(323-281)
Razdoblje koje nastaje poslije Aleksandrove Aleksandr ove smrti naziva n aziva se doba dijadoha. Dijadosima se nazivaju generali koji su nakon Aleksandrove smrti međusobnim ratovima podijelili državu Dijadosi nisu smatrani nasljedniima Aleksandra kao kralja !ak !akedonaa edonaa i Azije" nego nasljedniima vlasti nad velikim teritorijalnim podru#jem$ %a vladavinom dijado&a po#inje jedan od najburniji& perioda anti#k anti#ke e &istorije
Razdoblje koje nastaje poslije Aleksandrove Aleksandr ove smrti naziva n aziva se doba dijadoha. Dijadosima se nazivaju generali koji su nakon Aleksandrove smrti međusobnim ratovima podijelili državu Dijadosi nisu smatrani nasljedniima Aleksandra kao kralja !ak !akedonaa edonaa i Azije" nego nasljedniima vlasti nad velikim teritorijalnim podru#jem$ %a vladavinom dijado&a po#inje jedan od najburniji& perioda anti#k anti#ke e &istorije
“Nijedan period antičke historije ne izgleda tako mračan, nepovezan, zamršen kao ovaj, zbog mnoštva ličnosti koje uzimaju učešća u događajima i raznovrsnosti zemalja u kojima se ovi odigravaju, zbog toga što svaka od ovih ličnosti igra ulogu za sebe, a ipak je povezana sa ostalima u jednu cjelinu. vo je doba va!nije od ranijih jer je izazvalo krupne promjene na velikom prostoru i zato što se bez njega ne mo!e shvatiti ni poznija historija "rčke, ni rimski poduhvati protiv "rka i istočnih zemalja#
$. %annert, &storija neposrednih 'leksandrovih nasljednika
!akedoni nisu poznavali nasljedno pravo najstarijeg sina$ 'runski savjet je odlu#ivao o izboru najsposobnijeg nasljednika iz kraljevske porodie$ Aleksandar se obra#unao sa svim eventualnim konk onkurentima urentima za prijestolje" te je poslije njegove smrti ostao samo Ar&idaj" maloumni sin ilipa$ Roksana je bila trudna i to je dovelo do razli#itosti miljenja oko toga ko treba nasljediti Aleksandra
*ojska makedonski& seljaka koja nije dijelila Aleksandrove ambiije za osvajanjem daleki& prostranstva" te u #ijim je o#ima rat prvenstveno služio kao sredstvo za plja#ku" svoj glas su dali Ar&idaju$ +enerali koji su slijedili Aleksandra na vojnim po&odima svjesni mogu,nosti iskoritavanja pokoreni& krajeva smatrali su da pravi nasljednik treba biti nerođeni sin koji po svom porijeklu preko oa ima pravno na vlast u !akedoniji" a preko majke u ranu
.apravljen je kompromisni dogovor i odlu#eno je da ,e dje#ak Aleksandar * i Ar&idaj ilip vladati zajedno *ladu ,e predvoditi /erdika" ali mu je kao pomaga# dodijeljen 'rater koji je bio tutor vladara 0 slijede,i& godina vodit ,e se žestoke borbe oko vlasti između dijado&a$ vaj period je obilježen ne tako rijetkim udruživanjem protiv onoga koji u tom trenutku ima najve,u vlast" brane,i ideju jedinstva arstva ili isti#u,i separisti#ke težnje" te istupaju,i u ime kraljeva ili svoje li#no ime
Antipatar- jedini živi predstavnik stare ilipove garde koji se nije slagao sa Aleksandrovom novom politikom osvajanja isto#ni& krajeva Krater- vjerni Aleksandrov pratila u po&odima Perdika- kojem je Aleksandar na samrti dao arski prsten Ptolomej- jedan od njegovi& najbliži& ljudi
Seleuk- dobar vojnik i diplomata Lizimarh - nasilnik i grubijan Antigon Jednookinadmeni i samouvjereni Demetrije Poliorket najmađi od dijado&a" ambiiozan" razborit Eumen-lojalni i umjereni +rk Pir-epirski kralj" koji nije bio Aleksandrov suvremenik
dma& nakon podjele satrapija dolazi do borbe za vlast među vojskovođama$ Antigon i 4eonat su odbili podržati 5umena pri zauzimanju 'apadokije /erdika je poveo vojsku na a&emedinskog satrapa koji je jo uvijek bio na vlasti$ .akon toga je /erdika osporio 'rateru položaj kraljevog staratelja i na to mjesto imenovao sebe$ 6a suprugu je uzeo 'elopatru-Aleksandrovu sestru
0 7abilonu su 323$ godine podijeljene satrapije između vojskovođa na slijede,i na#in Antipatro je potvrđen kao evropski strateg" Antigon 9ednooki imenovan je satrapom u rigiji" 4idiji i /am:liji$ 4izmar&u je pripala ;rakija" &elespontska rigija 4eonatu" 5gipat /tolomeju" 5umenu je pripala 'apadokija" 'rater se vratio u 7abilon" %irija je pripala 4aomedontu" Antipatru su pripale !akedonija i +r#ka d istaknuti& li#nosti samo %eleuk nije dobio satrapiju
neuspješni ustanak u Grčkoj protiv makedonske vlasti i Antipatera" makedonskog namjesnika u Grčkoj. Ustanak su pokrenuli Atena i Etolski savez. Atenjani su uveli vojnu obvezu za sve muškarce ispod 40 godina i uzeli u službu 000 pla!enika. Antipater se "tio povu!i u #akedoniju i pričekati pojačanje iz Grčke. $eosten% atenski vojskovo&a% postavio je vojsku kod klanca'ermopile i time zatvorio put Antipateru i prisilio ga na bitku. U bitci kod (eraklije% $eosten je pobijedio Antipatera. Antipater se zatim povukao u grad $amija% koji je $eosten stavio pod opsadu. Antipater je ponudio $eostenu pregovore% što je ovaj odbio$#akedonski vojskovo&a $eonat% koji je krenuo u pomo! Antipateru% tako&er je doživio poraz. 'u su poginuli i $eosten i $eonat. )pak se Antipater uspio izvu!i iz $amije i povu!i u #akedoniju. #e&utim% #akedonci su imali potpunu pomorsku prevlast $ Antipater i *rater su% udruženi% pobijedili oslabljene Grke u odlučnojbitci kod *ranona
322$god$s$e$
+vim ratom Atena je prestala biti velika pomorska sila. Atena je bila prisiljena platiti ratnu odštetu i pri"vatiti oligar"ijsko vladanje ,000 najbogatiji" Atenjana.
6a&valjuju,i /erdikinim aspiraijama na kraljevsku krunu" stvorena je prva koaliija dija&oda koja je bila usmjerena protiv njega$ 'oaliiju su #inili Antigon 9ednooki koji se osje,ao ugroženim zbog neposredne blizine 5umena$ 'rater koji nije priznavao ponitenje svog starateljstva nad kraljevima$ 4izimar& koji se plaio za svoju vlast u ;rakiji$ Antipatar koji je vodio samostalnu politiku u !akedoniji i +r#koj" te /tolomej koji se nadao da ,e Aleksandrovo tijelo pokopati u !em:su$
/rvi sukob dijado&a
/eridika je krenuo u kaznenu ekspediiju u 5gipat (321$ god$s$e$)" ali je ubijen od svoji& vojnika koji su /tolomeju ponudili
0 ljeto 31>$godine umire Antipatro" te su u borbu za vloast uklju#uje njegov sin 'asandar kojeg Antipatro nije imenovao svojim nasljednikom$ Antipatro je za nasljednika imenovao /oliper&onta to ,e dovesti do novi& sukoba$ 'asandrova ambiija nije bila vladavina ijelim arstvom" nego je imao želju da kao /tolomej vlada jednim dijelom$ .jegove pretenzije su bile usmjerene kao +r#koj i !akedoniji
%tvaranje druge kolaije doprinjela je #injenia da je Antipatro prije smrti ?zatitnikom kraljeva@ imanovao /oliper&ona koji ,e zbog toga dobiti neprijatelje u vidu Antigona" 4izimar&a" 'asandra i /rometeja$ 0 novom sukobu dijado&a ratne operaije su se vodile na dva
/oliper&ont se naao u nezgodnoj situaiji" ni u !akedoniji nije dobio podrku jer je ?kralj@ Ar&idaj ilip odlu#io stati na 'asandrovu stranu$ /oliper&ont je s&vatio da se jedini na#in pariranja 'asandru krije u davanju slobode gr#kim gradovima" kojima je odlu#io ukinuti oligar&iju i obnoviti demokratiju$ snovni ilj akta je bio onemogu,avanje 'asandrove aktivnosti u gradovima gdje su se nalazili makedonski garnizoni$
/oliper&ovu i 'asandrovu odsutnost iz !akedonije koristi limpijada koja se iz prognanstva u 5pir vra,a u /elu i naređuje smaknu,e Ar&idaja$ ;ako je u svojoj osmoj godini Aleksandar * postao jedini kralj$ /oliper& se stavlja u zatitu kralja i Aleksandrove majke" a 'asandar ne krije mržnju prema njima
0 međuvremenu dolazi do sukoba između /oliper&onta i 'asandra u Ateni$ /oliper&ont je pokuao da zauzme grad" ali bezuspjeno$ Atena se odupirala 'asandru sve do prolje,a 31$ god$s$e$ " kada je natjerao Atenjanje da pri&vate makedonski garnizon i uspostave režim zasnovan na enzusu$
%aznavi da je limpija u /indu" 'asandar kre,e sa /eloponeza i opsjeda grad u kojem se nalazila Aleksandrova majka" Roksana i sin Aleksandar *$ psada je trajala do prolje,a 31B$ god$s$e$ kada se grad predaje" a limpija pada u ruke 'asandra koji je optužuje za ubistvo makedonski& plemi,a i ona je nakon javne rasprave pogubljena$ Roksana i Aleksandar * su ostali zatvoreni u Am:polisu$
.a taj na#in je 'asandar 31B$ zavladao !akedonijom$ Ca bi legalizovao svoju vlast oženio se ilipovom k,erkom" Aleksandrovom polusestrom ;esalonikom$ *last nad !akedonijom donijela mu je vlast i nad +r#kom /oliper&ont je za to vrijeme bio kod 5tolaa$ 'asandar je krenuo po njega i na tom putu je obnovio ;ebu
Cok je 'asandar vodio svoje borbe sa /oliper&ontom u !akedoniji i +r#koj" Antigon je na istoku ratovao sa 5umenom$ Co glavni& sukoba je dolo u ranu" 5umen je bio potu#en i vojnii su ga predali Antigonu$ +odine 31B$ 5umen je ubijen kao izdajnik i s njim je nestao posljedni dijado& koji se borio za legalnog nasljednika i vladara$
/oslije 5umenove smrti" Antigon ostaje jedini vladar u Aziji$ .jegovo ja#anje je rezultiralo stvaranjem nove koaliije$ 'asandar" /tolomej" 4izimar& i %eleuk su mu poslali ultimatum sa za&tjevom da vrati %eleuku 7abilon" 4izimar&u rigiju" /tolomeju %iriju" 'asandru 'apadokiju i 'ilikiju $ peraije su vođene na kopnu i moru
%aveznii su bili mo,niji na moru" te je Antigon nastojao da im oduzme luke i brodogradilita u %iriji i enikiji$ %ebi za saveznika je uzeo /oliper&onta$ Antigon alje svoj sina" Cemetrija" 312$ god$s$e$ na 5gipat" ali on kod +aze doživljava katastro
+odine 311$ dolazi do sklapanja mira između Antigona i #lanova koaliije /rema odredbama mira 'asandar ostaje strateg 5vrope do punoljetstva Aleksandra *$ 4izimar& ostaje gospodar ;rakije" a /tolomej 5gipta" Antigonu je data ?ijela Azija@$ +odinu dana kasnije (3>D38$ ili 38D3$)" 'asandar naređuje smaknju,e Aleksandrovo$
nteresna s
/ravi obra#un među dijadosima desio se u Aziji gdje je najopasniji Antigonov protivnik bio /tolomej" koji se pret&odno utvrdio na 'ipru i po#eo je svoje posjede iriti na maloazijskoj i sirijskoj obali$ Cemetrije kre,e u pomo, svom ou i nakon to odnosi pobjedu nad 'iprom (3E$god$s$e$) dobija nadimak ?/oliorket@ (osvaja# gradova) Cemetrije se kod %alamine sukobio sa /tolomejem nad kojim je odnio pobjedu
.akon pozitivni& vojni#ki& is&oda Cemetra" Antigona vojska proglaava kraljem- basileusom$ /rije Antigona se kraljevskom titulom okrunio %eleuk" ali on se nazivao ?babilonskim kraljem@" dok se Antigona smatrao Aleksandrovim nasljednikom vo je izazvalo lan#anu reakiju" te se 'asandro" /tolomej i 4izima& proglaavaju kraljevima (3BD3$god$s$e$)
%tvara se nova koaliija protiv Antigona" koji odlu#uje blokirati 5gipat tako to ,e sprije#iti prevoz robe i ljudstva" te napada ostrvo Rod$ psada Roda (3D3E$god$s$e$) spada u najpoznatiju opsadu anti#ke &istorije$ Cemetrije je za opsadu imao na raspolaganju E$ vojnika" 2 ratni& i 1 transportni& sprava$ psada je trajala godinu dana" a Cemetrije nije &tio posustati sve dok mu ota nije izdao druga#iju naredbu$ Rod je pristao dati taoe i u,i u savez sa Antigonom" ali uz uslov da ostane neutralan u borbi sa /tolomejem$
'asandar je u međuvremenu pokuavao da zauzme Atenu" koja je izgradila Fotu i uspjeno se odupirala njegovim namjerama$ +odine 3E$ Cemetrije pokazuje inijativu za ulazak u rat sa 'asandrom u vezi Atene i ovaj se povla#i prema ;ermopolima$
Bitka kod Ipsa odigrala se 31$s$e$ u rigiji$ Antigon i njegov sin Cemetrije se sukobljavaju sa 'asandrom(vladar !akedonije)" 4izima&om (vladar ;rakije) i %eleukom(vladar 7abilona i /ersije)$ Antigon je bio star 8 godina i posedovao je teritorije dananje %irije" ;urske" 4ibanona i 9udeje$ mao je ogromnu armiju i dotad je pobedio mnoge neprijatelje$ mao je ukupno oko 8$ vojnika" a od toga E$ vojnika teke peadije" 2$ vojnika lake peadije" 1$ koljanika i slonova$ .jegovi neprijatelji su imali neto manje vojnika (oko $ )" ali %eleuk je doao sa E slonova$
Antigon je pokuao ponovo ujedinti Aleksandrovo arstvo$ vim porazom i njegovom smr,u pokuaj ujedinjenja je propao" a arstvo se de:nitivno dijeli na tri važna entra$ 4izima& i %eleuk dijele Antigonove azijske teritorije$ 4izima& dobija zapadnu !alu Aziju" 'asandrov brat 'ilikiju i 4ikiju" a %eleuk ostatak$ 5gipat ostaje pod /tolemejidima" !akedonija i +r#ka su drugi važan entar" a %eleuk sa %irijom i 7abilonom predstavlja tre,i bitan entar
7itka kod pse je glavna prekretnia u &istoriji dijado&a$ Raspadom Antigonove kraljevine nestala je država koja je težila da apsorbuje ostale dijelove arstva$ deja o legitimnosti vlasti bila je ve, ranije naputena$ dnosi između %eleuka" /tolomjeja i 4izimjar&a nisu bili prijatelojski poslije ove bitke
+odine 2>8$ ili 2>$ umire 'asandar$ Cemetrije odma& kre,e da zauzme Atenu" ali je taj po&od bio neuspjean" te se morao povu,i na /eloponez$ Crugi njegov napad je bio uspjean i Atena je paitulirala$ ;iranin 4a&ares" koji je vladao Atenom nakon bitke kod psa" nije dobio pomo, od ostali& dijado&a koji su svoju pažnju usmjeri ka 'asandrovim teritorijama$ %a 'asandrovom smr,u dolazi do novi& sukoba koji su sad usmjereni na !akedoniju$
d trenutka kada se Cemetrije pojavio u !akedoniji" 2>$ god$" /ir mu se pretvara u najgoreg neprijatelja$ Cemetrije je u tom periodu bio najmo,niji vladar$ sim !akedonije" držao je ;esaliju" Galkidu" /irej" 'orint i veliki dio /eloponeza" 'ikladski savez" 7eotiju" 4okridu i okidu
+odine 288$ 4izimar& i /ir upadaju istovremeno u !akedoniju" jedan sa istoka" drugi sa zapada$ 0 egejskim vodama se pojavljuje i /tolomejeve Fota" pozivaju,i +rke u borbu za oslobođenje od Cemetrijeve vlasti$ Cemetrije bježi iz !akedonije" a /ir se 28$ proglaava za kralja !akedonije Cemetrije je krenuo prema istoku gdje je zarobljen od strane %eleuka i tu umire 283$god$s$e$
Cemetrijevim odlaskom iz +r#ke 28$ godine" 4izimar& postaje najmo,niji vladar +odine 28E$ je bez borbe zauzeo ijelu !akedoniju i ;esaliju" te se proglasio makedonskim kraljem
0 međuvremenu umire /tolomej 4ag" osniva# dinastije i na njegovo mjesto dolazi /tolomej iladel<" koji vie nije održavao dobre veze sa 4izima&om$ /osljednja velika bitka između dija&oda vođena je kod mjesta 'urupediona (zapadno od %arda)$ vdje su se sukobili 4izimar& i %eleuk$ /objedu je odnio %eleuk" koji je kao 4izimar&ov nasljednik sada sebe smatrao kraljem !akedonije$
.akon pedesetogodinji& borbi" samo trojia od dijado&a uspijeli su da budu osniva#i dinastija$ ormiranjem tri kraljevine/tolomejevi,a u 5giptu" %eleukida u Aziji i Antigonida u !akedoniji" zavrava se oko 28$ god$s$e$ doba dijado&a$
