Ponemang Segmental Makahulugang tunog na inirerepresenta ng simbolo at mga titik na maaaring katinig o patinig. Ang Alfab Alfabeto etong ng Fili Filipino pino ay binubuo binubuo ng 28 letra letra nguni ngunitt 21 parin parin ang ang mga mga ponema hindi 28. Sapagkat magkaiba ang letra at tunog. Ang letrang F, halimbawa ,nasimulang salitang Filipino, ay nasaalfabeto. Pero wala itong makahulugang tunog, walang kaibahan kaibahan ang kafe sa kape. isang bagay parin ang tinutukoy tinutukoy maging ang bigkas ay !kafe! o !kape! Ang ponema ay kinukulong sa dalawang pahilis na guhit" !!. Ponemang patinig " !a,e,i,o,u!. Ponemang katinig " !p,t,k,b,d,g,m,n,h,l,r,s,w,y, !p,t,k,b,d,g,m,n,h,l,r,s,w,y, at #$% o impit na tunog sa dulong salita. &inatawag na ponemang segmental ang mga makahulugang tunog na bumubuo sa mga salita dahil bawat tunog ay isang segment o bahagingsalita. Para makabuo ngi sang salita pinagdudugtung'dugtong ang mgatunog. Halimbawa"
salitang laban ' ito ay may limang tunog na kumakatawan sa limangl etra. Mga tunogna !l,a,b,a,n!
Ponemang Suprasegmental &awag &awag sa tunog na may pagsaalang'alang sa katiyakan ng paraan ngpagbigkas.
Mga Huwaran ng Intonasyon &ono' taas baba ng bigkas sa pantig ng isang salita. (aba' baba ng bigkas sa pantig ng isang salita. )iin' lakas ng bigkas ng pantig. Antala' saglit na pagtigil sa pagsasalita. TONO
Halimbawa"
1. *ahapon$ 2. kahapon.
Ang unan unang g pangu pangungu ngusa sap p ay may mata mataas as na tono tono sa huli hulihan han.. May tanda tandang ng pananong kasi ito. Maaaring nagtatanong o nagpapahayag ngp agdududa . Ang mensahesa blg. 2 ay hindi nagtatanong. +indi rin nagdududa. toy kompermasyon o kayay pagsang'ayon. Maaring sagot sa tanong sa blg. 1. Magkai Magkaibang bang kahulug kahulugan an ang 1 at 2. Samaka Samakatuw tuwid, id, makahul makahuluga ugan n ang tono tono sapagka sapagkatt nagpapabago sa kahulugan ngpahayag.
HABA AT DIIN
*araniwang nagkakasama'sama sa pagbigkas ng isang pantig ng salita. Halimbawa" ang salitang kahapon ay mayroong tatlong pantig. *a ha pon *ung bibigkasin natin, ang pantig na ha ang mas mataas ang tono at malakas ang pagbigkas.*apag anghaba at diin ay nasa pantig na ka malina ang bigkas diba$ *apag nagkaganyan baka hindi kana maintindihan ng kausap mo. Ang tuldok #.% pagkatapos ng pantinig ay nangangahulugan ng pagpapahaba ng patinig na sinusundan nito. Halimbawa:
!bu.hay! life at buhay #ali-e% !sa.ya! skirt at saya #oy% ANTALA
Ang sandaling pagtigil sa pasasalita. /akapagpapabago ng kahulugan ang antala. Ang totoo, magkakalituhan kayo ng kausap mo kapag hindi mo nagamit ng wasto ang antala sa iyong pagsasalita. Halimbawa: heto
ang isang anekdota. &inanong ng hukom ang nasasakdal" +ukom" kaw ba angpumatay$ /asasakdal" +indi, ako0 Sa anekdotang ito baka mahatulan tuloy ng bitay ang nasaksakdal sapagkat malilito ang hukom sa kanyang pagtangging hindi pero umamin naman ng sabihing ako0. Para malinaw ang pagtanggi dapat ay tulo'tuloy ang pagsasalita ng nasasakdal hindiako0 dapat walang antala.
