PERMINTAAN AGREGAT I DAN AGREGAT II
MAKALAH
Oleh Weni Weni Sri S ri Wardani
UNIVERSITAS NEGERI MALANG FAKULTAS EKONOMI EKONOMI PEMBANGUNAN Oktober !"#
BAB I
PERMINTAAN AGREGAT I : MEMBANGUN MODEL IS-LM A. PEND PENDAH AHUL ULUA UAN N
Fl$kt$a%i Ekono&i terbe%ar 'an( e)ekn'a %an(at &en'en(%arakan &en'en(%arakan dan %i(ni)ikan %e*ara intelekt$al ter+adi ,ada "-.!/an 'an( di%eb$t 0e,re%i Be%ar (Great Depression) &en'ebabkan &en'ebabkan ban'ak ekono& &e&,ertan'akan keab%ahan teori ekono&i kla%ik1 Mereka ,er*a'a &ereka ,erl$ &odel bar$ $nt$k &en+ela%kan &en+ela%kan ke&ero%otan ekono&i ekono&i 'an( dah%'at dah%'at it$ dan $nt$k &en'arankan &en'arankan kebi+akan ,e&erintah ,e&erintah 'an( bi%a &en($ran(i &en($ran(i ke%$litan ekono&i 'an( &a%'arakat ala&i1 Pada "-.23 4ohn Ma'nard Ke'ne% &en$li% The General Theory of Employment, Interest and Money1 0i dala&n'a3 ia &en($%$lkan *ara bar$ $nt$k &en(anali%i%
,erekono&ian3 'an( 'an( ia hadirkan %eba(ai %eba(ai alternati) dari teori teori kla%ik1 Vi%in'a Vi%in'a tentan( tentan( ba(ai&ana ,erekono&ian ,erekono&ian beker+a3 beker+a3 den(an *e,at *e,at &en+adi ,$%at ,$%at kontro5er%i1 Teta,i3 Teta,i3 ketika ketika ekono& &e&,erdebatkan &e&,erdebatkan The General Theory3 ,e&aha&an bar$ tentan( )l$kt$a%i ekono&i %e*ara bertaha, &$lai berke&ban(1 Ke'ne% &en'atakan ,er&intaan a(re(at rendah bertan(($n( +a6ab ata% rendahn'a r endahn'a ,enda,atan dan dan tin((in'a ,en(an(($ran ,en(an(($ran 'an( 'an( &en*irikan ke&ero%otan ke&ero%otan ekono&i1 ekono&i1 Ia &en(kritik teori bah6a han'a ,ena6aran a(re(at 'an( &enent$kan ,enda,atan na%ional1 Model Ke'ne%7 diartikan berbeda/beda oleh ban'ak oran(1 8al 'an( ber($na $nt$k &e&ikirkan &odelKe'ne% b$k$ tek% da%ar %eba(ai ,erin*ian dan ,erl$a%an dari 9teori kla%ik71 Per,$taran $an( 5ariabel dan har(a 9kak$7/n'a &en*er&inkan ke,er*a'aan Ke'ne% bah6a kele&ahan kele&ahan &odel kla%ik bera%al bera%al dari a%$&%i a%$&%i terlal$/ketat n'a tentan( tentan( ,er,$taran kon%tan %erta $,ah dan har(a 'an( %an(at )lek%ibel1 A. PENGERT PENGERTIAN IAN PERMINT PERMINTAA AAN N AGREGA AGREGAT T
Per&intaan a(re(at adalah %el$r$h ,er&intaan terhada, baran( dan +a%a 'an( ter+adi dala& %$at$ ,erekono&ian3 baik dari dala& &a$,$n dari l$ar ne(eri1 0ala& &en(anali%i% ,er&intaan a(re(at3 d$a ekono& terkenal 'ait$ Ke'ne% dan Pi(o$ &e&,$n'ai ,enda,at 'an( berbeda1 Men$r$t Ke'ne%3 a,abila ter+adi ,er$bahan har(a3 &aka +$&lah 'an( beredar riil :M%;P< akan ber$bah3 akibatn'a ter+adi ,er$bahan ,ada tin(kat b$n(a :i<1 Selan+$tn'a 2 | Pag e
,er$bahan tin(kat b$n(a ter%eb$t akan &e&,en(ar$hi in5e%ta%i :I< 'an( ,ada akhirn'a akan &e&,en(ar$hi ,enda,at na%ional1 Sedan(kan &en$r$t Pi(o$3 a,abila ter+adi ,er$bahan har(a dala& ,erekono&ian &a%'arakat akan &era%a %aldo ka% rill :real *a%h balan*e< &eraka ber$bah3 'an( 'an( %elan+$tn'a akan &e&,en(r$hi kon%$&%i&a%'arakat ter%eb$t1 Per$bahan kon%$&%i akan &en(akibatkan ,er$bahan ,ada ,enda,atan na%ional1 4adi ,ada intin'a3 ,erbedaan ,enda,at ked$a ekono& ter%eb$t terletak ,ada ,er$bahan 5ariabel/5ariabel ekono&i akibat adan'a ,er$bahan har(a1 Ke'ne% &enitik beratkan ,ada ,er$bahan tin(kat b$n(a3 %edan(kan Pi(o$ &enitik beratkan ,er$bahan kon%$&%i ketika ter+adi ,er$bahan har(a1 B. MODEL PERMINTAAN AGREGAT
Model Ke'ne% &en$n+$kan a,a 'an( &en'ebabkan k$r5a ,er&intaan a(re(at ber(e%er1 0ala& +an(ka ,endek3 ketika tin(kat har(a teta,3 ,er(e%eran k$r5a ,er&intaan a(re(at &en(arah ,ada ,er$bahan ,enda,atan na%ional3=1 Model ,er&intaan a(re(at 'an( dike&ban(kan di &akalah ini di%eb$t IS/LM &er$,akan inter,reta%i $ta&a dari ker+a Ke'ne%1 Model IS/LM &en(a&bil tin(kat har(a 'an( ada dan &en$n+$kan a,a 'an( &en'ebabkan ,enda,atan ber$bah1 Ini &en$n+$kan a,a 'an( &en'ebabkan A0 ber(e%er1
Pa%ar baran( dan k$r5a IS :%in(katan dari in5e%ta%i dan %a5in(;tab$n(an< &e&,lot h$b$n(an antara tin(kat b$n(a dan tin(kat ,enda,atan 'an( &$n*$l di ,a%ar dan +a%a1
3 | Pag e
Pa%ar $an( dan K$r5a LM :%in(katan dari lik$idita% dan &one';$an(< &e&,lot h$b$n(an antara tin(kat b$n(a dan tin(kat ,enda,atan 'an( &$n*$l di ,a%ar $an(1 Karena tin(kat b$n(a &e&,en(ar$hi baik in5e%ta%i dan ,er&intaan $an(3 ia adalah 5ariabel 'an( &en(h$b$n(kan d$a ba(ian &odel IS/LM1 Model &en$n+$kan ba(ai&ana interak%i antara ,a%ar/,a%ar ini &enent$kan ,o%i%i dan ke&irin(an k$r5a ,er&intaan a(re(at3 dan karenan'a3 tin(kat ,enda,atan na%ional dala& +an(ka ,endek1 0ala& General Theory of Money, Interest and Employment :"-.2<3 Ke'ne% &en'atakan ,enda,atan total
,erekono&ian3 dala& +an(ka ,endek3 ditent$kan %eba(aian be%ar oleh kein(inan belan+a r$&ah tan((a3 ,er$%ahaan3 dan ,e&erintah1 Se&akin oran( in(in belan+a3 %e&akin ban'ak baran( dan +a%a 'an( ,er$%ahaan da,at +$al1 Se&akin ban'ak 'an( ,er$%ahaan +$al3 %e&akin ban'ak o$t,$t 'an( &ereka akan ,ilih $nt$k di,rod$k%i dan %e&akin ban'ak 'an( &ereka akan ,ilih $nt$k di,eker+akan1 4adi3 &a%alah %ela&a re%e%i dan de,re%i3&en$r$t Ke'ne%3 adalah belan+a 'an( tidak *$k$,1 Per,oton(an Ke'ne% adalah $%aha $nt$k &e&odelkan 6a6a%an ini1 Per,oton(an Ke'ne% &en$n+$kkan ba(ai&ana ,enda,atan = ditent$kan $nt$k tin(kat tertent$ in5e%ta%i teren*ana I dan kebi+akan )i%kal G dan T1 Kita da,at &en(($nakan &odel ini $nt$k &en$n+$kkan ba(ai&ana ,en/da,atan ber$bah ketika %alah %at$ 5ariabel ek%o(en ber$bah1 Pen(el$aran akt$al :a*t$al e>,endit$re< adalah +$&lah 'an( r$&ah tan((a3 ,er$%ahaan dan ,e&erintah belan+akan $nt$k baran( dan +a%a :G0P<1 Pen(el$aran 'an( diren*anakan :,lanned e>,endit$re< adalah +$&lah 'an( r$&ah tan((a3 ,er$%ahaan dan ,e&erintah in(in belan+akan $nt$k baran( dan +a%a1 Perekono&ian ada di ek$ilibri$& bila ? Pen(el$aran akt$al @ Pen(e/l$aran 'an( diren*anakan ata$ = @ E
C. INVESTASI
4 | Pag e
In5e%ta%i adalah ,en(el$aran oleh %6a%ta $nt$k ,e&belian baran(/baran( dan +a%a 'an( akan di,akai dala& ,ro%e% ,rod$k%i ata$ den(an kata lain %a&a den(an ,er&intaan oleh %6a%ta terhada, baran( dan +a%a :in,$t< 'an( di,erl$kan $nt$k in5e%ta%i ,rod$kti)1 Faktor 'an( &enent$kan ,en(el$aran in5e%ta%i berbeda den(an kon%$&%i1Perbedaan'a terletak dala& hal t$+$an &e&beli baran(3 'ait$ $nt$k in5e%ata%i den(an hara,an $nt$k &enda,atkan ke$nt$n(an %edan(kan kon%$&%i den(an t$+$an $nt$k &e&en$hi keb$t$han ,okok1 Perbedaan lain adalah %$&ber ,e&bia'aan $nt$k in5e%ta%i da,at bera%al dari berba(ai %$&ber ,e&bia'aan dan ke$an(an di&ana +$&lahn'a tidak ter(ant$n( dari kondi%i ke$an(an %ekaran( teta,i ,ada hara,an kondi%i ke$an(an di&a%a &endatan(1 Pe&bia'aan kon%$&%i r$&ah tan((a bera%al bera%al dari ,enda,atan %ekaran(14adi ,en(el$aran in5e%ta%i +$&lahn'a bi%a +a$h &elebihi +$&lah ,enda,atan %ekaran(3 +adi tidak ter(ant$n( den(an in*o&e1A,a 'an( &enent$kan be%arn'a in5e%ta%i dala& &a%'arakat Faktor 'an( &enent$kan ,en(el$aran in5e%ta%i ada d$a 'ait$ hara,an ke$nt$n(an :expectation of future profit < 'an( akan di,eroleh di&a%a &endatan( dan bia'a dari $an( 'an( har$% ditan(($n( akibat ,en(el$aran $an( ter%eb$t1 8ara,an ke$nt$n(an ter%eb$t bia%an'a din'atakan dala& ,er%enta%e ke$nt$n(an ,er %at$an 6akt$ dan bia'a ,en(($naan dana din'atakan dala& ,er%enta%e ata$ di%eb$t tin(kat b$n(a1 Seb$ah in5e%ta%i akan dilak$kan a,abila hara,an ke$nt$n(an lebih be%ar dari bia'a ,en(($naan dana ata$ tin(kat b$n(a :intere%t rate<1 Se&akin be%ar %eli%ih ked$a )aktor ini &aka %e&akin be%ar ,$la in5e%ta%i 'an( akan dilak$kan1 Tin(kat ke$nt$n(an 'an( dihara,kan ter%eb$t di%eb$t den(an Marginal Efficiency of Capital :ME<1 Se&akin be%ar %eli%ih antara ME den(an tin(akat
b$n(a 'an( berlak$ &aka akan %e&akin be%ar ,$la 5ol$&e in5e%ta%i 'an( akan dilak$kan1 Se*ara (ra)ik da,at dilihat %e,erti ,ada Ga&bar #11Gra)ik ME adalah ne(ati)3 berbandin( terbalik den(an tin(kat b$n(a 'an( berlak$1Se&akin rendah b$n(a 'an( berlak$ &aka %e&akin be%ar ,$la hara,an ke$nt$n(an %ehin((a in5e%ta%i +$(a %e&akin be%ar1 Faktor/)aktor 'an( &e&,en(ar$hi in5e%ta%i ter%eb$t da,at +$(a din'atakan %e*ara &ate&ati% %eba(ai berik$t? I @ K C bi b D ! :#1<
5 | Pag e
Ga&bar #1 Ga&bar #11Mar(inal E))i*ien%' o) a,ital ata$ hara,an ke$nt$n(an dari in5e%ta%i 'an( dikel$arkan3 da,at din'atakan den(an h$b$n(an in5e%ta%i k$&$lati) den(an tin(kat b$n(a 'an( berlak$1Se&akin rendah b$n(a 'an( berlak$ berarti %e&akin tin((i hara,an $nt$k &eraih ke$nt$n(an di&a%a &endatan( %ehin((a in5e%ta%i %e&akin naik1 K adalah in5e%ta%i 'an( otono& ata$ e>o(eno$%3 i adalah tin(kat b$n(a dan b adalah koe)i%ien 'an( &en$n+$kkan %ebera,a %en%iti5e in5e%ta%i ter%eb$t terhada, ,er$bahan tin(kat b$n(a1Se%$ai den(an (ra)ik #1 diata% &aka koe)i%ien b adalah bertanda ne(ati) 'an( berarti %e&akin rendah tin(kat b$n(a &aka %e&akin tin((i ,en(el$aran in5e%ta%i karena %e&akin ban'ak ,ro'ek in5e%ta%i 'an( la'ak $nt$k dilak%anakan1 Selain dari )aktor b$n(a3 dala& ken'ataan %ehari/hari in5e%ta%i b$kan han'a ditent$kan oleh b$n(a teta,i di,en(ar$hi oleh ban'ak )aktor ekono&i 'an( lain dan bahkan +$(a di,en(ar$hi oleh )aktor %o%ial dan ,olitik1 Mi%aln'a kea&anan3 ke%tabilan ,olitik3 ke,a%tian h$k$& di %$at$ Ne(ara ber,en(ar$h %an(at be%ar terhada, &a%$kn'a in5e%tor dari l$ar ne(eri1
B. MULTIPLIER ATAU FAKTOR PELIPAT
Setelah diketah$i )aktor 'an( &e&,en(ar$hi ko&,onen a((re(ate de&and &aka ,ertan'aan %elan+$tn'a adalah ba(ai&an &ekani%&e ko&,onen A0 ter%eb$t &e&,en(ar$hi o$t,$t ata$ ,enda,atan18al ini da,at di+ela%kan &elal$i kon%e, &$lti,lier1 Sebel$& diteran(kan lebih lan+$t &aka ada bebera,a a%$&%i 'an( har$% dib$at3 'ait$3 Perta&a3 ,en(el$aran ,e&erintah :G< adalah e>o(eno$%3 artin'a be%arn'a tidak ditent$kan didala& %i%te& ata$ ditent$kan oleh )aktor/)aktor tertent$ 'an( tidak da,at 6 | Pag e
di,redik%i1Faktor 'an( &enent$kan be%arn'a an((aran ,e&erintah lebih ban'ak ditent$kan oleh ke&a$an ,olitik ,e&erintah3 b$kan 5ariable ekono&i1 Ked$a3 ,en(el$aran in5e%ta%i +$(a dia%$&%ikan e>o(eno$%3 hal ini %e&at/&ata $nt$k &e&$dahkan dala& anali%i%1Sebet$ln'a in5e%ta%i3 %e,erti di$raikan diata%3 ditent$kan oleh tin(kat b$n(a :i<3 teta,i dala& $raian berik$t ini %e&entara dain((a, e>o(eno$%1 Keti(a3 anali%i% dilak$kan dala& ekono&i tert$t$,3 artin'a tidak ada e>,ort dan i&,ort dala& ,en(el$aran a(re(at :A0<1Keti(a a%$&%i ini tidak &en($ran(i ata$ &er$bah 5alidita% anali%i% 'an( dilak$kan1 Bila keti(a a%$&%i ini di&a%$kkan dala& anali%i% &aka ha%iln'a akan teta, %a&a1 Sekaran( kita &$lai anali%i% den(an %eb$ah *ontoh berik$t1Mi%aln'a3 bila ,en(el$aran a((re(ate dinaikan %ebe%ar 0 &aka bera,a be%ar da&,akn'a terhada, o$t,$t Bila ada ta&bahan ,en(el$aran a((re(ate ata$ ,er&intaan a(re(at %ebe%ar 0 &aka akan ter+adi ta&bahan ,rod$k%i %ebe%ar 0 dan kenaikan o$t,$t ata$ in*o&e %ebe%ar 0 +$(a1 Selan+$tn'a ,en(el$aran %ebe%ar 0 tadi akan &en+adi ,enda,atan ba(i ,en+$al 'an( &eneri&a ,en(el$aran 01 Oleh ,en+$al ini $an( %ebe%ar 0 akan dibelan+akan la(i $nt$k &e&en$hi keb$t$hann'a teta,i tidak %ebe%ar 01 Be%arn'a ,en(el$aran ,ada ,$taran ked$a ini adalah 0 'ait$ %e%$ai den(an ke*ender$n(an berbelan+a &ereka ata$ Mar(inal Pro,en*it' to on%$&e :MP<1 Ta&bahan in*o&e 'an( ter*i,ta adalah %ebe%ar 0 H 0 ata$ :"H< 01 0e&ikianlah %eter$%n'a akan ter+adi ,eli,atan da&,ak %e*ara berantai &elal$i ,$taran ,en(el$aran antara kon%$&en dan ,en+$al ata$ ,rod$%en1 0a&,ak akhir dari ta&bahan ,en(el$aran %ebe%ar 0 adalah %ebe%ar ";:"/< kali 0 'an( &er$,akan ,en+$&lahan dari %e&$a ta&bahan in*o&e ,ada %etia, ,$taran :Tabel #1"<1
Ta&bahan ,en(el$aran 0 da,at ber$,a kon%$&%i3 in5e%ta%i ata$ ,en(el$aran ,e&erintah dan da&,ak akhirn'a ha&,ir %a&a bila ,en(el$aran ter%eb$t dia%$&%ikan %eba(ai 7 | Pag e
,en(el$aran inde,endent3 ata$ di%eb$t den(an ,en(el$aran a$tono&o$%3 artin'a tidak ter(ant$n( den(an )aktor lain1 0ari $raian diata% da,at dit$li% bah6a total ta&bahan in*o&e adalah %eba(ai berik$t? A0 @ @ =! :#1< 0i&ana @ @ &$lti,lier1 Ata$ da,at +$(a dit$li% ? Bila ,en(el$aran naik %ebe%ar "!! +$ta dan MP adalah !13 bera,a ta&bahan ,enda,atan akibat ta&bahan ,en(el$aran ter%eb$t 0en(an &e&a%$kkan an(ka diata% &aka dida,at ta&bahan ,enda,atan = @ ";:"/!3< kali "!! @ #!! +$ta1 Berarti &$lti,liern'a adalah %ebe%ar # kali li,at1 M$lti,lier dide)ini%ikan %eba(ai be%arn'a keli,atan ,er$bahan o$t,$t akibat ,er$bahan %at$ $nit ,en(el$aran :3 I3 G<1 For&$la &$lti,lier ini da,at dit$r$nkan den(an *ara lain1 Be%arn'a %etia, ,er$bahan o$t,$t 'an( ter+adi har$% %a&a den(an be%arn'a ,er$bahan a((re(ate de&and %ehin((a3 =! @ A01 :#1-< Ta&bahan ,en(el$aran :A0< %a&a den(an ta&bahan ,en(el$aran ,$taran ,erta&a 0 dita&bah den(an ,en(el$aran 'an( di%ebabkan oleh ,eli,atan :&$lti,lier<3 *=! %ehin((a A0 @ 0 H *=! :#1"!< Gab$n(an ,er%a&aan :#1-< den(an :#1"!< dida,atkan ,er%a&aan3 =! @ 0 H *=! * =! @ :#1""< Ata$ &$lti,lier da,at +$(a dit$r$nkan dari ,er%a&aan kon%$&%i dan a(re(at de&and %e,erti diba6ah ini1 = @ A0 @ H I H G S$b%tit$%ikan )$n(%i kon%$&%i kedala& ,er%a&aan diata%1 = @ a H I H G H *= :#1"< K$&,$lkan )aktor = dan a$tono&o$% %,endin( %ehin((a? 8 | Pag e
= C *= @ 0 =@0 Pro%e% dari ,eli,atan in*o&e ata$ &$lti,lier ini da,at di(a&barkan %e*ara (ra)i% ,ada Ga&bar #1.1 Pada a6aln'a titik ke%ei&ban(an adalah ,ada titik E! den(an ,enda,atan O=! dan ,en(el$aran a(re(at OA0!1 Ke&$dian %ektor bi%ni% &elihat ada ,ro%,ek $nt$k &eraih ke$nt$n(an di&a%a 'an( akan datan( %ehin((a &ereka &ena&bah in5e%ta%i %ebe%ar 0 :da,at ber$,a I<1 Mi%alkan ta&bahan in5e%ta%i ini &enin(katkan A0 ,ada ,$taran ,erta&a %ebe%ar AE!1 Pena&bahan A0 ini lan(%$n( &en+adi ta&bahan ,enda,atan ba(i ,en+$al baran( in,$t 'an( dibeli oleh in5e%tor3 'ait$ %ebe%ar AB dan %elan+$tn'a dire%,on oleh ,rod$%en den(an &anaikan o$t,$t den(an +$&lah 'an( %a&a1 Pada ,$taran ked$a ta&bahan o$t,$t ata$ ,enda,atan ke&bali dibelan+akan %e%$ai den(an MP 'ait$ %ebe%ar *AB @ B1 Pen(el$aran ta&bahan A0 ini ke&bali &enaikan ,enda,atan dan dire%,on oleh ,rod$%en den(an &enaikan o$t,$t %ehin((a akhirn'a ,ro%e% ini berhenti ,ada titik E" den(an tin(kat ,en(el$aran 'an( lebih tin((i dari %e&$la 'ait$3 'ait$ A0! A0"1dan ,enda,atan +$(a lebih tin((i 'ait$ %ebe%ar ";:"/*< kali li,at dari 0 ata$ =!="1 Se*ara (eo&etri* MP adalah %lo,e ata$ ke&irin(an dari k$r5a ko%$&%i1 Karena k$r5a on%$&%i &en$r$t ,er%a&aan :#1J< adalah @ a H *=3 &aka MP adalah koe)i%ien *3 'ait$ %a&a den(an @ 1
9 | Pag e
Ga&bar #1J1Pen$r$nan M$lti,lier %e*ara (ar)ik1 Pada titik ke%ei&ban(an E!3 =! @ A0! @ *= H 01 Ketika ter+adi ,ena&bahan ,en(el$aran 0 :da,at ber$,a I ata$ G< &aka titik ke%ei&ban(an ber$bah1 M$la/&$la ta&bahan ,er&intaan &en+adi E!A3 ta&bahan ,er&intaan ini &er$,akan ta&bahan in*o&e %ebe%ar AB ba(i ,en+$al :E!A@AB<1 Melal$i ,ro%e% &$lti,lier ta&bahan in*o&e ini &endoron( ,er&intaan lan+$tan :B< 'an( ke&$dian ke&bali dire%,on oleh ,rod$%en den(an &enaikan o$t,$t1 0e&ikian %eter$%n'a %a&,ai ,ro%e% ini berhenti ,ada titik ke%ei&ban(an bar$ E" %ehin((a ta&bahan A0 ata$ o$t,$t &en+adi ";:"/*< kali 0 'an( tidak lain adalah %a&a den(an =!="@ A0! A0"1 0ari $raian diata%a tern'ata be%aran &$lti,lier ter(ant$n( den(an be%aran MP ata$ koe)i%ien *3 'ait$ ,ro,or%i dari in*o&e 'an( dibelan+akan oleh kon%$&en $nt$k ke,erl$an kon%$&%i1Se&akin be%ar ,ro,or%i in*o&e 'an( dibelan+akan &aka %e&akin be%ar ,$la &$lti,lier dan %e&akin be%ar ,$la da&,akn'a terhada, kenaikan in*o&e ata$ o$t,$t1 Teta,i har$% diin(at bah6a ,ro%e% ini han'a bi%a berlan(%$n( dala& 6akt$ ,endek1 0ala& +an(ka ,an+an( hal ini tidak bi%a berlan+$t karena in*o&e tidak bi%a dito,an( oleh kon%$&%i 'an( tin((i %a+a karena kon%$&%i +$(a tera(ant$n( dari in*o&e3 %edan(kan in*o&e ; o$t,$t +$(a ditent$kan oleh )aktor ril %e,erti in5e%ta%i di%a&,in( kon%$&%i3 ,en(el$aran ,e&erintah dan net e>,ort1 Se*ara e&,iri% hal ter%eb$t diata% adalah benar bah6a kon%$&%i dala& +an(ka ,endek bi%a &endoron( ,ert$&b$han ekono&i karena ekono&i bel$& &en*a,ai )$ll e&,lo'e&ent1Mi%aln'a &a%ih ban'ak ,abrik 'an( bel$& beker+a ,en$h3 tena(a ker+a ban'ak 'an( &en(an(($r3 dan %eter$%n'a %ehin((a o$t,$t &a%ih bi%a didoron( t$&b$h tan,a in5e%ta%i bar$1Teta,i $nt$k ,ert$&b$han ekono&i +an(ka ,an+an(3 artin'a %etelah ekono&i &en*a,ai )$ll e&,lo'e&ent3 &aka di,erl$kan in5e%ta%i bar$ $nt$k berlan+$tn'a ,ert$&b$han ekono&i1
C. PASAR BARANG DAN KURVA IS
K$r5a IS &en'atakan h$b$n(an antara tin(kat b$n(a %erta tin(kat ,enda,atan 'an( &$n*$l di ,a%ar baran( dan +a%a3 Unt$k &en(e&ban(kan h$b$n(an ini1 kita &$lai den(an &odel da%ar 'an( di%eb$t ,er,oton(an Ke'ne%ian : Keynesian cross<1 Model ini adalah inter,reta%i ,alin( &$dah dari teori ,enda,atan na%ional Ke'ne% dan &er$,akan keran(ka $nt$k &odel IS/LM 'an( lebih ko&,lek% dan reali%ti%1
10 | P a g e
Perpotongn Ke!ne"#n Dala& The General Theory3 Ke'ne% &en'atakan bah6a ,enda,atan total
,erekono&ian3 dala& +an(ka ,endek3 %an(at ditent$kan oleh kein(inan r$&ah tan((a3 ,er$%ahaan3 dan ,e&erintahn$nt$k &e&belan+akan ,*nda,atann'a1 Se&akin ban'ak oran( 'an( &en(el$arkan ,enda,atann'a3 %e&akin ban'ak baran( dan +a%a 'an( bi%a di+$al ,er$%ahaan1 Se&akin ban'ak ,er$%ahaan &en+$al1 %e&akin ban'ak o$t,$t 'an( akan &ereka ,rod$k%i dan %e&akin ban'ak ,eker+a 'an( akan dikar'akan1 4adi3 &a%alah %ela&a &a%a re%e%i dan de,re%i3 &en$r$t Ke'ne%3 adalah ,en(el$aran 'an( tidak *$k$,1 Per,oton(an Ke'ne%ian adalah %eb$ah $,a'a $nt$k &e&b$at %eb$ah &odel dari ,andan(an ini1 Penge$%rn !ng D#ren&n'n
0i a6ali dari deri5a%i dan ,er,oton(an Ke'ne%ian den(an &en((a&barkan ,erbedaan antara ,en(el$aran akt$al dan ,en(el$aran 'an( diren*anakan1 Pen(el$aran akt$al :actual expenditure< adalah +$&lah $an( 'an( dikel$arkan oleh r$&ah tan((a3 ,er$%ahaan3 dan ,e&erintah ata% baran( %erta +a%a3 %eba(ai&ana kita ketah$i 'an( %a&a den(an ,rod$k doine%tik br$to :G0P<1 Pen(el$aran 'an( diren*anakan : planned expenditure< adalah +$&lah $an( 'an( akan dikel$arkan r$&ah tan((a3 ,er$%ahaan3 dan ,e&erintah ata% baran( dan +a%a1 Pen(el$aran akt$al %elal$ berbeda dan ,en(el$aran 'an( diren*anakan1 8al it$ di%ebabkan ,er$%ahaan &$n(kin terlibat dala& in5e%ta%i ,er%ediaan 'an( tidak diren*anakan karena ,en+$alann'a tidak &e&en$hi hara,an1 Ketika ,er$%ahaan &en+$al lebih %edikit ,rod$k &ereka dan 'an( diren*anakan3 &aka %tok ,er%ediaan &ereka %e*ara oto&ati% &enin(kat? %ebalikn'a3 ketika ,er$%ahaan &en+$al lebih ban'ak dari 'an( diren*anakan3 %tok ,er%ediaan &ereka t$r$n1 Karena ,er$bahan 'an( tidak diren*anakan dala& ,er%ediaan ini di,erhit$n(kan %eba(ai in5e%ta%i 'an( dikel$arkan oleh ,er$%ahaan3 &aka ,en(el$aran akt$al bi%a di ata% ata$ di ba6ah ,en(el$aran 'an( diren*anakan1 Perhatikanlah deter&inan dari ,en(el$aran 'an( diren*anakan1 0en(an &en(a%$&%ikan bah6a ,erekono&ian adalah tert$t$,3 %ehin((a ek%,or neto adalah nol3 kita &en$li% ,en(el$aran 'an( diren*anakan E %eba(ai +$&lah kon%$&%i 3 in5e%ta%i 'an( diren*anakan I3 dan belan+a ,e&erin*ah ? E @ H H 1 Unt$k ,er%arnaan ini3 kita ta&bahkan )$n(%i kon%$&%i
11 | P a g e
:=/ T<1 Per%a&aan ini &en'atakan bah6a kon%$&%i t*r(ant$n( ,ada di%,o%able in*o&e := T<3 'an( &er$,akan ,enda,atan total = dik$ran(i ,a+ak T1 Unt$k &en'ederhanakan &a%alah1 Kita a%$&%ikan bah6a in5e%ta%i 'an( diren*anakan %eba(ai teta, %e*ara ek%o(en? I@ 0an +$(a kita a%$&%ikan bah6a kebi+akan )i%kal tin(kat ,e&belian dan ,a+ak ,ernerintah adalah teta,? G@G T @ T1 0en(an &en(ko&bina%ikan li&a ,er%a&aan ini3 kita ,eroleh E @ := C T
Ga&bar diata% &en$n+$kkan ,en(el$aran 'an( diren*anakan %eba(ai )$n(%i dan tin(kat ,enda,atan1 Gari% ini &irin( ke ata% karena ,enda,atan 'an( lebih tin((i &en'ebabkan kon%$&%i 'an( lebih tin((i dan1 den(an de&ikian3 ,en(el$aran diren*anakan 'an( lebih tin((i1 Ke&irin(an (ari% ini &er$,akan ke*ender$n(an &en(kon%$&%i &ar+inal1 MP? hal it$ rnen$n+$kkan bera,a ban'ak ,en(el$aran 'an( diren*anakan &enin(kat ketika ,enda,atan &enin(kat %ebe%ar "1 F$n(%i ,en(el$aran 'an( diren*anakan ini adalah ,oton(an ,erta&a dari &odel 'an( di%eb$t ,er,oton(an Ke'ne%ian1
12 | P a g e
Pere'ono(#n )$( E'%#$#*r#%( Ba(ian berik$tn'a teori ,er,oton(an Ke'ne%ian adalah a%$&%i bah6a
,erekono&ian berada dala& ek$ilibri$& ketika ,en(el$aran a*t$al %arna den(an ,en(el$aran 'an( diren*anakan1 A%$&%i ini dida%arkan ,ada (a(a%an bah6a ketika ren*ana oran(/oran( telah direali%a%ikan3 &ereka tidak rnern,$n'ai ala%an $nt$k &en($bah a,a 'an( &ereka lak$kan1 0en(an &en(in(at ke&bali bah6a = %eba(ai G0P tidak han'a %arna den(an ,enda,atan total teta,i +$(a den(an ,en(el$aran akt$al total ata% baran( dan +a%a1 kita bi%a &en$li% kondi%i ek$ilibri$& ini %eba(ai Pen(el$aran Akt$al @ Pen(el$aran 'an( 0iren*anakan = @ E1
Gari% J# dera+at dalarn (a&bar di ata% rnenern,atkan titik/titik di &ana kondi%i ni ter+adi1 0en(an ta&bahan )$n(%i ,en(el$aran 'an( diren*anakan3 (a&bar ini &en+adi ,er,oton(an Ke'ne%ian1 Ek$ilibri$& ,erekono&ian ini adalah ,ada titik A3 di &ana )$n(%i ,en(el$aran 'an( diren*anakan &e&oton( (ari% J# dera+at1 0ala& &odel ini3 ,er%ediaan &e&ainkan ,eran ,entin( dalarn ,ro%e% ,en'e%$aian1 Ketika ,erekonornian tidak berada dalarn ek$ilibri$&3 ,er$%ahaan &en(ala&i ,er$bahan/ ,er$bahan 'an( tdak diren*anakan dalani ,er%ediaan3 dan ni &endoron( &ereka $nt$k &en($bah tin(kat ,rod$k%i1 Per$bahan ,rod$k%i %ebalikn'a &e&,en(ar$hi ,enda,atan dan ,en(el$aran total3 'an( &en((erakkan ,erekono&ian ke arah ek$ilibri$&1 Seba(ai *ontoh3 an((a,lah ,erekono&ian &e&iliki G0P ,ada tn(kat 'an( lebih tin((i dari,ada tin(kat ek$ilibri$rn3 %e,erti tin(kat =3 dala& (a&bar diba6ah1 0alarn ka%$% ini3 ,en(el$aran 'an( diren*anakan E lebih ke*il dari ,rod$k%i =3 %ehin((a ,er$%ahaan rnen+$al lebih ke*il dan 'an( &ereka ,rod$k%i1 Per$%ahaan rnena&bah baran(/baran( 'an( tidak lak$ ke dala& %tok ,er%ediaan &ereka1 Kenaikan ,er%ediaan 'an( tidak diren*anakan 13 | P a g e
ini &endoron( ,er$%ahaan $nt$k &e&berhentikan ,eker+a %erta &en($ran(i ,rod$k%i1 dan tindakan ini akan rnen$r$nkan G0P1 Pro%e% ak$&$la%i ,er%ediaan dan t$r$nn'a ,enda,atan 'an( tidak dihara,kan ini ter$% berlan(%$n( %a&,ai ,enda,atan = t$r$n ke tin(kat ek$ilibri$&1 0e&ikian ,$la1 an((a,lah G0P berada ,ada tin(kat 'an( lebih rendah dari,ada tin(kat ek$ilibri$&3 %eba(ai&ana tin(kat =2 dala& (a&bar diata%1 0ala& ka%$% ini3 ,en(el$aran 'an( diren*anakan E2 lebih be%ar dari,ada ,rod$k%i = 21 Per$%ahaan &en*a,ai tin(kat ,en+$alan 'an( tin((i den(an &en($ran(i ,er%ediaan1 Teta,i ketika ,er$%ahaan &elihat ,er%ediaan &en'$%$t3 &ereka &e&,eker+akan lebih ban'ak kar'a6an dan &enin(katkan ,rod$k%i1 G0P &*nin(kat1 dan ,erekono&ian &endekati ek$ilibri$& Sin(katn'a3 ,er,oton(an Ke'ne%ian &en$n+$kkan ba(ai&ana ,enda,atan = ditent$kan $nt$k tin(kat in5e%ta%i 'an( diren*anakan tertent$ I dan kebi+akan )i%kal G %erta T1 Kita bi%a &en(($nakan &odel ini $nt$k &en$n+$kkan ba(ai&ana ,enda,atan ber$bah ketika %alah %at$ dan 5ariabel ek%o(en ini ber$bah1
01 T#ng't B%ng+ In,e"t"#+ )n K%r, IS Per,oton(an Ke'ne%ian adalah %at$/%at$n'a bat$ lon*atan $nt$k +alan &en$+$ &odel IS/LM1 Per,oton(an Ke'ne%ian ber($na karena &en$n+$kkan ba(ai&ana ren*ana ,en(el$aran r$&ah tan((a3 ,er$%ahaan3 dan ,e&erintah &enent$kan ,enda,atan ,erekono&ian1 Teta,i ,er,oton(an Ke'ne%ian &e&b$at a%$&%i &en'ederhanakan bah6a tin(kat in5e%ta%i 'an( diren*anakan I adalah teta,1 Se,erti 'an( kita ketah$i3 h$b$n(an &akroekono&i 'an( ,entin( adalah bah6a in5e%ta%i diren*anakan ber(ant$n( ,ada tin(kat b$n(a r1
14 | P a g e
Unt$k &ena&bahkan h$b$n(an antara tin(kat b$n(a dan in5e%ta%i ini kita &en$li% tin(kat in5e%ta%i 'an( diren*anakan %eba(ai I @ I :r< )$n(%i in5e%ta%i ini di(a&barkan ,ada ,anel :a< dari (a&bar diba6ah1 Karena tin(kat b$n(a adalah bia'a ,in+a&an $nt$k &e&bia'ai ,ro'ek/,ro'ek in5e%ta%i3 kenaikan %$k$ b$n(a akan &en($ran(i in5e%ta%i 'an( diren*anakan1 Akibatn'a3 )$n(%i in5e%ta%i &irin( ke ba6ah1 Unt$k &enent$kan ba(ai&ana ,enda,atan ber$bah ketika ,er$bahan tin(kat b$n(a3 kita da,at &en((ab$n(kan )$n(%i in5e%ta%i den(an dia(ra& ,er,oton(an Ke'ne%ian1 Karena in5e%ta%i berbandin( terbalik den(an %$k$ b$n(a3 kenaikan %$k$ b$n(a dari r" ke r &en($ran(i +$&lah in5e%ta%i dari I :r"< ke I :r<1 Pen$r$nan in5e%ta%i 'an( diren*anakan3 &en((e%er )$n(%i ,en(el$aran 'an( diren*anakan ke ba6ah3 %e,erti ,ada ,anel :b< dari (a&bar diba6ah1 Per(e%eran dala& )$n(%i ,en(el$aran 'an( diren*anakan &en'ebabkan tin(kat ,enda,atan t$r$n dari =" ke =1 Oleh karena it$3 ,enin(katan tin(kat b$n(a &en$r$nkan ,enda,atan1 K$r5a IS3 'an( dit$n+$kkan ,ada ,anel :*< dari (a&bar diba6ah3 &erin(ka% h$b$n(an antara tin(kat b$n(a dan tin(kat ,enda,atan1 Pada da%arn'a3 k$r5a IS &en((ab$n(kan interak%i antara r dan I 'an( dit$n+$kkan oleh )$n(%i in5e%ta%i dan interak%i antara I dan = dit$n+$kkan oleh ,er,oton(an Ke'ne%ian1 Karena ,enin(katan %$k$ b$n(a &en'ebabkan in5e%ta%i 'an( diren*anakan &en$r$n3 dan &en'ebabkan ,enda,atan &en$r$n3 &aka k$r5a IS &elandai ke ba6ah
15 | P a g e
E. Bg#(n Ke*#'n F#"'$ Mengge"er K%r, IS
K$r5a IS &en$n+$kkan ke,ada kita3 $nt$k %etia, tin(kat b$n(a 'an( diberikan3 tin(kat ,enda,atan 'an( &e&ba6a ,a%ar baran( ke ek$ilibri$&1 Se,erti kita ,ela+ari dari ,er,oton(an Ke'ne%ian3 tin(kat ,enda,atan +$(a ter(ant$n( ,ada belan+a ,e&erintahG dan ,a+ak T1 K$r5a IS di(a&barkan $nt$k kebi+akan )i%kal tertent$3 'ait$3 ketika kita &e&ban($n k$r5a IS3 kita &e&,ertahankan G dan T teta,1 Ketika kebi+akan )i%kal ber$bah3 k$r5a IS ber(e%er1 Ga&bar diba6ah &en(($nakan ,er,oton(an Ke'ne%ian $nt$k &en$n+$kkan ba(ai&ana kenaikan dala& belan+a ,e&erintahan %ebe%ar QG &en((e%er k$r5a IS1 Ga&bar ini $nt$k tin(kat b$n(a tertent$ r dan +$(a $nt$k tin(kat in5e%ta%i 'an( diren*anakan tertent$1 Per,oton(an Ke'ne%ian &en$n+$kkan bah6a ,er$bahan dala& kebi+akan )i%kal &eni&b$lkan ,en(el$aran 'an( diren*anakan dan den(an de&ikian &enin(katkan ,enda,atan ek$ilibri$& dari = ke =1 Oleh karena it$3 kenaikan belan+a ,e&erintah &en((e%er k$r5a IS ke kanan1 Kita bi%a &en(($nakan ,er,oton(an Ke'ne%ian $nt$k &elihat ba(ai&ana ,er$bahan lain dala& ,er(e%eran kebi+akan )i%kal &en((e%er k$r5a IS1 Karena ,en$r$nan ,a+ak +$(a 16 | P a g e
&e&,erl$a% ,en(el$aran dan ,enda,atan3 &aka hal it$ +$(a &en((e%er k$r5a IS ke kanan1 Pen$r$nan belan+a ,e&erintah ata$ ,enin(katan ,a+ak &en($ran(i ,enda,atan3 karena it$3 ,er$bahan dala& kebi+akan )i%kal &en((e%er IS k$r5a ke kiri1 Sin(katn'a3 k$r5a IS &en$n+$kkan ko&bina%i tin(kat b$n(a dan tin(kat ,enda,atan 'an( kon%i%ten den(an ek$ilibri$& dala& ,a%ar baran( dan +a%a1 K$r5a IS di(a&barkan $nt$k kebi+akan )i%kal'an( &enin(katkan ,er&intaan baran( dan +a%a akan &en((e%er k$r5a IS ke kanan1 Per$bahan kebi+akan )i%kal 'an( &en($ran(i ,er&intaan baran( dan +a%a &en((e%er k$r5a IS ke kiri1
F1 P"r Ung )n K%r, LM K$r5a LM &en'atakan h$b$n(an antara tin(kat b$n(a dan tin(kat ,enda,atan 'an( &$n*$l di ,a%ar $an(1 Unt$k &e&aha&i h$b$n(an ini3 kita &$lai den(an &elihat teori tin(kat b$n(a3 'an( di%eb$t teori ,re)eren%i lik$idita%1 Teor# Preeren"# L#'%#)#t"
0ala& b$k$ kla%ikn'a The General Theory3 Ke'ne% &en+abarkan ,andan(ann'a tentan( ba(ai&ana tin(kat b$n(a ditent$kan dala& +an(ka ,endek1 Pen+ela%an it$ di%eb$t teori ,re)eren%i lik$idita%3 karena &en(e&$kakan bah6a tin(kat b$n(a di%e%$aikan $nt$k &en'ei&ban(kan ,ena6aran dan ,er&intaan $nt$k a%et ,erekono&ian ,alin( 'an( lik$id/ $an(1 Sa&a %e,erti Per,oton(an Ke'ne%ian 'an( &er$,akan %eb$ah keran(ka $nt$k k$r5a IS3 teori ,re)eren%i lik$idita% adalah %eb$ah keran(ka $nt$k k$r5a LM1 Unt$k &en(e&ban(kan teori ini3 kita &$lai den(an ,ena6aran ke%ei&ban(an $an( riil1 4ika M &en'atakan +$&lah $an( beredar dan P &en'atakan tin(kat har(a3 &aka M ; P adalah ,ena6aran ke%ei&ban(an $an( riil 'an( teta,1 Teori ,re)eren%i lik$idita% &en(a%$&%ikan adan'a ,ena6aran ke%ei&ban(an $an( riil 'an( teta,3 'ait$ :M ; P< @ M/;P 4$&lah $an( beredar M adalah 5ariabel kebi+akan ek%o(en 'an( di,ilih oleh bank %entral3 %e,erti Bank Sentral A&erika1 Tin(kat har(a P +$(a &er$,akan 5ariabel ek%o(en dala& &odel ini1 :Ka&i &en((an((a, tin(kat har(a tertent$ karena &odel IS/LM3 &en+ela%kan kondi%i +an(ka ,endek ketika tin(kat har(a teta,< A%$&%i ini &en$n+$kkan 17 | P a g e
bah6a ,ena6aran ke%ei&ban(an $an( riil adalah teta,3 dan3 kh$%$%n'a3 tidak ter(ant$n( ,ada tin(kat b$n(a3 +adi ketika kita &ene&,atkan interak%i antara ,ena6aran ke%ei&ban(an $an( riil terhada, tin(kat %$k$ b$n(a dala& Ga&bar diba6ah3 kita &e&,eroleh k$r5a ,ena6aran 5ertikal1 Selan+$tn'a3 ,erhatikan ,er&intaan terhada, ke%ei&ban(an $an( riil1 Teori ,re)eren%i lik$idita% berhi,ote%a bah6a tin(kat b$n(a &er$,akan %alah %at$ ,enent$ bera,a ban'ak $an( 'an( in(in di,e(an( oran(1 Ala%ann'a adalah bah6a tin(kat %$k$ b$n(a adalah ke%e&,atan bia'a dari &e&e(an( $an(? it$ adalah a,a 'an( Anda &el$,akan den(an &e&e(an( bebera,a Anda a%et %eba(ai $an(3 'an( tidak dikenakan b$n(a3 b$kan %eba(ai b$n(a/bearin( de,o%ito bank ata$ obli(a%i1 ketika tin(kat b$n(a naik3 oran( in(in &e&e(an( lebih %edikit $an(1 Kita da,at &en$li% ,er&intaan terhada, ke%ei&ban(an $an( riil %eba(ai :M ; P< @ L :r< 0i&ana )$n(%i L: < &en$n+$kkan bah6a +$&lah $an( 'an( di&inta ter(ant$n( ,ada ,ara tin(kat b$n(a1 4adi3 k$r5a ,er&intaan dala& (a&bar diba6ah &irin( ke ba6ah karena tin(kat b$n(a 'an( lebih tin((i &en($ran(i +$&lah ke%ei&ban(an $an( riil 'an( di&inta1
Men$r$t teori ,re)eren%i lik$idita%3 ,ena6aran dan ,er&intaan ke%ei&ban(an $an( riil &enent$kan tin(kat %$k$ b$n(a 'an( berlak$ di ,erekono&ian1 =ait$3 tin(kat b$n(a di%e%$aikan $nt$k &en'ei&ban(kan ,a%ar $an(1 Seba(ai an(ka &en$n+$kkan3 ,ada tin(kat b$n(a ek$ilibri$&3 +$&lah ke%ei&ban(an $an( riil 'an( di&inta %a&a den(an +$&lah 'an( dita6arkan1 Ba(ai&ana tin(kat b$n(a %a&,ai ke ke%ei&ban(an ,ena6aran $an( dan ,er&intaan $an( Pen'e%$aian ter+adi karena ka,an ,$n ,a%ar $an( tidak dala& ke%eti&ban(an3 oran( &en*oba $nt$k &en'e%$aikan ,orto)olio a%et &ereka dan3 dala& ,ro%e%n'a3 &en($bah 18 | P a g e
tin(kat %$k$ b$n(a1 Mi%aln'a3 +ika tin(kat b$n(a berada di ata% ke%eti&ban(an tin(kat3 +$&lah ke%ei&ban(an $an( riil 'an( dita6arkan &elebihi k$antita% &en$nt$t1 Indi5id$ &e&e(an( kelebihan +$&lah $an( beredar &en*oba $nt$k &en($bah bebera,a non/intere%t/ bearin( $an( &ereka ke berb$n(a de,o%ito bank ata$ obli(a%i1 Bank dan ,enerbit obli(a%i3 'an( lebih &e&ilih $nt$k &e&ba'ar tin(kat b$n(a 'an( lebih rendah3 &enan((a,i ini kelebihan ,ena6aran $an( den(an &en$r$nkan tin(kat %$k$ b$n(a 'an( &ereka ta6arkan1 Sebalikn'a3 +ika tin(kat b$n(a di ba6ah tin(kat ke%ei&ban(an3 %ehin((a k$antita% $an( di&inta &elebihi +$&lah 'an( dita6arkan3 indi5id$ &en*oba $nt$k &enda,atkan $an( den(an &en+$al obli(a%i ata$ &enarik danan'a dari bank1 Unt$k &enarik ke&bali dana dari bank dan ,enerbit obli(a%i &ere%,on den(an &enaikkan %$k$ b$n(a 'an( &ereka ta6arkan1 Akhirn'a3 tin(kat b$n(a &en*a,ai tin(kat ek$ilibri$&3 di &ana oran( &era%a a&an den(an ,orto)olio a%et &oneter dan non&oneter &ereka1 Sekaran( kita telah &elihat ba(ai&ana tin(kat b$n(a ditent$kan3 kita da,at &en(($nakan Teori ,re)eren%i lik$idita% $nt$k &en$n+$kkan ba(ai&ana tin(kat b$n(a &ere%,on ,er$bahandala& ,a%okan $an(1 An((a,lah3 &i%aln'a3 bah6a Fed tiba/tiba &en($ran(in+$&lah $an( beredar1 Pen$r$nan M &en($ran(i M ; P3 karena P adalah teta, dala& &odel1 It$ ,ena6aran ke%ei&ban(an $an( riil ber(e%er ke kiri3 %e,erti ,ada Ga&bar diba6ah1 Ek$ilibri$& %$k$ b$n(a naik dari r" ke r3 dan tin(kat b$n(a 'an( lebih tin((i &e&b$at oran( ,$a% $nt$k ter$% +$&lah 'an( lebih ke*il dari $an( riil1 Sebalikn'a3 'an( akan ter+adi +ika Fed tiba/tiba &enin(katkan $an( beredar1 4adi %e%$ai den(an teori ,re)eren%i lik$idita%3 ,en$r$nan +$&lah $an( beredar &enin(katkan b$n(a tin(kat3 dan ,enin(katan +$&lah $an( beredar &en$r$nkan tin(kat b$n(a1
G1 Pen)ptn+ Per(#ntn Ung+ )n K%r, LM Setelah &en(e&ban(kan teori ,re)eren%i lik$idita% %eba(ai ,en+ela%an ata% a,a 'an( &enent$kan %$k$ b$n(a3 kita %ekaran( da,at &en(($nakan teori $nt$k &e&,eroleh k$r5a LM1 Kita &$lai den(an &e&,erti&ban(kan ,ertan'aan berik$t? Ba(ai&ana ,er$bahan dala& ,erekono&ian tin(kat ,enda,atan = &e&,en(ar$hi ,a%ar $nt$k ke%ei&ban(an $an( riil 4a6aban adalah bah6a tin(kat ,enda,atan &e&,en(ar$hi ,er&intaan$an(1 Ketika ,enda,atan tin((i3 ,en(el$aran 'an( tin((i3 %ehin((a oran(/oran( terlibat dala& tran%ak%i lebih 'an( &e&erl$kan ,en(($naan $an(1 0en(an de&ikian3 ,en(ha%ilan 'an( lebih be%ar
19 | P a g e
berarti $an( 'an( lebih be%ar ,er&intaan1 Kita da,at &en(ek%,re%ikan ide/ide den(an &en$li% )$n(%i ,er&intaan $an( %eba(ai :M ; P< @ L :r3 =<1 K$antita% ke%ei&ban(an $an( riil 'an( di&inta berh$b$n(an ne(ati) den(an b$n(a tin(kat dan berh$b$n(an ,o%iti) den(an ,enda,atan1 Men(($nakan teori ,re)eren%i lik$idita%3 kita bi%a &en(etah$i a,a 'an( ter+adi ,ada tin(kat b$n(a ek$ilibri$& ketika tin(kat ,er$bahan ,enda,atan1 Mi%aln'a3 &e&,erti&ban(kan a,a 'an( ter+adi ,ada (a&bar diba6ah ketika ,enda,atan &enin(kat dari =" ke =1 Seba(ai ,anel :a< &en((a&barkan3 kenaikan ,enda,atan ini &en((e%er k$r5a ,er&intaan $an( $nt$k kanan1 0en(an ,ena6aran ke%ei&ban(an $an( riil tidak ber$bah3 tin(kat b$n(a har$% ban(kit dari r" ke r $nt$k &en'ei&ban(kan ,a%ar $an(1 Oleh karena it$3 &en$r$t teori ,re)eren%i lik$idita%3 ,enda,atan 'an( lebih tin((i &en'ebabkan tin(kat b$n(a 'an( lebih tin((i1 K$r5a LM ,ada ,anel :b< &en((a&barkan h$b$n(an antara tin(kat ,enda,atan dan tin(kat b$n(a1 Se&akin tin((i tin(kat ,enda,atan3 %e&akin tin((i ,er&intaan terhada, $an( rii dan %e&akin tiln((i tin(kat b$n(a ek$ilibri$&1 Unt$k ala%an ini3 k$r5a LM &irin( ke ata%3 %e,erti ,ada ,anel :b< dari (a&bar ter%eb$t1
81 Bg#(n Ke*#'n Moneter Mengge"er K%r, LM K$r5a LM &en'atakan tin(kat b$n(a 'an( &en'ei&ban(kan ,a%ar $an( ,ada %etia, tin(kat ,enda,atan1 Na&$n3 %e,erti 'an( kita lihat %ebel$&n'a3 tin(kat b$n(a ek$ilibri$& +$(a ter(ant$n( ,ada ,ena6aran ke%ei&ban(an $an( riil3 M ; P1 Ini berarti bah6a k$r5a LM di(a&bar $nt$k ,er%ediaan tertent$ ke%ei&ban(an $an( riil1 4ika ke%ei&ban(an $an( riil ber$bah/ &i%aln'a3 +ika Fed &en($bah $an( beredar/k$r5a LM ber(e%er1
20 | P a g e
Kita bi%a &en(($nakan teori ,re)eren%i lik$idita% $nt$k &e&aha&i ba(ai&ana kebi+akan &oneter &en((e%er k$r5a LM1 Mi%alkan bah6a Fed &en($ran(i +$&lah $an( beredar dari M" ke M3 'an( &en'ebabkan ,ena6aran ke%ei&ban(an $an( riil t$r$n dari M" ; P ke M ; P1 Ga&bar diba6ah &en$n+$kkan a,a 'an( ter+adi1 Me&e(an( kon%tan +$&lah ,enda,atan dan %ehin((a k$r5a ,er&intaan ke%ei&ban(an $an( riil3 kita &elihat bah6a ,en($ran(an ,ena6aran ke%ei&ban(an $an( riil &enaikkan tin(kat b$n(a 'an( &en'ei&ban(kan ,a%ar $an(1 Oleh karena it$3 ,en$r$nan +$&lah $an( beredar &en((e%er k$r5a LM ke ata%1 Sin(katn'a3 k$r5a LM &en$n+$kkan ko&bina%i tin(kat b$n(a dan tin(kat ,enda,atan 'an( kon%i%ten den(an ek$ilibri$& dala& ,a%ar ke%ei&ban(an $an( riil1 k$r5a LM ditarik $nt$k ,er%ediaan tertent$ ke%ei&ban(an $an( riil1 Pen$r$nan ,ena6aran $an( riil &en((e%er k$r5a LM ke ata%1 Kenaikan dala& ,ena6aran ke%ei&ban(an $an( riil &en((e%er k$r5a LM ke ba6ah1
I1 Ek$ilibri$& 4an(ka Pendek Sekaran( kita &e&iliki %e&$a ba(ian dari &odel IS/LM1 Ked$a ,er%a&aan ter%eb$t adalah? = @ := / T< H I :r< H G IS3 M ; P @ L :r3 =< LM1 Model ini &en(an((a, kebi+akan )i%kal3 G dan T3 kebi+akan &oneter M3 dan tin(kat har(a P %eba(ai 5ariabel ek%o(en1 Men(in(at 5ariabel/5ariabel ek%o(en3 k$r5a IS &e&berikan ko&bina%i antara r dan = 'an( &e&en$hi ,er%a&aan 'an( &en$n+$kkan ,a%ar baran(3 dan k$r5a LM &e&berikan ko&bina%i antara r dan = 'an( &e&en$hi ,er%a&aan 'an( 21 | P a g e
&en$n+$kkan ,a%ar $an(1 Ked$a k$r5a dit$n+$kkan ber%a&a/%a&a dala& (a&bar diba6ah :a<1 Ek$ilibri$& ,erekono&ian adalah titik di &ana k$r5a IS dan LM k$r5a ber,oton(an1 8al ini &e&berikan tin(kat b$n(a r dan tin(kat ,enda,atan = 'an( &e&en$hi kondi%i $nt$k ke%ei&ban(an baik dala& ,a%ar baran( dan ,a%ar $an(1 0en(an kata lain3 di ,er,oton(an ini3 ,en(el$aran akt$al %a&a den(an ,en(el$aran 'an( diren*anakan3 dan ,er&intaan $nt$k ke%ei&ban(an $an( riil %a&a den(an ,ena6arann'a1 Saat kita &en'i&,$lkan3 &ari kita in(at bah6a kita akhir t$+$an dala& &en(e&ban(kan &odel IS/LM adalah $nt$k &en(anali%i% )l$kt$a%i +an(ka ,endek dala& akti5ita% ekono&i1 Ga&bar diba6ah :b< &en((a&barkan ba(ai&ana ba(ian/ba(ian 'an( berbeda dari teori kita *o*ok ber%a&a1 0ala& hal ini ,a%al ini kita &en(e&ban(kan ,er,oton(an Ke'ne%ian dan teori ,re)eren%i lik$idita% %eba(ai blok ban($nan $nt$k &odel IS/LM1 Model IS/LM &e&bant$ &en+ela%kan ,o%i%i dan ke&irin(an ,er&intaan a(re(at k$r5a1 K$r5a ,er&intaan a(re(at3 ,ada (ilirann'a3 adalah ba(ian dari &odel a(re(at ,a%okan dan ,er&intaan a(re(at3 'an( ekono& ($nakan $nt$k &en+ela%kan da&,ak +an(ka ,endek dari ,er$bahan kebi+akan dan a*ara lainn'a ,ada ,enda,atan na%ional1 Ga&bar :a<
Ga&bar :b<
22 | P a g e
23 | P a g e
BAB II PERMINTAAN AGREGAT II ? PENERAPAN MO0EL IS LM
BAB III PENUTUP A. KESIMPULAN
0ari ,e&baha%an di ata% da,at di%i&,$lkan dala& %i%te& %tandar kerta%3 tidak ada ,ro%e% oto&ati% 'an( &en%tabilkan tin(kat har(a1 0i%ini ka$& kla%ik &elihat %at$/%at$n'a ,eranan &akro ,e&erintah3 'ait$ &en(endalikan +$&lah $an( beredar %e%$ai den(an keb$t$han tran%ak%i &a%'arakat1 0i dala& %i%te& %tandar e&a%3 ada &ekani%&e oto&ati% 'an( &en+a&in ke%tabilan har(a1 0i%ini ,eranan ,e&erintah tidak dian((a, ,erl$3 %ebab +$&lah $an( :e&a%< 'an( beredar akan oto&ati% &en'e%$aikan diri den(an keb$t$han &a%'arakat1
24 | P a g e
0i Pa%ar L$ar Ne(eri3 &ekani%&e oto&ati% &en+a&in ke%ei&ban(an nera*a ,erda(an(an &elal$i?
Mekani%&e 8$&e3 dala& %i%te& %tandar e&a%3 ata$ Mekani%&e k$r% de5i%a &en(a&ban(3 dala& %i%te& %tandar kerta%1 a&,$r tan(an ,e&erintah tidak di,erl$kan1 Men$r$t Ke'ne%3 %it$a%i &akro %$at$ ,erekono&ian ditent$kan oleh a,a 'an( ter+adi
den(an ,er&intaan a(re(at &a%'arakat a,abila ,er&intaan a(re(at &elebihi ,ena6aran a(re(at :ata$ o$t,$t 'an( diha%ilkan< dala& ,eriode ter%eb$t3 &aka akan ter+adi %it$a%i 9kek$ran(an ,rod$k%i71 Pada ,eriode berik$tn'a o$t,$t akan naik ata$ har(a akan naik3 ata$ ked$an'a ter+adi ber%a&a/%a&a1 A,abila ,er&intaan a(re(at lebih ke*il dari,ada ,ena6aran a(re(at3 &aka %it$a%i 9kelebihan ,rod$k%i7 ter+adi1 Pada ,eriode berik$tn'a o$t,$t akan t$r$n ata$ har(a akan t$r$n3 ata$ ked$an'a ter+adi ber%a&a/%a&a1
DAFTAR RU/UKAN
•
Kari&3 Andria6an1 Ekono&i Makro I%la&1 4akarta3 !!3 edi%i keti(a Khan3 Fahi&1 E%%a'% in i%la&i* e*ono&i*%3 Lei*e%ter ? I%la&i* F$ndation3 "--#
•
8tt,?;;id16iki,edia1or(
•
Manki6 N1 Gre(or'3 !!-1 Makro ekono&i3edi%i keena&1 Erlan((a? 4akarta
•
25 | P a g e
