1.Gaia: idazkera irratian. -Prentsa =irakurtzeko /irratiak=esateko. /irratiak=esateko. (ezin da atzera joan). -Ahotsak: uste baino gehiago transmitu(erritmoa, bizitasuna…) -Topiko faltsuak: -Irratian ez da idaztez (bromak). -Irratia 2. Mailan. -Konfidantza: agertu zenean kolokan jarri zen= sinesgarritasuna. -Aurreprestaketarik ez. 1.Ezaugarriak: -Berehalakoa: nahi duzun momentua lor dezakezu. -Mugikortasuna: edonon. -Erraz deskodikatu. -Eskuragarri: dohai da, ordaindu ez. -Naturaltasuna ahotsean: gertutasuna. -Mezu pertsonalizatuak: guretzat bideratuta dirudi, gugana zuzentzen da. -Musika euskari ona. (radio formula). -Beste zebait egitea: ez du arreta guztia behar, ikasten egon zaitezke, lanean… -Irudi falta/ irudimena: ez da jendea iksuten. (Mar Montoro). 2.Irratiko hizkuntza: -Ezaugarriak: -Galkorra, ezind a entzundakoa berreskuratu. -Naturaltasuna. -Ulerterraza. -Beharrak: -Argitasuna: guztionatzat zuzenduta= teknikoa ez, ahozkera argia. -Ebaluazio historikoa: Moda (erritmo azkarra…) -Ahozko kontaketa.
-Testuak: -Lengoaia zehatza/ez abstraktua. -Deskribatzailea: testuinguru osoa azaldu behar. -Erritmoak= gertuasuna (kontuan hartua zer/non informatzen gauden: kontzertu bat.
Sinestu behar dugu entzuleak dagoela sentituz. 3.Inprobizazioa: -Inprobizazio onena oso prestatua (el intermedio) -Gidoia: prentsan moldaketa /irratian ez. Elkarrizketak normalean grabatuta, bestela tal cual. Gidoia eraman daiteke, baina esklusiba botatzen badute hor zentratu behar gara, mamian. -Komunikatzaile onak = sormena. (planteatzeko espazioak bete). -Esperientziaren pisua (esperientzia + = inprobizazioa +) - Sistematikoki inprobisatzea= TXAPUZA. - Inprobizazio gidoiak: mahai inguruak, kirolak… -Akatsak: denok akatsak egin ditzakegu baina momentuan zuzendu (editoreak edo guk) naturaltasunez. * Problemas técnicos con los datos (kontrastatu). 4.Oinarrizko kontzeptuak: -Interpretatzeko idatzi/ ez irakurri. -Helburua: interesa piztu (arreta mantentzeko era bizian hitz egin). -Idazkera argia: (esateko ahalegin gutxi, erraz) Idazketak ulerterraza, sugerentea, lengoaia zuzena, antolamentdu, zehaztasuna. 5.Irratian idazteko jarraibidea: a) Puntuazioa: gehienetan saltatu. -ordenatzeko -unitate fonikoak -Ez ditu arau gramtikalak errespetatzen (geihenetan puntua saltatu, isilunerik ez= artifiziala). -Ezinbestekoa: (testua ulertzeko, puntuak garrantzitsua, azpimarratzeko, erritmoa markatu). b) Egitura gramatikala: -Esaldi laburrak (3 lerro baino gehiago ez). -Ezezko esaldiak EZ. Erreza dena errez utzi entzulea ez korapilatzeko).
-Kordinatual bai // menpeko esaldiak banandu. -Orden estandarra: Sujektua+Objektua+Aditza. (ez beti, askotan aditza aurreratu behar da). 6. Testua: -Era zabalean idatzi: letra argia, margenak (oso ondo ulertu behar duzue zuen letra) -Zirriborroak: ez imprimatu definitiboa azken ordura arte. -Ez moztu esaldiak orri berean. -Ez zatitu hitzak. -Audioak: markatu (teknikariak jakin behar du). -Aipuen atribuzioa BETI: Entzuleak jakin behar du no rk esaten duen IZENA, ABIZENA, KARGUA. -EZ: -klasifikazioak (taula edo zerrendarik ez interpretatu; ez esan ligako talde guztiak, zein hobea zein txarrena: INTERPRETATU). -Hitz konplexurik ez. 1.NOLA PRESTATU TESTUA?? -Ondo entzun/ulertu: argi eduki behar da hartutakoa, ondo komunikazioa emateko. Zalantza badago beti galdetu. -Eskema: lehentasunak argi utzi, 5 ideia baino + ezin dira lokutatu. -Ziurtatu guztia dagoela. -Egitura logikoa. -Idatzi. -Hozten utzi: birpasatu, azkenean txarto entzuten bada aldatzeko. c) Lengoaia: -Hitz teknikorik ez. -Adjektiboak/ aditzondoak saihestu. -Zehatza: lagun asko (EZ); zenbait lagun (EZ) -Antzekoak eta kontrakoak. -Erredundantzia. -Zenbakiak: -Datu osoak idatzi, eta idatzi hobekien irakurriko duzun moduan. Ez jarri zenbaki erromatarrik. -Orduak (esaten diren bezala).
-Laburdurak saihestu (ezagunak bai, bestela azaldu) -Izen propioak ( izen, abizena + kargua (nahiz eta mundu guztiak ezagutu) KONTUZ AHOZKERAN! -Aditzak (orainaldian, era aktiboan (indarra emateko), perifrasirik ez).
1.praktika zuzenketa:
Zehaztazuna: Abiadura handiko treneko
obretan
langile bat…
Zirkulazioa moztu behar izan da… Ezbeharra… Istripua, larria, edo ez.
Hainbat artistek parte hartu dute, estilo ezberdinak uztartuz (zenbat?) …. Argitaratu du, berrikuntza handiekin. (zer dira berrikuntza handiak?)
Musikari handiek hartu dute parte bertan (zein?) Wilkins NBAko saskiratzaile handienetako bat izan zen (noiz??) Puntuazioa: -Aposizioak: Langilea, orkatila hautsita, Tolosara eraman zuten. (Aposizioak saihestu). (LANGILEAK ORKATILA HAUTSI DU ETA TOLOSAKO...KLINIKARA ERAMAN DUTE).
Menpeko esaldiak saihestu. (ESALDI MOTZAK). Loturak: -Honela, Renferen Aldiriko Zerbitzuak (honela= ondorioz hobeto) Hau dela eta… ( istripua dela eta).
Horrezgain, trenaren zirkulazio (ondorioz). Gainera… (ez jarri)
Zalantzak: Ondo lokutatu 76. => Seventy sixers errezagoa da. Iturriak: Nork eman du istripuaren berri: -Adif. -
Eusko Jaurlaritzako Herrizango Saila.
-
Europa Press.
Norekin hitz egingo genuke? Adif, Tolosa,
3.GAIA: Albistegiak irratian. TALDEA
Erredakzioa: Zuzendaritza: edukien arduradunak dira (goi maila) albistegiak zuzentzen dituzte. Eguneko o gaiak zehazten dituzte eguneko lehen orduan, egunkariak irakurtzen dituzte eta egunean bertan joan behar diren prentsaurrekoak zehazte dituzte, hau da, planning-a egiten dute.. Gai hauek egunean zehar dauden azken orduko albisteek alda ditzakete, horregatik, goizeko argazkia eta eguerdiko argazkia ezberdinak izaten dira gehienetan. o
Editoreak: Programa bakoitzak editore bat dauka. Programaren barruan arduradun nagusiak dira. Albistegian sartuko diren berriak aukeratzen dituzte, gidoia idazten du, berriak albistegian ordenatu egiten ditu, erredaktorea aurkezten du, albistegiari osotasuna ematen dio, gainera berriak ezagutu behar ditu eta albistegian sor daitezkeen arazoak konpondu behar ditu.
o
Erredaktoreak: Prentsaurrekoetara doaz, berria hasieratik bukaerara idazten dute, audioak aukeratu eta hartzen dituzte, informazioa editoreari kontatzen diote, berria lokutatzen dute.
Produkzioa (beti ez daude): Iturriekin hitz egiteko, Euskalme tera, Trafikora… deitzen duena.
Logistika prozesuan erredakzioari laguntzen diote.
Teknikariak: Kontrol gelan dauden profesionalak. Aspektu tekniko guztiak kontrolatzen ditu. Zaindu
behar da teknikaria.
EDITOREA
Albistegian sartuko diren berriak aukeratu (goizeko bileran + azken ordukoak).
Sarrerak idatzi:
o
Berria kokatzen du albistegian.
o
Erredaktorea aurkezten du.
o
Berria ezagutzen du.
Albistegian sor daitezkeen arazoak konpondu. Azken o rdukoak lehen bait lehen esan edo albistegi bukaeran labur bat?
Albistegiari osotasuna ematen dio. Sekzioak antolatu behar dira. Albisteen artean loturak zaindu.
Gidoia idazten du.
ERREDAKTOREAK
Berria idazten du.
Berria hasieratik bukaerara lantzen du: o
Prentsaurrekoan izango da.
o
Audioa aukeratu eta hartu.
o
Informazioa editoreari kontatu.
o
Berria landu eta idatzi.
o
Berria lokutatu.
KORRESPONSALAK ETA BIDALI BEREZIAK
-Informazioa bidaltzen dute - Erredakzio lana egiten dute, hau da, irratian erredaktoreak bezala lokutatzen dute, haien albisteak landuz, baina haien lekuetatik egiten dute lana.
-Ezberdindu: -Korrespontsalak: era egonkorrean bizi direnak, testuinguru guztia ondo ezagutzen dute… -Bidali bereziak: tokira doaz puntualki, esperientzia izaten dute… -Editorearekin kontaktuan daude.
ESPEZIALISTAK
Garrantzi bereziko gertaeretan.
Berri zailen ulerketa errazten dute.
Kiroletan oso ohikoak dira.
ALBISTEGIAK: EZAUGARRIAK ETA NOLA PRESTATU
Ezaugarri orokorrak: o
Genero nagusia: albistea.
o
Periodikotasuna.
o
Gaurkotasuna da ardatza.
Albistegi motak: o
Periodikotasunaren arabera:
Boletinak (orduro 5 minutu).
Egunerokoa (30 minutu – ordubete artean; goiz, eguerdi, arratsalde, gauez).
o
Antolaketaren arabera: flasha, aurrerapena (Isma El Madrugadorren), boletina…
o
Estalduraren arabera: Tokikoa, autonomikoa, estatu- mailakoa, nazioartekoa…
NOLA LANTZEN DIRA ALBISTEGIAK
Albistea zer den erabaki, 1. orduan erabakia hartzen da eta egunean zehar aldatzen da.
Editorearekin batzarra: berriak ezarri kontuan izanda:
o
Momentuko gaurkotasuna (istripu bat).
o
Gaurkotasun iraunkorra (krisia).
Aukeraketa: irizpideak (Mariano Cebrián Herreros). o
Berriaren interesa toki geografikoaren arabera.
o
Irratiaren audientziarako balio informatiboa.
o
Erabilgarri dugun soinudun materiala.
o
Momentuarekiko gertutasuna eta lotura.
Berriei ematen zaien balioa bi ikuspegitik: o
Denbora.
o
Ordena.
Lanaren banaketa: erredakzioa, produkzio taldea.
Erredakziorako kontutan hartu beharra: o
Testuingurua: lehen eta ondorengoak.
o
Informazioa irakurri eta ulertu.
o
Albisteen hierarkia: +tik –ra.
o
Estaldura: tokikoak, autonomikoak, estatu mailakoak…
o
Audioak sartu edo ez.
o
Iturrien egiaztapena.
ALBISTEAK: NOLA PRESTATU EGITURA
Pasoa: editorearen sarrera, albistea aurkeztu.
Abiapuntua: interesa piztu (soinu efektuak sartzeko aukera, ad. manifestazioetan).
Sarrera/Lead: garrantzitsuena, esentzia. Berehalakotasuna agertu behar da.
Kontaketa: bigarren mailako gertakariak.
Audioa: telebistako irudiaren baliokide, errealitatea (SARTU BAINO LEHEN: IZENA, ABIZENA ETA KARGUA).
Itxiera: berria osatu, punturen bat sakondu, xehetasunak…
TIPOLOGIA
Aurkezpen teknikaren arabera: o
Soinu dokumenturik gabe.
o
Soinu dokumentuekin.
o
Beste genero batekin (elkarrizketa, kronika…).
Luzeraren arabera: o
Titularrak: 30’’ Osotasuna.
o
Laburrak: 40-50’’Audio gabe.
o
Albiste osoa: <2’ Audioarekin (bat baino gehiago).
o
Albiste zabaldua: <5’ Beste genero baten beharra.
Errealizazio teknikaren arabera: o
Flasha: azkar, zerbait gertatu da. Eteten da programazioa azken orduko albiste garrantzitsu bat emateko. Gero zabalago eman behar da.
o
Girokoa: soinu efektuarekin edo musikarekin.
o
Azaldua: albistea eta haren inguruko gertakariak.
o
Bakarrizketatua: ahots bat edo txandaka doazen ahotsak (boletinak).
o
Elkarrizketatua: iritziak/informazioa elkarbanatuz erredaktore eta editorearen artean ( kiroletan normalean).
o
Dokumentatua: ikuspegi osoago bat (testuingurua, aurrekariak…).
o
Informea (3-4 min): aurrekari eta ondorioen garapen kronologikoa.
4. GAIA: INFORMAZIO GENEROAK IRRATIAN ELKARRIZKETA
Genero dialogikoa: besteen iritzia batu.
Prentsatik dator, baina irratian: o
Ez dago ediziorik: esaten dena irteten da (normalean).
o
Elkarrizketatua: ezaugarri pertsonalak (ahotsa, intonazioa …). Urduri dagoen ala ez, trabatzen bada …
ikusten da. o
Manipulazio eta zuzenketarako margen gutxi.
o
“Off the record”: margen gutxi.
Zuzenean (bizitasuna, erritmoa …) edo grabatuak (editatu daiteke).
Errealizazioa: o
Kanpoan.
o
Estudioan.
o
Telefonoz.
ELKARRIZKETARAKO JARRAIBIDEAK
Kazetaria: jarrera “neutrala”, zorrotza. Hobeto INPARTZIALA (ez zara alde jartzen baina iritzia daukazu).
Beharrak: elkarrizketatua ezagutu, testuingurua. Jakin behar dugu zergatik den albiste.
Helburua zentratu.
Beharrezko informazioak lortu (zergatik da albiste, testuingurua kokatu …).
Kontuz adeitsuak izatearekin (berdin tratatu Ana Botella, arreba edo idoloak).
Saihestu erantzunik gabeko galderak eta erantzun luzeegiak.
Moztu erantzun luzeak, luzatu laburrak.
Mezu argi eta zehatzak lortu. Momenturen batean ez badu erantzuten gu saiatu behar ga ra erantzuna lortzen. Argi geratu behar da bera dela erantzuna eman nahi ez duena eta zu saiatu zarela.
Elkarrizketa animatu.
Azken bertsioa kontrolatu. Bukaeran galdera on bat egon behar da borobiltzeko.
Jarraibideak betetzeko, EZINBESTEKOA: o
Dokumentazio lana.
o
Galderak (gida) prest.
o
Denborak neurtu.
o
Galderak:
Laburrak.
Zuzenak.
Gaiari lotuak.
o
Erantzunak jarraitu: gidatu (behartu gabe).
o
Kazetaria: entzuleen zerbitzura, ez elkarrizketatuaren zerbitzura, ez bozeramailea.
o
Erantzunak: ez dira kazetariarenak (ez dugu ez baieztatu ez ezeztatu behar).
o
EZ da igarri behar: etxekotasuna, etsaitasuna.
o
Itxieran INOIZ!!: “zerbait gehitu nahi duzu”, etab.
ERREPORTAJEA
Informazioa sakondu.
Gertakariak kontatu eta deskribatzeko irratiko monologoa (normalean pertsona bakarrak egiten du erreportajea).
Albistea baino prestaketa handiagoa: o
Ikerketa.
o
Planifikazioa.
o
Gidoi konpletoagoa.
Ezaugarriak: o
Bizitasuna.
o
Sormen askatasuna.
o
Narrazio-deskribapena (aurkezpena, gakoa, amaiera).
o
Generoen nahasketa: elk arrizketak, informeak, …
o
Bi/hiru gai hartzen ditu gehienez.
INFORMAZIO JARRERA
Helburua: informatzea.
Zer eskatzen du: aztertu, ikertu, sakondu.
Elementuak: o
Datu berrienak.
o
Testuingurua.
o
Aurrekariak.
o
Zergatiak.
o
Ondorioak.
o
Antzeko kasuak.
o
Lekukotasunak.
o
Giroa …
GAURKOTASUNAREKIN LOTURA
Gaurkotasuna zentzu zabalean.
Lotura bai, baina: o
Ez hain premiazkoa.
o
Ez hain berehalakoa. “Erreportajeak gaurkotasunean galtzen duena sakontasun eta informazio kalitatean irabazten du” Cebrián Herreros.
SAKONTASUNA
Ezinbestekoa: ikerketa, sakontasuna, interpretazioa.
Nola lortu:
o
Dokumentazio lana (handia).
o
Zergatiak ikertu.
o
Iturriak elkarrizketatu.
o
Ondorioak aztertu.
o
Antzeko kasuak izan diren galdetu.
o
Adituen ahotsak.
o
Biktimen lekukotasuna.
o
Kontrako jarrerak ezagutu eta BATU.
Zer gertatu da, nola, zergatik…
ERREPORTAJEAREN ESTILO-BALIABIDEAK
Originaltasuna: eduki eta forman.
Estilo pertsonala: o
Ez dago iritzirik.
o
Autorea: bigarren mailan.
o
Estiloa: izaera informatiboaren menpe.
Baliabide ezberdinak. o
Iturrien erabilera.
o
Lekukoak.
o
Generoen erabilpena.
o
Lengoaiaren elementuak (musika, efektuak, isiluneak).
o
Trantsizioak.
o
Denbora eta espazioaren tratamendua.
Egitura askatasuna: o
Aukera mugagabeak.
o
Aristotelesen Erretorika (klasikoa):
Hasiera: gaia kokatu, arreta deitu. Adib:
Laburpena.
Aurkibide gisa: gertaeren lista.
Narratiboa: zehatzetik orokorrera, bitxikeriak, …
Deskribapena: pertsonak, gauzak, …
Kontrajarpena.
Galdera.
Adierazpen bat.
Kasua.
Garapena: datu gehienak, ikuspegia, edukia, ideiak, interpretazioak, … Kontuz trantsizioekin.
Itxiera: tesia. Nola? Bueltan hasierara, efektua, galdera, …
5.Gaia: PROGRAMA ESPOSITIBO ETA DIALOGIKOAK PROGRAMA ESPOSITIBOAK FLASH-A
Irratigintzan lehen mailan.
“Erredakzioan ezagutu denean argitaratzen den albistea” (Faus).
“Programa baten egitura minimoa, albiste bakarrak osatzen du” (Cebrián).
=/ azken ordukoak: ez dago albistegietan.
Ezaugarriak: o
Ezin da aurreikusi. Salbuespena: sententziak adibidez.
o
Programazioa eteten du (ez dago albistegietan). Prozesua.
o
Inprobisatua, laburra, argia, zehatza.
o
Gutxi prestatua (azkar > edukia).
o
Ez du audiorik (normalean): ez adierazpenik, ez sintoniarik.
o
Exijitzen duena: urgentzia, lehentasuna, kontrastatua, baieztatua (arrisku handia).
BERRIEN AURRERAPENA
“Albistegietan era sakonagoan aurkeztuko diren albisteen aurrerapen laburtua” (Sanabria).
Ez da albistegi bat.
Ezaugarriak: o
Titularren zerrenda txikia.
o
Titular zabalduak, garatu gabeko albisteak.
o
Bi minutu gehienez.
o
“Informazioaren autopublizitatea” bezala ezagunak.
o
Albistegietako sintonia.
BOLETINA
Helburua: albisteen laburpena eta gertaerak aktualizatzea.
Ezaugarriak:
o
Audientziarekin aldizkako hitzordua.
o
Orduro (batzuetan 30’).
o
Luzera: 3-5 min.
o
Albiste ezberdinak eskaintzen ditu (=/ fl ash-a).
o
Edukiak: gertaera garrantzitsuenak, azken orduko berriak, gertatu diren flash- ak…
Egitura: o
Orduko seinaleak.
o
Sarrerako sintonia, kareta identifikatzailea (katearen adierazgarria).
o
Sarrera: agurra eta ordua (editoreak).
o
Albisteak (sailik gabe): lau edo bost informazio. Lotura oso garrantzitsua da.
o
Agur laburra.
o
Audioak: irteteko sintonia, katearen adierazgarria.
EGUNEROKO ALBISTEGIAK
Eguneko albiste garrantzitsuenak batzen dituzte.
Programazioaren parte dira.
Ezaugarriak: o
Luzera: 30-60 minutu.
o
Editoreak: ardura gehiena.
o
Edukietan: grabatutako albisteak, albiste gaurkotuak, etab.
Egitura: o
Irekitzea edo portada: eguneko albistea (<2’).
o
Titularrak: albiste inportanteenak (<2’).
o
Garapena: hasierako albistea eta titularrak (25’).
o
Bukaerako laburpena (?).
o
Itxiera.
MAGAZINA
Pertsona bakoitzeko 6 minutu. Albistegi 5-7 minutu. Elkarrizketa 7-10minutu. Erreportajea 3min 5 iturri 6 audio. (Erreportajea albistegia eta elkarrizketa lotzeko). Eduki librea 5-7 minutu. Sintonia musika eta kuña (3minutu).
MAGAZINA
Pertsona bakoitzeko 6 minutu. Albistegi 5-7 minutu. Elkarrizketa 7-10minutu. Erreportajea 3min 5 iturri 6 audio. (Erreportajea albistegia eta elkarrizketa lotzeko). Eduki librea 5-7 minutu. Sintonia musika eta kuña (3minutu). Gidoi teknikoa eta gidoia.
6. gaia Gidoia: 6.1 Sarrera: -“hezurdura bot da, irratsaio bat osatzen duten ideia, kontzeptu eta adierzpen- sistemaren azalpen”. (Cebrián, 1994). -Inprobizaziorik onena: ondo prestatutako gidoia. -Gidoia=partitura. -Funtzioak:
-Planifikazioa: parteen ordean eta luzera. -Sartu beharreko audioak aurrekusi. -Ezinbestestekoa mintzaleku/konrtol gela/entzuleen arteko komunikazioan. -Gidoi gabe: hizkuntza pobrea, isiluneak… -Aukerak: konpletoa//hot-clock edo eskaleta. -Ezinbestekoa: denbora neurtzea.
6.2 Aurrekoak: 1. Eskema eta programaren estiloa: -Publizitatea. -Edukiak: errepikapenak edo berriak (eskemak). 2.Generoaren eskema. -Albistegiak: albisteak, titularrak, laburpenak… -Magazineak: egitura askeago. 3.Taldea. 4.Sormena eta irudimena. -Editorearen gaitasuna, inpronta.
6.3 Elementuak: a)Elementu fijoak: -Sintonia: -Musika: egituraren araberakoa, originala, ez abestua(hobe ezezaguna). -Luzera: 15-30 segundu. -Programaren hasiera eta bukaera. -Programa identifikatzeko. -Kareta -Sintoniaren gainean. -Programaren izena, editorea, emisora… -Portada -Editoreak, albiste /gai nagusiak
-Luzera: 2-3 minutu. -Edukiak: titularra, portadako albistea, zerbitzu informazioa. -Sailak, informazioak. -Itxiera. b) beste elementu batzuk: -Adierazgarria: entzuleei programa zein den gogoratu. -Gortina: -Sintoniaren parte bat (10-15 segundu). -Sailak ezberdintzeko programa berean. -Bolada/gortinilla -Sintoniaren parte bat (5 segundu). -Edukiak/albisteak banatzeko. -Kolpea/efektua: -Sintonia parte bat (2-3 segundu). -Lokutore berdinaren edukiak banatzen ditu (sail berean). -Kuñak: publizitatea edo promozioa. 6.4 Gidoi Motak -Duten informazioaren arabera: 1. Gidoi literarioa: -testu osoa. -Ohar teknikoak. -Audioak (ondo adierazita). 2. Gidoi teknikoa: -Ohar teknikoak (kontrol gela) -Edukiari buruzko oharrak (ez beti) 3. Gidoi tekniko-literarioa: -Testu osoa. -Ohar tekniko guztiak.
-Formaren arabera: 1- Gidoi amerikarra: Zutabe bakarra Adierazpen teknikoak eta lokutureenak banatzen ditu Ohar teknikoak azpimarratuta Lokutoreen izenak maiuskulaz. Ezkerrean aldaketak sartzeko. 2- Gidoi Europearra Bi zutabe edo geihago Ezkerrena ohar teknikoak. Beste guztia: lokutoreen testuak. 6.5. Nola egin gidoi bat: 1.Sartu beharreko elementuak: -Elementu teknikoak. -Informazioak (testuak). 2-Albisteen ordena. Irizpideak: -Garrantzia -Gertutasuna -Berehalakotasuna -Audioak 3-Erredaktoreen artean banatu lana. 4-Titularrak portadan.
7.Irratiaren historia 7.1 Lehen urratsak: -XIX mende hasieran: Alessandro Volta, Pila voltaikoa telegrafoaren sorrera -1840: Samuel Morso, morse kodea. -1875: Graham Bell, soinua kablez telefonia -1887: Heinrich Hertz: onda elektromagnetikoak Lehen irrati-hargailua. -1897: Guillermo Marcooni, hare gabeko telegrafia (seinaleak 20km-ra). -XX hasieran: Fleming eta Fessenden: ahotsaren transmisioa. --> IRRATIAREN HASIERA
7.2 IRRATIA XX.MENDE HASIERAN -1916: lehen irratiaren irekiera New Yorken. -Ondoren: Frantzia, Erresuma Batua. -ESPAINIAN: -Lehen irratia: EAJ-1 Radio Barcelona. -Lehen emisioa: 1924. -Lehen esataria: María Sabater. -EUSKAL HERRIAN: -Radio San Sebastián (1924). -Radio Club de Vizcaya eta Radio Vizcaya (1925). -Radio Navarra (1933). -Radio Vitoria (1934).
-1924an: testuinguru politikoa( 1MG-aren ostean) propaganda. -20. Hamarkada: estatu guztitik zabaldu zen. -Programazioa: albisteak, kultura, musika. -Ondoren: zezenak eta kirola. -1930: lehen emisioa katalineraz. -II. Errepublikan zehar geroz eta irrati gehiago sortzen dira (BOOM-a ): -Hargailuen zabalketa. -Tokiko irratiak. -1936ko uztailaren 18an irratia propagandarako arma. 1.3 IRRATIA 1936tik aurrera: -Diktura Frankistan: -Jabetza politikoa: Falangea. -1937: RNE informazio monopolio. -Zentsura: gidoi guztiak kontrolatzen ziren. -“El Parte”: derrigorrezkoa. Jatorri militarra.
1.3.(II) IRRATIA 1936TIK AURRERA: EUSKAL HERRIAN -Erregimen berriak: irrati guztiak itxi. -40. Hamarkadan: produkzioan hobekuntzak. -Radio Euzkadi: klandestinitatean. -1946: Iparraldetik. -1965: Venezuelatik (1977rarte). -Testuinguru horretan, alternatiba: Eleiza. Radio Segura (1956) Radio Arrate(1959) Radio Loiola (1961) -Euskararen presentzia: oso eskasa. -Radio Euzkadi (gutxi) -Basque Program (1956): Buffalotik emitzen zen (AEB) 40 urtez, atzerrara joandako artzian esukaldunei zuzenduta.
1.4 Irratiaren indarraren adibide -“La Guerra de los Mundos”, Orson Wells 1938urriaren 30eran emana, CBS.an www.americanrhetoric.com 1.5 XX.Mendeko bigarren erdian. -50. Hamarkada: -1955: 90 biztanle= irrati bat -3 milioi hargailu. -Arrakasta duen formatua: “irrati-nobelak”:; aholkutegi-programak (Elena Francis). -60. Hamarkada: -Telebista -Musikak gero eta indar gehiago (40 principales, 1966). -70. Hamarkada: -Franco hiltzen da: badaezpadako zentsura. -1977: informazio askatasuna (“el parte”, ez) -Albistegi propioak.
-FM: frecuencia modulada. -1978: Autonomia Erkidegoak onartu zire eta bakoitza irrati propioak zituen. -Euskarazko irratien nahia: -Radio popular de bilbao (Bizkaia Irratia). -“24 horas en euskara”, Radio San Sebastián eta Loiola. Buggles, 1979: (lehen abestia telebistan: “piztu ezazu irratia”.)
-80. Hamarkada: -1981: Otsailak 23 (irratien gaua: estatu kolpeari buruzko informazio i rratitik transmitzen ziren). -1982: EITB sortzen da. -Tokiko irratiak: Gure irratia (1981), Irulegiko Irratia (1982), Xiberoko Botza (1982) -Euskadi Irratia eta Euskadi Gaztea. -Irrati askeak: Itailan 1960, Europan 74-76, E uskadin 1979 “Osina Irratia” (DONOSTIA)>> urrezko garaia 78-88 -90.Hamarkada: -Tokiko irratien legeztatzea (Soinuzko Irrati Hedapenaren Udal-Emandegien Antolaketa eta kontrolari buruzko legea,1991). -Udal-emisorak.
