Στρατιωτική Ιστορία Τεύχος 15

X. 800

v

iM ^

u J

Ή Τ ϊ ϋ ϋ ϋ '/ Ρ Ω

g

f? j

y \

|— ^

Γ

I

A p /h m

ΓΤ ^

/υ

L i I

II m

ν ι

'Μ ΐ Β ί Δ υ ί

r s j j j P iiu J A J jis jjJ

iLU t'JiW JIO flA 'J l i w

a t e

Μ

IV

A iim

w r

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΟΡΥΤΣΑΣ

******

Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Κ Α Ι ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

C “?

01 ΜΑΧΕΣ ΤΟΥ SCHELLENBERG ΚΑΙ TOY BLENHEII Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΗΓΕΜΟΝΙΑΣ ΣΤΗ Ν ΕΥΡΩΠΗ -Ä -

«

c.

____ ■■ '

......

"ΚΥΑΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ": Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΟΥ 1942 ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ

ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΣΤΟΝ Β' ΠΠ 01 ΠΡΩΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΠΤΑΝΗΣΙΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ

Η ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΜΑΛΤΑΣ ME SPITFIRE ΚΑΤΑ ΤΟΝ Β' ΠΠ

Π E P I Ε X Ο Μ Ε Ν Α ϋ""ρΙ°Σ 6 01 ΜΑΧΕΣ ΤΟΥ SCHELLENBERG ΚΑΙ TOY BLENHEIM (1704) Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΗΓΕΜΟΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 14 ΤΕΥΤΟΒΟΥΡΓΙΟ! ΔΡΥΜΟΣ ΤΟ ΟΝΕΙΔΟΣ ΤΩΝ ΡΩΜΑΪΚΩΝ ΛΕΓΕΩΝΩΝ 24 Η ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΜΑΛΤΑΣ ME SPITFIRE ΚΑΤΑ ΤΟΝ Β' ΠΠ 32 Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΟΡΥΤΣΑΣ 38 01 ΠΡΩΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΤΑΝΗΣΙΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΛΑΛΑ 44 Ο ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΥ 1940 48 "ΚΥΑΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ1' Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΟΥ 1942 ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ 58 ΘΩΡΗΚΤΟ "ΤΣΕΠΗΣ" "ADMIRAL GRAF SPEE" Η ΔΡΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΔΟΞΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ "ΤΙΓΡΗΣ ΤΩΝ ΘΑΛΑΣΣΩΝ" 64 Α 'ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 70 ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ "ΤΑΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ" Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΟ Β' ΠΠ Ε Ξ Ω Φ Υ Λ Λ Ο Η κ α τ α δ ίω ξ η τ ο υ γ ε ρ μ α ν ικ ο ύ 9 ω ρ η κ τ ο ύ "A d m ira l G r a f S p e e " ο δ ή γ η σ ε σ τ η ν π ρ ώ τη μ ε γ ά λ η ν α υ τικ ή σ ύ γ κ ρ ο υ σ η τ ο υ Β 'Π Π .

ΜΟΝΙΜΕΣ 4 77 78 79 81 82

ΣΤΗΛΕΣ

ΕΙΔ Η ΣΕΙΣ ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Q U IZ ΓΝΩΣΕΩΝ

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ" Μηνιαίο περιοδικό - Κυκλοφορεί στις αρ χές κάθε μήνα · ΕΚΔΟΤΗΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: ΛΕΩΝΙΔΑΣ Σ. ΜΠΛΑΒΕΡΗΣ · ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΜΠΑΝΗΣ · ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ-ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ: ΜΙΧΑΗΛ ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΣ, Α ντισ τρ άτηγος ε.α. / ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗΣ, Υ ποσ τράτηγος ε.α. / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΝΑΚΑΡΗΣ, Υποσ τράτηγος ε.α., τ. Κ αθηγητής Σ τρα τιω τικής Ιστορίας Σ.Σ.Ε./ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΔΕΩΝ, Υποσ τράτηγος ε.α., Καθηγητής Στρα τιω τικής Ιστορίας Σ.Σ.Ε. / ΙΩ ΑΝΝΗΣ ΣΤΟΥΡΑΣ Υποσ τράτηγος ε.α. / ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΟΥΣΚΑΣ, Αρχιπλοίαρχος (Δ) ΠΝ ε.α. / ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΗΣ / ΑΝΑΡΓΥΡΟΣ ΦΑΓΚΡΙΔΑΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΥ / ΑΛΕΞΗΣ ΣΑΒΒΙΔΗΣ / ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΑΔΑΡΗΣ / ΑΝΤΩ ΝΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ / ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΒΑΡΕΛΑ / ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΑΡΥΚΑΣ / ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ / ΗΛΙΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ / ΚΟΣΜΑΣ ΠΑΠΑΒΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Β. ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ / ΖΑΦΕΙΡΗΣ ΡΩΣΣΙΔΗΣ / ΝΙΚΟ Σ ΝΙΚΟ ΛΟΥΔΗΣ / ΔΗ Μ Η ΤΡΗ Σ ΓΑΡΟΥΦΑΛΗΣ / ΝΙΚΟ Σ ΓΙΑΝ ΝΟ ΠΟ ΥΛΟ Σ / ΙΩ ΑΝ Ν Η Σ ΚΩ ΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ / ΝΙΚΟ Σ ΔΙΑΒΑΤΗΣ / ΦΑΙΔΩΝ ΚΟΧΙΛΑΣ / ΓΙΑΝ ΝΗΣ ΒΑΡΣΑΜ ΗΣ · ΕΠΙΜ Ε ΛΕΙΑ ΚΕΙΜ ΕΝΩ Ν: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΔΗΜ ΟΠΟΥΛΟΣ · ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: ΚΙΚΗ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ ■ ΛΙΝΑ ΚΑΤΣΑΡΟΥ · ΓΡΑΦΕΙΑ: ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 49, 10683 Α Θ Η Ν Α / ΤΑΧΥΔΡΟ Μ ΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.Θ. 3951, 10210 ΑΘΗΝΑ · ΤΗΛΕΦΩΝΑ: 38.21.985/3 8.11.38 6 · FAX: 38.11.386 · ΣΥΝΔΡΟ Μ ΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ (ΕΤΗΣΙΑ 11 ΤΕΥΧΗ): 8.800 ΔΡΧ. / ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ-ΤΡΑΠΕΖΕΣ-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΛΠ, 15.000 ΔΡΧ. · ΣΥΝΔΡΟ ΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΥΡΩΠΗ 10.000 ΔΡΧ, / ΚΥΠΡΟΣ 10.000 ΔΡΧ. / ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ 10.500 ΔΡΧ. · ΕΠΙΤΑΓΕΣ (ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΕΣ): ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.Θ. 3951, 10210 Α Θ Η Ν Α I ΥΠΕΥ Θ ΥΝ Ο Σ ΣΥΜ Φ Ω ΝΑ ΜΕ ΤΟ Ν Ο Μ Ο : ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ, Θ εμ ισ το κ λ έο υ ς 49, Α θήνα · Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΚ Ο Σ ΥΠΕΥ Θ ΥΝΟ Σ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · F ILM S : GRAFFITI · ΕΚΤΥΠΩΣΗ: Δ. ΕΥΣΤΡΑΤΟΓΛΟΥ-Ι. ΞΥΝΟΣ ΟΕ · ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: ΚΛ. ΚΟΥΚΙΑΣ & ΥΙΟΙ ΟΕ

ΕΙ ΔΗΣΕΙ Σ ΕΚΘΕΣΗ “ΕΤΣΙ ΠΟΛΕΜΗΣΑΜΕ ■ 1940 41 -

”

Εκθεσ η μ ε σ τολές, εφ η μ ερ ί­ δ ες, όπλα, π ο λεμ ικ ές σ ημαίες, ε ­ πιστολικά δ ελτά ρ ια και άλλα ν το ­ κ ο υ μ έντα από το ν π ό λεμο 1940-41 λ ειτο υ ρ γ εί α υ τή τη ν π ερίοδο στη Θεσσαλονίκη. Εχει το ν τίτλ ο “ Ετσι π ολεμήσ α με -1940-41 ” , είναι βασι­ σ μένη σ την προσωπική συλλογή το υ Θεσσαλονικιού δημοσιογρά­ φ ου και δικηγόρου Κω νσταντίνου Γκιουλέκα, ορ γανώ θηκε από το ν οργανισμό π ολιτισ τικής π ρ ω τεύ­ ουσας τη ς Ευρώπης-Θεσσαλονίκη '97 και π αρουσιάζεται σ τους χώ­ ρο υς τη ς Ν α υτικής Δ ιοίκησ ης Βό­ ρειας Ελλάδας. Π ρ ό κειτα ι για μια σπάνια έκθεσ η , διότι α π ο τελ εί μια σ ύνθεση που απ οδίδει γλαφ υρά το πνεύμα το υ μετώ που. Παράλ­ ληλα παρουσιάζονται έργα γνω ­ στών μο ντελισ τώ ν τη ς Θεσσαλονί­ κης, που αναπαριστούν π ο λεμικές σ κηνές από τη ν π ερίοδο 1940-44.

4

Μ ερικά από τα πιο χαρακτηρισ τικά ε κ θ έ μ α τα είναι οι π ο λεμ ικ ές σ το­ λ έ ς τω ν ευζώνω ν και τω ν Ευελπίδων, οστά που α φ α ιρ έθη κα ν από τρ α υ μ α τίες μας σε ορ εινό χ ει­ ρουργείο, κα τεσ τρ α μ μ ένα ιατρικά σ κεύη που β ρ έθ η κα ν μ ετά από βομβαρδισ μό ορεινού χειρ ο υ ρ γ εί­ ου σ την περιοχή το υ Π όγραδετς, ένα σαμάρι μεταγω γικού, τα σκουλαρίκια που φ ορούσ ε η Σο­ φία Βέμπ ο ότα ν π ρω τοτραγούδησε το θ ρ υ λ ικό “ Παιδιά τη ς Ελλά­ δος παιδιά” , ένα επ ισ τολικό δ ε λ ­ τά ρ ιο που εσ τάλη αμέσως μ ετά τη ν κατάληψ η τ η ς Κορυτσάς, το χειρόγραφ ο τη ς πρώτης διαταγής τη ς 28ης Ο κτω βρίου 1940 το υ αρ­ χισ τρα τήγου Α λ. Παπάγου, μια ιτα­ λική επ ιθ ετική χειροβομβίδα, μια καραβάνα, ιταλικό λάφ υρο το υ Σχη Δ αβάκη, η π ολεμική έκδοσ η το υ ημ ερ ο λο γίο υ τη ς Ε.Ο.Ν., ε φ η ­ μ ερ ίδ ες που α να γγέλου ν τη ν απ ε­ λ ευ θ έρ ω σ η το υ Α ργυροκάσ τρου και τη ς Κορυτσ άς και πολλά άλλα. Μ ε τα ξύ τω ν σ τολώ ν περιλαμβά νο­ ν τα ι ελ λη ν ικ ές, ιτα λικές, γερμα νιΣτολές υπ. αριθμ.1 αξιωματικού (δεξιά), στρατιώτη (κέντρο), αξιωματικού επιτελείου (καθιστάς) και στρατιώτη με εξάρτυση και κράνος (αριστερά) ■(φωτ. Α. Ναλμπάντης).

Διάφ ορες γερμανικές στολές, σημαίες και εξαρτύσεις (φωτ. Α. Ναλμπάντης).

Στολές ευζώνων (επίσημη χειμερινή αριστερά και μάχης στο κέντρ ο)και ευέλπιδος του 1940 (φωτ. Α. Ναλμπάντης).

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

κές, βουλγαρικές, β ρ ετα νικές, νεο ζη λα νδ ικές και α μερ ικα νικές. Ο σ υ λ λέκτη ς π αρακαλεί οττοιο νδή π ο τε κ α τέχ ει α ντικείμ ενα ή/και άλλο υλικό από τη ν περίοδο εκ είν η , καθώ ς και από άλλους α­ γώ νες το υ έθ νο υ ς, να έρ θ ει σε ε ­ παφή μαζί το υ στη διεύθυνσ η: Κω νσταντίνος Γκιουλέκας, Λεωφ. Ν ίκης 35, Τ,Κ. 546 22, τη λ . (031) 284847, 242520.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΣΤΟ ΒΕΑΕΣΤΙΝΟ Μ ε ιδιαίτερη επ ιτυχία δ ιεξή χθ η από τις 2 έω ς τις 5 Ο κτω βρίου στο Β ελεσ τίνο το Γ' Δ ιεθ ν έ ς σ υνέ­ δριο τη ς επ ισ τημονικής ετα ιρίας “ Φ εραί-Β ελεσ τίνο-Ρ ήγα ς", με σ υ μ μ ετο χή 80 σ υνέδρω ν από τη ν Ελλάδα, τη Βουλγαρία, τη Σερβία, τη Ρουμανία, τη Γερμανία και τη Χιλή (μ ετα ξύ τω ν οποίων ή τα ν και ο σ υνεργά της μας Ν. Ν ικολούδης). Τα θ έ μ α τα το υ σ υνεδρίου περισ τράφ ηκαν γύρω από τη ζωή και το έργο το υ Ρήγα Β ελεσ τινλή (από τη σύλληψ η το υ οποίου, σ την Τερ­ γ έσ τη, συμπληρώ νονται φ έτο ς 200 χρόνια) και τη ν αρχαιολογία και τη ν ιστορία τω ν αρχαίων Φερών και το υ ν εώ τερ ο υ Β ελεσ τίνου. Από π λευράς σ τρα τιω τικής ισ το­ ρίας ιδ ια ίτερο εν δ ια φ έρ ο ν πα­ ρουσίασαν οι “ ε π ε τε ια κ έ ς ” ανα­ κοινώ σεις τω ν κυριών Ρένας Σπα­ νού και Σοφίας Γελαδάκη, με θ έ ­ ματα -αντίστοιχα- τη μάχη το υ Β ε ­ λεσ τίνου μέσα από το ν αγγλικό Τύπο και το ν α ντίκτυπ ο το υ π ο λέ­ μου το υ 1897 σ την κοινωνία το υ Βόλου. Σ το υ ς σ υνέδ ρου ς επ ι­ φ υ λά χθ η κε θ ε ρ μ ή φ ιλ ο ξεν ία από το δρασ τήριο π ρ όεδρο τη ς ορ γα­ νω τικής επ ιτροπής, Δ όκτορα Δημ. Καραμπερόπουλο, η οποία περιελάμβανε (μ ετα ξύ άλλων) ξεν α γ ή ­ σεις σ τους ισ τορικούς και αρχαιο­ λογικού ς χώ ρους τη ς περιοχής. Π αράλληλα στο π εριθώ ριο το υ σ υνεδρίου πραγματοπ οιήθηκαν ε ­ π ιμνημόσ υνες δ εήσ εις για το υ ς ν εκρ ο ύ ς τη ς μάχης το υ Β ελ εσ τί­ νου (15, 18, 23-24 Απριλίου 1897) και για το ν Ρήγα Β ελεσ τινλή . Α ρ νητική εντύπ ω σ η (ίσως τη μο­ ναδική) π ροκάλεσ ε η α τη μ έλ η τη εμφ άνιση το υ μ ν η μ είο υ τ η ς μάχης το υ Β ελεσ τίνου , καθώ ς και τη ς π ρ οτομής το υ Ρήγα στο χώρο ό ­ που βρισ κόταν το σπίτι του . Οι το ­ π ικές αρχές θα έπ ρεπ ε να δ είξο υ ν μ εγα λύ τερ η ευαισθησία, ιδίως σ τους εθ ν ικ ά “π ο νη ρ ο ύ ς" και­ ρούς που διανύουμε.

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ Σ τις 29 Ο κτω βρίου 1997 πραγμ α το π ο ιή θ η κε μ ε επιτυχία, στο “ Σπίτι τη ς Κύπ ρου” σ την Αθήνα, εκδήλω ση ισ τορικής μνήμ ης α φ ιε­ ρω μένη στην Ε θνική Αντίσταση το υ λαού μας κατά τη ν περίοδο 1941-1944. Η εκδήλω σ η τελ ο ύ σ ε υπό τη ν αιγίδα τ η ς Π ρεσ βείας τη ς Κυπριακής Δ ημ οκρα τία ς. Π ροβλή­ θ η κ ε το ημίω ρο ντο κυ μα ντα ίρ “ Μ όνο μυ ρ ίζο ντα ς για σ εμ ί” του Γιάννη Ο ικονομίδη, που γυ ρ ίσ τη κε με χορηγία τη ς Ε θνική ς Ασφαλι­ σ τικής και θ έμ α τα κρα τητήρια τω ν Γερμανών σ την οδό Κοραή τη ς Αθήνα ς κατά τ η ν κατοχική π ε­ ρίοδο. Σ τη σ υνέχεια μίλησαν ο δημοσ ιογράφ ος-σ υγγραφ έας Βάσος Μ αθιόπουλος, μ ε θ έ μ α “ Η σημα­ σία τη ς εθ ν ικ ή ς αντίσ τασ ης 194044 για όλη τη ν έκβαση το υ Β ’ ΠΠ, και ο Σπύρος Λ ευ θ ερ ιώ τη ς, π ροϊσ τάμενος το υ Τομέα Εκπαί­ δευσ ης τη ς Ε θνικής Ασφαλιστικής και υπ εύ θυνος το υ Μ νημ είο υ τη ς οδ ού Κοραή 4, μ ε θ έ μ α “ Μ νημ είο Κοραή 4: Χώρος ισ τορικής μνήμ ης 1941-44". Τις προσωπικές το υ ς ε ­ μπ ειρίες από τη ν παραμονή το υ ς στα γερμα νικά κρ α τη τή ρ ια κ α τέ ­ θεσ α ν οι Φοίβος Τσέκερης, γεν. γρ α μ μ α τέα ς τη ς Π ανελλήνιας Ενωσης Αγωνιστών Ε θνική ς Αντί­ στασης (ΠΕΑΕΑ), και Σ τα ύ ρ ος Ψωμιάδης, π ρ όεδρος Π αραρτήματος τη ς ΠΕΑΕΑ.

ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΗΣ ΒΥΘΙΣΗΣ ΤΟΥ ΑΓΤ“ΒΑΣ. ΟΛΓΑ” Σ τις 26 Σ επ τεμ β ρ ίο υ 1997 γ ιο ρ τά σ τη κε μ ε τη ν επ ιβαλλόμενη μεγαλοπ ρέπ εια, στη νήσ ο Λ έρο, η 54η επ έτειο ς τη ς βύθισ ης το υ θ ρ υ λικο ύ ελλη νικο ύ αντιτορπ ιλλικού “ Βασίλισσα Ολγα” κατά τη δ ιάρκεια το υ Β ’ ΠΠ. Σ την τ ε λ ε τ ή παρέστησαν οι π ο λιτικές, σ τρα­ τιω τικ ές και θ ρ η σ κ ευ τικ έ ς αρχές τη ς Δ ω δεκανήσ ου, αντιπροσω­ πεία το υ ΓΕΝ, οι επ ιζώ ντες αξιω­ ματικοί, υπ αξιω ματικοί και ναυτοδίοπ οι-μέλη το υ π ληρώ ματος του θρ υ λικο ύ α ντιτορπ ιλλικού που διασώ θηκαν, καθώ ς και σ υγγενείς 1ου και 2ου βα θμού εκείνω ν που απωλέσθηκαν κατά τη βύθιση.

ΔΙΚΑΙΩΣΗ ΤΗΣ “Σ Ι” Σε οδό τα χεία ς επίλυσης ε ι­ σ έρ χ ετα ι το θ έ μ α τ η ς απονομής τη ς επ ιβα λλό μενη ς τιμ ή ς, από τη ν Ελληνική Π ολιτεία, σ του ς πεσόν τε ς κατά το Επος τη ς Αλβανίας (1940-41), όπως είχε επ ισ ημάνει και η “ ΣΙ" σε π ροηγούμενο τ ε ύ ­ χος. Οπως έγ ιν ε γνω στό από το ΥΕΘΑ, κατά τη ν πρόσφατη επ ίσ κε­ ψη το υ Αλβανού υπουργού Αμυνας Sabit Brokaj σ την Α θήνα (24-25 Σ επ τεμ β ρ ίο υ 1997) και μ ετά τις σ υνομιλίες που είχ ε με το ν Ελληνα ομόλογό το υ Ακη Τσοχατζόπ ουλο, επ ετε ύ χ θ η συμφωνία μ ετα ξύ τω ν δύ ο π λευρώ ν σ τον α μ υντικό το μ έα , με τη ν οποία -εκ τό ς τω ν άλλων- π ροβλέπ εται να ξεκ ινή σ ο υ ν σ ύντομα εν έρ γ ειες που θα αφ ορούν: • Κατασ κευή - σ υντήρηση το υ π ρόχειρου σ τρατιω τικού ν ε ­ κρ ο τα φ είο υ στις Β ου λια ρά τες Α ργυροκάσ τρου, καθώ ς και δ ρ ό ­ μου πρόσβασης προς αυτό. • Κ ατασ κευή νεκρ ο τα φ είο υ στην περιοχή τη ς Κορυτσάς. • Ανέγερση μνη μ είο υ πεσόντω ν μαχητώ ν σ την π εριοχή τη ς Κλεισούρας. Για τις τρ ε ις α υ τές περιπ τώ ­ σεις σ υγκρ ο το ύντα ι ήδ η επ ιτρ ο­ πές, που θα επ εξερ γα σ το ύ ν τις λ επ το μ έρ ειε ς το υ κ ά θ ε έργου. Αναμφίβολα οι ε ξε λ ίξε ις α υ τές είναι πολύ ευχά ρισ τες, αρ­ κεί βέβαια οι επ ιτροπ ές να εργασ θούν κανονικά και όχι όπως στον υπόλοιπο δημόσιο τομ έα . Μ ε τη ν ευκαιρ ία α υ τή ς τη ς -κα τά α ρ κ ετές δ ε κ α ε τίε ς κα θ υ σ τερ η μ ένη ς- προ­ σπάθειας αποκατάστασης τη ς ι­ σ τορικής μνήμ ης, έχ ο υ μ ε να προ­ τείν ο υ μ ε το εξή ς : Να κα τα σ κευα ­ σ τεί ένα μ ν η μ είο π εσ όντω ν σ το αι­ μα τοβ α μ μένο ύψωμα '731” . Χιλιά­ δ ε ς μ α χ η τές το υ Σ τρ α το ύ μας έ ­ χασαν ε κ ε ί τη ζωή το υ ς, κατά τη διάρκεια τω ν π ολυήμερω ν σ κλη­ ρών μαχών που διεξή χθ η σ α ν για τη ν κατά ληψ ή του . Υπ ενθυμί­ ζο υ μ ε ό τι οι -τ ό τε αντίπαλοί μαςΙταλοί έχουν φ ρ οντίσ ει εδώ και δ ε κ α ε τίε ς το υ ς δικού ς το υ ς ν ε ­ κρούς, έχ ο ν τα ς α ν εγ είρ ει εντυπ ω ­ σιακό μ ν η μ είο πεσόντων.

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΩΝ ΛΕΣΧΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ Σ τις 14 Σ επ τεμ β ρ ίο υ 1997 π ρ αγματοπ οιήθηκε, στο Συνεδριακό Κ έντρ ο τη ς Ε ταιρείας Μ α­

κεδονικώ ν Σπουδών, το Α' Π ανελ­ λήνιο Σ υ νέδ ρ ιο Λεσχών Ειδικών Δυνάμεων. Πριν από τη ν έναρξη τω ν εργασιών το υ Σ υ νεδ ρίο υ μίλη­ σε ο πρώην υπ ουργός και β ο υ λ ε υ τή ς ΠΑΣΟΚ Θ εσ σ αλονίκης Σ τέλ ιο ς Π απ α θεμελής, με θ έμ α “ 100 χρόνια από τ ο μαύρο 1897 και 75 χρόνια από τη ν κραυγή τη ς φ λ εγ ό μ εν η ς Σ μ ύ ρ νη ς".

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΝΗΜΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΝΕΑΣ ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΣΟΥ Εκδηλώ σεις μ ν ή μ η ς και τιμ ή ς για τη συμπλήρωση 75 χρόνω ν από τη Μ ικρασιατική κατα σ τροφ ή πραγματοπ οιήθηκαν από το Δ ήμο Ν έας Αλικαρνασσού Η ρακλείου Κ ρήτης, στις 28 Σ επ τεμ β ρ ίο υ 1997. Οι εκδηλώ σ εις προσ έλαβαν πάν­ δη μο χαρακτήρα και π α ρα βρέθη­ καν, εκ τό ς από το ν δήμαρχο τη ς πόλης και διοργανω τή τω ν εκ δ η ­ λώσεων I. Π ατερά κη, ο υφ υπ ουργός Ε θνική ς Αμυνας Α ντιπ τέραρχος (I) ε.α. Δ η μ ή τρ ιο ς Αποστολάκης, ως εκπρόσωπος τη ς κυ βέρνησ ης, αντιπρόσωποι τη ς Γενικής Γραμματείας Π ερ ιφ έ­ ρεια ς Κ ρή της, καθώ ς και οι τοπ ι­ κ ές π ο λιτικές, σ τρ α τιω τικές και θ ρ η σ κ ευ τικ έ ς α ρχές. Σ το πλαίσιο τω ν εκδηλώ σ εω ν πραγματοποιήθη κα ν και τα αποκαλυπτήρια το υ γλυπ τού “ Ο Δ ιω γμός", που φιλοτε χ ν ή θ η κ ε από το ν γλύπ τη Μανώ­ λη Τσομπανάκη. Ο ΥΦΕΘΑ. σε δ η ­ λώσεις το υ προς το υ ς δημοσ ιο­ γράφ ους σ χετικά με τ ο νόημα τη ς τε λ ε τή ς , τό ν ισ ε ό τι π ρ όκειτα ι για ημ έρ α μνήμ ης, ιδ ια ίτερα για το Δ ήμο τη ς Ν έας Αλικαρνασσού με το έν το ν ο προσ φ υγικό στοιχείο. Σε άλλη ερώ τησ η σ χετικά με τις ελ λη ν ο το υ ρ κ ικ ές σχέσεις και τη ν το υ ρ κική εισβολή σ την Κύπρο το 1974, δήλω σε: “ Ο φ είλω να θυμίσω ότι η ιστορία δ εν επ αναλαμβάνε­ ται: το 1974 είχα με ένα λαό κα τα ­ πιεσμένο, τις Ενοπλες Δ υνάμεις α­ π οπ ροσ ανατολισ μένες και ε κ τό ς το υ πλαισίου τη ς απ οσ τολής το υ ς και κυ βέρνησ η ουσιαστικά ανύ­ παρκτη. Σ ή μερ α έχ ο υ μ ε ισχυρή κυ βέρνησ η μ ε δ ιε θ ν έ ς κύ ρ ος και α ξιό μα χες Ενοπλες Δ υνάμεις και βεβαίω ς ένα λαό αποφασισμένο και με υψηλό η θ ικό . Τονίζω ιδιαί­ τερ α ό τι τ ο Σ τρ ά τευ μ ά μας είναι σε διαρκή ετο ιμ ό τη τα να υπερασπισθεί τα σύνορα, τη ν α ν εξα ρ τη ­ σία και τη ν α κερ α ιό τη τα τη ς πα­ τρίδ α ς μα ς” .

ΔΙΟΡΘΩΣΗ Από σφάλμα στην η λ εκτρ ο νική σελιδοποίηση το υ προηγούμενου τεύχους, “ χ ά θ η κ ε” η πρώτη φάση το υ έ ν θ ετο υ (σελ. 64) στο άρθρο για το Σχέδιο Μάρσαλ. Η φράση α υ τή έχει ως εξή ς : “ Μ ετά το τέλ ο ς το υ Β ’ ΠΠ, το 1945, η Ελλάδα υπ ήρξε α π ο δ έκτη ς αμ ερ ικα νικής β οή θ εια ς...” .

ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΟΧΥΡΟ ΙΣΤΙΜΠΕΗ Σ τις 5 Ο κτω βρίου 1997, α ν τι­ προσωπεία το υ “ Π ανελλήνιου Συνδέσ μου Π ολεμισ τώ ν και Φίλων τω ν Οχυρών Μ α κεδονία ς-Θ ρά κης 1940-41" (Π αράρτημα Θεσσαλονί­ κης) επ ισ κέφ θ η κε το υ ς μ εθ ο ρ ια ­ κο ύς μας φ ρου ρού ς στο οχυρό Ιστίμπεη τη ς "Γραμμής Μ ε τα ξά ” , όπου κατά τη διάρκεια τη ς γ ερ μ α ­ νικής εισβολής, το ν Απρίλιο το υ 1941, είχαν δ ιεξα χ θ εί σ φ οδρ ότα ­ τ ε ς μάχες. Σή μερα το οχυρό δ εν έχ ει τη σημασία που είχε τη ν επ ο­ χή κατά τη ν οποία κατασ κευάσ τη-

λανδικού ζη τή μ α το ς, “ κινείτα ι προς τη ν κα τεύ θ υ ν σ η " να ζητή σ ει επίσημα συγγνώ μη για τα γεγο νό ­ τα τη ς “ Μ α τω μένη ς Κ υριακής" (Bloody Sunday) το υ 1972. Σ τις 30 Ιανουαρίου 1972 Β ρετα νο ί α λ εξι­ π τω τισ τές (του 1ου Τά γμα το ς Α λ ε­ ξιπ τω τισ τώ ν) άνοιξα ν πυρ εν α ­ ν τίο ν άοπλων Ιρλανδών πολιτών που διαδήλω ναν ειρηνικά στο Λοντο ν τέρ ι. Από τα μαζικά πυρά 13 δια δη λω τές έχασαν τη ζωή το υ ς α­ μέσως και ένα ς -από τις δ εκ ά δ ες τραυματιώ ν- απεβίωσε αργότερα, υπ οκύπ τοντας στα τρ α ύ μα τά του. Η διαδήλωση είχε πραγματοπ οιη­ θ ε ί ως πράξη διαμαρτυρίας ένα ντι

Αντιπροσωπεία του Συνδέσμου των βετεράνων στην κορυφή του οχυρού Ιστίμπεη, έξω από το μικρό μουσείο που υπάρχει στο χώρο. Διακρίνονται ■μπροστά, κέντρ ο -ο Σχης ε.α. Ομηρος Παπαδόπουλος, μαχητής τό τε στο οχυρό Ιστίμπεη, και ο Σχης (ΠΖ) Ευστάθιος Χονδροματίδης, διοικητής του 19ου Συντάγματος Πεζικού - στο οποίο υπάγεται σήμερα το οχυρό. κε, κάτι άλλω σ τε που σ υμβαίνει και για όλα τα υπόλοιπα δ ια τη ρ η ­ μένα -περισ σ ότερο ως ιστορικά μνημεία , παρά ως σ τρατιω τικά έ ρ ­ γα επ ιχειρησ ιακής ε το ιμ ό τη τα ς - ο­ χυρά τη ς “ Γραμμής Μ ε τα ξά ” . Η ε ­ πίσκεψη έγ ιν ε στα πλαίσια τω ν ε κ ­ δηλώσεων που διοργανώ θηκαν από τ ο Σύνδεσ μο για τη ν επ έτειο τη ς 28ης Ο κτω βρίου 1940.

ΕΠΙΣΗΜΗ ΣΥΓΓΝΩΜΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΡΕΤΑΝΟΥΣ Η νέα κυ βέρνησ η τη ς Β ρ ετα ­ νίας, στα πλαίσια τη ς π ολιτικής που εφ α ρ μ ό ζει για τη λύση το υ ιρ­

τη ς πάγιας τα κ τικ ή ς τω ν Β ρ ετα ­ νών να φ υλακίζουν υπόπτους χω­ ρίς δίκη. Μ ετά τα γεγο νό τα τοπ ικό δικασ τήριο στο Γουϊτζερι, το υ ο­ ποίου τα μ έλη είχαν διορισ θεί από τη ν τ ό τ ε Β ρ ετα νικ ή κυβέρνησ η, είχε αθωώσει το υ ς α λεξιπ τω τι­ σ τές, οι οποίοι είχαν π ροσ αχθεί ε ­ νώπιον το υ μ ε τη ν κατηγορία το υ φ όνου 14 αθώων διαδηλωτών. Ο ιρλανδικός λα ός π ίσ τευε από τ ό τ ε ό τι η απόφαση το υ δικασ τηρίου απ ο τελού σ ε πρόκληση για τη νοη­ μοσύνη το υ και ό τι -γενικό τερ α το π ερισ τα τικό τη ς σφαγής απ οτελούσ ε προϊόν β ρ ετα νική ς π ροβο­ κάτσιας και για το λόγο α υ τό ισοδυναμούσ ε με κή ρυξη π ολέμου ε ­ να ντίο ν το υ από π λευράς τη ς κυ β έρ νη σ η ς τη ς “ Α υ τή ς Μ εγα λειό τη το ς ".

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΗΓΕΜΟΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1704) 01 Μ Α Χ Ε Σ ΤΟΥ SCHELLENBERG Κ Α Ι TO Y BLENHEIM Α Π Ο Τ Ε Λ Ε Σ Α Ν ΤΙΣ Π Ρ Ω Τ Ε Σ Μ Ε ΓΑ Λ Ε Σ Η ΤΤΕ Σ TQY Β ρ ετα ν ό ς γρ εν α δ ιέρ ο ς το υ Σ υ ν τά γ μ α το ς Π εζικ ο ύ τη ς Π ρ ιγκίπ ισσας τη ς Ο υαλλία ς. Το Σ ύ ν τα γ μ α ιδ ρ ύ θ η κ ε το 1661. ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Λ Ο Υ Δ Ο Β ΙΚ Ο Υ Ι Α ’ Κ Α Ι Μ Π Ο Ρ Ο Υ Ν Ν Α Θ Ε Ω Ρ Η Θ Ο Υ Ν Ω Σ Η Α Ρ Χ Η ΤΟ Υ ΤΕ Λ Ο Υ Σ ΤΗΣ ΓΑ Λ Λ ΙΚ Η Σ ΣΤΡΑ ΤΙΩ ΤΙΚ Η Σ Υ Π Ε Ρ Ο Χ Η Σ Σ Τ Η Ν Ε Υ Ρ Ω Π Η , Ο Π Ω Σ ΑΥΤΗ Δ ΙΑ Μ Ο Ρ Φ Ω Θ Η Κ Ε ΜΕΤΑ ΤΗ Λ Η Ξ Η ΤΟ Υ ΤΡ ΙΑ Κ Ο Ν ΤΑ Ε ΤΟ Υ Σ ΠΟ Λ Ε Μ Ο Υ .

ΠΑ Ν ΤΕΛΗ Σ ΚΑΡΥΚΑΣ

ΟΙ ΜΑΧΕΣ

ΤΟΥ SCHELLENBERG ΚΑΙ TOY BLENHEIM π ό τ ο 1701 ή δ η μ α ιν ό τα ν ο π ό λ ε μ ο ς τ η ς Ισ π α ν ικ ή ς Δ ια ­ δ ο χ ή ς . Οι ε υ ρ ω π α ϊκ έ ς δ υ ν ά ­ μ ε ις (Α υ σ τρ ία , Ο λ λ α ν δ ία , Β ρ ε τα ν ία ), κ α θ ώ ς κα ι ά λ λ ε ς μ ικ ρ ό τ ε ­ ρ ε ς , γ ια μ ια α κ ό μ η φ ο ρ ά ε ξ ε γ έ ρ θ η κ α ν κ α τ ά τω ν κ α τ α κ τ η τ ικ ώ ν β λ έ ψ ε ω ν το υ

Α

Λ ο υ δ ο β ίκ ο υ ΙΔ ’ κα ι τω ν Β α υ α ρ ώ ν σ υ μ μ ά χ ω ν τ ο υ . Το 1704 η κ α τά σ τα σ η γ ια τ ο υ ς σ υ μ μ ά χ ο υ ς τ ο υ α ν τι-γ α λ λ ικ ο ύ σ υ ν α σ π ισ μ ο ύ ή τ α ν κρ ίσ ιμ η . Ο ι Γά λλο ι υπ ό τ ο ν σ τρ α τά ρ χ η V illars ε ίχ α ν ν ικ ή σ ε ι το ν π ροηγούμενο χρόνο το υ ς σ υμμά­ χ ο υ ς (Α υ σ τρ ια κ ο ύ ς κα ι Α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ι-

κ ο ύ ς ) σ τις μ ά χ ε ς τ ο υ M uderkingen κα ι τ ο υ H ocksta dt κα ι υπ ό τ ο ν σ τρ α τά ρ χ η Tallard σ τη μ ά χ η τ ο υ Speyer. Β ρ ίσ κ ο ­ ν τ α ν π ια μ π ρ ο σ τά σ τις π ύ λ ε ς τ η ς Β ιέ ν ­ ν η ς , α φ ο ύ κ α τ έ λ α β α ν τ α φ ρ ο ύ ρ ια το υ A ug sbu rg , τ ο υ Landau κα ι τ η ς R atisbon. Ο α υ το κ ρ ά το ρ α ς Λ εο π ό λδ ο ς τη ς Α υ σ τρ ία ς , α π ε λ π ισ μ έ ν ο ς , έ σ τ ε ιλ ε μ ή ­ ν υ μ α σ τη β α σ ίλισ σ α Α ννα τ η ς Α γ γ λ ία ς ζ η τ ώ ν τ α ς ε π ε ιγ ό ν τ ω ς β ο ή θ ε ια , ε ν ώ π α­ ρ ά λ λ η λ α α ν α κ ά λ ε σ ε τ ο ν π ρ ίγ κ η π α Ε υ γ έ ν ιο τ η ς Σ α β ο ΐα ς , τ ο ν κ α λ ύ τ ε ρ ο σ τ ρ α τ η γ ό τ ο υ , απ ό τ ο μ έ τω π ο τ η ς Ιτ α ­ λ ία ς. Μ ε τά τη ν α π εγνω σ μ ένη α υ τή έ κ ­ κλ η σ η η β α σ ίλισ σ α Α ννα δ ια μ ή ν υ σ ε σ το ν α ρ χ ισ τρ ά τη γ ο τω ν σ υ μ μ α χ ικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν Τ ζω ν Τσ ώ ρτσ ιλ, π ρ ώ το δ ο ύ ­ κα τ ο υ Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο , να β ο η θ ή σ ε ι ε π ε ι­ γ ό ν τ ω ς τη σ ύ μ μ α χ ο Α υ σ τρ ία . Ο δ ο ύ κ α ς α μ έσ ω ς ά ρ χ ισ ε να ε τ ο ιμ ά ζ ε ι τ ι ς δ υ ν ά ­ μ ε ις τ ο υ γ ια τ η ν ε π ικ ίν δ υ ν η π ο ρ εία τω ν 400 π ερ ίπ ο υ χ ιλ ιο μ έ τ ρ ω ν , απ ό τ ις Κ ά τω Χ ώ ρ ε ς σ το Δ ο ύ ν α β η . Ε ίχ ε ό μ ω ς να α ν τ ιμ ε τ ω π ίσ ε ι τ η ν α ν τίδ ρ α σ η τω ν Ο λ λ α ν δ ώ ν σ υ μ μ ά χ ω ν τ ο υ , ο ι ο π ο ίο ι δ ε ν ή θ ε λ α ν να δ ο υ ν τ ο σ τρ α τό τ ο υ ς να α π ο μ α κ ρ ύ ν ε τ α ι τό σ ο π ο λύ απ ό τ ις β ά ­ σ εις τ ο υ , α φ ή ν ο ν τ α ς α κ ά λ υ π τη τ η ν π α­ τ ρ ίδ α τ ο υ ς . Ο ι σ τ ιγ μ έ ς ή τ α ν κ ρ ίσ ιμ ε ς κα ι έ τ σ ι ο δ ο ύ κ α ς α ν α γ κ ά σ τ η κ ε ν α ε ξ α π α τή σ ε ι τ ο υ ς Ο λ λ α ν δ ο ύ ς λ έ γ ο ν τ ά ς

Ε υ γένιο ς-Φ ρ α γ κίσ κ ο ς, π ρίγκηπ ας τη ς Σ α β ο ΐα ς . Η τα ν ο κ α λ ύ τερ ο ς Α υ σ τρ ια κό ς, γα λλικής κ α τα γ ω γ ή ς , σ τρ α τη γ ό ς . Σ τις α ρ χές το υ π ολέμου ο Ε υ γένιο ς, μ ε μ ικ ρ ές δ υ ν ά μ εις και π ενιχρά μ έσ α , εξε δ ίω ξ ε διπ λάσιες γα λλ ικ ές δ υ ν ά μ εις από τη ν Ιτα λ ία . Σ τ ο B lenheim δ ιο ικο ύ σ ε το α δύνα το συμ μ αχικό δ εξιό . Π α ρ ό λ α α υ τά κ α τό ρ θ ω σ ε να α π ω θή σ ει τις υ π έ ρ τε ρ ε ς ε χ θ ρ ικ έ ς δ υ ν ά μ εις και να σώ σει, σ τη ν κ υ ρ ιο λ εξία , το συμ μ αχικό σ τρ α τό μ ε τη ν επ έμ β α σ η το υ ιππικού το υ . ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

τ ο υ ς ό τ ι η σ τρ α τιά π ρ ό κ ε ιτ α ι να ε κ ­ σ τ ρ α τ ε ύ σ ε ι σ τη ν π ε ρ ιο χ ή τ ο υ Μ ο ζ έ λ α . Ε τσ ι σ τις α ρ χ έ ς τ ο υ κ α λ ο κ α ιρ ιο ύ τ ο υ 1704 ο Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο , μ ε 30.000 π ερ ίπ ο υ ά ν δ ρ ε ς , ξ ε κ ίν η σ ε μ ια κ α τ α π λ η κ τικ ή , γ ια τ α δ ε δ ο μ έ ν α τ η ς ε π ο χ ή ς , π ο ρ ε ία α ­ ν ά μ ε σ α σ ε ε χ θ ρ ικ έ ς π ε ρ ιο χ έ ς . Χ ά ρ η σ τη ν π ρ ο σ ε κ τ ικ ή ερ γ α σ ία τ ο υ α ρ χ η γ ο ύ τη ς ε π ιμ ε λ η τ ε ία ς , σ υ ν τα γ μ α τά ρ χ η C adogan, η ε π ιχ ε ίρ η σ η ε κ τ ε λ έ σ τ η κ ε υ π ο δ ε ιγ μ α τικ ά . Κ α τά τ η δ ιά ρ κ ε ια τ η ς π ο ρ ε ία ς ο σ τ ρ α τ ό ς τ ο υ Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο ε ­ ν ώ θ η κ ε μ ε τ ις δ υ ν ά μ ε ις τω ν α υ τ ο κ ρ α ­ τ ο ρ ικ ώ ν τ ο υ Λ ο υ δ ο β ίκ ο υ τ ο υ Μ π ά ν τεν .

SCHELLENBERG

β

■

Σ τα τ έ λ η Ιο υ ν ίο υ τ ο υ 1704 ο ι ε ν ω ­ μ έ ν ε ς σ υ μ μ α χ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις σ υ ν έ χ ιζ α ν τ η ν π ο ρ ε ία τ ο υ ς ε ν τ ό ς τ ο υ β α υ α ρ ικ ο ύ ε δ ά φ ο υ ς μ ε σ τό χ ο τ η ν π ό λ η τ ο υ D onauw orth, σ η μ α ν τικ ο ύ σ υ γ κ ο ιν ω ν ια ­ κ ο ύ κ ό μ β ο υ , η κ α τ ά λ η ψ η τ η ς ο π ο ία ς θ α τ ο υ ς ε ξ α σ φ ά λ ιζ ε τ η γ ρ α μ μ ή τω ν σ υ γ κ ο ιν ω ν ιώ ν τ ο υ ς κα ι μ ια α σ φ α λ ή β ά ­ ση γ ια ά λ λ ε ς ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις σ τη ν π ε ρ ιο ­ χ ή . Η κ α τ ο χ ή τ η ς π ό λ η ς , ό μ ω ς , γ ια τ ο υ ς ίδ ιο υ ς λ ό γ ο υ ς , ή τ α ν κ ρ ίσ ιμ η ς σ η ­ μ α σ ία ς κα ι γ ια τ ο υ ς Γ α λ λ ο -Β α υ α ρ ο ύ ς , ο ι ο π ο ίο ι έ σ π ευ σ α ν ν α ε ν ισ χ ύ σ ο υ ν τη μ ικ ρ ή φ ρ ο υ ρ ά μ ε 13.500 π ερ ίπ ο υ ά ν ­ δ ρ ε ς υπ ό τ ο ν σ τρ α τά ρ χ η D ’ A rco. Η π ό λ η τ ο υ D on au w o rth ή τ α ν μ ια π ε ­ ρ ιτ ε ιχ ισ μ έ ν η , απ ό τ η ν ε π ο χ ή τ ο υ Τ ρ ια ­ κ ο ν τ α ε τ ο ύ ς Π ο λ έ μ ο υ , π ό λ η -φ ρ ο ύ ρ ιο , σ τις ό χ θ ε ς τ ο υ Δ ο ύ ν α β η . Δ ίπ λ α τ η ς , ε ­ π άνω σ το ν ύ ψ ο υ ς 150 μ έ τ ρ ω ν λ ό φ ο τ ο υ S chellenberg, β ρ ίσ κ ο ν τ α ν τ α ε ρ ε ί ­ π ια τ ο υ φ ρ ο υ ρ ίο υ A ug u stu s -α π ο μ ε ιν ά ρι κα ι α υ τ ό τ ο υ Τ ρ ια κ ο ν τ α ε τ ο ύ ς Π ο λ έ μ ο υ . Ο ι ο χ υ ρ ώ σ ε ις σ το λ ό φ ο το υ S chellenberg β ρ ίσ κ ο ν τ α ν σ ε σ χ ε τ ικ ά κ α ­ λή κ α τά σ τα σ η , μ ε ε ξ α ίρ ε σ η τ ο ν τ ο μ έ α δ ίπ λ α σ το D on au w o rth ό π ο υ τ α τ ε ίχ η ε ί­ χ α ν π έσ ει. Ο τ ο μ έ α ς α υ τ ό ς , π ά ν τω ς , κ α λ υ π τ ό τ α ν α π ό τ α π υ ρ ο β ο λ ε ία τ η ς π όλης. Ο ι κ ύ ρ ιε ς γ α λ λ ο -β α υ α ρ ικ έ ς δ υ ν ά ­ μ ε ις τ ο υ D ’ A rc o έ λ α β α ν θ έ σ ε ις σ το λ ό ­ φ ο τ ο υ S chellenberg, α φ ή ν ο ν τ α ς τ η ν ά ­ μ υ ν α τ η ς π ό λ η ς σ τη μ ικ ρ ή φ ρ ο υ ρ ά τω ν 500 π ερ ίπ ο υ α ν δ ρ ώ ν κα ι σ τα ισ χ υ ρ ό τα ­ τ α τ ε ίχ η τ η ς . Ο ι δ υ ν ά μ ε ις α υ τ έ ς α π ο τε λ ο ύ ν τ ο απ ό π έ ν τ ε γ α λ λ ικ ά σ υ ν τ ά γ μ α τ α π ε ζ ικ ο ύ , 16 β α υ α ρ ικ ά τ ά γ μ α τ α , 9-15 ί­ λ ε ς ιπ π ικού κα ι 16 π ερ ίπ ο υ π υ ρ ο β ό λ α . Ο D' A rc o τ ο π ο θ έ τ η σ ε τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ ο υ κ α τά μ ή κ ο ς τ ω ν ο χ υ ρ ώ σ εω ν τ ο υ λ ό φ ο υ , ε ν ισ χ ύ ο ν τ α ς ιδ ια ίτ ε ρ α τ η δ ε ξ ιά τ ο υ π τέ ρ υ γ α , πίσω απ ό τ η ν ο π ο ία έ τ α ­ ξ ε ω ς ε φ ε δ ρ ε ία τ ο σ ύ ν ο λ ο τ ο υ ιπ π ικού το υ . Ο σ υ μ μ α χ ικ ό ς σ τ ρ α τ ό ς π ε ρ ιε λ ά μ β α ν ε τ ις δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο (16 τ ά γ μ α τ α , 35 ίλ ε ς ιπ π ικο ύ) κα ι τ ο υ Λ ο υ δ ο β ίκ ο υ τ ο υ Μ π ά ν τ ε ν (43 τ ά γ μ α τ α , 58 ίλ ε ς ιπ π ικο ύ) μ ε 48 π υ ρ ο β ό λ α . Τ η ν 1η Ιο υ λ ίο υ ο σ υ μ μ α χ ικ ό ς σ τρ α ­ τ ό ς β ρ ισ κ ό τα ν σ ε α π ό σ τα σ η 24 χ ιλ ιο -

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο εκ λ έκ το ρ α ς τη ς Β α υ α ρ ία ς Μ α ξιμ ιλ ια ν ό ς Εμμ ανουήλ, έν α ς από το υ ς κ α λ ύ τερ ο υ ς σ τρ α τη γ ο ύ ς τη ς επ οχής το υ . Δ ια κ ρ ίθ η κ ε ιδ ια ίτερ α σ το ν Α υ σ τρ ο -το υ ρ κ ικ ό π όλεμ ο κ α τά τη δ ε κ α ε τία το υ 1680, ως σύμμαχος τη ς Α υ σ τρ ία ς. Σ το ν π όλεμ ο τη ς Ισπανικής Δ ια δ ο χ ή ς όμω ς τά χ θ η κ ε υπ έρ τω ν Γάλλων.

μ έ τ ρ ω ν απ ό τ ο D on au w o rth . Π ρ ό θ ε σ η το υ Μ ά ρ λμ π ορ ο ή τα ν να ε π ιτ ε θ ε ί τη ν ε π ό μ ε ν η μ έ ρ α κ α τ ά τω ν Β α υ α ρ ώ ν , π ρ ιν ε ν ισ χ υ θ ο ύ ν π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο . Το α π ό ­ γ ε υ μ α τ η ς ίδ ια ς μ έ ρ α ς σ χ η μ ά τισ ε τ η ν ε μ π ρ ο σ θ ο φ υ λ α κ ή τ ο υ , α π ό 6.000 ά ν ­ δ ρ ε ς , α π ο ψ ιλ ώ ν ο ν τα ς τ α σ υ ν τ ά γ μ α τ α π ε ζ ικ ο ύ απ ό τ ο υ ς λ ό χ ο υ ς γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν . Σ τη δ ύ ν α μ η α υ τή ε ν τ ά χ θ η κ α ν κα ι τρ ία τ ά γ μ α τ α Α υ σ τρ ια κ ώ ν γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν . Τ η ν υ π ο σ τ ή ρ ιξ η τ η ς ε μ π ρ ο σ θ ο φ υ λ α κ ή ς τ ο υ π ε ζ ικ ο ύ α ν έ λ α β α ν 35 ίλ ε ς ιππέων. Το σ ύ ν ο λ ο τ η ς ε μ π ρ ο σ θ ο φ υ λ α κ ή ς , μ ε ε π ικ ε φ α λ ή ς τ ο ν Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο , ξ ε κ ίν η σ ε σ τις τ ρ ε ι ς τ α ξ η μ ε ρ ώ μ α τ α τ η ς 2 α ς Ιο υ λ ίο υ μ ε σ τό χ ο τ ο S chellenberg, ε ν ώ ο κ ύ ρ ιο ς ό γ κ ο ς , υπ ό τ ο ν Λ ο υ δ ο β ίκ ο τ ο υ Μ π ά ν τ ε ν , ξ ε κ ίν η σ ε σ τις π έ ν τ ε τ ο πρω ϊ. Σ τ ο D on au w o rth ο ι Β α υ α ρ ο ί σ τρ α ­ τ ιώ τ ε ς ε π ισ κ ε ύ α ζ α ν τ ις ο χ υ ρ ώ σ ε ις . Ο η γ έ τ η ς τ ο υ ς , σ τ ρ α τ ά ρ χ η ς D ' A rco, ή τ α ν π ε π ε ισ μ έ ν ο ς ό τ ι ο ι σ ύ μ μ α χ ο ι δ ε ν ε π ρ ό κ ε ιτ ο ν α ε π ιτ ε θ ο ύ ν π ρ ιν α π ό τ ις 3 Ιο υ λ ίο υ κ α τ ά τ η ς τ ο π ο θ ε σ ία ς τ ο υ και α π ο σ ύ ρ θ η κ ε ή σ υ χ ο ς γ ια ν α γ ε υ μ α τ ίσ ε ι μ ε τ ο υ ς ε π ιτ ε λ ε ίς τ ο υ σ τη ν π ό λ η . Γύρω σ τις δ ύ ο τ ο α π ό γ ε υ μ α ό μ ω ς ε ιδ ο π ο ιή θ η κ ε ν α ε π α ν έ λ θ ε ι σ το S chellenberg δ ιό τ ι η ε μ π ρ ο σ θ ο φ υ λ α κ ή τ ο υ Μ ά ρ ­ λ μ π ο ρ ο ε ίχ ε ή δ η τ ρ έ ψ ε ι σ ε φ υ γ ή τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τω ν π ρ ώ τω ν β α υ α ρ ικ ώ ν φ υ λ α ­ κίων. Ο δ ο ύ κ α ς τ ο υ Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο μ ε τ ο υ ς ιπ π είς τ ο υ ε ίχ ε ή δ η φ θ ά σ ε ι μ π ρ ο ­

σ τά σ τις ε χ θ ρ ικ έ ς θ έ σ ε ις γ ύ ρ ω σ τις ε ν ­ ν έ α τ ο π ρω ϊ, ε κ τ ε λ ώ ν τ α ς α ν α γ νώ ρ ισ η τ η ς το π ο θ ε σ ία ς . Σ τ ις 5 π ερ ίπ ο υ τ ο α π ό γ ε υ μ α οι δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο έ λ α β α ν τ ε λ ι ­ κά δ ιά τ α ξ η μ ά χ η ς 400 π ερ ίπ ο υ μ έ τ ρ α μ α κ ρ ιά απ ό τ ο ε χ θ ρ ικ ό μ έτω π ο , σ το α ­ κ ά λ υ π το έ δ α φ ο ς α ν ά μ ε σ α σ το δ ά σ ο ς τ ο υ B o sch b e rg κα ι τ η ν κ ω μ ό π ο λ η Berg Σ τ ο μ ε τ α ξ ύ ο ι κ ύ ρ ιε ς δ υ ν ά μ ε ις το υ Λ ο υ δ ο β ίκ ο υ τ ο υ Μ π ά ν τ ε ν π ρ ο σ π α θ ο ύ ­ σ α ν κα ι α υ τ έ ς να λ ά β ο υ ν θ έ σ ε ις μ ά χ η ς Ο Μ άρλμπ ορο έ τα ξε το υ ς ά νδ ρ ες τ ο υ σ ε τ έ σ σ ε ρ ις γ ρ α μ μ έ ς κα ι ε π ιτ έ θ η ­ κ ε . Ο λ ο ι ο ι σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς κ ρ α το ύ σ α ν σ τα χ έ ρ ια τ ο υ ς απ ό έ ν α δ ε μ ά τ ι ξ ύ λ α - δ ε μ έ ­ να μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς - μ ε τ α ο π ο ία σ κ ό π ε υ α ν να γ ε μ ίσ ο υ ν τ η ν α μ υ ν τ ικ ή τ ά φ ρ ο τω ν Β α υ α ρ ώ ν , μ π ρ ο σ τά απ ό τ η ν κ ύ ρ ια γ ρ α μ μ ή ά μ υ ν α ς , ώ σ τε να δ ιε υ κ ο λ ύ ν ο υ ν τ η ν π ρ ο σ π έλ α σ ή τ ο υ ς . Ο ι α κ ά λ υ π το ι ά ν δ ρ ε ς π ρ ο χ ώ ρ η σ α ν δ ε χ ό μ ε ν ο ι τα σ υ γ κ ε ν τ ρ ω τ ικ ά π υ ρ ά τω ν α μ υ ν ό μ ε ν ω ν κα ι ε ίχ α ν μ ε γ ά λ ε ς α π ώ λ ε ιε ς . Σ ε α π ό ­ σ τα σ η 50 π ερ ίπ ο υ μ έ τ ρ ω ν απ ό τ α ε ­ χ θ ρ ικ ά ο χ υ ρ ώ μ α τα έ ρ ιξ α ν τ α ξύ λ ιν α δ ε μ ά τ ια σ ε α υ τ ό π ου ν ό μ ιζ α ν ω ς ε χ θ ρ ι­ κή α μ υ ν τ ικ ή τ ά φ ρ ο . Δ υ σ τυ χ ώ ς γ ι' α υ τ ο ύ ς ε π ρ ό κ ε ιτ ο μ ό ν ο γ ια έ ν α ξ ε ρ ό ρ υ ά κ ι. Ε τσ ι ό τ α ν έ φ τ α σ α ν μ π ρ ο σ τά σ τη ν π ρ α γ μ α τ ικ ή τ ά φ ρ ο δ ε ν μ π ό ρ ε σ α ν ν α τ η δ ια σ χ ίσ ο υ ν κα ι υπ ό τ α π υ ρ ά τω ν α μ υ ν ό μ ε ν ω ν α ν α γ κ ά σ τη κ α ν ν α υ π ο χω ­ ρ ήσ ου ν. Ο ι Β α υ α ρ ο ί α μ έσ ω ς α ν τ ε π ιτ έ θ η κ α ν , α π ο κ ρ ο ύ σ τη κ α ν ό μ ω ς απ ό τα τ ά γ μ α τ α τω ν Σ κ ω τσ έ ζ ω ν φ ρ ο υ ρ ώ ν και τ η ς β α σ ιλ ικ ή ς φ ρ ο υ ρ ά ς . Ο ι σ ύ μ μ α χ ο ι αν α σ υ γ κ ρ ο τ ή θ η κ α ν κα ι ε π α ν έ λ α β α ν τ η ν έ φ ο δ ο . Α υ τή τη φ ο ρ ά οι ά ν δ ρ ες έ φ τ α ­ σ αν μ έ χ ρ ι τ α ε χ θ ρ ικ ά ο χ υ ρ ώ μ α τα , α λ λ ά υ π ο χ ώ ρ η σ α ν κα ι π ά λι μ ε β α ρ ιέ ς απ ώ ­ λ ε ιε ς . Ο χ ρ ό ν ο ς ό μ ω ς π ίε ζ ε . Η ώ ρ α ή τ α ν ή δ η ε π τ ά τ ο α π ό γ ε υ μ α κα ι σ ύ ν τ ο μ α θ α ν ύ χ τ ω ν ε . Ο ι δ ύ ο ε π ιθ έ σ ε ις τ ο υ Μ ά ρ ­ λ μ π ο ρ ο κ α τ ά τ ο υ ε χ θ ρ ικ ο ύ δ ε ξ ιο ύ ε ί ­ χ α ν φ ο β ίσ ε ι τ ο ν D ’ A rco, ο ο π ο ίο ς , γ ια να α ν τ ιμ ε τ ω π ίσ ε ι τ η ν ε π ό μ ε ν η ε π ίθ ε σ η τω ν σ υ μ μ ά χ ω ν , α π έ σ υ ρ ε τ ις π ερ ισ σ ό ­ τ ε ρ ε ς δ υ ν ά μ ε ις τ η ς α ρ ισ τ ε ρ ή ς το υ π τ έ ρ υ γ α ς γ ια ν α ε ν ισ χ ύ σ ε ι τ α δ ο κ ιμ α ­ ζ ό μ ε ν α σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α τ ο υ δ ε ξ ιο ύ το υ . Π ρο ς α υ τή τη ν κα τεύ θ υ ν σ η , δ ηλα δή σ το ε χ θ ρ ικ ό α ρ ισ τε ρ ό , ο Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο α π έ σ τ ε ιλ ε μ ια δ ιμ ο ιρ ία π ε ζ ικ ο ύ , η ο ­ π ο ία δ ια π ίσ τω σ ε έ κ π λ η κ τ η ό τ ι α ν ά μ ε ­ σα σ το D on au w o rth κα ι σ το φ ρ ο ύ ρ ιο A ug u stu s υ π ή ρ χ α ν ε λ ά χ ισ τ ε ς ε χ θ ρ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις . Ο Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο , α μ έσ ω ς μ ό ­ λ ις π λ η ρ ο φ ο ρ ή θ η κ ε τ ο γ ε γ ο ν ό ς α υ τό έ σ τ ε ιλ ε σ το ν τ ο μ έ α ο κ τώ τ ά γ μ α τ α π ε ­ ζικ ο ύ . Τ η ν ίδ ια σ τιγ μ ή ο ι δ υ ν ά μ ε ις το υ Λ ο υ δ ο β ίκ ο υ τ ο υ Μ π ά ν τ ε ν ε ξ α π ο λ ύ θ η ­ κ α ν π ρ ο ς τ η ν ίδια κ α τ ε ύ θ υ ν σ η , έ χ ο ­ ν τ α ς ν α α ν τ ιμ ε τ ω π ίσ ο υ ν μ ό ν ο τ α π υ ρ ο ­ β ό λ α τ ω ν τε ιχ ώ ν τ ο υ D on au w o rth . Σ ύ ­ ν τ ο μ α δ ιέσ π α σ α ν τ ις μ ικ ρ έ ς β α υ α ρ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις κα ι ε ισ ή λ θ α ν σ τη ν κ ύ ρ ια ε ­ χ θ ρ ικ ή τ ο π ο θ ε σ ία .

Σ το μ ε τα ξ ύ ο Μ ά ρ λμ π ο ρ ο ε ί­ τ η ς Β α υ α ρ ία ς ” . χ ε α ν α δ ιο ρ γ α ν ώ σ ε ι κα ι π ά λι τ ις Σ το μ ετα ξύ ο σ τρ α τά ρ χ η ς δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ , τ ις ο π ο ίε ς ε ξ α π έ ­ Tallard, ε π ικ ε φ α λ ή ς ισ χ υ ρ ή ς ί· Bosch b erg W ood λ υ σ ε γ ια μ ια τ ρ ίτ η έ φ ο δ ο κ α τά γ α λ λ ικ ή ς σ τρ α τιά ς , κ ιν ή θ η κ ε τ ο υ ε χ θ ρ ικ ο ύ μ ε τώ π ο υ τ η σ τιγ μ ή μ έσ ω τ ο υ Μ έ λ α ν α Δ ρ υ μ ο ύ γ ια ÜBERM ORGEN π ου α υ τ ό ε ίχ ε ή δ η π λ α γ ιο κ ο π η να Β ο η θ ή σ ε ι τ η σ ύ μ μ α χ ο Β α υ ­ θ ε ί. Σ τ η ν έ φ ο δ ο α υ τή ο Μ ά ρ ­ α ρ ία κα ι σ ύ ν τ ο μ α ε ν ώ θ η κ ε μ ε λ μ π ο ρ ο έ ρ ι ξ ε ό ,τ ι ε ίχ ε , α κ ό μ α κα ι το σ τρ α τό το υ ε κ λ έ κ το ρ α Μ α< / ιπ π είς π ο υ ε ίχ α ν α φ ιπ π ε ύ σ ε ι. ξιμ ιλ ια ν ο ύ -Ε μ μ α ν ο υ ή λ . Ο ε ν ω ­ Φ Α ν ά μ εσ α σ τ ο υ ς τ ε λ ε υ τ α ί ο υ ς β ρ ι­ μ έ ν ο ς π λ έ ο ν γ α λ λ ο -Β α υ α ρ ικ ά ς THE &SCH ELLENBERG σ κ ό τ α ν κα ι μια γ υ ν α ίκ α , η σ τ ρ α τ ό ς π ρ ο σ π ά θ η σ ε να κ ιν η ­ C hristian Davies, η ο π ο ία κ α τ ε τ ά - L . Σ υ μ μ α χ ικ ό ς ο τ ρ α τ ό ς θ ε ί α ν ά μ ε σ α σ το σ υ μ μ α χ ικ ό γ η κ ρ υ φ ά σ τ ο υ ς S cots G reys α ν α ­ λ Γ α λ λ ο β α υ β α ρ ικ ο ς σ τ ρ α τ ό ς σ τ ρ α τ ό τ ο υ Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο κα ι ζ η τ ώ ν τ α ς τ ο ν ά ν δ ρ α τ η ς π ου ή ­ σ τ ο υ ς Α υ σ τρ ια κ ο ύ ς τ ο υ π ρίτ α ν σ τρ α τιώ τη ς . γ κ η π α Ε υ γ έ ν ιο υ , ώ σ τε να α π ο ­ Ο ι Β α υ α ρ ο ί δ ε ν ά ν τ ε ξ α ν τη τ ρ έ ψ ε ι τ η ν ε π α φ ή μ ε τ α ξ ύ τω ν σ υ ν δ υ α σ μ έ ν η έ φ ο δ ο κα ι ά ρ χ ισ α ν δ ύ ο δ υ ν ά μ ε ω ν -τ ις ο π ο ίε ς χ ώ ­ a aa Η κατάληψ η να υ π ο χω ρ ο ύ ν. Η υ π ο χώ ρ η σ ή ρ ιζε ο Δ ο ύ ν α β η ς . Α ν τιλ α μ β α α λα α το υ το υ ς όμω ς σ ύ ν το μ α μ ετα τρ ά π η ν ό μ ε ν ο ς -σ ω σ τά - τ η ν κ α τ ά σ τ α ­ Schellenberg. κε σε ά τα κ τη φ υγή, κα θώ ς το ση ο Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο δ ιέ σ χ ισ ε, β ο ­ O C H S E N H E IM α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ικ ό ιπ π ικό τ ο υ ς κ α ­ ρ ε ιό τ ε ρ α α π ό ό τ ι ο ι Γά λλο ι π ε ­ τ α δ ίω ξ ε ω ς τ ις ό χ θ ε ς τ ο υ Δ ο ύ ν α ­ ρ ίμ ε ν α ν , τ ο ν π ο τα μ ό κα ι π α­ β η . Ε κ ε ί π ο λ λ ο ί σ φ α γ ιά σ τη κ α ν κα ι ά λ ­ ε π ιδ ίω ξε να π ο λ ε μ ή σ ε ι μ ε τ ις κ ύ ρ ιε ς ρ ά λ λ η λ α έ σ τ ε ιλ ε ε ν ισ χ ύ σ ε ις σ το μ ικ ρ ό λ ο ι π ν ίγ η κ α ν εν ώ π ρ ο σ π α θ ο ύ σ α ν να Β α υ α ρ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις . Σ κ ο π ό ς τ ο υ Μ ά ρ ­ Α υ σ τρ ια κ ό Σ τ ρ α τ ό τ ο υ Ε υ γ έ ν ιο υ , ο ο ­ δ ια σ χ ίσ ο υ ν τ ο ν π ο τα μ ό . Ο ι υ π ό λο ιπ ο ι λ μ π ο ρ ο ή τ α ν να κ α τ α σ τ ρ έ ψ ε ι ο λ ο σ χ ε - π ο ίο ς ο π ισ θ ο χ ω ρ ο ύ σ ε α ρ γ ά μ π ρ ο σ τά Γ α λ λ ο -Β α υ α ρ ο ί σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς π α ρ α δ ό θ η ­ ρ ώ ς τ ις Β α υ α ρ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις γ ια ν α α ­ σ τη ν ε χ θ ρ ικ ή π ίεσ η . Τ ε λ ικ ά σ τις 11 καν κα ι λ ίγ ο ι κα τέφ υ γα ν σ το Α υ γ ο ύ σ το υ 1704 ο ι δ ύ ο σ τ ρ α τ ο ί ε ν ώ θ η ­ ν α γ κ ά σ ε ι τ ο ν ε κ λ έ κ τ ο ρ α Μ α ξ ιμ ιλ ια ν ό D on au w o rth , γ ια να π α ρ α δ ο θ ο ύ ν μ ε τη να α π ο σ υ ρ θ ε ί απ ό τ ο ν π ό λ ε μ ο . Ο ε κ λ έ ­ κ α ν σ τη ν π ε ρ ιο χ ή τ ο υ M unster. Ο σ τρ α ­ σ ειρ ά τ ο υ ς τ η ν ε π ό μ ε ν η μ έρ α , μ α ζί μ ε κ τ ο ρ α ς ό μ ω ς , μη έ χ ο ν τ α ς ε μ π ισ το σ ύ ν η τ ά ρ χ η ς Tallard ή τ α ν π ε π ε ισ μ έ ν ο ς ό τ ι ο

Η μάχη το υ Sch ellenberg σ τη ν τελ ικ ή τη ς φάση. Δ ε ξιά , ο Μ ά ρ λμ π ορ ο επ ιβ λ έπ ει τη ν έφ ο δ ο τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν το υ . Πάνω α ρ ισ τερ ά δια κ ρ ίν ο ντα ι οι β α υ α ρ ικ ές ο χυρ ώ σ εις κα ι δ εξιά η πόλη το υ D onau w orth.

τ η ν π ό λ η , σ τ ο υ ς ν ικ η τ έ ς . Ο μ ω ς κα ι οι σ υ μ μ α χ ικ έ ς α π ώ λ ε ιε ς δ ε ν ή τ α ν μ ικ ρ έ ς : έ φ θ α σ α ν τ ο υ ς 1.500 ν ε κ ρ ο ύ ς κα ι τ ο υ ς 4.500 τ ρ α υ μ α τ ίε ς .

BLENHEIM Μ ε τ ά τ η ν ίκ η σ το S che llen be rg ο σ υ μ μ α χ ικ ό ς σ τ ρ α τ ό ς τ ο υ Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο

σ τις δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ (οι ο π ο ίε ς ά λ λ ω σ τε υ σ τ ε ρ ο ύ σ α ν α ρ ιθ μ η τ ικ ά έ ν α ν τ ι τω ν σ υ μ μ ά χ ω ν ), α π έ φ ε υ γ ε τ η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η . Σ τ η ν π ρ ο σ π ά θ ε ιά τ ο υ να ε ξ α ν α γ κ ά σ ε ι τ ο υ ς Β α υ α ρ ο ύ ς να π ο λ ε μ ή σ ο υ ν ο Μ ά ρ ­ λ μ π ο ρ ο λ ε η λ ά τ η σ ε τ η Β α υ α ρ ία , κ α τα σ τ ρ έ φ ο ν τ α ς 400 π ερ ίπ ο υ χ ω ρ ιά κα ι κωμ ο π ό λ ε ις , σ ε μ ια ε ν έ ρ γ ε ια π ο υ έ μ ε ιν ε γ ν ω σ τή σ τη ν Ισ το ρ ία ω ς " ο β ια σ μ ό ς

Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο σ κ ό π ε υ ε να υ π ο χ ω ρ ή σ ει γ ια να π ρ ο σ τ α τ ε ύ σ ε ι τ η γ ρ α μ μ ή τω ν σ υ γ κ ο ιν ω ν ιώ ν τ ο υ . Π λ η σ ιά ζ ο ν τα ς τ ο σ υ μ μ α χ ικ ό σ τ ρ α τ ό ο Tallard κα ι ο ε κ λ έ ­ κ τ ο ρ α ς σ τ ρ α τ ο π έ δ ε υ σ α ν σ το ε λ α φ ρ ά δ ια κ ε κ ο μ μ έ ν ο έ δ α φ ο ς π ο υ ε κ τ ε ίν ε τ α ι α π ό τ ο χ ω ρ ιό B lenheim , σ το ά κ ρ ο δ ε ξ ιό , ω ς τ ο χ ω ρ ιό Lutringen σ το α ρ ισ τε ρ ό . Το χ ω ρ ιό B lenheim β ρ ισ κ ό τα ν σ τις ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

Β α υ α ρ ό ς τυ φ εκ ιο φ ό ρ ο ς το υ σ υ ν τά γ μ α το ς π εζικού τη ς Φ ρουράς.

■jQ

*«■

ό χ θ ε ς τ ο υ Δ ο ύ ν α β η . Ε π ρ ό κ ε ιτ ο γ ια έ ν α χ ω ρ ιό μ ε 2 00-300 π έ τ ρ ιν α σ π ίτια . Ενα μ ικ ρ ό ρ υ ά κ ι τ ο δ ιέ σ χ ιζ ε κα ι κ α τ έ λ η γ ε σ το Δ ο ύ ν α β η . Τρία π ερ ίπ ο υ χ ιλ ιό μ ε τ ρ α β ο ρ ε ιο δ υ τ ικ ά τ ο υ B lenheim β ρ ισ κ ό τα ν τ ο χ ω ρ ιό O berglau, σ το κ έ ν τ ρ ο π ερ ίπ ο υ τ η ς τ ο π ο θ ε σ ία ς . Δ υ τ ικ ό τ ε ρ α , σ τις π α­ ρ υ φ έ ς τω ν δ ια σ ω μ έ ν ω ν λ ό φ ω ν , β ρ ι­ σ κ ό τ α ν τ ο χ ω ρ ιό Lutringen, σ το ο π ο ίο β ρ ισ κ ό τα ν τ ο ά κ ρ ο τ η ς γ α λ λ ο -β α υ α ρ ικ ή ς δ ιά τ α ξ η ς . Τ η ν ά λ λ η τ ο π ο θ ε σ ία δ ιέ ­ σ χ ιζε κ α τ ά μ ή κ ο ς , ε κ β ά λ λ ο ν τ α ς σ το Δ ο ύ ν α β η , ο π ο τ α μ ό ς N ebel, ο ο π ο ίο ς γ ια τ α δ ε δ ο μ έ ν α τ η ς ε π ο χ ή ς α π ο τε λ ο ύ σ ε σ ο β α ρ ό κ ώ λ υ μ α , κ α θ ώ ς τ ο π λά ­ τ ο ς τ ο υ σ ε ο ρ ισ μ έ ν α σ η μ ε ία έ φ θ α ν ε τ α τ έ σ σ ε ρ α μ έ τ ρ α , α λ λ ά κα ι γ ια τ ί τ ο έ δ α ­ φ ο ς γ ύ ρ ω απ ό τ ι ς ό χ θ ε ς τ ο υ ή τ α ν β α λ τ ώ δ ε ς . Σ τη β ό ρ ε ια ό χ θ η τ ο υ N ebel β ρ ί­ σ κο ντα ν τα χ ω ρ ιά W eilheim κα ι U nterglau. Σ τ ο μ ε τ α ξ ύ ο ι α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ Λ ο υ δ ο β ίκ ο υ τ ο υ Μ π άν τ ε ν α π ο σ π ά σ τη κ α ν απ ό τ ο ν κ ύ ρ ιο ό ­ γ κ ο υπ ό τ ο ν Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο κα ι π ο λ ιό ρ κ η ­ σ αν τ ο Ingolstadt. Ε τσ ι ο σ τ ρ α τ ό ς τ ο υ Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο α ρ ιθ μ ο ύ σ ε 52.000-56.000 ά ν δ ρ ε ς (οι π η γ έ ς δ ε ν σ υ μ φ ω ν ο ύ ν α π ό ­ λ υ τα ). Ο ι δ υ ν ά μ ε ις α υ τ έ ς ή τ α ν σ υ γ κ ρ ο ­

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

τ η μ έ ν ε ς σ ε 65 τ ά γ μ α τ α π ε ζ ικ ο ύ κα ι 160-178 ίλ ε ς ιπ π ικο ύ, ε ν ώ δ ιέ θ ε τ α ν κα ι 66 π υ ρ ο β ό λ α . Σ τη σ τρ α τιά α υ τή υ π η ρ ε ­ το ύ σ α ν Β ρ ε τ α ν ο ί, Α υ σ τρ ια κ ο ί, Π ρώ σ οι κα ι Δ α ν ο ί σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς , κ α θ ώ ς κα ι ά ν ­ δ ρ ε ς απ ό τ ο Λ ο υ ν ε μ β ο ύ ρ γ ο , τ η ν ΕσσηΚ έσ σ ελ , τ ο Π α λ α τιν ά τ ο κα ι ά λ λ α μ ικ ρ ό ­ τ ε ρ α γ ε ρ μ α ν ικ ά κ ρ α τίδ ια . Οι ενω μ ένες γ α λ λ ο -β α υ α ρ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις α ρ ιθ μ ο ύ σ α ν π ερ ί τ ο υ ς 60.000 ά ν δ ρ ε ς , σ υ γ κ ρ ο τ η μ έ ν ο υ ς σ ε 82 τ ά γ μ α ­ τ α π ε ζ ικ ο ύ κα ι 178 ίλ ε ς ιπ π ικο ύ, ε ν ώ δ ιέ θ ε τ α ν κα ι 90 π υ ρ ο β ό λ α . Ο ι Γα λλοΒ α υ α ρ ο ί δ ε ν π ε ρ ίμ ε ν α ν κ α μ ία ε π ίθ ε σ η . Για τ ο λ ό γ ο α υ τ ό ε ίχ α ν σ τ ρ α τ ο π ε δ ε ύ σ ει ω ς δ ύ ο ξ ε χ ω ρ ισ τ ο ί σ τρ α το ί, ό π ω ς α κ ρ ιβ ώ ς κ ιν ο ύ ν τ ο , δ ε ξ ιά υπ ό τ ο ν Tallard κα ι α ρ ισ τε ρ ά υπ ό τ ο ν ε κ λ έ κ τ ο ρ α Μ α ξιμ ιλ ια ν ό -Ε μ μ α ν ο υ ή λ κα ι τ ο Γά λλο σ τρ α ­ τ η γ ό M arsin. Π α ρ ά τ ις π ρ ο σ δ ο κ ίε ς τω ν Γα λλοΒ α υ α ρ ώ ν , η σ υ μ μ α χ ικ ή η γ ε σ ία υπ ό τ ο υ ς Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο , Ε υ γ έ ν ιο κ α ιΛ ε ο π ό λ δ ο τ ο υ A n h a lt D essau, δ ιο ικ η τ ή τω ν π ρ ω σ ικώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν , σ υ μ φ ώ ν η σ ε γ ια ά μ ε σ η π ρ ο σ β ο λ ή τ ο υ ε χ θ ρ ο ύ . Ε τσ ι σ τις τ ρ ε ι ς τ α ξ η μ ε ρ ώ μ α τ α τ η ς 1 3η ς Α υ γ ο ύ σ το υ 1704 η σ υ μ μ α χ ικ ή σ τρ α τιά ξ ε κ ίν η σ ε σ ε ο κ τ ώ φ ά λ α γ γ ε ς τ η ν κ ίν η ­ σή τ η ς π ρ ο ς σ υ ν ά ν τη σ η τ ο υ ε χ θ ρ ο ύ . Σ τ ο δ ε ξ ιό , υπ ό τ ο ν Ε υ γ έ ν ιο κα ι τ ο ν Λ ε ο π ό λ δ ο , κ ιν ο ύ ν τ ο δ ύ ο φ ά λ α γ γ ε ς π ε ζ ι­ κ ο ύ κα ι δ ύ ο ιπ π ικο ύ. Σ τ ο α ρ ισ τε ρ ό , υπ ό τ ο ν Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο κα ι τ ο ν λ ό ρ δ ο C utts (γ ν ω σ τό ω ς “ σ α λ α μ ά ν δ ρ α ” , γ ια τ η ν αφ ο β ία τ ο υ υπ ό τ ο π υ κ ν ό τ ε ρ ο ε χ θ ρ ικ ό π υρ ), κ ιν ο ύ ν τ ο ά λ λ ε ς τ έ σ σ ε ρ ις φ ά λ α γ ­ γ ε ς , δ ύ ο π ε ζ ικ ο ύ κα ι δ ύ ο ιπ π ικο ύ. Σ τ ο μ έ σ ο τω ν κ ιν ο ύ μ ε ν ω ν φ α λ ά γ γ ω ν κ ιν ε ί­ τ ο τ ο π υ ρ ο β ο λ ικ ό κα ι ο ι α π ο σ κ ε υ έ ς τ ο υ σ τρ α το ύ . Ενώ ο σ τ ρ α τ ό ς π ρ ο ή λ α υ ν ε σ χ η μ α τ ί­ σ τ η κ ε μ ια 9η φ ά λ α γ γ α κα ι τ ι θ έ μ ε ν η υπ ό τ ο ν C u tts α ν έ λ α β ε κ α θ ή κ ο ν τ α ε ­ μ π ρ ο σ θ ο φ υ λ α κ ή ς . Α π ο τ ε λ ε ίτ ο α π ό 20 τά γ μ α τ α π ε ζ ικ ο ύ κα ι 15 ίλ ε ς ιπ π ικο ύ. Σ τ ο γ α λ λ ο -β α υ α ρ ικ ό σ τ ρ α τ ό π ε δ ο ε ­ π ικ ρ α τ ο ύ σ ε η σ υ χ ία , ό τ α ν ξ α φ ν ικ ά έ ν α ς Φ λ α μ α ν δ ό ς α ξ ιω μ α τ ικ ό ς τ ο υ Γ α λλ ικο ύ Σ τ ρ α τ ο ύ , ο κ ό μ η ς De M erode-W esterloo, ε ιδ ο π ο ιη μ έ ν ο ς α π ό τ ο β ο η θ ό τ ο υ α ν τίκ ρ υ σ ε έ ν τ ρ ο μ ο ς β γ α ίν ο ν τ α ς απ ό τη σ κ η ν ή τ ο υ τ ο σ υ μ μ α χ ικ ό σ τρ α τό , α ν ε ­ π τ υ γ μ έ ν ο α π έ ν α ν τ ι τ ο υ γ ια μ ά χ η . Η ώ ρ α ή τ α ν έ ξ ι τ ο π ρω ϊ κα ι α μ έσ ω ς σ ή μ α ν ε σ υ ν α γ ε ρ μ ό ς . Β ε β ια σ μ έ ν α σι Γά λλο ι κ α ι ο ι Β α υ α ρ ο ί σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς ά ρ χ ισ α ν να σ υ ν τά σ σ ο ν τα ι κα ι να α ν α π τύ σ σ ο ν τα ι γ ια τ η ν ε π ικ ε ίμ ε ν η μ ά χ η . Α ν ά μ εσ α σ το B lenheim κα ι σ το Δ ο ύ ­ ν α β η τ ά χ θ η κ α ν 12 ίλ ε ς δ ρ α γ ώ ν ω ν π ου ε ίχ α ν α φ ιπ π ε ύ σ ε ι. Σ τ η ν α μ υ ν τ ικ ή π ε ρ ί­ μ ε τ ρ ο τ ο υ B lenheim τ ά χ θ η κ α ν , υπ ό τ ο ν σ τ ρ α τ η γ ό C leram banlt, ε ν ν έ α τ ά γ μ α τ α π ε ζ ικ ο ύ , ε ν ώ πίσω απ ό τ ο χ ω ρ ιό τ ά χ θ η ­ κ α ν ω ς ε φ ε δ ρ ε ία , σ ε δ ύ ο γ ρ α μ μ έ ς μ ά ­ χ η ς , 18 α κ ό μ α τ ά γ μ α τ α π ε ζ ικ ο ύ . Μ ε τ α ­ ξύ τ ο υ B lenheim κα ι τ ο υ O be rgla u τ ά ­ χ θ η κ α ν ε ν ν έ α μ ό ν ο τ ά γ μ α τ α π ε ζ ικ ο ύ ,

68 ίλ ε ς ιπ π ικο ύ κα ι ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο ς α­ ρ ιθ μ ό ς τ ω ν π υ ρ ο β ό λ ω ν . Τ η ν ά μ υ ν α τ ο υ O be rgla u α ν έ λ α β α ν 14 γ α λ λ ικ ά τ ά γ μ α ­ τα , ε ν ώ τ η ν ά μ υ ν α τ ο υ Lutringen 12 β α υ ­ α ρ ικ ά . Α ν ά μ εσ α σ το O b e rgla u κα ι σ το Lutringen τ ά χ θ η κ α ν ο ι υ π ό λ ο ιπ ε ς δ υ ν ά ­ μ ε ις . Α π έ ν α ν τι σ τις δ υ ν ά μ ε ις α υ τ έ ς οι σ ύ μ μ α χ ο ι α ν έ π τ υ ξ α ν κα ι α υ τ ο ί τ ις δ υ ν ά μ ε ις σ ε γ ρ α μ μ ή μ ά χ η ς . Σ τ ο ά κ ρ ο α ρ ισ τε ρ ό , α π έ ν α ν τι σ το B lenheim , τ ά ­ χ θ η κ α ν ο ι δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ λ ό ρ δ ο υ C utts σ χ η μ α τ ίζ ο ν τ α ς τ έ σ σ ε ρ ις γ ρ α μ μ έ ς π ε ζ ι­ κ ο ύ κ α ι δ ύ ο ιπ π ικο ύ. Σ τ ο κ έ ν τ ρ ο , υπό τ ο ν σ τ ρ α τ η γ ό C hurchill, α δ ε λ φ ό τ ο υ δ ο ύ κ α τ ο υ Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο , τ ά χ θ η κ α ν 18 τ ά γ μ α τ α π ε ζ ικ ο ύ κα ι 71 ίλ ε ς ιπ π ικού Α π έ ν α ν τ ι σ το O be rgla u τ ο π ο θ ε τ ή θ η κ α ν

Π ρώ σος Τυφ εκιο φ ό ρ ο ς του Σ υ ν τά γ μ α το ς von S ch labrendorff. Το Π ρω σικό π εζικό π ο λέμ η σ ε, υπό τον π ρίγκηπα το υ A nhalt-D essau, ηρω ικά σ το Blenheim , κ ερ δ ίζο ν τα ς τη ν εκ τίμ η σ η εχ θ ρ ώ ν και φίλων και δ η μ ιο υ ρ γ ώ ν τα ς μια π αράδοση που σ υ νεχ ίσ τη κ ε για αιώ νες.

10 τ ά γ μ α τ α α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ικ ο ύ π ε ζ ικ ο ύ υπ ό τ ο ν π ρ ίγ κ η π α τ ο υ H olstein-B eck. Σ τη δ ε ξ ιά π τ έ ρ υ γ α τ ά χ θ η κ α ν 92 ίλ ε ς ιπ π ικο ύ κα ι τ α 18 τ ά γ μ α τ α π ε ζ ικ ο ύ υπό τ ο ν Λ ε ο π ό λ δ ο τ ο υ A nh a lt-D e ssa u . Τη δ ι­ ο ίκ η σ η σ το α ρ ισ τ ε ρ ό κα ι σ το κ έ ν τ ρ ο ε ί ­ χ ε ο Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο , ε ν ώ τ ο δ ε ξ ιό δ ιο ικ ο ύ ­ σ ε ο Ε υ γ έ ν ιο ς . Ε χ ο ν τα ς λ ά β ε ι τ η δ ιά τ α ξ η μ ά χ η ς ο σ υ μ μ α χ ικ ό ς σ τ ρ α τ ό ς ή τ α ν έ τ ο ιμ ο ς να π ρ ο ε λ ά σ ε ι. Κ α θ υ σ τ ε ρ ο ύ σ ε ό μ ω ς γ ια τ ί ο ι δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ Ε υ γ έ ν ιο υ δ ε ν μ π ο ρ ο ύ ­ σαν, λ ό γ ω τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς , ν α α ν α ­ π τυ χ θ ο ύ ν . Τ ελικ ά , γ ύ ρ ω σ τις 12 τ ο μ ε ­ σ η μ έρ ι, ο Ε υ γ έ ν ιο ς έ σ τ ε ιλ ε μ ή ν υ μ α σ το ν Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο ό τ ι ή τ α ν έ τ ο ιμ ο ς και η π ρ ο έ λ α σ η ξ ε κ ίν η σ ε . Το π υ ρ ο β ο λ ικ ό κα ι τω ν δ ύ ο π λ ε υ ρ ώ ν ε ίχ ε ή δ η α ρ χ ίσ ει τ η δ ρ ά σ η τ ο υ απ ό τ ις π ρ ώ τ ε ς π ρ ω ιν έ ς ώ ρες. Σ τ ο γ α λ λ ικ ό σ τ ρ α τ ό π ε δ ο ε π ικ ρ α ­ τ ο ύ σ ε δ ιχ ο γ ν ω μ ία σ χ ε τικ ά μ ε τ ο ν π ρ ο ­ σ φ ο ρ ό τ ε ρ ο τρ ό π ο δ ρ ά σ η ς . Ο σ τ ρ α τ ά ρ ­ χ η ς Tallard ή θ ε λ ε να ε π ιτ ρ έ ψ ε ι σ το ν ε ­ χ θ ρ ό να δ ια σ χ ίσ ει τ ο ν π ο τα μ ό N ebel κα ι σ τη σ υ ν έ χ ε ια να τ ο υ ε π ι τ ε θ ε ί κα ι να τ ο ν κ α τ α σ τ ρ έ ψ ε ι τ η σ τιγ μ ή π ου θ α υ π ο χ ω ρ ο ύ σ ε έ χ ο ν τ α ς τ ο π ο τά μ ι σ τα ν ώ τα τ ο υ . Α ν τ ίθ ε τ α ο ι M arsin κα ι Μ α ξιμ ιλ ια ν ό ς -Ε μ μ α ν ο υ ή λ π ίσ τε υ α ν ό τ ι έ ­ π ρ ε π ε να π ρ ο ω θ ή σ ο υ ν τ ις δ υ ν ά μ ε ις σ τις ό χ θ ε ς τ ο υ N ebel κα ι να π ο λ ε μ ή ­ σ ο υ ν τ ο ν ε χ θ ρ ό τ η ν ώ ρ α π ου θ α δ ιέ ­ σ χ ιζε τ ο ν π ο τα μ ό . Π α ρ ά τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τι ή τ α ν α ν ώ τ ε ρ ο ς , ο σ τ ρ α τ ά ρ χ η ς Tallard δ ε ν ή τ α ν σ ε θ έ σ η ν α ε π ιβ λ η θ ε ί μ ε τ ο κ ύ ρ ο ς τ ο υ σ τ ο υ ς υ φ ισ τ α μ έ ν ο υ ς το υ . Ε τσ ι ο ι γ α λ λ ο -β α υ α ρ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις π ο ­ λ έ μ η σ α ν ω ς δ ύ ο ξ ε χ ω ρ ισ τ ο ί σ τρ α το ί. Σ τ η ν α ρ ισ τε ρ ή π τ έ ρ υ γ α ο M a rsin π λ η ­ σ ία σ ε τ ο ν π ο τα μ ό , ε ν ώ σ το δ ε ξ ιό κα ι σ το κ έ ν τ ρ ο ο Tallard κ ρ ά τ η σ ε τ ις δ υ ν ά ­ μ ε ις τ ο υ πίσω. Γύρω σ τις 12.30 ο ι δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ C u tts ε π ιτ έ θ η κ α ν κ α τ ά τ ο υ B lenheim , α λ λ ά α π ο κ ρ ο ύ σ τ η κ α ν κα ι κ α τ ά τ η ν υ π ο χώ ρ η σ ή τ ο υ ς δ έ χ θ η κ α ν έ φ ο δ ο σ τις π λ ε υ ρ έ ς απ ό τ ο ε π ίλ ε κ τ ο γ α λ λ ικ ό ιππι­ κό τ ω ν G endarm es, π ου τ ο υ ς π ρ ο κ ά λ ε σ ε μ ε γ ά λ ε ς α π ώ λ ε ιε ς . Η ε π ίθ ε σ η τ ο υ C u tts ε π α ν α λ ή φ θ η κ ε κα ι π ά λι, τ ε λ ι κ ά ό ­ μ ω ς α υ τ ό ς ο π ισ θ ο χ ώ ρ η σ ε. Σ τ ις ε π ιθ έ ­ σ ε ις α υ τ έ ς σ κ ο τ ώ θ η κ ε ο σ υ ν τ α γ μ α τ ά ρ ­ χ η ς Row, δ ιο ικ η τ ή ς τ α ξ ια ρ χ ία ς , ο ο π ο ί­ ο ς ε ίχ ε δ ια τ ά ξ ε ι τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ ο υ να μη σ τ α μ α τ ή σ ο υ ν τ η ν π ρ ο έλ α σ ή τ ο υ ς ο ύ τ ε κ α ν γ ια να π υ ρ ο β ο λ ή σ ο υ ν π ρ ιν κ α ρ φ ώ ­ σ ει τ ο ξ ίφ ο ς τ ο υ σ τα γ α λ λ ικ ά ο χ υ ρ ώ μ α ­ τα . Ο σ υ ν τ α γ μ α τ ά ρ χ η ς έ φ τ α σ ε π ε ζ ό ς μ π ρ ο σ τά α π ό τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ ο υ , π ρώ ­ τ ο ς σ τα ο χ υ ρ ώ μ α τα , κ ά ρ φ ω σ ε τ ο ξ ίφ ο ς τ ο υ κα ι ε κ ε ί έ π ε σ ε ν ε κ ρ ό ς α π ό τ ις ο μ ο ­ β ρ ο ν τ ίε ς τ ω ν Γάλλων. Π α ρ ά τ η ν α π ο ­ τ υ χ ία τ ω ν σ υ μ μ α χ ικ ώ ν ε π ιθ έ σ ε ω ν κ α τ ά τ ο υ B lenheim ο C leram banlt, δ ιο ικ η τ ή ς (ό π ω ς ε ίπ α μ ε ) τω ν γ α λ λ ικ ώ ν τ α γ μ ά τ ω ν σ το χ ω ρ ιό , φ ο β ο ύ μ ε ν ο ς ε π α ν ά λ η ψ η τ ω ν ε π ιθ έ σ ε ω ν μ ε ισ χ υ ρ ό τ ε ρ ε ς δ υ ν ά ­ μ ε ις κ α τ ό ρ θ ω σ ε να σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ σ ε ι μ έ ­

11

Τζων Τσώρτσιλ, π ρώ τος δο ύ κ α ς το υ Μ ά ρ λμ π ορ ο. Υπήρξε ο κ α λ ύ τερ ο ς σ τρ α τη γ ό ς τη ς γενιάς το υ και έν α ς από το υ ς κ α λ ύ τερ ο υ ς σ τη ν π αγκόσμια σ τρ α τιω τικ ή ισ το ρ ία . Ο "μικρ ός δ εκ α ν έα ς Τζω ν” δ εν η τ τ ή θ η κ ε π ο τέ σ το π εδίο τη ς μ ά χ η ς. Η τ τ ή θ η κ ε όμω ς από τις α ν α κ το ρ ικ ές ίν τρ ιγ κ ες και τα π εινω μ ένος α ν α γ κ ά σ τη κ ε να π α ρ α ιτη θ ε ί από την α ρ χ ισ τρ α τη γ ία .

σα σ το χ ω ρ ιό ό ,τ ι ε ίχ ε σ τη δ ιά θ ε σ ή το υ . Σ υ ν ο λ ικ ά 27 τ ά γ μ α τ α γ α λ λ ικ ο ύ π εζ ικ ο ύ “ σ τ ρ ιμ ώ χ τ η κ α ν ” σ το χ ω ρ ιό , χ ω ρ ίς ο ύ τ ε έ ν α απ ό α υ τ ά να μ π ο ρ ε ί να κ ιν η θ ε ί. Α ν τ ιλ α μ β α ν ό μ ε ν ο ς τ η ν κ ίν η σ η α υ τή τω ν Γά λλω ν ο Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο δ ιέ τ α ξ ε τ ο ν C u tts ν α μ η ν ε π α ν α λ ά β ε ι τ η ν έ φ ο δ ο κ α ­ τ ά τ ο υ χ ω ρ ιο ύ , α λ λ ά ν α α π α σ χ ο λ ε ί τ ο υ ς α ν τιπ ά λ ο υ ς μ ε π υ ρ ά . Τ η ν ίδ ια ώ ρ α π έ ­ ν τ ε ίλ ε ς Β ρ ε τ α ν ώ ν ιπ π έω ν δ ιέ σ χ ισ α ν τ ο ν π ο τ α μ ό N ebel μ ε σ κο π ό να π α ρ ά ­ σ χ ο υ ν υ π ο σ τ ή ρ ιξ η σ τα τ ά γ μ α τ α τ ο υ C utts α π έ ν α ν τ ι σ τ ο υ ς G endarm es. Μ ό ­ λ ις ο Tallard ε ίδ ε τ ο υ ς Β ρ ε τ α ν ο ύ ς ε ξ α ­ π έ λ υ σ ε ε ν α ν τ ίο ν τ ο υ ς ο κ τώ ίλ ε ς τ ο υ κ α λ ύ τ ε ρ ο υ ε υ ρ ω π α ϊκ ο ύ ιπ π ικο ύ. Ο δ ι­

ο ικ η τ ή ς τω ν γ α λ λ ικ ώ ν ιλώ ν π ρ ο σ π ά θ η ­ σ ε α ρ χ ικ ά ν α υ π ε ρ φ α λ α γ γ ίσ ε ι τ ι ς β ρ ε ­ τ α ν ικ έ ς ίλ ε ς . Σ τ α μ ά τ η σ ε ό μ ω ς τ ο υ ς ά ν ­ δ ρ ε ς τ ο υ σ ε α π ό σ τα σ η β ο λ ή ς π ισ το λ ι­ ο ύ α π ό τ ο υ ς Β ρ ε τ α ν ο ύ ς κα ι δ ιέ τ α ξ ε “ π υ ρ ” . Η ο μ ο β ρ ο ν τ ία ό μ ω ς δ ε ν ε ίχ ε ιδ ι­ α ίτ ε ρ ο α π ο τ έ λ ε σ μ α . Ο σ υ ν τ α γ μ α τ ά ρ ­ χ η ς Palm es, δ ιο ικ η τ ή ς τω ν Β ρ ε τ α ν ώ ν ιπ π έω ν, ε κ μ ε τ α λ λ ε υ ό μ ε ν ο ς τ η δ ια κ ο π ή τ η ς γ α λ λ ικ ή ς ε φ ό δ ο υ δ ιέ τ α ξ ε α μ έσ ω ς α ν τ ε π ίθ ε σ η . Τ ρ εις απ ό τ ις π έ ν τ ε ίλ ε ς τ ο υ ε π ιτ έ θ η κ α ν κ α τ ά μ έ τω π ο σ το υ ς Γάλλους, ενώ οι ά λ λ ες δ ύ ο υ π ερ φ α λά γ ­ γ ισ α ν κα ι τ ε λ ικ ά έ τ ρ ε ψ α ν σ ε φ υ γ ή τ ο π ε ρ ίφ η μ ο γ α λ λ ικ ό ιπ π ικό. Α υ τή ή τ α ν η π ρ ώ τη ή τ τ α τω ν G en da rm e s απ ό τ η ν ε ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Ί2

■*

π ο χ ή τ ω ν ιτα λ ικ ώ ν π ο λ έ μ ω ν κα ι ε ίχ ε π ο λ λ ή σ ο β α ρ ή επ ίπ τω σ η , κ υ ρ ίω ς σ το η ­ θ ικ ό τ ω ν γ α λ λ ικ ώ ν σ τ ρ α τ ε υ μ ά τ ω ν , α λ ­ λ ά κα ι σ το η θ ικ ό τ ο υ α ρ χ ισ τρ α τή γ ο υ το υ ς. Σ τ ο μ ε τ α ξ ύ ο ι σ ύ μ μ α χ ο ι ά ρ χ ισ α ν να δ ια σ χ ίζ ο υ ν τ ο ν N ebel σ το κ έ ν τ ρ ο . Ο Tallard, ό π ω ς ε ίχ ε σ χ εδ ιά σ ε ι, ε π έ τ ρ ε ψ ε σ τ ο υ ς σ υ μ μ ά χ ο υ ς να π ε ρ ά σ ο υ ν τ ο ν π ο ­ τ α μ ό κα ι σ τη σ υ ν έ χ ε ια ε ξ α π έ λ υ σ ε ε ν α ­ ν τ ίο ν τ ο υ ς 68 ίλ ε ς ιπ π ικο ύ. Α ρ χ ικ ά τ ο υ ς π ίε σ ε κα ι τ ο υ ς α ν ά γ κ α σ ε ν α ο π ι­ σ θ ο χ ω ρ ή σ ο υ ν . Σ τ ο σ η μ ε ίο α υ τ ό ό μ ω ς , κ α θ ώ ς η π ρ ώ τη γ ρ α μ μ ή τ ο υ σ υ μ μ α χ ι­ κ ο ύ ιπ π ικού υ π ο χ ω ρ ο ύ σ ε α ν ά μ ε σ α σ τα κ ε ν ά π ο υ υ π ή ρ χ α ν σ τα τ ά γ μ α τ α π ε ζ ι­ κ ο ύ , ο ι κ α τ α δ ιώ κ ο ν τ ε ς Γά λλο ι β ρ έ θ η ­ κ α ν ε κ τ ε θ ε ιμ έ ν ο ι σ τα π υ ρ ά τω ν π εζώ ν κα ι τ ο υ ε λ α φ ρ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ απ ό α ­ π ό σ τα σ η μ ικ ρ ό τ ε ρ η τ ω ν 100 μ έτρ ω ν . Υ π έσ τη σ α ν μ ε γ ά λ ε ς α π ώ λ ε ιε ς κα ι α ν α ­ γ κ ά σ τ η κ α ν ν α υ π ο χω ρ ή σ ο υ ν . Σ τ α θ ε ρ ά ο σ υ μ μ α χ ικ ό ς σ τ ρ α τ ό ς π ίε ζ ε τ ο γ α λ λ ι­ κό κ έ ν τ ρ ο . Σ τ ο σ υ μ μ α χ ικ ό δ ε ξ ιό ό μ ω ς η κ α τά σ τα σ η δ ε ν ή τ α ν ε υ χ ά ρ ισ τη γ ια τ ο υ ς σ υ μ μ ά χ ο υ ς . Ο ι ά ν δ ρ ε ς τ ο υ M arsin κα ι τ ο υ Μ α ξ ιμ ιλ ια ν ο ύ -Ε μ μ α ν ο υ ή λ κ ιν ή θ η κ α ν απ ό τ η ν α ρ χ ή π ρ ο ς σ υ ν ά ν τη σ η τω ν α ν τιπ ά λ ω ν τ ο υ ς κα ι σ ύ ν τ ο μ α α ν ά ­ γ κ α σ α ν τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ ο υ H olstein -B e ck να τ ρ α β η χ τ ο ύ ν πίσω. Ο μ ε γ ά λ ο ς κ ίν δ υ ν ο ς γ ια τ ο υ ς σ υ μ μ ά χ ο υ ς β ρ ισ κ ό τα ν ό μ ω ς σ το α κ ά ­ λ υ π το α ρ ισ τ ε ρ ό τ ο υ κ έ ν τ ρ ο υ τ ο υ ς π ου π ρ ο ή λ α υ ν ε . Ο M arsin δ ε ν α ν ή κ ε σ τ ο υ ς δ ιο ικ η τ έ ς π ο υ θ α ά φ η ν α ν μ ια τ έ τ ο ι α ε υ κ α ιρ ία α ν ε κ μ ε τ ά λ λ ε υ τ η . Α μ έ σ ω ς τ έ ­ θ η κ ε ε π ικ ε φ α λ ή ς τ ω ν ιπ π έω ν τ ο υ και π ρ ο σ π ά θ η σ ε ν α π λ α γ ιο κ ο π ή σ ε ι τ ο σ υ μ μ α χ ικ ό κ έ ν τ ρ ο . Η κ α τά σ τα σ η ή τ α ν ε ξ α ιρ ε τ ικ ά κ ρ ίσ ιμ η γ ια τ ο υ ς σ υ μ μ ά χ ο υ ς . Ο ίδ ιο ς ο δ ο ύ κ α ς τ ο υ Μ ά ρ λ μ π ο ­ ρ ο τ έ θ η κ ε ε π ικ ε φ α λ ή ς τρ ιώ ν τ α γ μ ά ­ τω ν π ε ζ ικ ο ύ κα ι δ ύ ο π υ ρ ο β ο λ α ρ χ ιώ ν τ ο υ σ υ ν τ α γ μ α τ ά ρ χ η B loo d κα ι π ρ ο σ π ά ­ θ η σ ε ν α κ λ ε ίσ ε ι τ ο ρ ή γ μ α π ου ε ίχ ε δ η μ ιο υ ρ γ η θ ε ί σ τη ν π α ρ ά τα ξή τ ο υ . Π α ­ ρ ά λ λ η λ α έ σ τ ε ιλ ε μ ή ν υ μ α σ το ν Ε υ γ έ ν ιο μ ε τ ο ο π ο ίο ζ η τ ο ύ σ ε τ η ν ε π έ μ β α σ η τ ω ν Α υ σ τρ ια κ ώ ν θ ω ρ α κ ο φ ό ρ ω ν τ η ς τ α ­ ξια ρ χ ία ς Fugger. Ο Ε υ γ έ ν ιο ς , π α ρ ό τι κα ι ο ι ίδ ιο ι π ιέ ζ ο ν τ α ν σ κ λ η ρ ά απ ό τ ο ν ε ­ χ θ ρ ό , σ υ μ φ ώ ν η σ ε α μ έσ ω ς κα ι έ σ τ ε ιλ ε τ ο υ ς θ ω ρ α κ ο φ ό ρ ο υ ς , ο ι ο π ο ίο ι έ π λ η ξ α ν τ ο υ ς Γ ά λ λ ο υ ς σ το δ ικ ό τ ο υ ς ε κ τ ε ­ θ ε ιμ έ ν ο α ρ ισ τ ε ρ ό π λ ε υ ρ ό κα ι τ ο υ ς έ ­ τρ εψ α ν σε φ υγή. Μ έ χ ρ ι τ ι ς τ ρ ε ι ς τ ο α π ό γ ε υ μ α η κ ρ ί­ ση ε ίχ ε α π ο σ ο β η θ ε ί κα ι ο ι Γά λλο ι ε ίχ α ν β ρ ε ι κ α τ α φ ύ γ ιο σ τις ο χ υ ρ ώ σ ε ις τ ο υ O berglau. Ο μ ω ς σ το σ υ μ μ α χ ικ ό δ ε ξ ιό η κ α τά σ τα σ η ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε ν α π α ρ α ­ μ έ ν ε ι κρ ίσ ιμ η . Ο ι Δ α ν ο ί κα ι ο ι Π ρώ σ οι π εζο ί, υπ ό τ ο ν Λ ε ο π ό λ δ ο τ ο υ A nh a lt D essau, έ φ τ α σ α ν έ ξ ω απ ό τ ο Lutringen. Κ α τ έ λ α β α ν μ ά λ ισ τα κα ι τ η ν π υ ρ ο β ο ­ λ α ρ χ ία π ου π ρ ο σ τ ά τ ε υ ε τ ο χ ω ρ ιό . Ε κ ε ί ό μ ω ς δ έ χ θ η κ α ν τ η σ υ ν δ υ α σ μ έ ν η ε π ί­ θ ε σ η τω ν Β α υ α ρ ώ ν π εζώ ν κα ι ιπ π έω ν

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

X^ 1

"I

***-,,_

i ^; \

^. . . .^ Ν X ^X τ- -N^C 1^ 1} Β%>^n 1iSί^ Α /ρ mu C So-»“ g J H ^ S C H W E N E N B A C H

w

w

77^ g jj j WQLPERSTETTEN

C p ^

< § "- j ?

C

^ 7

[ X jm

e g g ,

a r lb o r o u g h

^

2 s nc M A R S IN

16 Bns

and ELEC TO R

LÜTZINGEN

U NTER 6 L A U

4 ?

O BERGLAU

C ^ N 3" C u tts

S K > 220 8ns a ^ - 'l

'*'■

,

9 ^ns SI Mill

N r ^mJ^ 2 Sqns BLENHEIM

? C i3 Συμμαχικός Σ τρ α τός r i C Γαλλοθαυθαρικός σ τρατός

T A LLA R D

’U

/ SONDERHEIM River 0 ^

Χ ά ρ τη ς τη ς μ άχ ης το υ Blenheim , μ ε τη ν αρχική δ ιά τα ξη τω ν αντιπ άλω ν δυνάμεων.

κ α ι ο π ισ θ ο χ ώ ρ η σ α ν μ ε α τα ξ ία . Τ η ν ίδια σ τιγ μ ή τ ο α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ικ ό ιπ π ικό τ ρ ά ­ π η κ ε σ ε φ υ γ ή σ τη θ έ α τ ο υ α ν τίσ το ιχ ο υ γ α λ λ ικ ο ύ . Ο ι Π ρ ώ σ ο ι κα ι ο ι Δ α ν ο ί π ε ζ ο ί α ν α δ ιο ρ γ α ν ώ θ η κ α ν κα ι ε π ιτ έ θ η κ α ν π ά ­ λι. Α υ τή τ η φ ο ρ ά η έ φ ο δ ό ς τ ο υ ς ή τ α ν τ ό σ ο ο ρ μ η τ ικ ή , ώ σ τε ό χ ι μ ό ν ο κ α τ έ λ α ­ β α ν τ ο Lutringen, α λ λ ά σ υ ν έχ ισ α ν απ ω ­ θ ώ ν τ α ς τ ο υ ς Β α υ α ρ ο ύ ς α κ ό μ α π ιο π ί­ σω. Α ν α γ κ ά σ τη κ α ν ό μ ω ς ν α σ τ α μ α τ ή ­ σ ο υ ν τ η ν π ρ ο έ λ α σ ή τ ο υ ς δ ιό τ ι δ ε ν υ π ο σ τ η ρ ίζ ο ν τα ν απ ό φ ίλ ιο ιππ ικό. Η ώ ρ α ή τ α ν τ έ σ σ ε ρ ις τ ο α π ό γ ε υ μ α . Ο σ τ ρ α τ ά ρ χ η ς Tallard, έ χ ο ν τ α ς α π ο τύ χ ε ι να σ τ α μ α τ ή σ ε ι τ η ν π ρ ο έλ α σ η τω ν σ υ μ μ ά χ ω ν σ το κ έ ν τ ρ ο , κ ιν δ ύ ν ε υ ε να απ ο κ ο π ε ί απ ό τ ο α ρ ισ τ ε ρ ό τ ο υ π λ ε υ ρ ό , μ ο ν α δ ικ ό ς σ ύ ν δ ε σ μ ο ς μ ε τ ο ο π ο ίο ή ­ τ α ν η φ ρ ο υ ρ ά τ ο υ O berglau. Ο Μ ά ρ ­ λ μ π ο ρ ο , σ το μ ε τ α ξ ύ , ε ν ίσ χ υ σ ε τ ο κ έ ­ ν τρ ο το υ μ ε τα φ έ ρ ο ν τα ς π έ ν τε τά γ μ α ­ τ α κα ι ε ν ν έ α ίλ ε ς ιπ π έω ν απ ό τ ο δ ε ξ ιό τ ο υ . Ο Tallard ε ίχ ε σ το κ έ ν τ ρ ο ε ν ν έ α τ ά γ μ α τ α π ε ζ ικ ο ύ κα ι 60 π ερ ίπ ο υ ίλ ε ς ιπ π ικο ύ, ο ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ε ς τ ω ν ο π ο ίω ν β ρ ίσ κ ο ν τ α ν σ ε κ α κ ή κ α τά σ τα σ η μ ε τ ά τ η ν π ρ ώ τη σ ύ γ κ ρ ο υ σ η μ ε τ ο υ ς σ υ μ μ ά ­ χους. Ο ι σ υ μ μ α χ ικ έ ς ίλ ε ς π ίε σ α ν τ ο υ ς Γ ά λ λ ο υ ς , ο ι ο π ο ίο ι ά ρ χ ισ α ν να π α ρ α χ ω ­ ρ ο ύ ν έ δ α φ ο ς . Το σ υ μ μ α χ ικ ό ιπ π ικό ό ­ μ ω ς β ρ έ θ η κ ε μ ε τ η σ ειρ ά τ ο υ ε κ τ ε θ ε ι ­ μ έ ν ο σ τα π υ ρ ά τω ν γ α λ λ ικ ώ ν τ α γ μ ά ­ τω ν. Ο ι γ ε ν ν α ίο ι ό μ ω ς α υ τ ο ί π ε ζ ο ί σ υ γ κ έ ν τρ ω σ α ν ε ν α ν τ ίο ν τ ο υ ς τ α π υ ρ ά 23 σ υ μ μ α χ ικ ώ ν τ α γ μ ά τ ω ν κα ι τ ο υ σ υ ν ό ­ λ ο υ σ χ ε δ ό ν τ ο υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Π α ρ ό λ α α υ τ ά τ α γ α λ λ ικ ά σ υ ν τ ά γ μ α τ α κ ρ ά τ η ­ σ αν σ τ α θ ε ρ ά τ ις θ έ σ ε ις , μ έ χ ρ ι τ η σ τ ιγ ­ μή π ου δ έ χ θ η κ α ν κα ι τη ν· έ φ ο δ ο τ ο υ σ υ μ μ α χ ικ ο ύ ιπ π ικο ύ π ο υ ε ίχ ε τ ρ έ ψ ε ι σ ε φ υ γ ή -τ ε λ ικ ά - τ ο υ ς Γ ά λ λ ο υ ς ιπ π είς. Τα σ υ ν τ ά γ μ α τ α τ ο υ γ α λ λ ικ ο ύ π ε ζ ι­ κ ο ύ , α ν ά μ ε σ ά τ ο υ ς κα ι ο ι “ Α γ ρ ιε ς χ ή ­

ν ε ς ” , τ ο β α σ ιλ ικ ό ιρ λ α ν δ ικ ό σ ύ ν τα γ μ α τ ο υ Γ α λ λ ικ ο ύ Σ τ ρ α τ ο ύ , π ο λ έ μ η σ α ν μ έ ­ χ ρ ι τ ο ν τ ε λ ε υ τ α ί ο ά ν δ ρ α . Σ το σ υ μ μ α χ ι­ κό δ ε ξ ιό τ ο α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ικ ό ιπ π ικό ανασ υ γ κ ρ ο τ ή θ η κ ε κα ι μ α ζί μ ε τ ο υ ς Δ α ­ ν ο ύ ς κα ι τ ο υ ς Π ρ ώ σ ο υ ς π ε ζ ο ύ ς , α λ λ ά κα ι τ ο υ ς π ε ζ ο ύ ς τ ο υ π ρ ίγ κ η π α το υ H olstein -B e ck, α ν ά γ κ α σ α ν τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ ο υ M arsin κα ι τ ο υ ε κ λ έ κ τ ο ρ α ν α ο π ι­ σ θ ο χ ω ρ ή σ ο υ ν . Ο ,τι ε ίχ ε μ ε ίν ε ι απ ό τ ο γ α λ λ ικ ό κ έ ν τ ρ ο τ ρ ά π η κ ε σ ε ά τ α κ τ η φ υ γ ή . Ο σ τ ρ α τ ά ρ χ η ς Tallard μ ά τα ια π ρ ο σ π ά θ η σ ε ν α σ τα μ α τή σ ε ι τ η φ υ γ ή κα ι α ιχ μ α λ ω τ ίσ τ η κ ε σ τη ν π ρ ο σ π ά θ ε ιά τ ο υ ν α α ν α δ ιο ρ γ α ν ώ σ ε ι τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς το υ . Σ τ ο B lenheim ο C leram banlt π ρ ο σ π α ­ θ ο ύ σ ε γ ια α ρ κ ε τ έ ς ώ ρ ε ς να ε π ικ ο ιν ω ­ ν ή σ ε ι μ ε τ ο δ ιο ικ η τ ή τ ο υ . Σ ε κ α μ ία ό ­ μ ω ς π ερ ίπ τω σ η ο ι α γ γ ε λ ιο φ ό ρ ο ι δ ε ν κ α τ ό ρ θ ω σ α ν να φ θ ά σ ο υ ν σ το ν π ρ ο ο ρ ι­ σ μό τ ο υ ς . Ο C leram banlt π ρ ο σ π ά θ η σ ε ν α δ ια φ ύ γ ε ι ε γ κ α τ α λ ε ίπ ο ν τ α ς τ ο υ ς ά ν ­ δ ρ ε ς τ ο υ , α λ λ ά π ν ίγ η κ ε . Ο ι ά ν δ ρ ε ς το υ π ρ ο σ π ά θ η σ α ν ν α δ ια φ ύ γ ο υ ν . Ο ι π ροσ π ά θ ε ιέ ς τ ο υ ς ό μ ω ς ή τ α ν α σ υ ν τό ν ισ τ ε ς κα ι α π έτυ χ α ν . Μ έ χ ρ ι τ ι ς ε ν ν έ α τ ο β ρ ά δ υ τ α υ π ο λ ε ίμ μ α τ α τ ω ν γ α λ λ ικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν σ το B lenheim π α ρ α δ ό θ η κ α ν . Ο ι ν ικ η τ έ ς κ α τ ε δ ίω ξ α ν τ ο υ ς α ν τιπ ά ­ λ ο υ ς τ ο υ ς μ έ χ ρ ι π ου ν ύ χ τω σ ε κα ι σ τα ­ μ ά τη σ α ν ό τ α ν δ ύ ο σ υ μ μ α χ ικ ά σ υ ν τ ά γ ­ μ α τα ιπ π ικού λ ίγ ο έ λ ε ιψ ε ν α ε μ π λ α κ ο ύ ν μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς . Ο γ α λ λ ο -β α υ α ρ ικ ό ς σ τ ρ α τ ό ς α π ο δ ε κ α τ ίσ τ η κ ε α φ ο ύ έ χ α σ ε 38-40.000 ά ν δ ρ ε ς , απ ό τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς οι 14.000 α ιχ μ α λ ω τίσ τη κ α ν . Σ τα χ έ ρ ια τω ν σ υ μ μ ά χ ω ν έ π ε σ α ν 60 π ερ ίπ ο υ π υ ρ ο β ό ­ λα, 300 σ η μ α ίε ς κα ι λ ά β α ρ α , 15 σ υ λ λ ο ­ γ έ ς υ λ ικ ώ ν γ ε φ υ ρ ο π ο ιϊα ς , 24 β α ρ έ λ ια α σ ή μ ι, 34 π ο λ υ τ ε λ ε ίς ά μ α ξ ε ς κα ι 3.600 σ κ η ν έ ς . Ο μ ω ς κα ι ο ι σ ύ μ μ α χ ο ι είχ α ν σ ο β α ρ έ ς α π ώ λ ε ιε ς , π ο υ έ φ θ α σ α ν τ ις 4.500 ν ε κ ρ ο ύ ς κα ι τ ις 8.000 τ ρ α υ μ α τ ίε ς .

ΕΠ ΙΛ Ο ΓΟ Σ Η σ υ ν τρ ιβ ή τ ω ν Γ ά λλω ν σ το B lenheim α π ο τ έ λ ε σ ε τ ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο π λ ή γ μ α π ο υ υ π έ σ τη η γ α λ λ ικ ή μ ο ν α ρ ­ χ ία απ ό τ η ν ε π ο χ ή τ η ς μ ά χ η ς τ η ς Παβ ία τ ο 1525. Κ α τά τ ο π α ρ ε λ θ ό ν ο ι γ α λ ­ λ ικ έ ς σ τ ρ α τ ιέ ς ε ίχ α ν η τ τ η θ ε ί, π ο τ έ ό ­ μ ω ς μ ε τ έ τ ο ι ο τρ ό π ο (π ο σ ο σ τό α π ω λ ε ι­ ώ ν 66% π ερ ίπ ο υ ). Η ή τ τ α σ το B lenheim , όπ ω ς κα ι ο ι μ ε τ έ π ε ιτ α ή τ τ ε ς σ το R am illies, τ ο 1706, κα ι σ το O udenard, τ ο 1708, ο φ ε ίλ ο ν τ α ν σ ε μ ε γ ά λ ο β α θ μ ό σ τη ν α δ υ ν α μ ία τ η ς γ α λ λ ικ ή ς η γ ε σ ία ς να α ν α θ ε ω ρ ή σ ε ι τ ις π ε ρ ί π ο λ ε μ ικ ή ς τ έ ­ χ ν η ς θ έ σ ε ις τ η ς . Σ τ ο ν π ό λ ε μ ο τ η ς Ισ π α ν ικ ή ς Δ ια δ ο ­ χ ή ς ο ι Γά λλο ι ε π έ μ ε ιν α ν σ ε τ α κ τ ι κ έ ς π ο υ χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν τ ο α κ ό μ α κα ι σ το ν Τ ρ ια κ ο ν τ α ε τ ή Π ό λ ε μ ο . Το π ε ζ ικ ό τ ο υ ς τ α σ σ ό τα ν σ ε γ ρ α μ μ έ ς μ ά χ η ς β ά θ ο υ ς 4 ή 5 ζυ γ ώ ν , μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α έ ν α ς σ η μ α ­ ν τ ικ ό ς α ρ ιθ μ ό ς α ν δ ρ ώ ν ν α μη μ π ο ρ ε ί να σ υ μ μ ε τ ά σ χ ε ι σ τη σ ύ γ κ ρ ο υ σ η . Επί­ σ η ς τ ο μ ε γ ά λ ο β ά θ ο ς σ ή μ α ιν ε μ είω σ η τ ο υ π λ ά τ ο υ ς τ ο υ μ ε τώ π ο υ . Ε τσ ι έ ν α γ α λ λ ικ ό τ ά γ μ α 700 π ερ ίπ ο υ α ν δ ρ ώ ν π α­ ρ ο υ σ ία ζ ε μ έ τω π ο 130-160 α νδ ρ ώ ν. Α ν τί­ θ ε τ α έ ν α β ρ ε τ α ν ικ ό τ ά γ μ α ίσ η ς δ ύ ν α ­ μ η ς π α ρ ο υ σ ία ζε μ έ τω π ο 240 α ν δ ρ ώ ν μ ε β ά θ ο ς τρ ιώ ν ζυγώ ν. Σ ε π ερ ίπ τω σ η μ ά χ η ς ε κ τ ο υ σ υ σ τά δ η ν η λ ε π τ ή β ρ ε ­ τ α ν ικ ή γ ρ α μ μ ή μ π ο ρ ο ύ σ ε α ρ χ ικ ά να υ π ε ρ κ ε ρ ά σ ε ι κα ι σ τη σ υ ν έ χ ε ια ν α π ερ ικ υ κ λ ώ σ ε ι τ ο ε χ θ ρ ικ ό τ μ ή μ α , ε ξ ο λ ο θ ρ ε ύ ο ν τ ά ς το . Ο σ ο ν α φ ο ρ ά τ η ν α ν τ α λ λ α γ ή π υ ρ ώ ν, ο ι Γά λλο ι υ σ τε ρ ο ύ σ α ν κα ι ω ς π ρ ο ς τ ο ν τ ρ ό π ο τ ο υ β ά λ λ ειν . Ε να γ α λ λ ικ ό τ ά γ μ α έ β α λ λ ε κα τά το υ ε χ θ ρ ο ύ κα τά γ ρ α μ ­ μ έ ς . Ο ι ά ν δ ρ ε ς τ η ς π ρ ώ τη ς γ ρ α μ μ ή ς π υ ρ ο β ο λ ο ύ σ α ν κα ι σ τη σ υ ν έ χ ε ια γ ο ν ά ­ τιζα ν . Α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν ο ι ά ν δ ρ ε ς τ η ς

δ ε ύ τ ε ρ η ς γ ρ α μ μ ή ς , τ η ς τ ρ ίτ η ς κ.ο .κ . Σ το τ έ λ ο ς ό λο ι οι ά ν δ ρ ες σ η κώ νο ντα ν κα ι ά ρ χ ιζ α ν τ η γ έ μ ισ η τ ω ν ό π λ ω ν τ ο υ ς . Α ν τ ίθ ε τ α ο ι Β ρ ε τ α ν ο ί κα ι γ ε ν ικ ά ό σ ο ι σ τ ρ α τ ο ί α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν τ ο ο λ λ α ν δ ικ ό σ ύ σ τη μ α , χ ώ ρ ιζα ν τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ ο υ τ ά γ μ α τ ο ς σ ε τ ρ ε ι ς ή τ έ σ σ ε ρ ις ο μ ά δ ε ς , ο ι ο π ο ίε ς δ ε ν π υ ρ ο β ο λ ο ύ σ α ν τ α υ τ ό ­ χ ρ ο ν α α λ λ ά η μ ια μ ε τ ά τ η ν ά λ λ η . Π α ­ ρ ά λ λ η λ α ο ι ά ν δ ρ ε ς τ η ς π ρ ώ τη ς γ ρ α μ ­ μ ή ς σ υ ν ή θ ω ς τ η ρ ο ύ ν τ ο ω ς ε φ ε δ ρ ε ία κα ι π υ ρ ο β ο λ ο ύ σ α ν μ ό ν ο μ ε τ ά απ ό ε ιδ ι­ κή δ ια τ α γ ή . Μ ε τ ο ν τρ ό π ο α υ τ ό ο ι Β ρ ε ­ τα νο ί ε ξ α σ φ ά λ ιζ α ν ένα σ υ νεχές “ κ υ λ ιό μ ε ν ο ” π υ ρ μ π ρ ο σ τά σ το μ έτω π ό τ ο υ ς , α φ ο ύ τ η σ τιγ μ ή π ο υ η μ ια ο μ ά δ α γ έ μ ιζ ε η ά λ λ η π υ ρ ο β ο λ ο ύ σ ε κα ι η τ ρ ίτ η σ κόπ ευε. Ο σ ο ν α φ ο ρ ά τ ο ιπ π ικό, ο ι γ α λ λ ικ έ ς ίλ ε ς ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν να χ ρ η σ ιμ ο π ο ι­ ο ύ ν μ ια ε ξ ε λ ι γ μ έ ν η μ ο ρ φ ή το υ C aracole. Η τ α κ τ ικ ή α υ τή ε ίχ ε α ν α ­ π τ υ χ θ ε ί σ τα μ έσ α τ ο υ 16ου α ιώ να απ ό τ ο υ ς π ισ τ ο λ ο φ ό ρ ο υ ς ιπ π είς, γ ν ω σ τ ο ύ ς ω ς Reiter, ε π ιτ ρ έ π ο ν τ ά ς τ ο υ ς τ η ν ε ξ ο υ δ ε τ έ ρ ω σ η τ μ η μ ά τ ω ν σ α ρ ισ σ ο φ ό ρων. Σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ η ν τ α κ τ ικ ή τ ο υ C aracole ο ι ιπ π είς π α ρ α τά σ σ ο ν τα ν σ ε μ ε γ ά λ ο β ά θ ο ς κα ι π ρ ο ή λ α υ ν α ν κ α τ ά τ ο υ ε χ θ ρ ο ύ μ έ χ ρ ι τ η ν α π ό σ τα σ η β ο λ ή ς π ισ το λ ιο ύ . Α π ό ε κ ε ί κ ά θ ε ίλη έ β α λ λ ε κ α τ ά τ ο υ ε χ θ ρ ο ύ κα ι α π ο σ υ ρ ό τ α ν πίσω γ ια ν α γ ε μ ίσ ε ι τ α ό π λ α τ η ς . Ο ι ιπ π είς ε φ ο ρ μ ο ύ σ α ν κ α τά τ ο υ ε χ θ ρ ο ύ μ ό ν ο α ν α υ τ ό ς , λ ό γ ω τ ω ν α π ω λ ειώ ν , έ χ α ν ε τη σ υνοχή το υ . Σ τη ν ε ξε λ ιγ μ έ ν η μ ορ φ ή τ ο υ C aracole ο ι ιπ π είς π λ η σ ία ζ α ν τ ο ν α ­ ν τίπ α λ ο , έ β α λ λ α ν ε ν α ν τ ίο ν τ ο υ μ ια μ ό ­ νο ο μ ο β ρ ο ν τ ία κα ι σ τη σ υ ν έ χ ε ια ε φ ο ρ μ ο ύ σ α ν ε ν α ν τ ίο ν τ ο υ μ ε τρ ο χ α σ μ ό , π α ­ σ χ ίζ ο ν τα ς ν α δ ια τ η ρ ή σ ο υ ν τ ο σ χ η μ α τ ι­ σ μ ό τ ο υ ς . Ε τσ ι ό μ ω ς τ ο ιπ π ικό απ ό ό ­ π λο κ ρ ο ύ σ η ς κα ι κ ρ ίσ η ς τ ο υ α γ ώ να μ ε ­ τ α τ ρ ε π ό τ α ν σ ε έφ ιπ π ο π εζικ ό . Ο

Η τε λ ικ ή φάση τη ς μ άχ ης σ το B lenheim . Οι σ ύμμαχοι διασπ ούν τη γαλλική δ ιά τα ξη .

ISMdl

Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο , α ν τ ίθ ε τ α , ε ίχ ε α π α γ ο ρ ε ύ ­ σ ει ρ η τ ά σ τ ο υ ς ιπ π είς τ ο υ ν α σ τα μ α ­ τ ο ύ ν κα ι ν α β ά λ λ ο υ ν π ρ ο τ ο υ ε χ θ ρ ο ύ . Ο ι ιπ π είς ό φ ε ιλ α ν ν α ε π ιτ ε θ ο ύ ν μ ε τ α ξ ίφ η κ α τά τ ω ν α ν τιπ ά λ ω ν μ ε τ η μ ε γ ί­ σ τη ε π ιτ ρ ε π ό μ ε ν η τ α χ ύ τ η τ α ώ σ τε να δ ια τ η ρ ο ύ ν τ η σ υ ν ο χ ή τ ο υ ς . Ε τσ ι σ τη ν ιπ π ο μ α χ ία ο ι Β ρ ε τ α ν ο ί, μ ε τ η ν ο ρ μ ή τ ο υ ς , κ α τ ό ρ θ ω ν α ν να ν ικ ο ύ ν τ ο υ ς ε ­ χ θ ρ ο ύ ς , ό π ω ς ο ι π έ ν τ ε ίλ ε ς σ το B lenheim δ ιέ σ π α σ α ν ο κ τώ ίλ ε ς τω ν θ ε ­ ω ρ ο ύ μ ε ν ω ν μ έ χ ρ ι τ ό τ ε κ α λ ύ τ ε ρ ω ν ιπ­ π έω ν τ η ς Ε υ ρ ώ π η ς, τ ω ν Γά λλω ν G endarm es. Ε να ά λ λ ο σ η μ α ν τ ικ ό λ ά θ ο ς τ ω ν Γάλ­ λ ω ν ή τ α ν η υ ιο θ έ τ η σ η μ ο ν ο λ ιθ ικ ώ ν σ χ η μ α τισ μ ώ ν , ε ί τ ε π ε ζ ικ ο ύ , ε ί τ ε ιππι­ κ ο ύ , μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α τ ο μ ε ν ν α μη μ π ο ­ ρ ε ί ν α υ π ο σ τ η ρ ίξ ε ι τ ο δ ε . Ο Μ ά ρ λ μ π ο ­ ρ ο, ό π ω ς ε ίδ α μ ε , σ υ ν δ ύ α ζ ε τ η δ ρ ά σ η τ ω ν π εζώ ν κα ι τ ω ν ιπ π έω ν μ ε ε υ ε ρ γ ε τ ι ­ κά α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α . Ε ν α ς α κ ό μ α β α σ ικ ό ς π α ρ ά γ ο ν τα ς π ου ο δ ή γ η σ ε σ τη ν ή τ τ α τω ν Γά λλω ν σ το B lenheim , υ π ή ρ ξ ε η δ ιχ ο γ ν ω μ ία μ ε ­ τ α ξ ύ τ ω ν Tallard κα ι M arsin, γ ε γ ο ν ό ς π ο υ σ τη ν ο υ σ ία κ α τ ή ρ γ η σ ε κ ά θ ε σ υ ν δ υ α σ μ ό δ ρ ά σ η ς μ ε τ α ξ ύ τω ν δ ύ ο π τερ ύ γ ω ν το υ σ τρ α τεύ μ α το ς . Π ά ν τω ς , τ ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο π ρ ό β λ η μ α γ ια τ η Γα λλία ε κ ε ίν η τ η ν ε π ο χ ή ή τ α ν ο δ ο ύ κ α ς τ ο υ Μ ά ρ λ μ π ο ρ ο , ο ά ρ ισ το ς α υ τ ό ς ν ε ω τ ε ρ ισ τ ή ς , ο ε ξ α ί ρ ε τ ο ς σ ε τ α ­ κ τ ικ ό κα ι σ τ ρ α τ η γ ικ ό ε π ίπ ε δ ο α ξιω μ α ­ τ ικ ό ς , π ο υ υπ ό δ ια φ ο ρ ε τ ικ έ ς σ υ ν θ ή ­ κ ε ς θ α γ ιν ό τ α ν ίσω ς ο π ρ ώ το ς π ο ρ θ η ­ τ ή ς τ ο υ Π α ρ ισ ιο ύ .

(1) R u s s e ll F. W eigley: THE A G E O F BATTLES. THE Q U E ST FO R D E C IS IV E WARFARE F R O M B R EITEN FELD TO WATERLOO, Indiana U n iv e rs ity P ress, 1991. (2) B re n t N o s w o rth y : THE A N A TO M Y O F VIC TO R Y. BATTLE TACTICS 1689-1763, H ip p o c re n e B ooks, Ν έ α Υόρκη, 1992. (3) D a v id C hand ler: THE A R T O F WARFARE IN THE AGE O F M A R L B O R O U G H , S p e llm o n t Ltd., Lond on, 1990. (4) D e re k M cK ay: PR IN C E EUG ENE O F SAVOY. Tham es a n d H u d so n , Lond on, 1977. (5) D a v id C h an d ler: M A R L B O R O U G H AS M ILITA R Y C O M M A N D E R , S crib n er' Sons, Ν έ α Υόρκη, 1973. (6) C h a rle s S te w a rt G ran t: F R O M PIK E TO SH O T, W arg a m e s R e s e a rc h G roup P u b lica tio n s, Lond on, 1986. (7) M ic h a e l B a rth o rp : M A R L B O R O U G H ’S A R M Y , O s p re y M A A , Lond on, 1980.

Ν

I

D E IS E N H O F E N

|—1—ι Σ υμμαχικός σ τρ α τός ijH

ο

Γαλλοβαυβαρικός σ τρ α τός

*

I ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Σ ε α υ τό ν τον πίνακα το υ 19ου αιώνα ο A rm inius των Χερούσκω ν ε ικ ο ν ίζ ε τα ι πάνω σ ε ένα λ ε υ κ ό ά λογο να ο δ η γ ε ί τη ν επ ίθ εσ η τω ν Γερμανώ ν κ α τά τω ν Ρωμαίων. Ο Arm inius έ λ α β ε α ρ γ ό τε ρ α μ υ θ ικ έ ς δ ια σ τά σ εις σ το υ ς θ ρ ύ λ ο υ ς και τη λ ο γ ο τεχ ν ία τω ν Τευτόνω ν, ως ο “Γερ μ ανός ε λ ε υ θ ε ρ ω τ ή ς ”.

,*

■ ■ '. S S

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

.% * ® · ,

ΤΕΥΤΟΒΟΥΡΓΙΟΣ ΔΡΥΜΟΣ

' 'V ■»

'"?■ V

* Το 9 μ.Χ. ό λ/j σχεδόν η Δ υ τικ ή Ευρώπη

β ρ ισ κ ό τα ν υπό τη ν κ υ ριαρ χία τη ς Ρώ μης, α π ο λαμ βά νο ντα ς για πρώ τη φ ο ρ ά μ ε τά από πολλούς αιώ νες τα ε υ ε ρ γ ε τ ή μ α τ α τη ς P ax R om ans. Το μ όνο φ υσ ικό σύνορο ή τα ν ο Ρήνος, π έρα από το ν οποίο οι ρ ω μ α ϊκ ές σ τρ α τιέ ς , παρά τις π ρό σ κ α ιρ ες επ ιτυ χ ίε ς το υ ς , δ εν μ π ό ρεσ α ν π ο τέ να εγ κ α & ιδ ρ ύ σ ο υ ν μ όνιμα σ η μ εία ελ έγ χ ο υ .

"ΕΝΑ ΜΗΝΑ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΕΝΟ Θ ΡΙΑΜ ΒΟ , ΕΝΑΣ ΦΟΒΕΡΟΣ Ο ΙΩ ΝΟ Σ ΠΑΡΑΤΗΡΗΘΗΚΕ. ΣΤΟ ΝΑΟ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟ Υ ΤΟΥ ΑΡΕΩΣ, ΤΟ ΑΓΑΛΜΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΕΙΧΕ ΚΤΥΠΗΘΕΙ ΑΠΟ ΚΕΡΑΥΝΟ ΚΑΙ ΕΙΧΕ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΕΙ. ΛΙΓΕΣ Μ ΕΡΕΣ ΑΡΓΟΤΕΡΑ ΗΡΘΑΝ ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΠΩΣ ΤΑ ΡΩΜ ΑΪΚΑ ΟΠΛΑ ΕΙΧΑΝ ΥΠΟΣΤΕΙ ΤΗ ΧΕΙΡΟΤΕΡΗ ΗΤΤΑ ΤΟΥΣ ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΚΑΡΡΕΣ. ΤΡΕΙΣ ΟΛΟΚΛΗΡΕΣ ΛΕΓΕΩ ΝΕΣ ΕΙΧΑΝ ΣΦΑΓΕΙ ΚΑΙ ΟΛΕΣ 01 ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΤΟΥ ΡΗΝΟΥ ΕΙΧΑΝ ΧΑΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΝΥΧΤΑ...’’. R obert Graves, “Εγώ, ο Κ λ α ύ δ ιο ς ”

ΤΟ Ο ΝΕΙΔΟ Σ ΤΟΝ Ρ Ω Μ Α ΪΚ Ω Ν ΛΕΓΕΩ ΝΩ Ν

ν·

Δ Η Μ Η Τ Ρ ΙΟ Σ Β. ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ

r

ε τ η ν α υ γ ή τ η ς π ρ ώ τη ς μ ε τα χ ρ ισ τια ν ικ ή ς χ ιλ ιε τ ία ς η ρ ω μ α ϊκή α υ τ ο ­ κ ρ α το ρ ία α π λω ν ό τα ν κ ρ α τα ιά απ ό τ ις α κ τ έ ς τ ο υ Α τλ α ν τικ ο ύ ω ς τ ις άν υ δ ρ ε ς ε ρ ή μ ο υ ς τ η ς Α φ ρ ικ ή ς κα ι τ ις α χ α ν είς π ε δ ιά δ ε ς τ η ς Μ εσ ο π ο ­ τα μ ία ς . 0 α ιμ α τ η ρ ό ς ε μ φ ύ λ ιο ς π ό λ ε μ ο ς ε ίχ ε λ ή ξ ε ι μ ε τη να υ μ α χ ία το υ Α κ τ ίο υ τ ο 31 π.Χ. κα ι η Ρώμη α π ο λ ά μ β α ν ε κά τω απ ό τ ο δ εσ π ο τισ μ ό ε ν ό ς μ ο ν α δ ικ ο ύ κ υ β ε ρ ν ή τ η , τ ο υ α υ το κ ρ ά τ ο ρ α Ο κ τα β ια ν ο ύ Α υ γ ο ύ σ το υ , μ ια επ ο χ ή π ρ ω τό γ ν ω ρ η ς ε ιρ ή ν η ς , σ τ α θ ε ρ ό τ η τ α ς κα ι α ν ά π τ υ ξ η ς π ου ό μ ο ιά τ η ς δ ε ν ε ίχ ε υ π ά ρ ξε ι σ τη ν ισ το ρ ία τ η ς Ε υρ ώ π η ς απ ό τ ο υ ς κ λ α σ ικ ο ύ ς χ ρ ό ν ο υ ς . Η Ρώμη ζο ύ σ ε τ ο δ ικ ό τ η ς “ χ ρ υ σ ό α ιώ να ” , σ το ν ο π ο ίο η ο ικ ο ν ο μ ικ ή , η λ ο γ ο τ ε χ ν ικ ή , η κ α λ λ ιτ ε ­ χ ν ικ ή κα ι η κ α τα σ κ ε υ α σ τικ ή π ρ ό ο δ ο ς ή τ α ν α λ μ α τ ώ δ ε ις . Ο μ ω ς και η π ειθ α ρ χ ία τω ν σ τρ α τε υ μ ά τ ω ν τ η ς , π ου τ η ν ε ίχ α ν ε ξα π λ ώ σ ει σ τα π έ ρ α τα τ η ς ο ικ ο υ μ έ ν η ς , ή ­ τα ν α κ ό μ α σ ιδ ε ρ έ ν ια κα ι τ ο π ο λ ε μ ικ ό π ν ε ύ μ α τω ν α ν δ ρ ώ ν τ η ς α κ λ ό ν η το .

Μ

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

■jß

■■

Κ α τά π ε ρ ίε ρ γ ο τρ ό π ο η σ τρ α τη γ ικ ή π ρ ο τ ε ρ α ιό τ η τ α το υ Α υ γ ο ύ σ το υ , π ου ή ­ τα ν η ε ιρ ή ν ε υ σ η τ ο υ α χ α ν ο ύ ς κ ρ ά το υ ς , μ π ο ρ ο ύ σ ε να ε π ιτ ε υ χ θ ε ί μ ό ν ο μ ε τ η ν ε ­ ξα σ φ ά λισ η κ α τά λ λ η λ ω ν π ρ ο ω θ η μ έν ω ν σ υνόρω ν. Τα π ρ ώ τα χ ρ ό ν ια τ η ς ν έ α ς α υ το κ ρ α τ ο ρ ία ς σ η μ α δ ε ύ τ η κ α ν από κ α ­ τ α κ τ ή σ ε ις και ε π ε κ τά σ ε ις π ου σ υχνά ξ ε π ερ ν ο ύ σ α ν τ ις α ν τίσ το ιχ ε ς π ου είχ α ν σ η μ ε ιω θ ε ί σ το υ ς α ιώ ν ες τ η ς δ η μ ο κ ρ α ­ τία ς . Π α ρ ά λ λ η λ α μ ε τ ο υ ς α γ ώ ν ες το υ σ τη ν Ισπανία, π ου ε ξα σ φ ά λ ισ α ν τ η ν κ α ρ ­ διά τ η ς α υ το κ ρ α τ ο ρ ία ς , ο Α ύ γ ο υ σ το ς ε ­ ν έ π λ ε ξ ε τ ις 25 ε π α γ γ ε λ μ α τ ικ έ ς λ ε γ ε ώ ­ ν ε ς το υ σ ε μια σ ειρ ά ε π ιθ ε τικ ώ ν ε κ ­ σ τρ α τειώ ν π ου ε π έ κ τ ε ιν α ν τα α ν α το λ ικ ά ρ ω μ α ϊκά σ ύ ν ο ρ α σ τη ν Α ίγ υ π το , τ η ν Π α­ λ α ισ τίν η και τη Σ υ ρ ία και σ υμπ λήρω σ α ν τ η ν π ρ ο σ ά ρ τη σ η τ η ς κ ε ν τ ρ ικ ή ς Ε υρ ώ ­ π ης από τ ις Α λ π ε ις ω ς τ ο Δ ο ύ ν α β η , υπ ο­ τά σ σ ο ν τα ς κ α θ ’ ο δ ό ν ό λ ο υ ς τ ο υ ς λ α ο ύ ς π ου κ α το ικ ο ύ σ α ν σ τη ν ό τια Α υ σ τρ ία , τ η ν α ν α το λ ικ ή Ε λ β ε τία , τη Β υ ρ τ ε μ β έ ρ ­ γ η , τη Β α υ α ρ ία και τ ο Τ υ ρ ό λο . Κ α θ ώ ς η π ρ ο έλ α σ η τω ν ρ ω μ α ϊκώ ν σ τρ α τώ ν π ίε ζε τ ο υ ς γ ε ρ μ α ν ό φ ω ν ο υ ς π λ η θ υ σ μ ο ύ ς από τ ο Ν ό το , ά λ λ ε ς π ιο δ υ ν α μ ικ έ ς δ ιε ισ δ ύ ­ σ εις π ρ α γ μ α το π ο ιο ύ ν το από τ ις α υ το κ ρ α τ ο ρ ικ έ ς λ ε γ ε ώ ν ε ς σ τη Δ ύσ η. Ρω­ μ α ϊκ έ ς δ υ ν ά μ ε ις π ου ε ξό ρ μ η σ α ν τ ο 15 π.Χ. από τη Γα λατία, υπό τ ο ν π ρ ό γ ο ν ο τ ο υ Α υ γ ο ύ σ το υ Τ ιβ έρ ιο , ε γ κ α θ ίδ ρ υ σ α ν μια α λ υ σ ίδ α ο χ υ ρ ώ ν το π ο θ ε σ ιώ ν κ α τά μ ή κ ο ς τω ν ό χ θ ε ω ν το υ Ρ ήνο υ, μ ε τ ά από μια σ ειρ ά ν ικ η φ ό ρ ω ν ε κ σ τρ α τ ε ιώ ν που έφ ερ α ν το υ ς “ α ε το ύ ς ” το υ ς ως το ν Ε λβ α “ ... π ου τώ ρ α φ α ιν ό τα ν να π ρ ο σ τί­ θ ε τ α ι σ το ν κ α τά λ ο γ ο τω ν υ π ο δ ο υ λ ω μ έ ­ νω ν π ο τα μ ώ ν μ ε τ ά τ ο Ν είλ ο , τ ο Ρήνο, το Δ ο ύ ν α β η , τ ο Ρ οδανό, τ ο ν Τάγο, τ ο Σηκ ο υ ά ν α και α ρ κ ε τ ο ύ ς ά λ λ ο υ ς π ου αναγ ν ώ ρ ιζα ν τ η ν κ υ ρ ια ρ χ ία το υ Τ ίβ ε ρ η ” (Sir Edward Creasy). Κ α τά τ ο ίδιο δ ιά σ τη μ α μια ά λ λ η σ τρ α τιά υπό τ ο ν Δ ρ ο ύ σ ο ε ισ έ ­ β α λ ε σ τη Γ ερ μ α ν ία απ ό τ η ν κ α τε ύ θ υ ν σ η τ η ς Ιτα λ ία ς, ο λ ο κ λ η ρ ώ ν ο ν τα ς μ ε θ ε α μ α ­ τικ ό τρ ό π ο τ ο ε γ χ ε ίρ η μ α . Σ ε ό λ η τ η ν κατ α κ τ η μ έ ν η Γ ερ μ α ν ία οι Ρ ω μαίοι ο ρ γ ά ν ω ­ σ αν μ ε τη γ ν ω σ τή τ ο υ ς μ ε θ ο δ ικ ό τ η τ α π ερ ισ σ ό τερ α απ ό 50 φ ρ ο ύ ρ ια , τη ρ ώ ν τα ς έ ν α ν π α νίσ χ υρ ο σ τρ α τό κ α τ ο χ ή ς σ ε ε ­ το ιμ ό τ η τ α , έ τ ο ιμ ο να σ π εύ σ ει σ ε ο π οιοδ ή π ο τε σ η μ είο θ α σ η μ ειω ν ό τα ν η π α ρ α ­ μ ικ ρ ή α ν α τα ρ α χ ή . Οι Γ ερ μ α ν ο ί θ ε ω ρ ο ύ ­ ν τ ο μια π λη γ ή , “ έ ν α α γ κ ά θ ι σ τη ν α υ το κ ρ α το ρ ικ ή φ τ έ ρ ν α ” γ ια π ο λ λ έ ς γ ε ν ιέ ς . Η τα ν κ α τά τη δ ιά ρ κ ε ια τ η ς δ ια κ υ β έ ρ ν η ­ σ ης τ ο υ Α υ γ ο ύ σ το υ π ου η Ρώμη απ οπ ειρ ά θ η κ ε τ ε λ ικ ά να α ν τιμ ε τω π ίσ ε ι το “ γ ε ρ μ α ν ικ ό π ρ ό β λ η μ α ” μ ε έ ν α πιο σ υ σ τη μ α τικ ό τρ ό π ο . Ο ι ρ ίζ ε ς α υ το ύ το υ π ρ ο β λ ή μ α το ς έ φ τ α ν α ν π ερ ισ σ ό τερ ο από έ ν α ν αιώ να πίσω σ τη ρ ω μ α ϊκή ισ το ­ ρία, ό τα ν τ ο 113 π.Χ. τ α μ α ζικά μ ε τα ν α σ τ ε υ τ ικ ά ρ ε ύ μ α τ α τω ν Κ ίμ β ρ ω ν κα ι τω ν Τ ευ τό ν ω ν σ άρω σ αν τη σ η μ ε ρ ιν ή Ε λ β ε ­ τία κ α τ α λ ή γ ο ν τα ς σ τα ε δ ά φ η τ η ς ν ό τια ς Γα λα τία ς. Ε ν δ ε κ α χ ρ ό ν ια α ρ γ ό τε ρ α οι α ­ τ ίθ α σ ε ς γ ε ρ μ α ν ικ έ ς φ υ λ έ ς π ου σ υ γ κ ρ ο -

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Το 1 5 μ.Χ. ο φ η μ ισ μ έν ο ς Ρ ω μαίος σ τρ α τη γ ό ς

G erm anicus ο δ ή γ η σ ε ν έ ες ισ χυ ρ ές δυ ν ά μ εις τη ς α υ το κ ρ α το ρ ία ς σ τα γερμ α νικά εδ ά φ η , για να ε κ δ ικ η θ ε ί τη σ υμ φ ορ ά σ το ν Τ ευ το β ο ύ ρ γιο Δ ρ υ μ ό . Α νάμεσά το υ ς ή τα ν και η λ ε γεώ να X X Valeria Victrix, τη ς οπ οίας το λά βα ρ ο ε ικ ο ν ίζ ε τα ι σ τη φ ω το γ ρ α φ ία . Η λεγεώ να επ ιχ ειρ ο ύ σ ε β ό ρ εια τη ς Κολω νίας μ έχ ρ ι το 43 μ.Χ., ο π ό τε ο α υ το κ ρ ά το ρ α ς Κ λα ύδιος τη ν α π έσ υρ ε για να τη χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή σ ει σ τη ν εισ β ο λή σ τα β ρ ετα νικά νησιά.

το ύ σ α ν ε κ ε ίν η τη φ ο β ε ρ ή κ ιν ο ύ μ ε ν η α ­ π ειλ ή π έρ α σ α ν σ τη ν π ερ ιο χ ή τ η ς β ό ρ ε ι­ α ς Ιτα λ ία ς κα ι α φ ο ύ κα τα τρ ό π ω σ α ν μια ρ ω μ α ϊκή σ τρ α τιά π ου σ τά λ θ η κ ε γ ια να τ ο υ ς α ν α χ α ιτίσ ει, π α γ ιδ ε ύ τη κ α ν τ ε λ ικ ά από τ ο ν ιδ ιο φ υ ή Ρω μαίο σ τρ α τη γ ό Μ ά ­ ριο. Α υ τ ό ς τ ο υ ς π α ρ έ σ υ ρ ε έ ξυ π ν α σε μια κ α τ ά λ λ η λ η το π ο θ ε σ ία σ το Α ιξ-α ν Π ρ ο β ά ν ς , όπ ου τ ο υ ς κ α τ έ σ φ α ξ ε κ υ ρ ιο ­ λ ε κ τικ ά , ε ξ ο ν τ ώ ν ο ν τ α ς 90.000 ά ν δ ρ ε ς , γ υ ν α ίκ ε ς και π α ιδ ιά μ έσ α σ ε μια η μ έ ρ α . Η Γ ερ μ α ν ία π α ρ έ μ ε ν ε π ά ν τα μια μ υ σ τη ρ ιώ δ η ς χώ ρα τ η ς ο π ο ία ς ο ι φ υ λ ε ­ τ ικ έ ς κα ι κ ο ιν ω ν ικ έ ς δ ο μ έ ς κ α θ ισ τ ο ύ ­ σ αν ιδ ια ίτε ρ α δ ύ σ κ ο λ η τη δ ιπ λ ω μ α τικ ή π ρ ο σ έγ γ ισ η . Ο Α ύ γ ο υ σ το ς α ισ θ α ν ό τα ν π ω ς α ν έ π ρ επ ε κ ά π ο τε να π ο λ ε μ ή σ ε ι τ ο υ ς Γ ερ μ α ν ο ύ ς , η κ α λ ύ τε ρ η ώ ρα ή τα ν α κρ ιβ ώ ς τ ό τ ε π ου ο ι ρ ω μ α ϊκ έ ς λ ε γ ε ώ ν ε ς ε ίχ α ν α ν α δ ια ρ θ ρ ω θ ε ί, ή τα ν κα λά ε ξ ο π λ ι­ σ μ έ ν ε ς και ε κ π α ιδ ε υ μ έ ν ε ς κα ι ε ίχ α ν πί­ σω τ ο υ ς ά φ θ ο ν α ε φ ό δ ια απ ό τ ο σ ιτο β ο ­ λώ να τ η ς Γα λα τία ς. Το 12 π.Χ. ο Δ ρ ο ύ σ ος, μ ε έ ξ ι λ ε γ ε ώ ν ε ς , ε π α ν έ λ α β ε τ ις επ ι­ δ ρ ο μ έ ς τ ο υ σ τη γ ε ρ μ α ν ικ ή γ η γ ια να δ έ ­ σ ει μ ε τη βία τ ο υ ς λ α ο ύ ς σ το ρ ω μ α ϊκό ά ρ μα . Μ έσ α σ ε τρ ία χ ρ ό ν ια σ υ ν έ τρ ιψ ε τ ο υ ς Ρ α ιτο ύ ς , Β ιν τ ε λ ικ ο ύ ς , Χ ά τ τ ο υ ς και Μ α ρ κ ο μ ά ν ν ο υ ς (ή Μ α ρ κ ο μ α ν ν ο ύ ς ), ενώ λ ίγ ο π ριν απ ό τ ο ν π ρ ό ω ρ ο θ ά ν α τ ό το υ ν ίκ η σ ε κα ι τ ο υ ς Χ ε ρ ο ύ σ κ ο υ ς (ή Χ η ρ ο ύ -

σ κ ο υ ς ) κ ο ν τά σ το ν π ο τα μ ό Β έ ζ ε ρ . Οι Ρ ω μαίοι θ ρ ια μ β ο λ ο γ ο ύ σ α ν και έ σ τη σ α ν χω ρ ίς κ α θ υ σ τέ ρ η σ η έ ν α ν ε π ιβ λ η τ ικ ό α ν ­ δ ρ ιά ν τα το υ Α υ γ ο ύ σ το υ σ τη σ η μ ερ ιν ή Κ ο λω νία , ω ς σ ύ μ β ο λ ο τ η ς κ α θ υ π ό τα ξη ς τ η ς Γ ερ μ α ν ία ς σ το θ ε ο π ο ιη μ έ ν ο α ύ το κ ρ ά το ρ α . Η Γ ερ μ α ν ία ό μ ω ς δ ε ν ή τα ν Γα­ λ α τία . Ο ι φ υ λ έ ς τ η ς ή τα ν σ χ εδ ό ν π ρ ω τό ­ γ ο ν ε ς κα ι π ερ ιφ ρ ο ν ο ύ σ α ν τ ις α γ ρ ο τικ έ ς α σ χ ο λ ίες . Δ ε ν κ α τα σ κ εύ α ζ α ν ο ύ τ ε δ ρ ό ­ μ ο υ ς , ο ύ τ ε γ έ φ υ ρ ε ς κα ι η κ τ η ν ο τ ρ ο φ ικ ή τ ο υ ς ιδ ιό τ η τ α τ ις υ π ο χ ρ έω ν ε να μ ε τ α κ ι­ ν ο ύ ν τα ι σ υ νεχ ώ ς. Ζ ο ύ σ α ν σ ε κ α τ ο ικ ίε ς π ου ή τα ν σ υχνά α π λ ές τ ρ ύ π ε ς σ το έ δ α ­ φ ο ς κ α λ υ μ μ έ ν ε ς από δ έ ρ μ α τ α ζώων, σε έ ν α λ ο φ ώ δ η γ ε ω γ ρ α φ ικ ό χώ ρο γ ε μ ά τ ο από π υ κν ά δάσ η μ ε π ο τα μ ο ύ ς , έ λ η και β ά λ το υ ς . Μ έ χ ρ ι τ ό τ ε φ α ιν ό τα ν πω ς ό λα ε ίχ α ν ε ξ ε λ ιχ θ ε ί ε υ ν ο ϊκ ά γ ια τη Ρώμη, α λ ­ λά η σ τρ α τιω τικ ή π α ρο υσ ία τ η ς σ τη ν α­ φ ιλ ό ξ ε ν η ε κ ε ίν η χώ ρα δ ε ν ή τ α ν κ α θ ό ­ λ ο υ σ τα θ ε ρ ή κα ι α σ φ α λή ς. Οι λ ε γ ε ώ ν ε ς ε ίχ α ν ν ικ ή σ ε ι φ υ λ έ ς π ου δ ιέ θ ε τ α ν ε λ λ ι­ π έ σ τα το ε ξο π λ ισ μ ό , α κ α τά λ λ η λ ο γ ια μ ά ­ χη σ ώ μα μ ε σώμα, ο ι ο π ο ίε ς α γ ω ν ίζο ­ ν τ α ν μ ε κ α τά μ έτω π ο ε π ιθ έ σ ε ις . Ο ι τ α ­ κ τ ικ έ ς τω ν β α ρ β ά ρ ω ν Γ ερ μ α νώ ν τ ο υ ς κ α θ ισ το ύ σ α ν ε ύ κ ο λ η λ ε ία γ ια τ ο π ειθ α ρ χ η μ έ ν ο ρ ω μ α ϊκό π εζικ ό π ου τ ο υ ς κ α τ έ ­ σ φ α ζε α ν ε ν ό χ λ η το . Ε π ιπ λέο ν οι Γ ερ μ α ­ ν ο ί φ ύ λ α ρ χ ο ι δ ε ν ε ίχ α ν κα μ ία π ρ ο η γ ο ύ ­ μ ε ν η ε μ π ε ιρ ία απ ό τ ις δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς το υ ρ ω μ α ϊκο ύ σ τρ α το ύ και δ ε ν γ ν ώ ρ ιζα ν καν έ ν α ν α π ο τε λ ε σ μ α τ ικ ό τρ ό π ο γ ια να τ ο ν π ο λ εμ ή σ ο υ ν . Π α ρ ό λα α υ τά ε π ιτ ίθ ε ν τ ο μ ε μ α νία σ ε α π ο μ ο ν ω μ έν α ρ ω μ α ϊκά αποσ π άσ ματα, ό τ α ν έβ ρ ισ κ α ν τ η ν ευ κ α ιρ ία , και α ν ά γ κ α ζα ν τ ις μ ε γ ά λ ε ς φ ρ ο υ ρ έ ς να α π ο σ ύ ρ ο ν τα ι κ ο ν τά σ το Ρ ήνο γ ια να ξ ε ­ χ ειμ ω ν ιά σ ο υ ν , π ριν ε π α ν έ λ θ ο υ ν σ το ε ­ σ ω τερ ικ ό τ η ς Γ ερ μ α ν ία ς τ ο κα λ ο κα ίρ ι. Ο π α λα ιό ς χ α ρ α κ τή ρ α ς τω ν λ ε γ ε ώ ­ νω ν, π ου α π ο τε λ ο ύ ν τ ο απ ό ε π ίσ τρ α το υ ς και γ α ιο κ τ ή μ ο ν ε ς , ε ίχ ε σ το μ ε τ α ξ ύ α λ λ ά ­ ξ ε ι δ ρ α μ α τικ ά . Ο ν έ ο ς ρ ω μ α ϊκ ό ς σ τρ α ­ τ ό ς σ τε λ ε χ ω ν ό τ α ν απ ό ε π α γ γ ε λ μ α τ ίε ς π ου ε π έ λ ε γ α ν “ τ ο δ ρ ό μ ο τω ν ό π λ ω ν ” ως κ α ρ ιέρ α και π ε ρ ιε λ ά μ β α ν ε σ τις τ ά ξ ε ις το υ μ εγ ά λ ο α ρ ιθ μ ό μ η -Λ α τίν ω ν π ο λ ε μ ι­ στών. Α λ λ ω σ τε η τ ο π ο θ έ τη σ η μ ια ς λ ε γ ε ­ ώ να ς σ το ν ίδιο χώ ρο γ ια μ εγ ά λ ο χ ρ ο ν ικ ό δ ιά σ τη μ α , π ου κ ά π ο τε έ φ θ α ν ε και τ ο υ ς α ιώ νες, σ ή μ α ινε πως δ ια δ ο χ ικ έ ς γ ε ν ιέ ς σ τρ α τιω τώ ν κ α λ λ ιερ γ ο ύ σ α ν ισ χ υ ρ ο ύ ς δ ε σ μ ο ύ ς μ ε τ ο υ ς κ α τ ο ίκ ο υ ς τ η ς π ε ρ ιο ­ χ ή ς , β ο η θ ο ύ σ α ν έ μ μ ε σ α σ το ν εκρ ω μ α ϊσ μ ό τ ο υ ς και τ ο υ ς “ ε μ φ ύ τ ε υ α ν ” τη σ υ ν είδ η σ η ό τ ι α π ο τε λ ο ύ ν μ έ ρ ο ς τ η ς μ ε ­ γ ά λ η ς α υ το κ ρ α τ ο ρ ία ς τ η ς Ρ ώ μης. Η τα ν σ υ χ νό φ α ιν ό μ ε ν ο γ ια έ ν α σ τρ α τιώ τη να υ π η ρ ε τή σ ε ι σ τη ν ίδια λ εγ εώ ν α , ε κ α τ ο ­ ν τα ρ χ ία κα ι κ ο ό ρ τη σ ε ό λη τ η ν κ α ρ ιέρ α τ ο υ , α κ ό μ α και να π ερ ά σ ει ό λ η τη ζωή το υ σ το ίδιο σ τρ α τό π εδ ο . Ο λ ο ι οι Ρ ω μαί­ ο ι σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς ή τα ν ο π λ ισ μ έν ο ι μ ε έν α φ ο β ε ρ ό κ ο ν τ ό σπαθί, τ ο gladius (που ε ί­ χ ε τρ ο μ ο κ ρ α τ ή σ ε ι π ο λ λ έ ς φ ο ρ έ ς τ ο υ ς ε χ θ ρ ο ύ ς το υ ς ), και μια π α ρ α λ λ η λ ό γ ρ α μ ­ μη ασπίδα, τ ο scutum . Για μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ε ς

α π ο σ τά σ εις ο λ ε γ ε ω ν ά ρ ιο ς έ φ ε ρ ε τ ο α­ κ ό ν τιο pilum, π ου τ ο έ ρ ρ ιχ ν ε π ριν απ ό τη γ ε ν ικ ή σ υ μ π λο κή γ ια να α π ο δ ιο ρ γα νώ σ ει τ ις τ ά ξ ε ις τ ο υ ε χ θ ρ ο ύ . Ο ι μ ε τ α ρ ­ ρ υ θ μ ίσ ε ις το υ Μ ά ρ ιο υ είχ α ν κ α τ α λ ή ξ ε ι να ο π λ ίσ ο υ ν ο λ ό κ λ η ρ η τ η λ ε γ ε ώ ν α μ ε α υ τά τ α βα σ ικά μ έσ α , έ τσ ι ώ σ τε ο ι κ ο ό ρ τ ε ις να μ π ο ρ ο ύ ν να π ο λ ε μ ή σ ο υ ν μ ε α ­ ν ο ικ τ ό ή κ λ ε ισ τό σ χ η μ α τισ μ ό σ ε ο π οιαδ ή π ο τε μ ο ρ φ ή - γ ρ α μ μ ώ ν , τε τρ α γ ώ ν ω ν , τρ ιγ ώ ν ω ν ή κύκλω ν.

ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΜΙΑΣ ΚΑΛΛΟΝΗΣ

Α νδρες τη ς π ρα ιτω ριανής φ ρ ο υ ρ ά ς το υ Α υ γο ύ σ το υ . Π ρ ο έρ χ ο ντα ν από το υ ς κ α λ ύ τερ ο υ ς β ετερ ά ν ο υ ς το υ ρω μ α ϊκο ύ σ τρ α το ύ . Η εμ φ ά νισ ή το υ ς δ ίνει μια καλή εντύπ ω ση για εκ είνη που 9 α π ρέπ ει να είχα ν οι επ ίλ εκ το ι ά νδ ρ ες τω ν X V II, X V III και X IX λεγεώ νων.

Οι λ ε γεω νά ρ ιο ι ή τα ν σ υ νη 9ισ μ έν ο ι σ ε μ α κ ρ ές και επ ίπ ονες π ο ρ είες κ α τά τη διά ρ κεια της η μ έρ α ς , ενώ τη νύχτα σ τρ α το π έδ ευ α ν σ ε χώ ρο υς που είχα ν ορ γα νώ σ ει επ ιμελώ ς μ ε τη δ η μ ιο υ ρ γ ία τά φ ρ ω ν και άλλω ν κωλυμάτων. Την επ οχή το υ Κ αίσαρα Α υ γο ύ σ το υ έ φ ε ρ α ν τον π ερίφ ημ ο α ρ θ ρ ω τό θώρακα που δ ιευ κ ό λ υ νε τις κινήσ εις και π αρ είχε ικανοπ οιητική π ροστασία.

Μ ε τ ά τ ο θ ά ν α τ ο τ ο υ χ α ρ ισ μ α τικ ο ύ Δ ρ ο ύ σ ο υ , ο ι Ρ ω μαίοι κ υ β ε ρ ν ή τ ε ς μ ό λ ις π ου κ α τό ρ θ ω ν α ν να κ ρ α το ύ ν έ ν α σ το ι­ χ ειώ δ η έ λ ε γ χ ο σ τις κ α τ α κ τ η μ έ ν ε ς γ ε ρ ­ μ α ν ικ έ ς π ε ρ ιο χ έ ς κα ι α ν α κ ά λ υ π τα ν μ ε α­ π ο γ ο ή τε υ σ η πω ς η κ α τά λ η ψ η και η π υ ρ π ό λη σ η τω ν γ ε ρ μ α ν ικ ώ ν χω ριώ ν δ ε ν ε π η ρ έ α ζ ε σ ε τίπ ο τα τ ο υ ς σ κλ η ρ α γ ω γ η μ έ ν ο υ ς κ τ η ν ο τ ρ ό φ ο υ ς . Το α ν τά ρ τικ ο κ ο ρ υ φ ώ θ η κ ε τ ο 4 μ.Χ., ό τα ν χ ρ ε ιά σ τ η κ ε να μ ε τ α β ε ί ο ίδ ιο ς ο Τ ιβ έ ρ ιο ς σ τη Γ ερ μ α ­ ν ία γ ια να α ν α λ ά β ε ι τη δ ιο ίκ η σ η τω ν ρω ­ μ α ϊκώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν και να κ α τ α π ν ίξε ι τ η ν ε ξ έ γ ε ρ σ η π ρ ιν π ά ρ ει α ν η σ υ χ η τ ικ έ ς δ ια ­ σ τά σ εις . Α νά μ εσ α σ το υ ς Γ ε ρ μ α ν ο ύ ς ο ­ μ ή ρ ο υ ς π ου έ φ ε ρ α ν ο ι Ρ ω μαίοι σ τη ν π α­ τρ ίδ α τ ο υ ς ή τ α ν κα ι μ έ λ η τω ν Χ ε ρ ο ύ σκω ν, μ ια ς φ υ λ ή ς π ου κ α τ ο ικ ο ύ σ ε σ τη ν π ερ ιο χ ή μ ε τ α ξ ύ τω ν π ο τα μ ώ ν Λ ίπ π ε και Β έ ζ ε ρ . Ε νας από τ ο υ ς ν ε α ρ ο ύ ς π ρ ίγ κη π ες τω ν Χ ερ ο ύ σ κω ν , σ το ν ο π ο ίο δ ό θ η κ ε τ ο ρ ω μ α ϊκό ό ν ο μ α Α ρ μ ίν ιο ς ή Α ρ μ έ ν ιο ς (Arm inius), δ ια κ ρ ίθ η κ ε τό σ ο σ τη μ ό ρ φ ω ­ ση, όσ ο και σ τη ν π ο λ ε μ ικ ή τ έ χ ν η , και σ υ ν ό δ ε υ σ ε τ ο ν κ α το π ιν ό α υ το κ ρ ά τ ο ρ α Τ ιβ έρ ιο σ τις ε κ σ τ ρ α τ ε ίε ς το υ . Ε να ς σ ύγχ ρ ο ν ο ς τ ο υ Ρ ω μα ίο ς α ξιω μ α το υ χ ο ς , ο M arcus Velleius Paterculus, τ ο ν π ερ ιέ γ ρ α ψ ε ω ς “ γ ε ν ν α ίο σ τη δ ρ ά σ η και έ ξυ π ν ο σ το μ υ α λό , δ ια θ έ τ ο ν τ α μια ν ο η μ ο σ ύ ν η τ ε λ ε ίω ς α σ υ ν ή θ ισ τη γ ια β α ρ β ά ρ ο υ ς ” , π ρ ο σ θ έ τ ο ν τ α ς πω ς “ έ δ ε ιχ ν ε σ το π ρ ό ­ σωπο και τα μ ά τια το υ τη φ λ ό γ α τ η ς ψ υχής το υ ” . Ο Γ ερ μ α ν ό ς ε υ γ ε ν ή ς γ ν ώ ρ ιζ ε κα λά τη γ ιγ α ν τια ία δ ύ ν α μ η το υ α ν τιπ ά λ ο υ το υ . Ο A rm inius δ ε ν ή τ α ν κ ά π ο ιο ς ά ξ ε ­ σ το ς φ ύ λ α ρ χ ο ς π ου π ο λ ε μ ο ύ σ ε υ π ο κι­ ν ο ύ μ ε ν ο ς απ ό ζω ώ δη έ ν σ τικ τα , α γ ν ο ώ ­ ν τ α ς τ η ν ισχύ π ου α ν τιμ ε τώ π ιζ ε . Η τα ν ε ­ ξ ο ικ ε ιω μ έ ν ο ς μ ε τη ρ ω μ α ϊκή γλώ σ σ α και τ ο ν π ο λ ιτισ μ ό , ε ίχ ε υ π η ρ ε τή σ ε ι σ το σ τρ α τό τ η ς α υ το κ ρ α τ ο ρ ία ς και α π ο λ ά μ ­ β α ν ε τα δ ικ α ιώ μ α τα το υ Ρ ω μαίου π ο λ ί­ τη . Η τα ν, ά λ λ ω σ τε , π ά για τ α κ τ ικ ή τ η ς Ρ ώ μης να χ ο ρ η γ ε ί τ ιμ έ ς κα ι α ξιώ μ α τα σε δ ια κ ε κ ρ ιμ έ ν ο υ ς ν έ ο υ ς π ου α ν ή κ α ν σε κ υ ρ ία ρ χ ε ς ο ικ ο γ έ ν ε ιε ς τω ν ε θ ν ώ ν τ α ο ­ π οία ή θ ε λ ε να κ α θ υ π ο τά ξε ι. Ετσι, α ν ά ­ μ εσ α σ ε α ρ κ ε τ ο ύ ς ά λ λ ο υ ς Γ ε ρ μ α ν ο ύ ς ε υ γ ε ν ε ίς , ο Arm inius κα ι ο α δ ε λ φ ό ς το υ , π ου η γ ο ύ ν τ ο τ η ς ισ χ υ ρ ή ς φ υ λ ή ς τω ν Χ ε ­ ρ ο ύ σ κω ν, ε ίχ α ν ε π ιλ ε γ ε ί ω ς α ξιό λ ο γ α υ π ο κ ε ίμ ε ν α γ ια τ η ν ε φ α ρ μ ο γ ή τ η ς δ ο κ ι-

17

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

■jß mm

μ α σ μ έ ν η ς α υ τή ς , π λά γ ια ς μ ε θ ό δ ο υ . 0 ρ ω μ α ϊκ ό ς τρ ό π ο ς ζω ή ς εν τυ π ώ σ ια σ ε τ ό ­ σο π ολύ τ ο ν α δ ε λ φ ό το υ Arm inius, ώ σ τε έ λ α β ε τ ο ρ ω μ α ϊκό ό ν ο μ α Flavius και σ υ ν έ δ ρ α μ ε τ η ν α υ το κ ρ α τ ο ρ ία σ ε ό λ ο υ ς τ ο υ ς π ο λ έ μ ο υ ς τ η ς κ α τά τω ν ίδιω ν τω ν σ υ μ π α τρ ιω τώ ν το υ . Α ν τ ίθ ε τ α ο Arm inius π α ρ έ μ ε ιν ε α ν έ γ γ ιχ τ ο ς απ ό τ ις τ ιμ έ ς και τ ις δ ια κ ρ ίσ εις , α δ ιά φ θ ο ρ ο ς από τ ο ν π λ ο ύ το κα ι τ η ν ε υ δ α ιμ ο ν ία . Ο κ α λ λ ιε ρ ­ γ η μ έ ν ο ς “ β ά ρ β α ρ ο ς " δ ια ισ θ α ν ό τα ν πως σ τη ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τα τ ο ρ ω μ α ϊκό ο ικ ο ­ δ ό μ η μ α ή τ α ν σάπιο σ τα θ ε μ έ λ ιά το υ . Η Ρώμη ε ίχ ε γ ε μ ίσ ε ι Α φ ρ ικ α ν ο ύ ς , Σ α ρ δ η ν ίο υ ς , Α σ ιά τες και Ιλ λ υ ρ ιο ύ ς δ ο ύ λ ο υ ς , ενώ η α κο λ α σ ία κ υ ρ ια ρ χ ο ύ σ ε σ ε ό λ ε ς τ ις ε κ φ ά ν σ ε ις τ η ς ρ ω μ α ϊκ ή ς ζω ή ς. Οι Σ υ γ κ λ η τ ικ ο ί α σ χ ο λ ο ύ ν το μ ό ν ο μ ε τ ις κ ο ­ λ α κ ε ίε ς και α ν α ζη το ύ σ α ν τρ ό π ο υ ς γ ια να γ ε μ ίσ ο υ ν τ α π ροσ ω π ικά τ ο υ ς θ η ­ σ α υ ρ ο φ υ λ ά κ ια . Μ ε π ερ ιφ ρ ό ν η σ η και π ί­ κρα, ο Arm inius σ υ ν έ κ ρ ιν ε τ ο επ ίπ εδ ο τω ν κ α τ α κ τ η τ ώ ν τ η ς π α τρ ίδ α ς τ ο υ μ ε ε ­ κ ε ίν ο τω ν α μ ό ρ φ ω τω ν , α λ λ ά α γ ν ώ ν Γερ ­ μανώ ν: τ η ν α ν δ ρ ε ία τ ο υ ς , τ η ν π ίσ τη σ τη ν τιμ ή τ ο υ ς , τ η ν α ν ε ξ α ρ τ η σ ία το υ π ν ε ύ μ α το ς και τ η ν α π έ χ θ ε ιά τ ο υ ς π ρ ο ς κ ά θ ε Τι η θ ικ ά μ ο λ υ σ μ έν ο . Σ το μ υ α λ ό το υ κυ ρ ια ρ χ ο ύ σ α ν σι ο ικ ο γ ε ν ε ια κ έ ς α­ ρ ε τ έ ς π ου κ α θ α γ ία ζα ν τ η γ ε ρ μ α ν ικ ή ε ­ σ τία -.π ά ν ω απ ό ό λ α ο σ εβ α σ μ ό ς σ τη γ υ ν α ίκ α και η ά δ ο λ η σ το ρ γ ή μ ε τ η ν ο ­ π οία α υ τ ό ς ε κ φ ρ α ζό τα ν . Α νά μεσ α σ το υ ς Γ ε ρ μ α ν ο ύ ς π ου είχ α ν α ν α ρ ρ ιχ η θ ε ί σε υ ψ η λ ό β α θ μ ε ς θ έ σ ε ις μ έσ α σ το ρ ω μ α ϊκό κ α τ ε σ τ η μ έ ν ο , ή τα ν και έ ν α ς φ ύ λ α ρ χ ο ς π ου ο ν ο μ α ζ ό τα ν Segestes. Η κό ρ η το υ , Thusnelda, ή τα ν ξα κ ο υ σ τή ω ς η ο μ ο ρ φ ό τ ε ρ η από ό λ ε ς τ ις ε υ γ ε ν ε ίς Γ ε ρ μ α ν ίδ ε ς . Ο ν ε α ρ ό ς A rm inius τ η ν ε ίχ ε ζ η τή σ ε ι σ ε γ ά μ ο α λ λ ά ο Segestes, π ου π ιθ α ν ώ ς γ ν ώ ρ ιζ ε τη σ τάσ η το υ Arm inius α π έν α ν τι σ τη Ρώμη, το υ το α ρ ν ή θ η κ ε και έ λ α β ε μ έ τ ρ α γ ια να ε μ π ο ­ δ ίσ ει ο π ο ια δ ή π ο τε επ ικο ινω ν ία α ν ά μ εσ α σ το ζευ γ ά ρ ι. Η Thusnelda ό μ ω ς έ κ λ ιν ε π ερ ισ σ ό τερ ο π ρ ο ς τ η ν αγάπ η κα ι τ ο α­ ν υ π ό τ α κ το π ν ε ύ μ α το υ Arm inius, π αρά π ρ ο ς τ η ν κα ιρ ο σ κο π ικ ή π ο λ ιτικ ή τ ο υ π α­ τ έ ρ α τη ς . Ε τσ ι β ο ή θ η σ ε η ίδια σ τη ν ε ­ κο ύ σ ια απ αγω γή τ η ς , α ν α γ κ ά ζ ο ν τα ς τ ο ν Segestes να π ρ ο σ φ ύ γ ε ι θ ο ρ υ β η μ έ ν ο ς σ το Ρ ω μαίο δ ιο ικ η τή , κ α τ η γ ο ρ ώ ν τ α ς τ ο ν Arm inius μ ε τ α ξ ύ ά λ λ ω ν γ ια π ρ ο δ ο σ ία κ α ­ τ ά τ η ς Ρ ώ μης. Β λ έ π ο ν τα ς π ω ς υ π ή ρ χ ε ο κ ίν δ υ ν ο ς να σ τ ε ρ η θ ε ί τ η ν α γ α π η μ έν η το υ μ ε τ η ν α π όφ α σ η π ου θ α ε ξ έ δ ιδ ε έ ­ ν α ς ξ ε ν ό φ ε ρ τ ο ς κ α τ α κ τ η τ ή ς , ο Arm inius α φ ιέ ρ ω σ ε ό λη τ η ν ε ν ε ρ γ η τ ικ ό τ η τ ά το υ σ το να π ρ ο ε το ιμ ά σ ε ι μια μ α ζική ε ξ έ γ ε ρ ­ ση κ α τά τω ν Ρω μαίω ν, α ν ά β ο ν τα ς π άλι τ ο μ ίσ ο ς τω ν σ υ μ π α τρ ιω τώ ν το υ α π έν α ­ ν τ ι σ το ν εισ β ο λ έα . Τ η ν επ ο χ ή το υ Α υ γ ο ύ σ το υ η α ρ ιθ μ η ­ τικ ή δ ύ ν α μ η τ η ς λ ε γ ε ώ ν α ς ε ίχ ε τυ π ο π ο ι­ η θ ε ί σ τις 6.000 ά ν δ ρ ε ς , σ ε 10 κ ο ό ρ τ ε ις . Η π ρ ώ τη και η δ έ κ α τ η κ ο ό ρ τη ε ίχ α ν από 1.000 ά ν δ ρ ε ς , ενώ ο ι υ π ό λ ο ιπ ες ο κ τώ από 500. Οι β ο η θ η τ ικ έ ς ή σ υ μ μ α χ ικ έ ς

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο α ρ χ ιτέκ το ν α ς μ ια ς μ α κ ρ ό β ια ς ειρ ή ν η ς, Κ αίσαρας (Ο κ τα β ια ν ό ς) Α ύ γο υ σ το ς, κ ρ ά τη σ ε σ τα θ ε ρ ά τις τύ χ ες τη ς Ρώ μης από το 30 n.X. ως το 14 μ.Χ., κ λη ρ ο δ ο τώ ντα ς σ το υ ς δ ια δόχους το υ μια πανίσχυρη α υ το κ ρ α το ρ ία . Η εντυπ ω σ ια κή το υ δ ια κ υ β έρ νη σ η σ κ ιά σ τη κ ε μόνο από τη σ υμ φ ορ ά που β ρ ή κ ε τρ ε ις ρ ω μ α ϊκές λ ε γ εώ ν ες σ το υ ς β ό ρ ειο υ ς γ ερ μ α νικ ο ύ ς δ ρ υ μ ο ύ ς, π έν τε χρ ό νια πριν από το 9 ά ν α τό το υ .

δ υ ν ά μ ε ις ο ρ γ α ν ώ ν ο ν τα ν επ ίσ η ς σ ε κο ό ρ τ ε ις 500 α ν δ ρ ώ ν, α ν και π α ρ έ μ ε ν α ν π ά ν τ ο τ ε μια σ ο β α ρ ή π ηγή κ ιν δ ύ ν ο υ και π ιθ α ν ή ς α ν τα ρ σ ία ς , όπω ς σ υ ν έβ η σ τη ν Ιλλυ ρ ία . Για τ ο λ ό γ ο α υ τό η Ρώμη έ θ ε τ ε σ υ χ νά τ α β ο η θ η τ ικ ά σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α υπό τ η ν η γ εσ ία έμ π ισ τω ν “ ε κ ρ ω μ α ϊσ μ έ ν ω ν ” φ υ λ ά ρ χ ω ν , απ ό τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς α ν έ μ ε ν ε

να δ ε ίξ ο υ ν τ η ν ώ ρα τ η ς κρ ίσ η ς μ ε γ α λ ύ ­ τ ε ρ η π ίσ τη σ τη ν ίδια, π αρά σ τη φ υ λ ή τ ο υ ς . Γ εν ικ ά ο ι λ ε γ ε ώ ν ε ς τ η ν επ ο χ ή το υ Α υ γ ο ύ σ το υ ή τ α ν οι κ α λ ύ τ ε ρ ε ς π ου ε ίχ ε π α ρ α τά ξε ι π ο τέ η Ρώμη σ το π εδ ίο τ η ς μ ά χη ς. Ο ι σ τρ α τιώ τε ς ή τ α ν υ γ ιέ σ τε ρ ο ι, μ α κ ρ ο β ιό τε ρ ο ι, κ α λ ύ τε ρ α ε κ π α ιδ ε υ μ έ ­ νοι, ε φ ο δ ια σ μ έ ν ο ι μ ε ό π λα κα ι σ υ σ κ ε υ έ ς

α ν ώ τε ρ η ς τε χ ν ο λ ο γ ία ς απ ό τ ο υ ς α ν τ ι­ π ά λ ο υ ς τ ο υ ς , γ ε ν ικ ά γ ρ α μ μ α τ ισ μ έ ν ο ι και π ολύ κ α λ ύ τε ρ α ο ρ γ α ν ω μ έν ο ι σ ε σχέση μ ε ο π ο ια δ ή π ο τε π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν η π ερ ίο δ ο . Η μ ό ν η ν ό τα που η χ ο ύ σ ε π α ρ ά φ ω να σ τη ν ά ρ ισ τη γ ε ν ικ ή ε ικ ό ν α , ή τ α ν η π ο ιό ­ τ η τ α τω ν η γ ε τ ώ ν π ου δ ιο ικ ο ύ σ α ν τ ις λ ε ­ γ ε ώ ν ε ς . Σ τη ν π λ ε ιο ψ η φ ία τ ο υ ς α π ο τε λ ο ύ ν το απ ό ε ρ α σ ιτ έ χ ν ε ς π ου α δ υ ν α το ύ ­ σαν να α ν τα π ο κ ρ ιθ ο ύ ν σ τα κ α θ ή κ ο ν τά τ ο υ ς . Ο legatus, δ ιο ικ η τ ή ς τ η ς λ εγ ε ώ ν α ς , ή τα ν σ υ ν ή θ ω ς έ ν α ς γ ν ω σ τό ς α ξιω μ α το ύ χ ο ς μ ε κ α τ ά λ λ η λ ε ς π ο λ ιτικ έ ς δ ια ­ σ υ ν δ έ σ ε ις π ου το υ ε ξα σ φ ά λ ιζ α ν π ε ρ ίο ­ π τη θ έ σ η σ τη ν κ ε φ α λ ή μ ια ς σ τρ α τιω τι­ κ ή ς μ ο ν ά δ α ς . Του ε π ιτρ ε π ό τα ν να υπ η­ ρ ε τ ή σ ε ι σ τη λ ε γ ε ώ ν α μ ό ν ο γ ια δ ύ ο χ ρ ό ­ νια , μ ε τ ά απ ό τ α οπ ο ία ή τ α ν υ π ο χ ρ ε ω μ έ ­ ν ο ς να ε π ισ τ ρ έ φ ε ι σ τη Ρώμη γ ια να α ν α λ ά β ε ι ά λ λ α δ ιο ικ η τικ ά κ α θ ή κ ο ν τα . Μ ε τ ο ν τρ ό π ο α υ τό ο Α ύ γ ο υ σ το ς απ α λ­ λ α σ σ ό τα ν απ ό τ ο ν ε ν δ ε χ ό μ ε ν ο κ ίν δ υ ν ο κά π ο ιο υ σ φ ε τε ρ ισ τ ή , α λ λ ά ά φ η ν ε επ ι­ κ ίν δ υ ν α α κ έ φ α λ ε ς τ ις σ τρ α τιω τικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις σ τις α π ο μ α κ ρ υ σ μ έ ν ε ς π ε ρ ιο ­

χές. Η έ λ λ ε ιψ η ε π α γ γ ε λ μ α τ ιώ ν σ τα ανώ ­ τ ε ρ α κ λ ιμ ά κ ια τ η ς λ ε γ ε ώ ν α ς α ν τισ τα θ μ ι­ ζ ό τα ν σ ε κά π ο ιο β α θ μ ό απ ό τ η ν ύ π α ρ ξη ε ξ α ιρ ε τ ικ ά έ μ π ειρ ω ν κα ι κ α τα ρ τισ μ έν ω ν χ α μ η λ ό β α θ μ ω ν α ξιω μ α τικώ ν. Κ ά θ ε λ ε γ ε ­ ώ να ε ίχ ε 60 ε κ α τ ο ν τ α ρ χ ίε ς . Ο α ρ χ α ιό τε ­ ρ ο ς ε κ α τ ό ν τ α ρ χ ο ς (prim us pilus) ή τ α ν ε κ

τύ π ο υ “ Ρ ά μ π ο ", α λλά μ ά λ λ ο ν έ ν α ς άνδ ρ α ς π ου θ α ε ίχ ε τ ο χά ρ ισ μ α το υ φ υ σ ι­ κο ύ η γ έ τ η κα ι μια σ τα θ ε ρ ή π ρο σ ω π ικό ­ τ η τ α , έ ν α ς ά ν δ ρ α ς π ου μ π ο ρ ε ί να μ η ν ά ­ ν ο ιγ ε τη μ ά χη ε π ιτ ιθ έ μ ε ν ο ς π ρ ώ το ς, α λ ­ λά θ α κ ρ α το ύ σ ε γ ε ρ ά ό τ α ν τ α π ρ ά γ μ α τα δ υ σ κ ό λ ε υ α ν και θ α π έ θ α ιν ε σ το σ η μ είο π ου ή τ α ν τ α γ μ έ ν ο ς χ ω ρ ίς να κ ά ν ε ι β ή μ α πίσω. Οι ρ ω μ α ϊκ έ ς σ τρ α τιέ ς π ου π ο λ έ μ η ­ σ αν τ ο υ ς Γ ε ρ μ α ν ο ύ ς Χ ε ρ ο ύ σ κ ο υ ς τ ο 9 μ.Χ. α π ο τ ε λ ο ύ ν τ ο σ ίγ ο υ ρ α απ ό τ ο υ ς π λ έ ο ν ε π α γ γ ε λ μ α τ ίε ς κα ι ικ α ν ο ύ ς λ ε γ ε ­ ω ν ά ρ ιο υ ς π ου ε ίχ ε “ π α ρ α γ ά γ ε ι” π ο τέ η ρ ω μ α ϊκή κο ινω νία . Η δ ύ ν α μ ή τ ο υ ς σ τη ρ ι­ ζ ό τα ν σ το π ε ιθ α ρ χ η μ έ ν ο π εζικό , τ η ν κ α ­ λή ε κ π α ίδ ευ σ η και τ η ν έ ξ ο χ η δ ιο ικ η τικ ή μ έρ ιμ ν α . Η βα σ ική τ α κ τ ικ ή α δ υ ν α μ ία τ ο υ ς έ γ κ ε ιτ σ σ το ό π λο το υ ιππ ικού και σ τη ν α π ο τυ χ ία τ η ς Ρ ώ μης να τ ο α ν α π τύ ­ ξ ε ι ω ς β ο η θ η τ ικ ό σ το ιχ ε ίο σ το ε π ιχ ε ιρ η ­ σ ια κό τ η ς σ ύ σ τη μ α . Οι Ρ ω μαίοι κ α τ έ ­ φ υ γ α ν σ τη ν ε ύ κ ο λ η λύσ η τ η ς π ρ ό σ λ η ­ ψ η ς μ ισ θ ο φ ο ρ ικ ο ύ ιππ ικού ό π ο τε το χ ρ ε ιά ζ ο ν τα ν και σ τη ν ε μ π λ ο κ ή το υ σ τη μ ά χη ω ς τ ε λ ε ίω ς δ ε υ τ ε ρ ε ύ ο ν τ ο ς ό π λου. Π ά ντω ς, ω ς ά ν δ ρ α ς π ρ ο ς ά ν δ ρ α και μ ο ­ νάδα προς μονάδα δ εν υπήρχε άλλος σ τρ α τό ς σ το ν κό σ μ ο π ου θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να π ο λ ε μ ή σ ε ι τ ις λ ε γ ε ώ ν ε ς τ η ς Ρ ώ μης κα ι να α ν α δ ε ιχ θ ε ί ν ικ η τ ή ς . Ο τα ν μ ε ρ ικ έ ς φ ο ρ έ ς ο ι λ ε γ ε ώ ν ε ς η τ τ ώ ν τ ο , α υ τό ο φ ε ιλ ό τα ν π ερ ισ σ ό τερ ο σ τη ν α ν επ α ρ κ ή δ ιο ί-

Η σ τιγ μ ή τη ς α ιφ ν ιδ ια σ τικ ή ς και ολοκλ η ρ ω τική ς επ ίδ εσ η ς τω ν Γερμανώ ν α νά μεσ α σ τις π ανύψ ηλες β ελ α ν ιδ ιές το υ Τ ευ το β ο υ ρ γίο υ Δ ρ υ μ ο ύ . Σ ε α ν τίθ εσ η μ ε το υ ς θω ρ α κισ μ έν ο υ ς λ ε γεω νά ρ ιο υ ς, οι “ β ά ρ β α ρ ο ι” Γ ερ μ ανοί π ολεμ ούσ α ν συχνά γυμνοί, επ ιδ εικ ν ύ ο ν τα ς τη σ ω ματική το υ ς διάπλαση που τρ ό μ α ζε το υ ς αντιπ ά λους.

τω ν π ρ α γ μ ά τω ν ο π λ έ ο ν π ε π ε ιρ α μ έ ν ο ς π ο λ ε μ ισ τ ή ς τ η ς λ ε γ ε ώ ν α ς και λ ά μ β α ν ε σ υχνά μ έ ρ ο ς σ τη λ ή ψ η α π ο φ ά σ εω ν π ά­ νω σ ε ε π ιχ ειρ η σ ια κ ά ζ η τή μ α τα . Α λ λ ω σ τε η επ ιλ ο γ ή κα ι η π ρ ο α γω γ ή τω ν ε κ α τ ό ­ ν τα ρ χ ω ν γ ιν ό τα ν μ ε βάσ η τ η ν α π όδ οσ ή τ ο υ ς σ τη μ ά χη . Α υ τό π ου ζη το ύ σ α ν οι λ ε γ ε ω ν ά ρ ιο ι δ ε ν ή τ α ν έ ν α ς α ξιω μ α τικ ό ς

κη σ η, π αρά σ τις α δ ια μ φ ισ β ή τ η τ ε ς π ο λ ε ­ μ ικ έ ς α ρ ε τ έ ς το υ μ ε μ ο ν ω μ έ ν ο υ σ τρ α ­ τιώ τη . Ο Arm inius γ ν ώ ρ ιζ ε επ ίσ η ς τ ις ε γ γ ε ­ ν ε ίς α δ υ ν α μ ίε ς τω ν γ ε ρ μ α ν ικ ώ ν π ο λ ε μ ι­ κώ ν μ εθ ό δ ω ν . Ο ι σ υ μ π α τρ ιώ τε ς το υ ε ί­ χα ν ε λ ά χ ισ τα κ ρ ά ν η κα ι θ ώ ρ α κ ε ς και π ρ ο τιμ ο ύ σ α ν να π ο λ ε μ ο ύ ν γ υ μ ν ο ί, πίσω

απ ό τ η ν κά λ υ ψ η ξύ λ ιν ω ν ασπίδω ν, μ ε α­ κ α τ έ ρ γ α σ τα χ ο ν τ ρ ο κ ο μ μ έ ν α σ π αθιά και ε λ α φ ρ ά δ ό ρ α τα (fram eae) π ου ε κ τ ό ξ ε υ ­ α ν από α π όσ τα σ η. Αν και σ υ ν ή θ ιζα ν να μ ά χ ο ν τα ι σε π α ρ ά τα ξη , ο ι Γ ερ μ α ν ο ί π ο ­ λ ε μ ισ τ έ ς ή τα ν ικ α ν ό τα το ι σ τις ε ν έ δ ρ ε ς , τ ις α ιφ ν ιδ ια σ τικ έ ς ε π ιθ έ σ ε ις και τ ις τ ε ­ χ ν η τ έ ς υ π ο χω ρ ή σ εις. Η τα ν ο ρ γ α ν ω μ έ ­ νο ι σ ε ο μ ά δ ε ς τω ν 100 α ν δ ρ ώ ν, π ου “ δ έ ­ ν ο ν τ α ν ” μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς μ ε τ η ν α μ ο ιβ α ία ε ­ μ π ισ το σ ύ νη και τ ο α κ α τά β λ η τ ο η θ ικ ό . Το π εζικ ό τ ο υ ς π ο λ ε μ ο ύ σ ε σ ε σ χ η μ α τι­ σ μ ο ύ ς “ σ φ ή ν α ς ” . Ο Τ ά κ ιτο ς γ ρ ά φ ε ι πως “ σ τη μ ά χη , ο ι π ο λ ε μ ισ τ έ ς θ εω ρ ο ύ σ α ν α ­ τιμ ω τικ ό τ ο να μη φ θ ά σ ο υ ν τ η ν α ν δ ρ εία το υ α ρ χ η γ ο ύ τ ο υ ς , εν ώ θ ε ω ρ ο ύ σ α ν ιερ ό τ ο υ ς κ α θ ή κ ο ν να τ ο ν σ υ ν δ ρ ά μ ο υ ν , να τ ο ν π ρ ο σ τα τε ύ σ ο υ ν και να μ εγ α λ ώ σ ο υ ν τη δ ό ξα το υ μ ε τ ις δ ικ έ ς τ ο υ ς γ ε ν ν α ίε ς ε ν έ ρ γ ε ιε ς ” . Κ ά θ ε Γ ερ μ α ν ό ς ά ν δ ρ α ς ή ­ τ α ν π ρ ώ τα απ ό ό λ α έ ν α ς π ο λ εμ ισ τή ς . Ο λ ό κ λ η ρ η η κ ο ιν ω ν ικ ή δ ο μ ή τ η ς φ υ λ ή ς π ε ρ ισ τρ ε φ ό τ α ν γ ύ ρ ω απ ό τ ο ν π ό λ εμ ο . Το θ ά ρ ρ ο ς και η δ ιά κ ρ ισ η σ τη μ ά χη ή τα ν ο μ ό ν ο ς δ ρ ό μ ο ς γ ια α ν ά δ ε ιξη , κ α τα ξίω ­ ση και α π ό κ τη σ η κ ο ιν ω ν ικ ο ύ τ ίτ λ ο υ . Οι Ρ ω μαίοι έ β λ ε π α ν τ ο υ ς α ρ χ α ίο υ ς Γ ερ μ α ­ ν ο ύ ς ω ς “ ά γ ρ ιο υ ς μ ε γ α λ α ν ά μ ά τια , ξ α ν ­ θ ά μ α λ λ ιά κα ι τε ρ ά σ τια σ ώ μ α τα ” . Ε ίναι β έ β α ιο πως ο μ έ σ ο ς Γ ε ρ μ α ν ό ς ή τα ν ψ η ­ λ ό τ ε ρ ο ς από τ ο μ έσ ο Ρω μαίο. Ο ι φ υ λ έ ς α ρ ιθ μ ο ύ σ α ν κ α τά μ έσ ο ό ρ ο 25.000 ά τ ο ­ μα, α λ λ ά μ π ο ρ ο ύ σ α ν να ξε π ε ρ ν ο ύ ν και τ ις 40.000. Ε τσ ι κ ά θ ε γ ε ρ μ α ν ικ ή φ υ λ ή μ π ο ρ ο ύ σ ε να υ π ο λ ο γ ίζ ει σ ε 5.000 π ο λ ε ­ μ ισ τέ ς υ π α γ ό μ εν ο υ ς σε 20 ω ς 50 κ α τώ ­ τ ε ρ ο υ ς α ρ χ η γ ο ύ ς . Οι Γ ερ μ α ν ο ί ά ν δ ρ ε ς δ ε ν α σ χ ο λ ο ύ ν το μ ε τη γ εω ρ γ ία γ ια τί το θ ε ω ρ ο ύ σ α ν υ π ο τιμ η τικ ό και ερ γ α σ ία τω ν γ υ ν α ικ ώ ν , α λλά ή τα ν δ ε ιν ο ί κ υ ν η γ ο ί, “ α κ ο ν ίζ ο ν τ α ς ” κ α θ η μ ε ρ ιν ά τ ις π ο λ εμ ικ έ ς τ ο υ ς ικ α ν ό τ η τ ε ς . Ο ι γ υ ν α ίκ ε ς , ό τα ν ε π ρ ό κ ε ιτ ο να π α ν τ ρ ε υ τ ο ύ ν , έ φ ε ρ ν α ν μαζί τ ο υ ς (σαν π ρ ο ίκα ) εν τυ π ω σ ια κ ά ό ­ πλα, εν ώ σ τη μ ά χη α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ ο υ ς φ ω ν ά ζ ο ν τα ς γ ια να τ ο υ ς εμψ υχώ σ ο υν. Ο ι γ ε ν ικ ό τ ε ρ ε ς ε ξ ε λ ίξ ε ις , ό μ ω ς, σ το τ έ λ ο ς τ η ς π ρ ώ τη ς δ ε κ α ε τ ία ς μ ε τ ά Χ ρ ί­ σ το ν , έ δ ε ιχ ν α ν να ε υ ν ο ο ύ ν μια α π ο φ α σ ι­ σ τικ ή κίν η σ η από μ έ ρ ο υ ς τω ν Γερμανώ ν. Μ ε τ ά τ η ν π ρ ο σ ω ρ ινή ε ιρ ή ν ε υ σ η π ου π έ ­ τ υ χ ε ο Τ ιβ έρ ιο ς , υ π ο χ ρ ε ώ θ η κ ε σ ύ ν το μ α να ε π ικ ε ν τ ρ ώ σ ε ι τ η ν π ρ ο σ ο χ ή τ ο υ σε μ ια εισ β ο λ ή σ τη Β ο η μ ία , γ ια τ η ν ο π ο ία α ­ π α σ χ ό λη σ ε ό λ ε ς σ χ εδ ό ν τ ις λ ε γ ε ώ ν ε ς π ου σ τ ά θ μ ε υ α ν ω ς τ ό τ ε σ τη ν Ιλλυ ρ ία . Η τα ν μ ο ιρ α ίο λ ά θ ο ς , γ ια τί κ α θ ώ ς ο Τ ιβ έ ­ ρ ιο ς ε ίχ ε ε μ π λ α κ ε ί σ ε σ κ λ η ρ έ ς μ ά χ ε ς μ ε τ ις β ο η μ ικ έ ς φ υ λ έ ς , η Ιλλ υ ρ ία και η Π ανν ο ν ία “ ε ξ ε ρ ρ ά γ η σ α ν ” , υ π ο χ ρ εώ ν ο ν τα ς τ η ν α υ το κ ρ α τ ο ρ ία να δ ια κ ό ψ ε ι ο π ο ιεσ δ ή π ο τε ά λ λ ε ς ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις και να σ τ ε ί­ λ ε ι ε κ ε ί ό σ ε ς δ υ ν ά μ ε ις μ π ο ρ ο ύ σ ε να ε ­ ξο ικ ο ν ο μ ή σ ε ι. Σ το μ ε τ α ξ ύ , ο ν έ ο ς Ρω­ μ α ίο ς κ υ β ε ρ ν ή τ η ς π ου σ τ ά λ θ η κ ε σ τη Γ ερ μ α ν ία α π ο δ ε ίχ θ η κ ε α π ο τυ χ ία π ρώ ­ το υ μ ε γ έ θ ο υ ς . Σ ε η λ ικ ία 55 ε τώ ν , ο Publius Quintilius ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

Varus (Π ό π λ ιο ς Κ υ ϊν τίλ ιο ς Ο υ ά ρ ο ς ) ε ίχ ε ή δ η δ ια τ ε λ έ σ ε ι ε ιδ ικ ό ς α π ε σ τα λ μ έ ν ο ς το υ Α υ γ ο ύ σ το υ σ τη Σ υ ρ ία , όπ ου ε ίχ ε επ ιδ ο θ ε ί σ τη σ υ λ λ ο γ ή φ ό ρ ω ν , π α­ ν ε υ τ υ χ ή ς π ου δ ε ν ή τα ν α ν α γ κ α σ μ έ ν ο ς να κ υ β ε ρ ν ή σ ε ι έ ν α έ θ ν ο ς μ ε π ο λ ε μ ικ ό χ α ρ α κ τή ρ α . Η δ ια μ ο ν ή το υ σ τη Σ υ ρ ία ή ­ τα ν χ ω ρ ίς ε π ε ισ ό δ ια κα ι ο ι τ ρ ε ις λ ε γ ε ώ ­ ν ε ς π ου ε ίχ ε ε κ ε ί ή τ α ν γ ε ν ικ ά κ α τ ώ τ ε ­ ρ η ς π ο ιό τ η τα ς απ ό α υ τ έ ς π ου θ α δ ιο ι­ κ ο ύ σ ε σ τη Γ ερ μ α νία . Γν ώ ρ ιζε κα λά το ρ ω μ α ϊκό ν ό μ ο κα ι ή τα ν δ ε ιν ό ς ρ ή το ρ α ς , α λ λ ά δ ε ν ε ίχ ε κα μ μ ία π είρ α σ το σ χ εδ ία ­ σ μά κα ι τ η ν ε κ τ έ λ ε σ η σ τρ α τιω τικ ώ ν επ ι­ χειρ ή σ εω ν. Ο Paterculus τ ο ν π ερ ιγ ρ ά φ ε ι ω ς “ έ ν α ν ήσ υ χο ά ν δ ρ α μ ε ή π ιο χ α ρ α κ τή ­ ρα, κάπ ω ς α ρ γό σ το μ υ α λό , όπω ς κα ι σ το σώμα, π ερ ισ σ ό τερ ο κ α τ ά λ λ η λ ο γ ια τ ις α ­ ν έ σ ε ις το υ σ τρ α το π έ δ ο υ από ό τ ι γ ια τ ις δ ο κ ιμ α σ ίε ς το υ π ρ α γ μ α τικ ο ύ π ο λ έ μ ο υ ” . Ε ίχε επ ίσ η ς π α ν τ ρ ε υ τ ε ί τ η ν α ν η ψ ιά το υ α υ το κ ρ ά τ ο ρ α . Α υ τή η σ υ γ γ έν εια , σε σ υ ν δ υ α σ μ ό μ ε τ ις δ ιο ικ η τ ικ έ ς τ ο υ α ρ ε ­ τ έ ς , τ ο ν κ α θ ισ το ύ σ α ν σ τα μ ά τια το υ Α υ γ ο ύ σ το υ κ α τ ά λ λ η λ ο γ ια τ ο χ ειρ ισ μ ό τ η ς φ α ιν ο μ ε ν ικ ά ή ρ ε μ η ς Γ ερ μ α ν ία ς . Ο A rm inius ή τ α ν 26 ε τώ ν ό τα ν ε ν τ ά χ θ η κ ε σ το ε π ιτ ε λ ε ίο το υ Varus ω ς α ξιω μ α τικ ό ς τω ν β ο η θ η τ ικ ώ ν μονάδω ν. Το κ α λ ο κ α ίρ ι τ ο υ 9 μ.Χ. ο Varus ασχολ ε ίτ ο μ ε τη σ υ λ λ ο γ ή φ ό ρ ω ν , τ η ν α π ο ν ο ­ μή τ η ς ρ ω μ α ϊκ ή ς δ ικ α ιο σ ύ ν η ς και τ η ν ε ­ π ίλυσ η τω ν το π ικ ώ ν δ ια φ ο ρ ώ ν , μ ε τ ο ν ί­ δ ιο τρ ό π ο π ου τ ο έ κ α ν ε κα ι σ τη ν ή σ υ χη Σ υ ρία . Το θ ε ρ ιν ό το υ α ρ χ η γ είο , σ τη σ υ μ β ο λ ή τω ν π ο τα μ ώ ν Β έ ζ ε ρ και Β ερ , ή ­ τα ν μια κ υ ψ έ λ η δ ρ α σ τη ρ ιό τ η τα ς , κ α θ ώ ς οι ά ν δ ρ ε ς το υ ή τα ν α π α σ χ ο λ η μ έν ο ι μ ε τ η ν ε π ισ κ ευ ή τω ν δ ρ ό μ ω ν και τ η ν κ α τ α ­ σ κ ευ ή ν έω ν γ εφ υ ρ ώ ν . Η δ ύ ν α μ ή τ ο υ απ ο τ ε λ ε ίτ ο απ ό τ ις λ ε γ ε ώ ν ε ς XVII, XVIII κα ι XIX, τ ρ ε ις ίλ ε ς ιππ ικού κα ι έ ξ ι κ ο ό ρ τ ε ις σ υ μ μ ά χ ω ν υπό τ ο ν Arm inius - έν α σ ύ ν ο λο 20.000 π ερ ίπ ο υ σ τρ α τιω τώ ν. Επι­ π λ έ ο ν σ το σ τρ α τό π ε δ ό το υ υ π ή ρ χ α ν α ρ ­ κ ε τ έ ς χ ιλ ιά δ ε ς γ υ ν α ίκ ε ς , π αιδιά σ κλ ά β ο ι κα ι έμ π ο ρ ο ι. Π λη σ ία ζε ο κ α ιρ ό ς π ου η ρ ω μ α ϊκή δ ύ ν α μ η έ π ρ επ ε να α π ο σ υ ρ θ ε ί σ το Α λισ ο το υ π ο τα μ ο ύ Λίππ ε ή σ το μ ε ­ γ ά λ ο φ ρ ο ύ ρ ιο το υ Ξ ά ν τ ε ν γ ια να π ερ ά σ ει τ ο χ ειμ ώ ν α . Δ ύ ο ά λ λ ε ς λ ε γ ε ώ ν ε ς υπό τ η δ ιο ίκη σ η τ ο υ α ν η ψ ιο ύ το υ Varus, Asprenas, σ τ ά θ μ ε υ α ν λίγ ο μ α κ ρ ύ τε ρ α , π ρ ο ς τ ις άνω ε κ β ο λ έ ς το υ Ρ ήνο υ. Μ ε τ ο ν ικ α ν ό τα το Τ ιβ έρ ιο να α π ο υ σ ιά ζει σ τη ν Ιλλυ ρ ία , ο Arm inius, π ου ε ίχ ε π λή ρ η ε λ ε υ θ ε ρ ία κ ιν ή σ ε ω ν μ έσ α σ το ρ ω μ α ϊκό σ τρ α τό π ε δ ο κα ι ά φ θ ο ν ε ς π λ η ρ ο φ ο ρ ίε ς , έ κ ρ ιν ε πω ς ή τα ν η κ α τά λ λ η λ η ώ ρα γ ια να δ ρ ά σ ει.

Η “ΑΔΕΛΦΗ ΤΩΝ ΚΑΝΝΩΝ” Ο Arm inius β ρ ή κ ε α ν ά μ εσ α σ το υ ς ά λ ­ λ ο υ ς Γερμα νούς φ υλά ρχους π ολλούς π ου κ α τα ν ο ο ύ σ α ν τ α κ ίν η τ ρ ά το υ και φ λ έ γ ο ν τ α ν από τ η ν ε π ιθ υ μ ία να ε λ ε υ θ ε ­ ρ ώ σ ο υ ν τη χώ ρα το υ ς . Σ υ ν ά ν τη σ ε έ τσ ι ε λ ά χ ισ τη δ υ σ κ ο λ ία σ το να σ υ γ κ ε ν τρ ώ ­ ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

·ίM λ inden

........ .... * V '"

*s v'c 'T :? Λν:··*

\

/ **

Roman camp

',r

Rehme'

Osnobrpck W

fC

Detmol d ,7.';· ....

, :

" .......

I SO

'·- « ϊ. · ν . ν · .·. . . . ·, » · Λ *' >"/# ·.··· ····:·,

’··*

■·. ) *.’ *· #* . f ■* / / ** . »* ·: (X

*·»·** '> t i ... Beverungen_ 1* *jT

,/* .· - *

•. ·.·!···■·:·>' ·'.·■ .. ·»*'«»*„

Η μοιρ α ία π ορεία των τριώ ν ρω μαϊκώ ν λεγεώ νω ν από τη θ ε ρ ιν ή το υ ς βάση σ το Μ ίν τε ν προς το ν π οτα μό Λίππε, π ερνούσ ε μ έσ α από το σ κ ο τειν ό Τ ευ το β ο ύ ρ γιο Δ ρ υ μ ό , όπου κ α ρ αδ οκο ύσ αν οι π ο λεμ ο χ α ρ είς Γέρμανοί. Ε κ τιμ ά τα ι ό τι η μ εγ ά λ η σφ α γή έ γ ιν ε κ οντά σ το π έρασμα το υ Ν τύρ εν.

σ ει τ ο λ μ η ρ ο ύ ς η γ έ τ ε ς και χ ιλ ιά δ ε ς α ­ τ ρ ό μ η τ ο υ ς π ο λ ε μ ισ τ έ ς , π ου α ν τα π ο κ ρ ίθ η κ α ν μ ε ε ν θ ο υ σ ια σ μ ό σ το μ υ σ τικ ό το υ κά λ εσ μ α . Το να κ η ρ ύ ξ ο υ ν ό μ ω ς α ν ο ικ τό π ό λ ε μ ο σ τη Ρώμη θ α ή τ α ν κ α θ α ρ ή τ ρ έ ­ λα, π ου θ α ο δ η γ ο ύ σ ε σ ε σ ίγ ο υ ρ η κ α τ α ­ σ τρ ο φ ή . Ο Varus ε ίχ ε τ ρ ε ις λ ε γ ε ώ ν ε ς μ α ­ ζί το υ , οι ο π ο ίες , π αρά τα απ οσ π ά σ μ α τα π ου ή τα ν υ π ο χ ρ ε ω μ έ ν ε ς να α φ ή σ ο υ ν σε ά λ λ α σ η μ εία , ε ξα κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν να α ρ ιθ ­ μ ο ύ ν ό χ ι λ ιγ ό τ ε ρ ο απ ό 14.000 ε μ π ε ιρ ο ­ π ό λ ε μ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς . Δ ε ν ή τ α ν ά λ λ ω σ τε μ ό ν ο ο α ρ ιθ μ ό ς , α λ λ ά και η π ο ιό τ η τα α υ τή ς τ η ς σ τρ α τιω τικ ή ς δ ύ ν α μ η ς π ου τ η ν κ α θ ισ το ύ σ ε τό σ ο φ ο β ε ρ ή . Ο σο α­ δ α ή ς και α ν ή τ α ν ο ε π ικ ε φ α λ ή ς τ η ς ω ς σ τρ α τη γ ό ς , η ρ ω μ α ϊκή σ τρ α τιά ή τ α ν κ α ­ λά ο ρ γ α ν ω μ έ ν η και π ε ιθ α ρ χ η μ έ ν η και οι λ ε γ ε ω ν ά ρ ιο ι ή τ α ν σ ε θ έ σ η να α ν τιδ ρ ά σ ο υ ν α κα ρ ια ία κα ι σ ω σ τά σ ε ο π ο ια δ ή π ο τ ε δ ύ σ κ ο λ η κ α τά σ τα σ η π α ρ ο υσ ια ζότα ν. Ο Arm inius έ π ρ ε π ε να κ α τ α φ ύ γ ε ι σ ε τ έ ­ χ ν α σ μ α γ ια να π ε τ ύ χ ε ι τ ο σ κοπ ό το υ . Ο π ρ ίγ κη π α ς τω ν Χ ερ ο ύ σ κ ω ν κ α ν ό ­ ν ισ ε ώ σ τε να υ π ά ρ ξο υ ν π ο λ λ έ ς μ ικ ρ έ ς ε ­ ξ ε γ έ ρ σ ε ις σ ε μια π ερ ιο χ ή , έ τ σ ι ώ σ τε να α π ο μ α κ ρ υ ν θ ο ύ ν ο ι Ρ ω μαίοι από τ η ν α ­ σ φ ά λ ε ια το υ π ο τα μ ο ύ Λίππ ε. Ο ίδ ιο ς ζή ­ τη σ ε τ η ν ά δ ε ια απ ό τ ο ν υ π ερ φ ία λ ο Varus να σ π εύ σ ει σ τη ν π ρ ο β λ η μ α τικ ή π ερ ιο χ ή μ ε τ α β ο η θ η τ ικ ά σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α π ου δ ιο ι­ κο ύ σ ε, γ ια να π ρ ο λ ε ιά ν ε ι τ ο έ δ α φ ο ς μ έ ­ χ ρ ι να κ α τ α φ θ ά σ ε ι η κ ύ ρ ια δ ύ ν α μ η . Ο

Varus το υ ε π έ τ ρ ε ψ ε να α να χ ω ρ ή σ ει, χω ­ ρ ίς να υ π ο ψ ιά ζε τα ι πω ς ο υ φ ισ τά μ ε ν ό ς το υ θ α π ε ρ ισ υ ν έ λ ε γ ε σ τη ν π ρ α γ μ α τικ ό ­ τ η τ α χ ιλ ιά δ ε ς ά γρ ιω ν Γερ μ α ν ώ ν γ ια να ε ­ το ιμ ά σ ε ι μια γ ιγ α ν τια ία π α γίδα . Υ π ο λ ό γ ι­ ζε πω ς α φ ο ύ η α ν α σ τα τω μ έ ν η π ερ ιο χ ή β ρ ισ κ ό τα ν σ το δ ρ ό μ ο το υ γ ια τη χ ε ιμ ε ρ ι­ ν ή βάση, θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να κ ά ν ε ι ά ν ε τα μια ε π ίδ ε ιξη δ ύ ν α μ η ς σ το ν το π ικ ό π λ η ­ θ υ σ μ ό π ριν σ υ ν εχ ίσ ει γ ια τ ο Ρ ήνο. Ο Varus ξ ε κ ίν η σ ε τ η ν π ο ρ εία τ ο υ γ ια το Α λισ ο πάνω σ το ν Λίππε, κ ά ν ο ν τα ς τ ο α ­ σ υ γ χ ώ ρ η το λ ά θ ο ς να σ ύ ρ ει πίσω τ ο υ μια ο γ κ ώ δ η α κ ο λ ο υ θ ία 10.000 αμάχων. Ενας τ ε ρ ά σ τ ιο ς α ρ ιθ μ ό ς από μ ε τ α φ ο ρ ικ ά κ ά ­ ρα π λ η μ μ ύ ρ ισ ε τ ο δ ρ ό μ ο , ενώ οι λ ε γ ε ω ­ νά ρ ιο ι α φ έ θ η κ α ν να π ο ρ ε ύ ο ν τα ι α ν α μ εμ ιγ μ έ ν ο ι μ ε τ ο υ ς α μ ά χ ο υ ς, α φ ο ύ - υ π ο τί­ θ ε τ α ι ό τ ι - θ α δ ιέσ χ ιζα ν φ ιλ ικ ό έ δ α φ ο ς . Η α ρ γ ο κ ίν η τη φ ά λ α γ γ α ά φ η ν ε τ ο Ρ εμ α­ ν ε π τ υ γ μ έ ν η σ ε μ ή κ ο ς 15 χ ιλ ιο μ έ τρ ω ν , μ ε τα μ έ τ ρ α α σ φ α λ ε ία ς να έ χ ο υ ν χ α λ α ­ ρ ώ σ ει τ ε λ ε ίω ς . Ο δ ρ ό μ ο ς π ου π ή ρ ε ο ρ ω μ α ϊκ ό ς σ τρ α τό ς τ ο ν ο δ η γ ο ύ σ ε μ έσ α από έ ν α π υ κν ό δ ά σ ο ς π ρ ο ς τ ο π έρ α σ μ α π ου α ν ο ιγ ό τα ν σ τη χ α ρ ά δ ρ α Ν τύ ρ εν . Η ί­ δια η ρ ε μ α τιά ε κ ε ί, που π α ρ ο υ σ ία ζε τ η ν ε υ κ ο λ ό τ ε ρ η δ ίο δ ο μ έσ α απ ό τ ο ν π ε ρ ί­ φ η μ ο Τ ε υ το β ο ύ ρ γ ιο Δ ρ υ μ ό , ή τ α ν δασ ω ­ μ έ ν η και απ ό τ ις δ ύ ο π λ α γ ιέ ς τ η ς , ενώ το έ δ α φ ο ς κ ο ν τά σ το π ο τά μ ι π ου τη δ ιέ ­ σ χιζε ή τα ν λ α σ π ώ δ ες και γ ε μ ά τ ο έλ η . Α κ ό μ α ο ι δ υ ν α τ έ ς φ θ ιν ο π ω ρ ιν έ ς β ρ ο χ έ ς

“Ο ΤΡΟΜΟΣ TOY GLADIUS” Το σπαθί δεν ήταν ποτέ το κύριο όπλο μάχης για τους αρχαίους στρατούς μέχρι τον 2ο αιώνα π.Χ., όταν το gladius κατέστη το βασικό όπλο των ρωμαϊκών λεγεώνων. Την επο­ χή εκείνη οι στρατιές της Ρώμης παρουσίασαν τους πρώτους ανοικτούς σχηματισμούς πεζικού, σπάζοντας την επικρατούσα παράδοση της φάλαγγας και εγκαταλείποντας το δόρυ, ώστε να δημιουργήσουν ένα νέο τύπο στρατιώτη που το κύριο όπλο του ήταν το σπαθί. To gladius εισήχθη στο ρωμαϊκό στρατό ως αποτέλεσμα της εμπειρίας που αποκτήθηκε στην Ισπανία κατά το Δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο, όταν οι λεγεώνες αντιμε­ τώπισαν με δυσάρεστες συνέπειες το εξαίρετο ισπανικό πεζικό του Αννίβα, που έφερε το περίφημο gladius hispaniensis. Στα χέρια των Ρωμαίων το κοντό σπαθί υπέστη πολλές βελτιώσεις, σε τέτοιο βαθμό ώστε τον 1ο αιώνα π.Χ. να αποτελεί ένα τελείως νέο όπλο. Κατασκευασμένο από χάλυβα υψηλής ποιότητας, ήταν μόλις 60 εκατοστά μακρύ, με πλά­ τος περίπου 7,5 εκατοστών. Παρά το ότι ζύγιζε λιγότερο από ένα κιλό, απέδιδε φοβερή ε­ νέργεια κατά την κρούση - ίση με 137 Joule - σε μια περιοχή 4 εκατοστών. Ακόμα και κάτω από κανονικές συνθήκες, τα κτυπήματα του gladius μπορούσαν όχι μόνο να διαπεράσουν σιδερένια ή ορειχάλκινη θωράκιση, αλλά και να κομματιάσουν διάφορα μέλη του ανθρώπινου σώματος με εκπληκτική ευκολία. Ο Ρωμαίος ιστορικός Λίβιος αναφέ­ ρει ένα χαρακτηριστικό επεισόδιο που περιγράφει ανάγλυφα τον τρόμο που ενέπνεε το gladius. Το 200 π.Χ. ο Φίλιπ­ πος Ε' της Μακεδονίας, του οποίου

οι στρατιώτες θεωρούντο οι καλύτεροι του αρχαίου κόσμου, είχε προ­ βληματιστεί από το αποτέλεσμα μιας αψιμαχίας μεταξύ μονάδας του ιππικού του και ενός αποσπάσματος ξένου πεζικού. Το πεζικό εκείνο ήταν ρωμαϊκό και είχε μόλις έλθει στην ηπειρωτική Ελλάδα για να συνδράμει τους Αθηναίους στον αγώνα τους κατά του Φιλίππου. Για να ξεσηκώσει τον ενθουσιασμό στο στράτευμά του, αλλά και για να τονώσει το ηθικό των ανδρών του, ο Φίλιππος αποφάσισε να διοργανώσει μια μαζική τελετή ταφής για όσους είχαν πέσει σε εκείνη τη σύντομη μά­ χη. Σύντομα θα ευχόταν να μην το είχε πράξει. Οι Μακεδόνες, συνηθισμένοι στα μικρά συμμετρικά τραύματα που προκαλούσαν τα δόρατα και τα ακόντια, έπαθαν σοκ όταν αντίκρυσαν αυτό που είχε απομείνει από τους νεκρούς συμπατριώτες τους. Ο Λίβιος γρά­ φει: “Ο ταν είχαν δει κορμιά να έχουν κομματιαστεί από το ισπανικό σπαθί, χέρια ξεριζω­ μένα, κομμένα από τον ώμο ή κεφάλια χωρισμένα από τα σώματα και σωθικά να χάσκουν ορθάνοιχτα, συνειδητοποίησαν μέσα σε γενικό πανικό με τι όπλα και τι άνδρες είχαν στο εξής να πολεμήσουν”. Το ηθικό του μακεδονικού στρατού καταρρακώθηκε και δεν μπό­ ρεσε ποτέ πάλι να εξυψωθεί.

π ου ε ίχ α ν π έσ ει π ρ ό σ φ α τα είχ α ν μ ε τα τ ρ έ ψ ε ι τα γ ε ρ μ α ν ικ ά δάση σε β ά λ το υ ς . 0 Varus α ν α κ ά λ υ ψ ε ό τι π ολλά δ έ ν τ ρ α π ου ε ίχ α ν ξ ε ρ ιζ ω θ ε ί από τ ο ν ά ν ε μ ο έ ­ φ ρ α ζα ν το ε λ ικ ο ε ιδ έ ς μ ο ν ο π ά τι π ου α ­ κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν ο ι λ ε γ ε ώ ν ε ς και α ν α γ κ α ­ ζ ό τα ν να σ τα μ α τά σ υχνά γ ια να ε π ιτ ρ έ ψ ε ι σ το μ η χ α ν ικ ό το υ να κ α θ α ρ ί­ ζ ε ι τ ο δ ρ ό μ ο . Σ ύ ν το μ α μια σ φ ο δ ρ ή θ ύ ε λ λ α ά ρ χισ ε να “ μ α σ τιγ ώ ν ει” τ ο δ ά ­ σ ος κ ά ν ο ν τα ς τ ο έ δ α φ ο ς ο λ ισ θ η ρ ό γ ύ ­ ρω από τ ις ρ ίζ ε ς κα ι τ ο υ ς κ ο ρ μ ο ύ ς , ενώ “ ο ι κ ο ρ υ φ έ ς τω ν δ έ ν δ ρ ω ν έσ π α ζα ν σ υ ν έχ ε ια π έ φ τ ο ν τ α ς κ ά τω και π ρ ο κα λώ ν τ α ς μ εγ ά λ η α ν α τα ρ α χ ή " (Κ άσ σ ιος Δίω ν). Οι π ρ ο λ η π τικ ο ί σ τρ α τιώ τε ς π ε ρ ­ π α το ύ σ α ν α ν ά μ εσ α από τα α ιω νό βια δ έ ν δ ρ α α ισ θ α ν ό μ εν ο ι δ έ ο ς . Κ ά τω από τ έ τ ο ι ε ς α ν τ ίξ ο ε ς σ υ ν θ ή κ ε ς η ρω μ α ϊκή φ ά λ α γ γ α ε ίχ ε μ ε τ α β λ η θ ε ί σε μια μάζα α ν δ ρ ώ ν, κά ρ ω ν και ζώων, χω ρίς κα μ ία τά ξη . = α φ ν ικ ά έ φ τα σ α ν σ το ν Varus π λ η ρ ο ­ φ ο ρ ίε ς πω ς β ά ρ β α ρ ο ι ε ίχ α ν κ τυ π ή σ ει τ η ν ο π ισ θ ο φ υ λ α κ ή . Σ υ ν ω σ τισ μ έν ε ς μ έ ­ σα σ τα σ τεν ά μ ο ν ο π ά τια οι λ ε γ ε ώ ν ε ς ε ί­ χ α ν χ ά σ ει τ ο π λ ε ο ν έ κ τ η μ α τ η ς α ν ώ τε ­ ρ η ς ε υ ε λ ιξ ία ς τ ο υ ς και ο Varus τ ις δ ιέ τ α ­ ξ ε να π ιέσ ο υ ν π ρ ο ς τ α ε μ π ρ ό ς γ ια να εξ έ λ θ ο υ ν σε πιο α ν ο ικ τό χώ ρο, κ α θ ώ ς τα γ ε ρ μ α ν ικ ά α κ ό ν τια έ π ε φ τ α ν β ρ ο χ η δ ό ν π ρ ο κ α λ ώ ν τα ς α ρ κ ε τ έ ς α π ώ λ ειες . Τ ελικά η εμπ ροσ θοφ υλακή κα τά φ ερ ε να σ υ γ κ ρ ο τ ή σ ε ι τ ο υ ς σ χ η μ α τισ μ ο ύ ς τη ς , α λλά τη σ τιγ μ ή ε κ ε ίν η ο ι Γ ερ μ α ν ο ί ε ξ α ­ φ α ν ίσ τη κ α ν τ ο ίδιο γ ρ ή γ ο ρ α όπω ς είχ α ν π ρ ο β ά λ ει από τ α δ έ ν δ ρ α . Οι Ρ ω μαίοι α ­ ξιω μ α τικ ο ί ε ν τό π ισ α ν έ ν α ξ έ φ ω τ ο και ά ρ χισ α ν να κ α τ ε υ θ ύ ν ο υ ν τ ις σ υ ν ή θ ε ις ε ρ γ α σ ίε ς γ ια τ η ν κ α τα σ κ ευ ή ε ν ό ς π ρ ο ­ σ ω ρινού σ τρ α το π έ δ ο υ μ ε π ε ρ ιμ ε τ ρ ικ ή τά φ ρ ο . Ο λο τ ο α π ό γ ευ μ α ο ι ε ξ ο υ θ ε ν ω μ έ ν ε ς ρ ω μ α ϊκ έ ς μ ο ν ά δ ε ς σ υ ν έχ ισ α ν να κ α τ α φ θ ά ν ο υ ν μ ια -μ ια σ τη ν α σ φ ά λ εια το υ ο χ υ ρ ο ύ , κα θ ώ ς ο Varus α ν α ρ ω τιό τα ν γ ια τ ο πώς θ α έ π ρ επ ε να ε ν ε ρ γ ή σ ε ι σ τη σ υ ν έχ εια . Ο λο τ ο β ρ ά δ υ , μ ε τ ο υ ς Γ ερ μ α ­ ν ο ύ ς να σ υ ν εχ ίζο υ ν να π α ρ ε ν ο χ λ ο ύ ν το σ τρ α τό π ε δ ο ρ ίχ ν ο ν τα ς σ ύ ν ν εφ α απ ό β έ ­ λη (σ α ΐτες ), οι Ρ ω μαίοι π ερ ιπ ο ιο ύ ν το τ ο υ ς τ ρ α υ μ α τ ίε ς το υ ς , α ν α σ υ ν τά σ σ ο ­ ν τα ν και έ κ α ιγ α ν τα κ ά ρ α κα ι τα ε φ ό δ ιά το υ ς , υ π ο λ ο γ ίζ ο ν τα ς πως τ α 30 χ ιλ ιό μ ε ­ τρ α π ου τ ο υ ς χώ ρ ιζα ν απ ό τ ο Α λισ ο ή τα ν μια α π όσ τα σ η π ου θ α μ π ο ρ ο ύ σ α ν να τ η ν κ α λ ύ ψ ο υ ν σ ίγ ο υ ρ α τ η ν ε π ό μ ε ν η μ έρ α . Η τα ν β έ β α ιο ι πω ς θ α α π έ φ ε υ γ α ν τ η ν π α­ γ ίδ α , α φ ο ύ ή τ α ν κ α λ ύ τε ρ α α σ κ η μ έ ν ο ι και α σ ύ γ κ ρ ιτα πιο π ειθ α ρ χ η μ έ ν ο ι. Το ξη μ έ ρ ω μ α ο Varus κ ίν η σ ε τ ις λ ε ­ γ ε ώ ν ε ς το υ , ε λ π ίζ ο ν τα ς πω ς θ α έ β ρ ισ κ ε σ το υ ς Γ ερ μ α ν ο ύ ς π α ρ α τ ε τ α γ μ έ ν ο υ ς για μ ά χη ώ σ τε να τ ο υ ς σ υ ν τρ ίψ ε ι. 0 A rm inius ό μ ω ς δ ε ν το υ έ κ α ν ε τη χά ρ η και σ υ ν έχ ιζε α ό ρ α το ς τ ο ν ε κ ν ε υ ρ ισ τ ικ ό π ό ­ λ ε μ ο φ θ ο ρ ά ς . Α γριο ι σ ω μ α τώ δ εις Γερ ­ μ α νο ί α π έκ ο π τα ν κα ι έ σ φ α ζα ν τ α μ ε μ ο ­ ν ω μ έ ν α ρ ω μ α ϊκά τμ ή μ α τα , έ ρ ιχ ν α ν α κ ό ­ ν τια σ τις π υ κ ν έ ς μ ά ζ ε ς τ η ς φ ά λ α γ γ α ς

21 ■■■

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

™·

κα ι φ ό ν ε υ α ν επ ί τό π ο υ ό σ ο υ ς λ ε γ ε ω ν ά ­ ρ ιο υ ς ξε μ ά κ ρ α ιν α ν από τ ο μ ο ν ο π ά τι. Α ρ γ ά τ ο α π ό γ ευ μ α ο ι κ α τ α π τ ο η μ έ ν ο ι Ρ ω μαίοι Β ρ ίσ κ ο ν τα ν ή δ η Β α θ ιά μ έσ α σ το ν Τ ε υ το β ο ύ ρ γ ιο Δ ρ υ μ ό και έ φ τα σ α ν κ ο ν τά σ τη χ α ρ ά δ ρ α το υ Ν τύ ρ ε ν , όπου τ ο δ ά σ ο ς γ ιν ό τα ν α κ ό μ α π ιο σ κ ο τε ιν ό κα ι α π ό κο σ μ ο . Κ α θ ώ ς ο Varus π ρ ο β λ η ­ μ α τιζ ό τ α ν γ ια τ ο α ν θ α έ π ρ επ ε να σ τα ­ μ α τή σ ε ι γ ια τ ο β ρ ά δ υ ή να σ υ ν εχ ίσ ει γ ια να ε ξ έ λ θ ε ι απ ό τ ο ε π ικ ίν δ υ ν ο π έρ α σ μ α , η η σ υ χ ία έσ π ασ ε από τ ο υ ς α λ α λ α γ μ ο ύ ς χ ιλ ιά δ ω ν Γ ερ μ α νώ ν π ου ξ ε χ ύ θ η κ α ν α ν ά ­ μ εσ α απ ό τ ις θ ε ό ρ α τ ε ς Β ε λ α ν ιδ ιέ ς σ το υ ς υ π ε ρ κ ε ίμ ε ν ο υ ς λ ό φ ο υ ς . Ε β ρ ε χ ε και ο ι Ρ ω μαίοι σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς ή τα ν α δ ύ ν α το να α ν τ ε π ιτ ε θ ο ύ ν πάνω σ τις ο λ ισ θ η ρ έ ς π λ α γ ιές . Τα κ ύ μ α τα τω ν β α ρ β ά ρ ω ν έ π ε ­ φ τ α ν πάνω τ ο υ ς μ ε α π ο φ α σ ισ τικ ό τη τα , σ α ρ ώ ν ο ν τα ς κ ά θ ε α ν τίσ τα σ η . Ο Κάσσ ιο ς Δ ίω ν γ ρ ά φ ε ι π ω ς “ η α δ ιά λ ε ιπ τη Β ρ ο χή και τ ο λ α σ π ώ δ ες χώ μα δ ε ν ά φ η ­ ν α ν τ ο υ ς Ρ ω μ α ίο υ ς ο ύ τ ε να α ν ε β ο ύ ν π ρ ο ς τ ις π λ α γ ιέ ς απ ό όπ ου δ έ χ ο ν τα ν τ η ν επ ίθ εσ η , α λλά ο ύ τ ε και να σ τα θ ο ύ ν σ τα π όδ ια τ ο υ ς , ενώ τ α όπ λα τ ο υ ς δ ύ ­ σ κ ο λ α μ π ο ρ ο ύ σ α ν να α ξιο π ο ιη θ ο ύ ν και ο ι α σ π ίδ ες ή τα ν μ ο υ σ κ ε μ έ ν ε ς και α σ ή ­ κ ω τ ε ς ” . Ο ι Γ ερ μ α ν ο ί ε ίχ α ν κ ο μ μ α τιά σ ε ι π λ έ ο ν τ η φ ά λ α γ γ α κα ι η ρ ω μ α ϊκή π ει­ θ α ρ χ ία ά ρ χ ιζε να ε ξ α ν ε μ ίζ ε τ α ι. Ο ι μ ο ν ά ­ δ ε ς το υ ιππ ικού, υπό τη δ ιο ίκη σ η το υ Vala Numonius, π α ν ικ ό β λ η τε ς ω θ ο ύ σ α ν τα ά λ ο γ ά τ ο υ ς γ ια να ξ ε φ ύ γ ο υ ν από το σ κ η ν ικ ό τ η ς σ φ α γ ή ς, α λ λ ά ο ι Γ ερ μ α ν ο ί ά ρ π α ζα ν τ α χ α λ ιν ά ρ ια και γ κ ρ έ μ ιζ α ν τ ο υ ς α ν α β ά τ ε ς . Ο ίδ ιο ς ο Q uintilius Varus τρ α υ μ α τ ίσ τ η κ ε απ ό α κ ό ν τιο και η μ ά χη ε ξ ε λ ίχ θ η κ ε πια σ ε έ ν α π λ ή θ ο ς απ ό μ ε ­ μ ο ν ω μ έ ν ε ς α ν α μ ε τρ ή σ ε ις μ ε τ α ξ ύ μικρ ώ ν ρ ω μ α ϊκώ ν ο μ ά δ ω ν και τω ν α λ λ ο φ ρ ό ν ω ν Γ ερ μ α νώ ν μ έσ α σ το β α λ τω μ έ ν ο το π ίο . Β λ έ π ο ν τα ς τ ο α ν α π ό φ ε υ κ το τ η ς ή τ τ α ς και τ η ν έ κ τα σ η τ η ς κ α τα σ τρ ο φ ή ς , ο Varus π ρ ο τίμ η σ ε να α υ τ ο κ τ ο ν ή σ ε ι μαζί μ ε κά π ο ιο υ ς απ ό τ ο υ ς α ν ώ τε ρ ο υ ς α ξιω ­ μ α τικ ο ύ ς το υ , π αρά να π έσ ει ζω ν τα ν ό ς σ τα χ έ ρ ια τ ο υ ε χ θ ρ ο ύ . Οι υ π η ρ έ τ ε ς το υ π ρ ο σ π ά θ η σ α ν να α π ο τε φ ρ ώ σ ο υ ν τ ο π τώ μα , α λλά η γ ε ρ μ α ν ικ ή π ίεσ η ή τ α ν τ ό ­ σο μ εγ ά λ η ώ σ τε π ε ρ ιο ρ ίσ τη κ α ν να τ ο θ ά ψ ο υ ν σ ε κά π ο ιο σ η μ είο . Ο ε π ιθ α ν ά τιο ς ρ ό γ χ ο ς τω ν λ ε γ ε ώ ­ νω ν σ υ ν ε χ ίσ τη κ ε ό λ η τη ν ύ χ τα . Κ α θ ώ ς ό λ ο και π ερ ισ σ ό τερ ο ι Γ ερ μ α ν ο ί κ α τ έ φ θ α ν α ν γ ια να π ρ ο λ ά β ο υ ν τ ο μ α κ ε λ ε ιό , ε λ ά χ ισ το ι Ρ ω μαίοι γλίτω σ α ν. Ο ι τ ε ­ λ ε υ τ α ίο ι π ου έπ εσ α ν μ α χ ό μ ε ν ο ι ή τ α ν ί­ σως μια μ ικ ρ ή ο μ ά δ α π α λιώ ν β ε τε ρ ά ν ω ν π ου σ χ η μ ά τισ α ν κ ύ κ λ ο γ ια ο λ ό π λ ε υ ρ η ά­ μυνα, σ κ ά β ο ν τα ς μ ά λ ισ τα γ ύ ρ ω τ ο υ ς έ ν α ρηχό χ α ν τά κ ι - όπ ω ς ε ίχ α ν ε κ π α ι­ δ ε υ τ ε ί. Τ η ν ώ ρα π ου έ π ε φ τ α ν οι η ρ ω ικ ο ί α υ το ί λ ε γ ε ω ν ά ρ ιο ι ο Arm inius ε ίχ ε ή δ η α ιχ μ α λ ω τίσ ε ι δ ύ ο “ α ε τ ο ύ ς ” , ενώ τ ο ν τ ρ ί­ τ ο “ ε ίχ ε σ π άσ ει απ ό τ ο κ ο ν τά ρ ι το υ ο Ρ ω μα ίος π ου τ ο ν κ ρ α το ύ σ ε και κ ρ ύ β ο ν τά ς τ ο ν σ τα ρ ο ύ χ α τ ο υ τ ο ν π ή ρ ε μαζί τ ο υ σ το α ιμ α τ ο β α μ μ έ ν ο έ λ ο ς ” . Μ ικρ ά

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

υ π ο λ ε ίμ μ α τα τω ν ά λ λ ο τ ε υ π ερ ή φ α ν ω ν λ ε γ ε ώ ν ω ν κ α τ ά φ ε ρ α ν να υ π ο χω ρ ήσ ου ν, σ τη ν το π ο θ ε σ ία το υ π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο υ σ τρ α το π έ δ ο υ , όπ ου π ε ρ ικ υ κ λ ώ θ η κ α ν α ­ μ έσ ω ς απ ό τ ο υ ς Γ ερ μ α ν ο ύ ς . Ο α ρ χ α ιό τε ­ ρ ο ς α ξιω μ α τικ ό ς π ου επ ιζο ύ σ ε, ο Ceionius, σ υ μ φ ώ ν η σ ε μ ε τ ο ν ε χ θ ρ ό γ ια π α ρ ά δ ο σ η ά ν ευ όρων. Οι Ρ ω μαίοι ό μ ω ς δ ε ν ε ίχ α ν δ ε ί ξ ε ι έ λ ε ο ς σ το π α ρ ε λ θ ό ν και ο ύ τ ε ο θ ρ ια μ β ε υ τ ή ς Arm inius θ α έ ­ δ ε ιχ ν ε τώ ρ α . Τ ο υ ς Ρ ω μ α ίο υ ς σ τρ α τιώ ­ τ ε ς , τ ις γ υ ν α ίκ ε ς και τ α π αιδιά π ου α ιχ ­ μ α λ ω τίσ τη κ α ν ή π α ρ α δ ό θ η κ α ν , ο ι Γερ ­ μ α νο ί τ ο υ ς σ τα ύ ρ ω σ α ν, τ ο υ ς έ θ α ψ α ν ζ ω ν τα ν ο ύ ς ή τ ο υ ς π ρ ό σ φ ερ α ν ω ς θ υ σ ία σ το υ ς β ω μ ο ύ ς τω ν θ ε ώ ν τ ο υ ς , όπω ς σ υ ν ή θ ιζα ν ο ι ε ιδ ω λ ο λ α τ ρ ικ έ ς ε κ ε ίν ε ς φ υ λ έ ς . Ο ι τ ρ ε ις λ ε γ ε ώ ν ε ς ε ίχ α ν ε ξ ο ν τ ω ­ θ εί ο λ ο κ λ η ρ ω τικ ά , όπω ς λέει ο Paterculus, “ από τ ο υ ς ίδ ιο υ ς ε κ ε ίν ο υ ς ε ­ χ θ ρ ο ύ ς π ου π ά ν τα έ σ φ α ζα ν σ αν π ρ ό β α ­ τ α ” . Ο Arm inius δ ιέ τ α ξ ε να ε κ τ α φ ε ί το π τώ μ α τ ο υ Varus κα ι α φ ο ύ έ κ ο ψ ε τ ο κ ε ­ φ ά λ ι τ ο έ σ τ ε ιλ ε σ το ν M arobodus, τ ο ν α ρ ­ χ η γ ό τ η ς ισ χ υ ρ ή ς γ ε ρ μ α ν ικ ή ς φ υ λ ή ς τω ν Μ α ρ κ ο μ ά ν ω ν π ου ε ίχ ε έ λ θ ε ι π ρ ό ­ σ φ α τα σ ε Σ υ ν θ ή κ η ε ιρ ή ν η ς μ ε τ ο ν Τ ιβ έριο. Α μ έσ ω ς μ ε τ ά ο ι Γ ερ μ α ν ο ί π λ η μ μ ύ ρ ι­ σαν τα υπ ό λο ιπ α ο χ υ ρ ά σ η μ εία τω ν Ρω­ μαίω ν σ τη ν ε υ ρ ύ τ ε ρ η π ερ ιο χ ή , τ ρ έ π ο ­ ν τ α ς τ ις φ ρ ο υ ρ έ ς τ ο υ ς σ ε ά τα κ τη φ υ γ ή . Α κ ό μ α και τ ο μ εγ ά λ ο σ τρ α τό π ε δ ο σ το ν Α λισ ο π ο λ ιο ρ κ ή θ η κ ε σ τεν ά , α λλά ο ι Ρω­ μ α ίο ι τ ο ξ ό τ ε ς , υπό τ η ν κ α θ ο δ ή γ η σ η το υ δ ιο ικ η τή τ ο υ ς Lucius Caedicius, π ρ ο έβ α λ α ν α λ ύ γ ισ τη ά μ υ ν α κα ι κ α τό ρ θ ω σ α ν να δ ια φ ύ γ ο υ ν σ το Ρ ήνο. Ε κ εί β ρ ή κ α ν κ α τα ­ φ ύ γ ιο σ τις δ ύ ο λ ε γ ε ώ ν ε ς το υ Asprenas, π ου είχ α ν σ το μ ε τ α ξ ύ κ α τ η φ ο ρ ή σ ε ι από τη βάσ η τ ο υ ς σ το Μ ά ιν τς γ ια να π ρ ο λ ά ­ β ο υ ν τ ο ε ν δ ε χ ό μ ε ν ο να π ερ ά σ ο υ ν ο ι ε ­ ξα γ ρ ιω μ έ ν ε ς φ υ λ έ ς τ ο μ εγ ά λ ο π ο τά μ ι.

“ΔΩΣΕ ΜΟΥ ΠΙΣΩ ΤΙΣ ΛΕΓΕΩΝΕΣ ΜΟΥ!” Ο θ ά ν α τ ο ς ε ν ό ς ο λ ό κ λ η ρ ο υ ρω ­ μ α ϊκ ο ύ σ τρ α το ύ σ τα μ α κ ρ ιν ά σ κ ο τε ιν ά δάσ η τ η ς Γ ερ μ α ν ία ς , έ σ τ ε ιλ ε κ ύ μ α τα ρ ί­ γ ο υ ς σ τη Ρώ μη. Η ξα φ ν ικ ή α π ώ λεια τρ ιώ ν έ μ π ειρ ω ν λ εγ ε ώ ν ω ν π ρ ο κ ά λ εσ ε ν ε υ ρ ικ ό κ λ ο ν ισ μ ό σ το ν α υ το κ ρ ά τ ο ρ α Α ύ γ ο υ σ το , ο ο π ο ίο ς, όπ ω ς ε ξ ισ τ ο ρ ε ί ο Κ άσ σιος Δίω ν, “ έσ κ ισ ε τα ε ν δ ύ μ α τ ά το υ και έ π ε σ ε σ ε β α θ ιά σ τεν ο χ ώ ρ ια γ ια τα σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α π ου ε ίχ ε χ ά σ ει και απ ό φ ό ­ βο γ ια τ ο υ ς Γ ε ρ μ α ν ο ύ ς κα ι τ ο υ ς Γαλάτ ε ς . Η κύ ρ ια έ γ ν ο ια τ ο υ ή τα ν μήπ ω ς οι β ά ρ β α ρ ο ι, ε ν θ α ρ ρ υ μ έ ν ο ι, π ρ ο χ ω ρ ή σ ο υ ν ε ν α ν τ ίο ν τ η ς ίδ ια ς τ η ς Ιτα λ ία ς και τ η ς Ρ ώ μ η ς ” . Ο σ υ ν τ ε τ ρ ιμ μ έ ν ο ς α υ το κ ρ ά τ ο ρ α ς έ δ ιω ξ ε α μ έσ ω ς ό σ ο υ ς Γ α λ ά τες ή Γ ε ρ μ α ν ο ύ ς π ε ρ ιλ α μ β ά ν ο ν τα ν σ τη ν π ρ ο ­ σωπική τ ο υ φ ρ ο υ ρ ά κα ι δ ιέ τ α ξ ε ά μ εσ η έ κ τ α κ τ η ε π ισ τρ ά τε υ σ η γ ια να α ν τ ικ α τ α ­ σ τή σ ει τ ις τ ρ ε ις χ α μ έ ν ε ς λ ε γ ε ώ ν ε ς - α ­ κό μ α και σ κλ ά β ο ι σ τρ α το λ ο γ ή θ η κ α ν μ ε τη Βία σ ε “ ε θ ε λ ο ν τ ι κ έ ς ” κ ο ό ρ τ ε ις τω ν 500 ανδρώ ν. Για μ ή ν ε ς μ ε τ ά τη μ εγ ά λ η

κ α τα σ τρ ο φ ή οι α υ λ ικ ο ί το υ Α υ γ ο ύ σ το υ τ ο ν έ β λ ε π α ν να θ ρ η ν ε ί κ τυ π ώ ν τα ς το κ ε φ ά λ ι το υ σ το ν το ίχ ο και φ ω ν ά ζο ν τα ς : “ Q uintilius Varus, δώ σ ε μου πίσω τ ις λ ε γ ε ­ ώ ν ες μ ο υ !” . Η XVII, η XVIII κα ι η XIX λ ε γ ε ­ ώ να δ ε ν ξα ν α σ χ η μ α τίσ τη κ α ν π ο τέ από τ ό τ ε και κα μ ία ά λ λ η λ ε γ ε ώ ν α δ ε ν π ή ρ ε τ ο υ ς α ρ ιθ μ ο ύ ς τ ο υ ς . Ο Τ ιβ έ ρ ιο ς , π ου σ το μ ε τ α ξ ύ ε ίχ ε υ π ο τά ξε ι τ η ν ε ξ ε γ ε ρ μ έ ν η Ιλλ υ ρ ία , σ τά λ θ η κ ε ε σ π ευ σ μ έ ν α σ το Ρ ήνο μ ε δ ύ ο λ ε γ ε ώ ν ε ς από τη Ρ α έτια και τέ σ σ ε ρ ις απ ό τ η ν Ισπανία, γ ια να β ο η θ ή ­ σ ει τ ο ν Asprenas. Για τρ ία χ ρ ό ν ια ο δ ρ α ­ σ τή ρ ιο ς δ ιά δ ο χ ο ς π ά λ ε ψ ε να α σ φ α λ ίσ ει τ α σ ύ ν ο ρ α ε ν ισ χ ύ ο ν τ α ς τ ις δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ κα ι ε ξυ ψ ώ ν ο ν τα ς τ ο η θ ικ ό το υ ς , π ρ ο χ ω ρ ώ ν τα ς α κ ό μ α και σ ε π ρ ο σ ε κ τικ ά σ χ ε δ ια σ μ έ ν ε ς ε π ιδ ρ ο μ έ ς σ το ε σ ω τε ρ ικ ό τ η ς Γ ερ μ α ν ία ς . Κ α θ ώ ς ό μ ω ς η κα ρ δ ιά τ ο υ Α υ γ ο ύ σ το υ α δ υ ν ά τιζ ε , ο Τ ιβ έρ ιο ς κ λ ή θ η κ ε πίσω σ τη Ρώμη, όπ ου τ ο 14 μ.Χ. ν τ ύ θ η κ ε μ ε τ η ν α υ το κ ρ α τ ο ρ ικ ή π ο ρ φ ύ ­ ρα. Η μ ά χη σ το ν Τ ε υ το β ο ύ ρ γ ιο Δ ρ υ μ ό θ ε ω ρ ε ίτ α ι ω ς μια από τ ις π λ έ ο ν α π ο φ α ­ σ ισ τικ ές σ τη ν ισ το ρ ία τ η ς Δ υ τικ ή ς Ε υρ ώ π ης. Σ ύ γ χ ρ ο ν ο ι ισ το ρ ικ ο ί τη χ α ρ α ­ κ τ η ρ ίζ ο υ ν ω ς τ η ν “ α δ ε λ φ ή τω ν Κ ανν ώ ν ” , σ υ γ κ ρ ίν ο ν τά ς τ η ν μ ε τ η φ ο β ε ρ ή ή τ τ α π ου υ π έσ τη σ α ν ο ι Ρ ω μαίοι απ ό τ ο ν Α ννίβ α σ τις Κ ά ν ν ες , τ ο 216 π.Χ. Η ή τ τ α σ η μ ά δ ε ψ ε τ ο τ έ λ ο ς τω ν ρ ω μ α ϊκώ ν σ τρ α ­ τη γ ικ ώ ν σ χ εδ ια σ μ ώ ν γ ια ε π έ κ τα σ η τω ν σ υ νό ρ ω ν τ η ς α υ το κ ρ α τ ο ρ ία ς απ ό το Ρ ήνο σ το ν Ε λβα . Ω ς α π ο τέ λ εσ μ α , ο ι π ε­ ρ ιο χ έ ς α ν α το λ ικ ά τ ο υ Ρ ήνο υ π α ρ έ μ ε ινα ν υπό τ ο ν έ λ ε γ χ ο τω ν ά γριω ν γ ε ρ μ α ν ι­ κώ ν φ υ λ ώ ν , α ν ε π η ρ έ α σ τε ς από τ ο ρω ­ μ α ϊκ ό π ο λ ιτισ μ ό π ου δ ια μ ό ρ φ ω σ ε σε μ ε ­ γά λ ο β α θ μ ό τ ο ν π ο λ ιτισ μ ό τ η ς Γα λα τία ς και τω ν υ π ο λο ίπ ω ν δ υ τικ ώ ν λαών. Αν α υ τ ό ς ο δ ια χ ω ρ ισ μ ό ς, τό σ ο α ν τ ίθ ε τ ω ν και δ ια φ ο ρ ε τ ικ ώ ν π ο λ ιτισ μ ώ ν, δ ε ν ε ίχ ε σ υ μ β εί, δ ε ν θ α υ π ή ρ χα ν τ α γ ε ρ μ α ν ικ ά φ ύ λ α π ου μ ε τα ν ά σ τε υ σ α ν α ρ γ ό τ ε ρ α σ τα β ρ ε τ α ν ικ ά νη σ ιά και ά φ η σ α ν τ ις ρ ίζες τ ο υ ς σ τη ν α γ γ λ ικ ή γλώ σσα. Σ τη ν π ρ α γ­ μ α τ ικ ό τ η τ α δ ε ν θ α υ π ή ρ χ ε κα ν η Α γ γλ ία όπω ς τ η γ ν ω ρ ίζ ο υ μ ε σ ή μ ερ α . Αν η Γερ­ μ α νία μ ε τ α ξ ύ τ ο υ Ρ ήνο υ κα ι τ ο υ Ε λβα ε ίχ ε υ π ο σ τεί τ ο ν εκ ρ ω μ α ϊσ μ ό γ ια τ έ σ σ ε ­ ρ ις α ιώ νες, θ α υ π ή ρ χ ε μ ό ν ο έ ν α ς π ο λ ιτι­ σ μ ό ς και ό χ ι δ ύ ο σ ε α έν α η δ ια π ά λη, π ου θ α κ υ ρ ια ρ χ ο ύ σ ε σ τη Δ ύση. Π ιθ α ν ό τα τα δ ε ν θ α υ π ή ρ χ ε ο “ ε χ θ ρ ό ς " π ου κ α τ έ ­ σ τρ ε ψ ε τη Ρώμη και β ύ θ ισ ε τ η ν Ευρώ πη σ το σ κ ο τα δ ισ μ ό το υ Μ εσ α ίω να . Ο Fuller υ π ο γ ρ α μ μ ίζει τη σ ημ α σ ία τ η ς μ ά χ η ς σ το ν Τ ε υ το β ο ύ ρ γ ιο Δ ρ υ μ ό , λ έ γ ο ν τ α ς πως α ν α υ τή ε ίχ ε δ ια φ ο ρ ε τ ικ ή έκ β α σ η "... δ ε ν θ α υ π ή ρ χ ε γ α λ λ ο γ ε ρ μ α ν ικ ό π ρ ό ­ β λ η μ α ή το υ λ ά χ ισ τ ο ν θ α ή τ α ν π ολύ δ ια ­ φ ο ρ ε τ ικ ή ς υ φ ή ς . Δ ε ν θ α υ π ή ρ χ ε Κ α ρ λο μ ά γ ν ο ς , δ ε ν θ α υ π ή ρ χ ε Λ ο υ δ ο β ίκ ο ς ΙΔ ’, δ ε ν θ α υ π ή ρ χ ε Ν α π ο λέω ν, δ ε ν θ α υ π ή ρ ­ χ ε Κ ά ιζερ Γ ο υ λ ιέ λ μ ο ς Β ' και δ ε ν θ α υ π ή ρ χ ε Χ ίτ λ ε ρ ” . 0 α μ π ο ρ ο ύ σ ε να π ρ ο ­ σ θ έ σ ε ι πω ς δ ε ν θ α λ ά β α ιν ε χώ ρα η κ α ­ τα σ τρ ο φ ή το υ ρ ω μ α ϊκο ύ π ο λ ιτικ ο ύ ο ικ ο -

VAL

G E R [I

Χ ά ρ τη ς σ το ν οποίο σ η μ ειώ νετα ι η δ ιά τα ξη μ άχ ης το υ ρ ω μαϊκού σ τρ α το ύ το 30 μ.Χ. Ο φ ό β ο ς των Ρωμαίων α π έν α ν τι σ τα α τίθ α σ α γερμ α νικά φ ύλα, φ α ίν ετα ι κ α θ α ρ ά από το γεγο νό ς ό τι 21 χρ όνια μ ε τ ά τη μ εγ ά λ η μάχη εξα κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν να δ ια τη ρ ο ύ ν οκτώ λ ε γ εώ ν ες κ α τά μ ή κ ο ς το υ Ρήνου - από Β ορ ρά προς Ν ό το τις XXI R apax, X X Valeria Victrix, V Alaudae, I G erm anica, X IV Gemina, X VI Gallica, II A ugusta και X III Gemina. Την ίδια επ οχή έν α ν τι των Π ά ρ θ ω ν σ τη ν Α να τολή δ ιέ θ ε τ α ν μόνο τέσ σ ερ ις .

XX GEM

X a n te n N eu ss

A U G III S tra sb o u rg § WincJiseh

l

yicniHr

g e m Ix iii

A U G jV III

i Poetovio·' /

M A C IV

Siseia

B u r n u in g e m

Jx

a u g

J

iii:

A m m a e d a ra L a o d id a

D E lJX X H

L fü t]

X II

tooKIIOMCHRS δ ο μ ή μ α το ς από τα χ έρ ια τω ν Βαρβάρω ν. Ε ξι χ ρ ό ν ια μ ε τ ά τ η ν π α ν ω λ εθ ρ ία ο φ η μ ισ μ έ ν ο ς Ρ ω μαίος σ τρ α τη γ ό ς G erm anicus, ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο ς από τ ο υ ς γ ι­ ο υ ς το υ Δ ρ ο ύ σ ο υ , ο δ ή γ η σ ε μ ε ε π ιτυ χ ία μια ά λ λ η σ τρ α τιά σ τις ίδ ιε ς π ερ ιο χ ές , γ ια να ε κ δ ικ η θ ε ί τη σ φ α γή τω ν τρ ιώ ν λ ε ­ γ εώ ν ω ν κα ι να α ν α κ τή σ ε ι - α ν ή τα ν δ υ ν α ­ τ ό - τ ο υ ς α π ω λ ε σ θ έ ν τε ς “ α ε τ ο ύ ς " . Ο Τάκ ιτο ς δ ίν ε ι μια ζ ο φ ε ρ ή ε ικ ό ν α γ ι ’ α υ τό π ου σ υ ν ά ν τη σ ε ο G erm anicus σ τη ν το π ο ­ θ εσ ία τ η ς σ υ μ φ ο ρ ά ς , θ έ α μ α π ου έ κ α ν ε α κ ό μ α και τ ο υ ς πιο σ κ λ η ρ ο τ ρ ά χ η λ ο υ ς λ ε γ ε ω ν ά ρ ιο υ ς να α ρ ρ ω σ τή σ ο υ ν : “ Τα σ κ ιερ ά μ ο ν ο π ά τια το υ δ ρ υ μ ο ύ ή τ α ν α­ κ ό μ α γ ε μ ά τ α απ ό α σ π ρ ισ μ ένα κ ό κ κ α λ α και κρ α νία , π ου ή τα ν δ ιά σ π α ρ τα σ τα σ η­ μ εία όπ ου οι σ τρ α τιώ τε ς είχ α ν τ ρ έ ξ ε ι γ ια να φ ύ γ ο υ ν κα ι μ α ζ ε μ έ ν α σ ε σω ρό σ τα σ η μ εία όπ ου ε ίχ α ν σ υ γ κ ε ν τ ρ ω θ ε ί γ ια να α ν τισ τα θ ο ύ ν . Κ ο μ μ ά τια από ε ξ α ρ ­ τύ σ ε ις , α ιχ μ έ ς από β έ λ η κα ι δ ό ρ α τα , μ εσ ο μ φ ά λ ια ασπίδω ν, κ α θ ώ ς και ν ο μ ίσ μ α ­ τ α χ ρ υ σ ά κα ι α σ η μ έν ια μ ε τ η ν κ ε φ α λ ή το υ Α υ γ ο ύ σ το υ χ α ρ α γ μ έ ν η π άνω το υ ς , κ ε ίτ ο ν τ α ν π α ν το ύ . Μ έ λ η από ά λογα , κ α ­ θ ώ ς και α ν θ ρ ώ π ιν α κ εφ ά λ ια , ή τα ν κα ρ ­ φ ω μ έν α σ ε κ ο ρ μ ο ύ ς δ έν δ ρ ω ν. Σ ε μ ερ ικ ά ξ έ φ ω τ α δ ια κ ρ ίν ο ν τα ν α κ ό μ α ο ι π ρ ό χ ε ι­ ρ οι βω μοί, όπ ου οι Γ ερ μ α ν ο ί ε ίχ α ν σ φ ά ­ ξ ε ι τ ο υ ς Ρ ω μα ίο υς χ ιλ ία ρ χ ο υ ς και ε κ α τ ό ­ ν τ α ρ χ ο υ ς ” . Μ ε κ ά θ ε δ υ ν α τή β ρ ο χ ή το υ φ θ ινο π ώ ρ ο υ τ α θ λ ιβ ε ρ ά α υ τά α π ο μ ειν ά ρια ξε χ ώ ν ο ν τ α ν και έ φ ε ρ ν α ν πίσω σ τις

μ ν ή μ ε ς τη φ ο β ε ρ ή μ ά χη . Οι Ρ ω μαίοι ε ­ ν τα φ ία σ α ν τ α υ π ο λ ε ίμ μ α τα τω ν σ υμ π α ­ τρ ιω τώ ν τ ο υ ς κα ι κ α τ ά φ ε ρ α ν σ τη σ υ ν έ ­ χ ε ια να α ν α κ α λ ύ ψ ο υ ν δ ύ ο από τ ο υ ς τ ρ ε ις χ α μ έ ν ο υ ς “ α ε τ ο ύ ς " . Ο Arm inius π ο λ έ μ η σ ε μ ε π είσ μ α για να α π α λ λ α γ εί από τ η ν τ ρ ο μ ε ρ ή π ίεσ η τω ν λ ε γ ε ώ ν ω ν τ ο υ G erm anicus, α λλά υ π έσ τη μια δ ε ιν ή π ροσ ω π ική απ ώ λεια. Ε ξα ιτία ς μ ια ς ν έ α ς δ ια μ ά χ η ς π ου ξέ σ π α ­ σ ε μ ε τ α ξ ύ το υ ιδίο υ και το υ π ε θ ε ρ ο ύ το υ , π ου ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε να σ υ μ μ α χ εί μ ε τ ο υ ς Ρ ω μα ίο υς, η έ γ κ υ ο ς Thusnelda έ π ε σ ε σ τα χ έρ ια τω ν ε χ θ ρ ώ ν από π ρ ο ­ δοσ ία. Π α ρά τ ις ε κ κ λ ή σ ε ις το υ α δ ε λ φ ο ύ το υ και τ ο ν β α θ ύ τ ο υ π όνο, ο υ π ε ρ ή φ α ­ ν ο ς Γ ε ρ μ α ν ό ς φ ύ λ α ρ χ ο ς α ρ ν ή θ η κ ε να κ α τ α θ έ σ ε ι τα ό π λα και σ υ γ κ ρ ο ύ σ τη κ ε μ ε τ ο ν G erm anicus σ ε μια μ εγ ά λ η μά χη σ το Ιν τισ τα β ίσ το , κ ο ν τά σ το σ η μ ερ ιν ό Μ ίν τε ν , μ ε α μ φ ίρ ρ ο π ο α π ο τέ λ εσ μ α , αν και ο ι Ρ ω μαίοι δ ια κ ή ρ υ ξ α ν ό τι π έτυ χ α ν θ ρ ια μ β ε υ τ ικ ή ν ίκ η . Το 21 μ.Χ. ο Arm inius δ ο λ ο φ ο ν ή θ η κ ε τ ε λ ικ ά απ ό σ υ μ π α τρ ιώ ­ τ ε ς το υ , κ α τά τη δ ιά ρ κ ε ια κά π ο ια ς ε ν δ ο φ υ λ ε τ ικ ή ς έ ρ ιδ α ς . Τ ο ν κ α λ ύ τε ρ ο ίσως φ ό ρ ο τ ιμ ή ς τ ο ν α π έδ ω σ ε σ το ν π ρ ίγκηπ α τω ν Χ ερ ο ύ σ κ ω ν ο Ρ ω μα ίος Τ ά κ ιτο ς, ό ­ τ α ν έγ ρ α ψ ε : “ Η τα ν α ν α μ φ ίβ ο λ α ο ε ­ λ ε υ θ ε ρ ω τ ή ς τ η ς Γ ερ μ α ν ία ς. Π ρ ο κ ά λ εσ ε τη Ρώμη, ό χ ι σ τα π ρ ώ τα τ η ς β ή μ α τα ό ­ πω ς έ κ α ν α ν β α σ ιλ είς και α ρ χ η γ ο ί π ριν από α υ τό ν , α λ λ ά σ το ν κ ο λ ο φ ώ ν α τ η ς δ ό ­ ξ α ς τη ς ... και δ ε ν έχ α σ ε π ο τέ το υ έ ν α ν

π ό λ εμ ο . Β α σ ίλ ε ψ ε γ ια 12 από τα 37 το υ χ ρ ό ν ια . Μ έ χ ρ ι σ ή μ ερ α ο ι φ υ λ έ ς τ ο ν τ ρ α ­ γο υ δ ο ύ ν ".

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) S ir E dw ard C reasy: FIFTEEN DECISIVE BATTLES O F THE WORLD, D a C apo Press, 1994. (2) Kenneth C zech: R O M E ’S G ERMAN NIG HTM A R E, M ilita ry H isto ry Q uarterly, Autum n 1992. (3) EMPIRES ASCENDANT, Tim e-Life Books, 1991. (4) R o b e rt Evans: SO LDIERS O F RO M E, Seven Locks Press, 1986. (5) R ich ard G abriel & D o n ald B oose: THE GREAT BATTLES O F A N TIQ UITY, G reen w oo d Press, 1994. (6) R o b e rt O ’ C onnell: THE R O M A N KILLING M A C HINE, M ilita ry H isto ry Q uarterly, Autum n 1988. (7) G eo ffrey Parker: THE C A M BRIDGE ILLUSTRATED HISTO R Y O F WARFARE, C am bridge U n iv ersity Press, 1995. (8) John Peddie: THE R O M A N WAR M A CHINE, A lan S u tto n Publishing, 1995. (9) G eo ffrey R egan: MILITARY BLUNDERS, G uinness Publishing, 1996. (10) Chris Scarre: CH RO N IC LE O F THE R O M A N EMPERORS, Tham es & Hudson, 1995. (11) John W arry: WARFARE IN THE CLASSICAL WORLD, U n iv ersity o f O klahom a Press, 1995.

23

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Γ ΙΑ Ν Ν Η Σ Β Α Ρ ΣΑ Μ Η Σ

Η ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ME SPITFIRE ΚΑΤΑ ΤΟ Δ η μ ο κ ρ α τ ία τ η ς Μ ά λ ­ τ α ς β ρ ίσ κ ε τ α ι σ το μ έ ­ σο τ η ς α π ό σ τα σ η ς Ευρώ πης-Βόρειας Α φ ρ ικ ή ς . Ε χ ει π λ η ­ θ υ σ μ ό π ου δ ε ν ξ ε π ε ρ ν ά τ ι ς 3 60.000 κα ι έ κ τ α σ η 320 k m 2 . Το 1964 α π έ κ τ η σ ε τ η ν α ν ε ξ α ρ τ η σ ία τ η ς απ ό τ η Β ρ ε τ α ν ία κα ι π ρ ο σ π α θ ε ί ν α ε ν τ α χ θ ε ί σ τη ν Ε υ ρ ω ­ π α ϊκ ή Ε νω σ η. Κ α τά τ η δ ιά ρ κ ε ια τ ο υ Β 'Π Π η Μ ά λ τ α α π ο τ έ λ ε σ ε π ε δ ίο έ ν τ ο ­ ν ω ν σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ω ν κα ι “ κ λ ε ιδ ί” σ το χώ ­ ρ ο τω ν ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ω ν τ η ς Κ ε ν τ ρ ικ ή ς Μ ε σ ο γ ε ίο υ . Δ έ χ θ η κ ε α μ έ τ ρ η τ ε ς ε π ι­ θ έ σ ε ις α π ό τ ις δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ Α ξο ν α , π ου π ο τέ δ ε ν κ α τά φ ε ρ α ν να ε κ μ η δ ε ν ί­ σ ο υ ν τ η ν α ν τίσ τα σ η τ ω ν υ π ε ρ α σ π ι­ σ τώ ν τ η ς . Μ ε τ ά τ η ν κρ ίσ η τ ο υ Μ ο ν ά χ ο υ , τ ο 1938, τ α σ χ έ δ ια γ ια τ η ν ε ν ίσ χ υ σ η τ η ς ά μ υ ν α ς τ η ς Μ ά λ τ α ς δ ε ν υ λ ο π ο ιή θ η καν. Κ ύ ρ ιε ς α ιτ ίε ς ή τ α ν η ε γ γ ύ τ α τ α μ ε τ η ν Ιτα λ ία κ α ι η σ υ ν τ ρ ιπ τ ικ ή υ π ε ρ ο χ ή τ η ς R egia A e ro n a u tica . Η έ ν α ρ ξ η τ ο υ Β ’ ΠΠ, τ ο Σ ε π τ έ μ β ρ ιο τ ο υ 1939, β ρ ή κ ε τη Μ ά λ τ α χ ω ρ ίς α ε ρ ο π ο ρ ικ ή υ π ο σ τ ή ρ ιξ η . Σ ε μ ια π ρ ώ τη π ρ ο σ π ά θ ε ια ε ν ίσ χ υ σ η ς τ ο υ ν η σ ιο ύ σ υ ν α ρ μ ο λ ο γ ή θ η κ α ν τ έ σ ­ σ ερ α Sea G ladiator απ ό τ ο α π ό θ ε μ α α ­ ν τ α λ λ α κ τ ικ ώ ν τ ο υ Fleet A ir A rm (Α ε ρ ο ­ π ο ρ ία τ ο υ Β ρ ε τ α ν ικ ο ύ Σ τ ό λ ο υ ). Μ ε ο π λ ισ μ ό π ο υ α π ο τ ε λ ε ίτ ο απ ό τ έ σ σ ε ρ α π ο λ υ β ό λ α τ ω ν 7,7 mm (μ ε σ υ ν ο λ ικ ή α ν α χ ο ρ η γ ία 2 .000 φ υ σ ιγ -

f

24 a s®

Τα 21 S p itfire σ το υ π ό σ τεγο το υ α ερ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο υ “ W asp”, κ α τά τη δ ιά ρ κεια τη ς επ ιχείρ η σ η ς “B o w e ry ” . Σ τη ν επ ιχείρ ησ η α υ τή σ υ μ μ ε τε ίχ ε και το α ερο π λανοφ όρ ο “Eagle” . Η επ ιχείρ ησ η “B o w ery” ή τα ν η μ ε γ α λ ύ τε ρ η επ ιχείρ η σ η ενίσ χυσ ης τη ς Μ ά λ τα ς μ ε Spitfire. Σ υ νο λ ικά έφ Θ ασαν σ το νησί 60 α ερ ο σ κ ά φ η , που μ ε τέ β α λ α ν τη ν ισορροπ ία δυνάμεων. ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

ΑΛΤΑΣ ΠΠ

Η ΜΑΛΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΕ ΣΗ Μ Ε ΙΟ ΕΝΤΟ ΝΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΑΝΑΜ ΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΣΥΜ ΜΑΧΟΥΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΔΥΝΑΜ ΕΙΣ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ Β ’ ΠΠ. ΔΕΧΘΗΚΕ ΣΚΛΗΡΕΣ ΑΕΡΟ ΠΟ ΡΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΟ Μ ΕΣ ΚΑΙ ΕΚΕΙ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΕΠΙΚΕΣ ΑΕΡΟ Μ ΑΧΙΕΣ ΑΝΑΜ ΕΣΑ ΣΤΗ RAF ΚΑΙ ΤΗ REGIA AERONAUTICA ΚΑΙ ΤΗ LUFTWAFFE. ΧΡΗΣΙΜ ΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΤΗΝ Ω Σ ΠΡΟΚΕΧΩΡΗΜΕΝΗ ΒΑΣΗ, 01 ΒΡΕΤΑΝΟΙ ΚΑΤΑΦΕΡΑΝ ΣΗΜ ΑΝΤΙΚΑ ΠΛΗΓΜΑΤΑ ΣΤΙΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΗ Μ Ο Υ AFRIKA KORPS, Μ Ε ΑΝΑΛΟΓΟ ΤΙΜΗΜΑ. 01 ΣΗ Μ ΑΝΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ Η ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΑΛΤΑΣ ΣΕ ΒΡΕΤΑΝΙΚΑ ΧΕΡΙΑ ΘΑ ΗΤΑΝ ΑΔΥΝΑΤΗ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ Ν Η Σ ΙΟ Υ Μ Ε Σ Η Μ Α Ν Τ ΙΚ Ο Α Ρ ΙΘ Μ Ο Κ Α ΤΑ Δ ΙΩ Κ Τ ΙΚ Ω Ν . ΣΤΟ Α Ρ Θ Ρ Ο Π Ο Υ Α Κ Ο Λ Ο Υ Θ Ε Ι ΘΑ ΕΞΕΤΑΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΠΡΟ ΣΠ ΑΘ ΕΙΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗ Σ ΤΗΣ ΜΑΛΤΑΣ Μ Ε ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ SPITFIRE, ΠΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΑΝ Μ ΕΡΙΚΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΙΟ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ RAF ΚΑΙ TOY ROYAL NAVY (ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ) ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

mm γ ια τ η ν κ ά λ υ ψ η τ ο υ ο π ίσ θ ιο υ η μ ι­ σ φ α ιρ ίο υ . Α κ ό μ α μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α μ ε τ α ­ φ έ ρ ε ι δ ύ ο β ό μ β ε ς τ ω ν 250 Kg κ ά τω α π ό τ η ν ά τ ρ α κ τ ο κα ι τ έ σ σ ε ρ ις β ό μ β ε ς τ ω ν 100 kg σ τις π τ έ ρ υ γ ε ς . Το B f 110D-3 μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α μ ε τ α φ έ ρ ε ι δ ύ ο α π ο ρ ρ ιπ τ ό μ ε ν ε ς δ ε ξ α μ ε ν έ ς τ ω ν 300 It ή 900 It, π ο υ α ύ ξ α ν α ν σ η μ α ν τ ικ ά τ η ν α κ τ ίν α δράσ ης. Τα π ρ ώ τα μ α χ η τ ικ ά π ο υ α ν α π τ ύ ­ χ θ η κ α ν σ τη Σ ικ ε λ ία κα ι π ιο σ υ γ κ ε κ ρ ι­ μ έ ν α σ τη Γέλα , ή τ α ν τ α B f 109E-7/Trop. Η έ κ δ ο σ η α υ τ ή δ ι έ θ ε τ ε φ ίλ τ ρ ο ά μ -

τ ο θ α λ ά σ σ ιο π έ ρ α σ μ α μ ε τ α ξ ύ Μ ά λ τ α ς κα ι Β ό ρ ε ια ς Α φ ρ ικ ή ς α π έ κ τ η σ ε τ ο π ρ ο σ ω ν ύ μ ιο “ Η Κ ο ιλ ά δ α τ ω ν Β ο μ β ώ ν ” , ε ν δ ε ι κ τ ικ ό τ ο υ κ ιν δ ύ ν ο υ -γ ια τ ις β ρ ε ­ τα ν ικ έ ς ν η ο π ο μ π ές - π ου π ρ ο ερ χ ό τα ν α π ό τ α γ ε ρ μ α ν ικ ά α ε ρ ο σ κ ά φ η . Η κ α τά σ τα σ η σ το μ έ τω π ο τ η ς Β ό ­ ρ ε ια ς Α φ ρ ικ ή ς ε ίχ ε ά μ ε σ ο α ν τ ίκ τ υ π ο σ τις ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις σ τη Μ ά λ τα . Ο δ ιά σ η ­ μ ο ς Erw in R om m el έ φ θ α σ ε σ τ η ν Τ ρ ίπ ο ­ λ η τ η ς Λ ιβ ύ η ς σ τις 12 Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο υ 1941 γ ια ν α ε ν ισ χ ύ σ ε ι τ ις ιτ α λ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις . Η ε ν ίσ χ υ σ η τ η ς ά μ υ ν α ς τ η ς

Π ρ ο ετο ψ α σ ια των S p itfire για φ ορ τω σ η σ το α ερο π λανοψ ορ ο “ Wasp σ το λιμά νι της Γλασκώ βης, πριν από τη ν επ ιχείρ η σ η “ C ale n d ar” . Τα α κ ρ ο π τερ ύ γ ια τω ν α ερο σ κα φ ώ ν βρ ίσκονταν μ έσ α σ το π ιλοτήριο, για τη μ ε τα φ ο ρ ά το υ ς από το α ερ ο δ ρ ό μ ιο το υ Abbotsinch.

μ ο υ ,κ ιν η τ ή ρ α DB601N τ ω ν 1.200 hp, δ ύ ο π υ ρ ο β ό λ α M G FF/M τ ω ν 20 m m κα ι δ ύ ο π ο λ υ β ό λ α M G 17. Α π έ ν α ν τ ι σ τα H urricane π ο υ υ π ερ ά σ π ιζα ν τ η Μ ά λ τ α ή τ α ν έ ν α ς π ο λ ύ ε π ικ ίν δ υ ν ο ς α ν τ ίπ α ­ λ ο ς , δ ια θ έ σ ιμ ο ς σ ε μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο υ ς α ­ ρ ιθ μ ο ύ ς . Ο ε φ ο δ ια σ μ ό ς τ η ς Μ ά λ τ α ς μ έσ ω τ η ς θ α λ ά σ σ ια ς ο δ ο ύ ή τ α ν ε ξ α ι ­ ρ ε τ ικ ά δ υ σ χ ε ρ ή ς μ ε τ η ν α ν ά π τ υ ξ η τω ν Ju 8 8Α τ η ς L eh rg eschw ad er 1 σ τη Σ ικ ε ­ λία. Η Π τ έ ρ υ γ α π ρ α γ μ α τ ο π ο ίη σ ε τ η ν π λ ε ιο ψ η φ ία τ ω ν α π ο σ το λ ώ ν τ ω ν Ju 88 σ τη Μ ε σ ό γ ε ιο κ α θ ’ ό λ η τ η δ ιά ρ κ ε ια το υ π ο λ έ μ ο υ . Ε ίνα ι χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ό ό τ ι

Μ α λ τ α ς μ ε τ η 249 Μ ο ίρ α , π ο υ α π ο γ ε ιώ ­ θ η κ ε α π ό τ ο α ε ρ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο “ A rk R o y a l” , τ ο Μ ά ϊο τ ο υ 1941, δ ε ν β ε λ τ ίω ­ σ ε α ισ θ η τ ά τ η ν κ α τά σ τα σ η . Ο ε φ ο δ ια ­ σ μ ό ς τ η ς Μ ά λ τ α ς μ ε κ α ύ σ ιμ α κα ι ά λ λ α ε φ ό δ ια β α σ ιζ ό τα ν σ τη δ ρ ά σ η μ ε μ ο ν ω ­ μ έ ν ω ν π λ ο ίω ν κα ι σ τα μ ε γ ά λ α υ π ο β ρ ύ ­ χ ια π ο υ α π έ π λ ε α ν α π ό τ η ν Α ίγ υ π το . Σ τα τ έ λ η Ιο υ ν ίο υ έ φ θ α σ α ν σ το ν η σ ί τ α π ρ ώ τα H urrican e II, α λ λ ά π ιο σ η μ α ν τικ ή γ ια τ ο υ ς Β ρ ε τ α ν ο ύ ς ή τ α ν η α π ό σ υ ρ σ η τ ο υ F lie ge rkorps X γ ια τ η ν έ ν α ρ ξ η τ η ς ε π ιχ ε ίρ η σ η ς “ B a rb a ro s s a ” κα ι τ η ν ε ι ­ σ β ο λ ή σ τη Σ ο β ιε τ ικ ή Ε νω σ η.

Η Μ ά λ τα υ π ή ρ ξε η π ρ ο κ εχ ω ρ η μ έν η β ά σ η α ρ κ ε τ ώ ν μ ο ιρ ώ ν γ ια τ η ν π ρ ο σ β ο ­ λ ή τ ω ν π λ ο ίω ν π ο υ μ ε τ έ φ ε ρ α ν ε φ ό δ ια σ τη Β ό ρ ε ια Α φ ρ ικ ή . Το κ υ ρ ιό τ ε ρ ο α ε ­ ρ ο σ κ ά φ ο ς γ ια τ η ν π ρ ο σ β ο λ ή τ ω ν ε ­ χ θ ρ ικ ώ ν π λ ο ίω ν ή τ α ν τ ο B e a u fo rt I, μ ε ικ α ν ό τ η τ α μ ε τ α φ ο ρ ά ς μ ια ς τ ο ρ π ίλ λ η ς M k 12 τ ω ν 883 kg. Ε π ίσ η ς τ ο ν η σ ί απ οτ έ λ ε σ ε π ε δ ίο μ ε τ α σ τ ά θ μ ε υ σ η ς α ε ρ ο ­ σ κ α φ ώ ν , απ ό μ ο ίρ ε ς π ο υ ε π ιχ ε ιρ ο ύ σ α ν σ τ η ν Α ίγ υ π το . Σ τ ις ε π ιδ ρ ο μ έ ς χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ α ν ε π ίσ η ς B e a u fig h te r κα ι W ellington. Κ α τά τ η ν π ε ρ ίο δ ο Ιο υ λ ίο υ Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1941, 50 π ερ ίπ ο υ π λ ο ία π ο υ μ ε τ έ φ ε ρ α ν π ο λ ύ τ ι­ μ α ε φ ό δ ια γ ια τ ο A frika K orps β υ θ ίσ τη κ α ν . Ο R om m el λ ά μ β α ν ε μ ό ν ο τ ο έ ν α τ ρ ίτ ο τω ν σ τ ρ α τ ε υ μ ά τ ω ν κα ι τ ο έ ν α έ ­ β δ ο μ ο τ ω ν α ν α γ κ α ίω ν ε φ ο ­ δ ίω ν κα ι α υ τ ό ε π η ρ έ α σ ε τ η ν π ο ρ ε ία τ ω ν ε π ιχ ειρ ή σ εω ν . Η δ ια τ ή ρ η σ η τ ω ν α ε ρ ο π ο ρ ικ ώ ν β ά σ ε ω ν σ τ η ν Κ υ ρ η ν α ϊκ ή ε π έ ­ τ ρ ε π ε σ τη L u ftw a ffe ν α σ φ ίγ γ ε ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο τ ο ν κ λ ο ιό γ ύ ρ ω α π ό τ η Μ ά λ τα , α λ λ ά ο ι α π α ιτ ή ­ σ εις τ ο υ ρ ω σ ικ ο ύ μ ε τώ π ο υ π ρ ο κ ά λ ε σ α ν τ ρ ο μ ε ρ ή α φ α ίμ α ­ ξ η τω ν γ ε ρ μ α ν ικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν . Η σ η μ α σ ία τ η ς Μ ά λ τ α ς α ­ ν α β α θ μ ίσ τ η κ ε κα ι α υ ξ ή θ η κ α ν ο ι α π ώ λ ε ιε ς τ ω ν γ ε ρ μ α ν ο ϊτ α λ ικ ώ ν ν η ο π ο μ π ώ ν . Το π ο σ ο σ τό τω ν α π ω λ ε ιώ ν κ α τ ά τ ο ν Α ύγ ο ύ σ τ ο τ ο υ 1941 έ φ θ α σ ε τ ο 33% κα ι τ ο ν Ο κ τώ β ρ ιο α ν έ β η ­ κ ε σ το 63% . Το Ν ο έ μ β ρ ιο ο R om m el ε ιδ ο π ο ίη σ ε τ η ν Α νώ ­ τ α τ η Σ τ ρ α τ ιω τ ικ ή Δ ιο ίκ η σ η ό τ ι έ λ α β ε μ ό ν ο 8.093 t ε φ ο ­ δ ίω ν α π ό τ ο υ ς α ρ χ ικ ά π ρ ο β λ ε π ό μ ε ν ο υ ς 60,000 t. Σ τ ις 17 Ν ο ­ ε μ β ρ ίο υ 1941 ο Σ τ ρ α τ η γ ό ς A u ch in le ck ε ξ α π έ λ υ σ ε τ η ν ε π ι­ χ ε ίρ η σ η “ C ru s a d e r” , Σ τ ό χ ο ς τη ς ή τα ν η α νά κτη σ η τη ς Κ υ ρ η ν α ϊκ ή ς . Η ε π ίθ ε σ η ή τ α ν α ρ χ ικ ά ε π ιτ υ χ η μ έ ν η , α λ λ ά κα ι η α ν τ ε π ίθ ε σ η τ ο υ R om m el ή τ α ν ε π ι­ τ υ χ η μ έ ν η , μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α να χ ά σ ε ι μ ι­ κρ ό μ όνο μ έρ ο ς τω ν εδ α φ ώ ν π ου κα­ τ ε ίχ ε . Η υ π ο χ ώ ρ η σ η τ ο υ R om m el κ α τ έ ­ σ τη σ ε α ν α γ κ α ία γ ια μ ία α κ ό μ α φ ο ρ ά τ η μ είω σ η τ ο υ ρ ό λ ο υ τ η ς Μ ά λ τ α ς . Για τ ο σ κ ο π ό α υ τ ό τ ο F lie ge rkorps II μ ε τ α φ έ ρ ­ θ η κ ε απ ό τ η Μ ό σ χ α σ τη Σ ικ ε λ ία , ε ν ώ τ ο F lie ge rkorps X ε π ιχ ε ιρ ο ύ σ ε α π ό τ η ν Κ ρ ή τ η κ α ι τ α Β α λ κ ά ν ια . Σ τ ις α ρ χ έ ς τ ο υ 1942 ο R om m el θ α λ ά β ε ι έ ν α α ν έ λ π ισ το δ ώ ρ ο . Μ ια ν η ο π ο ­ μπ ή κ α τ ά φ ε ρ ε ν α φ θ ά σ ε ι σ το λ ιμ ά ν ι τ η ς Τ ρ ίπ ο λ η ς , σ τις 5 Ια ν ο υ α ρ ίο υ 1942, μ ε τ ο π ο λ ύ τ ιμ ο φ ο ρ τ ίο τ η ς , π ο υ α π ο τε λ ε ί τ ο α π ό 55 ά ρ μ α τ α μ ά χ η ς , 20 τ ε θ ω ­ ρ α κ ισ μ έ ν α ο χ ή μ α τ α , κ α ύ σ ιμ α κα ι δ ιά ­ φ ο ρ α ε φ ό δ ια . Τα υ λ ικ ά α υ τ ά ή τ α ν α ρ ­ κ ε τ ά γ ια τ ο σ χ εδ ία σ μ ά μ ια ς α ν τ ε π ί θ ε ­ σ η ς κα ι μ έ χ ρ ι τ ις 29 Ια ν ο υ α ρ ίο υ τ α

27

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

28 ms

σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α τ ο υ R om m el β ρ ίσ κ ο ­ ν τ α ν σ τη Β ε γ γ ά ζ η . Τ η ν ίδ ια π ε ρ ίο δ ο ά ρ χ ισ α ν ν α ε κ ­ π ο ν ο ύ ν τ α ι τ α π ρ ώ τα σ χ έ δ ια γ ια τη χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ η α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ ώ ν , π ο υ θ α έ δ ιν α ν τ ο τ ε λ ι κ ό π λ ή γ μ α σ τη Μ ά λ τ α κα ι θ α α φ α ιρ ο ύ σ α ν τ ο “ α γ κ ά ­ θ ι ” α π ό τ α π λ ε υ ρ ά τ ο υ A frika Korps. Σ τ η ν ε π ιχ ε ίρ η σ η , π ο υ θ α γ ιν ό τ α ν μ ε κ ύ ρ ια ε υ θ ύ ν η τ ω ν Ιτα λ ώ ν α λ ε ξ ιπ τ ω ­ τισ τώ ν , ο ι Γ ε ρ μ α ν ο ί θ α σ υ μ μ ε τ ε ίχ α ν μ ε μ ια τ α ξ ια ρ χ ία α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ ώ ν τω ν τε σ σ ά ρ ω ν τ α γ μ ά τ ω ν , υπ ό τ η δ ιο ίκ η σ η τ ο υ Σ τ ρ α τ η γ ο ύ R am ke. Για τ η ν π ρ ο ε ­ το ιμ α σ ία τ η ς ε π ιχ ε ίρ η σ η ς “ Η ρ α κ λ ή ς ” , η L u ftw a ffe σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ ε π ά νω απ ό 400 α ε ρ ο σ κ ά φ η σ τη Σ ικ ε λ ία κα ι τ η Ν ό τια Ιτα λ ία κα ι ο ι α ε ρ ο π ο ρ ικ έ ς ε π ιδ ρ ο μ έ ς ά ρ χ ισ α ν π ά λι μ ε μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η σ φ ο δ ρ ό τη τα . Η ικ α ν ό τ η τ α ν α π ρ ο σ β ά λ λ ο ν τ α ι τα π λ ο ία α ν ε φ ο δ ια σ μ ο ύ τω ν γ ε ρ μ α ν ο ΐτ α λ ικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν , β α σ ιζ ό τα ν σ τη ν ύ ­ π α ρ ξη ε ν ό ς ικ α ν ο ύ μ α χ η τ ικ ο ύ π ρ ο σ τ α ­ σ ία ς. Α π έ ν α ν τ ι σ τα M e s s e rs c h m itt B f 109F τ α H urrican e υ σ τ ε ρ ο ύ σ α ν σ η μ α ­ ν τ ικ ά σ ε ε π ιδ ό σ ε ις . Η τα ν φ α ν ε ρ ή η α ­ ν ά γ κ η ε ν ίσ χ υ σ η ς τ η ς ά μ υ ν α ς τ ο υ ν η σ ι­ ο ύ μ ε έ ν α σ η μ α ν τ ικ ά ικ α ν ό τ ε ρ ο α ε ρ ο ­ σ κ ά φ ο ς . Α π ό τ α τ έ λ η τ ο υ 1940 μ έ χ ρ ι τ ις α ρ χ έ ς τ ο υ 1942 η Μ ά λ τ α ε ίχ ε ε ν ισ χ υ θ ε ί μ ε 300 π ερ ίπ ο υ H urricane, α λ λ ά σ τα μ έσ α Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο υ τ ο υ 1942 ή τ α ν δ ια θ έ σ ιμ α μ ό ν ο τ α 11 γ ια τ η ν π ρ ο σ τ α ­ σ ία τ ο υ ν η σ ιο ύ . Ο α ε ρ ο π ο ρ ικ ό ς α π ο ­ κ λ ε ισ μ ό ς τ η ς Μ ά λ τ α ς μ ε ίω σ ε τ η ν α ξία τ η ς ω ς ε π ιθ ε τ ικ ή ς β ά σ η ς κα ι δ υ σ χ έ ρ α ν ε σ η μ α ν τ ικ ά τ ο ν α ν ε φ ο δ ια σ μ ό τ η ς . Για τ η ν ε ν ίσ χ υ σ ή τ η ς α π ο φ α σ ίσ τη κ ε η α π ο σ το λ ή α ε ρ ο σ κ α φ ώ ν S p itfire , π ο υ μ έ χ ρ ι τ ό τ ε δ ε ν ε ίχ α ν α ν α π τ υ χ θ ε ί σ ε κ α ν έ ν α ά λ λ ο θ έ α τ ρ ο ε π ι­ χ ε ιρ ή σ ε ω ν ε κ τ ό ς τ η ς Β ρ ε τ α ν ία ς .

η το π ο θ έτη σ η μ εγ α λ ύ τερ η ς δ ε ξα ­ μ ε ν ή ς λ ιπ α ν τ ικ ο ύ κα ι η β α φ ή τω ν ά νω ε π ιφ α ν ε ιώ ν τω ν α ε ρ ο σ κ α φ ώ ν με τη ν π αραλλαγή τη ς ερήμου (sand-stone). Σ τ ις α ρ χ έ ς Φ ε β ρ ο υ ά ρ ι­ ο υ τ ο υ 1942 η π ρ ώ τη π α ρ τίδ α τω ν τ ρ ο π ο π ο ιη μ έ ν ω ν S p itfire V B ή τ α ν έ ­ τ ο ιμ η γ ια τ η μ ε τ α φ ο ρ ά σ τη Μ ά λ τα .

ΟΙ Α Π Ο Σ ΤΟ Λ Ε Σ

ρ ο ύ σ α ν ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ο ύ ν ά μ ε σ α σ τις ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις , α λ λ ά υ π ή ρ χ ε π ά ν τ α ο κ ίν δ υ ν ο ς έ κ θ ε σ η ς τ η ς ν η ο π ο μ π ή ς σ τα ε χ θ ρ ικ ά υ π ο β ρ ύ χ ια κα ι α ε ρ ο σ κ ά ­ φ η . Το α ε ρ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο “ A rk R o y a l” ε ί ­ χ ε ή δ η β υ θ ισ τ ε ί α π ό τ ο γ ε ρ μ α ν ικ ό υ π ο β ρ ύ χ ιο U-81 σ τις 13 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1941. Για τ η ν α π ο σ το λ ή τω ν S p itfire V σ τη Μ ά λ τ α ή τ α ν α π α ρ α ίτη τη η β ε λ τίω σ η ο ­ ρ ισ μ έ ν ω ν χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ώ ν τ ο υ ς κα ι η τ ο π ο θ έ τ η σ η φ ίλ τ ρ ο υ γ ια τ η μ είω σ η τ η ς φ θ ο ρ ά ς τ ο υ κ ιν η τ ή ρ α M e rlin . Η ε ­ τα ιρ ία Vokes σ χ ε δ ία σ ε β ια σ τικ ά τ ο κ α ­ τ ά λ λ η λ ο φ ίλ τ ρ ο , π ο υ τ ο π ο θ ε τ ή θ η κ ε σ ε έ ν α χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ό π ε ρ ίβ λ η μ α κ ά ­ τω απ ό τ ο ρ ύ γ χ ο ς . Ε π ίσ η ς α π α ρ α ίτη τη

Η ε π ιχ ε ίρ η σ η “ S p o tte r” ή τ α ν η π ρ ώ ­ τη απ ό μ ια σ ε ιρ ά ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ω ν γ ια τ η ν ε ν ίσ χ υ σ η τ η ς Μ ά λ τ α ς κα ι κ α λ ύ φ θ η κ ε απ ό μ ε γ ά λ ο π έπ λ ο μ υ σ τ ικ ό τ η τ α ς . Η π ρ ώ τη α π ο σ το λ ή α π ο τ ε λ ε ίτ ο α π ό 16 α ­ ε ρ ο σ κ ά φ η , ισ ά ρ ιθ μ ο υ ς π ιλ ό τ ο υ ς και 100 π ερ ίπ ο υ τ ε χ ν ικ ο ύ ς . Τα S p itfire απ οσ υ ν α ρ μ ο λ ο γ ή θ η κ α ν κα ι τ ο π ο θ ε τ ή θ η κ α ν σ ε ε ιδ ικ ά κ ιβ ώ τια σ το π λ ο ίο “ C ape H a w k ” , π ο υ θ α τ α μ ε τ έ φ ε ρ ε σ το Γι­ β ρ α λ τά ρ . Το π λ ο ίο α ν α χ ώ ρ η σ ε α π ό τ ο λ ιμ ά ν ι τ ο υ Λ ίβ ε ρ π ο υ λ σ τις 9 Φ ε β ρ ο υ ά ­ ρ ιο υ 1942 κ α ι έ φ θ α σ ε σ το Γ ιβ ρ α λ τά ρ δ ώ δ εκ α η μ έ ρ ε ς α ρ γ ό τε ρ α . Μ ε τ η ν ε ί­ σ ο δ ό τ ο υ σ το λ ιμ ά ν ι π α ρ έ μ ε ιν ε δ ίπ λ α α π ό τ ο α ε ρ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο “ E ag le ” και ά ρ χ ισ ε η ε κ φ ό ρ τ ω σ η τ ω ν κ ιβ ω τίω ν μ ε τ ο π ο λ ύ τ ιμ ο π ε ρ ιε χ ό μ ε ν ο . Κ α τά τ η δ ιά ρ κ ε ια τ η ς η μ έ ρ α ς τ α κ ι­ β ώ τια π α ρ έ μ ε ιν α ν ε ρ μ η τ ικ ά κ λ ε ισ μ έ ν α κα ι κ α μ ία ε π ισ ή μ α ν σ η δ ε ν φ α ιν ό τ α ν γ ια τ ο π ε ρ ιε χ ό μ ε ν ό τ ο υ ς . Α ιτία ή τ α ν ο μ ε γ ά λ ο ς α ρ ιθ μ ό ς Ισ π α νώ ν ε ρ γ α τ ώ ν π ο υ α π α σ χ ο λ ο ύ ν το σ το λ ιμ ά ν ι κα ι τ ο β ρ ά δ υ ε π έ σ τ ρ ε φ α ν σ τα σ ύ ν ο ρ α . Ο ,τιδ ή π ο τ ε α σ υ ν ή θ ισ το , σ ίγ ο υ ρ α θ α έ ­

ή τ α ν κα ι η τ ο π ο θ έ τ η σ η μ ια ς ε ξ ω τ ε ρ ι ­ κ ή ς δ ε ξ α μ ε ν ή ς κ α υ σ ίμ ο υ τω ν 408 It, κ ά τω α π ό τ η ν ά τ ρ α κ τ ο , γ ια α ύ ξη σ η τ η ς α κ τ ίν α ς δ ρ ά σ η ς . Για τη δ ο κ ιμ ή τω ν τ ρ ο π ο π ο ιή σ ε ω ν χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ ε έ ν α μη ε ξ ο π λ ισ μ έ ν ο S p itfire VA. Κ α τά τη δ ιά ρ κ ε ια τω ν δ ο κ ιμ ώ ν η μ έ γ ισ τ η τ α χ ύ ­ τ η τ α τ ο υ α ε ρ ο σ κ ά φ ο υ ς έ φ θ α σ ε τ α 573 km /h σ τα 6.585 m, ο μ έ γ ισ τ ο ς β α θ μ ό ς α ν ό δ ο υ τ α 10,5 m /sec κα ι η ε π ιχ ε ιρ η ­ σ ια κή ο ρ ο φ ή τ α 10.670 m, ε ν ώ τ ο μ έ γ ι­ σ το β ά ρ ο ς α π ο γ ε ίω σ η ς ή τ α ν 3.366 kg. Σ υ ν ο λ ικ ά π ρ α γ μ α τ ο π ο ιή θ η κ α ν 26 τ ρ ο ­ π ο π ο ιή σ ε ις . Σ ε α υ τ έ ς π ε ρ ιλ α μ β α ν ό τ α ν

φ θ α ν ε σ το υ ς Γερ μ α νο ύ ς π ρ ά κ το ρ ες που π α ρ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν σ τεν ά τη β ά ­ ση. Α ξ ίζ ε ι ν α α ν α φ ε ρ θ ε ί ό τ ι ο ι ισ π α νι­ κ έ ς α ρ χ έ ς π α ρ ε ίχ α ν β ά σ ε ις α ν ε φ ο δ ια ­ σ μ ο ύ σ τα ν η σ ιά τω ν Β α λ ε α ρ ιδ ώ ν σ ε ι­ τ α λ ικ ά α ε ρ ο σ κ ά φ η , π ο υ ε ίχ α ν π ρ α γ μ α ­ τ ο π ο ιή σ ε ι ε π ιδ ρ ο μ έ ς σ το Γ ιβ ρ α λ τά ρ κ α τ ά τ η ν π ε ρ ίο δ ο Ιο υ λ ίο υ - Σ ε π τ ε μ β ρ ίο υ 1940. Η π α ρ α χ ώ ρ η σ η τ ω ν ε υ κ ο λ ιώ ν δ ιε κ ό π η α π ό τ ο μ α ό τ α ν ο ι Ιτα λ ο ί β ο μ ­ β ά ρ δ ισ α ν , μ ε τ ά απ ό λ α ν θ α σ μ έ ν η ε κ τ ί ­ μ η σ η , μ ια ισ π α ν ική π α ρ α λ ια κ ή π ό λ η 64 km β ό ρ ε ια τ ο υ Γ ιβ ρ α λ τά ρ . Η δ ια δ ικ α σ ία σ υ ν α ρ μ ο λ ό γ η σ η ς τω ν

Α νεφ οδια σ μ ός και επ α νεξο π λισ μ ό ς ενός S p itfire VC τη ς 603 Μ ο ίρ α ς σ το Takali τη ς Μ ά λ τα ς , τον Α π ρίλιο το υ 1942. Το α ερ ο σ κ ά φ ο ς δ ια θ έ τ ε ι μόνο τα δύο από τα τέσ σ ερ α π υροβόλα τω ν 2 0 mm, για μείω ση το υ βά ρ ους και α ύ ξη σ η τη ς ε υ ε λ ιξία ς .

Η Π ΡΟ ΕΤΟ ΙΜ ΑΣΙΑ ΤΗΣ Α Π Ο Σ ΤΟ Λ Η Σ ΤΩΝ SPITFIRE Η χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ η τ ω ν ν έ ω ν α ε ­ ρ ο σ κ α φ ώ ν σ το χ ώ ρ ο τ η ς κ ε ν τ ρ ικ ή ς Μ ε σ ο γ ε ίο υ δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ σ ε ν έ ε ς π ρ ο ο ­ π τ ικ έ ς γ ια τ ις β ρ ε τ α ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις , α λ λ ά π α ρ ά λ λ η λ α δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ σ ε μ ια σ ε ιρ ά π ρ ο β λ η μ ά τ ω ν π ο υ έ π ρ ε π ε ν α ε ­ π ιλ υ θ ο ύ ν . Η υ π ε ρ ο χ ή τω ν γ ε ρ μ α ν ικ ώ ν α ε ρ ο π ο ρ ικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν σ τη ν κ ε ν τ ρ ι ­ κή Μ ε σ ό γ ε ιο κ α θ ισ τ ο ύ σ ε α π α γ ο ρ ε υ τ ι­ κή τ η μ ε τ α φ ο ρ ά τ ω ν α ε ρ ο σ κ α φ ώ ν μ ε θ α λ ά σ σ ια μ έσ α . Α κ ό μ α η α π ό σ τα σ η Γιβ ρ α λ τ ά ρ -Μ ά λ τ α ς , π ε ρ ίπ ο υ 1.770 km , ή ­ τ α ν μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η απ ό τ η ν α κ τ ίν α δ ρ ά ­ σ η ς ο π ο ιο υ δ ή π ο τ ε β ρ ε τ α ν ικ ο ύ μ ο ν ο ­ κ ιν η τ ή ρ ιο υ μ α χ η τ ικ ο ύ τ η ς π ε ρ ιό δ ο υ γ ια μ ια α π ε υ θ ε ία ς π τή σ η . Για τ η ν ε ν ί ­ σ χ υσ η τ ο υ ν η σ ιο ύ χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ ε η δ ο κ ιμ α σ μ έ ν η μ έ θ ο δ ο ς τ η ς μ ε τ α φ ο ρ ά ς τω ν α ε ρ ο σ κ α φ ώ ν σ ε α ε ρ ο π λ α ν ο φ ό ρ α . Μ ε τ η λ ύ σ η α υ τ ή τ α α ε ρ ο σ κ ά φ η μπ οΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

S p itfire ξ ε κ ίν η σ ε α ρ γ ά τ ο β ρ ά δ υ τ η ς 2 2 α ς Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο υ κα ι μ έ χ ρ ι τ α ξ η μ ε ­ ρ ώ μ α τα ε ίχ α ν ε τ ο ιμ α σ τ ε ί έ ξ ι α ε ρ ο σ κ ά ­ φ η. Μ ε τά τη σ υ να ρ μ ο λό γη σ ή το υ ς τα α ερο σ κά φ η μ ετα φ έρ ο ν τα ν μ ε γερ α νό σ το κ α τ ά σ τ ρ ω μ α π τ ή σ η ς τ ο υ α ε ρ ο π λ α ­ ν ο φ ό ρ ο υ “ E agle" κα ι σ τη σ υ ν έ χ ε ια σ το ε σ ω τ ε ρ ικ ό τ ο υ . Για λ ό γ ο υ ς α σ φ α λ ε ία ς ο φ ω τισ μ ό ς σ το σ η μ ε ίο φ ό ρ τ ω σ η ς ή ­ τ α ν ε λ ά χ ισ τ ο ς κ α ι γ ια τ η ν κ ά λ υ ψ η τω ν θ ο ρ ύ β ω ν λ ε ιτ ο υ ρ γ ο ύ σ ε ο κ ιν η τ ή ρ α ς ε ν ό ς α π ό τ α S ea H urricane τ ο υ α ε ρ ο ­ π λ α ν ο φ ό ρ ο υ . Το π ρω ί τ α ά δ ε ια κ ιβ ώ τια ε ίχ α ν τ ο π ο θ ε τ η θ ε ί σ τ η ν α ρ χ ικ ή τ ο υ ς θ έ σ η . Τ ίπ ο τα δ ε ν μ α ρ τ υ ρ ο ύ σ ε τ ι ε ίχ ε σ υ μ β ε ί τ η ν ύ χ τ α . Σ τ ο ε σ ω τ ε ρ ικ ό τ ο υ π λ ο ίο υ σ υ ν ε χ ίζ ο ν τ α ν ο ι λ ε π τ έ ς ε ρ γ α -

ρ ικ ή δ ε ξ α μ ε ν ή σ τ η ν κ ύ ρ ια ή τ α ν α δ ύ ­ ν α τη . Το π ρω ί τ η ς 2 7 η ς Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο υ τ ο α ε ρ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο “ E ag le ” α ν α χ ώ ρ η σ ε α π ό τ ο Γ ιβ ρ α λ τά ρ σ υ ν ο δ ε υ ό μ ε ν ο απ ό τ ο α ε ρ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο “ A rg u s ” , γ ια τ η ν π α ρ ο χ ή ε ν α έ ρ ια ς π ρ ο σ τα σ ία ς σ τη ν η ο ­ π ο μ π ή , έ ν α θ ω ρ η κ τ ό , έ ν α κ α τ α δ ρ ο μ ι­ κό κ α ι ε ν ν έ α α ν τ ιτ ο ρ π ιλ λ ικ ά . Τ η ν ε π ο ­ μ έ ν η ά ρ χ ισ α ν π υ ρ ε τ ώ δ ε ις π ρ ο σ π ά θ ε ι­ ε ς γ ια τ η ν επ ίλ υ σ η τ ο υ π ρ ο β λ ή μ α τ ο ς τ ω ν ε ξ ω τ ε ρ ικ ώ ν δ ε ξ α μ ε ν ώ ν , χ ω ρ ίς ε π ι­ τυ χ ία . Π α ρ ά τ ις π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς τ ω ν τ ε ­ χ ν ικ ώ ν η π ρ ο γ ρ α μ μ α τ ισ μ έ ν η ύ σ τ ε ρ α από δ ύ ο μ έ ρ ε ς απ ονήω σ η τω ν α ε ρ ο ­ σ καφ ώ ν α ν α β λ ή θ η κ ε και η νηοπ ομπ ή ε π έ σ τ ρ ε ψ ε σ το Γ ιβ ρ α λ τά ρ . Για τ η ν επ ί-

σ τη ν α π ο ν ή ω σ η κα ι σ το τ έ λ ο ς τ ο υ τ α ­ ξ ιδ ιο ύ έ π ρ ε π ε ν α ε ίν α ι π ρ ο ε τ ο ιμ α σ μ έ ­ ν ο ι γ ια ν α π ο λ ε μ ή σ ο υ ν κ α ι ν α φ θ ά σ ο υ ν σ τα α ε ρ ο δ ρ ό μ ια τ η ς Μ ά λ τ α ς . Η σ υ ν ο ­ δ ε ία τ ο υ B lenheim ή τ α ν ά κ ρ ω ς α π α ρ α ί­ τ η τ η , ε π ε ιδ ή δ ε ν ή τ α ν δ υ ν α τ ή η ρ ύ θ μ ι­ ση τ ω ν μ α γ ν η τ ικ ώ ν π υ ξίδ ω ν τω ν α ε ρ ο ­ σ κ α φ ώ ν σ το α ε ρ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο κα ι π α ­ ρ ε ίχ α ν λ α ν θ α σ μ έ ν ε ς π λ η ρ ο φ ο ρ ίε ς . Μ ε τ ά τ η ν ε π ιχ ε ίρ η σ η “ S p o tte r” π ρ α γ μ α τ ο π ο ιή θ η κ α ν ο ι ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις “ Picket I” κα ι “ P icket II” , α λ λ ά μ ε μ ικ ρ ό ­ τ ε ρ ο α ρ ιθ μ ό α ε ρ ο σ κ α φ ώ ν . Σ τ ις 21 Μ α ρ τίο υ 1942 α π ο ν η ώ θ η κ α ν ε ν ν έ α α ε ­ ρ ο σ κ ά φ η απ ό τ ο “ E a g le ” , γ ια ν α α κ ο ­ λ ο υ θ ή σ ο υ ν σ τις 29 Μ α ρ τίο υ ά λ λ α ε ­ π τά . Ο λ α π ρ ο σ γ ε ιώ θ η κ α ν μ ε α σ φ ά λ ε ια

Η επ ιχείρ η σ η “P icket I" ή τα ν η δ ε ύ τε ρ η επ ιχείρ ησ η α π ο σ το λή ς S p itfire το υ α ερ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο υ “E ag le” και π ρ α γμ α το π ο ιή β η κ ε σ τις 21 Μ α ρ τίο υ 1942. Σ τη φ ω το γ ρ α φ ία φ α ίν ο ντα ι τα S p itfire σ το κ α τά σ τρ ω μ α π τήσ ης. Σ το β ά θ ο ς δ ια κ ρ ίν ετα ι το α ερ ο π λα νο φ ό ρ ο "A rg u s”, μ ε τα Sea H urricane που π αρείχαν α ερ ο π ο ρ ικ ή κάλυψ η σ τη νηοπομπή.

σ ίε ς σ υ ν α ρ μ ο λ ό γ η σ η ς τ ο υ υ δ ρ α υ λ ι­ κ ο ύ σ υ σ τ ή μ α τ ο ς , η ρ ύ θ μ ισ η τ ω ν ε π ι­ φ α ν ε ιώ ν ε λ έ γ χ ο υ κα ι τ ω ν υ π ό λ ο ιπ ω ν σ υ σ τη μ ά τω ν . Ο λ α τ α α ε ρ ο σ κ ά φ η ε ίχ ε φ ο ρ τ ω θ ε ί σ το “ E ag le ” μ έ χ ρ ι τ ο π ρ ω ί τ η ς 2 5 η ς Φ ε ­ β ρ ο υ ά ρ ιο υ . Αν κ α ι τ α S p itfire ή τ α ν κ α ι­ ν ο ύ ρ γ ια , α π ό τ η γ ρ α μ μ ή π α ρ α γ ω γ ή ς , ή ­ τ α ν α π α ρ α ίτ η τ ο ς ο “ κ α ν ν ιβ α λ ισ μ ό ς ” ε ­ ν ό ς γ ια τ η ν π α ρ ο χ ή υ π ο σ τ ή ρ ιξ η ς σ τα υ π ό λο ιπ α . Μ ε τ η ν ο λ ο κ λ ή ρ ω σ η τ ω ν ε ρ ­ γ α σ ιώ ν κ α ι μ ε τ η ν κ ά λ υ ψ η τ ο υ σ κ ό ­ το υ ς τα α εροσ κάφ η μ ετα φ έρ ο ν τα ν π ά λ ι σ το κ α τ ά σ τ ρ ω μ α γ ια τ η ν τ ε λ ικ ή δ ο κ ιμ ή τ ο υ κ ιν η τ ή ρ α κα ι τ η ρ ύ θ μ ισ η τ ο υ σ κ ο π ε υ τ ικ ο ύ σ υ σ τ ή μ α τ ο ς . Τ η ν α υ γ ή τ α S p itfire κ ρ ύ β ο ν τ α ν ε π ιμ ε λ ώ ς . Το σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ ο π ρ ό β λ η μ α π ο υ α ν τ ι­ μ ε τώ π ιζ α ν ο ι τ ε χ ν ι κ ο ί ή τ α ν η ε ξ ω τ ε ρ ι ­ κή δ ε ξ α μ ε ν ή κ α υ σ ίμ ο υ τ ω ν 408 It, κ ά τω α π ό τ η ν ά τ ρ α κ τ ο . Ε ξ α ιτ ία ς τ η ς β ια σ τι­ κ ή ς σ χ ε δ ία σ η ς κ α ι τ η ς γ ε ν ι κ ό τ ε ρ η ς τ α ­ λ α ιπ ω ρ ία ς τ ω ν α ε ρ ο σ κ α φ ώ ν α π ό τ ο μ α κ ρ ύ τ α ξ ίδ ι κα ι τ ι ς σ υ ν α ρ μ ο λ ο γ ή σ ε ις , η μ ε τ α φ ο ρ ά κ α υ σ ίμ ο υ απ ό τ η ν ε ξ ω τ ε -

λ υ σ η τ ω ν π ρ ο β λ η μ ά τ ω ν χ ρ ε ιά σ τ η κ ε η ε σ π ε υ σ μ έ ν η α π ο σ το λ ή ε ν ό ς μ η χ α ν ι­ κ ο ύ α π ό τ η S u p e rm a rin e σ το Γ ιβ ρ α λ ­ τά ρ . Τ ε λ ικ ά τ ο “ E ag le ” κα ι τ α σ υ ν ο δ ά π λ ο ία ξ ε κ ίν η σ α ν τ ο π ρ ω ί τ η ς 5 η ς Μ α ρ ­ τ ίο υ 1942 γ ια τ η ν π ρ α γ μ α τ ο π ο ίη σ η τ η ς α π ο σ το λ ή ς . Α υ τ ή τ η φ ο ρ ά ο ι δ ο κ ιμ έ ς ή τ α ν ε π ιτ υ χ η μ έ ν ε ς κα ι δ ύ ο η μ έ ρ ε ς α ρ ­ γ ό τ ε ρ α έ φ θ α σ ε σ το π ρ ο κ α θ ο ρ ισ μ έ ν ο σ η μ ε ίο α π ο ν ή ω σ η ς τ ω ν α ε ρ ο σ κ α φ ώ ν . Τ η ν κ α θ ο δ ή γ η σ η τ ω ν 15 S p itfire (τ ο έ ν α “ κ α ν ν ιβ α λ ίσ τ η κ ε ” ) α ν έ λ α β ε έ ν α β ο μ ­ β α ρ δ ισ τ ικ ό B lenheim . Η ε π ιχ ε ίρ η σ η “ S p o tte r” ή τ α ν α π ό λ υ τ α ε π ιτ υ χ η μ έ ν η . Ο λα τα α ερο σ κά φ η έφ θ α σ α ν μ ε ασ φά­ λ ε ια σ τη Μ ά λ τ α κα ι τ η ν ε π ο μ έ ν η έ λ α ­ β α ν μ έ ρ ο ς σ τις ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις . Ε ίνα ι χ α ­ ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ό ό τ ι η π ρ ώ τη π τή σ η δ ο κ ι­ μ ή ς τ ω ν α ε ρ ο σ κ α φ ώ ν ή τ α ν τ ο τ α ξ ίδ ι π ρ ο ς τ η Μ ά λ τα , α π ό σ τα σ η ς π ερ ίπ ο υ 1.061 km , π ο υ ισ ο δ υ ν α μ ο ύ σ ε μ ε τ η ν α ­ π ό σ τα σ η Λ ο ν δ ίν ο υ -Π ρ ά γ α ς . Κ α ν έ ν α ς α π ό τ ο υ ς π ιλ ό τ ο υ ς π ο υ σ υ μ μ ε τ ε ίχ α ν σ τη ν ε π ιχ ε ίρ η σ η δ ε ν ε ίχ ε ε μ π ε ιρ ία

29

σ τη Μ ά λ τα . Μ ε τ ά τ η ν π ρ ώ τη α π ο σ το λ ή υ π ή ρ ξ ε κ ά π ο ια χ α λ ά ρ ω σ η σ το θ έ μ α τ η ς μ υ σ τ ικ ό τ η τ α ς κα ι η π λ ή ρ η ς δ ο κ ιμ ή τ ω ν σ υ σ τη μ ά τ ω ν κα ι η δ ο κ ιμ ή σ τ ο ν α έ ­ ρα μ ετά τη σ υνα ρ μολόγησ η π ρ α γ μ α το ­ π ο ιο ύ ν τ ο σ το Γ ιβ ρ α λ τά ρ . Σ υ ν ο λ ικ ά τ ο Μ ά ρ τ ιο έ φ θ α σ α ν σ τη Μ ά λ τ α 31 S p itfire V, α ρ ιθ μ ό ς μ ικ ρ ό ς γ ια τ η ν ε π ίτ ε υ ξ η κ ά π ο ια ς ισ ο ρ ρ ο π ία ς . Κ ύ ­ ρ ιο ς α ν τίπ α λ ό ς τ ο υ ς σ το ν α έ ρ α ή τ α ν τ α B f 109F-2 κ α ι B f 109F-4. Το π ρ ώ το δ ι έ θ ε τ ε δ ύ ο π ο λ υ β ό λ α τ ω ν 7,92 mm κ α ι έ ν α π ο λ υ β ό λ ο τ ω ν 15 m m , ε ν ώ σ το δ ε ύ τ ε ρ ο έ ν α π υ ρ ο β ό λ ο τ ω ν 20 m m α ­ ν τ ικ α τ έ σ τ η σ ε τ ο π ο λ υ β ό λ ο τω ν 15 mm. Ο κ α λ ύ τ ε ρ ο ς Γ ε ρ μ α ν ό ς ά σ σ ο ς σ τη Δ ύ ­ σ η, ο H ans Joa chim M a rs e ille (μ ε 158 κατ α ρ ρ ίψ ε ις ), χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ σ ε κ υ ρ ίω ς τ ο B f 109F-4. Η α ρ ιθ μ η τ ικ ή υ π ε ρ ο χ ή τω ν γ ε ρ μ α ν ικ ώ ν κα ι τ ω ν ιτα λ ικ ώ ν α ε ρ ο σ κ α ­ φ ώ ν δ η μ ιο ύ ρ γ η σ ε δ ρ α μ α τ ικ ή κ α τ ά σ τ α ­ ση σ τη Μ ά λ τ α κ α ι ή τ α ν φ α ν ε ρ ό ό τ ι χ ρ ε ιά ζ ο ν τ α ν δ ρ α σ τικ ά μ έ τ ρ α . Ή κ ρ ισ ιμ ό τ η τ α τ η ς κ α τ ά σ τ α σ η ς α ­ νά γκα σ ε το ν Β ρ ετα ν ό π ρω θυπ ουργό ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

W inston C hurchill ν α σ τ ε ίλ ε ι έ ν α τ η λ ε ­ γ ρ ά φ η μ α σ το ν Α μ ε ρ ικ α ν ό π ρ ό ε δ ρ ο R o o se v e lt τ η ν 1η Α π ρ ιλ ίο υ 1942. “ ...Ο ι α ε ρ ο π ο ρ ικ έ ς ε π ιθ έ σ ε ις σ τη Μ ά λ τ α ε ί ­ ν α ι σ κ λ η ρ έ ς . Υ π ο λ ο γ ίζ ε τ α ι ό τ ι σ τη Σ ι­ κ ε λ ία υ π ά ρ χ ο υ ν 400 γ ε ρ μ α ν ικ ά κα ι 200 ιτ α λ ικ ά α ε ρ ο σ κ ά φ η , ε ν ώ η Μ ά λ τ α δ ια ­ θ έ τ ε ι μ ό λ ις 2 0-30 ε π ιχ ε ιρ η σ ια κ ά μ α χ η ­ τ ικ ά . Ο ε φ ο δ ια σ μ ό ς τ η ς Μ ά λ τ α ς μ ε S p itfire π ρ α γ μ α τ ο π ο ιε ίτ α ι μ ε τ ο α ε ρ ο ­ π λ α ν ο φ ό ρ ο “ E ag le ” κ α ι τ α α ε ρ ο σ κ ά φ η α π ο ν η ώ ν ο ν τα ι α π ό α π ό σ τα σ η 1.000 km δ υ τ ικ ά απ ό τ ο ν η σ ί. To “ E ag le ” π ρ έ π ε ι ν α τ ε θ ε ί ε κ τ ό ς υ π η ρ ε σ ία ς λ ό γ ω β λ ά ­ β η ς σ το π η δ ά λ ιο δ ιε ύ θ υ ν σ η ς , ε ν ώ τ ο “ A rg u s ” ε ίν α ι π ο λ ύ μ ικ ρ ό κα ι α ρ γ ό γ ια ν α α ν α λ ά β ε ι τ η ν ε π ιχ ε ίρ η σ η κα ι ε π ι­ π λ έ ο ν π α ρ έ χ ε ι τ α μ α χ η τ ικ ά π ρ ο σ τ α ­ σ ία ς γ ια τη ν η ο π ο μ π ή . Δ ε ν υ π ά ρ χ ο υ ν δ ια θ έ σ ιμ α S p itfire σ τη ν Α ίγ υ π το κα ι θ α π ε ρ ά σ ε ι έ ν α ς μ ή ν α ς γ ια ν α ο λ ο κ λ η ρ ω ­ θ ο ύ ν ο ι ε π ισ κ ε υ έ ς τ ο υ “ E agle” κα ι να ξ α ν α ρ χ ίσ ο υ ν ο ι ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις . Θ α ε π ι­ τ ρ έ π α τ ε τ η χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ η τ ο υ α ε ρ ο ­ π λ α ν ο φ ό ρ ο υ “ W a s p ” , μ ε τ ά απ ό σ υ ν ε ν ­ ν ό η σ η ω ς π ρ ο ς τ ις λ ε π τ ο μ έ ρ ε ιε ς τ η ς ε π ιχ ε ίρ η σ η ς μ ε τ α ξ ύ τω ν ν α υ τ ικ ώ ν επ ι-

γ ια τ η φ ό ρ τω σ η 47 μ α χ η τ ικ ώ ν α π ό τ ις Μ ο ίρ ε ς 601 κα ι 603 κα ι τ η ν έ ν α ρ ξ η τ η ς ε π ιχ ε ίρ η σ η ς “ C ale nd ar". Τα S p itfire μ ε τ α φ έ ρ θ η κ α ν ο δ ικ ώ ς α π ό τ ο α ε ρ ο δ ρ ό μ ιο τ ο υ A b b o tsin ch , δ υ τ ικ ά τ η ς Γ λ α σ κ ώ β η ς , μ ε τ α α κ ρ ο ­ π τ ε ρ ύ γ ια μ έ σ α σ το π ιλ ο τ ή ρ ιο γ ια τ η δ ι­ ε υ κ ό λ υ ν σ η τ η ς μ ε τ α φ ο ρ ά ς . To “ W a s p ” δ ια τ ή ρ η σ ε μ ια μ ο ίρ α W ild c a t γ ια α υ τ ο ­ π ρ ο σ τα σ ία κα ι τ α υ π ό λ ο ιπ α τ ο ρ π ιλ λ ο π λά ν α κα ι β ο μ β α ρ δ ισ τ ικ ά α ε ρ ο σ κ ά φ η μ ε τ α φ έ ρ θ η κ α ν π ρ ο σ ω ρ ιν ά σ ε β ά σ ε ις σ τη Σ κ ω τία . Τα S p itfire ή τ α ν τ η ς έ κ δ ο ­ σ η ς VC, ε φ ο δ ια σ μ έ ν α μ ε τ η ν ε ξ ω τ ε ρ ι ­ κή δ ε ξ α μ ε ν ή τ ω ν 408 It κα ι ο π λ ισ μ ό π ο υ α π ο τ ε λ ε ίτ ο απ ό τ έ σ σ ε ρ α π υ ρ ο β ό ­ λ α H ispano S uiza τ ω ν 20 mm , μ ε α ν α χ ο ρ η γ ία 120 β .α .ο . Ε ν α λ λ α κ τ ικ ά τ α VC μ π ο ρ ο ύ σ α ν να ε ξ ο π λ ισ τ ο ύ ν μ ε δ ύ ο π υ ρ ο β ό λ α κα ι τ έ σ σ ε ρ α π ο λ υ β ό λ α τω ν 0,303 in μ ε σ υ ν ο λ ικ ή α ν α χ ο ρ η γ ία 1.200 φ υ σ ιγ γ ίω ν . Μ έ χ ρ ι τ ο α π ό γ ε υ μ α τ η ς 1 2 η ς Α π ρ ι­ λ ίο υ ό λ α τ α S p itfire ε ίχ α ν φ ο ρ τ ω θ ε ί σ το α ε ρ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο κα ι ο ι τ ε χ ν ι κ ο ί ε ίχ α ν τ ο π ο θ ε τ ή σ ε ι π ά λ ι τ α α κ ρ ο π τ ε ρ ύ γ ια . Μ ε ρ ικ ά α ε ρ ο σ κ ά φ η ε ίχ α ν κ υ ρ ιο λ ε κ τ ι-

kg. Η α π ο ν ή ω σ η τω ν α ε ρ ο σ κ α φ ώ ν έπ ρ ε π ε ν α π ρ α γ μ α τ ο π ο ιη θ ε ί σ το ν ε λ ά ­ χ ισ το δ υ ν α τ ό χ ρ ό ν ο , α φ ο ύ η ν η ο π ο ­ μπ ή β ρ ισ κ ό τ α ν σ ε α π ό σ τα σ η α ν α π ν ο ή ς απ ό τ ι ς γ ε ρ μ α ν ικ έ ς β ά σ ε ις β ο μ β α ρ δ ι­ σ τικώ ν. Το π ρω ί τ η ς 2 0 ή ς Α π ρ ιλ ίο υ απ ον η ώ θ η κ α ν π ρ ώ τα τ α W ild cat, γ ια π α ρ ο ­ χ ή π ρ ο σ τα σ ία ς , κα ι α μ έ σ ω ς μ ε τ ά τ α S pitfire . Α π ό τ α 47 α ε ρ ο σ κ ά φ η π ο υ απ ον η ώ θ η κ α ν τ α 46 έ φ θ α σ α ν μ ε α σ φ ά λ ε ια σ τη Μ ά λ τα . Ε π ιχ ε ιρ ο ύ σ α ν μ ό ν ο μ ε τα δ ύ ο π υ ρ ο β ό λ α , γ ια α ύ ξη σ η τ η ς ε υ ε λ ι ­ ξ ία ς . Μ έ σ α σ τις ε π ό μ ε ν ε ς η μ έ ρ ε ς η π λ ε ιο ψ η φ ία ε ίχ ε κ α τ α σ τ ρ α φ ε ί σ τις σ κ λ η ρ έ ς α ε ρ ο μ α χ ίε ς ή σ το έ δ α φ ο ς και η κ α τά σ τα σ η σ το ν η σ ί ή τ α ν π ά λ ι κ ρ ίσ ι­ μ η. Μ ά λ ισ τ α ο ι Γ ε ρ μ α ν ο ί μ ε τ έ φ ε ρ α ν μ ε γ ά λ ο α ρ ιθ μ ό α ε ρ ο σ κ α φ ώ ν σ τη Λ ι­ β ύ η , μ ε τ η ν π ε π ο ίθ η σ η ό τ ι ε ίχ α ν ε ­ ξο υ δ ε τε ρ ώ σ ε ι π λήρω ς τη Μ ά λ τα - κά τι π ο υ δ ε ν α π ε ίχ ε π ο λ ύ α π ό τ η ν π ρ α γ μ α ­ τ ικ ό τ η τ α . Μ ό ν ο τ ο ν Α π ρ ίλ ιο τ ο υ 1942 ο ι α π ο σ τ ο λ έ ς τ η ς Γ ε ρ μ α ν ικ ή ς Α ε ρ ο π ο ­ ρ ία ς ε ν α ν τ ίο ν τ η ς Μ ά λ τ α ς π ρ ο σ έ γ γ ι­ ζα ν τ ι ς 10.000, μ ε α ν ά λ ο γ α α π ο τ ε λ έ ­ σ μ α τα .

30 Το “Λ ευ κ ό 12” ή τα ν ένα B f 109Ε-7 τη ς 7/JG 26 που επ ιχ ειρ ο ύ σ ε από τη Γέλα τη ς Σ ικ ελ ία ς το Φ εβρ ουά ρ ιο το υ 1941. Τα B f 109 ή τα ν α νώ τερ α από τα H u rrica n e τη ς R A F σ τη Μ ά λ τα και σημείω σαν α ρ κ ε τέ ς επ ιτυ χ ίε ς .

τ ε λ ε ίω ν ; Υ π ο λ ο γ ίζ ο υ μ ε ό τ ι τ ο “ W a sp " μ π ο ρ ε ί να μ ε τ α φ έ ρ ε ι 50 ή κα ι π ε ρ ισ σ ό ­ τ ε ρ α S p itfire . Ε κ τ ό ς α ν ε ίν α ι α π α ρ α ίτη ­ τ ο ς ο α ν ε φ ο δ ια σ μ ό ς τ ο υ π λ ο ίο υ , τ ο α ­ ε ρ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α π ερ ά σ ει ν ύ χ τ α α π ό τ α Σ τ ε ν ά τ ο υ Γ ιβ ρ α λ τά ρ κ α ι ν α κ α τ α φ ύ γ ε ι γ ια α ν ε φ ο δ ια σ μ ό κ α ­ τ ά τ ο γ υ ρ ισ μ ό . Μ ε α υ τ ό τ ο ν τ ρ ό π ο μ ια ισ χ υ ρ ή δ ύ ν α μ η S p itfire θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α φ θ ά σ ε ι σ τη Μ ά λ τα , π ρ ο κ α λ ώ ν τα ς έ ν α ισ χ υ ρ ό κα ι ίσω ς α π ο φ α σ ισ τικ ό π λ ή γ μ α σ το ν ε χ θ ρ ό . Η ε π ιχ ε ίρ η σ η θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α π ρ α γ μ α τ ο π ο ιη θ ε ί τ η ν τ ρ ίτ η ε β δ ο μ ά δ α τ ο υ Α π ρ ιλ ίο υ ” . Το τ η ­ λ ε γ ρ ά φ η μ α τ ο υ C hurchill π ε ρ ιέ γ ρ α φ ε τ η ν κ α τά σ τα σ η σ τη Μ ά λ τ α μ ε μ ε λ α ν ά χ ρ ώ μ α τα . Τ ρ εις η μ έ ρ ε ς μ ε τ ά τ η λ ή ψ η τ ο υ τ η λ ε γ ρ α φ ή μ α τ ο ς ο R o o se v e lt σ υ μ φ ώ ν η σ ε γ ια τ η χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ η τ ο υ “ W a s p ” . Ε ξι η μ έ ρ ε ς α ρ γ ό τ ε ρ α τ ο α ε ρ ο ­ π λ α ν ο φ ό ρ ο β ρ ισ κ ό τ α ν σ τη Γ λ α σ κ ώ β η ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

κά κ ρ ε μ α σ τ ε ί α π ό τ η ν ο ρ ο φ ή τ ο υ υ π ο σ τ έ γ ο υ τ ο υ α ε ρ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο υ , γ ια τ η ν π λ ή ρ η ε κ μ ε τ ά λ λ ε υ σ η τ ο υ δ ια θ έ σ ιμ ο υ χ ώ ρ ο υ . Το ε π ό μ ε ν ο π ρω ί τ ο “ W a s p ” α ­ ν α χ ώ ρ η σ ε α π ό τ ο λ ιμ ά ν ι τ η ς Γ λ α σ κ ώ ­ β η ς μ ε μ ε γ ά λ η σ υ ν ο δ ε ία π ο λ ε μ ικ ώ ν π λοίω ν. Τη ν ύ χ τ α τ η ς 1 8 η ς π ρ ο ς τ η 19η Α π ρ ιλ ίο υ π έ ρ α σ ε α π ό τ α Σ τ ε ν ά τ ο υ Γι­ β ρ α λ τά ρ και κ α τ ε υ θ ύ ν θ η κ ε π ρ ο ς το π ρ ο γ ρ α μ μ α τ ισ μ έ ν ο σ η μ ε ίο α π ο ν ή ω σ η ς τ ω ν α ε ρ ο σ κ α φ ώ ν , έ ξ ω απ ό τ ις α ­ κ τ έ ς τ η ς Α λ γ ε ρ ία ς . Το α π ό γ ε υ μ α τ η ς 1 9 η ς Α π ρ ιλ ίο υ ά ρ χ ισ α ν ο ι τ ε λ ι κ έ ς ε τ ο ι ­ μ α σ ίε ς κα ι ο έ λ ε γ χ ο ς τω ν δ ώ δ ε κ α α ε ­ ρ οσ κα φ ώ ν που θ α α π ο τελ ο ύ σ α ν το π ρ ώ το κ ύ μ α . Για τ η δ ια τ ή ρ η σ η τ ο υ β ά ­ ρ ο υ ς σ ε χ α μ η λ ά ε π ίπ ε δ α , μ ό ν ο δ ύ ο απ ό τ α π υ ρ ο β ό λ α τ ω ν 20 m m δ ιέ θ ε τ α ν 60 β λ ή μ α τ α γ ια α υ τ ο ά μ υ ν α , ε ν ώ τ α π ρ ο σ ω π ικ ά ε ίδ η τ ω ν χ ε ιρ ισ τ ώ ν δ ε ν έπ ρ ε π ε ν α υ π ε ρ β ο ύ ν σ ε β ά ρ ο ς τ α 4,5

Ο C hurchill ε ξ α σ φ ά λ ισ ε γ ια ά λ λ η μια φ ο ρ ά τ η ν ά δ ε ια τ ο υ R o o se v e lt γ ια τη χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ η τ ο υ “ W a s p ” . Η ε π ό μ ε ­ ν η ε π ιχ ε ίρ η σ η θ α ή τ α ν η μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η απ ό ό λ ε ς , α φ ο ύ σ ε α υ τ ή θ α σ υ μ μ ε τ ε ί­ χ ε κα ι τ ο α ε ρ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο “ E agle” , σ το ο π ο ίο ε ίχ α ν ο λ ο κ λ η ρ ω θ ε ί ο ι ε π ισ κ ε υ ­ έ ς . Για τ η ν ε π ιχ ε ίρ η σ η “ B o w e ry " τ ο "W a s p ” ε π έ σ τ ρ ε ψ ε σ τη Γ λ α σ κ ώ β η σ τις 29 Α π ρ ιλ ίο υ 1942, γ ια τ η ν π α ρ α λ α β ή 47 α κ ό μ α α ε ρ ο σ κ α φ ώ ν . Α λ λ ά 17 S p itfire φ ο ρ τ ώ θ η κ α ν σ το “ E ag le ” σ το Γ ιβ ρ α λ ­ τ ά ρ . Τ η ν α υ γ ή τ η ς 9 η ς Μ α ίο υ ά ρ χ ισ ε η α π ο ν ή ω σ η τω ν π ρ ώ τω ν α ε ρ ο σ κ α φ ώ ν . Σ ε α υ τ ή τ η ν ε π ιχ ε ίρ η σ η ή τ α ν η π ρ ώ τη φ ο ρ ά π ο υ τ α α ε ρ ο σ κ ά φ η δ ιέ θ ε τ α ν π α­ ρ α λ λ α γ ή μ ε σ υ ν δ υ α σ μ ό d a rk green κα ι d ark sea grey, π ο υ α ν τ ικ α τ έ σ τ η σ ε τ η ν π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν η τ η ς ε ρ ή μ ο υ δ ιό τ ι η τ ε ­ λ ε υ τ α ία κ α θ ισ τ ο ύ σ ε τ α α ε ρ ο σ κ ά φ η ε υ δ ιά κ ρ ιτ α ό τ α ν π ε τ ο ύ σ α ν π άνω απ ό

To S p itfire B R 202 υπ ήρξε α ερ ο σ κ ά φ ο ς δοκιμώ ν μ ε α υ ξη μ έν η χ ω ρ η τικ ό τη τα σ ε καύσιμα, μ ε σκοπό τη ν α π ε υ θ ε ία ς π τήση από το Γιβ ρ α λτά ρ σ τη Μ ά λ τα .

τη θάλασ σ α. Α π ό τ α 64 S p itfire π ο υ α π ο ν η ώ θ η κα ν, έ ν α σ υ ν ε τ ρ ίβ η α μ έ σ ω ς μ ε τ ά σ κ ο ­ τ ώ ν ο ν τ α ς τ ο ν π ιλ ό το . Ε να ά λ λ ο , μ ε τ ά απ ό β λ ά β η σ τ η ν ε ξ ω τ ε ρ ικ ή δ ε ξ α μ ε ν ή κ α υ σ ίμ ο υ , α ν α γ κ ά σ τ η κ ε ν α ε π ισ τ ρ έ φ ε ι σ το “ W a s p ” . Ο π ιλ ό τ ο ς π ε ρ ίμ ε ν ε ν α απ ο ν η ω θ ο ύ ν ό λ α τ α α ε ρ ο σ κ ά φ η κα ι σ τη σ υ ν έ χ ε ια κ α τ ά φ ε ρ ε να π ρ ο σ ν η ώ σ ε ι μ ε α σ φ ά λ ε ια τ ο δ ικ ό τ ο υ . Α ξ ίζ ε ι ν α σ η μ ε ι­ ω θ ε ί ό τ ι τ ο S p itfire δ ε ν δ ι έ θ ε τ ε ά γ κ ι­ σ τρ ο α ν ά σ χ ε σ η ς κα ι ή τ α ν η π ρ ώ τη π ροσνήω σ ή το υ σε α ερ ο π λα νο φ ό ρ ο . Τ ε λ ικ ά 60 α ε ρ ο σ κ ά φ η έ φ θ α σ α ν σ τη Μ ά λ τα , α λ λ ά ζ ο ν τ α ς τ η ρ ο ή τ ω ν ε π ιχ ε ι­ ρ ή σ εω ν. Για τ ο υ π ό λ ο ιπ ο δ ιά σ τη μ α τ α μ ικ ρ ό τ ε ρ α α ε ρ ο π λ α ν ο φ ό ρ α τ ο υ R oyal N avy θα ή τα ν ικ α ν ά γ ια το ν α ν ε φ ο δ ια σ μ ό τ η ς Μ ά λ τ α ς χ ω ρ ίς ν α ε ί ­ ν α ι α π α ρ α ίτη τη η χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ η τ ο υ “ W a s p ” . Η κ α τά σ τα σ η σ το ν α έ ρ α β ε λ ­ τ ιώ θ η κ ε σ η μ α ν τικ ά , α λ λ ά ο ι Β ρ ε τ α ν ο ί α ν τ ιμ ε τ ώ π ιζ α ν α ρ κ ε τ ά π ρ ο β λ ή μ α τ α μ ε τ ις ν η ο π ο μ π έ ς γ ια τ ο ν α ν ε φ ο δ ια σ μ ό τ ο υ ν η σ ιο ύ . Τ η ν ε π ιχ ε ίρ η σ η “ B o w e ry ” δ ια δ έ ­ χ θ η κ ε η ε π ιχ ε ίρ η σ η “ L .B .” . Κ αι τ α 18 S p itfire π ο υ α π ο ν η ώ θ η κ α ν α π ό τ ο α ε ­ ρ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο “ E a g le ” σ τις 18 Μ α ίο υ , έ φ θ α σ α ν μ ε α σ φ ά λ ε ια σ τη Μ ά λ τα . Λ ί­ γ ε ς η μ έ ρ ε ς α ρ γ ό τ ε ρ α 31 α ε ρ ο σ κ ά φ η α π ο ν η ώ θ η κ α ν α π ό τ ο “ E ag le ” , σ τα π λα ίσ ια τ η ς ε π ιχ ε ίρ η σ η ς “ S ty le ” . Κ α τά τ η ν π τή σ η π ρ ο ς τ η Μ ά λ τ α τ έ σ σ ε ρ α S p itfire κ α τ α ρ ρ ίφ θ η κ α ν α π ό B f 109 π ου α π ο γ ε ιώ θ η κ α ν α π ό τ η ν P antelleria. Η ε ­ π ιτυ χ ία α υ τ ή ή τ α ν κα ι η μ ο ν α δ ικ ή σ τις π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς α ν ά σ χ ε σ η ς τ ω ν α ε ρ ο ­ σ κ α φ ώ ν α π ό τ η L u ftw a ffe . Σ τ η σ υ ν έ χ ε ια α κ ο λ ο ύ θ η σ ε η ε π ιχ ε ίρ η σ η “ S a lie n t” , μ ε τ η σ υ μ μ ε τ ο χ ή (γ ια ά λ λ η μ ια φ ο ρ ά ) τ ο υ α ε ρ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο υ “ E ag le ” . Τ α 32 α ε ρ ο ­ σ κά φ η που α π ο ν η ώ θ η κ α ν έφ θ α σ α ν με α σ φ ά λ ε ια σ τη Μ ά λ τα . Τ ο ν Ιο ύ λ ιο τ ο υ 1942 τ ο “ E ag le ” π ρ α γ μ α τ ο π ο ίη σ ε δ ύ ο α κ ό μ α ε π ιχ ε ιρ ή ­ σ ε ις . Η π ρ ώ τη έ γ ιν ε σ τις 16 Ιο υ λ ίο υ , ό ­ τα ν , σ τα π λα ίσ ια τ η ς ε π ιχ ε ίρ η σ η ς

“ P in p o in t” , α π ο ν η ώ θ η κ α ν 32 α ε ρ ο σ κ ά ­ φ η κα ι 31 έ φ θ α σ α ν σ τη Μ ά λ τα . Σ τ η ν ε ­ π ιχ ε ίρ η σ η “ In s e ct” , σ τις 21 Ιο υ λ ίο υ , σ η ­ μ ε ιώ θ η κ α ν μ ό ν ο δ ύ ο α π ώ λ ε ιε ς σ τη δ ύ ­ ν α μ η τ ω ν 30 α ε ρ ο σ κ α φ ώ ν . Η δ ια σ φ ά λ ι­ ση τ η ς Μ ά λ τ α ς ε ίχ ε ω ς α π ο τ έ λ ε σ μ α τη ν π ρ ό κλη σ η σ οβ α ρώ ν π λη γ μ ά τω ν σ τις ν η ο π ο μ π έ ς π ο υ ε φ ό δ ια ζ α ν τ ο ν R om m el, ο ο π ο ίο ς υ π ο χ ρ ε ώ θ η κ ε σ ε έ ­ ναν π ό λεμ ο φ θ ο ρ ά ς. Α π ό τ ο ν Α ύ γ ο υ σ το τ ο “ E ag le ” α ν τ ικ α τ α σ τ ά θ η κ ε α π ό τ ο π α λ α ιό τ ε ρ ο α ε ­ ρ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο “ F u riu s” . To “ E ag le ” τ ο ρ π ιλ λ ίσ τ η κ ε σ τις 11 Α υ γ ο ύ σ το υ , π ρ ο ­ σ τ α τ ε ύ ο ν τ α ς τ η ν π ε ρ ίφ η μ η ν η ο π ο μ π ή “ P e d e sta l” , τ η ς ο π ο ία ς η ά φ ιξ η , π α ρ ά τ ι ς υ ψ η λ έ ς α π ώ λ ε ιε ς , δ ια σ φ ά λ ισ ε τ η ν τ ε λ ι κ ή σ ω τη ρ ία τ η ς Μ ά λ τ α ς . Σ τ η ν ε π ι­ χ ε ίρ η σ η “ B e llo w s", σ τις 11 Α υ γ ο ύ σ το υ , τ ο “ F urius” ε ξ α π έ λ υ σ ε 38 α ε ρ ο σ κ ά φ η . Μ ό ν ο έ ν α δ ε ν κ α τ ά φ ε ρ ε να φ θ ά σ ε ι σ τη Μ ά λ τα . Σ τη ν ε π ιχ ε ίρ η σ η “ B a rito n e ” , σ τις 17 Α υ γ ο ύ σ τ ο υ , έ φ θ α ­ σ α ν σ τη Μ ά λ τ α τ α 29 α π ό τ α 32 S pitfire. Για δ ιά σ τη μ α σ χ ε δ ό ν δ ύ ο μ η ν ώ ν δ ε ν π ρ α γ μ α τ ο π ο ιή θ η κ ε ά λ λ η α π ο σ το ­ λή κα ι ο α ρ ιθ μ ό ς τ ω ν S p itfire σ τη Μ ά λ ­ τ α ή τ α ν ικ α ν ο π ο ιη τ ικ ό ς γ ια τ η ν ά μ υ ν ά τ η ς . Η ε π ιχ ε ίρ η σ η “ T ra in ” , π ο υ π ρ α γ μ α τ ο π ο ιή θ η κ ε σ τις 4 Ο κ τω β ρ ίο υ , ή τ α ν κα ι η τ ε λ ε υ τ α ί α σ τη ν ο π ο ία χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ ε τ ο α ε ρ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο “ F urius” . Α π ό τ α 31 α ε ρ ο σ κ ά φ η π ο υ α π ο ν η ώ θ η ­ κ α ν τ α 29 έ φ θ α σ α ν σ τη Μ ά λ τα . Τ η ν π ε ­ ρ ίο δ ο ε κ ε ί ν η υ π ή ρ χ α ν σ το ν η σ ί π ε ρ ί­ π ο υ 123 μ α χ η τικ ά , α π ό τ α ο π ο ία τ α 80 ή τ α ν ε π ιχ ε ιρ η σ ια κ ά . Για τ η ν π ε ρ α ιτ έ ρ ω ε ν ίσ χ υ σ η τ ο υ ν η σ ιο ύ ή τ α ν δ υ ν α τ ή η π τή σ η τ ω ν S p itfire α π ε υ θ ε ία ς α π ό τ ο Γ ιβ ρ α λ τά ρ , χ ω ρ ίς να δ ια κ υ β ε ύ ε τ α ι η α ­ σ φ ά λ ε ια π ο λ ύ τ ιμ ω ν π λοίω ν. Σ ε έ ν α S p itfire VC (B R 2 02 ) χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ ε μ ια ν έ α ε ξ ω τ ε ρ ικ ή δ ε ξ α μ ε ν ή κ α υ σ ίμ ο υ τ ω ν 772 It, π ο υ σ χ ε δ ιά σ τ η κ ε απ ό τ ο ν Paul B oulton, σ ε σ υ ν δ υ α σ μ ό μ ε μια β ο η θ η τ ικ ή δ ε ξ α μ ε ν ή τ ω ν 132 It σ τη ν ά τ ρ α κ τ ο κα ι μ ια δ ε ξ α μ ε ν ή λ α δ ιο ύ α υ ξ η μ έ ν η ς χ ω ρ η τ ικ ό τ η τ α ς . Η μ ε τ α φ ο ­

ρ ικ ή ικ α ν ό τ η τ α τ ο υ S p itfire VC ή τ α ν 382 It κ α υ σ ίμ ο υ σ ε δ ύ ο δ ε ξ α μ ε ν έ ς σ το ε μ π ρ ό σ θ ιο τ μ ή μ α τ η ς α τ ρ ά κ τ ο υ . Σ τ ις δ ο ­ κ ιμ έ ς π ο υ π ρ α γ μ α τ ο π ο ιή θ η κ α ν σ το B o s c o m b e D ow n μ ε τη σ υ ν ο λ ικ ή π ο σ ό τ η τ α τ ω ν 1.286 It κ α υ σ ίμ ο υ , η α κ τ ίν α δ ρ ά σ η ς τ ο υ B R 202 ή τ α ν 2.6 17 km σ τα 4.5 70 m, μ ε μ έ γ ισ τ ο β ά ρ ο ς α ­ π ο γ ε ίω σ η ς 3 .553 kg. Για τ η ν π τή σ η α π ό τ ο Γι­ β ρ α λ τ ά ρ σ τη Μ ά λ τ α τ α α ε ρ ο ­ σ κ ά φ η δ ιέ θ ε τ α ν μ ό ν ο δ ύ ο π ο ­ λ υ β ό λ α γ ια α υ τ ο ά μ υ ν α . Τα π ρ ώ τα δ ύ ο α π ο γ ε ιώ θ η κ α ν απ ό τ ο Γ ιβ ρ α λ τά ρ σ τις 25 Ο κ τω β ρ ίο υ 1942 κα ι έ φ θ α σ α ν σ τη Μ ά λ τ α μ ε τ ά απ ό 5,5 ώ ρ ε ς , υ π ο β ο η θ ο ύ μ ε ν α α π ό έ ν α ε ­ λ α φ ρ ύ ο ύ ρ ιο ά ν ε μ ο . Π ρ ο σ γ ε ιώ θ η κ α ν μ ε τ ι ς κ ύ ρ ιε ς δ ε ξ α μ ε ν έ ς ν α δ ια θ έ τ ο υ ν τ η μ ισ ή π ο σ ό τ η τ α κ α υ σ ίμ ο υ , χ ω ρ ίς να ε ίν α ι α π α ρ α ίτη τη η α π ό ρ ρ ιψ η τ η ς ε ξ ω ­ τ ε ρ ι κ ή ς δ ε ξ α μ ε ν ή ς . Τ ις ε π ό μ ε ν ε ς έ ξ ι ε β δ ο μ ά δ ε ς α π ο γ ε ιώ θ η κ α ν σ υ ν ο λ ικ ά 15 α ε ρ ο σ κ ά φ η γ ια τ η Μ ά λ τ α κα ι ό λ α , ε ­ κ τ ό ς α π ό έ ν α , έ φ θ α σ α ν μ ε α σ φ ά λ ε ια . Τα γ ε γ ο ν ό τ α σ τ η ν έ ρ η μ ο , μ ε τη σ υ μ μ α χ ικ ή ν ίκ η σ το Ε λ Α λ α μ έ ϊν κ α ι τ η ν ε κ δ ίω ξ η τ ω ν γ ε ρ μ α ν ικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν α π ό τ η Λ ιβ ύ η , έ θ ε σ α ν ο υ σ ια σ τ ικ ά τ έ ρ ­ μ α σ τη ν π ο λ ιο ρ κ ία τ η ς Μ ά λ τα ς . Η μ ά ­ χ η τ ο υ Ε λ Α λ α μ έ ϊν , π ο υ ξ ε κ ίν η σ ε σ τις 23 Ο κ τω β ρ ίο υ 1942 κα ι τ ε λ ε ίω σ ε σ τις 5 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1942, υ π ή ρ ξ ε τ ο κ α θ ο ρ ισ τ ι­ κ ό π λ ή γ μ α γ ια τ ο A frik a Korps. Δ ύ ο η μ έ ­ ρ ε ς α ρ γ ό τ ε ρ α η σ υ μ μ α χ ικ ή ε ισ β ο λ ή σ τη Β ό ρ ε ια Α φ ρ ικ ή σ η μ ε ίω ν ε τ η ν α ρ χ ή τ ο υ τ έ λ ο υ ς γ ια τ η ν π α ρ α μ ο ν ή τω ν δ υ ν ά μ ε ω ν τ ο υ Α ξ ο ν α σ τη Μ α ύ ρ η Η π ειρ°. Ο α ν ε φ ο δ ια σ μ ό ς τ η ς Μ α λ τα ς , α ρ χ ικ ά μ ε H u rrica n e κ α ι σ τη σ υ ν έ χ ε ια μ ε S p itfire , α π ο τ έ λ ε σ ε α ν τ ικ ε ίμ ε ν ο μ ε ρ ι­ κώ ν α π ό τ ι ς σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ ε ς ε π ιχ ε ιρ ή ­ σ ε ις τ η ς R A F κα ι τ ο υ Β ρ ε τ α ν ικ ο ύ Β α ­ σ ιλ ικ ο ύ Ν α υ τικ ο ύ σ το χ ώ ρ ο τ η ς κ ε ν τ ρ ικ ή ς Μ ε σ ο γ ε ίο υ . Α π ό τ ο Μ ά ρ τιο ω ς τ ο ν Ο κ τώ β ρ ιο τ ο υ 1942, 385 S p itfire α π ο ν η ώ θ η κ α ν από τα α ερ ο π λ α ν ο φ ό ρ α κα ι 367 έ φ θ α σ α ν σ τη Μ ά λ τ α μ ε α σ φ ά ­ λ ε ια , ό π ο υ υ π ή ρ ξ α ν ισ ά ξιο ς α ν τίπ α λ ο ς γ ια τ α B f 109. Χ ά ρ η σ τη δ ια τ ή ρ η σ η α υ τ ο ύ τ ο υ ν η σ ιο ύ σ τ ρ α τ η γ ικ ή ς σ η μ α ­ σ ία ς, ο ι Σ ύ μ μ α χ ο ι π ρ ο κ ά λ ε σ α ν σ η μ α ­ ν τ ικ ά π λ ή γ μ α τ α σ τ η ν ο δ ό α ν ε φ ο δ ια ­ σ μ ο ύ τ ω ν γ ε ρ μ α ν ικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν σ τη Β ό ρ ε ια Α φ ρ ικ ή .

31

■■■

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΟΡΥΤΣΑΣ ΔΥΟ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΗΜ ΑΝΤΙΚΟ ΤΕΡΕΣ ΜΑΧΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (1940-41) ΗΤΑΝ ΑΥΤΕΣ ΤΗΣ ΕΛΑΙΑΣ (ΚΑΛΠΑΚΙΟΥ) ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΟΡΥΤΣΑΣ, ΠΟΥ ΕΛΗΞΑΝ ΜΕ Θ ΡΙΑΜ ΒΟ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΟΠΛΩΝ. Η ΜΑΧΗ ΙΒΑΝ -Μ Ο ΡΟ ΒΑΣΚΟΡΥΤΣΑΣ ΗΤΑΝ ΤΟ ΕΦΑΛΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΙΚΟ “ΦΤΕΡΟΥΓΙΣΜΑ” ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΤΟ ΠΟΓΡΑΔΕΤΣ, ΣΤΟ

,

ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟ ΣΤΗΝ ΠΡΕΜΕΤΗ ΚΑΙ ΑΛΛΟΥ, ΑΠΟ ΤΗ Μ ΙΑ ΑΚΡΗ ΤΗΣ ΒΟ ΡΕΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ Ω Σ ΤΗΝ ΑΛΛΗ.

Σ α λ π ιγ κ τή ς σ το αλβα νικό μέτω π ο.

α τά τη χ ρ ο ν ικ ή π ερ ίο δ ο από τ ις 28 Ο κ τω β ρ ίο υ μ έχ ρ ι τ ις 13 Ν ο ε μ ­ β ρ ίο υ 1940, κ α τά τ η ν οπ οία ο ι ε λ λ η ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις κ έ ρ δ ιζα ν σ τη ν Η π ειρ ο και σ τη ν Π ίνδ ο τ ις π ρ ώ τε ς α μ υ ν τικ έ ς ν ίκ ε ς , η ΙΧη και η Χ \/η Μ ερ α ρ χ ία Π εζικ ο ύ δ ιε ξή γ α γ α ν σ το θ έ α τ ρ ο επ ιχ ειρ ή σ εω ν τ η ς Δ υ τικ ή ς Μ α κ εδ ο ν ία ς τα π ερ ιο ρ ισ μ έ ν η ς -β έβ α ια - μ ο ρ φ ή ς ε π ιθ ε τικ ά ε γ χ ε ι­ ρ ή μ α τα , μ ε τα οπ οία είχ α ν κ α τα λ ά β ει τη χ ερ σ ό ν η σ ο το υ Π υ ξο ύ , τη διάβασ η τ η ς Μ π ίγλισ τα ς μ ε τα υ ψ ώ μα τα Β ε ρ ν ίκ και Ταλίν, α λλά και ά λ λ α υψ ώ μα τα τα κ τ ικ ή ς σ ημασ ίας μ έσ α σ το α λ β α ν ικ ό έ δ α φ ο ς . Ετσι είχ α ν π ε τύ χ ε ι τ η ν ε ξ α ­ σ φ άλισ η τ η ς α π α ρ α ίτη τη ς βά σ εω ς ε ξο ρ μ ή σ ε ω ς κ α τά τω ν ο ρ ειν ώ ν ό γκω ν το υ Ιβάν και τ η ς Μ ό ρ ο β α ς , τ η ν απ ασχόλησ η και τη ν α γκίσ τρω σ η τω ν ε κ ε ί ε ­ χ θ ρ ικ ώ ν δ υ ν ά μ εω ν, τ η ν κά λυ ψ η τ η ς επ ισ τρ α τεύ σ ε ω ς και τ η ς π ρ ο ω θ ή σ εω ς τω ν ε π ισ τρ α τευ ό μ εν ω ν μ ο νά δ ω ν και τ η ν τό νω σ η το υ ε ξ α ίρ ε τ ο υ η θ ικ ο ύ το υ Σ τρ α το ύ μας. ο ο π ο ίο ς ά ρ χισ ε να δ ια π ισ τώ νει ό τι ή τα ν σ ε θ έσ η α κό μ η και

Κ

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

ΚΩ Ν ΣΤΑ Ν ΤΙΝ Ο Σ ΚΑΝΑΚΑΡΗΣ Υ π ο σ τρ ά τη γο ς ε.α . τ. κ α θ η γ η τή ς Σ τρ α τιω τικ ή ς Ισ το ρ ία ς Σ Σ Ε

Ε λληνες σ τρ α τιώ τε ς π ανηγυρ ίζουν άλλη μια νίκη.

και το υ Ιβάν, α λλά και τ η ς Κ ο ρ υ τσ ά ς από τ ο Γ ’ Σώ μα Σ τρ α το ύ , κ α θ ώ ς και τ η ς β ό ­ ρ εια ς Π ίν δ ο υ και τ η ς Ε ρ σ έκα ς από το Β ’ Σώ μα Σ τρ α το ύ . Α ν τικ ε ιμ ε ν ικ ό ς σ κοπ ός ή ­ τα ν η α ν α κο ύ φ ισ η τω ν δ υ ν ά μ εω ν Η π εί­ ρ ου και Π ίνδ ου και τα υ τό χ ρ ο ν α η α π ο κο ­ πή το υ δ ρ ό μ ο υ Κ ο ρ υ τσ ά -Ε ρ σ έκα , ε π ο μ έ ­ νω ς η σ τέρ η σ η , από τ ο υ ς Ιτα λ ο ύ ς , τ η ς τ α χ ύ τ ε ρ η ς και ε υ κ ο λ ό τ ε ρ η ς μ ετα γ γ ίσ ε ω ς δ υ ν ά μ εω ν και εφ ο δ ίω ν μ ε τ α ξ ύ τω ν θ ε ά τρ ω ν επ ιχ ειρ ή σ εω ν Δ υ τικ ή ς Μ α κ ε δ ο ­ νία ς και Η π είρου.

Το Γενικό Σ τρ α τη γ ε ίο , επ ω φ ε λ ο ύ μ ε ν ο από τ ο ν ικ η φ ό ρ ο αγώ να σ τη ν Η π ειρ ο και σ τη ν Π ίνδ ο, ε ξέ δ ω σ ε σ τις 12 Ν ο εμ β ρ ίο υ δ ια τα γ ή μ ε τ η ν οποία, α φ ο ύ ε π έ λ υ ε τις δ ια φ ο ρ έ ς α π όψ εω ν μ ε τ α ξ ύ Γ' Σ ώ μ α το ς Σ τρ α το ύ και Τ μ ή μ α το ς Σ τρ α τιά ς Δ υ τικ ή ς Μ α κ εδ ο ν ία ς επί το υ σ χ εδ ίο υ επ ιθ έσ εω ς το υ Γ ’ Σ ώ μ α το ς Σ τρ α το ύ (το οπ οίο ε ίχ ε υ π ο β λ η θ εί από τ ο Γ ’ Σώ μα Σ τρ α το ύ σ τις 6 Ν ο ε μ β ρ ίο υ και ε ίχ ε σ χ ο λια σ τεί από το Τ μ ήμ α Σ τρ α τιά ς Δ υ τικ ή ς Μ α κ εδ ο ν ία ς ως "Π ο λύ Φ ιλ ό δ ο ξο ", ε ξα ιτία ς τ η ς μη π ερ α -

να ν ικ ή σ ει τ ο υ ς σ ιδ η ρ ό φ ρ α κ το υ ς Ιτα ­ λ ο ύ ς. Σ τις 2 Ν ο εμ β ρ ίο υ , τ η ν η μ έ ρ α δ η λ α δ ή κ α τά τ η ν οπ οία ο ι Ιτα λ ο ί κ α τελ ά μ β α ν α ν σ τη ν Η π ειρ ο το ζω τικό ύψ ω μα τ η ς Γκραμπ άλας και σ τη ν Π ίνδ ο τ ο Δ ίσ τρ α το και τρ α ν τα ζ ό τα ν η ό λη α μ υ ν τικ ή δ ιά τα ξη τ η ς ν ΐΙΙη ς Μ ερ α ρ χ ία ς , τ ο Γενικό Σ τρ α τη γ ε ίο υπό τ ο ν Α ν τισ τρ ά τη γ ο Α. Παπάγο, μ ε τις ο δ η γ ίε ς το υ π ρ ο ς το Τ μ ήμ α Σ τρ α τιά ς Δ υ τικ ή ς Μ α κ εδ ο ν ία ς (Α ν τισ τρ ά τη γ ο ς I. Π ιτσ ίκα ς) και τα Β' και Γ' Σ ώ μα τα Σ τρ α ­ το ύ (Α ν τισ τρ ά τη γ ο ι Δ. Π α π α δ ό π ο υ λο ς και Γ Τσ ολά κογλου), κ α θ ό ρ ιζε ε π ιθ ε τ ικ έ ς ε ­ π ιχ ειρ ή σ εις α ντιπ ερισ π α σ μ ού ίΠ ρ ος κ α τά ­ ληψ η τω ν ο ρ ειν ώ ν ό γκ ω ν τ ^ ς Μ ό ρ ο β α ς

τώ σ εω ς τ η ς σ υ γ κ ρ ο τή σ εω ς και τ η ς αφ ίξε ω ς τω ν α π α ρ α ίτη τω ν μ ο νά δ ω ν και ιδ ι­ α ίτε ρ α π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ ), κ α θ ό ρ ιζε τ η ν επ ί­ θ εσ η γ ια τη χ α ρ α υ γ ή τ η ς 14ης Ν ο ε μ β ρ ί­ ου. Κ α τά τ ο ίδιο χ ρ ο ν ικ ό δ ιά σ τη μ α δ υ σ μ ε ν ε ίς και ρ α γ δ α ίες ή τα ν οι ε ξ ε λ ίξ ε ις σ τη σ τρ α τιω τικ ή κα τά σ τα σ η τω ν Ιταλώ ν, οι ο π ο ίο ι ά λ λ α είχ α ν π ρ ο β λ έψ ει, ά λ λ α ε ί­ χαν σ χ εδ ιά σ ει σ τα ε π ιτε λ ικ ά τ ο υ ς σ χέδια κα ι ά λλα α ν τιμ ετώ π ιζα ν σ τη ν π ρ α γ μ α τι­ κ ό τη τα . Σ τις 9 Ν ο ε μ β ρ ίο υ ο Ιτα λ ό ς α ρ χι­ σ τρ ά τη γ ο ς σ τη ν Α λβα νία , Β ισ κ ό ν τι Πράσκα, α ν τικ α τα σ τά θ η κ ε από το ν υ φ υ π ο υ ρ γ ό τω ν Σ τρ α τιω τικ ώ ν Σ τρ α τη γ ό Σ ο ν το ύ , ο ο π ο ίο ς τ ο β ρ ά δ υ τ η ς 8/9 Ν ο ε μ ­ β ρ ίο υ , π ριν α να χω ρ ήσ ει από τη Ρώμη για τ η ν Α λβα νία , μ ε τη λ ε γ ρ α φ ικ ή δ ια τα γ ή το υ κ α θ ό ρ ιζε: “ Α να σ τέλλω ό λ ε ς τ ις επ ι­ θ ε τ ικ έ ς ε π ιχ ειρ ή σ εις και απ αιτώ τη δ ια ­ τή ρ η σ η τω ν θ έ σ ε ω ν ε ν ό ψ ε ι τ η ς μ α χ η τι­ κ ή ς επ α ν α λ ή ψ εω ς τ η ς δ ρ ά σ εω ς ” . Μ ε α υ τά ό μ ω ς δ ε ν ή τα ν δ υ ν α τό να αποκ ρ υ β ε ί η ιτα λ ικ ή α π ο τυ χ ία και ή τα ν φ υ σ ι­ κό α υ τή να επ ιδ ρ ά σ ει δ υ σ μ εν ώ ς σ το η θ ι­ κό τω ν ιτα λ ικώ ν σ τρ α τε υ μ ά τω ν σ τη ν Α λβα νία , όπου τό σ ο οι σ υ ν θ ή κ ε ς το υ κα ι­ ρ ού, όσο και οι σ υ ν θ ή κ ε ς το υ ε δ ά φ ο υ ς , ή τα ν ε ξ α ιρ ε τ ικ ά δ υ σ μ ε ν ε ίς κα ι για το υ ς δ ύ ο α ν τιπ ά λ ο υ ς.

33

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ Το έ δ α φ ο ς όπου ε π ρ ό κ ε ιτο να δ ιε ξα χ θ ε ί η επ ίθ εσ η το υ Γ ’ Σ ώ μ α το ς Σ τρ α το ύ , α π ο τε λ ε ίτα ι βασ ικά από τ ο υ ς ο ρ ε ιν ο ύ ς ό ­ γ κ ο υ ς τ η ς Μ ό ρ ο β α ς και το υ Ιβάν. Είναι σ υνεπ ώ ς ο ρ ειν ό , α π ό το μ ο , μ ε β α θ ιέ ς χαρ α δρ ώ σ εις, δ ια κ ε κ ο μ έ ν ο και κ α λ υ μ μ έν ο μ ε π υκνά δάση, ε κ τ ό ς από τ ις κ ο ρ υ φ έ ς οι ο π ο ίε ς είν α ι α κ ά λ υ π τες . Α υ το ί ο ι ο ρ ε ιν ο ί ό γ κ ο ι κα λ ύ π το υ ν τ ο υ ψ ίπ εδ ο τ η ς Κορ υ τσ ά ς από τ α α ν α το λ ικ ά και α π ο τε λ ο ύ ν φ υ σ ικό φ ρ ά γ μ α γ ια τ ο ν ε π ιτιθ έ μ ε ν ο από τ ο ν ε λ λ η ν ικ ό χώ ρο. Η φ υ σ ικά ισχυρή α υ τή το π ο θ εσ ία , ε ίχ ε ο ρ γ α ν ω θ εί α μ υ ν τι­ κά από το υ ς Ιτα λ ο ύ ς (πριν από έ ν α χ ρ ό ­ νο) μ ε η μ ιμ ό ν ιμ α ο χ υ ρ ω μ α τικ ά έρ γ α και έ ρ γ α ε κ σ τρ α τ ε ία ς , τα οπ οία π ερ ιελ ά μ β α ναν χ α ρ α κ ώ μ α τα μ ε ν α ρ κ ο θ ε τ η μ έ ν α σ υ ρ μ α το π λ έ γ μ α τα σ τις κ α τ ε υ θ ύ ν σ ε ις επ ιθ έσ εω ς το υ π εζικο ύ και έ ρ γ α π ρ ο σ τα ­ σίας π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ , σ τα θ μ ώ ν δ ιο ικ ή σ εω ς και π α ρ α τη ρ η τη ρ ίω ν. Σ η μ α ν τικ ά ο χυ ρ ω ­ μ α τικ ά έρ γ α είχ α ν ε κ τ ε λ ε σ τ ε ί σε ό λο το β ά θ ο ς τω ν δ ύ ο π λ ευ ρ ώ ν το υ δ ρ ό μ ο υ Μ π ό ζιγ κ ρ α ν τ-Ν τά ρ ζα -Κ ο ρ υ τσ ά και μ ε ιδι­ α ίτε ρ η π ρο σ ο χή σ το ν α υ χ έν α τ η ς Ν τά ρ ζας.

ΔΥΝΑΜΗ-ΔΙΑΤΑΞΗ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ

ß /j. tmm

Σ ε α υ τή τ η ν α μ υ ν τικ ή το π ο θ ε σ ία Ιβ ά ν -Μ ό ρ ο β α ς, οι Ιτα λ ο ί δ ιέ θ ε τ α ν το .XXVI Σώ μα Σ τρ α το ύ , τ ο γ ια π ρο π α γα νδι­ σ τικ ο ύ ς λ ό γ ο υ ς κ α λ ο ύ μ εν ο και “ Σώ μα Σ τρ α το ύ Κ ο ρ υ τσ ά ς ” , το οπ οίο μ ε τ η ν έ ­ ν α ρ ξη το υ π ο λ έμ ο υ μ ε το ν ο μ ά σ τ η κ ε σε 9η Σ τρ α τιά και ε ίχ ε ω ς έδ ρ α τ η ν Κορυτσ ά. Υ π εν θ υ μ ίζ ε τα ι ό τι και τ ο XXV Σώμα Σ τρ α το ύ τω ν Ιτα λώ ν, π ου π ρ α γ μ α το ­ π οίησ ε τ η ν επ ίθ εσ η σ τη ν Η π ειρο, για π ρ ο π α γ α ν δ ισ τικο ύ ς επ ίσ ης λ ό γ ο υ ς ο ν ο ­ μ α ζό τα ν και “ Σώ μα Σ τρ α το ύ Τσαμ ο υ ρ ιά ς ” . Ο ι τ ε λ ε υ τ α ίε ς π λ η ρ ο φ ο ρ ίε ς το β ρ ά δ υ τ η ς 13ης Ν ο ε μ β ρ ίο υ α ν έ φ ε ρ α ν ό τι: • Η 29η Μ ερ α ρ χ ία Π εζικ ο ύ “ Π ιεμ ό ν τ ε ” ή τα ν α ν ε π τυ γ μ έ ν η σ το Ιβάν κα ι β ο ­ ρ ε ιό τε ρ α . • Η 19η Μ ερ α ρ χ ία Π εζικ ο ύ “ Β ε ν έ τσ ια " ή τα ν α ν ε π τυ γ μ έ ν η σ τη ν κ ε ν τρ ικ ή κα ι τη β ό ρ ε ια Μ ό ρ ο β α . • Η 49η Μ ερ α ρ χ ία Π εζικο ύ “ Π ά ρ μ α ” ή τα ν α ν ε π τυ γ μ έ ν η σ τη ν ό τια Μ ό ρ ο β α και ν ο τιό τε ρ α . Ο ι Μ ε ρ α ρ χ ίε ς α υ τ έ ς ή τα ν ε ν ισ χ υ μ έν ε ς μ ε α λ β α ν ικ ά τά γ μ α τα π εζικο ύ και τά γ μ α τα μ ελ α ν ο χ ιτώ νω ν , β ερ σ α λ ιέρ ω ν κα ι τελ ω ν ο φ υ λ ά κ ω ν , ε ν τα γ μ έ ν ω ν ω ς τ έ ­ τα ρ τα τά γ μ α τα σ τα σ υ ν τά γ μ α τά το υ ς . Κ α τά τ η ν ε ξ έ λ ιξ η τ η ς μ ά χ η ς ρ ίχ τη κ α ν σ το ν αγώ να δ ύ ο α κ ό μ η μ ερ α ρ χ ίες , η 53η Μ ερ α ρ χ ία Π εζικο ύ “ Α ρ έ τ σ ο ” και η 2η Μ ε ­ ραρχία Α λπ ινισ τώ ν “ Τ ρ ιτε ν τίν α ” , και μια επ ιλα ρ χία α ρ μ ά τω ν (30-50 ά ρ μ α τα ) τη ς 131ης Μ ερ α ρ χ ία ς “ Κ ε ν τα ύ ρ ω ν ” , η οπ οία π ο λ εμ ο ύ σ ε σ το θ έ α τ ρ ο επ ιχ ειρ ή σ εω ν

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

τ η ς Η π είρ ου . Α κ ό μ α π ρ α γ μ α το π ο ιείτο π εζικο ύ σ το ν Π υξό, π ρ ο σ α ν α το λ ισ μ έν η κ υ μ α ιν ό μ ε ν ο ς α ρ ιθ μ ό ς ε ξό δ ω ν από 400 ι­ κα τά το υ ό ρ ο υ ς Ιβάν. • Τ η ν ΙΧη Μ ερ α ρ χ ία Π εζικο ύ , υπό το ν τα λ ικ ά α ερ ο π λά να π ρ ώ τη ς γ ρ α μ μ ή ς , τα οπ οία επ ιχ ειρ ο ύ σ α ν από ιτα λ ικ ά και α λ ­ Υ π ο σ τρ ά τη γο X. Ζ υ γο ύ ρ η , μ ε 6 τά γ μ α τα β α ν ικά α ερ ο δ ρ ό μ ια . π εζικο ύ , π ρ ο σ α ν α το λ ισ μ έν η κ α τά τ η ς κ ε ­ Οι Ε λ λ η ν ες δ ιέ θ ε τ α ν το , υπό το Τ μ ή ­ ν τρ ικ ή ς και β ό ρ ε ια ς Μ ό ρ ο β α ς. μα Σ τρ α τιά ς Δ υ τικ ή ς Μ α κ εδ ο ν ία ς , Γ Σώ ­ • Τη Χη Μ ερ α ρ χ ία Π εζικο ύ , υπό το ν μα Σ τρ α το ύ , μ ε έ δ ρ α τη ν Κ α σ το ριά , τ ο ο ­ Υ π ο σ τρ ά τη γο Π. Γαζή, μ ε 6 τά γ μ α τα π εζι­ κο ύ σ το Ν εσ τό ρ ιο , π ρ ο σ α ν α το λ ισ μ έν η π οίο ή τα ν υ π ο χ ρ εω μ έν ο , μ ε δ ια τα γ ή το υ Τ μ ή μ α το ς Σ τρ α τιά ς Δ υ τικ ή ς Μ α κ ε δ ο ­ κα τά τ η ς ν ό τια ς Μ ό ρ ο β α ς και ν ο τιό τερ α . • Ενα α κ ό μ α τά γ μ α π ο λ υ β ό λ ω ν κιν ή νία ς, να ε ξα σ φ α λ ίζ ει “ ε ν π α ν τί” τ η ν ά­ σ εω ς, μια ο μ ά δ α α να γνω ρ ίσ εω ς σ ώ μ α το ς μ υνα τ η ς κ α τ ε χ ό μ ε ν η ς το π ο θ ε σ ία ς μ ε σ τρ α το ύ και τρ ιά ν τ α επ τά π υ ρ ο β ο λ α ρ ­ δ ύ ο τά γ μ α τα π ο λ υ β ό λ ω ν θ έ σ ε ω ς κα ι δ ύ ο τά γ μ α τα π εζικο ύ τ η ς Χ ν η ς Μ ερ α ρ χ ία ς χ ίες το υ Γ ' Σ ώ μ α το ς Σ τρ α το ύ (14 β α ρ ιές, 14 ο ρ ε ιβ α τ ικ έ ς και 9 π εδ ιν ές). Π εζικο ύ από τη λ ίμ ν η τ η ς Π ρέσ π ας μ έχ ρ ι τ ο ό ρ ο ς Γόρμπ ες και μ ε τρ ία τά γ μ α τα π ε­ Κ α τά τ η ν ε ξ έ λ ιξ η τ η ς μ ά χ η ς ρ ίχ τη κ α ν ζικο ύ τ η ς ΙΧ ης Μ ερ α ρ χ ία ς Π εζικ ο ύ από σ το ν αγώ να και δ ύ ο α κό μ η μ ε ρ α ρ χ ίε ς , η τ ο ό ρ ο ς Γόρμπ ες μ έχ ρ ι τη Φ λα τσ ά τα το υ Χ ΙΙΙη και η ΧΙη Μ ε ρ α ρ χ ίε ς Π εζικο ύ , κα θ ώ ς Γράμμου. Η α π ό φ ρ α ξη τω ν ν ό τιω ν δ ια β ά ­ και το Σ τρ α τη γ ε ίο το υ Δ ’ Σ ώ μ α το ς Σ τρ α ­ σ εω ν το υ Γρ ά μ μο υ θ α ε ξα σ φ α λ ιζ ό τα ν μ ε το ύ τ η ς Κ α βά λα ς. Α κ ό μ α π ρ α γ μ α το π ο ιεί­ δ ύ ο τά γ μ α τα π εζικο ύ τ η ς Ιης Μ ερ α ρ χ ία ς τ ο π ολύ π ερ ιο ρ ισ μ έν ο ς α ρ ιθ μ ό ς ε ξό δ ω ν Π εζικ ο ύ τ ο υ Β ’ Σ ώ μ α το ς Σ τρ α το ύ . Ε τσι από τα ελ ά χ ισ τα α ερ ο π λά να τ η ς Ε λ λ η ν ι­ τ ο Γ' Σώ μα Σ τρ α το ύ δ ιέ θ ε τ ε γ ια τ η ν επ ί­ κή ς Α ερ ο π ο ρ ία ς και τ η ς Β ρ ε τα ν ικ ή ς Α ε ­ θ εσ η : ρ ο π ο ρ ικ ή ς Δ υ νά μ εω ς η οπ οία ε ν ε ρ γ ο ύ ­ • Τη Χ ν η Μ ερ α ρ χ ία Π εζικο ύ , υπό το νσε τ ό τ ε σ το ν ε λ λ η ν ικ ό χώ ρο. Υ π ο σ τρ ά τη γ ο Α. Μ ε τα ξά , μ ε 7 τά γ μ α τα

ΣΧΕΔΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ Το α μ υ ν τικ ό σ χέδ ιο τ η ς 9 η ς Ιτα λ ικ ή ς Σ τρ α τιά ς π ρ ο έβ λ ε π ε α νυ π ο χ ώ ρ η τη ά­ μυνα σ τη ν το π ο θ ε σ ία Ι6ά ν-Μ όρ οΘ α ς, π ρ ο ς κά λυ ψ η το υ υ ψ ιπ έδ ο υ Κ ο ρ υ τσ ά ς και π ροσ τασ ία τω ν σ υ γ κο ινω νια κώ ν α ρ ­ τη ρ ιώ ν από τ η ν Κ ο ρ υ τσ ά π ρ ο ς Π όγραδ ε τ ς και π ρ ο ς Ε ρσ έκα, μ ε τ ις α ν α φ ε ρ θ ε ίσ ες τ ρ ε ις μ ερ α ρ χ ίες σ το π ρ ώ το κλιμ ά κιο . Το β ά ρ ο ς τ η ς ά μ υ ν α ς ε ίχ ε τ ο π ο θ ε τ η θ ε ί σ το ν α υ χ έν α και τη διάβασ η τ η ς Ν τάρζας. Το ε π ιθ ε τ ικ ό σ χ έδ ιο το υ Γ Σ ώ μ α το ς Σ τρ α το ύ , α ν τ ίθ ε τ α , β α σ ιζό τα ν σ το ν α ιφ ­ νιδ ια σ μό κα ι σ το δ ό γ μ α “ Π ά ν τ ο τε επ ί τω ν κ ο ρ υ φ ώ ν τω ν ο ρ έω ν και ο υ δ έ π ο τε δια το υ α ν α π επ τα μ έν ο υ ε δ ά φ ο υ ς τω ν κο ιλά ­ δ ω ν ” . Α υ τό α π ο φ α σ ίσ τη κε γ ια τί ο Σ τρ α ­ τ ό ς μ α ς δ ε ν δ ιέ θ ε τ ε ά ρ μ α τα και α ν τια ρ ­ μ α τικ ά όπ λα και έ π ρ επ ε να ε ν ε ρ γ ε ί σ τα ο ­ ρ ειν ά ε δ ά φ η κα ι α ιφ ν ιδ ια σ τικά . Ε τσ ι λ ο ι­ π όν τ ο σ χ έδ ιο το υ Γ ’ Σ ώ μ α το ς Σ τρ α το ύ π ρ ο έβ λ ε π ε , μ ε α ρ χική δ ιά τα ξη η οποία θ α ε υ ν ο ο ύ σ ε τ ο ν α ιφ ν ιδ ια σ μ ό και θ α ε ­ π έ τρ ε π ε να κ α μ φ θ ε ί ή να υ π ε ρ κ ερ ά σ τε! κ ά θ ε ε χ θ ρ ικ ή α ντίσ τα σ η , να ε ξα π ο λ υ θ ε ί ε π ίθ εσ η χω ρίς π ρ ο π α ρ α σ κευ ή π υ ρ ο β ο λ ι­ κ ο ύ σ τις κ α τε υ θ ύ ν σ ε ις : • Ν εσ τό ρ ιο - Ν τά ρ ζα - Ν τέ ν ο β - Κ ο­ ρ υτσ ά , όπ ου θ α ε κ δ η λ ω ν ό τα ν και η κύ ρια π ρο σ π ά θεια μ ε τη Χη Μ ερ α ρ χ ία . • Π ο λ υ ά ν ε μ ο ς - Σ β έ τι Α τα ν ά ς - Κο­ ρ υ τσ ά μ ε τ η ν ΙΧη Μ ερ α ρ χ ία . • Π υ ξό ς - Ιβά ν - Κ ο ρ υ τσ ά μ ε τη Χ \/η Μ ερ α ρ χ ία . Σ τό χ ο ς ή τα ν να π ερ ισ χ εθ εί (π ερικ υ κ λ ω θ ε ί) από τα β ό ρ ε ια και τα ν ό τια ο ο ­ ρ ειν ό ς ό γ κ ο ς τ η ς Μ ό ρ ο β α ς και να κ α τα ­ λ η φ θ ε ί ο κ ό μ β ο ς τ η ς Κ ο ρ υ τσ ά ς. Μ ε α υ τ έ ς τις δ υ ν ά μ ε ις και τα σ χέδια σ υ γ κ ρ ο ύ σ τη κ α ν οι δ ύ ο α ντίπ α λο ι: τ ρ ε ις ε λ λ η ν ικ έ ς μ ε ρ α ρ χ ίε ς ε ν α ν τίο ν τρ ιώ ν ιτα ­ λικών.

Ο δ ιο ικ η τή ς τη ς Χ ΙΙΙη ς Μ Π , Υ π ο σ τρ ά τη γο ς Σ ω τή ρ ιο ς Μ ο υ το ύ σ η ς .

Η ΜΑΧΗ Σ τις 14 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1940, σ τις 06.30, ε ­ κ τ ο ξ ε ύ τ η κ ε α ιφ ν ιδ ια σ τικά και χω ρίς π ρο ­ π α ρ α σ κευ ή π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ η ε π ίθ εσ η το υ Γ ’ Σ ώ μ α το ς Σ τρ α το ύ , σ ε ο λ ό κ λ η ρ ο τ ο μ έ ­ τω πο, από τ η ν Π ρέσπ α μ έχ ρ ι τ ο ύψ ω μα Γ κ ο ύ μ π ελ το υ Γράμμου. Τα ε λ λ η ν ικ ά τ μ ή ­ μα τα , κ ά τω από τα έ ν το ν α π υρά το υ καλ ο το π ο θ ε τη μ έ ν ο υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ κα ι τη ς α ερ ο π ο ρ ία ς τω ν Ιτα λώ ν, π έτυ χ α ν μ έχ ρ ι το β ρ ά δ υ να κ α τα λ ά β ο υ ν τ η ν το π ο θ ε σ ία τω ν ε χ θ ρ ικ ώ ν π ρ ο φ υ λα κ ώ ν και, όπως η σ τρ α τιω τικ ή ο ρ ο λ ο γ ία κ α θ ο ρ ίζει, “ Να λά ­ β ο υ ν τ η ν ε π α φ ή " μ ε τ η ν κύ ρ ια γ ρ α μ μ ή αν τίσ τά σ εω ς τω ν Ιταλώ ν. Δ η λ α δ ή π έτυ χ α ν κά τι τ ο οπ οίο οι Ιτα λ ο ί τ ο είχ α ν κ α το ρ θ ώ ­ σ ει σ τη ν Η π ειρ ο σ ε π έ ν τ ε ο λ ό κ λ η ρ ε ς η ­ μ έ ρ ε ς . Σ ε π ολλά σ ημ εία οι ιτα λ ικ έ ς δ υ ν ά ­ μ εις α ν α τρ ά π η κα ν και ε κ δ ιώ χ θ η κ α ν από τα χ α ρ α κ ώ μ α τα μ όνο μ ε τ η ν ξιφ ο λ ό γ χ η και τ η ν π ο λ εμ ικ ή ιαχή “ Α έ ρ α ” . Σ το ν τ ο ­ μ έα το υ Ιβάν η ΧΥη Μ ερ α ρ χ ία , μ ε τά από

Ο δ ιο ικ η τή ς τη ς Χης Μ Π ,

Υ π ο σ τρ ά τη γο ς Π α ν α γ ιώ τη ς Γαζής.

σ κλη ρ ό αγώ να, κ α τ έ λ α β ε κ α τά τ ις μ ε τ α ­ μ ε σ η μ β ρ ιν έ ς ώ ρ ε ς το π ε ρ ιβ ό η το ύψ ω μα 1480, τ ο ν π ρομα χώ να το υ Ιβάν, κα ι τ ο ν δ ια τή ρ η σ ε παρά τ ις σ φ ο δ ρ ές α π ο γ ευ μ α ­ τ ιν έ ς και β ρ α δ ιν έ ς α ν τε π ιθ έ σ ε ις τω ν Ιτα ­ λών. Η ΙΧη Μ ερ α ρ χ ία , σ το κ έ ν τρ ο , π έρ α σ ε το Δ ε β ό λ η π ο τα μ ό και δ ιέ ρ ρ η ξ ε τ η ν ε ­ χ θ ρ ικ ή το π ο θ ε σ ία σ τη ν π ερ ιο χ ή το υ χω ­ ρ ιο ύ Σαλ, εν ώ η Χη Μ ερ α ρ χ ία -σ το α ρ ι­ σ τερ ό - κ α τ έ λ α β ε το χω ριό Μ π ό ζιγ κ ρ α ν τ και τα ν ό τια υ ψ ώ μα τα τω ν χω ριώ ν Ν ικολίτσ ι και Καζάν.

Τη δ ε ύ τ ε ρ η και τ η ν τρ ίτ η η μ έ ρ α τ η ς επ ιθ έσ εω ς , 15 κα ι 16 Ν ο εμ β ρ ίο υ , ό λ ε ς οι μ ε ρ α ρ χ ίε ς α ν τιμ ετώ π ισ α ν τη σ κλ η ρ ή α ­ ν τίσ τα σ η τω ν Ιταλώ ν. Μ ε τά τ ο ξά φ ν ια σ μ ά τ ο υ ς -τω ν Ιτα λώ ν- τ η ς π ρ ώ τη ς η μ έ ρ α ς και ενώ σ τα δ ύ ο ά κρ α ο α γώ νας έ χ ε ι μ ι­ κρ ή π ρ ό ο δ ο , σ το κ έ ν τρ ο , η ΙΧη Μ ερ α ρ χ ία π έ τυ χ ε σ τις 16 το υ μ η ν ό ς μ εγ ά λ η δ ιε ύ ­ ρυνσ η το υ ρ ή γ μ α το ς το υ Σαλ, μ ε τ η ν κ α ­ τά λ η ψ η το υ Σ β έ τ ι Α τα ν ά ς , κ ο ν τά σ τη ν π ερ ιο χ ή το υ α υ χ έν α τ η ς Ν τά ρ ζα ς. Την ί­ δ ια η μ έ ρ α δ ια π ισ τώ θ η κ ε η εμ π λο κή σ το ν αγώ να, μ π ρ οσ τά σ το μ έτω π ο το υ Γ ’ Σώ ­ μ α το ς Σ τρ α το ύ , μ ια ς ν έα ς (τ έ τ α ρ τ η ς ) μ ε ­ ρ α ρ χ ία ς τω ν Ιτα λώ ν, τ η ς 53ης Μ ερ α ρ χ ία ς Π εζικ ο ύ “ Α ρ έ τσ ο ” . Κ α τά τη δ ιά ρ κ εια τ η ς δ ε ύ τ ε ρ η ς φ ά ­ σ ης το υ αγώ να, σ τις 17, 1 8 ,1 9 κα ι 20 Ν ο­ ε μ β ρ ίο υ , ο ι μ ά χ ες σ ε ό λ ο υ ς τ ο υ ς τ ο μ ε ίς τω ν μ ερ α ρ χ ιώ ν β ρ ίσ κ ο ν τα ν σε κρίσ ιμο σ η μ είο . Σ τις 17 Ν ο ε μ β ρ ίο υ τ ο Τμήμα Σ τρ α τιά ς Δ υ τικ ή ς Μ α κ εδ ο ν ία ς έ θ ε σ ε σ τη δ ιά θ εσ η το υ Γ ’ Σ ώ μ α το ς Σ τρ α το ύ τη ΧΙΙΙη Μ ερ α ρ χ ία Π εζικο ύ , μ ε α π οσ το λή να επ ι­ τ ε θ ε ί από τ ο πρω ί τ η ς 18ης Ν ο ε μ β ρ ίο υ σ το ν τ ο μ έ α μ ε τ α ξ ύ τ η ς Χ ν η ς και τ η ς ΙΧ ης Μ ερ α ρ χ ία ς . Σ το μ ε τ α ξ ύ τ η ν ίδια η ­ μ έρ α (17/11) η Χ ν η Μ ερ α ρ χ ία κ α τ έ λ α β ε τα χω ριά Μ ο τσ ο ρ ίτσ ε και Γ κ ο λ ο μ π έρ ν τα σ τη διάβασ η Τ σ α γκονίου κα ι α π ειλ ο ύ σ ε μ ε π ερ ίσ χεσ η ή και υ π ερ κ έρ α σ η το Ιβάν. Την ίδια η μ έ ρ α η ΙΧη Μ ερ α ρ χ ία , σ το κ έ ­ ν τρ ο , κ α τ έ λ α β ε τ η ν κ ο ρ υ φ ο γ ρ α μ μ ή τ η ς Μ ό ρ ο β α ς σ το ν τ ο μ έ α τ η ς και από τ ο ύ ­ ψω μα Π ρόπα μ έχ ρ ι επ τά χ ιλ ιό μ ε τρ α β ο ­ ρ ε ιό τ ε ρ α , ενώ η Χ η Μ ερ α ρ χ ία έ φ θ α σ ε μ ε π ολύ αγώ να δ ύ ο χ ιλ ιό μ ε τρ α ν ό τια το υ α υ χ έν α τ η ς Ν τά ρ ζα ς. Σ τις 18 Ν ο ε μ β ρ ίο υ ο τ ο μ έ α ς το υ Γ' Σ ώ μ α το ς Σ τρ α το ύ ε ν ισ χ ύ θ η κ ε μ ε τ η ν ΧΙη Μ ερ α ρ χ ία Π εζικο ύ και το Σ τρ α τη γ ε ίο το υ Δ Σ ώ μ α το ς Σ τρ α το ύ , το οπ οίο ε ιχ ε μ ετα φ ε ρ θ ε ί από τ η ν Κ α βά λα . Ε τσι το Τμήμα Σ τρ α τιά ς Δ υ τικ ή ς Μ α κ εδ ο ν ία ς δ ιο ικ ο ύ σ ε π λ έο ν τ ο Γ ’ Σώ μα Σ τρ α το ύ , τ ο ο π ο ίο π ε­ ρ ιο ρ ιζό τα ν σ τη δ ιο ίκη σ η τω ν Χ ν η ς , Χ ΙΙΙη ς και ΙΧ ης Μ ερ α ρ χ ιώ ν, και τ η ν Ο μά δα Μ ε ­ ρ α ρχιώ ν “ Κ ” , το υ Α ν τισ τρ α τή γ ο υ Γ Κο­ σμά, όπω ς μ ε το ν ο μ ά σ τ η κ ε το Σ τρ α τη ­ γ ε ίο το υ Δ ’ Σ ώ μ α το ς Σ τρ α το ύ τ η ς Κ αβά­ λ α ς , η οπ οία δ ιο ικ ο ύ σ ε τ ις Χη και ΧΙη Μ ε ­ ρ α ρ χ ίες Π εζικο ύ . Τ η ν ίδια η μ έρ α , ενώ σ το δ ε ξ ιό η Χ \/η Μ ερ α ρ χ ία π ίεζε και β ε λ τίω ν ε ε λ α φ ρ ώ ς τ ις θ έ σ ε ις τη ς , η ΧΙΙΙη Μ ε ρ α ρ ­ χία ε κ τ ό ξ ε υ σ ε τ η ν επ ίθ εσ ή τη ς από το πρωί π ρο ς τ η ν κ α τεύ θ υ ν σ η Χ ό τσ ισ τεΖ εμ λ ά κ , δ υ σ τυ χ ώ ς χω ρίς θ ε τ ικ ό α π ο τέ ­ λεσ μ α . Ο μω ς δ ε ν σ υ ν έβ η μ όνο α υ τό . Δ ημ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε σ χ εδ ό ν τ έ λ ε ια σ ύγχυσ η και δ ιά λυ σ η τ η ς δ ιο ικ ή σ εω ς τ η ς Μ ερ α ρ χ ία ς, η οπ οία ο φ ε ιλ ό τα ν σ τη ν α ν ικ α ν ό τη τα το υ δ ιο ικ η τή το υ Α π οσ π ά σ μα τος το υ 23 Σ υ ν τά γ μ α το ς Π εζικ ο ύ (το οπ οίο π ρ α γ μ α ­ το π ο ίη σ ε τ η ν επ ίθ εσ η ) και σ τη ν έ λ λ ειψ η σ υ ν το ν ισ μ ο ύ και ε λ έ γ χ ο υ από τ ο μ έ ρ α ρ ­ χο, ο ο π ο ίο ς τα μ εσ ά ν υ χ τα α ν τικ α τα σ τά θ η κ ε μ ε δ ια τα γ ή το υ Γ ’ Σ ώ μ α το ς Σ τρ α ­ το ύ από τ ο ν δ ιο ικ η τή Π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ το υ Σ ώ μ α το ς Υ π ο σ τρ ά τη γο Σ. Μ ο υ το ύ σ η . Ο

35

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

ν έ ο ς μ έρ α ρ χ ο ς , ο ο π ο ίο ς έ φ θ α σ ε σ το σ τρ α τη γ ε ίο τ η ς Μ ερ α ρ χ ία ς και α ν έ λ α β ε τη δ ιο ίκη σ η σ τις τ ρ ε ις τ ο πρω ί τ η ς 19ης Ν ο εμ β ρ ίο υ , έ λ α β ε δ ρ α κ ό ν τε ια μ έ τρ α για τ η ν ανα διο ργά νω σ η τ η ς Μ ερ α ρ χ ία ς και ε ξέ δ ω σ ε τη ν α κ ό λ ο υ θ η α ξιο μ ν η μ ό ν ε υ τ η δ ια τα γ ή : “ ...Αμα λ ή ψ ει τ η ς π α ρ ο ύ σ η ς τα π ρος τα οπίσω τυ χ ό ν κ ιν ο ύ μ ε ν α τ μ ή μ α τα να α γ κ ισ τρ ω θ ο ύ ν επ ί το υ ε δ ά φ ο υ ς μ ε μ έτω π ον π ρος Μ ό ρ ο β α ν , τα δ ε τυ χ ό ν ε ν ε ­ π αφή μ ε τά το υ ε χ θ ρ ο ύ ά μα τη έω να επ ι­ τ ε θ ο ύ ν και ε ν α δ υ ν α μ ία να α μ υ ν θ ο ύ ν επ ί τό π ο υ . Την ε π ίθ εσ ιν θ α υ π ο σ τη ρ ίξω δια το υ β α ρ έο ς π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ και θ α τ η ν πα­ ρ α κο λο υ θ ή σ ω έφ ιπ π ο ς ε κ το υ σ ύ ν εγ ­ γ υ ς ” . Την ίδια η μ έ ρ α σ τη ν κ ε ν τρ ικ ή Μ όρ ο β α η ΙΧη Μ ερ α ρ χ ία κ α τ έ λ α β ε τ ο ύψ ω ­ μα Μ π ίκλα και μ ε τ ο π υ ρ ο β ο λ ικ ό τ η ς ή ­ τα ν σ ε θ έσ η να β ο μ β α ρ δ ίζει το α ε ρ ο δ ρ ό ­ μιο τ η ς Κ ο ρ υ τσ ά ς, ενώ η Χη Μ ερ α ρ χ ία σ τη ν ό τια Μ ό ρ ο β α π έ τυ χ ε μ ικ ρ ή μ όνο π ρ ό ο δ ο σ το ν ό τιο σ κ έ λ ο ς τ η ς δ ια β ά σ εω ς Ν τά ρ ζα ς. Το β ρ ά δ υ δ ια π ισ τώ θ η κ ε η είσ ο ­ δ ο ς σ το ν αγώ να και μ ια ς π έμ π τη ς μ ε ρ α ρ ­ χ ία ς τω ν Ιτα λώ ν, τ η ς 2 η ς Μ ερ α ρ χ ία ς Α λπ ινισ τώ ν “ Τ ρ ιτ ε ν τίν α ” . Σ τις 19 Ν ο ε μ β ρ ίο υ ο αγώ νας τ η ς Ο μ ά ­ δ α ς Μ ερ α ρ χ ιώ ν “ Κ ” χ α ρ α κ τη ρ ίσ τη κ ε από μ ερ ικ ή σ τα σ ιμ ό τη τα , ε ξα ιτία ς τω ν α να ­ γ κώ ν γ ια ε ν η μ ε ρ ώ σ εις , α ν α γ νω ρ ίσ εις και ε κ δ ό σ ε ις δ ια τα γώ ν τ η ς ν έ α ς δ ιο ική σ εω ς, ο ι ο π ο ίε ς κ α θ ό ρ ιζα ν επ ίσ ης σ υνέχισ η τ η ς επ ιθ έσ εω ς μ ε τη Χη Μ ερ α ρ χ ία σ τη ν ίδια κ α τεύ θ υ ν σ η τ η ς κ ύ ρ ια ς π ρο σ π ά θεια ς, σ τη διάβασ η τ η ς Ν τά ρ ζα ς, και μ ε τ η ν ΧΙη Μ ερ α ρ χ ία α ρ ισ τε ρ ό τε ρ α , σ τη ν κ α τ ε ύ ­ θ υ ν σ η Μ ο ύ τκ ε -α υ χ έ ν α Κ ιά φ ε-Κ ιά ρ ιτ. Σ το ν τ ο μ έ α το υ Γ ’ Σ ώ μ α το ς Σ τρ α το ύ ο α­ γώ να ς σ υ ν εχ ίσ τη κ ε πιο δ ρ α σ τή ρ ια μ ε ε ­ π ίθ εσ η τ η ς Χ ΙΙΙη ς Μ ερ α ρ χ ία ς , η ο π ο ία εί3 6 ' χ ε α ν α λ ά β ει από τ ο θ λ ιβ ε ρ ό επ εισ ό δ ιο , π ρο ς Χ ό τσ ισ τε και Κ ρ ά τσ ε, όπ ου σ υ νέλα β ε και π ο λ λ ο ύ ς α ιχ μ α λ ώ το υ ς . Η Χ \/η Μ ε ­ ραρχία, δ ε ξιά τη ς , υ π ο σ τή ρ ιζε τ ο ν αγώ να π ιέ ζο ν τα ς π ρ ο ς τ ο Ιβάν, και η ΙΧη Μ ε ρ α ρ ­ χία, α ρ ισ τερ ά τη ς , ε κ κ α θ ά ρ ιζ ε τ η ν κορ υ φ ο γ ρ α μ μ ή τ η ς Μ ό ρ ο β α ς π ρος τα β ό ­ ρ εια μ έχ ρ ι Μ π αμπ άν, ενώ π ρ ο ς τ α ν ό τια π ίεζε α σ φ υ κ τικ ά τ ο β ό ρ ε ιο σ κ έλ ο ς το υ α υ χ έν α τ η ς Ν τά ρ ζα ς, ε ν ισ χ ύ ο ν τα ς έ τσ ι τ η ν κύ ρ ια π ρ ο σ π ά θεια τ η ς Χ ης Μ ε ρ α ρ ­ χίας. Τελικά σ τις 21 Ν ο ε μ β ρ ίο υ η Χη Μ ε ­ ρ α ρχία κ α τ έ λ α β ε τ ο ύψ ω μα 1878, τ η ν υ ψ η λ ό τε ρ η κ ο ρ υ φ ή τ η ς Μ ό ρ ο β α ς και το κ α λ ύ τε ρ ο π α ρ α τη ρ η τή ρ ιο , από τ ο οπ οίο φ α ιν ό τα ν να “ α π λώ ν ετα ι σαν τα ψ ί" ο λ ό ­ κ λ η ρ ο τ ο π εδ ίο τ η ς μ ά χ η ς το υ Γ ’ Σ ώ μα ­ τ ο ς Σ τρ α το ύ . Σ ε α υ τή τ η ν κ ο ρ υ φ ή σ τη ρ ι­ ζ ό τα ν τ ο ν ό τιο σ κ έ λ ο ς τ η ς δ ια β ά σ εω ς τ η ς Ν τά ρ ζα ς. Η ΧΙη Μ ερ α ρ χ ία , α ρ ισ τε ρ ό ­ τε ρ α . κ α τ έ λ α β ε τ ο χω ριό Μ ο ύ τκ ε . Η δη η α π ελ ευ θ έρ ω σ η τ η ς Κ ο ρ υ τσ ά ς ή τα ν ζ ή τ η ­ μα χ ρ ό ν ο υ . Τ η ν ίδια μ έρ α τ ο Γεν ικ ό Σ τρ α -

Η δ ιά τα ξη των αντιπ άλω ν και οι επ ιχειρ ή σ εις από τις 14 ως τις 18 Ν ο εμ β ρ ίο υ 1940. ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

τ η γ ε ίο κο ινο π ο ίη σ ε π λ η ρ ο φ ο ρ ία γ ι­ ο υ γ κ ο σ λ α β ικ ή ς π η γ ή ς, ό τι τ ο πρω ί φ ά ­ λ α γ γ α 20 π ερ ίπ ο υ χ ιλ ιο μ έ τρ ω ν ε κ ιν ε ίτ ο από τ η ν Κ ο ρ υ τσ ά π ρο ς το Π ό γ ρ α δ ε τς . Η έ ν δ ε ιξ η α υ τή και το γ ε γ ο ν ό ς ό τι η ν ύ χ τα 20/21 Ν ο ε μ β ρ ίο υ π έρ α σ ε ή ρ ε μ α , έδω σ α ν τη β ε β α ιό τη τ α ό τι ο ε χ θ ρ ό ς α ν α δ ιπ λώ θ η ­ κ ε β ο ρ ε ιο δ υ τικ ό τε ρ α . Ετσι σ τις 22 Ν ο ε μ β ρ ίο υ η Ο μ ά δ α Μ ε ­ ρ α ρχιώ ν “ Κ ” κ α τ έ λ α β ε τ ο ν α υ χ έν α Κιά­ φ ε-Κ ιά ρ ιτ, ε λ έ γ χ ο ν τα ς τ ο δ ρ ό μ ο Κορ υ τσ ά -Ε ρ σ έκα , και τ ο Γ ’ Σ ώ μα Σ τρ α το ύ κ α τ έ λ α β ε α μ α χ η τί τ ο Ιβάν, ε λ έ γ χ ο ν τα ς τ ο δ ρ ό μ ο Κ ο ρ υ τσ ά -Π ό γ ρ α δ ετς , κα ι α π ε­ λ ε υ θ έ ρ ω σ ε μ ε τ η ν ΙΧη Μ ερ α ρ χ ία τ η ν Κ ο­ ρ υ τσ ά - α ρ γά τ ο α π ό γευ μ α . Ο ι κ ά το ικ ο ι, μ ε ε π ικ ε φ α λ ή ς τ ο ν Κ λήρ ο, μ έσ α σ ε π λ η μ ­ μ ύ ρ α εν θ ο υ σ ια σ μ ο ύ και ε θ ν ικ ή ς υ π ερ η ­ φ ά ν εια ς, υ π ο δ έ χ ο ν τα ν μ ε κω δ ω νο ­ κ ρ ο υ σ ίε ς τ ο υ ς ε λ ε υ θ ε ρ ω τ έ ς σ τρ α τιώ τε ς και α ξιω μ α τικ ο ύ ς το υ Ε λ λ η ν ικ ο ύ Σ τρ α ­ το ύ . Η μ α ρ τυ ρ ικ ή π όλη ε λ ε υ θ ε ρ ω ν ό τα ν γ ια τ έ τ α ρ τ η φ ο ρ ά μ έσ α σε 40 χ ρ ό ν ια - ό ­ πως π ισ τε υ ό τα ν τ ό τ ε , ορ ισ τικά .

ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ο σ τρ α τιω τικ ό ς ισ το ρ ικ ό ς μ π ο ρ εί να β εβ α ιώ σ ει ό τι τ ο σ χ έδ ιο επ ιχ ειρ ή σ εω ν το υ Γ ’ Σ ώ μ α το ς Σ τρ α το ύ , τ ο οπ οίο δ ε ν ή ­ τα ν β έβ α ια π ολύ φ ιλ ό δ ο ξο , α π έβ λ ε ψ ε κυ ρ ίω ς σ τη ν κ α τά λ η ψ η τ η ς Κ ο ρ υ τσ ά ς και τ η ς δ ιά β α σ ης Τ σ α γκονίου και ό χι σ τη ν ε κ μ ε τά λ λ ε υ σ η σ το ν ά ξο ν α Κ ο ρ υ τσ ά -Π ό ­ γ ρ α δ ε τ ς -Ιλβασ άν, όπω ς θ α έ π ρ επ ε. Α υ τό έ γ ιν ε γ ια τί υ π ή ρ χ ε α νυ π α ρ ξία μ η χ α ν ο κ ί­ ν η τω ν μ έσ ω ν σ τη ν ε λ λ η ν ικ ή π λευ ρ ά , η ο ­ ποία επ ιδ ρ ο ύ σ ε τυ ρ α ν ν ικ ά σ τις α π οφ ά ­ σ εις και σ τις ε ν έ ρ γ ε ιε ς ό λω ν τω ν κ λ ιμ α ­ κίω ν τ η ς ε λ λ η ν ικ ή ς δ ιο ική σ εω ς . Η δ ιο ίκ η ­ ση ε ίχ ε υ π ο σ τεί κα τά τ ο π α ρ ε λ θ ό ν τις θ λ ιβ ε ρ έ ς σ υ ν έπ ε ιε ς τ η ς υπ οχω ρήσ εω ς (κ α τά τη Μ ικρ α σ ια τικ ή ε κ σ τρ α τε ία ) και δ ε ν ε ίχ ε σκοπ ό να δ ια κ ιν δ υ ν ε ύ σ ει κ ά τι α­ νά λογο. Η ε κ τίμ η σ η α π ο δ ε ίχ θ η κ ε υ π ερ ­ β ο λ ικ ή . Ο μω ς δ ε ν μ π ο ρ εί κ α τά κα ν ένα τρ ό π ο να ε π ικ ρ ιθ ε ί τ ο ε π ιθ ε τικ ά δ ό γ μ α τω ν Ελλήνω ν. Να τ ι γ ρ ά φ ει ο δ ιο ικ η τή ς

•X a p a ß p a •Τ σ ε ρ ά β α

•Λγ Γ ιρ μ α ν ό ς

.

• flo v t Γχορί-χε • Ν ίτ σ α

Μ αλί β * 1· 0 7 “

Τ<

Λ. Μ α λ ί χ *

• Γ1ΐί§ ο ς 17Μ

Μοτσορ< * ΓΧολα,

Δ 1776

Μ ο σ χ ό κ ο λ ις Β ο σ χ .ο ΐϊό ϊ

• ^ρένφβο Β υΦ χονκι ,Κ α μ « ν ΐΤ £

Π ολυάνβμβς

Α ότα Ρέχοβ α

4 17θΓ'ι+.ν< I x ij Κ α σ τ ό ρ ι

Γ χ ο ϋ μ ιτελ

Ay. Ζ α χ α ρ ία ;

ΐΐα ν ν

* ■ ·% » ·*

Π υ ραογιανν»}

*E«teiV«dpiov Κ ά ν ίζ ιχ ο ν

Η δ ιά τα ξη τω ν αντιπ άλω ν και οι επ ιχ ειρ ή σ εις από τις 19 ω ς τις 24 Ν ο εμ β ρ ίο υ 1940.

το υ Γ ’ Σ ώ μ α το ς Σ τρ α το ύ σ τη ν έ κ θ ε σ η τω ν επ ιχ ειρ ή σ εω ν τ η ς 1ης Σ ε π τε μ β ρ ίο υ 1943: “ ...Α ν α μ φ ισ β η τή τω ς , η Κ ο ρ υ τσ ά ή το δ υ ν α τό ν να κ α τα λ η φ θ ή από τ η ς 19ης Ν ο εμ β ρ ίο υ , ε ις ο ια ν δ ή π ο τε η μ έ ρ α ν μ έ ­ χ ρ ι τ η ς 22ας Ν ο εμ β ρ ίο υ . Κ α τε λ ή φ θ η ό ­ μω ς τ ο εσ π έρ α ς τ η ς 22ας Ν ο ε μ β ρ ίο υ δια να μη ε ίν α ι α μ φ ίβ ο λ ο ς η δ ια τή ρ η σ ίς τη ς . Δ ιε τ ρ έ χ ο μ ε ν , ε κ τ η ς ε λ λ ε ίψ ε ω ς α ν τια ρ ­ μ α τικώ ν μέσ ω ν, τ ο ν κ ίν δ υ ν ο ν να υποστώ μ ε ν ε π ιθ ε τ ικ ή ν ε π ισ τρ ο φ ή ν το υ ε χ θ ρ ο ύ δ ι’ α ρ μ α τικ ώ ν μέσ ω ν και να ε γ κ α τα λ ε ίψ ω μ εν π ρ ο ς σ τιγ μ ή ν τ η ν π όλιν, ο π ό τε η α π ήχησ ις θ α ή τ ο χ ειρ ισ τή δ ια τ η ν ψ υχοσ ύ ν θ εσ ιν το υ Ε λ λ η ν ο ς μ α χ η το ύ . Ε νεκα τ ο ύ τ ο υ , κ α τ ε λ α μ β ά ν ο μ ε ν ε κ ά σ τ ο τ ε σ η­ μ εία ά τιν α θ α η δ υ ν ά μ ε θ α να κ ρ α τή σ ω μ εν α σ φ αλώ ς και π α ρ είχ ο ν β ά σ εις δ ια τ η ν π ε­ ρ α ιτέρ ω π ροχώ ρησ ίν μ α ς ” . Η εξα σ φ ά λ ισ η το υ υ ψ ιπ έδ ο υ τ η ς Κορ υ τσ ά ς και το υ εγ κ ά ρ σ ιο υ σ κυ ρό σ τρω το υ δ ρ ό μ ο υ Κ ο ρ υ τσ ά -Ε ρ σ έκα -Λ εσ κο β ίκι,

ή τα ν μ εγ ά λ ο ε π ίτε υ γ μ α και π λ ε ο ν έ κ τη μ α γ ια τ ις ε λ λ η ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις σ το υ ς α ν ε φ ο ­ δ ια σ μ ο ύ ς και σ τις μ ε τα κ ιν ή σ ε ις μ ο ν ά ­ δω ν, ενώ , α ν τίθ ε τα , ή τα ν μ εγ ά λ ο π λή γμα και μ ε ιο ν έ κ τη μ α γ ια τ ο υ ς Ιτα λ ο ύ ς , ο ι ο ­ π οίοι σ τε ρ ή θ η κ α ν τ ο μ ό ν ο χερ σ α ίο δ ρ ό ­ μο γ ια σ ύ ν το μ η μ ε τα φ ο ρ ά εφ ο δ ίω ν και π υ ρ ο μ α χ ικ ώ ν και “ μ ε τά γ γ ισ η ” δ υ ν ά μ εω ν από τ ο θ έ α τ ρ ο τ η ς Η π είρ ου σε α υ τό τ η ς Δ υ τικ ή ς Μ α κ εδ ο ν ία ς και α ν τίσ τρ ο φ α . Το η θ ικ ό α π ο τέ λ εσ μ α από τ η ν κ α τά ­ λ η ψ η το υ Ιβάν και τ η ς Μ ό ρ ο β α ς και τη ν α π ελ ευ θ έ ρ ω σ η τ η ς π ό λ εω ς και το υ υ ψ ι­ π έδ ο υ τ η ς Κ ο ρ υ τσ ά ς, ή τα ν τε ρ ά σ τιο . Από ε θ ν ικ ή ς π λ ευ ρ ά ς , ο ε ν θ ο υ σ ια ­ σ μό ς λ α ο ύ και σ τρ α το ύ ή τα ν α π ερ ίγρ α ­ π το ς . Ρίγη εν θ ο υ σ ια σ μ ο ύ και υ π ερ η φ ά ­ ν εια ς δ ιέ τρ ε χ α ν ό λ ο υ ς το υ ς Ε λ λ η ν ες , ε ­ ν τ ό ς και ε κ τ ό ς τ η ς Ε λλά δα ς, γ ια τί η μ α ρ ­ τυ ρ ικ ή π όλη και η π ερ ιο χ ή τ η ς Κ ο ρ υ τσ ά ς ε λ ε υ θ ε ρ ώ θ η κ ε γ ια τ έ τ α ρ τ η φ ο ρ ά μέσ α σε 40 χ ρ ό ν ια . Ε ίχε γ ίν ε ι, σ υνεπ ώ ς, το ε ­

φ α λ τή ρ ιο γ ια τ ο επ ικό φ τε ρ ο ύ γ ισ μ α το υ Σ τρ α το ύ μας σ το Π ό γ ρ α δ ε τς και σ το υ ς Α γ ίο υ ς Σ α ρ ά ντα , σ το Α ρ γ υ ρ ό κ α σ τρ ο και σ τη Χ ειμ ά ρ α , σ τη ν Π ρ ε μ ε τή και σ τη ν Κ λ εισ ο ύ ρ α ... από τη μια ά κρ η τ η ς Β ό ρ ε ι­ α ς Η π είρ ου μ έχ ρ ι τ η ν ά λλη. Σ το δ ιε θ ν έ ς π λαίσιο, η ά τα κ τη φ υ γ ή τω ν Ιτα λώ ν και η π ρώ τη ε π ιθ ε τικ ή νίκ η τω ν Ε λλήνω ν, έδ ω σ ε κ ο υ ρ ά γ ιο σ το υ ς σ κ λ α β ω μ έν ο υ ς λ α ο ύ ς τ η ς Ε υρώ π ης και α ν υ π ό κ ρ ιτη χα ρά σ τη ν π α γκόσ μ ια κο ινή γ νώ μ η , η οπ οία α π ο τυ π ω ν ό τα ν σ τις ρ α ­ δ ιο φ ω ν ικ ές ε κ π ο μ π ές και σ τις ε φ η μ ε ρ ί­ δ ε ς Α μ ε ρ ικ ή ς και Ε υρώ π ης. Α ς μη ξ ε χ ν ά ­ μ ε ό τι τ η ν επ ο χή ε κ ε ίν η (προ ε ξα μ ή ν ο υ π ερ ίπ ου ) η Γ ερ μ α νία ε ίχ ε κ α τα λ ά β ει μέσ α σε ενά μ ισ υ μ ήνα τη Γαλλία, ε ν α ν τίο ν τ η ς ο π ο ία ς η Ιτα λ ία ε ίχ ε κ η ρ ύ ξ ε ι τ ο ν π ό λ εμ ο τ η ν τ ε λ ε υ τ α ία σ τιγμ ή . Σ τη Γαλλία και κ α τ' επ έκ τα σ η σ ε ό λ ο τ ο δ η μ ο κ ρ α τικ ό κόσ μο, η π ίκρα και το α ίσ θ η μ α τ η ς τα π είνω σ η ς ή τα ν δ ιά χ υ τα από τ ις σ υ ν εχ ε ίς ή τ τ ε ς τω ν συμμάχω ν. Τα κ α το ρ θ ώ μ α τα τω ν Ε λ λή ­ νων, η π ρώ τη σ υ μ μ α χ ική ν ίκ η , χ α ρ ο π ο ίη ­ σαν ιδ ια ίτε ρ α τ ο υ ς ε λ ε ύ θ ε ρ ο υ ς λ α ο ύ ς το υ κό σ μο υ, α λλά κα ι τ ο υ ς υ π ό δ ο υ λ ο υ ς λ α ο ύ ς τ η ς Ε υρώ π ης. Α ψ ε υ δ ή ς μ α ρ τυ ρ ία υ π ή ρ ξε έ ν α σ υ μ β ά ν σ τα ιτα λ ο -γ α λ λ ικ ά σ ύνορα. Η Γαλλική κ υ β έ ρ ν η σ η το υ Βισύ, το υ Σ τρ α τά ρ χ η Π ετα ίν σ τη ν ό τια Γαλλία, η οπ οία σ υ ν ερ γ α ζό τα ν α να γ κα σ τικά με τ ο υ ς Γ ερ μ α ν ο ύ ς, δ ια τη ρ ο ύ σ ε σ τα ιτα λ ο γ α λ λ ικ ά σ ύνο ρα τ ις δ υ ν ά μ ε ις τω ν σ υνο ­ ρ ια κώ ν φ υλακίω ν. Ο τα ν ο Σ τρ α τό ς μας π ρ α γ μ α το π ο ίη σ ε, από β ο υ ν ο κ ο ρ φ ή σε β ο υ ν ο κ ο ρ φ ή τ η ς Β ό ρ ε ια ς Η π είρ ου , τη ν επ ική το υ π ρο σ π ά θεια , έν α ς Γάλλος σ τρ α τιώ τη ς τ ο π ο θ έ τ η σ ε σ τα ιτα λ ο -γα λλ ικά σ ύνορα μια π ινακίδα , μ ε μια γ ε λ ο ιο ­ γ ρ α φ ία που έ δ ε ιχ ν ε τ ο ν Ιτα λό δ ικ τά το ρ α Μ ο υ σ ο λ ίν ι (χ ο νδ ρ ό όπω ς ή τα ν ) να τρ έ χ ε ι, κ ά θ ιδ ρ ο ς κα ι τρ ο μ ο κ ρ α τ η μ έ ν ο ς σαν λ α ­ γ ό ς. Πίσω το υ φ α ιν ό τα ν να τ ο ν κα τα δ ιώ ­ κ ε ι έ ν α ς Ε λ λη ν α ς τσ ο λ ιά ς . Πάνω σ τη ν πι­ ν α κίδ α ο Γάλλος σ τρ α τιώ τη ς ε ίχ ε γρ ά ψ ει: “ Π ρ ο σ ο χ ή ... Ε λ λη ν α σ τρ α τιώ τη στοπ. Εδώ είν α ι η φ ιλ ικ ή σου χώ ρα, η Γα λλία ...".

37

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ε υχα ρισ τούμε το Π ο λεμ ικ ό Μ ο υσ είο για τη διά θ εσ η του φ ω τογρα φ ικού του αρχείου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Ο ΕΛΛΗ Ν Ο ΪΤΑΛ ΙΚΟ Σ Π Ο Λ Ε Μ Ο Σ 1940-41. Η Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Η Α Ν ΤΕΠ ΙΘ ΕΣΙΣ, έκδοση Δ ΙΣ/ΓΕ Σ , Α θή να , 1966.

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Ν ΙΚ Ο Σ ΓΙΑ Ν Ν Ο Π Ο ΥΛΟ Σ Ισ το ρ ικό ς-Α ρ χα ιο λ ό γο ς

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΝ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΗ

38

ΣΤΙΣ 30 Μ ΑΙΟ Υ 1821 01 ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΛΑΛΑ ΑΝΤΙΚΡΥΣΑΝ ΣΑΣΤΙΣΜ ΕΝ Ο Ι ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΕΧΘΡΙΚΟ ΣΩΜ Α ΣΤΑ ΠΕΡΙΧΩΡΑ ΤΟΥΣ. Η ΑΨΟΓΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ, 0 ΑΡΤΙΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ, ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΠΥΡΟΒΟΛΑ ΚΑΙ ΟΙ ΦΑΝΤΑΧΤΕΡΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΣΤΟΛΕΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΣΥΓΚΛΟ ΝΙΣΑΝ ΤΟΥΣ ΛΑΛΑΙΟΥΣ, 01 ΟΠΟΙΟΙ ΣΥΝΕΙΔΗΤΟ ΠΟ ΙΗΣΑΝ ΟΤΙ 0 ΠΑΡΑΞΕΝΟΣ ΑΥΤΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΔΕ Ν ΗΤΑΝ ΟΠΩΣ ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΕΙΧΑΝ ΑΝ ΤΙΜ ΕΤΩ Π ΙΣΕΙ ΩΣ ΤΟΤΕ. ΤΟ ΑΡΧΙΚΟ ΔΕΟ Σ ΔΙΑΔΕΧΘ ΗΚΕ 0 ΠΑΝΙΚΟΣ, ΚΑΘΩΣ Η ΞΑΚΟΥΣΤΗ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ ΕΠΕΛΑΣΗ ΤΟΥ ΙΠΠΙΚΟΥ ΤΩΝ ΛΑΛΑΙΩ Ν ΔΕΝ ΕΦΕΡΕ ΤΑ ΑΝ ΑΜ ΕΝ Ο Μ ΕΝ Α ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ. 0 ΑΝΤΙΠΑΛΟΣ ΘΑ ΑΠΟ ΔΕΙΧΘ ΕΙ ΟΤΙ, ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ, ΔΙΑΘΕΤΕΙ ΑΚΑΜΠΤΟ ΠΕΙΣΜΑ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ. ΛΙΓΕΣ ΜΕΡΕΣ ΑΡΓΟΤΕΡΑ 01 ΕΠΤΑΝΗΣΙΟΙ ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ, ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΟ ΑΥΤΟ ΤΟ ΑΣΥΝΗΘΙΣΤΟ ΣΩΜΑ, ΘΑ ΠΥΡΠΟΛΗΣΟΥΝ ΤΟ ΛΑΛΑ ΚΑΙ ΘΑ ΠΕΤΥΧΟΥΝ ΜΙΑ ΝΙΚΗ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΓΙΑ ΤΗ Θ ΕΜ ΕΛΙΩ ΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΗΛΕΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ.

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

Κ εν τρ ικ ό ς δ ρ ό μ ο ς σ το σ ημ ερ ινό χω ριό Λ ό λ α ς . (Λ εξικό τη ς Ελλην. Ε π ανάστασης το υ 1821).

τ α υ τ ό χ ρ ο ν η έ ν α ρ ξη τ η ς επ α ν ά ­ σ τα σ η ς σ τη ν Π ε λ ο π ό ν ν η σ ο σε π ο λλά δ ια φ ο ρ ε τ ικ ά σ η μ εία και η τ α χ ύ τ α τ η εξά π λω σ ή τ η ς , α ν ά ­ γ κ α σ ε τ ο υ ς Τ ο ύ ρ κ ο υ ς να κ λ ε ισ τ ο ύ ν σ τα π λ η σ ιέ σ τερ α ο χ υ ρ ά και φ ρ ο ύ ρ ια ή να κ α τ α φ ύ γ ο υ ν σ τη ν Τ ριπ ολιτσ ά. Οι μ ό ν ο ι π ου έ μ ε ιν α ν σ τη ν ύ π α ιθ ρ ο , ό χι μ ό ν ο αν τ ισ τ ε κ ό μ ε ν ο ι, α λλά π ρ α γ μ α το π ο ιώ ν τα ς μ ε γ ά λ ε ς και ε π ικ ίν δ υ ν ε ς ε π ιθ έ σ ε ις , ή ­ τα ν ο ι Τ ο ύ ρ κ ο ι το υ χω ρ ιο ύ Λ άλα. Οι Λαλ α ίο ι δ ε ν δ ιέ θ ε τ α ν ισ χυ ρό φ ρ ο ύ ρ ιο , ο ύ ­ τ ε β ρ ίσ κ ο ν τα ν κ ο ν τά σ τη θ ά λα σ σ α όπου π ά ν τ ο τ ε ή τα ν π ιθ α ν ή η β ο ή θ ε ια το υ το υ ρ κ ικ ο ύ σ τό λ ο υ . Ο μ ω ς η π α λα ιά π ο λ ε ­ μ ικ ή τ ο υ ς φ ή μ η και η γ ε ν ν α ιό τ η τ ά τ ο υ ς ε ίχ α ν μ ε τ α β ά λ ε ι τ η ν π ερ ιο χ ή σ ε α π ρ ό σ ι­ τ ο ο χυ ρ ό . Το χω ριό Λ ά λ α ς π ρ ω το κ α το ικ ή θ η κ ε τα β υ ζα ν τιν ά χ ρ ό ν ια από Α λ β α ν ο ύ ς που ή λ θ α ν απ ό τ α Α κ ρ ο κ ε ρ α ύ ν ια υπό τ ις ο ­ δ η γ ίε ς το υ Μ ιχ α ή λ Δ ο ύ κα . Οι Α λ β α ν ο ί α υ το ί ή τα ν ο ι μ ό ν ο ι τ η ς Π ελ ο π ο ν ν ή σ ο υ π ου ε ξισ λ α μ ίσ θ η κ α ν μ ε τ η ν ε π ιδ ρ ο μ ή τω ν Τούρκω ν. Ο τα ν κ α τά τ ο 1715 α π ο ­ σ ύ ρ θ η κ α ν ο ι Β ε ν ε τ ο ί κα ι ο λ ο κ λ η ρ ώ θ η κ ε η τ ο υ ρ κ ικ ή κ α τά κ τη σ η τ η ς χώ ρα ς, η Η λ εία -η π λ ο υ σ ιό τερ η επ α ρ χία ό λ η ς τ η ς χ ερ σ ο ν ή σ ο υ - δ ό θ η κ ε σ ε π ρ ίγ κ η π ε ς το υ β α σ ιλ ικ ο ύ ο σ μ α ν ικ ο ύ ο ίκ ο υ . Οι Χ ο τ το -

Η

μ α να ίο ι τ η ς Γ α σ το ύ νη ς -όπ ω ς ο ν ο μ ά σ τη ­ κα ν σ το ν τό π ο α υ τό οι π ρ ίγ κ η π ε ς - α ξιο π ο ίη σ α ν τ ο υ ς Λ α λ α ίο υ ς γ ια τ η ν επ ιβ ο λή τ η ς ε ξο υ σ ία ς τ ο υ ς . Φ υλή π ο λ εμ ικ ή , σ υ ν τ η ρ ο ύ μ ε ν η από τ ις ε π ιδ ρ ο μ έ ς σ τα γ ε ιτ ο ν ικ ά μ έρ η , α π ο τε λ ο ύ σ ε έ ν α ε ίδ ο ς μ ικ ρ ο ύ λ η σ τρ ικ ο ύ κ ρ ά το υ ς σ τη ν κα ρ δ ιά τ η ς π α ρ α γ ω γ ικ ό τε ρ η ς επ α ρ χία ς, ή τα ν ε ­ π ο μ έν ω ς χ ρ ή σ ιμ η γ ια τ ο υ ς ν έ ο υ ς κα τα κ τ η τ έ ς -οι ο π ο ίο ι μ ίσ θ ω να ν τ ο υ ς π ο λ ε μ ι­ σ τέ ς γ ια να κ ρ α το ύ ν τη χώ ρα σ ε υ π ο τα ­ γ ή . Είχαν α ρ χ ίσ ει να π α ρ ο υ σ ιά ζο ν τα ι σ τα β ο υ ν ά ο ι π ρ ώ το ι κ λ έ φ τ ε ς και ε ν α ν τίο ν α υ τώ ν χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ α ν οι Λ α λα ίοι. Σ τα Ο ρ λ ω φ ικά , τ ο 1769, οι Λ α λ α ίο ι σ υ ν έπ ρ α ξα ν μ ε τ ο υ ς Τ ο υ ρ κ α λ β α ν ο ύ ς π ου σ τά λ θ η κ α ν γ ια τ η ν κ α τά π ν ιξη το υ κ ιν ή μ α το ς . Τη σ υ μ μ α χ ία α υ τή π λήρω σ α ν μ ε τη ζωή τ ο υ ς χ ιλ ιά δ ε ς Π ελ ο π ο ν ν ή σ ιο ι. Ο μ ω ς π ρ ο ς τ ο τ έ λ ο ς τ η ς α ν τε π α ν α σ τα τ ικ ή ς ε κ σ τ ρ α τ ε ία ς οι Τ ο υ ρ κ α λ β α ν ο ί απ ο θ ρ α σ ύ ν θ η κ α ν κα ι έ γ ιν α ν ε π ικ ίν δ υ ν ο ι α κ ό μ η και γ ια τ ο υ ς ν τό π ιο υ ς Τ ο ύ ρ κ ο υ ς , μ π έ η δ ε ς και α γ ά δ ε ς . Η Π ύλη τ ό τ ε ο ρ γ ά ­ νω σ ε ο λ ό κ λ η ρ η ε κ σ τ ρ α τ ε ία γ ια να τ ο υ ς ε ξ ο λ ο θ ρ ε ύ σ ε ι. Σ τ ά λ θ η κ ε σ το Μ ό ρ ιά ο φ ο β ε ρ ό ς π ασάς Χ ασ άν Τ ζ ε σ α ε ρ λ ή ς , ο ο ­ π ο ίο ς μ ε τη β ο ή θ ε ια τω ν Ε λλή νω ν κ λ ε ­ φ τώ ν κ α τό ρ θ ω σ ε να τ ο υ ς ε κ μ η δ ε ν ίσ ε ι. Το χω ριό Λ ά λα έ γ ιν ε κ α τ α φ ύ γ ιο τω ν

ΕΠΤΑΝΗΣΙΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΛΑΛΑ Α λ β α ν ώ ν π ου δ ιέ φ υ γ α ν απ ό τ η ν κ α τα ­ σ τρ ο φ ή . Από τ ις ε π ιμ ιξίε ς μ ε τ ο υ ς ν τό π ι­ ο υ ς δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε μια ρ ά τσ α πιο σ κ λ η ­ ρή και άγρια. Οι Λ α λ α ίο ι έ φ θ α σ α ν σ το σ η μ είο να μ η ν υ π ο λ ο γ ίζ ο υ ν ο ύ τ ε και α υ τό ν τ ο ν Τ ο ύ ρ κ ο πασά τ η ς Τριπ ολιτσ ά ς. Α π έ κ τη σ α ν και α υ τ ο ί τ η ν ψ υ χ ο λ ο ­ γ ία τ ο υ ν τό π ιο υ , α λλά π ερ ιφ ρ ο ν ο ύ σ α ν τ ο υ ς Τ ο ύ ρ κ ο υ ς και τ ο υ ς Ε λ λ η ν ε ς , το υ ς θεω ρο ύσ α ν σ κλάβους. Σ το μ ε τ α ξ ύ οι Χ ο τ το μ α ν α ίο ι, έ χ ο ­ ν τ α ς ω ς μ ό ν η α σ χολία τ η ν α π όλα υ σ η και τη σ π α τά λη , ε κ φ υ λ ίζ ο ν τα ν , εν ώ ο ι Λ α ­ λ α ίο ι μ ε τη σ υ ν ε χ ιζ ό μ ε ν η δ ρ ά σ η τ ο υ ς γ ί­ ν ο ν τα ν π λ ο υ σ ιό τε ρ ο ι και ισ χ υ ρ ό τε ρ ο ι. Α ρ χ ισ α ν τ ό τ ε ε π ιγ α μ ίε ς τω ν Χ ο τ το μ α να ίω ν μ ε τ ο υ ς Λ α λ α ίο υ ς . Ο ι π ρ ίγ κ η π ες έδ ιν α ν τ ις κ ό ρ ε ς τ ο υ ς σ το υ ς χ θ ε σ ιν ο ύ ς λ η σ τ έ ς γ ια να έ χ ο υ ν τη β ο ή θ ε ιά το υ ς . Ε τσ ι ο ι Λ α λ α ίο ι ε ν ισ χ ύ θ η κ α ν ε κ ν έο υ .

Α γ ό ρ α ζα ν τ α κ τ ή μ α τα π ου π ο υ λο ύ σ α ν τ ο έ ν α μ ε τ ά τ ο ά λ λ ο ο ι Χ ο τ το μ α ν α ίο ι και δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ σ α ν κ τ η μ α τ ικ έ ς δ ια φ ο ρ έ ς απ ό τ ις π ρ ο ίκ ε ς π ου λά μβ α να ν. Οι υ π ο ­ θ έ σ ε ις “ λ ύ ν ο ν τ α ν ” π ά ν τα υ π έρ τω ν ισ χ υ ρ ο τέ ρ ω ν οι ο π ο ίο ι ή τ α ν π λ έ ο ν οι Λ α ­ λα ίοι. Ε ξά λ λ ο υ , η γ ε ν ιά τω ν Χ ο ττο μ α ν α ίω ν ε ίχ ε ε ξ α σ θ ε ν ίσ ε ι π ολύ. Α π ό γο νο ί τ ο υ ς ή τα ν π λ έ ο ν α υ το ί π ου π ρ ο έ ρ χ ο ­ ν τ α ν από τ ο υ ς γ ά μ ο υ ς τω ν Λ α λα ίω ν με τ ις κ ό ρ ε ς τ ο υ ς . Το μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο λ ο ιπ ό ν μ έ ρ ο ς τ η ς Η λ ε ία ς σ τις α ρ χ έ ς το υ 19ου αιώ να ε ίχ ε π ε ρ ιέ λ θ ε ι σ τα χ έ ρ ια τ ο υ ς . Η δ ύ ν α μ ή τ ο υ ς έ γ ιν ε μ εγ ά λ η και ε π ικ ίν ­ δ υ ν η . Τ ο ν π ε ρ ίφ η μ ο α ρ χ η γ ό το υ ς , Α λή Φ α ρ μ ά κη , κ α τό ρ θ ω σ ε να δ ιώ ξε ι από τ η ν Π ελ ο π ό ν ν η σ ο μ ε τ ά απ ό ο λ ό κ λ η ρ η ε κ ­ σ τρ α τε ία ο Β ελ ή π ασάς, γ ιό ς τ ο υ Α λή τω ν Ιω αννίνω ν. Π α ρά τ ο ά γρ ιο κ υ ν η γ η τ ό τ η ς Π ύ λ η ς και τω ν ν τό π ιω ν Τ ο ύ ρ κω ν τ η ς

Γ α σ το ύ νη ς, η π ο λ εμ ικ ή δ ύ ν α μ η τω ν Λ α ­ λα ίω ν δ ε ν ε ίχ ε μ ε ιω θ ε ί. Ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ ­ σαν να ε ίν α ι ο ι π ρ α γ μ α τικ ο ί δ υ ν ά σ τε ς τ η ς επ α ρ χ ία ς. Κ α ν έν α ς δ ε ν τό λ μ η σ ε μ έ ­ χ ρ ι τ η ν Ε π α νάσ τασ η να ε π ιτ ε θ ε ί κ α τά το υ κ ρ η σ φ ύ γ ε τ ο ύ το υ ς . Κ α τά τ ις α ρ χ έ ς το υ Αγώ να οι Λ α λ α ίο ι α ν έ ρ χ ο ν τα ν σ ε 1.500 ά ν δ ρ ε ς . Ο σ χ ετικ ά μ ε γ ά λ ο ς α ρ ιθ μ ό ς τ ο υ ς , η π ο λ ε μ ικ ή τ ο υ ς π είρ α , τ ο θ ά ρ ρ ο ς τ ο υ ς κα ι η τρ ο μ α κ τ ικ ή φ ή μ η το υ π α ρ ε λ θ ό ν τ ο ς , τ ο υ ς κ α θ ισ τ ο ύ ­ σ αν α ν ίκ η το υ ς . Α ν τά ξια τ η ς φ ή μ η ς τ ο υ ς ή τα ν και η σ τάσ η τ ο υ ς ό τ α ν π λ η ρ ο φ ο ρ ή θ η κ α ν τ η ν έ ν α ρ ξ η τ ο υ ε λ λ η ν ικ ο ύ κ ιν ή ­ μ α το ς . Α ντί να κ α τ α φ ύ γ ο υ ν σ τη ν Τριπολ ιτσ ά ή να π ε ρ ιμ έ ν ο υ ν ε π ίθ ε σ η τω ν επ α ­ ν α σ τα τώ ν , κ ιν ή θ η κ α ν χ ω ρ ίς χ ρ ο ν ο τρ ιβ ή π ρ ο ς β ο ή θ ε ια τω ν ο μ ο γ ε ν ώ ν τ ο υ ς π ου κ ιν δ υ ν ευ α ν . Γ νώ ρ ιζα ν τ η ν α ν α μ φ ισ β ή τη τη υ π ερ ο χ ή τ ο υ ς έ ν α ν τ ι τω ν Ε λλή νω ν και θ έ λ η σ α ν από τ η ν α ρ χή να κ ρ α τή ­ σ ο υ ν τ η ν Η λ ε ία μ α κ ρ ιά απ ό τ η ν Ε π ανά­ σ τασ η. Ο ι Η λ ε ίο ι κ ιν ή θ η κ α ν α μ έσ ω ς, μ ε τ η ν έ κ ρ η ξ η το υ κ ιν ή μ α το ς . Ο μ ω ς δ ε ν ή τα ν δ ο κ ιμ α σ μ έ ν ο ι σ τα όπ λα, ε κ τ ό ς απ ό λ ί­ γ ο υ ς π ου ε ίχ α ν υ π η ρ ε τή σ ε ι ω ς α ξιω μ α τι­ κο ί και ο π λ ίτε ς σ τα τά γ μ α τα τ η ς Ε π ταν ή σ ο υ σ τη Ζ ά κ υ ν θ ο . Ο π ρ ό κ ρ ιτο ς Σισίν η ς ή τ α ν ο ά ρ χ ο ν τα ς το υ τό π ο υ , σ ύ μ φ ω ­ να μ ε τ ο σ ύ σ τη μ α π ου ε π έ τ ρ ε π ε π ο λ ιτι­ κ έ ς ε ξ ο υ σ ίε ς σ το υ ς Ε λ λ η ν ε ς π ρ ο κ ρ ί­ το υ ς . Α ν α γ ν ω ρ ίσ τη κ ε, λ ο ιπ ό ν, ως α ρ χ η γ ό ς τω ν ε π α ν α σ τα τη μ έ ν ω ν Ε λ λ ή ­ νω ν κα ι α μ έσ ω ς π ο λ ιό ρ κ η σ ε τ ο υ ς Τ ο ύ ρ ­ κ ο υ ς τ η ς Γ α σ το ύ ν η ς . Η είδ η σ η τ η ς π ρ ο ­ σ έγ γ ισ η ς τω ν Λ α λ α ίω ν σ τη Γα σ το ύ νη ό ­ μω ς, έ φ θ α ν ε γ ια να ε γ κ α τ α λ ε ίψ ο υ ν τ ο ν Σ ισ ίνη ό λ ο ι ο ι ά ν δ ρ ε ς το υ . Μ ε τ ά τ η ν α-

39 ■■■

Η πύλη το υ Σ εϊν τ-α γ ά σ το Λ ά λα (Λ εξικό τη ς Ελλην. Ε π ανάστασης το υ 1821). ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Q

■

ν α ίμ α κ τη α υ τή ν ίκ η οι Λ α λ α ίο ι α π ο φ ά σ ι­ σαν να π ρ α γ μ α το π ο ιή σ ο υ ν ε π ιδ ρ ο μ έ ς σ ε ό λ η τ η ν επ α ρ χία γ ια να κ α τα π ν ίξο υ ν τ ο κ ίν η μ α κα ι κ α τά σ υ ν έπ εια να α π ο τρ έ ­ ψ ο υ ν κ ά θ ε ενίσ χ υ σ η π ρ ο ς τ ο υ ς Ε λ λ η ­ ν ε ς π ου π ο λ ιο ρ κ ο ύ σ α ν τ η ν Π ά τρα . Η δ ρ ά σ η α υ τή τω ν Λ α λα ίω ν, α π ο τελ ε ί ό λ η σ χ εδ ό ν τ η ν α ν τίσ τα σ η τω ν Τ ο ύ ρ ­ κω ν τ η ς Π ελ ο π ο ν ν ή σ ο υ (ε κ τ ό ς απ ό τα φ ρ ο ύ ρ ια ) κ α τά τ η ς Ε π α νά σ τα σ η ς και φ υ σ ικ ά τη μ ο ν α δ ικ ή ε π ιθ ε τ ικ ή ε ν έ ρ γ ε ια . Α υ τή τ η ν π ο λ ε μ ικ ή τιμ ή ο φ ε ίλ ο υ μ ε να τ η ν α ν α γ ν ω ρ ίσ ο υ μ ε σ το υ ς κ α τ ο ίκ ο υ ς το υ Λ άλα. Μ ε τά τ η ν ενίσ χ υ σ η π ου π ρ ο σ έ φ ε ρα ν σ το υ ς Τ ο ύ ρ κ ο υ ς τ η ς Γ α σ το ύ ν η ς οι Λ α λ α ίο ι κ ιν ή θ η κ α ν ε ν α ν τ ίο ν το υ π λ ο υ σ ιό τε ρ ο υ ε λ λ η ν ικ ο ύ κ έ ν τ ρ ο υ τ η ς επ α ρ χ ία ς, τ ο ν Π ύρ γο . Ε ίχαν π ληρ ο φ ο ρ η θ ε ί ό τι ο ι κ ά το ικ ο ί το υ είχ α ν κ η ρ ύ ξ ε ι τ η ν επ α νά σ τα σ η . Ε π ιπ λέο ν η π όλη θ α τ ο υ ς π ρ ο σ έ φ ε ρ ε τ η ν ε υ κ α ιρ ία να α π ο κ ο μ ίσ ο υ ν π λούσ ια λ ά φ υ ρ α . Ο α ρ χ η γ ό ς τω ν ε π α ν α σ τα τώ ν το υ Π ύ ρ γο υ , Χ α ρ ά λ α μ π ο ς Β ιλ α έ τη ς , ή τ α ν ο μ ό ν ο ς ε π α γ γ ε λ μ α τ ία ς σ τρ α τιω τικ ό ς . Ε ίχε υ π η ρ ε τή σ ε ι σ τα α γ γ λ ικ ά τά γ μ α τα τ η ς Ζ α κ ύ ν θ ο υ , όπ ου ε ίχ ε λ ά β ε ι τ ο β α θ ­ μό το υ λ ο χ α γ ο ύ . Σ τις 2 Α π ρ ιλίο υ 1821 ο ι Λ α λ α ίο ι έ ­ φ θ α σ α ν σ το ν Π ύ ρ γο και ζ ή τη σ α ν ά μ εσ η π α ρ ά δ οσ η τ η ς π ό λ η ς. Τ ό τε β ρ ίσ κ ο ν τα ν σ το ν Π ύ ρ γο , ε κ τ ό ς τω ν ν τό π ιω ν, 70 ά ν ­ δ ρ ε ς απ ό τ η ν π ε ρ ιφ έ ρ ε ια Α γ ο υ λ ιν ίτσ α ς και 100 Ζ α κ υ ν θ ιν ο ί. Επίσης ε κ ε ίν η τ η ν η ­ μ έρ α έ τ υ χ ε να π ερ ν ο ύ ν από ε κ ε ί ο Πάν ο ς και ο Γ εν να ίο ς Κ ο λ ο κ ο τρ ώ ν η ς , π ρ ο ­ ε ρ χ ό μ ε ν ο ι απ ό τη Ζ ά κ υ ν θ ο και π η γ α ίν ο ­ ν τ α ς να σ υ ν α ν τή σ ο υ ν τ ο ν π α τέ ρ α τ ο υ ς Θ ε ό δ ω ρ ο σ τη Γο ρ τυ ν ία . Ε γ ιν ε λ ο ιπ ό ν σ υ μ β ο ύ λ ιο σ το ο π ο ίο έ λ α β α ν μ έ ρ ο ς όλ ο ι οι α ρ χ η γ ο ί - κα ι οι ν τό π ιο ι κα ι οι ξ έ ν ο ι π ου β ρ έ θ η κ α ν ε κ ε ί. Η δ ύ ν α μ η τω ν υ π ε ­ ρασ π ισ τώ ν τ η ς π ό λ η ς α ν ε ρ χ ό τα ν σ ε 550 ε ν ό π λ ο υ ς . Οι Λ α λ α ίο ι ή τα ν χ ίλιο ι. Οι Ε λ λ η ν ε ς ή τα ν ά π ειρ ο ι σ τα ό π λα κα ι η θ έσ η τ η ς π ό λ η ς δ ε ν π α ρ ο υ σ ία ζε κ α ν έν α ο χ υ ρ ό σ η μ είο . Η α ξίω σ η ό μ ω ς τω ν Λ α ­ λα ίω ν π ρ ο κ ά λ ε σ ε τ η ν α γ α ν ά κ τη σ η όλων. Π α ρ α σ ύ ρ θ η κ α ν τό σ ο π ολύ από τ ο π α ρά ­ λ ο γ ο π ο λ ε μ ικ ό π νεύ μ α , ώ σ τε σ υ γ κ ε ­ ν τρ ώ θ η κ α ν σ τα α λώ νια έ ξω από τ η ν π ό ­ λη και α κ ά λ υ π το ι π ε ρ ίμ ε ν α ν τ ο ν ε χ θ ρ ό , δ ίν ο ν τα ς έ τσ ι μ ο ν α δ ικ ή ε υ κ α ιρ ία σ το υ ς Λ α λ α ίο υ ς να τ ο υ ς κυ κλώ σ ου ν. Τ η ν ε π ό ­ μ ε ν η η μ έ ρ α οι Λ α λ α ίο ι ό ρ μ η σ α ν ε ν α ­ ν τ ίο ν τ ο υ ς δ ια ιρ ε μ έ ν ο ι σ ε τρ ία σ ώ μ α τα και μ ό λ ις τ ό τ ε οι Π υ ρ γ ιώ τε ς α ν τιλ ή φ θ η κα ν τ ο λ ά θ ο ς τ ο υ ς . Μ ό νο δ ια κ ό σ ιο ι από α υ τ ο ύ ς π ρ ό λ α β α ν να τ ρ έ ξ ο υ ν σ τη ν π ό ­ λη κα ι να ο χ υ ρ ω θ ο ύ ν σ τα π ρ ώ τα σπίτια. Σ τη ν π ό λη ε π ικ ρ ά τη σ ε π α νικ ό ς. Ο ά ­ μ α χο ς π λ η θ υ σ μ ό ς ά ρ χισ ε να ε γ κ α τ α λ ε ί­ π ει τα σ π ίτια το υ . Ο ι π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο ι κ α τ έ ­ φ υ γ α ν σ το Κ α τά κ ω λ ο κα ι σ το ν ό ρ μ ο το υ Α γίου Α ν δ ρ έα , από όπ ου ζα κ υ ν θ ιν ά π λο ι­ άρ ια τ ο υ ς μ ε τ έ φ ε ρ α ν σ τη Ζ ά κ υ ν θ ο . Τη φ υ γ ή και τη σ ω τη ρ ία (από τη σ φ α γή και τ η ν α ιχμα λω σ ία ) το υ μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο υ μ έ ­

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

ρ ο υ ς το υ π λ η θ υ σ μ ο ύ , δ ιε υ κ ό λ υ ν α ν α φ ε ­ ν ό ς η λ εη λ α σ ία σ τη ν οπ ο ία ε π ιδ ό θ η κ α ν ο ι Λ α λ α ίο ι κα ι α φ ε τ έ ρ ο υ η ά μ υ ν α τω ν κ λ ε ισ μ έ ν ω ν σ τα σ π ίτια 200 ενό π λω ν, υπό τ ο υ ς α ρ χ η γ ο ύ ς Β ιλ α έ τη , Μ ο σ χο ύλα , τ ο υ ς Ζ α κ ύ ν θ ιο υ ς Κ α μ π α σ α ίου ς κα ι τ ο υ ς δ ύ ο Κ ο λ ο κ ο τρ ω ν α ίο υ ς . Ο κ τώ ώ ρ ε ς κρά-

Ο Γιουσούφ πασάς Σ έ ρ ε ζ λ η ς , μ ε τη ν έγ κ α ιρ η επ έμ β α σ ή το υ έσω σε το υ ς Λ α λα ίο υ ς από πλήρη εξό ντω σ η. (Λ εξικό τη ς Ελλην. Ε π ανάστασης το υ 1821).

τη σ ε η ά μ υ ν α το υ Π ύ ρ γο υ . Ο ι Λ α λ α ίο ι ά ρ χισ α ν τ ο ν ε μ π ρ η σ μ ό τω ν ο χ υ ρ ω μ έν ω ν σ π ιτιώ ν και οι Ε λ λ η ν ε ς α ν α γ κ ά σ τη κ α ν να υ π ο χω ρ ήσ ου ν, α φ ή ν ο ν τα ς τ η ν έ ρ η μ η π όλη σ τις ά γ ρ ιε ς δ ια θ έ σ ε ις το υ ε χ θ ρ ο ύ . Σ τ ις 24 Α π ριλίο υ ο ι Λ α λ α ίο ι ε μ φ α ν ίσ τ η ­ κα ν μ π ρ ο σ τά σ τη ν Α γ ο υ λιν ίτσ α . Α ρ χ η ­ γ ό ς τω ν (λίγω ν) ν τό π ιω ν ή τα ν ο π ρ ό κ ρ ι­ τ ο ς Α λ έ ξ η ς Μ ο σ χ ο ύ λ α ς, π ου ε ίχ ε ή δ η π ο λ ε μ ή σ ε ι μ ε 70 σ υ μ π ο λ ίτε ς το υ σ το ν Π ύ ρ γο . Η τα ν ά το μ ο γ ν ω σ τό γ ια τη γ ε ν ν α ιό τ η τ ά το υ και τη δ ιο ικ η τικ ή το υ ι­ κ α ν ό τη τα . Ο ρ γά νω σ ε όσ ο μ π ο ρ ο ύ σ ε κ α ­ λ ύ τε ρ α τη ν άμυνα τη ς π όλης. Σ ε βοήθ ε ιά το υ έ τ ρ ε ξ α ν και κά π ο ιο ι Π υ ρ γ ιώ τε ς π ου β ρ έ θ η κ α ν κ ο ν τά . Ε β δ ο μ ή ν τα μ α χ η ­ τ έ ς από τ η ν Κ υπ αρισ σ ία κα ι τα Φ ιλια τρ ά κα ι ά λ λ ο ι τό σ ο ι Π υ ρ γ ιώ τε ς κ α τ ε ίχ α ν τη δ ύ σ β α τη θ έ σ η Κ λ ειδ ί. Οι Λ α λ α ίο ι π έρ α σ αν τ η ν ύ χ τ α τ ο ν Α λ φ ε ιό χ ω ρ ίς να γ ί­ ν ο υ ν α ν τιλ η π το ί κα ι τα ξη μ ε ρ ώ μ α τα επ ι­ τ έ θ η κ α ν κ α τά τ η ς Α γ ο υ λ ιν ίτσ α ς . Οι α ­ μ υ ν ό μ ε ν ο ι β ρ έ θ η κ α ν σ ε δ υ σ χ ερ ή θ έσ η , όμω ς ο Μ οσ χούλας α μ υ νό τα ν με ό λες το υ τ ις δ υ ν ά μ ε ις , α π ο φ α σ ισ μ έν ο ς να μ η ν ε γ κ α τ α λ ε ίψ ε ι τ ις θ έ σ ε ις το υ . Τ ό τε κ α τ έ φ θ α σ α ν γ ια β ο ή θ ε ια ο ι Ε λ λ η ν ε ς π ου β ρ ίσ κ ο ν τα ν σ το Κ λ ειδ ί. Π ερ ν ώ ν τα ς απ ό τ ο β ο υ ν ό Δ ά ρ διζα , π άνω από τ η ν Α γ ο υ λιν ίτσ α , β ρ ή κ α ν Τ ο ύ ρ κ ο υ ς να φ ρ ο υ ρ ο ύ ν τη θ έ σ η και τ ο υ ς π υ ρ ο β ό λ η ­ σαν. Ε κείνο ι, β λ έ π ο ν τ α ς π ο λ λ ο ύ ς από τ ο υ ς ε π α ν α σ τά τε ς να φ ο ρ ο ύ ν μ α ύ ρ ε ς β ρ ά κ ε ς , τ ο υ ς π έρ α σ α ν γ ια Μ α ν ιά τε ς και π α ν ικ ό β λ η το ι έ τ ρ ε ξ α ν π ρ ο ς τ η ν Α γ ο υ λ ι­

νίτσ α . Ο ι Λ α λα ίο ι, φ ο β ο ύ μ ε ν ο ι μήπ ω ς α π ο ­ κ λ ε ισ το ύ ν απ ό ισ χ υ ρ ό τε ρ ο ε χ θ ρ ό μ έσ α σ τη ν κω μ ό π ο λ η υπ ο χώ ρ ησ α ν κ α τα δ ιω κ ό μ ε ν ο ι από τ ο ν Μ ο σ χ ο ύ λα , ο ο π ο ίο ς, α ­ φ ο ύ τ ο υ ς π ρ ό λ α β ε κ ο ν τά σ το ν Α λ φ ειό , τ ο υ ς κ τύ π η σ ε φ ο ν ε ύ ο ν τ α ς ε ν ν έ α και σ υ λ λ α μ β ά ν ο ν τα ς 13. Η τα ν η π ρ ώ τη φ ο ρ ά π ου οι Λ α λ α ίο ι υ π ο χώ ρ ησ α ν μ π ρ ο σ τά σ το υ ς Ε λ λ η ν ες , γ ε γ ο ν ό ς π ου ε ν έ π ν ε υ σ ε α ισ ιο δ ο ξία σ το υ ς Η λ ε ίο υ ς . Ο μ ω ς ο κ ίν δ υ ν ο ς ή τα ν α κ ό μ η π ολύ μ εγ ά λ ο ς . Μ ό ν η η Η λεία απ ό ό λ ε ς τ ις ε π α ρ χ ίε ς τ η ς Π ε λ ο π ο ν ­ ν ή σ ο υ α ν α γ κ ά σ τη κ ε να π ο λ ε μ ή σ ε ι ε ­ ν α ν τίο ν ε π ιτ ιθ έ μ ε ν η ς ε χ θ ρ ικ ή ς δ ύ ­ ν α μ η ς . Ενώ σ ε ό λ η τ η ν υ π όλοιπ η χ ε ρ ­ σ ό ν η σ ο ο ι Τ ο ύ ρ κ ο ι α μ ύ ν ο ν τα ν , οι Λ α ­ λ α ίο ι ε π ιτ ίθ ε ν τ ο . Π ο υ θ ε ν ά α λ λ ο ύ δ ε ν υ π ή ρ χ ε γ η γ ε ν ή ς και α μ ιγ ή ς τ ο υ ρ κ ικ ή δ ύ ν α μ η όπω ς οι Λ α λα ίο ι. Οι π ο λ ε μ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς ή τ α ν ε υ ν ο ϊκ έ ς υ π έρ τω ν Τούρκω ν. Οι Λ α λ α ίο ι ή τ α ν ό λ ο ι ε μ π ε ιρ ο ­ π ό λ εμ ο ι, ε π α γ γ ε λ μ α τ ίε ς π ο λ ε μ ισ τ έ ς , τα “ κ α λ ύ τε ρ α τ ο υ φ έ κ ια το υ Μ ό ρ ιά ” . Επι­ π λ έ ο ν κ α τε ίχ α ν ο χ υ ρ ά μ έρ η , ενώ οι Ε λ λ η ν ε ς β ρ ίσ κ ο ν τα ν σ τη ν π εδ ιά δ α , υ π έ ρ τε ρ ο ι α ρ ιθ μ η τικ ά , α λ λ ά α π ειρ ο π ό λ ε μ ο ι κα ι α ν επ α ρ κ ώ ς ο π λ ισ μ έν ο ι. Ο μω ς οι Π υ ρ γ ιώ τε ς δ ε ν ή τ α ν απ ό τ ο υ ς α ν θ ρ ώ ­ π ο υ ς π ου θ α ά φ η ν α ν τα π ρ ά γ μ α τα σ τη μ ο ίρ α τ ο υ ς . Μ ε α ρ χ η γ ό και εμ ψ υ χ ω τή τ ο ν ικ α ν ό τα το Β ιλ α έ τη ά ρ χισ ε έ ν α ς α ν ε ­ λ έ η τ ο ς α γώ να ς, π ου υ π ο δ α υ λ ιζό τα ν και απ ό τ ις π α λ α ιές ζω η ρ ές α ν τ ιθ έ σ ε ις , μ ε ­ τ α ξ ύ τω ν κ α τ α κ τη τώ ν κα ι τω ν μ έ χ ρ ι π ρ ό ­ τιν ο ς υ π ο δ ο υ λ ω μ ένω ν . Η τα ν σ ίγ ο υ ρ ο πως κ α ν έ ν α ς απ ό τ ο υ ς δ ύ ο α ν τιπ ά λ ο υ ς δ ε ν θ α σ τα μ α το ύ σ ε α ν δ ε ν ε ξ ό ν τ ω ν ε ο ­ λ ο κ λ η ρ ω τικ ά τ ο ν ά λλο. Π έ ν τ ε η μ έ ρ ε ς μ ε τ ά τη μ ά χη τ η ς Α γ ο υ λ ιν ίτσ α ς ο ι Λ α λ α ίο ι ε π έ δ ρ α μ α ν ε κ ν έ ο υ ε ν α ν τ ίο ν το υ έ ρ η μ ο υ Π ύ ρ γο υ και τω ν κ ο ν τιν ώ ν , π ρ ο ς τ ο ν Α λ φ ε ιό , χω ριώ ν τ η ς Ο λυ μ π ία ς. Ο Β ιλ α έ τ η ς α π οφ ά σ ισ ε να δ ια κ ό ψ ει τ ις ε π ιδ ρ ο μ έ ς π ρ ο ς τ η ν π ε ­ δ ιά δ α , μ ε τη δ η μ ιο υ ρ γ ία ε λ λ η ν ικ ο ύ σ τρ α το π έ δ ο υ κ ο ν τά σ τη ν π ερ ιο χ ή το υ ς . Κ α τέ λ α β ε , λ ο ιπ ό ν, α ιφ ν ιδ ια σ τικ ά τ ο χω ­ ριό Σ τ ρ έ φ ι μ ε 500 Π υ ρ γ ιώ τε ς . Σ το κ ο ν τ ι­ νό χω ριό Λ α τζ ό ϊ τ ο π ο θ έ τ η σ ε μ ικρ ή φ ρ ο υ ρ ά α π ο τ ε λ ο ύ μ ε ν η από Π υ ρ γ ιώ τε ς κα ι Ζ α κ υ ν θ ιν ο ύ ς , υπό τ η ν α ρ χ η γ ία τω ν α δ ελ φ ώ ν Καμπασαίω ν. Για π ρ ώ τη φ ο ρ ά Ε λ λ η ν ε ς σ τρ α το π έ δ ε υ α ν κ ο ν τά σ τις π ε ­ ρ ιο χ έ ς το υ Λ άλα. Σ τις 10 Μ α ϊο υ 1.000 π ερ ίπ ο υ Λ α λ α ίο ι π ερ ικ ύ κ λ ω σ α ν τ ο Λ α τζ ό ϊ και π ο λ ιό ρ κ η ­ σαν τ ο υ ς α π ο κ λ ε ισ μ έ ν ο υ ς Π υ ρ γ ιώ τε ς και Ζ α κ υ ν θ ιν ο ύ ς . Η ο ρ μ ή τω ν Λ α λα ίω ν ή τα ν φ ο β ε ρ ή , α λ λ ά ο ι Ε λ λ η ν ε ς ή τ α ν α­ π ο φ α σ ισ μ έν ο ι π λ έ ο ν να υ π ερ α σ π ισ το ύ ν τ ις θ έ σ ε ις τ ο υ ς μ έ χ ρ ι θ α ν ά το υ . Ο Β ιλ α έτ η ς σ το Σ τρ έ φ ι, α κ ο ύ γ ο ν τα ς τ ο υ ς π υ ρ ο ­ β ο λ ισ μ ο ύ ς , έ τ ρ ε ξ ε να β ο η θ ή σ ε ι τ ο υ ς π ο λ ιο ρ κ η μ έ ν ο υ ς . Δ υ σ τυ χ ώ ς μ ό ν ο 100 από τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς το υ β ρ ή κ α ν τ ο θ ά ρ ρ ο ς να τ ο ν α κ ο λ ο υ θ ή σ ο υ ν . Για να φ τά σ ε ι τ α ­ χ ύ τ ε ρ α , φ ο β ο ύ μ ε ν ο ς ό τι οι α π ο κ λ ε ισ μ έ-

Η σ υ μ μ ετο χ ή το υ Α νδρέα Μ ε τα ξ ά

σ τη ν ε κ σ τρ α τε ία το υ Λά λα μ ε το ε θ ε λ ο ν τικ ό σώμα το υ , υπ ήρξε κ α θ ο ρ ισ τικ ή για τη νίκη των Ελλήνων. Σ ε α υ τή τη ν έγχρω μ η λ ιθ ο γ ρ α φ ία το υ von H ess ο A. Μ ε τα ξ ά ς νικά το υ ς Τούρκους σ το Λ ά λα (Ε θνικό Ισ το ρ ικ ό Μ ο υ σ είο ).

ν ο ι σ το Λ α τζ ό ϊ δ ε ν θ α α ν τ έ ξ ο υ ν γ ια α ρ ­ κ ε τ ό χ ρ ό ν ο , α ν τί να π ρ ο χ ω ρ ή σ ει από τα υ ψ ώ μ α τα τω ν χω ριώ ν Α ρ β α ν ίτ ι και Καράτ ο υ λ α π ή ρ ε τ ο ν α κ ά λ υ π το π εδ ιν ό δ ρ ό ­ μο. Ο ι Λ α λ α ίο ι τ ο ν α ν τ ιλ ή φ θ η κ α ν κα ι το μ εγ α λ ύ τερ ο μ έρ ο ς τη ς δ ύ να μ ή ς το υ ς ξ ε κ ίν η σ ε απ ό τ ο Λ α τζ ό ϊ γ ια να τ ο ν α ν α ­ χ α ιτίσ ει. Α ρ χ ισ ε μια φ ο β ε ρ ή μ ά χη . Το ε χ θ ρ ικ ό

ιππικό κ α τό ρ θ ω σ ε να α π ο κ ό ψ ει τ ο ν Βιλ α έ τ η απ ό τ ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο μ έ ρ ο ς τω ν α ν ­ δ ρ ώ ν το υ . Γύρω τ ο υ έ μ ε ιν α ν μ ό ν ο 28 ά ν ­ δ ρ ε ς . Ο Β ιλ α έ τ η ς μ π ο ρ ο ύ σ ε α κ ό μ α να δ ια φ ύ γ ε ι, ό μ ω ς π ρ ο τίμ η σ ε να σ υ ν εχ ίσ ει τη μ ά χη . Υ σ τερ α από λ ίγ ο ο ι ε χ θ ρ ο ί ά ρ χ ι­ σαν να τ ο ν κ τυ π ο ύ ν απ ό π α ν το ύ . Μ ια σ φ α ίρ α τ ο ν β ρ ή κ ε σ το κ ε φ ά λ ι. Το α ίμα π ε ρ ιέ λ ο υ σ ε τ ο π ρόσω π ό το υ , ό μ ω ς έ μ ε -

ν ε α κ ό μ η ό ρ θ ιο ς π υ ρ ο β ο λ ώ ν τα ς και ε ν θ α ρ ρ ύ ν ο ν τ α ς τ ο υ ς ά ν ­ δ ρ ε ς το υ . Δ ιε ξ ά γ ο ν τ α ν ά γ ρ ιε ς μ ο ν ο μ α χ ίε ς . Ο Β ιλ α έ τ η ς π ο λ ε ­ μ ο ύ σ ε α κό μ α . Γύρω το υ α π έμ εινα ν μ ό ν ο τ ρ ε ις σ υ μ π ο λ εμ ισ τέ ς . Τ ελικ ά ο α ρ χ η γ ό ς έ π ε σ ε δ ε χ ό μ ε ­ ν ο ς β ρ ο χ ή απ ό σ φ α ίρ ες . Ο ι Λ α λ α ίο ι μ ε τ ά τη σ υ μ π λ ο ­ κή ε ν θ ο υ σ ιά σ τη κ α ν τό σ ο π ολύ γ ια τ ο θ ά ν α τ ο το υ Β ιλ α έ τη , ώ ­ σ τε ε γ κ α τ έ λ ε ιψ α ν τ η ν π ο λ ιο ρ ­ κία τ ο υ Λ α τζο ϊο υ και δ ε ν ε π ιτ έ ­ θ η κ α ν ε ν α ν τ ίο ν τ ο υ σ τρ α το π έ ­ δ ο υ τ ο υ Σ τρ έ φ ι. Ε κο ψ α ν τ ο κ ε ­ φ ά λ ι τ ο υ Π υ ρ γ ιώ τη α ρ χ η γ ο ύ και ε π έ σ τρ ε ψ α ν μ ε τ ο μ εγ ά λ ο α υ τό “ τρ ό π α ιο ” σ το Λ ά λα. Γι’ α υ το ύ ς π λ έ ο ν κ ά θ ε α ν τίσ τα σ η σ τη ν Η λ εία ε ίχ ε π α ρ α λύσ ει, κ ά θ ε μ α ­ χ η τ ικ ή δ ιιά θ εσ η ε ίχ ε ε ξ α φ α ν ι­ σ τε ί μ ε τ ο θ ά ν α τ ο το υ γ ε ν ν α ίο υ α ρ χ η γ ο ύ . Θ ε ω ρ ο ύ σ α ν τ ο ν Β ιλα έ τ η ω ς τ ο μ ό ν ο ικα νό να σ υσ π ει­ ρ ώ σ ει τ ο υ ς ε π α ν α σ τα τε ς κα ι να τ ο υ ς α π ειλ ή σ ει α ν ο ικ τά . Ο ι ίδιοι, π ου π ε ρ ιφ ρ ο ν ο υ σ α ν τ ο υ ς παν τ ε ς , τ ο ν α π ο κ α λο ύ σ α ν μ ε θ α υ μ α σ μ ό “ Φ ρ α γ κ ο π α λ λ η κ ά ρ ι". Μ ε α υ τό τ ο ν τρ ό π ο π έ θ α ν ε ο ή ρ ω α ς υ π ερ α σ π ισ τή ς τ η ς Η λ εία ς , α φ ο ύ α ρ ν ή θ η κ ε να διαφ ύ γ ε ι και έ μ ε ιν ε να π ο λ ε μ ή σ ε ι μ ε τ ο υ ς λ ίγ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς το υ , α ­ π ο φ α σ ισ μ έν ο ς να π εθ ά ν ε ι. Δ υ σ τυ χ ώ ς η ε λ λ η ν ικ ή ισ το ρ ιο ­ γ ρ α φ ία δ ε ν τ ο υ έ χ ε ι δώ σ ει τη θ έσ η π ου το υ α ρ μ ό ζει, μια θ έσ η δίπ λα σ το ν Α θ α νά σ ιο Δ ιά κο και τ ο ν Π α π α φ λέσ σ α . Η θ υ σ ία το υ , σ τη ν α ρ χή α κ ό μ α το υ Αγώνα, σ τέ ρ η σ ε απ ό τ ο υ ς Ε λ λ η ν ε ς έ ­ ν α ν π ο λ ύ τιμ ο α ρ χ η γ ό . Α μ η χ α ν ία κα ι α π α ισ ιο δ ο ξία κ α τέλ α β ε το υ ς Ε λλη νες μ ετά απ ό α υ τή τ η δ υ σ μ ε ν ή ε ξ έ λ ιξ η . Ο μω ς ένα ς σ οβαρός π αράγο­ ν τα ς ή ρ θ ε να α ν α τρ έ ψ ε ι α π ο φ α ­ σ ισ τικά τ η ν κ α τά σ τα σ η : Οι Ε π τα νή σ ιο ι. Ο ι α δ ε λ φ ο ί Κ ω ν σ τα ν τίν ο ς και Α ν δ ρ έα ς Μ ε τ α ξ ά ς κα ι ο Γερ ά σ ιμ ο ς Φ ω κάς, μ ε ο ρ γ α ν ω μ έν ο σώ μα 350 Κ εφ α λ ο ν ιτώ ν , και ο Β α γ γ έ λ η ς Π α νά ς μ ε 100 ά ν δ ρ ε ς , σ π ε ύ δ ο υ ν να εν ισ χ ύ σ ο υ ν τ ο υ ς Η λ ε ίο υ ς κα ι τ ο υ ς Ζ α κ υ ν θ ιν ο ύ ς π ου σ υ ν έχ ιζα ν , π αρά τ ις β α ρ ιέ ς α π ώ λ ειες , τ ο ν α γώ να σ το π λ ε υ ρ ό το υ ς . Σ ε α υ τή , λ ο ιπ ό ν, τ η ν κρ ίσ ιμ η ώ ρα έΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

42 ■■

φ θ α σ α ν ο ι Κ ε φ α λ ο ν ίτ ε ς σ τη β ο ρ ε ιο δ υ τ ι­ κή Π ελ ο π ό ν ν η σ ο . Η είδ η σ η ό τι ή λ θ α ν οι ε π ισ η μ ό τε ρ ο ι ά ν δ ρ ε ς τ η ς Κ ε φ α λ ο ν ιά ς φ έ ρ ν ο ν τ α ς χ ρ η μ α τ ικ ή κα ι π ο λ εμ ικ ή β ο ή θ ε ια , εμ ψ ύ χ ω σ ε τ ο υ ς Η λ ε ίο υ ς , π ου ε ίχ α ν υ π ο φ έ ρ ε ι μ έ χ ρ ι τ ό τ ε τ α π ά ν δ ειν α απ ό τ ις ε π ιτ υ χ η μ έ ν ε ς ε π ιδ ρ ο μ έ ς τω ν Λαλαίω ν. Η π ο μ π ώ δ η ς π ρ ο κ ή ρ υ ξη π ου υ π έγρ α ψ α ν ο ι π ρ ο ϊσ τά μ εν ο ι, ε π ο ν ο μ α ­ ζ ό μ ε ν ο ι “ α ρ χ η γ ο ί και σ τρ α τη γ ο ί τω ν η ­ ν ω μ έν ω ν δ υ ν ά μ ε ω ν τ η ς Ε π τα ν ή σ ο υ ” , δ ιό γ κ ω σ ε τ ις φ ή μ ε ς π ου ή θ ε λ α ν τ ο σώ­ μ α α υ τό να α π ο τ ε λ ε ί τ ο π ρ ώ το τ μ ή μ α μ ε γ α λ ύ τε ρ ο υ σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ ο ς . Ε κ ε ίν α δ ε π ου π ρ ο κ α λ ο ύ σ α ν ιδ ια ίτε ρ η εντύ π ω σ η , ή τ α ν η ο ρ γά νω σ η , ο ε φ ο δ ια σ μ ό ς και η ά­ ν ε τ η κ α τα β ο λ ή μ εγ ά λ ω ν χ ρ η μ α τ ικ ώ ν π ο ­ σών γ ια α γ ο ρ ά π ο λ ε μ ο φ ο δ ίω ν π ου δ ιέ κ ρ ιν α ν τ ο υ ς Ε π τα ν ή σ ιο υ ς (σ τις 17 Μ αϊο υ ο Κ. Μ ε τ α ξ ά ς α γ ό ρ α σ ε δ ύ ο π εδ ιν ά τρ ο χ ο φ ό ρ α π υ ρ ο β ό λ α , απ ό έ ν α ν Κ εφ α λ ο ν ίτη π λο ία ρχο ). Σ τις 20 Μαί'ου τ ο σ ώ μα ξ ε κ ίν η σ ε μ ε κ α τ ε ύ θ υ ν σ η τ ο ν Π ύ ρ γο . Κ α τά τ η ν π ο ­ ρ εία ε ν ώ θ η κ α ν και π ο λ υ ά ρ ιθ μ ε ς ο μ ά δ ε ς χω ρ ικώ ν υπό ν τό π ιο υ ς α ρ χ η γ ο ύ ς . Σ το ν Π ύ ρ γο σ υ ν α ν τή θ η κ α ν μ ε 160 Ζ α κ υ ν θ ιν ο ύ ς υπό τ ο ν Δ ιο ν ύ σ ιο Σ ε μ π ρ ικ ό και Π υ ρ γ ιώ τε ς υπό τ ο ν Ν ικ ό λ α ο Β ιλ α έ τη . Το σ ώ μα α π ο τ ε λ ε ίτ ο ή δ η απ ό 400 Ε π τα ν ή ­ σ ιο υ ς και 700 Η λ ε ίο υ ς , σ το υ ς ο π ο ίο υ ς σ υ μ π ε ρ ιλ α μ β ά ν ο ν τα ν και 100 Δ ρ ιβ α ίο ι υπό τ ο υ ς Ιω ά ννη και Α γ γ ε λ ή Π ετρ α λ ιά . Σ το μ ε τ α ξ ύ , από τ ις 13 το υ μ ή ν α ε ίχ ε κ α τ α λ η φ θ ε ί η θ έ σ η Σ υ κ ιά (δ ύ ο ώ ρ ε ς μ α ­ κρ ιά απ ό τ ο Λ ά λα ), απ ό 600 Ο λ ύ μ π ιο υ ς υπ ό τ ο υ ς Τζαν. Χ ρ ισ τό π ο υ λ ο και Ν ικ ό ­ λ α ο Ζ α ρ ιφ ό π ο υ λ ο , 600 Γ ο ρ τύ ν ιο υ ς υπό τ ο ν Π λ α π ο ύ τα και 250 ά ν δ ρ ε ς απ ό τ η ν Κ υπ αρισ σ ία υπό τ ο ν Κ ω νσ τα ν τίν ο Μ έ λ λ ιο . Είχαν σ τα λ ε ί απ ό τ ο ν 0 . Κ ο λ ο κ ο τρ ώ ν η γ ια να α π ο κ ο π εί η δ ίο δ ο ς τω ν Λ α λ α ί­ ω ν π ρ ο ς τ η ν Τ ρ ιπ ο λιτσ ά δ ια μ έσ ο υ τ η ς Γ ο ρ τυ ν ία ς και να ε ξα σ φ α λ ισ τ ε ί τ ο σ χημ α τιζ ό μ ε ν ο ε κ ε ί ε λ λ η ν ικ ό σ τρ α τό π εδ ο . Η α π ο σ το λή α υ τώ ν τω ν μ εγ ά λ ω ν κα ι ε ­ μ π ε ιρ ο π ό λ ε μ ω ν σ ω μ ά τω ν α π ο δ ε ικ ν ύ ε ι τ ο π όσ ο υ π ο λ ό γ ιζε τ η ν α π ειλή τω ν Λ α ­ λα ίω ν ο Ο. Κ ο λ ο κ ο τρ ώ ν η ς , α κ ό μ α και για τ η ν ίδια τ η ν π ο λ ιο ρ κ ία τ η ς Τ ρ ιπ ο λιτσ ά ς. Οι α ρ χ η γ ο ί τω ν σ ω μ ά τω ν α υ τώ ν, σ ε κ ο ι­ ν ή σ ύ σ κεψ η μ ε τ ο υ ς ε π ικ ε φ α λ ή ς τ ο υ σ τρ α το π έ δ ο υ σ το Σ τρ έ φ ι, απ οφ ά σ ισ α ν κ ο ιν ή δρά σ η ε ν α ν τ ίο ν τω ν Λαλαίων. Σ τις 29 Μ α ϊο υ τ ο σώ μα τω ν Ε π τα νη σίων ξ ε κ ίν η σ ε απ ό τ ο Σ τ ρ έ φ ι και κ α τ έ ­ λ α β ε τ ο Γο ύ μ ερ ο , ενώ η δ ύ ν α μ ή τ ο υ ε ίχ ε α υ ξ η θ ε ί σ το υ ς 1.500 ά ν δ ρ ε ς , κ α θ ώ ς ε ­ ν ώ θ η κ α ν και ά λ λ ο ι Ζ α κ υ ν θ ιν ο ί κα ι π ο λ ­ λ ο ί ν τό π ιο ι. Η τα ν η π ρ ώ τη φ ο ρ ά π ου έ ν α ε χ θ ρ ικ ό σ ώ μα ε ίχ ε π α ρ α β ιά σ ει τ η ν π ερ ιο χ ή τω ν Λ α λα ίω ν, κ ά τι τ ο ο π ο ίο μ έ χ ρ ι π ριν από λ ίγ ε ς η μ έ ρ ε ς φ α ιν ό τα ν α δ ια ν ό η το . Η π ε ιθ α ρ χ ία και η α π ό λ υ τη τ ά ξ η μ ε τ η ν ο ­ π οία β ά δ ιζε α υ τό τ ο σώ μα α ν η σ ύ χ η σ ε τ ο υ ς Λ α λ α ίο υ ς , οι ο π οίοι, θ έ λ ο ν τ α ς να α π ο τρ έ ψ ο υ ν τ η ν κ α τά λ η ψ η ο χυ ρ ώ ν θ έ ­ σ εω ν γ ύ ρ ω από τ ο χ ω ριό, ε π ιτ έ θ η κ α ν μ ε

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

τ ο ιππικό τ ο υ ς και ενώ α κ ό μ η τ ο ε λ λ η ν ι­ κό σ τρ ά τε υ μ α β ρ ισ κ ό τα ν σ ε κίν η σ η . Ενα μ έ ρ ο ς τ η ς δ ύ ν α μ ή ς τ ο υ ς κ ιν ή θ η κ ε κ α τά τω ν Ο λυ μπ ίω ν και τω ν Γ ο ρ τυ ν ίω ν , ενώ η κ ύ ρ ια δ ύ ν α μ η κ α τά τω ν Ε π τα νη σ ίω ν και τω ν Ηλείω ν. Σ τη θ έ α τ η ς φ ο β ε ρ ή ς ε π έ ­ λ α σ η ς τ ο υ ιππ ικού τω ν Λ α λα ίω ν μ ό νο μ ε ρ ικ ο ί χ ω ρ ικο ί λ ιπ ο ψ ύ χ η σ α ν και έ ­ φ υγαν. Ο ι Η λείο ι, ν ιώ θ ο ν τα ς σ ιγ ο υ ρ ιά δ ί­ π λα σ το υ ς Ε π τα ν ή σ ιο υ ς, είχ α ν ξε π ε ρ ά σ ει π λ έ ο ν τ ο ν τ ρ ό μ ο π ου α π έ ρ ρ ε ε από τ η ν π αλιά π ο λ ε μ ικ ή φ ή μ η τω ν π ρώ ην δ υ ν α σ τώ ν τ ο υ ς . Κ α τέ λ α β α ν λ ο ιπ ό ν α μ έ ­ σως έ ν α κ ο ν τιν ό λ ό φ ο π ρ ο ς τ η ν ε π ο ν ο ­ μ α ζ ό μ ε ν η θ έ σ η “ Μ ν ή μ α τ ο υ Μ π ο υ τ ίν η ” , το π ο θ έ τ η σ α ν τα π υ ρ ο β ό λ α κα ι ά ρ χισ α ν σ φ ο δ ρ ό κ α ν ο ν ιο β ο λ ισ μ ό κ α τά τω ν ε π ερ χ ό μ εν ω ν Λαλαίω ν. Μ ε τά από σ κ λ η ρ ή ε ­ π τά ω ρ η μ ά χη ο ι Λ α λ α ίο ι ά ρ χισ α ν να υ π ο ­ χω ρούν. Ο ι Ε π τα ν ή σ ιο ι και ο ι Η λ ε ίο ι τ ο υ ς κ α τα δ ίω ξα ν , α λ λ ά ο υ σ ια σ τικ ά η μ ά ­ χ η σ υ ν ε χ ίσ τη κ ε κα θ ώ ς η υπ οχώ ρησ η τω ν Λ α λα ίω ν γ ιν ό τα ν μ ε τά ξ η . Δ ε κ α τ έ σ ­ σ ερ ις Ε λ λ η ν ε ς σ κ ο τώ θ η κ α ν σ ' α υ τή τη μ ά χη , ενώ ο ι Λ α λ α ίο ι μ ε τρ ο ύ σ α ν 70 ν ε ­ κ ρ ο ύ ς - ο ι π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο ι ή τ α ν θ ύ μ α τ α το υ κ α ν ο ν ιο β ο λ ισ μ ο ύ . Η ε π ιτυ χ ία α υ τή ε ξύ ψ ω σ ε τ ο η θ ικ ό τω ν ε λ λ η ν ικ ώ ν σ ω μ ά τω ν και π ρ ο κ ά λ εσ ε έ ν τ ο ν η α ν η σ υ χ ία σ το υ ς Λ α λ α ίο υ ς , π ου α ν τ ιλ ή φ θ η κ α ν ό τι ε ίχ α ν να α ν τιμ ε τω π ί­ σ ο υ ν κ ά τι δ ια φ ο ρ ε τ ικ ό . Το ά κ ο υ σ μ α και μ ό ν ο το υ ο ν ό μ α τ ο ς τ ο υ ς δ ε ν ή τα ν π λ έ ­ ο ν α ρ κ ε τ ό γ ια να τρ α π ε ί ο α ν τίπ α λ ο ς σε φ υ γ ή . Ε β λ επ α ν γ ια π ρ ώ τη φ ο ρ ά σ τα π ε ­ ρίχω ρά τ ο υ ς έ ν α ν ε χ θ ρ ό σ οβ α ρ ό , ο ρ γ α ­ ν ω μ έν ο , μ ε έ μ π ε ιρ ο υ ς α ξιω μ α τικ ο ύ ς , ε ­ φ ο δ ια σ μ έν ο μ ε π υ ρ ο β ο λ ικ ό και ικα νό να π ο λ εμ ή σ ε ι. Τ η ν ίδια ν ύ χ τα ο ι Ε π τα ν ή σ ιο ι και οι Η λ ε ίο ι κ α τ έ λ α β α ν τ ο χω ριό Π ούσι, π ου α π είχ ε από τ ο Λ ά λα μ ό λ ις μισή ώ ρα. Σ το Λ ά λ α ε π ικ ρ α το ύ σ ε μ εγ ά λ η τα ρ α χ ή . Ο λη τη ν ύ χ τα α κ ο ύ γ ο ν τα ν ο ι σ π α ρ α κ τικ ές κ ρ α υ γ έ ς τω ν γ υ ν α ικ ώ ν τω ν Λ α λα ίω ν, π ου γ ια π ρ ώ τη φ ο ρ ά έ β λ ε π α ν ε χ θ ρ ό να έ χ ε ι π λη σ ιά σ ει τό σ ο κο ν τά . Το μ έ χ ρ ι τ ό τ ε α κ α τ ά β λ η τ ο χω ριό Λάλ α ς από ε κ ε ίν η τη ν ύ χ τα β ρ έ θ η κ ε σε σ τε ν ή π ο λ ιο ρ κία . Το μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο μ ε ρ ί­ δ ιο α υ τή ς τ η ς ε π ιτυ χ ία ς α σ φ α λώ ς ο φ ε ίλ ε τ α ι σ το υ ς Ε π τα ν ή σ ιο υ ς, ό χ ι τό σ ο γ ια τ ο ν α ρ ιθ μ ό τ ο υ ς (α φ ο ύ α π ο τε λ ο ύ σ α ν μ ό ν ο το 1/5 τ η ς σ υ ν ο λ ικ ή ς δ ύ ν α μ η ς ), α λ ­ λά κυ ρ ίω ς γ ια τ ο π υ ρ ο β ο λ ικ ό τ ο υ ς και τ η ν π α ρ α δ ε ιγ μ α τικ ή ο ρ γά νω σ ή το υ ς . Α π ο τέ λ ε σ α ν τ ο ν ισ χυ ρό π υ ρ ή ν α γ ύ ρ ω από τ ο ν ο π ο ίο σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ θ η κ ε ο υ π ό ­ λ ο ιπ ο ς σ τρ α τό ς . Για π ρ ώ τη φ ο ρ ά ε ίχ ε ο ρ γ α ν ω θ ε ί α λ η ­ θ ιν ή π ο λ ε μ ικ ή επ ιχ είρ η σ η . Σ το ε π τ α ν η ­ σ ια κό σ τρ α τό π ε δ ο ε π ικ ρ α το ύ σ ε α υ σ τ η ­ ρή π ειθ α ρ χ ία . Οι ά λ λ ο ι Ε λ λ η ν ε ς έ β λ ε ­ παν μ ε θ α υ μ α σ μ ό α υ τή τ η ν οργά νω σ η και ά ρ χισ α ν να τη μ ιμ ο ύ ν τα ι. Οι Ε π τα νή σ ιοι ε ίχ α ν τ η ν εμ φ ά ν ισ η ευ ρ ω π α ϊκ ο ύ σ τρ α το ύ . Α υ τή α κ ρ ιβ ώ ς η τ ά ξ η και οι ε υ ρ ω π α ϊκ έ ς σ το λ έ ς τω ν α ξιω μ α τικ ώ ν (ό ­ λ ο ι ε ίχ α ν υ π η ρ ε τή σ ε ι ε ίτ ε σ τα γ α λ λ ικ ά ,

ε ίτ ε α ρ γ ό τε ρ α σ τα α γ γ λ ικ ά τ ά γ μ α τ α τ η ς Ε π τα νή σ ο υ ), ε ίχ α ν ω θ ή σ ει τ ο υ ς Λ α λ α ί­ ο υ ς να π ισ τε ύ ο υ ν ό τι σ το π λ ε υ ρ ό τω ν Ε λ λή ν ω ν μ ά χ ο ν τα ν και Ε υρω π αίοι. Ε νας τ έ τ ο ιο ς σ τρ α τό ς β έβ α ια , π ου δ ε ν γ ν ώ ρ ι­ ζε τ η ν τ α κ τ ικ ή το υ κ λ ε φ το π ο λ έ μ ο υ , δ ε ν θ α ή τ α ν δ υ ν α τό να α ν τα π ο κ ρ ίν ε τα ι π ά­ ν τα σ τις ιδ ιό τυ π ε ς π ο λ ε μ ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς τ η ς ε π α ν α σ τα τη μ έ ν η ς Π ελ ο π ο ν ν ή σ ο υ . Ε κ ε ίν η τ η ν π ε ρ ίο δ ο ό μ ω ς, α φ ε ν ό ς οι σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ις μ ε τ ο υ ς Λ α λ α ίο υ ς ε ίχ α ν χ α ρ α κ τή ρ α α ν ο ικ τώ ν μα χώ ν σ τις ο π ο ίε ς η ο ργά νω σ η δ ιε δ ρ α μ ά τιζ ε π ρ ω τε ύ ο ν τ α ρ ό λ ο και α φ ε τ έ ρ ο υ η π α ρ ο υ σ ία τω ν Ε π τα νη σ ίω ν α π ο τε λ ο ύ σ ε σ τή ρ ιγ μ α γ ια τ ο υ ς κ λ ο ν ισ μ έ ν ο υ ς Η λ ε ίο υ ς -ο υ σ ια σ τικό και ψ υ χ ο λ ο γ ικ ό . Σ ε σ ύ σ κεψ η μ ε τ α ξ ύ τω ν α ρ χ η γ ώ ν οι Ε π τα ν ή σ ιο ι π ρ ό τε ιν α ν ά μ εσ η ε π ιθ ε τ ικ ή δ ρά σ η π ρ ιν π ρ ο λ ά β ο υ ν ο ι Λ α λ α ίο ι να ο ­ χ υ ρ ω θ ο ύ ν και να ε ν ισ χ υ θ ο ύ ν , α λλά οι Π ελ ο π ο ν ν ή σ ιο ι α ν τέδ ρ α σ α ν . Οι ά ν δ ρ ε ς τ ο υ ς δ ε ν ή τ α ν κ α τ ά λ λ η λ α ο π λ ισ μ έν ο ι και δ ε ν ε ίχ α ν επ α ρ κ ή π ο λ ε μ ο φ ό δ ια . Σ υ μ φ ώ ν η σ α ν , λοιπ όν, οι Ε π τα ν ή σ ιο ι να π ε ρ ιμ έ ν ο υ ν μ έ χ ρ ι να ε ξο π λ ισ το ύ ν π λή ­ ρ ω ς τ α π ελ ο π ο ν ν η σ ια κ ά σ ώ μ α τα . Π ο λ ­ λ ο ί ά ν δ ρ ε ς , μ ό λ ις π λ η ρ ο φ ο ρ ή θ η κ α ν ό τι σ χ εδ ια ζ ό τα ν ε π ίθ ε σ η ε ν α ν τ ίο ν τ ο υ Λ ά ­ λα, ε γ κ α τ έ λ ε ιψ α ν τ ο σ τρ α τό π εδ ο , δ ε ίγ ­ μα τ ο υ ό τι ο ι Λ α λα ίοι, α ν και σ ε δ ε ιν ή θ έ ­ ση, φ ά ν τα ζ α ν α κ ό μ η τρ ο μ ε ρ ο ί. Ξ α φ ν ικ ά κ υ κ λ ο φ ό ρ η σ α ν φ ή μ ε ς ό τ ι οι Λ α λ α ίο ι ή τα ν π ρ ό θ υ μ ο ι να δ ε χ τ ο ύ ν π ρ ο ­ τά σ ε ις , απ ό τ ο υ ς Κ ε φ α λ ο ν ίτ ε ς , γ ια π α­ ρ ά δο σ η . Οι φ ή μ ε ς α υ τ έ ς π ρ ο κ ά λ εσ α ν α ­ να σ τά τω σ η σ το ε π τα ν η σ ια κ ό σ τρ α τό π ε ­ δο, η ο π ο ία ο δ ή γ η σ ε τ ο υ ς α ρ χ η γ ο ύ ς (για να α π ο φ ύ γ ο υ ν απ οχώ ρησ η τω ν σ τρ α τιω ­ τώ ν τ ο υ ς π ου α π ειλ ο ύ σ α ν ό τι θ α φ ύ ­ γ ο υ ν ) να σ τε ίλ ο υ ν σ τις 2 Ιο υ ν ίο υ ε π ισ το ­ λή μ ε π ρ ο τά σ εις γ ια π α ρ ά δ οσ η . Ο ι Λ α ­ λ α ίο ι π α ρ έ τε ιν α ν , μ ε δ ιά φ ο ρ ε ς δ ικ α ιο λ ο ­ γ ίε ς , τ ις δ ια π ρ α γ μ α τε ύ σ ε ις γ ια να κ ε ρ δ ί­ σ ο υ ν χ ρ ό ν ο . Μ ό λ ις α υ τό έ γ ιν ε α ν τ ιλ η ­ π τό α π ο φ α σ ίσ τη κ ε γ ε ν ικ ή ε π ίθ ε σ η . Ο Γ Π λ α π ο ύ τα ς κα ι ο Δ ε λ η γ ιά ν ν η ς , ε π ικ ε φ α ­ λ ή ς τω ν Γ ο ρ τυ ν ίω ν , και ο Χ ρ ισ τό π ο υ λ ο ς, α ρ χ η γ ό ς τω ν Ο λυμπ ίω ν, θ α ε π ιτ ίθ ε ν τ ο ε ν α ν τ ίο ν τ η ς θ έ σ η ς Μ π α σ τηρ ά , έ ν α τ έ ­ τ α ρ τ ο τ η ς ώ ρ α ς απ όσ τασ η από τ ο Λ άλα. Οι Η λ ε ίο ι κα ι ο ι Ε π τα νή σ ιο ι, υπό τ ο υ ς α ­ δ ε λ φ ο ύ ς Μ ε τ α ξ ά κα ι τ ο ν Ε υ ά γ γ ε λ ο Πανά, θ α ε π ιτ ίθ ε ν τ ο ε ν α ν τ ίο ν το υ Λ άλα, ενώ ο ι Η λείο ι, υπό τ ο ν Σ ισ ίνη, μα ζί μ ε το υ ς Κ α λ α β ρ υ τιν ο ύ ς τ ο υ Φ ω τή λ α θ α π ρ ο χω ρ ο ύ σ α ν από τα α ρ ισ τε ρ ά σ τα χω ­ ριά Λ ο υ κίσ σ α κα ι Δ ο ύ κα . Α πό κα κ ό σ υ ν το ν ισ μ ό ο Π λ α π ο ύ τα ς ε π ιτ έ θ η κ ε μ ό ­ ν ο ς το υ σ τις 9 Ιο υ ν ίο υ και δ ε χ ό μ ε ν ο ς σ φ ο δ ρ ή α ν τε π ίθ ε σ η υπ ο χώ ρ ησ ε, α φ ο ύ ο ι π ρ ω τό π ε ιρ ο ι ά ν δ ρ ε ς το υ δ ε ν ά ν τ ε ξ α ν τ η ν ο ρ μ ή τω ν Λ α λα ίω ν ιπ π έω ν κα ι πεζών. Μ έσ α σ τη σ ύγχυσ η π ου δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε και ε ξ α ιτ ία ς το υ φ ο β ε ρ ο ύ καύσ ω να, ο Π λ α π ο ύ τα ς έ π α θ ε σ υ μ φ ό ρ η σ η και π έθ α ν ε . Σ το μ ε τ α ξ ύ κα ι τα ά λ λ α σ ώ μ α τα ε ί­ χαν γ υ ρ ίσ ε ι πίσω κα ι οι σ α λ π ιγ κ τέ ς τω ν Ε π τα νη σ ίω ν είχ α ν σ η μ ά ν ει υπ οχώ ρησ η.

Σ ε α υ τή τ η ν ά τυ χ η γ ια τ ο υ ς Ε λ λ η ν ε ς α ­ π ό π ειρ α σ κ ο τώ θ η κ α ν 11 Π ελ ο π ο ν ν ή σ ιο ι και 3 Κ ε φ α λ ο ν ίτ ε ς . Ο ι Λ α λ α ίο ι είχ α ν 60 νεκρ ο ύ ς. Μ ε τά τ ο θ ά ν α τ ο το υ Γ Π λ α π ο ύ τα ο Θ. Κ ο λ ο κ ο τρ ώ ν η ς έ σ τ ε ιλ ε α μ έσ ω ς σ τη θ έσ η τ ο υ τ ο ν α δ ε λ φ ό τ ο υ Δ η μ ή τρ ιο Π λα π ο ύ τα . Η τα ν μια π ολύ σω σ τή κίνησ η , α φ ο ύ ο ι π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο ι Γ ο ρ τύ ν ιο ι μ ε τ ά το θ ά ν α τ ο τ ο υ Γεώ ρ γιου ε ίχ α ν α ρ χίσ ει, φ ο ­ β ισ μ έν ο ι, να ε γ κ α τα λ ε ίπ ο υ ν τ ο σ τρ α τό ­ π εδ ο . Ο ν έ ο ς α ρ χ η γ ό ς κ α τό ρ θ ω σ ε π ολύ σ ύ ν το μ α να α ν α κ ό ψ ε ι τ η φ υ γ ή κα ι να τ ο υ ς εμ ψ υ χ ώ σ ει. Π α ρά τ η ν α π ο τυ χ ία τω ν Ε λλή νω ν, οι Λ α λ α ίο ι δ ε ν έ ν ιω θ α ν σ ιγ ο υ ρ ιά ό τα ν ο ι ε ­ χ θ ρ ο ί τ ο υ ς κτυ π ο ύ σ α ν τό σ ο κ ο ν τά σ τη “ φ ω λ ιά ” τ ο υ ς . Ε κ τό ς α υ το ύ , π α ν το ύ η κ α τά σ τα σ η ε ίχ ε π ά ρ ει δ υ σ μ ε ν ή τρ ο π ή για τ ο υ ς Τ ο ύ ρ κ ο υ ς . Ο Κ εχ α γ ιά μ π ε η ς ε ί­ χε η τ τ η θ ε ί, η π ο λ ιο ρ κ ία τ η ς Τ ρ ιπ ο λιτσ ά ς ε ίχ ε γ ίν ε ι α σ φ υ κ τικ ή κα ι ο Ο μ έ ρ Β ρυώ ν η ς ε ίχ ε κ α θ η λ ω θ ε ί σ τη Β ο ιω τία . Η μ ό ­ ν η β ο ή θ ε ια σ τη ν οπ ο ία μ π ο ρ ο ύ σ α ν να ελ π ίζο υ ν ή τα ν απ ό τ η ν Π ά τρ α . Γι' α υ τό α π ε υ θ ύ ν θ η κ α ν σ το ν Γ ιο υ σ ο ύ φ πασά και το υ ζ ή τη σ α ν να τ ο υ ς β ο η θ ή σ ε ι να δ ια ­ φ ύ γ ο υ ν από τ ο π ο λ ιο ρ κ η μ έ ν ο χω ριό το υ ς . Ε κ ε ίν ο ς έσ π ευ σ ε α μ έσ ω ς, σ τις 11 Ιο υ ν ίο υ , μ ε δ ύ ν α μ η 1.200 π εζώ ν κα ι 300 ιππέων. Τ α υ τό χ ρ ο ν α μ ε τ η ν τ ο υ ρ κ ικ ή ε ­ π ίθ εσ η οι Λ α λ α ίο ι επ ιχ είρ η σ α ν έ ξ ο δ ο , μ ε α π ο τέ λ ε σ μ α ο ι π ο λ ιο ρ κ η τ έ ς να β ρ ε ­ θ ο ύ ν α ν ά μ εσ α σ ε δ ύ ο π υρά. Ε τσ ι ο Γι­ ο υ σ ο ύ φ π έρ α σ ε ε ύ κ ο λ α σ το Λ άλα. Β λ έ ­ π ο ν τα ς τ η ν ενίσ χ υ σ η τω ν ε χ θ ρ ικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν ο ι Ε λ λ η ν ε ς θ έ λ η σ α ν να α π ο ­ μ α κ ρ υ ν θ ο ύ ν κα ι να μ ε τ α φ έ ρ ο υ ν το σ τρ α τό π ε δ ο σ τη ν ο ρ ε ιν ή Δ ίβ ρ η . Α ν τέδ ρ α σ α ν ό μ ω ς έ ν τ ο ν α ο ι Ε π τα ν ή σ ιο ι και κυ ρ ίω ς ο Α ν δ ρ έα ς Μ ε τ α ξ ά ς , π ου έ β λ ε π ε τ ο ν ε κ ν ε υ ρ ισ μ ό τω ν α ν δ ρ ώ ν το υ από τ η ν π α ρ ά τα σ η τω ν επ ιχ ειρ ή σ εω ν και από τ ις σ υ ν ε χ ε ίς δ ια φ ω ν ίε ς μ ε τ ο υ ς Π ελ ο π ο ν ν ή σ ιο υ ς . Σ το μ ε τ α ξ ύ ο Γ ιο υ σ ο ύ φ , φ ο β ο ύ μ ε ­ ν ο ς ε π ίθ ε σ η σ τη ν Π ά τρ α κ α τά τ η ν α ­ π ουσ ία το υ , α π οφ ά σ ισ ε να ε π ιτ ε θ ε ί π ρ ώ το ς σ τις 13 Ιο υ ν ίο υ , μ ε σ κοπ ό να κ α ­ τα λ ά β ε ι τα π υ ρ ο β ό λ α , να κ ά ψ ει τ ο ε λ λ η ­ ν ικ ό σ τρ α τό π ε δ ο και να ο δ η γ ή σ ε ι μ ε α ­ σ φ ά λ εια τ ο υ ς Λ α λ α ίο υ ς σ τη ν Π ά τρ α . Η μ ά χη δ ό θ η κ ε σ τη θ έσ η Π ούσι, όπ ο υ ή ­ τα ν ο χ υ ρ ω μ έ ν ο ι οι Ε λ λ η ν ες . Οι Ο λύ μπ ιοι μ ε τ ο ν Χ ρ ισ τό π ο υ λ ο β ρ έ θ η κ α ν α ν ά μ εσ α σ το υ ς Λ α λ α ίο υ ς και τ ο τ ο υ ρ κ ικ ό ιππικό, ό μ ω ς δ ε ν δ είλ ια σ α ν ο ύ τ ε σ τιγ μ ή και τ ο υ ς α ν ά γ κ α σ α ν να υπ οχω ρήσ ουν. Το σώ μα τω ν α ν δ ρ ώ ν τ η ς Α ν δ ρ ίτσ α ιν α ς ε ν ε π λά κη σ ε μ ά χη σ ώ μα μ ε σ ώ μα μ ε τ ο υ ς Τ ο ύ ρ κ ο υ ς . Ο Γ ιο υ σ ο ύ φ π ρ ο σ π ά θ η σ ε να κ υ ρ ιε ύ σ ε ι τα π υ ρ ο β ό λ α , οι Ε π τα ν ή σ ιο ι ό μ ω ς α π έκ ρ ο υ σ α ν , αν και μ ε β α ρ ιέ ς α ­ π ώ λ ε ιε ς , τ ις ε π ιθ έ σ ε ις το υ . Ο Α ν δ ρ έα ς Μ ε τ α ξ ά ς α π ο σ ύ ρ θ η κ ε π λ η γ ω μ έν ο ς και σ τα δ ύ ο χ έρ ια . Τ ελικά ύ σ τε ρ α από ε ξ ά ω ­ ρη π εισ μ α τικ ή μ ά χη ο Γ ιο υ σ ο ύ φ υπ οχώ ­ ρ η σ ε σ το Λ ά λα , α φ ή ν ο ν τα ς 200 ν ε ­ κ ρ ο ύ ς . Ο ι Ε λ λ η ν ε ς υ π ή ρ ξα ν ν ικ η τ έ ς ε-

Ο Γ εώ ργιος Σισ ίνη ς, μ έλ ο ς τη ς Φ ιλικής Ε τα ιρ εία ς και γενικ ό ς α ρ χη γό ς τω ν Ηλείω ν, π ρ ω το σ τά τη σ ε σ τις ε ν έ ρ γ ε ιε ς για την α π α λλαγή τη ς επ αρ χία ς το υ από του Λ α λα ίο υ ς (λιθο γ ρ α φ ία από σκίτσ ο το υ K razeisen).

κ ε ίν η τ η ν η μ έ ρ α (σ κ ο τώ θ η κ α ν 22 Κ ε φ α ­ λ ο ν ίτ ε ς , δ ύ ο Ζ α κ υ ν θ ιν ο ί και 60 Π ελ ο π ο ν ν ή σ ιο ι). Π α ρά τη ν ίκ η τ ο υ ς ό μ ω ς μ ετ α κ ιν ή θ η κ α ν π ρ ο ς τ η ν ο ρ ε ιν ή Δ ίβρ η. Τ η ν ε π ό μ ε ν η μ έ ρ α ο Γ ιο υ σ ο ύ φ μ ε τ ο υ ς Λ α λ α ίο υ ς και τα γ υ ν α ικ ό π α ιδ α έ ­ φ υ γ α ν γ ια τ η ν Π ά τρ α , α φ ο ύ π ρ ώ τα σ ο ύ ­ β λ ισ α ν μ ε ρ ικ ο ύ ς α ιχ μ α λ ώ το υ ς π ου είχ α ν σ υ λ λ ά β ε ι σ τις π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ε ς σ υ μ π λο ­ κ έ ς . Μ ε τ ά τ η ν α να χώ ρ ησ ή τ ο υ ς ο ι Ε λ λ η ­ ν ε ς , θ ρ ια μ β ε υ τ έ ς , ε ισ ή λ θ α ν σ το Λ ά λα και α φ ο ύ λ ε η λ ά τη σ α ν τ ο χω ριό το π υ ρ π ό λη σ α ν από ά κρ η σ ε ά κρ η . Η ε λ λ η ν ικ ή ν ίκ η ε ίχ ε μ εγ ά λ η σ η μ α ­ σία. Ο ι Λ α λα ίο ι, “ τα κ α λ ύ τε ρ α τ ο υ φ έ κ ια το υ Μ ό ρ ιά ", ε ίχ α ν ε ξ ο υ δ ε τ ε ρ ω θ ε ί και η π ερ ιο χ ή α π α λ λ ά χ θ η κ ε απ ό έ ν α ν ε π ικ ίν ­ δ υ ν ο α ν τίπ α λ ο . Από τ η ν Π ά τρ α ο ι Λ α λ α ί­ ο ι ε π ιβ ιβ ά σ τη κ α ν σ ε π λοία κα ι έ φ υ γ α ν γ ια τ η ν Α ν α το λή . Δ υ σ τυ χ ώ ς ο ι Ε π τα ν ή σ ιο ι π ου σ υ μ μ ε ­ τε ίχ α ν σ τη ν ε κ σ τ ρ α τ ε ία ε ν α ν τ ίο ν το υ Λ ά λ α π λή ρ ω σ α ν π ολύ α κ ρ ιβ ά τ ο π α τρ ιω ­ τ ικ ό τ ο υ ς α ίσ θ η μ α κα ι τ η γ ε ν ν α ιό τ η τ ά το υ ς . Η α γ γ λ ικ ή δ ιο ίκ η σ η τ η ς Ε π τα νή σου, ε φ α ρ μ ό ζ ο ν τ α ς α π έν α ν τι σ τη ν ε λ ­ λ η ν ικ ή επ α νά σ τα σ η τ η ν π ο λ ιτικ ή το υ Λ ο ν δ ίν ο υ , έ λ α β ε σ κ λ η ρ ό τ α τα μ έτρ α . Μ ε ψ ή φ ισ μ α τ η ς Γ ερ ο υ σ ία ς απ οφ ασ ίσ τη κ ε η δ ίω ξη όσ ω ν έ λ α β α ν μ έ ρ ο ς σ τη ν ε κ σ τρ α τ ε ία . Ο ι π ε ρ ιο υ σ ίε ς τ ο υ ς δ η μ ε ύ ­ τη κ α ν κα ι ο ι ίδ ιο ι α ν τιμ ε τώ π ισ α ν π ο ιν ι­

κ έ ς δ ιώ ξε ις . Ο π ρ ό ε δ ρ ο ς τ η ς Γερ ο υ σ ία ς σ υ ν έ τ α ξ ε κ α τα δ ικ α σ τικ ή π ρ ο κ ή ρ υ ξη ε ­ ν α ν τίο ν τω ν α ρ χ η γ ώ ν τω ν Ε π τα νησ ίω ν ε θ ε λ ο ν τ ώ ν , μ ε τ η ν ο π ο ία τ ο υ ς κ α λ ο ύ σ ε να ε π ισ τρ έ ψ ο υ ν γ ια να δ ικ α σ το ύ ν. Ο μω ς οι π ρ ο κ η ρ ύ ξε ις , οι φ ο β ε ρ έ ς π ο ιν ές , οι τ ο π ο τ η ρ η τ έ ς , ο ι α σ τυ ν ό μ ο ι, τα α γ γ λ ικ ά π λο ία π ου π ερ ιπ ο λ ο ύ σ α ν δ ια ρ κώ ς, δ ε ν κ α τό ρ θ ω σ α ν να σ υ γ κ ρ ο τή σ ο υ ν τ ο υ ς Ε π τα ν ή σ ιο υ ς. Οι σ υ λ λ ή ψ εις , οι δ η μ ε ύ σ ε ις κα ι ο ι φ υ λ α κ ίσ ε ις ή τα ν α δ ιά ­ κ ο π ες , α λλά α δ ιά κ ο π η ή τα ν κα ι η ε π ικ ο ι­ νω ν ία τω ν Ε π τα ν ή σ ω ν μ ε τ η ν επ α να σ τα τ η μ έ ν η η π ε ιρ ω τικ ή Ε λλά δα . Χ α ρ α κ τη ρ ι­ σ τική υ π ή ρ ξε η π ερ ίπ τω σ η το υ Δ ιο ν ύ σ ι­ ο υ Σ ε μ π ρ ικ ο ύ ο ο π ο ίο ς, τ ρ α υ μ α τ ισ μ έ ­ ν ο ς μ ε τ ά τη μ ά χη το υ Λ ά λα , κ α τ έ φ υ γ ε σ τη Ζ ά κ υ ν θ ο γ ια να θ ε ρ α π ε υ τ ε ί. Σ υ ν ε λ ή φ θ η α μ έσ ω ς κα ι α π ε λ ε υ θ ε ρ ώ θ η κ ε μ ό ν ο μ ε τ ά τ η ν κ α τα β ο λ ή υ π έ ρ ο γ κ η ς χ ρ η μ α τ ικ ή ς ε γ γ ύ η σ η ς . Μ ό λ ις θ ε ρ α π ε ύ ­ τ η κ ε , ο η ρ ω ικ ό ς Ζ α κ υ ν θ ιν ό ς δ ρ α π έ ­ τ ε υ σ ε και ξα ν α π έρ α σ ε σ τη ν Π ε λ ο π ό ν ν η ­ σο. Το ε θ ε λ ο ν τ ικ ό σ ώ μα τω ν α δ ελ φ ώ ν Μ ε τα ξά , το υ Γερ ά σ ιμ ο υ Φ ω κά και το υ Ε υ ά γ γ ε λ ο υ Π ανά, κ α θ ώ ς κα ι ο ι Ζ α κ υ ν θ ιν ο ί π ο λ ε μ ισ τ έ ς π ου έ λ α β α ν μ έ ρ ο ς σ τη ν π ο λ ιο ρ κ ία το υ Π ύ ρ γο υ , ή τα ν ο π ρ ώ το ς “ φ ό ρ ο ς α ίμ α τ ο ς ” π ου κ α τ έ θ ε σ α ν τα Ε π τά ν η σ α γ ια τ η ν ε θ ν ικ ή υ π ό θ εσ η . Οι ά ν δ ρ ε ς α υ το ί α π ο τέ λ ε σ α ν τ ο υ ς π ρ ο ­ δ ρ ό μ ο υ ς και τ ο υ ς ο δ η γ ο ύ ς γ ια τ ις ε κ α ­ τ ο ν τ ά δ ε ς Ε π τα ν ή σ ιο υ ς ε θ ε λ ο ν τ έ ς που έσ π ευ σ α ν να β ο η θ ή σ ο υ ν ε ν ε ρ γ ά τ ο υ ς α γ ω ν ιζ ό μ ε ν ο υ ς α δ ε λ φ ο ύ ς το υ ς .

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΟΥ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Υ ΕΘ Ν Ο ΥΣ, Τόμος IB ', Ε κ δ ο τικ ή Α.Ε., Α θή ν α ι, 1979. (2) Δ ιο νυ σ ίο υ Κόκκινους Η Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Η ΕΠ Α ΝΑ ΣΤΑ ΣΙΣ, Τόμος 2ος. Α θή να ι, 1957. ( 3 )Σπυρίδω νος Τρικούπη: ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ ΤΗΣ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Η Σ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ, Τόμος Α ’, Α θή να ι, 1925. (4) Κ ω νσταντίνου Π απ α ρρ ηγόπ ουλου: ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΟΥ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Υ ΕΘ Ν Ο ΥΣ, Τόμος 9ος, Α θή να , 1983. (5) Χρ. Α. Σ τα σ ινό π ο υ λο υ : ΛΕΞ ΙΚ Ο ΤΗΣ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Η Σ ΕΠΑ ΝΑ ΣΤΑ ΣΕΩ Σ ΤΟΥ 1821, Τόμος Γ ’, εκ δ . Δ ε δ ε μ ά δ η , Α θή να 1979. (6) Γιάννη Δ ε μ έ τ η : Ο Δ Η Γ Ο Σ Μ Ο Υ Σ Ε ΙΟ Υ Σ Ο Λ Ω Μ Ο Υ ΚΑΙ Ε Π ΙΦ Α Ν Ω Ν ΖΑ Κ ΥΝ Θ ΙΩ Ν . Α θή να , 1987. (7) Λ εω νίδα Ζώ η: ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ ΤΗΣ ΖΑ Κ ΥΝΘ Ο Υ, Α θή να , 1955. (8 )Σ .Θ . Λ ά σ κα ρ ι: Δ ΙΠ Λ Ω Μ Α Τ ΙΚ Η ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ ΤΗΣ Ε Λ Λ Α Δ Ο Σ , ΤΟ Μ Ο Σ Α ’ (1821-1914), Α θή να ι, 1947.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ν ΙΚ Ο Σ ΣΤΕΦ Α ΝΟ Υ

Ο ΠΟ ΛΕΜ ΙΚΟ Σ ΣΤΑΥΡΟΣ Ε ΙΝ Α Ι ΑΝΑΜ Φ ΙΒΟΛΑ ΜΙΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ ΗΘΙΚΗ Α Μ Ο ΙΒΗ . ΠΕΡΙΒΑΛΛΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΛΗ ΤΟΥ ΗΡΩ ΙΣΜ Ο Υ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΝΥΠΕΡΒΛΗΤΟΥ ΘΑΡΡΟΥΣ ΣΤΑ ΠΕΔΙΑ ΤΩΝ ΜΑΧΩΝ. 01 ΑΠΟΔΕΚΤΕΣ ΤΗΣ Α Μ Ο ΙΒ Η Σ ΑΥΤΗΣ ΕΠΕΔΕΙΞΑΝ ΚΑΙ ΑΠΕΔΕΙΞΑΝ ΤΟΝ ΗΡΩ ΙΣΜ Ο ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΟΥΣ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΙΣΤΗ Ο Π ο λ εμ ικ ό ς Σ τα υ ρ ό ς το υ 1940, Α ’ τά ξη ς (χρυσό σ τέ μ μ α ) - όψη και πίσω π λευρ ά.

44

ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ, ΚΑΤΩ

Ο ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΑΠΟ ΣΚΛΗΡΟΤΑΤΕΣ

ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΜΕ ΚΙΝΔΥΝΟ

Τ Ο '/

ΤΗΣ ΙΔ ΙΑ Σ ΤΟΥΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. 1

9

* 1

0

Δ Ε Ν ΕΙΝ Α Ι ΤΥΧΑΙΟ ΤΟ ΟΤΙ ΤΟ ΠΟΛΕΜ ΙΚΟ ΑΥΤΟ ΜΕΤΑΛΛΙΟ ΦΕΡΕΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ

Π ο λ ε μ ικ ό ς Σ τα υ ρ ό ς το υ 1940 είν α ι δ ιά δ ο χ η η θ ικ ή α μ ο ιβ ή το υ Π ο λ ε ­ ΤΗ ΜΟΡΦΗ, ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ μ ικ ο ύ Σ τα υ ρ ο ύ το υ 1917, που κό σ μη σ ε τα σ τή θ η τω ν ηρώ ω ν το υ Α ’ ΠΠ, τ η ς ε κ σ τρ α τ ε ία ς σ τη ν Ο υ κρ α νία και τ η ς ε κ σ τρ α τ ε ία ς σ τη Μ ικρ ά ΣΥΜ ΒΟ ΛΟ Υ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ, Ασία. Ο Π ο λ εμ ικ ό ς Σ τα υ ρ ό ς το υ 1917 ή τα ν μια λ ιτή και τα υ τό χ ρ ο ν α ε ­ π ιβ λ η τικ ή σ χεδίασ η το υ Γάλλου γ λύ π τη Andre R iv a u d , ^ ιδ ιά ζο ν σ χή­ μα, αλλά ε λ λ η ν ικ ό τ α τ η μ ο ρ φ ή και π αράσ τασ η. Δ ε ν ε π ρ ό κ ε ιτο για κ α ν ο νικ ό σ ταΠΟΥ υ ρό , ΕΤΣΙ ΚΙ ΑΛΛΙΩ Σ α λλά για μια σ ύ ν θ εσ η που π ρ ο σ ο μ ο ία ζε τ ο σ χήμα το υ σ τα υ ρ ο ύ , έ χ ο ν τα ς έν α κα τα κό ρ υ φ ο αρχαίο ε λ λ η ν ικ ό ξίφ ο ς σ το κ έ ν τρ ο και κάτω από α υ τό μια ο ρ ιζό ντια , π α ρ α λ λ η ­ ΑΝΤΙΠΡΟ ΣΩΠΕΥΕΙ ΤΗΝ λό γ ρ α μ μ η σε σ χήμα επ ιγρα φ ή, μ ε τη ρήση “ Η ΤΑΝ Η ΕΠΙ ΤΑΣ” . Το ό λο σ ύ μ π λ εγμ α π ε­ ρ ιέ β α λ λ ε έν α λ ιτό , α λλά κα λ ο σ χ εδ ια σ μ έν ο , δ ά φ ν ινο σ τεφ ά ν ι. Το μ ε τά λ λ ιο ή τα ν α ρ ­ ΠΙΣΤΗ, ΤΗ ΘΥΣΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ γ υ ρ ό ή επ ά ρ γυ ρ ο , η δ ε α σ η μ έν ια λάμψ η το υ δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ σ ε έ ξ ο χ η α ν τίθ ε σ η μ ε τη ν τα ιν ία α ν ά ρ τη σ η ς, η οπ οία ή τα ν μ α ύρ η, μ ε σ τε ν έ ς κ υ α ν ές λ ω ρ ίδ ε ς σ τα ά κρ α τη ς . ΑΥΤΑΠΑΡΝΗΣΗ.

Ο

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Σ υ γ κ ρ ιτικ ό σχέδιο τω ν Π ο λεμ ικ ώ ν Σ τα υ ρ ώ ν το υ 1 9 1 7 (α ρ ισ τερ ά ) και το υ 1940 (δ εξιά ). Π ρ ό κ ειτα ι για δύο εν τελ ώ ς δ ια φ ο ρ ε τικ έ ς σ χεδ ιά σ εις. Α μ φ ό τερ ο ι α νήκουν σ τη ν Α ’ τά ξη . Ο Σ τα υ ρ ό ς το υ 1917 φ έ ρ ε ι χά λκινη δάφ νη πάνω σ τη ν ταινία α νά ρ τη σ η ς, η οποία και δηλώ νει την Α ’ τά ξη ενώ ο Σ τα υ ρ ό ς το υ 1940 φ έ ρ ε ι το χρ υσ ό σ τέμ μ α .

Ο Π ο λ εμ ικ ό ς Σ τα υ ρ ό ς τη ς Β ασ ιλικής Χω ροφ υλα κής. Π α ρ α τη ρ ή σ τε τα χ ρ ώ μ α τα σ τη ν ταινία α νά ρ τη σ η ς, κ α θώ ς και τη χ ρ ο ν ο λ ο γ ία σ τη ν πίσω π λευρ ά (1 9 4 6 α ν τί 1940).

Ο Π ο λ εμ ικ ό ς Σ τα υ ρ ό ς το υ 1940 ή τα ν μια ε ν τ ε λ ώ ς κα ιν ο ύ ρ για σ χεδίασ η που π ρ ο σ ο μ ο ία ζε το γ α λ λ ικ ό α ν τίσ το ιχ ο σ τα υ ρ ό , το π ερ ίφ η μ ο "C roix De Guerre” . Δ ε ν γ ν ω ρ ίζ ο υ μ ε γ ια τί έ ν α τό σ ο π ρ ω τό ­ τυ π ο και επ ιβ λ η τικ ό π ο λ εμ ικ ό μ ε τά λ λ ιο όπω ς ο Σ τα υ ρ ό ς το υ 1916-17 έπ ρ επ ε να α λ λ ά ξε ι τό σ ο ρ ιζικά σ τη μ ο ρ φ ή και σ το σ χήμα. Μ ια απλή α λ λ α γή τ η ς η μ ε ρ ο μ η ­ ν ία ς σ το πίσω μ έρ ο ς , από “ 1916-1917” σε “ 1940” , ίσως να α ρ κο ύ σ ε. Ισως το “ β εν ιζ ε λ ικ ό ” π α ρελθόν το υ Π ο λ εμ ικ ο ύ Σ τα υ ρ ο ύ το υ 1917 να έ ρ ιχ ν ε βα ρ ιά τη σκιά το υ πάνω σ το υ ς δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ς και εμ π ν ευ σ τές το υ ν έο υ μ ε τα λ λ ίο υ και έτσ ι να κ ρ ίθ η κ ε πως ο ν έ ο ς σ τα υ ρ ό ς έπ ρ επ ε να είν α ι δ ια φ ο ρ ε τ ικ ό ς από τ ο ν π ρ ο η γ ο ύ ­ μ εν ο . Θ υ μ ίζο υ μ ε εδ ώ πως οι κ α λ έ ς σ χε­ δ ιά σ εις η θ ικ ώ ν α μ οιβώ ν, δ ε ν θ α έπ ρ επ ε να ε γ κ α τα λ ε ίπ ο ν τα ι έ τσ ι ε ύ κ ο λ α . Το Τάγ­ μα το υ Φ οίνικα για π α ρ ά δ ειγμ α , έ γ ιν ε ά­ ν ε τα “ β α σ ιλ ικ ό ” το 1936 μ ε μια απλή και κα λ α ίσ θ η τη π ρ ο σ θ ή κ η σ τέ μ μ α το ς πάνω από τ ο σ τα υ ρ ό τ η ς κ ά θ ε τά ξ η ς . Ισως τα γ ε γ ο ν ό τα το υ μ οιρ α ίο υ 1940 να θ ε ω ρ ή ­ θ η κ α ν τό σ ο σ η μ α ν τικά , ώ σ τε η δ η μ ι­ ο υ ρ γ ία ε ν ό ς τ ε λ ε ίω ς ν έ ο υ π ο λ εμ ικ ο ύ σ τα υ ρ ο ύ να θ ε ω ρ ή θ η κ ε ε π ιβ ε β λ η μ έ ν η . Οπως και να έ χ ο υ ν τα π ρ ά γμα τα , ο Π ο λ εμ ικ ό ς Σ τα υ ρ ό ς το υ 1940 π ή ρ ε τη μ ο ρ φ ή που γ ν ω ρ ίζ ο υ μ ε σ τις 11 Ν ο ε μ β ρ ί­ ου 1940, μ ε τ ο ν Α να γκα σ τικό Ν όμο 2646/1940 (ΦΕΚ Α', 389) “ Π ερ ί η θ ικ ώ ν α­ μοιβώ ν δια δ ια κ ε κ ρ ιμ έ ν ο ς π ρ ά ξεις ". Σ υ γ κ εκ ρ ιμ έ ν α , ο Π ο λ ε μ ικ ό ς Σ τα υ ρ ό ς το υ 1940 θ εσ π ίσ θ η κ ε να δ ίδ ε τ α ι α υ σ τη ρ ά και μ ό ν ο ν “ ....διά τα ς επί το υ π εδ ίο υ τ η ς μ ά ­ χ η ς δ ια κ ε κ ρ ιμ έ ν ο ς π ρ ά ξε ις ". Π ρ ο φ α νώ ς για να σ υ μ π ε ρ ιλ η φ θ ο υ ν και ο λο ι οσοι τ ε λ εσ α ν τ έ τ ο ιε ς α ξιό λ ο γ ε ς π ρ ά ξεις από τ η ν π ρώ τη μ έρ α το υ π ο λ έμ ο υ , θ εσ π ίσ θ η ­ κ ε η α ν α δ ρ ο μ ική ισχύς το υ Ν όμ ου (από τις 28 Ο κ τω β ρ ίο υ 1940), σ ύμφ ω να μ ε το ά ρ θ ρ ο 10 το υ ε ν λόγω ν ο μ ο θ ε τ ή μ α το ς . Ο Π ο λ εμ ικ ό ς Σ τα υ ρ ό ς α π ο ν έμ ετα ι με βάση τ η ν α ξία τ η ς π ρ ά ξη ς α υ τή ς κ α θ εα υ τή ς και όχι μ ε κ ρ ιτή ρ ιο το β α θ μ ό . Οι σ τρ α τιω τικ ο ί κ ά θ ε β α θ μ ο ύ , από τ ο ν απλό σ τρ α τιώ τη ω ς τ ο ν α ρ χ ισ τρ ά τη γ ο , μπ ο­ ρ ο ύ ν να α π ο κ τή σ ο υ ν α υ τή ν τ η ν η θ ικ ή α­ μ ο ιβ ή μ ό ν ο ν αν τ η ν α ξίζο υ ν και αν α π έ­ δ ε ιξα ν τ η ν α ξία τ ο υ ς σ το π εδ ίο τ η ς μ ά ­ χ η ς . Η α π ονομή είν α ι η ίδια για ό λα τα Οπλα και τα Σ ώ ματα , χω ρίς κα μ μ ία δ ια ­ φ ο ρ οπ οίησ η . Ε κ τό ς από ά το μ α , η η θ ικ ή α υ τή α μ ο ιβ ή μ π ο ρ ο ύ σ ε να α π ο ν έμ ετα ι και σ τις π ο λ ε μ ικ έ ς σ η μ α ίες μ ο νά δ ω ν και σχηματισμώ ν. Είναι χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό ό τι ο Π ο λ ε μ ικ ό ς Σ τα υ ρ ό ς το υ 1940 κο σ μ εί τη σ ημαία τ η ς Σ χ ο λή ς Ε υελπ ίδω ν, ενώ α νά ­ μ εσ α σε ά λ λ ε ς τ ιμ ή θ η κ ε και η σ ημαία το υ Ε λ λ η ν ικ ο ύ Ε κ σ τρ α τε υ τικ ο ύ Σ ώ μ α το ς σ τη ν Κ ορέα. Α π ο ν ο μ ές το υ Π ο λ εμ ικ ο ύ Σ τα υ ρ ο ύ το υ 1940 έγ ιν α ν για ό λη τ η ν π ερ ίο δ ο το υ ε λ λ η ν ο -ιτα λ ικ ο ύ π ο λ έμ ο υ , γ ια τ ο ν άνισο

45 *■*»

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

46 ***

αγώ να μ ε τ ο υ ς Γ ερ μ α ν ο ύ ς και γ ια ό λη τ η ν π ερ ίο δ ο ως το 1945. Π ο λ εμ ικ ο ί Σ τα υ ρ ο ί δ ό θ η κ α ν και γ ια τ ο ν ε μ φ ύ λ ιο , α λλά και σ το υ ς μ α χ η τέ ς τ η ς Κ ο ρ έα ς. Η μ ο να δ ική π ο λ εμ ικ ή σ ύ γκρ ο υ σ η γ ια τ η ν οπ οία ο υ δ ε ίς έ λ α β ε έσ τω και α υ τό το μ ικρ ό δ ε ίγ μ α ευ γ ν ω μ ο σ ύ ν η ς τ η ς π α τρ ίδ α ς, ή ­ τα ν α υ τή σ τη ν Κύπ ρο το 1974. Οι η ρ ω ικ ές π ρ ά ξεις τω ν π ο λ εμ ισ τώ ν μας ε κ ε ί, κα θ ώ ς και η α υ τα π ά ρ νη σ η τ η ς ΕΛΔΥΚ, έ μ ε ιν α ν χω ρίς α ν τα μ ο ιβ ή . Α νθρω π οι π ά λεψ α ν και π έθ α ν α ν σ τη ν Κύπ ρο μ α χ ό μ εν ο ι μ ε τις ο ρ δ έ ς το υ “ Α τ τ ίλ α ” χω ρίς έν α ε υ χ α ρ ι­ στώ, χω ρίς, έσ τω , έ ν α τυ π ικ ό σ ύ μ β ο λο τ ι­ μ ή ς γ ια να δ ε ίχ ν ο υ ν σ τα π αιδιά και τα εγ γ ό ν ια το υ ς . Επισήμω ς τα γ ε γ ο ν ό τα το υ 1974 “ δ ε ν α π ο τε λ ο ύ ν π ό λ ε μ ο ” , είν α ι δ η ­ λ α δ ή σαν να λ έ μ ε ό τι δ ε ν σ υ ν έβ η σ α ν π ο­ τ έ ! Υ π εν θ υ μ ίζο υ μ ε εδ ώ ό τι και η Μ ικρ α ­ σ ια τική Ε κ σ τρ α τε ία ε ίχ ε ά δ ο ξο και θ λ ιβ ε ­ ρό τ έ λ ο ς , ό μ ω ς οι ά ξιο ι π ο λ ε μ ισ τέ ς τ η ς Σ τρ α τιά ς Μ ικρ ά ς Ασίας τιμ ή θ η κ α ν μ ε το ν Π ο λ εμ ικ ό Σ τα υ ρ ό το υ 1917. Αν ε ν ο χ λ ο ύ ­ σαν τ ο υ ς ιθ ύ ν ο ν τ ε ς τα “ β α σ ιλ ικ ά ” σ ύμ ­ β ο λ α το υ Σ τα υ ρ ο ύ το υ 1940, κ ά λ λ ισ τ α θ α μπ ο ρ ο ύσ α ν να α π ο ν είμ ο υ ν ένα ν έο Π ο λ ε ­ μ ικό Σ τα υ ρ ό το υ 1974, που θ α έ φ ε ρ ε , ό ­ πως θ α ό φ ε ιλ ε , τα ν έα π ο λ ιτεια κ ά σ ύ μ β ο ­ λα. Α λ λ ω σ τε έ ν α ς τ έ τ ο ιο ς σ τα υ ρ ό ς υπάρ­ χει: δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε μ ε το Ν ο μ ο θ ε τικ ό Δ ιά τα γ μ α 376/1974 και οι σ τα υ ρ ο ί κ α τα ­ σ κ ευ ά σ τη κ α ν και π α ρ α δ ό θ η κ α ν σ τις Ε νο ­ π λ ε ς Δ υ ν ά μ εις . Το βασ ικό σ χήμα το υ Π ο­ λ ε μ ικ ο ύ Σ τα υ ρ ο ύ το υ 1940 δ ια τ η ρ ή θ η κ ε , όπω ς επ ίσ ης και η τα ιν ία α ν ά ρ τη σ ή ς το υ . Τα μόνα σ το ιχ εία που α φ α ιρ έ θ η κ α ν ή τα ν τα σ τέ μ μ α τα και το βα σ ιλικό μ ο ν ό γ ρ α μ μ α σ το κ έ ν τρ ο . Το έ μ β λ η μ α τ η ς Ε λ λ η ν ικ ή ς Δ η μ ο κ ρ α τία ς δ εσ π ό ζει σ τη ν κ ο ρ υ φ ή το υ Σ τα υ ρ ο ύ , τα σ τή θ η ό μ ω ς τω ν τιμ η μ έ ν ω ν αγω νισ τώ ν τ η ς Κύπ ρου π α ρ α μ έν ο υ ν άδ εια από κ ά θ ε ε ίδ ο ς η θ ικ ή ς α μ ο ιβ ή ς για το α ίμα που έχ υ σ α ν γ ια τ η ν π α τρίδ α . Από τη δ ική μας π λ ευ ρ ά θ α χ ειρ ο κ ρ ο το ύ σ α μ ε κ ά θ ε μ ε λ λ ο ν τικ ή ε ν έ ρ γ ε ια τ η ς π ο λ ιτεία ς που θ α έ χ ε ι ω ς σκοπό να τιμ ή σ ει τ ο υ ς α ν ­ θ ρ ώ π ο υ ς α υ το ύ ς , έσ τω και κ α θ υ σ τε ρ η ­ μ ένα , μ ε όπ οια τιμ η τ ικ ή διά κρισ η κ ρ ίν ει α νά λο γα μ ε τ η ν π ερίπ τω σ η. Α ς ε π ισ τρ έ φ ο υ μ ε ό μ ω ς σ το ν Π ο λ εμ ι­ κό Σ τα υ ρ ό το υ 1940. Οπως είπ α μ ε, το σ χέδ ιο το υ Σ τα υ ρ ο ύ έ χ ε ι έ ν τ ο ν η ο μ ο ιό ­ τ η τ α μ ε το γ α λ λ ικ ό Π ο λ εμ ικ ό Σ τα υ ρ ό “ Croix De Guerre” . Π ρ ό κ ειτα ι, όπω ς ανα ­ φ έ ρ ε ι και το δ ιά τα γ μ α 2646/40, γ ια μια χ ά λ κ ιν η κ α τα σ κ ευ ή σ ε σ χήμα σ τα υ ρ ο ύ μ ε (θ ε ω ρ η τικ έ ς ) δ ια σ τά σ εις 4 x 4 ε κ α τ ο ­ σ τώ ν, π ου π λ α τα ίν ει π ρ ο ς τ α ά κρ α τω ν τεσ σ ά ρ ω ν βραχιόνω ν. Ο Σ τα υ ρ ό ς φ έ ρ ε ι δ ύ ο δ ια σ τα υ ρ ω μ έν α ξίφ η α νά μεσ α σ το υ ς β ρ α χ ίο ν ες , μ ε τ ις λ α β έ ς π ρος τη βάση. Σ το κ έ ν τρ ο το υ υπ ά ρ χει κ ύ κ λ ο ς δ ια μ έ ­ τρ ο υ 15 χιλιο σ τώ ν, μ έσ α σ το ν οπ οίο ε ικ ο ν ίζ ε τα ι το ε σ τ ε μ μ έ ν ο μ ο ν ό γ ρ α μ μ α το υ Β α σ ιλέω ς Γεω ργίου Β' (δ ύ ο κ εφ α λ α ία Γάμα υπό γω νία, τα οπ οία τ έ μ ν ο υ ν το ένα τ ο ά λ λ ο χιασ τί). Το μ ε τά λ λ ιο είν α ι ε σ τ ε μ ­ μ έν ο και μέσ α από τη σ φαίρα σ τη ν κ ο ­ ρ υ φ ή το υ σ τέ μ μ α το ς δ ιέ ρ χ ε τα ι ο κ ρ ίκ ο ς

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Σ χ έδ ιο το υ γα λλικού π ο λεμ ικ ο ύ σ τα υ ρ ο ύ , γνω στού ω ς “ C roix de G uerre” . Η σχεδίαση το υ ελ λη νικο ύ Π ο λ εμ ικ ο ύ Σ τα υ ρ ο ύ το υ 1940 φ α ίν ετα ι πως δ έ χ θ η κ ε σ α φ είς επ ιρ ρ ο ές από α υ τή τη γαλλική η θ ικ ή αμο ιβή.

Σ χ έδ ιο Α γγλω ν κ α τα σ κ ευ α σ τώ ν ηθικώ ν αμοιβώ ν και π αρασήμω ν για το ν Π ο λεμ ικ ό Σ τα υ ρ ό το υ 1940. Εντύπω ση π ρ ο κ α λεί η χρ ήσ η β ρ ετα ν ικ ο ύ σ τέ μ μ α το ς α ν τί το υ ελ λη νικ ο ύ !

α ν ά ρ τη σ η ς τ η ς τα ιν ία ς το υ μ ετα λ λ ίο υ , η οποία α π ο τε λ ε ίτα ι από τ ρ ε ις ίσ ες σε π λά­ τ ο ς ρ α β δ ώ σ εις. Οι δ ύ ο ε ξ ω τ ε ρ ικ έ ς ρα­ βδ ώ σ εις έ χ ο υ ν β α θ ύ ε ρ υ θ ρ ό χρώ μα, ενώ η κ ε ν τρ ικ ή είν α ι χ ρ ώ μ α το ς β α θ έ ο ς κυ α ­ νού. Α υ τά α ν α φ έ ρ ε ι το δ ιά τα γμ α . Ο μω ς οι κ α τά κα ιρ ο ύ ς κ α τα σ κ ε υ α σ τέ ς το υ μ ε τ α λ ­ λ ίο υ και τ η ς τα ιν ία ς είχ α ν δ ια φ ο ρ ε τικ ή ά ­ ποψη και κ α τα σ κ εύ α ζα ν ο υ σ ια σ τικά ό ,τι τ ο υ ς β ό λ ε υ ε ή τ ο υ ς ά ρ εσ ε. Ετσι σ ή μ ερ α σ υ ν α ν το ύ μ ε μ εγ ά λ η π οικιλία κ α τα σ κ ευ ­ ώ ν το υ Π ο λ εμ ικ ο ύ Σ τα υ ρ ο ύ το υ 1940, μ ε έ ν τ ο ν ε ς δ ια φ ο ρ έ ς σ το μ έ γ ε θ ο ς , σ το μ έ ­ τα λ λ ο που χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ ε , σ τη ν π ο ιό ­

τη τ α τ η ς κ α τα σ κ ευ ή ς και σε π ο λ λ ές από τις λ ε π τ ο μ έ ρ ε ιε ς τ η ς σ χεδία σ ης. Ενώ, για π α ρ ά δ ειγ μ α , το σ τέ μ μ α σε ο ρ ισ μ έ ­ νο υ ς Σ τα υ ρ ο ύ ς είν α ι κ ιν η τό μέσ ω μιας μ ικ ρ ή ς α ν ά ρ τη σ η ς (τύπ ου μ ε ν τε σ έ ) σ το πάνω μ έ ρ ο ς το υ μ ετα λ λ ίο υ , σε κά π ο ιες ά λ λ ε ς κ α τα σ κ ε υ έ ς το σ τέ μ μ α και ο σ τα υ ρ ό ς α π ο τε λ ο ύ ν εν ια ίο κ ο μ μ ά τι μ ε ­ τά λ λ ο υ , π ρ εσ σ α ρ ισ μ ένο σ το σ χήμα α υ τό . Οι σ τα υ ρ ο ί α υ το ί είν α ι σ υ ν ή θ ω ς μ ικρο ύ μ ε γ έ θ ο υ ς και κάπ οιοι έ χ ο υ ν και τ η ν ε ξ ή ς ιδ ια ιτε ρ ό τη τα : Το σ τέμ μ α είν α ι α γ γ λικό ! Φ α ίν ετα ι ό τι ο Α γ γλ ο ς κ α τα σ κ ευ α σ τή ς το υ ς θ εώ ρ η σ ε τ ο α γ γ λ ικ ό σ τέ μ μ α ω ς πιο κ α λ α ίσ θ η το το υ ε λ λ η ν ικ ο ύ ή απλώ ς βα ­ ρ έ θ η κ ε να σ χεδ ιά σ ει κά τι κα ιν ο ύ ρ γιο και χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ ε τα σ χέδια π ου γνώ ρ ιζε! Α ρ γ ό τε ρ α ά λ λ ο ι κ α τα σ κ ε υ α σ τέ ς δ ιό ρ θ ω ­ σαν το λ ά θ ο ς και α ν τικ α τέ σ τη σ α ν τ ο α γ ­ γ λ ικ ό σ τέμ μ α μ ε ε λ λ η ν ικ ό . Ο γ ρ ά φ ω ν ό ­ μω ς έ χ ε ι εν το π ίσ ε ι το υ λ ά χ ισ το ν τ ρ ε ις δ ια φ ο ρ ε τ ικ έ ς π ο ικ ιλ ίες Π ο λ εμ ικ ο ύ Σ τα υ ρ ο ύ , μ ικ ρ ο ύ μ εν μ ε γ έ θ ο υ ς και ε λ λ η ­ ν ικ ο ύ σ τέ μ μ α το ς , αλλά μ ε ο υ σ ιώ δ εις δ ια ­ φ ο ρ έ ς μ ε τα ξ ύ τ ο υ ς σ τη σ χεδίασ η και τη ν κ α τα σ κ ευ ή . Α λ λ ε ς κ α τα σ κ ε υ έ ς δ είχ ν ο υ ν να είν α ι από φ θ η ν ό μ έτα λ λ ο , χω ρίς ιδια ί­ τε ρ η π ο ιό τη τα σ τις λ ε π τ ο μ έ ρ ε ιε ς και φ έ ­ ρ ο υ ν χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό δ ιά τ ρ η το σ τέμ μ α σ τη ν κ ο ρ υ φ ή , τ ο οπ οίο σ υ ν δ έ ε τα ι μ ε μ ε ­ ν τ ε σ έ μ ε το σώμα το υ σ τα υ ρ ο ύ . Η κ α τα ­ σ κευ ή είν α ι κα κή και λίγο μ ε γ α λ ύ τε ρ η π ίεσ η σ το σ τέ μ μ α ή σ το σ τέ λ ε χ ο ς το υ μ ε ­ τα λ λ ίο υ π ρ ο κ α λ εί ζημιά. Σ ε ά λ λ ο υ ς π ο λ ε ­ μ ικ ο ύ ς σ τα υ ρ ο ύ ς το βα σ ιλικό μ ο ν ό γ ρ α μ ­ μα σ το κ έ ν τ ρ ο ά λ λ ο τε φ έ ρ ε ι τ ο λ α τιν ικ ό II κά τω από το σ ύ μ π λ εγμ α τω ν γ ρ α μ μ ά ­ τω ν και ά λ λ ο τε όχι. Οι δ ια φ ο ρ έ ς φ θ ά ­ ν ο υ ν α κό μ η και σ τη ν πίσω π λ ευ ρ ά τω ν σ τα υρώ ν, η οπ οία π ρ έπ ει να είν α ι επ ίπ ε­ δη και να φ έ ρ ε ι μ όνο τ η ν η μ ε ρ ο μ η ν ία “ 1940” . Κ ά θ ε κ α τα σ κ ευ α σ τή ς χ ά ρ α ξε α­ ν ά γ λ υ φ α τ η ν η μ ε ρ ο μ η ν ία α υ τή σ ε όποιο σ τυ λ α ρ ιθ μ ώ ν ή θ ε λ ε ή το υ ά ρ εσ ε κ α τα ­ σ κευ α σ τικά . Σ ε μια κοπή μ ά λισ τα το “ 1940” π ε ρ ιβ ά λ λ ε τα ι από κύ κλ ο , ό μ ο ιο με α υ τό ν π ου π ε ρ ικ λ ε ίε ι τ ο βα σ ιλικό μ ο ν ό ­ γ ρ α μ μ α σ τη ν όψ η το υ σ τα υ ρ ο ύ . Ο Π ο λ ε μ ικ ό ς Σ τα υ ρ ό ς το υ 1940 χ α ρ α ­ κ τ η ρ ίζ ε τα ι και από μια ά λλη ιδ ια ιτε ρ ό τη ­ τα: α νά λο γα μ ε τ η ν τά ξ η το υ μ ετα λ λ ίο υ α λ λ ά ζει και ο χ ρ ω μ α τισ μ ό ς το υ σ τέ μ μ α ­ το ς , που από χ ά λκινο σ τη Γ ’ τ ά ξ η γ ίν ε τα ι α ρ γ υ ρ ό γ ια τη Β ’ και χ ρ υ σ ό γ ια τ η ν Α ’ τά ­ ξη . Α υ τή η π ρ ω το τυ π ία δ ε ν επ α ν α λ α μ β ά ­ ν ε τα ι σε κ α ν ένα ά λλο ε λ λ η ν ικ ό μ ε τά λ λ ιο ε κ τ ό ς το υ Π ο λ εμ ικ ο ύ Σ τα υ ρ ο ύ τ η ς Βασι­ λ ικ ή ς Χ ω ρ ο φ υ λ α κ ή ς, που είν α ι π α νο μ ο ιό ­ τυ π ο ς μ ε α υ τό ν π ου π ερ ιγ ρ ά φ ο υ μ ε εδώ , ε κ τ ό ς από τ η ν η μ ε ρ ο μ η ν ία σ τη ν πίσω π λ ευ ρ ά (1946 α ν τί 1940) και σ τη ν τα ιν ία α ν ά ρ τη σ η ς. Η τ ε λ ε υ τ α ία έ χ ε ι τα χ ρ ώ μ α τα τ η ς τα ιν ία ς το υ Π ο λ εμ ικ ο ύ Σ τα υ ρ ο ύ το υ 1940, α λλά α ν τίσ τρ ο φ α : κυ α νό σ κο ύρ ο σ τις ε ξ ω τ ε ρ ικ έ ς ρ α β δ ώ σ εις και β α θ ύ κ ό κ κ ιν ο σ τη ν κ ε ν τρ ικ ή . Ο Π ο λ ε μ ικ ό ς Σ τα υ ρ ό ς το υ 1940 μπ ο­ ρ ο ύ σ ε να α π ο ν ε μ η θ ε ί σ υ νο λικά τέ σ σ ε ρ ις φ ο ρ έ ς για κ α θ ε μ ία από τ ις τ ά ξ ε ις το υ . Ο

Α να γκα σ τικό ς Ν ό μ ο ς 3120/1942 τρ ο π ο ­ π οίησ ε τ ο ν π ρ ο γ ε ν έ σ τε ρ ο ν ό μ ο το υ 1940, κ α θ ο ρ ίζο ν τα ς (α νά μ εσ α σ ε ά λλα ) ό τι ο Π ο λ εμ ικ ό ς Σ τα υ ρ ό ς έπ ρ επ ε να είν α ι απαρ α ιτή τω ς Γ ’ τ ά ξ η ς σ τη ν π ρώ τη απ ονομή. Για κ ά θ ε π ρ ό σ θ ετη α π ονομή δ ε ν έδ ιν α ν άλλο μ ε τά λ λ ιο , α λλά ο τιμ ώ μ ε ν ο ς το π ο ­ θ ε τ ο ύ σ ε πάνω σ τη ν τα ιν ία το υ μ ετα λ λ ίο υ το υ έν α μ ικρ ό σ τέμ μ α (δ ια μ έ τρ ο υ , κα τά π ρο σ έγγισ η, ε ν ό ς ε κ α το σ το ύ ), χ ά λκινο για τη Γ ’ τά ξ η , α ρ γυ ρ ό γ ια τη Β' τ ά ξ η και χ ρυσ ό για τ η ν Α ' τά ξη . Ε π ειδή α υ τό ακ ο ύ γ ε τα ι και ε ίν α ι π ολύπ λοκο, π α ρ α θ έ ­ τ ο υ μ ε σ το υ ς α ν α γ ν ώ σ τες τη δ ιε υ κ ρ ιν ι­ σ τική δ ια τα γ ή 2/2/1949 π ου ε ξέ δ ω σ ε το ΓΕΣ και υ π ο γρ ά φ ει ο τ ό τ ε υ π ο υ ρ γό ς Π. Κ α ν ελ λ ό π ο υ λ ο ς: “ Σ υ νεπ ώ ς π ρ ο α γω γήν ε ις α μ έσ ω ς α ν ω τέρ α ν τ ά ξ ιν π ρ ο ϋ π ο θ έ τε ι π ρ ο α γω γήν ε ις τ η ν α υ τή ν τά ξ ιν ΕΠΙ ΤΡΕΙΣ ΣΥ Ν Ε ΧΕΙΣ ΦΟΡΑΣ διά επ ικ ο λ λ ή σ ε ­ ων ΤΡΙΩ Ν Σ ΤΕ Μ Μ Α Τ Ω Ν ” . Μ ε ά λλα λόγια, κ ά θ ε ν έα α π ονομή Π ο λ εμ ικ ο ύ Σ τα υ ρ ο ύ δ ε ν σ ή μ α ινε και απ όδοσ η ά λλο υ ε ν ό ς μ ε ­ τα λ λ ίο υ σ το ν π α ρα λήπ τη, α λλά μ ό νο το υ σ χ ετικο ύ δ ιπ λ ώ μ α το ς. Μ ε τά λ λ ιο δ ιν ό τα ν ε κ ν έο υ μ ό ν ο ν ό τα ν ο τιμ ώ μ ε ν ο ς μ ετα π η δ ο ύ σ ε σ τη ν α ν ώ τερ η τά ξ η , έ χ ο ν τα ς σ υμ π λη ρώ σ ει τέ σ σ ε ρ ις σ υ ν ε χ ό μ ε ν ε ς α­ π ο ν ο μ ές σ τη ν π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν η . Δ η λα δ ή , αν έ φ ε ρ ε τ ο ν Π ο λ εμ ικ ό το υ Σ τα υ ρ ό μ ε τρ ία χ ά λκινα σ τέμ μ α τα σ τη ν τα ινία , α υ τό σήμ α ινε ό τι ε ίχ ε τ ιμ η θ ε ί σ υ νο λικά τέ σ σ ε ρ ις φ ο ρ έ ς μ ε το Σ τα υ ρ ό Γ' τά ξ η ς . Ν έο α ν ­ δ ρ α γ ά θ η μ ά το υ θ α το υ ε π έ τρ ε π ε να α λ ­ λ ά ξε ι σ τη σ το λ ή το υ το Σ τα υ ρ ό τ η ς Γ ’ τ ά ­ ξη ς μ ε τ ο χ ά λ κινο σ τέμ μ α , μ ε α υ τό ν τη ς Β' τ ά ξ η ς μ ε τ ο α ρ γ υ ρ ό σ τέμ μ α , και να π ρ ο σ θ έ τε ι μ ικρ ά α ρ γυ ρ ά σ τέ μ μ α τα σ τη ν τα ιν ία το υ μ ε τα λ λ ίο υ το υ γ ια κ ά θ ε ν έα α­ π ονομ ή κ.ο.κ. Σ υ νο λ ικ ά και μ ε α υ τό ν το ν τρ όπ ο, κά π ο ιο ς μ π ο ρ ο ύ σ ε να τ ιμ η θ ε ί 12 φ ο ρ έ ς (3 τ ά ξ ε ις χ 4 α π ο ν ο μ ές έ κ α σ τη ) για τις α ξιό λ ο γ ε ς π ρ ο ς τη ν π α τρ ίδ α υ π η ρ ε­ σ ίες το υ . Π ρ έπ ει να σ η μ ειω θ ε ί ό τι μ ε δ ια ­ τα γ ή τ η ς π ρ ώ τη ς μ ε τα π ο λ ε μ ικ ή ς π ερ ιό ­ δου α ν τικ α τα σ τά θ η κ α ν τα μ ικρ ά α υ τά σ τέμ μ α τα τω ν π ρ ό σ θ ετω ν α π ονομ ώ ν μ ε μ ικρ ά ά σ τρ α το υ α υ το ύ μ ε γ έ θ ο υ ς και το υ ιδίου, κ α τά τά ξ η , χ ρ ω μ α τισ μ ο ύ (χάλκινα -α ρ γυρ ά -χρ υσ ά ). Ο Π ο λ εμ ικ ό ς Σ τα υ ρ ό ς είνα ι α ν α μ φ ι­ σ β ή τη τα έν α πολύ σ η μ α ν τικ ό μ ε τά λ λ ιο και έ τσ ι α ν τιμ ε τω π ίζ ε τα ι από το υ ς κα ν ο ­ νισ μ ο ύ ς. Υ π ή ρ ξε ιδ ια ίτερ η μ έρ ιμ ν α ώ σ τε οι α π ο ν ο μ ές να γ ίν ο ν τα ι το σ υ ν το μ ό τε ρ ο δ υ ν α τό και μ ε ιδ ια ίτερ η επ ισ η μ ό τη τα . Οι π ρ ο τά σ εις α π ο ν ο μ ή ς υ π ο β ά λ λ ο ν τα ν ιε ­ ρ α ρχικά και χω ρίς α ρ γοπ ορία. Α υ τό β έ ­ βαια ή τα ν σ χ ετικό , κα θ ώ ς οι μ ό ν ε ς ά μ ε ­ σ ες και χω ρίς ά λ λ η διατύπ ω σ η α π ο ν ο μ ές μ π ορούσ αν να γ ίν ο υ ν μ ό ν ο ιδ ιο χείρ ω ς από τ ο ν βασιλιά. Αν μ ά λισ τα κ ρ ίν ο υ μ ε από το γ ε γ ο ν ό ς ό τι οι κα τα σ τά σ εις σε τ έ ­ τ ο ιε ς ε μ π ό λ ε μ ε ς π ερ ιό δ ο υ ς - δ ε ν ή τα ν ι­ δ ια ίτε ρ α ε υ ν ο ϊκ έ ς , μ ά λλ ο ν π ο λλο ί δ ικ α ι­ ούχοι ά ρ γη σ α ν δ ρ α μ α τικ ά να α π ο λ α ύ ­ σ ουν μιά τ έ τ ο ια τιμ ή . Οι τ ε λ ε τ έ ς α π ονο ­ μής ό φ ε ιλ α ν να είν α ι όσο το δ υ ν α τό λ α ­ μ π ρ ό τε ρ ε ς “ π αρουσ ία τ η ς Μ ο νά δ ο ς, τω ν

Φ ω τογρ α φ ία το υ Α ν τισ τρ α τή γ ο υ Ιω άννη Π ίτσ ικ α , δ ιο ικ η τή το υ Τ μ ήμ α τος Σ τρ α τιά ς Δ υ τικ ή ς Μ α κ εδ ο ν ία ς . Η εντυπ ω σ ια κή σειρά ηθικώ ν αμοιβώ ν που φ έ ρ ε ι σ το σ τή θ ο ς του π ερ ιλα μ β ά ν ει α μ φ ό τε ρ ο υ ς το υ ς Π ο λεμ ικ ο ύ ς Σ τα υ ρ ο ύ ς το υ 1917 και το υ 1940. Είναι χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό ό τι οι η θ ικ έ ς α μ ο ιβ ές για το ν π όλεμ ο το υ 1940 (οι τρ ε ις τε λ ε υ τ α ίε ς ) έχουν απλά π ρ ο σ τ ε θ ε ί δίπλα σ τις π α λ α ιό τερ ες , χω ρίς να έ χ ε ι α κ ο λ ο υ θ η θ ε ί το σ χ ετικό π ρω τόκολλο α νά ρ τη σ η ς.

το π ικώ ν Α ρχώ ν και κα το ίκ ω ν τ η ς Π ό λ εω ς ή Χ ω ρίου (τόπ ου α π ο ν ο μ ή ς) π ρ ο ς π αρα­ δ ε ιγ μ α τισ μ ό ν και ά μ ιλ λ α ν ” , όπως α ν α φ έ ­ ρ ει η Γενική Δ ια τα γ ή το υ ΓΕΣ τ η ς 2/2/49. Το ά ρ θ ρ ο 7 μ ά λισ τα το υ A.N. 2646/40, κα ­ θ ο ρ ίζ ε ι ως και τ ο π οιός έ χ ε ι κλ η ρ ο ν ο μ ικ ό δ ικα ίω μ α πάνω σ το ν Π ο λ εμ ικ ό Σ τα υ ρ ό σε π ερίπ τω σ η θ α ν ά το υ το υ δ ικα ιο ύ χο υ . Αν λοιπ όν ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς δ ε ν έ χ ε ι υ π ο δ ε ίξε ι κάπ οιο σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο πρόσω πο ω ς π αρα­ λ ή π τη π ριν π εθ ά ν ε ι, α υ τό μ α τα ο Π ο λ εμ ι­ κό ς Σ τα υ ρ ό ς (όπως και ά λ λ ε ς α π ο ν ο μ ές για α ν δ ρ α γ α θ ία , όπω ς το Α ρ ισ τείο Α ν δ ρ εία ς) π ε ρ ιέ ρ χ ε τα ι σ το ν π ρ ω τό το κ ο γιο το υ ή, ε λ λ ε ίψ ε ι γ ιο υ , σ τη ν π ρ ω τό το κ η κό ρ η . Δ ικα ιω μ α τικ ά α κ ο λ ο υ θ ο ύ ν κα τά σ ειρ ά η χήρ α , ο π α τέρ α ς , η μ η τέ ρ α και τα α δ έλ φ ια το υ ν εκ ρ ο ύ . Ο ν ο μ ο θ έ τ η ς επ ί­ σης π ρ ο β λ έπ ει ό τι ο Π ο λ ε μ ικ ό ς Σ τα υ ρ ό ς α φ α ιρ είτα ι από τ ο υ ς δ ικ α ιο ύ χ ο υ ς ό τα ν α υ το ί π ερ ιπ έσ ο υ ν σ ε μια σ ειρ ά α ξιό π ο ι­ νω ν π ρ ά ξεω ν ή “ ε ν γ έ ν ε ι δια τ η ς δια γω ­ γ ή ς τω ν κ α τα σ τά ν τα ς α ν α ξίο υ ς τ η ς το ια ύ τη ς τ ιμ ή ς ” . Ο γ ρ ά φ ω ν δ ε ν γ ν ω ρ ίζει σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ε ς π ερ ιπ τώ σ εις π ου να επ ι­ β ε β α ιώ ν ο υ ν α ν κά τι τ έ τ ο ιο σ υ ν έβ η π ο τέ. Ο Π ο λ ε μ ικ ό ς Σ τα υ ρ ό ς ιερ α ρ χ ικ ά θ ε ω ­ ρ είτα ι από τις σ π ο υ δ α ιό τε ρ ε ς α π ο ν ο μ ές και φ ε ρ ό μ ε ν ο ς μαζί μ ε ά λ λ α π αράσ ημα και μ ε τά λ λ ια έ χ ε ι τη δ ική το υ ξεχ ω ρ ισ τή θ έσ η . Φ έρ ε τα ι α μ έσ ω ς μ ε τά τα π α ράσ η­

μα και τ ο Α ρ ισ τε ίο Α ν δ ρ εία ς και π ρ ο η γ εί­ τα ι π ά ντα το υ Μ ε τα λ λ ίο υ Ε ξα ιρ έτω ν Π ρ ά ξεω ν και το υ Μ ε τα λ λ ίο υ Σ τρ α τιω τι­ κ ή ς Α ξία ς . Ε ν ν ο είτα ι ό τι π ρ ο η γ είτα ι πα­ ν τ ό ς ά λλου α ν α μ ν η σ τικ ο ύ μ ετα λ λ ίο υ , σ τρ α τιω τικ ο ύ και μη. Ο λ ο κ λ η ρ ώ ν ο ν τα ς τ η ν α ν α φ ο ρ ά μας, θ α α φ ιερ ώ σ ο υ μ ε τ ις τ ε λ ε υ τ α ίε ς γ ρ α μ μ έ ς σ το υ ς σ υ λ λ έ κ τ ε ς και σ το υ ς μ ε λ ε τ η τ έ ς τω ν η θ ικ ώ ν αμοιβώ ν. Ο Π ο λ εμ ικ ό ς Σ τα υ ρ ό ς το υ 1940, π αρά τη μ εγ ά λ η η θ ικ ή το υ α ξία , δ ε ν είν α ι δ υ σ τυ χ ώ ς ο ύ τ ε σπά­ ν ιο ς , ο ύ τ ε α κ ρ ιβ ό ς. Γι’ α υ τό ε υ θ ύ ν ο ν τα ι κά π ο ιες υ π η ρ εσ ίες, π ου β ιά σ τη κα ν να χ α ρ α κ τη ρ ίσ ο υ ν τα μ ε τά λ λ ια σ τις α π ο θ ή ­ κ ε ς τ ο υ ς ως μ έ τα λ λ ο για λιώ σ ιμο και να δ ιο χ ε τε ύ σ ο υ ν σ τη ν α γο ρ ά ο λ ό κ λ η ρ ο υ ς σ ά κκ ο υ ς μ ε η θ ικ έ ς α μ ο ιβ έ ς που δ ε ν έ ­ φ θ α σ α ν π ο τέ σ το υ ς δ ικ α ιο ύ χ ο υ ς . Ο Π ο­ λ ε μ ικ ό ς Σ τα υ ρ ό ς το υ 1940, όπω ς και π ο λ­ λά ά λλα ε λ λ η ν ικ ά μ ετά λ λ ια , κ α τ έ λ η ξ ε σ τη ν α γο ρ ά δ ιό τι κα ν έν α ς α ρ μ ό δ ιο ς δ ε ν σ κ έ φ θ η κ ε ό τι, κα λώ ς ή κακώ ς, α π ο τε λ ε ί κ ο μ μ ά τι τ η ς ισ το ρ ία ς τ η ς π α τρ ίδ α ς. Οπως η σ ημαία δ ε ν α φ ή ν ε τ α ι π ο τέ στα σ κο υπ ίδ ια ό τα ν π αλιώ σ ει, έ τσ ι κα ι α υ τά τ α μ ε τά λ λ ια έ π ρ επ ε να κ α τα σ τρ α φ ο ύ ν β ά σ ει π ρ ω το κ ό λ λ ο υ , όπω ς γ ίν ε τα ι και με έ ν α σωρό ά λλα σ τρ α τιω τικ ά υ λικά που δ ε ν έ χ ο υ ν ο ύ τ ε το έν α χ ιλ ιο σ τό τ η ς η θ ι­ κ ή ς α ξία ς τω ν π αρασ ήμω ν και τω ν μ ετα λ λίω ν.Κάποιοι π ο λέμ η σ α ν, μάτω σ αν και α­ κ ρ ω τη ρ ιά σ θ η κ α ν γ ια τ η ν π α τρ ίδ α και η π α τρ ίδ α τ ο υ ς τίμ η σ ε μ ε κάπ οιο από α υ τά . Ο ρ ισ μ ένο ι, ε ίτ ε από ά γνοια , ε ίτ ε γ ια ά λ λ ο υ ς λ ό γ ο υ ς, δ ε ν π ήγα ν π ο τέ να τα ζη τή σ ο υ ν και οι η θ ικ έ ς α μ ο ιβ έ ς τω ν κ ό ­ πων τ ο υ ς έ μ ε ιν α ν σ τα σ ακιά σ τα υ π ό γεια κά π ο ια ς υ π η ρεσ ία ς. Κ α ν έν α ς δ ε ν το υ ς α­ ν α ζή τη σ ε και έ τσ ι τα σ ακιά π ω λή θ η κα ν και β γ ή κ α ν σ το δ ρ ό μ ο . Γ ι’ α υ τό οι σ υ λ λ έκ τ ε ς α ς μ η ν α ν α ζη τή σ ο υ ν σ π α ν ιο τη τα σ το ν Π ο λ εμ ικ ό Σ τα υ ρ ό το υ 1940, ε κ τ ό ς μ ερ ικ ώ ν δ ύ σ κο λω ν κ α τα σ κ ευ α σ τικ ώ ν π οικιλιώ ν. Φ υσικά δ ε ν υ π ά ρ χουν ψ ε ύ τικ ο ι Π ο λ εμ ικ ο ί Σ τα υ ρ ο ί, ε κ τ ό ς ο ρ ισ μ ένω ν π ού “ π ρ ο ή χ θ η σ α ν ” σε α ν ώ τερ η τά ξ η ό ­ τ α ν κάπ οιοι ε π ιτή δ ε ιο ι έβ α ψ α ν ή επ ιχ ρ ύ ­ σωσαν τα σ τέ μ μ α τά τ ο υ ς για να τ ο υ ς πωλ ή σ ο υ ν σε υ ψ η λ ό τε ρ η τιμ ή σ τη ν αγορά.

47 ■■■

Β ΙΒ ΛΙΟ ΓΡΑΦ ΙΑ (1) Prince D im itri R om anoff: THE ORDERS, MEDALS AND HISTORY O F GREECE, C openhagen, 1987. (2) Γεώ ργιος Μ π ελ δ έκο ς: ΤΑΓΜΑΤΑ Α Ρ ΙΣΤΕ ΙΑ Σ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΜΕΤΑΛΛΙΑ ΤΗΣ Ε Λ Λ Α Δ Ο Σ, εκδ. Π ολεμ ικού Μ ο υ σ είο υ , Α θήνα, 1991. (3) Γεώ ργιος Δ η μα κόπ ο υλος: GREEK ORDERS AND MEDALS, Α θή να , 1961. (4 )Συλλο γή Ν ομ οθετημ ά τω ν.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

“ΚΥΑΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ” ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Α ΓΓΕ ΛΟ Σ Δ Α Λ Α Σ Σ Η Ν Ο Σ ΙΩ Α Ν Ν Η Σ Μ Α Ν ΣΟ Λ Α Σ

ΤΗΝ ΑΝΟ ΙΞΗ ΤΟΥ 1942 Η ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΕΞΑΠΕΛΥΣΕ ΤΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ, Η ΟΠΟΙΑ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΝΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΡΩΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΛΕΝΙΝΓΚΡΑΝΤ Ω Σ ΤΗΝ ΚΑΣΠΙΑ ΘΑΛΑΣΣΑ. Ο Μ Ω Σ ΑΥΤΗ ΤΗ ΦΟΡΑ Ο ΧΙΤΛΕΡ Δ Ε Ν ΑΠΟΣΚΟΠΟΥΣΕ ΠΛΕΟΝ ΣΕ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΕΣ Ν ΙΚΕΣ ΓΟΗΤΡΟΥ ΟΠΩΣ Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΜΟΣΧΑΣ, ΑΛΛΑ ΣΕ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ Ν ΙΚΕΣ ΟΠΩΣ Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΩΝ ΤΟΥ ΚΑΥΚΑΣΟΥ. 01 ΓΕΡΜ ΑΝΟ Ι ΠΟΤΕ Δ Ε Ν ΘΑ ΠΛΗΣΙΑΖΑΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΤΗΝ

49

ΤΕΛΙΚΗ ΝΙΚΗ ΟΣΟ ΕΚΕΙΝΟ ΤΟ ΚΑΛΟ ΚΑΙΡΙ: ΤΟ ΣΕΠΤΕΜ ΒΡΙΟ ΜΙΑ ΓΕΡΜ ΑΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΙΑ ΑΠΕΙΧΕ Μ Ο ΝΟ 100 ΜΕΤΡΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΤΑΜΟ ΒΟΛΓΑ, ΣΕ ΜΙΑ ΠΟΛΗ ΠΟΥ ΛΕΓΟΤΑΝ ΣΤΑΛΙΝΓΚΡΑΝΤ - ΕΚΕΙ ΟΠΟΥ ΘΑ ΚΑΤΕΡΡΕΑΝ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ Μ ΙΑΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ.

Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΟΥ 1942 ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

ββ

■■

Η ά ν ο ιξη το υ 1942 β ρ ή κ ε τ ο υ ς Γερ ­ μ α ν ο ύ ς σ ε π λή ρ η κ ιν η τ ικ ό τ η τ α σ το α ν α ­ τ ο λ ικ ό μ έτω π ο , κ α θ ώ ς οι Ρώσοι π ε ρ ν ο ύ ­ σ αν τ ις χ ε ιρ ό τ ε ρ ε ς σ τιγ μ έ ς τ ο υ ς . Σ το Β ο ρ ρ ά , τ ο Λ έ ν ιν γ κ ρ α ν τ α ν τ ισ τ ε κ ό τ α ν σ ε μια π ο λ ιο ρ κ ία τό σ ο σ τε ν ή , ώ σ τε α ν ά ­ μ εσ α σ το υ ς υ π ερ α σ π ισ τές το υ ε μ φ α ν ί­ ζ ο ν τ α ν τα π ρ ώ τα μ ε μ ο ν ω μ έ ν α σ υ μ π τώ ­ μ α τα κα ν ιβ α λ ισ μ ο ύ . Τ α υ τό χ ρ ο ν α η γ ε ρ ­ μ α νικ ή γ ρ α μ μ ή το υ μ ετώ π ο υ β ρ ισ κ ό τα ν σ ε απ όσ τασ η α ν α π ν ο ή ς από τη Μ όσχα. Οι Ρώσοι ή τα ν α π ο φ α σ ισ μ έν ο ι να υ π ερ α σ π ισ θ ο ύ ν τ η ν π ρ ω τε ύ ο υ σ ά τ ο υ ς , α λλά ο ι δ ια δ ο χ ικ έ ς ή τ τ ε ς τ ο υ ά μ εσ ο υ π α ρ ε λ ­ θ ό ν τ ο ς δ ε ν ε π έ τρ ε π α ν μ εγ ά λ η α ισ ιο δ ο ­ ξία σ τη σ τρ α τιω τικ ή τ ο υ ς η γεσ ία . Ο ι Γ ερ μ α ν ο ί ε ίχ α ν κ ά θ ε λ ό γ ο να ε ίν α ι α ισ ιό δ ο ξο ι - έσ τω και α ν η Μ όσ χα και τ ο Λ έ ν ιν γ κ ρ α ν τ δ ε ν ε ίχ α ν κ υ ρ ιε υ θ ε ί, ή τα ν ολοφ ά νερο ό τι η επ ιχ είρ η σ η “ B a rb a ro ssa ” ε ίχ ε π ε τ ύ χ ε ι σ ε γ ε ν ικ έ ς γ ρ α μ μ έ ς τ ο υ ς α ν τ ικ ε ιμ ε ν ικ ο ύ ς σ κο π ο ύ ς τη ς . Το μ ό ν ο π ου χ ρ ε ια ζ ό τ α ν π λ έ ο ν ή τα ν μια α κ ό μ α δ ιείσ δ υ σ η σ τα α ν α το λ ικ ά . Η ε ­ π ίθ εσ η τ η ν ο π ο ία σ χ εδ ία ζ ε η Α ν ώ τα τη Γ ερ μ α ν ικ ή Δ ιο ίκη σ η έ φ ε ρ ε τ η ν κω δ ική ο νο μ α σ ία “ Κ υ α νή Ε π ιχ είρ η σ η ” κα ι το σ χ έδ ιό τ η ς ή τ α ν απλό, α λ λ ά κα ι α ξ ε π έ ­ ρ α σ το ω ς σ τρ α τη γ ικ ή κίν η σ η . Ενώ ο ι Ρώ­ σοι υ π ερ α σ π ίζο ν τα ν τ ις δ ύ ο κ υ ρ ιό τ ε ρ ε ς π ό λ ε ις τ ο υ ς σ το Β ο ρ ρ ά , οι γ ε ρ μ α ν ικ έ ς μ ο ν ά δ ε ς θ α ε π ιτ ίθ ε ν τ ο σ το Ν ό το , 900 km μ α κρ ιά απ ό τη Μ όσχα, σ το χ ε ύ ο ν τα ς σ το μ εγ α λ ε ιώ δ η Κ α ύ κα σ ο και τ ις π ε τ ρ ε ­ λ α ιο π η γ έ ς το υ . Τα ά ρ ισ τη ς π ο ιό τ η τα ς π ε τρ έ λ α ιά το υ θ α γ ίν ο ν τ α ν τ ο “ α ίμ α ” τ ο ο π ο ίο θ α έ δ ιν ε ζω ή σ τις γ ε ρ μ α ν ικ έ ς μ η ­ χ α ν ο κ ίν η τ ε ς μ ο ν ά δ ε ς , ο ι ο π ο ίε ς μ ε τ ά θ α σ υ ν έ τ ρ ιβ α ν τη σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ η μάζα το υ Ε ρ υ θ ρ ο ύ Σ τρ α το ύ μ ε μια τ ε λ ικ ή κύ κλ ω ση από κά τω π ρ ο ς τ α πάνω. Η “ Κ υ α νή Ε π ιχ είρ η σ η " α π ο τ ε λ ε ίτ ο απ ό δ ύ ο φ ά σ εις. Η π ρ ώ τη σ υ ν ίσ τα το σ το σ χ η μ α τισ μ ό μ ια ς γ ιγ ά ν τια ς “ λ α β ίδ α ς ", η ο π ο ία θ α ε γ κ λ ώ β ιζ ε σ το ε σ ω τε ρ ικ ό τ η ς τ ο ν κ ύ ρ ιο ό γ κ ο το υ σ ο β ιε τικ ο ύ σ τ ρ α τ ε ύ ­ μ α το ς τ ο ο π ο ίο β ρ ισ κ ό τα ν σ τη ν π ερ ιο χ ή μ ε τ α ξ ύ τω ν π ο τα μ ώ ν Ν τ ό ν ε τ ς και Ντον. Η α ρ ισ τε ρ ή σ ια γό να τ η ς λ α β ίδ α ς θ α ξ ε ­ κ ιν ο ύ σ ε από τ η ν π ερ ιο χ ή Ο ρ έ λ -Κ ο υ ρ σ κ μ ε κ α τ ε ύ θ υ ν σ η ν ο τιο -α ν α το λ ικ ή , εν ώ η δ ε ξ ιά από τ ο Τ α γ α ν ρ ό γ κ μ ε κ α τ ε ύ θ υ ν σ η α ν α το λ ικ ή . Ο ι δ ύ ο σ ια γ ό ν ες θ α έ κ λ ε ιν α ν δ υ τικ ά το υ Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ. Η δ ε ύ τ ε ρ η και κ υ ρ ιό τε ρ η φ ά σ η το υ σ χ εδ ίο υ π ερ ιε λ ά μ β α ν ε μια τ α υ τ ό χ ρ ο ν η ε π ίθ εσ η σ το ν ο ­ ρ ειν ό ό γ κ ο τ ο υ Κ α υ κά σ ο υ και κ α τά λ η ψ η τω ν π ετρ ε λ α ιο π η γ ώ ν το υ . Σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο σ χ έδ ιο , η κ α τά λ η ψ η τ η ς π ό λ η ς τ ο υ Σ τ ά λ ιν γ κ ρ α ν τ δ ε ν ή τα ν α π α ρ α ίτη τη . Θ α ή τ α ν α ρ κ ε τ ό α ν απ λώ ς η π ό λη ε ξ ο υ δ ε τ ε ρ ω ν ό τ α ν ω ς β ιο μ η χ α ν ι­ κό κα ι δ ια μ ε τ α κ ο μ ισ τικ ό κ έ ν τ ρ ο . Π ρ ά γ ­ μ α τι, τ ο Σ τ ά λ ιν γ κ ρ α ν τ δ ε ν φ α ιν ό τα ν μ ε τίπ ο τα να δ ια θ έ τ ε ι τ η ν α ίγ λ η π ου α π έ κ τη σ ε α ρ γ ό τε ρ α , ο ύ τ ε φ α ίν ε τα ι να υ π ή ρ χ ε ε κ ε ί κά π ο ια σ η μ α ν τικ ή σ υ γ κ έ ­ ντρ ω σ η σ ο β ιε τικ ώ ν σ τρ α τευ μ ά τω ν . Α ρα η ε ξ ο υ δ ε τ έ ρ ω σ ή τ ο υ ή τ α ν μια α π ο σ το λή

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

η οπ ο ία τα ίρ ια ζ ε α π ό λ υ τα σ το έ ρ γ ο τ η ς Α ερ ο π ο ρ ία ς και το υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Φ υσ ικά ο ι σ υ ν έ π ε ιε ς ε ν δ ε χ ό μ ε ν η ς ε ­ π ιτυ χ ία ς τ η ς “ Κ υ α ν ή ς Ε π ιχ είρ η σ η ς" θ α ή τα ν ο λ έ θ ρ ιε ς γ ια τη Ρωσία. Η σ τέρ η σ η , τω ν κα υ κα σ ια ν ώ ν π ε τρ ε λ α ίω ν ό χ ι μ ό νο θ α α κ ιν η το π ο ιο ύ σ ε τη σ ο β ιε τικ ή π ο λ ε ­ μ ική μ η χ α ν ή , α λ λ ά θ α τ η ς σ τε ρ ο ύ σ ε και τ ο ν Β όλγα, ο ο π ο ίο ς α π ο τε λ ο ύ σ ε τη ζω ­ τικ ή ο δ ό μ ε τ α φ ο ρ ά ς σ υ μ μ α χ ικ ο ύ υ λ ικ ο ύ από τ η ν Κασπία Θ ά λασ σ α π ρ ο ς τ η ν υ π ό ­ λοιπ η Ρωσία. Η δη, μ έσ α απ ό α υ τ ό ν τ ο ν π ο τα μ ό -σ ύ μ β ο λ ο π ερ ν ο ύ σ α ν φ ο ρ τ η γ ί­ δ ε ς οι ο π ο ίε ς μ ε τ έ φ ε ρ α ν κ ά τι π α ρ ά ξεν α ο χ ή μ α τα τα οπ ο ία ά κ ο υ γ α ν σ το α σ τε ίο ό ν ο μ α “ J e e p ” , κα θ ώ ς και α μ ε ρ ικ α ν ικ ά μ α χ η τικ ά α ερ ο π λ ά ν α τα ο π ο ία σ υ μ π λ ή ­ ρ ω να ν τ α κ ε ν ά σ ε μια ξε π ε ρ α σ μ έ ν η α ε ­ ρ ο π ο ρ ία π ου π ρ ο σ π α θ ο ύ σ ε να α ν τ ιμ ε ­ τω π ίσ ει έ ν α ν ε χ θ ρ ό ο ο π ο ίο ς π ρ ο η γ ε ίτο κ α τά π ολύ σ ε π ο ιό τη τα . Οι Ρώσοι είχ α ν α π ό λ υ το δ ίκ ιο π ου α π ο κ α λο ύ σ α ν α υ τό ν τ ο ν π ο τα μ ό “ Μ η τ έ ρ α Β ό λγα ". Ο λη τη δ ιε ξα γ ω γ ή τ η ς γ ε ρ μ α ν ικ ή ς ε ­ π ιχ είρ η σ η ς ε ίχ ε α ν α λ ά β ε ι η Ο μ ά δ α Σ τρ α τιώ ν Ν ό το υ , υπό τ η ν η γ ε σ ία το υ Σ τρ α τά ρ χ η Fedor von Bock. Το ν ε υ ρ α λ γ ι­ κό κ έ ν τ ρ ο τ η ς ε π ίθ ε σ η ς κ α τ ε ίχ ε η 6η Σ τρ α τιά τ ο υ Σ τρ α τη γ ο ύ Friedrich Paulus. Κ ύρ ια α π ο σ το λή τ η ς ή τα ν η κά λ υ ψ η το υ α ρ ισ τε ρ ο ύ π λ ε υ ρ ο ύ τ η ς ε π ίθ ε σ η ς σ το ν Κ α ύ κα σ ο. Δ ε υ τ ε ρ ε ύ ο υ σ α α π ο σ το λή τ η ς ή τα ν η κ α τά λ η ψ η το υ Β όλγα σ τη ν π ε ρ ιο ­ χ ή τ ο υ Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ, κ ά τι τ ο ο π ο ίο δ ε ν

θ α α π α ιτο ύ σ ε ιδ ια ίτε ρ η π ρ ο σ π ά θ εια ε φ 'ό σ ο ν μ έ χ ρ ι ε κ ε ίν η τη σ τιγ μ ή η μάζα τω ν σ ο β ιε τικ ώ ν σ τρ α τε υ μ ά τ ω ν θ α ε ίχ ε ε ξ ο λ ο θ ρ ε υ τ ε ί - π ά ν τα σ ύ μ φ ω ν α μ ε το σ χ έδ ιο . Η α ρ ισ τε ρ ή κα ι η δ ε ξ ιά π τέ ρ υ γ α τ ο υ Paulus κ α λ ύ π το ν τα ν από δ ύ ο ρ ο υ μ α ­ ν ικ έ ς σ τρ α τιέ ς . Η τα ν μια π ο λ ιτικ ή ε π ιλ ο ­ γ ή το υ Χ ίτ λ ε ρ η οπ ο ία θ α δ ιε δ ρ α μ ά τιζ ε μ ο ιρ α ίο ρ ό λ ο σ τη ν έκ β α σ η τ η ς ε π ιχ ε ίρ η ­ σ ης. Π α ρ ’ό τι ο ύ τ ε ε κ ε ίν ο ς , ο ύ τ ε κ α ν έ ­ ν α ς ά λ λ ο ς Γ ερ μ α ν ό ς α ξιω μ α τικ ό ς εμ π ι­ σ τευ ό τα ν τ ις μ α χ η τ ικ έ ς το υ ς ικ α ν ό τ η τ ε ς , ό λ ο ι γ ν ώ ρ ιζα ν π όσ ο π ο λ ύ τι­ μο ή τα ν τ ο α ν θ ρ ώ π ιν ο δ υ ν α μ ικ ό τ ο υ ς γ ια τ η ν π ε ρ α ιτέ ρ ω δ ιε ξα γ ω γ ή το υ π ο λ έ ­ μου.

ΧΑΡΚΟΒΟ: Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΚΥΚΛΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΚΠΛΗΞΕΩΝ Τ η ν α υ λα ία τ η ς α π ο φ α σ ισ τικ ή ς επ ι­ χ ε ίρ η σ η ς ά ν ο ιξε ο Σ τρ α τά ρ χ η ς Erich von M anstein σ το Ν ό το σ τις 8 Μ α ϊο υ 1942, ό ­ τ α ν μ ε έ ν α α ρ ισ το τε χ ν ικ ό κ τύ π η μ α κ α ­ τ έ λ α β ε ο λ ό κ λ η ρ η τη χ ερ σ ό ν η σ ο τ η ς Κ ρ ιμ α ία ς σ τη Μ α ύ ρ η Θ ά λα σ σ α και μ έσ α σ ε μια ε β δ ο μ ά δ α σ υ ν έ λ α β ε 170.000 Ρώ­ σ ο υ ς α ιχ μ α λ ώ το υ ς , α ν ο ίγ ο ν τα ς δ ιά π λ α ­ τα τ ις “ π ύ λ ε ς ” τ ο υ Κ α υ κά σ ου . Η ε κ κ ίν η σ η τ η ς τ ε ρ ά σ τια ς κ υ κ λ ω τι­ κ ή ς κ ίν η σ η ς το υ von B ock έ χ ε ι π ρ ο γ ρ α μ ­ μ α τισ τ ε ί γ ια τ ις 18 Μ α ϊο υ. Η επ ιχ είρ η σ η ε ίχ ε τ ο κω δ ικ ό ό ν ο μ α “ Φ ρ ε ιδ ε ρ ίκ ο ς " και

α π ο σ κο π ο ύ σ ε σ τη ν κύ κλω σ η τ η ς 6 η ς και τ η ς 5 7 η ς Σ ο β ιε τ ικ ή ς Σ τρ α ­ τιά ς το υ Σ τρ α τά ρ χ η Tim oshenko, οι ο π ο ίε ς β ρ ίσ κ ο ν τα ν ν ό τια τ ο υ Χαρκ ό β ο υ , σ τις ό χ θ ε ς το υ π ο τα μ ο ύ Ν τό ν ε τς . Η 6η Γ ερ μ α ν ικ ή Σ τρ α τιά το υ Paulus θ α κ τυ π ο ύ σ ε από το Β ορ ρ ά , ενώ η Ο μ ά δ α Σ τρ α τιώ ν το υ von Kleist από τ ο Ν ό το . Η σ ο β ιε τικ ή π λ ε υ ρ ά ό μ ω ς ε ίχ ε και α υ τή τα δ ικ ά τ η ς σ χέδια, τα ο ­ π οία ή τ α ν π α ρ ό μ ο ια μ ε τ α γ ε ρ μ α ν ι­ κά α λλά μ ε τ ο ν α ν τ ίθ ε τ ο σ τόχο. Α ν τ ίθ ε τ α μ ε τ ις σ υ μ β ο υ λ έ ς τω ν σ τρ α τη γ ώ ν το υ , ο ι ο π ο ίο ι θ ε ω ρ ο ύ ­ σαν ό τι μια ε π ιθ ε τ ικ ή κίν η σ η σ το Ν ό το θ α ή τα ν π α ρ α κ ιν δ υ ν ε υ μ έ ν η , ο Σ τά λ ιν α π οφ ά σ ισ ε να ε ξα π ο λ ύ σ ε ι μια α ν τε π ίθ ε σ η σ το Χ ά ρ κ ο β ο π ροκ ε ιμ έ ν ο υ να α ν α κ τή σ ε ι τη σ η μ α ν τι­ κή α υ τή β ιο μ η χ α ν ικ ή π όλη. Μ ε το κ α θ ή κ ο ν α υ τό ε π ιφ ο ρ τ ίσ τη κ ε ο Σ τρ α τά ρ χ η ς Tim oshenko, ο ο π ο ίο ς σ χ εδ ία σ ε τ η ν κύ κλω σ η τ η ς 6 η ς Γερ ­ μ α ν ικ ή ς Σ τρ α τιά ς μ ε τ έ σ σ ε ρ ις δ ικ έ ς το υ . Αν και κα μ μ ία π λ ε υ ρ ά δ ε ν γ ν ώ ­ ρ ιζε τα σ χ έδ ια τ η ς ά λ λ η ς , η ο μ ο ιό ­ τ η τ ά τ ο υ ς ή τ α ν ε κ π λ η κ τικ ή . Ε π ιπ λέ­ ο ν ο Tim oshenko ε ίχ ε ο ρ ίσ ει ω ς η μ ε ­ ρ ο μ η ν ία έ ν α ρ ξ η ς τ η ς ε π ίθ ε σ ή ς το υ τη 12η Μ α ϊο υ - έ ξ ι η μ έ ρ ε ς π ριν από τ η ν α ν τίσ το ιχ η γ ε ρ μ α ν ικ ή ! Η σ ο β ιε τικ ή ε π ίθ εσ η ό χ ι μ ό ν ο α ιφ ν ιδ ία σ ε και κ α θ ή λ ω σ ε τ η ν 6η Σ τρ α τιά , α λλά α φ α ίρ εσ ε και από τ ο υ ς Γ ε ρ μ α ν ο ύ ς κ ά θ ε π ρ ω το β ο υ λ ία ε π ιθ ε τικ ώ ν κινήσ εω ν. Ο Paulus ε ίχ ε να α ν τ ιτ ά ξ ε ι σ τη β ό ρ ε ια “ λ α β ίδ α ” το υ Tim oshenko μ ό ν ο έ ξ ι μ ερ α ρ χ ίε ς , έ ν α ν τ ι 17 σ ο β ιετικώ ν . Η ν ό τια “ λ α β ί­ δ α " ή τ α ν α κ ό μ α ισ χ υ ρ ό τε ρ η : δ ύ ο σ ο β ιε τικ έ ς σ τρ α τιέ ς μ ά χ ο ν τα ν ε ν α ­ ν τίο ν ε ν ό ς γ ε ρ μ α ν ικ ο ύ και ε ν ό ς ρ ο υ μ α ­ ν ικ ο ύ σ ώ μ α το ς σ τρ α το ύ ! Η κ α τά σ τα σ η γ ιν ό τα ν δ ρ α μ α τ ικ ό τ ε ρ η κα θ ώ ς ο Paulus α ν α γ κ α ζ ό τα ν να υ π ο χω ρ εί μ π ρ ο σ τά σ τις υ π ε ρ ά ρ ιθ μ ε ς σ ο β ιε τ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις , ενώ ο von B ock έ β λ ε π ε ό λο τ ο σ χ έδ ιο “ Φ ρ ει­ δ ε ρ ίκ ο ς ” να κ α τ α ρ ρ έ ε ι μ ε τ ά τ η ν α π ρ ό ο ­ π τη ε χ θ ρ ικ ή επ ίθ εσ η . Ο Paulus π ροσ π α­ θ ο ύ σ ε α π εγ ν ω σ μ έν α να κ ρ α τή σ ε ι τ ις θ έ ­ σ εις τ ο υ και να α π ο τρ έ ψ ε ι τ η ν α ν α κ α τά ­ λ η ψ η το υ Χ α ρ κ ό β ο υ από τ ο υ ς Ρώ σους, α λλά α υ το ί α π είχ α ν μ ό ν ο 24 km από τ η ν π όλη. Για τ ο ν von B ock ή τ α ν π λ έ ο ν ε μ ­ φ α ν έ ς ό τι η 6η Σ τρ α τιά ε ίχ ε π ά ψ ει να απ ο τ ε λ ε ί τη β ό ρ ε ια λ α β ίδ α τ η ς κ υ κ λ ω τι­ κ ή ς κ ίν η σ η ς. Ο σ τρ α τά ρ χ η ς ε π ικ ο ιν ώ ν η ­ σε ε π ε ιγ ό ν τ ω ς μ ε τ η ν Α ν ώ τα τη Δ ιο ίκη σ η και π ρ ό τε ιν ε τη μ α τα ίω σ η το υ σ χ εδ ίο υ χά ρη τ η ς σ ω τη ρ ία ς το υ Χ α ρ κ ό β ο υ , τ ο ο ­ π οίο α π ο τε λ ο ύ σ ε τ ο κ υ ρ ιό τ ε ρ ο γ ε ρ μ α ν ι­ κό σ τρ α τιω τικ ό και α ν ε φ ο δ ια σ τ ικ ό κ έ ­ ν τρ ο . Η α π ώ λειά το υ θ α σ ή μ α ιν ε α υ τ ο ­ μ ά τω ς και τη μ α τα ίω σ η ο λ ό κ λ η ρ η ς τ η ς ε κ σ τρ α τ ε ία ς . Ο B ock π ίσ τε υ ε ό τι η μ ό ν η λύσ η θ α ή τα ν η απόσπαση τρ ιώ ν ή τ ε σ ­ σάρω ν μ ερ α ρ χ ιώ ν από τ η ν Ο μ ά δ α το υ von Kleist γ ια ενίσ χ υ σ η το υ Paulus σ το

Οι τρ ε ις φ ά σ εις τη ς μ εγ ά λ η ς μ άχ ης νότια το υ Χ α ρκόβο υ, Μ ά ιο ς 1942. Α. Το γερμ α νικό σ χέδιο τη ς επ ίθ εσ η ς : κύκλω ση τω ν σ ο β ιετικ ώ ν δυνάμεω ν σ την π ρ οεξοχή τη ς γρ α μ μή ς το υ μ ετώ π ο υ , από τη ν 6η Σ τρ α τιά το υ Paulus και τη ν Ο μάδα Σ τρ α τιώ ν το υ von Kleist. Β. Το σ ο β ιετικ ό σ χέδιο επ ίθ ε σ η ς : π ερικύκλω ση τη ς 6ης Γερμ ανική ς Σ τρ α τιά ς κ α ι α να κα τά λη ψ η το υ Χ α ρ κ ό β ο υ . Ο Tim oshenko εξα π έλ υ σ ε τη ν επ ίθ εσ ή του έ ξ ι η μ έ ρ ε ς πριν από το υ ς Γ ερ μ ανούς, καθ η λώ νο ν τα ς μ ε τη β ό ρ εια λα β ίδ α το υ την 6η Σ τρ α τιά , κ α τα σ τρ έφ ο ν τα ς έ τσ ι την α ντίσ το ιχ η γερμ α νική κυκλω τική κίνηση. Γ. Η ε ξ έ λ ιξ η τη ς μ ά χ η ς: Ο Χ ίτλ ερ δ ιέ τ α ξ ε την κύκλω ση τω ν Ρώσων μ όνο μ ε τη δ εξιά λα β ίδ α το υ von Kleist. Η επ ίθ εσ η π έτυ χ ε και σι δύο σ ο β ιε τικ έ ς σ τρ α τιέ ς α π εκόπ ησαν από τα μ ετό π ισ θ εν . Σ ε μ ια α π εγνω σ μένη π ροσ π ά θειά το υ ς να α π εγ κλ ω β ισ το ύ ν κ α τα σ τρ ά φ η κ α ν ολοσχερώ ς.

Β ορ ρ ά . Ο Χ ίτλ ε ρ δ ια φ ώ ν η σ ε μ ε τ η ν π ρ ό τα σ η και δ ε ν δ έ χ θ η κ ε να α κ ο ύ σ ε ι γ ια μ ε τ α κ ι­ ν ή σ ε ις μ ο ν ά δ ω ν π ρ ο ς α π ο φ υ γ ή ν “ μικ ρ ο π ρ ο β λ η μ ά τω ν ” . “ Α υ τό δ ε ν ε ίν α ι μι-

κ ρ ο π ρ ό β λ η μ α ” , είπ ε ο Bock, “ Α υ τό ε ί ­ να ι ζ ή τη μ α ζω ή ς ή θ α ν ά τ ο υ !” . Ο Χ ίτ­ λ ε ρ ό μ ω ς ε π έ μ ε ν ε ό τι το σ χ έδ ιο έπ ρ επ ε να π ρ ο χ ω ρ ή σ ει κα ν ο νικ ά , α ν τιπ ρ ο τ ε ίν ο ν τ α ς μ ά λ ισ τα και κ ά τι α ν ή ­ κ ο υ σ το σ το χώ ρ ο τ η ς σ τρ α τη γ ικ ή ς : τ η ν ε κ τ έ λ ε σ η τ η ς κ υ κ λ ω τικ ή ς κ ίν η ­ σ ης μ ε μια μ ό ν ο λ α β ίδ α - τη ν ό τια το υ von Kleist! Ο von B ock ή τα ν π ρ ο β λ η μ α ­ τ ισ μ έ ν ο ς και δ ια τ α κ τικ ό ς , α λλά η λ ή ­ ψη τ η ς έ γ γ ρ α φ η ς δ ια τ α γ ή ς το υ Χ ίτ ­ λ ε ρ α π έ κ λ ε ιε κ ά θ ε ά λ λ η επ ιλ ο γ ή : η ε ­ π ίθ εσ η θ α ά ρ χ ιζε μια η μ έ ρ α π ριν από τ η ν κ α θ ο ρ ισ μ έ ν η , ώ σ τε ο ε χ θ ρ ό ς να μη π ρ ο λ ά β ει να ισ χ υ ρ ο π ο ιή σ ει τ ις θ έ ­ σ εις το υ . Τα ξ η μ ε ρ ώ μ α τα τ η ς 17ης Μ α ϊο υ ο Kleist ξ ε κ ίν η σ ε τ η ν ε π ίθ εσ ή το υ μ ε π ρ ο π α ρ α σ κ ευ α σ τικ ό β ο μ β α ρ δ ισ μ ό π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ και ά φ θ ο ν η α ε ρ ο π ο ρ ι­ κή υ π ο σ τή ρ ιξη , δ ια σ π ώ ν τα ς τ ο α ρ ι­ σ τε ρ ό π λ ε υ ρ ό το υ Tim oshenko, το υ ο ­ π ο ίο υ τ ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο μ έ ρ ο ς τω ν α ρ ­ μ ά τω ν ε ίχ ε π ρ ο ελ ά σ ει υ π ε ρ β ο λ ικ ά π ρ ο ς τα δ υ τικ ά και α δ υ ν α το ύ σ ε να απ ο κ ρ ο ύ σ ει τη γ ε ρ μ α ν ικ ή α ν τε π ίθ ε σ η π ου ξε σ π ο ύ σ ε σ τα ν ώ τα το υ . Π ρ ά γ μ α ­ τι, ο Ρώ σος σ τρ α τά ρ χ η ς δ ε ν υ π ο λ ό γ ι­ ζε σε μια τ έ τ ο ια π α ρ ά το λ μ η ε ν έ ρ γ ε ια ε κ μ έ ρ ο υ ς τω ν Γερμ α νώ ν, α λ λ ά α ν τέ δ ρ α σ ε γ ρ ή γ ο ρ α και ζ ή τη σ ε από τ ο ν Σ τά λ ιν να δ ιε ν ε ρ γ ή σ ε ι έ ξ ο δ ο π ρ ο ς τα α ν α το λ ικ ά όσ ο α κ ό μ α υ π ή ρ χ ε κα ιρ ό ς. Ο Σ τά λ ιν ό μ ω ς, όπ ω ς α κ ρ ιβ ώ ς και ο Γ ερ μ α ν ό ς ο μ ό λ ο γ ό ς το υ , α ρ ν ή θ η κ ε ο ,τ ιδ ή π ο τ ε π ε ρ ιε ίχ ε ή υ π ο ν ο ο ύ σ ε τη λ έξη “ υ π ο χ ώ ρ η σ η ” . Δ ιέ τ α ξ ε τ ο ν Tim oshenko να σ υ ν εχ ίσ ει τ η ν ε π ίθ εσ ή το υ π ρ ο ς τ α δ υ τικ ά , κ α τα δ ικ ά ζ ο ν τά ς τ ο ν σ ε κύ κλω σ η. Σ τις 22 Μ α ϊο υ η λ α β ίδ α το υ Kleist σ υ ν α ν τ ή θ η κ ε μ ε τ η ν 6η Σ τρ α τιά το υ Paulus, η οπ ο ία - α μ υ ν ό μ ε ν η σ κλ η ρ ά - ε ί­ χ ε κ α τ α φ έ ρ ε ι να δ ια σ ώ σ ει τ ο Χ ά ρ κο β ο . Μ έσ α σ το θ ύ λ α κ α π ου ε ίχ ε δ η μ ιο υ ρ γ η θ ε ί β ρ ίσ κ ο ν τα ν δ ύ ο σ ο β ιε τ ικ έ ς σ τρ α ­ τ ιέ ς -η 6η και η 57η - κα ι ο Tim oshenko δ ε ν ε ίχ ε κα μ μ ία δ ιά θ εσ η να τ ις θ υ σ ιά σ ει χω ρ ίς κ έ ρ δ ο ς . Α π οφ ά σ ισ ε λ ο ιπ ό ν να επ ι­ χ ε ιρ ή σ ε ι διάσπαση τ ο υ θ ύ λ α κ α π ρ ο ς τα α ν α το λ ικ ά , ε λ π ίζ ο ν τα ς ό τι ο γ ε ρ μ α ν ικ ό ς κ λ ο ιό ς θ α ή τ α ν α δ ύ ν α μ ο ς . Η σ κέψ η το υ Tim oshenko ή τ α ν π ολύ σω στή, α λλά ο Kleist α π ο δ ε ίχ θ η κ ε τ α χ ύ τ ε ρ ο ς - Α μ έσ ω ς μ ό λ ις κύ κ λ ω σ ε τ ις σ ο β ιε τ ικ έ ς σ τρ α τιέ ς , ά ρ χισ ε να δ ια μ ο ιρ ά ζ ε ι τ ις μ ο ν ά δ ε ς το υ σ τη ν π ε ρ ιφ έ ρ ε ια τ ο υ θ ύ λ α κ α γ ια να α ­ π ο τ ρ έ ψ ε ι μια τ έ τ ο ια α π όπ ειρα. Ο ι π ε ρ ικ υ κ λ ω μ έ ν ο ι Ρώσοι σ τρ α τιώ ­ τ ε ς ε π έπ εσ α ν μ ε σ φ ο δ ρ ό τ η τα σ το ν α ν α ­ τ ο λ ικ ό τ ο μ έ α τ ο υ κ λ ο ιο ύ και κ υ ρ ιο λ ε κ τ ι­ κά α ψ η φ ο ύ σ α ν τ ο θ ά ν α το . Επί δ ύ ο σ υ ν ε χ ε ίς η μ έ ρ ε ς έ π ε φ τ α ν ν ε κ ρ ο ί κ α τά κ ύ μ α τα από τ α γ ε ρ μ α ν ικ ά π ο λ υ β ό λ α , π ρ ο σ π α θ ώ ν τα ς να φ θ ά σ ο υ ν σ τη ν α σ φ ά ­ λ ε ια τ ο υ π ο τα μ ο ύ Ν τ ό ν ε τ ς και τω ν υ π ό ­ λοιπ ω ν σ ο β ιε τικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν από τ ις ο ­ π ο ίε ς είχ α ν α π ο κο π εί. Α κ ό μ α και οι τρ α υ μ α τισ μ έ ν ο ι σ έ ρ ν ο ν τα ν μ ε ό σ ες ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

52 äess

δ υ ν ά μ ε ις είχ α ν μ έ χ ρ ι τ ις γ ε ρ μ α ν ικ έ ς θ έ ­ σ εις, απ λώ ς κα ι μ ό ν ο γ ια να α π ο δ ε ίξο υ ν ό τι δ ε ν είχ α ν ε γ κ α τα λ ε ίψ ε ι. Σ τό τ έ λ ο ς , όσ ο ι ή τα ν α κ ό μ α ζω ν τα ν ο ί π ιά σ τη κα ν χ έ ρ ι-χ έ ρ ι και Β άδισ αν π ρ ο ς τ ο θ ά ν α το τρ α γ ο υ δ ώ ν τα ς π α τρ ιω τικ ά τρ α γ ο ύ δ ια κά τω από τη μ ε θ υ σ τικ ή επ ίδ ρ α σ η ά φ θ ο ­ ν η ς β ό τκ α ς . Τ η ν τ ρ ίτ η η μ έ ρ α ε ίχ α ν τ ε ­ λ ειώ σ ε ι όλα: οι δ ιο ικ η τ έ ς τω ν δ ύ ο σ ο β ιε ­ τικ ώ ν σ τρ α τιώ ν κ ε ίτ ο ν τ α ν ν ε κ ρ ο ί σ το π εδ ίο τ η ς μ ά χ η ς . 34 μ ε ρ α ρ χ ίε ς π εζικ ο ύ και 14 τα ξ ια ρ χ ίε ς α ρ μ ά τω ν ε ίχ α ν κ α τα σ τρ α φ ε ί ο λ ο σ χ ερ ώ ς και 240.000 Ρώσοι ε ίχ α ν σ υ λ λ η φ θ ε ί α ιχ μ ά λ ω το ι μα ζί μ ε 1.240 ά ρ μ α τα και π υ ρ ο β ό λ α . Η μάχη σ το Χ ά ρ κ ο β ο ή τ α ν μια από τ ις πιο ε ν δ ια φ έ ρ ο υ σ ε ς ο λ ό κ λ η ρ ο υ το υ π ο λ έ μ ο υ από σ τρ α τη γ ικ ή άπ οψ η. Οι Ρώ­ σοι, π ρ ο σ π α θ ώ ν τα ς να π ερ ικ υ κ λ ώ σ ο υ ν τ ο υ ς Γ ερ μ α ν ο ύ ς , ε ίχ α ν π ε ρ ικ υ κ λ ω θ ε ί οι ίδιοι. Α ρ γ ό τε ρ α α ρ κ ε τ ο ί θ α δ ιε κ δ ικ ο ύ σ αν γ ια τ ο ν ε α υ τ ό τ ο υ ς το τέ χ ν α σ μ α τ η ς π ερ ικ ύ κ λ ω σ η ς μ ε τη μια λ α β ίδ α (όπ ω ς α ­ ν α φ έ ρ ε ι ο ισ το ρ ικ ό ς Paul Carell: “ Οι ν ί­ κ ε ς έ χ ο υ ν π ο λ λ ο ύ ς π α τ έ ρ ε ς , α λλά οι ή τ ­ τ ε ς ε ίν α ι ο ρ φ α ν έ ς ” ). Ο μ ω ς ό λ α τα ισ το ­ ρ ικά σ το ιχ εία α π ο δ ε ικ ν ύ ο υ ν ό τι ο Χ ίτλ ε ρ ή τα ν ο ε μ π ν ε υ σ τή ς το υ κα ι ίσως α υ τό ε ί­ να ι έ ν α από τα σ το ιχ ε ία π ου το υ δ ίν ο υ ν ξε χ ω ρ ισ τό ε ν δ ια φ έ ρ ο ν . Ο Χ ίτλ ε ρ από το χ ειμ ώ ν α το υ 1941 θ ε ω ρ ο ύ σ ε ή δ η τ ο ν ε ­ α υ τό το υ μ εγ ά λ ο σ τρ α τη λ ά τη . Ε π ειτα π λ έ ο ν υ π ε ρ η φ α ν ε υ ό τα ν ό τι ή τα ν ο ν ικ η ­ τ ή ς το υ Χ α ρ κ ό β ο υ . Από ε κ ε ίν η τη σ τιγ ­ μή ά ρ χισ ε να π ε ρ ιφ ρ ο ν ε ί και να τα π ειν ώ ­ ν ε ι α δ ιά ν τρ ο π α τ ο υ ς σ τρ α τη γ ο ύ ς το υ ς , θ ε ω ρ ώ ν τα ς τ ο υ ς δ ε ιλ ο ύ ς και α ν ίκ α ν ο υ ς . Θ α π ερ ν ο ύ σ α ν ε π τά ο λ ό κ λ η ρ ο ι μ ή ν ε ς π ρ ιν α ρ χ ίσ ο υ ν να τ ο ν τα λ α ιπ ω ρ ο ύ ν οι τ ύ ψ ε ις σ υ ν είδ η σ η ς γ ια τη σ υ μ π ερ ιφ ο ρ ά το υ , ό τα ν η ε π ιτυ χ ία τ η ς “ Κ υ α ν ή ς ” επίθ έ σ η ς θ α θ α β ό τ α ν σ τα ερ ε ίπ ια το υ Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ.

ΜΙΑ ΜΟΙΡΑΙΑ Π ΤΗΣΗ ΑΝΑΤΡΕΠΕΙ ΤΑ ΔΕΔΟ Μ ΕΝΑ Η α ισ ιο δ ο ξία γ ια τ η ν π ο ρ εία τ η ς ε κ ­ σ τρ α τε ία ς δ ια τ α ρ ά χ θ η κ ε τ ο β ρ ά δ υ τ η ς 19ης Ιο υ ν ίο υ , ό τα ν ο Χ ίτ λ ε ρ π λ η ρ ο φ ο ρ ή θ η κ ε τ ο θ ά ν α τ ο το υ Τ α γ μ α τά ρ χ η Reichel, τ ο υ α ξιω μ α τικ ο ύ π λ η ρ ο φ ο ρ ιώ ν τ η ς 2 3 η ς Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έν η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς σ το Χ ά ρ κ ο β ο . Ο Reichel ή τα ν έ ν α ς ά σ η ­ μ ο ς α ξιω μ α τικ ό ς , το υ ο π ο ίο υ τ ο θ ά ν α τ ο δ ε ν θ α θ ρ η ν ο ύ σ ε π ιθ α ν ό τα τα κ α ν έ ν α ς ά λ λ ο ς ε κ τ ό ς απ ό τ ο υ ς σ υ γ γ ε ν ε ίς το υ . Ο μ ω ς ε κ ε ίν η τη σ τιγ μ ή ο θ ά ν α τ ό ς το υ κ λ ό ν ισ ε α ν επ α ν ό ρ θ ω τα τ α γ ε ρ ά θ ε μ έ λ ια τ η ς “ Κ υ α ν ή ς Ε π ιχ ε ίρ η σ η ς ” . Ο Reichel ε ίχ ε α π ο γ ε ιω θ ε ί μα ζί μ ε τ ο ν π ιλ ό το το υ π ροσ ω π ικού τ ο υ α ε ρ ο ­ σ κ ά φ ο υ ς σ τις 14.00 γ ια να ε κ τ ε λ έ σ ε ι α­ να γνώ ρ ισ η τ η ς π ε ρ ιο χ ή ς σ τη ν ο π ο ία θ α π ρ ο ή λ α υ ν ε η μ ο ν ά δ α το υ τ ις α μ έσ ω ς ε ­ π ό μ ε ν ε ς η μ έ ρ ε ς . Κ α τά τ η ν π τήσ η ο π ι­ λ ό τ ο ς α π ο μ α κ ρ ύ ν θ η κ ε απ ό τ ις φ ιλ ίε ς γ ρ α μ μ έ ς το υ μ ετώ π ο υ , έ ω ς ό το υ τ ο α ε ­ ρ ο σ κ ά φ ο ς το υ έ γ ιν ε α ν τιλ η π τό από κ ά ­ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η μάχη το υ Κ α λά τς (Α ύγουσ τος 1942) ή τα ν ου σ ια σ τικά η πρώ τη φ άση τη ς μ άχ ης του Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ. Μ ε τά τη ν ή ττα το υ ς σ το Χ ά ρκοβο οι Ρώ σοι δ ιέφ υ γ α ν από όλες τις γ ερ μ α νικ ές α π ό π ειρ ες π ερικύκλω σ ης και οχυ ρ ώ θη κ α ν σ το Κ α λά τς κα ι το Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ. Η κ α τά λη ψ η και τω ν δύο πόλεω ν είχ ε α ν α τ ε θ ε ί σ τη Σ τρ α τιά το υ Paulus.

π οιο Ρώσο σ τρ α τιώ τη ο ο π ο ίο ς α π ο φ ά σ ι­ σ ε να δ ο κ ιμ ά σ ε ι τ η ν τύ χ η το υ σ τη σ κ ο ­ π ο β ο λ ή . Η τ ύ χ η ε κ ε ίν η τ η ν η μ έ ρ α ή τ α ν σ ίγ ο υ ρ α μ ε τ ο μ έ ρ ο ς τ η ς π α τρ ίδ α ς το υ , ό χ ι τό σ ο γ ια τί μια και μ ο ν α δ ικ ή το υ β ο λ ί­ δα τρ ύ π η σ ε τη δ ε ξ α μ ε ν ή κα υ σ ίμ ω ν το υ α ερ ο π λ ά ν ο υ , όσ ο γ ια τί ο Reichel μ ε τ έ φ ε ­ ρ ε μαζί το υ τα α π ό ρ ρ η τα έ γ γ ρ α φ α και τ ο υ ς χ ά ρ τ ε ς τ η ς ε κ σ τ ρ α τ ε ία ς ! Μ ια γ ε ρ ­ μ α νικ ή π ερ ίπ ο λ ο ς ε ν τό π ισ ε τα σ υ ν τρ ίμ ­ μια το υ α ε ρ ο σ κ ά φ ο υ ς και τα δ ύ ο π τώ μ α ­ τα πίσω από τ ις σ ο β ιε τ ικ έ ς γ ρ α μ μ έ ς , α λ ­ λά ο χ α ρ τ ο φ ύ λ α κ α ς το υ Reichel α ­ π ού σ ια ζε. Η μ ό ν η ε ξή γ η σ η ή τα ν ό τ ι τ ο σ χ έδ ιο τ η ς ε π ιχ είρ η σ η ς β ρ ισ κ ό τα ν σε ρω σ ικά χ έρ ια ! Ο Χ ίτλ ε ρ α ν τιμ ε τώ π ιζ ε τ ο κ ρ ίσ ιμ ο δ ί­ λ η μ μ α α ν θ α έ π ρ επ ε να α κ υ ρ ώ σ ει το σ χ έδ ιο ο λ ο κ λ η ρ ω τικ ά ή όχι. Ε κ ε ίν η τη σ τιγ μ ή ό μ ω ς ή τ α ν π ολύ α ρ γά γ ια μια π λή ρ η α ν α θ ε ώ ρ η σ η τ η ς σ τρ α τη γ ικ ή ς και τω ν σ χεδ ίω ν, α φ ο ύ η ε π ιχ είρ η σ η ε ίχ ε ή δ η ξ ε κ ιν ή σ ε ι και μ ά λισ τα ν ικ η φ ό ρ α . Ε τσ ι δ ιέ τ α ξ ε τη σ υ νέχ ισ η τω ν ε π ιχ ε ιρ ή ­ σ εω ν σ ύ μ φ ω να μ ε τ α π ρ ο κ α θ ο ρ ισ μ έν α . Το σ χ έδ ιο “ Φ ρ ε ιδ ε ρ ίκ ο ς II” ά ρ χισ ε σ τις 28 Ιο υ ν ίο υ : π ρ ο έ β λ ε π ε κ α τά λ η ψ η τ η ς β ιο μ η χ α ν ικ ή ς π ό λ η ς το υ Β ο ρ ο ν έ ζ σ τις ό χ θ ε ς το υ π ο τα μ ο ύ Ν το ν και π ερ ι­ κύ κλω σ η τω ν ε κ ε ί ε υ ρ ισ κ ό μ ε ν ω ν σ ο β ιε ­ τικ ώ ν μονάδω ν. Α υ τή τη λ α β ίδ α θ α σ χη ­ μ ά τιζα ν η 6η Σ τρ α τιά και η Ο μ ά δ α Σ τρ α ­ τιώ ν το υ Σ τρ α τη γ ο ύ M axim illian von W eichs σ τα β ό ρ ε ια το υ Paulus. Η ε π ίθ ε σ η ά ρ χισ ε μ ε τ η ν τ α χ ύ τ η τ α και τ η ν ε π ιτυ χ ία το υ π ε ρ ίφ η μ ο υ “ α σ τρ α ­ π ια ίο υ π ο λ έ μ ο υ ” , ο ο π ο ίο ς ε ξ α κ ο ­ λ ο υ θ ο ύ σ ε να ζει. Οι Ρώσοι ε γ κ α τ έ λ ε ιπ α ν

α μ α χ η τί τ ις θ έ σ ε ις το υ και υ π ο χ ω ρ ο ύ ­ σαν σ υ ν εχ ώ ς α ν α το λ ικ ό τε ρ α . Η γ ε ρ μ α ν ι­ κή π ρ ο έλ α σ η κ α τ έ λ η ξ ε σ ε μια ά γρια κ α ­ τα δ ίω ξη , σ τη ν οπ ο ία οι δ ιο ικ η τ έ ς τω ν μ ο ν ά δ ω ν κ υ ρ ιο λ ε κ τ ικ ά π α ρ α μ ελ ο ύ σ α ν τ η ν π λ ε υ ρ ικ ή π ρ ο σ τα σ ία τ ο υ ς και απ λώ ς έ τ ρ ε χ α ν μπ ρ οσ τά ! Σ τις 8 Ιο υ λ ίο υ οι Γ ερ ­ μ α νο ί κ α τ έ λ α β α ν τ η ν π όλη και η λ α β ίδ α το υ Paulus και τ ο υ W eichs έ κ λ ε ισ ε . Ο μω ς σ το ε σ ω τε ρ ικ ό τ η ς β ρ ισ κ ό τα ν μ ό ν ο ...α έ ­ ρας! Οι Ρώσοι ε ίχ α ν α π ο σ υ ρ θ ε ί ε γ κ α ί­ ρω ς π ρ ο ς τ α α ν α το λ ικ ά , σ ε μια τ α κ τ ικ ή υπ οχώ ρησ η η οπ ο ία κ α τ έ σ τ ρ ε ψ ε ό λ ε ς τ ις γ ε ρ μ α ν ικ έ ς φ ιλ ο δ ο ξίε ς . Η τα ν η π ρ ώ τη φ ο ρ ά από τ η ν έ ν α ρ ξη το υ π ο λ έ μ ο υ σ τη Ρωσία π ου οι Σ ο β ιε τ ι­ κοί, α ν τί να π ρ ο β ά λ ο υ ν σ θ ε ν α ρ ή α ν τ ί­ σ τα σ η, π α ρ έ δ ιδ α ν ε σ κ ε μ μ έ ν α έ δ α φ ο ς σ το υ ς Γ ερ μ α ν ο ύ ς . Το ε δ α φ ικ ό κ έ ρ δ ο ς γ ια τ ο υ ς Γ ερ μ α ν ο ύ ς ή τα ν , β έβ α ια , μ ε γ ά ­ λο, α λλά ο υ σ ια σ τικ ό κ έ ρ δ ο ς δ ε ν υ π ή ρ ­ χ ε. Ο W eichs ε ίχ ε σ υ λ λ ά β ε ι μ ό νο 28.000 α ιχ μ α λ ώ το υ ς και 1.000 ά ρ μ α τα , ενώ ο Paulus 45.000 α ιχ μ α λ ώ το υ ς και 200 ά ρ μ α ­ τα . Ο κ ύ ρ ιο ς ό γ κ ο ς το υ σ ο β ιε τικ ο ύ σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ ο ς ε ίχ ε δ ια φ ύ γ ε ι και α ν α ­ σ υ ν τ α χ θ ε ί α ν α το λ ικ ό τε ρ α . Ε να ε ρ ώ τ η ­ μα γ ε ν ν ή θ η κ ε α μ έσ ω ς σ το μ υ α λ ό το υ Χ ίτλ ε ρ και τω ν σ τρ α τη γ ώ ν το υ : γ ια τί ε ί­ χ ε σ υ μ β ε ί α υ τή η π ρ ω το φ α ν ή ς α λ λ α γ ή σ τις σ ο β ιε τ ικ έ ς τ α κ τ ικ έ ς ; Σ υ ν ε τίσ θ η κ α ν μ ε τ ά τ η ν ή τ τ α σ το Χ ά ρ κ ο β ο ή μήπ ω ς γ ν ώ ρ ιζα ν τ ο σ χ έδ ιο τ η ς “ Κ υ α ν ή ς Ε π ιχεί­ ρ η σ η ς ” ; Αν και ό λ ε ς ο ι γ ν ώ μ ε ς έ κ λ ιν α ν π ρ ο ς τη δ ε ύ τ ε ρ η π ιθ α ν ό τη τα , ο Χ ίτλ ε ρ α π οφ ά σ ισ ε να δ ια σ κ ε δ ά σ ε ι τ ις ε ν τυ π ώ ­ σ εις μ ε μια επ ίσ κεψ ή το υ σ το α ρ χ η γ είο τ ο υ von B ock σ τη ν Π ο λ τά β α σ τις 3 Ιου λί-

π όφ α σ η ε λ ή φ θ η . Ο Ε ρ υ θ ρ ό ς Σ τρ α τό ς θ α έ δ ιν ε τ η ν τ ε λ ικ ή μ ά χη μ ε τ ο υ ς δ ι­ κ ο ύ ς τ ο υ ό ρ ο υ ς : ό τ α ν ο χ ειμ ώ ν α ς θ α π λη σ ία ζε και οι γ ε ρ μ α ν ικ έ ς γ ρ α μ μ έ ς α ­ ν εφ ο δ ια σ μ ο ύ θ α δ ο κ ιμ ά ζ ο ν τα ν σ κλη ρ ά . Τ η ν ε π ό μ ε ν η ε β δ ο μ ά δ α οι Γ ερ μ α ν ο ί π α ρ έ μ ε ιν α ν σ τα θ ε ρ ο ί σ τη ν τή ρ η σ η τ ο υ σ χ εδ ίο υ τ ο υ ς , ε π ιχ ε ιρ ώ ν τα ς μια α κ ό μ α κύ κλω σ η το υ ε χ θ ρ ο ύ σ τη ν π ερ ιο χ ή το υ π ο τα μ ο ύ Ν τ ό ν ε τ ς . Το μ ό ν ο κ έ ρ δ ο ς ή τα ν η κ α τά λ η ψ η μ ια ς α σ ή μ α ν τη ς π ό λ η ς και η σ ύ λ λ η ψ η 14.000 α ιχμα λώ τω ν. Η μάζα τω ν σ τρ α τε υ μ ά τ ω ν τ ο υ Tim oshenko ε ξ α ­ κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε να δ ια φ ε ύ γ ε ι υπ οχω ρώ ­ ν τ α ς π ρ ο ς τα ν ο τιο α ν α το λ ικ ά , σ τη ν κ α ­ τε ύ θ υ ν σ η το υ Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ. Το Ρώσο σ τρ α τά ρ χ η κ α τα δ ίω κ ε η 6η Σ τρ α τιά το υ Σ τρ α τη γ ο ύ Friedrich Paulus.

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΓΕΦΥΡΑΣ ΤΟΥΚΑΛΑΤΣ

ου, ό π ο υ δ ια β εβ α ίω σ ε τ ο σ τρ α τά ρ χ η ό τι α κ ό μ α και α ν ο ι Ρώσοι ε ίχ α ν α π ο φ ύ γ ει τ η ν κύ κλω σ η , η φ υ γ ή τ ο υ ς α π ε δ ε ίκ ν υ ε ό τι τα α π ο θ έ μ α τα α ν θ ρ ώ π ιν ο υ δ υ ν α μ ι­ κο ύ τ ο υ ς ε ξ α ν τ λ ο ύ ν τ ο . Για όση ώ ρα δ ιή ρ κ ε σ ε η σ υ ν ά ν τη σ ή τ ο υ ς , τα χ α ρ α ­ κ τη ρ ισ τικ ά σ το πρόσω π ο το υ von Bock π α ρ έ μ ε ιν α ν α σ ύσ π ασ τα και η έ κ φ ρ α σ ή το υ π α γερ ή . Ο λο ι ο ι μ ά χ ιμ ο ι α ξιω μ α τικ ο ί γν ώ ρ ιζα ν ό τι η “ ρω σ ική α ρ κ ο ύ δ α ” δ ε ν θ α ή τ α ν κ α θ ό λ ο υ ε ύ κ ο λ ο να γ ο ν α τίσ ει, π αρά τ α όσα έ λ ε γ α ν ο Χ ίτ λ ε ρ και οι “ α υ λ ο κ ό λ α κ ε ς ” το υ . Ε π ιπ λέο ν ο α ν τιπ ε ­ ρ ισ π α σ μός το υ Kluge μ π ρ ο σ τά σ τη Μ ό ­ σχα ε ίχ ε α φ ή σ ει τ ο υ ς Ρ ώ σους π α ν τελ ώ ς α δ ιά φ ο ρ ο υ ς . Π ώ ς ή τα ν δ υ ν α τό ν ο Σ τά λ ιν να α ψ η φ ο ύ σ ε κ ά τι τ έ τ ο ιο ; Ο ε κ ν ε υ ρ ισ μ ό ς το υ von B ock δ ε ν δ ιέ ­ φ υ γ ε τ η ς π ρ ο σ ο χ ή ς τ ο υ Χ ίτλ ε ρ , ο ο π ο ί­ ο ς α π ο φ ά σ ισ ε σ τις 13 Ιο υ λ ίο υ να τ ο ν α­ ν τικ α τα σ τή σ ε ι, π α ρ α δ ίδ ο ν τα ς τη δ ιο ίκ η ­ ση τ η ς Ο μ ά δ α ς Σ τρ α τιώ ν Ν ό το υ σ το

Σ τ ρ α τη γ ό M axim illian von Weichs. Τ η ν ίδια η μ έ ρ α και π ο λ λ ά χ ιλ ιό μ ε τ ρ α μ α κ ρ ύ τε ρ α ο Σ τά λ ιν π α ρ ε υ ρ ισ κ ό τα ν σε έ ν α σ υ μ β ο ύ λ ιο μ ε ό λ ε ς τ ις π ο λ ιτικ έ ς και σ τρ α τιω τικ έ ς κ ε φ α λ έ ς τ η ς χ ώ ρ α ς το υ . Ο ι σ τρ α τη γ ο ί π ή ρ α ν α μ έσ ω ς τ ο λ ό γ ο , α ­ π ο σ α φ η ν ίζ ο ν τα ς σ το ν Σ τά λ ιν ό τ ι ο ι Σ ο ­ β ιε τ ικ έ ς Ε ν ο π λ ες Δ υ ν ά μ ε ις δ ε ν έ π ρ επ ε να α φ ε θ ο ύ ν να π ε ρ ικ υ κ λ ω θ ο ύ ν π ά λι σ το μ έλ λο ν . Το Χ ά ρ κ ο β ο έ π ρ επ ε να σ η μ ά ν ει και τ ο τ έ λ ο ς τ η ς ά κ α μ π τη ς π ο λ ιτικ ή ς τ η ς “ μη υ π ο χ ώ ρ η σ η ς ” . Οι δ υ ν ά μ ε ις έ ­ π ρ επ ε να υ π ο χω ρ ή σ ο υ ν όσ ο τ ο δ υ ν α τό ν α κ έ ρ α ιε ς π ρ ο ς τ ο Β όλγα κα ι τ ο ν Κ α ύ κα ­ σο. Η τ ε λ ικ ή ά μ υ ν α θ α έ π ρ επ ε να σ υ γ κ ρ ο τ η θ ε ί ε κ ε ί, α ν α γ κ ά ζ ο ν τα ς τ ο υ ς Γ ε ρ μ α ν ο ύ ς να ε π ε κ τ ε ίν ο υ ν τ ις γ ρ α μ μ έ ς α ν εφ ο δ ια σ μ ο ύ τ ο υ ς και να δ ια χ ε ιμ ά ­ σ ο υ ν σ τη ν α φ ιλ ό ξ ε ν η σ ο β ιε τικ ή γ η . Ο Σ τά λ ιν , π ιε ζ ό μ ε ν ο ς απ ό τ η ν κρ ίσ η π ου π ερ ν ο ύ σ ε η χώ ρα το υ , εισ ά κ ο υ σ ε τ ις σ υ μ β ο υ λ έ ς τω ν σ τρ α τη γ ώ ν το υ και η α ­

“ Μ ό ν ο α σ ή μ α ν τα σ το ιχ ε ία τω ν σ τρ α ­ τ ε υ μ ά τ ω ν το υ Tim oshenko έ χ ο υ ν κ α τ ο ρ ­ θ ώ σ ε ι να α π ο φ ύ γ ο υ ν τ η ν κύ κλω σ η και να α π ο σ υ ρ θ ο ύ ν ν ό τια το υ Ν τ ο ν ” , έ λ ε γ ε γ ε μ ά τ ο ς α υ το π επ ο ίθ η σ η ο Χ ίτ λ ε ρ σ τα μ έσ α Ιο υ λ ίο υ . Ο λ ε ς οι ε ν δ ε ίξ ε ις ο δ η γ ο ύ ­ σαν σ το σ υ μ π έρ α σ μ α ό τι ο ι Ρώσοι κατέ ρ ρ ε α ν . Σ τις 23 Ιο υ λ ίο υ η Α ’ Ο μ ά δ α Σ τρ α τιώ ν τ ο υ Κ α υ κά σ ο υ κ α τ έ λ α β ε τ ο Ρ οσ τό β, α λ ­ λά γ ια π ο λ λ ο σ τή φ ο ρ ά ο ι σ ο β ιε τ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις υ π ο χώ ρ ησ α ν εγ κ α ίρ ω ς π ρ ο ς τ ο ν Κ α ύ κα σ ο. Ο λ ο ι π λ έ ο ν ε ίχ α ν π ε ισ θ ε ί ό τ ι ο ι Ρώσοι γ ν ώ ρ ιζ α ν τ α γ ε ρ μ α ν ικ ά σ χ έ­ δια, α λ λ ά ε κ ε ίν ο π ου έ δ ε ιχ ν ε να έ χ ε ι σ η­ μασία γ ια τ ο ν Χ ίτ λ ε ρ ή τα ν ό τ ι ο von List ξ ε κ ιν ο ύ σ ε α κ ά θ ε κ τ ο ς γ ια τ η ν κ α τ ά κ τη ση α υ το ύ το υ α ν ε κ τ ίμ η τ ο υ ο ρ ε ιν ο ύ όγκου. Ο Paulus ε κ ε ίν η τ η σ τιγ μ ή β ρ ισ κ ό τα ν έ ξω απ ό τ ο Κ α λ ά τς , σ τη ν ό χ θ η τ ο υ π ο ­ τα μ ο ύ Ν το ν , μ ό λ ις 60 km δ υ τικ ά το υ Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ. Αν και γ ια τ ο υ ς Γ ερ μ α ­ ν ο ύ ς η κ α τά λ η ψ η τ η ς π ό λ η ς το υ Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε να μ η ν α π ο τε λ ε ί α ν τ ικ ε ιμ ε ν ικ ό σ κοπ ό, ή τ α ν ω σ τόσ ο σ η μ α ν τικ ό να φ θ ά σ ο υ ν σ το ν π ο τα μ ό Β όλγα σ τα ν ό τια τ η ς π ό λ η ς , γ ια να α π ο ­ κό ψ ο υ ν τ η ν ο δ ό μ ε τ α φ ο ρ ά ς τω ν π ε τ ρ ε ­ λα ίω ν το υ Κ α υ κά σ ο υ π ρ ο ς τ η ν υπ όλοιπ η Ρωσία. Ο μω ς οι δ υ ν ά μ ε ις το υ Tim oshenko είχ α ν σ υ γ κ ε ν τ ρ ω θ ε ί γ ύ ρ ω από τ ο Κ α λ ά τς κα ι τ ο Σ τ ά λ ιν γ κ ρ α ν τ μ ε ­ τ ά απ ό α δ ιά κ ο π η κ α τα δ ίω ξη ε ν ό ς μ η ν ό ς και π ρ ο ε το ίμ α ζ α ν π υ ρ ετω δ ώ ς μια γ ρ α μ ­ μή ά μ υ ν α ς . Σ υ ν ε ιδ η το π ο ίη σ α ν ό τ ι ε ίχ α ν π λ έ ο ν α γ γ ίξ ε ι τ ο ο ρ ια κ ό σ η μ είο τ η ς υ π ο χώ ρ η σ ή ς τ ο υ ς και ή τ α ν τώ ρ α α ν α ­ γ κ α σ μ έ ν ε ς ε κ τω ν π ρ α γ μ ά τω ν να α ν τιτά ξ ο υ ν σ τα τικ ή ά μ υ ν α σ τις δ ύ ο α υ τ έ ς π ό ­ λ ε ις . “ Δ ε ν υ π ά ρ χει γ ια μ α ς γ η π έρ α από το Β ό λ γ α !” β ρ ο ν το φ ώ ν α ζ ε ο Σ τά λ ιν γ ια να φ α ν α τίσ ε ι τ ο λ α ό το υ κα ι δ ε ν ε ίχ ε ά δ ικ ο . Το μ ό ν ο π ου υ π ή ρ χ ε μ ε τ ά τ ο Β όλγα ή τα ν ά γ ο ν η και επ ίπ εδ η σ τέπ π α, ά χ ρ η σ τη α ­ κ ό μ α κα ι γ ια τ ο υ ς Γ ερ μ α ν ο ύ ς . Ο Paulus

53 «■■■

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

54

ε ίχ ε σ χ εδ ιά σ ει τ η ν κ α τά λ η ψ η το υ Καλ ά τς ω ς μια τυ π ικ ή κ υ κ λ ω τικ ή κίν η σ η τ η ν ο π ο ία θ α ε κ τ ε λ ο ύ σ α ν δ ύ ο μ ε ρ α ρ ­ χ ίε ς α ρ μ ά τω ν : η 16η από τ ο Β ο ρ ρ ά και η 24η από τ ο Ν ό το . Η μ ά χη ά ρ χισ ε κ α θ υ σ τ ε ρ η μ έ ν α σ τις 23 Ιο υ λ ίο υ , ε π ε ιδ ή τα ά ρ μ α τα και τα ο χ ή ­ μ α τα τ η ς 6 η ς Σ τρ α τιά ς ε ίχ α ν μ ε ίν ε ι κ α ­ θ η λ ω μ έ ν α γ ια 10 η μ έ ρ ε ς από έ λ λ ε ιψ η καυσίμω ν. Η α κ α τά σ χ ε τη γ ε ρ μ α ν ικ ή π ρ ο ­ έλα σ η ε ίχ ε α ρ χ ίσ ει να δ η μ ιο υ ρ γ ε ί τα π ρ ώ τα π ρ ο β λ ή μ α τα ε φ ο δ ια σ μ ο ύ . Οι Ρώ­ σοι είχ α ν κ α τα σ κ ε υ ά σ ε ι ν α ρ κ ο π έδ ια , π ί­ σω απ ό τα ο π ο ία ε ίχ α ν ο χ υ ρ ω θ ε ί και κατ ά φ ε ρ α ν να α ν τιμ ε τω π ίσ ο υ ν τ η ν π ρώ τη γ ε ρ μ α ν ικ ή ε π ίθ εσ η , α λλά τ α ξη μ ε ρ ώ μ α ­ τ α τ η ς 2 5η ς Ιο υ λ ίο υ η “ θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η γ ρ ο θ ιά ” τ η ς 2 4 η ς Μ ερ α ρ χ ία ς Α ρ μ ά τω ν υ π ερ π ή δ η σ ε τα εμ π ό δ ια . Το α π ό γ ευ μ α ξέσ π α σ ε μια “ ρ ω σ ική " θ ε ρ ιν ή κ α τα ιγ ίδ α π ου μ ε τ έ τ ρ ε ψ ε τ ο π εδ ίο σ ε α π έρ α ν το β ά λ το . Τα ά ρ μ α τα κ ό λ λ η σ α ν σ τη λάσπη, ενώ ο ι κα π νοί ο λ ό γ υ ρ α ε ίχ α ν α ν α κ α ­ τ ε υ τ ε ί μ ε τ ο γ κ ρ ίζ ο το υ ο υ ρ α ν ο ύ . Τ η ν ε π ο μ έ ν η η π ρ ο έλ α σ η β ρ ή κ ε π άλι τ ο ρ υ θ μ ό τη ς . Ο Μ ο ν ό χ ειρ α ς β ε τ ε ρ ά ν ο ς τ ο υ Α ’ ΠΠ, Σ τ ρ α τη γ ό ς Hans Hube, δ ιο ικ η ­ τ ή ς τ η ς Β ε σ τφ α λ ια ν ή ς 16ης Μ ερ α ρ χ ία ς Α ρ μ ά τω ν , ε ίχ ε ξ ε κ ιν ή σ ε ι τ η ν ε π ίθ εσ ή το υ τ ρ ε ις η μ έ ρ ε ς πριν. Ο ίδιο ς, ω ς γ ν ή ­ σιο “ π α ιδ ί” το υ μ η χ α ν ο κ ίν η το υ π ο λ έ ­ μ ου , β ρ ισ κ ό τα ν σ τη ν α ιχ μ ή τ η ς ε π ίθ ε ­ σ ης, ο δ η γ ώ ν τα ς τα ά ρ μ α τά το υ μ έσ α από τ ο τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ο ό χ η μ α δ ιο ίκ η σ ή ς το υ . Μ ια μ ερ α ρ χ ία τ η ς 6 2 η ς Σ ο β ιε τ ικ ή ς Σ τρ α τιά ς α μ υ ν ό τα ν θ α ρ ρ α λ έ α απ ό τα υ ψ ώ μ α τα σ το β ό ρ ε ιο τ μ ή μ α τω ν ο χ υ ρ ώ ­ σεων. Τα θ ω ρ α κ ισ μ έ ν α ο χ ή μ α τα το υ Hube, γ ε μ ά τ α σ τρ α τιώ τε ς , π λη σ ία ζα ν τα σ ο β ιε τικ ά χ α ρ α κ ώ μ α τα κα ι π ο λ υ β ο λ εία . Οι ά ν δ ρ ε ς π η δ ο ύ σ α ν γ ρ ή γ ο ρ α έ ξω και κ α λ ύ π το ν τα ν ρ ίχ ν ο ν τα ς χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ ε ς σ τις ε χ θ ρ ικ έ ς θ έ σ ε ις . Μ έσ α από τ ο ν κ α ­ πνό τω ν ε κ ρ ή ξ ε ω ν που κ α τα λ ά γ ια ζε , ε μ ­ φ α ν ίζ ο ν τα ν οι φ ιγ ο ύ ρ ε ς τω ν Γ ερ μ α νώ ν σ τρ α τιω τώ ν να “ γ α ζώ ν ο υ ν " μ ε τα π ο ­ λ υ β ό λ α τ ο υ ς τ ο υ ς Ρώ σους. Τα ά ρ μ α τα ι­ σ ο π έδ ω να ν τ α ο ρ ύ γ μ α τα και οι ο β ίδ ε ς τω ν ρω σ ικώ ν α ν τια ρ μ α τικ ώ ν π ρ ο κ α λ ο ύ σ αν εν τυ π ω σ ια κ ό θ ό ρ υ β ο πάνω σ τις θ ω ­ ρ α κ ίσ εις τω ν panzer, α λλά δ ε ν ή τ α ν πιο ε ν ο χ λ η τ ικ έ ς από τ η ν κ α λ ο κ α ιρ ιν ή ζ έ ­ σ τη. Οι Ρώσοι ε ξα κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν να α μ ύ ­ ν ο ν τα ι π εισ μ α τικ ά , μα οι α π ώ λ ε ιε ς ή τα ν μ ε γ ά λ ε ς . Ο π ο ιο ς Ρώ σος έ β γ α ζ ε τ ο κ ε ­ φ ά λ ι το υ από τα χ α ρ α κ ώ μ α τα έ π ε φ τ ε ν ε ­ κ ρ ό ς . Η 16η Μ ε ρ α ρ χ ία δ ιέσ π α σ ε τ η σ ο­ β ιε τ ικ ή ά μ υ ν α και σ ύ ν το μ α β ρ έ θ η κ ε σ τα νώ τα τω ν Ρώσων. Ε κ ε ίν η τη σ τιγμ ή ε μ ­ φ α ν ίσ τη κ ε έ ν α ς α π ρ ό β λ επ τα μ εγ ά λ ο ς α ­ ρ ιθ μ ό ς σ ο β ιε τικ ώ ν α ρ μ ά τω ν Τ-34. “ Μ α από πού β γ α ίν ο υ ν α υ τά τα ά ρ μ α τα ;” , φ ώ ν α ξε ο Hube π ου έ β λ ε π ε α ν ή σ υ χ ο ς τη σ τά θ μ η τω ν κα υ σ ίμ ω ν τ ο υ να π έ φ τε ι. Η α π ά ντη σ η β ρ ισ κ ό τα ν κ ο ν τά τ ο υ και θ α το υ δ ιν ό τα ν σ ε λ ίγ ε ς η μ έ ρ ε ς . Τα α ν τίπ α λ α ά ρ μ α τα ξ ε χ ύ ν ο ν τ α ν σ τη χ ο ρ τα ρ ια σ μ έ ν η σ τέπ π α και ελ ίσ σ ο ν τα ν , ενώ τα σ κ ο π ε υ τικ ά τ ο υ ς α ν α ζη το ύ σ α ν

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η μ άχη σ τα π ροάστια το υ Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ (τέλ η Α υ γο ύ σ το υ 1942). Η επ ίθ εσ η το υ Paulus στα

βό ρ εια α ν α χ α ιτίζετα ι από τις α ν τε π ιθ έ σ ε ις τη ς 35ης Σ ο β ιε τικ ή ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς . Η 4η Σ τρ α τιά Τεθω ρακισμένω ν είχ ε τη ν ίδια τύχη σ τα νό τια τη ς σ ο β ιετικ ή ς α μ υ ν τικ ή ς ζώ νης, αλλά ο Hoth, μ ε α ρ ισ το υ ρ γ η μ α τικ ό τρόπ ο, μ ετα κ ίν η σ ε τις δ υ ν ά μ εις το υ δ υ τικ ό τε ρ α και διέσπ ασε α ιφ ν ιδ ια σ τικ ά τις γρ α μ μ ές των Ρώσων (30 Α υ γο ύ σ το υ ).

τ ο ν α ν τίπ α λ ο . Π α ρ α μ ό ν ε υ α ν πίσω από τ η ν κά λ υ ψ η κά π ο ιο υ ε δ α φ ικ ο ύ χ α ρ α κ τη ­ ρ ισ τικ ο ύ και π ε τ ά γ ο ν τ α ν τ η ν τ ε λ ε υ τ α ία σ τιγ μ ή α ιφ ν ιδ ιά ζ ο ν τα ς τ ο ν ε χ θ ρ ό . Π αρά τ η ν α ρ ιθ μ η τικ ή τ ο υ ς κ α τ ω τ ε ρ ό τ η τ α , οι Γ ερ μ α ν ο ί α ρ μ α τισ τέ ς β ρ ίσ κ ο ν τα ν σ το σ το ιχ ε ίο τ ο υ ς κα ι τα ρω σ ικά ά ρ μ α τα κ α ­ τ α σ τ ρ έ φ ο ν τ α ν τ ο έ ν α μ ε τ ά τ ο ά λλο. Σ τις 8 Α υ γ ο ύ σ το υ η 24η Μ ε ρ α ρ χ ία

Α ρ μ ά τω ν , ε ρ χ ό μ ε ν η από το Ν ό το , συναν τά τα ι μ ε τ η ν 16η σ τα ν ώ τα τω ν Σ ο β ιε τ ι­ κών. Τ η ν ίδια σ τιγ μ ή οι π εζικ ά ρ ιο ι το υ 51ου Σ ώ μ α το ς Σ τρ α το ύ , το υ Σ τρ α τη γ ο ύ W alter von S eydlitz-Kurzbach, ε π ιτ ίθ ε ν τ α ι σ το μ έτω π ο τω ν Ρώσων γ ια να σ φ ρ α γ ί­ σ ο υ ν ε ρ μ η τ ικ ά τ ο θ ύ λ α κ α το υ Κ α λ ά τς. Σ το ε σ ω τε ρ ικ ό τ ο υ β ρ ίσ κ ο ν τα ν 11 σ ο­ β ιε τ ικ έ ς μ ε ρ α ρ χ ίε ς και ε π τά τα ξ ια ρ χ ίε ς

α ρ μ ά τω ν τ η ς 6 2 η ς Σ τρ α τιά ς . Χ ίλια ά ρ μ α ­ τ α κα ι 750 π υ ρ ο β ό λ α ε ίχ α ν κ α τ α σ τ ρ α φ ε ί ή σ υ λ λ η φ θ ε ί ά θ ικ τα . Η μ ά χη τ ο υ Κ α λ ά τς ή τ α ν η δ ε ύ τ ε ρ η ε π ιτυ χ ή ς κύ κλω σ η σ ο β ιε τικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ­ ω ν από τ η ν α ρ χή τ η ς ε κ σ τ ρ α τ ε ία ς . Θ α ή ­ τα ν κα ι η τ ε λ ε υ τ α ία τω ν Γερ μ α ν ώ ν σ το α ν α το λ ικ ό μ έτω π ο . Η ν ίκ η ό μ ω ς δ ε ν ε ίχ ε ο λ ο κ λ η ρ ω θ ε ί. Α νά μεσ α σ το υ ς π ο τα μ ο ύ ς Ν το ν και Β ό λ ­ γα υ π ή ρ χ ε έ ν α α κ ό μ α εμ π ό δ ιο : τ ο “ Ταρτ α τ ικ ό Τ είχ ο ς " - μια τ ε ρ ά σ τια α ν τια ρ μ α ­ τικ ή τά φ ρ ο ς η ο π ο ία έ κ λ ε ιν ε τ ο σ υ ν το ­ μ ό τ ε ρ ο χ ερ σ α ίο π έρ α σ μ α α ν ά μ εσ α σ τα δ ύ ο π ο τά μ ια . Α υ τή ή τ α ν η δ ια δ ρ ο μ ή π ου ε ίχ ε ε π ιλ έ ξ ε ι και ο Hube γ ια τ α ά ρ μ α τά το υ . “ Ο ι Ρώσοι θ α υ π ερ α σ π ισ το ύ ν τ ο π έ ­ ρ ασ μα μ ε ο ,τ ιδ ή π ο τ ε έ χ ο υ ν , σ τρ α τη γ έ . Ε χου ν π ρ ο ε το ιμ α σ τε ί απ ό κ α ιρ ό ” , π α ρ α ­ τή ρ η σ ε ο Α ν τισ υ ν τα γ μ α τά ρ χ η ς Sickenius π ου β ρ ισ κ ό τα ν δίπ λα σ το μ ο ν ό χ ε ιρ α δ ι­ ο ικ η τή το υ . Το δ ε ξ ί χ έ ρ ι το υ Hube α κ ο ­ λ ο ύ θ η σ ε τ ο σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο σ η μ είο πάνω σ το χ ά ρ τη : “ Οι Ρώσοι θ α τ ο έ χ ο υ ν μ ε τ α ­ τ ρ έ ψ ε ι σ ε α ν τια ρ μ α τικ ή τά φ ρ ο . Α λ λ ά έ ­ χ ο υ μ ε κ α τ α λ ά β ε ι κι ά λ λ ε ς τ έ τ ο ι ε ς τ ά ­ φ ρ ο υ ς . Τα π ά ν τα π ρ έ π ε ι να γ ίν ο υ ν γ ρ ή ­ γορ α , α σ τρ α π ια ία . Μ ε τ ο ν π α λιό τρ ό π ο ". Ο ο ρ μ η τ ικ ό ς Hube ε ίχ ε τ ο ν α σ τρ α π ια ίο π ό λ εμ ο “ σ το α ίμ α τ ο υ ” . “ Κ ά τω απ ό τις ε ρ π ύ σ τρ ιέ ς σας έ χ ε τ ε 60 km επ ίπ εδ η σ τέπ π α μ έ χ ρ ι τ ο Β όλγα. Τώρα τ ο π α ιχ νίδ ι ε ίν α ι δ ικ ό σας. Τ α χ ύ τη τα , π ρ ω το β ο υ λ ία , ο ρ μ ή . Α υ τό ε ίν α ι τ ο “ σ τ υ λ ” τω ν panzer” . Ο Sickenius φ α ιν ό τα ν να έ χ ε ι κ ά π ο ιε ς α μ ­ φ ιβ ο λ ίε ς . “ Π ρ έ π ε ι να α ν α μ έ ν ε τ α ι ε ξ α ι­ ρ ε τ ικ ά ά γρια α ν τίσ τα σ η απ ό τ ο υ ς Ρώ­ σ ο υ ς ” , είπ ε. “ Φ υσικά, α λλά δ ε ν έ χ ο υ ν τ ί ­ π ο τα ά λ λ ο να π ρ ο τά ξο υ ν ε κ τ ό ς απ ό τα σ τή θ η τ ο υ ς ” , ε ιρ ω ν ε ύ θ η κ ε ο Hube. Ε χ ο υ ν μια φ α ν τα σ τικ ή ικ α ν ό τη τα να α­ ν τ ιδ ρ ο ύ ν σ τα κ τυ π ή μ α τα . Το υ λ ικ ό και οι ά ν δ ρ ε ς τ ο υ ς φ α ίν ο ν τα ι α τ ε λ ε ίω τ α ” , σ υ ν έχ ισ ε ο Sickenius. “ Λ οιπ όν, δ ε ν α π ο ­ μ έ ν ε ι π α ρά να τ ο υ ς κ υ ν η γ ή σ ο υ μ ε ώ σ τε να μη β ρ ο υ ν τ ο ν χ ρ ό ν ο να α ν α σ υ ν τα ­ χ θ ο ύ ν ” , ε π έ μ ε ιν ε ο Hube. “ Τ α ά ρ μ α τα δ ε ν σ τα μ α τιο ύ ν τ α ι από τίπ ο τα . Θ α π ερ ά σ ε τ ε πάνω από τα ο ρ ύ γ μ α τα κα ι θ α σ τή ­ σ ε τ ε τη σ ημ α ία το υ Ράιχ σ τη ν Ε ρ υ θ ρ ά Π λ α τεία το υ Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ! Ξ ε κ ιν ά μ ε α ύ ρ ιο σ τις 04.30, S ickenius” . “ Α ύ ρ ιο λ ο ι­ π όν, σ τ ρ α τ η γ έ ” , π ρ ό σ θ εσ ε ο α ν τισ υ ν τα γ μ α τά ρ χ η ς . Σ τις 23 Α υ γ ο ύ σ το υ τα λ ό γ ια το υ σ τρ α τη γ ο ύ ε π α λ η θ ε ύ τ η κ α ν κ α τά γ ρ ά μ ­ μα. Ο Σ τρ α τά ρ χ η ς W olfram von Richthofen, δ ιο ικ η τ ή ς το υ 8ου Α ε ρ ο π ο ρ ι­ κο ύ Σ ώ μ α το ς , κα ι ο Hube π α ρ α κ ο ­ λ ο υ θ ο ύ σ α ν μ ε τ α κ υ ά λ ια τ ο υ ς τ ο καλά δ ο κ ιμ α σ μ έ ν ο δ ίδ υ μ ο Panzer-Stuka να ε ­ π α ν α λ α μ β ά ν ει τα θ α ύ μ α τα το υ 1940-41. Οι Ρώσοι π ν ίγ ο ν τα ν μ έσ α σ ε μια β ρ ο χ ή από ο β ίδ ε ς και μ έσ α σ το ν π α νικ ό τ ο υ ς α δ υ ν α το ύ σ α ν να ο ρ γ α ν ώ σ ο υ ν ο π ο ια δ ή π ο τε ά μ υ να . Ν ω ρ ίς τ ο α π ό γ ευ μ α η 16η Μ ε ρ α ρ χ ία Α ρ μ ά τω ν ε ίχ ε π ερ ά σ ε ι τ ο π ε ­ ρ ίφ η μ ο “ Τ α ρ τα ρ ικ ό Τ είχ ο ς ", τ ο οπ οίο δ ε ν ε ίχ ε α ν τ έ ξ ε ι ο ύ τ ε μια η μ έ ρ α . Ο δ ιο ι­

Ο ι σ τρ α τιώ τε ς κα ι τα 'ά ρ μ α τα το υ H ube π ρ ο ε το ιμ ά ζο ν τα ι για τη ν έφ ο δ ό το υ ς εν α ν τίο ν το υ “ Τ α ρ ταρ ικού Τείχους” 4 σ τις 2 3 Α υ γ ο ύ σ το υ 19 42 .'

κ η τ ή ς τ ο υ π ρ ο π ο ρ ε υ ό μ ε ν ο υ ά ρ μ α το ς σ η κ ώ θ η κ ε ό ρ θ ιο ς σ το ν π ύ ρ γο το υ κα ι κ ο ίτ α ξ ε τ ο ν ο ρ ίζ ο ν τα . “ Σ τα δ ε ξ ιά η σιλ ο υ έ τ α το υ Σ τ ά λ ιν γ κ ρ α ν τ ” !, φ ώ ν α ξε. Ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς α ν τ ικ ε ιμ ε ν ικ ό ς σ κο π ό ς τ η ς ε π ιχ είρ η σ η ς “ B a rb a ro ssa ” β ρ ισ κ ό τα ν μ π ρ ο σ τά σ τα μ ά τια τω ν σ τρ α τιω τώ ν το υ Hube. Ε κ ε ί β ρ ισ κ ό τα ν η νίκη...

“Η ΜΟΙΡΑ ΤΟΥ ΚΑΥΚΑΣΟΥ ΘΑ ΚΡΙΘ ΕΙ ΣΤΟ ΣΤΑΛΙΝΓΚΡΑΝΤ” Η π α ρ ά λ λ η λ η π ρ ο έλ α σ η τ η ς Α ' Ο μ ά ­ δ α ς Σ τρ α τιώ ν σ το ν Κ α ύ κα σ ο είχ ε , μ έ χ ρ ι σ τιγ μ ή ς , σ τ ε φ θ ε ί απ ό α ν ά λ ο γ η επ ιτυ χ ία . Θ ε ω ρ ώ ν τα ς τ η ν κ α τά κ τη σ ή το υ β έβ α ιη π λ έ ο ν , ο Χ ίτ λ ε ρ έ σ τ ρ ε ψ ε κα ι π άλι τ η ν π ρ ο σ ο χή το υ σ το Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ, όπ ου π ίσ τε υ ε ό τι ο ε χ θ ρ ό ς θ α σ υ γ κ έ ν τρ ω ν ε ό λ ε ς τ ις δ ια θ έ σ ιμ ε ς δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ γ ια να κ ρ α τή σ ε ι α ν ο ικ τό τ ο Β όλγα. Π ρ ά γ μ α τι, κ α θ ώ ς π λη σ ία ζε η 23η Α υ γ ο ύ σ το υ , ο Σ τά λ ιν ε ίχ ε ή δ η α π ο φ α σ ίσ ει να υ π ε ρ α ­ σ π ισ τεί μ έ χ ρ ις εσ χ ά τω ν τ η ν π ό λη π ου έ ­ φ ε ρ ε τ ο ό ν ο μ ά το υ . Οι σ τρ α τιω τικ ο ί λ ό ­ γ ο ι οι ο π ο ίο ι τ ο ν ο δ ή γ η σ α ν σ τη ν α π ό φ α ­ ση α υ τή έ χ ο υ ν ή δ η α ν α λ υ θ εί. Υ π ήρχαν ό μ ω ς κα ι π ο λ ιτικ ο ί λόγο ι. Το Σ τ ά λ ιν γ κ ρ α ν τ ο ν ο μ α ζ ό τα ν κά π ο ­ τ ε Τσ άριτσ ιν, α λ λ ά ο τσ ά ρ ο ς δ ε ν υ π ή ρ χ ε πια ο π ό τε η ο νο μ α σ ία α κ ο λ ο ύ θ η σ ε τ ις π ο λ ιτ ικ έ ς ε ξ ε λ ίξ ε ις . Το Λ έ ν ιν γ κ ρ α ν τ ή ­ τα ν η “ Μ έ κ κ α ” το υ Κ ο μ μ ο υ ν ισ μ ο ύ κα ι η Μ ό σ χα η έ δ ρ α το υ . Το Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ, αν κα ι δ ε ν ε ίχ ε τίπ ο τα απ ό τ ο μ ε γ α λ ε ίο τω ν π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ω ν δ ύ ο π ό λ εω ν , έ φ ε ρ ε τ ο ό ­ ν ο μ α το υ α ρ χ η γ ο ύ το υ κ ρ ά το υ ς . Ο Σ τά ­ λ ιν - όπω ς κα ι ο φ α ν α τ ικ ό ς α ν τίπ α λ ό ς το υ - ε ίχ ε τ α υ τίσ ε ι τ ο ά το μ ό τ ο υ μ ε τ η ν ύ π α ρ ξη τ η ς χώ ρα ς το υ . Αν ε κ ε ίν ο τ ο κ ρ ί­ σ ιμο κ α λ ο κ α ίρ ι το υ 1942 π ου η Σ ο β ιε τικ ή Ενωση κ α τ έ ρ ρ ε ε , έ π ε φ τ ε κα ι η ο μ ώ ν υ μ η π όλη το υ , ο Σ τά λ ιν θ α έ χ α ν ε ε ν τ ε λ ώ ς το γ ό η τ ρ ο μ ε τ ο ο π ο ίο ε ξο ύ σ ια ζ ε τ ο λ α ό το υ . Α κ ό μ α και ο ι ε κ τ ε λ έ σ ε ις και οι ε ξ ο ­

ρ ίε ς δ ε ν θ α μ π ο ρ ο ύ σ α ν π λ έ ο ν να ε κ φ ο ­ β ίσ ο υ ν έ ν α λ α ό γ ια τ ο ν ο π ο ίο ο θ ά ν α τ ο ς κα ι η θ υ σ ία ενώ π ιο ν το υ ε χ θ ρ ο ύ ε ίχ α ν γ ίν ε ι κ α θ η μ ε ρ ιν ή π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τα . Ο Σ τά λ ιν ε ίχ ε α ν τ ιλ η φ θ ε ί κά π οια υ π ο β ό σ κο υσ α δ υ σ α ρ έ σ κ ε ια , α λ λ ά δ ε ν ή τ α ν η ώ ρα γ ια “ ε κ κ α θ α ρ ίσ ε ις ” . Υπό α υ τ έ ς τ ις σ υ ν θ ή κ ε ς , η π ιθ α ν ή π τώ σ η το υ Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ π ρ έ π ε ι να τ ο ν π α ν ικ ό β α λ ε. Σ τις 27 Α υ γ ο ύ σ το υ α ν έ θ ε σ ε τ η ν ά ­ μ υ ν α το υ Σ τ ά λ ιν γ κ ρ α ν τ κα ι το υ Β όλγα σ το ν κ α λ ύ τε ρ ο και σ κ λ η ρ ό τ ε ρ ο σ τρ α τη ­ γ ό το υ , τ ο ν Zhukov - τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο ο ο ­ π ο ίο ς δ ε ν δ ίσ τα ζε να ο μ ο λ ο γ ή σ ε ι τ η ν ε υ θ ε ία α ν τίθ ε σ ή το υ μ ε τ α σ χ έδ ια το υ α ρ χ η γ ο ύ το υ : η σ υ γ κ έ ν τρ ω σ η ό λ ω ν τω ν δ ια θ έσ ιμ ω ν δ υ ν ά μ ε ω ν σ το ε σ ω τε ρ ικ ό τ η ς π ό λ η ς γ ια τ η ν υπ εράσ π ισ ή τ η ς , όπω ς π ρ ο τε ιν ε ο Σ τα λ ιν , θ α ή τα ν ο λ ε θ ρ ια . Κ ά τι τ έ τ ο ιο θ α ο δ η γ ο ύ σ ε σ ε ένα δ ε ύ τερ ο Χ άρκοβο. Η άμυνα τη ς π όλης θ α α ν ε τ ίθ ε τ ο σ ε δ ύ ο μ ό ν ο σ τρ α τιέ ς , οι ο π ο ίε ς θ α ε ν έ π λ ε κ α ν τ ο υ ς Γ ερ μ α ν ο ύ ς σε έ ν α ν π ό λ ε μ ο φ θ ο ρ ά ς α ν ά μ εσ α σ τα κτίρ ια . Ο ι υ π ό λ ο ιπ ες δ υ ν ά μ ε ις θ α σ υ γ κ ε ν τρ ώ ν ο ν τα ν γ ύ ρ ω από τ η ν π όλη μ ε σ κο π ό να κ υ κ λ ώ σ ο υ ν τ η ν 6η Σ τρ α τιά ό τα ν α υ τή θ α ε ισ ε ρ χ ό τ α ν σ το κ έ ν τ ρ ο τ η ς . Το σ χ έδ ιο τ ο υ Zhukov β α σ ιζό τα ν σ τη δ ιο ρ α τ ικ ό τ η τ ά το υ . Ο σ τρ α τη γ ό ς γ ν ώ ρ ι­ ζ ε τ α π ρ ο β λ ή μ α τα α ν εφ ο δ ια σ μ ο ύ τω ν Γερ μ α ν ώ ν κα ι ε ίχ ε π α ρ α τη ρ ή σ ει ό τ ι τα π λ ε υ ρ ά τ ο υ Paulus π ρ ο σ τ α τ ε ύ ο ν τ α ν από μη γ ε ρ μ α ν ικ ά σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α α μ φ ίβ ο λ η ς μ α χ η τικ ή ς α ξία ς . Η 6η Γ ερ μ α ν ικ ή Σ τρ α ­ τ ιά β ά δ ιζ ε μ ε μ α θ η μ α τικ ή α κ ρ ίβ ε ια π ρ ο ς τ ο π επ ρ ω μ έν ο τη ς ...

55

Ο Ε Λ ΙΓΜ Ο Σ ΤΟΥ ΗΟΤΗ ΣΤΑ ΠΡΟΑΣΤΙΑ ΤΟΥ ΣΤΑΛΙΝΓΚΡΑΝΤ Ο Paulus εν ώ β ρ ισ κ ό τα ν έ ξω από τα β ό ρ ε ια π ρ ο ά σ τια τ η ς π ό λ η ς η ο π ο ία θ α σ η μ ά δ ε υ ε τη μ ο ίρ α το υ , ε ίχ ε κ α θ η λ ω θ ε ί α κ ό μ α μια φ ο ρ ά απ ό έ λ λ ε ιψ η καυσίμω ν.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

^

56

*mm mm

Γ ν ώ ρ ιζε ό μ ω ς ό τ ι η π ρ ο τ ε ρ α ιό τ η τ α ο ν ο ­ μ α ζό τα ν π ά ν τα “ Κ α ύ κ α σ ο ς ", ο π ό τε ό λα τ α ε φ ό δ ια ό δ ε υ α ν π ρ ο ς τα ε κ ε ί. Ο Zhukov ε κ μ ε τ α λ λ ε ύ θ η κ ε τ ο ν π ο λ ύ τιμ ο χ ρ ό ν ο γ ια να κ α τα σ κ ε υ ά σ ε ι κ α τά μ ή κ ο ς τ η ς δ υ τ ικ ή ς π ε ρ ιμ έ τ ρ ο υ τ η ς π ό λ η ς μια ι­ σ χυρ ή ο χ υ ρ ω μ α τικ ή ζώ νη σ ε α κ τίν α 3050 km από τ ο κ έ ν τ ρ ο τη ς . Τ η ν ά μ υ ν ά τ η ς είχ α ν α ν α λ ά β ε ι η 62η και η 64η Σ ο β ιε τικ ή Σ τρ α τιά . Η 6η Γ ερ μ α ν ικ ή Σ τρ α τιά ά ρ χισ ε τ η ν ε π ίθ εσ ή τ η ς ε ν α ν τ ίο ν το υ Σ τ ά λ ιν γ κ ρ α ν τ σ τις 24 Α υ γ ο ύ σ το υ και ο Paulus υ π ο λ ό γ ι­ ζ ε να τ ο κ α τα λ ά β ε ι μ ε κ υ κ λ ω τικ ή ε π ίθ ε ­ ση από Β ο ρ ρ ά κα ι Ν ό το . Ο Σ τ ρ α τ η γ ό ς Hube β ρ ισ κ ό τα ν γ ια μ ια α κ ό μ α φ ο ρ ά σ τη ν α ιχ μ ή τ η ς . Ο μ ω ς η σ ο β ιε τικ ή ο ­ χ υ ρ ω μ α τικ ή γ ρ α μ μ ή ή τα ν κ υ ρ ιο λ ε κ τ ικ ά αδ ιά σ π α σ τη κα ι ο ι Ρώσοι σ τρ α τιώ τε ς α ­ π ο φ α σ ισ μ έν ο ι να μη κ ά ν ο υ ν “ ο ύ τ ε έν α β ή μ α πίσω ” , όπ ω ς α υ σ τη ρ ά ό ρ ιζα ν οι δ ια τ α γ έ ς τ ο υ ς . Α κ ό μ α και η π ερ ίφ η μ η ε ­ π ιθ ε τ ικ ό τ η τ α το υ Γ ερ μ α ν ο ύ δ ιο ικ η τή αν α κ ό π η κ ε από μια κ α τα κ λ υ σ μ ια ία σ ο β ιε ­ τ ικ ή α ν τε π ίθ ε σ η α ρ μ ά τω ν σ τα β ό ρ ε ια τ η ς π ό λ η ς . Τα ρω σ ικά Τ-34 ή τα ν ο λ ο κ α ί­ ν ο υ ρ γ ια , ά β α φ α και μ ε ρ ικ ά δ ε ν δ ιέ θ ε ­ τ α ν ο ύ τ ε κα ν σ κ ο π ε υ τικ ά . Ο Hube ά φ η σ ε γ ια μια α κ ό μ α φ ο ρ ά τ η ν ίδια κ ρ α υ γ ή έ κ ­ π λ η ξη ς : “ Μ α από π ού σ τη ν ε υ χ ή ξε π η δ ά ν ε ό λ α α υ τά τα ά ρ μ α τα ;” . Τ ό τε ό μ ω ς β ρ ισ κ ό τα ν μ π ρ ο σ τά σ τη ν α π ά ντη σ η . Τα ά ρ μ α τα α υ τά σ υ ν α ρ μ ο λ ο γ ο ύ ν το μ έσ α σ τα ερ γ ο σ τά σ ια το υ ίδ ιο υ τ ο υ Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ και π ο λ λ ά ή τ α ν ε π α ν δ ρ ω μ έ ν α από τ ο υ ς ε ρ γ ά τ ε ς οι ο π ο ίο ι τα σ υ ν α ρ μ ο ­ λό γη σ α ν! Από ικ α ν ό τη τα , υ π ο λ ε ίπ ο ν τα ν τ ρ ο μ ε ρ ά έ ν α ν τ ι τω ν Γ ερ μ α νώ ν α ρ μ α τιστών. Ο μ ω ς ο Σ τά λ ιν β α σ ιζό τα ν απλά σ το υ ς α ρ ιθ μ ο ύ ς , τη σ τιγ μ ή π ου ό λ α τα α π ο θ έ μ α τα τ ο υ Hube ε ίχ α ν ε μ π λ α κ ε ί σ τη μ ά χη .Ο μ ο ν ό χ ε ιρ α ς σ τρ α τη γ ό ς έ ­ ν ιω θ ε υ π ο τιμ η μ έ ν ο ς π ου ε ίχ ε να α ν τ ιμ ε ­ τω π ίσ ει κυ ρ ίω ς ε ρ γ ά τ ε ς , α λ λ ά ο Sickenius το υ ε ίπ ε ό τι α υ τό δ ε ν τ ο υ ς ε ­ μ π ό δ ιζε να π ε θ ά ν ο υ ν γ ια τη χώ ρα το υ ς . Ο Hube σ υ μ φ ώ ν η σ ε και τ ο β λ έ μ μ α το υ σ κ ο τε ίν ια σ ε ό τα ν σ κ έ φ τ η κ ε ό τι έ χ ε ι π ρ ο π ο ρ ε υ τε ί επ ικ ίν δ υ ν α και η ό π ο ια ε ν ί­ σχυση έ π ρ επ ε να έ λ θ ε ι από δ υ ν ά μ ε ις π ου β ρ ίσ κ ο ν τα ν 30 km πίσω το υ . Η β ο ή θ ε ια π ου α ν έ μ ε ν ε ο Hube ε ίχ ε μ ό λ ις π ερ ά σ ει τ η ν κ α τ ε σ τ ρ α μ μ έ ν η “ Ταρτα ρ ικ ή τ ά φ ρ ο ” και έ π ρ επ ε να σ τρ α φ ε ί ν ό τια γ ια να σ υ ν α ν τ η θ ε ί μα ζί το υ . Η τα ν η 3η Μ η χ α ν ο κ ίν η τη Μ ε ρ α ρ χ ία το υ Σ τρ α ­ τη γ ο ύ Schloem er, ο ο π ο ίο ς έ π α ιρ ν ε β ια ­ σ τικ ά τ ο γ ε ύ μ α το υ ό τα ν τ ο ν δ ιέ κ ο ψ ε α­ π ό το μ α η κ ρ α υ γ ή “ Panzeralarm ” (σ υ να ­ γ ε ρ μ ό ς λόγω ε π ίθ ε σ η ς ε χ θ ρ ικ ώ ν α ρ μ ά ­ τω ν)! Μ ια σ ο β ιε τικ ή μ ερ α ρ χ ία π εζικ ο ύ υ π ο σ τη ρ ιζ ό μ εν η από Τ-34, ε π ε τ ίθ ε τ ο απ ό τα β ό ρ ε ια γ ια να α π ο κ ό ψ ει τ ις δ υ ο γ ε ρ μ α ν ικ έ ς μ ε ρ α ρ χ ίε ς . Το π ρ ό χ ειρ α ε ­ γ κ α τ ε σ τ η μ έ ν ο α ρ χ η γ ε ίο το υ Schloem er υ π ερ α σ π ίζο ν τα ν μ ό ν ο δ ύ ο γ ε ρ μ α ν ικ ά ά ρ μ α τα , τα ο π ο ία είχ α ν υ π ο σ τεί βλά β η σ τις ε ρ π ύ σ τρ ιε ς κα ι α ν α γ κ ά ζ ο ν τα ν να β ά λ λ ο υ ν α κ ιν η το π ο ιη μ έ ν α . Ο κ ίν δ υ ν ο ς

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Ο δ ιο ικ η τή ς τη ς

6ης Γερμανικής Σ τρ α τιά ς , Σ τρ α τη γ ό ς Friedrich Paulus, σ το δ ιο ικ η τή ρ ιό το υ έξω από το Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ σ τις 22 Α υ γο ύ σ το υ 1942. Μ έσ α σ το υ ς επ ό μ ενο υ ς τρ εις μ ή ν ες &α μ ε τα τρ ε π ό τα ν σε μ ια τρ α γ ικ ή π ροσω π ικότητα.

α π ο σ ο β ή θ η κ ε μ ό λ ις και μ ε τ ά β ία ς ό τα ν ο ι σ τρ α τιώ τε ς το υ ε ξ ο υ δ ε τ έ ρ ω σ α ν τα ρω σ ικά ά ρ μ α τα μ ε τ ά από σ κ λ η ρ έ ς α τ ο ­ μ ικ έ ς μ ά χ ε ς ε κ το υ σ υσ τάδην. Ο γ ια τ ρ ό ς O tfm a r Kohler από τ η ν έ ­ ν α ρ ξη τ η ς ε π ίθ ε σ η ς ε ίχ ε τ η ν α τυ χ ία να σ πάσ ει τ ο σ α γό νι το υ σ ε έ ν α α τύ χ η μ α μ ε τη μ ο τ ο σ υ κ λ έ τ α το υ . Μ ε έ ν α ν ε π ίδ ε σ μ ο και σ φ ίγ γ ο ν τα ς έ ν α φ ε λ λ ό σ το σ τό μ α π ρ ο σ π α θ ο ύ σ ε να σ υ γ κ ρ ο τ ή σ ε ι τ α ο σ τά σ τη θ έ σ η τ ο υ ς , α ρ ν ο ύ μ ε ν ο ς να ε γ κ α τα λ ε ίψ ε ι τ ο υ ς τ ρ α υ μ α τ ίε ς το υ , ό τα ν α κ ο ύ σ τη κ ε η κ ρ α υ γ ή : “ Ε ρ χ ο ν τα ι ο ι Ρ ώ σοι” . Ο γ ια τ ρ ό ς έ β λ ε π ε τ ο σ ο β ιε τικ ό π εζικ ό και τ α ά ρ μ α τα να κ α τ ε υ θ ύ ν ο ν τ α ι ε ν α ν τίο ν το υ . “ Β ά λ τε τ ο υ ς τ ρ α υ μ α τ ίε ς σ τα κ α μ ιό ­ ν ια !” δ ιέ τ α ξ ε τ ο υ ς τ ρ α υ μ α τ ιο φ ο ρ ε ίς το υ . Μ ια ο μ ά δ α απ ό ε ξ α ν τ λ η μ έ ν ο υ ς σ τρ α τιώ τε ς π ου ε ίχ ε υπό τ ις δ ια τ α γ έ ς το υ , ρ ίχ τ η κ ε κι α υ τή σ τη μ ά χη . Μ ό λ ις τ ό τ ε ε μ φ α ν ίσ τ η κ ε έ ν α α υ τ ο κ ίν η τ ο μ ε έ ν α Γ ερ μ α ν ό α ξιω μ α τικ ό , π ου τ ο ν ρ ώ τη ­ σ ε: “ Μ α τ ί γ ίν ε τ α ι ε δ ώ ε π ιτ έ λ ο υ ς ;” . “ Δ ε ς μ ε τ α ίδια σου τ α μ ά τια !” , α π ά ν τη σ ε ο Kohler. “ Α! ό λ α π ά νε θ α υ μ ά σ ια ! Τ ο υ ς έ ­ χ ο υ μ ε ε τ ο ιμ ά σ ε ι μια ω ρα ία έ κ π λ η ξ η ” , ε ί­ π ε ε κ ε ίν ο ς και ε ξ α φ α ν ίσ τ η κ ε π ρ ο ς τ α πί­ σω, σ η κ ώ ν ο ν τα ς σ κ ό ν η μ ε τ ο α υ τ ο κ ίν η ­ τ ό το υ . Κ α θ ώ ς ο Kohler ε π έ σ τ ρ ε φ ε σ το υ ς τ ρ α υ μ α τ ίε ς το υ , ά κ ο υ σ ε τ ις ε κ ρ ή ­ ξ ε ις γ ε ρ μ α ν ικ ώ ν ο β ίδ ω ν α ν τια ρ μ α τικ ώ ν π υ ρ ο β ό λ ω ν τω ν 88 mm π ου έ π ε φ τ α ν μ ε α κ ρ ίβ ε ια σ το υ ς ε π ιτ ιθ έ μ ε ν ο υ ς . Οι Ρώσοι σ τρ α τιώ τε ς δ ια λ ύ ο ν τα ν π ριν π ρ ο λ ά β ο υ ν να κ α λ υ φ θ ο ύ ν κα ι τ α Τ-34 γ ίν ο ν τ α ν β ο ­ ρά σ το υ ς π ε π ε ιρ α μ έ ν ο υ ς χ ε ιρ ισ τ έ ς τω ν π υ ρ ο β ό λω ν. Η α ν τε π ίθ ε σ η τ ε λ ικ ά απ οκ ρ ο ύ σ τη κ ε , α λ λ ά ο ι α π ώ λ ε ιε ς ή τ α ν σ ο­ β α ρ έ ς κα ι ό λ ο ι είχ α ν ε κ π λ α γ ε ί απ ό τ ο υ ς α ρ ιθ μ ο ύ ς π ου α ν τέ τα σ σ α ν ο ι Ρώσοι. Οι μ ε ρ α ρ χ ίε ς το υ Schloem er κα ι τ ο υ Hube ε ­ ν ώ θ η κ α ν και κ α τ ά φ ε ρ α ν να σ χ η μ α τί­ σ ου ν έ ν α ν α μ υ ν τ ικ ό κλ ο ιό έ ν α ν τ ι τω ν σ υ ν εχ ώ ν σ ο β ιε τικ ώ ν ε π ιθ έ σ ε ω ν από τα β ό ρ εια . Ο ι σ υ ν α σ π ισ μ έν ες π ρ ο σ π ά θ ε ιές τ ο υ ς ό μ ω ς, να δ ια σ π ά σ ο υ ν τη σ ο β ιε τικ ή ο χ υ ρ ω μ α τικ ή ζώ νη, α π έβ η σ α ν ά κ α ρ π ες . Τ ο υ ς Γ ερ μ α ν ο ύ ς σ τρ α τιώ τε ς ε ίχ ε απ α­ σ χ ο λή σ ει ιδ ια ίτε ρ α η κ α τά λ η ψ η μια ς σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν η ς ε χ θ ρ ικ ή ς θ έ σ η ς σ το β ό ­ ρ ε ιο το μ έ α .

Μ ια ο μ ά δ α Ρώσων σ τρ α τιω τώ ν , μ ε ά ­ φ θ ο ν α π ο λ ε μ ο φ ό δ ια σ τη δ ιά θ ε σ ή το υ ς , ε ίχ ε ε κ μ ε τ α λ λ ε υ θ ε ί τ α α μ υ ν τικ ά π λ ε ο ­ ν ε κ τ ή μ α τ α π ου π ρ ο σ έ φ ε ρ ε ο σ υ ν δ υ α ­ σ μ ό ς ε ν ό ς λ ό φ ο υ κα ι μ ια ς α π ο ξ η ρ α μ έ ­ ν η ς κ ο ίτ η ς ε ν ό ς π ο τα μ ο ύ . Ο ι Γ ερ μ α ν ο ί εκ τ ε λ ο ύ σ α ν σ υ ν εχ ε ίς ε φ ό δ ο υ ς α λ λ ά θ ε ­ ρ ίζ ο ν τα ν ο μ α δ ικ ά . Η θ έσ η β ο μ β α ρ δ ιζ ό ­ τ α ν α ρ χ ικ ά από τα Stuka κα ι σ τη σ υ ν έ ­ χ ε ια από τ ο π υ ρ ο β ο λ ικ ό , α λ λ ά ο ι Ρώσοι ε ξα κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν να α ν τ ισ τ έ κ ο ν τ α ι. Η α ρ χικ ή γ ε ρ μ α ν ικ ή ε κ τίμ η σ η γ ια τ ο ν α ­ ρ ιθ μ ό τω ν Ρώσων ο ι ο π ο ίο ι π ρ έ π ε ι να β ρ ίσ κ ο ν τα ν ε κ ε ί, σ ιγά-σ ιγά ά ρ χισ ε να α­ ν α θ ε ω ρ ε ίτ α ι κ α θ ώ ς ο ι γ ε ρ μ α ν ικ έ ς απώ­ λ ε ιε ς α υ ξά ν ο ν τα ν . Υ π έ θ ε τα ν ό τ ι α μ ύ ν ο ­ ν τ α ν μ έ χ ρ ι και 1.000 Ρώσοι, α ν και κ α ν έ ­ ν α ς δ ε ν γ ν ώ ρ ιζ ε πώς τ ρ έ φ ο ν τ α ν , α φ ο ύ ή τα ν ε ν τ ε λ ώ ς α π ο μ ο ν ω μ έ ν ο ι από τα μ ε ­ τό π ισ θ ε ν και σ τ ε ρ ο ύ ν τ ο α ε ρ ο π ο ρ ικ ή ς υ π ο σ τή ρ ιξη ς . Τ ελικά ο ι Γ ερ μ α ν ο ί ε ξ α π έ ­ λ υ σ α ν μια μ α ζική έ φ ο δ ο χ ρ η σ ιμ ο π ο ιώ ­ ν τ α ς π ρ ο π έτα σ μ α καπ νού κα ι φ λ ο γ ο β ό ­ λα. Ο ι ε κ α τ ό μ ό λ ις Ρώσοι υ π ερ α σ π ισ τές π α ρ α δ ό θ η κ α ν και ο μ ο λ ό γ η σ α ν ό τι επ ί έ ν α σ υ ν εχ ή μ ή ν α δ ε ν τ ρ έ φ ο ν τ α ν μ ε τ ί­ π ο τα ά λ λ ο ε κ τ ό ς από χ ό ρ τα κα ι φ ύ λ λ α δ ένδ ρ ω ν. Το γ ε γ ο ν ό ς π α ρ έ μ ε ν ε ένα : ο Paulus ε ίχ ε κ α θ η λ ω θ ε ί σ τα β ό ρ ε ια π ρ ο ά σ τια τ ο υ Σ τ ά λ ιν γ κ ρ α ν τ κα ι ζ η το ύ σ ε ε π ε ιγ ό ­ ν τω ς ε ν ισ χ ύ σ εις γ ια να σ υ ν εχ ίσ ει τ η ν π ρ ο έλ α σ ή το υ . Η β ο ή θ ε ια που ζ ή τη σ ε ο Paulus ή λ θ ε απ ό τα ν ό τια κα ι ή τ α ν η 4η Σ τρ α τιά Τ εθω ρ α κισ μ ένω ν. Ο δ ιο ικ η τή ς τ η ς , Σ τ ρ α τ η γ ό ς Herm ann Hoth, έ ν α ς άρισ το ς Π ρώ σ ος α ξιω μ α τικ ό ς , ε π ιτ έ θ η κ ε σ τα υ ψ ώ μ α τα τα ο π ο ία δ έσ π ο ζα ν σ το ν ο ­ τ ι ό τ ε ρ ο σ η μ είο τω ν π ε ρ ιμ ε τ ρ ικ ώ ν ο ­ χ υ ρ ώ σ εω ν, α λ λ ά ε ίδ ε έ ν τ ρ ο μ ο ς τ ο υ ς ά ν ­ δ ρ ε ς το υ να α π ο δ ε κ α τίζ ο ν τα ι από τα π υ κν ά ε χ θ ρ ικ ά π υρά, από τ η ν π ρώ τη κ ιό λ α ς ε π ίθ εσ η . Χ ω ρίς να δ ισ τά σ ει ο ύ τ ε σ τιγ μ ή δ ιέ τ α ξ ε α μ έσ ω ς τη δ ια κ ο π ή τη ς ε π ίθ ε σ η ς και έ σ κ υ ψ ε πάνω απ ό τ ο χ ά ρ ­ τη το υ . “ Π ρ έπ ει να π λη σ ιά σ ο υ μ ε τ ο ζή ­ τη μ α μ ε δ ια φ ο ρ ε τ ικ ό τρ ό π ο Fangohr” , ε ί­ π ε σ το ν ε π ιτε λ ά ρ χ η το υ . “ Α ιμ ο ρ ρ α γ ο ύ μ ε μ π ρ ο σ τά σ ’α υ τά τ α κ α τ α ρ α μ έ ν α υψ ώ ­ μ α τα . Α υ τό δ ε ν ε ίν α ι π εδ ίο μ ά χ η ς για μονά δες α ρ μά τω ν. Π ρέπ ει να

Paulus, ο von W eichs, δ ια τά σ σ ει τ ο ν υ φ ι­ σ τά μ ε ν ό το υ να επ ισ π εύ σ ει τ η ν κ ά θ ο δ ό τ ο υ : “ Ω ς α π ο τέ λ ε σ μ α τ η ς α π ο φ α σ ισ τι­ κ ή ς ε π ιτυ χ ία ς τ η ς 4 η ς Σ τρ α τιά ς Τ εθ ω ρ α ­ κ ισ μ έν ω ν σ τις 31/8, π α ρ ο υ σ ιά σ τη κ ε η ε υ κ α ιρ ία να κ α τ α σ τ ρ α φ ο ύ ν ο ι ε χ θ ρ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις δ υ τικ ώ ς κα ι ν ο τίω ς τ ο υ Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ. Ε ίνα ι ο υ σ ιώ δ ες να επ ι­ τ ε υ χ θ ε ί σ ύ ν το μ α επ α φ ή μ ε τ α ξ ύ τω ν δ ύ ο σ τρ α τιώ ν και κ α τό π ιν α υ το ύ , δ ιά ­ σπαση π ρ ο ς τ ο κ έ ν τ ρ ο τ η ς π ό λ η ς ” . Ο Paulus ό μ ω ς θ ε ώ ρ η σ ε α δ ύ ν α το να απ οσ π ά σ ει έ σ τω κα ι μ ια ο μ ά δ α τ ε θ ω ρ α ­ κισ μ έν ω ν γ ια τ η ν υ λο π ο ίη σ η το υ σ χ εδ ί­ ο υ, ε π ε ιδ ή φ ο β ό τ α ν ό τι τ ο β ό ρ ε ιο μ έ τ ω ­ πό τ ο υ δ ε ν θ α ά ν τ ε χ ε σ τις ισ χ υ ρ ές σ ο­ β ιε τ ικ έ ς ε π ιθ έ σ ε ις . Ο τα ν τ ε λ ικ ά η βη Σ τρ α τιά ε μ φ α ν ίσ τη κ ε , σ τις 2 Σ ε π τ ε μ β ρ ί­ ο υ, η μ εγ ά λ η ε υ κ α ιρ ία ε ίχ ε χ α θ ε ί: ο ι Ρώ­ σ οι είχ α ν π ρ ο λ ά β ε ι να ε γ κ α τ α λ ε ίψ ο υ ν τ α π ερ ίχ ω ρ α τ η ς π ό λ η ς κα ι να α π ο τρ α β η χ τ ο ύ ν σ το κ έ ν τ ρ ο τη ς . Το α ν ο Σ τρ α τ η γ ό ς Friedrich Paulus έπ ρ α ξε σ ω σ τά ή λ α ν θ α σ μ έ ν α δ ε ν θ α το μ ά θ ο υ μ ε π ο τέ . Το μ ό ν ο σ ίγ ο υ ρ ο ε ίν α ι ό τ ι ο δ ιο ικ η τ ή ς τ η ς 6 η ς Γ ε ρ μ α ν ικ ή ς Σ τρ α τιά ς δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ ε π ο τέ να φ α ν τ α ­ σ τ ε ί π όσ ο α κ ρ ιβ ά θ α π λή ρ ω ν ε α ρ γ ό τε ρ α α υ τό ν τ ο ν δ ισ τα γ μ ό το υ . Α πό τη σ τιγ μ ή τ η ς έ ν α ρ ξ η ς τ η ς ε κ σ τρ α τ ε ία ς , τέ σ σ ε ρ ις μ ή ν ε ς π ριν, μια σ ειρ ά π ο λ ιτικ ώ ν και σ τρ α τιω τικ ώ ν επ ιλο γώ ν, σ υ μ π τώ σ εω ν και κάπ οιω ν π α ιχ ν ιδ ιώ ν τ η ς μ ο ίρ α ς , ε ί­ χ α ν σ υ μ μ α χ ή σ ει π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να ο δ η γ ή ­ σ ο υ ν τ ο ν Paulus σ το μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο δ ρ ά μ α τ η ς ζω ή ς το υ , τ η ς χ ώ ρ α ς το υ και το υ Β 'Π Π γ ε ν ικ ό τ ε ρ α . Η ν ικ η φ ό ρ α ε κ σ τ ρ α ­ τ ε ία τ η ς “ Κ υ α ν ή ς Ε π ιχ ε ίρ η σ η ς ” έ μ ε λ λ ε να κ λ ε ίσ ε ι μ ε τη μ ά χη το υ Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ, η ο π ο ία μ ό λ ις ά ρ χιζε...

Ο ι ά νδ ρ ες τη ς 29ης Μ ερ α ρ χ ία ς Π εζικ ο ύ ε π ιτίθ ε ν τα ι σε ε χ θ ρ ικ έ ς θ έ σ ε ις τη ς 64ης Σ ο β ιετικ ή ς Σ τρ α τιά ς σ τη νό τια π ερ ίμ ε τρ ο τη ς α μ υ ν τικ ή ς ζώ νης το υ Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ, κ α τά τη δ ιά ρ κεια τη ς π ερ ίφ η μ η ς επ ίθ εσ η ς το υ Σ τρ α τη γ ο ύ H oth. Μ έσ α σε μια η μ έρ α τα σ τρ α τε ύ μ α τά το υ έφ θ α σ α ν σ ε α π όσταση 13 km από το κ έν τρ ο τη ς π όλης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ α ν α σ υ ν τα χ θ ο ύ μ ε και να ε π ιτ ε θ ο ύ μ ε σε έν α ε ν τ ε λ ώ ς δ ια φ ο ρ ε τ ικ ό σ η μ είο μ α ­ κρ ιά απ ό ε κ ε ί. Κ ο ίτα ε δ ώ ...” . Το σ χ έδ ιο το υ H oth ή τα ν έ ν α α ρ ι­ σ το ύ ρ γ η μ α τ ό λ μ η ς , τ α χ ύ τ η τ α ς και ε υ ε ­ λ ιξία ς : α θ έ α τ ο ς από τ ο ν ε χ θ ρ ό , τ ο β ρ ά ­ δυ τ η ς 2 8 η ς Α υ γ ο ύ σ το υ α π έσ υ ρ ε ό λ ε ς τ ις μ ο ν ά δ ε ς τω ν τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ω ν το υ μ π ρ ο σ τά από τ α σ ο β ιε τικ ά υ ψ ώ μ α τα και τ ις μ ε τ α κ ίν η σ ε 30 km δ υ τ ικ ό τ ε ρ α , α ν τ ι­ κ α θ ισ τώ ν τα ς τ ις τ α υ τ ό χ ρ ο ν α μ ε μια μ ε ­ ρα ρ χία π εζικο ύ . Το πρω ί τ η ς 3 0ή ς Α υ γ ο ύ σ το υ , εν ώ οι Γ ερ μ α ν ο ί π εζικ ά ρ ιο ι κ ρ α το ύ σ α ν απ ασ χο­ λ η μ έ ν η τη σ ο β ιε τικ ή ά μ υ να , τ α ά ρ μ α τα τ ο υ H oth διέσ π α σ α ν α ιφ ν ιδ ια σ τικ ά τη ζώ νη ο χυ ρ ώ σ εω ν , σ υ ν έτρ ιψ α ν τ α μ ε τ ό ­ π ισ θ εν τ ο υ σ ο β ιε τικ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ και ε μ φ α ν ίσ τη κ α ν σαν κ ε ρ α υ ν ό ς ε ν α ιθ ρ ία σ το α ρ ισ τε ρ ό π λ ε υ ρ ό τ η ς 6 4 η ς Σ τρ α τιά ς και μ έσ α σ τις ε π ό μ ε ν ε ς δ ύ ο η μ έ ρ ε ς ε ι­ σ χώ ρησ αν σ ε β ά θ ο ς 20 km μ έσ α σ τη σ ο­ β ιε τικ ή ο χ υ ρ ω μ α τικ ή γ ρ α μ μ ή . Τα π ά ντα ε ίχ α ν α ν α τρ α π ε ί μ έσ α σ ε δ ύ ο ε ικ ο σ ιτ ε ­

τρ ά ω ρ α ! Ο τα ν ο Hoth σ η μ είω σ ε σ το χ ά ρ τη τ ις ν έ ε ς θ έ σ ε ις τω ν μ ο ν ά δ ω ν το υ , διαπ ί­ σ τω σ ε έ κ π λ η κ τ ο ς ό τι μ π ρ ο σ τά το υ πα­ ρ ο υ σ ια ζό τα ν η δ υ ν α τ ό τ η τ α π ε ρ ικ ύ κ λ ω ­ σ ης τω ν δ ύ ο σ ο β ιε τικ ώ ν σ τρ α τιώ ν που υ π ερ α σ π ίζο ν τα ν το Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ. Α ρ κ ο ύ σ ε μ ό ν ο η 6η Σ τρ α τιά να σ τρ α φ ε ί τά χ ισ τα π ρ ο ς τ ο Ν ό το γ ια να κ λ ε ίσ ε ι τ ο θ ύ λ α κ α . Α μ έσ ω ς ε ιδ ο π ο ιή θ η κ ε ο Paulus: “ ...ό λα β α σ ίζο ν τα ι σ τη σ υ γ κ έ ν τρ ω σ η ι­ σ χυρ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν τ η ς β η ς Σ τρ α τιά ς π α­ ρά τη δ υ σ χ ερ ή α μ υ ν τικ ή τ η ς θ έ σ η ...π ρ ο ­ κ ε ιμ έ ν ο υ να κ α τ α σ τ ρ α φ ο ύ ν ο ι ε χ θ ρ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις δ υ τικ ώ ς το υ Σ τ ά λ ιν γ κ ρ α ν τ σε σ υ ν ερ γ α σ ία μ ε τ η ν 4η Σ τρ α τιά Τ εθ ω ρ α ­ κισ μένω ν. Σ α ν να γ ν ώ ρ ιζ ε ο Hoth τ ο δ ι­ α τα κ τικ ό χ α ρ α κ τή ρ α το υ σ υ ν α δ έλ φ ο υ το υ , έ κ λ ε ισ ε τ ο σ ήμ α μ ε τη φ ρ ά σ η: “ Η α­ π όφ α σ η α π α ιτεί δ ια κ ρ ιτικ ή ά ν τλ η σ η δ υ ν ά μ ε ω ν απ ό δ ε υ τ ε ρ ε ύ ο ν τ α μ έτω π α .” . Ο ι η μ έ ρ ε ς ό μ ω ς π ερ ν ο ύ σ α ν και η 6η Σ τρ α τιά δ ε ν εμ φ α ν ιζό τα ν . Τ η ν ε π ό μ ε ν η η μ έ ρ α , 31η Α υ γ ο ύ σ το υ , ο δ ιο ικ η τ ή ς το υ

(1) Paul C arell: STALINGRAD. THE DEFEAT O F THE G ERM AN 6TH A R M Y, S ch iffer Publishing, 1993. (2) Jean M abire: STALINGRAD ■LA BATAILLE DECISIVE DE LA SECO NDE GUERRE M O N D IA LE. (3) D avid Irving: HITLER ’S WAR. PAPERMAC, 1977. (4) Erich von M a nstein: N IK A I Α Π Ο Λ Ε Σ Θ Ε ΙΣΑ Ι, Σ υ μ π λη ρ ω μ α τικο ί εκ δ ό σ εις σ τρ α τιω τικ ώ ν π εριοδικώ ν ΓΕΣ, 1962. (5) Philip W arner: PANZER, A rth u r B arker Lim ited. (6) C harles M e ssenger: PICTO RIAL HISTO RY O F W W II. G allery B ooks, 1987.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Α Ν Α Ρ Γ Υ Ρ Ο Σ Φ Α ΓΚ Ρ ΙΔ Α Σ

ΘΩΡΗΚΤΟ ΤΣΕΠΗΣ “ADMIRAL GRAF SPEE” Η ΔΡΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΔΟΞΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ "ΤΙΓΡΗΣ ΤΟΝ ΘΑΛΑΣΣΩΝ" ΤΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟ, ΙΣΩΣ, ΓΕΓΟΝΟΣ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ Μ Η Ν Ω Ν ΣΤΟΝ ΚΑΤΑ ΘΑΛΑΣΣΑ ΑΓΩΝΑ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΑΓΚΟ ΣΜ ΙΟ Υ ΠΟΛΕΜΟΥ, ΗΤΑΝ Η ΔΡΑΣΗ ΚΑΙ Η ΑΥΤΟΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ, ΕΠΕΙΤΑ ΑΠΟ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΜΕ ΒΡΕΤΑΝΙΚΗ ΝΑΥΤΙΚΗ ΜΟΙΡΑ, ΤΟΥ ΓΕΡΜ ΑΝΙΚΟΥ “ΘΩΡΗΚΤΟΥ ΤΣΕΠΗΣ" “ADMIRAL GRAF SPEE", ΤΟΥ ΕΠΟ ΝΟ Μ ΑΣΘ ΕΝΤΟ Σ “ ΤΙΓΡΙΣ ΤΩΝ Θ ΑΛΑΣΣΩ Ν " ΑΠΟ ΤΟΝ ΥΠΟΥΡΓΟ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ ΤΗΣ ΕΘ ΝΙΚΟ ΣΟ ΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΓΕΡΜ ΑΝΙΑΣ J. GOEBBELS.

58 To “ S p e e" κ ο μ μ α τια σ μ ένο , κ α ίγ ε τα ι σ τα α ν ο ικ τά τη ς Ο υ ρ ο υ γο υ ά η ς.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

ε τη Συνθήκη ειρήνης τη ς 28ης Ιουνίου 1919 (Συνθήκη των Βερσαλλιών), μ ετα ξύ των νικητώ ν του Α ’ Παγκοσμίου Π ολέμου Συμμάχων και τη ς η ττη μ έν η ς Γερμανίας, επ ε­ τράπη στην τελευ τα ία να διατηρεί ναυτική δύναμη αποτελούμενη από έξι παλαιά θωρηκτά, έξι ελαφρά καταδρομικά, δώδεκα αντιτορπιλλικά, δώδεκα τορπιλλοβόλα και μικρό αριθμό βοηθητικώ ν σκαφών. Η ίδια Συνθήκη προέβλεπε ότι η Γερμανία θα μπορούσε να α­ ντικατασ τήσ ει τα θω ρηκτά τη ς όταν θα συμπληρώνονταν είκοσι χρό­ νια από τη ν ημερομηνία καθέλκυσ ής τους, αλλά οι αντικατα σ τά τες το υς δ εν θα μπορούσαν να έχουν σταθερό (standard) εκτόπισμα με­ γαλύτερο τω ν 10.0001. Το παλαιότερο θω ρηκτό έκλ ειν ε τη ν εικοσαετία του το 1924 και ε ­ κείνη τη χρονιά ανέλαδε αρχηγός του Γερμανικού Ναυτικού ο Ναύαρ­ χος Zenker. Αποφασισμένος να αντικαταστήσει τα παλαιά θω ρηκτά με αξιόμαχα πλοία, αλλά και υποχρεω μένος να σεβαστεί το υ ς όρους της

Aal»»;

To “ G ra f S p e e ” πριν από τη ν έκ ρ η ξη το υ Β ’ Π α γ κο σ μ ίο υ Π ο λέμ ο υ , ενώ π λέει μ ε μ ικ ρ ή τα χ ύ τη τα . Η αρχική το υ πλώρη ■μ ε τις δύο ά γ κ υ ρ ες σε κ α θ ε π λευρ ά - α ν τικ α τα σ τά Θ η κ ε, π ροτού π ρ α γ μ α το π ο ιη θ εί η έξο δ ο ς σ το ν Α τλ α ν τικ ό , από άλλη λ ίγο ψ η λ ό τερ η μ ε μ ια ά γκ υ ρ α σ τη ν κ ά θ ε π λευρ ά , τη λ ε γ ά μ εν η "Α τλ α ν τικ ή πλώ ρη", ειδ ικ ή για επ ιχ ειρ ή σ εις σε α ν ο ικ τές θ ά λ α σ σ ες .

Συνθήκης τω ν Βερσαλλιών, έδωσε εντολή στους επ ιτελείς του να διερευνήσ ουν τις δ υ να τό τη τες που υπήρχαν και να το υ πα­ ρουσιάσουν τις προτάσεις τους. Παρουσιά­ στηκαν διάφορα σχέδια και επ ελέγη τελικά εκείνο που προέβλεπε ένα πλοίο με έξι πυροβόλα των 280 mm (11 in), κατακόρυφη θωράκιση πάχους 100 mm και τα χ ύ τητα 26 kts. Η απόφαση ελήφθη με τη σκέψη ότι το σκάφος αυτό θα έπρεπε να είναι τα χύτερ ο από τα ισχυρότερά του εχθρικά, ώστε να μπορεί να τα αποφεύγει, και ισχυρότερο από τα τα χύ τερ ά του. Ετσι θα είχε τη δ υνατότητα κάποιας “ επ ιλογής” των μαχών που ίσως χρειαζόταν να δώσει. Επρόκειτο για το σχέ­ διο από το οποίο προήλθαν τα περίφημα θω ρηκτά τσ έπ ης” . Κατασκευάστηκαν τρία από αυτά, με πρώτο το “ Deutschland” , η ναυπήγηση του ο­ ποίου άρχισε το 1929 και τελείω σ ε το 1931. Ακολούθησε το “Admiral Scheer” , για να ολο­ κληρω θεί η σειρά με το “Admiral Graf Spee” , το οποίο παραδόθηκε στο Γερμανικό Ναυτι­ κό το 1936. Το μήκος το υ ς ήταν 186 m, το πλάτος 21 m και το βύθισμα 6,5 m. Το σ τα θε­ ρό το υς εκτόπισμα, παρόλη τη ν προσπάθεια που καταβλήθηκε με τη ν ε κ τετα μ έν η χρήση ηλεκτροσ υγκολλήσ εω ν στην κατασκευή τους (επαναστατική για τη ν εποχή τεχνική) και τη συγκέντρωση του κύριου οπλισμού σε δύο τρ ίδ υ μο υς πύργους, υπερέβη τους 10.000 t, φθάνοντας για μεν τα δύο πρώτα τους 11.700 t, για δε το “ Graf Spee” τους 12.100, ενώ το πλήρες εκτόπισμα ήταν, αντί­ στοιχα, 15.900 t και 16.200 t. Η θωράκιση έψθασε, τελικά, τα 80 mm ατις π λευρ ές και στα αντιτορπιλλικά διαμερίσματα, τα 45 mm στο κατάστρωμα και τα 140 mm στους πύρ­ γους τω ν κύριων πυροδόλων. Η διαφορά στο εκτόπισμα, μ ετα ξύ του “ Graf Spee” και των άλλων δύο, οφ ειλόταν στη βελτιω μένη του θωράκιση. Η κίνησή το υς γινόταν με π ετρελαιοκινητήρες, κάτι που επ ιχειρείτο για πρώ­ τη φορά. Οκτώ τέ το ιο ι κινητήρ ες με συνολι­ κή ισχύ 54.000 hp (40.300 kW) κινούσαν δύο έ ­ λικες, δίνοντας στα πλοία τελική τα χύτητα 26 kts, η οποία όμως μπορούσε να φθάσει και το υς 28 Kts σε περίπτωση ανάγκης. Οι πρω­ τοποριακοί αυτοί κινητήρ ες παρουσίασαν κάποια προβλήματα λειτουρ γία ς όταν τοποθ ετή θ η κα ν στο “ Deutschland” , τα οποία όμως

ξεπεράστηκαν στα επόμενα δύο πλοία. Το μεγάλο το υ ς π λεονέκτημα ήτα ν η οικονομία στα καύσιμα, πράγμα που επ έτρεπ ε στα σκά­ φη να έχουν ακτίνα ενέργεια ς 10.000 μιλίων με τα χ ύ τη τα 20 kts και 18.000 μιλίων με 13 kts, σχεδόν διπλάσια από τη ν αντίστοιχη των κα­ ταδρομικώ ν τη ς εποχής εκείνης. Ο κύριος οπλισμός το υς α π οτελείτο από έ ξι πυροβόλα τω ν 280 mm (11 in) σε δύο τρ ι­ πλούς πύργους, ένα στην πλώρη και ένα στην πρύμνη, και ο δ ευ τερ εύ ω ν από οκτώ των 150 mm (5,9 in) σε μονούς πύργους (τέσ ­ σερις σε κάθε πλευρά) και έξι τω ν 105 mm (4,1 in), επίσης σε τρ εις δίδυμους πύργους. Για αντιαεροπορική προστασία υπήρχε αριθ­ μός πυροβόλων των 37 και των 20 mm. Ο ο­ πλισμός συμπληρωνόταν από δύο τε τρ α ­ πλούς το ρ π ιλ ο β λ η τικ ο ύ ς σωλήνες των 533 mm (21 in), το π ο θ ετη μ ένο υ ς στο άκρο του πρυμναίου καταστρώ ματος. Επίσης υπήρχαν δύο αναγνωριστικά υδροπλάνα. Ετσι το Γερμανικό Ναυτικό, παρά το υς π εριορισμούς που του είχαν επιβληθεί, κα­ τόρθω σε να αποκτήσει πλοία τα οποία παρά το σχετικά μικρό το υς εκτόπισμα, είχαν ορι­ σ μένες από τις ιδ ιό τη τες σκάφους διπλάσιου ή και μεγαλύτερου ακόμα μεγέθ ου ς. Πράγ­ ματι, η εμφάνισή το υς προκάλεσε αναστάτω­ ση στους ναυτικούς κύκλους τη ς Αγγλίας και τη ς Γαλλίας και κοινή πίστη ή τα ν ότι μόνο τρία βρετανικά σκάφη ή τα ν σε θέσ η να τα α­ ντιμετωπίσουν, τα καταδρομικά μάχης “ Hood” , “ Renown” και “ Repulse” , τα οποία υπερτερούσαν των γερμανικώ ν πλοίων σε ο­ πλισμό και ταχύτητα. Η επίσημη ονομασία το υ ς στο Γερμανικό Ναυτικό ήταν “ Panzerschiffe” (θωρακισμένα πλοία), αλλά αυτή που επικράτησε και με τη ν οποία έμειναν στην ιστορία ήταν εκείνη που το υ ς δ όθ ηκε από το ν έξω (εκτός Γερμανίας) κόσμο: “ Pocket Battleships” (θω ρηκτά τσ έ­ πης). Λ ίγες η μ έρ ες πριν από τη ν έκρη ξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου δύο από τα τρία πλοία άφησαν τα χωρικά ύδατα τη ς Γερμανίας και χωρίς να γίνουν αντιληπτά έφθασαν στον Α τλαντικό ωκεανό: Στις 21 Αυγούστου 1939 το “ Graf Spee” και στις 24 το υ μηνός το “ Deutschland” . Την 1η Σεπτεμβρίου έγινε η εισβολή στην Πολωνία, για να ακολουθήσει στις 3 του

μηνός η κήρυξη το υ πολέμου εναντίον τη ς Γερμανίας από τη Β ρετανία και τη Γαλλία. Ο Β' Παγκόσμιος Π όλεμος είχε αρχίσει. Τα δύο πλοία όμως π αρέμεναν αδρανούντα, το μεν “ Spee” στο νότιο Α τλαντικό, μετα ξύ του ν η ­ σιού τη ς Αγίας Ελένης και τη ς Βραζιλίας, το δε “ Deutschland” κοντά στην ανατολική ακτή τη ς Γροιλανδίας, για διάστημα σχεδόν ενός μηνός. Αυτό συνέβη για τί ο Χ ίτλερ πίστευε πως, μ ετά τη ν κατάληψη τη ς Πολωνίας, θα κατάφ ερνε να έ λ θ ει σε συμβιβασμό με τη Βρετανία και τη Γαλλία. Οταν έγινε αντιλη­ πτό ότι οι δύο χώρες δ εν ήτα ν δ ια τεθ ειμ έν ες να δ εχ θο ύν τετελ εσ μ έν α γεγονότα και να υποχωρήσουν απέναντι στις γερ μανικές α­ ξιώσεις, δόθηκε, στις 26 Σεπτεμβρίου, ε ν το ­ λή στα δύο “θω ρηκτά τσ έπ ης” να αρχίσουν επιχειρήσεις εναντίον εχθρικώ ν στόχων. Οι εν το λ ές που το υ ς είχαν δ ο θ εί στις 4 Αυγούστου από το Γερμανικό Ναυαρχείο ή ­ ταν σαφείς. Θα επ ετίθ εντο εναντίον εμπορι­ κών σκαφών και θα απέφευγαν τις συγκρού­ σεις με πολεμικά, εκ τό ς εάν με αυτόν το ν τρόπο θ α υπ οβοηθείτο το κύριο έργο τους. Σκοπός το υ ς ήτα ν η όσο το δυνατόν μεγαλύ­ τερη παρεμπόδιση τη ς μεταφ οράς εφοδίω ν στους Δ υτικούς Συμμάχους και η πρόκληση αναταραχής στις γραμμές εφοδιασμού τους. Το “ Deutschland” είχε μικρές μόνο επι­ τυ χ ίες στο βόρειο Α τλαντικό. Βύθισε δύο ε ­ μπορικά πλοία και συνέλαβε ένα τρίτο. Σύ­ ντομα όμως, περί τα μέσα Νοεμβρίου, επ έ­ στρεψ ε στη Γερμανία, πιθανώς εξαιτίας προ­ βλημάτω ν στους κινητήρ ες. Η δράση και η μοίρα, όμως, του “ Graf Spee” ήταν τελείω ς διαφ ορ ετικές. Εδώ θα πρέπει να αναφ ερθεί ότι το πλοίο ό φ ειλε τη ν ονομασία του στον Ναύαρχο κόμη Maximilian von Spee, έναν από το υ ς Γερμανούς ήρω ες του Α ’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Spee, αρχηγός τη ς Ναυτικής Μοίρας τη ς Απω Ανατολής, αφού τη ν 1η Νο­ εμβρίου 1914 είχε νικήσει στη ναυμαχία του Coronel τη ν υπό το ν Ναύαρχο Sir Christopher Gradock βρετανική δύναμη, βρήκε το θάνατο λίγες η μ έρ ες αργότερα, στις 7 Δ εκεμβρίου, όταν στη ναυμαχία τω ν νησιών Falkland η ττή θ η κ ε με τη σειρά το υ από τη ν κατά πολύ ι­ σχυρότερη μοίρα το υ Υποναυάρχου Sir Doveton Sturdee. Κυβερνώμενο, λοιπόν, το “ Admiral Graf Spee” από το ν Πλοίαρχο Hanz Langsdorff, α-

59

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

60 ■*

ξιω ματικό με μεγάλες ικανότητες, μόλις έλα ­ βε εντολή από το Γερμανικό Ναυαρχείο για έ ­ ναρξη των επιχειρήσεων άρχισε να ερευνά το νότιο Α τλαντικό για εύρεση λείας. Το πρώτο του θύμα ή τα ν το εμπορικό “ Clement” , το οποίο βυθίσ τηκε ανοικτά του Pernambuco στις 30 Σεπτεμβρίου, αφού προηγουμένως εκκενώ θ ηκε από το πλήρωμά του, το οποίο α φ έθ η κε ελεύ θ ερ ο να αναχω­ ρήσει με βάρκες για τη ν αμερικανική ήπειρο, ενώ ο Langsdorff τηλεγραφ ούσ ε στις Αρχές τη ς Βραζιλίας ό τι “ καταφθάνουν άκατοι με ναυαγούς στις α κτές σας” . Είναι χαρακτηρι­ στικό τη ς ψυχοσύνθεσης του κυβερνήτη του “ Graf Spee” το γεγονός ό τι καθόλη τη ν πε­ ρίοδο δράσης το υ πλοίου του, κατά τη ν ο­ ποία βυθίστηκαν εννέα πλοία συνολικού ε ­ κτοπίσματος 50.0001περίπου, δ εν σημειώ θη­ κε καμμία απώλεια ανθρώπινης ζωής μεταξύ τω ν μελών των πληρωμάτων των βυθιζομένων σκαφών. Η βύθιση του “ Clement” σήμανε συναγερ­ μό στο Βρετανικό και το Γαλλικό Ναυαρχείο. Σε σύντομο χρονικό διάστημα συγκροτήθηκαν στο νότιο Α τλαντικό π έντε ομάδες π ολε­ μικών σκαφών, οι οποίες ανέλαβαν το έργο τη ς ανεύρεσ ης και τη ς καταστροφής του ε ­ πιδρομέα. Μια από α υ τές είχε ως βάση το Freetown τη ς Β ρετανικής Δ υτικής Αφρικής και περιελάμβανε το αεροπλανοφόρο “Ark Royal” και το καταδρομικό μάχης “ Renown” . Αυτή η ομάδα συνεργαζόταν με δύο άλλες, τη ν πρώτη από τις οποίες αποτελούσαν δύο γαλλικά βαριά καταδρομικά και τη δ εύ τερ η το βρετανικό αεροπλανοφόρο “ Hermes” , με βάση εξόρμησ ης το Dakar τη ς Γαλλικής Δ υτι­ κής Αφρικής. Η τέτα ρ τη ομάδα απαρτιζόταν από τα βαριά καταδρομικά “ Sussex” και “Shropshire” , που ενεργούσ αν γύρω από το α­ κρωτήριο τη ς Καλής Ελπίδας, και η πέμπτη, η ομάδα “ G” , από τα βαριά καταδρομικά “ Cumberland” και “ Exeter” και τα ελαφρά “Ajax” και “Achilles” (με τα ελληνικά ονόματα των δύο ηρώων του Τρωικού Πολέμου), υπό τη διοίκηση του Αρχιπλοιάρχου Henry Harwood, η οποία περιπολούσε κατά μήκος τω ν ανατολικών ακτών τη ς Νότιας Αμερικής. Το “ Graf Spee” μετά τη ν καταβύθιση του “ Clement” ά λλαξε αμέσως περιοχή δράσης και άρχισε να κινείται στη γραμμή Cape TownFreetown, κατά μήκος δηλαδή των ακτών τη ς δ υτικής Αφρικής. Εκεί κατά το χρονικό διά­ στημα από 5 έως 7 Οκτωβρίου βύθισε το φορτηγό “ Newton Beach” και το εμπορικό “ Ashlea” . Στις 10 Οκτωβρίου αιχμαλω τίσθηκε βόρεια του νησιού τη ς Αγίας Ε λένης το φορ­ τηγό “ Hunntsman” , που ή τα ν κατάφορτο με ε ­ μπορεύματα. Τις επ όμενες η μ έρ ες σημαντι­ κό μέρος του φορτίου του μ ετα φ έρ θ η κε στο “ Spee” , συμπληρώνοντας έτσι τις π ρομήθει­ ες το υ γερμανικού πολεμικού. Στις 17 του μηνός, όταν πλέον δ εν χρησ ίμευε σε τίποτα, το φορτηγό βυθίσ τηκε με μερ ικές βολές πυροβόλων. Το “ Graf Spee” τράπηκε τό τε προς τα νο­ τιο δυ τικά αφρικανικά παράλια, όπου στις 22 Οκτωβρίου βύθισε το φορτηγό “Trevanion” , για να περάσει στη συνέχεια το ακρωτήριο τη ς Καλής Ελπίδας και να βυθίσει στις 15 Νο­

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

εμβρίου, κοντά στα παράλια τη ς Μ οζαμβίκης στον Ινδικό ωκεανό, το μικρό δεξαμενόπλοιο “Africa Shell” . Στη συνέχεια πέρασε πάλι στον Α τλαντικό και στις 2 Δ εκεμβρίου, κοντά στα δυτικά αφρικανικά παράλια, βύθισε το μεγά­ λο φορτηγό “ Doric Star" που μ ετέ φ ε ρ ε κατεψυγμένα κρέατα, όχι όμως πριν το πλήρωμα προλάβει να σ τείλει σήμα με το ν ασύρματο ό τι το υς επ ιτίθετα ι θω ρηκτό. Ο Langsdorff, που “ έπιασε” το σήμα, έδω ­ σε αμέσως εντολή να αλλάξει όψη το πλοίο του. Ετσι με τη ν προσθήκη μιας ψ εύτικης κα­ πνοδόχου και τη ν ύψωση τη ς γαλλικής ση­ μαίας θα μπορούσε κάποιος από μακριά να θεω ρήσ ει το “ Spee” ως καταδρομικό τη ς κλάσης “ Suffren” . Την επ ομένη 3 Δεκεμβρίου βυθίσ τηκε το φορτηγό “ Tairoa” , του οποίου ο

μανικό πολεμικό έβαλε πλώρη για τις ανατο­ λικές α κτές τη ς Νότιας Αμερικής. Στο δρόμο για το πεπρωμένο του, συνάντησε και βύθισε στις 7 Δ εκεμβρ ίου το φορτηγό “ Streonsal” , που έ μ ελ λ ε να είναι το τελ ευ τα ίο του θύμα. Οπως αναφέρθηκε, κατά μήκος των νοτιοαμερικανικώ ν ακτών περιπολούσε η ομά­ δα “ G” του Αρχιπλοιάρχου Henry Harwood. Γενναίος και έμπ ειρος ναυτικός ο Harwood, έχοντας π ληροφορηθεί τη βύθιση, στις 2 Δ ε­ κεμβρίου, του “ Doric Star” , είχε σχηματίσει τη ν εντύπωση (έπειτα από προσεκτική μ ελ έ­ τη τω ν ναυτικώ ν χαρτών), ότι το γερμανικό πλοίο θα κα τευ θυ νότα ν προς το μεγάλο πο­ ταμόκολπ ο Rio de la Plata, στις α κτές του ο­ ποίου είναι κτισ μένες οι π ρω τεύουσες τη ς Α ρ γεντινή ς και τη ς Ο υρουγουάης (Buenos

Τα “ C um berland” (στο β ά θ ο ς ) και “A ja x ” έχουν π λησιάσει για να μ π ο ρέσ ο υν τα π ληρώ ματά το υ ς να π α ρ α κο λ ο υ θή σ ο υ ν το ν κ α τε σ τρ α μ μ έν ο - π λέον - και κ α ιό μ εν ο ε χ θ ρ ό . Το ελ α φ ρ ό κ α τα δ ρ ο μ ικ ό μ α ζ ί μ ε το αδελφό το υ “A chilles" π ολέμησαν γεννα ία , αλλά ό τα ν έμ ειν α ν μόνα το υ ς α δ υ να το ύ σ α ν να α ντιμ ετω π ίσ ο υ ν το “S p e e ”.

κυ βερνή της παρά τη ν παραλλαγή αναγνώρι­ σε το θ ύ τη του και πρόλαβε και αυτός να σ τείλει σήμα. Επειτα από τη ν αποστολή των δύο σημάτων ο Langsdorff υπέθεσε πολύ σω­ στά ότι η θέσ η του πλοίου του θα ή τα ν πλέον γνωστή στον εχθ ρό και έτσι αποφάσισε, α­ φού απαλλάχθηκε από τη “ μ ετα μ φ ίεσ η ” , να αλλάξει χώρο δράσης. Εδώ θα πρέπει να σ ημειω θεί ότι, κατά το διάστημα που το “θω ρηκτό τσ έπ ης” βρισκό­ ταν στην ανοικτή θάλασσα, ανεφοδιαζόταν με καύσιμα και εφόδια από το ειδικό ανεφοδιαστικό π ετρελαιοφ όρο “Altmark", το οποίο είχε δ ια τεθ εί ειδικά, γ ι’ αυτό το σκοπό από το Γερμανικό Ναυαρχείο. Οι συναντήσεις των δύο πλοίων λάβαιναν χώρα σε εκ των προτέρω ν συμφω νηθείσες περιοχές του ω­ κεανού και κατά τη διάρκειά το υς μ ετα φ ερόταν και μέρος τω ν πληρωμάτων τω ν βυθι­ σμένων σκαφών από το “ Spee” στο “ Altmark” . Η τελ ευ τα ία το υ ς συνάντηση έγινε στις 6 Δ εκεμβρ ίου και αμέσως μ ετά το γ ερ ­ Σ χ έδ ιο που α π εικ ο ν ίζει το “θ ω ρ η κ τό τσ έπ η ς ” όπως ή τα ν κ α τά τη δ ιά ρ κ εια των π ολεμικώ ν επιχειρήσεω ν.

Aires και Monte- video αντίστοιχα), όπου και θα εύρισκε πλούσια λεία. Υπολόγισε μάλιστα με ακρίβεια ό τι αυτό θα γινόταν στις 13 Δ ε­ κεμβρίου, όπως και πράγματι συνέβη. Από τα πλοία τη ς ομάδας του, το “ Cumberland” ήτα ν βαρύ καταδρομικό της κλάσης “ County” , με εκτόπισμα 13.0001 και ο­ πλισμό οκτώ πυροβόλα των 203 mm (8 in), ο­ κτώ τω ν 102 mm (4 in) και οκτώ το ρ π ιλ ο β λ η ­ τικο ύς σωλήνες των 531 mm (21 in). To “ Exeter” ή τα ν το ένα από τα δύο πλοία μιας μικρής κλάσης βαρέων καταδρομικών. Είχε εκτόπισμα 11.6001 και οπλισμό έξι πυροβόλα των 8 in, τέσσερα των 4 in και έ ξι το ρ π ιλο σ ω ­ λήνες τω ν 21 in, ενώ έφ ερ ε και δύο αναγνωρι­ στικά αεροσκάφη. Η ομάδα συμπληρωνόταν από τα δύο ελαφρά καταδρομικά “Ajax” και “Achilles” τω ν 9.0001, τη ς κλάσης “ Leander” . Ο οπλισμός το υς π εριελάμβανε οκτώ πυροβό­ λα των 152 mm (6 in), οκτώ των 4 in και οκτώ το ρ π ιλ ο β λ η τικ ο ύ ς σωλήνες των 21 in. Εφε-

οαν επίσης από ένα αναγνωριστικό αεροσκά­ φος. Το “Achilles” ανήκε στο Ναυτικό τη ς Νέας Ζηλανδίας και το πλήρωμά του αποτελείτο από Νεοζηλανδούς. Τα τέσσερα πλοία μαζί αποτελούσαν μια ισχυρή ομάδα, η οποία μπορούσε να α ντιμε­ τωπίσει απ οτελεσ ματικά το γερμανικό “ μι­ κρό γίγα ντα ” . Ομως είναι πολύ δύσκολο τέσ ­ σερα πολεμικά σκάφη - με ανάγκες σε καύσιαα και μικροεπ ισκευές - να μπορούν να δώ­ σουν όλα μαζί το “παρών” σε μια μάχη. Ετσι το ισχυρότερο από τα τέσσερα, το Cumberland” , βρισκόταν για επισ κευές στα νησιά Falkland, όταν στις 06.14 τη ς 13ης Δ ε­ κεμβρίου τα υπόλοιπα τρία, που από τη ν προηγούμενη είχαν σ υγκεντρω θεί στα ανοι­ κτά του La Plata, είδαν καπνό προς τα ανατο­ λικά. Αμέσως ο Harwood, ο οποίος χρησιμοποι­ ούσε ως ναυαρχίδα το “Ajax” , έθ εσ ε τις μο­ νάδες του σε κατάσταση συναγερμού και έ ­ δωσε εντολή να κα τευ θυ νθο ύν προς το ν ύ­ ποπτο καπνό. Σύντομα διαπιστώθηκε ότι ο καπνός αυτός προερχόταν από το γερμανικό πλοίο που πλησίαζε. Η σύγκρουση που τόσο καιρό επιζητούσαν οι Βρετανοί ή τα ν μπρο­ στά τους. Με τη ν απουσία όμως του Cumberland” η θέση των βρετανικώ ν σκα­ φών είχε εξασ θενήσ ει πολύ, όπως και η δυνατότητά το υς να αντιμετω πίσουν απ οτε­ λεσματικά το “ Spee” . Το γερμανικό πλοίο, από τη ν πλευρά του, δ ιέ θ ε τε βεβαίως το μεγάλο π λεονέκτημα του ισχυρότερου κύριου πυροβολικού και τη ς καλύτερης θωράκισης. Επίσης δ ιέ θ ε τε ραντάρ, κάτι που έλειπ ε από τα βρετανικά σκάφη. Είχε όμως και το μεγάλο μειονέκτημα ότι ήταν μόνο του και χιλιάδες μίλια μακριά από τις γερ μα νικές να υτικές βάσεις, όπου θα μπορούσε να επιδιορθώσει τις πιθανές βλάβες του έπ ειτα από μια ναυμαχία. Ολα αυτά επ ρόκειτο να διαδραματίσουν σημαντι­ κό ρόλο στη μάχη που θα ακολουθούσε. Ο Harwood, ο οποίος είχε π ροετοιμάσει _ε μεγάλη προσοχή τη μ έθοδο με τη ν οποία θα αντιμετώ πιζε το ν εχθρό, κανόνισε ώστε τα τρία πλοία του να επ ιτεθο ύν από τρία δια­ φορετικά σημεία ώστε να π ροκληθεί σύγ­ χυση στα πυρά τω ν Γερμανών. Μ ε δ εδομένο το γεγονός ότι τα μεγάλα πυροβόλα του Spee” ήτα ν συγκεντρω μένα σε δύο πύρ. ους, ένα τουλάχιστον από τα τρία σκάφη θα είχε να αντιμετω πίσει πυροβολικό ισοδύναjo ή μικρότερο από το δικό του. Ο Langsdorff, ο οποίος από τη ν πλευρά

του είχε επισημάνει τα εχθρικά σκάφη πριν γίνει αντιληπ τός από αυτά, δ εν προσπάθησε να αποφύγει τη σύγκρουση και επάνω σε μια ήσυχη θάλασσα με καλή ορ α τό τη τα κατηύθ υνε το πλοίο του εναντίον του μ εγα λύτε­ ρου βρετανικού, του “ Exeter” . Τα δύο σκάφη σχεδόν ταυτόχρονα, στις 06.20, άνοιξαν πυρ από απόσταση 20.000 μ έ­ τρων, ενώ τα άλλα δύο βρετανικά άρχισαν τη δράση το υ ς τρία λεπ τά αργότερα. Το γερμα­ νικό πλοίο συγκέντρω σε τα πυρά των μεγά­ λων πυροβόλων του στο “ Exeter” , ενώ με τα μικρότερα έβαλλε εναντίον τω ν υπόλοιπων δύο. Σύντομα το βρετανικό πλοίο κτυπ ήθηκε σοβαρά. Ο πύργος Β καταστράφηκε και η γ έ ­ φυρα έπαθε τέ το ιε ς ζημιές που αχρηστεύθ η κε, ενώ όλοι όσοι ήταν σ' αυτή σκοτώ θη­ καν ή τραυματίσ τηκαν, με απ οτέλεσμα το πλοίο να μ είνει προσωρινά ακυβέρνητο. Το “ Spee” , το οποίο βαλλόταν από τρ εις π λευρές, είχε ήδη δ εχ θ εί αρκετά πλήγματα και από το “ Exeter” , αλλά κυρίως από τα άλλα δύο καταδρομικά. Ετσι, με το σπουδαιότερο αντίπαλο προσωρινά εκ τό ς μάχης, έσ τρεψ ε τη ν προσοχή το υ σ’ αυτά και στις 06.40 κτύπησε το “Achilles", όχι όμως σοβαρά. Μ ετά από αυτό το θω ρηκτό άλλαξε πο­ ρεία και κρυμμένο πίσω από προπέτασμα κα­ πνού κινήθ ηκε δυτικά. Τα βρετανικά πλοία το ακολούθησαν, με το “ Exeter” να μ ένει πίσω εξαιτίας τω ν βλαβών του. Σε λίγο ο “ μικρός γί­ γα ν τα ς” βγήκε από το προπέτασμα και στις 07.16 ξανακτύπησε το “ Exeter” . Καταστράφη­ κε ο πύργος Α, ενώ α ν εξέλ εγ κ τη πυρκαγιά κα τέσ τρ εφ ε το κέντρο του πλοίου. Ο κυβερ­ νή τη ς F.C. Bell, που είχε γλιτώ σει από τη ν κα­ τασ τροφ ή τη ς γέφ υρας, και ελάχιστοι αξιω­ ματικοί σ υγκεντρώ θηκαν στο σταθμό ελ έγ ­ χου τη ς πρύμνης και από εκ εί κατηύθυναν το ν αγώνα το υ πλοίου, το οποίο είχε π λέον ε ­

νεργό μόνο το ν πρυμναίο (C) πύργο. Προφα­ νής σκοπός τω ν Γερμανών ή τα ν να το βυθί­ σουν, καθώς κινούντο εναντίον του με μεγά­ λη ταχύτητα. Ετσι τα δύο άλλα καταδρομικά κινήθηκαν τολμηρότερα, πλησιάζοντας το “ Spee” και βάλλοντας συνεχώς, σε μια προ­ σπάθεια να αποσπάσουν τη ν προσοχή του. Πράγματι το κατάφεραν, αλλά πλήρωσαν και το τίμημα, καθώς στις 07.25 κτυπ ήθηκαν και τα δύο. Οι δύο πρυμναίοι πύργοι του “Ajax” τέθ η κα ν εκτό ς μάχης, ενώ ζημιές έπαθε και το “Achilles” . Στις 07.30 ο τε λ ευ τα ίο ς ενεργός πύργος το υ “ Exeter” τέ θ η κ ε εκτό ς μάχης από έ λ λ ει­ ψη πίεσης και το πλοίο έστριψε εγκαταλείπ οντα ς τη μάχη, στην οποία δεν μπορούσε πλέ­ ον να συμμετάσχει. Η κατάστασή του ήταν τραγική και η τα χ ύ τητά του μόλις έφ θ α νε το υς 6 kts. Με τη θάλασσα να φθάνει σχεδόν μέχρι το κατάστρωμα και με 61 νεκρούς και 23 τρ α υμ α τίες μ ετα ξύ των ανδρών του πλη­ ρώματος του, κα τευ θύ νθη κε, έπ ειτα από ε ­ ντολή το υ Harwood, στα Falkland, όπου έφθασε λίγες η μ έρ ες αργότερα. Ανταλλάχθηκαν λίγες ακόμα ο μοβροντίες, αλλά τα δύο εναπ ομείναντα βρετανικά σκάφη δεν μπορού­ σαν πλέον να αντιμετω πίσουν το “ Spee” . Ετσι, πολύ λογικά, ο Harwood στις 07.40 απ ομακρύνθηκε μέσα σε προπέτασμα κα­ πνού, δίνοντας οριστικό τέλο ς στη ναυμαχία του Rio de la Plata, όπως ονομάστηκε η πρώτη αυτή σημαντική ναυτική σύγκρουση του Β ’ Παγκοσμίου Πολέμου, η οποία είχε διαρκέ­ σει μια ώρα και είκοσι λεπτά. Ο Langsdorff δ εν το ν καταδίω ξε, ο ύ τε προσπάθησε να βυθίσει το “ Exeter” , αλλά συνέχισε τη ν προς δυσμάς πορεία του μέχρις ότου, λίγο μ ετά τα μεσάνυχτα τη ς 13ης προς 14η Δ εκεμβρίου, έφθασε και αγκυροβόλησε στο λιμάνι του Montevideo. Με το “ Graf Spee” στα ο υ δ έτερ α νερά τη ς πρωτεύουσας τη ς Ουρουγουάης ο Harwood, με δύο μόνο πλοία από τα οποία το “Ajax” είχε απομείνει μόνο με το μισό του ο­ πλισμό, άρχισε να περιπολεί στα ανοικτά τη ς λατινοαμερικανικής χώρας, π εριμένοντας τη ν επ όμενη κίνηση του εχθρού. Βέβαια είχε καλέσει με κατεπ είγον σήμα το “ Cumberland” να ενω θεί μαζί του, αλλά αυτό δ εν αναμενόταν να γίνει πριν από το απόγευμα τη ς 14ης Δ εκεμβρίου. Μ έχρι τό τε μεσολαβούσαν αρ­ κ ε τέ ς ώρες. Αν το γερμανικό πλοίο εξερ χ ό ­ ταν στην ανοικτή θάλασσα κατά το διάστημα αυτό, δ εν υπήρχε καμμία δ υνα τό τητα να μπορέσουν οι Β ρετανοί να το σταματήσουν. Ηταν οι πιο κρίσιμες ώρες, αλλά, ευτυχώ ς για τα βρετανικά σκάφη, το “θω ρηκτό τσ έπ ης” δ εν εμφανίστηκε. Το “ Graf Spee” είχε 37 νεκρούς και 60 τρ α υμ α τίες μετα ξύ τω ν ανδρών του πληρώ­ ματος του, ενώ είχε δ εχ θ εί περί τα είκοσι πλήγματα από τις εχθ ρ ικές οβίδες. Οι ζημιές του, όμως, δ εν ήτα ν ιδιαίτερα σοβαρές και δ εν επηρεάζαν τη μαχητική του αξία ή τη ν τα χύ τητά του. Ο Langsdorff όμως, ο­ δηγώ ντας το στο Montevideo, ζήτησ ε (σε συνεννόηση με τη γερμανική πρεσβεία) από τις αρχές τη ς Ουρουγουάης δεκαπ εν­ θήμ ερ η προθεσμία για να προβεί στις ανα-

f ij

62 «■*

γκα ίες επιδιορθώσεις. Σύμφωνα με το δ ιε­ θ ν ές δίκαιο, ένα πολεμικό πλοίο μιας εμπό­ λεμ ης χώρας δ εν μπορεί να παραμείνει σε ένα λιμάνι ο υδ ετέρ ο υ κράτους περισσότερο από 24 ώρες. Οι μόνοι λόγοι που μπορούν να αναβάλουν το ν απόπλου είναι η κακοκαιρία και η αδυναμία του να πλεύσει, ενώ σε καμ­ μία περίπτωση δ εν επιτρέπ ονται επισκευές που βελτιώ νουν τη μαχητική του αξία. Επει­ τα από γερμανικό αίτημα, επιτροπή από τ ε ­ χνικούς του λιμανιού του Montevideo ανέβη­ κε στο “ Spee” για να εξετά σ ει τις ζημιές του. Μ ετά το σχετικό έλεγχο η απόφασή τη ς ήταν οριστική και αμετάκλητη. Εβδομήντα δύο ώ­ ρες ή τα ν α ρ κετές για τις απαραίτητες επι­ σ κευές. Αυτό είχε τη ν έννοια ότι εάν μετά τη ν παρέλευση αυτής τη ς προθεσμίας το πλοίο δεν απέπλεε, τό τε, σύμφωνα με το υς διεθνείς κανόνες, δεν θα είχε π λέον δικαίω­ μα απόπλου, αλλά θ α π αρέμενε στο Montevideo μέχρι τη λήξη του πολέμου, παροπλιζόμενο. Στο μετα ξύ οι διπλωμάτες τη ς Βρετανίας και τη ς Γερμανίας αγωνίζονταν να επιτύχουν, για δικούς το υ ς λόγους και με το υ ς δικούς το υς τρόπ ους - φυσικά - ο καθένας, το ίδιο α­ ποτέλεσμα: τη ν όσο το δυνατό μακρύτερη παραμονή του “ Graf Spee” στο λιμάνι. Οι Β ρετανοί το ή θελα ν γιατί όσο περνούσε ο καιρός όλο και περισσότερα πλοία το υ ς θα συγκεντρώ νονταν για να π εριμένουν τη ν έ ­ ξοδο του εχθρού. Σ' αυτήν τη ν προσπάθεια η βρετανική διπλωματία, για να επηρεάσει τη γερμανική πλευρά, διέδωσε τη φήμη ότι στα πλοία που ήδη περίμεναν το “ Spee” είχαν π ροσ τεθεί το καταδρομικό μάχης “ Renown” και το αεροπλανοφόρο “Ark Royal” , πράγμα εντελώ ς ψ ευδές, αφού τα δύο πλοία εκείνη τη στιγμή βρίσκονταν 1.000 χλμ. ανατολικά του Pernambuco και 4.500 χλμ. μακριά από το Montevideo. Οι Γερμανοί αρχικά επιθυμούσαν τη ν παράταση τη ς παραμονής για να επι­ διορθω θούν οι ζημιές του θω ρηκτού και στη συνέχεια επειδή πίστεψαν τις βρ ετα νικές διαδόσεις. Ο Langsdorff, τραυματίας και ο ίδιος ελα ­ φρά στο δ εξί χέρι, είχε στο μετα ξύ κηδέψ ει το υ ς νεκρούς του στο νεκρο τα φ είο τη ς πρω­ τεύουσ ας τη ς Ο υρουγουάης. Στην τε λ ε τή εί­ χαν π α ρευρεθεί και οι Βρετανοί αιχμάλωτοι που βρίσκονταν στο “ Spee” , οι οποίοι είχαν απ ελευθερω θεί, όπως επέβαλε το διεθνές δίκαιο, μόλις το γερμανικό πλοίο κα τέ­ πλευσε σε ο υ δ έτερ η χώρα. Είχαν μάλιστα κα­ τα θ έσ ει και στεφάνι στη μνήμη τους, σημάδι τη ς άριστης συμπεριφοράς των Γερμανών α­ π έναντι το υ ς κατά τη διάρκεια τη ς αιχμαλω­ σίας τους. Επηρεασμένος από τη βρετανική προπαγάνδα ο Γερμανός κυ βερνή της, έσ τει­ λε, στις 16 Δ εκεμβρίου, το παρακάτω τη λ ε ­ γράφημα στο Γερμανικό Ναυαρχείο: “ Στρα­ τηγική κατάσταση εμπρός από το Montevideo. Εκτός από τα καταδρομικά και το “Ark Royal” και το “ Renown” . Καμμία ελπίδα διαφυγής προς τη ν ανοικτή θάλασσα και να ανοίξουμε πέρασμα έως τα γερμανικά ύδατα... Ζητώ να αποφασίσετε εάν το πλοίο πρέ­ πει να αυτοβυθισθεί, παρά το ανεπαρκές βά­ θ ο ς τω ν εκβολώ ν του Rio de la Plata, ή εάν εί-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Το “E xe ter” σ ε φ ω το γ ρ α φ ία το υ 1940. Εχουν ο λ ο κ λ η ρ ω θ εί οι επ ισ κ ευ ές μ ε τά τις ζη μ ιές που υπ έσ τη σ τη ναυμαχία το υ La Plata.

Ο κ υ β ερ ν ή τη ς το υ “μ ικ ρ ο ύ γ ίγ α ν τα ” Π λοίαρ χος H an z L angsdo rff.

ναι π ροτιμότερο να τ ε θ ε ί υπό περιορισμό” . Η απάντηση άφηνε στον Langsdorff τη ν επιλο­ γή τη ς τελευ τα ία ς κίνησης. Επειτα από σύ­ σκεψη τη ς ηγεσίας το υ Γερμανικού Ναυαρ­ χείου υπό τη ν προεδρία του Χίτλερ, του σ τάλθηκε το ακόλουθο μήνυμα: “ Προσπαθή­ σ τε με κάθε τρόπο να π α ρα τείνετε τη ν παρα­ μονή στα ο υ δ έτερ α ύδατα... Επιδιώξτε να α­ ν ο ίξετε δρόμο προς το Buenos Aires, εάν εί­ ναι δυνατόν. Σε περίπτωση αυτοβύθισης του πλοίου, να καταστραφεί το ύ το απ οτελεσ μα­ τικά ” . Στις ν έες γερ μα νικές προσπάθειες για παράταση τη ς άδειας παραμονής, οι αρχές τη ς Ουρουγουάης απάντησαν αρνητικά. Η Αργεντινή, η οποία ήτα ν φιλικότερη προς τη Γερμανία από ό τι η Ουρουγουάη, επηρεα­ σμένη από τη βρετανική προπαγάνδα και το θόρυβο που είχε δημιουρ γηθεί από τη δι­ πλωματία τη ς Γηραιάς Αλβιώνος, απέρριψε και αυτή τη ν αίτηση του Langsdorff για κατά­ πλου του “ Spee” στο λιμάνι του Buenos Aires. Ετσι τις απ ογευματινές ώρες τη ς 17ης Δ ε­ κεμβρίου ένα τεράσ τιο πλήθος είχε μ αζευτεί στο λιμάνι για να παρακολουθήσει τα γ εγ ο ­ νότα. Βάρκες πηγαινοέρχονταν μεταφ έρ οντα ς άνδρες και εφόδια από το πολεμικό σε παρακείμενο γερμανικό εμπορικό. Το πλή­ θ ος παρακολουθούσε με έξαψη. Κανένας δεν γνώριζε τι θα συμβεί. Στις 18.15, λίγο πριν λ ή ξει η προθεσμία τω ν εβδο μή ντα δύο ωρών, παρακολουθούμενος από το π λήθος των περιέργω ν ο “ μι­ κρός γερμα νικός γίγα ντα ς" σήκωσε άγκυρα

και εγκ α τέλ ειψ ε το αφ ιλόξενο λιμάνι, κατευ θ υ νό μ ενο ς προς τα βρετανικά πλοία. Μό­ λις, όμως, πέρασε το όριο τω ν τριών μιλίων που σηματοδοτούσ ε τα χωρικά ύδατα τη ς Ο υρουγουάης, σταμάτησε. Ο Langsdorff και οι λίγοι άνδρες που ήταν μαζί το υ το εγκα τέλειψ αν και επιβιβάστηκαν σε ένα γερμανικό εμπορικό σκάφος. Στις 20.44 τρ εις τρ ο μ α κτικές εκρ ή ξεις συγκλόνισαν το θω ρηκτό, που τυ λίχτη κε στις φλόγες και άρχισε να γέρ νει προς τη δ ε­ ξιά πλευρά, για να καθίσει σε λίγο, τσακισμέ­ νο, στα λασπώδη αβαθή νερά του La Plata. Π αρέμεινε έτσι π ολλές ημέρ ες, ένα τραγικό απομεινάρι του μέχρι πρότινος υπερήφανου πολεμικού, για να βυθισ τεί σιγά-σιγά μέσα στα πολλά μέτρα τη ς μαλακής λάσπης που συσσωρεύουν στον κόλπο οι ποταμοί και να βρει ε κ εί το ν τάφ ο του. Τη στιγμή τη ς αυ το ­ βύθισής του, το “ Ark Royal” και το “ Renown” απείχαν 1.800 χιλιόμετρα από το ν τόπο των γεγονότων. Ο Langsdorff σ υντετριμ μένο ς από τη ν α­ πώλεια του πλοίου του, οδήγησε το υς άν­ δ ρες του στο πιο φ ιλόξενο Buenos Aires. Εκεί, σε ένα μικρό δωμάτιο ενός απόμερου ξεν ο ­ δοχείου, το βράδυ τη ς 19ης προς τη ν 20ή Δ ε­ κεμβρίου εκτυ λίχ θ η κε η τελευ τα ία πράξη το υ δράματος. Ο κυ β ερ νή της το υ “ Graf Spee” , αφού με ένα γράμμα ανελάμβανε πλή­ ρως τη ν ευ θ ύ νη για τη ν αυτοβύθιση το υ θω­ ρηκτού, δηλώ νοντας ταυτόχρονα “τη ν από­ λυτη πίστη το υ στην υπόθεση και στο μέλλον τη ς χώρας και το ν Φύρερ το υ ” και πιθανότα­ τα ενή μ ερ ο ς του γεγονό τος ό τι μόνο τρία πλοία το ν περίμεναν έξω από το Montevideo το μοιραίο απόγευμα τη ς 17ης Δ εκεμβρίου, αποχαιρέτησε το πλήρωμά το υ και αυτοκτόνησε με το πιστόλι του. Θ εω ρήθηκε γενικά υπεύθυνος για τη ν τροπή που πήραν τα γ ε ­ γονότα τα οποία οδήγησαν στην καταστρο­ φή το υ “ μικρού γίγαντα” . Του έχουν καταλογισθεί, βασικά, τρία σφάλματα: Πρώτο το ότι δ εν απέφυγε τη μάχη με τα βρετανικά κατα­ δρομικά, δ εύ τερ ο το ότι δ εν τα βύθισε στο τέλο ς τη ς ναυμαχίας και τρ ίτο (και σπουδαι­ ό τερ ο) το ότι α ντί μ ετά το τέλο ς τη ς να προ­ σπαθήσει να διαφύγει στον ωκεανό, ζήτησε καταφύγιο στο Montevideo. Πώς όμως είναι δυνατό ένας ικανότατος κυ β ερ νή της να διαπράξει τόσα πολλά και κρίσιμα σφάλματα σε λίγες ώρες, ενώ δεν εί­ χε διαπράξει κανένα σε τρισήμισυ μήνες; Ο γράφων πισ τεύει πως είναι δυνατό να πιθα­ νολογηθούν οι α ιτίες τω ν ενεργειώ ν του. Καταρχήν είναι γνωστό ότι κατευθύνθηκε προς το La Plata με τη ν ελπίδα ότι θα συναντούσε μεγάλη κίνηση εχθρικώ ν εμπο­ ρικών σκαφών. Είναι πολύ πιθανό λοιπόν να νόμισε αρχικά ό τι οι καπνοί που είδ ε στον ο­ ρίζοντα π ροέρχονταν από νηοπομπή η οποία σ υνοδευόταν από ελαφρά πολεμικά και έτσι κινήθ ηκε εναντίον της. Κάτι τέτο ιο , άλλω­ στε, ή τα ν μέσα στο πνεύμα των εντολώ ν που είχε λάβει. Οταν α ντιλήφ θηκε για τι πραγμα­ τικά επ ρόκειτο, ήταν πλέον αργά. Γνώριζε πολύ καλά το υ ς τύπους των βρετανικώ ν σκα­ φών και κατάλαβε αμέσως ποιοί ήτα ν οι αντί­ παλοί του. Γνώριζε ότι ή τα ν ελα φ ρύ τερα ο-

To “S p e e ” απ οπ λέει από το λιμά νι το υ M o n tev id eo για να σ υ να ντή σ ει τη μ ο ίρ α του.

πλισμένοι, αλλά ταυτόχρονα ήταν και ταχύ­ τερ ο ι - μπορούσαν να αναπτύξουν ταχύτητα 32 kts, έναντι 28 kts του “ Spee” . Επομένως δ εν μπορούσε να αποφύγει τη σύγκρουση και αναγκαστικά τη ν αποδέχθηκε. Γνώριζε ε ­ πίσης ότι κυβερνούσε ένα πολύ καλό - αλλά μοναχικό - πλοίο, που έπ λεε σε έναν ωκεανό ο οποίος στην κυριολεξία βρ ετανοκρ ατείτο, καθώς η Γηραιά Αλβιών δ ιέ θ ε τε βάσεις στα νησιά Falkland, Ascension (Ανάληψης) και Αγία Ελένη, καθώς και στις πολυάριθμες αποικίες της. Εάν π ροστεθούν οι γαλλικές αποικιακές βάσεις και οι συμμαχικές ομάδες πλοίων που όργωναν το ν ωκεανό σε αναζήτησή του, δια­ πιστώνεται ότι δ εν ήταν δύσκολο για έναν έ ­ ξυπνο άνθρωπο όπως ο Langsdorff να αντιληφ θ εί ότι κατά τη διάρκεια τη ς μάχης δ εν έ ­ πρεπε το σκάφος του να δ εχ θ εί σοβαρό πλήγμα που θα του μείωνε τη ν τα χύ τητα ή θα του δημιουργούσε προβλήματα στην πλεύση. Αν δεχόταν τέτο ιο πλήγμα, οι πιθα­ ν ό τη τες να μπορέσει να επ ισ τρέφει στη Γερ­ μανία, η οποία απείχε χιλιάδες μίλια και στην οποία βρίσκονταν οι μοναδικές φιλικές ναυτικές βάσεις, θα μηδενίζονταν. Αυτό είχε ως απ οτέλεσμα το “ Spee” να μάχεται συγκροτημένα, προσπαθώντας να δ εχ θ εί όσο το δυνατό λιγότερ α πλήγματα. Ετσι δεν προσπάθησε να αποτελειώ σει το “ Exeter” , για τί ήτα ν σίγουρο ό τι σε μια τέτο ια προσπά­ θεια θα δεχόταν τη ν απελπισμένη επίθεση των δύο άλλων καταδρομικών, τα οποία δεν θα π αρέμεναν απαθή μπροστά στην κατα­ στροφή του συντρόφου τους. Γιατί λοιπόν να διακινδυνεύσει για ένα σχεδόν ολοκληρω τι­ κά κατεσ τραμμένο και ακίνδυνο πλοίο: Ως προς το για τί δ εν κα τέβ α λε προσπά­ θ εια βύθισης τω ν άλλων δύο καταδρομικών, όταν απέμειναν μόνα το υς, η απάντηση είναι ότι δεν μπορούσε να το πράξει εύκολα. Τα βρετανικά πλοία ήταν τα χύ τερ α από το “ Spee” . Επομένως είχαν τη δυνα τό τητα τη ς απεμπλοκής, τη στιγμή μάλιστα που τα πλήγ­ ματα τα οποία είχαν δ εχ θ εί δεν είχαν μειώσει τη ν τα χύ τητά τους. Το σ κοτεινότερο, όμως, μέρ ος τη ς δρα­ ματικής αυτής ιστορίας είναι η απόφαση του Langsdorff να καταφύγει στην πρωτεύουσα τη ς Ο υρουγουάης, καθώς και η αίτησή του για δ εκα π ενθήμερη προθεσμία, για να επι-

Τα α π ομ εινάρ ια το υ “ G ra f S p e e ” λ ίγο πριν β υ θ ισ το ύ ν σ τη ν παχιά λάσπη το υ La Plata, θ λ ιβ ε ρ ά κατά λο ιπ α το υ μ έχ ρ ι π ρότινος υ π ερή φ ανου πλοίου.

σκευάσει τις ζημιές του πλοίου του. Ηταν τό ­ σο σοβαρές α υ τές οι ζημιές ώστε να δικαιο­ λογούν μια τέτο ια κίνηση; Από ό,τι είναι γνω ­ στό, δεν ήταν. Αλλά και αν ήταν, δ εν γνώριζε ό τι σε αυτό το διάστημα θα σ υγκεντρώ νο­ νταν για να το ν π εριμένουν τόσα και τέτο ια βρετανικά σκάφη, ώστε η διαφυγή θα ήταν αδύνατη; Θα είχε πολύ περισ σ ότερες πιθα­ ν ό τη τες αν επιχειρούσε να διαφύγει αμέσως μ ετά τη μάχη, με δύο μόνο μικρά και τραυμα­ τισμένα πλοία να το ν ακολουθούν. Η απάντηση για τη ν καταφυγή στο Montevideo, από εν δ είξεις που υπάρχουν, μάλλον θα πρέπει να αναζητηθεί στο χαρα­ κτήρα του κυβερνήτη. Ενας άνθρωπος ο ο­ ποίος, όπως φαίνεται, έδινε μεγάλη σημασία στην ανθρώπινη ζωή, έχοντας καταφ έρει να μη χάσει τη ζωή του κανένα μέλος από τα πληρώματα των εμπορικών σκαφών που βύ­ θιζε, και του οποίου η συμπεριφορά απένα­ ν τι στους αιχμαλώτους ή τα ν υποδειγματική, ήτα ν δύσκολο να μην ενδ ια φ ερ θ εί για τους τρ α υμ α τίες μ ετα ξύ τω ν ανδρών του πληρώ­ ματος του. Ετσι αποφάσισε να κα τευ θ υ νθ εί προς τη ν πρωτεύουσα τη ς Ουρουγουάης, που ή τα ν το κο ντινό τερο λιμάνι, όπου και θα εύρισκαν τη ν κατάλληλη νοσοκομειακή περί­ θαλψη. Ως προς το ζήτημα του αιτήμα τος για δ ε­ καπ ενθήμερη προθεσμία, η π ιθανότερη απά­ ντηση είναι ότι αρχικά διέπ ραξε ένα τραγικό σφάλμα, μη εκτιμώ ντας σωστά τη ν κατάστα­ ση που θα δημιουργείτο. Ετσι, επηρεασμέ­

νος αργότερα από τη βρετανική προπαγάν­ δα, όπως άλλωστε φαίνεται ολοκάθαρα και από το τηλεγράφ ημά του προς το Γερμανικό Ναυαρχείο, προτίμησε αντί του μάταιου (ό­ πως πίστευε) αγώνα, τη ς βέβαιης καταστρο­ φής του σκάφους του και τη ς χωρίς λόγο σφαγής των ανδρών του, τη ν αυτοκατασ τρο­ φή το υ θω ρηκτού. Οπωσδήποτε από στρα­ τιω τική άποψη η καταφυγή στο Montevideo δ εν ήταν καλύτερη δυνατή λύση και αποτέλεσ ε μεγάλο λάθος του Γερμανού πλοιάρ­ χου, ένα λάθος που το πλήρωσε και με τη ζωή του. Πάντως, στη δραματική αυτή ιστορία υπάρχουν σημεία των οποίων η πλήρης και α­ κριβής διευρεύνησ η δ εν θα γίνει ποτέ. Ο Langsdorff δεν επέζησε και οι απαντήσεις στα διάφορα ερω τήματα θα δίδονται, όπως άλλωστε έγινε και σε αυτό το άρθρο, με πι­ θ α ν ό τη τες λάθους. Ο Γερμανός κυβερνή της ίσως πήρε μαζί του στον τάφ ο σημαντικότα­ τα στοιχεία, ειδικά για τις τελ ευ τα ίες κρίσι­ μ ες η μ έρ ες του “ Graf Spee” και τις δ ικές του. Από τη βρετανική πλευρά ο διοικητής τη ς μοίρας, Αρχιπλοίαρχος Harwood, ενήργησε όπως ακριβώς έπρεπε, χωρίς να διαπράξει το παραμικρό σφάλμα, επ ιδεικνύοντας σύνε­ ση, θάρρος και αποφασιστικότητα. Αλλωστε, για το ν τρόπο ενερ γεία ς του κατά τη μάχη, προήχθη στον επόμενο βαθμό προτού ακό­ μα λ ή ξει η π εριπέτεια. Το όνομά του όμως, αν και νικητή, έστω και με το ν τρόπο που ε ξελ ί­ χθηκαν τα πράγματα, πέρασε σε δ εύ τερ η μοίρα, καθώς το ενδιαφ έρον τη ς ιστορίας μονοπώλησαν σχεδόν η “Τίγρις των θαλασ­ σών", το “θω ρηκτό τσ έπ ης” “ Admiral Graf Spee” , και ο κυ βερνή της του Πλοίαρχος Hanz Langsdorff.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Μύρωνος 0. Ματσάκη: ΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟΝ ΠΟΛΕΜΙΚΟΝ ΝΑΥΤΙΚΟΝ. ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΙΣ, έκδοση του συγγραφέα, Αθήναι, 1973. (2) John Protasio: THE FIRST BATTLE OF THE FALKLANDS, Sea Classics, τεύχος lavouaplou 1983. (3) Purnell's History of the world wars: BATTLE OF THE ATLANTIC, Λονδίνο, 1975. (4) Collins-Jane's: WARSHIPS OF WORLD WAR II, έκδοση Harper Collins, Γλασκώβη, 1996. (5) Winston Churchill: ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. (6) Liddel Hart: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ, έκδοση Γ.Ε.Σ., 1988. (7) William L. Shirer: ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ. (8) Γ. Μεζεβίρη, Αντιναυάρχου ε.α.: Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΥ ΚΑΙ Ο ΥΠΟΒΡΥΧΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 19141918, 1939-1945, έκδοσις Ιστορικής Υπηρεσίας Β.Ν., Αθήναι, 1964. (9) Bernard Ireland: JANE’S BATTLESHIPS OF THE 20 th CENTURY, έκδοση Harper Collins, Γλασκώβη, 1996. (10) Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ ΠΕΙΡΑΤΙΚΟΥ, “Ναυτική Ελλάς”, τεύχος Απριλίου 1947. (11) Bernard Ireland: CRUISERS, Hamlyn Publishing Group, Λονδίνο, 1981.

63

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ ΙΟ Σ Π Α Π Α ΓΙΑ Ν Ν Α Κ Η Σ Υ π ο σ τρ ά τη γο ς ε.α.

Α ’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜ ΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ “ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Ε ΙΝ Α Ι Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΟΥ ΧΕΙΡΙΣΜ Ο Υ ΤΗΣ ΙΣΧΥΟΣ, ΩΣΤΕ ΑΥΤΗ ΝΑ ΣΥΜ ΒΑΛΕΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΤΩΝ ΣΚΟ ΠΩΝ ΤΗΣ Π Ο ΛΙΤΙΚΗΣ" Σ τρ α τη γό ς Beaufre ι διαδοχικά σ υναφθείοες Συνθήκες από το 1872 μέχρι τις παρα­ μονές του πολέμου, μεταξύ των μεγάλων Δυνάμεων, είτε για το ν διακανονισμό των μεταξύ το υς διαφορών και σχέσεων, είτε για τη δημιουργία αμυντικώ ν ή επιθετικώ ν συνασπισμών, όχι μόνο δεν έθεσαν φραγμό στους π ολεμικούς εξοπλισμούς και δ εν χαλάρω­ σαν τις μεταξύ το υ ς αντιθέσ εις, αλλά, απεναντίας, όξυναν περισσότερο τις μεταξύ το υς σχέσεις και δεν υπολειπόταν παρά η αφορμή, η θρυαλλί­ δα, για την έκρηξη του πολέμου. Και η θρυαλλίδα β ρ έθ ηκε με το μοιραίο γεγονός τη ς δολοφονίας του Αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου και τη ς συζύγου του από το ν Κροάτη φ οιτητή Πρίντσιπ στο Σεράγεβο, στις 28 Ιουνίου 1914. Το ζήτημα που δημιουργήθηκε μετα ξύ Αυστροουγγαρίας και Σερβίας δεν κατέστη δυνατό να δ ιευ θ ετη θ εί δια τη ς διπλωματικής οδού και στις 28 Ιουλίου 1914 η Αυστροουγγαρία κήρυξε το ν πόλεμο κατά της Σερβίας. Η έναρξη του πολέμου ήταν πλέον γεγονός.

Ο

ΑΝΤΙΠΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ Οι αντίπαλες Συμμαχίες απ οτελούντο από τα ακόλουθα κράτη: α) Οι Κ εντρικές Α υτοκρατορίες περιελάμβαναν τη Γερμανία και την Αυστροουγγαρία, αργότερα δε τη ν Τουρκία και τη Βουλγαρία. 6) Η “Τριπλή Συνεννόηση” (Entente) περιελάμβανε τη Γαλλία, τη Β ρετα­ νία και τη Ρωσία. Π ροοδευτικά π ροστέθηκαν σε αυτές, εκτό ς τη ς Σερβίας, το Μαυροβούνιο, το Βέλγιο, η Ιαπωνία, η Ρουμανία, η Πορτογαλία και οι ΗΠΑ (από τις 6 Απριλίου 1917, κυρίως ως συνέπεια του τορπιλλισμού του υπερωκεανίου “Λουζιτάνια". Μ ετά τις ΗΠΑ εξήλθ α ν στον πόλεμο, παρά το πλευρό τη ς Entente, πολλά κράτη τη ς Κ εντρικής και τη ς Νότιας Αμερικής, καθώς και η Κίνα και η Ελλάδα. Τελικά περί τη ν Τριπλή Συμμαχία σ υγκεντρώ θηκαν περίπου τα τρία τ έ ­ ταρτα του πολιτισμένου κόσμου. Ετσι, ενώ μέχρι το 1917 ο πόλεμος μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ευρωπαϊκός, μετά το 1917 καθίσταται παγκόσμιος. Παρά τη ν συγκεντρω θείσα τεράστια δύναμη εναντίον των Κεντρικών Αυτοκρατοριών, α υ τές κατόρθωσαν να διατηρήσουν την πρωτοβουλία των επιχειρήσεων μέχρι τη ν 18η Ιουλίου 1918. Τότε, κατόπιν τη ς γενικής επιθέσεως των συμμάχων, οι Γερμανοί νικήθηκαν και αναγνωρίζοντας τη ν ήττα το υς υπέγραψαν τη ν ανακωχή στις 11 Νοεμβρίου 1918. Ιδιαίτερα αισθητή υπήρξε για τη ν Entente η κατάρρευση τη ς τσαρικής Ρωσίας με τη ν Μπολσεβικική επανάσταση το 1917, η οποία παρέλυσε τη ν κατά τη ς Γερμανίας πίεση στο Ανατολικό μέτωπο. Η μεταβολή αυτή επ έ­ τρ εψ ε στους Γερμανούς να αποσύρουν και να μεταφ έρουν στο Δυτικό μ έ­ τωπο 40 μεραρχίες. Το επικίνδυνο για το υς συμμάχους πρόβλημα έλυσε ε ­ γκαίρως η είσοδος των ΗΠΑ στον πόλεμο.

Ο Γάλλος Σ τρ α τη γό ς Ζοψρ (αριστερά), ο Β ρ ετανός Σ τρ α τη γό ς Χαίηγκ (κέντρο) και ο Γάλλος Σ τρ α τη γό ς Φος, το 1916.

Η ΗΤΤΑ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ ΤΟ 1870-71 ΚΑΙ Η ΕΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΕΙΣΑ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΦΡΑΝΚΦΟΥΡΤΗΣ ΤΗΣ 10ης Μ ΑΪΟ Υ 1871, ΣΕ ΒΑΡΟ Σ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ, ΑΠΟΤΕΛΕΣΑΝ ΤΗΝ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ Α ’ ΠΑΓΚΟ ΣΜ ΙΟ Υ ΠΟΛΕΜΟΥ. Ο ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜ Ο Σ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜ ΕΩΝ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΟΙΑ ΘΑ ΠΡΟ ΛΑΒΕΙ ΝΑ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΘΕΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΡΕΟΥΣΑ Ο Θ Ω Μ ΑΝ ΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ, 01 ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ Ι ΠΟ ΛΕΜ Ο Ι (1912-1913), Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ 01 Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΚ Ο Ι ΚΑΙ Β ΙΟ Μ Η ΧΑΝ ΙΚΟ Ι ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΙ, ΑΠΟΤΕΛΕΣΑΝ ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΑ ΑΙΤΙΑ.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Γ ΐρ μ α ν ο ί σ τρ α τιώ τε ς διασχίζουν ένα σ η μ είο το υ Δ υ τικ ο ύ μ ετώ π ο υ , κ α τε σ τρ α μ μ έν ο υ από το υ ς ε ν τα τικ ο ύ ς β ο μ β αρ δισ μ ούς το υ π υροβ ολικού.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΔΟΓΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ Οι Γερμανοί υπολόγιζαν σε έναν κεραυνο­ βόλο πόλεμο που θα τελείω νε εντό ς του 1914, ώστε να προλάβουν το σκληρό επί δύο μετώπων (ανατολικό και δυτικό) αγώνα και α­ κόμη στην επέμβαση των ΗΠΑ υπέρ τη ς Entente. Το δόγμα το υς είχε ως θεμελιώ δη αρ­ χή τη ν αναζήτηση καταστρεπτικών απ οτελε­ σμάτων δια τη ς επ ιθετικής μάχης, στην οποία π ρω τεύοντα ρόλο έπαιζαν η ισχύς πυρός και ο υπερκερω τικός ελιγμός. Το γαλλικό δόγμα του 1914 στηριζόταν επί των αυτών αρχών με το γερμανικό, με τη διαφορά ότι οι Γάλλοι έδι­ δαν πρω τεύοντα ρόλο στην κίνηση και δ ευ τερεύοντα στην ισχύ πυρός. Η επ ιθετική μάχη κατά τους Γερμανούς απ οτελεί το ν πρωταρχι­ κό σκοπό των επιχειρήσεων και αποβλέπει στο να καλλιεργήσει, τόσο στους μαχητές, όσο και στους αρχηγούς τους, αφενός τη ν πρωτοβουλία και τη ν επ ιθετικό τητα και αφ ε­ τέρο υ τη ν πίστη στην ισχύ πυρός. Επίθεση σημαίνει, κατά το υς Γερμανούς, μεταφορά του πυρός προς τα εμπρός (στην ανάγκη μ έ­ χρι τη ν άμεση προσέγγιση με το ν εχθρό) και στη συνέχεια έφοδος. Κατά τους Γάλλους η ορμή είναι η καλύτερη ασφάλεια και η κίνηση προς τα εμπρός, αποφασιστική και ακάθεκτη, πρέπει να γίνεται μέχρι τη μάχη σώμα με σώ­ μα, με το πυρ να τη ς ανοίγει το δρόμο. Οσον αφορά το υλικό, οι δύο αντίπαλοι είχαν ουσιώδεις διαφορές. Οι Γερμανοί υπερ­ τερούσαν ιδιαίτερα στην ποικιλία του πυρο­ βολικού. Δ ιέθ ετα ν, εκτό ς του πεδινού των 77

mm και των οβιδοβόλων, 848 βαρέα πυροβό­ λα, ενώ οι Γάλλοι, παγιδευμένοι από τη θεω ­ ρία τη ς απ οτελεσ ματικότητας των πεδινών πυροβόλων, επέμεναν σε αυτά και δεν δ ιέθ ε­ ταν παρά μόνο 280 βαρέα πυροβόλα.

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ Τα στρατηγικά σχέδια των αντιπάλων του Α’ Παγκοσμίου πολέμου αποτελούσαν πορί­ σματα μακράς πείρας πολεμικών αρχηγών και σοφών μ ελετη τώ ν τη ς πολεμικής τέχ νη ς ό­ πως ο Μ όλτκε, ο Σλήφφεν, ο Ζόφφρ, ο Λούντεντο ρφ , ο Φός κ.ά„ γ ι’ αυτό απέκτησαν κλασική μορφή και αποτελούν τη βάση των συγχρόνων μελετητώ ν, τόσο όσον αφορά τη σύλληψη και τη ν προπαρασκευή, όσο και ό­ σον αφορά τη ν εκτέλεσ ή τους. Το πρώτο, λοιπόν, βασικό δίδαγμα τη ς μα­ κράς αυτής πείρας και μελέτης, ήταν ότι το πολεμικό δόγμα βρήκε τη ν πρώτη εφαρμογή του στο σχέδιο εκστρατείας, βάσει του οποί­ ου (από του καιρού τη ς ειρήνης) ρυθμίζονται τα τη ς συγκροτήσεως και συγκεντρώσεως του στρατού και η πορεία του προς το ν εχθρό για τη ν εκπλήρωση των στόχων τη ς πολιτικής. Ο όγκος του κινητοποιουμένου προσωπικού, η προμήθεια, η συγκέντρωση και η αποθή­ κευση του απαιτούμενου υλικού, η εξεύρεσ η των απαραίτητων μεταφορικώ ν μέσων και η δημιουργία τη ς σχετικής υποδομής ώστε η πορεία προς το ν εχθρό να γίνει υπό το υς πλέ­ ον π λεονεκτικούς όρους, κατέστησαν τα σχέ­ δια πολύπλοκα, έργο μακράς προσπάθειας

που έχει κεφαλαιώδη επίδραση επί τη ς εκβάσεως του πολέμου. Σπουδαία σημασία και ρό­ λο επίσης παίζει, στην όλη προσπάθεια, ο πα­ ράγων άνθρωπος, γενικά ο μαχητής. Ετσι η μάχη στην οποία καταλήγει η προσπάθεια από απλή (που φαίνεται) γίνεται περίπλοκη, διότι ο στρατός που απ οτελείται από ένα ορ­ γανωμένο πλήθος ανθρώπων πρέπει να στη­ ρίζεται σε πολύ ισχυρούς δεσμούς πειθαρ­ χίας, αλληλεγγύης και αμοιβαίας εμπιστοσύ­ νης. Συνεπώς, εκτό ς κάθε συνδυασμού με βάση τα υλικά μέσα, η τέχνη του αρχηγού συνίσταται στο να γνωρίζει να διατηρεί και να ενισχύει το υς ψυχολογικούς δεσμούς του σ τρατεύματος του και παράλληλα να τους χα­ λαρώνει στο στράτευμα του αντιπάλου του.

65

ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ Ο Στρατηγός Σλήφ φεν ως αρχηγός του Γερμανικού Γενικού Επιτελείου, το 1891 απο­ φάσισε τη ν εγκατάλειψ η του σχεδίου Μ όλτκε που προέβλεπε άμυνα έναντι τη ς Γαλλίας και επίθεση κατά τη ς Ρωσίας (1879). Αντί τούτου το 1894 σ υνέτα ξε άλλο σχέδιο, δια του οποί­ ου δ ιέ θ ε τε το σύνολο των δυνάμεών του κα­ τά τη ς Γαλλίας, εκτό ς μιας μικρής δυνάμεως τη ν οποία δ ιέ θ ε τε κατά τη ς Ρωσίας. Για την υλοποίηση του σχεδίου το ύτο υ προέβλεπε τη ν παραβίαση του Βελγίου, λύση που αποδέ­ χθη κε ο αρχικαγκελάριος Μπύλωφ το 1900, βασιζόμενος στην ευνοϊκή για τη Γερμανία διεθνή κατάσταση. Εχοντας λοιπόν υπόψη ότι βασικός γερμανικός πολιτικός στόχος, ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

66 η

σταθερός και αμετακίνητος, ήταν η ολοκλη­ ρωτική καταστροφή τη ς Γαλλίας και η δημι­ ουργία τη ς παγκόσμιας γερμανικής αυτοκρα­ τορίας, διετύπωσε τη βασική ιδέα του ελιγ­ μού του ως εξής: “ Η Γαλλία πρέπει να ε ξε τ ά ­ ζεται στο σύνολό τη ς σαν ένα μεγάλο φρού­ ριο. Από την εξω τερ ική τη ς π ερίμετρο, ο τομεύς Μ π ελφόρ-Βερντέν είναι σχεδόν απόρθητος. Τουναντίον το μέτωπο Μ εζιέρΛίλλη-Δουνκέρκη είναι οχυρωμένο, αλλά χω­ ρίς συνέχεια και προς το παρόν είναι ανεπαρκώς κατειλημμένον. Εκεί θα προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε ρήγμα στο φρούριο. Εάν επιτύχουμε, θα βρούμε μία δεύ τερ η περίμε­ τρο ή τουλάχιστον μία πτέρυγα π εριμέτρου. Είναι η τοποθεσία η οποία, στηριζόμενη στο Β ερντέν, υλοποιείται από τον ποταμό ΑινΡενς-Λαφέρ. Αλλά η πτέρυγα αυτή μπορεί να υπερκερασθεί από Β ορρά...” . Κατ’ αυτόν το ν τρόπο ο Σλήφφεν υπολό­ γιζε να υπερκεράσει το σύστημα οχυρώσεων τη ς Γαλλίας, αναπτύσσοντας το θ έα τρ ο του νέου γαλλογερμανικού πολέμου σε όλο το βελγικό έδαφος και στη βόρεια Γαλλία, προω­ θώ ντας επομένως τη δ εξιά πτέρυγα τη ς στρατηγικής του αναπτύξεως μέχρι και αυτής τη ς Ολλανδίας, με κέντρο βάρους της διατάξεώ ς του τη ν πτέρυγα αυτή. Η διάταξη των δυνάμεών του θα σχημάτιζε δύο μάζες: μία "επιθετική, κρούσης και ελιγμού, και μία πλαγιοφυλακών. Η επιθετική μάζα θα προχω­ ρούσε κατά το μέτωπο Δ ουνκέρκη-Β ερντέν, στηρίζοντας το αριστερό τη ς επί του οχυρού σ υγκροτήματος Μετζ-Τιονβίλ. Η πλαγιοφυλακή θα κάλυπτε τη ν επ ιθετική μάζα, τασσόμε­ νη μεταξύ Μ ετζ και ελβετικώ ν συνόρων. Ακό­ μα η επ ιθετική μάζα θα κλιμακωνόταν σε τρία συγκροτήματα: το βόρειο, κατά τη ς περιοχής Λ ιέγης-Βρυξέλλες-Ν αμύρ, το κεντρικό, που θα περνούσε το Μεύση ποταμό μεταξύ Ναμύρ και Μεζιέρ, και το νότιο, το οποίο θα διέβαίνε το ν ποταμό Μεύση μεταξύ Μ εζιέρ και Βερντέν. Ετσι το μετα ξύ Βερντέν-Ν αμύρ μέ­ τωπο 170 χλμ. θα καλυπτόταν από δύναμη 29 μεραρχιών, δηλαδή από 130.000 άνδρες. Η νίκη στο Βέλγιο θα άνοιγε το δρόμο στο κεντρικό συγκρότημα με τη ν απελευθέρωση τη ς διαβάσεως του Μεύση ποταμού και η απ ελευ θερο ύμ ενη δύναμη θα έκαμπτε τη ν α­ ντίσταση των Γάλλων και θα άνοιγε το δρόμο στο νότιο συγκρότημα. Συνεχίζοντας ο Σλήφ­ φ εν τις σκέψεις του, τις οποίες έγραψε σε υπόμνημα προς το διάδοχό του Μ όλτκε το ν νεώ τερο, έλεγε: “ Πρέπει να είμαστε έτοιμοι να περάσουμε το Σηκουάνα και να εξου θενώ ­ σουμε τις γαλλικές δυνάμεις με μία αδιάκοπη καταδίω ξη” . Ο φον Μ όλτκε, διάδοχος του Σλήφφεν από τη ς 1ης Ιανουαρίου 1906, απ οδέχθηκε κα τ’ αρχήν το σχέδιο του προκατόχου του, αλλά από το 1908 άρχισε να σκέπτεται τη ν τροποποίησή του όσον αφορά τη ν περιοχή τη ς Αλσατίας και τη ς Λωρραίνης, όπου δεν ή ­ θ ελ ε να αφήσει το υς Γάλλους να κερδίσουν μία εύκολη νίκη, καθώς και το Ανατολικό μ έ­ τωπο, στο οποίο οι συνθήκες είχαν μ ετα β λη ­ θ εί υπέρ των Ρώσων. Ετσι συγκρότησε δύο νέες στρατιές σε βάρος τη ς επ ιθετικής μά­ ζας γ ι’ α υτές τις περιοχές και διέθεσ ε επιπλέ­

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ον άλλη δύναμη στο Ανατολικό μέτωπο και μάλιστα, στη δ εύ τερ η περίπτωση, όταν διεξαγόταν στο δυτικό μέτωπο η αποφασιστική μά­ χη του πολέμου. Στις αρχές του 1914 το σχέ­ διο Σλήφφεν παρέμενε το ίδιο όσον αφορά το ν ελιγμό, αλλά ήταν διαφοροποιημένο κατά τις δ ια τιθ έμ ενες δυνάμεις: Η κύρια μάζα, συνολικής δυνάμεως 52 μεραρχιών, ελα ττώ ­ θ η κε κατά 19 μεραρχίες, ενώ η δ ευ τερ εύ ουσα μάζα, απ οτελούμενη από 16 μεραρχίες, α υ ξή θη κε κατά 7 μεραρχίες.

ΤΟ ΓΑΛΛΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ Το σχέδιο εκσ τρατείας του Γαλλικού Στρατού, έργο του αρχηγού του Γενικού Επι­ τελείου Στρατηγού Ζοφρ, περιελάμβανε τέσ ­ σερις μάζες: - Δύο επ ιθετικές π τέρυγες. - Ενα κέντρο που σ υνέδεε τις δύο επ ιθε­ τικές π τέρυγες. - Μία εφ εδρ εία προοριζόμενη να ενισχύει τη μία ή τη ν άλλη πτέρυγα. Η νότια πτέρυγα περιελάμβανε δύο στρα­ τιές, τη ν 1η και τη ν 2η, σ υγκεντρω μένες αντιστοίχως στην Αλσατία η 1η (Μπελφόρ-Επινάλ) και στη Λωρραίνη η 2η (Νανού-Τουλ). Η βό­ ρεια πτέρυγα περιελάμβανε τη ν 5η Στρατιά και το Σώμα Ιππικού, με χώρο συγκεντρώσεως τη ν περιοχή Μεζιέρ-Σεντάν. Το κέντρο το αποτελούσε η 3η Στρατιά, με χώρο συγκεντρώσεως ανατολικά του Βερντέν. Η ε φ ε ­ δρεία α π οτελείτο από τη ν 4η Στρατιά, με ζώ­ νη συγκεντρώσεως τη ν περιοχή δυτικά της Τουλ και ενδεχομένω ς τη ν περιοχή Σαιν Μενεούλ. Το σύνολο του στρατού που επιστρά­ τευσαν οι Γάλλοι α νήλθε σε 1.865.000 άνδρες και συγκρότησαν 84 μεραρχίες πεζικού και 10 μεραρχίες ιππικού. Οι Γερμανοί επιστρά­ τευσαν 1.750.000 μαχητές -250.000 στο Ανατο­ λικό μέτωπο. Το σύνολο τη ς δυνάμεως αυτής συγκροτήθηκε σε 92 μεραρχίες πεζικού και 11 μεραρχίες ιππικού.

ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (1914-1916) Επιχειρήσεις των συνόρων Διαδοχικές αιματηρές προσπάθειες των δύο αντιπάλων στο δυτικό μέτωπο κατά το ν Αύγουστο του 1914, βάσ ειτου ισχύοντος δόγ­ ματος του καθενός, δεν πέτυχαν τους αντι­ κειμενικούς σκοπούς τους και ακολούθησε σχετική αναστολή των μαχών για ανασύντα­ ξη·

Στις 2 Αυγούστου οι Γερμανοί εισβάλλουν στο Λουξεμβούργο. Την 4η Αυγούστου παρα­ βιάζουν τη ν ο υ δ ετερ ό τη τα του Βελγίου και τη ν 7η του μηνός καταλαμβάνουν το φρούριο τη ς Λιέγης και περιορίζουν το Βελγικό Στρα­ τό στην οχυρή περιοχή τη ς Αμβέρσας, όπου και παραμένει μέχρι το ν Οκτώβριο. Οι Γάλλοι στις 7 Αυγούστου καταλαμβάνουν τη Μυλούζη στην Αλσατία, αλλά την εγκαταλείπουν στις 10 του μηνός κατόπιν πιέσεως των Γερ­ μανών. Στις 8 Αυγούστου ο Γάλλος αρχιστρά­

τηγος εκδίδ ει τις υπ’ αριθ. I γενικές οδηγίες επιθέσεως όλων των στρατιών, με πρόθεση “ να επιζητήσουν τη μάχη με ό λες τις δυνά­ μεις συγκεντρω μένες, με στήριξη του δεξιού τη ς παρατάξεως στο Ρήνο ποταμό” . Στις 13 του μηνός εκδίδει ν έες ειδ ικές οδηγίες προς τις Ιη και ΙΙη Σ τρατιές να επ ιτεθούν κατά του εχθρού στους το μ είς τη ς Αλσατίας και της Λωρραίνης. Α υτές απέτυχαν και υποχρεώθη­ καν να υποχωρήσουν άτακτα. Οι δύο α υ τές ο­ δηγίες δείχνουν τη ν έκφραση του πνεύματος τη ς άνευ όρων επιθέσεως, αλλά είναι και χα­ ρακτηρισ τικές του επ ιθετικού χαρακτήρα του Ζοφρ. Μ εταξύ τη ς 20ής και τη ς 23ης Αυγούστου διεξήχθησαν οι περίφημες μάχες μεταξύ των III, IV και V Γαλλικών Στρατιών και των IV και V Γερμανικών, στην περιοχή των συνόρων, πάλι με αρνητικά αποτελέσματα για τους Γάλλους. Οπως όμως είχε διαμορφω θεί η κατάσταση, το αριστερό τη ς γαλλικής και τη ς αγγλικής παρατάξεως ήταν υπό τη ν απειλή τη ς περικυκλώσεως, ενώ μεταξύ των IV και V Γαλλικών Στρατιών είχε δημιουργηθεί ένα επικίνδυνο κενό. Προ αυτής τη ς δυσμενούς εξελίξεω ς των επιχειρήσεων, ο Ζοφρ αποφασίζει την 25η Αυγούστου: Σύμπτυξη του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος και των III, IV, V, Στρατιών στη γραμμή Β ερντέν-Ρενς-ΛαφέρΑμιένη, παραμονή των I και II Στρατιώ ν στις θέσ εις τους, συγκρότηση νέας στρατιάς (υπ' αριθμόν VI) στην περιοχή Αμιένης, σ υγκρότη­ ση άλλης Στρατιάς (υπ’ αριθμόν IX) υπό τον Φος, η οποία θα κάλυπτε το κενό μεταξύ των IV και V Στρατιών. Ακόμα ζήτησε από τη Γαλλι­ κή Κυβέρνηση, να τε θ ε ί υπό τις διαταγές του το οχυρωμένο στρατόπεδο του Παρισιού, αυτή δε να απομακρυνθεί από τη ν πρω τεύ­ ουσα. Στο σημείο αυτό τερματίσ τηκαν οι μά­ χες των συνόρων, με πλήρη αποτυχία των γαλλικών σχεδίων. Ομως ο ύτε οι Γερμανοί πέ­ τυχαν να πραγματοποιήσουν το ν υπερκερωτικό ελιγμό το υς από τα δεξιά και να υπερφα­ λαγγίσουν τη ν αριστερή πτέρυγα τη ς συμμα­ χικής παρατάξεως. Ε ξετάζοντας τα αίτια τη ς ήττας, ο Γάλλος αρχιστράτηγος Ζοφρ τα αποδίδει σε σωρεία τακτικώ ν σφαλμάτων: Στις ριψοκίνδυνες επι­ θέσ εις που εκτο ξεύ ο ντα ν από μεγάλες απο­ στάσεις με τη λόγχη και χωρίς προπαρασκευή πυροβολικού, στην παραμέληση των μέτρων ασφαλείας, στην ανεπάρκεια των πληροφο­ ριών και στην υπεροχή του γερμανικού οπλι­ σμού και πυράς. Μ ετά από α υ τές τις διαπι­ στώσεις εγκα τέλειψ ε τη ν τακτική τη ς μέχρι των άκρων επιθέσεως και εγκαινίασε τη ν αρ­ χή τη ς υπεροχής του πυρός έναντι τη ς κινήσεως.

Τα προ της μάχης του Μάρνη γεγονότα Ο Μ όλτκε προ αυτής της, μάλλον ευνοϊκής γ ι’ αυτόν, καταστάσεως αποφάσισε τη συνέχιση τη ς πιέσεως κατά των συμμάχων ώστε να μη τους δ οθ εί χρόνος προς ανασύ­ νταξη και να επιτύχει τη διάλυση και τη ν κα­ ταστροφή τους. Γι’ αυτό τη ν 27η Αυγούστου καθόρισε όπως η Ιη Στρατιά κα τευ θυ νθεί

Γ ερ μ α ν ο ί σ τρ α τιώ τες α να π α ύονται σε χαράκω μα το υ Δ υ τικ ο ύ μετώ π ου.

προς το ν κάτω Σηκουάνα, αφού υπερκεράσει το Παρίσι από τα δυτικά. Η Μη Στρατιά θα εκινείτο κα τ’ ευθ εία ν προς το Παρίσι και οι άλ­ λες σ τρατιές θα εκινούντο σύμφωνα με το σχέδιο Σλήφφεν. Στις οδηγίες όμως αυτές προσέθεσε μια παράγραφο η οποία αποδεί­ χ θ η κε μοιραία για τους Γερμανούς: “ Πιθανή σοβαρή αντίσταση του εχθρού επί του Αιν και αργότερα επί του Μάρνη, θα καταστήσει ί­ σως αναγκαία τη ν αλλαγή κατευθύνσεω ς των στρατιών από νοτιοδυτικά προς Ν ότο” . Από τη ν παράγραφο αυτή αποκαλύπτεται ότι ο Μ όλτκε συναισθάνθηκε τη ν αδυναμία των στρατιών τη ς δεξιάς για αυτόνομη δράση και ή θ ελε να τις φ έρ ει πιο κοντά. Από τη ν πλευρά το υς οι σύμμαχοι, κατό­ πιν τη ς δραστήριας καταδιώξεως των γερμα­ νικών στρατιών, δεν κατόρθωσαν να σ ταθε­ ροποιηθούν στη γραμμή Β ερ ντέν -Ρεν-Αμιένη και ο Ζοφρ στις 30 Αυγούστου συνέχισε την υποχώρηση μέχρι το Σηκουάνα, όπου σκόπευε να δώσει τη ν αποφασιστική μάχη. Ο Μ όλτκε νόμιζε ότι έφθασε η στιγμή κυκλώσεως και καταστροφής των συμμαχι­ κών στρατιών και μη γνω ρίζοντας τη ν ύπαρξη της νίης Γαλλικής Στρατιάς στο Παρίσι δ ιέτα ­ ξε τη ν απώθηση των Γάλλων προς τα ΝΑ του Παρισιού, σύμφωνα με τις οδηγίες τη ς 27ης Αυγούστου. Τα μεσάνυχτα τη ς 2ας Σεπ τεμ­ βρίου, επεξηγώ ντας τη ν πρόθεσή του, διέτα­ ξε τη ν Ιη Στρατιά να ακολουθήσει σε δ εύ τερ ο κλιμάκιο τη ν Μη Στρατιά και συγχρόνως να έ ­ χει και τη ν ευθύνη πλαγιοφυλάξεως των Στρατιών, χωρίς να γνωρίζει ό τι η Ιη στρατιά είχε προχωρήσει κατά μία ημέρα πορείας. Ο διοικητής τη ς Ιης Στρατιάς δεν συμμορφώ­ θ η κε με τη διαταγή αυτή και συνέχισε την προώθησή του προς Νότο, πέραν του Μάρνη. Στο μεταξύ, νέες πληροφορίες περί γαλ­ λικών συγκεντρώσεων στην περιοχή του Πα­ ρισιού ανάγκασαν το ν Μ όλτκε να εκδώσει νέ­ ες διαταγές προς τις Ιη, Μη και ΙΙΙη Στρατιές για τη ν αντιμετώπιση τη ς καταστάσεως. Νέα ανταρσία του διοικητή τη ς ΙΙΙης Στρατιάς Χάουζεν, ο οποίος τη ν 5η Σεπτεμβρίου έθ εσ ε τη Στρατιά του σε ανάπαυση λόγω κοπώσεως, α­ νέτρεψ αν τα σχέδια του Μ όλτκε και το ν ανά­ γκασαν να αναγνωρίσει ότι απέτυχε στην προσπάθειά του να κυκλώσει από τα δυτικά το Παρίσι και να εγκλωβίσει τις γαλλικές δυνάμεις.

Για τη ν αντιμετώπιση τη ς δύσκολης αυτής κατα­ στάσεως αποφάσισε να σ τείλει το ν Αντισυνταγματάρχη του Επιτελείου του, Χεντζ, στην Ιη Στρατιά για να ενημερώ σ ει τον Φον Κλουκ επί τη ς καταστάσε­ ως. Προ τη ς αναχωρήσεώς του ο Χ εντζ υπενθύμισε στον Μ όλτκε τη ν πληρο­ φορία περί αποβάσεως αγ­ γλικών δυνάμεων στη βελγική ακτή και περί συγκεντρώσεως γαλλικών δυνάμεων στην περιοχή τη ς Λίλλης, καθώς και ρωσικών δυνάμεων από τη βάση του Αρχαγγέλου μέ­ σω Αγγλίας. Οι δύο στρατιωτικοί συμπέραναν ότι ήταν δυνατή η επίθεση των δυνάμεων αυτών προς Αμβέρσα, με σκοπό να κόψουν τις συγκοινωνίες των γερμανικώ ν δυνάμεων. Ο Μ όλτκε δ έχθη κε ασυζητητί τις απίθανες α υ τές πληροφορίες, μη συμβιβαζόμενες με τη ν κατάσταση των συμμαχικών σ τρατευμά­ των, και συμφώνησε με τη ν πρόταση του Χ ε­ ντζ περί ενισχύσεως των στο Βέλγιο ευρισκο­ μένων ασθενών δυνάμεών τους, γεγονός που εξασ θένισ ε ακόμη περισσότερο τις εναντίον τη ς Γαλλίας δυνάμεις του.

Η Μάχη του Μάρνη Ο Χ εντζ έφθασε στο στρατηγείο του φον Κλουκ τη ν ώρα που ετοιμάζονταν οι διαταγές για τη ν προστασία του από τη ν κατεύθυνση του Παρισιού. Αιφνιδιάσθηκε συνεπώς τόσο αυτός, όσο και το Επιτελείο του, από τη ν εν η ­ μέρωση για τη γενική κατάσταση που έκανε ο Χ εντζ και επέσπευσε τη ν έκδοση διαταγών για τη λήψη διατάξεω ς με μέτωπο προς το Παρίσι. Ετσι άρχισε το πρωϊ τη ς 6ης Σ επ τεμ­ βρίου η μάχη του Μάρνη. Οι Γάλλοι, στο μεταξύ, κατά διαταγή του Ζοφρ υποχώρησαν προς το Σηκουάνα και εναγωνίως τη ν 3η Σεπτεμβρίου ανέμεναν την εμφάνιση των Γερμανών προ του Παρισιού. Τη νύχτα όμως τη ς 3/4 Σεπτεμβρίου διαπίστω­ σαν ότι η δεξιά πτέρυγα των Γερμανών εγκατέλειψ ε τη ν κατεύθυνση προς Παρισίους και εστράφη προς τα νοτιοανατολικά. Ο αρχι­ σ τράτηγος Ζοφρ αποφάσισε γενική α ντεπ ίθε­ ση των ΙΙΙης, νης, νίη ς και ΙΧης Στρατιών, ενώ η ΐνη Στρατιά θα σταματούσε επί του Μάρνη, σε στενό σύνδεσμο με τη ν ΙΙΙη Στρατιά. Ετσι από το πρωϊ τη ς 6ης Σεπτεμβρίου άρχισε η γαλλική προέλαση. Η Ιη Γερμανική Στρατιά αντισ τάθηκε στην πίεση τη ς συμμαχικής επιθέσεω ς, αλλά μεταξύ αυτής και τη ς ΙΙης Στρα­ τιάς δημιουργήθηκε επικίνδυνο κενό πλά­ τους 30 χλμ. ενώ σφυροκοπούντο και οι δύο από τις επ ιτιθ έμ ενες γαλλοαγγλικές δυνά­ μεις. Στις 7 Σεπτεμβρίου ο φον Κλουκ αγωνι­ ζόταν να συγκροτήσει τη ν νΐη Γαλλική Στρα­ τιά, ενώ τη ν επομένη 8 Σεπτεμβρίου κινδύ­

νευ ε να υπερκερασθεί από το Βορρά. Το μέ­ τωπο παρουσίαζε μια μάχη εκ συναντήσεως ανατολικά του Παρισιού, μεταξύ τη ς Ν/Ιης Γαλλικής και τη ς ν η ς Γερμανικής Στρατιάς, μία συνδυασμένη επίθεση τη ς αγγλικής και τη ς ν η ς Γαλλικής Στρατιάς που συνέκλιναν στο κενό μεταξύ των Ιης και Μας Γερμανικών Στρατιών και ανατολικότερα μία μάχη στο κέ­ ντρο, μεταξύ των ΙΙας και ΙΙΙης Γερμανικών Στρατιών κατά των ΙΧης και ΐνης Γαλλικών Στρατιών. Στις 8 Σεπτεμβρίου η μάχη εισ ήλθε στο αποφασιστικό τη ς σημείο. Η Ιη Γερμανική Στρατιά έτρ εψ ε σε φυγή τη ν νΐη Γαλλική Στρατιά, αλλά το κενό μεταξύ αυτής και τη ς ΙΙης Στρατιάς μεγάλωνε συνεχώς και επικίν­ δυνα. Το βράδυ τη ς 8ης Σεπτεμβρίου έφθανε στο στρατηγείο τη ς ΙΙης Στρατιάς ο Χεντζ, σύνδεσμος του Μ όλτκε εξουσ ιοδοτημένος εν λευκώ να ρυθμίσει τα τη ς καταστάσεως των Στρατιών. Μ ετά τη ν ενημέρωσή του από το διοικητή τη ς Στρατιάς εξέτα σ ε γενικότερ α τη ν κατάσταση, σύμφωνα και με τα συμφωνηθ έν τα με το ν Μ όλτκε (τα περί πληροφοριών αποβάσεων στο Βέλγιο), και αποφάνθηκε ότι επιβάλλεται η γενική σύμπτυξη των Ιης και ΙΙας Στρατιώ ν ώστε να επ ιτευχθεί η μεταξύ το υ ς επαφή επί τη ς γραμμής Φ ερτέ-Μ ιλόν Σάτω Τιερρύ. Μ ετά από σύμφωνη γνώμη του διοικητή τη ς Στρατιάς αναχώρησε για τη ν Ιη Στρατιά, όπου έφθασε στις 12.00 τη ς 9ης Σε­ π τεμβρίου και τη ν υποχρέωσε, παρά τις α­ ντιρρήσ εις της, σε σύμπτυξη (αποσύρθηκε προς Βορρά). Οι άλλες Σ τρ α τιές συμμορφώ­ θηκαν προς το μέτρ ο και έτσι έλη ξε ουσιαστι­ κά η μάχη του Μάρνη και μαζί τη ς εξατμίσ θη­ κε και το περίφημο γερμανικό σχέδιο. Στις 18.00 τη ς 11ης Σεπτεμβρίου ο Ζοφρ δ ιέτα ξε γενική καταδίωξη των Γερμανών. Ο Μ όλτκε τη ν επομένη διιέτα ξε τη σύμπτυξη των γερμανικών δυνάμεων πίσω από το υς ποταμους Αιν και Β ελ και ανατολικα μέχρι το Βερντέν. Η νΐΐη Γερμανική Στρατιά, έτοιμη προς μεταφορά στο Βέλγιο, το π ο θετή θη κε μεταξύ των Ιης και ΙΙας Στρατιών και σχεδιά­ σ τηκε αντεπίθεση με τις τρ εις Σ τρατιές, αλλά προ τη ς α κά θεκτης προελάσεως των συμμά­ χων α υ τές αναγκάστηκαν να μεταπέσουν σε άμυνα. Την επομένη 12 Σεπτεμβρίου του αφα ιρέθηκε η διοίκηση και αντικαταστάθηκε από το ν Φον Φαλκενχάϊμ, τέω ς υπουργό Στρατιωτικών.

67

Παρατηρήσεις επί της μάχης του Μάρνη Το θαυμάσιο στη σύλληψη σχέδιο επιχει­ ρήσεων του Σλήφφεν νο θ εύ θ η κε κατά τη ν ε ­ κτέλεσ ή του με άκαιρες διαταγές και ενέρ ­ γειες και τελικά απέτυχε. Το γαλλικό σχέδιο εκστρατείας, χωρίς βάση (αρχικά) και στρατη­ γικό σκοπό, “ αιφνιδιάσ τηκε” κατά τη ν ε κ τ έ ­ λεσή του. Παρά ταύτα μετά τη ν ή ττα στα σύ­ νορα οι αρχηγοί του Γαλλικού Στρατού είχαν τη ν ετοιμ ότη τα του αυτοσχεδιασμού και τη ς προσαρμογής προς τις περιστάσεις και έδρα­ σαν επιτυχώς. Ο Μ όλτκε είχε τεράσ τια μόρφωση, στρα­ τιω τική αίσθηση, αλλά του έλειπε η ενεργητιΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

κότητα. Ο Ζοφρ υπήρξε ιδεώδης τύπος αρχη­ γού: συνετός, μεθοδικός, ισχυρού χαρακτή­ ρα, με θέληση, επιμονή και ψυχραιμία. Εδινε ιδιαίτερη σημασία στον ηθικό παράγοντα. Είχε το προσόν των μεγάλων αρχηγών: ήταν καλός διοικητής. Η μάχη του Μάρνη ήταν έρ ­ γο του. Η μάχη του Μάρνη έχει πολιτική σημασία, αφού εκ εί ετάφη ο πολιτικός σκοπός του γ ερ ­ μανικού σχεδίου και άλλαξε η πορεία του κό­ σμου, αλλά έχει και μεγίστη στρατιωτική ση­ μασία, διότι ε κ εί δοκιμάστηκαν τα δύο αντί­ θ ετα πολεμικά δόγματα και η πολεμική τέχνη εξή λ θ ε μεταμορφω μένη, μετά τα πολλά -αλλά διδακτικά- σφάλματα που διαπράχθηκαν και από τις δύο πλευρές.

Σταθεροποίηση του μετώπου και πόλεμος των χαρακωμάτων

68 ■■

Μ ετά τη μάχη του Μάρνη επακολούθησε, στις 17 Σεπτεμβρίου, η μάχη του ποταμού Αιν, η οποία επισφράγισε τη ν αποτυχία του γερμανικού σχεδίου επιθέσεως. Αρχισε τό τε ο περίφημος δρόμος προς τη θάλασσα, με το υς Γερμανούς να προσπαθούν να καταλά­ βουν το Καλαί και από εκ εί να υπερκεράσουν το υς συμμάχους. Οι σύμμαχοι, μετακινούμε­ νοι από τα ανατολικά προς τα δυτικά και από το Νότο προς το Βορρά, ματαίωσαν το σχέδιό τους. Το μέτωπο σταθεροπ οιήθηκε μεταξύ Ελβετίας και ποταμού Ουάζ κατά το Ν οέμ­ βριο του 1914 και τα όνειρα του Κάϊζερ περί κοσμοκρατορίας διαλύθηκαν. Η στρατηγική, ανίκανη να δημιουργήσει τρόπο εξόδου από τη ν τελματώ δη κατάστα­ ση, π ροσ έτρεξε στην τακτική και τη ν τεχνική για να τη ν εξαγάγουν από τη δύσκολη θέση της. Επακολούθησαν σκληρές μάχες, με χα­ ρακτηριστικό γνώρισμα νέα όπλα με τεράστια ισχύ πυρός, και τελικά οι Γερμανοί αποσύρθηκαν στη γραμμή Αρράς-Σαιν Καντέν- Σουασόν, που αποκλήθηκε “ Γραμμή Χίντεμπουργκ” . Οι Γάλλοι αντικατέστησαν το ν αρχιστρά­ τηγο Ζοφρ με το ν ήρωα του Β ερ ντέν Στρατη­ γό Νιβέλ και (παραδόξως) και οι Γερμανοί α­ ντικατέστησαν το Στρατηγό Φαλκενχάϊμ με το ν φον Χίντεμπουργκ, που είχε ως βοηθό το ν αχώριστο επιτελάρχη του Λούντεντορφ . Στις 6 Απριλίου 1917 οι ΗΠΑ κήρυξαν τον πόλεμο κατά των Κεντρικώ ν Αυτοκρατοριών και ο Παγκόσμιος -πλέον- Π όλεμος εισήλθε στη δ εύ τερ η φάση του.

ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ Αιματηρές μάχες - Κόπωση των λαών Επακολούθησε κατά το ν Απρίλιο του 1917 η γαλλική επίθεση τη ς Καμπιένης, υπό το ν νέο αρχιστράτηγο Νιβέλ, η οποία απέτυχε. Ο Νιβέλ αντικαταστάθηκε στις 15 Μαϊου 1917 από το ν Πεταίν, ο οποίος δικαίως θ ε ­ ω ρείτο ο νικητής του Βερντέν. Τη δυσάρεστη κατάσταση των συμμάχων από απόψεως η θι­ κού, μετά τη ν αποτυχία τη ς επιθέσεως του Στρατηγού Νιβέλ, επιδείνωσε η κατάρρευση ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Το σχέδιο “Σ λ ή φ φ ε ν ” για τη ν επ ίθ εσ η σ τη Γαλλία (χά ρ τη ς από το ν ισ το ρ ικό ά τλ α ν τα τη ς εφ η μ ε ρ ίδ α ς “Κ α θ η μ ε ρ ιν ή ”).

του ρωσικού μετώπου και η ή ττα των Ιταλών στο Καπορέττο. Οι Γερμανοί μετέφ ερ α ν δυνάμεις από το Ανατολικό μέτωπο και έτσι απέκτησαν συντριπτική αριθμητική υπεροχή έναντι των συμμάχων. Η κατάσταση των Κεντρικώ ν Α υτοκρατο­ ριών, παρά τις π ολιτικές και τις στρατιω τικές το υς επιτυχίες στα μέτωπα Ρωσίας, Ρουμα­ νίας και Ιταλίας, δεν ήταν ενθαρρυντική. Οι λαοί άρχισαν να εκδηλώ νονται δυναμικά. Στις 28 Ιανουαρίου 1918, στο Βερολίνο, 500.000 α­ περγοί ζητούσαν γρήγορη ειρήνη. Ο Ρώσος Τρότσκυ από το Μπρέστ Λιτόβσκ, πρόεδρος τη ς επιτροπής ειρήνης, ασκούσε επαναστατι­ κή προπαγάνδα με κάθε μέσο. Ο Γερμανικός Στρατός από απόψεως ηθικού ήταν πολύ κα­ τώ τερος του στρατού του 1914. Στην Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία οι αποσχιστικές τά ­ σεις Τσέχων, Σλάβων και Ούγγρων ήταν έκδηλ ες και όλοι ζητούσαν ειρήνη. Οι Βούλγαροι, αφού πέτυχαν τις εδαφ ικές διεκδικήσεις το υς σε βάρος τη ς Ελλάδας, τη ς Σερβίας και τη ς Ρουμανίας, δεν είχαν καμμία διάθεση να συνεχίσουν το ν πόλεμο. Η Τουρκία βρισκό­ ταν σε πλήρη διάλυση. Στη Γερμανία υπήρχαν δύο τάσεις: των ει­ ρηνιστών με επικεφαλής το ν υπουργό των Εξωτερικών φον Κύλμαν και των φιλοπολέμων υπό το ν Λ ούντεντορφ , η οποία επιζητού­ σε τη συνέχιση του πολέμου, βέβαιη για τη νί­ κη. Ο αυτοκράτορας τά χθηκε με το μέρος του Λ ούντεντορφ , ο οποίος και εξουσ ιοδοτήθ η κε για τη συνέχιση του πολέμου. Χίντεμπουργκ και Λ ούντεντορφ αποτελούσαν πλέ­ ον ένα δίδυμο με απεριόριστα δικαιώματα και εξουσίες.

ΤΡΙΤΗ ΦΑΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ Μάχες Μιχέλ, Πικαρδίας, Κομπανίας και Ανακωχή Στις 24 Ιανουαρίου 1918 ο Λ ούντεντορφ αποφάσισε να επ ιτεθ εί και να διασπάσει το συμμαχικό μέτωπο μεταξύ Λαφέρ - Χαμ - Περόν. Η επίθεση, υπό το όνομα Μιχέλ, εκ το ξεύ θ η κε στις 21 Μαρτίου και διήρκεσε μέχρι τις 4 Απριλίου. Προ των διαδοχικών τους ατυχιών

οι σύμμαχοι ανέθεσαν στο Στρατηγό Φος να “συντονίσει τη δράση των συμμαχικών δυνά­ μεων στο Δυτικό Μ έτωπο” . Ο Φος, με την ευθυκρισία του και τα άλλα στρατιωτικά του προσόντα, π έτυχε να αναστρέψει τη ν κατά­ σταση υπέρ των συμμάχων και επω φελούμε­ νος από μία ανάπαυλα των επιχειρήσεων με­ ταξύ 28ης και 29ης Μαρτίου συγκέντρωσε τις εφ εδ ρ είες του και κατόρθωσε να κερδίσει τη μάχη τη ς Πικαρδίας. Επακολούθησε στις 27 Μαϊου η γερμανική επίθεση τη ς Κομπανίας, χωρίς οι Γερμανοί να επιτύχουν ικανοποιητικά κέρδη, αν και είχαν φθάσει σε απόσταση 70 χλμ. από το Παρίσι. Μ ετά από αυτά οι Γάλλοι ανέλαβαν τη ν πρωτοβουλία και στις 18 Ιουλίου επιτέθηκαν κατά των Γερμανών και το υς ανάγκασαν να α­ ποσυρθούν περί το ν ποταμό Αιν. Η Γαλλική κυβέρνηση, ευγνω μονώ ντας το ν Φος, το ν ο­ νόμασε στρατάρχη τη ς Γαλλίας. Επακολούθη­ σε η επίθεση Μ οντιντιέ, από τις 8 ως τις 15 Αυγούστου, η οποία έλη ξε με καταστρεπτικά αποτελέσματα για τους Γερμανούς. Ο Λού­ ν τεν το ρ φ υπέβαλε την παραίτησή του αλλά δεν έγινε αποδεκτή. Στις 14 Αυγούστου συνήλθε το Ανώτατο Κυβερνητικό Συμβούλιο υπό τη ν προεδρία του αυτοκράτορα και μετά από δήλωση των Χίντεμπουργκ και Λ ούντεντορφ ότι δεν υπάρχει πλέον ελπίδα νίκης αποφασίστηκε να ζη τηθ εί ειρήνη με πρώτη ευνοϊκή ευκαι­ ρία, δηλαδή μετά από μία νίκη επί γαλλικού ε ­ δάφους. Οι σύμμαχοι όμως, χωρίς να σταμα­ τήσουν τη ν προέλασή τους, διέσπασαν στις 26 Σεπτεμβρίου τη γραμμή “ Χίντεμπουργκ” και στις 10.00 τη ς 29ης Σεπτεμβρίου ο Λού­ ν τεν το ρ φ συνέστησε ανακωχή. Στις 30 Σε­ π τεμβρίου παρουσιάστηκε στον α υτοκράτο­ ρα και του ζήτησε να σχηματίσει κυβέρνηση ειρήνης. Ο αυτοκράτορας ανέθεσ ε την κυβέρνηση στον πρίγκηπα Μαξ τη ς Βάδης και στις 11 Νοεμβρίου 1918 υπογράφηκε η α­ νακωχή και έ λ η ξε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πό­ λεμος.

ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Ο π όλεμος διήρκεσε τέσσερα χρόνια, πα­ ρά τη ν αρχική πεποίθηση ότι θα είναι σύντο­ μος. Τούτο οφειλόταν στις τεράσ τιες δυνά­ μεις που αντιπαρατάχθηκαν και στο πείσμα. Οι θεα μ α τικές αρχικές νίκες των Γερμανών δεν απέδωσαν σε αυτούς τα αναμενόμενα α­ ποτελέσματα. Ο παράγοντας χρόνος ήταν αρ­ νητικός γ ι’ αυτούς. Η προσπάθεια τη ς Γερμα­ νίας να αποφύγει το θαλάσσιο αποκλεισμό χρησιμοποιώντας το νέο όπλο, το υποβρύχιο, όχι μόνο δεν αποδείχθηκε επωφελής, αλλά εξήγειρε και τη ν κοινή γνώμη των ουδετέρω ν κρατών εναντίον της. Αποδείχθηκε για μία ακόμη φορά στην ι­ στορία των πολέμων ότι με πόλεμο καταδρο­ μών δεν επιτυγχάνεται η τελική νίκη και ότι η κυριαρχία στις θάλασσες είναι αποφασιστι­ κός παράγοντας παγκόσμιας επικρατήσεως. Από το ν τετρ α ετή αγώνα επιβεβαιώ θηκε πλή­ ρως ότι τα πάντα εξαρτώ νται από το ν τρόπο με το ν οποίο καθένας από το υς αντιπάλους

θα προσαρμοσθεί προς τη ν εκά σ τοτε κατά­ σταση και θα εκμ ετα λ λ ευ θ εί καλύτερα τα σφάλματα του εχθρού του.

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ Τελικά κατά τη ν κρίσιμη περίοδο του αγώ­ να βρέθηκαν επικεφαλής δύο ισάξιοι αντίπα­ λοι, ο Λ ού ντεντο ρφ και ο Φος, που χρησιμο­ ποίησαν όλους το υς μέχρι τό τε γνωστούς κα­ νόνες τη ς πολεμικής τέχ νη ς και όλες τις ε­ φευρέσεις τη ς πολεμικής βιομηχανίας από απόψεως πολεμικών υλικών μέσων. Βασικό ε ­ πίσης ρόλο έπαιξε ο τρόπος κατά το ν οποίο κάθε αντίπαλος χρησιμοποίησε το ν παράγο­ ντα “η θ ικές δ υνάμεις” . Ο Λ ού ντεντο ρφ κατά τη ν αρχή του αγώνα (1918) είχε: - Υπεροχή αριθμητική -30 μεραρχίες. - Απόλυτη ελευθ ερ ία ενεργείας και την πρωτοβουλία των επιχειρήσεων με σχέδιο με­ λετη μ ένο και προπαρασκευασμένο από πολύ χρόνο. - Απόλυτη ηθική υπεροχή, λόγω των μέ­ χρι τό τε νικών των γερμανικώ ν δυνάμεων. - Αριστο επ ιτελείο και συντονισμένο με το ν τρόπο που αυτός σκεπτόταν. Παρ' όλα αυτά απέτυχε. Γιατί; Είχε υπερ­ βολικά ανεπ τυγμένη τη δύναμη του χαρακτή­ ρα, που κατέληγε σε εγωπάθεια, εγω κεντρι­ σμό και έπαρση. Α ντίθετα ο Φος δεν είχε κανένα από αυτά τα πλεονεκτήματα. Δ εν επρόκειτο δηλαδή να οικοδομήσει, αλλά να εμποδίσει τη ν κατάρ­ ρευση του κλυδωνιζόμενου από τη θύελλα του πολέμου οικοδομήματος. Δ εν είχε ακόμη καμμία πραγματική εξουσία επί των συμμαχι­ κών στρατευμάτων. Βρισκόταν συνεχώς προ διαφωνούντων και αντιδρώντων συμμάχων στρατηγών και ακόμη προ εχθρικού πολιτι­ κού περιβάλλοντος στα νώτα του. Αντί να α­ σκεί αυτός στρατιωτική δικτατορία όπως ο Λ ούντεντορφ , είχε πίσω του τη δικτατορία του Κοινοβουλίου, με άμεσο έλεγχο τη ς διοικήσεως και όλες τις εκ το ύτο υ δυσμενείς συνέπειες. Επίσης διηύθυνε, χωρίς να διοικεί, ανομοιογενή στρατεύματα. Με τα άνισα αυτά μέσα και εφόδια διεξαγόταν ο αγώνας των δύο αντιπάλων. Ο Λ ού ντεντο ρφ είναι κύριος του πεδίου τη ς μάχης και καταδιώκει το υς συμμάχους προς δύο αποκλίνουσες κατευθύνσεις (26η Μαρτίου 1918), όταν εμφ ανίζεται ο Φος οπλι­ σμένος με άκαμπτη ηθική ισχύ, πλήρης ελπί­ δων για τη νίκη χάρη στην πίστη που έχει στην τέχ νη του. Στα ισχυρά και καίρια πλήγ­ ματα του Λ ούντεντορφ αντιτάσσει τη ν ευ κι­ νησία και τη ν ευελιξία για να τα αποφύγει και συγχρόνως προσπαθεί να το ν καταπονήσει και να φ θ είρ ει τις δυνάμεις του με προσποιη­ τέ ς απειλές κατά των πλευρών του, επω φε­ λούμενος των διαλειμμάτων μεταξύ δύο δια­ δοχικών κρούσεών του. Ο αγώνας, λοιπόν, των δύο αντιπάλων χαρακτηρίζεται από δύο εκ διαμέτρου α ντίθετο υς τρόπους ενεργείας, δύο διαφ ορετικά δόγματα: το γερμανικό δόγμα τη ς ισχυρής και βίαιης επιθέσεως για τη δημιουργία ρήγματος στην αντίπαλη πα­

ράταξη και το γαλλικό των ελιγμώ ν και της ευκινησίας. Παρ' όλα αυτά οι δύο αντίπαλοι έχουν και πολλά κοινά χαρακτηριστικά: βασίζουν τη στρατηγική το υς επί των εφεδρειώ ν, έχουν ως σκοπό τη ν εκμηδένιση των αντιπάλων δυνάμεων, θ έτο υ ν ως πρωταρχικό σκοπό τη ς στρατηγικής τους τις τα κτικές επιτυχίες. Κοι­ νό χαρακτηριστικό το υς είναι και η μέθοδος εκτιμήσεω ς τη ς καταστάσεως, που είχε ως βάση τη λογιστική και κατέληγε σε ελιγμό.

ΤΡΟΠΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΛΟΥΝΤΕΝΤΟΡΦ Η γενική σύλληψη του αρχικού σχεδίου βασιζόταν στην ακόλουθη εκτίμηση: “ Η κατά­ σταση ημών και των συμμάχων μας, οι συνθή­ κες υπό τις οποίες ευρίσκονται τα στρατεύματά μας, απαιτούν μία επίθεση άγουσα σε ταχεία απόφαση και το ύ το δεν είναι δυνατό ει

η επέμβαση τη ς προσωπικότητάς του σε κά­ θ ε δύσκολη περίσταση, κατόπιν σκέψεως και εμπνεύσεως, του επέτρεπαν να βλέπει μα­ κριά, μακρύτερα από το υς υφισταμένους του, το υς οποίους έπρεπε συνεχώς να πείθει. Ο Φος αντί να διοικεί επιτακτικά, όπως ο Λού­ ντεντο ρ φ , ακολουθούσε τη ν αρχή που ο ί­ διος καθιέρωσε: “ Για να γίνεις αντιληπτός πρέπει να εξηγείς, να ομιλείς ή να γράφεις διεξοδικά... και να δ ιο χετεύεις τη σκέψη που εμψυχώνει τη διοίκηση” . Αντί να παραμένει προσκολλη μένος στο σταθμό διοικήσεώς του περιερχόταν το μέτωπο, σ φυγμομετρούσε το υς υφισταμένους του, τόνω νε τις ηθικές δυνάμεις, συντόνιζε τις προσπάθειές τους, κινούσε το ενδιαφέρον το υς και έδινε επί τό ­ που τις κατάλληλες σ υμβουλές και διαταγές κατά τις κρίσιμες σ τιγμές του αγώνα. “ Η σ τρατηγική” , έλεγε, “ είναι ζήτημα χαρακτήρα και ορθοφ ροσ ύνης” . Επιβεβαίωσε τη ρήση σύμφωνα με τη ν οποία “ στον πόλεμο το γεγο ­ νός επιβάλλεται επί τη ς ιδέας, η δράση επί του λόγου και η εκτέλεσ η επί τη ς θεω ρίας” .

ΗΘΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Μοντιντιέ

Η δ ιά τα ξη των αντιπ άλω ν δυνάμ εω ν σ το Δ υ τικ ό μ έτω π ο το 1918 (χά ρτης από τον ισ το ρ ικό ά τλ α ν τα τη ς εφ η μ ε ρ ίδ α ς “Κ α θ η μ ε ρ ιν ή ”).

μη κατά του Δυτικού μετώπου. Επίθεση με ό­ λ ες τις διαθέσιμες δυνάμεις ώστε να εκμηδενισ θεί ο εχθ ρό ς προ τη ς αμερικανικής επεμβάσεως” . Η στρατηγική ιδέα ήταν ορθή αλλά π ροικοδοτήθηκε με ανεπαρκείς δυνάμεις. Ετσι ο Λ ούντεντορφ κατά τη ν εφαρμογή του ελιγμού διέπραξε δύο ουσιώδη σφάλματα. Πρώτον δ εν προσάρμοσε το ν ελιγμό του προς τις δ υνα τό τητες των μέσων του. Δ ε ύ τε ­ ρον δεν καθήλωσε το ν εχθ ρό του ταυτοχρόνως στα άλλα σημεία του μετώπου και έτσι το ν άφησε ελεύ θ ερ ο να αντιδρά ελισσόμενος με τις εφ εδ ρ είες του.

ΤΡΟΠΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΦΟΣ Το σχέδιο του Φος συνίστατο στη φθορά του εχθρού και στην άμεση αποφασιστική ε ­ πίθεση μετά τη ν απόκτηση αριθμητικής υπε­ ροχής, δηλαδή στην καθήλωση του εχθρού κατά μέτωπο και στην υπερκέραση από το πλευρό με το ν όγκο του. Σε όλες τις φάσεις του ελιγμού του ο Φος ακολούθησε πιστά τις γραμμές του αρχικού του σχεδίου. Ακόμη η αρμονία, η συνέχεια και η διαδοχή των ιδεών,

Η υπεροχή των ηθικώ ν δυνάμεων επί των υλικών συνέβαλε, παράλληλα προς το υς προα να φ ερ θ έντες σ υντελεσ τές, στην περιφανή νίκη των συμμάχων επί των Κεντρικών Α υτο­ κρατοριών. Αλλος σημαντικός παράγοντας τη ς αποτυχίας των Γερμανών υπήρξε η αντί­ δραση τη ν οποία προκάλεσε στις λαϊκές μά­ ζες, όχι μόνο των συμμάχων, αλλά και των ουδετέρω ν χωρών, η π ροκλητικότητα της γερμανικής πολιτικής και οι διαφαινόμενοι σκοποί των Γερμανών μιλιταριστών περί πα­ γκόσμιας επικρατήσεως. Την ψυχολογική αυτή αντίδραση των μαζών εκμ ετα λ λ εύ θ η κε άριστα η οργανωμένη προπαγάνδα των συμμάχων και πέτυχε τελικά τη ν ηθική απομόνωση τη ς Γερμανίας. Η αμερικανική επεμβαση, που τόσο αποφασιστικά επέδρασε στο τελικό αποτέλεσμα του πολέμου, ήταν κατά μέγα μέρος συνέπεια τη ς εξεγέρσ εω ς τη ς α­ μερικανικής κοινής γνώ μης όταν αυτή πείσθηκε περί των κατακτητικώ ν βλέψεων τη ς Γερμανίας.

69

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Eric Muraise: INTRODUCTION L’ HISTOIRE MILITAIRE, Μετάφραση ΓΕΣ/Στρατιωτικές εκδόσεις. (2) Στρατηγού Beaufre: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ, εκδ. ΔΕΚ/ΓΕΣ, 1987. (3) Von Clausewitz: Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ, εκδ. Τζηρίτα, 1960. (4) Υποσ/γου ε.α. Ηρ. Ζαφείρη: ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 1940-41, εκδ. 7ου Ε.Γ./ΓΕΣ, 1992. (5) Θέματα Στρατιωτικής Ιστορίας, ΔΙΣ/ΓΕΣ, 1992. (6) ΤΑ 100 ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΟΥ ΑΛΛΑΞΑΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟΝ, Τομ. 3ος, Φυτράκης. (7) Πλάτωνος Σταματιάδη: ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗ, εκδ. Στ. Σετάκης, 1964. (8) Μαθήματα Αν. Σχολής Πολέμου, 1953. (9) Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς, Τόμ. 9ος και 11ος. (10) Εκλαϊκευμένη εγκυκλοπαίδεια “Ηλιος”, τομ. ΙΕ’.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Κ είμ ε νο -Φ ω το γρ α φ ίε ς :

Λ Ε Ω Ν ΙΔ Α Σ Σ . Μ Π Λ Α Β Ε Ρ Η Σ

ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΙΟ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΜΟΥΣΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΙΣΙΟΥ, ΑΠΟ ΤΑ ΠΟΛΛΑ ΠΟΥ ΔΙΑΘ ΕΤΕΙ Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ, Ε ΙΝ ΑΙ ΧΩΡΙΣ ΑΜ Φ ΙΒΟ ΛΙΑ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΑΦΙΕΡΩΘΕΙ ΣΕ ΟΣΟΥΣ ΣΥΜ Μ ΕΤΕΙΧΑΝ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΕΝΑΝΤΙΟ Ν ΤΩΝ ΓΕΡΜ ΑΝΩ Ν ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ Β ' ΠΠ. ΤΟ ΑΠΟΚΑΛΕΣΑΜ Ε “ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΟ” ΟΧΙ ΤΟΣΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΟ ΤΩΝ ΕΚΘΕΜΑΤΩΝ ΤΟΥ, ΟΣΟ ΓΙΑΤΙ ΕΚΕΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΤΑΙ Α ΡΜ Ο ΝΙΚΑ ΜΙΑ ΚΑΙ Μ Ο ΝΗ - ΕΝΙΑΙΑ - ΓΑΛΛΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ, Η ΟΠΟΙΑ ΤΟΤΕ (1940-1945) ΕΚΦΡΑΖΟΤΑΝ ΑΠΟ ΠΟΛΛΟΥΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ, ΜΕ ΔΙΑΜ ΕΤΡΙΚΑ ΑΝΤΙΘΕΤΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ ΑΠΟΨΕΙΣ, ΙΔΕΟ ΛΟ ΓΙΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ. Η “Σ Ι" ΕΠΙΣΚΕΦΘΗΚΕ ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΣΤΙΣ ΣΕΛΙΔΕΣ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ.

ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ” Μ

70

Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ Π Ο Β' ΠΠ Σ ε μικρή σ χ ετική απόσταση από το κ τίρ ιο όπου σ τε γ ά ζ ε τα ι το Υ π ου ργείο Ε ξω τερ ικ ώ ν τ η ς Γαλλίας (το πολύ γνω σ τό “ Quai d ’ O rsay” ), Β ρ ίσ κετα ι το Μ ο υσ είο τ η ς “ Τάξης τ η ς Ε λ ε υ θ ε ρ ία ς ", δ η λ α δ ή το μ ο υ σ είο τη ς ενια ία ς γ α λ λ ικ ή ς α ντίσ τα σ η ς κα τά τω ν Γερμανώ ν κα τά τη δ ιά ρ κεια το υ Β ’ ΠΠ (Musee de Γ Ordre de la Liberation ε ί­ ναι η επ ίσ ημη ονομασ ία το υ , π ρ ο ερ χ ό μ ε ­ ν η από τη ν π λήρη ονομασ ία το υ Μ ε τα λ λ ί­ ου που ή τα ν Croix de Γ Ordre de la Liberation). Σ τη ν π ρ α γ μ α τικ ό τη τα το μ ο υ σ είο α υ τό είνα ι α φ ιερ ω μ έν ο σ το υ ς 1.036 σ τρ α τιω τικ ο ύ ς και π ο λ ίτες σ το υ ς ο ­ π οίου ς α π ο ν εμ ή θ η κ ε από το γ α λ λικό κρ ά ­ το ς το π ρ ο α ν α φ ερ θ έν μ ετά λ λ ιο (“ Ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Σ τα υ ρ ό ς τ η ς Τάξης τ η ς Ε λ ε υ θ ε ρ ία ς ” ), το οποίο α π ο τε λ ε ί τ η ν ύψ ισ τη η θ ικ ή α μ οιβή για ό π οιον σ υ μ μ ε τε ίχ ε στη γ α λ λική α ν τί­ σταση κα τά τω ν Γερμανώ ν κα τά τη δ ιά ρ ­ κ εια το υ Β' ΠΠ. Μ έσω α υ τώ ν τω ν α ν θ ρ ώ ­ πων τιμ ά τα ι σ το σ ύνολό τη ς η α ντίσ τα σ η το υ γ α λ λ ικ ο ύ λα ού , τό σ ο σ το εσ ω τερ ικ ό τ η ς χώ ρας, όσο και σ το ε ξω τε ρ ικ ό . Δ ε ν ε ί­ ναι τυ χ α ίο το γ ε γ ο ν ό ς ό τι το σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ­ νο μ ο υ σ είο έ χ ε ι κ α θ ιερ ω θ ε ί από το υ ς ίδι­ ο υ ς το υ ς Γάλλους να ο ν ο μ ά ζ ετα ι απλά “ Μ ο υ σ είο τ η ς Α ν τίσ τα σ η ς ” (M usee de la Resistance) και έτσ ι α ν α γ ρ α φ ό τα ν σε μια π ινακίδα από τ η ν οποία το εντο π ίσ α μ ε. Το θ έ μ α τ η ς α ν τίσ τα σ η ς κα τά τω ν Γερμανώ ν είνα ι ένα από α υ τά που απα-

Το μ ε τά λ λ ιο το υ “Σ τα υ ρ ο ύ τη ς

Τάξης τη ς Ε λ ε υ θ ε ρ ία ς ”. Σ τη ν πίσω όψη το υ α ν α γ ρ ά φ ετα ι σ τα λα τιν ικ ά “P atriam Servando Victorian) Tulit”, που σε ε λ ε ύ θ ε ρ η απόδοση σ η μ α ίνει “ Υπ ηρ ετώ ντα ς την Π α τρ ίδ α π ρ ο σ ε γ γ ίζεις τη Ν ίκ η ” .

Η α ίθ ο υ σ α που είν α ι α φ ιερ ω μ έν η σ το να υ τικ ό τω ν Ε λευ θέρ ω ν Γάλλων. Δ ια κ ρ ίν ε τα ι το π λή θ ο ς τω ν εκ θ ε μ ά τω ν μ έχ ρ ι τη ν ο ρ ο φ ή . Η είσ ο δ ο ς σ τη ν α ίθ ο υ σ α μ ό λις δ ια κ ρ ίν ετα ι δίπλα σ τη σημαία.

σ χόλησ αν και ε ξα κ ο λ ο υ θ ο ύ ν να απασχο­ λ ο ύ ν πολύ το υ ς Γάλλους. Είναι π ρό σ φ α τη η “ υ π ό θεσ η Papon” , που ε κ δ ικ ά σ τη κ ε σ τις α ρ χές Ο κτω β ρ ίο υ σ το Μ π ορντώ . Α φ ο ρ ο ύ σ ε έν α μεσ α ίο κ ρ α τικ ό λ ειτο υ ρ γ ό , ο ο π ο ίο ς κα τά τη δ ιά ρ κεια το υ Β ’ ΓΊΠ υπη­ ρ ετο ύ σ ε ω ς Β ο η θ ό ς π ερ ιφ ερ ειά ρ χ η σ το Μ π ορ ντώ και από τη θ έσ η α υ τή υ π έγρ α ­ ψ ε για τη ν α π οσ τολή ε κ α το ν τά δ ω ν ΓαλλοεΒραίω ν στα να ζισ τικά σ τρ α τό π εδ α σ υ γ κέν τρ ω σ η ς. Ο ίδιος, άνω τω ν 80 ε τώ ν σ ήμερ α , υ π ο σ τή ρ ιξε - μέσ ω τω ν σ υ ν η γό ­ ρων το υ - ό τι ή τα ν απλά έν α κ ο μ μ ά τι τη ς γ α λ λ ικ ή ς κ ρ α τικ ή ς μ η χ α νή ς, που “ δ ιεκ π ερ α ίω νε” σ τα πλαίσια τω ν α ρ μ ο δ ιο τή τω ν το υ τη “ γ ρ α φ ειο κ ρ α τικ ή δια δ ικα σ ία ". Αν δ ε ν Β ρισ κό τα ν α υ τό ς σ τη σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν η θ έσ η , θ α Β ρισ κό τα ν κάπ οιος ά λ λ ο ς και η “ δ ο υ λ ε ιά ” , έ τσ ι ή αλλιώ ς, θ α γινό τα ν. Ο ί­ δ ιο ς υ π ο σ τή ρ ιξε επ ίσ ης ό τι από τη θ έσ η το υ α υ τή έσω σ ε χ ιλ ιά δ ες ά λ λ ο υ ς ΓαλλοεΒ ρα ίους, μ ε δ ιά φ ο ρ α π ρ ο σ χή μα τα , από Β έβαιο θ ά ν α το , ενώ π α ρ ά λληλα Β ο η θ ο ύ ­ σε μ υ σ τικά και τη γ α λ λική α ντίσ τα σ η. Για τη δράσ η το υ α υ τή , ά λλω σ τε, τιμ ή θ η κ ε μ ετα π ο λ ε μ ικ ά από τη Γαλλική κ υ β έ ρ ν η ­ ση, υ π ή ρ ξε σ χ εδ ό ν για μια δ ε κ α ε τία α ρ ­ χ η γ ό ς τ η ς Γαλλικής Α σ τυ ν ο μ ία ς (19581967), β ο υ λ ε υ τή ς και υ π ο υ ρ γό ς Ο ικ ο ν ο μ ι­ κών - επ ί π ρ ο εδ ρ ία ς Ζισκάρ ν τ ' Εστέν. Τε­ λικά το δ ικ α σ τή ρ ιο το ν α π ά λλ α ξε τω ν κα ­ τη γο ρ ιώ ν, α π ο δ εχ ό μ ενο ο υσ ια σ τικά τη ν υπ ερασ π ισ τική γρ α μ μή που υ π ο σ τήρ ιζε ό τι ε ν ε ρ γ ο ύ σ ε μ ε βάση τ ις υπ ά ρ χο υ σ ες π ά γιες - δ ιο ικ η τικ έ ς το υ α ρ μ ο δ ιό τη τε ς ,

ξεσ η κ ώ ν ο ν τα ς σάλο δ ια μ α ρ τυ ρ ιώ ν από τις οργα νώ σ εις τω ν Γαλλοεβραίω ν. Β λ έπ ο υ μ ε, λοιπ όν, ό τι α κό μ α και σή­ μ ερ α το θ έ μ α τ η ς α ν τίσ τα σ η ς το υ γ α λ λ ι­ κού λα ού κα τά τω ν Γερμα νώ ν κ α τα κ τη τώ ν κα τά το Β' ΠΠ ε ξ α κ ο λ ο υ θ ε ί να “ α νο ί­ γ ε ι π λ η γ έ ς ” και να απ ασ χολεί σ οβαρά τη ν κο ινή γνώ μ η τ η ς χώ ρας, μια ς χώ ρας που έ φ ε ρ ε β α ρ έω ς τη σ υ ν θ η κο λ ό γ η σ η το υ 1940 και κυ ρίω ς τ ο ν τρ ό π ο μ ε τ ο ν οποίο α υ τή υ π ο γρ ά φ η κε, κα θ ώ ς και τ ο ν τρ όπ ο μ ε τ ο ν οπ οίο η τ τ ή θ η κ ε κα τά κ ρ ά το ς σ το π εδ ίο τ η ς μ ά χη ς ο Γα λλικός Σ τρ α τό ς , ο από π ο λ λ ο ύ ς ε ιδ ικ ο ύ ς τ η ς επ ο χ ή ς θ ε ω ­ ρ ο ύ μ ε ν ο ς ως “ κ α λ ύ τε ρ ο ς σ τρ α τό ς το υ κ ό σ μ ο υ ” . Επίσης δ ε ν είνα ι ε ύ κ ο λ ο σε μια μ εγ ά λ η χώ ρα να “ ξε χ ά σ ε ι” τα δ ια δ οχικά “ ρ α π ίσ μ α τα ” που δ ε χ ό τα ν σ τη ν υ π ερ η φ ά ­ ν εια και σ τη γ ε ν ικ ό τ ε ρ η ε ικ ό ν α τη ς , π ό τε μ ε τη ν α υ το Β ύ θ ισ η (σ τη ν Τουλώ να) το υ

Το Μ ε τά λ λ ιο τη ς Α ντίσ τα σ η ς α να γρ ά φ ει σ το πίσω μ έρ ο ς το υ , σ τα λα τιν ικ ά , τη φράση “P atria non Im m em or” (Η Π α τρ ίδ α δ εν Ξ εχνά ).

Η πρόσοψη το υ κ τιρ ίο υ όπου σ τε γ ά ζ ε τα ι το “Μ ο υ σ είο τη ς Τάξης τη ς Ε λ ε υ θ ε ρ ία ς ”. Το κ τίρ ιο α υ τό α π ο τε λ ε ί τμ ή μ α το υ τερ ά σ τιο υ σ υ γ κ ρ ο τή μ α το ς το υ Σ τρ α τιω τικ ο ύ Μ ο υ σ είο υ τη ς Γ ιλ λ ία ς σ το Παρίσι.

π ο λ εμ ικ ο ύ τ η ς σ τό λο υ , το υ τρ ίτ ο υ μ εγ α ­ λ ύ τε ρ ο υ και ισ χ υ ρ ό τερ ο υ σ το ν κόσ μο τη ν επ ο χή ε κ ε ίν η , για να μη π έσ ει σ τα χ έρ ια τω ν Γερμανώ ν (α ντί να α π οπ λεύσ ει έ γ κ α ι­ ρα και να π ο λ εμ ή σ ει σ το π λευ ρ ό τω ν σ υμμάχω ν) και π ό τε μ ε τις μ ικ ρ ή ς έ κ τ α ­ σ ης ν α υ μ α χ ίες που έγ ιν α ν μ ε τα ξ ύ Β ρ ε τα ­ νικώ ν και γ α λ λικώ ν π ο λ εμ ικώ ν σε λιμ ά νια τω ν γ α λ λικώ ν απ οικιώ ν σ τη ν Α φ ρ ική και τις κ α τα β υ θ ίσ εις μ ερ ικ ώ ν π λοίω ν το υ γ α λ λ ικ ο ύ σ τό λο υ από τ ις σ υ μ μ α χ ικές ο β ί­ δ ες . Β έβ α ια είνα ι π ιθανό να μ ην ε ίχ ε γ ίν ε ι τίπ ο τα από ό λα α υ τά αν δ ε ν υπ ή ρχε η α ρ ­ χ ικά νό μ ιμ α τ ο π ο θ ε τ η μ έ ν η σ τη θ έσ η τη ς (α φ ού ε ίχ ε λ ά β ει ψ ήφ ο εμ π ισ το σ ύ ν η ς από τ η ν επ ίσ ης ν όμ ιμη Γαλλική Ε θ ν ο ­ σ υ ν έλ ευ σ η ) κυ β έρ ν η σ η , που μ ε ε π ικ ε φ α ­ λ ή ς το Σ τρ α τά ρ χ η Π ετα ίν , τ ο ν ήρω α το υ Α ' ΠΠ, ε γ κ α τα σ τά θ η κ ε σ τη σ υ ν έχ εια στη

μη κ α τε χ ό μ ε ν η από το υ ς Γ ερ μ α νο ύ ς π ε­ ριοχή τ η ς Γαλλίας, δ η μ ιο υ ρ γ ώ ν τα ς το “ Κ ρ ά το ς το υ Β ισ ύ ” και α σ κώ ντα ς δ ικ τα το ρ ικ ή εξο υ σ ία . Το γ εγ ο ν ό ς α υ τό , τ η ς νό ­ μ ιμ η ς (αρχικά) π ρ ο έλ ευ σ η ς τη ς κ α το χ ι­ κή ς Γα λλικής κ υ β έ ρ ν η σ η ς , δ η μ ιο ύ ρ γ η σ ε σ ο β α ρ ό τα τα η θ ικ ά π ρ ο β λ ή μ α τα σ το Σώ ­ μα τω ν Γάλλων α ξιω μ α τικώ ν, οι οποίοι, έ ­ χ ο ν τα ς ο ρ κ ισ θ εί π ίστη σ τη νόμ ιμη Γαλλι­ κή κ υ β έρ ν η σ η , θ εω ρ ο ύ σ α ν α υ τή το υ Βισύ ω ς “ ν ό μ ιμ η " και τ η ν ε ξό ρ ισ τη , που δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε σ τη Β ρ ετα ν ία από το ν Σ τρ α τη γ ό Ν τε Γκω λ και το υ ς υ π οσ τηρικ τ έ ς το υ και ε ίχ ε α ν α γ νω ρ ισ θ εί από ό ­ λ ο υ ς το υ ς Σ υ μ μ ά χο υ ς, ω ς “ επ α ν α σ τα τι­ κ ή ” και “ π α ρ ά ν ο μ η ” . Ο λα α υ τά είχα ν α κ ό ­ μα ω ς α π ο τέλ εσ μ α να ξεσ π ά σ ουν, κυρίω ς σ τις γ α λ λ ικ έ ς α π ο ικίες τ η ς Α φ ρ ική ς και τ η ς Ασίας, α ιμ α τη ρ ές ε μ φ ύ λ ιε ς σ υ γ κ ρ ο ύ ­ σ εις μ ε τα ξ ύ σ τρ α τευ μ ά τω ν τα γ μ έν ω ν σ το ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

π λευ ρ ό τη ς κ υ β έ ρ ν η σ η ς το υ Βισύ και ά λ ­ λω ν πιστώ ν σ τη ν ε ξό ρ ισ τη κ υ β έρ ν η σ η το υ Λ ο νδ ίνο υ , για τη ν επ ικρ ά τη σ η και το ν έ λ ε γ χ ο τω ν σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν ω ν αποικιών. Επί­ σης άσ χημο α ν τίκ τυ π ο σ το η θ ικ ό το υ γ α λ λ ικ ο ύ λα ού ε ίχ ε το γ ε γ ο ν ό ς ό τι χ ιλιά ­ δ ε ς Γάλλοι ε ν τά χ θ η κ α ν σε σ τρ α τιω τικ ές μ ο ν ά δ ε ς ε θ ε λ ο ν τώ ν οι οπ οίοι π ολέμ η σ α ν σ το Α ν α το λικό μ έτω π ο σ το π λευ ρ ό τω ν

Τμήμα το υ β ό ρ ειο υ δ ια δ ρ ό μ ο υ , μ ε μια σ ειρ ά π ροθηκώ ν γεμ ά τω ν από ε κ θ έ μ α τα .

72

Ο μοίω μα, μ ε α υ θ ε ν τικ ή σ το λ ή μ άχης, co m m ando τω ν Ε λ ε υ θ έρ ω ν Γάλλων.

Γερμανώ ν και δ ια κ ρ ίθ η κ α ν για τη μ α χ η τι­ κή το υ ς ικ α ν ό τη τα και α νδ ρ εία , σε τ έ τ ο ιο β α θ μ ό ώ σ τε π ολλοί να α ν α ρ ω τη θ ο ύ ν για το αν η Γαλλία θ α ε ίχ ε η τ τ η θ ε ί από το υ ς Γ ερ μ α νο ύ ς το 1940 σε π ερίπ τω σ η που οι σ τρ α τιώ τε ς τ η ς π ο λ εμ ο ύ σ α ν μ ε το ίδιο π ά θο ς. Ω ς α ν τισ τά θ μ ισ μ α για τ ις ε ν έ ρ γ ε ι­ ε ς α υ τέ ς , η ε ξό ρ ισ τη Γαλλική κ υ β έρ ν η σ η α π έσ τειλ ε, μ ε μια κα θ α ρ ά σ υ μ β ο λικ ή π ο λ ιτική - κίνησ η, σ το Α ν α το λικό μ έτω π ο μια π τέρ υ γ α μ ά χη ς (τη ν 33η ΠΜ “ Norm andie-Niem en” , τω ν α ερ ο π ο ρ ικώ ν δ υ ν ά μ εω ν τω ν Ε λ ε υ θ έ ρ ω ν Γάλλων), ε ξ ο ­ π λισ μ έν η με μ α χ η τικ ά α ερ ο σ κ ά φ η Hurricane, για να π ο λ εμ ή σ ει σ το π λευ ρ ό τω ν Σ ο β ιετικ ώ ν - κά τι που έ γ ιν ε μ ε α ξιο ­ θ α ύ μ α σ τη γ ε ν ν α ιό τη τα . Π α ρ ά λλη λα μ ε τα παραπάνω κα ν ένα ς δ ε ν μ π ο ρεί να α μ φ ισ β η τή σ ει το γ εγ ο ν ό ς ό τι υ π ή ρ ξα ν π ολλοί Γάλλοι οι οπ οίοι αι­ σ θ ά ν ο ν τα ν το υ ς Γ ερ μ α ν ο ύ ς ως κ α τα κ τη τ έ ς και το υ ς σ υ μ π α τρ ιώ τες το υ ς που το υ ς υ π ο σ τήρ ιζα ν ως π ρ ο δ ό τες . Τ ρεις ση­ μ α ν τ ικ έ ς π ρ ο σ ω π ικ ό τη τες α ν α δ είχ θ η κ α ν ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Σ η μ α ία που κ α τα σ κ εύ α σ α ν Γάλλοι φ υ λ α κ ισ μ ένο ι σε γερμ α νικό σ τρ α τό π εδ ο σ υ γκ έν τρ ω σ η ς, χρ ησ ιμ οπ οιώ ντα ς κ ο μ μ ά τια από τα ρ ούχα το υ ς .

σ τα δ ύ σ κο λα χ ρ ό ν ια το υ π ο λ έμ ο υ και τη ς κ α το χ ή ς και από α υ τέ ς οι δ ύ ο ή τα ν σ τρ α ­ τιω τικο ί. Ο Σ τρ α τη γ ό ς Ν τε Γκωλ, δ ιέ φ υ γ ε σ το Λ ο ν δ ίνο (18 Ιου νίο υ 1940) και π ροχώ ­ ρησ ε σ τη δ η μ ιο υ ρ γ ία ε ξό ρ ισ τ η ς γ α λ λ ικ ή ς κ υ β έ ρ ν η σ η ς η οπ οία α ν α γ νω ρ ίσ τη κε από το υ ς σ υ μ μ ά χ ο υ ς (28 Ιου νίο υ 1940, π ρώ τα από το υ ς Β ρ ετα ν ο ύ ς ), κα θ ώ ς και σ τη σ υ γ κρ ό τη σ η Γαλλικώ ν Ενόπλω ν Δ υ ν ά μ ε­ ω ν σ τη ν ξη ρ ά , σ τη θάλασ σ α και σ το ν α έ ­ ρα, από σ τρ α τε ύ μ α τα τω ν απ οικιώ ν που π ροσχώ ρησ αν σε α υ τό ν και από Γά λλους ε θ ε λ ο ν τ έ ς οι οποίοι, μ ε κ ίν δ υ ν ο τ η ς ζω ής το υ ς , δ ιέ φ ε υ γ α ν από τη Γαλλία και κ α τα ­ τά σ σ ο ν τα ν σ τις δ υ ν ά μ εις τω ν Ε λ ευ θ έ ρ ω ν Γάλλων. Ο Jean Moulin, ο ο π οίος η γ ή θ η κ ε τω ν ε ν ε ρ γ ε ιώ ν για τη δ η μ ιο υ ρ γ ία ε ν ό ς ι­ σ χυρού κ ιν ή μ α το ς α ν τίσ τα σ η ς σ το εσω ­

τε ρ ικ ό τ η ς Γαλλίας, σ υ ν ερ γ ά σ τη κ ε μ ε το ν Ν τε Γκω λ για τη δ η μ ιο υ ρ γ ία ε ν ό ς κοινού μ ετώ π ου γ α λ λ ικ ή ς α ν τίσ τα σ η ς σ το εσω ­ τε ρ ικ ό και σ το ε ξω τε ρ ικ ό . Δ ε ν ε υ τύ χ η σ ε να δ ε ι τ η ν π α τρ ίδ α το υ α π ελ ευ θ ε ρ ω μ έν η . Ε π ειτα από προδοσία, σ υ ν ελ ή φ θ η από το υ ς Γερ μ α νού ς, β α σ α νίσ τη κε φ ρ ικ τά και τε λ ικ ά εκ τελ έσ τη κ ε. Ο Σ τρ α τη γ ό ς Koening α ν έλ α β ε το Μ ά ρ τιο το υ 1944 τη διο ίκη σ η τω ν γ α λ λικώ ν δ υ ν ά μ εω ν σ το ε ­ σ ω τερ ικ ό τ η ς χώ ρας, ο ρ γ α ν ώ ν ο ντά ς τις σ υ σ τη μ α τικ ά ώ σ τε να μ π ο ρ έσ ο υ ν να αν τα π ο κ ρ ιθ ο ύ ν σ τις α π ο σ το λές που θ α ανελ ά μ β α ν α ν μ ερ ικ ο ύ ς μ ή ν ες α ρ γ ό τερ α από το Α νώ τα το Σ υ μ μ α χικ ό Σ τρ α τη γ ε ίο , στα πλαίσια τ η ς μ εγ ά λ η ς απ όβασ ης στη Ν ορ μα νδ ία . Οι δ υ ν ά μ εις α υ τέ ς , π ρα γμα ­ το π ο ιώ ν τα ς π λ ή θ ο ς δ ο λ ιο φ θ ο ρ ώ ν και ά λ­

τη ς Γαλλικής Α ν τίσ τα σ η ς ” (M edaille de la Resistance Francaise), το οπ οίο π ρ ο ο ρ ιζό ­ τα ν να α π ο ν εμ η θ ε ί “ ... για α ξιέπ α ιν ες π ρ ά ξεις α ν δ ρ εία ς και θ ά ρ ρ ο υ ς που έγιναν σ τη Γαλλία, σ τη ν Α υ το κ ρ α το ρ ία και σ το ε ξω τε ρ ικ ό από Γάλλους, α ν ε ξ α ρ τ ή ­ τω ς φ ύ λο υ , ε ν δ ε ικ τ ικ έ ς τ η ς α ντίσ τα σ η ς το υ γ α λ λ ικ ο ύ λα ο ύ ε ν α ν τίο ν το υ κα τα κ τ η τή και τω ν σ υ ν ερ γ α τώ ν το υ , μ ε τά τις 18 Ιο υ ν ίο υ 1940” . Σ υ νο λ ικ ά μ έχ ρ ι τις 23 Ιανουαρίου 1946 α π ο ν εμ ή θ η κ α ν 1.059 μ ετά λ λ ια Croix de Γ Ordrede la Liberation, που α π ο τέλ εσ α ν

τη μ ε γ α λ ύ τε ρ η γ α λ λική η θ ικ ή α μ ο ιβ ή κα ­ τά τη δ ιά ρ κεια το υ Β ’ ΠΠ. Από τα μ ε τ ά λ ­ λια α υ τά τα 1.036 α π ο ν εμ ή θ η κ α ν σε σ τρ α ­ τιω τικ ο ύ ς και π ο λ ίτες (έ ξ ι από α υ τά σε γ υ ν α ίκ ε ς η ρ ω ίδ ες τ η ς γ α λ λ ικ ή ς α ν τίσ τα ­ σ ης και 238 μ ε μ ε τα θ α ν ά τια α π ονομή), 18 σ ε δ ιά φ ο ρ ες μ ο ν ά δ ε ς και π έ ν τε σε π ό­ λ εις . Επίσης μ έχ ρ ι τις 31 Μ α ρ τίο υ 1947 α­ π ο ν εμ ή θ η κ α ν 48.000 “ Μ ε τά λ λ ια τ η ς Α ν τί­ σ τα σ η ς ” . Σ το Μ ο υ σ είο τ η ς Γα λλικής Α ντίσ τα ­ σ ης υπ άρχουν α ν α μ ν η σ τικ ά από τη δ ρ ά ­ ση κυ ρίω ς τω ν κα τόχω ν το υ “ Μ ετα λ λ ίο υ

r t t U t A S N E , d.eparu inscr'.t » eon i probable«

avion«

e d e »o r» o f fe c t if .

Β ιτρ ίν α α φ ιερ ω μ έν η σ το υ ς α ερ ο π ό ρ ο υ ς των Ε λ ευ θ έρ ω ν Γάλλων που π ολέμησα ν σ τη Ρωσία σ το π λευρ ό των Σ οβιετικώ ν.

λω ν ε π ιθ ε τικ ώ ν ε ν ερ γ ειώ ν , σ υ ν έβ α λ α ν με το ν τρ ό π ο το υ ς σ τη ν επ ιτυ χ ία τ η ς μ εγ ά ­ λ η ς α π ο β α τική ς επ ιχ είρ η σ ης. Τα τρ ία α υ τά πρόσωπα, κα τά κύ ρ ιο λ ό ­ γο, και ε κ α τ ο ν τ ά δ ε ς χ ιλ ιά δ ες ά λλα που π ο λέμ η σ α ν μ έσ α και έ ξω από τη Γαλλία για το ν κοινό σ υμ μα χικό αγώ να, κ ρ ά τη ­ σαν ψ ηλά το γ ό η τρ ο τ η ς χώ ρας το υ ς που ε ίχ ε π λη γ εί σ η μ α ν τικά από ε ν έ ρ γ ε ιε ς ό ­ πως α υ τ έ ς που π αρουσ ιάσ αμε. Α κό μ α κατά φ ερ α ν , κυ ρίω ς ο Σ τρ α τη γ ό ς Ν τε Γκωλ, να α ν α δ ε ίξο υ ν τη Γαλλία ως μια από τις μ ε γ ά λ ε ς ν ικ ή τ ρ ιε ς δ υ ν ά μ ε ις το υ π ο λ έμ ο υ (μαζί μ ε τη Β ρ ετα ν ία , τ ις ΗΠΑ και τη Σ ο ­ β ιε τικ ή Ενωση), μ ε δ ική τ η ς ζώ νη κ α το ­ χ ή ς σ τη Γερμανία και θ έσ η μ ο ν ίμ ο υ μ έ ­ λ ο υ ς σ το Σ υ μ β ο ύ λ ιο Α σ φ α λ εία ς το υ ΟΗΕ που δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε μ ετα π ο λ εμ ικ ά . Φαί­ ν ε τα ι ό τι η ύπ α ρ ξη μιας ισ χυρής προσωπι­ κ ό τη τα ς , όπω ς ο Σ τρ α τη γ ό ς Ν τε Γκωλ, οι κ α τά λ λ η λ ε ς δ ιπ λ ω μ α τικ ές κ ιν ή σ εις και σ υ μ μ α χ ίες, οι ά ρ ισ τες δ η μ ό σ ιες σ χέσ εις και β έβ α ια η όλη στάση το υ γ α λ λ ικ ο ύ λ α ­ ού, α ν έσ τρ εψ α ν μια αρ χικά πολύ κακή για τη Γαλλία κατάσ τασ η. Ο Σ τρ α τη γ ό ς Ν τε Γκωλ, ή δ η από τ ις 16 Ν ο εμ β ρ ίο υ 1940 σ τη Brazzaville το υ Κογ κό , π ροχώ ρησ ε σ τη δ η μ ιο υ ρ γ ία το υ μ ε ­ τα λ λ ίο υ Croix de Γ Ordre de la Liberation, το οποίο π ρ ο ρ ιζό τα ν "... για να τιμ η θ ο ύ ν σ τρ α τιω τικ ο ί και π ο λ ίτες , οι ο π οίοι μ ε τις η ρ ω ικ ές το υ ς π ρ ά ξεις σ υ ν έβ α λ α ν α π οφ α ­ σ ισ τικά σ τη ν α π ελ ευ θ έρ ω σ η τ η ς Γαλλίας και τ η ς Α υ το κ ρ α το ρ ία ς τη ς , κα θ ώ ς και γ ε ­ ν ικ ό τ ε ρ α σ το σ υμ μα χικό α γώ να ” , όπω ς α­ ν έ φ ε ρ ε χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ά τ ο σ χ ετικ ό δ ιά ­ τα γ μ α . Α ρ γ ό τερ α , σ τις 9 Φ εβ ρ ο υ ά ρ ιο υ 1943, δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε και το “ Μ ε τά λ λ ιο

Φ ω το γρ α φ ίες τω ν 108 πιλότω ν τη ς Π τέ ρ υ γ α ς "N o rm andie-N iem en” που π ολέμησαν σ τη Ρωσία (1-4/1-9-43). Π ρ ώ το ς δ ιο ικ η τή ς τη ς μ ο νά δ α ς κ α τά το δ ιά σ τη μ α α υ τό ή τα ν ο Επ ισμηναγός Tulasne, ο οπ οίος χ ά θ η κ ε σε α ερ ο μ α χ ία σ τις 17 Ιο υ λ ίο υ 1943. Επ όμενος δ ιο ικ η τή ς ή τα ν ο Επ ισμηναγός Pouyade. Η μ ονά δα σ το Α να τολικό μ έτω π ο σημ είω σ ε 50 επ ιβ εβ α ιω μ έν ες κ α τα ρ ρ ίψ εις γερμανικώ ν α ερο σ κα φ ώ ν και τέσ σ ερ ις π ιθ α ν ές , ενώ κ α τέ σ τρ ε ψ ε ά λλα 14 γερ μ α νικ ά α ερ ο σ κά φ η σ το έδ α φ ο ς . Η ίδια απ ώ λεσε 17 π ιλό το υ ς.

το υ Σ τα υ ρ ο ύ τ η ς Α ξία ς τ η ς Ε λ ε υ θ ε ρ ία ς ” , που σ τη ν π ρ α γ μ α τικ ό τη τα α φ ο ρ ά το σύ­ νολο τ η ς γ α λ λ ικ ή ς α ν τίσ τα σ η ς σ τη Γαλλία και σ το ε ξω τε ρ ικ ό . Μ ε τ ο ν ε ύ σ χ η μ ο α υ τό τρ ό π ο , π ρ α γ μ α τικ ό “ σ τρ α τή γ η μ α " το υ Σ τρ α τη γ ο ύ Ν τε Γκωλ, π α ρ α κ ά μ φ θ η κα ν α ρ κ ε το ί “ σ κό π ελ ο ι” που ή τα ν π ιθ α νό να δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ο υ ν π ρ ό σ θ ετα π ρ ο β λ ή μ α τα για το κ ύ ρ ο ς τη ς Γαλλίας (π ο λ ιτικ έ ς α ν τι­ π α ρ α θ έσ εις μ ε τα ξ ύ “ Γκω λικώ ν” (δ εξιώ ν ) και κο μ μ ο υ ν ισ τώ ν κλπ.). Μ ε τη δ η μ ι­ ο υ ρ γία ε ν ό ς Μ ο υ σ είο υ ό χι για τη ν Α ντί­ σ ταση α υ τή κ α θ ε α υ τή , αλλά για ό λ ο υ ς ό ­ σ ους τ ιμ ή θ η κ α ν μ ε τη ν α ν ώ τερ η γ α λ λική η θ ικ ή α μ οιβή το υ Β ’ ΠΠ για α ν τισ τα σ ια ­ κ έ ς π ρ ά ξεις, οι ο π οίοι α ν ή κ α ν σε όλο το π ο λ ιτικ ό φάσμα, επ ο υ λ ώ θ η κ α ν α ρ κ ε τ έ ς π λη γ ές, που βασ άνισαν τη Γαλλία και το γ α λ λ ικ ό λαό γ ια μ εγ ά λ ο χ ρ ο ν ικ ό δ ιά σ τη ­ μα.

ΤΟ Μ Ο Υ ΣΕ ΙΟ Η “γω νία ” που είναι α φ ιερ ω μ έν η σ ε όλους όσ ους μ α ρ τύ ρ η σ α ν σ τα γερμ α νικά σ τρ α τό π εδ α σ υ γκ έν τρ ω σ η ς , μ ε α υ θ εν τικ ά ρούχα φυλακισμένω ν.

Από το 1967, ο π ό τε και α π οφ α σ ίσ τη κε από τη Γαλλική κυ β έρ ν η σ η να δ η μ ιο υ ρ γ η θ ε ί το Μ ο υ σ είο τ η ς Γα λλικής Α ντίσ τα σ ης, α υ τό ε δ ρ ε ύ ε ι σ το Παρίσι. Πιο σ υ γ κ ε κ ρ ι­ μ ένα , σ τεγ ά ζε τα ι σε έν α ε ξω τε ρ ικ ό τμ ή μ α ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

rn *

το υ μ εγ ά λ ο υ σ τρ α τιω τικ ο ύ μ ου σ είου τη ς Γαλλίας, το υ φ η μ ισ μ έν ο υ “ Invalides” (σ τη ν π τέρ υ γ α Pavillon R obert de Gotte, που κ α τα σ κ ευ ά σ τη ­ κ ε το 1747, έπ ε ιτα από σ χ ετική ε ν τ ο ­ λή το υ βασιλιά τη ς Γαλλίας, για να φ ι­ λ ο ξ ε ν ο ύ ν τα ι οι α ξιω μ α τικ ο ί το υ ), α λ ­ λά είνα ι α ν ε ξ ά ρ τ η το από α υ τό. Σ το “ Μ ο υ σ είο τ η ς Τάξης τη ς Ε λ ε υ θ ε ρ ία ς ” είνα ι σ υ γ κ ε ν τρ ω μ έν α και ε κ τ ίθ ε ν τ α ι σ τρ α τιω τικ ά α ν τικ ε ί­ μενα, α π ο δ εικ τικ ά έγγ ρ α φ α , φ ω το ­ γ ρ α φ ίες και προσω πικά α ν τικ ε ίμ ε ν α μ α χη τώ ν τό σ ο τω ν Ε λ ευ θ έ ρ ω ν Γάλ­ λων, όσο και τω ν δ υ ν ά μ εω ν τ η ς Α ν τί­ σ τα σ ης Ε σ ω τερ ικού . Τα ε κ θ έ μ α τα α υ τά ε κ τ ίθ ε ν τ α ι σε 220 β ιτρ ίν ε ς π ρ ο θ ή κ ε ς δ ια φ ό ρ ω ν διασ τάσ εω ν, που β ρ ίσ κ ο ν τα ι σε τ ρ ε ις μ εγ ά λ ο υ ς δ ια δ ρ ό μ ο υ ς και έ ξ ι μ ε γ ά λ ε ς α ί­ θ ο υ σ ε ς , σε δ ύ ο ο ρ ό φ ο υ ς . Σ τη ν είσ ο δ ο το υ μ ο υ σ είο υ είναι ε ν το ιχ ισ μ έν η μια μ εγ ά λ η μ α ρ μ ά ρ ινη πλάκα, σ τη ν οπ οία α ν α γ ρ ά φ ο ν τα ι τα ο ν ό μ α τα τω ν 1.036 φ υσ ικώ ν προσώ ­ πων, τω ν 18 μ ονά δω ν και τω ν π έ ν τε π ό λεω ν που τιμ ή θ η κ α ν μ ε το Croix de la Liberation. Σ το β ό ρ ειο δ ιά δ ρ ο μ ο , που είναι α φ ιε ρ ω μ έν ο ς σ το Γάλλο Μ α χη τή, υπ άρχουν 45 β ιτρ ίν ε ς μ ε ε κ θ έ μ α τα , όπω ς το μ ή ν υ μ α τ η ς 18ης Ιου νίο υ 1940 το υ Σ τρ α τη γ ο ύ Ν τε Γκω λ π ρος το υ ς σ υ μ π α τρ ιώ τες το υ , μ ε το οποίο το υ ς κα λο ύ σ ε σ τη σ υνέχισ η το υ αγώ ­ να μ έχ ρ ι τη ν τε λ ικ ή ν ίκη και τ η ν α π ε­ λ ευ θ έρ ω σ η τ η ς Γαλλίας, κα θ ώ ς και ε κ θ έ μ α τ α από τη ν πρώ τη π ερ ίο δ ο το υ αγώνα, μ ε τις σ η μ α ίες και το υ ς θ υ ρ ε ο ύ ς τω ν γ α λ λικώ ν αντισ τα σ ια κών ο μά δ ω ν το υ ε σ ω τερ ικ ο ύ να K o ­ σ μο ύν το υ ς το ίχ ο υ ς . Η π ρώ τη α ίθο υσ α είνα ι α φ ιερ ω ­ μ έ ν η σ το Ν α υ τικό και μ ε τα ξ ύ τω ν ε κ ­ θ ε μ ά τω ν υπ άρχουν δ ιά φ ο ρ α ισ το ρ ι­ κά ν τ ο κ ο υ μ έ ν τ α από το Ν α υ τικό τω ν Ε λ ευ θ έ ρ ω ν Γάλλων (Forces Naväle Francaise Libre/FNFL), από το υ π ο β ρ ύ ­ χιο “ Rubin” , από τα γ ε γ ο ν ό τα σ τη ν Κ αζαμπλάνκα, κα θ ώ ς και η πρώ τη σ ημαία το υ FNFL. Η δ ε ύ τ ε ρ η αί­ θ ο υ σ α π ερ ιέ χ ει ε κ θ έ μ α τ α που α φ ο ­ ρ ο ύ ν το υ ς ά ν δ ρ ες τω ν γ α λ λικώ ν ε ι­ δικώ ν δ υ ν ά μ εω ν (commandos) και τις μ ο ν ά δ ε ς το υ ς , που σ υ γ κ ρ ο τή θ η κ α ν από το υ ς Β ρ ε τα ν ο ύ ς πάνω στα π ρό ­ τυ π α τω ν δικώ ν το υ ς μονά δω ν το υ Σ τρ α το ύ και τω ν Β ασ ιλικώ ν Π εζο ­ ναυτώ ν. Ο επ ισ κέπ τη ς β λ έπ ει π λή­ θ ο ς φ ω το γρ α φ ιώ ν και α να μ νη σ τικώ ν από τη σ υ μ μ ε το χ ή τω ν Γάλλων comm andos σ τη μ εγ ά λ η απόβαση στη Ν ορ μα νδ ία , σ τις 6 Ιου νίο υ 1944, π ρο ­ σωπικά α ν τικ ε ίμ ε ν α το υ Τ α γματάρχη Kieffer, ε ν ό ς από το υ ς πιο γ νω σ το ύ ς Γάλλους μ α χ η τέ ς τω ν π ρώ τω ν ε ιδ ι­ κώ ν δ υ ν ά μ εω ν κλπ. Η τρ ίτη α ίθο υσ α είνα ι α φ ιε ρ ω μ έ ­ νη σ το υ ς π ε ζ ο ν α ύ τε ς (des fusiliers

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Β ιτρ ίν α μ ε προσωπικά α ν τικ είμ εν α το υ ήρω α τη ς γα λλικής α ντίσ τα σ η ς - σ το εσ ω τερ ικ ό τη ς χώ ρα ς - Jean M oulin, ο οπ οίος σ υ ν ελ ή φ θ η έπ ειτα από π ροδοσία, β α σ α νίσ τη κε και τελ ικ ά ε κ τε λ έ σ τη κ ε από το υ ς Γ ΐρ μ α ν ο ύ ς .

Β ιτρ ίν α μ ε προσωπικά α ν τικ είμ εν α το υ Σ τρ α τη γ ο ύ L e d e re , ο οπ οίος “έ δ ω σ ε ” το όνομά το υ σ τα σ ημ ερ ινά σύγχρονα γαλλικά ά ρ μ α τα μ άχης.

marins), π ερ ιλ α μ β ά ν ο ν τα ς τη ν π ο λ ε­ μική το υ ς σημαία, τα ε μ β λ ή μ α τα κλπ., κα θ ώ ς και δ ιά φ ο ρ α α ν α μ ν η σ τι­ κά από το 1ο Σ ύ ν τα γ μ α Π εζικο ύ Μ α­ ροκινώ ν Σπ αχήδω ν (1er Regiment de M arche des Spahis M arocains), το ν Morel Deville και το Τάγμα το υ Ε ιρη νι­ κού - μ ε προσω πικά α ν α μ ν η σ τικ ά το υ Α ν τισ υ ν τα γ μ α τά ρ χ η Broche και το υ Τα γμ α τά ρχη Magny. Σ τη ν τ έ τ α ρ τ η α ίθο υσ α το υ μ ο υ σ είο υ π α ρ ο υσ ιά ζοντα ι ε κ θ έ μ α τα για τ ις α ερ ο π ο ρ ικ έ ς δ ύ ν ά μ ε ις τω ν Ε λ ευ θ έ ρ ω ν Γάλλων (FAFL), οι ο π ο ίες έδρ α σ α ν σε ό λα τα μ έτω π α τω ν επ ι­ χ ειρ ή σ εω ν, σ τη Β ρ ετα ν ία , σ τη Μ εσ ό ­ γ ειο , σ τη Σ ο β ιετικ ή Ενωση, σ τη ν Απω Α να το λή και σ τη ν Α φ ρ ική . Ενα τμ ή μ α τ η ς α ίθ ο υ σ α ς είνα ι α φ ιερ ω μ έν ο σ το υ ς Γά λλους μ α χ η τέ ς (π ιλό το υ ς και τε χ ν ικ ο ύ ς ) τ η ς Π τέρ υ γ α ς Μ ά χης “ Norm andie-Niem en” , οι ο π οίοι π ο λ έ­ μησ αν και δ ια κ ρ ίθ η κ α ν σ το π λευ ρ ό τω ν Σ ο β ιετικ ώ ν , σ τη Ρωσία, το 1943. Σ το ν ίδιο χώ ρο γ ίν ε τα ι ε κ τ ε ν ή ς πα­ ρουσίαση όλω ν τω ν σ χημα τισ μώ ν δ ίω ξη ς και β ο μ β α ρ δ ισ μ ο ύ τω ν FAFL, κα θ ώ ς και προσω πικώ ν α ν τικ ε ιμ έ ν ω ν δ ια φ ό ρ ω ν α ερ ο π ό ρ ω ν οι οπ οίοι διακ ρ ίθ η κ α ν σ τις μ ά χες τ η ς π ερ ιό δ ο υ ε ­ κ ε ίν η ς . Σ τη μ εγ ά λ η Α ίθο υσ α Τιμώ ν (La Salle d ’ Honneur) το υ μ ο υ σ είο υ πα­ ρ ο υ σ ιά ζετα ι π λή θ ο ς σ η μ α ν τικώ ν (για το υ ς Γάλλους) ε κ θ ε μ ά τω ν , όπω ς τα χ ειρ ό γ ρ α φ α δ ύο σ η μ α ν τικώ ν κ ε ιμ έ ­ νω ν (μ ε τίτ λ ο υ ς “ L’ appel aux arm es” και “ Francais de Γ Empire") μ ε τα οποία κ α λ ο ύ ν το οι Γάλλοι σ τη σ υνέχισ η το υ αγώ να σ το π λευ ρ ό τω ν σ υμμάχω ν για τ η ν α π ελ ευ θ έρ ω σ η τ η ς χώ ρας το υ ς από το υ ς Γερμ α νού ς, το π ηλήκιο που φ ο ρ ο ύ σ ε ο Σ τρ α τη γ ό ς Ν τε Γκω λ σ τις 18 Ιο υ ν ίο υ 1940, τ η ν η μ έ ρ α που δ ια ­ κ ή ρ υ ξε σ το γ α λ λ ικ ό λα ό τη ν π ρ ό θ ε ­ σή το υ να σ υνεχίσ ει τ ο ν αγώ να από το ε ξω τε ρ ικ ό , κα θ ώ ς και η σ το λή και ά λλα προσω πικά α ν τικ ε ίμ ε ν α το υ Σ τρ α τη γ ο ύ κα τά τ η ν η μ έ ρ α τ η ς κ η ­ δ εία ς το υ , σ τις 12 Ν ο εμ β ρ ίο υ 1970. Υ π άρχουν επ ίσ ης προσω πικά α ν τικ ε ί­ μ ενα το υ Σ τρ α τη γ ο ύ Ledere και α ν τι­ κ ε ίμ ε ν α από τη 2η Τ εθ ω ρ α κισ μ ένη Μ ερ α ρ χ ία τω ν Ε λ ευ θ έ ρ ω ν Γάλλων που δ ιο ικο ύ σ ε, το π ισ τό λι το υ τ ε ­ λ ε υ τα ίο υ Γερμανού δ ιο ικ η τή το υ Πα­ ρισιού von Choltitz και η γ ερ μ α ν ικ ή σ ημαία που κ υ μ ά τιζε σ το δ ιο ικ η τή ρ ιο τ η ς γ α λ λ ικ ή ς π ρ ω τεύ ο υ σ α ς, σ το επ ι­ τα γ μ έ ν ο ξε ν ο δ ο χ ε ίο “ M eurice", τη ν η μ έ ρ α που α π ε λ ε υ θ ε ρ ώ θ η κ ε η πόλη, τ ο ν Α ύ γο υ σ το το υ 1944. Σ το ν ό τιο δ ιά δ ρ ο μ ο , π ροσ τατ ε υ μ έ ν α μέσ α σε 35 β ιτρ ίν ε ς , ε κ τ ίθ ε ­ ν τα ι α ν τικ ε ίμ ε ν α τω ν Γάλλων μ α χ η ­ τώ ν το υ εσ ω τερ ικ ο ύ , κα θ ώ ς και π ρο ­ σωπικά α ν τικ ε ίμ ε ν α επ ιφ α νώ ν ηρώ ω ν και π ρω ταγω νισ τώ ν τ η ς π ερ ιό δ ο υ ε ­ κ ε ίν η ς , όπως και δ ια φ ό ρ ω ν α ντισ τα -

Κ ινη τή ρ α ς που έχ ει υ π ο σ τεί δ ο λ ιο φ θ ο ρ ά (στο κόκκινα β α μ μ ένο τμ ή μ α το υ ) από το υ ς μ α χ η τέ ς τη ς εσ ω τερ ικ ή ς α ντίσ τα σ η ς .

Το κίν η μ α α υ τό ή τα ν ε κ ε ίν ο που έσω σε τε λ ικ ά τη ν τρ ω θ είσ α τιμ ή και το κ ύ ρ ο ς τ η ς χώ ρας. Αν και α ν τικ ε ιμ ε ν ικ ά το κ ίν η ­ μα α υ τό δ ε ν έ φ θ α σ ε το επ ίπ εδο και τη μ α ζικ ό τη τα που είχα ν ά λλα α ντισ τα σ ια κά κ ιν ή μ α τα τη ς επ ο χή ς, όπως α υ τά που α­ ν α π τύ χ θ η κ α ν σ τη Σ ο β ιετικ ή Ενωση, στη Γιο υγκο σ λα β ία και σ τη ν Ε λλάδα, η κ α τά λ ­ λ η λ η π ο λ ιτική το υ ε κ μ ε τά λ λ ε υ σ η ε π έ τ ρ ε ­ ψ ε σ τη Γαλλία σ το τ έ λ ο ς το υ π ο λ έμ ο υ να σ υ γ κ α τα λ έ γ ετα ι “ δ ικ α ιω μ α τικ ά ” μ ε τα ξ ύ τω ν τεσ σ ά ρ ω ν “ μ εγ ά λ ω ν δ υ ν ά μ ε ω ν ” , που δ έ χ θ η κ α ν τ η ν π αράδοσ η τ η ς η τ τ η μ έ ν η ς Γερμ α νία ς και σ τη σ υ ν έχ εια π ρ ο έβ η σ α ν

Η μ εγ ά λ η μ α ρ μ ά ρινη εν το ιχ ισ μ έν η πλάκα, σ τη ν είσ ο δ ο το υ Μ ο υ σ είο υ , επ ί τη ς οπ οίας α να γρ ά φ ο ντα ι τα ο ν ό μ α τα όλων των κατόχω ν το υ μ ε τα λ λ ίο υ το υ “Σ τα υ ρ ο ύ τη ς Τάξης τη ς Ε λ ε υ θ ε ρ ία ς ”, το οποίο δ ια κ ρ ίν ετα ι σ το άνω μ έρ ο ς τη ς.

σιακώ ν ο ργανώ σ εω ν (Jean Moulin, Pierre Brossolette, Jacques Bingen, Les Femmes Compagnons - “ Η γ υ ν α ικ εία σ υ ν τρ ο φ ιά ” κ.ά.). Επίσης ε κ τ ίθ ε ν τ α ι α ν τικ ε ίμ ε ν α που χ ρ η σ ιμ οπ οιο ύσ α ν σ το ν αγώ να το υ ς οι αν τα ρ τικ έ ς ο ρ γα νώ σ εις μ α χη τώ ν τ η ς υπαί­ θ ρ ο υ (Maquis), ειδ ικά κ ο ν τέ ιν ε ρ εφ ο δ ίω ν που έρ ιχ να ν οι Β ρ ε τα ν ο ί μ ε α λ εξίπ τω τα για τ ο ν α ν εφ ο δ ια σ μ ό τω ν ο μά δ ω ν αυτώ ν, φ ω το γ ρ α φ ικά σ τιγμ ιό τυ π α και ά λλα α ν τι­ κ ε ίμ ε ν α απο τη μάχη για τ η ν α π ε λ ε υ θ έ ­ ρωση το υ Π αρισιού, τ η ν οποία έδω σ αν οι α ν τισ τα σ ια κ ές ο ρ γα νώ σ εις μ έχ ρ ι να φ θ ά σ ουν οι π ρ ο ελ α ύ ν ο υ σ ες σ υ μ μ α χ ικές δ υ ν ά μ εις , κλπ. Ο π ρ ώ το ς ό ρ ο φ ο ς το υ μ ο υ σ είο υ είναι α φ ιε ρ ω μ έν ο ς σ το υ ς Γα λλ ο εβ ρ α ίο υ ς και στη μ ε τα φ ο ρ ά το υ ς σ τα δ ιά φ ο ρ α σ τρ α τό ­ π εδ α σ υ γ κέν τρ ω σ η ς (αρχικά τ η ς Γαλλίας

Το π ρώ το c o n ta in e r μ ε όπλα και π υρομαχικά που έρ ιξα ν μ ε α λ εξίπ τω το οι Β ρ ε τα ν ο ί σ την κ α τεχ ό μ εν η Γαλλία, για το υ ς μ α χ η τέ ς τη ς Α ντίσ τα σ η ς σ τη ν π εριοχή τη ς Aisne, σ τις 2 7 Μ α ϊο υ 1942. Την π ροη γουμ ένη το B B C ειδ ο π ο ίη σ ε το υ ς π α ρ α λή π τες μ ε το α κ ό λ ο υ θ ο κωδικό μ ή ν υ μ α : “Ο R olan G arros (σ.σ. φ η μ ισ μ έν ο ς Γάλλος τεν ίσ τα ς και π ιλό το ς) ε υ χ α ρ ισ τε ί τη ν Evelyn” .

και σ τη σ υ ν έχ εια τ η ς Γερμ α νία ς και τω ν άλλω ν κ α τεχ ό μ ε ν ω ν χω ρώ ν τ η ς α ν α το λ ι­ κή ς Ευρώ πης) για τ η ν “ τ ε λ ικ ή λύσ η ", δ η ­ λ α δή το σ χέδ ιο που α φ ο ρ ο ύ σ ε τη ν ε ξ ό ­ ντω σ η ε κ α το μ μ υ ρ ίω ν Ε βραίω ν οι οπ οίοι ζο ύσ α ν σ τις ευ ρ ω π α ϊκές χώ ρες.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Ο Β ’ ΠΠ α π ο τε λ ε ί μ έχ ρ ι σ ή μ ερ α μια τρ α υ μ α τικ ή π ερ ίο δ ο για τ ο υ ς Γάλλους, η οποία δ ε ν είν α ι δ υ ν α τό να ξε χ α σ τε ί ε ύ κ ο ­ λα, α φ ού υ π ή ρ ξα ν σ υ ν ερ γ α σ ίες μ ε το υ ς κ α τ α κ τ η τ έ ς σε δ ιά φ ο ρ α επ ίπ εδα (π ολιτι­ κό, σ τρ α τιω τικ ό κλπ.). Σ τη Γαλλία όμω ς, ό ­ πως και σ τις π ερ ισ σ ό τερ ες κ α τ ε χ ό μ ε ν ε ς ευ ρ ω π α ϊκές χώ ρ ες, α ν α π τύ χ θ η κ ε και ένα ισχυρό κίν η μ α α ν τίσ τα σ η ς. Το ίδιο έ γ ιν ε και σ τις υ π ερ π ό ν τιες γ α λ λ ικ έ ς α π οικίες.

σ το χω ρισ μό τ η ς σε ζώ ν ες επ ιρ ρ οή ς. Σ τα πλαίσια α υ τή ς τ η ς π ο λ ιτική ς , δ η ­ λα δή τ η ς π ρος τα έ ξω εμ φ ά ν ισ η ς τ η ς “ καθ ο λ ικ ό τ η τ α ς ” τ η ς γ α λ λ ικ ή ς α ντίσ τα σ ης, έν α από τα π ρώ τα σ χ ετικά δ ιο ικ η τικ ά μ έ ­ τρ α που έλ α β α ν οι μ ε τα π ο λ ε μ ικ έ ς - γκω λ ικ έ ς - κ υ β ε ρ ν ή σ ε ις ή τα ν α υ τό τ η ς “ ε ν ια ί­ ας γ α λ λ ικ ή ς δ ιο ίκ η σ η ς ” . Ε π ικα λέσ θη κα ν, δ η λ α δ ή , το γ εγ ο ν ό ς ό τι το γ α λ λικό κρ ά ­ τ ο ς και ό λ ε ς οι δ η μ ό σ ιες υ π η ρ εσ ίες το υ (π.χ. δημ όσ ια διο ίκη σ η , ν ο σ ο κο μ εία , σχο­ λεία , α σ τυ νο μία ) έπ ρ επ ε να λ ε ιτ ο υ ρ γ ή ­ σ ουν κάτω από ο π ο ιεσ δ ή π ο τε σ υ ν θ ή κ ε ς , ώ σ τε να ε ξ υ π η ρ ε τ η θ ε ί όσο το δ υ ν α τό ν κ α λ ύ τερ α ο γ α λ λ ικ ό ς λα ό ς. Μ ε τ ο ν τρ όπ ο α υ τό δ ό θ η κ ε σ υγχω ρο χά ρ τι σ το σ ύνολο σ χ εδ ό ν τω ν δ ημ οσ ίω ν λ ειτο υ ρ γ ιώ ν (ε κ τ ό ς ελά χ ισ τω ν ιδ ια ιτέρ ω ν και χ α ρ α κ τη ρ ισ τι­ κώ ν π εριπ τώ σ εω ν) οι ο π οίοι σ τη ν π ράξη ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Μ ε ρ ικ ά από τα ψ ιλ ο τελ ικ ά α ν τικ είμ εν α , μ ε θ έ μ α από τη γαλλική α ντίσ τα σ η , που ε κ τ ίθ ε ν τ α ι σ τις π ρ ο θ ή κ ες το υ Μ ο υ σ είο υ .

dr

"V ν»4 ?Γ I" >■ *«ί \>: :, »\ Η 4

.

Η μ εγά λω ν δια σ τά σ εω ν γερμ α νική σημαία που κ υ μ ά τιζ ε σ το ν εξώ σ τη το υ ξεν ο δ ο χ είο υ “ M e u ric e ” σ το Π αρίσι, το οποίο υπ ήρξε δ ιο ικ η τή ρ ιο τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν κ α το χ ή ς και έδ ρ α το υ φ ρ ούρ α ρχου τη ς πόλης Σ τρ α τη γ ο ύ D ietrich von C h o ltitz κ α τά τη ν α π ελ ευ θ έρ ω σ ή τη ς και τη ν π αράδοση των Γερμανώ ν σ τις 25 Α υ γο ύ σ το υ 1944.

76

και σ τα πλαίσια τω ν κ α θ η κ ό ν τω ν το υ ς σ υ ν ερ γ ά σ τη κ α ν μ ε τις α ρ χές κ α το χ ή ς και το γ εγ ο ν ό ς τ η ς σ υ νερ γα σ ία ς α υ τή ς δ ε ν το υ ς εμ π ό δ ισ ε σ τη μ ε λ λ ο ν τικ ή το υ ς ε ξ έ ­ λ ιξη και σ τα δ ιο δ ρ ο μ ία (π.χ. υπ ό θεσ η Papon). Ετσι, σε χ ρ ό ν ο ρ εκ ό ρ "ε ξα φ α ν ί­ σ τη κ α ν ” έ ν τε χ ν α ό λ ε ς οι “ μ α ύ ρ ες κηλίδ ε ς ” και τα υ τό χ ρ ο ν α , με τη ν υ π ο σ τή ρ ιξη ο λ ό κ λ η ρ η ς τ η ς κ ρ α τικ ή ς μ η χ α νή ς, ά ρ χι­ σαν να π ρ ο β ά λ λο ν τα ι οι ό π ο ιες επ ιτυ χ ίες, μ ικ ρ έ ς ή μ εγ ά λ ες , τ η ς γ α λ λ ικ ή ς α ν τίσ τα ­ σ ης σ το ε σ ω τερ ικ ό και σ το ε ξω τε ρ ικ ό . Τα όπ οια εσ ω τερ ικ ά - π ο λ ιτικά - κυ ρίω ς π ρ ο β λ ή μ α τα , που ή τα ν α ρ κ ε τά σοβαρά, ξε π ε ρ ά σ τη κ α ν ε ίτ ε μ ε α μ ο ιβ α ίες υποχω­ ρ ήσ εις, ε ίτ ε μπ ροσ τά σ τη ν επ ίκλησ η το υ “ σ υ μ φ έ ρ ο ν το ς τ η ς Γα λλίας” . Σ τα πλαίσια α υ τή ς τ η ς σ υ μ φ ιλ ιω τικ ή ς π ο λ ιτικ ή ς έ γ ιν ε δ υ ν α τή η ο υσ ια σ τική “ α ν α τρ ο π ή " τ η ς α ρ ­ χικά δ υ σ μ εν ο ύ ς για τη Γαλλία κ α τά σ τα ­ σης σε ε υ ν ο ϊκ ή . Το “ Μ ο υ σ είο τ η ς Τ άξης τ η ς Ε λ ε υ θ ε ρ ία ς ” , που είνα ι ουσ ια σ τικά το μ ο υ σ είο τ η ς γ α λ ­ λ ικ ή ς α ντίσ τα σ ης, με το ε υ φ υ έ ς “ σ τρ α τή ­ γ η μ α " που π αρουσ ιάσ αμε κ α τέσ τη - πι­ σ τε ύ ο υ μ ε - κο ρω νίδα α υ τή ς τ η ς σ υ μ φ ι­ λ ιω τικ ή ς π ο λ ιτικ ή ς “ τη ς λ ή θ η ς μπ ροσ τά σ το γ ε ν ικ ό κ α λ ό ” .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

·'■

' ß- 1 J»

j,κ y U Ü ·'■% L : : _■ V νΛν ϊ ' 1 ;~ |j jΰ—' :.··· '· v *· sfi T rm : ’ \ ...* . .£-- ' ** ü * ;h S W ' mm» tf

&

$

'

■ > *

-

lg“ *·**'

-± > £ i

jjA r

*· ■ .IS_

V' \ * , „

W j

'

Το σύνολο τω ν π αρασήμω ν, μ ετα λ λ ίω ν κλπ. που έ λ α β ε κ α τά τη διά ρ κεια τη ς μ ακ ρ ά ς σ τα δ ιο δ ρ ο μ ία ς το υ ως σ τρ α τιω τικ ό ς και π ολιτικό ς ο Σ τρ α τη γ ό ς Ν τε Γκωλ.

Ο επ ισ κέπ τη ς το υ Μ ο υ σ είο υ ε ν τυ π ω ­ σ ιά ζετα ι από τ η ν άρισ τη ε κ μ ε τά λ λ ε υ σ η το υ χώ ρου και τ η ν π αρουσίαση όλω ν τω ν ε κ θ ε μ ά τω ν , όσο μ ικρ ά και αν είν α ι α υτά, μ ε τ ο ν κ α λ ύ τερ ο δ υ ν α τό τρ ό π ο . Σ ε κ ά θ ε α ίθο υσ α οι το ίχ ο ι είνα ι ο υσ ια σ τικά κα ­ λ υ μ μ έ ν ο ι μ έχ ρ ι τ η ν ο ρ ο φ ή μ ε ε κ θ έ μ α τα , δ ίν ο ν τα ς τ η ν αίσ θησ η ό τι “ έ χ ο υ μ ε τό σ α ε κ θ έ μ α τα , που δ ε ν ξέ ρ ο υ μ ε που να τα τ ο ­ π ο θ ε τή σ ο υ μ ε ” . Ενα δ ε ύ τ ε ρ ο χ α ρ α κ τη ρ ι­ σ τικό σ τοιχ είο , είν α ι το γ ε γ ο ν ό ς ό τι γ ίν ε ­

τα ι π ροσ π άθεια ε κ μ ε τά λ λ ε υ σ η ς - με τη ν καλή έν ν ο ια τ η ς λ έ ξ η ς - κ ά θ ε π τυ χ ή ς τη ς γ α λ λ ικ ή ς ζω ής που σ χ ετίζε τα ι μ ε οποιοδ ή π ο τε τρ ό π ο μ ε το θ έ μ α “ α ν τίσ τα σ η ” . Ω ς π α ρ ά δ ειγ μ α θ α α ν α φ έ ρ ο υ μ ε ό τι υπάρ­ χ ει ειδ ικ ή β ιτρ ίνα με φ ιλ ο τε λ ικ ά α ν τικ ε ί­ μ ενα που έχ ο υ ν σχέση μ ε το θ έ μ α α υ τό (γρ α μμ α τό σ η μα , φ ά κ ελ ο ι α λ λ η λ ο γ ρ α φ ία ς, φ ά κ ελ ο ι π ρ ώ τη ς η μ έ ρ α ς κ υ κλ ο φ ο ρ ία ς, β ιν ιέ τ ε ς κλπ.), όπως και το ό τι υπ ά ρχει ε ι­ δική π τέρ υ γ α το υ Μ ο υ σ είο υ σ τη ν οποία ε κ τ ίθ ε ν τ α ι δ ιά φ ο ρ α α ν τικ ε ίμ ε ν α που υ π έ­ σ τησ αν κάπ οιου ε ίδ ο υ ς δ ο λ ιο φ θ ρ ρ ά από τ ο υ ς μ α χ η τέ ς τ η ς α ντίσ τα σ η ς, το δ ε ση­ μ είο τ η ς δ ο λ ιο φ θ ο ρ ά ς επ ισ η μ α ίν ετα ι σ το ν επ ισ κέπ τη μ ε κ ό κ κ ιν η βαφ ή (σ ιδη­ ρ ο τρ ο χ ιές , κ ιν η τ ή ρ ε ς α υ το κ ιν ή τω ν , α ε ­ ροσ καφ ώ ν κλπ.). Ω ς Ε λ λ η ν ες , ε ξε ρ χ ό μ ε ν ο ι από το μ ο υ σ είο ν ιώ θ α μ ε έ ν το ν η α π ο γ ο ή τευ σ η γ ια τί σ το ν τ ο μ έ α α υ τό δ ε ν έ χ ο υ μ ε κ α τα ­ φ έ ρ ε ι να μ ιμ η θ ο ύ μ ε το υ ς Γάλλους, πα­ ρ ο υ σ ιά ζο ν τα ς ενια ία και μ ε τη φ ρ ο ν τίδ α το υ κ ρ ά το υ ς το έπ ο ς τ η ς Ε θ ν ικ ή ς Α ν τί­ σ τασ ης το υ λ α ο ύ μας κα τά τη ν π ερ ίο δ ο 1941-1944. Σ χ εδ ό ν 50 χ ρ ό ν ια μ ε τά το τ έ ­ λ ο ς τ η ς τρ α γ ικ ή ς για τη χώ ρα μας δ ε κ α ε ­ τία ς το υ ‘40, τ η ς χ α μ έ ν η ς ο υσ ια σ τικά δ ε ­ κα ε τία ς , έ χ ε ι φ θ ά σ ει ο κα ιρ ό ς για να α ρ χί­ σ ει μ ε σ υ σ τη μ α τικ ό και - ε λ π ίζο υ μ ε - α ν τι­ κ ε ιμ ε ν ικ ό τρ ό π ο η σ υ γκέντρ ω σ η , η δ ια τή ­ ρηση και η έ κ θ ε σ η ισ τορ ικώ ν ν τ ο κ ο υ μ έ ­ ντω ν, προσω πικώ ν α ν τικ ε ιμ έ ν ω ν , φ ω το γρ α φ ιώ ν και ά λλου υ λικο ύ από τη ν Ε θ νική Α ντίσ τασ η. Α κό μ α και αν δ ε ν κα­ τα φ έ ρ ο υ μ ε να σ υ μ φ ω ν ή σ ο υ μ ε (οι δ ιά φ ο ­ ρ ες α ν τισ τα σ ια κ ές ο ρ γα νώ σ εις και τα π ο­ λ ιτικ ά κό μ μ α τα ) σε όλα, μ π ο ρ ο ύ μ ε να ξ ε ­ κ ιν ή σ ο υ μ ε από α υ τά που μας ενώ ν ο υ ν και σ τα οπ οία υπ άρχει ο μ ο φ ω νία απ όψ εω ν και θέσ εω ν. Π ισ τε ύ ο υ μ ε ό τι είνα ι α ρ κ ε τά για μια καλή αρχή.

Π Ο Λ Ε Μ Ι Σ Τ Ε Σ

LANDSKNECHTS (ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΜΙΣΘΟΦΟΡΟ11487-1556) Π Ο Λ Ε Μ Ο Υ Σ Α Ν ΓΙΑ ΤΟ ΧΡΗ Μ Α . ΑΥΤΟ Κ Α Ι ΟΙ Σ Η Μ Α ΙΕ Σ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜ ΑΤΟΣ ΤΟΥΣ Α Π Ο ΤΕ Λ Ο Υ ΣΑ Ν ΤΟΥΣ Μ Ο Ν Ο Υ Σ Σ Υ Ν Δ Ε Τ ΙΚ Ο Υ Σ Κ Ρ ΙΚ Ο Υ Σ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩ Ν Α Ν Δ Ρ Ω Ν . Ω ΣΤΟ ΣΟ Π Ο Λ Ε Μ Η Σ Α Ν Π Ο Λ Λ Ε Σ Φ ΟΡΕΣ Μ Ε Η Ρ Ω ΙΣ Μ Ο Κ Α Ι ΑΥΤΑΠΑΡΝΗΣΗ, ΑΥΤΟΙ Ο Ι Π Ρ Ω ΤΟ Ι “ΣΥ ΓΧ Ρ Ο Ν Ο Ι" ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ Σ Τ Η Ν ΙΣΤΟ ΡΙΑ.

Η εμπειρία των Βουργουνδικών πολέμων έδ ε ιξε καθαρά τη ν αδυναμία του 6αρέος ιππικού να επικρατήσει ένα ντι μιας πειθαρχ η μ έν η ς μάζας πεζών οπλισμέ­ νων με σάρισσες. Κατά τη διάρ­ κεια το υ ς οι ιππότες του Κάρο­ λου τη ς Βουργουνδίας αφανί­ στηκαν σε διαδοχικές συγκρού­ σεις με το υς Ε λβετούς πεζούς. Οι εντυπωσιακές επ ιτυχίες των Ελβετών, όπως ήταν φυσικό, προκάλεσαν αίσθηση σε όλη την Ευρώπη. Α ρ κετοί ηγεμόνες απο­ φάσισαν να “ αντιγράψ ουν” τους Ε λθετούς, δημιουργώ ντας α ντί­ στοιχα σώματα σαρισσοφόρων πεζών. Αυτοί ήτα ν οι Landsknechts, οι “ υπ ηρέτες τη ς Χώρας” , τα πρώτα σώματα των ο­ ποίων δημιουργήθηκαν από το ν Αψβούργο εκλέκτο ρ α Μαξιμιλιανό, μ ετέπ ειτα αυτοκράτορα τη ς Αγίας Ρωμαϊκής Α υτοκρατορίας του Γερμανικού Εθνους. Κάποιες πηγές αναφέρουν ό τι μονάδες Landsknechts είχαν σ υγκροτηθεί -παλαιότερα- από τον Κάρολο το ν Τολμηρό τη ς Βουργουνδίας. Ο Μαξιμιλιανός με το υ ς μι­ σθοφόρους Landsknechts αρχικά εδραίωσε τη θέση του στο εσω­ τερ ικό. Αργότερα, όταν ανακηρ ύχθηκε αυτοκράτορας, άρχισε να ανταγω νίζεται τη Γαλλία για τη ν κατοχή τη ς Ιταλίας. Οι Landsknechts ήταν οργα­ νωμένοι κατά το ελ β ετικό πρό­ τυπο, σε συντάγματα των δέκα λόχων με 400 άνδρες ανά λόχο. Κάθε λόχος περιελάμβανε αρχι­ κά 300 σαρισσοφόρους και 200 α­ κόμα άνδρες εξοπλισ μένους ως ξιφ ο μ ά χ ο υ ς /λ ο γ χ ο δ ρ επ α ν η φ ό ρους και βαλιστριδοφόρους/αρκεβουζιοφόρους. Α ργότερα ο α­ ριθμός των σαρισσοφόρων μειώ­ θ η κ ε στους 200 ανά λόχο, ενώ α­

ντίστοιχα α υ ξή θ η κ ε ο αριθμός των αρκεβουζιοφόρω ν και κατα ρ γή θ η κε η βαλιστρίδα. Κύριος οπλισμός των Landsknechts ήταν η σάρισσα. Οι ξιφομάχοι έφ εραν βαριά σπάθα, για το χειρισμό τη ς οποίας χρησιμοποιούσαν και τα δύο χέρια, η δορυδρέπανα/λογχοδρέπανα. Ολοι οι άνδρες έ φ ε ­ ραν επίσης ένα κοντό αμφίστομο σπαθί, παρόμοιο με αυτό που χρησιμοποιούσαν οι Ρωμαίοι λ ε ­ γεωνάριοι. Επίσης οι σαρισσοφόροι των πρώτων ζυγών έφ εραν θωράκιση, συνήθως εμπρόσθια πλάκα, ενώ οι άνδρες των πίσω ζυγών έφ ερ α ν δερμάτινα ή χο­ ντρά μάλλινα γιλέκα. Οι ξιφ ομά­ χοι και οι αξιω ματικοί ήταν συνή­ θως καλύτερα θωρακισμένοι, με θώρακα 3/4 που κάλυπτε το ν πο­ λεμιστή ως το υ ς μηρούς. Οι “ τυ φ εκιο φ ό ρ ο ι” φορούσαν μόνο δερμάτινο γιλέκο, ενώ πολλές φ ορές ή τα ν αθωράκιστοι. Στη μάχη το σύνταγμα παρα­ τασσόταν σε βαθιά φάλαγγα βά­ θο υ ς 24 ή κάποτε και 30 ζυγών, με τις π ρώτες 2-3 σειρές να απο­ τελο ύ ντα ι από ξιφομάχους και τις υπόλοιπες από σαρισσοφόρους. Οι αρκεβουζιοφόροι παρα­ τάσσονταν μπροστά από τη φά­ λαγγα, σε γραμμή ακροβολισμού. Σε περίπτωση εφ όδου ιππικού το σύνταγμα σχημάτιζε τετράγω νο, παρουσιάζοντας ένα δάσος από λόγχες. Οι ξιφομάχοι αποσύρονταν στο εσω τερικό του τε τρ α ­ γώνου, ενώ οι αρκεβουζιοφόροι λάμβαναν θ έσ εις ανάμεσα στους σαρισσοφόρους, βάλλοντας κα­ λυπ τόμενοι κατά του εχθρού. Αργότερα, όταν ο αριθμός των αρκεβουζιοφόρω ν α υξήθηκε, το βάθος τη ς φάλαγγας μειώ θηκε και το βάρος δ ό θ η κε στην ισχύ πυρός. Οταν το σύνταγμα προή-

Α ξιω ματικός των Landsknechts. Ο άνδρας φ έρ ει δόρυ, διακριτικό του αξιώ ματος και κοντό σπαθί. Διακρ ιτικό του αξιώ ματος είναι και η -σ τα υρ ω τά φ ορεμένη - αλυσίδα.

λαυνε, οι αρκεβουζιοφόροι και οι ξιφομάχοι προχωρούσαν μπρο­ στά από το ν κύριο όγκο προσπα­ θώ ντας να διασπάσουν τη συνο­ χή τη ς αντίπαλης φάλαγγας, οι πρώτοι με τα πυρά το υ ς και οι δ εύ τερ ο ι σπάζοντας με τις σπά­ θ ε ς το υ ς το υ ς κο ντο ύ ς από τις σάρισσες του εχθρού. Η αποστο­ λή αυτή ήταν εξα ιρ ετικά δύσκο­ λη και επικίνδυνη, γ ι’ αυτό οι άν­ δ ρ ες των λόχων τη ς εμπροσθο­ φ υλακής ένιω θαν σαν μ ελλο θ ά ­ νατοι και έφ εραν πορφυρή, στο χρώμα του αίματος, σημαία. Πριν από τη μάχη οι άνδρες γονάτιζαν και ο ιερέας του συντάγματος το υ ς ευλογούσε. Οι Landsknechts ήταν μισθο­ φόροι, που φυσικά πολεμούσαν ένα ντι αμοιβής, ενώ δ εν ήταν σπάνιες οι περιπτώσεις κατά τις οποίες μονάδες στασίαζαν λόγω μη καταβολής μισθού. Παρόλα

αυτά οι Landsknechts, που αρχικά θεω ρήθηκα ν οι “ φτωχοί συγγε­ ν είς ” των Ελβετών, σταδιακά ξεπ έρασ αντους "δασκάλους" το υ ς εξελίσ σοντας τη ν τα κτική το υ ς και δίνοντας βάρος στην ισχύ πυρός παρά στην σώμα με σώμα σύγκρουση. Μ ε το ν τρόπο αυτό πέτυχαν συντριπ τικές νίκες κατά των επ ίλεκτω ν Ελβετών, τόσο στη Bicocca, όσο και στην Pavia. Στη μάχη τη ς Pavia, μάλιστα, οι άνδρες του στρατηγού von Frundsberg, του επ ιλεγόμενου “πατέρα τω ν Landsknechts", συνέτριψαν το υ ς Ε λβετούς ύ­ στερα από άγρια πάλη σώμα με σώμα, καταρρίπ τοντας οριστικά το μύθο των αήττη τω ν Ελβετών και δημιουργώ ντας τη φήμη των Landsknechts ως των καλύτερων στρατιωτών τη ς εποχής τους. Π αντελής Καρύκας

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Η Μ Ε Ρ Ο Λ Ο Γ ΙΟ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1800

Οι αντιπ ρ όσ ω π οι τ η ς Γε­ ρ ου σ ία ς τω ν νησ ιώ ν τ ο υ Ιονίου π ελ ά γ ο υ ς, Α ντώ νιο ς-Μ α ρ ία Κ α π οδ ίσ τρ ια ς και Ν ικό λ α ο ς Σ ίγο υ ρ ο ς, π α ρ α λ α μ β ά νο υ ν από τ ο Μ εγ ά λ ο Β εζ ύ ρ η σ τη ν Κ ω ν σ τα ν τιν ο ύ π ο λη τ ο Σύ­ ν τα γ μ α που α ν α γ ν ω ρ ίζει τη ν α υ το ν ο μ ία τ η ς Ε π τα νή σ ο υ . Τ η ν ά λ λη η μ έ ρ α ο Π α τρ ιά ρ χ η ς Κ ω ν σ τα ν τιν ο ύ π ο λη ς ε υ λ ο γ ε ί τη σ ημαία τω ν Ιονίω ν Νήσων.

Τα γερμ α νικά ά ρ μ α τα εισ β άλουν σ τη ν Τυνησία.

2 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1912

Α π ο β ιβ ά ζετα ι σ τη Δ ά φ ν η το υ Α γίο υ Ο ρ ο υ ς ά γ η μ α 40 α ν ­ δρώ ν, από τ ο α ν τιτο ρ π ιλ λ ικ ό "Θ ύ ε λ λ α ” , οι οπ οίοι κ ιν ο ύ ν τα ι γ ια να α π ελ ευ θ ε ρ ώ σ ο υ ν τις Κ α ρ υ ές . Σ τη σ υ ν έχ εια α π ο β ι­ β ά ζο ν τα ι 200 ά ν δ ρ ε ς σ τη ν Α μ μ ο υ λ ια ν ή τ η ς Χ α λκ ιδ ική ς , α π ο κ ό π το υ ν τη χ ερ σ ό ν η σ ο τ ο υ Α θω και α π ε λ ε υ θ ε ρ ώ ν ο υ ν όλο τ ο Α γιο Ο ρ ος. 3 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1828

78

Υ π ο γ ρ ά φ ετα ι τ ο Π ρ ω τό κο λ λ ο το υ Λ ο ν δ ίνο υ από τ ις Μ ε γ ά ­ λ ε ς Δ υ ν ά μ εις (Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία), μ ε τ ο οπ οίο κ α θ ο ­ ρ ίζ ε τα ι ό τι η Π ελο π ό ν νη σ ο ς, τ α νησ ιά κ ο ν τά σε α υ τή και οι Κ υ κ λ ά δ ες θ α β ρ ίσ κ ο ν τα ι κάτω από τ η ν π ρ οσ ω ρινή εγ γ ύ η σ η τω ν τρ ιώ ν Δ υνάμεω ν. 4 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1944

Ο λ ο κ λ η ρ ώ ν ετα ι η εκ κ ένω σ η τ η ς Ε λλά δ α ς από τ α γ ε ρ μ α ν ι­ κά σ τρ α τε ύ μ α τ α κ α το χ ή ς , ε ­ κ τ ό ς από φ ρ ο υ ρ έ ς π ου μ έ ­ ν ο υ ν σ τα νησ ιά Ρ όδο, Κά­ λυ μ νο , Κω, Λ έρ ο , Μ ή λ ο και σ το Β Δ τμ ή μ α τ η ς Κ ρ ή τη ς . 7 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1185

Ο Β υ ζ α ν τιν ό ς Σ τρ α τη γ ό ς Α λ έ ­ ξιο ς Β ρα νά ς, σε μ εγ ά λ η μάχη κ ο ν τά σ το Σ τρ υ μ ό ν α , νικά τ ο υ ς Ν ο ρ μ α ν δ ο ύ ς π ου κ ιν ο ύ ­ ν τα ι κ α τά τ η ς Κ ω ν σ τα ν τιν ο ύ ­ π ο λ η ς μ ε τά τ η ν κ α τά λ η ψ η το υ Δ υ ρ ρ α χ ίο υ και τ η ς Θ εσ σ α λο ­ ν ίκ η ς . 8 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 39 2

Ο Α υ το κ ρ ά το ρ α ς τ ο υ Β υ ζ α ν τί­ ου Θ εο δ ό σ ιο ς ο Μ έγ α ς θ έ τ ε ι ε κ τ ό ς ν ό μ ο υ τ η ν ειδ ω λ ο λ α ­ τρ ία , σ η μ α το δ ο τώ ν τα ς τ ο ο ρ ι­ σ τικ ό τ έ λ ο ς τη ς . Η Ο ρ θ ο δ ο ξία εδ ρ α ιώ ν ετα ι ω ς η επ ίσ ημη θ ρ η σ κ εία και π ν ευ μ α τικ ή α ρ ­ χ ή σ το Β υ ζα ν τιν ό κ ρ ά το ς .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

9 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1942

Οι Γ ερ μ α νο ί υ π ο χω ρ ώ ντα ς από τ η Λ ιβ ύ η ε ισ β ά λ λ ο υ ν σ τη ν Τυνησία, χω ρ ίς να σ υ ν α ν τή ­ σ ο υ ν α ν τίσ τα σ η από μ έ ρ ο υ ς τω ν ε κ ε ί γ α λλ ικώ ν σ τρ α τε υ μ ά ­ των.

Ε π τά νησ α γ ίν ο ν τα ι ε λ ε ύ θ ε ρ ο κ ρ ά το ς μ ε τ ο ό ν ο μ α "Η ν ω μ έν α Κ ρ ά τη τω ν Ιονίω ν Ν ήσ ω ν” . Τη ρω σική α ντιπ ρ ο σ ω π εία α π ο τελ ο ύ σ α ν ο Ρ ο ζο υ μ ό φ σ κ ι και ο Ιω ά ν νη ς Κ α π ο δ ίσ τρ ια ς. 18 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1916

10 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1942

Ο Γάλλος Ν α ύ α ρ χο ς Ν τα ρ λά ν δ ίν ε ι ε ν τ ο λ ή μ ε ρ α δ ιο φ ω ν ική εκπ ο μ π ή από τ ο Α λγέρ ι, π ρος τ ις γ α λ λ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις ΒΔ Α φ ρ ικ ή ς , να σ τα μ α τή σ ο υ ν τ η ν α ν τίσ τα σ η κ α τά τω ν α γ γ λ ο α μ ερ ικ α ν ικ ώ ν δυνάμεω ν. Η ε ­ ν τ ο λ ή ε κ τ ε λ ε ίτ α ι από τ ις 07.00 τη ς επ ο μ ένη ς. 12 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1940

Μ ε τ ά τ ο ά δ ο ξο τ έ λ ο ς τ η ς ιτα ­ λ ικ ή ς ε π ίθ ε σ η ς σ τη ν Ε λλάδα σ το Β ο ρ ε ιο η π ε ιρ ω τικ ό μ έ τ ω ­ πο, ο Χ ίτ λ ε ρ ε κ δ ίδ ε ι τ η ν υ π ’ α ­ ρ ιθ μ ό ν 18 Κ α τε υ θ υ ν τ ή ρ ια Ο δ η γ ία τ ο υ γ ια τ η ν κα τά σ τρ ω ­ ση σ χ εδ ίο υ γ ια τ η ν επ ίθ εσ η κ α τά τ η ς Ε λλά δα ς. 13 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1646

Κ α τά λη ψ η τ η ς π ό λ η ς τ ο υ Ρεθ ύ μ ν ο υ από τ ο υ ς Τ ο ύ ρ κ ο υ ς υπό τ ο ν Ν τε λ ή Χ ου σ ειν. μ ε τά από σ κ λ η ρ έ ς μ ά χ ες μ ε τ ο υ ς Ε ν ε το ύ ς υπ ερ α σ π ισ τές. 16 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1942

Το υ π ο β ρ ύ χ ιο “ Τ ρ ίτω ν” ε π ιτί­ θ ε τ α ι ε ν α ν τίο ν γ ε ρ μ α ν ικ ή ς ν η ο π ο μ π ή ς κ ο ν τά σ το ν Κ αφ ηρ έ α και β υ θ ίζ ε ι έν α π ε τ ρ ε λ α ι­ ο φ ό ρ ο . Ο μω ς μ ε τ ά από ε ξά ω ­ ρη κ α τα δ ίω ξη απ ό τ ο υ ς Γερ­ μ α ν ο ύ ς β υ θ ίζ ε τα ι από το ρ π ίλ λ λ η , π α ρ α σ ύ ρ ο ν τα ς μ αζί το υ π έ ν τ ε α ξιω μ α τικ ο ύ ς και 28 ν α ύ τε ς . 17 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1815

Υ π ο γ ρ ά φ ετα ι σ το Παρίσι σ υ ν θ ή κ η μ ε τ α ξ ύ Β ρ ε τα ν ία ς και Ρωσίας, μ ε τ η ν οπ οία τα

Μ άχη τω ν Α θ η ν ώ ν (ή Ν ο ε μ ­ β ρ ιανά) μ ε τ α ξ ύ ελ λ η ν ικ ώ ν σ τρ α τιω τικ ώ ν δ υ ν ά μ εω ν και 3.000 Γάλλω ν υπό τ ο ν Ν α ύ α ρ ­ χο Φ ο υ ρ νέ, επ ειδ ή η κ υ β έ ρ ν η ­ ση τ ο υ Β ασιλιά α ρ ν ή θ η κ ε να α π ο σ ύ ρ ει τα ε λ λ η ν ικ ά σ τρ α ­ τ ε ύ μ α τ α από τ η Θ εσ σ αλία και να π αρ αδώ σ ει π ο λ ε μ ικ ό υλικό. Η μ άχη έ λ η ξ ε μ ε απ οχώ ρηση τω ν Γάλλω ν (που είχ α ν 194 ν ε ­ κ ρ ο ύ ς , έ ν α ν τι 84 Ε λλήνω ν) και α π ο κλ εισ μ ό τ η ς Α θ ή ν α ς . Την ά λ λη η μ έ ρ α ξέσ π α σ α ν ο χ λ ο ­ κ ρ α τ ικ έ ς τα ρ α χ έ ς σ τη ν Α θ ή ν α σε β ά ρ ο ς τω ν Β εν ιζελικώ ν. 2 2 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1940

Ο Ε λ λ η ν ικ ό ς Σ τ ρ α τ ό ς α π ε­ λ ε υ θ ε ρ ώ ν ε ι τ η ν Κ ο ρ υ τσ ά και τ ο Λ εσ κ ο β ίκ ι σ το μ έτω π ο τ η ς Β ό ρ ε ια ς Η π είρου. 2 2 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1942

Οι δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ Ε ρ υ θ ρ ο ύ Σ τρ α το ύ τω ν Μ ετώ π ω ν Ν το ν και Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ, σ υ ν ενώ ν ο ­ ν τα ι και κ υ κ λ ώ ν ο υ ν τ η ν 6η Γ ερ μ α ν ική Σ τρ α τιά τ ο υ Πάο υ λ ο υ ς.

Η π ειρο. 2 7 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1868

Ο α γ ω ν ισ τή ς Δ η μ ή τρ ιο ς Π ετρ ο π ο υ λ ά κ η ς , ε π ικ ε φ α λ ή ς ε ­ θ ε λ ο ν τ ικ ο ύ σ ώ μ α το ς 1.000 Μ α ν ια τώ ν σ το ο π οίο μ ε τ έ χ ε ι και ο γ ιο ς το υ Λ εω ν ίδ α ς, α π ο­ β ιβ ά ζ ε τα ι σ τη ν Κ ρ ή τη για να β οη θ ήσ ει το υ ς Κ ρ η τικ ο ύ ς σ το ν ξεσ η κ ω μ ό τ ο υ ς κ α τά τω ν Τούρκω ν. 2 9 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1826

Ο Φ α β ιέρ ο ς, ε π ικ ε φ α λ ή ς τ μ ή ­ μ α το ς τ ο υ Τ α κτικο ύ Σ τρ α το ύ τ ο υ οπ οίου ή τα ν δ ιο ικ η τή ς , μ ε ν υ κ τ ε ρ ιν ό ε γ χ ε ίρ η μ α κ α τ ο ρ ­ θ ώ ν ε ι να ε φ ο δ ιά σ ε ι τ ο υ ς πολ ιο ρ κ η μ έ ν ο υ ς ά ν δ ρ ε ς το υ Γ κο ύ ρ α σ τη ν Α κρ ό π ο λ η μ ε μ π α ρ ο ύ τι για έ ν α μήνα, 2 9 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1944

Σ ο β ιε τ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις το υ 3ου Ο υ κ ρ α ν ικ ο ύ Μ ετώ π ο υ , σε σ υ νερ γα σ ία μ ε π α ρ τιζά ν ο υ ς τ ο υ Τ ίτο , π ερ ν ο ύ ν το Δ ο ύ ν α β η κ ο ν τά σ τα σ ύ νο ρ α Γ ιο υ γκο σ λ α β ία ς-Ο υ γ γα ρ ία ς (Ν. τ η ς Β ο υ δ α π έσ τη ς ) και ε λ ε υ θ ε ρ ώ ­ ν ο υ ν τμ ή μ α τ ο υ ο υ γ γ ρ ικ ο ύ ε ­ δάφ ους. 3 0 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1940

Η XIII Ε λ λ η ν ικ ή Μ ερ α ρ χ ία Π ε ­ ζικο ύ κ α τα λ α μ β ά ν ε ι τ η ν π όλη Π ό γ ρ α δ ε τς τη ς Β ό ρ ε ια ς Η π εί­ ρ ου.

2 5 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1944

Η 3η Α μ ε ρ ικ α ν ικ ή Σ τρ α τιά το υ Π ά ττο ν α ρ χ ίζει τ η ν π ρ ο έλα σ ή τ η ς π ρ ο ς το Σάαρ. 2 6 Ν ο ε μ β ρ ίο υ 1912

Ε λλη νες ε θ ε λ ο ν τέ ς “ Ε ρυθροχ ίτω ν ε ς ", υπό τ ο ν Α λ έ ξα ν δ ρ ο Ρώμα, κ α τα λ α μ β ά ν ο υ ν μ ε τ ά από σ κλη ρ ή μ ά χη μ ε το υ ς Τ ο ύ ρ κ ο υ ς το Δ ρ ίσ κο , σ τα πλαίσια τω ν επ ιχ ειρ ή σ εω ν το υ Ε λ λ η ν ικ ο ύ Σ τρ α το ύ σ τη ν

Δ η μ ή τρ η ς Γεδεώ ν

II

Ο Γ Ν η Μ I Ε Σ

ΑΝΤΙΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ( 1852- 1922)

Ο Αντιστράτηγος Διονύσιος Παπαδόπουλος γεννήθηκε στη Βρωμόβρυση (σημερινή Αμφιθέα) της Μεσσήνης. Οταν τελείωσε τις σπουδές του στο γυμνάσιο Τρίπο­ λης κατατάχθηκε στο Στρατό - στις 20 Σεπτεμβρίου 1880 - ως οπλίτης πεζικού. Το 1881 προδιθάστηκε σε δεκανέα και το 1882 σε λοχία. Στη συνέχεια φοίτησε στο Σχολείο Υπαξιωματικών (το οποίο μπορεί να καυχηθεί για μια πλειάδα ηρώων) και στις 22 Σεπτεμβρίου 1885 ονο­ μάστηκε ανθυπολοχαγός πεζικού. Μετά από δέκα χρόνια προήχθη σε υπολοχαγό και με το βαθμό αυτό πήρε μέρος στον άτυχο Ελληνο­ τουρκικό Πόλεμο του 1897, διακρινόμενος στη μάχη του Βελεστίνου. Το 1899 προήχθη σε λοχαγό Β' τά­ ξης και το 1902 σε λοχαγό Α' τάξης. Το 1909 προήχθη σε ταγματάρχη και το 1911 σε αντισυνταγματάρχη. Από το 1898 ως το 1900 είχε μεταβεί για μετεκπαίδευση στη Γαλλία. Κατά τον Α' Βαλκανικό πόλεμο του 1912 ο Παπαδόπουλος διατάχθηκε να αναλάβει τη διοίκηση του 1ου Συντάγματος Ευζώνων, το ο­ ποίο συγκροτήθηκε αρχικά στη Θεσσαλία με δύο Τάγματα Ευζώνων (το 8ο και το 9ο) και υπήχθη στην VI Μεραρχία. Το 1ο ΣΕ πολέμησε καθόλη τη διάρκεια των πολέμων του 1912-13, αρχίζοντας από το Σαραντάπορο. Στη μάχη των Γιαννιτσών, το απόγευμα της 19ης Οκτωβρίου 1912, το 1ο ΣΕ, αποτελώντας την ε­ μπροσθοφυλακή της Μεραρχίας του, προσέκρουσε σε ισχυρή τουρκική αντίσταση στο Πυλορύγι, Ο Παπαδόπουλος αντιλήφθηκε ότι το δεξιό του κινδύνευε και έτρ εξε ο ίδιος και ανέλαβε τη διοίκησή του, επιτυγχάνοντας να παρασύρει τους άνδρες του και να ολοκληρώσουν την κατάληψη της εχθρικής τοπο­ θεσίας. Κατά τη μάχη αυτή είδε να σκοτώνεται ο γενναίος Ταγματάρ­ χης Γεωργούλης, διοικητής του 9ου

Μ ΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΗΡΩΙΚΟ ΤΕΡΕΣ Φ ΥΣΙΟ ΓΝ Ω Μ ΙΕΣ ΤΩΝ Β Α Λ Κ Α Ν ΙΚ Ω Ν Π Ο ΛΕΜ Ω Ν ΗΤΑΝ Ο Δ ΙΟ ΙΚΗ ΤΗ Σ ΤΟΥ 1/38 ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΕΥΖΩΝΩΝ, ΑΝΤ/ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ Δ ΙΟ Ν Υ ΣΙΟ Σ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ. Ο ΑΞΙΩ Μ ΑΤΙΚΟ Σ ΑΥΤΟΣ ΟΧΙ Μ Ο Ν Ο ΠΟ ΛΕΜ Η ΣΕ ΑΠΟ ΤΟ ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟ ΚΑΙ ΤΑ ΓΙΑΝ ΝΙΤΣΑ ΜΕΧΡΙ ΤΑ ΓΙΑ Ν Ν Ε Ν Α ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΧΑΝΑ, ΑΛΛΑ ΕΙΔΕ ΝΑ ΣΚΟΤΩΝΟΝΤΑΙ ΠΟΛΕΜΩΝΤΑΣ ΤΕΣΣΕΡΙΣ Δ ΙΟ ΙΚ Η ΤΕ Σ ΤΑΓΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΣΤΟ ΘΡΥΛΙΚΟ ΥΨΩΜΑ 1378, ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ Ο ΝΙΑΡ ΜΑΧΑΛΑ ΤΟΝ ΙΟΥΛΙΟ ΤΟΥ 1913. ΛΙΓΟ Π ΡΙΝ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ ΚΑΙ Ο Β ΒΑ Λ Κ Α Ν ΙΚ Ο Σ ΠΟΛΕΜΟΣ. ΣΠ Α Ν ΙΑ ΔΙΟ ΙΚΗ ΤΗ Σ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΕΧΕΙ ΣΥΝΔΕΘ ΕΙ ΤΟΣΟ ΣΤΕΝΑ Μ Ε ΤΗ Μ Ο Ν Α Δ Α ΠΟΥ ΔΙΟ ΙΚΟ ΥΣΕ. ΤΕ, ο οποίος ενώ ήταν ασθενής είχε σπεύσει να αναλάβει τη διοίκηση του Τάγματός του μόλις άρχισε η μάχη. Στη συνέχεια το 1ο ΣΕ πήρε μέρος στην προέλαση της Ελληνι­ κής Στρατιάς προς Φλώρινα-Κορυτσά, ενώ περί τα τέλη Δεκεμβρί­ ου 1912 αποβιβάστηκε στην Πρέβε­ ζα μαζί με την VI Μεραρχία, έχοντας ως διοικητή του 9ου ΤΕ τον θρυλικό Ταγματάρχη Βελισσαρίου. Κατά την επίθεση προς κατά­ ληψη των Ιωαννίνων (20/21 Φεβρου­ άριου 1913) το 1ο ΣΕ είχε τεθ εί υπό τη διοίκηση της 2ης Φάλαγγας υπό τον Συνταγματάρχη Γιανακίτσα και αποτελούσε την εμπροσθοφυλακή ενισχυμένο με ένα τάγμα ακόμα. Η έφοδος του Συντάγματος του Παπαδόπουλου με τους δύο θρυλι­ κούς διοικητές Ταγμάτων, Βελισσαρίου και Ιατρίδη, άρχισε από το πρωί και δεν σταμάτησε παρά μόνο όταν τα δύο Τάγματα έφθασαν στον Αγιο Ιωάννη. Εκεί δέχθηκαν (στις 10 το βράδυ) την αντιπροσωπεία των Τούρκων, που τους συνόδευε ο επί­ σκοπος Δωδώνης Πανάρετος, για να συζητήσει τα περί της παράδο­ σης της πόλης. Στις 16 Ιουνίου 1913 ξέσπασε ο Β' Βαλκανικός πόλεμος. Ο Παπαδό­ πουλος παρέμενε διοικητής του 1ου ΣΕ υπό την VI Μεραρχία, με δύο Τάγματα Ευζώνων υπό τους Ιατρίδη και Βελισσαρίου και το Τάγμα Κρητών υπό τον Ταγματάρχη Κολοκοτρώνη. Η δράση του άρχισε με τη μάχη του χωριού Καρτερά, στις 19 Ιουνίου, όπου σκοτώθηκε ο Ταγμα­ τάρχης Ιατρίδης και τραυματίστηκε ελαφρά ο ίδιος ο Παπαδόπουλος. Από τις 20 ως τις 21 Ιουνίου το Σύ­ νταγμα του Παπαδόπουλου έδωσε σκληρό αγώνα στο Λαχανά και κατέ­ λαβε την Ξυλόπολη, το λόφο Παληόκαστρο (που οι Βούλγαροι είχαν με­ τατρέψει σε φρούριο), το ύψωμα Προφήτη Ηλία και το βράδυ της 21ης Ιουνίου εισήλθε στο Μπασκιόι, όπου εγκατέστησε προφυλακές. Κατά τις τρεις αυτές ημέρες το 1ο ΣΕ είχε συνολικές απώλειες 102 νε­ κρούς και 443 τραυματίες. Από τους διοικητές λόχων του Τάγματος Κρητών οι δύο σκοτώθηκαν και ο ένας

τραυματίστηκε βαριά. Συνεχίζοντας την προέλασή του το 1ο ΣΕ έδωσε στις 26 και 27 Ιουνίου τη μάχη της Βέτρινας (ση­ μερινό Ν. Πετρίτσι), την οποία κατέ­ λαβε και συνέχισε προς Σιδηρόκαστρο, όπου σε μάχη που έγινε σκο­ τώθηκε και ο τελευταίος διοικητής λόχου του Τάγματος Κρητών. Στις 6 και 7 Ιουλίου το 1ο ΣΕ έ ­ δωσε νέα μάχη στο Πιλάφ Τεπέ, μέ­ σα στο βουλγαρικό έδαφος, ύψωμα το οποίο κατέλαβε το τάγμα του Βελισσαρίου. Το Σύνταγμα του Παπα­ δόπουλου εισερχόταν πια στο δρό­ μο που θα το οδηγούσε στο ολοκαύ­ τωμα. Στις 12 Ιουλίου η VI Μεραρχία διατάχθηκε να προωθήσει το αρι­ στερό της προς Ουράνοβο (περιοχή Κρέσνας), για να κυκλώσει το δεξιό της βουλγαρικής παράταξης. Οι Βούλγαροι κατείχαν τον υψοδείκτη 1378 πάνω από το χωριό Ονιάρ Μα­ χαλά. Ο καιρός ήταν βροχερός με ο­ μίχλη και τα πυρά του βουλγαρικού πυροβολικού καταιγιστικά. Ομως τί­ ποτα δεν σταματούσε τους Ευζώνους του Παπαδόπουλου. Το από­ γευμα της 12ης Ιουλίου είχε κατα­ ληφθεί το Ουράνοβο και από τις 17.00 ο Βουλγαρικός Στρατός, που είχε ενισχυθεί, άρχισε σφοδρές α­ ντεπιθέσεις. Ο Παπαδόπουλος έχει απομείνει με τα τάγματα του Βελισσαρίου (9ο Ευζώνων) και του Κολοκοτρώνη (Κρητών) και με τις δυνά­ μεις αυτές κυρίευσε τρεις φορές το ύψωμα 1378 και τρεις φορές το έχα­ σε. Ο μάχες ήταν τιτάνιες. Ελληνες και Βούλγαροι, τη μια στιγμή οι μεν. την άλλη οι δε, γίνονταν αντεπιθέ μενοι και αμυνόμενοι, Ο Παπαδό πουλος και οι διοικητές του πολε μούσαν στην πρώτη γραμμή. Ο στρατιώτες άρχισαν να πετροβο λούνται όταν τελείωσαν τα πυρομα χικά τους. Στις 19.00 σκοτώθηκε ο Κολοκοτρώνης από οβίδα. Στις 21.00 σταμάτησε ο αγώνας για την ημέρα εκείνη. Την άλλη ημέρα το 1ο ΣΕ, αποδεκατισμένο, πολέμησε α­ διάκοπα αποκρούοντας τις βουλγα­ ρικές αντεπιθέσεις. Το απόγευμα τραυματίστηκε θανάσιμα ο “ήρωας των ηρώων", ο Βελισσαρίου, καιπέθανε λίγο αργότερα στο ορεινό χει­

ρουργείο όπου μεταφέρθηκε. Ετάφη στο Ονιάρ Μαχαλά. Την άλλη η­ μέρα το 1ο ΣΕ συνέχισε να μάχεται, αλλά είχε πάψει να υπάρχει. Είχει γί­ νει ολοκαύτωμα. Ο Λοχαγός Μανωλίδης, που μόλις το προηγούμενο βράδυ είχε αναλάβει τη διοίκηση του 9ου ΤΕ, σκοτώθηκε. Το 9ο ΤΕ καταστράφηκε σχεδόν τελείως. Οι διοικητές λόχων, εκτός από ένα, ή­ ταν όλοι νεκροί ή τραυματίες. Οι α­ πώλειες αυτών των αξιωματικών κλόνισαν τους στρατιώτες και ο Πα­ παδόπουλος, για να τους εμψυχώ­ σει, έπαιζε το ρόλο του συνταγμα­ τάρχη. του ταγματάρχη, του λοχα­ γού. ακόμα και του διμοιρίτη. Οταν έγινε η ανακωχή, ο Παπαδόπουλος είχε μείνει με πέντε αξιωματικούς. Μετά τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων ο Παπαδόπουλος προή­ χθη σε συνταγματάρχη επ’ ανδρα­ γαθία και ανέλαβε διοικητής του 3ου ΣΠ στη Χαλκίδα, μέχρι το 1916, οπότε ανέλαβε τη Διεύθυνση Πεζι­ κού του Υπουργείου Στρατιωτικών. Το 1917 ο Βενιζέλος, ως πρω­ θυπουργός και ϋπουργός Στρατιω­ τικών, διέταξε να γίνουν δύο δια­ τάγματα με τα οποία ο Παπαδό­ πουλος προήχθη σε υποστράτηγο και αντιστράτηγο. Στις 6 Φεβρουά­ ριου 1922 ο γενναίος διοικητής του 1ου ΣΕ πέθανε στην Αθήνα, σε ηλι­ κία 64 ετών. Ο Διονύσιος Παπαδόπουλος, κορυφαίος ήρωας του πολέμου 1912-1913, δεν είχε την τύχη να πέ­ σει στο πεδίο της μάχης και για το λόγο αυτό έμεινε σε γενικές γραμ­ μές λησμονημένος. Σ' αυτόν θα ταί­ ριαζαν τα λόγια που είπε ο Οδυσσέας όταν, ναυαγός, κινδύνευε να πνι­ γεί: "Χαρά στους Δαναούς και δύο και τρεις φορές χαρά τους, που για χατίρι πέθαναν των Αχαιών στην Τροία. Δεν ήτανε να πέθαινα και να με πάρει ο χάρος, τη μέρα πούπεφταν βροχή τα χάλκινα κοντάρια των Τρώων πάνω μου, δίπλα στο σώ­ μα του Αχιλλέα. Kat μνήμα θάχα και οι Αχαιοί τη δόξα μου θα υμνούσαν. Μα τώρα με πικρό χαμό μου είναι γραφτό να πάω".

79

Δημήτρης Γεδεών

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

ΒΙΒΛΙΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Jam es Lucas

THE LAST YEAR OF THE GERMAN ARMY (MAY 1944-MAY 1945) Ε κδόσ εις Arms and Armour Press Λ ονδίνο, 1994 Σ ε λ ίδ ες 224 Η Γερμανία άρχισε το τ ε ­ λ ευτα ίο έ το ς του Β'ΠΠ ευρισκό­ μενη σε κατάσταση κρίσης, λόγω τω ν συμμαχικών αποβάσεων στις νορμανδικές ακτές, που τη ν υπο­ χρέωσε να ανοίξει και ένα δ ε ύ τε ­ ρο μέτωπο στη Δύση, παράλληλα με το ήδη ύπαρχον στην Ανατο-

ΤΗΕ LAST YEAR OF THE

γία ” του συγκεκριμένου εκ δ ο τι­ κού οίκου για το τελ ευ τα ίο έτο ς των επιχειρήσεων το υ Β ’ΠΠ στην ξηρά, στον αέρα και στη θάλασ­ σα. Το έργο π εριλαμβάνει έξι κ ε­ φάλαια, ιστορική εισαγωγή, επί­ λογο και κατάλογο ονομάτων. Το πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται στην οργάνωση το υ Στρατού, το δ εύ τερ ο στα οπλικά συστήματα που είχε στη διάθεσή του, το τρ ί­ το στην εναντίον το υ Χ ίτλερ "α ­ ντιπ ολίτευσ η” , το τέτα ρ το στα κομματικά-παραστρατιω τικά-σώ ματα, το π ρ οτελευτα ίο στις επι­ χειρήσεις το υ Δυτικού μετώπου και το έκ το και τελ ευ τα ίο στις α­ ντίσ τοιχες του Ανατολικού. Το πολύ ενδια φ έρ ον αυτό έργο δ ια τίθ ετα ι από τις εκδόσεις "Ε λεύ θ ερ η Σ κέψ ις” (Ιπποκράτο υ ς 112 Αθήνα).

C .M . W oodhouse

ΡΗΓΑΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗΣ. Ο ΠΡΩΤΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ Ε κδόσ εις Π απαδήμα Μ ετά φ ρ α σ η Νικ. Ν ικολο ύδ ης Α θήνα, 1997 Σ ε λ ίδ ες 259

λή. To βιβλίο του James Lucas “ The Last year of the German Army" εξετά ζ ε ι όλα τα συμβάντα στα διάφορα μέτωπα των επιχειρήσε­ ων από το Μάιο του 1944 ως τη συνθηκολόγηση. Εκτός από τα καθαρά στρατιωτικά γεγονότα, παρουσιάζονται και αναλύονται γεγονότα που εκ θ έτο υ ν τη συνε­ χώς αυξανόμενη δυσαρέσκεια τω ν ανώτατων Γερμανών στρα­ τιωτικών ένα ντι του Χ ίτλερ και ο­ ρισμένων σημαντικών - αλλά μοι­ ραίων - αποφάσεων που έλαβε. Το αποτέλεσμα στις περισσότε­ ρ ες φ ορ ές απέδη σε βάρος τους, αφού ο Χ ίτλερ με συνοπτικές διαδικασίες το υ ς καθαιρούσε, το υ ς αποστράτευε, το υ ς ε κ τελούσε ή το υ ς υποχρέωνε σε αυτοκτονία, έπ ειτα δε το π ο θ ε­ τούσ ε στη θέση τους κομματι­ κούς έμπϊστούς του, με ό,τι αυτά συνεπαγόταν για τη ν ε ξέ λ ιξη των γεγονότω ν και των επιχειρήσεων. Από το συγγραφέα εξετά ζετα ι και το ζήτημα τη ς συγκρότησης στρατιωτικών μονάδων - εκτό ς Β έρμαχτ - και οι επιπτώσεις που είχε στο στράτευμα. Μ ε το βιβλίο αυτό ολοκληρώ θηκε η “ τρ ιλο ­

Η επ έτειο ς τω ν 200 ετώ ν από το θάνατο του Ρήγα Βελεστινλή (Φεραίου), στις αρχές το υ 1998, είναι ένα πολύ σημαντικό γεγο ­ νός που δ εν μπορεί (και δεν επι­ τρέπ εται) να περάσει απαρατή­ ρητο. Ο πασίγνωστος στη χώρα μας (από τη δράση το υ στα ελ λη ­ νικά βουνά ως υπαρχηγός και αρ­ γό τερα αρχηγός τη ς Β ρετα νικής Στρατιω τικής Αποστολής), έ ­ γκυρος ιστορικός C.M. Woodhouse, είχε συγγράφει στην αγγλική τη βιογραφία το υ Ρήγα, τη ν οποία παρουσιάζουν τώρα στο ελληνικό κοινό οι εκδόσεις Παπαδήμα, σε έξο χη μετάφραση το υ ιστορικού ερ ευ νη τή Νίκου Νικολούδη. Π ρόκειται για μια βιο­ γραφία που βασίζεται σε ό ,τι νεώτερ ο έχει προκύψει από τη ν ιστο­ ρική έρευνα: Ο συγγραφέας επι­ διώ κει να ανασυνθέσει το πνευματικό πορτραίτο το υ δια­ φωτιστή και ιδεαλιστή επαναστά­ τη, κάτι που τελ ικά π ετυχαίνει έ ­ π ειτα από συστηματική εξέτασ η των περιορισμένων και συχνά α­ ντιφατικώ ν πληροφοριών. Στα τρία πρώτα κεφάλαια πα­ ρουσιάζονται τα πρώτα χρόνια το υ Ρήγα στο Βελεστίνο, στο Πήλιο και αργότερα στο Β ουκουρέ­

C . Μ . W O O D H O US E

ΡΗΓΑΣ ΒΕΑΕΣΉΝΛΗΣ 0 ΠΡΩΤΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

στι, οπου εργάστηκε ως μ ετα ­ φραστής λογοτεχνικώ ν και επι­ στημονικών έργω ν από τη ν Ευρώπη. Στα δύο επ όμενα κεφ ά ­ λαια ερ ευνάται η εκδ ο τική του δραστηριότητα στη Β ιέννη, που οδήγησε σ τ η “ Χ άρτα” , στο “ Θ ού­ ριο'' και στα άλλα επαναστατικά του έργα. Στο 6ο και στο 7ο κεφ ά­ λαιο αναλύεται η “ συνωμοτική" του δράση και η προσπάθεια του να τρ α β ή ξει τη ν προσοχή το υ Ναπ ολέοντα υπέρ τη ς ελληνικής α­ νεξαρτησίας. Στα τρία τελ ευ τα ία κεφάλαια του έργου (8ο-10ο) πα­ ρουσιάζονται η αντίδραση των αυστριακών και οθωμανικών αρ­ χών στην προσπάθειά του, ο τρ α ­ γικός το υ θάνατος και η απήχηση του έργου το υ στους συγχρό­ νους και στους μ ετα γ ενεσ τέ­ ρους του. Π ρόκειται για ένα πολύ αξιό­ λογο βιβλίο, του οποίου η κεν τρ ι­ κή διάθεση γίνεται από τις εκδ ό ­ σεις Παπαδήμα (Ιπποκράτους 8, Αθήνα, τηλ. 3627318).

1453 δ εν επ ελέγη τυχαία. Εκτός από τη ν πτώση τη ς Κωνσταντι­ νούπολης σ ηματοδοτεί και το τ έ ­ λος το υ Μεσαίωνα, αλλά και την τακτική χρήση για πρώτη φορά, ενός τεραστίω ν διαστάσεων πυροβόλου, από το υ ς Οθωμα­ νούς Τούρκους εναντίον τη ς Κωνσταντινούπολης. Οι προσω­ π ικό τη τες που επελέγησαν ανή­ κουν σε διά φ ορες κατηγορίες. Η πρώτη και ίσως πιο σημαντική εί­ ναι αυτή των μεγάλω ν διοικητώ ν σε ξηρά, θάλασσα και αέρα, οι ο­ ποίοι με τη ν π οιότητα τη ς η γ ε­ σίας το υ ς πέτυχαν τις σημαντι­ κές νίκες για τις οποίες έμειναν στην ιστορία (π.χ. ο Wellington στο Βατερλώ). Μια δ εύ τερ η κατηγο­ ρία προσωπικοτήτων περιλαμβά­ νει εκείνο υ ς οι οποίοι, αν και δεν πέτυχαν μ εγά λες νίκες, π ρ οετοί­ μασαν κατάλληλα το έδαφ ος για να τις π ετύχουν οι διάδοχοί το υ ς (π.χ. ο Moltke ο Πρεσβύτερος). Αλλη κατηγορία είναι αυτή των στρατιωτικών θεω ρητικώ ν (π.χ. ο Carl von Clausewitz), ενώ μια τέ-

Routledge

Whos Who in Military History fro m 1453 to the present day

81

John Keegan andAndrew Wheatcrofi

John Keegan Andrew W heatcroft

WHO’S WHO IN MILITARY HISTORY Ε κδ όσ εις Routledge Λ ονδίνο, 1996 (α’ έκδο σ η 1976) Σ ε λ ίδ ες 340 Από το υ ς δύο πολύ γνω­ στούς ιστορικούς John Keegan και Andrew Wheatcroft προέρχεται το βιβλίο αυτό, που παρουσιάζει σχετικά σύντομα βιογραφικά ε ­ κατοντάδω ν στρατιωτικών προ­ σωπικοτήτων από όλο το ν κόσμο, από τη ν πτώση τη ς Κωνσταντι­ νούπολης (1453) ως σήμερα. Το

ταρτη είναι αυτή των μ εγα λύ τε­ ρων στρατιωτικών τεχνοκρατώ ν (π.χ. ο Γάλλος Vauban το ν 17ο αιώ­ να ή ο Ρώσος Todleben το ν 19ο αι­ ώνα). Οπως επισημαίνεται από το υ ς συγγραφείς στον πρόλογο του βιβλίου, “ ο π όλεμος δεν θα μπορούσε να δ ιεξα χθ εί δίχως ήρωες και τέ το ιο ι υπάρχουν πάρα πολλοί σε όλους το υ ς στρατούς και σε ό λες τις επ οχές". Π ιστεύουμε ό τι το “ Who’s Who in Military History” είναι ε ν ­ διαφέρον και θα είναι πολύ χ ρή­ σιμο σε όλους το υ ς φίλους της στρατιω τικής ιστορίας. Δ ια τίθ ε­ ται από το βιβλιοπωλείο “ Ε λεύ­ θ ερ η Σ κέψ ις” (Ιπποκράτους 112, Αθήνα). Λεω νίδας Σ. Μ πλαβέρης

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ