Fuentes del derecho
COLOMBIANO SEMANA 6
[ INTRO INTRODUC DUCCI CI N AL DEREC DERECHO HO ]
!"#$%#& (#) (#*#+,- +-)-./01$-
"!"#$% ''" !" #$ #&' ()*) +,&-.& /& /&0&(1) "# $%&'(%# )(*&+&,&-+ ./( (+,0+1%#'02 )( (21# */(+1( )(3 )(%(,40 3# (+,0+1%#'02 (+ (3 #%15,/30 67 8 )(3 9-)&:0 9&;&3< "#$ #% &'( )#*+(,(*-.' )# +( /0+&'1() %02#,('( 3('-4#%1()( #' +( 40,3( 5,#/#'-)( )# +( 60'%1-1&*-.' 7(*-0'(+8 9+ *(,:*1#, ;#'#,(+ )# +( +#$ #% 3(')(,< 5,0=-2-,< 5#,3-1-, 0 *(%1-;(,8
=(%0 (21( ,0+,($10 +0 2( #>/21# # +/(21%0 #,1/#3 2&21('# ,0+21&1/,&0+#3? $/(2 3# ;03/+1#) 20@(%#+# (2 (3 ,0+21&1/A(+1( 0%&:&+#%&0? 0 2(#? 3# ;03/+1#) $%&'#%? &+,0+)&,&0+#)# A #/1-+0'# ./( 2( '#+&*&(21# 3&@%('(+1( A %(,4#B# 10)# $02&@&3&)#) # /+ $0)(% 2/$(%&0%7 C25 $/(2? 3# 3(A ,030'@+# (21D 2/>(1# # 3# 90+21&1/,&-+? +0%'# >/%5)&,# 2/$%('# A */(+1( $%&'#% )( 3# 3(:#3&)#)? $0% 30 1#+10? 3# 3(A (+ +/(21%0 2&21('# (21D 2/@0%)&+#)# A )($(+)( )( 3# 90+21&1/,&-+ $/(2 )(%&;# )( (33#7 E+ ,0+,($10 )( 3(A ./( 2( #>/21# # +/(21%# #,1/#3 %(#3&)#) >/%5)&,# 30 (+,0+1%#'02 (+ 3# F$&+&-+ 90+2/31&;# F9GHI )( J )( '#A0 )( KJLI (M$()&)# $0% 3# 90%1( N+1(%#'(%&,#+# )( O(%(,402 P/'#+02? ./&(+ )( '#+(%# /+D+&'( 3# )(*&+&- #25< >?-;'-4-*( '0,3( @&,A)-*( )# *(,:*1#, ;#'#,(+< *#B-)( (+ 2-#' *03C'< #3('()( )# +0% .,;('0% +#;-%+(1-/0% *0'%1-1&*-0'(+3#'1# 5,#/-%10% $ )#30*,:1-*(3#'1# #+#;-)0%< $ #+(20,()( %#;C' #+ 5,0*#)-3-#'10 #%1(2+#*-)0 50, +(% *0'%1-1&*-0'#% )# +0% 9%1()0% D(,1#% 5(,( +( 40,3(*-.' )# +(% +#$#%E8
#$%$ &'(')*+(,-*.)'- /+ 0' 0+1 230.4'*5(.+/'/< (2 /+ &'$(%#1&;0 ./( )(@( 2(% 0@()(,&)0 $0% 2/2 )(21&+#1#%&027 6+7+('0./'/< 90@&># # 10)#2 3#2 $(%20+#2 ./( 2( (+,/(+1%#+ $%(;&21#2 (+ (33#7 8+(9'7+7).'< "# 3(A +0 )(># )( 2(% ;D3&)# $0%./( +0 2(# 0@2(%;#)# /+# 0 ;#% ;(,(2
$0% 2/2 )(21&+#1#%&02? (21# $/()( 2(% &+*%&+:&)# $0%./( (3 */+)#'(+10 )( 2/
2
[ POLIT CNICO GRANCOLOMBIANO ]
,/'$3&'&(+10 (2 3# 3&@(%1#)7 =#%# ./( )(>( )( (M&21&% 0 1(+(% ;&:(+, (2 +(,(2#%&0 ./( 2(# )(%0:#)#7 :3-*(')*' + .9;+(-57'0< "# 3(A +0 (21# 4(,4# $#%# %(:/3#% ,#202 ,0+,%(102 +&
$(%20+#2 )(1(%'&+#)#27 <+ (+;=*' )575)./'< Q(:R+ (3 #%15,/30 J )(3 9-)&:0 9&;&3? 3# &:+0%#+, )( 3#2 3(A(2 +0
2&%;( )( (M,/2#7 ST&)7 Q(+1(+, )( 90+21&1/,&0+#3&)#) 9GIUK )( KJJVW
#$#$ >+?=.-.*5- ;'(' ?=+ =7 ;(51+)*5 -+ )57@.+(*' +7 0' 0+1 =#%# ./( /+ $%0A(,10 )( 3(A 2( ,0+;&(%1# (+ 3(A )(@( ,/'$3&%? 2(:R+ (3 #%15,/30 KUV )( 3# 90+21&1/,&-+? ,0+ (2102 %(./&2&102< K7 P#@(% 2&)0 $/@3&,#)0 0*&,'(+1( $0% (3 90+:%(20? #+1(2 )( )#%3( ,/%20 (+ 3# ,0'&2&-+ %(2$(,1&;#7 X7 P#@(% 2&)0 #$%0@#)0 (+ $%&'(% )(@#1( (+ 3# ,0%%(2$0+)&(+1( ,0'&2&-+ $(%'#+(+1( )( ,#)# 9D'#%#7 Y3 %(:3#'(+10 )(3 90+:%(20 )(1(%'&+#%D 302 ,#202 (+ 302 ,/#3(2 (3 $%&'(% )(@#1( 2( 2/%1&%D (+ 2(2&-+ ,0+>/+1# )( 3#2 ,0'&2&0+(2 $(%'#+(+1(2 )( #'@#2 9D'#%#27 !"
!"#$% '()* "+%*#")* $, -")" ./0"%" $, '$12,)* )$#"3$4
67 P#@(% 0@1(+&)0 3# 2#+,&-+ )(3 Z0@&(%+07
#$A$ B0 ;(5)+/.9.+7*5 0+4.-0'*.@5 C25 )(+0'&+# (3 $%0*(20% C3*0+20 =#3#,&02 [0%%(2 (+ 2/ 0@%# 60'*#510 $ *0'1,0+ )#+ 5,0*#)-3-#'10 +#;-%+(1-/0 # 3# *0%'# ,0'0 2( ,%(# /+# 3(A 0%)&+#% S(+ (3 $/+10 X7U ;(%('02 3#2 01%#2 ,3#2(2 )( 3(A(2W\ :%0220 '0)0? (3 $%0,()&'&(+10 (2 (3 2&:/&(+1(< C7.).'*.@'D Y3 $%0,()&'&(+10 3(:&23#1&;0 &+&, ,0+ 3# $%(2(+1#,&-+ )(3 $%0A(,10 )(
3(A $0% $#%1( )( 302 2/>(102 3(:&1&'#)02 K7
K
"02 #%15,/302 KU6? KUU A KUI )( 3# 90+21&1/,&-+ )(*&+(+ ./&]+(2 (21D+ *#,/31#)02 $#%# $%(2(+1#% $%0A(,102 )( 3(A7
[ INTRODUCCIÓN AL DERECHO ]
3
E.-)=-.F7D Q0+ 302 )(@#1(2 (+ 10%+0 #3 $%0A(,10 )( 3(A ./( 2( )#+ (+ (3 Q(+#)0 A 3#
9D'#%# )( ^($%(2(+1#+1(27 :;(53').F7D "/(:0 )( 3#2 )02 )&2,/2&0+(2 ./( 2( %(#3&B#+ (+ 3#2 ,0'&2&0+(2 A
$021(%&0%'(+1( (+ 3#2 $3(+#%? 302 ,0+:%(2&21#2 '#+&*&(21#+ 2/ ;03/+1#) )( ,0+;(%1&% /+ $%0A(,10 (+ 3(A7 <'7).F7D Y3 $%0A(,10 #$%0@#)0 $0% (3 90+:%(20 (2 (+;)0 #3 =%(2&)(+1( )( 3#
^($R@3&,# $#%# ./( 30 *&%'(? 2&+ $(%>/&,&0 ./( ]3 $0% %#B0+(2 )( &+,0+;(+&(+, 0 &+,0+21&1/,&0+#3&)#) 30 0@>(1(7 8(59=04').F7D Y2 &+)&2$(+2#@3( ./( /+# +/(;# 3(A 2(# $/(21# (+ ,0+0,&'&(+10
)( 3# 20,&()#)? $#%# ./( 2/2 )(21&+#1#%&02 1(+:#+ ,(%1(B# >/%5)&,# )( 30 ./( 3(2 %&:(7 =0% (20? 10)#2 3#2 3(A(2 $#%# ./( 1(+:#+ (*(,102 )(@(+ 2(% $/@3&,#)#2 (+ (3 O%&0 F*&,% "/(:0 )( (210 0$(%# (3 '(+,&0+#)0 #%15,/30 J )(3 9-)&:0 9&;&37
#$G BH*.7).F7 /+ 0' 0+1D T&21# 3# '#+(%# (+ ./( 2( ,%(# /+# 3(A (+ +/(21%0 0%)(+#'&(+10 (2 $(%1&+(+1( (M$3&,#% 3#2 *0%'#2 ,0'0 (33#2 $/()(+ )(>#% )( (M&21&% 0 1(+(% ;#3&)(B7 Y3 $%&'(% *(+-'(+0 2( ,0+0,( ,0'0< #$G$%$ E+(54').F7D (2 (3 #,10 ./( $%0)/,( 3# ,(2#,&-+ )( 302 (*(,102 >/%5)&,02
)( /+# +0%'#7 Y3 9-)&:0 9&;&3 (+ 302 #%15,/302 VK A VX )&21&+:/( 3#2 ,3#2(2 )( )(%0:#,&-+7 BH;(+-'D "# +/(;# 3(A )&,( (M$%(2#'(+1( ./( )(%0:# 3# 3(A #+1&:/#7 IJ).*'D "# +/(;# 3(A 2(_#3# ./(? 302 +0%'#2 #+1(%&0%(2 ./( 3( 2(#+
,0+1%#% 2( (+1(+)(%D+ )(%0:#)#2? 2&+ (2$(,&*&,#% ,/D3(2 20+? $0% 30 1#+10? 3# +/(;# 3(A )(># ;&:(+1( 3#2 )&2$02&,&0+(2 ./( +0 3# ,0+1%#%5(+7 8'().'0D "# +/(;# 3(A )(%0:# /+0 0 ;#%&02 )( 302 #%15,/302 )( 3(A #+1(%&0%7 I5*'0D "# +/(;# 3(A )(># 2&+ (*(,102 3# 101#3&)#) )(3 #%1&,/3#)0 )( 3# 3(A
#+1(%&0%7
4
[ POLIT CNICO GRANCOLOMBIANO ]
`&(+1%#2 (3 2(:/+)0 *(+-'(+0 )( (M,3/2&-+ +0%'#1&;# (2 3#< #$G$#$ C7)57-*.*=).57'0./'/D "# )(,3#%#,&-+ )( &+,0+21&1/,&0+#3&)#) )( /+# 3(A 0
#3:/+0S2W )( 2/2 #%15,/302 2/%:( )( /+# &+,0'$#1&@&3&)#) +0%'#1&;# (+1%( 3# 3(A A 3# 90+21&1/,&-+7 "# %(203/,&-+ )( (2102
#$G$A$ ,0+*3&,102 (21D # ,#%:0 )(3 -%:#+0 ,0'$(1(+1( )( $%(2(%;#% 3#
2/$%('#,5# )( 3# 9#%1# `#:+#< 3# 90%1( 90+21&1/,&0+#3 SA (3 90+2(>0 )( Y21#)0 (+ #3:/+02 ,#202W7 Y3 >/(B ,0+21&1/,&0+#3 2( 3&'&1# # ,0+21#1#% 3# &+,0'$#1&@&3&)#)? A # (M$/32#% )(3 0%)(+#'&(+10 3# )&2$02&,&-+ 3(:#3? $0% 2(% (21# )( '(+0% >(%#%./5#X7
#$K &0'-.L.)').F7 /+ 0+1+- +7 &50593.'D "# 90+21&1/,&-+ +0 ,3#2&*&,# 3#2 3(A(2 )( *0%'# 1#M#1&;#? 2&+ ('@#%:0? +02 $(%'&1&%('02 (M$0+(% 3#2 1%(2 ,3#2(2 )( 3(A(2 'D2 )(21#,#)#2? (210 ,0+ @#2( (+ 302 $%0,()&'&(+102 A 1('#2 ./( 3#2 ,#%#,1(%&B#< M+1+- 5(4J7.)'-D Y3 #%15,/30 KUK )( 3# 90+21&1/,&-+ 2(_#3# ./( (21( 1&$0 )(
)&2$02&,&0+(2 %(:/3#+ (3 (>(%,&,&0 )( 3# #,1&;&)#) 3(:&23#1&;#? 0 2(#? #/103&'&1#+ A ,0+)&,&0+#+ 3# $01(21#) 3(:&23#1&;# )(3 90+:%(20 Sa3#+,0? XHHV? $D:7 K6JW? #2&'&2'0 (21#@3(,(+ 302 %(:3#'(+102 )( (2# ,0%$0%#,&-+? 3#2 +0%'#2 )( $%($#%#,&-+? #$%0@#,&-+ A (>(,/,&-+ )(3 $%(2/$/(210 )( %(+1#2? #25 ,0'0 3#2 ./( ,0+*&(%(+ ,0'$(1(+, +0%'#1&;#2 # 3#2 (+1&)#)(2 1(%%&10%(27 ^(./&(%(+ $#%# 2/ #$%0@#,&-+ 3# '#A0%5# #@203/1# )( #'@#2 ,D'#%#27 M+1+- +-*'*=*'(.'-D (21D+ ,0+2#:%#)#2 (+ (3 #%15,/30 KUX )( 3# 90+21&1/,&-+? A 2/
2&+:/3#%&)#) %#)&,# (+ 3# (2$(,&*&,&)#) )( 1('#2 ./( %(:/3#+< O(%(,402 A )(@(%(2 */+)#'(+1#3(2 )( 3#2 $(%20+#2 A 302 $%0,()&'&(+102 A %(,/%202 $#%# 2/ $%01(,,&-+\ X
?#'1#'*-( 6FGHI )# GJJH8
[ INTRODUCCIÓN AL DERECHO ]
5
C)'&+&21%#,&-+ )( >/21&,\ F%:#+&B#,&-+ A %]:&'(+ )( 302 $#%1&)02 A '0;&'&(+102 $0351&,02\ (21#1/10 )( 3# 0$02&,&-+ A */+,&0+(2 (3(,10%#3(2\ N+21&1/,&0+(2 A '(,#+&2'02 )( $#%1&,&$#,&-+ ,&/)#)#+#\ Y21#)02 )( (M,($,&-+7 C)('D2? 1&(+(+ 1%(2 (M&:(+, (+ 2/ 1%D'&1(? )(2,%&1#2 (+ (3 #%15,/30 KUb? ./( 30 )&*(%(+,+ )( 3#2 )('D2 3(A(2< O(@(+ 2(% #$%0@#)#2 $0% '#A0%5#2 #@203/1#2 (+ #'@#2 ,D'#%#27 Y3 $%0A(,10 )( 3(A (21#1/1#% )(@( 2(% #$%0@#)# (+ /+# 203# 3(:&23#1/%# A\ [&(+( /+ ,0+1%03 $%(;&0 )( 3# 90%1( 90+21&1/,&0+#37 M+1+- 9'()5D Y+ 2/ ,%(#,&-+ &+1(%;&(+(+ )02 )( 302 1%(2 -%:#+02 )(3 $0)(% $R@3&,0<
"(:&23#1&;0 ./( )&,1# 3(A(2 :(+(%#3(2 A 2(_#3# (+ (33#2 302 35'&1(2 S0 '#%,0W )(+1%0 )( 302 ,/#3(2 (3 Y>(,/1&;0 )(@( )(2#%%033#% 2/ $01(21#) 3(:#37 "#2 '#1(% ./( %(:/3#+ (21#2 3(A(2 '#%,0 0 ,/#)%0? 2(:R+ (3 +R'(%0 KJ )(3 #%15,/30 KUH )( 3# 90+21&1/,&-+ 20+< F%:#+&B#% (3 ,%])&10 $R@3&,0\ ^(:/3#% (3 ,0'(%,&0 (M1(%&0% A 2(_#3#% (3 %]:&'(+ )( ,#'@&0 &+1(%+#,&0+#3? (+ ,0+,0%)#+, ,0+ 3#2 */+,&0+(2 ./( 3# 90+21&1/,&-+ ,0+2#:%# $#%# 3# c/+1# O&%(,1&;# )(3 a#+,0 )( 3# ^($R@3&,#\ `0)&*&,#%? $0% %#B0+(2 )( $0351&,# ,0'(%, 302 #%#+,(3(2? 1#%&*#2 A )('D2 )&2$02&,&0+(2 ,0+,(%+&(+1(2 #3 %]:&'(+ )( #)/#+#2\ ^(:/3#% 3#2 #,1&;&)#)(2 *&+#+,&(%#? @/%2D1&3? #2(:/%#)0%# A ,/#3./&(%# 01%# %(3#,&0+#)# ,0+ (3 '#+(>0? #$%0;(,4#'&(+10 ( &+;(%2&-+ )( 302 %(,/%202 ,#$1#)02 )(3 $R@3&,0\ d&>#% (3 %]:&'(+ 2#3#% A $%(21#,&0+#3 )( 302 ('$3(#)02 $R@3&,02? )( 302 '&('@%02 )(3 90+:%(20 e#,&0+#3 A )( 3# d/(%B# =R@3&,#\ ^(:/3#% (3 %]:&'(+ )( $%(21#,&0+(2 20,(2 '5+&'#2 )( 302 1%#@#>#)0%(2 0*&,(27
6
[ POLIT CNICO GRANCOLOMBIANO ]
Y2 @/(+0 %(,0%)#% ./( (3 3(:&23#)0% +/+,# $0)%D #@#%,#% 10)#2 3#2 ,&%,/+21#+, )( 3# %(#3&)#)? +& %(:/3#% 10)#2 3#2 ,0+)/,1#2 4/'#+#2? (2 $0% (20 ./( (21# R31&'# ,3#2( )( 3(A +02 $(%'&1( #)(+1%#%+02 )(+1%0 )( 01%# )( 3#2 */(+1(2 )( +/(21%0 0%)(+#'&(+10 >/%5)&,0? "02 )(,%(1027
A$
BM EB&>BI2 &2N2 OPBQIB EB EB>B&R2
Y21#'02 )( #,/(%)0 ,0+ (3 $%0*(20% a3#+,0 fR_&:#? (+ ,/#+10 # ./( 302 )(,%(102 20+ )&2$02&,&0+(2 >/%5)&,#2 ('#+#)#2 $0% (3 -%:#+0 (>(,/1&;0 # +&;(3 ,(+1%#3? )($#%1#'(+1#3 0 30,#3? ,0+ 302 ,/#3(2 2( $%(1(+)( ,0+,%(1&B#% 3#2 3(A(2? $/(2 (21#2 (+ 2/ :(+(%#3&)#)? +0 30:%#+ %(:3#'(+1#% 10)#2 3#2 ,&%,/+21#+, )( 302 *(+-'(+02 ./( $%(1(+)(+ %(:/3#%7 Sa3#+,0? XHHV? $D:7 KVXW C2&'&2'0? (21# $01(21#) 3(:&23#1&;# A %(:3#'(+1#% )(3 g%:#+0 Y>(,/1&;0? (2 /+# ,3#%# '#+&*(21#,&-+ )(3 $%&+,&$&0 )( ,03#@0%#,&-+ (+1%( 3#2 %#'#2 )(3 $0)(% $R@3&,0 ,0+2#:%#)0 (+ (3 &+,&20 1(%,(%0 )(3 #%15,/30 KKb )( 3# 90+21&1/,&-+<
>?0' K(3(% )#+ D0)#, DC2+-*0< +( +#;-%+(1-/(< +( #@#*&1-/( $ +( @&)-*-(+8 L)#3:% )# +0% .,;('0% M +(% -'1#;,(' #N-%1#' 01,0%< (&1.'030% # -')#5#')-#'1#%< 5(,( #+ *&35+-3-#'10 )# +(% )#3:% 4&'*-0'#% )#+ 9%1()08 "0% )-4#,#'1#% .,;('0% )#+ 9%1()0 1-#'#' 4&'*-0'#% %#5(,()(% 5#,0 *0+(20,(' (,3.'-*(3#'1# 5(,( +( ,#(+-O(*-.' )# %&% 4-'#%E8 SQ/@%#A#2 +/(21%#2W
A$%$ &0'-.L.)').F7 /+ 05- /+)(+*5- +7 &50593.'D E+)(+*5- 0+4.-0'*.@5-D 20+ 302 )&,1#)02 $0% (3 Z0@&(%+0 $#%# ,0+1%#%%(21#% 2&1/#,&0+(2
./( $0+(+ (+ %&(2:0 (3 0%)(+ ,0+21&1/,&0+#3 0 )( 3# 20,&()#)? # 1%#;]2 )( 302 33#'#)02 #%1()0% )# #N*#5*-.'< Z/(%%# (M1(%&0% S#%17 XKX )( 3# 97=7W? ,0+'0,&-+ &+1(%&0% S#%17 XKb
)( 3# 97=W? A ('(%:(+, (,0+-'&,# S#%17 XKU )( 3# 97=7W? A 2( (+,/(+1%#+ %(:/3#)02 #25 $0% 3# 9#%1# `#:+#< $2345678 9!:; "0% 9%1()0% )# 9N*#5*-.' ( M %# ,#4-#,#' +0% (,1A*&+0% ('1#,-0,#% %# %03#1#,:' ( +(% %-;&-#'1#% )-%50%-*-0'#%P
[ INTRODUCCIÓN AL DERECHO ]
7
G8 "0% )#*,#10% +#;-%+(1-/0% ++#/(,:' +( 4-,3( )#+ D,#%-)#'1# )# +( K#5C2+-*( $ 10)0% %&% 3-'-%1,0% $ %0+(3#'1# 50),:' ,#4#,-,%# ( 3(1#,-(% M 1#';(' ,#+(*-.' )-,#*1( $ #%5#*A4-*( *0' +( %-1&(*-.' M =&2-#,# )#1#,3-'()0 +( )#*+(,(10,-( )#+ 9%1()0 )# 9N*#5*-.'8 !"
!" $"%&'( )*)$+(%+& !"
$%!
&"'"()%!
)*+,-%!
-.
$,!
$./"'0,&"!
!"#$%&'#(%)'*+ -# (.$. /%*. *' 0'*1'(%02# )%* 0'3)%* $') $'0'/4. 5#('0#%/5.#%) !"#$%&'$(&)* ,%$ -./ .0'$'"'$(&$ (.1"-$(2 -$0 3$4"-'$5.0 5.- 6)7&.(%) 5"($%'. -)0 !"#$%&" %! !()!*)+,- . !"#$/0!)!12 0&" )&-#1&0!" 34%+ !"#$%& ( $#& )#*#+,-#& .#*#
!"#$%&%" (#) *%"%+,#)- *% +#./#"01*2* +#. (#) $"2$2*#) 1.$%".2+1#.2(%)3 42) !"#$#%& ()" &" %#*+,"- #"."/0- &"/ +/*+*/1$*-%2"& % 2% 3/%4"#%# #" 2*& 5"15*&6
Q8 70 %# -'1#,,&35-,: #+ '0,3(+ 4&'*-0'(3-#'10 )# +(% ,(3(% )#+ 50)#, 5C2+-*0 '- )# +0% .,;('0% )#+ 9%1()08 H8 R(' 5,0'10 *030 =($(' *#%()0 +( ;,,( #N1#,-0, 0 +(% *(&%(% M )-#,0' +&;(, (+ 9%1()0 )# 60'30*-.' S'1#,-0,< #+ T02-#,'0 )#*+(,(,: ,#%1(2+#*-)0 #+ 0,)#' 5C2+-*0 $ +#/('1(,: #+ 9%1()0 )# 9N*#5*-.'8
:"
9+ D,#%-)#'1# $ +0% 3-'-%1,0% %#,:' ,#%50'%(2+#% *&(')0 )#*+(,#' +0% #%1()0% )# #N*#5*-.' %-' =(2#, 0*&,,-)0 +0% *(%0% )# ;,,( #N1#,-0, 0 )# *0'30*-.' -'1#,-0,< $ +0 %#,:' 1(32-U'< (+ -;&(+ M +0% )#3:% 4&'*-0'(,-0%< 50, *&(+M&-#, (2&%0 M =&2-#,#' *03#1-)0 #' #+ #@#,*-*-0 )# +(% 4(*&+1()#% ( M %# ,#4-#,#' +0% (,1A*&+0% ('1#,-0,#%8 V8 9+ T02-#,'0 #'/-(,: ( +( 60,1# 60'%1-1&*-0'(+ (+ )A( %-;&-#'1# )# %& #N5#)-*-.'< +0% )#*,#10% +#;-%+(1-/0% M )-*1# #' &%0 )# +(% 4(*&+1()#% ( M %# ,#4-#,#' +0% (,1A*&+0% ('1#,-0,#%< 5(,( M (M&U++( )#*-)( )#4-'-1-/(3#'1# %02,# %& *0'%1-1&*-0'(+-)()8 ?- #+ T02-#,'0 '0 *&35+-#,# *0' #+ )#2#, )# #'/-(,+0%< +( 60,1# 60'%1-1&*-0'(+ (5,#=#')#,: )# 04-*-0 $ #' 40,3( -'3#)-(1( %& *0'0*-3-#'108
Y3 ,0+1(+&)0 )( (2102 )(,%(102 1&(+( /+ ,0+1%03 )( ,0+21&1/,&0+#3&)#) #/10'D1&,0 S+R'(%0 I )(3 #%17 XK6 )( 3# 97=7 A #%17 UU )( 3# 3(A KbV )( KJJ6W7 E+)(+*5- 0+1+-D 2( )(*&+(+ ,0'0 #./(3302 ./( ,0+ ;0,#,&-+ )( 3(A(2 (+ /+ 2(+1&)0
'#1(% (M$&)( (3 =%(2&)(+1( )( 3# ^($R@3&,# (+ (>(%,&,&0 )( 3#2 *#,/31#)(2 3(:&23#1&;#2
8
[ POLIT CNICO GRANCOLOMBIANO ]
)( 3#2 ./( (+ $%&+,&$&0 ,#%(,( A ./( 3( 4#+ 2&)0 ,0+*(%&)#2 (+ *0%'# $%(; A 5,0 1#350,# $0% (3 90+:%(20 Sa3#+,0? XHHV? $D:7 KVVW7
C/+./( +0 4#+ 2&)0 )&,1#)02 $0% (3 90+:%(20? 1&(+(+ */(%B# )( 3(A? $0% 30 1#+10 1&(+(+ 3# '&2'# >(%#%./5# ./( (21# (+ +/(21%0 2&21('# )( */(+1(27 "# 90%1( 90+21&1/,&0+#3 +0 4#,( /+ ,0+1%03 #/1-+0'0 0 )( 0*&,&0 )( (21027 E+)(+*5- (+40'9+7*'(.5-D -0+ )(,%(102 ./( )(2#%%033#+ /+# '#1(% (21#1/&)# $0% /+#
+0%'# 2/$(%&0%\ (2102 $(%'&1(+ # 3#2 )&*(%(+1(2 #/10%&)#)(2 %(:/3#% 2/ */+,&0+#'&(+107 E+ (>('$30 )( (21# ,3#2( )( )(,%(102 30 (+,0+1%#'02 (+ (3 #%15,/30 XUV )( 3# 90+21&1/,&-+< <60' %&@#*-.' ( +( +#$< #+ 60'%#@0 ?&5#,-0, )# +( W&)-*(1&,( *&35+-,: +(% %-;&-#'1#% 4&'*-0'#%P G8 X-@(, +( )-/-%-.' )#+ 1#,,-10,-0 5(,( #4#*10% @&)-*-(+#% $ &2-*(, $ ,#)-%1,-2&-, +0% )#%5(*=0% @&)-*-(+#%8 Y8 6,#(,< %&5,-3-,< 4&%-0'(, $ 1,(%+()(, *(,;0% #' +( ()3-'-%1,(*-.' )# @&%1-*-(8 9' #@#,*-*-0 )# #%1( (1,-2&*-.'< #+ 60'%#@0 ?&5#,-0, )# +( W&)-*(1&,( '0 50),: #%1(2+#*#, ( *(,;0 )#+ R#%0,0 02+-;(*-0'#% M #N*#)(' #+ 30'10 ;+02(+ 4-@()0 5(,( #+ ,#%5#*1-/0 %#,/-*-0 #' +( +#$ )# (5,05-(*-0'#% -'A*-(+#%8 Q8 Z-*1(, +0% ,#;+(3#'10% '#*#%(,-0% 5(,( #+ #4-*(O 4&'*-0'(3-#'10 )# +( ()3-'-%1,(*-.' )# @&%1-*-(< +0% ,#+(*-0'()0% *0' +( 0,;('-O(*-.' $ 4&'*-0'#% -'1#,'(% (%-;'()(% ( +0% )-%1-'10% *(,;0% $ +( ,#;&+(*-.' )# +0% 1,:3-1#% @&)-*-(+#% $ ()3-'-%1,(1-/0% M %# ()#+('1#' #' +0% )#%5(*=0% @&)-*-(+#%< #' +0% (%5#*10% '0 5,#/-%10% 50, #+ +#;-%+()0,8 H8 D,050'#, 5,0$#*10% )# +#$ ,#+(1-/0% ( +( ()3-'-%1,(*-.' )# @&%1-*-( $ ( +0% *.)-;0% %&%1('1-/0% $ 5,0*#)-3#'1(+#%E8
=0% R31&'0? ,#@( %(2#31#% ./( 302 )(,%(102 2( $%(2/'&%D+ 3(:#3(2 S;D3&)02W? '&(+1%#2 +0 4#A#+ 2&)0 )(,3#%#)02 +/302 $0% /+ >/(B ,0'$(1(+1(7
K$
M: &2B &2N2 OPBQIB EBM EB>B&R2
Y3 '#(21%0 9#%302 Q#+1:0 e&+0? )( '#+(%# #,(%1#)# 4#,( (21# )(*&+&,&-+<
[ INTRODUCCIÓN AL DERECHO ]
9
>+(% *0%1&32,#% %0' #%5#*-#% )# =:2-10%[ #N-;#'< 5%< ,#;&+(,-)() #' +( *0')&*1( )# +0% -')-/-)&0% #' *-,*&'%1('*-(% (':+0;(%8 ?# )-%1-';' )# 01,0% =:2-10% #' M %0' %0*-(+#%< 0 %#(< M +(% *0')&*1(% M +(% -'1#;,(' %# =(*#' *0' +( *0'*-#'*-( )# M %0' *035(,1-)(% 50, +( *03&'-)()8 9+ *(,:*1#, %0*-(+ )# +( *0%1&32,# +# )( &'( =2>?@AB B82CD3@ED < &' *(,:*1#, *035&+%-/0 50, +( *,A1-*( $ +(% %('*-0'#% )# +( %0*-#)()< M '0 1-#'#' +0% 01,0% =:2-10%E Se&+0? KJJJ? $D:7 IJW8
Y210 ./( e&+0 )(+0'&+# ;(+-.F7 75(9'*.@'? +0 (2 'D2 ./( 3# ,0+,($,&-+ )( /+# ,03(,1&;&)#) S20,&()#)W ./( ,0+2&)(%# /+ 4D@&10 0 /20 ,0'0 T=(,/.)'9+7*+ 530.4'*5(.57 O( 3# '&2'# '#+(%#? (3 $%0*(20% #%:(+1&+0 )&*(%(+, 3# ,021/'@%( )( 3# 3(A (+ ./( #./(33# +0 ('#+# )( /+# #/10%&)#) #3:/+#? 0 2(#? ;(+-)(.;).57+- '7F7.9'-? +& 4#+ 2&)0 $%0'/3:#)#2 # 1%#;]2 )( 302 '()&02 0*&,(2 )(3 0%)(+#'&(+10 >/%5)&,07
G$%$ B0+9+7*5- /+ 0' )5-*=93(+ [#3 A ,0'0 #*&%'# `0+%0A? SXHKH? $D:7 XbUW? 3# ,021/'@%( ,0'0 */(+1( )( )(%(,40? 1#'@&]+ )(+0'&+#)# )#,#*=0 *0'%&)-'(,-0< $02(( )02 (3('(+102 ./( 3# )(2,%&@(+< B0+9+7*5 9'*+(.'0 = 53T+*.@5D 0 2(#? 3# %($(1&,&-+ ,0+21#+1( )( #,102 /+&*0%'(27 B0+9+7*5 -=3T+*.@5< ,0+;(+,&'&(+10 20, )( 2/ 0@3&:#10%&()#) >/%5)&,#7
G$#$ &'(')*+(,-*.)'- /+ 0' )5-*=93(+ Y21#2 20+? 2(:R+ `0+%0A< Y2 +0%'# >/%5)&,# A? $0% 30 1#+10? */(+1( *0%'#3 )(3 )(%(,407 =%0,()( )( 302 *#,10%(2 ,0+21&1/1&;02 )( 3# %(#3&)#) 20,% Q( '#+&*&(21# (+ *0%'# 1D,&1# A +0 (2,%&1#7 ^(./&(%( /20 20, +0 &+1(%%/'$&)0 A /+&*0%'( ,0+ 3# ,0+;&,,&-+ )( (M&:&@&3&)#) >/%5)&,#7 Y2 */(+1( 2/$3(10% A 2-30 %&:( (+ )(*(,10 )( 3# 3(A7 O(@( #3(:#%2( A $%0@#%2(7
G$G &0'-.L.)').F7 /+ 0' )5-*=93(+ "# ,021/'@%( 2( $/()( '#+&*(21#% )( (21#2 1%(2 '#+(%#2 9021/'@%( ?>56BF6C 7>G>C 0 2(:R+ 3# 3(A< 2( 0%&:&+#+ $0% 3# 3(A? (21# ,3#2( )( ,021/'@%( +0 $%0;&(+( )( /+ ;#,50 +0%'#1&;0 S3#:/+#W? 2&+0 $0% 0%)(+ )( /+# )&2$02&,&-+ +0%'#1&;#7
10
[ POLIT CNICO GRANCOLOMBIANO ]
60%1&32,# =2D>3>2 7>G>C 0 2/$3(10%< (2 3# ,021/'@%( ./( )&2,&$3&+# %(3#,&0+(2 +0
,0+1('$3#)#2 (+ 3# 3(A A ./( 33(+# 3#2 3#:/+#2 )( (21#7 Q0+ +0%'#2 ./( +0 2( 0$0+(+ # 3#2 $%(2,%&$,&0+(2 )(3 )(%(,40 (2,%&10? 2&+0 ./( 3#2 ,0'$3(1#+7 [&(+(+ ;&:(+, ,0'0 */(+1( $#%#3(3# # 3# 3(A 0 2/@2&)%? ,0+ (*&,#, R+&,#'(+1( ,/#+)0 3# 3(A $(%'&1( 2/ #$3&,#,&-+ S`0+%0A 9#@%#? XHKH? $D:7 XbJW7 60%1&32,# 58B32D 7>G>C 0 ,0+1%#% # 3# 3(A P ,0'0 2/ +0'@%( 30 &+)&,#? (21# (2 3#
,021/'@%( ./( ;# (+ ,0+1%# )( 302 $%(,($102 3(:#3(2? $0% (21# %#B-+ +/(21%0 0%)(+#'&(+10 >/%5)&,0 +0 3( @%&+)# (*&,#, +0%'#1&;# S#%17 L )(3 9-)&:0 9&;&3W7
H" #$ I,0JKL0,/&-(J$ =/()( 2(% (+1(+)&)# ,0'0 (3 ,0+>/+10 )( 2(+1(+, 0 *#3302 )&,1#)02 $0% 3#2 #/10%&)#)(2 >/)&,(2 S>/(,(2 / -%:#+02 >/%&2)&,,&0+#3(2W? 0? ,0'0 (3 ,0+>/+10 )( 2(+1(+, )&,1#)#2 20@%( /+ '&2'0 $/+10 A 0%&(+1#)#2 (+ /+ '&2'0 2(+1&)0 S`0+%0A? XHKH? $D:7 XIVW7 Y21# 2( +02 $%(2(+1# ,0'0 /+# */(+1( *0%'#3? A# ./( ,0+21&1/A( /+ ,0+>/+10 )( +0%'#2 &+)&;&)/#3(2 ('#+#)#2 )( 302 >/(,(2b ShW? A ,0'0 +0%'# >/%5)&,# &+)&;&)/#3 2&:+&*&,# ./( (3 >/(B? #3 #$3&,#% (3 )(%(,40? #1(%%&B# 302 '#+)#102 :(+(%#3(2 ( &'$(%20+#3(2 )( 3#2 3(A(2? ,0+,%(1&BD+)0302 (+ 3#2 2&1/#,&0+(2 $#%1&,/3#%(2 ./( 3(2 ,0%%(2$0+)( )(,&)&% (+ (3 (>(%,&,&0 )( #)'&+&21%#% >/21&, Sa3#+,0 f/_&:#? XHHV? $D:7 XKbW
M" $(.) I,0N/J() ()*) +,&-.& /& /&0&(1) Y3 #,10 >/%5)&,0 (2 3# $%&+,&$#3 */(+1( )( 0@3&:#,&0+(2 )( )(%(,402 2/@>(1&;02? 1#+10 $%&;#)02 ,0'0 $R@3&,027 E+ #,10 >/%5)&,0 (2 3# '#+&*(21#,&-+ )( 3# ;03/+1#) ./( $%0)/,( (*(,102 (+ (3 '/+)0 >/%5)&,0? (21( 4#,( %(*(%(+, # 3# 3&@(%1#) )( #,1/#,&-+ ./( (3 )(%(,40 3( ,0+,()( # 3# $(%20+# $#%# %(:/3#% 2/2 &+1(%(2(27 Y+ (3 (>(%,&,&0 )( (21# */(+1( 4#A /+ :%#)0 '(+0% )( &+1(%;(+,&-+ (21#1#3? $0% 30 1#+10 )( '#A0% 3&@(%1#) $0% $#%1( )( 302 $#%1&,/3#%(27
b
N@5)7
[ INTRODUCCIÓN AL DERECHO ]
11
Y3 #,10 >/%5)&,0 2( ,0+,%(1# # 1%#;]2 )(3 +(:0,&0 >/%5)&,0 S \8;,8 *0'1,(10]? ./( $/()( )(*&+&%2( ,0'0 (+ (*10 *0' #+ *&(+ #+ -')-/-)&0 ,#;&+( 50, %A +0% -'1#,#%#% 5,05-0% #' +(% ,#+(*-0'#% *0' 01,0% ^(*10% )# (&10'03A( 5,-/()(]< $ (+ M #+ Z#,#*=0 #'+(O( +0% #4#*10% 3:% *0'40,1('1#% ( +( 4&'*-.' #*0'.3-*0F%0*-(+ M *(,(*1#,-O( %& 1-50 Sa(11&? XHHH? $D:7 UKW8
"# (2(+, )( (21# */(+1( %(2&)( (+ 3# (&10'03A(? (+ 3# (&10,,#;&+(*-.' )( &+1(%(2(2 (+ 3#2 %(3#,&0+(2 $%&;#)#2\ ,0+ (3 +(:0,&0 (3 &+)&;&)/0 +0 ;&(+( # )(,3#%#% ./( ./&(%( #3:0? 2&+0 ./( (M$%(2# )&%(,1#'(+1( (3 0@>(10 )( 2/ ./(%(%7 "#2 $(%20+#2 2( 0@3&:#+ (+1%( 25 # 1%#;]2 )( 302 #,102 >/%5)&,02 ,0+,%(1#)02 (+ (3 +(:0,&0 >/%5)&,0? $0% 30 1#+10 20+ 2>G67D5@8B>? E@B567DB3>? )( 302 &+1(%(2(2 $#%1&,/3#%(27 Y3 +(:0,&0 2(_#3# /+ ,%&1(%&0 )( ,0+)/,1# ./( (21#@3(,( /+# %(3#,&-+ )( ;#30% +0%'#1&;0 A? (+ %(2/'&)#2 ,/(+1#2? (3 ,0+1%#10 S+(:0,&0 >/%5)&,0 ('#+#)0 )( /+ #,10 >/%5)&,0W 2( ,0+;&(%1( (+ 3(A $#%# 3#2 $#%1(2? 0 2(#? (+ /+# */(+1( )( )(%(,407 C '#+(%# )( ,0+,3/2&-+ 1%#('02 3#2 #$%(,,&0+(2 )( 3#2 >/%&21#2 `#%5# 9#%03&+# 9#21&330 A d30%#3@# =#)%-+? ./&(+(2 (+ 2/ 1(2&2 )( :%#)0? ,0+ #,&(%10? 2021&(+(+ ./(< 9+ %-%1#3( )# 4'1#% #' #+ %-%1#3( @&,A)-*0 *0+032-('0 '0 #% #%1:1-*0< 50, #+ *0'1,(,-0< '0% #'*0'1,(30% ('1# &' %-%1#3( )-':3-*0 M *0'1-#'# +(% 4.,3&+(% 5(,( %& 30)-4-*(*-.'< +(% M =(' %-)0 *0'%(;,()(% *0' #+ 4-' )# 5#,3-1-, M +(% '0,3(% @&,A)-*(% /-;#'1#% %#(' *035(1-2+#% *0' +( ,#(+-)() %0*-(+< 50+A1-*( $ #*0'.3-*( )#+ 5(A%[ #% 50, #%10 M #'*0'1,(30% &' 1A1&+0 )# +( 60'%1-1&*-.' )#)-*()0 ( %& ,#40,3( ^RA1&+0 _SSS][ +( 50%-2-+-)() )#+ "#;-%+()0, 5(,( *,#(,< 30)-4-*(, $ )#,0;(, +#$#% ^L,18 GI` 6878] $ +( 4(*&+1() )# +( ()3-'-%1,(*-.' )# ,#/0*(, %&% 5,05-0% (*10% ()3-'-%1,(1-/0% ^L,18 VJ8 6868L8]8 9%1# 5,0*#%0 )# ,#/0*(*-.' )#+ 0,)#'(3-#'10 @&,A)-*0 #% ;(,('1-O()0 *0' +( 50%-2-+-)() M %# +# 010,;( ( +( 60,1# 60'%1-1&*-0'(+ )# ,#/-%(, #+ 5,0*#)-3-#'10 +#;-%+(1-/0 )# #N5#)-*-.' )# +#$#% abc8 S9#21&330 C:/&3#% i =#)%-+ =#%)0? XHHX? $D:7 bXW
!"!#"$%&'()' aY^eC" =E"NOF? 97 9+ Z#,#*=0 )# +0% )#,#*=0%8 a0:01D< E+&;(%2&)#) YM1(%+#)0 )( 9030'@? XHHU7 a"Ce9F fjkNZC? Z7 ?-%1#3( )# 4'1#% #' #+ 0,)#'(3-#'10 @&,A)-*0 *0+032-('08 a#%%#+./&33#< E+&+0%1(? XHHV7 9CQ[N""F CZEN"C^? `7 97? i =#)%-+ =#%)0? d7 C7 "( #'1-)() *0'%1-1&*-0'(+ )#+ 5,0*#)-3-#'10 +#;-%+(1-/0 $ +0% /-*-0% 40,3(+#% #' +( #+(20,(*-0' )# +( +#$8 a0:01D< E+&;(%2&)#) YM1(%+#)0 )( 9030'@? XHHX7
12
[ POLIT CNICO GRANCOLOMBIANO ]
lY"QYe? P7 R#0,A( D&,( )#+ Z#,#*=0 S=%&'(%# (+ Y)&10% =0%%R# ()7W7 S^7 c7 T(%+(:0? [%#)7W `]M&,0 O7d7< =0%%R#? KJIH7 "g=Yf `YONeC? O7 Y7 9+ )#,#*=0 )# +0% @*#% SQ(:/+)# ()7W7 a0:01D O797< "(:&2? XHHV7 `Fe^Fm 9Ca^C? `7 Z7 S'1,0)&**-.' (+ )#,#*=0 SO(,&'0./&+1# ()7W7 a0:01D< [('&2? XHKH7 =C"C9NFQ [F^^YQ? C7 60'*#510 $ *0'1,0+ )#+ 5,0*#)-3-#'10 +#;-%+(1-/08 a0:01D< E+&;(%2&)#) YM1(%+#)0 )( 9030'@? XHHU7 QCTNZem? d7 l?-%1#3( )# )#,#*=0 5,-/()0 ,03('08 S`7 c7? i `7 =03(A? [%#)27W `#)%&)? KLVJ7 TC"Ye9NC fYC? C7? i F%1&B `0+2#3;(? n7 Z#,#*=0 6-/-+< 5(,1# ;#'#,(+ $ 5#,%0'(% SO(,&'02(M1# ()7? T037 NW7 a0:01D< [('&2? XHHL7 TY"nQoEYf [E^aCm? 97 Z#,#*=0 *0'%1-1&*-0'(+ S[(%,(%# ()7W7 a0:01D< E+&;(%2&)#) YM1(%+#)0 )( 9030'@? XHH67
[ INTRODUCCIÓN AL DERECHO ]
13