Haldun Taner - Ölürse Ten Ölür Canlar Ölesi Değil

ERİFİ İFİK K NO  5 33 N 975  9  69 - 9 22 . 6  y . 5  6

  Biri ci Bs 978 i ci Bs 983 Üçü cü Bs 98 Dörd ü cü Bs 998 998   Beşi eşi  ci Bs ğstos ğstos 0

  BİL İLG Gİ  N N EV Mere  Metet Metet Cd. N 6/  e 62 62  NKR f.: 32) 3 9 9/ 3 9 99/ 3  22  F: F: 3 32) 2) 3  3 77 7 7 5 Te sil cili İt Cd. eğu İ M, N: 7 Kt: /  /33 33 eğ 333 333 İNUL f.: 22 22)) 2 2 6 5  2 2 6 53  F 22) 2 6 9   BİLGİ İT BEVİ  Cd N / K 62   NKR  NK R f 32) 3  6  F  3 32) 2) 33 9 36   BİLGİ D IIM Mer ere  G M. Gğ Cd. N: 33   Mede Medeö ö 337/ 337 / İNUL f. 22) 2 7 63    F 22) 27 63 5 Ş e N Ne e  N 7/ Cğğ Cğğ 3 3   2 İ İN NU U f. 22) 522 52   52 5 59 59  F 22) 527  9 www.gem.t  f@gem.t

HALDUN TANER

Dz zıı/ 4

Ölürse Ten Ölür Calar Ölesi Değil

BİLGİ YAYNEV

kapak düze: bg yayevi

Bu ktaı aı hakkı, aaı asa masçısıa aıa söşm gğ· Bg Yaı Basım Dağıtım Kta   Kıtas A.Ş atti Kaak göstmd ktata aıtı aıama; aı aıı  omaa ao  toa uaaama ou, fim, ktok kta, CD a a mtk at ha gtm fotoko a a hhag  ötm çoğatıama

sı tc cık ıcı sa  ca (0-3) (0-3) 38 3 3 3 sk o 7

İÇİNDEKİLER Haldun aner Bblyograası   Önsöz  21 Sakallı Cll (C Yanz)  23 Edbiyatımızın Grand Signur'ü (ak Şnas Hsar)  30 Bir Bllk Fnomni (Mkrn Ha Ynan)  37 N İçind Zamanın N d Büsbütün Dışında ( Ha Tanpnar)  45 Cumhuriytin İlk First Lady"si ( şakg)  51 Om Mani Padm Hum (sa H )  58 Sırıtık Bir Küskün (C Say  66 Sazlı Oprttn Çardaş Fürstin (Ca Sar)  72 Ros Bonbon (y rgr)  81 Hdonist Bir Kirpi (fik Ha Karay)  86 Günş Ufuktan Daha Doğmadan ( Saan)  95 Orda Bir Ky Var Uzakta ( Kus Tr)  104 Ön Çıkan Bir Hanım (Ha  ar)  112 Kntlr İmzasını Atmak (Haş şan)  119 Son Tuluatçı (sa )  122 Tombul, Tatlı Bir Adam (Suk Kaskan)  129 Fortitr in R/Suatr İn Modo (Sa L Mray)  133 Şytan üylü Bir Adam (Muar Karaa)   138 İkbald Sabah Kahsi (ran Ka )  143 Osmanlının Pşnd (Ka Tar r)  149 Tyatro Bir Tutku ( raz)  154 5

Hocaların Hcası (Sk Sa nar 158 Simli Bir Aylak (Sa ak  164 Ydi Mşalcirin En Çok Yanlısı (Sabri Esa Syauşgl  169 İyilr Erkn Ölür (Sua ayur 173 Bir Tiyatro Ermişi (Mun ruru  178 İki Simi Hc (V urn; V  182 Aktrlrin Doyni ( ap ran  186 Rportaj Kralı (a Saua anş  190 Sağduyunun Szcüsü (b pk   194 Adının İasını Dğiştirn Adam (ay Hakk aau  199 Zoraki Diplomat  Grçk Romancı (Yakup Kar Karaanu  203 Hr c Saat Dokuzda (au uku  209 Hayatını Yaşayan Adam (a Mau Karakur  214 İstdiği İşi Yapmak Mutluluğu (r M Mans  218 SIS Ankara  222 Akaa'nın Ardndan  226 Çiçk Pasa  23 1 Bir Sxtt (Tfik Saa  rkaaşar  236 Pirimizin Ardından (uran k  2 46 Duyarl Yalnlık (  ag 250 Ağzna Baktıran Adam (şr Şfik 255 Sisyphosun Torunları (ra ra, aruk n   260 Bdrttin Tuncl (Başkanın Sunuşlar) 264 Dürüst  Yürkli (ran yu 270 Sıra Dışı Bir Dipomat (ran asn  274 Şiird Esp ri (r sa  278 Hiç Yoktan Mizah Çıkarmak (Sua Suap  282 Atatürkçü Bir Cartsin (nr Zya Kara  286 Hm Yazar, Hm Politikac (Sa au  290  Yazar msın Durma Yaz ( a   294 6

Ölürse ten ölür Canlar ölei değil Yunus Emre

HDU TR ORFSI

" Bizim geleneklerimizden bi zim insanımız ve konarımızdan yola çıkıp btn bnları öz rkçemiz ve bize özg bir görş biçimi ile çağdaş dnyanın verileriyle aktarmakn Haldu Taer

YŞM ÖYKÜSÜ Türk tiyatrosunu evrensel boyutlara ulaştırmış bir usta oan Hadun Tanr 6 Mart 95te İstanbul Çemberlitaşta doğdu. 935 yılında Galatasaray Lisesi mezun oldu ve yükseköğ renim görmek için Alanyaya gitti. 935938 arasında Heidelberg Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakltesi nde ekonomi ve poli tika okudu. Heidelbergde ağır ir tüerküloza yakalanınca yur da dönmek zorunda kaldı ve  938- 942 arasında nekahet dönemi yaşadı İstanbl Üniversitesi Alman Dili ve Edebiyatı Bölm' 950de bitirdi. 955957 arasında Viyana Üniversitesi Pro Kindrmann yanında fesefe ve tiyatro bilii okudu. Türkiye'de tiyatroyu bilim dalı olarak lk okutan insan olan Hadun Tanr 950den sonra İstanbl Üniversitesi Edebiyat Fakltesi' Gazetecilik Enstits' LCC Tiyatr nda binlerce öğrenci ye tştird. 9

Hadun Tanr Tükiye'e kabae iyaosunun emelini a e
Öüler Hkye yazarlığı, tyatro ünverstedek görev, araştırmaları radyo ve televzyon programları gazeeclk fahr görevlerle ge çen verml yaşamından gerye bu eserler dışında pek çok da ödül kalmıştır İlk hkye ödülünü henüz hçbr hkye ktabı yayımanmadan almıştır. Cumhuriyet gazetesnn 1948 yılında Yunus Nai adına düzenledğ hkye yarışmasında Ncminin Haıı adlı hkye syle dördüncü olur 1953 yılında NewYork Herald Tribune adına düzenlenen ulus lararası hkye yarışmasında yarışmaya katılan yrm ülkenn ya zarları arasından Haun Taner Şişhan Yağmu Yağıodu adlı hkyes brnclğ alır üyük hkye yazarı Sait Fai'n 1954te ölümünden sonra an nes tarafından oluşturulan  Sait Faik rmağanı'nın lk ödülünü 1955te Oniki Bi Va adlı hkyes le alır (bu ödülü Sabahattin Kure Asal Gazoz ğaı adlı hkyes le paylaşmıştır). 1956 ylında Varlık dergsnn düzenledğ soruşturmaa "Yılın en beğenien hikyecisi seçlr. Haun Taner o dönemde  1950 1955) Sait Fai ve Orhan Kema' brlkte Tük hikciliğinin üç ası olarak kabul edlmektedr Sanchonun Sabah Yüüüşü adlı hkyes, yazarın humorst mzah anlayışı ve hümanst dünya görüşünün mzah unsurlarını hkyelernde başarıyla uygulayışının da br kanıtı olarak 1969 yı lında Uluslararası Bordighe Mizah Festivali Ödülü' alır Yazarın hkye dalında aldığ son ödül Yalıda Sabah adlı k tabına 1983'te verlen  Sedat Simavi Ödülü olmuştur Seçc Kurul kendine zgü anlatımı ile ine mizahın zelliğini başarıyla sürdüren Haun Taner' ödüle layık görmüştür

Halun Taner hkyeleryle olduğu kadar oyunlarıyla da pek çok ödül almıştır. 1955 yılında açak adlı senaryosu, Türk Film erneği'nin Senaryo Ödülü' kazanır öylece snemaa da başa rısını kanıtlamış olur. 

1957de Dağlar Delisi Ferha adlı senaryosu ile aner Basn Yayn enaryo Armağan kazanır. Aynı alışmayla Lütfü Aa ve Orhan Kema de ödüllendirilir. 1968-69 sezonunda Bu Şehr-i anbul ki adlı oyun yazara Musahpe Cell Öülü nü kazandırır 1972 yılında ersem Kocanın Kurnaz Karısı adlı oyun iki ödül birden kazanır aner ür Dl Kurumu yaro Öülü ve anaseenler Derneğnn En IyYerl Oyun Öülü alır. 198485 yılında Sanat Kurumu yazara yaro Onur Öülü' verir.

Haun aner gazete yazıları da ödüllendirilmiştir. 1982 yılında güncel yazı dalında ür Gaeel Başar Öülünü alır. 1984te ise Çok Güzelsin Gime Dur adlı kitapta toplanan ya zıları ile fıkra dalında Gaeeler Cemye Öülü ne hak kazanır. Haun aner özellikle 1970li yıllardan itibaren evre sorun ları ile yakından ilgilenmiştir. Bu alandaki alışma ve abaları 15 kim 1981de Peyaj Mmars Derneğ tarafından Üsün Hme Beles ile ödüllendirilir üm bu ödüllerin yanı sıra Haun aner hem yurtiinde hem yurtdışında edebiyat tiyatro ve kültürel faaliyetlerindeki ba şarıları nedeniyle plaketlerle ödülendirilmiş, antoloilere alınarak ölümsüzleştirilmiştir 1976 yılının Mayıs ayında Uuslaras Şahsyeler R Haun aner adı yer alır 197677de yayımlanan nernaonal Auhors & Wrers Who s Who adlı eserde Haun aner yer verilir ve sanatı kişiliği anlatılır. iyatro alanında dünya milleteri tarafından önemli bir kaynak olarak kabul edilen he Reaer Enylopea of Worl Drama adlı eserde Haun aner ersem Kocanın Kurnaz Karısı adlı oyununun evirisi yer alır Pragda yayımlanan Dünya yaro Yaarlar Anslope  s, ürk tiyatro yazarları iinde bir tek Haun aner yer verir. Viyanada hauspeührer adlı eser iin Haun aner beş pi yesi evrilir 12

ri: Haun Tanr yayımlanan ilk hikye kitabı Yaşası Demokrasi.  Ahmet Halt Ktae tarafından 1949'da basılmış tır İkinci basımı Ma Mataacı/ı tarafından 1970'te yapılan kitap '70 sonrasında lg Yayıne tarafından Tuş adlı hikye kitabı ile birleştirilerek Kızıl Saçlı Amazo adıyla yayımlanmıştır Yazarın ikinci hikye kitab olan Tuş 1951de Varlı Ya yınları'nda n çıkmıştır 1956 yılında aynı adla sinemaya uyarla nan ve 1954'te 2 1963'te 3 1970'te 4 baskısı yapılan Tuş yu karıda belirtildiği gibi 1970'ten sonra Yaşası Demokrasi birleştirilerek lgYayıne tarafından Kızıl Saçlı Amazo adıy la yayımlanmıştır Şişhae'ye Yağmur Yağıyordu Haun Tanr' çnc hikye kitabıdır İlk baskısı 1953'te, ikinci baskısı 1955'te Varlı Yayınları'ndan çıkmıştır New Yor Herald Trune Hye Yarışmaı birincilik ödl alan kitap 1970'te lg Yayıne ta rafından yayımlanmış 1983'te Ayışığıda Çalışkur adlı hikye ki tabı ile birleştirilmiştir Ayışığıda Çalışkur, Tanrin  1954 yılında Yenl Yayıne tarafından basılmış tek bir uzun hikyeden oluşan kitabıdır 1971'de ikinci basımı yapıldıktan sonra çnc basımı 1983'te l  gYayıne tarafından Şişhae'ye Yağmur Yağıyordu hikye kitabı ile birlikte yayımlanmaya devam etmiştir Haun Tanr 1954'te beşinci hikye kitabını da yayımlamış tır 9  Sat Fa Öyü Ödülü sahibi olan Oikiye Bir Var adlı kitabın ikinci basımı 1971 yılında lg Yayıne tarafından Sacho'u Sabah Yürüyüşü ve Gülerek Ölmek adlı hikyeerle birleştirilmiştir Yazarın altıncı hikye kitabı oan Sacho'u Sabah Yürüyüşü ilk baskısı 1969 yılında lgYayıne tarafından ya plmıştır ordghera Mzah Ödülü alan kitabın sonraki baskıla rı, yukarıda da sözn ettiğimiz gibi Oikiye Bir Var adlı kitapla birlikte yapılmıştır Haun Tanr son hikye kitabı olan Yalıda Sabah 1983 yılında lgYayıne tarafından yayımlanmıştır Aynı yıl  Sedat S 3

mavi Ödülü kazanan kitap tekrar basmarya okra bşma ya devam etmektedir 1967 ynda yaymanan Konçinalar, yeni ve özgün bir kitap değdr. Varlık Yayıevi tarafndan 'in hikyeerinden seç meer yaparak hazranmştr Yazarn tüm kitaparnda yer aan hikyeerin kronoojik yazm sras şöyedir 1945 Yağlı apı, Heykel, ooperat 1946  Töhmet, Beatris Mavya, Geçmiş Zama Olur ki, İşgü  zar Bir Polis, aptaı Namusu 1947  Dairede slahat, Nemiyei Hatırı, Bir avak ve İ sala Fakaat, Bir Çuval İir 1948 Yaşası Demokrasi, ebati Beyi İstabul eeri, Harikliya, osuza almak, Bir Motorda Dört işi 1949  ahibi ey ü alem, 4 Marka eksapil, Nede o, Tuş 1950  ŞişhaeeYağmurYağıyordu, Ablam, ızıl açlı Ama zo, Made i  A, ller 1951  atar tibi Ali Rıza edi, Frulei Hauboldu edisi, İki omşu,  e 9 adar 1952  Atatürk Galatasaraya, zaei Akşam Müşterileri, Fasarya 1953  Oikiye Bir Va İzkli Leylek, Bayalar  oçia la Memeli Hayvalar 1954  Ayışığıda Çalışku Ayak Artırma 1956  alt İsaaYöeliş, Dürbü 1964 ahou abahYürüyüşü 1965  Rahatlıkla 1968 Piliç Makiesi 1971 Yaprak Ne CalıYeşil, Gülerek Ölmek 1979 Yalıda abah 1980 Şeyta Tüyü 1983 üçük Hari Mutluuk/a arşılıklı arihsiz   Ases, İstediği Şarkıyı Dileyebilmek, Allegro Ma No Troppo 14

Haun Taner hikyeleri Almanca, Fransızca, İngilizce, Rusça, Yunanca, Slavence, İsveççe, İbranice ve Yunancaya çev rilmiş Avusurya, İsveç, İsrail, acarisan, Pakisan, Norveç ve Yugoslavyada yazarın çeşili hikyeeri yayımlanmış bireyse çevi riler halinde basıldığı gibi önemli dergilerde ve uuslararası anoloji lerde de yer almış ve beğeniyle okunmuşur

Haun Taner ilk radyo skeci Bir Münzevidir  Bunun dışında alı eseri daha vardır Dinleyici stekleri, Beethoven,  Hasanoğlu üseyin Berlinde, Ylbaş Program, Bir Miras Taksimi ve Timsah Bu skeçler, sanbul, Ankara ve Berlin radyo larında yayımlanmışır Taner oyun yazarlığında üç evre görülmekedir Bu üç evre bir bakıma da iç içedir Birinci evre 19491962 yılları arasındaki dönemi kapsamaka olup yanılsamacı anlaımla, iyi kurgulu oyunlar yazdığı" evredir Bu dönem oyunları Günün Adam, Dşardakiler, Ve Değirmen Dönerdi, Fazilet Eczanesi, Lüen Dokunmayn,  Huzur Çkmaz İinci evre 1 964e yazdığı Keşanl Ali Destan ile başlar Bu dönemdeki oyunlarında geeneksel iyaromuzdan yararlanmış ır Ona göre geleneksel iyaromzun göserme anlaıcı aniil lüzyonis öğeler boldur ve epik üslup için uygundur Bu dönem deki epikgösermeci" iyarosu, emel çıkış nokası açısından Brech epik" iyaro anlayışı doğrulusundadır Ancak Taner kendi opumu üzerindeki sorunların ayrınılarına daha somu bir yaklaşımla inen, öncelikle uusal, oplumsal bir yazardır Brech ise sounları oplumcu gerçekçi bir yaklaşımla irdeler Bu dönem oyunları: Keşanl Ali Destan, Gözlerimi Kaparm Vazfemi Yaparm, Eşeğin Gölgesi, Zilli Zarfe, Sersem Kocann Kurnaz Kars, Ayşğnda Şamata ) Yrumr ii b Hadun Taner Tiaro yşe e, gi Ye 86 

Üçüncü evre 1962de yazdığ ve aynı yıl da sahnelenen B Şehri Stanbl ki ile başlar ve bu evrede daha çok kabare üründe oyunları yer alır. Ancak bu evrenin gerçek anlamda Devekuşu Kabare Tiyatrou' kuulduğu 1967 yılında başladığı kabul edilmekedir. O yıl o iyaroda ilkin Vatan rtaran Şaban sahneye konulmuşur. u dönem oyunları B Şehi Stanbl ki Vatan rtaran Şaban Astronot Niyazi Ha B Diyar Dün Bgün Aşk ü Sevda Dev Aynası Yar Bana Bir Eğlence Haneler Çıktık Açık Alınla Yalan Dünya Hayırdır nşallah apılar Haun Taner Tiyatro Oyunarı 9 kiap halinde Bilgi Yayınevi arafından yaymlanmışır eşanlı Ali Destanı (1. basım 1964) Sersem ocanın rnaz arısı (1. basım 1971) zlerimi aparım Vazemi Yaparım (1. basım 1979) Fazilet Eczanesi (1. basım 1982) Vatan rtaran Şaban (1 basım 1989) ünün Adamı 1 Dışardakiler ( 1. basım 1990) Ve Değirmen Dnerdi  Lüen Doknmayın (1 basım 1991) Eşeğin lgesi { 1. basım 1 995) Ayışığında Şamata (1. basım 1996)

Kabare Oyunarı B Şehri Stanbl ki (1962) Dün Bgün {1972) Mevzmz Aşk ü Sevda Dekormz Deniz Derya (1973) Yar Bana Bir Eğlence (1973  Hayırdır İnşallah (1979)

Koetif Kabare Oyunarı Astronot Niyazi (Zeki Aasya ile birlike 1970)  Ha B Diyar (dör yazara 1971) Dev Aynası (dör yazarla 1973)  Haneler (Ferhan Şensoy ve mur ugayla 1974) 16

ln Düny (üç yazarla 1 977) ÇıktıkAçık Alınl beş yaarla 1977) pılr (Umur Bugay ve Kandemir Konduka 1980)

Düz Yazıar: Öykü ve oyun yaarlığı yanında 1955e Tercüman gaeesin de ıkra makale ve gei noları yazmaya başlayan Haun Taner sonraki yıllarda Mllet gazeesinde yazmayı sürdürdü ve ölümüne kadar bu yazıları okurlara sunuldu Yazarın düz yaıları yine BlgYanev arafından 7 kiap ha linde yayımlanmışır

Önce nnDevekuun Mektuplr (1 basım 1960; 19571960 yılları arasında Tercüman gazeesinde yayımlanan ya zılardan oluşan kiap ilkin Devekuşuna MektuplarJ adıyla 1960 yılında yayımlandı z Boz ThtıDevekuun Mektuplr2 ( 1. basım 1977; 1974-1977 yıları arasında Mllet gaeesinde yayımlanan yazılar dan ouşan kiap ilkin Devekuşuna Mektuplar2 adıyla 1977 yıın da yayımlandı Ölüre Ten Ölür Cnlr Ölei Değil (1 basım 1978)  Hk Dotum Diye Blylım Söze ( 1978; 1974- 1975 yılları arasında Mllet gazeesinde yayımanmış yazılardan oluşmaka Düem ollr ollr ( 1 basım 1979) Çok Güzelin Gitme Dur (1 basım 1983; 1976-1982 yılları arasında Mllet gazeesinde yayımanmış yaılardan oluşmaka BerlinMektuplrı ( 1 basım 1984; 19801983 yılları arasında Amanya izenimlerini anlaığı yaılar oym Akıl Oym Akıl ( 1 basım 1985; 197 1-1985 yılları arasında yazılıp yayımlanan yaılardan oluşmaka Ayrıca yaarın amamlayamadığı yarım kalmış üç eseri var dır Bunlar Anılrı Münir Özkul için ir oyun ve Oyunozn Süiti adlı romandır 17