Shaban Musliu R-521-10
E DREJTA NDËRKOMBËTARE NDËRKOM BËTARE PUBLIKE PUBLI KE (përmbledhje)
Nocioni i Drejtës Ndërkombëtre – Shkrimtarët e vjetër, të cilët kanë shkruar në latinisht , për lëndën tonë kanë përdorur termin e së drejtës romake jus gentium (drejta e popujve). Ky term ka përfaësuar sistemin juridik unik nacional, ë ka rregulluar marrëdhëniet midis të huajve, midis të huajve dhe ytetarëve romak dhe ka enë i ba!uar në idetë e përbashkëta drejtësisë së popujve të ndryshëm te perandorisë . "ermi jus#gentium është përdorur edhe për të shënuar normat juridike të cilat kanë rregulluar marrëdhëniet midis shteteve , përkatësisht në mes popullit romak dhe popujve tjerë . !rncisco de "itori ne shek $%& dhe angle!i #o$c%e në shek $%&& kanë përdorur termin jus#inter#gentes (e drejta midis popujve) ose ( e dr.ndërkombëtare), i cili është përhapur dhe pranuar në shumë gjuhë. &roci shek $%&& krahas me jus#gentium përdor dhe termin inter#civitates (e drejta midis shteteve). Këtë term e kanë përvetësuar të gjithë autorët ë kanë konsideruar se e drejta ndërkombëtare rregullon marrëdhëniet midis shteteve. Jerem' Bent%mn – me '* për herë të parë ka përdorur p ërdorur termin &nternational +a ( e dr. ndërkombëtare), si !ëvendësim i termit termit +a of -ation (e drejta e popujve). Përk$(i)imi* E Drejta Ndërkombëtare Publike (DNP) është tërësia e rregullave dhe normave të sjelljes ndërmjet subjekteve të së drejtës ndërkombëtare.
+$bjektet e DN anë bartësit e të drejtave dhe detyrimeve në marrëdhëniet ndërkombëtare. -ë përcaktimin konkret të subjekteve ndërkombëtare autorët janë ndarë në disa grupe / Klasikët – sipas tyre vetëm shtetet kanë cilësinë e subjektit ndërkombëtar. 0ër klasikët shteti është ♦ subjekt ndërkombëtar, sikurse ë është individi subjekt në sistemin juridik të një shteti . ♦ -jë grup autoresh ë nga shek $&$# krahas me shtetet i proklamojnë edhe individët si persona ndërkombëtarë. Sipas tyre shtetet dhe individët janë subjekt të 1-. 0ër shumicën vetëm shtetet dhe 2.-. mund të krijojnë rregulla të së drejtës, kurse individi të drejtat dhe detyrat i n3jerr vetëm nga marrëveshjet midis shteteve . ♦ -jë grup i vogël autorësh , vetëm individët i konsiderojnë si bartës të vërtetë të drejtave dhe detyrimeve në përgjithësi , pra dhe në të drejtën ndërkombëtare 4estlake 4estlake thotë se detyrat dhe drejtat e shteteve janë vetëm detyra dhe të drejta të njerë!ve ë i përbëjnë ato . -ëse mbështetemi në atë ë u tha më lart del se shtetet janë padyshim bartës të dr ejtave dhe detyrimeve, mirëpo nuk janë subjekt i vetëm. Subjekt mund të jenë edhe 2.-. dhe individi – i cili 5do herë e më shumë fiton të drejta dhe detyra për shkak të trendit të !hvillimeve në 1- kurse !hvillimi demokratik e bënë të mundshëm shfrytë!imin e disa të drejtave.
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 -ë këtë ecuri kanë kontribuar padyshim reduktimi red uktimi i sovranitetit të shteteve , njohja e primatit absolut të së drejtës ndërkombëtare, njohja e individit si subjekt i të drejtës ndërkombëtare krahas me shtetin dhe pavarësisht nga vullneti shtetërorë etj.
Ndrj e D,N, 1.-.0ublike .– rregullon marrëdhëniet midis subjekteve të 1.-, para s e gjithash midis shteteve dhe ♦ organi!atave ndërkombëtare 6 kurse 1.- .0rivate# rregullon marrëdhëniet juridike private me elemente të jashtme. ♦ 1.-. përgjithshme# përmban rregulla të përgjithshme juridike ë vlejnë për tërë bashkësinë ♦ ndërkombëtare , kurse 1. 7egjionale#i 7egjionale#i referohet një numër të vogël shtetesh6 psh (e d. ndërkombëtare ndëramerikane) ♦ 1. 0o!itive dhe 1. -atyrore ♦ 1. 8akonore dhe 1. Kontraktuese# ba!ën e vet e kanë në karakterin e burimeve të ndryshme ♦ 1. 1etyrueshme# 1etyrueshme# (us 9ogens)# përmban norma të 1.-, të cilat palët nuk mund t:i ndryshojnë. ♦ Këto rregulla krijohen me ligj ose me marrëveshje ndërkombëtare 0sh/ Karta 2K;#se u ndalon shteteve ë të marrin obligime ë do të ishin në kundërshtim me të. . -ë grupin e rregullave jus#cogens hyjnë/ h yjnë/ ndalimi i gjenocidit, skllavërisë, aparteidit, diskriminimit, piraterisë, të drejtat e njeriut, cenimi i të cilave përfaëson sipas 1.-
obsi, 0uffendorf , Spino!a, Kant, >egel, ?ustin, +ukic etj) ë përgjithësisht mendonin se rregullat e se 1.- nuk kanë karakterin e së drejtës po!itive , sepse shtetet janë sovrane dhe mbi to nuk mund të ketë 5farëdo të drejte ë do t:i detyronte@ Sipas A$stinit# e
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 -ë këtë ecuri kanë kontribuar padyshim reduktimi red uktimi i sovranitetit të shteteve , njohja e primatit absolut të së drejtës ndërkombëtare, njohja e individit si subjekt i të drejtës ndërkombëtare krahas me shtetin dhe pavarësisht nga vullneti shtetërorë etj.
Ndrj e D,N, 1.-.0ublike .– rregullon marrëdhëniet midis subjekteve të 1.-, para s e gjithash midis shteteve dhe ♦ organi!atave ndërkombëtare 6 kurse 1.- .0rivate# rregullon marrëdhëniet juridike private me elemente të jashtme. ♦ 1.-. përgjithshme# përmban rregulla të përgjithshme juridike ë vlejnë për tërë bashkësinë ♦ ndërkombëtare , kurse 1. 7egjionale#i 7egjionale#i referohet një numër të vogël shtetesh6 psh (e d. ndërkombëtare ndëramerikane) ♦ 1. 0o!itive dhe 1. -atyrore ♦ 1. 8akonore dhe 1. Kontraktuese# ba!ën e vet e kanë në karakterin e burimeve të ndryshme ♦ 1. 1etyrueshme# 1etyrueshme# (us 9ogens)# përmban norma të 1.-, të cilat palët nuk mund t:i ndryshojnë. ♦ Këto rregulla krijohen me ligj ose me marrëveshje ndërkombëtare 0sh/ Karta 2K;#se u ndalon shteteve ë të marrin obligime ë do të ishin në kundërshtim me të. . -ë grupin e rregullave jus#cogens hyjnë/ h yjnë/ ndalimi i gjenocidit, skllavërisë, aparteidit, diskriminimit, piraterisë, të drejtat e njeriut, cenimi i të cilave përfaëson sipas 1.- obsi, 0uffendorf , Spino!a, Kant, >egel, ?ustin, +ukic etj) ë përgjithësisht mendonin se rregullat e se 1.- nuk kanë karakterin e së drejtës po!itive , sepse shtetet janë sovrane dhe mbi to nuk mund të ketë 5farëdo të drejte ë do t:i detyronte@ Sipas A$stinit# e
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 D. Re)o-$tt ndërkombëtre
. Trkttet Ndërkombëtre/ janë janë marrëveshjet e lidhura mes dy ose më shumë shu më subjekteve të së drejtës ndërkombëtare. Element enësor për ek!istimin e traktatit është pajtimi i vullnetit të subjekteve i cili shprehet përmes organeve kompetente. 0ra, pajtimi arrihet në traktat nëpërmjet shprehjes së vullnetit dhënë shprehimisht për dallim nga !akonet ndërkombëtare tek të cilat vullneti shprehet heshta!i. Trkttet ndërkombëtre m$nd të k-si(iko%en në b)ë të dis kritere0e* a) sipas lëndës (politike, ekonomike) b) sipas objektivave (paes, mbrojtjes) c) formës (me shkrim, me gojë) d) mënyrës së lidhjes (solemne, të thjeshta) e) kohës sa do jenë në fui f) hapësirës gjeografike në të cilën shtrihen etj. +i1s 0e1rimit të norm0e norm 0e j$ridike Trkttet Trkttet Ndërkombëtre nd%en në/ '. "raktatet "raktatet ligje janë burim i drejtpërdrejtë i së 1.-. Be to kontraktohen rregulla të reja të sjelljes sjelljes ose vërtetohen, përkufi!ohen, abrogohen rregullat e ek!istuese !akonore ose kontraktuese të karakterit përgjithshëm@ ?to ?to janë të paafati!uara dhe prodhojnë prodho jnë efekte shpeshherë edhe për palët ë nuk kanë marrë pjesë në lidhjen e tyre. C. "raktatet kontrata, marrëveshje mes dy ose disa shteteve ë kanë per objekt rregullimin e një 5ështje të caktuar mes atyre shteteve@ ?to janë të kufi!uara ne pikëpamje kohore dhe konsumohen me plotësimin e obligimeve reciproke të palëve kontraktuese . D. "raktatet "rak tatet ligjvënëse ligjvë nëse b., #konet Ndërkombëtre. # dikur e 1.- ka enë përbërë kryesisht nga rregulla !akonore. Fë nga mesi i shekullit $&$ !akonet kanë filluar të humbin rëndësinë, si pasojë e n3jerrjes të një numri të madh të traktateve ligje. Birëpo !akonet ndërkombëtare kanë ngel si burim me rëndësi, sidomos për pjesët ku nuk është kryer kodifikimi. Sipas gjykatës ndërkombëtare të drejtësisë, gjykata duhet ti !batoj !akonet ndërkombëtare si një dëshmi e një praktike te përgjithshme e cila është pranuar si e drejtë. E-ement 2enësor 1ër ek)istimin e )konit jnë/ '. 0raktika e përgjithshme e shteteve C. %et %etëdija ëdija e subjekteve ë duke vepruar në një mënyrë të caktuar, veprojnë në pajtim me rregullat !akonore. 8akonin ndërkombëtar e bëjnë / ♦ 07E9E1E-"E" ( përsëritja e shpeshtë) ♦ 20&-&2 G7&S S&%E -E9ESS&"?" -E9ESS&"?"&S (vetëdija mbi detyrimin për t:u sjellë në një mënyrë të caktuar). c. Primet e 1ër3jit%s%me j$ridike të 1rn$r n3 kombet e 2'tetër$r# 0araesin rregullat ë janë !batuar në të drejtën e brendshme të shtetit dhe janë parime fundamentale të drejtësisë, të pranuara nga vetëdija juridike e përgjithshme. Këtu hyjnë/
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 0arimi mbi 5ështjen e gjykuar ♦ 0arimi se askush nuk mund të përfitojë nga faji i vet ♦ 0arimi i ndalimit të kepërdorimit të së drejtës ♦ 0arimi i përgjegjësisë ë lind nga aktet e paligjshme dhe rikthimi i asaj ë është fituar nga pasurimi i paba!ë ♦ 0arimi se askush nuk mund të bartë me shumë të drejta se ë ka në tjetër kënd ♦ 0arimi Lex Speiales Derogat !enerali (ligji i ve5antë derogon të përgjithshmin) ♦ 0arimi Lex Posterior Derogat Legi Priori (ligji i ri e derogon të vjetrin) etj. -ë mungesë të normave kontraktuese ose !akonore gjytaret mund t:i shfrytë!ojnë parimet e përgjithshme juridike si burim i pashtershëm. ♦
d. "endimet &j'2ësore d%e Doktrin 4 janë mjete ndihmëse të cilat shërbejnë ë të konstatojnë rregulla juridike . 7oli gjykatave# nuk është për të krijuar të drejtën , por per ta !batuar në raste të caktuara@ 0recedentët – nuk i japin fui rregullave, mirëpo gjithashtu nuk mund të mohohet se në re!onin dhe në marrjen e vendimit nga ana e gjytarit – puna e gjytareve të mëparshëm edhe nëse nuk kanë peshë vendimtare, megjithatë kanë njëfarë ndikimi@ 1oktrina# roli i autorëve të shuar nuk ka enë të krijojnë të drejtën e as të tregojnë se 5farë duhet të jetë ajo. 0or, vetëm të tregojnë ose të vërtetojnë se 5farë është në realitet e drejta. Kodi(ikimi i DN 4 me kodifikim nënkuptojmë sistemati!imin e normave juridike me ëllim ë të arrihet bashkimi i tyre në ba!ë të parimeve të përbashkëta. 1isa autorë procesin e kodifikimit e kanë konsideruar statik dhe pengesë për !hvillimin e së 1-. Sipas tyre, e 1.- e pamodifikuar është dinamike, sepse shumë më lehtë absorbon rregullat progresive. Kodifikimi i përgjithshëm i tërë së 1.- nuk është bërë sepse është e sigurt se të gjitha shtetet në asnjë mënyrë nuk do të merreshin vesh për të gjitha 5ështjet . -ga ana tjetër janë kodifikuar pjesë të ve5anta te 1.-, si psh/ # 1rejta e 1etit ('*H), # 1iplomatike ('*I'), # 1r. "raktateve ('*I*), # 1r # Konsullore ('*ID) ;ashkësia ndërkombëtare nuk ka pasur ndonjë organ endror për kodifikim, sepse shtetet sovrane nuk ia kanë deleguar të drejtën e kodifikimit një organi të tillë. Kështu, aftësia për kodifikim ka mbetur në vetë shtetet të cilat e bëjnë këtë në konferenca ose kongrese ndërkombëtare.
+5TETI – ?utorët e së drejtës ndërkombëtare e përkufi!ojnë shtetin si/ <&nstitucion i krijuar nga një grup, për reali!imin e disa ëllimeve, nga të cilat me të rëndësishme janë/ ruajtja e së drejtës dhe rendit brenda kufijve , ruajtja e pavarësisë së popullit në marrëdhënie me popujt e tjerë= ose 6+i bs%kësi 2ë në një %1ësirë e ckt$r 0e1ron si or3ni)të më e -rtë e rendit j$ridik7 e 2ë n$k ës%të e nëns%tr$r n3 snjë or3ni)te tjetër8,
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10
,,Konventa mbi te drejtat dhe detyrat e shteteve= ( Monte0ideo/9:;;) përcakton se shteti si subjekt i së drejtës ndërkombëtare duhet të ketë/ Po1$--sinë e 1ër%ers%me ♦ Territorin e ckt$r ♦
E-ementet e s%tetit * ♦ Po1$--si e 1ër%ers%me# popullsia përfaëson tërësi të individëve të të dy gjinive të cilët jetojnë bashkërisht në një bashkësi dhe janë të lidhur në shtet juridikisht dhe politikisht. ♦ Territori# përfaëson vendin ku është vendosur popullsia dhe mbi të cilin shteti ushtron kontroll – ose shtrinë sovranitetin territorial . ♦ P$s%teti/+o0rn 4 pushteti Sovran (sovraniteti#pavarësia) nga shume juristë theksohet si kriter përfundimtar i shtetësisë dhe përfaëson pushtetin suprem ose autoritetin i cili është i pavarur nga cilido autoritet tjetër botërore (ai nënkupton ek!istimin e vetëm një autoriteti ligjdhënës dhe ek!ekutiv) LINDJA E +5TETE"E E 1- nuk merret me 5ështjen e paraitjes së shtetit para se ai të jetë paraitur faktikisht. Ky moment merret si pikënisje e një gjendjeje juridike@ -uk është me rëndësi mënyra e krijimit të shtetit, se a krijohet në pajtim me rendin juridik ndërkombëtar apo të brendshëm. E rëndësishme është ë shteti i krijuar me akt juridik të ek!istoj me të vërtetë. Shteti mund të krijohet ne mënyra te ndryshme/ . Ori3jin-e# krijimi i shtetit në territoret e pabanuara ose ku nuk ka patur shtet, në të cilin transferohet popullsia. b. Deri0ti0e (të prejardhur)# shtetet mund te krijohen në territorin e një province ose regjioni nga shteti të cilit i kanë takuar më parë ose me ndarjen e një shteti në dy ose me shumë shtete të pavarura. -darja e tillë bëhet me dhunë (kryengritje) ose me marrëveshje (në mënyrë paësore). c. +%tetet m$nd te krijo%en ed%e me bs%kimin e d' ose me s%$me s%tete0e. d. +%tetet m$nd te krijo%en ed%e me një kt j$ridik/ ') Be ligj te brendshëm (Jilipinet '*D) C). Be traktat ndërkombëtar (&rlanda '*C') D). Be vendim të ndonjë organi!ate ndërkombëtare ( &!raeli , +ibia HC) e. Në ditët e sotme rëndësi të js%të)kons%me në krijimin e s%tete0e të rej k 1rimi i "etë0endosjes (Karta e 2K;#se , ne nenin ', parag.C thekson se K;#kanë për ëllim !hvillimin e marrëdhënieve miësore midisi kombeve, të mbështetura në respektimin e bara!isë dhe vetëvendosjes së popullit.). #5DUKJA E +5TETE"E Si lindja poashtu edhe !hdukja e shteteve është 5ështje (ktike e jo j$ridike. Shteti !hduket me humbjen e cilitdo element (popullsisë, territorit apo sovranitetit). 8hdukja e pushtetit shtetëror ka enë me së shpeshti si/ ♦ Re)$-tt i 1$s%timit të territorit dhe i nënshtrimit të plotë të atij shteti ♦ Shteti !hduket nëse neksimi i tij është definitiv.
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 Shteti !hduket edhe me ndrjen e territorit të tij nga shtetet tjera. ♦ -jë shtet mund të !hduket edhe me bs%kimin 0$--netr të dy ose më shumë shteteve. 8hdukja e shtetit oftë re!ultat i aneksimit, i ndarjes, i inkorporimit apo i hyrjes në ndonjë bashkësi shtetesh, është 5ështje faktike, por ka rëndësi të madhe dhe shkakton pasoja të shumëllojshme juridike. ♦
NJO5JA E +5TETE"E E drejta ndërkombëtare niset nga fakti se krijimi i shteteve të reja është 5ështje faktike e jo juridike, prandaj merret se shteti i ri me paraitje bëhet subjekt i së drejtës ndërkombëtare. Ek)istojnë d' teori -id%$r me njo%jen e s%tete0e* 9. Teori konstit$i0e# niset nga ëndrimi se shteti me faktin se është krijuar, ende nuk është anëtar i bashkësisë ndërkombëtare. 0ra, ;- është ajo ë vendos se a do ta pranoj shtetin e ri në rrethin e vet apo jo. =. Teori dek-rti0e/ shteti i ri automatikisht i fiton të drejtat ë i takojnë subjekteve ndërkombëtare dhe bëhet anëtar i ;-, poëse i ka plotësuar kushtet ë i parasheh e 1-. 1mth shteti nuk krijohet me njohje, por është fakt ky ë konstaton se shteti është krijuar. LLOJET E NJO5JE+ SL S>"E"E%E Kemi njohje të / 9. s%tete0e 7 =. 2e0eri0e7 ;. kr'etrit 7 >. kr'en3ritës0e, -ë të drejtën ndërkombëtare përmenden disa lloje të njohjes* 9, -johja# DE/JURE / është njohje e përhershme dhe e plotë, e cila përfshinë të gjitha marrëdhëniet me shtetin e ri. ?jo ka vlerë retroaktive dhe jepet shprehimisht nëpërmes aktit#formal. =, -johja DE/!A?TO/ kur një shtet, i shtyrë nga arsyet politike ose për shkak të paartësive frikësohet nga njohja e shtetit, ose everisë së re dhe për këtë arsye e shtynë njohjen e plotë ;, +5PRE5IMI+5T# me nje akt të njëanshëm (me telegram, me deklaratë të shefit të shtetit, me notë diplomatike ose me një traktat ndërkombëtar). >, 5E+5TA#I # konsiderohet se njohja është bërë ( nëse një shtet lidh marrëveshje me shtetin e ri, nëse pranon dhe dërgon përfaësues diplomatik ,nëse shtetet e treta pranojnë konsujt e shtetit të ri). @, INDI"IDUALI+5T# buron nga everitë ose organet e ngarkuara me punë të jashtme dhe jepet me akt të njëanshëm (deklaratë, telegram, notë diplomatike etj). , KOLEKTI"I+5T – bëhet në konferenca, kongrese ose në organe ndërkombëtare me re!olutë, me të cilën organet ndërkombëtare vendosin për krijimin e shtetit të ri ose me procedurën e pranimit. , Njo%j me k$s%te d%e P k$s%te/ parashtrimi i kushteve me rastin e njohjes se shteteve të reja është 5ështje rreth së cilës nuk ek!iston unitet i mendimeve. Shumica e autoreve sidomos përkrahësit e teorisë deklarative, konsiderojnë se parashtrimi i kushteve me rastin e njohjes është e palejueshme. PRANIMI në OKB – është në kompetencë të ?samblesë së 0ërgjithshme dhe Këshillit Sigurimit . ?0 vendos me CMD e votave pas rekomandimit ë i bënë KS@ 0ër pranim kërkohet ë shteti të jetë/ 9, 12eds%ës/ =, 2ë tCi 1rnoj det'rimet 2ë d-in n3 Krt e OKB/së7 ;, 2ë të jetë i (të d%e i 3ts%ëm tCi 1ërmb$s%ë det'rimet,
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 %lera dhe rëndësia e pranimit ne 2K; është e jashtë!akonshme. 0ër 5ka me së miri dëshmon fakti se shtetet e porsakrijuara një ndër aktet e para ë ndërmarrin në planin e jashtëm është kërkesa ë të pranohen në 2K;. Kjo bëhet a më e rëndësishme kur dihet fakti se 2K; u garanton anëtarëve të vet integritetin territorial dhe pavarësinë politike. 0randaj pranimi është garanci e mirë për ek!istimin dhe stabilitetin e shteteve të reja.
NJO5JA E
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10
b. +$ksedimi d%e Bor%et P$b-ike '. -e doktrinën e shek. $&$ ka mbi!otëruar ëndrimi se bor3het duhet bartur mbi pasardhës. C. -ë fillim te shek. $$ mjaft autorë kanë mohuar detyrimet e shtetit suksesor ë të marrë pjesë në pagimin e bor3hit të shtetit ë shkatërrohet. psh. në praktikë kjo 5ështje është !gjidhur përmes marrëveshjeve speciale, psh. &talia, përkita!i me provincat "ripolitano dhe Kirenaika, ka pranuar të paguaj bor3hin publik të "urisë. -ë prag të +uftës && ;otërore në mungesë të traktateve prapë kanë marrë hov tendencat për refu!imin e marrjes së detyrimeve nga bor3het. Nështja e bor3heve publike në 5do rast duhet !gjidhur me ane të marrëveshjeve. c. +$ksedimi d%e +%tetësi # 0ersonat ë jetojnë ose e kanë vendbanimin në territorin, i cili është subjekt i ndërrimit, P"#$% &%'#E , e marrin shtetësinë e sukcesorit (pasardhësit). 0robleme lindin vetëm për personat të cilët kanë ëlluar jashtë atij territori, në momentin e ndërrimit. -dërrimi i shtetësisë paraet një ceshtje të rëndë kur cedimi bëhet k undër vullnetit të popullsisë. E drejta ndërkombëtare ka provuar t:i !vogëlojë pasojat e padëshirueshme të cilat dalin nga këto situate përmes 0lebishitit dhe 2ptimit. 0+E;&S>&"& – është konsultë e përgjithshme e popullit, në të cilën banorëve u lejohet të shprehin vullnetin se cilit shtet dëshirojnë t:i takojnë.. Kështu banorët e një territori kanë mundësi të deklarohen se a pranojnë a jo kalimin prej një shteti në shtetin tjetër@0lebishiti është instrument relativisht i ri , ai përmendët në shek/ $%# $%&, por !batohet ë nga 7evolucioni Jrance!. E drejta 20"&B&"# është mundësia e t:u pranohet banorëve të një territori ë brenda një afati të caktuar të !gjedhin shtetësinë e shtetit ë ka bërë cedimin (ceduesit) ose të pasardhësit. d. Të Mirt P$b-ike – ë gjendet në territorin e caktuar dhe i takojne atij shteti, kalojnë në duart e pasardhësit (të trashëgimtarit). Përmbjtj d%e k-si(ikimi i të drejt0e t%eme-ore të s%tetit # 0ërpjekjet e para për përcaktimin e të drejtave dhe detyrave të shteteve i ka bërë Abti &re3or '*C, projekti i të cilit nuk u reali!ua, por ngeli si begatim i së drejtës ndërkombëtare të asaj kohe. "ë këtilla janë parimet/ ♦ 0opujt janë të pavarur dhe sovran, ♦ "ë gjithë popujt kanë të drejtë të organi!ojnë dhe ndërrojnë formën e tyre të everisjes ♦ Ndo popull është !ot në territorin e vet ♦ ?snjë popull nuk ka të drejtë të për!ihet ne punët e brendshme të popullit tjetër ♦ "raktatet janë të shenjta dhe të pacenueshme Shumica e autorëve përmendin H të drejta themelore të shtetit të cilave u përgjigjen detyrimet e shteteve tjera/ ♦ e drejt e so0rnitetit d%e 10rësisë ♦ e drejt 1ër ek)istencë mbrojtje. ♦ e drejt e br)isë ♦ e drejt 1ër tC$ res1ekt$r
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 ♦
e drejt 1ër kom$nikim me s%tetet e tjer,
LLOJET e +5TETE"E ;ashkësinë ndërkombëtare për shumë kohë e kanë përbërë/ ♦ shtetet so0rne , ♦ shtetet 3j'smë/so0rne ( shtetet vasale, shtetet nën protektorat) , si dhe ♦ shtetet nën s$ndimin ko-oni-. ;ashksinë ndërkombëtare sot e përbëjnë më se '*O shtete sovrane të cilat përkundër kësaj mund të jenë pak a shumë të varura ekonomikisht, politikisht, ushtarakisht etj. Bes shteteve ek!istojnë dallime të konsiderueshme në pikëpamje të/ ♦ md%ësisë së territorit ( shtete të vogla , shtete të mëdha ) ♦ n$mrit të bnorë0e ♦ s%k--es së )%0i--imit (shtete shume të !hvilluara, shtete në !hvillim ) ♦ 1otenci-it $s%trk # ( superfui , fui të mëdha) ♦ rendit të brends%ëm ekonomik (kapitaliste , socialiste) Për të drejtën7 rëndësi k k-si(ikimi 2ë k 1er b)ë 1o)itën j$ridike të s%tete0e* 9, +%tetet $nitre/t%jes%t =, +%tete të 1ërbër* ♦ ;ashkimi personal, ♦ ;ashkimi real , ♦ Konfederata ♦ Jederata BA+5KIMI/PER+ONAL# bashkësi e dy apo me shumë shtetesh të cilat i lidhë vetëm personi i sundimtarit (monarku i përbashkët ) . ;ashkimi personal krijohet kur përputhen sendet e trashëgimisë, kur një mbret i një shteti !gjidhet për mbret edhe në shtetin tjetër. ?ntarët e ;ashkimit 0ersonal e ruajnë pavarësinë e tyre të plotë/ 9, Në 1-nin e brends%ëm r$jnë* ♦ organin ligjdhënës6 ♦ organet gjyësore6 ♦ organet administrative ) =, Ne 1-nin e js%tëm* ♦ va!hdojnë të mbesin subjekte të pavarura dhe të ve5anta ♦ mbajnë pavarësisht marrëdhënie diplomatike me shtetet e tjera. BA+5KIMI REAL #bashkësi e dy apo më shumë shtetesh sovrane, të cilat janë nën një monark dhe bëjnë një subjekt ndërkombëtar. Shtetet anëtare të bashkimit real ruajnë/ 9, Në 1-nin e brends%ëm ruajnë ( autonominë e tyre të brendshme dhe i kanë të pavarura organet ligjdhënëse, administratën dhe gjyësorin .) =, Në 1-nin e js%tëm në kom1etence të BR/së7 si tërësi -i%et /
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 0olitika e jashtme6 ♦ Gshtria , ♦ Jinancat +ufta kundër një shteti anëtar të ;7#së është luftë kundër të gjithëve. (Sot nuk ka shtete të tilla.) ♦
KON!EDERATA/lidhje mes dy apo me shumë shteteve të pavarura. Krijohet me marrëveshje ndërkombëtare dhe ka për ëllim mbrojtjen e pavarësisë së jashtme ose të brendshme të antarëve të saj. Ka raste kur krijohen për të evituar dominimin e një shteti më të fortë. Ka organet e veta ë kanë fui të caktuar mbi shtetet anëtare. 2rgan kryesor, e shpeshherë i vetëm është 1&E"?, (pastaj Kuvendi i përgjithshëm, Kongresi i delegatëve) 1etyrat e këtij organi janë/ ♦ Të )3jid% mosmrrë0es%jet mes ntrë0e ♦ Nd-on -$(tën mes ntrë0e7 në mrrëd%ëniet ndërkombëtre ♦ Përmb$s%ë 0endimet e Dietës, Shtetet anëtare të konfederatës e ruajnë pavarësinë e tyre të plotë, si brenda ashtu edhe jashtë. !EDERATA#bashkësi e më shume njësive (shteteve), e cila krijohet me akt juridik (Kushtetutë). 0olitika e jashtme/ . dërgimi dhe pranimi i përfaësuesve diplomatike b. shpallja e luftës dhe lidhja e paes6 c. mbrojtja e sigurisë së shtetit dhe d. financat janë në kompetence të federatës si tërësi.
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 me të varur (vasalit) =, Protektorti# formë e marrëdhënieve midis një shtetit më të fortë dhe një shtetit më të dobët. Ky krijohet me marrëveshje ndërkombëtare, e cila përkufi!on marrëdhëniet midis palëve. Bandatet (gati janë !hdukur) etj.
+5TETET NEUTRALE # janë ato shtete të cilat marrin për detyrë me marrëveshje te posa5me të mbeten neutrale në 5farëdo konflikti ë ndodhë në të ardhmen mes shteteve të tjera. Shteti neutral / -uk gu3on të lejoje kalimin e forcave ushtarake nëpër territorin e tij. • Shteti ka të drejtë të ndërmarrë të gjitha masat për mbrojtjen e tij nga sulmet e jashtme. • 0ërve5 se nuk mund të hyjë në marrëdhënie me karakter ushtarak, nuk ek!iston asnjë kufi!im tjetër. • +ELIA E +5ENJET (shteti i ytetit të %atikanit) Be marrëveshje &talia pranon sovranitetin e +e-isë se +%enjtë7 pronësinë e plotë, autoritetin eksklu!iv, absolut dhe juridiksionin e Selisë së Shenjtë mbi %atikan dhe krijohet Shteti i Fytetit të %atikanit nën pushtetin e Selisë se Shenjtë. Be marrëveshje parashikohet paprekshmëria e 0apës, e drejta e negacionit, Selia e Shenjte he dorë nga e drejta e a!ilit dhe merr përsipër t:i dorë!ojë kriminelet ë janë strehuar aty. % a t i k a n i mbetet shtet neutral dhe i paprekshëm. Fyteti i %atikanit ka gjithsej hektarë, HOO#'OOO banorë. Shërbimet publike ushtrohen nga shteti &talian. %atikani mban marrëdhënie me afro O shtete. PËR&JE&JË+IA NDËRKOMBËTARE E +5TETE"E Shteti duke enë një institucion juridik#politik, ë kryen shumë funksione brenda dhe jashtë kufijve, është i detyruar të respektoj rendin juridik ndërkombëtar. 0ërgjegjësia ndërkombëtare është një institucion juridik ku në ba!ë të tij, secili shtet të cilit mund t:i mvishet një akt të cilin e drejta ndërkombëtare e konsideron si të paligjshëm, duhet t:ia jap dëmshpërblimin shtetit të cilit i ka bërë dem me atë akt. 0ërgjegjësia e shteteve është institucion !akonor i së drejtës ndërkombëtare. E-ementet e 1ër3je3jësisë së s%tete0e # përgjegjësia ndërkombëtare është 5doherë raport i shtetit me shtetin kur shteti ë ka pësuar dëm kërkon satisfaksion (kënaje). 0ër ek!istimin e përgjegjësisë ndërkombëtare duhet të plotësohen këto kushte/ ♦ "ë ek!istoj veprimi ose mosveprimi, me të cilin cenohet 5farëdo detyrë e përcaktuar me normat e së drejtës ndërkombëtare. ♦ %eprimi i paligjshëm duhet të mund t:i mvishet shtetit si person juridik ose si subjekt ndërkombëtar. ♦ 0ër ek!istimin e përgjegjësisë duhet të jetë shkaktuar dëmi ♦ 1uhet të jenë shfrytë!uar të gjitha mjetet juridike ë parashihen me rend të brendshëm për të fituar kënaje (satisfaksion). L-ojet e Për3je3jësisë (politike, materiale, morale ) Sipas ëndrimit ë mbi!otëron , përgjegjësia penale e shteteve si persona juridik nuk mund të ek!istoj, meë pa faj s:ka as përgjegjësi penale , kurse shteti si tërësi nuk mund të kryeje ndonjë vepër penale, oftë me paramendim oftë me pakujdesi .. (nëse do t:i mvishej përgjegjësia një shteti si tërësi , atëherë i tërë populli i një vendi do te mund të shpallej fajtor )@Kështu kundër shtetit si tërësi nuk mund të !hvillohet procedurë
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 penale sepse shteti nuk mund të vihet në bankën e te aku!uarve 0ërkundër kësaj ne te 1- flitet per përgjegjësinë penale të individëve dhe personave juridik. Për3je3jësi e drejt1ërdrejtë ek!iston në ato raste kur e kanë shkelë të drejtën ndërkombëtare organet shtetërore për të cilat shteti mban përgjegjësi, ose përfaësuesit shtetëror. Për3je3jësi e tërt%ortë, kur një shtet merr përgjegjësinë për cenimin apo shkeljen e së drejtës ndërkombëtare nga shtetet tjera. . Për3je3jësi e s%tetit 1ër or3net -i3jd%ënëse Ek!iston nëse një shtet/ ♦ n3jerr ndonjë ligj i cili është në kundërshtim me detyrimet e tij ndërkombëtare ♦ lejon të n3jerre ligjin, i cili është i nevojshëm per t:i plotësuar detyrimet ndërkombëtare ose ♦ nuk derogon një ligj ë është në kundërshtim me detyrimet ndërkombëtare.
b. Për3je3jësi e s%tetit 1er ktet e or3ne0e dministrti0e / shteti ka përgjegjësi për punën e organeve admin të cilat sipas rendit te brendshëm juridik kanë cilësinë e organit shtetëror ë ushtrojnë funksione publike dhe veprojnë per llogari të shtetit, pavarësisht a janë këto lokale, provinciale, regjionale, federale etj. c. Për3je3jësi e s%tetit 1er 1$nën e or3ne0e 3j'2ësore # përgjegjësia e tillë ek!iston nëse gjyet e një vendi e kanë cenuar te drejtën ndërkombëtare në !batimin ose interpretimin e normave të së drejtës së brendshme. d. B)t e 1ër3je3jësisë ndërkombëtre # për te ek!istuar përgjegjësia ndërkombëtare, përve5 kushteve tjera ek!istuese është edhe nje kusht plotësues#vepra të jetë kryer me paramendim, me ëllim të ke ose me pakujdesi. "eoria subjektive# e fajit (Proci) nëse është bërë dëmi me faj, sipas drejtës natyrore del detyrimi i • shpagimit të dëmit.. Këtë detyrim e mbajnë ata ë e kanë shkaktuar dëmin, ose kanë kontribuar të shkaktohet dëmi. "eoria objektive – e rre!ikut (?nciloti)# per ek!istimin e përgjegjësisë nuk ka rëndësi a është kryer • delikti ndërkombëtar me paramendim ,me ëllim e ke apo nga pakujdesia PA+OJAT E PER&JE&JE+I+E #si re!ultat i veprimit të paligjshëm (i shkeljes se detyrimit), lind një raport mes shtetit ë është fajtor për atë akt dhe shtetit ndaj të cilit s:është plotësuar detyrimi, nga e cila gjë del se pala fajtore duhet të jap shpërblimin. Për3je3jësi Pen-e në të DN E 1- ka paraparë sanksione ndaj kryesve të disa krimeve ndërkombëtare (treg. me skllevër, pirateria, tregtia me narkotike etj) me te cilat rre!ikohen vlerat e përgjithshme njerë!ore. &j'kt e Për%ers%me Pen-e Ndërkombëtre Be ' korrik '** në konferencën diplomatike të mbajtur në 7omë është miratuar dhe nënshkruar nga përfaësuesit e 'D* shteteve +tt$ti i Romes i &j'ktës Pen-e Ndërkombëtre.. Pjykata e re do të jetë kompetente per dënimin e personave përgjegjës për krime kundër njerë!imit, krime lufte, akte gjenocidit dhe agresionit@ Pjykata ka 9F gjytarë dhe do ta ketë selinë në 53ë.. Statuti do të hy në fui kur do të ratifikohet nga G shtete. -ë 1ri-- =GG= është siguruar nr i mjaftueshëm i ratifikimeve për të hy në fui. ?dministrata e ;ushit e kundërshton themelimin e kësaj gjykate dhe e ka tërheur nënshkrimin e bërë me '** nga administrata e presidentit Klinton. TERRITORI +5TETËRORË #territori shtetëror është hapësira ë gjendet nën sovranitetin e një shteti.
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 Lshtë element enësor për ek!istimin e shtetit. "erritorin shtetëror e përbëjnë sipërfaja tokësore dhe ujore brenda kufijve, toka dhe ujërat nën këtë sipërfae dhe ajri mbi të. "erritori $jor përbëhet nga ujërat ë ndodhen brenda territorit shtetëror (ujerat kombëtare) dhe ujerat e një bre!i detar (ujerat territoriale) për ato shtete ë kanë dalje në det. -ë ujerat kombëtare hyjnë/ ujerat e lumenjve kombëtar, lienet, kanalet, portet detare, gjiret e detit, gjiret historike dhe detet e brendshme. "oka, uji dhe ajri perbejne pjesët e vërteta (reale) të një shteti . Nocioni d%e nt'r j$ridike e territorit s%tetëror Me territor s%tetëror nënkuptohet hapësira mbi të cilën një shtet e ushtron sovranitetin territorial. "erritori shtetëror është një element enësor pa të cilin shteti s:mund të ek!istoj dhe është i përcaktuar saktë me kufijtë shtetëror. Gshtrimi i pushtetit mbi një territor njihet si s$1remcion territori-, Ndrj e territorit k-on në1ër tri ()/ '. 0ërgatitja C. -darja D. Shënimi i kufijve M$ndësitë e 1ërcktimit të k$(ij0e në -$menj jnë/ '. ;regu i majtë C. ;regu i djathtë D. Besi i lumit . "halveg, ose vija e thellësisë me te madhe. K$(ijtë nd%en në/ ♦ natyrore@ shkojnë përgjatë ujerave, bjeshkëve ose vargmaleve, pyjeve etj. (kufij të preferuar) ♦ artificiale@ s:kanë mbështetje në relief (shënohen me shtylla, gurë, mure etj) dhe ♦ astronomik@ shkojnë paraleleve ose meridianëve.
Nd-imi i mrrjes së territorit s%tetëror -dryshimet e territoreve më së shpeshti janë sendërtuar me përdorimin e forcës (me pushtim ose nënshtrim). Fë nga fillimi i shekullit $$, e drejta mbështetet në parimin e respektimit të integritetit territorial të shtetit dhe ndalon të merret ndonjë territor me përdorimin e forcës. Mën'rt e -ej$r të mrrjes së territorit s%tetëror +idhur me llojet e fitimit të territorit, autorët e së drejtës ndërkombëtare i kanë ndarë në fitime origjinere (burimore) dhe derivative (te prejardhura). ?EDIMI ?essio. # Lshtë mënyrë e !gjerimit të territorit, e reali!ohet mes dy shteteve. 9edimi është transaksioni mes dy shtetesh/ ceduesit dhe fituesit. ?i ka per objekt bartjen e sovranitetit mbi territorin i cili i ka takuar shtetit tjetër. Ok$1imi 12ësor # Lshtë vendosja e sovranitetit të një shteti mbi ndonjë territor ë me parë nuk ka enë nën sovranitetin e asnjë shteti tjetër. 2kupimi paësor bëhet ne ba!e të aktit të njëanshëm. +%timi #3jerimi./derisa cedimi arrihet me marrëveshje ndërkombëtare, shtimi (acesio) është re!ultat i ndryshimeve ë shkaktohen nga forcat natyrore ose si re!ultat i punës njerë!ore. Prs%krimi – në të drejtën ndërkombëtare mund të përkufi!ohet si !gjerim i sovranitetit mbi nje territor përmes ushtrimit të va!hdueshëm dhe të papenguar të sovranitetit në një periudhë të caktuar të domosdoshme për të krijuar bindje të përgjithshme se gjendja ek!istuese është në pajtim me rendin juridik. 0er të enë i vlefshëm parashkrimi është e domosdoshme ë asnjë shtet (shtet ne sovranitetin e të cilit ka
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 ene ai territor) mos të protestoj. 51ësir detre# hapësirat ujore të detyrave dhe oeaneve mbulojnë mbi O Q te sipërfaes se rru!ullit tokësor. E drejta e detit # është !hvilluar me shekuj si e drejtë !akonore. Kodifikimi i së drejtës se detit është bërë pas luftës se && botërore. Ujert detre nd%en ne/ '. Gjëra bregdetare (te brendshme dhe territoriale) dhe C. Gjëra të lira. '. Gjërat e brendshme detare #përfshijnë ujerat e limaneve detare, ngushticat, ujerat brenda arkipelagëve, detet e brendshme, hapësirat ujore mes vijës së baticës me te larte dhe !baticës me të ulët si dhe deltat e lumenjve. Pjiri detar e ka statusin e ujërave të brendshme vetëm nëse brigjet e gjirit i takojne një shteti dhe hyrja në gjirin detar nuk ka gjerësi me të madhe se dyfishi i gjerësisë se ujërave territoriale. '.Gjerat territoriale#përfaësojnë një pjesë të detit ë shtrihet paralelisht me vijën e bregut ne nje largësi të caktuar dhe janë burim i rëndësishëm i pasurisë detare, rrugë e lundrimit dhe !onë mbrojtëse nga ana e detit. Sipas Konventës se Pjenevës, !ona e jashtme nuk mund të shtrihet me tej se 'C milje nga vija fillestare e ujërave territoriale.
Bre)i i js%tëm/ paraet pjesën e detit të lirë dhe përfshinë hapësirën detare e shtrihet jashtë ujerave territoriale në drejtim të hapet deri në largësi të caktuar. ;re!i i jashtëm fi!ikisht dhe juridikisht është pjese e detit të hapet dhe mbi të shtetet kanë vetëm disa të drejta të kufi!uara te cilat na jep e drejta ndërkombëtare. Këto te drejta kanë të bëjnë me mbrojtjen e interesave doganore, sanitare, fiskale, imigracionit, re!ervimit të së drejtës së peshkimit. #on eksk-$)i0e ekonomike #Lshtë institut i ri juridik dhe nënkupton të drejtën ë i është dhëne shteteve bregdetare ë të !gjerojnë të drejtën sovrane ekonomike dhe kompetencat juridiksionale në një hapësire detare dhe nën det, përtej vijës së jashtme të ujërave territoriale, deri ne largësi prej COO milja. +%trti kontinent-# përfaëson fundin e detit dhe nëntokën e detit të hapet e cila va!hdohet jashtë detit territorial deri ne thellësi të caktuar. Deti i %1ët#hapësirat e gjera detare, te cilat shtrihen jashtë ujerave bregdetare, përfaësojnë detin e hapur ose detin e lirë. -ë kohen e mesme ka pasur tendenca e të shtrihet sovraniteti edhe në detin e hapur (?nglia# detin e veriut, 0ortugalia# oeanin paësor). Konce1ti d%e 1ërk$(i)imi i detit të %1$r 1eti i hapur mund te përkufi!ohet si pjesë e oeanit jashtë një vije ë shkon paralelisht me bregun në një largësi nga ai. Konventa mbi detin e hapur parasheh e deti është i hapët për të gjithë popujt dhe asnjë shtet nuk mund të pretendoj ë të vejë 5farëdo pjese të tij nën sovranitetin e vet. Bbi këtë pjesë vlen parimi i , -iri e (-$t$rimit mbi detin e %1$r
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 Konventa e re ua ka shtuar edhe/ @, -irinë e krijimit të is%$j0e rti(ici-e d%e stbi-imente0e tjer 2ë i -ejon e DN , -irinë e kërkime0e s%kencore,
Pirteri#në kuptimin e saj origjinal dhe të ngushte
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10
Or3net e js%tme 0ërfaësuesit diplomatik # anë të dërguar me autori!ime ë ta përfaësojnë shtetin jashtë. 01 në kohërat më të vjetra janë konsideruar si të shenjtë. anë dërguar për punë të caktuara mirëpo pas kryerjes së atyre punëve ka marre fund misioni i tyre. 01 ndahen në përfaësues te rregullt dhe të rastit, ë dërgohen në misione të caktuara në boten e jashtme. Nocioni i di1-omcisë 1iplomacia është aplikim i inteligjencës dhe taktit të rregullimin e marrëdhënieve !yrtare mes everive të shteteve të pavarura. Lshtë shkence e punëve te jashtme ose art i bisedimeve. Jjala diplomaci origjinën e ka nga greishtja e vjetër/ diplomacia#dokument i shkruar në dy fae të lidhura, ë i është dhënë kryesuesit të misionit dhe ka përmbajtur instruksione për ëllimet e misionit. &j$% Di1-omtike Sendërtimi i gjuhëve diplomatike bëhet në gjuhe të ndryshme. 0rej kohës së romakëve e deri në kohen e +igjit $&% si gjuhë diplomatike ka enë gjuha latine. 0rej atëherë fillon të imponohet gjuha frënge edhe pse nuk ka një rregullat të së drejtës ndërkombëtare. E drejt e -e3cionit #Krijimi i përfaësive të përhershme paraet në praktik sendërtimin e së drejtës se legacionit.@E drejta për të dërguar përfaësues diplomatike uhet e drejtë aktive e legacionit. E drejta për të pranuar përfaësues diplomatike uhet e drejtë pasive e legacionit. E drejt di1-omtike # rregullat e i referohen përfaësuesve diplomatike janë krijuar si rregulla !akonore të së drejtës ndërkombëtare diplomatike. ?to i kanë karakteri!uar një përdorim konstant dhe uniform. 0as +#& komisioni i së drejtës ndërkombëtare, 5ështjen e kodifikimit të së drejtës diplomatike e ka përfshire si 5ështje të rëndësishme dhe në ba!ë të projektit të tij me 9:9, është miratuar Konventa mbi Barrëdhëniet [email protected] 9:; Konventa mbi marrëdhëniet konsullore dhe me 9:: ?sambleja e 0ërgjithshme e K;#se, e ka miratuar Konventën mbi Bisionet Speciale. Be '*H në %jenë është miratuar Konventa mbi 0ërfaësimin e shtetit dhe marrëdhëniet e tyre me organin ndërkombëtar të karakterit universal. "endosj e mrrëd%ënie0e di1-omtike %endimi per vendosjen e marrëdhënieve diplomatike është akt i vullnetit politik i cili i takon dy subjekteve të interesuara. Secili shtet vendos se a do të mbajë marrëdhënie diplomatike me ndonjë shtet tjetër dhe a do te ketë në të mision të përhershëm. K-si(ikimi i 1ersone-it di1-omtik Konventa e %jenës e ndan personelin diplomatik në këto kategori/ '. 0ersoneli diplomatik– (shefi i misionit, këshilltaret, sekretaret dhe atashetë). C. 0ersoneli admin dhe teknik – (arkivistet, personeli per mbrojtjen e lidhjeve dhe personeli administrative). D. 0ersonel shërbyes – (portierët, punëtoret e sigurimit, ku!hinieret )etj. Për($ndimi i misionit di1-omtik Bisioni diplomatik mund të përfundojë me/
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 Kryerjen e detyrës së misionit ♦ Kalimin e afatit për të cilin është dërguar ♦ 7evokim, të cilin mund ta bëjë shteti ë ka derguar ose mund të jetë shkaktuar me dorëhejen e përfaësuesit per shkak te transformimit ne tjetër po!itë ♦ -gritjen e përfaësuesit diplomatik në klasë më të lartë, por ne këtë rast misioni teknikisht përfundon dhe përfaësuesi diplomatik merr letra të reja kredenciale ♦ -dërprerjen e marrëdhënieve diplomatike ose fillimin e luftës mes dy shteteve ♦ %dekjen e përfaësuesit diplomatik. ♦
KON+UJT # ndahen në konsuj 0rofessional (consules missi) dhe konsuj nderi (consules electi) '. Konsujt profesional#janë nëpunës dhe shërbimin konsullor e kanë profesion të rregullt dhe të vetëm C. Konsujt nderi# rregullisht janë persona autoritativ, ë jetojnë, e shpesh janë edhe shtetas të shtetit ku veprojnë si konsuj. ?ta për punën e tyre nuk marrin pagë. Kon0ent "jenës 7 të 3jit%ë s%e(t e kons$--t0e i ndnë ne ktër k-se/ '). Konsuj te përgjithshëm C). Konsuj (emërohen nga shefi i shtetit) D). -ënkonsuj (emërohen nga ministri i punëve të jashtme) ). ?gjente konsullor (emërohen nga konsulli i përgjithshëm). !$nksioni i kons$j0e # Konsujt janë organe shtetërore të cilët dërgohen jashtë per ëllime të ndryshme e sidomos per mbrojtjen e interesave shtetërore brenda arkut konsullor. -uk janë përfaësues diplomatike dhe nuk përfaësojnë shtetin në totalitetin e marrëdhënieve ndërkombëtare si dhe nuk janë te akredituar pranë everisë së vendit të pranimit. Për($ndimi i ($nksione0e kons$--ore M përfundon me / '. -otifikimin e shtetit të emërimit – shtetit të pranimit, se funksionet e tij kanë pushuar. C. "ërhejen e ek!ekvatures. D. -otifikimin e shtetit të pranimit – emërimit se ka pushuar të konsideroj antarë të personelit konsullor. NËPUNË+IT NDËRKOMBËTARË +idhur me po!itën e nëpunësve ndërkombëtar nuk ek!istojnë rregulla uniforme. "ë gjitha organi!atat tjera krijohen me marrëveshje ndërkombëtare me më shume ose me më pak shtete, nga e cila gjë del se nëpunësit e tyre gë!ojnë të drejta dhe privilegje vetëm në shtetet anëtare të organeve në fjalë, te cilat shtete kane lidhur marrëveshjet dhe kanë miratuar rregullat e duhura mbi po!itën e tyre. AKTET JURIDIKE NDERKOMBETARE Aktet e Njëns%me #?kt i njëanshëm juridik konsiderohet shprehja e vullnetit të një subjekti të së drejtës ndërkombëtare me ellim ë të shkaktohet ndonjë pasojë juridike ndërkombëtare. Be këto, në raste të caktuara krijohet, ndërrohet ose pushon ndonjë gjendje juridike. ?ktet e njëanshme ndahen në/ ♦ akte të njëanshme të pavarura ( notifikimi, njohja, protesta heja dore, premtimi) , ♦ të varura (oferta, pranimi, re!erva ) ♦ të për!iera
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10
Aktet e një ns%me j$ridike/ të 0r$r * 9. Noti(ikimi Ljmërimi. # është lajmërimi !yrtar drejtuar një subjekti tjetër ose subjekteve të së drejtës ndërkombëtare për ndonjë ëndrim, kërkese, fakt ose ngjarje pa të cilën pretendohet të ketë rendësi juridike, posa5ërisht rendësi ndërkombëtare, ose term teknik për lajmërim shtetet tjera per ca fakte ose ngjarje me rëndësi juridike. -otifikimi mund te jete i detyrueshëm ose fakultativ. =. Njo%j Prnimi.#deklarim i njëanshëm se një gjendje ose ndonjë kërkesë konsiderohet juridikisht e vlefshme. -johja është mjaftë e shpeshtë në marrëdhënie ndërkombëtare (njohja e shteteve të reja, e everive, e kryengritësve si palë ndërluftuese etj) -johja mund ti ipet shprehimisht ose heshta!i. ;. Protest/është deklaratë me te cilën mohohet ligjshmëria e ndonjë situate të caktuar. ?jo ka per ëllim të ruajë të drejtat ose të bëj me dije se shteti e proteston nuk pajtohet dhe nuk i pranon aktet e caktuara për të cilat është i njohur me notifikim, ose me 5farëdo mënyrë tjetër dhe refu!on pranimin e gjendjes se re. >. 5e2j dore # Lshtë deklaratë e njëanshme e vullnetit. Be të një shtet he dore nga ndonjë e drejtë e tij në marrëdhënie ndërkombëtare. Be këtë shuhet një e drejtë subjektive e shtetit. TRAKTATET NDERKOMBETARE nocioni. Be traktat ndërkombëtar konsiderohet 5do pajtim i vullnetit mes shteteve, me ëllim të krijimit, ndryshimit ose ndërprerjes së ndonjë raporti juridik reciprok, ose marrëveshje e karakterit kontraktual mes shteteve ose organi!atave shtetërore me të cilat krijohen të drejta dhe detyrime për palët. Sipas disa autoreve, marrëveshjet ndërkombëtare duhet të lidhen doemos me shkrim, sepse vetëm në këtë mënyrë mund te konstatohet pajtimi i vullneteve. Emërimi i trktte0e +lojet e ndryshme të dokumenteve ndërkombëtare te hartuara me shkrim paraiten me emra të ndryshëm. Be se shpeshti uhen marrëveshje ose traktate ndërkombëtare mirëpo përdoren edhe emërtime të ndryshme si5 janë/ (konventa, pakti, modus vivendi )etj. Trkttet/ pretendojnë të përfaësojnë marrëveshjet me të rëndësishme dhe me solemne (traktatet e paes, tregtare etj). Pktet/ janë marrëveshje shumë solemne ë i referohen 5ështjeve të ndryshme politike. Kon0entt/ përfaësojnë marrëveshjet me të cilat përcaktohen raportet mes shteteve në ndonjë lëmi të caktuar. (psh/ Konventa >agës# mbi rregullat dhe !akonet e luftës). Dek-rtt* përfaësojnë marrëveshjet – ligj, me të cilat palët kontraktuese detyrohen mes vete se në të ardhmen do t:u përmbahen disa rregullave të sjelljes. Krt d%e stt$ti/ përfaësojnë marrëveshje mbi krijimin, organi!imin dhe përcaktimin e kompetencave të organi!atave dhe organeve ndërkombëtare. Termi AKT/ përdoret për marrëveshje shume#palëshe, të lidhura në kongrese apo konferenca ndërkombëtare psh. ?kti 0ërfundimtar i Kongresit të %jenës# ''H etj. Protoko--et/ janë marrëveshje të ndryshme joformale mes shteteve ose marrëveshjeve plotësuese për interpretimin, va!hdimin ose ndërrimin e marrëveshjeve tjera. Kom1romisi/ marrëveshje mbi !gjidhjen paësore të ndonjë konflikti oftë nëpërmes arbitra!hit ose ndonjë gjykate tjetër ndërkombëtare Krte-e/ janë marrëveshjet të cilat i lidhin eprorët ushtarak, derisa !gjasin armiësitë, për të shkëmbyer robërit, të plagosurit, ndërprerjen e luftimeve etj. Konkordte/ janë marrëveshjet te cilat i lidh %atikani me shtetet e tjera dhe i referohen po!itës së kishës
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 katolike në shtetin e caktuar. "ermi MODU+ "I"ENDI/ përdoret për marrëveshjet e përkohshme për të cilat pritet ë në të ardhmen të !ëvendësohen me një traktat ose konventë.
L-ojet e mrrë0es%je0e ndërkombëtre "raktatet ndërkombëtare klasifikohen në ba!ë të kritereve të ndryshme/ '. Sipas formës (me shkrim R me gojë) C. Sipas mënyrës së lidhjes (solemne R te thjeshta) D. Sipas hapësirës gjeografike (përgjithshme R regjionale) . Sipas mundësisë së aderimit (hapura, gjysmë të hapura, të mbyllura) H. Sipas lëndës (traktate politike, ekonomike, juridike, teknike etj) P-ët kontrkt$ese #mund të jetë 5do subjekt i së drejtës ndërkombëtare. Këtë të drejtë e kanë shtetet, organi!atat ndërkombëtare dhe kryengritësit nëse janë të pranuar si palë ndërluftuese. Pjtimi i 0$--netit – -ë të drejtën ndërkombëtare sikurse edhe në të drejtën e brendshme kërkohet ë pajtimi i vullnetit në 5do rast duhet të përputhet me vullnetin e vërtetë të subjektit ndërkombëtar dhe të jetë dhënë lirisht@. -e oftse ek!iston dyshimi se ka të meta në pajtimin e vullnetit si psh/ (dhuna, lajthimi, mashtrimi dhe korrupsioni) , atëherë vjen në dyshim ligjshmëria e vet lëndës së traktatit. 0ër këtë arsye 5doherë supo!ohet se akti ndërkombëtar, është i vlefshëm, përderisa nuk dëshmohet ek!istimi i mungesës e cila e bënë të pavlefshëm. D%$n – Pjatë lidhjes së marrëveshjes ndërkombëtare, dhuna mund të përdoret ndaj personit i cili shpreh vullnetin e shtetit ose ndaj shtetit si tërësi. Shumica e autoreve konsiderojnë se përdorimi i dhunës kundër personit ë e lidh e bën marrëveshjen e tillë të paenë, pa vlerë ose i nënshtrohet anulimit. Ljt%imi # dmth mosnjohje ose përfytyrim i gabuar i ndonjë fakti ose situate. Shumica e autoreve konsiderojnë si formë të mangët të shprehjes se vullnetit dhe të mete ë ndikon në vlerën e marrëveshjes së lidhur. Ms%trimi# ndikon në vlerën juridike të marrëveshjeve ndërkombëtare. Barrëveshja e lidhur me mashtrim nuk është juridikisht e vlefshme, psh nëse një shtet me rastin e lidhjes së një marrëveshje ndërkombëtare përdor hartën gjeografike. OR&ANI#ATA NDERKOMBETARE/ janë bashkësi të përhershme me karakter everitar, apo jo everitar, të krijuara mbi ba!ë të një marrëveshje ndërkombëtare ( karta, statuti ose ndonjë dokument tjetër konstituiv) me ellim të bashkëpunimit në !gjidhjen e problemeve ndërkombëtare të parashikuara me ato dokumente. -ga kjo del ë org. ndërkombëtare krijohen me vullnetin e shteteve/ ♦ "hemelues të organi!atave ndërkombëtare janë shtetet sovrane (kur org. është ndër#shtetërore) ♦ ?to krijohen me traktate ndërkombëtare ♦ %eprimtaria e tyre shtrihet brenda kompetencave ë janë të përcaktuara me marrëveshje ♦ Jinancimi bëhet me anë të kontributeve të shteteve anëtare.
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10
K-si(ikimi i Or3ni)t0e Ndërkombëtre . Sipas shtrirjes 2rgani!ata globale (universale) dhe 7egjionale b. Sipas funksioneve – te 0ërgjithshme dhe Speciali!uara c. Sipas anëtarëve – -dërshtetërore oeveritare d. Sipas autori!imeve 4 rekomanduese mbishtetërore e. Sipas kohë!gjatjes# # të përkohshme përhershme OR&ANI#ATA e KOMBE"E të BA+5KUARA OKB . 2K; – është krijuar nën ndikimin e ëndrimeve kundër luftës ë kishte shkaktuar +ufta && ;otërore. %i!ionin e parë të botës së pasluftës e kanë dhe president i S>;?#së Jranklin 7oosvlet dhe kryeministri i GK Ginston 9hurchill në ;?#se , Kinës# kanë shprehur nevojën e krijimit sa më parë të një organi!ate të përgjithshme ndërkombëtare për ruajtjen e paes dhe të sigurisë ndërkombëtare, ë do të ba!ohej mbi parimin/ e bara!isë sovrane të të gjitha shteteve paedashëse dhe do të ishte e hapur për të gjithë shtetet e tilla , te mëdha ose të vogla. 0rej =@ 1ri--it deri me = 2ers%or 9:>@ 4 në San#Jrancisko u mbajt Konferenca e Kombeve të ;ashkuara... -ë konference merrnin pjesë përfaësuesit e HO shteteve. 0as një pune mjaft intensive , me CI ershor '*H përfaësuesit e HO shteteve e firmuan 6Krtën e Or3ni)tës së Kombe0e të Bs%k$r8, sipas rendit të shteteve me alfabetin angle!, por së pari shtetet e mëdha e pastaj shtetet tjera. +i1s nenit 4 9 të Krtës 7 KB/ knë ktër 2ë--ime kr'esore* ♦ "ë ruhet paja dhe siguria ndërkombëtare ♦ "ë !hvillohen midis kombeve marrëdhënie miësore, të ba!uara në respektimin e parimit të bara!isë dhe të drejtës së tyre për vetëvendosje ♦ "ë reali!ojnë bashkëpunim ndërkombëtare me karakter ekonomik, shoërorë, intelektual, humanitar etj. ♦ "ë jenë endra ku do të harmoni!ohen përpjekjet e të gjitha kombeve për sendërtimin e ëllimeve të përmendura Anëtrësi e OKB/së# përbehet nga dy kategori shtetesh/ ♦ anëtare themelues dhe ♦ anëtarë e pranuar më vonë@ ?nëtarë themelues të 2K;#se kanë enë H' shtete ë kanë marrë pjesë në Konferencën e San Jranciskos, ose ë kane nënshkruar me parë <1eklaratën e Kombeve te ;ashkuara= ' janar '*C. +i1s Krtës KB7 s%teti 2ë do të %'j në OKB7 d$%et tCi 1-otësojë >/ k$s%te * ♦ "ë jetë paedashës ♦ ":i pranoje detyrimet nga Karta 6 ♦ "ë jetë i aftë dhe i gatshëm për ti përmbushur ato
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 2K;# sot ka në gjirin e vet 9:= shtete të botës .
Për($ndimi i nëtrësisë në OKB "ërheja# Karta e 2K;#së lejon mundësinë ë 5do shtet anëtare të tërhiet nga organi!ate por më • parë duhet t:i paraes arsyet e tërhejes , të cilat duhet të jenë të tilla ë arsyetojnë vendimin. 0ërjashtimi – neni I i Kartës së 2K;#së ka parashikuar ë secili anëtarë i org, i cili shkel • va!hdimisht parimet e Kartës së 2K;#se mund të përjashtohet nga organi!ata. 0e!ullimi / neni H i Kartës se 2K;#së ka paraparë ndalimin e ushtrimit të drejtave dhe privilegjeve • të lidhura me cilësinë e anëtarit të org, në rast se ndaj një anëtari të org. është marrë ndonjë veprim shtrëngues ose parandalues. Or3net e OKB/së 9, Asmb-ej e Për3jit%s%me# është organ endror 6 atë e përbëjnë përfaësuesit e të gjitha shteteve anëtare të 2K;#së @ Ndo shtet anëtarë në ?samble mund të ketë më së shumti H#përfaësues. Sesionet# e veta i mbanë një herë në vite (sesionet e rregullta), të cilat fillojnë të martën e tretë të muajt shtator dhe !gjasin rregullisht disa muaj.. Be kërkesën e KS ose shumicës së anëtarëve të 2K;#se ?sambleja mund të mbaj dhe sesione të jashtë!akonshme.. Bbledhjet e këtilla duhet të mbahen brenda afatit prej 'H ditësh prej 5astit kur është bërë kërkesa. ?sambleja ka disa komitete / '. Nështje të sigurisë ndërkombëtare dhe 5armatimit, C. Nështje ekonomike, D. Nështje sociale, humanitare, kulturore , . Nështje te shkoloni!imit , H. Nështje administrative bu3hetore , I. Nështje juridike etj =, Kës%i--i +i3$rimit K+. – përbëhet nga 9@ anëtare , nga të cilët @# janë anëtarë të përhershëm (Kina, Jranca, 7usia, S>;?, GK) ndërsa , 9G# tjera janë ( H vende afro#a!iatike , C# vende ?merikës +atine , C vende Evropes# 0)@. Sesionet – KS mban sesione kurdoherë ë është nevoja. 0ër këtë arsye 5do anëtarë i KS, është i detyruar të ketë gjatë tërë kohës një përfaësues në selinë e 2K;#së@ Junksionet/KS – është organi ë mban përgjegjësinë kryesore për ruajtjen e paes dhe sigurisë ndërkombëtare. ;, Kës%i--i Ekonomik #soci-# është krijuar me ëllim ë të kontribuoj per sigurimin e paes përmes krijimit të kushteve të stabilitetit dhe mirëenies ë janë të domosdoshme per marrëdhëniet paësore midis popujve. >, +ekretriti – personelin e K; (sekretariatin) e përbëjnë 'I.OOO nëpunës nga më se 'HO vende të botës, të cilët punojnë në selinë e 2K;#se në -ju#ork dhe në endra tjera të botës@ Sekretari i përgjithshëm mban përgjegjësinë për punën e përgjithshme të Sekretariatit dhe personelit të 2K;. ?i i paraet ?samblesë së 0ërgjithshme raportin vjetor mbi aktivitetet e organi!atës. @, Kës%i--i i K$jdestrisë – sistemi ndërkombëtar i kujdestarisë i 2K;#së është krijuar për të !ë vendësuar
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 sistemin e mandateve të +K dhe ëllim kryesor kishte forcimin e paes dhe sigurisë, përparimit politik, ekonomik, social dhe arsimor te popullsisë së territorit nën kujdestari. Sistemi i kujdestarisë duhej të !batohej mbi/ . territoret 2ë 3jendes%in nën mndte H b. territoret 2ë do t$ merres%in s%tete0e rmike 1s L$(tës II Botërore c. territoret 2ë 0$--netris%t do të 0i%es%in nën këtë re3jim n3 s%tetet 2ë knë 1ër3je3jësi 1ër dministrimin e t're,
Pkti "erit-ntik 4 NATO Nort% At-ntic Tret' Or3ni)tion. -?"2# është krijuar me > 1ri-- 9:>: në Us%in3ton nga 'O shtete ( ;elgjika, 1animarka, Jranca, &slanda, &talia , +uksemburgu , >olanda, -orvegjia, 0ortugalia, dhe GK ) dhe +5BA e Knd , kurse me vone i janë bashkangjitur &re2i dhe T$r2i ('*HC) 7 &jermni ('*HH), +1nj ('*C), 5$n3ri dhe eki ('***). -?"2 është organi!atë ushtarako#politike e shteteve kapitaliste të Evropës dhe ?merikës %eriore ë është krijuar në periudhën e luftës së ftoftë dhe ndarjes së ashpër te botes në dy sisteme antagoniste 6 per të penguar agresionin komunist , si5 deklaronin krijuesit ose per te penguar përhapjen e sociali!mit si5 deklaronin disa autoret komuniste. Shtetet anëtare janë obliguar se të gjitha mosmarveshje do t:i !gjedhin me mjete paësore (ne pajtim me rregullat e Kartës së 2K;#së) se do të re!ervohen nga kërcënimi ose nga përdorimi i forcës në marrëdhëniet ndërkombëtare 6 se do të ndihmohen ndërmjet vetes 6 ë 5farëdo sulmi i armatosur kundër nje anëtari apo disa anëtarëve , do të konsiderohet si sulme kundër të gjithëve etj. 2rganet e -?"2#së / #Këshilli , Komiteti Bbrojtjes , Sekretari i 0ergjitheshem , Komitetit Gshtarak dhe Komandat. TRAKTATI 1kti. "AR+5A"E+ Lshtë krijuar si kundërpërgjigje e ;7SS#së dhe shteteve të demokracisë popullore per ek!istimin e paktit -?"2 dhe per hyrjen e Pjermanisë në të , gjë ë sipas shteteve të Evropes#+indore kishte shtuar dukshëm rre!ikun e luftës dhe ka enë rre!ik për sigurinë e shume shteteve@ 1uke u nisur nga këto , shtetet socialiste te Evropes#+indore ( në përjashtim të ugosllavisë), në mbledhjen e tyre në %arshavë (''#'maj '*HH) kanë aprovuar Barrëveshjen mbi miësinë, bashkëpunimin dhe ndihmën e përbashkët , me se është krijuar një strukturë politike#ushtarake , ë është dashur të shërbejë si kundërpeshë përballë -?"2#së . E ë në thelb bëri realitet ndarjen e Evropes në dy grupe të shteteve antagoniste. RRE&ULLIMI PAapi me i rëndësishëm në drejtim të krijimit të një procedure detyrimore për !gjidhjen paësore të
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 mosmarrëveshjeve ndërkombëtare është bërë me aprovimin e Konventës mbi !gjidhjen paësore të mosmarrëveshjeve ndërkombëtare (>age '** e '*O). 1- , njeh tri lloje mjetesh për !gjidhjen paësore të mosmarrëveshjeve ndërkombëtare/ '. Mjetet Di1-omtike (bisedimet , shërbimet e mira, ndërmjetësimi, hetimi , pajtimi) C. Mjetet &j'2ësore ( ?rbitra!hi , rregullimi gjyësore). D. Mjetet 2ë o(rojnë instit$cionet ndërkombëtre ( mjetet diplomatike , gjyësore të posa5me)
MJETET DIPLOMATIKE ekstr/j$ridike (të !gjidhjes së mosmarrëveshjes). 9. Bisedimet – janë një ndër mënyrat më të thjeshta , më të rëndësishme e më të përhapura të !gjidhjes së mosmarrëveshjeve midis shteteve. ;isedimet mund të jenë/ ♦ dypalëshe (kur !hvillohen vetëm mes shteteve të interesuara drejtpërdrejt) , ♦ shumëpalëshe# ( kur !hvillohen ne konferenca tjera ndërkombëtare nëse në mosmarrëveshje bëjnë pjesë disa shtete) @ ?to mund të !hvillohen me 3ojë në takime të drejtpërdrejta te përfaësuesve të shteteve te interesuara , ose me s%krim#(këmbimi i notave, letrave, memoareve etj). =. +%ërbimet e Mir d%e Ndërmjetësimi# në praktike shpesh ndodh ë shtetet në konflikt ndërkombëtare të mos mund t:i shfrytë!ojnë bisedimet diplomatike , për shkak se nuk kanë kontakte të drejtpërdrejta diplomatike, për shkak të marrëdhënieve të këija ë kanë.. 1.-. për këso rastesh ka parashikuar ë një palë e tretë ë ka ndikim moral mbi palët , t:u ndihmoj shteteve në konflikt , për gjetjen e !gjidhjes . -ë këtë grup të mjeteve hyjnë shërbimet e mira dhe ndërmjetësimi midis të cilave vështirë ë mund të tërhiet kufiri i saktë. a)Shërbimet e Bira# me shërbime të mira nënkuptohet veprimi i një palë të tretë mike , ë ndihmon në gjetjen e një !gjidhjeje paësore të një mosmarrëveshje (grindje, konflikti) . Shërbime të mira mund të ofroje një shtet ose nje grup i shteteve e edhe org. ndërkombëtare , si (2K; , EG) . b) -dërmjetësimi# konsiston në aksionin e një shteti të tretë, të nje grupi shtetesh ose ndonjë personi autoritativ me ëllim ë të gjendet !gjidhja e një konflikti midis dy shteteve. Shteti i tretë ë paraitet në cilësinë e ndërmjetësuesit, merr pjesë në bisedime midis palëve , përpiet t:u jap atyre kontakteve kah për !gjidhjen paësore , jep këshilla, sugjerime, i përcjellë kërkesat dhe përgjigjet nga njëra palë te tjetra@ -dërmjetësimi është fakultativ , pos nëse është parashikuar me marrëveshje 6 ë dmth/ a) ndërmjetësuesi s:është i detyruar të ndërmjetësoj , b) kjo vlen edhe per shtetet në konflikt, të cilat mund ta pranojnë os e ta refu!ojnë ndërmjetësimin@ Ndërmjetësimi duhet ta gëzojë domosdo besimin e të dy palëve në konflikt.
;. 5etimet# #Konventa e >agës mbi !gjidhjen paësore të mosmarrëveshjeve ndërkombëtare , ka parashikuar ë në 5do rast të mosmarrëveshjes ndërkombëtare ë nuk prek nderin dhe interesat vitale të shtetit, dhe e është re!ultat i mospajtimit lidhur me vlerësimin e gjendjes faktike , do të krijohet një komision hetues , nëse pajtimi nuk është arritur me anë diplomatike.. me detyrë ë ta lehtësoje !gjidhjen e mosmarrëveshjes , duke i ndri5uar faktet me hetime (ankete) asnjanëse dhe të ndërgjegjshme. >. Pjtimi – është mënyrë paësore e !gjidhjes se mosmarrëveshjeve nga një komision i !gjedhur , i cili ka për detyrë t:i shyrtoj dhe t:i ndri5ojë të gjitha aspektet e mosmarrëvesh jes@ dhe në fund (pas raportit) t:u propo!oj !gjidhjen shteteve në konflikt .
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10
MJETET &Jagë '**) .. Si e këtillë kjo gjykatë nuk ka enë e përhershme në kuptimin e plotë të fjalës, ngase trupin e arbitrave në shumicën e rasteve e përbënin personat e ndryshëm , varësisht nga !gjidhja e palëve. "hemelimi i një gjykate ndërkombëtare u bë realitet përfundimisht në fund të +uftës & ;otërore.. Kështu neni ' i Statutit të +idhjes së Kombeve – parashikonte ë Këshilli i +idhjes, të bënte propo!imin për themelimin e një gjykatë të përhershme ndërkombëtare@ 0ërfundimisht Statuti i Pjykatës , i përfshirë në protokoll , është hapur për nënshkrim me 'I dhjetor '*CO dhe ka hyr në fui me 9 s%ttor 9:=9, Pjykata e 0ërhershme e 1rejtësisë -dërkombëtare ka funksionuar prej vitit '*CC deri '*O, kur gjermanet okupuan >olandën. b. #3jed%j e 3j'2tre0e 7 1ërbërj d%e or3ni)imi i 3j'ktës P-1 –ja përbëhet prej 9@ gjytarëve. 8gjedhjen e gjytareve e bëjnë KS , ?sambleja 0ërgjithshme e K;, pavarësisht nga njeri#tjetri @..Kandidimin e gjytareve e bëjnë grup et kombëtare të Pjykatës së 0ërhershme të ?rbitra!hit 6 per shtetet ë s:kanë përfaësues në të, kandidimin e bëjnë grupet e caktuara posa5me Ndo grup kombëtarë mund të propo!oj më së shumti # kandidate, prej të cilëve vetëm C# mund jenë shtetas të vet. Konsiderohen të !gjedhur kandidatet ë kanë fituar shumicën absolute të votave në ?samble dhe KS @ -ga 'H anëtaret e gjykatës statuti përcakton ë në asnjë rast nuk mund të jenë C# gjytarë nga nje shtet@ -e rast se me vota fitojnë me shume se një shtetas i një shteti, konsiderohet i !gjedhur kandidati më i vjetër. Pjytarët !gjidhen për *#vjet dhe mund të ri!gjidhen përsëri . 0ër të siguruar kontinuitetin e Pjykatës është paraparë ë për 5do D#vjet të !gjidhen nga 'MD e gjytareve. Pjykata e !gjedhë kryetarin dhe nënkryetarin në 5do D vjet, ata mund të ri!gjidhen. Selia e gjykatës është në >agë, mirëpo gjykata mund të mbaj mbledhje dhe të ushtroj funksionet e veta edhe tjetërkund, kurdo ë
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 këtë e konsideron të dobishme@ Pjykata detyrat i kryen në përbërje të plotë, mirëpo për kuorum mjaftojnë #* gjytarë.
c. Kom1etenc e &j'ktës# detyrë kryesor ka !gjidhjen e mosmarrëveshjeve ë ia parashtrojnë shtetet Sipas nenit D, vetëm shtetet mund të jenë palë përpara gjykatës. Këtë të drejte e kanë të gjitha shtetet ë janë pale e Statutit te Pjykatës -derk. të 1rejtësisë. Sipas nenit *D te Kartës, shtetet anëtare të 2K;#së janë ipsoato palë e Statutit#P-1#së. 0arimisht juridiksioni i gjykatës është fakultativ (por mund të jete edhe i detyrueshëm). 0rocedura gjyësore mund të filloj para gjykatës edhe vetëm me njërën palë, me kusht ë pala ose palët e tjera në mosmarrëveshje të pranojnë juridiksionin e gjykatës për ta !gjidhur rastin e caktuar # (me anë të një deklarate formale, ose ne formë të heshtur duke iu përgjigjur ftesës së gjyit dhe duke marrë pjesë në proces@.uridiksioni i gjykatës është i detyrueshëm në të gjitha rastet e parapara posa5ërisht me traktatet dhe me konventat ë janë në fui d."endimet e &j'ktës# merret me shumicën e votave të gjytareve të pranishëm. -ë rast se votat janë të barabarta , atëherë vendos vota e kryetarit ose personit ë e !ëvendëson atë@ %endimi shpallet në seanca publike pasi të jenë lajmëruar agjentet në formë të caktuar . -ga një shembull i vendimit i nënshkruar nga kryetari dhe sekretari dhe me vulën e gjykatës , i dorë!ohet secilës nga palët . e. "e1rimet e &j'ktës# prej vitit '*I deri ne vitin '*HH Pjykata ka lëshuar IO vendime dhe C' mendime konsultative@ 7asti i parë e ka !gjedhur Pjykata pas +uftës && ;otërore , ka enë rasti i
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 0ërpjekjet e para për të bërë dallimin e luftërave të drejta dhe te padrejta i hasim ysh në antikitete.. Shprehjen luftë e drejte e ka krijuar ?ristoteli me ëllim ë të siguronte paen midis poliseve greke dhe për t:i ruajtur ato nga shkatërrimet e luftës.. 0or me ka mbyllej rrethi ,sepse ndaj popujve tjerë vlenin norma tjera. -ga paraitja e krishterimit e deri me sot , është bërë dallimi midis luftërave të drejta dhe të padrejta.. "eorinë mbi luftërat e drejta e kanë !hvilluar teologët e kishës katolike ( Shën#?ugustini, "oma ?kuini, %itoria, Suaresi etj ). A$3$stini – konsideronte se lufta është e lejueshme nëse është e drejtë@ +uftëra të drejta janë/ ( luftërat për mbrojtjen e shtetit nga armitë e jashtëm, lufta per dënimin e padrejtësive).
5e2j Dore n3 L$(t# deri në miratimin e Statutit të +idhjes së Kombeve , lufta konsiderohej një mjet i ligjshëm për !gjidhjen e mosmarrëveshjeve , ose për arritjen e objektivave kombëtare. 5e2j Dore n3 L$(t (0akti ;rian#Kellog) 0ërpjekjet e për ndalimin e përgjithshëm të luftës janë kurorë!uar me lidhjen e "raktatit ,,;rian#Kellog=, ë ndalonte të gjitha luftërat agresive dhe në këtë pikëpamje përfaësonte një hap të madh përpara në krahasim me Statutin e +idhjes së Kombeve.. +ufta konsiderohej edhe me tutje e ligjshme nëse / . !hvillohet për mbrojtjen e vetvetes 6 b. nëse !hvillohet kundër një shteti ë ka shkelur traktatin 5e2j dore n3 L$(t me Krtën e OKB/së Karta e 2K;#së jo vetëm ë e ndalon luftën , por për më tepër ndalon forcën dhe kërcënimin me forcë, si edhe përcaktojnë masa të efektshme për pengimin e luftës@ -eni C, parg. i Kartës / agës). =. Be dështimin e përpjekjeve të shtetit ë të reali!oje plotësimin e kërkesave nga ultimatumi ;. Be shpallje , ose veprimin ë tregon se një shtet e konsideron vetën në luftë me një shtet tjetër. >. Be fillimin e aksioneve armiësore . E(ektet e (i--imit të -$(tës/ me fillimin e luftës përfundon periudha e marrëdhënieve paësore, dhe ë nga ai moment marrëdhëniet midis shteteve të konfrontuara rregullohen me rregullat e së drejtës ndërkombëtare të luftës. P-ët në kon(-ikt (persona ë marrin pjesë në luftëMarmiësi)6 '. 0jesëtarët e forcave të armatosura C. Jorcat jo të rregullta (milicia, njësitë vullnetare ) D. Kryengritja popullore, ë shfaen spontanisht ndër popullsi të territorit akoma të paokupuar me kusht ë mbajnë armët hapta!i dhe t:i respektojnë rregullat e drejtës se luftës . +ëvi!jet re!istence ë veprojnë në territore të okupuara dhe kanë për ëllim të shetësojnë okupuesin H. +ëvi!jet 5lirimtare ë i përbëjnë personat ë luftojnë për !hdukjen e sundimit kolonial. TEATRI i LU!TE+#
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 E 1- përcakton dallimin midis
Persont e mbrojt$r në kon(-ikt te rmtos$r / ') te plagosurit, C) të sëmurët , D) anijethyersit, ) robërit e luftës, H) popullata civile, I) personeli mjekësorë, fetar, ) kryi i ku Objektet e mbrojt$r në kon(-ikt * ') spitalet , C) objektet civile, D) objektet kulturore PER!UNDIMI LU!TE+* 9. Ndër1rerj t%jes%të e rmi2ësisë =. Nëns%trimi# !hdukja e një palë ndërluftuese në luftë nga pala tjetër, përmes pushtimit dhe fitores. ;. Armë1$s%imi# marrëveshje mes forcave ndërluftuese për ndërprerjen e përkohshme të armiësive >. K1it$--imi #nënkupton marrëveshjen me të cilën komandantët ushtarak merën vesh për dorë!imin e një lokacioni të caktuar. @. Trktti i 12es
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10
0yetje te mundshme nga lënda ,, E drejta ndërkombëtare publike”
'. 9ilat janë subjektet e se drejtës ndërkombëtare T # Subjekte te se drejtës ndërkombëtare konsiderohen shtetet, organi!atat ndërkombëtare dhe individët. C. 9ilat janë burimet e se drejtës ndërkombëtare publikeT # ;urimet e te drejtës ndërkombëtare publike kategori!ohen ne/ a. burime kryesore dhe b. burime ndihmese. ;urime kryesore te se drejtës ndërkombëtare publike janë/ '. konventat, C. !akonet ndërkombëtare dhe D. parimet e përgjithshme juridike te pranuar nga kombet e ytetëruara. Kurse burime ndihmese janë '. praktika gjyësore dhe C. doktrina. D. D. Nka janë
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10
H. -e rrafshin e ndërveprimit ndërmjet te drejtës vendëse (kombëtare) dhe asaj ndërkombëtare,sipas pikëpamjes se teorisë Boniste/ a. E drejta Ndërkombëtare ka epërsi ndaj te drejtës vendëse (kombëtare )
(e sakte)
b. E drejta vendëse (kombëtare) ka epërsi ndaj te drejtës ndërkombëtare c. "e dy rendet ligjore janë te barabarta I. 9ili është karakteri ligjor ndërkombëtar i doktrinës dhe vendimeve gjyësoreT # 0raktika gjyësore dhe doktrina konsiderohen si mjete ndihmese (subsidiare) te cilat shërbejnë e te konsiderohen si rregull juridik. Këto nuk kane karakter autonom, vendimi i gjykatës ka fui vetëm ndaj palëve ne konflikt dhe vetëm ne rastin e caktuar, ndërsa karakteri ligjor i doktrinës është se gjytareve doktrinar kjo u ka shërbyer për te vërtetuar apo për te dhënë mendimet e tyre si burim i pavarur i se drejtës ndërkombëtare. . Si ndahen marrëveshjet ndërkombëtare T # Sipas numrit te palëve ato ndahen ne 6 a) 1ypalëshe b) Shumëpalëshe # Sipas hapësirës gjeografike marrëveshjet ndërkombëtare ndahen ne/ a. traktate te përgjithshme dhe b. traktate regjionale. "raktatet e përgjithshme përmbajnë rregulla e vlejnë për tere globin, ndërsa traktatet regjionale përmbajnë rregulla e vlejnë për një regjion te caktuar. # Sipas përmbajtjes ndahen / a) 0olitike b) Ekonomike c) uridike d) Shëndetësore, kulturore , etj Kritere tjera për ndarjen e tyre mund te jene edhe/ vlefshmëria kohore , ëllimi, mundësia e aderimit , mënyra e lidhjes etj. . 9ili prej organeve kryesore te Kombeve te ;ashkuara, ne vijim, sipas Kartës se 2K;#se ka për detyre shprehimore te n3isë !hvillimin e se drejtës ndërkombëtare dhe kodifikimin e saj/ a) Asambleja e ërgjithshme (e sakte)
b) c) d) e)
Pjykata -dërkombëtare e 1rejtësisë Këshilli Ekonomik dhe Social Këshilli i Sigurimit Këshilli i Kujdestarisë
*. Sipas Statusit te gjykatës -dërkombëtare te 1rejtësisë (neni D ) cilat janë mjetet ndihmëse (subsidiare) për përcaktimin e rregullave te se drejtës/ a) 0raktika Pjyësore dhe b) 1oktrina uridike
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10
'O. 0rocedurat e aplikueshme kushtetuese ne 7epublikën e Kosovës për ratifikimin e traktateve ndërkombëtare. #0rocedurat e aplikueshme kushtetuese ne 7epublikën e Kosovës për ratifikimin e traktateve ndërkombëtare është si vijon / # se pari traktati propo!ohet për aprovim ne Kuvendin e Kosovës, pastaj pas votimit te tij ne Kuvend me CMD e votave traktati i dërgohet 0residentit te 7epublikës se Kosovës për nënshkrim, dhe kështu hyn ne fui dhe merr karakter obligativ. ''. 7atifikimi paraet / 7atifikimi është pajtim definitiv i palëve kontraktuese me detyrimet nga traktati te cilin e kane lidhur përfaësuesit e tyre (shtetet) përkatësisht pranimin dhe !batimin e traktatit ose konventës se ratifikuar. 7atifikimin !akonisht e bene Kuvendi i secilit shtet nënshkrues i traktatitM konventës. 'C. -e mendimin e fundit keshilledhenes ne rastin e ligjshmërisë se deklaratës se pavarësisë se Kosovës , P-1#ja e bën te arte se shtrirja apo aplikimi i parimit te integritetit territorial kufi!ohet brenda një sfere te caktuar ne marrëdhënie ndërkombëtare. 9ila është shtrirja ose fushveprimtaria e këtij parimi ,sipas PjykatësT # Sipas këtij parimi fusha e teresise territoriale është e kufi!uar vetëm ne sferën e marrëdhënieve mes shteteve. 'D. Nka janë traktatet kontrata/ # "raktatet kontrata janë marrëveshje mes dy apo me tepër shteteve dhe kane objekt rregullimin e ndonjë c:eshtje te caktuar mes atyre shteteve, dhe prodhojnë te drejta dhe detyrime vetëm për ato shtete e e kane nënshkruar dhe ratifikuar atë, dmth vepron &-"E7 0?7"ES. '. 9fare nënkuptoni me re!erve ,e pranishme dhe e aplikueshme ne rastin e marrëveshjes ose traktateve ndërkombëtareT # 7e!erva është deklarate e njëanshme e dhëne nga një shtet me rastin e nënshkrimit, ratifikimit, akceptimit, pranimit apo aderimit ne traktat me ellim e te përjashtohen apo modifikohen efektet juridike te dispo!itave te caktuara te marrëveshjes ndaj atij shteti. Ek!istimi i re!ervave arsyetohet me faktin se shpeshherë ndodhe e një shtet dëshiron te pranoje pjesën me te madhe te traktatit por për shkae te ndryshme ka vërejtje për pjesën tjetër. 'H. -donëse jo ne përmasat e dëshirueshme , megjithatë ka një pajtueshmëri te përgjithshme për atë se cfare bën pjese ne grupin e normave us 9ogens. 9fare ndalesash pra përgjithësisht pranohet se bëjnë pjese ne këtë grupT -e grupin e normave us 9ogens bëjnë pjese/ # -dalimi i gjenocidit, skllavërisë, aparteidit, diskriminimit, piraterisë, ndalimi i përdorimit te forcës, ndalimi i intervenimit ne punët e i takojnë kompetencës se brendshme, mbrojtja e te drejtave te njeriut cenimi i te cilave përfaëson atë e sipas te drejtës ndërkombëtare uhet krim ndërkombëtar, bara!ia juridike mes shteteve dhe vetëvendosja e popujve. 'I. Sipas mendimit te fundit keshilledhenes te Pjykatës -dërkombëtare te 1rejtësisë ne cilat raste ose rrethana 1eklarata e 0avarësisë janë ose do te ishin ne kundërshtim me te drejtën ndërkombëtareT a) -e rast se deklarata e pavarësisë paraet një akt te !hvendosjes se kufijve dhe b) kur deklarata e pavarësisë paraet një rast te recesionit territorial.
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10
'. ? nënkupton autentifikimi dhe nënshkrimi hyrje ne fui e traktitT a) 0o b ) !o (e sakte) '. Nka nënkuptoni me interpretim logjik te traktateveT # &nterpretimi logjik i traktateve mbështetet ne rregulla te përgjithshme te logjikes dhe mendjes se shëndoshë. Ky interpretim ka për ellim eliminimin e kundërthënieve te brendshme, jokonsekuencave dhe absurdeve, dhe duke !batuar atë gjë është e arte dhe 5ka i përgjigjet përfundimeve logjike. '*. Nka nënkupton norma ,,us 9ogens= dhe përmendi se paku tre prej tyreT # us 9ogens është një parim themelor i së drejtës ndërkombëtare i cili është pranuar nga komuniteti ndërkombëtar i shteteve si një normë nga e cila nuk lejohen asnjëherë përjashtime. 1isa nga normat GS 92PE-S janë / #-dalimi i gjenocidit, skllavërisë, aparteidit, diskriminimit, piraterisë, ndalimi i torturës, bara!ia juridike mes shteteve dhe vetëvendosja e popujve etj. C'. -umëro se paku katër metoda te mbarimit te veprimit te traktateveT a) Bbarimi i veprimit te traktatit me kalimin e afatit b) 0lotësimi i ëllimeve te traktatit c) Shkelje materiale (serio!e) te traktatit d) 0amundësia e përmbushjes se detyrimit e) Barrëveshja e re midis palëve te njëjta kontraktuese f) -dryshimi rrënjësor i rrethanave g) -dërrimi i statusit te njërës pale kontraktuese etj. CC. Si merren vendimet ne ?samblenë e 0ërgjithshme te 2K;#se ne ceshtjet te cilat nuk hyjnë ne te ashtuuajturën
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10
K2++2K%&GB& & 1U"E CD. Sipas Konventës se Bontevideo#s për te drejtat dhe detyrat e shteteve ('*DD) shteti si subjekt i se drejtës ndërkombëtare duhet te ketë/ '. 0opullsinë C. "erritorin e caktuar D. &nstitucionet (everinë) . ?ftësinë për te hyre ne marrëdhënie me shtete tjera C. Nka është ,,-dërhyrja humanitare= ,e 5ka ,,e drejta humanitare= T -dërhyrja humanitare është ajo ndërhyrje te cilën e ndërmarrin një ose grup i shteteve sovrane ne sovranitetin e brendshëm te një shteti me ellim e te parandalohet shkelja e te drejtave te popullsisë ne atë s htet. -dërsa, e drejta humanitare është ajo e drejte e shteteve sovrane e te intervenojnë ne punët e brendshme apo ne sovranitetin e shteteve ne te cilat ketrajtohet popullsia e atij vendi. CH. "raktatet e cilit grup ne vijim nuk barten ne pasardhës/ a. "raktati olitik (e sakte)
b. "raktati -ormavënëse c. "raktati e u referohet c:eshtjeve e kane te bëjnë me territorin CI. Si rregull i përgjithshëm, c:eshtja e suksedimit te bor3heve publike ,duhet te !gjidhet/ a. #e marrëveshje ndërmjet palëve ( e sakte)
b. Be ?rbitra!h c. 0ërmes parimeve përkatëse te se drejtës ndërkombëtare,e nuk kane nevoje për marrëveshje ndërmjet palëve ose !gjidhja përmes arbitra!hit. d. Pjykata ndërkombëtare e 1rejtësisë është ,,&pso ure= kompetente për te !gjidhur mosmarrëveshjet ndërmjet shteteve për eshtje te suksedimit te bor3heve publike C. 1ispo!ita përkatëse e Kartës se Kombeve te ;ashkuar për ndalim te luftës/ a. Ka %lere detyruese vetëm për shtetet anëtare te Kombeve te ;ashkuara b. $a vlere detyruese edhe për shtetet jo anëtare te $ombeve te %ashkuara (e sakte)
c. Karta e Kombeve te ;ashkuara ne fakt nuk përmban asnjë dispo!ite e flet për ndalimin e luftës nga ana e shteteve jo#anëtare C. Sipas Kushtetutës se 7epublikës se Kosovës, cili është status i te drejtës ndërkombëtare ne 7epublikën e KosovësT # Sipas Kushtetutës se 7. se Kosovës, E drejta ndërkombëtare ka epërsi ndaj te drejtës vendore dhe ne rast kontesti mes te drejtës vendore me atë ndërkombëtare !batohet e drejta ndërkombëtare.
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 C*. 9ilat instrumente kryesore ligjore ndërkombëtare përcaktojnë dhe artëson përmbajtjen e parimit te integritetit territorial. Kjo është diskutuar se fundi edhe nga Pjykata -dërkombëtare e 1rejtësisë ne mendimin keshilledhenes ne rastin e ligjshmërisë se 1eklaratës se 0avarësisë se KosovësT # Karta e 2K;#se , 7e!oluta CICH dhe ?kti final i 1eklaratës se >elsinkit për siguri dhe bashkëpunim ne Evrope. DO. E drejta ndërkombëtare njeh tri lloje mjetesh për !gjidhjen paësore te mosmarrëveshjeve/ a) mjetet diplomatike (bisedimet, shërbimet e mira , ndërmjetësimi, hetimi dhe pajtimi) b) mjetet gjyësore ( arbitra!hi dhe rregullimi gjyësorë) c) mjetet e ofrojnë institucionet ndërkombëtare D'. Kuptimi (përmbajtja) dhe ëllimi i te drejtës humanitare. # E drejta humanitare është ajo e drejte e shteteve sovrane e te intervenojnë ne punët e brendshme apo ne sovranitetin e shteteve ne te cilat ketrajtohet popullsia e atij vendi me ellim te parandalimit te shkeljes se te drejtave te njeriut. DC. 0ajtimi arrihet ne !akonet ndërkombëtare neper mes se vullnetit te dhënë/ a) &eshtazi (e sakte)
b) Shprehura!i DD. -e rrafshin e ndërveprimit ndërmjet te drejtës vendëse (kombëtare) dhe asaj ndërkombëtare, sipas pikëpamjes se teorisë dualiste/ ') E drejta ndërkombëtare ka epërsi ndaj te drejtës vendëse (kombëtare) ') E drejta vendëse (kombëtare) ka epërsi ndaj te drejtës ndërkombëtare (e sakte)
D) "e dy rendet ligjore janë te barabarta. D. 9ilat prej alternativave ne vijim është e sakte/ a) ipas $omisionit te %adinterit, ekzistimi ose zhdukja e shteteve është eshtje faktike dhe se efektet e njohjes nga shtetet tjera janë thjeshte deklarative ( e sakte)
b) Sipas te Komisionit te ;andinterit, ek!istimi ose !hdukja e shteteve është eshtja juridike dhe se efektet e njohjes nga shtetet tjera nuk janë thjeshte deklarative c) Sipas Komisionit te ;adinterit, ek!istimi ose !hdukja e shteteve është eshtje faktike dhe se efektet e njohjes nga shtetet tjera janë thjeshte konstitutiv DH. 0avarësia e njohjes ose përpara njohjes, shteti i ri fiton te drejtat e i takojnë sipas te drejtës ndërkombëtare dhe behet anëtar i bashkësisë ndërkombëtare po e se i plotëson kushtet e i përcakton e drejta ndërkombëtare. Ky ëndrim përfaësohet ose mbrohet nga/ a) "eoria deklarative (e sakte)
b) "eoria konstitutive c) "e dy teoritë me sipër pajtohen me këtë ellim
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10 DI. 9fare nënkupton me obligime Erga 2mnes dhe si pasoje e far rasti ose rrethane rrjedhin këto obligime / # Be obligimet erga omnes kuptojmë ato subjekte te cilat janë ne cilësinë e subjektit te autori!uar dhe te detyruarit nuk kane obligime vetëm ato, por mund te këtë edhe pala e trete,dhe këto obligime i hasim tek servitutet. Erga 2mnes dmth ndaj te gjithëve. D. E drejta e vetëvendosjes konfirmohet me nenin ' te dy pakteve për te drejtat e njeriut sipas kësaj dispo!ite / '. "e gjitha kombet kane te drejtën e vetëvendosjes C. "e gjithë popujt koloniale kane te drejtën e vetëvendosjes D. Kombet dhe popujt kane te drejtën e vetëvendosjes *. "e gjithë popujt kane te drejtën e vetëvendosjes (e sakte)
D. -e rrafshin e ndërveprimit ndërmjet te drejtës vendëse (kombëtare) dhe asaj ndërkombëtare, sipas pikëpamjes se teorisë moniste/ +. E drejta ndërkombëtare ka epërsi ndaj te drejtës vendëse (kombëtare) (e sakte) C. E drejta vendëse (kombëtare) ka epërsi ndaj te drejtës ndërkombëtare D. "e dy rendet ligjore janë te barabarta O. 0ërjashtimisht rastit te përdorimit te forcës kundër ndonjë shteti e ka ene armik i ndonjërit nga nënshkruesit e Kartës se Kombeve te ;ashkuara gjate luftës se dytë botërore (e sot nuk ka ndonjë vlere praktike),cila nga alternativat ne vijim përmban përjashtimet shprehimore te Kartës se Kombeve te ;ashkuara ndaj rregullit te përgjithshëm për ndalim te përdorimit te forcës/ a.?utori!imi i përdorimit te forcës nga Këshilli i Sigurimit (përfshire përdorimin e forcës nga 2rgani!atat rajonale me autori!imin e Këshillit te Sigurimit)dhe vetëmbrojtja individuale dhe kolektive b. Autorizimi i përdorimit te forës nga $ëshilli i igurimit (përfshire përdorimin e forës nga -rganizatat rajonale me autorizimin e $ëshillit te igurimit), vetëmbrojtja individuale e kolektive ,dhe ndërhyrja humanitare (e sakte )
c.?utori!imi i përdorimit te forcës nga Këshilli i Sigurimit (përfshire përdorimin e forcës nga organi!atat rajonale me autori!imin e Këshillit te Sigurimit) dhe ndërhyrja humanitare '. %endimet e Pjykatës -dërkombëtare te 1rejtësisë / a. -uk mund te revidohen (rishikohen) b. #und te revidohen (rishikohen) nen kushtet te aktuara (e sakte)
C. -e cfare drejtimi ka lëvi!ur përkufi!imi i se 1rejtës -dërkombëtare e nga rasti +otus (Jranca kundër "urisë) i vitit '*C. ne kuptimin e subjekteve te kësaj drejteT # -e rastin +otus ne vitin '*C ka lëvi!ur përkufi!imi i se 1rejtës -dërkombëtare me vendim te gjykatës se përhershme te drejtësisë ndërkombëtare konsiderohej se e drejta ndërkombëtare rregullon mardheniet mes shteteve te pavarura. D. Kuptimi ose përmbajtja dhe historiku i ,,E3 ?eou et ;ono=/ # Ky parim përdoret ne rastet kur palët te cilat dalin para gjykatës mund te autori!ojnë atë e mosmarrëveshjet e caktuara te !gjidhen ne ba!e te këtij parimi e do te thotë te gjitha mosmarrëveshjet# kontestet te !gjidhen ne ba!e te se drejtës dhe te se mirës , ne ba!ë te parimeve te drejtësisë, nënkuptohet ajo e konsiderohet e mire ne atë moment.
Fakulteti Juridik – Gjilan
Shaban Musliu R-521-10
. 9ili prej organeve ne vijim është krijuar nga ?sambleja e 0ërgjithshme për t:i ndihmuar asaj ne !hvillim progresiv dhe kodifikimin e te drejtës ndërkombëtare/ a. &nstituti i te 1rejtës -dërkombëtare(&nstitut de droit international) b. $omisioni i te rejtës Ndërkombëtare ( e sakte)
c. Shoata e te 1rejtës -dërkombëtare d. Shoata ?merikane e te 1rejtës -dërkombëtare I. Jakti e shteti është krijuar ,nuk mjafton e ai te jete anëtar i bashkësisë ndërkombëtare ne rast se shtetet e tjera (ose bashkësia ndërkombëtare) nuk e pranojnë shtetin e ri. Ky ëndrim përfaësohet ose mbrohet nga/. a. "eoria deklarative b. "eoria konstitutive (e sakte)
c. "e dy teoritë me sipër pajtohen me këtë ëndrim . 9ila prej alternativave ne vijim,##e ka te beje me suksedimin dhe shtetasin,##është e sakte/ a. E drejta ndërkombëtare nuk e detyron pasardhësin (sukesorin) e te garantoje te drejtën për te zgjedhur shtetësinë (e sakte)
b. E drejta ndërkombëtare e detyron pasardhësin (sukcesorin) e te garantoje te drejtën për te !gjedhur shtetasin c. E drejta ndërkombëtare është e heshtur për sa i përket detyrimit ose mosdetyrimit te pasardhësit (sukcesorit) e te garantoje te drejtën për te !gjedhur shtetasin HO. -e cilat raste shteti mban përgjegjësi ndaj akteve te organeve legjislativeT Shteti mbanë përgjegjësi ndaj akteve te organeve legjislative vetëm atëherë kur këto janë ne kundërshtim me detyrimet ndërkombëtare dhe kur ti jete bere dem shtetit tjetër ose ndonjë shtetasi te huaj. H'. Nka nënkuptoni me shprehjen ,,letter de provision= dhe ku aplikohet kjoT ,,+ettre de provision= kuptojmë aktin te cilin ia dërgon shteti i dërgimit te konsujve shtetit te pranimit te konsujve ku preci!ohet emri dhe mbiemri i konsullit, grada e tij, vendi ku do te dërgohet etj, kurse shteti i pranimit iu përgjigjet me eksklavatur (akt me te cilin pranohet konsulli ne territorin e tij). HC.9ili është roli i ndërmjetësuesit ne !gjidhjen e mosmarrëveshjeve ndërkombëtareT # 7oli i ndërmjetësuesit ne !gjidhjen e mosmarrëveshjeve ndërkombëtare është e te ndihmoje ne përafrimin e ëndrimeve politike dhe juridike ndërmjet shteteve apo subjekteve ndërkombëtare ne !gjidhjen e konflikteve ose mosmarrëveshjeve te ndryshme. HD. Si caktohen arbritrat e ?rbitra!hitT # ;ehet me pajtimin e paleve. Shtetet vendosin lirisht se a do ti besojnë !gjidhjes se rastit te një apo disa arbitrave.
H. 9ilat janë dy kushtet e duhet plotësuar për te fituar statusin e palës nderfitimtareT Kushtet e duhet plotësuar për te fituar statusin e palës nderfitimtare janë/
Fakulteti Juridik – Gjilan