Büyü, Büyücülük
Büyü, Büyücülük Büyü Hakkında “Büyü” sözcüğü, genel anlamıyla “iyi ya da kötü bir sonuç almak için tabiat öğelerini, yasalarını etkilemek ve olayların olağan düzenlerini değiştirmek için girişilen işlemlerin bütünü” nü ifade etmektedir Bununla beraber “büyü” sözcüğünün, !ürk dilinde eski çağlardan itibaren farklı anlamlarda ve farklı şekillerde kullanılmış olduğu görülmektedir "ski !ürkçe#de “bügi”, “bügü” şeklinde yazılmakta ve “din adamı” anlamına gelmekte olan büyü sözcüğü, sonraları bir dönem “akıllı” anlamını kazanan “bilge” ile anlamdaş olarak kullanılmıştır "ski $ristiyan !ürklerde “%eygamber” anlamında da kullanıldığı çeşitli kaynaklarda görülmektedir Bununla birlikte &ygur ve 'öktürk anıtlarında “büyü” kelimesine rastlandığı bilinmekte ve &ygur !ürkçesi#nde büyü, “(akim, tabiatüstü güç” anlamına gelmektedir )unanca “magos” dan geldiği bilinen ve *ransızca ile +lmanca#da “magie”, ngilizce#de “magi, magic” şeklinde kullanılan kelimelerin de “büyü” anlamına geldiği görülmektedir "ski ran#da tabiatüstü güçleri kullanabildiği düşünülen ra(i%ler sınıfına da “maguş” denilmekteydi -iğer bir rivayete göre ise büyü, eski !ürklerde “telkin” anlamına gelmekteydi Bu anlamıyla büyü, bir inanışın, duygunun veya bir iradenin büyücü tarafından başka bir ferde aşılanmasıydı "ski !ürk inançlarında büyücüler, genellikle ta%ınaklarda görevli ve dinsel törenleri yöneten kimselerdi Bu kişilerin olağanüstü güçlerle donatıldıklarına ve gaybdan (aber verme yetisine sa(i% olduklarına inanılırdı !ürkçe#de kullanılmakta olan “tılsım”, “efsun”, “si(ir” gibi sözcükler, kimi zaman “büyü” ile aynı anlamda kullanılmaktadır +ncak bu kelimeler aralarındaki anlam yakınlığına rağmen belli nüans farklılıklarına sa(i%tirler .nlü düşünür bn $aldun, (er(angi bir dış destek almaksızın ya%ılan büyü türüne /si(ir# derken, dış destek yardımıyla ortaya konulan büyü türüne /tılsım# demekte ve büyünün üç şeklinden söz etmektedir Bunlardan birincisi, dışarıdan destek almaksızın ve bir alet kullanmaksızın gerçekleştirilen “si(ir”dir kincisi, gizli güç olduğu iddia olunan bir takım unsurlardan destek almak suretiyle ya%ılan “tılsım”0 üçüncüsü ise dönemde /şa#vede# ve /şa#beze diye adlandırılan, kişilerin tasavvur ve (ayal güçlerini etkileyerek, gerçeği, başka türlü gösterme ameliyesidir bn $aldun#a göre birinci ve ikinci tür si(rin gerçekliğinden söz etmek mümkün iken, üçüncü türde olan si(rin (içbir şekilde gerçekliği bulunmamaktadır Bu noktada si(rin var olu% 1 olmadığı tartışmasına değinen bn $aldun yok olduğunu söyleyenlerin üçüncü şıkta yer alan si(ri0 var olduğu yönünde tavır alanların ise ilk iki şıktaki si(ri dikkate aldıklarını belirtir
Büyünün gerçekliği meselesi (akkında antro%ologlar ve araştırmacılar da birbirinden farklı görüşler ileri sürmüşlerdir Bir kısım araştırmacılar büyünün sistematik felsefi düşüncenin başlangıcından önceki kaynaklarından biri olduğunu savunurken, bazıları da dinin, bilimin ve tekniğin büyüden doğduğunu ileri sürerek “bilimden önceki bilim”in büyü olduğunu söylemişlerdir Bu düşünceye göre büyü, başlangıçta ufak tefek, canlı ve cansız birtakım eşyaya bir güç yüklemek ve bu güçten yardım beklemek şeklinde insanlar tarafından benimsenen bir inançtan doğmuştur "ski 2ısır ve 2ezo%otamya#da tı% ve astrolo3i alanında büyüsel bilgi önemli bir yer ka%lamaktadır Bununla birlikte 4oma m%aratorluğu#nda da bu bilgiler büyük bir rağbet görmektedir Büyücülüğün, atalara ve tabiat güçlerine ta%ınmaktan doğduğu ta(min edilen animizmin bir sonraki evresinde ortaya çıktığı düşünülmektedir Bu inanış zamanla büyücülük, ru( çağırma, (ulul inanışı gibi farklı inanış ve uygulamaların ortaya çıkmasına sebe% olmuştur "ski ran#da da “büyü” din adamları tarafından ya%ılan bilgelik araştırmalarının metodu olarak geçmektedir 5itekim /ma3#6mage7 magı8 kelimesi ran#da 9erdüşt ra(i%lerin unvanı olarak kullanılmaktaydı :te yandan ran#ın eski dinlerinden sayılan /2ecus# kelimesinin de buradan türediği dikkate alınırsa, bölgede o dönemde din ile büyü arasında yakın bir ilişki olduğu söylenilebilir -in ile büyü arasında bulunan bu ilişkinin yanı sıra görünüşün ötesindeki temel farklılıklar da göze çar%maktadır Büyünün din ile ilişkilendirilebilecek birçok özelliğinin yanı sıra öncelikli olarak /güç istemi#, /güvence temini# ve /bireysel merakların tatmini# şeklindeki üç işlevsel özelliği ile dinden ayrıldığı düşünülmektedir
Türklerde Büyü- Büyücülük nsanlık tari(inde, ;aleolitik devirlerde bile örneklerine rastlanmakta olan büyünün, !ürklerde ilk olarak ne zaman ortaya çıkmış olduğu bilinmemektedir Bununla beraber çeşitli !ürk kavimlerinde büyü, ke(anet, falcılık, cincilik gibi uygulamaların çok eski zamanlardan beri uygulanmakta olduğu düşünülmektedir !ürklerin slamiyet#ten önce benimsemiş olduğu
*el?k suresinde geçen “ De ki; yarattığı şeylerin şerrinden, karanlığı çöktüğü zaman gecenin şerrinden, düğümlere üfürüp büyü yapan üfürükçülerin şerrinden ve kıskandığı vakit kıskanç kişinin şerrinden sabahın Rabbine sığınırım! ayeti, !a1$a suresinde $z 2usa#nın karşısında *iravun#un si(irbazlarının durumunun anlatıldığı ayetlerde geçen ,"#nların sanat diye $rtaya, ancak bir büyücü t%zağıdır, büyücü ise nerede $l%rsa $ls%n iflah etmez! ayeti, Bakara suresinde geçen "&üleyman'ın hükümdarlığı hakkında $nlar, şeytanların %yd%r%p söylediklerine tabi $ld%lar ()lb%ki &üleyman büyü yapıp k)fir $lmadı *akin şeytanlar k)fir $ld%lar +ünkü insanlar sihrin de abil'de (ar%t ile -ar%t isimli iki meleğe indirildiğini öğreniy$rlardı ()lb%ki $ iki melek herkese. iz ancak imtihan için gönderildik, sakın yanlış inanıp da k)fir $lmayasınız, demeden hiç kimseye /sihir ilmini0 öğretmezlerdi #nlar $ iki melekten karı ve k$ca arasını açacak şeyleri öğreniy$rlardı #ysa büyücüler, 1llah'ın izni $lmadan hiç kimseye zarar veremezler #nlar, kendilerine fayda vereni değil de zarar vereni öğreniy$rlar &ihri satın alanların /$na inanıp para verenlerin0 ahretten nasibi $lmadığını ç$k iyi bilmektedirler 2arşılığında kendilerini sattıkları şey ne kötüdür3 2eşke b%n% anlasalardı3! gibi açık ayetler, slam ?limleri tarafından farklı açılardan yorumlanmış, bazı ?limler büyü ya%an kişinin k?fir olacağını bildirirken diğer bir
gru% yalnızca kötü niyetle ya%ılan büyülerin güna( olduğunu söylemiştir slamiyet#te büyü üzerinde inceleme ya%an 2anfred &lman, slam ülkelerinde büyünün önemli bir kolunun tabi nesnelerin gizli özelliklerinin tanınması üzerine teksif edilmiş olduğunu belirtmektedir slam ?limlerinin (avas ilmi adı verilen “nesnelerde, (arf, kelime ve dualardan faydalanarak gaybdan (aber verme veya varlıklar üzerinde etki yarattığı düşünülen bir ilim” sayesinde çok ciddi eserler ortaya koydukları bilinmektedir Bu ilim
İstanbul’da Büyü ve Büyücülük *arklı kültürlerin birleştiği stanbul#da büyüsel işlemlerin katıksız bir stanbul geleneği olarak incelenmesi mümkün değilse de gizemli şe(ir stanbul#da büyünün ve büyücülüğün yaygın olduğu (erkesçe bilinen gerçeklerdendir stanbul (alkı arasında büyücülük, yukarıda anlatmış olduğumuz büyücülük kavramının da(a dar bir ka%samı olan geleneksel büyücülüğün devamı şeklinde yaygınlaşmıştır $alk arasında büyüye inanmak (ak, ya%an da ya%tıran da k?fir olarak görülmüş, ancak farklı sebe% ve gerekçelerle birçok insan yine de büyücülerden medet ummuştur $al böyle olunca stanbul#un (er köşesinde gerçek ya da sözde (er derde çare bulacak bir büyücü mutlaka bulunmuştur Fin ve %erilere söz geçirebilen =aragümrüklü "3der Baba, evde kalmış kızlara kısmet bulan =asım%aşalı Eülüklü +li, şifacı "yü%lü )amalı 5uri, %eriler tarafından da(a çocukluğunda kaçırılan =öse $oca ve elbette Finci $oca eski stanbul#un unutulmaz büyücülerinden olmuştur Bunların dışında eski stanbul#un değişik semtlerinde özellikle de 5uruosmaniye Fami#nden Gemberlitaş#a giden yol üzerindeki dükk?nlarda “(üddamlı (ocalar” diye bilinen büyücülerin oturduğu bilinmektedir =ılık kıyafetlerinden yabancı oldukları anlaşılan bu (ocalar gizliden gizliye ya%tıkları büyüler ve yazdıkları muskalarla ünlüydüler -ükk?nlarında remil
denilen kum falına bakarak kayı%ları bulan, şirinlik muskası yazan bu (üddamlı (ocaların ocaklı ve izinli oldukları söylenir, kim oldukları ya(ut nereden geldikleri ise %ek bilinmezdi Bunların arasında kendisine müracaat edenlerin başına cin ve %erilerini musallat edenlerin ve (astalıkların tedavisinde onların yardımını görenlerin olduğu rivayet edilirdi stanbul (ak kuran kafeslerinde bu işlere vakıf birçok koca karı bulunduğu da rivayetler arasındadır Büyücüler genellikle kendisinin “büyücü” olarak tanıtılmasından ra(atsızlık duyar, ya%tıkları işin büyücülük değil şifa dağıtmak olduğuna inanırlardı Goğu zaman din kisvesi altında kadını kocasından, erkeği karısından, evl?dı annesinden, babasından, veziri %adişa(tan soğutmak için insanlara türlü büyü tarifleri sunmuş, sözde (ocalar kısmet açmak için nefeslerini tüketmiş, fallar açılmış falında büyü çıkanların büyüsünü bozmak içinse çeşitli büyü reçeteleri yazılmıştır Bu büyülere maruz kalanlar da çaresiz soluğu karşıt büyü ya%tırmakta bulmuş0 büyücü 2üslüman ise büyünün kısa zamanda çözülebileceğine, büyücü $ıristiyan ise ancak büyücü ölü% de eli çürüdüğü zaman çözülebileceğine inanmışlardır stanbul (alkı boynunda içi cıva dolu fındık taşımanın, içine maydanoz to(umu konulmuş kovadan alınan su ile saba( akşam yüz yıkamanın insanı büyünün kötü etkilerinden koruyacağına inanmış, büyü bozmak için de “9ar bozan, zor bozan, büyü bozan” tütsüsünü kullanmışlardır Büyü bozmak ve büyüden korunmak için türlü çarelerden bazıları ise şunlardır> Bir yumak i%liğin üzerine yüz besmele, üç (l?s suresi, üç +yet#el1 =ürsi okunur ve bağlanır =endisine büyü ya%ıldığına inanılan kişi bu i%liğin altından
•
geçer •
)üz tane %irince yedi “$a12im” suresi okunarak bu %irinçler büyü ya%ılana yutturulur
•
-emir tortusu kaynar suya atılır ve bu su ile büyü ya%ılan yıkanır
•
Birkaç damla idrar 6küçük çocuk idrarı8 banyo ya%ılacak suya karıştırılır, büyü ya%ılan bu su ile yıkanır
•
;orsuk yağı vücuda sürülür
•
nsan idrarı eşik önüne dökülür
•
=a%ı eşikleri domuz yağı büyüsüne karşı sirkeli suyla sık sık silinir
•
ç çamaşırı ters giyilir
•
Heylek yuvasından alınan çalı çır%ı kaynayan suya atılır ve bu su ile yıkanılır
•
=ırlangıç %isliği ka(venin üzerine ekilerek büyüye uğrayan kimseye verilir
•
"vin bütün ka%ılarının üst eşiklerine ardıç katranıyla (aç işaretleri ya%ılır
•
-eğirmen dolabından sıçrayan su ile abdest alınır
•
=ir%i kanı içilir
•
-eniz aşırı bir yere gidilir veya ırmak çay, ne(ir gibi küçük veya büyük akarsu üzerinden geçilir
•
Büyüyü bozmak için karşı büyü ya%tırılır
•
)edi dükk?n sü%rüntüsü, leylek %isliği, maydanoz to(umu birlikte tütsülenir )edi dükk?n sü%rüntüsü suya atılır =omşudan çalınan %ancar ve yeşil bir k?ğıt ilave olunur Bunların (e%si bir arada kaynatılarak bir saçak altında
•
yıkanılır •
Iücuttaki kıllardan to%lanı% bir yerde yakılır ve giyilecek çamaşır bununla tütsülenir
•
!uvalete ters oturulur
•
9eytin çekirdeği yakılır ve tütsülenir
•
Heylek %isliği, kına, iğde çekirdeği bir arada yakılı% tütsü ya%ılır
•
2alta %amuğuyla kırk düğüm ya%ılır -üğümlerden (er biri üzerine 5?s ve *el?k sureleri okunduktan sonra çözülür ;amuk bir bardak suyun içine konularak büyü ya%ılan kimseye bu sudan içirilir
•
)edi ka%ı eşiğinden birer %arça kesilerek ateşe atılır ve dumanıyla evin (er tarafı tütsülenir
•
5?s ve *el?k sureleri okunur Bu birbirinden ilginç yöntemlerle beraber stanbul (alkı daima büyüden korkar, zorda kalmadıkça büyü ya%anla görüşmez, büyücünün evine oturmaya da gitmezdi 'itmek zorunda kaldığı takdirde ise çocuklarını götürmez, uzun süre oturmaz, ka%ı eşiklerinden atlarken dualar okuyu% geçerlerdi Büyülerin bozulmasında olduğu gibi ya%ılmasında da birbirinden ilginç malzemeler kullanılırdı =ullanılan malzeme büyünün içeriğine göre değişir0 saç, tırnak, giysi, resim, kan, adet kanı, tükürük, idrar, meni, otlar, bitkiler, ağaç kabukları, çeşitli to%raklar, kil, mum, %amuk, bez %arçaları, i%lik, (eykelcikler, bebekler, kurşun, değerli taşlar, sabun, kemik, kafatası, yılan, kurbağa, böcek, tavuk, kedi, kö%ek, salyangoz, domuz, domuz yağı, at nalı, %irinç, (elva, yumurta, kilit, makas, ana(tar, çivi gibi envai çeşit malzemeler si(irli sözler eşliğinde büyü ya%mak için kullanılırdı stanbul#dan derlenerek çeşitli kaynaklara geçen büyülerden birkaç örnek> 2u(abbet büyüsü örneği> “&zun bir mum alınır Büyü ya%an kişi bu muma belli dualar okur 2um bir dua ile dikilir, bir dua ile yakılır Büyü kimin için ya%ılmışsa o kimse mum yanmaya başladığı andan itibaren mum gibi yanmaya başlar 2um yanı% eridikçe o kişi de büyü ya%tıran kişiye kavuşana kadar aşkından zayıflar” Eoğutmak ve ayırmak büyüsü örneği> “ =oyun başının ağzı dikile 2ezarlığa gömülürken “*alan ile falan arasındaki mu(abbet bu koyun başı burada nasıl çürürse öyle çürüsün” denile =oyun başı çürüyü% dağılırken niyet edilen kişiler arasındaki bağ da çözülür @ iki kişi birbirinden soğuyu% ayrılır Eabun büyüsü> “Bir sabunun üstüne ölmesi istenilen kişinin ismi yazılır 'ece yarısı bir kuyu başına oturulur JK defa )asin suresi okunur, (er okuyuşun ardından üfleyerek sabun üzerine bir iğne batırılır Bu sabun kuyuya atılır ve sabun eridikçe ismi yazılan kişi eriyerek iğneler sabundan kurtulduğunda bu kişi ölür” -ardağan -arısı> “Bir aile yuvasını dağıtmak için bir miktar darı alı% misafir gibi bu eve gidilir ve darı gizlice evin bir köşesine ser%ilir” Büyüsellik (alk tarafından bunlar ve bunlar gibi birçok büyü reçetesi ve muskalarla benimsenmiş, çoğu zaman dini inançlar, batıl inançlarla karıştırılarak dini buyruklar göz ardı edilmiştir !ürkiye#de yasal olarak suç ve dini açıdan da güna( olan büyücülük, tüm yasaklamalara rağmen stanbul kökenli büyüler, !rakya, +nadolu bölgelerinden ve -oğu1Batı ülkelerinden gelen büyü yöntemleriyle de gelişerek varlığını günümüze kadar sürdürmüş ve sürdürmeye de devam etmektedir .stelik büyücülük kısmen internet ortamına dökülmüş ve sanal büyücülük farklı farklı isimler altında (er kesimden insanın kolaylıkla ulaşabileceği bir (al almıştır
Kaynakça +nadol, Femal, Halk inanışları: Büyü (siir-tılsı!", stanbul, -evlet )ayın ve -ağıtım, LtyM Bayrı, 2e(met $alit, İstanbul #$lkl$ru, A bs stanbul, + "ser )ayınları, KDA %ünden Bu&üne İstanbul 'nsikl$edisi 0 “Büyücülük”, stanbul, !ürkiye "konomik ve !o%lumsal !ari( Iakfı, KDDJ, sCJC1 CJJ
"nginer, 'ürbüz, )le!tere*iş 'nad$lu’da Büyü ve İnanışlar+ )le!tere*iş a&iç and uerstiti$n in 'nat$lia, stanbul, )a%ı =redi )ayınları, ANNC =ılıç, Fevdet, “Eistematik *elsefi -üşünce :ncesi 2itolo3i, Büyü ve -inler# de Iarlık -üşüncesi”, #ırat niversitesi İlaiyat #akültesi %er&isi, FO, sayı> K, ANNO, s C1 PN =oçu, 4eşat "krem, “Büyü, Büyücüler”, İstanbul 'nsikl$edisi, stanbul, stanbul +nsiklo%edisi ve 5eşriyat, FJ, KDQC, sCKOQ1 CKOD :rnek, Eedat Ieyis, ivas ve /evresinde Hayatın /eşitli a*alarıyla İl&ili Batıl İnançların ve Büyüsel İşle!lerin )tn$l$0ik Tetkiki , +nkara, +nkara .niversitesi -il ve !ari(1Foğrafya *akültesi )ayınları, KDQQ :zterlemez, +yşenur, Türk T$lu!unda %in- Büyü İlişkisi( İstanbul 1rne2i" , 2armara .niversitesi, EB", *elsefe ve -in Bilimleri +nabilim -alı -oktora !ezi, stanbul, ANNK Ecognomillo, 'iovanni, İstanbul 3i4e!leri+ Büyüler, 5atırlar, İnançlar, stanbul, +ltın =ita%lar )ayınevi, KDDC !anyu, $ikmet, “Büyü”, Türkiye %iyanet 6ak*ı İsla! 'nsikl$edisi , +nkara, !ürkiye -iyanet Iakfı, KDDJ, sPNK1 PNQ .lken, $ilmi 9iya, “bn Eina#nın -in *elsefesi”, 'İ#%, FK, +nkara, KDPP, sDC
777.iya.$r&8kavra!8kavra!lar-ansikl$edisi8dt-9;;.t!l
<=>?@>A >?CA:
