Εγκυκλοπαίδεια της Βλακείας_1ο Μέρος

Η ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΤΗΣ ΒΛΑΚΕΙΑΣ


MATTHIJS VAN BOXSEL


Μετάφραση ΓΙΑΝΝΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ

Επιμέλεια ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΦΡΑΝΤΖΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ

Τίτλος πρωτοτύπου: Die Encyclopedie van de Domheid ©Matthijs van Boxsel,1999 Ολλανδική έκδοση: Em. Querido’s Uitgeverij BV © για την ελληνική γλώσσα: Εκδόσεις Αλεξάνδρεια Η μετάφραση έγινε από το ολλανδικό πρωτότυπο με την επιδότηση του Nederlands Literair Productie-en Vertalingenfonds. Ευχαριστούμε θερμά τον Μίλτο Φραγκόπουλογιατη μετάφραση των στίχων από τον Χαμένο παράδεισο του Μίλτον. Πρώτη έκδοση: Οκτώβριος 2007 ISBN 978-960-221-394-0 Σελιδοποίηση: Σούλα Αργυρίου Διορθώσεις: Παναγιώτης Φραντζής Κεντρική διάθεση: Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Σόλωνος 133,106 77 Αθήνα, © 210 3806305, 210 3821813, fax 210 3838173 e-mail: [email protected] – http://www.alexandria-publ.gr Βιβλιοπωλείο στη Στοά του Βιβλίου: Πεσμαζόγλου 5/Σταδίου 44, 105 64 Αθήνα, ©210 3311719 Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκ μετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης , εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφω να με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993

Περιεχόμενα Εισαγωγή Ι

....................................................................................

Η ΜΑΥΡΗ ΣΗΜΑΙΑ

Η Ακαδημία της Βλακείας 13 | Η ανακάλυψη 18 | Το προφίλ της βλακείας 21 | Το terrarium 24 | Ο συλλογισμός 26 | Η δομή 27 | Δέρμα ιμιτασιόν 28 | Το στερεοσκόπιο 29 | Το εξαφανισμένο μαντιλάκι 30 | Η πεπατημένη 31 II

Ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΓΚΑΦΑΤΖΗΔΩΝ

Ο βαλτωμένος ιππότης 33 | Τοπολογία της βλακείας 33 | Πινακίδες 34 | Ο ολέθριος συνδυασμός 34 | Η αρχή του επί ξύλου κρεμάμενου ξυλοκόπου 35 | Η Λέσχη των Όχι Εντελώς Επιδέξιων 37 | Ο Αμστερνταμέζος 37 | Τα αβγότσουφλα της άγνοιας 39 | Ουδέν κακόν αμιγές καλού 40 | Κωλοφαρδία 41 | Πάθημα και μάθημα 42 | Η αναδρομική ισχύς 42 | Esprit d’escalier 42 | Επιμηθέας 43 | Η παραγωγική τύφλωση 45 | Η βλακεία ως το μυστικό θεμέλιο της ύπαρξ;hς μας 45 | Το Αυτόματον 46 | Το πιστεύω της βλακείας 47 | Η αντιστροφή 48 | Ο αόρατος θησαυρός 48 | Ο κρίνων κρίνεται 49 | «Kannitverstan» 49 | Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι 50 | La Boétie και βλάχικα ανέκδοτα 51 | Η σοφία στα ανέκδοτα του Κάμπεν 53 | Η λογική της διπλής βλακείας 54 | Το κωμικό κενό 55 | Ο έβδομος ουρανός 56 | Το μυστικό της αιωρούμενης ζωής 57 | Η βλακεία της νοημοσύνης 58 | Τα πλούτη της συνοικίας Σπάικ 59 | Η σπορά του αλατιού 60 | Διαμονή στη βλακεία 62 | Η μεθοδική βλακεία 62

11

8

III


ΦΑΛΟΡ, Ο ΑΕΡΟΒΑΤΗΣ

Το πιστεύω 65 | Τι εστί Φαλόρ; 65 | Ένα πανηγύρι για πεσιμιστές 66 | Ο λοβός του αυτιού 66 | Κοινωνικά 66 | Προς μία αισθητική της βλακείας 67 | Περαιτέρω σκέψεις για μία αισθητική της βλακείας 67 | Ομοιοπαθητική βλακεία 68 | Από το μεγαλείο στο γελοίο 681 Η ανήκουστη επιστήμη 69 | Μωρολογία 70 | Ο Φαλόρ πάει διακοπές 71 IV

ΤΟ ΧΑ-ΧΑ

Τρεις βλακώδεις χάρτες 73 | Η ανοησία του γαλλικού κήπου 75 | Το αχ -αχ ! 76 | Η ανοησία του αγγλικού κήπου 78 | Το χα-χα 80 | Η δεύτερη φύση 82 | Η ορχήστρα της φύσης 83 | Ο ερωτικός εμπειρισμός 85 | Η μεταφυσική του ζιγκ -ζαγκ 86 | Το ηθικό δίδαγμα 88 | Επίλογος 89 IV

ΟΙ ΑΦΕΛΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΟΛΑΣΗ

Η κόλαση των ανόητων 91 | Αταραξία 92 | Η κόλαση των άξεστων 93 | Η πύλη της κολάσεως 94 | Η τελική αναμόρφωση 98 | Το στοιχειωμένο σπίτι 99 | Το χάρισμα της ενόρασης 100 | Limbo 101| Το όνειδος 103 | Ο παράδεισος των ανόητων 104 | Η οροφή της βλακείας 105 | Η βούληση να είσαι βλάκας 109 | Παράρτημα: Η αποθέωση μιας σκνίπας 111 VI

Η ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΚΟΥΤΕΝΤΕΔΩΝ

Περί της καταγωγής των κουτεντέδων 113 | Η δύναμη των καθησυχαστικών κλισέ 114 | Η λέξη παίρνει σάρκα 115 | Ο θρίαμβος των φτηνών δικαιολογιών 116 | Η ώρα όλων 118 | Ώρα μηδέν 121 | Η καλόκαρδη χειρονομία 122 | Η ενότητα των αντιθέτων 123 VII Η ΑΝΑΠΟΦΕΥΚΤΗ ΒΛΑΚΕΙΑ ΤΗΣΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΜΟΝΑΡΧΙΑΣ

Πρόλογος: Τα βατράχια που αναζητούσαν βασιλιά 125 1. Η βλακεία ως θεμέλιο του πολιτισμού Η πρώτη βλακώδης πράξη (ένας μύθος) 127 | Αγριότητα και


ωμότητα 128 | Ο σκορπιός και η χελώνα 129 | Η αντιστροφή 129 2. Ο άνθρωπος είναι μια ρώγα από σταφύλι Έκσταση 132 | Τα δυο πρόσωπα του εγωισμού 132 | Το τέχνασμα 134 | Η βλακεία πάει σύννεφο 134 | Η υποκρισία 135 | Το καλό μέσα στο κακό 136 | Ο μύθος των μελισσών 138 | Ο μύθος του Κοινωνικού Συμβολαίου 140 | Η γαβάθα με το ποντς 142 3. Η ασήμαντη διαφορά Η αλήθεια της αλήθειας 143 | Άλλο καλός και άλλο ηλίθιος 144 | Ο νομοθέτης 144 | Το τέταρτο είδος δικαίου 146 | Η ράβδος και ο όφις 146 | Η αισθητική της κενής χειρονομίας 149 | Ο Άγιος Δημοκράτης 149 | Ο λύκος με προβιά 150 | Η δύναμη της δημοκρατίας 151 4. Εκλογικός παραλογισμός Το παράδοξο της δημοκρατίας 153 | Οι εκλογές 153 | Η εκλογική μηχανή 155 | Η εκλογική τρέλα 159 | Ο χώρος της εξουσίας 160 | Η τρομοκρατία 161 | Χαύνωση 163 5. Βατράχια , κούτσουρα , φίδια και μάσκες Ι Το κούτσουρο στο βάλτο 165 | II Ο καθαγιασμένος χώρος 166 | III Περιθώρια δράσης 167 | IV Το υποκείμενο της δημοκρατίας 167 | V Το κράτος 168 | VI «Καθρέφτης για πρίγκιπες» 169 | VII Πινόκιο 171 | VIII Η αποτυχία ως ratio cognoscendi 172 | IX Θέλω 173 | X Το σημείο παραλογισμού 173 | XI L’ état c’ est moi 174 | XII Stupor mundi 175 6. Τα καινούρια ρούχα του αυτοκράτορα Esse est non percipi 177 | Πώς ο Τιλ Όιλενσπιγκελ ζωγράφισε τον Κόμη της Έσης 178 | Τα δύο σώματα του μονάρχη 180 | Εθελοδουλεία 181 | Βασιλιάς του λαού 183 | Τα καινούρια ρούχα του αυτοκράτορα 184 | Ο υποτιθέμενος ηλίθιος 186 | Ποιος λοιπόν δεν το ήξερε; 188 | Βλακεία σε τρεις περιόδους 190 | Η μηχανή της δόξας 193 | Μοντέρνα τελετουργία 195 | Παράρτημα: Ηχογραφημένα γέλια 196

9

10___________________________ _

_ Η ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΤΗΣ ΒΛΑΚΕΙΑΣ

VIII ΤΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΔΑΡΒΙΝΟΥ

1. Η έκσταση Υποψηφιότητες 199 | Η βλακεία ως θεμέλιο του πολιτισμού μας 201 | Εκρηκτικό μείγμα 202 | Πονηρή βλακεία 204 2. Ο κρίκος που λείπει Το ολίσθημα 207 | Ο απαγορευμένος καρπός 208 | Ο γάιδαρος του Μπουριντάν 209 | Ο πύργος στην άμμο 209 | Θυροφύλακες 211 | Ποιος είμαι; 213 | Η Σφίγγα των βλακών 213 | Η οντότητα του ανθρώπου 214 | Errare humanum est 215 | Γκάφες 215 | Η δεύτερη φύση 218 | Η υποθετική βλακεία και το χαρτί τουαλέτας 219 | Η ουσία του θέματος 219 | Η πέτρα του σκανδάλου 220 | Ο καταραμένος παράδεισος 221 3. Η αγία παλαβομάρα Νασρεντίν Χότζα 222 | I Η εγκυκλοπαίδεια 223 | II Ο πιο βλάκας 224 | III Η ευτυχία ευνοεί τους βλάκες 225 | IV Η δέκατη όγδοη καμήλα 225 | V Ο άγιος γάιδαρος 226 | VI Κράτα την ψυχραιμία σου 227 | VII Πενήντα βουρδουλιές 227 | Ο φωτισμένος ηλίθιος 228 | Μωροσοφία 228 4. Η παρέκκλιση (Clinamen) Η καταστροφή 230 | Ο μύθος 231 | Απλή σύμπτωση 232 | Ιδιωτεία 233 | Το είδωλο 234 | Η φύση, η σύμπτωση και το τέχνασμα 235 | Καιρός 236 Παταφυσική 5. Η ' Η επιστήμη των πλασματικών λύσεων 237

6. Η βλακεία των εγκυκλοπαιδειών Οι δύο πλευρές του μήλου 243 | Το θάρρος της απελπισίας 244 | Το φάσμα των εγκυκλοπαιδειών 246 | Το φάσμα της σάτιρας 247 | Η εγκυκλοπαίδεια της βλακείας των εγκυκλοπαιδειών 248 | Το σιρόπι 249 | Η χορογραφία της γνώσης και της ηθικής 249

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στο εξώφυλλο, με όρθια σουβλερά γράμματα, ήταν χαραγμένη η λέξη Ανοησίες . Το βλέμμα του στάθηκε λίγο εδώ. Έπειτα το ξεφύλλισε. Πάνω από τις μισές σελίδες ήταν γραμμένες. Στο σημειωματάριο καταχώριζε όσα ήθελε να ξεχάσει. Άρχιζε με την ημερομηνία, την ώρα και τον τόπο. Ακολουθούσε το περιστατικό που απεικόνιζε την ανθρώπινη βλακεία. Μια προσφυής περικοπή, κάθε φορά και άλλη, αποτελούσε το συμπέρασμα. Ποτέ του δε διάβαζε τις ανοησίες αυτής της συλλογής - μια ματιά στο εξώφυλλο αρκούσε. Λογάριαζε όμως να τις δημοσιεύσει αργότερα, με τίτλο «Περίπατοι ενός Σινολόγου». Ελίας Κανέτι, Η τύφλωση

Η Εγκυκλοπαίδεια της βλακείας είναι ένα μεγαλεπήβολο εγχείρημα που ξεκίνησε το 1980. Η ολλανδική έκδοση του παρόντος τίτλου, που εμφανίστηκε το 1999, αποτελούσε μια γενική εισαγωγή στο θέμα, μια γλαφυρή ανατομία της βλακείας, διανθισμένη με γελοιογραφίες, μύθους, αψίδες θριάμβου, σχεδιασμό κήπων, ταβά νια μπαρόκ , τον βασιλικό οίκο της Ολλανδίας, ανέκδοτα, παραμύθια και ιστορίες επιστημονικής φαντασίας. Το 2001 ένα δεύτερο βιβλίο εκδόθηκε στην Ολλανδία με τίτλο Μωροσοφία , στο οποίο συγκεντρώθηκαν οι εκατό εξωφρενικότερες θεωρίες των Ολλανδών στοχαστών του εικοστού αιώνα. (Η πόλη Ντελφτ ήταν οι Δελφοί; Μήπως η αφηρημένη σκέψη ξεκίνησε αφότου η κλειτορίδα μετακινήθηκε εξελικτικά από μέσα προς τα έξω; Αποτελεί η βλακεία κινητήριο μοχλό του πολιτισμού μας;

12


Πόσα μόρια τσοπανόσκυλου περιέχει ένα τσοπανόσκυλο; τσοπανόσκυλο; Μήπως τα άτομα είναι διαστημόπλοια;) διαστημόπλοια;) Σύντομα θα εκδοθεί η Τοπογραφία της βλακείας της βλακείας , στην οποία έχουν συγκεντρωθεί όλες οι ευρωπαϊκές πόλεις και επαρχίες που έμειναν παροιμιώδεις για τη βλακεία των κατοίκων τους. τους. ΠροεΠροετοιμάζονται επιπλέον τόμοι οι οποίοι θα καλύψουν θέματα όπως: όπως: η βλακεία και το εμπόριο, εμπόριο, η βλακεία και η σεξουαλικότητα, σεξουαλικότητα, η βλαβλακεία και η τέχνη, τέχνη, και η θεολογία της βλακείας. βλακείας. Η βλακεία εκδηλώνεται σε κάθε επίπεδο, επίπεδο, σε κάθε άνθρωπο, άνθρωπο, σε κάθε εποχή. εποχή. Ως εκ τούτου εκ τούτου,, κάθε έρευνα για τη βλακεία προσλαμπροσλαμβάνει αυτόματα εγκυκλοπαιδικές διαστάσεις. διαστάσεις. Ο πραγματικός εγκυκλοπαιδιστής βάζει τα πράγματα στη θέση τους, τους, εξομαλύνει τις αντιφάσεις και συστηματοποιεί τα θέματά του με σιδερένια πυγμή. πυγμή. Η δουλειά του εξυπηρετεί τους πτωχούς τω πνεύματι. πνεύματι. Η Εγκυκλοπαίδεια της βλακείας της βλακείας , αντίθετα, αντίθετα, αφήνει άπλετο χώρο για αντικρουόμενες πληροφορίες και κριτικές. κριτικές. Από τη μια, μια, η εγκυκλοπαίδεια αυτή, αυτή, εξετάζει την ετυμολογία, ετυμολογία, το φαινόμενο και τη θεωρία της βλακείας· βλακείας· από την άλλη, άλλη, επιχειρεί να αναπτύξει μια μέθοδο που θα αποκαλύπτει τη βλακεία της σκέσκέψης μας. μας. Ο στόχος είναι να διαμορφωθεί μια ατομική θεωρία η οποία, οποία, στην καλύτερη περίπτωση, περίπτωση, προτείνει μια πρωτότυπη μέθομέθοδο προσέγγισης αυτονόητων φαινομένων. φαινομένων. Το προφανές θα ήταν να ήταν να κάνω το ίδιο μου το εγχείρημα πρώτο λήμμα της Εγκ της Εγκυκλο υκλοπαίδ παίδειας ειας της της βλακεία βλακείας ς , αλλά δεδομένου του ευευφάνταστου χαρακτήρα του αντικειμένου, αντικειμένου, θεώρησα πιο χρήσιμο να χρήσιμο να ακολουθήσω τη σύνθεση της Encycl Encyclopé opédie die pitto pittoresq resque ue du du calemb calembour, our, recueillie en désordre par Joseph Prudhomme.

Τα δοκίμια είναι παραλλαγές ενός επαναλαμβανόμενου μοτίμοτίβου. βου. Ας ελπίσουμε ότι ο αναγνώστης -αφού διαβάσει το βιβλίοβιβλίοθα έχει αποστηθίσει τη μελωδία και θα είναι σε θέση να θέση να τη σιγοσιγοτραγουδάει από μόνος του. του.

1 Η Μ ΑΥΡΗ Σ ΗΜΑΙΑ

Η ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΤΗΣ ΒΛΑΚΕΙΑΣ

Εάν προσέξετε και καταλάβετε τα λεγόμενα, λεγόμενα, θα είστε σοφοί και πανευτυχείς· πανευτυχείς· ειδεμή θα είστε ανόητοι, ανόητοι, δυστυχισμένοι, δυστυχισμένοι, βαρύθυμοι και βλάκες, βλάκες, και θα δεινοπαθήσετε στη ζωή σας. σας. Όπως με το αίνιγαίνιγμα που συνήθιζε να συνήθιζε να θέτει η Σφίγγα στους ανθρώπους: ανθρώπους: αν κάποιος το καταλάβαινε έσωζε τη ζωή του, του, αλλά αν δεν το καταλάβαινε, καταλάβαινε, τότε η Σφίγγα τον σκότωνε. σκότωνε. Το ίδιο περίπου συμβαίνει και με την ερμηνεία αυτή. αυτή. Γιατί η βλακεία των ανθρώπων δεν είναι παρά μία Σφίγγα. Σφίγγα. Η βλακεία μιλάει με αινίγματα για τα εξής θέματα: θέματα: τι είεί ναι καλό, καλό, τι κακό, κακό, και τι δεν είναι ούτε καλό ούτε κακό στη ζωή. ζωή. Αν στη συνέχεια κάποιος δεν καταλάβει αυτά τα θέματα, θέματα, τότε εκείνη τον σκοτώνει· σκοτώνει· όχι μονομιάς, μονομιάς, όπως πέθαινε κάποιος που κακατασπαραζόταν από τη Σφίγγα· Σφίγγα· αυτή μάλλον τον σκοτώνει σιγά σισιγά, γά, καθ' καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του, του, ακριβώς όπως οι κολασμέκολασμέ νοι που έχουν καταδικαστεί σε αιώνια βασανιστήρια. βασανιστήρια. Αλλά αν κάκάποιος την κατανοήσει, κατανοήσει, τότε η βλακεία με τη σειρά της αυτοκατααυτοκαταστρέφεται, στρέφεται, και ο ίδιος σώζεται και είναι ευλογημένος κι ευτυχής για όλη του τη ζωή. ζωή. Εσείς, Εσείς, λοιπόν, λοιπόν, έχετε το νου το νου σας μην παρανοήπαρανοήσετε ό,τι σας πω. πω. Κέβης ο Θηβαίος, Θηβαίος, Πίναξ Πίναξ (2 (2ος ος αιώνας μ.Χ.)

Σε μια ανάστερη πεδιάδα ένα μάγκανο γυρίζει. γυρίζει. Ο άνεμος παραπαρασέρνει μια σαπουνόφουσκα. σαπουνόφουσκα. Βατράχια κοάζουν όλο σέβας μπρος σ' ένα εστεμμένο κούτσουρο. κούτσουρο. Το λιβάδι χαμογελά. χαμογελά. Ατάραχος ο εγκυκλοπαιδιστής περιδιαβαίνει το γεμάτο εκπλήεκπλή-

14


Πορτρέτο του Ματανάσιου Από το Chef d’œuvre d’un inconnu (Χάγη, Χάγη, 1714)

Εγκυκλοπαίδεια της Βλακείας_1ο Μέρος

Recommend Documents