BALDINTZA 1. Aditz jokatuaz
Esaldi Esal di nagu nagusi siaa bete bete edo edo gert gertaa dadi dadin, n, menp menpek ekoa oann bald baldin intz tzaa edo edo kondizioa agertzen zaigu. Bi mota: a) Baldintza Baldintza erreala erreala: aditza INDIKATIBO INDIKATIBOAN AN aten baduzu, ama poztuko da an baduzu, kalera !oango gara. aten ari bazara, ez zaitez ma"aitik alt#a ango baduzu, zeuk prestatu be"arko duzu b) Baldintza irreala irreala: aditza BA$DINKE%AN BA$DINKE%AN &"ipotesia) &"ipotesia) • •
'eroaldia: etorriko balitz, !oango nintzateke &gertagarria) nintzateke &gertagarria) Irag Iragan ana: a: etorri etorri &izan &izan)) balitz balitz,, !oango !oango nintza nintzateke tekeen en &nintz &nintzen) en) &gertaezina)
O"arrak: •
Batz Batzue ueta tann ez da bete betetz tzen en bald baldin intz tzaa eta eta ondo ondori rioa oare renn arte arteko ko denbor denborazk azkoo komunz komunztad tadura ura:: Nik esandakoa egin izan bazenu, orain aberatsa izango zinateke&en).
•
'eroaldian partizipioari (ko ezartzen bazaio ere, zenbait aditzek ez dute be"arrezkoa: be"ar*, balio*, na"i*, na"iago*, ezin*, a"al*... Be"ar banu + be"arko banu Balio banu + balioko banu &balio izango banu)
•
Iragan Iraganean ean izan izan aukera aukerakoa koa da, baina baina arest arestian ian aipatu aipatutak takoo aditze aditzekin kin derrigorrezkoa da: Be"ar izan banu ≠ be"ar banu Balio banu ≠ na"i banu
•
ka kan* n* eta eta iza izan* n* adit aditze zenn -orm -ormaa trin trinko koaak part partiz izip ipio iori rikk gabe gabe erabiltzen dira: Azkarragoa bazina, aprobatuko zenuke
2. Baldintzazko adizkiak: nor BALDINTZA Banintz Ba"intz Balitz Bagina Bazina Bazinate Balira
ONDORIOA-orain Nintzateke intzateke $itzateke 'inateke /inateke /inatekete $irateke
ONDORIOA-lehen Nintzatekeen intzatekeen /atekeen 'inatekeen /inatekeen /inateketen /iratekeen
Adibideak: 0arisera !oango banintz, t#apela erosiko nuke 0arisera !oan banintz, t#apela erosiko nukeen 3. Baldintzazko adizkiak: nor-nori 3. ert!ona BALDINTZA Balitzai&zki)t Balitzai&zki)k1n Balitzai&zki)o Balitzai&zki)gu Balitzai&zki)zu Balitzai&zki)zue Balitzai&zki)e
ONDORIOA-orain $itzai&zki)dake $itzai&zki)ake 2nake $itzai&zki)oke $itzai&zki)guke $itzai&zki)zuke $itzai&zki)zueke $itzai&zki)eke
ONDORIOA-lehen /itzai&zki)daten /itzai&zki)a (na (keen /itzai&zki)okeen /itzai&zki)gukeen /itzai&zki)zukeen /itzai&zki)zuekeen /itzai&zki)ekeen
Adibideak: 'ozokiak gustatuko balitzaizkit, erosiko nituzke 'ozokiak gustatu balitzaizkit, erosiko nituzkeen. ". Baldintzazko adizkiak: nor-nork 3. ert!ona BALDINTZA 3ingularra 0lurala Banu Banitu Ba"u Ba"itu Balu Balitu Bagenu Bagenitu Bazenu Bazenitu Bazenute Bazenituzte Balute balituzte
ONDORIOA-orain 3ingul. 0lurala Nuke Nituzke uke ituzke $uke $ituzke 'enuke 'enituzke /enuke /enituzke /enukete /enituzkete $ukete $ituzkete
Adibideak: 'e"iago ikasiko banu, gaindituko nuke 'e"iago ikasi banu, gaindituko nukeen
ONDORIOA-lehen 3ingul. 0lurala Nukeen Nituzkeen ukeen ituzkeen /ukeen /ituzkeen 'enukeen 'enituzkeen /enukeen /enituzkeen /enuketen /enituzketen /uketen /ituzketen
#. Baldintzazko adizkiak: nor-nori-nork
Ba
NO%K n " l gen zen zen l
NOR$ n " l gen zen zen l
NOR$ n " l gen zen zen l
NO% i&zki)
NOR i&zki)
BALDINTZA NOR i&zki)
NORI t k1n o gu zu zue e
te te
ONDORIOA-orain NO%I da ke a1na o gu zu zue e
ONDORIOA-lehen NORI da ke a1na o gu zu zue e
te te
te te
en en en en en n n
Adibideak: 'urasoek niri kot#ea erosiko balidate, ge"iago ikasiko nuke 'urasoek niri kot#ea erosi balidate, ge"iago ikasiko nukeen
%. Baldintza jokatu &a'ea
4.5. (/ 'E%O Aditz2partizipioari (E&/) 'E%O erantsiz erantsiz eratzen da. Euskalkien arabera E/KETINO eta (/ 'E%OTAN aldareak erabiltzen dira. Egitura "au baiezko perpausekin baino ez da erabiltzen. ona "emen zenbait adibide: A"al izanE/ 'E%O, esango diot. 'ai#orik izanE/ 'E%O, ni neu gera naiteke umeak zaintzen. Ez na"astu egitura "au, kausazko (NE/ 'E%O, egiturarekin: emen zaudenez gero, erakutsi egingo dizut + Erakutsi egingo dizut, "emen zaudelako. 4.6. E/EAN &E/IK) Aditz2partizipioari E/IK edota E/EAN partikula erantsiz eratzen da egitura "au. 'orago ikusi dugun 2/ 'E%O* egituraren parekoa dugu, baina "au, "ura ez bezala, ezezko perpausekin baino ez da erabiltzen. Adibidez: Be"arrezkoa izan E/EAN, "obe da etzirako uztea. 0aulok ikusi E/EAN, ez zukeen sinistuko. 4.7. (T/EKOTAN Aurreko ataletan aztertu ditugun egituren aldean, baditu zenbait berezitasun. Batetik, baldintza eta ondorioan aditz bera edo ekintza bera adierazten denean erabiltzen da egitura "au. Bestetik, ondorioak adierazten duen ekintza baldintzakoa baino le"en gertatzen denean erabiltzen da. Azkenik, gogoan izan (T&/)EKOTAN2en azpian na"i edo be"ar ditugula: Inorekin ezkontzekotan, zurekin ezkonduko nintzateke &Inorekin ezkondu na"i izango banu, zurekin ezkonduko nintzateke) O"arra: Bada -uturoa erabiltzerik ere, aditz laguntzailea indikatiboan mantenduz, baina esana"ia aldatu egiten da eta T&/)EKOTANen antzekoa "artzen du: Oporrak edukiko baditut &oporrak eduki na"i baditut1oporrak edukitzekotan), azterketak gainditu be"arko ditut
A%IKETAK 5. Berridatzi (/ 'E%O, E/EAN, E/IK, 2T/EKOTAN erabiliaz •
Kantari bat aukeratu be"ar bazenu, nor aukeratuko zenuke8
•
9endi "orretara !oaten bazara, galdu egingo zara.
•
Et#e "ori erosi na"i baduzu, "obe duzu orain erosi, maileguak merke daude eta.
•
'arabiak zure kot#ea eramango balu, zer pentsatuko zenuke8
•
ilabete pare bateko oporrak emango balizkigute, A-rikara !oango nintzateke.
•
Bakarrik bizi be"ar baduzu, "obe duzu et#e t#ikiagoa erosi.
•
Bazkalduko badugu, erosketak egitera !aitsi be"arko dugu.
•
Ez litzateke asko poztuko, klaseko ordezkari "autatuko bazenute.
•
$ana egitera ez bazatoz, "obe duzu et#ean geratu
•
Kolore bat aukeratzeko esango balizute, zein aukeratuko zenuke8
•
/er gertatuko litzaioke kot#eari, "ilabetez erabiliko ez balitz8
•
Titulua atera be"ar baduzu, "obe aurten ateratzea datorren urtean baino.
•
9ediku izango bazara, gogor ikasi be"arko duzu.
•
/urekin biziko ez banintz, bakarrik biziko nintzateke.
•
Alaiago bazina, zurekin bizitzea ez litzaidake a#olako.
BALDINTZA (I)OT*TI$OA +ORAINALDIAN *TA L*(*NALDIAN,
NO% • • • • •
• • • •
Negua izango.............................................ni berandu !aikiko.......................... Berandu izango................................................"i lo egiten geldituko.............. $agunak etorri..........................................zu poztuko....................................... Kobratzailea agertuko.........................zuek ez................................azalduko Atea zabalagoa izan.................................kamioia sartuko............................... Dirua bukatuko.......................................gu larri ibiliko..................................... /u t#irrindularia izan...............................................t#apeldun izango............ Eguzkia ezkutatuko................................zuek ilunpetan geldituko................ Anaia !oango................................................zuek oso tristetuko......................
NO%2NO%I &7. pertsona) • • • • •
Kut#a "ori buru gainera Kepari eroriko.............................."il egingo.......... meei edalontziak apurtu.......................ezingo.............................urik edan 'uri koadroak eroriko....................................apurtuko.................................... Nire anaia niri etorri............................guztiz poztuko.................................. $agunak guri etorri........................gu "ainbat poztuko...................................
NO%2NO%K &7. pertsona) • • • • • • • •
•
Nik laguna ikusiko ba............................bazkaltzera ekarriko........................ Nik lagunak ikusiko ba............................bazkaltzera ekarriko...................... Nik laguna ikusi ba.................................bazkaltzera ekarriko....................... Nik lagunak ikusi ba...............................bazkaltzera ekarriko....................... /uek t#anponak izango ba...........................t#ikleak erosiko........................ /uek t#anponak izan ba................................t#ikleak erosiko........................ 'uk umore ona izango ba..............................elurretan ibiliko........................ 'uk oinetako sendoak izan ba.....................elurretan ibiliko......................... 9utilek automobila erosiko ba......................zuek -utbolera !oango...........
NO%2NO%I2NO%K •
/uk semeari !aialdira !oateko dirua emango ba.....................berak ez...................zuri "ainbeste oker egingo.
•
•
•
•
•
/ure atzetik dabilen mutil "orri irribarre ge"iago egingo ba.....................laster ezkontzea ere eskatuko.......................... Dauzkazuen zalantzak niri azaldu ba....................., nik zuei bere"ala argituko..................................... E"iztariek Iboni igandean belarra zapalduko ba................................., Ibonek e"iztariei ederrak botako......................................... Nik zuri "ori ekarri ba.........................., zuk niri erosiko al ...........................8 /uri lagun "orrek eskutitz bat idatziko ba..........................., zuk erantzungo al...........................8
BA$DINT/A NAA3IAN •
•
•
• •
• •
• •
•
•
• •
•
'uk lagun guztiak gonbidatuko .................., ezingo .....................et#ean sartu. /uek sagardotegira !oan.............., iazko sagardoa -rogatu a"al izango................... Ni mendian ibiltzen erraz nekatuko ez......................., mendirik garaienak igoko............................ Edonork deitu.................., guk ez ...........................deia erantzungo. 'urasoek eskutitz batzuk idatziko........................,zuek pozik irakurriko.................... Ama "aserretuko.............................., zuk zer egingo..................................8 9endizale "aiek perret#ikoak "artu......................., a-ari ederra egingo................... Irakasleak lan bat aginduko..................ikasleek bere"ala egingo.............. A"izpak arrautzak -ri!ituko............................., guk gustura !ango.................... /uek laster oporrak "artu..............................., "ilabete kanpoan izango................................. /uk margotutako "orma bere"ala zikinduko.........................., berriro margotuko..........................................8 Nik prakak lisatu......................................, t#ukunago ibiliko.......................... Anaia eta biok nolako eguraldia egingo duen !akingo......................, ez...............................aterako. /uek barraskiloak prestatuko........................., "aiek !an gabe geldituko........................
