Besta T4 2015 Versi Murid

Modul Sempoi Biologi Tingkatan 4

Modul Sempoi Biologi Tingkatan 4 Zulkarnain bin Jamaluddin

Edisi Murid

Modifikasi mengikut

Cetakan Pertama

perubahan pendidikan masa kini

2015

NAMA:............................................................................ TINGKATAN:.................................................................... SEKOLAH:........................................................................

Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

ZULKARNAIN BIN JAMALUDDIN SMK TENGKU ABDULLAH

0


KANDUNGAN BAB 1

TAJUK

MS

Pengenalan Kepada Biologi

4

1.1

Kajian Biologi

4

1.2

Penyiasatan Saintifik

5

Struktur Dan Organisasi Sel

7

2.1

Struktur Dan Fungsi Sel

7

2.2

Organisasi Sel

18

3

Pergerakan Bahan Merentas Membran Plasma

33

3.1

Pergerakan Bahan Merentas Membran Plasma

33

3.2

Pergerakan Bahan Merentas Membran Plasma Dalam Kehidupan

36

2

Seharian 4

Komposisi Kimia Dalam Sel

50

4.1

Komposisi Kimia Dalam Sel

50

4.2

Karbohidrat

50

4.3

Protein

52

4.4

Lipid

55

4.5

Enzim

57

Pembahagian Sel

62

5.1

Mitosis

62

5.2

Meiosis

65

6

Nutrisi

79

6.1

Jenis-Jenis Nutrisi

79

6.2

Gizi Seimbang

80

6.3

Malnutrisi

83

6.4

Pencernaan Makanan

84

6.5

Penyerapan Dan Asimilasi Hasil Pencernaan Makanan

92

6.6

Pembentukan Tinja Dan Penyahtinjaan

95

6.7

Menilai Tabiat Pemakanan

96

6.9

Kepentingan Makronutrien Dan Mikronutrien Dalam Tumbuhan

103

6.10

Fotosintesis

106

6.11

Mekanisme Fotosintesis

107

6.12

Faktor-Faktor Yang Mempengaruhi Fotosintesis

109

6.14

Teknologi Dalam Pengeluaran Makanan

111

6.15

Perkembangan Teknologi Dalam Pemprosesan Makanan

113

5


1


BAB 7

TAJUK

MS

Respirasi

118

7.1

Proses Respirasi Dalam Penghasilan Tenaga

118

7.2

Struktur Respirasi Dalam Mekanisme Pernafasan Dalam Manusia Dan

124

Haiwan 7.3

Pertukaran Gas Merentas Permukaan Respiarasi Dan Pengangkutan Gas

135

Dalam Badan Manusia 7.4

Mekanisme Kawal Atur Respirasi

138

7.5

Kepentingan Mengekalkan Sistem Respirasi Yang Sihat

139

7.6

Respirasi Dalam Tumbuhan

140

Ekosistem Dinamik

144

8.1

Komponen Abiosis Dan Biosis Dalam Persekitaran

144

8.2

Pengkolonian Dan Sesaran Dalam Suatu Ekosistem

150

8.3

Ekologi Populasi

155

8.4

Biokepelbagaian

158

8.5

Impak Mikroorganisma Terhadap Kehidupan

162

Ekosistem Terancam

168

9.1

Aktiviti Manusia Yang Mengancam Ekosistem

168

9.2

Fenomena Kesan Rumah Hijau Dan Penipisan Lapisan Ozon

178

9.3

Kepentingan Pengurusan Terancang Aktiviti Pembangunan Dan

182

8

9

Ekosistem


2


Biodata Penulis Zulkarnain bin Jamaluddin berasal dari Kuantan telah mendapat pendidikan awal di SK Panching Selatan (1986-1991), SMK Panching Selatan (SMK Seri Panching)(1992-1996), Pusat Matrikulasi (UKM) Kuala Pilah (1997-1998) dan seterusnya melanjutkan pengajian di Universiti Kebangsaan Malaysia, Bangi pada tahun 1998 hingga 2001 dan mendapat Ijazah Sarjana Muda Sains dengan Pendidikan (Biologi). Memulakan kerjaya sebagai pendidik di SMK Dato’ Mahmud Mat, Pekan dari tahun 2001 hingga 2006. Di situ, beliau diamanahkan untuk mengajar Sains Menengah Atas dan Biologi tingkatan 4 dan 5. Kemudian pada tahun 2007, beliau bertukar ke SMK Seri Pekan hingga 2014. Di sini, beliau pernah mengajar Matematik, Sains dan Biologi. Selepas 8 tahun mencurahkan khidmat bakti di SMK Seri Pekan, beliau telah ditukarkan pula ke SMK Tengku Abdullah, Pekan mulai Disember 2014 hingga kini. Modul Sempoi Biologi tingkatan 4 ini adalah edisi ketiga yang dihasilkan oleh penulis dengan cetakan pertama. Modul ini mengetengahkan kaedah pembelajaran yang berfokus dan terarah selari dengan huraian sukatan pelajaran yang ditetapkan oleh Kementerian Pendidikan Malaysia. Modul ini juga mengandungi beberapa soalan biologi kertas 2 daripada SPM sebenar yang disusun mengikut sub-topik mengikut kaedah Mastery Learning untuk memudahkan penguasaan murid. Semoga penghasilan Modul Sempoi Biologi tingkatan 4 ini membantu murid mencapai kecemerlangan dalam SPM.

Selamat Belajar, Semoga Berjaya!

..Biology is easy.. ..Biologi itu sempoi..


3


BAB 1 PENGENALAN KEPADA BIOLOGI 1.1 Kajian Biologi 1. Perkataan ‘Biologi’ berasal daripada dua kata dasar bahasa Yunani, iaitu ‘bios’ dan ‘logos’. 2. ‘Bios’ bermaksud kehidupan dan ‘logos’ bermaksud kajian mengenai kehidupan. Kepentingan penyelidikan biologi 1. Memahami dengan lebih baik bagaimana badan manusia berfungsi 2. Mengetahui cara merawat penyakit 3. Menyelamatkan spesies terancam yang hampir pupus 4. Menguruskan masalah berkaitan dengan persekitaran dengan lebih baik Bidang kajian dalam biologi Biotek nologi Mikrobiologi

Biokimia

Zoologi

Perubatan

Biologi Botani

Anatomi

Ekologi

Genetik

Taksonomi


Fisiologi

4


Kerjaya yang berkaitan dengan biologi 1.2 Penyiasatan Saintifik 1. Kemahiran saintifik dibahagikan kepada ......... komponen iaitu kemahiran p.............. sains dan kemahiran m............................ 2. Kemahiran p............... sains melibatkan kemahiran p.................... secara kritis, analitis dan kreatif yang membolehkan seseorang ahli sains merumus persoalan dan mencari j................... serta penerangan untuk sesuatu fenomena dengan cara yang sistematik. 3. Kemahiran m....................... merupakan p....................... yang membolehkan ahlis ains menjalankan sesuatu penyiasatan s...................... Kaedah saintifik Langkah- langkah dalam penyiasatan saintifik:

1. Mengenal pasti m...............

8. Mentafsir d........

9. Membuat k......................

2. Membuat h..................

7. M................... data

10. Menulis l...............

3. Merancang p..........................

6. Mengumpulkan d..........

4. Mengenal pasti dan mengawal p................. u......

5. Menjalankan e.....................


5


Kemahiran proses sains

Sikap saintifik dan nilai-nilai murni


Kemahiran manipulatif

6


BAB 2 STRUKTUR SEL DAN ORGANISASI SEL 2.1 Struktur dan Fungsi Sel Lukiskan gambarajah sel tumbuhan

Lukiskan gambarajah sel haiwan


7


 Organel dan bukan organel yang ada dalam sel tumbuhan dan sel haiwan: Organel/ Bukan Organel

Struktur

Fungsi

Membran PlaSma (SPM)

-S............. telap

Membenarkan

S=Semi

-d...............

s........................... bahan

P=Permeable/Phospholipid,

fosfolipid/

masuk- keluar sel.

M=Model Mozek Bendalir*

protein/kolesterol -d................./ bersifat bendalir/ keanjalan

SitoplaSMa (SMS)

-sap sel

Medium tindak balas

S=Sap sel, S=Salt=garam

mengandungi a.....

kimia.

M=Mineral/medium

dan mineral.

MiTOkondrion (MOT)

-Bentuk b............

O=Oval=bujur

-Dua lapisan

M=menjana, T=Tenaga

membran

Jalinan EndosPlasmA Kasar

-vesikel

Mengangkut p..............

(JPA)

a.................

ke Jasad Golgi

J=Jasad Golgi

- r.................

P=Protein, A=Angkut

melekat padanya.

Jalinan EndoplaSma Licin

-t............. ribosom

Mensintesis l...........

RiboSoM (RiSM)

-kecil dan melekat

Mensintesis p...............

R=Repair tissue by Protein

pada Jalinan EK.

Menjana t....................

(SiLi) S=Sintesis, L=Lipid

S=Sintesis M=Melekat JAsad GolGi (AGKPB)

-Jalinan berbentuk

Mengubah suai

A=Angkut

m.......... yang

p.............. kepada

G=GliKoProtein

mengandungi

e..........

K=KarBohidrat

vesikel r.................

Membungkus enzim ke

P=Protein, Proses Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

dalam vesikel rembesan. 8


B=Bungkus

Bergerak dan bergabung

‘Aku Guru Kanan Panitia

dgn m..................

Biologi’

plasma. Untuk dirembes ke luar sel.

NukleuS

Mengandungi

Mengawal s.............

S=Semua

m..............

aktiviti sel

nukleus, nukleolus dan nukleoplasma.

 Organel yang berbeza antara sel tumbuhan(SeTu) dan sel haiwan(SeHa): Organel

Struktur

Fungsi

D................. sel

-Gentian s................. yang liat

Memastikan sel k........

(SeTu)

dan kuat.

dan tidak mudah

-T............ sepenuhnya.

pecah.

K.....................

-Mengandungi stroma dan grana.

Memerangkap

(SeTu)

-dua lapisan membran.

c.............. untuk fotosintesis.

V...................

- Kantung berisi c.............

(sap

Sap sel menyokong

(SeTu)

sel) yang dikelilingi oleh

tumbuhan h...........

membran s.............. telap yang

supaya tidak l..........

disebut t..................

dengan mudah.

- Sap sel mengandungi air, asid o..............., gula, asid a.........., garam mineral, bahan b.............. dan p.............. S..................

-Mula terbentuk pada peringkat

Menghasilkan

(SeHa)

p.............. mitosis sel haiwan.

g............... gelendong.

L.................

-Mengandungi enzim l................

Mencernakan organel

(SeHa)


r...............

9


Membandingkan dan membezakan struktur sel haiwan dengan sel tumbuhan.

Persamaan

Perbezaan Sel haiwan

Struktur

Sel tumbuhan

Bentuk Dinding sel Vakuol Kloroplas Simpanan makanan

SPM 2005 (Struktur) 1. Rajah menunjukkan organel-organel yang terlibat semasa sintesis dan rembesan suatu enzim dalam satu sel haiwan.


10


(a) Namakan organel yang berlabel P dan R. P:........................................................................................................................ R:........................................................................................................................ [2 markah] (b)(i) Nyatakan fungsi organel S. ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... [2 markah] (ii) Terangkan peranan organel Q dalam sintesis enzim. ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... [2 markah] SPM 2006 2. Rajah menunjukkan satu sel tumbuhan yang dilihat di bawah mikroskop elektron.

(a)(i) Pada Rajah, lebelkan struktur P, Q, R dan S. [4 markah] (ii) Nyatakan fungsi struktur: P:.............................................................................................................................. S:.............................................................................................................................. [2 markah]


11


(b) Terangkan peranan R dalam mengekalkan kesegahan sel. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [2 markah] SPM 2009 3. Rajah menunjukkan struktur satu sel tumbuhan.

(a)(i) Namakan organel T. ......................................................................................................................... [1 markah] (ii) Nyatakan dua fungsi jasad Golgi. 1. ............................................................................................................................ 2. ............................................................................................................................ [2 markah] (b)(i) Namakan struktur dalam kloroplas yang terlibat dalam tindak balas cahaya fotosintesis. ................................................................................................................................. [1 markah] (ii) Jelaskan dengan ringkas fungsi kloroplas dalam fotosintesis. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [2 markah]


12


SPM 2010 4. Rajah menunjukkan struktur satu sel haiwan.

(a)(i) Pada Rajah, lebelkan P dan S. [2 markah] (ii) Terangkan fungsi kromosom. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [2 markah]


13


(b) Terangkan apa yang akan berlaku kepada penghasilan enzim luar sel jika jasad Golgi dan S tidak ada. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [4 markah] (c) Terangkan mengapa sel sperma mempunyai lebih mitokondrion. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [2 markah] (d) Terangkan bagaimana lisosom membantu dalam penyingkiran organelorganel yang rosak di dalam sel. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [2 markah] SPM 2012 5. Rajah menunjukkan struktur satu sel tumbuhan.

(a)(i) Namakan struktur P dan Q. P: ........................................................................................................................... Q: ........................................................................................................................... [2 markah] Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

14


(ii) Nyatakan komponen yang membina struktur P dan kandungan Q. Struktur P: ................................................................................................................................. Kandungan Q: ................................................................................................................................. [2 markah] (b) Terangkan satu ciri struktur P yang berkait dengan fungsinya. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [2 markah] (c) Terangkan satu peranan struktur Q kepada tumbuhan herba. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [2 markah] SPM 2013 (Struktur) 1. Rajah menunjukkan struktur sel haiwan.

(a) Pada Rajah, labelkan Q. Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

[1 markah] 15


(b) Lukis satu anak panah (

) untuk memadankan organel S kepada

fungsinya. Organel

Fungsi  Mengangkut protein yang telah disintesis

S

 Mengubahsuai protein yang telah disintesis  Mensintesis protein [1 markah]

(c) Terangkan satu ciri P. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [2 markah] (d) Huraikan fungsi R dalam pengangkutan enzim luar sel. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [2 markah] (e) Rajah menunjukkan satu organel.

(i) Terangkan mengapa organel dalam rajah tidak terdapat dalam sel haiwan. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [2 markah]


16


(ii) Rajah menunjukkan keratan memanjang suatu bebawang. Bebawang itu ditanam di dalam tanah.

Terangkan mengapa organel dalam Rajah tidak terdapat pada daun sisik bawang itu. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [2 markah] (iii) Terangkan apakah yang berlaku pada pertumbuhan bebawang jika bebawang itu diletak dalam almari gelap. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [2 markah]


17


Menghubungkan kepadatan sesuatu organel dengan fungsi khusus sel. Jenis sel

Fungsi

Jenis organel yang berkepadatan tinggi dalam sel

Sel sperma

Sel otot untuk penerbangan dalam serangga dan burung Sel meristem

Sel mesofil palisad

2.2 Organisasi Sel

(a )Amoeba sp. Lukiskan Amoeba sp.


18


Kriteria Struktur

Penerangan 1. Tidak mempunyai bentuk yang t............... 2. Diselaputi oleh m.................. plasma. 3. Sitoplasma terdiri daripada ektoplasma yang lebih pejal di bahagian luar dan endoplasma yang lebih berair di bahagian dalam. 4. Terdapat vakuol m..................... dan vakuol mengecut dalam sitoplasma. 5. Mempunyai nukleus.

Cara makan

1. Memakan bakteria, alga dan mikroorganisma. 2. Memakan melalui proses f.......................... 3. Ps........................ dihulurkan untuk mengelilingi makanan, lalu membentuk v................. makanan.

Respirasi

1. Pertukaran gas respirasi merentasi membran plasma secara r.....................

Perkumuhan

1. Pengosmokawalaturan dijalankan oleh vakuol m................ . 2. Air masuk ke dalam amoeba sp. akan dikumpul di dalam vakuol mengecut. 3. Apabila vakuol mengecut mencapai saiz m................., struktur ini mengecut untuk mengeluarkan kandungan di dalamnya. 4. Bahan buangan dikeluarkan merentas membran plasma melalui r...................

Pergerakan

1. Bergerak dengan menghulurkan ps........................... ke arah pergerakan. 2. Pseudopodium dikenali sebagai kaki p............. 3. Sitoplasma mengalir ke dalam pseudopodium yang dihulurkan. 4. Pseudopodium yang lain ditarik balik.


19


1. Amoeba sp. bergerak ke arah r...........................

Bergerak balas terhadap

yang sesuai seperti makanan dengan

rangsangan

menggunakan pseudopodium. 2. Mikroorganisma ini m........................... rangsangan yang tidak sesuai seperti larutan asid atau alkali, cahaya terang dan suhu yang tinggi.

Pembiakan

1. Membiak secara a............... -

Belahan d.............. ketika keadaan sesuai.

-

Pembentukan s............ ketika keadaan tidak sesuai.

Habitat

1. Kawasan air tawar seperti tasik dan kolam. 2. Air dalam tanah. 3. Sesetengah adalah parasitik.

(b) Paramecium sp.

Kriteria Struktur

Penerangan 1. Berbentuk s...................... 2. Permukaan paramecium sp. ditutup dengan silia. 3. Mempunyai dua nukleus; -

Makronukleus yang mengandungi aktiviti sel kecuali proses pembiakan.

-

Mikronukleus yang terlibat dalam proses pembiakan.

4. Mempunyai v.............. mengecut pada setiap hujung sel. 5. Alur mulut dan sitostom terlibat dalam makanan.


20


Cara makan

1. Memakan mikroorganisma. 2. Pukulan beritma s........... sepanjang alur mulut menyapu makanan ke dalam sitostom. 3. V................. makanan terbentuk. 4. Enzim dirembes untuk mencerna makanan dalam vakuol makanan semasa bergerak dalam sitoplasma. 5. N................... diserap ke dalam sitoplasma manakala makanan yang t............. dicerna disingkir melalui liang dubur.

Respirasi

1. Pertukaran gas respirasi merentas membran plasma melalui resapan.

Perkumuhan

1. Pengosmokawalaturan dijalankan oleh v........ mengecut. 2. Air meresap ke dalam sitoplasma paramecium sp. dan dikumpul dalam vakuol mengecut. 3. Pengecutan vakuol mengecut yang penuh menyingkirkan kandungannya. 4. Bahan buangan dikumuhkan merentas membran plasma melalui r.................

Pergerakan

1. Bergerak secara pukulan beritma silia. 2. Gelombang yang terhasil akibat pukulan s.......... menyebabkan

paramecium sp. berputar dan berpilin sepanjang paksinya semasa bergerak ke hadapan. Bergerak

1. Silia berfungsi seperti struktur deria.

balas terhadap

2. Menjauhi rangsangan yang t......... sesuai seperti cahaya terang,

rangsangan

larutan asid atau alkali dengan menggunakan silia. 3. Bergerak ke arah rangsangan yang sesuai seperti makanan dengan menggunakan silia.

Pembiakan

1. Membiak secara s........ melalui k................... apabila keadaan tidak sesuai. 2. Pertukaran mikronukleus antara dua paramecium berlaku. 3. Membiak secara a.......... melalui belahan dedua apabila keadaan sesuai.

Habitat

1. Kawasan air tawar seperti tasik dan kolam.


21


Pengkhususan sel dalam organisma multisel 1. Organisma multisel ialah organisma yang mempunyai l........... daripada s......... sel. 2. Sebagai contoh, manusia memulakan hayat hidup bermula daripada s........... sel tunggal yang disebut z............, iaitu sel yang terbentuk hasil p...................... antara gamet j............ dengan gamet b................ 3. Zigot membahagi membentuk d........., e.............., l............. sehingga beratus-ratus sel yang seiras yang disebut M.............. 4. M............. akan berkembang menjadi e................... 5. Sel ini akan mengalami pert................, perubahan bentuk dan pem................ bagi menjalankan fungsi k............. melalui proses pengk................. Organisasi sel dalam organisma multisel

Sel

Tisu

Otot

Sistem

Organisma

Ingat ‘STOSO’ Organisasi sel dalam haiwan Terdapat empat jenis tisu utama dalam haiwan: (a) Tisu epitelium (b) Tisu otot (c) Tisu saraf (d) Tisu penghubung Ingat ‘POSE’


22


Jenis tisu Tisu

Ciri-ciri 

e................ (TE)



Contoh

Fungsi

Satu atau lebih

-kulit

-membentuk halangan

lapisan sel.

-ruang mulut

dan pelindung drp

Tersusun

-permukaan

jangkitan, kecederaan

r...........

berongga

m.................. dan penyahidratan.

-sel g............ di 

-merembes m...........

Sel panjang dgn usus

-memerangkap

unjuran

mikrob.

-silium di trakea

Tisu o..........



ada gentian otot

M.................. dan

(TO)



Tiga jenis TO

mengendur.

iaitu

usus, salur

otot l..........

d..........., salur

otot r...........

kencing dan

dan

salur pembiakan

otot k..............

-j................

ada n...........

-neuron deria,

Menghantar

s...................

atau sel saraf

neuron

i............... dari

(TS)

(jasad sel dan

perantaraan dan

reseptor ke sistem

gentian saraf)

neuron motor.

saraf p............ dan ke

Tisu



efektor. Tisu



TP longgar.

-memautkan TE dgn

penghubung (TP)

tisu dibawahnya. 

TP bergentian.

-tendon dan

- hubungkan

(kolagen)

ligamen.

t.............. dgn otot dan hubungkan tulang dgn tulang.






R...............

-hidung, telinga,

-memberi sokongan,

(kuat dan

hujung tulang pada menyerap tekanan

fleksibel)

sendi.

T..................

-semua tulang

-melindungi o............

(mineral spt.

dan menyokong

Kalsium fosfat)

badan. 23




Tisu d..........

-sel darah merah

-pengangkutan



Tisu a..............

-Dermis kulit dan

-t.............. simpanan,

(tersusun padat

keliling organ

penebat dan

dan menyimpan

utama.

perlindungan

lemak) Cara ingat: ‘LGRTDA’

‘Lembu Gila Rempuh Tiang Dapur Aku’

Organ -Terdiri drp d...... atau lebih t....... yang bergabung bersama utk melakukan sesuatu fungsi khusus.  Contoh: Jantung, kulit, peparu, ginjal, mata dan telinga. Lukiskan keratan rentas kulit manusia


24


SPM 2008 (ESEI) 1. Rajah menunjukkan struktur satu organisma unisel yang hidup dalam kolam air tawar.

Terangkan fungsi X dalam proses pengosmokawalaturan. [4 markah] ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. .................................................................................................................................


25


SPM 2011 (STRUKTUR) Rajah menunjukkan aras yang berbeza dalam organisasi sel bagi manusia daripada sel ke organ.

(a)(i) Namakan P, Q dan R. P: ....................................................................................................................... Q: ....................................................................................................................... R: ....................................................................................................................... [3 markah] (ii) Nyatakan satu fungsi sel darah. ................................................................................................................................. [1 markah] (b) Terangkan fungsi Q dalam mengawal atur aras glukosa darah. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [2 markah]


26


SPM 2013 (Struktur) Rajah menunjukkan struktur kulit manusia dalam situasi P dan situasi Q.

(a) Namakan struktur R dan struktur S. R: ........................................................................................................................ S: ........................................................................................................................ [2 markah] (b) (i) Nyatakan satu fungsi tisu adipos. ....................................................................................................................... [1 markah] SPM 2014 (Struktur) Rajah menunjukkan struktur suatu Amoeba sp.

(a)(i) Nyatakan peringkat organisasi bagi Amoeba sp. ......................................................................................................................... [1 markah] Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

27


(ii) Dengan menggunakan anak panah (

) padankan M kepada

strukturnya.  Vakuol mengecut M  Nukleus Sistem -Terdiri daripada b................ organ yang bekerja secara bersepadu untuk melakukan sesuatu fungsi khusus. -Contoh: sistem integumen, sistem peredaran darah, sistem endokrin, sistem limfa, sistem saraf, sistem pencernaan, sistem otot, sistem perkumuhan, sistem rangka, sistem respirasi dan sistem pembiakan. Organisasi sel dalam tumbuhan Tisu  Terdapat dua jenis tisu iaitu: -

Tisu m................... dan

-

Tisu k............ Tisu meristem

Bersaiz k.........., nukleus

Perbezaan Ciri-ciri khusus

Tisu kekal Bersaiz b...............

besar, sitoplasma padat, tiada vakuol. Tisu m............ Tidak/ belum berlaku H.............. akar dan t............ pucuk

Tahap tisu

Tisu matang

Proses pembezaan

Sedang/ telah berlaku

Contoh

Tisu e................., tisu a...... dan tisu v......................


28


Tisu kekal EKsPerimen APliKaSi VaXiFlo

 Terdapat 3 jenis tisu kekal iaitu: -

Tisu Epidermis

-

Tisu Asas

-

Tisu Vaskular CARA NAK INGAT!!!

Tisu Kekal

Epidermis

Asas

Vaskular

Kutikel

Tisu parenkima

Xilem

Sel pengawal

Tisu kolenkima

Floem

Tisu sklerenkima

Tisu kekal Epidermis

Jenis tisu K.............

Gambarajah

Struktur

Fungsi

Contoh

Lapisan berlilin

Mengurangkan

Atas

yg k.......... air

kehilangan

permukaan

air secara

daun

penyejatan, melindungi d......... drp kecederaan mekanikal dan menghalang jangkitan penyakit. Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

29


Sel

Mempunyai

Mengawal

Sel

Pengawal

unjuran panjang

p...................

epidermis

(daun dan

(akar)

dan

d.........,

pembukaan

Sel

stoma

epidermis

akar)

akar. P.............

Sel yg paling

Menyimpan

Semua

ringkas dan

k........... dan

o............

tidak khusus,

gula,

tumbuhan

dinding sel nipis,

memberi

vakuol besar.

sokongan dan bentuk kpd tumbuhan herba.

Asas

K.............

Dinding sel yg

Memberi

Tumbuhan

menebal secara

sokongan

herba,

tidak

batang

s....................

muda dan petiol

S.............

Dinding sel

Sokongan

Tumbuhan

ditebalkan dgn

dan

matang.

seragam oleh

k.................

l............ dan tisu

mekanikal

mati Vaskular

X.............

Salur xilem yg

Mengangkut

Akar,

memanjang dan

air dan

batang dan

bersambungan

g..........

daun.

antara satu

m........... dari

sama lain dr

akar ke

a........ ke daun,

bahagian-

tiada

bahagian

sitoplasma,

lain, memberi

dinding

sokongan

berl...........

dan kekuatan mekanikal.


30


F...........

Sel tiub t..........

Mengangkut

Akar,

yg tersusun

sebatian

batang dan

h........... ke

organik,

daun.

hujung utk

karbohidrat,

membentuk

asid amino

struktur tiub yg

dari daun ke

memanjang dan

bahagian

bersambungan

tumbuhan lain.

SPM 2012 1(d) Rajah menunjukkan pembentukan salur xilem melalui proses X. Sel tumbuhan tersebut telah mengalami proses pembezaan.

(i) Namakan proses X. ................................................................................................................................. [1 markah] (ii) Huraikan bagaimana salur xilem diadaptasi untuk mengangkut air dalam tumbuhan. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [3 markah]


31


Pengawalaturan persekitaran dalam Maksud persekitaran dalam 1. Persekitaran dalam juga disebut Homeostasis iaitu p................................... persekitaran dalam yg secara relatifnya tetap utk sel berfungsi dlm keadaan optimum. 2. Faktor-faktor yang mempengaruhi persekitaran dalam :  Fizikal - suhu, t................. darah dan tekanan o............... .  Kimia - kandungan g............... dan gula serta nilai pH.


32


BAB 3 PERGERAKAN BAHAN MERENTAS MEMBRAN PLASMA 3.1 Pergerakan Bahan Merentas Membran Plasma - Model m.......... bendalir (MMB) - Ingat di mana struktur Kepala Hidrofilik, Ekor Hidrofobik, Protein Pembawa, Protein Liang, Dwilapisan Fosfolipid, Kolesterol dan Glikoprotein.

Proses

Jenis

Definisi

Contoh

proses R...............

Pasif

Ringkas O.................

Proses pergerakan molekul g....... atau c........... dari

Gas O2

kawasan berkepekatan t........... ke kawasan

dan CO2

berkepekatan r.........

Air

Proses pergerakan molekul air dari kawasan

A.....

berkepekatan z..... terlarut r............ ke kawasan berkepekatan zat t............... tinggi melalui membran separa telap. Resapan

Proses pergerakan molekul bersaiz b........... dari

G..........,

B...............

kawasan berkepekatan t.......... ke kawasan

Asid

berkepekatan r.......... dengan bantuan protein

amino,

pembawa.

Asid nukleik

Pengangkutan

Aktif

A............


Proses pergerakan molekul b........... atau berion

Ion Na+,

dari kawasan berkepekatan r........... ke kawasan

ion K+, ion

berkepekatan t......... dengan bantuan t............ ATP.

Cl33


UJI KEFAHAMAN ANDA! 1. Huraikan struktur membran plasma.

[3 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... 2. Huraikan pergerakan bahan merentas membran plasma melalui pengangkutan aktif.

[3 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... 3. Bagaimana molekul-molekul berikut bergerak merentas membran plasma? (a) Molekul larut lipid (b) Asid amino (c) Ion kalium

[3 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... SPM 2006 (Esei) Membran plasma menyelaputi protoplasma sel. Secara keseluruhan membran plasma mempamerkan sifat bendalir seolah-olah ia adalah satu lapisan minyak di dalam sebikar air. Apakah yang dimaksudkan dengan membran plasma mempamerkan sifat bendalir? ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. .................................................................................................................................


34


SPM 2008 (Esei) (b) Terangkan persamaan dan perbezaan antara resapan berbantu dan pengangkutan aktif dalam pergerakan molekul merentasi membran sel. [8 markah] ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. SPM 2010 (Struktur) Rajah 2.1 dan Rajah 2.2 masing-masing menunjukkan pergerakan bahan X dan Y merentasi membran plasma. Pergerakan X memerlukan tenaga tetapi pergerakan Y tidak memerlukan tenaga.

Rajah 2.1

Rajah 2.2

(a) Terangkan proses yang terlibat dalam pergerakan X dan Y. X: ............................................................................................................................. Y: ............................................................................................................................. [2 markah] Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

35


(b)(i) Namakan satu contoh X dan Y X: ................................................................................................................... Y: ................................................................................................................... [2 markah] (ii) Huraikan pergerakan Y seperti ditunjukkan pada Rajah 2.2. ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... [2 markah] 3.2 Pergerakan Bahan Merentas Membran Plasma dalam Kehidupan Seharian Jenis larutan

Definisi

Sel haiwan

Sel Tumbuhan

H.......tonik

Larutan yang

Air dari luar meresap

Air dari luar masuk ke

‘po=lo=rendah’

berkepekatan

................ ke dalam

dalam sel menyebabkan

lebih .............

Sel darah merah

saiz ............. bertambah

berbanding

(SDM) menyebabkan dan sel menjadi

larutan

SDM semakin

bandingan

............ dan pecah

semakin s............

(h............) I......tonik

Larutan yang

Pergerakan air

Pergerakan air keluar

‘iso=sama’

berkepekatan

keluar masuk sel

masuk sel adalah sama.

......... dengan

adalah ............ .

Tiada perubahan pada

larutan

Tiada perubahan

Sel.

bandingan

pada SDM.

Larutan yang

Air dari dalam SDM

Air dari dalam Sel

‘Hi=high=tinggi’ berkepekatan

meresap ............ ke

meresap keluar ke

lebih ...........

persekitaran luar

persekitaran luar

berbanding

menyebabkan SDM

menyebabkan saiz

larutan

semakin kecil dan

............ & sitoplasma

bandingan

mengecut (k............). mengecut dan membran

H.........tonik

plasma menjauhi dinding sel (P....................) Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

36


Kesan dan aplikasi osmosis dalam kehidupan seharian. Fenomena

Keadaan kepekatan

Kesan keadaan tersebut

Tumbuhan

Kepekatan zat terlarut

Air dari luar m.............. masuk

akuatik

dalam sel lebih t...............

ke dalam sel secara o.............

berbanding luar sel.

dan sel tumbuhan menjadi s.................

Penggunaan baja


Air meresap k................ sel

berlebihan

(air tanah) di luar sel lebih

secara o................. dan

t............. berbanding dalam

menyebabkan p....................../

sel.

flasid sel serta tumbuhan layu/ mati.

Penjerukkan ikan


Air meresap k........... daripada

(larutan garam) di luar sel

sel secara o.............. . Sel

ikan lebih t......... berbanding

menjadi k.............../dihidrasi

dalam sel ikan.

dan tidak sesuai untuk pertumbuhan bakteria. Kesannya makanan t............. lama.

Penjerukkan


Air meresap k........... daripada

sayur

(larutan garam) di l.......... sel sel secara osmosis. Sel sayur lebih tinggi bebanding

menjadi kontang/d............ dan

d............ sel.

tidak sesuai utk pertumbuhan bakteria. Makanan tahan lama.


37


UJI KEFAHAMAN ANDA! 1. Apakah yang dimaksudkan dengan larutan hipotonik, hipertonik dan isotonik? [3 markah] ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. 2. Terangkan maksud istilah flasid dan segah dalam sel tumbuhan.

[2 markah]

............................................................................................................................. ............................................................................................................................. 3. Huraikan proses krenasi dalam sel haiwan.

[3 markah]

............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. 4. Apakah kesan penggunaan baja berlebihan terhadap tumbuhan? Bagaimanakah kita boleh mengembalikan tumbuhan tersebut kepada keadaan asalnya?

[2 markah]

............................................................................................................................. .............................................................................................................................


38


SPM 2007 (Struktur) Rajah 1 dan Rajah 2 menunjukkan dua jenis pergerakan yang berbeza bagi bahan merentas membran plasma.

(a) Pada Rajah 1, label struktur- struktur berikut: - Dwilapisan fosfolipid, dengan huruf J - Protein pembawa, dengan huruf K

[2 markah]

(b) Nyatakan dua ciri dwilapisan fosfolipid ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [2 markah] (c) Namakan proses pergerakan bahan merentasi membran plasma yang ditunjukkan pada Rajah1 dan Rajah 2. Proses pada Rajah 1 ............................................................................................................................. Proses pada Rajah 2 .............................................................................................................................. [2 markah]


39


(d)(i) Molekul-molekul glukosa diangkut ke sel merentasi membran plasma melalui proses yang ditunjukkan pada Rajah 1.Terangkan mengapa. ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... [2 markah] (ii) Jika bahan pada Rajah 2.2 adalah ion-ion kalsium, huraikan bagaimana ion-ion kalsium tersebut diangkut ke dalam sel. ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... [4 markah] SPM 2008 (Esei) (c) Rajah 6.2 dan Rajah 6.3 menunjukkan dua cara pengawetan ikan dan sayur.

Rajah 6.2

Rajah 6.3

Terangkan bagaimana bahan-bahan pengawet itu berkesan dalam pengawetan setiap bahan makanan tersebut.

[8 markah]

................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. .................................................................................................................................


40


................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. SPM 2009 (Struktur) (c) Seorang suri rumah bercadang untuk membuat kubis masin. Dia merendam kubis itu ke dalam larutan garam pekat pada tempoh masa tertentu. (i) Lukis rajah berlabel keadaan satu sel kubis itu selepas direndam dalam larutan garam pekat itu.

[2 markah] (ii) Apakah yang berlaku kepada sel di dalam larutan garam pekat itu? Terangkan bagaimana ini berlaku. ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... [4 markah]


41


SPM 2010 (Struktur) (c) Rajah menunjukkan keadaan sel tumbuhan sebelum dan selepas direndam dalam sejenis larutan.

Terangkan keadaan sel selepas direndam dalam larutan tersebut. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [3 markah] SPM 2011 (Struktur) Rajah menunjukkan sel tumbuhan yang telah direndam dalam larutan sukrosa 30%.

(a)(i) Pada Rajah, labelkan X dan Y.

[2 markah]

(ii) Namakan larutan yang mengisi ruang antara dinding sel dan X. Terangkan bagaimana larutan itu mengisi ruang tersebut. Nama larutan: ................................................................................................. Penerangan: ................................................................................................... [2 markah] Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

42


(b) Sel tumbuhan dalam Rajah 2.1 telah mengalami plasmolisis. Terangkan bagaimana ini berlaku. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. [2 markah] (c) Rajah 2.2 dan Rajah 2.3 menunjukkan keadaan dua pokok yang telah diberi baja. Pokok pada Rajah 2.3 diberi baja secara berlebihan.

Rajah 2.2

Rajah 2.3

Terangkan keadaan pokok pada Rajah 2.3. ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... [3 markah] (d) Rajah 2.4 menunjukkan satu kaedah pengawetan sayur-sayuran.

Rajah 2.4


43


Terangkan kaedah yang digunakan. ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... [3 markah] SPM 2012 (Struktur) Rajah menunjukkan dua kawasan, R dan S, yang dipisahkan oleh satu membran separa telap.

(a)(i) Berdasarkan Rajah 2.1, kawasan manakah yang hipotonik? .............................................................................................................. [1 markah] (ii) Beri satu sebab bagi jawapan dalam (a)(i). .............................................................................................................. [1 markah] (iii) Selepas 20 minit, keseimbangan antara kawasan R dan kawasan S tercapai. Lengkapkan Rajah untuk menunjukkan parkara berikut: 

Bilangan molekul air dalam kedua-dua kawasan.



Aras larutan dalam kedua-dua kawasan.


44


(iv) Namakan proses yang berlaku dalam (a)(iii). ................................................................................................................ [1 markah] (b) Beberapa keeping kubis direndam dalam larutan garam yang pekat. (i) Terangkan mengapa tindakan di atas dapat mengawet kubis itu untuk jangka masa yang panjang. ................................................................................................................... ................................................................................................................... [2 markah] (ii) Lengkapkan Rajah dengan melukis keadaan sel kubis itu selepas proses pengawetan.

[2 markah] (iii) Nyatakan keadaan sel kubis di (b)(ii). .................................................................................................................


45


(c) Seorang pemain badminton dinasihatkan meminum minuman isotonik semasa pertandingan. Berikan dua sebab. 1. ....................................................................................................................... 2. ....................................................................................................................... [ 2 markah] SPM 2014 (Struktur) Rajah menunjukkan struktur suatu Amoeba sp.

(b)(i) Terangkan mengapa kandungan air di dalam M bertambah apabila Amoeba sp. itu berada dalam air tawar. ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... [2 markah] (ii) Terangkan peranan M dalam mengawal keseimbangan air di dalam

Amoeba sp. ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... [2 markah]


46


(iii) Dalam satu aktiviti, seorang pelajar meletakkan Amoeba sp. itu dalam air laut. Ramalkan apakah yang akan berlaku kepada Amoeba sp. itu. Terangkan jawapan anda. Ramalan: ........................................................................................................... Penerangan: ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... [3 markah] SPM 2014 (Esei) Rajah 6.1 menunjukkan suatu tumbuhan dalam dua keadaan yang berbeza, M dan N.

Keadaan M

Keadaan N (a) Berdasarkan Rajah 6.1, terangkan apa yang berlaku kepada tumbuhan itu dalam keadaan M.

[4 markah]

........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ...........................................................................................................................


47


(b) Terangkan satu kaedah yang membolehkan tumbuhan dalam keadaan M menjadi seperti di dalam keadaan N.

[6 markah]

........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... (b) Seorang murid menjalankan eksperimen untuk menyiasat peratusan sel darah merah yang mengalami hemolisis apabila direndam ke dalam larutan natrium klorida berlainan kepekatan. Graf berikut menunjukkan keputusan eksperimen itu.

Berdasarkan kepada graf, terangkan apakah yang berlaku kepada sel darah merah pada R dan S.

[10 markah]

................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. .................................................................................................................................


48


................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. .................................................................................................................................


49


BAB 4 KOMPOSISI KIMIA DALAM SEL 4.1 Komposisi kimia dalam sel  Unsur ialah bahan yang terdiri daripada s......... jenis atom sahaja dan t......... boleh diuraikan kepada bahan yang lebih ringkas melalui tindak balas kimia.  Terdapat lebih 25 unsur utama dan umumnya mempunyai karbon, hidrogen, oksigen dan nitrogen.  Sebatian organik ialah sebatian kimia yang mengandungi unsur karbon (C).  Unsur utama: Karbon (C), Hidrogen (H), Oksigen (O), Nitrogen(N)=CHONg  Unsur lain: Kalium (K), Klorin (Cl), Kalsium (Ca), Ferum (Fe),Magnesium (Mg), Sulfur (S), Natrium (Na) dan Fosforus (P) ‘Kamal Cuba CaKap Fizik Memang SeNang Pass’(lulus)  Unsur surih: Zink (Zn), Kobalt (Co), Mangan (Mn), Iodin (I), Selenium (Se), Boron(B),Kromium(Cr), Molibdenum(Mb), Kuprum (Cu), Besi (Be), Fluorin (F) ‘Fuhh! Zain Malik Cuba Cari Borang ‘Coba Makan Ikan Selar Besar’ 4.2 Karbohidrat  Terdiri daripada 3 unsur iaitu Karbon (C), Hidrogen (H) dan Oksigen (O)  Hanya ingat CHO.  Terdapat tiga jenis iaitu monosakarida, disakarida dan polisakarida.  Mono=satu, di= dua dan poli= lebih daripada dua atau banyak. Sakarida= bilangan gula  Contoh monosakarida ialah GlUkosa, GALAKtosa dan FRUktosa (GUGALAKFRU). ‘GUGALAKFRU= GurU GALAK makan FRUit’


50


 Contoh disakarida ialah MAltosa, SUKrosa dan LAKtosa (MASUKLAK). ‘MASUKLAK= MAn SUKa LAKsa’  Contoh polisakarida ialah KAnji, GLIkogen dan SELulosa (KAGLISELU). KAGLISELU= KAmi GeLI SELalu  Bagaimana pula nak ingat persamaan kondensasi dan hidrolisis karbohidrat?  Monosakarida boleh membentuk disakarida melalui proses kondensasi manakala disakarida boleh diuraikan kepada monosakarida melalui proses hidrolisis.  Persamaan kondensasi monosakarida adalah seperti berikut: 1. GlUkosa + GlUkosa

MALtoSA + air

‘GurU GurU MALaySiA’ 2. Glukosa + Galaktosa

Laktosa + air

‘GurU GALAK LATihan’ 3. Glukosa + Fruktosa

Sukrosa + air

‘GurU FRee SoKmo’ Kondensasi

4. GlUkosa

kondensasi

MALtoSA Hidrolisis

Kanji hidrolisis

# Nota: Jika pertukaran dari molekul ringkas ke molekul kompleks= proses kondensasi, manakala Jika pertukaran dari molekul kompleks ke molekul ringkas= proses hidrolisis.


51


4.3 Protein  Terdiri daripada Karbon, Hidrogen, Oksigen dan Nitrogen.  Ingatlah CHON!  Daripada perkataan protein jadilah PROTEiN P=Protein R=Ringkas=Asid amino O=Organik (ada unsur C), Oksigen. T=Tak perlu dan perlu (Asid amino perlu dan asid amino tak perlu) E=Elektrik=Hidroelektrik (H) N=Nitrogen  Terdapat empat struktur protein iaitu: Primer = Pertama SekunDer= keDua. Ada Dua jenis iaitu heliks-α dan kepingan berlisu-β Tertier= keTiga KuartErner= KeEmpat


Primer

Sekunder

Tertier

Kuarterner

52


 Persamaannya: kondensasi

√ Asid amino+ Asid amino

Dipeptida + air

kondensasi

√ Dipeptida

Polipeptida + air AADP Agensi Anti-Dadah Pahang

SPM 2010 (Struktur) Rajah menunjukkan dua peringkat organisasi di dalam struktur protein.

Peringkat organisasi dalam protein X: ....................................................................

Peringkat organisasi dalam protein Y: .................................................................... (a) Dalam Rajah, namakan peringkat organisasi di dalam struktur protein X dan Y.

[2 markah]

(b) Huraikan struktur protein X. ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... [2 markah]


53


(c) Rajah menunjukkan bagaimana protein X diuraikan untuk membentuk hasil.

Terangkan bagaimana hasil-hasil dalam Rajah di atas dibentuk. ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... [2 markah] (d) Nyatakan mengapa protein haiwan adalah protein kelas pertama. ............................................................................................................................ [1 markah] (e) Sutera adalah suatu contoh protein. Pakaian sutera menjadi berkedut apabila dibasuh menggunakan air panas pada suhu 650C. (i) Terangkan pernyataan di atas. ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... [3 markah] (ii) Berdasarkan pernyataan di atas, cadangkan dua cara untuk mengekalkan kualiti pakaian sutera. 1. ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... 2. ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... [2 markah]


54


4.4

Lipid  Mengandungi CHO.  Terdapat lima jenis lipid iaitu Lemak, Minyak, Lilin, Fosfolipid dan Steroid. Fuyoo! Lembu Suka Main Lumpur.

 Perbezaan antara Lemak Tepu (LT) dengan Lemak Tak Tepu: LT

Perbezaan

LTT

T.............

Kehadiran ikatan

A........

ganda dua antara atom-atom karbon dalam asid lemak Tidak b.........

Keupayaan bertindak

Boleh

dengan satu atom hidrogen tambahan Keadaan dalam suhu bilik Aras kolesterol Sumber lemak ............

contoh

Sumber minyak

seperti mentegadan

daripada ..................

minyak sapi

seperti minyak masak, minyak jagung dan soya.


55


SPM 2013 (Struktur) Rajah menunjukkan pembentukan trigliserida.

(a)(i) Namakan P dan Q. P: ................................................................................................................... Q: ................................................................................................................... [2 markah] (ii) Dalam jadual, nyatakan bilangan molekul bagi P dan Q. Jenis molekul

Bilangan molekul

P Q [2 markah] (b)(i) Namakan proses X. ........................................................................................................................ [1 markah] (ii) Terangkan proses X. ...................................................................................................................... ....................................................................................................................... [2 markah] (c) Trigliserida adalah sejenis lipid. Nyatakan satu fungsi trigliserida dalam manusia. ............................................................................................................................ [1 markah]


56


4.5

Enzim

Definisi:  Enzim ialah p................ yang bertindak sebagai m................ organik utk mempercepatkan tindak balas biokimia dlm sel.  Ciri-ciri enzim iaitu: Cepat, tidak Musnah selepas tx, kuantiti Kecil, Kofaktor, Berbalik, Spesifik, Sensitif terhadap perubahan Suhu, Sensitif pada perubahan pH, Perencat. Cara nak ingat!! ‘Cikgu Minah Kata Kena Balik Solat Sunat Pagi Petang’

 Mekanisme tindakan enzim: ‘Hipotesis mangga dan kunci’

Mangga= Enzim

Enzim + Substrat

Kunci= Substrat

Kompleks enzim-substrat

molekul enzim +

molekul hasil tindak balas  Terdapat empat faktor yang mempengaruhi tindakan enzim: 1. Suhu 2. pH 3. Kepekatan Enzim 4. Kepekatan Substrat

‘Susu Pekat Enak Sekali’


57


•Semakin bertambah suhu, semakin bertambah kadar tindak balas. •tindakan enzim paling optimum pada suhu 37oC

Suhu

•Tindakan optimum enzim pepsin pada pH 2, Enzim Amilase pH 7, Enzim Tripsin pH 12

pH

• Semakin bertambah kepekatan enzim, semakin bertambah

Kepekatan Enzim

Kepekatan Substrat

kadar tindak balas. •sehingga dihadkan oleh faktor pengehad iaitu kepekatan substrat. •Semakin bertambah kepekatan substrat, semakin bertambah kadar tindak balas. •sehingga dihadkan oleh faktor pengehad iaitu kepekatan enzim.

Kegunaan Enzim dlm kehidupan harian dan Industri. Enzim Selulase

Kegunaan 1

Kegunaan 2

Kegunaan 3

Mengekstrak kulit tumbuhan

Protease

Melembutkan daging/

Menanggalkan

Menanggalkan

bulu pada kulit

kotoran berasaskan daging

Lipase

Menanggalkan kotoran lemak dan minyak.

Zimase

Penapaian yis utk

Membuat doh

menghasilkan wain

untuk menghasilkan roti


58


SPM 2005 (Struktur) (c) Enzim banyak digunakan dalam kehidupan seharian dan dalam industri. Terangkan bagaimana enzim bertindak dalam: (i) memudahkan kerja memasak daging. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. [2 markah] (ii) mengekstrak agar-agar daripada rumpai laut. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ [3 markah] (d) Rajah 4.2 menunjukkan struktur satu enzim dan substrat W, substrat X dan substrat Y.

Berdasarkan Rajah di atas, lengkapkan rajah skema di bawah bagi menunjukkan mekanisme tindakan enzim ke atas substrat yang sesuai.


59


[2 markah] SPM 2006 (Struktur) (iii) Rajah menunjukkan suatu mekanisme tindakan enzim. Lukiskan rajah dalam petak III dan IV yang disediakan dalam Rajah di bawah untuk melengkapkan mekanisme tindakan enzim tersebut.

(c) Dalam suatu proses penyediaan makanan, seorang suri rumah telah melakukan langkah-langkah berikut:


60


Langkah 1: Perap kepingan daging dengan hirisan buah betik muda dalam sebuah besen. Langkah 2: Rendam besen itu ke dalam bekas berisi air pada suhu 40 0C selama 30 minit seperti dalam Rajah di bawah.

Terangkan mengapa suri rumah itu melakukan Langkah 1 dan Langkah 2. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [4 markah]


61


BAB 5 PEMBAHAGIAN SEL 5.1 Mitosis Keperluan pembahagian sel dalam organisma hidup - Apabila kulit tercedera, pem................. sel membantu menyembuhkan kecederaan. - Sel rambut baharu t............. menggantikan rambut yang gugur dan kuku baharu terbentuk untuk menggantikan kuku yang patah. Peringkat pembahagian sel dibahagikan kepada dua peringkat iaitu: - Pembahagian n.............. . - Pembahagian s...................... . Kepentingan mitosis - Menambahkan b.............. dan s......... sel. - Mengekalkan sifat d............ induk kepada anak. - Membaiki tisu yang r........... dengan tisu yang baharu. Kitar sel - Ialah suatu tempoh bermulanya peringkat sel baharu dihasilkan sehinggalah peringkat sel tersebut selesai memb........... dan menghasilkan d..... sel anak. - Dibahagikan kepada fasa i............... dan fasa m............... atau fasa M. - Fasa mitosis dibahagikan kpd pembahagian n.............. atau mitosis dan pembahagian s.................... atau sitokinesis. Fasa-fasa dalam kitar sel  Interfasa (I)  Profasa(P)  Metafasa(M)  Anafasa(A)


62


 Telofasa(T)  Sitokinesis (S)

‘I Pak MAT Sudin’ Fasa

Gambar rajah

Perlakuan kromosom Peringkat G1-Pertumbuhan aktif,

I................

p............. disintesis, kromosom tidak jelas kelihatan (kromatin). Peringkat S- S............... DNA yang menjalani proses r................... (mengganda) membentuk kromatid kembar. Peringkat G2-Protein dan enzim diperlukan. Tenaga dikumpulkan. Kromosom p............ dan berpilin.

P..............

Kromosom lebih t.......... dan pendek. Kedua-dua kromatid bercantum pada s................. .

Kromosom tersusun pada sentromer M..............

di satah k........................... .

Kromosom t................. pada A..............

sentromer dan b............... ke kutub bertentangan.


63


Kromosom membentuk bebenang T...............

halus k............... semula. Kromosom

dan

kurang jelas kelihatan.

S..............

Pembahagian s................... berlaku sebaik sahaja nukleus terbentuk iaitu pada akhir telofasa.

Kepentingan pembahagian sel yang terkawal  Membolehkan sel anak memperoleh jumlah k.................. dan kandungan g................ yg seiras seperti induknya. Kesan pembahagian sel yang tidak terkawal  Sel membahagi secara mitosis berulang kali secara tidak terkawal boleh menyebabkan sel k............. .  Pembentukan sel kanser ini menghasilkan t............ . Aplikasi pengetahuan mengenai mitosis dalam pengklonan.  Pengklonan ialah proses penghasilan k........ atau organisma yang seiras dengan organisma induk melalui pembiakan a.......... .  Aplikasi daripada pengklonan ialah k........... tisu.  Kultur tisu ialah teknik pengkulturan cebisan t....... organisma hidup dalam larutan medium kultur s.......... yang mengandungi n......... dan hormon pertumbuhan.  Tumbuhan boleh dikultur secara a.......... dengan menggunakan cebisan tisu kecil yang disebut e........... .  E............. yg telah disterilkan dimasukkan ke dalam medium kultur yang membahagi secara m............ membentuk k..........., iaitu sekumpulan tisu yg belum membeza.


64


 Sel dalam kalus membesar menjadi e.......... dan seterusnya menjadi anak tumbuhan sebelum dipindahkan ke tanah.  Pengklonan pada haiwan melibatkan pemindahan n.......... daripada sel soma ke dalam o.......... atau sel embrio tanpa n.............. . Contohnya,

Dolly. 5.2 Meiosis  Meiosis I dan Meiosis II

‘Pak MAT I dan Pak MAT II’ Fasa

Gambar rajah

Penerangan Kromosom menjadi padat.

P.............. I

Kromosom m.............., menebal dan jelas kelihatan. Kromosom membentuk b............ melalui proses sinapsis. Proses p............ silang berlaku di k............. . Kromosom h.............. tersusun di

M.............. I

satah khatulistiwa. Sentromer tidak membahagi.

A.............. I

Gentian gelendong m................. dan menarik setiap kromosom homolog. Kromosom h................. berpisah daripada pasangan homolognya dan b................. ke kutub bertentangan.


65


Gentian g................... menghilang. T............... I

Nukleolus muncul semula dan membran n............... terbentuk. D..... sel anak terhasil.

P............. II

Gentian g................. mula terbentuk. Nukleolus dan membran plasma h.............. .

M............. II

Kromosom t................. secara rawak pada satah khatulistiwa. Setiap kromatid terikat kepada gentian g................. pada sentromer.

A............. II

Sentromer k............... kembar membahagi. Setiap kromatid kembar b............... dan bergerak ke kutub sel bertentangan dengan didahului oleh s................... .

T.............. II

Gentian gelendong h............ . Membran plasma dan nukleolus m............ semula. E............ sel anak terhasil dengan setiap sel anak mengandungi s............. daripada kromosom induk. Sel haploid ini akan membesar menjadi g........... .


66


Perbandingan antara meiosis dan mitosis Meiosis

Persamaan

Mitosis

Meiosis

Perbezaan

Mitosis

Tempat berlaku Bilangan pembahagian Bilangan sel anak terhasil Bilangan kromosom sel anak terhasil Pindah silang Kandungan genetik Sinapsis kromosom homolog Peranan


67


SPM 2005 (Struktur) Rajah menunjukkan sel P dan sel Q yang sedang mengalami pembahagian sel.

(a)(i) Namakan struktur-struktur yang berlabel K dan L. K: .................................................................................................................. L: .................................................................................................................. [2 markah] (ii) Nyatakan fasa pembahagian sel P dan sel Q. Sel P: ........................................................................................................... Sel Q: .......................................................................................................... [2 markah] (b) Sel P mengalami pembahagian sebanyak tiga kali berturut-turut. Berapakah bilangan sel anak yang terhasil? ............................................................................................................................ [1 markah] (c)(i) Sel Q mengalami pembahagian nukleus pertama dan menghasilkan dua sel. Lengkapkan rajah untuk menunjukkan kromosom dalam satu daripada dua sel yang terhasil.


68


[1 markah] (ii) Namakan satu organ di mana sel didapati. ...................................................................................................................... [1 markah] (iii) Bilangan kromosom dalam satu sel soma lalat ialah 12. Nyatakan bilangan kromosom yang terdapat dalam sel anak yang dihasilkan di akhir jenis pembahagian sel seperti yang ditunjukkan oleh Q. ..................................................................................................................... [1 markah] (d) Kanser ialah penyakit yang menyebabkan pertumbuhan tisu tidak terkawal. Radioterapi adalah satu kaedah rawatan penyakit kanser yang menggunakan sinaran radioaktif. Terangkan bagaimana rawatan ini menyekat pertumbuhan sel kanser. ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... [2 markah] (e) Seorang pengusaha kelapa sawit ingin menghasilkan pokok kelapa sawit yang banyak dalam masa yang singkat. Nyatakan teknik yang terbaik yang boleh digunakan oleh pengusaha itu dan satu masalah yang perlu diambil kira dalam menggunakan teknik tersebut.


69


........................................................................................................................... ........................................................................................................................... [2 markah] SPM 2007 (Struktur) Rajah menunjukkan tiga peringkat mitosis, P, Q dan R, dalam sel haiwan.

(a) Namakan peringkat P, Q dan R dalam ruang yang disediakan dalam Rajah di atas. [3 markah] (b) Terangkan apa yang berlaku pada peringkat Q. ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... [3 markah] (c) Nyatakan perlakuan kromosom pada peringkat berikut: Peringkat P: ...................................................................................................... Peringkat R: ..................................................................................................... [2 markah] (d) Terangkan kepentingan mitosis dalam proses pengklonan pokok orkid. ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... [3 markah]


70


(e) Rajah menunjukkan suatu sel pada peringkat P. Pada peringkat seterusnya, didapati kromososm M tidak berpisah.

Lengkapkan rajah kedua-dua sel anak yang akan terbentuk pada ruang yang disediakan di bawah.

Sel anak 1

Sel anak 2 [2 markah]


71


SPM 2008(Struktur) Rajah menunjukkan sebahagian daripada peringkat pembahagian sel secara meiosis dalam satu sel haiwan. Perlakuan kromosom di peringkat S tidak ditunjukkan.

(a) Namakan struktur berlabel X. ............................................................................................................................ [1 markah]


72


(b)(i) Dalam Rajah di atas, lengkapkan rajah diperingkat S untuk menunjukkan perlakuan kromosom. [1 markah] (ii) Nyatakan satu perubahan yang berlaku di peringkat S. ......................................................................................................................... [1 markah] (c) Rajah di bawah menunjukkan proses Y yang berlaku di peringkat P.

Permulaan proses Y

Akhir proses Y

(i) Dalam Rajah di atas, lukis rajah yang menunjukkan rupa kromosom di akhir proses Y. [1 markah] (ii) Namakan proses Y. ........................................................................................................................ [1 markah] (iii) Nyatakan satu kepentingan pross Y kepada semua organisma. .......................................................................................................................... [1 markah] (d) Rajah di bawah menunjukkan sel-sel kulit. Sel- sel X adalah sel kanser yang terbentuk selepas sel-sel normal terdedah kepada faktor W.


73


(i) Berikan dua contoh faktor W. 1....................................................................................................................... 2....................................................................................................................... [2 markah] (ii) Terangkan pembentukan sel X. ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... [2 markah] (iii) Nyatakan dua cara untuk mengelakkan perkembangan sel X. ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... [2 markah] SPM 2009 (Kertas 2) Rajah menunjukkan proses pembentukan sel R.

(a)(i) Nyatakan bilangan kromosom dalam sel P dan sel Q. P: ............................................................................................................................. Q: ........................................................................................................................... [2 markah]


74


(ii) Terangkan apa yang berlaku yang menyebabkan perbezaan bilangan kromosom antara sel P dan sel Q. ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... [2 markah] (b)(i) Dalam organ manakah sel R terbentuk? ........................................................................................................................ [1 markah] (ii) Namakan proses pembentukan sel R. ........................................................................................................................ [1 markah] SPM 2010 (Struktur) Rajah menunjukkan peringkat-peringkat yang berbeza dalam suatu pembahagian sel.

(a)(i) Namakan jenis pembahagian sel itu. ........................................................................................................................ [1 markah] (ii) Susun peringkat-peringkat pembahagian sel itu mengikut urutan yang betul.

[1 markah] (b)(i) Terangkan perlakuan kromosom dalam peringkat R. ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ [2 markah]


75


(ii) Nyatakan satu kepentingan perlakuan kromosom dalam (b)(i). ....................................................................................................................... [1 markah] SPM 2012 (Struktur) Rajah 3 menunjukkan sel P dan sel Q mengalami 2 jenis pembahagian sel yang berlainan.

Sel P

Sel Q

(a) Lengkapkan jadual di bawah dengan mengisi aspek-aspek berikut bagi sel P dan sel Q. Aspek

Sel P

Sel Q

Jenis pembahagian sel Peringkat pembahagian sel Perlakuan kromosom


76


SPM 2013 (Struktur) Rajah menunjukkan sebuah ladang yang ditanam dengan pokok-pokok daripada spesies yang sama dalam dua plot yang berbeza, P dan Q.

Ladang itu telah dijangkiti suatu penyakit. Semua pokok dalam plot P mati tetapi hanya sedikit pokok dalam plot Q yang mati akibat jangkitan itu. Terangkan mengapa semua pokok dalam plot P mati. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [3 markah] SPM 2014 (Struktur) Rajah menunjukkan suatu peringkat meiosis dalam sel haiwan.

(a)(i) Namakan peringkat itu. ........................................................................................................................ [1 markah] Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

77


(ii) Huraikan perlakuan kromosom semasa peringkat itu. ........................................................................................................................ ......................................................................................................................... [2 markah] (b) Terangkan kepentingan proses L. ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... [2 markah] (c)(i) Namakan struktur K. ......................................................................................................................... [1 markah] (ii) Apakah yang berlaku kepada gamet terbentuk jika struktur K gagal berfungsi dalam proses pembentukan gamet? ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... [3 markah]


78


BAB 6 NUTRISI 6.1 jenis-jenis nutrisi  Dibahagikan kepada d..... jenis iaitu a....trof dan h........trof.

‘auto’ = sendiri

‘hetero’ =yang lain

‘trof’ =makan

 A.....trof dibahagikan pula kepada d..... iaitu f......sintesis dan k......sintesis.

‘foto’ =cahaya

‘kemo’ =kimia

‘sintesis’ =bina

 H.........trof pula dibahagikan kepada t...... kategori iaitu h..............., s..........isme dan p..........isme.

‘holo’ =zoon= haiwan

‘saprofit’ =mati/reput

‘parasit’ =perosak

‘tisme’ =cara

Jenis-jenis nutrisi

A................

F.....sintesis

K.....sintesis

H...................

H.....zoik

S............isme

P............isme

SPM 2006 (Esei) Rajah menunjukkan tiga organisma P, Q dan R.

(a)(i) Huraikan jenis nutrisi pada P dan Q.


[4 markah]

79


......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... 6.2 Gizi Seimbang  Kandungan nutrien yang mengandungi t........ kelas makanan pada kuantiti yang b........ pada masa yang b......... .  Nilai tenaga makanan = 4.2x j....... air x peningkatan s...... air J........ makanan  Faktor-faktor yang mempengaruhi keperluan tenaga harian ialah umur, jantina, berat badan, dan jenis pekerjaan.  Vitamin dibahagikan kepada d..... iaitu vitamin larut l......... (VLL) dan vitamin larut a..... (VLA).  Contoh VLL ialah Vitamin A, D, E, dan K, contoh VLA ialah vitamin B dan C. Vitamin larut air

Sumber Makanan

Fungsi dalam badan

B1

B2

B3

B5


80


B6

B12

C

Vitamin Larut

Sumber makanan

Fungsi dalam badan

lemak A

D

E

K


81


 Mineral dibahagikan kepada d..... iaitu m........nutrien dan m..........nutrien.

‘makro’ =besar

Makronutrien

‘mikro’ =kecil

‘nutrien’ =makanan

Sumber makanan

Fungsi

Sumber makanan

Fungsi

Kalsium

Magnesium

Fosforus

Natrium

Kalium

Mikronutrien Besi

Florin


82


6.3 Malnutrisi  ‘Mal’ =lebih atau kurang Gizi K.....................

Berlebihan Obesiti

Kekurangan Lesu dan tidak bertenaga

Diabetis m.............. Penyakit k........................... Protein

G.......

K................. dan marasmus

Kegagalan g........ dan h....... A....... urik berlebihan dalam darah Vitamin C

Pembentukan k.............. yang lemah menyebabkan s........... (gusi berdarah)

Ferum

A........ (kurang darah merah)

Vitamin D,

R...........

Kalsium dan

O.............................

fosforus L.............

O............

Lesu dan tidak bertenaga

Penyakit kardiovaskular

SPM 2006 (Esei) (b) Sembelit, rabun malam dan anemia adalah tiga masalah kesihatan. Nyatakan punca dan cadangkan cara untuk mengatasi setiap masalah kesihatan itu dari aspek nutrisi. [6 markah] ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

83


................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. SPM 2008 (Esei) (a)(ii) Malnutrisi adalah keadaan yang timbul akibat gizi yang tidak seimbang di mana ada nutrien tertentu yang kurang, berlebihan atau dalam nisbah yang salah. Terangkan kesan kepada seseorang kanak-kanak yang diberi mana-mana dua nutrien makanan dalam amaun yang tidak mengcukupi untuk satu tempoh masa yang panjang.

[6 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... 6.4 Pencernaan Makanan  Pencernaan di dalam mulut;

a............. maltose (Kami Anak Malaysia)

K......... + air  Pencernaan di dalam perut;

p.......... P.................... (Parti Progresif Penduduk)

√ Protein + air

renin √Kaseinogen Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

K............ (Kelas Rancangan Khas) 84


 Pencernaan di dalam usus kecil;

amilase M.............. (KAM)

√Kanji + air

tripsin Peptida (Polis Tangkap Pencuri)

√P..................... +air

l............... Gliserol + lemak (Lantai Licin Geli Lah)

√Lipid + air

e............... Asid amino (PEA)

√Peptida + air

m.............. G.............. (Malaysia Medical Group)

√Maltosa +air

s............. √S............. + air

Glukosa + fruktosa (Sport Science Group Fun)

l............ Laktosa + air

Glukosa + G..................(Lebih Lebih Gila Gila)

Rumusan : Kelas Makanan

Mulut

Karbohidrat

Kanji

Perut

Usus kecil Kanji Maltosa Sukrosa Laktosa

Protein Lipid


Protein

Polipeptida

Kaseinogen

Dipeptida Lipid

85


 Gizi seimbang berdasarkan piramid makanan. Aras 1 2

Kelas makanan Karbohidrat

Fungsi

Kekurangan

√Membekalkan

Lesu,

tenaga

keletihan

Vitamin, Mineral

√Kekalkan kesihatan

√Vit. A-

dan Serat

√Metabolisme dalam

mencegah

badan.

rabun

Berlebihan O.............

m............ √Vit. Cmencegah s........... 3

Protein

√Membina sel-sel baru.

Marasmus.

√G......

K....................

√Kegagalan

√Menggantikan sel

g..........

mati. √Pertumbuhan. 4

Lipid, Gula,

Membekalkan

Garam

tenaga yang lebih tinggi.


Keletihan

√O.............. √Penyakit kardiovaskular

86


Sistem Pencernaan Ruminan dan Rodensia.  Terdapat e............ ruang perut iaitu: R.........., Retikulum, O..............., Abomasom (RROA)

‘Rumah Rosak Ombak Air’  Perbandingan antara salur alimentari Ruminan dan Rodensia: (SPM 2006, Esei) Ruminan

Persamaan

Rodensia

Kedua-dua salur alimentari mempunyai b............... atau protozoa untuk menghidrolisis s................ . Perbezaan Mempunyai ..... ruang

Bilangan Perut

perut

Mempunyai .... ruang perut

Di mana berlakunya pencernaan s................ K......... dan pendek

Saiz Sekum

Besar dan p...........

Sekum adalah tempat b.............. menghidrolisis selulosa. D..... kali

Bilangan makanan

S..........

dihantar melalui ruang perut Untuk mencernakan makanan dengan cara meningkatkan kecekapan tindak balas s................ . R............ dan retikulum

Dimana bakteria dan

S..........

protozoa banyak dijumpai

Bakteria merembeskan s........ untuk menghidrolisis selulosa kepada glukosa. Lembu, kambing,

Contoh

Arnab, tikus, tupai

kerbau


87


SPM 2006 (Struktur) Rajah menunjukkan sistem pencernaan manusia.

Struktur Q pada Rajah di atas terlibat dalam pencernaan lemak. (i) Namakan struktur Q. ............................................................................................................................. [1 markah] (ii) Namakan enzim yang mencernakan lemak dalam Q. ............................................................................................................................... [1 markah] (b)(i) Terangkan bagaimana kanji dicerna dalam duodenum. ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ [2 markah] (ii) Seorang pelajar makan terlalu banyak buah limau. Terangkan kesan memakan terlalu banyak buah limau ke atas pencernaan kanji dalam duodenum. ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... [2 markah]


88


SPM 2010 (Esei) Rajah menunjukkan sistem pencernaan dan organ-organ berkaitan pencernaan.

Terangkan bagaimana ikan kukus dicernakan di bahagian R, S dan T di dalam sistem itu.

[10 markah]

................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. .................................................................................................................................


89


SPM 2011(Struktur) (c) Rajah menunjukkan pergerakan bolus makanan dalam esofagus.

Terangkan bagaimana bolus makanan bergerak turun dari esofagus ke perut. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [3 markah] (d) Nyatakan fungsi renin, pepsin dan asid hidroklorik dalam perut. Fungsi Renin Pepsin Asid hidroklorik [3 markah]


90


SPM 2013 (Esei) (b) Rajah menunjukkan piramid makanan.

Terangkan kepentingan makanan bagi setiap aras dalam piramid makanan. [10 markah] ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. .................................................................................................................................


91


6.5 Penyerapan dan Asimilasi hasil pencernaan Makanan. Struktur vilus

Penyerapan makanan tercerna  Melibatkan kedua-dua proses peresapan dan p....................... a.........  Pada mulanya, molekul-molekul g.................., a........ a............., v.................... dan m................... larut air meresap ke dalam sel e....................... dan diserap ke dalam k.................... d....................  G.................... dan asid lemak meresap masuk ke dalam sel e........................ dan bergabung membentuk titisan halus l............ yang kemudiannya meresap masuk ke dalam l....................  V..................... larut lemak juga meresap ke dalam l.................... untuk diangkut bersama lipid.  Lakteal-lakteal bergabung membentuk salur l............. yang lebih besar dalam rangkaian sistem .......................  Kapilari-kapilari darah yang membawa n................ larut air bergabung membentuk v.......... portal h.............. yang membawa darah ke h..........  Dari hati, nutrien diasimilasikan dan diangkut ke semua sel b............. Asimilasi makanan tercerna  Sebahagian hasil pencernaan dibawa terus ke h............. untuk diproses atau diasimilasi.  Asimilasi berlaku dalam s...... yang mana nutrien digunakan untuk membentuk sebatian kompleks atau komponen struktur.


92


 Kebanyakan g................ ditukar menjadi gli.............. dan disimpan di dalam hati.  Apabila paras gula darah men............ dan badan memerlukan tenaga, gli............... simpanan ditukarkan semula kepada g.................  Apabila g................... tiba di sel, g.................... dioksidakan untuk membebaskan t.............. melalui r....................... sel.  Apabila simpanan gli................ di dalam hati menjadi penuh, g.................... berlebihan ditukarkan menjadi l..................  Hati mensintesiskan p................. plasma dengan menggunakan a............. a................  Asid amino yang memasuki sel digunakan untuk mensintesiskan pro..................... baru dan memperbaiki t........... yang rosak  Ia juga bertindak sebagai unit asas untuk sintesis e................ dan hor...........  Asid amino yang berlebihan tidak boleh disimpan dalam badan dan diuraikan oleh h........... melalui proses pend...................... yang menghasilkan u............  L............... seperti lemak merupakan sumber tenaga utama badan.  Lipid ber.................... disimpan dalm t............. a......................  Beberapa lipid lain seperti f..................... dan ko..................... merupakan komponen m................ p...................... Ringkasan proses penyerapan dan asimilasi makanan tercerna. Hasil makanan

Hormon/

tercerna

enzim/ proses

Ditukarkan kpd

Tempat diproses dan ke mana?

terlibat Glukosa berlebihan

Insulin

Glukosa berkurangan

Glukagon

Glikogen

Dari Hati ke sel badan melalui Respirasi sel

Asid Amino

pendeaminaan

Urea

Hati

Meresap ke sel

Lakteal

Tisu Adipos

berlebihan Lemak dan Gliserol Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

93


Vitamin larut lemak

epitelium utk

Sistem limfa

bergabung membentuk titisan halus lipid

SPM 2009 (Esei) Rajah menunjukkan laluan molekul lemak melalui suatu sistem.

Pundi hempedu, pankreas dan usus kecil adalah struktur-struktur yang terlibat dalam memproses molekul lemak. Terangkan proses-proses yang berlaku kepada molekul lemak sehingga boleh digunakan oleh sel-sel badan.

[10 markah]

................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. .................................................................................................................................


94


................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. .................................................................................................................................

6.6 Pembentukan tinja dan penyahtinjaan  Selepas penyerapan n................. selesai berlaku di dalam usus kecil, kandungan usus bergerak masuk ke dalam k..............  Kandungan usus adalah a......., bahan makanan t.......... dicernakan dan s...............  Sebahagian besar s............. itu ialah sel............. dinding sel tumbuhan.  Bahan-bahan tidak tercerna ini bergerak dengan sangat p................. melalui k................ dengan dibantu oleh pe.......................  Penyerapan semula a....... daripada sisa-baki dalam k............ itu akan menghasilkan t........... iaitu sisa separa p.............  T............ juga mengandungi sel-sel mati yang tersingkir daripada lapisan sebelah dalam u.............., bahan b................... seperti pigmen h.................. dan bahan-bahan bertoksik yang perlu disingkirkan daripada badan.  K................ juga merupakan habitat satu populasi besar b.................  Mikroorganisma berfaedah ini memainkan peranan yang penting untuk mengekalkan persekitaran yang s.............. dalam salur a........................  Dinding k............... merembes m.............. yang melekatkan t............ berada di dalam k............. selama 12 hingga ....... jam sebelum bergerak masuk ke dalam re............ untuk disimpan buat sementara waktu.  Apabila t................ mula berkumpul, t.................... di dalam rectum meningkat dan ini menyebabkan keinginan untuk menyingkirkan t........... daripada badan. Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

95


 Penyingkiran t.............. disebut p................................... yang dikawal oleh otot-otot di sekeliling d............. Masalah-masalah yang berkaitan dengan penyahtinjaan  Sembelit  Hemoroid  Kanser kolon SPM 2008 (Esei) Selepas penyerapan nutrien dalam usus kecil, bahan-bahan yang tidak tercerna dalam usus besar akan membentuk tinja. Terangkan pembentukan tinja dalam manusia.

[4 markah]

................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. 6.7 Menilai Tabiat Pemakanan Masalah kesihatan yang berkaitan dengan tabiat pemakanan Penyakit

Punca terjadinya penyakit

Kesan penyakit

Cara mengatasinya?

Gastritis

√Tidak m.......... pada masanya. √Pengambilan a............. yang berlebihan. √T...............

√Jus gastrik bertindak terhadap lapisan e................ perut

√Ubah tabiat dan gaya hidup √Mengambil ubat antasid

√U........... gastrik

√Pengambilan aspirin atau ubat tahan sakit. Obesiti

√Pengambilan makanan yang mengandungi


√Penyakit kardiovaskular.

√Lakukan s............ secara 96


l......... dan karbohidrat yang berlebihan

√Tekanan d........... tinggi.

berkala. √Kurangkan

√D...............

makanan berlemak

Anoreksia

√Mengelak untuk makan

nervosa

kerana takut gemuk

√Gangguan

√Kaunseling dan

psikologi dan maut. √Kurus kering

Bulimia

√Makan secara banyak pada masa s..............

badan

√Mencederakan

√Kaunseling

salur alimentari.

dan memuntahkan

√Cirit birit

semula.

√Ketidakseimbangan

√Memakan laksatif.

pemulihan jisim

ion m.......... dalam darah. √Penyakit kardiovaskular √Kerosakan g..........

SPM 2008 (Esei) Jadual menunjukkan makanan yang diambil oleh seorang budak lelaki berumur 15 tahun dalam menu hariannya. Keperluan tenaga harian budak itu ialah 12500 kJ. Jenis makanan

Kuantitit yang diambil/g

Kandungan tenaga/ kJ

Nasi

400

1600

Kentang goreng

500

1000

Kari ayam

300

300

Telur rebus

150

630

Mentega

50

3000

Susu

280

300

Sosej

300

500

Sardin

150

900


97


(i) Berdasarkan jadual di atas, nyatakan nilai tenaga yang terkandung dalam pemakanan hariannya. Adakah pengambilan makanan itu memenuhi keperluan tenaga hariannya?

[2 markah]

............................................................................................................................. ............................................................................................................................. (ii) Budak lelaki ini mengambil menu ini secara berterusan dalam jangka masa yang panjang. Terangkan akibatnya terhadap kesihatan budak lelaki ini. [8 markah] ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. .............................................................................................................................


98


SPM 2009 (Esei) (b) Rajah 9.2, 9.3 dan 9.4 menunjukkan keadaan fizikal tiga orang, yang berkaitan dengan tabiat makan mereka.

Rajah 9.3

Rajah 9.4

Terangkan hubungan antara tabiat makan dengan keadaan fizikal setiap individu itu.

[10 markah]

................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. .................................................................................................................................


99


................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. SPM 2010 (Esei) (b) Rajah menunjukkan tiga jenis makanan.

Terangkan kesan jangka masa panjang pengambilan makanan-makanan yang berlebihan ke atas kesihatan individu.

[10 markah]

................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

100


................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. SPM 2014 (Esei) (a) Maklumat berikut ialah berkaitan tabiat makan bagi individu U dan individu W. Individu U Makan tidak mengikut masa yang menyebabkan perut selalu kosong Individu W Makan dengan banyak dalam masa yang singkat diikuti dengan memuntahkannya semula secara sengaja setiap kali selepas makan. (a) Terangkan bagaimana tabiat makan itu mempengaruhi kesihatan: (i) individu U (ii) individu W

[10 markah]

................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. .................................................................................................................................


101


................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. (b) Rajah menunjukkan satu set nasi lemak.

Seorang kanak-kanak perempuan mengambil satu set nasi lemak sebagai sarapan setiap hari dalam jangka masa panjang. Bincangkan kesan baik dan kesan buruk diet itu terhadap kesihatannya. [10 markah] ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. .................................................................................................................................


102


................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. 6.9 Kepentingan Makronutrien dan Mikronutrien dalam Tumbuhan Elemen-elemen makronutrien:

Elemen-elemen mikronutrien

 karbon (C)

 boron(B)

 hidrogen(H)

 kuprum(Cu)

 oksigen(O)

 ferum(Fe)

 nitrogen (N)

 mangan(Mn)

 fosforus(P)

 molibdenum(Mo)

 kalium(K)

 zink(Zn)

 kalsium(Ca)  magnesium(Mg)  sulphur(S) Cara nak ingat! ‘CHONg Pergi Ke China Menaiki

Cara nak ingat! ‘Best Copy Filem Muzik Maher Zain’

Sampan’ Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

103


Makronutrien Fosforus

Fungsi

Kesan kekurangan

Sintesis a......... n................,

Pertumbuhan akar

ATP dan f..................... dalam

yang tidak sihat dan

membrane plasma; bertindak

pembentukan daun

sebagai ko................. dalam

yang berwarna h..........

fotosintesis dan r......................... tua dan pudar; bintik m............ atau ungu kelihatan pada daun tua. Kalium

Sintesis protein, metabolisme

Sintesis p..............

k.......................... dan sebagai

yang kurang; kematian

ko.................. bagi beberapa

tumbuhan pramatang.

e...............; mengekalkan kesegahan tumbuhan. Kalsium

Magnesium

Sulfur

Komponen utama l...............

Pertumbuhan terbantut;

tengah dinding sel;

daun yang terherot dan

pembentukan gentian

bercuping; bahagian di

g....................... semasa

antara u............ daun

pembahagian sel.

menjadi k................

Komponen utama struktur

Bahagian di antara urat

molekul k..............;

daun matang menjadi

mengaktifkan beberapa enzim

k.................; bintik

tumbuhan; terlibat dalam

merah pada

metabolisme

permukaan d...........;

k.................................

daun bercuping.

Komponen beberapa a...........

Daun yang terjejas atau

amino; salah satu juzuk vitamin

seluruh tumbuhan

...... dan beberapa jenis

menjadi k................

ko................


104


Mikronutrien Boron

fungsi

Kesan kekurangan

Membantu akar dalam

Kematian t..............

pengambilan i........ kalsium dan

terminal dan

tr.................... gula; terlibat

pertumbuhan yang

dalam metabolisme

abnormal; daun

k.......................... dan

menjadi t................,

membantu perc...................

bergulung dan rapuh

debunga; diperlukan untuk pembahagian m............... dalam sel m....................... dan bertindak sebagai ko................ dalam sintesis kl.................... Kuprum

Komponen penting e..............;

Kematian a............

terlibat dalam metabolisme

pucuk muda; bintik

ni................. dan

perang kelihatan pada

f.............................; penting bagi

d............ terminal;

pertumbuhan pembiakan dan

tumbuhan menjadi

pembentukan b............. dalam

terbantut.

tumbuhan. Ferum

Bertindak sebagai ko................

Daun m.......... menjadi

dalam sintesis klorofil; penting

kuning.

bagi bahagian muda yang sedang t................... Mangan

Mengaktifkan enzim-enzim

Jaringan u.......... hijau

f.......................; respirasi sel dan

tua

metabolisme n...................

berlatarbelakangkan hijau m.........; bintik perang atau kelabu di antara urat daun.

Molibdenum


Terlibat dalam pengikatan

Klo............. pada

n................. dan penurunan

bahagian antara urat

105


nitrat semasa sintesis p............... daun matang; daun berwarna hijau pucat; hasil tanaman berkurangan. Zink

Pembentukan daun; sintesis

Permukaan daun

a............. (hormon

berbintik dengan

pertumbuhan) dan sebagai

bahagian

ko................ dalam metabolisme

berk....................;

k...............................

pertumbuhan terbantut.

6.10 Fotosintesis Adaptasi struktur dan fungsi daun; Struktur Tersusun dalam bentuk

Fungsi Menerima c............ dengan banyak

m........... daun Leper, nipis dan berwarna

Menyerap cahaya matahari secara m...............

hijau (l..............)

dan membolehkan gas-gas meresap dengan cekap.

Urat daun bersambung

Xilem mengangkut air dan g......... mineral dari

dengan tisu x.......... dan floem

akar ke daun. Floem mengangkut h.......... organik melalui fotosintesis

Satu lapisan epidermis yang

Mengurangkan k.................. air daripada

berk......... dan berlilin

daun.

Banyak s...........

Meningkatkan proses fotosintesis

Banyak sel mesofil p..............

Tersusun secara t............ dan rapat untuk memperoleh cahaya maksimum


106


6.11 Mekanisme Fotosintesis  Persamaan fotosintesis; cahaya Karbon dioksida + air

glukosa + oksigen (KAckGO) klorofil

‘kulat air celup klorok ganti obat’  Mekanisme tindak balas fotosintesis; Tindak balas cahaya

Tindak balas gelap

Molekul H2O ditukarkan kepada ion

Atom H menurunkan gas CO2 utk

H+ dan Ion OH-.

menghasilkan glukosa.

Ion H+ menerima elektron drp

Monomer-monomer glukosa

klorofil dan membentuk atom H.

terkondensasi utk membentuk

Pada masa sama, ion OH-

molekul kanji.

kehilangan elektron untuk membentuk gas O2 dan air.  Perbezaan antara tindak balas cahaya dan tindak balas gelap; Tx Cahaya Tenaga c............

Aspek Bentuk tenaga yg

Tx Gelap Tenaga k.........

diperlukan G............./grana

Tapak tx

s...........

air

Bahan tx

Karbon d...............

o..............


Hasil tx

g............

107


SPM 2006 (Esei) Tumbuhan hijau mensintesis makanan melalui proses fotosintesis. Proses kimia fotosintesis boleh diringkaskan seperti rajah skema dalam Rajah di bawah.

(a) Nyatakan maksud fotosintesis berpandukan rajah skema dalam Rajah di atas. [2 markah] ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. (b) Bermula daripada air dan karbon dioksida sebagai bahan mentah, terangkan bagaimana tumbuhan hijau menghasilkan kanji. [8 markah] ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. .................................................................................................................................


108


6.12 Faktor-Faktor yg mempengaruhi Fotosintesis.  Terdapat tiga faktor iaitu keamatan cahaya (KC), Kepekatan karbon dioksida (KKO) dan Suhu (S).

‘Foto’ = cahaya Faktor-Faktor

Graf

‘sintesis’ = bina Penerangan

Keamatan

Jika kepekatan k...............

cahaya

d.................. dan s............ dikawal pada aras sekata, kadar f............................. berkadar terus dengan k..................... c............... sehingga mencapai satu tahap tertentu. k...................... d................. atau s............ menjadi faktor p....................

Kepekatan

Peningkatan kepekatan

karbon dioksida

k.................... d................... akan menyebabkan peningkatan kadar f............................. selagi tiada faktor p...................... k....................... c................ menjadi faktor p.....................

Suhu

Peningkatan s........... persekitaran sebanyak .........0C akan meningkatkan kadar f.......................... sebanyak d........ kali ganda


109


SPM 2011 (Esei) Rumah hijau digunakan untuk mengawal faktor biotik dan abiotik untuk meningkatkan hasil tanaman. Rajah menunjukkan pokok tomato yang ditanam dalam rumah hijau.

Terangkan bagaimana rumah hijau mempengaruhi produktiviti pokok tomato itu. [10 markah] ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. .................................................................................................................................


110


6.14 Teknologi dalam pengeluaran makanan Teknologi

Kelebihan

Kekurangan/

Contoh

cabaran Anak-anak benih akan Penanaman

tumbuh c............. dan

langsung

meningkatkan hasil

Padi

tanaman, mudah dan menj............. kos. H......ponik

Kesemua makronutrien

Kos agak t..........

Bayam,

dan mikronutrien dapat

untuk menyediakan

salad, tomato

disediakan pada kadar

alatan dan larutan

dan cili

yang betul, t.......

k.......... .

memerlukan tanah dan ruang besar, S............. dijaga. A.......ponik

Keamatan cahaya dan

Kos agak t.........

Bayam,

suhu dapat dikawal,

untuk menyediakan

salad, tomato

penanaman sepanjang

alatan dan larutan

dan cili

tahun, dan hasil yang

n......... .

lebih cepat, tidak memerlukan t........ dan ruang besar. Nilai nutrisi yg tinggi,

Memerlukan

Kelapa sawit

Pembiakbakaan

Mengeluarkan h.........

kemahiran tinggi dan T........... sp.

tumbuhan

yang lebih banyak, dan

t........... yang betul.

hasil kacukan

menunjukkan ketahanan

D....... sp.

yg lebih tinggi terhadap

antara

p............ dan cuaca.

P............. sp.


111


Pembiakbakaan

Meningkatkan hasil susu,

Memerlukan

Lembu h........

haiwan

daging.

k................ tinggi

jenis Mafriwal

dengan teknik yang betul. Kultur tisu

Meningkatkan h........

K...... terdedah

Betik, nanas

pertanian dalam masa

kepada kerosakan

dan

yang singkat

sekiranya ada yang

belimbing

berpenyakit. Kejuruteraan

Meningkatkan k............

Memerlukan

Penanaman

dan kuantiti makanan.

kemahiran tinggi

tumbuhan

dengan teknik yang

transgenik

betul.

seperti

genetik

gandum, tomato, tumbuhan legum, kacang soya, dan ubi kentang. Mengekal dan membaiki

Terdedah kepada

Kaedah

Pengurusan

k................ tanah dan

h............... tanah

penggiliran

tanah

mengelakkan

dan tanah runtuh

tanaman

pertambahan makhluk

jika proses

perosak

pengurusan tanah tertangguh setelah tanah digondolkan.

Mengawal perosak

Mungkin pemangsa

Burung hantu

Kawalan

dengan cara-cara biologi

akan memakan

dan ular

biologi

tanpa menggunakan

mangsa lain

mengawal

pestisid

menyebabkan

populasi tikus

ketidakseimbangan

di ladang

ekologi semula jadi.

kelapa sawit.


112


6.15 Perkembangan Teknologi dalam Pemprosesan Makanan Teknologi Memasak

Kebaikan

keburukan

Membunuh mikroorganisma yang

Tidak t........... lama,

merosakkan makanan,

Kualilti kesegaran

Enzim yang memecah makanan

berkurangan,

mengalami d................., cara

perubahan r.........

paling mudah untuk mengelakkan

asli, vitamin musnah.

kerosakan makanan, Membunuh mikroorganisma yg menyebabkan penyakit, Melembutkan makanan, makanan menjadi lebih s............ . P.........................

Menghalang pertumbuhan

Garam yang tinggi

m............................., meningkatkan

menyebabkan

rasa, nilai komersial, tahan lama

h.................., gula yg

dan melonjakkan industri makanan. tinggi menyebabkan d.............., cuka yg tinggi menyebabkan g............., bahan pewarna di dalam makanan boleh menyebabkan k........., kandungan nutrien kurang. Pengeringan

Mikroorganisma tidak boleh hidup

Hilang n............. dan

tanpa air, mudah dijalankan, tahan

berubah rasa asli.

lama. Pempasteuran


Membunuh b................... yg

Tidak memusnahkan

menyebabkan tuberkulosis,

s................

Mengekalkan rasa asli susu,

mikroorganisma,

mengekalkan nutrien,

hanya sesuai untuk 113


Melonjakkan industri makanan.

makanan cecair/ susu shj. Tidak t............ lama selepas dibuka.

Pengetinan

Membunuh semua mikroorganisma

Boleh menyebabkan

dan sporanya, menghalang

k.................. makanan

pertumbuhan mikroorganisma,

sekiranya terdapat

tahan lama, lebih m..................,

kerosakan pada

mudah dihadam dan melonjakkan

bekas itu,

i................ makanan.

K................. nutrien, kurang rasa asli perisa/pewarna boleh menyebabkan kanser.

Rawatan U.........

Membunuh bakteria dan spora,

Rasa akan berubah,

Haba (UHT)

T............ lama dan melonjakkan

kehilangan nutrien

industri makanan.

dan beberapa vitamin.

Mengelakkan j........ dari menjadi

Memabukkan dan

rosak, tahan lama, memperbaiki

menukarkan r.......

rasa, meningkatkan vitamin

asli.

Fermentasi

SPM 2010 (Struktur) (d) Seorang suri rumah membuat jeruk mangga dengan merendam kepingan buah mangga dalam larutan gula yang pekat. Nyatakan satu kebaikan dan dua keburukan kaedah yang digunakan berbanding dengan menyimpan mangga segar. Kebaikan: ............................................................................................................................ Keburukan: 1) ....................................................................................................................... 2) ....................................................................................................................... [3 markah] Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

114


SPM 2011 (Esei) Terdapat pelbagai kaedah yang digunakan dalam pemprosesan makanan. Cadangkan dua kaedah dan bincangkan kebaikan dan keburukan setiap kaedah itu.

[10 markah]

................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. SPM 2013 (Esei) (a) Rajah menunjukkan pelbagai jenis makanan yang telah diproses melalui kaedah pemprosesan makanan. (i) Terangkan tujuan pemprosesan makanan.

[5 markah]

......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... .........................................................................................................................


115


(ii) Terangkan kesan buruk kaedah pemprosesan makanan terhadap kesihatan manusia.

[5 markah]

......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... Jawapan:  Tahan lebih lama// mengelakkan pembaziran/ menjimatkan wang/ membunuh mikroorganisma/ menghalang pertumbuhan bacteria.  Menambahkan bahan pengawet/ penstabil.  Secara pemanasan/ suhu tinggi.  Penggaraman/pengeringan  Untuk meningkatkan nilai komersial// Nampak menarik  Secara pembungkusan/ Menambah pewarna  Rasa makanan lebih sedap/ membaiki tekstur  Menambahkan perisa  Mempelbagaikan jenis makanan.  Melalui penyelidikan dan pembangunan/ resepi yang inovatif  Meningkatkan ekonomi negara  Promosi/ menggalakkan penghasilan makanan dalam skala yang besar.  Untuk kesihatan yang lebih  Persediaan kebersihan// membekalkan nutrien/ melalui pemanasan  Mudah dicerna/ hadam  Mudah dibawa  Pembungkusan/pengetinan


116


(ii)  Kandungan nutrien rendah  Suhu tinggi memusnahkan vitamin/ nutrient  Menyebabkan pening/ lemah/ malnutrisi  Bahan karsinogenik tinggi  Pewarna/ pengawet/ penstabil menyebabkan kanser  Menggalakkan mutasi  Kandungan gula tinggi  Meningkatkan aras glukosa darah  Menyebabkan kencing manis  Kandungan garam tinggi  Meningkatkantekanan osmosis darah  Meningkatkan tekanan osmosis darah  Menyebabkan tekanan darah tinggi/ hipertensi  Kandungan lemak yang tinggi  Meningkatkan jisim badan  Menyebabkan obesiti/ penyakit kardiovaskular


117


BAB 7 RESPIRASI 7.1 Proses Respirasi dalam penghasilan tenaga. Apakah respirasi? - Respirasi merupakan proses hidup yang penting dan berlaku dalam d........ peringkat: - Respirasi l......... dan respirasi d............. - Respirasi l............ atau pernafasan luar ialah proses pertukaran g...... antara permukaan r................. organisma dengan persekitarannya secara berterusan. - Respirasi d.............. atau respirasi s...... ialah proses b................. yang mana t.......... dihasilkan untuk sel hidup.  Persamaan respirasi aerob; Glukosa + Oksigen

Karbon dioksida + Air + Tenaga (GO KAT)

 Persamaan respirasi anaerob dalam otot manusia; Glukosa

Asid Laktik + Tenaga (GALT)

 Persamaan respirasi anaerob dalam yis; Glukosa

Etanol + karbon dioksida + Tenaga (GEKT)

Persamaan dan perbezaan antara respirasi aerob dengan respirasi anaerob; Respirasi aerob

Persamaan

Respirasi anaerob

 Kedua-dua memerlukan g................... sebagai bahan mentah.  Kedua-dua menghasilkan t................ Respirasi aerob

Perbezaan

Respirasi anaerob

Kehadiran oksigen Pengoksidaan glukosa


118


Jumlah tenaga dihasilkan Tempat berlaku Persamaan kimia

SPM 2007 (Esei) Rajah menunjukkan tisu P dan sel Q. P terdapat dalam organisma multisel. Q terdapat dalam organisma unisel. Tisu P

Sel Q

Persamaan respirasi

Persamaan respirasi

Glukosa + Oksigen

Karbon

dioksida + Air+ Tenaga

Glukosa

Karbon dioksida + Etanol + Tenaga

(a) Berdasarkan Rajah di atas, terangkan proses respirasi sel yang berlaku di P dan di Q.

[4 markah]

........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ...........................................................................................................................


119


(b) Rajah di bawah menunjukkan dua individu, M dan N, dalam dua situasi yang berbeza. M sedang melakukan satu aktiviti cergas manakala N berada dalam keadaan rehat.

Berdasarkan Rajah di atas, terangkan perbezaan proses fisiologi yang berlaku pada organ R, S dan T bagi individu M dan individu N.

[6 markah]

........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... SPM 2011 (Struktur) Rajah menunjukkan sejenis organel yang terdapat dalam sel otot. Tindak balas biokimia berlaku dalam sel tersebut.


120


(a) (i) Namakan organel ini. ....................................................................................................................... [1 markah] (ii) Terangkan mengapa membran X dalam keadaan berlipat-lipat. ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... [2 markah] (b) Tindak balas biokimia yang belaku dalam organel ini diringkaskan seperti berikut:

(i) Namakan gas P. ....................................................................................................................... [1 markah] (ii) Namakan hasil Q ....................................................................................................................... [1 markah] (iii) Terangkan mengapa sel otot mengandungi banyak organel ini. ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... [2 markah] SPM 2012 (Esei) (a) Gula dioksidakan semasa respirasi. Terangkan proses itu.

[4 markah]

........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ...........................................................................................................................


121


(b) Selepas menamatkan lumba lari, seorang atlet masih terus bernafas dengan cepat dan dalam untuk beberapa minit. Terangkan mengapa.

[6 markah]

........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... SPM 2013 (Esei) (b) Jadual menunjukkan kadar pernafasan seorang pelajar semasa rehat dan semasa melakukan aktiviti cergas. Kadar pernafasan

Semasa berehat

Semasa aktiviti cergas

(Pernafasan per

16

30

minit) Terangkan mengapa kadar pernafasan pelajar itu berbeza semasa berehat dan semasa aktiviti cergas.

[4 markah]

........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ...........................................................................................................................


122


(c) Rajah menunjukkan kepekatan asid laktik dalam darah seorang atlet.

Terangkan perbezaan kepekatan asid laktik dalam darah seorang atlet semasa dan selepas melakukan aktiviti cergas.

[6 markah]

................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. .................................................................................................................................


123


SPM 2014 (Struktur) (c) Seorang atlet mengalami kekejangan otot semasa larian pecut 100 meter. Terangkan bagaimana aktiviti tersebut menyebabkan kekejangan otot. ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... [3 markah] 7.2 Struktur Respirasi dan Mekanisme Pernafasan dalam Manusia dan Haiwan. Struktur respirasi ialah tempat berlakunya p......................... gas antara sel yang berespirasi dengan persekitaran. Gas-gas berespirasi bergerak antara p....................... r..................... dan persekitaran luar melalui r....................  Penyesuaian struktur respirasi melibatkan empat ciri iaitu: Penyesuaian

Kepentingan

Permukaan respirasi yang l.............

Memudahkan gas respirasi terlarut

Lapisan permukaan respirasi adalah

Mempercepatkan pertukaran gas

n.............. L........... permukaan yang besar

Kadar r.............. menjadi cepat

Jalinan kapilari d........... yang banyak

Meningkatkan kadar resapan gas terlarut

Lembap Nipis Luas Darah


124


Struktur respirasi dan mekanisme pernafasan serangga Sistem respirasi serangga dikenali sebagai s............... t................. yang terdiri daripada tiub-tiub udara yang disebut t.................. Udara memasuki trakea melalui liang pernafasan yang disebut s................... yang terdapat di kedua-dua belah sisi toraks dan abdomen serangga. S................. serangga seperti belalang mempunyai i............ Pembukaan dan penutupan s.................. dikawal oleh i................ yang membenarkan udara keluar dan masuk ke dalam badan. Dinding trakea diperkukuh oleh gelang-gelang k.............. supaya tidak k................ atau terlipat akibat tekanan u............. Trakea terbahagi kepada cabang-cabang halus yang disebut t................. yang merupakan respirasi untuk serangga dan tidak mempunyai gelang k............. T............... mempunyai dinding yang nipis dan l................ untuk meningkatkan kecekapan p....................... gas. Bilangan trakeol yang b................. juga menyediakan jumlah l........... p........................ yang besar untuk pertukaran gas secara r.................. ringkas. Sesetengah serangga seperti b.................... mempunyai k.................. udara dalam sistem t................. untuk mempercepatkan penghantaran g........ respirasi ke t........... serangga semasa aktiviti cergas. Udara masuk ke dalam dan ke luar t................. melalui pengembangan dan p......................... otot abdomen udara beritma untuk mempercepatkan r................... gas ke dalam sel. Semasa menarik nafas, otot a.................... mengendur dan i.............. spirakel terbuka. Isipadu abdomen bertambah, t..................... udara menurun. Udara memasuki t................ melalui s..................... . Semasa menghembus nafas, o........... abdomen mengecut. Isipadu a.................. menurun, t.................. udara meningkat, udara keluar melalui s................... Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

125


Struktur respirasi dan mekanisme pernafasan ikan I............... ialah struktur respirasi yang dikhaskan untuk pertukaran g........... di dalam air. Ikan bertulang mempunyai e................. pasang insang yang ditutup dan dilindungi oleh o......................... Setiap insang terdiri daripada dua baris f................. yang halus dan disokong oleh lengkung i................... yang bertulang. Terdapat sebaris sisir insang yang menapis zarah-zarah seperti pasir supaya tidak memasuki f................. dan merosakkannya. f.................. mempunyai banyak unjuran n............... dan p............. yang disebut l................ yang membekalkan luas p..................... yang besar untuk proses pertukaran g........ secara m................... membran f.................. insang adalah n.............. dan mempunyai b............... kapilari d........... untuk memudahkan penyerapan o................. dan penyingkiran k................ dioksida. Kecekapan pertukaran g....... oleh insang dibantu oleh mekanisme t............ ganti lawan- ............... yang mana aliran air yang melalui i................. adalah bert..................... dan menyongsang arah aliran darah dalam kapilari darah l................ Mekanisme ini meningkatkan k..................... pertukaran g....... kerana air yang membawa k........................ oksigen yang t................. bertembung dengan d.............. yang membawa kandungan o............... yang rendah dalam kapilari d................ lamela. Mekanisme pernafasan ikan dibantu oleh v................... yang dihasilkan oleh tindakan m............. dan o..................... . Ventilasi meningkatkan pengaliran air pada permukaan r.................... . Ikan melakukan v................ dengan berenang sambil membuka dan menutup o.......................... Apabila m............. dibuka (menarik nafas), bahagian dasar rongga m............. diturunkan. Pada masa yang sama, ruang o........................ dibesarkan Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

126


dan b................ operkulum ditutup. Isipadu akan bert.............. dan ini akan mengurangkan t................. di dalam mulut. Akibatnya, air yang mengandungi o.............. terlarut dari luar akan memasuki mulut. Apabila mulut dit..............v (menghembus nafas), bahagian dasar rongga m.............. dinaikkan. Akibatnya, air mengalir melalui l................... insang dan pertukaran g............. antara kapilari darah dengan a......... berkalu secara r.................... . Pada masa sama, otot o....................... mengendur dan ruang o..................... dikecilkan. Isipadu rongga m................ dikurangkan dan t.................... di dalam rongga m.............. menjadi lebih t............... daripada t................ di persekitaran. Tekanan a...... yang tinggi menyebabkan air mengalir k.............. melalui bukaan o..................... yang terbuka. Struktur respirasi dan mekanisme pernafasan amfibia A................ seperti katak boleh hidup di darat dan di dalam air. Pertukaran gas respirasi bagi katak berlaku melalui k.............. dan p................ K............. katak adalah n.............. dan sangat t............ kepada gas respirasi. Ia juga sangat l............... kerana diselaputi oleh lapisan m............ yang membenarkan gas respirasi larut. M............. ini dirembes oleh kelenjar l............. yang terdapat pada epidermis kulit. Kedua-dua ciri ini membantu pertukaran g........ yang c............ dan e............... antara kulit dan persekitaran. Di bawah lapisan k............ terdapat jaringan k................... darah untuk mengangkut gas r.................... ke sel badan. P............... katak terdiri daripada sepasang kantung n............ yang disambungkan kepada m............ melalui b............... yang disebut g............ . Peparu mempunyai m................ yang nipis supaya gas-gas respirasi dapat m................keluar dan masuk dengan mudah. Dinding peparu sentiasa l............... kerana diselaputi selapisan c............... . Ini membolehkan gas respirasi mel.......... ke dalamnya. Ia juga kaya dengan jaringan k............... darah untuk mengangkut gas respirasi.


127


Apabila katak bernafas melalui lebang hidungnya, dasar rongga m............. diturunkan dan g............ ditutup. Udara ber................. akan masuk ke dalam rongga m.............. tetapi udara kurang ber................. masih terdapat di dalam peparu. Apabila lubang hidung ditutup dan g............ dibuka, dasar rongga m............. dinaikkan. Tekanan dalam rongga m............... yang t............. menyebabkan udara ber................... dari rongga mulut masuk ke dalam p.............. dan mengembang. Apabila otot p............. mengecut, tekanan dalam a................... mendesak udara kurang ber................... keluar dari p............... . Sebahagian udara disingkirkan melalui lubang h.............. yang terbuka. Manakala sebahagian lain bercampur dengan u........... di dalam rongga m.............. Struktur respirasi dan mekanisme pernafasan manusia Pertukaran gas dalam badan manusia berlaku dalam a................ peparu. Udara masuk ke dalam peparu melalui salur khas yang disebut t................ yang disokong oleh gelang-gelang r.............. yang memastikan t.............. sentiasa terbuka untuk menerima udara. Bahagian bawah t............... bercabang kepada dua salur utama iaitu b............... kiri dan b............... kanan. Setiap b............. bercabang membentuk cabang kecil yang disebut b................. . Setiap b................... berakhir dengan satu kelopok pundi udara mikroskopik yang disebut a............... Dalam badan manusia, mekanisme pernafasan melibatkan kombinasi tindakan otot i.......................... dan d...................... . Terdapat 2 set otot i.............................. di antara tulang- tulang r............. : otot i....................... luar dan d.............. D.................. ialah lapisan otot berbentuk k........... yang terdapat di bawah sangkar r............. .


128


Pernafasan ialah proses m.............. nafas dan meng............... nafas yang berlaku silih berganti. Semasa menarik nafas, otot interkosta luar meng.......... manakala otot interkosta dalam meng............ . Tindakan ini menyebabkan sangkar rusuk n.......... ke atas dan ke arah d........... . Pada masa sama, otot diafragma meng.......... dan diafragma t........... ke bawah menjadi l........... dan men.......... . Kedua- dua pergerakan ini menyebabkan isipadu rongga toraks ber................ dan tekanan rongga toraks ber.............. . Tekanan atmosfera yang lebih tinggi di luar mendesak udara m.......... ke dalam peparu. Semasa menghembus nafas, otot interkosta luar meng.......... manakala otot interkosta dalam meng............ . Tindakan ini menyebabkan sangkar rusuk t.......... ke bawah dan ke d........... . Pada masa sama, otot diafragma meng.......... dan diafragma m................. ke atas, berbentuk k........... . Keduadua pergerakan ini menyebabkan isipadu rongga toraks ber................ dan tekanan rongga toraks ber.............. . Udara dipaksa k.............. dari peparu. Organisma

Struktur respirasi dan tempat

Mekanisme

pertukaran gas Serangga

Sistem trakea dan trakeol dan otot

Ikan

Insang

Amfibia

Kulit dan peparu

Manusia

Peparu dan alveolus

Tukar ganti lawan-arus Tarik dan hembus nafas (pernafasan)


129


SPM 2005 (Struktur) Rajah mewakili model peparu manusia dalam mekanisme respirasi.

(a) Berdasarkan model peparu dalam Rajah di atas, apakah struktur yang sepadan dengan salur kaca dan serkup kaca pada sistem respirasi manusia? Salur kaca: ............................................................................................................. Serkup kaca: ......................................................................................................... [2 markah] (b)(i)Kepingan getah nipis mewakili diafragma dalam sistem respirasi manusia. Apakah fungsi kepingan getah nipis dalam model peparu itu? ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... [1 markah] (ii) Belon mewakili peparu manusia. Terangkan satu ciri belon yang serupa dengan ciri peparu manusia. ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... [2 markah] (c) Tali pada model peparu itu ditarik. Lukiskan keadaan pada kepingan getah nipis dan belon pada Rajah di bawah.


130


[1 markah] (ii) Perhatikan lukisan anda di (c)(i). Jelaskan perkaitan antara perubahan pada model peparu yang anda lukis dengan sistem respirasi manusia sebenar. ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... [3 markah] (d)(i) Peratus gas oksigen dan karbon dioksida dalam udara sedutan dan udara hembusan ditentukan dengan menggunakan tiub-J. Mengapakah hujung tiub- J dicelupkan ke dalam larutan kalium hidroksida dan diikuti dengan larutan kalium pirogalat? ................................................................................................................... ................................................................................................................... [1 markah] (ii) Jadual menunjukkan keputusan kajian tentang kandungan udara sedutan dan udara hembusan.


131


Terangkan mengapa terdapat peningkatan peratus karbon dioksida dalam udara hembusan. ................................................................................................................... ................................................................................................................... [2 markah] SPM 2009 (Struktur) Rajah menunjukkan sebahagian daripada sistem respirasi manusia.

(a) Pada Rajah, namakan P dan Q.

[2 markah]

(b) Rajah di bawah menunjukkan satu peringkat dalam pernafasan manusia.

(i) Nyatakan peringkat pernafasan yang ditunjukkan dalam Rajah di atas. ......................................................................................................................... [1 markah] Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

132


(ii) Terangkan fungsi P dalam peringkat pernafasan di (b)(i). ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ [2 markah] (c) Diafragma itu tidak boleh berfungsi. Terangkan bagaimana ini memberi kesan kepada mekanisme pernafasan. ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... [3 markah] SPM 2012 (Esei) (c) Nyatakan persamaan dan perbezaan antara sistem respirasi manusia dengan sistem respirasi belalang berdasrkan struktur adaptasi untuk memaksimakan kadar pertukaran gas.

[10 markah]

........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ...........................................................................................................................


133


SPM 2013 (Esei) Rajah menunjukkan struktur respirasi seekor belalang.

Terangkan bagaimana sel-sel badan memperoleh oksigen daripada udara. [4 markah] ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. SPM 2014 (Struktur) Rajah menunjukkan keadaan toraks semasa proses J dan proses K dalam mekanisme pernafasan.

(a)(i) Namakan proses J dan proses K. J: .................................................................................................................... K: ................................................................................................................... [2 markah] Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

134


(ii) Nyatakan tiga perbezaan antara proses J dan proses K. Proses J

Proses K

[3 markah] 7.3 Pertukaran Gas Merentas Permukaan Respirasi dan Pengangkutan Gas dalam Badan Manusia. Pertukaran Gas Merentas Permukaan Respirasi  Resapan gas berlaku dari kawasan tekanan separa (TS) t.......... ke kawasan TS r.............. .  Tekanan Separa O............ (TSO) dalam alveolus adalah lebih t........ berbanding dengan TSO dalam k............. darah. Oleh itu, oksigen m............... masuk dan merentas permukaan a............. dan kapilari darah ke dalam darah.  Tekanan separa karbon dioksida (TSKO) pula adalah r........... dalam alveolus dan tinggi dalam kapilari darah.  Karbon dioksida m.............. keluar dari kapilari darah ke dalam alveolus dan kemudiannya dihembus keluar melalui mulut atau hidung ke dalam atmosfera.


135


Gambar rajah pertukaran gas merentas permukaan alveolus dan kapilari darah dalam peparu.

Pengangkutan Gas Respirasi dalam Badan Manusia. Oksigen Bergabung dengan

Perbezaan Cara diangkut?

h........................

Karbon dioksida Bergabung dgn h..................., berpadu dengan air (terlarut dalam plasma darah) dan ion b................... .

O......................................

Membentuk apa?

K...................hemoglobin, asid karbonik.

Selepas pertukaran gas berlaku, o................ dalam darah yang meninggalkan alveolus akan diangkut ke sel-sel b............ untuk r.................... sel. Dalam darah, o................ akan berpadu dengan pigmen respirasi h.................... dalam eritrosit. Oksigen diangkut dalam bentuk o.................................. ke seluruh badan. Hemoglobin + Oksigen


Oksihemoglobin

136


Dalam peparu, tekanan separa o................ adalah tinggi. Oksigen bergabung dengan h..................... untuk membentuk o................................. yang diangkut ke seluruh badan. Apabila sampai ke sel b............. yang mempunyai tekanan separa o........... yang rendah, o............................... akan terurai untuk membebaskan semula molekul o................. . Karbon dioksida yang dibebaskan oleh sel yang berespirasi diangkut dalam t........ cara. Lebih kurang 7% karbon dioksida diangkut dalam bentuk ter............ dalam p................. darah. 23% karbon dioksida bergabung dengan h..................... dalam eritrosit untuk membentuk k..................................... . Baki 70% diangkut dalam bentuk ion b....................... (HCO3 -) dalam plasma darah. Karbon dioksida meresap ke dalam eritrosit, kemudian berpadu dengan a...... dalam eritrosit untuk membentuk asid k................ (H2CO3). Enzim karbonik a................... dalam eritrosit memangkinkan tindak balas ini. Asid k................ kemudiannya terurai kepada ion b...................... dan ion h.................... . Kemudian ion b..................... meresap ke dalam plasma darah dan diangkut ke peparu. SPM 2009 (Struktur) (d) Pertukaran gas berlaku merentasi permukaan alveolus. (i) Terangkan kepentingan pertukaran gas dalam manusia. ......................................................................................................................... ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. [2 markah] (ii) Nyatakan dua cara alveolus mengadaptasi untuk pertukaran gas yang efisien. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ [2 markah]


137


7.4 Mekanisme Kawal Atur Respirasi  Semasa melakukan aktiviti cergas, Tekanan Separa Karbon Dioksida (TSKO) b................ akibat respirasi yg aktif.  Pertambahan kepekatan CO2 dlm badan dikesan melalui perubahan pH darah dan pH bendalir tisu otak.  Aras CO2 yg tinggi dlm darah akan mer............... pH darah dan nilai pH bendalir tisu yg membasahi otak.  Asid k................. akan terurai kpd ion hidrogen/ ion bikarbonat.  pH darah yg r.............. adalah berbahaya.  Perubahan ini dikesan oleh sel khas, iaitu k.................... pusat yg terdapat dlm medulla oblongata.  Penurunan nilai pH dlm darah menyebabkan sel k................... pusat dirangsang utk menghasilkan i............. ke organ yg teribat dgn respirasi spt otot i............... dan d............... supaya mengecut dan mengendur dgn lebih cepat.  Kadar v................. dan kadar pernafasan meningkat.  Kadar denyutan jantung juga meningkat utk mempercepatkan proses pengangkutan o................. ke sel badan dan proses penyingkiran CO2.  Kepekatan CO2 dan aras pH darah akan kembali ke paras normal. SPM 2014 (Struktur) (b) Pernafasan adalah proses luar kawal yang dikawal oleh pusat pernafasan dalam medula oblongata. Jelaskan apa yang berlaku kepada kadar pernafasan bagi seorang pendaki apabila berada di puncak gunung yang tinggi. ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... [4 markah]


138


7.5 Kepentingan mengekalkan sistem respirasi yang sihat  Peparu ialah salah satu o........... paling penting dalam badan.  Salur r................ mempunyai lapisan membran l............... dan berm........... yang sentiasa terdedah kepada persekitaran kerana u............. yang disedut mengandungi d......... dan j........... serta pelbagai perengsa dan bahan cemar yang berbahaya.  Dinding t............. terdiri daripada sel e.................... bersilium dan sel perembes m......... .  M........... yang dirembes melindungi permukaan salur r.................... dengan memerangkap butir-butir d...... dan mikroorganisma yang masuk ke dalam t..............  Seseorang perokok menyedut terus a......... rokok yang mengandungi gas t............. seperti k............. m........................, tar, dan n.................... ke dalam peparunya.  Bahan- bahan kimia ini merosakkan f............. peparu.  Asap rokok mengandungi lebih daripada 4000 jenis bahan kimia termasuklah t......, n..................., karbon m..................., aseton, benzena, dan f............................  Kebanyakan bahan kimia ini merupakan bahan k....................... yang boleh meningkatkan risiko mendapat k............... . SPM 2013 (Esei) Rajah 6.3(a) menunjukkan alveolus individu yang sihat. Rajah 6.3(b) menunjukkan alveolus individu yang menghidap emfisema.

Rajah 6.3(a)


Rajah 6.3(b)

139


Emfisema adalah sejenis penyakit peparu. Terangkan kesan penyakit tersebut kepada kesihatan individu itu.

[6 markah]

................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. 7.6 Respirasi dalam tumbuhan  Oksigen m............... masuk dan keluar tumbuhan melalui liang s........... dan l.............. .  Kandungan o............. yang tinggi di luar menyebabkan o............. meresap masuk ke dalam ruang antara sel dalam daun.  Ini menyebabkan kepekatan o.......... tinggi berbanding kepekatan oksigen di d.......... sel.  Pada masa yg sama, r................ sel menghasilkan CO2 yang digunakan untuk fotosintesis.  CO2 yang berlebihan m.............. ke dalam ruang udara di antara sel dan keluar melalui s......... ke atmosfera. Respirasi aerob dan anaerob dalam tumbuhan  Respirasi a.............. biasanya dijalankan oleh tumbuhan sepanjang hari. Manakala dalam keadaan tertentu, tumbuhan boleh menjalankan respirasi an............. untuk tempoh waktu yang pendek.  Misalnya, semasa b..............., tumbuhan boleh hidup untuk beberapa hari walaupun t....................... sepenuhnya di dalam air.


140


 Tumbuhan padi boleh hidup untuk beberapa minggu dalam keadaan air bert............. di sawah padi.  Respirasi an............... juga berlaku pada peringkat permulaan perc................ apabila e............ diselaputi sepenuhnya di dalam t............ yang kedap udara. Perbezaan antara respirasi dan fotosintesis; Respirasi

Aspek

G............... dan O..............

Bahan mentah

K.......... d............... dan Air

Hasil tindak

G............... dan O................

Karbon dioksida , Air dan T................. M...................... Tenaga k............. ke

balas Tempat berlaku Perubahan

tenaga h......... berlaku sepanjang hari

Fotosintesis

tenaga Masa ia berlaku

K.................. Tenaga c.............. ke tenaga k............ Berlaku dengan kehadiran c............

 Titik pampasan ialah a......... keamatan cahaya apabila kadar penghasilan k........... d............... dalam r................ adalah s......... dengan kadar p................... karbon dioksida dalam f....................  Pada titik pampasan, kadar f..................... adalah s........ dengan kadar r......................  Glukosa yang dihasilkan dalam fotosintesis menggantikan g............... yang dioksidakan dalam respirasi.  Kadar f..................... mesti melebihi kadar respirasi setiap hari untuk memastikan p........................ dan penghasilan b..........., biji b.......... dan b....... berlaku.  Ini membolehkan kadar penghasilan g............. melebihi kadar penggunaan g........... dan glukosa yang berlebihan boleh digunakan untuk pert.............. dan semua proses-proses penting dalam tumbuhan.


141


 Dalam masa yang sama, o................. berlebihan daripada proses f........................ dibebaskan ke atmosfera untuk menyokong hidupan lain.

Lukiskan dan labelkan graf keamatan cahaya dan titik pampasan.

SPM 2007 (Esei) (c) Sebuah kolam mengandungi banyak tumbuhan akuatik. Rajah di bawah ialah graf yang menunjukkan perubahan peratusan kandungan oksigen terlarut dan karbon dioksida terlarut dalam kolam itu bagi tempoh 24 jam.


142


Berdasarkan graf pada Rajah di atas, terangkan perbezaan perubahan peratusan kandungan oksigen terlarut dan karbon dioksida terlarut dalam kolam itu di peringkat X, peringkat Y dan peringkat Z.

[10 markah]

................................................................................................................................. ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................. ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................

SPM 2013 (Struktur) (c) Satu tumbuhan ditenggelami air semasa banjir selama beberapa hari. Terangkan kesan kejadian tersebut kepada proses respirasi tumbuhan itu. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................


143


BAB 8 EKOSISTEM DINAMIK 8.1 Komponen Abiosis dan Biosis dalam persekitaran  Abiosis = benda bukan hidup Seperti nilai pH, s........., keamatan cahaya, k..................., t............... dan iklim mikro.  Biosis = benda hidup  Komponen Biosis terdiri daripada p.................... (tumbuhan hijau), pengguna p..............., pengguna s......................., pengguna t................ dan pengurai.  Rantai makanan ditakrifkan sebagai hubungan pemakanan dan pemindahan t............ melalui urutan yang mana satu organisma m............. organisma sebelumnya.  Jaringan makanan terdiri daripada b.................. rantai makanan yang organismanya saling bersandaran antara satu sama lain. Lukiskan piramid aliran tenaga dalam satu rantai makanan


144


Interaksi antara komponen biosis dari segi pemakanan;  Simbiosis terdiri drp tiga iaitu k...............isme, m........isme dan p........isme. Interaksi

Penumpang Perumah (hos)

K.................... U..............

Contoh 1

Contoh 2

Tak untung

E...........

Epizoit (ikan

dan tak rugi

(paku pakis

r.............)

langsuir)

pada ikan yu

M...................

untung

u....................

Kulampair

Pokok

(alga dan

l........... dan

kulat)

bakteria p............... nitrogen

P.................... untung

r...........

P............

Bunga

pada kulit

Rafflesia sp.

Mangsa-

Mangsa

Pemangsa

Helang

S.............

pemangsa

r..........

u...............

memakan

memakan

a............

rusa

 Persaingan= i.................... antara organisma-organisma yang hidup dalam satu habitat dan bersaing untuk sumber yang sama dan bekalannya terhad.  Persaingan dibahagikan kepada dua iaitu persaingan i......................... (PINER) dan persaingan intraspesies (PINAR).  PINER ialah persaingan antara individu daripada dua atau l........... spesies berl............  PINAR ialah persaingan yang berlaku antara individu daripada spesies yang s...........


145


SPM 2005 (Struktur) P, Q dan R dalam Rajah menunjukkan tiga jenis interaksi antara organisma.

(a)(i) Namakan jenis interaksi yang diwakili oleh P dan Q. P: ................................................................................................................... Q: ................................................................................................................... [2 markah] (ii) Huraikan interaksi yang diwakili oleh P. ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... [3 markah] (b)(i) Dalam interaksi yang diwakili oleh Q dan R, apakah istilah yang digunakan untuk menghuraikan organisma X dan organisma Y? Organisma X: ............................................................................................... Organisma Y: ............................................................................................... [2 markah] (ii) Nyatakan satu ciri penyesuaian bagi organisma X dalam interaksi itu. ........................................................................................................................ [1 markah]


146


(c) Pokok getah dalam interaksi yang diwakili oleh Q mati. Terangkan apa yang akan berlaku kepada organisma X. ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... (d) Serbuk kayu boleh digunakan dalam interaksi yang diwakili oleh R untuk penanaman cendawan secara komersial. Terangkan bagaimana cendawan boleh tumbuh pada serbuk kayu. ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... [3 markah] SPM 2007 (Esei) Organisma-organisma berikut terdapat dalam satu komuniti sawah padi. Belalang, Pokok padi, Beluncas, Katak, Burung hantu, Ular, Tikus Organisma-organisma ini saling berinteraksi antara satu sama lain dalam komuniti tersebut. (a)(i) Berdasarkan organisma-organisma di atas, bina: - Satu jaringan makanan yang menunjukkan interaksi semua organisma - Satu piramid nombor yang mengandungi empat aras trof

[4 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... (ii) Belalang dan beluncas merupakan perosak bagi pokok padi. Bagaimanakah populasi belalang dan beluncas dapat dikawal? Terangkan impak kaedah pengawalan itu ke atas komuniti sawah padi. [6 markah] Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

147


....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... SPM 2009 (Esei) Rajah menunjukkan sejenis interaksi antara organisma.

Namakan dan huraikan interaksi yang ditunjukkan dalam Rajah di atas. [4 markah] ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

148


(b) Seorang peladang mendapati apabila bilangan tikus bertambah, hasil buah kelapa sawit berkurangan. Cadangkan bagaimana peladang itu dapat mengawal populasi tikus tanpa menggunakan racun perosak. Terangkan bagaimana kaedah itu berfungsi.

[5 markah]

........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... SPM 2014 (Esei) Rajah menunjukkan satu rantai makanan di sawah padi. Pokok

6x 103 kJ

Beluncas

6x 102 kJ

padi

Burung

6x 10 kJ

Burung helang

Terangkan kepentingan setiap organisma di dalam rantai makanan itu untuk mengekalkan keseimbangan ekosistem.

[10 markah]

................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

149


................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. 8.2 Pengkolonian dan Sesaran dalam suatu ekosistem Istilah

Maksud istilah

Habitat

Tempat h............. semula jadi sesuatu organisma

Nic

P................ yg dimainkan dan aktiviti yg dilakukan oleh sesuatu organism dalam sesuatu ekosistem

Spesies (S)

Sekumpulan organisma s................ yg berkongsi ciri sepunya, memainkan peranan yg s........... dlm ekosistem serta boleh saling membiak antara satu sama lain utk menghasilkan anak.

Populasi (P)

Sekumpulan organisma drp s................ yg s......... dan hidup di suatu habitat yg sama pada masa yg sama.

Komuniti (K)

Beberapa p................ drp spesies berl............... yg hidup dlm habitat yg s............ dlm sesuatu ekosistem.

Ekosistem

Unit semula jadi yg s............. serta terdiri drp pelbagai k................

(E)

yg saling berinteraksi antara satu sama lain dan persekitarannya iaitu air, udara dan tanah.

Pengkolonian dan sesaran.  Pengkolonian ialah proses di mana satu s............... mengkoloni dan hidup dalam satu kawasan b............  Sesaran ialah satu proses di mana satu spesies organisma meng......... persekitaran/ habitat yang lain di mana ia lebih dapat menyesuaikan diri dengan habitat tersebut secara beransur-ansur dan berturutan.

Tanah terdedah

spesies perintis (rumput)

spesies penyesar (tumbuhan herba)

spesies dominan (pokok renek)

komuniti klimaks (pokok)

Proses sesaran


150


Adaptasi pokok paya bakau terhadap persekitarannya Masalah

Adaptasi

Tanah yang l.............

Sistem akar yang bercabang luas/ akar j................

Kepekatan g........... yang

Sap sel akar mempunyai kandungan g......... yang

tinggi

lebih tinggi, dan dengan itu tekanan o...............nya lebih tinggi berbanding air laut// garam yang masuk disingkirkan melalui h.............

Kandungan o..............

Akar pernafasan tegak /p......................

rendah Tiupan a.......... yang

Sistem akar yang bercabang luas

kencang dan pukulan o.......... yang kuat Tanah berl............ dan

Biji benih v.................., iaitu biji benihnya

pasang surut air laut

bercambah semasa masih melekat pada induk. Bentuk r.............. yang panjang dan runcing terpacak pada tanah.

Keamatan c........... yang

Daun berkutikel tebal yang membantu

tinggi

mengurangkan transpirasi// daunnya adalah s............... untuk menyimpan air.

Pengkolonian di ekosistem paya bakau. Spesies bakau

Adaptasi

A.....................

Spesies p...................

sp. dan

Sistem akar yang meluas untuk perangkap lumpur dan bahan

Sonneratia sp.

organik.

R......................

Menggantikan spesies perintis.

sp.

Akar j...................... berselirat yang memerangkap ranting kayu dan lumpur dan menyekat aliran arus air. Pemerangkapan ini menyebabkan pemendapan berlaku dengan lebih cepat. Tebing menjadi tinggi dan kering kerana kurang dilimpahi air laut semasa air pasang. Tanah menjadi keras dan padat.


151


B...................... Menggantikan Rhizophora sp. sp.

Mempunyai akar b............ yang membentuk lingkaran yang keluar daripada tanah dan dapat memerangkap lumpur dan kelodak. Ia mengubah struktur tanah secara beransur-ansur.

Nypa fruticans

Menggantikan Bruguiera sp.

dan Pandanus

Akhirnya terbentuk pokok-pokok lain untuk membentuk hutan

sp.

hujan tropika yang merupakan k................. klimaks.

SPM 2007 (Esei) Rajah menunjukkan proses pengkolonian dan penyesaran dalam suatu habitat.

Apakah yang dimaksudkan dengan “pengkolonian dan penyesaran dalam suatu habitat”? Berdasarkan Rajah di atas, terangkan bagaimana pengkolonian dan penyesaran membawa kepada pembentukan hutan primer? [10 markah]


152


Jawapan:  Pengkolonian ialah proses di mana sesuatu s.............. Berjaya memandiri di suatu kawasan yang b........ terbentuk.  Penyesaran ialah proses apabila sesuatu k................ menukarkan persekitarannya dan mengakibatkan ia dig......... oleh suatu k.................. lain.  Spesies p................ (tumbuhan tenggelam) seperti Hydrilla sp./Cabomba

sp./ Elodea sp. menyebabkan p................... dalam persekitaran, menjadikan ia lebih sesuai untuk spesies lain.  Tumbuhan yang lain akan tenggelam dan terenap didasar kolam.  Menyebabkan aras air kolam b.................  Ini disebabkan pertambahan n............ ke dalam kolam dan mengubah pH air dan tanah.  Ini juga meningkatkan pertumbuhan tumbuhan t..................... yang berjaya menyesarkan tumbuhan tenggelam.  Tumbuhan terapung ini akan mel............... permukaan air, mencegah cahaya daripada matahari menembusi air.  Menyebabkan kadar f................... berkurang.  Ini menghasilkan lebih banyak kadar tumbuhan mati ke dalam dasar kolam.  Ini meninggikan a........ lumpur/ kolam semakin cetek.  Tumbuhan terapung secara beransur-ansur dig.............. dengan tumbuhan amfibia.  Penyesar menyebabkan p................. seterusnya kepada habitat/ kolam, membuatkan ia tidak sesuai lagi untuk tumbuhan terapung dan amfibia.  Tumbuhan-tumbuhan ini akan digantikan oleh tanah/ komuniti daratan yang mendominasi kawasan itu.


153


SPM 2009 (Struktur) (c) Sejenis tumbuhan hidup di kawasan paya yang mempunyai tanah lumpur yang lembut dan kekurangan oksigen. Terangkan penyesuaian tumbuhan tersebut untuk hidup di habitat itu. [3 markah] ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... SPM 2012 (Struktur) Rajah menunjukkan urutan perubahan pada ekosistem sebuah kolam.

(a) Namakan proses K dan proses L. Proses K: .......................................................................................................... Proses L: .......................................................................................................... [2 markah]


154


(b)(i) Terangkan bagaimana peringkat III terbentuk daripada peringkat II melalui proses L. ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ (ii) Pada peringkat III, aktiviti perladangan telah dijalankan berhampiran kolam. Terangkan bagaimana aktiviti perladangan mempengaruhi ekosistem. ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... [2 markah] (iii) Nyatakan dua perbezaan antara peringkat I dan peringkat IV. 1. ................................................................................................................... 2. ................................................................................................................... 8.3 Ekologi Populasi  Ekologi populasi ialah cabang ekologi yang mengkaji s......... populasi dan faktor-faktor yang mempengaruhi saiz populasi.  Saiz populasi merujuk kepada b.................. organisma yang terdapat dalam sesuatu populasi.  Kepadatan populasi merujuk kepada b................. individu suatu spesies per unit luas habitat.  Terdapat d...... cara untuk menganggar saiz dan kepadatan sesuatu populasi iaitu melalui perh................ terus dan teknik pers.........an.  Kaedah persampelan kuadrat (PK) dan kaedah tangkap, t............., lepas dan tangkap semula (TTLTS).  Perbezaan antara PK dan TTLTS;


155


Persampelan kuadrat T....................

Kriteria Jenis

TTLTS H.............. / serangga

Sampel Pokok semalu (Mimosa

Contoh

Belalang, rama-rama, katak,

pudica)

sampel

burung pipit, siput dan kutu kayu.

Tidak bergerak

Ciri-ciri

Tidak bergerak dan Bergerak

sampel  Formula PK; Frekuensi = Bilangan kuadrat yang mengandungi spesies yg dikaji

x 100%

Jumlah bilangan kuadrat yang digunakan Kepadatan= Jumlah bil. individu spesies yang dikaji dalam semua kuadrat Jumlah bil. kuadrat x luas kuadrat Peratus litupan= Jumlah luas litupan spesies yg dikaji dlm semua kuadrat x 100% Jumlah bilangan kuadrat x luas kuadrat

 Formula TTLTS; Saiz populasi= Bil.haiwan dlm tangkapan pertama x bil.haiwan dlm tangkapan kedua Bilangan yg didapati bertanda dlm tangkapan kedua


156


SPM 2012 (Struktur) (c) sekumpulan pelajar telah menjalankan satu aktiviti untuk menganggarkan populasi tumbuhan P dan tumbuhan Q di kawasan sekolah menggunakan prosedur berikut. i. Kuadrat (1 m x 1 m) diletakkan secara rawak di kawasan itu. ii. Tumbuhan P dan tumbuhan Q di dalam kuadrat dikira. iii. Langkah i dan ii diulang lima kali seperti ditunjukkan dalam Rajah di bawah.

Kekunci: Tumbuhan P

Tumbuhan Q

(i) Rekod jumlah bilangan tumbuhan P dan tumbuhan Q dalam kelima-lima kuadarat ke dalam Jadual di bawah. Tumbuhan

Jumlah bilangan

P Q [2 markah] (ii) Berdasarkan keputusan dalam (c)(i), tumbuhan manakah yang dominan? ............................................................................................................................ [1 markah] (iii) Berikan satu sebab bagi jawapan dalam (c)(ii). ........................................................................................................................... [1 markah] Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

157


8.4 Biokepelbagaian Pengelasan organisma; M.................

Pl......................

•prokariotik

•autotrof atau

•u....................

h.....................

•a.... dinding sel •tiada

F...............

•unisel atau

duanya

•unisel (yis) (cendawan/

•contohnya: bakteria dan sianobakteria.

•a...... nukleus

• dinding sel berkitin yg

•ada membran

bukan s..............

nukleus

paramecium

sp., Spirogyra Clamidomonas

m.................... •tiada klorofil menyimpan

paku pakis,

karbohidrat

konifer,

dlm btk

tumbuhan

g...................

dikotiledon.

sp., cendawan

dan

lumut hati,

dan tumbuhan

•contoh: Mucor

sp. dan

heterotrof

monokotiledon

•t............ klorofil

• Amoeba sp.,

•semua haiwan

daratan dan •contoh:lumut,

kulat)

A....................

tumbuhan akuatik.

atau multisel

multisel

nukleus

•semua jenis

multisel

atau kedua•unisel dan

membran

Pr....................

•contoh: ikan, burung, mamalia, reptilia dan

dan yis.

amfibia.

sp.

‘MPFPA’= Manchester Protes Fasal Pengadil Angkuh.

Hierarki pengelasan Organisma; Alam

Filum

Kelas

Order

Famili

Genus

Spesies

‘AFi KO FaGS= Ahmad Firdaus Ke Oman Fasal Guru Suruh’  Contoh: Nama saintifik Manusia = Homo sapiens


Alam

Animalia

Filum

Chordata

Kelas

Mammalia

Order

Primates

Famili

Hominidae

Genus

Homo

Spesies

sapiens 158


 Contoh-contoh lain: Nama biasa

Nama saintifik

Durian

Durio zibethinus

Kelapa sawit

Elaeis guineensis

Singa

Panther leo

Semalu

Mimosa pudica

Padi

Oryza sativa

Tongkat Ali

Eurycoma longifolia

Rambutan

Nephelium lappaceum

SPM 2007 (Esei) (b) Rajah menunjukkan suatu ekosistem di Malaysia.

Berdasarkan Rajah di atas, bincangkan kenapa ekosistem ini perlu dikekalkan.

[10 markah]

............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

159


............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. SPM 2010 (Esei) Terangkan mengapa ekosistem paya bakau perlu dipelihara dan dipulihara? Jawapan:  Bertindak sebagai p.................... pantai// benteng terhadap tiupan angin kencang/ombak.  Untuk mengelakkan h............. tanah/ tanah runtuh/ banjir kilat/ kerosakan akibat tsunami.  Akar bercabang meluas/ akar jangkang untuk s................ di dalam tanah yg lembut dan berlumpur.  Akar memerangkap lumpur/ tanah/ sampah  Ole itu, kualiti a...... dikekalkan.  Mengekalkan/ menambah biodiversiti.  Sebagai tempat untuk pembiakan/ mencari makanan kepada f.........../ haiwan akuatik/ contoh yg sesuai// bertindak sebagai kawasan nurseri kepada organisma.  Sebagai h.................. kepada fauna/ haiwan.  Memulihara spesies/ organisma/ fauna// mengelakkan k.................... spesies/ organisma/ fauna.  Menambahkan jangka h.............. organisma akuatik.


160


 Mengekalkan populasi spesies/ organisma/fauna//mengekalkan keseimbangan ekosistem/ r............. makanan/ siratan makanan.  Sumber bahan mentah utk p................ bangunan/ c............... /perabot/ bot/ rumah/ penghasilan kayu arang/ tannin/ makanan contoh yang sesuai.  Sebagai tarikan eko-p......................  Mengekalkan corak c.............. normal.  Mengurangkan perubahan i........../ kemarau/ cuaca yang melampau.  Mengekalkan kandungan k............... d.................. di atmosfera.  Menghalang kesan rumah hijau/ p.................... global. SPM 2013 (Esei) (b)(i) Terangkan kepentingan mengekalkan sungai sebagai satu habitat dalam ekosistem itu.

[4 markah]

......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... (ii) Huraikan cara-cara untuk menambahbaik kualiti air sungai untuk kemandirian organisma akuatik yang lebih baik.

[6 markah]

......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... .........................................................................................................................


161


8.5 Impak Mikroorganisma Terhadap Kehidupan Mikroorganisma B....................

Struktur/ ciri-ciri √Bentuk kokus (sfera), vibrio (koma), basilus (rod) dan pilin (spirilum) √Mempunyai d................. sel, membran

Contoh

Lactobacillus sp. dan Streptococcus sp.

plasma, dan DNA. √Sesetengah menghasilkan s........... dalam keadaan tidak sesuai. A.........

√Mempunyai k.................., kloroplas dan

Fitoplankton,

dinding sel.

Spirogyra sp. dan

√Tidak mempunyai b............., daun dan

Pleuroccoccus sp.

akar. √Berfotosintesis. K.............

√Organisma multisel atau unisel.

M............ sp. dan

√Mempunyai d................ sel drp kitin.

Yis

√Tiada klorofil. P....................

√Organisma u...............

E............... sp.,

√Mempunyai nukleus, sitoplasma dan

P...................... sp.

membran plasma. Virus

dan Amoeba sp.

 P............. kecil.

Bakteriofaj dan

 Bukan organisma bersel.

virus mozek

 Menjangkiti dan menggunakan sel

tembakau.

hidup utk membiak.  Terdrp DNA atau RNA.  Tidak mempunyai membran plasma, sitoplasma dan m.......................


162


Peranan mikroorganisma yg berfaedah dlm ekosistem. Ekosistem Pereputan

Contoh mikroorganisma √Kulat dan bakteria saprofit

Apa yg dibuat olehnya? Mengurai bahan o............... kompleks spt najis haiwan, bangkai haiwan dan pokok reput kpd ammonia.

Kitar N...............

√Bakteria P............... Nitrogen (BPN) –

Nostoc sp. dlm tanah dan Rhizobium sp. dlm nodul pokok legum. √Bakteria penitritan(BN)

√BPN menukarkan N dlm atmosfera kpd Nitrat (NO3-). √NO3- diserap oleh akar utk sintesis protein. √Apb tumb. dan haiwan mati, pereputan oleh mikroorganisma p................. spt

–Nitrosomonas sp. dan

bakteria dan kulat sapfofit kpd

Nitrobacter sp.

A..................... (NH3) √NH3 ditukarkan kpd nitrit (NO2-) melalui pro. Penitritan. √NO2- ditukarkan kpd NO3- melalui pendenitritan. √NO3- ditukarkan semula gas N.............

Salur

Protozoa berflagelum-

a...............

Trichonympha sp.

anai-anai

√Mempunyai hubungan mutualisme dgn anai2. √Merembeskan enzim s.................. utk mencernakan selulosa.

Sistem

Bakteria simbiosis dalam

sintesis vitamin B12 utk pembentukan

pencernaan kolon-Escherichia coli (E. darah dan vitamin K utk pembekuan manusia

Coli)


darah.

163


Kitar Nitrogen


164


Mikroorganisma berbahaya; Patogen/ Vektor

Nama

Cara jangkitan

Simptom penyakit

penyakit Protozoa/

M................

Nyamuk Anopheles sp.

Nyamuk

Demam panas, menggigil, berpeluh dgn byk.

Virus/ Nyamuk

Demam

Suntikan v......... drp

Demam, sakit kepala,

A.............

denggi

nyamuk Aedes ke dlm

sakit otot dan sendi

darah Bakteria/Lalat

K................

Makanan atau minuman

Cirit birit, perut tegang,

yg tercemar

mual, muntah dan kekeringan

K..............

Tinea

Sentuhan, tempat

Radang kulit/tisu

lembap, haiwan peliharaan Bakteria/Lalat Virus H.....

Keracunan

L.......... lalat bertelur

Muntah, cirit-birit, pening

makanan

pada makanan dimakan

kepala

AIDS

Sentuhan (hubungan

Radang paru-paru,

seks), berkongsi jarum

Kaposi’s sarcoma,

suntikan, ibu kpd anak

kurang berat badan, bengkak limfa, demam, hati dan hempedu bengkak.

Virus hepatitis

Hepatitis

Makanan dan air

Kurang selera makan,

A,B,

dijangkiti oleh HAV

sakit otot dan sendi,

C,D,E,X dan (Hepatitis A Virus),

demam, loya, sakit

Sexual Transmitted

kepala dan demam

Deseases (STD)

kuning

Penyakit berjangkit

Selesema, batuk kering,

melalui batuk, bersin.

sakit kepala, sakit

G V.......

SARS

badan, sesak nafas, pneumonia


165


Disinfektan -Bahan peny.................... yg digunakan utk membunuh mikroorganisma pd permukaan lantai, hospital, tandas dan perabot. - Ia juga digunakan utk mensterilkan alatan pembedahan.

Vaksin -Ampaian b...................

atau virus mati atau dilemahkan yg disuntik ke dalam badan seseorang utk merangsang sistem k.............. badan bagi menghasilkan antibodi yg dikehendaki utk melawan penyakit tertentu.

-Contoh : fenol, formaldehid dan asid karbolik

-Contoh: vaksin Sabine dan BCG

Kaedah Mengawal Patogen Antiseptik

Antibiotik

-Bahan kimia yg disapu pada permukaan kulit yg terluka utk mencegah kemasukan serta pembiakan patogen dlm badan melalui luka tersebut.

-Bahan kimia yg dihasilkan oleh mikroorganisma utk merencat pert.............. dan membunuh mikroorganisma lain terutamanya bakteria.

- Contoh: larutan iodin dan akriflavin

-Contoh: penisilin dan streptomisin

SPM 2009 (Esei) Rajah menunjukkan peranan mikroorganisma dalam suatu ekosistem.


166


(i) Berdasarkan Rajah di atas, terangkan bagaimana mikroorganisma mengekalkan kandungan sebatian X dalam tanah.

[8 markah]

............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. (ii) Terangkan apa yang akan berlaku kepada ekosistem itu jika semua bakteria pengurai dan kulat mati.

[3 markah]

............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. .............................................................................................................................


167


BAB 9 EKOSISTEM TERANCAM 9.1 Aktiviti manusia yg mengancam ekosistem Bagaimanakah aktiviti manusia boleh mempengaruhi ekosistem? Aktiviti manusia Penyahhutanan

Kesan Kehilangan kawasan tadahan karbon bumi, tanah runtuh, banjir kilat, perubahan cuaca, kehilangan biokepelbagaian bumi, kehilangan kawasan tadahan air, kehilangan habitat, kepupusan flora dan fauna, pencemaran udara, kesan rumah hijau, pemanasan global

-Penggunaan t...........

E.................. meningkatkan BOD air dan

secara berlebihan.

menambahkan populasi alga, hidupan akuatik

-Penggunaan b..........

mati dan kehilangan sumber air utk kegunaan

tak organik dlm

domestik.

pertanian. Pembuangan bahan

Pencemaran air, udara dan kesihatan manusia

buangan d................

terjejas.

dan industri


168


 Terdapat e........... jenis pencemaran iaitu;  Pencemaran u.........., b.......... a..... dan t........... . “ubat” Jenis

Punca

Kesan

pencemaran

√Pembakaran bahan api f.......... melalui Jerebu, asbut, asma, U................

ekzos kenderaan bermotor seperti

sesak nafas, hujan

plumbum, karbon m....................,

a......., kesuburan

oksida nitrogen dan hidrokarbon.

tanah terjejas,

√Pembebasan gas karbon dioksida oleh k............. paru-paru. stesen jana kuasa elektrik. √Pembakaran h............ secara terbuka. √Asap Kilang mengeluarkan gas CO, NO dan SO2 ke atmosfera Air

√Baja pertanian yg mengandungi NO3, PO43- mengalir ke sungai. √Aliran l................ berat spt Pb, Hg dan Zn ke sungai oleh kilang industri.

BOD air bertambah, pencemaran air, k...................... hidupan akuatik, kanser (leukemia), kadar f...................... berkurang.

√Air p............. dari stesen jana kuasa T................

elektrik dialirkan ke sungai.

Hidupan akuatik musnah, BOD meningkat, r............. makanan musnah.

B..................

Kereta, motosikal, kapal terbang, tapak

T.............. darah

pembinaan, mesin pertanian dan mesin

tinggi, pekak, penyakit

industri.

kardiovaskular, ulser, kemurungan dan sakit kepala.


169


SPM 2005 (Esei) (b) Rajah menunjukkan satu aktiviti yang dilakukan berhampiran satu kawasan perumahan dengan hasrat untuk membangunkan kawasan itu. Walau bagaimanapun, penduduk di kawasan tersebut bimbang tentang kesan buruk daripada aktiviti itu.

Jika anda penduduk di kawasan itu, bincangkan kesan baik dan kesan buruk aktiviti tersebut.

[10 markah]

................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. .................................................................................................................................


170


SPM 2006 (Esei) (c) Proses fotosintesis didapati dapat menyumbang kepada keseimbangan alam sekitar. Terangkan bagaimana pencemaran udara memberi kesan terhadap fotosintesis dan keseimbangan alam. [10 markah] ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... SPM 2008 (Esei) Rajah menunjukkan aktiviti pembakaran hutan. Bincangkan bagaimana aktiviti ini menyebabkan bencana terhadap alam sekitar. [7 markah]


171


................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. (b) Rajah menunjukkan dua aktiviti pertanian yang menggunakan produk bahan kimia.

Bincangkan kesan baik dan kesan buruk kedua-dua aktiviti yang ditunjukkan pada Rajah di atas. Perbincangan harus berdasarkan impak pada pertanian dan alam sekitar.

[10 markah]

................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. .................................................................................................................................


172


................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. SPM 2011 (Esei) (a) Rajah menunjukkan kesan-kesan aktiviti pertanian berhampiran sebuah kolam. Aktiviti pertanian

Pertumbuhan alga secara mendadak

Kuantiti jirim organik mereput yang banyak

Tumbuhan akuatik dan ikan mati Terangkan bagaimana aktiviti-aktiviti pertanian tersebut menyebabkan kematian tumbuhan akuatik dan ikan-ikan di dalam kolam itu. [10 markah] ............................................................................................................................. .............................................................................................................................


173


............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. .............................................................................................................................

(b) Rajah menunjukkan satu kawasan perindustrian baru berdekatan dengan kawasan perumahan.

Bincangkan kesan baik dan kesan buruk yang disebabkan oleh aktiviti-aktiviti perindustrian terhadap manusia dan alam sekitar pada tahun-tahun akan datang.

[10 markah]

........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ...........................................................................................................................


174


........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ...........................................................................................................................

SPM 2013 (Esei) Rajah menunjukkan suatu ekosistem.

(a) Banyak kilang baharu didirikan berdekatan dengan sungai. Terangkan kesan buruk kewujudan kilang-kilang tersebut terhadap ekosistem itu.


[10 markah]

175


Jawapan:  Membebaskan banyak gas berb........................../ gas beracun// gas bertoksik.  Karbon d.................. terperangkap di atmosfera.  Memerangkap h........... .  Meningkatkan s.......... persekitaran.  Menyebabkan kesan rumah h........../ pemanasan g............  Menyahasli e............. fotosintesis.  Kadar f.......................... lambat/ rendah.  Kadar pert...................... tumbuhan perlahan.  Populasi tumbuhan/ hasil tumbuhan berk................./ pupus.  Biod.................. berkurangan.  Sulfur d..................../ nitrogen o...............  Terlarut dalam a..... hujan.  Membentuk h............ a........... .  Mengalir ke dalam s............./ tanah.  pH air sungai/ tanah berk.................. .  menyebabkan p....................... air.  K..................... organisma.  Ekosistem t............. seimbang.  Bahan pencemar/ karbon m...................../ karbon doiksida/ z............/ h............./ kotoran.  Menyebabkan j.............../ kabut.  Menutup s................ daun.  Mengurangkan kadar f.........................  H.......... terbebas dari janakuasa.  Meningkatkan s............. air sungai.  Menyebabkan pencemaran t............ .  Mengurangkan o.............. terlarut.  Kematian organisma a.............. .


176


SPM 2014 (Esei) Rajah menunjukkan dua jenis aktiviti manusia dalam suatu ekosistem. Aktiviti manusia

Baja berlebihan digunakan

Penebangan pokok secara

dalam kebun sayur

berleluasa

Terangkan impak setiap aktiviti kepada ekosistem tersebut.

[10 markah]

........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ...........................................................................................................................


177


9.2 Fenomena kesan rumah hijau (KRH) dan penipisan lapisan ozon (PLO) SPM 2005 (Esei) (a) Rajah menunjukkan satu daripada fenomena alam sekitar yang menjadi isu perbincangan masa kini.

Namakan fenomena ini dan terangkan bagaimana fenomena ini berlaku. Jika anda adalah seorang aktivis alam sekitar, cadangkan bagaimana anda akan menerangkan kepada orang ramai tentang langkah-langkah yang diperlukan untuk mengatasi fenomena ini.

[10 markah]

........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ...........................................................................................................................


178


SPM 2008 (Esei) (a) Rajah menunjukkan satu fenomena yang berlaku dalam atmosfera bumi.

Terangkan kesan fenomena tersebut terhadap alam sekitar jika aras kepekatan karbon dioksida, CO2 semakin meningkat.

[3 markah]

........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... SPM 2010 (Esei) (b) Rajah menunjukkan beberapa aktiviti manusia yang membebaskan karbon dioksida ke atmosfera dalam suatu ekosistem.

Terangkan kesan pertambahan kepekatan CO2 pada ekosistem itu. [10 markah] Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

179


Jawapan:  Kesan R........... Hijau.  Pertambahan kepekatan gas-gas Rumah Hijau/CO2 memerangkap/ menyerap l............ banyak haba di atmosfera.  Lapisan gas-gas Rumah Hijau bertindak sebagai p...............  Penghalang t............. haba drp berpindah ke angkasa.  Menyebabkan peningkatan s........./ pemanasan g...........  Kesan Rumah Hijau menyebabkan pengembangan termal air laut// pencairan g............/ ketulan ais.  Menyebabkan a.......... air laut naik.  Menyebabkan perubahan dlm arah a........./ arus laut.  Menyebabkan p...................... cuaca.  Suhu lampau tinggi yg memberi kesan kpd f.................... .  Penghasilan t................/ haiwan berkurang.  Pemusnahan rantai/ j................. makanan.  Kepupusan spesies// biod.............. berkurangan. SPM 2012 (esei) (b) Rajah menunjukkan alatan kegunaan harian di rumah.

Terangkan kesan pembebasan klorofluorokarbon ke atas kesihatan manusia dan ekosistem.


180


Jawapan:  Lapisan o......... melindungi/ menghalang permukaan bumi/organisma drp sinar UV.  CFC menyebabkan p....................... lapisan ozon.  CFC melepaskan atom k............. melalui pertambahan UV.  Klorin memecahkan/ bertindak ke atas molekul o......... kepada oksigen.  Penipisan lapisan ozon menyebabkan l............ banyak cahaya/ sinar UV menembusi atmosfera bumi.  K................ iaitu kornea mata mengeras.  K............... kulit iaitu pembahagian sel luar biasa/tidak terkawal.  Kecacatan/penyakit genetik melalui m..................  Penurunan sistem k................. dengan kemusnahan sistem keimunan.  Kemusnahan r............./ jaringan makanan menyebabkan fitoplankton/z......plankton/pengeluar/pengguna mati/musnah.  Kepupusan organisma yang tidak dapat menyesuaikan dengan p................. persekitaran.  Kemusnahan kitar k................// penurunan kadar f...................... apabila klorofil/sel daun musnah// e............ ternyahasli.  Perubahan c............ yg menyebabkan peningkatan s........./kemarau/ banjir kilat.


181


9.3 Kepentingan pengurusan terancang aktiviti pembangunan dan ekosistem. SPM 2007 (Esei) (b) Kawasan sawah padi dibangunkan menjadi kawasan perindustrian seperti yang ditunjukkan pada Rajah di bawah.

Bincangkan kesan baik dan kesan buruk sosial, ekonomi dan persekitaran akibat pembangunan ini.

[10 markah]

................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

182


SPM 2012 (Esei) Rajah menunjukkan tiga tong sampah kitar semula P, Q dan R. Tong sampah kitar semula ini digunakan untuk mengumpul bahan-bahan terpakai.

Kertas terpakai

Kaca terpakai

Plastik terpakai

Bahan-bahan terpakai tersebut adalah daripada sumber semula jadi.  Kertas daripada pokok  Kaca daripada mineral  Plastik daripada petroleum Terangkan bagaimana amalan mengitar semula bahan-bahan terpakai dalam Rajah di atas menyumbangkan kepada pengekalan keseimbangan alam. [10 markah] Jawapan: Kertas,  Dengan menggunakan s................. kertas terpakai kurang pokok akan ditebang/ lebih banyak pokok yg dipelihara.  Banyak habitat f............ dan fauna dapat dipelihara  Kurang/ tiada g...................... jaringan/rantai makanan.  Kepupusan flora/f............ dapat dielakkan.  Memelihara biod.................... .  Kitar k.............. dapat dikekalkan// kepekatan CO2/ O2 dikekalkan.  Kawasan t.................. air dipelihara.  Mencegah banjir kilat/ h................. tanah/ banjir lumpur/tanah runtuh/pemanasan global.  Mengekalkan kawasan r..................


183


 Mengurangkan pencemaran air/udara.  Mengurangkan tapak p................... sampah. Kaca,  Kurang kaca b............ dihasilkan daripada kilang-kilang.  L.......... tenaga/wang dapat dijimatkan.  Kurang/ halang ketandusan m.............// kurang bahan api f.......... digunakan// mineral boleh diselamatkan.  Eksploitasi sumber bumi dapat dikurangkan.  Kurang p..................... air/udara.  Mengurangkan tapak pelupusan sampah. Plastik,  Kurang p................. diperlukan untuk menghasilkan plastik baru.  B............. petroleum dalam bumi dapat dipelihara untuk masa depan.  Pembuangan p............ boleh mencemarkan persekitaran/ plastik menyumbat l................ menyebabkan banjir kilat.  Plastik tidak terbiodegradasi/ tidak dimusnahkan oleh b.............../pengurai.  Merosakkan permandangan/ boleh dilihat disepanjang jalan/ pantai.  Gas b...................... dikeluarkan jika ia dibakar.  Hidupan akuatik akan m........ disebabkan tersilap memakan plastik yg disangkakan makanan.  Mengurangkan masalah bahan s......... pepejal/ kurangkan tapak pelupusan sampah.  Kurangkan p.................... udara/ air.

“Semoga anda mencapai kecemerlangan dalam SPM”


184

Besta T4 2015 Versi Murid

Recommend Documents