CASOS DEL POLACO
Las palabras polacas tienen diferentes formas de expresar casos gramaticales, relacionados con la función del nombre en la frase. Para cada género hay formas para el NOMINATIVO, GENITIVO, DATIVO, ACUSATIVO, INSTRUMENTAL, LOCATIVO Y VOCATIVO -siete casos en total, todos también con singular y plural-. En general, el caso nominativo (N) se emplea para expresar el SUJETO de una oración, el dativo (D) para expresar el OBJETO INDIRECTO ( a quién o para quién se realiza), el acusativo (A) para el OBJETO DIRECTO (el elemento percibido o realizado por el sujeto). El caso instrumental (I) expresa el MEDIO con que algo es realizado (viajar en tren, escribir con un lápiz). El genitivo (G) expresa POSESIÓN y, en general, la mayor parte de significados de DE (marido de mi hermana, cima de la montaña, final de la película…). El locativo (L) es usado con ciertas preposiciones, especialmente aquellas que expresan el significado simple de DE y EN. El vocativo (V) es empleado en DIRECCIONES, pudiendo reemplazarse normalmente por el nominativo. A continuación un resumen de los usos principales para cada caso. Las formas pronominales con sus correspondientes formas de co (qué) y kto (quién) se escriben a junto a cada caso. NOMINATIVO (co? kto? = ¿qué? ¿quién?)
El caso nominativo se emplea para expresar:
Sujeto de un verbo finito a. b.
Sujeto del verbo SER-ESTAR-HABER a. b.
JAN jest w domu = Juan (N) está en casa Czy jest SZYNKA? = ¿Hay jamón (N)?
Complemento de frases identificativas con jest /są (esto es/esto son) a. b.
JAN kcha Marię = Juan (N) ama a María MARIA kocha Jana = María (N) ama a Juan
To jest NOWE MUZEUM = Esto es el nuevo museo (N) T są MOJE OKULARY = Estas sn mis gafas (N)
Complemento de una frase nominal (nombre y apellidos) a.
Jestem ADAM WOLAK = Soy Adam Wolak (N)
GENITIVO (czego? kogo? = ¿de qué/quién?)
El caso genitivo se emplea para expresar:
Casi todos los significados de DE, incluyendo posesión a. b.
To jest dom MOJEGO PRZYJACIELA= Esta es la casa de mI amigo (G) To jest koniec PIERWSZEJ LEKCJI = Este es el final de la primera lección (G)
Después de preposiciones, como do (a, al) bez (sin), dla (para), z (de, desde), od (desde, que), u (en lugar de)
a. b. c. d.
Negación de verbos transitivos (comparaciones con acusativos) a. b.
Mam nowy telewizor / Nie mam NOWEGO TELEWIZORA = Tengo una televisión nueva (A) / No tengo una televisión nueva (G) Już skoczyłem rugą lekcję / Jeszce nie zacząłem DRUGIEJ LEKCJI = He acaba la segunda lección (A) / No he empezado la segunda lección (G)
Complemento de los negativos existenciales nie ma (not be ), nie było (not was ), nie bęzie (wn't be) a. b.
Tu jest cś la CIEBIE = Aqui hay alg para ti (G) Ię KINA bez WAS = Vy al cine sin ti (G) On jest starszy od SIOSTRY = Es mas joven que su hermana (G) Wracam z WARSZAWY = Regreso de Varsovia (G)
Nie ma MASŁA = N hay mantequilla (G) MARII jeszcze nie ma = Maria (G) no esta aqui to davia
Después de muchos verbos, como por ejemplo szukad (buscar) a.
Szukam CIEKAWEGO PREZENTU = Busco un regalo interesante (G)
Aquí hay una lista de los verbos que utilizan el genitivo:
Después del número 5 y siguientes ( Genitivo plural ). a. b. c.
Trchę SERA = Un pc de queso (G) Kieliszek WINA = Una copa de vino (G) Szklanka WODY = Un vaso de agua (G) Duż DOMóW = Muchas casas (G) Mał MIESZKAo = Pcs apartamentos (G)
Para expresar el sentido algo, un poco a.
Jedno świeże jajko / Pięd śWIEżYCH JAJEK = Un huev fresc / Cinc huevos frescos (G) Jedna szeroka ulica / Sześd SZEROKICH ULIC = Una calle de ancho (1 carril) / Seis calles de ancho (6 carriles) (G) Jeden nowy hotel / Siedem NOWYCH HOTELI = Un hotel nuevo / Siete hoteles nuevos (G)
Después de cantidades y medidas y todo tipo de cuantificadores como użo, mało, trochę (mucho/poco/un poco) a. b. c. d. e.
Bad się = precuparse , tener mie e, temer Napid się = tmar, beber, beberse Nienawizid = iar Pilnwad = cuiar, vigilar Ptrzebwad = necesitar Słuchad = escuchar a Spziewad się = esperar Szukad = buscar Uczyd sie = estuiar Uczyd = enseñar Używad = usar (hacer us e) Wymagad = exigir Zapmnied = lviar Życzyd = esear
Nalad ci HERBATY? = ¿Te sirvo un poco de té?
Genitivo temporal
a. b.
Tej nocy = Aquella noche Piąteg stycznia = El 5 e ener
DATIVO (czemu? komu? = ¿para qué/quién?)
El caso dativo se emplea para expresar:
Significados de a y para una persona, especialmente el OBJETO INDIRECTO (como el que recibe -beneficiario o en ocasiones la persona afectada negativamente por una acción) a. b.
Después de verbos de comunicación a.
Twój klega pba MI się = Tu amig me gusta (es atractivo para mi) (D) Dbrze MU się pwzi = ( El) lo hace muy bien (D) Muszę MU pmagad = Teng que ayuarle (D) Dziwię się TOBIE = Estoy asombrado contigo (de ti) (D) Zdaje CI się =
Como el sujeto de verbos impersonales a. b.
Powiedz MI cś = Dime algo (D)
En construcciones con ciertos verbos como poobad się (gustar, agradar), pomagad (ayudar), powozid się (irle a uno -bien/mal-), smakowad (probar, degustar), ziwid się (extrañarse, asombrarse, sorprenderse) y otros a. b. c. d. e.
Kup MI cś = Cmpra me algo (D) Zepsułem CI samchó = Rmpí el coche por ti (D)
Jest MI zimno = Hace frio (para mi) (D) NAM jest łatw = Es facil ( para nosotros) (D)
Después de preposiciones como zięki (gracias), ku (hacia), przeciwko (contra) a. b.
Wszystk, c wiem, t zięki TOBIE = T l que se es gracias a ti (D) Nie mam nic przeciwko TEMU = No tengo nada contra eso (D)
ACUSATIVO (co? kogo? = ¿qué? ¿quién?)
El caso acusativo se emplea para expresar:
El complemento después de verbos transitivos a. b. c.
Mam BRATA I SIOSTRę = Teng un hermano y una hermana (A) Chcę kupid SER, MASŁO, i CYTRYNę = Quier cmprar queso, mantequilla y limón (A) Chciałbym pznad TWOICH PRZYJACIóŁ = Me gustar ía conocer a tus amigos (A)
Este empleo del acusativo es llamado el uso directo del objeto. En general, se elige el acusativo despues de un verbo a menos que exista una razón específica para emplear otro caso.
Varias frases combinando verbo+preposición usan el acusativo, por ejemplo czekad na (esperar a/para), patrzyd na (mirar algo), pytad o (preguntar sobre algo), martwid się o (preocuparse por), bad o (cuidar de)
a. b. c.
Czekam na MOJą CóRKę = Esper a mi hija (A) Dbam KONDYCJę = Cui e mi forma (física) (A) O CO pytasz? = ¿Sobre qué preguntas? (A)
Después de las preposiciones przez (por), za (en/tras -periodo de tiempo-, por, en lugar de), después de na (a, para) y después de w (en/dentro de/incluido en), además de otras expresiones. a. b. c. d. e.
Pan Józef zstał zaangażwany przez PANA KOWALCZYKA = El Sr. Jzef fue cntrata por el Sr. Kowalczyk (A) Bęę gtwy za MINUTę = Estaré listo en un minuto (A) Dziękuję za PREZENT = Gracias pr el regalo (A) Iziemy Warszawy na KONFERENCJę = Vams (estams yen) a Va rsovia a una conferencia (A) Wchodzimy w LAS = Entramos (estamos entrando) en el bosque (A)
Para decir "en un dia de la semana" se utiliza W + Acusativo --> W pnieziałek = El lunes
Después de las preposiciones instrumentales nad (a, hacia), pod (debajo de), przed (a través de), za (en/por/tras) en el sentido de acción (movimiento) a. b.
Jedziemy nad MORZE = Vamos al mar (A) Taksówka pjechała p DOM = El taxi ns lleva a la casa (A)
Expresando duraciones de tiempo a.
Pracwałem tam JEDNą GODZINę = Trabajé allí una hora (A)
INSTRUMENTAL (czym? kim? = ¿con qué/quién?)
El caso instrumental se emplea para expresar:
Nombres predicados (nombres después de verbos de unión, como byd (serestar) y zostad (quedar-hacerse-llegar a) a. b. c.
Jestem FARMAKOLOGIEM = Soy farmacéutico (I) Ona jest GWIAZDą FILMOWą = Ella es estrella de cine (I) On zstał prezyentem = El se hiz (llegó a) presidente (I)
Expresiones instrumentales ('por medio de') a. b.
Jedziemy tam MOIM SAMOCHODEM = Vamos alli en mi coche (I) Piszę NOWYM DŁUGOPISEM = Escrib con mi nuevo bolígrafo (I)
También como 'a lo largo de' (Instrumental de recorrido) a.
Acompañamiento de una acción por un cuerpo en movimiento a. b.
Ona machnęła RęKą = Ella saluaba (cn) su mano (I) On zareagwał UśMIECHEM = El reaccinó con una sonrisa (I)
Casos abstractos a.
Niech pan izie Tą ULICą rgu = Siga esta calle hasta la esquina (I)
Byłem zaskczny jeg SZCZEROśCIą = Me srprenió su sinceridad (I)
Casos 'con respecto a'
a.
Ciertos periodos de tiempo a. b. c.
ZIMA = en el invierno NOCą = e nche WIECZOREM = por la tarde
Después de preposiciones de localización de carácter estático: mięzy (entre), nad (sobre), pod (debajo de), przed (antes de), z (con), za (detrás de) a.
On mże jest starszy WIEKIEM ale nie USPOSOBIENIEM = Puee ser viej pr la edad pero no respecto al carácter (I)
Ię na kncert z MOIMI DOBRYMI PRZYJACIóŁMI = Vy al cnciert con mis buenos amigos (I)
Después de ciertos verbos, como interesowad się (estar interesado en), kierowad (dirigir), zajmowad się (estar ocupado con), właad (dominar) a. b. c.
Interesuję się MUZYKą KLASYCZNą = Me interesa la música clásica (I) Matka zajmuje się DOMEM i DZIEdMI = Las mares se cupan de la casa y los niños (I) One właac TYM PRZYPADKIEM GRAMATYCZNYM = Debe dominarse este caso gramatical (I)
LOCATIVO (o czym? o kim?)
El caso locativo se requiere después de las preposiciones w (en), na (encima de, en), o (sobre), po (después de), przy (cerca de, durante, mientras) 1. On jest teraz w DOMU = (él) Está en casa ahora (L) 2. Po ZAJęCIACH iziemy na klację = Después de clase vamos al súper (L) 3. Muszę kupid z naczki na POCZCIE = Teng que cmprar sells en la oficina de correos (L) 4. Biblioteka stoi przy ULICY PIęKNEJ = La bibliteca está cerca de la C/ Piekna (L) En ciertas ocasiones el empleo de W, NA, PO y O va seguido del caso acusativo. VOCATIVO
En ocasiones, el caso Nominativo es de facto Vocativo (ej. Paweł, chodź tu! = ¡Pablo, ven aquí!). No obstante, en tratamientos a personas es obligatorio (ej. Dzień dobry, PANIE PROFESORZE! = ¡Buenos días, señor profesor!). El vocativo es normalmente usado con formas diminutivas (afectivas) de nombres propios (ej. Kasiu! Grzesiu!), con otros nombres propios es opcional.