU 8
dcibs et dbs siml Rmam cslibs victis sexagita ee milim amatm execitm cgegavet victiqe st i Aplia a M Licii ass pcsle et pst mltas ca lamitates Italiae teti a bell hic est is impsits v .) Sexcetesim ctgesim pim bis cditae a P eli Letl et Adi Oeste css d tatm gavia bella i impei Rma eat Mithidaticm et Macedicm Haec d Lclli agebat L Llls et M Lclls L eg Lcls pst pgam yiceam qa viceat Mithidate et avalem qa dces eis ppesseat pesects est em et ecepta Paphlagia atqe Bithyia etiam egm eis ivasit Sipe et Amis civitates Pti bilisimas cepit Secd peli apd abia civitatem q igetes cpias ex mi eg addxeat Mithidates cm milia lectissima egis a qiqe milibs Rmam vastata esset Mithidates gats est casta eis diepta Ameia qqe mi qam teeat eidem sblata est Sscepts tame est Mithidates pst gam a Tigae Ameiae ege qi tm igeti glia impeabat Pesas saepe viceat Mesptamiam ccpaveat et Syiam et Pheices patem 144
ROMA TARH ZE
73 çok Roal koutan ve iki !'u yendikten sonra
yaklak alt bin silahl askerden oluan bir ordu topladlar aa Marcus Licinius Crassus tarafndan pulia'da bozgu bozguna na uğratldlar taliada pek p ek çok ç ok felaketin ö pulia'da 72 yaanasna neden olan bu savaa ancak üç yl sona son verilebildi ö v Roa'nn kuruluunun alt yüz seksen birinci 7 ylnda Publius Cornelius entulus ve naeus Audius Orestes'in 'luklarnda Roa İparatorluğunda sadece iki kez ciddi sava yaand: Mithridates ve Macedonia savalar Bu savalarn koutanlğn iki Lucullus üstleniti: Lucius ucullus ve Marcus ucullus ucius ucullus Mithridates'i bozguna uğrattğ Cyzicu savandan ve Mithridates'in Mithridates'in koutanlarn yendiği deniz savandan sonra onun peinden gitti ve Paphlagonia ile Bithyna'y geri ald hatta Mithridates'in krallğn istila etti ve Pontus'un en ünlü kentleri olan Sinope ve Aisus'u ele geçirdi. Krallğnn dört bir yanndan toplayp getirttiği askeri birliklerini konulandrdğ Cabira kenti yaknlarnda yaanan ikinci savata, en seçkin otuz bin askeri be bin Roal tarafndan katledilince Mithridates kaçak zorunda kald ve ordugh yağaland Mithridates'in sahip olduğu Küçük Arenia da ele geçirildi Buna rağen kendisi Arenia kral Tigrnes tarandan korua altna alnd Tigranes o dönede aaal bir saltanat sürekteydi Persleri birçok kez bozguna uğrat Mezopotaya Suriye ve Phoenice'nin bir bölüünü igal etiti
BREVARUM HSTORAE ROMAAE
Ergo Lucullus repees hosem gaum eiam regum Tiais ui Armeiis imperaba igressus es. Tigraocera civiaem Arzaeae obilissimam regi Armeiaci cepi ipsum regem cum sexceis milibus clibaariorum e ceum mlibus sagiariorum e armaorum veieem III milia milium habes ia vici u magam parem Armeiorum deleveri. Ide Nisibi proecus em uoue civaem cum regis are cepi Sed ii uos i Poo Lucullus reliuera cum exercius pare u regioes vicas e iam Romaorum uereur egligeer se e avare agees occasioem ierum Mihridai i Poum irrumpedi dederu aue ia bellum reovaum es Lucullo parai capa Nisibi cora cora Persas expe expedi diio ioem em successor es missus mis sus x (V J ) Aler auem Lucullus ui Macedoiam admiis admiisraba raba Bess Be ssis is primus primus Romaorum iuli bellm aue eos igei proelio i Haemo moe superavi.· Oppidum Uscudamam uod Bessi habiaba eodem die uo aggressus es vici Cabyle cepi usue ad Daubium peeravi. Ide mulas supra Poum posias civiaes aggressus es Illic Apolloiam everi Calai Parheopoli Tomos Hisrum Burziaoem cepi elloue coco Roma redii. Abo rumphaveru ame Lucullus ui cora Mihridaem pugavera maore gloria cum aor aorum um regorum regorum vicor rediss re disse. e. x
AU
683
AU
684
AU
685 AU
68 68
ROMA TARH ZET
ucullus kaçak zoruda kaa düşa peşe düşüşke aslda Arealara hüketekte ola ö Tgraes' Tgraes' krallğa krallğa da grş grş od o du u Area krallğda 0 Arzaea e üü ket Tgraocertay ad o sekz b asker oa ucullusa alt yz b zrh süvar yüz b okçu ve sahl askeryle karş çka Area kral öye br bozgu yaşad k Area büyük böüü iö yere br odu uculus orada Nsbse Nsbse lerled ve kral 69 erkek kardeş es alp bu ket ee geçrd a uculus'u Roaar Roaar ede bulua bögeer savua savua lar ç ordusuu br bölüüye Potusta braktğ askerer halkr ve açgözü davraca Mthrdates'e yede Potusa leree rsat verş oduar böylece ö savaş tekrarad. ucullus Nsbs adkta sora Pers 8 ere karş sefere hazrladğ srada yere başka br kouta ut a göderld göderld ö X (V } Macedoay yöetekte oa dğer ucullus 2 se Roalar arasda lk kez Bess'ye savaş aça kş ol du ve bu kav Haeus Dağda yapa büyük br uharebede yed Bess yaşadğ Uscudaa Uscudaa kete saldrd ve ay gü ethett Cabyey ad Daubusa kadar grd. Orada Potus kyarda kuruluş pek çok kete sadrd. Apooa'y ykt Calats Partheo pos Tos, Hster ve Burzaoes ald ve savaşa so verdkte sora Roaya dödü. Her k ucus ada büyük zaferer kutad aa Mthrdates'e krş savaşş oa ucuus çok daha büyük br oura bu zafer kutlad çükü çok güçü kralklar th olarak ger döüştü. X.
7
BREVARUM BREVARUM HSTORAE ROMAAE
Concto belo Macedonico, manente Mithidatico, uod ecedente Lucullo ex colectis auxiiis epaaveat, beum Ceticum otum est Ad id missus mis sus Q Q Caecilius Caecilius Metellus Metellus ingenti ingentibus bus poeliis inta tiennium omnem povinciam cepit appeatusue est Ceticus atue ex insula tiumph tiumphavi avitt Quo tempoe tempoe Liby Libyaa uoue uo ue Romano Rom ano impeio pe testamentum Apionis, ui ex eius eat, accessit, in ua incutae ubes eant Beenice, Ptoomais, Cyene x X) Dum haec geuntu, piatae omnia maia inestabant ita, ut Romanis toto obe victoibus, soa navigatio tuta non esset. Qua id bellum Cn Pompeio decetum est Quod inta paucos menses ingenti et icitte et ceeitate concit Mox M ox ei deatum etiam belum conta egem Mithidaten et Tignen Quo suscepto Mihidaten in Amenia minoe noctuno poeio vicit, casta diipuit, uadaginta miibus eius occisis viginti tantum de execitu suo pedidit et duos centuiones Mithidates cum uxoe git et duobus coµitibus Neue muto post, cum in suos saeviet, Phanacis ii sui, apud miites seditione ad motem coactus venenum hausit Hunc nem habuit Mithidates. Peiit autem apud Bosphoum, Bo sphoum, vi ingentis industiae con siiiue Regnavit annis sexaginta, vixit se ptua ptuagi gint ntaa duob duobus us,, con cont taa Roma Romano noss bellu bellum m habuit annis uadagina x X)
AU
683 AU
656 65 6
AU
685
AU
688
48
ROMA ROMA TARH TARH ÖZ
Macedoia savaş soa eriş aa Mthridates savaş h sürüyordu çükü çükü Lucuus ger çekiice kra askeri askeri güçeri güçeri topayp yeide savaşa başaşt böy ece ri savaş savaş paak paak verd Bu savaşa Quitus Caeciius Meeus göderd ve büyük büyük uharebeere uharebee re üç y çide bütü eyaei ee geçrd Creticus ad ad ve bu adaya karş kazadğ zaferer kuad. Bu döede kra Apio'u vasiyeiye Lbya da Roa paraoruğua katd. Burada Bereice toeais ve Cyree gbi çok üü keter vard. X (X) Bu oayar yaşarke bütü dezer korsa iş gaie uğraş öye k büü düya hki Roaar ç bie br tek dez yocukar güvek değid. Bu yüzde aeus opeiusu buara savaşas ka raraştrd. raraştr d. aeus opeius bu savaş birkaç birkaç ay içde içde hza ve üsü br başarya soa erdird. Ardda kra Mhridaes'e ve Tigraese karş yürütüecek savaş da oa brakd. Bu savaş üstedke sora Mthrdates Küçük Area'da br gece baskya bozgua uğra ordugh yere br et krk bi askeri ödürdü ked ordusuda se sadece yr asker ve ki ce kayp verdi. Mihridates kars ve k yodaşya brkte kaç Çok geçede aese zace davradğ içi oğu haraces haraces askerer arasda çkarğ isya sou cuda thara sürüked zehr çerek yaşaa so ver d Bu Mthrdates'i sou odu. Bosphorusa ödü, so derece az ve yeteek br sad. Atş hükü sürüş yeş ik y yaşaş krk y Roaara karş savaşş. X (X)
70
97
lö
6
65
9
BREVARUM BREVARUM HJSTORAE HJSTOR AE ROMAAE
AU 8
AU 8
Tigrani deinde Pompeius bellum intulit Ille se ei dedit et in astra Pompeii sexto deimo miliario a Artaxata venit a diadema suum um proubuisset ad genua Pompeii in manibus ipsius olloavit Quod ei Pompeius reposuit honorifeque eum habitum regni tamen parte multavit et gandi peunia. Adempta est ei Syria Phoenie Sophanene sex milia praeterea talentorum argenti quae populo Romano daret quia bellum sine ausa Romanis ommovisset. xv Pompeius mox etiam Albanis bellum intulit et eorum regem roden er vit postremo per epistulas a munera rogatus veniam ei a paem dedit. Iberiae quoque regem Artoen viit aie et in deditionem aepit Armeniam minorem eiotaro Galatiae regi donavit quia soius belli Mithridatii ferat. Attalo et Pylameni Paphlagoniam reddidit Aristarhum Colhis regem imposuit Mox Ituraeos et Arabas vit vit Et m venisset in Syriam Seleuiam viinam Atiohiae ivitaem libertate doavit quod regem Tigranen non reepisset Antiohensibus obsides reddidit. reddidit. Aliquantum agrorum aphnensibus dedit quo luus ibi spatiosior feret deletatus loi amoenitate et aquarum abundantia nde ad Iudeam transgressus Hierosolyma aput gentis tertio mese epit duodeim milibus Iudaeorum isis eteris in dem aeptis His gestis in siam se reepit et fnem antiquissimo bello dedit x (X (X) )
50
ROMA TARH ZET!
Buu ardıda Popeus Tgraes'e savaş aç 67 tı. Tgraes esl oldu ve Popeus'u Araxaa'da o altı 6 uzaklıktak ordughıa geld dzlere kapaıp acıı ellere bırakı. Popeus se acıı ger verd çok saygıı davradı aa krallığıı br bölüüü vereye zoradı ve ağır para cezasıa çarptırdı Surye, Phoece Sophee elde alıdığı gb Roa halkıa verlek üzere atı b güüş tlentum da el kouldu çükü Roaıara sebepsz yere savaş açıştı. XV Çok geçede Popeus Alba'ye de savaş açtı ve kralları Orodes' üç kez bozgua uğratı aa daha sora ektuplar ve arağalar yolayarak özür dleyce oula barış yapı. bera kralı Aroces' de br uharebede yek düşürdü ve reh aldı Küçük Area'yı alaa kraı Deotarus'a arağa et, çüü Mhrdates savaşıda Deotarus ou bağaşığı oluştu Attas ve Pylaeeese de Paphlagoa'yı ger verd. Arstarchus'u Colchs'e kral olarak aadı. Sorada turae ve Arapları bozgua uğrattı. Suryeye gedğde Aocha'ya yakı br ket ola eleucayı özgürüğüe kavuşturarak ödüedrd çükü bu ket kral Tgraes' kabul eteşt Atocha halkıa reheler ger verd Sahp o dukarı oraı sıırarıı geşetsler dye Daphe halkıa oprak bağışadı, çükü bu yer güzelğ ve zeg su kayakları karşısıda büyüeş. Burada ya ered ve v e o o k k b udeaıyı udeaıyı kaet kaet,, kalal kalaları arı ô udaea'ya 64 reh alıp üçücü ayda bu halkı başke Herosolya'yı ele geçrd Bu başarılarda sora Asa'ya dödü ve evvece başlattığı savaşı soa erdrd ô
x X)
BREVARUM BREVARUM STORAE STOR AE ROMAAE
Tuo Cerone oratore et C Antono oss os s anno a ure ond ondta ta DC L Sergu Sergu s Catna, nolssm geners vr, sed ngen pravssm, ad delendam patram onuravt um quusdam lars qudem, sed audaus virs A Cerone ure expusus est So eus deprehens n arere stranguat sunt A Antono, atero onsue, Catna pse vtus proeo est et nteretus nteretus xv (X.) Sexentesmononagesmo anno a ure ondta D uno Sano et L urena oss ete lus de Creta trumphavt, Pompeus e eo prato et thrdato Nulla unquam pompa trumph smls t Dut sunt ante eus urrum thrdats, ılus Tgrans et Arstouus, rex udaeorum, praeata est ngens peun pe una a,, ur u r atque atque argent argent nıntum Ho tempore nuum per orem terrarum grave eum erat (X (XV V)) Anno ur ur s ondtae ondtae DCXC DCX C C uus Caesar, qu postea mpevt, um L. Buo onsu est tus Dereta est e Gaa et llyrum um egonus deem. s prmo vt Hevetos, qu nun Sequan appelantur, dende vnendo per ella gravssma usque ad eanum Brtannum proest Domut autem s novem ere omnem Gaam, quae nter Apes, umen hodanum, Rhenum et eanum xv (X)
A 8
A 0
A 0
A
A
5
ROMA TAR! ÖZE!
Haip Marcus Tuius Cicero ve Gaius Aoi us'u ukarda, kei kuruuşuu a yü sek se dokuucu yda, çok soyu bir aiede gee, aa aşağk bir karakeri oa Lucius Sergius Caiia üü aa göü döüş ba kişieri de yaa aarak vaa parçaaak içi bir suikas girişiide budu. Aa Cicero arafda Roa'da sürüdü. Yakaaa işbirik çieri de idada boğuarak ödürüdü. Caiia Caiia ise diğer Aoius arafda bir uharebede ogua uğ rad ve ödürüdü. Roa kuruuşuu kuru uşuu a yü doksac y y XV XV (X (X ) Roa da, Didius uius Siaus ve Lucius Murea' ukar srasda, Meeus Crea Cre a savaşda, Popeius ise korsaara girişiği savaşa ve Mihridaes savaşa rda kaadğ afereri kuad. Böye bir afer öreii bir eşie daha rasaaş. Mihridaesi oğua r Tigraes'i oğu ve udaei'i kra Arisobuus Po peiusu savaş arabas öüde göürüdüer büyük ikararda para, says a ve güüş sergieerek ö de aşd Bu döede düyada öye ciddi ir savaş yaşaad. XV . (XV) XV (XV) Kei kuruuşuu a yüdoksa üçücü yda, sorada yöeii ee geçirecek oa uius Ca esar, Lucius Bibuusa birike seçidi. Gaia ve yricu o ya birike oa esi edidi. Caesar i ki, şidi Sequai oarak adadra Heveii'yi bogua uğra daha sora oru savaşar üseside gee rek Briaia deiie kadar ieredi. Yakaşk doku y içide Ap Dağar Rhodaus ve Rheus Nehireri ie XV (X)
ö
64
ö
63 ö
63 iö
62
ö
60
3
BREVIARJUM BREVIARJUM HISORIAE ROMAAE ROM AAE
AU 8
AU 7
AU
est et circuitu patet ad is et tricies centena milia passuum Britannis mox ellum intulit quius ante eum ne nomen quidem Romanorum cognitum erat et eos quoque victos osidius acceptis stipendiarios ecit. Galliae autem triuti nomine annuum imperavit sestertium quadringenties Germanosque trans Rhenum aggressus immanissimis proeliis vicit Inter tot successus ter male pugnavi apud Arvernos semel praesens prae sens et asens in i n German Germania ia is is Na legai eius duo Titurius et Aurunculeius per insidias caesi sunt. xv (XV) Circa eadem tempora anno uris conditae DCXCVII. M Licinius Crassus collega Cn. Pompeii Magni in consulatu secundo contra Parthos missus est et cum circa Carras contra omina et auspicia dimicasset a Surena rodis regis duce victus ad postremum interctus est cum lio clarissimo et praestantissimo iuvene Reliquiae exercitus per C Cassium quaesorem servatae sunt qui singulai animo perditas res tanta virtute restituit ut Persas rediens trans Euphraten creris proeliis vinceret vinceret xx (XV.) Hin iam ellum civile successit exsecrandum et lacrimaile quo praeter calamitates quae in proeliis accideunt etiam populi Romani rtuna mutata est. Caesar enim rediens ex Gallia victor coepit poscere altrum 54
ROMA TARiii ÖZEi
iô 55
ô 5
ô 5
Okyanus arasnda yer alan ve yüzölçümü üç bin iki yüz mil olan alliann tamamn fethetti. Çok geçmeden, on dan önce Romallarn adn bile işitmemiş olan Britanniallara savaş açt ve bozguna uğratp rehin aldktan sonra vergiye bağlad Gallia'dan ise vergi ad altnda yllk krk bin sestertius 64 istedi ve Rhenus Nehrini geçip Germanialar kanl muharebelerde bozguna uğratt Sayz ba şarlar arasnda sadece üç kez yenik düştü bir kez vrni yurdunda şahsen iki kez Germania'a gyaben Çünkü onun iki komutan Titurius ve Aurunculeius, tu zağa düşürülmüştü XV (XV) XV (XV) Yaklaşk ayn ayn yllarda Roma'nn Roma'nn kuruluşunun alt yüz doksan yedinci ylnda Gnaeus Pompeius Mag nus'un ikinci 'luk görevindeki meslektaş Marcus Licinius Crassus savaşm savaşmak ak üzere Parthlara gönderildi ve ve bütün bütü n kehanetlere kehanetlere ve tanrsal tanrsal işaretler işare tleree rağmen rağmen Carrae ya _ knlarnda çarşnca kral Orodes'in komutan Surena tarafndan bozguna uğratld ve sonunda çok ünlü ve çok seçkin bir genç olan oğluyla birlikte öldürüldü Or dusundan sağ kalan askerler questor Gaius Cassius tarandan kurtarld. Cassius tek başna göterdiği cesaretle öyle mertçe savaşt ki Roma'nn kayplarn tela etti ve Euphrates Nehrinden geçip geri dönerken pek çok mu harebede Persleri65 bozguna uğratt. XX (XV.) Bundan sonra lanet yağdrma yağdrmamz mz gereken iç ler acs iç savaş başlad uharebelerde yaşanan ykm larn yan sra bu savaşla Roma halknn yazgs da değişti Çünkü Galadan galip olarak dönen Caesar ikinci
BREVARUM BREVARUM ISTORIAE ISTORI AE ROMAAE
AU 70
consulatum atque ita ut sine dubietate ei aliqua deeetu. Contadictum est a Macello consule a Bibulo a Pompeio a Catone iussusque dimissis xecitibus ad ubem edie Popte quam iniuiam a Aimino ubi milites congegatos habebat advesum patiam cum execiu venit Consules cum Pompeio senatusque omnis atque univesa nobilitas ex ube gt et in Gaeciam tansiit Apud Epium Macedoniam Achaiam Pompeio duce senatus conta Caesaem bellum paavit . Caesa vacuam ubem ingessus dictatoem se cit Inde Hispanias petiit b Pompeii execitus validissimos et tissimos cum tibus ducibus L Aanio M Peteio M Vaone seavit Inde egessus in Gaeciam tansit advesum Pomeium dimicavt Pimo poelio victus est et gatus evasit tamen quia nocte inteveniente Pompeius sequi noluit dixitque Caesa ne Pompeum sre vnere e o anum de se pousse superar Deinde in Thessalia apud Palaeophasalum poductis utimque ingentibus copiis dimicaveunt Pompei acies habuit XL milia peditum equites in sinisto conu sexcentos in dexto quingentos paeteea totius Oientis auxlia totam nobilitatem innumeos senatoes paetoios consulaes et qui magnoum am belloum victoes issent Caesa in acie sua habit editum non intega milia equites mille 56
ROMA TAR ÖZETi
ö 50
!uk görevinin tereddütsüz şekide kendisine veri mesn srara taep etmeye başadı Consul Marceus Bbuus Pompeius ve Cato tarafndan bu taebe karşı ç kıdı ve Caesara ordusunu datıp Romaya dönmes emreddi Bu haksızık karşısında Caesar askererini topu hade tuttuu Arimnumdan hareket edp ordu suya kendi vatanna doru ered Pompeius da dah omak üzere consul, bütün senus ve tüm soyuar Ro madan madan kaçp Yunanistana geçt Senus Pompeusun komutanında Epirus Macedonia ve Achaiada Ca esara karşı savaş hazırıkarına başadı XX. Caesar terk edimiş kente girdi ve kendisni dcor an etti Oradan Hispaniaeya gtti Burada Pompeiusun en güçü ve en cesur orduarını başarındak üç komu tana yani ucius Aanus Marcus Petreus ve Marcus Varro ie birikte at etti. Oradan döndü ve Yunanistana geçt Pompeiusa karş dövüştü Caesar ik savaşta yen d ve kaçmak zorunda kadı ama kurtudu çünkü ka rank çöktüünde Pompeus onu takip etmek istemed ve Caesar Pompeusun glp gelmey blmedğn ve kends nn sdece o gün l edlebldğn söyedi Daha sonra her ik yandan büyük asker kuvveter cepheye sürüp Thes saiada Paeopharsausta çarpıştar Pompeiusun sa vaş düzeninde kırk bin piyade so oda at yüz sa koda beş yü atı ayrca Dounun her yanndan geen yardımcı kuvveter bütün soyuar pek çok senor pr eor consulres ve önemi savaşar kazanmş kimseer vardı Caesarın savaş düzennde se yakaşık otuz bn pi yade ve bin atı vardı 7
BREVARUM BREVARUM HSTORAE ROMAAE
Numquam adhu Romanae opiae in unum neque maioe neque meioibu duibu onveneant, totum teaum obem ie ubatuae, i onta babao dueentu Pugnatum tamen t ingenti ontentione vituque ad potemum Pompeiu et ata eiu diepta unt. Ipe gatu Aexandiam petiit, ut a ege Aepti, ui tuto a enatu datu eat popte iuveniem eiu aetatem, aipeet auxiia Qui tunam magi quam amiitiam eutu oidit Pompeium, aput eiu et anuum Caeai miit Quo onpeto Caea etiam aima die diitu, tanti vii intuen aput et genei quondam ui (Vll) Mox Caea Aexandiam venit. Ipi quoque Ptoomaeu paae vouit inidia, qua aua beum egi iatum et. Vitu in Nio peiit inventumque et opu eiu um oia auea Caea Aexandia potitu egnum Ceopatae dedit, Ptoomaei ooi, um qua onuetudinem tupi habueat Redien inde Caea Phanaem, Mithidati Magni ium, qui Pompeio in auxiium apud Theaiam eat, ebeantem in Pnto atque muta popui Romani povinia oupantem viit aie, potea ad motem ogit (Vl l l) Inde Romam egeu tetio e on uem eit um M Aemiio Lepido, qui ei
AU 704
AU 705
AU 7
58
ROMA TARH ÖZET
O aa dek bu kadar büyük br Roa asker brlğ ek br yerde e böylese güçlü koualar alda hç oplaaş. Böyle br asker güç barbarlara karş sek edlş olsayd büü düya kolayca boyuduruk ala alablrd Büyük br hrsla saaşld aa souda Popeus yek düşü e ordugh yerle br edld. Ke ds kaçak zoruda kald e yaş heüz çok geç olasda dolay sntus arada kedse ha ola rak ay edle Msr kralda yard alak ç Alexadra'ya g Aa dosluka çok yazgya öe e re kral Popeus'u öldürdü baş e üzüğüü Ca esara göderd. Buu görüce br zaalar daad ola bu kdar yüce br ada başa bakp Caesar' ble gözyaşlara hk olaadğ söyler (V) Bu olayı hee ardda Caesar Alexa dra'ya geld Poleaeus Caesara da uzak kurak se d bu yüzde krala saaş açld Poleaeus bu saaşa yek düşü e Nl Nehrde öldü e bede al zrh çde buludu Caesar Alexadra hkye ele geçrd daha sora krallğ yasak br aşk yaşadğ Po leaeusu kz kardeş Cleoparaya esl e. Döüş yoluda Büyük Mhrdaes' oğlu Pharaces br u harebede bozgua uğra sora da hara zorla Pharaces Thessal Thessalada ada Popeusa Pop eusa yar eş e Po us'a yede slaha sarlş e Roa halk pek çok eyale eyale zap eş. eş . Caesar orada hareke edp Roa'ya Roa'ya dödü . ( (V ) Caesar ğüde br yıl öce dicttoke quitum mstr ola
ô
ô 8 ô 47
9
REVARUM REVARUM STORIAE ROMAAE ROM AAE
AU 707
magster equtum dctator ante annu ferat nde n Arcam proectus est ub nfnta nobltas cum uba Mauretanae rege bellum reparaverat Duces autem Roman erant P Cornelus Scpo ex genere antqussmo Scpons Arcan (hc etam ocer Pompe Magn ferat) M Petreus Q Varus M Porcus Cato L. Cornelus Faustus Sullae dctators flus Contra hos commsso proelo post multas dmcatones vctor t Caesar Cato Scpo Petreus uba ps se occderunt Faustus Pompe gener a Caesare nterectus est xxv () Post annum Caesar Roma regressus quarto se consulem ect et statm ad Hspanas est profctus ub Pompe l Cnaeus et Sextus ngens bellum reparaverant Multa proela ferunt ultmum apud Mundam cvtatem n quo adeo Caesar paen vctus est ut fgentbus sus se voluert occdere ne post tantam re mltars gloram n potestatem adolescentum natus annos sex et qunquagnta venret Denque reparats sus vct Ex Pompe fls maor occsus est mnor fgt xxv () nde Caesar bells cvlbus toto orb composts Roma redt Agere nsolentus coept et contra consuetudnem Romanae lbertats Cum ergo et honores ex sua voluntate praestaret qu a populo antea deerebantur nec
ROMA TAR ÖZET
ö
Marcus Aeus Lepdus'a brkte keds üçücü kez cnsu seçes sağad. Sora Mauretaa kra Iubaya brkte çok sayda soyuu savaş hazrkar yaptğ Aka'ya hareket ett Roa koutaar Scpo Acaus'u soyuda gee Pubus Coreus Scpo (keds ay zaada üyük Popeus'u da kaypederyd) Marcus Petreus Qutus Varus Marcus Pr us Cato ve dctt Sua' oğu ucus Coreus Faustuus'tu uara karş pek çok uharebe yapd brçok çarpşa ardda Caesar gap ayrd Cato Scpo Petreus, Iuba heps thar etter. Popeus'u daad Faustus se Caesar tarafda ödürüdü V. (I) r y sora Caesar Roaya dödüğüde keds dördücü kez cnsu seçtrd ve hee ard da Hspaae'ya ered urada Popeusu oğuar aeus Popeus ve Sextus Popeus büyük br savaş başatşt. Pek çok uharebe yaşad Muda ketdek e so çatşada Caesar bozguu eşğe geşt öye k askerer kaçtğda keds ödüreye yeted çükü kazaş oduğu bu kadar büyük br asker şerefte şerefte sora e at yaşda geçer hkyet hkyet ata greezd. Aa daha sora askerer yede topara yp gap geey başard. Popeus'u e büyük oğu ödürüdü küçüğü se kaçt. V () aşta sa tü düyada yaşaa ç savaşar hayet soa erd ve Caesar Roa'ya dödü Küstah ça ve Roa özgürüğüü geeekere aykr davra aya başaşt Roa hak kedse evvece ver dğ görever ked steğ doğrutusuda dağtas, 16
BREVARUM BREVARUM SORIAE SOR IAE ROMAAE
AU
senaui ad se venieni adsurgere aliaque rega e paene yrannia fere, oniuraum es in eum a vel amplius senaoribus equiibusque Romanis Praeipui ferun iner oniuraos duo Brui e eo genere Brui, qui primus Romae onsul fera e reges epulera, e C. Cassius e Servilius Casa Ergo Caesar, um senaus die iner iner eeros venisse venisse ad uri uriam, am, III vulneribus vulneribus onfssus es.
6
ROMA TARi ÖZE
snor yanına geldğnde ayağa kalkmaması, br krala
ö
45
ya da neredeyse br trana yakışan şler yapması altmış snorun e atlı sınıının kend ya da daha sne karşı br sukast hazırlamasına neden oldu. Sukast çler arasında göze çarpanlar Roma'nın lk consul olan e kralyet alesnn ülkeden koulmasında rol oynayan Brutus soyundan gelme k Brutus, aus Cassus e Serilus Casa'ydı. Bu sukast planına uygun olarak Caesar snus toplandığı br gün dğer katılımcılarla brlkte cur66 gelnce yrm üç yernden bıçaklanıp yaşamını yitrd.
3
LBR SPMS ARGUMNTUM
Inco uio Casa ba civiia paanu m pubicam uban Anonio 2 Anonius fgaus confgi ad Lpidum quo opam dan Ocaviano aius pais duci conciiau Ioum iumviaus Cico occidiu. Bum a Buo Cassio Casais pcussoibus moum ioumqu cads Divisio i pubica in Anonium Ocavianum. Anonii fa Lucius novus bi civiis auco oppimiu 4 Bum cum Sxo ompio pac componiu s Agippa in Aquiania s posp gi. Vndius Bassus d ahis ui Syiam iupan vicis iumphum agi 6 Sx ompius upa pac bum insaua vicus infıciu. Anonius Copaam Agypi ginam in maimonium duci vanam in ahos xpdiionm suscipi Bum in Ocavianum Anonium huius pos pugnam inficm apud cium cum Copaa inius Agypus omano impio adiiciu. 8 Ocavianus Augusi nomin accpo ind sous m pubcam obin ggi odau oda u
64
YEDiNCi KIAP KIAP KONUNUN ÖZEİ
Iuius Caesar'n Caesar' n öldürüesinden öldürüesinden sonra Antonius'u Antonius'unn ükei karşklğa sürükeesi ve eniden başaan iç sa vaşar Kaçak zorunda kalan Antonius'un Leidus'a sğnas diğer tarafn koutan Octavanusun elinden geleni aparak Antonius'a ulaşas. Antonius Octavi anus ve Lepidus'un trumvr görevleri Cicero'nun ö dürülesi. Caesar'n suikastçileri Brutus ve Cassius ta rafnda rafndann başatan savaş savaş ve onlarn kat k ati.i. Ülkenin Antoni Antoni us ve Octavianus arasnda alaş. Antonius'un erkek kardeşi ve iç savaşn eni ideri Lucius'un akaanas. 4 Sextus Popeiusa aan savaşn barşla sona eresi 5 Agrippann Aquitania'da gerçekeştirdiği başarl işer. Ventidius Bassus'un Surie'e sadran Persleri bozguna uğratas ve zaer kutaas. Sextus Poeiusun barş bozarak eniden savaşa girişesi bozguna uğrayp ödürülesi. Antonius'un Msr kraliçesi Ceopatra'a ev lenesi ve Perslere karş başarsz bir seere girişesi. Octavianus'la Antonius arasndaki savaş ve bu taihsiz savaş sonrasna Antonius ve Cleopatra'nn ctiu'daki öüü. Msr'n Roa paratorluğuna katas 8 Octavianus'un Augustus67 adn adğ andan itibaren ül kee tek bşna hki oas ve başarl önetii
BREVIARUM HSTORAE ROMAAE
Augusti bela victoiae vita moes eiusque aucto Romano impeio obitus. ı ı Tibeius. Augusti successo post viam pessime actam cum sumo omnium gaudio moitu Calligula sceleatus pinceps bello conta Gemanos ignave gesto occiditu 3 Claudius paum sibi in vitae modeatioe constans Bitanniam devincit. 4 Neonis luxuia libido et cudelitas paete alia cimina memoantu Bitannia paene amittitu Amenia a Pathis eipitu Pontus tamen Polemoniacus et Alpes Cottiae Romano impeio accedunt ıs Neo omnibus exsecabilis hostisqe a senatu iudicatus ipse se intecit. Galba senex post beve impeium occiditu 7 Otho cum a Vitellio impeii aemulo ugeetu ad evitandam belli civilis calamitatem voluntaia mote obit 8 Vitellius Neonis imitato ingluvie notabilis ignomnose peit 0 Vespasiani vitutes et es in bellis gestae quibus Romano impeio accesseunt Vecta insula ctaeque povinciae Achaia Lycia Rhodus Samus hacia Cilicia Comagene. 222 Titi pincipis optimi laetissimum impeium 23 Domitianus divesis moibus edus conta Samatas Cattos et Dacos bella geit et tiumphos multis calamitatibus edemptos agit Cum Romae multa opea cisset o scelea intecitu 0
66
ROMA TARHi ÖZET
Augustusun yapt savaşlar kazand zaferler ya şa karakter karakterii Roa Roa paratorluunun para torluunun snrlarn ge nişletesi ve ölüü Augustusun ardl Tiberiusun kötü bir yaşa sürdükten sonra ölesi ve halkn sevin ci. Kötü bir iparator olan Caligulann eranial larla başarszca savaşas ve öldrülesi 3 Claudi usun tutarsz davranşlar ve Britanniay buyruu altna alas. Neronun taşknl şehveti gaddarl ayrca işledii dier suçlarn ansatlas Britanniann nere deyse yitirilesi Arenia'nn Persler tarafndan kurta rlas aa Pontus Poleoniacus ve Alpes Cottiaen Roa paratorluuna katlas s Halkn neretini kazanan ve halka düşan olan Neronun sntus tarafn dan yarglanş ve intihar edişi aşl alba'nn ksa süreli yönetii ve öldürülesi Iperiu'a rakip olan Vitellusun Othoya bask yapas üzerine Otho nun iç savaşn douraca felaketten kaçnak için ölü e gönüllü gidişi. 8 . Neroya öykünen ve özellikle oburluuyla tannan Vitelliusun utanç verici ölüü 0 Vespasianusun erdeleri Vecta adasnn Roa paratorluuna katld ve Achaia Lycia Rhodus Sa us Thracia Cilicia Coagenenin eyalet yapld savaşlardaki başarlar Çok iyi bir iparator olan Titusun çok başarl yönetii. 3 Doitianus'un gele neklerden uzaklaşp utanç verici bir hal alas Sara tae Catti ve Daci'ye karş yapt savaşlar ve pek çok ka yptan sonra elde edilen zaferlerin kutlanas Roa'da birçok yararl iş yapt halde işledii suçar yüzünden öldürülesi
0
7
BREARUM STORAE ROMAAE
Anno urbis septingentesimo re ac nono interecto Caesare civilia bella reparata sunt. Percussoribus enim Caesaris senatus vebat. Antonius consul partium Casaris civilibus bellis opprimere eos conabatur Ergo turata re publica multa Antonius scelera committens a senatu hostis iudicatus est issi ad eum persequendum duo consules Pansa et Hirtius, et Octavianus, adolescens, annos X et VIII natus, Caesaris nepos, qum ille testamento heredem reliquerat et nomen suum erre isserat Hic est, qui postea Augustus est dictus et rerum potitus Quare procti contra Antonium tres duces viceunt eum Evenit tamen ut victores consules ambo morerentur Quare tres eercitus uni Caesari Augusto paruerunt. Fugatus Antonius amisso eerci congit ad Lepidum, qui Caesaris maister equitum erat et tum copias militum randes habebat. quo susceptus est. o Lepido peram dante Caesar cum Antonio pacem ecit et quasi vindicaturus patris sui mortem, a quo per testamentum erat adoptaus, Roma · cu eercitu proctus etorsit, ut sibi anno consulatus daretur enatum proscripsit cum Antonio et Lepido rem publicam armis enere coepit. Per hos etiam Cicero orator occisus est multique alii nobiles
A 08
A 0
68
ROMA ARHl ÖZE
Roa'nn kuruuşunun yaklaşk yediz yüz okuzuncu ylnda Caesar'n ödürüesinin ardndan iç saaşar yeniden başad. Çünkü sentus Caesar'n suikastçilerin den yana tar alşt Caesar'n yandaşarndan cosu nonius da iç saaş çkarp senu eeye çaşyordu Bunun sonucunda üke karşkğa sürüklendiğnden pek çok suç işeyen nonius sentus arandan düşan ian edildi ki consu P Pans ansaa e Hirius Hirius ntonius'un ntonius'un peşin peşin den gönderildi yanlarnda Casar'n asiyetiyle aris braktğ e kendi adn taşasn erettiği on sekiz yaşndaki yeğeni genç Ocaianus da ard Ocaianus d ha sonra ugustus adn alacak e en yüksek yetkiyi elinde buunduracak kişidir. ntonius'un peşine salnan üç koutan onu bozguna uğrat aa bu bozgun her iki gaip consu ölesiyle sonuçland. Sonuça söz konusu üç koutann ordusu te k bir kişiye Cesr 68 ugusus'a abi odu. Kaçak zorunda kalan ntonius ordusunu yitirdi ğinden Caesar'n mgiste equitum olan e o zaan büyük askeri kuetleri bulunan epidus'a sğnd. epidus tarandan korua ana and Çok geçeden epi dusun desteğini alan Caesar ntoniusla barş yapt e e asiyetiye kendisini elat edinş oan babasnn ölüünün inikan aa niyetiyle ordunun aşna geçip Roaya ierledi e henüz yri yaşnda oasna rağ en consu göreinin kendisine erilei için zor kuand. Sentus yasadş ian eti e ntonius ntonius e e epi dus'la birke silah gücüyle ülkenin hkiiyetii ee ge çireye kalkşt Hatip Cicero e diğer birçok soyu da bunlar tarandan öldürüldü
iô
iô
19
BREVIARUM SORAE ROMAAE
Intra Brutus t Cassus ntrctors Casars ngns bllum movrunt Erant nm pr Macdonam t Orntm mult xrctus quos occupavrant Proct sunt gtur contra os Casar Octavanus Augustus t M Antonus (rmansrat nm ad dndndam Italam Lpdus Apud Phlppos Macdona urbm contra os pugnavrunt Prmo prolo vct sunt Antonus t Casar prt tamn dux nobltats Cassus scudo Brutum t nntam nobl tatm qua cum lls bllum gssrat vctam ntrcrunt. Ac sc ntr os dvsa st rs publca ut Augustus Hspanas Gallas t Ita lam tnrt tnrt Antonus Antonus Asam Asam Pontum Orntm Sd n Itala L. Antonus consul bllum cvl commovt atr us qu cum Casar contra Brutum t Cassum dmcavrat. Is apud Prusum Tusca cvtatm vctus t captus st nqu occsus v ) Intrm a Sx Pompo Cn Pomp Magn lo ngns bllum n Scla commotum st s qu suprrant x partbus Brut Cassqu ad um consluntbus Bllatum pr Casarm Ca sarm Augustm Augustm Octavanum Octavanum t M Antonum advrsus Sxtum Pompum postrmo convnt v Eo tmpor M Agrppa n Aqutana rm prospr gsst Et L. Vntdus Bassus rrum ()
AU 0
AU
AU
AU
AU
AU 5
0
ROMA TARH ÖZET
Bu arada Caesarın katieri Brutus e Cassius büyük büy ük bir saaş saaş başlat baş lattı. tı. Çünkü Macedoniada e Doğu'da ede ettikleri çok sayıda orduarı ardı. Cesr Octai anus Augustus e Marcus Antonius saaşak için harekete geçti Lepidus ise taiayı saunak için Roa'da kadı Brutus e Cassiusla acedonia'nın bir kenti olan Philippide saaşıdı. Antonius e Ces ilk uharebede yenik düştü aa soyu bir koutan olan Cassius da ö dü kinci uharebede Antonius e Ces, Brutus'u e onun yanında çarpışan pek çok soyluyu bozguna uğratıp öldürdü. Sonuçta ükey aralarında palaştılar Augustus Hispaniae ile alliae e Italiaya Antonius Asia Pontus e Doğuy Doğuyaa hki odu o du Ces birikte biri kte Brutus e e Cassius Cassius'a'a karşı döüşüş olan Antoniusun erek kardeşi Lucius Antonius Itaiada bir iç saaş başattı. Tuscianın bir kenti oan Perusiada yenilgiye uğratıdı e esir alındı ancak ödürüledi V V ( .) Bu arada Büyük naeus Popeiusun oğlu Sextus Popeius tarafından Sicilyada büyük bir saaş başatıld Brutus e Cassius'un yandaşlarından hayatta kalanlar da ona katıldı Sextus Popeius'la Ces Augustus Octaianus e Marcus Antonius saaştı Sonun da barış sağlandı sağlandı V Aynı döne Marcus Agrippa Aquitaniada pek çok başarıya iza attı. Lucius Ventidius Bassus Suriye'ye sa 1 1 1 ()
iô
ô
iô
ô
ô 0
ô 8
7
BREVIARIUM STORIAE ROMAAE
AU 7
AU 7
AU 76
AU 76
AU 70
AU 7
pentes in Syriam Persas tribus proeliis vicit Pacorum regis Orodis Orodis lium lium intercit intercit eo ipso die quo olim Orodes Persarum rex per ducem Surenam Crassum occiderat Hic primus de Parthis iustissimum triumphum Romae egit nterim Pompeius pacem rupit et navali v nterim proelio victus giens giens ad Asiam interectus interectus est Antonius qui Asiam Orientemque tenebat re pudiata sorore Caesaris Augusti Octaviani Cleopatram reginam Aegypti duxit uxorem Contra Persas ipse pugnavit Primis eos proeliis vicit regrediens amen me et pestientia aboravit et cum instarent Parhi gienti ipse pro victo recessit v Hic quoque ingens bellum civile commovit cogente uxore Cleopatra regina Aegypti dum cupiditate muliebri optat etiam in urbe regnare Victus est ab Augusto navali pugna clara et illustri apud Actium qui locus in Epiro es ex qua git in Aegyptum et desperatis rebus cum omnes ad Augusum transirent ipse se ineremit Ceopatra sibi aspidem admisit et veneno eius extincta est Aegyptus per Octavianum Augstum imperio Romano adiecta est praepositusque ei Cn Cornelius Gallus Hunc primum Aegyptus Romanum iudicem habuit
ROMA TARiHi ÖZETi
ö 0
ö
ö iö
ö
ö
dran Persler üç uharebede yere br ett. Perslern kra Orodesn koutan Surena Crassusu dürdüğü gün kral Orodesn oğu Pacorusu da dürdü Parthlara karş kazanlan hakl br zafer Roada lk kez o kutlad V. Bu srada Popeus barş bozdu br denz savaşnda boguna uğratldktan sonra Asaya kaçarken ldürüldü. (V ( V:) Asa e Doğya hk olan ntonus se Ces Augustus Octavanusun kz kardeşnden boşanp Msr kralçes Cleopatrayla Cleopatrayla evlend. Augustus da Perslere karş bzzat savaşt lk uharebelerde onlar yenk düşürdü aa ta dneceğ srada açlk ve veba salgn yüzünden perşan oldu kaçarken Perslern basknna uğraynca adeta yenlş gb ger çeklek zorunda kad. v Antonus Antonus kars Msr kralçes kra lçes Cleopatrann Cleopatrann kşkrt kşkrt aa yüzünden büyük br ç savaş çkartt Ceopatra kanca br htrasla onun Roaya hk olasn st yordu Aa Antonus Eprusta br yer olan Actuda eydana gelen olağanüstü ve çok ünlü br denz savaşnda Augustus tarafndan bozguna uğratld ve oradan Msra kaçak zorunda kald ancak herkes Augus tusun tarafna geçtğnden uutsuzuğa kapd ve nthar ett. Cleopatra se kendn engerek ylanna sokturdu sokturdu ve zehrlenere ldü. Msr Octavanus Augustus tarafndan Roa paratorluğuna dah edd ve aus Cor nelus aus buraya ynetc oarak atand alus M srn srn lk l k Roal Roal ynetcs odu. od u. 173
BREVIARUM ISORIAE ROMAAE
AU
AU 765
Ita bellis toto obe confcis Octavianus Augustus Roma ediit XII anno quam consul feat Ex eo em publkam pe quadaginta et quattuo annos solus obtinuit Ante enim XII annis cum Antonio et epido tenueat ta a initio pincipatus eius usque ad fnem VI anni fee ) Obiit autem I.I. anno mote communi in oppido Campaniae Atella Romae in campo Matio sepultus est vi qui non immeito ex maxma pate Deo similis est putatus Neque enim fcile ullus eo aut in bellis elicio fit aut in pace modeatio XIV annis quibus solus gessit impeium civilissime vixit in cunctos libealissimus in amicos fdissimus quos tantis evext honoibus ut paen aequaet fstigio suo x Nullo tempoe es Roman magis fouit Nam excepts civilibus bellis in quibus invictus fit Romano adiecit impeio Aegptum Cantabiam Dalmatiam saepe ante victam sed penitus tunc subactam Pannoniam Aquitaniam Illicum Raetiam Vindelicos et Salassos in Alpibus omnes Ponti maitimas civitates in his nobilissimas Bosphoum et Panticapaeon Vicit autm poeliis Dacos Gemanoum ingets copias cecidit ipsos quoque tans Albim fuvium submovit qui in Babaico longe ulta Rlenum v
74
ROMA TARi ÖZET
ô 0
ô
Böyece Ocaanus dünyada hükü süren büün saaşara son erd e consu seçşnden on k y sonra Roa'ya döndü Bu arhen başlayarak krk dör yl boyunca dele ek başna yöne slnda önceden de on k yl nonus e Lepdus'a brlke yönede bulun uşu Bu şekde hüküdarğnn hüküdarğnn başlangcnd başlangcndan an sonu na kadar el al yl geç (V) Ocaianus Capana'nn ella kennde yeş al yaşnda eceye ödü Roa da Capus Marusa göüldü kendsnn brçok bakdan anrya benzedğnden ksenn şüphes yoku Saaşlarda onun kadar başarl barş dönende se onun kadar hya br başka yönec bulak kolay de ğdr Tek başna yönede buunduğu krk dör y boyunca üüye br Roal aandaş gb yaşad halkna karş çok cöer e neredeyse kend ekne eş önedek görelere aadğ dosarna se çok güenr br kşk serged X. ugusus'un yönenden önce Roa delenn yl dz hçbr dönede bu kadar çok parlaaş Tüüyle gap çkğ ç saaşlar br kenarda uarsak ugusus yönende Roa araoruğuna Msr' Canabray daha önceden dearca bozguna uğraldğ halde ancak onun yönende üüyle feheden Dalaa'y quana'y Iyrcu'u Raeay Vndelic e Salass'y araarnda ünü Bosphorusun e Pancapeu'un da buunduğu Ponusun ü sahl kenern kaa başard. Bunun yan sra pek çok uharebede Dac'y bozguna uğra eranalarn büyük asker kuelern yenk düşürdü e Rhenusun öelernde yaşayan barbarlarn opraklarndan geçen lbs Nehrnn öesne sürdü v
75
BREVIARUM BREVIARUM ISTORAE ROMAAE ROMAA E
U 55
est Ho tnen beum per Drusum privgnum suum dmnstrvit sut per Tberum prvgnum terum Pnnonum uo beo XL m ptvorum ex Germn trnstut et supr rpm Rhen n G oovit Armenm Prths reept Obsdes uod nu nte Perse e dederunt Reddderunt etm sgn Romn ue Crsso vito demernt x Sythe et Ind ubus nte Romnorum nome nogntum ert muner et egtos d eum mserunt Gt uoue sub ho provn t est um nte regnum sset primusue em M Lous pro preore dmnstrvit Tnto utem more etm pud brbros t ut reges popu Romn m n honorem eus onderent ttes us Cesres nomnrent sut n Murtn rege Iub et n Pestn ue nun urbs est rssm Mut utem reges ex regns sus venerunt ut e obseuerentur et hbtu Romno togt set d vehuum ve euum psus uurrerunt Moriens Dvus ppetus Rem pubm betssmm Tbero suessor reut u prvigns e mox gener postremo doptone us ert x x (V) (V) Tberus ngen soord mprum gesst grvi rudette seest vrt turp bdne Nm nusum pse pugnvit Be per egtos 6
ROMA ARi ÖZEi
s
is
Bu savaş üve oğlu Drususun desteğle önett tpk Pannona savaşn dğer üve oğu Tberusun desteğe önettğ gb; Pannona savaşnda eranadan krk bn esr alş ve bu esrler Rhenus Nehrnn ksndak allaa ereştrşt. Arena da Perslerden ger al d. Persler önceden ksee veredkler rehneler kendsne tesl ettler; arca Crassusu bozguna uğrattklarnda elerne geçen Roa sancaklarn da ger verdler. Önceden Roallarn adn ble bleen Scthalar ve Indallar Augustusa arağanlar ve elçer gönder dler. aata da önceden br kralkken onun önetnde ealet halne getrld ve burann önetne popeto olarak lk kez Marcus Lollus atand. Augustus arbarlar arasnda da o kadar çok sevld k, Roa halknn bağaşğ olan krallar onun onuruna Caesarea adn ver dker kentler kurduar kral Iuba taandan Mauretanadak Caesaea ve günüüzde çok ünlü br kent oan Palaestnada Caesarea gb Yne brçok kral bağlklarn gösterek çn ülkelernden Roaa gedler ve üzerlerne Roa gss an tog geçrp Augustusun arabasnn a da atnn annda koşuşturduar Öldüğünde tanr an edld. Ardndan gelen Tberusa çok zengn br üke brakt Tberus onun üve oğludu son radan daad oldu en sonunda da evlatlğna geçerek öz oğlu oldu. Tberusun paratorluğu ta br katszlk çnde geçt ağr zulülerle kötü br htrasla ve rezl br ahlk düşüklüğüe. paratorun kends hçbr erde savaş 77
BREVARUM HSORJAE ROMAAE
CN
CN
suos gessit Quosda reges per blanditias ad se evocatos nuua reisit, in uibus Archelau Cappadoce, cuius etia regnu in provinciae ra redegit et aia civitate appellari noine suo iussit, uae nunc Caesarea dicitur, cu azaca antea vocaretur. Hic tertio et vigesio iperii anno, aetatis septuagesio octavo, ingent ingentii oniu oniu gaudio gaudio ortuus ortuus est e st in Capania Capania x. (V) Successit ei Caius Caesar, cognoento Caligula, Drusi, privigni Augusti, et ipsius Tiberii nepos, sceleratissius ac nestissimus et ui etia Tiberii dedecora purgaverit. Bellu contra Geranos suscepit et ingressus Suevia nihil strenue ecit Stupra sororibus intulit, e una etia ılia agnovit Cu adversu cunctos ingenti avaritia, libidine, crudelitate saeiret, interectus in palatio est anno aetatis XXIX, iperii III, ense X dieue VIII. x (V) Post hunc Claudius it, patruus Caligulae, Drusi, ui apud ogontiacu onuentu habe, ılius, cuius et Caligula nepos erat. Hic edie iperavit, ulta gerens tranuille atue oderate, uaeda crudeliter et insulse Britanniae bellu intulit, ua nullus Roanoru post Iuliu Caesare atti gerat, eaue decta de cta per Cn. Sentiu et e t A. Plautiu, inluses et nobiles viros, triuphu celebre egit Quasda insulas eia ultra 78
ROMA TARi ÖZET
is
s
ad. Savaşar eçieri aracğa ürüttü Yatakanarak ükesine çağrdğ kii kraar asa geri gönderedi. Bunarn arasnda Cappadocia Archeaus da vard. Ti berius onun krağn eaete dönüştürdü ve başkentine kendi adnn veriesini eretti bir zaanar Mazaca ad verien bu kente şidi Caesarea denior Tiberius önetiinin önetiinin iri iri üçüncü üçün cü ınd ı ndaa etiş e tiş sekiz seki z aşnda aşnda ken Ca panida ödü hakn çoğu bu öüü büük bir sevinçe karşa x (V) Ardndan önetii Caigua akap aius Ca esar devra. aius Drususun torunu Augustusun ise üve oğu ve Tiberius'un da büük eğenidi Tiberiusun aşk aaan davranşarn bie aratacak niteikte, çok ahksz ve acasz bir iparatordu. eraniaara karş savaşa girişi aa Sueviaa girdikten sonra ciddi anada hiçbir şe apad. Kz kardeşerine tecavüz etti hatta kendisi bie bunarn birinden bir kz oduğunu onaad. Büük bir hrsa ahkszka ve zaiike herkese karş şiddet uguadğndan iri do kuz aşnda önetiinin üçüncü nn on okuzuncu ann üçüncü gününde saranda saranda ödürüü. ödürü ü. X (V) Onun ardndan Caudius iparator odu Caiguann acas ve Mogontiacu'a bir hekei dikien Drususun oğudu Caigua da bunun torunudu Sradan bir öneti sürdürdü baz oaar süknete ve soğukkanka aetti bazarnda ise zaiik ve buda ak etti. Caesar'dan sonra hiçbir Roann sadra geçediği Britanniaa savaş açt. Ünü ve sou kişier oan naeus Sentius ve Auus Pautiusun da arda buraı bura ı tüüe tüüe ee e e geçirdi geçir di ardndan ardndan görkei görkei bir zaere 79
BREVIARIUM STORAE ROMAAE
CN 5
CN
Britanniam in Oeano positas imperio Romano addidit quae appellantur Orades flioque suo Britannii nomen imposuit Tam iilis autem ira quosdam amios extitit ut etiam Plautium nobilem virum qui expeditione Britannia multa egregie egregi e ferat ferat triump triumphant hantem em ipse prosequeretur pro sequeretur et onsendenti on sendenti Capitolium Capitolium laevus inederet I s vixi vixitt annos IV I V et e t , , impera imperavit vit Post mortem onseratus est Divusque appellatus xv. (.) Suessit hui Nero Caligulae avunulo suo simillims qui Romanum imperium et defrmavit et diminuit inusitate luxuriae sumptuumque ut qui exemplo Caii Caligulae in alidis et figidis lavaret unguentis retibus aureis pisaretur quae blattinis fnibus extahebat Infnitam partem senatus intereit ois omnibus hostis fit. Ad postremum se tanto dedeore prostituit ut et saltaret et antaret in saena itharoedio habitu vel tragio. Parriidia multa ommisit fatre uxore sorore mare interetis. rbem Roma inendit ut spetali eius imaginem erneret quali olim Troia apa arserat In re militari nihil omnino ausus Britanniam paene amisit Nam duo sub ho nobilissima oppida apta illi atque eversa sunt. Armeniam Parthi sustulerunt legionesque Romanas sub iugum miserunt Duae tamen proviniae sub eo ftae sunt Pontus 8
ROMA TARi ÖZET
is 5
is
kutad. Ayrca Brtanna'nn ötesnde Okyanus'ta yer aan Orcades ad verlen adaar Roma mparatorluğuna katt ve oğuna Brtanncus adn koydu Ama baz arka daşlarna çok kbar davranrd örneğn Brtanna sefe rnde olağanüstü başarlar ede eden soyu Plautus zafe rn kutarken bzzat ona eşlk etmş Captoum'a trma nrken onun solundan yürümüştü. Caudus atmş dört y yaşad ve on dört yl hüküm sürdü. ldükten sonra kutsallaştr kutsallaştrd d ve tanr ta nr an edld V. () Ardndan yönetm Nero devrad. Nero Roma mparatoruğunu tbardan düşüren ve zaylamasna neden oan days Calguaya çok benzyordu aus Cal guladan sonra Nero da ylesne oağanüstü sehat düş künü ve savurgan brsyd k parm kokulu scak ve soğuk sularla ykanr erguvan renklpek scmlerle salverdğ atn ağlarla bak tutard Çok sayda 'u öldürdü bütün y nsanarn düşman oldu Hatta en sonunda kendsn öyle rezl br duruma düşürdü k br kthara çalgcs, br tragedya oyuncusu gb gynp dans lar ett şarkar söyed. Br sürü yakn akraba cnayet ş ed erkek kardeşn karsn ve annesn öldürdü. Vakty le zapt edlp yakdğnda Troann sergledğ gb br manzaray seyretsn dye tutup Roma kentn ateşe verd Asker alanda hçbr şe cüret edemed Brtannay neredeyse yitryordu. Çünkü onun yönetmnde Brtanna'dak en ünlü k kent kaybedld hatta yerle br edld. Persler Armenay ele geçrdler ve Roma larn buyruk alt na aldlar Bunlara rağmen yne de onun yönetmnde
BREVARUM HSORAE ROMAAE
Polemoniacus concedente rege Polemone et Alpes Cottiae Cotio rege defncto Per haec Romano ori exsecrailis a omnius simul destitutus est et a senatu hostis iudicatus cum quaereretur ad poenam quae poena erat talis ut nudus per ulicum ductus frca capiti eius inserta virgis usque ad mortem caederetur atque ita praecipitaretur a saxo e palatio fgit et in suurano lierti sui quod est inter Salariam et Nomentanam Nomentanam viam ad quartum uris miliarium interecit Aedifıcavit Romae thermas quae ante Neronianae ditae nunc Alexandrane appellantur Oiit trisimo et C altero aetatis anno imperii quarto decimo atque 68 in eo e o omnis om nis Augus Augusti ti fmi fmilia lia consumpta est est (.) Huic Serius Gala successit anti quissimae noilitatis senator cum septuagesi mum et tertium annum ageret aetatis a Hispanis et Gallis perator electus mox a universo exercitu lienter acceptus Nam privata eius vit insignis ferat militarius et civilius reus Saepe consul saepe pro consule equenter dux in gravissimis ellis Huius reve imperium fit et uod ona haeret xordia nisi ad severitatem propensior videretur Insidiis tamen Othoni occisus est imperii mense septimo C uglatus uglatus in fro fro Romae sepultusqu sepultusqu in lotis sui s uis s via non longe a ure ure Roma Ro ma qui sunt Aureia via 8
ROMA ARH ÖZE
ral olemon'un zniyle ontu olemonacu e ral Cottiuun öümüye de pe Cottae Roma eyaleti oldu V Bu daranşlarndan ötürü Nero Roma dünyanda neet uyandrd, here tarafndan yüzütü brald e seus tarandan düşman ilan edidi ezalandlma üzere arandğnda (ceza şöyleydi başna çatal ouup çrlçpla han aranda, caddeerde ürülenece e can çncaya adar döülece onra da bir ayadan baş aşağ allandrlacat) arayndan açt e bir öei nin ent dşnda einde intihar ett bu e Roma'dan dört mil69 uzata Salara e Nomentana yollar aran dayd Nero Romada önceleri Neroniae denien günü müzde exandrnae ad erien hamamlar nşa ettirmiş İS t. Otuz i yaşnda, yönetmnn on dördüncü ylnda 8 öldü e endiyle birlite ugutu oyu da on bulmuş oldu. V. () Onun ardndan ölü e oyu bir aileden ge len seo Seru Galba mparator oldu Gaba yetmiş üç yaşndayen Hipanialar e Gallialar tarafndan mparator eçild e imparatoruğu bütün ordu tarafn dan büyü bir ençle arşand. Çünü Galba impara tor olma�an önce hem aer hem de iil alanda yaptğ şlere aygn bir yer edinmişti Birço ez cosul birço ez procosul eçimiş en ağr aaşlarda terar terar omutan omuştu Galbann yönetimi a ürdü, şidde te yatn bir işii erglememiş olayd iy başlangçlar yapabilirdi. ma yönetiminin yedinc aynda Othonun s hainllerne urban gitti e canndan odu. Roma 'unda boğaz eid e entin fzla uzağnda olma yan urela you üzernde bahçene gömüldü 83
BREVIARUM ISORIAE ROMAAE
Otho occso Galba nvast mperum, materno genere noblor quam paterno, neutro tamen obscuro In prvata vta molls et Neron mlars, n mpero ocumentum su non potut ostenere. Nam cum sem temporbus, qubus Otho Galbam occerat, etam Vtellus ctus esset a Germancans exerctbus mperator, bello contra eum suscepto cum apu Betracum n Itala lev proelo vctus esset, ngentes tamen copas a bellum haberet, sponte semet occt petentbus mltbus, ne tam cto e bell esperaret eventu, cum tant se non esse xsset, ut propter eum cvl bellm commovertur Voluntara morte obt trcesmo et octavo aetats anno,nonagesmo et qunto mper e. xv (X!) Den Vtellus mpero pottus est, mla honorata mag quam nobl. Na pater eus non amoum clar natus, tres tamen oraros gesserat consulatus Hc cum multo eecore mperavt et grav saevta notabls, praecpue ngluve et voractate, quppe cum e e saepe quarto vel qunto eratur epulatus Not ot ssma ss ma certe cena memorae manata manata et, quam e Vtellus ater exhbu, n qua, super ceteros sumptus uo mla pscum, septem mla avu avum m apposta appo sta trauntur trauntur Hc cu cu Nero ero smls esse vellet atque aeo rae se rret, ut tam exequas Nerons, quae humler sepultae xv ()
CN
84
ROMA AR ÖZE
Galba öldüüldüten sona Otho mpeum ele ged. Othonun annesnn soyu babasnnne göe daha soyuydu, ama he s handa da esn blgmz yotu. Özel yaamnda adns daanla olan b yd e Neonun o yan aadayd. önetmnde bu lğn ağa aaca fsat olmad. Çünü end snn Galbay öldüdüğü yl Vtellusun Gemana odu la taa taa ndan mpaato selmes selmes üzene üze ne ona saa at e tala'da Betacumda yaanan önemsz saylablece b apmada yen dütü; hl saaaca gülü ase le olmasna ağmen gönüllü olaa yaamna son ed. sele saan sonucundan böyle abuca umutsu�lu ğa aplmamas geetğn belttle halde, "ends nn b saa amaya değece ada öneml b ol madğn söyleyee ble ble ölüme gtt, öldüğünde sesen ü yandayd e yönetmnn dosan benc gü nündeyd V () dndan Vtellus impeium sahp oldu; soylu olmatan o eefli b alenn oğluydu. Çünü babas soylu doğumlu değld, ama sasyla ü ez lu göen ca etmt. Vtellus yüz aas b sya set yüüttü, zalmce daanlayla annd, özellle obuluğu e agözlülüğü dllee destand; günd döt be ez ölen düzenledğ söylen. H uusuz bu ö lenlen en ünlüsü bellelee aznmt dele a de Vtelliusun edğ bu ölende pahal yiyecele b yana soaya bn bal, yed bn u getlm. Vtell us Neoya benzeme stedğnden, hatta bu steğn Ne onun ezl elde gömülmü olan cesen yüceltece xv )
s
8
REVARUM SORAE ROMAAE
fernt honorret Vessini Vessini ducius occisus est interecto rius in ure Sino Vessini imertoris ftre quem cum Citolio incendit Interectus utem est mgno dedecore trctus er urem Rom ulice nudus erect com et cite suiecto d mentum gldio stercore in vultum et ectus omnius oviis etitus Postremo iugultus et in Tierim deiectus etim communi cruit seultur. Periit utem ettis P C nno setimo et uinqugesimo imerii mense VIII. et die uno. xx X) Vessinus huic successit ctus ud Plesinm imertor rinces osure P quidem ntus sed otimis comrndus rivt C vit ilustris ut ui Cludio in Germnim deinde in Britnnim missus tricies et is cum hoste confxerit dus vlidissims gentes oid insulm Vectm Britnnie roximm imerio Romno diecerit Rome se in imerio modertissime gessit Pecunie tntum vidior fit it ut em nulli iniuste ufrret Qum cum omni diligentie rovisione colligeret tmen studiosissime lrgetur reciue indigentius u s Nec cile nte nte eum cuiusqum rincii rinciiss vel mior est lierlits comert vel iustior Plcidssime lenittis ut qui miesttis quoque contr contr se reos reo s non fcile fcile unierit un ierit ultr exilii exilii P oenm Su hoc Iude Romno ccessit imerio 86
ROMA ARH ÖZE
kadar açkça göterdiğinden Vepaianuun komutanla r tarafndan öldürüldü; tpk bir zamanlar imparator Vepianuun kardeşi Sabinuu ödürp onu apitoli um'a birikte ateşe ermei gibi Viteliu da aşağlk şe kilde can erdi çı çpak, açlar dikleşmiş çeneinin atna konan kç yüzünden baş yukarya kalkmş bir hade kentin caddeleri boyunca ürüklendi kendiini eyretmeye gelenler tarafndan yüzüne göğüne gübre atd En onunda boğaz keidi e hiçbir cenaze töreni İS yaplmada Tiber Nehrine atld Elli yedi yaşnda yöne 9 timinin ekizinci aynn birinci gününde öld XX (Xll) nun ardndan Paaetinada imparator eçi len Ve aianu yönetimi derald. Soyu opu bei ol mamaka birlikte en iyi iderlere taş çkarrd. laudiu İS tarafndan Germaniaya onra da Britanniaya gönderil iğinde düşmanla otuz iki kez çarpşmana çok güçlü iki uluu yirmi kenti e Britannia'ya çok yakn olan Vec ta adan oma mparatoruğuna katmana baklra Vepaianu imparator olmadan önce de tannmş biriy di. omadaki yönetiminde çok hoşgörülü darand Pa raya karş hari bir inan olmuş ola da, kimenin para n hakz yere amad Hatta bütün dikkatini ererek e tedbirli daranarak topadğ paralar özellike ihtiyac olanara hemen ermekte hiç tereddüt göterezdi n dan önce bu kadar cömert bu kadar adi bir imparator hiç gelmemişti. Son derece yumuşak başi e nazik bi riydi öye ki kendiine ihanet eden uçlulara bile öe kolay koay ürgünden daha ağr bir ceza ermezdi İS nun yönetiminde udaea e Palaetinann en ünlü kenti 87
BREVIARIUM HISTORIAE ROMAAE CN 0
mpero et Herosolyna, quae ft urbs nobls sma Palaestnae Achaam, Lycam, Rhodum, Byantum, Samum, quae lberae ante hoc t'empus ferant, tem Thracam, Clcam, Commagenen, quae sub regibus amcs egerant, n provncarum frmam redegt Ofensarum et nmctm nmemor uit, convca a csdcs et phlosophs n se dcta lenter tult, dlgens tamen coerctor dscplnae mltaris. Hc um flo Tto de Herosolyns triumphavit Per haec cum senatu et populo postremo cuncts amabls ac ucundus esset, profuvo ventris exctus est n villa propra crca Sabnos, annum aetats agens sexagesmum nonum, mper nonum et dem septmum, atque nter Dvos relatus est Genturam florum ta cogntam habut, ut, cum multae contra um conuratoes erent, quas patefctas ngent dssmulatone contempst, n senatu dxert aut lios sb suessuros, aut neminem.
Huc Ttus flus successt, qu et pse Vespasanus est dctus, vir omnum rtutum genere mrabls adeo, ut amor et deliiae humani eneris dceretur, fcndssmus, bellcosssmus moderatssmus Causas ltne egt, poemata et trgoedas graece composut. In oppugnatone Herosolynorum sub pate mltans propugnatores XII sagttarum ctbus conft. (V)
88
ROMA ARiH ÖZE 0
Hiroolym Rom mrorluğun ılı. O zmn r ğımız oln ch Lyc, Rhou Byznium muu, yrıc ğlşı rllrın ir lın Thrci Clici Commgn'y rr yl ö nşr Ypıln hlrı şmnlılrı lın umzı ulrın ilozorın niin ği hrlri n şl rşılrı, m r iplnn l z r myn ir yöniciy Hiroolymy rşı znığı y zfr oğlu Tiul irli ulı. Böylc setus hlın ıcı hrin glii gözi ol muşn, n oprlrıni illın lmış ouz yşın yöniminin ouzuncu yılının yinc gnn hln öl nrılr rın ılı Kniin rşı irço omplo znlniğ hl çığ çırıln u omplolr umurmz r ırl pn ı Çn oğullrının oğum nıni ylızlrını o r iyi iliyoru setu şöyl mşi Beim yeime y oğu oğu ll llım ım geçecek y d hç kimse geçmeyecek. geçmeyecek.
Onun rınn oğlu Tiu yönm rl ı on Vpnu nli Kniin islığı sevgilisi sevgilisi e gözdesi rc r n rmlri n oplmışı lg hi, şçı ço ılımlı ir işiyi. Mhm onuşmlrını nc ypı, Yu nnc şr rgylr yzı Hroolym uşm ın ının oruun rli ypığı önm on ii o ışıyl on ii unmcıyı yr ri xx (V)
89
BREVARUM HSTORAE ROMAAE
Romae tantae cvltats n mpero t ut nullum omnno punret convctos adversum sese conuratons dmsert ut n eadem mlartate qua antea habuert. Facltats et lberaltats antae t ut cum null qudqu negaret et ab amcs reprehenderetur respondert nullum trtem ebere ebere ab mperatore eere praeterea cum quodam de n coena recordatus sset nhl se llo de cuquam praesttsse dxert am hoe em per Hc Romae amphtheatrum aedcavit et qunque mla rarum n dedcatone eus occdt. . Per haec nustato vore dlectus morbo pert n ea qua pater vlla post bennum et menses octo des quam mperator erat ctus aetats anno altero et uadragesmo Tantus luctus eo moruo publcus t ut omnes tanquam n propra doluernt orbtate Senatus obtu psus crca vesperam nuntato nocte rrupt n curam et tantas e mortuo laudes gratasque congesst quantas nec vvo umquam egerat nec praesent. Inter Dvos relatus est. (XV) Domtanus mox accept mperum ater psus unor Neron aut Calgulae aut Tbero smlor quam patr vel atr suo. Prms tamen anns moderatus n mpero t mox d ngenta vta progressus lbdns racundae crudeltats avartae tantum n se od 0
ROMA TARH ÖZE
Romd mprtorluğu rnd ylene uygr drn d hç mey celndırmdı endne rşı omp lo denledler nıtlnn şlere ble nce nıl d rnmş yn şelde drnd. O dr y huylu e e ecend menn teğn ger çermedğ e bundn doly rdşlrı trndn uçlndığ mn kmsei imprtoru ıd kırgı yrılmmsı gerektğ" cebı nı ermş htt br gn yemete o gn meye br ylğ dounmğın nımyınc Dostlrım! Bugü güümü boş hrcdım" emşt. Rom'd br mtetr nş ett e bunun şerene beş bn hş hyn ldrld. XX mprtor eçldten yl e y e yrm gn onr onuu drnşlrındn tr heren by egn nmış br mprtor olr bbının ldğ lld ır yşınd yşmn ytrd. lm hlı ylene y boğdu here n end len den brn ybetmş gb cı duydu. Setus onun l mn şm doğru hber lınc gec curi'y oştu lmnn rdındn endne o dr by br g e şrn yğdırıldı , doğruu ne yşren ne de curi 'dyen byle br drnış hç erglenmemşt. Ttu d tnrlr rn tıld. XX (XV) Ço geçmeden Ttuun endnden ç rdeş Domtnu mperium ld. Bu mprtor bbı y d ğbynden ço Nero, Clgul y d Tberu' benyordu. Yne de l yıllrınd ılıml br ynetm er gled m ı br re onr endn şehet e u lm e çgll gb orunç r ptırınc hem 9
BREVIRIUM HISTORIE ROME
coctavt, ut merta et patr et fatr aboleret. Iterfct oblmo e eatu. Domum e et deum prmu appellar ut. Nullam b auream et argeteam tatuam Captolo po pau et Coobro uo terect Superba quoque eo execrabl ft. Expedtoe quattuor habut, uam adver adverum um Sarmata Sarmata,, alteram adverum Catto, dua adverum Daco De Dac Cattque duplcem trumphum egt, de Sarmat olam lauream uuravt. Multa tame calamtate cal amtate dem dem bell pa pa u et Nam Sarmata lego eu cum duce terecta et a Dac Oppu Sab coular et Corelu Fucu, praeecu praetor, cum mag exerctbu occ ut Romae quoque multa opera ct, h Captolu et Forum Iratorum, Dvorum Portcu, Ieum, Serapum ac Stadum. Verum, cum ob celera uver exou ee coepet, terectu et uorum courato couratoee Pal Palat ato oao aetat aetat V V , C mper quto decmo. Fuu u get de decore per veplloe exporatum et goblte et epultum.
92
ROM TRH ÖZETi
babann m d ağabyinin yaptğ bütün izmtli yo dc dcd büyü nt azand. Setus n çin üylini öldüdü. Kndiin domus 0 deus dnilmin mdn il omitan old. ltn ya da gümüş olmadça Capitolima ndiinin ylini ditim itmdi. Kznlini öldüdü. Ntli bi ibi ad. ii Samata diği Catti, iii aciy ol ma üz döt düznldi. aci Cattiy aş l d ttiği başay çit zal tlad, Samata başan i adc dndn bi taçla tlad. Söz on aaş lada p ço lat d yaşad Samatia'da bi lego omtanyla bilit yo dildi cosuls Oppi Sabi n peto pefectus Conli c i büyü o dlayla bilit aci taandan öldüüldü. omitian bnn yan a Roma'da p ço am bna inşa tti bnla aanda Capitolim, om Tanitoim, Od m iom Potic Ii Sapi tapnala Sta dim da ad. ma işldiği cinaytl oncnda n diin aş dylan nt iyc atnca, ndi adamla nn düznldiği bi iat oncnda, bş yaşnda, İS yöntiminin on bşinci ylnda aayında öldüüldü. Ta şycla cnazini onn ayala altna alaca şild alp götüdü, yüz zatc şild d gömüldü.
93
LBR OCTAVS · ARGUMENTUM
Nervae Domitiani successoris aequitas et iviitas -5 Traianus parecaris virtutibus ornatus nes Romani imperii suatis regionibus popuisque puribus onge ateque proert 6 Harianus Traiani goriae inviens imperii imites ontrahit et pai ieris et aeiationibus stuet 8 Antonini Pii virtutes civies et apu exteros goria Hin uos imparatores habuit res pubia Maro et Lucio Antoninis Veris aequo iure regnantibus ıo Luii ingenio parum ivii expeiti contra Parthos et triumphus ine revetus ı ı Mari otrina mores aequi bea ontr Germanos et Maromannos quorum hoc onge gravissimum triumpho ebrat ıs Antoninu Commous a pate heres regni aito soemni hin Caesaris nomine antea onstitutus moribus issimiis ontra Germanos eiiter pugnat Hevius Pertinax granaevus iam a imperium evectus post ies mi miit itum um si sitio tione ne perit perit Savius uianus iure peritissimus a Severo victus post V mensium imperium interitu 8 Septimus Severus Aer moribus saevis terum otus Pesennium Nigrum et Coium ı
4
SEKZNC KlAP KlAP KONNN ÖZET
Domitianus'un ardılı Nera'nın haaniyeti e nea eti 5 Üstün erdemlerle donanm Traianus'un sayıs üle e hal fethedere Roma mparatorluğunun snırla rın batan sona geniletmesi 7 Traianus\n öhretini sanan Hadrianus'un imparatorluğun sınırların da raltması; barıa edebiyata e bayındırlığa erdiği önem 8 Antoninus ius'un atandalğa ögü erdemleri e ya bancılar arasındai öhreti ius'un ardından ii ipa ratorun ülenin baına geçmesi; Marcus Antoninus Ve rus e ucius Antoninus Verus\n eit yetilerle hüüm sürmesi 0 Neaetten ua ucius'un erslere arı düenlediği sefer e bu seferden aandğı afr. ı ı Marcus'un eğitimi sain iiliği Germaniallara e Mar commanni'ye arı saalar bu aimlerin ağır yenilg leri yengi sonras uun afer utlamaları ıs Antonius Commodus'un önce resmi olara Ces sanın alması sonra babas tarafından hüümdarlığının arisi yapılma sı frl detleri Germanialılara ar baarılı saalar htiyar Helius ertinax'ın yönetime getirilii sesen gün sonra çıan bir aseri isyanda yaamın yitirii 7 Huu alannda deneyimli bir ii olan Salius uli anus'un Seeus tarafndan boguna uğratılması e yedi aylı yönetiminden sonra öldürülüü 8 Arial Septimus Seerus'un bilgili ama alim bir iiliğe sahip olması 'un 'un raipleri escennis Niger e ı
95
BREVIARIUM HISTORJAE ROMAAE
Albim imperii aemlos opprimi Parhosqe Arabas e Adiabeos ici Briaaiam eiam iadi 0 Aoii Caracallae a qo Aoiiaae hermae cae s asperias e libido pilii Macrii e Diadmei lii bree imperim e lla re memorabile Arelii Aoii Heliogabali ia impra Arelis Alexader reporaa de Persis icoria e discipliae miliaris seeriae os Sb eo ori Ulpias iris codior Ao ocigeesimo e qiqagesimo a C rbe codia Veere e Valee coslibs res pblica ad prosperrimm sam redii bois pricipibs igei eliciae commissa Domiiao eim exiiabili rao Nera sccessi r priaa ia moderas e sres obiliais mediae Qi seex admodm operam dae Peroio Secdo praeeco praeorio iem Parheio ierecore Domiiai imperaor cs aeqissimm se e ciilissimm praebi Rei pblicae diia proC isioe osli iam adopado Mors 8 es Romae pos am e qaor meses imperii si ac dies oco aeais sepagesimo e alero ao aq aqee ier Dios relas es es Sccessi ei Ulpis Criis Traias as Ialicae i Hispaia milia aiqa magis am clara Nam paer es primm cosl i
6
ROMA TARHi ÖZET
Clodu lbnu'u der erler, raplar e dabe n'y bozguna uğrama e Branna'yı la. 0 no nnu hamamlarn na eren nonnu Caracalla'nn zalmlğ e ehe düünlüğü. Oplu Macrnu'un e oğlu Dadumenu'un a üren e öneml br olayın yaanmadğ alana. urelu nonnu Helogabalu'un onuruz yaam. erlere ar azandğ zaferlerle e aer dplnde a uumuyla ünlenen ure lu lexander. Onun hüümdarlğ alnda Ulpanu'un adalen urucuu olara yldznn parlama. Kenn uruluunun ez yüz ellnc ylnda Veu 6 e Valenn !'lularnda büyü br an eer y yöneclern elne geçen mparaorlu yenden refh dönemne auu. Zalm br ran olan Domanu'un ar dndan l yaamnda lml e azml br nan olan Nera yönem derald yüe rübelerde olmaa da oylu br aleden gelyordu. Praeectu aetoro 72 ero nu Secundu'un e Domanuun al arhenu'un elnden gelen yapmayla olduça ler br yaa mparaor yapld. Son derece haanyel haanyel e e ço bar daran daran d. Tanral br öngörüyle raanu'u ela ednere de İS e güence alna ald. Yönemnn brnc ylnn dör 8 düncü aynn eznc gününde yem yandayen Roma'da öldü e anrlar arana ald. Onun yerne Hpana'da alca'da doğan oylu olmamala brle ölü br aleden gelen Ulpu Crn u raanu geç. Nem baba alenn l !'uydu.
s
97
BREARIUM HSORIAE ROMAAE
CN 0
CN 4
Imperator autem apud Agrppnam n Gas fctus est. Rem pubcam ta admnstravt ut omnbus prncpbus merto praeeratur Inustatae cvtats et frttudns ft Roman mper quod post Augustum deensum mags ferat quam nobter ampatum ınes onge ateque dfudt. Urbes trans Rhenum n Germana reparavt Dacam Decbao vcto subegt provnca trans Danubum fcta n hs agrs quos nunc apha Vctoa et hervng habent Ea provnca deces centena ma passuum n crcutu tenut Armenam quam occupaverant Parth recept Parthomasre occso qu eam tenebat. Abans regem dedt Iberorum regem et Sauromatarum et Bosporanorum et Arabum et Osdroenorum et Cochorum n fdem accept. Carduenos Mardos Medos occupavt et Anthemusum magnam Persds regonem Seeucam Ctesphontem Babyonem et Messenos vct ac tenut Usque ad Indae fınes et mare ubrum accesst atque b tres provncas fct Armenam Assyram Mesopotamam cum s gentbus quae Madenam attngunt. Arabam postea n provncae frmam redegt In mar rubro cassem nsttut ut per eam Indae fınes vasaret v Goram tamen mtarem cvtte et moderatone superavt Rome et per provncas 8
ROMA ARH ARH ÖZ ÖZ
Traanu Galla'da grppna'da paraor eçld. B n paraorları gerde bıraaca adar n br yö ne ergled Dele yönende olağan br yee neğ ardı e ço ceur br yd uguuan onra genleleen ço aunulan Roa İparaorluğu nun ınrlarn baan ona genle Gerana'da, Rhenu'un öende yer alan ba enler yenden na 0 e. Decabuluu 73 derp Dacay boyunduru alna aldı, Danubu'un öende d Taphal Vcoal e e Therng'nn ahp olduları opraları eyale halne ge rd Bu eyalen çere bn l uunluğundayd. arhların gal e olduğu rena'yı burayı elnde uan arhaar' öldrden onra ger aldı. lban'ye br ral ayn e beralların, Sauroaae'n Bophoru'a ouranların, rapların Odroen e Colc h'nn rallarını bağlalığa abul e eranın by böln apayan heua ernde urduğu h ye Corduen e Marcoed ernde de uyguladı Seleuca'yı Cephon'u Babylon'u gal e e Meen 'nn aanını ap e e hyen ele geçrd. nda' nn nır boylarına e Kl Dene adar lerled e bu ralarda rena yra e Meopoaya ola ere ç eyale elne geçrd, ayrıca Madena ınrnda a ler de yönene a Daha onra onra rabayı rabayı da eya le halne gerd nda ahllern yağalaaa ulla nacağ br donanayı da Kıl Dene yerlerd v. Buna arın yeenel e adl yöneclğ aaa aandığı onurların öene geç. Roa'da e eyalelerde 99
BREARUM ORAE ROMAAE
aequae se nus exhens as sautand ausa equentans ve aegrtantes ve u ests des haussent nviva u sde ndsreta vss haens saee n vehus eru sedens nuu senatru edens nh nustu ad augendu su agens eras n unts ue rivatque dtans nes et hnrus augens qus ve edr artate gnvsset re terraru aedans utas untates tatus triuens nh nn tranquu et adu agens ade ut n eus aetate unus senatr danatus st atque s taen er senatu gnrante Traan. O hae er re terrarun de rxius nh nn veneratns erut et vvus et rtuus. v Inter aa dta h sus rtur egregu As en uantus qud ns ra nes uns esset resndt talem se imperatorem esse privatis qıwfes esse sibi imperatores privatus optasset st ngente gitur gra e dque quaesta e ersde redens aud Seeua Isaurae ruv ventrs extntus est. Ot aute aetats ann III. ense nn de quart er X ense VI. de Inter vs reatu est susque nu nu ntra ure ure seutus est. est .
ROMA TARH ÖZET
heee aş eşt daand dota hataandnda ya da ayam gnen utadanda ona onu g zyaet ett aaanda hç te fa yomuş g onaa te yemeee atd şen aaaa nda yananda otudu hç seto adaetz et med, med , deet hazne haznen n doduma çn şeefzce şeefzce uç şemed heee aş cömet daand, ya da e m yaşamda tand hee, hatta en dş oyadan e geene onuu deet göeene getee zengn eştd dnyann he yanna ente nşa ett u ente e eg muayet getd he şey nete e ou ana haetmeye at; öye hmda e nce te seto dşnda me mahm edmed; o da Taanuun g dşnda setus taafndan mah m edmşt Bu daanşandan öt, yeyznde tanya en yan nan oaa hem yaşaen hem de ö dten ona y ayg göd v öyed ço n öz aanda şu öz ayda de e oaa ata Heee aş aş deecede naz daand çn endn nayan aadaşana, bi impto olk sde vtdşl kedisi bi sde vtdş olk imptol sıl bi dvı şekli bekliyos bi impto olk kedisii de sde vtdşl yı şekilde dvdığıı ett aaşta e aşta azand
y nden ona Peadan ge döneen eeuca auada yaşamnn atmş çnc ynn douzuncu aynn dödnc gnnde, yönetmnn e o dou zuncu ynn atnc aynn on eşnc gnnde haden öd ana aana atd e tn mpa atoa aanda te en ent çnde gömd
BRVARUM BRVARUM HSORA ROMAA
Ossa colata in rna area in fro qod aedicavit sb colmna sita snt cis altitdo CIV pedes habet His tantm memoriae delatm est t sqe ad nostram aetatem non aliter in senat principibs accametr nisi Feliio ugusto melio Tino Adeo in eo gloria bonitatis obtinit t vel assentantibs ve vere laantibs occasionem mgnicentissimi praestet praeste t exempi. exempi. v. ( Defncto Traiano Aelis Hadrians creats est princeps sine aliqa qidem vontate Traiani sed operam dante Plotina Traiani xore. Na em Traians qanqam consobrinae sae lim vivs noerat adoptare. Nats et ipse talicae in Hispania. Qi Traiani gloriae invidens statim provincias tres reliqit qas Traians addiderat et de Assyria Mesopotamia Armenia revocavit exercits ac nem imperii esse volit Ephratem. Idem de Dacia cere conatm amici deterrernt ne mlti cives Romani barbaris traderentr propterea qod Traians victa Dacia ex toto orbe Romano innitas eo copias hominm trans terat ad agros et rbes colendas Dacia enim ditrno bello Decebali viris ferat exhasta v Pacem tamen omni tempore imperii si habit semel tantm per praesidem dimicavit. Orbem Romanm circmiit Mta aedicavit.
ROMA TARH ÖZT
ltın bir u da4 toplanan emileri endiinin ina et tiği forumda yü ır dört aya yüeliğinde bir ütu nun altına ondu. nıına öyle büyü bir aygı duyuldu i bizim zamanımıza adar stus bütün imparator lar Augustust dh tlhl Trust dh e linde bağırılarla arılanır Traianuun iyiliği öyleine ün aldı i, dalaulu edenler ya da gerçeten öenler onun ahında en uuruz örneği tanıma fratını elde ettiler V. (111) Traianu öldüten onra eliu Hadrianu im parator eçildi onun eçilmeine iliin Traianuun her hangi bir arzuu olmamıtı, ama bu onuda Traianuun arıı lotina elinden geleni yapmıtı Traianu hayattay en, uzeninin oğlu olmaına rağmen Hadrianuu elat edinme itememiti Hadrianu Hipaniadai talicada doğmutu. Traianuun ününü ıandığından, onun imparatorluğa attığı üç eyaletten derhal azgeçti e or duları yria Mezopotamya e rmeniadan ger çağır dı imparatorluğunun ınırının Euphrate Nehri olmaı nı itedi. radaları, birço Roma atandaının barbar lara telim edileceği endieiyle Dacia için de aynı eyi yapmaını engellemeye çalıtı. Çünü Traianu Daciayı bozguna uğrattıtan onra Romanın her yanından pe ço inan bu topralara getirilmi e öylere ya da ent lere yerletirilmiti. ma Decabulu'la yapılan e uzun üren aa onraında Dacianın nüfuu iyice iyice azalmıtı. v Buna arın Hadrianu yönetimde olduğu üre ce barıı gözetti yaptığı te aaın orumluluğunu da bir eyalet yöneticiine erdi Roma İmparatorluğu nun her yanını dolatı, pe ço bina ina etti. 23
BREVARUM HSTORAE ROMAAE
Facundu Latn Latno erone Graeco erudtu ft Non ana cleentae lora habut dlentu taen crca aeraru et ltu dcplna Obt n C Capana aor exaenaro per anno 38 ene X de XIX Senatu e trbuere nolut dvno honore taen cu ucceor pu Ttu Aurelu Antonnu Fulvu hoc veheenter exeret et unver enatore pala reterent tande obtnut v V) Ero Hadrano uccet T Antonnu Fulvu Boonu de eta Pu nonatu enere claro ed non adodu vetere vr nn et qu erto Nuae Poplo conratur ta ut Roulo Traanu aequetur Vxt nent honetate prvatu aore n pero null acerbu cunct bennu n re ltar oderata lora defndere a provnca qua aplfcare tuden vro aequo ad adntranda re publca quaeren bon honore haben probo ne alqua acertate detetan rebu ac venerabl non nu qua terrbl adeo ut barbaroru plurae natone depot ar ad eu controvera ua lteque defrrent ententaeque eu parerent Hc ante peru dtu ope qude one ua tpend ltu et crca aco lberaltatbu nut 04
ROMA ARH ÖE
s 8
cede so derece elg ouşmlr yp e Yu cd d ço gyd Hoşgörü ousud üyü r üü you m hze e serer eğm ou sud so so derece derece d hree e e lmş yş yş üsü deye yöem rm rc y oucu y rm douzucu güüde Cmpd öldü. Seus ou rs ourr dom semed c rd us urelus Fulus ous uu srrl seyce üü seor çç rş çş rğme soud u ourr ede e VH Hdrusu rdd us olr d dldr l us ous Fulus Boous yöeme geç Ülü m ölü omy r lede gele u mpr or p rusu Romuus eş uums g Nu m omplus yslc dr öeml ryd Sde dş olr üyü r our yşmş uu yöe mde dh d rrmş; mseye drmd herese dosç ylş ser ld üü ölçülüydü geşemee ço eyleler sumy erch e üle yöeme e uygu şler germeye yer ourldrd öüler şddee şurmd cezdr d ğlş rrd oru yrğ dr syg d uydrd öyle pe ço rr uus shr rp rlrd lşmzlr e glr o drd er e erdğ rr uydur Yöeme gelmede öce de gerçee ço zeg o u mpror üü sere serler mşlr e rdş çeresde dğğ rmğr hrcd ye de rsd zeg r dele 2
BRVARUM HSORA ROMAA
verum aerarium opuletum opuletum reliquit. reliquit. Pius propter lemetiam ditus est. Obiit apud Lorium villam C suam miliario a urbe XII. vitae ao LIII imperii XIII. atque iter Divos relatus est et merito merito oseratus. x. ) Post hu imperavit Marus Atoius Verus haud dubie obilissimus quippe um eius origo patera a Numa Pompilio matera a Soletio rege pederet et um eo L. Aius Aoius Verus. Tumque primum Romaa res publia duobus aequo iure imperium adiistratibus paruit um usque ad eum sigulos semper habuisset Augustos. x Hi et geere iter se oiuti ferut et afitate. Nam Verus Aius Atoius M. Atoii fliam i matrimoium habuit M. autem Atoius geer Atoii Pii fit per uxorem Galeriam Faustiam iuiorem osobriam suam. Hi bellum otra Parthos gesserut qui post vitoriam Traiai tum primum rebellaverat. Verus Atoius ad id proftus est. Qui Atiohiae et ira Armeiam ages multa per dues et igetia patravit. Seleuiam Assyriae urbem obilissimam um quadrigeta milibus homium epit. Parthium triumphum revexit. Cum fatre eodemque soero triumphavit. Obiit tame i Veetia um a Co ordia ivi ivitat tatee Altium Altium profiseretur profiseretur e t um C Coordia 6
ROMA ARH ARH ÖZEi
s
s
hazne bıaı Hoşgöüünden dolayı u5 dye ad landııldı. Loum yanaında, Roma'dan on ml 76 uzala ende yemş üç yaşında, yönemnn ouz üçünü yılnda öldü; anıla aana aıd e anıa aşmayı ha e x (V) Onun adından Mau nonnu Veu hü üm üdü. Taşmaız ço oylu b aleden gelyodu, çünü baba aafından oyu Numa omplu'a anne a aından Salenn'nn alna dayanıyodu. Luu nn u nonnu Veu e be hüüm üdü Roma dele o zamana ada hep e e 'aa yöne ldğ hade, şmd l ez eş yelee ahp mpa aoun yönemne yönemne bıaımış X Bu mpaao hem an bağıya hem de el yo luya bbeye aabaydıla Çünü Veu nonnu Mau nonnu'un zıyla elyd, Mau onnu e nonnu u'un damadıydı;· yan end uzen genç alea auna le elyd. Bu mpaaola Taa nu zafe onaında ez başaldıan ahlaa aaş aç. Veu nonnu aaşma çn yoa çıı noha e mena yanaında çapışp omuanaı ayende bço öneml muhaebe azand ya'nn en ünlü en oan Seleua'yı ee geçp ı bn nanı ehn a d ahaa aş zafe ede e. Bu zafe ayınpede oan adeşye ble uadı Conoda'dan l num'a a aabaında ee adeşyle yan yana oumuş gdeen Venea'da an b anama geçd e yee düş 207
BREVARUM HSORAE ROMAAE
ate n vehculo edeet ubto angune ctu cau mob quem Gaec a6AÇ vocant V ngen paum cvl eveenta tamen fat nhl umquam atox auu Cum obet undecmo mpe anno nte deo elatu et xı. (V) Pot eum Antonnu olu em publcam tenut v quem ma fclu qu quam laudae pot A pncpo vtae tanqullmu adeo ut n nfnta quoque vultum nec ex gaudo nec ex maeoe mutat. Phloophae dedtu Stocae pe etam non olum vtae mobu ed etam eudtone phloophu Tantae admaton adhuc uven ut eum ucceoem paavet Hadanu elnquee adoptato tamen Antonno Po geneum e dcco ee voluet ut hoc odne ad mpe mpeu peenet. x Inttutu et ad phloopham pe Apollonum Chalcedonum ad centam ltteaum Gaecaum pe Sextu Chaeonenem Plutach nepotem Latna autem lttea eum Fonto oato noblmu docut Hc cum omnbu Romae aequo ue egt ad nullam nolentam elatu et mpe ftgo lbealtat pomptmae Povnca ngent bengntate et modeatone tactavt Conta Gemano eo pncpe e flcte getae unt Bellum pe unum get acomanncum ed quantum nulla memoa ft adeo ut Punc confatu 208
ROMA TARH ÖZET
ü Ynnr apoplkss 7 ddiri hsın dü Vrs nn yosn bri omsn rşın yn d rdşin dydğ sygıdn doyı s im mdi. Ynmnn on brin yıınd düğünd nrır rsı n ıdı XI (V) Onn rdındn Mrs Anonins di bşn yn; on hyrn om on mn dh oy obiir Yşmının yırınd bi ço sin b riyd y çoğnd bi isr sinsn srs üüsün yü idsi hç dğşmd. Kndsini o fs fsin ddı hm yşm iri çısındn br foof hm d iy bir fsf ğiimi mışı Hdrins hnü ço gnç on Mrs o dr büyü br hyrnı bsmş i on rdı or bırmy nyndi m nds Anons s dindğndn Mrs n sn dmd omsını b şid sırsı gdi ğind h çmsını isdi. X sfyi Chdon Apoonis'n Ynn d biynı rhs'n orn Chron xs'n ğrnd, in dbyıni ğimni s ço ünü bir hip on ronodn d Romd hrs ndsiy şmş gibi drndı mprorğ yüsdiğ çin üsh md hr mn ço mr od y ynmnd d iy çüü hr i. Onn ndr ğnd Grmnır rşı bşr şr grçşr d. Kndsi br Mromnni sşın yp m b sş Kr şrıy ıysn dr büyüü hrsin bğnd bğ nd yr br yr mş Çünü 29
BREVIARIUM HISORIAE ROMAAE
Nam eo gravu et ctum quod unver exerctu Roman pererant Su hoc enm tantu cau petlentae ft ut pot vctoram Percam Romae ac per Italam provncaque maxma homnum par mltum omne ere copae languore deecernt x Ingent ergo laore et moderatone cum apud Carnuntum ug trenno pereveraet ellum Marcomanncum confct quod cum h Quad Vandal Sarmatae Suev atque omn arara commoverat multa homnum mla nterect ac Pannon ervto lerat Romae ruru cum Commodo Antonno fılo uo quem am Caearem ecerat trumphavt Ad huu ell umptum cum aeraro exhauto largtone nulla haeret neque ndcere provncalu aut enatu alqud vellet ntrumentum reg cultu fcta n fro Dvi Traan ectone dtraxt aa aurea pocula crytallna et murrhna uxram ac uam ercam et auream vetem multa ornamenta gemmarum Ac per duo contnuo mene ea vendto hata et multumque aur racum Pot vctoram tamen emptoru preta rettut qu reddere conparata voluerunt Moletu null ft qu malut emel empta retnere xv Hc permt vr claroru ut convva eodem cultu quo pe et mntr mlu exherent In edtone munerum pot vctoram 1
ROM RH ÖZE
Roma oduunun tamamı tlf olduğu için aaş daha da zolaşmıştı Macuun imaatoluğunda athlaa aşı azanılan zaf onaında öyl büyü bi ba algını baş götdi i Romada baştan ona bütün Italiada yaltld nüun üyü ölümü ai ililin ndy tamam bu hatalıtan öldü x Bu yüzdn büyü ııntıla çi abd üç yl boyunca Canuntumda dindi onunda Quadi Vandali Samata Sui bütün babalan Macom manniyl bi olu çıattığı Macomannia aaşa on di. Binlc inanı öldüü annonialılaı ölli tn utadıtan ona Ces çtiği oğlu Commodu ntoninu'la bilit Romada iinci z zaf utladı Saaşın maaflaını aşılamatan hazind aa alma yınca alin maaş ödymdi yaltl ya da se tus hhangi bi gi oymayı da itmdiğindn tanal Taianuununda yaılan bi açı atıma da imaatoluğun bütün mallaını attı altın alaı ital adhli muhayı, 8 aına ndiin ait i naı altın işlmli lbili biço dğli ziynt şyaını Bu atış aa aaya ii ay boyunca d am tti bi üü aa azanıld Zaf azandıtan ona atn aldlaı mallaı gi m ityn alılaa aalaın iad tti ama atın aldlaını lind tutma itynl hiç un çıamadı. XV Dltin ili il i glnlinin ndii ndiiyl yl ayn tazda ayn ayda hizmtliyl diği datl hiç çıama d. Zaf onaında düznlnn oyunlada öylin cö
REARUM STORAE ROMAAE
adeo magnicu it, ut centum imu eone ehibuie tadatu Cum igitu tunatam em C pubicam et vitute et manuetudine eddidiet, 80 obiit XVIII impeii anno, vitae ., et omnibu cetatm adnitentibu inte ivo eatu et. xv (Vll) Huiu ucceo L Antoninu Commodu nihil patenum habuit, nii quod conta Gemano licite et ipe pugnavit Septembem menem ad nomen uum uum tanee tanee conatu et, ut Commodu diceetu Sed luuia et obcenitate depavatu gladiatoii ami apiime in udo, deincep etiam in amphitheato cum huiumodi hominibu dimicavit Obiit mote ubita atque adeo, ut tanguatu ve C veneno inteectu putaetu, cum anni XII pot patem et VIII menibu impeaet, tanta eecatione onnium, ut hoti humani genei etiam motuu iudicaetu xv .) Huic ucceit Petina, gandaevu iam et qui eptuagenaiam attigiet aetatem, paeec paeectu tuam am ubi tum agen, e enatu conulto impeae iu iu u u Octogeimo die impeii pae C toianoum militum editione et Iuiani ceee occiu et. xv. (X) Pot eum Saviu Iulianu em pubicam invait, vi nobii et iue peitiimu, nepo Savii Iuiani, qui ub ivo Hadiano
ROMA TARHi ÖZ
mer daranmışır aynı oyunda yüzlerce ala erg leğ öylenr. Böylee müemmel yönem e ılımlı şlğ ayende dele reha auşurduan onra yö e zn n yılında almış br yaşındaye yaşındayenn ya ts nemnn on ez 80 şaı yrd e halın gönülden deeğyle anrılar aı na yüeld. XV (V) rdılı Luu nonnu Commodu Germa nalılara arşı başarılı br aaş erme erme e bu aaşa bz za endnn de aılmaı dışında babaına hç benze myordu. Eylül ayının [Sptmb] adı değşrme e bu aya Commodu dedrme çn çabaladı Taşınlıları e uçarılıları yüzünden yoldan çıı e fıra bulduğun da gladyaör oulunda gladyaörlern lahlarıyla döüş ü ardından yine bu ür nanlarla amfearda çarpışı. is Babaının ardından on yıl ez ay hüüm ürüp anden öldü; ya boğulduğu ya da zehrlenere öldürül düğü anılıyor. Heren neren azandığından ölü münden onra nanlığın düşmanı olara lan edld. XV (V) nun ardından yemş yaş gb ço geç br yaşa ernax yöneme geç Kend en paftus gören ürdürüren satus ararıyla paraorluğa gerld. Yönemnn eennc gününde pato aer S ernn çıardığı br yanda ulanu'un hanlğnn ur ba oldu e öldürüldü. xv (IX) enaxın ölümünden onra oylu doğumlu e huu alanında ço deneyml br ş olan Saliu ulanu delen yönemn ele geçrd. Tanrıal Hadr
BREVARUM HISORAE ROMAAE
cmpsut editum Vctus st a Svr apud Mulvum ptm rfctus palat. Vxt msbus sptm pstquam cprat mprar. xv (X) H mpr Rma admstratm xv Sptmus Svrus accpt rudus x Arca prvca Trpltaa ppd pt. Slus mmra t at t psta x rca mpratr ft. Hc prmum fısc advcatus mx mltars trbuus pr multa dd t vara fıca atqu hrs usqu ad admstratm ttus r publca vt. Prtacm s appllar vlut hrm us Prtacs qu a Iula frat ccsus. Parcus admdum ft atura savus. Blla multa t lctr gsst. Pscum Ngum qu Agypt t Sra rbllavrat apud Cycum trct. Parths vct t Arabas trrs t Adabs. Arabas usqu supravt ut tam prvcam b fcrt. Idcrc Parthcus Arabcus Adabcus dctus st. Multa tt rb Rma rparavt. Sub am Cldus bus qu ccdd ccdd Prtac scus scu s frat Iula Casarm s Galla fct vctusqu apud ugduum t trfctus xx Svrus tam pratr bllcam glram tam cvlbus cvlbus studs clarus ft ft t t lttrs dctus dctus phlspha phlspha sctam sctam ad plum adptus adptus.. Nvssmum bllum Brtaa habut utqu
pepetuum
7
24
ROMA ARH ÖE!
s
s
anuun hüümdarlğnda bir pptuum ditum9 hazr layan Saliu Iulianuun torunuydu. Muliu Köprüün de Seeru tarafndan bozguna uğratld e araynda öl dürüldü Taha geçtien onra adee yedi ay yaad XV (X) rdndan Roma mparatorluğunun yönetimi ni Septimu Seeru ald. Seeru fial bir yerliydi Tripoli eyaletinin epti entindendi. Büün Roma ari hinde il e on ez bir te o riadan imparator oldu Balangçta hazine danmanyd ço geçmeden de ti� buus militais oldu onra ayz göree atanara bir ço rütbe elde eti e dele yönetiminin en üt ademe ine adar yüeldi Iulianu tarafndan öldürülen erinaxn onuruna endiine ertinax denmeini itedi Ço imriydi e doğutan doğutan zalimd zal imdi.i. Birço aa aa çard e baarl baarl oldu old u Mr e uriyede u riyede bir iyan iyan balatm olan eenniu Nigeri Cyziumda öldürdü arhlar yenilgiye uğrat iç mlarda yaayan raplar e di ebeniyi bozguna uğrat. raplara öyle ütün geldi i opralarn eyale haline getirdi. Bu yüzden endiine Pathus Aabius e Adiabius dendi. Roma İmpar orluğunda ayz yapy yenien ina eti Onun yöneti minde ertinaxn öldürülmeinde Iulianu'un uç ora ğ Clodiu lbinu da Gallia'da endiini Casa ilan etti ama ugdunum'da yenili e öldürüldü XX Seer aeri ününün yan ra iyai yaamda da irilmii edebiyat alannda ço baarl olduğu gibi fel efe alannda da ço iyi bir eğitim görmütü. En on a an Brianniada yapt e yeniden ele geçirdiği eyalet 5
BREVARIUM STRIAE RMAAE
pa povinia omni uia muni vallum p II II milia pauum a mai ad ma dduxi. Di boai admodum nx impC ii anno xo dimo mn io Divu appllau ***Nam lio duo uo liqui Baianum Gam d Baiano Anonini nomn a nau volui imponi. Iaqu diu M. Auliu Anoninu Baianu paiqu ui. Nam Ga hoi publiu indiau onim pii. xx XI) Mau igiu Auliu Anoninu Baianu idmqu Caaalla moum panoum i paulo apio minax. Opu Roma ggiu i lavai qua Anoniniana appllanu nihil paa mmoabil. Impain libidini qui novam uam Iuliam uxom duxi. Dnu in Odona apud C dam molin advum Paho xpdiionm 7 anno impii VI. mn II. vix gu aai III. annum. Fun publio lau . X) piliu dind Mainu qui pau paoio a um lio Diadumno i impao nihil mmoabil x mpoi bvia gun. Nam impium oum duu C mnium uniu anni i. Sdiion miliai 8 ambo pai oii un. Xll) Cu po ho M Auliu noninu. Hi Anonini Caaalla liu
8
6
ROMA TARiHi ÖZEi
li tam güli iid ouma amacla dizd d iz iz otuz ii mil uzuluğuda uzuluğuda80 su ia tti. Ço yala s mt yötimii o altc yl üücü ayda Eboacum'da öldü ta ila dildi. i oğluu Bassi aus Gta'y adl olaa bat. Ama Bassiaus'a atu taafda Atoius ad ilmsii istdi. Bu yüzd oa Macus Aulius Atoius Bassiaus ddi babas yi gti. Gta is hal düma ila dildi o gmd yaam yitidi. XX. Soada Caacalla olaa adladla Macus Au lius Atoius Bassiaus bio yöüyl babasa bziyodu aca oda biaz daha st iciydi Romada Atoius Hamam olaa ala gömli bi yap ia tti ama buda baa da ayda dğ bi y yapmad Tutulaa t uamaya bii olduğuda ü üy asi Iulia'yla ldi. Yötimii altc yl is iici ayda Psl a sf tğda Osdoa 7 da Edssa yada öldü, yala siz yaday d. Rsmi töl gömüldü xx. (X) Soa pato paftu ola Opilius Maci us oğlu Diadumus impaato sildi ama saltaat la sa sümsi diyl diyl ayda dğ bi i yapama İ S dla. Yötimli bi yl ii ay südü. Asli ad 8 ğ bi isyada iisi bilit öldüüldü. XXll (Xlll Ola adda Macus Aulius Atoi us impaato sildi. Ou Atoius Caacalla oğ
8
27
BRARUM BRARUM HORA H ORA ROMAA
5
putabatur sacrdos autm Hlogabal tmpl rat Is cum Roma ngnt t mltum t snatus pctaton vnsst probrs s omnbus contamnavt Impudcssm t obscnssm vt bnnou post t VIII mnsbus tumultu ntrctus st mltar t cum o matr Soama Syra xx. (XV Succsst huc Aurlus Alandr a rctu Casar a snatu Augustus nomnatus uvns admodum suscptou advrsus Prsas bllo Xrn orum rgm glorosssm vct Mltarm dscplnam svrssm rt Quasdam tumultuants lgons ntgras auctoravt. Assssom habut vl scrn magstrum lpanum urs condtorm Roma uou vorabls ft Prt n Galla mltar tumultu trto dcmo mpr nno t d VIII In matrm suam Mamaam unc pus.
8
ROMA ARİH ÖZ
lu olduğu dşnlyordu endii Heliogabalu Tapına ğında din göreliiydi Hem aerlerin hem de satusun by belentieriyle Romaya gelmişti ama bin bir rezalete bulaşıp adını leeedi. Son derece utan eri ci e ahlız bir yaşam rd ii yıl eiz ay onra a is eerin ıardığı bir iyanda atedildi bir Suriye yerlii olan annei Soaemia da onunla birlite öldrd xx (XV) Onun ardından ureliu eander yöneti mi deraldı; o gen bir adamdı, endiine ordu tara ından Casar, satus taraından Augustus adı eridi ererle giriştiği aaşta by bir başarı göterip er erin omutanı ere'i yendi. eri diiplini o atı bir şeilde uyguladı. Karışıı ıartan ların tm n ortadan aldırdı. Danışmanı ya da imparatolu e reteri, anun dereyici Upianu'tu Roma'da Roma'da da o ei en biriydi. önetiminin on nc yılının douzuncu S gnnde Galiada ıan bir aeri iyanda öd nnei Mamaeaya aşırı bağlıydı.
219
LBE LBER R NON NONSS ARGUMNTUM
Mimin bello adver Germano liier geo a Ppieno inerir Tre inde iml Agi Ppien Balbin e Gordian qi illi inerei ol imperim obine Ianiqe pori aperi Pera vini . Pillipi do paer e li b qib ann Romae ondiae mileim elebra e. . Dei bellm ivile in Gallia mom opprimi e m lio Caeare o po biennim inerir 5. Gall Hoilian e Galli li Volian niil omnino larm geern Aemiliani breve e obrm imperim 70. Liinii Valeriani e Gallieni imperim vel inliiae vel ignavia proper barbarorm inrione perniiom Plre prpram mn Pom Mari Viorin Teri Odena. ı ı . Cladi aedi Goo. Ei lade e po morem onore. . Qinilli egregii prinipi breve imperim -5 - 5 Arelian vini Goo Romanam diionem ad priino ne revoa pera Terim in Gallia Zenobiam in Oriene api moneariorm in rbe ediionem reprimi eera rdeli. Taii egregie morai breve .
220
DOKUZUNCU DO KUZUNCU KITA KITAPP KONUNUN ÖZETİ
Gmaniaıaa aşı başa bi şid saaşan Maximinusun upinus aafndan ödüümsi Daha sona aynı anda üç işinin upinus Babinus Go dianus Augustus oaa sçimsi. Godianusun diğ ini ödümsi mpium başna gçimsi Ianus Tapınağının apıan açıan sona si boz guna uğaması Baba oğu hiippus'an yöni mind Romann uuuşunun binini yıının uanma sı. Diusun Gaiada çan iç saaşı basımas ii yı sona Casa yapığı oğuya bi ödüümsi 5 Gaus osiianus'un Gausun oğu Vousianusun ayda dğ bi başa d dmmi. mii anusun sa aanı yönimi. 7ıo iinius Vai anus Gainusun aihsiziinin ya da ayaıa nn ndn oduğu baba aına yüzündn ba yön imi Başa p ço işinin hüümdaığ üsnmsi: osumus Maius, Vioinus Tius Odnahus. Caudiusun Gohaı ynmsi. Caudiusa ögü öümündn sona in onua Eşsiz bi önd oan Quiniusun ısa yönimi. 5 uianusun Goha bzguna uğaması Roma gmniğini si s nana auşuması Gaiada Tius'a üsün gm si Doğuda Znobiay8 1 hin aması paa basmaa göi mmuan çadğı isyanı basması başa yöniy sgidiği amasz Mümm ah
22
BREVARUM HSORAE ROMAAE
mprum nc duturnus Floran. 7 Probus glora mltar t morum cvltat nsgns Gallas a barbars occupatus rsttut t vnarum culturam aduvat. Post mprum sx annorum tumultu mltar ntrctur. 8 Carus n bllo contra Prsas prospr gsto lmns ctu prt. Ex ls quos Casars crat Numranus patrm ad Prscum bllum scutus pr nsdas occdtur Carnus ob sclra nvsus a sus dsrtur. Docltanus ab xrctu mprator cratur. Is Carno opprsso pr Maxmanum Hrculum Casarm rnuntatum Bacaudarum n Galla tumultum donat - Carausus n Brtanna purpuram sumt Achllus n Agypto rbllat Arcam Qunqugnt Qunqugntan an nstant nstant Narsus ars us Prsarum rx Ornt bllum nrt ad quos motus comprmndos Docltanus Maxmanum Hrculum Augustum ct Constantum t Maaxmanum Galrum Csars Alamann a Constanto caduntur Galrus Galrus 5 Maxmanus Narsum prmo vctus post magna clad act. Vara dncps t smul t sngulatm bla grunt t Carpos Bastrnas t Sarmatas subgunt. -8 Docltan t Maxman Hcul qu amo dposto n prvatam vtam concssrunt mors t ngnum 222
RA ARlH ARlH ÖZ
Taci'n ıa yöneimi e loran'n onninden da ha n ürmeyen yöneimi 7 eri ünü e neae iyle irlen rob'n barbarlar arafından ila edlen Gallia'y ei onmna aşrmaı e bağcılığı eşi eme lı yıllı yöneminden onra br aer iyanda öldürülmei. 8 Car'n erlere arş başarılı şeilde yürüülen yürüülen aaşa yıldırım çarpmaı onncnda ölmei. Casa eçilen oğllarından Nmerian'n babaının ardından er aaşına gimei e alarla öldürülüşü. Yapığı öülülerden öürü nefre edlen Carin'n end adamları arafından yüüü bıraılış. Dioclei ann ord arafından imparaor eçilmei. Carin derilden onra Casa ilan edilen Maimian Her cli'n deeğiyle Diocleian'n Galla'da Bacadae yanını baırmaı. Carai'n Brannia'da al ana ürmei chille'n Mıır'da başaldırmaı inqegeniani'nin fra'ya aldırmaı erlerin ralı Nare'n Doğ'ya aaş açmaı b hareaın baırıl maı içn Diocleian'n Maiman Hercl' Au gustus Conan e Maman Galer' Casa eçmei. lamann'nin Conan arafından darmada ğın edlmei. 5 Galer Maiman'n önceden ye nldiğ Nare' büyü bogndan onra ürmei ynı anda ara araya yapığı pe ço aaş Galeri Mai mian'n e Docleiann Carpi Baernae e Sar maae'ya boyn eğdirmeler. 8 Impium' bıraı an onra öel yaşamlarına geri dönen Diocleian e Maimian Hercli'n deleri e araerleri.
BREVRUM ORE ROME
P huc Mximiu ex cpe milii pi mu impeium ccei miium vue cum u eu ieceie uci eque ipe e ee I bell veu Gem licie e cum miliibu impe ee ppellu Pupie Aquieie cciu e eeeibu eum miliibu ui cum fli huc pue cum qu impeve iei e puci iebu Pe e imul Auui eu Pupieu Blbiu e Giu u upeie bcui im eee Giu bili quippe cuiu pe ei Giu ceu milium cum pculum Aice eee Mximi impee picep ie elecu Ique cum Rm veie Blbiu e Pupieu i pl i ieeci u i Gi impeium e evum Giu mum pue cum Tquiim Rme uxie uxem Ium emium peui e Oieem pcu Phi Phi beu beu iui qui qui im im miebu miebu eum pee Qu quiem icie ei peliique ieibu Pe ixi Reie hu e Rm ibu iecu e ue Phiippi qui p eum impevi Mie ei umulum vieim miii Cice qu cum uc Rmum e Euphe immie ei ci exequi Rm evexi ipum Divum ppevi.
8
8
ROMA ARH ÖZE
uelu lexande'den ona, lk de ake ntan b olaak e adece akelen teğyle tahta Maxma nu eçt, çünkü snatus hçb kaa deeye me mşt e kend de b snat değld. Gemanalılaa kaşı başaılı b aaş yüüttükten ona, akele taa ından mpaato lan edlmene kaşn, hem kend a S kele hem de üç yılı aşkın b üed blkte hüküm 8 üdüğü, henüz çocuk yaştak oğlu taaından yüz ütü bıakılnca Pupenu taaından qulea'da öldüüldü Onun adından ayn dönemde üç Augustu eçld Pupenu Balbnu e Godanu Bunladan lk knn oyu blnmyodu, Godanu e oylu ınıtandı, çün kü abaı aşlı Godanu ka da poconsuluk yapa ken, Maxmnu'un mpaatoluğu aında akelen mutabakatıyla pncps8 2 eçlmşt. Godanu Roma'ya eldğnde Balbnu e Pupenu aayda öldüüldü, böy İS lece impum adece Godanu'a kalmış oldu Godanu 8 Roma'da, henüz çocuk yaşta olmaına kaşn Tanqulla'yla elend e anu Gemnu Tapınağını açtı e Doğu'ya doğu haeket edp Pathlaa aaş açtı o ı İS ada Pathla akınlaa başlamştı. Bu aaş kıa üe çn de başaıyla ona ed, Godanu pek çok muhaebede Patlaı Patla ı yıkıma uğattı. uğatt ı. Dönüş yolunda Roma ınılan dan çok uzak olmayan b yede, kendnden ona tah İ S ta eçecek olan Phlppu'un hanetne uğadı e öldüul dü. kele Euphate'e bakan e şmd b Roma kale olan Cceu'tan ym m 83 uzakta b meza nşa ett le, cenazen Roma'ya e etdle e ona Tan ded le
225
BREVIARUM BREVIARUM HSORAE HSOR AE ROMAAE
Philippi duo liu pe Godino oio impeium inveun ue exeiu inolumi eduo d Ilim ex Syi poei un Hi impenibu milleimu nnu Rome ubi nen ludoum ppu peuloumue elebu e Ambo deinde exeiu inei un enio Philippu Veone Rome iunio Anni uinue impeveun. Ine Divo men eli un. v Po ho Deiu e Pnnoni inioe Budlie nu impeium umpi Bellum ivile uod in Glli moum e oppei. Filium uum Ceem i Rome lvum edi edivi vi Cum impeen biennio ipe ip e e li impeen ueue in bbio inei un Senio meui ine Divo eli v. Mox impeoe ei un Gllu Hoilinu e Glli liu Voluinu Sub hi Aemilinu in Moei e nov moliu e Ad uem oppimendum um mbo poi een Inemne inei un non ompleo biennio ihil omnino lum eeun Sol peileni e mobi ue eiudinibu nou eoum pin ipu i v Aemilinu obuiime nu obuiu impevi eio mene exinu e v Hin Liiniu Vleinu in Rei e oio en exeiu impeo e mox .
8
5
5
ROMA TARiHi ÖET Gordan ödürüdüen onra aa e oğ p-
um'u ee gerder e ordy ağam ger ep Sr
yeden aa'ya haree eer Phpparn mparaor ğnda Roma ennn rşnn nnc y üyü oynara e görem göerere and. Sonra her de ord araf arafnd ndan an ödürüdü Yaş Phpp Vero İS nada Gen Phpp Romada. Beş y hüüm ürdüer 8 ama yne de anrar arana adar. v. Onarn ardndan şağ Pannona'da Bdaa'da doğan Dec mpium üend Dec Gaada aş amş oan aaş ard Oğn Casa yap Ro ma'da r hamam nşa e Kend e oğ y hüüm is ürdü e her de arar opraarnda ödü anrar 5 arana amay ha e. v Onarn hemen ardndan Ga Hoan e oğ Voan mparaor ed eman nn yö nemnde Moea'da r yan aşa. mparaorarn de yan arma n hareee ge ama yö nemernde henüz y amamayamadan neram nada ödürüdüer. Kayda değer r aşar ede edemed is er Hüümdarar adece ea haaar e feaeer 5 dönem oara nd V V Sen r oya ahp omayan eman e n r hüümdar da üremed e aanann üüncü aynda aynda ödürüdü v rdndan cn Vaeran Raea e Nor cmda hzme görüren ordnn rzaya oman e 7
BREVIARIM BREVIARIM HISTORIAE ROMAAE ROMAA E
Augustus est ctus Gallieus quque Rmae a seatu Caesar est appellatus Hrum imperium Rma mii pericisum et paee exitiabile fit vel iflicitate pricipum vel igavia Germai Raveam usque veerut Valeriaus i Mesp Mes ptami tamiaa bellum geres geres a Sapre Persarum C rege supertus est mx etiam captus apud Parths igbili seritute cseuit v Gallieus cum adulesces fctus esset Augustus imperium primum eliciter mx cmmde ad ultimum pericis gessit Nam iuveis i Gallia et Illyric multa streue ecit ccis apud Mursam geu qui purpuram sumpserat et Regalia Diu placidus et quietus mx i mem lasciviam disslutus teedae rei publicae habeas prbrsa igavia et desperatie laxavit Alamai vastatis Galliis i Italiam peetraverut Dacia quae a raia ultra Daubium ferat adiecta tum amissa est. Graeci Graeci Macedia Macedia Ptus Ptus Asia vastata est per p er Gths Paia a Sarmats Quadisque ppulata est Germai usque ad Hispaias peetraerut et civitatem bilem arracem expugaverut Parthi Mesptamia ccupata Syiam sibi ceperat vidicare x (V) um iam desperatis rebus et delet paee imperi Rma Pstumus i Gallia bscurissie atus purpuram sumpsit et per 228
ROMA ARH ÖZE
çld heen na da Augustus lan edld O ada Gal lanu da Ra'da satus aandan Casa unann al d Bu lde a alhzllenn a da alallann b nucu laa Ra adna c needee ölücül b öne egledle Geanalla Raenna'a ada geldle. Valeanu Mezpaada aaşen e al Sap aandan bzguna uğald Heen adn S dan e edld e aşağl b öle laa ahlan aa 5 nda aşlanp v Gallanu delanl aşnda Augustus lan edlnce ln başal b öne egled ualna göe haee e aa nunda c daand Gençl llanda Gallada e Illcu'da ceae geeen elelede bulundu alana üen ngenuu e Regalanu'u Mua anlanda ale Uzun üe ll e an ala eğleden na z b aşaa endn apd e uanç e b alalla haee edp gae özenz daanaa dele önende elnde uuğu dzgnle geşe laannnn Gallalla ele b eğ ada Ialaa gd aanu aandan paaluğa al ş lan e Danubu Neh'nn öe nda e alan Daa abedld. unanan Macedna nu a Ghla aandan haabee çeld annna Saaae e Quad aandan ağaland. Geanalla Hpan aa gd e ünlü aac enne hücu e. hla Mezpaay şgal e e Sue end önele ne geçee alş x ) Duu uuuz b hal alş e Ra pa aluğu needee la üzeed u pu pe bell laan uu Gallada önee el du 229
BREVIARUM HISTORIA ROMAA
annos deem ita impeavit ut onsumptas paene povinias ingenti vitute et modeatione epaaveit Qui seditione militum inteetus est quod Mogontiaum quae advesus eum ebellaveat L Aeliano es novas moliente diipiendam militibus tadee noluisset Post eum Maius vilissimus opiex pupuam aepit et seundo die inteetus inteetus est Vitoinus postea Galliaum aepit impeium vi stenuissimus sed um nimiae libidinis esset et matimonia aliena oumpeet Agippinae oisus est atuaio quodam mahinante dolum impeii sui anno seundo x Hui suessit Tetius senato qui Aquitaniam honoe paesidis administans absens a militibus impeato eletus est et apud Budigalam pupuam sumpsit Seditiones multas militum petulit Sed dum hae in Gallia geuntu in iente pe denathum Pesae viti sunt ensa Syia eepta Mesopotamia Usque ad tesiphontem denathus penetavit x Ita Gallieno em publiam deseente Romanum impeium in idente pe Postumum pe denathum in iente sevatum est l) Gallienus inteea Mediolani um Valeiano Valeiano ate oisus est impeii anno nono laudiusque ei suessit a militibus eletus a senatu appellatus Augustus Hi Gothos Illyium Maedoniamque 30
ROMA ARH Z
e deeti on yl oyunca yle dare etti i üyü ir ahramanl sergileyere e doğru ararar alara he me hemen enaz haline dnümü oan eyaleteri esi haerine auturdu ma aseri ir isyanda ldürüldü çünü Lucius elias delet ynetimini değitirece l çüde üyü ir isyan alattğnda endisine a ald ran Mogontiacum'u yağmaama iini aserlere erme miti Onun ardndan sradan ir demir içisi olan Mari us ynetimi ele geçirdi ama iinci gün ldürüdü Daha sonra ço faa ir adam oan Victorinus Gaiallarn y netimine geçti ama ehetine düün olduğundan e aalarnn arlarnn rzna geçtiğinden ynetiminin iinci ylnda ir yardmcsnn urduğu tuzağa düüp grippina'da dürüldü . Onun yerine ir satr oan etricus geçti pra ss8 unanyla quitaniay ynettiği srada yoluğun da aserler tarfnan imparator seçimi urdigaa'da saltanat srmütü serler arasnda çan pe ço ayaanmaya maruz ad Galia'da u ayalanmalar ya anren Doğu'da erser Odenathus tarafndan ozgu na uğratld Odenathus uriye'yi saundu Mezopotam ya'y geri ald e tesiphon'a adar ierledi I aienus delet ynetiminden eini ayağn çein ce Roma mparatorluğunu ynetme grei Doğu'da ostumus'a at'da ise denathus'a ald (V) O srada Gallienus ere ardei Vaerianus'la irite ynetimi nin douzuncu ynda Mediolanum'da ldürüldü e ye rine Claudius geçti Claudius aserler tarafndan seçil diten sonra saus tarafndan Augusus ian edimiti. Caudius Illyricum'u e Macedonia'y asp auran
BREARIUM BREARIUM HISTORAE ROMANAE C vastants ingnti prolio vicit Parcs vir ac
modstus t iusti tnax ac ri pblica grnda idonus, qui tamn intra imprii binnium morbo intriit t Divs appllatus st Snats m C ingnti honor dcoravit, scilict ut in cura 7 clips ipsi arus, itm in Capitolio statua aura ponrtr x Quintills post um, Claudii fatr, consns militm imprator lcts st, nica modrationis t civilitatis, aquands fatri vl praponndus Consnsu snatus appllatus Agsts sptimo dcimo imprii di occisus st x. (X) Post um Arlians suscpit im prium, Dacia Ripnsi oriunds, vir in bllo potns, animi tamn inmodici t ad crudlitatm propnsioris, qiq Gothos strnissim vicit 7 Romanam dicionm ad fıns pristinos varia bllorm flicitat rvocavit Supravit in Gallia Ttricum apd Catalaunos ipso Ttrico prodnt xrcitm sm, cuius assidas sditions rr non potrat Qin tiam pr littras occultas Arlianum ita frat dprcatus, t intr alia vrs Vrgiliano trtur: ripe me his invite, malis. Znobiam qoq, qua occiso Odnatho marito Orintm tnbat, haud long a Antiochia C sin gravi prolio cpit, ingrssusqu oma 7 nobilm trimphum qasi rcptor Orintis 8
232
ROMA TARiHiNiN ÖZETi
Gohla büyü b aaşa bozgua uğa uumlu e lml b ad e dee yöeme uygu özelle ad, ama yöem c yda haaaaa yaşa I m yd. yd. a la edld Satus oa büyü b ou 7 bahşe e yücel cuia' ada al b aa Capi toium' e ada b heyel odu X dda Caudu'u ee adeş Qulu a ee oayyla mpaao eçld, ml daaşlayla e ezaeye eşz b şlğ ad e bu özellğ ade ş aamyodu haa oda ço daha üüdü Satus'u oayya Augustus a edld, ama yöem o yedc güüde öldüüdü X (X) dda Daca pe doğumu ueau impium üled. Saaş alada ye b ş oma a ağme a uhluydu e e şeceye eğlml b yap ad Büyü b güç egleyp Gohla yegye uğa. 7 Pe ço başa aaş geçeleşee ouda oma mpaaouğuu öce laa auşudu Süel çada yalaa daha za dayaamayp aele e hae ede ecu'u Gala'da Caaau' Caaau' yaşad yaşad ğ opaada yed ecu gzl meuplayla ue au'a öyle yaamş bu yaaa aada Veg u'u şu dze de ullamş: Ey yimz kahama kuta bi bu aktd 5 ueau ayca oca Odeahu'u öldüdüe oa Doğu'u hmye ee geçe Zeoba'y da ocha'da üçü b ça pşmayla eh ad e a Doğu e Ba fhymş 7 gb göem b zafe alayyla oma'ya gd ecu
8
233
BEIAIUM HIOIAE OMANAE
Oidentisque eit praeedentibus urru Tetrio et Zenobia Qui quide Tetrius orretor Luaniae postea it a privatus diutissie vixit; Zenobia aute posteros qui adhu anent Roae reliquit xv Ho iperante etia in urbe onetarii ebellaverunt vitiatis peuniis et Feliissio rationali interto Quos Aurelians vitos ultia rudelitate onpesuit Plurios nobiles apte danavit Saevs et sanuinarius a neessarius ais in quibusda qua in ullo aablis iperator Trux oni tepore etia ılii sorois intertor disiplinae taen ilitaris et oru dissolutoru ana ex parte orretor xv Urbe Roa uris ırioribus inxit Teplu Soli aediavit in quo inınitu auri earuque onstituit Provinia aia, qua Traianus ultra anubiu eerat interisit vastato oni Illyrio et oesia desperans ea posse retineri adutosque Roanos ex urbibus et agris aiae in edia oesia olloavit appellavitque ea aia quae nun duas oesias dividit et est in dextra anubio in are uenti u ntea erit in laeva Oiditur servi sui aude qui ad quosda ilitares viros aios ipsius noina pertulit annotata lso anu eius iitatus taqua 234
ROMA TARHNN ÖZTi
Znoba'yı da saaş arabasının önünd yürüü. Grç rcus daha sonra ucana'da yönc odu uun sür sad br aandaş olara yaşadı Znobanın ardın da s şmd h oma'da yaşamını sürdürn orunarı adı xv. urlanus'un hüümdarığı dönmnd paranın dğrnn düşms ürn para basmaa gör m murar n syan çıardılar maydn sorumlu mmur cssmus ödürüldü uranus syancıarı şdd uanara boyun ğdrd brço soyluyu ölüm casına çarpırdı. rçn d alm ana susamışı sln br nsan omaan ço ölll baı durumlarda hyaç duyulduğu çn mparaorlu görn sürdürdü Hr aman acımasıdı, haa ıardşnn oğlunun b alyd. una rağmn öll asr dspn ahl sal yolaşma onusunda drmc sayıırdı. XV oma nn sağlam surlara çrd Günş a pınağını nşa apınağın çn büyü marda alın dğr aşa dodurdu lyrcum Mosanın nüu su aaınca umusuuğa apııp raanusun Danubus nhrnn ösnd urmuş olduğu Daca yaln lnd uma çn çaba sarmd; Daca'nın nrndn ırsa böglrndn grğ omalıarı Mosa'nın mr n yrşrd günmüd Mosayı y ayıran Danubusun dn aığı yn sağ ıyısında yr aan bu bögy Daca adını rd Önc Daca s nhrn so ıyısında buunuyordu urlanus nd öllrn dn brnn han sonucunda ödürümüşür Bu adam yaısını al dr uranus'u braım şr ö 5
BREARIUM BREARIUM HSTORAE HSTOR AE ROMANAE
7
7
Aureaus psos pararet occdere Itaque ut praeveretur a sdem terectus est ters medo quod ter Costatopo et Heraceam est stratae veters Locus Caeophrurum appeatur Mors tame eus uta o t. Merut quoque ter Dvos reerr mperavt aos quque meses VI xv (X) (X) actus actus post po st huc suscept susc ept mperum mperum vr vr egrege moratus et re pubcae geredae doeus N tame carum potut ostedere tra sextum mesem mper mote praevetus Foaus qu acto successerat duobus mesbus et debus mpero t eque qucquam dgum emora egt. xv (X.) (X.) Post huc Probus vr ustrs gora mtar ad admstratoe admstratoem m re pubcae ac cesst Gaas a barbars occupatas get proeorum ectate resttut. Quosdam m perum usurpare coatos sccet Saturum Orete Procuum et Boosum Agrppae muts certambus oppresst. Veas Gaos et Paoos habere permst. Opere mtar Amam motem apud Srmum et Aureum apud Moesam superorem ves coserut et provcabus coedos dedt Hc cum bea umera gesssset pace parata dxt brevi milites neessarios neess arios non futuros futuros V acer sreuus ustus et u Aureaum aequaret gora mta 236
ROMA TARiHNiN ÖZTi
ürmy hazrlanyormuş gb götr bu şlrn a larn yazp ayn zamana mparatorun araaşlar a olan ar görllr uruman habrar tt Söz o nuu şlr bu olay ngllm çn rhal mparatoru Contantnopol Hracla arana o taş öşl yolun ortana ölürü. Bu yr Canophrurum nr. ma mparatorun an yr alma tanrlar arana atlmay ha tt. Böylc bş yl alt ay hüüm ürmüş olu xv (X) Onun arnan arnan Tactu Tactu yönt yöntm m ütln üt ln müs mml ahll lt yöntmn ço uygun br n 7 an ma altanatnn altnc ayna ölüğünn at ğr br ş başarama Tactu'tan onra gör ralan loranu ay yrm gün yöntm al aya ğr br şy yapma. s xv (X) rnan özlll ar alana çn br ltn başna gçt Barbarlar Barbarlarnn yurtla yurtla 7 ş olan Probu ltn rnan ttğ Gallallar muharblr azanğ büyü başarlarla hallrn auşturu Yöntm gap t my çalşan baz şlr şlr örnğ örnğn n Doğu'a Doğu'a Saturnnu Saturnnuu u grppnaa Proculu Bonou'u braç çarpşmayla ba altna al Gallallarn Pannonallarn bağ ahb olmalarna zn r rlr çalşmaya p Sr mum'a lma Dağna Yuar Moaa urum Dağna amalar t bamn taşrallaa brat. Sayz aaş yapp barş ağlaynca bi ü için ak ihiyaç duyulmayaana arar r Şl çalşyoru azml al al br yöntcy; ar ünü urlanu'a şt 37
BREARUM HISTORAE ROMANAE
8
28
8
morm atem cvtate speraret nterectus e s t tamen Srm Srm tm tmtu tu mta mtar r n trr trr errata mperavt annos V mensesqator xv Xl Xl.).) ost hnc Cars est cts gsts Narbone nats n Gaa s contm Carn Carn m et Nmeranm os Cesares ect cm qbs regnavt dobs anns. Sed dum bem adversm Sarmatas gert nntato ersarm tumt ad Orentem procts res contra ersas nobe nobess gesst psos proeo d dt t Cochen et Ctesphontem rbes nobssmas cept Et cm castra sper Tgrdem haberet ct dvn mns pert. Nmerans qoqe s eus qem secm Caesarem a< ersas dxerat descens egregae ndos cm ocorm doore correpts n ectca veheretr mpsore pro q socer eus erat er nsdas occsus est Et c doo occutaretur psus mors quosqe per nvadere posset mperm etore cadavers prodta est. Mtes enm q eum sequebantr etore commot dedcts ectcae pas post quot des mortem eus notam habere poterunt xx nterea Canus quem Caesrem ad arthos procscens Carus n yrco Gaa taa requerat omnbus se sceerbus nqunvt urmos nnoxos cts crmnbus occdt. Marmona noba corupt Condscpus 238
ROMA TARHiN ÖZE
m l ouud ou şd m İS yd Smum'd Smum'd dm uld öldüüldü öldüüldü 8 l yl dö y hüüm ümüş oldu XV (X.) dd Gll'd No yl Cu Augutu çld Cu gçmd oğull Cu Numu' Caar y d oll l yl hüüm üdü Smlll şğ d Pl y h l Doğu'y h Pl ş şl ldl düzld l İS ş ozgu uğp ülü l Coho 8 Cpho'u zp g Nh yd o dughd oluğu d yldm l güüyl çplp öldü Yd Caar ol Py göüdüğü üü yl gç ol oğlu Numu d gözl d hzld üçü hl şp İS göüüldüğü d ypd p' ş çğ 8 u u g öldüüldü Ölümü p imp u ld dy d uz gzlmy çlşld m yyl öü ou ol çğ çd Th dd gd l ç gü gç o oud hz olup pdy çl d ou öldüğüü lyldl XX Bu d Cu Pll şm üz yol ç Caa y Illyum Gll l y dm ğ Cu şldğ yl yü züd yglğ ymş Bm uçl uyduup p ço mum ş gd oyu dl y lşl gd çm p h d olyl 239
BREARUM HSTORAE ROMANAE
85
8
quoque, qu eum eum n autor autoroo vel lev ftga ftgatone tone taxaverant, ernosus uit. O quae omnus homnus nvisus non multo ost oenas et (X} Nam e Perse vitor exertus reens, um Carum Augustum fmne, Numeranum Caesarem nss ersset, Doletanum meratorem reavit, Dalmata oriunum, virum osurssme natum, aeo ut a erisque srae fus, a nonnus Anuln senators ertnus uisse reatur s rima mtum ontone uravit Numeranum nulo suo oo nteretum, et um xta eum Aer, qu Numeriano nsas eerat, onsttsset, n onsetu exertus manu Doletan erussu erussuss est Poste Carin Carinum um omnum oo et etestatone vventem au Margum ngnt roelo vit, rotu rotum m a exertu exertu suo, suo , quem frtorem haeat, erte esertum, nter Vmnaum atque Aureum montem !ta rerum Romanarum ottus, um tumutum rustan n Gala ontassent et ton suae Baauarum nomen monerent, ues autem haerent Amanum et Aelanum, a sugenos eos Maxmanum Herulum Caeare Cae arem m mst, qu qu levus roels agrestes omut et aem Galae refrmavt Per hae temora etam Carausus qu vilssme natus strenuae mltae orne fmam
ROMA TARiHiNiN ÖZTi
çr ould yn rlr yşğ rdşrn öh m nd br mholmlrn b odu. Bun dn öürü hrn nrn znd ço gçmdn d zn ödd (X) Ordu rr rş zfr z n gr dönrn, mror Cru'u ydrm Casar Numrnu'u d u urbn rdğndn Do nuu mror ç. Donu Dlm'd doğ muşu, m oyu ou b dğld bzlr onun br bn oğu oduğun nnrn, bzlr d sator nu lnu'un z öl olduğunu düşünüyordu. XX. rlr rnd düznlnn olnd, Do nu ymn d Numrnuun urbn gğ u ndnn nl rşmdğn öyd rrn gözü önünd n ç ynnd durn u n l fl r' ödürdü. Bunun Bunun rdndn hrn İ S n ğ ndğ Crnu bu şd yşy g 85 drn Mrgumd rn büyü br ş n d orduunun hnn uğrd rlrnn y b r olduğu hld Vmnum l urum Dğ rnd bşn ld ş Dolnu Rom yönmn bu şd gçrdğ rd, d öylür rnd br yn bş görd; bunr br oluu oluşuru d n d Bud ddr bşlrn mndu nuu omun olr gçrdlr. Dolnu, bu öy ür boyun ğdrn dy Mxmnu Hruu'u asar yyl göndrd. Mxmnu Hrulu hff İ S çrşmlr onuund öyülrn hndn hndn gmy gmy b 8 şrd lld brş yndn ğld. xx Bu rrd Cruu ço şğ br oydn gm n rğmn grçşrdğ brço bşrl r hz
BREARUM HSTORAE ROMANAE
8
8
8
egregiam fera cnsecuus, cum apud Bnniam per racum Belgicae e Armricae pacandum mare accepisse, qud Franci e Saxnes infsaban. Mulis barbaris saepe capis nec praeda inegra au prvincialibus reddia au imperaribus missa cum suspici esse cepisse, cnsul a e admii barbars, u ranseunes cm praeda excipere excipere aque hac se ccasin cca sinee diare, a Maximian Maximian iussus ius sus ccidi ccidi purpuram purpuram sumpsi e Briannias ccupavi. V) Ia cum per mnem rbem errarum res urbaae essen, Carausius in Britaniis rebellare, Achilleus in Aegyp, Aricam Quinquegeniani inesaren, Narseus Orieni bellum infrre, Dicleianus Maximianum Herculium ex Caesare eci Augusum, Cnsnium e Maximianum Caesares, qurum Cnsanius per fliam neps Claudii radiur, laximianus Galerius in Dacia haud lnge a Serdica naus Aque u es eiam aniae cniungere, Cnsanius privignam Herculii Thedram accepi, ex qua psea sex libers Cnsanini fares, habui, Galerius fliam Dicleiani Valeriam. Amb uxres, quas habueran, repudiare cnpulsi. Cum Carausi amen, cum bella fusra enaa essn cnra virum rei miliaris periissimum, ad psremum 22
ROMA TARHNN ÖZET
me onranda eçkn br üne ap oldu Bonona'dak garnzonunda ran le Saxone'n la ekler denz Belga e rmora kylar boyuna aldrlardan koru ma gören ülend pek çok ra yakalayp barbarla rn çoğunu er ald ama ele geçrdğ ganme ne am olarak eyale alkna ger erd ne de mparaorlara gön derd unun onuunda akknda kuşkulu br durum öz konuu oldu e Carauuun barbarlarn orada op lanmalarna eyerek zn erdğ böylee em onlar ele geçrdğ em de onlardan aldğ ganmelere el koy duğu düşünüldü. Bunun üzerne Maxmanu arandan i s dam ezana çarprlma kararlaşrld Maxmanu 8 ükümdarlğ ülend e Branna eyalelern şgal e. xx (XV Dünya yüzünde böyle br karmaşa yaşanr Carauu Brannada lleu Mr'da yanlar çka rrken Qunquegenan ka'ya aldrp dururken Nareu Doğu'da aaşa azrlanrken Doleanu is Maxmanu Herulu'u 'lkan 'luğa yük 8 el Conanu e Maxmanuu da Casar lan e Conanuun Claudu'un kznn oğlu olduğu Maxma Galeruun e Serdadan pek uzak olma yan Da'da doğduğu öylenr yra Doleanuun onlar brbrne akraba kldğ da anlalr Conanu Herulu'un üey kz eodora'yla elend ondan al çouğu oldu bu çouklar Conannuun erkek kardeş leryd. Bu arada Galeru da Dolea'un kz Valer a'yla a'yla elend. ma ma onradan onradan er k de elendkler elendkler kadn kadn arla boşanmak boşanmak zorunda kaldlar kaldlar.. e yandan aa aa alann 8 da çok yeenekl br m olan Carauu le aralarnda boş 23
BREARM BREARM HSORAE HSOR AE ROMANAE
P
7
pax conveni um pos sepennium Allecus socius eius occidi aque ipse pos eum Biannias iennio enui. Qui ducu Asclepiodoi paeeci paeoio oppessus es a Bianniae decimo anno ecepae xx xx (X (XV. V.)) Pe idem empus a Consanio Caesae in Gallia bene pugnaum es. Cica Lingonas Die una advesam e secundam unam expeus es. Nam cum epene baais baais inguenibus ina civiaem esse coacus am paecipii necessiae u clausis pois in muum unibus olleeu vix quinque quinque hois hois mediis advenan advenanee execiu sexagina ee milia Alamannoum cecidi. Maximianus quoque Augusus bellum in Aica pogavi domiis Quinquegeianis e ad pm edacis. Diocleianus osessum Alexandiae Achilleum ocavo e mense supeavi eumque ineeci. Vicoia acebe usus es. Toam Aegypum gaibus posciionibus caedibusque edavi. a amen occasione odinavi povide mula e disposui quae ad nosam aeaem manen. xxv Galeius Maximianu pimum avesus Naseum minime secundum poelium habui ine Callinicum Caasque congessus cum consule mags qam ignave dimicass Admodum enim pava manu cum copiosissimo
ROA TARHiNN ÖZT
y dümanla yaand ama sonunda a sağand dn yln sonunda lus dsçs olduğu aau s susu öldüdü adndan ü y oyuna Bannann 3 yönmn nd uu ma pato patus slpo dousun an çğ syanla sonuunda dld Böy l Banna on yl çnd g alnd XX (XV) yn dönmd Casa onsannus aafn dan Gallada aa saa yüüüldü ngona a nda gçln u saaa onsannus gün çn d hm y hm d öü alhyl yü Baaan an salds snuunda öylsn lala nn çn açma ounda ald n apa apandğndan ana sulan üsün çld una ağmn odusunun g msyl l yala n saan oaanda am n lamany yl O sada Augustus Maxma nus da fa'da saa sona dd Qunqugna n'y l gçd onla a yapmaya olad Bu aada s Dolanu andada uağ hlusu yaa 7 sn ayda ynlgy uğa sonunda öldüdü ma afn amasa ulland aan sona üün Ms' ağ yapmlaa olad alamaa ndn o du ma ayn amanda p ço adl dünlm gç d u dünlml ayına ouu öyl un la günümüd d hl dam md XXV Galu Maxmanus Nasusla l alln um aada a aya gldğ l muhad sasln ö ds ha ğndn aa slğa uğad Çünü ço sayda dümana üçü 24
BEAUM BEAUM HSTOAE OMANAE
P
hoste commst. Pusus tu et ad Docetanum poectus poectus cum e n tnee occuisset tanta nsoenta a Docetano etu exceptus ut pe aquot passuum ma pupuatus tadatu ad vehcuum vehcuum cucu cucuisse is se xx. Mox tamen pe ycum Moesamque contacts contact s cops usus cum Naseo Naseo Homsdae et apos avo n Amena maoe punavit successu nent nec mnoe conso smuque ttudne quppe qu etam specuatois munus cum ateo ac teto teto equte equte suscepet. su scepet. Puso N aseo ase o casta eus dput. Uxoes sooes beos cept nıntam extnsecus Pesaum nobtatem aam Pescam coposssam. psum n utmas en sotudnes eit Quae ad Docetanum n Mesopotama cum paesds tum moante ovans eessus nent honoe susceptus est. Vaa denceps et smu et vitm bea sseunt aps et Bastens subacts amats victs quaum natonum nentes captvoum copas n Roans nbus ocaveunt xx (XV) Docetanus moatus cade t saa paeteea et admodm subts nen et qu sevetatem suam aena nvda veet expee. Dentssmus tamen et soetssmus nceps et qu mpeo Roano pmus eae consuetudns fmam as quam Romanae 2
ROMA TARHiNN ÖZET ÖZET
ei biie ieemeye t. Bozgn ğyp d Di ocetin\n ynn gideen yod onn şşt m onn tfndn öye büyü bi hete ğd i egn giyiei iinde Diocetinn bnn y nnd bi mi oştğ nt XX m o gemeden ei biieini yicm e Moeid topdtn on Homid e Spo'n bü yübb Ne' ş iinci ez büyü bi bş egieyee Büyü menid pşt yn zmnd tedbii de hi eden bmd ünü ii y d ü ü iiye biite spuato86 göeini de ütendi. Sonnd Ne' bozgn ğtt e odghn yğmd. K İS n z deşeini ocn o yd Pe oy 7 e yüü mitdi Pe hzineiye biite ee ge idi. Ne ğnn o zndi öee d üdü. O d üü bi ei tiye Mezo potmy'd bnn Diocetin'n ynn ze y y gei döndüğünde büyü bi ygy şnd. D İS h on biite e y y y pe o o ş ş td pi e Btene boyn eğdidie mti bozgn ğtt e b dn o yd ei p om om topn topn yeeştidie. xx (X) Diocetin ydştn nz zei e hibi ynty gözden myn bi işiiti. cm zğn bşn töhmet tnd bc şeide nmtn hi einmezdi Bn ğmen o f e yetenei bi yöneticiydi htt i ez endii omnn özgüüğünden o yönetiine ygn düşen bz
BREIRIUM BREIRIUM HISTORIE ROME ROM E
0
0
libetati ivexeit adoaique e iuit, cu ate eu cucti alutaetu. Oaeta geau vetibu calcaeetique ididit. Na piu ipeii iige i chlayde pupuea tatu eat, eliqua couia. v Heculiu aute popala u et icivili igeii, apeitate ua etia vultu hooe igifca Hic atuae uae idulge Diocletiao i oib, etia aevioibu coilii, obecutu et. Cu tae igavecete aevo pau e idoeu Diocletiau odeado ipeio ee etiet, aucto Heculio fit, ut i vita pivata cocedeet et tatioe tuedae ei publicae viidioibu iuioibuue adaet. Cui aege collega obtepeavit. Tae ueque ua die pivato habitu ipeii iige utavit, Nicoediae Diocletiau, Heculi ediolai, pot tiuphu iclitu, que Roae ex ueoi getibu egeat, popa eculou illuti, qua Naei coiuge ooeque oo eque et libei ate cuu ducti ut. Coceeut tae Saloa uu, alte i ucaia. v Diocletiau pivatu i villa, quae haud po po ul a Saloi et, paeclao otio coeuit, iuitata vitute uu, ut olu oiu pot 2
A AHiNiN ÖZE
deler om mprorluğu dhl e e kedde öcek mprorlr dece elmlrke Docleu kede plm emre. Müceherlerle ülü elb eler e ykkblr gyd Oy öcede mprorluğu r edc ş dece ergu rekl gyyd buu d şdk lşklklr lşklklr bşklrkde bşklrkde pek pe k rk yoku yoku xxv Herculu e erelk derecede lm e h ş br krkere hp bkşlr yy klğ kor kuç krker yyd Mc uygu drd e l büü er krrlrd Docleu yk uy durdu. m Docleu yce yşlp rk ked dele yöem ç uygu olmdğ rk rc Herculu her k de l yşm çeklmeler e dele yöeme göre dh dmk e dh geç ollr brkmlr gerekğ kouud öerde bu ludu Buu üere Herculu d emeye emeye s melekş yk uydurdu y gü Docleu 0 Ncomedd, Herculu Medolumd mprorluk gy çkrp de dş gy rlr geçrd S ler Heme rdd pek çok hlk lr kl 0 myl muheşem br er kulm yşd gökmş rc br geçş öre ergledğ bu örede Nre uu eşler kkrdeşler e çocuklr mprorlr ş rblr öüde göürüldüler. mprorlr d br Sloe dğer Lucy çekld xxv Docleu de br dş olrk Sloe d çok uk olmy ked mlkede geç yş kdr huurlu br ömür ürdü e rdş br yşm r
BREARUM BREARUM HSORAE ROMANAE
conditum Romanum imperium ex tanto stigio sponte ad privatae vitae statum civiitatemque remearet Contigit igitur ei quod nui post nato omines ut cum privatus oisset inter Divos tamen reerretur.
50
OMA TARHiNN ÖZET ÖZET
egiedi; çünü Roa paatouğunun uuluundan bu yana geip geçen bunca ipaato aaında bi te endii o ada ygın bi eiden iil hayatn yaa biçiine e atandalığa iteyee gei döndü Bu yüz den inanoğu aoduğundan bei ieye et o ayan ona e odu ade bi atanda olaa öldüğü halde tanıla aaına atla onuunu yaad.
251
LBER DEMS ARGUMNTUM
meii divisi divisioo inte Const C onstaantiu ntium m et Galeium assumtis düobus Caesaibus Maximino et Seveo Constantio motuo Constantinus in Bitannia ceatu imeato Romae Maxentius lius Heculii qui inde ad sem esumendi imeii eigitu Seveus conta Maxentium missus a suis desetus intecitu 3 Heculii ost iitos conatus conta Maxentium et Constantium inteitus Eius moes. 4 Licinius a Galeio qui ost mo tu imeato Hin em ublicam tanent quatuo imeatoes Constantinus Maxentius Licinius et Maximinus. Maxentius e Constantinum oimitu. Maximinus advesus Licinium novas es molitus exitium tvita mote aevenit 5 Licinius a Constantino victus occiditu nde summae eum unus Constantinus aeest qui novo adhuc moe tes Caesaes ceat 78 Constantini moes insolentia eum se cundau in deteius mutati et studia; ise bel lum advesus Pathos moliens moitu -1. Succedunt tes eius lii Constantinus Constans et Constantius cum Dalmatio atis lio e quibus quibus cum cetei inte inteecti ecti essent es sent emanet solus Constantius qui male ugnat conta Pesas
z
5
CU KİTAP KİTAP KONUNUN ÖZETİ
Impu m'un Constntius e Gerius rsnd p ştrms ii Casa ni Mximinus e eerus'un
göree gemesi. Constntius ödüten sonr Constnti ns'un Britnni'd Hercuius'un oğu Mxentius'un ise im Rom'd imprtor seçimesi o zmn Mxentius'un impium ee geçirme umudu için üreendirimesi Mxentius' rş gönderien eerus'un endi dmr trfndn züst brms e ödürümesi. Hercu ius'un Mxentius e Constntinus' rş bşrsz girişi mi e öümü Hercuius'un rteri. Ks süre sonr öece on Gerius'un icinius'u imprtor seçmesi Bundn sonr üei dört imprtorun önetmesi Cons tntinus Mxentius icinius e Mximinus Mxen tius'un Constntinus trfndn derimesi Mximinus'un ucinius' rş bşttı isnn zr ömesie hezi mete uğrms 5 icinius'un Constntinus trfndn bozgun uğrtms e ödrümesi. O zmn Constnti nus'un te bşn enin önetimine geçmesi eni bir ugum Caa or üç işi seçmesi 78 Constnti nus'un bşr srhoşuğu bozun h e eğiimeri; Prthr rş bir sş hzrnren ömesi. r dndn üç ğu Constntinus Constns e Constntius ie birite ere rdeşinin oğu Dmtius'un önetime geçmesi. Constntius'un diğererini ödürere te bşn önetimde ms. Persere rş sşt bşrszğ 53
BREARUM HSTORAE ROMANAE
Vetrnonem opprmt et Magnentum cuu duce antea Nepotanum Romae mperatorem fctum nterecerant allumque quem pe Caearem ecerat pot occdt Slvanu n alla nova re molen extngutur Contantu Iulanum Caearem fct qu contra allo et Alamanno mu egrege re gert 5 Iulanu a mtbu Augutu renuntatur qua re cognta Contantu cum omo Perco bello contra eum proectu eet n tnere obt Eu more 6 Iulan contra Pera expedto n qua hotl manu nterfctur Eu laude more et tuda 7. Iovanu pot hunc merator electu uno atque altero proelo a Per vctu gnoblem cum h pacem ct Illyrcum peten repentna more obt cuu varae tradunt cauae Maore oper de ucceorum rebu get promo n ne annettur H gtur abeuntbu admntratone re publcae Contantu et aleru Augut creat unt dvuque nter eo ta Romanu orb ut allam Italam Arcam Contantu Illyrcum Aam Orentem aleru obtneret umpt duobu Caearbu Contntu tamen contentu dgntate Augt Italae atque Ace admntrandae olctudnem recuavt vr egregu et praetantmae cvltat dvt
05
ROMA TARiHii TARiHii ÖETi
Veaio e Maei deimei Daha öceide Maei' omalaı Roma'da impaao yapı la Nepoia' öldümele. Coai Casar eçği Gal' oada öldüme. Galia'da b iya balaa Sia öldüülme. Coai' Ga lalılaa e lamai'ye aı ödediğ e baaıl ilee imza aa ia' Casar eçmei ı s la a ee aafıda Augustus la edilme olaı biei ha be ala oa e aaıda azeçip oa a eee çığıda yolda ölmei Coa' a aei lia\ elee a efe, b efe ıa da düma eyle ödüüme laa yapla ö üle, aae e yeeelei. 7 O adıda oi a' impaao eçilme, eee a yaadığ b aç çaıma oda yeiiye ğamaı e oaa aç ec b baı yapma lycma dee aide ya amı ymei. Ölümüye ll aaıla çel aye le Yaza oia' adıllaı baaılayla lli daha büyü bi ee yazacağıa ai ediği öze iabı ı bime Diocea e Heli dele öemide ay i s lca, Coa e Gaei mpaao eçild; böylece 305 Roma oaı aaıda iiye bölümü old; Coa Gala alia e ia'y; Galei lyicm ia e Doğy aldı i ii de Casar eçlip olaa aıd. ma Coa Augustus aıyla yeiip alia e f ayı yöeme omğda açıdı Ço eçi e hayee bi aada odğda eyaele e
255
BVUM STO STO OM OM
povinciaium ac pivatoum stuens, sci commoa non amoum aectans, icensque elus ublas oes a rvats haber qua ntra unu laustru reservar aeo autem cutus
30
305
30
30
moici, ut fstis iebus, si cum amicis numeosioibus esset epuanum, pivatoum ei agento ostiatim petito ticinia steneentu Hic non moo amabiis, se etiam veeabiis Gais uit, paecipue quo Diocletiani suspectam pu entiam et Mamiani snguinaiam temeitatem impei impeioo eius evasent Obiit in Bitannia boai pincipatus anno tetio ecimo atque inte Divos eatus est . Gaeius, vi et pobe moatus et egegius e miitai, cum Itaiam quoque sinente Constantio aminis aminista tation tionii suae accessisse accessi sse sentiet, Caesa C aesaes es uos ceavit, Maximinum, quem Oienti paefcit, et Seveum, cui Itaiam eit Ipse in Illico commoatus est Veum Constantio motuo Constantinus, ex obscuioi matimonio eius fıius, fıius, in Bitannia ceatus est impeato et in ocum patis exoptatissimus moeato accessit Romae inteea petoiani excitato tumutu Maxentium, Heculii fıium, qui hau pocul a ube in via pubica pubica moabatu, moabatu, Augustum nuncupaveunt Quo nnio Mmianus Heculius a spem aectus esumeni fstigii, quo
ROMA ARiiNiN ÖZEi ÖZEi
t t brylr para ayalarıı arttırma ç l d gl yat, ama dlt haz bym p öz götrmd kamu kayakaı tk kt ada akama y ö şahıa id omaı daha ha yıı oacağ öylrd yaşam tarzı öyl götrşzd
bayram glrd ço ayıda aradaşıa dat rm grtğd ym odaı braç d ödç alıa g mşlrl doatılırdı Gallalıları ço dğ ayı za mada da aydığı br ş old. Ç o yötm d Doclta ş yadıra ağdyda Maxma aa amış daraışlarıda rtl İ mşlardı. Yötm o çc yılıda Brtaada Eboracmda öld tarılar araıa atıdı Sağlam aratrl ar alada ço ytl br ola Galr Cotat\ rızaıyla Italaı yöt s m d d gçtğ görc Doğ dt r m rdğ Maxm talaı dtm r dğ Sr, ya şy Caa aıyla doattı İ Kd Illyrcmda aldı ma Cotat ölm d ora, o şabl llğd doğa oğl Co tat Brtaada marator çld ço t yötclrd br olara baaıı yr gçt B ara da Romada baş götr br ya ocda pratolar Hrcl oğl Maxt Auguu la ttlr Maxt tt zla za olmaya dlt otda yaşyord B habr alır almaz tmy tmy ytr is dğ yt yd l gçrm mdyl l yaşama çl gzlm ırlarda yaşlamay çtğ hald 257
BREIARIUM HITORIAE ROMANAE
P
7
nvtus amsrat, Roma advolavt ucana, quam sdm prvatus lgrat, n agrs amonssms consnscns, Docltanumqu tam pr lttras adhortatus st, ut dpostam rsumrt potstatm, quas ll rrtas habut. Sd advrsum motum pratoranorum atqu Maxnt Svrus Casar Roma mssus a Galro cum xrctu vnt obsdnsqu urb mltum suorum sclr dsrtus st. Aucta Maxnt ops conırmatumqu mprum prum.. Svrus g gns ns Ravnna ntrctus ntrctus st s t Hrculus Hrculus tamn tamn Maxm Maxmnus nus post po st hac ha c n concon xrctuum ılum Maxntum nudar conatus sdtonm t convca mltum tult. Ind ad Gallas proctus st dolo composto, tanquam a ılo sst xpulsus, ut Constantno gnro ungrtur, molns tamn Constantnum rprta occason ntrıcr, qu n Galls t mltum t provncalum gnt am vor rgnabat cass Francs atqu Alamanns captsqu orum rgbus, quos m bsts, cum magnıcum spctaculum munrs parasst, obct. Dtcts gtur nsds pr Faustam ılam, qua dolum vro nuntavrat, progt Hrculus Masslaqu opprssus x a nm navgar ad ılum pra parabat) ponas pona s ddt ddt ustssmo ustssmo xtu, vr vr ad omnm asprtatm savtamqu proclvus, nıus, ncommodus, cvltats pntus prs 258
MA AH Ö
ucana'dan al uçarcasna Romaya geld e yazd metularla Docletanus'u da atan çar feragat ett onumunu yenden elde etmesn sted ama Doclet as u mtulara hç yz ermed. Bu arada Galerus tarafndan Roma'ya gönderlen Seerus Caesar praor'larn e Maxentus'un alatt hareete engel olma amacyla ordusuyla rlte geld ama ent alua alt na alaca srad aserlernn hanetne uraynca yzs t ald Böylece Maxentus'un gc e yetes garant altna alnm oldu Sees se açaren Raennada öldrl s d Bu olaylarn ardndan Herculus Maxmanus aserle 7 rn r araya geld r toantda olu Maxentus'un yetlern almaya alnca aserlern aaldrsna e tesne maruz ald Sonra olu tarafndan srgn edlm haas erere r lan geltrd e damad Constantnus'a atlma çn Gallaeya hareet ett ama c frsatn ulduunda aserlern e eyalet halnn desten alara Gallae'da hm sren Constantnusu öldr ranc e lamann'y de lçtan geçrdten sonra u hallarn dzenled göreml gladyatör gös terler srasnda ah hayanlara yem olara atmaya hazrlandlar rallarn rehn almat na yat u lan z austa aça çar da öyle r dzenden o casn haerdar ednce Maxmanus Masslada yaalan d oysa oluna atlma çn tam da uradan yelen aç maya hazrlanyordu lay olduu elde öld Her tr s zalmle e ddete elml r nsand nançsz huysuz du e endsnden aasn asla dnmezd 259
RVIARUM HORIA ROMANAE
1
Per hoc empus Glero cnus mperoresfcus,Dcorundusnous e nqu consueudne e n bello, quod dversus Nrseum gesser srenus lborbus e ofcs ccepus. Mors Gler conesm seu res publc um novs quuor mperorbus enebur Consnno e Mxeno fls Augsorum cno e Mxmno, novs homnbus Quno men Consnnus mper su nno bellum dversum Mxenum cvle commov cops e s muls proels fd psum posremo Rome dversum nobles omnbus exs sevenem pud ponem Mulvum vc Ilque es pous. Non mulo denceps n Orene quoque dversus cnum Mxmnus res novs molus vcnum exu fru pud rsum more preven v (V) Consnnus men, vr ngens e omn efcere nens, que nmo preprsse, smul prncpum ous orbs fecns, cno bellum nul qumvsnecessudo e ns cum eo esse. Nm sorr Consn nup cno er. Ac prmo eum n Pnnon secund ngen ppru bellum pud Cbls nsruenem repennus oppress omnque Drdn, Moes Mcedon pous numeross provncs occupv. v Vr denceps ner eos bell, e px re concl rupque es Posremo cnus nvl v v ( )
260
ROMA TARiHNiN ZETi
Bu ıraa ıra a aci aciaa oğum oğumlu lu iciniu iciniu Galeri u a rafınan imaraor eçili Galeriu'un onunla oluğu eilere aanıoru e Nareu'a arşı ürüüğü aaş a iciniuun göeriği büü garei e hizmelerini airle arşılamışı. Zaen ço geçmeen e Galeriu aşama ea ei Bölece o önem Roma'nın öneimi ör eni imaraora ani 'lar oğulları Con aninu ile Maxeniu'a e olu ınıfına eni giren ici niu ile Maximinu'a almış olu. ma Conaninu ö s neiminin beşinci ılına Maxeniu'a arşı bir iç aaş başlaı e e ço muharebee onun aeri uelerini bozguna uğraı en onuna a Roma'a olulara arşı her şeile öfeini uan Maxeniu'u Muliu Körü s üne enmei başarı e Ialia'ı ele geçiri Hemen ar ınan oğu'a iciniu'a arşı bir ian başlaıan onra aru'a aşamını iiri bu azara ölümüle a şaaağı hezimei hezimei e önlemiş olu (V) Ço azimli aına ouğunu aan e üm ünanın hüümarlığına ounmuş bir inan olan Conaninu elili olula araba oluğu iciniu'a a aş açı Çünü areşi Conania iciniu'la elii S in ani b i r baınla annonia'a iciniu'un büü aaş 1 hazırlılarına girişiği ibalae'a onu bozguna uğraı onra a arania Moeia e Maceonia'nın öneimini ele geçiri e ço ealei himiei alına alı. v Conaniu ile iciniu araına eş eşe çeşili a aşlar aşanı eşe ilan eili ama hemen bozulu İS Sonuna iciniu enize e araa aılan aaşlara s
V V ( 1 1 1 )
26
BRARUM HSORA ROMAA
5
et terrestr roelo vctus ud Ncomedm se deddt deddt et contr relgonem scrment Thesslo Thes slo nce rvt rvtus us occsus est Eo temore res r es omn sub uno Augusto et trbus Cesrbus quod numqum ls ft cum lber Constntn Glle Orent Itleque reessent Verum nsolent rerum secundrum lquntum Constntnus ex ll fvorbl nm docltte mutvt Prmum necesstudnes ersecutus flum suum suum egreg egregum um vr vrum um et sorors flum flum commode commode ndols uvenem nterfct mox uo rem ost numerosos mcos v Vr rmo mer temore otms rncbus ultmo meds comrndus Innumere n eo nm cororsque vrtutes clruerunt Mltrs glore e eten tenttssmu ss mus s frtun frtun n bells roser ft verumt utnonsuerret ndustrm Nm etm Gothos ost cvle bellum vre rofgvt ce d ostremum dt ngentemque ud brbrs g•tes memore grtm collocvt Cvlbus rtbus et studs lberlbus dedtus fecttor ust mors quem omn sb et lberltte et docltte quesvt scut n nonnullos mcos dubus t n relquos egregus nhl occsonum retermttens quo oulentores eos clroresque restret 262
ROMA ARNN T
ynlgy uğdı Ncmdd lm ldu bğlılı ymnnn yüümlülüğü h yıl d b nd gb Thlncd öldüüldü O dönmd Cnn s nu'un ğullı Gllnın Dğunun l'nın bınd 5 ldulındn Rm dl b 'un ü 'ın yönm lındydı Böyl b duum l z y nıydu m znıln bıldn duyuln guu Cnnnuun bğnln uyl n y ln blındn nm lmy lıı uu uz b nn n n ln ğlunu ğlu nu dğun dğu n g g dlu d lu b gn s ln ln ız ız dnn dnn ğlunu ğlunu gmdn gmdn ıını ıını dındn d yıd dını l v önmnn l yıllınd y mpll ı ylncblc byn n yılld nc nll yöncll ıylnbl hl gld hnl bdnl yıız üün özlll dı bunl nd blgnd lnd ün znmy ıı dü ündü ld nı ıı m bldığı d bı znıydu lı nlndımının dın İ S dn l fıl ylyıp Ghlı bl hzm uğ bı ypmy zlmı bb ululın nu hp büyü b ygıyl nımmın ndn lmuu n dn ply özgü nl dıp özgü dü üny nz ldn bımdn cnl bl nulu b g znmy bldı Bzı dlın dbl b ylım nd lmın ğmn blın ı zl ıyl l ıı nlın dh d zngnlm ünln m n önün ın hb fıı ımdı
263
BREARUM HSTORAE ROMANAE
P
7
P
8
Mutas eges rogait quasdam ex boo et aequo plerasque superfuas ouas seeras, primusque urbem omiis sui ad tatum stigum eehere molitus est ut Romae Rom ae aemulam eret Belu B elum m adersus adersus Partho Parthoss molie mol ies, s, qui iam Mesopotamiam ftigabat uo et triesimo ao imperii aetatis sexto et sexagesimo Niomediae i illa publia obiit Deutiata mors eius est etiam per riitam steam quae iusitatae magtudiis aiquamdiu flsit eam Graei ıwµv oat Atque iter Dios meruit refrri x. (V) Suess Su essore oress fios tres tres reliquit atque atque uum atrsfium VerumDalmatiusCaesrprosperrma idoe eque patruo absimilis haud multo post oppressus est fioe militai et Costatio paruele paruele suo suo siete potius qua quam m iubete iubete Costa tium porro beum fatr ieretem et apud Aquileiam iosultius proeiu adgressum Costatis dues itereerut Ita res publia ad duos Augustos redata Costatis imperium streuum aliquamdiu et iustum fit Mox um et aetudie iprospera et amiis praioribus uteretur ad graia itia oersus um iolerablis proiiaibs miitius iiuudus esset ftioe Magetii oisus est Obiit haud v
OMA TAHNN ÖZET
Bço yaa çıadı bazılaı adl e taaızdı ama 0 çoğu geez bazıı da ço ett; adıda ed adıyla aılaca et 88 Romaı ab olaca ada gölee çıata l mpaato oldu O döemde Mezopotamyayı huzuuz ede athlaa aı aaa hazılaıe yöe is tm otuz bc yılıa altmı altı yaıdaye Ncomedada delet outuda öldü Uzu b e d göyüzüde palaya olağaütü büyülüte b uyuluyıldızla ou ölümü öcede bldlmt bu yıldıza Yuala oms89 dele Cotatu da taı la aaıa atılmayı ha etmt İ x (V) Cotatu üç oğluu e ee ade oğullaıda b adılı olaa bıatı. ma y huylu b a ola e bu lamda amcaıda pe de alı olmaya Dalmatu Caea ıa üe oa aele aa ıda çıa b ya oucuda öldüüldü Caea'ı amcaıı oğlu oğlu otatu bu yaı dzgleyp batıa İ cağıa z ep göz yumdu. Buu adıda Cota Cota ı omutalaı ee adee· aa la ede e hç meye daımada qulea'da ade muhaebeye g e Cotatuu öldüdüle Bu olayda oa üle yöetm Augusus aaıda paylaıldı B üe ç Cota al e adl b yöetm tazıı bemed ma heme oa ağlığıı ötüye gdyle blte yolda çımı aadalaıı alıı çelme oucuda büyü uçlaa yöeld bu uçla eyalet halıı ayaa mayacağı boyutlaa ulaıca e aele de eet azaıca Magetu'u yadalaıda olua b ö I s güt taaıda öldüüldü. Souda yöetm o
s
v
65
RIARIM IORIA ROMANA 5
P
8
P
5
P
longe a Hipanii in cao cui Helenae nomen e anno impeii decimo epimo aeai iceimo ebu amen pluimi enue in miliia gei execiuique pe omne viae empu ine gavi cudeliae eibili x (VI) Divea Conanii funa fi A Pei enim mula e gavia pepeu aepe cp oppidi obei ubibu cae execiibu nullumque e cona Sapoem popeum poelium fi nii quod apud Singaam haud dubiam vicoiam focia milium amii qui pugnam ediioe e olide cona aionem belli die iam paecipii popoceun. Po Conani necem Magnenio Ialiam Aficam Gallia obinene eiam llyicum e noa habui Veanione ad impeium conenu milium eleco. Quem gandaevum iam e cunci amabilem diuuniae e eliciae miliiae ad uendum llyicum pincipem ceaveun vium pobum e moum veeum ac iucundae civiliai ed omnum libealium aium xpeem adeo u ne elemena quide pima lieaum nii gandaevu e iam impeao accepei. x. Sed a Conanio qi ad ulionem faenae neci bellum ciile commovea abogaum e Veanioni impeium novo inuiaoque moe 266
ROMA ARNN T
yedinci yılında otz yaındayen Hipaniaedan za olmayan Helena adındai bir alede öldü Contan er eye rağmen aeri alanda cearet geretiren pe o ba arıya imza attı bütün yaamı boynca zalimce dara nılardan aındığı alde, ordnn er zaman or dydğ bir yönetici old X V) Contanti'n yaamı ie frlı bir yönde ey retti erlerin elinden o eti aabaları zapt edildi entleri atıldı ordları dağıtıldı Sapor'a arı ibir s aata baarılı olmadı yalnızca Singara yaınlarında e 8 in bir zafer azanmıen aerlerinin ai ırları yü zünden b zaferi de aybetti. Çünü aerleri aa mantığına tamamen ayırı daranıp gün ona ereren aili ettiler e i düünmeden bir marebeye yelten s diler Contan'ın ölümünden onra Magnenti Italia, 5 fria e Gallia'nın yönetimini ele geirip Illyricmda da bir iyan ıarınca Vetranio aerlerin onayıyla yöne time atandı Böylece yaını baını almı olmaına rağ men zn üredir baarıyla gereletirdiği aerli izmetinden dolayı llyricm'n anmaı iin picps eilmi old Vetranio dürüt e gelenelerine bağlı bir inandı tadir edilece derecede ibardı ama özgür a natlar onnda öyle bilgiizdi i anca ilerlemi ya ında e imparator eilince edebiyatın ieriğinden biraz aberdar olabildi. X. Vetranionn mpium, ere ardeinin ölümü nün intiamını alma iin i aa balatan Contanti tarafından ona erdirildi. Vetranio o ana değin i yg
5
267
RIARIUM RIARIUM HISTORIA ROMANA CN
50
P CN
5
P CN
5
CN
5
P CN
5 55
cosesu mtum depoere sge copulsus Romae quoque tumultus ft Nepotao, Cosat sorors fl!o, per gadatoram maum mperum vadete Qu sevs exords dgum extum actus est. Vgesmo em atque octavo de a Magetas ducbus oppressus poeas dedt, caputque eus plo per urbem crcumlatum est, gravissmaeque proscriptoes et oblum caedes ferut ' x No multo post Magetus apud Mursam profgatus ace est ac paee captus. Igetes Roma mper vres ea dmcatoe cosupae sut, ad quaebet bela extera doeae, quae mutum trumphorum posset securtatsque cofrre Oret mox a Costato Caesar est datus patru flus Galus. Magetusque dverss dverss proes vctus vim vim vtae suae sua e apud Lugduum attut mper ao terto, mese septmo, fater quoque eus Seobus, quem ad tuedas Galas Caesarem mserat. x Per haec tempora etam a Costato muts cvilbus gests Gaus Caesr ocsus est, vr tura frus et ad tam ror, suo ure suo ure mperre cusst. Slvaus quoque Galla res ovas moltus at dem trgesmum 28
ROMA TARiHNiN ÖZETi ÖZETi
lnmmış yepyeni i detle elein ızı lın imptolu nişnlındn fegt etme zound ı ldı Bu ıd Rom'd d i ylnm ş götedi Contntinu'un ız deşinin oğlu Nepotinu gldy tölein deteğini l impium ele geidi, m h şi giişimleinen ötüü ıeti oun oldu Yönetimi nin yimi eizinci gününde Mgnentiu'un elei t fındn deildi e cezını uldu. Bşı i mzğ ge iilip ent olın dolştıldı oun yl e oyluln tlimlı u olyı izledi. Mu d yşn yşnnn i X. Ço gemeden Mgnentiu d Mud muheede yeni düştü z ldı ei düşüyodu Bu pışmd Rom İmptoluğu o zl e yitidi Oy u ele üle dışıd ıilece he tülü ş uygun ol yetiştiilmiş, üyü zfele znile ce e u zfelei uzun üe ouyc ypıdyd Bu olyın dındn o gemeden Contntinu mcnın oğlu Gllu'u Casa unnıyl oğud göelendidi 1 e o muheede ozgun uğtln Mgnentiu yö İ netiminin üüncü ylının yedinci yınd Lugdunumd yşmın on edi ynı şeilde Caa yetiiyle Glli e'yı unmı iin göndediği deşinin yşmı d Se nonede on udu x ynı dönemde Gllu Ce d yşttığı zlimli leden ötüü Contntiu tfındn öldüüldü Üleyi eilmiş olydı İ endi doğulın göe yönetmeine izin eilmiş doğı geeği zlimliğe e zolığ eğilimli oludu Bu d Silnu d Gllid iyn heetleini şltnc
İ
269
BREIARUM HISTORAE ROMANAE
P
55
P
57
P
P
extnctus est solusque mpero Romno eo tempore Constntus prnceps et Augustus ft xıv Mox Iulnum Cesrem d lls mst ptruelem suum ll ftrem trdt e n mtrmonum sorore cum mult oppd brbr expugnssent l obsderent ubque fed vstts esset Romnumque mperum non dub m clmtte nutret. A quo modcs cops pud Argentortum lle urbem ngentes Almnnorum cope extncte sunt re noblssmus cptus lle resttute Mult poste per eundem Iulnum egreg dversum brbros gest sunt summotque ultr Rhenum ermn et fnbus sus Romnum mperum resttutum tutum . xv Neque multo post cum erncn erncn exerctus llrum presdo tollerentr consensu ltum Iulnus fctus Augustus est nter ectoque nno d Illyrcu Illyrcum m obtnendum profctus Constnto Prthcs proels occupto. Qu rebus cognts d bellum cvle conversus n tnere obt nter Clcm Cppdocmque nno mper octvo et trgsmo etts qunto t qudrgesmo merutque nte Dvos refrr vr egrege trnqulltts plcdus nms mcs et 27
RMA TARii ZTi
İS
İS 7
İS
İS
daa yönetmnn otnc günü domadan b ate ban gtt Böyece o dönemde ontant te baına Roma İmaatonn em prcp em de Augu u od XV Ço gemeden ontant Gan ee a de endnn de yeen oan an end ıa eye eenddten ona Caar nanıya Gaaeya gönded Çünü babaa e o ente ücm etm e e o ent atma atına amıa e üenn döt b yanında on yımaa neden omadı Roma İmaatonn baında aa büyü b ea et ügı eyod. ma an ende o a ay da ae be amannnn o maam odn b Gaa ent oan gentoatta yee b etmey ba adı oy b aeden geen anı e adı e Gaa yenden ee ged an bndan baa e o ba aıya da ma attı; Gemanaıa Renn ötene ü üdü e böyece Roma maato e nıaına yenden am od. XV Gemanaıaın odaının Gaann anmaın dan aatımanın adıdan o gmeden an aeen onayın aaa Auguu an edd B yı on a ycmn yönetmn ee geme üee yoa ıtı b ada ontant ataa aa andeyd. Oan bten abe aan ontant b aa ıama nyety e üene ge döneen ca e aadoca aaında yaamnı ytd o ada yönetmnn ot enc y ında e ı be yaındaydı a ett ede tanıa aaına atıdı Ço an b ane at y y 271
BEIAIUM BEIAIUM HISTOIAE OMANAE
P
P
fmlarus credens mox eam uxorus dedor qu amen prms mper anns ngen se modesa eger fmlarum eam locupleaor neque nhonoros snens quorum laorosa experus fsse ofca ad severaem um propensor s suspco mper movereur ms alas e cuus n cvlus mags quam n exerns ells s laudanda fruna xvı. Hn Iulanus rerum pous es ngenque apparau Parhs nul ellum cu expedon ego quoque nerf Alquo oppda e casella Persarum n dedonem accep vel v expugnav Assamque populaus casra apud Cesphonem sava alquamdu hau. Remeansque vcor dum se nconsulus proels nser hosl manu nerfcus es V Kalend ulas mper anno sepmo aeas alero e rgesmo aque ner Dvos relaus es vr egregus e rem pulcam nsgner moderaurus s per fa lcusse eralus dscplns apprme erudus Graecs docor aque adeo u ana erudo nequaquam cum Graeca scena convenre fcunda ngen e prompa memorae enacssmae n quusdam phlosopho propor. In amcos lerals sed mnus dlgens quam anum prncpem decu
OMA TAiHiNiN ÖZETi ÖZETi
İ
uydu, dostlaına saay mnsuplaına aşıı dd gün duya şlin d kndisini hmn tslim ddi Yöntimnin ilk yıllaında py ılımlı bi daanış sgildi yakınlaını kalkındıdı zahmtli göl gtidiği kişilin soumluluklaını yin gtidiğini anladığında onlaı yüksk mkil atamaktan gi dumadı ama ytksin kaşı kuşkulu bi hakt szdiğind zalim daanaağından da kimsnin kuşkusu yoktu yoksa h konuda çok asildi. Ülk dışında katıldığı saaşlada çok iç saaşladaki başaısı ögüy dğdi XVI (V;) dından ulianus ülknin gmnliğin tk başına sahip oldu Muazzam ytiştiilmiş bi oduyla athlaa kaşı saaş ilan tti hatta bu sfin bizzat bn d katılmıştım slin bazı kntlini kallini tslim aldı bazn d şiddt stiip yl bi tti ssyiay halkından tti odughını bi sü Ctsiphonda konuşlandıdı Zaf kazanıp ülksin gi dönkn ü tk daanıp çşitli çapışmalaa giişti bunun sonu unda yöntiminin ydini yılında Tmmuzda otuz iki aşındaykn düşmanla taafından öldüüldü tanıla aasına katıldı ok sçkin bi insandı şansı ya gitsydi ülk yöntimind olağanüstü bi y dinbilidi zgü sanatla alanında üstün bi ğitim almıştı Yunan dbiyatında çok ytkindi öyl ki tin dbiya tındaki ytkinliği Yunan dbiyatındaki ytkinliğiyl kı yaslanamaz Bi blagat ustasıydı akıı bi dili adı bllği d çok güçlüydü; biçok yönüyl daha çok bi lozo andııyodu. Dostlaına kaşı ömtti ama bü yük bi impaatodan bklnn sçiiliğ sahip dğildi 273
·
BREARUM BREARUM HISTORAE ROMANAE
Fuerunt enm nonnull qu vulnera glorae eu nfrrent. In provncale utmu et trbutorum quatenu fer poet repreor Cvl n cuncto medocrem haben aerar curam glorae avdu ac per eam anm plerumque nmodc relgon Chrtanae nmu nectator pernde tamen ut cruore abtneret Marco Antonno non abml quem etam aemular tudebat xv {X) Pot hunc Iovanu qu tunc dometcu mltabat ad obtnendum mperum conenu exerctu lectu et commendatone patr quam ua mltbu notor Qu am turbat rebu exerctu quoque nopa laborante uno a Per atque altero proelo vctu pacem cum Sapore necearam qudem ed gnoblem fct multatu fnbu ac nonnulla mper Roman parte tradta Quod ante eum ann mle centum et duobu de vgnt ere ex quo Romanum mperum condtum eat numquam accdt Qun etam legone notrae ta et apud Caudum per Pontum Telenum et n Hpan apud Numantam et n Numda ub ugu mae unt ut nhl tamen fnum trdereur. Ea pac condto nn pentu reprehendenda fret eder necetam cum ntegrum t mutare voluet cut a Roma omnbu h bell quae commemorav fctum et. Nam 274
ROMA TARiHiNiN ÖZETi ÖZETi
Nieim biçolaı onn şöheini llanmaya alı Eyalelede yaşayan hala aşı on deece adildi egi onnda da olabildiğince inaı daandı Büün in anlaa anlayış göedi hazine onnda öyle zla aygılaı olmadı ma şöheine ço düşündü haa b onda aşııya açan ielei old Hıiiyanlığa aşı hoşgöülü daanmadı yine de hiçbi zaman an dömeen yana bi aı egilemedi b onda endiine aip olaa aldığı Mac noninan lı haee emedi XV (X) dından ona mhafız bayı olaa hizme emiş Ioian aelein onayyla yöneime geiildi ele babaını ondan ço daha fzla anıyod Ioian elele yapığı biaç çaışmada yenilgiye ğayınca olayla apa adı e odda ılı baş göedi bnn üzeine Sapola baış yapma zonda aldı yapılmaı zonl bi baışı b ama ümüyle anç eiciydi çünü Roma İmpaaolğnn ınılaını daalma e belli bi bi bölümünden bölümünden azgeçme dmnda dmnda aldı Ondan önce Roma İmpaaolğnn lşndan iibaen bin yüz oneiz yıldı böyle bi olay ala yaşanma mışı. Haa laımız hem oni Telein aafından Cadimda hem de Hipanadai Nmania'da e Nmidia'da boynd alına alındığında bile opa laımızdan fea edildiği hiç göülmemişi nlaığım büün Roma aaşlaında oldğ gibi anlaşmaya neden olan oşllaı başan ona değişiebilmiş olaydı öz on baış şalaını opyen aalamazdım Çünü 275
BRERUM HSORE ROMNE
P CN
P CN
et Samitibus et Numatiis et Numidis coestim bella illata sut eque pax rata fit Sed dum aemulum imperii veretur, itra Orietem resides, loriae parum cosuluit Itaque iter ire ire ssus ssu s atque llyri llyricum cum petes i Galatiae fibus repetia morte obiit, vir alias equ iers eque prudes. xv Multi exaimatum opiatur imia cruditate, iter ceadum em epulis idulserat, alii odore cubiculi, quod ex receti tectorio calcis rave quiescetibus erat, quidam imietate pruarum, quas ravi riore doleri multas iussrat. Decessit imperii mese septimo, tertio decimo Kaled Martias, aetatis, ut qui plurimum vel miimum tradut, tertio et triesimo ao, ac beiitate pricum, qui ei successerut, iter Divos relatus est. Nam et civlitati propior et atura admodum liberalis fit. (X) s status erat Romaae rei, Iovao eodem et Vrroiao coss ao urbis coditae milesimo cetesimo et oo decimo. Quia autem ad iclutos pricipes veeradosque pervetum est, iterim operi modum dabimus Nam reliqua stilo maiore diceda sut Quae uc o tam praetermittimus, quam ad maiorem scribedi dilietiam rservamus.
76
ROMA TARiHiNiN ÖZETi ÖZETi
heen arınan Saraalılara Nuanalılara e Nu ialılara saaş ilan eil e barış geçerl olaı a oianus Doğu'a bulunuğu sürece en hüüarlı ğına bir raip çıacağınan oruğu için eni ününü öyle pe üşüne. Böylece yola oyulup llyrcu'a s geren Galaia sınırlarına anen yaşaını yiri Bu nun ışına başa her onua becerl e öngörülü br aaı xv Brçoları onun hazısızlıan ölüş oluğunu üşünür çünü aşa yeelerine göserişl soalara aşırı üşünü bazıları yaa oasına ouan öl üş oluğunu üşünür, çünü yeni urulan recin o usu oaa uyuyanlar çn ço elelir bazıları a onun aşırı öüren zehrlenğn belrir çünü ş el soğu yüzünen o gün ço zla öür yaılasını s ereş ere ş Yönenn yenc ayına 8 Nisan'a, söy lenğine göre yalaşı ouz üç yaşınayen ölü e ar ınan gelen iparaorların lüuarıyla anrılar arasına aılı Çünü oianus ürüslüen yana br nsanı e ço cöer br işilği arı (X.) şe oianus e Var ronianus'un 'lularına, Roa'nın uruluşunun bn yüz on seznc yılına Roa eleinn uruu bu şeileyi rı ünlü e saygın iparaorlara geçez gereğ çn eserze buraa son eeceğiz Çünü bunan sonra söz eeceğiz işler ço aha seçn br lle alee alalıyz Onlaran azgeçiş eğiliz lere aha özenl br üslupla anlaa için bir enara ayrış uruayız 277
L Trbn omada eşitli aseri e siil görelilere erilen orta ad Trbna pteta Tribnsl Tribnsl yetisi eevr omada on işiden olşan resmi rl Senatr oma nn üyesi Seat omls tarafndan yönetimde endisine danşmanl rl görei görmesi iin yaş larna larna bilgelilerine e deneyimlerine göre en soyl soyl ailelerden se ilmiş yü ünlü işiden olşan organdr Sabinler omallarla birleşince üye says ii atna t Tarqinis b sayy e Slla e Ilis Caesar 9e ard Agsts b sayy e indirdi Brada e bndan sonrai bölümlerde sö ons ent oma dr ı oma mili yalaş mdir omadan yalaş m altadr Yalaş 9 m Yalaş Yalaş m m Sö ons ent Ancs Marisn Latimda omadan yalaş 9 m alta Tiber Nerinin ağnda rdğ bir liman enti olan Ostiadr. Cr At e araba yarşlarnn yapldğ alan lO Capt omada Satrnis ya da Tarpeis Dağnda Tarqi nis tarafndan inşa edilen e sonradan olağanüstü bir şeilde süslenen piter Tapnağ 1 Yalaş m 1 2 Yalaş m C omada I ylnda raln saip oldğ bütün yeti lerin yll olara seilen eşit yetilere saip ii magtrat' deredilmesiyle başlayan Cmriyet Döneminde en büyü ii agtrat' er bri tatr omallar deletin bütünlüğünü telieye soaca bir drmla arşlaş arşlaştl tlarn arnda da belli bir bi r süre sür e iin i in snr snrs s yetilerle do natlm natlmş ş bir bi r yöneti yön etii i atarlard atarlard b işiye işiye dtatr denirdi 279
ROA TARHiNiN ÖZET
1 5 Mgise equiu Süva biiği omtanı.
Dico taafından atanan bi am göeviid. Süva biiein yönetmenin yanı ıa omada ya da ae efeede dico veidi. Göev ü ei dico' göevde bndğ üeye ıtıdı edimetedi. 6 Bada mpaato aene hitap edimetedi. 1 iuni peis Ples'en haaını oma iin ples taafın dan eien am göeviei. 8 Yaaşı m. 1 ugeu Bi aazi öü item item x aya) aya) 4 igeim yaaşı mete ae. 20 og peex Yüe am göevieinn giydie enaı egvan engi şeit şeit giyi. giyi. Ayı Ayıca ca doğştan özgü omaı oma ı ee o caın egeni ağına ada giydiei giyydi. 21 Deceii lö s yüzyıda omada adi ve ida yetee donatı mış on şiden şiden oşan yönetim yönetim . 22 Yaaşı 9 m. 23 Yaaşı m. 24 Yaaşı Yaaşı m. 25 iun iunus us iliis il iis oma od göev. Cmhiyet öneminde bi da tamamı equies (üvai ınıf) oan aJtı iuni ilies bnd. Pincipus dönemnde ayıaı atı omaa biite bi seıo' aaından eiidi. Ge impaato dönemine od omtanına işaet eden gene bi anam azanmştı. 26 S 375 27 Yaaşı m. 28 Cognome Kşinin ea imine eenen geneie üüncü ıada öyenen iimdi. 2 egio Bi cosul ya da bi peo omta ettiği ia pi yadeden ve üvaiden oşan ata ambemi taşıyan oma od biieine veien ad 30 iunus omada eşiti aei ve ivi göeviee veien ota ad. 31 Cous Kaga. 280
NOTR ou' hatiperin onuşma yaptıarı sahne ya da pat 32 Ros ou'
33
f. III sende ya da Macedoniaı sender Pers mparatoruğunu
yıtıtan sonra Yunanistan'dan Hindistan'a adar uzanan büyü bir imparatoru urmuştur. 34 Yaaşı 92 m. 35 Ceıso Romanın nüfus sayımını yapma ahsa açıdan işenmiş suçarı suçu işeyenerin buunduğu meviyi bir at dereceye indirere cezaandırma entin yoarını öprüerini ve binaarı nı gözetmee yüümü beş yı araya seçien amu görevisi 36 Legus Roma'da Ö yüzyıarda eyaet vai yardımcısı. uius Caesar lö yüzyıın iinci yarısında legus lego' omu tan oara oar a atama uyguaması uyguamasını nı başattı. 3 7 Yaaşı 27 m. 3 8 Hiero Siciya raı. 39 letu Esi branier, Mısırıar Yunanar, Romaıar ve başa uygarı uygarıarda arda uanımış oan ağırı birimi biri mi 4° Corneius bir ihanete uğrar ve Hanibaın adamarı tarafından esir ediir 4 Moius Roma'da tahı öçü birimi 4 2 Spoliu Yeni düşen dü şen bir düşman aserinden aserinden aınan siah ve ve zırh zı rh bu anamından düşmandan aınan her şeye işaret eden ganimet" anamına uaşır Yani bu uanımında pe (ganimet eime siye eş anamıdır. anamıdır. 43 Coısulis Önceden consul' görevinde buunmuş oan imse. 44 Peo Yargıdan sorumu amu yüse görevisi. Bu görevier zamana huusa yetierinden ço şey yitirdier ve hazine ba anığı ve ve ötei yönetim göreverine getiridier. Roma'da bir çü birimi. 4 Mos Roma'da 6 Poosul Roma'da consul görevini tamamadıtan sonra ön ceeri populs l. daha sonra sentus ararıya bir yıığına bir eyaete vai oara gönderien yüse amu görevisi eyaet vaisi. 4 Yaaşı m. 28
RMA ARiHii ÖZEi
8 Syax knc Kataca Saaı sıasındak Nmda kalı. 9 Psedols Dümece Pls 50 Psedoeses Dümece Peses. 5 1 tö yak. yılında Sata kalı 5 2 Ncomedes Btyna kalı 5 Dümece Peses 5 Queso Ölüm ceası öngöülen sçlaı yagılayan k göelden bs. 5 5 Ponfex Romada dnsel geleneklen e kallaın öğetlmes e yüütülmes göen üstlenen ale kl üyes 56 Bada kllanılan ique kelmesnden Masn Catls seye ek meslektaı yatığı anlaılı. 5 Palagona kalı 58 Aedils Romada yollaın bakımından, aa yelende alım sa tımlaın denetmnden e kam oynlaının düenlenmesnden soml kam göels. göels. 59 Scbons Co Cceonn akadaı 60 Sels sacs Pbls Sels Sels Vata Vata lsacs. 6 1 Tganes Amena kalı, Mtdatesn damadı 62 Cenuio Süa blğ komtanı 6 Yaklaık km 6 Seseius Esk b b Roma skkes 65 anda Meda, Aa e Caamananın b kısmında klan de lette yaayan alk. 66 Ci Senato bnası 6 Augusus Romaya lkn b maatolk sanıdı Yüce, l" anlamına gelen b san lk ke senus taaından Caesaın yeğen, aynı amanda ela edndğ oğl olan Octaansa elm ol ondan sona gelen maatola b sanı almaya deam etmle d 68 Ces Romaya lkn b maatolk sanı Ces ls Ga s Caesaın, dolayısıyla elat edndğ oğl Ocaansn ale adıdı. Sonak maaola sanlaının b açası olaak Ces 22
NOAR adı arar ve b sa oğarıa ya da eva edidieri oğarı a geçirirer. 69 Yaaı m. 70 üümdar 7 1 arı 72 Pee Peecus cu s peoio Pricias döemii baarıda Iaia ve oma'dai imaraor mhafız biriğie oma ede öemi bir memr B memr ayrıca müi ve aseri yöeim üzeride ege medi ve imaraor gerçe veii sayıırdı 7 Decabs Dacia raı 74 Un Öüeri üerii odığ vazo. 75 Pius ogörüü yardımsever 76 Yaa m 7 7 Apopsin Beyi aamas ya da beyi damararı birii amasıda doayı meydaa gee feç. 78 Mu Bird b eimeyi sarı saıza aadırımı ara oara çevirir. Aca yaygı görü ı ara deği bir çei or see ya da değeri bir a odğ yöüdedir 79 Pepeuu edicu 'arı göreve gedieri gedi eri yı yasaarı yasaarı ası ygayacaarıı haa dyrma içi hazradıar bidiri. er peo bir öceide frı oara hazıradığı b bidiriye yargı sisemi süreiiğii orr bir daha değimezdi. 80 Yaaı m Zeobia Pamyra raiçesi Odeas arısı 82 Pinceps Vndşn iincisi önde geleni aamı vere pinceps cmhriyeçi geeeere bağaııdır ve b edee Ags s edisi içi seçiği resmi omaya bir imaraor saı dır Agssa sora oma imaraorarı aha çııarda resmi omaya b üvaı aırar. 8 Yaaı 30 m 84 Baa 85 Kr Vergiis Aeeis VI 35 86 Speculator: İmaraoarı emri aıda ara bağı özeie 283
ROA TARHiNiN ÖZT! habeeşmey sağlamak ve mpaatou koumakla göevli bi bö ük. 8 tda librla Esk Yua ve Roma'da game diyaektik, eto k geoei aitmeik, astoom ve müzi omak üzee yedi değişik ala içee çalşmaa. 88 Cosaiapolis bugükü sabul. 89 Kuyukluyldız.
284
Y K L LÜÜ Aci uaista'da Pelopoesusu uzeide Coitus Ke zii güeidei lge Aciu piusta i et Adien Ati Ass Assia iaı ı uze lümü l ümü ugüü Bota. Adieeni Ati Assia'ı uze taaıda i lgede ugüü Botada eleşi al Aequi talada Latile Latile ve Volsla Volslala la omşu ola ola savaşçı savaşçı i i al Ao!i Ota uaista'da Loci ile Acaaia aasıda güe es saliada eleşi al. Agrigeu icila'ı güe sailii e üü ve e zegi et leide ii ugüü Gigei. Agrippin Bu güü Kl Ali uaı Re ve ua Neilei aasıda i odeeaso oluştua Gema ailelei Bulada aeetle Gallialla ü tü Gemaia uluslaıa u adı veile Ali Haza Deizi ıısıda ugüü Dağısta ve eistadai Alaia üleside eleşi al Alis Almaada Alis Nei Alexıdri sedeie Algdus Dğ Romaı güedoğusuda usculum ve Velitae aa sdai dağ Bugüü Mote Compati Alli Nehri Romaı uzee doğu alaşı o edi ilomete uzağıda ğıda üçü i i ei Alpes Coie Alp Dağlaı aşlıca doğal geçidi Bugüü Mot Geve. Alnu ltala uzeide Veedi aıda ilis Nei ağz da Adiati ıısda i et Bugüü Altio 285
ROMA TARiHiNiN Ti Ambons Bugük svçr v Amy toprkrıd yrk r Kt kvm Amss Potusu tısıd r m kt ugükü Smsu Ano Tr Nr krı r çy Apprd doğr Sr ük güyd gçr gçr Bugükü Tvro Antmnats Sr çok sk r kt o Atmd yrk k Antmsa Mopotmyd r kt Antoa Atkçğd Sury v Suus krığıı kt Bugükü ürky Cumurytdk Hty mrk outu r Atky. Aollona Trkyd Krd kıyısıd r kt Bugükü Bug rstd Burg Körf güydk Soopo Aa Yo Rom'd nso A. Cudus trfıd çı Romd Cpu ürd Brudsum gd üü yo. Aa Güy ty'd r ög Aqa k Krt Svıd sor Romır trfıd Yuk rı ty'd kuru r kt. Güümüd d yı d ımkt dır Aqtaıa Güy Gd or Pyrs rsıd r yt. Ada tumd yrk r k o Rutu kvm kt. Agıtoats Bugükü Strsurg. Amn Umrd Adrytk D kıyısıd yı dı tıy r ğıd r kt ugükü Rm Aoa Gı kuy ytrd ytrd r. r. Ataxata Büyük Armı Armı kt ugükü Ardsd Asa y ydd dd r kt Asa Asy kıtsı. Assya Asyd Md Mopotmy v Byo rsıdk ük Avtns s Romı yd yd tpsd r Av G kı. 286
YR KAiM KAiM !SiMR SÜGÜ Babylon Ft eh ykd üü b ket Basta B Gem kbes Blga Rhe Se Me Nehe e Kzey Dez sd k G kzey böümü B1vt ty tyd esk b b ket Bgükü Beeveto Beeveto Bss Tky kzeydoğ bögesde yeeşk vhş ve yğmc b kbe Bta (Bedcm) (Bedcm) k İtyd Veo Veo ve ve Cemo C emo s s d b köy Bgükü Cvde Btyna Küçüksy kzeybtsd kzeyde Kdez güe yde Phyg Gt btsd Popots doğsd Pphgo ve Gy s o böge Bonona Bgükü Boog Bosos 1) Kdez Mm Deze bğy Bosphos Th cs bgükü İstb Boğz; 2 Bosphos Cmmes Azk Dez Kdeze bğy bgükü Keç Boğz B boğz büyük b kğ mekezd ve b kğ ksc Bosphos de Bosaan Keç Ke ç Boğz Boğz kys kysd d yşy yşy hk h k Btaa Bgükü Bgük ü İgtee İgt ee skoçy skoçy ve İdy İdy çe üke Bndsn Adytk Dez ysd öem b m ket o Bdsmd (bgükü (bgükü Bds) B ds) ye yeeş eşk k hk h k Bt İty İty güey cd yeeş yeeşkk hk Bdgala Bgükü Bodex Bzao1s Nees odğ tm ok beeememşt Tkyd Kdez kysd b ket odğ smktd Byant Popotste (Mm Dez) Pots Exs (K dez) geçt vee boğz Tky kysd Meg kd ğ ket Bgükü İstb Caba Potst Potst b ket Cabyl Tkyd b ket 287
ROMA TARiHiNiN ÖZTi Cels epesi: oada Palainu Tepesinin güneyinde Aveninus Tepesinin doğusunda bi tepe bugünkü Latean Dağı Dağı Ceıineses Latiuda oaya yakın küçük ve çok eski bi kent oan Caninada (bugünkü Ciano yeeşik alk Cenoprrim Bugünkü Bivados Clbri Aşağı alyada aentudan apygiu bununa kada uzanan böge bugünkü Tea dOtanto Cltis Takya'da Kaadeniz kıyısında Toi'nin güneyinde bi kent Bugünkü oany oanyaa sınıındaki sınıında ki Mangaia Cmp Ota talyada talyad a Tien Denizi kıyısın kıyısında da bi b i bölge Cmps Cmps Mrs: Mrs : oada kentin sulaından Tibe Nenin kuzey baısına kada uzanan bölge, askein içtia ve tali yei olasının yanı sıa oaıaın eğence yeiydi Eken dönede buada Tanı Mas'a ait b sunaka Apollo Tapınağı, cuuiye döneinde ise kau binalaı bulunuyodu paatoluk döneinde de buada biçok öneli yapı inşa edildi Ce Bugünü Canne Ctbri: Bugünkü Biscaya Biscaya bölgesinde Astuianın doğusunda, doğusunda , Hispania Taaconensiste bi oa eyaleti Cpolm oada Satunius ya da Tapeius Dağında Tquinius taafından inşa edien ve sonadan olağanüstü bi şekilde süse nen upite Tapınağı Cpitoi Cpitoim m epes epes Fou oanula Palatinu Tepesinden ayıan epe bugünkü Capidaglio Cppdoi Doğu'da Aenia batıda Galatia ve Lykaonia, kuzeyde Pontus ve güneyde Ciliciayla sınıandııış böge, adını Gaaia sınıındaki Cappadocia Iağından alı Bugünkü Kışei Nev şei Aksaay Niğde Kaysei Yogat ve Malatya illeinin tüünü Ankaanın doğu, Sivasın güney ve Adana'nın kuzey böüle ini içine aı Cp Capanianın belli başlı kentleinden bii bugünkü Sana Maia di Capua 288
YER E KAiM !SiMERi SÖZÜGÜ Crp: Tuna neri ıyısında yerleşi ir al Crre Crre Mezopotamya'da ir ent, Harran. Clun Bugünü ClnssurMarne'de ClnssurMarne'de yerleşi yerleşi al Cnene: icilya' icilya'nın nın doğu sailinde, Etna Dağının eteğinde, ugün ü Catina entinde yerleşi al C C Germaniada (ugünü Almanyanın Hessen ve Tü ringen ringen eyaletlerinde yerleşmiş esi ir Germania avmi. Cudu amnium'da amnium'da üçü ir ent Cerone Plutarcus'un doğum yeri Bugünü Kaprena ya da Ka purna. Cledon Bitynia lgesinde Marmara oğazında ir ent, u günü Kadıy Kadıy Cl Anadolu'nun güneyinde anti ir lge Alanya Burnundan uriye uriyeye ye adar uzanır; uzeyi ve atısı oros Dağları, güneyi A denizle çevrilidir Doğu'da uriye ile arasında Amanos Dağları ulunur. Bugünü Adana ve çel illeriyle Knya'nn güney Alan ya'nın ya'nın doğu lümlerini içine alır Cbr: Kuzey Almanya'da yerleşi ir al Clype: Afriada ir ent ve urun ugünü Clyea. Col Doğu Karadenizde yerleşi al. Col Asya'da Karadeniz'in doğusunda ir üle, ugünü Mingre lia. Cogene Cilicia'nın uzeyinde, doğu sınırı Fırat'a adar uzanan üle Conord Bugün Almanyanın ReinlandPflz Eyaleti sınırlar için de yer alan Altenstadt olduğu sanılmatadır Connnopol: Bugünü stanul Corduen Kuzeyatı ran'da yerleşi al. Coru Peloponnesusta ünlü ir ticaret enti, Mummius tarafın dan yağmalandı ve yııldı ugünü Corinto ya da Gereme Corol: atium'da ir ent 289
ROMA TARHNN ÖETİ Corsi Akdniz'd Srdiny Adsnn kzyind bir d. Bgünkü Korsik Ads. Corys: Ciicid yn d şyn bir kn imn v mğrnn b ndğ bir brn. Sfrny ünüdür. Bgünkü Korikos Crt Akdniz'd bir d bgünkü Giri. Crstmiıi Fidnn kzydoğsnd, Sbinrin ski bir kni on Crsmrid bgünkü Mon Roondod yrşik k. Ctsipoı Assy Assyri'd ri'd Pr krrnn kşn ordkr ord kr kn k n Cyzim Küçük Asyd Mysi üksinin önmi bir knidir Bgünkü Bkz. Di: Aşğ Aşğ Tn'd Tn' d yrşik svşç bir kvi Di Bgünkü kr Mcrin Trnivny Modvy W ci Bssrbi orkrnd yrşik kn üksi Dmt: Dmi'd yrşik on k. Di Adriyik Dnizinin doğ sind bir ük Dıbis (Dıvis) Tn nrinin ykr ko Dpı: Sriyd Sriyd bbnn nn Aniociy Aniociy ykn bir b ir yr Drdıi Abydos'n · günybsnd Çnkk boğz kyısnd Drdns rfndn krmş kn bgünkü M yr şik on k. Eborm Bgünkü ngirnin ng irnin ork şri. Edss Mzoomyd Osdron'nn bir kni bgünkü Urf Epss oni bögsind bgünkü Sçk ski v ünü bir icr kni Epirs Kzyb nnisn'd bir bi r bög Esqii psi Romnn ydi sinin n büyüğü çşii yükskik yr yr rdn oşr B ndn nin d çoğ ddir Bgünkü Sn Mri Mggior Etrüsr (inc Etrsi y d si) y'd kzyd Arno gü nyd Tibr Nirri rsndki rri bögsind yrşik ski bir k 290
YER E KAiM SiMLERi SÖZL SÖZ LG G Eumenia Phryga'nn br ken bugünkü kl. Euphates Bugünkü Fra Nehr. Falisa alyada Erurann güney kesmnde yerlek olan halkn ourduğu ken. Falisi kelmes se daha ok burada yerlek halk fde eder. idenates: ber Nehrnn sol kysnda, omadan yaklak sek k lomere uaka um'un esk kenlernden br olan Fdenae'da bugünkü Casel Gubleo yerlek halk Fani Franklar. Fuulae Caudinae Samnumun esk ve küük br ken olan Caud um yaknlarndak aal eknde dar ge. Bugünkü Casale d Forcha Gabii: Sclyallar arafndan kurulmu Laumun en esk kenlern den br Bugünkü Casglone Galatia Ora Anadolunun kueynde doğusunda Ponus ve Cappadoca, basnda Phryga kueynde Paphlagonayla snrlandrlm olan bölge. Gallaei Hspana arraconenssn basnda bugünkü Galya ve Porekn br bölümünde yerlek halk Gallia Kel kökenl halkn yaadğ, bugünkü Fransay, Belkann br bölümünü Almanyann basn ve alyann kueyn ne alan bölge Galliae Gallia Uteio ya da ansalina Alplern öesndek Galla ve Gallia ialina Alplern alya arafndak Galla Kuey al ya olmak üere k ksmdan oluan bölge. Geania en Nehrnn doğusunda ve una Nehrnn kueynde bugünkü Almanya snrlar ndek ülke. Gemania Ifeio ku ey Germana ve Gemania Sueio güney Germana) olmak üere k eyaleen oluur Gemai Germanada yerlek halk Germanallar Gothla Gothi) Kuey Almanyada yerlek br kavm 29
ROMA TARHN!N TARHN!N ÖZET! Haemus: rkyd sırdğlr bugünkü Büyük Blkn Dğlrı. Hersyma: Bugünkü Kudüs Hispana spny. Hispaıae: spny, I 208 yılınd, Krtclırın çkilmsindn sonr Hispaia cterr (bronun bu ynındki spny Ykın s pny Hispaıia ulterir bronun öt ynındki spny zk spny spny olmk üzr iki ylt ylt ddönüştürülmüştü önüştürülmüştür.r. Hister: Tun Nhrinin şğı kolu. aiulum epesi: Romnın tplrindn biri. Ibera Ks Ks Dğlrının Dğlrının günyind bir ülk yri lyricum y d Iyrid yrşik hk yrum (yra driytik Dniinin doğu kys boyunc unn bögdir Bugünkü Yugosly rnutluk sınırlrı içinddir ndi: Hindistnd yrşik hk nda: Hindist . saur: Pmphyli yconi Cilici rsınd günümüzd yklşık ork Kony Krmn illrinin günybtı ny iinin is kuzydoğu uç ksimlrini kpsyn bölgd yrlşik bir sy k bilsi sauria: suri kminin yşdığı ülk ülk stria: tlyd driytik Dnizi kıyısınd Illyricum sınırınd bir ük. str: strid stri d yrlşik yrlşik hlk tala spnyd Bticd Scipio fricnus trfındn kuruln imprtor rinus il Hdrinusun doğduğu knt bugünkü S ill knti ykınlrınddır ykınlrınddır Ituraei: Col Syrid Suriynin günyind Slukoslrl Ptolm ioslr rsındki çrpışmr shn oln bölg yrlşik hlk. Iudaea: Yhudilrin ülksi Kartaa (arthag Kuzy frikd bugünkü unus kıyılrınd ku rulmuş bir knt 292
YER E KAM iSiMERi SÖZÜ GÜ Kl Chginiensis) Kartacada yerleik halk Küçük Ameni Eskiçağda doğusu Media atsı appadocia kuzeyi olchis ve Ieris üeyi Suriyeyle srladrl öle. Lepis Afrika sahilide uükü Lata yakıda ir ket Lby Mısr ve Etiyopya atsıdaki ülke Lges Glli Cislpin' üükü Piedo Geoa ve Luccada yerleik ir ltalya halkı. Lgi Lgi Glli G lli Cislpin' ir ülke Lges Lgi öleside yerleik halk. Llybem: Sicilyaı üey sahlide ir ket, urada ayı ad ta ya ir uru da uluaktadr Buükü apo Boeo. Lingne Lingne Lngne Lngnes) s) Galliada ir ket Buükü Lares Lni ltalya üeyide yerleik halk. Lni Aağı ltalyada ir öle. Lgdnm rar ve Rhodaus ehirlerii irirlerie karıtıkları yerde ir Gallia keti uükü Lyo. Lsini lspayaı atı öleside uükü Portekiz ve lspaya da, Estreadura ve Toledou ir ölüüde yerleik halk Lsini: lspayaı at ölesi uükü Portekiz ile lspayaı Estraadura ve Toledo illerii ir kıs kapsaya öle S 1 4 yılda Roa paratorluğuu ir eyaleti olur Lyi Aadoluu üeyat kesiideki Teke yarıadasda a tik ir öle Buükü Muğlaı doğu Alayaı atı ölüü ü içie alır Medi Makedoya srda yerleik Trakya halk. Mgesi Lydiada Sipylus Sipylus ağı (uükü Maisa Maisa ağı eteğide ir ket, uükü Maisa. Medni Thracia, Epirus ve Yuaistala çevrili ola ülke Mmnni Sır ketide yaayalar" alaıa ele Marcoa i üçlü ir Bat Geraia kailesidir. l yaklaık 8 yılda Bo heyaya (uükü Çek uhuriyetii e atısda ulua 293
OMA TAiHii ÖZETi böge yereşirer e burada g bir kraık kurarar. Mad Hyrcania'da Haar Denii yakınnda oturan hak. Maum ukar Moesia'da Moesia'da bir bi r kent. Mas Latiu'da, Fucinus ö kysnda yereşik hak. Massla aia Narbonensis'e n bir ian keni bugnk Marsiya. Mauetana: Akdeni kyısnda Atantik Okyanusu ie Nuidia ara sındaki bir Afrika kesi bugnk Fas. Mazaa Cappadocia'nın Ciicia eyaetinde buunan en önei kenti iberius'un döneinde Caesarea Caesarea adn ar. Bugn B ugnk k Kayseri. Kayseri. Medana: Byk Arenia'da bir böge. Medolanum: aia Cisapinada bir ken bugnk Mian. Medle (Med): Bugnk Aerbaycan Şiran hian e Maanderanda yereşik hak. Metauus Ubria'da bir nehir bugnk Meuro Nehri Mezooamya Mesooama) Kk Asya'nın gneyde doğusunda Euphrates Eu phrates Frat e igris Dice nehireri arasındaki böge. Moesa: Bugnk Bugaristan Bugaristan e Srbistan'daki bir ke. k e. Moonaum Aanya Aanya'da 'da bir kent ken t bugnk Main Mulu Mul uss Köüsü Köüsü Roa'da iber Nehri erinde bir köpr. Bugnk Moe Köprs. Musa Pannonia'da bir kent bugnk Esgek. Nabo Naboa: aia'da bir kent adını aia Narbonensis'en ar bugnk Narbonne Nomeda Bithynia'nn başkenti bugnk it. Nsbs Meopotaya'd Meopotaya'daa bir ken bugnk bugnk Nusaybin Na Capaniada eski bir ken gnde de ayn ada anıaktadır Noum: una Nehri e Ap Dağar arasında uanan bir ke Numana Hispania arraconensis'te en Scipio Aricanus tarafın dan ee giirien e yıkan kent bugnk array.
YER E KAiM iMLER ÖLÜ Nantn Nuantia'da yrlşi hal Nuantialılar. Ndae Mauritania v artaca tpralarında, bugünü Czayr'd Czayr'd yrlşi hal Nda uzy Aia'da, Mauritania v artaca arasındai ül bugünü bugün ü Czayir Czayir Oyps Lycia'da bulunan v adını şu lduğu dağdan alan nt Oades sy syaa yaınındai adaar, bug bugünü ünü Orny Orn y adaları Osdena Mzptaya'nın batı bölgsind bir ül bugünü Bangladş sden Bugünü Ur v vrsind yrlşi hal. Paaestna Bügünü Filistin Paat Ra'nın ydi tpsindn bir. Paphya üü Asyada Lycia v Cilicia arasında yr alan dniz ıyısında ıyısında bölg. Bugünü Alanya Alanya ili sınırları sınırlar ı iinddir. Pana Tuna Nhrinin güny v batısında uzanan bugünü Ma caristan carista n v Yugsl Yugslavy avyaa tpralarında tpralarında yrlşi halın ülsi ü lsi Patape r r Bğazında bir bi r nt. Paphagna uzynd Pnts Euxinus aradniz günyind Ga lata, dğusunda Pntus, batısında Bthynia'yla sınırlandırılış lan bölg. Bugünü Zngulda, Bartın, astanu Çanırı v Sinp illrinin tüünü v Çru'un batı bölüünü iin alır. Patheps aradniz ıyısında Aşağı Msia'da bir nt Patha lranda Mdia Aria v Caaania'nın bir ısını luşturan bölg v burada urulan dvlt Peg Orta talya'da bugünü bugünü Abruzz Citrir'd yrşi hal. hal. Pega üü Asyada ütüphansiyl ünlü bir nt bugün lz ir' bağlı Brgaa. Pesa Pess) Caraania, Mdia v Susiana arasındai bölgd yr lşi halın ülsi Pesa Bugünü Prugia 95
ROMA TARiHiNiN ÖTi Phaei Lyid Pmphyli sıırıd bir ket, bugükü ekirv. Phiippi Mkedyd, hri sıırıd, Otvius ve tiusu Brutus ve Cssiusu bzgu uğrttığı svşl ülü bir ket bugükü bugükü Filibe Phoeıice Feike Pygia dlud btısı Mysi Lydi ve Cri, dğusu Glti ve Lyki, kuzeyi Bithyi, güeyi Pisidi ve Lyi'yl sıırldırılmış bölge Bugükü kr fykrhisr ve Eskişehir illeri i eredeyse tümüü, Ky, Isprt ve Burdur illerii kuzey, Küthy iliise btı bölümüü içie lır Picene Ort ltlyd driytik Deizi kıyısıd Pietum bölgeside yerleşik hlk Piceıum ltly'ı dğu bölgeside, meyveleri ve yğıyl ülü, bu gükü tprklrıdki bölge Piaeu ti ykııd öemli bir lim; bugükü Pire Limı. Piene Dağa (Pyeıaeum): Güeydğu vrup'd Frslspy sıırı byu uz sırdğlr sırdğlr Poıu Poemoıiacu Bugükü Smsu, Ordu, Giresu ve rbz illerii kpsy bölge Paeıee: tium'u e eski tik ketleride biridir Gülleri fı dığı ve Fu pığıyl ülüdür Bugükü Plestri. Paeıeiıi Preestede, bugükü Plestrid yerleşik hlk. Quiıquegeniaıi Libyı Cyrei eyletide yerleşik hlk Quiiıai epei Rmı yedi tepeside biri, bugükü Mte Cvll. Raeia: lp Dğlrıı bugü irl lpleri (Ape Raeicae) lrk ıl kısmıd, bugükü Bvyer (lmyı, bşketii Mü ih'i luşturduğu Byer eyleti) ve lsviçre tprklrıı bir bö lümüde kurulmuş l Rm eyeti Raeıa Glli Cislpid ülü bir lim keti, güümüzde de yı dl ılmktdır. 96
YER E AM !SMLER SÖZLÜ GÜ henu Gallayı Germena'dan ayıran ner, ugünü Ren Ner hoonu Ren Ner. hoope Baı raya raya'yı 'yı çne aan a an r eyae hou Ege Denznde r ada a da ugünü Rodos Adası Sabnle Sabn) alyada, er rmağının doğusunda dağlı lgede yerleş es r am. Sagunum Hspana arraconenss'e, Adenz yısında, Ierus'un ersnde r en. Bugünü Muredro. Sala Bugünü Saoy'd Saoy'daa yerleş r Ap am am Salenn alyanın güneydoğu ucunda, ugünü ase le geno arasında yerleş a Salonae Dalmaa'da r sal en, günümüzde Saona adıya anı maadır Samnle (Samne) Ora aya'da Campana e Adrya Denz arasında dağı Samnum lgesnde yerleş al. Samnum ayada, Laum'a omşu es r üle Samu Ege Denznde r ada, ugünü Ssam Adası Sa Sardna Adasında yereş al. Sana Adenz' de, Korsa Adasının güneynde r r ada. ada . Bugünü Sardunya Adası Samaae (Sauoaae) Sarmaa Sarmaa opra o praarında arında yereş al Samaa suadan Don Nerne adar, yan günümüzde Polon ya'dan Rusya'ya adar olan lge Saxone Sasonlar So Ilyrcum sınırında yerleş al. Syhae Karadenzn uzeynde Kuzey Arupa e Asyada yaşayan gçee am Seleua Dcle Ner üzernde urumuş olan r en Seleua Iaua saura yaınında Seleuca Bugün spara'nın Aaey lçesne ağlı Sele yü Baya. Sena mra'da r sal en, ugünü Sngaga 297
ROMA TARiHiNiN ÖZETi Senone Galla Lgdete, ya bgüü Sete yerleş al Sequn Galla Belgcada (bgüü Fraa ıırlar çde) güçlü br Kel able Lyo' (atçağda br olo et ola Lg dm) zeydoğda FraceComt ve zeybatıda Borgoge bögede yerleşmşlerd. mler Seqaada (b güü Se Ner) amala brlte bldları üle Saoe (a t Arar) ve Dob (at Db) erleryle lamataydı Serdc Bgüü Sofya Scy (Scl) tayaı güeyde bla, Atçağda dez tca ret açıda ço öeml br ada Sngr Mezopota Mezop otamya myada da br e Snope Karadezde Paplagoa ıyııda br ma bgüü S op Spyum: Lyda ve Pryg Prygaa ıırıda br dağ da ğ bgüü Maa Dağı Srmum Aşağı Paoa'da öem br et et bgüü Mtrovtz. Smyrı: oa'da ülü br al et bgüü zmr. Sopene Tce ve çevre apaya bölge Sprtllr (Lcedemon) Bgüü Mtra yaılarıda yereş al Strtonce: Küçü Ayada Lyda'ı güeyde Cara eyalet öeml etlerde br bgüü E Ha r Sue Sue Pompet: Latm' Latm' e e eterde br Sue Bgüü Amaya' zeydoğda br üle Surye (Syr) Kral Seeo' Babl atraplığı'ı geşletere Aa' da rdğ büyü br üle. Sutrn Etrrada Strm etde (bgüü Str) yereş al Syrcue Scya'da bgüü Sragoa et rentn Maga Graeca (güey talya ve Sclya) alde zeg br e ola Taretmda (bgüü Tarato) yerleş a rentum: Aşağ taya' taya'da da br et bgüü Tarato rrco payada bgüü Tarragoa et
YER E KAiM SMERi SZÜGÜ S ZÜGÜ Tass Ciia öemi bir keti op güümüze e a aa aımaktaır. aamentani iiaı oğ bögesie, bgükü aormia ketie ereşik ak. Tas (Toos Dağa) Küçükasaı Küçükasaı e büük ağ sisesi sisesi Caria a başaarak oğa oğr çeşiti öere zaır ve çeşiti aar aır Tetones Amaaa ereşik bir ak Theving, Taip Taiphai, hai, Victoai ictoa i Aşağı Ta bögese bögese ereşk akar. hessaia Heas ie Makeoa arasıa bir üke Thessaonica Makeoaa bir ket bgükü eaik. eaik. Thacia Kzee ta, güeie Ege Deizi, batsa Makeoa, oğsa oğs a Karaeiz Karaei z ve ve Marmara Marmaraa a sıraırımış oa üke. Ticinm Gaia Cisapiaa bir ket bgükü Pavia. iganoceta Armeia kraığı başketi, Mitriates savaşı sra sa graes graes tarafıa tarafıa kr kr Tigis Die Neri Tigni sviçree sviçree bgükü ürte ereşik ereşik ak omis Karaeize Karaeize Moesia bir keti Bgükü Köstee Tansa/pini Aperi ötesie ereşk ak Tebia Nehi Ykarı taaa bir eir Haibaı Romaıara karşı kazaığı zafere üüür Bgükü Trebbia. ibai Aşaı Moesiaa ereşik ak. Tipois Afkaa bgükü Libaa ba bir eaet Tscia taaa Etrüskeri aşaığı böge Tscm Bgükü rasati Tepesi akııa op Latim e eski keterie briir Uscdama Haems Dağı akııa akııa Bessi Bessi kavmie ait bir b ir ket Vecta gtere' güee bir aa bgükü Wgt Aası 99
ROMA TARiHiNiN ÖZT Veenes Cius rfındn fethedien Etruri biriğini ouşturn on iki kenten biri on ntik Veii Veii kentinde kentinde yereşik yereşik hk · Ve: Veientesin yşdığ kent. Veıea Adriyti Adriytikk Denizinin Deniz inin kuzeybı kuzeybı shiinde bir üke ü ke Vmnas epes Ronın yedi tepesinden biri Vıde: Antik August Vindeicoru bugünkü Ausburg sınırrı içinde yereşik hk. Voskar os); Ltiud tyd Ronı üzerine kuruduğu böge Liris kyısınd yereşik hk
3
KYKÇ Bird, H W, 98 Te Roman Emperors: Etrops Perspective," Annt Hstoy Bultn : 9-5 ttp://ivory.trent.c/ / ab /abd /ab dtml tml 2501999 990 e Strcter and Temes in Etropis Breviarim" assal Bulltn / 8-92 1992 1992 Etropis Brevarim ab Urbe Condita Lverpool. H stoa ans ns o o t Antquty ondonNew Robacer D. 2002 Hsto ork.
31
