İbn Kesir - Ölüm Ötesi Tarihi.pdf

Yüce Allah buyurmuş ki: "Andolsun ki, kendilerine peygamber gönderilenlere soracağız. Peygamberlere de soracağız." (A'râf, 7/6) İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde Nuh (a.s.) çağırılır. Ona: "Tebliğ ettin mi?" diye sorulur. Onlar: "Bize uyarıcı gelmedi. Bize hiç kimse gelmedi!1' diye cevap verirler. Nuh peygambere; "Şahidin var mı?" diye sorulur. O da: "Evet... Mu-hammed ve Ümmeti şahidlerimdir." diye cevap verir. Şu ayetle de bu teyid ediliyor: "Böylece sizi insanlara şâhid ve örnek olmanız için tam ortada bulunan bir Ümmet kildik." [347] {Bakara, 2/143) Bu ayette geçen "Tam ortada" sözü, adaletli anlamına gelmektedir. İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Saîd (r.a.)'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle

buyurmuştur: "Kıyamet gününde ki mi peygamber bir adamla gelir. Kimi peygamber iki adamla gelir. Kimi de daha çok sayıda adamla gelir. Sonra o peygamberin kavmi çağırılır. Onlara: "Bu, size gerekli tebligatı yaptı mı?" diye sorulur. "Evet" cevabını verince; "Senin lehinde şâhidlik yapacak kimse var mı?" diye sorulur. O da: "Muhammed ve ümmeti var." der. Bu kez Muhammed (s.a.v.) çağırılır ve kendisine sorulur: — Bu peygamber, kendi kavmine gerekli tebligatta bulundu mu? — Evet... Bu soru ve cevaptan sonra Muhammed ümmeti çağırılır ve onlara sorulur: — Bu peygamber kendi ümmetine tebligatta bulundu mu? — Evet... — Bunu size kim bildirdi? — Muhammed (s.a.v.) bize peygamber olarak geldi ve (kendisinden önceki) peygamberlerin tebligatta bulunduklarını bize bildirdi. İşte şu âyette söylenen de budur: "Böylece sizi insanlara şâhid ve örnek olmanız için tam ortada bulunan bir ümmet kıldık." (Bakara, 2/143) [348] İnsanlara şâhidlik yapasınız diye adaletli bir ümmet oldunuz. Ve peygamber de size şâhid [349] ve örnektir." Kıyamet Gününde Muhammed Ümmetinin Diğer BütünÜmmetlere Şâhidlik Yapacak Olması, Bu Ümmetin Adil Ve Şerefli Olduğunun İspatıdır:

Ben derim ki: Kıyamet gününde Muhammed ümmetinin diğer bütün ümmetlere şâhidlk yapacak olması, bu ümmetin adi ve şerefli olduğunu ispatlamaktadır. Bu demektir ki; kıyamet gününde bu ümmet, diğer ümmetler nezdinde de adaletli olacaktır. Bu nedenledir ki diğer peygamberler bunları kendi ümmetlerine karşı şahid göstereceklerdir. Eğer onların ümmetleri, bu ümmetin şerefli olduğunu kabullenmeselerdi, onları bunların şâhidliğiyle susturmaları mümkün olmayacaktı. Behz b. Hakîm... Rasûlullah (s.a.v.)'in bu hususta şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Siz, yetmiş ümmete önderlik [350] yapacaksınız. Aziz ve Celil olan Allah katında siz onların en hayırlıları ve en kıymetlilerisiniz." Kıyamet Gününde İbrahim (a.s.)'in, Şahidlerin Başında Hesap Yerine Gelmesi:

Yüce Allah buyurdu ki: "Dünyada İbrahim'e iyilik verdik. Doğrusu, ahirette de iyilerdendir." (Nahi, 16/122) Buharı... Saîd b. Cübeyr'den rivayet etti ki; İbn Abbas şöyle demiştir: Rasûlullah (s.a.v.) kalkıp bize bir hutbe irâd etti. "Sizler yalınayak ve çıplak olarak hasredileceksiniz." dedi. Sonra da şu ayeti [351] okudu: "Yaratmaya ilk başladığımız gibi onu (göğü) tekrar var edeceğiz." Halk arasında ilk olarak İbrahim (a.s.)'a elbise giydirilir kıyamet gününde. Ümmetimden bazı adamlar getirilip sol tarafa alınırlar. Ben, "Ya Rab! Bunlar benim ashabımdır" derim. Yüce Rab buyurur ki: "Şüphesiz, sen bunların senden sonra neler vukua getirdiklerini bilemezsin." O zaman ben de salih kulun (Hz. İsa'nın) dediğini derim: "Aralarında bulunduğum müddetçe onlar hakkında

şâhiddirş. Beni aralarından aldığında onları sen gözlüyordun. Sen her şeye şâhidsin. Onlara azâb edersen, doğrusu onlar senin kullarındır. Onları bağışlarsan, güçlü olan, hakim olan şüphesiz ancak sensin." (Mâide,5/117-118) [352] Çünkü (benden sonra) onlar, topukları üstüne hep geri döndüler." Kıyamet Gününde Yüce Rabbin İsa (a.s.) İle Konuşması:

Yüce Allah buyurdu ki: "Allah, "Ey Meryem oğlu İsâ! Sen mi insanlara 'Beni ve annemi Allah'tan başka iki tanrı olarak benimseyin' dedin?" demişti de, "Hâşâ, hak olmayan sözü söylemek bana yaraşmaz; eğer söylemişsem, şüphesiz sen onu bilirsin; sen, benim içimde olanı bilirsin, ben senin içinde olanı bilmem. Doğrusu, görülmeyeni bilen ancak sensin" demişti. "Ben onlara sadece 'Rab-bim ve Rabbiniz olan Allah'a kulluk eedin' diye bana emrettiğini söyledim. Aralarında bulunduğum müddetçe onlar hakkında şâhiddim. Beni öldürdüğünde onları sen gözlüyordun. Sen her şeye şâhidsin. Onlara azâb edersen, doğrusu onlar senin kullarındır. Onları bağışlarsan, güçlü olan, hakim olan şüphesiz ancak sensin." Allah, "Bu, doğrulara doğruluklarının fayda verdiği gündür. Ebedi ve temelli kalacakları, altlarından ırmaklar akan cennetler onlarındır. Allah onlardan hoşnud olmuştur. Bu büyük kurtuluştur" dedi." (Mâide, 5/116-119) Cenab-ı Allah, Meryem oğlu İsa'nın, böyle bir şey söylemediğini bildiği halde, bu inanca sahib olan bazı sapık hristiyanları ve cahil ehl-i kitabı kınayıp azarlamak maksadıyla böyle bir soruyu sormuştur. İsâ peygamber de böyle bir şey söylemediğini yüce Allah'a arzetmiştir. Aynı şekilde melekler de mahşerde, kendilerinde tanrılık bulunduğuna inananlardan uzak olduklarını yüce Rablerine arzedec eki erdir: "Allah bir gün onlarm hepsini toplar. Sonra meleklere: "Bunlar mı size tapıyordu?" der. Melekler: "Hâşâ; bizim dostumuz onlar değil, sensin. Hayır; onlar bize değil, cinlere tapıyorlardı. Çoğu onlara inanıyorlardı." derler." (Se-be\ 34/40-41) "O gün Rabbin onları ve Allah'ı bırakıp da taptıkları şeyleri toplar ve: "Bu kullarımı siz mi saptırdınız, yoksa yoldan kendi kendilerine mi saptılar?" der. Onlar: "Hâşâ; seni bırakıp başka dostlar edinmek bize yaraşmaz. Fakat sen onlara ve babalarına nimetler verdin de sonunda seni anmayı unuttular ve helaki hak eden bir millet oldular." derler. "Söylediklerinizde sizi yalancı çıkardılar. Artık kendinizden azabı çevi-remez, yardım da göremezsiniz. Zulmedenlerinize büyük bir azâb tattıracağız." denir." (Furkan, 17-19) "Hepsini bir gün toplarız. Sonra puta tapanlara, "Siz ve putlarınız yerlerinize!" deyip onları birbirlerinden ayırırız. Putları, "Bize tapmıyordunuz." derler. "Allah, sizinle bizim aramızda şâhid olarak yeter. Sizin tapınmanızdan haberimiz yoktu." İşte orada herkes dünyada yapmış olduğunu bilir ve gerçek mevlâlan olan Allah'a döndürülürler. [353] Uydurdukları putlar onları bırakıp kaçmıştır." Kıyamet Gününde Hz. Peygamberin Allah Katındaki Makamı Herkesinkinden Yüksek Olacaktır:

Hiç bir makam onunkiyle aynı seviyede olmayacağı gibi ona yakın da olamaz. Ona o kadar saygı gösterilip ikramda bulunulacaktır ki, öncekiler de sonrakiler de ona imreneceklerdir. Allah'ın salât-ü selâmı ona ve diğer peygamberlere olsun. Önceki sayfalarda Makam-ı Mahmud'la ilgili olarak nakledilen hadislerde ve eserlerde anlatıldığı gibi kıyamet gününde Allah'ın huzurunda ilk secdeye kapanan, ilk şefaat eden, şefaati ilk kabul edilen, İbrahim Halil peygamberden sonra kendisine ilk elbise giydirilen zât, Rasûlullah (s.a.v.) olacaktır. İbrahim Halil peygambere yumuşak ve ince kumaştan yapılmış iki beyaz elbise; Muhammed (s.a.v.)'e ise yeşil renkli iki elbise giydirilecek; İbrahim Halilullah, arşın karşısında oturacak, Muhammed (s.a.v.) ise arşın sağ yanında durup şöyle diyecektir: "Ya Rab! (Cebrail'i göstererek) şu, kendsini senin elçi olarak bana gönderdiğini bildirdi." Yüce Allah da: "Cebrail doğru söylemiştir." karşılığını verecektir. Leys b. Ebi Süleym, Ebû Yahya el-Attab, Atâ b. Sayib, Câbir el-Cufî; Makam-ı Mahmud'u açıklama sadedinde Mücahid'in şöyle dediğini rivayet etmişlerdir: "Yüce Allah, rasûlünü arşın [354] üzerinde kendi yanında oturtacaktır." Abdullah b. Selâm'dan da böyle bir şey rivayet edilmiştir. Ebubekir el-jviervezî de bu konuda büyük bir hadis cüzü derlemiştir. O ve başkaları; Ah-med b. Hanbel, îshak b. Raheveyh ve diğer bazı hadisçilerle Seleften bir kaç kişi de böyle bir şey nakletmiş lerdir. İbn Cerîr, "Böyle bir şeyi, ne ispatlayı-CJ ne de reddedici hiç kimse inkâr etmez" demiştir. Hafız Ebü'l-Hasen ed-Darekutnî, bunu kendine ait bir kasidede manzum olarak anlatmıştır. Ben derim ki: Bu konuda, masum peygamberden başkalarının sözleri kabul edil-İmez. Halbuki bu konuda esas alınacak ve kabul edilecek bir hadisin varlığı sabit değildir. Mücahid'in bu konuda söylediği söz, yalnız başına hüccet delildir. Ama hadisçilerden bir topluluk, bu sözü kabulle karşılamışlardır. Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... Ali b. Hüseyin'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet günü olduğunda yer, bir deri gibi serilir. Öyleki, insana, ancak ayaklarını koyabileceği kadar bir yer kalır. (O zaman) ilk olarak ben çağrılırım. Cebrail de Rahman (olan Allah'ın) sağ yanında durur. Vallahi daha önce (mahşerde) onu görtnemiştim. "Ya Rab! Bu, kendisini elçi olarak bana gönderdiğini söyledi" derim. Yüce Allah: "O doğru söylemiştir" der. Sonra şefaat eder ve şöyle derim: "Ya Rab! Kulların, yerin etrafındadırlar..." Ma-[am-ı Mahmud işte bu (şefaat makamı)dır." [355] Yüce Rabbin Hesap Gününde Alimlerle Konuşması Hesap Gününde Alimlere İkramda Bulunması:

Taberânî... Sa'lebe b. Hakem'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Yüce Allah hesap görüp hüküm vermek için kürsüsüne oturduğunda âlimlere der ki: "Ben sırf sizi bağışlamak istediğimden dolayı ilm ve hikmetini size ver-iim. Bu benim İçin pekte [356] Önemli değildir." Aziz Ve Celil Olan Allah'ın Müminlere İlk Nutku:

Ebû Davud et-Tayalisî... Muaz b. Cebel'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Dilerseniz Aziz ve Celil olan Allah'ın kıyamet gününde müminlere söyleyeceği ilk sözü ve onların

Allah'a söyleyecekleri ilk sözü size haber vereyim, ne dersiniz?" Sahabiler, "Evet, söyle ya Rasûlallah" deyince Rasûlullah (s.a.v.) şöyle anlatmaya başladı: Yüce Allah o gün müminlere şöyle der: — Benimle karşılaşmayı arzuladınız mı? — Evet, ey Rabbimz. — Sizi, bu arzuyu duymaya iten sebep neydi? [357] — Affın, rahmetin ve hoşnutluğuydu. [358] — Ben de rahmetimi Sİze vacip kildim." Fasıl Allah'ın Ahdine Ve Emanetine Hıyanet Eden KimseninAhirette Payı Yoktur:

Yüce Allah buyurdu ki: "Alah'ın ahdini ve yeminlerini az bir değere değişenlerin, işte onların, ahirette bir paylan yoktur. Allah onlara kıyamet günü hitab etmeyecek, onlara bakmayacak, onları temize çıkarmayacaktır. Elem verici azâb onlar içindir." (Âl-i İmrân, 3/77) "Gerçekten, Allah'ın indirdiği kitâb'dan bir şeyi gizlemede bulunup onu az bir değere değişenler var ya, onların karınlarına tıkındıkları ancak ateştir. Allah kıyamet günü onlarla konuşmaz ve onları günahlardan arıtmaz. Onlara elem verici azâb vardır. Onlar doğruluk yerine sapıklığı, mağfiret yerine azabı alanlardır. Ateşe ne kadar da dayanıklıdırlar! Bu da, Allah'ın kitabı doğru olarak indirmesinden ileri geliyor. Kitab hakkında ayrılığa düşenler doğrusu derin bir çıkmazdadırlar." (Bakara, 2/174-176) Burada söylenmek istenen; Cenab-ı Allah'ın kıyamet gününde onlara merhamet nazarıyla bakmayacağı ve onlarla konuşmayacağıdır. Ayrıca onlar o gün Rablerinden yoksun kalacaklardır. Nitekim yüce Allah şöyle buyurmuştur: "Hayır; doğrusu onlar o gün, Rablerinden yoksun kalacaklardır." (Mutaf-fifttı, 83/15) "Allah hepsini toplayacağı gün, "Ey Cin topluluğu! İnsanların çoğunu yoldan çıkardınız" der. İnsanlardan onlara uymuş olanlar, "Rabbimiz! Bir kısmımız bir kısmımızdan faydalandı ve bize tayin ettiğin sürenin sonuna ulaştık" derler. "Cehennem, Allah'ın dilemesine bağlı olarak, temelli kalacağınız durağmızdır" der. Doğrusu Rabbin hakimdir, bilendir." (En'âm, 6/128) "Bu, sizler ve Öncekileri topladığımız hüküm günüdür. Eğer bir düzeniniz varsa bana kurun. [359] Yalanlamış olanların o gün vay haline!" "Allah, onların hepsini tekrar dirilttiği gün, size yemin ettikleri gibi O'na yemin ederler. [360] Kendilerine bir yarar sağlayacağını sanırlar. Dikkat edin! Onlar şüphesiz yalancıdırlar." "Allah, o gün onlara seslenir: "Benim ortağım olduklarım iddia ettikleriniz nerededirler?" der. Hükmün aleyhlerine gerçekleştiği kimseler: "Rabbimiz! İşte Bunlar bizim azdırdığımız kimselerdir. Kendimiz azdığımız gibi onları da azdırdık. Onlardan uzaklaşıp sana geldik. Zaten aslında bize tapmıyorlardı." derler. "Koştuğunuz ortaklarınızı çağırın" denir. Onlar da çağırırlar ama, kendilerine cevâb veremzler. Cehennem azabını görünce, doğru yolda olmadıklarına yanarlar. O gün Allah onlara seslenir: "Peygamberlere ne cevab verdiniz?" der. O gün haberlere karşı körleşirler. Verilecek cevaplan kalmaz; birbirlerine de soramazlar." (Kasas, 28/62-66) "O gün Allah onlara seslenir: "Benim ortağım olduklarını iddia ettikle-rinz nerededir?" der. Her

ümmetten bir şâhid çıkarır ve "kesin delilinizi ortaya koyun" deriz. O zaman, gerçeğin Allah'a ait olduğunu, uydurduklarının kendilerini bırakıp kaçtığını anlarlar." (Kasas, 28/74-75) Bu konuda ayetler cidden çoktur. İleriki sayfalarda da tekrarlanacağı gibi Buharı ve Müslim'in sahihlerinde... Adiyy b. Hatim'den rivayet olunduğuna göre, Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Sizden hiç bir kimse yoktur ki ileride (kıyamet gününde) Rabbi -aralarında tercüman olmaksızınkendisiyle konuşacak olmasın. Kişi, Rabbinin huzuruna çıkar. Rabbi ona şöyle der: — Seni şerefli kılmadım mı, seni evlendirmedim mi, atları ve develeri senin hizmetine vermedim mi, baş olmadın mı, mal üzerinde dilediğin gibi tasarrufta bulunmadın mı? — Evet, öyle oldu. — Huzuruma çıkacağını zannetmiş miydin? — Hayır. [361] — O zaman sen jbni nasıl unuttuysan, bu günde ben seni unuturum!" Bu hadiste, Cenab-ı Allah'ın kendi kâfir kuluna hitab edip onunla konuşacağı, açıkça bildiriliyor. Ya günahkâr ve asiler!... Buharı ve Müslim... İbn Ömer'den rivayet ettiler ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde Cenab-ı Allah kulu yanına yaklaştırır, o kadar ki, onu rahmet perdesiyle örter, sonra günahlarını ikrar ettirir; ona, "falan, falan ve falan günde şöyle, şöyle ve şöyle bir iş yaptın (günah işledin!)" der. O da "Evet ey Rabbim" diye itirafta bulunur, mahvolduğunu zannettiği zaman da yüce Allah ona şu müjdeyi verir: "Dünyadayken o günahını örtmüştüm. Bugün de senin o günahını [362] bağışlıyorum!" Terazinin Kurulması, Allah'ın Hesap Sorması, Cennet Ve Cehenem

Yüce Allah buyurdu ki: "Cehennem aleviendirildiği zaman; cennet yaklaştınldığı zaman; insanoğlu önceden ne [363] hazırladığını görecektir." "O gün cehenneme: "Doldun mu?" deriz. O: "Daha var mı?" der. Cennet, Allah'a karşı gelmekten sakınanlara yaklaştırılır. Zaten uzakta değildir. Onlara: "işte bu cennet, Allah'a yönelen, O'nun buyruklarına riâyet eden; görmediği Rahmân'dan korkan, Allah'a yönelmiş bir kalble gelen sizlere, hepinize söz verilen yerdir." denir. Orada dilediklerini bulurlar. Katımızda fazlası da vardır." (Kaf, 50/30-35) "Kıyamet günü doğru teraziler kurarız. Hiç bir kimse hiç bir haksızlığa uğratılmaz. Hardal tanesi kadar olsa bile yapılanı ortaya koyarız. Hesab gören olarak biz yeteriz." (Enbiyâ, 21/47) "Allah şüphesiz zerre kadar haksızlık yapmaz. Zerre kadar iyilik olsa onu kat kat artırır ve yapana büyük ecir verir. Her ümmete bir şâhid getirdiğimiz ve ey Muhammed, seni de bunlara şâhid getirdiğimiz vakit durumları nasıl olacak? Ogün, inkâr edip peygambere baş kaldırmış olanlar, yerle bir olmayı ne kadar isterler ve Allah'tan bir söz gizleyemezler." (Nisa, 4/40-42) Yüce Allah, Lokman (a.s.)'m kendi oğluna şöyle dediğini bildiriyor: "Ey oğulcuğum! İşlediğin şey, bir hardal tanesi ağırlığınca olsa da, bir kayanın içinde veya göklerde yahut yerin derinliklerinde bulunsa, Allah onu getirip meydana kor. Doğrusu Allah latiftir, haberdârdır." (Lokman. 31/16) Bu konuda hadisler ve eserler cidden çoktur. Doğruya ulaşmada bizlere muvaffak kılacak olan, Allah'tır. Dönüş ve varış O'nadir. O bana yeter,

o ne güzel vekildir.

[364]

Cehennemden Bir Göz Çıkacak, Mahşerde Duran İnsanlara Bakacaktır:

Yüce Allah buyurdu ki: "O gün, cehennem ortaya konur. O gün İnsan öğüt almaya çalışır. Ama artık öğütten ona ne?" (Fecr, 89/23) Müslim... Abdullah b. Mes'ud'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "O günde cehennem getirilir. (O zaman da) yetmiş bin yuları olacak ve her yularının yanında da yetmiş bin melek bulunacaktır. Melekler (bu yularlardan tutarak) cehennemi çekip getireceklerdir." [365]

Cehennemden Bir Boyun Çıkacak; Zorba, Putperest, Haksız Yere Adam Öldüren Herkesi Cehenneme Atacaktır:

İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Saîd el-Hudrî'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehennemden bir boyun çıkıp konuşacak ve; "Üç kişiyi (sınıfı) yakalamakla görevlendirildim: Her zorbayı, Allah'la beraber başka bir tanrıya tapanı, haksız yere adam öldüreni." diyecek, bunların [366] üzerine kapanacak ve cehennemin derinliklerine atacaktır." Yüce Allah da böyleleri hakkında şöyle buyurmuştur: "Bu ateş, onları uzak bir yerden görünce, onun kaynamasını dar bir yerden atıldıkları zaman orada yok olup gitmeyi isterler. "Bir kere yok olmayı değil, bir çok defa yok olmayı isteyin" denir." (Furkân, 25/12-14} Şa'bî dedi ki: "Bu ateş, onları uzak bir yerden görünce, onun kaynamasını ve uğultusunu işjtirler." Evet, cehennem, Allah'a ortak koşan ve O'ndan başkasına da tanrı diye tapan kimselere olan öfke ve kızgınlığından ötürü kaynayıp şiddetle uğuldar. Bir hadis-i şerifte de şöyle duyurulmuştur: "Bana yalan isnad eden veya babasından başkasına mensubiyet iddiasında bulunan, yahut kendi mevlâlanndan başkasına intisab eden kimse, cehennemin iki gözü arasında kendine uzak bir oturak hazırlasın!" Ey Allah'ın Rasûlü! Cehennemin iki gözü var mıdır? diye soran sahabi-lere Rasûlullah (s.a.v.) şu cevabı verdi: "Yüce Allah'ın şöyle buyurduğunu işitmediniz mi?: "Bu ateş, onları uzak bir yerden görünce, onun kaynamasını ve uğultusunu işitirler." İbn Cerir... Mücahid'den rivayet etti ki; İbn Abbas şöyle demiştir: "Adam cehenneme sürüklenir, cehennemde köşeye çekilip yumulur ve büzüşür. Rahman (olan Allah, cehenneme) "Sana ne oluyor böyle?" diye sorar. Cehennem; "Adam benden aman diliyor" deyince Allah: Kulumu salıverin" der. Bir adam da cehenneme sürüklenir ama, "Ya Rab, bana böyle yapacağını sanmıyordum" der. Yüce Allah: "Peki, sana ne yapacağımı sanıyordun?" diye sorar. Adam: "Rahmetinin beni de kapsayacağını sanıyordum" deyince Cenab-ı Allah, "Kulumu salıverin" diye emreder. Bir adam da cehenneme sürüklenir. Cehennem de, katırın deveye karşı zırlaması gibi zırlar ve öyle bir uğuldayışla [367] uğuldar ki, herkesi örtüp saklar." İsnadı sahihtir. Abdürrezzak... Mücahid'den rivayet etti ki; Ubeyd b. Umeyr şöyle demiştir: "Şüphesiz, cehennem öyle şiddetle uğuldayacak ki, bütün melekler ve peygamberler, eklemleri titreyerek yere kapanacak, İbrahim peygamber bile dizleri üstüne çömelerek, "Ya Rab! Bugün senden sadece kendi nefsimi (bağışlamanı) istiyorum" diyecektir." Sûr hadisinde de değinildiği gibi bundan sonra cehennemden karanlık saçıcı bir boyun uyanıp çıkacak ve şu âyet-i kerimeyi okuyacaktır: "Ey insanoğulları! Ben size, şeytana tapmayın, o sizin için apaçık bir düşmandır. Bana kulluk edin. Bu doğru yoldur, diye bildirmedim mi? Andol-sun ki o, sizden nice nesilleri saptırmıştı. Akletmez miydiniz? İşte bu, size söz verilen cehennemdir. Bu gün, inkarcılığınıza karşılık oraya girin. İşte o gün ağızlarım mühürleriz. Bizimle elleri konuşur. Ayaklan da yaptıklarına şâhidlik eder." (Yasin, 36/60-65) "Ey suçlular! Bu gün müminlerden ayrılın." (Yasin, 36/59} Cenab-ı Allah, yaratıklar arasından geçer. O geçerken ümmetler de diz çökerler. "Her ümmeti diz üstü çökmüş olarak görürsün. Her ümmet, kitabına çağrılır. Onlara denir ki: "Bugün, size, işlediğinizin karşılığı verilecektir. Bu

kitabımız gerçekten sizin aleyhinize konuşuyor. Biz yaptıklarımızı şüphesiz bir bir [369] kaydediyorduk."

[368]

Amel Terazisi:

Yüce Allah buyurdu ki: "Kıyamet günü doğru teraziler kurarız. Hiç bir kimse hiçbir haksızlığa uğratılmaz. Hardal tanesi kadar olsa bile yapılanı ortaya koyarız. Hesap gören olarak biz yeteriz." (Enbiyâ, 21/47) "Tartıları ağır gelenler, işte onlar kurtuluşa ermiş olanlardır. Tartıları hafif gelenler, işte onlar, kendilerine yazık edenlerdir. Cehennemde temellidirler." (Mümınûn, 23/102-103) "Gerçek tartı kıyamet günündedir. Tartıları ağır gelenler, işte onlar kurtulanlardır. Tartıları hafif gelenler, âyetlerimize yaptıkları haksızlıklardan ötürü kendilerini mahvetmiş olanlardır." (A'râf, 7/ 89) "Ama tartılan ağır gelen kimse hoş bir hayat içinde olacaktır. Tartıları hafif gelenler ise, onların [370] yeri bir çukurdur. O çukurun ne olduğunu sen bi-lirmisin? O, kızgın bir ateştir." "Ey Muhammedi "Size, amelce en çok kayıbda bulunanları haber verelim mi?" de. Dünyâ hayatında, çalışmaları boşa gitmiştir. Oysa onlar, güzel iş yaptıklarını sanıyorlardı. Bunlar, Rablerinin âyetlerini ve O'na kavuşmayı inkâr edenlerdir. Bu yüzden işleri boşa gitmiştr. Kıyamet günü biz [371] [372] onlara değer vermeyecğiz." Muhakeme Ve Hesaptan Sonra Amellerin Tartılması:

Ebû Abdillah el-Kurtubî, alimlerin şöyle dediklerini nakl etmiştir: Hesap tamamlandıktan sonra ameller tartılır. Çünkü tartmak, işlenen amelin karşılığını vermek içindir. Şu halde tartmanın muhasebeden sonra olması gerekir. Muhasebe, işlenen amelin kendisi içindir. Şu halde verilecek olan karşılıkta, amelin kendisine ve miktarına göre olmalıdır. "Kıyamet günü doğru teraziler kurarız" âyet, orada amelleri tartmak için birden fazla terazinin bulunması ihtimalini gündeme getiriyor. Belki de bundan kasıt, tartılan amellerin müteaddit olacağıdır. Âyet-i kerimede geçen terazi kelimesi, tartılan amellerin çeşitli oluşu nazar-ı itibara alınarak çoğul olarak kullanılmıştır. Doğrusunu noksanlıklardan [373] münezzeh olan yüce Allah daha iyi bilir. Terazinin İki Maddi Kefesi Olacak Ve Hiç Bir Şey Besmeleden Daha Ağır Basmayacaktır:

İmam Ahmed b. Hanbel... Abdullah b. Amr'dan rivayet etti ki; Rasûlul-lah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "(Kıyamet gününde) Cenab-ı Allah, yaratıklar arasından bir adam seçer, onun aleyhinde -her biri göz alabildiğince büyük- doksan dokuz defter açar. Sonra ona sorar: — Bu defterlerde yazılanlardan inkâr ettiğin var mı? Muhafız yazıcı meleklerin sana haksızlık

etmişler mi hiç? — Hayır ya Rabv — Bu hususta beyan edeceğin bir mazeretin veya bir iyiliğin var mı? — (Adam şaşar) Hayır ya Rab. — Hayır, hayır, senin bizim katımızda bir hasenen (iyiliğin) var. Bu gün sana asla haksızlık edilmez. Cenab-ı Allah, üzerinde 'eşhedü en lâilâhe illallah ve eşhedü enne Mu-hammeden abduhu ve Rasûluh' yazılı olan bir etiket çıkarır. Meleklere de "Bunu ona bildirin" diye emreder. Bildirirler. Adam da sorar: — Ya Rab! Bu defterlerin yanındaki bu etiket te ne? — (Bu gün) sana haksızlık edilmeyecektir. Defterlerin hepsi terazinin bir kefisine, o etikette diğer kefesine konulur. Defterlerin bulunduğu kefe hafif kalır ve yukarıya kalkar; etiketin bulunduğu kefe ise ağır basar. Hiç bir şey besmeleden [374] daha ağır basmayacaktır." Kıyamet Gününde Kişi, Kendi Ameliyle Birlikte Aynı Terazide Tartılacak Mı?

İmam Ahmed b. Hanbel... Abdullah b. Amr b. Âs'tan rivayet etti ki; Ra-sûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde teraziler kurulur. Adam getirilir, terazinin bir kefesine konulur. Kendisine (okunup) sayılan amelleri de diğer kefeye konulur. Terazi onu aşağıya indirir (amel kefesi hafif kaldığı için yukarıya kalkar) ve bu sebeple o adam cehenneme gönderilir. Arkasını dönüp cehenneme gitmekteyken Yüce Rahman'ın yanından biri, "Acele etmeyin onun tartılmamış bir hasenesi kaldı!" diye yüksek sesle bağırır. Üzerinde 'La ilahe illallah1 kelimesi yazılı bir etiket getirilip o adamla [375] birlikte kefeye konur; terazisi ağır gelir." Bu ifadelerde bir gariplik vardır ama büyük faydalar da vardır. Faydası, kişinin kendi ameliyle [376] birlikte tartılacak olmasıdır. Kıyamet Gününde Kelime-i Şehadetin Konulacağı Kefe, Günahların Konulacağı Kefe Karşısında Daha Ağır Basacaktır:

İbn Ebi'd-Dünyâ... Abdullah b. Amr'dan rivayet etti ki; Rasûlul-lah(s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde bir adam terazinin yanına getirilir. Onun hakkında -her biri göz alabildiğince büyük olan- doksan dokuz defter ortaya çıkarılır. O defterlerde onun günahları ve hatâları kayıtlıdır. Bunlar terazinin bir kefe-sine konulur. Sonra o adama ait bir kağıt ortaya çıkarılır. Parmak ucu büyüklüğünde olan o kağıdın üzerinde 'Eşhedü en lailahe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abduhu ve Rasûluh' yazılıdır. Bu kağıt da diğer kefeye konulur ve günahların bulunduğu kefeden daha ağır basar." Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... Abdurrahman b. Abdullah b. Sabit'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: Hz. Ebubekir vefat etmek üzere olup can çekişirken Hz. Ömer'e haber salıp şöyle dedi: "Kıyamet gününde tartısı ağır gelenlerin tartılarının ağır oluşunun sebebi, dünyadayken kendilerine ağır (ve zor)

geldiği halde hakka tabi olmalarıdır. Kefesine hak konulduğu zaman terazinin ağır gelmesi de haktır(zorunludur). Tartısı hafif gelenlerin tartılarının hafif oluşunun sebebi, dünyadayken kendilerine hafif (ve kolay) geldiği için batıla tabi olmalarıdır. Kefesine batıl konulduğu zaman terazinin hafif [377] gelmesi de haktır (zorunludur)." Güzel Ahlâk, Kıyamet Gününde Kulun Terazisine Konulacak En Ağır Şeydir:

İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Derda'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [378] 'Teraziye konulacak en ağır şey, güzel ahlâktır." Kıyamet gününde amellerin kendilerinin tartılacağına dair hadisler nakledilmiştir. Nitekim Sahih-i Müslim'de... Ebû Mâlik el-Eş'arî'den rivayet olundu ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Temizlik imânın yarısıdır. 'El-Hamdülillah' teraziyi doldurur. 'Sübhanallah ve'1-Hamdü lillahi' göklerle yerin arasını doldurur. Namaz, nurdur. Sadaka, kılavuzdur. Sabır, ışıktır. Kur'ân, senin lehine veya aleyhine bir delildir. İnsanların tümü yarın nefsini satışa çıkaracak; kimi azâd edecek, kimide [379] helak edecek kendini." "El-Hamdülillah, teraziyi doldurur" sözü, her ne kadar amel (yapılan iş), failin kendisi ile var olan bir araz ise de, Cenab-ı Allah'ın, kıyamet gününde onu bir süreçten geçirerek, arazdan nesneye dönüştüreceğini ve İbn Ebi'd-Dünyâ'nın rivayet ettiği hadiste de anlatıldığı gibi onu teraziye koyacağını göstermektedir. Ebû Hayseme... Ebû Derda'dan rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Teraziye [380] konulacak en ağır şey, güzel ahlâktır." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Derda'dan rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [381] "Terazide güzel ahlâk kadar ağır basan başka bir şey yoktur." İmam Ahmed "Ne güzel ne güzel! Şu beş şey kadar terazide ağır basan bir şey yoktur: Lailahe illallah, Allahü ekber, sübhanallah, elhamdülillah ve bir de salih evlat ki öldüğünde babası sabredip karşılığını sadece Allah'tan bekler." Bir başka hadiste de Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Şu beş şey ne güzeldir, ne güzel! Bunlara sağlamca inanarak Allah'ın huzuruna varan kimse, cennete girer: Allah'a ve ahiret gününe, [382] cennete, cehenneme, ölüm sonrası dirilişe ve hesaba inanmak." Bunu İmam Ahmed b. Hanbel, münferid olarak rivayet etmiştir. Başka bir hadiste de şöyle denilmiştir: "Bakara ve Âl-i İmrân sûreleri kıyamet gününde iki kuş [383] sürüsü (veya bulut) gibi gelir, sahiplerini savunurlar." Yani bu iki surenin dünyada okunmasıyla elde edilen sevap, kıyamet gününde bu şekilde gelip sahiplerini müdafaa ederler. Muhammed b. Abdullah... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu kıyamet gününde şişman ve iri yarı bir adam (hesap yerine) gelir ama, Allah katında o bir sivri sinek kanadı kadar ağır gelmez. İsterseniz şu âyeti okuyun: "Kıyamet günü biz onlara değer [384] vermeyeceğiz." İbn Ebi Hatim... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: " (Kıyamet gününde hesap yerine) çok yiyen, çok içen iri yarı bir adam getirilir. Bir habbeyle tartılır

ama, ağırlığı o bir habbe kadar dahi gelmez." Bezzar... Büreyde'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: Rasûlullah (s.a.v.)'in yanındaydık. O esnada Kureyş kabilesinden, elbisesi içinde salınarak gururlu bir şekilde bir adamın gelmekte olduğunu gördük. Üzerine doğru gelince, Peygamber (s.a.v.) bana dedi ki: Ey Ebû Büreyde! Bu, Cenab-ı Allah'ın, haklarında şöyle buyurduğu kimselerdendir: "Kıyamet günü biz onlara değer vermeyeceğz." (Kehf: 105) İmam Ahmed b. Hanbel... Zerr b. Hubeyş'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: Abdullah b. Mes'ud'un bacakları çok inceydi. Rüzgar onu sallamaya başladı. Millet onun bu haline gülünce Rasûlullah (s.a.v.) onlara dedi ki: — Niçin gülüyorsunuz? — Ey Allah'ın peygamberi, onun bacaklarının inceliğine gülüyoruz. — Canım kudret elinde bulunan zâta yemin ederim ki; o bacaklar terazide Uhud dağından daha [385] ağır gelecektir!" Buna benzer başka rivayetler de vardır. İmam Ahmed b. Hanbel'in... İbn Luhay'a kanalıyla yaptığı etiket hadisinde de anlatıldığı gibi kişi, terazide amel defteriyle birlikte tartılacaktır. Şu halde bu rivayet, kişinin kendisinin (veya organlarının) terazide tartılacağı yolunda söylenen sözlerin sahih olduğunu düşündürmektedir. Doğrusunu yüce Allah daha iyi bilir. İmam Ahmed b. Hanbel... Hasan'dan rivayet etti ki Hz. Aişe (r.a.) şöyle demiştir: — Ey Allah'ın Rasûlü! Kıyamet gününde ailenizi hatırlar mısınız? [386] — Üç yerde hayır: Kitap, terazi ve sırat." Kitaptan kasıt, ümmetlerinin gözü önünde hakkında şahitlik yapılsın diye insanın amel defterinin ortaya konulup açıldığı yer olabilir. Ya da amel defterindeki sayfaların uçuştuğu zamandır ki o zaman insanların kimi sağ eliyle, kimi de sol eliyle, kendi amel safhasını alır." Beyhakî... Hasan'dan rivayet etti ki; Hz. Aişe (r.a.) ağlamış, Rasûlullah (s.a.v.) ona sormuştu: — Neden ağlıyorsun ey Âişe? — Cehennemlikleri düşündüm. Kıyamet gününde acaba onlar ailelerini hatırlayacaklar mı? — Üç yerde kimse kimseyi hatırlamaz: Tartısının ağır mı yoksa hafif mi geleceği bilinsin diye kişi için terazi kurulduğu yerde kişinin, "Alın kitabımı okuyun" dediği ve defterinin sağ eline mi yoksa sol eline mi yahut arka tarafından mı verileceğini öğrenmesi için amel defterinin sayfalarının uçuştuğu yerde; sırat köprüsünün cehennem üzerine kurulduğu yerde kimse kimseyi hatırlamaz." Bu hadisi Hasan'dan rivayet eden Yunus demiş ki: Kuşkuluyum ama, bence Hasan şunları da söyledi: "Köprünün iki kenarında çengeller ve şişler vardır. Cenab-ı Allah, yaratıklarından dilediklerini orada tutar. İşte bu durumdaki kişi, kurtulup kurtulamayacağını anlamadan kimseyi hatırlamaz." Beyhakî... Hasan'dan rivayet eti ki; Hz. Âişe (r.a.) cehennemi hatırlayıp ağladı... Kişi; "Alın kitabımı okuyun" dediği; amel defterinin sağ eline mi, sol eline mi, yoksa arka tarafından mı verileceğini bilmeden defter dağıtım yerinde; cehennemin üzerine kurulduğunda sıratın yanında [387] kimseyi hatırlamaz." İmam Ahmed b. Hanbel... Kasım b. Muhammed'den rivayet etti ki; Âişe (r.a.) şöyle demiştir: — Ey Allah'ın Rasûlü! Seven, sevdiğini kıyamet gününde hatırlar mı? — Ey Âişe! Şu üç yerde hayır. Ağır ya da hafif geleceği belli oluncaya dek terazinin yanında, kişiye amel defteri sağ elinden veya sol elinden verilinceye dek bu defterlerin sahifelerinin uçuştuğu yerde ve sonra cehennemden bir boyunun (uzanıp) çıkarak üç zümrenin üzerine yumulduğu (onları

yakaladığı), onlara öfkelendiği zamanda (kimse kimseyi hatırlamaz) Cehennemden çıkan o boyun şöyle diyecektir: "Üç kişiyi yakalamakla görevlendirildim. Allah'la beraber başka bir tanrının varlığını iddia eden, hesap gününe inanmayan ve inatçı, zorba olan herkesi yakalamakla görevlendirildim." Böyle dedikten sonra bu üç zümredeki insanların üzerine yumulup onları yakalar ve cehennemin derinliklerine atar. Cehennemin kıldan ince, kılıçtan keskince bir köprüsü vardır. Üzerinde çengeller ve şişler vardır. Allah'ın dilediklerini yakalar bu köprü. Kimileri bu köprüden göz açıp kapayıncaya kadar kısa bir sürede geçer, kimileri şimşek, kimileri rüzgar gibi, kimileri de rahvan atlar ve binekler gibi geçerler. (Bunlar geçerlerken) melekler: "Ya Rab! Koru. Ya Rab! Koru." derler. Kimi darbe olmadan geçip kurtulur. Kimi ufak tefek yara berelerle geçip kurtulur. Kimi de dürülüp [388] yüz üstü ateşe atllir." Önceki sayfalarda geçen ve Harb b. Meymun, Nadr b. Enes'ten rivayet ettiği bir hadiste şöyle denmektedir: Enes (r.a.) sordu: — Ey Allah'ın Rasûlü! Benim için şefaat eder misin? — Evet, ederim. — (Mahşerde) seni nerelerde ariyayım? — İlk etapta beni sırat köprüsünün yanında ara. — Eğer seni orada bulamazsam? — O zaman beni kevser havuzunun yanında ara. — Eğer seni orada da bulamazsam? — O zaman beni terazinin yanında ara. Çünkü kıyamet gününde ben bu üç yerden şaşmam (mutlaka bu üç yerden birinde bulunurum)." [389] Bunu İmâm Ahmed b. Hanbel ve Tirmizî rivayet etmişlerdir. Hafız Ebubekir el-Beyhakî... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti k; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde âdemoğlu getirilip terazinin iki kefesi arasında durdurulur yanı başında görevli bir melekte durdurulur. Terazisi ağır gelirse, o melek herkese duyuracak kadar yüksek bir sesle; "falan adam artık hiç bedbaht olmayacak bir saadete ermiştir!.." diye ilân eder. Eğer terazisi hafif gelirse yine o melek, herkese duyuracak kadar yüksek bir sesle: "Falan adam artık hiç mutlu olmayacak bir bedbahtlığa düşmüştür!.." diye ilân eder." Beyhakî, rivayet ettikten sonra bunun [390] senedinin zayıf olduğunu Söylemiştir. Hafız Bezzar ile Hafız İbn Ebi'd-Dünyâ... Enes b. Mâlik'ten merfu olarak böyle bir rivayette bulunmuşlardır. Abdullah b. Mübarek... Ubeydullah b. Ebi'l-Garrar'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Terazinin yanında bir melek vardır. Kul (un kendisiyle birlikte ameli de) tartıldığında o melek şöyle der: "Dikkat edin! Falan oğlu falanın terazisi ağır geldi. Artık hiç bedbaht olmayacak bir saadete ermiştir. (Terazisi hafif gelen için de şöyle der:) Dikkat edin! Falan oğlu falanın terazisi hafif geldi. O artık hiç mutlu olmayacak bir bedbahtlığa düşmüştür!.." İbn Ebi'd-Dünyâ... Bilâl el-Abesî'den rivayet etti ki; Huzeyfe şöyle demiştir: "Kıyamet gününde terazinin sahibi Cebrail'dir. Hesaplardan aktarma yapılır. O gün altın ve gümüş yoktur. Zâlimin sevapları (haseneleri) alınır. Eğer sevapları yoksa, mazlumun günahlarını alıp zalimin hesabına geçirir." İbn Ebi'd-Dünyâ... Abdullah b. Salih el-İclî'den rivayet etti ki; Ebü'l-Ah-ves şöyle demiştir: "Kureyşliler Selman-ı Farisî'nin yanında (nesepleriyle) övündüler. Selman onlara dedi ki: "Ben pis bir su damlacığından yaratıldım. Bundan sonra kokuşmuş bir leşe dönüşeceğim. Sonra (kıyamet gününde) terazi getirilecek. Eğer (iyi) amellerin ağır gelirse, ben üstünüm. Ama hafif gelirse, ben alçağım!"

Ebü'l-Ahves dedi ki: "Kişinin neden kurtulduğunu biliyor musun? Kulun terazisi ağır gelince, evvelkilerin ve sondakilerin bulunduğu bir toplantı yerinde şöyle bir duyuru yapılır: "Dikkat edin! Falan oğlu falan öyle bir saadete erişti ki, artık ebediyyen bedhbaht olmayacaktır." Kulun terazisi hafif gelince de şöyle bir duyuru yapılır: "Dikkat edin! Falan oğlu falan öyle bir bedbahtlığa düştü ki, artık ebediyyen saadete erişemeyecektir." [391] Beyhakî... Hz. Ömer'den rivayet etti ki; Cebrail, Rasülullah (s.a.v.)'e şöyle bir soru sormuş: —- Ya Muhammed! İmân nedir? — İmân; Allah'a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerin, hayrı ve şerriyle kadere inanmandır. Eğer bunu yaparsan sen müminsin. — Evet (ya da) doğru söyledin." Şu'be... Ebü'l-Ahves'ten rivayet etti ki; Abdullah b. Mes'ud şöyle demiştir: "Terazinin yanında insanlar birbirleriyle mücadele eder ve izdiham meydana getirirler." İbn Ebi'd-Dünyâ... Ebû Osman el-Medenî'den rivayet etti ki; Selmân-ı Farisî şöyle demiştir: "Terazi kurulacaktır. Onun iki kefesi vardır. Gökler, yer ve ikinisinde mevcud olan herşey bütünüyle bu kefelerden birine konulacak olsa, sığar. Melekler derler ki: — Ey Rabbimiz! Bununla kim tartılacak? — Dilediğim kullarım tartılacak. — Ey Rabbimiz! Doğrusu biz sana hakkıyla ibadet edebilmiş değiliz." îbn Ebi'd-Dünyâ... "Kıyamet günü doğru teraziler kurarız" (Enbiyâ, 22/47) mealindeki ayetle ilgili olarak Hammâd b. İbrahim'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: Bir adamın ameli getirilip terazisinin kefesine konulur. Çokluk bakımından bulut gibi birşey getirilip diğer kefeye konulur. Bu şeyin konulduğu kefe ağır basar. Kendisine, "Bunun ne olduğunu biliyor musun? Bu, öğrenmiş, başkalarına da öğretmiş olduğun ve onların da bunu öğrenip senden sonra gereğince amel etmiş oldukları ilmindir" denilir. İbn Ebi'd-Dünyâ... Saîd b. Cübeyr'den rivayet etti ki; Abdullah b. Mes'ud şöyle demiştir: "Kıyamet gününde insanlar hesaba çekilirler. İyilikleri kötülüklerinden bir fazla olan, cennete girer. Kötülükleri iyiliklerinden bir fazla olan, cehenneme girer." Böyle dedikten sonra şu âyeti okudu: "Tartıları ağır gelenler, işte onlar, kurtuluşa ermiş olanlardır. Tartıları hafif gelenler, işte onlar, kendileren yazık edendir, cehennemde temellidirler." Bu ayeti okuduktan sonra Abdullah b. Mes'ud, sözüne şöyle devam etti: "Terazinin kefesi (o kadar hassastır ki;) bir hardal tanesi eksik olsa hafif gelir; bir hardal tanesi fazla olsa ağır gelir." İbn Ebi'd-Dünyâ... Sa'd b. Enes'ten rivayet etti ki; Hasen şöyle demiştir: Kıyamet gününde Cenab-ı Allah, Âdem'e üç mazeret beyan edip şöyle diyecektir: "Ey Âdem! Eğer ben yalancılara lanet etmeseydim, yalandan ve minden gazapiam as aydım, bu gün kendileri için hazırlamış olduğum şiddetli azaptan senin zürriyetini kurtarıp onlara merhamet ederdim. Ama peygamberlerimi yalanlayıp emrime isyan edenlerin tümüyle cehennemi dolduracağına söz vermişim. Ey Âdem! Ezeli ilmimde, kendilerini dünyaya geri gönderdiğim takdirde eskisine nispetle daha çok kötülük yapacaklarını bildiklerim dışında senin zürriyet-nden hiç kimseyi ateş ile azaplandırmayacağımı ve hiç kimseyi cehenneme sokmayacağımı bil. Ey Âdem! Bu gün sen benimle zürriyetin arasında adil şahid olarak dur. Teraznin yanında dur. Sana sunulacak olan amellerine bak. İyiliği kötülüğünden zerer kadar fazla olana cennet vardır. Öyleki o, benim zâlim olanlardan başkasına azâb etmeyeceğmi anlasın."

İbn Ebi'd-Dünyâ... Ebû Ümame'den rivayet etti ki; Rasülullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet günü olfiuğunda bir gurup insan ayağa kalkar... Bunlar ufku doldururlar. Işıkları güneş ışığı gibidir. Onlara: "Ümmi peygambere gidin" denilir. Bu iş için bütün peygamberler araştırılır. Onlara: "Muhammed ve ümmetine gidin" denilir. Sonra başka bir gurup insan ayağa kalkar. Bunlar da ufku doldururlar. Işıkları, karanlık gecedeki dolunay ışığı gibidir. Onlara da: "Ümmî peyambere gidin" denilir. Bu iş için bütün peygamberler araştırılır. (En sonunda) onlara: "Muhammed ve ümmetine gidin" denilir. Sonra utlu ve yüce Rab gelir ve şöyle buyurur: "Ey Muhammed! Bu (şeref) benden sana bir bağıştır, benden sana bir bağıştır." Bundan sonra terazi kurulur ve hesap görmeye [392] başlanır." Fasıl Âlimlerin Kıyamet Gününde Kurulacak OlanTeraziyle İlgili Açıklamaları:

Kurtubî, bazı âlimlerden nakilde bulunarak terazinin iki kefesi bulundu-ınu, göklerle yer bu kefelerden birine konsa yine de sığabileceğini, iyilikler kefesinin nûr, kötülükler kefesininse karanlık olduğunu, terazinin arşın zarsısına kurulacağını, sağ yanında cennetin bulunacağını, nur kefesinin de o tarafta olacağını, sol tarafın da cehennemin bulunduğunu, zulümat (karanlıklar) kefesinin de o tarafta olacağını söylemiştir. Yine Kurtubî, Mutezilîlerin teraziyi inkâr ederek, "Ameller, cürümleri olmayan arazlardır. Nasıl teraziye konulup tartılırlar?" dediklerini, oysa ibn Abbas'ın; "Cenab-ı Allah, arazları cisimlere dönüştürüp tartacaktır" dediğini nakl etmiş ve şöyle demiştir: "Doğrusu şu ki; amel defterleri tartılacaktır." Ben derim ki: Hem birinci görüşü, hem ikinci görüşü, hem amel sahibi insanın kendisinin de tartılacağını teyid edici rivayetler, önceki sayfalarda geçmiştir. , Kurtubî dedi ki: Mücahid, Dahhâk ve A'meş rivayet ettiler ki; burada sözü edilen terazi, adalet ve yargıdır. Tartı ve teraziden söz edilmesi, örnekleme türündendir. "Şu söz, şunun tartışıncadır" örneğinde olduğu gibi. Belki de bunlar, şu âyeti tefsir ederken böyle demişlerdir: "O, göğü yükseltmiştir; tartıyı koymuştur. Artık tartı da tecavüz etmeyin. Tartmayı doğru yapın; tartıyı eksik tutmayın." (Rahman, 55/7-9) "Tartıyı koymuştur" cümlesindeki tartıdan kasıt, adalettir. Cenab-ı Allah, kendi aralarında doğruluk ve adaletle muamele yapmalarını kullarına emretmiştir. Değer tartma anlamında söylenen teraziye gelince, gördüğüm kadarıyla bu konuda mütevatiren hadisler nakledilmiştir ki, Kur'ân'in zahirinden de bu anlaşılıyor. "Tartısı ağır gelen... Tartısı hafif gelen..." Bu da ancak maddi şeyler için [393] [394] söz konusudur. Terazi, Kıyamet Gününde Herkes İçin Söz Konusu Değildir:

Kurtubî dedi ki; Terazi mutlaka kurulacaktır; gerçektir ama, herkes için kullanılacak değildir. Bunu da şu ayet-i kerime gösteriyor: "Suçlular simalarından tanınırlar da, alın saçlarından ve ayaklarından yakalanırlar." (Rahman,

55/41) Peygamber (s.a.v.) de bu hususta Rabbinin kendisine şöyle buyuracağını haber vermiştir; "Ey Muhammed! Ümmetinden üzerinde hesap bulunmayanları sağ kapıdan (cennete) koy. Onlar [395] diğer hususlarda başkalarına ortaktırlar." Ben derim ki: Yetmişbin kişinin, kendilerine hesap sorulmaksızın cennete gireceklerine dair hadisler mütevatiren rivayet edilmişlerdir. Bu da onların amellerinin tartılmamasmı gerektiriyor. Bu hususta şüphe ve tereddüt vardır. Doğrusunu Allah bilir. Her ne kadar ağır gelse de Saîd insanların amelleri, şahitler önünde şerefleri ortaya konup ispatlansın diye bazen terazide tartılacaktır. Kâfirlere gelince, onlarında bütün insanların gözleri önünde şakilik (bedbahtlık) ve rüsvaylıkları açığa çıksın diye amelleri terazide ba-zan tartılacaktır. Mesudların amelleri, onların kurtuluş ve saadete erdiklerini göstermek için de tartılacaktır. KâfirlerinJkiyse -kendilerine yarar sağlayacak sevapları olmasa bilerezil ve bedbaht oldukları anlaşılsın diye tartılacaktır. Bir hadis-i şerifte şöyle buyurulmuştur: "Doğrusu Cenab-ı Allah hiç kimseye, bir hasenesini (iyiliğini) dahi yok sayarak haksızlık etmez. Kâfirin iyiliklerine gelince Cenab-ı Allah bunların karşılıklarını dünyadayken ona yedirir ki, ahirette huzuruna vardığında o kâfirin mükâfat görmesine vesile olacak iyiliği kalmasın." Tezkire adlı kitabında Kurtubî kâfirlerin akrabayı ziyaret etmek, onlara yardımda bulunmak, sadaka vermek gibi iyiliklerinin ahirette karşılığını gö-receğ ve azabının bu nedenle hafifletileceği görüşünü benimsemiş ve buna delil olarakta Hz. Peygamberin, Ebû Talib'in cehennemin kenarında ve ateşin sığ bir yerinde. -Ama yine de bu derecedeki hafif bir ateş, Ebû Talib'in dimağını kaynatacaktırazâb göreceğini bildirmiş olmasını ileri sürmektedir. Bu, tartışma götürür bir görüştür. Belki de bu, Ebû Talib'e özgü bir durumdur. Kendisine yapmış olduğu yardımlardan ötürü Hz. Peygamber onu şiddetli azâbdan kurtarmış olabilir. Kurtubî buna delil olarak şu âyeti göstermiştir: "Kıyamet günü doğru teraziler kurarız. Hiç bir kimse hiç bir haksızlığa uğratılmaz. Hardal tanesi kadar olsa bile yapılanı ortaya koyarız. Hesâb gören olarak biz yeteriz." (Enbiyâ, 21/47) Ben derim ki: Bu ayet genel bir anlam ifade etmektedir. Kâfirler bunun kapsamı dışına çıkarılmaktadır. Zira Hz. Peyambere; Abdullah b. Cüd'an'm misafir ağırladığını, akrabalık bağlarını gözettiğini, köle azâd ettiğini anlattıklarında, bu iyiliklerinin ona yararı olup olmayacağını da sormuşlar, Hz. Peygamber'de bunu soranlara şu cevabı vermişti: "Hayır. Çünkü o, zaman içinde bir gün dahi lâilâhe illallah dememiştir!" Bu bağlamda yüce Allah da şöyle buyurmuştur: "Yaptıkları her işi ele alır, onu toz-duman ederiz." "Fakat oraya geldğjinde hiç bir şey bulamaz." (Furkan, 25/23) "Orada Allah'ı bulur ve o da hesabını görür. Allah, hesabı çabuk görendir." (Nûr, 24/39) "Rablerini inkâr edenlerin işleri, fırtınalı bir günde, rüzgârın şiddetle savurduğu küle benzer." (İbrahim, 14/18) "İnkâr edenlerin işleri, engin çöllerdeki gibidir. Susayan kimse onu su zanneder. Fakat oraya [396] geldiğinde hiç bir şey bulamaz. Orada Allah'ı bulur ve o da hesabını görür. Allah, hesabı çabuk [397] görendir." Fasıl:

Kurtubî ve diğerleri dediler ki: Bir kimsenin iyilikleri kötülüklerinden -buğday kümesindeki

siyah taneciklerden birinin ağırlığınca dahi- fazla olsa, o kimse cennete girer. Yine aynı miktarda bir kimsenin kötülükleri iyiliklerinden fazla olsa, o kimse cehenneme girer, Meğer ki Allah affede. Bir kimsenin iyilikleri ilek kötülükleri birbirine eşit olursa, o kimse A'râftakiler araşma katılır. İbn [398] Mes'ud (r.a.)'den de böyle bir rivayet nakledilmiştir. Ben derim ki: Buna şu âyet-i kerime de delildir: "Allah şüphesiz zerre kadar haksızlık yapmaz. Zerre kadar iyilik olsa onu kat kat artırır ve yapana kendi katından büyük ecir verir." (Nisa, 4/40) Ama şunu anlayamıyorum: Bir kimsenin iyilikleri, kötülüklerinden bir veya bir kaçtane fazla olursa o kimse bütün iyilikleriyle birlikte m yoksa o kötülüklerinin sayısınca iyilikleri yok edilmiş olarakmı, yahut iyilikleri eksil-meksizin kötülükleri düşürülmüş olarak mı Cennete girip cennetin [399] merdivenlerine basarak yüksek derecelere çıkacaktır? Kulların Allah'a Arz Edilmeleri, Amel Sayfalarının Uçuşması, Yüce Rabbin Kullarını Hesaba Çekmesi:

Yüce Rab buyurdu ki: "Bir gün dağlan yürütünüz de yeri dümdüz görürsün. Hiç birini bırakmaksızın diriltip bir araya toplarız. Dizi dizi Rabbine sunulduklarında onlara: "And olsunki, sizi ilk defa yarattığımız gibi bize geldiniz. Sizi bir toplamak için söz vermediğimizi iddia etmiştiniz değl mi?" denir. Amel defteri ortaya konunca, suçluların, onda yazılı olanlardan korktuklarını görürsün. "Vah bize, eyvah bize! Bu defter nasıl olmuş da küçük büyük bir şey bırakmadan hepsini saymış!" derler. İşediklerini hazır bulurlar. Rabbin kimseye haksızlık etmez." (Kehf, 18/47-49) "Ey Muhammed! De ki: "Şüphesiz öncekiler de, sonrakiler de belli bir günün belirli bir vaktinde toplanacaklardır." (Vakıa, 56/49-50) "Yeryüzü Rabbinin nuruyla aydınlanır, kitâb açılır, peygamberler ve şâ-hidler getirilir ve onlara haksızlık yapılmadan, aralarında adaletle hüküm verilir. Her kişiye, işlediği ödenir. Esasen Allah onların yaptıklarım en iyi bilendir." (Zümer, 39/69-70) "Onlara: "Andolsun ki, sizi ilk defa yarattığımız gibi -size verdiklerimizi ardınızda bırakarakbize birer birer geldiniz. İçinizde Allah'ın ortakları olduğunu sandığınız şefaatçılarınızı beraber görmüyoruz. Andolsun ki ara-mzdak bağlar kopmuş, ortak sandıklarınız sizden ayrılmışlardır" denecek." (En'âm, 6/94) "Onların hepsini bir gün toplarız. Sonra puta tapanlara, "Siz ve putlarınız yerlerinize!" deyip onları birbirlerinden ayırırız. Putları ise: "Bize tapmıyordunuz ki; Allah, sizinle bizim aramızda şâhid olarak yeter. Sizin tapınmanızdan bizim haberimiz yoktu." derler. İşte orada herkes dünyada yapmış olduğuyla imtihan verir ve gerçek Mevlâlan olan Alllah'a döndürülür. Uydurdukları putlar da ortadan kaybolmuştur." (En'am, 6/22-24) "Allah hepsini toplayacağı gün, "Ey Cin topluluğu! İnsanların çoğunu yoldan çıkardınız." der. İnsanlardan onlara uymuş olanlar, "Rabbimiz! Bir kısmımız bir kısmımızdan faydalandık ve bize tayin ettğin sürenin sonuna ulaş tık "derler. "Cehennem, Allah'ın dilemesine bağlı olarak, temelli kalacağınız durağımzdır" der. Doğrusu rabbin hakimdr, bilendir. Zâlimlerin bir kısmını, kazandıklarından ötürü diğer bir kısmına böylece musallat ederiz. "Ey cin ve insan topluluğu! Size âyetlerimi anlatan, bu günle karşılaşmanızdan size uyaran peygamberler gelmedi mi?" "Kendi hakkımızda şahidiz" derler. Dünya hayatı onları aldattı da inkarcı olduklarına, kendi aleyhlerinde şâhid-lik ettiler. Bu, haberleri yokken kasabalar halkını Allah'ın haksız yere yok et-meyeceğnden

dolayıdır. İşlediklerne karşılık her birinin dereceleri vardır. Rabbin, onların işlediklerinden habersiz değildir." (En'am, 6/128-132) Bu konuda ki ayetler cidden çoktur. İlerideki kısımlarında hepsinde bununla ilgili Kur'ân ayetleri sunulacaktır. Önceki bölümlerden birinde de nakledildiği gibi Sahih-i Buharî'de... İbn Abbas'tan rivayet olundu ki; Rasûlul-lah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Şüphesiz sizler, yalınayak, çıplak ve sünnet-siz olarak Allah'ın huzuruna varacaksınız. "Yaratmaya ilk başladığımız gibi onu tekrar var [400] edeceğiz"." Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... Ebû Mûsâ el-Eş'arî'den rivayet etti ki; Ra-sûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "İnsanlar (kıyamet gününde Allah'a) üç kez sunulurlar. Birincisinde ve ikincisinde tartışma ve mazeretler vardır. İkincisinde sayfalar uçuşur. Kiminin amel defteri sağ eline verilir. Öyleleri kolay bir hesaba çekilir ve cennete girer. Kiminin de amel defteri sol eline verilir ve o da [401] cehenneme girer." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Musa el-Eş'ari'den rivayet etti ki; Rasû-lullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde insanlar (Allah'a) üç kez surulurlar. Bu sunuşların ikisinde tartışma ve mazeretler vardır. Üçüncü-sündeyse amel sayfalan ellere uçar. Kimi bunları sağ eliyle, kimi de sol [402] eliyle alır." Abdullah b. Mübarek bu konuda şöyle bir şiir yazmıştır: "Sayfalar açılıp ellere uçtular. Onlarda sırlar var; gözler farkeder o sırları. Gaflete nasıl dalarsın? Oysa yakında gerçekleşecektir haberler. Ama neler olup bittiğini bilmiyorsun! Cennete mi gideceksin? Orada kesintisiz nur vardır. Yoksa cehennemem gideceksin? O hiçkimseyi bırakmaz içindekileri kaldırıp indirir. Onlar oradan çıkacaklarını umduklarında, Kafalarına demir tokmaklar vurulur Uzun süre ağlarlar ama yakarışlarına acınmaz. Orada fayda veren bir sabırsızlanma, sızlanma ve de merhamete yer yoktur asla. İlim, ölmeden önce sahibine fayda vermeli Ama onlar dünyaya geri gönderilmediler." Yüce Allah, kutsal kitabında şöyle buyuruyor: "Ey insanoğlu! Sen Rabbine kavuşuncaya kadar çalışıp çabalarsın. Sonunda O'na kavuşacaksın. Amel defteri kendisine sağından verilen kimse, kolay geçireceği bir hesaba çekilir ve arkadaşlarının yanına sevinçle döner. Ama amel defteri kendisine arkasından verilen kimse: "Mahvoldum" diye bağırır ve çılgın alevli cehenneme girer. Çünkü o, dünyada, adamlarının yanında iken zevk içindeydi. [403] Zira o, bir daha dirilip dönmiyeceğini sanmıştı. Bilin ki, Rabbi onu şüphesiz görmekteydi." [404] Hesaba Çekilen Mahvolur:

Sahih-i Buharî'de Hz. Aişe'den rivayet olunduğuna göre Rasûlul-lah(s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde bir kimse hesaba çekilmeye görsün, o mutlaka muh-volur!" Hz. Aişe diyor ki:

Ben dedim ki: Ey Allah'ın Rasûlü! Yüce Allah Şöyle buyurmamış mı: "Amel defteri kendisine sağından verilen kimse, kolay geçireceği bir hesaba çekilir." (İnşikâk: 7-8) Hz. Aişe'nin bu sorusuna Rasûlullah (s.a.v.) şu cevabı vermişti: "Bu, Allah'a yapılan arzdır. [405] Kıyamet gününde hesaba sıkıca çekilen kimse mutlaka azaba Uğrar." Yani yüce Allah kullarını hesaba sıkıca çekince onlara azâb eder. O, kullarına zulmetmez. Ama o affedip bağışlar; dünyada ve ahirette onların kusurlarını örter. Nitekim İbn Ömer'in rivayet ettiği hadiste şöyle denmektedir: "Kıyamet gününde Cenab-ı Allah kulu yanına yaklaştırır. Öyleki rahmetinin örtüsünü onun üzerine örter. Sonra ona, günahlarını ikrar ettirir. Kul, mahvolacağını zannedince yüce Allah ona şöyle buyurur: "Ben bu günahlarım dünyada örtmüştüm. Bu gün de senin [406] için affediyorum." Fasıl:

Yüce Allah buyurdu ki; "Siz üç sınıf olursunuz. İyi işler işlediklerini belirtmek için, amel defterleri sağdan verilenler; ne mutlu o sağcılara! Kötülük işlediklerini belitmek üzere, amel defterleri soldan verilenler; ne yazık o solculara! İyilik işlemekte önde olanlar, karşılıklarını almakta da önce olanlardır. Naim cennetlerinde Allah'a en çok yaklaştırılmış olanlar işte bunlardır." (Vakıa, 56/7-12) Ve daha başka âyetler... Kulların davalarına bakmak ve haklarında hüküm vermek için adalet kürsüsü kurulduğunda kâfirler müminlerden ayrılarak soltarafa çekilirler. Müminlerse arşın sağ tarafında kalırlar. Bazı müminler de arşın karşısında dururlar. Yüce Allah buyurdu ki: "Ey suçlular! Bu gün müminlerden ayrılın." (Yasin, 36/59) "...Sonra putatapanlara: Siz ve putlarınız yerlerinize, deyip onları birbirinden ayiririZ." (Yûnus, 10/ 27) "Her ümmeti diz üstü çökmüş olarak görürsün. Her ümmet, kitabına çağrılır. Onlara denir ki: "Bugün, size, işlediğinizin karşılığı verilecektir."(Câsiye, 45/28) "Amel deferi ortaya konunca suçluların, onda yazılı olanlardan korktuklarını görürsün. "Vah bize, eyvah bize! Bu defter nasıl olmuş da küçük büyük bir şey bırakmadan hepsini saymış!" derler. İşlediklerini hazır bulurlar. Rabbin kimseye haksızlık etmez." (Kehf, 18/49) Yaratıklar âlemlerin rabbinin huzurunda dururlar. Ter, onların çoğunu kaplamış; Onların ağızlarına ve kulaklarına kadar yükselmiştir. Herkes ameline göre tere batacaktır. Nitekim bu, önceki kısımlarda geçen hadislerde anlatılmıştı. Boyun eğip susacaklar, yüce Allah'ın izni olmadan kimse konuşmayacaktır. O günde ancak Rasûller konuşacaktır. Peygamberler, ümmetlerinin çevresinde duracaklardır. Amel defterleri, öncekilerin ve sonrakilerin işledikleri amelleri kapsacaktır. Ortaya konulan bu defterler de sayılmayan kayda geçmeyen büyük-küçük hiçbir amel yoktur. Yaratıkların işledikleri ameller, kirâmen kâtibin meleklerince bu defterlere yazılmıştır. Öncekilerde sonrakilerde, bütün ameller kayda geçirilmiştir. Yüce Allah bu hususa Kur'ân-ı Kerim'de şöyle değiniyor: "O gün, insanoğluna önde ve sonda yaptığı ne varsa bildirilir." (Kıyamet, 75/13) "Her insanın boynuna işlediklerini dolarız ve kıyamet günü açılmış bulacağı kitâb'ı önüne çıkarırız. "Kitabını oku. Bugün, hesap görücü olarak sen Kendine yetersin." (îsrâ, 17/13-14) Hasan-ı Basrî dedi ki: "Ey âdemoğlu! Seni kendi şahsın için hesap görücü kılan zât, sana insaf edip açmıştır. Çünkü o zaman hayır ve şer amellerini tartmak için terazi kurulmştur. Sırat köprüsü cehennemin üzerine çekilmiştir. Melekler insanların ve cinlerin etrafını çevrelemişlerdir. Cehennem ortaya konulmuş, nimetler diyarı da yaklaştırılmıştır. Kulları arasında hüküm vermek için yüce Rab

tecelli etmiş, görünmüştür. Yeryüzü, Rabbinin nuruyla aydınlanmış, amel defterleri okunmuştur. Melekler, insanların işledikleri fiillere, yeryüzü de üzerinde yapılan işlere şahtlik ederler. Kullardan itirafta bulunanlar olursa ne âla. Aksi takdirde ağızları mühürlenir; bu defa organları, o ameli, geceleyin mi, gündüzleyin mi, hangi vakitte işlemiş olduğunu söyleyerek tanıklıkta bulunurlar. Yüce Allah bunu ş^öyle bildiriyor: "Sonunda oraya varınca, kulakları, gözleri ve derileri, yaptıkları hakkında onların aleyhinde şâhidlik ederler. Derilerine: "Aleyhimize niçin şâhidlik ettiniz?" derler. "Bizi, her şeyi konuşturan Allah konuşturdu. Sizi önce yaratan O'dur ve O'na döndürülüyorsunuz" cevabını verirler. Siz, gözleriniz, kulaklarınız ve derilerinizin aleyhinize şâhidlik edeceğinden korkarak kötü iş işlemekten çekinmiyordunuz. Hayır; Allah'ın, yaptıklarınızın çoğunu bilmediğini sanıyordunuz. İşte Rabbinizi böyle sanmanız, sizi mahvetti de hüsrana uğrayanlardan oldunuz. İster sabretsinler ister etmesinler, onların durağı ateştir. Hoş tutulmalarını isteseler de artık hoş tutulmazlar." (Fussilet, 41/20-24) "Kendi dilleri, elleri ve ayaklan, yapmış olduklarına şâhidlik ettikleri gün onlar büyük azaba uğrayacaklardır, O gün, Allah onlara kesinleşmiş cezalarım verecektir. Allah'ın apaçık hak olduğunu bileceklerdr." (Nûr, 24/24-25) "İşte o gün ağızlarını mühürleriz. Bizimle elleri konuşur. Ayakları da yaptıklarına şâhidlik eder. Dilesek, gözlerini kör ederdik de yol bulmaya çalışırlardı. Nasıl görebilirlerdi? Dilesek, onları oldukları yerde dondururduk da, ne ileri gidebilirler ve ne de geri dönebilirlerdi." (Yasin, 36/65-67) "İnsanlar, diri ve her an yaratıklarını gözetip duran Allah'a boyun eğmiştir. Yükü zulüm olan kimse ise hüsrana uğramıştır. İnanmış olarak yararlı iş işleyen kimse, haksızlıktan ve hakkının yeneceğinden korkmaz." (Tâ-Hâ, 20/111-112) Yani haseneler (iyilikleri)nden hiç bir şey eksiltilmez. Ayette "Hakkının yenmesinden" sözüyle bu kastedilmiştir. Başkasının kötülükleri onun amel defterine geçirilmez. Ayette "Haksızlıktan" [407] sözüyle de bu kastedilmiştir. Fasıl:

Kıyamet gününde Cenab-ı Allah, Sakaleyn dediğimiz insanlarla cinlerden önce hayvanlar arasındaki davalara bakacak ve onlar hakkında hüküm verecektir. Kıyamet gününde bütün hayvanların haşredileceğinin delili şâyet-i kerîmedir: "Yerde yürüyen hayvanlar ve kanatlarıyla uçan kuşlar da ancak sizin gibi birer toplulukturlar. Kitâbda biz hiç bir şeyi eksik bırakmadık. Onlar sonra rablerine toplanacaklardır." (En'âm, 6/38) "Yabanî hayvanlar bir araya toplatıldiğı zaman..." (Tekvir, 81/5) Abdullah b. İmam Ahmed b. Hanbel... Osman b. Affan (r.a.)'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmştur: "Kıyamet gününde boynuzsuz hayvan, boynuzludan hakkını mutlaka alacaktır." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den, rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde haklan sahiplerine ödeye-ceksniz. Öyleki boynuzsuz koyun, kendisine toslamış [408] olan boynuzludan hakkını (misilleme yaparak) alacaktır." Bunun senedi, Müslim'in şartına uygundur. Başkaları bunun tahricini yapmamışlardır. İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Yaratıklar (kıyamet gününde kısas yoluyla) birbirlerinden haklarını alırlar. Öyleki; boynuzsuz [409] hayvan boynuzludan, karınca da karıncadan hakkını alacaktır."

Bunu İmam Ahmed b. Hanbel münferid olarak rivayet etmiştir. Abdullah b. Ahmed... Hüzeyl b. Şurahbü'den rivayet etti ki; Ebû Zerr (r.a.) şöyle demiştir: Rasûlullah (s.a.v.) oturmaktaydı. Yakınında iki koyun yem yemekteydiler. Koyunlardan biri, diğerine boynuzuyla vurup onu yemin üzerinden uzaklaştırdı. Rasûlullah (s.a.v.) bu duruma güldü. "Ey Allah'ın Rasûlü! Niçin güldünüz?" diye sordular. Buyurdu ki: "Ben buna şaştım canım kudret elinde bulunan zâta yemin ederim ki; (darbeyi [410] yiyen) bu koyun için kıyamet gününde diğerine misilleme yapılacaktır!" İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Zerr'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: Rasûlullah (s.a.v.) birbirlerini boynuzlayan iki koyun gördü ve şöyle dedi: — Ey Ebû Zerr! Bunların neden ötürü boynuzlaştıklarmı biliyor musun? — Hayır ey Allah'ın Rasûlü. — Ama Allah biliyor ve kıyamet gününde aralarındaki mesele hakkında hüküm verecektir." [411] Bunun senedi sağlam ve hasendir. Kurtubî... Hüzeyl'den rivayet etti ki; Ebû Zerr şöyle demiştir: Rasûlullah (s.a.v.), birbirlerini boynuzlamakta olan iki koyunun yanından geçerken şöyle buyurdu: "Kıyamet gününde Cenab-ı Allah, [412] şu boynuzsuzun lehine, boynuzlunun aleyhine hüküm verecektir." Kurtubî... Ebû Salim el-Has s anî'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: Sabit b. Zarif, Ebû Zerr'in yanına girmek için (kapıda durup) izin istedi. (Kapıda beklemekteyken) onun sesini yükselterek şöyle dediğini işitti: "Ama vallahi eğer davalaşma günü (hesap günü) olmasaydı seni perişan [413] ederdim!" Sabit diyor ki: Ben içeri girdim ve Ebû Zerr'e: "Sana ne olmuş? Onu niçin vuracaksın?" diye sordum. Ebû Zerr şu cevabı verdi: "Canım (ya da Muhanımed'in canı) kudret elinde bulunan zât'a yemin ederim ki; koyun, arkadaşını niçin boynuz] amış diye sorgulanacaktır. Sapıp adamın parmağına değen taş ta sorgulanacaktır." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Zür'a b. Amr b. Cerir'den rivayet etti ki; Ebû Hüreyre şöyle demiştir: Rasûlullah (s.a.v.) aramızdaydı. Kalkıp bize, ganimet malında hıyanetten bahsetti, bunun çok büyük bir günah olduğunu bildirdi. Sonra şöyle buyurdu: "Kıyamet gününde hiç biriniz (ganimet malından aşırmış olduğu) bağırmakta olan bir deve, boynundayken karşıma çıkmasın ve "Ey Allah'ın Rasûlü bana meded eyle!" demesin. Çünkü ben ona: "Allah'a karşı senin için bir şey yapamam. Ben daha önce sana gerekli tebligatı yapmıştım." derim. Kıyamet gününde hiç biriniz (ganimet malından aşırmış olduğu) melemekte olan bir koyun, boynundayken karşıma çıkmasın ve "Ey Allah'ın Rasûlü! Bana meded eyle!" demesin. Çünkü ben ona: "Allah'a karşı senin için bir şey yapamam. Ben .daha önce sana gerekli tebligatı yapmıştım." derim. Kıyamet gününde hiç biriniz (ganimet malından aşırmış olduğu) kişnemekte olan bir at, boynundayken karşıma çıkmasın ve: "Ey Allah'ın Rasûlü! Bana meded eyle!" demesin. Çünkü ben ona: "Allah'a karşı senin için bir şey yapamam. Ben daha önce sana gerekli tebligatı yapmıştım." derim. Kıyamet gününde hiç biriniz ganimetleri arasından aşırdığı ama o gün bağırmakta olan bir adam boynundayken karşıma çıkmasın ve: "Ey Allah'ın Rasûlü! Bana meded eyle!" demesin. Çünkü ben ona: "Allah'a karşı senin için bir şey yapamam. Ben daha önce sana gerkli tebligatı yapmıştım" derim. Kıyamet gününde hiçbiriniz (ganimet malından aşırmış olduğu) altın veya gümüş, boynundayken karşıma çıkmasın ve: "Ey Allah'ın Rasûlü! Bana meded eyle!" demesin. Çünkü ben ona: "Allah'a karşı [414] senin için bir şey yapamam. Ben daha önce sana gerekli tebligatı yapmıştım" derim."

Önceki sayfalarda geçen ve Ebû Hüreyre tarafından rivayet edilen bir hadiste de şöyle Duyurulmuştur: "Devesi olupta zekâtını ödemeyen kimseyi kıyamet gününde o devesi onu boynuzlayarak düz bir yere götürür, tabanla-rıyla onun vücuduna basar (pataklar), arkadaki develer üzerinden geçtikten sonra yne öndekiler gelip onu pataklarlar." (Müslim, 1/684) Bu hadisteki ifadeler, ayrıca koyun ve sığırlar içinde de kullanılmıştı. Ayetlerle birlikte bu hadisler, bütün hayvanların kıyamet gününde haşre-dileceklerini ispatlamaktadırlar. Sûr hadisinde de şöyle denmişti: Sakaleyn yani nsanlar cinler hariç, Cenab-ı Allah, yaratıkları; yabanî hayvanlarla diğer hayvanlar hakkında hüküm verir. Öyleki, boynuzsuza haksızlık etmiş olan boynuzluya kısas tatbik eder. Bu işleri tamamlayıp hiç bir hayvanın diğerinde hakkı kalmadıktan sonra Cenab-ı Allah, hayvanlara: "Toprak olun!" der. O zaman kâfir; "Keski ben de [415] toprak olsaydım" der." İbn Ebi'd-Dünyâ... Cafer b. Süleyman'dan rivayet etti ki; Ebû İmrân el-Cevnî şöyle demiştir: Kıyamet gününde hayvanlar, Allah'ın huzurunda insanların iki kısma ayrılarak bir kısmının cennete, bir kısmının da cehenneme sevkedildiklerini gördüklerinde şöyle seslenirler: "Ey Ademoğulları! Allah'a hamdolsun k; bizleri sizin gibi kılmadı. Bu gün ne umulan cennet, ne de korkulan azâb vardır bizler için." Kurtubî, Cenab-ı Allah'ın Esma-i Hüsnâsı Şerhi'nde Muksit ve Cami' isimleri hakkında Ebü'lKasım el-Kuşeyrî'nin şöyle dediğini nakletmiştir: "Yabanî hayvanlar ve diğer hayvanlar kıyamet gününde hasredilir, hepsi Allah'ın huzurunda secdeye kapanırlar. Melekler onlara şöyle derler: "Bu gün, secde etme günü değildir. Bu gün, sevap ve ceza günüdür. Allah sizi sevap-landırmak yada cezalandırmak için değil, aksine Ademoğullarımn işledikleri rezaletler konusunda onların aleyhinde şâhidlik yapmanız için sizi burada topladı." Kurtubî'nin anlattığına göre hayvanlar toplanıp hesaba çekildikten sonra toprağa dönüşecek ve günahkâr insanlar yüzlerine savrulacaklardır. Zâten âyet-i kerimede de bu böyle bildiriliyor: "O gün bir takım yüzler de tozlanmış ve onları karanlık [416] bürümüştür." Fasıl Kıyamet Gününde İlk Olarak Kan Davaları Karara Bağlanacaktır:

Sûr hadisinde şöyle buyurulmuştu: "Sonra Cenab-ı Allah, kullar arasında hüküm verir. İlk olarak karara bağlanacak olan, kan davalarıdır. Kıyamet gününde bu, gerçekten böyle olacaktır. Cenab-ı Allah, hayvanlar arasındaki davaları hallettikten sonra kullar arasında hüküm vermeye başlayacaktır. Nitekim O, şöyle buyurmuştur: "Her ümmetin bir peygamberi vardır. Onlara peygamberleri gelmekle, [417] [418] aralarında adaletle hüküm verilmiş olur. Onların haklan yenmez." Kıyamet Gününde İlk Olarak Muhammed Ümmetinin HesabıGörülecektir:

Peygamberinin yüksek şerefi nedeniyle Muhammed ümmeti diğerlerinden önce sırattan geçip cennet girecekleri gibi hesaplan da onlardan önce görülecektir. Bununla ilgili olarak Buharı ve Müslim'in sahihlerinde... Ebû Hü-reyre'den rivayet olundu ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:

[419] "Bizler (dünyaya) en sonda gelenleriz. Kıyamette ise en önde olanlarız." Başka bir rivayette ise şöyle denmektedir: "Bizler, başka halklardan önce (mahşerde) haklarında hüküm verilecek (hesapları onlardan önce görülecek) olanlarız." Ibn Mâce... İbn Abbas'tan rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Biz (dünya gelişte) ümmetlerin en sonuncularıyız. Aynı zamanda hesapları herkesten önce görülecek olanlarız. "Nerede ümmi ümmet ve peygamberi?" denilecektir. (Bu bakımlardan) bizler, hem öncekiler, hem de [420] SOndakİlerİZ." [421] Doğrusunu noksanlıklardan münezzeh olan yüce Allah daha iyi bilir.

Kıyamet Gününde İnsanların Önce Hangi Davalarına Bakılacak, Kim Zorlu Hesaba Çekilecek Ve Kimin Hesabı Kolay Çekecek?

Önceki sayfalarda geçen bir hadis-i şerifte şöyle denilmişti: "Kıyamet gününde hakları sahiplerine ödeyeceksiniz. Öyleki boynuzsuz koyun için boynuzluya kısas uygulanacaktır." Yahya b. Ukayl'ın Ebû Hüreyre'den rivayet ettiği bu hadisin bir varyantında şu ifadeler de yer almaktadır: "Karıncadan başka bir karıncadaki hakkı da alınacaktır." Mükellefiyetleri olmayan hayvanlara bu hüküm uygulanacağına göre, insanların birbirlerine geçen haklarının alınması ve birbirleriyle ödeşetiril-meleri öncelikle yapılacak bir iştir. Buharî ile Müslim'in sahihlerinde, Ahmed b. Hanbel'in müsnedinde, Tirmizî ile Neseî ve İbn Mâce'nin sünenlerinde... Abdullah b. Mes'ud'dan rivayet olundu ki; Rasûlu^lah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde insanlar arasında ilk olarak kan davalarına bakılacak ve bu davalar [422] hakkında hüküm verilecektir." Sûr hadisinde de şöyle denilmişti: "Öldürülen kişi kıyamet gününde şah damarlarından kan fışkırarak (bazı hadislerde şu ifade de vardır: Kesik başı da elinde olarak) gelir -Kendisini Allah yolunda öldürmüş olsa bile- katilin yakasına sarılır ve der ki: — Ya Rab! Şuna, beni niçin öldürdüğünü sor. — Şunu niçin öldürdün? — Ya Rab, üstünlük senin olsun diye öldürdüm. — Doğru söyledin. Haksız yere Öldürülen de Allah'a şöyle der: — Ya Rab! Şuna, beni niçin öldürdüğünü sor. — Şunu niçin öldürdün? — Üstünlük benim (başka bir rivayete göre: falanın) olsun diye öldürdüm. [423] — GeberL. Bundan sonra o zalim katile kısas uygulanır. Daha sonra onun durumu Allah'ın dilemesine kalır. Allah dilerse ona azâb eder, dilerse rahmet eder." Bu hadis gösteriyor ki; katil kimse mutlaka cehennem ateşinde azaplan-dırılacak diye bir hüküm yoktur. Oysa İbn Abbas'tan ve O'nun dışında bazı seleften nakl olunduğuna göre katil mutlaka cehennem ateşinde azâb görecektir. Nitekim bazılarından rivayet olunduğuna göre katil'in tövbesi kabul edilmez. Adam öldürmenin insanın yaşama hakkını ihlâl olduğu, tövbe etmekle bu hakkın düşmeyeceği düşünülürse bu doğrudur. Ama kati mutlaka azâbedilmesi gerektiği düşünülürse, bu doğru değildir. Çünkü bir adam doksan dokuz kişiyi öldürmüş, sonra bunu yüze tamamlamış, ardından bir Benî israil bilginine, tövbesinin kabul ödilip edilmeyeceğini sormuş, bilgin ona: "Tövbe etmene kim engel olabilir? En iyisi sen falan beldeye git. Orada Allah'a ibâdet edilir..." der. Katil o beldeye yönelir, yolun ortasına vardığında vefat eder. Rahmet melekleri onun ruhunu teslim alırlar..." Katilin tövbesinin kabul edileceğini şu âyetler kesin olarak ifade etmektedirler: "Onlar Allah'ın yanında başka tanrı tutup ona yalvarmazlar. Allah'ın haram kıldığı cana haksız yere kıymazlar. Zina etmezler. Bunları yapan günaha girmiş olur. Kıyamet günü azabı kat kat olur. Orada, alçaltılarak temelli kalır. Ancak tevbe eden müstesna." (Furkan, 25/68-70) Bunlar ve daha sonraki âyetler... Bu meselenin takriri ktâb'ül ahkâmdadır. Kendisinden yardım dilenecek olan zât, yüce Allah'tır.

A'meş... Şehr b. Havşeb'den rivayet etti ki; Ebu'd-Derdâ şöyle demiştir: Maktul, kıyamet gününde gelip cadde üzerinde oturur. Katil, yanından geçerken kalkıp yakasından tutar, ve şöyle der: — Ya Rab! Şuna, beni niçin öldürdüğünü sor. — Şun niçin öldürdün? — Falan kişi bana emrettiği için öldürdüm. Emredende öldüren de yakalanıp cehennem ateşine atılırlar." Sûr hadisinde şöyle denmişti: "Cenab-ı Allah, yaratıkları arasında hüküm verir. Öyleki, haksızlığa uğramışların başkalarında [424] alacakları kalmaz. Hatta süte su katandan, sütü sudan arındırması istenir." Yüce Allah buyurdu ki: "Haksızlık kim yaparsa, kıyamet günü yaptığı ile gelir. Sonra haksızlık yapılmaksızın herkese [425] kazanmış olduğu Ödenir." Bir Arazi Parçasını Haksız Yere Ele Geçiren Kişi, Kıyamet Gününde O Arazi Parçası Yedi Kat Yerin Dibinde Onun Boynuna Dolandırılacaktır:

Buharı ve Müslim'in sahihlerinde Saîd b. Zeyd'den ve diğerlerinden rivayet olundu ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kim (gasben başkasının) arazisine bir karış haksız tecüvüzde bulunursa [426] Allah, yedi kat yerin dibinde o araziyi boynuna dolayarak (onu cezalandırır)." Resim Ve Heykel Yapanlar, Kıyamet Gününde Azâblandırılacaklardır:

Buharî ve Müslim'in sahihlerinde şöyle bir hadis vardır: "Bir resim yapan kimse, kıyamet gününde o resme ruh üflemekle yükümlü kılınır. Üfleye-cek değildir. (Bir rivayette buna şu ekleme [427] yapılmıştır:) Azâb edilirler. Yaratıklarınıza can veren, denilir." Kıyamet Gününde Kula Beş Şey Sorulmadan Mahşer Yerinden Adım Atmasına İzin Verilmez:

aız^ Ebû Ya'lâ... İbn Ömer'den rivayet etti ki; İbn Mes'ud şöyle demştr: "Adem oğluna beş şeyin hesabı sorulmadan kıyamet gününde ayaklarını ileri atmasına izin verilmez. (O beş şey şunlardır:) Ömrünü nerede tükettin? Gençliğini nerede çürüttün? Malını nereden kazandın? Nereye sarf ettin? [428] Öğrendiklerinle ne kadar amel ettin?" Beyhakî... Abdullah b. Alîm'in şöyle dediğini nakletmiştir: Abdullah b. Mes'ud, yukarıda geçen hadis okuduğunda şöyle derdi: Her biriniz mehtaplı gecede ay ile başbaşa kaldığı gibi Cenab-ı Allah da (kıyamet gününde) onunla başbaşa kalacak ve ona şunları soracaktır: "Ey kulum! Bana karşı seni [429] aldatan nedir? Öğrendiklerinle ne kadar amel ettin? Elçilerime ne cevap verdin?"

Hafız el-Beyhakî... Adiyy b. Hatîm'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Biriniz, arada kendisini örten bir perde ve kendisine tercüme yapacak »bir tercüman olmaksızın Allah'ın huzurunda duracak, Allah ona şöyle soracaktır: — Sana mal vermedim mi? — Evet, verdin. — Sana elçi göndermedim mi? — Evet gönderdin. O adam sağına bakar, ateşten başka bir şey görmez. Soluna bakar, ateşten başka bir şey görmez. Bir hurma tanesinin yarısını vererek te olsa, bunu bulamadığı takdirde güzel bir söz söyleyerek de olsa, biriniz ateşten sakınsın." Buharî de bunu Sahih'inde rivayet etmiştir. İmam Ahmed b. Hanbel... Katâde'den rivayet etti ki; Safvan b. Muhriz şöyle demiştir: İbn Ömer'in elinden tutmuştum. Bir adam yanma gelip ona şöyle bir soru sordu: — Kıyamet gününde ki gizli konuşma hakkında Rasûlullah (s.a.v.)'den ne duydun? — Rasûlullah (s.a.v.)'in bu hususta şöyle buyurduğunu duydum: "Doğrusu Allah (kıyamet gününde) mümini yanına yaklaştırır. Rahmetiyle onu örter ve insanlardan gizler onu. Suçlarını itiraf ettrir. Ona: "Falan suçunu ikrar edip te artık mahv olduğunu anlayınca Cenab-ı Allah, ona: "Dünyada ben senin o günahını örtmüştüm. Bu gün ise bağışlıyorum" der; sonra onun hasenat defterini sağ eline verir. Kâfrlere ve dalkavuklara gelince onların şahidleri derler ki: "Rablerine yalan söyleyenler [430] bunlardır. "Bilin ki, Allah'ın laneti haksızlık yapanlaradır." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde Cenab-ı Allah şöyle buyuracaktır: "Ey Ademoğlu! Seni ata ve deveye bindirdim. Seni kadınlarla evlendirdim. Seni lider yaptım, hayatın nimetlerinden yararlandırdım. Hani bunla-rın [431] şükrü nerede?" Müslim ile Beyhakî... Âmir eş-Şa'bî'den rivayet ettiler ki; Enes b. Mâlik şöyle demiştir: Rasûlullah (s.a.v.)'le beraberdik. Güldü ve bize sordu: — Neden güldüğümü biliyor musunuz? — Sebebini Allah ve Rasûlü daha iyi bilirler. — Kıyamet gününde Allah'ın, kutuyla yapacağı karşılıklı konuşma (yi düşündüm de onun) için güldüm. Kul, şöyle diyecek: — Ya Rab! Beni zulümden korumayacak ve bana âmân vermeyecek misin? — Olur, bunu yaparım. — Ama ben şahsıma karşı ancak yine kendimden bir parçayı şâhid kabul ederim. — Bu gün sana karşı şâhid olarak sen ve kirâmen katibin melekleri şâhid olarak yeter. Böyle dedikten sonra Cenab-ı Allah onun ağzını mühürler; onun vücut organlarına: "Konuşun!" der. Organları, onun yaptığı işleri anlatırlar. Sonra o, bu konuşmalarla başbaşa bırakılır. Ve kul: "Siz [432] çekilin bir tarafa. Sizin yerinize ben savunma yapacağım"der." Ebû Ya'lâ... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet günü olduğunda kâfire, dünyada işledikleri gösterilir, itirafı istenir; inkâr eder ve tartışır. Bunlar senin komşuların! Senin aleyhind şâ-hidlik ediyorlar, denir. O, "Yalan söylüyorlar" der. Bunlar senin ailen ve aşiretin! Aleyhinde şâhidlik yapıyorlar, denir. O, "Yalan söylüyorlar" der. Şâ-hidlere: "Yemin edin" denir. Yemin ederler. Sonra Allah o kâfirleri sorumlu tutar. Dilleri kendi aleyhlerinde şâhidlik yapar [433] ve Allah onarı cehenneme koyar." İmam Ahmed b. Hanbel ile Beyhakî... Muaviye'den rivayet ettiler ki; Peygambere (s.a.v.) şöyle

buyurmuştur: "Kıyamet gününde ağızlarınızın üzerinde (konuşmanıza engel olacak) bağlar bulunduğu [434] halde diriltileceksiniz. O zaman âdemoğlunun ilk konuşan yeri, baldırı ve avucu olacaktır." Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... Ebû Eyyub (r.a.)'den rivayet etti ki; Rasûlul-lah(s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde ilk olarak erkekle karısı da-vâlaşacaktır. Vallahi kadının dili konuşmayacak ama, el ve ayaklan kocasına karşı yaptığı fesat ve bozgunculuk hususunda aleyhinde şâhidlik yapacaklardır. Kocanın da elleri ve ayaklan, karısına yaptıkları hususunda onun aleyhinde şâhidlik yapacaklardır. Sonra adamla hizmetçileri aynı şekilde çağırılır. Sonra çarşı-pazar halkı [435] çağırılır. (Muhakeme olunurlar. Haksızlık yaptıkları tespit edilenlerden) Danik ve kıratlarla (mal) alınmaz. Aksine onların iyilikleri alınarak, haksızlık yapmış oldukları kimselere verilir. Mağdurlann da günahları alınarak, kendilerine haksızlık yapmış olanların defterlrin kay-dediler. Sonra [436] zorlarlar, demir tokmaklarla dövülerek getirilir ve "Bunları cehenneme sevk edin!" denir." Kıyamet Gününde Yer, Haberlerini Nasıl Anlatacak?

Yüce Allah buyurdu ki: "Sizden cehenneme uğramayacak yoktur. Bu, Rabbinin, yapmayı üzerine aldığı kesinleşmiş bir hükümdür. Sonra biz, Allah'a karşı gelmekten sakınmış olanları kurtarır, zâlimleri de orada diz üstü çökmüş olarak bırakırız." (Meryem, 19/71-72) Beyhakî'nin... Ebû Hüreyre'den yaptığı rivayete göre Rasülullah (s.a.v.) şu ayeti kerimeyi okumuş; "İşte o gün (yer), Rabbinin ona vahyetmesiyle kendi haberlerini anlatır." (Zilzâl, 99/4-5); okuduktan sonra da şöyle sormuştu: — Yerin haberlerinin ne olduğunu biliyor musunuz? — Allah ve Rasûlü daha iyi bilirler. [437] — Yerin haberleri, sırtında bulunan her köle ve cariyenin aleyhinde şâhidlik etmesi "falan [438] ve falanca günde şu ve şu işi yaptı" demesidir. Yerin haberleri işte budur." Tirmizî de bunu rivayet etmiş; hasen, garip ve sahih bir hadis olduğunu [439] söylemiştir. Kıyamet Gününde İnsanın Hesaba Çekileceği İlk Konu Namazdır. Bu Hesabı Düzgün Çıkarsa Diğer Bütün Amellerinin Hesabı Düzelir. Aksi Takdirde Bütün Hesabı Bozulur:

İbn Ebi'd-Dünya... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasülullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kişi ilk olarak namazı konusunda hesaba çekilir. Eğer namazı sağlam çıkarsa diğer amelleri de sağlam çıkar. Eğer namazı çürük çıkarsa diğer amelleride çürük çıkar. Sonra Aziz ve Celil olan Allah; "Bakın hele; kulumun nafile namazı var mı?" diye sorar. Nafilesi varsa onunla -yettiği miktarda- farzları [440] tamamlarlar." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasülullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Başkasının mülkiyetinde bulunan köle kul, namazı nedeniyle hesaba çekilir. Eğer namazında bir eksiklk görülürse; "Namazım niçin eksik bıraktın?" denilir. O da: "Ya Rab! Beni namazdan alıkoyan

bir sahibi başıma musallat etmiştin..." diye karşılık verir. Cenab-ı Allah ona der ki: "Onun malından kendin için çaldığını görmüştüm. Nefsin için kendi çalışmandan veya onun işinden biraz (zaman) çalamaz (ve böylece namazım kılamaz) miydin?" Böyle demekle Cenab-ı Allah onun aleyhine bir [441] hüccet ortaya koymuş olur." İbn Ebi'd-Dünyâ... Hasan'dan rivayet etti ki; Rasülullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde kadının sorgulanacağı ilk şey, namazıdır. Sonra kocasına nasıl davrandığı hususunda [442] sorgulanacaktır." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde ameller (hesap yerine) gelirler. Namaz gelir ve: "Ya Rab! Ben namazım" der. Allah ona: "Sen hayır üzeresin" der. Sonra İslâm gelir ve şöyle der: "Ya Rab! Sen Selâm (Eman, Sulh ve Banş)sın, ben de İslâmım." Yüce Allah ona der ki: "Sen hayır üzeresin. Seninle alır, seninle veririm." Yüce Allah buyurdu ki: "Kim İslâmiyetten başka bir dine yönelirse, onunki kabul edilmeyecektir. [443] O, âhirette de kaybedenlerdendir." İbn Ebi'd-Dünyâ... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Benden önce gelip hüküm vermiş olanlarla benden sonra gel(ip hüküm ver)miş olan zâlim hâkimler, kıyamet gününde (hesap yerine) getirilirler. Cenab-ı Allah onlara: "Siz benim yerimin bekçileri ve kullarımın yöneticileriydinz. Onlar beni sizin yanınızda ararlardı."der. Benden önce (dünyaya gelip) hüküm vermiş olan zâlim hâkime der ki: — Seni böyle yapmaya (şeriate aykırı hüküm vermeye) iten sebep neydi? — Merhametti. — Sen kullarıma benden daha mı çok merhametlisin?!. Benden sonra gelmiş olana da sorar: — Seni böyle yapmaya (şeriate aykırı hüküm vermeye) iten sebep neydi. — Senin için gazaplanmış tam da ondan ötürü böyle yaptım. -— Sen benden daha mı çok gazap sahibisin?!. Bu sorgulamadan sonra Cenab-ı Allah, görevlilere şu buyruğu verir: "Bunları alıp götürün ve [444] bunlarla, cehennemin bir köşesini doldurun." Kıyamet Gününde Zalimlerle Ödeşilecektir:

Ebubekir b. Ebi'd-Dünya... Câbir'den rivayet etti ki; Rasûlullah(s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde kul hasene (iyi amel)lerine sevinerk (hesap yerine) gelr. Bir adam gelip, "Ya Rab! Bu bana haksızlık etti" der. Bunun üzerin o kulun hasenelerinin bir kısmı alınır ve kendisinden hak talebinde bulunan kimsenin hasenelerin eklenir. (Davacılar çoğalıp) bu hal devam eder. Öyle-ki, o kulun haseneleri kalmaz. Bir davacı daha gelince (haseneleri kalmadığı için) bu defat davacının seyyielerine (kötülük ve günahlarına) bakılır. Seyyi-eleri alınıp o (davalı) kulun seyyielerine eklenir. [445] Ve bu uygulama sonucunda cehennem girer."

Allah'a Ortak Koşma Suçu Bağışlanmaz; Kullara Yapılan Haksızlıklarda Mutlaka Kıyamet Gününde Ödettirilir:

İmam Ahmed b. Hanbel... Âişe (r.a.)'den rivayet etti ki; Rasûlul-lah(s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [446] "Allah katında üç divân vardır. Bir divana Cenab-ı Allah önem vermez. Bir divanı Allah baştan sona değerlendirir. Bir divan da var ki; Cenab-ı Allah onda kayıtlı olan suçlan asla bağışlamaz. Bu, Allah'a ortak koşma suçunun kayıtlı olduğu divandır." Yüce Allah buyurdu ki: "Kim Allah'a ortak koşarsa muhakkak Allah ona cennet haram eder." (Mâide, 5/72) "Allah'ın önem vermediği divân; kulun kendisiyle Rabbi arasında kalacak şekilde kendi nefsine yaptığı haksızlıkların kayıtlı olduğu divandır. Örneğin bir gün oruç tutmamış veya bir vakit namaz kılmamış ise, Cenab-ı Allah dilerse onun bu günahını affedip bağışlar. Cenab-ı Allah'ın baştan sona değerlendirmeye alacağı divâna gelince, bu, kulların birbirlerine yapmış oldukları haksızlıkların [447] kayıtlı olduğu divândır. Bu durumda mutlaka kısas uygulanır." Şehitlik, Emanet Guşanı Dışındaki Bütün Günahlara Keffaret Olacaktır: Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... Abdullah b. Mes'ud'dan rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Allah yolunda öldürülmek, emanet dışındaki bütün günahlara keffaret olur. Emanet sahibi (hesap yerine) getirilir, ona: "Emanetini öde" denir. O da: "Ya Rab nereden vereceğim? Artık dünya da geçip gitti!" der. "Şunu cehennemin çukuruna götürün!" denir; oraya götürülür; çukura bırakılır; dibine varır. Orada emaneti, olduğu gibi bulur; kaldırıp omuzuna koyar; cehennem ateşinin içinde onunla birlikte yukarıya doğru tırmanır; çıktığını görünce yine kayar ve gerisin geri düşer; bu hal [448] sonsuza dek devam eder." Bu hadisi rivayet ettikten sonra Abdullah b. Mes'ud şöyle dedi: "Emanet namazdadır. Emanet oruçtadır. Emanet abdesttedir. Emanet hadistedir. Bundan daha şiddetlisi, emanet olarak bırakılan eşyalardır." Bu hadisi Abdullah b. Mes'ud'dan rivayet eden Zadân diyor ki: Berâile karşılaştım. Kendisine, "Kardeşin Abdullah'ın söylediklerini duymuyor musun?" diye sordum. O da: 'doğru söylüyor' dedi. Bu hadisin râvilerinden Şerik diyor ki: Peygamber (s.a.v.) namazda emanetten bahsetmedi. [449] Emanet herşeydedir. Müslim'in... Ebû Saîd'den rivayet ettiği şu hadis de bunu teyid ediyor: Adamın bir, Hz. Peygambere şöyle bir soru sordu: — Ey Allah'ın Rasûlü! Sabredip sevabını Allah'tan bekleyerek, arkamı dönmeyip düşman üzerine yürüyerek Allah yolunda öldürülürsem bu benim günahlarıma keffaret olur mu? [450] — Din (değiştirme) suçu dışında evet..." "Ey Muhammedi Şüphesiz sen de öleceksin, onlar da ölecekler. Ey insanlar! Sonra siz, kıyamet günü Rabbinizin huzurunda duruşmaya çıkacaksınız." (Zümer. 33/30-31) İbn Ebi'd-Dünyâ'nm... Abdullah b. Zübeyr'den rivayetine göre yukarıdaki âyet-i kerime nazil olduğunda Zübeyr, Rasûlullah (s.a.v.)'e şöyle bir soru sordu: — Ey Allah'ın Rasûlü! Dünyada suç işlerken aramızda cereyan eden işler (mahşerdeki duruşmada da) tekerrür edecek midir? — Evet, her hak sahibine hakkını ödemenize dek bunlar tekerrür edecektir. [451] — Vallahi öyleyse iş çok zor ve şiddetlidir."

İbn Ebi'd-Dünyâ... Zadân'dan rivayet etti ki; Abdullah b. Mes'ud şöyle demiştir: "(Kıyamet gününde) insanlar hesâb için diz çökeceklerdir. O gün onlar, dünyadakine nispetle birbirlerine daha sıkı tutunacaklardır. Baba oğluna, oğul babasına, kardeş bacısına, koca karısına, kadın kocasına tutanacak-tır." Böyle dedikten sonra Abdullah b. Mes'ud şu âyeti okudu: "O gün aralarındaki soy yakınlığı fayda [452] vermez. Ve birbirlerine de bir şey soramazlar." Hafız Ebubekir el-Bezzar... Ömer (r.a.)'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "(Kıyamet gününde) köle ile efendisi, koca ile karısı huzura getirilir, Efendiyle kölesi, koca ile karısı hesaba çekilirler. Öyle ki Cenab-ı Allah, adama şöyle der: "Falan kadınla evlenmeye talib [453] oldun. Seni onunla evlendirdim ve sen de onları bıraktın." İbn Ebi'd-Dünyâ... Abdullah b. Mes'ud'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde Cenab-ı Allah, kulu huzuruna çağırır. Ona bazı şeyleri hatırlatır, vaadlerde bulunur. "Şöyle ve şöyle bir günde bana duâ ettin" der. Ona bazı vaadlerde daha bulunur ve şöyle der: "Beni falan kadınla evlendir, demiştin de seni onunla evlendirdik." Böyle derken Cenab-ı Allah, o kadının adını dahi bildirir. İbn Ebi'd-Dünyâ... Câbir'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde utanç, kula tutunup sarılır. Öyle ki; kul: "(Ey Alla-hım!) beni ateşe göndermen, içine düştüğüm bu halden daha kolaydır benim için" der. Vallahi o, içinde bulunduğu [454] azabın şiddet derecesini çok iyi bilir."

Kıyamet Gününde Kula Nimetlerin Hesabı Mutlaka Sorulacaktır:

Yüce Allah buyurdu ki: "Sonra o gün, size verilmiş olan her nimetten sorguya çekileceksiniz." [455] Sahih-i Buharî'de anlatıldığına göre Rasûlullah (s.a.v.) ve ashabı, Ebü'I-Heysem b. MinhaTın bahçesinde kendisi için boğazlanan koyunu ve taze hurmaları yedikten, oradaki sudan içtikten sonra şöyle buyurmuştu: "Bu, hesabı size sorulacak olan nimetlerdendir." Yani size; bunların şükrünü ifâ edip etmediğiniz, karşılığında neler yaptığınız size sorulacaktır. Nitekim başka bir hadiste de şöyle buyurulmuştur: "Yemeklerinize Allah'ı anmayı ve namazı katık edin. Oburca yemeyin. Aksi takdirde kalpleriniz [456] katılaşır." İbn Ebi'd-Dünyâ... A'meş'ten rivayet etti ki; Sabit şöyle demiştir: Bir adam Dımaşk mescidine girdi ve şöyle duâ etti: "Allahım! Yalnızlığımı gider, garipliğime merhamet et ve bana salih bir arkadaş nasib et." Ebü'd-Derdâ onu duyunca şöyle dedi: Eğer bunu doğru diyorsan, bu söylediklerin sebebiyle ben, senden daha mesudum. Çünkü ben, Rasulul-İah(s.a.v.)'in şöyle buyurduğunu duydum: "Onlardan kimi kendine yazık eder." Kendine yazık eden, bu makamda yakalanır ki, o da hüzün ve kederdir. "Kimi orta davranır! Onlar kolay bir hesaba çekilirler. "Kimi de iyiliklere koşar." Bunlar, hesaba [457] çekilmeksizin cennete girerler." Hesaba çekilmeksizin cennete gireceklerin kimler olduğu ve sayılarının da ne kadar olacağına [458] dair hadisler ileri de nakledilecektir. Allah, Haksızlığatuğrayan Kuluna Cennetin Köşk Ve Nimetlerini Göstererek Onu, Kendisine Haksızlık Etmiş Olan Kimseyle Barıştırır:

Ebû Ya'lâ... Saîd b. Enes'ten rivayet etti ki; Enes (r.a.) şöyle demiştir: Rasûlullah(s.a.v.) oturmaktayken bir ara güldü. Ömer (r.a.) ona; "Anam babam sana feda olsun. Neden güldün ey Allah'ın Rasûlü?" diye sordu. Rasû-lullah(s.a.v.) şu cevabı verdi: "Ümmetimden iki adam, onur ve üstünlük sahibi, kutlu ve yüce Allah'ın huzurunda diz çökmüştü. Bunlardan biri şöyle dedi: — Ya Rab! Şu kardeşim bana haksızlık etmişti. Bundaki hakkımı al. — Kardeşinin hakkını öde! — Ya Rab! Ona verecek hasene (iyüik)lerim kalmadı. — (Baksana) şunun haseneleri kalmamış! — Ya Rab! Günahlarımın bir kısmını üstlensin! Böyle derken Rasûlullah (s.a.v.)'in gözlerinden yaşlar boşandı, ağladı. Sonra da şöyle dedi: Doğrusu kıyamet günü çok büyük bir gündür. O günde insanlar, günahlarının bir kısmının başkaları tarafından üstlenilmesi ihtiyacını duyarlar. (O mahkeme esnasında) Cenab-ı Allah hak sahibine "Başını kaldır da cenntlere bak!" der. Adam başını kaldırıp cennetlere bakınca der ki: — Ya Rab! İnciyle taçlanmış gümüşten şehirler altından köşkler görüyorum. Bunlar hangi

peygamberin, hangi sıddikm, hangi şehidindir? — Bunlar, bedelini ödeyenlerindir. — Ya Rab, buna kim sahib olabilir ki? — Sen sahib olabilirsin! — Neyle ya Rab? — Kardeşini affetmekle... — Ya Rab! Ben onu affettim. — Öyleyse kardeşinin elinden tut ve onu cennete koy! Böyle derken Rasûlullah (s.a.v.) şöyle bir ilavede bulundu: "Cenab-ı Allah kıyamet gününde müminlerin arasını bulup onları barıştırır." Bunun senedi ve ifadeleri gariptir ama manası güzel ve enteresandır. Beyhakî de Abdullah b. Ebi Bekir'den böyle bir rivayette bulunmuştur. Sahih-i Buharî'deki şu hadis-i şerif de bunu teyid etmektedir: "Ödemek niyetiyle insanlardan borç alan kimsenin borcunu Allah öder (yani ödemesin yardım [459] eder.) Telef etmek niyetiyle insanlardan borç alanı da Allah telef eder." Ebû Davud et-Tayalisî... Abbas b. Mirdas'tan rivayet etti ki; Rasûlullab (s.a.v.) arefe akşamı ümmetinin ilâhi rahmet ve mağfirete mazhar olması için çokça dua etti. Cenabı Allah ona, "Birbrlerine zulmedenler hariç olmak üzere bu dileğini kabul ettim" diye cevap verince Rasûlullah (s.a.v.) şöyle dedi: "Ya Rab! Sen, mazluma, kaybettiği hakkından daha hayırlı bir mükâfat vermeye ve o(na haksızlık eden) zalimi de affetmeye muktedirsin." Cenab-ı Allah o akşam ona cevap vermedi. Müzdelife sabahında Rasûlullah (s.a.v.) du-âsmı tekrarladı. Yüce Allah ta ona, "Ben onları bağışladım" diye cevap verdi. Bu cevabı alınca Rasûlullah (s.a.v.) gülümsedi. Sahabilerinden bazıları ona: "Ey Allah'ın Rasûlü! Daha önce hiç gülümsemediğin bir saatte gülüm-sedin (hayrola)?" diye sordu. Rasûlullah (s.a.v.) şu cevabı verdi: "Allah'ın düşmanı İblis'e güldüm. Cenab-ı Allah'ın ümmetm için yaptığım duayı kabul ettiğini öğrenince "Vay başıma gelenler! Ben helak oldum" demeye ve başına toprak saçmaya başladı." Beyhakî dedi ki: Bu mağfiretin, insanlara dokunan bir azâbdan sonra olması muhtemeldr. Bazı insanlara özgü olması muhtemeldir. Herkes için umumi olması da muhtemeldir. Ebû Davud et-Tayalisî... Abdurrahnıan b. Ebû Bekr es-Sıddık'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: — Ey Ademoğlu! İnsanların hukukunu nerede zayi ettin? Onların mallarını nereye götürdün? — Ya Rab! Ben fesad işlemedim. Bozgunculuk yapmadım. Aksine benim başıma bir musibet geldi. (O nedenle borcumu ödeyemedim). — Öyleyse bu gün herkesin önce benm, bu borcunu ödemem gerekir, Böylece o adamın iyilikleri kötülüklerine ağır gelir ve cennete girer." İbn Ebi'd-Dünyâ... Ebû İmrân el-Cevnî'den rivayet etti ki; Ebû Hüreyre şöyle demiştir: "Kıyamet gününde Cenab-ı Allah kulunu yanma yaklaştırır. Onu rahmet perdesinin altına alır ve bütün yaratıklardan gizler. Bu perde altında ve gizlilik içinde amel defterini ona verir; "Ey Ademoğlu! Oku bakalım defterini." der. Hasene (iyilik)lerin bulunduğu kısma geldiğinde kulun kalbi ferahlar. Cenab-ı Allah ona şöyle der: —- Ey kulum bunu biliyor musun? —- Evet ya Rab, biliyorum. — Ben bu iyiliklerni kabul ettim. Bu müjdeye sevinen kul, hemen secdey kapanır. Cenab-ı Allah ona, "Başım kaldır ve okumaya

devam et!" emrini verir. Kötülüklerin bulunduğu kısma geldiğinde kulun yüzü karar, gönlü hüzünlenir, eklemleri tiril tiril titrer, rabbinden başkalarının bilmediği derecede utanır. Rabbi ona sorar: — Ey kulum bunları itiraf ediyor musun? __Evet ya Rab, itiraf ediyorum. — Öyleyse ben de bu günahlarını bağışladım. Kul, her bir hasenesi kabul edilince secdeye kapanır; her bir kötülüğü bağışlanınca secdeye kapanır insanlar onun habire secde etmekte olduğunu görürler, başka bir şeyi farketmezler. Öyleki bazıları bazılarına "Şu kula ne mutlu! Allah'a karşı hiç asi ve günahkâr olmamış" diye seslenirler. [460] Ama onunla Allah arasında nelerin geçtiğini farkedipte anlayamazlar." İbn Ebi'd-Dünyâ... Osman b. Ebi Atike veya başka birinin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Amel defteri sağ elin verilen kimseye, içinde kötülüklerin, dışında da iyiliklerinin kayıtlı olduğu bir defter verilir. Kendisine: "Defterini oku." denir: çini okuyunca üzülür. Son kısmına gelince orada şu ifadeye rastlar: "Bunlar senin kötülüklerindir. Dünyadayken bu kötülüklerini gizlemiştim. Bu gün de affettim!" Mahşerdekiler onun defterinin dış kısmındaki iyiliklerini okudukları için ona imrenir ve "Bu mesud oldu" derler. Sonra o kula, deflerini çevirmesi ve dış kısmında yazılı olan iyiliklerini okuması emredilr. Bu arada Cenab-ı Allah, iç kısımdaki kötülükleri iyiliklere dönüştürür. O da iyiliklerini okumaya başlar. Sonuna geldğinde, Cenab-ı Allah ona: "Bunlar senin iyiliklerindir.., Kabul ettim." der. O esnada kul, mahşerdeki diğer kullara şöyle der: "Alın, kitabımı okuyun. Doğrusu bir hesaplaşma ile karşılaşacağımı umuyordum" (Hakka, 69/19-20) Ama amel defteri kendisine arkasından verilen kimse, bu defterini sol eliyle tutar. Ona, "Defterini oku" denir; okumaya başlar. Defterinin içinde iyilikleri, dışında da kötülükleri kayıtlıdır. Mahşerdekiler onun defterinin dış kısmını okur ve "Bu mahvoldu" derler. Adam kendi defterinin iç kısmında kayıtlı iyiliklerini okuyup sonuna geldiğinde şu ifadeye rastlar: "Bunlar senin iyiliklerindir. Ama sana reddediyorum!" Sonra da defterini çevirmesi emredilir. Çevirir, dış kısmındaki kötülüklerini okur. Sonuna geldiğinde, maşherdekilere şöyle der: "Kitabım keski bana verilmeseydi. Keski hesabımın ne olduğunu [461] bilmeseydim. Bu iş keski son bulmuş olsaydı. Malum bana fayda vermedi." Ebubekir b. Ebi Şeybe... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu Allah'ın yüz kısım fahmeti vardır. Bunlardan birini bütün yaratıkların arasına indirmiştir. Onlar, bununla birbirlerine merhamet ederler. Vahşi hayvanlar, bununla kendi yavrularına şefkat gösterirler. Doksan dokuz kısım rahmet [462] Cenab-ı Allah yanında alıkoymuş olup bununla (ahirette) kullarına merhamet buyuracaktır," İbn Mâce... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şu âyet-i kerimeyi okumuş; [463] "Sakınılması gereken de O'dur, bağışlayacak olan da." Sonra da şöyle demiş: "Yüce Allah buyurdu ki: 'Ben, kendisinden sakınılması gerekenim. Benimle beraber başka biri tanrı edinilmesin. Benimle beraber başka birini tanrı edinmekten sakınan [464] kimseyi ben bağışlarım." İbn Mâce... Nafi'den rivayet etti ki; İbn Ömer şöyle demiştir: Gazalarından birinde Rasûlullah fs.a.v.) ile beraberdik. Bir topluluğa uğradı. Onlara, kim olduklarını sordu. Onlar da müslüman olduklarını söylediler. Onların yanında tandırını yakmakta ve içine, tutuşturmak için habire odun atmakta olan bir kadın da vardı. Çocuğu da kadının beraberindeydi. Tandırın alevleri yükselince kadın, çocuğunu kapıp Rasûlullah (s.a.v.)'in yanına getirdi ve ona şöyle bir soru yöneltti:

— Sen, Allah'ın Rasûlü müsün? — Evet. — Anam, babam sana feda olsun. Allah, merhametlilerin en merhametlisi değil midir? — Evet öyledir. — Allah, kullarına, ananın kendi çocuğuna gösterdiğinden daha fazla merhamet göstermez mi? — Tabii ki gösterir! Bundan sonra tabaklarla ceviz ve şeker getirilip konuklara dağıtıldı. Peygamber (s.a.v.) ile onlar, [465] bu cevizlerle şekerleri kapışmaya başladılar." Bu hadis tümüyle cidden gariptir. Buharı... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde ashabımdan bir gurup, su içmek için kevser havuzuna geldiklerinde oradan uzaklaştırılırlar. Ben, "Ya Rab! Bunlar ashabımdır!" deyince Cenab-ı Allah şu cevabı verir: "Doğrusu onların senden sonra neler vukua getirdiklerini bilmiyorsun. Onlar gerisin geri [466] dönmüşlerdi!" İbn Ebi'd-Dünyâ... Muhammed b. Münkedir'den rivayet etti ki; Ebû Hüreyre şöyle demiştir: "Sizin kevser havuzundan su içtikten sonra geri dönüşünüzü görür gibi oluyorum. Adam bir başkasıyla karşılaşır; ona: "Su içtin mi?" diye sorar; o da "Evet" cevabını verir. Yine adam bir başkasıyla karşılaşır; ona: "İçtin mi?" diye sorar. O da: "Hayır. Bilsen ne kadar susamışım!" diye [467] cevap verir." Esma Binti Ebibekr'in Rivayeti:

Buharî... Esma binti Ebibekr es-Sıddik'tan rivayet etti ki; Peygam-ber(s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "(Kıyamet gününde) Ben havuz başında duracağım ki, sizlerden oraya su içmeye gelenlere bakayım. Bazıları yakalanıp yanımdan uzaklaştırılır. Ben; "Ya Rab! bunlar, bendendirler, ümmetimdendirler!" derim. Bana şöyle cevap verilir: "Bunların senden sonra neler yaptıklarını fark [468] ettin mi? Vallahi senden sonra hep topukları üstü geri döndüler (İslâmdan uzaklaştılar)." Bu hadisi Esmâ'dan nakleden İbn Ebi Melike: "Allahım! Sana sığmıyoruz" derdi. Rasûlullah (s.a.v.) buyurdu ki: "Anne, çocuğunu ateşe atmaz." Böyle derken başını eğip ağlamaya başladı. Sonra başını kaldırıp bize bakarak, sözlerini şöyle sürdürdü: "D,oğrusu Aziz ve Celil olan Allah; Lâilahe illallah demeye yanaşmayan, kendisine karşı inatla direnenler hariç, kullarına azâb etmez!" [469] Bu hadisin senedinde zayıflık, ifadelerinde de gariplik vardır, Bu konuda yüce Allah şöyle buyurmuştur: [470] "Oraya, yalanlayıp yüz çevirmiş olan en azgından başkası yaslanmaz." [471] "O, peygamberi doğrulamamış, namaz kılmamış ama yalanlayıp yüz çevirmiş." Aziz Ve Celil Olan Allah, Emzirenin Çocuğuna Merhamet Edişine Nispetle Kendi Kullarına Daha Çok Merhamet Eder:

Buharî... Eslem'den rivayet etti ki; Ömer b. Hattab (r.a.) şöyle demiştir: Peygamber (s.a.v.)'in yanına esirler getirildi. Esirler arasında (sütünün çokluğu nedeniyle) memesinden süt damlayan bir kadın da vardı. Bu kadın koşuyor, bir çocuk bulunca da alıp emziriyordu. Peygamber (s.a.v.) onu görünce bize şöyle sordu: — Söyleyin bakalım, bu kadın çocuğunu ateşe atar mı? — Hayır, atamaz. — İşte Cenab-ı Allah, bunun kendi çocuğuna merhamet edişine nispette kullarına daha çok merhamet eder." Bu hadisin bir varyantında da şöyle denilmektedir: "Yemin ederim ki Allah, bunun kendi [472] çocuğuna merhamet edişine nispetle kullarına daha çok merhamet eder." İbn Mâce... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Şaki'den başkası cehenneme girmez." Ey Allah'ın Rasûlü, şaki dir? diye sorulduğunda şöyle cevap verdi: "Allah için bir taatte bulunma- ve O'nun yasakladığı işlerden de yapmadık bir şey bırakmayan kimsedir." [473] Bu rivayetin senedinde zayıflık vardır, Sahih-i Müslim'de... Ebû Bürde'nin babası Ebû Musa'dan rivayet olundu k; Rasûluüah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet günü olduğunda her müslümana bir yahudi veya hristiyan verilir ve ona: "Bu, senin ateşten kurtuluşun için sana bir fidye olarak verilmiştir (senin yerine bu yanacaktır)" denilir." (Müslim, Tevbe, 3/49) Bu hadisin başka bir rivayetinde ise şöyle denilmektedir: "Müslüman adam ölmeden önce Cenab-ı Allah onun yerine mutlaka bir yahudi veya hristiyan cehenneme koyar!" Bu hadisi dinleyen Ömer b. Abdülaziz, Ebû Bürde'ye üç kez: "Kendisinden başka tanrı bulunmayan Allah'a yemin eder misin ki; baban bu hadisi Rasulullah (s.a.v.)'in kendisinden duymuş?" diye yemin ettirdi. Ebû Bür-de de yemin etti. Yine Müslim'in bir rivayetine göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde müslümanlardan bazı kimseler, dağlar misali günahlarla gelirler ama Cenab-ı Allah, onların bu [474] günahlarım bağışlayıp yahudiler-le hristiyanlara yükler." İbn Mâce... Ebû Bürde'nin babası (Ebû Mûsâ)dan rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde Cenab-ı Allah yaratıkları topladığında Muhammed ümmetine, secdeye kapanmaları için izin verir. Onlar da secdeye kapanır ve uzun bir süre öylece dururlar. Sonra kendilerine şöyle denir: "Başınızı kaldırın. Düşmanlarınızı sizin ateşten kurtuluşunuz için fidye kıldık [475] (sizin yerinize onları ateşe attık)."

Bu Ümmetten, Hesap Vermeksizin Cennete Girecek Olanlar:

Buharî... İbn Abbas'tan rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ümmetler (Kıyamet gününde) bana arzedilirler. Biz peygamberin üm-metiyle beraber geçtiğini, bir peygamberin bir cemaatle beraber geçtiğini, bir peygamberin on kişiyle beraber geçtiğini, bir peygamberin beş kişiyle beraber geçtiğini, bir peygamberin de yalnız başına geçtiğini, sonra da büyük bir kalabalığın gelmekte olduğunu görürüm. Birisi "Bunlar senin ümmetindir. Runların ön tarafındaki yetmiş bin kişiye hesap ve azâb yoktur" der. Niçin? sorarım. O der ki: "Çünkü bunlar vücutlarını dağlamazlar, başkalarının gizliliklerini araştırmazlar, (eşyalarda ve olaylarda) uğursuzluk aramaz ve leblerine güvenip dayanırlardı." Rasûlullah (s.a.v.)'i dinlemekte olan Ukkâşe b. Mihsan kalkıp; "Beni de bunların arasına katması için Allah'a duâ et" dedi. Rasûlullah (s.a.v.) de; "Allahım! Bnu da onlardan biri kıl" diye duâ ett. Sonra başka bir adam da kalkıp; "Beni de bunların arasına katması için Allah'a duâ et" deyince Rasûlullah [476] (s.a.v.) ona: "Ukkâşe senden önce davranıp bunu elde etti" diye cevap verdi." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet ett ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Aziz ve Celil olan Rabbimden dilekte bulundum. Bana ümmetimden yüzleri dolunay gecesindeki ay gibi parlak olan yetmiş bin kişinin (hesapsız olarak) cennete gireceğimi vâdetti. Daha fazlasını istedim. Bunu yetmişbin kat arttırdı. Ben: "Ya Rab, eğer ümmetimin muhacirleri bu kadar [477] yoksa ne olacak?" diye sordum. "Öyleyse bu arabilerle tamamlarım" diye cevap verdi." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlul-lah(s.a.v.) şöyle buyurdu: "Biz (dünyaya) en son gelenler, kıyamet gününde önde olacağız. Ümmetimden yetmiş bin kişilik ilk zümre, kendilerine hesap sorulmaksızın cennete gireceklerdir. Bunlardan her birinin yüzü dolunay gecesindeki Ay gibi parlaktır. Bunlardan sonra gelecek olanların yüzleri, gökteki en parlak yıldız [478] gibidir. Sonra da herkes mertebesine göre gelecektir." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebubekir es-Sıddik'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmştur: "(Ümmetimden) yetmiş bin kişinin hesap vermeksizin cennete girecekleri (müjdesi) bana verildi. Onların yüzleri dolunay gecesindeki ay gibidir. Kalpleri bir adamın kalbi üzerindedir, (yani gönülleri beraberdir.) Aziz ve Celil olan Rabbimden, bunların sayılarını artırmasını diledim. Her bir kişiye yetmiş bin kişi daha ekledi." Ebubekir (r.a.) dedi ki: Ben bunun kentliler aleyhine olacağını [479] düşündüm, göçüp badiyeye gittim." imam Ahmed b. Hanbel... Zer'den rivayet etti ki; İbn Mes'ud şöyle demiştir: Rasûlulah (s.a.v.) rüyasında ümmetleri gördü. Kendisinin ümmeti de yanından geçtiğinde çoklukları hoşuna gitti. Dağları ve ovalan doldurmuşlardı. (Uyandıktan sonra) dedi ki: Bana şöyle denildi: "Senin için bunlarla birlikte Vetmiş bin kişi hesap vermeksizin cennete gireceklerdir. Bunlar vücutlarını bağlamaz, başkalarının gizliliklerini araştırmaz ve (olaylarda, eşyalarda) u£ursuzluk aramaz, Rablerine güvenip dayanırlar." Orada hazır bulunan Ukkâşe b. Mihsan dedi ki: "Ey Allah'ın Rasûlü! aralarına katması için Allah'a duâ et." Rasûlullah (s.a.v.): "Allahım! nu da aralarına kat" diye duâ etti. Ensardan bir başka adam da kalkıp: "Ey Allah'ın rasûlii! Benî de aralarına katması için Allah'a duâ et." dedi. Rasû-

[480] lullah(s.a.v.), ona: "Ukkâşe bu hususta seni geçti." cevabını verdi. İmam Ahmed b. Hanbel... İmrân b. Husayn'den rivayet etti ki; İbn Mes'ud şöyle demiştir: Bir gece RasûluIIah (s.a.v.)'in yanında çok konuştuk (sohbetimiz uzun sürdü). Sonra ertesi gün yanına gittiğimzde bize şöyle dedi: "Dün gece (rüyada) peygamberler ümmetleriyle birlikte bana gösterildiler. Kimi peygamber yanımdan geçerken beraberinde üç kişi, kiminin beraberinde bir gurup, kiminin beraberinde bir cemaat vardı. Kimi de yalnızdı. Nihayet beraberinde İsrâiloğullarından büyük bir topluluk olarak Musa (a.s.) yanımdan geçti. (Çoklukları) hoşuma gitti. "Bunlar kimdir?" diye sordum. Bana: "Bu, kardeşin Musa'dır. Beraberindekiler de İsrâiloğullaııdır." denildi. "Ümmetim nerde?" diye sordum. "Sağına bak!" denildi. Baktım. Tepeciklerin insan yüzle-riyle dolu olduğunu gördüm. Sonra bana, "Soluna bak!" denldi. Baktım. Ufu-kun insan yüzleriyle dolu olduğunu gördüm. Bana: "Razı oldun mu?" denildi. "Razı oldum ya Rab! Razı oldum ya Rab!" dedim. Bana denildi ki: "Bunlarla beraber yetmiş bin kişi var ki; onlar hesap vermeksizin cennete gireck-lerdir." Sözün şurasında Peygamber (s.a.v.) sahabilere şöyle dedi: "Anam babam size feda olsun. Eğer şu yetmiş bin kişiden biri olabilecekseniz olun. Eğer bunu yapamazsanız tepedekilerden olun. Onu da yapamazsanız, ufuk-takilerden olun. Çünkü ben orada birbirin karışan tedirgin insanlar gördüm." O esnada Ukkaşe b. Mihsan kalkıp: "Ey Allah'ın Rasûlü! Allaha duâ et de beni de o yetmiş bin kişinin arasına katsın" dedi. Rasûlullah (s.a.v.) onun için duâ etti. Başka bir adamda kalkıp "Ey Allah'ın rasûlü! Beni de onların arasına katması için Allah'a duâ et" dedi. Rasûlullah (s.a.v.) ona: "Ukkâşe bu hususta senden önce davrandı" dedi. Sonra kendi aramızda konuşarak "Bu yetmiş bin kişi sizce kimlerdir?" diye sorduğumuzda kimileri: "Onlar; müs-lüman olarak doğup Allah'a hiç ortak koşmayan ve ölünceye kadar bu hallerini sürdüren kimselerdir" dediler. Peygamber (s.a.v.) bunu duyunca şöyle buyurdu: "Onlar; vücutlarına dağ yaptırmayan, başkalarının gizliliklerini araştırmayan, (olaylarda ve eşyalarda) [481] uğursuzluk aramayan, Rablerine güvenip dayanan kimselerdir." Taberanî... İmran b. Husayn'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ümmetimden yetmiş bin kişi hesap vermeksizin, azâb gömleksizin cennete girecektir." Onlar, kimlerdir ya Râsulallah? diye sorulduğunda şu cevâbı verdi: "Onlar; vücutlarını dağlamayan, başkalarının gizliliklerini araştırmayan, (olaylarda ve nesnelerde) uğursuzluk aramayan, Rablerine [482] güvenip dayanan kimselerdir." İmam Ahmed b. Hanbel... Câbir b. Abdullah'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "İlk zümre kurtulacaktır. Onların yüzleri, dolunay gecesindeki ay gibi (parlak)dır. Yetmiş bin kişidirler. Hesaba çekilmezler. Onlardan sonra gelenler de böyle... Bunların yüzleri, gökteki en parlak [483] yıldız gibidir." Böyle dedikten sonra Rasûlullah (s.a.v.), diğerlerini de anlattı. Bezzar... Enes'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ümmetimden yetmiş bin kişi cennete girecektir. Bunlardan her yetmiş kişiyle, yetmiş bin kişi [484] daha girecektir." Bu hadisin manâsı muhtemelen şöyledir: Her bin kişiyle ve her bir kişiyle -ki bu daha çok ve daha kapsamlıdır- yetmiş bin kişi daha cennete girecektir. İmam Ahmed b. Hanbel... Enes'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [485] "Doğrusu Cenab-ı Allah ümmetimden dörtyüzbin kişiyi cennete koyacağını bana vâdetti." Hz. Ebubekir: "Ey Allah'ın Rasûlü! Bu sayıyı bize artır" deyince Rasûlullah (s.a.v.) avuçlarını

birleştirerek "İşte böyle!.." diye karşılık verdi. Bu defa Hz. Ömer: "Bu kadarı sana yeter ey Ebubekir!" diyerek araya girdi. Hz. bubekir: "İlişme bana ey Ömer! Allah hepimizi cennete koysa bunun sana ne zararı olur?" deyince Hz. Ömer şu karşılığı verdi: "Allah dilerse bütün halkını tek avucuyla da cennetine kendi rahmetiyle koyar!" Bunun üzerine .asûlullah (s.a.v.) (Ömer'i kastederek): "Doğru [486] söyledi" dedi. Hafız Ebû Yâ'lâ... Enes'ten rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ümmetimden yetmiş bin kişi cennete girecektir." Sahabiler: "Ey Allah'ın Rasûlü! Bu sayıyı bize artır" dediklerinde -kendisi bir kum yığını üzerinde bulunuyordu- kumu eliyle savurdu, (yani bu kadar çok sayıda cennete gireceksiniz demek istedi): Tekrar "Ey Allah'ın Rasûlü! Bu sayıyı bize artır" dediklerinde, yine kumu eliyle savurdu. Sahabiler de şöyle dediler: "Ey Allah'ın nebisi! Artık bundan sonra cehenneme gireni Allah [487] rahmetinden uzak etsin!" Taberanî... Umeyr'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu Cenab-ı Allah, ümmetimden üç yüzbin kişiyi cennete koyacağını bana va'd etti." Umeyr: "Ey Allah'ın Rasûlü! Bu sayıyı bize artır" deyince Rasûlullah (s.a.v.) eliyle kumları savurarak "İşte sayılamayacak derecede bu kadar çok kimseyi cennete koyar" dedi, Umeyr, yine: "Ey Allah'ın Rasûlü! Bu sayıyı bize artır" deyince Hz. Ömer: "Ey Umeyr! Bu kadarı sana yeter" dedi. Umeyr: "Ne diye bize karışıyorsun ey Hattabın oğlu?" diye so-ninca Hz. Ömer de şu karşılığı vedi: "Allah dilerse, insanları bir avuçlayıp savuruşta cennete koyar." Rasûlullah (s.a.v.) de: "Ömer doğru söyledi" dedi. [488] Hafız Ziya: "Ömer(r.a.)'in bundan başka hadisi bulunduğunu bilmiyorum"edi. Bezzar... Ebû Saîd el-Hudrî'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ümmetimden yetmiş bin kişi hesaba çekilmeksizin cennete girecektir." âşe kalkıp, "Ey Allah'ın rasûlü! Beni de onların arasına katması için AlIah'a duâ et" dedi. Rasûlullah (s.a.v.): "Allahım! Bunu da onların arasına kat" diye duâ etti. Sonra başka bir adam da: "Ben de aralarına katması için Allah'a duâ et ya Rasûlallah!" dedi. Rasûlullah (s.a.v.): "Allahım! Buna da onların arasına kat." diye duâ etti. Oradaki topluluk sustu. Sonra birbirlerine: "Keşke biz de 'Ey Allah'ın rasûlü! Bizi de aralarına katması için Allah'a duâ et' deseydik" dediler. Rasûlullah (s.a.v.): "Ukkâşe ve arkadaşı bu hususta sizi geride bıraktılar. Ama duâ etmemi isteseydiniz, ederdim. Etseydim, cennete girmeniz kesinleştirdi." diye [489] karşılık verdi. Taberanî... Ebû Umame'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Rabbim, ümmetimden yetmiş bin kişinin cennete gireceğini bana vâ-detti. Bunlardan her bin kişiyle birlikte yetmiş bin kişi daha vardır. Bunlara hesap ve kınama yoktur. Ayrıca Aziz ve Celil olan Rabbim üç kez insanları avuçlayıp cennete savuracaktır." Bu rivayetin lafzı (kelimeleri) İbn Ebû Şeybe'ye aittir. Taberanî'nin rivayetinde "Her bin kişiyle [490] birlikte yetmiş bin kişi daha vardır." cümlesi yoktur. Ebubekir b. Ebi Âsim... Ebû Umame'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cenab-ı Allah, ümmetimden yetmiş bin kişiyi hesaba çekmeksizin cennete koyacağını bana vâdetti." Yezid b. Ahnes: "Allah'a yemin ederim ki; ya Rasûlallah bunlar, senin ümmetinin içinde o kadar azdırlar ki (kara) sinekler arasındaki (kırmızı ve beyaza çalacak tonda) sarı sinekler kadardırlar." deyince Rasûlullah (s.a.v.) şu cevabı verdi: "Cenab-ı Allah bu yetmiş binin her bin kişisiyle birlikte yetmişler bin kişiyi daha cennete koyacağını ve bu sayıya üç kez avuçlayarak cennete savuracağı kimseleri de ekleyeceğini bana vâdetti."

Hafız Ziya dedi ki: Bu hadisin rivayet senedinde adı geçen kimselerin Horî dışında kalan tümü [491] sahih rivayet sahipleridir. Yalnız, Horî'nin de kritiğe tabi tutulduğunu bilmiyorum. Taberanî... Ukbe b. Abd es-Sülemî'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu Rabbim, ümmetimden yetmiş bin kişyi, hesaba çekmeksizin cennete koyacağım bana vâdetti. Onlardan her bin kişiyle birlikte yetmişer bin kişi daha vardır. Ayrıca üç kez avuçlayıp savuracağı kimselerinde ek olarak cennete konulacaklarını bana bildirdi." Bunu duyunca Hz. Ömer tekbir getirip şöyle dedi: "Cenab-ı Allah ilk yetmişi; babalarına, oğullarına ve aşiretlerine şefaatçi kılacaktır. Beni sonda avuçlayıp cennete savuracağı kimselerin son gurubundan biri kılmasını temenni ediyorum." [492] Hafız Ziya, bunun senedinin illetli olduğunu bilmiyorum, dedi. Doğrusunu Allah bilir. İmam Ahmed b. Hanbel... Atâ b. Yesar'dan rivayet etti ki; Rüfaa el-Cü-henî şöyle demiştir kendisine: Rasûlullah (s.a.v.)'le birlikte yürüdük. Ke-did'e (veya Kadid'e) vardığımızda Rasûlullah (s.a.v.) bize şöyle buyurdu: "Aziz ve Celil olan Rabbim, ümmetimden yetmiş bin kişiyi -hesaba çekmeksizin- cennete koyacağını bana vâdetti. Sizler ve salih olan eşleriniz-î çoluk çocuklarınız cennetteki meskenlerinize [493] yerleşmeden önce hiç bir ümmetin cennete girmeyeceğini umuyorum." Taberanî... Sevbân'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Rabbim, ümmetimden yetmiş bin kişiyi hesaba çekmeksizin cennete koyacaktır. Onlardan her [494] bin kişiyle birlikte yetmişer bin kişi daha vardır." Taberanî... Ebû Saîd el-Enmarî'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu Aziz ve Celil olan Rabbim, ümmetimden yetmiş bin kişiyi hesaba çekmeksizin cennete koyacağını bana vâdetti. Bunlardan her bin kişiyi de yetmişbin kişiye şefaatçi kılacak sonra da üç kez [495] avuçlayarak (çok sayıda insanı) cennete savuracaktir." Bu hadisin râvilerinden Kays diyor ki: Ben, Ebû Saîd'e sordum: — Sen bunu bizzat Rasûlullah (s.a.v.)'den mi işittin? —- Evet, kulaklarımla işittim. İşittiklerimi de kalbim hıfzetti. Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştu: "Allah dilerse ümmetimin bütün muhacirlerini bu kapsama alır. Sayı tamamlanmazsa, kalan kısmını arabilerle ikmâl eder." Bunların hesabı Rasûlullah (s.a.v.)'in yanında yapıldı. Sayılan dört milyar yediyüz bini buldu. Rasûlullah (s.a.v.) de şöyle dedi: "İnşaallah ümmetimin muhacirleri bu meblağı doldurur." Sahih adlı eserinin "El-Ba's ve'n-Nüşûr" bölümünde Buharî... Ebû Yezid el-Medinî'den rivayet etti ki; Amr b. Hazm el-Ensarî şöyle demiştir: Rasûlullah (s.a.v.) üç gün bize görünmez oldu. Sadece farz namazları kılmak için mescide gelir, namazı kıldıktan sonra hemen evine dönerdi. Dördüncü günde yanımıza geldi. Kendisine, "Ey Allah'ın Rasûlü! Bize görünmez oldun. Biz de bir olay meydana geldiğini sandık" dediğimizde şöyle buyurdu: "Sadece iyilik ve hayır oldu. Yüce Rabbim, ümmetimden yetmişbin kişiyi hesaba çekmeksizin cennete koyacağını bana vâdetti. Bu üç gün zarfında kendisinden bu sayıyı artırmasını diledim. Rabbimin bir, şerefli ve cömert olduğunu gördüm. O yetmiş bin kişiden her biriyle birlikte yetmişer bin kişiyi daha bana bağışladı. Ben: "Ya Rab! Ümmetimin sayısı bu kadarı bulur mu?" diye sorduğumda, 'Bu sayıyı sana arabilerle tamamlarım" dedi." Dahhâk, bu hadisin tenkid edildiğini; Neseî de metruk olduğunu söylemiştir.

Taberanî... Ebû Mâlik'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Muhammed'in canı kudret elinde bulunan zâta yemin ederim ki; kıyamet gününde Cenab-ı Allah sizleri zifirî karanlık bir gece gibi topluca yeri ^satmış bir zümre halinde cennete gönderecektir. Melekler diyecekler ki: Muhammed ile beraber gelenler, diğer peygamberlerle beraber gelenlerden [496] daha çoktur." Kulların Hesap Yerinden Ayrılıp Kendilerine Tahsis Edilen Yerlerine Gitmeleri. Bir Kısmı Cennete,Bir Kısmı Da Cehenneme

Yüce Allah buyurdu ki: "Ey Muhammed! Hâlâ gaflet içinde bulunanları ve hâlâ inanmayanları, onları, işin bitmiş olacağı o hasret günü ile uyar." (Meryem, 19/39) "Kıyamet saati koptuğu gün, işte o gün, darmadağın olurlar. Ama inanıp yararlı iş işleyenler, ağırlanacakları bir cennette bulunurlar. İnkâr edip, âyetlerimizi ve âhirette bana kavuşmayı yalanlayanlara gelince, işte onlar azâbla yüz yüze bırakılırlar." (Rûm, 30/14-16) 'İnsanların fırka fırka olacağı, Allah katından kaçınılmaz günün gelmesinden önce, kendini dosdoğru dine yönelt." (Rûm, 30/43) ''Kıyamet kopacağı gün, işte o gün, bâtıl sözlere uymuş olanlar hüsranda kalırlar. Her ümmeti diz üstü çökmüş olarak görürsün. Her ümmet kitabına çağırılır. Onlara denir ki: "Bugün, size işlediğinizin karşılığı verilecektir. Bu kitabımız gerçekten sizin aleyhinize konuşuyor. Biz yaptıklarınızı şüphesiz bir bir kaydediyorduk." İnanıp yararlı iş işleyenlere gelince, Rableri onları rahmetine jarkeder. İşte bu, apaçık kurtuluştur. Ama inkâr eden kimselere denir ki: "Ayetlerim size okunmuş, siz de büyüklenip suçlu bir millet olmuştunuz değil mi? Doğrusu Allah'ın verdiği söz gerçektir. Kıyamet saati şüphe götürmez" dendiği zaman: "Kıyametin ne olduğunu bilmiyoruz, yalnız yoktur sanıyoruz. Buna dâir kesin bir bilgi elde etmiş değiliz" derdiniz. İşledikleri kötülükler kendilerin belli oldu ve onları, alaya aldıkları şey mahvetti. Onlara denir ki: "Bu güne kavuşacağınızı unuttuğunuz gibi biz de sizi unuttuk. Varacağınız yer ateştir. Yardımcılarınızda yoktur. Bu, Allah'ın âyetlerini alaya almanızdan ve dünya hayâtının sizi aldatmış olmasından ötürüdür." "O gün, ne oradan çıkarılırlar ve ne de özürleri dilenir. Övülmek, göklerin Rabbi, yerin Rabbi ve âlemlerin Rabbi olan Allah içindir. Göklerde ve yerde azamet O'nundur. O, güçlüdür, hakimdir." (Câsiyc, 45/27-37) "Yeryüzü Rabbinin nuruyla aydınlanır, kitâb açılır, peygamberler ve şâ-hidler getirilir ve onlara haksızlık yapılmadan, aralarında adaletle hüküm verilir. Her kişiye, işlediği ödenir. Esasen Allah onların yaptıklarını en iyi bilen1 dir. İnkâr edenler, bölük bölük cehenneme sürülür. Oraya vardıklarında kapıları açılır. Bekçileri onlara: "Size içinizden Rabbinizin ayetlerini okuyan bu güne kavuşacağınızı ihtar eden peygamberler gelmedi mi?" derler. "Fvet geldi" derler. Lâkin azâb sözü inkarcıların cehennemin kapılarından irin; böbürlenenlerin durağı ne kötüdür!" denir. Rablerine karşı glmekten akınarılar, bölük bölük cennete götürülürler. Oraya varıp da kapıları açıldığında, bekçileri onlara: "Selâm size, hoş geldiniz! Temelli olarak buraya girin " derler. Onlar: "Bize verdiği sözünde duran ve bizi bu yere vâris kılan Allah'a hamdolsun. Cennette istediğimiz yerde oturabiliriz. Yararlı iş işleyenlerin ecri ne güzelmiş!" derler. Melekleri, arşın etrafını çevirmiş

oldukları halde, Rablerini hamd ile överken görürsün. Artık insanların aralarında adaletle hükm olunmuştur. "Övülmek, dünyaların Rabbi olan Allah içindir" denir." (Zümer, 39/69-75) "O gün gelince, Allah'ın izni olmaksızın hiç kimse konuşamaz. İçlerinde bebaht olanlar da, mesut olanlar da vardır. Bedbahtlar cehennemdedirler. Onlar orada ah edip inlerler. Rabbinin dilemesi bir yana, gökler ve yer durdukça, orada temelli kalacaklardır. Rabbin, şüphesiz, her istediğini yapar. Mesut olanlar ise cennettedirler. Rabbinin dilemesi bir yana, sonsuz bir lütuf olarak, gökler ve yer durdukça, orada temelli kalacaklardır." (Hûd, 11/105-108) "Sizi toplanma gününde topladığı gün, işten, kimin aldandığımn ortaya çıkacağı gündür. Allah'a kim inanmış ve yararlı işlemişse, Allah onun kötülüklerini örter. Onu içinde temelli ve vsonsuz kalacağı, altlarından ırmaklar akan cennetlere koyar. Büyük kurtuluş işte budur. İnkâr edip, âyetlerimizi yalanlayanlar, işte onlar da ateşliklerdir. Orada temellidirler. Ne kötü bir dönüştür!" [497] "Sakınanları o gün Rahmanın huzurunda O'na gelmiş konuklar olarak toplarız. Suçluları suya götürür gibi cehenneme süreriz. Rahmanın katında bir ahd almamış olandan başkası asla şefaatte bulunamıyacaktır." (Meryem, 19/85-87) "Bir takım yüzlerin ağaracağı ve bir takım yüzlerin kararacağı günde büyük azâb onlaradır. Yüzleri kararanlara: "İnanmanızdan sonra inkâr eder misiniz? İnkâr etmenizden dolayı azabı tadın" denecektir, yüzleri ağaranlar ise Allah'ın rahme tindedirler. Onlar orada temellidirler." (Âl-i İmrân, 3/106-107) Bu konudaki âytler cidden çoktur. Eğer hepsini burada sıralamış olsaydık gerçekten de söz fazlasıyla uzayacaktı. Burada konuyla ilgili ve bu makama uygun hadisleri nakledeceğiz ki bu, konu dışı bir çok maksatları da kapsamaktadır. Biz o maksatlara da kısaca işarette bulunacağız. "Güç yetirilemeyen ve en büyük baskın bastırdığı zaman..." (Naziât, 79/34) İbn Ebi'd-Dünyâ... Kasım b. Velid'in yukarıdaki âyet-i kerimeyi açıklarken şöyle dediğini rivayet [498] etmiştir: "Cennetlikler cennete, cehennemlikler de cehenneme sevkedilirler."

Cennetliklerin Cennete En Son Girecek Olanı:

Buharı... Ata b. Yezid el-Le^sî'den rivayet etti ki; Ebû Hüreyre şöyle demiştir: Peygamber (s.a.v.)'e şöyle bir soru soruldu: — Kıyamet gününde Rabbimizi görecek miyiz? — Siz bulutsuz bir günde güneşi görürken itişip kakışır mısınız? — Hayır ey Allah'ın Rasulü! — Bulutsuz ve dolunaylı bir gecede ayı görürken itişip kakışır mısınız? — Hayır ey Allah'ın Rasûlü! — İşte kıyamet gününde Rabbinizi böyle göreceksiniz. O günde insanları toplar ve onlara şöyle der: "Kim benden başka bir şeye tapıyorduysa bu gün ona tabi olsun. Kim güneşe tapıyorduysa bu gün güneşe tabi olsun. Kim aya tapıyorduysa bu gün aya tab olsun. Kim tağutlara tapıyorduysa bugün onlara tabi olsun!.." Orada münafıklarıyla birlikte bu ümmet kalır. Cenab-ı Allah, tanımadıkları bir surette yanlarına gelip, "Ben sizin Rabbinizim" der. Onlarda: "Senden Allah'a sığınırız. Biz burada, yerimizde, Rabbimizin yanımıza gelişini bekleyeceğiz. Gelince de O'nu tanıyacağız." derler. Cenab-ı Allah, tanıdıkları bir surette yanlarına gelip, "Ben sizin Rabbinizim!" der. Onlar da: "Sen bizim Rabbimizsin" deyip ona tabi olurlar. Ve cehennem köprüsü kurulur. Köprünün üzerinden ilk geçen ben olurum. O gün peygamberler "Allahım, selâmet ver; selâmet ver." diye duâ ederler. Köprüde deve dikenleri gibi kancalar vardır. Deve dikenlerini görmüşsünüz değil mi? — Görmüşüz ya Rasûlallah. — İşte o kancalar, deve dikenleri gibidirler. Yalnız, büyüklüklerini ancak Allah bilir. İnsanlar, amelleri nedeniyle kapılıp götürülürler. Kimi, ameli nedeniyle helak olur. Kimi yardımsız bırakılır, sonra kurtulur. Nihayet Cenab-ı Allah kullan arasındaki ödeştirme işini tamamlayıp Allah'tan başka ilâh bulunmadığına şehadet edenlerden cehennemden çıkarılmasını dilediği kimseleri çıkarmak ister. Bu hususta meleklere gerekli emri verir. (O günahkârlar) cehennemde mahpusturlar. Üzerlerine hayat suyu denen bir su dökülür. Tohumun sel yatağında bitip yeşermesi gibi bitip yeşerirler. Bir adam, yüzü cehenneme yönelik olarak durur, ve "Ya Rab! Yüzümü ateş tarafından çevir. Kokusu beni rahatsız etti. Sıcaklığı da beni yaktı." Allah'a sürekli yalvarıp yakarır. Allah da ona şöyle der: "Umarım ki bu istediğini verirsem, benden başka bir şey istemezsin. Öyle değil mi?" O da: "Onur ve üstünlüğün yemin ederim ki; senden başka bir şey istemeyeceğim" der. Cenab-ı Allah Onun yüzünü ateşten çevirir. Sonra o der ki: "Ya Rab! Beni cennetin kapısına yaklaştır." Cenab-ı Allah ona: "Benden başka bir istekte bulunmayacağını söylememiş miydin?" diye sorar. O da: "Onur ve üstünlüğüne yemin ederim ki; artık bundan başka bir istekte bulunmayacağım" der ve artık başka bir istekte bulunmayacağına dâir söz ve güvenceler verir. Cenab-ı Allah da onu cennetin kapısına yaklaştırır. Adam cennetin içindeki şeyleri görünce Allah'ın dilediği bir süre susar, sonra: "Ey Rabbim! Beni cennete koy" der. Yüce Rab ona: "Artık başka bir stekte bulunmayacağını bana söylememiş miydn? Yazıklarlar olsun sana ey âdemoğlu! Sen ne kadar da dönekmiş-sin?!" diye sorar. O da: "Ya Rab! Beni yaratıklarının en bahtsızı kılma" der ve yakarışını sürdürür, nihayet Cenab-ı Allah güler. Gülünce de onun cennete girmesine izin verir. Cennete girdiğinde kendisine "Dile ne dilersen" denilir- O da bazı dileklerde bulunur. Sonra yine kendisine: "Dile ne dilersen" denilir. O da bazı dileklerde bulunur. Artık dileyeceği bir şey kalmaz. Kendisine: "Düedikerin, bir misli fazlasıyla

sana verildi" denir." Ebû Hüreyre dedi ki: "Bu hadiste anlatılan adam, cennete en son girecek kişidir." Bu hadisi rivayet ettiğinde Ebû Saîd el-Hudrî de Ebû Hüreyre'nin yanında oturmaktaydı. Onun söylediklerini değiştirmiyordu. Ne zaman ki Ebû Hüreyre "Dilediklerin bir misli fazlasıyla sana verildi" denir. Sözünü nakl etti; işte o zaman Ebû Saîd (r.a.) dedi ki: Ben Rasûlullah (s.a.v.)'in bunu şöyle ifade ettiğini işittim: "Dilediklerin, on misli fazlasıyla sana verildi" denir. Ebû Hüreyre, "Onunla birlikte bir o kadarı da verilir" dedi. İbn Mes'ud ve diğer bazı sahabiler de bu hususta Ebû Saîd'in [499] söylediklerine katılmışlardır. İnşa-allah bu husus ileride d$ açıklanacaktır. Buharı.., Atâ b. Yesar'dan rivayet etti ki; Ebû Saîd el-Hudrî şöyle demiştir: Biz, Hz. Peygambere şöyle bir soru sorduk: — Ey Allah'ın Rasûlü! Rabbimizi görecek miyiz? — Bulutsuz bir günde güneşi görme hususunda birbirinizle itişip kakışmanız olur mu? -— Hayır. — Aynı şekilde (kıyamet gününde) Rabbinizi görürken de birbirinizle itişip kakışmanız olmayacaktır. — Sonra bir çağına şöyle seslenir: "Her kavim, tapageldiğinin yanına gitsin!" Ehl-i salip, salipleri (haçları) ile; putperestler, putlarıyla; başka tanrılara tapanlar, tanrılarıyla giderler. Geride iyisiyle kötüsüyle kitab ehli, Allah'a tapan kimseler kalır. Sonra cehennem getirilip tıpkı bir serap gibidir. Yahudilere sorulur: — Neye tapardınız? — Allah'ın oğlu Üzeyir'e tapardık. — Yalan söylüyorsunuz. Allah'ın hiç eşi ve çocuğu olmadı. Şimdi ne istiyorsunuz? — Bize su içirmenizi istiyoruz. — İçin bakalım! Cehenneme yuvarlanıp düşerler. Sonra hristiyanlara sorulur: — Neye tapardınız? — Meryemoğlu Mesih'e tapardık. — Yalan söylüyorsunuz. Allah'ın hiç eşi ve çocuğu olmadı. Şimdi ne istiyorsunuz? — Bize su içirmenizi istiyoruz. — İçin bakalım! Cehenneme yuvarlanıp düşerler. Geride iyisiyle kötüsüyle, sadece Allah'a kulluk etmiş olanlar kalır. Onlara: "Herkes gitti. Siz niye burada kaldırıız?" diye sorulur. Onlar da şu cevabı verirler: "Dünyada onlardan ayrıldık. O zaman kendilerine bu günkünden daha fazla muhtaç olduğunuz halde kendilerinden ayrılmıştık. Biz, bir çağrıcının 'Herkes tapageldiğinin yanına gitsin' dediğini işittik. Biz Aziz ve Celil olan Rabbimizin yanımıza gelmesini bekliyoruz. Her istediğini yaptıracak güce sahib olan yüce Allah, onların tanımadıkları bir surette yanlarına gelip "Ben sizin Rabbinizim" der. Onlar da: "Senden Allah'a sığınırız. Rabbimiz yanımıza gelinceye dek buradan ayrılmayacağız. Rabbimiz gelince de O'nu tanırız" derler. Nihayet yüce Allah, öncekinden değişik ve kendilerinin tanıdıkları bir surette yanlarına gelip "Ben sizin Rabbinizim" der. Onlar da: "Senden Allah'a sığınırız. Rabbimiz yanımıza gelinceye dek buradan ayrılmayacağız. Rabbimiz gelince de O'nu tanırız" derler. Nihayet yüce Allah, öncekinden değişik ve kendilerinin tanıdıkları bir surette yanlarına gelip "Ben sizin Rabbinizim" der. Onlar da: "Evet, sen Rabbimizsin" derler. Allah ile ancak melekler konuşurlar. Mümin kullara: "Sizinle Rabbiniz arasında bildiğiniz bir alâmet var mıdır?" diye sorulur. Onlar derler ki: "O alâmet baldırdır. O günde Allah, baldırını açar (onlara tecelli eder)." Nitekim yüce Allah da

şöyle buyurmuştur: "O gün işin dehşetinden baldır açılır" (Kalem, 43) Her mümin kişi o zaman Allah'a secde eder. Dünyadayken gösteriş ve ün yapmak amacıyla secde etmiş olanlar -secde etmesinler diye- o günde sırtları kas katı kesilir; secde edemezler. Sonra sırat köprüsü getirilip cehennemin üzerine kurulur." Bazıları köprüden bir anda geçer. Bazıları rahvan atlar gibi geçer. Kimi yara bere almadan geçer, kimi yaralanıp berelenrk geçer. Kimi de cehennemin ateşine düşer. Nihayet bir başkası sürünerek köprüden geçer. Siz hakkı taleb etmede benden daha güçlü olamazsınız. O gün kimin mümin olduğu size apaçık görünür. Müminler kurtulduklarını görünce kardeşlerine şefaat etmek için Rablerine şöyle derler: "Rabbimiz! Bunlar kardeşlerimizdir. Dünyada bizimle beraber savaşır, bizimle beraber oruç tutar, bizimle berabr salih ameller işlerlerdi." Yüce Allah da: "Gidin, kalbinde zerre ağırlığınca imân bulunan kimseleri cehennemden çıkarın" der. Allah, öylelerinin yüzlerini ateşe haram kılar. Onların bir kısmı ayaklarına kadar, bir kısmı bacaklarının yarısına kadar ateşe batmıştır. O şefaatçi müminler, gidip cehennemdeki günahkâr müminlerden tanıdıklarım çıkarır sonra dönrler. Cenab-ı Allah onlara: "Gidin. Kalbinde yarım zerre ağırlığınca iman bulunan kimseleri de cehennemden çıkarın''der. Gder, tanıdıklarını cehennemden çıkarırlar." Hadisi rivayet eden Ebû Saîd dedi ki; Eğer bana inanmıyorsanız şu âyeti okuyun: "Allah şüphesiz zerre kadar haksızlık yapmaz. Zerre kadar iyilik olsa onu kat kat arttırır." (Nisa, 4/40) Peygamberler, melekler ve müminler, günahkârlara şefaat ederler. Her istediğini yaptıracak güce sahib olan Aziz ve Celil Allah: "Benim şefaatim kaldı" der. Orada alıkonmuş olanlardan bir kısmını avuçlayıp alır, cennet girişindeki hayat nehrine bırakır. Bunlar sel yatağının iki kıyısındaki ekin taneleri gibi biterler. Ağaç ve kayaların yanındaki ekin tanelerini andırırcasına Yeşerirler. Bu bitkilerin güneşe bakan tarafları yeşil, gölgeye bakan tarafları İse beyaz olur. Oradan, yani hayat nehrinden inci taneleri gibi çıkarlar. Ce-nab-ı Allah onların boyunlarına mühürler takar ve o halde cennete girerler. Cennetlikler onları görünce, "Bunlar Rahmân'ın azatlılarıdır. Hiç bir iyilik yapmadıkları ve önceleri hiç bir hayırda bulunmadıkları halde Allah bunları cennete koydu" derler. [500] Sonra onlara: "Gördükleriniz, bir misli fazlasıyla birlikte SİZİn olsun" denir. Müslim... Ebû Zübeyr'den rivayet etti ki; Câbir b. Abdullah şöyle demiştir: "Kıyamet gününde biz şöyle ve şöyle bir yere (tepeye) geliriz. Ben de oradan insanlara üst bir noktadan bakarım. Ümmetler putlarıyla ve taptıkları şeylerle sırasıyla çağırılırlar. Ondan sonra Rabbimiz yanımıza gelir ve biz müminlere şöyle sorar: — Kimi bekliyorsunuz? — Rabbimizi bekliyoruz. — Ben Rabbinizim! — Hele seni bir görelim. Yüce Rab müminlere tecelli edip güler. Onları alıp götürür. Onlar da kendisine tabi olup giderler. Mümin olsun münafık olsun herkese, peşine düİşüp izleyeceği bir nûr verilir. Cehennem köprüsünün üzerinde kanca ve şişler vardır. Allah'ın dilediği kimseler o kanca ve şişlere takılırlar. Sonra münafıkların nuru söner ve müminler kurtulur. Kurtulan ilk zümrenin yüzleri, dolunaylı gecedeki ay gibi parlaktır. Bunlar yetmiş bin kişi olup hesaba çe-vilmeksizin cennete gireceklerdir. Bunların ardısıra gelenlerin yüzleri, gök-.eki en parlak yıldız gibi parıldar. Bunlarda aynı şekilde cennete girerler. Bundan sonra şefaat faslı başlar. Şefaat erbabı kimseler (günahkârlar için) şefaat ederler. Öyle ki, kalbinde bir arpa tanesi ağırlığınca hayır bulunan ve lâ-ilâhe illallah diyen herkes cehennemden çıkarılıp cennetin avlusuna konulurlar. Cennetlikler bunların üzerine su serperler de tıpkı sel yatağındaki ekin taneleri gibi yeşerirler. Bu durumdaki insan cennete girdikten sonra korkusu gider. Artık dünya on katıyla kendisine verilinceye dek istekte

[501] bulunur." "Müslim... Huzeyfe'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cenab-ı Allah insanları (kıyamet gününde) toplar. Müminler kalkıp dururlar. Nihayet cennet onlara yaklaştırılır. Onlar da Âdem (a.s.)'e gidip: "Ey babamız Âdem! Bize cennetin kapılarım açtır" derler. O da; "Ben bunu yapabilecek durumda değilim. Sizi cennetten çıkarın sebep, babanız Âdem'in günahından başkası değildir. Siz Allah'ın dostu İbrahim'e gidin!" der. Yanına gittiklerinde İbrahim onlara şöyle der: "Ben bunu yapabilecek durumda değilim. Ben, Allah'ın gerilerden dostuyum. Siz Mûsâ (a.s.)'a gidin." Yanına gittiklerinde Musa (a.s.) onlara: "Ben bunu yapabilecek durumda değilim. Siz Allah'ın ruhu ve kelimesi İsa'nın yanma gidin." der. Yanına gittiklerinde İsâ (a.s.) da onlara: "Ben bunu yapabilecek durumda değilim" der ve onlar, Hz. Muhammed (s.a.v.)'in yanma giderler. O da kalkıp şefaat izni ister. Kendisine izin verilir. Sonra emanet ve rahmet gönderilir. Bunlar, sıratın sağında ve solunda dikilip dururlar. Kiminiz o köprüden yıldırım gibi süratle geçer." Bu hadisi rivayet eden Huzeyfe: "Anam babam sana feda olsun. Yıldırım gibi geçmek nasıl olur?" diye sorunca Rasûlullah (s.a.v.) ona şöyle cevap vermişti: "Yıldırıma bakmıyorlar mı? Göz açıp yumuncaya kadar nasıl çakıp geçiyor? Sonraki gurup rüzgar gibi, ondan sonraki gurupta yağmur gibi, ondan sanraki gurupta koşucu erkeklerin koşusu gibi hızla geçip gider. Amelleriyle orantılı bir hızla geçip giderler. Derken bir adam gelir köprüden yürüyerek değil de ancak sürünerek geçer. Köprünün iki tarafında asılı kancalar vardır. Bunlar, yakalamakla emrolundukları kimseleri, oradan geçerken, (vücutlarına takılarak) yakalarlar. Kimi yara bere alarak oradan kurtulup geçer. Kimi de ateşe düşer. Ebû Hüreyre'nin câm kudret elinde bulunan zâta yemin ederim ki; cehennemin derinliği yetmiş güz mevsimi kadardır!" İbn Ebi'd-Dünyâ... Ebû Mûsâ el-Eş'arî'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cenab-ı Allah ümmetleri aynı platformda toplar. Onları dağıtmak istediğinde, her kavmin tapa geldiği tanrıyı karşılarına diker. Onu görünce peşine takılır, onu ardısıra giderler. Nihayet o da onları cehenneme koyar. Sonra biz (müminler) yüksek bir yerdeyken Rabbimiz yanımıza gelir ve şöyle der: —- Ne bekliyorsunuz? — Rabbimizi bekliyoruz. — O'nu görürseniz tanır mısınız? — Evet. — O'nu daha önce görmediğiniz halde nasıl tanıyacaksınız? -— Çünkü O'nun dengi yoktur. — (Yüce Allah gülmeye başlar) Müjdeler olsun size ey müslümanlar topluluğu! Çünkü sizden her birinizin yerine cehenneme bir yahudi veya hristiyan koydum, (siz kurtuldunuz)." Müslim... Ebû Musa el-Eş'arî'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v) şöyle buyurmuştur: "Müslüman adam ölmeden önce Cenab-ı Allah mutlaka onun yerine cehenneme bir yahudi ve [502] hristiyan koyar."

Sırat Köprüsünden Bahseden Diğer Âyet-i Kerime Ve Hadis-i Şerifler:

İnsanlar haşir (toplanma) yerinden ayrıldıktan sonra, sırat köprüsünün berisindeki karanlık bölgye gelirler. Nitekim önceki sayfalarda geçen ve Hz. Aişe'den rivayet olunan bir hadiste anlatıldığına göre göklerin başka göklerle, yerin de başka bir yerle değiştirileceği günde insanların nerede bulunacakları sorulduğunda Rasûlullah (s.a.v.) şöyle cevap vermiştir: ''Onlar köprünün berisindeki karanlıkta bulunacaklardır." İşte o karanlık bölgede münafıklar müminlerden ayrılıp onların gerisinde kalır; müminler onları geçerler. Aralarına bir sûr girer ve müminlere ulaşmalarına engel olur. Nitekim yüce Allah buyurmuş ki: "İnanmış erkek ve kadınları, defterleri sağdan verilmiş ve ışıkları önlerinde olarak giderken gördüğün gün onlara şöyle denecektir: "Müjde; bugün altlarından ırmaklar akan, içinde temelli kalacağınız cennetler sizindir." İşte bu büyük kurtuluştur. İki yüzlü erkek ve kadınlar müminlere: "Bizi de gözetin; ışığımızdan faydalanalım" dedikleri gün, onlara: "Ardınıza dönün de ışık arayın" denir. İnananlarla iki yüzlüler arasına, kapısının içinde rahmet ve dışında azâb olan bir sûr çekilir. İki yüzlüler, inananlara: "Biz sizinle beraber değümiydik" diye seslenirler. Onlar: "Evet öyle; fakat sizler kendinizi aldattınız, bize pusu kurdunuz. Allah'ın buyruğu gelene kadar dinde şüpheye düştünüz. Sizi kuruntular aldattı. Sizi şeytanlar Allah'a karşı da ayarttı. Bugün sizden ve inkâr edenlerden fidye kabul [503] edilmez. Varacağınız yer ateştir. Lâyığınız orasıdır. Ne kötü bir dönüştür!" "Allah'ın, peygamberini ve onunla beraber olan müminler utandırmayacağı o gün, ışıkları önlerinde ve defterleri sağlarından verilmiş olarak yürürler ve "Rabbimiz ışığımızı tamamla, bizi [504] bağışla, doğrusu sen her şeye kadirsin" derler." Beyhakî... Mesruk'tan rivayet etti ki; Abdullah şöyle demiştir: "Cenab-ı Allah kıyâmt gününde insanları toplar. Bir çağına şöyle seslenir: "Ey insanlar! Sizi yaratıp rızıklandıran ve şekillendiren Rabbinizin, dünyada dost edindiklerinize sizleri bu gündede dost kılmasına razı olmaz mısınız?" Böyle denildikten sonra Uzeyr (a.s.)'a dünyada iken tapanların karşısına Uzeyr'in şeytanı dikilir. Artık, dünyadayken taptıkları ağaçlar, dallar ve taşlar, insanların karşısına dikilir. Müslümanlar diz üstü çömelmiş olarak orada kalırlar. Kendilerine şöyle denilir: — Neyiniz var sizin? Neden siz de diğer insanlarla birlikte gitmediniz? — Bizim bir Rabbimiz var. Ama O'nu henüz görmedik. — O'nu görürseniz tanır mısınız? — Bizimle O'nun arasında bir alâmet vardır. Görürsek, o alâmetle tanı-nz kendisini. :— Neymiş o alâmet? — Baldırın açılmasıdır. [505] İşte o esnada baldır açılır. Dünyadayken kendisine ibadet etmiş olanlar, Allah'ın huzurunda secdeye kapanırlar. Bazı kimselerin sırtları ise öküz boynuzu gibi kaskatı kesilir. Secde etmek isterler ama edemezler. Secde ha-Hnde duranlara, kalkmaları için emir verilir. Başlarını kaldırırlar; kendilerine amelleri miktarınca ışıkları verilir. Kimin bir hurma ağacı kadar, kimine daha az miktarda ışık verilir. En sondakine ise ayağının baş parmağı miktarınca ışık verilir. Öyleki bu ışık bazan söner, bazan aydınlık saçar. Aydınlık saçtığında adamın ayağı ilerler. Söndüğünde ayakta durup bekler. Evet, kılıçtan keskince ve kaygan olan sırat köprüsünün üzerinden geçerler. Onlara: "Işığınız miktarınca ilerleyin" denir. Kimi, yıldız gibi kayarak; kimi rüzgar gibi eserek; kimi göz açıp kapatincaya dek

kısa bir sürede; kimi binek hayvanım andırırcasına koşarak, kimi de koşar adımlarla o köprüden geçip gider. Herkes ameline göre oradan geçer. Işığı, ayağının baş parmağında olan kişi de geçer. Geçiş anında bir el iner, bir el kalkar, kimi adam düşer, kimi adam üste çıkar, yan taraflarına ateş isabet eder, neticede kurtulurlar. Kurtulduklarında da şöyle derler: "(Ey Cehennem!) Seni gördükten sonra bizi senden kurtaran Allah'a hamdolsun. Doğrusu Allah, hiç kimseye vermedğini bize verdi." Mesruk dedi ki: Bu hadisi bize nakleden Abdullah b. Mes'ud, hadisin bu kısmına geldiğinde mutlaka gülerdi. Adamın biri ona: "Ey Abdurrahman'ın babası! Sen bu hadisi bize defalarca naklettin. Ama her defasında da hadisin bu kısmına geldiğinde güldün. Bunun sebebi ne?" diye sordu. Abdullah, o adama şöyle cevap verdi: Ben, Rasûlullah (s.a.v)'in bu hadisi bize defalarca söylediğini işittim. Her defasında o da sözün burasına geldiğinde mutlaka küçük dili ve sondaki azı dişi görününceye kadar güler ve şöyle derdi: İnsan, Rabbine der ki: "Sen âlemlerin Rabbi olduğun halde benimle alay mı ediyorsun?" Yüce Rab de ona şu cevabı verir: "Hayır. Ama ben böyle bir durumdayım." Böyle dedikten sonra Abdullah b, Mes'ud yine güldü. Beyhakî... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v) şöyle buyurmuştur: "Sırat köprüsü kıldan ince, kılıçtan keskincedir. Melekler (oradan aşağıya düşmesinler diye) mümin erkeklerle kadınları korurlar. Cebrail (a.s) de beni korur. Ben: "Yarab! Selâmet ver, selâmet ver" derim. O günde ayağı kayanlar ve ayak kaymaları çok olur." Sevrî... Mücahid'den rivayet etti ki; Cünade b. Ebi Ümeyye şöyle demiştir: "Allah katında sizin adlarınız, simanız, eşkâliniz, fısıldaşmalarınız ve oturduğnuz meclisler yazılıdır. Kıyamet günü olduğunda "Ey falan! Bu senin nurundur. Ey falan sana ise nur yoktur" denilir." Böyle dedikten sonra Cünade şu âyeti okudu: "İnanmış erkek ve kadınları, defterleri sağdan verilmiş ve ışıkları önlerinde [506] olarak giderken gördüğün gün ...." Dahhâk dedi ki: Kıyamet gününde kendisine ışık verilmeyen kimse kalmaz. Sırat köprüsüne vardıklarında münafıkların ışıklan söner. Müminler bu durumu görünce, kendi ışıklarının da [507] sönmesinden korkarak: "Rabbimiz! Işığımızı tamamla" derler." İshak b. Beşîr Ebû Huzeyfe... İbn Abbas'tan rivayet etti ki: Rasûlullah (s.a.v) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde Cenab-ı Allah (rahmetiyle) kullarını Örtmek için onları adlarıyla çağırır. Sırat köprüsünün yanına gelindiğinde mümin-münafık herkese ışık verir. Köprünün üzerine çıktıklarında, Cenab-ı Allah münafık erkeklerle kadınların ışıklarını ellerinden alır. Onlar da inanmışlara: "Bizi de gözetin; ışığınızdan faydalanalım" derler. Müminlerse: "Rabbimiz ışığımızı tamamla" derler. Orada [508] kimse hatırlanmaz." İbn Ebi Hatim.,. Ebû Derdâ ve Ebû Zerr'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde secde etmesi için kendisine izin verilecek ilk kişi benim. Secdeden başını kaldırması için kendisine izin verilen ilk kişi de ben olacağım. (Secdeden kalktıktan sonra) önüme, arkama, sağıma, soluma bakacak ve diğer ümmetler arasında, kendi ümmetimi tanıyacağım." Adamın biri: "Ey Allah'ın Rasûlü! Nuh Peygamberden senin zamanına kadar geçen zamanlarda yaşamış olan onca ümmet arasından kendi ümmetini nasıl tanıyabileceksin?" diye sorunca, Rasûlullah (s.a.v) ona şu cevabı verdi: "Onları abdestin izi olarak alınlarında, el ve ayaklarmdaki parlaklıktan tanırım. Bu (ayırıcı özellik) başka ümmetlerde yoktur. Ayrıca amel defterleri sağ ellerine verilecektir. Onları simalarından ve yüzlerinden tanırım. Onları kendilerinin ve zürriyetlerinin önünde giden [509] ışıklarından tanırım." İbn Ebi Hatim... Safvan b. Amr'dan rivayet etti ki; Süleym b. Amir şöyle demiştir: Bir cenaze töreni için Dımaşk kapısından dışarı çıktık. Ebû Üma-me el-Bahilî de bizimleyfli. Cenazenin namazı

kılınıpta gömülmesine başlandığında Ebû Ümame dedi ki: "Ey insanlar! Siz, iyilikler ve kötülükleri paylaştığınız bir menzilde sabahleyip akşamladınız. Yakında başka bir menzile göçeceksiniz. (Mezarı göstererek) o menzil de şurasıdır. Şurası yalnızlık evidir, karanlık evidir, kurtçukların evidir, darlık evidir, meğer ki Allah genişletsin sonra kıyamet gününde buradan başka yerlere göçeceksiniz. O yerlerde insanları Allah'ın emirlerinden bir emir bürür de bazı yüzler ağınr, bazı yüzlerse kararır. Oradan da başka bir menzile intikal edersiniz. İnsanları şiddetli bir karanlık bürür. Sonra insanlara ışık dağıtılır. Mümine ışık verilir ama kâfire ve münafıka verilmez. Onlar hakkında Cenab-ı Allah kendi kitabında şu örneği vermektedir: "Allah'ın nûr vermediği kimsenin nûr olmaz." (Nûr, 22/40) Kör adamın, gören adamın gözü ile kendi çevresini görmesi nasıl mümkün değilse, aynı şekilde kâfir ve münafık ta müminin nûr ve ışığından yararlanamaz. Münafıkların, inanmışlara "Bizi de gözetin; [510] ışığınızdan faydalanalım." dedikleri gün, onlara: "Ardınıza dönün de ışık arayın" denir." Bu, Cenab-ı Allah'ın münafıklara yaptığı bir aldatmacadır. Zira yüce Allah buyurmuş ki: "Doğrusu münafıklar Allah'ı aldatmaya çalışırlar. Oysa O, onlara aldatmanın ne olduğun gösterecektr." (Nisa, 4/142) Münafıklar ışığın dağıtımının yapıldığı yere dönerler; Orada bir şey bulamayınca tekrar müminlerin yanına dönmek isterler ama: "İnananlarla iki yüzlüler arasına, kapısının içinde rahmet ve dışında azâb olan bir sûr çekilir." (Hadid, 57/13) Bu sûrun, cennetle cehennem arasına örülmüş olan bir duvar olduğunu söylemişlerdir. Nitekim bu hususta yüce Allah şöyle buyurmuştur: "İki taraf arasında bir yerde vardır." (A'râf, 7/46) Doğrusu da budur. Abdullah b. Amr ile Kâ'b'ül Ahbâr; İsrâiloğulları kaynaklarına dayanarak ayette geçen sur ile Kudüs surlarının kast edildiğini söylemişlerdir ama bu, cidden zayıf bir görüştür. Eğer böyle diyen kişi bunu, zihinlerden uzakta olanı yakma getirmek ve örnek vermek için söylemişse [511] bu olabilir. Belki onların kasıtları da budur. Doğrusunu Allah bilir. Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... İmam Ahmed b. Hanbel'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: Ebû Derdâ, Selman-ı Farisî'ye bir mektup yazarak şöyle dedi: "Ey kardeşim! Şükrünü edâ edemeyeceğin miktarda dünyalık toplamaktan sakın! Çünkü ben, RasÛlullah (s.a.v.)'in şöyle buyurduğunu işittim: "Serveti hususunda Allah'a itaat etmiş olan varlıklı kimse, malı mülkü önünde olarak (sırat köprüsüne) getirlir. Sırat köprüsü onu sarsıp düşürecek hale getirdikçe malı ona: "Yoluna devam et. Çünkü sen, Allah'ın bendeki hakkını ödedin" der. Sonra serveti hususunda Allah'a itaat etmemiş olan varlıklı kimse, malı sırtına yüklenmiş olduğu halde (sırat köprüsünün yanına) getirilir. Sırat köprüsü onu sarsıp düşürecek hale getirdikçe malı ona: "Allah'ın bendeki hakkını ödemedin mi? (Ödeseydin ya!)" der. Bu durumu devam eder, nihayet "Vay bana!" deyip ölmek istediğini söyler." Ubeyd b. Umeyr'in şöyle dediği rivayet edilmiştir: "Ey insanlar! Sırat, kurulmuş bir köprüdür. Üstü kaygandır. O köprünün ki yanında melekler durup (geçmekte olan kimseler için) "Ya Rab! Selâmet ver" diyerek duâ ederler. Sırat, cehennemin üzerine kurulmuş, kılıçtan keskin bir köprüdür. Üzerinde kanca ve şişler vardır. Canım kudret elinde bulunan zât'a yemin ederim ki; bir kancaya Mudar ve Rebia kabilelerinin nüfusundan fazla adam yakalanır!" Saîd b. Ebi Hilâl'in şöyle dediği rivayet edilmiştir: "Bize ulaşan haberlerde anlatıldığına göre kiyâmt gününde cehennem üzerine kurulacak olan sırat köprüsü bazı kimseler için kıldan daha ince, bazı kimseler için de vadiden daha geniş olacaktır." Bunu İbn Ebi'd-Dünyâ rivayet etmiştir. Yine İbn ebi'd-Dünyâ... Ebû Vaiz ez-Zâhid'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Bana ulaşan bir haberde anlatıldığına göre sırat köprüsünün uzunluğu üçbin senelk yoldur. İlk bin senede insanlar ancak ona tırmanırlar. İkinci bin senede ise üzerindeki düzlükte ilerler. Üçüncü bin senede de aşağı inerler."

İbn Ebi'd-Dünyâ... Salim b. Ebi'l-Ca'd'm şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Doğrusu Cehennemin üç köprüsü vardır. Bir köprünün üzerinde emanet, bir köprünün üzerinde rahim (akrabalık bağlan), bir köprünün de üzerinde Allah vardır ki, o köprüye mirsad denir. İlk iki köprüden kurtulan bu mir-sad köprüsünden kurtulamaz." Böyle dedikten sonra Ebû Vaiz ez-Zahid, şu âyeti okudu: "Doğrusu Rabbin hep mirsadda idi." (Fecr, 89/14) Ubeydullah b. Ferrâ dedi ki: "Kıyamet gününde sırat köprüsü emanet ile rahim (akrabalık bağları) arasına kurulur ve bir çağına şöyle seslenir: "Emâneti sahibine ödeyen ve akrabalık bağlarını gözeten kimse, korkmaksızın, güven içinde köprüden geçsin!" İbn Ebi'd-Dünyâ... Abdurrahman'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: Kindeli bir adam bana dedi ki: Hz. Aişe'nin yanına gittim. İkimizin arasında bir perde vardı. Ona şöyle dedim: — Benim bir sorunum var. Ancak bunu çözecek birini bulamıyorum. — Nerelisin sen? —- Kindeliyim. — Hangi ordudansın? — Humus ordusundanım. — Sorun nedir? — RasÛlullah (s.a.v.), hiç kimseye şefaat edemeyeceği bir zaman (ve durumla) karşılaşacağını sana söyledi mi? — Evet. Ben ve O, aynı örtünün içindeyken bunu kendisine sordum. Bana şöyle cevap verdi: — Evet, sırat köprüsü kurulduğunda kendim nereye götürüleceğimi anlamadıkça; bir kısım yüzlerin ağarıp bir kısım yüzlerin karardığı günde bana ne yapılacağını bilmedikçe ve köprü keskinletilip ısıtıldığında hiç kimseye şefaat edemem! — Keskinletilip ısıtılması nasıl olacak? — O kadar keskinletilecek ki, kılıcın ağzı gibi olacaktır. O kadar ısıtılacak ki, ateş koru kesilecektir. Ama mümin oradan zarar görmeden geçecektir. Münafıka gelince o takılır. Ayaklarına isabet eden sıcaklık sırtının yan yerine kadar ulaşır ve hemen ellerini ayaklarına götürür." Sözün şurasında Hz. Âişe dedi ki: "Yalın ayak koşan bir adam gördün mü? Ayağına diken batıp ayağını deldiğinde başıyla ve elleriyle ayaklarına nasıl kapanıyor? Öyle değil mi? İşte o bu haldeyken zebaniler onun perçemine ve ayaklarına kancalarla vururlar. Böylece cehenneme yuvarlanır ve elli yıllık bir derinliğe düşer." Kindeli adam diyor ki: Ben, Hz. Aişe'ye sordum: — Cehennemde azâb gören adamın gövdesi ne kadar iridir? — Semiz ve gebe olan on deve kadardır. O gün suçlular, simalarından tanınacaklar. Saçlarından [512] ve ayaklarından yakalanacaklardır.

[1]

Buharî, Tefsiı 44-2

[2] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 7/328

[3] [4]

Duhân: 44/12.

Buharı, Tefsir 30; Müslim, Sıfatü'l-Münafikîn 39

[5] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 146-148. [6] Ahmed b. Hanbel, 3/64 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 149. [7]

Bk. Hey-semî, Mecma'uz-Zevâid, 7/331

[8] Ahmed b. Hanbel, 2/219 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 149. [9] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 150. [10] Buharî, Fiten 25; Bk. Müslim, İman 5 [11] Ahmed b. Hanbel, 2/530 [12] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 150. [13] Buharî, Nikâh 110; Müslim, İlim 9 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 151. [14] Müslim, Fiten 29 [15] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 151. [16] Buharî, Fiten 23 [17] Müslim, Fiten 52 [18] Buharî, Fiten 24 [19] Buharı, İman 37, Tefsir 31-2; Müslim, İman 5 [20] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 151-152. [21] Tirmizî, Fiten 37; Ahmed b. Hanbet, 5/389 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 152. [22] Buharî, İlim 2 [23] Bk. Tirmizî, Fiten 38; Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 7/327 [24] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 152-153. [25] Buharı, Rikak 35 [26] Ah-med b. Hanbel, 1/405 [27] Ah-med b. Hanbel, 3/89 [28] Ahmed b. Hanbel, 3/84 [29] Ahmed b. Hanbel, 3/286 [30] Buharî, Hudud 20; Ahmed b. Hanbel, 3/289 [31] Ahmed b. Hanbel, 3/162 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 152-153.

[32] [33]

Ahmed b. Hanbel, 2/537 Ahmed b. Hanbel, 2/358

[34] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 154. [35]

Ahmed b. Hanbel, 2/338.

[36] Ahmed b. Hanbel, 2/394 [37] Ahmed b. Hanbel, 2/442 [38] [39] [40] [41] [42]

Ahmed b. Hanbel, 2/42S Ahmed b. Hanbel, 2/313 Ahmed b. Hanbel, 2/313 Ahmed b. Hanbel, 2/237 Buharî, Rikak 4; Ahmed b. Hanbel, 2/530

[43] BL Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 8/10 [44] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 7/329 [45] [46] [47]

Ahmed b. Hanbel, 1/407 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 155-156. Ahmed b. Hanbel, 2/210 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 156. Ahmed b. Hanbel, 1/454 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 156-157.

[48] Müslim, Fiten 131; Ahmed b. Hanbel, 1/435 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 157. [49] Bk. Buharı, Zekât 9; Müslim, Zekât 59 [50] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 157. [51] Ahmedb. Hanbel, 3/268 [52] [53]

Müslim, İman 234; Ahmed b. Hanbel, 3/162 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 157. Tirmizî, Fiten 35; Ahmed b. Hanbel, 3/201 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 157-158.

[54] Müslim, Filen 131; Ahmed b. Hanbel, 1/435 [55]

Ahmed b. Hanbel, 1/435

[56] İbn Mâce, Fiten 24 [57] [58] [59] [60]

Ahmed b. Hanbel, 6/81 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 158. Hey-semî, Mecma'uz-Zevâid, 10/312 Ahmed b. Hanbel, 3/223 Ahmed b. Hanbel, 3/222

[61] Müslim, Cuma 43; İbn Mâce, Mukaddime 7; Ahmed b. Hanbel, 3/310-311 [62]

Buha-r'- Rikak 39 İbn Kesîr,

[63] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 159. [64]

Buharı, Tevhıd 47; Ahmed b. Hanbel, 2/6

[65] Buharı, Enbiyâ 50 [66] Kuaykian: Mekkc-i Mükerreme'deki bir dağ. [67] Ahmed b. Hanbel, 2/116 [68] [69]

Ahmed b. Hanbel, 2/133. Buharı, Enbiyâ 50; Ahmed b. Hanbel, 2/124

[70] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 160-161. [71] Buharî, Mevâkitu's-Sa-lât 40; Müslim, Fedâilu's-Sahabe 217; Ahmed b. Hanbel, 2/88, 131 [72] [73] [74] [75] [76]

Ahmed b. Hanbel, 3/326 Müslim, Fedâilu's-Sahabe 218; Ahmed b. Hanbel, 3/345 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 161-162. Müslim, Fiten 136 Müslim, Fiten 137 Müslim, Fiten 138

[77] Buharı, Edeb 95; Müslim, Fiten 139 [78] Müslim, Fedâilu's-Sahabe 218 [79]

Müslim, Fiten 136.

[80] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 162-163. [81]

Buharı, İman 1/37

[82] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 163-164. [83]

Kehf, 18/21 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 165-168.

[84] Dâ-rimî, 79/630; Ahmed b. Hanbel, 2/192 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 168-170. [85] Tirmizî, Kitabu Tefsiru'l-Kur'ân 372/5 [86] Ahmed b. Hanbel, 3/73 [87]

Tirmizî, Tefsir Sure 39, 5/373

[88] Ahmed b. Hanbel, 1/199 [89] [90]

Ahmed b. Hanbel, 2/192 el-Ehval, 51,52 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 170-171.

[91] Bu hadisin uzunluk, tafsilat ve üslubuna bakılırsa, Rasulullah tarafından söylenmiş olması uzak bir ihtimal gibi görünmektedir. Dinî edebe ve Rasûlullah'ın ahlâkına ters düştüğü buradan çıkardığımız bazı ifadeler de göz önüne alınırsa bu hadisin sahih olmadığı anlaşılacaktır. [92] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 171-178. [93] Buharı, Tefsiru Suretu'n-Nebe [94] Ahmed b. Hanbel, 3/28 [95] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 179-180. [96] Buharı, Rikak 40/7.

[97] ''Verini belirleyen bu sözün kitapta veya sünnette veya icma'da bir delili yoktur. Aksine Kur'an-ı Kerim'de bunu çürüten söyletir âyet vardır: "Yerin başka bir yerle, göklerin de başka göklerle değiştirildiği günde..." (İbrahim, 14/47) Yerler o günde başka yerlerle değiştirilc-ceklerine göre ham nerede kaldı Şam?.. İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 180-181. [98] Buharî, 7/194 [99] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 181-182. [100] Ahmed b. Hanbel, 2/354 [101] Ebû Davud. 2/10 [102] Ahmed b. Hanbel, 5/164 [103] Ahmed b. Hanbel, 3/5. [104] Meryem, 19/85 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 182-183. [105] Buharî, Ri-kak 7/45. [106] Buharî, 5/240 [107] Beyhakî, el-Ba's ve'n-Nüşûr, 327 [108] Kitabu'l-Ehval, 58 [109] Buharî, 5/236 [110] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 183-185. [111] Beyhakî, el-Ba's ve'n-Nüşûr. 327 [112] Buharî, Rikak 7/44 [113] Buharî, Rikak 7/44 [114] Ahmed b. Hanbel, 2/72 [115] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 185-186. [116] Beyhakî, el-Ba's ve'n-Nüşûr, 327 [117] Müslim, Hayız 1/24 [118] Kehf,l8/47-48 [119] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 186-187. [120] Beyhakî, el-Ba's ve'n-Nüşûr, 327 [121] Müslim, Enbiyâ 3/116 [122] Buharî, 6/34 [123] Ehvâlü Ycvm'ü-Kıyâme, 23 [124] Ehvâlü Yevm'il-Kıyâme, 26 [125] Ehvâlü Yevm'il-Kıyâme, 25 [126] Tirmizî, 5/433 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 187-189. [127] Beyhakî. el-Ba's ve'n-Niişûr, 327; Müsfim, 2/1782 [128] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/329 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 189-190. [129] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/329

[130] [131]

Ehvâiu Yevm'ii-Kıyâme, 82-83 Ahmedb. Hanbel, 4/11-12

[132] Ehvâlü Yevmi'l-Kıyâme, 88 [133] Kisrâ: Sasani imparatorlarının unvanı. Kayser: Bizans imparatorlarının unvanı, (çeviren) [134]

Ehvâlü Yevmi'l-Kıyâme, 91-92

[135] Ehvâlü Yevmi'I-Kıyâme, 91-95 [136] [137]

Ehvâlü Yevmi M-Kıyâme, 96-97 Ahmed b. Hanbel, 2/317

[138] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 191-194. [139] İmam Mâlik, Muvatta', 1/108 [140] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 195. [141]

Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/332, Taberânî'den

[142] Kıyametin gün içindeki vakti önceden bildiriliyor burada. Oysa sahih hadiselerde, insanların günlük işlerle meşgul oldukları bir esnada kıyametin ansızın kopacağı bildiriliyor: "Kıyamet saatinin kopuşu bir göz kırpması kadar veya daha çabuk bîr zaman içinde olur." (Nah!. 16/77) "O saat, sizlere ansızın.gelecektir." (A'râf, 7/187) [143] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/332, Bezzâr - Taberânî [144] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 195-196. [145] İbn Mâce, İkame, 1/79 [146] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/332, Ta-b^rânî'den [147] Ehvâlü Yevmi'1-Kıyâme, 14 [148] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 196-197. [149] Buharî, Enbiyâ 4/35 [150] Buharı, Enbiyâ 4/25 [151] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 197-198. [152] Ebû Ya'lâ, Müsned, 7/4305 [153] Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/333. [154] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 198-199. [155] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 199. [156] Buharî, 5/240 [157] Buharî, 5/240 [158] Buharî, 5/240 [159] Kurtubî, Tezkire, s. 22 [160] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/333; Taberânî [161] Ehvalü Yevmi'l -Kıyameti, 119

[162] [163] [164] [165]

Buharî, 5/240 Buharî, 5/240 Abese, 80/37) (Ehvalü Yev-mi'-U<ıyameti, 117 Kenzül'-Ummâl, 3895

[166] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 199-203. [167] Ebû Davud, Cenâiz, 3/14 [168] Ahmed b. Hanbel, 6/19 [169] Ehvalü Yevmi'l-Kıyameti, 109 [170] Ehvalü Yevmi'l-Kıyameti, 109 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 203-204. [171] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 204-212. [172] Ahmed b. Hanbel, 3/267 [173] [174] [175] [176] [177]

Ahmed b. Hanbel, 5/254 MüsUm. Cennet. 3/61 Ahmed b. Hanbel, 3/90 Tir-mizî, 4/714 Tirmizî, 4/734

[178] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/336; Bezzjr'dan [179] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 212-213. [180] [181]

Müslim, 1/715 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 214. Ahmed b. Hanbel.6/67

[182] Ahmed b. Hanbel, 6/143 [183] Neseî, 43/ 3/209 [184]

Ehvalü Yevmi'l-Kıyameli. 114

[185] Ehvalü Yevmi'i-Kıyameti, 103 [186] Ehvalü Ycvmi'l-Kıyameti, 104 [187] Ehvalü Yevmi'l-Kıyameü, 105 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 214-215. [188] [189]

Bk, Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/333 Enbivâ, 21/101-104

[190] Ehvalü Yevmı'l-Kıyameti, 108 [191] [192] [193]

Kaf, 50/24-30 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 215-216. Ahmed b. Hanbel, 2/] 79 Tirmizî, 4/655

[194] Bu sözün senedi yoktur.

[195]

Ahmed b. Hanbel, 4/435

[196] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 216-217. [197] Ehvalü Yevmi'l-Kıyameti, 108 [198]

Ehvalü Yevmi'l-Kıyameti, 102

[199] Buharî, Rikak, 7/44; Müslim, Münafikûn, 3/30 [200] Heysemî, Mecma'uz-Zcvâid, 10/336; Taberânf den [201]

Ahmed b. Hanbei, 6/35

[202] Ehvalü Yevmi'l-Kıyameti, 72 [203]

Ahmed b. Hanbel, 6/11

[204] Taberî, Câmi'ul-Beyân, 13/254 [205]

Ehvâlü Yevmi'l-Kiyameti, 68

[206] Göklerin kıyamet gününde altuna, yerinde gümüşe dönüşeceği ne ilişkin sahih yoldan bir hadis gelmiş değildir. Bu tıpkı, kıyamet gününde yeryüzünün, müminlerin alıp yiyeceği bir ekmeğe dönüşeceği yolunda söylenen ve önceki sayfalarda nakl edilen söze benzemektedir. [207] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 217-220. [208] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 220-221. [209] Ahmed b. Hanbel, 3/75 [210] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zavâid, 10/337; Taberânî'den [211] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 222. [212] Ahmed b. Hanbe!, 1/682 [213] Ahmed b. Hanbel, 2/490 [214] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 222-223. [215] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 223-224. [216] tbn Mâce, 1/239 [217] "Ey bu tam çağrının ve kılınmak üzere olan namazın Rabbİ! Muhammed'e vesile ve fazileti ver (Bunlar, cennette iki yüksek makamdır.) Onu, kendisine vâdetmiş olduğun (şefaat-i kübrâ makamı olan) Makam-ı Mahmuda yükselt." [218] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 224. [219] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 224. [220] Buharî, Teyemmüm, 1/86 [221] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 224-225. [222] Müslim, 2/1782 [223] Müslim, Misafirin, 1/273 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 225. [224] tbn Mâce, 2/4314 [225] Ahmed b. Hanbel, 3/456

[226]

Ahmed b. Hanbel, 5/199

[227] Ahmed b. Hanbei. 3/178 [228]

Ahmed b. Hanbel, 1/398

[229] Ahmed b. Hanbel, 3/247-248 [230] [231] [232] [233]

Müslim, İman, 327, 328 Ehvâlü Yevmi'!-Kıyameti, 196, s. 206. Ahmed b. Hanbel, 1/295 Ahmed b. Hanbel, 1/295

[234] Ehvaiü Yevmi'l-Kıyameti, 193 [235]

Buharî, Tefsiru Sure 17 (i 1) 5

[236] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 225-231. [237]

Buharî, Zekât, 2/52

[238] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 231. [239] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 232. [240] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/362 [241] [242] [243] [244] [245] [246] [247] [248] [249] [250] [251]

Buharî, 8/78 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 232-233. Ahmed b. Hanbel, 3/102 İbn Mâce, Zühd, 2/36; Müslim, Fezâil, 2/41 Ahmed b. Hanbel, 3/230 Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/391; Enes b. Mâlik'den Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, s. 109 Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/360; Enes'den Müslim, Fezâil, 2/39 Ahmed b. Hanbel, 5/282 Müslim, Fezâil. 2/37 Müslim, Fezâil, 2/37

[252] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 233-235. [253] [254] [255]

İbn Mâce, Zühd, 2/1439; Ahmed b. Hanbel, 2/132 Tirmizî, Kiyame, 4/15 İbn Mâce, Zühd, 1/1439

[256] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 236. [257]

Buharî, Fiten, 8/68

[258] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 236-237. [259] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/365; Bezzâr'dan

[260]

Buharî, Fiten, 1/8

[261] Bk. Heysemî, Mecma'ıız-Zevâid, 10/363; Huzeyfe b. Üseyd'den [262]

İbn Mâce, Zühd, 2/1438

[263] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 237-238. [264] Bey-hakî, Delâilü'n-Nübüvve, 6/285 [265] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 238-239. [266] [267] [268]

Tirmizî, 4/628 Buharı, 7/207 Buharî, 7/208

[269] Buharî, Rikak, 7/53 [270] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zavâid, 10/374; Bezzâr'dan [271] Buharî, Rikak, 7/207 [272] [273]

Buharî, Rikak, 7/207 Ehvâl (İstidrakât), 3

[274] Buharî, Rikak. 7/207 [275]

Buharî, Rikak, 7/207

[276] Yakut el-Hamevî, Cerba ile Ezruh arasının bir mil olduğunu söylemiştir. Firuzabadî ise Kâ-mûs'ül-Muhit adlı eserinde bu iki kasaba arasındaki mesafenin üç günlük yol olduğunu söyleyenin yanıldığını, hadis ravilerininde Dârekutnî'ye ait ziyadeliği düşürmekle hatâ ettiklerini ifade etmiştir. O ziyadelik te şudur: ''Havuzumun iki yakası arasındaki mesafe, Medine ile Cerba ve Ezruh arası kadardır." (Bkz. Kâmûs'ül-Muhit, c-r-b maddesi.) [277] Ahmed b. Hanbel, 2/132 [278] Tirmizî, Tefsiru'l-Kur'ân, 5/108 [279] Buharî. Rikak, 7/207 [280] Müslim, Fezâü, 2/39 [281] Buharı, Rikak, 7/206 [282] Ahmed b. Hanbel. 1/399 [283] Beydâ: Bahreyn'de bir şehir adı. (çeviren) [284] Taberânî, Mu'cemu'l-Kebir, 17/312 [285] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 239-243. [286] Tezkire, 334 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 243. [287] Buharî, 2/94 [288] Müslim, Fezâil, 2/31 [289] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, s. 110 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 243-244. [290] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/365

[291] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 244. [292]

Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/365

[293] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-NUşûr, s. 107 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 244-245. [294] [295] [296]

Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/367 Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid. Î0/365; Bezzâr'dan Müslim, Fezâil, 2/1798

[297] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 245-246. [298] [299]

el-Ehvâl (İstidrakât) 2, s. 312 el-Ehvâl (İstidrakât) 1, s. 312

[300] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 246. [301]

Beyhakî. Deiâilii'n-Nübüvve, 2/564

[302] Hz. Peygamber'in kabri kendi evinin içinde olduğuna göre bu hadis ile konu başlığı arasında uyumsuzluk yoktur, (çeviren) [303]

Buharî, Rikak, 7/208

[304] Buharî, Rikak. 7/208 [305] Müslim, Fezâil, 2/38 [306] [307] [308] [309] [310]

Müslim, Taharel. 1/36 Buharî, Rikak, 7/53 Buharî, Rikak, 7/53 Buharî, Rikak, 7/53 Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 136

[311] Müslim, Fezâil, 2/27 [312] Müslim, Fezâil, 2/29 [313] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 246-249. [314] İbn Mâce, Zühd, 36; el-Ehvâl 2 (İstidrakât) 2 [315] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 249. [316] el-Ehvâl (İstidrakât) 3, s. 313 [317]

Tirmizî, Kıyamet, 4/14

[318] Havuzdan su içenlerden kasıl, RasûluHah(s.a.v.)'e tabi olan kimselerdir. Çünkü ancak bunlar, onun havuzuna su içmeye gideceklerdir. O, diğer peygamber kardeşi er inki ne nispetle kendi havuzundan su içeceklerin daha fazla olmasını ümid ediyor. Bu. İslama girenlerin, başka peygamberlerin ümmetlerinden daha fazla olmasını Allah rızası için temenni etmektir. Bu da İs-lâmin bizleri davet ettiği bir hayır yarışıdır: "Yarışanlar bunun için yarışsınlar." (Mulaffifin, 83/26) Sonra bu, kendilerinden Önceki peygamberlere tabi olan kardeşlerine nispetle müslü-manların sayısının daha çok olacağına Hz. Peygamberin yapmış olduğu bir işarettir. [319] el-Ehvâl (İstidrakât) 4, s. 314 [320] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 249-250.

[321]

Müslim, Taharet, 1/36

[322] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 250-251. [323] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 251. [324] Kurtubî, Tezkire, s. 329 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 251-252. [325] Kurtubî, Tezkire, s. 331-332 [326] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 252. [327]

Beyhakî, el-Ba\s ve'n-Nüşûr, s. 327

[328] İbn Ebi'd-Dünya, Ehvâlü Yevmi'l-Kıyameti. s. 215 [329] [330] [331]

Buharı, 1/161 Buharî, Husumat, 1/3 Buharî, 8/179

[332] İbn Mâce, 2/4291 [333] [334]

Beyhakî, el-Ba's vc'n-Nüşûr, s. 327 Ahmed b. Hanbel, 3/495

[335] Müslim, Birr, 3/55 [336] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 252-256. [337] [338] [339]

Müslim, 703/1 Hicr, 15/ 92-93 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 256-257. Bakara, 2/143) (Kitabü'l-Ehvâl, 237

[340] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 257-258. [341] [342]

Buhari, 196/7 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 258. Buharî, 196/7 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 258.

[343] Ahmed b. Hanbel, 3/32-33 [344] Feyd: Mekke yolunda bir yer adı. Kamus-u Muhit'te anlatıldığına göre Feyd. Mekke yolunda bir kalenin adıdır. [345]

Buhari, Rikak, 7/45

[346] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 259. [347] Ahmed b. Hanbel, 3/32 [348] İbn Mâce, 2/4284 [349] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 259-260. [350] [351] [352] [353]

ibn Mâce 2/4288 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 260. Enbiyâ, 22/104) Buharî, Enbiya 8/4 Buharı, Enbiya 48/4 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 261. Yunus, 10/28-30 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 261-262.

[354] Nefsi satışa çıkarmak, Allah'a sunmaktır. Böylece kişi şehvete esir düşmekten ve cehennem azabından kurtulur. Ama kişi, cihad etmeyip Allah yolunda infakta bulunmayarak cimrilik ederse kendini helak eder. "Cimrilik yapan bilsin ki, ancak kendine karşı cimrilik etmiş olur. Allah zengindir. Siz ise fakirsiniz. Eğer ondan yüz çevirirseniz sizi ortadan kaldırır, sizin gibi olmayacak bir milleti yerinize getirir-" (Muhammed, 47/38) [355] Kitabü'l-Efovâl, 193 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 262-263. [356] Taberânî, Mu'cemü'l-Kebir, 2/1381 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 263. [357] Bk. Heysemî. Mecma'uz-Zevâid, 10/258; Muâz b. Cebel'den [358] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 263. [359] Mörseiât, 77/38-40 [360] Mücadele, 58/18 [361] Müslim, 1/703 [362] Müslim, 3/2120 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 264-265. [363] Tekvîr, 81/12-14 [364] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 266. [365] Müslim, 3/2184 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 266. [366] Ahmed b. Hanbel, 3/40 [367] Câmiü'l-Beyan, Taberî, 18/187 [368] Câsiye, 45/28-29). (Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 327 [369] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 267-268. [370] Karia. 101/6-11 [371] Kehf. 18/103-105 [372] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 268. [373] Tezkire. 336 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 268-269. [374] Tir-mizî, (bab) 7/5 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 269. [375] Ahmed b. Hanbel, 2/221 [376] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 269. [377] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 270. [378] Ahmed b. Hanbel. 6/452 [379] Müslim, Taharet 1/1 [380] Tirmizî, Birr62/4 [381] Tirmizî, Birr 62/4 [382] Ahmed b. Hanbel, 4/237 [383] Ahmed b. Hanbel, 5/361 [384] Kehf, 18/105) (Buharî, Tefsiru'l-Kur'ân 18 (6) /5

[385] Ahmed b. Hanbel, 1/421 [386] [387]

Ahmed b. Hanbel, 6/101 Kitabii'l-Ehvâl, kısmen, s. 126

[388] Ahmed b. Hanbel, 6/110 [389]

Ahmed b. Hanbel, 3/178

[390] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/350 [391]

Ahmed b. Hanbel, 4/l29

[392] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 270-275. [393]

Kurtubî, Tezkire, 341

[394] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 275-276. [395] [396]

Kurtubî,Tezkire, 338 Nûr, 24/39

[397] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 276-277. [398] Kurtubî, Tezkire, 346 [399] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 277. [400] [401]

Müslim, 3/2194 ibn Mâce, Zuhd 33/2

[402] Ahmed b. Hanbel, 4/414 [403]

inşikak, 84/6-15

[404] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 277-279. [405] [406]

Buharı, Rikak, 49 Buharî, Mezalim 2/3 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 279-280.

[407] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 280-281. [408] [409] [410] [411] [412]

Tirmizî, Kiyâme 3/4 Ahmed b. Hanbel, 2/363 Heysemî, Mecma'uz-Ze-vâid, 10/352; Ahmed ve Bezzar. Ahmed b. Hanbel, 5/162 Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/352; Ta-beranî ve Ahmed.

[413] Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/352; Ahmed ve Bezzar. [414] [415] [416] [417]

Ahmed b. Hanbel, 2/426 Beyhakî,ei-Ba'süve'n-Nü5ûr,327 Abese, 80/40-41 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 281-284. Yunus. 10/47) (Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 327

[418] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 284. [419]

Buharı, Cuma ı/

[420] İbn Mâce, Zühd 34/2 [421] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 184. [422] Müslim, 2/1304 [423] [424] [425] [426] [427]

Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 331 Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr. 331 Âl-i İmrân, 3/161 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 285-286. Buharî, Mezalim 3/100 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 286. Müslim, 2/1671 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 286.

[428] Ebû Ya'lâ, Müsterdek, 9/5271. Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/396. Taberanî. [429] Bk. Hcysemî, Mecma'uz-Zevâid, 347. Taberanî. [430] Hûd, 11/18) (Buharı, Mezalim 2/3 [431] Ahmed b. Hanbel, 2/492 [432]

Müslim, Zühd ve Rikak, 3/17

[433] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/351. Ebû Saîd el-Hudrî'den. [434] O zaman insanlar, ağızlan kapalı olduğu çin konuşamayacaklardır. Nitekim Yüce Allah buyurmuştur: "İşte o gün ağızlarını mühürleriz. Bizimle elleri konuşur, ayaklan da yaptıklarına şâhidlik eder." (Yasin, 36/65) [435] Danik: Dirhemin 1/6'sı ağırlığında bir ölçü birimi Kırat: Iraklılara ve Mekkelilere göre değişen bir ölçü birimi (çeviren) [436] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/349; Ebû Eyyub'dan İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 286-288. [437] Her erkek, hür de olsa hakikatte Allah'ın kölesidir. Her kadın, hür de olsa hakikatte Allah'ın câriyesidir. Şu halde yukarıdaki hadiste geçen köle ve cariye keiimeleriyle, sadece insanların mülkiyetinde bulunan köle ve cariyelerin anlaşılmaması gerekir. Bununla, esaret altında olsun olmasın tüm erkeklerle kadınlar kastedilmiştir. (Çeviren) [438] Tirmizî, Kıyamet, 7 (620)/4 [439] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 289. [440] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 2/291; Tabera-nî'den [441] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 1/292; Ahmed'den [442] Tirmizî, Salât, 2/188 [443] Âi-i İmrân, 3/85) (Bk. Heysemî, Mecma'ıız-Zevâid. 10/345; Ahmed ve Ebû Ya'lâ'dan [444] Kitabü'l-Ehval, 241 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 289-290. [445] Kitabü'l-Ehval, 250 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 290. [446] Amellerin kayıtlı olduğu kütük. [447] Ahmed b. Hanbel, 6/240

[448]

Tirmizî, had, 4/13

[449] Kitabü'l-Ehval, 261 [450] [451] [452]

Ahmed b. Hanbel, 2/308 Kitabü'l-Ehval, 283 Müminûn, 40/101) (Kitabü'l-Ehval, 295

[453] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/349; Bezzâr'dan [454] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 290-292. [455]

Tekâsür, 102/8

[456] Rasûlullah (s.a.v.) ümmetine, Allah'ı zikrederek yemeklerine çeşni vermelerini öğü ti emiştir. Allah'ı anmayı, yemeklerine katkı yapmalarını tavsiye etmiştir. Yemek, nasıl katıkla lezzetlenip hoş oluyorsa, manevi katık olan zik/ullahla da insan, sürekli olarak Allah'la bağlantı içine girip manevi derecelere yükselir. Allah'ı anmah ki O'ndan gafil kalmasınlar; yaratıcıları, rızık verenleri olan Allah'ı unutmasınlar. Aksi takdirde kalbleri katılaşır. [457] Kitabü'l-Ehval, 286 [458] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 292-293. [459] Buharı, İstikraz, 3/82 [460] Kurtubî, Tezkire, 285 [461] Hakka, 69/25-28 [462] tbn Mâce, Zühd, 2/35 [463] Müddessir, 68/5 [464] Tir-mizî, Tefsiru'l-Kur'ân, 5/74 [465] İbn Mâce, Zühd, 2/35 [466] Buharî, Rikak, 7/208 [467] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 293-296. [468] Buharî, Fiten, 8/86 [469] ibn Mhace,Zühd, 2/35 [470] Leyi, 92/15 [471] Kıyâme, 75/31-32 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 297. [472] Buharı, Edeb, 7/18 [473] ibn Mâce, Zühd, 2/35 [474] Müslim, Tevbe, 3/50 [475] Bundan ve önceki iki hadisten, insanların yapmadıkları işlerden sorumlu tutulacakları manâsı anlaşılmamalıdır. Zira Allah, hiç kimseye zerre ağırlığınca haksızlık etmez. O. adaletiyle şu hükmü vermiştir: "Hiç bir günahkâr, başkasının günah yükünü yüklenmez." "Herkes kendi kazandıklarına (işlediği amellere) karşı rehinedir." Bunlardan ve benzer hadislerden kasıt; müminin kıyamet gününde imanı sebebiyle cehennem ateşinden kurtulup nimet cennetlerini kazandığı andaki durumunu tasvir etmektir. Yani iman yolundan sapsaydı bu saadet yurdunun yerine mutsuzluk yurduna düşeceği anlatılmak isteniyor bu hadislerde. Yine bu hadislerden kasıt; kâfirin kıyamet gününde küfrü sebebiyle cehennem çukurlarına düşüşünü tasvir etmektir. Rabbine inanıp itaat etseydi, kendi hevesine isyan edip şeytana muhalefette bulunsaydı bu perişan yere bedel, hayır ve saadet yurduna gireceği de anlatılmak isteniyor bu hadislerde. Herkes, yaptığının karşılığını görür. "Rabbin, kullara zulm edici değildir." İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi,

Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 297-298. [476] Buharı, Rıkak, 7/199 [477] Tirmizî, Kıyame, 4/12; Ahmed b. Hanbel, 2/359 [478] Müslim, Cennet, 3/17 [479] Ahmed b. Hanbel, 7/1 [480] Müslim, Kitabü'1-İman, 1/371 [481] Müslim, İman, 1/199 [482] Müslim, İman, 1/198 [483] Müslim, iman, 1/316 [484] Ahmed b. Hanbel, 5/393 [485] İbn Mâce, Zühd, 2/34 [486] Heysemî, Mec-'uz-Zevâid, 10/404 [487] Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/404; Ebû Ya'lâ'dan [488] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/405, Ebû Bekr b. Umeyr'den; Ahmed b. Hanbel, 3/193 [489] Müslim, İman, 1/197-198 [490] Tirmizî, Kıyame. 4/12 [491] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/362; Tirmizî; İbn Mâcc [492] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 170 [493] Ahmed b. Hanbel, 4/16 [494] Taberanî, Mu'cem-i Kebir, 2/1413 [495] Bk. Ahmed b. Hanbel, 5/268 [496] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 298-303. [497] Teğabün, 64/9-10 [498] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 304-305. [499] Buharî, Rikak, 7/52 [500] Müslim, İman, 1/302 [501] Müslim, İman, 1/177-78 [502] Müslim, İman, 1/I8O-I8I İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 305-310. [503] Hadid, 57/12-15 [504] Tahrîm, 66/8 [505] Bülün uzunluk ve tafsilatıyla bu hadis mevzu hadislerdendir. [506] Hadîd, 57/12 [507] Tahrim, 66/

[508] Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/559 [509] [510] [511]

Ahmed b.Hanbel, 5/199 Ha-did, 57/13 Kitabti'i-Eh-val, 142

[512] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 310-315.

Fasıl:5 Fasıl:7 Fasıl10 Cennetliklerin Bazı Nitelikleri Ve Onlar İçin Hazırlanan. 10 Bir Kısım Nimetler:10 Cennetlikler Kaç Yaşında Olacaklar?. 10 Cehennemin Ve Oradaki Elemli Azabın Niteliği:10 Selmân-i Farisî Ve Onun Cehennem Korkusu:14 Cehennem Ateşi Dünya Ateşinden Yetmiş Kat Daha Sıcaktır. Ondan Allah'a Sığınırız:15 Cehennem Ateşi Üç Bin Yıl Yakılarak Simsiyah Ve Kapkaranlık Hale Gelmiştir:15 Cehennem Ateşinin Harareti Sönmez Alevine De Yaslanılmaz:15 Ebû Talib, Kıyamet Gününde En Hafif Azâb Görecek Olan Cehennemliklerden Biri Olacaktır:16 Ateş'in, Kendi Kendini Yemekten Ötürü Allah'a Şikâyetçi Olması:16 Şiddetli Sıcaklar, Cehennemin Kaynamasından Dolayıdır:17 Dünyadayken Nimetler İçinde Yüzen Bir Kimse, Cehenneme Girince O Nimetlerin Tadım Unutur. Dünyada Sefalet İçinde Kıvranan Bir Kimse, Cennete Girince Çektiği O Sefaleti Unutur:17 Kıyamet Gününde Kâfirin Yeryüzü Doluşunca Altını Olsa Ve Azâbdan Kurtulmak İçin O Altınları Fidye Olarak Vermek İstese, Bu İsteği Kabul Edilmez:17 Kıyamet Gününde Şehitliğin Ve Şehitlerin Üstünlüğünü Gören Müminin, Allah Yolunda Savaşıp Şehid Olmak İçin Dünyaya Dönmek İsteyişi:18 Cehennemin Niteliği, Genişliği, Orada Azap Görenlerin Cüsselerinin İriliği. Yüce Allah Kendi Lütuf, Kerem Ve İhsamyla Bizi Korusun, Amin. O, Dilediğini Yaptıracak Güce Sahiptir:18 Sonucunu Düşünmeden Söylenen Söz, Sahibini Dünyanın Batısıyla Doğusu Arasındaki Mesafeden Daha Derin Bir Şekilde Cehennem Ateşine Düşürür:18 Cehennem O Kadar Derindir Ki, Oraya Atılan Bir Taş, Ancak Yetmiş Senede Dibine Ulaşır:19 Cehennemliklerin Gövdeleri İrileştirilecektir. Allah Bizi Onların Halinden Korusun:19 Kâfirin Kıyamet Gününde Cehennem Ateşinde Vücudunun İri Ve Çirkin Oluşu:20 Deniz Tutuşturulur Ve Cehennemin Bir Parçası Haline Gelir:20 Cehennemin Kapıları, Bekçi Ve Zebanilerinin Evsafı. Allah Bizi Cehennemden Ve Onlardan Korusun:20 Sıratın Vasfı Ve İnsanların Oradan Farklı Süratte Geçecekleri:20 Cehennemi Kuşatan Surlar, Oradaki Demir Tokmaklar, Varyözler, Prangalar, Zincir Ve Bağlar...21 Cehennemliklerin Çekecekleri Azâb Türleri:22 Cehennemliklerin Yiyecek Ve İçeceği:23 Cehennemin Adlarıyla İlgili Olarak Nakl Edilen Hadisler. Bunlardan Hangisinin Sahih, Hangisinin Sahih Olmadığının Beyanı:24 Cehennemin Bols Adlı Zindanı:25 Cübbü'I-Hazen:25 Dünyadaki Pisliklerin, Kokuşmuş Şeylerin Ve Çöplerin Atıldığı Çöplüğü Andıran Bir Nehrin Cennette Var Olacağı:25 Lemlem Vadisi:25 Hebheb Vadisi Ve Kuyusu:25

Veyl Ve Saûd:26 Cehennemin Yılan Ve Akrepleri:26 Kalbi Olana Veya Hazırken Kulak Verene Öğüt Olan, İmrendirip Korkutan Bir Hutbe. 27 Cehennemin Sıcağından Ve Soğuğundan İhlasla Aman Dileyenlere Allah'ın Rahmeti Yakındır:27 Cehennemin Tabakaları:28 Cehennem Yılanları:28 Cehennemliklerin Ağlaması:28 Cehennemin Ve Cehennemliklerin Evsafına Dâir Müteferrik Hadis-i Şerifler:29 Garip Bir Eser Ve Tuhaf Bir İfade:29 En Garip Haber Ve Eserlerden Biri Daha:29 Kıyamet Gününde Rasûlullah (S.A.V)'in Şefaati İle İlgili Hadisler Ve Bunların Nevileri, Sayısı Büyük Şefaat (Şefaati Uzmâ)30 Diğer Nebi Ve Mürselier Arasında Sadece Peygamberimiz (S.A.V.)'E Verilen Bazı Hususiyetler:31 Şefaatin İkinci Ve Üçüncü Nevileri: Hz. Peygamberin, İyiliklerimle Kötülükleri Birbirine Eşit Olan Kimselere, Cennete Girmeleri İçin; Cehenneme Girmeleri Emredilmiş Olan Kimselere De, Cehenneme Girmemeleri İçin Şefaat Etmesi:31 Hz. Peygamberin Şefaatinin Dördüncü Nev'i:32 Şefaate Mazhar Olanların Bir Kısmı Hesaba Çekilmeksizin Cennete Girecek; Bir Kısmının Da Azabı Hafifletilecektir:33 Şefaatin Yedinci Nev'i: Cennete Girmelerine İzin Verilmesi İçin Hz. Peygamberin Tüm Müminlere Şefaat Etmesi:33 Şefaatin Sekizinci Nev'i: Muhammed Ümmetinin Büyük Günah İşlemişlerinin Cehennemde Olanlarına Hz. Peygamberin Şefaat Ederek Cehennemden Çıkarması:33 Şefaat Bilgisi Kendilerine Gizli Kaldığı İçin Hariciler Ve Mutezile Şefaati İnkâr Etmişlerdir:34 Mü'minler Kendi Ailelerine Şefaat Edeceklerdir:34 Kıyamet Gününde Rasûlullah (S.A.V.) Nefsinin Yularını Salıveren Ve Günah Yükünü Ağırlaştıran Kimselere Şefaat Edecektir:36 Kıyamet Gününde Şefaatçiler; Önce Peygamberler, Sonra Alimler, Sonra Da Şehidler Olacaktır:39 Mü'minlerin Kendi Ailelerine Şefaatleri:42 Lânetçiler Dışında Bütün Müminler Kıyamet Gününde Şefaat Edecektir:43 Müminlerin Kendi Ailelerine Şefaat Edeceklerine Dâir Nakledilen Hadisler:43 A'raftakiler:44 Cehennemden Çıkıp Cennete Girecek İlk Kimseler:44 Fasıl:47 Cennetliklerin Evsafı Ve Cennetteki Nimetler47 Cennete İlk Girecek Olan, Rasûlullah (s.a.v.)'dir:47 Rasûlullah (S.A.V.)'in Ümmetinden Cennete Girecek İlk Kişi, Ebubekir Es-Sıddîk (R.A.)'Dır:48 Sadece Oruç Tutatılar Reyyan Kapısından Cennete Girerler:48 Fakirler, Zenginlerden Önce Cennete Girerler:48 Cennetliklerin Çoğu Düşkünler Ve Fakirlerdir. Cehennemliklerin Çoğu İse Zenginler Ve

Kadınlardır:48 Cennete Girecek İlk Üç Kişi, Cehenneme Girecek İlk Üç Kişi:49 Şehidlerin, İnsanları Affedenlerin, Darlıkta Ve Genişlikte Rablerine Hamdedenlerin Üstünlükleri:49 Cennetteki Mahallerin Sayısı, Yükseklik Ve Genişliği:49 Cennet Kapılarının Adları:51 Cennetin Anahtarı Kelime-i Şehadettir. Salih Ameller De Bu Anahtarın Dişleridir:51 Cennet Mahallerinin Sayısı, Yükseklik Ve Genişliği:51 Allah Yolunda Az Bir Amel, Dünyadan Ve İçindeki Şeylerden Daha Hayırlıdır. Cennetteki Az Bir Şey De Dünyadan Ve İçindeki Şeylerden Daha Hayırlıdır:52 Firdevs, Cennetin En Yüksek Derecesidir. Namaz ve Oruç'ta Yüce Allah'ın Bağışlanması İcâb Ettirirler:52 Cennetin Nehirleri Firdevs'ten Kaynar:53 Cennetin Dereceleri Farklıdır. Dereceler Arasındaki Farkın Miktarını Ancak Alemlerin Rabbi Allah Bilir:53 Cennetliklerin En Düşük Mertebelisine De En Yüksek Merte Belisi Ne De Verilecek Geniş Ve Büyük Mülk:53 Cennetin Odaları, Bu Odaların Genişlik Ve Büyüklüğü.54 Bu Odaları Bol Lutfuyla Bize Bahşetmesini Allah'tan Dileriz:54 Allah İçin Birbirlerini Sevenlerin Cennetteki Yerleri Ve Mertebeleri:54 Cennetteki En Yüksek Makam, Rasûlullah (s.a.v.)'in Vesile Adlı Makamıdır:54 Vesile, Cennetteki En Yüksek Derecedir. Oraya Ancak RasûluIIah (s.a.v.) Ulaşabilir:55 Cennet Köşklerinin Yapısı Nedendir?. 55 Gece Namazının, Yemek Yedirmenin Ve Çok Oruç Tutmanın Fazileti:56 Cennetteki Çadırlar:57 Cennetin Toprağı:58 Cennetin Irmakları, Ağaçları Ve Meyveleri:58 Kevser Irmağının Vasfı59 Cennetteki Beydah Irmağı:60 Cennetin Kapısındaki Barık Irmağı:60 Cennetin Ağaçları:61 Cennette O Kadar Büyük Bir Ağaç Var Ki, Süratli Bir Binek Üzerindeki Süvari Yüz Senede Bile Onun Gölgesini Bir Baştan Bir Başa Katedemez:62 Tûbâ Ağacı:63 Sidretü'l-Müntehâ. 63 Cennetin Meyveleri:64 Fasıl:65 Cennetliklerin Yiyecek Ve İçecekleri66 Cennetliklerden Biri Ekin Ekmek İstiyor. Allah Onun İsteğini Kabul Buyuruyor Ve Rasûlullah'ın (S.A.V.)'İ Güldüren Hoş Bir Söz:67 Cennetliklerin Yiyeceği İlk Şey:67 Cennet Ehlinin Hülleleri, Elbiseleri Ve Güzellikleri:69 Cennet Ehlinin Yatakları:70 Hurilerin Zinctlcri, Dünya Kadınlarının Onlardan Üstün Oluşu Ve Dünya Kadınlarından Her Birine Kaç Hizmetçinin Verileceği:71

Cennet Ehlinin Kadınları Hakkında Ümmü Seleme'nin Sorduğu Sorulara Rasûlullâh (s.a.v.)'in Verdiği Cevaplar:72 Hurilerin Cennette Şarkı Okumaları:74 Cennet Ehlinin Kendi Kadınlarıyla Cinsel İlişki Kurmaları. Onlardan Biri Dilemedikçe De Çocuğu Olmaz:74 Cennetliklere Doğum Yoluyla Çocuk Bahsedilmesi:75 Hayatları Kâmil Olduğundan Cennetlikler Ölmezler:76 Cennetlikler Uyumazlar:76 Cennetliklerin İlahî Hoşnutluğa Mazhar Olmaları:77 Onur Ve Üstünlük Sahibi Olan Allah, Cennet Ehlinin Üzerine Sürekli Hoşnutluğunu İndirir:77 Mukaddes Olan Rabbin Cennetliklere Bakması Cennetliklerin de Münezzeh Olan Rabbe Bakmaları:77 Cennet Ehlinin Aziz Ve Celil Olan Rablerini, Cuma Günleri Gibi Bu İş İçin Hazırlanan Bir Toplantı Yerinde Görmeleri78 Cuma Günü Fazla İnsan, (Yani Cenab-ı Allah'ı Görme) Günüdür:79 Cennetin Çarşısı:81 Cennet Toprağının Niteliği, Kokusunun Güzel Olup Etrafa Saçılması:81 Cennetin Esintisi, Kokusu Ve Kokusunun Etrafa Yayılması:82 Cennetin Nuru, Pahası, Etrafının Hoşluğu, Sabah Akşam Manzarasının Güzelliği:83 Cenneti İstemenin Emredilişi. Cenab-ı Allah'ın Kullarını Oraya Özendirmesi Ve Oraya Gitmek İçin Tez. 83 Davranmalarını Emretmesi:83 Cehennemden Allah'a Sığınana Allah Aman Verir. Allah'tan Cennet İsteyeni Allah Cennete Koyar. Yalnız Niyetin Halis, Amelin de Dürüst Olması Şarttır:84 Cennet İle Cehennem, Şefaatleri Kabul Edilen Şefaatçilerdir:84 Olanca Gücünüzle Cenneti İsteyin,84 Var Kuvvetinizle De Cehennemden Kaçın:84 Cennet, Hayırlı İşler Yapmak Ve Haramları Terketmek Gibi Zorluklarla Kuşatılmıştır. Cehennem İse Şehvetlerle Kuşatılmıştır:85 Hurilerin Cennette Şarkı Okumaları:85 Cennet Atları:87 Cennetliklerin Ziyaretleşmeleri Dünyadaki Taât Ve Kusurlarını Birbirlerine Anlatmaları:88 Cennetle Ve Müteferrik Bazı Hadisler Hakkındaki Hükümler Bahsi90 Çocukların Salih Amellerinin Bereketi Sebebiyle Cenab-ı Allah'ın Babalara Lutufta Bulunması:91 Cennet Ve Cehennem Hal-İ Hazırda Mevcuttur:91 Cennetliklerle Cehennemliklerin Bazı Nitelikleri:92 Fasıl:92 Müslümanların Fakirleri, Zenginlerinden Beşyüz Sene Önce Cennete Gireceklerdir:93 Cennete Girecek İlk Üç Kişi İle Cehenneme Girecek İlk Üç Kişi:93 Kıvançta Ve Tasada Aziz Ve Ceiil Olan Allah'a Hamdedenler, Kıyamet Gününde Cennete Girmeye Çağrılan İlk Kimseler Olacaktır:94 Muhammed Ümmeti Cennetliklerin Çoğunluğunu Teşkil Edecek Ve Yer İle Rütbe Bakımından Diğer Ümmetlerden Üstün Olacaktır:94 Hz. Peygamberin Ashabının İlkleri, İbn Mes'ud'un Da Dediği Gibi Bu Ümmetin En

Hayırlılarıdır:94 Bu Ümmetten Çok Sayıda İnsanın Hesap Sorulmaksızın Cennete Gireceğine Dâir Nakledilegelen Hadisler:94 Cennet Ve Cehennem, Aksini İddia Eden Batıl Ehlinin Hilafına, Yaratılmış Ve Şu Anda Mevcutturlar95 Dünyada Bir Kaç Koca Değiştirmiş Olan Kadın, Cennette Onların En Güzel Ahlaklısının Eşi Olacaktır:97

Fasıl:

Yüce Allah buyurdu ki: "Rabbine andolsun ki; biz onları uydukları şeytanlarla beraber mutlaka hasredeceğiz. Sonra cehennemin yanında diz çöktürerek hazır bulunduracağız. Sonra her toplumdan rahmana en çok kimin baş kaldırdığını ortaya koyacağız. Cehenneme en lâyık olanları biz biliriz. Sizden cehenneme uğramayacak yoktur. Bu, Rabbinin, yapmayı üzerine aldığı kesinleşmiş bir hükümdür. Sonra Biz, Allah'a karşı gelmekten sakınmış olanları kurtarır, zâlimleri de orada diz üstü çökmüş olarak bırakırız." (Meryem, 19/68-72) Yüce Allah kendi şerefli zâtına yemin ederek Âdem oğullarından şeytana itaat edenleri cehennemde diz çökmüş vaziyette toplayacağını bildirmiştir: "Her ümmeti diz üstü çökmüş olarak görürsün. Her ümmet kitabına çağırılır." (Câsiye, 45/28) İbn Mes'ud, insanların ayakta bekler vaziyette toplanacaklarını ve onların cehennemdeki korkunçlukları, hoşa gitmeyen manzaraları müşahede edeceklerini ve bu durumları görünce de artık cehenneme girmelerenini kesin-leştğine inanacaklarını bildrmiştir. Nitekim yüce Allah buyurmuş ki: "Bu ateş onlara uzak bir yerden gözükünce, onun kaynamasını ve uğultusunu işitirler. Elleri boyunlarına bağlanarak, dar bir yerden atıldıkları zaman, orada, yok olup gitmeyi işlerler. "Bir kere yok olmayı değil, bir çok defa yok olmayı isteyin." denir. De ki: "Bu mu iyidir, yoksa Allah'a karşı gelmkten sakınanlara mükâfat ve gidilecek yer olarak söz verilen ebedi cennet mi daha iyidir?" Temelli kalacakları cennette diledikleri şeyleri bulurlar. Bu rabbinin yerine getirilmesi istenen bir vadidir." (Furkan, 25/12-16) "Andolsun ki, cehennemi göreceksiniz. Andolsun ki onu gözünüzle kesin olarak göreceksiniz. [1] Sonra, o gün size verilmiş olan her nimetten sorguya çekileceksiniz." Sonra Cenab-ı Allah, herkesin cehennemi göreceğin yemin etmiştir. Şöyleki: "Sizden cehenneme uğramayacak yoktur. Bu, Rabbinin yapmayı üzerine aldığı kesinleşmiş bir hükümdür." (Meryem, 19/71) İbn Mes'ud, "Bu, gereğinin yapılması vacib olan bir yemindir" demiştir. Buharı ve Müslim'in sahihlerinde... Ebû Hüreyre'den rivayet olundu k; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Sultandan aldığı ücretle değil de gönüllü olarak müslümanların gerilerinde bekçilik yapan kimse, -yukarıdaki ayette geçen yeminin gereğinin yerine getirilmesi amacıyla bir defalığına hariç olmak üzere başka hiçbir zaman- cehennem ateşini görmeyecektir. Zira yüce Allah buyurmuş ki: [2] "Sizden cehenneme uğramayacak yoktur." Tefsirciler bu uğramakla neyin kastedldiği hususunda farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Bizim de tefsirde (İbn Kesîr tefsirinde) benimsediğimizi belirttiğimiz kuvvetli görüşe göre mezkur ayetteki uğramak sözüyle, sırat köprüsünden yapılacak olan geçiş kastedilmiştir. Nitekim yüce Allah buyurmuş ki: "Sonra biz, Alah'a karşı gelmekten sakınmış olanları kurtarır, zalimleri de orada diz üstü çökmüş olarak bırakırız." (Meryem, 19/72) Mücahid dedi ki: "Sıtma, her müminin cehennem ateşindeki payı(na mahsub edilecek)dir." "Sizden cehenneme uğramayacak yoktur." (Meryem, 19/68) İbn Cerir... Ebû Salih'ten rivâyt etti ki; Ebû Hüreyre şöyle demiştir: Rasûlullah (s.a.v.), sıtma nöbetine yakalanan bir sahabiyi ziyarete gitti. Ben de beraberindeydim. Şöyle dedi: "Yüce Allah buyuruyor ki: Bu sıtma nöbetini, ahirette

cehennem ateşindeki payına mahsub edilsin diye dünyada kuluma musallat ediyorum." Bu rivayetin [3] senedi hasendir. "Sizden Cehenneme uğramayacak yoktur." âyet-i kerimesinin tefsiriyle İlgili olarak İmam Ahmed b. Hanbel... Abdullah b. Mes'ud'dan rivayet etti k!; peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [4] "İnsanların hepsi oraya gelirler ama sonra (iyi) amelleri sebebiyle oradan ayrllip giderler." Esbat... Mürre'den rivayet etti ki; Abdullah b. Mes'ud şöyle demiştir: "İnsanlardan hepsi sırat köprüsünden geçeceklerdir. Cehenneme uğramaları, ateşin çevresinde durup bakmalarıdır. Sonra herkes kendi ameline göre o köprüden geçer. Kimi şimşek gibi, kimi rahvan at gibi, kimi hızlı koşan iyi cins develer gibi, kimi erkeklerin koşusu gibi hızlı bir geçişle geçip gider. En sondakileriyse, ışığı ayaklarının baş parmaklarında bulunan bir adamdır. Sırat onu yalpalatıp düşecek hale getirir. Sırat köprüsü kaygandır. Üzerindeki geven dikeni gibi dikenler vardır. İki tarafında da ellerinde ateşten kancalar bulunan ve bu kancalarla insanları yakalayan melekler vardır." Önceki sayfalarda bunu doğrulayan rivayetler olduğu gibi ileriki kısımlarda da bunu teyid edici rivayetleri inşaallah nakledeceğiz. Süfyan-ı Sevrî... Ebü'z-Zehrâ'dan rivayet etti ki; Abdullah b. Mes'ud şöyle demiştir: Cenab-ı Allah emir verir, sırat köprüsü cehennemin üzerine kurulur. İnsanlar amellerine göre üzerindn geçerler. İlk baştakiler şimşek gibi çakıp geçerler. Bir sonrakiler rüzgar gibi esip geçerler. Bir sonrakiler en hızlı koşan hayvanlar gibi koşarak geçerlr. Bir sonra gelen adamlar yürüyerek geçip giderler. Nihayeten sondaki adam karınüstü sürünerek geçer. Sonra da, "Ya Rab! Beni niye geciktirdin?" diye sorar. Yüce Allah ona şöyle cevap verir: "Ben sen geciktirmedim. Seni geciktiren, yalnızca amelindir." Hafız Ebû Nasr el-Vaylî, el-İbane kitabında... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "İnsanlar bundan hoşlanmasalar da sünnetimi öğrenmişlerdir. Sen cennete girinceye dek sırat üzerinde bir göz açıp kapayacak kadar kısa bir an dahi durdurulmamak istersen, dinde kendi görüşünle [5] bir bid'at çıkarma." Kurtubî'nin rivayet ettiği bu hadisin metni hasendir, ama senedi gariptir. Hasen b. Arefe... Halid b. Ma'dan'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: Cennetlikler cennete girdikten sonra derler ki: "Rabbimiz cehenneme mutlaka uğrayacağımızı bize söylememiş miydi?" Onlara şu cevap verilir: "Ateşi sönüp küllenmiş iken oraya uğradınız." Başkaları, ayette sözü edilen "cehenneme uğramanın" cehenneme girmek olduğu görüşüne kail olmuşlardır. Ebû Abbas, Abdullah b. Revaha, Ebû Meysere ve bir kaçı daha böyle demişlerdir. İmam Ahmed b. Hanbel..'! Ebû Sümeyye'nin şöyle dediğini rivayet etrnştir: Ayette sözü edilen "Cehenneme uğrama" konusunda ihtilafa düştük. Kimimiz, "Mümin kimse cehenneme girmez" dedi. Kimileri de: "Hepsi oraya girer. Sonra Cenab-ı Allah, gerçek inanmışları oradan kurtarır" dediler. Câbir b. Abdullah'a rastladım. Ona: "Biz, ayette sözü edilen 'Cehenneme uğrama' konusunda ihtilafa düştük" dedim. O: "Herkes cehenneme girecektir" dedi. Selman dedi ki: "Herkes cehenneme girecektir." Böyle dedikten sonra da ellerini kulaklarına götürerek "Eğer ben Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurduğunu kendi kulaklarımla işitmemişsem sağır olayım!" dedi. "iyi kötü herkes mutlaka cehenneme girecektir. Ama oranın ateş, müminler için serin ve selâmte olacaktır, tıpkı İbrahim (a.s.)'a olduğu gibi. Öyle ki, oraya girişleri nedeniyle insanlar gürültü koparacaklardır."

Böyle dedikten sonra Selman şu âyet-i kerimeyi okudu: "Sonra bir, Allah'a karşı gelmekten [6] sakınmış olanları kurtarır, zâlimleri de orada diz üstü çökmüş Olarak bırakırız." Ebubekir Ahmed b. Süleyman en-Neccar... Ya'lâ b. Münebbih'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde cehennem ateşi, mümine der ki: Ey mümin! Az ilerle, bakalım. Çünkü senin [7] nurun benim alevimi söndürdü." İbn Mübarek... Halid b. Ma'dan'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: (Cennetlikler cennete girdikten sonra) derler ki: "Rabbimiz mutlaka ateşe gelec-ğimizi bize söylememiş miydi?" Onlara şöyle cevap verilir: "Siz, sönüp kül-lendiği bir esnada ateşe uğramıştınız." İbn Cerir... Guneym b. Kays'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: Bazıları ayette sözü edilen "Cehenneme uğrama" konusunu ele aldılar. Dedim ki: Ateş, insanları yakalar. Yağlarını eritir. Hatta bazılarının tabanları yanıp pişer, iyileri de kötüleri de bu sıkıntıya düşer. Sonra bir çağına, ateşe: "Sana ait olanları tut, ama bana ait olanları bırak" der. Cehennemliklerin hepsi ateşe gömülür. Allah, kimlerin cehennemlik olduğunu, kişinin kendi çocuğunu tanımasından daha iyi tanır. Müminleri de [8] kendi elleriyle cehennemden çıkarır." İmam Ahmed b. Hanbel... Zeyd b. Harise'nin karısı Ümmü Meyse-re'den rivayet etti ki; Hafsa'nın evinde bulunduğu bir sırada Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Bedir ve Hudeybiye savaşlarına katılan bir kimse ateşe girmez." Hafsa sordu: Cenab-ı Allah: "Sizden cehenneme uğramayacak yoktur" demiyor mu? Rasûlullah (s.a.v.) de Hafsa'ya cevap olarak şu âyeti okudu: "Sonra biz, Allah'a karşı gelmekten sakınmış olanları kurtarır, zâlimleri de orada diz üstü [9] çökmüş Olarak bırakırız." İlerüd kısımlarda nakledilecek olan şefaat hadislerinde, müminlerin kendi amellerine göre sırat köprüsünden farklı süratlerde geçecekleri anlatılacaktır. Önceki kısımlarda da anlatıldığı gibi peygamberler arasında sadece peygamberimiz (s.a.v.) ilk olarak kendi ümmetiyle birlikte sırat köprüsünden eçecektir. Abdullah b. Selâm dedi ki: "Rasûllerden ilk olarak Muhamrned (s a.v.)' sonra İsâ, sonra Mûsâ, sonra İbrahim, bunlardan sonra da Nûh (a.s.) irattan geçecektir. Müminler sıratı geçip kurtulduktan sonra cennet görevlisi melekler onları karşılayıp cennete götüreceklerdir." Sahih-i Buharî'de geçen bir hadiste Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuş"Bir kimse kendi malından bir çift (deve, koyun v.s.)'i Allah yolunda in-fak ederse cennetin bütün kapılarından çağırılır; ki cennetin sekiz kapısı vardır. Eğer o kimse namaz ehli insanlardansa namaz kapısından çağırılır. Zekât ehli insanlardansa zekât kapısından çağırılır. Oruç ehli insanlardansa Reyyan kapısından çağırılır." Ebubekir (r.a.) dedi ki: Ey Allah'ın Rasûlü! Anam babam sana feda olsun. Bir adamın bu kapıların tümünden çağırılması, kendisine ne zarar verir? (Aksine bu, onun için bir şeref vesilesi olur.) Şu halde bir adam bu kapıların tümünden çağırılabilir mi?" Rasûlullah (s.a.v.), bu soruyu şöyle [10] cevapladı: "Evet... Umarım ki sen de bunlardan biri olursun ey Ebubekir." Bunlar cennete girdiklerinde orayı, dünyadaki evlerinden daha iyi tanırlar. Nitekim bununla ilgili açıklama, ileriki kısımlarda Sahih-i Buharî'den alıntılar yapılarak verilecektir. Taberanî... Selmân-ı Farisî'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennete ancak şu izinname ile girilir: Bismillahirrahmanrrahim. Bu, Allah'tan falan kimseye [11] yazılmış bir nâmedir. Onu meyveleri sarkmış yüksek bir cennete (bahçeye) koyun."

Hafız Ziya... Selmân-ı Farisî'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Sırat üzerinde müminlere şöyle bir geçiş izinnamesi verilir: Bismilla-hirrahmanirrahim. Bu, aziz ve hakim olan Allah'tan falan kimseye yazılmış bir nâmedir. Onu meyveleri sarkmış yüksek bir cennete (bahçeye) koyun." Cami adlı eserinde Tirmizî... Muğire b. Şube'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [12] "Sırat üzerinde müminin sloganı 'Ya Rab! Koru' olacaktır." Bu garip bir rivayettir. Sahih-i Müslim'de de aynı hadis şu ilaveyle nakledilmektedir: [13] "...Sizin peygamberiniz de 'Rabbim koru, koru' diyecektir." Diğer peygamberlerin ve meleklerin de aynı sloganı söyleyeceklerine Pişkin bir rivayet vardır. Sahih-i Buharî'de... Ebû Saîd el-Hudrî'den rivayet olundu ki; Rasûlul-*ah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Müminler sırattan kurtulunca-bu defa cennetle cehennem arasındaki bir köprüde bekletilir, dünyada aralarında geçen haksızlıkların Ödeşmes yapılır, arınıp tertemiz olmalarından sonra cennete girmelerine izin verilir. Onlardan (her) biri cennetteki konağını, dünyadaki konağından çok daha iyi [14] tanır." Tezkire adlı eserinde Kurtubî bu hadisten bahsederken bu köprünün sadece müminlerin geçişine özgü ikinci bir sırat olduğunu ve buradan geçenlerden hiç birinin ateşe düşmeyeceğini bildirmiştir. Ben derim ki: Bu, cehennemin üzerinden geçtikten sonra yaranılacak olan bir köprüdür ve başka bir korkulu yere kurulmuştur ki orasını biz bilmeyiz, ancak Allah bilir. O, her şeyi en iyi bilendir. İbn Ebi'd-Dünyâ... Muhammed b. Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Ra-sûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde Cenab-ı Allah: "Affını vesilesiyle ateşi geçin; rahmetim vesilesiyle cennete girin; amellerinizin fazilet ve üstünlüğü vesilesiyle de cenneti paylaşın" der." Bu garip bir hadistir. Ebû Muaviye de Abdullah'tan böyle bir rivayette bulunmuştur. Tezkire adlı eserinde Kurtubî'nin naklettiğine göre vaizin biri şöyle demiştir: "Ey kardeşim! Kendini sırat üzerinde yürürken, altındaki kapkara cehennem bakacağını bir düşün hele! O cehennem ki; çılgınca alevlenen ve alevi yükselen ateşi vardır. O köprüden geçmek için bazan yürüdüğünü, bazan da süründüğünü bir tahayyül et hele!" Vaiz böyle dedikten sonra şu şiiri okumuş: "Nefsim geri dönmeye yanaşmıyor... Çarem nedir? Kullar Allah'ın huzuruna vardıklarında ne yapacağım? Onlar şaşkın vaziyette ve dağlar misali günahlarla kalktıklarında, geçmeleri için sırat kurulur. Kimi yüz üstü kapaklanıp sola (cehenneme) gider. Kimi de Adn yurduna (cennetine) doğru ilrler. Gelinler onları pahalı hediyelerle karşılar. [15] Her şeyi hüküm ve kontrolü altına alan Allah ona der: [16] Ey dostum! Günahlarını bağışladım ben Kalmasın sende hiç tasa ve keder." Fasıl:

Yüce Allah buyurdu ki: "Sakınanları o gün Rahmân'ın huzurunda O'na gelmiş konuklar olarak toplarız. Suçluları suya

götürür gibi cehenneme süreriz. Rahmân'ın huzurunda bir ahd almamış olandan başkası asla şefaatte bulunamıyacaktır." (Meryem, 19/85-87) İleriki kısımlarda da değinileceği gibi bir hadiste şöyle buyurulmuştur: "Müminler cennetten getirilen asil develere binmiş olarak (Rahmân'ın huzuruna) getirileceklerdir." Bu hadisin sahihliğinde ihtilâf vardır. Zira önceki bölümlerde nakledilen bir hadiste şöyle buyurulmuştur: "Herkes yaya olarak mahşere gelecek Rasûlullah (s.a.v.) ise bir deveye binmiş olarak gelecektir. Bilâl onun önünde ezan okuyacak; eşhedü enlâ ilahe illallah ve eşhedü enne Muhammeden Rasûlullah dediğinde, "Onu evvelkiler ve sonrakiler tasdik ettiler" diyecektir." Rasûlullah (s.a.v.) böyle bir özelliğe sahib olduğuna göre müminlerin sıratı geçtikten sonra asil develere bindirilerek haşir yerine getirilmeleri akla uygun düşmektedir. Doğrusunu Allah bilir. Sûr hadisinde de şöyle denilmişti: "Sıratı geçtikten sonra müminler için havuzlar kurulur. Cennetin kapısına vardıklarında önce Âdem'den, sonra Nuh'tan, sonra İbrahim'den, sonra Musa'dan, sonra İsa'dan, en sonunda da Muhammed'den -Allah'ın salât-ü selâmı hepsinin üzerine olsun- şefaat dilenirler. Ama onlara şefaat eden zât, Rasûlullah (s.a.v.) olacaktır. Sahih-i Müslim'de... Enes b. Mâlik'ten rivayet olunduğuna göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetin kapısına gelir, açmalarını söylerim. Cennetin bekçisi: "Sen kimsin?" diye sorar. Ben, [17] "Muhammed" derim. O, der ki: "Senden önce bu kapıyı başkasına açmamakla emrolundum." Müslim... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde peygamberler arasında tabileri en çok olan peygamber ben olacağım. Ve [18] Cennetin kapısını ilk çalan da ben olacağım." Sahih-i Müslim'deki bir hadiste şöyle denmektedir: "Cenab-ı Allah kıyamet gününde insanları toplayacak; cennet kendilerine yakın geldiğinde mü'minler kalkıp Âdem (a.s.)'a gelecek ve ona: "Ey babamız! Bize şefaatçi ol" diyecekler, o da onlara şöyle cevap verecektir: "Sizleri cennetten çıkaran sebep, babanız Âdem'in günahından başka bir şey [19] midir ki? Ben bu istediğinizi yapacak durumda değilim..." Bu hadis, sûr hadisinde anlatılanları teyid etmektedir. Orada anlatıldığına göre müminler ikinci kez peygamber ere uğıayarak onlardan, Allah katında kendilerine şefaatçi olmalarını ve cer nete gi melerine ilişkin ilâhi bir izin sağlamalarını isteyecekler; nihayet ilk ve büyük şefaatte olduğu gibi bu defa da Rasûlullah (s.a.v.) şefaatçi olarak ortaya çıkacaktır. Nitekim bu husus önceki bölümlerde de anlatılmıştı. Doğrusunu Allah bilir. İmam Ahmed b. Hanbel'in oğlu Abdullah, Süveyd b, Saîd'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: Ali (r.a.)'nin yanında oturmaktaydık. Biz şu îyet-i kerimeyi okudu: "Sakınanları o gün Rahmân'ın huzurunda O'na gelmiş konuklar olarak toplarız. Suçluları suya götürür gibi cehenneme süreriz." (Vleryem, 19/85-86) Âyeti okuduktan sonra Ali (r.a.) dedi ki: "Vallahi onlar ayakları üzerine yaya olarak mahşere gelmezler. Çünkü konuklar yaya olarak getirilmezler. Aksine, halkın benzerini görmediği develer üzerinde gelirler ki; o develerin üzrinde, binmeleri için altın semerler vardır. İşte gelip cennetin kapısını çalıncaya kadar deve üzerinde olacaklardır." Abdurahman b. İshak tarafından nakledilen başka varyantda ise şu ifadeler yer almaktadır: "O [20] develerin üzerinde, zebercedi geride bırakacak altından mamul semerler vardır." İbn Ebi Hatim... Mesleme b. Cafer el-Becelî'deı rivayet etti ki; Ebû Mu-az el-Mısrî şöyle demiştir:

"Bir gün Ali (r.a.), Rasulullah (s.a.v.)'in yanında idi. Şu âyeti okudu: "Sakınanları o gün Rahrnân'ın huzurunda O'na gelmiş konuklar olarak toplarız." (Meryem, 19/85) Bu âyeti okuduktan sonra Ali (r.a.) şöyle dedi: "Ey Allah'ın Rasûlü! Ben Öyle sanıyorum ki, konuklar mutlaka binek [21] üzerinde olurlar. Öyle değil mi?" Rasülullah (s.a.v.) ona şu cevabı verdi: "Canım kudret elinde bulunan zâta yemin ederim ki; onlar mezarlarından çıktıklarında karşılanırlar veya altın semerli, kanatlı, beyaz develere bindirilerek getirilirler. Kendilerinin ayakkabılarının bağlanysa nurdandır, ışık saçar. Develerin adımlan, göz alabildiğince uzaklara kadar ulaşır. Nihayet dibinden iki pınar kaynamakta olan bir ağacın yanına varırlar. Pınarlardan birinin suyunu içerler; içlerindeki pislikten aranırlar. Diğer pınarın suyuyla da yıkanırlar. Artık gözlerini hiç toz bürümez. Parlak nimetler üzerlerine akar. Nihayet cennetin kapısına varırlar. Kapının altın levhaları üzerinde kızıl yakuttan bir halka görürler. Halkayı levhaya vururlar. Yüksek dozda bir tangırtı tungurtu duyulur. Huri kadınlar eşlerinin gelmekte olduğunu duyarlar. Kayyumlarını gönderip kapıyı açtırırlar. İçeri giren mümin, onu görür görmez secdeye kapanır. Kay-yum ona: "Başını kaldır. Ben senin kayyumunum. Emrine verildim" der. Adam onun peşine düşer, onu takib eder. Huri, hafif davranıp acele eder. İnci ve yakuttan yapılmış olan çadırından çıkar. Adamını kucaklar. Sonra ona şöyle der: "Sen benim sevgilimsin. Ben de senin sevgilimin. Ben, ölümsüz ve ebediyim. Ben yumuşağım, zarar vermem. Ben hoşnudum, kızmam. Ben burada kalıcıyım, göçmem." Böyle dedikten sonra temelden tavana yüksekliği yüz zira olan bir eve girerler. O ev, mercan kayaları üzerine inşâ edilmiştir. Yollan kızıl, yeşil ve sarı renkli (taşlarla döşenmiş)dir. Hiç bir yolu diğerine benzemez. Evin içinde yetmiş divan, her divânın üzerinde yetmiş minder, her minderin üzerinde yetmiş zevce, her zevcenin üzerinde yetmiş elbise vardır. Bacaklarının ilikleri elbiselerinin üzerinden görülür. Onunla yapılan cinsel ilişki, sizin şu gecelerinizden bir gece kadar süren bir zamanda tamamlanır. Köşklerinin altlarından ırmaklar akar, o ırmakların suları saf ve temizdir. Bulanıklık yoktur onlarda. Orada tadı bozulmamış sütten ırmaklar vardır. O sütler davar memelerinden çıkmış değildir. Orada, içenlere lezzet verici şarap ırmakları vardır. O şarapları adamlar ayaklarıyla (üzüm) ezerek elde etmiş değildirler. Orada saf bal ırmakları vardır. O ballar, arılardan elde edilmiş değildir. Cennete girenler, hoş ve tatlı buldukları meyveleri dilerlerse ayakta yer, dilerlerse bir yere yaslanarak yerler." Böyle dedikten sonra Rasûlullah (s.a.v.) şu âyet-i kerimeyi okudu: "Meyve ağaçlarının gölgeleri üzerlerine sarkmış ve onların [22] koparılması kolaylaştırılmıştır." Yukarıdaki hadisin devamında şöyle deniyor: "Cennete giren müminin canı yemek ister. Ona beyaz (bazı rivayetler-deyse yeşil) bir kuş gelir, kanadını kaldırır, adam onun dilediği renkteki kısmır" yer, sonra kuş uçup gider. Melek gelip selâm verir ve şöyle der: "işlediklerinize karşılık, size miras verilen işte bu cennettir." (Zuhruf, 43/72) Eğer hurilerin saçlarından bir tel yeryüzüne düşse, güneş onun aydınlığı karşısında kararıp kalır." Ebü'l-Kasım el-Beğavî... Asım'dan rivayet etti ki; Hz. Ali cehennemden bahsederek onun ne denli korkunç olduğunu, ezberimde tutamadığı bazı kelimelerle anlattı; sonra da şu âyet-i kerimeyi okudu: "Rablerine karşı gelmekten sakınanlar, bölük bölük cennete götürülürler." (Zümer, 39/83) Nihayet cennetin kapılarından birinin yanına varırlar. Orada bir ağaçla karşılaşırlar. Ağacın gövdesinin altından iki pınarın kaynayıp akmakta olduğunu görürler. Bi-rjne yönelirler. Emrolunmuşlar gibi oradan su içerler. O suyla, içlerindeki pislikler veya eza yahut hastalık verici şeyler giderilir, içleri temizlenir. Sonra diğer pınara yönelirler. Onun suyuyla (yıkanıp) temizlenirler. Üzerlerine nimetin parlaklığı akar. Artık saçları hiç değişmez; yağ sürünmüş gibi artık başlan hiç tozlan(ıp kirle*n)mez. Sonra cennete vardıklarında cennetin bekçileri onlara şöyle derler: "Selâm size, hoş geldiniz! Temeli olarak buraya girin." (Zümer, 39/73) Sonra çocuklar onları karşılarlar. Dünyadakilerin çocukları gibi, ellerinde buhurdandıklan tüttürerek etraflarında dolanırlar. Yanlarına

gelir ve: "Allah'ın sizin için hazırladığı konuklukları size müjdeiyoruz!" derler. Sonra bu çocuklardan biri kaçıp bu adamın iri gözlü huri eşlerinden birinin yanına gider ve -dünyadayken çağırıldığı adını vererek- "Falan adam geldi!" der. Huri: "Sen onu gördün mü?" diye sorunca çocuk: "Ben onu gördüm ama o beni görmedi" der. Bu cevab alan huri, sevinçten (uçacak gibi) hafifler ve kendini kapının eşiğinde bulur. (Kocasını karşılayıp evine götürür. Kocası) evine vardığında binasının temellerine bakar. Binanın mercan kayası üzerine sarı, kırmızı, yeşil mücevher taşlarıyla inşâ edilmiş olduğunu görür. Sonra başım kaldırıp evin tavanına bakar. Şimşek gibi (parlamakta) olduğunu görür. Eğer Cenab-ı Allah (sağlam kalmasını) takdir etmiş olmasaydı, gözü kör olurdu o zaman. Sonra başını indirir. Eşlerini, yerleştirilmiş kâseleri, sıra sıra yastıkları ve serilmiş yumuşak tüylü halıları görür; sonra bir yastığa yaslanıp şöyle der: "Biri buraya eriştiren Allah'a hamdolsun. Eğer Allah bizi doğru yola iletmeseydi, biz doğru yolu bulamazdık. Andolsun ki Rabbimizin peygamberleri bize gerçeği getirmiştir." derler. Onlara, "İşlediğinize karşılak işte mirasçısı olduğunuz cennet" diye seslenilir." (A'râf, 7/43) Sonra bir çağıncı şöyle seslenir: "Yaşayacaksınız; artık ebediyyen ölmeyeceksiniz. Burada ikamet edeceksiniz; artık ebediyyen göçmeyeceksiniz. Sağlıklı olacaksınız; artık ebediyyen Hastalanmayacaksınız." Bu, insanların dünyadayken içinde bulunmuş oldukları durumut? değiş-besini, örneğin kişinin altmış zira'lık bir boya ve altı zîrahk bir ene sahib kılınmasını gerektirmemektedir. Nitekim bir hadiste cennetlik kimselerin evsafı böyle anlatılmaktadır. Bu durum o iki pınarın yanında tahakkuk edecektir. Bu pınarlardan birinin suyunu içince, içlerindeki pislikler yok olur ve içleri temizlenir. Diğer pınarın suyu ile yıkanırlar. Yıkanınca da üzerlerine nimette pırıltısı akar." Burada anlatılanların hepsi, önceki hadiste anlatılanlara uygun düşmektedir. Yine orada anlatıldığına göre bu durum, mahşer meydanında gerçekleşecektir. Ama bu durum, mahşer meydanında gerçekleşecektir. Ama bu durumun, mahşer meydanında gerçekleşecektir. Ama bu durumun, insanların mezarlarından çıkışları esnasında gerçekleştiğini söyleyenlerin sözleri, hakikatten çok uzaktır. Çünkü bunun zıddını ispatlayan deliller vardır. Doğrusunu yüce Allah daha iyi bilir. Abdullah b. Mübarek.., Hamid b. Hilal'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: Bize anlatıldı ki; bir adam cennete girip, cennetliklerin suretine büründü-rüldüğünde, onların elbiseleri kendisine giydirildiğinde, onların kılığına sokulduğunda, eşleri ve hizmetçileri kendisine gösterildiğinde öyle bir coşkuya kapılır ki; o anda ölmesi gerekse bile, şiddetli sevinç ve coşkusundan dolayı ölmez. Kendisine, "Ne kadar sevinip coştuğunu gördün mü? İşte bu sevinç ve coşkun, sende ebedi kalsın." denir. İbn Mübarek... Ebû Abdirrahman el-Hîlî'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Kul, cennete ilk girdiğinde kendisini mercanları andıran yetmiş bin hizmetçi karşılar." İbn Mübarek... Ebû Abdirrahman el-Meafirî'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Cennetiklerden bir adamı için iki sıra hizmetçi dizilir. Bu sıraların uçları, onun hizmetçi delikanlıların çokluğundan dolayı görülmez. Kendisi geçip gittiğinde onlar da peşinden giderler." Ebû Nuaym... Dahhâk b. Müzahim'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Mümin kişi cennete girdiğinde onun Önü sıra bir melekte içeri girer; onu cennettin sokaklarında doıaştırır ve ona şöyle der: — Ne görüyorsun? — Karşılaştığın köşklerin çoğunun altın ve gümüşten yapılmış olduğunu görüyorum. — Bunlar senindir!.. Köşklerin içindekiler dışarı çıkınca o adamı, "Biz seniniz" diyerek her kapıda ve her mekânda

karşılarlar. Sonra melek, o adama şöyle der: — Yürümene devam et. Söyle bakalım, ne görüyorsun? — Çadırlar görüyorum. Gördüğüm çadırların çoğunda askerler görüyorum ve bu askerlerin çoğuda tanıdık yüzlerdir. — Bütün bunlar senindir!.. Çadırlardakiler dışarı çıkınca o adamı, "Biz seniniz" diyerek karşılarlar." "Oranın neresine [23] baksan, nimet ve büyük bir saltanat görürsün." Ayet-i kerimesinin tefsiriyle ilgili olarak Ahmed b. Ebi'l-Havarî, Ebû Süleyman ed-Darânî'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir; "Melek, Aziz ve Celil olan Allah'ın dostuna armağan getirir, ama izin almaksızın ona ulaşması mümkün değildir. Allah dostunun kapıcısına "Allah dostunun yanına girmem için gerekli izni sağla" der. O kapıcı bu dileği bir üstüne, o üstü de kendi üstüne iletir. Onun evinden dârüsselâma (cennete) açılan bir kapı vardır. Kendisi dilediği takdirde izinsiz olarak Rabbinin huzuruna varır. Ama yüce Rabbin elçisinin yanına izinsiz girilemez." İbn Ebi'd-Dünyâ... Bişr b. Saaf'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: Abdullah h- Selâm'in yanında oturuyorduk. Bize dedi ki: Noksanlıklardan mü-zzeh olan yüce Allah katında yaratıkların en kıymetlisi Ebü'l-Kasım (Mu-hanımed) sallallahü aleyhi ve sellemdir. Cennet gökte, cehennem ise yerdedir Kıyamet günü olduğunda Cenab-ı Allah, yaratıkları ümmet ümmet peş-pese ve peygamberleri de sırasıyla bir bir diriltir. Sonra cehennem üzerine köprü kurulur. Bunun ardısıra bir çağına, "Ahmed ve ümmeti nerede?" diye sorar. Ahmed (s.a.v.) kalkar, iyisiye kötüsüyle ümmeti O'nun ardına düşer; köprüyü tutarlar. Cenab-ı Allah, düşmanlarının gözlerini kör eder. Orada şaşkına döner, sağa sola çarpılırlar. Peygamber (s.a.v.) ve beraberindeki salih insanlar kurtulurlar. Melekler onları karşılarlar. Cennetteki evleri ve konaklan sağ ve sol taraflarınıza düşer. Nihayet peygamber (s.a.v.), Rabbinin huzuruna varır. Diğer taraftan onun için bir kürsü kurulur. Sonra diğer peygamberlerle ümmetler onun ardısıra gelirler. En sonda Nuh (a.s.) gelir." Bu, Abdullah b. SeMm'dan mevkuf olarak rivayet edilmiştir. (Yani bu, onun sözüdür.) Allah ondan razı olsun, İbn Ebi'd-Dünyâ... Ebû Osman en-Nehdî'den rivayet etti ki; Selmân-ı Farisî şöyle demiştir: "Kıyamet günü olduğunda sırat köprüsü kurulur. Ustura gibi bir keskinliği vardır. Melekler, "Rabbimiz! Bunun üzerinden kim geçecek?" diye soracaklar. Yüce Rab: "Yaratıklarımdan dilediklerim geçecektir1' deyince Melekler: "Rabbimiz! Biz sana hakkıyla ibadet edemedik." [24] karşılığını vereceklerdir." Fasıl Cennetliklerin Bazı Nitelikleri Ve Onlar İçin Hazırlanan Bir Kısım Nimetler:

İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennete girecek olan ilk zümrenin suretleri, dolunay gecesindeki ay gibi (parlak)dır. Cennetin içinde yere tükürmez, sümkürmez, dışkı yapmazlar. Tarakları altın ve gümüşten, buhurdanlıkları da öd ağacından olup kokuları da misktir. Her birinin iki zevcesi vardır. Bu zevceleri o kadar güzeldir ki,

bacak kemiklerindeki ilikler, etin üstünden görünür. Aralarında anlaşmazlık ve düşmanlık yoktur. [25] Gönül birliği vardır. Sabah akşam Allah'ı teşbih eder-ier." Ebû Ya'lâ... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennete ilk girecek olan zümrenin suretleri, dolunay gecesindeki ay gibi (parlak)dır. Onların peşi sıra gelenlerin suretleriyse gökteki en parlak yıldız gibi parlaktır. Orada küçük-büyük abdest bozmaz, tükürmez ve sümkür-niezer. Tarakları altından olup kokuları misk, buhurdanlıkları ise öd ağacm-dandır. Zevceleri, iri gözlü hurilerdir. Yaratılışları tek tip olup babaları Adem'in suretinde ve [26] altmış zira' boyundadırlar." Cennetlikler Kaç Yaşında Olacaklar?

İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlul-lah(s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetlikler cennete tüysüz, kılsız, beyaz tenli, kıvırcık saçlı, gözleri sürmeli, yaşları otuz üç, tıpkı Adem (a.s.)'in yaratılışında, yani altmış zira boyunda ve altı zira eninde olarak gireceklerdir." [27] Taberanî... Muaz b. Cebel'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetlikler cennete tüysüz, kılsız, gözleri sürmeli ve hepsi de otuz üç yaşında olarak [28] gireceklerdir." Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:^ "Cennetlikler cennete Âdem (a.s.)'ın boyunda yani melik zirâıyla altmış zira boyunda, Yusuf (a.s.)'ın güzelliğinde ve Muhammed (s.a.v.)'in lisanında (anlatıldığı gibi) tüysüz, kılsız ve gözleri sürmeli olarak gireceklerdir." Ebubekir b. Ebi Dâvud... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Rasûlul-lah(s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetlikler Adem (a.s.)'in suretinde, onun yaşında yani otuz üç yaşında, tüysüz, kılsız, gözleri sürmeli olarak diriltilir, sonra cennetteki bir ağacın yanına götürülür, orada kendilerine giysi [29] giydirilir. Elbiseleri pörsümez, gençlikleri de tükenmez." Ebubekir b. Ebi Davud... Ebû Saîd el-Hudrî'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Büyük veya küçük, cennetliklerden biri ölünce yaşı otuz üçe getirilir, öylece cennete girer. [30] [31] Yaşları asla fazlalaşmaz artık. Cehennemlikler de böye olacaklardır." Cehennemin Ve Oradaki Elemli Azabın Niteliği:

Yüce Allah kendi rahmetiyle bizi oradan korusun. Doğrusu O, cömert ve âlicenaptır. Şöyle buyurmuştur: "Yapamazsanız -ki yapamıyacaksınız- o takdirde, inkâr edenler için hazırlanan ve yakıtı insanlarla taşlar olan ateşten sa-kmin." (Bakara, 2/24) "İşte, Allah'ın, meleklerin, insanların hepsinin laneti onlaradır." (Bakara, 2/161) "Onlar doğruluk yerine sapıklığı, mağfiret yerine azabı alanlardır. Ateşe ne kadar da

dayanıklıdırlar!" (Bakara, 2/175) "Doğrusu inkâr edip, inkarcı olarak ölenlerin hiçbirinden, yeryüzünü dolduracak kadar altını fidye vermiş olsa bile, bu kabul edilmeyecektir. İşte elem verici azâb onlaradır. Onların hiç yardımcıları da yoktur." (âi-i imrân, 3/9D "Doğrusu, âyetlerimizi inkâr edenleri ateşe sokacağız. Derilerinin her yanışında, azabı tatmaları için onları başka derilerle değiştireceğiz. Allah güçlüdür, Hakimdir." (Nisa, 4/56) "İnkâr edenleri ve zâlimleri Allah şüphesiz bağışlamaz. Onları içinde temelli ve ebediyyen kalacakları cehennem yolundan başka bir yola eriştirmez. Bu, Allah'a kolaydır." (Nisa, 4/168-169) "Doğrusu, yeryüzünde olan bütün şeyler ve onların bir katı daha kâfirlerin olsa da, kıyamet gününün azabından kurtulmak için fidye verseler kabul edilmez. Onlara elem verici azâb vardır. Ateşten çıkmak isterler; çıkamazlar. Onlara sürekli azâb vardır." (Mâide, 5/36-37) "Doğrusu âyetlerimizi yalan sayıp, onlara karşı büyüklük taslayanlara göğün kapıları açılmaz. Deve iğnenin deliğinden geçmedikçe cennete de giremezler. Suçluları böyle cezalandırırız. Onlar için cehennemden bir yatak ve üstlerine de örtülür vardır. Zâlimleri böyle cezalandırırız." (A'râf, 7/40-41) "Sıcakta savaşa çıkmayın" dediler. De ki: "Cehennem ateşi daha sıcaktır" Keski buseydiler! Yaptıklarının cezası olarak, bundan böyle az gülsünler, çok ağlasınlar." (Tevbe, 9/81-82) "İnkârlarına karşılık, onlara çetin azabı tattıracağız." (Yunus, 10/7) "Onlar orada ah edip inlerler. Rabbinin dilemesi bir yana, gökler ve yer durdukça, orada temelli kalacaklardır. Rabbin, şüphesiz, her istediğini yapar." (HÛd, 11/106-107) "Biz onları kıyamet günü yüzü koyun, körler, dilsizler ve sağırlar oarak hasrederiz. Varacakları yer cehennemdir. Onun ateşi ne zaman sönmeye yüz-tutsa hemen alevini artırırız." (isrâ, 17/97) "İşte Rableri hakkında tartışmaya giren iki taraf: O'nu inkâr edenlere, ateşten elbiseler kesilmiştir. Başlarına da kaynar su dökülür de bununla ka-rınlarındaküer ve deriler eritilir. Demir topuzlar da onlar içindir. Orada uğra-dıkan gamdan ne zaman çıkmak isteseler, her defasında oraya geri çevrilirler. "Yakıcı azabı tadın" denir." (Hacc, 22/19-22) "Tartıları ağır gelenler, işte onlar kurtuluşa ermiş olanlardır. Tartılan hafif gelenler, işte onlar, kendilerine yazık edendir; cehennemde temellidirler. Ateş onların yüzlerini yalar; dişleri sırıtıp kalır. Allah: "Âyetlerinin size okunurken onları yalanlıyordunuz değil mi?" der. Şöyle derler: "Rabbimiz! Bizi bedbahtlığımız yenmişti. Sapık bir millet olmuştuk. Rabbimiz! Bizi buradan çıkar. Tekrar günaha dönersek, doğrusu zulmetmiş oluruz." Allah: "Sinin orada! Benimle konuşmayın. Kullarımdan bir topluluk: 'Rabbimiz! inandık. Artık bizi bağışla. Bize acı...' diyordu"der." (Mü'minûn, 23/102-109) "Zâten onlar, kıyamet saatini de yalanladılar. O saatin geleceğini yalanlayanlara çılgın alevli bir ateş hazırlanıl sızdır. Bu ateş, onlara uzak bir yerden gözükünce, onun kaynamasını ve uğultusunu işitirler. Elleri boyunlarına bağlanarak dar bir yerden atıldıkları zaman, orada yok olup gitmeyi isterler. "Bir kere yok olmayı değil, bir çok defa yok olmayı isteyin" denir." (Furkân. 25/11-14) "Onlar, azgınlar ve İblisin adamları, hepsi, tepetakla oraya atılırlar. Orada putlarıyla çekişerek: "Vallahi biz apaçık bir sapıklıkta idik. Çünkü biz sizi âlemlerin rabbine eşit tutmuştuk. Bizi saptıranlar ancak suçlulardır. Şimdi şefaatçimiz, yakın bir dostumuz yoktur. Keski geriye bir dönüşümüz olsa da inananlardan olsak" derer. Bunda şüphesiz bir ders vardır, ama çoğu inanmamıştır. Rabbin şüphesiz güçlüdür, merhametlidir." (Şuârâ, 26/94-104) "Kötü azâb işte bunlaradır. Ahirette en çok kayba uğrayacaklar da bunlardır." (Nahl, 16/5) "Onları az bir süre geçindiririz. Sonra da ağır bir azaba sürükleriz." (Lokman. 31/24) "Ama yoldan çıkanların, işte onların varacağı yer ateştir. Oradan çıkmak isteyişlerinin her defasında geri çevrilirler ve onlara: "Yalanlayıp durduğunuz ateşin azabını tadın" denir. Belki

yollarından dönerler diye and olsun onlara büyük azâbdan önce dünyâ azabından tattırırız." (Secde, 32/20-21) "Allah şüphesiz, inkarcılara Iânet etmiş ve onlara -içinde sonsuz olarak temelli kalacaklarıçılgın alevli cehennemi hazırlamıştır. Onlar bir dost ve yardımcı bulamazlar. Yüzleri ateşte çevrildiği gün: "Keski Allah'a itaat etseydik; keski peygambere itaat etseydik!" derler. "Rabbimiz! Biz yöneticilerimize ve büyüklerimize itaat etmiştik. Fakat onlar bizi yoldan saptırdılar. Rabbimiz! Onlara iki kat azâb ver. Onları büyük bir lanete uğrat!" derler." (Ahzâb, 33/64-68) "İnkâr edenlere cehennem ateşi vardır. Ölümlerine hükmedilmez ki ölsünler. Kendilerinden cehennemin azabı da hafifletilmez. Her inkarcıyı böylece cezalandırırız. Orada: "Rabbimiz! Bizi çıkar; yaptığımızdan başka, yararlı iş işleyelim" diye bağinşırlar. O zaman onlara şöyle deriz: "Öğüt alacak kişinin öğüt aabileceği kaar bir süre sizi yaşatmadık mı? Size uyarıcı da gelmişti. Artık azabı tadınız. Zâlimlerin yardımcısı olmaz." (Fâör, 35/36-37) "İşte bu, size söz verilen cehennemdir. Bu gün, inkarcılığınıza karşılık oraya girin. İşte o gün ağızlarını mühürleriz. Bizimle elleri konuşur; ayakları da yaptıklarına şâhidlik eder. Dilesek; gözlerini kör ederdik de yol buma-ya çalışırlardı. Nasıl görebilirlerdi? Dilesek, onları oldukları yerde dondururduk da, ne ileri gidebilirler ve ne de geri dönebilirlerdi." (Yasin, 36/63-67) "Zulmedenleri, onlarla işbirliği edenleri ve Allah'ı bırakıp da taptıklarını derleyin. Onları cehennem yoluna koyun. Onları durdurun. Çünkü kendilerinden daha da sorulacaktır." Şöyle sorulur: "Size ne oldu ki, birbirinizle yardımlaşmıyorsunuz?" (Saffet, 37/22-25) "Bu böyle; ama azgınlara kötü bir gelecek vardır. Cehenneme girerler. Ne kötü bir konaktır! işte bu kaynar su ve irindir. Artık onu tatsınlar. Bunlara benzer daha başkaları da vardır. İnkarcıların ileri gelenlerine: "İşte bu topluluk sizinle beraber gerçeğe karşı göğüs gerenlerdir. Behemehal ateşe gireceklerdir." denir. "Onlar rahat yüzü görmesin" derler. Toplulukta bulunanlar ise: "Hayır, asıl siz rahat yüzü görmeyin. Bizi buraya süren sizsiniz. Ne kötü bir duraktır!" derler. "Rabbimiz! Bizi buraya kim sürdüyse ateşte onun azabını kat kat artır." derler. Şöyle derler: "Kendilerini dünyada iken, kötü saydığımız kimseleri burada niçin görmüyoruz? Onları alaya alırdık. Yoksa şimdi gözlere görünmezler mi?" İşte cehennemliklerin bu şekilde tartışması gerçektir." (Sâd. 38/55-64) "İnkâr edener, bölük bölük cehenneme sürülür. Oraya vardıklarında kanıları açılır. Bekçileri onlara: "Size içinizden rabbinizin âyetlerini okuyan ve bugüne kavuşacağınızı ihtar eden peygamberler gelmedi mi?" derler. "Evet seldi" derler. Lâkin azâb sözü, inkarcıların aleyhine gerçekleşir. Onlara: "Temelli kalacağınız cehennemin kapılarından girin. Böbürlenenlerin durağı ne kötüdür!" denir." (Zümer, 39/71-72) "Ama inkâr edenlere, "Allah'ın gazabı, sizin birbirinize olan öfkenizden daha büyüktür. İmana çağırıldığınızda inkâr ederdiniz" diye seslenilir. Onlar: "Rabbimiz! Bizi iki defa öldürdün. İki defa dirilttin. Biz de suçlarımızı itiraf ettik. Bir daha çıkmaya yol var mıdır?" derler. Onlara: "Yalnız Allah'a çağırıldığı zaman inkâr ederdiniz de, O'na eş koşulunca inanırdınız. Bugün hüküm yüce Allah'ındır" denir." {Mümin. 40/10-12) "Allah o adamı, kurmak istedikleri tuzaktan korudu. Kötü azâb, fira-vun'un adamlarını sardı. Onlar, sabah akşam ateşe sunulurlar. Kıyamet çattığı gün, "Firavun'in adamlarını azabın en ağırına sokun" denir. Ateşin içinde birbirleriyle tartışırlarken, güçsüzler, büyüklük taslayanlara: "Doğrusu biz size uymuştuk. Şimdi ateşin bir parçasını olsun bizden savabilir misiniz?" derler. Büyüklük taslayanlar: "Doğrusu hepimiz onun içindeyiz. Allah, kullar arasında şüphesiz hüküm vermiştir" derler. Ateşte olanlar, cehennemin bekçilerine: "Rabbinize yalvarın da hiç değilse bir gün azabımızı hafiflet-sin"derer. Bekçiler: "Size, belgelerle peygamberlerimiz gelmemiş miydi?" derler. Onlar da: "Evet, gelmişti" derler. Bekçiler: "O halde kendiniz yalva-nn" derler. İnkarcıların yalvarışı şüphesiz

boşunadır. Doğrusu biz peygamberlerimize ve inananlara dünya hayatında ve şâhidlerin şâhidlik edecekleri günde yardım ederiz. O gün zâlimlere, özür beyan etmeleri fayda vermez. Lanet onlaradır. Yurdun kötüsü de onlaradır." (Mümin, 40/45-52) "Kitabı ve peygamberlerimize gönderdiklerimizi yalanlayanlar elbette bileceklerdir. Boyunlarında halkalar ve zincirler olarak kaynar suya sürülür, sonra ateşte yakılırlar. Sonra onlara: "Allah'ı bırakıp da koştuğunuz ortaklar nerede?" denir. "Bizden uzaklaştılar; hayır biz zâten önceleri hiç bir şeye kulluk etmiyorduk" derler. İşte Allah inkarcıları böyle saptırır. Onlara: "İşte bu, yeryüzünde haksız yere şımarmanız ve böbürlenmenizden ötürüdür. Temelli kalacağınız cehenneme, kapılarından girin" denir. Büyüklenenlerin durağı ne kötüdür!" (Mümin, 40/70-76) "İşte Rabbinizi böyle sanmanız sizi mahvetti de hüsrana uğrayanlardan oldunuz. İster sabretsinler ister etmesinler, onların durağı ateştir. Hoştutul-malarını isteseler de artık hoş tutulmazlar. Onların yanına bir takım yardakçılar koyarız da geçmişlerini geleceklerini onlara güzel gösterirler. Verilen söz, gerek cinlerden ve gerekse insanlardan, gelip geçmiş ümmetler içinde, onların aeyhine gerçekeşmiştir. Doğrusu onlar hüsranda idiler. İnkâr edenler: "Bu Kur'ân'ı dinlemeyin. Okunurken gürültü yapmayın; belki bastırırsınız" dediler. İnkâr edenlere çetin bip azabı tattıracağız. İşledikleri en kötü işlere karşılık, onların cezasını vereceğiz. İşte böyle, Allah'ın düşmanlarının cezası ateştir. Ayetlerimizi bile bile inkâr etmeleri karşılığı, orası onların temelli kalacakları yerdir. İnkâr edenler: "Rabbimiz! Cinlerden ve insanlardan, bizi saptıranları göster. Onları ayaklarımızın altına alalım da en altta kalanlardan olsunlar" derler." (Fussilet, 41/23-29) "Doğrusu suçlular, temelli kalacakları cehennemin azabı içindedirler. Azaba hiç ara verilmez. Onlar orada tamamen umutsuzdurlar. Biz onlara zulmetmedik. Ama onlar zâlim kimselerdi. Cehennemde şöyle seslenirler: "Ey nöbetçi! Rabbin hiç değilse canımızı alsın." Nöbetçi: "Siz böyle kalacaksınız" der. Andolsun ki, size gerçeği getirdik. Fakat çoğunuz gerçeği sevmiyorsunuz." (Zııhruf, 43/74-78) "Doğrusu günahkârların yiyeceği, zakkum ağacıdır. Karınlarda suyun kaynaması gibi kaynayan erimiş maden gibidir. "Sucuyu yakalayın. Cehennemin ortasına sürükleyin. Sonra başına -azâb olarakkaynar su dökün" denir. Sonra ona: "Tad bakalım, hani şerefli olan, değerli olan yalnız sendin. İşte bu, şüphelenip durduğunuz şeydir" denir." (Duhân, 44/43-50) "Allah'a karşı gelmekten sakınanlara söz verilen cennet şöyledir: Orada temiz su ırmakları, tadı bozulmayan süt ırmakları, içenlere zevk veren şarap ırmakları, süzme bal ırmakları vardır. Onlara orada her türlü ürün ve Rable-rinden mağfiret vardır. Bunların durumu, ateşte temelli kalan ve bağırsakla-rım parça parça edecek kaynar su içirilen kimselerin durumu gibi olur mu?" (Muhammed, 47/15) "O gün cehenneme; "Doldun mu?" deriz. O: "Daha var mı?" der." (Kâf, 50/30) "Cehennem ateşine itildikçe itildikleri gün, onlara: "İşte yalanlayıp durduğunuz ateş budur. Bu bir büyümüdür, yoksa hala görmez misiniz? Girin oraya. Sabr etseniz de etmeseniz de artık birdir. Ancak işlediklerinizin karşılığını görüyorsunuz" denir." (Tûr, 52/13-16) "Kıyamet, onların azâb ile vâdedildikleri gündür. O ne korkunç bir gündür, ne acı bir gündür! Doğrusu suçlular sapıklık ve çılgınlık içindedirler. Ateşe yüz üstü sürüldükleri gün, onlara: "Cehennemin dokunan azabını tadın" denir. Şüphesiz biz her şeyi bir ölçüye göre yaşatmışızdır." (Kamer, 54/46-50) "Suçlular simalarından tanınırlarda, perçemlerinden ve ayaklarından yakalanırlar, Öyleyken, Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? İşte suçluların yalanladıkları cehennem budur. Onlar, cehennem ateşiyle kaynar-su arasında dolaşır dururlar. Öyleyken, Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız?" (Rahman, 55/41-45)

"Defterleri soldan verilenler; ne yazık o solculara! İnsanın içine işleyen bir sıcaklık ve kaynar su içinde, seriniği ve hoşluğu olmayan kara bir dumanın gölgesinde bulunurlar. Çünkü onlar, bundan önce dünyada nimet içinde bulunurlarken büyük günah işlemekte direnir dururlardı. Şöyle söylerlerdi: "Öldüğümüzde, toprak ve kemik yığını olduğumuzda mı, biz mi tekrar dirileceğiz? Önce gelip geçmiş babalarımız mı?" (Vâfcta, 56/41-48) "Bu gün sizden ve inkâr edenlerden fidye kabul edilmez. Varacağınız yer ateştir. Lâyığınız orasıdır. Ne kötü bir dönüştür!" (Hadid, 57/15) "Ey inananlar! Kendinizi ve çoluk çocuğunuzu cehennem ateşinden koruyun. Onun yakıtı, insanlar ve taşlardır. Görevlileri, Alah'ın kendilerine verdiği emirlere baş kaldırmayan, kendilerine buyurulanları yerine getiren pek haşîn meeklerdir." (Tahrîm, 66/6) "Rablerini inkâr eden kimseler için cehennem azabı vardır. Ne kötü bir dönüştür! Oraya atıldıkları zaman, onun kaynarken çıkardığı uğultuyu işitirler. Nerede ise öfkesinden paralanacak! İçine her bir topluluğun atılmasında, bakçileri onlara: "Size bir uyarıcı gelmemiş miydi?" diye sorarlar. Onlar: "Evet, doğrusu bize bir uyarıcı geldi. Fakat biz yalanladık ve 'Allah hiç bir şey indirmemiştir. Siz büyük bir sapıklık içindesiniz' demiştik" derler. "Eğer kulak vermiş veya akletmiş olsaydık, çılgın alevli cehennemikler içinde olmazdık" derler. Böylece günahlarını itiraf ederler. Çıgm alevli cehennemlikler yok olsunlar!" (Mülk, 67/6-ii) "İşte azâb böyledir. Ama ahiret azabı daha büyüktür; keski bilseler!" (Kalem, 68/33) "Fakat kitabı kendisine solundan verilen kimse: "Kitabım keski bana ve-rilmeseydi; keski hesabımın ne olduğunu bilmeseydim; bu iş keski son bulmuş olsaydı. Malım bana fayda vermedi. Gücüm de kalmadı." der. İlgililere şöyle buyurulur: "Onu alın bağlayın. Sonra cehenneme yaslayın. Sonra onu boyu yetmiş arşın olan zincire vurun. Çünkü o, yüce Allah'a inanmazdı. Yoksulun yiyeceği ile ilgilenmezdi. Bu sebeple bu gün burada bu gün onun bir acıyanı yoktur. Günahkârların yiyeceği olan kanlı irinden başka bir yiyeceği de yoktur." (Hakka, 69/25-37) "Suçlu kimse o günün azabından kurtulmak için oğullarını, ailesini, kardeşini, kendisini barındırmış olan sülalesini ve yeryüzünde bulunan herkesi feda etmek ve böylece kendisini kurtarmak ister. Hayır, olmaz... Orada sırtını çevirip yüz geri edeni, malını toplayıp kimseye hakkım vermeden saklayanı çağıran, deriyi soyup kavuran alevli ateş vardır." (Meâric, 70/11-18) "İşte bu adamı yakıcı bir ateşe yaslıyacağım. Yakıcı ateşin ne olduğunu sen nereden bilirsin? O ne geri bırakır, ne de azâbdan vazgeçer. İnsanın derisini kavurur. Orada andolsun bekçi vardır. Cehennemin bekçilerini yalnız meleklerden kılmışızdır. Sayılarını bildirmekle de, ancak inkâr edenlerin denenmesini ve kendilerine kitab verilenlerin kesin bilgi edinmesini ve inananların da imanlarının artmasını sağladık. Kendilerine kitâb verilenler ve inananlar şüpheye düşmesinler, Kalblerinde hastalık bulunanlar ve inkarcılar: "Allah bu misâlle neyi murâd etti?" desinler. İşte Allah, böylece dilediğini saptırır, dilediğini de doğru yola eriştirir. Rabbinin ordularını kendisinden başkası bilmez. Bu, insanoğluna bir öğütten ibarettir." (Müddessir, 74/26-31) "Herkes kazancına bağlı bir rehindir. Ancak defteri sağdan verilenler böyle değildir. Onlar cennettedirler. Suçlulara: "Sizi bu yakıcı ateşe sürükleyen nedir?" diye sorarlar. Onlar derler ki: "Namaz kılanlardan değildik. Düşkün kimseyi doyurmuyorduk. Bâtıla dalanarla biz de dalardık. Ceza gününü yalanlardık. Ölüm bize o haldeyken geldi." Artık onlara, şefaatçilerin şefaati fayda vermez. Öyleyken, bunlara ne oluyor ki, öğütten yüz çeviriyorlar?" (Müddessir, 74/38-49) "Doğrusu inkarcılar için zincirler, demir halkalar ve çılgın alevli cehennem hazırladık." (İnsan, 76/4) "İnkarcılara o gün şöyle denir; "Yalanlayıp durduğunuz şeye gidin. Gölge yapmayan ve ateşten

de korumayan cehennem dumanının üç kollu gölgesine gidin. O gölgenin saçtığı her bir kıvılcım sanki birer san devedir. Konak gibi de büyüktür. Yalanlamış olanların o gün vay haline!" (Mürselât, 77/2934) "Cehennem, yalnız azgınları bekleyen yerdir. Dönecekleri yer orasıdır. Orada sonsuz kalacaklardır. Orada serinlik bulamayacaklar; işlediklerine uygun olan kaynar su ve irin dışında bir içecek tadamıyacaklardır. Çünkü onlar, hesaba çekileceklerim ummazlardı. Âyetlerimizi hep yalan sayıp dururlardı. Biz de her şeyi yapıp saymışızdır. Şöyıe deriz: "Artık tadınız. Bundan böyle size azâbdan başka bir şey artırmayız." Doğrusu, Allah'a karşı gelmekten sakınanlara kurtuuş, bahçeler, bağlar, göğüsleri tomurcuklanmış yaşıt kızlar ve dolu kadehler vardır," (Nebe', 78/21-34) "Sakının; Allah'ın buyruğundan dışarı çıkanlar, muhakkak siccin adlı defterde yazılıdır. Siccîn'in ne olduğunu sen nereden bilirsin? O, yazılmış bir kitabdır. Yalanlayanların o gün vay haline!" (Muttafiffîn, 83/7-1 D) "Sizi alevler saçan ateşle uyardım. Oraya, yalanlayıp yüz çevirmiş olan o en azgından başkası yaslanmaz." (Leyi, 92/14-16) "Rabbine suçlu olarak gelen, bilsin ki; cehennem onun içindir. Orada ne öür, ne yaşar." (Tâ-Hâ, 20/74) "O gün bir takım yüzler zillete bürünmüştür. Zor işler altında bitkin düşmüştür. Yakıcı ateşe yaslanırlar. Kızgın bir kaynaktan içirilirler. Semirtmeyen, açlığı gidermeyen kötü kokulu bir dikenden başka yiyecekleri yoktur." (Ğaşiye, 88/2-7) "Ama yer çarpılıp paralandığı zaman; meerler sırı sıra dizilip rabbinin buyruğu gelince, O gün, cehennem ortaya konur. O gün insan öğüt almaya çalışır ama artık öğütten ona ne? "Keski bu hayatım için önceden bir şey yap-saymışım der. O gün hiç kimse, Allah'ın azâb ettiği gibi azâb edemez. Hiç omse O'nun vurduğu bağ gibisini bağlayamaz." {Fecr, 89/21-26) "Ayetlerimizi inkâr edenler, işte onlar amel defterleri sollarından veri-enlerdir. Onlar her yönden ateşle kapatılacaklardır." (Beled, 90/19-20) "Mal toplayarak onu tekrar tekrar sayan, diliyle çekiştirip alay eden âmsenin vay haline! Malının kendisini ölümsüz kılacağını sanır. Hayır; O, ınd olsun ki, Hutame'ye atılacaktır. Hutame'nin ne olduğunu sen bilir misin? yüreklere çökecek olan, Allah'ın tutuşturulmuş ateşidir. Onlar, uzun süunlar arasında, her yönden o ateşle kapatılmışlardır." (Hümeze, 104/1-9) ibn Mübarek... Halid b. Ebi İmrân'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) öyle buyurmuştur: "Ateş, cehennemlikleri yer (yakmaya başlar), yüreklerine çökünce döner, yeniden onları karşılar (yakmaya başlar) yüreklerine çöker. Bu, ebediyete kadar böyle devam eder." Allah'ın ayetinde anlatılan da budur: "O, yüreklere çökecek olan, Allah'ın tutuşturulmuş ateşidir." (Hümeze, 104/8) Konuyu fazla uzatmaktan korktuğumuz için ilgili birçok ayeti nakletmekten vazgeçtik. Nakl ettiğimiz ayetlerde, nakletmediklerimize işaret vardır. Her hususta yardımı dilenilecek olan zât, yüce Allah'tır. Cehennemin ev-safıya ilgili -ki Alalı bizi kendi güç ve kuvvetiyle ondan korusun, âmînhadisler, güzel bir sıralama dahilinde gelecektir. Başarı Allah'tandır. İbn Mübarek... Muhammed b. Münkedir'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Cehennem yaratıldığında melekler paniğe kapıldılar, (korkudan) yürekleri adeta uçtu. Adem (a.s.) yaratımca sâkinleştiler ve korkuları yok oldu." Cehennem Korkusu Ensârî Bir Genci öldürüyor! İbn Mübarek, Muhammed b. Mutarrif'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: Ensarî bir gencin fçine cehennem korkusu düşmüştü. Yanında cehennemden bahsedildiğinde ağlardı. (Cehennem bahsini duymamak için) evine kapandı; dışarı çıkmaz oldu. Bu durum kendisine anlatıldığında Hz. Peygamber, gidip o genci evinde ziyaret etti. Hz. Peygamber içeri girince genç

adam onu kucakladı ve hemen o anda vefat edip yere düştü. Hz. Peygamber, orada bulunanlara şu buyruğu verdi: "Arkadaşınızı kefenleyin ve diğer hazırlıklarını yapın. Çünkü cehennem korkusu onun [32] ciğerini parçaladı." Haraitî'nin Kitâb'üt-Tennur adlı eserde nakl ettiğine göre Kurtubî şöyle demiştir: Rivayet olunduğuna göre İsâ (a.s.) dört ı,in kadının yanına uğramış; onların renklerinin değişik olduğunu, üzerlerinde yün ve kıldan dokunmuş hırkalar bulunduğunu görmüş ve onlara şöyle bir soru sormuştu: — Renginizi değiştiren sebep nedir ey kadınlar topluluğu? — Ey Meryem'in oğlu! Cehennem bahsi rengimizi değiştirdi. Çünkü oraya giren kimse, orada [33] serinlik ve içecek bulamayacaklardır." Selmân-i Farisî Ve Onun Cehennem Korkusu:

"Ve cehennem onların hepsinin toplanacağı yerdir." (Hicr, 15/43) Rivayete göre Selmân-ı Farisi bu âyet-i kerimeyi duyduğunda korkusundan aklı başından uçtu ve üç gün süre ile kaçıp gitti. Nihayet bulunup Rasûlullah (s.a.v.)'in huzuruna getirildi. Bu davranışının sebebi kendisine sorulduğunda şu cevabı verdi: "Ey Allah'ın Rasûlü! "Ve cehennem onların hepsinin toplanacağı yerdir" mealindeki âyet-i kerime nazi olduğunda -seni hak dinle gönderen zât'a yemin ederim ki; yüreğimi parçaladı." Bunun üzerine Cenâb-ı Allah şu âyet-i kerimeyi inzal buyurdu: "Allah'a karşı gelmekten sakınmış olanlar, elbette gölgeliklerde ve pınar başlarında-dır." (Mürselât, 77/41) Bunu Saalibî [34] aplatmiştir. Yüce Allah buyurdu ki: "De ki: "Cehennem ateşi daha sıcaktır." Keski buseydiler." (Tevbe, 9/81) "Tartılan hafif gelenler ise, onların yeri bir çukurdur. O çukurun ne olduğunu sen bilir misin? O, kızgın bir ateştir." (Kâria, 101/8-11) "Kızgın bir kaynaktan içirilirler. Semirtmeyen, açlığı gidermeyen kötü kokulu bir dikenden başka yiyecekleri yoktur." (Gaşiye, 88/5-7) [35] [36] "Onlar, cehennem ateşiyle kaynar su arasında dolaşır dururlar." Cehennem Ateşi Dünya Ateşinden Yetmiş Kat Daha Sıcaktır. Ondan Allah'a Sığınırız:

Muvatta' adlı eserinde İmam Mâlik... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "İnsanların yakmış olduğu ateş, cehennem ateşinin yetmiş parçasından bir parçadır." Ashab: "—Ey Allah'ın Rasûlii! Dünya ateşi (cezalandırmak için) yeterlidir" dediler. Rasûlullah (s.a.v.) de: "— Cehennem ateşi dünya ateşinden altmışdokuz derece daha şiddetli kilindi." buyurdu. (Muvatta, Cehennem, Buharı... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu sizin bu ateşiniz, cehennem ateşinin yetmiş parçasından bir parçadır. Denize de iki kez [37] vurulmuştur. Eğer böyle olmasaydı Cenab-ı Allah onu hiç kimseye faydalı kılmazdı."

Bu hadis, Buharı ve Müslim'in sıhhat şartlarına uygundur. İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (sa.v.) şöyle buyurmuştur: [38] "İnsanların yaktığı şu ateşiniz, cehennem sıcaklığın yetmiş parçasından bir parçadır." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (sa.v.) şöyle buyurmuştur: "İnsanların yaktığı şu ateşiniz, cehennem sıcaklığın yetmiş, parçasından bir parçadır." Ashab: "— Vallahi bu (dünya) ateşi, (insanları cezalandırmak için) yeterlidir" dediler. Rasûlulah (s.a.v.) de şöyle buyurdu: "— Cehennem ateşi dünyadaki ateşten altmış dokuz kat daha şiddetli kılındı. (Bu altmış dokuz [39] katın) hepsi de sizin ateşiniz gibi sıcaktır." İmanı Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Bu (dünyadaki) ateş, cehennem ateşinin yüzde bir sıcaklığındadır." Müslim'in sıhhat şartına uygun olan bu senedin lafzında gariplik vardır. Çünkü Ebû Hüreyre'den gelen rivayetlerin çoğunda, dünyadaki ateşin cehennem ateşinin yetmişte bir sıcaklığında olduğu bildirilmektedir. Bezzâr... Abdullah'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu sizin şu ateşiniz, cehennem ateşinin yetmiş parçasından bir parçadır. Onun her [40] parçasında aynı sıcaklık vardır." Taberanî... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehennem ateşine göre şu ateşinizin derecesini biliyor musunuz? Cehennem ateşi, sizin bu [41] ateşinizin dumanından doksan kat daha siyahtır." Cehennem Ateşi Üç Bin Yıl Yakılarak Simsiyah Ve Kapkaranlık Hale Gelmiştir:

Tirmizî... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehennem ateşi binmene yakıldı; kızardı. Bin sene daha yakıldı; beyaz-laştı. Bin sene daha [42] [43] yakıldı; karardı. Artık o, simsiyah ve kapkaranlıktır." Cehennem Ateşinin Harareti Sönmez Alevine De Yaslanılmaz:

Hafız el-Beyhakî... Selman'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "(Cehennemdeki) ateşin harareti sönmez ve alevine de yaslanımaz." Böyle dedikten sonra Rasûlullah (s.a.v.) şu âyet-i kerimeyi okudu: "Yakıcı azabı tadın, diyeceğiz." (Âl-i imrân, 3/181) İbn Merdeveyh... Enes'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şu âyet-i kerimeyi okumuştur: "Ey inananlar! Kendinizi ve çoluk çocuğunuzu cehennem ateşinden koruyun. Onun yakıtı, insanlar ve taşlardır. Görevlileri, Allah'ın kendisine verdiği emirlere baş kaldırmayan, kendilerine buyrulanları yerine getiren pek haşin meleklerdir." (Tahrim, 66/6) Bu âyet-i kerimeyi okuduktan sonra Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Cehennem ateşi bin sene yakıldı; nihayet beyazlaştı. Bin sene daha yakıldı; nihayet kızardı. Bin sene daha yakıldı; nihayet [44] karardı. Cehennem ateşi simsiyahtır; alevi ışık Saçmaz." İbn Merdeveyh... Adey b. Adiy'den rivayet etti ki; Ömer b. Hattab (r.a.) şöyle demiştir: Cebrail,

gelmeyi âdet edinmediği bir zamanda Peygamber (s.a.v.)'in yanma geldi. Peygamber (s.a.v.) ona dedi ki: — Ey Cebrail! Bana ne olmuş ki, seni, rengin değişmiş olarak görüyorum! — Ben sana gelecek değildim. Allah, ateşin açılmasını emredince sana geldim. — Ey Cebrail! Bana ateşin evsafını ve cehennemin niteliklerini anlat. — Doğrusu Cenab-ı Allah emretti de cehennem bin sene yakıldı; nihayet ateşi kızardı. Sonra bin sene daha yakıldı; nihayet ateşi beyazlaştı. Sonra bin sene daha yakıldı; nihayet ateşi karardı. Artık cehennem ateşi simsiyah ve kapkaranlıktır. Kıvılcımı ışık saçmaz, alevi de sönmez. Seni hak dinle gönderen zât'a yemin ederim ki; Allah'ın kendi kitabında anlattığı cehennem zincirlerinden bir halka, dünya dağlarının üzerine konulacak olsa, o dağları eritir. — Ey Cebrail! Bu anlattıkların bana yeter. Kalbim paralanmasın!.." Böyle dedikten sonra Peygamber (s.a.v.) Cebrâile baktı; ağlamakta olduğunu gördü. Ve ona şöyle dedi: — Ey Cebrail! Allah katında böyle büyük bir yere sahib olduğun halde yine mi ağlıyorsun?! — Niye ağlamıyayım ki? Allah'ın ilm-i ezelisinde bundan başka bir hale düşeceğim takdir edilmiş mi, edilmemiş mi, bilmiyorum ki. Örneğin daha önce İblis, meleklerle beraberdi. Harut ile Marut, meleklerdendi! (Bak sonra ne hale düştüler.)" Peygamber (s.a.v.) ile Cebrail (a.s.) ağlamayı sürdürdüler. Nihayet onlara seslenildi ki: "Cenab-i Allah, gazaba uğramayacağınıza dair size âmân vermiştir." Bu sesi duyan Cebrail kalkıp gitti. Hz. Peygamber de dışarı çıktı. Konuşup gülüşmekte olan bir gurup ashabının yanına gitti ve onlara şöyle dedi: "İleri tarafınızda cehennem olduğu halde gülüyor musunuz? Eğer benim bildiklerimi bilseydiniz az güler çok ağlar, yüksek yerlere çıkıp Allah'a yüksek sesle yakanrdınız!" Bunun üzerine Cenab-ı Allah ona şöyle vahyetti: "Ey Muhammed! Seni müjdeleyici olarak gönderdim." Bu vahyi alan Rasûlullah (s.a.v.), sahabi-îere şöyle buyurdu: "Size müjdeler olsun! [45] [46] Kendinizi ve amellerinizi düzeltin. Elden geldiğince (salah ve olgunluğa) yakın olun." Ebû Talib, Kıyamet Gününde En Hafif Azâb Görecek Olan Cehennemliklerden Biri Olacaktır:

Buharı... Ebû Saîd el-Hudrî'den rivayet etti ki; yanında amcası Ebû Ta-lip'den söz edildiğinde Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Umarım ki kıyamet gününde şefaatim ona fayda verir de cehennemin sığ bir yerine bırakılır. [47] (Ama yine de orada) ateş onun topuk kemiklerine ulaşır ve bu nedenle beyni kaynar!" Müslim... Ebû Saîd'aen rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehennemliklerin en nafif azaplısı, ateşten bir ayakkabı giyecek ve ayakkabılarının harareti [48] nedeniyle beyni kaynayacaktır!" İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehennemliklerin en hafif derecede azâb görecek olanı, ayaklarına (ateşten) bir çift ayakkabı [49] giyip bu yüzden beyni kaynayacak olan bir adamdır." Buharı... Numan'dan rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehennemliklerin kıyamet gününde en hafif derecede azâb görecek olanı, ayaklarının tabanının

altına bir ateş közü konulup da bu yüzden beyni, tencere ve gümgüm gibi kaynayan adamdır!"

[50]

İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehennemliklerin en hafif derecede azâb görecek olanı, ateşten bir çift ayakkabı giyen ve bu [51] yüzden beyni kaynayacak olan bir adamdır." Bu senedle rivayet olunduğuna göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Eğer benim bildiklerimi bilseydiniz az güler, çok ağlardınız." İmam Ahmed b. Hanbel... Enes'ten rivayet etti ki; Rasûlulah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Muhammed'in caşı kudret elinde bulunan zât'a yemin ederim ki; benim gördüklerimi görseydiniz çok ağlar az gülerdiniz." Ashab: "Sen ne gördün Ya Rasûlullah?" diye sorduklarında, [52] "Cenneti ve Cehennemi gördüm" diye cevap verdi. İmam Ahmed b. Hanbel... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.), Cebrail (a.s.)'a sordu: — Bana ne olmuş ki Mikâil'i hiç gülerken görmedim? [53] — Cehennem yaratılalı beri o hiç gülmemiştir." Ateş'in, Kendi Kendini Yemekten Ötürü Allah'a Şikâyetçi Olması:

İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ateş, Rabbine şikâyetçi olup, "Ya Rab! Bir kısmım bir kısmımı yedi. Bana biraz soluk ver" dedi. Bunun üzerine ona yılda iki kez soluk alma izni verildi. Kışın hissettiğiniz en şiddetli soğuk, cehennemin zemherır soğuklu-ğundandır. (Yazın) hissettiğiniz en şiddetli sıcaklık ise, cehennem [54] sıcaklığm-dandir." Şiddetli Sıcaklar, Cehennemin Kaynamasından Dolayıdır:

İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ateş, Rabbine şikâyetçi olup, "Bir kısmım bir kısmımı yedi" dedi. Bunun üzerine biri yazın, biri de kışın olmak üzere (yılda) iki kez soluk olmasına izin verildi. Şiddetli derecedeki sıcaklar, [55] cehennemin kaynamasından dolayıdır." Yine bu senedle rivayet olunduğuna göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Sıcaklar şiddetlendiğinde namazı serin vakte erteleyin. Çünkü sıcaklığın şiddetlenmesi, [56] cehennemin kaynamasından dolayıdır." Yüce Allah bu hususta şöyle buyurdu: "Yalanlayıp durduğunuz şeye gidin. Gölge yapmayan ve ateşten de korumayan cehennem dumanının üç kollu gölgesine gidin. O gölgenin saçtığı her bir kıvılcım sanki birer sarı devedir. Konak gibi de büyüktür. Yalanlamış olanların o gün vay haline!" (Mürselât, 77/29-35) Taberanî... İbn Mes'ud'un, "O gölgenin saçtığı her bir kıvılcım konak gibi büyüktür" (Mürselât, 77/32) mealindeki ayeti tefsir ederken şöyle dediğini rivayet etmiştir:

"O kıvılcımlar, ağaç ve dağ büyüklüğünce değil, aksine şehir ve kaleler büyüklüğüncedir." [57] Taberanî... Enes'ten rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [58] "O kıvılcımlardan biri dünyanın doğusuna düşse, sıcaklığı dünyanın batısında hissedilir!" Dünyadayken Nimetler İçinde Yüzen Bir Kimse, Cehenneme Girince O Nimetlerin Tadım Unutur. Dünyada Sefalet İçinde Kıvranan Bir Kimse, Cennete Girince Çektiği O Sefaleti Unutur:

İmam Ahmed b. Hanbel... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Dünyadayken en çok nimete mazhar olmuş cehennemliklerden biri, kıyamet gününde getirilip ateşe bir kez daldırılır, sonra kendisine sorulur: "Ey Ademoğlu! Hiç hayır gördün mü? Hiç nimete mazhar oldun mu?" O da şöyle cevap verir: "Hayır, vallahi Ya Rab." Cennetliklerden dünyadayken en çok sefalete maruz kalmış biri getirilip Cennete konulur ve kendisine şöyle sorulur: "Ey Âdemoğlu! Hiç sefalete maruz kaldın mı? Hiç sıkıntı çektin mi?" O da [59] şöyle cevap verir: "Hayır vallahi ya Rab. Hiç sefalete maruz kalmadım ve hiç sıkıntı çekmedim." [60] Kıyamet Gününde Kâfirin Yeryüzü Doluşunca Altını Olsa Ve Azâbdan Kurtulmak İçin O Altınları Fidye Olarak Vermek İstese, Bu İsteği Kabul Edilmez:

İmam Ahmed b. Hanbel... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde kâfir, huzura getirilir ve kendisine şöyle denilir: — Ne dersin? Yeryüzü doluşunca altının olsa, azâbdan kurtulmak için o altınları fidye olarak verir misin? — Evet... — Ama bundan daha fazlasını yağmalamışım. İşte âyet-i kerimede söylenmek istenen budur: "Doğrusu inkâr edip inkarcı olarak ölenlerin hiç birinden, yeryüzünü dolduracak kadar altını [61] fidye vermiş olsa bile, bu kabul edilmeyecektir." (Âl-İmrân, 3/9i) Doğrusunu Allah bilir. İmam Ahmed b. Hanbel... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kîvâmet gününde cehennemliklerden bir adama denilir ki: — Yeryüzündeki herşey senin olsa, o şeyleri -azâbdan kurtulmak için-fidye olarak.verir misin? — Evet, veririm. Onun bu cevabına karşı yüce Allah şöyle der: — Bundan daha kolayım senden istemiştim. Sen daha Âdem'in sulbünde iken bana hiç bir şeyi [62] [63] ortak koşmamanı senden istemiştim. Ama sen illâ da bana ortak koştun!" Kıyamet Gününde Şehitliğin Ve Şehitlerin Üstünlüğünü Gören Müminin, Allah Yolunda Savaşıp

Şehid Olmak İçin Dünyaya Dönmek İsteyişi:

İmam Ahmed b. Hanbel... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Rasûlulah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "(Kıyamet gününde) cennetliklerden biri huzura getirilir. Kendisine: "Ey Ademoğlu! Yerini nasıl buldun? Beğendin mi? Dile, ne dilersen!" denilir. O da şehitliğin fazilet ve üstünlüğünü gördüğü için şöyle der: "Tek dileğim, beni dünyaya geri göndermen ve orada Allah yolunda on kez öldürülüp şehit olmaktır!" Bu kez cehennemliklerden biri huzura getirilir. Kendisine denilir ki: — Ey Ademoğlu! Yerini nasıl buldun, beğendin mi? — Ya Rab! Yerim çok fenadır. — Buradan kurtulmak için yeryüzü doluşunca altını fidye verir misin? — Evet ya Rab! — Yalan söylüyorsun. Bundan daha azım ve kolayım senden istemiştim, yapmamıştın!" [64] Bundan sonra o tekrar cehenneme gönderilir. Bezzâr... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ateş gibi görülmemiştir: Çünkü ondan kaçmakta olan kimse uyuyor!.. Cennet gibisi de yoktur; çünkü onu istemekte olan kimse de uyuyor!.." Hafız Ebû Ya'lâ... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) Şöyle buyurmuştur: "Eğer mescidin dibinde yüz bin veya daha fazla sayıda cemaat olsa, bunların arasında cehennemliklerden bir adam bulunsa ve o adam soluklan-sa, soluğu da onlara isabet etse, mescidi ve [65] içindeki herkesi yakar!.." Cehennemin Niteliği, Genişliği, Orada Azap Görenlerin Cüsselerinin İriliği. Yüce Allah Kendi Lütuf, Kerem Ve İhsamyla Bizi Korusun, Amin. O, Dilediğini Yaptıracak Güce Sahiptir:

Noksanlıklardan münezzeh olan Yüce Allah buyurdu ki: "Doğrusu münafıklar cehennemin en alt tabakasındadırlar. Onlara yardımcı bulamayacaksın." (Nisa, 4/145) "Tartıları hafif gelenler ise, onun yeri bir çukurdur. O çukurun ne olduğunu sen bilir misin? O, kızgın bir ateştir." (Kâria, lOl/8-li) "Onlar için cehennemden bir yatak ve üstlerine de örtüler vardır. Zâlimleri böyle cezalandırırız. İnanan ve yararlı iş işeyenler -ki kişiye ancak gücünün yeteceği kadar yükleriz- işte cennetlikler onlardır." (A'râf, 7/41-42) "Cehennem ateşine itildikçe itildikleri gün, onlara: "İşte yalanlayıp durduğunuz ateş budur." (denir)." (Tür, 52/13) "Her inatçı inkarcıyı cehenneme atın!" (Kaf, 50/24) "O gün cehenneme; "Doldun mu?" deriz. O: "Daha var mı?" der." (Kaf, 50/30) Buharı ve Müslim'in Sahihlerinin bir kaç yerinde rivayet olunduğuna göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehenneme habire (adam) atılır. O "Daha var mı?" der. Nihayet onur ve üstünlük sahibi Rab, ayaklarıyla onun üzerine basar da o büzülür ve: "Senin üstünlüğüne yemin ederim ki yeter, yeter!"

[66] der." Sonucunu Düşünmeden Söylenen Söz, Sahibini Dünyanın Batısıyla Doğusu Arasındaki Mesafeden Daha Derin Bir Şekilde Cehennem Ateşine Düşürür:

Müslim... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kul, meydana getireceği fitne ve şerri düşünmeksizin bir söz söylerse, doğuyla batı (ufku) [67] arasındaki mesafeden daha fazla bir derinlikte cehennem ateşine düşer." Abdullah b. Mübarek... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Adam bir kelime konuşur da kendisiyle aynı mecliste oturmakt olanlar onun bu söylediğine gülerlerse, bu yüzden o, Süreyya yıldızına kadar olan mesafeden daha faza miktarda cehennemin derinliğine düşer." Bu, garip bir hadistir. İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hazim'den rivayet etti ki; Ebû Hüreyre şöyle demiştir: Bir gün Rasûlullah (s.a.v.)'in yanındaydık. Bir şeyin yere düştüğünü andıran bir ses duyduk. Bunun üzerine Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurdu: — Bu (sesin) ne olduğunu biliyor musunuz? — Allah ve Rasûlü daha iyi bilirler. — Bu, yetmiş bahardan (seneden) beri cehenneme gönderilen (sarkıtılan) bir taş(ın sesiy)di. Şu [68] anda cehennemin dibine ulaştı." Hafız Ebû Nuaym el-İsbahanî... Ebü'l-Habbab Saîd b. Yesar'dan rivayet etti ki; Ebû Saîd el-Hudrî şöyle demiştir: Rasûlullah (s.a.v.) bir ses duydu. Bu ses onu ürküttü. Cebrail yanına geldi. "Ey Cibril! Bu ses nedir?" diye sordu. Cebrail dedi ki: "Bu, cehennemin kenarından yetmiş yıl önce aşağısına doğru yuvarlanan ve az önce dibine düşen bir kaya parçasının sesidir. Cenab-ı Allah o sesi sana duyurmak [69] istedi." Sahih-i Müslim'de rivayet olunduğuna göre Utbe b. Gazvan bir hutbesinde şöyle demiştir: "Cehennemin kenarından aşağıya doğru yuvarlanan bir taş, yetmiş yıl sonra bile cehennemin dibini bulmaz. Allah'a yemin ederim ki (bu kadar derin olmasına rağmen cehennem) mutlaka dolacaktır. Siz buna şaştınız mı? Oysa (bir hadis-i şerifte) bize şöyle anlatılmıştı: "Cennetin kapılarının iki kanadı arasınHaki mesafe, kırk yıllık yoldur. Ama o öyle bir günle karşılaşacak ki; insanların meydana [70] getirdiği kalabalık nedeniye çatırdaya-caktir." [71] Cenab-ı Allah kendi lütuf, kerem ve.rahmetiyle bizi o cennetliklerden kılsın. Cehennem O Kadar Derindir Ki, Oraya Atılan Bir Taş, Ancak Yetmiş Senede Dibine Ulaşır:

Hafız Ebû Ya'lâ... Ebû Musa el-Eş'arî'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [72] "Bir taş cehenneme atılacak olursa, ancak yetmiş bahar (yıl) sonra dibine ulaşır." Abdullah b. Mübarek... Mücahid'den rivayet etti ki; İbn Abbas şöyle demiştir:

— Cehennemin ne kadar geniş olduğunu biliyor musunuz? —- Hayır. — Evet vallahi, gerçekten bilmiyorsunuz. (Cehennemliklerden) birinin kulak memesiyle omuzu arasmdaki mesafe, yetmiş bahar (yıl)lık bir yoldur. — Hayır, olamaz!.. — Evet vallahi, gerçekten bilmiyorsunuz. Çünkü Âişe (r.a.) bana, şu ayet-i kerimeyi "Bütün yeryüzü, kıyamet günü O'nun avucundadır. Gökler, O'nun kudretiyle durulmuş olacaktır." (ZUmer, 39/67) Rasûlullah (s.a.v.)'e nakledip "O gün insanlar nerede bulunacaklar?" diye sorduğunu; [73] Rasûlullah (s.a.v.)'in de ona: "Cehennem köprüsü üzerinde olacaklar" dediğini nakletti." Sahih-i Müslim'de... İbn Mes'ud'dan merfu olarak şöyle bir hadis rivayet edilmiştir: "Kıyamet gününde cehennen) yetmiş bin yuara çekilerek getirilecektir. Her yuları yetmiş bin melek tutup çekecektir." Bu, İbn Mes'ud'dan mevkuf °larakta rivayet edilmiştir. Doğrusunu Allah [74] bilir. Ali b. Mûsâ er-Rızâ... Hz. Ali'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: Siz şu âyetin tefsirini biliyor musunuz? "Ama yer, çarpılıp paralandığı zaman; melekler sıra sıra dizilip Rabbinin buyruğu gelince, o gün, cehennem ortaya konur. O gün insan öğüt almaya çalışır ama artık öğütten ona ne?" (Fecr, 89/21-23) Yukarıdaki soruyu sorup, peşinden bu âyeti okuduktan sonra Hz. Ali şöyle demiştir: "Kıyamet günü olduğunda cehennem yetmiş bin yularla çekilerek getirilir. Her yuları yetmiş bin meleğin elinde olacaktır. Cehennemin küçücük bir kıvılcımı etrafa saçılır. Eğer Allah onu tutmasaydı, gökleri ve yeri yakardı!" imam Ahmed b. Hanbel... Abdullah b. Amr'dan rivayet etti ki; Rasûlul-lah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Şunun gibi (başına işaret ederek) bir kurşun gökten yere bırakılsa -ki bu, beşyüz senelik yoldurgece olmadan önce yeryüzüne ulaşır. Eğer bu kurşun cehennemdeki zincirin ucundan bırakılacak olsa, cehennemin dibine ulaşmadan önce aradan gecei gündüzlü kırk sene geçer." Bunu Tirmizî de rivayet [75] etmiştir. İmam Ahmed b. Hanbel... Makil'in babasından rivayet etti ki; Rasûlul-lah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [76] "Sıcaklık, cehennemin kendisidir." Cehennemliklerin Gövdeleri İrileştirilecektir. Allah Bizi Onların Halinden Korusun:

Yüce Allah buyurdu ki: "Doğrusu âyetlerimizi inkâr edenleri ateşe sokacağız. Derilerinin her yanışında, azabı tatmaları için onları başka derilerle değiştireceğiz. Allah güçlüdür, hakimdir." (Nisa, 4/56) İmam Ahmed b. Hanbel... İbn Ömer'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehennemlikler ateşin içinde irileştirilirler. Öyleki onlardan birinin kulak memesiyle omuzunun [77] arası yediyüz senelik yol olur. Derisinin kalınlığı yetmiş zira'; azı dişi de Uhud dağı kadar olur!" Beyhakî de böyle bir rivayette bulunmuştur. Doğrusunu Allah bilir. Bu kelime ve cümleleriyle bu hadis gariptir. Ama başka varyantlarda bunun bir ksmmı doğrulayıcı ifadeler vardır. Ebû Hüreyre'den

de bunu teyid edici bir rivayet vardır. Doğrusunu Allah bilir.

[78]

Kâfirin Kıyamet Gününde Cehennem Ateşinde Vücudunun İri Ve Çirkin Oluşu:

İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde kâfirin (cehennemdeyken) azı dişi, Uhud dağı; baldırı kazan; ateşteki yeri Kudeyd vadisiyle Mekke arası; derisinin kalınlığı da Cibar zirâıyla kırk iki zira' kadardır!" Bezzâr... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: " [79] (Cehennemdeyken) kâfirin azı dişi Uhud dağı kadardır. Derisinin kalınlığı da kırk zirâ'dir." Bezzâr... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kâfirin azı dişi Uhud dağı gibidir. Cehennemdeki oturağı ise üç günlük yol (uzunluğunda ve [80] büyüklüğü) kadardır." Hasan b. Süfyan... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "(Cehennemdeki) kâfirin iki omuzunun arasındaki mesafe, hızlı giden bir süvari için beş günlük [81] yoldur." Hasan... Ebû Hazinf'den rivayet etti ki; Ebû Hüreyre şöyle demiştir: "Cehennemdeki kâfirin iki omuzu arasındaki mesafe, hızlı giden süvari için üç günlük [82] yoldur." Bezzâr... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "(Cehennemdeki) kâfirin azı dişi Uhud dağı; baldırı ise Verkan dağı kadardır. Derisinin kalınlığı [83] da kırk Zİrâ'dir." İmam Ahmed b. Hanbel... Amr b. Şebib'in dedesinden rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Büyüklük tasayanlar, kıyamet gününde insan suretindeki karıncalar gibi haşredileceklerdir. Bütün küçük şeyler bile onlardan yüksek olur. Öyleki bols denen bir cehennem zindanının ve ateşler ateşinin içine düşerler. Kendilerine cehennemliklerin vücutlarının sıkılmasıyla elde edilen bir sıvı [84] içiri-UrL" Tirmizî, bunun hasen bir hadis olduğunu söylemiştir. Burada anlatılmak istenen şudur ki; onlar daha faza azab ve acı çeksinler diye, bu şekilde toplanıp cehenneme sevkedildiklerinde vücutları irileştirilerek ateşe gireceklerdir. Nitekim azabı şiddetli olan Allah bunun sebebini şöyle açıklamıştır: [85] "Azabı tadsınlar diye..." Deniz Tutuşturulur Ve Cehennemin Bir Parçası Haline Gelir:

İmam Ahmed b. Hanbel... Ya'lâ b. Ümeyye'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Deniz, cehennemin kendisidir." "Cenab-ı Allah'ın şöyle buyurduğunu görmüyor musunuz: "Şüphesiz zalimler için, duvarları çepeçevre onları içine alacak bir ateş hazırlamışız-dır." (Kehf, 18/29) Canım kudret elinde bulunan

zât'a yemin ederim ki, ben Allah'a arzedilmeden o ateşe asla girmeyeceğim. Ben Aziz ve Celil olan [86] Allah'ın huzuruna varmadan o ateşin bir katresi dahi bana isabet etmeyecektir." Ebû Davud... Abdullah b. Amr'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ya hacılar, ya umreciler ya da Allah yolunda savaşa gidenler deniz yolculuğu yaparlar. Doğrusu [87] [88] denizin altında ateş, ateşin altında da deniz vardır." Cehennemin Kapıları, Bekçi Ve Zebanilerinin Evsafı. Allah Bizi Cehennemden Ve Onlardan Korusun:

Yüce Allah buyurdu ki: "İnkâr edenler, bölük bölük cehenneme sürülür. Oraya vardıkların Ja! x-pıları açılır. Bekçileri onlara: "Size içinizden Rabbinizin ayetlerini oku an ve bu güne kavuşacağınızı ihtar eden peygamberler gelmedi mi?" derler "Evet geldi" derler. Lâkin azâb sözü inkarcıların aleyhine gerçekleşir. Onl -ra: "Temelli kalacağınız cehennemin kapılarından girin; böbürlenenlerin c j-rağı ne kötüdür!" denir." (Zümer, 39/71-72) [89] "O Cehennemin yedi kapısı olup, her kapıdan onların girecekleri a} nl-mış bir kısım vardır." [90] Sıratın Vasfı Ve İnsanların Oradan Farklı Süratte Geçecekleri:

Beyhakî... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Sırat köprüsü cehennemin iki yakasının üzerine kurulur. Kaygandır, üzerinde ayak durmaz. (İnsanlar geçerlerken) peygamberler, "Allah'ım selâmet ver, selâmet ver." derler. Kimi şimşek hızında geçer. Kimi göz açıp kapayacak kadar kısa bir sürede geçer. Kimi rahvan atlar, katırlar ve merkepler gibi koşarak geçip gider. Kimi yara bere almadan, kimi yaralanıp berelenerek geçip gider. Kimi de [91] oraya düşer. Onun yedi kapısı olup, her kapıdan onların girecekleri ayrılmış bir kısım vardır." Beyhakî... Halil b. Mürre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) yatmadan önce mutlaka Mülk ve Secde surelerini okur ve şöyle derdi: "Hamîmler yedi tanedir. Cehennemin kapılan da yedi tanedir: Hutame, cehennem, lezâ, sair, sakar, haviye ve cahim. Kıyamet gününde bu hamim(le başlayan sure)Ierden her biri cehennemin bir kapısına gelir durur ve şöyle der: "Allahım! Bana inanan ve beni okuyan kimseleri bu kapılardan içeri [92] SOkma!" Ebubekir b. Ebi'd-Dünya... Asım b. Damüre'den rivayet etti ki; Hz. Ali şöyle demiştir: "Cehennemin kapılan üst üstedirler. (Böyle derken hadisin râvilerinden Ebû Şihâb parmaklarıyla gösterdi) Önce bu, sonra bu, sonra bu, sonra da bu doldurulur." "Cehennemin yedi kapısı vardır" mealindeki hadisle ilgili olarak Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... İbn Cüreyc'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Cehennemin yedi kapısının ilkinin adı cehennem; sonrakinin leza, sonrakinin Hutame, sonrakinin sair, sonrakinin sakar, sonrakinin cahim -ki orada Ebû

[93] Cehil vardır- sonrakininse Haviye'dir." Tirmizî... İbn Ömer'den rivayet etti ki; Rasûullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehennemin yedi kapısı vardır." Tirmizî bu hadisi rivayet ettikten sonra "Bu garip bir hadistir" demiştir. [94] Übeyy b. Kâ'b dedi ki: "Cehennemin yedi kapısı vardır. Bunlardan biri Haruriler içindir." Vehb b. Münebbih dedi ki: "Cehennemin her iki kapısı arasındaki mesafe yetmiş senelik yoldur. Her kapı, bir üstündekinden yetmiş kat daha kuvvetlidir." Yüce Allah buyurdu ki: "Ey inananlar! Kendinizi ve çoluk çocuğunuzu cehennem ateşinden koruyun. Onun yakıtı, insanlar ve taşlardır. Görevlileri, Allah'ın kendilerine verdiği emirlere baş kaldırmayan, kendilerine buyrulan-lan yerine getiren pek haşin meleklerdir." (Tahrim, 66/6) Yani o görevliler, kendilerine verilen emirleri yerine getirecek güçtedirler. Bu emirleri uygulamak için azim sahibidirler. Büyük işleri yapabilecek kadar acı kuvvete, göz alıcı şiddete sahiptirler. Yüce Allah buyurdu ki: "Orada on dokuz bekçi vardır. Cehennemin bekçilerini yalnız meleklerden kılmışızdır." (Müddessir, 74/30-31). Çünkü onlar son derece itaatkâr ve kuvvetlidirler. "Sayılarını bildirmekle de ancak inkâr edenlerin denenmesini sağladık." (Müddessir, 74/31) Bununla, kâfirleri deneyip imtihan etmek istedik. Sanki bu on dokuz görevi melek, kendilerine bağı yardımcılarının öncüleri gibidirler. Bunu şu ayetten; "Onu alın, bağlayın" (Hakka, 69/30) bahsederken rivayet etmiştik. Sonra yüce Rab bu emri verince yetmiş bin zebanî o suçluyu hemen alıp götürürler. Yüce Allah buyurdu ki: "O gün hiç kimse Allah'ın azâb ettiği gibi azâb edemez. Hiç kimse onun vurduğu bağ gibisini bağlayamaz."(Fecr, 89/25-26) Hafız Ziya... Enes'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Canım kudret elinde bulunan zât'a yemin ederim ki; cehennem melekleri, cehennemin yaratılmasından bin sene önce yaratılmıştır. Her gün güçlerine güç katarlar. Öyle ki, yakalayacakları [95] kimseleri perçem ve ayaklarından yakalarlar." Cehennemi Kuşatan Surlar, Oradaki Demir Tokmaklar, Varyözler, Prangalar, Zincir Ve Bağlar...

Yüce Allah buyurdu ki; "Şüphesiz zâlimler için, duvarları çepeçevre onları içine alacak bir ateş hazırlamışızdır. Onlar yardım istediklerinde, erimiş maden gibi yüzleri kavuran bir su kendilerine sunulur. Bu ne kötü bir içecek ve cehennem ne kötü bir duraktır!" (Kehf, 18/29) "Onlar, uzun sütunlar arasında, her yönden o ateşle kapatılmışlardır." (Hümeze. 104/8-9} "Şüphesiz katımızda onlar için ağır boyunduruklar, cehennem, boğazı tıkayan bir yiyecek ve can yakan azâb vardır." (Müzzemmil, 73/12-13) "Boyunlarında halkalar ve zincirler olarak kaynar suya sürülür, sonra ateşte yakılırlar." (Gâfir, 40/71-72) "Ateşe yüzüstü sürüldükleri gün onlara: "Cehennemin dokunan azabını tadın" denir. Şüphesiz biz herşeyi bir ölçüye göre yaratmışızdır. Bizim buyruğumuz bir göz kırpması gibi anidir." (Kamer, 54/48-50) "Onlara üstlerinden kat kat ateş vardır. Altlarında da kat kattır. Allah kullarını bununla korkutur.

Ey kullarım, benden sakının." (Zümer, 39/16) "Onlar için cehennemden bir yatak ve üstlerine de örtüler vardır. Zâlimleri böyle cezalandırırız." (A'râf, 7/41) "İşte Rableri hakkında tartışmaya giren iki taraf: O'nu inkâr edenlere, ateşten elbiseler kesilmiştir. Başlarına da kaynar su dökülür de bununla karini armdakiler ve deriler eritilir. Demir topuzlar da onlar içindir." (Hacc, 22/19-21) Hafız Ebû Ya'lâ... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehennemlikleri kuşatan dört duvar vardır. Duvarlardan her birinin uzunluğu kırk senelik yoldur." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehennemliklere (azâb için) tahsis edilen demir topuzlardan biri yere konuacak olursa, bütün [96] cinler ve insanlar toplansalar bile onu yerden kaldıramazlar." [97] İbn Vehb... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "(Cehennemdeki) demir topuzlardan biriyle bir dağa vuruacak olsa, o dağı parçalar ve toz haline [98] getirir." Cehennemliklerin Çekecekleri Azâb Türleri:

Aziz ve Celil olan Allah bizi o azâbdan korusun. Hafız Ebubekir b. Merdeveyh, tefsirinde,.. Ya'lâ b. Münebbih'ten rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cenab-i Allah, cehennemlikler için kara bir bulut yaratır. Bu bulut onların üst tarafına gelince onlara şöyle seslenir: "Ey cehennemikler! Ne istiyorsunuz, ne taleb ediyorsunuz?" Onlar da bu seslenme nedeniyle dünyanın bulutlarım ve o bulutlardan üzerlerine inen suları hatırlar ve "Ya Rab! İçecek istiyoruz" derler. Bunun üzerine boyunlanndaki prangalara ek olarak fazladan prangalar ve [99] zincirler, üzerlerinde alevlenecek olan ateş korları üzerlerine yağar!" Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... Ebû Ahves'ten rivayet etti ki; İbn Mes'ud, bir adama şöyle bir soru sormuş: — Cehennemliklerin en şiddetli azâb görecek olanları kimlerdir? — Münafıklardır. — Doğru söyledin. Onların nasıl azâb göreceklerini biliyor musun? — Demirden tabutlara konulurlar. Tabutların kapakları üzerlerine kapanır. Sonra satranç karesinden daha küçük ve Cübbü'l-Hazen denen tandırlara -ki bunlar cehennemin en dibindeki vadidedir- atılırlar. Ve bu tandırlar, içlerine atılan kimselerin üzerine sonsuza dek kapalı kalırlar." İbn Ebi'd-Dünyâ... Ebû Seleme es-Sakafî'den rivayet etti ki; Vehb b. Münebbih şöyle demiştir: "Doğrusu Cehennem ehli ~ki onlar cehennemlikler ve ateşte olanlardır- kendilerine gelemez, uyuyamaz ve (azâbdan kurtulmak için de) ölmezler. Ateş üzerinde yürür, ateş üzerinde oturur, cehennemliklerin irinlerini içer, onların taamından yerler. Yorganları ateştendir, döşekleri ateştendir, gömlekleri a-teşten ve katrandandır. Yüzlerini ateş kapar. Bütün cehennemlikler, ucu zebanilerin elinde olan zincirlere vurulmuş olup ileriye ve geriye doğru çekilirer. İrinleri cehennemdeki bir çukura akar. Onların içecekleri işte budur."

Böyle dedikten sonra Vehb ağladı; sonra da bayılıp yere düştü. Orada bulunan Bekir b. Huneys de kendini tutamayıp ağladı; nihayet kalktı ve konuşamaz oldu. Orada bulunan Muhammed b. Cafer de hıçkıra hıçkıra ağladı. Yukarıda naklettiğimiz sözlerin sahibi Vehb b. Münebbih el-Yemanî; öncekilerin kitaplarına bakar; Ehl-i kitabın muteber olan olmayan kaynaklarından nakiller yapardı. Ancak onun bu sözlerini Kur'ân-ı Azim'de ve hadislerde doğrulayıcı deliller vardır. Zira Yüce Allah buyurmuş ki: "Doğrusu suçlular, temelli kalacakları cehennemin azabı içindedirler. Azaba hiç ara verilmez. Onlar orada tamamen umutsuzdurlar. Biz onlara zulmetmedik. Ama onlar zâlim kimselerdi. Cehennemde şöyle seslenirler: "Ey nöbetçi! Rabbin hiç değilse canımızı alsın." Nöbetçi: "Siz böyle kalacaksınız" der." (Zuhruf, 43/74-77) "Bu kâfirler, ateşi yüzlerinden ve sırtlarından menedemeyecekleri ve yardım da göremeyecekleri zamanı keşke bilseler. Belki aniden gelecek de onları şaşırtacaktır. Artık onu geri çeviremezer; kendileri de ertelenmez." (Enbiyâ, 21/39-40) "İnkâr edenlere cehennem ateşi vardır. Ölümlerine hükmedimez ki ölsünler; kendilerinden cehennemin azabı da hafifletilmez. Her inkarcıyı böylece cezalandırırız. Orada; "Rabbimiz! Bizi çıkar; yaptığımızdan başka, yararlı iş işleyelim" diye bağırışırlar. O zaman onlara şöyle deriz: "Öğüt alacak kişinin öğüt alabileceği kadar bir süre sizi yaşatmadık mı? Size uyarıcı da ge-rnişti. Artık azabı tadınız. Zâlimlerin yardımcısı olmaz." (Fânr, 35/36-37) "Ateşte olanlar, cehennemin bekçilerine: "Rabbinize yalvarın da hiç değilse bir gün azabımızı hafifletsin" derler. Bekçiler: "Size, belgelerle peygamberleriniz gelmemişmiydi?" derler. Onlar da; "Evet gelmişti" derler. Bekçiler: "O halde kendiniz yalvarın" derler. İnkarcıların yalvarışı şüphesiz boşunadır." (Mü'min, 40/49-50) "Bedbaht olan ondan kaçınacaktır. O, en büyük ateşe yaşlanacaktır. O, orada ne ölecektir ne de dirilecektir." (A'Iâ, 87/11-13) Önce geçen sahih bir hadiste şöyle denilmişti: "Doğrusu cehennem ehli, cehennemliklerin kendileridir. Onlara orada ne ölürler, ne de dirilirler." Ölümün kendisinin de cennetle cehennem arasındaki bir yerde boğazlanacağının anlatıldığı hadiste ifade edildiğine göre ölüm boğazlandıktan sonra şöyle denilecektir: "Ey cennetlikler! Size [100] ölümsüzlük ve ebediyet vardır. Ey cehennemlikler! Size de ölümsüzlük ve ebediyet vardır." Bir saat hatta bir an bile ara verilmeyen mütemadi azâb içindeki bir adam nasıl uyuyabilir?!.. "Onun ateşi ne zaman sönmeye yüz tutsa hemen alevini artmnz."(isrâ, 17/97) "Orada, uğradıkları gamdan ne zaman çıkmak isteseler her defasında oraya geri çevrilirler. "Yakıcı azabı tadın" deriz." (Hacc, 22/22) İmam Ahmed b. HanbeL. Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; cehennemlikler hakkında Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Onlardan birinin başına kaynar su dökülür. Bu su, kafatasından içeri girip karnına ulaşır. [101] Karnındaki (organ)lan yok eder, sonra da ayaklarından çıkar!" Tirmizî ile Taberanî... Ebû Derdâ'dan rivayet ettiler ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehennemliklere bir açlık bırakılır da bu açlık, çekmekte oldukları azaba denk olur. Meded dileyerek yemek isterler. Kendilerine, boğazı tıkayan bir yemek verilir. (Boğazları tıkanınca) dünyadayken bu gibi durumlarda içecekler sayesinde kurtuduklarını hatırlarlar. Meded dileyerek içecek isterler; kendilerine ateşten kupalar içinde kaynar su verilir. Bu su onlara yaklaştırıldığında, yüzlerinin derisi soyulur. İçince, içleri parçalanır. Meded dilerler. Kendilerine denilir ki: — "Size, belgelerle peygamberleriniz gelmemiş miydi?" (Mü'min, 40/50)

— Evet, gelmişti. — O halde yalvarın. İnkarcıların yalvarışı şüphesiz boşunadır. — Bize Mâlik'i (cehennem nöbetçisini) çağırın (Mâlik gelince ona şöyle seslenirler): ~ Ey Mâlik! Rabbin hiç değilse canımızı alsın. — Siz böyle kalacaksınız." (Zuhruf, 43/77) Cehennemlikler şöyle derler: "Rabbimiz! Bizi bedbahtlığımız yenmişti. Sapık bir millet olmuştuk." (Müminûn, 23/306) [102] Onlara şöyle denilir: "Sinin orada. Benimle konuşmayın." Cehennemliklerin Yiyecek Ve İçeceği:

Yüce Allah buyurdu ki: Âyetin aslında geçen ve "kötü kokulu bir diken" diye terceme ettiğimiz (£)arî') kelimesi, Hicaz diyarında yetişen Şabrak adını alan bir dikendir; pis kokulu oluşu nedeniyle hayvanlar onu yemezler. Dahhâk'ın, İbn Abbas'tan nıerfu olarak rivayet ettiği bir hadiste anlatıldığına göre "Dan"; cehennemdeki bir şeydir. Denildiğine göre dikene benzer. Sabir bitkisinden daha acı, leşten daha pis kokar. Ateşten daha sıcaktır. Kişi onu yer; ama karnına girmez, ağzına da yükselmez. Bu ikisi arasında [103] kalır. Semirtmez; açlığı da gider-mez." Bu, cidden garip bir hadistir. Yüce Allah buyurdu ki: "Şüphesiz katımızda onlar için ağır boyunduruklar, cehennem, boğazı tıkayan bir yiyecek ve can yakan azâb vardır." (Müzzemmil, 73/12-13) "Peygamberler yardım istediler ve her inatçı zorba hüsrana uğradı. Ardında cehennem vardır. Orada kendisine irinli su iç irilecektir. Onu yudum yudum alacak fakat yutamıyacaktır. Ölüm ona her taraftan geldiği halde öle-meyecek, arkasından da* çetin bir azâb gelecektir." (İbrahim, 14/15-17) "Sonra siz ey sapıklar, yalanlayanlar! Doğrusu zakkum ağacından yiyeceksiniz. Karınlarınızı onunla dolduracaksınız. Onun üzerine kaynar su içeceksiniz. Hem de susamış develerin suya saldırışı gibi içeceksiniz. İşte onlara, ceza günü sunulacak konukluk budur." (Vakıa, 69/51-56) "Konukluk olarak bu mu iyidir, yoksa zakkum ağacı mı? Biz o ağacı, zâlimler için bir dert [104] yaptık. O, cehennemin dibinde çıkan bir ağaçtır. Tomurcukları şeytan başı gibidir. İşte cehennemlikler bundan yerler. Karınlarını onunla doldururlar. Sonra üzerine kaynar su katılmış içki, şüphesiz onlar içindir. Doğrusu sonra dönecekleri yer yine cehennemdir." (Saffât, 37/62-68) "Orada kendisine irinli su iç irilecektir. Onu yudum yudum alacak fakat yutamayacaktır." (İbrahim, 14/16-17) Abdullah b. Mübarek... Ebû Ümame'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.), yukarıdaki âyet-i kerimeyle ilgili olarak şöyle buyurmuştur: "İrinli su, cehennemliğe yaklaştırıldığında yüzü yanıp kavrulacak ve başının derisi içine düşecektir, içince bağırsakları paralanacak, öyleki anusun-dan dışarı çıkacaktır!" Yüce Allah buyurmuş ki: "Onlara kaynar su içirildi ve o su, bağırsaklarını paraladı." (Muhammed, 47/15) Yüce Allah buyurdu ki: "Onlar yardım istediklerinde, erimiş maden gibi yüzleri kavuran bir su kendilerine sunulur. Bu [105] ne kötü bir içecektir."

Ebû Davûd et-Tayalisî... İbn Abbas'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şu âyet-i kerimeyi okudu: "Allah'tan, sakınılması gerektiği gibi sakının sizler, ancak müslüman olarak can verin." (Âi-i imrân, 3/102) Rasûlullah (s.a.v.) yukarıdaki âyet-i kerimeyi okuduktan sonra şöyle buyurdu: "Zakkumun bir damlası dünya denizlerine düşse, dünyalıların hayatını alt üst edeceğine göre, onu [106] yiyenlerin durumu acaba nice olacaktır?!." Ebû Ya'lâ... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "(Cehennemliklerin irininden ibaret olan) gassak suyundan bir kova, dünyaya akıtılacak olsa, [107] dünyalıları kokuşturur." Tirmizî... Kâ'bü'l-Ahbar'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Kıyamet gününde Cenab-ı Allah öfkeli bir halde kuluna bakıp, "Şunu yakalayın!" der ve yüzbin yahut daha fazla sayıda melek onu yakalar. Allah'ın ona gazaplan-ması nedeniyle onlar da o kula gazaplanarak perçemini ayaklarına bağlar ve yüz üstü onu cehenneme sürüklerler. Cehennem de ona onlardan yetmiş kat daha fazla gazaplanır. O kul meded dileyerek su ister. Kendisine bir su içiri-lir. İçtiği o sudan ötürü eti ve sinirleri (sıyrılıp) düşer; ateşte üst üste yığılır, Ateşten vay haline onun!" Yine Kâ'b'üJ-Ahbar demiş ki: — Gassak'ın ne olduğunu biliyor musunuz? — Hayır. — O, cehennemde bir pınardır. Oraya yılan, akrep ve diğer zehirli hayvanların tümünün zehiri akar. O zehirler bir çukurda yığııp bekler. Daha da zararlı ve tehlikeli olur. Sonra bir adam getirilip oraya bir kez daldırılır; çıkarıldığında derisi kemiklerinden sıyrılmış olur! Derisi ve eti topuk kemiğine takılır. Kişinin elbisesini ardından sürümesi gibi o da etini ve derisini ardından sürüyüp [108] çeker." Cehennemin Adlarıyla İlgili Olarak Nakl Edilen Hadisler. Bunlardan Hangisinin Sahih, Hangisinin Sahih Olmadığının Beyanı:

Haviye: İbn Cüreyc: "Haviye, cehennemin en alt tabakasıdır" demiştir. Yüce Allah buyurdu ki: "Tartıları hafif gelenler ise, onun yeri bir çukur (ha-Vİye)dİr." (Karia, 101/8-9) Bu âyeti şöyle man âl andıranlar da olmuştur: "Onun kafatası (cehenneme) düşer!" Nitekim bir hadis-i şerifte de şöyle Duyurulmuştur: "Adam, Allah'ı gazaplandıracak bir söz söyler. Bu yüzden o, [109] yetmiş bahar (yıl) boyunca cehennem ateşine düşer." Başka bir rivayette ise şöyle denilmiştir: "O, doğuyla batı ufku arasındaki mesafeden daha uzun [110] bir derinlikteki cehennem ateşine düşer." Bazıları demişler ki: Ayette geçen "Fe ümmühu Haviye"den kasıt; onun varacağı yer, cehennemin en alt tabakasıdır. Ya da bu söz, cehennem ateşinin mahiyetini bildiren bir vasıftır. Bu manayı takviye edici bir hadiste rivayet edilmiştir: Doğrusunu Allah bilir. Ebubekir Ahmed b. Mûsâ b. Merdeveyh... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Mümin öldüğünde onu sorarlar. (Eğer erkekse) "Falan adam ne yaptı?"; (Eğer kadınsa) "Falan kadın ne yaptı?" derler. Eğer o mümin ölmüş te yanlarına gelmemişse, "O ters yoldan, annesi haviyeye

(yani cehenneme) götürüldü. O ne kötü anadır! O ne kötü bir mürebbiyedir!" derler. Nihayet şunu da sorarlar: "Falan adam ne yaptı! Evlendi mi? Falan kadın ne yaptı? Evlendi mi?" Sonra da şöyle derler: "Bırakın da dinlensin. Çünkü o, (dünya denen) gemiden yeni çıkmıştır." İbn Cerir... Ma'mer'den rivayet etti ki; Eş'as b. Abdullah el-A'mâ'mn şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Mümin kişi öldüğünde ruhu, diğer müminlerin ruhlarının yanına gider. "Kardeşinizi evlendirin. Çünkü o, dünyanın gam ve kederi içindeydi." derler. Ona: "Falan adam ne yaptı?" diye sorarlar. O da; "Öldü; yanınıza gelmedimi yoksa?" diye karşılık verir. Onlar derler ki: "Demek ki o, [111] anası haviyeye (cehennemin en alt tabakasına) gitti!" Hafız Ziya... Abdullah b. Mes'ud'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) öyle buyurmuştur: "Allah yolunda şehid olmak, emanet günahı dışında tüm günahları örter. Emanete hıyanet suçu işlemiş bir adam huzura getirilir. Ona, "Emanetini öde!" denir. O da der ki: "Ya Rab! Ben nasıl ve nereden öderim?!. Dünya da geride kalmıştır artık." Bu sözünü üç kez tekrarlar. "Onu Haviye'ye götürün!" denilir. Oraya atılır, dibine düşer. Emaneti orada, olduğu gibi görür. Alıp omuzuna koyar. Sonra onunla birlikte cehennem ateşinin içinde (yukarılara doğru) tırmanır. Tam çıkacağını sandığı bir sırada ayağı kayar ve gerisin geri aşağıya düşer. Ve sonsuza dek orada kalır. Emanet, namazdadır. Emanet, oruçtadır. Emanet abdesttedir. Emanet, sözdedir. Bundan daha şiddetlisi, emanet olarak bırakılan eşyadadır." Bu hadisi rivayet edenlerden biri olan Zadân diyor ki: "Bera'a rastladım. Ona, "Abdullah'ın [112] kardeşinin dediğini duymuyor musun?" diye sordum. O da: "O, doğru söylüyor" dedi." Bu [113] hadis, müsnedde ve kütüb-ü sittede yoktur. Cehennemin Bols Adlı Zindanı:

Aziz ve Celil olan Allah bizi oradan korusun. Bu zindanla ilgili olarak imam Ahmed b. [114] Hanbel'in... Amr.b. Şuayb'm dedesinden rivayet ettiği hadis, önceki sayfalarda geçti. Cübbü'I-Hazen:

Ali b. buyurmuştur:

Harb...

Ebû

Hüreyre'den

rivayet

etti

ki;

Rasûlullah

(s.a.v.)

şöyle

"Cübbü'l-Hazen'den Allah'a sığının." Sahabîler, "Cübbü'I-Hazen nedir ya RasûlaJlah?" diye sordular. Buyurdu ki: "O, cehennem de bir vadidir. Cehennemin kendisi ondan her gün dört yüz kez Allah'a sığınır. O vadi, amelleri ile gösteriş yapan kurrâlar için hazırlanmıştır. Allah'ın en çok öfke [115] duyduğu kurcalar, zalim ümerâya riyakârlık yapan kurrâlardır," Tirmizî ile İbn Mâce de bu hadisi rivayet etmişlerdir. Tirmizî bunun garip olduğunu söylemiştir. Onun rivayetinde, "Cehennemin [116] [117] kendisi, Cübbü'l-Hazan'den günde yüz kez Allah'a sığınır" denmektedir. Dünyadaki Pisliklerin, Kokuşmuş Şeylerin Ve Çöplerin Atıldığı Çöplüğü Andıran Bir Nehrin

Cennette Var Olacağı:

Yüce Allah kendi lütuf ve keremiyle bizi oradan korusun. Sürekli içki içen, akrabalık bağlarını koparan, sihri doğrulayan kimse cennete giremez. İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Musa'dan rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Üç kişi, sürekli içki içen, akrabalık bağlarını koparan, sihri tasdik eden kimse cennete giremez. İçki içmeye devam ederek ölen kimseye Cenab-ı Allah, Gota ırmağından içirir." Gota ırmağı nedir? diye sorulduğunda buyurdu ki: "Fahişelerin tenasül organlarından akan bir ırmaktır. Onların tenasül [118] organlarının kokusu cehennemliklere ezâ verir." Lemlem Vadisi:

Hasan b. Süfyân... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehennemde öyle bir vadi var ki, ona Lemlem denir. Cehennemin diğer vadileri onun [119] [120] sıcaklığından Allah'a sığınırlar." Bu, garip bir hadistir. Hebheb Vadisi Ve Kuyusu:

Ebubekir b. Ebi'd-Dünya... Ezher b. Süfyan'dan rivayet etti ki; Muham-med b. Vasi şöyle demiştir: Bilâl b. Ebi Bürde'nin yanma gittim. Kendisine dedim ki: Ey Bilâl! Baban, kendi babasından (yani senin dedenden) rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu cehennemde Hebheb denen bir vadi vardır. Her zorbayı oraya yerleştirmesi, Cenab-ı [121] Allah'ın üzerinde haktır. Ey falan! Allah'ın oraya yerleştirdiklerinden biri OİmayaSin Sakin!" Taberanî... Ezher b. Sinan'dan rivayet etti ki; Muhammed b. Vasi', Bilâl b. Ebi Bürde b. Ebi Musa'nın yanına girdi ve ona şöyle dedi: Baban, dedenden rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu cehennemde bir vadi, o vadi de de Hebheb adında bir kuyu vardır. Her zorbayı oraya [122] [123] yerleştirmesi, Cenab-ı Allah'ın üzerinde haktır." Veyl Ve Saûd:

Veylin Anlamı: [124] Yüce Allah buyurdu ki: "O gün, yalanlamış olanlara veyl vardır." "Onu sarp bir yokuşa (Saûd'a) sardıracağım." (Müddessir, 74/17) İmam Ahmed b. Hİnbel... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Veyl, cehennemde bir vadidir. Kâfirler oraya kırk bahar (sene) müddetle düşerler, ama yine de dibine ulaşamazlar. Saûd ise ateşten bir dağdır. Oraya yetmiş baharda (senede) tırmanılır. Sonra aynı

[125] süre kadar oradan aşağıya düşülür. Bu, ebediyete kadar böyle devam eder." Bu, garip, hatta münker bir hadistir. Veyl kelimesi, kuvvetli görüşe göre şu manâya gelir: Veyl; selâmet ve kurtuluşun zıddıdır. Nitekim araplar; "Veyl ona olsun! Veyl ona!" derler. Saûd'un Anlamı: Bezzâr... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.), Saûd kelimesinin anlamı hakkında şöyle buyurmuştur: "Saud, cehennemdeki bir dağdır. Kâfir, oraya tırmanmakla yükümlü kılınır. Elini üzerine koyduğunda erir. Elini kaldırdığında eski haline döner. Ayağını üzerine koyduğunda erir. [126] Kaldırdığında da eski haline döner." Katâde, İbn Abbas'ın şöye dediğini rivayet etmiştir: "Saûd, cehennemdeki bir kayadır. Kâfir, onun üzerinde yüz üstü sürüklenir." Süddî dedi ki: "Saûd, cehennemde düz ve kaygan bir kayadır. Kâfir oraya tırmanmakla yükümlü kılınır." Mücahid dedi ki: "Onu sarp bir yokuşa (sa-ud'a) sardıracağım" (Müddessir, 74/17) âyetinde geçen Saûd kelimesi, zorlu azâb anlamına gelir. Katâde ise bu kelimenin, içinde rahat olmayan bir [127] azâb anlâ-mına geldiğim söylemiş, İbn Cerir de bu görüşü benimsemiştir.

Cehennemin Yılan Ve Akrepleri:

Allah bizi onlardan korusun. Kur'ân-ı Kerîm'de bu konuya şöyle değinilmektedir: "Allah'ın bol nimetinden verdiklerinde cimrilik edenler, sakın bunun kendileri için hayın olduğunu sanmasınlar. Bilâkis bu onların kotülüğünedir. Cimrilik yaptıkları şey, kıyamet günü boyunlarına dolanacaktır." (Âl-i İmrân, 3/180) Sahih-i Buharî'de... Ebû Hüreyre'den rivayet olundu ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Bir kenze (hazineye) sahib olup da zekâtını ödemeyen kimseye, kıyamet günü hazinesi, dazlak başlı bir yılan olarak karşısına gelecektir. O yılanın her bir gözünün üzerinde bir tane olmak üzere iki siyah noktası vardır. Sahibini iki çene kemiğiyle tutar ve ona: "Ben senin malınım. Ben senin hazinenim!" der." Bu hadisin bir başka varyantında şöyle denmektedir: "... Sahibi o yılandan kaçar. Ama yılan onun peşini bırakmaz. Adam ona karşı eliyle kendini korur. Ama yılan onun elini yutar, sonra da boynuna dolanır." "İnkâr eden, Allah'ın yolundan alıkoyanlara, bozgunculuklarına karşılık azâb üstüne azâb veririz:." (Nahl, 16/88) A'meş... Mesruk'tan rivayet etti ki; yukarıdaki âyet-i kerimenin tefsirinde Abdullah b. Mes'ud şöyle demiştir: "Onlara azâb ettirmek için, uzun hurma ağacı gibi kuyrukları olan akrepler saldirtılır." Beyhakî... Abdullah b. Haris b. Cüz' ez-Zebidî'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu Cehennemde öyle yılanlar var ki, buhti develerinin boyunları gibi uzundurlar. Onlardan [128] birinin ısırdığı kişi, zehirinin tesirini kırk bahar (yıl) boyunca hisseder." Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... Peygamber (s.a.v.)'i gören ve onunla birlikte Veda Hacci yapan Haccac b. Abdullah es-Sümalî'den rivayet etti ki; As-hab'ın önde gelenlerinden Nasr b. Necib, kendisine şöyle demiştir: "Doğrusu cehennemde yetmiş bin vâdî her vadide yetmiş bin mahalle, her mahallede yetmiş bin ev, her evde yetmiş bin daire, her dairede yetmiş bin yılan, her bir yılanın yanında yetmişbin akrep vardır. Kâfir ve münafık kimse, bunların hepsiyle karşılaşmadan varacağı yere varamaz." (Beyhakî, ei-Ba'sü ve'n-Nüşur, 263) Bu; mevkuf, cidden garip ve şiddetli derecede münker bir rivayettir. Ancak Buharî de Tarih'ülKebir'inde buna benzer bir rivayette bulunmuştur. Doğrusunu Allah bilir. Bazı tefsirciler Gayy ve Esâm'dan da bahsetmişlerdir ki; bunlar, cehennem vadilerinden iki vadidir. Allah bizi bunlardan da korusun. "Aralarına bir cehennem deresi koyarız." (Kehf, 18/53) Bazıları bu âyette sözü edilen derenin, cehennemdeki kan ve irin deresi olduğunu söylemişlerdir. Abdullah b. Amr ile Mücahid, bunun cehennem derelerinden biri olduğunu söylerken, Abdullah b. Amr şu eklemeyi yapmıştır: "Kıyamet gününde, doğru yolda olanlarla sapıklıkta olanlar, birbirlerinden ayrılacaklardır." Beyhakî... Heşim b. Avvam b. Havşeb'den rivayet etti ki; Abdülcebbar el-Havlanî şöyle demiştir: "Peygamber (s.a.v.)'in ashabından biri, dımışka,an geldi. İnsanların çok dünyalık peşinde olduklarını gördü. "Bununnlara ne yararı olacak? İleride, önlerine galak çıkmayacak mı?" dedi. "Galak nedir?" diye sorulunca, dedi ki: "Galak, cehennemde bir kuyudur. Acılığında cehennemlikler oradan can havliyle kaçarlar." Burada sadece "kaçarlar" denmemiş; aksine "Can havliyle kaçarlar" denilmiştir. Bu [129] dikkat edilmeci tereken bir noktadır.

Kalbi Olana Veya Hazırken Kulak Verene Öğüt Olan, İmrendirip Korkutan Bir Hutbe

[130]

Beyhakî... Mücahid'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: Yezid b. Şecere, zahid insanlardandı. Muaviye onu komutan olarak çalıştırırdı. Yezid bir gün bize bir hutbe irâd etti. Allah'a hamd-ü senada bulunduktan sonra şöyle dedi: "Ey İnsanlar! Allah'ın üzerinizdeki nimetlerini anın. Kırmızı ile sarı ve diğer renkler arasında, yüklere ve onların içindekilerde gördüklerimi keski görebilseydiniz. Doğrusu namaz kılındığında göğün ve cennetin kapıları açılır. İri gözlü huriler süslenir. Sizden biri şahsen savaşa yöneldiğinde iri gözü huriler onun için süslenir ve koşup "Allahım! Ona sebat ver. Allahım! Ona yardım et" derler. Ama o adam arkasını düşmana dönerse huriler ona görünmez ve "Allahım! Ona lanet et." derler. Anam babam size feda olsun. Düşmanın kanını için. Bu uğurda sizin vücudunuzdan düşecek ilk kan damlası, ağacın yaprağının dalından düşürülmesi gibi sizin de günahlarınızı vücudunuzdan düşürür. Cephede biriniz yaralanıp yere düşünce o hurilerden iki tanesi hemen koşup onun yüzündeki toprağı siler ve "Sana kurban olalım" derler. O da "Ben size kurban olayım" der. Kendisine yüz elbise giydirilir. Bu elbiseler (o kadar incedirler ki,) şu iki parmağımın arasına konulsalar, sığarlar. Çünkü insanlar tarafından dokunmamışlardır. Onlar cennet elbiseleridir. Ey İnsanlar! Allah katında isimleriniz, simanız, fısıltılarınız, helal ve haram işleriniz, meclisleriniz (oturduğunuz yerler ve o yerlerde yaptığınız konuşmalar) yazılıdır. Kıyamet günü olduğunda "Ey falan! Şu senin nurundur. Ey falan! Şu da senin nurundur. Ey falan! Senin nurun yoktur." denilir. Doğrusu cehennemin deniz kıyısı gibi bir kıyısı vardır. Orada buhatî (yani sekiz dokuz yaşlarındaki horasan) develeri kadar iri haşere ve yılanlar vardır. Cehennemlikler azâblarınm hafifletilmesini dilediklerinde onlara, "Kuyuya çıkın" denilir. O kuyuya çıktıklarında haşere (ve yılan)lar onların dudaklarını, böğürlerini ve Allah'ın dilediği yerleri ısırırlar. Allah bu hayvanları onalra musallat kılar. Sonra o suçlular geri döner, ateşin göbeğine gömülürler. Sonra uyuzluğa müptelâ olurlar. Öyleki onlardan biri, kemiği ortaya çıkıncaya dek derisini kaşır. Kendisine: "Ey falan! Bu sana eziyet veriyor mu?" diye sorulur. "Evet" deyince ona denilir ki: "İşte bu durum, dünyadayken müminlere eziyet vermiş olmandan ötürü başına geldi!" Tirmizî... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Rasülullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Bir kimse Allah'tan üç kez cenneti isterse, cennet: "Allahım, onu cennete koy" der. Bir kimse de cehennem ateşinden kurtulmak için üç kez aman dilerse, cehennem: "Allahım! Onu cehennemden [131] koru" der." Cehennemin Sıcağından Ve Soğuğundan İhlasla Aman Dileyenlere Allah'ın Rahmeti Yakındır:

Beyhakî... Ebû Hüceyre'den (veya çoğu hadisçilere göre Ebû Hürey-re'den) rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Sıcak bir gün olduğunda Cenab-ı Allah yer ve gök halkını dinleyip gözetler. Kul: "La ilahe illallah, bu gün ne kadar da çok sıcak! Allahım! Beni cehennem ateşinin sıcaklığından koru." deyince, Cenab-ı Allah cehenneme şöyle der: "Kullarımdan biri senden bana sığındı. Şâhid ol ki sana karşı ben

ona âmân verdim." Şiddetli bir soğuk güne gelindiğinde de Cenab-ı Allah, yer ve gök halkım dinleyip gözetler. Kul "Lâ ilahe illallah, bu gün ne kadar da soğuk!" Allahım! Beni cehennemin zemheri soğuğundan koru!" deyince, Cenab-ı Allah cehenneme şöyle der: "Kullarımdan biri senin zemherinden bana sığındı. Şâhid ol ki, sana karşı ben ona âmân verdim." Ashab: "Cehennemin zemherisi nedir?" diye sorduğunda Rasûlullah (s.a.v.) şu cevabı vermişti: "Cenab-ı Allah kâfiri cehenneme attığında [132] [133] cehennem, soğuğunun şiddetinden ötürü çatlayıp birbirinden ayrılır." Cehennemin Tabakaları:

Oralarda azâb görmekten Allah'a sığınırız. Kurtubî, âlimlerin bu hususta şöyle dediklerini nakletmiştir: Cehennemin en üstteki tabakası, Muhammed (s.a.v.)'in ümmetinin günahkâr ve asilerine mahsustur. Orası, içindekilerden tahliye edilecek ve rüzgar kapılarına çarpacaktır. Bundan sonraki tabakalar da sırasıyla şunlardır: Lezâ, Hutame, Şâir, Sakar, Cehim, Haviye. Dahhâk dedi ki: "Cehennemin üst tabakasında (günahkâr) Muhammedi-ler, ikinci tabakasında hristiyanlar, üçüncü tabakasında yahudiler, dördüncü tabakasında yıldızperestler, bdşinci tabakasında [134] mecusiler, altıncı tabakasında arap müşrikleri, yedinci tabakasında da münafıklar bulunacaktır." Ben derim ki: Bu tabakaların adlarının belirlenmesi ve malum sınıflara tahsis edilmesinin kesinlik kazanması için, her bakımdan masum olan Pey-garaber (s.a.v.)'e dayanan sahih bir senede ihtiyaç hissettirmektedir. O masum insan ki; kendiliğinden konuşmamaktadır. "Onun konuşması ancak bildirilen bir vahiy iledir. Ona, çetin kuvvetlere sahip ve güçlü olan Cebrail öğretmiştir." (Necm, 53/4-5) Bilindiği gibi yukarıda serd edilen sınıfların hepsi ateşe gireceklerdir. Ama anlatılan şekil ve tertipte girip girmeyecekleri meselesine gelince, bununcak Allah bilir. Münafıkların cehennemin en alt tabakasında azâb görecekleri kesiıdir ve bu hususta Kur'ân nassı vardır. Kurtubî dedi ki: "Bu isimlerden bazıları örneğin cehennem, saîr ve lezâ cehennem ateşinin genelini kapayan özel isimlerdir. Yani Cehennemin hususi manada bazı tabakalarının adları değildir. Bunu söyleyen doğru [135] söylemiştir. Allah ondan razı olsun." Cehennem Yılanları:

Onlardan Allah'a sığınırız. Harmele... Abdullah b. Haris b. Cüz ez-Zebidî'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehennemde buhtî (horasan) develerinin boynu gibi (uzun ve kalın) yılanlar vardır. Onlardan [136] birinin ısırdığı adam, onun zehirinin tesirini kırk bahar (yıl) boyunca hisseder. Taberanî... Berâ' b. Azib'den rivayet etti ki; "Onlara azâb üstüne azâb veririz." (Nahi, 16/88) âyetinin tefsirini kendisine sorduklarında Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [137] [138] "Uzun hurma ağaçları gibi akrepler, cehennemde onları ısırır."

Cehennemliklerin Ağlaması:

Allah Azze ve Celle bizi ondan kurtarsın. Ebû Ya'lâ el-MavsıIî... Enes b. Mâlik'ten (r.a.) rivayet ettiğine göre Re-sûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ey insanlar! Ağlayınız; ağlayamazsanız ağlar gibi görününüz. Çünkü cehennemlikler, cehennemde, gözyaşları yanaklarından iplikler gibi akmca-ya kadar ağlarlar; nihayet gözyaşları kesilir, gözleri gemilerin yüzebileceği büyüklükte oyuklara dönüşür." İbn Mâce... Zeyd b. Refî'den merfu olarak, şöyle dediğini rivayet ediyor: "Cehennemlikler ateşe girdiklerinde bir zaman göz yaşı akıtarak ağlarlar. Ondan sonra bir zamanda gözlerinden irin akıtarak ağlarlar. Cehennem nöbetçileri onlara: "Ey bahtsızlar topluluğu! Sakinlerine merhamet edilen bir diyarda, yani dünyada ağlamadınız. Şimdi medet dileyecek birini bulabilecek misiniz bakalım?" derler. Onlar da yüksek sesle şöyle derler: "Ey cennetlikler! Ey babalar, analar ve evlat topluluğu! Mezarlardan susamış olarak çık-ük. Mahşerde uzun süre susuz bekledik. Bu günde susamış haldeyiz. Bize biraz su ya da Allah'ın size rızık olarak bahşettiği şeylerden birazını gönderin." Kırk sene müddetle kendi hallerine bırakılırlar. Onlara hiç kimse cevap vermez. Sonra onlara: "Siz bekleyeceksiniz" denilir ve onlar her hayırdan ümit keserler." Nitekim yüce Allah [139] buyurmuş ki: "Ateş onların yüzlerini yalar. ii sırıtıp kalır." İmanı Ahmed b. Hanbel... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.), "Dişleri sırıtıp kalır." mealindeki âyeti okuduktan sonra şöyle buyurdu: "Adamın yüzünü ateş yakar, üst dudağı büzülür, başının tepesine kadar ekilir; alt dudağı da [140] sarkıp göbeğine kadar uzanır." Tirmizî de bu hadisi... Mübarek'ten rivayet etmiştir. Hasen ise bunun sahih ve garib olduğunu söylemiştir. İbn Merdeveyh... Ebû Derdâ'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.), "Ateş onların yüzlerini yalar" âyetiyle ilgili olarak şöyle buyurmuştur: [141] "Ateş onların yüzlerini öyle bir yalar ki, (vücutlarının) etleri topuklarına akar!" Cehennemin Ve Cehennemliklerin Evsafına Dâir Müteferrik Hadis-i Şerifler:

Ebü'l-Kasım et-Taberanî... Ebû Musa'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehennemlikler -ateşe girmelerini Allah'ın dilemiş olduğu- kıble ehlinden bazıları ile bir araya gelip toplandıkları kâfirler, müslümanlara şöyle sorarlar: — Siz müslüman değil miydiniz? — Evet müslümandık. — Müslümanlık size yarar sağlamadı mı? Siz de bizimle beraber Cehennemdesiniz! — Bizler günahkârdık. Günahlarımız nedeniyle sorumlu tutulup yakalandık. Cenab'i Allah onların konuşmalarını duyar ve cehennemdeki ehl-i kıblenin çıkarılmalarını emr eder; çıkarılırlar. Cehennemde kalan kâfirler bu durumu görünce "Keşke biz de müslüman olmuş olsaydık ta bunlar gibi buradan çıksaydık" derler." Böyle dedikten sonra Rasûlullah (s.a.v.) şunu okudu: "Kovulmuş şeytandan Allah'a sığınırım. Bunlar Kitabın ve apaçık olan Kur'ân'ın âyetleridir.

İnkâr edenler, daha önceden müslüman olmuş bulunmalarını nice kereler dileyecekleri günler [142] göreceklerdir." Taberanî... Salih b. Ebi Tarifin şöyle dediğini rivayet etmiştir: Ebû Sa-îd el-Hudrî'ye şöyle bir soru yönelttim: "Sen Rasûlullah (s.a.v.)'in, "İnkâr edenler, daha Önceden müslüman olmuş bulunmalarını nice kereler dileyecekleri günler göreceklerdir." âyet-i kerimesi hakkında bir şey söylediğini duydun mu?" cevaben şöyle dedi: Evet, onun şöyle dediğini duydum: "Cenab-ı Allah, kendilerinden intikamını almadan (onlara azâb etmeden) bazı kimseleri cehennemden çıkaracaktır. Onları müşriklerle birlikte cehenneme koyduğunda müşrikler onlara: "Siz, kendinizin Allah'ın dostları olduğunuzu iddia ediyorsunuz. Şu halde bizime beraber ateşte ne işiniz var?!" derler. Cenab-ı Allah onların böyle dediklerini duyunca o günahkâr (müslüman)lara şefaat edilmesine izin verir. Bunun üzerine Melekler, peygamber-ıer ve müminler onlar için şefaatte bulunurlar. Nihayet Allah'ın izniyle cehennemden çıkarlar. Müşrikler bu durumu görünce "Keski biz de bunlar gibi olsaydık. Şefaate nail olur ve bunlarla birlikte cehennemden çıkardık." derler. "İnkâr edenler, daha önceden müslüman olmuş bulunmalarını nice kereler dileyecekleri günler göreceklerdir." âyetinin manâsı işte budur. Bunlar cennete girer ve orada (yanık lekesi olarak duran) yüzlerindeki siyahlık ne-deniye cehennemlikler adını alırlar. "Ya Rab! Bu adı üzerimizden kaldır" derler. Cenab-ı Allah onlara emir verir; Cennet ırmağında yıkanırlar ve üzerlerindeki bu (leke, dolayısıyla o) ad yok olup gider." Taberanî... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Lâilâhe illallah diyenlerden bir kısım kimseler günahları sebebiyle cehenneme girerler. Lâfa ve Uzzâ'ya tapanlar, onlara: "Lailahe illallah demenizin size yararı olmadı. ÎSakın, bizimle birlikte cehennemdesiniz!.." derler. Cenab-ı Allah onların bu sözüne kızar ve günahkâr müsümanları cehennemden çıkarır, hayat nehrine atar. (O nehirde yıkanınca) tutulmanın ardısıra açığa çıktığında ayın kara lekelerden arınışı gibi onlar da yanık izi ve lekelerinden arınıp iyileşirler. Sonra da Cennete girerler. Cennete onlara cehennemlikler denir." Adamın biri bu hadisi nakleden Enes'e dedi ki: "Ey Enes! Sen, Rasûlull-lah (s.a.v.)'in, "Her kim bana yalan isnad ederse ateşteki yerini hazırlasın" dediğini işitmişsindir. Şimdi nakletmiş olduğun sözleri sen RasÛullah (s.a.v.)'in kendisinden duydun mu?" Enes: "Ben bunu Rasûlullah (s.a.v.)'in [143] [144] kendisinden duydum." diye cevap verdi." Garip Bir Eser Ve Tuhaf Bir İfade:

Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... Şa'bî'den rivayet etti ki; Ebû Hüreyre şöyle demiştir: «Kıyamet gününde cehennem, her birini yetmiş bin meleğin tuttuğu yetmiş bin yulara bağlı olarak huzur-u ilâhîye getirilir. Cehennem üzerlerine meyleder. Nihayet götürülüp Arş'ın sağ yanında [145] durdurulur. O gün Cenab-ı Allah cehennemi zelil kılar ve ona: "Bu ne zillettir?" diye vahyeder. O da: "Ya Rab! Korkarım ki bu surette benden intikam alacaksın" der. Cenab-ı Allah ona: "Ben seni intikam aracı olarak yarattım. Senden alınacak intikamım yoktur" der. Sonra Cenab-ı Allah ona vahyeder. O da öyle bir kükrer ki gözlerde olan yaşların tümü akar. Sonra yine kükrer. Bu defa rahmet peygamberi olan peygamberinizden başka bütün gözde melekler ve mürsel peygamberler düşüp [146] bayılırlar. Ancak peygamberiniz: "Ya Rab! Ümmetim, ümmetim." der.»

En Garip Haber Ve Eserlerden Biri Daha:

Hafız Ebû Nuaym el-İsbahanî... Zadân'dan rivayet etti ki; Kâ'b'ül-Ah-bâr şöyle demiştir: "Kıyamet günü olduğunda Cenab-ı Allah, evvelki ve sonraki ümmetleri aynı alanda toplar. Melekler inip sıra halinde dizilirler. "Ey Cibril! Cehennemi bana getir" denir. Cibril, yetmiş bin yulara bağlanmış olarak güdülen cehennemi getirir. Sonra yaratıkların üzerinden yüz yıl kadar bir zaman geçer. Cehennem bir daha kükrer; halkın (korkudan adeta) yüreği uçar. İkinci kez kükrer; gözde meleklerin ve mürsel peygamberlerin hepsi diz üstü çökerler. Üçüncü kez üfieyince yürekler ağızara gelir; akıllar baştan gider. O zaman herkes kendi ameli nedeniyle paniğe kapılır. Öyle ki İbrahim Halil (a.s.) bile; "Seninle olan dostluğum hatırına senden ancak nefsimin bağışlanmasını diliyorum ya Rab!" der. İsâ (a.s.)'da; "Beni üstün ve şerefli kılman hürmetine senden beni doğuran Meryem'in değil, sadece nefsimin bağışlanmasını diliyorum." der. Muhammed (s.a.v-)'e gelince O, "Bu gün senden kendi nefsimin değil, ümmetimin bağışlanmasını diliyorum Ya Rab!" der. Yüce Allah ona şöyle cevap verir: "Ümmetinden olan dostlarıma korku yoktur; onlar üzülmeyeceklerdir de. Onur ve üstünlüğüme yemin ederim ki; ümmetin konusunda senin gözünü aydınlatacağım." Bundan sonra meleker, Aziz ve Celil olan Allah'ın huzurunda durur, kendilerine verilecek olan emirleri beklerler. Yüce ve Mukaddes Rab onlara der ki: "Ey zebaniler topluluğu! Muhammed (s.a.v.)'in ümmetinden olup büyük günah işlemekte ısrar edenleri alın, ateşe götürün! Dünyadayken emrimi Önemsememeleri, hakkımı hafife almaları ve saygınlığım hiçe saymaları nedeniyle onlara karşı gazabım şiddetlenmiştir. Kötülüklerini insanlardan gizliyorlar, ama bana açıklıyorlar. Oysa ben kendilerim diğer ümmetlerden üstün ve kıymetli kılmıştım. Benim lutfumu ve nimetimin büyüklüğünü takdir etmediler." O esnada Zebaniler erkeklerin sakalından, kadınlarında saç örgülerinden tutarak onları cehenneme götürürler. Bu ümmetten başka cehenneme götürülen her kulun yüzü mutlaka kara olacaktır. Götürülürlerken ayaklarına bukağı, boynuna da pranga vurulacaktır. Ama bu ümmetten cehenneme götürülenler kendi aslî renkleriyle götürüleceklerdir. Bunlar cehennem bekçisinin yanına götürüldüklerinde bekçi onlara der ki: — Ey bahtsızlar topluluğu! Siz hangi ümmettensiniz? Şimdiye kadar yanıma sizden daha güzel yüzlü kimse gelmedi! — Ey bekçi! Biz Kur'ân ümmetiyiz. — Ey bahtsızlar topluuğu! Kur'ân, Muhammed (s.a.v.)'e inmedi mi? Bundan sonra o bahtsızlar yüksek sesle feryâd edip ağlayarak "ey Muhammed! Ya Muhammed! Ümmetinden ateşe götürülmeleri emredilenler için şefaat et" derler. Cehennem nöbetçisine (Mâlik'e) şöyle seslenilir: "Ey Mâlik! O bahtsızları kınamanı, onları muhakeme etmeni, onları azâb içine sokmakta gecikmeni kim sana emretti? Ey Mâlik, onların yüzleri kararmayaçaktır. Çünkü onlar dâr-ı dünyadayken âlemlerin Rabbi Allah'a secde ederlerdi. Ey Mâlik! Onların vücutlarını prangalarla ağırlaştırma. Çünkü onlar cünüb olunca guslederlerdi. Ey Mâlik! Onların ayaklarını bukağı vurma. Çünkü onlar, saygın olan beytimi tavaf ederlerdi. Ey Mâlik! Onlara katrandan giysiler giydirme. Çünkü onlar ihrama girmek için elbiselerini çıkarıp soyunmuşlardı. Ey Mâlik! Ateşe de ki: Onları amellerine göre yakalasın. Ateş onları ve hakettikleri cezanın miktarını, annenin kendi evladını tanımasından daha iyi tanıyıp bilirler. Ateş onardan kimini topuklarına, kimini dizlerine, kimini göbeğine, kimini göğsüne kadar yakalar. Cenab-ı Allah onların günahları, taşkınlıkları ve masiyet işlemekteki ısrarları nispetinde onları cezalandırdıktan sonra onlarla müşriklerin arasında bir kapı

açar. Onlar, cehennemin üst tabakasında bulunup orada ne bir soğukluk ne de içecek tadarlar. Ağlayıp şöyle derler: "Ey Muhammed! Bahtsız ümmetine merhamet ve şefaat et. Çünkü ateş, onların kanlarını, etlerini ve kemiklerini yedi." Bu defa bahtsızlar Rablerine seslenirler: "Ey Rabbimiz, ey efendimiz! Her ne kadar kötülük yapmış, günah işlemiş ve haddi aşmışsa da dâr-ı dünyada sana ortak koşmamış olanlara merhamet et." O esnada müşrikler, onlara: "Allah'a ve Muhammed'e inanmanız size yarar sağlamadı." derler. Müşriklerin bu sözüne Cenab-ı Allah gazaplanıp "Ey Cibril! Hadi bakalım; Muhammed (s.a.v.)'in ümmetinden cehennemde olanları çıkar" diye emreder. Cibril'de onları yanmış vaziyette cemaatler halinde cehennemden çıkarır ve cennetin kapısındaki bir nehire atar. O nehire hayat nehri denir. O nehirde kalırlar. Derken eskisinden daha parlak bir hale gelirler. Sonra yüce Allah, meleklere; Muhammed (s.a.v.)'in ümmetinden olan o bahtsızları Rahmanın azatlıları olarak cennete koymalarını emreder. Bunlar (vücutlarındaki yanık izleri nedeniyle) cennetlikler arasında tanınırlar. O izleri vücutlarından silmesi için Allah'a yalvarıp yakarırlar. Allah da o izleri siler. Artık [147] cennetliklerden ayır-dedilemez hale gelirler." Bu eserleri teyid edici bazı hadisler vardır. Doğrusunu Allah bilir. Yüce Allah dilerse, şefaatle ilgili hadisler nakledildikten sonra, cehennemden çıkarılıp cennete konuacak kimselerle ilgili başka [148] rivayetler de aktarılacaktır. Kıyamet Gününde Rasûlullah (S.A.V)'in Şefaati İleİlgili Hadisler Ve Bunların Nevileri, SayısıBüyük Şefaat (Şefaati Uzmâ)

Bunların birinci nev'i, Rasûlullah (s.a.v.)'in ilk şefaati yani şefaat-ı uz-mâdır. Bu, onun kardeşleri olan diğer müminlerin ve Rasûllerin arasında sadece kendisine özgü olan şefaattir. Allah'ın salât-ü selâmı hepsinin üzerine olsun. Bütün insanlar, hatta İbrahim Halilullah, Musa Kelimullah bile Rasûlullah (s.a.v.)'in bu şefaatine rağbet edip yönelirler. İnsanlar önce şefaat talebiyle Âdem (a.s.)'a, sonra sırasıyla diğer peygamberlerle müracatta bulunurlar. Hepsi, şefaatte bulunamayacaklarını söyler ve onlardan yüz çevirirler. Nihayet iş gelip dünya ve ahirette, her zaman insanların efendisi ve Allah Ra-sûlü Muhammed (s.a.v.)'e dayanır. O: "Ben buna varım. Ben buna varım" der. Gidip Aziz ve Celil olan Allah katında şefaatte bulunur. Gelip kullan arasında hüküm vermesini, onları mahşerde beklemekten kurtarmasını, mü-minlere cennet mükâfatını, kâfirlere de cehennem cezasını vererek müminlerle kâfirleri birbirlerinden ayırmasını diler. Nitekim biz bu şefaat-ı uzmâyı (İbn Kesir tefsirinde) şu âyet-i kerimeyi açıklarken anlatmıştık: "Ey Muhammed! Geceleyin uyanıp, yalnız sana mahsus olarak fazladan namaz kıl. Belki de Rabbin seni övülecek bir makama yükseltir." (isrâ, 17/79) Bu şefaat makamını yeterince anlatan hadisleri önceki kısımlarda nak-letmişizdir. Hamd ve [149] minnet Allah'adır. Diğer Nebi Ve Mürselier Arasında Sadece Peygamberimiz (S.A.V.)'E Verilen Bazı Hususiyetler:

Buharı ve Müslim'in sahihlerinde... Câbir b. Abdullah'tan rivayet olundu ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Benden önce hiç bir peygambere verilmeyen beş şey bana verildi: Bir aylık mesafeye kadar

korkumun uzamasıyla bana yardım edildi. Yeryüzü benim için mescit ve temizleyici kılındı. Benden önce hiç kimseye helâl kılınmamışken ganimetler bana helâl kılındı. Bana şefaat hakkı verildi. Daha [150] önceleri bir peygamber sadece kendi kavmine gönderildi. Bense bütün insanlığa gönderildim." "Bana şefaat (hakkı) verildi" sözüyle, şefaat-ı uzmâ makamı kastedilmiştir ki bu, Rasûlullah (s.a.v.)'in Aziz ve Celil olan Allah katında yapacağı ilk şefaattir. Mahşerde bekleşen kullar arasında gelip hüküm vermesini, bu şefaati yaparken Allah'tan dileyecektir. Bütün insanlar, hatta İbrahim Halilullah, Musa Kelimullah, diğer nebi ve rasûllerle müminler de bu şefaate rağbet edecek ve imreneceklerdir. Öncekiler ve sonrakiler bu makamın üstünlüğünü kabulleneceklerdir. Bu sadece Peygamber (s.a.v.) efendimize özgü bir şefaattir. Günahkârlar için yapılacak olan şefaate gelince, bunu peygamberimiz yapacağı gibi diğer peygamberler ve melekler de yapacaklardır. Bununla ilgili açıklamayı inşaallah nakledeceğimiz sahih hadislerde vereceğiz. Evzaî... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kendisi için yerin yarılarak (mezardan ilk çıkacak) kişi ben olacağım. İlk şefaat eden ve şefaati ilk kabul edilen kişi de ben olacağım." Beyhakî... Abdullah b. Selâm'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ben A demoğull arının efendisiyim. Bunu söylemekle övünmüyorum. Kendisi için yerin yarılarak (mezardan ilk çıkacak) kişi ben olacağım. İlk şefaat eden ve şefaati ilk kabul edilen ben olacağım. Elimde livâül hamd (hamd sancağı) bulunacaktır. Adem'e ve onun alt seviyesinde [151] bulunanlara da şefaat edeceğim." Sahih-i Müslim'de... Übey b. Kâ'b'dan rivayet olundu ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu Rabbim Kur'ân'ı bir harf (kıraat) üzere okumam için bana vahiy gönderdi. Ben O'na müracaatta bulunarak "Ya Rab! Bu hususta ümmetime kolaylık ver" dedim. Bu ikincide müracaatımı reddederek Kur'ân'ı bir harf üzere okumamı emretti. "Ya Rab! Bu hususta ümmetime kolaylık ihsan et." dedim. Bu üçüncüde, Kur'ân'ı yedi harf (kıraat) üzere okumamı vahyet-ti. Ve "Her reddettiğim müracaatına karşılık, bir dilekte bulun ki o dileğini kabul edeyim" dedi. Ben: "Allahım! Ümmetimi bağışla" dedim. İkinci dileğimi ise, bütün halkın hatta İbrahim (a.s.)'m bile bana (ve şefaatime) rağbet [152] [153] edip yöneleceği güne erteledim." Şefaatin İkinci Ve Üçüncü Nevileri: Hz. Peygamberin, İyiliklerimle Kötülükleri Birbirine Eşit Olan Kimselere, Cennete Girmeleri İçin; Cehenneme Girmeleri Emredilmiş Olan Kimselere De, Cehenneme Girmemeleri İçin Şefaat Etmesi:

Kitabü'l-Ehvâl adlı eserinde Hafız Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... Abdullah b. Abbas'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde peygamberler için altından minberler kurulur. Bu minberlerin üzerine otururlar. Benim minberim kurulu kalır. Üzerine oturmam. Ben cennete götürülürm de benden sonra ümmetim arkada kalır korkusuyla minbere oturmam; Aziz ve Celil olan Allah'ın huzurunda ayakta bekler ve "Ya Rab! Ümmetim" /lerim. Yüce Allah: "Ya Muhammed! Ümmetine ne yapmamı istiyorsun?" der. "Ya Rab! Hesaplarını çabuk gör." derim. Onları çağırır; hesaba çekilirler. Kimi yüce Allah'ın rahmetiyle, kimi de benim şefaatimle cennete girer. Şefaate devam ederim. Nihayet cehenneme gönderilen bazı adamların kurtuluş vesikası bana verilir. Öyleki cehennem bekçisi Mâlik

bana şöyle der: "Ya Muhammedi Rabbinin gazabının senin ümmetinden intikam almasına imkân [154] bırakmadın." Yine Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "İnsanlar çıplak olarak hasredilirler. Gözlerini semaya dikmiş olarak toplanır ve haklarında hüküm verilmesini göğe bakarak kırk sene müddetle beklerler. Aziz ve CeJiI olan Allah, Arş'tan kürsüye iner. İlk çağırılan İbrahim Halil (a.s.) olur. Ona ince ve beyaz dokumalı iki cennet elbisesi giydirilir. Sonra Aziz ve Celil olan Allah: "Ümmî peygamber Muhammed'i çağırın" der. Ben kalkar (ve huzura gider)im. Bana bir cennet elbisesi giydirilir. Havuzdan benim için su fışkırtılır. Havuzun genişliği, Eyle'den Kabe'ye kadardır. İnsanların susuzluktan boğazlan parçalanmış olduğu halde ben o havuzun suyundan içer ve o suyla yıkanırım. Sonra kalkıp Arş'in sağ tarafına gider dururum. O makamda benden başkası duramaz. Sonra: "Dilekte bulun ki, dileğin verilsin; şefaat et ki, şefaatin kabul edilsin." denilir." Adamın biri "Ebeveynin için bir şey umuyor musun ey Allah'ın Rasû-lü?" diye sorunca Rasûlullah (s.a.v.) şöye cevap verdi: "İstediğim şey bana verilse de verilmese de onlar için mutlaka şefaat edeceğim. Onlar için bir şey ummuyorum." Minhal, Abdullah b. Haris'ten rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ümmetimden bir topluluğun cehenneme götürülmeleri emredilir. "Ya Muhammed! Senden şefaat diliyoruz." derler. Meleklere, onları durdurmalarını emrederim. Hemen gider, Aziz ve Celil olan Rabbimden izin isterim. Bana izin verilir, secdeye kapanırım ve: "Ya Rab! Ümmetimden bir topluluğun cehenneme gönderilmesini emretmişsin!" derim. Yüce Rab: "Git bakalım; çıkarılmalarını Allah'ın dilediği kimseleri cehennemden çıkar" der. Bu defa cehennemde kalan diğerleri; "Ya Muhammed! Senden şefaat diliyoruz. Rab-bine tekrar git ve (bizim de buradan çıkarılmamız için) izin iste." diye seslenirler. Tekrar Rabbime gidip izin isterim. Bana izin verilir; secdeye kapanırım. Yüce Rab, bana: "Başını secdeden kaldır. Dile ki, dileğin yerine getirilsin. Şefaat et ki, şefaatin kabul edilsin." der. Ben secdeden kalkar ve Allah'ı daha önce hiç kimsenin övmediği bir şekilde överim. Sonra, "Ümmetimden bir topluluğun cehenneme gönderilmesi emredilmiştir" derim. Yüce Allah: "Git bakalım; onlardan 'lâilahe illallah' diyenleri cehennemden çıkar." der. Ben: "Kalbinde bir habbe ağırlığınca imân bulunanlarıda cehennemden çıkarayım mı?" diye sorarım. Yüce Allah: "Ya Muhammed! Bu sana değil, bana mahsustur" der. Ben hemen gidip, "çıkarılmalarını Allah'ın dilediği kimseleri cehennemden çıkarırım." Geride bazı kimseler kalır ve onlar cehenneme girerler. Cehennemlikler onları ayıplayarak, "Siz Allah'a ibadet etmiş ve O'na ortak koşmamış olduğunuz halde Allah sizi cehenneme koydu!" derler. Cehenneme girmiş olan günahkâr müminler bu ayıplanma nedeniyle hüzün-lenirler. Bunun üzerine Cenab-ı Allah, meleklerden birini bir avuç suyla oraya gönderir. Melek o suyu ateşe serper. La ilahe illallah ehli günahkârların tümünün yüzüne o sudan birer damla isabet eder. O su damlacağıyla belli olup tanınırlar. Diğer cehennemlikler onlara imrenirler. Sonra Cehennemden çıkıp cennete girerler. Onlara: "İlerleyin bakalım" denilir. İnsanları konuke-derler. İnsanların hepsi onlardan sadece birine konuk olsa, yine de hepsini alabilecek yeri olur ve ikram da bulunabilir! Onlara "Tecrid edilmişler" adı [155] verilir." Bu ifadeler şefaatin birden fazla olacağını ve ateşe girmeleri emredilmiş olanlara üç kez ateşe girmesinler diye -şefaat edileceğini gerektirmektedir. Yüce Allah'ın, Hz. Peygambere "Çıkar" yani cehennemden kurtar diye bir kaç kez emir vermesi ve bundan sonra bile bazı kimselerin cehenneme girip orada kalmaları, şefaatin bir kaç kez yapılacağını ispatlamaktadır. Doğrusunu yüce Allah daha

iyi bilir.

[156]

Hz. Peygamberin Şefaatinin Dördüncü Nev'i:

Bu, cennete girenlerin orada amellerinin sevabının gerektirdiğinden daha üst erecelere çıkarılmalarını sağlayacak olan şefaattir. Mutezile mezhebi, diğerlerine değil de sadece bu nevi şefaatin olacağına muvafakat etmiştir. Bu mezhep, bu konuda mütevatir hadisler varid olmasına rağmen şefaatin diğer nevi ve makamlarına inanmamakta ve muhalefet etmektedir. Bu husus inşaallah yakında açıklanacaktır. Güvencimiz ve dayanağımız Allah'tır. Bu nevi şefaatin mevcudiyetinin delili, Buharı ve Müslim'in sahihlerinde, Ebû Mûsâ el-Eş'arî tarafından rivayet edilmiştir: Ebû Musa'nın amcası Ebû Âmir, Evtas muharebesinde yaralanıp ta Ebû Musa bu durumu kendisine haber verdiğinde, Rasûlullah (s.a.v.), ellerini kaldırıp şöyle duâ etmişti: "Allahım! Ubeyd [157] Ebû Amir'i bağışla ve kıyamet gününde onu halkının çoğuna üstün kıl." Ümmü Seleme'nin hadisi de böyledir: Ebû Seleme vefat ettikten sonra Rasûlullah (s.a.v.) onun için şöyle duâ etti: "Allahım! Ebû Seleme'yi bağışla. Hidayete ermişler arasında onun derecesini yükselt. Hayatta kalanlar arasında onun için (hayırlı) bir halef yarat. Bizi ve onu bağışla ey âlemlerin Rabbi. Mezarını [158] genişlet ve nûrlandır." Şefaate Mazhar Olanların Bir Kısmı Hesaba Çekilmeksizin Cennete Girecek; Bir Kısmının Da Azabı Hafifletilecektir:

Kadı İyaz ve başkaları, beşinci nevi bir şefaatten bahsetmişlerdir. Bu, bazı kimselerin hesaba çekilmeksizin cennete girmelerini sağlayacak olan bir şefaattir. Ancak bildiğim kadarıyla ben bu nevi şefaatin varlığını teyid edici bir delile rastlamadım. Gördüğüm kadarıyla Kadı İyaz da bunun dayanağından bahsetmemiştir. Sonra ben Ukkâşe b. Mihsan'm hadisini hatırladım: Bir zaman Rasûlullah (s.a.v.), Ukkâşe b. Mihsan'ı, hesaba çekilmeksizin cennete girecek olan yetmiş bin kişinin arasına katmasını yüce Allah'tan dilemişti. Önceki kısımlarda da geçtiği gibi bu hadis, Buharı ve Müslim'in sahihlerinde tahric (nakl) edilmiştir. Bu hadis, şefaatin bu makamına münasiptir. Tezkire adlı eserinde Ebû Abdullah el-Kurtubî, altıncı nevi olarak şefaatin bir nevinden daha bahsetmiştir. Bu, Hz. Peygamberin, amcası Ebû Ta-lib'in azabının hafifletilmesi için yapacağı şefaattir. Bu nevi şefaatin varlığına delil olarak Sahih-i Müslim'de yer alan ve Ebû Saîd tarafından rivayet edilen şu hadis gösterilmektedir. Yanında Ebû Talib'den bahsedildiğinde Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Belki kıyamet gününde şefaatim ona fayda verir de o, ateşin sığ bir yerine konulur ve orada ateş [159] onun topuk kemiklerine kadar ulaşır. (Buna rağmen ateşin tesiriyle) beyni kaynar." Böyle dedikten sonra Rasûlullah (s.a.v.) sözünü şöyle sürdürdü: "Artık onlara, şefaatçilerin

[160] şefaati fayda vermez." Eğer, yüce Allah böyle buyurmuş denilecek olursa, böyle diyen şöyle cevap verilir: Şefaat, cehennemden çıkıp cennete giren tevhid ehli günahkârlara fayda verdiği gibi Ebû [161] Talib'e, cehennemden çıkacak kadar fayda vermez (sadece azabı hafifler)." Şefaatin Yedinci Nev'i: Cennete Girmelerine İzin Verilmesi İçin Hz. Peygamberin Tüm Müminlere Şefaat Etmesi:

Sahih-i Müslim'de... Enes b. Mâlik'ten rivayet olundu ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [162] "Cennet(e giriş hususun)da ilk şefaat edecek olan benim." Sûr hadisinde, insanların sırat köprüsünü geçmeleri anlatıldıktan sonra Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyuruyor: "Cennetlikler cennetin kapısına vardıklarında, "Rabbimizin katında, cennete girmemiz için kim bize şefaat edecek?" derler. Sonra da; "Bu hususta babanız Adem'den daha liyakatli kim vardır?! Çünkü Allah onu kendi eliyle yarattı, ona kendi ruhundan üfledi ve önce onunla konuştu." diyerek Adem (a.s.)'in yanma gider; ondan şefaat talebinde bulunurlar. O da bir günah işlemiş olduğunu hatırlatarak "Ben şefaat edecek durumda değilim ama Nûh (a.s.)'m yanına gidin. Çünkü O, Allah'ın ilk elçisidir." der. Nûh (a.s.)'ın yanına gidip şefaat talebinde bulunurlar, ama o da bir günah işlemiş olduğunu hatırlatara "Ben şefaat edecek durumda değilim, ama Mûsâ (a.s.)ıın yanına gidin." der. Mûsâ (a.s.)'ın yanına gider, ondan şefaat talebinde bulunurlar, ama o da bir günah işlemiş olduğunu hatırlatarak "Ben şefaat edecek durumda değilim, ama Muhammed (s.a.v.)'in yanına gidin" der. Yanıma gelirler. Aziz ve Celil olan Rabbimin nezdinde O'nun bana söz vermiş olduğu üç şefaat hakkı vardır. Koşup cennetin kapısına gider, kapının halkasını tutar, açmalarını söylerim. Kapıyı bana açar ve bana selâm verip merhaba derler. Cennete girip Aziz ve Celil olan Rabbime baktığımda, huzurundan hiç birine vermediği kadar bana, kendisine hamdedip temcitte bulunmama izin verir. Sonra bana: "Ya Muhammed! Başını secdeden kaldır. Şefaat et ki, şefaatin kabul edilsin. Dile ki, dilediğin verilsin." der. Başımı kaldırdığımda durumumu daha iyi bildiği halde bana sorar: — Durumun nedir? Ne istiyorsun? — Ya Rab! Şefaat hakkı vermiştin bana. Şimdi cennete girebilmeleri için, cennetliklere şefaat etmeme izin ver. — Seni onlara şefaatçi kıldım. Onların cennete girmelerine izin verdim." Rasûlullah (s.a.v.) şöyle derdi: "Beni hak dinle gönderen zât'a yemin ederim ki; sizler, cennetliklerin cennette eşlerini ve meskenlerini tanıdıkları kadar dünyada eşlerinizi ve meskenlerinizi tanıyor değilsiniz." "Cennetliklerden rjer bir erkek, Aziz ve Celil olan Allah'ın yaratmış olduğu yetmiş iki zevcenin ve Adem'in neslinden olan iki kızın yanına (gerdeğe) girecektir. Bu iki kız dünyada Allah'a ibadet [163] ettiklerinden dolayı, (hurilerden) Allah'ın dilediklerine üstün kılınacaklardır." Şefaatin Sekizinci Nev'i: Muhammed Ümmetinin Büyük Günah İşlemişlerinin Cehennemde Olanlarına Hz. Peygamberin Şefaat Ederek Cehennemden Çıkarması:

Bu neviden şefaatin mevcudiyetine ilişkin mütevatir hadisler rivayet edilmiştir.

[164]

Şefaat Bilgisi Kendilerine Gizli Kaldığı İçin Hariciler Ve Mutezile Şefaati İnkâr Etmişlerdir:

Bazıları da işi inada bindirdiklerinden dolayı 'şefaat vardır' demeyi reddetmişlerdir. Haricîler ve Mutezile bu konuda bilgi sahibi olmadıklarından ilgili hadislerin sıhhatini bilmediklerinden ve bunu bilenlere karşı inatçılıklarından dolayı muhalefet etmişler ve bidatlerini devam ettirmişlerdir. Bu şefaate melekler, peygamberler ve müminler iştirak ederler. Peygamber (s.a.v.) bu şefaati tekrarla [165] yapacaktır. Mü'minler Kendi Ailelerine Şefaat Edeceklerdir:

İbn Ebi'd-Dünya... Übey b. Kâ'b'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [166] "Kıyamet gününde ben peygamberlerin hatibi, imamı ve şefaat sahibi olacağım." İbn Ebi'd-Dünya... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "(Kıyamet gününde) ben onların (mezardan) ilk çıkanı, geldiklerinde rehberleri, sustuklarında sözcüleri, alıkonulduklarında şefaatçileri, ümitsizliğe düştüklerinde müjdecileri olacağını. O gün anahtarlar elimde olacaktır. Livâül hamd (hanıd sancağı) elimde olacaktır. Aziz ve Celil olan Allah katında insanların en kıymetisi benim. Etrafımda bin hizmetçi dolaşacaktır. Onlar Örtülü yumurta ve [167] saçılmış inci gibidirler." İmam Ahmed b. Hanbel... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [168] "Şefaatim, ümmetimin büyük günah işlemiş ol ani armadır." Müsned adlı eserinde Hafız Ebubekir el-Bezzâr, Enes'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [169] "Şefaatim, ümmetimin büyük günah işlemiş ol ani armadır." İmam Ahmed b. Hanbel... Enes'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Her peygamber bir dilekte bulundu" Ya da şöyle buyurmuştur: "Her peygamberin yaptığı bir duâ vardır ve bu duası kabul edilmiştir. Cenab-ı Allah benim duamı da, kıyamet gününde ümmetime [170] şefaat etmekliğim şeklinde kabul buyurmuştur." İbn Ebi'd-Dünya... Enes'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet günü olduğunda bana şefaat hakkı verilir. Kalbinde zerre ağırlığınca imân bulunan kimselere şefaat ederim. Öyle ki kalbinde şu kadar iman bulunan bir kimse dahi (cehennemde) [171] kalmaz." Rasûlullah (s.a.v.) böyle buyururken baş parmağıyla işaret parmağını oynatmıştı. İmam Ahmed b. Hanbel... Enes'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Her peygamberin yaptığı ve kabul edilen bir duası vardır. Ben duamı, kıyamet gününde [172] ümmetime şefaat olarak gizledim." Müslim... Enes'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:

"Kıyamet gününde müminler toplanır ve şefaati derinden derine düşünmeye başlarlar. Sonra da "Bizi şu bulunduğumuz yerden kurtarıp rahata erdirmesi için birini Rabbimiz şefaatçi gönderse" diyerek ve Hz. Âdem'in yanına gidip ona şöyle derler; "Sen insanların babasısın. Allah seni kendi eliyle yarattı. Ruhundan sana üfledi. Meleklere emredip onları sana secde ettirdi. Bizi şu bulunduğumuz yerden kurtarıp rahata erdirmesi için Rabbin katında bize şefaatçi ol." Hz. Âdem: "Ben bunu size sağlayamam" der; işlemiş olduğu bir günahı hatırlatır; bu nedenle Rabbinden utanır." Ebû Avane'den nakledilen bir hadiste Peygamber (s.a.v.) şefaatin aşamalarını anlatırken şöyle buyurmuştur: "Sonra dördüncü kez Allah'ın huzuruna gidip şöyle derim: Ya Rab! Kur'ân'ın [173] hapsettiklerinden başkası kalmadı." İmam Ahmed b. Hanbel... Enes'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde müminler (toplanma yerinde) bekletilirler. Bu işten kurtulmanın çaresini derinden derine düşünmeye başlarlar. "Bizi şu bulunduğumuz yerden kurtarıp rahata erdirmesi için Rabbimize birini şefaatçi olarak göndersek" derler. Âdem' (a.s.)'e gidip şöyle derler: "Sen babamızsm. Yüce Allah seni kendi eliyle yarattı. Meleklerini sana secde ettirdi. Her şeyin ismini sana öğretti. Rabbin katında bize şefaatçi ol." Âdem (a.s.): "Ben bunu size sağlayamam" der. Yasaklanmış olduğu halde ağacın meyvesinden yediğini, böylece günah işlediğini söyleyerek Nuh (a.s.)'a gitmelerini salık verir. Onun allah tarafından yeryüzü halkına gönderilen (ulül-azm) peygamberlerin ilki olduğunu söyler. Bunun üzerine insanlar Hz. Nuh'a giderler. O da onlara: "Ben bunu size sağlayamam" der. Bilmediği bir konuda Rabbinden (kâfir oğlunu affedip kurtarması gibi) bir istekte bulunma günahını işlediğini hatırlatır ve Hz. İbrahim'e gitmelerini salık verir. Onlar da Hz. İbrahim'e giderler. Ancak Hz. İbrahim onlara: "Ben bunu size sağlayamam" der. Ve üç kez yalan söyleyerek günah işlemiş [174] olduğunu beyan eder. Ve Allah'la konuşma şerefine dünyadayken ermiş ve kendisine Tevrat gönderilmiş olan Musa peygambere gitmelerini salık verir. Yanına gittiklerinde Hz. Musa onlara: "Ben bunu size sağlayamam" der. Adam öldürerek günah işlemiş olduğunu beyan eder ve: "İsa'ya gidin. O, Allah'ın kelimesi ve ruhu olan bir kuldur." der. Hz. İsa'ya giderler. Hz. İsâ onlara: "Ben bunu size sağlayamam. Ama siz Muhammed'e gidin. O, önceki ve sonraki günahları Allah tarafından [175] bağışlanmış bir kuldur." der. Bana gelirler. Ben de konağına gitmek için Rab-bim'den izin isterim. Bu izin verilir. Gidip kendisini gördüğümde secdeye kapanırım. Rabblm beni dilediği kadar o halde bırakır. Sonra da: "Ya Muhammed! Başını secdeden kaldır. Konuş, sözün dinlenecektir. Şefaat et, şefaatin kabul edilecektir. Dile, dileğin gerçekleşecektir." der. Başımı secdeden kaldırırım. Rabbimi, O'nun bana öğrettiği şekilde hamd edip överim. Sonra şefaat ederim. Benim için bir sınır konulur. (Günahkârları) cennete koyarım." Hemmam dedi ki: Rasûlullah (s.a.v.)'ın şöyle buyurduğunu da işittim: "Onları cehennemden çıkarıp cennete koyarım. Yanına ikinci kez gitmek için Rabbimden izin isterim. Bana bu izin verilir. Onu görünce secdeye kapanırım. Rabbim beni dilediği kadar o halde bırakır. Sonra da: "Ya Muham-med başını kaldır. Konuş, dinleneceksin. Şefaat et; şefaatin kabul edilecektir. Dile; dileğin gerçekleşecektir." der. Başımı secdeden kaldırırım. Rabbimi, O'nun bana öğrettiği şekilde hamdedip överim. Sonra şefaat ederim. Benim için bir sınır konulur. Günahkârları cehennemden çıkarıp cennete koyarım. Yanına üçüncü kez gitmek için Rabbimden izin isterim. Bana bu izin verilir. Yanma gidip O'nu görünce secdeye kapanırım. Rabbim beni dilediği kadar o halde bırakır. Sonra da, "Ya Muhammedi Başını secdeden kaldır. Konuş, dinleneceksin. Şefaat et; şefaatin kabul edilecektir. Dile; dileğin gerçekleşecektir." der. Başımı secdeden kaldırırım. Rabbimi, O'nun bana öğrettiği şekilde hamd edip överim. Sonra şefaat ederim. Benim için bir sınır konulur. Günahkârları cehennemden çıkarıp cennete koyarım. Cehennemde sadece Kur'ân'ın hapsettikleri

kalır." Yani orada ebediyyen kalmaları vacib olanlar kalırlar. Böyle dedikten sonra Rasûlullah (s.a.v.) şu âyet-i kerimeyi okudu: "Belki de Rabbin seni övülecek bir makam yükseltir." (îsrâ, 17/79) Bu âyette sözü edilen makam, yüce Allanın Peygamberi (s.a.v.)'e vermeyi vaadettiği Makam-ı [176] Mahmud'dur. Sahih-i Buharî'nin Kitâb'üt-Tevhid bölümünde... Hammad b. Zeyd'den rivayet olundu ki; Mabed b. Hilal el-Beğavî şöyle demiştir: Basra'da bir gurup oluşturup Sabit el-Benanî'yi de yanımıza alarak, sabit kendisine bizim için şefaat hadisini sorsun diye Enes b. Mâlik'in yanına gittik. Evine vardığımızda Enes 'in kuşluk namazı kılmakta olduğunu gördük. Bekledik, namazını tamamladı. Yanına girmek için izin istedik. Bize izin verdi. Yatağının üzerinde oturmaktaydı. Sabit'e: "Şefaat hadisinden daha öncelikli bir şeyi ona sorma" dedik. Sabit ona dedi ki: "Ey Hamza'nın babası! Bunlar, Basra'dan gelen kardeşlerin... Şefaat hakkında senden (hadis) sormaya gelmişler." Bunun üzerine Enes, söze şöyle başladı: Muhammed (s.a.v.) bize dedi ki: "Kıyamet günü olduğunda insanlar dalgalar halinde birbirlerine karışırlar. Adem (a.s.)'e gelip, "Rabbin katında bize şefaat et" derler. Âdem (a.s.): "Ben bunu yapamam. Ama siz İbrahim (a.s.)'e gidin" der. İnsanlar yanına gittiklerinde ibrahim (a.s.): "Ben bunu yapamam. Ama siz Musa (a.s.)'a gidin. Çünkü o, Allah'ın ruhu ve kelimesidir." der. Yanına gittiklerinde İsâ (a.s.), insanlara: "Ben bunu yapamam. Ama siz Muhammed (s.a.v.)'e gidin." der. Bana gelirler. Ben de: "Ben bu işe varım" der ve [177] Rabbimden izin isterim. Bana izin verilir. Kendisini övmem için şu anda hatırlayamadığım bazı cümleleri bana ilham eder. Huzurunda secdeye kapanırım. "Ya Muhammed! Başını secdeden kaldır. Konuş; sözün dinlenecektir. Şefaat et; şefaatin kabul edilecektir. Dile; ne dilersen sana verilecektir." denir. "Ya Rab! Ümmetim!" derim. O zaman bana: "Hadi git bakalım. Kalbinde bir arpa tanesi ağırlığınca imân bulunan kimseleri cehennemden çıkar." denilir. Hemen gider, emri yerine getiririm. Tekrar dönüp aynı övgülerle Rabbimi över, sonra da secdeye kapanırım. Bana: "Ya Muhammed! Başını secdeden kaldır. Konuş; sözün dinlenecektir. Şefaat et; şefaatin kabul edilecektir. Dile; ne dilersen sana verilecektir." denir. "Ya Rab! Ümmetim." derim. O zaman bana: "Hadi git bakalım. Kalbinde bir arpa tanesi ağırlığınca imân bulunan kimseleri cehennemden çıkar" denilir. Hemen gider, emri yerine getiririm. Tekrar dönüp aynı övgülerle Rabbimi över, sonra da secdeye kapanırım. Bana: "Ya Muhammed! Başını secdeden kaldır. Konuş; sözün dinlenecektir. Şefaat et; şefaatin kabul edilecekfir. Dile; ne dilersen sana verilecektir." denir. "Ya Rab! Ümmetim." derim. O zaman bana: "Hadi git bakalım. Kalbinde en küçük bir hardal tanesi ağırlığınca imân bulunan kimseleri cehennemden çıkar" denilir. Hemen gider, emri yerine getiririm." Bu hadisi rivayet eden Mabed b. Hilâl diyor ki: Enes'in yanından çıktığımızda arkadaşlarımdan bazısına "Keski bir de Hasan'a uğrasak. O babam Halifenin evinde gizleniyor." dedim. Yanına gittik. Enes b. Mâlik'in bize rivayet ettiği hadisi ona naklettik. Enes'in şefaat konusunda bize rivayet ettiği hadisi onaylamadı. "Onun rivayet ettiği hadisi bana nakledin bakalım" dedi. Hadisin şu kısmına geldiğimizde, "O böyle rivayet etmemişti bana. Yirmi sene önce bu hadisi bana rivayet etmişti. Bilemiyorum; şimdi hadisi unutmuş mudur, yoksa sizinle fazla konuşmak mı istememiştir?" dedi. Hasan'a: "Ey Saîd'in babası! Onun yirmi sene önce rivayet etmiş olduğu şekliyle bu hadisi sen bize naklet" dedik. Gülüp "Esasen insanoğlu acelecidir" (îsrâ, n/l D mealindeki âyeti okudu ve şöyle dedi: Bu hadisi sırf size nakletmek için ağzıma alıyorum. Enes, bunu size rivayet ettiği gibi bana da rivayet etti. Size rivayet ettiği kısmın devamında Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "... Dördüncü kez Rabbimin yanıma dönüp O'nu aynı cümlelerle över, sonra da huzurunda secdeye kapanırım. Bana: "Ya Muhammed! Başını secdeden kaldır. Konuş, sözün dinlenecek; şefaat

et, şefaatin kabul edilecek; dile, ne dilersen verilecektir." denir. "Ya Rab! Lailahe illallah diyenleri de cehennemden çıkarmama izin ver" derim. Cenab-ı Allah; "İzzet ve kibriyama, azametime yemin [178] ederim ki; lailahe illallah diyenleri mutlaka cehennemden çıkaracağım" der." Ebû Ya'lâ da... Enes'ten böyle bir rivayette bulunarak hadisi uzun uzadıya nakletmiş, şefaatin üç aşamasını anlatmış ve sonuncusunu anlatırken de Rasûlullah (s.a.v.)'in şu sözlerini nakletmiştir: "Ben, "Ümmetim" derim. Bana şöyle cevap verilir: "İhlaslı olarak laila-he illallah diyen kimseler [179] sana bağışlandılar." Bezzâr... Enes'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Benden şefaat istenilmeye ve ben de şefaat etmeye devam ederim. Aziz ve Celil Rabbim de şefaatimi kabul buyurur. Nihayet ben derim ki: Ya Rab! Beni lâ ilahe illallah diyen kimselere şefaatçi [180] kıl." İmam Ahmed b. Hanbel... Enes'ten rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ben ayakta durup ümmetimin sıratı geçmesini beklerken İsa bana gelip şöye der: "Ya Muhammed! Şu Peygamberler toplanıp sana gelmişler. Bütün ümmetler hakkında gerekli hükmü verip gidecekleri yere göndermesi ve onları içinde bulundukları şu durumdan kurtarması için Allaha dua etmeni senden istiyorlar. Bütün insanlar (maşherde) ağızlarına kadar tere batmışlardır. Mümin kimse, nezleye tutulmuş gibidir. Kâfiri ise ölüm bürür. Ben isa'ya: "Ben dönünceye kadar burada bekle" derim. Hemen gidip Arş'in altında dururum. Seçkin ve mürsel peygamberlerin karşılaşmadıkları bir ikramla karşılaşırım. Cenab-ı Allah, Cebrail'e şöyle vahyeder: "Muhammed'e git ve ona de ki: Başını secdeden kaldır. Dile, ne dilersen sana verilecektir. Şefaat et, şefaatin kabul edilecektir." Ümmetim için şefaat eder ve her doksan dokuz kişiden birin cehennemden çıkarırım. Şefaat için sürekli Rabbimin yanına giderim. Huzurunda her duruşumda mutlaka şefaat ederim. Nihayet Allah bana dilediğimi verir. Bu cümleden olmak üzere bana şöyle der: "Ey Muhammed! Ümmetinden bir gün dahi ihlaslı olarak Allah'tan başka ilah bulunmadığına şehadet eden ve bu şehadet üzere vefat eden [181] herkesi cennete koy." İbn Ebi'd-Dünyâ... Nadr b. Enes'ten rivayet etti ki; Enes şöyle demiştir: "Kulların başına gelenler gelmiş iken Cibril, Peygamber (s.a.v.)'in yanına gelir ve "Rabbinden izin iste; ümmetin için şefaatçi olmayı dile." der. Ben de arşın yanına yaklaşır, orada dururum. Orada hiç bir peygamberin ve gözde meleğin karşılaşmadığı bir ikramla karşılaşırım. Yüce Allah: "Dile ne dilersen verilecektir; şefaat et, şefaatin kabul edilecektir." der. Ben de: "Ümmetim" der." İbn Ebi'd-Dünya... Ebû Büreyde'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ümmetimden taşlar ve kerpiçler sayısınca insanlara şefaat edeceğimi umuyorum." İmam Ahmed b. Hanbel... Câbir b. Abdullah'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle [182] buyurmuştur: "Her peygamberin yaptığı bir duâ vardır. Ben duamı, kıyamet gününde ümmetime şefaat olarak [183] gizledim." Kıyamet Gününde Rasûlullah (S.A.V.) Nefsinin Yularını Salıveren Ve Günah Yükünü Ağırlaştıran Kimselere Şefaat Edecektir:

Hafız el-Beyhakî... Câbir b. Abdullah'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde şefaatim, ümmetimden büyük günah işleyen kimseleredir." Bu hadisi Câbir'den rivayet eden Muhammed diyor ki: Ben, "Ey Câbir bu nedir?" diye sordum. Câbir şöyle cevap verdi: Evet ey Muhammed. Bir kimsenin iyilikleri kötülüklerinden fazla olursa, o kimse hesaba çekilmeksi-zin cennete girer. Bir kimsenin iyilikleriyle kötülükleri eşit sayıda olarsa, o kimse kolay bir hesaba çekilir, sonra da cennete girer. Rasûlullah (s.a.v.)'in şefaati, nefsinin yularım salıverip sırtının günah yükünü ağırlaştıran kimseleredir." Beyhakî... Câbir'der^ rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şu âyet-i kerîmeyi okudu: "Onlar Allah'ın hoşnud olduğu kimseden başkasına şefaat edemezler. O'nun korkusundan titrerler." (Enbiyâ, 21/28) Bu âyeti okuduktan sonra Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Şefaatim; ümmetimden büyük günah işleyenleredir." Beyhakî dedi ki: Bu âyet ve hadisin zahirinden anlaşılıyor ki, büyük günah işleyenlere şefaat etmek, Rasûlullah (s.a.y.)'e özgüdür. Melekler, ancak küçük günah işleyenlere şefaat edeceklerdir. Âyetten anlaşılıyor ki, kendisine şefaat edilecek olan kimse; her ne kadar şirkten aşağı derecede büyük günahları olsa da, imânı nedeniyle Allah'ın kendisinden hoşnud olduğu kimsedir. Şu halde âyetten anlaşılıyor ki; kâfirlere şefaat edilmeyecektir. Zira Cenab-ı Allah buna izin vermemiştir. Kâfire [184] şefaatin caizliğine inanmaya da razı olmamıştır. İmam Ahmed b. Hanbel... Câbir b. Abdullah'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Her peygamberin kendi ümmeti için yaptığı müstecab bir duası vardır. Ben de duamı, kıyamet [185] gününde ümmetime şefaat olarak sakladım." İmam Ahmed b. Hanbel... Câbir'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) Şöyle buyurmuştur: "Cennetliklerle cehennemlikler birbirlerinden ayrılıp da cennetlikler cennete, cehennemlikler de cehenneme girdiklerinde, peygamberler kalkıp Şefaat ederler. Onlara: "Haydi gidin bakalım. Kalbinde zerre kadar bir kırat kadar imân bulduğunuz kimseyi cehennemden çıkarın" denir. O denilen vasıftaki kimseleri cehennemden çabucak çıkarırlar. Sonra yine şefaat ederler. Kendilerine: "Haydi gidin bakalım. Kalbinde bir hardal tanesi ağırlığınca imân bulduğunuz kimseleri cehennemden çıkarın" denir. Sonra Cenab-ı Allah: "Şimdi de ben kendi ilim ve rahmetimle bazılarını cehennemden çıkaracağım." der. Peygamberlerin cehennemden çıkardıklanndan kat kat fazlasını çıkarır. Çıkardıklarının boyunlarına "Allah'ın azat ettikleri" ibaresi yazılır. Sonra onlar cennete girerler. Orada onlara "Cehennemlikler" adı verilir." İbn Ebi'd-Dünyâ... Saîd b. Mühelleb'den rivayet etti ki; Talk b. Habib şöyle demiştir: "Ben önceleri şefaati şiddetle inkâr edenlerdenim. Derken Câbir b. Abdullah'la karşılaştım. Cehennemliklerin cehennemde ebedi kalacaklarını ifade eden âyetlerden bildiğim kadarını ona okudum. Bana dedi ki: "Ey Talk! Kendini Allah'ın kitabım benden daha çok okuyan ve Rasûlünün sünnetini de benden daha iyi bilen biri mi sanıyorsun? Okuduğun âyetlerde kastedilenler, müşriklerdir. Ama şefaate mazhar olacak olanlar; bazı günahlar işleyenler ve bu günahlar nedeniyle azâb görenler, sonra da cehennemden çıkarılanlardır." Böyle dedikten sonra Câbir, eliyle kulaklarım göstererek, "Eğer şimdi okumakta olduğumuz bu âyetleri de o zaman da okumakta olduğumuz halde Rasûlullah (s.a.v.)'in şefaatten bahsettiğini duymamış isem bu kulaklarım sağır olsunlar!" İmam Ahmed b. Hanbel... Ali b. Zeyd b. Ebi Nadre'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: İbn Abbas, Basra Camiinin minberinde bize bir hutbe irâd etti. Hutbede bize Rasûlullah (s.a.v.)'in şu hadisini aktardı:

"Her peygamberin mutlaka dünyada karşılığını aldığı bir duası olmuştur. Ben duamı, kıyamet gününde ümmetime şefaat olarak sakladım. Kıyamet gününde ben Âdemoğullannın efendisiyim. Bunu övünmek kastıyla söylemiyorum. Mezarı açılıp yerden ilk çıkacak olan benim. Bunu da övünmek kastıyla söylemiyorum. Livâül hamd (hamd sancağı) o zaman elimde olacaktır. Bunu da övünmek kastıyla söyemiyorum. Âdem (a.s.) ve ondan sonrakiler, sancağımın altında duracaklardır. Bunu da övünmek kastıyla söylemiyorum. Kıyamet gününde insanların (haşir yerinde) bekleyişi uzayacaktır. Birbirlerine, "Beşeriyetin babası Adem'e gidelim de aramızda hüküm vermesi için Rabbimiz katında bize şefaatçi olsun." derler. Yanına gidip ona derler ki: ''Ey Adem! Sen Allah'ın kendi eliyle yarattığı, Cennetine yerleştirdiği, meleklerini de secde ettirdiği bir kimsesin. Rabbinin katında bize şefaatçi ol da hakkımızda hüküm versin." Âdem (a.s.) onlara şöyle cevap verir: "Ben bu istediğinizi yapacak [186] durumda değilim. Çünkü ben, işlediğim bir günah nedeniyle cennetten çıkarıldım." Bugün ben ancak kendi nefsimi düşünmekteyim. Ama siz İbrahim Halil (a.s.)'e gidin." İbrahim (a.s.)'a gider ve: "Ey İbrahim! Rabbin katında bizim için şefaat et de aramızda hüküm versin." derler. İbrahim (a.s.) onlara şöyle der: "Ben bu istediğinizi yapacak durumda değilim. Çünkü ben İslâm için üç kez yalan söyledim." Vallahi o bunları söylerken sadece dini savunmaya çabalamıştı. "Ben rahatsızım" (Saffat, 37/89) demişti. Oysa rahatsız değildi. Putları kimin kırdığını soranlara demişti ki: "Belki onu şu büyükleri yapmıştır. Konuşabiliyorlarsa onlara sorun." (Enbiya, 21/ 63). Hükümdarın huzuruna [187] getirildiğinde karısı için, "Bu benim kardeşimdir" demişti. "Bugün ben sadece kendi nefsimi düşünüyorum. Ama siz, Allah'ın elçi yaparak ve dünyada kendisiyle konuşarak seçtiği Musa'ya gidin." Hz. Musa'nın yanma gidip şöyle derler: "Rabbin katında bizim için şefaat et de aramızda hüküm versin." Hz. Musa onlara der ki: "Ben bu istediğinizi yapacak durumda değilim. Çünkü ben hiç [188] kimseyi öldürmemiş bir adamı öldürdüm. Bugün ben ancak kendi nefsimi düşünüyorum. Ama siz: Allah'ın ruhu ve kelimdsi İsa'ya gidin." Hz. İsa'ya gider ve ona: "Rabbin katında bizim için şefaat et de aramızda hüküm versin." derler. İsâ (a.s.) onlara cevaben der ki: "Ben bu istediğinizi yapacak [189] durumda değilim. Çünkü ben, Allah'tan başka bir tanrı edinildim. Bugün ben ancak kendi nefsimi düşünüyorum. Bakın hele siz şu işe ne dersiniz? Ağzı mühürlü bir kabın içindeki şeyi, mührü kırmadan ele geçirmek mümkün müdür?" İnsanlar "Hayır" deyince, sözüne şöyle devam eder: "Doğrusu Muhammed (s.a.v.) peygamberlerin hatemi(mührü)dir. Bugün o burada hazırdır. Onun önceki ve sonraki günahları bağışlanmıştır." İnsanlar yanıma gelir ve "Ya Muhammed! Rabbin katında bizim için şefaat et de hakkımızda hüküm versin." derler. Onlara: "Ben buna varım" derim. Nihayet Cenab-ı Allah, dilediği ve Razı olduğu kimselere şefaat etmeme izin verir. Yaratıkları arasında hüküm vermek istediğinde, bir seslenici şöyle ünler: "Muhammed ve ümmeti nerede?" Biz hem sonrakileriz hem de öncekileriz..Son geln ümmetiz, ama ilk hesaba çekilecek ümmetiz. Ümmetler, geçmemiz için bize yol açarlar. Yüzümüz, el ve ayaklarımız abdestin etkisiyle parıldar vaziyette yolumuza devam ederiz. Bizim için 'Neredeyse bu ümmetin hepsi peygamber olacaktı.' denilir. Cennetin kapısına gelir, kapının halkasını tutar, kapıyı çalarım. Sen kimsin? derler. "Ben Muhammedinı" derim. Kapı açılır. Aziz ve Celil olan Rabbimi, kürsüsünün (ya da tahtının) üstünde [190] görürüm. Huzurunda hemen secdeye kapanırım. O'nu benden önce hiç kimsenin söyleyemediği sözlerle överim. Benden sonra da hiç kimse O'nu bu şekilde övemeyecektir. "Ey Muhammedi Başını secdeden kaldır. Dile, ne dilersen verilecektir. Konuş, sözün dinlenecektir. Şefaat et, şefaatin kabul edilecektir." denir. Ben: "Ey Rabbim! Ümmetim, ümmetim..." derim. Cenab-ı Allah: "Kalbinde şöyle ve şöyle ağırlıkta (neyin ağırlığında olacağını Rasûlullah bildirmiş, ama Ravi Hammad, o kelimeyi

aklında tutamamıştır.) imân bulunan kimseleri cehennemden çıkar." diye emreder. Tekrar secdeye kapanır ve diyeceklerimi derim. Cenab-ı Allah: "Başını secdeden kaldır. Konuş, sözün dinlenecektir. Dile, ne dilersen verilecektir. Şefaat et, şefaatin kabul edilecektir." der. Ben: "Ey Rabbim! Ümmetim, ümmetim..." derim. Cenab-ı Allah: "Kalbinde şöyle ve şöyle ağırlıkta (bu defa öncekinden küçük bir şeyin adını verir) imân bulunan kimseleri cehennemden çıkar." diye emreder. Tekrar dönüp Rabbimin huzurunda secdeye kapanır ve aynı şeyleri söylerim. Cenab-ı Allah bana: "Başını secdeden kaldır. Konuş, sözün dinlenecektir. Şefaat et, şefaatin kabul edilecektir." der. Ben: "Ey Rabbim! Ümmetim, ümmetim..." derim. Cenab-ı Allah buyurur: "Kalbinde şöyle ve şöyle ağırlıkta (bu defa öncekinden [191] daha küçük bir şeyin adını verir) imân bulunan kimseleri cehennemden çıkar." Taberanî... İbn Abbas'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [192] "Şefaatim, ümmetimin büyük günah işleyenleri içindir." İmam Ahmed b. Hanbel... Abdullah b. Ömer'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Şefaat etmek ve ümmetimin yarısının cennete konulması ikilemi arasında bir seçim yapmak durumunda bırakıldım. Ben şefaat etmeyi seçtim. Çünkü şefaat daha genel ve daha yeterlidir. Siz şefaatin takvahlar için yapılacağını mı sanıyorsunuz? Hayır, o Allaha dönen günahkârlar içindir." [193] Müslim... Abdullah b. Amr b. Âs'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.), Hz. İbrahim'in sözlerini nakleden şu âyet-i kerimeyi okudu: "Rabbim! O putlar çok insanları saptırdı. Bana uyan bendendir. Bana karşı gelen kimseyi sana bırakırım; sen bağışlarsın, merhamet edersin." (İbrahim, 14/36} Sonra, Hz. isa'nın sözlerini nakleden şu âyet-i kerimeyi okudu: "Onlara azâb edersen, doğrusu onlar senin kullarındır. Onları bağışlarsan, güçlü olan, Hakim olan şüphesiz ancak sensin." (Mâide, 5/118) Sonra da Hz. Nuh'un sözlerini nakleden şu âyet-i kerimeyi okudu: "Rabbim! Yeryüzünde hiç bir inkarcı bırakma." (Nûh, 71/26) Bu âyetleri okuduktan sonra Rasûlullah (s.a.v.) ellerini kaldırıp "Alla-hım! Ümmetim, ümmetim..." dedi ve ağladı. Bunun üzerine Cenab-ı Allah buyurdu ki: "Ey Cibril! Muhammed'e git. Niçin ağladığını (onun niçin ağladığını Rabbini daha iyi bilir.) ona sor." Cebrail ona gelip niçin ağladığını sordu. Rasûlullah (s.a.v.),.ağlamasının nedenini ona bildirdi. Cebrail de gidip bu nedeni Rabbine bildirdi (oysa o nedeni? Rabbin -kendisine anlatılmasa da-çok iyi biliyordu.) Bunun üzerine yüce Allah buyurdu: "Ey Cibril! Muhammed'e git ve ona de ki: Doğrusu biz seni ümmetin konusunda [194] memnun edecek ve Üzmeyeceğiz." Beyhakî... Abdurrahman b. Ebi Ukayl'ın şöyle dediğim rivayet etmiştir: Bir heyetle birlikte Peygamber (s.a.v.)'in yanına gittik. Kapıda oturup bekledik. Yanına varıp kendisiyle görüşeceğimiz adam (yani Hz. Peygamber) kadar kendisine kızdığımız hiç kimse yoktu. Görüşüp yanından ayrıldığımızda, kendisiyle görüştüğümüz adam kadar sevdiğimiz hiç bir kimse yoktu. Heyettekilerden biri, "Ya Rasûlallah! Rabbinden, Süleyman Peygamberin mülkü gibi bir mülk istedin mi?" diye sordu. Rasûlullah (s.a.v.) güldü. Sonra şöyle buyurdu: "Belki de ihtiyaçlarınıza yetecek kadarının size verilmesi, Allah katında Süleyman'ın mülkünden daha üstün ve iyidir. Şüphesiz, Allah göndermiş olduğu her peygambere bir duâ vermiştir. Kimi bu duâsıy-la dünyalık istedi. Kendisine dünyalık verildi. Kimi bu hakkını kendisine isyan ettiklerinde kavmine karşı beddua olarak kullandı ve kavmi de bu yüzden helak oldu. Allah bana bir duâ verdi. Ben bunu kıyamet

gününde ümmetime şefaat etmek üzere Rabbimin katında gizledim." [196] Ben derim ki; bu hadis de, senedi de gariptir.

[195]

Kıyamet Gününde Şefaatçiler; Önce Peygamberler, Sonra Alimler, Sonra Da Şehidler Olacaktır:

Hafız Ebû Ya'lâ... Müminlerin emiri Osman b. Affan (r.a.)'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde üç sınıf insan şefaat edecektir: Peygamberler, sonra âlimler, sonra da [197] şehidler." Bezzâr... Osman (r.a.)'dan rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde ilkin peygamberler, sonra şehidler, sonra da müminler şefaat [198] edeceklerdir." Ebubekir el-Bezzâr... Harb b. Şüreyh el-Bezzâr'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: Ebû Cafer Muhammed b. Ali'ye dedim ki: — Iraklıların sözünü ettiklerî şu şefaat hakkında ne diyorsun? Gerçekten şefaat var mıdır? — Neyin (kimin) şefaatini soruyorsun? — Muhammed (s.a.v.)'in şefaatini soruyorum. — Evet. Vallahi bu şefaat vardır. Allah'a yemin ederim ki; amcam Muhammed b. Ali b. Hanefiye, Ali'den naklederek Rasûlullah (s.a.v.)'in şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Ümmetim için o kadar çok şefaat ederim ki, nihayet Aziz ve Celil olan Rabbim bana seslenerek, "Razı oldun mu ey Muhammed?" diye sorar. Ben de: "Razı oldum ya Rab." derim." İbn Ebi'd-Dünyâ... Avf b. Mâlik el-Eşcaî'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Dün gece Rabbimin katından biri yanıma gelerek beni, ümmetimin yarısının cennete girmesi ve şefaat ikilemi arasında seçim yapmak durumunda bıraktı. Ben de şefaati seçtim. Sahabîler: "Ey Allah'ın Rasûlii! Allah aşkına ve sahabilerin olmamız hatırına bizi de kendilerine şefaat edeceklerin arasına kat. " deyince Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Burada hazır bulunanlar şahid olsunlar ki; [199] şefaatim, ümmetimden, hiç bir şeyi Allah'a ortak koş-maksızın ölen kimseleredir." Yakub b. Süfyan... Avf b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Rabbimin katından Cibril (a.s.) yanıma gelip beni iki şeyden birini seçme durumunda bıraktı: Ya Ümmetimin yarısı cennete girecekti. Ya da şefaatte bulunacaktım. Ben şefaatte bulunmayı [200] seçtim." Beyhakî... Şa'bî'den rivayet etti ki; Kâ'b b. Ucre şöyle demiştir: "Ya Rasûlallah! Şefaat, şefaat..." dedim. Rasûlullah (s.a.v.) şu cevabı verdi: "Şefaatim, [201] ümmetimin büyük günah işleyenlerdedir." İmam Ahmed b. Hanbel... Huzeyfe'den rivayet etti ki; Ebubekir es-Sid-dık (r.a.) şöyle demiştir: "Bir gün Rasûlullah (s.a.v.) sabahladı, namazını kıldı. Sonra oturdu. Kuşluk vakti olunca güldü. Sonra yerinde oturdu. Derken öğlen, ikinci ve akşam namazlarını da kıldı. Bütün bunlar olup biterken o hiç konuşmuyordu. Nihayet yatsı namazını da kıldı. Sonra kalkıp ailesinin yanına gitti. İnsanlar bana "Rasûlullah (s.a.v.)'e durumunu sormayacak mısın? Çünkü o bugün daha önce hiç yapmadığını yaptı!"

dediler. Ben de durumu kendisine sordum. Bana şu açıklamada bulundu: "Evet. Bana dünya ve ahiret halleriyle ilgili manzaralar gösterildi. (Kıyamet gününde Cenab-ı Allah, önceki ve sonraki ümmetleri aynı alanda toplayacak. İnsanlar şöyle kıtalara ayrılacaklar, nihayet çenelerine kadar tere gömülecekler ve o halde Âdem (a.s.)'e gidip diyecekler ki: "Şen beşeriyetin atasısın. Allah seni seçti. Rabbin katında bize şefaatçi ol." Âdem (a.s.) ise şöyle cevap verir: "Sizin karşılaştığınız şelerle ben de karşılaştım. Siz, babanız (Adem)'den sonra (ikinci) babanız olan Nûh (a.s.)'a gidin." "AHah, Adem'i, Nuh'u, İbrahim ailesini, İmrân ailesini âlemlere tercih etti." (Âl-i İmrân. 3/33) İnsanlar Hz. Nuh'un yanma gider ve derler ki: "Rabbin katında bize şefaat et. Sen Allanın seçtiği, tercih ettiği, duasını kabul buyurduğu bir kimsedir. Peygamberlerden hiç biri seninki gibi bir duâ [202] yapmamıştır." Hz. Nûh, onlara: "İstediğiniz şey yanımda yoktur. Ama siz İbrahim'e gidin. Çünkü Allah onu dost edinmiştir." Yanına gittiklerinde Hz. İbrahim onlara: "İstediğiniz şey yanımda yoktur. Ama siz Musa'ya gidin. Çünkü Allah onunla konuşmuş ta konuşmuştur." der. Yanına gittiklerinde Hz. Mûsâ onlara: "İstediğiniz şey yanımda yoktur. Ama siz Ademoğullannın efendisinin yanına gidin. Çünkü yer ilk olarak onun için yarılacak ve o, mezarından ilk çıkacak kişi olacaktır. Siz, Muhammed (s.a.v.)'e gidin." der. [203] Yanıma gelirler. (Şefaat için) Rabbimden izin isterim. Bana izin verilir. O'nu gördüğümde secdeye kapanırım. Yüce Allah dilediği bir süre kadar beni o halde bırakır. Sonra şöyle buyurur: "Başını secdeden kaldır. Konuş, sözün dinlenecektir. Şefaat et, şefaatin kabul edilecektir." Başını kaldırıpta Aziz ve Celil olan Rabbim bana baktığında O'nun huzurunda secdeye kapanırım. O vaziyette bir cuma (hafta) kadar daha beklerim. Yüce Allah: "Başını secdeden kaldır. Konuş, sözün dinlenecektir. Şefaat et, şefaatin kabul edilecektir." der. Başımı kaldırıp ta Aziz ve Celil olan Rabbim bana baktığında O'nun huzurunda secdeye kapanırım. O vaziyette bir cuma (hafta) kadar daha beklerim. Yüce Allah: "Başını secdeden kaldır. Konuş, sözün dinlenecektir. Şefaat et, şefaatin kabul edilecektir." der. Tekrar secdeye kapanmak Rabbimin huzuruna vardığımda Cebrail pazumdan tutar ve hiç bir beşere öğretmediği bir duayı bana öğretir. Ben de derim ki: "Ey Rabbim! Beni Âdemoğullarının efendisi olarak yarattın. Bunu övünmek için söylemiyorum. Kıyamet gününde yer ilk olarak benim için yarılacak ve mezardan çıkacak ilk kişi ben olacağım. Bunu da Övünmek için söylemiyorum." Derken Eyle ile San'a arasındaki mesafeden daha fazla bir yeri dolduracak kadar ümmetimden çok sayıda kişi. Kevser havuzuna (su içmeye) gelecektir. Sonra peygamberler çağırılırlar. Allah'ın salât-ü selâmı üzerlerine olsun. Kimi peygamber bir toplulukla gelecek; kimi peygamber beş altı kişiyle gelecek, kimi peygamber de yalnız başına gelecektir. Sonra şehidler çağırılır. Onlar, diledikleri kimselere şefaat ederler. Şehidler böyle yaptıktan sonra yüce Allah: "Ben merhametlilerin en merhametlisiyim. Allah'a hiç bir şeyi ortak koşmayan kimseleri de cennete koyun." diye emreder. Onları da cennete koyarlar. Sonra yüce Allah "Cehenneme bakın bakalım. Orada hiç bir hayırlı amel bulabilecek misiniz?" diye sorar. Cehenneme bakar, orada bir adama rastlar ve ona: "Hiçbir hayırlı amel işledin mi?" diye sorarlar. O da şöyle cevap verir: "Hayır. Sadece alışverişte insanlara müsamahalı davranırdım." Bunun üzerine Cenab-ı Allah: "Kendisi diğer kullarıma nasıl müsamahalı davranmışsa siz de bu kuluma müsamaha gösterin." der. Sonra cehennemden bir adam çıkarırlar. Ona: "Hiç hayır yaptın mı?" diye sorarlar. O da: "Hayır. Yalnız çocuklarıma şu vasiyette bulunmuştum: 'Ben öldüğümde beni ateşle yakm. Sonra beni öğütür gibi ufalayın. Sürme haline geldiğimde beni deniz kıyısına götürüp rüzgara vererek savuran. Vallahi o zaman âlemlerin Rabbi beni artık hiç yakalayıp azablandıramaz'!" Yüce Allah o adama sorar: — Neden böyle yaptın?

— Senden korktuğum için. — En büyük mülke sahib olan hükümdara bak! Onun mülkü kadar mülk ve on kat fazlası sana verilecektir! — Sen en büyük hükümdar olduğun halde benimle niye alay ediyorsun? Resûlullah (s.a.v.): [204] "Kuşluk vaktinden beri beni güldüren, işte buydu."dedi. İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Sırat köprüsü cehennemin iki yakasının üzerine kurulur. Üzerinde hurma dikeni gibi dikenler vardır. Sonra insanlar onun üzerinden geçerler. Kimi selâmetle geçip kurtulur. Kimi yaralanarak geçip gider. Kimi yakalanıp cehenneme düşer. Cenab-ı Allah, kullar arasında hüküm verme işini tamamladıktan sonra müminler, dünyadayken kendileri gibi namaz kılıp, zekât veren, oruç tutan, hac eden, gaza yapan bazı adamları aramaya başlar ve şöyle derler: "Ya Rab! Kullarından bazıları dünyadayken bizimle beraber ve bizim gibi namaz kılar, zekât verir, oruç tutar, hacceder ve gaza yaparlardı. Ama şimdi onları göremiyoruz?!" Cenab-ı Allah, müminlere der ki: "Cehenneme gidin. Bu dediklerinizden orada bulduklarınızı ateşten çıkarın." Müminler cehenneme gider, onları orada bulurlar. Ateş onları amellerine göre yakalamıştır: Kimini ayaklarına kadar, kimini bacaklarının yarı yerine kadar, kimini dizlerine kadar, kimini beline kadar yakalamıştır. Ama yüzlerini bürümemiş-tir. Onları ateşten çıkarıp hayat suyuna atarlar." Ashab: "Hayat suyu nedir ey Allah'ın Rasûlü?" diye sorduklarında, Rasûlullah (s.a.v.) şu cevabı verdi: "Cennetliklerin yıkandığı sudur. (O suda yıkanınca) tarladaki ekin gibi biter-ler" fBir defasinda da şöyle demişti: Ekin, selin (ardı sıra yerde kalan) köpüğünün içinde biter.) Sonra peygamberler, ihlâslı olarak 'Allah'tan başka ilâh yoktur1 diye şehadet getirmiş olanlar için şefaatte bulunarak onları cehennemden çıkarırlar. Sonra da Cenab-ı Allah kendi rahmetiyle, cehennemdeki-lere tecelli eden ve kalbinde zerre ağırlığınca imân bulunan hiç bir kulu [205] orada bırakmaz, mutlaka çıkarır." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehennemlikler, o ateş ehlidir ki, onlar orada ölmezler ve dirilmezler. Cenab-ı Allah, kendilerine merhamet etmek istediği kimseleri cehennemde öldürür. Sonra onları gurup halinde hayat nehrine koyar. Onları dağıtır. (Yahut onlar hayat nehrine ya da cennet nehrine açılırlar.) Sonra da sel artığı sulardaki bitkiler gibi biterler. Ağacı hiç görmüyor musunuz? Önce yeşerir, sonra sararır, ardından tekrar yeşil olur." Bazıları dediler ki: Rasûlullah (s.a.v.) böyle derken badiyedeymiş gibiydi. [206] İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehennemlikler, o ateş ehlidir ki; orada ölmez ve dirilmezler. Onlar o kimselerdir ki suçları (ya da günahları) sebebiyle cehenneme girerler. Yüce Allah onları öyle bir öldürüşle öldürür ki adeta kömür haline gelirler. İşte o zaman Cenab-ı Allah ohlara şefaat edilmesine izin verir. Onlar toplu olarak getirilip cennet ırmaklarına serpiştirilirler. Cenab-ı Allah: "Ey Cennetlikler! Bunlara su gönderin" der. Sonra onlar, sel köpüğünde biten tahıllar gibi biterler." Bu hadisi dinleyen ashaptan [207] biri: "Rasûlullah (s.a.v.) böyle derken badiyedeymiş gibiydi." dedi. İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Nadre'den rivayet etti ki; Ebû Saîd el-Hudrî şöyle demiştir: İnsanlar üzerinde kancalar, dikenler ve çengeller bulunan ve bunlara takılmaktan da kurtulamayacakları cehennem köprüsünden geçmek durumunda bırakılırlar. Kimi o köprüden yıldırım gibi, kimi rüzgar gibi, kimi rahvan at gibi geçip gider. Kimileri de sürünerek geçip giderler. Cehennemliklere gelince onlar orada ölmezler ve dirilmezler. Günahkârlar ise günahları nedeniyle yakalanıp yakılırlar. Adeta kömür haline gelirler. Sonra Cenab-ı Allah onlara şefaat

edilmesine izin verir de guruplar halinde cehennemden alınıp bir ırmağa atılırlar. Orada sel köpüklerinde biten bitki gibi biterler. Evet, Rasûlullah (s.a.v.) bu konuda şöyle buyurdu: "Cehenneme en yakın bir adam çıkarılıp cehennemin kenarına getirilir. Yüce Allah'a şöyle der: — Ya Rab! Yüzümüzü cehennemden başka tarafa çevir. — Bundan başka bir şeyi benden istemeyeceğine dâir ahdine ve zimmetine yemin eder misin? — Ahdime ve zimmetime yemin ederim ki, başka bir şeyi istemeyeceğim senden. Cenab-ı Allah onun yüzünü başka tarafa çevirir. O esnada bir ağaç görür ve şöyle der: — Ya Rab! Beni şu ağaca yaklaştır da gölgesinde gölgeleneyim ve meyvesinden yiyeyim. — Bundan başka bir şeyi benden istemeyeceğine dâir ahdine ve zimmetine yemin eder misin? — Ahdime ve zimmetime yemin ederim ki, başka bir şeyi istemeyeceğim senden. Cenab-ı Allah onu o ağaca yaklaştırır. Ama adam o esnada öncekinden daha güzel bir ağaç görür ve şöyle der: — Ya Rab? Beni şu ağacın yanına götür de gölgesinde gölgeleneyim ve meyvesinden yiyeyim. — Bundan başka bir şeyi benden istemeyeceğine dâir ahdine ve zimmetine yemin eder misin? — Ahdime ve zimmetime yemin ederim ki, başka bir şeyi istemeyeceğim senden. Cenab-ı Allah onu o güzel ağacın yanına götürür. O esnada adam (öncekilerden daha güzel) üçüncü bir ağaç görür ve şöyle der: — Ya Rab? Beni şu ağacın yanına götür de gölgesinde gölgeleneyim ve meyvesinden yiyeyim. —- Bundan başka bir şeyi benden istemeyeceğine dâir ahdine ve zimmetine yemin eder misin? — Ahdime ve zimmetime yemin ederim ki, başka bir şeyi istemeyeceğim senden. Cenab-ı Allah onu o ağacın yanına götürür. Adam insan topluluğunu (cennette) görüp seslerini işitince 'Ya Rab! Beni cennete koy' der. Adam cennete konulur. Kendisine dünya ve bir o kadarı daha verilir. (Başka bir rivayette ise şöyle denilmiştir: Adam cennete girer. Kendisine dünya ve on katı [208] daha verilir)." İmam Ahmed b. Hanbel... Amr b. Saîd'den rivayet etti ki; Ebû Hüreyre şöyle demiştir: Peygamber (s.a.v.)'e: "Kıyamet gününde senin şefaatin sebebiyle en fazla bahtiyar olacak insan hangisidir?" diye sordum. Buyurdu ki: "Ey Ebû Hüreyre! Senin hadise tutkun olduğunu gördüğüm için bu hadisi senden önce hiç kimsenin bana sormayacağını tahmin etmiştim doğrusu. Kıyamet gününde benim şefaatim sebebiyle [209] en fazla bahtiyar olacak insan, kendiliğinden ihlâslı olarak lâilahe illallah diyen kimsedir." Bu, Buharî ve Müslim'in sıhhat şartlarına uygun sahih bir hadistir. İmam Ahmed b. Hanbel... Ebü Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu her peygamberin kabulle karşılanan bir duası vardır. Peygamberlerin hepsi acele ederek dualarını (dünyadayken) yaptılar. Bense, duamı, ümmetime şefaat olarak gizledim. Allah'a hiç [210] bir şeyi ortak koşmamış olarak ölen kimse, inşaallahü taala şefaatime nail olacaktır." İmam Ahmed b. Hanbel... Muaviye b. Ma'teb el-Hüzelfden rivayet etti ki; Ebû Hüreyre şöyle demiştir: Rasûlullah (s.a.v.)'e: "Şefaat konusunda Rabbin senden ve murâd eyledi?" diye sordum. Buyurdu ki: "Muhammed'in cam kudret elinde bulunan zât'a yemin ederim ki; senin ilme tutkun olduğunu gördüğümden dolayı ümmetimden ilk senin bu soruyu bana soracağını tahmin etmiştim doğrusu. Muhammed'in canı kudret elinde bulunan zât'a yemin ederim ki; insanların cennet kapısında durmaları beni şefaatimin tamam olmasından daha çok ilgilendirip düşündürmektedir. Şefaatim, "Allah'tan başka ilâh yoktur" diyerek ihlaslıca şehadette bulunan, kalbi dilini ve dili de kalbini

[211] doğrulayan kimseleredir." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Her peygamberin yaptığı bir duâ vardır. Ben duamı âhirette ümmetime şefaat olarak gizlemek [212] istiyorum." Müslim... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Her peygamberin yaptığı bir duâ vardır. İnşaallah ben, duamı kıyamet gününde ümmetime şefaat olarak gizlemek istiyorum." Kâ'b'ül Ahbar, bu hadisi kendisine nakleden Ebû Hüreyre'ye: "Sen bunu Rasûlullah (s.a.v.)'in kendisinden mi işittin?" diye sormuş, Ebû Hüreyre de "Evet" diye cevap germişti. [213] Müslim, bu hadisi nıünferid olarak rivayet etmiştir. İmam Ahmed b. Hanbel... Hz. Osman'ın azatlısı Ebû Dâre'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: Bakî' mezarlığında Ebû Hüreyre ile beraberdik. Bir ara onun şöyle dediğini duyduk: "Kıyamet gününde Muhammed (s.a.v.)'in şefaatini insanlar arasında en iyi bilen benim!" Böyle demesi üzerine insanlar gelip etrafında toplandılar ve: "Haydi, Allah sana rahmet etsin. Sözün gerisini getir." dediler. Ebû Hüreyre dedi ki: Rasûlullah (s.a.v.) şöyle duâ etti: "Allahım! Sana inanmış ve sana ortak [214] koşmamış olarak huzuruna gelen her kulu bağışla." Beyhakî... Ümmü Habibe'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Benden sonra ümmetimin ne gibi durumlarla karşılaşacakları, birbirlerinin kanlarını akıtacakları hakkında sen ne dersin? Önceki ümmetler hakkında Cenab-ı Allah bu hususta ne karar vermiş ise ümmetim hakkında da öyle karar vermiştir. Bu nedenle ben, Cenab-ı Allah'tan beni ümmetime şefaatte yetkili kılmasını diledim. Oda yetkili kıldı." [215] Beyhakî bunun senedinin sahih olduğunu söylemiştir. Mü'minlerin Kendi Ailelerine Şefaatleri:

Önceki sayfalarda da geçen Ebû Hüreyre hadisinde Emirül müminin Osman (r.a.)'den rivayet olundu ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde ilk şefaat edecek olanlar peygamberler, sonra şehid-ler sonra da müminlerdir." İbn Mâce'nin rivayetine göre ise Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet [216] gününde üç sınıf (insan) şefaat edecektir: "Peyamberler, sonra âlimler, sonra şehidler." Tezkire adlı eserinde Kurtubî... İbn Mes'ud'un şöyle dediğini nakletmiş-tir: "Peygamberiniz (s.a.v.), dört kişinin dördüncüsü olarak şefaat edecektir: Cibril, sonra İbrahim, [217] sonra Mûsâ ya da İsâ, sonra peygamberiniz, sonra melekler, sonra sıddıklar, sonra da şehidler." Ebû Davud et-Tayalisî de bunu rivayet etmiş, ancak onun rivayetinde şu ilave kısım vardır: "Peygamberinizden sonra, ondan daha büyük biri şefaat etmeyecektir." İşte Makam-ı Mahmud budur ki, bu makam hakkında yüce Allah şöyle buyurmuştur: "Belki de Rabbin seni övülecek bir makama yükseltir." (Isrâ, 17/79) Bu cidden garip bir hadistir. Sahih-i Buharî'de Atâ b. Yesar tariki ile Ebû Saîd'den merfu olarak şöyle bir rivayette bulunulmuştur: Müminler sırattan kurtulup ta necata erdiklerini gördüklerinde, siz hak hususunda onlardan daha

şiddetli değilsinizdir. Cehennemdeki (mümin) kardeşleri için tavırları Rablerine açıklandıktan sonra derler ki: "Ey Rabbimiz! Bunlar bizim kardeşlerimizdi. Bizimle beraber namaz kılar, oruç tutar, hacceder ve okurlardı." Yüce Allah da onlara şu buyruğu verir: "Gidin bakalım. Kalbinde zerre ağırlığınca imân bulduğunuz kimseleri cehennemden çıkarın." Bu hadisi rivayet eden Ebû Saîd dedi ki: Dilerseniz şu âyet-i kerimeyi okuyun: "Allah şüphesiz zerre kadar haksızlık yapmaz. Zerre kadar iyilik olsa onu kat kat artırır ve yapana büyük ecir verir." (Nisa, 4/40) Yüce Allah buyurur ki: "Melekler şefaat ettiler, peygamberler şefaat ettiler, müminler şefaat ettiler. Sadece merhamet edicilerin en merhametlisi kaldı." Böyle dedikten sonra Cenab-ı Allah cehenneme avucunu uzatır. Oradan asla hayırlı bir amel yapmamış ve yanarak adeta kömüre dönüşmüş olan bir kavmi çıkarıp cennetin önlerindeki bir nehire atar. O nehire hayat nehri denir. Oradan, selin ardında kalan köpük ve birikintilerde biten bitkiler gibi bitip çıkarlar. İnci gibi olurlar. Ancak boyunlarında mühürler olur. Cennetlikler onları bu mühürlerden tanırlar ve şöyle derler: "Bunlar Allah'ın azâd ettiği kimselerdir. Allah bunları işledikleri (salih) bir amelleri ve önceden sundukları bir hayırları olmaksızın cennete koydu!" Sonra Cenab-ı Allah onlara şöyle buyurur: — Cennete girin. Her gördüğünüz şey sizin olsun. — Ey Rabbimiz! Bundan daha üstün bir şey mi var ki? Alemlerden kimselere vermediğini bize verdin. — Benim katımda bundan daha üstün ve faziletli şeyler vardır. — Ey Rabbimiz! Bundan daha üstün olan nedir? [218] — Hoşnutluğum ve rızâmdır. Artık size hiç kızmayacağım." Lânetçiler Dışında Bütün Müminler Kıyamet Gününde Şefaat Edecektir:

İsmail b. Rafi... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) cennete girişi anlattıktan sonra şöyle buyurmuştur: "... Sonra derim ki: "Ya Rab! Ümmetimden cehenneme düşenler için beni şefaatçi kıl." Cenab-ı Allah buyurur ki: "Evet. Kalbinde dinarın üçte ikisi, yarısı, üçte biri, dörtte biri, hatta iki kırat ağırlığınca imân bulunan kimseleri cehennemden çıkarın. Hiç hayırlı amel işlememiş kimseleri de cehennemden çıkarın." Sonra (müminlerin) şefaat etmelerine izin verilir. Herkes şefaat eder. Şefaat etmeyen kalmaz. Yalnız lânetçi hariç. O şefaat edemez. İblis bile o gün Allanın bol rahmetim gördüğü için kendisine şefaat edileceğini umarak cehennemde ayağa kalkarak boynunu uzatıp bakar. Artık şefaat edecek kimse kalmayanıca Cenab-ı Allah: "Şefaatçi olarak merhametlilerin en merhametlisi olan ben kaldım." der ve sayılarını ancak kendisinin bildiği miktarda çok kimseyi cehennemden çıkarır. -Onlar yanmış tahtalar gibidirler.- Onları cennet kapısının bitişiğindeki hayat ırmağına atar. Orada sel artığı su ve birikintilerde yetişen bitkiler gibi bitip çıkarlar." Hafız Ebû Ya'lâ... Enes'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehennemliklere sıra halinde resm-i geçit yatırılır. Müminler onların yanından geçerler. Cehennemliklerden biri, dünyadan tanıdığı bir mümini onlonn arasında görür ve ona şöyle der: Ey falan! Söyleve şöyle bir ihtiyaç için benden yardım istediğin günü hatırlıyor musun? İhtiyaç duyduğun o şeyi sana verdiğm günü hatırlıyor musun? (Ravi diyor ki: Bence o 'Şöyle ve şöyle bir şeylerden daha bahseder.' Mümin kişi, cehennemlik adamın anlattıklarını hatırlar. Onu tanır; Rabbinin katında onun

[219] için şefaat eder ve Rabbi de onun hakkında yaptığı şefaati kabul eder." Bu hadisin senedinde zayıflık vardır. İbn Mâce... Hasan'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde cennetliklerden bir adam şöyle der: "Ya Rab! Dünyadayken falan adam bana bir içim su içirdi. Beni ona şefaatçi kıl." Cenab-ı Allah ona: "Git, onu cehennemden çıkar bakalım! [220] der. O da gidip araştırır ve onu cehennemden çıkarır." Müminlerin Kendi Ailelerine Şefaat Edeceklerine Dâir Nakledilen Hadisler:

Bazıları Hz. Davud'un Zebur'unda şu âyetlerin yazılı olduğunu naklederler: "Zahid kullarıma kıyamet gününde şöyle derim: 'Ey kullarım! Buna göre çok basit olduğunuz için dünyayı sizden uzaklaştırmadım. Ama bu gün nasibinizi tam almanızı istedim. İnsan saflarının arasına girip araştırın. Beni ve hoşnutluğunu kazanmak amacıyla dünyada size bir lokma yemek yediren veya gıyabınızda sizi savunan veya bir ihtiyacınızı karşılayan sevdiğiniz kimseleri, elinden tutup cennete koyun." Tirmizî ve Beyhakî... Ebû Saîd'den rivayet ettiler ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu ümmetimden öyle adamlar vardır ki; onlardan bazısı bir insan topluluğuna şefaat eder ve onun şefaat ettiği kimseler cennete girerler. Yine onlardan bazısı bir kabileye şefaat eder ve o kabile, onun şefaati sayesinde cennete girer. Yine onlardan bazısı bir erkeğe ve ailesine şefaat eder ve [221] onlar da onun şefaati sayesinde cennete girerler." Bezzâr'ın kendi senediyle yaptığı merfu bir rivayette ise şöyle denmektedir: "Şüphesiz, bir adam, [222] iki üç kişiye şefaat eder." Bezzâr... İbn Ömer'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Adama, "Ey Falan! Kalk ta şefaat et" denir. Adam kalkar; kendi (salih) ameline göze ya bir kabileye, ya bir aile efradına, ya bir adama, ya da iki adama şefaat eder." Bezzâr... Ebû Sümame'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ümmetimden bir adamın şefaati sayesinde Mudar kabilesinin nüfusundan daha fazla sayıda insan cennete girer. Adam, kendi aile efradına şefaat eder. Kişi, kendi salih ameli nisbetinde şefaat [223] eder." Hâkim... Ebû Ümame'den rivayet etti ki; Rasûlullah {s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Hasan veya Hüseyin gibi kadar olmayan bir adamın şefaati sayesinde Rebia veya Mudar kabilelerinin nüfusu kadar insan cennete girecektir." Adamın biri: "Ey Allah'ın Rasûlü! Mudar kabilesine göre Rebia kabilesi ne olur ki?" deyince Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Ben diyeceğimi [224] dedim." İmam Ahmed b. Hanbel... Abdullah b. Şakik'in şöyle dediğim rivayet etmiştir: Kudüs'te üç kişilik bir cemaatin yanına oturarak dördüncüleri ben oldum. Onlardan biri dedi ki: Ben, Rasûlullah (s.a.v.)'in şöyle buyurduğunu işittim: "Ümmetimden bir adamın şefaati sayesinde Benî Temim kabilesinin nüfusundan daha çok insan cennete girecektir." Bizler, "Ey Allah'ın Rasûlüî Senden başka değil mi?" diye sorduk; şu cevabı verdi: "Evet, benden başka..." Ben kendisine: "Bunu sen Rasûlullah'tan işittin mi?" diye sordum. "Evet" dedi.

Kalkıp gittikten sonra da oradakilere: "Bu kimdir?" diye sordum. İbn Ebi Hazza olduğunu söylediler. [225] Ebû Ömer b. Semmâk... Ebû Ümame'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ümmetimden bir adamın şefaati sayesinde Rebia ve Mudar kabilelerinden birinin nüfusu kadar insan cennete girecektir." Rebia ve Mudar kabilelerinin nüfusu ne ki ey Allah'ın Rasûü! diye sorulunca Rasûlullah (s.a.v.): "Ben diyeceğimi dedim" dedi. Sahabilerbu şefaatçinin Osman b. Affan (r.a.) [226] Olduğu görüşündeydiler. Muhammed b. Yusuf el-Feryabî... Abdullah b. Şakik el-Ukaylî'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: Peygamber (s.a.v.)'in ashabından bir topluluğun yanında oturdum. Aralarında Abdullah b. Ebi Ced'â da vardı. Abdullah dedi ki: Ben_ Rasûlullah (s.a.v.)'in şöyle buyurduğunu işittim: "Ümmetimden bir adamın şefaati sayesinde Beni Temim kabilesinin nüfusundan fazla insan cennete girecektir." Sahabiler: "O adam senden başkalarına şefaat edecek, öyle değil mi?" diye sorunca, Rasûlullah (s.a.v.): "Benden başkalarına şefaat edecek" diye cevap verdi. Feryabî dedi ki: "Bu hadiste sözü edilen şefaatçinin Osman b. Affan (r.a.) olduğunu Söylenir." [227] [228] Tirmizî... Haris b. Kays'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu ümmetimde öyle bir adam vardır ki; onun şefaati sayesinde Rebia ve Mudar [229] kabilelerinin nüfusundan daha fazla sayıda insan cennete girecektir." A'raftakiler:

Yüce Allah buyurdu ki: "İki taraf arasında bir perde ve burçlar üzerinde her iki tarafı da sımalarından tanıyan adamlar vardır. Cennetliklere: "Size selâm olsun" derler. Bunlar henüz girmeyen fakat cenneti uman kimselerdir. Gözleri cehennemlikler yönüne çevrilince: "Rabbimiz! Bizi zâlimlerle beraber bulundurma" derler." (A'râf, 7/46-47) İbn Abbas ve başkası dediler ki: "A'râf, cennetle cehennem arasındaki bir surdur." Utbî... Huzeyfe'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "A'raftakiler; sevapları kendilerini cehennemden kurtaran ama günahları da cennete girmelerine engel olan kimselerdir." "Gözleri cehennemlikler yönüne çevrilince: "Rabbimiz! Bizi zâlimlerle beraber bulundurma" derler." (A'râf, 7/47) Onlar bu haldeyken Rabbin onlara görünüp şöyle buyurur: "Kalkın, cennete girin. Şüphesiz, ben [230] SİZİ bağışladım!" Beyhakî... Mücahid'den rivayet etti ki; Abdullah b. Haris b. Nevfel şöyle demiştir: "A'raftakiler, iyilikleriyle kötülükleri birbirine eşit olan kimselerdir. Onlar, hayat ırmağı denen bir ırmağa götürülürler. O ırmağın toprağı, alaçeh-re ve safrandır, kıyıları ise altundan kamıştır ve inci ile taçlanmıştır. Arafta-kiler işte o ırmakta yıkanırlar; gerdanlarında beyaz bir ben oluşur. Yine yıkanırlar; beyazlıkları daha da artar. Sonra onlara: "Her ne dilerseniz dileyin." denir. Onlar da dilediklerini dilerler. Daha sonra onlara şöyle denir: "Diledikleriniz yetmiş kat fazlasıyla size verildi.

[231] İşte bunlar, cennetin miskinleridir." A'raftakiler ve onların evsafı hakkında bazı hadisler daha varid olmuştur. Ancak o hadisler [232] gariplik içermektedir. Zayıf oluşları nedeniyle onları burada nakletmedik. Cehennemden Çıkıp Cennete Girecek İlk Kimseler:

Sahih-i Müslim'de... Ebû Hüreyre'den rivayet olundu ki; bazı kimseler Rasûlullah (s.a.v.)'e şöyle demişlerdir: — Ey Allahın Rasülü! Kıyamet gününde Rabbimizi görür müyüz? -— Dolunay olduğu gecede ayı görürken bir sıkışıklığa düşer misiniz? — Hayır ya Rasulallah. — Berisinde bir bulut olmadığında güneşi görmekte bir sıkışıklığa düşer misiniz? — Hayır. — Şüphesiz siz Allah'ı işte böyle göreceksiniz. Allah, kıyamet gününde insanları toplayacak ve: "Kim neye tapiyorduysa şimdi de ona tabi olsun" der. Bunun üzerine, güneşe tapanlar güneşe; aya tapanlar aya; tağutlara tapanlar tağutlara tabi olurlar. Aralarında münafıkları da olmak üzere bu ümmet (haşir yerinde) kalır. Derken Cenab-ı Allah onlara, daha önceden tanımadıkları bir surette [233] gelir. "Ben sizin Rabbinizim" der. Onlar da: "Senden Allah'a sığınırız. Rabbimiz yanımıza [234] gelinceye dek biz buradan ayrılmayacağız. Rabbimiz gelince biz O'nu tanırız." derler. Cenab-ı [235] Allah, tanıdıka-rı bir surette onlara gelir ve "Ben Rabbinizim"der. Onlar da: "Evet, sen Rabbimizsin" der ve O'na tabi olurlar. Sırat köprüsü, cehennemin iki yakasının üzerine kurulur. Oradan ilk olarak ben ve ümmetim geçeriz. O gün pey-gambererden başkası konuşmaz. O gün peygamberler: "Allahım! Selâmet ver, selâmet ver." diye duâ ederler. Cehennemde deve dikenini andıran kancalar vardır. Siz deve dikenini gördünüz mü hiç?" Sahabiler: Evet, ya Rasulallah, diye cevap verince Rasûlullah (s.a.v.), sözünü şöyle sürdürdü: "İşte o kancalar deve dikeni gibidir. Yalnız ne kadar büyük olduklarını ancak Allah bilir. Amelleri sebebiyle insanlar kapılıp götürülürler. Kimi ameli sebebiyle heiâk olur; kimi ceza görür. Cenab-ı Allah kullar arasında yargılama işini tamamlayıpta cehennemliklerden bazılarını kendi rahmetiyle ateşten çıkarmak istediğinde; cehennemliklerden lâilahe diyenlerden, rahmetine mazhar kılmak istediklerinden ve Allah'a hiç bir şeyi ortak koşmayanlardan bazı kimseleri ateşten çıkarmaları için meleklere emir verir. Melekler cehennemde onları secde izlerinden tanırlar. Ateş, Âdemoğlunun her tarafını yakar, secde yaparken yere gelen organlarını yakmaz. Melekler onları yanmış vaziyette cehennemden çıkarırlar. Üzerlerine hayat suyu dökülür. Bu nedenle onlar sel artığı köpüklerde yeşeren bitkiler gibi bitip yeşerirler. Cenab-ı Allah, kullar arasında yargılama işini tamamlar. Bir adam, yüzü cehenneme yönelik olarak kalır. O, cehennemliklerin cennete en son gireni olacaktır. "Ya Rab! Yüzümü ateşten başka tarafa çevir. Kokusu beni rahatsız etti. Alevi beni yaktı." der. Allah'ın dilediği şekilde Allah'a duâ eder. Sonra Allah ona: "Bu isteğini yerine getirirsem, benden başka bir istekte bulunmayacağından emin misin?" sorar. O da: "Senden başka bir istekte bulunmayacağım." der ve Rabbine, dilediği söz ve teminatları verir. Rabbi de onun yüzünü cehennemden başka tarafa çevirir. Cennete taraf dönüp cenneti görünce, Allahın dilediği kadar bir süre susar. Sonra "Ya Rab! Beni cennetin kapısına götür" der. Allah'ta ona şu karşılığı verir: "Sana verdiğimden başka bir şeyi benden istemeyeceğine dair bana

söz ve teminatlar vermemiş miydin? Yazıklar olsun sana ey Âdemoğlu! Sen ne kadar dönekmişsin!" Yine "Ey Rabbim!.." deyip duaya başlar. Nihayet Cenab-ı Allah ona: "Bunu sana verdiğim takdirde benden başka bir istekte bulunmayacağından emin misin?" diye sorar. O da: "Senin 6nur ve üstünlüğüne yemin ederim ki artık senden başka bir istekte bulunmayacağım." der. Rabbine, diediği söz ve teminatları verir. Rabbi de onu cennetin kapısına getirir. Cennetin kapısında durup ta cennet açılıp genişeyerek ona görünür ve o da cennetteki hayırları ve sevindirici şeyleri görünce, Allah'ın dilediği kadar bir süre susar. Sonra: "Ya Rab! Beni cennete koy." der. Cenab-ı Allah ona: "Sana verdiğimden başka bir şeyi benden istemeyeceğine dâir bana söz ve teminatlar vermemiş miydin?" diye sorar. O da: "Ey Rabbim! Senin en bahtsız kulun ben olmıyayım." der ve Allah'a duâ etmeye devam eder. Nihayet Allah güler ve ona: "Cennete gir" der. O da cennete girer. Sonra Allah ona: "Dilekte bulun."der. O da bazı dilek ve isteklerde bulunur. Öyleki Allah ona "Şunu da, şunu da iste" der. Artık dileyeceği bir şey kalmayınca Allah ona şöyle der: "Dileğin bir kat fazlasıyla sana verildi." Bu hadisin râvilerinden Ata b. Yezid dedi ki: Ebû Saîd el-Hudrî, bu hadisi bize nakletmekte olduğu esnada Ebû Hüreyre'nin yanında duruyordu. Ebû Hüreyre'nin söylediklerine itiraz etmiyordu. Ebû Hüreyre: "Allah o adama: 'Dileğin bir kat fazlasıyla sana verildi' der" deyince, Ebû Saîd: "Ey Ebû Hüreyre! O adama dileği on kat fazlasıyla verildi" dedi. Ebû Hüreyre ise: Ben "Dileğin bir kat fazlasıyla sana verildi" şeklinde ezberlemiştim bu hadisi, dedi. Ebû Saîd de: "Tanıklık ederim ki ben bu hadisi, Rasûlullah (s.a.v.)'den şu şekilde ezberlemişim: "Dileğin on kat fazlasıyla sana verildi." Sözün sonunu Ebû Hüreyre şöyle bağladı: "İşte o adam, cennetliklerin, cennete en son girecek olanıdır." Bu hadisin bazı varyantlarında şu ifadelere rastlanmaktadır: "O adam cehennemden cennetin kapısına ancak üç aşamada ulaşabilir. Her aşamada bir ağacın altında oturur. O ağaçlardan her bir [236] öncekinden daha güzeldir." Buharî... Abdullah b. Mes'ud'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu ben cehennemliklerin ateşten en son çıkacak olanını, cennetliklerin de cennete en son girecek olanını çok iyi biliyorum. Adamın biri sürünerek cehennemden çıkar, Cenab-ı Allah ona: "Git, cennete gir" der. Adam cennete gelir; oranın dolu olduğu hayalen kendisine görünür ve geri dönüp: "Ya Rab! Cennetin dolu olduğunu gördüm" der. Cenab-ı Allah ona: "Git, cennete gir. Sana dünya ve on kat fazlası kadar yer verildi." der. Adam da şöyle der: "Sen bir hükümdar olduğun halde benimle alay mı ediyorsun (veya bana gülüyor musun?!." Ravi diyor ki: Böyle dediği esnada Rasûlullah (s.a.v.)'in, azı dişleri görünecek kadar güldüğünü gördüm." İşte o adam, cennetliklerin en düşük [237] derecelisidir, deniyordu." Müslim... Ebû Zer'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu ben, cennetliklerin cennete en son girecek olanını ve cehennemliklerin de cehennemden en son çıkacak olanım çok iyi biliyorum. Kıyamet gününde bir adam (hesap yerine) getirilir. Kendisine: "Falan günde falan ve falanca işi yaptım. Falan günde şöyle ve şöyle bir şey yaptın mı?" diye sorulur. O da inkâr edemeyip "Evet..." der. O, büyük günahlarının kendisine gösterilmesinden korkar. Kendisine: "Her kötülüğünün yerine sana bir iyilik yazılmıştır" denir. O da: "Ya Rab! İşlediğin bazı fiilleri şurada (amel defterinde) göremiyorum! "der." Râvi diyor ki: Böyle [238] dediği esnada Rasûlullah (s.a.v.)'in, azı dişleri görününceye kadar güldüğünü gördüm." Taberanî... Ebû Ümame'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennete en son girecek olan adam, sırat köprüsü üzerinde babasından dayak yiyen çocuk gibi

debelenen ve kaçmak isteyen ama kaçmasına ameli engel olan kimsedir. "Ya Rab! Beni cennete kavuştur ve cehennemden kurtar" der. Cenab-ı Allah da ona şöyle der: "Ey kulum! Seni cehennemden kurtarıp cennete koyarsam suçlarım ve günahlarını bana itiraf eder misin?" Kul: "Evet ey Rabbim. Senin izzetine yemin ederim ki; eğer beni cehennemden kurtarırsan, suçlarımı ve günahlarımı sana mutlaka itiraf ederim." der. Köprüyü geçer. Kendi kendine: "Eğer suçlarımı ve günahlarımı itiraf edersem Allah beni mutlaka cehenneme geri gönderir" der. Allah'ta ona: "Suçlarını ve günahlarım itiraf etki senin için onları affedeyim ve seni cennete koyayım" diye vahyeder. Kul: "Hayır, izzet ve üstünlüğüne yemin ederim ki; ben asla suç işlemedim ve hiç mi hiç günaha girmedim" der. Cenab-ı Allah, ona: "Ey kulum! Sana karşı benim ispatlayıcı kanıtım vardır." diye vahyeder. Kul: "Ya Rab! Kanıtını bana göster" der. Cenab-ı Allah da cildini konuşturarak günahlarını itiraf ettirir. Kul bu durumu görünce: "Ya Rab! Senin onuruna yemin ederim ki; benim büyük günaharım vardır." der. Cenab-ı Allah ona: "Ben bunu senden daha iyi biliyorum. Bu günahlarını itiraf et de seni affedeyim ve cennete koyayım." diye vahyeder. Kul, günahlarını itiraf eder, Allah'ta onu cennete koyar." Böyle derken Rasûlullah (s.a.v.), azı dişleri görününceye kadar güldü ve şöyle buyurdu: "Bu adam, cennetliklerin en küçük mertebelisidir. Ondan üst dereceli olanların durumu nasıldır? (Varın siz düşünün)." İmam Ahmed b. Hanbel. Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu cehennemde bir kul bin yıl müddetle 'Ya Hannân, ya Men-nan!' (Ey şefkati bol, eyiutfu ve nimeti bol Allahım!..) diye seslenir, Yüce Allah, Cibril'e: "Git, şu kulumu bana getir" der. Cibril gider, cehennemliklerin yüzü ütü yere kapanıp ağlamakta olduklarını görür; Rabbine dönüp durumu O'na haber verir. Cenab-ı Allah: "Onu bana getir. O, şöyle ve şöyle bir yerdedir." der. Cibril onu getirir. Rabbinin durdurmasını emrettiği yerde durdurur. Cenab-ı Allah ona: "Ey kulum! Mekânını ve istirahatgâhmı nasıl buldun?" diye sorar. Kul da: "Mekânım çok fena bir mekân; istirahatgahım da çok kötü bir istirahatgahtır" der. Cenab-ı Allah: "Onu geri (cehenneme) götürün!" deyince kul: "Beni cehennemden çıkardığında tekrar cehenneme göndereceğini senden ıSmmamıştım" der. Bunun üzerine [239] Cenab-ı Allah: "Kulumu rahat bırakın" diye emir verir." İmam Ahmed b. Hanbel... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.av.) şöyle buyurmuştur: "Dört kişi (Sabit'in ifadesine göre iki kişi) cehennemden çıkarılıp Allah'ın huzuruna götürülürler. Sonra tekrar cehenneme gönderilmeleri emredilince onlardan biri dönüp: "Ya Rab! Beni cehennemden çıkardığında tekrar geri göndereceğini ummamıştım" der. Böyle demesi üzerine Cenab-ı Allah onu [240] cehennemden kurtarır." Abdullah b. Mübarek... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlulah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehenneme girenlerden iki kişinin çığlıkları şiddetlenir. Şanı yüce Rab: "Bunları cehennemden çıkarın" diye emreder. Çıkarılırar. Sânı yüce Rab, onlara: "Çığlığınız neden şiddetlendi?" diye sorar. Onlar: "Bize merhamet edesin diye böyle yaptık" deyince Aziz ve Celil olan Allah: "Rahmetim size şu şekilde tecelli edecektir: Cehenneme gideceksiniz!" der. Cehenneme gidince onlardan biri kendini cehenneme atar. Ama Cenab-ı Allah ateşi ona serin ve selâmet kılar. Diğeri ise kendini cehenneme atmaz. Cenab-ı Allah ona: "Seninde kendini arkadaşın gibi ateşe atmana engel olan nedir?" diye sorar. O da şu cevabı verir: "Ey Rabbim! Beni cehennemden çıkardıktan sonra tekrar oraya göndermeyeceğini ummuştum." Yüce Rab: "Umduğun sana verilecektir" der ve her ikisi de Aziz ve Celil olan Allah'ın rahmetiye cennete girerler." Bilâl b. Sa'd, hutbesinde bunun devamını şöyle getirir; "... Doğrusu Cenab-ı Allah onlara, cehenneme geri dönmelerim emrettiğinde onlardan biri, zincir

ve prangalarına gidip onları açar. Diğeri duraksar. Cenab-ı Allah, ilkine: "Neden böye yaptın?" diye sorunca şu cevabı verir: "Sana isyan edişimizin vebalinderi korkarak kendimi acıklı azaba attım ki, senin gazabına ikinci maruz kalmıyayım." Diğeri de şu cevâbı verir: "Beni cehennemden çıkardığında oraya tekrar göndermeyeceğine dair hüsnü zan-nım beni böyle davranmaya şevketti." Cenab-ı Allah [241] onlara merhamet eder ve ikisini de cennete koyar." Fasıl:

Günahkârlar cehennemden çıkarılıp da orada kâfirlerden başka kimse kalmadığında, kâfirler orada ne ölür ne de dirilirler. Nitekim yüce Allah buyurmuş ki: "O gün oradan çıkarılmazlar." (Câsiye, 45/24) Oradan çıkıp sapacakları başka bir yer yoktur. Aksine orada temelli kalıcıdırlar onlar. Kur'ân'ın cehennemde hapsettiği kimselerdir onlar. Orada temelli kalmalarına hükmettiği kimselerdir onlar. Nitekim Yüce Allah buyurmuş ki: "Allah'a ve peygamberine kim karşı gelirse ona, içinde sonsuz ve temeli kalınacak cehennem ateşi vardır. Sonunda, kendilerine söz verileni gördükleri zaman, kimin yardımcısının daha güçsüz ve sayısının daha az olduğunu bileceklerdir." (Cin, 72/23-24) "Allah şüphesiz, inkarcılara lanet etmiş ve onlara -içinde sonsuz olarak temelli kalacaklarıçılgın alevli cehennemi hazırlamış izdir. Onlar bir dost ve yardımcı bulamazlar." (Ahzâb, 33/64-65) "İnkâr edenleri ve zâlimleri Allah şüphesiz bağışlamaz. Onları içinde temelli ve ebediyyen kalacakları cehennem yolundan başka bir yola eriştirmez. Bu, Allah'a kolaydır." (Nisa, 4/168-169) Bu üç ayetle, kâfirlerin cehennemde temelli kalacaklarına dâir hüküm vardır. Ama Kur'ân-ı Kerîm'de şu âyetler de vardır. Bunlara ne diyeceksiniz: "Cehennem, Allah'ın dilemesine bağlı olarak, temelli kalacağınız dura-ğınızdır" der." (En'âm, 6/128) "Bedbaht olanlar cehennemdedirler. Onar orada âh edip inlerler. Rabbi-nin dilemesi bir yana, gökler ve yer durdukça, orada temelli kalacaklardır. Rabbin, şüphesiz, her istediğini yapar." (Hûd, il/106-107) İbn Cerir ve diğer tefsirciler bu âyet üzerinde uzun uzadıya açıklamalarda bulunmuşlardır. Bu hususta sahabilerden garip eserler ve tuhaf haberler de nakledimiştir. Burası bu hususta açıkama yapmanın yeri değildir. Başka bir yerde buna değineceğiz. Allah çok daha bilen ve hikmet sahibi olandır. İmam Ahmed b. Hanbel... İbn Ömer'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetikler cennete, cehennemlikler de cehenneme girdiklerinde ölüm getirilip cennete cehennem arasındaki bir yerde durdurulur; sonra da boğazlanır. Ardı sıra bir ünleyici: "Ey Cennetikler! Ebedîlik var, ölüm yok. Ey cehennemlikler! Ebedîlik var, ölüm yok." diye seslenir. [242] Bunun üzerine cennetliklerin sevincine sevinç; cehennemliklerin üzüntüsüne de üzüntü eklenir." Buharı... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ölüm, alaca bir koç suretinde getirilip cennetle cehennem arası bir yerde durdurulur. "Ey Cennetlikler!.." denilir. Cennettekiler, boyunlarını uzatıp bakarlar. Sonra "Ey Cehennemlikler!.." denilir. Onlar da boyunlarını uzatıp bakarlar ve düzüğe kavuşma vaktinin geldiğini görürler. (Koç [243] suretine bürünmüş olan) ölüm boğazlanır ve "Ebedilik var, ölüm yok" denir..." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:

"Ölüm kıyamet gününde getirilip sırat köprüsünün üzerinde durdurulur ve "Ey Cennet halkı!.." diye seslenilir. Onlar da içinde bulundukları mekândan çıkarılacakları endişesiye korkarak boyunlarını uzatıp bakarlar. Onlara: "Şunu tanıyor musunuz?" denilir. Onlarda: "Evet ey Rabbimiz. Bu ölümdür" derler. Sonra "Ey Cehennem halkı!.." diye seslenilir. Onlar da içinde bulundukları mekândan çıkarılacakları ümidiyle sevinerek boyunlarını uzatıp bakarlar. Onlara: "Şunu tanıyor musunuz?" denilir. Onlar da: "Evet, bu ölümdür" derler. Sonra emir? verilir ve ölüm, sırat köprüsü üzerinde boğazlanır. Sonra da her iki fırkaya: "İçinde bulunduğunuz yerde temelli kalacaksınız. Artık size ebediyyen ölüm yoktur." denilir. Bu hadisin senedi kuvvetli olup Sahihin sıhhat şartına uygundur. [244] Hafız Ebubekir el-Bezzar... Enes'ten rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ölüm, kıyamet gününde getirilip cennetle cehennem arası bir yerde durdurularak boğazlanır. Ardı sıra, "Ey Cennet halkı! Size ebedilik var, ölüm yok. Ey Cehennem halkı! Size de ebedilik var, [245] [246] ölüm yok" denir." Cennetliklerin Evsafı Ve Cennetteki Nimetler

Aziz ve Celil olan Allah'tan, kendi rahmetiyle hepimizi oraya koymasını diliyoruz.

[247]

Cennete İlk Girecek Olan, Rasûlullah (s.a.v.)'dir:

O, bütün peygamberlerden ve ümmetlerden önce cennete girecektir. Nitekim Sahih-i Müslim'de... Enes'ten rivayet olundu ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetin kapısını ilk çalacak olan benim." Yine aynı senedle rivayet olunduğuna göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetin kapısına gelir, açmalarını söylerim. Bekçi: "Sen kimsin?" diye sorar. "Muhammed'im" [248] derim. O da der ki: "Senden önce bu kapıyı hiç kimseye açmama emrini aldım." Buharı ve Müslim'in sahihlerinde... Ebû Hüreyre'den rivayet olundu ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Biz sonda (gelen bir ümmetiz), kıyamet günündeyse önde olacağız ve biz, cennete ilk girenler olacağız." Hafız Ziya... Ömer b. Hattab'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ben içine girmedikçe diğer peygamberlerin cennete girmeleri haram kılınmıştır. Ümmetim [249] içine girmedikçe ve diğer ümmetlerin cennete girmeleri haram kılınmıştır." Rasûlullah (S.A.V.)'in Ümmetinden Cennete Girecek İlk Kişi, Ebubekir Es-Sıddîk (R.A.)'Dır:

Sünen-i Ebû Davûd'da.., Ebû Hüreyre'den rivayet olundu ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cibril bana geldi ve ümmetimin gireceği Cennet kapısını bana gösterdi." Hz. Ebubekir dedi ki:

— Ey Allah'ın Rasûü! O kapıya bakmak için (o zaman) senin yanında olmayı isterdim. — Ama sen ey Ebû Bekir, ümmetimden cennete girecek ilk kişisin!" Sahih-i Buharî'de sabit olduğuna göre Cenab-ı Allah, Rasûlullah'a şöyle buyuracaktır: "Ümmetinden üzerinde hesap bulunmayanları sağ kapıdan cennete koy. Onlar diğer kapılarda da insanlara ortaktıklar." Buharı ve Müslim'in sahihlerinde... Ebû Hüreyre'den rivayet olundu ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Her kim Allah yolunda malından bir çift şeyi infak ederse o kişi, cennetin kapılarından çağırılır. Cennetin sekiz kapısı vardır. Namaz ehlinden olan kişi, namaz kapıcından çağırılır. Sadaka ehlinden olan kişi, sadaka kapısın çağırılır. Cihâd ehlinden olan kişi, cihad kapısından çağırılır. Oruç ehlinden olan kişi, oruç kapısından çağırılır." Ebubekir (r.a.) dedi ki: "Bir kimse bu kapılardan hangisinden çağırılacak olursa olsun, vallahi o kimseye zarar yoktur. Ey Allah'ın Rasûlü! Bir adamın bu kapıların tümünden çağırılması mümkün [250] [251] müdür?" Rasûlullah buyurdu ki: "Evet. Senin de onlardan biri olacağını umuyorum." Sadece Oruç Tutatılar Reyyan Kapısından Cennete Girerler:

Buharı ve Müslim'in sahihlerinde... Sehl b. Sa'd'dan rivayet olundu ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetin sekiz kapısı vardır. Onlardan birine Reyyan kapısı denir. Bu kapıdan, ancak [252] oruç tutanlar cennete girerler. Girince de kapı kilitlenir. Onlardan başkası o kapıdan giremez." Fakirler, Zenginlerden Önce Cennete Girerler:

İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Müslümanların fakirleri, zenginlerinden yarım gün Önce -ki o da beş-yüz senedir- cennete [253] girerler." Bu hadisin bir varyantında.ise Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Şüphesiz, müminlerin [254] fakirleri, zenginlerinden yarım gün önce -ki o da beş-yüz senedir- cennete girerler." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Abdirrahman el-Hanbelî'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu muhacirlerin fakirleri kıyamet gününde zenginlerden kırk bahar (yıl) önce cennete [255] girerler." imam Ahmed b. Hanbel... İbn Abbas'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Dünyadayken biri zengin diğeri de fakir olan iki mümin, cennetin kapısında karşılaşırlar. Fakir olan cennete konulur. Zengin olansa, Allah'ın dilediği bir süre alıkonulur. Sonra cennete konulur. Fakir olan cennette onunla karşılaşır ve ona: "Ey kardeşim! Seni alıkoyan sebep neydi? Vallahi o kadar bekletildin ki, doğrusu senin adına korktum." der. O da şöyle cevap verir: "Ey kardeşim, senden sonra çok feei ve rahatsız edici bir yerde hapsedildim. Üzerimden su gibi ter aktıktan sonra ancak sana [256] ulaşabildim. Üzerimden akan terleri bin deve içmeye gelseydi ve onların hepsi de hims yeyicisi

olsaydı yine de kanıp giderlerdi."

[257]

Cennetliklerin Çoğu Düşkünler Ve Fakirlerdir. Cehennemliklerin Çoğu İse Zenginler Ve Kadınlardır:

İmam Ahmed b. Hanbel... Üsâme b. Zeyd'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetin kapısında durdum; oraya girenlerin çoğunu düşkünlerin oluşturduğunu gördüm. [258] Cehennemin kapısında durdum; oraya girenlerin çoğunu İse kadınların oluşturduğunu gördüm." Abdürrezzak... İmrân b. Husayn'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennete baktım; oradakilerin çoğunun fakir olduğunu gördüm. Cehenneme baktım; oradakilerin [259] çoğunun da zengin olduğunu gördüm." İmam Ahmed b. Hanbel... Abdullah b. Amr'dan rivayet etti ki: Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennete baktım; oradakilerin çoğunun fakir olduğunu gördüm. Cehenneme baktım; [260] [261] oradakilerinse çoğunun zenginler ve kadınlar olduğunu gördüm." Cennete Girecek İlk Üç Kişi, Cehenneme Girecek İlk Üç Kişi:

Ebubekir b. Ebi Şeybe... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ümmetimden cennete girecek ilk üç kişiyle, cehenneme girecek ilk üç kişi bana arz edildi. Cennete girecek ilk üç kişi şunlardır: Şehid. Dünyadaki köleliğin, kendisim Rabbinin taat (ve ibadetinden alıkoymadığı köle ve çoluk çocuk sahibi olup (dilenmekten utanan) iffetli fakir. Cehenneme girecek ilk üç kişi ise şunlardır: Zorba hakim. Malındaki Allah hakkını (zekâtı) ödemeyen [262] mal ve servet sahibi ve kibirli fakir." Şehidlerin, İnsanları Affedenlerin, Darlıkta Ve Genişlikte Rablerine Hamdedenlerin Üstünlükleri:

Galib el-Kattân... Enes'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kullar hesap için (mahşerde) durduklarında, kılıçlarım boyunlarına koymuş ve kılıçlarından kan damlamakta olan bir topluluk gelir. Cennetin kapısında sıkışıhk meydana getirirer. "Bunlar kimlerdir?" diye sorulur. "Bu-nar şehidlerdir. Diri idiler ve (Rableri katında) nzıklanmaktaydılar." derler. Sonra bir ünleyici: "Ücreti Allah'a âid olanlar kalkıp cennete girsinler" diye seslenir. İkinci kez, "Ücreti Allah'a âid olanlar kalkıp cennete girsinler" diye seslenir. Ücreti Allah'a âid olanlar kimlerdir? diye sorulur. "İnsanları affedenlerdir" diye cevap verilir. Aynı ünleyici üçüncü kez: "Ücreti Allah'a âid olanlar kalkıp cennete girsinler" diye seslenir. Şu kadar ve şu kadar bin kişi kalkıp [263] hesapsız olarak cennete girer."

[264] Habib b. Ebi Sabit... İbn Abbas'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde cennete ilk davet edilecek olanlar, hamd edicilerdir. Onlar ki darlıkta ve [265] bollukta (Allah'a) hamdederler." Cennetteki Mahallerin Sayısı, Yükseklik Ve Genişliği:

Yüce Allah buyurdu ki: "Rablerine karşı gelmekten sakınanlar, bölük bölük cennete götürülürler. Oraya varıp da kapıları* açıldığında, bekçileri onlara: "Selâm size, hoş geldiniz! Temelli olarak buraya girin" derler. Onlar: "Bize verdiği sözde duran ve bizi bu yere vâris kılan Allah'a hamdolsun. Cennette istediğimiz yerde oturabiliriz. Yararlı iş işleyenlerin ecri ne güzelmiş!" derler." (Zümer, 39/73-74) "Kapıları onlara açılmış Adn cennetleri vardır." (Sâd, 38/50) "Melekler her kapıdan yanlarına girip: "Sabretmenize karşılık size selâm olsun. Burası dünyanın ne güzel bir sonucudur" derler." (Ra'd, 13/23-24) Önceki kısımlarda geçen hadislerden birinde şöyle denmekteydi: [266] "Müminler cennetin kapısına vardıklarında kilitli olduğunu görürler.' Kapının açılmasını sağlamak için Aziz ve Celil olan Allah'tan, aracılık yapmasını dilerler." Sûr hadisinde ise şöyle denilmektedir: "İnsanlar Âdem'e, sonra Nuh'a, sonra İbrahim'e, sonra Musa'ya, sonra İsa'ya gelirler. Hepsi onların şefaat isteminden yüz çevirir. Sonra o insanlar Rasûlullah (s.a.v.)'e gelirler. O, gidip cennetin kapısının halkasını şiddete vurur. Bekçi: "Kim O?" der. O da: "Ben Muhammed'im" der. Bunun üzerine bekçi: "Bu kapıyı senden önce kimseye açmama emrini adım." der. (Kapı açılır. Rasûlullah) cennete girer. Allah katında, müminlerin keramet yurduna girmeleri için şefatte bulunur. Allah onun şefaatini kabul eder. Böylece Rasûlullah (s.a-.v.), cennete ilk giren peygamber olur. Onun ümmeti de cennete ilk giren ümmet olur." [267] Sahih'de rivayet olunduğuna göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennette ilk şefaat edecek olan ve cennetin kapısına şiddetle ilk vuracak olan benim." Başka bir hadis-i şerifte de şöyle buyurmaktadır efendimiz: [268] "Cennetin anahtarı lâ ilahe illâllahür." İmam Ahmed b. Hanbel... Müminlerin emiri Ömer b. Hattab'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Abdestini güzelce aldıktan sonra gözlerini semâya dikip 'eşhedü en la ilahe illallahü vahdehu la şerike leh. Ve eşhedü enne Muhammeden abdühu ve Rasûlüh' derse, ona cennetin sekiz kapısı açılır. [269] Dilediği kapıdan içeri girer." İmam Ahmed b. Hanbel... Sehl b. Sa'd'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu cennette bir kapı vardır. Ona Reyyan denir. Oruçlular kıyamet gününde o kapıdan cennete davet edilirler. "Oruçlular nerede?" denilir. Oruçlular içeri girince de kapı kilitlenir. Artık [270] onlardan başkası o kapıdan içeri giremez." Taberanî... Sehl b. Sa'd'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennette sekiz kapı vardır. Onlardan birine Reyyan kapısı denir. Oradan ancak oruç tutanlar

[271] içeri girebilirler." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Bir kimse Allah yolunda kendi malından bir çift (şeyi) infak ederse, Cennet'in (bütün) kapılarından çağırılır. Cennetin sekiz kapısı vardır. Namaz kılanlardan olan kişi, sadaka kapısından çağırılır. Oruç tutanlardan olun kişi, Reyyan kapısından çağırılır." Ebubekir (r.a.): "Vallahi ey Allah'ın Rasûlü! Bir kimse bu kapıların her hangi birinden çağınhrsa ona zarar yoktur. Bir kimse bu kapıların tümünden çağırılabilir mi ya Rasûlallah?" diye sordu. Rasûlullah (s.a.v.) şöyle cevap verdi: "Evet... [272] Senin de onlardan biri olacağını umarım." İmam Ahmed b. Hanbel'in oğlu Abdullah... Utbe b. Abdullah es-Süle-mî'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Bir müslümanın buluğa ermemiş üç çocuğu vefat ederse, onun bu çocukları kendisini cennetin [273] sekiz kapısında karşılarlar. Dilediği kapıdan içeri girer." Beyhakî... ihlaslının, günahkârın ve münafıkın savaşımıyla ilgili olarak Utbe b. Abdullah esSülemî'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [274] "Cennetin sekiz kapısı vardır. Doğrusu kılıç, günahları silendir, ama münafıklığı Sİlmez." Buharî ve Müslim'in sahihliğinde ittifak ettikleri şefaat hadisinde... Ebû Hüreyre, Rasûlullah (s.a.v.)'in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Allah der ki: 'Ya Muhammed! Ümmetinden üzerinde hesab bulunmayan kimseleri sağ kapıdan cennete koy. Onlar diğer kapılarda da insanlara ortaktırlar.' Muhammed'in canı elinde bulunan zâta yemin ederim ki; cennet kapısının iki kanadı arasındaki mesafe, Mekke ile Hecer (ya da Mekke ile Busrâ) arasındaki mesafe kadardır." Müslim, Halid b, Umeyr el-Adevî'den rivayet etti ki; Utbe b. Gazvan, kendilerine bir hutbe irâd etmiş, Allah'a hamd-ü senada bulunduktan sonra şöyle demiştir: "İmdi, dünyâ, sonu geldiğini ilân etmiş olup arkasını dönüp kaçmaktadır. Onda, kabın dibinde kaan ve kabın sahibi tarafından (yere) boşaltılan (su) birikinti(si) kadar az bir (zaman) birikinti(si) kalmıştır. Siz dünyadayken ebedi bir diyara intikal edeceksiniz. (Bari) hayırlı amelinizle birlikte oraya intikal edin. Bize anlatıldığına göre cennetin kapısının iki kanadı arasında kırk senelik bir yol [275] vardır. Orası öyle bir gün görecek ki, sıkışıklıktan adeta cızırdayacaktır." Bu hadisin Saîd el-Harirî b. Muaviye tarafından gelen bir varyantında ise şöyle denilmektedir: "Doğrusu cennetin kapısının iki kanadı arasında yetmiş senelik yol vardır." Yakub b. Süfyân... Salim'in babası Abdullah'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ümmetimin, içinden geçerek cennete gireceği kapının genişliği, rahvan ata binmiş bir süvarinin üç günde katedeceği yol mesafesi kadardır. Sonra onlar o kapıda öyle bir sıkışıklık meydana getirirler [276] ki, neredeyse omuzları yerinden çıkar." Utbe b. Gazvan'ın rivayet ettiği hadiste anlatıldığına göre o kapının iki kanadı arasındaki mesafe, [277] "kırk senelik yol kadardır." Bu, esahh bir rivayettir. Müsned adlı eserinde Abd b. Humeyd... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Şüphesiz, cehennemin yedi kapısı vardır. O kapılardan her birinin genişliği, bir süvarinin ancak

yetmiş senede alabileceği yol kadardır." Bu meşhur bir hadistir. Bazı alimler bu mesafenin bir kapının iki kanadı arasındaki genişliği değil de her iki kapı arasındaki genişilği ifade ettiğini söylemişlerdir ki, bununla önceki hadis arasında bir çelişki meydana gelmesin. Doğrusunu Allah bilir. Kurtubî, cennetin on üç kapısı olduğunu iddia etmiş ancak bunu ispatlama sadedinde kuvvetli bir delil ibraz edememiş, en fazla şöyle demiştir: Cennetin kapılarının sekizden fazla olduğunu gösteren delillerden biri, Hz. Ömer'in Tirmizî ve diğerleri tarafından rivayet edilen şu hadisidir: "Abdest alıp 'Eşhedü en lailâhe illallah' diyen kimseye cennetin kapılarından sekiz tanesi açılır. [278] Bunlardan dilediği birinden cennete girer." Kitabu'n-Nasîha adlı eserinde Acurî... merfu olarak Ebû Hüreyre'den şöyle bir rivayette [279] bulunmuştur: "Doğrusu cennette duhâ (kuşluk) kapısı denen bir kapı vardır. Bir ünle-yici şöyle seslenir: [280] Nerede kuşluk namazı kılmaya devam edenler? Bu, sizin kapınızdır!.. (Buradan) cennete girin."

Cennet Kapılarının Adları:

Halimi dedi ki: "Cennetin kapılarından biri Muhammed (s.a.v.)'in kapısıdır ki, bu, tevbe kapısıdır. Ondan başka şu kapılar da vardır: Namaz kapısı, oruç kapısı, zekât kapısı, sadaka kapısı, Hac kapısı, Umre kapısı, Cihâd kapısı ve sıla kapısı." Başkaları şu ilâveyi yapmışlardır: "Öfkelerini yutanların kapısı, razı olanların kapısı ve eymen (sağ) kapısı ki, üzerinde hesap bulunmayan kimseler bu kapıdan cennete girerler." Tirmizî tarafından da rivayet edildiği gibi Kurtubî, "İki kanadı arasındaki genişliğin rahvan ata binmiş bir süvari tarafından üç günde katedilebilen yol kadar olduğu kapı ön üçüncü kapıdır" demiştir. [281] [282] Doğrusunu Allah bilir. Cennetin Anahtarı Kelime-i Şehadettir. Salih Ameller De Bu Anahtarın Dişleridir:

Hasan b. Arefe... Muaz b. Cebel'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) ona şöyle demiştir: "Cennetin anahtarı, 'Allah'tan başka ilâh yoktur' diye şehadet getirmektir." Sahih-i Buharî'de şöyle denmektedir: Vehb b. Münebbih'e: "Allah'tan başka ilâh yoktur" şeklindeki şehadet, Cennetin anahtarı değil midir? diye sorulduğunda Vehb şu cevabı verdi: "Evet, öyledir. Ama dişleri olan bir anahtar getirirsen, kapı sana açılır; Yoksa açılmaz. Yani tevhidin yanı [283] sıra kişiye, haramları terketmek, taatlerde bulunmak gibi salih ameller de gereklidir." Cennet Mahallerinin Sayısı, Yükseklik Ve Genişliği:

Yüce Allah buyurdu ki: "Rabbine karşı durmaktan korkan kimseye iki cennet vardır. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? Bu iki cennet türlü ağaçlarla doludur. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? Bu cennetlerde akan iki kaynak vardır. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? Bu cennetlerde her türlü meyveden çift çift vardır. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? Orada, örtüleri parlak atlastan yataklara yaslanırlar. İki cennetin meyvelerini de kolayca toplarlar. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? Oralarda, bakışlarını yalnız erkeklerine çevirmiş, daha önce ne insan ve ne de cinlerin dokunmuş olduğu eşler vardır. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? Onlar yakut ve mercan gibidirler. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? İyiliğin karşılığı ancak iyilik değil mi-dir? Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? Bu iki cennetten başka iki cennet daha vardır. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? Renkleri koyu yeşildir. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? İkisinde de durmadan fışkıran iki kaynak vardır. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? İkisinde de türlü türlü meyveler, hurmalıklar ve nar ağaçları vardır. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? Oralarda iyi huylu güzel kadınlar vardır. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? Çadırlar içinde ceylan gözlüler vardır. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? Onlara daha önce insan da cin de dokunmamış tır. Öyleyken

Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? Cennetlikler orada yeşil yastıklara ve harikulade işlemeli döşeklere yaslanırlar. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? Büyük ve pek cömert olan Rabbinin adı ne yücedir." (Rahman, 55/46-78) Buharı ve Müslim'in sahihlerinde... Ebû Musa el-Eş'a'rî'den rivayet olundu ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kendileri, kapları :ve içlerindeki her şeyleriyle altundan mamul olan iki cennet vardır. Kendileri, kapları ve içlerindeki her şeyleriyle gümüşten mamul olan iki cennet vardır. Adn cennetinde insanların, Aziz ve Celil olan iki cennet vardır. Adn cennetinde insanların, Aziz ve Celil [284] olan Rablerinin görmelerine engel olan, sadece O'nun yüzündeki ululuk örtüşüdür." Beyhakî... Ebû Musa el-Eş'arî'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Hayırda öne geçmiş olanlar için altundan iki cennet vardır. Amel defterleri sağ ellerine [285] verilenler için de gümüşten iki cennet vardır." Buharî... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Ümmü Harise, Rasûlullah (s.a.v.)'in yanına geldi -oğlu Harise, Bedir savaşında bir ok darbesiyle şehit düşmüştü- ve dedi ki: "Ey Allah'ın Rasûlü! Oğlum Hârise'nin, kalbimdeki yerini (onu ne kadar çok sevdiğimi) biliyorsun. Eğer o, cennette ise ona [286] ağlamayacağım. Ama değilse gör ne yapacağım!" Rasûlullah (s.a.v.) buyurdu ki: [287] "Sadece bir cennet mi yoksa bir çok cennet mi var? Harise, Firdevs-i ala cennetindedir." Allah Yolunda Az Bir Amel, Dünyadan Ve İçindeki Şeylerden Daha Hayırlıdır. Cennetteki Az Bir Şey De Dünyadan Ve İçindeki Şeylerden Daha Hayırlıdır:

Rasûlullah (s.a.v.) buyurdu ki: "Öğlenden önce veya sonra bir kerecik Allah yolunda yola çıkmış, dünyadan ve içindeki şeylerden daha hayırlıdır. Birinizin yayının ve kırbacının miktarı kadar (cennetteki) bir yer, dünyadan ve içindeki herşeyden daha hayırlıdır. Şayet cennet kadınlarından biri uzanıp da göktekilere ve yerdekilere bakacak olursa, gök ile yerin arasını aydınlatır ve gök ile yerin arasım kendi kokusuyla [288] doldurur. Onun başörtüsü, dünyadan ve içindeki her şeyden daha hayırlıdır." Katâde'den gelen bir rivayette ise şöyle buyurulmuş: "Firdevs, cennetin ortasındaki en yüksek ve en faziletli yeridir." Bu hususta yüce Allah'ta şöyle buyurmuştur: "Yüksek bir cennette (bahçede)dir." (Hakka, 69/22) "İşte onlara en üstün dereceler vardır." (Tâ-Ha, 20/75) "Rabbinizin mağfiretine, ve Allah'a karşı gelmekten sakınanlar için hazırlanmış, eni gökler ve yer kadar olan cennete koşuşun." (Âi-imrân, 3/133) "Ey insanlar! Rabbiniz tarafından bağışlanmaya, Allah'a ve peygamberine inananlar için hazırlanmış, genişliği yerle göğün genişliği kadar olan cennete koşuşun. Bu, Allah'ın dilediğine verdiği lütufdur. Allah, büyük lütuf sahibidir." (Hadid, 57/21) İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Allah'a ve Rasûlüne inanan, namaz kılan, Ramazan orucunu tutan kimse, Allah yolunda hicret etse de doğduğu yerde ikamet etse de, onu cennete koymak, Allah'ın üzerine bir haktır." Sahabiler, 'Bunu insanlara bildirelim mi ey Allah'ın Rasûlü?' diye sorduklarında Rasûlullah (s.a.v.) şöyle cevap

[289] verdi: "Cennette yüz derece vardır. Cenab~ı Allah orayı, kendi yolunda cihâd eden kimselere hazırlamıştır. Her derecenin arasında gökle yer arası kadar uzaklık vardır. Allah'tan istediğinizde firdevs cennetini isteyin. Çünkü orası cennetin orta yerinin en üst katıdır. Üzerinde Rahman'in arşı [290] vardır. Cennet nehri (veya nehirleri) oradan kaynarlar." Firdevs, Cennetin En Yüksek Derecesidir. Namaz ve Oruç'ta Yüce Allah'ın Bağışlanması İcâb Ettirirler:

Ebü'l-Kasım et-Taberanî... Muaz b. Cebel'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Şu beş vakit namazı kılan, Ramazan orucunu tutan (zekâttan söz etti mi, etmedi mi? Bilmiyorum) bir kimse hicret etmişte olsa veya anasının kendisini doğurduğu yerde oturmuşta olsa onu bağışlamak, Allah'ın üzerine bir haktır." Muaz diyor ki: "Bunu çıkıp insanlara duyurayım mı?" diye sordum. Rasûlullah (s.a.v.) bana buyurdu ki: "Bırak insanları, amellerini yapmaya devam etsinler. Cennette yüz derece vardır. Her iki derecenin arasında, gök ile yer arası kadar mesafe vardır. Bu derecelerin en yükseği Firdevs'tir. Onun [291] da üzerinde Arş vardır. O, cennetin ortasının en üst katıdır. Cennetin nehirleri oradan kaynayıp [292] çıkarlar. Allah'tan dilekte bulunduğunuzda Firdevs cennetini dileyin." Cennetin Nehirleri Firdevs'ten Kaynar:

İmam Ahmed b. Hanbel... Ubade b. Samit'ten rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennet yüz derecedir. Her iki derecenin arası yüz senelik yoldur." İbn Affan dedi ki: "Cennetin her iki derecesinin arası, yer ile göğün birbirine olan uzaklığı kadar uzaktır. Firdevs, cennetin en yüksek derecesidir. Dört nehir oradan kaynayıp çıkar. Arşta onun üstündedir. Allah'tan dilekte [293] bulunduğunuzda Firdevs cennetini isteyin." Ben derim ki: Cennet, kubbemsi bir yapıdır. Kubbenin en yüksek yeri de orta noktasıdır. [294] Doğrusunu Allah bilir. Cennetin Dereceleri Farklıdır. Dereceler Arasındaki Farkın Miktarını Ancak Alemlerin Rabbi Allah Bilir:

Ebubekir b. Ebi Davûd... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennet yüz derecedir. Her iki derecenin arası, beşyüz senelik yoldur." Tirmizî'nin... Yezid b. Harun'dan rivayet ettiğine göre; "her iki derece arasındaki mesafe, yüz

senelik yoldur." [295] Hafız Ebû Ya'lâ... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennet yüz derecedir. Bütün âlemler bunlardan birinde toplanacak olsa, yine de hepsine yeter." [296] Cennetliklerin En Düşük Mertebelisine De En Yüksek Merte Belisi Ne De Verilecek Geniş Ve Büyük Mülk:

Yüce Allah buyurdu ki: "Oranın neresine baksan, nimet ve büyük bir saltanat görürsün." (insan, 76/20) Önceki kısımlarda geçen, sahihliği üzerinde Buharî ile Müslim'in ittifak ettikleri ve İbn Mes'ud'un Peygamber (s.a.v.)'den rivayet ettiği bir hadiste ifade edildiğine göre Muhammed ümmetinden cennete en son girecek olan şahsa Cenab-ı Allah şöyle buyuracaktır: "Dünya ve on katı kadar yerin sana verilmesine razı olmaz mısın?" İmam Ahmed b. Hanbel... İbn Ömer'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetliklerin mertebece en düşük olanı kendi bahçesine, nimetlerine, hizmetçilerine ard arda gelen bağışlarına bakar. Cennetinin genişliği bin senelik yoldur. Cennetliklerin Allah katında en üstün olanı ise sabah akşam Rabbinin mübarek yüzüne bakar." Hz. Peygamber böyle dedikten sonra şu âyeti okudu: [297] "O gün bir takım yüzler Rablerine bakıp parlayacaktır." Yine İmam Ahmed b. Hanbel... İbn Ömer'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetliklerin en küçük mertebelisi iki bin senede bir ucundan diğer ucuna gidilebilecek olan bir mülke bakar. O mükün yakınını gördüğü gibi en uzak noktasını da görebilir. (Mülküne), eşlerini ve hizmetmetçilerini görür. Cennetliklerin en yüksek mertebelisi ise her gün Allah'ın mübarek yüzüne [298] [299] İki kez bakar." Müslim... Muğire b. Şube'den rivayet etti ki; Musa (a.s.) şöyle demiştir: "Ya Rab! Cennetliklerin mertebece en düşük olanım bana bildir(ir misin?)" Yüce Allah buyurdu ki: "Evet. O, insanların cennetteki yerlerine yerleşmelerinden ve alacaklarım almalarından sonra gelecek olan bir adamdır. Kendisine, "Cennete gir" denilir. O da der ki: — Ya Rab! Nasıl gireyim ki? Herkes yerine yerleşmiş ve alacağını almıştır. — Dünya meliklerinden birinin mülkü kadar sana verilmesine razı olmaz mısın? — Razı oldum ya Rab. — Sana onun mülkü bir kat fazlasıyla verildi (Böyle derken hadisin ra-visi Süfyan beş parmağını yumdu). — Razı oldum ya Rab. Musa (a.s.) demiş ki: "Ya Rab! Bana cennetliklerin en yüksek mertebe-lisini bildir(ir misin?)". Yüce Allah buyurdu ki: "Evet... Zaten kasdettiğim de onlardır. Onlar hakkında sana haber vereceğim. Şeref (ve üstünlük)lerini ellerimle diktim, üzerini mühürledim. Onlara vereceğim şeyleri hiç bir göz görmemiştir. O şeyleri hiç bir kulak işitmemiştir ve o şeyler hiç bir insanın kalbinden geçmemiştir." Bunu doğrulayan ölçü, Allah'ın kitabındadır: "Yaptıklarına karşılık onlar için saklanan müjdeyi kimse

[300] bilmez." Buharî ve Müslim'in sahihlerinde... Ebû Hüreyre'den rivayet olunduğuna göre Peygamber (s.a.v.), yüce Allah'ın şöyle buyurduğunu nakletmiştir: "Gözlerin görmediği, kulakların duymadığı ve beşer kalbinden geçmeyen şeyleri salih kullarım için hazırladım." Bunu doğrulayan ölçü, yüce Allah'ın kitabındadır: "Yaptıklarına karşılık onlar için [301] saklanan müjdeyi kimse bilmez." İmam Ahmed b. Hanbel... Sehl b. Sa'd'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: Rasûlullah (s.a.v.)'in bir oturumunda hazır bulundum. O oturumunda cennetin evsafını anlattı. Sözlerinin sonuna geldiğinde şöyle dedi: "Cennette gözlerin görmediği, kulakların duymadığı ve beşer kalbinden geçmeyen şeyler vardır." [302] Böyle dedikten sonra da şu âyeti okudu: "Ayetlerimize ancak vücudlarını yataklardan uzak tutup korkarak ve umarak Rablerine yalvaranlar ve verdiğimiz rızıklardan sarfedenler inanır. Yaptıklarına karşılık onlar için saklanan [303] müjdeyi kimse bilmez." Cennetin Odaları, Bu Odaların Genişlik Ve Büyüklüğü. Bu Odaları Bol Lutfuyla Bize Bahşetmesini Allah'tan Dileriz:

Yüce Allah buyurdu ki: "Fakat Rablerinden sakınanlara, üst üste bina edilmiş köşkler vardır. Altlarından ırmaklar akar. Bu, Allah'ın verdiği sözdür. Allah verdiği sözden caymaz." (Zümer. 39/20) "İşte onların yaptıklarına karşılık mükâfatları kat kattır. îşte onlar, yüksek derecelerde, güven içindedirler." (Scbe\ 34/37) Buharî ve Müslim'in sahihlerinde... Ebû Saîd el-Hudrî'den rivayet olundu ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu cennetlikler, üzerlerindeki (yani içinde bulundukları) odalardan görünürler. Tıpkı ufukta doğudan batıya giden inci gibi parlak yıldızları gördüğünüz gibi. Aralarındaki fazilet farkı [304] onları böyle yukarıda gösterir." Bunun üzerine asha^: "Ey Allah'ın Rasûlü! Bu söylediğiniz, peygamberlerin makamı olmalı. Başkaları oraya ulaşamamalı." dedi. Ancak Rasûlullah (s.a.v.) buyurdular ki: "Canım kudret elinde bulunan zât'a yemin ederim ki, o odalarda kalanlar, Allah'a inanıp peygamberleri tasdik eden [305] kimselerdir." Allah İçin Birbirlerini Sevenlerin Cennetteki Yerleri Ve Mertebeleri:

İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Saîd el-Hudrî'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:

[306] "Allah için birbirlerini sevenlerin cennetteki odaları doğu veya batı ufkunda doğan yıldız gibi görünür. "Bu odalardakiler kimlerdir?" diye sorulur. "Bunlar, Allah için birbirlerini sevenlerdir." [307] diye cevap verilir." Atiyye, Ebû Saîd'den merfu olarak şöyle bir rivayette bulunmuştur: "(Cennetin) İlliyyin tabakasındaki kimseleri, başkaları -sizin göğün uf-kundaki yıldızı görmeniz [308] gibi- görürler. Şüphesiz, Ebubekir ve Ömer de onlardandır." Cennetteki En Yüksek Makam, Rasûlullah (s.a.v.)'in Vesile Adlı Makamıdır:

Buharî ve Müslim'in sahihlerinde... Câbir b. Abdullah'tan rivayet olundu ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Bir kimse ezanı duyduğunda: "Allahümme Rabbe hâzihi'd-da'veti't-tâmmeti ve's-salâti'I-kâimeti âti Muhammeden el-vesilete ve'1-fazilete veb'ashü makamen mahmuden'illezi vaadtehu. (Ey bu eksiksiz davetin ve kılınan namazın sahibi! Muhammed'e vesileyi ve fazileti ver. Onu, va'd ettiğin [309] makamı mahmuda gönder) derse, kıyamet gününde şefaatim ona helâl Olur." Sahih-i Müslim'de... Abdullah b. Amr b. Âs'tan rivayet olundu ki; Ra-sûlullah (s.a.v.) şöyle [310] buyurmuştur: "Müezzini(n ezanını) duyduğunuzda onun dediklerini tekrarlayın. Sonra bana salât okuyun. Çünkü bana bir salât okuyana Allahtan, benim için vesileyi isteyin. Doğrusu kim benim için Allah'tan [311] vesileyi isterse, ona şefaattim) helâl olur." Vesile, Cennetteki En Yüksek Derecedir. Oraya Ancak RasûluIIah (s.a.v.) Ulaşabilir:

İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; RasûluIIah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Bana salât okuduğunuzda Allahtan benim için vesileyi isteyin." Ashab: "Ey Allah'ın Rasûlü! Vesile nedir?" diye sordu. RasûluIIah (s.a.v.) buyurdu ki: "Cennetteki en yüksek derecedir. Oraya [312] ancak bir adam ulaşacaktır. Umarım ki o adam da ben olurum." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Saîd el-Hudrî'den rivayet etti ki; RasûluIIah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Vesile, Allah katında bir derecedir. Onun üstünde bir derece daha yoktur. Vesileyi bana [313] bahşetmesini Allah'tan dileyin." İmam Ahmed b. Hanbel... İbn Abbas'tan rivayet etti ki; RasûluIIah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Allah'tan benim için vesileyi isteyin. O makamı dünyadayken benim için isteyen kula kıyamet [314] gününde mutlaka şefaatçi -bir rivayete göre şahid-Oİumm." Cennet Köşklerinin Yapısı Nedendir?

imam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: Bizler, Allah Rasûlü (s.a.v.)'e dedik ki: — Ya Rasulallah! Seni gördüğümüz de kalbimiz yufkahyor ve ahiret ehli kimseler oluyoruz. Ama senin yanından ayrıldığımızda dünya hoşumuza gidiyor, kadınlar ve çocuklar bizi kendilerine bağlıyorlar. — Benim yanımdayken büründüğünüz halinizi her zaman devam ettirecek olsanız, melekler ellerini uzatıp sizinle tokalaşır ve sizi evlerinizde ziyaret ederler. Hiç günah işlemeseniz, Allah [315] kendilerini bağışlamak için- günah işleyen bir kavim getirir. — Ey Allah'ın Rasûlü! Bize cennetten bahset. Onun yapısı nedendir, nasıldır? — Bir kerpiç gümüşten, bir kerpiç altındandır. Harcı misktir. Kumu, inci ve yakuttur. Toprağı safrandır. Cennete giren, nimete garkolur. Asla perişan olmaz. Ebediliğe ve ölümsüzlüğe erer. Elbiseleri çürümez. Gençliği yok [316] Olmaz." Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... Enes'ten rivayet etti ki; RasûluIIah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cenab-ı Allah Adn cennetini kendi eliyle yarattı. Bir kerpiç beyaz inciden, bir kerpiç kızı) yakuttan, bir kerpiçten yeşil zebercedden. Harcı misktir. Kumu incidir. Otu safrandır. Sonra Cenab-ı [317] Allah, cennete: "Konuş" der. Cennet şöyle der: "Müminler saadete ermişlerdir." Yüce Allah da: "Onur ve üstünlüğüme yemin ederim ki; senin içinde cimri kimse bana komşu olamaz." Böyle dedikten sonra RasûluIIah (s.a.v.) şu âyet-i kerimeyi okudu: "Nefsinin tamahkârlığından korunan [318] kimseler, işte onlar saadete erenlerdir." Ebubekir b. Merdeveyh... tbn Ömer'den rivayet etti ki; RasûluIIah (s.a.v.) -kendisine cennet sorulduğunda- şöyle buyurmuştur: "Cennete giren (ebedi) yaşar, ölmez. Nimete gark olur, mahrumiyet görmez. Elbiseleri çürümez, gençliği de yok olmaz." Ashab: "Onun yapısı nasıldır ya Rasulallah?" diye sorunca buyurdu ki: "Bir kerpiç ahundan, bir kerpiçte gümüştendir. Harcı, halis misktir. Kumu, inci ve yakut, toprağı da [319] safrandır." Bezzâr... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cenab-ı Allah, cenneti bir kerpiç altundan, bir kerpiç gümüşten, harcı da miskten olarak bina [320] etti. Sonra ona: "Konuş" dedi. O da: "Müminler saadete ermişlerdir" dedi. Melekler, ona: "Ne [321] mutlu sana! Hükümdarların konağısın sen" dediler." [322] Beyhakî'nin ve diğerlerinin rivayetine göre bu sözü ona Cenab-ı Allah Söylemiştir. Davud b. Ebi Hind... Enes'ten merfu olarak şöyle bir rivayette bulunmuştur: "Doğrusu Cenab-ı Allah, firdevs cennetini kendi eliyle yarattı. Onu müşrik ve içkiye devam eden her sarhoşa yasaklamıştır." Ebubekir b. Ebi Şeybe... İbn Ömer'den rivayet etti ki; RasûluIIah (s.a.v.) -cennetin yapısı nasıldır? diye sorulduğunda- şöyle buyurmuştur: "Bir kerpiç gümüşten, bir kerpiç altundan. Harcı misktir. Kumu, inci ve yakuttur. Toprağı da [323] safrandır." Taberanî... Muhacir b. Meymun'dan rivayet etti ki; Hz. Fatıma, Peygamber (s.a.v.) efendimize şöyle bir soru sormuş:

— Annemiz Hatice nerededir? — İçi delikli inciden yapılmıştır köşktedir. Orada boş sözler ve yorgunluk yoktur. Meryem ile Firavun'un karısı Âsiye'nin arasındadır. [324] — Kamıştan yapılmış bir evde midir? — Hayır. İnci, mercan ve yakutla örülü bir köşktedir." Ben derim ki: Bu garip bir hadistir. Ancak Sahih-i Buharî'de bunu teyid edici bir rivayet vardır. Şöyle ki: "Doğrusu Allah bana, Hatice'ye, kendisi için cennette inciden yapılma bir köşk hazırlandığını müjdelememi emretti. Orada gürültü ve yorgunluk yoktur." Bazı alimler dediler ki: Hz. Hatice'nin cennetteki köşkü, tele geçirilmiş inci dizileriyle inşâ edilmiştir. Çünkü o, 'Bi'setin başlangıcı' hadisinin de delâlet ettiği gibi, Aziz ve Celil olan Allah tarafından elçi olarak gönderildiğinde Hz. Peygamberi tasdik yarışında ipi göğüslemişti. ilk imân eden, o olmuştu. İlk vahiy geldiğinde Hz. Peygamber: "Vallahi aklımı yitireceğimden korktum" deyince Hz. Hatice ona şöyle demişti: "Hayır, yemin ederim ki Allah seni asa rüsvay etmeyecektir. Çünkü sen akrabalık bağlarını muhafaza ediyor, sözünü doğru söylüyor, sabrediyor, yoksulu kazandırıyor ve zamanın musibetlerine maruz kalanlara yardım ediyorsun." Bu hadiste Meryem ile Âsiye'den bahsedilmesi, Rasûlullah (s.a.v.)'m âhiret yurdunda bunlarla evleneceğine bir işarettir. Bazıları bu manâyı şu âyetlerden çıkarmaya çalışmışlardır: "Ey peygamber! Allah'ın sana helâl kıldığı şeyi niçin kendine yasak ediyorsun?" (Tahrim, 66/1) "Rabbi ona^dul ve bakire eşler verebilir." (Tahrîm, 66/5) Sonra da bu surenin nihâyetinde Âsiye [325] ile Meryem'den söz edilmiştir. Berâ' b. Azib'den veya ondan başka seleften bu yolda rivayetler varid olmuştur. Doğrusunu Allah [326] bilir. Gece Namazının, Yemek Yedirmenin Ve Çok Oruç Tutmanın Fazileti:

Ebubekir b. Ebi Davud... Ali b. Ebi Tâlib'den rivayet etti ki; Rasûlulah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu cennette; dışı içinden, içi de dışından görünen odalar vardır. Cenab-ı Allah bu odaları; yemek yediren, oruca devam eden ve insanlar uyurken geceleyin namaz kılan kimseler için [327] hazırlamıştır." Taberanî... Ebû Musa el-Eş'arî'den rivayet etti ki; Rasûiullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu cennette; dışı içinden içi de dışından görünen odalar vardır. Bunlar, konuşmayı güzel [328] yapan, yemek yediren, insanlar uyurken kendileri geceyi namaz kılarak geçirenler içindir." Yine Taberanî... Abdullah b. Amr'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) Şoylebuyurmuştur: "Doğrusu cennette; dışı içinden içi de dışından görünen odalar vardır." Ebû Mâlik el-Eş'arî: "Ey Allah'ın Rasûlü! O odalar kimler içindir?" diye sordu. Rasûlullah (s.a.v.) buyurdu ki: "Konuşmayı güzel yapan, yemek yediren, insanlar uyurken kendileri geceyi namaz kılarak [329] geçirenler içindir." Bazı hadislerde anlatıldığına göre; cennetteki köşk kapıları, kapı kanatları ve tavanlarıyla birlikte

yekpare inciden yapılmıştır. Başka bir hadis-i şerifteyse şöyle buyurulmuştur: "Cennetin çatıları nurdandır. Çakan şimşek gibi parıldar. Cenab-ı Allah insanların gözlerini sabitleştirmeseydi, bu parlaklık onların gözlerini kısa sürede kör ederdi." Beyhakî... Câbir b. Abdullah'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: Rasûlulah (s.a.v.) bize şöyle buyurdu: — Size cennetin odalarından bahsedeyim mi? — Evet, anlat ya Rasulallah, anamız babamız sana feda olsun. — Cennette öyle odalar var ki, yapımında bütün mücevher çeşitleri kullanılmıştır. Dışı içinden, içi de dışından.görünür. Oralarda gözlerin görmediği, kulakların duymadığı nimetler, lezzetler ve imrenilecek şeyler vardır. — O odalar kimler içinde ya Rasulallah? — Selâmı yayan, yemek yediren, oruca devam eden ve insanlar uyurken geceleyin namaz kılanlar içindir. — Ey Allah'ın Rasûlü! Buna kim güç yetirebilir? — Ümmetim buna güç yetirebilir. Bunu size haber vereceğim. Şöyleki: Bir kimse müslüman kardeşiyle karşılaştığında ona selâm verir, kardeşi de selâmını alırsa selâmı yaymış olur. Ailesine ve hâne halkına doyurasıya yemek yediren kişi, yemek yedirmiş olur. Ramazan ayını ve her ayın da üç gününü oruçlu geçiren kimse, oruca devam etmiş olur. Yatsı ve sabah namaza-nnı cemaatle eda eden [330] kimse, insanlar yani yahudi, hristiyan ve mecusiler uyurken geceleyin namaz kılmış olur." Beyhakî... İmrân b. Husayn ile Übeyy'den rivayet etti ki; "Sizi Adn cennetlerinde hoş yerlere koyar." (Tevbe, 9/73) âyet-i kerimesini kendisine sorduklarında Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "İnciden bir saray... Bu sarayda, yakuttan inşâ edilmiş yetmiş bina; her binada yeşil zümrütten yetmiş oda; her odada bir kanepe; her kanepede her renkten yetmiş yatak; her yatakta iri gözlü hurilerden bir zevce; her odada yetmiş sofra; her sofrada yetmiş türlü yemek; her evde de yetmiş [331] câriye bulunacak ve bu anlatılanların hepsine varacak kadar bir güç, mümine verilir." [332] Ben derim ki: Bu hadis gariptir. Bu (sened) köprü(sü) cidden zayıftır. [333] Köprü zayıf olunca, onunla bir yere ulaşmak mümkün olmaz. Abdullah b. Vehb... Zeyd b. Eslem'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "(Cennette) bir tek kişiye mükâfat olarak yekpare inciden yapılma bir saray verilir. O sarayda yetmiş oda, her odada iri gözlü hurilerden bir zevce, her odada bir kapı vardır. Her kapıdan cennetin ayrı bir kokusu içeri girer." Böyle dedikten sonra Rasûlullah (s.a.v.) şu âyeti okudu: "Yaptıklarına karşılık onlar için saklanan müjdeyi kimse bilmez." (Secde, 32/17) Kurtubî... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Rasûlulah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu cennette öyle odalar vardır ki; onları üstten tutan askılar olmadığı gibi, alttan tutan direkler de yoktur." "O odalar kimler içindir ya Rasû-lallah?" diye sorulduğunda buyurdu ki: [334] [335] "Hastalanan, ağrılarla sancılarla ve belâlara müptelâ olan kimseler içindir." Cennetteki Çadırlar:

Yüce Allah buyurdu ki: "Çadırlar içinde ceylan gözlüler vardır. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız." (Rahman, 55/72-73) Buharî ve Müslim'in sahihlerinde... Ebû Musa el-Eş'arî'den rivayet olundu ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu mümin kişiye cennette içi delik yekpare inciden, altmış mil uzunluğunda bir çadır verilir. Müminin o çadırda aile efradı vardır. Dolaşıp onlara uğrar ve birbirlerini görmezler." Buharî'ye ait bir rivayette, bu çadırın uzunluğunun "otuz mil" olduğu ifade edilmiştir. Ama [336] "altmış mil" olduğunu ifade eden rivayet daha sahihtir. Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... Ebû Salih'ten rivayet etti ki; İbn Abbas şöyle demiştir: "(Cennetteki) çadır, içi oyuk inciden yapılmıştır. Uzunluğu bir fersah, eni de bir fersahtır. Onun altundan yapılmış bir kapısı vardır. Oraya Aziz ve Celil olan Allah'tan bir hediye ile her kapıdan [337] girilir. Yüce Allah'ın şu sözünde anlatılan'da budur: "Melekler her kapıdan yanlarına girerler." (Ra'd, 13/23) İbn Mübarek... İkrime'den rivayet etti ki; İbn Abbas şöyle demiştir: "(Cennetteki) çadır, içi oyuk [338] inciden yapılmıştır. Eni, boyu birer fersahtır. Altundan mamul dört bin kapısı vardır." Katâde... Ebû Derdâ'nın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "(Cennetteki) çadır, yekpare inciden [339] yapılmıştır. Ve toprağı da misktir." Cennetin Toprağı:

Buharî ve Müslim'in sahihlerinde yer alan Miraç hadisinde... Ebû Zer'den rivayet olundu ki; fRasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennete girdirildim. Orada çok büyük incilerle karşıaştım. Toprağının da misk olduğunu [340] gördüm." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.), İbn Sâid'e cennetin toprağını sorduğunda İbn Sâid şöyle cevap verdi: "(Elbise ağartmada kullanılan) bembeyaz taş gibidir ve katıksız misktendir." Rasûlullah (s.a.v.) [341] de: "Doğru söyledi" dedi. İmam Ahmed b. Hanbel... Câbir b. Abdullah'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.), yahudiler hakkında şöyle buyurmuştur: "Onlara cennetin toprağını soracağım. O toprak (elbise ağartan) bembeyaz taş gibidir." Bunu yahudilere sorduğunda onlar: "O toprak, hubzedir ey Ebû Kasım" diye cevap verdiler. Rasûlullah [342] (s.a.v.) buyurdu ki: "Hubz da incidendir." Cennetin binasının evsafı hakkında önceki kısımlarda geçen ve Ebû Hü-reyre ile İbn Ömer'den ve diğerlerinden rivayet edilen bir hadiste şöyle bu-yurulmaktadır: "Cennet binasının harcı misk, kumu inci ve yakut, toprağı da safrandır." Belki de toprağının bir kısmı misk, bir kısmı da safrandır. Doğrusunu Allah bilir. Cennet bu kadar geniş ve büyük olmakla birlikte, Sahih-i Buharî'de... Enes'ten rivayet olunan bir

hadiste Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Sizden birinizin yayının miktarınca cennetin yeri veya kılıcınızın mik-tarmca cennetin yeri, [343] dünyadan ve içindeki herşeyden daha hayırlıdır." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Sizden birinin kırbacının kapladığı kadar cennetteki bir yer, gökten ve yerden daha hayırlıdır." [344] İbn Vehb... Sa'd b. Ebi Vakkas'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Şayet cennetten azıcık bir nûr dünyaya görünecek olsa, o nûr sayesinde gök ile yerin arası [345] parıldar." Cennetin Irmakları, Ağaçları Ve Meyveleri:

Yüce Allah buyurdu ki: "İnananlar ve yararlı işler yapanlara, onlar için altlarından ırmaklar akan cennetler olduğunu müjdele." (Bakara, 2/25) "Cennette altlarından ırmaklar akar." (A'râf, 7/43) "Allah'a karşı gelmekten sakınanlara söz verilen cennet şöyledir: Orada temiz su ırmakları, tadı bozulmayan süt ırmakları, içenlere zevk veren şarap ırmakları, süzme bal ırmakları vardır. Onlara orada her türlü ürün ve Rable-rinden mağfiret vardır." (Muhammed, 47/15) "Allah'a karşı gelmekten sakınanlara söz verilen cennetin altından ırmaklar akar. Oranın yiyecekleri ve gölgeleri süreklidir. Bu, sakınanların mükâfatıdır. İnkarcıların cezası ise ateştir." (Ra'd, 13/35) İmam Ahmed b. Hanbel... Muaviye b. Ebi Behz'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennette süt denizi, su denizi, bal denizi ve şarap denizi vardır. Bundan sonra ırmaklar (kollara) [346] ayrılırlar." Tirmizî... Abdullah b. Kays'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennet ırmaklarının yer üzerinde bir sınır gibi (akıp gittiğini) sanıyorsunuz. Hayır vallahi o ırmaklar (bir şerit ve çığır takib etmeksizin) yerin üstüne yayılarak akarlar. Kıyıları inci, kubbeleri inci, kokusu da katıksız misktir." İbn Ebi'd-Dünyâ... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Bir kimse, Allah'ın âhirette kendisine şarâp içirmesin-den hoşlanıyorsa onu dünyada içmeyi bıraksın. Bir kimse Allah'ın âhirette kendisine ipek (elbise) giydirmesinden hoşlanıyorsa, onu dünyada giymeyi bıraksın. Cennetin ırmakları, misk tepelerinin (veya dağlarının) altından çıkar. Cennetliklerin en kıymetsiz elbiselisinin elbisesi ile dünyadakilerin tümünün elbiseleri karşılaştırılacak olursa, o cennetliğin elbisesinin, dünyadaki herkesin elbisesinden daha üstün olduğu görülür." Ebû Muaviye... Meserre'den rivayet etti ki; Abdullah şöyle demiştir: "Cennetin ırmakları, misk [347] dağının altından çıkar." Kevser Irmağının Vasfı

Bu, Cennet ırmaklarının en meşhurudur. Yüce Allah, kendi lütuf ve ke-remiyle bize ondan içmeyi nasib eylesin. Bununla ilgili olarak Kurân-ı Kerim'de şöyle buyurulmaktadır: "Ey Muhammed! Doğrusu sana Kevser'i vermişizdir. Öyleyse Rabbin için namaz kıl, kurban kes. Doğrusu adı sanı ortadan kalkacak olan, sana kin tutan kimsedir." (Kevser, 108/1-3) Sahih-i Müslim'de... Enes'ten rivayet olundu ki; bu sûre kendisine nazil olduğu zaman Resûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kevser'in ne olduğunu biliyor musunuz?" Sahabiler dediler ki: — Allah ve Rasûlü daha iyi bilir. Resûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: [348] "O bir nehirdir, Allahj, azze ve celle bana vaad etmiştir; onda birçok hayır vardır." Sahihayn'da... Enes'ten rivayet olundu ki; Mirâc hadisinin bir bölümünde Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Bir ırmağın yanına götürüldüm. O ırmağın kıyılarında içi oyuk iri inciler vardı. "Ey Cibril! Bu nedir?" diye sordum. "Bu, Aziz ve Celil olan Allah'ın sana bahşetmiş olduğu Kevser'dir." dedi." Bu hadisin bir varyantında şöyle bir ifadeye rastlanmaktadır: "Elimi suyun açtığı yere [349] vurduğumda su yatağının katıksız bir misk olduğunu gördüm." İmam Ahmed b. Hanbel... Enes'ten rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [350] "Kevser, cennette bir ırmaktır. Aziz ve Celil olan Rabbim onu bana va-adettî." İmam Ahmed b. Hanbel... Enes'ten rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Bana Kevser verildi. Onun yer üzerinde akan bir ırmak olduğunu gördüm. Kıyılarında iri inciler vardır. Üstü kapalı değildir. Elimi toprağına (yatağına) vurduğumda katıksız misk olduğunu gördüm. [351] Çakılları da incidendi." İmam Ahmed b. Hanbel... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; kendisine Kevser'in ne olduğu sorulduğunda Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kevser, Allah'ın bana bahşettiği bir cennet ırmağıdır. Toprağı misktir. Suyu sütten beyaz, baldan tatlıdır. Oraya boyunları deve boynu gibi (uzun) kuşlar su içmeye gelirler." Ebubekir dedi ki: — Ey Allah'ın Rasûlü! O çok hoştur. [352] — Onu yemek çok daha hoştur." Hâkim... Huzeyfe'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennette horasan devesi gibi (iri) bir kuş vardır." Ebubekir dedi ki: — O çok hoştur ya Rasulaüah. [353] — Onu yiyenler daha hoştur. Ve ey Ebubekir! Sen de onu yiyenlerden biri olacaksın." İmam Alımed b. Hanbel... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; kendisine Kevser'in ne olduğunu sorulduğunda Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kevser, Aziz ve Celil olan Allah'ın bana bahşettiği bir ırmaktır, (suyu) sütten beyaz, baldan tatlıdır. Onda boyunları deve boynu gibi (iri) kuşlar vardır." Ömer (r.a.) dedi ki: — Ey Allah'ın Rasûlü! O kuşlar hoştur.

[354] — Onu yemek daha hoştur ey Ömer." İmam Ahmed b. Hanbel... İbn Ömer'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: 'Kevser, cennetteki bir ırmaktır. Kıyıları altundandır. Suyu, incinin üzerinden akar. Suyu sütten [355] beyaz, baldan tatlıdır." İsmail b. Aliyye... İbn Ömer'den merfu olarak, şöyle bir rivayette bulunmuştur: "Kevser, cennetteki bir ırmaktır. Kıyıları altundandır. Yatağı, inci ve yakuttandır. Toprağı [356] miskten daha hoştur. Suyu, kardan daha beyazdır." Bu hadisin bir varyantında şöyle bir ifade vardır: "Suyu sütten daha beyaz, baldan tatlıdır; süt, [357] kaymak ve köpüktür." Buharı... Saîd b. Cübeyr'den rivayet etti ki; İbn Abbas, Kevser hakkında şöyle demiştir: "O, Allah'ın Muhammed (s.a.v.)'e verdiği bir hayırdır." İbn Bişr dedi ki: Ben Saîd b. Cübeyr'e şöyle dedim: — Bazi kimseler Kevser'in cennette bir ırmak olduğunu söylüyorlar. Buna sen ne dersin? — Cennetteki ırmak, Cenab-ı Allah'ın, Peygamber (s.a.v.)'e bahşetmiş Olduğu hayırdandır." [358] İbn Cerir... İbn Abbas'ın Kevser hakkında şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Kevser, Cennetteki bir ırmaktır. Kıyıları altın ve gümüştendir. înci ve yakut(tan yapılma bir su yatağının) üzerinden akar. [359] Suyu kardan beyaz, baldan tatildir." Buharî... Ebû İshak'tan rivayet etti ki; Ebû Ubeyde şöyle demiştir: "Ey Muhammed! Doğrusu sana Kevser'i vermişizdir." (Kevser, 108/1) âyetinin ne mânaya geldiğini Hz. Âişe'ye sordum. Bana şu cevabı verdi: "Kevser, Peygamberiniz (s.a.v.)'e verilen bir ırmaktır. Kıyıları, içi oyuk incidendir. [360] Susakları yıldızlar sayisincadir." Mücahid, Kevser'in, "Cennetin kendisi" olduğunu söylemiştir. Hz. Aişe dedi ki: "Kevser, cennetteki bir ırmaktır. Parmaklarını kulaklarına koyduğunda bile bu [361] ırmağın şırıltısını duymayan bir kimse yoktur." İbn Cerir... Hz. Âişe'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Kevser ırmağının şırıltısını duymak isteyen kimse, o sesi gözüyle duyamaz. Aksine o akıntının uğultusu, insanın parmaklarını kulaklarına [362] koyduğunda duyduğu uğultu gibidir." Cennetteki Beydah Irmağı:

İmam Ahmed b. Hanbel... Sabit'ten rivayet etti ki; Enes şöyle demiştir: Rasûlullah (s.a.v.) güzel rüyadan hoşlanırdı. Bazı kereler, "Bir rüya göreniniz oldu mu?" diye sorrardı. Bir adam bir rüya görmüşse (tabirini) ona sorardı. Eğer sakıncası yoksa rüyasını hoş gösterirdi o adama. Kadının biri gelip dedi ki: "Ya Rasûlallah! Rüyada cennete girdiğimi gördüm. Bir gürültü duydum orada. O gürültü nedeniyle bütün cennetlikler yüksek sesle ağlayıp feryâd ettiler. Bir de fie göreyim: Falan oğlu falanı, falan oğlu falanı... getirdiler." Kadın, on iki adamın adını verdi: Bu olaydan bir süre önce Rasûlullah (s.a.v.) bir seriyye göndermişti. Kadın, anlatmaya devam etti rüyasını: "O adamlar (on iki kişi) getirildi. Üzerlerinde eski püskü elbiseler vardı. Şah damarlarından kan akıyordu. 'Bunları Beydaha (ya da Beydah ırmağına) götürün' denildi. Irmağa daldılar. Çıktıklarında, yüzleri dolunay gecesindeki

ay gibiydi. Sonra altın kürsüler getirildi. O kürsülerin üzerine oturdular. İçinde taze yiyecekler bulunan bir tabak veya kâse getirildi. Ondaki yiyecekleri yediler. Hangi tarafa çevirdilerse, tabağın o tarafında diledikleri yiyecekleri mutlaka yediler. Ben de onlarla beraber yedim." Kadın rüyasını anlatırken mezkûr seriyenin habercisi gelip şöyle dedi: "Ya Rasûlallah! Başımıza şunlar ve şunlar geldi. Falan vuruldu; falan vuruldu..." Rüya sahibi kadının adlarını vermiş olduğu on iki adamı saydı. Rasûlullah (s.a.v.): "O kadını bana çağırın" dedi. Kadın geldi. Rasûlullah (s.a.v.): "Rüyanı şu adama da anlat" diye emretti. Kadın anlattı. Seriyyenin habercisi: "Tıpkı şu kadının anlattığı gibi oldu ya [363] Rasûlallah" dedi. Cennetin Kapısındaki Barık Irmağı:

İsrâ hadisinde Rasûlullah (s.a.v.) Sidre-i Müntehadan bahsederken şöyle buyurmuştur: "Baktım ki oranın dibinden ikisi açık, ikisi de gizli (olmak üzere dört) ırmak çıkıyor. Gizli [364] olanlar cennettedir. Açık olanlarsa Nil ile Fırat'tır." İmam Ahmed b. Hanbel'in Müsned'inde ve Müslim'in Sahih'inde... Ebû Berire'den rivayet olundu [365] ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [366] "Seyhan, Ceyhan, Fırat ve Nil. Bütün bunlar Cennet ırmaklarındandır. İbn Abbas, Peygamber (s.a.v.)'in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: [367] "Cenab-ı Allah, cennetten şu beş ırmağı (dünyaya) indirdi: Seyhun... Bu, Hindistan'daki bir [368] ırmaktır. Ceyhun. Bu, Belh'teki bir ırmaktır. Dicle ve Fırat... Bunlar, Irak ırmaklarıdır. Nü. Bu da Mısır'daki bir ırmaktır. Cenab-ı Allah bunları cennetin en alt derecelerinden Cebrail'in iki kanadı üzerinde (dünyaya) indirmiş, dağlara bırakmış ve sonra da yeryüzüne akıtmıştır. Maişetlerinin çeşitli ihtiyaçlarını karşılamak üzere o ırmaklarda çeşitli faydalar meydana getirmiştir. Şu ayette kastedilen manâ da budur: "Gökten suyu ölçü ile indirdik de onu yerde durdurduk." (Müminûn, 23/18) Ye'cuc ve Me'cuc ortaya çıktığında Cenab-ı Allah Cibril'i dünyaya gönderir. O da yeryüzünden Kur'ân-ı Azim'i, bütün ilimleri, Makam-ı İbrahim'den taraf Beytin köşesindeki Hacer-i Esved'i, içindekilerle birlikte Musa'nın tabutunu ve bu beş ırmağın hepsini kaldıracaktır. Şu âyete anlatılmak istenen de budur: "Şüphesiz onu gidermeğe de kadiriz." (Müminûn, 23/18) Bu eşyalar yeryüzünden kaldırılınca, yeryüzü halkı dünyâ ve ahiret hayırlarından yoksun kalmış [369] Olur." Bu, cidden garip, hatta münker bir hadistir. Bunun râvilerinden Mesle-me b. Ali, hadis imamları nazarında zayıf bir râvidir. Noksanlıklardan münezzeh olan yüce Allah, cennet ırmaklarını çok akan ırmaklar olarak nitelemiş ve cennetliklerin o ırmakları diledikleri tarafa çekebildiklerini bildirmiştir. Onlara bu ırmaklar vesilesiyle çeşitli pınarlar ve otlaklar yaratır. İbn Mes'ud bu hususta şöyle demiştir: [370] "Cennetteki her pınar mutlaka bir misk dağının altından kaynayıp çıkar." Müstedrek adlı eserinde Hâkim... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasû-lullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:

"Ahirette Cenab-ı Allah'ın kendisine şarâb içirmesinden hoşlanan kimse, onu dünyada içmeyi bıraksın. Ahirette Cenab-ı Allah'ın kendisine ipek (elbise) giydirmesinden hoşlanan kimse, dünyada onu giymesin. Cennetin ırmakları, misk tepelerinin (veya dağlarının) altından kaynayıp çıkar. Cennetliklerin en kıymetsiz elbiselisinin elbisesiyle dünyalıların tümünün elbiseleri mukayese edilecek olsa, ahirette Cenab-ı Allah'ın o cennetliğe giydirmiş olacağı elbise, dünyalıların tümünün [371] [372] elbiselerine üstün gelir." Cennetin Ağaçları:

Yüce Allah buyurdu ki: "İnanıp yararlı iş işleyenleri, içinde temelli ve ebedi kalacakları, altlarından ırmaklar akan cennetlere koyacağız. Onlara orada ter temiz eşler vardır. Onları en koyu gölgeliklere yerleştireceğiz." (Nisa, 4/56) "Bu iki cennet, türlü ağaçlarla doludur. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız?" (Rahman, 55/48-49) "Renkleri yemyeşildir." (Rahman, 55/64) Yani koyu yeşil renkte olduklarından ve ağaçlarının dallan birbirine girdiğinden dolayı siyaha mail bir renktedirler. "Orada, örtüleri parlak atlastan yataklara yaslanırlar. İki cennetin meyvelerini de kolayca toplarlar." (Rahman, 55/54) Yani onlar yataklarında oldukarı halde ağaçların meyveleri, ellerini uzatıp koparacak kadar kendilerine yakındır. "Artık o, meyveleri sarkmış yüksek bir bahçedir." (Hakka, 69/22-23) "Meyve ağaçlarının gölgeleri üzerlerine sarkmış ve onların koparılması kolaylaştırılmıştır." (İnsan, 76/14) "Defterleri sağdan verilenler; ne mutlu o sağcılara! Onlar dikensiz sedir ağaçlan, salkımları sarkmış muz ağaçları, uzamış gölge altında, çağlayarak akan sular kenarında; bitip tükenmeyen ve yasak da edilmeyen bol meyveler arasında, yüksekdösekler üzerindedirler." (Vakıa, 56/28-34) "İkisinde de türlü türlü meyveler, hurmalıklar ve nar ağaçları vardır." (Rahman, 55/68) "Bu cennetlerde her türlü meyveden çift çift vardır." (Rahman, 55/52) Ebubekir b. Ebi Dâvud... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûiullah (s.a.v.) şöye [373] buyurmuştur: [374] "Cennetteki ağaçların tümünün gövdeleri altundandır." Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... Saîd b. Cübeyr'den rivayet etti ki; İbn Abbas şöyle demiştir: "Cenneti hurma ağacının gövdesi yeşil zümrütten, dalları da kızıl altundandır. Yaprakları, cennetlikler için giysidir. Çeşitli elbiseleri hep ondan yapılır. O ağaçların meyveleri testi ve kovalar [375] [376] gibi (iri) olup sütten beyaz, baldan tatlıdır. Sütün kaymağı gibidir. Ve de çekirdeksizdir. İbn Ebi'd-Dünyâ... İkrime'den rivayet etti ki; İbn Abbas şöyle demiştir: "Zıll-i Memdud, cennette bir ağaçtır. Gövde üzerindedir. (Gölgesi o kadar uzundur ki,) rahvan ata binmiş bir süvari, onun gölgesinde, yani her taraftan gölgesinde yüz yıl gider. Cennetlikler, cennetteki özel odalarda (gurfelerde) bulunanlar ve diğerleri o ağacın altına gider, gölgesinde konuşup sohbet ederler. Bazısının arzuları kabarır. Dünya eğlencelerini hatırlar. Ce-nab'i Allah cennetten bir rüzgarı o tarafa estirir.

[377] Rüzgar dünya eğlencelerinin her çeşidiyle o ağacı hareketlendirip oynatır." Cennette O Kadar Büyük Bir Ağaç Var Ki, Süratli Bir Binek Üzerindeki Süvari Yüz Senede Bile Onun Gölgesini Bir Baştan Bir Başa Katedemez:

Buharı ve Müslim'in sahihlerinde... Sehl b. Sa'd'den rivayet olundu ki; Rasûlulah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennette öyle bir ağaç var ki, süvari onun gölgesinde yüz yıl gittiği halde yine de gölgenin [378] sonuna ulaşamaz." Bu hadisin râvisi Sehl diyor ki: Ben bu hadisi Numan b. Ebi'l-Abbas er-Rızkî'ye anlattığımda [379] bana dedi ki: Ebû Saîd el-Hudrî de Peygamber (s.a.v.)'in şöyle buyurduğunu bana nakletti: "Cennette öyle bir ağaç var ki, seri ve rahvan ata binen bir süvari (onun gölgesinde) yüz yıl [380] gittiği halde (gölgesinin) sonuna ulaşamaz." Sahih-i Buharî'de... Enes'ten rivayet olundu ki; "Ve zillin memdûd" âyet-i kerimesiyle ilgili olarak Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennette öyle bir ağaç var ki, süvari onun gölgesinde yüz yıl gittiği halde yine de sonunu [381] getiremez." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [382] "Cennette öyle bir ağaç var ki; süvari bir kimse onun gölgesinde yüz sene yol gider." Dilerseniz "Ve zillin memdud" âyetini okuyun. Rasûlullah (s.a.v.) buyurdu ki: "Cennette bir yay ve kırbaç kadar yer, güneşin üzerine doğup battığı yerlerle sahib olmak)dan [383] daha hayırlıdır." Müslim... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennette öyle bir ağaç var ki, süvari onun gölgesinde yüz yıl gittiği halde yine de sonunu [384] getiremez." İmam Ahmed b. Hanbel, Haccac tarikıyla... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [385] "Cennette öyle bir ağaç var ki, süvari onun gölgesinde yüz yıl yol gider." İmam Ahmed b. Hanbel, Abdurrahman tarikıyla... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennette öyle bir* ağaç var ki, süvari onun gölgesinde yüz yıl yol gider." İmam Ahmed b. Hanbel, Abdurrahman ve Hammad tarikıyla... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennette öyle bir ağaç var ki, süvari onun gölgesinde yüz yıl yol gittiği halde yine de sonunu [386] getiremez." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu cennette öyle bir ağaç var ki, süvari bir kimse onun gölgesinde yetmiş (veya yüz) yıl

yol gider. O, ebediyet ağacıdır."

[387]

Tûbâ Ağacı:

İmam Ahmed b. Hanbel... Utbe b. Ubeydullah es-Sülemî'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: Bedevinin biri Peygamber (s.a.v.)'e gelerek (cennetteki) havuzu sordu. Peygamber (s.a.v.), ona cenneti anlattı. Bedevi sordu: — Orada meyve var mı? — Evet... — Orada tuba adında bir ağaç var mı? Peygamber (s.a.v.) ona, anlamadığım bir şeyler söyledi. Bedevî sordu: — Memleketimizin hangi ağacına benzer? —- Senin memleketindeki hiç bir ağaca benzemez. Sen Şam'a gittin mi? — Hayır. — Tûbâ ağacı, Şam'da yetişen, tek gövde üzerinde biten, tepe kısmı açılıp yayılan cevze denen bir ağaca benzer. — Gövdesinin büyüklüğü ne kadardır? —- Senin kabilenin develerinden güçlü bir deve onun gövdesinin etrafında dolansa, arka ayaklarının diz bağı çözülünceye ve ihtiyarlayıncaya kadar yol alsa, yine de gövdenin etrafındaki turunu tamamlayamaz. — Orada üzüm var mıdır? — Evet. — Üzüm salkımlarının büyüklüğü ne kadardır? — Alaca karganın kesintisiz olarak uçması halinde bir ayda alabileceği yol kadar uzun ve büyüktür. — Üzüm taneleri ne kadar iridir? Bir taneyle bir kovayı doldurabilir miyiz? — Evet... — Anlattığın bu cennet, beni ve ailemi içine alabilecek kadar büyük müdür? [388] — Hem de aşiretinin tümünü içine alabilecek kadar büyüktür." Harmele... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; adamın biri Peygamber (s.a.v.)'e şöyle dedi: — Ey Allah'ın Rasûlü! Seni gören ve sana inanan kimseye ne mutlu! — Beni gören ve bana inanan kimseye ne mutlu! Beni görmediği halde bana inanan kimseye ne mutlu, hem de ne mutlu!.. — Tûbâ nedir ya Rasûlallah? [389] — Cennetteki bir ağaçtır. Büyüklüğü, yüz senelik yoldur. Cennetliklerin elbiseleri, onun [390] kapçıklarından elde edilir." Sidretü'l-Müntehâ

Yüce Allah buyurdu ki:

"Andolsun ki Muhammed, Cebrail'i sınırın sonunda (Sidretü'l-Münte-hâ'da) başka bir inişinde de görmüştür. Orada Me'vâ cenneti vardır. Sidre'yi bürüyen buruyordu. Muhammed'in gözü oradan ne kaydı ve ne de onu aştı. Andolsun ki, Rabbinin varlığının büyük delillerini gördü." (Necm, 53/J3-1S) Tefsirde (İbn Kesir tefsirinde) demiştik ki: "Sidretü'l-Müntehâ'yı yüce Rabbin nuru bürür. Onu melekler adeta kargalar gibi örterler. Onu altundan kelebekler kaplar. Onu çeşitli renkler bürür." Rasûlullah (s.a.v.) buyurdu ki: "Onu, ne olduğunu anlayamadığım ve kimsenin nitelemeyeceği renkler bürür." Buharı ve Müslim'in sahihlerinde yer alan mirâc hadisinde Rasûlullah (s.a.v.)'in şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir: "... Sonra yedinci gök tabakasındaki Sidretü'l-Münteha'ya yükseltildim. Meyvesinin Hacer testisi, yaprağının fil kulağı kadar iri olduğunu gördüm. Kökünden de ikisi zahir, ikisi de batın olan (dört) ırmağın çıkmakta olduğunu gördüm. Ey Cibril, bu nedir? diye sordum. Dedi ki: "Batın olan iki ırmak, [391] [392] cennettedir. Zahir olan iki ırmağınsa biri Nil, diğeri Fırat'tır." Hafız Ebû Ya'lâ... Esma binti Ebi Bekir'den rivayet etti ki; Rasûlullah (Ş-a.v.), Sidretü'lMüntehâ'dan bahsederek şöyle buyurmuştur: - "Sidretü'l-Müntehada'ki pınarın gölgesinde bir süvari yüz yıl yol alır (veya şöyle demiştir: Onun gölgesinde yüz süvari gölgelenir). Orada altundan bitkiler vardır. O bitkilerin meyveleri testi [393] iriliğindedir." Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... Süleym b. Âmir'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.)'in ashabı şöyle diyorlardı: "Doğrusu Allah bizi bedevilerden ve onların sordukları sorulardan yararlandırıyor." Süleym diyor ki: Bir gün bedevinin biri gelip dedi ki: "Ya Rasûlallah! Cenab-ı Allah cennette, dikeniyle sahibine eziyet veren bir ağaç bulunduğunu bildirmiş." Rasûlullah (s.a.v.) ona şu cevabı verdi: "Cenab-ı Allah, 'Onlar dikensiz sedir ağaçlarındadırlar.' (Vakıa, 28) diye buyurmamış mı? Cenab-ı Allah onun dikenlerini kesmiş, her dikenin yerinde bir meyve yaratmıştır. O ağaç öyle bir meyve verir ki, ondan da yetmiş iki renk (tür) meyve çıkar ve bunların hiç biri diğerine benzemez." [394] Ebubekir b. Ebi Dâvûd... Habib b. Utbe b. Abdüsselâm'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: Rasûlullah (s.a.v.)'in yanında oturmaktaydım. Bedevinin biri gelip şöyle dedi: "Ey Allah'ın Rasûlü! Duyuyorum ki sen cennette bir ağaçtan bahsediyorsun. Ben ondan daha büyük bir ağaç bulunduğunu bilmiyorum. (Bununla muz ağacım kasd etmişti.)" Rasûlullah (s.a.v.) ona şu cevabı verdi: "Doğrusu Cenab-ı Allah o ağaçtaki her dikenin yerinde bir meyve .yaratmıştır. O meyveler de yapağısı birbirine yapışmış tekenin testisi iriliğincedir. Ondan yetmiş renk (tür) taam çıkar ve o [395] taamların hiç biri diğerine benzemez." Tirmizî... Abdullah b. Mes'ud'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "İsrâ gecesinde İbrahim (a.s.) ile karşılaştım. Bana dedi ki: "Ya Muhammed! Ümmetine benden selâm söyle ve onlara Cennetin toprağının hoş, suyunun tatlı, yerinin ova, oraya dikilen şeylerin xie Sübhanallah, Elhamdülillah, Lailahe illallah ve Allahü ekber olduğunu bildir." Tirmizî: Bu, hasen ve garip bir hadistir, demiştir. Aynı bapta İbn Mâce... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.), ağaç dikmekte olduğu bir sırada Ebû Hüreyre'ye uğrayarak ona şöyle buyurmuş: "Sana bundan daha hayırlı bir fidanı bildireyim mi? Sübhanallah, Elhamdülillah, Lailahe illallah ve Allahü ekber. Bunları söylediğin takdirde her biri karşılığında cennette senin için bir ağaç dikilir." Tirmizî... Câbir'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:

"Sübhanallahil azim ve bihamdih" diyen bir kimse için cennette bir ağaç dikilir." [397] Tirmizî: Bu, hasen, sahih ve garip bir hadistir, demiştir.

[396]

Cennetin Meyveleri:

Cenab-ı Allah'tan, kendi lütuf ve keremiyle bize o meyvelerden yedirmesini diliyoruz. Amin. Cennet meyveleriyle ilgili olarak Kur'ân-ı Kerîm'de şöyle buyurulmak-tadır: "İkisinde de türlü türlü meyveler hurmalıklar ve nar ağaçlan vardır." (Rahman, 55/68) "Bu cennetlerde her türlü meyveden çift çift vardır." (Rahman, 55/52) "Orada örtüleri parlak atlastan yataklara yaslanırlar. İki cennetin meyvelerini de kolayca toplarlar." (Rahman, 55/54) "Meyve ağaçlarının gölgeleri üzerlerine sarkmış ve onların koparılması kolaylaştırılmıştır." (İnsan, 76/14) "Defterleri sağdan verilenler; ne mutlu o sağcılara! Onlar dikensiz sedir ağaçları, salkımları sarkmış muz ağaçları, uzamış gölge altında, çağlayarak akan sular kenarlarında, bitip tükünmeyen ve yasak da edilmeyen bol meyveler arasında; yüksek döşekler üzerindedirler." (Vakıa, 56/27-34) "Oranın yiyecekleri ve gölgeleri devamlıdır. Bu, sakınanların elde edeceği sonuçtur." (Ra'd, 13/35) Orası, yani cennet; meyveleri bazı mevsimlerde ortaya çıkan, bazı mevsimlerde yok olan, ağaçları bir zaman yapraklanan, bir zaman da ağaçları yaprak döken dünyâ gibi değildir. Meyveleri her zaman mevcud olup yasak da değildir. İsteyene vardır ve elde edilmesi de kolaydır. Meyvelerle, onları koparmak isteyenler arasında bir engel yoktur. Hatta meyve, ağacın en yüksek yerinde olsa bile -kişi onu koparmak istediğinde- aşağı doğru sarkıp kendisini koparmak isteyene yaklaşır. "Onların koparılması kolaylaştırılmıştır." (insan, 76/14) Yani onlar uya-maktayken meyveler onlara yaklaştırılır ki koparabilsinler. Ebû İshak, Berâ'ın bu âyeti böyle açıkladığını söylemiştir. Nitekim Yüce Allah buyurmuş ki: "İnananlar ve yararlı işler yapanlara, kendilerine altlarından ırmaklar akan cennetler olduğun müjdele. Onlara buranın bir ürünü rızık olarak verildiğinde "Bu, daha önce de rızıklandığımizdır" derler. Bunlar, söylediklerinin benzerleri olarak sunulmuştur. Onlara orada tertemiz eşler vardır ve orada temelli kalırlar." (Bakara, 2/25) "Allah'a karşı gelmekten sakınmış olanlar, elbette gölgeliklerde ve pınar başlarındadırlar. Canlarının istediği meyveler arasmdadrılar. Onlara denir ki: "İşlediklerinize karşılık afiyetle yeyiniz, içiniz. Biz, iyi davrananlara işte böyle karşılık veririz." (Mürselât, 77/41-44) "Seçecekleri meyveler, arzu 1 ayacakları kuş eti ile dolaşırlar. İşlediklerine karşılık olarak, sedeflerdeki inciler gibi ceylan gözlüler vardır." (Vakıa, 56/20-24) "Orada güven içinde olarak her yemişi isteyebilirler." (Duhân, 44/55) Önceki sayfalarda naklettiğimiz hadislerde anlatıldığına göre Cennetin toprağı misk ve safrandır. Oradaki her ağacın gövdesi de altundur. Cennetin toprağı ve ağaç gövdeleri böyle olduğuna göre, bu ağaçların verdiği parlak, olgun ve o güzelim meyveleri varın siz düşünün. O meyveler ki, dünyada kendileri değil, sadece isimleri vardır. [398] İbn Abbas (r.a.) demiş ki: "Dünyada cennetten sadece isimler vardır." Örneğin dünyadaki sedir ağacı, sadece nebak gibi zayıf bir meyve ve çok diken veriyor.

Muğaylan ağacı da dünyada sadece gölgesinden yararlanmak amacıyla dikiliyor. İşte bu iki ağaç, cennette çok güzel ve bol meyveler verecektir. Hatta bunların bir meyvesi yarılarak ondan, tad ve renk bakımından birbirine benzer yetmiş çeşit meyve daha çıkacaktır. Dünyadayken de güzel meyveler veren elma, hurma ve üzüm ağaçlarının cennette ne kadar lezzetli meyveler vereceklerini artık siz düşünün. Ya güzel kokular saçan bitki ve çiçeklere ne dersiniz?!. Hülâsa cennette gözlerin görmediği, kulakların duymadığı ve insanın kalbinden geçmemiş güzel şeyler ve nimetler vardır. Bizi o nimetlere kavuşturmasını yüce Allah'ın lutfundan diliyoruz. Buharî ve Müslim'in sahihlerinde... Güneş tutulması namazıyla ilgili hadiste İbn Abbas'ın şöyle dediği rivayet olunmuştur: Sahabiler: Ey Allah'ın Rasûlü! Şuracıkta elini bir şeye uzattığını ama sonra da (o göremediğimiz şeyden) geri çektiğini gördük. (Bu ne demek oluyor?) Rasûlullah (s.a.v.) buyurdu ki: "Cenneti gördüm. Elimi oradaki bir üzüm salkımına uzattım. Eğer onu almış olsaydım ve siz de [399] yeseydiniz dünya yerinde durmazdı!" Müsned'de, Abdullah b. Muhammed b. Akil'in naklettiği hadiste, Câ-bir'in şöyle dediği rivayet edilmiştir: "Cennet, ondaki çiçekler ve parlaklık bana arzedildi. Getirip size vermek niyetiyle oradan bir salkım üzüm koparmak için elimi uzattığımda benimle o salkımın arasına bir engel girdi (koparamadım). Şayet onu size getirmiş olsaydım ve gökle yer arasındakilerin tümü ondan yeseydi [400] yine de ondan bir şey eksiltemezlerdi." Sahih-i Müslim'de yine Câbir'den nakledilen bir rivayet bunu teyid etmektedir. Önceki sayfalarda da nakedildiği gibi İmam Ahmed b. Hanbel'in Müs~ nedinde... Abdullah b. Utbe es-Sülemî'den rivayet olundu ki; bedevinin biri Rasûlullah (s.a.v.)'e sormuş: — Cennette üzüm var mıdır? — Evet, vardır. — Salkımı ne kadar büyüktür? — Dazlak karganın ara vermeksizin bir ay müddetle uçarak katedeceği mesafe kadar büyüktür." Kasım et-Taberanî... Sevbân'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [401] "Adam cennetten bir meyve kopardığında yerinde bir başkası biter." Hafız'ın ifadesine göre bu hadisin râvilerinden Abbad, bazı âlimler tarafından eleştirilmiştir. [402] Taberanî... Ebû Musa'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Âdem (a.s.) cennetten yeryüzüne indirildiğinde Cenab-ı Allah ona her işi yapmayı öğretti. Azık olarak ona cennet meyvelerini verdi. Şu yedikleriniz cennet meyvelerindendir. Şu farkla ki bunlar [403] değişirler ama, cennetteki meyveler değişikliğe uğramazlar." Fasıl:

Yüce Allah buyurdu ki: "(Cennetlikler) seçecekleri meyveler ve arzulayacakları kuş elleriyle dolaşırlar." (Vakıa, 56/2021) Hasan b. Arefe... Mesud'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:

"Cennetteyken bir kuşa bakar, onu iştahın çeker ve hemen pişmiş olarak O, senin Önüne düşer." [404] Tirmizî'nin hasen saydığı ve kendi Sünen'inde yer verdiği bir rivayete göre Enes (r.a.) şöyle demiştir: Kendisine Kevser'i sorduklarında Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: "O, Aziz ve Celil olan Allah'ın bana bahşettiği bir ırmaktır. Suyu sütten beyaz, baldan tatlıdır. [405] Onda, boyunları develerinki gibi uzun olan kuşlar vardır." Ömer (r.a.): "Onlar çok hoştur ya Rasûlallah" deyince Rasûlullah (s.a.v.): "Onları yemek daha hoştur" diye cevap verdi. [406] Sa'lebî'nin tefsirinde Ebû Derdâ'dan merfu olarak şöyle rivayet edilmiştir: "Cennette boyunları horasan develerininki gibi uzun olan kuşlar vardır. Bunlar Allah'ın veli kulunun eline konup sıra halinde dizilirler. Bunlardan biri: "Ey Allah'ın dostu! Ben, arşın altındaki altun kırıntılarını yiyerek yayıldım. Nesim pınarlarının suyundan içtim. Beni ye." der. Adamın karşısında kendini över. Nihayet adam, onlardan birin yemeyi içinden geçirir. Kuş, çeşitli şekillerde ve renklerde pişmiş olarak önüne düşer. Adam doyuncaya kadar ondan yer. Doyduktan sonra o kuşun kemikleri toparlanır ve cennetin dilediği yerinde dolaşıp yayılmaya başlar." Ömer (r.a.): "Ey Allah'ın Rasûlü! O çok hoştur" [407] [408] deyince Rasûlullah (s.a.v.): "Onu yemek daha hoştur" diye cevap verdi. Cennetliklerin Yiyecek Ve İçecekleri

Yüce Allah'ın lutfundan bize de o yiyecek ve içeceklerden ihsan etme-sini diliyoruz. Kur'ân-i Kerîm'de bu hususta şöyle buyurulmuştur: "Onlara şöye denir: "Geçmiş günlerde, peşinen işlediklerinize karşılık afiyetle y ey iniz, içiniz." (Hakka, 69/24) "Orada boş ve günaha sokacak bir söz duymazar. Sadece selâma karşılık selâm sözü işitirler." (Vakıa, 56/25-26) "Orada azıklarını sabalı akşam hazır bulurlar." (Meryem, 19/62) "(Cennetlikler) seçecekleri meyveler ve arzulayacakları kuş eti ile dolaşırlar." (Vakıa, 56/20) "Onlar için altın kadeh ve tepsiler dolaştırılır. Canlarının istediği ve gözlerinin hoşlandığı her şey oradadır. Siz orada temellisiniz." (Zuhraf, 43/71) "Şüphesiz iyiler kâfur katılmış bir tastan içerler. Bu, ancak Allahm kullarının taşıra taşıra içebileceği bir pınardır." (İnsan, 76/5-6) "Çevrelerinde gümüş kaplar ve billur kâseler dolaştırılır. Billurları gümüş gibi parlaktır. Onları ölçüp ölçüp dağıtırlar." (insan, 76/15-16) Çevrelerinde dolaştırılan kaseler, parlaklık ve saflıkta gümüş gibi olup dünyada benzerleri yoktur. O kâselerin hacmi, Allah'ın velisine yetecek miktarda içeceği içine alır. Ne fazla ne de eksik. Bu da onlara ne kadar özen gösterildiği ve ne kadar şerefli olduğunu gösteriyor. "Orada, zencefil karışık bir tasa içirilirier. O pınara selsebil (tatlı su) denir." (İnsan, 76/17-18) "Onlara buranın bir ürünü rızık olarak verildiğinde: "Bu daha önce de n-zıklandırdığımızdır" derler. Bunlar söylediklerinin benzerleri olarak sunulmuştur." (Bakara, 2/25) Hizmetçileri cennetliklere öncekinden değişik bir meyve getirdiğinde onlar, hakikatte değişik olmakla birlikte görünürde benzer oluşundan dolayı bunu, önceki meyvenin aynısı sanırlar. Şekil bakımından birbirlerine benzerler, ama hakikat, tad ve koku bakımından birbirlerine benzemezler. İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlulah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:

"Doğrusu cennetliklerin mertebece en düşük olanının yedi katlı binası ve üç yüz hizmetçisi vardır. Bunlar sabah akşam ona üç yüz tabak (öyle sanıyorum ki, altın tabak dedi) içinde her birinde ayrı turdan yemekler sunarlar. O, evvelkinden lezzet aldığı gibi ondakinden de lezzet alır. Ona, her birinde ayrı türden olmak üzere üç kap içinde de içecek sunarlar. Öncekinden lezzet aldığı gibi sondakinden de lezzet alır ve şöyle der: "Ya Rab! İzin versen de bunlardan cennetliklere de yedirip içirsem. Onların yeyip içmesiyle yanımdaki erzaktan bir şey eksilmez." O cennetlik adama, dünyadaki [409] zevcelerinden ayrı olarak iri gözlü yetmiş iki huri verilir. Onlardan birinin oturağı, bir millik [410] yeri kaplar." Bunu İmam Ahmed b. Hanbel, münferid olarak rivayet etmiştir. Bunda gariplik ve inkıta vardır. İmam Ahmed b. Hanbel... Stimame b. Ukbe'den rivayet etti ki; Zeyd b. Erkam şöyle demiştir: Yahudilerden biri Peygamber (s.a.v.)'e gelip şöyle dedi: "Ey Ebu'l-Kasım! Sen cennetliklerin (cennette) yeyip içtiklerini İddia ediyorsun, değil mi?" Bu adam, Rasûlullah (s.a.v.)'m yanına gelirken arkadaşlarına: "Muhammed eğer bu soruma evet diye cevap verirse ben onu tartışmada yenerim" demişti. Onun bu sorusuna Rasûlullah (s.a.v.) şöyle cevap verdi: "Evet. Canım kudret elinde bulunan zâta yemin ederim ki, onlardan birine; yeme, içme ve cinsel iktidar bakımından yüz erkeğin gücü [411] verilir." Yahudi: "Yeyip içen kimsenin def-i hacette bulunması gerekmez mi?" diye sorunca Rasûlullah (s.a.v.) ona şu cevabı verdi: "Onların def-i hacetleri ter halinde derilerinin dışına çıkar ve [412] misk gibi bir koku saçar. Bir de bakarsınız ki karınlan zayıftır." Bu hadisin Ebû Cafer er~Razî kanalıya A'meş'ten nakledilen bir varyantında şöyle denmektedir: Yahudi: "Yeyip içen kimsenin def-i hacette bulunması gerekir. Peki cennette def-i hacette bulunmak yok mudur?" diye sorunca, Rasûlullah (s.a.v.) şöyle cevap verdi: "Onların def-i hacetleri derilerinden [413] çıkan ter şeklinde olur. Misk gibi koku saçar ve karınları zayıf kalır." İmam Ahmed b. Hanbel... Câbir'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennet ehli kimseler cennette yeyip içerler ama büyük-küçük def-i hacette bulunmaz, sümkürmez ve tükürmezler. Yiyecekleri de misk gibi bir terleme ve geğirmeyle (sindirilir ve) dışarı [414] çıkar." Müslim de... Câbir'den böyle bir rivayette bulunmuştur. Bu rivayette Câbir'in anlattığına göre sahabiler: Ya yemek nasıl hazmedilecek ve artığı nasıl dışarı atılacak? diye sormuşlar; Rasûlullah (s.a.v.) de onlara şöyle cevap vermiş: "Geğirme ve misk gibi kokan bir terle dışarı atılır. Teşbih ve hamd getirmeleri, kendilerine ilham edilir." Bu hadisin bir varyantında da şöyle denmektedir: "Onların bu yedikleri misk gibi kokan bir geğirmeyle sindirilir. Nefes alıp vermeleri kendilerine [415] ilham edildiği gibi, teşbih ve tekbir getirmeleri de kendilerine ilham edilir." İmam Ahmed b. Hanbel... Câbir b. Abdullah'tan rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) kendisine "Cennetlikler bir şeyler yerler mi?" diye sorulduğunda şu cevabı vermiştir: "Evet... Yerler ve içerler. Ama büyük-küçük abdest bozmazlar ve süm-kürmezler. Ancak gerek akacak şekilde çok gerek zerrecikler halinde terleyerek misk gibi koku saçan bir ter ciltlerinden çıkar. Kendilerine nefes alıp vermeleri ilham edildiği gibi, teşbih ve tahmidde bulunmaları ilham edilir." [416]

Müsned adlı eserinde Hafız Ebubekir el-Bezzâr... Câbir b. Abdullah'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetlikler yerler, içerler ama dışkı yapmaz ve sümkürmezler. Nefes alıp vermeleri [417] kendilerine ilham edildiği gibi, teşbih ve hamdde bulunmaları da kendilerine ilham edilir." Hasan b. Arefe... Abdullah b. Mes'ud'un şöyle dediğini rivayet etmiştir: Rasûlullah (s.a.v.) bana buyurdu ki: "(Cennetteyken) sen kuşa bakarsın. İştahın onu çeker. O da pişmiş olarak senin Önüne [418] düşer." Cennetliklerden Biri Ekin Ekmek İstiyor. Allah Onun İsteğini Kabul Buyuruyor Ve Rasûlullah'ın (S.A.V.)'İ Güldüren Hoş Bir Söz:

İmam Ahmed b. Hanbel... Ali b. Atâ b. Yesar'dan rivayet etti ki; Ebû Hüreyre şöyle demiştir: pir gün yanında bedevilerden bir adam varken Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Cennetliklerden bir adam, ekin ekmek için Aziz ve Celil olan Rabbin-den izin istedi. Rabbi ona dedi ki: — Dilediğin şeyin içinde değil misin? — Evet ama kendim ekin ekmek istiyorum. İzin verildi. Ekin ekti. Ekini hemen tuttu. Köklerinin üstünde dikilip durdu. Biçilmeye hazır hale geldi. Dağlar kadar oldu. Aziz ve Celil olan Rabbi ona: "Ekinden geri dur. Çünkü seni hiç bir şey [419] doyurmaz!" dedi. Rasûlullah (s.a.v.)'in yanında oturmakta olan bedevî dedi ki: "O adam mutlaka Kureyşli ya da Ensarî olmalı. Çünkü ekin sahipleri onlardır. Bize gelince biz ekin sahibi değiliz." Bedevinin bu [420] sözüne Rasûlullah (s.a.v.) güldü." Cennetliklerin Yiyeceği İlk Şey:

İmam Ahmed b. Hanbel... Enes b. Abdullah b. Selâm'dan rivayet etti ki; Medine'ye geldiğinde Rasûlullah (s.a.v.)'e sorulan suallerden biri de şuydu: "Cennetliklerin yiyeceği ilk şey nedir?" Rasûlullah (s.a.v.) buyurdu ki: [421] "Ballk Cİğerİn Üzerindeki fazlalıktır." Sahih-i Müslim'de... Sevbân'dan rivayet olunduğuna göre bir yahudi Rasûlullah (s.a.v.)'e: "Cennete girdiklerinde müminlere ilk ikram edilecek şey nedir?" diye sormuş; Rasûlullah (s.a.v.) de şöyle cevap vermiş: "Balık ciğerinin fazlalığıdır." Yahudi: "Onun peşi sıra yiyecekleri nedir?" diye sorunca Rasûlullah (s.a.v.): "Cennetin etrafından (yayılıp) yiyen cennet sığın (pişmiş olarak) önlerine düşer." diye cevap vermiş. Yahudi: "Bunun üzerine onların içecekleri nedir?" sorusunu sorunca Rasûlullah (s.a.v.) buyurmuş ki: "Selsebil (tatlı su) denen bir pınardan içerler." Bu cevaplan alan Yahudi: [422] "Doğru Söyledin" diye karşılık verrnİŞ.

Buharî ve Müslim'in sahihlerinde... Ebû Saîd'den rivayet olundu ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kıyamet gününde yer yüzü bir ekmek parçası gibi olur. Her şeye güç yetiren Allah onu -tıpkı sizden birinin seferdeyken ekmeğini evirip çevirmesi gibi- elinde evirip çevirir. Bu, cennetliklere sunulan bir konukluktur." Yahudilerden biri gelip dedi ki: — Allah sana bereket ihsan eylesin ey Ebâ Kasım. Kıyamet gününde cennetliklere sunulacak bir konukluk var mıdır? — Evet vardır. Kıyamet gününde onlara konukluk olarak sunulacak şeyi sana bildireyim mi? — Evet, bildir. — Kıyamet gününde yer (yüzü) bir ekmek parçası gibi olur (ve onlara sunulur). — Onlara yerilecek katığı da sana bildiriyem mi? — Evet, bildir. — Katıkları sığır ve balıktır. — O da ne? [423] — Sığır ve balık... Yetmiş bin kişi bunlardan birinin ciğerinin üzerindeki fazlalıktan yer." [424] "Sonunda misk kokusu bırakan, ağzı kapalı saf bir içecekten içerler." A'meş... Bu âyet-i kerimeyi İbn Mes'ud'un şöyle tefsir ettiğini rivayet etmiştir: Âyet-i kerimede geçen ve 'içecek' diye tercüme ettiğimiz rahik, ağzı kapalı bir kapta olup onu içtikten sonra misk kokusu duyarlar." [425] "Onun katkısı gözdelerin içtiği tesnîm (yüce kaynak)dandır." Süfyân b. Atâ b. Sayib... Bu âyet-i kerimeyi İbn Abbas'ın şöyle tefsir ettiğini rivayet etmiştir: "Tesnim, cennetliklerin en üstün içeceğidir. Mukarreb (Allah'a çok yakın) olanlar onu katıksız olarak içerler. Defterleri sağ ellerinden verilenlere ise karışık olarak içirilir." Ben derim ki: Aziz ve Celil olan Allah, cennet içeceklerini, dünya içeceklerinin sahib olmadığı çok güzel sıfatlarla nitelemiştir. Onların akmakta olan ırmaklar olduğunu anlatmıştır. Allah Teâlâ'nın [426] buyurduğu gibi: "Orada akan kaynak vardır." (öâşiye, 88/12) "Orada temiz su ırmakları, tadı bozulmayan süt ırmakları, içenlere zevk veren şarâb ırmakları, süzme bal ırmakları vardır." (Muhammed, 47/15) Bu içecekler akan ırmaklardadır. Bu ırmaklar; oralardaki büyük denizlerden, misk tepelerinin altından çıkan pınarlardan ve Aziz ve Celil olan Allah'ın dilediği yerlerden kaynayıp çıkarlar. Bu ırmaklar, adamların ayaklan altında akmakta olan perişan haldeki ırmaklar değildirler. Bu ırmaklardaki içecekler, içkiler, içenlere zevk ve lezzet verirler. Dünyadaki içkiler gibi tadı pis değildir bunların. İçenin aklını bozmazlar. Karın ağrıtmazlar, baş döndürmezler. Yüce Allah, cennet içkilerini [427] bu pis nitelikteliklerden tenzih etmiştir: "Karın ağrısı vermeyen, sarhoş etmeyen, içenlere zevk bah'ş eden bembeyaz bir kaynaktan [428] doldurulmuş kadehler sunulur." Bu ayette bembeyaz kaynak sözüyle, güze görünümü bir kaynak; içenlere zevk bahşeden sözüyle, tadı hoş ve güzel içki kastedilmiştir. İçki içmekle aşırı derecede gönül süruru amaçlanır. İşte bu amaç, cennet içkileriyle elde edilir. Akim baştan gitmesi ve içein, ortada bir hayvan ya da cansız varlık gibi kalması bir kusur ve ayıptır ki, bu da dünya içkisini içme nedeniyle meydana gelir. Cennet içkilerini

içmekle bu gibi ayıplar ortaya çıkmaz. O içkilerle sevinç, güzellik ve neşe meydana gelir. Bu nedenle yüce Allah şöyle buyurmuştur: "Karın ağrısı vermeyen, sarhoş etmeyen..." (Saffât, 37/45) "Ölümsüz gençler yanlarında, başağrısı ve dönmesi vermeyen bembeyaz bir kaynaktan doldurulmuş kâseler, ibrikler, kadehler ile dolaşırlar." (Vâ-kıa, 56/17-19) "Onun katkısı gözdelerin içtiği yüce kaynak (tesnim)dandır." (Mutaffifîn, 83/27) Tefsirimizde (İbn Kesir tefsirinde) Abdullah b. Abbas'tan şöyle bir rivayette bulunmuştuk: "Cennetliklerden bir cemaat, -dünyadakilerin yaptıkları gibi- şaraplarının çevresinde toplanırlar. O esnada üzerlerinden bir bulut geçer. Diledikleri her şey, o buluttan üzerlerine yağdırılır. Hatta onlardan biri: "Bize, göğüsleri tomurcuklanmış yaşıt kızlar yağdır" der ve bulut, onlara, göğüsleri tomurcuklanmış yaşıt kızlar yağdırır." Önceki kısımlarda nakledilen bir rivayette de şöyle denilmişti: "Cennetlikler Tûbâ ağacının yanında toplanıp dünya eğlencelerini anlatmaya başlarlar. (O eğlence de sarhoşluk ve neşedir) Cenab-ı Allah onlara cennet tarafından bir rüzgar estirir ve bu rüzgarın etkisiyle o ağaç, dünyadaki bütün eğlencelerle hareketlenir." Eserlerden birinde de şöyle denmektedir: "Cennetliklerden bir cemaat, cennetin asil develerine binmiş olarak geçip giderken saf halinde ki ağaçarın karşısına çıkarlar. Toplulukları dağılmasın diye o ağaçlar sağa sola açılarak onlara yol verirler. Bütün bunlar onlara Allah'ın lutfu ve rahmetidir. Hamd ve minnet Allah'adır." "Dolu kadehler vardır." (Nebe\ 78/34) "Orada boş ve yalan söz işitmezler." (Nebe\ 78/35) İçki içtiklerinden ötürü orada boş ve kötü söz ağızlarından çıkmaz. Yalan da söylemezler. Nitekim yüce Allah buyurdu ki: "Orada boş sözler değil sadece esenlik veren sözler işitirler." (Meryem, 19/62) "Fakat bunda ne bir saçmalama, ne de bir günaha girme vardır." (Tûr, 52/23) "Orada boş söz işitmezler." (Ğâşiye, 88/11) "Orada boş ve günâha sokacak bir söz duymazlar. Sadece selâma karşılık selâm sözü işitirler." (Vakıa, 56/25-26) Buharî ve Müslim'in sahihlerinde... Huzeyfe'den rivayet olundu ki: Ra-sûlullah (s.a.v.) şöyle [429] buyurmuştur: "Altın ve gümüş kaplarda ve tabaklarda içmeyiniz. Çünkü bunlar dünyada (inkarcıların) âhirette [430] ise sizlerindir." Cennet Ehlinin Hülleleri, Elbiseleri Ve Güzellikleri:

Allah'tan onlardan bize vermesini dileriz. Yüce Allah buyurdu ki: "Üzerlerinde ince yeşil ipekleri, parlak atlastan giyimlikler vardır. Gümüş bileziklerle süslenmişlerdir. Rableri onlara tertemiz içecekler içirir." (insan, 76/12) "Bunlar, Adn cennetlerine girerler. Orada altın bilezikler ve incilerle süslenirler. Oradaki elbiseleri de ipektir." (Fâtır, 35/33} "Doğrusu inanıp iyi hareket edenin ecrini zayi etmeyiz. İşte onlara, altlarından ırmaklar akan Adn cennetleri vardır. Orada altın bilezikler takınırlar. İnce ve kalın ipekliden yeşil elbiseler giyerek tahtları üzerinde otururlar. Ne güzel bir mükâfat ve ne güzel duraktır!" (Kehf, 18/30-31)

Buharî ve Müslim'in sahihlerinde rivayet olunduğuna göre RasûluUah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "(Cennetteki) müminin hüllesi (elbise ve zineti) abdest alırken suyun ulaştığı yere kadar [431] uzanır." Hasan-ı Basrî dedi ki: "Cennette erkekler üzerindeki hülle kadınlar üze-rindekinden daha güzeldir." Ibn Vehb... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Ebû Ümame kendisine şöyle demiştir: RasûluUah (s.a.v.) bizimle sohbet ederken cennetliklerden de söz edip şöyle buyurdu: "Onlar altın ve gümüş bilezikler, inciden taçlarla süslenirler. Üzerlerinde inci ve yakuttan taçlar vardır. Üzerlerinde hükümdarların tacı gibi taç vardır. Genç, tüysüz ve sürmelidirler." îbn Ebi'd-Dünyâ... Davud b. Âmir b. Sa'd b. Ebi Vakkas'ın babası ve dedesinden rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Eğer cennetliklerden bir adam bileziğinin bağını çıkarıp (dünyaya) gösterecek olursa, güneşin yıldızların ışığını bastırışı gibi o da güneşin ışığını bastırır (karartır)." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennete giren, nimete gark olur, ümitsiz olmaz, elbiseleri çürümez, gençliği tükenmez. Cennette gözlerin görmediği, kulakların duymadığı ve beşer kalbinden geçmeyen nimetler vardır." [432] Müslim... Hammâd b. Seleme'den rivayet etmiştir ki: [433] "Orada elbisesi eskimez ve gençliği gitmez." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Rafi'den rivayet etti ki; Allah'ın peygamberi (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "(Cennette) müminin iki zevcesi olur ki, bunların bacak (kemik)lerinde-ki ilik, elbiselerinin [434] üstünden dahi görünür." Taberanî... Abdullah'tan rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennete giren ilk zümrenin yüzleri, dolunay gecesindeki ayın ışığı gibidir. İkinci zümrenin yüzleri ise, semadaki en güzel ve en parlak yıldız gibidir. Cennetliklerden her birinin iri ve güzel gözlü hurilerden ikişer zevcesi olur. Bu zevcelerden her birinin üzerinde yetmiş elbise olur. Bunların bacak (kemek)lerindeki ilik -kırmızı şarâbın beyaz bardakta görünüşü gibi- etlerinin ve elbiselerinin [435] üstünden görünür." Ziya dedi ki: Bu hadis bana göre sıhhat şartlarım taşımaktadır. İmam Ahmed b. Hjanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Sizden birinin cennette kırbacının kaplayacağı kadar bir yer, dünyâdan ve dünyha ile birlikte bir mislinden daha hayırlıdır. Cennet ehlinin kadınlarından biri dünyaya görünecek olsa, gök ile yerin arasım güzel kokularla doldurur. Onun başındaki örtü, dünyâdan ve içindeki her şeyden daha [436] hayırlıdır." Harmele... Ebû Saîd el-Hudrî'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetteki bir adam kımüdamaksızın yetmiş sene müddetle bir yere yaslanır. Sonra zevcesi gelip omuzlarına vurur. Adam, zevcesinin yanağına bakar. Yanağının aynadan daha saf olduğunu görür. Zevcesinin üzerindeki en düşük değerli inci dahi doğu ile batı arasını aydınlatır. Zevcesi ona selâm verir. O da selâmını alır ve "Sen kimsin?" diye sorar. O da: "Aziz ve Celil olan Allah'ın bol lütuf ve ihsanındanım" diye cevap verir. O kadının üzerinde yetmiş elbise vardır. En düşük değerisi, Tûbâ ağacından olup kan gibi (kırmızı renkli)dir. Gözlerini o kadına dikip iyice bakar. İçini görür.

Hatta bunun ötesinde bacağının (kemiğindeki) iliği görür. O kadının üzerinde taçlar vardır. Onun [437] üzerindeki en düşük değerli inci dahi doğu ile batı arasını aydınlatır." "Bunlar, Adn cennetlerine girerler. Orada altın bileziklerle süslenirler." (Fâtır, 35/33) İbn Vehb'in... Ebû Saîd'den rivayetine göre Rasûlullah (s.a.v.) yukarıdaki âyet-i kerimeyi okuduktan sonra şöyle buyurmuştur: "Cennetliklerin üzerinde taçlar vardır. O taçlardaki incilerin en düşük değerli olanı dahi doğu ile [438] batı arasım aydınlatır." İmam Ahmed b. Hanbel... Cebbar b. Harice es-Sülemî'den rivayet etti ki; Abdullah b. Ömer şöye demiştir: Adamın biri Hz. Peygamber'e gelip; "Ey Allah'ın Rasûlü! Bize cennet elbiseleri hakkında bilgi ver: Bunlar hazır olarak mı yaratılmışlardır? Yoksa dokunarak mı imâl edilmişlerdir?" diye sordu. Orada bulunanların bir kısmı buna gülünce Rasûlullah (s.a.v.): "Neden gülüyorsunuz? Cahil birinin bilen birine sormasına mı gülüyorsunuz?" dedi. Sonra başını önüne eğip sustu. Ardından, "Soru sahibi nerede?" diye sordu. Adam: "İşte buradayım ey Allah'ın Rasûlü!" deyince Rasûlullah (s.a.v.) ona şu cevabı verdi: "Hayır o elbiseler, cennet ağacının meyvelerinden çıkarlar." Bu cevabı üç kez tekrarladı. [439] İmam Ahmed b. Hanbel de... Ebû Saîd'den böyle bir rivayette bulunmuştur: Adamın biri: "Tûbâ nedir ya Rasûlallah?" diye sordu. Rasûlullah (s.a.v.) ona şöyle cevap verdi: "Cennette bir ağaç olup büyüklüğü yüz senelik yol kadardır. Cennet ehlinin elbiseleri onun [440] tomurcuklarından çıkar." Ebubekir Abdullah b. Muhammed b. Ebi'd-Dünyâ... Ebû Ümame'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Sizden cennete giren herkes mutlaka tûbâ ağacının yanma götürülür. Tûbâ da ona tomurcuklarını açar. Adam da gelincik gibi hatta daha ince daha güzel olan bu tomurcuklardan dilediğini alır. Dilerse beyazını, dilerse yeşilini, dilerse sarısını, dilerse siyahını alır." Bu, garip ve hasen bir hadistir. İbn Ebi'd-Dünyâ... Simâk'ın, İbn Abbas'a şöyle bir soru sorduğunu rivayet etmiştir: — Cennetliklerin elbiseleri nedir? — Cennette bir ağaç vardır. O ağacın nar gibi meyveleri vardır. Cenab-ı Allah bir dostuna elbise giydirmek istediğinde o ağacın dalı o dosta doğru eğilip uzanır ve (ucundaki meyvesinden) rengârenk yetmiş elbise çıkar ve sonra o dal eski yerine ve eski haline döner." Önceki kısımlarda da nakledildiği gibi Sevrî... İbn Abbas'm şöyle dedi-diğini rivayet etmiştir: [441] "Cennetteki hurma ağaçlarının kökü zümrütten, dalları kızıl altındandır. Yaprakları da [442] cennet ehli için giysidir. Çamaşırları ve hülleleri (güzel elbiseleri) de ondan yapılır." Cennet Ehlinin Yatakları:

Yüce Allah buyurdu ki: "Orada astarlan parlak atlastan yataklara yaslanırlar; iki cennetin meyvelerini de kolayca toplarlar." (Rahman, 55/54)

İbn Mes'ud dedi ki: "O yatakların astarları parlak atlastan olduğuna göre yüzleri acaba nedendir dersiniz?" Yüce Allah buyurdu ki: "Yüksek döşekler üzerindedirler." (Vakıa, 56/34) İmam Ahmed b. Hanbel ile Tirmizî... Ebû Saîd'den rivayet ettiler ki; Rasûlullah (s.a.v.) yukarıdaki âyet-i kerimeyi okudu ve sonra da şöyle buyurdu: "Canım kudret elinde bulunan zâta yemin ederim ki; o döşeklerin yüksekliği, yer ile gök [443] [444] arasındaki kadardır. Yer ile gök arasındaki yükseklik İse beşyÜZ senelik yoldur," Tirmizî dedi ki: Bazı ilim ehli bu hadisi açıklarken şöyle demişlerdir: "Bu hadiste anlatılan yatakların yüksekliğinden kasıt, manevi derece yüksekliğidir. Her iki derecedeki yatakların arası da yerle gök arası kadardır." Ben derim ki: Bu manâyı teyid sadedinde Abdullah b. Vehb... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; "Onlar yüksek yataklar üzerindedir" mealindeki âyet-i kerimeyi açıklarken Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "İki yatak arasındaki mesafe, gök ile yer arası kadardır." Hammad b. Seleme... "Onlar yüksek yataklar üzerindedir" mealindeki âyet-i kerimeyle ilgili olarak Kâ'b'ül-Ahbâr'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "O yatakların yüksekliği kırk senelik yol kadardır." Yani cennetin her yerinde -ihtiyaç duyulacağı düşünülerek- hazır durumda yataklar vardır. Nitekim yüce Allah buyurmuş ki: "Orada akan kaynak vardır. Orada, yükseltilmiş tahtlar vardır. Yerleştirilmiş kâseler, sıra sıra [445] yastıklar, serilmiş, yumuşak tüylü halılar vardır." Cennetin şurasında, burasında, bir çok yerinde dizili yastıklar vardır. Nitekim yüce Allah buyurmuş ki: "Cennetlikler orada yeşil yastıklara ve harikulade işlemeli döşeklere yaslanırlar." (Rahman, 55/76) Bu âyet-i kerimelerde araplara, nazarlarında en güzel, gönüllerde en muazzam ve en kıymetli olan şeylerle, zevk ve manzara cinsinin her sınıf ve nev'i ile hitab edimiştir. [446] Yardımına başvurulacak olan zât, yüce Allah'tır. Hurilerin Zinctlcri, Dünya Kadınlarının Onlardan Üstün Oluşu Ve Dünya Kadınlarından Her Birine Kaç Hizmetçinin Verileceği:

Yüce Allah buyurdu ki; "Orada örtüleri parlak atlastan yataklara yaslanırlar. İki cennetin meyvelerini de kolayca toplarlar. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? Oralarda, bakışlarını yalnız erkeklerine çevirmiş, daha önce ne insan ve ne de cinlerin dokunmuş olduğu eşler vardır. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? Onlar yakut ve mercan gibidirler. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? İyiliğin karşılığı ancak iyilik değil midir? Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız?" (Rahman, 55/54-61) "Oralarda iyi huylu güzel kadınlar vardır. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? Çadırlar içinde ceylan gözlüler vardır. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini

yalanlarsınız? Onlara daha önce insan da, cin de dokunmamıştır. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? Cennetlikler orada yeşil yastıklara ve harikulade işiemei döşeklere yaslanırlar. Öyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlarsınız? Büyük ve pek cömert olan Rabbinin adı ne yücedir!" (Rahman, 55/70-78) "Onlara orada tertemiz eşler vardır." (Bakara, 2/25) Yani âdet kanamasından, lohusalıktan, idrardan, dışkıdan, tükürük ve balgamdan arınmış eşler vardır. Bu gibi şeyler onlardan çıkmaz. Aynı şekilde huyları, nefesleri, sözleri karakterleri ve elbiseleri de temizdir. "Onlara orada tertemiz eşler vardır" mealindeki âyet-i kerime hakkında Abdullah b. Mübarek... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: . [447] "Ö eşler; âdet kanamasından, dışkıdan, balgam ve tükürükten arınmışlardır." "Çadırlar içinde ceylan gözlüler vardır." (Rahman, 55/72) mealindeki âyet-i kerimeyle ilgili olarak Ebü'l-Ahves şöyle demiştir: "Bize ulaşan bir rivayette anlatıldığına göre arşın altında ki bir buluttan yağmur yağmış. O yağmurun damlalarından ceylan gözlü huriler yaratılmıştır. Sonra nehir kıyılarında o ceylan gözlülerden her birinin üzerine bir çadır kurulmuştur. O çadırların genişliği kırk mil olup kapıları yoktur. Öyleki Allah dostu bir kul o çadıra girmek istediğinde kapı tarafı (denebilecek bir yerde) bir yarılma olur (ve o yarıktan içeri girer) ki Allah dostu o kul, melek ve hizmetçi gibi yaratıkların dahi o ceylan gözlüleri görmemiş olduklarım anlasın. O ceylan gözlüler çadırlarda ve yaratıklarından gözlerinden uzaktadırlar." Yüce Allah buyurdu ki: "İşlediklerine karşılık olarak, sedefteki incifer gibi ceyan gözlüler vardır." (Vakıa, 56/22-23) "Onlar (huriler) örtülü yumurta gibidirler." (SaiTât, 37/49) Denildi ki: Bu ayette geçen yumurta kelimesiyle, kumlarda saklı devekuşu yumurtasıdır. Bu yumurtanın beyazlığı, araplara göre beyazın en güzel tonudur. Şöyle diyenler de olmuştur: Ayette geçen yumurta kelimesiyle, sedefinde çıkmamış inci kastedilmiştir. Yüce Allah buyurdu ki: "Biz ceylan gözlüleri, defterleri sağdan verilenler için yeniden yaratmı-şısizdır. Onları bakire, eşlerine düşkün ve hepsini bir yaşta kilmışızdır." (Vâ-kıa, 56/35-38) Yani dünyada yaşlılık, acizlik ve zayıflıklarından sonra âhirette onları Cenâb-ı Allah yeniden yarattı. Hepsi de taze, bakire, aynı yaşta kızlar oldu-ar. Defterleri sağdan verilen kocaları tarafından [448] sevilen ve onlarla aynı yaşta kızlar oldular. Cennet Ehlinin Kadınları Hakkında Ümmü Seleme'nin Sorduğu Sorulara Rasûlullâh (s.a.v.)'in Verdiği Cevaplar:

Taberânî...

Ümmü

Seleme'nin

şöyle

dediğini

rivayet

etmiştir:

Ben

dedim

ki: — Ya Rasûlallah, âyette geçen 'Hûr-ı în' ne demektir? Bana anlatır mısın? —., Hûr-ı în, iri özlü demektir. Onların kiprikleri, kartal kanadı gibidir. — "Sedefteki inciler gibi" sözünü biraz açıklar mısın?, . — Henüz sedeflerinden çıkarılmamış ve el değmemiş inciler temizdirler.

gibi

saf

ve

— "Oralarda iyi huylu güzel kadınlar vardır" ne demek? — Yani cennette huyu iyi, yüzü güzel kadınlar vardır. , — "Onlar (huriler) Örtülü yumurta gibidirler" âyetini bana açıklar mi-; sın?'; —- Derileri yumurta akının üzerindeki zar kadar incedir., — "Onları eşlerine düşkün ve hepsini bir yaşta kılmışızdır" âyetini açıklar mısın? — Yani onlar dünyada gözü çapaklı acuzeler olduktan sonra cennette kocalarına düşkün ve aynı yaşta (genç) kadınlar olurlar. — Ya Rasûlallah! Dünya kadınları mı yoksa huriler mi daha üstündürler? — Elbisenin yüzünün astarından üstün oluşu gibi dünya kadınları da hurilerden üstündürler. — Neden ya Rasûlallah? — Namaz kılmalarından, oruç tutmalarından ve Allah'a ibadet etmelerinden dolayı... Cenab-ı Allah onların yüzlerine nûr, bedenlerine ipek giydir-miştir. Tenleri beyaz, elbiseleri yeşil, zinetleri san, buhurdanlıkları inci, tarakları altındır, Şöyle derler: "Biz ebedi yaşayacaklarız; ölmeyiz. Nimete gark olmuşlarız; asla yoksul düşmeyiz. Biz mukim kimseleriz; göçmeyiz. Razı olanlarız; asla darılmayız. Bize koca olarak verilenlere, zevce olarak kendilerine verildiğimiz kimselere ne mutlu!" — Ya Rasulallah! Bir kadın bu dünyada (bir), iki, üç veya dört evlilik yapar, sonra Ölür, cennete girer. Kocaları da kendisiyle birlikte cennete girerler. Orada kocası hangisi olur?" — Ey Ümmü Seleme! O kadın seçim yapar. Onları en güze ahlâklısını seçer ve: "Ya Rab! Bu, dünyadayken de benimle en iyi geçinen kocamdı. Burada da ona eş olarak beni ver" der. Ey Ümmü [449] Seleme! Güzel ahlak(lı kimse) dünyanın da ahiretin de iyiliklerini elde eder." Ebubekir b. Ebi Şeybe... Saîd b. Müseyyeb'den rivayet etti ki; Âişe (r.a.) şöyle demiştir: Ensarilerden bir kocakarı Hz. Peygambere gelip: "Ya Rasulallah! Allaha duâ et de beni cennete koysun" dedi. Hz. Peygamber ona: "Cennete kocakarı girmez" diye cevap verdi. Ve gidip namaz kıldı. Sonra Âişe (r.a.)'nin yanma döndü. Âişe (r.a.) ona: '"Kadıncağız senin sözünden çok rahatsız oldu" deyince Hz. Peygamber buyurdu ki: "Evet tıpkı dediğim gibidir. Cenab-ı Allah yaşlı kadınları cennete koyarken onu bakirelere [450] dönüştürür." Önceki sayfalarda geçen sûr hadisinde müminlerin cennete girişinin niteliği anlatılırken şöyle buyurulmuştu: "Erkek, Allah'ın yarattığı (hurilerden) yetmiş iki zevceyle cinsel ilişkide bulunur. Âdem neslinden gelen iki kadınla da temas kurar. Ancak bunlar dünyadayken ibadet ettiklerinden dolayı, Allah'ın dilediği kimselerden üstün olurlar. Yakuttan bir odada, inciyle taçlanmış altın karyola üzerinde bu kadınlardan biriyle yatar. O odada atlas ve ibrişim giysilerle dolu yetmiş dolap vardır. Adam elini o kadının omuzlan arasına koyar, sonra dönüp göğsünden bakınca kendi elini o kadının etinin, cildinin ve elbisesinin içinden görür (çünkü o kadının her tarafı saydamdır). Kadının bacaklarına bakar. Kemikle-rindeki iliği görür. Tıpkı yakuta geçirilen gümüş tel bacaklarındaki iliği [451] görür. O bu haldeyken kendisine şöyle seslenilir: Senin bıkmayacağını ve bıktırmayacağını anladık. Ancak senin bundan başka zevcelerin de vardır." Adam o karısının yanından çıkar. Diğer eşleriyle de birer birer ilişkide bulunur. Onlardan her birine uğradığında şöyle der: "Vallahi cennette [452] senden daha güzel bir şey yoktur. Cennette senden daha çok sevdiğim bir şey yoktur." Önceki sayfalarda da nakledildiği gibi İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki;

Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [453] "Kişinin dünyadaki zevcelerinden ayrı olarak hurilerden de yetmiş iki eşi olacaktır. [454] Onlardan birinin makadmın kapladığı yer, bir mil kadardır. " Harmele... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetliklerin mertebece en düşük olanının seksen bin hizmetçisi ve yetmiş iki zevcesi [455] olacaktır. Onun için Câbiye ile San'a arasındaki mesafe büyüklüğünce inci, zeberced ve yakuttan [456] bir kubbe kurulur." Muhammed b. Cafer el-Feryabî... Ebû Ümâme'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennete giren her kul mutlaka yetmiş iki eşle evlenir. Bunların ikisi ceylan gözlü hurilerden, [457] yetmişi de kendi zamanındaki dünya kadınlarındandır." Bu cidden garip bir hadistir. Çünkü önceki sayfalarda nakledilen mahfuz rivayet bunun hilaf/nadir. O rivayete göre cennetteki müminin yetmiş iki eşinden ikisi dünya kadınlarından, yetmişi de ceylan gözlü hurilerdendir. Doğrusunu Allah bilir. Bu garip hadisin râvilerinden olan Halid b. Yezid b. Ebi Mâlik'i, İmam Ahmed b. Hanbel eleştirmiştir. Diğer râvisi ise Yahya b. Mâin'dir. Bunlar [458] bazan yanlış rivayetlerde bulunmuşlardır. Kendilerine pek güvenilemez. İmam Ahmed b. Hanbel, Tirmizî ve İbn Mâce... Mikdam b. Madike-rib'den rivayet ettiler ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu Allah katında şehid için altı şey vardır: Kanının ilk damlası yere düştüğünde Allah onu bağışlar. O da cennetteki yerini görür. Kendisine imân elbisesi giydirilir. Kabir azabından emin kılınır. (Kıyametteki) büyük korkudan emin olur. Başına vakar tacı konulur. O tâcdaki bir yakut parçası, dünyâdan ve içindeki her şeyden daha iyidir. Şehid yetmişiki tane ceylan gözlü huri ile [459] evlenir. Akrabalarından da yetmiş kişiye şefaatçi olur." Sahih adlı eserinde Müslim... İbn Aliyye'den rivayet etti ki; Eyyub b. Muhammed şöyle demiştir: "Cennette erkeklerin mi, yoksa kadınların mı çok olduğu konusunu niye övünerek müzakere etmiyorsunuz?" Eyyub'un bu sözü üzerine söze giren Ebû Hüreyre dedi ki: Ebü'l-Kasım (s.a.v.) şöyle bu-yurmadı mı: "Cennete giren ilk zümre, dolunay gecesindeki ay suretindedirler. Bunların ardından gelen zümrenin suretleri, semadaki en parlak yıldız gibi ışık saçar. Onlardan her birinin yetmiş iki eşi vardır. Eşlerinin bacaklarındaki (kemiklerin) ilikleri, etlerinin dışından görünür. Cennette bekâr kimse [460] olmayacaktır." Bu eşlerden ikisi, dünya kadınlarındandır. Beraberlerinde Aziz ve Celil olan Allanın dilediği sayıda ceylan gözlü huriler vardır. Nitekim bununla ilgili açıklama, az önce geçti. Doğrusunu Allah bilir. İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennet ehlinden (her) bir adamın ceylan gözlü hurilerden iki zevcesi olur. Bu hurilerden her birinin üzerinde yetmiş güzel elbise olur. Bacaklarındaki (kemiklerin) ilikleri, elbiselerinin üstünden görünür." (Ahmed b. Hanbel, Bu hadisler, Buharı ve Müslim'in sahihlerinde yer alan şu hadisle

çelişmemektedir: [461] "Cehenneme baktım; oradakilerin çoğunun kadınlar olduğunu gördüm." Cennet ehlinin, cehennem ehlinin veya sadece cehennem ehlinin çoğunluğunu kadınlar teşkil edebilirler. Ama bu kadınların bir kısmı şefaat sayesinde cehennemden çıkıp cennete gider ve oranın sâkinlerinin sayısını artırır. Doğrusunu Allah bilir. Derâc... merfu olarak Ebû Saîd'den şöyle bir rivayette bulunmuştur: "Adam cennette yetmiş sene müddetle hiç bir tarafa dönmeden (yastığa) dayanıp oturur. Sonra bir kadın gelip omuzlarına vurur. Kadının yüzüne, yanağına bakar. Yüzünün aynadan daha saf olduğunu görür. Kadının üzerindeki en basit inci bile doğuyla batı (ufkunun) arasını aydınlatır. Kadın ona selâm verir. Selâmım alır ve kadına: "Sen kimsin?" diye sorar. Kadın da: "Ben, yüce Allah'ın bol lutfundan ve ihsanındanım." diye cevap verir. Üzerinde de yetmiş elbise vardır. O elbiselerin en basiti, kan kırmızısı rengindedir. Adamın gözü, kadının iç kısımlarını görebilir. Öyle ki onun bacak [462] [463] (kemik)lerin-deki iliği elbisesinin dışından görür." İmam Ahmed b. Hanbel... Enes'ten rivayet etti ki; Rasûİullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Öğleden Önce veya sonra Allah yolunda yola çıkış, dünyadan ve içindeki şeylerden daha hayırlıdır. Sizden birinin yayı ve kamçısı kadar cennette bir yer, dünyadan ve içindeki şeylerden daha hayırlıdır. Cennet ehlinin kadınlarından biri arza görünecek olsa gök ile yerin arasını güzel kokuyla doldurur. İkisinin arası hoş kokar. O kadının baş örtüsü, dünyadan ve içindeki şeylerden daha [464] hayırlıdır." Buharî... Enes'den bu hadisin bir benzerini rivayet etmektedir. Bunun tamamını sifatu'l-cennet babının başında nakletmiştir: "Cennet ehlinin kadınlarından biri arza görünecek olsa gök ile yerin arasını güzel kokuyla doldurur. İkisinin arası hoş kokar. O kadının baş örtüsü, dünyadan ve içindeki şeylerden daha [465] hayırlıdır." Ebubekir b. Ebi'd-Dtinyâ... Saîd b. Cübeyr'den rivayet etti ki; İbn Ab-bas şöyle demiştir: "Hurilerden biri elini semâ ile arzın arasında çıkaracak olsaydı onun güzelliği nedeniyle halkın tümü fitneye düşerdi. Baş Örtüsünü çıkarıp gösterecek olsaydı, onun güzelliğinin yanında güneş, ışıksız bir fitil gibi kalırdı. Yüzünü gösterecek olsaydı, güzelliği yerle göğün arasını aydınlatırdı." İbn Vehb, Muhammed b. Kâ'b el-Kurazî'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Kendisinden başka ilâh bulunmayan Allah'a yemin ederim ki; ceylân gözlü hurilerden biri, Arf'ın yanından bileziğini gösterecek olsaydı, bileziğinin ışıltısı, ay ile güneşin ışığını söndürürdü. Ya yüzünü gösterseydi acaba nasıl olurdu? Giyenlerin giydiği Allah yaratığı elbiseler, hurilerin giydikleri elbise ve zinetli giysilerden daha iyi ve daha güzel değildir." Ebû Hüreyre dedi ki: "Cennette kendisine 'Ceylan gözlü' denen bir huri vardır ki; yürürken etrafında yetmiş bin hizmetçi de yürür ve kendisi: "İyiliği emredip kötülüğü yasaklayanlar nerede?" [466] der." Kurtubî... Mücahid b. Ebi Üsâme'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [467] "Huriler zaferandan yaratılmışlardır." Bu hadis, garip bir hadistir. İkrime'nin mürsel rivayetlerinden biri şudur: "Ceylan gözlü huriler, henüz dünyada bulunan eşleri için şöyle dua ederler: 'Allahım! Ona, senin dinine bağlı kalması hususunda yardım et. Kalbini, sana itaate yönelt. Kendi gücünle onu bize ulaştır

ey merhametlilerin en merhametlisi!" İmam Ahmed b. Hanbel*in Müsned'inde Kesir b. Mürre, merfu olarak Muaz'dan şöyle bir rivayette bulunmuştur: "Dünyadayken bir kadın, kocasına eziyet ederse, o kocanın huri eşi mutlaka o kadına şöyle [468] beddua eder: 'Allah seni kahretsin! O misafirdir. Yakında senden ayrılıp yanımıza gelecektir!" Hurilerin Cennette Şarkı Okumaları:

Tirmizî... Ali (r.a.)'den rivayet etti ki; Rasûİullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennette kara gözlülerin (hurilerin) toplanma yerleri vardır. Orada benzerini mahlukatın hiç işitmediği güzel bir sesle şarkı okurlar ve şöyle derler: "Bizler ebedileriz, hiç ölmeyiz! Bizler nimetlere mazhanz, yoksulluk görmeyiz. Rabbimizden razıyız, kederlenmeyiz. [469] Bize koca olanlara ve kendilerine zevce olduklarımıza ne mutlu!" İbn Ebi Züeyb... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennet ehlinin zevceleri kocalarına hiç kimsenin duymadığı en güzel sesle şarkı okurlar. Şarkılarından biri şudur: "Bizler ebedileriz, hiç ölmeyiz. Bizler güvendeyiz, hiç korkmayız. [470] Bizler kalıcıyız, hiç göç etmeyiz." Leys b. Sa'd... Velid b. Abde'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) Cebrail'e: "Beni ceylan gözlü hurilerin yanında durdur." dedi. Cebrail onu götürüp orada durdurdu. O da onlara: "Siz kimlersiniz?" diye sordu. Onlar şu cevabı verdiler: "Bizler; yerleşen ve göçmeyen, gençleşen ve ihtiyarlamayan, takvalı olan ve günah işlemeyen bir kavmin cariyeleriyiz." Kurtubî, ceylan gözlü hurilerin şarkı okumalarıyla ilgili olarak yukarıda geçen hadisi naklettikten sonra der ki: Onlar bu şarkıyı okuduktan sonra dünyalı mümine kadınlar da onlara şöyle karşılık verirler: "Bizler namaz kılanlarız; siz kılmadınız. Bizler oruç tutanlarız; sit tutmadınız. Bizler abdest [471] alanlarız; siz almadınız. Bizler sadaka verenleriz; siz vermediniz." Hz. Âişe dedi ki: "Böylece dünyalı kadınlar, hurileri mağiub ederler." Doğrusunu Allah bilir. Kurtubî, Tezkire adlı eserinde böyle demiştir. Bu dediklerini hiç bir [472] kitaba dayandırmamıştır. Doğrusunu Allah bilir. Cennet Ehlinin Kendi Kadınlarıyla Cinsel İlişki Kurmaları. Onlardan Biri Dilemedikçe De Çocuğu Olmaz:

Yüce Allah buyurdu ki: "Doğrusu bugün cennetlikler eğlenceyle meşguldürler. Onlar ve eşleri gölgeliklerde, tahtlar üzerine yaslanmışlardır. Orada meyveler ve her istedikleri onlarındır. Merhametli olan Rab katından onlara selâm vardır." (Yasin. 36/55-58)

İbn Mes'ud, İbn Abbas ve diğer bazı tefsircüer, ayette geçen meşguliyetle, hurilerin bekâret [473] zarını parçalama meşguliyetinin kastedilmiş olduğunu söylemişlerdir. Yüce Allah buyurdu ki: "Allah'a karşı gelmekten sakınmış olanlar ise, güvenli bir yerde, bahçelerde ve pınar başlarındadırlar. İnce ipekten ve parlak atlastan giyinerek karşılıklı otururlar. Bu böyledir. Onları iri siyah gözlülerle evlendiririz. Orada, güven içinde olarak her yemişi isteyebilirler. Orada ilk ölümden başka bir ölüm tadmazlar. Rabbin lutfuyla onları cehennem azabından korumuştur. İşte büyük kurtuluş budur." (Duhân, 44/51-57) Ebû Davud et-Tayalisî... Enes'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennette mümin kişiye şu kadar ve şu kadar erkeğin kuvveti verilir." Ben, "Ya Rasulallah, bu [474] kadar gücü olur mu?" diye sorduğumda buyurdu ki: "Ona yüz kişinin kuvveti verilir." Taberanî... Muhammed b. Sîrin'den rivayet etti ki; Ebû Hüreyre şöyle demiştir: "Denildi ki: 'Ey Allah'ın Rasûlü! Adam cennette cinsel ilişkide bulunur mu?" (Başka bir rivayete göre ise şu soru soruldu: 'Cennette kadınlarımızla cinsel ilişkide bulunur muyuz?') Rasûlullah (s.a.v.) buyurdu ki: "Canım kudret elinde bulunan zâta yemin ederim ki; adam sadece bir sabahta, yüz bakireyle cinsel ilişkide bulunur!" Hafız Ziya: Benim görüşüme göre bu hadis sıhhat şartlarını taşımaktadır, demiştir. Bezzâr... Ammare b. Raşid'den rivayet etti ki; Ebû Hüreyre şöyle demiştir: Rasûlullah (s.a.v.)'e: [475] "Cennet ehli kimseler zevceleriyle cinsel ilişkide bulunurlar mı?" diye sorulduğunda Rasûlullah [476] (s.a.v.) şu cevabı verdi: " Harmele... Abdurrahman b. Humeyre'den rivayet etti ki; Ebû Hüreyre şöyle demiştir: Rasûlullah (s.a.v.)'e: "Cennette cinsel ilişkide bulunur muyuz?" diye sorulduğunda Rasûlullah (s.a.v.) şöyle cevap verdi: "Evet... Canım kudret elinde bulunan zâta yemin ederim ki; hem de bastıra bastıra yaparsınız. [477] [478] Adam, cinsel temasta bulunduktan sonra karısı tekrar temiz ve bakire olur." Taberanî... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennet ehli kimseler kadınlarıyla cinsel ilişkide bulunduktan sonra kadınları tekrar bakire [479] olurlar." Taberanî... Ebû Ümame'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.)'e: "Cennetlikler cinsel ilişkide bulunurlar mı?" diye sorulduğunda şu cevabı verdi: "Hem de bastıra bastıra. Ama meni (dölsuyu) ve [480] ölüm yoktur orada." Taberanî... Ebû Ümame'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.), kendisine: Cennetlikler cinsel [481] [482] ilişkide bulunurlar mı?" diye sorulduğunda şu cevabı verdi:

Cennetliklere Doğum Yoluyla Çocuk Bahsedilmesi:

Cennetliklerden biri, dünyadaki gibi çocuk sahibi olma arzusuna kapılır-sa (ona hemen bir çocuk bahşedilir). Bununla ilgili olarak şöyle bir hadis va-rid olmuştur: İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Allah'ın Peygamberi (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennette mümin kişi çocuk sahibi olmayı arzulayınca (karısının) hamile kalıp doğurması ve [483] çocuğunun da yaşını doldurması, arzu duyduğu o anda hemen oluverir." Tirmizî ve îbn Mâce de... Muaz'dan böyle bir rivayette bulunmuşlardır. Ancak Tirmizî, bunun hasen ve garib olduğunu söylemiştir. . Süfyan-ı Sevrî... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; RasÛlullah (s.a.v.)'e şöyle bir, sual soruldu; "Ey Allah'ın Rasûlü! Cennetliklerin çocukları olur mu? Çünkü çocuklar, mutluluğu tamamlayan faktörlerdendir." RasÛlullah (s.a.v,) buyurdu ki: , "Evet... Canım kudret elinde bulunan zâta yemin ederim ki; sizden birinin orada çocuk sahibi olmayı dilemesiyle karısının hamile kalıp (doğurması) emzirmesi ve çocuğun yetişip gençleşmesi hemen hemen aynı anda olur." Bu ifadeler gösteriyor ki; cennette bu iş -Buharî ve Tirmizî'nin rivayetlerinin aksinegerçekleşecektir. Yalnız şunu da söylemek gerekir ki, cennetlik, eğer isterse çocuk sahibi ölür. Ama o böyle bir istekte bulunmayacaktır ki Tavus, Mücahid, İbrahim en-Nehaî ve diğer bazı tabiilerden şöyle bir rivayet varid olmuştur: [484] "Doğrusu cennette çocuk doğurulmaz." Bu doğrudur. Çünkü cennetliklerin cinsel ilişkileri -dünyadaki gibi olmayıp- çocuk doğumunu gerektirmez. Çünkü dünya, varlığını sürdürmek için neslin bekası için bir diyardır. Cennet ise mülkün bekası için bir diyardır. Bu nedenle cennettekilerin cinsel ilişkilerinde lezzeti sona erdirici meni (döl suyu) akmaz. Ama onlardan biri, çocuk sahibi olmayı dileyince, dileği doğrultusunda çocuğu doğar. Nitekim yüce Allah buyurmuş ki: [485] "Onlara, Rablerinin katında diledikleri şeyler vardır. Bu» iyilerin mükâfatıdır." Hayatları Kâmil Olduğundan Cennetlikler Ölmezler:

Ayrıca onların gençliklerinin kuvveti, yüzlerinin parlaklığı, görünümlerinin güzelliği, yaşamlarının hoşluğu artar. Bu nedenle bazı hadislerde anlatılmıştır ki; lezzetlerden ve mutlu yaşantıdan alıkonmamak için uyumazlar. Allah bizleri de cennetliklerden kılsın.. Yüce Allah buyurmuş ki: "Orada, ilk ölümden başka bir ölüm tadmazlar. Rabbin lutfuyla onları cehennem azabından korumuştur." (Duhân, 44/56) "Ama inanıp yararlı iş işleyenlerin konakları firdevs cennetleridir. Orada temelli kalırlar. Başka bir yere gitmek istemezler." (Kelıf, i8/]Q7-i()8) Yani oradan başka bİT konağı seçmezler. Aksine en çok orayı arzularlar. Orada sıkılıp usanmazlar. Oysa dünyada insan, hoş ve lezzetli, de olsa bazı durumlarda mekânlarından sıkılıp

usanırlar. Şairler ve fesahat sahibi edipler ne güzel söylemişler: "Süveyda, gönlüme yerleşti. Ondan başkasını istemiyorum. Bu halimden başka bir hale dönmeyi de taleb etmiyorum." Önceki kısımlarda nakedilen bir hadiste anlatıldığı gibi ölüm, cennet ile cehennem arasında boğazlanacak ve o esnada bir ünleyici şöyle seslenecektir: "Ey cennetlikler! Size ebediyet var, ölüm yok. Ey Cehennemlikler! Size de ebediyet var, [486] ölümjyok. Herkes bulunduğu yerde sonsuza dek kalacaktır." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre ile Ebû Saîd'den rivayet etti ki; RasÛlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: . "O ünleyici şunları da söyleyecektir: 'Sizler yaşayacak, hiç ölmeyeceksiniz. Sağlıklı olacak, hiç hastalanmayacaksınız, Genç kalacak, hiç ihtiyarlamayacaksınız. Nimete mazhar olacak, hiç yoksulluk [487] görmeyeceksiniz.' Evet, işte bu dört husus da ilân edecektir." [488] Nitekim şu âyet-i kerimede de buna değinilmektedir: [489] "Onlara: 'İşlediğinize karşılık işte mirasçısı olduğunuz cennet' diye seslenilir." Cennetlikler Uyumazlar:

Hafız Ebubekir b. Merdeveyh... Câbir'den rivayet etti ki; RasÛlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Uyku ölümün kardeşidir ve cennetlikler uyumazlar." Taberanî... Câbir'den rivayet etti ki; RasÛlullah (s.a.v.); kendisine. 'Cennetlikler uyurlar mı?'diye sorulduğunda şöyle cevap vermiştir: [490] "Uyku, ölümün kardeşidir ve cennetlikler uyumazlar," Beyhakî... Abdullah b. Ebi Evfâ'dan rivayet etti ki; adamın biri, RasÛlullah (s.a.v.)'e şöyle bir suâl sordu: "Cenab-ı Allah, dünyada gözlerimizi uykuyla dinlendiriyor. Şu halde cennetlikler de uyurlar mı?" RasÛlullah (s.a.v.) ona şöyle cevap verdi: "Doğrusu uyku Ölümün ortağıdır. Cennette Ölüm yoktur." Peki ya cennetliklerin dinlenmesi nasıl olacaktır? diye sorduklarında RasÛlullah (s.a.v.) şöyle cevaplandırdı: "Doğrusu orada usanç yoktur. Onların bütün işleri rahattır." [491] Bunun ardından Cenab-ı Allah şu âyet-i kerimeyi inzal buyurdu: [492] "Orada bize ne bir yorgunluk gelecek, ne de bir usanç gelecektir." Cennetliklerin İlahî Hoşnutluğa Mazhar Olmaları:

Bu da onlardaki fazilet ve üstünlükten dolayıdır. Yüce Allah buyurdu ki: "Allah'a karşı gelmekten sakınanlara söz verilen cennet şöyledir: Orada temiz su ırmakları, tadı bozulmayan süt ırmakları, içenlere zevk veren şarap ırmakları, süzme bal ırmakları vardır. Onlara orada her türlü ürün ve rable-rinden mağfiret vardır." {Muhammed, 47/15)

"Allah mümin erkeklere ve mümin kadınlara, temelli kalacakları, içlerinden ırmaklar akan [493] cennetler, Adn cennetlerinde hoş meskenler vâdetmiştir. Allah'ın hoşnud olması en büyük şeydir. [494] İşte büyük kurtuluş budur." Onur Ve Üstünlük Sahibi Olan Allah, Cennet Ehlinin Üzerine Sürekli Hoşnutluğunu İndirir:

Mâlik b. Enes... Ebû Saîd'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Yüce Allah, cennetliklere şöyle seslenir: — Ey cennet ehli!. — Buyur ey Rabbimiz. Emrine amadeyiz. — Hoşnud oldunuz mu? — Yaratıklarından hiç birine vermediğini bize verdin. Artık ne diye hoşnud olmıyalım?! — Size bundan daha üstün olanını verdim. — Ey Rabbimiz! Bundan daha üstün olan nedir? [495] — Hoşnudluğumu üzerinize indireceğim ve bundan sonra size artık hiç kızmayacağım." Ebubekir eI~Bezzar... Câbir'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetlikler cennete girdiklerinde yüce Allah onlara: "Size bundan daha üstün olanı vereyim mi?" der. Onlar da: "Bundan daha üstün olan şey nedir ki ey Rabbimiz?" diye sorarlar. Yüce Allah: [496] "Hoşnudluğum bundan daha büyüktür" diye cevap verir." Bu hadis, Buharî'nin sıhhat şartlarını taşımaktadır ama diğer hadis kitaplarının sahipleri bunu bu [497] kelimelere tahric etmiş değildirler. Mukaddes Olan Rabbin Cennetliklere Bakması Cennetliklerin de Münezzeh Olan Rabbe Bakmaları:

Yüce Allah buyurdu ki: "O'na kavuştuklan gün müminlere yapılacak dirlik temennileri "Selâm" demek olacaktır. Onlara cömertçe verilecek ecir hazırlanmıştır." (Ahzâb, 33/44) "Merhametli Rab katından onlara selâm vardır." (Yasin, 36/58) Sünen adlı eserinde îbn Mâce... Câbir b. Abdullah'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetlikler nimetleri içindeyken bir ara kendilerine bir nurun parıldadığını görürler. Başlarını kaldırıp baktıklarında Aziz ve Celil olan Rabbin, kendi lutfuyla üst taraftan kendilerine bakmakta olduğunu görürler. Rableri onlara: "Selâm size ey cennet ehli!" der. Şu âyette söylenen de budur: "Merhametli Rab katından onlara selâm vardır." (Yasin, 36/58} [498] Rableri onlara, onlar da Rablerine bakarlar. Cenab-ı Allah'ın zâtını temaşa ettikleri sürece başka hiç bir nimete dönüp bakmazlar. Nihayet Cenab-ı Allah gözlerine görünmez olur. Ama diyarlarında O'nun nûr ve bereketi üzerlerinde kalır." [499]

Beyhakî... Câbir'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetikler kendi rheclislerinde oturmaktayken bir ara cennetin kapısında kendierine bir nûr parıldar. Başlarını kaldırıp baktıklarında yüce Rabbin kendilerine azametinin nurları ve rahmetiyİe tecelli etmekte olduğunu görürler. Onlara şöyle der: — Ey cennet ehli! Benden dilekte bulunun. — Bizden hoşnud olmanı senden diliyoruz. — Diyarımı vererek hoşnud oldum sizden. Size ikramda bulunacağım. İşte şimdi dilekte bulunmanın zamanıdır. Benden dilekte bulunun. — Senden, daha fazlasını diliyoruz." [500] Yularları kızılyakut ve yeşil zümrütten olan kızıl renkli yakut develer getirilir. Bunlar o develere bindirilirler. O develer, adımlarını gözlerinin görebildiği en uzak noktaya atarlar. Yüce Allah emreder: Ceylan gözlü hım cariyeler, şöyle diyerek gelirler: "Bizler nimete mazhar olmuşuz; yoksul düşmeyiz. Ebediyiz; ölmeyiz. İnanmış, âlicenap [501] kimselerin eşleriyiz." Sonra Cenab-ı Allah emir verir. Katıksız., beyaz misk tepeleri getirilir. Onların üzerine mensere denen bir koku saçılır. Nihayet Adn cennetine götürülürler. Melekler: "Ya Rab! Kavim geldi" derler. Cenab-ı Allah: "Sadıklara merhaba. İtaatkârlara merhaba" der. Aradan perde kalkar onlar için. Aziz ve Celil olan Allah'a bakarlar. Rahman'in nuruyla gözlerini ihya olur. Öyle ki birbirlerini dahi göremezler. Cenab-ı Allah: "Bunları armağanlarla köşklerine gönderin" der. Köşklerine dönerler ve artık birbirlerini görürler." Rasûlullah (s.a.v.) buyurdu ki: Şu âyette anlatılan da budur: "Bağışlayan ve acıyan Allah katından bir ziyafet olarak size sunulur." (Fussılei, 41/32) Yukarıda anlatılanları naklettikten sonra Beyhakî şöyle demiştir: "Rü'yet kitabında, rivayet ettiğimiz bu hadisi teyid edici ifadeler vardır." [502] Doğrusunu Allah bilir. Ebü'l-Meâlî El-Cüveynî, Secerî'ye reddiye olarak şöyle demiştir: "Kutlu ve yüce Allah, aradaki perdeyi kaldırıp cennetliklere tecellide bulunduğunda ırmaklar hızla akar, ağaçların dalları birbirine girer, fırtına eserek odalar ve kanepeler târ-ü mâr olur, gözlerden şırıl şırıl yaşlar akar, fırtınalar eser, [503] evlerle köşkler kâfur ve katıksız misk kokar, kuşlar öter, ceylân gözlü huriler ortaya çıkarlar." Cennet Ehlinin Aziz Ve Celil Olan Rablerini, Cuma Günleri Gibi Bu İş İçin Hazırlanan Bir Toplantı Yerinde Görmeleri

Yüce Allah buyurdu ki: "O gün bir takım yüzler, Rablerine bakıp parlayacaktır." (Kıyamet, 75/22-23) "İyiler, şüphesiz, nimet içinde ve tahtlar üzerinde etrafı seyrederler. Onları, yüzlerindeki nimet pırıltısından tanırsın." (Mutaffifm, 83/22-24) Önceki kısımlarda geçen ve Ebû Musa eKEş'arî tarafından rivayet edilen bir hadiste Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur; "İki cennetin bitkileri ve içindeki her şey altındandır. İki cennet daha var ki; bunların bitkileri ve içindeki her şey gümüştendir. Oradakilerin Rablerini görmelerini engelleyen şey, sadece O'nun [504] mübarek yüzündeki ululuk örtüşüdür. Onlar adn cennetlerindendirler."

Bu hadisin bir varyantında şöyle denmektedir: "Onların en üstünleri, günde iki kez Allah'a bakar." Buharî ve Müslim'in sahihlerinde, müminlerin kıyamet gününde Aziz ve "Celil olan Rablerini görmeleri bahsinde Cerir'den merfu olarak gelen bir rivayette bunu doğrulamaktadır: "Güneşi ve Ay'ı gördükleri gibi müminler, Rablerini de görürler. Eğer güneşin doğuşundan ve batışından önce namazdan gafil kalmayabiliyorsanız, bunu yapın." Böyle dedikten sonra Rasûlullah (s.a.v.) şu âyeti okudu: "Rabbini, güneşin doğmasından önce ve batışından önce Överek teşbih et." (Raf." 50/39) [505] Sahih-i Buharî'de de şöyle bir hadis vardır: "Doğrusu siz, Rabbinizi apaçık göreceksiniz." Bu ifadelerden anlaşılıyor ki; müminler cennette Cenab-ı Allah'ı, ibadet vakitleri gibi vakitlerde göreceklerdir. Bunu dileyen seçkin müminler, Aziz ve Celil olan Allah'ı gündüzün iki ucunda, sabahleyin ve akşamleyin göreceklerdir ki bu, yüksek bir makamdır. Hatta onlar koltuklarında ve kanepelerinde oturmaktayken -dünyada bu gibi hallerde ay'ı gördükleri gibi- Cenab-ı Allah'ı da daha genel ve daha kapsamlı bir toplantıda göreceklerdir. Cuma gününün toplantısını andıran toplantılar düzenlenir. Cennet ehli, beyaz misk akan geniş bir vadide toplanırlar. Herkes orada menziline göre oturur. Kimi nurdan, kimi altından, kimi cevherden, kimi de başka madenlerden mamul minberler üzerinde oturur. Sonra üzerlerine hilaller giydirilir. Önlerine gözlerin görmediği, kulakların işitmediği, hiç bir insanın kalbinden geçmemiş yiyecek ve içeceklerle dolu safralar konulur. Sonra aynı şekilde onlara çeşitli kokular sürülür. Daha önce hiç kimsenin aklından dahi geçmemiş olan çeşitli ikramlara mazhar olurlar. Sonra sânı yüce, noksanlıklardan münezzeh olan Hak Teâla onlara birer birer hitab eder. Nitekim hadisler de bunun böyle olacağına delâlet etmektedirler. Bu husus, inşaallah yakında da anlatılacaktır. Bazı âlimler, kadınlar hususunda ihtilafa düşmüşlerdir. Şöyle ki: Erkekler gibi kadınlar da Allah'ı cennette görebilecekler mi? Kimi, onların çadırlarda kapalı kalmaları nedeniyle Allah'ı göremeyeceklerini söylerken; kimi çadırlardayken dahi Allah'ın görülmesine engel bulunmadığı gerekçesiyle kadınların da cennette Allah'ı görebileceklerini söylemişlerdir. Zira yüce Allah buyurmuş ki: "İyiler, şüphesiz, nimet içinde ve tahtlar üzerinde etrafı seyrederler." (MutaffiJîn, 22-23) "Onlar ve eşleri gölgeliklerde, tahtlar üzerine yaslanmışlardır." (Yasin;36/56) Rasûlullah (s.a.v) buyurdu ki: "Doğrusu sizler, Aziz ve Celil olan Rabbinizi, şu ay'r gördüğünüz gibi göreceksiniz. Ö'nu görebilmek için birbirinizle tartışmazsınız (yani rahatça görebilir, itişip kalkışmazsınız). Eğer [506] yapabiliyorsanız güneşin doğuşundan önce, batışından önce namaz kılmaya devam edin." Bu hüküm genel olup kadınları da erkekleri de içine alır. Doğrusunu Allah bilir. Bazı âlimler üçüncü bir görüş daha iler sürmüşlerdir. Şöyle ki: 'Müminler Cenab-ı Allah'ı bayram gibi günlerde görürler. Yüce Allah bayram gibi günlerde cennet ehline genel bir tecellide bulunur. O'nu başka değil, ancak bu gibi hallerde görürler. Ancak bu görüşü doğru kabul etmek için özel bir delile ihtiyaç vardır. Doğrusunu Allah bilir. Nitekim şöyle buyurmuştur: "İyi davrananlara, daima daha iyisi ve fazlası verilir." (Yunus, 10/26) Bu âyette geçen "fazlası" kelimesini bir sahabe topluluğu, Aziz ve Celil olan Allah'ın mübarek yüzünü görmek şeklinde tefsir etmişlerdir. Bu sahabe cemaati arasında Ebubekir es-Sıddîk, Übey b. Kâ'b, Kâ'b b. Ucre, Huzeyfe b. Yeman, Ebû Mûsâ el-Eş'arî, Abdullah b. Abbas, Saîd b. Müseyyeb, Mü-

cahid, İkrime, Abdurrahman b. Ebi Leylâ, Abdurrahman b. İshak da vardır. Ayrıca halef ve seleften bazı âlimler de bu kelimeyi böyle tefsir etmişlerdir. Allah onlara rahmet etsin. Hepsinin makamını da âlî kılsın. Müminlerin âhiret yurdunda Aziz ve Celil olan Rablerini göreceklerini bildiren hadis, aralarında Ebubekir es-Sıddîk'ın da bulunduğu bir sahabe cemaatından rivayet edilmiştir. Ebubekir es-Sıddîk'ın rivayet etmiş olduğu uzun hadis, önceki kısımlarda geçti. Allah'ın görüleceğini bildiren /hadisi rivayet edenlerden biri de Hz. Ali'dir. Onun bu hadisini Yakub b. Süfyân, şu senedle rivayet etmiştir: Muhammed b. Musaffa... Ali b. Ebi Talib'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [507] "Cennet ehli yüce Rabbi her cuma görür." Yakub, hadisin tamamını nakletmiş olup o hadiste şu ifadeler de vardır: "Perde açıl(ip yüce Rab tekrar göründüğünde) daha önce sanki hiç görülmemiş gibi olur." Yüce Allah buyurmuş ki: "Katımızda fazlası da vardır." (Kaf, 50/35) Rüyetullah hadisini rivayet eden sahabe topluluğu arasında şu zâtlar da vardır: Übey b. Kâ'b, Enes b. Mâlik, Büreyde b. Hasîb, Câbir b. Abdullah, Huzeyfe, Zeyd b. Sabit, Selmân-ı Farisî, Ebû Saîd Sa'd b. Mâlik b. Sinan el-Hudrî, Ebû Umame Südâ b. Aclân el-Bahilî, Suheyb b. Sinan er-Rûmî, Ubade b. Sâmit, Abdullah b. Abbas, İbn Ömer, Abdullah b. Amr, Ebû Mûsâ Abdullah b, Kays, Abdullah b. Mes'ud, Adiyy b. Hatim, Ammar b. Yasir, Am-mare b. Rüveybe, Ebû Rezîn el-Ukaylî, Ebû Hüreyre, Sahabilerden (adı hatırlanmayan) bir adam ve müminlerin annesi Âişe. Allah hepsinden razı olsun. Konuyla ilgili rivayetlerin çoğu önceki kısımlarda geçti. Bu makama uygun bazı rivayetler de [508] inşaallah müteakip kısımlarda gelecektir. Güvencimiz ve dayanağımız Allah'tır. Cuma Günü Fazla İnsan, (Yani Cenab-ı Allah'ı Görme) Günüdür:

İmam Ahmed b. Hanbel... Suheyb'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.); "İyi davrananlara, daima daha iyisi ve fazlası verilir." (Yunus, 10/26) âyet-i kerimesini okudu ve sonra şöyle buyurdu: "Cennet ehli cennete, cehennem ehli de cehenneme girdiklerinde bir ün-leyici: "Ey Cennet ehli! Allah katında size verilmiş bir vaad vardır. O, bu vaadini sizin için gerçekleştirmek istiyor." diye seslenir. Cennet ehli: "Nedir o vaad? Terazimiz (iyiliklerimizle) ağır gelmedi mi? Yüzümüz ağarmadi mı? Bizi ateşten uzaklaştırıp cennete koymadı mı? (Bundan öte ne var ki?)" diye sorarlar. Cenab-ı Allah onlarla arasındaki perdeyi kaldırır. Onlar da O'na bakar ve O'nu temaşa ederler. Yemin ederim ki; Cenab-ı Allah onlara, kendisini temaşa etmelerinden daha çok hoşlarına gidecek ve gözlerini aydın [509] kılacak bir şeyi onlara vermiş değildir." Abdullah b. Mübarek... Ebû Musa el-Eş'arî'nin, Basra Cami'inin minberinde şöyle bir hutbe irâd ettiğini rivayet etmiştir: "Doğrusu Cenab-ı Allah kıyamet gününde Cennet ehline bir melek gönderir. Bu melek onlara: "Ey cennet ehli! Cenab-ı Allah size verdiği sözü yerine getirdi mi?" diye sorar. Cennet ehli, etraflarına bakar; zinetleri, elbiseleri, ırmakları ve tertemiz zevceleri görürler ve üç kez; "Evet. Bize verdiği sözü yerine getirdi." derler. Melekler der ki: Bir şey kaldı. Cenab-ı Allah buyuruyor ki: "İyi davrananlara daima daha iyisi ve fazlası verilir." Bilesiniz ki daha iyisi cennettir. Fazlası ise Aziz ve Celil olan

[510] Allah'ın mübarek zâtını temaşa etmektir." Bu mevkuf bir rivayettir. İbn Cerîr... Ebû Musa el Eş'ârî'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu Cenab-ı Allah kıyamet gününde bir ünleyici gönderir. Bu, şöyle seslenir: "Ey Cennet ehli! (Onun bu sesini baştakiler de sondakiler de duyarlar.) Şüphesiz, Cenab-ı Allah size daha iyiyi ve fazlasını vaad etmiştir. Daha iyi olan, cennettir. Fazlası ise, Rahman olan Allah'ın [511] mübarek zâtını temaşa etmektir." İbn Cerir... Kâ'b b. Ucre'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.), "İyi davrananlara daima daha iyisi ve fazlası verilir." ayetiyle ilgili olarak şöyle buyurmuştur: "Dünyadayken salih amelde bulunanlara daha iyisi olan cennet ve fazlası olarakta Aziz ve Celil [512] olan Allah'ın mübarek zâtını seyretme imkânı verilir." Müsned'inin Kitâb'ül-Hücce bölümünde İmam Şafiî... Umeyr'den rivayet etti ki; Enes b. Mâlik şöyle demiştir: "Cebrail, üzerinde bir nokta bulunan beyaz bir aynayı Peygamber (s.a.v)'e getirdi. Peygamber (s.a.v.) ona sordu: — Bu nedir? — Bu cumadır. Bu vesileyle sen ve ümmetin üstün kılındınız. Bu hususa insanlar yani yahudi ve hristiyanlar size tabidirler. Bunda sizin için hayır vardır. Bu günde öyle bir an vardır ki, o anda Allah'a hayır duada bulunan kimsenin duasına mutlaka icabet edilir. Bizim yanımızda Cuma, mezid günüdür. — Ey Cebrail! Mezid günü ne demektir? — Şüphesiz, Rabbin firdevs cennetinde geniş bir vadi edinmiştir. Orada bir misk tepesi vardır. [513] Cuma günü olduğunda, noksanlıklardan münezzeh olan yüce Allah oraya iner. Dilediği miktarda meleklerim de oraya indirir. O vadinin çevresinde nurdan minberler vardır. O minberlerin üzerinde peygamberlerin kürsüleri vardır. O minberlerin etrafında altın kürsüler vardır. Kürsüler, yakut ve zeberced taçlıdır. Bu kürsülerin üzerine şehidler ve sıd-dıklar otururlar. Evet, bunlar, peygamberlerin arka plânında otururlar. Aziz ve Celil olan Allah: "Ben Rabbinizim, ben Rabbinizim. Size vermiş olduğum sözü yerine getirdim. Dileyin benden, vereyim size." der. Onlar da: 'Ey Rab-bimiz! Senden hoşnudluğunu diliyoruz' derler. Yüce Allah buyurur ki: "Sizden hoşnud oldum. Dileğiniz yerine getirilecektir. Benim katımda daha fazlası (mezid) de vardır.?" Rablerinin kendilerine cuma gününde hayırlı şeyler vermesi nedeniyle müminler o günü çok severler. O, Rablerinin Arş üzerinde istiva ettiği bir gündür. O günde Adem (a.s.) yaratıldı. O günde [514] kıyamet kopacaktır." Bezzâr... Enes'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cibril, elinde beyaz bir aynayla bana geldi. Aynanın üzerinde siyah bir nokta vardı. Ona dedim ki: — Ey Cibril, bu nedir? — Bu Cumadır. Rabbin bunu sana sunacak ve bu, senin için, senden sonra da kavmin için bir bayram olacaktır. Bu hususta sen ilk olacaksın. Yahudi ve hristiyanlarsa senden sonra geleceklerdir. — Cumada bizim için ne vardır? — O günde Öyle bir an vardır ki; mümin kişi o anda Rabbine -kendisi için taksim edilmiş- bir hayır duâ bulunursa, Rabbi, dilediğini ona mutlaka verir. Kendisi için taksim edilmemiş bir hayır duada bulunursa Rabbi ona, dilediği o şeyden daha büyük bir şeyi onun için yanında tutar. Mü'min kişi o anda -kaderine yazılmış olan- bir kötülükten Rabbine sığınırsa Rabbi onu, o kötülükten daha büyük bir kötülükten korur.

— Şu siyah nokta nedir? — Kıyamet günündeki o (eşref) andır. Bizim yanımızda Cuma, günlerin efendisidir. Ahirette biz ona mezid günü deriz. — Mezid günü ne demektir? — Rabbin cennette, beyaz misk akıtan geniş bir vadi edindi. Cuma günü olunca yüksek oan [515] illiyyîn makamından oraya inip kürsüsünün üzerine oturur. Sonra o kürsünün çevresine nurdan minberler kurulur. Peygamberler gelip o minberlere otururar. Sonra o minberlerin çevresine altundan kürsüler konulur. Sıddıklar ve şehider gelip o kürsülere otururlar. Daha sonra cennet ehli gelip (miskten) tepenin üzerine otururar. Aziz ve Celil olan Rableri onlara tecellîde buunur ki onlarda O'nun mübarek zâtını seyretsinler. Rableri onlara: "Size verdiğim sözü yerine getirdim. Nimetimi size tamamladım. Burası benim ikramda bulunacağım yerdir. Dileyin benden ne dilerseniz." der. Onlar da artık hiç bir istek ve arzuları kalmaymcaya dek dilekte bulunurlar. O esnada Rableri onlara gözlerin görmediği, kulakların işitmediği, insanın kalbinden geçmemiş şeyleri verir. İnsanların Cuma namazından sonra (camiden) ayrılıp gitmeleri kadar bir zaman geçtikten sonra yüce Allah kürsüye çıkar. O'nunla birlikte şehidler ve sıddıklar da yerlerine otururlar. Oda (gurfe) sahipleri de beyaz inciden veya kızıl yakuttan, yahut yeşil zebercedden mamul olan odalarına dönerler. O odaların kapıları süslü olup yanlarında meyveleri aşağı sarkmış ağaçlar vardır. Odalarda (müminlerin) eşleri ve hizmetçileri de vardır. Daha fazla ikram görmek ve yüce Rabbin mübarek zâtını seyretmek için onlar, Cuma gününe ihtiyaç duydukları kadar başka bir şeye ihtiyaç duymazlar. Bu nedenle cumaya, mezid [516] günü denilmiştir." Bezzâr... Huzeyfe'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cebrail bana gelip mezid gününü anlattı ve şöyle dedi: Cenab-ı Allah arşı taşıyan meleklere, onlarla kendisi arasındaki perdeleri kaldırmalarını vahyeder. O'ndan duyacakları ilk söz şu olur: "Beni görmedikleri halde gıyaben bana itaat eden, elçilerime tabi olan, emrimi tasdik eden kullarım nerede? Benden dilekte bulunun. Bu, mezid günüdür." Kullar da hep bir ağızdan "Razı olduk. Sen de bizden razı ol." derler. Yüce Allah sözünü şöyle sürdürür: "Ey Cennet ehli! Eğer sizden razı olmasaydım sizi cennetime yerleş-tirmezdim. Bu gün, mezid günüdür. Benden dilekte bulunun." Bunun üzerine kullar, hep bir ağızdan, "Ya Rab! Bize yüzünü göster de seni görelim" derler. Cenab-ı Allah perdeyi açar. Onlara nûrû ile tecelli eder. Eğer ölmemelerini hükme bağlamış olmasaydı, bu tecelli nedeniyle kullar [517] yanarlardı. Sonra onlara: "Konaklarınıza dönün" denilir. Onlar da konaklarına dönerler. Her yedi [518] günde bir onlaf için bir gün vardır ki, o da cuma günüdür." Cennetin Çarşısı:

Hafız Ebubekir b. Ebi Asım... Ebû Hüreyre'nin kendisiyle karşılaşan Saîd b. Müseyyeb'e şöyle dediğini rivayet etmişti: "Allah'tan dilerim ki; seninle beni cennet çarşısında bir araya getirsin." Saîd: "Orada çarşı var mı ki?" diye sorunca, Ebû Hüreyre dedi ki: "Evet vardır. Çünkü Rasûlullah (s.a.v.) bana şu haberi vermişti: "Cennetlikler, amellerinin üstünlüğü sayesinde cennete girdiklerinde, dünyâ günlerinden cuma günü kadar olan bir zaman süresince kendilerine izin verilir. Cennet bahçelerinden birinde Cenab-ı Allah'ı ziyaret ederler. Onlar için nurdan, inciden, zebercedden, yakuttan, altundan, gümüşten,

minberler kurulur. Onların en aşağı mertebelisi -gerçi onların aşağı mertebelisi yoktur- misk ve kâfur tepeleri üzerinde oturur. Kürsülerde oturanların yerlerinin kendilerinkinden üstün olmadığını görürler." Ebû Hüreyre dedi ki: — Ya Rasûlallah (cennette) Rabbimizi görür müyüz? — Evet göreceksiniz. Güneşi ve dolunay gecesinde ay'ı görme hususundan birbirinizle hiç tartışır mısınız? — Hayır. — Aynı şekilde Rabbinizi görme hususunda da tartışmazsınız. O mecliste hazır bulunan herkesle, Rabbi muhakkak konuşur. Dünyadayken onun yapmış olduğu bazı haksızlıkları hatırlatarak der ki: — Ey falan oğlu falan! Şöyle ve şöyle yaptığın günü hatırlıyor musun? — Evet, ama beni affetmedin mi? — Affettiğin için bu mertebeye ulaştın. Onlar bu haldeyken üzerlerini bir bulut kaplar, üzerlerine bir koku yağdırır. Onun kadar güzel bir kokuyu asla görmemişlerdir. Sonra Aziz ve Celil olan Rabbimiz: "Sizin için hazırladığım ikramların başına gelin ve arzuladıklarınızı alın" der. Bir çarşı görürler ki, orada bulunan eşyaları melekler koruma altına alıp çevrelemişlerdir. O eşyaların benzerini daha önce gözler görmemiş, kulaklar duymamış ve onlar hiç bir beşer kalbinden de geçmemiştir. Arzuladığımız eşyalar bize getirilir. O çarşı da alış veriş olmaz. Orada cennetlikler birbirleriyle karşılaşırlar. Üzerinde kıymetli elbiseler bulunan biri gelir. Kendisinden aşağı derecede olan -gerçi orada aşağı dereceli kimse yoktur- biri onun karşısına çıkar. Üzerindeki kıymetli elbiseler onu çok e!ki-ler. Karşısındaki adam sözünü daha tamamlamadan, diğerini kendisininkinden daha güzel bir elbiseye karşısına dikilmiş olarak görür. Çünkü cennette hiç bir kimsenin hüzünlenmemesi gerekir. Sonra konaklarımıza döneriz. Zevcelerimiz bizi karşılar, bize: "Hoşgel-diniz, safâlar getirdiniz. Sizi seviyoruz. Gidişinden daha güzel kokulu ve alımlı bir halde yanımıza döndün" derler. Biz de onlara deriz ki: "Her dilediğini yaptıran, Aziz ve Celil olan rabbimizle oturduk. Elbette ki böyle güzel [519] bir halde yanınıza dönmemiz gerekir. Bu, tabiîdir." İbn Mâce bunu böyle rivayet etmiş ve bunun garib olduğunu söylemiştir. Müslim... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; RasûluIIah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennette bir çarşı vardır. Cennetlikler her cuma oraya gelirler. Şimal rüzgarı eser, yüzlerine ve elbiselerine savurulur. Daha bir güzelleşip hoş olurlar. Sonra ailelerinin yanına dönerler. Aileleri onlara: "Vallahi bizim yanımızdan gittikten sonra daha bir güzelleşip hoş olmuşsunuz" derler. Onlar da kendilerine: "Yanınızdan ayrıldıktan sonra Vallahi siz de daha bir güzel ve hoş olmuşsunuz." [520] cevabını verirler." Bu hadisin İmam Ahmed b. Hanbel tarafından nakledilen varyantında ise şöyle denilmektedir: "Doğrusu cennette -içinde misk tepeleri bulunan- bir çarşı vardır. Cennetlikler o çarşıya [521] vardıklarında rüzgâr eser (ve o kokular üzerlerine savrulur)." Cennet Toprağının Niteliği, Kokusunun Güzel Olup Etrafa Saçılması:

Ebubekir b. Ebi Şeybe... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur

[522] "Cennetin toprağı bembeyazdır. Arsasında kâfur kayaları vardır. Kum tepeleri gibi miskle çevrelenmiştir. Orada sürekli ve düzenli akan ırmaklar vardır. Cennet ehli orada toplanıp tanışırlar. Cenab-i Allah rahmet rüzgarını estirir. Üzerlerine misk kokusu eser. Adam daha yakışıklı ve daha güzel kokar halde zevcesinin yanma döner. Zevcesi ona der ki: "Sen yanımdan çıkıp giderken de seni beğeniyordum. Ama şimdi daha çok beğeniyorum." Tirmizî... Hz. Ali'den rivayet etti ki; RasûluIIah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennette bir çarşı vardır. Ancak orada ne alış, ne de satış vardır. Sadece erkek ve kadın suretleri vardır. Erkek bunlardan bir suret arzu ederse o sıı-rete girer." Tirmizî'nin de dediği gibi bu, garip bir hadistir. Bu şöyie yorumlanabilir: Erkekler ancak beğendikleri erkek suretlerine girmeyi arzularlar. Aynı şekilde kadınlar da beğendikleri kadın suretlerine girmeyi arzularlar. Bu, önceki hadisle açıklanabilir. Orada kişinin gölünümünden, şeklinden, elbisesinden, kılık-kıyafetinden bahsedilmişti. Nitekim Cennetin çarşısıyla ilgili olarak Ebû Hüreyre'nin rivayet ettiği hadiste şöyle buyurulmuştu: "... Üzerinde kıymetli elbiseler bulunan biri gelir. Kendisinden aşağı derecede olan -gerçi orada aşağı derecede kimse yoktur- biri onun karşısına çıkar. Üzerindeki kıymetli elbiseler onu çok etkiler. Karşısındaki adam sözünü daha tamamlamadan, diğerini kendisininkinden daha güzel bir elbiseyle karşısına dikilmiş olarak görür. Çünkü cennette hiç kimsenin hüzünlenmemesi gerekir," Matar lakabıyla meşhur olan Hafız Muhammed b. Abdullah el-Hadre-mî... Câbir b. Abdullah'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: Biz toplanmış iken RasûluIIah (s.a.v.) evinden çıkıp yanımıza geldi ve [523] şöyle buyurdu: "Ey Müslümanlar topluluğu! Doğrusu cennette bir çarşı vardır. Orada alış veriş yapılmaz. Sadece [524] suretler vardır. Bir kimse erkek veya kadın suretlerinden birini beğenirse, o surete girer." Cennetin Esintisi, Kokusu Ve Kokusunun Etrafa Yayılması:

Cennetin güzel kokusu bir kaç senelik yoldan ve çok uzak mesafelerden dahi hissedilir. Bununla ilgili olarak yüce Allah şöyle buyurmuştur: "Allah, kendi yolunda öldürülenlerin işlerini boşa çıkarmaz. Onları doğru yola eriştirir, durumlarını düzeltir. Onları, kendileri için kokulandırdığı cennete koyar." (Muhammed, 47/4-6) Ebû Davud et-Tayalisî... Abdullah b. Amr b. As'tan rivayet etti ki; RasûluIIah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Bir kimse gerçek babasından başka bir adamın oğlu olduğu iddiasında bulunursa. Cennetin kokusunu alamaz. Oysa cennetin kokusu, elli senelik -başka bir rivayete göre ise yetmiş senelik[525] yoldan hissedilir." İmam Ahmed b. Hanbel... Abdullah b. Amr'dan rivayet etti ki; RasûluIIah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Bir kimse gerçek babasından başka bir adamın oğlu olduğu iddiasında bulunursa, cennetin kokusunu alamaz. Oysa cennetin kokusu yetmiş senelik yoıdan hissedilir. Kasıtlı olarak bana yalan [526] isnadında bulunan kimse, ateşteki yerini hazırlasın." Buharî... Abdullah b. Anır'dan rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Bir zİmmîyi öldüren kimse, cennetin kokusunu alamaz. Oysa cennetin kokusu kırk senelik

[527] yoldan hissedilir." İmam Ahmed b. Hanbel... Abdullah b. Amr'dan rivayet etti ki; Rasûlul-lah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Zimmilerden bir maktulü öldürmüş olan kimse, cennetin kokusunu alamaz. Oysa cennetin [528] kokusu bir senelik yoldan hissedilir." Ebû Davud ile Tirmizî'nin... merfb olarak Ebû Hüreyre'den yaptıkları rivayette ise şöyle denilmektedir: [529] "(Oysa cennetin kokusu) yetmiş güzlük (senelik) yoldan hissedilir." Abdürrezzak... Ebû Bekre'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: Rasûlullah (s.a-v.)'in şöyle buyurduğunu işittim: "Cennetin kokusu, yüz senelik yoldan hissedilir." Saîd b. Arube'nin, Katâde'den yaptığı rivâyetteyse şöyle denilmektedir: [530] "...Cennetin kokusu beşyüz senelik yoldan hissedilir." Hafız Ebû Nuaym Isfahanî'nin, Sifatu'l-Cennet kitabında Ebû Hüreyre'den yaptığı merfu rivayet ise şöyledir: "Cennetin kokusu beşyüz senelik yoldan hissedilir." Mâlik... Ebû Hüreyre'den şöyle bir rivayette bulunmuştur: "Giyinik -çıplak (yani yan çıplak), erkeklere meyleden, erkekleri de kendilerine meylettiren kadınlar cennete girmezler ve cennetin kokusunu da almazlar. Oysa cennetin kokusu beşyüz senelik [531] yoldan hissedilir." Taberanî... Câbir'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetin kokusu bin senelik yoldan hissedilir. Ana babasına ezâ ve cefâ eden, akrabalık bağlarını koparan kimse -Allah'a yemin ederim ki- Cennetin kokusunu alamaz." Buharî ve Müslim 'i/ı sahihlerinde şöyle anlatılır: Sa'd b. Muaz, Uhud savaşında şehid edilen Enes b. Nadr'm cesedinin yanı başına gitti. Vücudundaki yaraların çokluğu nedeniyle onu tanıyamadı. Kız kardeşi Rebi binti Nadr de onu ancak parmak uçlarından tanıyabildi. Vu'-cudunda seksen küsur kılıç, mızrak ve ok darbesi gördü. Allah [532] ondan razı olsun. Sa'd dedi ki: "Enes, Cennetin kokusunu aldı." Enes'in kendisi yerdeydi. Cennet ise göktedir!.. Ancak Uhud gününde cennet, müminlere yaklaşmış olabilir. Doğrusunu Allah [533] bilir. Cennetin Nuru, Pahası, Etrafının Hoşluğu, Sabah Akşam Manzarasının Güzelliği:

Yüce Allah buyurdu ki: "Oranın neresine baksan, nimet ve büyük bir saltanat görürsün. Üzerlerinde ince yeşil ipekli, parlak atlastan giyimlikler vardır. Gümüş bileziklerle süslenmişlerdir. Rableri onlara tertemiz içecekler içirir." (İnsan, 76/20-21) "Orada temellidirler. Ne güzel bir yer ve ne güzel duraktır." (Furkân. 25/76) "Doğrusu cennette ne acıkırsın, ne de çıplak kalırsın. Orada ne susarsın. ne de güneşin sıcağında kalırsın." (Tâ-Hâ. 20/118-119)

"Orada yakıcı sıcak ve dondurucu soğuk görmezler." (İnşân, 76/13) Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... Simâk'm şöyle dediğini rivayet etmiştir: Gözlerini kaybetmesinden sonra Medine'de Abdullah b. Abbas'la karşılaştım. Ona dedim ki: — Cennetin toprağı nedir? — Gümüş gibi bembeyaz mermerdir. Tıpkı ayna gibidir. — Onun aydınlığı nasıldır? — Güneşin doğuşundan önceki anı görmemiş misin? Oranın aydınlığı da işte öyledir. Yalnız orada güneş ve dondurucu sıcaklık yoktur." İbn Sayyad'ın bir sorusuna cevab olarak Rasûiullah (s.a.v.), cennet toprağı hakkında şöyle buyurmuştu: [534] "O, beyaz taşın tozu gibi bembeyaz katıksız misktendir." Ahmed b. Mansur er-Remadî... İbn Abbas'tan rivayet elti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cenab-ı Allah, cenneti beyaz renkte yarattı. O'nun en çok sevdiği elbise, beyaz renkli olanıdır. Dirileriniz beyaz renkli elbise giysin. Ölülerinizi de beyaz renkli kefene koyun." Sonra Rasûlullah (s.a.v.) koyun çobanlarını toplantıya çağırdı. Toplandılar. Onlara: "Koyunu olan, sürüsüne beyaz koyunları katsın" dedi. Kadının biri gelip: "Ey Allah'ın Rasûlü! Ben kara koyunlar edindim. Çoğalacaklarım sanmıyorum" dedi. Rasûlullah (s.a.v.) de ona: "Kara koyunlarının arasına beyazları da kat" diye emretti. Ebubekir ei-Bezzâr... Üsame b. Zeyd'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur; "Cennete gitmek üzere paçalarını sıvayacak kimse yok mu? Doğrusu -Kabe'nin Rabbine yemin ederim ki- cennetin misli yoktur. O; parlayan bir nûr, titreyip salınan bir reyhan, sağlam yapılı bir saray, düzgün ve sürekli akan bir ırmak, olgunlaşmış bir meyve, alımlı ve çok güzel bir zevce, ebedî makamda ve rahat bir diyardaki çok elbiseler sebze ve meyve, kıymetli ve yüksek yerdeki beyaz taşlar ve nimetlerdir." Ashab: "Ey Allah'ın Rasûlü! Biz paçamızı sıvayıp oraya gideriz" deyince Rasûlullah [535] (s.a.v.): "lnşaaliah deyin" dedi. Onlar da; "İnşaallah" dediler." İbn Mâce... Ebû Hüreyre'den merfu olarak şöyle bir rivayette bulunmuştur: "Cennetin yeri beyazdır. Arsasında kâfur kayaları vardır. Çevresi kum tepelerini andıran misk tepeleri ile kuşatılmıştır. Orada sürekli ve düzgün akan ırmaklar vardır. Cennet ehli o arsada toplanıp tanışırlar. Cenab-ı Allah rahmet rüzgarını estirir. Bu sebeple üzerlerine misk kokusu ve güzellik siner. (Sonra) Adam karısının yanına döndüğünde karısı ona: "Sen yanımdan çıkıp gittiğinde seni [536] beğeniyordum. Ama şimdi seni daha çok beğeniyorum" der." Cenneti İstemenin Emredilişi. Cenab-ı Allah'ın Kullarını Oraya Özendirmesi Ve Oraya Gitmek İçin Tez Davranmalarını Emretmesi:

Yüce Allah buyurdu ki: "Allah, Dâr'üs-Selâm'a (cennete) çağırır." (Yunus, 10/25) "Rabbinizin mağfiretine ve Allah'a karşı gemekten sakınanlar için hazırlanmış, eni gökler ve yer kadar olan cennete koşusun." (Âl-i imrân, 3/133)

"Ey İnsanlar! Rabbiniz tarafından bağışlanmaya, Allah'a ve peygamberine inananlar için hazırlanmış, genişliği yerle göğün genişliği kadar olan cennete koşusun. Bu, Allah'ın dilediğine verdiği lutfudur. Allah, büyük lutuf sahibidir." (Hadid, 57/21) "Allah şüphesiz, Allah yolunda savaşıp, öldüren ve öldürülen müminlerin canlarını ve mallarını cennete karşılık satın almıştır." (Tevbe, 9/111) Buharı... Saîd b. Minâ'dan rivayet etti ki; Câbir şöyle demiştir: Melekler, Rasûlullah (s.a.v.) uyamaktayken yanına gediler. Bazıları: "O uyuyor" dediler. Bazıları da dediler ki: "Gözleri uyuyor ama kalbi uyanıktır. Onun durumu şu adama benzer ki; adam bir ev yaptırır. Orada bir sofra kurar. Sofraya insanları çağırması için dışarıya bir dâvetçi gönderir. Dâvetçiye icabet eden, eve girer ve sofradaki yemekleri yer." İşte bu misâli Rasûlullah (s.a.v.)'e yorumladılar. Bazıları: "O uyuyor" dedi. Bazıları da: "Göz uyuyor ama kalb uyanıktır" dedi. Dediler ki: Ev, cennettir. Dâvetçi, Muhammeddir. Muhammed'e itaat eden, Allah'a itaat etmiş; Muhammed'e isyan eden de Allah'a isyan etmiş olur. [537] Muhammed insanları birbirinden (seçip) ayırdı." Tinnizî'nin rivayeti ise şöyledir: "Rasûlullah (s.a.v.) bir gün çıkıp yanımıza geldi ve şöyle buyurdu: "Rüyada Cebrail'i baş tarafımda, Mikâil'i de ayak tarafımda gördüm. Biri diğerine: 'Şunun hakkında bir misal ver' dedi. Diğeri de dedi ki: "Duy; kulakların da duysun. Anla; kalbin de anlasın. Senin ve ümmetinin misali şu hükümdarın durumuna benzer: Hükümdar bir konak edinir. Konakta bir oda yapar. O odada bir sofra kurar. Sonra insanları o sofraya davet etmesi için bir elçi gönderir. Kimileri o elçinin çağrısına icabet eder; kimileri de etmez. Bu misâldeki hükümdar, Allah'tır. Konak, İslâmiyettir. Oda, cennettir. Sen de ey Muhammed, elçisin. Senin dâvetine icabet eden, İslama girer. İslama giren, cennete girer. Cennete [538] giren de oradaki taamı yer." Hammad b. Seleme... Enes'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Bir bey, bir ev edindi. O evde bir sofra kurdu. (İnsanları yemeğe çağırması için) bir dâvetçi gönderdi. Dâvetçiye icabet edenler konağa girdiler ve sofradaki yemekleri yediler. Bey de onlardan hoşnud oldu. Bilesiniz ki (bu misâlde sözü edilen) bey-Allah'tır, ev İslâmiyettir, sofra cennettir, [539] dâvetçi de Muhammed 'dir." Cehennemden Allah'a Sığınana Allah Aman Verir. Allah'tan Cennet İsteyeni Allah Cennete Koyar. Yalnız Niyetin Halis, Amelin de Dürüst Olması Şarttır:

Ebû Ya'lâ... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki: Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Bir kul üç kez cehennemden âmân dilerse, mutlaka cehennem şöyle der: "Ya Rab! Falan kulun benden aman diledi, ona aman ver." Bir kul da yedi kez ceneneti dilerse, mutlaka cennet şöyle der: [540] "Ya Rab! Falan kulun beni diedi. Onu cennete koy." Bu hadis, Müslim'e göre sıhhat şartlarını taşımaktadır. Tirmizî ve Neseî, İbn Mâce kanalıyla... Enes'ten rivayet ettiler ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Bir kimse Allah'tan üç kez cenneti isterse, cennet: 'Allahım! Onu cennete koy' der. Bir kimse [541] cehennemden üç kez Allah'a sığınırsa, cehennem: 'Allahım! Onu ateşten koru' der."

Cennet İle Cehennem, Şefaatleri Kabul Edilen Şefaatçilerdir:

Hasan b. Süfyân... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cenneti çokça isteyin ve cehennemden ona sığının. Çünkü cennet ile cehennem, şefaatleri kabul edilen iki şefaatçidir. Kul cenneti çokça isterse, cennet der ki; "Ya Rab! Beni senden isteyen şu kulunu [542] bende iskân et." Cehennem de der ki: "Ya Rab! Benden sana sığman şu kuluna âmân ver." Olanca Gücünüzle Cenneti İsteyin, Var Kuvvetinizle De Cehennemden Kaçın:

Ebubekir eş-Şafıî, Küleyb b. Harb'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Olanca gücünüzle cenneti isteyin. Var kuvvetiyle cehennemden kaçın. Doğrusu cenneti taleb eden uyumaz (uyumamalıdır). Cehennemden kaçan da uyumaz (uyumamalıdır). Şüphesiz, âhiret [543] zorluklarla kuşatılmıştır. Dünyâ ise şehvetlerle kuşatılmıştır. Dünyâ sizi âhiretten alıkoymasın."

Cennet, Hayırlı İşler Yapmak Ve Haramları Terketmek Gibi Zorluklarla Kuşatılmıştır. Cehennem İse Şehvetlerle Kuşatılmıştır:

İmam Ahmed b. Hanbel... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [544] "Cennet, zorluklarla kuşatılmıştır. Cehennem ise şehvetlerle kuşatılmıştır." İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [545] "Cennet, zorluklarla kuşatılmıştır. Cehennem ise şehvetlerle kuşatılmıştır.1' İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cenab-ı Allah cenneti yarattığında Cebrail'i oraya gönderdi ve ona: '"Cennete ve cennetlikler için hazırlamış olduğum şeylere bak" dedi. Cebrail gelip cennete ve Allah'ın cennetlikler için hazırlamış olduğu şeylere baktı. Dönüp yüce Allah'ın katma vardığında: "Senin onur ve üstünlüğüne yemin ederim ki; cenneti duyan bir kimse, mutlaka cennete (girmek için gerekeni yapar ve) girer" dedi. Bunun üzerine Cenab-ı Allah emir verdi; Cennet, zorluklarla kuşatıldı. Sonra Cebrail'e: "Tekrar gidip cennete bak" dedi. Cebrail gelip baktı. Cennetin zorluklarla kuşatılmış olduğunu gördü; yüce Rabbin huzuruna dönüp dedi ki: "Senin onur ve üstünlüğüne yemin ederim ki; oradan kimsenin [546] kurtulamayacağından korktum." Bunu İmam Ahmed b. Hanbel münferid olarak rivayet etmiştir. Senedi sahihtir. İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlııilah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "İnsanı en fazla cehenneme koyan iki delik; yani tenasül organı ve ağızdır. İnsanı en fazla [547] cennete koyan şeyler de Allah'a karşı gelmekten sakınmak ve güzel ahlâktır." Dikkat edin! Cehennem şehvetlerle kuşatılmıştır. Bütün muzır ve haşereler oraya girecektir. Cennet ise zorluklarla kuşatılmıştır. Orada gözlerin görmediği, kulakların işitmediği ve beşer kalbinden dahi geçmemiş lezzet ve memnuniyetler vardır. Nitekim muhkem âyetlerde ve sabit hadislerde bunları nakletmiştik. Cennetliklerin kalıcı nimetlerinden ve sürekli lezzetlerinden biri de mislini kulakların duymamış olduğu bir neşe ve coşkudur. Nitekim yüce Allah buyurmuş ki: "Ama inanıp yararlı iş işleyenler, ağırlanacakları bir cennette bulunurlar." (Rûm, 30/15) Evzaî, Yahya b. Kesir'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: [548] "Cennetliklerin neşesi, orada yapılacak olan semâdır." Hurilerin Cennette Şarkı Okumaları:

Önceki sayfalarda da naklettiğimiz gibi Tirmizî... Hz. Ali'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennette siyah gözlü hurilerin bir toplantı yeri vardı. Orada yaratıkların mislini duymadıkları bir sesle şarkı okurlar. (Şarkılarında) derler ki: Bizler ebedi olanlarız. Asla helak olmayız.

Bizler nimete mazhar olanlarız. Asla yoksul düşmeyiz. [549] Kendilerine eş olarak verildiğimiz erkeklere ve bize koca kılman erkeklere ne mutlu!" Cafer el-Feryabı... Ebû Salih'ten rivayet etti ki; Ebû Hüreyre şöyle demiştir: "Cennette boydan boya uzanan bir ırmak vardır. İki kıyısında karşılıklı oturan bakireler, halkın duyacağı bir sesle şarkı okurlar. Cennette insanlar onun kadar lezzetli byr şey göremezler." Ben: "Ey Ebû Hüreyre o şarkı nedir?" diye sorduğumda şu cevabı verdi: "İnşaallah teşbih, tahmid, takdis ve [550] onur ve üstünlük sahibi Allah'ı övmektir." Cennetin evsafım anlatırken Ebû Nuaym... Ebû Hüreyre'den merfu olarak şöyle bir rivayette bulunmuştur: "Cennette kökü altından, dallan inci ve zebercedden olan bir ağaç vardır. O ağacın üzerine bir rüzgar eser; dalları birbirine girer. Duyanlar ondan daha lezzet verici bir şey duymazlar." Önceki sayfalarda İbn Abbas'tan şöyle bir rivayette bulunulmuştu: "O ağacı rüzgarlar sallar. O da dünyadaki her eğlencenin sesiyle hareket eder." İbn Ebi'd-Dünyâ... Enes'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu siyah gözlü huriler cennette (şöyle bir) şarkı okurlar: Bizler güzel hurileriz. Kıymetli kocalar için yaratılmışız." Hafız Ebû Nuaym Muhammed b. Cafer b. Asîle... İbn Ebi Evfâ'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetliklerden her bir adam, dört bin bakire, sekiz bin dul ve yüz huri ile evlenir. Bunlar, her yedi günde bir toplanır ve yaratıkların mislini duy-madıkan güzel sesle şöyle bir şarkı okurlar: Bizler mazhar olanlarız. Yoksul düşmeyiz. Nimete mazhar olanlarız. Yoksul düşmeyiz. Razı olanlarız. Kırgınlık nedir bilmeyiz. Kalıcılarız asla göç etmeyiz. [551] Bize koca kılınan erkeklere ve kendilerine eş olarak verildiklerimize ne mutlu!" Taberanî... İbn Ömer'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.aiv.) şöyle buyurmuştur: "Doğrusu cennetliklerin zevceleri, kocalarına, hiç kimsenin duymadığı en güzel süslerle şarkı okurlar. Okudukları şarkılardan biri şudur: Biz ebedileriz, asla ölmeyiz. Güvende olanlarız, hiç-korkmayız. [552] Kalıcılarız, hiç göç etmeyiz." Cafer el-Feryabî... Ebû Ümâme'den rivayet etti ki; RasûkıUah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennete giren her erkeğin baş tarafına ve ayaklarının yanına mutlaka ceylan gözlü iki huri oturur. Ona, insanların ve cinlerin duyabileceği en güzel sesli şarkı olurlar. Bunlar, şeytanın zurnaları [553] değildirler." İbn Vehb, Saîd b. Ebi Eyyub'un şöyle dediğini rivayet etmiştir: Kureyş'ten biri İbn Şihab'a dedi ki: Cennette semâ var mıdır? Çünkü o samâi çok seviyordu. İbn Şihab dedi ki: İbn Şihab'ın canı elinde olana yemin olsun ki, Cennette bir ağaç vardır ki üzerinde inci ve zebercedler bulunur. Altında da memeleri tomurcuklanmış huriler şarkı okuyarak derler ki: Biz nimete mazhar olanlarız, yoksulluğu düşmeyiz. Biz ebedileriz, hiç ölmeyiz. İbn Vehb, Halid b. Yezid'in rivayetine göre şöyle demiştir: "Cariyeler (yani huriler) kocalarına şu şarkıyı okurlar: Bir hayırlı güzelleriz, âlicenap gençlerin eşleriyiz. Biz ebedileriz, ölmeyiz. Nimete mazhar olanlarız, yoksulluğa düşmeyiz. Razı olanlarız; küslük nedir bilmeyiz.

Kalıcılarız; göç etmeyiz. Onlardan birinin göğsünde şu yazılıdır: "Sen benim se- gilimsin, ben de senin. Gözlerim senin gibisini asla görmedi." (Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 212^ İbn Mübarek... Yahya b. Ebi Kesir'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Siyah gözlü huriler, cennetin kapısı yanında kocalarını karşılayıp duyulmamış güzellikteki bir sesle onlara şöyle derler: "Sizi uzun zamandan beri bekliyoruz. Biz razı olanlarız. Küskünlük nedir bilmeyiz. Kalıcılarız; göç etmeyiz. Ebedileriz, Ölmeyiz." Bir huri de kocasına şöyle der- "Sen benim sevgilirnsin, ben de senin. Senden başka bir hedefim yoktur. Seni bırakıp ta başka yere sapmam." İbn Ebi'd-Dünyâ.,. Saîd b. Ebi Saîd'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: "'Cennette altun ve inciden san.y ve kaleler vardır. İnci yüklüdürler. Cennetlikler bir ses duymak istediklerinde Cenab-i Allah o saray ve kalelerin üstünden bir rüzgar estirir. Bu rüzgar onlara, arzuladıkları her sesi getirir." Hammad b. Seleme... Şehr b. Havşeb'den rivayet etti ki; Aziz ve Celil olan Allah, meleklerine şöyle buyurur: "Doğrusu kullarım dünyadayken güzel sesi severlerdi. Ama benim için önu terkettiler. Şimdi kullanma güzel sesler dinletin." Bunun üzerine melekler, asla misli duyulmamış güzel seslerle teşbih tekbir ve tehlil getirmeye başlarlar. İbn Ebi'd-Dünyâ... Mâlik b. Enes'ten rivayet etti ki; Muhammed b. Münkedir şöyle demiştir: "Kıyamet günü olduğunda bir ünleyici şöyle seslenir: 'Kulaklarını ve nefislerini eğlence meclislerinde ve şeytan zurnalarından uzak tutanlar nerede?! Onları misk bahçelerine yerleştirin.' Sonra Cenab-ı Allah meleklere: 'Onlara tahmid ve temcidlerini dinletin.' diye ferman buyurur.'" İbn Ebi'd-Dünyâ:.. Evzaî'nİn şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Duyduğuma göre Allah'ın yaratıkları arasında İsrafil'den daha güzel sesli biri yokmuş. Cenab-ı Allah ona emir verir. O da bir şeyer okumaya ve herkese dinletmeye başlar. Onun sesini duyup ta namazını bırakıp onu dinlemeyen bir tek melek kalmaz. Gökteki bütün melekler onu dinlerler. Cenabı Allah'ın dilediği müddetçe böyle kalınır. Sonra onur ve üstünlük sahibi Allah buyurur ki: "İzzetime yemin ederim ki; eğer kullar benim azametimin miktarını bilselerdi, benden başkasına tapmazlardı." "Doğrusu onun katîmizda yüksek bir makamı ve güzel bir istikbali vardır." (Sâd, 38/40) Mâlik b. Dinar bu âyet-i kerime hakkında şöyle demiştir: "Kıyâmel günü olduğunda yüksek bir minberin kurulması emredilir. Bu minber cennette kurulur. Sonra şöyle bir ses duyulur: "Ey Dâvûd! Dâr-ı dünyâda beni temcid etmekte olduğun o sesinle beni temcid et (medhiyemi oku)." Dâvûd (a.s.), bütün cennetliklere duyuracak yüksek bir sesle medhiyesini okur. Şu âyette anlatılmak istenen de budur: "Doğrusunu onun katımızda yüksek bir makamı ve [554] güzel bir istikbal vardır." Yani konuşmasını dinlemek için cennetlikler yüce ve mukaddes Rabbin huzurunda toplandıklarında O, her birine ayrı ayrı hitab eder ve dünyada yaptıklarını ona hatırlatır. Aynı şekilde onlara apaçık bir surette tecelli ettiğinde de onlara selâm verir. Nitekim bunu, şu âyet-i kerimeyi tefsir ederken de söylemiştik: "Merhametli olan Rab katından onlara selâm vardır." (Yasin, 36/58) Ebü'ş-Şeyh el-İsbahanî... Abdullah b. Büreyde'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Cennet ehli her gün zorlu gücün sahibi Allah'ın huzuruna varırlar. O, onlara Kur'ân okur. Herkes, kendisi için tahsis edilen inci, yakut, zeberced, altın ve Zümrüt minberlere oturur. Cenab-ı Allah'ın Kur'ân okumasından başka hiç bir şey onların gözlerini aydın kılmaz. O'nun Kur'ân okuyuşundan daha muazzam ve daha güzel bir şey duymuş değildirler. Sonra gözleri aydın olarak barınaklarına dönerler. Ertesi günün oturumuna kadar gözlerinin aydınlığı devam ede-." Ebû Nuaym... Merfu olarak Ebû Berze el-Eslemî'den .şöyle bir rivayette bulunmuştur:

"Cennetlikler Öğleden önce başka, öğleden sonra başka bir elbiseyle -sizin dünyâ hükümdarlarından birini1 ziyaret edişiniz gibi- Aziz ve Celil olan Rablerini öğleden önce ve öğleden sonra ziyarete giderler. Bunu da kendilerine verilen bir ölçü ve prensip çerçevesinde yaparlar. Aziz ve [555] Celil olan Rablerini ziyaret edecekleri saati bilirler." Cennet Atları:

Tirmizî... Ebû Büreyde'den rivayet etti ki; adamın biri Rasûlullah (s.a.v.)'e şöyle bir suâl sordu: — Ya Rasûlulah! Cennette at var mıdır? — Cenab-i Allah seni cennete koyduğunda ata binmek isteyecek olursan seni mutlaka kızıl [556] yakuttan bir ata bindirir. O at da cennette seni dilediğin yere uçurur." Adamın biri, Rasûlullah (s.a.v.)'e şöyle bir suâl sordu: — Ey Allah'ın Rasûlü! Ben, at seven bir adamım. Cennette at var mıdır? — Canım kudret elinde bulunan zâta yemin ederim ki; Cennette hızlı koşan, ince karınlı, sık eyerli at ve develer vardır. Cennet (ağaçların)ın yaprakları arasında yürürler. Cennetlikler onlara [557] binerek birbirlerini ziyarete giderler." Tirmizî... Ebû Eyyub'un şöyle dediğini rivayet etmiştir: Bedevinin biri Hz. Peygambere gelip şöyle bir sual sordu: — Ya Rasûlallah! Ben at severim. Cennette at var mıdır? — Cennete girdiğinde sana yakuttan, iki kanatlı bir at getirilir ve ona bindirilsin. Sonra o, seni dilediğin yere uçurur." Sonra Tirmizî, râvilerî arasında Ebû Eyyub'un kardeşi oğlu Ebû Sevre de bulunduğundan dolayı bu rivayetin senedinin zayıf olduğunu söylemiştir. Buharı de onun bu hadisinin münker olduğunu [558] bildirmiştir. Doğrusunu Allah bilir. Kurtubî... Hasan-ı Basrî'den nakilde bulunarak Rasûlullah (s.a.v)'in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Cennetliklerin mertebece en düşük olanı, bir milyon ölümsüz genç hiz-metçisiyle birlikte altın kanatlı kızıl yakuttan ata biner." Rasûlullah (s.a.v.) böyle buyurduktan sonra şu âyet-i kerimeyi okudu: "Oranın neresine baksan, nimet ve büyük bir saltanat görürsün." (İnşân, 76/20) Ben derim ki: Bu hadisin senedinde Abdurrahman b. Zeyd ile -ki o zayıf bir ravidir- Hasan-ı [559] Basrî arasında apaçık bir munkatilik vardır. Ayrıca bu, mürsel bir hadistir. Ebû Nuaym... Ebû Eyyub'dan şöyle bir merfu rivayette bulunmuştur: "Cennet ehli, yakutu andıran beyaz develer üzerinde birbirlerini ziyarete giderler. Cennette at ve [560] deve dışında hayvan yoktur." Abdullah b. Mübarek... Katâde'den rivayet etti ki; Abdullah b. Ömer şöyle demiştir: Cennette iyi cins atlar ve asil develer vardır. Cennetlikler bunlara binerler." Ebû Nuaym'in rivayet ettiği hadiste, cennette at ve deve dışında hayvan bulunmadığı bildiriliyor, ama bu hadisle böyle bir ifade yoktur. Buna göre orada at ve deve dışında hayvanların da mevcud olacağı anlaşılıyor. Kaldı ki Ebû Nuaym'ın rivayet ettiği hadisle İbn Mâce'nin Sünen'inde Abdullah b.

Ömer'den rivayet edilen şu hadis arasında çelişki vardır. Şöyle ki: "Koyun cennet hayvanlanndandır." [561] Ancak bu, münker bir hadistir. Bezzâr'ın Müsned'inde, Peygamber (s.a.v.)'in şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir: "Keçiye iyi davranın. Eziyet verici şeyleri ondan uzaklaştırın. Çünkü o, cennet hayvanlanndandır." Ebü'ş-Şeyh el-İsbahanî... Câbir b. Abdullah'ten rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetlikler cennete girdiklerinde onlara kızıl yakuttan, kanatlı atlar gelir. O atlar işemez ve dışkı yapmazlar. Cennetlikler onlara biner ve cennetin içinde uçarlar. Her istediğini yapacak güçte olan Allah, onlara tecellide bulunur. O'nu görünce secdeye kapanırlar. Cebbar (yani her dilediğini yapma gücüne sahib) olan Allah, onlara: "Başınızı secdeden kaldırın. Çünkü bugün amel (çalışma) günü değil, nimete mazhar olma ve ikram görme günüdür." der. Onlar da başlarını kaldırırlar. Cenab-ı Allah, üzerlerine güzel kokular yağdırır. Sonra anlır misk tepelerine götürür. O tepelerin üzerine bir rüzgar estirir. Misk kokusu üzerlerine siner. Nihayet onlar, ailelerinin yanına dönerler. Üzerlerine [562] dağınık ve tozludur." İbn Ebi'd-Dünyâ... Ali (r.a.)'den rivayet etti ki; RasüluIIah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennette bir ağaç vardır. O ağacın üstünden ve altından inci eğerli, yakut gemli altun atlar çıkar. Bunlar dışkı yapmaz ve işemezler. Kanatlıdırlar. Adımlarını, göz alabildiğince uzak mesafelere atarlar. Cennet ehli bunlara binerler ve bunlar, cennetlikleri diledikleri yerlere uçururlar. Derece bakımından kendilerinden aşağıda olanlar: "Ey Rabbimiz! Şu kulların neyle bütün bu ikramlara nail oldular?" diye sorarlar. Onlara şu cevap verilir: "Siz uyurken onlar geceleyin namaz kılıyorlardı. Siz yerken onlar oruç tutuyorlardı. Siz cimrilik yaparken onlar mallarını Allah yolunda harcıyorlardı. Siz [563] korkuyor-ken onlar savaşıyorlardı." Cennetliklerin Ziyaretleşmeleri Dünyadaki Taât Ve Kusurlarını Birbirlerine Anlatmaları:

Yüce Allah buyurdu ki: "Birbirlerine dönüp soruşurlar: "Doğrusu bundan Önce ailemizin yanında bile korku içindeydik. Allah lütfedip bizi kavurucu azâbdan korudu. Doğrusu bundan önce de O'na yalvanyorduk. Şüphesiz O, iyilik yapandır, acıyandır" derler." (Tür, 52/25-28) Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... Enes'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetlikler cennete girip kardeşler birbirlerini özlediklerinde birinin tahtı diğerininkinin yanma doğru ilerler ve nihayet ikisi bir araya gelir. Biri diğerine: "Cenabı Allah'ın bizi ne zaman bağışladığını biliyor musun?" diye sorar. Diğeri cevap verir: "Şöyle ve şöyle bir yerdeydik. Allah'a [564] duâ ettik. O da bizi bağişadı." Yüce Allah buyurdu ki: "Birbirlerine dönüp soruşurlar: İçlerinden biri şöyle der: "Benim bir dostum vardı. Bana: 'Sen de mi ölüp toprak ve kemik olduğumuz zaman di-rilerek ceza göreceğimizi tasdik edenerdensin?' derdi." Yanındakilere: "Siz onu bilir misiniz?" der. Bir bakıp onu cehennemin ortasında görür. Ona der ki: "Allah'a andolsun ki; az kalsın beni de mahvedecektin. Eğer Rabbimin lutfu olmasaydı ben de oraya götürülenlerden olurdum. Birinci ölümden sonra bir daha ölmeyeceğiz değil mi? Azâb da

görmeyeceğiz." İşte büyük kurtuluş şüphesiz budur. Çalışanlar bunun için çalışsın." (Saftat, 37/49-61) Bu kurtuluş insanları da cinleri de kapsamına alır. Dirilerek ceza göreceğimizi tasdik edenlerden biri diyecek ki: Bir arkadaşım vardı. Bana vesvese vererek ahiret hayatını inkâr etmemi ve kâfir olmamı telkin ederdi. Ben Allah'ın rahmeti sayesinde ondan kurtuldum. Gelin cehenneme bakalım. Gidip cehenneme baktıklarında onu azabın derinliklerinde görürler. Cennetlik arkadaşı da, kendisini ondan kurtardığı için Allah'a hamd eder: "Allah'a and olsun ki; az kalsın beni de mahvedecektin. Eğer Rabbimin lutfu olmasaydı ben de oraya götürülenlerden olurdum." Sonra içinde bulunduğu mazhariyeti anlatır:Ve bu nedenle Allah'a şükreder. "Birinci ölümden sonra bir daha ölmeyeceğiz değil mi? Azâb da görmeyeceğiz." Yani biz ölümden ve azâbdan kurtulduk. Çünkü artık cennete girdik. "İşte büyük kurtuluş, şüphesiz budur. Çalışanlar bunun için çalışsın." Tırnak içindeki bu sözler onun sözü olabileceği gibi, Aziz ve Celil olan Allah'ın da sözü olabilir. Zira bir âyette yüce Allah şöyle buyurmuştu: "İyi şeyler için yarışanlar, [565] bunun için yarışsınlar." Buna benzer bir çok âyet vardır. Tefsirimizde bir kısmından bahsetmiştik. Sahih-i Buharî'nin Kitâbü'1-İmân bölümünde rivayet olunduğuna göre Rasûlullah (s.a.v.), Harise b. Sürâka'ya şöyle demiştir: — Nasıl sabahladın? — Allah'a hakkıyla imân eden biri olarak sabahladım. — Senin imanının hakikati nedir? — Kendim dünyadan yüz çevirdim. Geceleri uykusuz, gündüzleri de susuz kaldım (yani geceleyin namaz kıldım; gündüzleyin de oruç tuttum.) Rabbimin Arş'ını açıkça görür gibi oluyorum. Cennet ehlini, cennette birbirlerini ziyaret ederlerken ve cehennemlikleri de cehennemde azâb görürken görür gibi oluyorum. [566] — (Sen) Allah'ın kalbini nûrlandırdığı bir kulsun." Süleyman b. Muğire, Humeyd b. Hilâl'in şöyle dediğini rivâyte etmiştir: "Duyduğumuza göre cennetliklerin üstte olanları altta olanlarını ziyaret ederlermiş ama altta olanları üsttekileri ziyaret etmezlermiş." Ben derim ki: Bu, iki mânaya gelebilir: 1- Alt rütbenin sahibi, rütbesini aşamaz. Zaten bunu yapmaya yetki ve ehliyeti de yoktur. 2- Alt rütbedeki insan, üsttekilerin mazhar oldukları nimetleri görüp te üzülmesin diye üst [567] rütbedekilerin yanına gidemez. Cennette üzüntü yoktur.' Taberânî... Ebû Ümame'den rivayet etti ki; "Cennetlikler birbirlerini ziyaret ederler mi?" diye sorulduğunda Rasûlullah (s.a.v.) .şöyle buyurmuştur: "Üsttekiler, alttakileri ziyaret ederler. Ama alttakiler üsttekileri ziyaret etmezler. Ancak Allah için birbirlerini sevenler develerinin sırtına halı ve yastıkları bağlayıp Allah'ın dilediği yere gider (ziyaretleşir)ler." İbn Ebi'd-Dünyâ... Şefi b. Mati'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennet nimetlerinden biri de şudur ki; cennetlikler, bineklere ve buhtî develere binerek birbirlerini ziyarete giderler. Eğeri, gemli, işemeyen, dışkı yapmayan atlara biner, Aziz ve Celil olan Allah'ın dilediği yerlere giderler. Üzerlerine bulut gibi bir şey gelir. Onda gözlerin görmediği, kulakların duymadığı şeyler vardır. "Bize yağdır." derler. Sonuna kadar üzerlerine yağdırır. Sonra Cenab-ı Allah, rahatsız edici olmayan bir rüzgar estirir. Bu rüzgar, sağlarından ve sollarından misk tepelerini savurur. Bu miskin eseri atlarının alınlarında, mafsallarında, başlarında görülür. Onlardan

her bir adam, arzu ettiği yöne gider. Üzerlerine, altlarına, elbiselerine misk bulaşır. Sonra yollarına devam ederler. Aziz ve Celil olan Allah'ın dilediği yere varırlar. Kadınlar, bunlardan bazısına seslenirler: — Ey Allah'ın kulu! Senin bize ihtiyacın yokmudur? — Sen kimsin? — Eşin ve sevgilinim. — Yerini bilmiyordum. — Cenab-ı Allah'ın şöyle buyurduğunu duymadın mı?: "Yaptıklarına karşılık onlar için saklanan müjdeyi kimse bilmez." (Secde. 32/17) — Rabbim'e yemin ederim ki, öyledir. Belki de içinde bulunduğu nimetler ve gördüğü ikramlar bundan sonra onu meşgul edip oyalar o [568] da dönüp o kadına bakmaz." Bu, mürsel ve cidden garip bir hadistir. İbn Mübarek... Ebû Hüreyre'nin şöyle dediği rivayet etmiştir: "Cennetlikler, ince ve güze develere binerek birbirlerine ziyarete giderler. O develerin sırtında miskten palan vardır. Genizlerinde misk tozu olup onlardan birinin yuları, dünyadan ve dünyadaki her şeyden daha hayırlıdır." İbn Ebi'd-Dünyâ... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.), Cebrail'e şu âyet-i kerimeyi sormuş: "Sûr'a üflenince, Allah'ın dilediği bir yana, göklerde olanlar, yerde olanlar baygın düşer." (Zümer, 39/68) Cebrail de şu cevabı vermiş: "Onlar şe-hidlerdir. Cenab-ı Allah onları, Arş'ının etrafında kılıçlarını kuşanmış olarak diriltir. Mahşerden bazı melekler onlara beyaz yakuttan develer getirirler. Bu develerin palanı altundan, yuları ince ipekten ve atlastan, dayanılacak yastıkları da ipektendir. Adamların gözlerinin görebildiği kadar uzakları görürler. Şehider cennette atlarına binerek gezerlerken, "Hadi bizi götür de Cenab-ı Allah'ın kulları arasında nasıl hüküm verdiğini görelim" derler. Aziz ve Celil olan Allah onlara güler. Cenab-ı Allah bir kula gülünce de ona hesap sorulmaz [569] artık." Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... Muafa b. İmrân'dan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennette, Tûbâ denen bir ağaç vardır. Eğer imkân verilseydi de rahvan ata binmiş bir süvari onun gölgesinde gitmiş olsaydı, yüz sene müddete onun gölgesinde giderdi. Yaprağı yeşil zümrüttendir. Çiçekleri sarı örtülerdir. Etrafı (dalları) ipek ve atlastandır. Meyvesi, güzel elbiselerdir. Zamkı, zencefil ve baldır. Vadisi, kızıl yakuttan ve yeşil zümrüttendir. Toprağı misk, otları da safrandır. Yakıtsız ısınır. Dibinden selsebil (tatlı su) ve saf şarap ırmağı fışkırır. Gölgesi, cennet ehlinin meclislerinden biridir. Ona alışıp ısınırlar. Orada hepsi konuşurlar. Bir gün onlar orada konuşup sohbet etmekleyken melekler onlara yakuttan develeri sürüp getirirler. O develere ruh üflenmiş-tir. Yularları altın zincirdir. Yüzleri kandil gibidir. Üzerlerinde, levhaları inci ve yakuttan olan palanlar vardır. Palanlar, inci ve mercanla işlenmiştir. Astarları kızıl altındandır. Atlas ve erguvanla örtülmüştür. Melekler bu develeri cennetlikler için çöktürürler. Onlara: "Rabbiniz size selâm söylüyor. Durumunuzu görmek için sizi ziyaret etmek istiyor ki, siz de O'nu gorebilesi-niz; O'na selam veresiniz, O da sizi sevsin, O'nunla konuşasınız, size olan lutfunu artırsın. Çünkü O büyük lütuf ve geniş rahmet sahibidir. Cennetliklerden her biri bineğinin başına geçer. Sonra düzgün bir saf halinde yola koyulurlar. Bu kafilede kimse kimseyi geçmez. Birinin devesinin kulağı, diğerinin kulağının hizasını geçmez. Bir devenin dizi, diğerinin dizinin hizasını geçmez. Cennet ağaçlarından hangisinin yanına varırlarsa, o

ağaç onlara mutlaka meyvesini hediye olarak verir. Saflarının bozulmasını istemediğinden dolayı, yollarından çıkıp bir kenara çekilir ki iki kişinin arasını ayırmasın. Her istediğini yapacak gücosahib olan Allah'ın huzuruna çıkarıldıklarında Allah onlara mübarek yüzünü gösterir. Büyüklük ve yücelikle onlara tecellide bulunur. Onlar Rablerini görünce: "Rabbimiz sen selâmsın. Selâm sendendir. Ululuk ve ikram hakkı senindir." derler. Aziz ve Celi) olan Rab-leri de onlara der ki: "Doğrusu selâm benim. Selâm bendendir. Ululuk ve ikram hakkı benimdir. Vasiyetimi yerine getiren, hukukuma riâyet eden, gıyaben benden korkan, her hâl-ü kârda benden çekinen kullarıma merhaba diyorum." Kullar O'na derler ki: "Üstünlüğüne ve mekânının yüceliğine yemin ederiz ki; senin kadrini hakkıyla bilemedik. Bütün haklarını sana ödemedik. Sana secde etmemize izin ver." Rableri onlara der ki: "Sizden ibadet yükünü kaldırdım. Bedenlerinizi rahatlandırdım. Çünkü (dünyadayken) bedenlerinizi benim için çok yordunuz; yüzlerinizi zelil kıldınız. Şimdi ise ruhuma, rahmetime, ikramıma kavuştunuz. Dileyin benden ne dilerseniz. Temennide bulunun ki temenni ettiğiniz şeyleri size vereyim. Bugün sizleri amelleriniz kadar değil, rahmetim, ikramım, geniş lutfum, ululuğum, mekânımın üstünlüğü ve sânımın yüceliği kadar mükâfatlandıracağım." Kullar dilek ve temennilerde bulunmaya devam ederer. Öyle ki en az dilekte bulunan kimse, Cenab-ı Allah'ın yarattığı günden yok edeceği güne kadar İçinde var olmuş ve olacak şeyler de dahil olmak üzere- tüm dünya kadar dilekte bulunur. Aziz ve Celil olan Allah onlara şöyle buyurur: "Çok az dilekte bulundunuz. Size lâyık olmayan şeylerle yetindiniz. Dileyip temenni ettiğiniz şeyleri sizin için vacip kıldım, (onları muhakkak size vereceğim) soylarınızı size kalacağım. Dilemekte hayal edemediğiniz şeyleri dahi size vereceğim." Bu zayıf, garip ve mürsel bir hadistir. En iyimser deyişle bu, seleften birinin sözü olabilir. Bazı râvilerinin vehmi bunu merfu bir rivayet olarak göstermiştir. Aslında öyle değildir. Doğrusunu Allah [570] bilir. Cennetle Ve Müteferrik Bazı Hadisler Hakkındaki Hükümler Bahsi

Yüce Allah buyurdu ki: "İnanan, soyları da inançta kendilerine uyan kimselere soylarını da katarız. Onların [571] işlediklerinden hiç bir şey eksiltilmez." Bunun manâsı şudur: Cenab-ı Allah cennette çocukları -her ne kadar onların amelleri gibi amelde bulunmuş olmasalar da- babalarının derecesine yükseltir. Babaların amellerinden eksiltme de yapmaz. Nihayet babalarla çocuklarını bir araya getirir. Babalar, hak ettikleri cennette çocuklarıyla toplanıp birleşirler. Yükselip bir araya gelerek gözeri aydınlansın diye hepsini bir araya getirmek maksadıyla nakıs olanı, yüksek seviyedekiyle eşitlemek için derece bakımından yükseltir. Sevrî... Saîd b. Cübeyr'den rivayet etti ki; İbn Abbas şöyle demiştir: "Cenab-ı Allah, mümin zürriyetini -amel bakımından kendisinden aşağı derecede olsalar bilekendisinin derecesine yükseltir ki bu sayede gözü aydın olsun." İbn Abbas böyle söyledikten sonra şu âyet-i kerimeyi okudu: "İnanan, soyları da inançta [572] kendilerine uyan kimselere soylarını da katarız. Onların işlediklerinden hiç bir şey eksiltmeyiz." İbn Ebi'd-Dünyâ... Saîd b. Cübeyr'den rivayet etti ki; İbn Abbas bu âyet hakkında şöyle demiştir: "Bunlar, müminlerin imân üzere ölen zürriyetidir. Bunların babalarının mertebeleri kendilerinkinden yüksekse, kendileri babalarının mertebesine katılırlar ve babalarının işlemiş oldukları amelden de hiç

bir şey eksiltilmez." Taberanî... İbn Abbas'tan rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Adam cennete girdiğinde annesini, babasını, eşini ve çocuğun sorar. Kendisine: 'Onlar senin derecene ulaşmadılar' denir. O da: 'Ya Rab! Ben hem kendim hem de onlar için salih amel işledim' der. Bunun üzerine onlarında kendisine katılmaları emredilir." Bu hadisi rivayet ettikten sonra İbn Abbas şu âyeti okudu: [573] "İnanan, soyları da inançta kendilerine uyan kimselere soylarını da katarız." Avfî, İbn Abbas'frı bu ayet hakkında şöyle dediğini rivayet etmiştir: Cenab-ı Allah buyuruyor ki: "Zürriyetleri (soyları) inanıp bana taatte bulunan kimselerin o zürriyetlerini de cennette babalarına ilhak edelim. Onların küçük çocukları da onlara katılır." Bazı âlimler ayette geçen zürriyet kelimesinin küçük çocukları kapsadığını söylerken başka bazı âlimlerse bu kelimenin küçükleri de büyükleri de kapsadığını söylemişlerdir. Yukarıdaki ayette geçen zürriyet (soy) kelimesiyle küçükler kastedilmiştir. Ama şu ayetlerde geçen zürriyet kelimesi ile hem küçükler hem de büyükler kastedilmiştir: "Daha önce Nuh'u ve soyundan Davud'u, Süleyman'ı... Dünyalara üstün kıldık." (En'âm, 6/84) "Ey Nuh'la beraber taşıyarak kurtardığımız kimselerin soyundan olanlar!" (İsrâ. 17/3) Bu ayetlerde geçen soy (zürriyet) kelimesi, büyükleri kapsamına aldığı gibi küçükleride kapsamına almıştır. Bu da babaların işledikleri salih amellerin bereketi vesilesiyle Cenab-ı Allah'ın [574] evlatlara bir lütuf ve merhametidir. Çocukların Salih Amellerinin Bereketi Sebebiyle Cenab-ı Allah'ın Babalara Lutufta Bulunması:

Çocukların duaları sebebiyle Cenab-ı Allah'ın babalara lutufta bulunmasına gelince İmam Ahmed b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cenab-ı Allah cennette salih kulun derecesini yükseltir. 'Ya Rab! Bu yüksek derece bana nereden geldi?' diye sorar. Cenab-ı Allah da ona: "Oğlunun senin için mağfiret dilemesi sebebiyle oldu" diye cevap verir." Bu kütüb-ü sittede yer almamakla birlikte senedi sahihtir. Ayrıca Sahih-i Müslim'de... Ebû Hüreyre'den rivayet edilen şu hadis de bunu teyid etmektedir: "Âdem oğlu Ölünce şu üç şey dışında ameli kesilir: Sadaka-i cariye veya kendisinden [575] yararlanılan bir ilim, yahut kendisi için hayır duada bulunan Salih bir evlât." Cennet Ve Cehennem Hal-İ Hazırda Mevcuttur:

Cennet ve Cehennem şu anda mevcutturlar. Sahipleri için hazır hale getirilmişlerdir. Nitekim Kur'ân-ı Kerîm böyle demiştir. Rasûlullah (s.a.v.)'den de bu hususta mütevatir haberler gelmiştir. Bu kopmak bilmeyen sağlam kulpa sarılmış olan ehl-i sünnet ve cemaatin inancıdır. Bu kulp, kıyamete kadar sağlam kalacak olan ideal sünnettir. Ama bazıları bunun aksine Cennet ve Cehennemin henüz mevcut olmadığı, ancak kıyamet gününde yaratılacağı inancındadır. Bu, Buharı ve Müslim'in sahihlerinde, mütevatir ve meşhur olduklarından dolayı reddi mümkün olmayan sahih ve hasen senedli, diğer şöhretli, mutemed îslâmî kitaplarda yer alan ve sahihliğinde ittifak edilen hadislerden

haberi olmayan kimselerin söylediği bir sözdür. Buharı ve Müslim'in sahihlerinde rivayet olunduğuna göre Rasûlullah (s.a.v.), İsrâ gecesinde Cenneti ve Cehennemi görmüştür. Ve bir hadislerinde de şöyle buyurmuştur: ''Cehennem, Rabbine şikâyette bulunup 'Ya Rab! Bir kısmım bir kısmımı yedi' dedi. Rabbi de biri kışın, biri de yazın olmak üzere onun iki kez nefes almasına izin verdi. Kışın gördüğünüz zemheri soğuğu, cehennemin so-ğuğundandır. Yazın gördüğünüz şiddetli sıcak da cehennemin kaynamasın[576] dandir. Sıcak olunca (öğle) namazi(ni) serin vakte erteleyin." Buharı ve Müslim'in sahihlerinde... Ebû Hüreyre'den rivayet olundu ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennet ve cehennem aralarında tartıştılar. Cehennem: "Ben mütekeb-birler (dünyada büyüklük taslayanlar) ve mütecebbirler (zorbalık yapanlar) için tercih edildim" diye övündü. Cennet de: "(Ey Rabbim!) Bana niçin sadece hitâb etti: "Sen benim rahmetimsin. Kullarımdan dilediklerime rahmetimi seninle ulaştıracağım." Sonra da cehenneme hitâb etti: "Sen de benim azâbimsın. Kızlarımdan dilediğimi seninle azâblandıracağım!" (Her ikisine yönelerek): "İkiniz (inde vazifesi var; ikiniz de) dolacaksınız!" buyurdu. Ancak cehennem, bir türlü dolmak bilmedi. Yüce Allah da ayağını üzerine bastı. Derken cehennem: "Yeter! Yeter!" diye inledi. Bu suretle dolmuş olan cehennemin ağzı birbirine kavuştu. Allah, mahlukatından hiç bir ferde asla zulmetmez. Cennete gelince, yeni mahlukat [577] yaratarak onu dolduracaktır." Buharı ve Müslim'in sahihlerinde... Enes'ten rivayet olundu ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cehennem, içine asiler atıldıkça: "Daha var mı?" demekten geri durmaz. Bu hal, yüce Allah'ın cehennemin üzerine ayağını koyup, iki yakasını durup birleştirmesine kadar devam eder. İşte o zaman cehennem: "Yeter, yeter! İzzet ve keremine yemin olsun ki yeter!" der. Cennette fazlalık devam eder. [578] Allah, ona mahsus yeni bir halk yaratır ve bunları cennetin fazla kısmına yerleştirir." Sahih-i Buharî'de... Ebû Hüreyre'den rivayet olunduğuna göre Peygamber (s.a.v.) buyurmuş ki; Cenab-ı Allah, Cehennem için de yeni mahluklar yaratacak ve onları cehennemin içine atacak, cehennem de: "Daha var mı?" diyecek. Yukarıdaki iki rivayet arasında uyumsuzluk vardır. Bazı hadis hafızları, bunun, râvilerden bazısının yanılmasından kaynaklandığını söylemişlerdir. Yanılan ravi, kelimeleri birbirine karıştırmış, dolayısıyla cennet hakkında söylenen bir hususu, cehennem hakkında söylenmiş gibi algılamıştır. Doğrusunu Allah bilir. Ben derim ki: Eğer yanılgı olmayıp bu iki rivayet de doğruysa; olabilir ki Cenab-ı Allah, dünyada aleyhlerinde bir delil bulunmayan başkalarını imtihan ettiği gibi onları da hesap yerinde imtihan eder. Asi olanları cehenneme, çağrıya uyanları da eennete koyar. Çünkü O, şöyle buyurmuştur: "Biz peygamber göndermedikçe kimseye azâb etmeyiz." (isrâ, [7/15) "Peygamberlerden sonra insanların Allah'a karşı bir hüccetleri olmaması için, gönderilen müjdeci ve uyarıcı peygamberlerden bir kısmını daha önce sana anlatmış, bir kısmını da [579] [580] anlatmamıştık. Allah, Musâya hitâbetmişti. Allah güçlüdür, hakimdir." Cennetliklerle Cehennemliklerin Bazı Nitelikleri:

Önceki kısımlarda cennetliklerin cennete girmeleri halinde bazı niteliklerini; örneğin oraya girerlerken bedenlerinin yedi zira' genişliğinde ve altmış zira' uzunluğunda olacağını, tüysüz, sürmeli ve otuz üçer yaşında olacaklarını söylemiştik. Ebubekir b. Ebi'd-Dünyâ... Enes b. Mâlik'ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetlikler cennete melik ziraıyla altmış zira' uzunluğunda (yani) Adem (a.s.)'inboyunda Yusuf (a.s.)'in güzelliğinde, İsâ (a.s.)'ın yaşında (yani) otuz yaşında girerler ve orada Muhammed [581] (s.a.v.)'in lisanıyla konuşurlar," Dâvud b. Husayn... İbn Abbas'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Cennet ehlinin dili arapçadir." Beyhakî... Ebû Kerime Mikdam b. Madikerib'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "İnsanlardan düşük olarak doğup ölen, yaşlanarak ölen veya bu ikisinin arası bir durumda ölen herkesi Cenab-ı Allah (ahirette) mutlaka otuz (veya başka bir rivayete göre otuzüç) yaşında diriltir. Kişi eğer cennetliklerdense, Yusuf (a.s.)'ın suretinde, Eyyub (a.s.)'ın kalbi gibi bir kalbe sahib, gözleri sürmeli ve bedeni tüysüz olur. Ama cehennemliklerdense onların vücutları genişletilip büyütülerek [582] dağlar gibî iri hale getirilirler." Başka bir rivayette şöyle denilmektedir: "Öyle ki, onlardan birinin elinin derisi kırk zira' kalınlığında ve hatta onlardan birinin sivri dişi Uhud dağı kadar büyük olur." Sahih bir hadiste şöyle buyurulmuştur: "Cennetlikler yerler, içerler ama işemez ve dışkı yapmazlar. Onların yedikleri, katıksız misk gibi [583] kokan bir ter halinde vücutlarından dışarı çıkar. Nefesleri de tahmid tekbir ve teşbihtir." Bir başka sahih hadiste de şöyle Duyurulmuştur: "Cennete girenlerin ilk zümresinin yüzleri ay gibidir. Onlardan sonra gelenlerinkiyse kıymet ve paha bakımından gökteki en parlak yıldız gibidir. Onlar eşleriyle cinsel ilişkide bulunurlar, ama dilemedikçe doğurmaz ve üre-mezler. Ölmezler, uyumazlar... Çünkü lezzetlerinin çokluğu, yiyecek ve içeceklerinin sürekliliği nedeniyle yaşantıları eksiksiz ve tamdır. Oradaki ebedilikleri arttıkça güzellikleri, gençlikleri, kuvvet ve olgunlukları da artar. Cennet onların hoşluk, yakışıklılık, güzellik ve parlaklıklarını da arttırır. Cennete olan rağbet ve tutkuları daha bir artar. Cennet, onlar için çok kıymetli, pahalı, lezzetli ve tatlı olur. Yüce Allah bu hususta şöyle buyurmuştur: "Orada temelli [584] kalırlar, hiç ayrılmak istemezler." Fasıl:

Önceki kısımlarda demiştik ki; cennete girecek ilk âdemoğlu, mutlak surette Rasûlullah (s.a.v.)'dir. Çünkü o, âdemoğuHarım mertebece en yüksek olanıdır. Cennete girecek ilk ümmet, onun ümmetidir. Bu ümmetten cennete girecek ilk kişi de Ebubekir es-Sıddik (r.a.)'dır. Önceki sayfalarda da anlatıldığı gibi bu ümmet, cennetliklerin çoğunluğunu, oradakilerin üçte ikisini teşkil edeceklerdir. Nitekim önceki bölümlerde denilmişti ki:

"Cennetlikler yüz yirmi saftır. Onların seksen safını bu ümmet teşkil edecektir."

[585]

Müslümanların Fakirleri, Zenginlerinden Beşyüz Sene Önce Cennete Gireceklerdir:

Ahmed b. Hanbel'in Müsned'inde, Tirmizî'nin Câmii'nde, İbn Mâ-ce'nin Sünen'inde... merfu olarak Ebû Hüreyre'den şöyle bir hadis rivayet edilmiştir: "Müslümanların fakirleri, zenginlerinden yarım gün -yani beşyüz sene-önce cennete [586] gireceklerdir." İsnadı Müslim'in şartlarına göre sahihtir. Tirmizî dedi ki: Bu hadis, hasen sahihtir. Müslim... Abdullah b. Ömer'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [587] "Muhacirlerin fakirleri kıyamet gününde zenginleri kırk yıl geride bırakacaklardır." Tirmizî de Câbir b. Abdullah'tan merfu olarak böyle bir rivayette bulunmuş ve sahih olduğunu söylemiştir. Onun Enes'ten de bunun gibi bir rivayeti vardır. Ancak bu rivayeti garip saymıştır. Ben derim ki: Eğer birinci rivayet sağlam olarak hıfz edilmiş ise; bu demektir ki; cennete önce giren fakirlerin ilki ile sonda giren zenginlerin sonuncusu arasında bu kadar zamanlık bir öncelik ve [588] sonralık farkı vardır. Doğrusunu Allah bilir! Cennete Girecek İlk Üç Kişi İle Cehenneme Girecek İlk Üç Kişi:

İmam Ahrned b. Hanbel... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennete girecek ilk üç kişi ile cehenneme girecek ilk üç kişi bana arze-dildi. Cennete girecek ilk üç kişi şunlardır: Şehid. Dünya köleliği kendisini Rabbine taatte bulunmaktan alıkoymayan köle. Çoluk çocuk sahibi olan (dilenmekten utanan) iffetli fakir. Cehenneme girecek ilk üç kişi de şunlardır: (Halkına) musallat olan emir. Malındaki Allah hakkını ödemeyen servet sahibi. Böbürlenen fakir." [589] Sahih-i Müslim'de İyaz b. Muharhmed el-Mücaşiî'den rivayet olunduğuna göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennet ehli şu üç kişidir: Sadaka veren, adaletli, başarılı sultan. Tüm yakınlarına karşı kalbi merhametli olan adam. Çoluk çocuk sahibi, dilenmeyen, iffetli müslüman. Cehennem ehli de şu beş kişidir: Her hususta size uyan, mal ve aile talebinde bulunmayan, yakışıksız işlerde bulunmasını engel [590] olucu aklı olmayan zayıf (iradeli) kimse. Tamahkârlığı gizli olmayan, az bir şey için dahi hıyanette bulunan hâin kimse. (Geceleyin) sabaha varmadan, (gündüzleyin de) akşama ermeden ailende veya malında sana mutlaka tuzak kuran adam. Cimri (ya da yalancı) adam. Hayadan uzak olan [591] çok utanmaz adam." Buharı ve Müslim'in sahihlerinde... Harise b. Vehb'den rivayet olundu ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Size cennetlikleri haber vereyim mi? (Onlar, şu kimselerdir): Horlanan her zayıf kimse ki, Allah'a yemin verse, Allah onun yemininin gereğini mutlaka yerine getirir. Cehennemlikleri size haber vereyim mi? (Onlar da şu kimselerdir): Her kaba tabiatlı, büyüklük taslayan mütekebbir kimse." [592] İmam Ahmed b. Hanbel... Abdullah b. Amr'dan rivayet etti ki; Rasûlul-lah (s.a.v.) şöyle

buyurmuştur: "Cehennemlikler; kötü huylu, kaba tabiatlı, büyüklük taslayan, mal toplayan, iyiliği meneden [593] kimselerdir. Cennetliklerse zayıf ve mağluplardır." Taberanî... İbn Abbas'tan rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennetlik kişi o kimsedir ki; Allah, kulağım hakkında halkın hayırlı övgüleriyle doldurmuştur. Kendisi de hayırla yâd edildiğini işitir. Cehennemlik olan da, kendi kulakları, halkın hakkındaki kötü [594] anmalarıyla doian ve bunu bizzat işiten kimsedir." Kadı Ebû Ubeyd Ali b. Hüseyin... İbn Abbas'tan rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennete girecek adamlarınızı size haber vereyim: Peygamber cennettedir. Sıddık cennettedir. Şehid cennettedir. Şehrin en uç noktasındaki kardeşini sırf Allah rızası için ziyaret eden adam cennettedir. Cennetlik kadınlarınız da şunlardır: Şefkati doğurgan, kocası kendisine darıldığmda gelip elini kocasının üzerine koyan. Sonra da: 'Sen benden hoşnud olmadıkça Allah'a yemin ederim ki, uykuyu tadmayacağım' diyen kadındır." Önceki kısımlarda geçen sahih hadislerden birinde Rasûlullah (s.a.v.)'in şöyle buyurduğunu görmüştük: "Cennete baktım. Oradakilerin çoğunun fakirler olduğunu gördüm. Cehenneme baktım. [595] [596] Oradakilerin çoğunun zenginler olduğunu gördüm." Kıvançta Ve Tasada Aziz Ve Ceiil Olan Allah'a Hamdedenler, Kıyamet Gününde Cennete Girmeye Çağrılan İlk Kimseler Olacaktır:

Habib b. Ebi Sabit kanalıyla önceki bölümlerde İbn Abbas'tan merfu olarak şöyle bir hadis rivayet edilmişti: "Kıyamet gününde cennete ilk davet edilenler, kıvançta ve tasada Allah'a hamd edenler [597] olacaktır." Muhammed Ümmeti Cennetliklerin Çoğunluğunu Teşkil Edecek Ve Yer İle Rütbe Bakımından Diğer Ümmetlerden Üstün Olacaktır:

Cennetliklerin çoğu bu ümmettendir. Bunlar orada en zengin ve mertebece en yüksek kimseler olacaklardır, Cennetliklerin Önde gelenleri bu ümmettir. Nitekim Yüce Allah, kendisine yakın gözdelerin evsafını bildirirken şöyle buyurmuştur: [598] "Onların büyük kısmı eski ümmetlerden, bir kısmı da sonrakilerdendir." Defterleri sağ ellerine verilecek kimselerin evsafını bildirirken de yüce lı şöyle buyurmuştur: [599] "Bunların bir kısmı eski ümmetlerden, bir kısmı da sonrakilerdendir." Buharı ve Müslim'in sahihlerinde yer alan bir hadis-i şerifte Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Nesillerin en hayırlısı benim dönemimdekilerdir. Sonra onların ardı sıra gelenler sonra onların

ardı sıra gelenlerdir. Daha sonra güneşin (veya Semânın) altında bir kavim meydana çıkacak; bunlar adakta bulunacaklar ama adaklarını yerine getirmeyecekler, şahitlikleri istenmeyecek ama kendileri [600] şahitlik edecekler, hıyanet edeceklerdir. Kendilerine güvenilmeyecektir."

Hz. Peygamberin Ashabının İlkleri, İbn Mes'ud'un Da Dediği Gibi Bu Ümmetin En Hayırlılarıdır:

"Sizden uyacak biri olunca, ölmüş olanlara uysun. Çünkü onlar, Muhammed (s.a.v.)'in ashabıdır. Onlar, bu ümmetin kalben en imanlıları, ilmen en büyükleri, tekellüf bakımından en azlarıdırlar. Onlar, Cenab-ı Allah'ın, Peygamberinin sohbeti ve dinine yardım için seçtiği kimselerdir. Onların [601] kadrini bilin, onlara uyun. Çünkü onlar dosdoğru hidâyet yolundadırlar." Bu Ümmetten Çok Sayıda İnsanın Hesap Sorulmaksızın Cennete Gireceğine Dâir Nakledilegelen Hadisler:

Önceki sayfalarda bildirildiği gibi bu ümmetten yetmiş bin kişi, hesap sorulmadan cennete girecektir. Sahih-i Müslim'deki bir rivayette şu ifade yer almaktadır: [602] "Onlardan her bin kişi ile birlikte yetmiş bin kişi daha cennete girecektir." İmam Ahmed b. Hanbel'in rivayet ettiği bir hadisteyse şöyle denmektedir: "Onlardan her bir kişiyle yetmiş bin kişi daha cennete girecektir." Buharı ve Müslim'in sahihlerinde... Ebû Hüreyre'den rivayet olunduğuna göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ümmetimden bir zümre cennete girecektir. Onlar yetmiş bin kişi olup yüzleri, dolunay gecesindeki ay gibi parlaktır." Orada hazır bulunan Ukkâşe b. Mihsan kalkıp: "Ey Allah'ın Rasûlü! Beni de o zümreden kılması için Allah'a duâ et" dedi. Rasûlullah (s.a.v.) onu cennetliklerden kılması için Allah'a dua etti. Bunun üzerine Ensar'dan bir adam kalkıp dedi ki: Ya Rasülal-lah, beni de onlardan kılması için Allaha dua et. Rasûlullah (s.a.v.) ona şöyle cevap verdi: "Bu hususta Ukkâşe seni [603] geride bıraktı." Buharî ve Müslim'in sahihlerinde... İbn Abbas'tan rivayet olunduğuna göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ümmetler bana arz edildi. Bir peygamber gördüm; beraberinde bir topluluk vardı. Bir peygamber gördüm;, beraberinde bir iki adam vardı. Bir peygamber de gördüm ki, beraberinde hiç kimse yoktu. Kalabalık bir topluluk gördüm. Onları kendi ümmetim sandım. Bana: "Bu, Musa ve kavmidir. Ama sen ufuka bak" denildi. Baktım; öncekinden daha büyük bir topluluk gördüm. Bana denildi ki: "Bu, senin ümmetindir. Beraberlerinde yetmiş bin kişi daha hesaba çekilmeden ve azâb görmeden cennete girecektir." Bu hadisin bir yerinde şu ifade de mevcuttur: "... Onlar ki, hırsızlık yapmazlar. Uğursuzluğa inanmaz ve Rablerine güvenip dayanırlar." Müslim... İmrân b. Husayn'dan rivayet etti ki; Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ümmetimden yetmiş bin kişi hesaba çekilmeksizin ve azaba uğramak-sızın cennete girecektir. [604] Onlar, vücutlarına dağlama yaptırmaz, uğursuzluğa inanmaz ve Rablerine güvenip dayanırlar." Hişâm b, Amman,. Ebû Ümame'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Rabbim, ümmetimden yetmiş bin kişiyi, onlardan her bin kişiyle birlikte yetmiş bin kişiyi daha hesaba çekmeksizin ve azaba uğratmaksızın cennete koyacağını; ayrıca Aziz ve Celil olan Rabbimin [605] avucuyla üç avuç insanı da cennete koyacağını bana va'detti."

Cennet Ve Cehennem, Aksini İddia Eden Batıl Ehlinin Hilafına, Yaratılmış Ve Şu Anda Mevcutturlar

Yüce Allah buyurdu ki: "Rabbinizin mağfiretine ve Allah'a karşı gelmekten sakınanlara hazırlanmış, eni gökler ve yer kadar olan cennete koşuşun." (Âl-i İmrân. 3/133) "Ey İnsanlar! Rabbiniz tarafından bağışlanmaya, Allah'a ve peygamberine inananlar için hazırlanmış, genişliği yerle göğün genişliği kadar olan cennete koşuşun. Bu, Allah'ın dilediğine verdiği lutfudur. Allah büyük lütuf sahibidir." (Hadid, 57/21) "İnkâr edenler için hazırlanmış ateşten sakının." (Âl-i tmrân, 3/131) Cenab-ı Allah, Firavun hanedanı hakkında şöyle buyurmuştur: "Onlar, sabah akşam ateşe sunulurlar. Kıyamet çattığı gün, "Firavun'un adamlarım azabın en ağırına sokun" denir." (Mü'min, 40/46) "Yaptıklarına karşılık onlar için saklanan müjdeyi kimse bilmez." (Secde,32/17) Buharı ve Müslim'in sahihlerinde Ebû Hüreyre'den rivayet olunduğuna göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Yüce Allah buyuruyor ki: 'Salih kullarım için gözlerin görmediği, kulakların işitmediği ve insan beşer kalbinden geçmemiş ve sizin muttali olduklarınızdan başka şeyleri hazırladım.' Böyle dedikten [606] sonra Rasûlulah (s.a.v.) şu âyet-i kerimeyi okudu: "Onlar için saklanan müjdeyi kimse bilmez." Buharı ve Müslim'in sahihlerinde Mâlik'ten rivayet olunduğuna göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Sizden biri öldüğünde sabah akşam yeri kendisine gösterilir. Eğer cennetliklerden s e cennetliktir. Cehennemliklerdense cehennemliktir. Kendisine denilir ki: Allah kıyamet gününde seni [607] diriltinceye kadar yerin burasıdır." Sahih-i Müslim'de Ebû Mes'ud'dan şöyle bir rivayette bulunmuştur: "Şehidlerin ruhları, yeşil kuşların kursağındadır. Cennette dilediği yere giderler. Sonra Arş'a asılı [608] kandillere gidip barınırlar." İmam Ahmed b. Hanbel... Kâ'b b. Mâlik'ten riâyet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Mü'minin ruhu, cennet ağacına takılı bir kuştadır. Allah onu dirilteceği günde bedenine [609] gönderinceye kadar orada tutacaktır." Önceki kısımlarda Ebû Hüreyre tarafından rivayet edilen ve sahihliğin-de Buharı ile Müslim'in ittifak ettikleri bir hadiste Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [610] "Cennet zorluklarla kuşatılmıştır. Cehennemse şehvetlerle kuşatılmıştır." Hammad b. Seleme, şu hadisi Ebû Hüreyre'den merfu olarak rivayet etmiştir: [611] "Cenab-ı Allah cenneti yarattığında Cebrail'e: 'Git cennete bak' dedi." Önceki bölümlerde geçen diğer bir hadiste şöyle denilmekteydi: "Cenab-ı Allah cenneti yarattığında ona: 'Konuş' dedi. O da: 'Müminler saadete ermişlerdir' dedi." Buharî ve Müslim'in sahihlerinde yer alan bir hadis-i şerifte Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [612] "Cennet ile Cehennem birbirleriyle tartıştılar." Aynı kitaplarda İbn Ömer'den merfu olarak

rivayet edilen bir hadiste şöyle buyurulmaktadır: [613] "Sıtma, cehennemin sıcaklığmdandır." Aynı kitaplarda Ebû Zer'den merfu olarak rivayet edilen bir hadiste şöyle buyurulmaktadır: "Sıcaklar şiddetlendiğinde namazı serin vakte erteleyin. Çünkü sıcaklığın şiddeti, cehennemin [614] kaynamasmdandır." Buharî ve Müslim'in sahihlerindeki bir hadiste şöyle buyurulmaktadır: "Ramazan ayı girdiğinde [615] cennetin kapıları açılır, cehennemin kapıları kilitlenir." İsrâ hadisinde de anlattığımız gibi Rasûlullah (s.a.v.) İsrâ gecesinde cennet ve cehennemi görmüştür. Yüce Allah buyurdu ki: "Andolsun ki Muhammed, Cebrail'i sınırın sonunda başka bir inişinde de görmüştür. Orada [616] varılacak olan cennet vardır." Ayette sınırın sonu diye tercüme ettiğimiz Sidretü'l-Müntehâ'nın vasfı hakkında Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [617] "Onun dibinden ikisi zahir, ikisi de batın (olmak üzere dört) ırmak çıkar." Batın olan iki ırmağın cennette olduğunu bildirmiştir Peygamber efendimiz. Buharı ve Müslim'in sahihlerinde yer alan bir hadiste Peygamber efendimiz şöyle buyurmuştur: "Sonra cennete konuldum. Orada iri mercan kayaları vardır. Toprağı da misktir." Sahih-i Müslim'de Enes'ten rivayet olunduğuna göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Bir ara ben cennette yürümekteyken iki kıyısında oyuk incilerden yapılmış kubbemsi çadırlar bulunan bir ırmak gördüm. "Bu nedir?" diye sordum. "Bu, Rabbinin sana verdiği Kevser'dir" diye [618] cevap verdiler." Hz. Ömer'in menakıbında anlatıldığına göre, Rasûlullah (s.a.v.), kendisine göre demiştir: "Cennete konuldum. Bir köşkün yanında abdest almakta olan bir cariye gördüm. Ona: "Sen kime aitsin?" diye sordum. "Ömer b. Hattab'a aidim" dedi. Ona duhûl etmek istedim ama senin kıskanacağını düşünerek vazgeçtim." Hz. Ömer ağlayarak, "Sana karşı mı kıskanacağım ya [619] Rasûlallah?" dedi." Buharî ve Müslim'in sahihlerinde Câbir'den rivayet olunduğuna göre RasûluJIah (s.a.v.) Bilâl (r.a.)'e şöyle demiştir: "Cennete konuldum. Orada, önümde senin ayakkabılarının sesini duydum. (Şimdi sen) İslâmiyette yaptığın en ümit verici amelini bana bildir." Bilâl şöyle cevap verdi: "İslâmiyette yaptığım en ümit verici bir amel olarak sadece şunu yaptım: Gece veya gündüzün her hangi bir saatinde tam bir abdest aldığımda mutlaka o abdestimle Allah'ın bana müyesser kıldığı kadar namaz kılardım." [620] Yine Bilâl (r.a.) dedi ki: [621] "Rasûlullah (s.a.v.), Rümeysa'yı cennette gördüğünü de bana haber verdi." Güneş tutulması (küsuf) namazıyla ilgili olarak Câbir b. Abdullah'tan rivayet olunduğuna göre; Cennet ve Cehennem Rasûlullah (s.a.v.)'e arz edilmiş, cennet ona yaklaştırılmış; o da cennetten bir salkım üzüm koparmak istemiştir. Câbir diyor ki: "Eğer koparsaydı siz, dünya durdukça o üzümden yerdiniz."

Buharî ve Müslim'in sahihlerinde... Ebû Hüreyre'den rivayet olundu ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [622] "Amr b. Amir b. Luhay el-Huzaî'yi cehennemde bağırsaklarını (ardından) çekip sürerken [623] gÖfdÜm." [624] Başka bir hadiste de Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [625] "Cehennemde baston sahibini gördüm." Rasûlullah (s.a.v.) buyurdu ki: "Bir kadın, eve hapsettiği bir kedi yüzünden cehenneme gitti. Kediyi hapsederek yiyecek [626] vermemiş, yeryüzünün haşeratından yemeye de salmamiştl." "O kedinin cehennemde onu gazab ve öfkeyle sevkedip ittiğini gördüm." Rasûlullah (s.a.v.)J geçenlerin yolundan diken dallarını alıp bir kenara atan adam hakkında şöyle buyurmuştur: "O adamın cennette o diken dallarının gölgesinde gölgelendiğini gördüm." Buharî ve Müslim'in sahihlerinde İmrân b. Husayn'dan rivayet olunduğuna göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Cennete muttali oldum. Oradakilerin çoğunun fakirler olduğunu gördüm. Cehenneme de muttali [627] oldum. Oradakilerin çoğunun ise kadınlar olduğunu gördüm." Sahih-i Müslim'de... Enes'ten rivayet olunduğuna göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Canım kudret elinde bulunan zâta yemin ederim ki; benim gördüklerimi görseydiniz az güler çok ağlardınız." Ey Allah'ın Rasûlü ne gördünüz? diye sordular. "Cennet ve cehennemi gördüm" diye [628] cevap verdi." Bir hadis-i şerifte Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Abdest alan kişi, abdestten sonra kelime-i şehadet getirirse, kendisine cennet kapılan açılır. O [629] kapılardan dilediği birinden içeri girer." Sahih-i Buharî'de... Berâ b. Azib'in şöyle dediği rivayet edilmiştir: Rasûlullah (s.a.v.), oğlu İbrahim vefat ettiğinde şöyle buyurdu: [630] "Şüphesiz, onun için cennette bir emzirici vardır." Beyhakî... Ebû Hüreyre'den rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: •'Müminlerin çocukları cennet dağındadırlar. Kıyamet gününde onları babalarına geri verinceye kadar Hz. İbrahim ve Sara onlara bakacaklardır." Yine Veki', Süfyan es-Sevrî'den bu hususta birçok hadis rivayet etmiştir. Biz bunların çoğunu [631] sened ve metinleriyle geçmiş bölümlerde aktarmıştık... Yüce Allah buyurdu ki: "Ey Âdem! Eşin ve sen cennette kal. Orada olandan istediğiniz yerde bol bol yeyin. Yalnız şu ağaca yaklaşmayın." (Bakara, 2/35) Cumhur-u ulemâya göre bu ayette sözü edilen Cennet, ahirette kalınacak olan cennettir. Başka bir ulema gurubuna göre ise bu, Cenab-ı Allah'ın yeryüzünde Hz. Âdem için yarattığı, sonra da onu oradan çıkardığı bir bahçedir. Bunu el-Bidaye ve'n-Nihaye (Büyük İslâm Tarihi) adlı kitabımızın 'Hz. Âdem'in Kıssası' bölümünde -burada tekrarlamaya gerek bırakmayacak kadar- teferruatlı olarak

anlatmıştık. Yardımına baş vurulacak olan zât; yüce Allah'tır. Sahih-i Müslim'de... Abdullah b. Amr'dan rivayet olunduğuna göre Ra-sûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: [632] "Kıyamet gününde Muhacirlerin fakirleri zenginlerden kırk sene önce cennete girerler." Tirmizî'nin Ebû Hüreyre'den yaptığı rivayete göre; [633] "Fakirler, zenginlerden yarım gün, yani beşyüz sene önce cennete gireceklerdir." Ben derim ki: Eğer Tirmizî'nin de sahih gördüğü gibi bu hadis sağlam ve sahih bir hadis olarak hıfzedilmişse şöyle bir sonuç ortaya çıkar: Fakirlerin ilkinin cennete girmesiyle zenginlerin sonuncusunun cennete girmesi arasında kırk senelik bir zaman geçer. Doğrusunu Allah bilir. Kurtubî de Tezkire'de buna şöyle işaret etmiştir: [634] "Bu, fakirlerle zenginlerin durumuna göre değişir." Zührî dedi ki: "Cennetliklerin konuşması arapçadır. Bize ulaşan bir habere göre insanlar kıyamet gününde [635] Süryanice konuşacaklar, cennete girince de arapça konuşacaklardır."

Dünyada Bir Kaç Koca Değiştirmiş Olan Kadın, Cennette Onların En Güzel Ahlaklısının Eşi Olacaktır:

Tezkire adlı eserinde Kurtubî'nin... Malik'ten rivayet ettiğine göre Hz. Ebubekir'in kızı Esma, kocası Zübeyr'i babasına şikâyet etmiş; babası Ebu-bekir de ona şöyle demiş: "Ey kızcağızım, sabret. Zübeyr iyi bir adamdır. Belki o, cennette de senin kocan olacaktır." Bana ulaşan bir'rivayette anlatıldığına göre bakire bir kadınla evlenen bir adam, cennette de o kadınla evlenecektir. Ebubekir b. Arabi, bunun garip bir hadis olduğunu söylemiştir. Ebü'd-Derdâ ile Huzeyfe b. Yeman'dan rivayet olunduğuna göre dünyaya (birkaç koca değiştirmiş olan) kadm, ahirette son kocasıyla beraber olacaktır En güzel ahlaklısıyla beraber olacağına dâir bir haber de rivayet edilmiştir. Ebubekir en-Necc^d... Humeyd b. Enes'ten rivayet etti ki; Ummü Habıbe, Hz. Peygambere şöyle sormuş: — Ya Rasûlallah! Dünyada eş değiştirmiş olan bir kadm, ahirette hangi kocasıyla beraber olacaktır? — Dünya da kendisiyle beraberken en güzel ahlaklısı hangisi ise ahirette ona eş olacaktır. Ey Ümmü Habibe! Güzel ahlak, dünyanın da ahiretin de altınıdır." [636] Ümmü Seleme'den de buna benzer bir rivayette bulunulmuştur. Doğrusunu noksanlıklardan münezzeh olan Yüce Allah daha ıyı bilir. Dönüş O'nadir. [637] Mehmet Keskin, 06.07.1995

[1]

Tekâsiir, 102/6-8

[2] Meryem, 19/68) (Taberî, Câmi'ul-Beyân,16/114 [3]

Taberi, Câ-rni'ul Beyân, 16/111

[4] Ahmed b. Hanbel, 1/435 [5] Kur-tubî, Tezkire, 366 [6]

Meryem, 19/72) (Ahmed b. Hanbel, 3/329

[7] Bk. Heysemî. Mec-ma'uz-Zevâid, 10/360, Ebû Saîd'den [8] Taberî, Câmi'ul-Beyan, 16/109 [9]

Meryem, 19/72) (Ahmed b. Hanbel, 6/362 [10] Buharı, Savm,2/4 [11] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 1/398, Taberaııî'den [12] Tirmizî, Kıyame, 4/9 [13] Kurtubî, Tezk're, 366

[14] [15]

Buharî, Mezalim, 3/1 Kurtubî, Tezkire, 358-359

[16] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 315-320. [17] [18] [19] [20]

Müslim, İman, 1/333 Mösüm, ı/i88 Müslim, İman, 1/180 Taberî, Câmi'ul-Beyân, 16/126

[21] Büliin uzunluk ve tafsilatıyla bu hadis mevzu hadislerdendir, Çünkü Hz. Peygamberin ve Aii (r.a.)'nin böyle bir şey demiş olduğu iddiasını şiddetle reddediyoruz. Okuyucu buna ve benzeri uydurmalara aldanmaktan sakınsın. Çünkü bu hasta ve habis bir İsrâiliyat hayalidir. [22] İnsan, 76/4 [23] İnsan: 20 [24] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 320-325. [25] Müslim, Cennet. 3/17 [26] Müslim, Cennet, 3/15 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 325. [27] Ahmed b. Hanbel, 2/295 [28] Tirmizî, Cennet, 4/12 [29] Beyhakî, El-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 230 [30] Tirmizî, Cennet, 4/23 [31] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 326. [32] Kenzul'1-Um-mâl, 8526-5900 [33] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 326-333. [34] Kurtubî, Tezkire, 414 [35] Rahman, 55/44 [36] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 333-334. [37] Buhari, Bed'ül-Halk, 4/10 [38] Ahmed b. Hanbel, 2/467 [39] Muvatta, Cehennem, 3 [40] Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/388. Bezzâr'dan [41] î. Mecma'uz-Zevâid. 10/386, Taberanî'den İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 334-335. [42] Tirmizî, Cehennem, 4/710 [43] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 335. [44] Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/387, İbn Merdeveyh'den [45] Heysemî, Mecma'uz-Zevâid. 10/387

[46] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 335-336. [47] [48] [49] [50] [51] [52] [53] [54] [55] [56]

Buharî. Menakıb 4/247 (40 Müslim, îman, 1/361 Ahmed b. Hanbel, 2/432 Buharî, Rikak, 7/51 Ahmed b. Hanbel, 4/271 Ahmed b. Hanbel, 2/432 Bk. Heysemî, Mecma'uz-Ze-yâid, 10/385, Enes b. Mâlik'den İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 236-237. Buharı, Mevakit, 1/9 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 337. Buharî, Mevakit, 1/9; Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/388 Buharî, Mevakit, 1/9

[57] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/387, Taberanî'den [58] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 337-338. [59]

Müslim. Münafikun. 3/55

[60] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 338. [61] [62]

Ahmed b. Hanbel, 3/218 Ahmed b. Hanbel, 3/127

[63] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 338-339. [64]

Ahmed b. Hanbel, 3/208

[65] Bk. Hey-semî, Mecma'uz-Zevâid, 10/391, Ebû Hüreyre'den İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 339. [66] Buharî, imanveNüzur, 7/12 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 340. [67] [68]

Müslim, Zühd, 3/2290 Müslim, Cennet, 3/31

[69] Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/389 [70] Müslim, Zühd, 3/14 [71] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 340-341. [72] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/389 [73]

Ahmed b. Hanbel, 6/117

[74] Tirmizî, Cehennem, 4/1 [75] Tirmizî, Cehennem, 4/6 [76] [77]

Ahmed b. Hanbel, 2/257 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 341-342. Ahmed b. Hanbel, 2/26

[78] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 342.

[79] [80]

Ahmed b. Hanbei, 2/334 Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/391

[81] Buharî, Rikak, 7/201 [82] Buharî, Rikak, 7/201 [83] [84]

Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/391 Tirmizî, Sıfat-ı Kıyame, 4/47

[85] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 342-343. [86] [87]

Ahmed b. Hanbel, 4/223 Ebû Davud, Cihad, 3/9

[88] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 343-344. [89]

Hicr, 15/44

[90] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 344. [91]

Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşur, 254

[92] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşur, 254 [93] Beyhakî, el-Ba'sü vc'n-Nüşur, 255 [94] Ahmed b. Hanbei, 2/94 [95] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 344-345. [96]

Ahmed b. Hanbel, 3/29

[97] Ahmed b. Hanbel, 3/29; Bk. Mecma'uz-Zevâid, 10/388, Ebû Ya'lâ'dan [98] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 345-346. [99]

Bk. Mecma'uz-Zevâid, 10/390, Ebû Ya'lâ'dan [100] Buharî, Rikak, 7/50 [101] Tirmizî, Cehennem, 4/4 [102] Müminûn, 23/108) (Tirmizî, Cehennem, 4/5 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 346-348. [103] Tirmizî, Cehennem, 4/5 [104] Zakkum ağacının tomurcuğu, çirkin görünümlü olduğundan dolayı şeytan başına benzetilmiştir. Çünkü insanlar, şeytanın başını, çok çirkin ve gönüllerle gözlere şiddetli derecede menfur bir görünümde tahayyül ederler. Örneğin araplar hafit" cisimli, dilini çıkaran ve ısırdığını ânında öldüren yılanı şeytana benzetirler. Bâ'zj alimler, "Tomurcuklan şeytan başı gibidir" âyetini bu manâda bir benzetme olarak kabul etmişlerdir ki bu da makbul ve makuldür. Çünkü şeytan, haya edilemeyecek kadar çirkindir. [105] Kehf, 18/29 Tirmizî, Cehennem, 4/4 [106] Tirmizî, Cehennem, 4/4 [107] Tirmizî, Cehennem, 4/4 [108] Kurtubî, Tezkire, 456 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 348-350. [109] İbn Mâce, Fiten, 2/12 [110] Müslim, Zühd, 3/2290

[111] Taberî, câ-mi'ul-Beyân, 30/282 [112]

Tirmizî, Cihad, 4/13

[113] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 350-351. [114] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 351. [115] [116]

Tirmizî, Zühd, 4/48 İbn Mâce, Mukaddime 23

[117] Burada dört yüz veya yüz denirken sayı değil, çokiuk kastedilmiştir. Nitekim bir âyette de şöyle denmektedir: "Onlarayetmiş defa bağışlanma dilesen Allah onları bağışlamayacaklar." (Tevbe. 9/80) Rasûlullah (s.a.v.) de haklarında bu âyetin nazil olduğu kimseler için şöyle demiştir: "Vallahi bunlar için yetmiş defadan fazla bağışlanma dilediğim takdirde bağışlanacaklarını bilseydim, dilerdim." Demek ki yukarıdaki hadiste 40ü veya 100 rakamlarıyla sayı değil, çokluk kastedilmiştir. Nitekim aynı cümleden olmaz üzere yüce Allah şöyle buyurmuştur: "Bir aksaklık bulmak için gözünü tekrar tekrar çevir bak. Ama göz umduğunu bulamayıp bitkin ve yorgun düşer." (Mülk, 67/4) Alimlerin dediği gibi göz, iki kez boşuna dönmez, mutlaka bir şey görür. Bu nedenledir ki, iki. rivayetteki sayı farklılığı nedeniyle bir çelişki görülmemekledir. İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 351-352. [118] Neseî, Eşribe, 5/76 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 352. [119] Kurtubî, Tezkire, 440 [120] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 352. [121] Bk. Mecma'uz-Zevâid, 10/393, İbn Ebi Diinyâ'dan [122] Bk- Mecma'uz-Zevâid, 10/393, Taberanî'den [123] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 352-353. [124] Murselât. 77/15 [125] Tirmizî, Tefsiru'l-Kur'ân 21. sure/4; Ahmed b. Hanbel, 3/75 [126] Bey-hakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşur, 268 [127] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 353. [128] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/390 [129] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşur, 264 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 353-355. [130] Bkz. Kaf suresi: 37 [131] Tirmizî, Cennet, 4/27 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 355-356. [132] Kurtubî, Tezkire, 414 [133] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 356. [134] Kurtubî, Tezkire, 416 [135] Kurtubî. Tezkire, 417 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 356-357. [136] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/390 [137] el-Ba'sü ve'n-Nüşur, 615 [138] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 357. [139] Müminim, 23/104 Kitabü'l-Ehval, 170

[140]

Tirmizî, Cehennem, 4/5

[141] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 357-358. [142]

Hicr, 15/1-2 Taberi, Câmi'ul-Beyân, 2/14

[143] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/380. Enes b. Mâlik'ten [144] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 358-359. [145] Cenab-ı Allah cehennemi azâb yurdu kıldığı ve onun vasıtasıyla kâfirlere sapıklardan inlikâm aldığı halde onu ne diye zelil kılıyor? [146] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 359. [147] İbn Cevzî, el-Mevduat, 1/272 [148] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 360-361. [149] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 362. [150] Buharı, Teyemmüm, 1/1 [151] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/372, bu Ya'lâ'dan [152] Ahmed b. Hanbel, 5/127 [153] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 362-363. [154] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâ-id, 10/380; Kitabü'I-Ehval (İstidrakât), 5 [155] Kitabü'l-Ehval (îstirdakât), 6 [156] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 363-365. [157] Buhari, Megazi, 5/55 [158] Müslim, Cenaiz, 1/7 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 365. [159] Müslim, İman, 1/195 [160] Mtiddessir, 74/48 [161] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 365-366. [162] Müslim, İman, 1/188 [163] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nü-şûr, 332 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 366-367. [164] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 367. [165] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 367. [166] Ahmed b. Hanbel, 5/175 [167] Bk. Delâilü'n-Nübüvve, 5/484 [168] Tirmjzî, Kıya-mc, 4/11 [169] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/378 [170] Ahmed b. Hanbel, 3/319 [171] Kurtubî, Tezkire, 378 [172] Ahmed b. Hanbel, 3/258

[173]

Müslim, İman, 1/180

[174] Hz. İbrahim asla yalan söylememiştir. Allah'ın peygamberlerinden birinin yalancı olması, hâşâ mümkün değildir. Hz. İbrahim, kendi inançsız kavmine mecazi manâlarla tarizde bulunmuştur. O, lafızların zahiri manâlarını kasdetmemiştir. Bir hadiste şöyle buyurulmuştur: "Ki-nayeü sözierie yalandan kurtulabilirsiniz." Şu halde Hz. İbrahim "Ben hastayım" derken, kavminin nakdine davete aldırış etmeyip yüz çevirmeleri, peygamberliğini yalanlamaları nedeniyle çektiği manevi sıkıntılar! kasdetmişti. Putları kimin kırdığım soranlara da "Büyükleri kırdı" demekle de; akıldan ve fikirden yoksun kalarak, görmeyen, işitmeyen, kendilerini savunamayan taştan yapılma putlara tapa kimselerle alay etmek istemişti. Karısını soran görevlilere "Bu benim kardeşimdir" demekie de imân ve islâm kardeşliğini kas-detmİştir ki; bu, kardeşliğin en kıymetlisi ve en yücesidir. Zira yüce Allah: "Müminler ancak kardeştirler" (Hucurât: 10) buyurmuştur. Şu halde Aliah'ın masum peygamberi İbrahim Halillullah asla yalan söylemiş değildir. [175] Yüce Allah'ın mekânı yoktur. O, yönlere ve mekânlara girmekten münezzehtir; Bu dini bir hakikattir. Selim akıl ve sahih akide sahipleri arasında bu hususta ihtilaf yoktur. "O'nun benzen hiç bir şey yoktur. O, işitendir, görendir." (Şûra, 42/11) Kesinleşen bu İslâmî ilke karşısında bu ve benzeri hadislerde geçen konak kelimesini ikamet konağı olarak yorumlayanlayız, Bu ancak şeref ve keramet makamı olarak yorumlanabilir. Rasûlullah (s.a.v.)'e verilen ziyaret izni ise ancak yüce Rabbin onu onurlandırması şeklinde açıklanabilir. Kendisinden önce hiç bir peygambere verilmeyen bir şerefe mazhar olarak, göz kamaştıran ilâhî nur basamaklarından çıkarak ilâhi rızâ makamlarına yükselir. Duâ eder, duası kabul edilir. Allah'ın tutfu büyüktür. [176] Buharî, Tevhid, 8/24 [177] Hz. Peygamberin izin istemesi, günahkârlara şefaat hususunda kutlu ve yüce Rabbin ona müs-maha etmesini bekleyip ümid etmesidir. -Ancak Allah'ın izin vermesi durumunda şefaatin fayda vereceği günde günahkârların bağışlanmalarını umarak Rasûlullah (s.a.v.) şefaaı izni ister. "O'nun izni olmadan kalında şefaat edecek kimdir?" (Bakara, 2/255) [178] Buharı, Tevhid, 8/36 [179] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/373 [180] Kitabü'l-Ehval (îstidrakât), 6 [181] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/373 [182] Müslim, îman, 1/334 [183] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 367-372. [184] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 23 [185] Ahmed b. Hanbel, 3/292 [186] Âdem (a.s.)'in günahı, yasaklandığı haidc unutarak cennetteki ağacın meyvesini yemesidir. Nitekim yüce Allah buyurmuş ki: '"And olsun ki daha önce Âdem'e and vermiştik. Fakat unuttu. Onu azimli bulmadık." (Tâ-Hâ, 20/115) O, sata makamlarının en yükseği olan peygamberlik makamına münasip olmayacak şekilde münacat ve ibadet yönüyle kendini Allah'a vermeyip sürekli O'nu düşünüp zikretmeye, O'nunla bağlantı halinde olmaya ters düşecek tarzda unutkanlığa girdi ve bu nedenle sorumlu tutuldu. Hz. Âdem'in günahı, belki de "iyiler için ha-sene sayılan şey, gözdeler için seyyie hükmündedir" kuralının kapsamına giren davranışlardandır. Zira peygamberlerden başkalarının unutmaları af kapsamına girer. Hz. Âdem, Allah (c.c.) ile irtibattan gafil kalınca kınandı; sonra bağışlayıcı olan Allah onu affetti. "Âdem, Rab-bine baş kaldırdı ve yolunu şaşırdı. Rabbi yine de onu sevip tevbesini kabul buyurdu. Ona doğru yoîu gösterdi." [187] Hz. İbrahim'in yalandır dediği bu sözlerle ilgili (Tâ-Hâ, 20/121-122) açıklama Önceki kısımlarda dipnotta verilmiştir. [188] Hz. Musa o adamı Öldürmek İstememiş, yardım isteyen müminin imdadına yetişmek için o adama değneğiyle vurmuş ve o darbenin etkisiyle düşüp ölmüştü. Çünkü eceli tamam olmuştu. Her vâdenin bir bitimi vardır. Hz. Musa bu duruma üzülmüş, Rabbinden mağfiret dilemiş, Rabbi de onu bağışlamıştı. "Musa: "Rabbim! Doğrusu kendime yazık ettim. Beni bağışla." dedi. Allah'da onu bağışladı. O, şüphesiz bağışlayandır. Merhamet edendir." (Kasas, 28/16) [189] Kendisinin izin ve rızâsı olmaksızın bazı insanların onu tanrı sayarak kendisine ibadet etmiş olmalarında İsâ peygamberin ne suçu vardır? Kendisi insanları bir Allah'a ibadete çağırıyordu. Kendisinin, Allah'ın kulu ve elçisi olduğu gerçeğini kavminin zihinlerine ve kalblerine yerleştirmeye çalışıyordu. "Ben onla/a sadece 'Rabbim ve Rabbiniz olan Allah'a kulluk edin' diye bana emretiğini söyledim. Aralarında bulunduğum müddetçe onlar hakkında şâ-hiddim. Beni öldürdüğünde onları sen göziüyordun. Sen

herşeye şâhidsin." (Mâide, 5/117) [190] Cenab-ı Allah, bir nicelik ve sınır çerçevesinde olmaksızın görülecektir. Çünkü onur ve üs-tunluk sahibi olan yüce Rab, cesed ve bir şeye hulûf etmekten münezzehtir. Gönül ve akıl sahiplerinin imânı böyledir. [191] Ahmed b. Hanbel, 2/281-282 [192] Mu'cemu'l-Kebir, 11/11454 [193] Ahmed b. Hanbel, 2/75 [194] Müslim, İman, 1/346 [195] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid. 10/380 [196] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 373-377. [197] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/381 [198] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/381 [199] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid. 10/369 [200] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Ze-vâid, 10/369 [201] Beyhakî, el-Ba's ve'n-Nuşûr, 23 [202] Hz. Nûh, Kur'ân-ı Kerîm'de de anlatıldığı gibi inançsız kavmine şöyle beddua etmişti: "Rabbim! Yeryüzünde hiçbir inkarcı bırakma. Doğrusu sen onları bırakırsan kullarını saptırırlar. Sadece ahlâksız ve çok inkarcıdan başkasına doğurup yetiştirmezler." (Nûh, 71/26-27) Hz. Nuh'tan başka hiç bir peygamber böyle bir bedduada bulunmamıştı. Çünkü bu, kâfirlerinin köklerinin kazınması, varlıklarına son verilmesi, nesillerinin sona ermesi İçin yapılan bir bedduaydı. Hz. Musa'nın kendi kavmine yapmış olduğu beddua, şiddetli olmakla birlikte Hz. Nuh'unkinin derecesine ulaşmamıştı. Çünkü o, kavminin kalblerinin mühürlenerek, malları telef edilerek dünya azabına çarptırılmasını istemişti. Nitekim onun bedduasını da Kur'ân-ı Kerim bize şöyle nakletmektedir: "Rabbimiz! Doğrusu sen Firavuna ve erkânına zinetler ve dünya hayatında mallar verdin. Rabbimiz! Senin yolundan şaşırtmaları için mî? Rabbimiz! Mallarını yok et, kalblerini sık. Çünkü oıalar can yakıcı azabı görmedikçe inanmazlar." (Yunus, 10/88) [203] Bu görme, sınırsız ve keyfiyetsiz bir görme olacaktır. [204] Ahmed b. Hanbel, 1/4 [205] Ahmed b. Hanbel, 3/12 [206] Ahmed b. Hanbel, 3/5 [207] Ahmed b. Hanbel. i/306 [208] Ahmed b. Hanbel, 3/25 [209] Buharî, ilim, 1/33 [210] Müslim, îman, 1/338 [211] Ahmed b. Hanbel, 2/307 [212] Müslim, İman, 1/334 [213] Müslim, İman, 1/335 [214] Ahmed b. Hanbel, 2/454 [215] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 377-383. [216] İbn Mâce, Zühd, 2/37 [217] Kurtubî, Tezkire, 372

[218] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 383-384. [219]

Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/382, Ebû Ya'lâ ve Taberanî'dcn

[220] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 384-385. [221]

Tirmîzî, Kıyame, 4/12

[222] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/382 [223] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Ze-vâid, 10/382, Taberânî'den [224] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/381, Taberânî'den [225]

Ahmed b. Hanbel, 3/469

[226] Ahmed b. Hanbel, 5/257 [227] Ahmed b. Hanbel, 5/366; Tirmizî, Kıyame, 4/12 [228]

Ahmed b. Hanbel, 5/267

[229] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 385-387. [230]

Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 82

[231] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 86 [232] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 387. [233] Yani aziz ve celil olan Allah'a inanan kalblerinin görünce rahatlayıp tatmin olacağı, sükûnel bulup saadete ereceği bir suretten ayrı bir surette onlara gelir. Seçkin ve takvâlı kimseler, rabbani bir iîham ile o sureti bilip tanırlar. [234] Yani keyfiyetsiz ve vasıfsız olarak kullarına tecelli edince. [235] Yani basiretlerinin tanıdığı, görünce ruhlarının aydınlandığı bir surette yanlarına gelir. Çünkü aziz ve celil olan Allah'ın gözlerle algılanacak bir sureti yoktur. O'nu görünce kirpikler adeta sürmelenir. "Gözler O'nu görmez. O, bütün gözleri görür. O lâtiftir haberdârdır" CEn'âm, 6/103) [236] Buharı, Rikak. 7/204 [237] Buharı, Rikak, 7/204 [238] Müslim, İman, 1/314 [239] Ahmed b. Hanbel, 3/230 [240] Müslim, İman, 1/321 [241] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 388-392. [242] Ahmedb. Hanbel, 2/118 [243] Buharî, Tefsir 19 (Meryem)/5 [244] Ahmed b. hanbel, 2/261 [245] Timizi, Sı-fatü'l-Cenne, 4/20 [246] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 392-393. [247] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 394. [248] Müslim, İman, 1031

[249] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 394. [250]

Müslim, Zekât, 1/85

[251] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 394-395. [252]

Müslim,Siyam, 1/166 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 395.

[253] İbn Mâce, Zühd, 2/6 [254]

İbn Mâce, Zühd, 2/6

[255] Ahmed b. Hanbel, 2/169 [256] Hims: Suları çok uzakta olan yerler. Öyleki deve, ilk su içiminden sonra ikinci içime ancak beşinci günde ulaşabilir. Ya da iki su kaynağı arasında üç günlük yol bulunan bir yer. [257] Ahmed b. Hanbel, 1/304 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 395-396. [258] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 129 [259] Tirmizî, Cehennem, 4/1 [260] Ahmed b. Hanbel, 1/234 [261] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 396. [262] Ahmed b. Hanbel, 2/425 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 396. [263] Kîtabü'l-Ehval, 63 [264] Kenzü'l-Ummâl, 3/6410 [265] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 396-397. [266] Bu ifade yüce Allah'ın Kur'an-ı Kerim'indeki apaçık olan; "Cennetlikler oraya geldiklerinde Cennetin kapıları açılacaktır" âyet-i kerimesindeki ifadeyle çelişmektedir. Belki de burada bir vav harfinin düşmüş olması mümkündür. Çünkü âyetler de anlaşıldığı gibi cennet ehli burada toplandıklarında cennet kapıfarı onlara açılmış olacaktır. Ama cehennemlikler geldiklerinde cehennem kapıları oniar için kapalıdır. Allah bizler için cehennem kapılarının açılmasından bizi korusun. [267] Müslim, İman, 1/330 [268] Ahmed b. Hanbel, 5/242 [269] Müslim, Taharet, 1/17 [270] Buharî, Savm, 1/4 [271] Buharî, Bed'ül-Halk, 4/9 [272] Ahmed b. Hanbel, 2/268 [273] Ahmed b. Hanbel, 5/159 [274] Beyhakî, cl-Ba'süve'n-Nüşür. 148 [275] Müslim, zuhd, 3/14 [276] Tirmizî, Cennet, 4/2548 [277] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 150 [278] Tirmizî, Taharc, 1/55 [279] Kurtubî, Tezkire, 449

[280] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 397-399. [281] Kurtubî, Tezkire, 498 [282] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 400. [283] [284] [285] [286]

Ahmed b. Hanbel, 5/242 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 400. Buharî, Tevhid, 8/24 Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 141 Buharî, Rikak, 7/51

[287] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 400-401. [288] [289]

Buharî, Cihad, 6/3 Buharı, Cihad. 3/4

[290] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 401-402. [291]

Tirmizî, Cennet, 4/4

[292] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 402. [293] Tirmizî, Cennet, 4/4 [294] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 402-403. [295] Tirmizî, Cennet, 4/4 [296] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 403. [297] [298]

Kıyâme, 75/22 Tirmizî, Cennet, 4/17 Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 238

[299] Allah'ı görmek keyfiyetle sınırlı değildir. O, yönlerden hiç biriyle kayıtlı değildir. Cisimde değildir. O zayıflığı hususunda alimlerin icma' ettikleri ve bu hadisin ravisi olan Süveyr b. Ebi Fahite'nin durumu üzerinde düşünmek gerekir. [300] Secde, 32/17 Müslim, İman. 1/312 [301] Secde, 32/17 Buharî, Tevhid, 8/35 [302] Secde, 32/16-17 Müslim, İman, 1/312 [303] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 403-404. [304] Müslim, Cennet, 3/11 [305] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 405. [306] Allah için birbirlerini sevenler, dünyevi bir menfaat veya kişisel çıkarlar olmaksızın Allah sevgisi üzerinde kalbleri bir araya gelen kimselerdir. [307] Ahmed b. Hanbel, 3/87 [308] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 405. [309] Buharî, Ezan, 1/8 [310] Müslim, Salât, 1/11 [311] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 405-406.

[312]

Ahmed b. Hanbel, 2/265

[313] Ahmed b. Hanbel, 3/83

[314]

Neseî, Ezan, 2/37 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 406.

[315] Rasûlulah (s.a.v.), Allah'ın rahmetinin kendilerine yakın olduğuna müminlerin kanaat getirmelerini sağlamak; ilâhi rahmetin, tevbe edenlerin günahlarım sileceğine, kendisine dönmeleri halinde de inananları kendi lütfuyla örteceğine gönüllerini kandırmak ve dolayısıyla da korku onları ümitsizlik çölüne düşürmesin istemiştir. Nitekim yüce Allah buyurmuş ki: "Ey Muhammedi De ki: "Ey kendilerine kötülük edip aşırı giden kullarım! Allah'ın rahmetinden umudunuzu kesmeyin. Doğrusu Allah günahların hepsini bağışlar. Çünkü o bağışlayandır, merhametlidir." (Zümc, 39/53) [316] Ahmed b. Hanbel, 2/305 [317] Müminûn. 23/1 [318] Teğabün, 64/16 Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/397, Taberanî'den [319] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/397, Taberanî'den [320] Mü'minûn, 23/1 [321] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/397, Bezzâr'dan [322] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 138 [323] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/397, Taberanî'den [324] Kaseb: Kamış anlamına da geldiği için Fatıma (r.a.) anamız böyle bir soruyu babasına (s.a.v.) sormuştur, (çeviren) [325] Buharı, Bed'ul-Vahy, 1/3 [326] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 406-408. [327] Tirmizî Cennet, 3/4 [328] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/419. Ahmed'den [329] Ahmed b. Hanbel, 1/156 [330] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr. 158 [331] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/420, Taberanî'den [332] Bu hadisin senedi ve isnadı gariptir. Amit özü ve manası daha gariptir. Bu nedenledir ki; bir aklın bunu doğrulamasına, mümin bir kalbin buna inanıp güven duymasına imkân görülememektedir. Çünkü bu, İslâmın reddettiği, Hz. Peygamberin söylemeyeceği, akıllı bir müslümanın onaylamayacağı zayıf ve merdud İsrâİHy âttandır. Zira her kanepede yetmiş yatak ve her yatakta da bir huri bulunması nasıl mümkün olur? Ve biz mümine yukarıdaki uyduruk hadiste anlatılan o güzel şeylerin tümünden yararlanacak güç nasıl verilir? Sonra İnsanlığa hikmetin özünü ve hakkın cevherini öğreten Rasûlullah (s.a.v.)'e, böyle bir şeyi gerçekten söylemiş olacağına nasıl inanırız? Böyle bir inanca sahib olması hususnda nefsimize nasıl izin veririz? Bu, İsrailiyattandır. [333] Hayret, hem de çok hayret!.. Kadri yüce bir âlim olan İbn Kesir, bu hadisin senedini -zayıflığından dolayı- reddediyor da; aklın, zevkin ve İslâmın kesinlikle kabul etmeyeceği ve kesinlikle Hz. Peygambere isnad edilemeyecek olan bu mevzu hadisin içeriğine dikkat çekmiyor. [334] Kurtubî, Tezkire, 507 [335] Hastalanan, ağrılarla sancılara ve belâlara müptela olan ama bu imtihan karşısında sabreden, kazaya rızâ gösteren ve Rablerine küsmeyenler, işte onlar şu âyetle müjdelenen kimselerdir "Sabredenlere müjdele. Onlara bir musibet geldiğinde: "Biz Allah'ınız ve elbette O'na döneceğiz" derler. Rablcrinin mağfiret ve rahmeti onlaradır. O'nun yolunda olanlar da onlardır." (Bakara, 2/155-157) İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 408-410. [336] Müslim, Cennet, 3/9 [337] Bu âyet-İ kerimenin, İbn Abbas'a isnâd edilen bu yalanla ne ilgisi vardır? Bu masalın dinî bir hakikat diye kadri yüce bir sahabiye nispeti haram, hem de çok haramdır. Bundan daha da günah olanı, bu masalın, önünden ve arkasından batılın karışmadığı

Allah'ın kitabından bir âyetle irtibatlandırılmasıdır. Gönlü inciten, şuurlu ve güçlü bir iman sahibi kimsenin duy* gularını rencide eden husus, İbn Kesir gibi büyük bir âlimin kaleminden böyle kelimelerin çıkması ve sonra da kendisinin, bu kelimelerdeki asılsızlığa dikkat çekmemesi ve gözlerimizi açmamasıdır. [338] Beyhakî, el-Ba'süve'n-Nüşûr. 202 [339] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 410-411. [340] Buharî, Salât, l/l [341] Müslim, Fiten, 3/92-93 [342] Ahmed b. Hanbel. 3/361 [343] Buharî, Cihad, 3/5 [344] Ahmed b. Hanbel, 2/315 [345] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 411-412. [346] Tirmizî, Cennet, 4/27 [347] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 166 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 412. [348] Müslim, Salât, 1/53; Ahmed b. Hanbel, 3/102 [349] Ahmed b. Hanbel, 3/232 [350] Ahmed b. Hanbel, 2/112 [351] Ahmed b. Hanbel, 3/247 [352] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 92 [353] Beyhakî, et~Ba'sü vc'n-Nüşûr, 189 [354] Tirmizî, Cennet, 4/10 [355] Ahmed b. Hanbel, 2/112 [356] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 95 [357] Tirmizî, Cennet, 4/10 [358] Buharî, Tefsiru'l-Kur'ân, 6/108 [359] Ahmed b. Hanbel. 2/112 [360] Buharî, Tefsiru'l-Kur'ân, 6/108 [361] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Niişûr, 95 [362] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 413-415. [363] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 415. [364] Ahmed b. Hanbel, 3/174 [365] Ahmed b. Hanbel, 2/289 [366] Yani bu isimler, cennetteki bazı ırmaklara verilmiştir. Ama bu demek değildir ki dünyada bu adlarla bilinen ırmaklar, cennetten gelmektedir. [367] Bu, realiteyle çelişen bir sözdür. Bu nedenle Rasûiullah (s.a.v.) ve iftira edildiği kesindir. Yağmurun gökten iniş sebebi bellidir. Bu ayette geçen gök kelimesiyle bulut kastedilmiştir. Buluta -yüksekte oluşu nedeniye- gök denilmiştir. Çünkü lügate göre, yüksekte olan herşey göktür. Bu hadis münker olduğuna göre. -Allah affetsin- İbn Kesir, neden bunu burada nakletmiş?!.. O her ne

kadar garip ve münker saymışsada bu hadisi nakletmemeliydi. Özelikle bu hadisin zımmında bazı Kur'ân ayetlerini nakletmesi, insanların akıllarını şaşırtmaktadır. Kaldı ki bu uydurma hadisin satırları arasına serpiştirilen bu ayetler, bu asılsız sözle ispatlanmak istenen husus için bir delil veya delile benzer bir şey de değildir. Kur'ân ayetlerini duygu ve mantığa ters düşen manalarda yorumlamak merduttur, gayr-ı makbuldür. Bu, İsraillilerin yalanlarından, heveslerine göre orîaya koydukları sapıklıklarından ve işleri körü körüne karıştırmalarından başka birşey değildir. [368] Belh: Horasan'ın büyük şehirlerinden biridir. Onunla Seyhun Irmağı arasında on fersahlık bir mesafe vardır. Hz. Osman'ın zamanında Abdullah b. Amir b. Küreyz'in komutasındaki Ahnef b. Kays tarafından feth edilmiştir. Bu şehir hakkında Hafız Ubcydullah b. Abdullah şöyle demiştir: "Derim ki: İstemeye islemeye Bağdat'tan ayrıldım. Katîa ve Kerh halkına selâm olsun. Gönlüm arkada kaldığı halde ileriye doğru gidiyorum. Gönlüm Kerh'tedir ama yönüm Belh tarafınadır." [369] Kurtubî, Tezkire, 490 [370] Bcyhakî, el-Ba'sü ve'nNUşûr, 166 [371] Beyhakî, el-Ba'süve'n-Nüşûr, 166 [372] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 415-417. [373] Tirmizî, Cennet,1/4 [374] Gövdesi altundandır. Yani hakikaten değil de renk ve görüntü bakımından altun gibidir. [375] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 173 [376] Yani safiyet, güzelik ve görüntü parlaklığı bakımından gövdesi zümrüt, dallan altım gibidir. Yoksa hakikaten altun ve zümrüt değildir. Aksi takdirde bu, ağacın yeşillik parlaklık ve meyve vermesini sağayan canlılığa ters düşer. "İki cennetin meyvelerini de kolayca toplarlar." (Rahman, 55/54). "Bu cennetlerde her türlü meyveden iki çift vardır." (Rahman, 55/52) Şu halde bu yoruma göre, bu bapta nakledilen rivayetler sahih sayılmalıdır. [377] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 417-418. [378] Buharî, Rikak, 7/51 [379] Buharî, Rikak. 7/51 [380] Cennette gövdesi bu kadar kalın, gölgesi bu kadar enli ve uzun bir ağacın bulunması imkânsız değildir: Çünkü bu ağaç, genişliği göklerle yer kadar olan bir cennettedir. Çünkü büyüklüğü bir milyon ikiyüzelli bin kat dünyadan fazla olduğu ilmen tespit edilen güneşin, semanın sadece bir bölümünü aydınlattığını görüyoruz. Yedi kat göğün büyüklüğü ne kadardır? Varın siz düşünün. Buna Kur'an'ın İfadesine göre yer de eklendikten sonra cennetin eni, yer ile göklerin toplam büyüklüğü kadar oluyor. Cennetin eni bu kadarsa kim biiir uzunluğu ne kadardır. Bunu ancak Allah bilir. [381] Buharî, Rikak, 7/51 [382] Tirmizî, Cennet, 1/4 [383] Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/415, Bezzâr'dan [384] Buharî, Bed'ül-Halk, 4/8 [385] Tİrmtzî, Cennet, 1/4 [386] Ahmed b. Hanbel, 2/257 [387] Dârimî, Rikak, 2/114 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 418-419. [388] Ahmed b. Hanbel, 4/183-184 [389] Ahmed b. Hanbel, 3/71 [390] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 419-420. [391] Buharı, Bed'ul-Halk, 4/6

[392] Bu hadisle ilgili açıklama önceki sayfalarda verildi. [393] Tirmizî, Sıfatu'l-Cennet, 4/9 [394] [395] [396]

Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid. 10/414, Taberânî'den Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/414, Taberânî'den İbn Mâce, Edeb, 2/56

[397] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 420-421. [398] [399]

Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 193 Buharî, Ezan,1/91

[400] Ahmed b. Hanbel, 3/353 [401] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/414, Taberânî ve Bezzâr'dan [402]

Kenzü'l-Ummâl, 35323

[403] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 422-424. [404] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/414, Bezzâr'dan [405]

Tirmizî, Cennet, 4/10

[406] Sa'lebî ya da Saaiibî: Hafız, vaiz, müellif, müfessir, kurrâ Ebu İshak Ahmed b. İbrahim en" Nisabûrî es-Sa'lebî. Tefsir ilminde zamanının yegane âlimiydi. İbn Hallikân'da onu böyle nitelemiştir. H. 427. senede vefat etmiştir. Sa'lebî, onun lakabıdır. Nesebini bidıren bir kelime değildir bu. Hl-Keşfii ve'1-Beyân an tefsir'il-Kur'ân; onun büyük tefsirinin adıdır. [407] Kurtubî, Tezkire, 526 [408] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 424. [409] Ahmed b. Hanbel, 2/537 [410] Bu cümlenin Hz. Peygamberin ağzından çıkmış olması mümkün değildir. Çünkü oturağı bir mil veya yarım millik yer tutacak irilikte bir kadının var olması mümkün değildir. Olsa olsa bir milin binde biri kadar yer tutar. [411] Hz. Peygamberin böyle bir şey söylemiş olacağına doğrusu insanın inanası gelmiyor. Cennete yerleşen bir kimseyi şehvete batmış bir cinsellik suretine büründürerek tasvir etmek, mümine şeref kazandırmaz ve onun kadrini yüceltmez. [412] Ahmed b. Hanbel, 4/367 [413] Bk. Heysemî, Mccma'uz-Zevâid, 10/416, Bezzâr'dan [414] Ahmed b. Hanbel, 3/316 [415] Müslim, Cennet, 3/18 [416] Ahmed b. Hanbel, 3/349 [417] Müslim, Cennet, 3/7 [418] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/414 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 424-427. [419] Buharı, Muzaraa, 3/20 [420] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 427. [421] Buharî, Enbiya, 1/4; el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 187 [422] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 187

[423] [424] [425] [426] [427]

Buharı, Rikak, 7/44 Mutaffifîn, 83/25-26 Mutaffifîn,83/27 Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 191-192 Saffât, 37/45-47

[428] Müellif, âyet-i kerîmede geçen ğavl kelimesini baş ağrısı değil de karın ağrısı olarak tefsir etmeyi yeğlemiştir. İbn Abbas, Katade, İbn Zübeyr ve Mücahid'İn de bu kelimeyi böyle tefsir ettikleri rivayet edilmiştir. Bazı âlimler, bununla aklın baştan gitmesinin kastedilmiş olduğu görüşündedirler. Nitekim dünya" şarabı da içenlerin akiını başından götürür. Kelimenin iki anlamda da kullanılmasına mani yoktur. Çünkü dünya şarabı insanın hem akıl hem de beden sağlığına zarar verir ve bu nedenle müslümanlıkta haram kılınmıştır. [429] Müslim, Libas, 2/2 [430] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 427-430. [431] Müslim, Taharet, 1/40 [432] Ahmed b. Hanbel, 2/407 [433] Müslim, Cennet, 3/21 [434] Müslim, Cennet, 3/21 [435] Ahmed b. Hanbel, 3/16 [436] Ahmed b. Hanbel, 3/157 [437] Ahmed b. Hanbel, 3/75 [438] Tirmizî, Cennet, 4/23 [439] Ahmed b. Hanbel, 3/203 [440] Ahmed b. Hanbel, 3/71 [441] Beyhakî, e!-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 173 [442] Yani renk ve manzara güzelliği bakımından kökü zümrüt, daiları da kızıl altın gibidir. Yoksa kökü gerçekten zümrüt, dalları da kızıl altın gibidir. Yoksa kökü gerçekten zümrüt, dalları da kızıl altın değildir. İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 430-432. [443] Bu hadisin manasındaki gariplik, senedindeki gariplikten daha derindir. Yatakların bu derecede veya buna yakın derecede yüksek oluşu bir kıymet ifade etmez. Sonra bu, cennet nimetlerinde bir artma ve fazlalaşma da değildir. Allah'ın kitabında anlatılan yatakların yüksekliği, o yataklardaki cennet kadınlarının temiz ve yüksek şerefli oluşunun dolaylı bir ifadesi değil midir? Nitekim bazı zeki, basiret sahibi ve ileri görüşlü alimler de bu düşüncededirler. Yatakların yüksekliğini bu mecazi manâda anlamak kastedümediğine göre en uygun ve en lâyık olan şey, bu yatakların manen yüksek oluşlarıdır ki; bu yükseklik onların kıymetini yüksek ve pahalı kılar. Nitekim bazı basiret sahipleride bu görüşe kail olmuşlardır. Rivayet edilen bazı hadisler de buna delâlet etmektedirler. Yani cennet yataklarının kıymet ve nefasetinin üstünlüğü, -çok pahalı ve yüksek kaliteli de olsa- dünyamızdaki yataklaruıkine kıyasla gök ile yer arasındaki mesafe kadar yüksektir. Toprak nerede, süreyya yıldızı nerede? Dünyâ nimetleri nerede, cennet nimetleri nerede? Cennette zerre ağırlığınca bir şey, dünyâdan ve dünyâdaki her şeyden daha hayırlıdır. Nitekim doğru söyleyen, kendisine doğru vahiy gelen, kendi havasına (ve kafasına) göje konuşmayan Rasûlullah (s.a.v.}'de böyle buyurmuştur. Kaldıkt yukarıda geçen, hadis, Derrac Ebu Semh tarafından rivayet edilmiştir. O, münker hadis rivayet etme yoluna koyulmuştur. Âlimler onun rivayetlerine güven duymaz-lar. [444] Tirmizî, Tefsir Sûre: 56/5 [445] Gâ-siye, 88/12-15 Tirmizî, Sıfatü'l-Cennet. 4/8 [446] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 432-433.

[447]

Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr. 203

[448] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 434-435. [449]

Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/417

[450] Bk. Heysemî. Mecma'uz-Zevâid, 10/419 [451] Burada insanı utandıran, edebe mugayir ve aynı zamanda bu hadisin uydurma olduğunu ispatlayan bazı ifadeleri nakletmedik. Zira Rasûlullah (s.a.v.), konuşma adabı ve utanma hususunda kâmil bir örnekti. "Haya imandandır.", "Haya, imândan bir şubedir,", "Hayanın hepsi hayırdır.", "Her dinin bir ahlâkı vardır. İslâmın ahlâkı da hayadır." diyen odur. Bu hadisin râvileri arasında bir adamın adı geçmektedir ki onun adı, bu hadise olan güveni sıyırıp atmaktadır. Bu hadis, İsmail b. Rafi b. Ebi Rafiin rivayet ettiği hadislerdendir. Tirmizî, ''Bazı ilim sahipleri onun zayıf bir ravi olduğunu söylemişlerdir." dedi. Münzirî de onun boş ve kof olduğunu söylemiştir. Bazıları onun normal olduğunu söylemişlerdir. [452] Beyhakî. el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 327 [453] Ahmed b. Hanbel, 2/537 [454] Bu sözlerde uydurmahk karakteri hâkimdir. Çünkü bir kadının makadmın bir millik yeri kaplaması aklen kabul edilir bir şey değildir. Rasûlullah (s.a.v.) böyle bir şey söylemez. İçinde tutarsızlık olmasına rağmen İbn Kesir'in bunu rahatlıkla nakletmesi hayret vericidir. Kaldı ki bunun ravisi Daric Ebu's-Semh, münker rivayetleriyle tanınmış birisidir. Hele Ebu Heysem kanalıyla Ebu Said'den rivayette bulunması da bunun uydurma olduğu ihtimalini fazla-iaştırmaktadır. [455] Tirmizî, Cennet, 4/23 [456] Câbiye: Şam yakınlarında ve oraya bağli bir kasaba. Hz. Ömer orada meşhur nutkunu irâd etmişti. Oraya Câbiyet'ülColân da denir. [457] Arap dilinde sayılarla sınırlama değil, çokluk kastedilir. Biz bu garip hadisin son kısmını, kâmil nübüvvet edebine ters düştüğü için nakletmedik. Bu da bunun rivayeti, hatta tedvin ve yazılışı caiz olmayan mevzu ve müslehcen sözlerden olduğunu kesinleştiriyor. [458] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 206, 333 [459] Ahmed I. Hanbel, 4/131 [460] Müslim, Cennet, 3/14 [461] Buharî, Rikak, 7/16 [462] Ahmed b. Hanbel, 3/75 [463] Cennetliklerden bir adam sağa sola dönmeksizin bir yere .yaslanmış olarak yetmiş, senesini geçiriyor. Öyle mi? Ne kadar az bir zamanmış bu? Daric Ebu's-Semh'c ve rivayetlerine yeter artık! Hayret ona ve rivayetine!.. Sonra Merhum İbn Kesir'in de bu tür hadisleri kabul ve tasdik ederek nakletmesi, doğrusu çok şaşırtıcı bir durumdur. [464] Buharî, Cihad, 3/5 [465] Buharî, Cihad, 3/6 [466] Kurtubî, Tezkire. 518 [467] Bk. Heysemı, Mecma'uz-Zevâid, 10/419, Taberânî'den [468] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 435-439. [469] Tirmizî, Cennet, 4/24 [470] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/419. Ta-berânî'den [471] Kurtubî, Tezkire, 518 [472] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 439-440.

[473] Bu. Kur'ân-ı Kerîm'in azametine yakışmayan bir yorumdur. [474] [475]

Tirmizî, Cennet, 4/6 Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/417, Bezzâr'dan

[476] Bu. Rasûlullah (s.a.v.)'in söyleyeceği bir söz olmadığından biz de bunu kitaptan çıkarıp altık. Merhum İbn Kesir'in de bunu nakletmemesi gerekirdi. [477] Bu da Rasûiullah (s.a.v.}'in söyleyeceği bir söz değildir. Bunun ravileri arasında Daric Ebu's-Semh de vardır. [478] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/416, Bezzâr'dan [479] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/417. Bezzâr ve Taberanî'den [480] Bu hadis Sûveyd b. Saîd'in rivayetİerindendir. Sika olmayan bir ravidir, özellikle ama olmasından sonraki rivayetlerinde. Neseî onun hakkında şöyie demiştir.: "O sika ve güvenilir olmayan bindir." [481] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâıd, 10/416, Tabcrânî'den [482] Bu da daha önceki gibi Rasûİullah'ın (s.a.v.) söyleyeceği bir söz olamayacağından hadisin ifadelerini buraya almadık. İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 440-442. [483] Tirmizî, Cennet. 4/23 [484] Beyhakî. el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 220 [485] Zümer, 39/34 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 442. [486] Tirmizî, Cennet; 4/20 [487] Ahmed b.-Hanbel, 3/95 [488] A'râf, 7/42 [489] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 442-443. [490] Bk. Heysemî, Meç--ma'uz-Zevâİd, 10/415,'Taberânî ve Bezzâr'dan [491] Fâtır,35/35 Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 244 [492] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 443-444. [493] Tevbe, 9/72 [494] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 444. [495] Müslim, Cennet, 3/9 [496] Kurtubî, Tezkire, 533 [497] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 444. [498] Sınırsız bir şekilde bakışırlar. Müminler o zaman nura, sevinç ve neşeye gark olurlar. Öyle-ki diğer bütün nimetler önemsizleşir. Çünkü onlar ilâhî hoşnutluk ve ikram sağanağına tutulurlar. [499] ibn Mâce, Mukaddime, 13 [500] Yani güzel görünüm ve renk bakımından kızıl yakuta benzer o develer. Yoksa o develer gerçekten yakut değildirler. Çünkü yakutluk, hayvaniyele ve hayata ters düşen bir şeydir. [501] Heysemî, Mecmâ'uz-Zevâid, 10/418, Taberâ-nî'den [502] Beyhakî. el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 249

[503] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 444-446. [504] [505] [506] [507]

Buharî, Tevhid, 8/24 Buharî, Tevhid, 8/24 ibn Mâce, Mukaddime, 1/13 Kurtubî, Tezkire, 537

[508] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 446-448. [509] [510] [511] [512]

İbn Mâce, Mukaddime, 1/13 Beyhakî, el-Ba'sü vc'n-Nüşûr, 249 Kurtubî, Tezkire. 534 Kurtubî, Tezkire. 535

[513] Rahmetiyle tecelli eder. Tevbekâr kutlarına da hoşnudluk kapılarını açar. [514] Heysc-mî, Mecma'uz-Zevâid, 10/421, Bezzâr, Taberânî ve Ebû Yaİâ'dan. [515] Bu iniş, Allah'ın rahmetinin İnişi ve kableriye kendisine yönelen, ihsan ve lutfunu uman mümin kullarına ilâhî esintilerini yönellmesidir. Yoksa burada mekân ve cihet çemberine girilmiş olarak bedeni bir iniş söz konusu değildir. Cenabı Allah bu gibi durumlardan münezzeh. Üstün ve de çok yücedir. [516] Heysemî, Mecma'uz-Zevâid. 10/421, Enes'den [517] Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/422, Bezzâr'dan [518] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 448-451. [519] Tiimizî, Sıfatu'l-Ccnnci, 4/15 [520] Müslim, Cennet, 3/5 [521] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 451-452. [522] Kâl'ur: Şeffaf ve keskin kokulu bir madde (çeviren) [523] Beyhakî. ei-Ba\sü ve'H-NUş£r, 2îO [524] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 452-453. [525] Ahmed b. Hanbel, 2/171 [526] Ahmed b. Hanbei, 2/171 [527] Buharî, Kiiabu'd-Diyat, 8/30 [528] Ahmcd b. Hatibe [529] Tirmizî. Kıtabu'd-Diyâî. 4/11 [530] Ahmcd b. Hanbel,5/27 [531] Ahmed b. Hanbel, 2/356 [532] Enes, şehid edildikten sonra cennete giui. "Allah yolunda öldürülenleri Ölü saymayın. Bilâkis Rableri kalında diridirler. Allah'ın bol nimetinden onlara verdiği şeylerle sevinç içinde r> Zlklanilar. Arkalarından kendilerine ulaşamayan kimselere, kendilerine korku olmadığını ve kendilerinin üzülmeyeceklerini müjdelemek isterler." (Âl-i İmrân, 3/169) [533] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 453-454.

[534] [535]

Müslim. Fiten. 3/92-93 İbn Mâce, Züiul. 2/39

[536] ct-Tcrhib ve't-Tergib, 4/514 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 455-456. [537] [538]

Buharı, nisam, 2/8 Tİrraizî, Edeb, 5/86

[539] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 456-457. [540] [541]

Ebû Ya'lâ, Müsned, 1 i/6192 Tirmizî, Cennet. 4/27 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 457.

[542] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 457. [543] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 457. [544] [545] [546] [547]

Tirmizî, Cennet, 4/21 Ahmed b. Hanbel. 3/254 Tirmizî, Cennet. 4/21 Ahmed b. Hanbel, 2/29!

[548] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 458. [549] Tirmizî. Sıfatu'l-Cennet, 4/24 [550] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 213 [551] Beyhakî. el-Ba'sü vc'n-Niişûr. 207 [552]

Bk, Heysemî, M«<:ma'uz-Zevâid, 10/419

[553] Beyhakî, el-Ba'sü ve'n-Nüşûr, 212' [554] Sâd, 38/40 Beyhakî, el-Ba'sü ve'ıı-Nüşûr, 213 [555] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 459-462. [556] Yani renk bakımından kızı! yakut gibidir ya da at şeklinde kızıl yakuttan yapılmış bir cihazdır. Çünkü at, gerçeklen yakut olsa, kendisinde canlılık olmaz. [557] Tirmizî. Cennet, 4/11 [558] Tirmizî, Ccnneı, 4/11 [559] Kurtubî. Tezkire, 532 [560] Taberânî, Mu'cemu'l-Ke-bir, 4/4069 [561] Kenzü'l-Umrnâl, 12/35225 [562] Aziz ve Ceiil olan Allah'ın cennetinin illa da altın, gümüş, ve çeşitli mücevherattan olacağı hususunda raviler acaba neden ısrar ediyorlar? Bazılarının iddialarına göre cennetin köşkie-ri, surlarının taşları, toprağı, nehirlerinin kıyılan, bitkieri, ağaçlarının dalları, atları, deve .sürüleri, çeşitli kuşları hep mücevherattanmış!.. Bu gibi sözleri ısrarla Rasûiullah (s.a.v.)'e is-nad etmenin sebebi nedir acaba? Yoksa hastalık. İslama bir tuzak mı kurmak istiyor? Yoksa aymazlık, bütün mutluluk ve şerefi mücevherlerde mi görüyor? Ya da bu ikisi, sebep oarak birleşiyor mu? Bunlardan birincisi nedeniyle hadis uyduruluyor ve yalanlar hadis diye ortaya sürülüyor, (kincisi, yani aymazlık nedeniyle de düşünmeden körü körüne bir kabûlcülük onaya çıkıyor. Cenneti ve eşyalarını değerlendirmek, dünyadaki ölçülerden başka ölçüerle yapılmalıdır. Bunun başka bir yolu da yoktur. Dünyamızda bir şeyin kıymeti, azlığına ve çokluğuna göre değişir. Arz ve talep dengesindeki gerçek konumuna göre değer sahibi veya değersiz olur. Bu

nedenledir ki susamaktan Ölmek üzere oan bir kimseye göre bir yudum saf ve temiz su, dünyanın bütün hazinelerinden daha kıymetlidir. Allah'ın cennetinde muhtaç kimse yoktur. Orada arz ve taep kanunu işlemez. Çünkü orada alış veriş yapılmaz. Bu noktadan hareketle diyebiliriz ki; dünyanın mücevherleri, cennette, insanların bu dünyadaki hayatlarında işgal elliği konumdan bambaşka bir konumda olacaktır. Cennetin hakikati; oradaki çeşitli nimetler; zannedenlerin zannından daha üstün, değer takdir edenlerin takdir ellikleri değerden çok daha değerlidir. Rahmet peygamberinin hikmet lisanıyla, cennette nelerin bulunacağı şöyle ifade edilmiştir: "Orada gözlerin görmediği, kulakların duymadığı ve beşer kalbinden dahi geçmemiş şeyler vardır." "Cennette zerre ağırlığınca bir şey, üzerinde güneşin doğduğu ve battığı her şeyden daha hayırlıdır." Cennetin kıymetini ve kadrinin yüceliğini gördünüz mü? Bunlarda, akılları ve kalpleri, Abdullah b. Abbas'tan rivayet edilen şu ışık saçıcı söze (hadis'e) yöneltecek bir etken yok mudur?: "Dünyada cennetten (yani oradaki eş-yalardanj sadece isimler vardır." Şimdi de .511 iki gerçeğe işaret etmemiz gerekiyor: I- Kur'ân-i Kerim, bu ravilerin ısrar ettikleri şeylere hiç bir ayetinde işarette bulunmuyor. Onun apaçık âyetleri sadece bildiriyor ki: Cennette allın, gümüş ve mticevheret, müminlerin süsü olacaktır. Mutluluklarını sağlayacak Ölçüde fıtrî ve makul bir şekilde bunlardan yararlanacaklardır. "Orada allın bilezikler ve inciler takınırar. Oradaki elbiseleri de ipektendir." (Hacc, 22/23) "Gümüş bileziklerle süslenmişlerdir. Rableri onlara tertemiz içecekler içirir." (İnsan, 76/21) ":Orada altın bilezikler takınırlar." (Kehf, 18/31) "Bunlar Adn cennetlerine girerler. Orada altın bilezikler ve incilerle süslenirler." (Fatır, 35/33) 2- Bitkilerin bitkiliği, hayvanların hayvaniydi, -akın, inci veya başka bir mücevher de olsa- ccmadatın cansızlığına zıttır. Bazı raviler bu bu gibi şeylerin cennette hesapsız denecek derecede çok bulunduğunu söylemekten haz duyuyorar. Hatla bunlardan bazıları, cennetteki ağaçların meyvelerinin, .sofralardaki yemeklerin ve kupalarla kâselerdeki içeceklerin de mücevherattan olduğunu ileri sürüyorlar?!. [563] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 462-464. [564] Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/421, BezzârMan [565] Mutaffifîn, 83/26 [566] Taberânî, Mu'cemu'l-Kebır, 3367 [567] Bu, Cenab-ı Allah'ın, kalplerini kin ve düşmanlıktan arındırıp saflık, ihlâs ve sevgiyle doldurduğu cennetliklerin hakikatini bilmemekten dolayı söylenmiş bir sözdür: "Bizonların gönüllerinde olan kini çıkardık; artık onlar şeditler üzerinde karşılıklı oturan kardeştirler." (Hicr, 15/47). 'Cennette altlarından ırmaklar akarken gönüllerinden kini çıkarıp atarız. "Bizi buraya eriştiren Allah'a hamdolsun. Eğer Allah bizi doğru yola iietmeseydi, biz doğru yolu bulamazdık. And olsun ki Rabbimizin peygamberleri bize gerçeği getirmiştir" derler. Onlara: "İşlediğinize karşılık işte mirasçısı olduğunuz cennet' diye seslenilir." (A'râf, 7/43) Cennette alt rütbe yoktur ki, 'Alt rütbe sahibi' gibi bir söz sarfetmek veya cennetin bazı yerleri için 'alt derecedeki yerler' demek caiz olsun. Rasûliillah (s.a.v.)'in "Cennette zerre ağırlığınca bir şey, dünyâdan ve dünyâ üzerindeki herşeyden daha hayırlıdır" dediği sabit iken böyle bir vasıflandırma nasıl caiz olur? Üst rütbelilerin ait rütbelileri ziyaret edeceklerine dair nakledilen hadisin sahihi iği çok şüphelidir. Rasûlullah (s.a.v.) cennetliklerin en yüksek rütbelisi olduğu halde müminler onu ziyarel edeceklerdir. Bundan şüphelenenlerin vay haline!.. [568] Bu hadis değildir. Aksine bu, içinde nübüvvet aydınlığı ve hidayeti bulunmayan bir sözdür. Râvilen arasında Eyyub b. Beşir el-İclı vardır ki, Zehebî, onun meçhul bir râvi olduğunu söylemiştir. [569] Kitabü'l-Ehval, 62 [570] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 464-468. [571] Tûr, 52/21 [572] Tûr, 52/21 [573] Tûr, 52/21 Taberâııî, Mu'cemu'I-Kebir. 11/12248 [574] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 468-469. [575] Dârimî, Mukaddime, 1/36 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 469-470. [576] Tiimîzî, Cehennem, 4/9 [577] Müslim, Cennet, 3/36 [578] Müslim, Cennet, 3/38 [579] Nisa, 4/164-165 [580] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 470-471.

[581]

Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/398-99, Taberânî'den

[582] Beyhakî, el-Ba'sii ve'n-Nüşûr. 232 [583] [584]

Müslim, Sıfatu'l-Cennet, 3/18 Kehf, ıs/108 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 471-472.

[585] Bk. Heysemî, Mecma'uz-Zevâid, 10/403, Taberânî'den İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 472. [586] [587]

Tirmizî,Zühd,4/37 Ahmed b. Hanbel, 2/169

[588] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 472-473. [589]

Ahmed b. Hanbel, 2/425

[590] Yani bunlar, yaptıkları ve yapmadıkları her işle başkalarına uyan, hayırda ve serde, hakla ve batılda başkalarıyla birlikte hareket eden, şahsiyet, görüş ve akıl gibi bir keramete sahib olmayan, şahsiyetleri başkalarında eriyen, Rasûlullah (s.a.v.)'in: "Hiç biriniz kendini hakir görmesin" sözüyle dikkatlerimizi yönelttiği selîm litral edebine karşı kör ve sağır olan kimselerdir. İrşâd edici diğer bir hadisinde de peygamber efendimiz şöyle buyurmuştur: "Hiç biriniz kararsız olmasın. İnsanlar iyilik yaparlarsa ben de yaparım. Kötülük yaparlarsa bende yaparım' demesin. Aksine: 'İnsanlar iyilik yaparlarsa ben de yaparım. Onlar kötülük yaparlarsa, onların yaptıklarından uzak dururum' desin." "Doğrusu bunda, kalbi olana veya hazır bulunup kulak verene ders vardır." (Raf, 50/37) [591] Ahmed b. Hanbel. 4/262 [592] Ken-zü'l-Ummâl. 3/5934 [593] Ahmed b. Hanbel, 2/214 [594] İbn Mâcc, Zuhd, 2/25 [595] Ahmed b. Hanbel, 2/173; [596] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 473-474. [597] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 474. [598] Vakıa, 56/13 [599] Vakıa. 56/39-40 [600] Buharı, Rikak, 7/7 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 474-475. [601] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 475. [602] Müslim, İman. 1/371 [603] Ahmed b. Hanbel, 2/40! [604] Bubarî, Rikak. 7/50 [605] Tirmizî, Kıyamc, 4/12 İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 475-476. [606] Seo de, 32/17 Müslim. Cennet. 3/2 [607] Ahmedb. Hanbei.2/51 [608] Müslim, İmare, 2/12! [609] Ahmcd b. Hanbel, 3/455 [610] Tirmizî. Cennet. 4/21

[611] Tırmizî. Cennet, 4/21 [612] [613] [614] [615] [616] [617]

Müslim, Cennet. 3/12 Buharî. Bed'ul-Halk. 4/10 Buharî, Bed'ul-Halk, 4/10 Buharî, Savm, 2/5 Neon, 53/13-14 Ahmed b. Haübel, 4/208, 209

[618] Tirmizî, TefsinTI-Kur'ân, 5/108 [619] Buharî, Ashabu'n-Nebi, 4/6 [620]

Müslim. Fczâilü's-Sahâbe. 2/21

[621] Rümeysâ: Künyesi Ümmii Süleym oiup Ebu Talha (r.a.)'nın zevcesidir. Rasûlullah (s.a.v.) onun hakkında şöyle buyurmuştur: '"Kendimi (rüyada) cennete girmiş gördüm. Orada Ebu Talha'nın zevcesi Rumeysâ ile karşılaştım." Ebu Talha onunla evlendiğinde mehri, İslamiyet idi. Rümeysâ, Ebu Talha'dan önce müslüman olmuştu. Ebu Talha onunla evlenmek istedi. O da: "Eğer Müslüman olursan seninle evlenirim." dedi. Ebu Talha müslüman oldu ve onunla evlendi. Mehri de Islhamiyel oldu. Burada faziletli sahabi kadınlardan Enes b. Mâlik'in annesi Gumeysa binti Melhan hatun hakkında peygamber? bir şehftdet ve Muhammedi bir müjde daha vardır: Hammad b. Seleme... Enes'ten rivayet etti.ki Rasûluîlah (s.a.v.} şöyle buyurmuştur: "Cennete girdim. Orada bir ayakkabı sesi duydum. "Bu kimdir?" diye sordum. ''Bu. Enes b. Mâlik'in annesi Gumey-sa binti Mcîhan'dır" dediler." [622] Buharı, Menakıb, 4/9 [623] Amr b. Amir b. Luhayy el-Huzaî, cahiliyet döneminde develeri tesyib eden ilk kişidir. (Tes-yib: Dişi deveyi ilahlara bırakmak, sırtına yük vurmamak, yününü kırkmamaktır. Bu deve, dilediği her tarafta otlanır.) Oysa İslâmiyet bunu yasaklamıştır: "Allah, kulağı çentüen, salıverilen... hayvanların adanmasını emretmemiştir." (Mâide, 5/103) [624] Müslim, Küsuf, io/i [625] Cahiliyet devrinde bastonlu bir adam varmış. Yollarda bekleyip insanların dalgınlık ve meşguliyetini gözetler, bastonunun eğri ucriyla onların eşyalarını peyder pey çalarmıs. Adamlar farkına varırlarsa kendi kastı olmaksızın bastonunun o eşyalara takıldığını söyler ve Özür di-lermiş. [626] Müslim. Küsuf, 1/9 [627] Buharî, Rikak, 7/16 [628] Ahmed b. Han-bel, 3/102 [629] Müslim. Taharet, 1/17 [630] Buharî. Cenaiz, 2/92 [631] Beyhakî. el-Ba'sü ve'n-Niişûr, 231 [632] Ahmed b. Hanbel, 2/169 [633] Tirmızî, Zühd, 4/37 [634] Kurtubî, Tezkire, 513 [635] İnsanların kıyamet gününde hangi dille, cennette hangi dille konuşacaklarına dair Zührî'den rivayet edilen bu sözün bir delil ve hücceti yoktur. Cennetliklerin lisanı hususunda rivayet edilen hadisin münkerattan olduğuna önceki kısımlarda dikkat çekmiştik. Bu husustaki güze! .sözlerden biri şudur: "Gözlerin gördüğü acaipliklerden biri, kabir suâlinin Süryanice olacağının söylenmesidir. Şeyhimiz Belkinî bu hususla şöyle fetva vermiştir. Başkasının böyle dediğini görmedim. Allah'ın yaratıklarıyla ilgili çeşitli durumları vardır." İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 476-480. [636] Kurtubî,Tezkire, 523

[637] İbn Kesîr, Ölüm Ötesi Tarihi, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2001: 481.