BET 1 Elektromagnetizmi Fusha Magnetike

Bazat e elektroteknikës

Manifestimet e fushës magnetike Vetitë e magneteve permanente Trupi i magnetit Aksi (zona) neutrale

Aksi magnetik

Copëzat metalike

Shufra nga magneti permanent 1


E prejmë

Aksi (zona) neutrale

Aksi (zona) neutrale

Magneti permanent I prerë në dy pjesë të barabarta 2


N

S

N

S

S

N

Polet e kundërta terhiqen

N

S

Polet e njejta dëbohën

Forcat terheqëse dhe dëbuese në mes poleve të magneteve permanente 3


• Vetit themelore të magnetit permanent: • tërheqja e materialeve ‘feromagnetike’ (hekuri, nikli, kobalti), • veprimi bëhët pa prekjen direkte, • kanë dy pole - verior dhe jugor - të cilët nuk mund të ndahën, • polet e njejta terhiqën, të kundërtet dëbohën.

• Magnetet permanent natyror janë copat e xehës së hekurit, magnetitet (FeO•Fe2O3). • Magnetet permanent punohën nga legurat e veqanta të cilat përmbajnë sasi të konsiderueshme të lantanideve (tokat e rralla ). 4


• Polet I shënojmë me simbolet S dhe N ( S outh - N orth). • Nëse magneti permanent mund të rrotullohët perqark boshtit neutral, perherë do të zënë poziten e drejtimit veri-jug. • Magneti I tillë I vogël quhët gjilpëra magnetike • Kjo ndodh kështu ngase Toka është poashtu magnet. • Polet e tokës • poli magnetik jugor ndodhët në polin gjeografik verior, • poli magnetik verior ndodhët në polin gjeografik jugor 5


Fusha magnetike

N I

+

Bobinës si magnet

S 6


N

N

N N

N

S N N

S

Fusha magentike e bobinës 7


• Nëse rryma rrjedh nëpër bobinë, ajo do të komportohët sikur me qenë magnet permanent. • Fusha magnetike e bobinws mund të hulumtohët brenda dhe jashta bobinës permes gjilperës magnetike. • Fushën magnetike e paraqesim me vijat e fushës. • Vijat e fushës magnetike janë vija të orientuara të imagjinuara në fushën magnetike. • Dendësia më e madhe e tyre -intenzitet më I madh I fushës • Veprimin e magnetit në distancë mund ta shpjegojmë me ekzistimin e fushës magnetike perqark magnetit. 8


• Vijat e fushës janë të orientuara – fusha magnetike është fushë vektoriale. • Vijat e fushës magnetike janë vija të mbyllura në vetvete • dalin nga poli verior, • hyjnë në polin jugor, • mbyllen nëpër trupin e magnetit.

• Fusha magnetike teorikisht përhapët deri në pakufi, por zvogëlohët me rritjen e distancës ( largimin) nga magneti . 9


Fluksi magnetik dhe indukcioni magnetik d S v

Fluksi magnetik

v

B

v

dF

S

= B  d S v

Indukcioni magnetik (dendësia e fluksit magnetik) v

B

fluksi magnetik I tërë

F =  B  d S v

vijat e fushës magnetike

v

S

Fluksi magnetik I fushës johomogjene nëpër syprinën e lakuar 10


• Njësia matëse për flukësin magnetik është:

[Φ ] = Vs = Wb

(veber)

• Vlera e kësaj njësie del nga dukuria e e indukcionit elektromagnetik - më vonë . • Njësia matëse për dendësinë e flukësit magnetik , Indukcionin magnetik është :

[Φ ] Vs [ B ] = = = [ S ] m 2

Wb m2

=T

(tesla) 11


Fusha magnetike përqark përçuesit

I

Vijat e fushës magnetike përqark përçuesit janë rrathë

N

Kahu I fushës magnetike përqark përçuesit vijëdrejtë

• Rryma nëpër përçues krijon përqark tij fushë magnetike 12


• Kahu I fushës magnetike në lidhmeri me kahun e rrymës caktohët me rregullen e dorës së djathtë: • përçuesin e përthekojmë me dorën e djathtë ashtu që gishti I madhë tregon kahun e rrymës në përçues, • gishtat mbërthyes tregojnë kahun e vijave të fushës magnetike.

• Fusha magnetike do të dobësohët nëse largohëmi nga përçuesi13


N I +

-

S

Kahu I fushës magnetike të bobinës 14


•

Rregulla e dorës së djathtë vlenë edhe për kahun e fushën magnetike të bobinës: • mbështjellën e perthekojmë me dorën e djathtë

ashtu që gishtat e mbërthyer tregojnë kahun e rrymës në mbështjellë

gishti I madh dëftonë kahun e vijave të fushës magnetike Fusha është më intenzive brenda bobinës Indukcioni është maksimal.

•

•

15


Forcat në fushën magnetike Forca në përçuesin në fushën magnetike v

B

I

v

v

l ^ B F = IlB

v

F v

l

Në përgjithësi: v

F = I (l  B v

v

Forca në përçuesin e drejtë në fushën magnetike 16


• Kahu i forcës caktohët me rregullën e dorës së majtë • dorën e majtë e vëndosim ashtu që vijat e fushës bien mbi shuplakën e dorës , • gishtat tregojnë kahun e rrymës në përçues • gishti i madh tregon kahun e forcës në përçues.

•

Kjo rregullë vlenë vetëm nëse vijat e fushës magnetike janë pingul mbi përçuesin.

17


•

Përgjithësisht – sforca është e barabartë me:

F = I (l  B ) v

v

v

v

• Forca F

v

është madhësi vektoriale, si edhe fusha B

madhësi skalare e • Rryma I është -madhësia l ka karakter vektorial. • Gjatësia e përçuesit l ka të bëjë vetëm me gjatësinë e përçuesit që ndodhët në fushën me indukcion B. • Vet përçusi mund të jetë më I gjatë, dhe patjetër duhët që qarku elektrik të mbyllet 18


v

v

dF

B v

d l

I

v

dF = I (d l  B ) v

v

v

B

F = v

 dF = I  dl  B v

v

v

l

Forca në përçuesin vijëpërkulur në fushën magnetike johomogjene 19


Forca në ngarkesën në lëvizje në fushën magnetike Shpejtësia e lëvizjës së ngarkesës

F

v

v

forca në ngarkesë

^B

F = B l I = B l

v

B

I =

v

v

Q

l

t

t

F = BvQ

Q

përgjithësisht:

F = Q (v  B ) v

v

v

Q

t

=v v

v

v

F

v

B

Forca në ngarkesën në lëvizje në fushën magnetike homogjene 20


Efekti I Hollit

V+

I

Përçuesi I shtypur i petëzuar

-v v v

F

-e I

r

B

Efekti I Hollit me bartësit negativ të ngarkesave

• Në tehet e përçuesit të shtypur në fushën magnetike, kur në te rrjedhë rryma, paraqitet ndryshimi I potencialit.21


• Sondat e Hollit kanë zbatim praktik të madhsidomos në matjen e indukcionit magnetik. • Fushën magnetike mund ta krijonw ndonjë rrymë tjetër tensioni I Hollit mund të jetë proporcional me prodhimin e dy rrymave. • Kjo mundëson ndërtimin e instrumenteve për matjen e forcës

22


Qarku rrymor si dipol magnetik Ngarkesa magnetike e menduar

N

r

B

+ Qm

v

l

F S

_

F = B Qm v

v

Forca në ngarkesë

momenti I dipolit v

m shufra magnetike si dipol v

- Qm

= Qm l

M = m  B v

v

v

Momenti në dipol

• Kahu I momentit të dipolit është nga poli jugor kah ai verior

23


• Polet magnetike s’ munden të ekzistojnë si të pavarurë • Shufra magnetike mundet të trajtohët si dipol, me ç’rast në vendin e polit verior mund të paramendohët ngarkesa magnetike pozitive, e në vendin e polit jugor ajo magnetike negative.

• Momenti i dipolit definohët si vektor i prodhimit gjatësisë së magnetit dhe ngarkesës magnetike.

të

• Kahu I momentit magnetik të dipolit magnetik është prej ngarkesës magnetike negative kah ajo pozitive përkatësisht nga poli jugor kah ai verior. 24


d sin a F = IlB v

B

I

a

v

B

d

d l

v

S

F = IlB

forca në perçuesin në fushën homogjene

Qarku rrymor si dipol magnetik

a v

S Krahu I palë forcave

M = F d sin a momenti në dipolin 25


Momenti në dipolin

M = Fd sin a

=

= I l B d sin a = = I B S sin a ld = S m  B = M I S B =  S  B v

v

v

v

v

v

v

v

Momenti I dipolit

m = I S v

• Qarku rrymor tenton të rrotullohët ashtu që sipërfaqja e sajë të zënë poziten pingule mbi fushën magnetike 26

BET 1 Elektromagnetizmi Fusha Magnetike

Recommend Documents