bene benetan 6º

710382PORTADILLA _ 001-001.qxd

19/6/03

11:46

Página 1

L E H E N

H E Z K U N T Z A

Bene-benetan E U S K A R A

6

Zubia Santillana

710382AURKIBIDEA _ 002-003.qxd

19/6/03

11:36

Página 2

Aurkibidea Gaia eta hiztegia

Ikasgaia Arrantzaleak eta piratak

Hizkuntz funtzioak

Gramatika egiturak

• Ni eta nire mundua

• Eguneroko gauzak kontatu

• IZAN aditza lehenaldian

• Orain eta lehen

• Lehenaldiaz hitz egin

• UKAN aditz singularra lehenaldian

• Komunikabideak

• Iritziak eman

• ARI IZAN aditza lehenaldian

• Esamolde jatorrak erabili

• ZER-NORI-NORK aditzak orainaldian (hari)

• Senideak eta adiskideak

• Barne egoerak azaldu

• ZER-NORI-NORK aditzak orainaldian (haiei)

• Zientzia eta teknika

• Prozesuak azaldu

• SUPERLATIBOA (…rik …ena)

• Dendak eta lanbideak

• Lehentasunak adierazi

• ZER-NORI-NORK aditzak orainaldian (nik zuri / zuk niri)

• Europa

• Kantitateak konparatu

• UKAN aditz plurala lehenaldian

• Natura

• Orientabideak eman

• ERE partikula

• Euskal Herriko ohiturak eta jaiak

• Lekuak deskribatu

• NON/NONDIK/NORA pluralean

4. or.

Jokin MacJakin 14. or.

Albiste xelebreak 24. or.

Artearen eskutik

• Kultura

34. or.

Norena ote? 46. or.

Asmatzaileen lehiaketa 56. or.

Mandatuak egiten

66. or.

Iker eta Dominique 78. or.

Martin Txiki 88. or.

Bertsotan 98. or.

GRAMATIKA

Pausoz pauso 110. or.

710382AURKIBIDEA _ 002-003.qxd

Irakurgaiak

2/7/03

1:27

Página 3

Jolasak eta kantak ESKULANA:

• Eskola munduan

• Eskolarako ontzia KANTA:

• Guk euskaraz JOLASA:

• Beltzak eta zuriak

• Aditzen dominoa KANTA:

• Ameriketara joan nintzen ESKULANA:

• Telebistari buruz

• Iragarki laburrak KANTA:

• Pasaiako herritik BERRIKUSKETARAKO JOLASA:

• Munduko ipuinik laburrena eta luzeena

• Jakintsuen jolasa KANTA:

• Baga, biga, higa

1. Berrikusketa

44. or.

• IZAN aditza lehenaldian • UKAN aditza lehenaldian • ARI IZAN aditza lehenaldian • Eguneroko gauzak kontatu • Lehenaldiaz hitz egin

ESKULANA/JOLASA:

• Agurtzeko erak munduan

• Familien jolasa KANTA:

• Aita Periko ESKULANA/JOLASA:

• Antzinako denboretan

• Antzinako jolas bat KANTA:

• Jaiki, jaiki BERRIKUSKETARAKO JOLASA:

• Lanbide zaharrak

• Denden jolasa KANTA:

• Trapu zaharrak

2. Berrikusketa

76. or.

• ZER-NORI-NORK aditzak • SUPERLATIBOA • Lehentasunak adierazi • Barne egoerak azaldu • Senideen izenak ezagutu

JOLASA:

• Filipides korrikalaria

• Potolus Erroman KANTA:

• Paristik natorren artista ESKULANA:

• Buruzagiaren gutuna

• Hostoen mosaikoa KANTA:

• Goizean argi hastean BERRIKUSKETARAKO JOLASA:

• Gure jaiak

• Jaien jolasa KANTA:

• Agur, jaunak

HIZTEGIA

Goazen hitzak bilatzera 120. or.

3. Berrikusketa

108. or.

• UKAN aditz plurala lehenaldian • ERE partikula • NON/NONDIK/NORA pluralean • Kantitateak konparatu • Orientabideak eman

710382UNIDAD01 _ 004-013.qxd

1.

19/6/03

11:42

Página 4

GAIA

Arrantzaleak eta piratak Dokumental honetan euskal arrantzaleen bizimodua ikusiko dugu. Kattalin txikitan oso bihurria zen eta orain berdin segitzen du. Gainera, irudimen handia du eta abentura pila asmatzen du. Gaur beste abentura bat asmatu du eskolan.

Gure arrantzaleak askotan Afrikara joaten dira arrain bila.

Bide luzea da eta arrisku asko daude bidean: haize gogorra, ekaitza, olatu handiak…

Arrantzaleek Afrikako kostaldean sareak botatzen dituzte eta… 4 Lau

710382UNIDAD01 _ 004-013.qxd

19/6/03

11:42

Página 5

…eta ordu eta egun asko pasatu eta gero, beren altxor maitea harrapatzen dute: atun lodi-lodiak.

Zer pentsatzen ari da Kattalin orain?

Zertan ari zara, Kattalin? Ea, erantzun! Nortzuk joaten dira Afrikara?

R!

! R! KAR KA KA

5 Bost

Piratak!!!

710382UNIDAD01 _ 004-013.qxd

19/6/03

11:42

Página 6

ZU OSO POTOLOA ZINEN!

1 Irakurri eta erantzun • Zertan ari zara, amona? • Argazki zaharrak ikusten ari naiz. • Nolakoa zinen zu txikitan? • Orain zaharra eta itsusia naiz, baina txikitan oso neskato polita nintzen. • Eta nolakoa zen aitona? • Aitona orain gizon argala da, baina txikitan oso potoloa zen. • Eta nolakoa nintzen ni? • Zu ere oso potoloa zinen!

• Nolakoa zen amona txikitan?

• Nolakoa zen Kattalin txikitan?

Amona txikitan oso neskato polita zen. • Nolakoa zen aitona txikitan?

• Kattalin txikitan argala zen?

2 Osatu esaldiak Atzo

UZTAILA

IZAN aditza orain eta lehen

Igandea

31

Lotu pertsonak eta aditzak. NOR

ORAIN

LEHEN

• Gu

naiz

/ nintzen

• Haiek

zara

/ zinen

• Zuek

da

/ zen

• Ni

gara

/ ginen

• Hura

zarete / zineten

• Zu

dira

Gaur

ABUZTUA Astelehena

1

• Gaur astelehena da.

Atzo • Gaur abuztuaren 1a da.

Atzo • Gaur laneguna da.

jaieguna Galdetu lagunari: Zer egun da gaur? Zer egun zen atzo?

/ ziren 6 Sei

710382UNIDAD01 _ 004-013.qxd

19/6/03

11:42

Página 7

3 Begiratu eta osatu

4 Bete hutsuneak Zer moduzko dantzariak zineten zuek txikitan?

Gu orain dantzari onak gara, baina lehen oso txarrak

• Amona orain zaharra da, baina lehen gaztea zen.

Eta zuek lehen txapeldunak saskibaloian, ezta?

• Aitona orain lodia da, baina • Amaren ilea orain horia • Aitaren bizarra Ez, onenak Lepoluze taldeko mutilak . Gu bigarren onenak

• Kattalin

5 Bete inkesta hau

• Ume beldurtia zinen?

• Ume lotsatia zinen?

Bai, ni beldurtia nintzen.

Bai, ni lotsatia nintzen.

Ez, ni ez nintzen beldurtia.

Ez, ni ez nintzen lotsatia.

• Ume negartia zinen?

• Ume txizatia zinen?

Bai, ni negartia nintzen.

Bai, ni txizatia nintzen.

Ez, ni ez nintzen negartia.

Ez, ni ez nintzen txizatia.

7 Zazpi

Emaitzak Baiezko erantzunak: 0. Zu oso ume jatorra zinen. 1. Zu ume jatorra zinen. 2. Zu ume normala zinen. 3. Zu ume petrala zinen. 4. Zu oso ume petrala zinen.

710382UNIDAD01 _ 004-013.qxd

2/7/03

1:28

Página 8

EGUNERO-EGUNERO

1 Irakurri testuak eta egin esaldiak

2 Begiratu irudiei eta osatu esaldiak 2

1

4

3

KANADA

igo

sartu

irten

jaitsi

1 Gauero, lapurra eskaileretatik isil-isilik

igotzen da. Linda Smith Linda, egunero, goizeko zazpi eta erdietan jaikitzen da. Zortzietan gosaltzen du. Bederatzietan eskolara heltzen da eta ordu batean eskolan bazkaltzen du. Arratsaldeko bostetan etxera itzultzen da eta gaueko hamarretan ohera joaten da.

2 Gero, etxera 3 Ondoren, 4 Azkenean,

SRI LANKA

3 Bete hutsuneak • Linda zazpi eta erdietan jaikitzen • Anil

bost eta erdietan gosaltzen

• Linda

ordu batean bazkaltzen

• Anil ez

eskolara joaten.

• Linda bostetan etxera itzultzen • Anil zortzi eta erdietan lotara joaten

Anil Mahaweli Anil, egunero, goizeko bostetan jaikitzen da eta bost eta erdietan gosaltzen du. Seietan lanean hasten da aitarekin eta eguerdiko hamabietan bazkaltzen du. Arratsaldeko zazpietan etxera itzultzen da eta zortzi eta erdietan lotara joaten da. Egin honelako esaldiak:

EGUNEROKO GAUZAK KONTATZEKO Idatzi zenbakiak. 1 Ni egunero

Linda goizeko zortzietan jaikitzen da. Anil, ordea, goizeko bostetan jaikitzen da.

Jonek askotan

pozik egoten da.

Zuk batzuetan

gela garbitzen du.

Ama beti 8 Zortzi

egia esaten duzu.

1 goiz heltzen naiz.

710382UNIDAD01 _ 004-013.qxd

19/6/03

11:42

Página 9

4 Pentsatu erantzuna

6 Idatzi. Zer egiten duzu zuk egunero?

Langile honek, egunero, zortzi ordu ematen ditu lanean eta bazkaltzeko ordubete dauka. Langile hau beti arratsaldeko seietan irteten da lanetik.

• Ni goizeko zortzietan

jaikitzen naiz. jaiki

Zer ordutan hasten da langile hau lanean? • Ni

Mendizale hau, igandero, Gorbeiara igotzen da. Haren etxetik tontorrera bost ordu daude. Bidean ordu erdiko atsedenaldia hartzen du. Beti goizeko zazpietan irteten da.

eskolara joan

•

Zer ordutan heltzen da gora mendizalea? bazkaldu

5 Irakurri

• POTOLO MENDIAN jolastu

Askotan erortzen dira mendizaleak?

•

oheratu

Ez, behin baino ez dira erortzen! 9 Bederatzi

Idatzi: Zer ordutan jaikitzen zara asteburuetan? Zer ordutan irteten zara kalera? Zer gehiago egiten duzu?

710382UNIDAD01 _ 004-013.qxd

19/6/03

11:42

Página 10

NIRE GELA

1 Begiratu irudiari eta bete hutsuneak

• gainean

• azpian

• ondoan

• aurrean

• atzean

Nire gela gaur hankaz gora dago. • Bizikleta ohearen

dago.

• Lanparatxoa mahaiaren

dago.

• Irudia armairuaren

dago.

• Landarea atearen

dago.

• Tiraderak armairuaren Esan: Non dago gauza bakoitza zure gelan?

2 Begiratu eta erantzun

3 Markatu BAI ala EZ

Leihotik begira

ETXEAN LAGUNDU?

BAI EZ • Nik egunero ohea egiten dut. • Nik beti jostailuak batzen ditut. • Nik askotan mahaia prestatzen dut afaltzeko.

Nire gelako leihotik begiratzen ari naiz. Aurrean etxe handiak ikusten ditut. Etxe horiek zuriak dira. Etxeen gainetik mendi bat ikusten dut. Eta mendien gainetik zeru urdina ikusten dut.

• Nik larunbatero hautsa kentzen dut. • Nik igandero gosaria prestatzen dut.

Orain zure txanda da: Zer ikusten duzu zeure gelako leihotik? 10 Hamar

710382UNIDAD01 _ 004-013.qxd

19/6/03

11:42

Página 11

4 Konparatu bi irudiak Orain

Lehen

• Gela hau lehen oso itsusia zen.

• Gela hau orain oso polita da.

• Hormak lehen moreak

•

• Ohea lehen zaharra

•

• Errezelak lehen laranjak

•

• Irudiak lehen tristeak

•

5 Ipini zenbakiak

1 • sarrera 7

• egongela

5

• sukaldea

7

• logelak 6

4

• bainugela • korridorea

1

• balkoia • komuna 7 8 3

2

Esan: Zer da gela bakoitza? Zeren ondoan dago sukaldea? Zer dago gela bakoitzean?… 11 Hamaika

710382UNIDAD01 _ 004-013.qxd

19/6/03

11:42

Página 12

IKUSI ETA IKASI

1 Irakurri

Eskola munduan Tanzaniako eskolak oso bereziak izaten dira. Goizetan, umeek irakurtzen eta idazten ikasten dute maisuarekin. Eta arratsaldeetan, lurra lantzen eta buztinezko ontziak egiten ikasten dute herriko gizon zaharrekin. Tanzaniako umeak benetako artistak dira!

Australia oso lurralde handia da eta familia asko herrietatik urrun bizi dira. Eta haien umeak ezin dira eskolara joan, noski. Horregatik, ume horiek irratiz ikasten dute. Irakasle batek irratiz esplikatzen ditu gauza guztiak, eta horrela, umeek etxean ikasten dute lasai-lasai!

Txinako ume asko eskolara bizikletaz joaten dira. Batzuek berrogei kilometro egiten dituzte bizikletaren gainean. Eta eskolara heldu eta gero, ikasle guztiek gimnastika egiten dute jolaslekuan. Ikasle txinatarrak oso nekatuta egoten dira eskola hasi baino lehen!

2 Markatu erantzuna Tanzanian • Ikasleak eskolara bizikletaz joaten dira. • Ikasleek lurra lantzen ikasten dute. • Ikasleek kirol pila egiten dute. • Ikasle batzuk ezin dira eskolara joan. • Herriko gizon zaharrak ere maisuak dira. • Ikasleek irratiz ikasten dute. 12 Hamabi

Australian

Txinan

710382UNIDAD01 _ 004-013.qxd

19/6/03

11:42

Página 13

3 Egin azterketa hau

4 Ikasi eta kantatu

AZTERKETA LABURRA MATEMATIKA 1. Zenbat dira berrogei eta hogei? 2. Zein zenbaki falta da?: hamazazpi, hamazortzi,

, hogei.

GEOGRAFIA 3. Zein kontinentetan dago Brasil?

Guk euskaraz 4. Zein da munduko mendirik garaiena?

Euskara putzu sakon eta ilun bat zen. (bis)

INGELESA

Eta zuek denok ur gazi bat atera zenuten handik nekez. (bis)

5. Nola esaten da txakurra ingelesez?

Guk euskaraz. Zuk zergatik ez? (bis)

EUSKARA 6. Nire aitaren anaia nire

da.

URKO

5 Egin eskulan hau

1

Kartoi mehe zuri batean marraztu kanguru bat. Honela:

3

2 Moztu pospolo kaxaren goiko aldea.

13 Hamahiru

Itsatsi kanguruaren bi zatiak.

710382UNIDAD02 _ 014-023.qxd

2.

19/6/03

11:43

Página 14

GAIA

Jokin MacJakin

n as herria x e T , o k s la ur te a rak eta Orain de legerik eta lapur etan. en ez zego ziren kale i s u g a n k gaizkilea

Halako egun batean…

Baina Jokin MacJakin sheriffak legea ekarri zuen. Bera gizon txikia eta lasaia zen, baina oso azkarra.

Eman diru guztia! Azkar!

Nagusi! Nagusi! Lapur batzuk banketxera sartu dira!

Goazen, nagusi! Bestela, ihes egingo dute!

Lasai, mutilok! Zuek itxi herriko kale guztiak. 14 Hamalau

710382UNIDAD02 _ 014-023.qxd

19/6/03

11:43

Página 15

Nolakoak ziren lapurrak?

Lapur bat bizarduna zen eta zapi horia zuen.

Beste batek kapela handia zuen eta betokerra zen.

Beste batek ez zuen ilerik eta oso lodia zen.

Jokin MacJakinek herriko jende guztia bildu zuen plazan. Lapurrek hantxe egon behar zuten.

Nortzuk ziren lapurrak? Seinalatu irudian.

15 Hamabost

710382UNIDAD02 _ 014-023.qxd

19/6/03

11:43

Página 16

LEHEN ETA ORAIN

1 Lotu galderak eta erantzunak 1 Zuk lehen bazenuen etxerik?

Bai, nik lehen banuen pottoka polit bat.

Zuk lehen bazenuen autorik?

1 Bai, nik lehen banuen txalet handi bat.

Zuk lehen bazenuen zaldirik?

Bai, nik lehen banuen Ferrari luze bat.

Zuk lehen bazenuen arropa dotorerik?

Bai, nik lehen banuen frak dotore eta garesti bat.

Pentsatu: Zer idatzi dute botiletan?

3 Idatzi hitz bakoitzaren lehen letra

2 Bete hutsuneak

Nolakoa da naufragoen uhartea?

Naufragoen uhartea

da.

UKAN aditza orain eta lehen Markatu aditza.

• Naufragoak ez zuen txalet handirik, txabola zikin bat baizik. • Naufragoak ez

auto

motor • Naufragoak

,

baizik.

dut

nuen

• Zuk lehen

duzu

zenuen

• Hark atzo

du

zuen

• Guk gaur

dugu

genuen

• Zuek aurten

duzue

zenuten

• Haiek iaz

dute

zuten

zuen pottokarik, zahar bat baizik.

• Naufragoak

• Nik orain

frak dotore

,

traje 16 Hamasei

710382UNIDAD02 _ 014-023.qxd

19/6/03

11:43

Página 17

4 Erantzun

5 Irakurri

• Zuk bazenuen triziklorik txikitan? • Bai, nik txikitan banuen triziklo eder bat.

Nire trizikloa horia zen. • Zuk bazenuen panpinarik txikitan? • • Zuk bazenuen baloirik txikitan? •

Zuhaitz gaineko txabola Guk txikitan txabola bat genuen zuhaitz baten gainean. Eta txabolara igotzeko, eskailera bat genuen. Txabola hartan denetarik genuen: mahai txiki bat, aulkiak eta abar. Urte asko pasatu dira eta gu orain ez gara han jolasten. Txabola horretan orain txoriek beren habiak egiten dituzte. Hitz egin: Txikitan zuek bazenuten horrelako txabolarik? Zein zen zuen gustuko txokoa?

6 Osatu esaldiak

• «Orain txabola ederra dut. Lehen ez

• «Orain janari pila dut. Lehen

»

nuen etxerik.»

• «Orain denetarik dut.

• «Orain arkua dut. Lehen

ezer.»

»

Hitz egin: Zure ustez, zer eraman behar da uharte batera? Zertarako? Aipatu hiru gauza. 17 Hamazazpi

710382UNIDAD02 _ 014-023.qxd

19/6/03

11:43

Página 18

KAMERAREN AURREAN

1 Markatu erantzun zuzena

2 Begiratu eta erantzun

Charlot parkean eserita zegoen. Charlotek neska eder bat ikusi zuen.

• Mimoak badu biboterik?

Lehen irudian mimoak ez du biboterik. Bigarren irudian mimoak badu bibotea.

Charlotek bere lagun bat ikusi zuen.

• Mimoak badu kapelarik?

• Mimoak badu makilarik?

• Mimoak badu jakarik? Charlotek barre egin zuen . Charlot etxera joan zen.

3 Idatzi pertsonaia hauen izena

Charlotek lore bat moztu zuen.

•

: oihanean bizi da eta animalia guztien laguna da. Igerian oso ona da.

Charlot neskarekin ezkondu zen. Charlotek txakurra jo zuen.

•

: haren aita Walt Disney da. Bera itsasoan bizi da eta ez du zangorik.

Charlotek lasterka alde egin zuen.

•

: pertsonaia hau beste mundu batetik etorri da eta beti «Nire etxea!» esaten du.

18 Hamazortzi

710382UNIDAD02 _ 014-023.qxd

3/7/03

23:59

Página 19

4 Bilatu lau oker irudian

5 Idatzi lehenaldian

Tom Sawyer

Adibidez: Eguzkia ez da berdea, horia baizik.

Tom Sawyer oso mutiko zuen in ora Tom da. a urri bih etxean dago eta armairu zegoen batean marmelada ikusi du. Tomek marmelada guztia jan zen du eta, gero, kalera joan da. Baina izeba konturatu da eta Tom zigortu du.

B

E NETAN

Tom Sawyer Tom Sawyer oso mutiko bih urria Tom egun hartan etxean armairu batean marmelada ikusi Tomek marmelada guztia jan

LEHENALDIAZ HITZ EGITEKO Gogoratu.

Gaur

Atzo

• Anak esan du. • Anak egin du.

• Anak esan zuen. • Anak egin zuen.

• Ana etorri da. • Ana joan da.

• Ana etorri zen. • Ana joan zen.

eta

eta, gero, kalera joan Baina izeba konturatu eta Tom zigortu

6 Irakurri eta erantzun Gure denboran herrian zinema bakarra zegoen eta sarrerak hiru zentimo balio zuen. Orduan, filmak mutuak ziren eta irudiak zuri-beltzean ziren.

• Zenbat zinema zegoen agurearen herrian? • Zenbat balio zuen sarrerak orduan? • Filmek bazuten ahotsik? • Filmek bazuten kolorerik?

Pentsatu: Orain zenbat balio du zinemako sarrerak? Zenbat zinema daude zure herrian? Askotan joaten zara zinemara? Nolako filmak gustatzen zaizkizu zuri? 19 Hemeretzi

710382UNIDAD02 _ 014-023.qxd

19/6/03

11:43

Página 20

GAUZA GALDUEN BILA

1 Begiratu eta erantzun Egun on, jaun-andreok! Zer galdu duzue?

Begira, nik atzo operan zapata bat galdu nuen. Nik orain hiru egun mendian zaldia galdu nuen.

Nik herenegun zesta bat galdu nuen pilotalekuan. • Zer galdu zuen emakumeak?

Nik joan den astean kalean neure erratza galdu nuen.

• Noiz galdu zuen sorginak erratza?

Emakumeak zapata bat galdu zuen. • Non galdu zuen pilotariak zesta?

• Nork galdu zuen zaldia?

2 Osatu eta antzeztu elkarrizketa hau

• Noiz galdu

zuk zaldia?

• •

3 Erantzun

• Norena da txanoa?

galdu galdu zenuen, bada?

• Norenak dira giltzak?

• Mendian galdu • Eta nolakoa zen zure zaldia? •

zaldia

• Norena da pilota? zen.

Idatzi: Egin elkarrizketa berbera beste hiru pertsonaiekin.

• Norenak dira eskularruak?

20 Hogei

710382UNIDAD02 _ 014-023.qxd

19/6/03

11:43

Página 21

4 Irakurri eta erantzun

5 Ikasi eta kantatu

Ni Markinan jaio nintzen 1960. urtean. Txikitan, herriko pilotalekuan ikasi nuen zesta-puntan jokatzen. Gaztetan, hogei urterekin, Miamira joan nintzen pilotari. Han partida eta diru asko irabazi nuen. Hamar urte geroago, Euskal Herrira etorri nintzen. Orain erretiratuta nago. • Zein urtetan jaio zen pilotaria?

Ameriketara joan nintzen Ameriketara joan nintzen xentimorik gabe, handik etorri nintzen, maitea, bost milioiren jabe. Txin-txin, txin-txin, diruaren hotsa. Harexek ematen dit, maitea, bihotzean poza.

• Zein urtetan joan zen Miamira? • Zein urtetan etorri zen Euskal Herrira? • Zenbat urte ditu orain?

6 Begiratu eta idatzi Gure pilotaria Miamira joan zen. Baina berak ez zuen hiria ezagutzen eta buelta handia egin zuen pilotalekura joateko. Zure ustez, nondik joan behar zuen?

Lehenik, pilotaria aireportutik Freedom kalera joan zen. Gero, Freedom kaletik Hills kalera joan zen. Azkenean, handik pilotalekura heldu zen. 21 Hogeita bat

Baina, lehenik, aireportutik . Gero, Azkenean,

710382UNIDAD02 _ 014-023.qxd

19/6/03

11:43

Página 22

ORAIN DELA URTE ASKO

1 Irakurri Beltzak eta zuriak Orain dela urte asko, munduko elefante guztiak beltzak edo zuriak ziren. Eta elefante beltzak eta zuriak ez ziren lagun onak. Beti haserre eta beti borrokan ibiltzen ziren. Horregatik, urte batean gerran hasi ziren. Oso gerra gogorra eta luzea izan zen, eta elefante gehienak hil ziren. Baina, beti bezala, bi taldeetan elefante batzuk bakezaleak ziren eta ez zuten gerrarik nahi. Horregatik, basoan ezkutatu ziren gerra amaitu arte. Handik urte batzuetara, elefante horiek basotik irten ziren, baina orduan ez ziren ez beltzak, ez zuriak, grisak baizik. Eta zoriontsu bizi izan ziren elkarrekin. Hala ere, orain elefante grisak haserretzen hasi dira. Arrazoia hauxe da: batzuek belarri handiak dituzte, eta besteek, ordea, belarri txikiak… DAVID McKEE Beltzak eta zuriak (laburtua)

2 Idatzi EGIA (E) ala GEZURRA (G)

3 Pentsatu eta idatzi erantzuna

• Orain dela urte asko, elefante guztiak urdinak ziren. • Elefante beltzak eta zuriak borrokan ibiltzen ziren beti.

M. Polo Txina 1271

• Gerra hartan ez zen elefanterik hil.

K. Kolon Amerika 1492

N. Armstrong Ilargia 1969

• Elefante batzuk etxean ezkutatu ziren.

• Marco Polo orain dela zazpiehun urte

• Urte batzuk geroago, basotik elefante grisak irten ziren.

• Kristobal Kolon orain dela

• Orain elefante grisak lagun handiak dira.

• Neil Armstrong

Txinara joan zen. urte Ameriketara joan

22 Hogeita bi

710382UNIDAD02 _ 014-023.qxd

19/6/03

11:43

Página 23

4 Idatzi

5 Irakurri POTOLO ZOOAN

ORAIN DELA ZENBAT URTE?

• Nire ama orain dela

Begira, Potolo! Tximino hori zu bezalakoa da.

urte jaio zen. • Nire aita

Egon isilik. Hori ez da esaten.

• Nire gurasoak urte ezkondu • Eta ni jaio

Lasai, tximinoak ez daki euskaraz!

6 Jolastu Nola jolastu 1. Lehenik, kartoi mehe zuri batean honelako 24 fitxa egin. 2. Gero, fitxa horiek ebaki. 3. Gero, alboko lagunarekin dominoan jolastu. Honela:

aiz in r r eto

en zir n irte

zu du i s ero

en nu u rt ha

ra za n joa

en li z ibi

te du n a es

rri eto zen t nin

u id itx

an em uten n ze

a li d ibi

ra ga n o eg

si ero uen n ze

n iza ten e zin

n irte

23 Hogeita hiru

a dir

n joa

en zin

gu du i s ika

an em zue du

ut ud t r ha

te are z n iza

ten zu n a es

on eg en gin

si ika uen n ge

en zu i x it

710382UNIDAD03 _ 024-033.qxd

3.

2/7/03

1:31

Página 24

GAIA

Albiste xelebreak Jon eta Pilar kazetari gazteak atzo hasi ziren lanean E gun on egunkarian. G ure ustez, haien lehen lana benetan zaila izan zen.

Aizu, Jon! Patxi Papagorri aktore ospetsua gure herrira etorri da. Orain Palace hotelean dago. Zoaz bertara eta egin elkarrizketa bat berari. Aizu, Pilar! Orain dela gutxi, balea bat igerian ikusi omen dute portuaren inguruan. Zoaz bertara eta idatzi artikulu bat. Bai, berehalaxe!

Bai, berehalaxe!

EGUN ON

Non utzi ote dut motorra? Taxi! Taxi!

Arraioa!

Arraioa!

Zure ustez, zer egin behar du Jonek? Zure ustez, zer egin behar du Pilarrek? 24 Hogeita lau

710382UNIDAD03 _ 024-033.qxd

19/6/03

11:44

Página 25

Barkatu, baina ezin duzu Papagorri jauna ikusi.

Itxarooonn!!!

Ez nago ados.

 

Baina hurrengo goizean… Atzo aktore ezagun bat etorri zen gure herrira. Guk aktorea herriko hotelean ikusi genuen. Une hartan, aktorea egunkaria irakurtzen ari zen. Mmmmm…

Jainko maitea!

Ene!

 

Azaroak 15

Balea gure hotelean

Aktorea gure kostaldean

Atzo balea izugarri bat etorri zen gure herrira. Guk balea herriko hotelean ikusi genuen. Une hartan, balea egunkaria irakurtzen ari zen.

Atzo aktore ezagun bat agertu zen gure kostaldean. Guk aktorea portuaren inguruan ikusi genuen. Une hartan, aktorea igerian ari zen lasai-lasai.

Atzo balea izugarri bat agertu zen gure kostaldean. Guk balea portuaren inguruan ikusi genuen. Une hartan, balea igerian ari zen lasai-lasai. Mmmm… 25 Hogeita bost

Bi artikuluak nahasita agertu dira. Zeuk zuzendu.

710382UNIDAD03 _ 024-033.qxd

2/7/03

1:31

Página 26

BAI ERREPORTAJE ONA!

1 Irakurri eta erantzun

• Zertan ari zinen portuan, Pilar? • Ni argazkiak egiten ari nintzen. • Eta nola gertatu zen dena? • Begira. Neskato hau bere txakurrarekin paseatzen ari zen. Umetxoa arrantzan ari zen lasailasai eta, halako batean, uretara erori zen. • Baina egin duzu argazkirik? • Bai. Begiratu.

• paseatu

• saltatu

• salbatu

• erori

1 Hemen, neska bere txakurrarekin paseatzen ari zen. 2 Hemen, umetxoa 3 Hemen, neska eta txakurra 4 Eta azken argazkian,

2 Bete hutsuneak

3 Begiratu eta idatzi

1 Gizonak atea zabalduko du. 2 Gizona atea • Zu zertan ari

3 Gizonak

portuan, Irati?

• Ni txakurrarekin paseatzen • Umetxoa jolas • Ez, umetxoa ez

zen, ezta? jolasten 1 Emakumeak leihoa

Une hartan, bera arrantzan ari

2 Emakumea

• Eta uretan, umetxoa igerian ari ala ito • Ni

3

ari zen? ustez, umetxoa ito

ari zen.

• Zorionak zuri eta zure txakurrari, Irati!

Antzeztu binaka: Zer egingo duzu orain? Zer egiten ari zara? Zer egin duzu? 26 Hogeita sei

710382UNIDAD03 _ 024-033.qxd

19/6/03

11:44

Página 27

4 Begiratu eta erantzun orain

orain

• Zertan ari da Irati orain? • Zertan ari zen Irati lehen?

orain lehen

lehen

• Zertan ari da Pilar orain?

• Zertan ari da txakurra orain?

• Zertan ari zen Pilar lehen?

• Zertan ari zen txakurra lehen? lehen

Pentsatu: Zertan ari zara orain? Zertan ari zinen atzo goizeko zortzietan? Eta eguerdiko hamabietan? Eta zertan ari zinen gaueko hamarretan?

5 Irakurri POTOLO AUTOBUSEAN

ARI IZAN aditza orain eta lehen Lotu aditzak. Zer? Pasatu ahal dut orrialdea?

• Orain ikasten

ari naiz / ari nintzen

• Lehen jolasten

ari zara / ari zinen

• Gaur jaten

ari da / ari zen

• Atzo edaten

ari gara / ari ginen

• Aurten egiten

ari zarete / ari zineten

• Iaz ikusten

ari dira / ari ziren

Ez, kirolak irakurtzen ari naiz.

6 Bilatu hutsak Jonek artikulu honetan bi huts egin ditu. Zeintzuk?

Gure taldea txapeldun

ketako Atzo, gure taldeak eskubaloi txapel izan zen. finala jokatu zuen. Par tida Vitorian atzen ari eta Gure jokalariak ez ziren ondo jok hoak gol bat 21-20 galtzen ari ziren. Baina Ain sar tu zuen. egin zen eta Edurnek penalti bat ak! dun Penaltiz, baina azkenean txapel 27 Hogeita zazpi

Lehen hutsa:

Bigarren hutsa:

710382UNIDAD03 _ 024-033.qxd

2/7/03

1:31

Página 28

MAHAI INGURUA

1 Irakurri eta erantzun Nire ustez, zooa egitea oso ideia ona da. Horrela, jendeak munduko animalia guztiak ikusiko ditu.

Egun on, entzuleok! Gure lau gonbidatuek zooaz hitz egingo dute. Zein da zuen iritzia?

Nik ez dut zoorik nahi. Animaliak arriskutsuak dira eta zootik ihes egin ahal dute. Ni ez nago ados. Gure herrian ez dugu zoorik behar. Guk parkeak behar ditugu umeentzat.

Zooetan animaliak oso ondo bizi dira, nik uste. Ondo zainduta daude eta asko jaten dute.

M. C. García

F. Beitia

I. Lasa

L. Pozo

Zooaren alde Zooaren aurka

2 Konparatu animaliak • handia

• trebea

• indartsua

IRITZIAK EMATEKO Osatu esaldiak.

elefantea Bi eta bi lau dira. hipopotamoa lehoia

tximinoa

Ez, bost dira. • Nire ustez, katuak arrazoia du.

tigrea

gorila

• Nire ustez, txakurrak ez du arrazoirik. • Ni ados nago

Egin honelako esaldiak: Nire ustez, lehoia

• Ni ez nago ados

tigrea baino indartsuagoa da. 28 Hogeita zortzi

arekin. arekin.

710382UNIDAD03 _ 024-033.qxd

2/7/03

1:32

Página 29

3 Ordenatu esaldiak

4 Egin inkesta hau lagunei

Entzule batek gure irratira deitu du, bere iritzia emateko. Zer uste duzu zuk? • Zooetan animaliak triste bizi dira. ADOS DAUDE:

EZ DAUDE ADOS:

• Zooetan animaliak seguruago bizi dira. ADOS DAUDE:

EZ DAUDE ADOS:

• Kiroldegiak eta jolas parkeak zooak baino beharrezkoagoak dira.

• Ni / nago. / aurka / zooaren

ADOS DAUDE:

EZ DAUDE ADOS:

• ustez, / Nire / da / beharrezkoa. / ez • Zure ustez, herrian zooa egin behar da? • kaioletan / asko / Animaliek / dute. / sufritzen BAI:

EZ :

• Nire / haiek / ustez, / behar dute. / bizi / libre Esan: Eta zuk, zer uste duzu? Zooen alde ala zooen aurka zaude?

5 Markatu erantzuna. Zure ustez, zer gertatuko da?

Nire ustez, aurrelariak gola egingo du.

Nire ustez, zaldiak beste mendira salto egingo du.

Nire ustez, laster euria egingo du.

Nire ustez, atezainak baloia geldituko du.

Nire ustez, zaldia zulotik eroriko da.

Nire ustez, laster eguzkia irtengo da.

Nire ustez, aurrelariak baloia apurtuko du.

Nire ustez, zaldia mendi ertzean geldituko da.

Nire ustez, gaur bero handia egingo du.

29 Hogeita bederatzi

710382UNIDAD03 _ 024-033.qxd

19/6/03

11:44

Página 30

HURBILAGO ETA ARINAGO

1 Irakurri eta erantzun

Ni Guglielmo Marconi zientzialaria naiz. Joan den mendean, gailu harrigarri bat asmatu nuen, etxetik albisteak eta musika entzuteko.

Ni Samuel Morse zientzialaria naiz. XIX. mendean, makina zoragarri bat asmatu nuen, mezuak kablez oso urrunera bidaltzeko.

Ni Graham Bell zientzialaria naiz. XIX. mendean, bukaeran, tresna miresgarri bat asmatu nuen, urruneko jendearekin hitz egiteko. • Samuel Morse jaunak

• Graham Bell jaunak

asmatu zuen.

asmatu zuen.

2 Osatu mezua

• G. Marconi jaunak asmatu zuen.

3 Begiratu eta erantzun zien tzien museoa

a•/ e– /i•–/o–•/u–– Z –r

m – • d – – z,

N •–

– d – rk • –

G ––r –

• d • – sk • – d – ? n • g – •.

b–– l – g–•t •– k

• Bai, nor da? • • Nondik deitzen ari zara? •

t – l – gr • m •

• sk – •

b • – d • ltz – n

d •–t––g––

• Norekin zaude? •

– g – – n – r – • . – r • ntz – – n

• Eta zertan ari zarete?

l • st – r

•

–t •

– • ng • –

• – z • n!

30 Hogeita hamar

710382UNIDAD03 _ 024-033.qxd

19/6/03

11:44

Página 31

4 Begiratu eta osatu

5 Ikasi eta kantatu Pasaiako herritik

GIPUZKOA

BIZKAIA

ARABA

NAFARROA

Pasaiako herritik dator notizia zezen bat izan dela jenioz bizia. Kontatutzera noa bistan ikusia, alegratzeko triste dagoen guztia.

• Gutun hau Donostiara doa. Orduan,

Gipuzkoako postontzian sartuko dut. • Beste gutun hau Bilbo

Santiago eguna Pasaian seinale, ailegatu ez denak egin beza galde.

. Orduan,

postontzian sartuko dut. • Beste hau

. Orduan,

Hasieran jendea zezenaren alde, azkenean ez ziren arrimatuzale.

• Eta azken gutuna

6 Egin galderak • Pipergorri Pizzeria, gabon!

h

an dia

? kia

• Pizza bat nahi dut, mesedez.

t

xi

•

?

• Pizza txiki bat nahi dut. •

?

• Hiru lagunentzat da. • ha

t

i xik

nd

?

• Ez, ez dut tipularik nahi.

ia

• Ederki, bost minutuan etxean

a

edukiko duzu. Gero arte. • Mila esker eta agur. Eskatu: Beste irudiari begira, egin telefonozko elkarrizketa hau. 31 Hogeita hamaika

710382UNIDAD03 _ 024-033.qxd

19/6/03

11:44

Página 32

TELEBISTARI BEGIRA

1 Irakurri Telebistari buruz Telebista gauza handia da. Baina, gauza guztiek bezala, telebistak ere alde onak eta alde txarrak ditu. Hona hemen batzuk:

ALDE ONAK • Telebista ikustea oso interesgarria da. Telebistan urruneko lekuak, jendeak eta gauzak etxean ikusi ahal ditugu. • Telebista entretenigarria da. Telebistak denbora pasatzen laguntzen du. • Zuretzat orain Euskal Telebista ikustea oso komenigarria da. Horrela, zure euskara ondo pasatzeko erabili ahal duzu.

K a ix o

ALDE TXARRAK • Telebista gehiegi ikustea ez da oso egokia. Azkenean, berak hitz egiten du eta guk isilik egon behar dugu. • Telebistan kirola ikustea ondo dago, baina askoz hobeto dago zuk zeuk kirola egitea. • Zappinga gelditu gabe egitea ez da ona. Azkenean, nekatu eta zoratu egiten zara.

2 Lotu hitzak

3 Pentsatu eta idatzi

kirolak

ikusgarriak

telesailak

barregarriak

NIRE GUSTUKO TELESAIOAK • Euskaraz hauek gustatzen zaizkit:

dokumentalak

entretenigarriak

mahai inguruak

interesgarriak

1 2 3

lehiaketak

negargarriak

• Erdaraz hauek gustatzen zaizkit:

iragarkiak

aspergarriak

1 2

Egin honelako esaldiak: Nire ustez,

3

dokumentalak interesgarriak dira. 32 Hogeita hamabi

710382UNIDAD03 _ 024-033.qxd

2/7/03

3:40

Página 33

4 Idatzi Egunero zurekin euskaraz!

LARUNBATA

IGANDEA

17:00

Printze urdina Telesaila

17:00

Simbad marinela Abenturazko filma

18:00

Txin-txin Lehiaketa

18:00

Espazioko bidaia Marrazki bizidunak

18:30

Zarata t’erdi Rock kontzertua

18:30

Binan-binan Lehiaketa

19:30

Bopy eta bere lagunak Marrazki bizidunak

19:00

Afrikako oihanean Dokumentala

20:00

Teleberri Eguneko albisteak

20:00

Teleberri Eguneko albisteak

20:30

Futbol partida (Eibar-Barakaldo)

20:30

Kiroldegitik Kirol albisteak

22:15

Marx anaiak operan Umorezko filma

21:00

Guztiak susmagarri Misteriozko filma

Asteburu honetan, bai larunbatean eta bai igandean, ordu eta erdi daukazu telebista ikusteko. Aukeratu zure gustuko telesaioak: • Datorren larunbatean

nik eta ikusiko ditut. • Datorren igandean

nik eta ikusiko ditut.

5 Egin honelako collage bat

Terrier arrazako txakurkumeak oparitzen ditut. Nire txakurrak sei kume egin ditu eta nik ezin ditut guztiak zaindu. Deitu Patxiri Donostiako 740817 telefonora.

Matematika liburua galdu nuen atzo. Irakaslea oso haserre dago nirekin. Lagundu, mesedez. Nagore naiz eta nire telefonoa 870429 da.

Mendiko bizikleta saldu nahi dut. Benetan merkea eta ona da. Deitu 356228 telefonora. Idoia dut izena.

33 Hogeita hamahiru

, NAK O I R ZO ER AND

710382UNIDAD04 _ 034-043.qxd

4.

2/7/03

1:38

Página 34

GAIA

Artearen eskutik ikasleak Jolasgura eskolako egun Madrilera joan dira rain El batzuk pasatzera. O eo ederra Prado izeneko mus ikustera doaz.

Adi guztiok, mesedez! Txartela gizon honi eman behar diozue. Bera museoko gidaria da eta dena erakutsiko digu. Beraz, jaramon handia egin behar diogu berari. Areto zabal honetan, XVII. mendeko artearen adibide eder batzuk ikusi ahal ditugu. Mar, mar, mar…

Ulertu diozu ezer?

Nik ez diot piperrik ere ulertu.

? Komuna, mesedez? Ni ere banoa!

Utzi bakean!

Hemengo areto hau hutsik dago. Goazen!

Hauxe bai gizon aspergarria! 34 Hogeita hamalau

710382UNIDAD04 _ 034-043.qxd

19/6/03

11:47

Página 35

Bai margolan ederra! Eta bai neska ederra ere! Benetakoa dirudi!

Izan ere, benetakoa naiz eta… Bai, margolanetako pertsonaiak bizirik gaude. Jendearen aurrean geldirik egon behar dugu, baina argiak itzali eta gero, dantzan eta jolasean hasten gara. Etorri neure lagunekin jolastera!

Hiru ordu geroago… Zer eman dizu printzesak?

Hori gu bion arteko sekretua da…

Zer eman dio printzesak mutikoari? Bilatu irudian.

35 Hogeita hamabost

710382UNIDAD04 _ 034-043.qxd

19/6/03

11:47

Página 36

TXOTXONGILO PILA BAT!

1 Bete hutsuneak Zer egin diozu zuk sorginari?

Zer egin zuk sorginari?

Nik sorginari

Nik sorginari egin

egin diot.

Zer egin diozue zuek sorginari?

Zer egin zuek sorginari?

Guk sorginari egin diogu.

Guk sorginari egin

2 Erantzun ZER-NORI-NORK aditzak (hari) Aukeratu hitzak. Nork: nik, guk Nori: aitari, loreari Zer: oparia, agur • Zer egin dio lehen ikasleak sorginari? • • Zer egin dio bigarren ikasleak sorginari?

amari ogia ekarri diot.

• Zuk

dirua eskatu diozu.

• Hark umeari • Zer egin diote hirugarren ikasleek sorginari?

•

Aneri ordua galdetu diogu.

• Zuek • Zer egin diote laugarren ikasleek sorginari?

• Haiek osabari

36 Hogeita hamasei

eman dio. ura bota diozue. esan diote.

710382UNIDAD04 _ 034-043.qxd

19/6/03

11:47

Página 37

3 Osatu esaldiak

4 Begiratu eta idatzi

• Nik liburua erosi dut. haizea / kapela / eraman

Nik lagunari liburua erosi diot.

• Haizeak txorimaloari

• Zuk txokolatea ekarri duzu.

kapela eraman dio.

Zuk Koldori • Hark erantzuna eman du.

Hark irakasleari

euria / arropa / busti

• Guk bizikleta hartu dugu.

• Euriak txorimaloari

Guk osabari • Zuek ordua galdetu duzue.

Zuek gizonari • Haiek gutuna idatzi dute.

txoriak / ilea / jan

Haiek amonari

•

Hitz egin: Nik arkatza hartu dut. ➟Nik Mikeli arkatza hartu diot.

5 Antzeztu taldeka 1. MAMUA: SORGINA: 1. MAMUA: SORGINA:

Fermina! Etorri, mesedez! Zer nahi duzu, mamu itsusi horrek? Oraintxe, lagunok! Ai! Ai! Ai! Kendu sare hau gainetik! Bestela, ikusiko duzue! 2. MAMUA: Orain erratza apurtuko diogu. Krask! 3. MAMUA: Eta sorginari ostiko bat emango diogu ipurdian. Pum! 1. MAMUA: Eta gaztelua gurea izango da! 1. MAMUA: Nire ustez, erratz magikoa lapurtu behar diogu sorginari, gazteluan bakean bizitzeko. 2. MAMUA: Bai, baina nork kenduko dio? 3. MAMUA: Nik ez diot kenduko. Beldur naiz. 1. MAMUA: Tranpa bat egingo diogu. Nik berari gozoki bat emango diot eta zuek biok, atzetik etorrita, sare bat sartuko diozue burutik behera. 2. MAMUA: Bai, eta orduan erratz magikoa lapurtuko diogu. 3. MAMUA: Goazen, bada. 37 Hogeita hamazazpi

710382UNIDAD04 _ 034-043.qxd

2/7/03

2:03

Página 38

KULTUR ETXEA

1 Bilatu esaera egokia HASIERAKO AGURRAK • Ondo esan beharko. Eta zu, zer moduz? • Hementxe, bada, lan eta lan.

BUKAERAKO AGURRAK • Agur eta ondo segi, lagunok. • Mila esker eta hurrengora arte.

ZORIONAK • Zorionak eta urte askotarako! • Urte askoan txapela kaskoan!

JATEKO ORDUAN

Kaixo, zuzendari! Zer moduz?

• Eskerrik asko eta berdin. • Gustu baduzu?

BARKAMENAK • Barkatu, jauna, nahi gabe izan da. • Sentitzen dut, jauna, ez dut nahita egin.

AURKEZPENAK • Hauxe da nire azken lana! • Hona hemen nire artelana!

ONGI ETORRIAK • Bai, ongi etorri gure zinemara. • Bai, sartu, sartu beldurrik gabe.

MESEDEAK • Liburu hauek nahi ditut, mesedez. • Eman liburu hauek, faborez.

HARRIDURA • Aitaren eta semearen…! Bai sendoa gure mutila! • Hori da indarra hori!

BAIMENA • Bai, noski. • Hobe ez.

ARRISKUA • Kontuz, gizona! Atea apurtuko duzu eta! • Ibili kontu handiagoz, aizu!

38 Hogeita hamazortzi

Ondo esan beharko. Eta zu, zer moduz?

710382UNIDAD04 _ 034-043.qxd

19/6/03

11:47

Página 39

Sartu ahal naiz, maisu jauna?

Beste bat! Beste bat!

Hemen da beldurrezko filma? On egin!

Ez duzu ikusten ala?

Hogei liburu nahi dituzu? Hor konpon, Mari Anton!

39 Hogeita hemeretzi

710382UNIDAD04 _ 034-043.qxd

19/6/03

11:47

Página 40

EUSKAL KULTURAREN INGURUAN

1 Irakurri eta buruz ikasi Munduko ipuinik laburrena Bele batek ba omen zuen hego bat motza eta bestea luzea. Hauxe bai kontu luzea!

Munduko ipuinik luzeena Behin batean hiru gizon suaren inguruan eserita zeuden eta haietako batek ipuin hau kontatu zuen: «Behin batean hiru gizon suaren inguruan eserita zeuden eta haietako batek ipuin hau kontatu zuen: “Behin batean hiru gizon suaren inguruan…

2 Bete hutsuneak

3 Ikasi eta kantatu

Mari, basoko andrea Euskal Herriko ipuin zaharretan, Mari animalia

Baga, biga, higa

eta pertsona guztien jainkosa

Baga, biga, higa, laga, boga, sega, zai, zoi, bele, arma, tiro, pun! Xirrixti-mirrixti, gerrena plat, olio-zopa, kikili-salda hurrup, edan edo klik… Ikimilikiliklik!

. Mari lur

azpian bizi

, baina kanpora irtetea

gustatzen

. Ipuin batzuetan, Marik

jendeari mesede asko egiten batzuetan, kalte egiten

eta, beste jendeari.

Esan: Nolako ilea du Marik? Nolako oinak ditu? Zeren gainean eserita dago? 40 Berrogei

710382UNIDAD04 _ 034-043.qxd

19/6/03

11:47

Página 41

4 Begiratu eta erantzun • irakurle

• kantari

• ikusle

• entzule

• idazle

Jasono Osorok euskaraz idazten du. Haren liburuak jende askok irakurtzen ditu.

Koldobika Jauregi eskultore ospetsua da. Haren eskulturak jende askok ikusten ditu.

Mikel Urdangarinek euskaraz kantatzen du. Haren kantak jende askok entzuten ditu.

• Jasone Osoro euskal idazlea da.

Jasonek irakurle asko ditu. • Koldobika Jauregi euskal • Mikel Urdangarin euskal

5 Idatzi

6 Irakurri POTOLO MUSEOAN

NIRE AZKEN LIBURUA • Liburuaren izenburua: Margolanak asko gustatu zait.

• Idazlearen izena: • Argitaletxea:

Gustatu zaizkit, Potolo!

• Pertsonaia nagusiak:

A! Zuri ere bai? 41 Berrogeita bat

710382UNIDAD04 _ 034-043.qxd

19/6/03

11:47

Página 42

JAKINTSUEN JOLASA

1 Jolastu binaka

Nik orain badut erlojua, baina lehen ez…

Nola jolastu Jakintsuak izateko, Jakituriaren Etxera joan behar duzue. Honela: • Bideetako galderak banan-banan erantzun behar dituzue. • Erantzun zuzena eman behar duzue beti. Bestela, txanda bat jolastu gabe. • Bidegurutzera helduta, bide bat aukeratu behar duzue –goiko bidea, erdikoa edo behekoa– eta handik Jakituriaren Etxeraino segitu.

Ni orain handia naiz, baina lehen…

• Jolas honetan ez dago irabazlerik. Garrantzitsuena Jakituriaren Etxera heltzea da!

Zu orain ona zara, baina lehen…

Nork asmatu zuen telefonoa?

Nork asmatu zuen irratia?

Aitona orain zaharra da, baina lehen…

Nork asmatu zuen telegrafoa?

Mirenek orain badu liburua, baina lehen ez…

42 Berrogeita bi

710382UNIDAD04 _ 034-043.qxd

19/6/03

11:47

Página 43

Ni orain jaten ari naiz, baina lehen…

Zure ustez, Basajauna gaiztoa da?

Gu lehen 7etan jaiki gara. Gu egunero…

a,

–Sartu ahal naiz? –Bai, …

Zuek lehen 8etan gosaldu duzue. Zuek egunero…

Zuk orain baduzu bizikleta, baina lehen ez…

Gu orain edaten ari gara, baina lehen…

Amaordea ona da. Ados zaude?

–On egin!

Zure ustez, nolakoak dira Prakagorriak?

…

–Kaixo. Zer moduz?

Haiek lehen 9etan oheratu dira. Haiek egunero…

Zuek orain ikasten ari zarete, baina lehen…

43 Berrogeita hiru

710382BERRIKUSKE _ 044-045.qxd

1.

2/7/03

3:18

Página 44

BERRIKUSKETA

Lagunak etxean 1 IZAN aditza lehenaldian. Bete hutsuneak Aspaldiko irudiak Julia, Jon, Irune eta Iñigo aspaldiko lagunak dira. Gaur euria ari du eta lau lagunak etxean geratu dira aspaldiko irudiak ikusten. Ni orain argala naiz, baina txikitan

Gu orain ume garbiak baina lehen

Jon orain oso altua baina txikitan

,

,

Eta zuek guztiok txikitan nahiko bihurriak

Eta zu, Irune, txikitan negarti hutsa

2 EGUNEROKO GAUZAK KONTATU. Egin esaldiak JAIKI: Goizeko 7,30ean GOSALDU: Goizeko 8etan BAZKALDU: Eguerdiko 1ean AFALDU: Gaueko 9,30ean OHERATU: Gaueko 10etan

• Julia goizeko 7,30ean jaikitzen da.

Jon, ordea, goizeko 8etan jaikitzen da. • Juliak

Jonek •

JAIKI: Goizeko 8etan GOSALDU: Goizeko 8,15ean BAZKALDU: Eguerdiko 2etan AFALDU: Gaueko 10etan OHERATU: Gaueko 11etan

•

•

44 Berrogeita lau

710382BERRIKUSKE _ 044-045.qxd

2/7/03

3:37

Página 45

4 LEHENALDIAN HITZ EGIN.

3 UKAN aditza lehenaldian.

Idatzi lehenaldian

Bete hutsuneak

IÑIGO: Nik orain txakur bat

Gaur goizean, etxetik geltokira joan naiz. Han dirua poltsikotik atera dut. Baina bi txanpon lurrera erori dira eta buelta-bueltaka hasi dira. Ni lasterka hasi naiz txanponen atzetik, baina biak estoldako zulotik sartu dira. Azkenean, oinez joan naiz eskolara!

,

baina lehen katu bat JULIA: Bai, zuk orain txakur bat

,

Atzo goizean,

baina lehen katu bat IRUNE: Jonek orain txori bat

,

baina lehen ahate bat JON:

Orain guztiok

maskota

bat eta lehen ere guztiok

5 ARI IZAN aditza lehenaldian. Osatu esaldiak • Julia orain

orain

orain

• Julia lehen orain

lehen

lehen

• Jon orain

• Irune orain lehen

• Jon lehen 45 Berrogeita bost

• Irune lehen

710382UNIDAD05 _ 046-055.qxd

5.

19/6/03

11:48

Página 46

GAIA

Norena ote? Norena ote da? Abenduaren 28a da, egun berezia bromak egiteko. Bixente eta Maite neba-arrebak dira. Gaur opari xelebre bat bidali diete etxera.

Ez dakit. Paketean ez da izenik agertzen.

Opari hau zuen izenean dator.

Zabaldu azkar!

! IXENTE B A T TE E TE AI MAI INUZEN I A B K IO ZUEK B

Inozentada ederra egin digute! Nor izan ote da baina? Begira! Kutxa barruan ohar bat dago!

Irakurri, faborez! 46 Berrogeita sei

710382UNIDAD05 _ 046-055.qxd

19/6/03

11:48

Página 47

Nire ustez, hiru susmagarri daude: osaba Manuel, Martin gure adiskidea eta Mertxe lehengusina.

OHARRA

ra, dakizue, ezta? Ti Nor ote naiz? Ez en pista batzuk: bada. Hona hem i letra ditu. 1. Nire izenak se ra ez hasten da. 2. Nire lehen deitu harragoa naiz. 3. Zuek baino za asoa ikusten da. 4. Nire etxetik its

Hirurei fitxa bana egingo diegu pista horiekin. 1. Martin 2. Etxezarreta

1. Mer txe 2. Etxegarai

3. Gu baino zaharragoa da. 4. Gasteizen bizi da.

eagoa da. 3. Gu baino gazt da. 4. Donostian bizi 1. Manuel 2. Etxaniz

3. Gu baino zaharragoa da. 4. Donostian bizi da.

Asko kostata, baina azkenean harrapatu egin dugu!

Ikusiko du bromazale horrek datorren urtean!

Nork bidali die pailazoa? Nola dakizu hori? Eman lau arrazoiak.

47 Berrogeita zazpi

710382UNIDAD05 _ 046-055.qxd

19/6/03

11:48

Página 48

ETXEKOAK

1 Asmatu. Nor hitz egiten ari da? aita

Aitona-amona hauek orain dela berrogei urte ezkondu ziren. Beren senideek festa bat prestatu nahi diete. Orain opariak biltzen ari dira. semea

alabak

ama •

AMA

: A! Aitona-amonen opariak

•

prestatzen ari zarete. Zer erosi diezue, bada? •

: Ezetz igarri! Guk musika

: Nik irakurtzeko gauza bat erosi diet.

•

entzuteko tresna bat erosi diegu.

: Badakit zer den zure oparia. Liburua erosi diezu.

•

: Badakit. Irratia erosi diezue.

•

: Eta zuk zer erosi diezu?

•

: Bada, nik ez diet ezer erosi. Ahaztu egin zait!

2 Aldatu esaldiak ZER-NORI-NORK aditzak (haiei) Aukeratu hitzak. Nork: nik, guk Nori: lagunei, gurasoei Zer: baloia, atea • Amak aitona-amonentzat margolana erosi du.

Amak aitona-amonei margolana erosi die. • Semeak aitona-amonentzat liburua erosi du.

•

gurasoei musu eman diet.

• Zuk

dirua utzi diezu.

• Hark umeei • Alabek aitona-amonentzat irratia erosi dute.

•

bota die. katuei esnea eman diegu.

• Zuek • Aitak ez du ezer erosi aitona-amonentzat.

• Haiek neskei

48 Berrogeita zortzi

egia esan diezue. itxi diete.

710382UNIDAD05 _ 046-055.qxd

19/6/03

11:48

Página 49

3 Begiratu irudiari eta bete hutsuneak

Luis osaba

Telmo

Julia

Victor

Petra

aitona

amona

aitona

amona

Sara

Maite

Emilio

izeba

ama

aita

Ana

Xabier

Bego

Jon

Josu

Iker

lehengusina

lehengusua

arreba

ni

anaia

anaia

• Nik •

anaia ditut.

•

nire lehengusua da.

Sararen alaba da.

•

nire amaren koinatua da.

• Nire arrebak

du izena.

• Julia Telmoren • Emilio Victorren eta Petraren

• Nire

da.

ez du neba-arrebarik.

• Luis Sararen da.

da.

• Nire ama Xabierren

Galdetu lagunari: Zenbat neba-arreba zarete? Zenbat osaba-izeba dituzu? Eta zenbat lehengusu-lehengusina dituzu? Nola dute izena zure aitona-amonek?

4 Ikasi eta kantatu

5 Idatzi

NIRE SENIDEEN IZENAK • Aitona-amonak: • Gurasoak:

Aita Periko Aita Periko, seme Joaniko, zer daukazu afaltzeko?

• Neba-arrebak: • Osaba-izebak:

Aza-olio goxo-goxoa, arto beroaz jateko. 49 Berrogeita bederatzi

da.

710382UNIDAD05 _ 046-055.qxd

19/6/03

11:48

Página 50

GOSEA ETA NEKEA

1 Aldatu esaldiak • Ni hotz naiz.

• Ni egarri naiz.

• Ni beldur naiz.

• Ni logura naiz.

• Ni gose naiz.

Nik arropa lodiagoa behar dut. Nik ez dut aurrera segitu nahi.

Nik zerbait edan nahi dut.

Nik zerbait jan behar dut.

Nik lo egin nahi dut.

2 Lotu esaldiak 1

Gaur gose naiz…

2

Arantza beldur da…

3

Gaur goizean logura ginen…

4

Patxi egarri zen…

5

Hotz zara?…

3 Irakurri eta osatu tuta asper

zoratuta

harrituta

nekatuta

• Nik ez dakit zer egin ongi pasatzeko. Guztiz …eta litro bat ur edan du.

aspertuta

nago.

• Atzo guk partida gogorra jokatu genuen

…eta berandu jaiki gara.

eta gaur oso

…eta txuleta ederra jango dut.

• Irakasleak

…eta ez du zaldiz ibili nahi.

gaude. daude gurekin.

Orain den-dena ikasten dugu.

…Zergatik ez duzu jaka janzten?

• Nire lagunak oinez joan dira Bilbotik Durangora.

50 Berrogeita hamar

daude!

710382UNIDAD05 _ 046-055.qxd

2/7/03

2:15

Página 51

4 Bete hutsuneak BARNE EGOERAK ADIERAZTEKO Lotu irudiak eta esaldiak.

2

Haurra logura da.

Koldo

Juliarekin

doa.

Julia

Koldorekin

doa.

Koldo eta Julia

elkarrekin

doaz.

Aitona

amonarekin

dago.

Amona

aitonarekin

dago.

Haurra beldur da. Haurra gose da.

5 Pentsatu eta erantzun

Aitona-amonak elkar

Nire ikasgelan berrogeita zortzi begi, hogeita lau sudur eta zortzi betaurreko pare daude. A, eta neskak hamar dira.

Ni

zurekin

nator.

Zu

nirekin

zatoz.

Gu Zenbat lagun daude ikasgelan? Zenbat lagunek erabiltzen dituzte betaurrekoak? Zenbat mutil daude?

Esan: Norekin zaude zu orain? Eta nor dago zurekin? Orduan, nola zaudete zuek?

6 Irakurri POTOLO GOSE DA Aizue, eta ni gose naiz!

Eta zu Jose zara, ezta?

Lagun hauek Amaia eta David dira.

Jose ez! NI GOSE NAIZ! GOSE!!! GOSE!!! 51 Berrogeita hamaika

710382UNIDAD05 _ 046-055.qxd

19/6/03

11:48

Página 52

ADISKIDE LEIALAK

1 Irakurri testuak eta osatu laukia Ardi txakurrak

San Bernardo txakurrak

Gida txakurrak

San Bernardo txakurrak bidaiarien adiskide leialak dira. Txakur hauek jende galdua bilatzen dute mendian. Eta beraiek ez dira inoiz ere galtzen! Ardi txakurrak artzainen adiskide leialak dira. Txakur hauek ardiak zaintzen dituzte. Eta ez zaie ardi bat ere galtzen!

Gida txakurrak itsuen adiskide leialak dira. Txakur hauek itsuei kalean ibiltzen laguntzen diete. Bai, gida txakurrak itsuen begiak dira!

TXAKURRAK

NOREN ADISKIDEAK DIRA?

Ardi txakurrak

Artzainen adiskideak dira.

ZERTAN LAGUNTZEN DIETE?

San Bernardo txakurrak

Jende galdua bilatzen dute.

Gida txakurrak

2 Bete hutsuneak Suhiltzaileak lanean Gaur goizean, Gasteizko etxe batean piztu

sute handi bat ipini

ikusi heldu

batek ate azpitik sua

du eta,

orduan, suhiltzaileei

die.

Suhiltzaileak berehala deitu

Eskailera luze bat

dira. dute

hormaren kontra eta leihotik

sartu

dira. Suhiltzaileek ur asko

bota itzali geratu

da. Auzoko

hartu

dute eta sua berehala Etxea guztiz erreta

dute. da, baina,

zorionez, suhiltzaileek ez dute minik . 52 Berrogeita hamabi

710382UNIDAD05 _ 046-055.qxd

19/6/03

11:48

Página 53

3 Begiratu eta erantzun

Udan, Euskal Herriko hondartzetan sorosleak itsasoari begira egoten dira beti, zein bandera ipini jakiteko. Jendeak, ordea, ez die beti kasurik egiten eta sorosleek beren bizia arriskuan jarri behar dute, pertsona horiek salbatzeko.

• Itsasoa nahiko zakar dago. • Itsasoa bare dago. • Itsasoa oso zakar dago.

• Ezin da bainurik hartu. • Bainua hartu ahal da. • Bainua kontuz hartu behar da.

Itsasoa bare dago. Bainua kontuz hartu behar da.

4 Aldatu esaldiak

5 Antzeztu binaka

• Leirek eta Sergiok elkarrekin ikasten dute.

Leire eta Sergio ikaskideak dira. • Manu eta Nerea elkarrekin jolasten dira. • Rafak eta Anek elkarrekin lan egiten dute. • Mutil hauek talde berean jokatzen dute.

• Suhiltzaileak, esan. Zer gertatzen da? • Aizu, etxeko giltza galdu dut. • Non bizi zara, bada? • Anboto kaleko 18an, lehen solairuan. • Ondo da. Berehala joango gara. • Eskerrik asko eta azkar etorri, mesedez. Segi antzezten: Etxeko sukaldea suak hartu du. / Gizon bat etxeko igogailuan trabatuta geratu da.

53 Berrogeita hamahiru

710382UNIDAD05 _ 046-055.qxd

4/7/03

0:01

Página 54

AGUR T’ERDI

1 Irakurri Agurtzeko erak munduan Munduan herri asko daude eta herri horietan oso ohitura desberdinak daude, noski. Esate baterako, jendea agurtzeko moduak oso desberdinak dira lurralde batetik bestera. Japonian, adibidez, jendeak burua makurtzen du, adiskideak agurtzeko. Batzuetan, bi lagunek batera makurtzen dute burua eta kaskarreko galanta hartzen dute! Indian, ordea, jendeak eskuak otoitz egiteko moduan ipintzen ditu, adiskideak agurtzeko. Agurretan ere Indiako jendea oso lasaia da. Frantzian, bestalde, jendeak bi musu emateko ohitura du, adiskideak agurtzeko. Hala ere, askotan ez dute jakiten non eman lehen musua: ezkerreko masailan ala eskuinekoan. Alaskan, eskimalek agur bitxiagoa erabiltzen dute: bi lagunek sudurrak igurzten dituzte elkarren kontra. Jakina, han hotz handia egiten du eta horrela sudurra berotzen dute!

2 Idatzi

3 Irakurri eta osatu

Japonian

Ikusi arte!

NORK: Jendeak ZER: burua makurtzen du. Indian NORK:

• Zer? Noiz etorriko zara?

ZER:

• Bihar etorriko naiz.

Frantzian

• Orduan,

bihar

arte.

NORK: • Noiz itzuliko zara etxera?

ZER: Alaskan

• Laster itzuliko naiz.

NORK:

• Orduan,

ZER:

arte.

• Noiz ekarriko duzu liburua?

Esan: Nola agurtzen dituzu zuk adiskideak?: –Eskua ematen diet; –Musu ematen diet; …

• Arratsaldean ekarriko dut. • Orduan,

54 Berrogeita hamalau

710382UNIDAD05 _ 046-055.qxd

19/6/03

11:48

Página 55

4 Egin eskulan hau eta jolastu Nola jolastu

Nola irabazi

• Lehenik, kartak nahasi behar dituzue. • Gero, jokalari bakoitzak 6 karta hartuko ditu. Beste karta guztiak mahaiaren erdian utzi. • A jokalariak B jokalariari karta bat eskatuko dio. Bi gauza gertatu ahal dira:

• Jolas honetan irabazteko, besteek baino familia gehiago osatu behar dituzu.

Nola eskatu kartak Kartak honela eskatu behar dira:

1) Lagunak badauka karta hori. Orduan, A jokalariak eskatzen segituko du.

• Badaukazu Txinako amona? • Bai, badaukat. Hartu.

2) Lagunak ez dauka karta hori. Orduan, A jokalariak karta bat hartuko du mahai gainetik eta B jokalaria eskatzen hasiko da.

• Badaukazu Laponiako alaba? • Ez, ez daukat. Orain nire txanda da. Badaukazu…?

1 TXINA

AITONA

2 LAPONIA

AITONA

3 UGANDA

AITONA

4 TXILE

AITONA

1 TXINA

AMONA

2 LAPONIA

AMONA

3 UGANDA

AMONA

4 TXILE

AMONA

1 TXINA

1 TXINA

1 TXINA

1 TXINA

AMA

SEMEA

ALABA

AITA

2 LAPONIA

2 LAPONIA

AMA

AITA

3 UGANDA

3 UGANDA

AITA

4 TXILE

AITA

4

2 LAPONIA

SEMEA

3 UGANDA

AMA

SEMEA

TXILE

4 TXILE

AMA

SEMEA

55 Berrogeita hamabost

2 LAPONIA

ALABA

3 UGANDA

ALABA

4 TXILE

ALABA

710382UNIDAD06 _ 056-065.qxd

6.

2/7/03

3:03

Página 56

GAIA

Asmatzaileen lehiaketa as

lehiaketa mat a ileen z Gabon, jaun-andreok! Urtero bezala, hemen gaude munduko asmakaririk onenak welcome! bienvenue! saritzeko. Aurten, hiru lehiakide aurkeztu dira. benvenuto! ¡bienvenidos! Lehen lehiakidea Japoniatik dator. Aurrera! ongi etorri!

o New Yorkek e Jules Vern ientzia Elkarteak z ditu, bultzatzen a ik n k te ta e at lehiaketa b eta urtero, rik ri du, asmaka n e tz la to n a ritzeko. onenak sa

Nik munduko pilarik iraunkorrenak asmatu ditut. Ez dira inoiz ere gastatzen!

Eta pila honek indar berezia ematen die jostailuei…

Lehenik, jostailua zabaltzen da, eta gero, pila sartzen da. Prest! Nik munduko betaurrekorik zoragarrienak asmatu ditut.

Finlandian oso eguraldi txarra egoten da beti, baina betaurreko hauekin dena alaiago ikusten da.

Bigarren lehiakidea Finlandiatik dator. 56 Berrogeita hamasei

710382UNIDAD06 _ 056-065.qxd

19/6/03

11:49

Página 57

Hirugarren lehiakidea Etiopiatik dator.

Nik hauts magiko batzuk asmatu ditut, euria ekartzeko.

Euria lortzeko, lehenik, sua piztu behar da. Gero, hautsak sutara botatzen dira. Orduan, kea sortzen da eta ke horrek goian hodeia osatzen du.

Eta laster euria hasten da.

Gure epaileek orain erabakia hartuko dute.

A. Watanabe JAPONIA M. Birger FINLANDIA H. Abebe ETIOPIA

Epailea zeu izango zara. Eman 3 puntu asmatzaile onenari, 2 puntu bigarrenari eta 1 puntu azkenari. Gero, zenbatu gelako lagun guztien puntuak arbelean, txapelduna ezagutzeko. 57 Berrogeita hamazazpi

710382UNIDAD06 _ 056-065.qxd

19/6/03

11:49

Página 58

LANIK HANDIENAK

1 Irakurri eta erantzun Txinako Harresi Handia oso luzea da: 6.325 km. Astronautek ere ikusten dute Ilargitik! Sidney hiriko zubiak 50 metroko zabalera du eta 12 bide ditu autoak, trenak, bizikletak eta jendea pasatzeko.

Chicagoko Sears etxe orratzak 110 solairu ditu eta 443 metroko altuera du.

Mantxako Kanaleko tunelak Frantzia eta Ingalaterra lotzen ditu itsasoaren azpitik eta 37 kilometro ditu.

• Zein da munduko harresirik luzeena?

• Zein da munduko tunelik handiena?

• Zein da munduko etxe orratzik garaiena?

• Zein da munduko zubirik zabalena?

2 Aldatu esaldiak

• Saharako basamortua beste guztiak baino handiagoa da.

SUPERLATIBOA (…rik …ena) Ikasi.

Sahara munduko basamorturik handiena da. • Groenlandia uhartea beste uharte guztiak baino handiagoa da. • Nilo ibaia beste ibai guztiak baino luzeagoa da. • Asia beste kontinente guztiak baino zabalagoa da.

Everest

• Everest mendia beste biak baino garaiagoa da. • Munduan ez dago bera baino mendi garaiagorik. • Hau da: Everest munduko mendirik garaiena da. 58 Berrogeita hamazortzi

710382UNIDAD06 _ 056-065.qxd

2/7/03

3:03

Página 59

3 Irakurri testua eta bete hutsuneak Trenaren historia 1825. urtean, lehen trena sortu zen. Tren honek ordubete behar zuen 25 kilometro egiteko.

arina garbia

erosoa

zaharra

1830. urtean, Rocket trena asmatu zen. Tren honek ordu batean 56 kilometro egiten zituen. 1868. urtean, Pullman trena asmatu zen. Tren hartan kafetegia eta oheak zeuden. • Munduko trenik

1879. urtean, Siemens tren elektrikoa asmatu zen. Tren honek ia ez zuen kerik botatzen.

1825. urtekoa da. • 1830. urtean, Rocket trena munduko trenik

zen.

• 1868. urtean, Pullman trena trenik

zen.

• 1879. urtean, Siemens trena munduko zen.

4 Erantzun

5 Begiratu eta osatu Garraiobideak • Non daude piramideak?

• Non dago Taj Mahal jauregia?

• Non dago Pisako Dorrea?

• Garraiobiderik arinena

da.

• Garraiobiderik motelena

da.

• Garraiobiderik garestiena

da.

• Garraiobiderik merkeena

da.

Esan: Zure ustez, zein da garraiobiderik seguruena? Eta erosoena? 59 Berrogeita hemeretzi

710382UNIDAD06 _ 056-065.qxd

19/6/03

11:49

Página 60

PAPER ARTEAN

1 Bete hutsuneak

• Geroago

• Lehenik

• Azkenean

• Gero

Hauek behar dituzu: paper zaharrak

, papera zatitu behar duzu. Zatiak ur epelean sartu behar dituzu bi orduz.

, paperaren eta uraren nahastea irabiatu eta iragazi behar duzu.

, nahastea sarearen gainean ipini behar duzu. Nahastearen gainean zapi bat eta pisua ipini behar dituzu.

, zapia eta pisua kendu behar dituzu eta orria lehortzen utzi behar duzu. Baduzu paper berria!

ur epela irabiagailua iragazkia saretxoa zapia

2 Erantzun. Zertarako balio du paperak?

3 Markatu BAI ala EZ

ZURE PAPERAK paketeak bildu

edariak gorde

BAI EZ

maketak egin

• Koadernoak amaitu gabe botatzen ditut. • Orriaren bi aldeetatik idazten dut beti.

eskuak lehortu

hormak apaindu

• Egunkariak birziklatzera eramaten ditut. dirua egin

• Kalean paperak lurrera botatzen ditut.

Egin honelako esaldiak:

Paperak paketeak biltzeko balio du. 60 Hirurogei

710382UNIDAD06 _ 056-065.qxd

19/6/03

11:49

Página 61

4 Bete hutsuneak

5 Begiratu eta osatu forratu

• zuloa aurkitu

• partxea ipini

• gurpila puztu

• zuloa garbitu

pape r den da • Lehenik, zuloa aurkitu

behar duzu.

orrialdea

paperontzia

• Bota paper horiek paperontzira. • Arkatz hau

erosi dut.

• Bigarren

irakurtzen ari naiz.

• Liburua

behar dut.

• Gero,

PROZESUAK AZALTZEKO

• Geroago,

Lotu.

3 • Lehenik, estalkia altxatu behar duzu. • Gero, pila zaharrak atera behar dituzu.

• Azkenean,

• Geroago, berriak sartu behar dituzu. • Azkenean, estalkia itxi behar duzu.

6 Irakurri POTOLO ZINEMAN Zertarako nahi duzu beste sarrera bat?

Lehengo sarrera ateko gizon horrek apurtu du eta! 61 Hirurogeita bat

710382UNIDAD06 _ 056-065.qxd

19/6/03

11:49

Página 62

SATELITEAK

1 Irakurri eta osatu

2 Ordenatu esaldiak Italiako satelite gaizto batek errezeta honen esaldiak nahasi ditu. Zeuk zuzendu behar dituzu.

Satelite artifizialak Nola heltzen

Amerikako irratien

eta telebisten seinaleak Europara?

Urak irakin eta gero, makarroiak lapikora bota, egosteko.

Lurreko antenetako seinaleak zuzen ateratzen

Azkenean, makarroiak lapikotik atera eta tomatearekin eta tipularekin nahasi.

, baina Lurra biribila da

eta seinale horiek airean galtzen Zer egin arazo hau konpon

.

Lehenik, lapiko batean ura eta gatza bota eta sutan jarri, berotu arte.

?

Gero, zartagin batean olioa bota eta bertan tomatea eta tipula frijitu.

1 Hona hemen nola egin makarroiak. 3 Osatu hitz gurutzatuak Satelite artifizialak bueltaka ibiltzen Lurraren inguruan. Orduan,

U Z

antena bateko seinaleak hartzen dituzte eta beste antena batera bidaltzen

.

Z I

L

G T

T

Gaur egun, satelite asko dabiltza Lurraren inguruan. Laster, zeruan ere semaforoak ipini

ditugu.

1. Planetarik handiena. 2. Lurraren satelitea. 3. Planetarik urrunena. 4. Planeta guztiei beroa ematen die. 5. Zeruko argi distiratsuak. 62 Hirurogeita bi

R

710382UNIDAD06 _ 056-065.qxd

2/7/03

3:03

Página 63

4 Begiratu eta erantzun

6 Begiratu eta osatu Eguraldia

ASTRONAUTAK N. ARMSTRONG

Satelite artifizialek leku bateko eguraldia ezagutzeko ere balio dute. Beheko mapan Euskal Herriko gaurko eguraldia daukagu.

E. ALDRIN M. COLLINS

Jaun-andreok! Gaurko eguna historikoa da: gizakia IIargira heldu da!

oskarbi dago

euria ari du

hodeiak daude

lainoa dago

haizea dabil

elurra ari du

• Zein urtetan heldu zen gizakia Ilargira? • Zenbat astronauta joan ziren? • Zein zen espazio ontziaren izena?

5 Asmatu eta egin irudia

Zeruan bizi naiz, gauez irteten naiz eta itxuraz aldatzen naiz.

• Bizkaian gaur haizea dabil. • Gipuzkoan • Araban • Nafarroan • Lapurdin eta Nafarroa Beherean

Zeruan gora eta behera, beti alde batetik bestera. Baditut buztana eta burua eta gorputz osoan sua.

• Eta Zuberoan

63 Hirurogeita hiru

Hitz egin: Nolako eguraldia dago gaur? Bero dago? Euria ari du? Haizea dabil?

710382UNIDAD06 _ 056-065.qxd

19/6/03

11:49

Página 64

ANTZINAKO GAUZA BERRIAK

1 Irakurri Antzinako denboretan Antzinako denboretan, Lurraren gainean ez zegoen zubirik, ibaiak pasatzeko. Biderik ere ez zegoen, mendietara igotzeko. Eta aulkirik ere ez zegoen, jendea lasai esertzeko. Antzinako denboretan, jendeak ez zuen zapatarik, oinetan minik ez hartzeko. Eta betaurrekorik ere ez zuen, gauzak hobeto ikusteko. Gainera, umeek ez zuten baloirik, futbolean jolasteko! Antzinako denboretan, Lurraren gainean ez zegoen ez surik, ez lapikorik, makarroiak berotzeko. Egia esan, denbora haietan makarroirik ere ez zegoen. Denbora haietan, ez zegoen ezertxo ere. Baina antzinako denboretan, gizonak eta emakumeak bizi ziren Lurrean. Gizonak eta emakumeak lanean hasi ziren eta gauza pila asmatu zuten. Hala ere, oraindik gauza asko asmatu gabe daude. Hasiko gara lanean? GIANNI RODARI Telefonozko ipuinak (laburtua)

2 Markatu erantzun zuzena

3 Ikasi eta kantatu

• Non esertzen zen antzinako jendea? Aulkietan esertzen zen. Lurrean esertzen zen. Zutik egoten zen beti. • Nola pasatzen zen jendea ibaiaren alde batetik bestera? Zubitik pasatzen zen, noski. Igerian pasatzen zen.

Jaiki, jaiki

Hegaz pasatzen zen.

Jaiki, jaiki, euskaldunak, argia da zabala.

• Non bizi ziren antzinako gizon-emakumeak? Kanpadendetan bizi ziren. Kobazuloetan bizi ziren.

Itsasoan ageri da argi gozo biguna. Bere aurrean beldurtu eta ihes doa iluna.

Zuhaitzetan bizi ziren. 64 Hirurogeita lau

710382UNIDAD06 _ 056-065.qxd

19/6/03

11:49

Página 65

4 Begiratu irudiei eta bete hutsuneak Nork pintatu ditu mamut hauek kobazuloko horman?

Ene! Golfeko hezurra apurtu duzu!

pintatu ditu hauek horman? Noiz bukatuko duzu pterodaktilus hori?

Golfeko apurtu duzu! Oraindik suari begira? Guztiok lotara!

Oraindik begira? Guztiok

bukatuko duzu hori?

5 Egin eskulan hau eta jolastu

Burua nekatu nahi duzu? Txinako Tangram jolasa primerakoa da burua nekatzeko. Honela prestatu behar duzu:

3. Ondoren, atalak banan-banan ebaki. 4. Azkenean, saiatu irudi hauek osatzen!

1. Lehenik, kartoi mehe zuri bat hartu eta lauki handi bat marraztu bertan. 2. Gero, laukiaren barruan zazpi atal geometriko hauek egin eta margotu.

65 Hirurogeita bost

710382UNIDAD07 _ 066-075.qxd

7.

19/6/03

11:50

Página 66

GAIA

Mandatuak egiten ak ar-emazte Goitia sen ra joan e zaharre ld a o ik rr e Baina h k egitera. ta e k s ro ait e dira beste zerb k a rr u k a haien tx iago du… egin nah

Denda honetan debekatuta dago txakurrak sartzea. Itxarongo didazu hemen txakurrarekin?

Bai, joan lasai. Hemen itxarongo dizut. Pixka bat geroago… Bai argazki politak! Nongoak ote dira?

Benetan esaten dizut, Begoña. Puxi beste txakur baten atzetik joan da.

Goazen Puxiren bila.

Bien bitartean… DENDARIEN KALEA

Automobilean bilatuko dugu?

IKA BOT RA AR ZAH EA KAL

RIEN DENDA A KALE

Ez, nik nahiago dut oinez joan. Horrela, denda guztietan galdetuko dugu. 66 Hirurogeita sei

Txakur arraioak!

710382UNIDAD07 _ 066-075.qxd

19/6/03

11:50

BISIGU KALEA

Página 67

Ikusi duzu txakur beltz handi bat?

Segitu txakur horiei!

Bai, eta laranja guztiak bota ditu!

AA ZZ O O KK AA KK AA LL EE AA

P

LA

LAZ

RIBI

PORRU KALEA

KALE NAGUSIA A

BISIGU KALEA

O TT II KK A A ZZ A A HH A AR RR RA A KK A A LL EE A A BB O

BI

DENDARIEN KALEA

Zuk ordainduko didazu txuleta?

ITURRIAGA KALEA

Ederki, Bizkor! Txuleta ederra ekarri didazu eta lagun berria ere ekarri didazu. Bihar elkarrekin joango zarete erosketak egitera.

AZOKA KALEA

Markatu bidea eta esan: nondik nora ibili dira txakurrak?

67 Hirurogeita zazpi

710382UNIDAD07 _ 066-075.qxd

19/6/03

11:50

Página 68

DENDARIK DENDA

1 Begiratu eta erantzun

lo r a de nd

a

jan

K I R O L

F

AR

N RA

DE

GI

T RU

A

N DE

DA

tzi

den

da

J ANARI D EN D A

LI

D E N D A

BU

RU

DE

ND

A

A

Ok

Non erosiko didazu pastela?

in d

eg

ia

GO ZOT EGI A

Gozotegian erosiko dizut.

H A R A T E G I A

• Non erosiko didazu baloia?

• Non erosiko didazu alkandora berria?

• Non erosiko didazu ogia?

• Non erosiko didazu txorizoa?

• Non erosiko didazu mahatsa?

• Non erosiko didazu ipuina?

2 Zuzendu okerrak ZER-NORI-NORK aditzak (nik zuri / zuk niri)

• Bisigua harategian erosi dut.

Bisigua arrandegian erosi dut. • Fruta denda horretan oso lore ederrak daude. • Liburu dendan ez da bizikletarik geratzen.

Aukeratu hitzak.

■ Nork: nik, zuk •■

• Galtzerdi hauek janari dendan saltzen dira.

•■ •■

• Arrandegi horretako oilaskoak oso onak dira.

•■

68 Hirurogeita zortzi

❄ Nori: zuri, niri

❄ ❄

komikia utziko dizut.

❄ ❄

dirua emango dizut.

ipuina utziko didazu.

esnea erosiko didazu.

710382UNIDAD07 _ 066-075.qxd

19/6/03

11:50

Página 69

4 Erantzun. Nora doa bakoitza?

3 Osatu elkarrizketa

tegia Hara

Aroztegia

Okinde gia

• Egun on, Felix. • Baita zuri ere, Edurne. • Ipiniko

didazu

kilo bat arrain, mesedez?

• Bai, orain ipiniko • Nolako arraina emango

?

• Arrain on-ona emango

Okina

Harakina

Arotza

• Ikusiko dugu. Hori bihar esango • Okina

• Bai, bai, bihar esango Hitz egin binaka: Egin elkarrizketa hau harategian eta fruta dendan, kilo bat haragi eta kilo bat mahats eskatzeko.

• Harakina • Arotza

5 Osatu elkarrizketak

liburu hori?

3

zati bat, mesedez?

5€

gidabaimena, faborez?

€

Bai, pozik etxean daukat eta.

oso garestia da eta.

• ezin dizut erakutsi

• emango didazu

• ez dizut erosiko

• erakutsiko didazu

• emango dizut

• erosiko didazu

69 Hirurogeita bederatzi

710382UNIDAD07 _ 066-075.qxd

19/6/03

11:50

Página 70

MILA LANBIDE

1 Bete inkesta hau

NIRE GUSTUKO LANBIDEA

ta s ke n I

♦

Zer nahiago duzu, buru-lana egin ala eskulana egin?

Eskulana egin.

Buru-lana egin.

♦

♦ Gauzak

sortzea gustatzen zaizu ala gauzak konpondu nahiago duzu?

Zenbakiak gustatzen zaizkizu ala letrak nahiago dituzu?

Zenbakiak.

Zu ingeniaria, ekonomista edo arkitektoa izan ahal zara.

Letrak.

Gauzak sortzea.

Zu idazlea, kazetaria edo abokatua izan ahal zara.

Zu pintorea, argazkilaria edo jostuna izan ahal zara.

Gauzak konpondu.

Zu mekanikaria, argiketaria edo iturgina izan ahal zara.

Esan: Zein lanbide atera zaizkizu? Ados zaude lanbide horiekin? Hiruretatik zein duzu gustukoen? Beste lanbideren bat nahiago duzu?

2 Idatzi LEHENTASUNAK ADIERAZTEKO Ikasi.

NIRE GURASOEN LANBIDEA • Nire aitak

batean

lan egiten du. Bera • Nire amak

da. batean

lan egiten du. Bera

• Niri musika entzutea gustatzen zait. da.

• Nik, ordea, musika jo nahiago dut.

70 Hirurogeita hamar

710382UNIDAD07 _ 066-075.qxd

19/6/03

11:50

Página 71

3 Egin esaldiak • pastela jan

4 Bete hutsuneak • pastela egin

• kirola egin

• dantza egin

Pastela jatea erraza da.

Niri kirola egitea gustatzen zait. Bada, nik dantza egin irina

Baina pastela egitea zaila da.

nahiago dut. • telebista ikusi

• Zirriborroak egin / Irudi politak egin

• musika entzun Niri telebista ikustea

• Liburu bat irakurri / Liburu bat idatzi

Bada, nik musika entzun • mendira joan

• Futbolean jokatu / Futbolari ona izan

• eguzkia hartu mendira

gustatzen zait. • Automobila gidatu / Automobila konpondu

Bada,

eguzkia

5 Aldatu esaldiak bulegaria liburuzaina

sukaldaria marrazkilaria

• Neska honen lana marrazkiak egitea da.

Neska hau marrazkilaria da. • Gizon honek bulego batean lan egiten du. • Emakume honek liburuak zaintzen ditu. • Mutil honen lana janariak prestatzea da.

71 Hirurogeita hamaika

710382UNIDAD07 _ 066-075.qxd

19/6/03

11:50

Página 72

LAN ETA LAN

1 Irakurri Lanbide zaharrak Ez dakizu zein lanbide aukeratu? Ni gauza batez ziur nago: olagizona, talaiaria edo sardinketaria ez zara izango. Jakina, lanbide horiek aspaldian desagertu ziren eta. Olagizonek Euskal Herriko mendietako burdina lantzen zuten. Lehenik, burdina sutan berotzen zuten eta, gero, mailu handi batez burdina hori tiriki-tauki, tiriki-tauki moldatzen zuten. Nolako beroa eta nolako zarata! Talaiariak mendi baten gainetik itsasora begira egoten ziren, arrainak nondik agertuko. Arrainak ikusi eta gero, herrian abisua ematen zuten eta arrantzaleak itsasora irteten ziren, arrain haiek harrapatzera. Sardinketariak arrain saltzaile bereziak ziren. Arraina buru gainean eramaten zuten, saski baten barruan, eta herriz herri ibiltzen ziren arraina saltzen. Eta kale guztietan «Sardina freskueee!» oihukatzen zuten. Zer? Lanbide gogorrak, ezta?

3 Ikasi eta kantatu

2 Bete fitxa hauek kalez kale

• ibiltzen ziren.

arraina saski

•

baten barruan eramaten zuten. •

Euskal Herriko burdina lantzen zuten.

•

lanean asko

itsasora begira egoten ziren.

•

Trapu, trapu zaharrak! Atera, atera trapuak saltzera! Nik erosten ditut modu onean. Arditean prakak, kuartuan abarkak, eta burni zaharrak txanponean. JOSE M. IPARRAGIRRE

nekatzen ziren.

•

Trapu zaharrak

herrian abisua ematen zuten. 72 Hirurogeita hamabi

710382UNIDAD07 _ 066-075.qxd

19/6/03

11:50

Página 73

4 Idatzi zenbakiak irudian

artzaina

lorezaina

erizaina

atezaina

udaltzaina

ertzaina

Azaldu: Non dago erizaina? Zeren ondoan dago ertzaina? Zeren aurrean dago udaltzaina? Non daude besteak?

5 Bete hutsuneak

6 Irakurri POTOLO OSPITALEAN

loreak

herria

ardiak

trafikoa

• Artzainak

ardiak

atea

Zer moduz zaude gaur?

gaixoak zaintzen ditu.

• Udaltzainak

zaintzen du.

• Lorezainak

zaintzen

• Ertzainak

zaintzen

• Erizainak

zaintzen

• Atezainak

zaintzen

Hori zeuk esan behar didazu niri! 73 Hirurogeita hamahiru

710382UNIDAD07 _ 066-075.qxd

19/6/03

11:50

Página 74

DENDEN JOLASA

1 Irakurri

Nola jolastu • Jolasteko, dado bat eta fitxa batzuk behar dituzu.

ZUBIA LIBRE DAGO. JOAN 9. LAUKIRA.

• Jolasten hasteko, dadoan 6 zenbakia atera behar duzu. • Aurrera egiteko, galderaren erantzuna ondo eman behar duzu. Bestela, txanda bat jolastu gabe.

Zer duzu zure gurasoen semea?

• Galderak honelakoak izango dira:

❏ Senideak Adibidez: Zer duzu zure aitaren ama?

Amona dut. Arraina eskatu arrandegian.

❏ Superlatiboa Adibidez: Asia / zabala

Asia munduko kontinenterik zabalena da. ❏ Dendak Adibidez: Non erosten dituzu sagarrak?

Sagarrak fruta dendan erosten ditut. ❏ Barne egoerak

Jan nahi duzu. ? Zer esaten duzu

Adibidez: Lo egin nahi duzu. Zer esaten duzu?

GORRIA. SEMAFORO LASTU JO BI TXANDA . E B A G

Ni logura naiz. ❏ Zer-Nori-Nork aditzak Adibidez: Eskatu esnea dendan.

Emango didazu esnea, mesedez?

Nora joa ogia e ten zara roste ra?

Zer duzu zure amaren aita?

Everest / garaia

74 Hirurogeita hamalau

710382UNIDAD07 _ 066-075.qxd

19/6/03

11:50

Página 75

Nora joaten zara arropa eroste ra?

MERKEALDIAK. JOAN 23. LAUKIRA.

Groenlandia / handia

Pastela eskatu gozotegian.

Lo egin nahi duzu. Zer esaten duzu?

Zer duzu zure aitaren anaia?

Haragia eskatu harategian. Nilo / luzea DENDA ITXITA DAGO. HASI BERRIRO.

Non erosten dituzu ipuinak?

Nora joaten zara arraina erostera?

bare osa u z u z Zer du en alaba? izeb

Edan nahi duzu. Zer esaten duzu?

Ze rd u em zu o az sa te ba a? re n

Kafea eskatu janari dendan.

75 Hirurogeita hamabost

Txinako Harresia / luzea

710382BERRIKUSKE _ 076-077.qxd

2.

2/7/03

4:19

Página 76

BERRIKUSKETA

Lagunak kalean 1 ZER-NORI-NORK aditzak. Bete hutsuneak Lagunak azokan Lau lagunak orain kalean daude. Herrian eskulangileen azoka dago eta lau lagunek beren senideei zerbait erosi nahi diete. Gero, jolastera joango dira.

Nik gurasoei saski merke hori erosiko

Zer erosiko zuk amonari?

Nik amonari pitxer hau erosiko

Julia, utziko diru apur bat? Dirua bihar itzuliko

2 LEHENTASUNAK ADIERAZI. Osatu esaldiak 1

2

in 1. korrika egin / igeri eg diak marraztu 2. kromoak trukatu / iru in 3. kirola ikusi / kirola eg / sokasaltoan ibili 4. ezkutaketan jolastu

1. Iñigori korrika egitea gustatzen zaio,

baina igeri egin nahiago du. 3

4

2. 3. 4.

76 Hirurogeita hamasei

710382BERRIKUSKE _ 076-077.qxd

2/7/03

4:44

Página 77

4 BARNE EGOERAK AZALDU.

3 SUPERLATIBOA.

Aldatu esaldiak

Konparatu lau lagunak

Nik ura edan behar dut.

Nik ogitartekoa jan nahi dut. • neskak: argala/lodia

Nik lo egin nahi dut.

Julia Irune • mutilak: alaia/tristea

Iñigo Jon • lagunak: handia/txikia

Julia Nik dutxa bat behar dut.

Iñigo

5 SENIDEAK. Idatzi zenbakiak irudietan 1 izeba 2 amona 3 neba 4 aita

Tomas

Loli

Mertxe

Miren

Ramon

Benita

IA N IR E F A M IL

5 osaba 6 ahizpa

Patxi

Angel

5

7 aitona 8 lehengusua 9 ama

Bea

Iñaki

Nora

10 lehengusina 77 Hirurogeita hamazazpi

Ni

Ibai

Iker

710382UNIDAD08 _ 078-087.qxd

8.

19/6/03

11:52

Página 78

GAIA

Iker eta Dominique n gero Gaur egun, Europa aten dira jo eta ume gehiago ra ikastera. beste herrialde bate inique Esate baterako, Dom a aurten frantziarra da, bain batekin Hondarribiko familia biziko da.

Laster, Dominique Paristik etorriko da gurekin bizitzera. Oso jatorra eta atsegina izan behar duzu berarekin.

Bai, ama. Egon lasai.

Hauxe da Dominique. Erakutsi etxea berari.

Hau nire gela da. Gustatzen zaizu?

Bai, oso polita da. Gainera, zuk nik baino jostailu gehiago dituzu.

Ongi etorri, Dominique! Etorri nirekin.

Hara! Nik ere banituen honelako geziak Parisen!

Eta beste hau zure gela da. Gustatzen zaizu?

Ez, niri ez zaizkit panpinak gustatzen. Zure gela hartuko dut. 78 Hirurogeita hamazortzi

Arkua ere hortxe duzu.

710382UNIDAD08 _ 078-087.qxd

19/6/03

11:52

Página 79

Jolastuko gara indiarretara?

Hori berehala konponduko dut nik.

Bai, baina ez dut lumarik.

Lorategian…

Gezirik gabe geratu naiz. Ezin dut loroa harrapatu. Ibiliko gara futbolean?

Ikusten duzu? Loroak ihes egin du!

Lasai, laster harrapatuko dut! Zeeer? Futbolean ere badakizu? Beste kristal bat, Iker? Dominique zintzo-zintzo dago txoriei begira eta zu, ordea…

Zer pentsatzen ari da Iker? Dominique eta bera lagun onak izango dira?

79 Hirurogeita hemeretzi

710382UNIDAD08 _ 078-087.qxd

19/6/03

11:52

Página 80

EUROPAN ZEHAR

1 Irakurri eta erantzun Atzo, Fernando Abrisketa zikloturistarekin hitz egin genuen. Fernandok Europako herri gehienak bisitatu ditu bere bizikletaren gainean. • Noiz hasi zinen Europa bizikletaz ezagutzen? • Orain dela hogei urte. Nik orduan hamabost urte nituen. • Bakarrik joan zinen? • Ez, aitarekin joan nintzen. Aitak eta biok oporrak genituen eta hamar egunean Frantzia ikusi genuen. • Zenbat bidaia egin zenituen iaz? • Iaz Vienara joan nintzen. Bi mila eta berrehun kilometro egin behar nituen eta hogeita bost egun besterik ez nuen. • Eta zer moduz moldatzen zara europarrekin? • Lehen arazo handiak nituen haiekin hitz egiteko, baina orain ingelesa ikasi dut eta primeran moldatzen naiz. • Zenbat urte zituen Fernandok lehen bidaian?

• Zenbat kilometro egin behar zituen Vienaraino?

• Lehen bidaia hartan bakarrik joan zen?

• Eta zenbat egunean egin behar zituen?

• Zenbat egun zituzten Frantzia ikusteko?

• Zer moduz moldatzen da europarrekin?

2 Ikasi eta kantatu UKAN aditz plurala orain eta lehen Markatu aditza. • Nik orain

ditut

nituen

• Zuk lehen

dituzu

zenituen

• Hark atzo

ditu

zituen

• Guk gaur

ditugu

genituen

• Zuek aurten

dituzue

zenituzten

• Haiek iaz

dituzte

zituzten

Paristik natorren artista Paristik natorren artista bat naiz ni. Ondo jotzen dut! Baita guk ere! Txirula nik jotzen dut: txiruli, txiruli!… 80 Laurogei

710382UNIDAD08 _ 078-087.qxd

19/6/03

11:52

Página 81

3 Begiratu irudiei eta bete hutsuneak 3. Hemen hogeita hiru urte Nik ogitartekoan Alemaniako saltxitxak

4. Hemen hogeita hamaika urte Gizon hark Suitzako erlojuak

1. Hemen hamabost urte

nituen

eta biok Frantziako gaztak

. Aitak

genituen

eskuetan. 2. Hemen hogei urte

. Umeek

eskuetan Holandako tulipak

4 Bete fitxa hau

5 Bete hutsuneak

• Astelehenean Barakaldotik Baionara joan

nintzen. 140 km egin nituen. • Autobus gorriak

• Asteartean Baionatik

egin nituen. • Asteazkenean eta ostegunean • Ostiralean eta larunbatean

• Eiffel Dorrea • Kremlin Jauregia • Errotak • Partenoia zaharra da.

81 Laurogeita bat

Londreskoak dira. dago. dago. dira. monumentu

710382UNIDAD08 _ 078-087.qxd

2/7/03

3:05

Página 82

EUROPAKO KIROL BAT

1 Irakurri eta erantzun Korrika eta bultzaka Jokatu duzu inoiz errugbian? Zaila da, ezta? Baloia salto-saltoka dabil eta zuk ezin duzu harrapatu. Gainera, arin egin behar duzu korrika, baloia aurrera eramateko, eta indar handia ere behar duzu, beste jokalariak gelditzeko. Errugbian hamabost lagunek jokatzen dute talde bakoitzean, hau da, futbolean, eskubaloian eta saskibaloian baino jokalari gehiago. Partidan bultzaka ibiltzen dira, baina, gero, guztiak lagun handiak dira. Hori da kiroltasuna! • Errugbian zertarako egin behar da korrika?

• Futbolean baino jokalari gehiago dira?

• Errugbian zertarako behar da indar handia?

• Zure ustez, errugbia kirol gogorra da?

2 Begiratu laukiari eta idatzi

Ingalaterra

IRABAZI

GALDU

5

1

gutxiago

gehiago

Bost Nazioen Txapelketa

• Ingalaterrak Eskoziak baino partida gehiago irabazi ditu. • Irlandak

baino partida gehiago

irabazi ditu.

Frantzia

4

2

Eskozia

3

3

Irlanda

2

4

Gales

1

5

• Frantziak Galesek

partida

gehiago irabazi ditu. • Irlandak Frantziak baino partida irabazi ditu. •

baino partida gehiago irabazi ditu.

•

baino partida gutxiago irabazi ditu.

82 Laurogeita bi

710382UNIDAD08 _ 078-087.qxd

19/6/03

11:52

Página 83

3 Osatu esaldiak

KANTITATEAK KONPARATZEKO Osatu. Ni

• Nik

Zu

baino gozoki gehiago ditut.

•

cLeor John Ma 23 urte a 16 partid

Frank O’Hara 25 urte 28 partida

Paul Degrisse 27 urte 42 partida

baino gozoki gutxiago URTE GEHIAGO

dituzu.

• Frankek Johnek baino urte gehiago ditu.

4

• Paulek Frankek baino

Aldatu esaldiak

URTE GUTXIAGO • Johnek Frankek • Frankek

Konparatu: Johnek Frankek baino partida gutxiago jokatu ditu.

5 Aldatu esaldiak • Baloia bueltak egiten ari da.

• John MacLeor Eskoziakoa da. John MacLeor

eskoziarra

Baloia bueltaka dabil.

da.

• Frank O’Hara Irlandakoa da. Frank O’Hara

da.

• Kangurua saltoak egiten ari da.

• Paul Degrisse Frantziakoa da. Paul Degrisse

da.

• Gianni Rossi Italiakoa da. Gianni Rossi

da.

• Umea oihu egiten ari da.

Esan: Zer dira Gasteizkoak? Eta Bilbokoak? Eta Donostiakoak? Eta zure herrikoak? 83 Laurogeita hiru

710382UNIDAD08 _ 078-087.qxd

2/7/03

3:05

Página 84

EUROPAKO UMEAK

1 Egin konparazioak Orain dela gutxi, inkesta bat egin da Europako umeen bizimodua eta ohiturak konparatzeko. Hona hemen emaitzak: Liburuak hilean

Kirola astean

Telebista egunean

Alemania

3 liburu

5 ordu

45 minutu

Austria

2 liburu

6 ordu

60 minutu

Belgika

1 liburu

4 ordu

45 minutu

Suedia

3 liburu

3 ordu

90 minutu

• Hilean, ume alemaniarrek ume austriarrek baino liburu

irakurtzen

• Ume alemaniarrek ume austriarrek ordu

dituzte.

pasatzen dituzte kirola

egiten.

• Hilean, ume austriarrek ume suediarrek baino liburu

• Ume

irakurtzen

ume

baino minutu gehiago pasatzen dituzte telebistaren aurrean.

• Astean, ume belgikarrek ume suediarrek ordu

• Ume

pasatzen

dituzte kirola egiten.

ume

baino minutu gutxiago pasatzen telebistaren aurrean.

2 Idatzi

3 Asmatu hitzak

NIRE OHITURAK • Nik urtean

hilabeteko

oporrak ditut. • Nik hilean

liburu

irakurtzen ditut. • Nik astean

orduz

egiten dut kirola. • Nik egunean ikusten dut telebista.

orduz

➡ Hogeita hamar egun ditu. ➡ Zazpi egun ditu. ➡ Hogeita lau ordu ditu. ➡ Hirurogei minutu ditu. ➡ Hirurehun eta hirurogeita bost egun ditu.

84 Laurogeita lau

710382UNIDAD08 _ 078-087.qxd

19/6/03

11:52

Página 85

4 Begiratu eta erantzun

Azkenean, Iker eta Dominique lagun handiak egin dira. Orain goxo-goxo hitz egiten ari dira etxeko atarian.

• Zer ordutan jaikitzen zinen Frantzian?

?

Goizeko • Zenbat ikasgai zenituen eskolan?

Eskolan nik

ikasgai

• Zenbat arrain zenituen etxean?

Etxean nik • Zenbat zuhaitz zenituen lorategian?

Lorategian nik

5 Bete hutsuneak

6 Osatu mezua

Dominique egunkari bat idazten hasi da Hondarribian.

ago • berandu

• gehiago

• kalean

Ikerrek mezu hau idatzi dio Dominiqueri, biharko plana azaltzeko.

Bihar, goizeko

• askotan

Hendaiako joango gara. Han hartuko dugu eta

• Parisen bederatzietan oheratzen nintzen. Hemen, ordea,

egingo dugu. Gero,

oheratzen jango dugu eta, pixka bat jolastu

naiz. • Parisen mendira gutxitan joaten nintzen. Hemen, ordea,

joaten naiz.

eta gero,

hartuko

dugu eta

itzuliko

• Parisen arrain gutxi jaten nuen. Hemen, ordea, arrain

gara.

jaten dut.

• Parisen etxean jolasten nintzen. Hemen, ordea,

jolasten naiz.

Azaldu: Nongo hondartzara joango dira? Zer egingo dute han? Zer jango dute? Nola itzuliko dira etxera?

85 Laurogeita bost

710382UNIDAD08 _ 078-087.qxd

19/6/03

11:52

Página 86

EUROPA ZAHARRA

1 Irakurri Filipides korrikalaria Orain dela 2.500 urte, greziarrak eta persiarrak gerran ari ziren. Eta borrokarik gogorrena Maraton herrian izan zuten. Persiarrek askoz soldadu gehiago zituzten, baina greziarrak oso gerrari trebeak ziren eta Maratoneko borroka hura irabazi zuten. Orduan, Milziades jeneral greziarrak Filipides soldaduarekin hitz egin zuen: –Filipides, zu oso korrikalari azkarra zara. Zoaz Atenasera garaipenaren berri ematera. Maratonetik Atenasera 43 kilometro daude eta Filipidesek kilometro haiek guztiak korrika egin zituen. Bide luze hartan mendiak igo zituen, ibaiak zeharkatu zituen eta guztiz nekatuta heldu zen Atenasera. –Irabazi dugu! Irabazi dugu! –esan zuen Filipidesek Atenasen eta hilda erori zen. Gaur egun, Olinpiar Jokoetan 43 kilometroko lasterketa luzea egiten da Filipidesen omenez. Lasterketa horrek maratoia du izena. GREZIAKO KONDAIRA ZAHARRA

2 Markatu erantzun zuzena

3 Irakurri

• Nortzuek irabazi zuten Maratoneko borroka?

POTOLUS OLINPOAN

Persiarrek irabazi zuten. Greziarrek irabazi zuten. • Nortzuek zituzten soldadu gehiago? Greziarrek. Persiarrek. • Zertara joan zen Filipides Atenasera? Garaipenaren berri ematera. Aspaldiko lagunak ikustera. • Nola heldu zen Filipides Atenasera? Ez zen heldu; bidean hil zen.

Azkar, Potolo! Azkena zara eta!

Oso nekatuta heldu zen. 86 Laurogeita sei

710382UNIDAD08 _ 078-087.qxd

2/7/03

3:05

Página 87

4 Begiratu eta osatu

• azkarra

• motela • laburra

• indartsua • luzea

• ahula • Lehen saltoa • Beste saltoa

luzea

izan da.

• Lehen zaldia

da.

• Lehen atleta

da.

izan da.

• Beste zaldia

da.

• Beste atleta

da.

5 Jolastu eta bilatu hutsak

Gaur Potoloren eskolan antzerki klasikoa egingo dute. Antzeztokia Potolok prestatu du eta sei huts egin ditu. Bilatuko dituzu?

A EM ZIN

• Erroman ez zegoen zebrabiderik.

• Erromatarrek ez zuten hegazkinik.

• Erroman

• Erromatarrek

• Erroman

• Erromatarrek 87 Laurogeita zazpi

710382UNIDAD09 _ 088-097.qxd

9.

19/6/03

11:53

Página 88

GAIA

Martin Txiki Antzinako denboretan, garia Basajaunek bakarrik zuten. Garia eta ogia ere bai, noski. Baina herritarrek ez zuten garirik. Eta ogirik ere ez, noski. Ipuin honetan garia nola lortu zuten ikusiko duzue.

Ezin dugu honela segitu. Gure jendea gosez bizi da. Basajaunen basora joan behar dugu garia lapurtzera.

Ni ez naiz ausartzen. Ni ere ez.

Ni ere ez.

Kaixo, lagunok! Zer duzue baina? Triste zaudete eta!

Basajaunek garia dute, baina ez digute guri eman nahi. Eta ezin dugu ogirik egin.

Lasai egon. Arazo hori neuk konponduko dut.

Eta pastelik ere ez.

Baina nola konponduko duzu, Martintxo? Zu oso txikia eta ahula zara eta.

Esan, nondik joan behar dut Basajaunen basora?

Herritik irten eta ezkerretara jo behar duzu. Gero, ibaia zeharkatu eta eskuinetara jo. Basajaunen basoa bertan daukazu.

Baina azkarra ere bai. 88 Laurogeita zortzi

710382UNIDAD09 _ 088-097.qxd

19/6/03

11:53

Página 89

Abiatu baino lehen… Hau ere eramango dut.

Zer sartu du Martin Txikik zakuan?

Baietz nik salto luzeagoa egin gari pilen gainetik?

Konforme. Neu hasiko naiz salto egiten.

Geroago…

Nor zara zu, txikito? Zertara zatoz hona?

Martin Txiki naiz eta zuei apustua egitera nator. Eta Basajaunak salto luze-luzea egin zuen.

Orain zure txanda da, gizontxo! Arraioa! Gure garia darama!

Kar-kar-kar! Gari piloaren erdian erori da!

Azaldu nola lapurtu zuen Martin Txikik Basajaunen garia.

89 Laurogeita bederatzi

710382UNIDAD09 _ 088-097.qxd

19/6/03

11:53

Página 90

INGURUKO ANIMALIAK

1 Begiratu eta erantzun

katua tximeleta urtxintxa

ahatea

enara sagua usoak

arrainak

• Enara teilatuan dago.

• Ahatea urmaelean dago.

Katua ere teilatuan dago. • Usoak espaloian daude.

• Urtxintxa zuhaitzaren gainean dago.

Sagua

2 Begiratu eta idatzi

3 Irakurri eta asmatu

1

• Untxia zuri-beltza da.

Txakurra ere zuri-beltza da. • Untxiak lau hanka ditu.

Nire katua lodia da. Nire katuak ile zuria du. Nire katuak bibote luzeak ditu. Nire katuak kriskitina du. Nire katua ere lodia da. Nire katuak ere ile zuria du. Nire katuak ere bibote luzeak ditu. Nire katuak ez du kriskitinik.

• Untxiak belarri luzeak ditu. • Untxiaren buztana laburra da. • Untxia korrika dabil.

4

3

2

Neskaren katua

da.

Mutilaren katua

da.

90 Laurogeita hamar

710382UNIDAD09 _ 088-097.qxd

19/6/03

11:53

Página 91

4 Begiratu eta osatu ERE partikula Ikasi. behia

ahuntza

• Behiak esnea ematen du. • Zozoak lumak ditu. • Usoak ere lumak ditu. • Arranoak ere bai.

• Ahuntzak ere esnea ematen du.

• Zozoak ez du ilerik. • Usoak ere ez du ilerik. • Arranoak ere ez. belarra

pentsua

• Behiak belarra

5

Bete fitxa hau

•

INGURUKO ANIMALIA TXIKIAK

mendia

ukuilua

• Behia mendian •

• Tximeletak hegoak ditu.

Segi lanean: Egin honelako esaldiak behiari eta ardiari buruz.

Erleak ere bai. • Igela saltoka dabil.

6 Irakurri POTOLOREN ARRAINAK

• Erlea horia eta beltza da.

Aldatu diezu ura arrainei?

• Matxinsaltoa ez da uretan bizi.

• Igelak ez du eztirik egiten. Ez, oraindik ez dute dena edan. 91 Laurogeita hamaika

710382UNIDAD09 _ 088-097.qxd

19/6/03

11:53

Página 92

NATURA PAUSOZ PAUSO

1 Begiratu planoari eta ordenatu esaldiak

Bakiotik kilometro batera, Goitisoloalde auzuneko baserriak ikusiko ditugu. Larrondoatik gora bi kilometro egin ondoren, bidegurutze batera helduko gara. 1 Jatamendi Parkerantz igotzeko, Bakiotik Armintzarantz irten behar dugu. Bidegurutzean, eskuinetara jo behar dugu eta, laster, Jatamendi Parkera helduko gara. Han, ezkerretara jo behar dugu, Larrondoara heldu arte.

2 Begiratu eta erantzun

3 Osatu testua

• Zenbat mahai daude Jatamendi Parkean?

Jatamendi Parkean hogeita bi mahai daude. • Zenbat erretegi daude?

Bakio eta Bermeo bitartean, kostaldearen ondo-ondoan, uharte txiki bat

; uharte

, menditxo baten

• Badago iturririk Jatamendi Parkean?

,

Gaztelugatxeko Donibane ermita ikusten . Zubi estu batek kostaldea eta uhartea

• Badago paperontzirik? lotzen • Badago begiratokirik?

. Ermitara heltzeko, eskailera

luze bat igo behar

. Eskailera honek

berrehun eta hogeita bost maila 92 Laurogeita hamabi

!

710382UNIDAD09 _ 088-097.qxd

19/6/03

11:53

Página 93

4 Deskribatu irudia

5 Osatu orientabideak

Gaztelua ezkerraldean dago? Eta baserria? Zer dago gazteluaren aurrean? Zeren artean dago zubia?

Irene eskolara oinez joaten da. Eta eskola

ORIENTABIDEAK EMATEKO

haren etxetik urrun dago. Irene

Markatu.

kalean bizi da. Bere kaletik

joaten da. Handik, jotzen du Jaizkibel kaletik. Bi

kale aurrerago, ezkerretara Igeldo • Udaletxean, ezkerretara hartu behar duzu.

du

. Gero, berriz ere jotzen du eta

eskuinetara

kaletik sartzen da. Ireneren eskola kale

• Kale Nagusitik zuzen segitu.

horretan dago.

• Eta gero, ezkerretara eskuinetara jo behar duzu. Eliza hantxe dago.

Hitz egin: Nondik pasatzen zara zu etxetik eskolara joateko?

6 Pentsatu erantzunak

• Ikerren atzean neska bat esertzen da. • Iker Aitorren eta Peruren artean esertzen da. • Bi neskak elkarrekin esertzen dira. • Aitorren atzean Sara dago. • Iker Karmeleren aurrean dago. • Peruren atzean ez dago inor. • Alberto bakarrik esertzen da.

Aitor

93 Laurogeita hamahiru

710382UNIDAD09 _ 088-097.qxd

19/6/03

11:53

Página 94

BERDEAK ZARETE?

1 Bete inkesta hau

• Nolako papera erabiltzen duzu idazteko? A

Paper arrunta.

• Mendian txoriak harrapatzen dituzu?

B Paper birziklatua.

A

Bai.

B Ez.

• Gela batetik irtetean, nola uzten duzu argia? • Nondik idazten duzu? A Paperaren alde batetik.

A

B Beti itzaltzen dut argia.

Argia piztuta uzten dut.

B Paperaren bi aldeetatik.

• Nola garbitzen duzu zeure burua? • Nola joaten zara mendira? A Automobilez.

A

• Mendian paperak eta hondakinak botatzen dituzu? B Ez. A Bai.

B

Bainua hartzen dut.

B Oinez.

Dutxa hartzen dut.

• Nora botatzen dituzu botila zaharrak?

B erantzunak

A

Zabor poltsan sartzen ditut.

0 1-2 3-4 5-6 7-8

B Ontzi berdeetan botatzen ditut.

Zu ez zara berdea, zikina baizik. Zu ere ez zara oso berdea. Oraindik berdeagoa izan ahal zar a. Zuk nahiko ondo zaintzen duzu Natura. Zuk ederki zaintzen duzu Natura . Zorionak!

2 Osatu ibilbide hau Enara txori migratzailea da, hau da: uda Europan pasatzen du eta, neguan, Afrikara joaten da eguraldi beroaren bila. Honela: lehenik, Europako iparraldetik Europako jotzen du. Gero, Europako hegoaldetik Afrikako jotzen Eta azkenean, Afrikako Afrikako

jotzen du eguraldi

beroaren Azaldu: Zein da enararen bueltako bidea? 94 Laurogeita hamalau

710382UNIDAD09 _ 088-097.qxd

19/6/03

11:53

Página 95

3 Begiratu eta erantzun • Europan hartza arriskuan dago?

Bai, Europan hartza arriskuan dago. • Eta zikoina? • Afrikan gorilak arriskuan daude? • Eta errinozeroak? • Asian tigrea arriskuan dago? • Eta panda hartzak?

4 Egin esaldiak

5 Osatu testua

Ongi dago

Gaizki dago

• Mendian zarata egin

Mendian zarata egitea gaizki dago. • Mendian hondakinak bildu

Antartika kontinente zuria da. Han hotz egiten du. Horregatik, bertan da inor bizi. Baina Antartikan

• Mendian zuhaitzak moztu

asko

daude: baleak, pinguinoak eta abar. dela gutxi, herri askotako gobernuek dokumentu Antartika

• Mendian sua itzali

zain

lurrak eta animaliak .

Honela, Antartika kontinente eta garbia izango da beti. 95 Laurogeita hamabost

sinatu dute,

710382UNIDAD09 _ 088-097.qxd

19/6/03

11:53

Página 96

AMA LURRA

1 Irakurri Buruzagiaren gutuna 1855. urtean, Seattle buruzagi indiarrak gutun eder hau idatzi zuen Estatu Batuetako presidentearentzat: «Washingtongo buruzagi nagusiak gure lurra erosi nahi du eta guk bere proposamena onartu behar dugu. Bestela, gizon zuriak armak hartuko ditu eta gure aurka etorriko da. Baina nik hauxe galdetzen dut: nola erosi ahal da lurra? Nola erosi zeruko airea eta ibaiko ura? Beharbada ni gizon basatia naiz, baina ez dut ulertzen. Lur hau sakratua da guretzat. Lurra ez da gurea. Gu gara lurrarenak. Eta animaliak ere sakratuak dira guretzat. Hala ere, gizon zuriak milaka bufalo hil ditu, trenaren bidea egiteko. Beharbada ni gizon basatia naiz, baina hori ere ez dut ulertzen. Bukatzeko, mesede bat eskatuko dizut: guk bezala maitatu eta zaindu lurra». SEATTLE BURUZAGIAREN GUTUNA (moldatua)

2 Markatu. Nork esan du gauza bakoitza?

A Gizon zuri batek

3 Lotu silabak

a

li

ta

kra

bi

pa

sa

tu

be

ri

na

txi

li

rro

B Indiar batek

A Mendi honek asko balio du. Arrainak gure neba-arrebak dira. Bai gozoa belarraren usaina! Zuhaitz horiek ere moztuko ditugu. Musika txoriek asmatu zuten.

Lehen lorea Bigarren lorea

Bide berria basotik pasatuko da.

da. da.

Hirugarren lorea

da.

Laugarren lorea

da.

96 Laurogeita hamasei

710382UNIDAD09 _ 088-097.qxd

19/6/03

11:53

Página 97

4 Idatzi izenak irudietan

5 Ikasi eta kantatu

LURRAREN OPARIAK • marrubiak • gereziak

• intxaurrak • madariak

• mahatsa • muxikak

Goizean argi hastean Goizean argi hastean, ene leiho hegian txori bat pausatzen da eta goratik hasten kantan.

marrubiak

Txori ederra, hain alegera, entzuten haidanian, ene bihotzeko tristura laster duak aidian.

6 Egin eskulan hau

1. Mendian edo parkean era askotako hostoak hartu. 2. Etxean, hosto bakoitza bi paperen artean ipini. 3. Gero, liburu lodi baten barruan sartu. Bi edo hiru astean hostoak lehor egongo dira. 4. Hosto lehorrak kartoi mehe batean zure gustura itsatsi.

97 Laurogeita hamazazpi

710382UNIDAD10 _ 098-107.qxd

19/6/03

11:55

Página 98

10. GAIA

Bertsotan Gure herrietako jaietan bertsolariak egoten dira beti. Bertsolarien lana oso zaila da. Norbaitek gai bat jartzen die eta haiek, bat-batean, bertsoak asmatu behar dituzte gai horri buruz. Ikusi nola.

Andoni eta Amaia bertsolari gazteak bertsotan hasteko prest daude. Lehen bertsoa Andonik botako du. Eta gaia hauxe izango da: «Amaiak atzo zaku lasterketan parte hartu zuen».

Gero, lagunak atera ziren, bera utzita han bertan.

IRTEERA

Amaia ez zen ongi moldatu zakua sartzen oinetan. Horrexegatik bukatu zuen atzo gaueko hamaiketan.

HE

Denak joan ziren arin aurrera, Amaia astiro benetan.

LM

UG

Orain kantatu bertso osoa Pello Joxepe doinuan. 98 Laurogeita hamazortzi

A

710382UNIDAD10 _ 098-107.qxd

2/7/03

3:08

Página 99

Eta orain Amaiaren txanda da. Haren gaia hauxe izango da: «Andoni gaur barraketara joan da».

Gure Andonik lehen pilota bota du nahiko aldrebes.

Barrakeroa haren atzetik irten da kopeta beltzez.

Bigarren bolaz barrakeroa kolpatu du modu txarrez.

aldre bes

Gure Andonik lehen pilota bota du nahiko aldrebes. Bigarren bolaz barrakeroa

z txarre ordez

beltzez

kolpatu du modu Barrakeroa haren atzetik irten da kopeta Eta Andoni hor ipini du txotxongiloaren

Eta Andoni hor ipini du txotxongiloaren ordez.

Amaia urduri dago eta ez du hitzen ordena ondo gogoratzen. Zuek ordenatu bertsoa eta, gero, kantatu Pello Joxepe doinuan. 99 Laurogeita hemeretzi

710382UNIDAD10 _ 098-107.qxd

19/6/03

11:55

Página 100

LANA ETA KIROLA

1 Irakurri eta erantzun Euskal kirol batzuk Euskal kirol gehienetan lanerako tresnak erabiltzen dira. Arrazoia hauxe da: jarduera horiek, kirola baino lehenago, lana izan ziren.

Segalariek lehen segaz zelaietako belarra mozten zuten. Orain, sega apustuetan, segalariek belar pila mozten dute denbora laburrean.

Aizkolariek lehen aizkoraz mendietako zuhaitzak mozten zituzten. Orain, gure herrietako jaietan, aizkolariek enbor lodiak mozten dituzte denbora laburrean.

• Nongo belarra mozten zuten segalariek?

• Nongo zuhaitzak mozten zituzten aizkolariek?

• Orain non mozten dute belarra?

• Orain non mozten dituzte enborrak?

2 Osatu testua Non/Nondik/Nora n herrieta

por tu etara

Lotu irudiak eta esaldiak. S

n rueta e n i tra

Arrantzaleak lehen

estrop adeta n

traineruetan

etxean

S

S

etxetik

etxera

P

P

P

etxeetan

etxeetatik

etxeetara

joaten

ziren arrain bila. Eta

S • Etxean atea zabalik dago.

azkar

• Etxeetan ateak zabalik daude.

itzuli behar zuten, arraina ondo saltzeko.

• Gizona etxetik irteten ari da.

Gaur egun, gure kostaldeko

• Jendea etxeetatik irteten ari da.

estropadak antolatzen dira. Antzinako

• Ni etxera noa.

arrantzaleek bezala, gaurko

• Umeak etxeetara doaz.

arraunlariek lehenak izan behar dute. 100 Ehun

710382UNIDAD10 _ 098-107.qxd

19/6/03

11:55

Página 101

3 Erantzun. Nondik nora joan dira?

4 Idatzi pluralean

• Baserriko atea itxita dago.

Baserrietako ateak itxita daude. • Balkoiko leihoa zabalik dago. • Erleak lore

lore joan dira.

• Baserriko tximiniatik kea irteten ari da.

• Tximeletak zuhaitz zuhaitz

joan dira.

• Atzeko mendian zuhaitzak daude.

• Txoriak beheko goiko

joan dira.

• Alboko zelaian ardiak daude.

5 Osatu elkarrizketak

• Harri hau minutu erdian jasoko dut.

• Nik enbor hauek ordu erdian moztuko ditut.

• Guk tiraldi honetan erraz irabaziko dugu.

• Ezetz jaso!

• Ezetz

•

• Baietz jaso!

•

• 101 Ehun eta bat

710382UNIDAD10 _ 098-107.qxd

19/6/03

11:55

Página 102

GURE HERRIETAKO AUZOLANAK

1 Irakurri

Ekidazu herri txikia da, baina, hala ere, bihotz handia du. Zer du, bada, Ekidazuk? Gauza gutxi, baina guztiak polit-politak. Udaletxearen aurrean plaza ederra dago, eta plazaren erdian iturri kantari bat, eta haren inguruan zuhaitz asko. Beste alde batetik, Ekidazuk baditu pilotaleku zahar bat, eskola berria, tren geltokia, hamar taberna, kafetegi bat eta hogeiren bat etxe handi eta txiki bere kale estuen barruan. Eta herriaren barrutik, baratze eta zelai berdeen artetik, erreka bihurri bat pasatzen da. MIKEL ZARATE (moldatua)

2 Osatu testua LEKUAK DESKRIBATZEKO Lotu kontrako hitzak.

Plaza udaletxearen • Herri handia • Eliza zaharra • Udaletxe dotorea • Plaza garbia • Kale luzeak • Etxe zabalak

itsusia txikia zikina laburrak estuak berria

Plazaren

iturri bat dago eta

haren

zuhaitz

Ekidazuko pilotalekua baina

dago. . da, berria da. Hango kaleak

dira eta kale horietan hogei daude, gutxi gorabehera.

102 Ehun eta bi

710382UNIDAD10 _ 098-107.qxd

2/7/03

3:08

Página 103

3 Irakurri

4 Begiratu eta erantzun POTOLO LAPURRETAN

Zer, Potolo? Berriz ere lapurretan?

Ez, sagar hau lurrera erori da eta bere lekuan ipintzen ari naiz.

Zenbat baserri daude mendiaren gainean? Non dago herriko eliza? Zenbat baserri daude pilotalekuaren inguruan? Anhauzen badago basorik? Non dago?

5 Begiratu eta erantzun

Euskal Herrian badago ohitura polit bat: auzolanak. Auzolanetan, auzoko guztiek elkarrekin egiten dituzte herriko lan batzuk, dirurik kobratu gabe.

Basoa garbi-garbi geratuko da.

Bide zabala egiten ari gara. Teilatua prest dago. • Zertan ari dira auzoko hauek?

• Zertan ari dira auzoko horiek? • Zertan ari dira auzoko haiek?

Hitz egin: Eskolan lanik egiten duzue auzolanean? Adibidez, jolaslekua garbitu, paperak bildu edo zuhaitzei ura bota? Zer gehiago egin ahal da eskolan auzolanean? 103 Ehun eta hiru

710382UNIDAD10 _ 098-107.qxd

19/6/03

11:55

Página 104

JAIETAN

1 Irakurri

Lekeitioko Kaxarranka

Zuberoako Maskaradak

Ekainaren 29an, San Pedro egunean, zortzi mutilek kutxa bat lepoan hartzen dute eta haren gainean dantzari batek dantza egiten du.

Neguan izaten dira. Herritarrek antzinako antzerki tradizionala egiten dute kalean.

Donostiako Danborrada Urtarrilaren 19an, San Sebastian egunaren bezperan, donostiarrak soldaduz eta sukaldariz janzten dira eta danborrak jotzen dituzte hiriko kaleetatik.

Gasteizko Blusak

Iturengo Zanpantzarrak

Abuztuaren 5ean, Andre Mari Zuriaren egunean, gazteek blusa luzea janzten dute eta kantuan eta dantzan ibiltzen dira.

Otsailean, Inauterietan, Iturengo eta Zubietako gazteek ardi larruak janzten dituzte eta herri batetik bestera joaten dira joareak jotzen.

2 Bete lauki hau NORTZUEK?

NOIZ?

ZER EGITEN DUTE?

Zortzi mutilek abuztuaren 5ean danborrak jotzen dituzte. Herritarrek

104 Ehun eta lau

710382UNIDAD10 _ 098-107.qxd

2/7/03

3:08

Página 105

3 Begiratu eta erantzun • Zenbat eguneko jaiak izango dira Itsasganan?

Bi eguneko jaiak izango dira. • Zer ordutan botako dute txupinazoa?

• Zer egongo da larunbatean, arratsaldeko 6etan?

Abuztuak 14, larunbata

Abuztuak 15, igandea

–Eguerdiko 12etan, txupinazoa udaletxe aurrean.

–Goizeko 8,30ean, txistularien kalejira herriko kaleetatik.

–Arratsaldeko 6etan, txotxongiloak antzoki berrian.

–Goizeko 11,15ean, bakailao txapelketa kiroldegian.

–Gaueko 10etan, bertsolariak herriko plazan.

–Gaueko 9etan, rock jaialdia herriko parkean.

4 Ikasi eta kantatu

• Nondik ibiliko dira txistulariak?

• Non egingo da bakailao txapelketa?

Pentsatu: Lehenik, idatzi zure gustuko jai egitaraua. Gero, irakurri lagunei.

5 Idatzi

NIRE HERRIKO JAIAK • Noiz dira zure herriko jaiak?

Agur, jaunak Agur, jaunak, jaunak, agur, agur t’erdi. Denak Jainkoak eginak gara, zuek eta bai gu ere.

• Zein santuren omenez ospatzen dira? • Zenbat eguneko jaiak izaten dira? • Zer egiten duzu zuk jaietan?

Agur, jaunak, agur, agur t’erdi, hemen gara. Agur, jaunak. 105 Ehun eta bost

710382UNIDAD10 _ 098-107.qxd

19/6/03

11:55

Página 106

JAIEN JOLASA

1 Jolastu Nola jolastu • Jolasteko, dado bat eta fitxa batzuk behar dituzue. • Jolasten hasteko, dadoan 6 zenbakia atera behar duzu.

Nik / orain / 16 urte Nik / lehen / 15 urte

• Aurrera egiteko, galderaren erantzuna ondo eman behar duzu. Bestela, txanda batez ez zara jolastuko.

Ardia mendira doa. Ardiak…

• Irabazteko, zure lagunak baino lehenago heldu behar duzu 18. laukira.

Galderak • Pailazoak: Ukan aditza lehenaldian. Nik orain 3 liburu. Nik lehen 4 liburu. Nire txakurra beltza da. Zurea berdina da.

Gure gela handia da. Zuena berdina da.

Nik orain hiru liburu ditut, baina lehen lau nituen. • Buruhandiak: Ere partikula. Nire zapatak beltzak dira. Zureak berdinak dira.

Zureak ere beltzak dira. • Pankartak: Pluralean idatzi. Txakurra txabolan dago. Txoria habian bizi da. Txoriak…

Nik 40 kromo ditut. Zuk 30 kromo dituzu.

Txakurrak txaboletan daude. Zuk / orain / 3 arreba Zuk / lehen / 2 arreba

Nondik joaten da kiroldegira? 106 Ehun eta sei

Goiko kalea oso luzea da, baina behekoa…

710382UNIDAD10 _ 098-107.qxd

19/6/03

11:55

Página 107

Udaletxea berria da, baina eliza…

Guk 4 irakasle ditugu. Zuek 3 irakasle dituzue.

Galderak • Musikariak: Kantitateak konparatu. Nik 10 lapitz ditut. Zuk 8 lapitz dituzu. Nondik joaten da herriko plazara?

Nik zuk baino lapitz gehiago ditut.

Nondik joaten da antzokira?

• Planoak: Orientabideak eman. Nondik joaten da azokara?

Ezkerretara jo behar duzu. • Herri kirolak: Lekuak deskribatu.

Ezkerreko etxea polita da, baina eskuinekoa…

Guk / orain / 3 euro Guk / lehen / 2 euro

Plaza hau handia da, baina beste hori…

Baina beste hori txikia da.

Gaur euria ari du. Atzo berdin. 107 Ehun eta zazpi

Amak 40 urte ditu. Aitak 39 urte ditu.

Artzaina menditik dator. Artzainak…

710382BERRIKUSKE _ 108-109.qxd

3.

2/7/03

4:51

Página 108

BERRIKUSKETA

Lagunak oporretan 1 UKAN aditz plurala lehenaldian. Bete hutsuneak Lagunak hotelean Lau lagunak kostaldeko herri batera joan dira oporretan. Oso urduri daude eta maletak berehala zabaldu dituzte. Baina arropa guztiak nahasi dituzte.

Eta guk arropa guztiak ederki antolatuta Zenbat alkandora zuk?

Guk lau bainujantzi

Eta Jonek bi txano

Nik bost alkandora

2 KANTITATEAK KONPARATU. Osatu esaldiak

GEHIAGO

GUTXIAGO

• Irunek hiru kanabera / Iñigok bi kanabera

• Juliak kanabera bat / Jonek bi kanabera

Irunek Iñigok baino kanabera gehiago ditu.

Juliak Jonek baino kanabera gutxiago ditu.

• Iñigok lau arrain / Irunek bi arrain

• Jonek bi arrain / Juliak hiru arrain

• Irunek bi saski / Iñigok saski bat

• Juliak saski bat / Jonek bi saski 108 Ehun eta zortzi

710382BERRIKUSKE _ 108-109.qxd

2/7/03

4:54

Página 109

3 ERE partikula.

4 ORIENTABIDEAK EMAN. Aldatu esaldiak

Begiratu eta idatzi

udaletxea

park ea

zine ma

eliza

gaz telu a

Herriko parkera joateko, lau lagunek ezkerretara jo behar dute eta, gero, zuzen segitu behar dute. Parkea udaletxearen ondoan dago. Eta gaztelura joateko? • Juliak buruan txanoa darama.

Iñigok • Jonek bainujantzi horia du.

Irunek • Iñigok ez darama betaurrekorik.

Eta zinemara joateko?

Juliak • Irunek ez darama surfeko oholik.

Iñigok

5 NON / NONDIK / NORA pluralean. Erantzun ZABUAK

• Non daude lau lagunak?

TXIRRIS

TAK

• Nondik nora joan dira gero?

109 Ehun eta bederatzi

G U R P IL A

K

• Nondik nora joan dira geroago?

710382GRAMATIKA _ 110-119.qxd

19/6/03

11:40

Página 110

GRAMATIKA

Pausoz pauso BAT/BATZUK

ARTIKULUA: -A/-AK

1

2

1

1 Saskian katu bat dago. 2 Saskian katu batzuk daude.

3

1 Katua aulkiaren gainean dago. 2 Katuak aulkiaren gainean daude.

4

3

3 Saskian katu handi bat dago. 4 Saskian katu txiki batzuk daude.

3 Katu handia mahaiaren azpian dago. 4 Katu txikiak mahaiaren azpian daude.

Orain zure txanda.

2

Txori

4 Kaiolan txori beltz

2

Ardi

dago.

2 Zuhaitzean txori

3 Kaiolan txori berde

1

Txori

1 Zuhaitzean txori

Txori berde

katu txikiak

katu handia

Orain zure txanda.

3

4

Katu txiki batzuk

Katu handi bat

katuak

katua

katu batzuk

katu bat

1

2

daude.

4

Ardi

1 Ardi

mendian dago.

2 Ardi

mendian daude.

3

Txori beltz

4

Ardi beltz

dago. daude.

Ardi zuri

3 Ardi beltz

ura edaten ari da.

4 Ardi zuri

belarra jaten ari dira.

110 Ehun eta hamar

710382GRAMATIKA _ 110-119.qxd

19/6/03

11:40

Página 111

ERAKUSLEAK: HAU, HORI, HURA

ERAKUSLEAK: HAUEK, HORIEK, HAIEK

3 Liburu gorri hura

3 Liburu gorri haiek

2 Liburu hori

2 Liburu horiek

1 Liburu hau

1 Liburu hau zabalik dago. 2 Liburu hori itxita dago. 3 Liburu gorri hura apurtuta dago.

Orain zure txanda.

1 Liburu hauek

1 Liburu hauek zabalik daude. 2 Liburu horiek itxita daude. 3 Liburu gorri haiek apurtuta daude.

Orain zure txanda.

3 Auto eder

3 Auto eder

2 Auto

2 Auto

1 Auto

1 Auto

1 Auto

gogorra da.

1 Auto

gogorrak dira.

2 Auto

txikia da.

2 Auto

txikiak dira.

3 Auto eder

oso azkarra da.

3 Auto eder 111 Ehun eta hamaika

oso azkarrak dira.

710382GRAMATIKA _ 110-119.qxd

19/6/03

11:40

Página 112

ZENBAKIAK: BI, HIRU, LAU…

ZENBAKIAK + ARTIKULUA

1

1

2

hiru ume txikiak

bi mutilak

1 Argazkiko bi mutilak ilehoriak dira. 2 Argazkiko hiru ume txikiak negarrez ari dira.

bi mutil 1 Lehen argazkian bi mutil daude.

ZENBAKIAK + ERAKUSLEAK

2 1

2

bi mutil hauek hiru ume txiki 2 Bigarren argazkian hiru ume txiki daude.

hiru ume txiki hauek

1 Argazkiko bi mutil hauek lagunak dira. 2 Argazkiko hiru ume txiki hauek jaten ari dira.

Orain zure txanda.

Orain zure txanda.

1

1

2

kirolari kirolari 1 Lehen irudian

kirolari daude.

gizon lodi

1 Irudiko

kirolari

2 Irudiko

gizon lodi

1

2

2 Bigarren irudian

1 Irudiko

gizon lodi daude.

2

112 Ehun eta hamabi

plazan daude.

2

kirolari gizon lodi

arraunlariak dira.

gizon lodi kirolari

gizon lodi

Oriokoak dira. hizketan ari dira.

710382GRAMATIKA _ 110-119.qxd

19/6/03

11:40

Página 113

ASKO

GUTXI

1

1

lore asko

lore gutxi

1 Balkoian lore asko daude.

1 Leihoan lore gutxi daude.

2

2

lore gorri gutxi

lore gorri asko

2 Lorategian lore gorri gutxi daude.

2 Parkean lore gorri asko daude.

Orain zure txanda.

Orain zure txanda.

1

1

zuhaitz

zuhaitz 1 Basoan zuhaitz

1 Herrian zuhaitz

daude.

2

daude.

2

zuhaitz handi 2 Parkean zuhaitz handi

zuhaitz handi daude.

2 Lorategian zuhaitz handi

113 Ehun eta hamahiru

daude.

710382GRAMATIKA _ 110-119.qxd

19/6/03

11:40

Página 114

BESTE…

1

1

txakur bat 1 Kalean txakur bat dago.

2

1 Kalean beste txakur bat dago.

2

txakurra 2 Kaleko txakurra marroia da.

3

txakur hau

beste txakur bat

beste txakurra 2 Kaleko beste txakurra beltza da.

3

3 Txakur hau handia da.

beste txakur hau 3 Beste txakur hau txikia da.

Orain zure txanda.

1

1

sagu 1 Zuloan sagu

sagu 1 Zuloan

dago.

2

sagu

sagu

2

2 Zuloko sagu

sagu 2 Zuloko

grisa da.

3

sagu

dago.

sagu

sagu

3 3

3 Sagu

beltza da.

sagu ez da arina.

arina da.

114 Ehun eta hamalau

710382GRAMATIKA _ 110-119.qxd

19/6/03

11:40

Página 115

NORENA

NORK

1

2

1

umeen baloia

umearen baloia 1 Baloia umearena da. 2 Baloia umeena da.

umeek

umeak 1 Umeak baloia gelditu du. 2 Umeek baloia apurtu dute.

NORENAK

NORI

1

2

1

1 Baloiak umearenak dira. 2 Baloiak umeenak dira.

umeei

umeari

1 Atezainak umeari baloia kendu dio. 2 Atezainak umeei baloia kendu die.

Orain zure txanda.

1

2

umeen baloiak

umearen baloiak

Orain zure txanda.

2

mutil

2

jolasa

1

mutil

2

mutil

jolasa

mutil

1 Jolasa mutil

da.

1 Mutil

eskuan hamsterra du.

2 Jolasa mutil

da.

2 Mutil

eskuetan liburuak dituzte.

1

mutil

1

2

jolasak

mutil

jolasak

2

lagun

lagun

1 Jolasak mutil

dira.

1 Mutilak lagun

jolasa eman dio.

2 Jolasak mutil

dira.

2 Mutilak lagun

ipuina eman die.

115 Ehun eta hamabost

710382GRAMATIKA _ 110-119.qxd

19/6/03

11:40

Página 116

NONGO

NONDIK

1

2

1

baserrietako ateak

baserriko atea

1 Baserriko atea zabalik dago. 2 Baserrietako ateak itxita daude.

1 Tximiniatik kea irteten ari da. 2 Tximinietatik kea irteten ari da. NORA

1

2

1

1 Baserrian tximinia dago. 2 Baserrietan tximiniak daude.

1

1 Ardia mendira doa. 2 Ardiak mendietara doaz.

Orain zure txanda.

2

1

leihoa

1

etxe

leihoa zabalik dago. leihoak itxita daude.

leiho

2 Leiho

leihoak

2

etxe 1 Emakumea etxe

etxe dator.

2 Emakumeak etxe

datoz.

1

2

1 Leiho

mendietara

mendira

Orain zure txanda.

2 Etxe

2

baserrietan

baserrian

1 Etxe

tximinietatik

tximiniatik

NON

etxe

2

leiho txoria dago. txoriak daude.

2

etxe 1 Gizona etxe 2 Gizonak etxe 116 Ehun eta hamasei

etxe doa. doaz.

710382GRAMATIKA _ 110-119.qxd

19/6/03

11:40

Página 117

IZAN aditza orainaldian

IZAN aditza lehenaldian

1

2

3

4

5

6

1

2

3

4

5

6

1 Ni orain handia naiz. 2 Zu orain handia zara. 3 Hura orain handia da.

1 Ni lehen txikia nintzen. 2 Zu lehen txikia zinen. 3 Hura lehen txikia zen.

4 Gu orain lodiak gara. 5 Zuek orain lodiak zarete. 6 Haiek orain lodiak dira.

4 Gu lehen argalak ginen. 5 Zuek lehen argalak zineten. 6 Haiek lehen argalak ziren.

Orain zure txanda.

Orain zure txanda. INAUT

1

INAUTERIAK

ERIAK

2

3

1 6

4

2

4

5

5 1 Ni orain astoa

1 Ni lehen lorea

2 Zu orain astoa

2 Zu lehen lorea

3 Hura orain astoa

3 Hura lehen lorea

4 Gu orain printzesak

4 Gu lehen erleak

5 Zuek orain printzesak

5 Zuek lehen erleak

6 Haiek orain printzesak

6 Haiek lehen erleak 117 Ehun eta hamazazpi

3 6

710382GRAMATIKA _ 110-119.qxd

19/6/03

11:40

Página 118

UKAN aditz singularra orainaldian

UKAN aditz singularra lehenaldian

1

2

3

1

4

5

6

4

2

3

5

6

1 Nik orain katua dut. 2 Zuk orain katua duzu. 3 Hark orain katua du.

1 Nik lehen arraina nuen. 2 Zuk lehen arraina zenuen. 3 Hark lehen arraina zuen.

4 Guk orain jertse laburra dugu. 5 Zuek orain jertse laburra duzue. 6 Haiek orain jertse laburra dute.

4 Guk lehen jertse luzea genuen. 5 Zuek lehen jertse luzea zenuten. 6 Haiek lehen jertse luzea zuten.

Orain zure txanda.

Orain zure txanda. 1

2

3

1

2

3

4

5

6

4

5

6

1 Nik orain diru asko

1 Nik lehen diru gutxi

2 Zuk orain diru asko

2 Zuk lehen diru gutxi

3 Hark orain diru asko

3 Hark lehen diru gutxi

4 Guk orain autoa

4 Guk lehen bizikleta

5 Zuek orain autoa

5 Zuek lehen bizikleta

6 Haiek orain autoa

6 Haiek lehen bizikleta 118 Ehun eta hamazortzi

710382GRAMATIKA _ 110-119.qxd

19/6/03

11:40

Página 119

UKAN aditz plurala orainaldian

UKAN aditz plurala lehenaldian

1

2

3

1

2

3

4

5

6

4

5

6

1 Nik aurten hamabost urte ditut. 2 Zuk aurten hamabost urte dituzu. 3 Hark aurten hamabost urte ditu.

1 Nik iaz hamalau urte nituen. 2 Zuk iaz hamalau urte zenituen. 3 Hark iaz hamalau urte zituen.

4 Guk aurten hamabi urte ditugu. 5 Zuek aurten hamabi urte dituzue. 6 Haiek aurten hamabi urte dituzte.

4 Guk iaz hamaika urte genituen. 5 Zuek iaz hamaika urte zenituzten. 6 Haiek iaz hamaika urte zituzten.

Orain zure txanda.

Orain zure txanda. 1

2

3

1

2

3

4

5

6

4

5

6

1 Nik aurten zortzi barraskilo

1 Nik iaz bi barraskilo

2 Zuk aurten zortzi barraskilo

2 Zuk iaz bi barraskilo

3 Hark aurten zortzi barraskilo

3 Hark iaz bi barrraskilo

4 Guk aurten bost sari

4 Guk iaz hiru sari

5 Zuek aurten bost sari

5 Zuek iaz hiru sari

6 Haiek aurten bost sari

6 Haiek iaz hiru sari 119 Ehun eta hemeretzi

710382HIZTEGIA _ 120-127.qxd

19/6/03

11:41

Página 120

HIZTEGIA

a aberats

armairu

adiskide

arotz

afaldu

aroztegi

agertu

arrain

agure

arrandegi

ahate

arrano

aho

arrantzale

ahul

arraun

ahuntz

arreba

aireportu

arrisku

aitona

arrunt

aizkolari

artzain

aizkora

asmatu

alaba

aste

aldapa

asteazken

alkandora

asteburu

altxor

astelehen

amona

astiro

anaia

asto

antolatu

atari

apurtu

atera

arazo

atezain

ardi

atun

argal

aulki

argazki

aurka

argi

auzune

arin

azoka

arkatz

azterketa 120 Ehun eta hogei

710382HIZTEGIA _ 120-127.qxd

bake bakoitz

2/7/03

3:15

R! KA KAR ! KA R!

Página 121

b berri bertsolari

balea

betaurrekoak

banketxe

bete

baratze

bibote

barre egin

bidali

basamortu

bide

baserri

bidegurutze

baso

bihotz

bazkaldu

bilatu

begiratu

biribil

behar izan

bizar

belar

bizimodu

belarri

borroka

beldur

bota

beldurti

bulegari

bele

burdina

berandu

buruhandi

berdin

buztan

d danbor

dendari

dantzari

deskribatu

debekatu

diru

deitu

dohainik

deitura

dorre

denda

dotore 121 Ehun eta hogeita bat

710382HIZTEGIA _ 120-127.qxd

19/6/03

11:41

Página 122

e edan

erdi

edari

erizain

egarri

erle

egia

erloju

egongela

erori

egunkari

erosi

eguraldi

erosketa

eguzki

erratz

ekaitz

erre

eliza

errota

elkarrizketa

esan

elur

eseri

emakume

eskailera

emazte

eskuin

enara

eskularruak

enbor

esne

entzule

estu

epaile

euri

erabili

ezker

erakutsi

ezkondu

erantzi

ezkutatu

f faborez

festa

falta izan

film

familia

fruta

farmazia

fruta denda 122 Ehun eta hogeita bi

710382HIZTEGIA _ 120-127.qxd

2/7/03

3:15

Página 123

g gai

geltoki

gaixorik

gerezi

gaizki

gertatu

gaizto

gezi

galdetu

giltza

galdu

gizon

galtzerdi

gogor

garai

gosaldu

garbitu

gose

garesti

gose izan

gari

gozoki

gatz

gozotegi

gazta

guraso

gaztelu

gurpil

gela

gutun

h habia

hegazkin

haize

hezur

harakin

hilabete

harategi

hiri

harrapatu

hitz egin

harritu

hodei

hartz

hondartza

haserre

horma

hauts

hosto

hegaz egin

hotz 123 Ehun eta hogeita hiru

710382HIZTEGIA _ 120-127.qxd

19/6/03

11:41

Página 124

i ibai

irudi

igel

isilik

igeri egin

itsaso

igo

itsusi

ilargi

iturri

indartsu

itxaron

intxaur

itxi

irabazi

itzali

irrati

izeba

j jai

jaso

jaiegun

jauregi

jaiki

jende

jaitsi

jokalari

janari

jolastu

janari denda

jostailu

jantzi

jostun

k kafetegi

kiroldegi

kantari

komun

kapela

konpondu

kazetari

korrika

ke

kostalde

kirol

kutxa 124 Ehun eta hogeita lau

710382HIZTEGIA _ 120-127.qxd

2/7/03

3:16

Página 125

l laino

lehortu

lanegun

liburu

langile

lodi

lapiko

logela

lapurtu

logura

lasterketa

lore

lege

lorezain

lehengusina

lotsati

lehiaketa

luma

m madari

marrubi

mahats

matxinsalto

mailu

mekanikari

maisu

mendizale

maitatu

merke

makila

motel

makurtu

motor

mamu

moztu

mandatuak

musu

n nahiago izan

neba-arrebak

nahiko

negarti

natura

negu

neba

nekatu 125 Ehun eta hogeita bost

710382HIZTEGIA _ 120-127.qxd

2/7/03

3:16

Página 126

o ogitarteko

okindegi

ohar

opari

ohe

opor

ohitura

ordaindu

oihan

orri

oin

osaba

okin

ostiko

p pailazo

piztu

panpina

portu

paper

potolo

paperontzi

pozik

pilotari

prest

pixka

prestatu

s sagar

senar

sagu

senide

saldu

sorgin

sare

sortu

sari

su

saski

sudur

saskibaloi

suhiltzaile

segalari

sukaldari

seme

sukalde 126 Ehun eta hogeita sei

710382HIZTEGIA _ 120-127.qxd

2/7/03

3:16

Página 127

t talde

txanda

teilatu

txano

telebista

txartel

tipula

tximeleta

trebe

tximinia

tresna

tximino

txabola

txotxongilo

u uda

untxi

udaberri

ur

udaletxe

urrun

udaltzain

urte

udazken

urtxintxa

ume

uso

z zabaldu

zelai

zaku

zenbaki

zaldi

zeru

zango

zikin

zapata

zubi

zapi

zuhaitz

zarama

zulo

zarata

zutik

zatitu

zuzen 127 Ehun eta hogeita zazpi

710382CREDITOS _ 001-001.qxd

2/7/03

3:17

Página 1

Lehen Hezkuntzako Seigarren Mailarako BENE-BENETAN liburua Zubia Editoriala, S. A., eta Santillana Educación, S. L.ren Hezkuntza Argitalpenetarako Sailek JAIME MASCARÓren eta JOSEBA SANTXOren zuzendaritzapean mamitu, diseinatu eta sorturiko talde lana da. Lan honen prestaketan ondoko hauek esku hartu dute: Testuak: Xabier Monasterio, Xabier Bilbao eta Gorane Lasa Hizkuntza zuzenketa: Iratxe López, Leire Calle, Marta Martín eta Josu Arroyo Irudiak: Iñigo Ordozgoiti Talde Teknikoa: • Diseinua eta diagramazioa: Estudio Detrés • Prestaketa eta muntaketa: Miren Pellejero, Maitane Barrena eta Almudena de la Torre • Koordinaketa artistikoa: Pedro García • Koordinaketa teknikoa: Miren Pellejero eta José Luis Verdasco Zuzendaritza artistikoa: José Crespo Zuzendaritza teknikoa: Angel García Edizio koordinazioa: Josu Arroyo Editorea: José Luis Alzu eta Ainhoa Basterretxea

© 2003 by ZUBIA, S. A./Santillana Educación, S. L. Legizamon poligonoa. Gipuzkoa kalea, 31 48450 ETXEBARRI (BIZKAIA) Inprimatzailea:

ISBN: 84-8147-117-8 Lege gordailua: Debekaturik dago, legeak ezarritako salbuespenak salbu, lan hau inola bikoiztea, banatzea, jendaurrean jakinaraztea zein eraldatzea, beraren jabetza intelektuala dutenen baimenik gabe. Aipatutako eskubideen urratzea jabetza intelektualaren aurkako delitua izan daiteke (Kode Penaleko 270. artikulua eta hurrengoak).