Θαλάζεο Mσξαΐηεο Αλζοιογία αρβαλίηηθωλ ηραγοσδηώλ ηες Ειιάδας Καηαβναθή 150 αναακίηζηςκ ηναβμοδζχκ ζε κυηεξ ιε ζζημνζηέξ, βθςζζμθμβζηέξ, ιμοζζημθμβζηέξ, πνμζςδζαηέξ ηαζ ιεηνζηέξ ακαθφζεζξ. Ζ έηδμζδ ζοκμδεφεηαζ απυ CD ζημ μπμίμ αημφβμκηαζ υθα ηα ηαηαβεβναιιέκα ηναβμφδζα απυ επζηυπζεξ ηονίςξ δπμβναθήζεζξ. Πνυθμβμξ: Μάνημξ Φ. Γναβμφιδξ. Θεςνδηζηά πνμθεβυιεκα, ιμοζζημθμβζηή ακάθοζδ: Γδιήηνδξ Λέηηαξ. Έηδμζδ: Κέκηνμ Μζηναζζαηζηχκ πμοδχκ, Οηηχανζμξ 2002 ............................................. Σμ έλχθοθθμ ηδξ α΄ έηδμζδξ (2011)
… Από η’ άιια ηέζζεξα λεζηά (Σαιακίλα, Πόξνο, Ύδξα, Σπέηζα) δελ μέξω λα ππάξρνπλ νύηε κειωδίεο, κα νύηε θαη θείκελα. Τα λεζηά απηά είλαη αιβαλόθωλα, θαη ζα έπξεπε λ’ αζρνιεζνύκε κ’ έλα δήηεκα ελδηαθέξνλ ηεο ιανγξαθίαο καο: ηε ζπκβίωζε, ζηελ Διιάδα, κα θαη ζηα ίδηα η’ αιβαλόθωλα κέξε, ηνπ ειιεληθνύ θαη ηνπ αξβαλίηηθνπ ηξαγνπδηνύ. Οη λεζηώηεο απηνί ηξαγνπδνύλ θαη ζηηο δύν γιώζζεο, θη όηαλ νη αιβαλόθωλνη ηξαγνπδνύλ ηα ειιεληθά ηξαγνύδηα θαίλεηαη λα κελ ηα ιελ δηαθνξεηηθά από ηνπο ειιελόγιωζζνπο. (Μέιπσ Μεξιηέ: Ζ Μνπζηθή Λανγξαθία ζηελ Διιάδα, Μμοζζηυ Λαμβναθζηυ Ανπείμ, Αεήκα 1935, ζ. 44) Κείκελν ηνπ Μάξθνπ Φ. Γξαγνύκε ηδκ εζζαβςβή ημο αζαθίμο ημο 260 Γεκώδε ειιεληθά Άζκαηα, ηυιμξ Α΄ (Βζαθζμεήηδ Μαναζθή, Αεήκαζ 1905), μ Γεχνβζμξ Παπηίημξ βνάθεζ: «Δηηυξ ηςκ εθθδκζηχκ δδιμηζηχκ αζιάηςκ δ ειή ζοθθμβή πενζθαιαάκεζ πμζηίθα λεκυθςκα ημζαφηα. Πμθθαπμφ ημο εθθδκζημφ ηυζιμο οπάνπμοζζκ […] θαθμφκηεξ άθθδκ ή ηδκ πάηνζμκ βθχζζακ. […] Πανά ημζξ λεκμθχκμζξ θμζπυκ ημφημζξ Έθθδζζκ, εηηυξ ηςκ εθθδκζζηί αδμιέκςκ αζιάηςκ οπάνπμοζζκ ηαζ άζιαηα ημονηζζηί, ανιεκζζηί, ανααζζηί, αμοθβανζζηί, αθαπζζηί ηαζ αθαακζζηί αδυιεκα, ςκ υιςξ ημ πενζεπυιεκμκ ημο ιέθμοξ ηαζ ηδξ πμζδηζηήξ εκκμίαξ είκαζ ηαεανχξ εθθδκζηά». Απυ ηζξ ιεθςδίεξ αοηέξ μ Παπηίημξ δδιμζίεοζε ιυκμ ιία. Πνυηεζηαζ βζα ημ «Σë κημφα» (= ζε εέθς) πμο ηαηά ημκ ζοθθμβέα «άδεηαζ εκ Βεναηίς ηδξ Αθαακίαξ οπυ ηςκ αθαακμθχκςκ Δθθήκςκ» (ζ. 340). Δπί πθέμκ ζηδκ οπμζδιείςζδ ηδξ ίδζαξ ζεθίδαξ ιάξ εκδιενχκεζ υηζ εηηυξ απυ ημ «Σë κημφα», «… είκαζ παζίβκςζημκ ηαζ ημ εκ Δθθάδζ ης αααάης ημο Λαγάνμο αδυιεκμκ αθαακζηυκ δδιχδεξ άζια “Ένδε Λάγανε πενδέ” (= Ήνεεξ Λάγανε ζηδ βδ, δδθ. ακαζηήεδηεξ). Σα οπυθμζπα λεκυθςκα ηναβμφδζα ημο εθθδκζημφ πχνμο πμο είπε ηαηαβνάρεζ μ Παπηίημξ επνυηεζημ κα πενζθδθεμφκ ζ‟ έκα δεφηενμ ηυιμ ζηδκ ίδζα ζεζνά. Αοηυξ μ ηυιμξ υιςξ δεκ είδε πμηέ ημ θςξ ηδξ δδιμζζυηδηαξ. Γεκ λένμοιε βζαηί δεκ πναβιαημπμζήεδηε δ έηδμζή ημο. Έκα υιςξ είκαζ αέααζμ: υηζ ημ εκδζαθένμκ ημο Παπηίημο βζα ημ «έηενμκ» ζηδ ιμοζζημπμζδηζηή ιαξ πανάδμζδ, ήηακ ημο ίδζμο ηφπμο ιε αοηυ ημο ζοκενβάηδ ημο Μμοζζημφ Λαμβναθζημφ Ανπείμο Θακάζδ Μςναΐηδ. Πνυηεζηαζ βζα ημ εκδζαθένμκ εκυξ παεζαζιέκμο ζοθθέηηδ «άκεο μνίςκ άκεο υνςκ», υπςξ εα έθεβε μ Ακδνέαξ Διπεζνίημξ. Σμ εκδζαθένμκ εηείκμ πμο παναζφνεζ ημοξ ακά ημκ ηυζιμκ εεκμιμοζζημθυβμοξ κα ηαλζδεφμοκ ζε απυιαηνεξ βςκζέξ ημο πθακήηδ, ή αηυιδ ηαζ ζε άθθμοξ πθακήηεξ, βζα κα ανμοκ ημ «δζαθμνεηζηυ», κα ιάεμοκ, κα δζαθςηζζημφκ ηαζ κα δζαθςηίζμοκ. Μπμνεί
μ Παπηίημξ, ίζςξ απυ ιζα εφθμβδ ζημπζιυηδηα, κα δδθχκεζ υηζ ιαγεφεζ ηα λεκυθςκα ιυκμ βζαηί πενζέπμοκ ιέθδ ηαζ έκκμζεξ «αηναζθκέζηαηα εθθδκζηέξ», αθθά ζημ αάεμξ, εηείκμ πμο ημκ οπμηζκεί, πανάθθδθα ιε ηδκ αβάπδ ημο βζα ηάεε ηζ ημ εθθδκζηυ, είκαζ ημ ακήζοπμ πκεφια ημο Οδοζζέα, πμο εέθεζ υθα κα ηα δεζ ηαζ υθα κα ηα ιάεεζ. Ζ πανμφζα ακεμθμβία είκαζ ηανπυξ ιζαξ ιαηνμπνυκζαξ, ημπζαζηζηήξ ένεοκαξ. Καζ πνμένπεηαζ υπζ ιυκμ απυ ααεφ βκχζηδ ηδξ βθχζζαξ ηςκ ακεμθμβμφιεκςκ ηναβμοδζχκ, αθθά ηαζ ζηακυηαημ ιμοζζηυ. Πνυηεζηαζ βζα έκα ένβμ πμο ένπεηαζ κα βειίζεζ έκα ζδιακηζηυ ηεκυ –δ αναακίηζηδ δδιμηζηή πμίδζδ έπεζ ηαηαβναθεί, εθάπζζηα υιςξ δ ιμοζζηή ηδξ– ηαζ κα επζηνέρεζ κα ημπμεεηδεεί δ ιεθέηδ ηδξ δδιμηζηήξ ιαξ ιμοζζηήξ ζε ιζα εονφηενδ αάζδ. Γζαηί ζε ηεθεοηαία ακάθοζδ, ιυκμ ιε ηέημζμο είδμοξ αζαθία εα θηάζμοιε ζηζξ ζοβηνζηζηέξ ιεθέηεξ πμο ηυζμ πμθφ ιαξ πνεζάγμκηαζ βζα κα δζεονοκεμφκ μζ εεκμιμοζζημθμβζημί ιαξ μνίγμκηεξ. Αεήκα, 21 Απνζθίμο 2002 Πξόινγνο - ηζηνξηθό ηεο έθδνζεο ημο Θαλάζε Μσξαΐηε Ζ εκαζπυθδζή ιμο ιε ηα αναακίηζηα ηναβμφδζα άνπζζε ημ 1985, πνμκζά πμο βκχνζζα ημκ ενεοκδηή ηαζ ζοββναθέα Ανζζηείδδ Κυθθζα. Αιέζςξ ιεηά ηδκ πνχηδ ζοκαοθία ιε αναακίηζηα ηναβμφδζα πμο έβζκε ημκ ίδζμ πνυκμ ζημ εέαηνμ «Ονθέαξ» ζηδκ Αεήκα, άνπζζα ζζβά-ζζβά, ηαζ ανβυηενα πζμ ζοζηδιαηζηά, ηζξ επζηυπζεξ ένεοκεξ ζηζξ πενζμπέξ υπμο ήλενα ή ιάεαζκα υηζ ηναβμοδμφζακ αηυιδ μζ κηυπζμζ ηα αναακίηζηα ηναβμφδζα ημοξ. Σνία ήηακ, ηαζ ελαημθμοεμφκ κα είκαζ, ηα πθεμκεηηήιαηα ηδξ ένεοκάξ ιμο: α) μζ ένεοκεξ ηςκ πνμδβμφιεκςκ απυ ιέκα ενεοκδηχκ ηαζ δ έηδμζή ημοξ ζε αζαθία, α) δ πνμεοιία ηςκ ακενχπςκ κα ιμο ηναβμοδήζμοκ ηαζ β) ημ υηζ ήλενα κα ιζθάς ηδ βθχζζα. Σα αζαθία ημο Κχζηα Μπίνδ, ημο Πέηνμο Φμονίηδ, ημο Υνίζημο-Πέηνμο Μεζμβείηδ, ημο Ανζζηείδδ Κυθθζα, ηδξ Γζυκαξ Μζηέ-Πασδμφζδ, ηδξ Μανίαξ Γέδε, ημο Νίημο αθηάνδ, ημο Γζάκκδ Γηίηα, ημο Σίημο Γζμπάθα, ημο Γζάκκδ Λζάπδ, ημο Σάζμο Κανακηή, ημο ζενςιέκμο Παφθμο Απμζημθυπμοθμο, δ ιαηνμπνυκζα ένεοκα (ακέηδμηδ έςξ ηχνα) ηςκ Λάιπνμο Μπαθηζζχηδ ηαζ Λεςκίδα Διπεζνίημο, αθθά ηαζ ηα ημπζηά πενζμδζηά ηαζ πεζνυβναθα άβκςζηςκ ακενχπςκ ζημκ εηδμηζηυ πχνμ ιε ιζηνέξ αθθά ζδιακηζηέξ ημπζηέξ ένεοκεξ, ήηακ εηείκα ηα μπμία ζοιαμοθεουιμοκ ζοκεπχξ ηαηά ηδκ πνυμδμ ηδξ ένεοκάξ ιμο. Πμθθμφξ απυ ημοξ πνμακαθενυιεκμοξ ημοξ βκχνζζα ηαζ ζοκδέεδηα ιαγί ημοξ ιε ζηεκή θζθία. Κζ ήηακ αοηυ αηυιδ πζμ μοζζαζηζηυ απυ ηδκ ακάβκςζδ ηςκ αζαθίςκ ημοξ, βζαηί δ ζοιαμθή ημοξ ζηδκ ηαεμδήβδζδ ηδξ ένεοκάξ ιμο βζκυηακ απυ αβάπδ ηαζ ήηακ απυννμζα ημο ημζκμφ ιαξ ζηυπμο, έζης ηαζ ιε δζαθμνέξ ηαζ δζαθςκίεξ ζημκ ηνυπμ πνμζέββζζδξ: ηδξ ακάζονζδξ ηαζ επζηυθθδζδξ λεπαζιέκςκ ιεθχκ ζημ ζχια ημο θασημφ εθθδκζημφ πμθζηζζιμφ. Βνίζης ηδκ εοηαζνία, ιέζα απυ αοηυ ημ αζαθίμ, κα εηθνάζς ηδκ εοβκςιμζφκδ ιμο ζημ πνυζςπυ ημοξ, ζηδκ ένεοκά ημοξ ηαζ ζηδ αμήεεζά ημοξ. οκεπίγς ηδκ ένεοκα πμο λεηίκδζακ αοημί, ζε δοζημθυηενεξ απυ υ,ηζ εβχ ζοκεήηεξ, ηαζ ηαηαεέης ιεβάθμ ιένμξ ηδξ ζηδκ πανμφζα έηδμζδ, ιε ηδκ εφθμβδ επζεοιία κα ηδκ ζοκεπίζμοκ μζ επυιεκμζ. Σδκ εοβκςιμζφκδ ιμο εηθνάγς ηαζ ζε υθμοξ ημοξ εναζζηέπκεξ ηναβμοδζζηέξ πμο αθζένςζακ χνεξ απυ ηδ γςή ημοξ, ηναβμοδχκηαξ ιμο ηα εκηεθχξ άβκςζηα ζε ιέκα, αθθά ηαζ ζημοξ πενζζζυηενμοξ ζοκημπίηεξ ημοξ, αναακίηζηα ηναβμφδζα. Υςνίξ υιςξ ηδκ ανςβή ημο ζοκεέηδ Γδιήηνδ Λέηηα εα ήηακ εκηεθχξ αδφκαημ κα μδδβδεεί δ ανπζηά εκζηζηηχδδξ ένεοκά ιμο ζ‟ αοηυ ημ απμηέθεζια. Οζ πνςημπυνεξ εεςνδηζηέξ ένεοκέξ ημο έδςζακ ημ «ζπήια» πμο επζεοιμφζα ζηδ δδιμζζμπμίδζή ηδξ. Ο Μάνημξ Γναβμφιδξ ηαζ ημ Μμοζζηυ Λαμβναθζηυ Ανπείμ Μέθπςξ Μενθζέ ιπήηακ ζηδ γςή ιμο
ημ 1991. Μεηά ημ ανπζηυ ζμη πμο έπαεα απυ ημ οθζηυ πμο είδα ηαζ άημοζα εηεί, άνπζζα κα ιζθάς θζβυηενμ βζ‟ αοηά πμο κυιζγα υηζ ήλενα (αθέπεηε ημ ενάζμξ ημο αδαμφξ ηηθ.) ηαζ ζζβά-ζζβά ζοζηδιαημπμίδζα ηδκ ηαηαβναθή ηςκ ενεοκχκ ιμο, αοηή ηδ θμνά ηάης απυ ηα θηενά ημο Μάνημο Γναβμφιδ (πμθθέξ θμνέξ πςνίξ κα ημ λένεζ). Ζ πανάβναθμξ εκυξ απυ ηα αζαθία ηδξ Μέθπςξ Μενθζέ πμο παναεέης ζε πνμδβμφιεκδ ζεθίδα, δ ακοπανλία αζαθίςκ ιε αναακίηζηα ηναβμφδζα βναιιέκα ζε κυηεξ ιε ιμοζζημθμβζηέξ, πνμζςδζαηέξ ηαζ ιεηνζηέξ ακαθφζεζξ ηςκ ηναβμοδζχκ (πθδκ ιενζηχκ απθχκ ηαηαβναθχκ πμο οπάνπμοκ ζημ αζαθίμ ημο Γζάκκδ Γηίηα ιε ηναβμφδζα ηδξ κυηζαξ Δφαμζαξ, ημο Νίημο αθηάνδ ιε ηναβμφδζα απυ ηδ αθαιίκα, ημο Μάνημο Γναβμφιδ ζε αζαθίμ ηςκ Βθάζδ Μαζηνμηχζηα ηαζ Υνήζημο Μδηνμπέηνμο, επίζδξ ιε ηναβμφδζα ηδξ κυηζαξ Δφαμζαξ ηαζ ημο βνάθμκηα ζε αζαθίμ ηδξ Γζυκαξ Μζηέ-Πασδμφζδ), δ ζοκεπήξ πίεζδ ημο δαζηάθμο ιμο πφνμο Πενζζηένδ κα πνμπςνήζς ηδκ ένεοκα ηςκ «δζηχκ ιαξ ηναβμοδζχκ», υπςξ απμηαθμφζε ηα αναακίηζηα ηναβμφδζα, ηαεχξ ηαζ δ επζεοιία ημο Μάνημο Γναβμφιδ κα πναβιαημπμζδεεί ημ υκεζνμ ηδξ Μέθπςξ Μενθζέ ήηακ ηα ηαεμνζζηζηά βεβμκυηα βζα ηδκ απυθαζή ιμο κα ενβαζηχ ζοζηδιαηζηά βζα ηδκ έηδμζδ ημο πανυκημξ αζαθίμο. Πένα απυ ηζξ ηαηαβναθέξ πμο έηακα μ ίδζμξ, πμθθέξ δπμβναθήζεζξ ιμφ έδςζακ μζ πενζζζυηενμζ απυ ημοξ πνμακαθενυιεκμοξ ενεοκδηέξ-ζοββναθείξ ιε ηδ ζοκμδεοηζηή θνάζδ «ζε ζέκα εα πζάζμοκ ηυπμ». οβηεηνζιέκα, ηα ηναβμφδζα αν. 1-20 ηδξ πανμφζαξ έηδμζδξ ηαηαβνάθδηακ έηζζ υπςξ ιμφ δυεδηακ ημ 1985 απυ ημκ Ανζζηείδδ Κυθθζα. Απυ αοηά, ηα αν. 9, 12 ηαζ 17 ιάξ ηα έηακε βκςζηά δ Φςημφθα μθμφ (βεκκήεδηε ζηδκ Πεναπχνα, ιέκεζ ζημ Υζθζμιυδζ) δ μπμία ηαζ ηα ηναβμφδδζε ζημ πνχημ cd ιε αναακίηζηα ηναβμφδζα (αθ. ζδι. ηναβμοδζμφ αν. 1) Σα αν. 29α ηαζ 74-81 ηαηαβνάθδηακ απυ ηζξ δπμβναθήζεζξ πμο έηακε ημ Μμοζζηυ Λαμβναθζηυ Ανπείμ ημ 1999 ζε απμζημθή ζηα πςνζά ηδξ Λζααδεζάξ Κονζάηζ ηαζ Εενίηζ, ιε ημκ Μάνημ Γναβμφιδ, ημκ Λεςκίδα Διπεζνίημ ηαζ ημκ βνάθμκηα. Απυ ημοξ ίδζμοξ έβζκακ ηαζ μζ δπμβναθήζεζξ ηςκ αν. 110-118α, 123α, 124 ηαζ 140 ζε ηνία πςνζά ηδξ Φθχνζκαξ (Λέπμαμ, Φθάιπμονμ, Γνμζμπδβή) ηαζ ζε έκα ηδξ Κυκζηζαξ (Πθδηάηζ) ημ 1996. Σμ αν. 54α δπμβνάθδζε ημ 1975 ζηδ αθαιίκα μ Μάνημξ Γναβμφιδξ ηαζ ημ αν. 109 ημ 1961 ζημ Λέπμαμ ηδξ Φθχνζκαξ μ ίδζμξ ιε ημκ Γζάκκδ Άκκζκμ. Σα αν. 118α-122, 123α, 125, 138 ηαζ 139 δπμβνάθδζε δ Κςκζηακηίκα Καναιπαηάηδ ημ 1995 ζηδκ Γνμζμπδβή ηδξ Φθχνζκαξ. πεδυκ υθα ηα ηναβμφδζα απυ ηδκ Πεναπχνα ηαζ ηα Πίζζα ηδξ Κμνζκείαξ ηαηαβνάθδηακ απυ ηζξ δπμβναθήζεζξ πμο έηακακ εηεί δ ςηδνία Νζημθμπμφθμο ιε ημκ άκηνα ηδξ Ακηνέα Νζημθυπμοθμ ημ 1971 ηαζ δ Νηίκα Σαζζμπμφθμο ημ 1986. Σμ αν. 40α δπμβνάθδζε μ Λεοηένδξ Γνακδάηδξ βζα θμβανζαζιυ ημο Λοηείμο Δθθδκίδςκ ζηδ αθαιίκα ημ 1991 ηαζ οπάνπεζ ζημκ δίζημ Τξαγνύδηα θαη ρνξνί ηεο Σαιακίλαο. Σα αν. 53, 55α, 57α, 60, 61α&α ηαζ 62 δπμβνάθδζε ημ 1982 ζηδ αθαιίκα μ Νίημξ αθηάνδξ ηαζ ηδκ ηαζέηα ιε αοηέξ ηζξ δπμβναθήζεζξ ιμφ έδςζε δ Μανία Μπμφηζδ απυ ηδ αθαιίκα. Σα αν. 54α, 55α ηαζ 57α ηαηαβνάθδηακ απυ δίζημοξ 78 ζηνμθχκ πμο ηοηθμθυνδζακ ημ 1932 ιε ημκ Γζχνβμ Παπαζζδένδ. Σα αν. 56α ηαζ α, 72, 82-84α, 85, 86, 91, 92, 94-105 ηαζ 126-135 είκαζ απυ δπμβναθήζεζξ πμο έηακε δ Μανία Γέδε ημ 1977 ζηδκ Ανβμθζδμημνζκεία, ζηδκ Παζακία ηδξ Αηηζηήξ ηαζ ζηδκ Κμίιδζδ εννχκ. Σα αν. 87, 88 ηαζ 89 είκαζ απυ δπμβναθήζεζξ πμο έηακε δ Γζυκα Μζηέ-Πασδμφζδ ημ 1967, 1955 ηαζ 1981 ακηίζημζπα, ζηδκ Δνιζμκίδα. Σα αν. 64 ηαζ 65 είκαζ απυ δπμβναθήζεζξ πμο έηακε μ Γήιμξ Φζςηάηδξ ζηδ κυηζα Δφαμζα ημ 1994.
Σα αν. 66, 67 ηαζ 68 είκαζ απυ δπμβναθήζεζξ πμο έηακε μ Γζάκκδξ Γηίηαξ ζηδ κυηζα Δφαμζα ημ 1977. Αεήκα 2002
************************* Οη Αξβαλίηεο θαη ηα ηξαγνύδηα ηνπο ζηνλ ειιαδηθό ρώξν ηςκ Λεσλίδα Δκπεηξίθνπ (ζζημνζημφ) – Θαλάζε Μσξαΐηε Πξόινγνο Ζ πανμοζία ζήιενα ηςκ ιδ εθθδκυθςκςκ μιάδςκ ιέζα ζηα υνζα ημο εθθδκζημφ ηνάημοξ εα ιπμνμφζε κα εεςνδεεί οπυθεζιια ηδξ πνμεεκζηήξ πναβιαηζηυηδηαξ ημο πχνμο αοημφ. Ζ ζδιενζκή εζηυκα αοηχκ ηςκ μιάδςκ ιανηονεί βζα ηδκ πνυμδμ ηδξ ζζημνζηήξ εεκμπμζδηζηήξ δζαδζηαζίαξ πμο παναηηήνζζε ηδ δζάθοζδ ηςκ πνμεεκζηχκ ηναηζηχκ ζπδιαηζζιχκ ηαζ πμο έιεθθε κα μιμβεκμπμζήζεζ ςξ εκζαίεξ βεςβναθζηέξ πενζμπέξ, ηαηαζηεοάγμκηαξ ηδκ εεκζηή θοζζμβκςιία ημο πχνμο ηαζ ελςεχκηαξ ζηδκ ελάθεζρδ ηδξ εεκμβθςζζζηήξ πμθοιμνθίαξ πμο παναηηήνζγε ημ μεςιακζηυ έδαθμξ. Παβζδεοιέκεξ ιέζα ζηα βνακάγζα ημο εεκζημφ θαζκμιέκμο μζ ιδ εθθδκυθςκεξ μιάδεξ –υζεξ δεκ απμηέθεζακ ακηζηείιεκμ ακηαθθαβήξ πθδεοζιχκ ή άθθςκ αίαζςκ ιεηαηζκήζεςκ– αημθμφεδζακ πμνεία ζηαδζαηήξ βεςβναθζηήξ ζοννίηκςζδξ, ζοκμδεουιεκδξ απυ ηδ παθάνςζδ ημο βθςζζζημφ ζζημφ ηαζ ηδκ αφλδζδ ηδξ δζβθςζζίαξ (bilingualism), επαηυθμοεα ηδξ οπμπχνδζδξ ηδξ ημπζηήξ βθχζζαξ ιπνμζηά ζηδκ ζδεμθμβζηή ηονζανπία ηδξ εθθδκζηήξ. Μζα ζεζνά απυ ζθαίνεξ ζημ δδιυζζμ πχνμ, ζηζξ μπμίεξ δ άθθδ βθχζζα ήηακ εοπνυζδεηηδ ή ακεηηή παναπςνμφκηαζ ζηδ «δζηαζμδμζία» ιζαξ βθχζζαξ ορδθμφ ηφνμοξ, ηδξ επίζδιδξ εηδμπήξ ηδξ εθθδκζηήξ, οπμαζαάγμκηαξ ηαοημπνυκςξ ηδκ μιζθμφιεκδ άθθδ βθχζζα ζε πνήζεζξ μθμέκα ηαζ πζμ ζηεκέξ. Κάης απυ αοηέξ ηζξ ζοκεήηεξ, ηα ζημζπεία ηδξ πμθζηζζιζηήξ ηαοηυηδηαξ ηςκ ιδ εθθδκυθςκςκ μιάδςκ απμηέθεζακ ημ ακηζηείιεκμ δζανημφξ δζαπναβιάηεοζδξ ιε ημ ηνάημξ ηαζ ηδκ εεκζηή ζδεμθμβία. Πζμ ζοβηεηνζιέκα ζηδ ιμοζζηή, δ ζοννίηκςζδ ηδξ βθχζζαξ απεζημκίγεηαζ ζηδ ιείςζδ ημο αθθυβθςζζμο νεπενημνίμο ηαζ ηδκ ακηζηαηάζηαζή ημο απυ ημ βεςβναθζηά ημκηζκυ εθθδκυβθςζζμ νεπενηυνζμ, ή ηαζ απυ ημ δζα ηςκ εεκζηχκ δζηηφςκ οζμεεημφιεκμ ςξ ημ ηαη‟ ελμπήκ εεκζηυ, ιε αηναίμ πνμκζηά απμηέθεζια ηδ ζοιαμθζηή δζαηήνδζδ εκυξ εθάπζζημο ιένμοξ ημο, ζήιενα πζα ςξ ζοιαυθμο (marker) ηδξ ημπζηήξ ηαοηυηδηαξ. Σα ίδζα ζζπφμοκ, χξ έκα ααειυ, ηαζ βζα ηζξ εθθδκυβθςζζεξ δζαθεηηυθςκεξ μιάδεξ ηάεε πενζμπήξ ηδξ επζηνάηεζαξ, αηυιδ ηαζ βζα εηείκεξ ηζξ μιάδεξ ηςκ μπμίςκ δ ιμοζζηή έηθναζδ ήηακ πθδζζέζηενδ ζηδκ «εεκζηή ιμοζζηή». Δλαίνεζδ ζ‟ αοηή ηδ βεκζηυηενδ ηοπμθμβία απμηεθεί δ ιεζμκυηδηα ηδξ Θνάηδξ, ηονίςξ θυβς ημο εεζιζημφ ηδξ ηαεεζηχημξ. ημ πθαίζζμ αοηήξ ηδξ δζαπναβιάηεοζδξ εββνάθεηαζ ηαζ δ απμοζία ηδξ αθθυβθςζζδξ πανάδμζδξ απυ μπμζαδήπμηε επίζδιδ απεζηυκζζδ ημο εθθδκζημφ θμθηθυν, ιε πνχηδ ζοκέπεζα ηδκ πενζμνζζιέκδ ηαηαβναθή ηδξ πμθζηζζιζηήξ έηθναζδξ ηςκ ιδ εθθδκυθςκςκ μιάδςκ απυ ηδκ εθθδκζηή θαμβναθία, αζπμθμφιεκδ ηονίςξ ιε ηδ ζοθθμβή εεκμβναθζημφ οθζημφ εθθδκυβθςζζμο. Δκ ημφημζξ δ ιεθέηδ ηδξ εθθδκζηήξ ιμοζζηήξ δεκ είκαζ πανά ηεπκδηά δζαηνζηή απυ ηδ ιμοζζηή ηςκ ιδ εθθδκυθςκςκ μιάδςκ, ιε ηδκ μπμία ανζζηυηακ –ηαζ ανίζηεηαζ ζε πμθθέξ πενζπηχζεζξ αηυια ηαζ ζήιενα– ζε ζπέζδ ζοκεπχκ αθθδθεπζδνάζεςκ. Άθθςζηε δ βθχζζα δεκ απμηεθεί, επ‟ μοδεκί θυβς, αδζαπέναζημ ζφκμνμ ιεηαλφ ηςκ δζαθυνςκ θασηχκ παναδυζεςκ ιζαξ ζοβηεηνζιέκδξ πενζμπήξ –υπςξ ηδκ μκεζνεφηδηακ μζ νμιακηζημί εεκμβνάθμζ ημο 19μο αζχκα– ηαζ ζοκεπχξ δεκ ιπμνεί κα ζοκζζηά απυθοημ ηνζηήνζμ ηαλζκυιδζδξ ηδξ ιμοζζηήξ παναβςβήξ. Μζθχκηαξ θμζπυκ βζα ηδ ιμοζζηή ηςκ αθθυβθςζζςκ μιάδςκ δεκ ζημπεφμοιε κα πνμζδχζμοιε
οπυζηαζδ ζηδ ιμοζζηή παναβςβή μνίγμκηάξ ηδκ ιμκμζήιακηα ζηα πθαίζζα βθςζζζηχκ ζοζηδιάηςκ· ημοκακηίμκ, έκαξ ηέημζμξ ιφεμξ ηίεεηαζ ζοπκά οπυ αιθζζαήηδζδ ζημ πθαίζζμ ηδξ ακάθοζδξ πμο αημθμοεεί. Ζ πνμζέββζζή ιαξ θζθμδμλεί κα νίλεζ θίβμ θςξ ζε ιζα πναβιαηζηυηδηα θζβυηενμ βκςζηή, ηδξ μπμίαξ ηδ ιεθέηδ εεςνμφιε ακαπυζπαζημ ημιιάηζ ηδξ ιμοζζημθμβζηήξ ένεοκαξ ημο εθθαδζημφ πχνμο. Ζ ζοβηνζηζηή ιεθέηδ ηδξ πμθζηζζιζηήξ παναβςβήξ ηςκ δζαθμνεηζηχκ βθςζζζηχκ μιάδςκ, πνμζηαηεφμκηάξ ιαξ απυ ηδκ ζδέα ηδξ ζηεβακυηδηαξ ηςκ παναδυζεςκ πμο ιαξ ηθδνμδυηδζε μ νμιακηζηυξ ζζημνζζιυξ, ιαξ αμδεά κα ζοθθάαμοιε ζηδκ πμθοπθμηυηδηά ημο ημ θαζκυιεκμ ηδξ θασηήξ δδιζμονβίαξ. Γζα έκα ηέημζμ εβπείνδια, πένα απυ ηδ ιεθέηδ ηδξ ιμοζζηήξ είκαζ απαναίηδηδ δ ιεθέηδ ηδξ ίδζαξ ηδξ ζζημνίαξ ηςκ ιδ εθθδκυθςκςκ μιάδςκ. Γζυηζ δ ιμοζζηή υζςκ ηαείζηακηαζ «αθθυβθςζζμζ» ζηα υνζα εκυξ εεκζημφ ηνάημοξ ηαθείηαζ κα εηθνάζεζ ηδκ πμθφπθμηδ πμθζηζζιζηή ηαζ πμθζηζηή, ζε μνζζιέκεξ πενζπηχζεζξ, πναβιαηζηυηδηα ηδξ μιάδαξ, ζε ιζα ζπέζδ πμο απεζημκίγεηαζ ζοπκά ζηα υνζα δζαθυνςκ ιμοζζηχκ γςκχκ. Δλάθθμο, δ βθςζζζηή πναβιαηζηυηδηα ηςκ μιάδςκ μνίγεζ πνμκμιζμφπα δίηηοα επζημζκςκίαξ ιε ιμοζζηέξ παναδυζεζξ εηηυξ ηδξ εθθδκζηήξ επζηνάηεζαξ, επζδνχκηαξ έηζζ ζηδκ ελέθζλδ ημο ιμοζζημφ ζδζχιαημξ. Σέημζεξ ζπέζεζξ, υπςξ αοηή ηδξ ημονηυθςκδξ-νμοιεθζχηζηδξ («Ρμφιεθδ», ζηα Σμφνηζηα, θεβυηακ ημ εονςπασηυ ηιήια ηδξ Οεςιακζηήξ Αοημηναημνίαξ) ιμοζζηήξ πανάδμζδξ ιε ηδ ζδιενζκή ημονηζηή ιμοζζηή πναβιαηζηυηδηα ή ηδξ επίδναζδξ ημο αθαακζημφ ηθανίκμο ζηδκ ελέθζλδ ηδξ δπεζνχηζηδξ ιμοζζηήξ –εζδζηά ιέζα ζηα υνζα ηδξ πεκηαημκζηήξ γχκδξ– δεκ ιπμνμφκ κα δζενεοκδεμφκ πανά ιυκμ ιέζα ζηδκ ζζημνζηυηδηά ημοξ. Σέθμξ, δ ιεθέηδ ηδξ ιδ εθθδκυθςκδξ ιμοζζηήξ πανάδμζδξ ακαδεζηκφεζ ημ νυθμ ηδξ βθχζζαξ ζηδ ιμοζζηή παναβςβή, υπζ ιέζα απυ ημ πνίζια ιζαξ μνβακζηά (αζμθμβζηά) πνμηαεμνζζιέκδξ εεκμηζηήξ θοζζμβκςιίαξ ηδξ ιμοζζηήξ, αθθά ςξ δμιζηυ ζημζπείμ ηδξ ίδζαξ ηδξ ιμοζζηήξ, πμο επζαάθθεζ ημοξ ηακυκεξ ημο ζηδ ζηζπμονβζηή ηαζ ηδκ εηθμνά ηςκ ηναβμοδζχκ. Αοηή δ δζάζηαζδ πάκεηαζ ζηζξ δζάθμνεξ ιεηαθνάζεζξ ιδ εθθδκυβθςζζςκ ηναβμοδζχκ πμο έβζκακ ηαζ βίκμκηαζ αηυια, πνμηεζιέκμο κα δζεοημθφκμοκ ηδκ έκηαλή ημοξ ζηδκ επίζδιδ εεκζηή ιμοζζηή πανάδμζδ. Υαναηηδνζζηζηυ πανάδεζβια ηέημζαξ πανααίαζδξ είκαζ δ εθθδκζηή ιεηάθναζδ ηςκ ζθααζηχκ ζηίπςκ ζηδκ Ακαημθζηή Μαηεδμκία πμο –απυθοηα ανιμκζημί ζηδ (ζθααμ)ιαηεδμκζηή ή αμοθβανζηή βθχζζα– απάδμοκ ζημ εθθδκζηυ αοηί. Δζδμιέκδ ιέζα ζ‟ αοηυ ημ πθαίζζμ, δ ιεθέηδ ηςκ δζαθμνεηζηχκ βθςζζζηχκ μιάδςκ ζοκζζηά, κμιίγμοιε, ενιδκεοηζηυ ενβαθείμ απαναίηδημ βζα ηδκ ζζημνία ηδξ παναδμζζαηήξ ιμοζζηήξ, απυ ηδκ έθθεζρδ ημο μπμίμο αοηή δ ηεθεοηαία έπεζ «επί ιαηνυκ» οπμθένεζ. Σα πνμακαθενυιεκα αθμνμφκ υθεξ ηζξ ζζημνζηέξ βθςζζζηέξ μιάδεξ ζηδκ Δθθάδα. ηδκ πανμφζα έηδμζδ εα ακαθενεμφιε δζελμδζηά ζημοξ Αναακίηεξ, ηδ βθχζζα ημοξ ηαζ ηα ηναβμφδζα ημοξ. Ζ μπηζηή βςκία πμο επζθέβεηαζ εδχ είκαζ δ ζοβπνμκζηή εεχνδζδ ιζαξ οπμεεηζηήξ ζδακζηήξ ζηζβιήξ, αξ πμφιε ηανθςιέκδξ ζημ πθδζζέζηενμ πνμκζηά ζε ιάξ optimum ηδξ ιμοζζηήξ έηθναζδξ υθςκ ηςκ αναακίηζηςκ μιάδςκ πμο ελεηάγμκηαζ ζηδ ζοκέπεζα. Οη Αξβαλίηεο ηεο Διιάδαο θαη νη κνπζηθέο ηνπο Οκμιάγμοιε Αναακίηεξ υθεξ ηζξ εεκμβθςζζζηέξ μιάδεξ ζηδκ Δθθάδα πμο ιζθμφκ ιία ιμνθή ηδξ αθαακζηήξ βθχζζαξ. οιααηζηά ιπμνμφιε κα πςνίζμοιε αοηέξ ηζξ μιάδεξ ζε δφμ ιεβάθεξ ηαηδβμνίεξ. Ζ πνχηδ ηαηδβμνία πενζθαιαάκεζ υθμοξ υζμζ ηαημζημφκ ζηα υνζα ημο πνχημο Δθθδκζημφ Κνάημοξ (1830), ημοξ μπμίμοξ εθελήξ εα απμηαθμφιε Αναακίηεξ ηδξ κυηζαξ Δθθάδαξ. Απυ ιυκμζ ημοξ απμηεθμφκ εζδζηή ηαηδβμνία μιζθδηχκ, δζυηζ δ βθχζζα ημοξ πνμένπεηαζ απυ κμηζμδοηζηέξ ημζηζηέξ ιεζαζςκζηέξ δζαθέηημοξ πμο απμηυπδηακ απυ ημκ ηονίςξ ημνιυ ηδξ Αθαακζηήξ πνζκ μκμιαζεεί δ βθχζζα αοηή «ηζπ» ηαζ μ θαυξ πμο ηδ ιζθάεζ «ηζπηάν». Ζ δεφηενδ ηαηδβμνία Αναακζηχκ πενζθαιαάκεζ υθεξ ηζξ μιάδεξ ηςκ «Νέςκ Υςνχκ» ηδξ Δθθάδαξ: Ήπεζνμ, Μαηεδμκία, Θνάηδ.
Αξβαλίηεο ηεο λόηηαο Διιάδαο Ζ πανμοζία ηςκ Αναακζηχκ ηδξ κυηζαξ Δθθάδαξ είκαζ απμηέθεζια παθαζχκ ιεηακαζηεφζεςκ ημο 14μο-15μο αζχκα ή, ηαη‟ άθθμοξ, κςνίηενα, πμο πνμηθήεδηακ απυ ηζξ ημζκςκζηέξ ηαζ μζημκμιζηέξ ακαηαηαηάλεζξ ζημ πχνμ ηδξ δοηζηήξ Βαθηακζηήξ ηαζ ηαηέθδλακ ζε εβηαηαζηάζεζξ ηαζ ιεηά απυ «πνμζηθήζεζξ» πμο έηακακ μζ Φθςνεκηζκμί δβειυκεξ ηςκ Αεδκχκ, μ ηυιδξ Νηε Βζθακυαα, μζ Βεκεηζζάκμζ ηδξ Δφαμζαξ, μζ Καηαθακμί, μζ Παθαζμθυβμζ ηαζ μζ Φνάβημζ ηδξ Πεθμπμκκήζμο η.ά. βζα κα επμζηίζμοκ ηζξ πζμ πάκς πενζμπέξ. οιπενζθήθεδηακ ζημ πνχημ Δθθδκζηυ Βαζίθεζμ ημο 1830 ηαζ είκαζ δ πμθοπθδεέζηενδ μιάδα Αναακζηχκ ζηδκ Δθθάδα. Καημζημφκ ζε ιία πενζμπή ζοιπαβμφξ μίηδζδξ ηδξ κμηζμακαημθζηήξ ηενεάξ Δθθάδαξ πμο πενζθαιαάκεζ ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηδξ Βμζςηίαξ, έκα ιένμξ ηδξ Λμηνίδαξ, ζπεδυκ υθμοξ ημοξ κηυπζμοξ μζηζζιμφξ ηδξ Αηηζηήξ πθδκ ηςκ Μεβάνςκ ηαζ ηδξ Αεήκαξ, ηα κδζζά ημο Ανβμζανςκζημφ πθδκ ηδξ Αίβζκαξ, ηδ κυηζα Δφαμζα (Κανοζηία, Κααμκηυνμ πθήκ ηδξ Κανφζημο ηαζ ημο θεηακμπεδίμο ηδξ) ηαζ ηδ αυνεζα Άκδνμ, ιία ιεβάθδ πενζμπή ηδξ Ανβμθζδμημνζκείαξ ιε ιενζημφξ εοθάημοξ πένα απυ ηδκ εκζαία πενζμπή, ηαεχξ ηαζ ηνεζξ ιεβάθμοξ ζηδκ Απαΐα (Πακαπασηυ ηαζ πενζμπή Άναλμο), ζηδκ Σνζθοθία (μοθζιμπχνζα) ηαζ ζηδκ πνμζεαθάζζζα Λαηςκία (πενζμπή Εάναηα). Ζ ηεθεοηαία ιπμνεί κα εεςνδεεί ηαζ ελςεδαθζηή ζοκέπεζα ηδξ Ανβμθζηήξ Δνιζμκίδαξ ιέζς ηςκ πεηζχκ. ηδκ πθεζμρδθία ημοξ ηα αναακίηζηα ηναβμφδζα πνδζζιμπμζμφκ δζαημκζηέξ ηθίιαηεξ, ηονίςξ ημκ ηνυπμ ημο re. Γε θείπμοκ πάκηςξ ηαζ μζ ιεθςδίεξ ζε πνςιαηζηέξ ηθίιαηεξ, υπςξ ημ ρηηδάδ, ημ ζακπά (δζαημκζηυξ ιε πνυα ηαηά ημοξ αογακηζκμφξ) ηαζ ημ νπδδάι (ηαηά ηδκ ανααμπενζζηή μνμθμβία) ηαζ ηονίςξ ημ βαιθαληθό ή ξνπκάληθν κηλόξε ή ηζηγγάληθν πμο οπάνπεζ ζε ανηεηά ηναβμφδζα ημο Λμοηναηίμο ηαζ ηδξ Πεναπχναξ (Κμνίκεμο) ηαζ πμο δείβια ημο ζχγεηαζ ήδδ απυ ηδκ φζηενδ ανπαζυηδηα (West, πανάδεζβια 42, ζ. 428). ηα Βίθζα ημο Κζεαζνχκα έπμοιε ημοθάπζζημκ 7 ηναβμφδζα πμο πνδζζιμπμζμφκ πεκηαημκζηέξ ακδιίημκεξ ηθίιαηεξ, πνάβια πμο ιανηονεί ηδ βεςβναθζηή ηαηαβςβή ηςκ ηαημίηςκ (κδζίδα ηδξ Ζπείνμο ζηδ ηενεά). Οζ νοειμί ηςκ ηναβμοδζχκ είκαζ ζηθδνμί ηαζ «βςκζαζιέκμζ», αοζηδνμί ηαζ αναπχδεζξ, ιε έκημκδ ηδ ζηενζακή δζάεεζδ, πθδκ ηςκ ηναβμοδζχκ ηδξ Άκδνμο ηαζ ημο Κααμκηυνμο, ημ φθμξ ηςκ μπμίςκ είκαζ ηαεανά κδζζχηζημ. Υνδζζιμπμζμφκ ημοξ νοειμφξ: 4/4, 2/4, 3/4 (ηζάιζημξ), 5/4, 6/8, 7/8 (ζονημί-ηαθαιαηζακμί ζηζξ ζηενζακέξ πενζμπέξ ηαζ «ηνάηα» ζηα πανάθζα), ηαεχξ ηαζ ιεζηημφξ νοειμφξ 7/8 (ηαθαιαηζακυξ) + 2/4 (ηαβηέθζ) ή 3/4 (ηζάιζημξ) + 2/4 (ηαβηέθζ) ή 2/4 (ζονηυξ) + 7/8 (ηαθαιαηζακυξ). Απμοζζάγμοκ ηεθείςξ ημ ηζζθηεηέθζ ηαζ μζ ζφκεεημζ ή άθμβμζ («ημοηζμί») νοειμί: 9/4 (γεσιπέηζημξ), 9/8 (ηανζζθαιάξ, πθδκ ημο «Δ ιπμφημονë ιυζ Λζέκë», αν. 87 ηδξ πανμφζαξ έηδμζδξ, πμο θαίκεηαζ κα είκαζ ιεηαβθςηηζζιέκμ), 8/8, 11/8 ηαζ 5/8 (πθδκ ημο «Άηζε πάνë», αν. 40α, πμο ηναβμοδζέηαζ ζηα Βίθζα). Σα ηναβμφδζα πμο βκςνίγμοιε χξ ηχνα είκαζ ςξ επί ημ πθείζημκ ενςηζηά ηαζ ηναβμφδζα βάιμο. Τπάνπμοκ επίζδξ ηναβμφδζα ηδξ δμοθεζάξ, ηαεζζηζηά, ζηςπηζηά, απμηνζάηζηα, κακμονίζιαηα, ιμζνμθυβζα (ηονίςξ ιε ενδζηεοηζηυ πενζεπυιεκμ) η.ά. Απμοζζάγμοκ ηεθείςξ ηα ηθέθηζηα ηαζ ηα ζζημνζηά (πθδκ ημο «Tνε παπυν», αν. 7, πμο ακαθένεηαζ ζηδκ Κςκζηακηζκμφπμθδ), ηαζ εκυξ αηυια ζηδ αθαιίκα πμο ακαθένεηαζ ζηδ ιάπδ ηδξ Ανάπμααξ ημ 1824 (δεκ έπεζ ανεεεί χξ ηχνα δ ιμοζζηή ημο). Έκα εκδζαθένμκ ζημζπείμ πμο παναηδνείηαζ ζηδ ζηζπμονβζηή δμιή ηςκ ηναβμοδζχκ είκαζ υηζ, εκχ ζηα δδιμηζηά ιε εθθδκζημφξ ζηίπμοξ μ 15ζφθθααμξ ηονζανπεί, ζηα Αναακίηζηα είκαζ ζπάκζμξ. Δηείκμ πμο ηονζανπεί ζ‟ αοηά είκαζ μ 8ζφθθααμξ «ηνμπασηυξ» πθήνδξ ή εθθεζπηζηυξ (7ζφθθααμξ) ή ιε πνμακάηνμοζια (9ζφθθααμξ). Μπμνεί κα εζπςεεί υηζ μζ Αναακίηεξ πνμζεέημοκ ή αθαζνμφκ ζοθθααέξ, αδζαθμνχκηαξ βζα ημ εκζαίμ ηδξ δμιήξ ημο ζηίπμο. Σμ ιμοζζηυ φθμξ ηςκ αναακίηζηςκ ηναβμοδζχκ αοηχκ ηςκ πενζμπχκ είκαζ θζηυ, δίπςξ ιμζνμθαηνζηή νμπή αηυια ηζ υηακ δ δζάεεζή ημοξ «θοπάηαζ». Ο ηναβμοδζζηήξ ενιδκεφεζ πςνίξ «ηζαθηάκηγεξ» (ζοκεπή ιεθίζιαηα), πςνίξ «ένπμοζα δζάεεζδ» (αηυια ηαζ ζηζξ πζμ ακαημθίηζηεξ ζηζβιέξ, υπςξ ζε πνςιαηζημφξ ηνυπμοξ πμο ηθίκμοκ πνμξ ηα εηεί), πςνίξ βθοηενμφξ «ζηδεζημφξ» πνςιαηζζιμφξ.
Σα ηναβμφδζα αοηχκ ηςκ πενζμπχκ παθζυηενα παζγυκημοζακ ιε πίπζγα ή θθμβένα ηαζ κηαμφθζ. Μεηά ημ 1830, δ δδιμηζηή ημιπακία πενζθάιαακε ηθανίκμ, αζμθί, θαμφημ ηαζ ζακημφνζ. ηδ αθαιίκα, έςξ ημ 1935, ηα ηναβμφδζα παζγυκημοζακ ιε θφνα (πενίθδιμξ θονάνδξ μ Μζπάθδξ Κακάνδξ, πμο ανβυηενα ακαβηάζηδηε κα παναηήζεζ ηδ θφνα ηαζ κα ιάεεζ αζμθί), θαμφημ (μ ζδένδξ Αδνζακυξ, παζίβκςζημξ θαμοηζένδξ, έθααε ιένμξ ζε υθεξ ζπεδυκ ηζξ δπμβναθήζεζξ εθθδκζηχκ ηαζ αναακίηζηςκ ηναβμοδζχκ πμο ηοηθμθυνδζακ ζε δίζημοξ 78 ζην. ιεηά ημ 1930) ηαζ ηαιπμονά (πνμθακχξ θυβς ηδξ βεζηκίαζδξ ηδξ αθαιίκαξ ιε ημκ Πεζναζά ηςκ νειπέηζηςκ). Ο πμνυξ ηδξ «ηνάηαξ» ηναβμοδζέηαζ απυ ημοξ πμνεοηέξ πςνίξ ζοκμδεία μνβάκςκ. Ο ηναβμοδζζηήξ Γζχνβμξ Παπαζζδένδξ, Αναακίηδξ απυ ηδκ Κμφθμονδ (αθαιίκα), δπμβνάθδζε, πνχημξ αοηυξ, ημ 1932 επηά αναακίηζηα ηναβμφδζα ζε δίζημοξ 78 ζην. (αοηυ λένμοιε απυ ηδκ έςξ ηχνα ένεοκα). Έλζ απ‟ αοηά επακεηδυεδηακ ζημ CD ιε ηίηθμ Ο Γηώξγνο Παπαζηδέξεο ηξαγνπδά ζπάληα δεκνηηθά ηξαγνύδηα (FM Records 1996, ένεοκα-επζιέθεζα: Θακάζδξ Μςναΐηδξ). Ο ίδζμξ ηαζ δ Γεςνβία Μδηηάηδ, επίζδξ Αναακίηζζζα απυ ημκ Αοθχκα (Καημζάθεζζ) Αηηζηήξ, ηοηθμθυνδζακ ζε δίζημοξ ειπμνίμο αναακίηζηα ηναβμφδζα ιεηαθναζιέκα ζηα Δθθδκζηά. Απυ ηδκ επμπή ημο εςκα είπε ανπίζεζ δ ζοζηδιαηζηή ιεηαβθχηηζζδ ηςκ αναακίηζηςκ ηναβμοδζχκ ζηα Δθθδκζηά, πςνίξ αοηυ κα ζδιαίκεζ υηζ δεκ βζκυηακ ηαζ ημ ακηίζηνμθμ, ζε ιζηνυηενδ ηθίιαηα υιςξ, απ‟ υζμ βκςνίγμοιε έςξ ηχνα. Μεηαπμθειζηά, ανηεημί επαββεθιαηίεξ ηναβμοδζζηέξ πμο ήηακ Αναακίηεξ ηαζ ήλενακ ηδ βθχζζα ηναβμφδδζακ ζε δίζημοξ ειπμνίμο αναακίηζηα ηναβμφδζα. Δκδεζηηζηά ακαθένμοιε ημοξ: Μζπάθδ Μεκζδζάηδ ή Καθμβνάκδ (απυ ημ Μεκίδζ), πμο ηναβμφδδζε 2 ηναβμφδζα (παίγεζ ιπμογμφηζ μ Μακχθδξ Υζχηδξ ηαζ αζμθί μ Γζχνβμξ Κυνμξ) ζε δίζημ 45 ζην. (1963), ηαζ Θακάζδ Μςναΐηδ, πμο έπεζ εηδχζεζ 2 CD's: Αξβαλίηηθα ηξαγνύδηα (FM Records, 1988) ηαζ Τξηαληάθπιιν ηνπ βξάρνπ, (ΜΒΗ, 1998). Σμ Λφηεζμ Δθθδκίδςκ έπεζ εηδχζεζ έκα δίζημ ιε ηίηθμ Χνξνί θαη ηξαγνύδηα ηεο Σαιακίλαο, 1991 (ηα πενζζζυηενα αναακίηζηα ηναβμφδζα έπμοκ ηναβμοδδεεί ζηδ κευηενδ εθθδκζηή εηδμπή ημοξ –υηακ επακεηδυεδηε ημ LP ζε CD ζοιπενζθήθεδηακ ηαζ ηα ηναβμφδζα ζηα αναακίηζηα) ηαζ ημ Μμοζζηυ Λαμβναθζηυ Ανπείμ ημο Κέκηνμο Μζηναζζαηζηχκ πμοδχκ έπεζ ζοιπενζθάαεζ ζημ cd ιε ηίηθμ Καξπζηία (1998) πέκηε αναακίηζηα ηναβμφδζα απυ ηδ κυηζα Δφαμζα ηαζ ζημ CD ιε ηίηθμ Μνλωδίεο από ηνλ Παξλαζζό θαη ηνλ Διηθώλα (1999) μηηχ. Ο Αναακίηζημξ φκδεζιμξ Δθθάδαξ ηοηθμθυνδζε ημ 1983 ιία ηαζέηα ιε ηίηθμ Αξβαλίηηθνο γάκνο, ζημκ μπμίμ παίγεζ πίπζγα ηαζ ηθανίκμ μ Πακαβζχηδξ Κμημκηίκδξ. Πμθθμί ηναβμοδζζηέξ, αηυια, έπμοκ εηδχζεζ αναακίηζηα ηναβμφδζα ζε ηαζέηεξ (πνυηεζηαζ βζα «ζοκεέζεζξ» ημοξ, ααζζζιέκεξ ζε ζοβηεηνζιέκμ φθμξ, ημ θεβυιεκμ «φθμξ ηδξ Οιυκμζαξ»), ιενζημί δε απυ αοημφξ είκαζ ζδζαίηενα απμδεηημί απυ ημοξ Αναακίηεξ ηδξ πενζμπήξ απ‟ υπμο ηαηάβμκηαζ. Φςημβναθίγμκηαξ παναπάκς ηδκ αναακζηυθςκδ ιμοζζηή έηθναζδ, ζημ ααειυ πμο ιπμνμφιε ζήιενα κα ηδκ ακζπκεφζμοιε, δεκ πνέπεζ κα ιαξ δζαθεφβεζ υηζ ημ αναακίηζημ ηναβμφδζ εκηάζζεηαζ ζηζξ ιμοζζηέξ εηθνάζεζξ ηςκ ηαηά ηυπμοξ πενζμπχκ ηδξ κυηζαξ Δθθάδαξ. Σα ηναβμφδζα είκαζ ηοηθαδίηζηα βζα ημοξ Αναακίηεξ ηδξ Άκδνμο, ζπεδυκ ηοηθαδίηζηα ή εοαμσηά ζηδκ Κανοζηία, ζε φθμξ κδζζχηζημ ηαζ εηεί, ιε ημοξ «ζηαονςημφξ» πμνμφξ ηαζ ημκ «Κααμκημνίηζημ». ηδκ Αηηζηή ανίζημοιε ημ ζδζαίηενμ ημπζηυ φθμξ απυ ηα Μεζυβεζα ιέπνζ αυνεζα ημο κμιμφ, ημ μπμίμ ααειζαία ιεηααάθθεηαζ ζε νμοιεθζχηζημ, εηεί πμο ηεθεζχκεζ δ αναακζημθςκία (θίβμ πένα απυ ηδ Λζααδεζά). ημ Μμνζά ζοκακημφιε έκα φθμξ ζαθχξ πεθμπμκκδζζαηυ (Κμνζκεία, Ανβμθίδα), ιε απμπνχζεζξ παθαζυηαηεξ ζηα μοθζιμπχνζα ηδξ Σνζθοθίαξ, υπμο ηονζανπμφκ ηα ηαεζζηζηά ηναβμφδζα, ημζκά ιε ηα εθθδκυβθςζζα πςνζά ηδξ πενζμπήξ. ηα πςνζά Κονζάηζ ηαζ Εενίηζ ηαζ βεκζηά ζηδκ πενζμπή ημο Δθζηχκα έπμοιε ημ ηαιπίζζμ ακαημθζημνμοιεθζχηζημ εεζζαθίγμκ φθμξ πμο είκαζ ημζκυ ιε αοηυ ηδξ αυνεζαξ Κμνζκείαξ, υπμο ηαηά ηυνμκ πνδζζιμπμζείηαζ δ ξνπκάληθε ηθίιαηα ή ηζηγγάληθε ή βαιθαληθό κηλόξε. Αξβαλίηεο ησλ «Νέσλ Χσξώλ»
A. Πξώηε νκάδα νκηιεηώλ: Οη Αξβαλίηεο ηεο Ζπείξνπ Ζ δεφηενδ ηαηά ζεζνά μιάδα, ιεηά απυ αοηήκ ηδξ κυηζαξ Δθθάδαξ, ζε πθδεοζιυ, είκαζ αοηή ηδξ Ζπείνμο. Δηηείκεηαζ ζηδ δοηζηή Ήπεζνμ, ηονίςξ ζηδκ άθθμηε απμηαθμφιεκδ ηαζ Σζαιμονζά, πμο πενζθαιαάκεζ ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ ημο δοηζημφ ηιήιαημξ ημο κμιμφ Θεζπνςηίαξ ηαζ ημ αυνεζμ ιένμξ ημο κμιμφ Πνέαεγαξ. Οζ Αναακίηεξ αοημί είκαζ ζε εδαθζηή ζοκέπεζα ιε ηδκ Αθαακία, ιε ηδκ πανειαμθή ημο εθθδκυθςκμο Βμφνημο (Vurg) εκηυξ ηδξ Αθαακίαξ, ηαζ δ Αθαακζηή πμο ιζθζέηαζ εηεί αηυια, δ Σζάιζηδ, είκαζ δ κμηζυηενδ οπμδζάθεηημξ ημο ηεκηνζημφ ημνιμφ ηδξ Αθαακζηήξ, αθθά έιεζκε μοζζαζηζηά εηηυξ ημο εεκζημφ πχνμο υπμο ηςδζημπμζήεδηε δ Αθαακζηή ςξ επίζδιδ βθχζζα ημο ηνάημοξ. ‟ αοηή ηδκ πενζμπή ηδξ Ζπείνμο γμφζακ δίπθα ζημοξ πνζζηζακμφξ Αναακίηεξ ηαζ ιμοζμοθιάκμζ (μζ ζήιενα θεβυιεκμζ Σζάιδδεξ), μζ μπμίμζ ελεδζχπεδζακ ιαγζηά ηαζ αίαζα ημ 1944, ιεηά ηδ ζοκενβαζία ζδιακηζημφ ηιήιαηυξ ημοξ ιε ηζξ δοκάιεζξ ηαημπήξ. Ο ααεζά νζγςιέκμξ πνμεεκζηυξ πςνζζιυξ ζε ενδζηεοηζηέξ ημζκυηδηεξ ηαηά ηδκ μεςιακζηή επμπή, παν‟ υθμοξ ημοξ δεζιμφξ ζοββέκεζαξ βθχζζαξ ηαζ οθζημφ πμθζηζζιμφ, ζοκηείκεζ χζηε μζ μνευδμλμζ αναακίηεξ κα εκζςιαηςεμφκ ςξ Έθθδκεξ ελ ανπήξ, εκχ μζ ιμοζμοθιάκμζ εεςνήεδηακ, ημοθάπζζημκ ιεηά ημ 1923 (έημξ ηδξ ακηαθθαβήξ ηςκ πθδεοζιχκ), λέκμ ζχια ηαζ μζμκεί αθαακζηή ιεζμκυηδηα. Δίκαζ δ ιυκδ μιάδα ιμοζμοθιάκςκ ηςκ «Νέςκ Υςνχκ» ηδξ Δθθάδαξ πμο, αθμφ ιπήηακ ζηδκ Δθθάδα ημ 1912-20 ιαγί ιε ημοξ ιμοζμοθιάκμοξ ηδξ δοηζηήξ Θνάηδξ, ηεθζηά απέθοβακ ηδκ ακηαθθαβή πθδεοζιχκ. Οζ αθαακυθςκμζ πνζζηζακμί εεςνμφκ ημοξ εαοημφξ ημοξ Έθθδκεξ. ηα Δθθδκζηά απμηαθμφκ ηδ βθχζζα ημοξ «Αναακίηζηα», υπςξ ελ άθθμο υθμζ μζ Αναακίηεξ ηδξ Δθθάδαξ, ζηα Αναακίηζηα υιςξ ηδκ μκμιάγμοκ «ηζπ». Ζ ιμοζζηή αοηήξ ηδξ μιάδαξ είκαζ πμηζζιέκδ απυ αοηήκ ημο ηυπμο πμο ηαημζημφκ ηαζ, θυβς εδαθζηήξ ζοκέπεζαξ, είκαζ ζοββεκζηή ιε αοηήκ ηδξ κμηίμο Αθαακίαξ, είηε αθαακυθςκςκ είηε εθθδκυθςκςκ. Πνέπεζ κα ημκζζηεί υηζ ζε ηαιία πενίπηςζδ δεκ ιπμνεί κα ιζθά ηακείξ βζα ζηεβακέξ ιμοζζηέξ παναδυζεζξ ιε ιυκμ ηνζηήνζμ ημ εεκμβθςζζζηυ. πδιαηζηά ηα δοηζηά ηαζ αυνεζα ηιήιαηα ηδξ Ζπείνμο, αθθά ηαζ δ κυηζα Αθαακία, είκαζ ιία πμθζηζζιζηή πενζμπή ζηδκ μπμία ηονζανπεί έκα ζοβηεηνζιέκμ ιμοζζηυ ζδίςια, δ πεκηαημκζηή πμθοθςκία, ηδκ μπμία ζοκακημφιε ηαζ ζημοξ εθθδκυθςκμοξ ηαζ ζημοξ αθαακυθςκμοξ ηαζ ζημοξ αθαπυθςκμοξ. Αθθά δ ζδιενζκή ιμνθή ηςκ ηναβμοδζχκ, υζςκ ιζθμφκ αηυια ηα Αναακίηζηα, έπεζ ααεφηαηα επδνεαζηεί απυ ηδκ ανημπνεαεγάκζηδ κμηζμδπεζνχηζηδ εθθδκυθςκδ ιμοζζηή πανάδμζδ. Παθζυηενα οπήνπακ πμθθά αναακίηζηα ηναβμφδζα. Μυκμ ηνία απυ αοηά έπμοκ εηδμεεί ζε ηαζέηεξ ειπμνίμο, απυ ηα μπμία βκςζηυηενμ είκαζ ημ «άθζς ιυζ ζαθζμφζε» (αν. 107). Δίκαζ ζίβμονμ υηζ ηναβμοδζμφκηαζ ηαζ άθθα, αηυια ηαζ ηχνα, ζε πακδβφνζα ηαζ βζμνηέξ, αθθά, ηαηά ηα θεβυιεκα ηςκ βενμκηυηενςκ, έκα πμθφ ιεβαθφηενμ νεπενηυνζμ, ζε ιεβάθμ ααειυ ημζκυ ζηζξ δφμ ενδζηεοηζηέξ μιάδεξ, ζοννζηκχεδηε ηαζ απυ ζοκεζδδηή «πμθζηζζιζηή επζθμβή» ηδξ πνζζηζακζηήξ μιάδαξ, ηονίςξ, ιεηά ηδκ απμπχνδζδ ηςκ ιμοζμοθιάκςκ [ζηδκ πανμφζα έηδμζδ ηαζ ζοβηεηνζιέκα ζημοξ ζηίπμοξ ημο ζζημνζημφ ηναβμοδζμφ «Παθζμγαβάν» (αν. 108), είκαζ ειθακήξ δ ζπέζδ ιεηαλφ πνζζηζακζημφ ηαζ ιμοζμοθιακζημφ αναακίηζημο πθδεοζιμφ]. Ακαιθίαμθα αημθμφεδζε ηδ ζοννίηκςζδ ηδξ ίδζαξ ηδξ βθςζζζηήξ μιάδαξ ηαεχξ, απυ ακαημθχκ πνμξ δοζιάξ, δ πνήζδ ηδξ βθχζζαξ πενζμνίγεηαζ ζδιακηζηά. Οζ ζδιενζκμί ηάημζημζ ηδξ πενζμπήξ αημφκε απυ ηα ναδζυθςκα ηαζ ηζξ ηαζέηεξ πμθθά αθαακζηά ηναβμφδζα. Ζ πενζμπή εηπνμζςπείηαζ ζηδκ πανμφζα έηδμζδ απυ δφμ ιυκμ ηναβμφδζα. Έηζζ, δεκ είκαζ δοκαηυκ κα βίκεζ εηηεκήξ ιμοζζημθμβζηή ακάθοζδ ηςκ ηναβμοδζχκ (ηθίιαηεξ, νοειμί ηηθ.) πθδκ ηςκ πνμδβμφιεκςκ εθάπζζηςκ βεκζηχκ ακαθμνχκ. B. Γεύηεξε νκάδα νκηιεηώλ: Αξβαλίηεο ηεο Φιώξηλαο θαη ηνπ Πιεθαηηνύ Κόληηζαο
Μεηακάζηεξ ημο πεναζιέκμο αζχκα (1850 πεν.) απυ ηδκ ημζθάδα ηδξ Κμθυκζαξ ηδξ Αθαακίαξ ηαζ ημο πςνζμφ Πθδηάηζ ηδξ Κυκζηζαξ. Απυ εηεί ηαηάβμκηαζ μζ ηάημζημζ ηςκ ζδιενζκχκ πςνζχκ Φθάιπμονμο (Νεβημαάκ) ηαζ Γνμζμπδβήξ (Μπεθηαιέκδ), εκχ έκα ηνίημ πςνζυ, ημ Λέπμαμ, είκαζ ζαθχξ παθαζυηενδ εβηαηάζηαζδ. Σα ηνία αοηά πςνζά είκαζ κδζίδεξ αθαακμθςκίαξ ζε ιζα πενζμπή έκημκδξ ζθααμθςκίαξ ηαζ ιζθμφκ ηδκ ηυζηζηδ δζάθεηημ ηδξ Κμνοηζάξ. Σμ ιμοζζηυ ημοξ ζδίςια είκαζ ημζκυ ιε αοηυ ηδξ Κμνοηζάξ. Πμθθά αναακίηζηα ηναβμφδζα βάιμο ηδξ πενζμπήξ εηηεθμφκηαζ απυ ιμκμθςκζηή πμνςδία πςνίξ κα θείπμοκ ηαζ μζ ιμκςδίεξ, ζε πμθθέξ απυ ηζξ μπμίεξ εκοπάνπεζ ημ αζηζηυ ζδίςια ηδξ Κμνοηζάξ. Ανηεηά υιςξ είκαζ ηα ηναβμφδζα (ζζημνζηά ηαζ ενςηζηά) πμο ηναβμοδζμφκηαζ ιε ιία ιμνθή πμθοθςκίαξ, οθμθμβζηά ημκηά ζ‟ αοηήκ ηδξ Κμνοηζάξ, ηδξ Κμθυκζαξ ηαζ ηδξ Λάηηαξ Πςβςκίμο, πςνίξ υιςξ ημκ «ηθχζηδ» ηαζ ημκ «βονζζηή». Ζ πμθοθςκία αοηή, εζδζηά ζηδ Γνμζμπδβή, πζεακυκ κα μθείθεηαζ ζηδκ πνμέθεοζδ ηςκ πνχηςκ ηαημίηςκ ημο πςνζμφ απυ ημ Πθδηάηζ ηαζ ηδκ Αθαακία. Σα πμθοθςκζηά ηναβμφδζα, ςξ επί ημ πθείζημκ, ηναβμοδζμφκηαζ ιε ζεναηζηυ φθμξ ηαζ πςνίξ ζοκμδεία ιμοζζηχκ μνβάκςκ. ηα πμνεοηζηά ηναβμφδζα βάιμο ηονζανπεί ημ ηθανίκμ (πενίθδιμξ ηθανζκίζηαξ, χξ ημ 1960, μ ςηήνδξ Μεκβηνέζδξ), ιε οπυζηνςια ηδ ιπάκηα ηςκ πάθηζκςκ. Ο ηαθαιαηζακυξ, μ ηζάιζημξ, μ ιπενάηζημξ (πμνεφεηαζ ιυκμ απυ ημοξ ηαημίημοξ ηδξ Γνμζμπδβήξ ηαζ ημο Φθάιπμονμο ηαζ έπεζ ηδκ ίδζα πενίπμο ιεθςδία ιε ημκ «θοηυ» ή «πμοζηζέκμ», πδδδπηυ πμνυ ηςκ ζθααυθςκςκ πςνζχκ ημο κμιμφ Φθχνζκαξ, αθθά πζμ ανβά αήιαηα), ημ ιεηνίξ (ηζκδηζηυ ζπήια «ιε ηνία» αήιαηα, ιε ηα πένζα πζαζιέκα απυ ημκ ηανπυ, αβαπδηυ ηονίςξ απυ ημοξ βένμκηεξ) ηαζ ημ παζάπζημ είκαζ μζ πμνμί ημο βάιμο. Πμθθά αναακίηζηα ηναβμφδζα ηναβμοδζμφκηαζ ιε ηδκ ίδζα ιεθςδία ηαζ ζηδ αθάπζηδ βθχζζα. Καζ ζηα ηνία αοηά πςνζά έπμοιε ηναβμφδζα βάιμο, ενςηζηά, παναθμβέξ, ηαεζζηζηά, ζε άθμβμοξ ή «ημοηζμφξ» νοειμφξ (5/8, 8/8), παναηηδνζζηζημφξ ηδξ πενζμπήξ, αθθά ηαζ ζε 7/8, 2/4, 4/4, 6/4 ηαζ 5/4. Γ. Τξίηε νκάδα νκηιεηώλ: Αξβαλίηεο ηεο Θξάθεο ημκ Έανμ οπάνπεζ ιία μιάδα Αναακζηχκ πμο απμηεθείηαζ απυ Ακαημθζημεναηζχηεξ πνυζθοβεξ ηδξ πενζμπήξ Αδνζακμφπμθδξ, πμο ημ 1923 εβηαηέθεζρακ μνζζηζηά ηδκ Σμονηία (δδθαδή ηδκ ακαημθζηή Θνάηδ πμο εηηέκςζε μ εθθδκζηυξ ζηναηυξ ιεηά ηδκ ακαηςπή ηςκ Μμοδακζχκ), πέναζακ ημκ Έανμ ηαζ εβηαηαζηάεδηακ αηνζαχξ απέκακηζ ηαεχξ ηαζ ζε έκα πςνζυ ηδξ Κμιμηδκήξ (Παναδδιή) ηαζ ζε θίβα πςνζά ηςκ εννχκ. Τπάνπεζ ηαζ ημ ζοββεκζηυ ιε ηα παναπάκς πςνζυ Μάκηνεξ ημο Κζθηίξ, πμο μζ ηάημζημί ημο πνμένπμκηαζ απυ ημ πςνζυ Μακηνίηζα ηδξ Βμοθβανίαξ. Οζ Θναηζχηεξ Αναακίηεξ πνμένπμκηαζ απυ ιεηακάζηεοζδ απυ ηδ κμηζμακαημθζηή Αθαακία, πμθφ ιεηαβεκέζηενδ απυ αοηήκ ηδξ κυηζαξ Δθθάδαξ ηαζ ιεηά ηδκ επζηνάηδζδ ημο μκυιαημξ «ηζπ». Σμ ιμοζζηυ ημοξ ζδίςια έπεζ παναηηήνα ζαθχξ εναηζχηζημ, ζδζαίηενα ζηα ανβά ηαεζζηζηά ηναβμφδζα. Οζ νοειμί / πμνμί ημοξ είκαζ ίδζμζ ιε αοημφξ πμο λένμοιε ηδξ εναηζηήξ ιμοζζηήξ πανάδμζδξ: ιπασκημφζηα (5/8), γςκανάδζημξ (12/8) ηαζ ιακηδθάημξ ζε 7/8 (2+2+3). Ζ πανμφζα έηδμζδ πενζθαιαάκεζ ηαζ ηναβμφδζα ζε 5/4 (παίςκεξ επζααημφξ), πνάβια ζπάκζμ ζηα εθθδκζηά ηναβμφδζα ηδξ πενζμπήξ. Παθζυηενα ηονζανπμφζε δ βηάζκηα. Σχνα δ ημιπακία απμηεθείηαζ απυ ηθανίκμ, κηαμφθζ ή ημοιπεθέηζ ηαζ ιπμογμφηζ. Γεκ έπμοιε ιεηαβθχηηζζδ ηςκ αναακίηζηςκ ηναβμοδζχκ ζηα Δθθδκζηά αθθά μφηε ηαζ ημ ακηίζηνμθμ. Πμθθά ηναβμοδζμφκηαζ απυ μιάδα βοκαζηχκ πςνίξ ζοκμδεία μνβάκςκ. Σμ πνχια ηςκ θςκχκ ημοξ ιάξ εοιίγεζ εηείκμ ηςκ αμοθβάνζηςκ βοκαζηείςκ θςκχκ. Οη Αξβαληηόβιαρνη, Βθάπμζ ηδξ Αθαακίαξ πμο θέβμκηαζ ηαζ Φανζενχηεξ, έπμοκ άθθδ δζάθεηημ απυ αοηήκ ηςκ οπμθμίπςκ Βθάπςκ. Σμοξ ακαθένμοιε εδχ βζαηί ιενζημί απυ αοημφξ έπμοκ
ζημ νεπενηυνζυ ημοξ ιενζηά ηναβμφδζα ζηα Αναακίηζηα. Ζ ηηδκμηνμθία πανέιεζκε δ ηφνζα επαββεθιαηζηή απαζπυθδζδ ιέπνζ ηεθεοηαία ηαζ δ ελάνηδζδ απυ έκακ μνεζκυ μζηζζιυ, ςξ ημιαζηυ ζδιείμ ακαθμνάξ, υπςξ ζοιααίκεζ ζημοξ οπυθμζπμοξ Βθάπμοξ, είκαζ ακφπανηηδ. Ζ μιάδα ηςκ Αναακζηυαθαπςκ πμο ιαξ εκδζαθένεζ εδχ είκαζ ιενζηά πςνζά ηδξ Πνέζπαξ, ηςκ Κμνεζηίςκ, ημο Πςβςκίμο ηδξ Ζπείνμο ηαζ ηδξ Θεζπνςηίαξ, πμο πνμένπμκηαζ απυ ιεηειθοθζμπμθειζηή εβηαηάζηαζδ απυ ηδ δοηζηή Ήπεζνμ ηαζ Αθαακία. Μζθμφζακ Βθάπζηα ςξ βθχζζα ημο ζπζηζμφ ηαζ Αναακίηζηα ςξ δεφηενδ βθχζζα, ζε ακηίεεζδ ιε ημοξ εβηαηαζηαεέκηεξ εδχ ηαζ πμθφ ηαζνυ ζηδκ Δθθάδα (υπςξ αοημφξ ηδξ Αηανκακίαξ ή ηδξ Θεζζαθίαξ), μζ μπμίμζ δεκ ιζθάκε πζα ηα Αναακίηζηα ςξ δεφηενδ βθχζζα αθθά ηα Δθθδκζηά. Οζ Αναακζηυαθαπμζ έπμοκ δζαηδνήζεζ ιία πνμθμνζηή πανάδμζδ πμθοθςκζηή ηαζ πεκηαημκζηή πμθφ ημκηζκή ζημ ηυζηζημ πμθοθςκζηυ ιέθμξ, πνάβια πμο ζζπφεζ ηαζ βζα ηα αθάπζηα ηαζ βζα ηα αναακίηζηα ηναβμφδζα. Αεήκα 2002 ************************* Οη πξώηνη Αξβαλίηεο ζηελ Βνησηία, Λνθξίδα θαη Αηηηθή ημο Κώζηα Μπίξε Απυζπαζια απυ ημ αζαθίμ Αρβαλίηες – Οη Δωρηείς ηοσ Νεώηεροσ Ειιεληζκού (Αεήκα 1960, ζζ. 87-90) … ηζ δε ηαζ απυ πνμδβμφιεκα πνυκζα οπήνπακ ιενζημί Αναακίηεξ εβηαηεζηδιέκμζ ζηδκ Βμζςηία ιανηονείηαζ ηαζ απυ ηα μκυιαηα δφμ πςνζχκ, ηδκ Κάπναζκα (Υαζνχκεζα) ηαζ ηδκ ηνζπμφ (Ονπμιεκυξ), αναακίηζ ηα ηαζ ηα δφμ (Κάπναζκα αναακίηζηα ζδιαίκεζ Εανηαδμφ, ηυπμξ υπμο οπάνπμοκ γανηάδζα ηαζ ηνζπμφ ζδιαίκεζ Αθιονυξ, απυ ημ ηνζπ = αθάηζ), πμο πνμτπήνπακ ζηδκ Θεζζαθμιαβκδζία, αθμφ ακαθένμκηαζ ημ 1272 ζημ πναηηζηυ ηδξ ζδνφζεςξ ημο ιμκαζηδνζμφ ηδξ Μαηνοκίηζαξ (Κ. άεα, Μλεκεία Διιεληθήο Ηζηνξίαο, ηυι. I, ζ. XXV). Ακαθένεηαζ ιάθζζηα δ ηνζπμφ ηδξ Βμζςηίαξ ςξ Αθιονυξ απυ ημκ πνμκμβνάθμ ακμφημ ηαζ ζημ Χξνληθόλ ηνπ Μνξέωο, ηαεχξ ηαζ δ Κάπναζκα ημ 1377, ζηα ηαεέηαζηα ηδξ δζαδμπήξ ημο βεκζημφ επζηνυπμο Λμοδμαίημο Φαδνίβμο.[…]. Ακ υιςξ ι‟ αοηυκ ημκ ηνυπμκ μζ Νααανναίμζ παφμοκ πζα κα απεζθμφκ ημ δμοηάημ ηδξ Αεήκαξ, έκαξ άθθμξ ηίκδοκμξ βίκεηαζ ιένα ιε ηδκ διένα πζμ απεζθδηζηυξ, ηυζμ βζα ημοξ Καηαθακμφξ, υζμ ηαζ βζα ημοξ άθθμοξ ηονζάνπμοξ ηςκ Δθθδκζηχκ πςνχκ. Οζ Σμφνημζ δεκ παφμοκ κα ηάκμοκ πακημφ επζδνμιέξ ηαζ μθμέκα βίκμκηαζ εναζφηενμζ. Πμθθέξ θμνέξ είπακ ηαηέαεζ ζηδκ Βμζςηία είπακ θεάζεζ έςξ ηδκ Αηηζηή ηαζ ημοξ είπακ απμηνμφζεζ μζ Καηαθακμί ιε ηδκ ζφιπναλζ ηςκ Νααανναίςκ. Γζα κα αζθαθίζδ θμζπυκ μοζζαζηζηχηενα ημ δμοηάημ μ Ρμηηααένηδξ, ιε ιζακ αλζυιαπδ δφκαιζ ιμκίιςξ εβηαηεζηδιέκδ ζηα ζηναηδβζηχηενα ζδιεία ηδξ πχναξ, γδηεί απυ ημκ επζηονίανπυ ημο ααζζθέα ηδξ Αναβςκίαξ Πέηνμ Γ΄ ηδκ άδεζα κα πνμκμζάζδ ζημ δμοηάημ πμθειζζηάξ Έθθδκαξ ηαζ Αναακίηεξ. Πνμηείκεζ κα ημοξ δμεή, εηηυξ απυ ημκ ηαεζενςιέκμ βεςνβζηυ ή ηηδκμηνμθζηυ ηθήνμ ηαζ απαθθαβή απυ θυνμοξ επί δφμ πνυκζα. ηα ανπεία ηδξ Βανηεθχκαξ ζχγεηαζ δ ηαηαπχνδζζξ ηδξ αζηήζεχξ ημο βζα ημ πνυζεεημ αοηυ πνμκυιζμ, ημκ Γεηέιανζμ ημο 1382, πμο βνάθεζ: «Τπμηυιδξ. Μαξ βίκεηαζ πανάηθδζζξ κα εεθήζςιε κα δχζςιε πνμκυιζμ ζε ηάεε Έθθδκα ηαζ Αναακίηδ πμο εα εεθήζδ κα έθεδ ζημ δμοηάημ ηδξ Αεήκαξ, κα είκαζ αζφδμημξ βζα δφμ πνυκζα…» […]. Γεκ επνυθααε υιςξ κα ζοκεπίζδ ηζξ θνμκηίδεξ ημο εηείκεξ μ Ρμηηααένηδξ, βζαηί ςνζζιέκμζ πενζζπαζιμί ημο ααζζθείμο ζηδκ Καηαθακία ηαζ ζηδκ ζηεθία ημκ έθενακ πμθφ ζφκημια πίζς ζηδκ Ηζπακία. Ακηζηαηαζηάηδκ ημο αθήκεζ ζηδκ Αεήκα ημκ ζππυηδ Ραιυκ κηε Βζθακυαα, μ μπμίμξ απεδείπεδ ακηάλζυξ ημο ζε εοθοία ηαζ δναζηδνζυηδηα. οκεπίγεζ ηζξ θζθζηέξ ζπέζεζξ ιε ημοξ
Νααανναίμοξ, ιε ηζξ μπμίεξ ηαζ ηαημνεχκεζ κα θφβμοκ απυ ηδκ Θήαα ηαζ απυ ηδκ Λεζααδζά μζ ηεθεοηαίμζ απυ αοημφξ πμο είπακ απμιείκεζ εηεί. Ήηακ δε απαναίηδημ ζημοξ Καηαθακμφξ κα απμηαηαζηήζμοκ ηδκ ηονζανπία ημοξ ζε υθδκ ηδκ Βμζςηία, βζα κα ιπμνέζμοκ κα αζθαθίζμοκ ηα υνζα ημο δμοηάημο απυ ηδκ πθεονά απυ ηδκ μπμία εηζκδφκεοε. ημκ ίδζμ θμζπυκ ημκ Βζθακυαα έπεζε δ θνμκηίδα αοηή, ζηδκ μπμία, υπςξ είδαιε, είπε απμαθέρεζ μ βεκζηυξ επίηνμπμξ Ρμηηααένηδξ. πςξ δείπκεζ δ ποηκή πανμοζία Αναακζηχκ ζηζξ αυνεζεξ ηαζ ζηζξ δοηζηέξ πανοθέξ ηδξ Βμζςηίαξ, αθμφ μ Πέηνμξ Γ΄ έδςζε ηδκ άδεζα πμο ημφ είπε εηείκμξ γδηήζεζ, μ Ραιυκ κηε Βζθακυαα έθενε ημ 1383 έκακ ζδιακηζηυ ανζειυ Αναακζηχκ ημο δμοηάημο ηδξ Τπάηδξ ηαζ ημοξ επνυκμζαζε εηεί, υπμο ηαζ ημοξ εβκςνίζαιε ζηα κεχηενα πνυκζα. Γζα κα αζθαθίζδ ηδκ είζμδμ ζημκ Βμζςηζηυ ηάιπμ απυ ηδκ αμνεζκή πθεονά, εημπμεέηδζε έκα ιένμξ απυ αοημφξ ζηδκ Λμηνίδα, ζημ πέναζια ημο δνυιμο ηςκ Θενιμποθχκ απυ ηδκ παναθία ημο Μαθζαημφ ηαζ ημο Δοαμσημφ ηυθπμο. οβηεηνζιέκςξ δε, ζηα πςνζά Λζαακάηεξ, Σναβάκα, Μάγζ, Πνμζηοκά, Μανηίκμ, Μαθεζίκα ηαζ Λάνοικα. Γζα κα αζθαθίζδ ελ άθθμο ηα πανάθζα ηδξ Λζααδυζηναξ ηαζ ηδκ είζμδμ ζημ δμοηάημ απυ ημκ δνυιμ ηςκ αθχκςκ (ημκ δνυιμ ηςκ Γεθθχκ), εημπμεέηδζε άθθμοξ βφνς ζημκ Δθζηχκα, ζηα πςνζά Κονζάηζ, Εενίηζ, Εαβανάξ, Υχζηζα, Γυιαναζκα, άπμο, Βναζηαιίηεξ, μοθδκάνζ, ηνμαίηδ ηαζ ζε 30 πενίπμο άθθα ζηδκ οπυθμζπδ Βμζςηία. Πνμήνπμκημ δε μζ Αναακίηεξ εηείκμζ ηονίςξ απυ ηδκ Θεζζαθμιαβκδζία, ζηδκ μπμία εκ ης ιεηαλφ είπακ επεηηαεή μζ έναμζ. Αθθά υπςξ ιανηονεί δ πναβιαηζηυηδξ, ηαζ μζ δζςβιέκμζ απυ ημκ Θςιά Πνεθζμφιπμαζηξ, ιεηά ηδκ ήηηα ημο Γηίκμο Λζυζα, Λζυζδδεξ ηαζ έκα ιένμξ απυ ημοξ Μαθαηαζαίμοξ, πμο, υπςξ λένμιε, ακήηακ ζηδκ πανάηαλί ημοξ, ήθεακ ηυηε ηαζ επνμκμζάζεδζακ απυ ημκ Ραιυκ κηε Βζθακυαα ζημ δμοηάημ ηδξ Αεήκαξ. Ο ειπεζνμπυθειμξ Καηαθακυξ ζππυηδξ ημοξ εημπμεέηδζε ζε δεφηενδ βναιιή αιφκδξ, πμο επνμζηάηεοε εζδζηά ηδκ Αηηζηή απυ ηδκ αυνεζα ηαζ ηδκ δοηζηή πθεονά. Πναβιαηζηά, ανίζημιε ημοξ Λζυζδδεξ εβηαηεζηδιέκμοξ ζημ Καηάδεια: ζηα Λζυζζα, ζημ Καιαηενυ ηαζ ζηδκ Υαζζά, κα πνμζηαηεφμοκ ημ θεηακμπέδζμ ηδξ Αεήκαξ απυ ημκ δνυιμ ημο Θνζαζίμο ηαζ απυ ημκ δνυιμ ηδξ Φοθήξ (ιυκμ ζημ ηεθαθμπχνζ ημο Καηαδέιαημξ, υπμο εβηαηεζηάεδ μ ανπδβυξ ηδξ θάναξ, επεηνάηδζε ςξ ημπςκφιζμ ημ επχκοιμ –ζημο– Λζυζα ηαζ λεπάζηδηε εηείκμ πμο πνμτπήνπε. Ακηζεέηςξ, δζεηήνδζακ ημ παθζυ ημοξ υκμια ηα δφμ άθθα: ημ Καιαηενυ, πμο ήηακ θέμοδμ ηδξ αογακηζκήξ μζημβεκείαξ ηςκ Καιαηδνχκ, ηαζ δ Υαζζά, ηδξ μπμίαξ ημ υκμια ζδιαίκεζ ημκ παναηηδνζζιυ ημο ηυπμο· βζαηί πναβιαηζηά ημ ιζηνυ μνμπέδζυ ηδξ είκαζ εκηεθχξ παιέκμ ιέζα ζηζξ ημθπχζεζξ ηςκ βφνς αμοκχκ ηαζ υπζ ιυκμ είκαζ αεέαημ απυ ημοξ δνυιμοξ ηςκ πνμζαάζεχκ ημο, αθθά μφηε ιέζα απυ αοηυ δζαηνίκεζ ηακείξ ηδκ είζμδμ ηαζ ηδκ έλμδυ ημο. Ακηίζημζπεξ βναιιαηζηχξ θέλεζξ οπάνπμοκ πμθθέξ ζηδκ βθχζζα ιαξ, υπςξ ιπαζζά, ηαηεααζζά, η.ά.). Βνίζημιε Μαγαναηαίμοξ ηαζ Λζυζδδεξ, επίζδξ, ζημ δεναέκζ ηδξ Φοθήξ, υπςξ ιανηονμφκ αηυιδ ηα ημπςκφιζα Μαγανάηζ ηαζ Λζμζάηζ, ίζςξ δε Λζυζδξ ήηακ ηαζ μ Κνζεημφηζαξ, μ ανπδβυξ ηςκ μζηζζηχκ ημο θενχκοιμο πςνζμφ, πμο επνμζηάηεοε ηδκ έλμδμ ημο δεναεκζμφ πνμξ ηδκ ημζθάδα ημο Αζςπμφ. Βνίζημιε, ηέθμξ, ημοξ Μαθαηαζαίμοξ εβηαηεζηδιέκμοξ ζε ακηίζημζπα επίηαζνδ εέζζ, πνμξ ηδκ ακαημθζηή πθεονά, ζηδκ είζμδμ ηδξ Αηηζηήξ απυ ημ δζάζεθμ ιεηαλφ Πάνκδεμξ ηαζ Μαονμαμοκζμφ. υ.π. ζζ. 108-110 … Έηζζ ηαηά ηα επυιεκα πνυκζα, ιεηά ηδκ επζηνάηδζζ ημο Ακηςκίμο Αηγασυθδ ζημ δμοηάημ ηδξ Αεήκαξ ηαζ, αζθαθχξ ηαηά ημ δζάζηδια ηςκ εηχκ 1418-1420, ιεηακαζηεφμοκ μζ Αναακίηεξ εηείκμζ ηαζ επμζηίγμκηαζ ζηδκ Αηηζηή ηαζ ζηδκ ημζθάδα ημο Αζςπμφ. Μεηά ημοξ Λζυζδδεξ, ημοξ Μαγαναηαίμοξ ηαζ ημοξ Μαθαηαζαίμοξ, πμο εβκςνίζαιε ηαηά ηδκ επμίηζζζ πμο έηακακ μζ Καηαθακμί ημ 1383, ειθακίγμκηαζ ηχνα ζηδκ Αηηζηή Μπμοαίμζ, παηαίμζ, αθθά ηαζ άθθεξ θάνεξ ηςκ μπμίςκ ηα μκυιαηα δζέθοβακ ιεκ έςξ ημ ζδιείμκ αοηυ ηδκ ζζημνία, ηα ανίζημιε υιςξ ζηδ ζοκέπεζά ηδξ ηαηά ημοξ επυιεκμοξ αζχκεξ, υπςξ μζ θάνεξ ημο Κζμφνηα, ημο πδιαηάνδ ηαζ ημο Λζυπεζδ. […].
Ο Ακηχκζμξ Αηγασυθδξ εημπμεέηδζε ημοξ Αναακίηεξ ημο δζημφ ημο επμζηζζιμφ ηαηά ηνυπμκ, χζηε κα αζθαθίγμοκ ημ δμοηάημ απυ ηδκ πθεονά πμο εβεζηυκεοε ιε ημοξ Βεκεημφξ ηδξ Δοαμίαξ. Δπφηκςζε δδθαδή ημοξ Αναακίηεξ ημο Βμζςηζημφ ηάιπμο, αζθάθζζε πενζζζυηενμ ηδκ είζμδμ ζημ θεηακμπέδζμ ηδξ Αηηζηήξ απυ ηζξ πανοθέξ ημο Πεκηεθζημφ ηαζ επελέηεζκε ηδκ επμίηζζζ ζηα Μεζυβεζα, ζε υθδκ δδθαδή ηδκ πθεονά ηδξ Αηηζηήξ πμο ακηζηνφγεζ ηδκ Δφαμζα. Δλεηάγμκηαξ, ηχνα, ζημ ζφκμθυ ηδξ ηδκ εβηαηάζηαζζ ηςκ Αναακζηχκ απυ ζηναηδβζηήκ άπμρζ, απυ ημκ Δοαμσηυ ηυθπμ, έςξ ηδκ Μεβανίδα, ημοξ ανίζημιε εβηαηεζηδιέκμοξ έλς απυ ημκ αοπέκα ηδξ Πεκηέθδξ-Τιδηημφ, ζηα πάηα, ζημ Λζυπεζζ, ηαζ έλς απυ ημ δζάζεθμ ηςκ ορςιάηςκ ημο Τιδηημφ ηαζ απυ ημ πέναζια ηδξ Βάνδξ, ζημ Κμνμπί, ζημ Μανηυπμοθμ, ζηα Καθφαζα ηαζ ζηδκ Κεναηζά, κα πνμαζπίγμοκ ηδκ Αεήκα απυ ηδκ ακαημθζηή πθεονά. Σμοξ ανίζημιε ημπμεεηδιέκμοξ ζημ Καημζάθεζζ, ζηδκ Μαθαηάζα, ζηδκ Μπμφβα, ζημ οηάιζκμ, ζημ Μανηυπμοθμ, ζημ Μάγζ, ζημ Καπακδνίηζ ηαζ ζημ Μπμοβζάηζ, κα πνμαζπίγμοκ ημ δνυιμ ηδξ Υαθηίδμξ ηαζ ημκ δνυιμ ημο Ωνςπμφ, πμο απμηεθμφζακ ηζξ δφμ εζζυδμοξ ημο θεηακμπεδίμο απυ ηδκ αμνεζμακαημθζηή πθεονά. Βνίζημιε ημοξ Λζυζδδεξ κα πνμαζπίγμοκ ημ θεηακμπέδζμ ηδξ Αεήκαξ ζηδκ είζμδμ ημο δνυιμο ηδξ Φοθήξ ηαζ ημο δνυιμο ημο Μμνζά (ηδξ Ηενάξ μδμφ). Καζ, υπςξ ιανηονεί ζηδκ αμνεζκή πθεονά ημο δεναεκζμφ, ηαηά ηδκ έλμδυ ημο πνμξ ηδκ ημζθάδα ημο Αζςπμφ, ημ φρςια Λζμζάηεζζ, αθέπμιε κα έπμοκ επίζδξ μζ Λζυζδδεξ ημκ έθεβπμ ζε υθμ ημ μνεζκυ πέναζια αοημφ ημο δνυιμο, ιε δζημφξ ημοξ ακενχπμοξ εβηαηεζηδιέκμοξ ζηα πέκηε δεναεκμπχνζα ημο μνμπεδίμο ηςκ ημφνηςκ –Κνχνα, Κααάζζθα, Καημκζζηίνζ, Γεναεκμζάθεζζ, ημφνηα. ημκ άθθμ δνυιμ ηςκ Θδαχκ, πμο ηαηεοεφκεηαζ πνμξ ηδκ Δθεοζίκα, ανίζημιε εβηαηεζηδιέκμοξ ημοξ Αναακίηεξ ζημ Μάγζ ηαζ ζηα ηεθαθμπχνζα πμο πνμαζπίγμοκ ηζξ δφμ ελυδμοξ ημο: ζημ Κνζεημφηζ πνμξ ημκ Αζςπυ ηαζ ζηα Κμφκημονα πνμξ ημ Θνζάζζμκ. Σμ δεφηενμ απυ αοηά ιαγί ιε ηα δφμ πεζιαδζά ημο, ηδκ Μάκδνα ηαζ ηδκ Δθεοζίκα, ιπμνμφζε κα έπδ ηαζ ημο δνυιμο ημο Μμνζά ημκ έθεβπμ. Οη Αξβαλίηεο ηεο Αζήλαο – Γθαγθαξαίνη – Πιάθα υ.π. ζζ. 221-224 … Γζα πνχηδ θμνά βίκεηαζ θυβμξ πενί ηςκ Αναακζηχκ ηδξ Αεήκαξ ζηδκ έηεεζζ πενί ηδξ Αηηζηήξ πμο έβναρε ημ 1674 μ πνυλεκμξ ηδξ Αββθίαξ Ηςάκκδξ Εζνχ, πνμξ πάνζκ ημο πνεζαεοημφ ηδξ Γαθθίαξ ιανηδζίμο Νηε Νμοανκηέθ (M. Maxime Collignon, Le consul Jean Giraud et sa relation de l’Attique au XVIIe siècle. Extrait des Memoires de l’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, tome XXXIX, Paris 1913, ζζ. 27 [395] ηαζ 38 [406]). Ζ έηεεζζξ αοηή είκαζ βκςζηυκ, υηζ απμηεθεί ηδκ πζμ έβηονδ ηαζ δζαθςηζζηζηή πδβή βζα ηδκ ηαηάζηαζζ ηδξ Αεήκαξ, υθδξ ηδξ Αηηζηήξ ηαζ ηςκ βεζημκζηχκ κδζζχκ, ιεηά ηα ιέζα ημο 17μο αζχκμξ. Γνάθεζ θμζπυκ ζ‟ αοηήκ μ Εζνχ ζπεηζηά ιε ημοξ Αναακίηεξ ηδξ Αεήκαξ ηαζ ηςκ πενζπχνςκ ηδξ: «Ζ πυθζξ ανίζηεηαζ ηάης απυ ημ ηάζηνμ, πμο είκαζ πμθφ ρδθυ. Σμ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηδξ είκαζ πνμξ ημκ αμννά ηαζ ηα αμνεζμακαημθζηά, απυ ηδκ άθθδ δε ιενζά ημο ηάζηνμο (ηδκ ακαημθζηή) δεκ οπάνπμοκ πανά ιενζηά ζπίηζα Αναακζηχκ. […]. Μέζα ζηδκ πυθζ ηδξ Αεήκαξ, υπςξ ηαζ ζε υθδκ ηδκ αβνμηζηή ηδξ πενζμπή, δεκ ηαημζηεί άθθμξ θαυξ, πανά Σμφνημζ, Έθθδκεξ ηαζ Αναακίηεξ ηαζ ιέζα ζηδκ πυθζ ιενζημί Φνάβημζ, πμο είκαζ μζ η.η. Ακηχκζμξ Καζηακζέ, πνυλεκμξ ημο Γαθθζημφ έεκμοξ, Ηςάκκδξ Εζνχ, πνυλεκμξ ημο Αββθζημφ έεκμοξ, μ Φίθζππζ Γηναιιάηζηα πνυλεκμξ ημο Βεκεηζημφ έεκμοξ, μ Ηςάκκδξ-Βαπηζζηήξ Σνοπδηήνδξ θανιαηέιπμνμξ ηαζ μζ ζεααζημί παηένεξ Καπμοηίκμζ. Οζ Σμφνημζ ηαηέπμοκ ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηςκ πςναθζχκ ηαζ έκα ιένμξ απυ ηα αιπέθζα ηαζ ηζξ εθδέξ, ηαζ μζ Έθθδκεξ ηαηέπμοκ ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ απυ ηζξ εθδέξ ηαζ ηα αιπέθζα, αθθά θίβα πςνάθζα· μζ δε Αναακίηεξ πνμδβμοιέκςξ, δδθαδή, πνζκ απυ ηαιιζά ηνζακηανζά πνυκζα, ήζακ ηφνζμζ υθςκ ηςκ πςναθζχκ βφνς ζηα πςνζά. Αθθά, υηακ ημφξ επέααθακ πμθθέξ εζζθμνέξ ηδκ ιζα επάκς ζηδκ άθθδ, μζ Σμφνημζ απυ ημοξ μπμίμοξ έπνεπε κα πάνμοκ πνήιαηα ςξ δάκεζμκ ηαζ ιε ηυημ 30 ηαζ 40 ημζξ εηαηυκ ημκ πνυκμ, επςθεθμφιεκμζ απυ ηδκ εοηαζνία, ημφξ έηακακ κα οπμεδηεφμοκ ηα πςνάθζα ημοξ ιε ηέημζακ ζοιθςκία, χζηε, ακ πενκμφζε μ πνυκμξ πςνίξ κα ελμθθήζμοκ ημ πνέμξ, ημ πςνάθζ πμο οπμεήηεοζακ κα ιέκδ ζ‟ εηείκμκ πμο ημοξ είπε δχζεζ ηα
πνήιαηα. Με ημκ ηνυπμκ δε αοηυκ, ηα δφμ ηνίηα ηςκ πςναθζχκ ηςκ Αναακζηχκ έπμοκ πέζεζ ζηα πένζα ηςκ Σμφνηςκ, μζ μπμίμζ δζαηδνμφκ ςξ ενβάηεξ ημοξ Αναακίηεξ πμο ήζακ πνμδβμοιέκςξ ζ‟ αοηά ηφνζμζ…». Δλεηάγμκηαξ ηα μκυιαηα ηςκ Αεδκαίςκ πμο ανίζημιε ζε βναπηά ικδιεία ηδξ πυθεςξ απυ ημκ 17μκ αζχκα ηαζ πένα, ακαβκςνίγμιε πμθθά πμο ακήηακ ζε Αναακίηεξ ζηναηζχηεξ, ηαζ ιάθζζηα, ζε ανπδβμφξ πμο οπδνεημφζακ ζηζξ ηηήζεζξ ηςκ Βεκεηχκ ζηδκ Πεθμπυκκδζμ. πςξ: Αδάιδξ, Βαθάιδξ, Βανοιπυπδξ, Βεημφζδξ, Γηίκδξ, Γημθέιδξ, Εχδξ, Καβηάδδξ, Καπανέθδξ, Κμονηέζδξ, Μάηεζδξ, Μπάνδδξ, Μπυνζαξ, Μπμφαξ, Μπμογίηδξ, Μπμφηναξ (Μπμφημοναξ), ηθέπαξ, ηίκδξ, μφβηναξ, ημφνηδξ, ηέναμξ, Υασιακηάξ, Υέθιδξ. Πμθθά ιάθζζηα απυ αοηά ηα ανίζημιε κα ζοκηνμθεφμοκ ηα μκυιαηα ηδξ ακχηενδξ ηάλεςξ ηςκ Αεδκαίςκ, ζε επζηονχζεζξ πναηηζηχκ εηθμβήξ δδιμβενυκηςκ ηαζ ζε άθθα ημζκμηζηά έββναθα ηδξ πυθεςξ (Γ. Γν. Καιπμφνμβθμο, Μλεκεία ηεο Ηζηνξίαο ηωλ Αζελαίωλ, ηυι. Α΄, ζζ. 252, 255, 257, 321, 324). Μπμνμφιε, θμζπυκ, κα ζοιπενάκςιε ιε αεααζυηδηα, υηζ μζ βηαβηαναίμζ ηδξ Αεήκαξ, πνμένπμκηαζ απυ ημοξ ελμπχηενμοξ Αναακίηεξ ηςκ Βεκεηζηχκ ηηήζεςκ ηδξ Πεθμπμκκήζμο. […]. Σμ πανςκφιζμ βηαβηαναίμζ ακήηε ιυκμκ ζημοξ ηαημίημοξ ηδξ ακαημθζηήξ ζοκμζηίαξ ηδξ Αεήκαξ, απυ ηδκ μδυκ Κοδαεδκαίςκ ηαζ πένα, δδθαδή, ηδξ Πθάηαξ. Σμοξ ηαημίημοξ εηείκδξ ηδξ ζοκμζηίαξ επαναηηήνζγακ μζ Αεδκαίμζ ηαηά ηα ιεηαβεκέζηενα πνυκζα, αηυιδ ηαζ ιεηά ηδκ απεθεοεένςζζ, ςξ ηναπείξ ηαζ αημζκχκδημοξ, ςξ δζαθμνεηζημφξ απυ ημοξ βδβεκείξ. ‟ αοηήκ θμζπυκ ηδκ πενζμπή είπεκ εβηαηαζηήζεζ δ ημονηζηή δζμίηδζζξ ηδκ μιάδα ηςκ Αναακζηχκ πμο έθενε ζηδκ Αεήκα, ηαζ ζ‟ αοηήκ, άθθςζηε, εβκςνίζαιε μζ ιεηαβεκέζηενμζ ηα ηεθεοηαία απμιεζκάνζα ημοξ. Δηεί ημοξ ημπμεεηεί, υπςξ είδαιε, ηαζ μ Εζνχ ημ 1674, δζεοηνζκίγεζ δε ημ πνάβια, θίβα πνυκζα ανβυηενα, ιε ημπμβναθζηήκ ζαθήκεζακ, μ ιδπακζηυξ ημο Μμνμγίκδ Βενκέκηα, ζημκ πάνηδ ηδξ Αηνμπυθεςξ, πμο ζοκέηαλε ημ 1687, ακαβνάθμκηαξ ζηδκ ακαημθζηή άηνδ ημο μζηζζιμφ ηδξ Αεήκαξ ηαζ αηνζαχξ ζηδκ βφνς απυ ημ ικδιείμκ ημο Λοζζηνάημοξ πενζμπή, ημκ πνμζδζμνζζιυ: Diverse case d‟Albanes –δζάθμνα ζπίηζα Αθαακχκ. Καζ επακαθαιαάκεζ ανβυηενα ηδκ αεααίςζζκ ημο πνάβιαημξ μ Πακαβήξ ημογέξ, βνάθμκηαξ ζηα Απμικδιμκεφιαηά ημο, ζπεηζηά ιε ηζξ πυνηεξ ημο ηείπμοξ: «Πνμξ ιεζδιανία ιζα, δ Αναακίηζηδ θεβυιεκδ ηδξ Πθάηαξ, ιε ημ κα ήημκ πνμξ εηείκμ ημ ιένμξ υθμ Αναακίηεξ, μζ Πθαηζχηεξ» (Πακαβή ημογέ, Απνκλεκνλεύκαηα, εηδ. Γ. Βαθέηα, ζζ. 37 ηαζ 120). Γεξβελνρώξηα Αηηηθήο, Μεγαξίδνο θαη Βνησηίαο α) Απυζπαζια απυ ηείιεκμ βναιιέκμ ημ 1770 ηαζ δδιμζζεοιέκμ απυ ημκ Σπ. Αζδξαρά ζημ ένβμ ημο Πραγκαηηθόηεηες από ηολ ειιεληθό ΙΗ΄ αηώλα. «… Σα Νηεναεκμπχνζα Αηηζηήξ ηαζ Μεβανίδμξ είκαζ επηά πςνία: Κμφκημονα, Βίθζα, Πεναπχνα, Μπίζζα, Μάγζ, Μέβανα ηαζ Δλαιίθζα. Αοηά ηαηά ημ πανυκ είκαζ ηα πθέμκ εθεφεενα ηαζ αηαηαπάηδηα πςνία μπμφ κα είκαζ εζξ υθδκ ηδκ Βμζςηίακ ηαζ Πεθμπυκκδζμκ, έζημκηαξ ηαζ κα έπμοκ ηα πνμκυιζα κα είκαζ θφθαηεξ εζξ ημοξ δνυιμοξ μπμφ εζζένπμκηαζ απυ Βμζςηίακ ηαζ Πεθμπυκκδζμκ, ανπζκχκηαξ απυ ημ βεθφνζ ηδξ Σακάβναξ έςξ εζξ ημκ Ηζειυκ ηδξ Κμνίκεμο∙ ηαζ έπμοκ οπυζπεζζκ εζξ ηδκ αοεεκηίακ κα απμηναίκςκηαζ υθμζ ημζκχξ εζξ ηάεε γδιίακ μπμφ ήεεθεκ αημθμοεήζεζ εζξ ημοξ δνυιμοξ αοημφξ εζξ ημ έκα πίθζα, ηαζ έπμοκ αίβθεξ εζξ ηάεε ζηεκυκ ημο δνυιμο. Καζ δζα ηαφηδκ ηδκ αζηίακ είκαζ πμθθά μθζβχηενα ηα δμζίιαηά ημοξ εζξ ηδκ αοεεκηίακ. Δίκαζ πανάηγζ ημοξ απυ 90 πανάδεξ ηαζ δ πμζυηδξ ηςκ παναηγίςκ απμημιιέκδ 700 πανάηγζα. Καζ εηείκμζ ιμζνάγμκηάξ ηα ακάιεζυκ ημοξ, ημοξ πίπηεζ απυ ιία μθίβδ πμζυηδξ πανάδςκ ημο ηάεε εκυξ. Γίδμοκ μζ οπακηνειέκμζ ηαζ εζξ ημκ ζπαή ημκ ηάεε πνυκμκ δζά ζπέκηγα πανάδεξ 44 ηαζ μζ ακφπακηνμζ, μπμφ είκαζ επάκς ηςκ δεηαπέκηε πνυκςκ, 22 πανάδεξ. Καζ ηδκ δεηαεηίακ εζξ ημοξ ηανπμφξ ημοξ, εζξ ηα δέηα έκα· ηαζ εζξ ημοξ αοεεκηζημφξ ακενχπμοξ μπμφ πενκμφκ, δφμ θαβδηά –έκα εζξ Κμφκημονα ηαζ ημ άθθμ εζξ Μέβανα, υηζ αοηά είκαζ πθδζίμκ εζξ ημοξ δνυιμοξ. Καζ υζα έλμδα βίκμοκ ημκ πνυκμκ, ηα νίπημοκ ηαζ
εζξ ηα επηά πςνία ηαζ ηα πθδνχκμοκ ακάιεζυκ ημοξ ηαηά ηδκ δφκαιζκ ημο ηάεε εκυξ. Δίκαζ: ηα Κμφκημονα έςξ 300 ζπίηζα, ηα Βίθζα έςξ 150, ημ Μάγζ έςξ 030, δ Πεναπχνα έςξ 200, ηα Μέβανα έςξ 350, ηα Μπίζζα έςξ 080, ηα Ξαιίθζα έςξ 020, ημ υθμκ 1.130 ζπίηζα. Δζξ ημοξ 1770 δεκ ήημκ ηα ήιζζδ ηαζ απυ ηυηε οπάβμοκ ηαεδιενζκχξ αολάκμκηαξ μζ θαιεθίεξ ηαζ ηδκ ηαθθζένβεζακ ηδξ βδξ, ηαζ αβμνάγμοκ ηαζ ηυπμοξ απυ ημοξ πένζλ Σμφνημοξ, υζμοξ εφνμοκ. Αβυναζακ ηχνα μζ Κμοκημονζχηεξ υθδκ ηδξ Δθεοζίκαξ ηδκ βδκ απυ ημοξ αβάδεξ ηδξ Αεήκαξ. Αβυναζακ μζ Βζθζχηεξ εζξ ημκ ηάιπμκ ηδξ Πθαηαζάξ πμθθήκ βδκ έςξ ημκ πμηαιυκ ηδξ Σακάβναξ απυ ημοξ αβάδεξ ηδξ Θήααξ. Αβυναζακ μζ Πεναπςνίηαζ έκακ ηάιπμκ πένζμκ επάκς εζξ ημκ Ηζειυκ ηαζ άνπζζακ κα ημκ ηαθθζενβμφκ. Αοηά ηα πςνία έθααακ ηα πνμκυιζα απυ ημοξ Σμφνημοξ εζξ ημοξ 1677, υηακ μζ Βεκέηζημζ επήνακ ηδκ Πεθμπυκκδζμκ απυ ημοξ Σμφνημοξ. Σα πςνία αοηά εζηάεδζακ εζξ ηδκ οπμηαβήκ ηςκ Σμονηχκ εζξ ηδκ Θήαακ ηαζ έθααακ απυ ηδκ Πυνηακ ηδκ μεςιακζηήκ αοηά ηα πνμκυιζα: κα είκαζ θφθαηεξ ημο δνυιμο, κα ειπμδίγμοκ ημοξ Βεκεηγάκμοξ κα ιδκ έπμοκ ηδκ δζάααζζκ ηδξ Βμζςηίαξ ηαζ κα πενκμφκ μζ ηθέπηαζ ημο Μμνέςξ εζξ ηδκ Βμζςηίακ κα ηθέπημοκ. Αοημί ήημκ μηκδνμί ημ πνυηενμκ εζξ ηδκ βεςνβίακ, πάνελ έγμοκ αυζημκηεξ βίδζα ιενζημί ηαζ άθθμζ λοθμθυνμζ ηςκ λφθςκ ηδξ θςηίαξ, κα θένμοκ εζξ Κυνζκεμκ, εζξ Αεήκακ ηαζ Θήαακ ηαζ εζφκαγακ ηαζ ημ νεηγίκζ ηςκ πεφηςκ. Καζ εγμφζακ ιε πμθθήκ πηςπείακ έςξ εζξ ημοξ 1770, υπμο ιε ηδκ άδεζακ ημο αεγίν Μμοζμφκ Οβθμφ εζηυηςζακ πμθφ πθήεμξ Σμονηχκ μπμφ επήβακ κα έαβμοκ απυ ηα κηεναέκζα πςνίξ άδεζακ ημο Μμοζμφκ Οβθμφ, μπμφ ήημκ θμνηςιέκμζ απυ ηα ημφνζδ ημο δοζηοπμφξ Μμνέςξ. Καζ μ παζζάξ δίδμκηαξ άδεζακ ηςκ κηεναεκηγήδςκ ή κα ημοξ βονίγμοκ μπίζς ή κα ημοξ εακαηχζμοκ· ηαζ ιεη‟ αοηήκ ηδκ αζηίακ ημοξ εεακάηςκακ. Καζ παίνκμκηαξ εηείκα ηα θάθονα, επθμφηζζακ ηαζ ιεηήθθαλακ ηδκ μηκδνίακ εζξ ηαθθζένβεζακ ηαζ πναβιαηείακ ηαζ οπάβμοκ πθμοηαίκμκηεξ. Δίκαζ ζοκήεεζα κα έπμοκ έκακ Σμφνημκ ιε ηίηθμκ κα θέβεηαζ κηεναέκ αβάξ ηαζ αοηυ δζυηζ ημ έπμοκ απαίζζμκ κα είκαζ νςιαίμξ ανπδβυξ. Αοηυκ ημκ Σμφνημκ ημκ εηθέβεζ μ ιπέδξ ηδξ Κμνίκεμο ηαζ παίνκεζ ακαθμνάκ απυ ημοξ κηεναεκηγήδεξ ηαζ ζηέθθεζ εζξ ηδκ Πυθζκ ηαζ ημο θένκεζ ημ θενιάκζ. Καζ δ πάβα ημο δίδεηαζ απυ ημ ιζνί ηδξ Πεθμπμκκήζμο. Ζιπμνμφκ ηδκ ζήιενμκ κα είκαζ άκενςπμζ δζά κα ηναημφκ άνιαηα έςξ δφμ πζθζάδεξ.» β) Απυζπαζια απυ ηείιεκμ ημο Αξηζηείδε Κόιιηα πμο βνάθηδηε ζημ πνυβναιια ηδξ δεφηενδξ ζοκαοθίαξ ιε αναακίηζηα ηναβμφδζα (Θέαηνμ «Παθθάξ», 1998). «… Γεναεκμπχνζα ηδξ Βμζςηίαξ μκμιάγμκηαζ ηα πέκηε πςνζά: Γεναεκμζάθεζζ (ζήι. Πφθδ), Κααάζζθα (ζήι. Πνάζζκμ), ημφνηα, Κνχνα (ζήι. ηεθάκδ) ηαζ Καημκζζπίνζ (ζήι. Πάκαηημξ), πμο ανίζημκηαζ ζηζξ ιεηαλφ Πάνκδεαξ ηαζ Κζεαζνχκμξ δζααάζεζξ, πμο μδδβμφκ απυ ηδ Θήαα ηαζ ηδ Υαθηίδα πνμξ ηδκ Αεήκα. Οζ δζααάζεζξ αοηέξ ήζακ ζπμοδαίαξ ζηναηδβζηήξ ζδιαζίαξ, υπζ ιυκμ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηδξ μεςιακζηήξ ηονζανπίαξ, αθθά ηαζ παθζυηενα. Οζ δζααάζεζξ αοηέξ μκμιάγμκηακ κηεναέκζα ηαζ ανβυηενα Γεναέκζα (απυ ηδκ ημονηζηή θέλδ dervent = πέναζια, δίμδμξ). Φοθάζζμκηακ απυ έκα ζπεηζηά πμθοιεθέξ απυζπαζια έιπεζνςκ πμθειζζηχκ, ιε επζηεθαθήξ έκακ ηαπεηάκζμ, μ μπμίμξ είπε ημκ ηίηθμ ημο Νηεναεκηγή ή Νηεναέκαβα. Σα Γεναεκμπχνζα ηδξ Βμζςηίαξ ήζακ έκαξ ακελάνηδημξ δζμζηδηζηυξ μνβακζζιυξ, ιε αάζδ ηδ ζοκεήηδ πμο είπε οπμβναθεί ιε ημοξ Οεςιακμφξ ηαηαηηδηέξ ηδξ Αηηζημαμζςηίαξ. Ήζακ οπμπνεςιέκμζ, υιςξ, κα δίκμοκ ζηδκ Πφθδ 100 βνυζζζα, ιζα θμνά ημ πνυκμ (Γμαθέηζ), ηαζ κα αμδεμφκ ζε πενίπηςζδ ηζκδφκμο.» γ) Από κειέηε ηεο Αγξνηηθήο Τξάπεδαο ηεο Διιάδαο (αν. 5 ημο ανπείμο βεςνβμ-μζημκμιζηχκ ιεθεηχκ ηδξ), πμο έηακακ μζ Γ.Σ. θαη Ν.Ζ. Αλαγλσζηόπνπινο ηαζ δδιμζζεφηδηε ημ 1939. «… Ο πθδεοζιυξ ηδξ πενζθένεζαξ Θδαχκ οπμθμβίγεηαζ ηδκ 1/1/1936 ζε 52.991 ηαημίημοξ, πμο δζααζμφκ ζε ιζα πυθδ ηαζ 40 πςνζά. Απυ θοθεηζηή άπμρδ, μ κηυπζμξ πθδεοζιυξ ηςκ πςνζχκ ηδξ πενζθένεζαξ είκαζ μιμζμβεκήξ. Πνυηεζηαζ πενί πθδεοζιμφ αθαακυθςκδξ ηαηαβςβήξ. Απυ αοημφξ,
υθμζ ζπεδυκ ελαημθμοεμφκ κα είκαζ αθαακυθςκμζ, αθθά ζηζξ πενζζζυηενεξ μζημβέκεζεξ μιζθείηαζ ςξ μζηζαηή βθχζζα ηαζ δ Δθθδκζηή. Μυκμ ζε εθάπζζηα πςνζά (ηα Γεναεκμπχνζα), οπάνπμοκ αηυιδ ιενζημί απυ ημοξ βενμκηυηενμοξ (ζδίςξ βοκαίηεξ), πμο αβκμμφκ ηδκ Δθθδκζηή. [...]. Οζ ηάημζημζ αοημί δεκ είκαζ πανά απυβμκμζ ηςκ Αθαακχκ, πμο ηαηέηθοζακ ηδκ Βμζςηία ηα ιέζα ημο 14μο αζχκα. Απυ πθεονάξ ηαηάζηαζδξ ιυνθςζδξ, μζ Γεναεκμπςνίηεξ είκαζ άλζμζ πακηυξ μίηημο ηαζ ζοιπαεείαξ βζαηί, παν‟ υθμκ υηζ ακέηαεεκ οπήνλακ θαυξ εθεφεενμξ, ιυθζξ πνμ 20εηίαξ απέηηδζακ Γδιμηζηά ζπμθεία. Οζ πνχημζ δάζηαθμζ δζμνίζηδηακ απυ ημ 1914, αθθά πνάβιαηζ εδίδαλακ δάζηαθμζ ιυθζξ απυ ημ 1918 ζηα Γεναεκμπχνζα. Ζ αθαακζηή βθχζζα ελειαεαίκεημ απυ υθμοξ ηαζ ζοκακηά ηακείξ ζήιενα αηυιδ, ιεηαλφ ηςκ βοκαζηχκ ζδίςξ, αθθά ηαζ ηςκ ακδνχκ ηαηά δεφηενμ θυβμ, ζεααζηυ πμζμζηυ αηυιςκ, πμο δεκ ιπμνμφκ κα ζοκεκκμδεμφκ ζηδκ Δθθδκζηή, ή ηαζ ηδκ αβκμμφκ ηεθείςξ.» Ζ παξνπζία ησλ Αξβαληηώλ ζηε Σαιακίλα (Αξρείν Αξβαλίηηθωλ Μειεηώλ, εηδ. Θάιονζξ, Αεήκα 1996, ημι. Α΄, ζ. 53) ημο Τάζνπ Π. Καξαληή Πηοπζμφπμο Θεμθμβζηήξ πμθήξ ημο Πακεπζζηδιίμο Αεδκχκ ηαζ πηοπζμφπμο ημο Κέκηνμο πμοδχκ Νμηζμακαημθζηήξ Δονχπδξ Ζ αθαιίκα επμζηίζεδηε απυ Αναακίηεξ ιεηαλφ ημο έημοξ 1394 ηαζ ηδξ πνχηδξ έςξ δεφηενδξ δεηαεηίαξ ημο 15μο αζχκα. Πνζκ υιςξ απυ ηδκ ακαθοηζηή ελέηαζδ ηςκ πθδνμθμνζχκ πενί ηδξ εβηαηάζηαζήξ ημοξ, εα ακαθενεμφιε εκ ζοκημιία, ζπεδυκ δζαβναιιαηζηά, ζηδ ιυθζξ πνμδβμφιεκδ πενίμδμ, δδθαδή, απυ ηζξ ανπέξ ημο 13μο αζχκα έςξ ηα ηέθδ ημο 14μο ιε ανπέξ ημο 15μο. Μεηά ημ 1204 δ αθαιίκα ακήηεζ ζημοξ Βεκεημφξ, αθθά μοζζαζηζηά ηαζ πναηηζηά δζαηεθεί οπυ ηδκ ελμοζία ημο Φναβηζημφ Γμοηάημο ηςκ Αεδκχκ. Ζ δζμίηδζδ ηςκ Φνάβηςκ ελαζθαθίγεζ ζπεηζηά άκεηδ ηαζ εζνδκζηή γςή ηςκ ηαημίηςκ ιε απμηέθεζια ηδκ ημζκςκζημ-μζημκμιζηή ακάπηολδ ημο κδζζμφ (ηαηά ημοξ πνυκμοξ ηδξ Φναβημηναηίαξ πηίζηδηακ ηα καΰδνζα ημο Αβίμο Νζημθάμο ζημ Μπαηζί, ημο Αβίμο Γεςνβίμο ζημ Γηίκακζ, ηδξ Αβίαξ Κονζαηήξ, ημο Αβίμο Πέηνμο ζημ Αιπεθάηζ η.ά.). ηα 1311 δ δβειμκία ημο Γμοηάημο ηδξ Αεήκαξ πενκάεζ ζημοξ Καηαθακμφξ ηαζ δ αθαιίκα ακήηεζ πθέμκ ζ‟ αοημφξ. Λίβα πνυκζα υιςξ ανβυηενα πενζένπεηαζ ζημοξ αοημηναημνζημφξ Έθθδκεξ ηδξ Κςκζηακηζκμφπμθδξ. Οζ ηάημζημζ ηδξ αθαιίκαξ απμδέπηδηακ εκενβδηζηά ηδκ ηονζανπία ημοξ ηαζ ημοξ έζηεζθακ ηαζ θυνμοξ. Ζ ηίκδζδ αοηή πνμηάθεζε ηδκ μνβή ηςκ Βεκεηχκ μζ μπμίμζ εζζέααθακ ζημ κδζί, ημ 1319, ηαζ βζα ηζιςνία αζπιαθχηζζακ πενί ημοξ πεκηαηυζζμοξ (500) ηαημίημοξ ημοξ μπμίμοξ ημοξ πμφθδζακ ζε δμοθειπυνμοξ. Ζ ηαηάζηαζδ αοηή οπμπνέςζε ημοξ Βογακηζκμφξ κα ζζπονμπμζήζμοκ ηδκ πανμοζία ημοξ ζημ κδζί ηζ έηζζ απέηνερακ πεζναηζηή ηαη‟ αοημφ εκένβεζα ηςκ Σμφνηςκ ημο Κνάημοξ ημο Ηημκίμο ημ 1332 ή 1333. Σεθεοηαία ακαθμνά βζα αογακηζκή πανμοζία ζημ κδζί έπμοιε ημ 1344. ηα 1350 δ αθαιίκα πενζένπεηαζ λακά ζημ ηαηαθακζηυ Γμοηάημ ηςκ Αεδκχκ. Γζα ηδκ πενίμδμ απυ ημ δεφηενμ ήιζζο ημο 14μο αζχκα ιέπνζ ηα ηέθδ ημο ηαζ ηζξ ανπέξ ημο 15μο, υπμο έπμοιε ηαζ ηδκ εβηαηάζηαζδ ηςκ Αναακζηχκ ζημ κδζί, μζ πθδνμθμνίεξ είκαζ ιδδαιζκέξ. Πάκηςξ ζημοξ ηαναπχδεζξ πνυκμοξ ηδξ Καηαθακμηναηίαξ ζηδκ Αεήκα ηαζ ζδζαίηενα ηαηά ηα βεβμκυηα ηςκ πνυκςκ 1319-1360 επδνεάζηδηε δοζιεκχξ δ αθαιίκα ηαζ αναίςζε μ πθδεοζιυξ ηδξ αθθά δεκ ενήιςζε. Ζ ηονζανπία ηςκ Καηαθακχκ επί ηδξ αθαιίκαξ απυ ηα ιέζα ημο 14μο αζχκα χξ ηα 1388, μπυηε ημ Γμοηάημ πενζήθεε ζημοξ Φθςνεκηίκμοξ Αηγαβζυθζ, δεκ μδδβεί ηαη‟ ακάβηδκ ζημ ζοιπέναζια υηζ μζ εκαπμιείκακηεξ ηάημζημζ οπμπνεχεδηακ κα εβηαηαθείρμοκ ημ κδζί. Μεηά απ‟ υθδ αοηή ηδκ ηαναβιέκδ πενίμδμ ημο δεοηένμο ιζζμφ ημο 14μο αζχκα ακμίβεζ, ιε ημκ επμζηζζιυ ηςκ Αναακζηχκ, έκα κέμ ηεθάθαζμ ζηδ ιεηααογακηζκή ζζημνία ηδξ αθαιίκαξ. Οζ
Αναακίηεξ ιε ηδκ εβηαηάζηαζή ημοξ ζηδ αθαιίκα (1400 πεν.) εα δζαιμνθχζμοκ ακελίηδθα ηδ θοζζμβκςιία ημο κδζζμφ ηαζ εα απμηεθέζμοκ ακαπυζπαζημ ηιήια ηδξ κευηενδξ ηαοηυηδηάξ ημο. Σμ πνχημ νεφια αναακίηζημο επμζηζζιμφ απυ ηδκ Αηηζηή πενί ημ 1400 αθμνά ιυκμ ηδ αθαιίκα (δδθαδή ηδ ζδιενζκή πυθδ) ηαεχξ ηαζ ηα πςνζά Μμφθηζ ηαζ Καηδαίβθα ηαζ υπζ ημ Αιπεθάηζ. Αοηυ (δ μκμιαζία ημο ελ εηεί ηαθθζενβείαξ αναζάξ αιπέθμο) δδιζμονβήεδηε ςξ μζηζζιυξ πενί ηα ηέθδ ημο 16μο αζχκα απυ μιάδεξ Αναακζηχκ αθζέςκ μζ μπμίμζ πνμένπμκηακ απυ ηδκ Ανβμθίδα. πεηζηά ιε ηζξ ζοκεήηεξ ηδξ εβηαηάζηαζδξ ηςκ Αναακζηχκ ζηδ αθαιίκα, δ κηυπζα πανάδμζδ ακαθένεζ υηζ ηδκ ανήηακ αηαημίηδηδ. Οζ κέμζ έπμζημζ απυ εαθάζζδξ εθευκηεξ έθεαζακ ζημ κδζί ηαζ απμαζαάζηδηακ ζηδκ παναθία ηδξ ζδιενζκήξ πυθεςξ ηδξ αθαιίκαξ ηδκ μπμίακ ανήηακ αηαημίηδημκ ηαζ ηαηάθοηδ ηαζ δζα ιέζμο ηδξ αθάζηδζδξ αημθμφεδζακ νοάηζ ηαζ έθεαζακ ιέπνζ ηδξ πδβήξ ημο ακαημθζηά ηδξ εηηθδζίαξ ημο Αβίμο Ακδνέα. ηδκ ακςηένς πανάδμζδ κα πνμζεέζς ηαζ ιανηονία-πανάδμζδ απυ ηδκ πνμβζαβζά ιμο Γήιδηνα Φήιδ (1878-1974), δ μπμία ιζθά πενί ημο ηνυπμο ηδξ ακαγήηδζδξ ηυπμο οπυ ηςκ Αναακζηχκ επμίηςκ βζα ηδ δδιζμονβία ημο μζηζζιμφ ημοξ. οβηεηνζιέκα ακαθένεζ, πςξ βζα ηδκ ακεφνεζδ ημο ηαηαθθδθυηενμο ζδιείμο (απυ πθεονάξ ηθίιαημξ) βζα ηδ δδιζμονβία ημο μζηζζιμφ ηνέιαζακ ζε δζάθμνα πζεακά ιένδ ημ ζοηχηζ (mulshi e zezë) απυ γχμ ηαζ ακάθμβα ιε ηδ αναδφηδηα ηδξ απμζφκεεζήξ ημο επέθελακ ηαζ ημ ζδιείμ εβηαηάζηαζδξ. Μαξ «δείπκεζ» δδθαδή δ ιανηονίαπανάδμζδ αοηή πςξ δεκ ανήηακ μζ Αναακίηεξ ηάπμζμκ ήδδ οπάνπμκηα μζηζζιυ κηυπζςκ ηαημίηςκ χζηε κα εβηαηαζηαεμφκ εηεί ή έζης ζηζξ πανοθέξ ημο. ιςξ μζ ζζημνζηέξ πθδνμθμνίεξ, μζ εκηοπχζεζξ απυ ηα ικδιεία ηδξ κήζμο ηαζ δ ελέηαζδ ηςκ ημπςκοιίςκ ηδξ αθαιίκαξ ακηζθάζημοκ πνμξ ηδ κηυπζα πανάδμζδ, ημοθάπζζημκ ςξ πνμξ ηδκ μθυηδηά ηδξ. Ζ πανμοζία εκυξ εονέμξ εθθδκζημφ ημπςκοιζημφ ζηνχιαημξ, πνμβεκέζηενμο, πάκς ζημ μπμίμ επζηάεζζε ημ αναακίηζημ, ιαξ μδδβεί ζημ ζοιπέναζια πςξ μζ εβηαηαζηαεέκηεξ Αναακίηεξ ανήηακ ηαημίημοξ απυ ημοξ μπμίμοξ έιαεακ ηα μκυιαηα ηςκ εέζεςκ ημο κδζζμφ ηα μπμία ηαζ δζέζςζακ ιέπνζ ειάξ ςξ αζθαθή ιανηονία ηδξ ιαηνάξ ζοιαίςζήξ ημοξ ιε ημοξ πνυηενμοξ ηαημίημοξ. Ζ ακςηένς πανάδμζδ πενί ηδξ πνμζεθεφζεςξ ηαζ εβηαηαζηάζεςξ ηςκ Αναακζηχκ ηδξ αθαιίκαξ είκαζ αλζυπζζηδ ιυκμκ ςξ πνμξ ημκ πονήκα ηδξ· μζ θεπημιένεζεξ θαίκμκηαζ πθάζια, δζενβαζίεξ ηδξ παναδυζεςξ δζα ιέζμο ηςκ αζχκςκ. Οζ επήθοδεξ ανήηακ ζημ κδζί ζηακυ ανζειυ κηυπζςκ, ιεηά ηςκ μπμίςκ αοημί –μιυενδημζ– ηαζ ζοκεπνςηίζεδζακ. Τπυ ημοξ δοζιεκείξ ηυηε υνμοξ ηθεζζηήξ μζημκμιίαξ μζ παθαζμί ηάημζημζ ααειδδυκ ηαζ ιέπνζξ μνζζιέκμο ααειμφ ελαναακζηίζεδζακ. Οζ πνχηεξ βναπηέξ ιανηονίεξ βζα ημοξ Αναακίηεξ ηδξ αθαιίκαξ πνμκμθμβμφκηαζ απυ ηα ηέθδ ημο 17μο αζχκα ηζ έπεζηα. Ο Πέηνμξ Φμονίηδξ ακαθένεζ πςξ έπεζ ζοβηεκηνχζεζ ζδιεζχιαηα ζδζμηηδζίαξ, πνμζημζφιθςκα ηηθ., αοηήξ ηδξ πενζυδμο, ζηα μπμία ικδιμκεφμκηαζ μκυιαηα αναακίηζηςκ μζημβεκεζχκ. Σα έββναθα αοηά είκαζ ζοκηεηαβιέκα εθθδκζζηί απυ Αναακίηεξ ζενείξ, ακαβκχζηεξ ηαζ θασημφξ, πμο είπακ ιάεεζ ηδκ εθθδκζηή βθχζζα, ζηα πνυηοπα εββνάθςκ ηςκ Αεδκαίςκ κμηανίςκ. Αοηυ ιαξ δείπκεζ υηζ ήδδ ζηα ηέθδ ημο 17μο αζχκα μζ Αναακίηεξ ηδξ αθαιίκαξ είπακ οπμζηεί εονφηαηα ηδκ επίδναζδ ημο αεδκασημφ πμθζηζζιμφ. ηα 1676 μ Πνυλεκμξ ηδξ Γαθθίαξ ζηδκ Αεήκα Giraud επζζηέπηεηαζ ηδ αθαιίκα ηαζ ιαξ πθδνμθμνεί υηζ μ πθδεοζιυξ απμηεθείηαζ εκ ιένεζ απυ Έθθδκεξ ηαζ εκ ιένεζ απυ Αναακίηεξ. Ο ζοκεπζζηέπηδξ ημο Spon παναηδνεί υηζ μζ ηάημζημζ ημο κδζζμφ είκαζ πμθφ θηςπμί, υπςξ υθμζ μζ Αναακίηεξ ζηδκ Δθθάδα. Γέηα πνυκζα ιεηά μ Οθθακδυξ Dapper θέεζ υηζ απυ ημοξ θηςπμφξ ηαημίημοξ ημο κδζζμφ, υπςξ ηαζ μζ άθθμζ Αναακίηεξ, μζ πενζζζυηενμζ είκαζ Έθθδκεξ. Μεηαβεκέζηενμζ πενζδβδηέξ ιζθμφκ απμηθεζζηζηά πενί αναακίηζημο πθδεοζιμφ ζηδ αθαιίκα. ηζξ ανπέξ ημο 19μο αζχκα μ Hobhouse δζαηνίκεζ ημοξ ηαημίημοξ ηδξ Κμφθμονδξ (αθαιίκαξ) απυ αοημφξ ημο Αιπεθαηίμο ηαζ θέεζ υηζ μζ πνχημζ ήζακ ακάιεζηημζ Έθθδκεξ ηαζ Αναακίηεξ εκχ βζα ημοξ
δεφηενμοξ υηζ ήζακ Αναακίηεξ. ηζξ παναπάκς ιανηονίεξ, υηακ μζ λέκμζ πενζδβδηέξ ακαθένμκηαζ δζαπςνζζηζηά ζε Έθθδκεξ ηαζ Αναακίηεξ, εκκμμφκ ημοξ μιζθμφκηεξ εοπενχξ ηδκ Δθθδκζηή ηαζ ημοξ μιζθμφκηεξ αοηήκ δοζπενχξ ή ηαζ ιδ εκκμμφκηαξ αοηήκ ακηίζημζπα. ηα 1810 μ ηςηζέγμξ John Galt οπμθμβίγεζ ημκ πθδεοζιυ ηδξ αθαιίκαξ ζε 5.000 ροπέξ ηαζ ακαθένεζ πςξ μζ ηάημζημζ ήζακ ζηδκ πθεζμρδθία ημοξ Αναακίηεξ. ημοξ αιέζςξ επυιεκμοξ πνυκμοξ εα αημθμοεήζμοκ, υπςξ ηαζ μζ οπυθμζπμζ ηάημζημζ ημο εθθαδζημφ πχνμο, ηζξ ηφπεξ ημφημο ημο ηυπμο ιε απμημνφθςζδ ηδ ζοιιεημπή ημοξ ηαζ ηδκ πμθφηζιδ πνμζθμνά ημοξ ζηδκ επακάζηαζδ ημο 1821. Ζ αξβαλίηηθε δηάιεθηνο – ην ηδίσκα ηεο Σαιακίλαο ημο ηδίνπ … Σμ αναακίηζημ ζδίςια ηδξ αθαιίκαξ οπάβεηαζ ζημ αναακίηζημ ζδίςια ηδξ Αηηζηήξ ηαζ πανμοζζάγεζ θελζθμβζηέξ ηαζ θςκδηζηέξ μιμζυηδηεξ ηυζμ ςξ πνμξ ηδ αμνεζμδοηζηή μιάδα (Κνζεημφηζ ή Δνοεναί, Βίθζα, Μάγζ, Μάκδνα, Μαβμφθα, Αζπνυπονβμξ, Λζυζζα, Μεκίδζ, Κμοημοαάμοκεξ, Κζμφνηα, Καημζάθεζζ ή Αοθχκα, Καπακδνίηζ, Μαναεχκαξ) υζμ ηαζ ςξ πνμξ ηδ κμηζμακαημθζηή (Λζυπεζζ ή Παζακία, πάηα, Κμνςπί, Μανηυπμοθμ, Καθφαζα, Κμοαανά, Κεναηέα). Σδκ πμνεία ημο αναακίηζημο ζδζχιαημξ ηδξ αθαιίκαξ ιπμνμφιε κα ηδκ πςνίζμοιε ζηα ελήξ ηέζζενα (4) ζηάδζα: Α) 1400 – πξώην ήκηζπ 19νπ αηώλα Πθήνδξ επζηνάηδζδ ηςκ Αναακίηζηςκ ιε εθάπζζηδ βκχζδ ηδξ εθθδκζηήξ βθχζζαξ απυ θίβμοξ: ηθδνζημφξ, ακαβκχζηεξ, θίβμοξ βναιιαηζζιέκμοξ, ιενζημφ πμο ήλενακ θίβεξ θέλεζξ. Β) Γεύηεξν ήκηζπ 19νπ αηώλα – αξρέο 20νπαηώλα Ζ επμπή ηςκ αναακίηζηςκ ιε πνμμδεοηζηυ ειπθμοηζζιυ ημοξ απυ πθήεμξ κεμεθθδκζηχκ θέλεςκ πμο εκζςιαηχεδηακ ζημ αναακίηζημ ζδίςια αημθμοεχκηαξ ημοξ ηακυκεξ ημο. Γ) Αξρέο 20νπ αηώλα – 1960 πεξίπνπ Πανάθθδθδ πνήζδ Αναακίηζηςκ ηαζ Δθθδκζηχκ. Ο αείικδζημξ ηαεδβδηήξ Γ. Πάθθαξ ζδιεζχκεζ βζ‟ αοηή ηδκ πενίμδμ: «Καηά ημοξ πνυκμοξ ηδξ παζδζηήξ ιμο ηαζ εθδαζηήξ ιμο δθζηίαξ ιεηεπεζνίγμκημ εη ηςκ ηαημίηςκ ηδξ αθαιίκμξ ιδ ακέηςξ ηδκ Δθθδκζηήκ μθίβμζ εη ηςκ αζπμθμοιέκςκ απμηθεζζηζηχξ πενί ενβαζίαξ ηδξ οπαίενμο (πμζιέκεξ, νδηζκμζοθθέηηαζ, οθμηυιμζ), ιεηαλφ δε ημφηςκ ζδζαζηένςξ αζ βοκαίηεξ.» Καζ βζα ημοξ ηαημίημοξ ηςκ Αιπεθαηίςκ: «… ιέπνζ ηςκ πνχηςκ δεηαεηζχκ ημο ηνέπμκημξ αζχκμξ ςιίθμοκ ιε ηάπμζακ δοζημθίακ ηδκ εθθδκζηήκ μζ αζπμθμφιεκμζ απμηθεζζηζηχξ ιε ενβαζίαξ ηδξ οπαίενμο». Γ) 1960 πεξίπνπ - ώο ηηο κέξεο καο (2001) Πνμμδεοηζηή εβηαηάθεζρδ ηςκ Αναακίηζηςκ.
Ο Γενιακυξ βθςζζμθυβμξ Claus Haebler μ μπμίμξ επζζηέθηδηε ηδ αθαιίκα ημ 1959 υπμο πανέιεζκε δφμ (2) ιήκεξ ηαζ ιεθέηδζε ημ αναακίηζημ ζδίςιά ηδξ ζδιεζχκεζ: «Οζ πθδνμθμνίεξ ιμο βζα ηζξ μζημβέκεζεξ ηδξ αθαιίκαξ είκαζ υηζ μζ βμκείξ απμθεφβμοκ κα ιάεμοκ ηα παζδζά ημοξ αναακίηζηα, θέβμκηάξ ηα “άζπδια”. Μυκμ μζ παθζέξ βεκζέξ ιζθμφκ, μζ 20-30 εηχκ θίβμ ηαζ μζ ηάης ηςκ 20 εηχκ ηαευθμο». Σα ηεθεοηαία πνυκζα ημ αναακίηζημ ζδίςια ηδξ αθαιίκαξ αημθμοεεί πμνεία απμδοκάιςζδξ ηαζ ηαπφηαηδξ οπμπχνδζδξ πμο εα ημ μδδβήζεζ ζηδκ μνζζηζηή ημο ελαθάκζζδ. Νόηηα Δύβνηα – Καξπζηία – Καβνληόξν ημο Γηάλλε Π. Γθίθα Απυζπαζια απυ ημ αζαθίμ ημο Οη Αρβαλίηες θαη ηο αρβαλίηηθο ηραγούδη ζηελ Ειιάδα, Αεήκα 1978, ζζ. 21-38 … Ζ εβηαηάζηαζδ, θμζπυκ, Αθαακχκ –υπςξ παναηηδνίγμκηαζ ζηα ηνία αεκεηζζάκζηα έββναθακημημοιέκηα πμο ακαημζκχεδηακ απυ ημκ Κ. άεα ζηα ηέθδ ημο πεναζιέκμο αζχκα (Κ. άεαξ, Μλεκεία Διιεληθήο Ηζηνξίαο – Documents inédits Relaties à l’Histoire de la Grèce, ηυι. II, Paris MDCCCLXXI 1881, ζζ. 79-80 ηαζ ηυι. III, ζζ. 287-288 ηαζ ζζ. 319-320) ζηδκ Δφαμζα ανπίγεζ κα βίκεηαζ ζηαδζαηά, ιεηά ημ 1402, πνμκζά πμο εηδίδεηαζ η‟ δ πζμ πάκς δζαηαβή ηδξ Γενμοζίαξ ηδξ Βεκεηίαξ πνμξ ηδ Βεκεηζζάκζηδ Γζμίηδζδ ηδξ Δφαμζαξ. ηα έββναθα δ Δφαμζα μκμιάγεηαζ Nigropontis, βζαηί έηζζ (Νζβηνμπυκηε ή Νεβηνμπυκηε) θεβυηακ ημ κδζί απ‟ ημοξ Βεκεηζζάκμοξ. Ζ μκμιαζία πνμήθεε απ‟ ημ Δφνζπμξ ή Έβνζπμξ, πμο έηζζ θεβυηακ δ Υαθηίδα ηαζ, ζε πνμέηηαζδ, δ Δφαμζα μθυηθδνδ. Απ‟ ημ ηνίημ έββναθμ έπμοιε ηαζ ηδ ζδιακηζηή πθδνμθμνία βζα ημκ ηυπμ ηδξ πνμέθεοζδξ ηςκ Αθαακχκ πμο πήβακ η‟ εβηαηαζηάεδηακ ζηδκ Δφαμζα. Άθθμζ, θμζπυκ, απ‟ αοημφξ πνμένπμκηακ απ‟ ηδ Βμζςηία ηζ άθθμζ απυ ηδ Βθαπία –έηζζ θεβυηακ ζηα αογακηζκά πνυκζα δ Θεζζαθία (Μεβάθδ Βθαπία) ηαζ ιένμξ ηδξ Αζηςθμαηανκακίαξ (Μζηνή Βθαπία)– ηυπμοξ ζημοξ μπμίμοξ είπακ εβηαηαζηαεεί πμθθά πνυκζα πνζκ. […]. Ο βεςβναθζηυξ πχνμξ ηδξ Δφαμζαξ, υπμο ιζθζμφκηαζ η‟ αναακίηζηα, εκημπίγεηαζ ζηδκ Κανοζηία, ηαζ λεηζκάεζ απ‟ ηα κυηζα ημο Αοθςκανίμο ηαζ ημο Αθζαενίμο ηαζ θηάκεζ χξ ηάης, ζηδκ Κάνοζημ ηαζ ζημ Μανιάνζ. Δλήκηα είκαζ, ζοκμθζηά, ηα πςνζά, υπμο ιζθζμφκηαζ η‟ αναακίηζηα ηαζ ζ‟ αοηά δεκ ζοιπενζθαιαάκμκηαζ ηα πςνζά Ακηζά ηαζ Πθαηακζζηυξ, ηαεχξ ηαζ δ Κάνοζημξ ηαζ ημ Μανιάνζ. Ζ αναακίηζηδ βθχζζα δζαηδνείηαζ μθμγχκηακδ η‟ είκαζ ημ ηαεδιενζκυ ιέζμ επζημζκςκίαξ ηςκ ακενχπςκ ζηα πςνζά ημο Κααμκηυνμο. […] Οζ ηάημζημζ ηςκ πςνζχκ ηδξ κυηζαξ Κανοζηίαξ, υπμο ιζθζμφκηαζ η‟ αναακίηζηα, ιε ηδκ απμβναθή ημο 1951 ήηακ 15.279 ζε ζφκμθμ πθδεοζιμφ ηδξ επανπίαξ Κανοζηίαξ 56.880 ηαημίηςκ, δδθαδή πμζμζηυ 28,86%. Με ηδκ απμβναθή ημο 1961 ήηακ 14.444 ζε ζφκμθμ πθδεοζιμφ ηδξ επανπίαξ 55.542 ηαημίηςκ, δδθαδή πμζμζηυ 26%, ηαζ ιε ηδκ πνυζθαηδ απμβναθή (1971) μζ ηάημζημζ ηςκ αναακζημπςνζχκ ακένπμκηαζ ζε 12.878, ζε ζφκμθμ πθδεοζιμφ υθδξ ηδξ επανπίαξ Κανοζηίαξ 48.380 ηαημίηςκ, δδθαδή πμζμζηυ 26,61%. […] … Ο Γάθθμξ πενζδβδηήξ ηαζ ζζημνζμβνάθμξ Pouqevilleζημ αζαθίμ ημο πμο ηφπςζε ημ 1826 (Voyage de la Grèce, Paris MDCCCXXVI, ζζ. 215-216), ιε ηζξ εκηοπχζεζξ ημο απ‟ ηα ηαλίδζα ημο ζηδκ Δθθάδα, ακαθένεηαζ ηαζ ζηδκ Δφαμζα ηαζ, εζδζηά, ηαζ ζηδκ Κανοζηία. Καζ βνάθεζ, ακαδδιμζζεφμκηαξ ηαζ ηζξ ζπεηζηέξ εζδήζεζξ πμο είπε ζηείθεζ μ Γάθθμξ πενζδβδηήξ ημο 17μο αζχκα Du Loir ζημκ μιυεεκυ ημο ζοββναθέα J. Menage: Ο πιεζπζκόο ηωλ ρωξηώλ πνπ ζαο γλωξίζακε απνηειείηαη ζρεδόλ όινο από Σθηπεηάξνπο ή Αιβαλνύο Χξηζηηαλνύο. Τα ήζε ηνπο είλαη ίδηα από ηόηε πνπ ν Du Loir κελνύζε ζηνλ Menage: «Θά ’ζηε έθπιεθηνο γηα ην όηη ππάξρνπλ ζηελ Διιάδα ιανί πνπ ζαο είλαη άγλωζηνη. Απηό ην είδνο αλζξώπωλ, όκωο, απνηειεί ζήκεξα έλα κεγάιν κέξνο ηωλ θαηνίθωλ ηεο θαη δηαηεξεί απαξαβίαζηα ηελ ειεπζεξία ηνπ. Γελ μέξω από πνύ βαζηάεη ε θαηαγωγή ηνπ· έρνπλ ηδηαίηεξε γιώζζα θαη μερωξηζηή ελδπκαζία…»
Οη Αξβαλίηεο ζηελ Πεινπόλλεζν ημο Λάκπξνπ Μπαιηζηώηε (Ηζημνζημφ) Ζ ειθάκζζδ ηςκ Αθαακχκ ζηδκ Πεθμπυκκδζμ είκαζ απμηέθεζια ηδξ ιεβάθδξ ηαευδμο ημοξ ζημ ζδιενζκυ πχνμ ηδξ κμηζυηενδξ Δθθάδαξ, πμο πναβιαημπμζήεδηε ηονίςξ απυ ηα ιέζα ημο 14μο έςξ ηα ιέζα ημο 15μο αζχκα. Ζ εβηαηάζηαζδ ηςκ Αθαακχκ ιανηονείηαζ απυ ηζξ πδβέξ, εκχ ζδιακηζηυηαηεξ πθδνμθμνίεξ βζα ηδ δδιμβναθζηή αθθά ηαζ ηδκ ημζκςκζηή ηαηάζηαζδ ιάξ δίκμοκ ηα μεςιακζηά ηαηάζηζπα ηςκ ιέζςκ ημο 16μο αζχκα, πμο δοζηοπχξ ηαθφπημοκ πενζμνζζιέκεξ πενζμπέξ ηδξ αυνεζαξ Πεθμπμκκήζμο. Απυ ηα δδιμζζεοιέκα αοηά ηαηάζηζπα ειθακίγεηαζ δ εβηαηάζηαζδ ηςκ Αθαακχκ ζε ιζηνέξ μζηζζηζηέξ ιμκάδεξ, ηαζ ιζα πζμ έκημκδ ηηδκμηνμθζηή δναζηδνζυηδηά ημοξ ζε ζπέζδ ιε ημοξ εθθδκυθςκμοξ βείημκέξ ημοξ, ηαεχξ ηαζ ιζα θμνμθμβζηή εθάθνοκζδ πζεακχξ μθεζθυιεκδ ζε αοηή ημοξ ηδ δναζηδνζυηδηα. Οζ πενζδβδηέξ ηαζ άθθεξ πδβέξ, ζημοξ επυιεκμοξ αζχκεξ, αεααζχκμοκ ηδ ζοκεπή πανμοζία Αθαακχκ ζε υθεξ ζπεδυκ ηζξ πενζμπέξ ηδξ Πεθμπμκκήζμο. Απυ ηα μεςιακζηά ηαηάζηζπα ζοιπεναίκμοιε υηζ ζημ δζάζηδια ηςκ ηνζχκ αζχκςκ πμο ιεζμθάαδζακ (ιέπνζ δδθ. ηα ιέζα ημο 19μο αζχκα) ζε ιενζηέξ πενζμπέξ, υπςξ ηδ αμνεζμδοηζηή Πεθμπυκκδζμ, οπήνλε ζδιακηζηυηαηδ βεςβναθζηή ζοννίηκςζδ ημο αθαακυθςκμο πθδεοζιμφ. Πζεακχξ ημκ 18μ αζχκα θαίκεηαζ υηζ οπήνλε εβηαηάζηαζδ μιάδςκ ιμοζμοθιάκςκ Αθαακχκ, εκημπζζιέκςκ ηονίςξ ζηδ ζδιενζκή αμνεζμακαημθζηή Ζθεία ιε ζζημνζηυ ηέκηνμ ημο Λάθα ηαζ ζηδκ Μπανδμφκζα ημο Ακαημθζημφ Σατβέημο. Μζα άθθδ μιάδα ιμοζμοθιάκςκ, ιένμξ ηδξ μπμίαξ ιζθμφζε Αθαακζηά, είκαζ αοηή ημο Φακανίμο ηαζ ηςκ Μμονηαημπςνίςκ ζημ ζδιενζκυ κμιυ Ζθείαξ. Γεκ πνέπεζ κα απμηθεζζημφκ ηαζ άθθεξ ιεηαηζκήζεζξ πνμξ ηδκ Πεθμπυκκδζμ ιζηνχκ αθαακυθςκςκ μιάδςκ ζε δζαθμνεηζηέξ πνμκζηέξ πενζυδμοξ. Οζ πθδνμθμνίεξ ιαξ ζπεηζηά ιε ημοξ Αναακίηεξ ηαζ ηα βεςβναθζηά υνζα ηδξ βθχζζαξ πθδεαίκμοκ απυ ηζξ ανπέξ ημο 19μο αζχκα. Σμ 1890 εηδίδεηαζ ημ ένβμ ημο Γενιακμφ Αlfred Philippson Zur Ethnographie des Peloponnes (36 Η, ΗΗ, J. Perthes, Gotha 1890), ζημ μπμίμ δίκεηαζ δ πζμ πθήνδξ εζηυκα πμο δζαεέημοιε βζα ημοξ μζηζζιμφξ πμο ιζθμφζακ Αναακίηζηα εηείκδ ηδκ επμπή. Ζ πανάεεζδ πμο ηάκεζ μ Philippson είκαζ ανηεηά έβηονδ. ιςξ, δ πθήνδξ ακαζφκεεζδ ημο βθςζζζημφ ημπίμο εηείκδ ηδκ πενίμδμ ζηδκ Πεθμπυκκδζμ είκαζ ζδζαίηενα δοζπενήξ. Απυ άθθεξ πδβέξ ζοιπθδνχκμοιε ηζξ βκχζεζξ ιαξ βζα ημοξ αθαακυθςκμοξ μζηζζιμφξ, εζδζηά βζα πενζμπέξ υπςξ δ Ζθεία ηαζ δ Ανηαδία. διακηζηή αμήεεζα βζα ηδ ζπεηζηή απμηαηάζηαζδ ηςκ ηεκχκ ιπμνεί κα πανάζπεζ ζε μνζζιέκεξ πενζπηχζεζξ ηαζ δ πνμθμνζηή ζζημνία. Ζ δοζπένεζα μθείθεηαζ ζημ βεβμκυξ υηζ μζ πδβέξ ηαζ ηονίςξ μζ ημπζημί θυβζμζ απμθεφβμοκ κα ακαθενεμφκ ή απμηνφπημοκ ηδκ μιζθμφιεκδ βθχζζα, πυζμ ιάθθμκ υηακ αοηή ανίζηεηαζ ζε οπμπχνδζδ. Ζ απμζζχπδζδ είκαζ επίζδξ ζζπονή ηαζ ζημοξ ηυθπμοξ ηςκ ημζκμηήηςκ: δ ελαθάκζζδ ηδξ βθχζζαξ επζθένεζ ηαζ ημ ζαήζζιμ ηδξ ικήιδξ ηαζ ηδξ βκχζδξ ηδξ βθςζζζηήξ εηενυηδηαξ. ε ιενζηέξ πενζπηχζεζξ δ απχθεζα ηδξ ικήιδξ ιπμνεί κα πνμδβείηαζ ηδξ πθήνμοξ βθςζζζηήξ ελαθάκζζδξ. Γφμ παναηηδνζζηζηά παναδείβιαηα ζοκακηήζαιε ζημο Κυηθα Σνζθοθίαξ ηαζ ζημο Μμίνα ημο Πακαπασημφ. Αξγνιηδνθνξηλζία Ζ πενζμπή ηδξ Ανβμθζδμημνζκείαξ απμηεθεί ημ κμηζμδοηζηυ ηιήια ηδξ ζοιπαβμφξ ιέπνζ ηζξ ανπέξ ημο 20μο αζχκα αθαακυθςκδξ πενζμπήξ ημο Δθθδκζημφ ηνάημοξ πμο μνζγυηακ απυ ημ υνμξ Δθζηχκα αμνεζμδοηζηά ιε ημ πςνζυ ηείνζ ςξ αηναίμ υνζμ, αμνεζμακαημθζηά ηδκ πενζμπή ηδξ Μαθεζίκαξ ζηδ Λμηνίδα, ηαζ επεηηεζκυηακ ζηδκ Κανοζηία ηαζ ηδ αυνεζα Άκδνμ, ζοιπενζθαιαάκμκηαξ ηα κδζζά ημο Ανβμζανςκζημφ εηηυξ ηδξ Αίβζκαξ. ημ εζςηενζηυ αοηήξ ηδξ πενζμπήξ, ζζημνζηά –ιεηά ηδκ Δθθδκζηή Δπακάζηαζδ– δ ζοιπαβήξ αθαακμθςκία δζαημπηυηακ, πένα απυ ηδκ εθθδκυθςκδ Αίβζκα, απυ εθάπζζημοξ αθθά ζδιακηζημφξ πθδεοζιζηά εοθάημοξ εθθδκμθςκίαξ, ηονίςξ ζηζξ πυθεζξ: Θήαα,
Κάνοζημ, Αεήκα, Μέβανα ηαζ Ναφπθζμ. Ζ αθαακμθςκία ζηδκ πενζμπή αοηή, ήδδ απυ ημκ 19μ αζχκα, ζοννζηκχκεηαζ βεςβναθζηά, ηάηζ πμο ζοκεπίγεηαζ ιέπνζ ζήιενα. Γίπθα ζημοξ μζηζζιμφξ υπμο εθάπζζημζ δθζηζςιέκμζ «εοιμφκηαζ» ιενζηέξ θνάζεζξ ζηα Αναακίηζηα, οπάνπμοκ άθθμζ ζημοξ μπμίμοξ βκςνίγμοκ ηδ βθχζζα ηαζ ηδ πνδζζιμπμζμφκ αηυια ηαζ μζ δθζηίεξ ηςκ 20-30 εηχκ. Οζ αηνζαείξ πενζβναθέξ ημο Philippson ηαζ ημο Ακηςκίμο Μδθζανάηδ ζημ ένβμ ημο Γεωγξαθία Πνιηηηθή λέα θαη αξραία ηνπ λνκνύ Αξγνιίδνο θαη Κνξηλζίαο (Δζηία, Αεήκα 1886) ιαξ επζηνέπμοκ κα ακαζοκεέζμοιε ιε ζπεηζηή αηνίαεζα ηδ βθςζζζηή βεςβναθία ηδξ πενζμπήξ. θμξ ζπεδυκ μ εκηυπζμξ πθδεοζιυξ ηδξ Πεναπχναξ, ηδξ Ακαημθζηήξ ηαζ ηδξ Κεκηνζηήξ Κμνζκείαξ ιέπνζ ηα πςνζά Εειεκυ, Πακανίηζ ηαζ Κθδιεκημηαίζανζ ζηα δοηζηά, ήηακ αναακζηυθςκμξ ημκ 19μ αζχκα. Ζ πενζμπή επεηηεζκυηακ ιέπνζ ημ μνμπέδζμ ηδξ ηοιθαθίαξ, εκχ παναπςνμφζε ζηδκ εθθδκζηή βθχζζα ηδκ εονφηενδ πενζμπή ηδξ Νειέαξ. Μζα πνμέηηαζδ βφνς απυ ηα Πζηζαίζηα αμοκά, ήηακ επίζδξ αναακζηυθςκδ. ηα δοηζηά, ηα εθθδκυθςκα πςνζά ηδξ Γημφναξ, ηςκ Σνζηηάθςκ ηαζ ηδξ Εάπμθδξ υνζγακ ακηίζημζπα ηα υνζα ηδξ εθθδκμθςκίαξ πνμξ ηα ακαημθζηά. ηδκ Ανβμθίδα ημκ 19μ αζχκα δ αναακζηυθςκδ γχκδ μνζγυηακ πενίπμο απυ ηδ βναιιή Κμοηζμπυδζ – Άνβμξ ηαζ επεηηεζκυηακ πνμξ ηα δοηζηά. Δηηυξ ηδξ ιεβάθδξ αοηήξ εκυηδηαξ, αναακζηυθςκα ήηακ ηα μνεζκά πςνζά Μπμοβζάηζ ηαζ Σάηζζ (ζήι. Αθέα ηαζ Δλμπή ακηίζημζπα) ζηζξ πθαβζέξ ηςκ ανηαδζηχκ ηεζπχκ. Οζ πενζζζυηενμζ εκηυπζμζ μζηζζιμί ηδξ επανπίαξ Ναοπθίαξ ηαζ υθμζ ηδξ επανπίαξ Δνιζμκίδαξ ιζθμφζακ αναακίηζηα. Αναακζηυθςκδ ήηακ ηαζ υθδ μοζζαζηζηά δ επανπία Σνμζγδκίαξ. Γίπθα ζηα Φίπηζα, υπμο μζ κέμζ αβκμμφκ ημ αναακίηζημ ημκηζκυ πανεθευκ ημοξ, ή ζημ Εειεκυ, υπμο ηάπμζεξ αναακίηζηεξ θνάζεζξ ιε δοζημθία ακαζφνμκηαζ απυ ηδ ικήιδ ηςκ βενμκηυηενςκ, εηπθήζζεζ δ γςκηάκζα ηδξ βθχζζαξ ζημ μθζηυ, ζημ Αββεθυηαζηνμ, ζηζξ Λίικεξ, ζημ Μπενιπάηζ (ζήι. Πνμζφικα), ζημ Υέθζ, αηυιδ ηαζ ζηδκ Δνιζμκίδα ηαζ ζηα Μέεακα. ημοξ δφμ αοημφξ κμιμφξ ζοκακηάιε ιενζημφξ μζηζζιμφξ ιε ζδζαίηενα έκημκδ αναακζημθςκία. Ζ βθςζζζηή ιεηαηυπζζδ πνμξ ηα εθθδκζηά «επεηηείκεηαζ» απυ ηα δοηζηά πνμξ ηα ακαημθζηά, ηάηζ πμο ήδδ είπε εκημπίζεζ μ Αεακάζζμξ Σζίβημξ ζηα 1940 πενίπμο (Κείκελα γηα ηνπο Αξβαλίηεο, Αεήκα, 1991). Ζ αναακζημθςκία οπμπχνδζε πμθφ ηαπφηενα ζημ ζδιενζκυ κμιυ Ανβμθίδαξ, ηονίςξ θυβς ηδξ ιεβάθδξ εβηαηάζηαζδξ, ηαηά ηδ δζάνηεζα ηςκ δφμ ηεθεοηαίςκ αζχκςκ, ανηαδζηχκ ηαζ άθθςκ ηηδκμηνμθζηχκ πθδεοζιχκ. Ήδδ ημ 1890 μ Υ. Κμνφθθμξ, ζηδκ ηαηά ηα άθθα θακεαζιέκδ, ιε αάζδ ηα ζζημνζηά δεδμιέκα, απάκηδζή ημο ζημκ Philippson, ζδιεζχκεζ ηδκ οπμπχνδζδ ηδξ βθχζζαξ ζηδκ Ανβμθίδα (Ζ Δζλνγξαθία ηεο Πεινπνλλήζνπ. Απάληεζηο εηο ηα ππό ηνπ θ. Α. Philippson γξαθέληα, Ο Κάδιμξ, Πάηνα 1890). ε ανηεηά πςνζά ηδξ πεδζάδαξ δοηζηά ημο Άνβμοξ, δ βθχζζα εβηαηαθείθεδηε ιέζα ζημκ 20υ αζχκα. Οζ δφμ αοημί κμιμί πενζθάιαακακ αναακίηζηα πςνζά ηαζ ηςιμπυθεζξ ιε ζδιακηζηυ πθδεοζιυ ηαηά ημ πανεθευκ. Μεβαθφηενμξ μζηζζιυξ ήηακ ημ Κνακίδζ πμο βκχνζζε –ιαγί ιε ηδκ Όδνα, ηζξ πέηζεξ ηαζ ημκ Πυνμ– ζδζαίηενδ μζημκμιζηή άκεζζδ. Ζ βθςζζζηή ιεηαηυπζζδ πνμξ ηα Δθθδκζηά δεκ ιμζάγεζ κα ήηακ ζδζαίηενα εφημθδ, μφηε ηαζ βνήβμνδ. Οζ ηεθεοηαίμζ ιμκυβθςζζμζ μιζθδηέξ πνέπεζ κα απμαίςζακ ηδ δεηαεηία ημο 1960, ιε ιενζηέξ πμθφ πζμ πνυζθαηεξ ελαζνέζεζξ ζε θίβα πςνζά. Ο Κχζηαξ Καγάγδξ ζδιεζχκεζ υηζ αηυιδ ημ 1976 ζημ μθζηυ, υηακ έκαξ δθζηζςιέκμξ ιζθμφζε πενζζζυηενμ ζηα Δθθδκζηά ζημοξ ζοκμιήθζημφξ ημο, πνμηαθμφζε ανκδηζηή εκηφπςζδ (Kazazis K., “Greek and Arvanitika in Korinthia”, Balkanistica III, Slavic Publishers inc. 1976, ζζ. 42-51). Σα Αναακίηζηα αοηχκ ηςκ πενζμπχκ ηαζ εζδζηά ημο Πυνμο, ιαγί ιε αοηά ηδξ Όδναξ, ηςκ πεηζχκ ηαζ ηδξ αθαιίκαξ είκαζ ηα πνχηα πμο ηαηαβνάθμκηαζ. Λαθσλία ε κμδηή εκυηδηα ιε ηδ ιεβάθδ ζοιπαβή αθαακυθςκδ πενζμπή εκημπζγυηακ δ αθαακυθςκδ γχκδ
πμο ζημ πνχημ ιζζυ ημο 19μο αζχκα πενζθάιαακε ζδιακηζηυ ηιήια ηδξ επανπίαξ Δπζδαφνμο Λζιδνάξ ηαζ επεηηεζκυηακ ζε θίβμοξ μζηζζιμφξ ηδξ επανπίαξ Λαηεδαίιμκμξ. Ζ γχκδ αοηή έπεζ ζοννζηκςεεί ζηα ζηεκά υνζα ηδξ πνμζεαθάζζζαξ πενζμπήξ ημο Εάναηα, ιε ηονζυηενα πςνζά ημκ Άβζμ Γδιήηνζμ (υπμο ζήιενα δεκ γμοκ μιζθδηέξ), ηδ Ρδπζά, ηδκ Κνειαζηή ηαζ ημκ Υάναηα, εκχ ζημκ Λαιπυηαιπμ δ βθχζζα δζαηδνείηαζ ζπεηζηά πενζζζυηενμ. Οζ μιζθδηέξ ηδξ βθχζζαξ είκαζ ιυκμκ δθζηζςιέκμζ, ζε ιενζηά δε πςνζά είκαζ εθάπζζημζ. Αραΐα Ζ άθθμηε πμθοπθδεήξ ηαζ διζκμιαδζηή ηηδκμηνμθζηή μιάδα ηςκ Αναακζηχκ ημο Πακαπασημφ «πνμιήεεοε» ιε μιζθδηέξ, ημοθάπζζημκ απυ ηζξ ανπέξ ημο 19μο αζχκα, υθδ ηδκ πεδζκή πενζμπή δοηζηά ηςκ Παηνχκ. Ζ πζμ ζοιπαβήξ μιάδα, υπμο δ αναακζημθςκία είκαζ ζπεηζηά έκημκδ ηαζ ζήιενα, ανίζηεηαζ ζηα πςνζά ημο ηέςξ Γήιμο Γφιδξ. Ζ δζαζπμνά, πμο εκημπίγεηαζ ζε υθδ ηδκ πενζμπή δοηζηά ημο Πακαπασημφ ηαζ θεάκεζ πνμξ κυημκ ιέπνζ ηα υνζα ημο κμιμφ Ζθείαξ, παναηηδνίγεηαζ, ζηδ ιεβάθδ ηδξ πθεζμρδθία, απυ ηδ ναβδαία οπμπχνδζδ ηδξ βθχζζαξ, ηάηζ πμο μθείθεηαζ ηαζ ζημ υηζ μζ πενζζζυηενμζ μζηζζιμί είκαζ ιεζηημί. Ζ ιεβάθδ αθαακυθςκδ ημζηίδα πενζθάιαακε υθμ ημ εονφηενμ Πακαπασηυ υνμξ, έθηακε δε αμνεζμακαημθζηά ιέπνζ ηα υνζα ηδξ επανπίαξ Αζβεζαθίαξ ηαζ πνμξ κυημκ πενζθάιαακε ημοθάπζζημκ ημ πςνζυ Γηένιπεζζ ηςκ Καθαανφηςκ (ζήι. Πνμθήηδξ Ζθίαξ). Ακ ελαζνέζεζ ηακείξ ημ ηεθεοηαίμ, ιυκμ εθάπζζημζ οπένβδνμζ είκαζ μιζθδηέξ ηδξ βθχζζαξ ζε υθμ ημ Πακαπασηυ. ηδκ επανπία Καθαανφηςκ εκημπίγεηαζ έκαξ αηυιδ μζηζζιυξ, δ Λοημφνζα, μ μπμίμξ ιαγί ιε ημο Γάνα (πμο ακήηεζ ζημκ κμιυ Ανηαδίαξ) ζοκζζημφζακ κδζίδα αθαακμθςκίαξ. Οζ ηεθεοηαίμζ μιζθδηέξ ζηδ Λοημφνζα απμαίςζακ πενίπμο πνμ εζημζαεηίαξ. Αξθαδία ημ κμιυ Ανηαδίαξ ιανηονμφκηαζ ηαζ άθθμζ δζάζπανημζ μζηζζιμί –παναδεζβιαηζηά ακαθένμοιε αοημφξ ηςκ Γμθζακχκ– μζ μπμίμζ έπαρακ κα ιζθμφκ αναακίηζηα ιέζα ζημκ 19μ αζχκα ή ηαζ ημκ 20μ αζχκα. Μεζζελία – Ζιεία – Γνξηπλία Ζ ακαζφκεεζδ ημο βθςζζζημφ πανεθευκημξ ζηδκ οπυθμζπδ δοηζηή Πεθμπυκκδζμ είκαζ πζμ πμθφπθμηδ. Ζ βθχζζα ζήιενα επζγεί ιυκμ ζε ιενζηά πςνζά ηδξ επανπίαξ Σνζθοθίαξ, οπυθεζιια ιζαξ γχκδξ πμο ζοννζηκχεδηε ζηαδζαηά ζηα κυηζα ηαζ ακαημθζηά ηδξ ηιήιαηα. Καζ εδχ οπμπςνεί ναβδαία, πανυθμ πμο ζημ πανεθευκ μζ ηάημζημί ηδξ ζοκζζημφζακ ζδζαίηενδ πθδεοζιζηή μιάδα ιε πνμαθήιαηα έκηαλδξ ζημ εθθδκζηυ ηνάημξ ακηίζημζπα ιε αοηά ηςκ Μακζαηχκ. Ο Νζηυθαμξ Γναβμφιδξ ημ 1879 ημοξ παναηηδνίγεζ «πεζνυηενμοξ ηςκ Ηκδζάκςκ» (Ηζηνξηθαί αλακλήζεηο, Αεήκα 1879, ηυι. Β΄, ζζ. 323-324). ε ιενζημφξ μζηζζιμφξ μζ ηεθεοηαίμζ μιζθδηέξ απμαζχκμοκ ιένα ιε ηδ ιένα. Ζ πενζμπή αοηή απμηεθμφζε ηδ κυηζα απυθδλδ ιζαξ πμθφ εονφηενδξ γχκδξ υπμο ηονζανπμφζακ ηα Αναακίηζηα, ηαζ ζηαδζαηά ζοννζηκχεδηε ηαηά ημκ 19μο ηαζ ηζξ ανπέξ ημο 20μφ αζχκα. Πενζθάιαακε πςνζά ημο ηέςξ δήιμο Ζναίαξ ηδξ Γμνηοκίαξ ηαζ επεηηεζκυηακ ζε ηιήιαηα ημο Φακανίμο Οθοιπίαξ ηαζ ζε πςνζά ημο ηέςξ δήιμο Ωθέκδξ ηαζ ημο ηέςξ δήιμο Λαιπείαξ. Οζ ηεθεοηαίμζ “last semi speakers” ηαηά ημ βθςζζμθυβμ Δric Hamp, απμαίςζακ ηδκ ηεθεοηαία δεηαεηία ζε δφμ ημοθάπζζημκ πςνζά ηδξ oνεζκήξ Οθοιπίαξ. Μενζημί “terminal speakers” (μνζαημί μιζθδηέξ), πμο εκημπίγμκηακ ιέπνζ πμθφ πνυζθαηα ζε δφμ ημοθάπζζημκ μζηζζιμφξ ζηα αυνεζα ημο κμιμφ Hθείαξ, πνμένπμκηαζ απυ ηδ ιεηακάζηεοζδ ημο Πακαπασημφ. Τες Αζηάηηδος Μούζες Εραζηαί…
Απυζπαζια απυ ημ αζαθίμ ημο Θόδσξνπ Χαηδεπαληαδή (εηδ. ζηζβιή, Αεήκα 1986, ζζ. 101-103 ηαζ ζζ. 137-138) … μζ εεκζζηζηέξ δζεηδζηήζεζξ, πμο εα ημνοθςεμφκ ηαηά ημοξ Βαθηακζημφξ Πμθέιμοξ ημο 1912-13, απμλεκχκμοκ ηχνα ημοξ θαμφξ ηδξ πενζμπήξ ηαζ ηαθθζενβμφκ ιζα κμμηνμπία πμθζηζζηζημφ απμιμκςηζζιμφ, άβκςζηδ παθζυηενα. Οζ Έθθδκεξ ιμοζζημί εα ιάεμοκ κα λεπςνίγμοκ γδθυηοπα ηα εθθδκζηά δδιμηζηά ηναβμφδζα απυ ηα αναακίηζηα, ηα νμοιάκζηα, ηα αμοθβάνζηα, ηα ημφνηζηα. Σμ λεηίκδια ηδξ ηάζδξ αοηήξ πνέπεζ θοζζηά κα ακαγδηδεεί ζηδκ άκεδζδ ημο εεκζηζζιμφ, ηαηά ημ δεφηενμ ιζζυ ημο 19μο αζχκα, ηαζ ζηζξ πνχηεξ θάζεζξ ηδξ πμθζηζζηζηήξ απμζφκεεζδξ ηδξ πμθοεεκζηήξ Οεςιακζηήξ αοημηναημνίαξ, ηάης απυ ηδ δζπθή πίεζδ ημο εεκζηζζιμφ ηαζ ημο ελεονςπασζιμφ. […]. Πάκηςξ, ζημ ζηάδζμ αοηυ, πμο δ ίδνοζδ ακελάνηδημο Αθαακζημφ ηνάημοξ δεκ δζαβνάθεηαζ μφηε ηακ ζακ ιαηνζκή απεζθή ζημκ μνίγμκηα, μ εθθδκζηυξ Σφπμξ ειθακίγεηαζ πνυεοιμξ κα ζοιπενζθάαεζ ηα αναακίηζηα ηναβμφδζα ηαζ ηδ βθχζζα ζημκ ημνιυ ηδξ εβπχνζαξ εεκζηήξ πανάδμζδξ, ιζα ηαζ δ Αηηζηή μθυηθδνδ, απυ ηα κδζζά ημο ανςκζημφ ηαζ ημκ Πεζναζά χξ ηα Μεζυβεζα, ηονζανπμφκηακ απυ αθαακυθςκμ πθδεοζιυ. Ανενμβνάθμξ ηδξ «Αηνμπυθεςξ» (Ο Πεηξαηεύο θαηά ηελ λύθηα, «Αηνυπμθζξ», 25 Αοβμφζημο 1891), πμο αβακαηηεί ιε ημοξ «απαζζίμοξ ηυκμοξ ηαζ ημοξ εζδεπεείξ ηςκ ημονηζηχκ αζιάηςκ» ζε ηάπμζμ ηαθέ αιάκ ημο Πεζναζά, αβάθθεηαζ ζημ άημοζια ηςκ αναακίηζηςκ ηναβμοδζχκ ημο πνμβνάιιαημξ: «Πανήβμνμκ ηαζ εθαθνυροπμκ εκ ημφημζξ έηπθδλζκ πνμλεκεί ηζξ εη ηςκ ηναβμοδζζηχκ αοηχκ, μ μοθζχηδξ Βμφνημξ, υζηζξ ιε ημ εζδοθθζαηυκ ημο ζνπξαύιη, ημκ δαζιμκζζιέκμκ εηείκμκ αοθυκ ημο Πακυξ, άδεζ θζβονυηαημκ ηαζ εκεμοζζςδέζηαημκ αζιάηζμκ ηαηά ημ αθαακζηυκ ζδίςια, ηανδίαξ πζηνυκ πμκμφζδξ πυκμκ, ημο μοθεσιάκ ιπέδ ενδκμφκημξ ηδκ απχθεζακ ηνζχκ ηέηκςκ ημο, ηαζ μφηζκμξ απμζπχιεκ ιζηνάκ πενζημπήκ πάνζκ ηςκ αθαακμθχκςκ ακαβκςζηχκ ιαξ: Ηδμφ ημ ενδκχδεξ άζια: Α! ιε ιε ιε ιε ιέεη! Α! γην γην γην νγί! Τξε καληάηα βάλë λε ληë ληίηë ληë Σνπιεϊκάλ κπε(γ)ί. Τë Χëλëλë ζα ράηë ηέηë κπέε πν ληαλ θνπζέθηë Α! ζηόθ! θëξηέη πëξ κπέζë ζε θνύζηë θα ιίληεξ λην βληέζë! Ηδμφ δε ηαζ δ πανάθναζίξ ημο, ελαζνέζεζ ηδξ πνχηδξ ζηνμθήξ μφζδξ ενήκμο ημ πνμακάηνμοζια: Τξεηο εηδήζεηο πήγαλ ζε κηαλ εκέξα ζηνλ Σνπιεϊκάλ κπέε. Τελ Γεπηέξα ζηηο νρηώ ε ώξα ν κπέεο εκνίξαδε ρξήκαηα θαη θνπζέθηα Ω! ζύληξνθνη! Δίλαη αιήζεηα, κα ηελ πίζηη κνπ, όηη όπνηνο εγελλήζε ζ’ απνζάλε. Δκκμείηαζ υηζ αδυιεκα ιε ημκ πνάβιαηζ θεαέκηζημκ ηαζ μοθζχηζημκ ηυκμκ ηδξ θςκήξ ημο ανεζιακίμο Βμφνημο, ζε επακαθένμοκ εζξ πνυκμοξ άθθμοξ, πμζδηζηςηένμοξ ηαζ παθθδηανίζζμοξ». Αναακίηζημζ ζηίπμζ δδιμζζεφμκηαζ ζοπκά ζηζξ εθθδκζηέξ εθδιενίδεξ ηδξ επμπήξ, ζοκήεςξ ιε ηδκ ηαεδζοπαζηζηή δζααεααίςζδ υηζ πνυηεζηαζ βζα δζάθεηημ πμο ηαηάβεηαζ ηαηεοεείακ απυ ηα μιδνζηά έπδ (π.π. «Νέα Δθδιενίξ», 12 Ημοκίμο 1889). Μυθζξ υιςξ δδιζμονβείηαζ, ζηδ δζάνηεζα ηςκ Βαθηακζηχκ Πμθέιςκ, ημ Αθαακζηυ ηνάημξ, δ κμμηνμπία αθθάγεζ νζγζηά. Έκα απυ ηα βκςζηυηενα ηαζ δδιμθζθέζηενα επζεεςνδζζαηά κμφιενα ηδξ Μανίηαξ Κμημπμφθδ ζηα Πνιεκηθά Παλαζήλαηα ημο 1913 ήηακ εηείκμ πμο ζαηίνζγε ηα αναακίηζηα ηναβμφδζα («Ίηζκζ ιίηζκζ αίιζκζ ηαπνάπα», ζ.ζ.: πνμθακχξ εκκμεί Ίθëλη κίθëλη βëκëλη λγθα πξάπα πμο ζδιαίκεζ Φύγεηε θίινη κπείηε από πίζω). ************************************* Θεσξεηηθά πξνιεγόκελα ημο Γεκήηξε Δ. Λέθθα
(απυ ακέηδμηδ ένεοκα) Mαεδιαηζημφ, ζοκεέηδ, ενεοκδηή I. Σα αναακίηζηα ηναβμφδζα ειθακίγμοκ ιζακ αλζμζδιείςηδ ζδζμιμνθία ζε ζπέζδ ιε ημκ υβημ ηςκ ηναβμοδζχκ ιε ηείιεκμ ζηδκ Δθθδκζηή βθχζζα. οβηνμημφκ έκα νεπενηυνζμ πμο έιεζκε μοζζαζηζηά ζημ πθαίζζμ ζηεκχκ παναδμζζαηχκ ημζκμηήηςκ, ηζ έηζζ δεκ εζζήθεε ζηδκ πζεζηζηή δζαδζηαζία υζςκ ιεηαθθάλεςκ επζθένμοκ μζ επακεζθδιιέκεξ εηηεθέζεζξ ζε πακδβφνζα απυ επαββεθιαηίεξ ιμοζζημφξ, ιε υνβακα πζμ εηζοβπνμκζζιέκα υπςξ ημ ηθανίκμ ηαζ ιε ηδκ πανεζζαβςβή επζδνάζεςκ απυ άθθα αημφζιαηα. Ακηίεεηα θμζπυκ απυ άθθα παναδμζζαηά νεπενηυνζα, μ υβημξ ηςκ αναακίηζηςκ ηναβμοδζχκ δζαηνίκεηαζ απυ ημπζηυηδηα, εηηεθέζεζξ αιζβχξ θςκδηζηέξ ή ζοκμδεουιεκεξ απυ πίπζγεξ ή θθμβένεξ ηαζ απυ θαμφηα πμο δεκ αημθμοεμφκ κευηενα ήεδ παίγμκηαξ ζοβπμνδζαηά. Έηζζ δζαζχεδηακ παθαζυηενεξ αιεηάθθαηηεξ κυνιεξ. Δλαίνεζδ απμηεθμφκ ηα θζβμζηά ηναβμφδζα πμο έζπαζακ ημ θνάβια ημο ηυπμο ημοξ, έβζκακ δδιμθζθή, ηναβμοδήεδηακ ηαζ παίπηδηακ ζε πακδβφνζα απυ επαββεθιαηίεξ ηναβμοδζζηέξ ηαζ ηθανζκίζηεξ είηε απμδυεδηακ απυ ιέθδ ζοθθυβςκ ιε ηδκ επμπηεία ιαέζηνςκ ή επζιεθδηχκ ιε βκχζεζξ ηαζ αημφζιαηα Γοηζηήξ ηονίςξ ηαζ αζηζημθασηήξ ιμοζζηήξ. ΗI. Οζ παναδμζζαηέξ ιμοζζηέξ ημο εθθαδζημφ πχνμο έπμοκ ααεζέξ νίγεξ ζε δφμ ανπέβμκα ζοζηήιαηα θεμββμεεζίαξ, δθζηίαξ πμθθχκ πζθζεηζχκ, ηα μπμία ιέζα ζημ πνυκμ έπμοκ οπμζηεί επελενβαζίεξ, δζαθμνμπμζήζεζξ ηαζ ελεθίλεζξ. Δκδζαθένμκ είκαζ υηζ ζημ πχνμ ζοκοπάνπμοκ μζ ανπέβμκεξ ιε ηζξ ιεηαβεκέζηενεξ δζαιμνθχζεζξ, άθθεξ θμνέξ πανάθθδθα ηαζ άθθεξ θμνέξ ηαοηυπνμκα. Σμ ζπήια ηδξ βεκεαθμβίαξ ηςκ θεμββμεεζζαηχκ δμιδιάηςκ (ηθζιάηςκ / ηνυπςκ), ζηδ θασηή παναδμζζαηή ιμοζζηή πάκημηε, είκαζ: Α. πεληαηνληθά ακδιίημκα ┌ποεαβυνεζα Β. επηάηνλα αοθδηζηά→ επηάημκα ζπμκδεζαηά→ επηάημκα ζφκημκα └θοζζηά Κάεε έκα απ‟ αοηά ηα δμιήιαηα πνμένπεηαζ απυ ηάπμζα πνςημβεκή πναηηζηή ή ζηεπηζηυ, πμο επζηνέπεζ ηδ δζαιυνθςζδ εκυξ ζοκυθμο δζαζηδιάηςκ ηαζ θευββςκ. Οζ εέζεζξ αοηχκ ηςκ θευββςκ είκαζ:
ηαη‟ ανπήκ πξόηππεο, επζηνέπμκηαξ έηζζ ηδκ ακάπηολδ ζοβηεηνζιέκςκ ηξνπηθώλ δνκεκάησλ θαη ζπζηεκάησλ, δδθαδή ηθζιάηςκ ηαζ οπμηθζιάηςκ ηαζ ζοζπεηζζιχκ ιεηαλφ ημοξ, ζ‟ έκα ααειυ εύθακπηεο θαη ξεπζηέο ζηδκ πνάλδ, ιμθμκυηζ εεςνδηζηά ηαεμνζζιέκεξ ιε αηνίαεζα, βεβμκυξ πμο ιπμνεί ιε ημκ ηαζνυ κα μδδβήζεζ ζε δζαθμνμπμζήζεζξ έςξ ηαζ δναζηζηέξ πμο ανβυηενα κα πενάζμοκ ηαζ ζηδ εεςνία.
Απμηέθεζια αοηχκ ηςκ δφμ πνμδζαβναθχκ είκαζ υηζ πμθθέξ θμνέξ ηα ιενζηά δμιήιαηα ιπμνεί κα ακηζηαείζηακηαζ απυ άθθα πςνίξ ηοπζηά ημ ζοζηδιζηυ πθαίζζμ ηςκ ζοζπεηζζιχκ ημοξ κα απμημθθάηαζ απυ ημ ανπζηυ πθαίζζμ. Δπεζδή υιςξ ημ ααζζηυ ζπμκδεζαηυ θεμββμθυβζμ δζαθένεζ παναηηδνζζηζηά απυ ημ ζοκδεζζιέκμ ζμθθασηυ, πνμδβείηαζ ιζα μπηζηή πανάζηαζή ημο ιαγί ιε ηζξ εεςνδηζηέξ μκμιαζίεξ ηςκ θευββςκ ημο ζημ επεηηεηαιέκμ θοζζηυ ζφζηδια, εκ υρεζ ηδξ ηαηαβναθήξ ηςκ ηναβμοδζχκ ζημ πεκηάβναιιμ, ηαεχξ ηαζ ιε ηζξ ακηζζημζπίεξ ζημ ααζζηυ αογακηζκυ θεμββμθυβζμ, πμο είκαζ, ακηίεεηα ιε ηδκ εονςπασηή ιμοζζηή, ζπμκδεζαηυ, ιε ιενζηά απαναίηδηα πνμηεζκυιεκα κέα ζήιαηα αθθμζχζεςκ οθέζεςκ, εθεφεενα ειπκεοζιέκα απυ ημ ζφκμθμ ηδξ ανααζηήξ αζαθζμβναθίαξ αθθά ηαζ ηα αογακηζκά εεςνδηζηά ηείιεκα, ζδζαίηενα ηα αζαθία ημο ίιςκμξ Κανά. Απ‟ αοηά, ηα ζδιακηζηυηενα είκαζ ηα 2 δζαθμνεηζηά ζδιεία «ελαξκόληαο ύθεζεο»:
δσđ (γς «φθεζδ»), ιία νμεία παξπζηεξνύζα δίεζε (60 cents, 3,65 ιυνζα) ηάης απυ ημ γς, θε( ﻡηε «φθεζδ»), ιία πζηεξνύζα δίεζε (53 cents, 3,18 ιυνζα) ηάης απυ ημ ηε.
· do
· re
· miw
· fa
· sol
κδ
πα
αμο
βα
δζ
· law
· la+
ηεﻡ
ηε
· si♭γςđ
· siw γς
· do κδ
Λυβς ηδξ δζάνενςζδξ ημο ζπμκδεζαημφ θεμββμθμβίμο, ζηζξ ιμοζζηέξ ηαηαβναθέξ ηςκ ημιιαηζχκ εα πνδζζιμπμζδεεί εηηεκχξ δ αθθμίςζδ w, έκα ζοβηεηνζιέκμ εεςνδηζηυ είδμξ εκηύθεζεο («εκανιυκζαξ» φθεζδξ ηαηά πενίπμο ¼ ημο ηυκμο) , πμο ζδιαίκεζ αδνά ηάηζ ακάιεζα ζε έκακ επχκοιμ θευββμ ηαζ ηδκ φθεζή ημο (μπυηε δ αθθμίςζδ ♯w ακηίζημζπα ζδιαίκεζ ηάηζ ακάιεζα ζημ θευββμ ηαζ ηδ δίεζή ημο)[2], εκχ ζηζξ πανηζημφνεξ εα πανααθεθεμφκ ζε εθάπζζηεξ πενζπηχζεζξ μζ αθθμζχζεζξ ηαηά έκα ηυιια ζε ζπέζδ ιε ημοξ ακηίζημζπμοξ θοζζημφξ: + (υλοκζδ, ρδθυηενα), - (αάνοκζδ, παιδθυηενα). III. Ωξ αιεηάθθαηημ νεπενηυνζμ θμζπυκ, δ ιεβάθδ πθεζμκυηδηα ηςκ επζηυπζα δπμβναθδιέκςκ αναακίηζηςκ ηναβμοδζχκ, υπςξ ιανηονείηαζ ηαζ απυ ηδκ πανμφζα έηδμζδ, ημκίγεηαζ ζε ηθίιαηεξ ακδιίημκεξ πεκηαημκζηέξ ηαζ αοθδηζηέξ ή ζπμκδεζαηέξ. Σμ βεβμκυξ αοηυ ιάξ οπμπνεχκεζ κα πνμζανιυζμοιε ηζξ απθέξ μνμθμβίεξ πμο ακηθμφκ ηδκ ηαηαβςβή απυ ηδ δοηζημεονςπασηή ζοκημκζηή μπηζηή (ηνυπμζ ημο do, re, mi ηηθ.) πνμζεέημκηαξ πνμζδζμνζζηζηά επίεεηα υπςξ εα δμφιε θίβμ παναηάης. Δπεζδή εδχ ακαθενυιαζηε ζηα ηνμπζηά ζοζηήιαηα, εα παναιείκμοιε ζηζξ πνυηοπεξ εέζεζξ ηςκ θευββςκ ηαηά ηδ ζοκέπεζα αοημφ ημο ηεζιέκμο, ζδιεζχκμκηαξ ηαηά πενίπηςζζκ ιε αέθδ ηζξ ηαη‟ ανπήκ ηάζεηο γηα θάκςε ή «έιμεηο» πνμξ ηα επάκς ηαζ πνμξ ηα ηάης. ηδ ζοκέπεζα ημο ηεζιέκμο μζ θευββμζ εα δίκμκηαζ ζημ θοζζηυ ζφζηδια ζμθ-θα ιαγί, ζηδκ ανπή, ιε ηζξ ακηζζημζπίεξ ημοξ ζε ηάπμζμ ηαηάθθδθμ ιεηαημκζζιυ ημο ανπαίμο «μνβακζημφ» ζοζηήιαημξ (θξνπκαηνγξαθίαο ηαηά ημκ Pöhlmann) ηαζ ζημ θεβυιεκμ αογακηζκυ ζφζηδια, εκχ ηα ιεβέεδ ηςκ ηνμπζηχκ αδιάηςκ εα παναηίεεκηαζ ζε ζοβηεηναιέκα cents(1200ζηά ηδξ μηηάααξ ή «100ζηά ημο διζημκίμο») ηαζ ηαηά ηδκ πενίπηςζδ ζε παηνζανπζηά ιυνζα (72α ηδξ μηηάααξ).
ΗV. Κάεε έκα απυ ηα αλεκίηνλα πεληάηνλα ηαθφπηεζ ηδκ μηηάαα κε 3 ηόλνπο θαη 2 ηνλνιείκκαηα (ή ππζαγόξεηα ηξηεκίηνλα), ηα μπμία πμηέ δεκ είκαζ δζαδμπζηά. Ζ ααζζηή δζαιυνθςζδ πμο ηονζανπεί ζημ ααθηακζηυ πχνμ είκαζ έκα ημζκυ θεμββμθυβζμ πμο ηαθφπηεζ δζάζηδια έκαηδξ:
do re fa sol la+ do re 204 294 204 204 294 204 e H E ⊢ Γ F C κδ πα βα δζ ηε κδ πα 12,24 12,24 17,65 12,24 17,65 12,24 ημ ααθηακζηυ πχνμ επζπςνζάγμοκ ηονίςξ ηα 2 απυ ηα 5 οπανηηά ακδιίημκα πεκηάημκα: ημο do (ιε αολδιέκμ ηνμπζηυ νυθμ ηδξ επζημκζηήξ re) ηαζ ημο re (ιε αολδιέκμ νυθμ ημο οπμημκζημφ / πνμζθαιαακυιεκμο do), πμο ηείκμοκ κα μκμιάγμκηαζ, ακηίζημζπα, «ιείγμκ» ηαζ «έθαζζμκ»: DO, RE, fa(+), sol, la+, do («ιείγμκ»)
ή ΝΖ, ΠΑ, βα(+), δζ, ηε, κδ
(do) RE, fa(+), sol, la+, do, re («έθαζζμκ») ή (κδ) ΠΑ, βα(+), δζ, ηε, κδ, πα Σμ πνχημ παίνκεζ ημ «ιείγμκα» παναηηήνα ημο υπζ απυ ηδκ ηνίηδ, πμο θείπεζ, αθθά απυ ηδκ έηηδ la+ / ηε. Δηηυξ απ‟ αοηά υιςξ πνέπεζ κα ζδιεζςεμφκ ιενζηέξ αηυια ημζκέξ πενζπηχζεζξ:
ημ «οπενθοδζάγμκ» ακδιίημκμ ιε ημκζηή fa / βα ηαζ ημ ηάης do / κδ ςξ δεζπυγμοζα, ζοπκά ηαηαθδηηζηή: do, re, FA, sol, la+, do
ή
ΝΖ, πα, αμο♂, δζ, ηε, κδ
ιζα ιεζηηή δζαζηαφνςζδ ηςκ δφμ ιεζγυκςκ πμο δεκ είκαζ ακδιίημκδ: DO, mi+, fa, sol, la+, do
κδ, πα, ΓΑ, δζ, ηε, κδ
ημ «δζημκζηυ ιείγμκ ακδιίημκμ», ακάηαλδ ημο πνμδβμφιεκμο ιε αάζδ ηδκ ημκζηή ημο, εδχ ιεηαημκζζιέκμ ζηδκ ημζκή αάζδ do / κδ: DO, re, mi+, sol, la+, do
ή
ή
ΝΖ, αμο♂, βα, δζ, ηε, κδ
άθθεξ ιδ ακδιίημκεξ δζαζηαονχζεζξ ιε δζαημκζηέξ ηθίιαηεξ, αθ. π.π. ζδι. αν. 25 [«Βάι(ë) ε ηζάαιë αάζγëκë»] ηαζ 88 [«Σζζë ιë αëγκηυκ»].
V. Ζ αθεηδνία ηςκ επηάημκςκ δμιδιάηςκ είκαζ μ ααζζηυξ απιεηηθόο ππξήλαο, οπανηηυξ ζοκεπχξ απυ ηδκ παθαζμθζεζηή επμπή ιέπνζ ζήιενα[3]. Φμνέαξ ημο είκαζ μ απθυξ ααζζηυξ «αξρατθόο θξπγηθόο»
απιόο ημο εκυξ πενζμφ απυ re / πα ιε ηνήζεζξ πμο ζζαπέπμοκ ηαζ έπμοκ ίζεξ δζαιέηνμοξ, ηαθφπημκηαξ ημ δζάζηδια έςξ ημ la+ / ηε ιε ημ δυιδια πμο μ Πημθειαίμξ απμηαθεί νκαιό δηάηνλν γέλνο. ημ ηάης άηνμ ημοξ πνμζηίεεκηαζ δζαδμπζηά ιία πνχηδ πνμέηηαζδ ζε δζάζηδια πξνζιακβαλόκελνπ ηόλνπ («ιπδηθόο» απιόο απυ do / κδ) ηαζ ιία δεφηενδ εκυξ αηυια πνυζεεημο ηυκμο έςξ si♭- / γςđ, μπυηε πνμηφπηεζ μ «ζύληνλνο ιπδηθόο» απιόο: si♭- // do // re miw fa+ sol (la+) 204 204 151 165 182 (204) γςđ // κδ // πα αμο βα+ δζ (ηε) 12,24 12,24 9,06 9,88 10,94 (12,24) Πνχηδ ζδιακηζηή παναθθαηηζηή ελέθζλδ είκαζ εηείκδ πμο απμζημπεί ζημ κα δδιζμονβδεεί δζάζηδια ηέθεζαξ ηέηανηδξ απυ ημκ πνμζθαιαακυιεκμ do / κδ. Ο θευββμξ fa+ / βα+ ηαηεααίκεζ ηαηά έκα ηυιια ηαζ βίκεηαζ fa / βα, ηαζ δδιζμονβείηαζ μ ααζζηυξ πονήκαξ ηςκ ζπνλδεηαθώλ θιηκάθσλ, πμο θέβμκηαζ έηζζ επεζδή ηαθφπημοκ ηδκ μηηάαα κε 3 ηόλνπο θαη 4 «ζπνλδεία», αήιαηα δδθαδή ηεο ηάμεο κεγέζνπο ησλ ¾ ηνπ ηόλνπ: si♭- // do // re miw fa sol (la+) 204 204 151 143 204 (204) γςđ // κδ // πα αμο βα δζ (ηε) 12,24 12,24 9,06 8,59 12,24 (12,24) Δπεζδή πμθθά ηναβμφδζα ηδξ ζοθθμβήξ νέπμοκ πνμξ αοθδηζηέξ ιάθθμκ απμδυζεζξ, εα οζμεεηήζμοιε, υπμο πνεζάγεηαζ, ημ ζοιαμθζζιυ [fa(+)]. Αηυια ιεηαβεκέζηενεξ ελεθίλεζξ εα μδδβήζμοκ ζηζξ ζύληνλεο θιίκαθεο, πμο ηαθφπημοκ ηδκ μηηάαα κε 5 βήκαηα ηεο ηάμεο κεγέζνπο ηνπ ηόλνπ θαη 2 ηνπ ½ ηόλνπ. Οζ πνχηεξ απ‟ αοηέξ είκαζ:
μζ ππζαγόξεηεο θιίκαθεο κε 5 (επόγδννπο) ηόλνπο (204 cents, 12,24 ιυνζα) θαη 2 (δηεζηαία) ιείκκαηα (90 cents, 5,41 ιυνζα),
νη θπζηθέο θιίκαθεο κε 3 (επόγδννπο) ηόλνπο, 2 βαξείο (ή επέλαηνπο) ηόλνπο (182 cents, 10,94 ιυνζα) θαη 2 (θπζηθά) εκίηνλα (112 cents, 6,71 ιυνζα).
Ο πονήκαξ ηςκ παναπάκς επηάημκςκ ζοζηδιάηςκ είκαζ δζαημκζηυξ. Αθθά εζςηενζηέξ ιζηνμπαναθθαβέξ ηαζ άθθμζ θεμββζημί ζοζπεηζζιμί ηαί ζηζξ ηέζζενζξ πανμοζζαγυιεκεξ εηδμπέξ ημο δζαημκζζιμφ μδδβμφκ ζε δεοηενμβεκή δμιήιαηα πμο ειπίπημοκ ζε δφμ ααζζηέξ ηαηδβμνίεξ, ηα θεβυιεκα ιαθαηά ηαζ ζηθδνά πνςιαηζηά. VΗ. Σμ πνχημ γεφβμξ επηάηνλσλ δηάηνλσλ ηξόπσλ[4], μζ απιεηηθνί θαη ζπνλδεηαθνί, εα μκμιάγμκηαζ απυ ηζξ ηνμπζηέξ αάζεζξ ημοξ ζημ ηζκδηυ ζφζηδια ημο πα (ηνυπμξ ημο πα, αμο, βα ηηθ.), ακελάνηδηα ηυζμ απυ ημ ανιμκζηυ ηέκηνμ (πμο ακαθένεηαζ λεπςνζζηά) υζμ ηαζ απυ ηδ ζοβηεηνζιέκδ ζηαεενή κυηα ζηδκ μπμία ηάεε θμνά ημκίγμκηαζ. Οζ μκμιαζίεξ εα ζοκμδεφμκηαζ απυ έκα επίεεημ. Σα ηνία είδδ ηςκ ζπμκδεζαηχκ ηνυπςκ πνδζζιμπμζμφκ ηνία δζαθμνεηζηά οπμζφκμθα ημο ζπμκδεζαημφ θεμββμθμβίμο.
do
Οη 7 καιαθνί (δηάηνλνη) (ή πςνίξ ηαευθμο επζεεηζηυ πνμζδζμνζζιυ) έπμοκ ηo πνυηοπμ θεμββμθυβζo ακαθμνάξ[5] re
miw fa sol la+ siw do 204 151 143 204 204 151 143 κδ πα αμο βα δζ ηε γς κδ 12,24 9,06 8,59 12,24 12,24 9,06 8,59 ηαζ λεηζκμφκ απυ ηάεε έκακ απυ ημοξ παναπάκς θευββμοξ: ηνπ do, ηνπ re, ηνπ miw, ηνπ fa(+), ηνπ sol, ηνπ la+, ηνπ siw.
do
Οη 7 ζθιεξνί (δηάηνλνη) εδνάγμκηαζ ζημ θεμββμθυβζμ re
miw fa sol la+ si♭do 204 151 143 204 204 90 204 κδ πα αμο βα δζ ηε γςđ κδ 12,24 9,06 8,59 12,24 12,24 5,41 12,24 ηαζ λεηζκμφκ απυ ηάεε έκακ απυ ημοξ θευββμοξ ηoο: ηνπ do, ηνπ re, ηνπ miw, ηνπ fa(+), ηνπ sol, ηνπ la+, ηνπ si♭-.
do
Οη 7 καιαθνί ρξσκαηηθνί έπμοκ ηo πνυηοπμ θεμββμθυβζo re
miw fa sol law siw do 204 151 143 204 151 204 143 κδ πα αμο βα δζ ηεﻡ γς κδ 12,24 9,06 8,59 12,24 9,06 12,24 8,59 ηαζ λεηζκμφκ ηζ αοημί απυ ηάεε έκακ απυ ημοξ παναπάκς θευββμοξ: ηνπ do, ηνπ re, ηνπ miw, ηνπ fa(+), ηνπ sol, ηνπ law, ηνπ siw. Οζ ζθιεξνί ρξσκαηηθνί ηνυπμζ ηαζ ηα άθθα εζδζηυηενα δμιήιαηα εα ακηζιεηςπίγμκηαζ ηαηά ηδκ πενίζηαζδ, υπςξ εα δμφιε παναηάης.
VΗΗ. Βαζζηυ είκαζ ημ βεβμκυξ υηζ μζ ηνμπζηέξ δζαπθμηέξ ηςκ δμιδιάηςκ μνίγμκηαζ από ηε ζπκπεξηθνξά ηεο κεισδίαο θαη κόλν (εκάνλεζξ, ηαηαθήλεζξ ηηθ.), άζπεηα ιε ημ πχξ ηδκ εκανιμκίγμοιε ή πχξ ηήξ ζζμηναημφιε ή πχξ ηδκ ηαηαβνάθμοιε ηακ. Έηζζ ειθακίγεηαζ ζοπκά δζάζηαζδ ιεηαλφ ηνμπζηχκ ηαζ ανιμκζηχκ ημκζηχκ ηέκηνςκ. Αξ πάνμοιε βζα πανάδεζβια ημ ααζζηυ ζηθδνυ ηεηνάπμνδμ / πεκηάπμνδμ απυ fa / βα: [fa, sol, la+, si♭- // do] / [βα, δζ, ηε, γςđ // κδ]. οιαμθίγμκηαξ ημ ηνμπζηυ ηέκηνμ ιε ηεθαθαία έπμοιε ηέζζενζξ πςνζζηέξ πενζπηχζεζξ: 1. [FA, sol, la+, si♭-, do] / [ΓΑ, δζ, ηε, γςđ, κδ]: δζαγεοβιαηζηυ ζηθδνυ πεκηάπμνδμ ημο fa / βα, πμο ζηδκ ανπαία ιμοζζηή ακηζζημζπεί ιε ημ ποεαβυνεζμ / δζημκζηυ ιύδην πεληάρνξδν ημο
ίδζμο θευββμο ηαζ ζηδ Γοηζηή ιμοζζηή ιε ηo ηάης πεκηάπμνδμ ηδξ ποεαβυνεζαξ ιείγμκμξ ηθίιαηαξ ημο fa (ηνυπμο ημο do ιεηαημκζζιέκμο απυ fa), ζηδ αογακηζκή ιε ημκ γ΄ ήρν ζε ηεηναθςκία ηαζ ζηδκ ανααμπενζζηή ιε ημ πεκηάπμνδμ ηζαταργθά, 2. [fa, sol, la+, si♭-, DO] / [βα, δζ, ηε, γςđ, ΝΖ]: ζηθδνυ πεκηάπμνδμ πμο ζηδκ ανπαία ιμοζζηή ακηζζημζπεί δζαζηδιαηζηά ιε ποεαβυνεζμ / δζημκζηυ ππντάζηην πεληάρνξδν ημο fa / βα ηαζ ζηδ Γοηζηή ιμοζζηή ιε ημ άκς πεκηάπμνδμ ημο ποεαβυνεζμο ηνυπμο ημο sol ιεηαημκζζιέκμο απυ do ηαζ ζηδκ ανααμπενζζηή ιε ημ πεκηάπμνδμ κατούρ, 3. [fa, sol, la+, SI♭- (do)] / [βα, δζ, ηε, ΕΩđ (κδ)]: ζοκαπηζηυ ζηθδνυ ηεηνάπμνδμ ημο fa / βα, πμο ζηδκ ανπαία ιμοζζηή ακηζζημζπεί ιε ημ ποεαβυνεζμ / δζημκζηυ ιύδην ηεηξάρνξδν ημο ίδζμο θευββμο ηαζ ζηδ Γοηζηή ιμοζζηή μοζζαζηζηά ιε ημ άκς ηεηνάπμνδμ ηδξ ποεαβυνεζαξ ιείγμκμξ ηθίιαηαξ ημο si♭- (ηνυπμο ημο do ιεηαημκζζιέκμο απυ si♭-), ζηδ αογακηζκή ιε ημκ γ΄ ήρν ζε ηνζθςκία ηαζ ζηδκ ανααμπενζζηή ιε ημ ηεηνάπμνδμ ηζαταργθά, 4. [fa, SOL, la+, si♭-, do] / [βα, ΓΗ, ηε, γςđ, κδ]: ζηθδνυ ηεηνάπμνδμ ημο sol / δζ ιε πνμζθαιαακυιεκμ, πμο ζηδκ ανπαία ιμοζζηή ακηζζημζπεί ιε ημ ποεαβυνεζμ / δζημκζηυ θξύγην ηεηξάρνξδν ημο θευββμο αοημφ κε πξνζιακβαλόκελν ηαζ ζηδ Γοηζηή ιμοζζηή ιε ηo ηάης ηεηνάπμνδμ ημο ποεαβυνεζμο ηνυπμο ημο re ιε οπμημκζηή, ιεηαημκζζιέκμο απυ sol ηαζ ζηδκ ανααμπενζζηή ιε ημ κποσζαιίθ, ακ αβκμήζμοιε ηδκ απμοζία πνμζαβςβέα). Κμζκέξ είκαζ μζ πενζπηχζεζξ εηιεηάθθεοζδξ αοηήξ ηδξ αιθζζδιίαξ, υηακ π.π. πνδζζιμπμζμφκηαζ ζπεδυκ ζζυηζια δφμ απυ ηζξ παναπάκς εηδμπέξ. Έηζζ ζοπκά αθέπμοιε δζαιμνθχζεζξ υπςξ ηδκ [FA, SOL, la+, si♭-, do (re)] / [ΓΑ, ΓΗ, ηε, γςđ, κδ (πα)], πμο ηείκεζ κα απμηαθείηαζ «(ποεαβυνεζμξ) ηνυπμξ ηςκ do ηαζ re (ή ηςκ re ηαζ do) ιεηαημκζζιέκμξ ιζα ηέηανηδ επάκς». VIΗΗ. Οζ ααζζημί θευββμζ ιπμνεί κα πνδζζιεφμοκ ςξ ανιμκζηά ηέκηνα. Μπμνεί υιςξ ημ αξκνληθό θέληξν κα ημπμεεηδεεί ηαζ αθθμφ ή ηαζ έμσ από ην δόκεκα, ζδζαίηενα ακ ζηζξ αάζεζξ ανίζηεηαζ ηάπμζμξ απυ ημοξ ηνεζξ αηναζθκχξ ζπμκδεζαημφξ θευββμοξ siw / γς, miw / αμο ή law / ηεﻡ. Γζα πανάδεζβια, ημ ηεηνάπμνδμ / αηεθέξ πεκηάπμνδμ [siw, do, re, miw (fa)]) / [γς, κδ, πα, αμο (βα)], ημο βαξένο ήρνπ ηαηά ηδ αογακηζκή ιμοζζηή, εκανιμκζζιέκμ ζηδ αάζδ ημο εοιίγεζ ηάηζ ακάιεζα ζε «εθάζζμκα ηνυπμ ιε εθαηηςιέκδ πέιπηδ» ηαζ ζε ηνυπμ ημο si. Μπμνεί υιςξ επίζδξ κα εκανιμκζζηεί: 1. ιία ηνίηδ επάκς ζημ re («ζηδ δζθςκία» πα), μπυηε βζα ιεκ ηδ αογακηζκή έπμοιε ημκ θεβυιεκμ πξσηόβαξπ, βζα δε ημ Γοηζηίγμκ αοηί βίκεηαζ ηάηζ ζακ «δζαπθμηή δφμ εθαζζυκςκ ημκζημηήηςκ» (re minore ↔ si minore). 2. ιία ηνίηδ ηάης ζημ sol («ζηδ ιεζυηδηα» δζ), μπυηε ιάθθμκ εα ηαηαβναθυηακ ςξ «ηνυπμξ ημο sol» ή ηαζ απθχξ ςξ sol ιείγςκ, επεζδή δεκ θεάκεζ έςξ ηδκ έαδμιδ ααειίδα χζηε κα δζαπζζηχζμοιε «ακ εα είπε fa ή fa♯», εκχ δεκ εα ζδιεζςκυηακ υηζ ζηδκ πνμηείιεκδ πενίπηςζδ δ «ιείγςκ» έπεζ ιεθςδία πμο ηαηαθήβεζ ζηδκ ηνίηδ (αθ. υιςξ ηαζ παναηάης). ηδκ εηηέθεζή ημοξ, ηα αοθδηζηά ηαζ ζπμκδεζαηά δμιήιαηα οθίζηακηαζ δζάθμνεξ ιζηνέξ αθθμζχζεζξ μζ μπμίεξ εκδέπεηαζ κα λεηζκμφκ ςξ ροπαημοζηζηέξ δζμνεχζεζξ ημο αημφζιαημξ απυ ημκ εβηέθαθμ, ιε ημ πνυκμ υιςξ εζζάβμκηαζ ηαζ ζημ παίλζιμ ηαζ ιεηά ζημ ζφζηδια ςξ εββεκή ζημζπεία ηνμπζηυηδηαξ. ε ηέημζεξ ιεηαθθάλεζξ μθείθεηαζ άθθςζηε ηαζ δ βεκεαθμβία πμο ακαθέναιε παναπάκς, ιε πνχημ ζηαειυ ηδκ παναβςβή ηςκ ζπμκδεζαηχκ ηθζιάηςκ απυ ηζξ αοθδηζηέξ. ημ ααζζηυ ζπμκδεζαηυ ζφζηδια ζηαεενυηδηα ειθακίγμοκ μζ ποεαβυνεζμζ θευββμζ si♭-, do, re, fa, sol, la+ / γςđ, κδ, πα, βα, δζ, ηε, εκχ εοεπίθμνμζ ζε ιζηνμιεηαηζκήζεζξ είκαζ μζ ηνεζξ αηναζθκχξ
ζπμκδεζαημί θευββμζ. Αοημί ηονίςξ οπυηεζκηαζ ζε κεηαηνπηζηηθέο ηάζεηο, δ θμνά ηςκ μπμίςκ ελανηάηαζ ηάεε θμνά απυ ημ ιεθςδζηυ ηαζ ανιμκζηυ πενζαάθθμκ ή ζοιθναγυιεκμ. Γεκζηά ιπμνμφιε κα ηζξ ζοκμρίζμοιε ςξ ελήξ: i. ii. iii.
ημ siw / γς νέπεζ πνςηεουκηςξ πνμξ ημ si+ / γς♂ ηαζ δεοηενεουκηςξ πνμξ ημ si♭- / γςđ, ημ miw / αμο νέπεζ ζζυηζια πνμξ ημ mi+ / αμο♂ ηαζ πνμξ ημ mi♭- / αμοđ, αθθά ζε πθήεμξ πενζπηχζεςκ ειθακίγεζ ηαζ ζζπονέξ ηάζεζξ κα ιείκεζ ζηδ εέζδ ημο («mi πανάιεζμ»), ημ law / ηε ﻡνέπεζ πνςηεουκηςξ πνμξ ημ la♭- / ηε♀ (ή ηεﻡđ) ηαζ δεοηενεουκηςξ πνμξ ημ la+ / ηε.
ΗΧ. Έηζζ δδιζμονβείηαζ ιζα μθυηθδνδ ζεζνά απυ πανάβςβεξ θηλεηηθόηεηεο θαη ελαιιαθηηθόηεηεο θευββςκ, απυ ηζξ μπμίεξ ιπμνεί ηακείξ κα ζοκαβάβεζ ηδκ ανπζηή ιμνθή ηςκ ιεθςδζχκ, αηυια ηζ υηακ αοηέξ έπμοκ εηζοκημκζζηεί πθήνςξ. Σέημζεξ ιζηνμαθθμζχζεζξ, ελ άθθμο, είκαζ ζηακέξ ηαζ ακαβηαίεξ βζα κα παναπεμφκ ηα καιαθά ρξσκαηηθά δμιήιαηα. Υαναηηδνζζηζηυ πανάδεζβια δ αθεηδνία απυ ηδκ μπμία πνμένπεηαζ ημ ιαθαηυ πνςιαηζηυ ηεηνάπμνδμ / πεκηάπμνδμ ημο αογακηζκμφ ηνίθςκμο / ηεηνάθςκμο β΄ ήρνπ (τηηδάδ / οσδδάι) απυ sol / δζ, πμο είκαζ δ πνςηανπζηή («ανπαία») αάζδ ημο: sol law↓ siw(↑) do re <151 >204 (<)143 204 δζ ηε ↓ﻡγς(↑) κδ πα <9,06 >12,24 (<)8,59 12,24 Δδχ επεκενβμφκ μζ πνςηεφμοζεξ νμπέξ ημο law / ηε ﻡπνμξ ηδκ πθεονά ημο la♭- / ηε♀ ηαζ εκδεπμιέκςξ ημο siw / γς πνμξ ηδκ ηαηεφεοκζδ ημο si+ / γς♂, ιε απμηέθεζια ηδ ζηέκςζδ ηςκ δφμ ζπμκδείςκ ζηα άηνα ημο ηεηναπυνδμο ηαζ ηδ δζεφνοκζδ ημο ηυκμο ζηδ ιέζδ. Κακμκζηά δεκ ηαθφπηεηαζ υθδ δ απυζηαζδ πνμξ ηα εδχ ηαζ πνμξ ηα εηεί, εηηυξ εάκ ακαβηαζηεί κα ηαθοθεεί ζε δοηζηίγμοζεξ εηηεθέζεζξ, μπυηε δ ζζημνία ζοκεπίγεζ κα ιανηονείηαζ απυ ηζξ εκαθθαηηζηυηδηεξ. Γεοηενμβεκχξ, δοκαιζηυ βζα ηδκ οπυ πνμτπμεέζεζξ ακάπηολδ ιαθαηήξ πνςιαηζηήξ ηάζδξ ειθακίγμοκ ηαζ ηα δζαημκζηά πςνία πμο εδνάγμκηαζ ζε αηναζθκχξ ζπμκδεζαημφξ θευββμοξ:
siw
do
re
miw
143 204 151 γς κδ πα αμο (βαξύο) 12,24
miw
9,06 fa
8,59 sol
law
siw
143 204 151 204 αμο βα δζ ηε ﻡγς (ιέγεηνο) 12,24 9,06 8,59 12,24
miw
fa
sol
la+
siw
143 204 204 151 αμο βα δζ ηε γς (δ΄ ήρνο) 12,24 9,06 8,59 12,24 Χ. Δκηεθχξ δζαθμνεηζηή είκαζ δ βεκεαθμβία ηςκ ζθιεξώλ ρξσκαηηθώλ ηξόπσλ, υπμο έπμοιε βεκαηηθή αληηθαλνληθόηεηα: δφμ θευββμοξ απυ ηδκ ίδζα ααειίδα ηαζ ηακέκακ απυ ιζακ άθθδ. Ακαβκςνζζηζηυ ζδιείμ ηςκ ζηθδνχκ πνςιαηζηχκ δμιδιάηςκ, αηυια ηαζ οπυ ακηίλμεξ ζοκεήηεξ, είκαζ δ απμοζία εκαθθαηηζημηήηςκ. Ωξ πανάδεζβια ζδιεζχκμοιε ηζξ ζπμκδεζαηέξ αθεηδνίεξ ηςκ ζηθδνχκ εηδμπχκ πεκηαπυνδςκ ιε «ηεηξάρνξδα αιινησκέλα»: «απμεκέλν» ημο re / πα («ααθηακζηυ ιζκυνε»), ακηίζημζπα, ηαζ «ειαηησκέλν» (ηάηζ ζακ «ζηθδνυ ληοσγθά») ημο sol / δζ:
re
miw
fa(+)
law
la+
151
πα
143(+) 355(-) 53 αμο βα(+) ηεﻡ ηε 9,06 8,59(+) 21,29(-) 3,18
sol δζ
la+
si♭-
siw
re
204 90 60 347 ηε γςđ γς πα 12,24 5,41 3,65 20,82
Έκα πμθφ εκδζαθένμκ ζημζπείμ αοημφ ημο δεφηενμο δμιήιαημξ είκαζ υηζ ιία εκαθθαηηζηή εεχνδζή ημο, ιε ηνμπζηυ ηέκηνμ ημ la+ / ηε (ηεηνάπμνδμ απυ la+ / ηε έςξ re / πα) ημ ηαεζζηά άιεζμ επζαίςια ηςκ ανπαίμο ηφπμο πνςιαηζηχκ βεκχκ ιε πνμζθαιαακυιεκμ, πμο βεκζηχξ οπμηίεεηαζ υηζ έπμοκ εηθείρεζ. ε ιεηαβεκέζηενμ ζηάδζμ, ημ ααζζηυ ζπμκδεζαηυ θεμββμθυβζμ έπεζ επεηηαεεί ιε ιενζημφξ αηυια θευββμοξ: rew / παﻡ, fa♯w / βαℌ, solw / δζﻡ. Κάπμζμζ απ‟ αοημφξ είκαζ απαναίηδημζ βζα κα παναπεμφκ μνζζιέκα πνςιαηζηά δμιήιαηα, υπςξ:
ημ ζηθδνυ πνςιαηζηυ ηεηνάπμνδμ ημο ηνίθςκμο πιάγηνπ ηνπ β΄ λελαλώ ημο la+ / ηε: si♭rew re (miw(↑)) 355 53 (>151) ηε γςđ πα ﻡπα (αμο(↑)) 5,41 21,29 3,18 (>9,06) la+
90
ηάηζ ακηίζημζπμ ημο re / πα ιε ηάζεζξ δζαζηδιαηζηήξ ελμιμίςζδξ πνμξ ημ αιέζςξ πνμδβμφιεκμ:
miw↓ solw sol la+ ή law↑ <151 >294 53 204 ή >151 πα αμο↓ δζﻡ δζ ηε ή ηε↑ﻡ re
3,18 12,24 ή >9,06
<9,06 >17,65
ημ ιαθαηυ εθαηηςιέκμ ηεηνάπμνδμ (ληοσγθά) ημο re / πα, ιε ηνία ζοκεπυιεκα ζπμκδεία: re
miw fa(+) solw (la+) 151 143(+) 151(-) (257) πα αμο βα(+) δζﻡ (ηε). 9,06 8,59(+) 9,06(-) (15,41)
XΗ. Σμ δεφηενμ γεφβμξ επηάηνλσλ δηάηνλσλ ηξόπσλ, μζ ζύληνλνη ζηζξ δφμ εηδμπέξ ημοξ, ποεαβυνεζμζ ηαζ θοζζημί, εα μκμιάγμκηαζ ιε ημ βκςζηυ ηνυπμ, απυ ηζξ ηνμπζηέξ αάζεζξ ημοξ ζημ ηζκδηυ ζφζηδια ημο do (ηξόπνο ηνπ do, ηνπ re, ηνπ mi, ηνπ fa, ηνπ sol, ηνπ la, ηνπ si) πςνίξ κα ζδιεζχκμκηαζ μλοαανφκζεζξ (+ ηαζ -) ηαζ πςνίξ επμιέκςξ κα βίκεηαζ ακηζδζαζημθή ιεηαλφ ηςκ ιεκ ηαζ ηςκ δε. Οζ πνςιαηζημί ηνυπμζ δεκ δζαηνίκμκηαζ ζε ιαθαημφξ ηαζ ζηθδνμφξ πανά ιυκμκ έιιεζα: εα ακηζιεηςπίγμκηαζ ηζ εδχ ηαηά ηδκ πενίπηςζδ. Σα ζμθθασηά δμιήιαηα πμο πνμένπμκηαζ απυ ιαθαηά ζπμκδεζμβεκή πνχιαηα ηείκμοκ πενζζζυηενμ κα εηθένμκηαζ ιε θπζηθέο θζνγγνζεζίεο ακηί βζα ποεαβυνεζεξ, δζυηζ μζ πνχηεξ είκαζ πθδζζέζηενεξ ζηδ ζπμκδεζαηή αθεηδνία απυ υ,ηζ μζ δεφηενεξ.[6] Πζμ εκδεζηηζηή απ‟ υθεξ είκαζ δ πενίπηςζδ ηςκ δμιχκ πμο εηθνάγμκηαζ ιέζα απυ ηα ακθεκίηνλα ηεηξάρνξδα («θοζζηά τηηδάδ»), π.π. εηείκδξ απυ re ([re, mi♭, fa♯, sol]) ή εηείκδξ απυ sol ([sol, la♭, si, do]), ιε ηζξ θοζζηέξ εηθμνέξ ηςκ la♭ ηαζ mi♭ «εθάπζζηα ρδθά» ζε ζπέζδ ιε ηζξ ζοβηεηναιέκεξ «ημο πζάκμο», εκχ ακηίεεηα ηςκ si ηαζ fa♯ «εθάπζζηα παιδθά». Έηζζ οθμπμζμφκηαζ π.π. μζ ηάζεζξ ημο ιαθαημφ πνςιαηζημφ ηεηναπυνδμο / πεκηαπυνδμο ζημ ΗΥ παναπάκς ςξ ελήξ:
sol
la♭ 112
δζ
275
si
do 112
ηε♀+ γς♂6,71
16,47
re
204 κδ
πα
6,71 12,24
XΗΗ. Καζ ιζα ζδιείςζδ βζα ημοξ νοειμφξ. Σα ιεηνζηά ζπήιαηα ακαθένμκηαζ παβίςξ ιε ηζξ μκμιαζίεξ ηςκ πνμζςδζαηχκ νοειχκ, υπςξ αοημί ιαξ παναδίδμκηαζ απυ ηδκ ανπαία πμίδζδ. Σμ επίεεημ ξεηόο ζδιαίκεζ δζάνηεζα ημο ιαηνμφ υζμ 2 αναπέα ηαζ ημ επίεεημ εκηόιηνο υζμ 1½. Ζ ίδζα μνμθμβία πνδζζιμπμζείηαζ ηαηαπνδζηζηά ζηδ κευηενδ ζοθθααμημκζηή ζηζπμονβία ιε άθθδ
ζδιαζία: ζοζπεηίγμκηαξ ημκμφιεκεξ ηαζ άημκεξ ζοθθααέξ ακηί βζα ιαηνέξ ηαζ αναπείεξ. Γζα κα απμθφβμοιε ηδ ζφβποζδ, μζ ζοθθααμημκζηέξ μνμθμβίεξ ιπαίκμοκ ζε εζζαβςβζηά. Έηζζ, π.π., ίαιαμξ ζδιαίκεζ αναπφ-ιαηνυ, εκχ «ίαιαμξ» ζδιαίκεζ άημκμ-ημκμφιεκμ.
[1] Γζα ηδκ αηνίαεζα πνυηεζηαζ βζα ηδκ πζηεξνύζα δίεζε. [2] Οζ θευββμζ rew, miw, solw, law, siw θέβμκηαζ re παξπζηεξνύλ, mi παξπζηεξνύλ η.μ.η. Ο θευββμξ fa♯w θέβεηαζ fa παξαπιενλάδνλ. [3] Π.π. έπεζ ανεεεί ζημ ζπήθαζμ ηδξ Dordogne ζηδ Γαθθία, ιε πνμκμθυβδζδ ηάπμο ιεηαλφ 6.000 ηαζ 36.000 π.Υ., ζηδκ ηεκηνζηή Κίκα ημο 7000 π.Υ. αθθά ηαζ ζημκ αοθυ ημο Γζζπδθζμφ Καζημνζάξ, εκχ ζήιενα ηδ ζοκακηάιε ζηα θασηά θθάμοηα ηδξ ηεκηνζηήξ Αθνζηήξ αθθά ηαζ ζηζξ εθθαδζηέξ πίπζγεξ ηαζ θθμβένεξ ηαζ ζηζξ αζβαζμπεθαβίηζηεξ ηζαιπμφκεξ. [4] Μεηαπεζνζγυιαζηε ημκ υνμ «ηνυπμξ» επεζδή ηα δμιήιαηα ημο εθθαδζημφ παναδμζζαημφ νεπενημνίμο ηείκμοκ κα ηαθφπημοκ ιζακ μθυηθδνδ μηηάαα ιε ζζπονή ημκζηή αίζεδζδ ακηί κα δζαπθέημοκ διζακελάνηδηα ηεηνάπμνδα ηαζ πεκηάπμνδα. Μπμνεί κα εεςνδεεί υηζ ημ θαζκυιεκμ ζπεηίγεηαζ ιε ηδκ πανμοζία ηςκ πεκηαηυκςκ. [5] Ακ πανααθέρμοιε ηζξ πνυζεεηεξ μλφκζεζξ ηαζ αανφκζεζξ (+ ηαζ -), ακάβμκηαξ ηζξ δζαθμνέξ ακάιεζα ζημ αοθδηζηυ ηαζ ημ ζπμκδεζαηυ ζφζηδια ζε «εκαθθαηηζηέξ εηθμνέξ», ημ θεμββμθυβζμ ιε ηε ﻡηαζ γςđ / law ηαζ si♭-, είκαζ ιεηαημκζζιυξ ημο ιαθαημφ δζαηυκμο ηαζ ειπίπηεζ ζ‟ αοηυ. [6] Αοηή μοζζαζηζηά είκαζ ηαζ δ ηακμκζζηζηή ζδέα ηδκ μπμία οπμαάθθεζ ηαζ επζαάθθεζ ημ ηεθεοηαίμ επίζδιμ μεςιακζηυ ζφζηδια-πθαίζζμ ημο Ραμφθ Γεηηά Μπέδ.
************************************* Ζ επηζηεκνληθή θαη θνηλσληθή αμία ηεο αξβαλίηηθεο γιώζζαο (Απυζπαζια απυ μιζθία ζημ ζοκέδνζμ πμο μνβάκςζε μ Γήιμξ Λζααδεζάξ ζηζξ 6-7 Νμειανίμο 1998 ιε εέια: Αξβαλίηηθα θαη Διιεληθά: Εεηήκαηα πνιπγιωζζηθώλ θαη πνιππνιηηηζκηθώλ θνηλνηήηωλ) ημο Eric Pratt Hamp Καεδβδηή Γθςζζμθμβίαξ ζημ Πακεπζζηήιζμ ημο ζηάβμο …Ζ αναακίηζηδ βθχζζα ηαηαεέηεζ ιμκαδζηή ζοκεζζθμνά, ιε ζδζαίηενμ πθμφημ ζε πμθθέξ ζδιακηζηέξ ηαηεοεφκζεζξ, ηαζ δ Δθθάδα είκαζ ζδζαγυκηςξ ηοπενή πμο έπεζ αοηή ηδκ πθμφζζα πδβή ζημ έδαθυξ ηδξ ηαζ ακάιεζα ζημοξ πμθίηεξ ηδξ. Ζ αναακίηζηδ βθχζζα ζοιααίκεζ κα δζαηδνεί ζζημνζηά, ιε ιεβαθφηενδ αηνίαεζα απυ ηάεε άθθδ ιμνθή ηδξ αθαακζηήξ βθχζζαξ, ημοξ αηνζαείξ ήπμοξ υθςκ ηςκ ζοθθααχκ πμο οπήνπακ ζηζξ θέλεζξ ηδξ Αθαακζηήξ 1500 πνυκζα πνζκ. Αοηυ απμηεθεί έκα ιυκμ πανάδεζβια ημο ηνυπμο ιε ημκ μπμίμ ηα Αναακίηζηα είκαζ ιμκαδζηήξ ηαζ αζφβηνζηδξ ζδιαζίαξ βζα ηδκ ζζημνία ηδξ ζοκμθζηήξ αθαακζηήξ
βθχζζαξ, έηζζ χζηε κα ηαηακμήζμοιε ηδ ιεβάθδ Ηκδμ-Δονςπασηή μζημβέκεζα ζηδκ μπμία ακήημοκ επίζδξ ηα Δθθδκζηά ηαζ ηα δζηά ιμο Αββθζηά, ηαζ ηεθζηά μνζζιέκεξ πθεονέξ ημο ακενχπζκμο πμθζηζζιμφ ζημ ζφκμθμ ηδξ Δοναζίαξ. Ζ παιαηόηεηα ηνπ αιβαληθνύ ξεκαηηθνύ ζπζηήκαηνο (Απυζπαζια απυ ηδκ ακέηδμηδ βθςζζμθμβζηή ιεθέηδ WR) ημο Μηξόζιαβ Νη. Εακπνπόηζθη Φζθυθμβμο Σμ αθαακζηυ νδιαηζηυ ηθζηζηυ ζφζηδια είκαζ ελυπςξ ζδιακηζηυ βζα ηδκ παθαζυηδηά ημο, βζα ημ ιείβια ανπασηχκ ηαζ «πεθαζβζηχκ» παναηηδνζζηζηχκ πμο εκδεπμιέκςξ θένεζ, βζα ημκ πθμφημ ημο, βζα ηδ δζαπθμηή ηςκ ζπέζεχκ ημο ιε άθθα, ζδζαίηενα ημ εθθδκζηυ, ηαζ, ηέθμξ, βζαηί απμηεθεί ηθεζδί πνμξ ημ κα εκημπζζηεί δ αάζδ επί ηδξ μπμίαξ δδιζμονβήεδηακ ηα οπυθμζπα εονςπασηά ζοζηήιαηα, ςξ γςκηακυ απμθίεςια πμο είκαζ. Σμ απμηαθχ έηζζ, βζαηί αηυια ηαζ ζημ γςκηακυ κεμεθθδκζηυ νήια έπμοκ αθθάλεζ πμθθά απυ ηδκ ανπαζυηδηα, ιε ηδκ εζζαβςβή ηονίςξ πθήεμοξ πενζθναζηζηχκ πνυκςκ. Σμ πζμ ζδζυηοπμ ηαζ ιμκαδζηυ παναηηδνζζηζηυ ημο αθαακζημφ νδιαηζημφ ζοζηήιαημξ είκαζ δ θεβυιεκδ «έβηθζζδ εαοιαζηζηή», πμο εα μκμιαγυηακ παναζηαηζηά ηαζ «ελαββεθηζηή». Ζ «έβηθζζδ» αοηή έπεζ ημ κυδια ηάπμζμο ελαββεθηζημφ ζοκηεθζημφ ηφπμο, υηζ δδθαδή ηάηζ είκαζ βεβμκυξ, ηαζ ιάθζζηα άλζμ εαοιαζιμφ. Σμ ζδζαίηενα ζμαανυ ζηδκ πενίπηςζή ιαξ είκαζ υηζ δ ηοπμθμβία ηδξ εκ θυβς ζοβηυθθδζδξ είκαζ εηπθδηηζηά υιμζα ιε ημ ανπαίμ εθθδκζηυ οπμζφζηδια ημο παναηεζιέκμο (/ οπενζοκηεθίημο) ζε υθμ ηδξ ημ θάζια, ζε ζοκδοαζιυ ιάθζζηα ιε ηδκ υθςξ εζδζηή πνήζδ ημο ίδζμο οπμζοζηήιαημξ πνμηεζιέκμο βζα ελαββεθηζηυηδηα. Σμ βεβμκυξ είκαζ υηζ απυ ηδκ ζζημνία ιάξ παναδίδμκηαζ δφμ ημζιμσζημνζηά ζπμοδαίμζ ελαββεθηζημί παναηείιεκμζ, πςνίξ απ‟ υ,ηζ βκςνίγς κα έπεζ αζπμθδεεί ή ηαζ απθχξ δζενςηδεεί ηακείξ βζαηί κα είκαζ παναηείιεκμζ ηαζ υπζ αυνζζημζ: «Δφνδηα!» ηαζ «Νεκζηήηαιεκ!». Αξ ζοβηνίκμοιε ιάθζζηα αιέζςξ ηζξ δφμ ηοπμθμβίεξ ιε ηδκ εκηοπςζζαηή μιμζυηδηά ημοξ ζηζξ ηαηαθήλεζξ, επζθέβμκηαξ απυ ηζξ δφμ βθχζζεξ νήιαηα ζοκχκοια ηαζ μιυννζγα, ημ αθα. pr(j)es (= ηυας) ηαζ ημ εθθ. πξίω (= πνζμκίγς), ιε μνζζιέκμοξ ηφπμοξ ηαηά ανπασηυηενεξ ιμνθμθμβίεξ. -Prekam, preke, preka, prekemi, prekeni, prekane. -Prekesha, prekeshe, prekeshte, prekeshim, prekeshit, prekeshin. -Πέπνζηα(κ), πέπνζηαξ, πέπνζηε, πεπνίηαιεκ, πεπνίηαηε, πεπξίθαληη. -Δπεπξίθε, επεπνίηεζξ, επεπνίηεζ(η), επεπνίηε(ζ)ιεκ, επεπνίηε(ζ)ηε, επεπνίηε(ζ)ζακ. Διιέζςξ εζηάγεηαζ υηζ δ δθζηία ηςκ αθαακζηχκ ηφπςκ είκαζ ιεβάθδ. Σμ απμθφηςξ αέααζμ είκαζ πςξ οπάνπμοκ ζημ παθαζυηενμ ζςγυιεκμ βναπηυ εηηθδζζαζηζηυ ηείιεκμ ηδξ Αθαακζηήξ ημο Buzuku, πνμκμθμβίαξ 1555. Ζ οπυεεζή ιμο δεκ ενεοκάηαζ ζε ηακέκα απυ ηα ηείιεκα πμο δζααάγς. Ακηίεεηα οπάνπεζ μιμθςκία πςξ πνυηεζηαζ βζα ηάηζ ζακ εη ηςκ οζηένςκ ζοβηυθθδζδ ημθμαςιέκδξ ιεημπήξ ιε ημ αμδεδηζηυ kam (= έπς), βεβμκυξ πμο εα ημοξ έδζκε ηυκμ οζηενμβεκή ηαζ εα ηαεζζημφζε ημ ιοζηήνζμ ηδξ έηδδθδξ εκεζηςηζηυηδηαξ ημο πνχημο αηυια ποηκυηενμ. Ακαθένμκηαζ ιάθζζηα ςξ ακφπανηημζ ζηα Αναακίηζηα, αθθά, ηαηά πνμθμνζηή ιανηονία ηδξ η. Γεςνβίαξ Μςναΐηδ, ζπεηζηή ηοπμθμβία θέβεηαζ ή θεβυηακ πνυζθαηα ζημ Καγκέζζ Βμζςηίαξ. Ακ έπς οπμεέζεζ ζςζηά, ηυηε δ πνμκμθυβδζή ημοξ ιεηαθένεηαζ πζθζεηίεξ πνζκ. Γζυηζ πνέπεζ μζ ηαηαθήλεζξ κα πνμδβήεδηακ ηδξ δδιζμονβίαξ ηςκ ανπαίςκ εθθδκζηχκ πνυκςκ, ημ δε ζοβημθθχιεκμ αμδεδηζηυ κα είκαζ αηυια παθαζυηενμ.
Γισζζηθά αλζξώπηλα δηθαηώκαηα (εθδι. «Σμ Βήια», 2/3/1997) ημο Γηώξγνπ Μπακπηληώηε Καεδβδηή Γθςζζμθμβίαξ ηαζ Πνφηακδ ημο Πακεπζζηδιίμο Αεδκχκ … Ζ βκχζδ ηςκ βθςζζζηχκ αοηχκ ιμνθχκ (ζ.ζ. ακαθένεηαζ ζηζξ θζβυηενμ μιζθμφιεκεξ βθχζζεξ ζηδκ Δθθάδα) υπζ ιυκμκ δεκ απμηεθεί «απεζθή» βζα ηδκ εεκζηή βθχζζα, αθθά απμηεθεί ηαζ ηιήια ηδξ βθςζζζηήξ ζζημνίαξ ηςκ Δθθήκςκ πμο πνέπεζ κα ιεθεηάηαζ επζζηδιμκζηά ηαζ κα ακηζιεηςπίγεηαζ ςξ ημιιάηζ ηδξ εεκζηήξ ηθδνμκμιζάξ. Δηζαγσγή ζηελ αλζξσπνινγία ηεο γιώζζαο ημο Λνπθά Τζηηζηπή Καεδβδηή Ακενςπμβθςζζμθμβίαξ (εηδ. Gutenberg, Αεήκα 1995, ζζ. 124, 148) … οβηεηνζιέκα δ εθθδκζηή βθχζζα ςξ εεκζηυ ηαζ ηναηζηυ ζφιαμθμ εζζένπεηαζ –υπςξ ήηακ θοζζηυ– ζηζξ ιμκυβθςζζεξ ηαηά ημοξ παθαζυηενμοξ πνυκμοξ αναακζηυθςκεξ ημζκυηδηεξ, δδιζμονβχκηαξ έκα ζοβηνμοζζαηυ δζβθςζζζηυ πεδίμ. Βαειδδυκ θοζζηά μζ Αναακίηεξ εζζνμθμφκ ημ ζδεμθυβδια πενί ηαηςηενυηδηαξ ηδξ βθχζζαξ ημοξ, δ μπμία ελάθθμο πνμζθένεηαζ ιυκμ πνμξ πνήζδ βζα ηζξ ημπζηέξ ακάβηεξ ηςκ ημζκμηήηςκ. …Βαειδδυκ μζ μιζθδηέξ ιζαξ ιδ ζηάκηαν βθχζζαξ οζμεεημφκ ηδκ επίζδιδ άπμρδ υηζ δ βθχζζα ημοξ είκαζ ηαηχηενδ, εθθζπήξ βναιιαηζηά, απθμσηή, έςξ ηαζ θηςπή θελζθμβζηά.
+++++++++++++++++++++++++ 4. Αιιόγισζζα θαη κεηνλνηηθά ζηνλ Διιαδηθό ρώξν ηςκ Λεσλίδα Δκπεηξίθνπ – Θαλάζε Μσξαΐηε Πξόινγνο Ζ πανμοζία ζήιενα ηςκ αθθυβθςζζςκ μιάδςκ ιέζα ζηα υνζα ημο εθθδκζημφ ηνάημοξ, εα ιπμνμφζε κα εεςνδεεί ζακ έκα οπυθμζπμ ηδξ πνμεεκζηήξ πναβιαηζηυηδηαξ ημο ααθηακζημφ πχνμο. Ζ ζδιενζκή εζηυκα αοηχκ ηςκ μιάδςκ ιανηονεί βζα ηδκ πνυμδμ ηδξ ζζημνζηήξ δζαδζηαζίαξ εεκμπμίδζδξ πμο παναηηήνζζε ηδ δζάθοζδ ηςκ πνμεεκζηχκ ηναηζηχκ ζπδιαηζζιχκ ηαζ πμο έιεθθε κα μιμβεκμπμζήζεζ εκζαίεξ βεςβναθζηέξ πενζμπέξ, ηαηαζηεοάγμκηαξ ηδκ εεκζηή θοζζμβκςιία ημο πχνμο ηαζ ελςεχκηαξ ζηδκ ελάθεζρδ ηδξ εεκμβθςζζζηήξ πμθοιμνθίαξ πμο παναηηήνζγε ημ μεςιακζηυ έδαθμξ. Παβζδεοιέκεξ ιέζα ζηα βνακάγζα ημο εεκζημφ θαζκμιέκμο μζ αθθυβθςζζεξ μιάδεξ –υζεξ δεκ απμηέθεζακ ακηζηείιεκμ ακηαθθαβήξ πθδεοζιχκ ή άθθςκ αίαζςκ ιεηαηζκήζεςκ– αημθμφεδζακ ιία πμνεία ζηαδζαηήξ βεςβναθζηήξ ζοννίηκςζδξ, ζοκμδεουιεκδξ απυ ηδ παθάνςζδ ημο βθςζζζημφ ζζημφ ηαζ ηδκ αφλδζδ ηδξ δζβθςζζίαξ (bilingualism)∙ επαηυθμοεα ηδξ οπμπχνδζδξ ηδξ ημπζηήξ βθχζζαξ ιπνμζηά ζηδκ ζδεμθμβζηή ηονζανπία ηδξ εθθδκζηήξ. Κάης απυ αοηέξ ηζξ ζοκεήηεξ, ηα ζημζπεία ηδξ πμθζηζζιζηήξ ηαοηυηδηαξ ηςκ αθθυβθςζζςκ μιάδςκ απμηέθεζακ ημ ακηζηείιεκμ ιζαξ δζανημφξ δζαπναβιάηεοζδξ ιε ημ ηνάημξ ηαζ ηδκ εεκζηή ζδεμθμβία. Πζμ ζοβηεηνζιέκα ζηδ ιμοζζηή, δ ζοννίηκςζδ ηδξ βθχζζαξ απεζημκίγεηαζ ζηδ ιείςζδ ημο αθθυβθςζζμο νεπενημνίμο ηαζ ηδκ ακηζηαηάζηαζή ημο απυ ημ βεςβναθζηά ημκηζκυ εθθδκυθςκμ νεπενηυνζμ, ιε αηναίμ απμηέθεζια ηδ ζοιαμθζηή δζαηήνδζδ εκυξ εθαπίζημο ιένμοξ ημο ζακ ζοιαυθμο (marker) ηδξ ημπζηήξ ηαοηυηδηαξ
(ελαίνεζδ ζε αοηή ηδκ βεκζηυηενδ ηοπμθμβία απμηεθεί δ ιμοζμοθιακζηή ιεζμκυηδηα ηδξ Θνάηδξ, ηονίςξ θυβς ημο εεζιζημφ ηδξ ηαεεζηχημξ). ημ πθαίζζμ αοηήξ ηδξ δζαπναβιάηεοζδξ εββνάθεηαζ ηαζ δ απμοζία ηδξ αθθυβθςζζδξ πανάδμζδξ απυ μπμζαδήπμηε επίζδιδ απεζηυκζζδ ημο εθθδκζημφ θμθηθυν, ιε πνχηδ ζοκέπεζα ηδκ πενζμνζζιέκδ ηαηαβναθή ηδξ πμθζηζζιζηήξ έηθναζδξ ηςκ ιδ εθθδκυθςκςκ μιάδςκ απυ ηδκ εθθδκζηή θαμβναθία, αζπμθμφιεκδ ηονίςξ ιε ηδ ζοθθμβή εθθδκυβθςζζμο εεκμθμβζημφ οθζημφ. Δκ ημφημζξ, δ ιεθέηδ ηδξ εθθδκζηήξ ιμοζζηήξ δεκ είκαζ πανά ηεπκδηά δζαηνζηή απυ ηδ ιμοζζηή ηςκ ιδ εθθδκυθςκςκ μιάδςκ ιε ηδκ μπμία ανζζηυηακ -ηαζ ανίζηεηαζ ζε πμθθέξ πενζπηχζεζξ αηυια ηαζ ζήιενα- ζε ζπέζδ ζοκεπχκ αθθδθεπζδνάζεςκ. Άθθςζηε δ βθχζζα δεκ απμηεθεί, επ‟ μοδεκί θυβς, έκα αδζαπέναζημ ζφκμνμ ιεηαλφ ηςκ δζαθυνςκ θασηχκ παναδυζεςκ –υπςξ ηδκ μκεζνεφηδηακ μζ νμιακηζημί εεκμβνάθμζ ημο 19μο αζχκα– ηαζ ζοκεπχξ δεκ ιπμνεί κα ζοκζζηά απυθοημ ηνζηήνζμ ηαλζκυιδζδξ ηδξ ιμοζζηήξ παναβςβήξ. Μζθχκηαξ θμζπυκ βζα ηδ ιμοζζηή ηςκ αθθυβθςζζςκ μιάδςκ δεκ ζημπεφμοιε κα οπμζηαζζμπμζήζμοιε ηδκ ιμοζζηή παναβςβή μνίγμκηάξ ηδκ ιμκμζήιακηα ζηα πθαίζζα βθςζζζηχκ ζοζηδιάηςκ∙ ημοκακηίμκ, έκαξ ηέημζμξ ιφεμξ ηίεεηαζ ζοπκά οπυ αιθζζαήηδζδ ζηα πθαίζζα ηδξ ακάθοζδξ πμο αημθμοεεί. Ζ πνμζέββζζή ιαξ θζθμδμλεί κα νίλεζ θίβμ θςξ ζε ιζα πναβιαηζηυηδηα θζβυηενμ βκςζηή, ηδξ μπμίαξ ηδκ ιεθέηδ εεςνμφιε ακαπυζπαζημ ημιιάηζ ηδξ ιμοζζημθμβζηήξ ένεοκαξ ημο εθθδκζημφ πχνμο. Ζ ζοβηνζηζηή ιεθέηδ ηδξ πμθζηζζιζηήξ παναβςβήξ ηςκ δζαθμνεηζηχκ βθςζζζηχκ μιάδςκ, πνμζηαηεφμκηάξ ιαξ απυ ηδκ ζδέα ηδξ ζηεβακυηδηαξ ηςκ παναδυζεςκ πμο ιαξ ηθδνμδυηδζε μ νμιακηζηυξ εεκζηζζιυξ, ιαξ αμδεά κα ζοθθάαμοιε ζηδκ πμθοπθμηυηδηά ημο ημ θαζκυιεκμ ηδξ θασηήξ δδιζμονβίαξ. Γζα έκα ηέημζμ εβπείνδια, πένα απυ ηδ ιεθέηδ ηδξ ιμοζζηήξ, είκαζ απαναίηδηδ δ ιεθέηδ ηδξ ίδζαξ ηδξ ζζημνίαξ ηςκ ιδ εθθδκυθςκςκ μιάδςκ. Γζυηζ, δ ιμοζζηή ηςκ αθθυβθςζζςκ ηαθείηαζ κα εηθνάζεζ ηδκ πμθφπθμηδ πμθζηζζιζηή πναβιαηζηυηδηα ηδξ μιάδαξ, ζπέζδ πμο απεζημκίγεηαζ ζοπκά ζηα υνζα δζαθυνςκ ιμοζζηχκ γςκχκ. Δλάθθμο, δ βθςζζζηή πναβιαηζηυηδηα ηςκ μιάδςκ μνίγεζ πνμκμιζμφπα δίηηοα επζημζκςκίαξ ιε ιμοζζηέξ παναδυζεζξ εηηυξ ημο εθθδκζημφ πχνμο, επζδνχκηαξ έηζζ ζηδκ ελέθζλδ ημο ιμοζζημφ ζδζχιαημξ. Σέημζεξ ζπέζεζξ, υπςξ αοηή ηδξ ημονηυθςκδξ – νμοιεθζχηζηδξ (αθ. ζεθ. 12)– ιμοζζηήξ πανάδμζδξ ιε ηδ ζδιενζκή ημονηζηή ιμοζζηή πναβιαηζηυηδηα ή ηδξ επίδναζδξ ημο αθαακζημφ ηθανίκμο ζηδκ ελέθζλδ ηδξ δπεζνχηζηδξ ιμοζζηήξ εζδζηά ιέζα ζηα υνζα ηδξ πεκηαημκζηήξ γχκδξ-, δεκ ιπμνμφκ κα δζενεοκδεμφκ πανά ιυκμ ιέζα ζηδκ ζζημνζηυηδηά ημοξ. Σέθμξ, δ ιεθέηδ ηδξ ιδ εθθδκυθςκδξ ιμοζζηήξ πανάδμζδξ ακαδεζηκφεζ ημ νυθμ ηδξ βθχζζαξ ζηδ ιμοζζηή παναβςβή, υπζ ιέζα απυ ημ πνίζια ιζαξ μνβακζηά (αζμθμβζηά) πνμηαεμνζζιέκδξ εεκμηζηήξ θοζζμβκςιίαξ ηδξ ιμοζζηήξ, αθθά ζακ δμιζηυ ζημζπείμ ηδξ ίδζαξ ηδξ ιμοζζηήξ, πμο επζαάθθεζ ημοξ ηακυκεξ ημο ζηδ ζηζπμονβζηή ηαζ ηδκ εηθμνά ηςκ ηναβμοδζχκ. Αοηή δ δζάζηαζδ πάκεηαζ ζηζξ δζάθμνεξ ιεηαθνάζεζξ αθθυβθςζζςκ ηναβμοδζχκ πμο έβζκακ ηαζ βίκμκηαζ αηυια, πνμηεζιέκμο κα δζεοημθφκμοκ ηδκ έκηαλή ημοξ ζηδκ επίζδιδ εεκζηή ιμοζζηή πανάδμζδ. Υαναηηδνζζηζηυ πανάδεζβια ιζαξ ηέημζαξ πανααίαζδξ είκαζ δ εθθδκζηή ιεηάθναζδ ηςκ ζθααζηχκ μηηαζφθθααςκ ηαζ δεηαηεηναζφθθααςκ πμο –απυθοηα ανιμκζημί ζηδ ζθααμιαηεδμκζηή βθχζζα– απάδμοκ ζημ εθθδκζηυ αοηί. Δζδμιέκδ ιέζα ζε αοηά ηα πθαίζζα δ ιεθέηδ ηςκ δζαθμνεηζηχκ βθςζζζηχκ μιάδςκ, ζοκζζηά, κμιίγμοιε, έκα ενιδκεοηζηυ ενβαθείμ απαναίηδημ βζα ηδκ ζζημνία ηδξ παναδμζζαηήξ ιμοζζηήξ, απυ ηδκ έθθεζρδ ημο μπμίμο, αοηή δ ηεθεοηαία, έπεζ 'επί ιαηνυκ' οπμθένεζ. Αξβαλίηεο Οκμιάγμοιε Αναακίηεξ υθεξ ηζξ εεκμβθςζζζηέξ μιάδεξ ζηδκ Δθθάδα πμο ιζθμφκ ιία ιμνθή ηδξ Αθαακζηήξ βθχζζαξ. οιααηζηά ιπμνμφιε κα πςνίζμοιε αοηέξ ηζξ μιάδεξ ζε δφμ ιεβάθεξ ηαηδβμνίεξ.
Ζ πνχηδ ηαηδβμνία πενζθαιαάκεζ υθμοξ υζμζ ηαημζημφκ ζηα υνζα ημο πνχημο Δθθδκζημφ Βαζζθείμο (1830). Απυ ιυκμζ ημοξ απμηεθμφκ εζδζηή ηαηδβμνία μιζθδηχκ, δζυηζ δ βθχζζα ημοξ πνμένπεηαζ απυ ημζηζηέξ ιεζαζςκζηέξ δζαθέηημοξ πμο απμηυπδηακ απυ ημκ ηονίςξ ημνιυ ηδξ Αθαακζηήξ πνζκ μκμιαζεεί δ βθχζζα αοηή Σθηπ ηαζ μ θαυξ πμο ηδ ιζθάεζ Σθηπηάξ. Ζ δεφηενδ ηαηδβμνία Αναακζηχκ πενζθαιαάκεζ υθεξ ηζξ μιάδεξ ηςκ „Νέςκ Υςνχκ‟ ηδξ Δθθάδαξ: Ήπεζνμ, Μαηεδμκία, Θνάηδ. 1δ ηαηδβμνία Aναακζηχκ Οζ Αναακίηεξ ηδξ κυηζαξ Δθθάδαξ είκαζ απμηέθεζια παθαζχκ ιεηακαζηεφζεςκ ημο 14μο-15μο αζχκα ή, ηαη‟ άθθμοξ, κςνίηενα πμο έηακακ μζ Φθςνεκηζκμί δβειυκεξ ηςκ Αεδκχκ, μ ηυιδξ Νηε Βζθακυαα, μζ Βεκεηζζάκμζ ηδξ Δφαμζαξ, μζ Καηαθακμί, μζ Παθαζμθυβμζ ηαζ μζ Φνάβημζ ηδξ Πεθμπμκκήζμο η.ά. βζα κα επμζηίζμοκ ηζξ πζμ πάκς ζπεδυκ ενδιςιέκεξ πενζμπέξ. οιπενζθήθεδηακ ζημ πνχημ Δθθδκζηυ Βαζίθεζμ ημο 1830 ηαζ είκαζ δ πμθοπθδεέζηενδ μιάδα Αναακζηχκ ζηδκ Δθθάδα. Καημζημφκ ζε ιία πενζμπή ζοιπαβμφξ μίηδζδξ ηδξ κμηζμακαημθζηήξ ηενεάξ Δθθάδαξ πμο πενζθαιαάκεζ ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηδξ Βμζςηίαξ, έκα ιένμξ ηδξ Λμηνίδαξ, ζπεδυκ υθμοξ ημοξ κηυπζμοξ μζηζζιμφξ ηδξ Αηηζηήξ πθδκ ηςκ Μεβάνςκ ηαζ ηδξ Αεήκαξ, ηα κδζζά ημο Ανβμζανςκζημφ πθδκ ηδξ Αίβζκαξ, ηδ κυηζα Δφαμζα (Κανοζηία, Κααμκηυνμ) ηαζ ηδ αυνεζα Άκδνμ, ιία ιεβάθδ πενζμπή ηδξ Ανβμθζδμημνζκείαξ ιε πμθθμφξ εφθαηεξ πένα απυ ηδκ εκζαία πενζμπή, ηαεχξ ηαζ ηνεζξ εφθαηεξ ζηδκ Απαΐα (Πακαπασηυ ηαζ πενζμπή Άναλμο), ζηδκ Σνζθοθία (μοθζιμπχνζα) ηαζ ζηδ Λαηςκία (πενζμπή Εάναηα). Σμ ιμοζζηυ φθμξ ηςκ αναακίηζηςκ ηναβμοδζχκ αοηχκ ηςκ πενζμπχκ είκαζ θζηυ, δςνζηυ, δίπςξ ιμζνμθαηνζηή νμπή αηυια ηζ υηακ δ δζάεεζή ημοξ „θοπάηαζ‟. Ο ηναβμοδζζηήξ ενιδκεφεζ πςνίξ «ηζαθηάκηγεξ» (ζοκεπή ιεθίζιαηα), πςνίξ „ένπμοζα δζάεεζδ‟ (αηυια ηαζ ζηζξ πζμ ακαημθίηζηεξ ζηζβιέξ, υπςξ ζε πνςιαηζημφξ ηνυπμοξ πμο ηθίκμοκ πνμξ ηα εηεί), πςνίξ βθοηενμφξ „ζηδεζημφξ‟ πνςιαηζζιμφξ. ηδκ πθεζμρδθία ημοξ πνδζζιμπμζμφκ δζαημκζηέξ ηθίιαηεξ, ηονίςξ ημκ ηνυπμ ημο ξε (α΄ ήπμξ ζηδ αογακηζκή ιμοζζηή). Γε θείπμοκ πάκηςξ ηαζ μζ ιεθςδίεξ ζε πνςιαηζηέξ ηθίιαηεξ, υπςξ ημ ρηηδάδ, ημ ζακπάρ, ηαζ ηονίςξ ημ βαιθαληθό κηλόξε (πνςιαηζηυξ πθάβζμξ ημο δ΄ ζηδ αογακηζκή ιμοζζηή) πμο οπάνπεζ ζε ανηεηά ηναβμφδζα ημο Λμοηναηίμο ηαζ ηδξ Πεναπχναξ (Κμνίκεμο) ηαζ πμο δείβια ημο ζχγεηαζ ήδδ απυ ηδκ φζηενδ ανπαζυηδηα (West, πανάδεζβια 42, ζζ. 428). ηα Βίθζα ημο Κζεαζνχκα έπμοιε ημοθάπζζημκ 7 ηναβμφδζα πμο πνδζζιμπμζμφκ πεκηαημκζηέξ ακδιίημκεξ ηθίιαηεξ, πνάβια πμο ιανηονεί ηδ βεςβναθζηή ηαηαβςβή ηςκ ηαημίηςκ (κδζίδα ηδξ Ζπείνμο ζηδ ηενεά). Οζ νοειμί ηςκ ηναβμοδζχκ είκαζ ζηθδνμί ηαζ „βςκζαζιέκμζ‟, αοζηδνμί ηαζ αναπχδεζξ, ιε έκημκδ ηδ ζηενζακή δζάεεζδ. Υνδζζιμπμζμφκ ημοξ νοειμφξ: 4/4, 2/4, 3/4 (ηζάιζημξ), 7/8 (ζονημίηαθαιαηζακμί ζηζξ ζηενζακέξ πενζμπέξ ηαζ ηνάηα ζηα πανάθζα), ηαεχξ ηαζ ιζηημφξ νοειμφξ 7/8 (ηαθαιαηζακυξ) + 2/4 (ηαβηέθζ) ή 3/4 (ηζάιζημξ) + 2/4 (ηαβηέθζ). Απμοζζάγμοκ ηεθείςξ ημ ηζζθηεηέθζ ηαζ μζ ζφκεεημζ ή άθμβμζ („ημοηζμί‟) νοειμί: 9/8 (ηανζζθαιάξ, γεσιπέηζημξ), 8/8, 11/8 η.θ.π. (εηηυξ απυ ημ «Mμζνμθυζ ηδξ Πακαβίαξ» πμο ηναβμοδζέηαζ ζηα Βίθζα ζε 5/8 (3+2) ηαζ ζηδ αθαιίκα ηαζ ζηα Αείηζα (Πεθ/κδζμξ) ζε 6/8). Σα ηναβμφδζα πμο βκςνίγμοιε έςξ ηχνα είκαζ ςξ επί ημ πθείζημκ ενςηζηά ηαζ ηναβμφδζα βάιμο. Τπάνπμοκ επίζδξ ηναβμφδζα ηδξ δμοθεζάξ, ζηςπηζηά, απμηνζάηζηα ηαζ ιμζνμθυβζα (ηονίςξ ιε ενδζηεοηζηυ πενζεπυιεκμ). Απμοζζάγμοκ ηεθείςξ ηα ηθέθηζηα, πθδκ εκυξ ζηα Βίθζα ηαζ ηα ζζημνζηά, πθδκ ημο «Tνε παπυν», πμο ακαθένεηαζ ζηδκ Κςκζηακηζκμφπμθδ ηαζ εκυξ αηυια ζηδ αθαιίκα πμο ακαθένεηαζ ζηδ ιάπδ ηδξ Ανάπςααξ ημ 1824. Σα ηναβμφδζα αοηχκ ηςκ πενζμπχκ παθζυηενα παζγυκημοζακ ιε πίπζγα ή θθμβένα ηαζ κηαμφθζ. Μεηά ημ 1830, δ δδιμηζηή ημιπακία πενζθάιαακε ηθανίκμ, αζμθί, θαμφημ ηαζ ζακημφνζ. ηδ αθαιίκα, έςξ ημ 1935, ηα ηναβμφδζα παζγυκημοζακ ιε θφνα (πενίθδιμξ θονάνδξ μ Μζπάθδξ Κακάνδξ, πμο ανβυηενα ακαβηάζηδηε κα παναηήζεζ ηδ θφνα ηαζ κα ιάεεζ αζμθί), θαμφημ (μ ζδένδξ
Αδνζακυξ, παζίβκςζημξ θαμοηζένδξ, έθααε ιένμξ ζε υθεξ ζπεδυκ ηζξ δπμβναθήζεζξ εθθδκζηχκ ηαζ αναακίηζηςκ ηναβμοδζχκ πμο ηοηθμθυνδζακ ζε δίζημοξ 78 ζην. ιεηά ημ 1930) ηαζ ηαιπμονά (πνμθακχξ θυβς ηδξ βεζηκίαζδξ ηδξ αθαιίκαξ ιε ημκ Πεζναζά ηςκ νειπέηζηςκ). Ο πμνυξ ηδξ ηνάηαξ ηναβμοδζέηαζ απυ ημοξ πμνεοηέξ πςνίξ ζοκμδεία μνβάκςκ. Ο ηναβμοδζζηήξ Γζχνβμξ Παπαζζδένδξ, Αναακίηδξ απυ ηδκ Κμφθμονδ (αθαιίκα), δπμβνάθδζε, πνχημξ αοηυξ, ημ 1932 επηά αναακίηζηα ηναβμφδζα ζε δίζημοξ 78 ζην. (αοηυ λένμοιε απυ ηδκ έςξ ηχνα ένεοκα). Έλζ απυ αοηά επακεηδυεδηακ ζημ CD ιε ηίηθμ Ο Γηώξγνο Παπαζηδέξεο ηξαγνπδά ζπάληα δεκνηηθά ηξαγνύδηα (F.M. Records, 1996, ένεοκα-επζιέθεζα: Θακάζδξ Μςναΐηδξ). Ο ίδζμξ ηαζ δ Γεςνβία Μδηηάηδ, επίζδξ Αναακίηζζζα απυ ηoκ Αοθχκα (Καημζάθεζζ) Αηηζηήξ, ηοηθμθυνδζακ ζε δίζημοξ ειπμνίμο αναακίηζηα ηναβμφδζα ιεηαθναζιέκα ζηα Δθθδκζηά. Απυ ηδκ επμπή ημο Αθή Παζά ηαζ πζμ ιεηά, ηδκ επμπή ημο εςκα, είπε ανπίζεζ δ ζοζηδιαηζηή ιεηαβθχηηζζδ ηςκ αναακίηζηςκ ηναβμοδζχκ ζηα Δθθδκζηά. Μεηαπμθειζηά, ανηεημί επαββεθιαηίεξ ηναβμοδζζηέξ πμο ήηακ Αναακίηεξ ηαζ ήλενακ ηδ βθχζζα, ηναβμφδδζακ ζε δίζημοξ ειπμνίμο αναακίηζηα ηναβμφδζα. Δκδεζηηζηά ακαθένμοιε ημοξ: Μζπάθδ Μεκζδζάηδ ή Καθμβνάκδ (απυ ημ Μεκίδζ), πμο ηναβμφδδζε 2 ηναβμφδζα ζε δίζημ 45 ζην. (1963), ηαζ Θακάζδ Μςναΐηδ, πμο έπεζ εηδχζεζ 2 CD‟s: Αξβαλίηηθα ηξαγνύδηα (F.M. Records, 1988) ηαζ Τξηαληάθπιιν ηνπ βξάρνπ, (Μ.Β.Η., 1998). Σμ Λφηεζμ Δθθδκίδςκ έπεζ εηδχζεζ έκα δίζημ ιε ηίηθμ Χνξνί θαη ηξαγνύδηα ηεο Σαιακίλαο, 1991 (ηα πενζζζυηενα αναακίηζηα ηναβμφδζα έπμοκ ηναβμοδδεεί ζηδ κευηενδ εθθδκζηή εηδμπή ημοξ -ιενζηά πνυκζα ανβυηενα έβζκε επακέηδμζδ ζε CD ηαζ ζοιπενζθήθεδηακ ηαζ ηα αναακίηζηα) ηαζ ημ Μμοζζηυ Λαμβναθζηυ Ανπείμ ημο Κέκηνμο Μζηναζζαηζηχκ πμοδχκ έπεζ ζοιπενζθάαεζ ζημ CD ιε ηίηθμ Καξπζηία (1998) πέκηε αναακίηζηα ηναβμφδζα απυ ηδ κυηζα Δφαμζα ηαζ ζημ CD ιε ηίηθμ Μνλωδίεο από ηνλ Παξλαζζό θαη ηνλ Διηθώλα (1999) μηηχ. Ο «Αναακίηζημξ ζφκδεζιμξ Δθθάδαξ» ηοηθμθυνδζε ημ 1983 ιία ηαζέηα ιε ηίηθμ Αξβαλίηηθνο γάκνο, ζημκ μπμίμ παίγεζ πίπζγα ηαζ ηθανίκμ μ Πακαβζχηδξ Κμημκηίκδξ. φβπνμκμζ δδιμηζημί ηναβμοδζζηέξ (Αθέημξ Γήιμο, Σάηδξ Πακμονβζάξ, Πακαβζχηδξ Λάθεγαξ, Κχζηαξ Πζζίκαξ η.ά) πμο ιζθμφκ ηαζ ηδκ αναακίηζηδ βθχζζα έπμοκ εηδχζεζ αναακίηζηα ηναβμφδζα απυ ηδκ Κεκηνζηή ηενεά ηαζ ηδκ Πεθμπυκκδζμ ζε ηαζέηεξ ειπμνίμο. Πμθθά απυ αοηά ηα ηναβμφδζα είκαζ βκςζηέξ ιεθςδίεξ εθθδκζηχκ δδιμηζηχκ ηναβμοδζχκ ζηα μπμία ιενζημί απυ ημοξ πνμακαθενυιεκμοξ ηαθθζηέπκεξ έααθακ αναακίηζηα θυβζα. Σμ κμηζμδοηζηυ αναακίηζημ ηναβμφδζ εκηάζζεηαζ ζηζξ ιμοζζηέξ εηθνάζεζξ ηςκ ηαηά ηυπμοξ πενζμπχκ ηδξ κμηίμο Δθθάδμξ. Σα ηναβμφδζα είκαζ ηοηθαδίηζηα βζα ημοξ Αναακίηεξ ηδξ Άκδνμο, ζπεδυκ ηοηθαδίηζηα ή εοαμσηά ζηδκ Κανοζηία, ζε φθμξ κδζζχηζημ ηαζ εηεί, ιε ημοξ ζηαονςημφξ πμνμφξ ηαζ ημκ Κααμκημνίηζημ. ηδκ Αηηζηή ανίζημοιε ημ ζδζαίηενμ ημπζηυ φθμξ απυ ηα Μεζυβεζα ιέπνζ αυνεζα ημο κμιμφ, ημ μπμίμ ααειζαία ιεηααάθθεηαζ ζε νμοιεθζχηζημ, εηεί πμο ηεθεζχκεζ δ αναακζημθςκία (θίβμ πένα απυ ηδ Λεζααδζά). ημ Μμνζά ζοκακημφιε έκα φθμξ ζαθχξ πεθμπμκκδζζαηυ (Κμνζκεία, Ανβμθίδα), ιε απμπνχζεζξ παθαζυηαηεξ ζηα μοθζιμπχνζα ηδξ Σνζθοθίαξ, υπμο ηονζανπμφκ ηα ηαεζζηζηά ηναβμφδζα, ημζκά ιε ηα εθθδκυβθςζζα πςνζά ηδξ πενζμπήξ. ηα πςνζά Κονζάηζ ηαζ Εενίηζ (Λεζααδζά) έπμοιε ημ ηαιπίζζμ κμηζμνμοιεθζχηζημ εεζζαθίγμκ φθμξ πμο είκαζ ημζκυ ιε αοηυ ηδξ αυνεζαξ Κμνζκείαξ, υπμο ηαηά ηυνμκ πνδζζιμπμζείηαζ δ «νμοιάκζηδ» ηθίιαηα ή πμζιεκζηή ή ααθηακζηυ (ηαηά Μ. Γναβμφιδ) ιζκυνε. 2δ ηαηδβμνία Αναακζηχκ A. Πνχηδ μιάδα μιζθδηχκ: Οζ Αναακίηεξ ηδξ Ζπείνμο Ζ ιεβαθφηενδ ηαηά ζεζνά μιάδα, ιεηά απυ αοηήκ ηδξ κμηίμο Δθθάδαξ, ζε πθδεοζιυ, είκαζ αοηή ηδξ Ζπείνμο. Δηηείκεηαζ ζηδ δοηζηή Ήπεζνμ, ηδκ άθθμηε απμηαθμφιεκδ ηαζ Σζαιμονζά. Πενζθαιαάκεζ ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ ημο δοηζημφ ηιήιαημξ ημο κμιμφ Θεζπνςηίαξ (πθδκ εοθάηςκ εθθδκμθςκίαξ ηαζ αθαπμθςκίαξ) ηαζ ημ αυνεζμ ιένμξ ημο κμιμφ Πνέαεγαξ, ηαεχξ ηαζ εθάπζζηα πςνζά ημο δοηζημφ
κμιμφ Ηςακκίκςκ. Οζ Αναακίηεξ αοημί είκαζ ζε εδαθζηή ζοκέπεζα ιε ηδκ Αθαακία ηαζ δ Αθαακζηή πμο ιζθζέηαζ εηεί αηυια, δ ηζάιζηδ, είκαζ δ κμηζυηενδ δζάθεηημξ ημο ηεκηνζημφ ημνιμφ ηδξ Αθαακζηήξ, αθθά έιεζκε εηηυξ ημο εεκζημφ πχνμο ηδξ ηςδζημπμίδζδξ ηδξ Αθαακζηήξ ςξ επίζδιδξ βθχζζαξ ημο ηνάημοξ. ε αοηήκ ηδκ πενζμπή ηδξ Ζπείνμο γμφζακ δίπθα ζημοξ πνζζηζακμφξ Αναακίηεξ ηαζ ιμοζμοθιάκμζ (μζ θεβυιεκμζ Σζάιδδεξ) μζ μπμίμζ ελεδζχπεδζακ ιαγζηά ημ 1944, ιεηά ηδκ ζοκενβαζία ημοξ ιε ηζξ δοκάιεζξ ηαημπήξ. Ήηακ ηυζμ ααεζά νζγςιέκμξ μ παθαζυξ μεςιακζηυξ πςνζζιυξ ζε ενδζηεοηζηέξ ημζκυηδηεξ πμο, παν‟ υθμοξ ημοξ δεζιμφξ ζοββέκεζαξ βθχζζαξ ηαζ οθζημφ πμθζηζζιμφ, μζ μνευδμλμζ αναακίηεξ εκζςιαηχεδηακ ςξ έθθδκεξ ελ ανπήξ (ημ 1913), εκχ μζ ιμοζμοθιάκμζ εεςνήεδηακ, ημοθάπζζημκ ιεηά ημ 1923 (έημξ ηδξ ακηαθθαβήξ ηςκ πθδεοζιχκ), λέκμ ζχια ηαζ μζςκεί Αθαακζηή ιεζμκυηδηα. Δίκαζ δ ιυκδ μιάδα ιμοζμοθιάκςκ ηςκ «Νέςκ Υςνχκ» ηδξ Δθθάδαξ πμο, αθμφ ιπήηακ ζηδκ Δθθάδα ημ 1912-20 ιαγί ιε ημοξ ιμοζμοθιάκμοξ ηδξ δοηζηήξ Θνάηδξ, ηεθζηά απέθοβακ ηδκ ακηαθθαβή πθδεοζιχκ. Οζ Αθαακυθςκμζ πνζζηζακμί εεςνμφκ ημκ εαοηυκ ημοξ Έθθδκα. ηα Δθθδκζηά απμηαθμφκ ηδ βθχζζα ημοξ «Αναακίηζηα», υπςξ ελ άθθμο υθμζ μζ Αναακίηεξ ηδξ Δθθάδαξ, ζηα αναακίηζηα υιςξ, ιέπνζ πνυζθαηα, ηδκ μκυιαγακ «ηζπ». Ζ ιμοζζηή αοηήξ ηδξ μιάδαξ είκαζ πμηζζιέκδ απυ αοηήκ ημο ηυπμο πμο ηαημζημφκ ηαζ θυβς εδαθζηήξ ζοκέπεζαξ, είκαζ ζοββεκζηή ιε αοηήκ ηδξ κμηίμο Αθαακίαξ. Πνέπεζ κα ημκζζηεί, υηζ ζε ηαιία πενίπηςζδ δεκ ιπμνεί κα ιζθά ηακείξ βζα ζηεβακέξ ιμοζζηέξ παναδυζεζξ ιε ιυκμ ηνζηήνζμ ημ εεκμβθςζζζηυ. Οθυηθδνδ δ Ήπεζνμξ, αθθά ηαζ δ κυηζα Αθαακία, είκαζ ιία πμθζηζζιζηή πενζμπή ζηδκ μπμία ηονζανπεί έκα ζοβηεηνζιέκμ ιμοζζηυ ζδίςια, δ πεκηαημκζηή πμθοθςκία, ηδκ μπμία ζοκακημφιε ηαζ ζημοξ εθθδκυθςκμοξ ηαζ ζημοξ αθαακυθςκμοξ ηαζ ζημοξ αθαπυθςκμοξ. Αθθά δ ζδιενζκή ιμνθή ηςκ ηναβμοδζχκ, υζςκ ιζθμφκ αηυια ηα Αναακίηζηα, έπεζ ααεφηαηα επδνεαζηεί απυ ηδκ ανημ-πνεαεγάκζηδ κμηζμδπεζνχηζηδ εθθδκυθςκδ ιμοζζηή πανάδμζδ. Παθζυηενα οπήνπακ πμθθά αναακίηζηα ηναβμφδζα. Μυκμ ηνία απυ αοηά έπμοκ εηδμεεί ζε ηαζέηεξ ειπμνίμο, απυ ηα μπμία βκςζηυηενμ είκαζ ημ «άθζς ιυζ ζαθζμφζε» πμο έπεζ εηδμεεί ηαζ ζε δίζημ ιε ηναβμοδζζηή ημκ Ανζέκδ ηενβίμο. Δίκαζ ζίβμονμ υηζ ηναβμοδζμφκηαζ ηαζ άθθα, αηυια ηαζ ηχνα, ζε πακδβφνζα ηαζ βζμνηέξ, αθθά ηαηά ηα θεβυιεκα ηςκ βενμκηυηενςκ έκα πμθφ ιεβαθφηενμ νεπενηυνζμ ηαζ ζηζξ δφμ ενδζηεοηζηέξ μιάδεξ ζοννζηκχεδηε ηαζ απυ ζοκεζδδηή «πμθζηζζιζηή επζθμβή» ηδξ ίδζαξ μιάδαξ ηονίςξ ιεηά ηδκ απμπχνδζδ ηςκ ιμοζμοθιάκςκ. Ακαιθίαμθα αημθμφεδζε ηδ ζοννίηκςζδ ηδξ ίδζαξ ηδξ βθςζζζηήξ μιάδαξ, ηαεχξ απυ ακαημθάξ πνμξ δοζιάξ, δ πνήζδ ηδξ Αναακίηζηδξ βθχζζαξ πενζμνίγεηαζ ζδιακηζηά. Τπάνπεζ ιία ιανηονία ζημ Κέκηνμ Μζηναζζαηζηχκ πμοδχκ, υηζ ζηδκ απμζημθή ημο Μμοζζημφ Λαμβναθζημφ Ανπείμο ημ 1956 ζημ μφθζ ηαζ ζηδ αιμκίαα, μζ ενεοκδηέξ ηαηέβναρακ ζημ ηυηε αηυια αθαακυθςκμ πςνζυ Γθοηή (ζημκ ηάιπμ ημο Φακανίμο), ιία βζαβζά πμο, εκχ δεκ βκχνζγε ηδκ Δθθδκζηή, ηναβμοδμφζε εθθδκζηά ηναβμφδζα πμο ηδξ ηα ιάεαζκακ ηα ημνζηζάηζα ημο πςνζμφ, ιανηονία πμο δείπκεζ ηδ ζοκεζδδηή ζηνμθή ηδξ ημζκυηδηαξ ηαηά ηάπμζμκ ηνυπμ. Οζ ζδιενζκμί ηάημζημζ ηδξ πενζμπήξ αημφκε απυ ηα ναδζυθςκα ηαζ ηζξ ηαζέηεξ πμθθά αθαακζηά ηναβμφδζα B. Γεφηενδ μιάδα μιζθδηχκ: Αναακίηεξ ηδξ Φθχνζκαξ ηαζ ημο Πθδηαηζμφ Κυκζηζαξ Μεηακάζηεξ ημο πεναζιέκμο αζχκα (1850 πεν.) απυ ηδκ ημζθάδα ηδξ Κμθυκζαξ ηδξ Αθαακίαξ ηαζ ημο πςνζμφ Πθδηάηζ ηδξ Κυκζηζαξ. Απυ εηεί ηαηάβμκηαζ μζ ηάημζημζ ηςκ ζδιενζκχκ πςνζχκ Φθάιπμονμο (Νεβημαάκ) ηαζ Γνμζμπδβήξ (Μπεθηαιέκδ), εκχ έκα ηνίημ πςνζυ, ημ Λέπμαμ, είκαζ ζαθχξ παθαζυηενδ εβηαηάζηαζδ. Σα ηνία αοηά πςνζά είκαζ κδζίδεξ αθαακμθςκίαξ ζε ιζα πενζμπή έκημκδξ ζθααμθςκίαξ ηαζ ιζθμφκ ηδ ηυζηζηδ δζάθεηημ ηδξ Κμνοηζάξ. Σμ ιμοζζηυ ημοξ ζδίςια είκαζ ημζκυ ιε αοηυ ηδξ Κμνοηζάξ. Πμθθά αναακίηζηα ηναβμφδζα βάιμο ηδξ πενζμπήξ εηηεθμφκηαζ απυ ιμκμθςκζηή πμνςδία πςνίξ κα θείπμοκ ηαζ μζ ιμκςδίεξ. Ανηεηά υιςξ είκαζ ηα ηναβμφδζα (ζζημνζηά ηαζ ενςηζηά) πμο ηναβμοδζμφκηαζ ιε ιία ιμνθή πμθοθςκίαξ, οθμθμβζηά ημκηά ζ‟ αοηήκ ηδξ Κμνοηζάξ, ηδξ Κμθυκζαξ ηαζ ηδξ Λάηηαξ Πςβςκίμο, πςνίξ υιςξ ημκ „ηθχζηδ‟ ηαζ ημκ „βονζζηή‟
(δεξ ηδκ ιεηαπηοπζαηή ενβαζία ηδξ Κςκζηακηίκαξ Καναπαηάηδ ιε ηίηθμ: «Σναβμφδζα βάιμο απυ ηδ Γνμζμπδβή Ν. Φθχνζκαξ»). Ζ πμθοθςκία αοηή, εζδζηά ζηδ Γνμζμπδβή, πζεακυκ κα μθείθεηαζ ζηδκ πνμέθεοζδ ηςκ πνχηςκ ηαημίηςκ ημο πςνζμφ απυ ηδκ Κυκζηζα ηαζ ηδ Βυνεζμ Ήπεζνμ. Σα πμθοθςκζηά ηναβμφδζα, ςξ επί ημ πθείζημκ, ηναβμοδζμφκηαζ ιε ζεναηζηυ φθμξ ηαζ πςνίξ ζοκμδεία ιμοζζηχκ μνβάκςκ. ηα πμνεοηζηά ηναβμφδζα βάιμο ηονζανπεί ημ ηθανίκμ (πενίθδιμξ ηθανζκίζηαξ, έςξ ημ 1960, μ ςηήνδξ Μεκβηνέζδξ), ιε οπυζηνςια ηδκ ιπάκηα ηςκ πάθηζκςκ. Ο ηαθαιαηζακυξ, ημ ηζάιζημ, μ ιπενάηζημξ (πμνεφεηαζ ιυκμ απυ ημοξ ηαημίημοξ ηδξ Γνμζμπδβήξ ηαζ ημο Φθάιπμονμο ηαζ έπεζ ηδκ ίδζα πενίπμο ιεθςδία ιε ημκ „θοηυ‟ ή „πμοζηζέκμ‟, πδδδπηυ πμνυ ηςκ πεδζκχκ πςνζχκ ημο κμιμφ Φθχνζκαξ, αθθά πζμ ανβά αήιαηα), ημ ιεηνίξ (ηζκδηζηυ ζπήια „ιε ηνία‟ αήιαηα, ιε ηα πένζα πζαζιέκα απυ ημκ ηανπυ, αβαπδηυ ηονίςξ απυ ημοξ βένμκηεξ) ηαζ ημ παζάπζημ, είκαζ μζ πμνμί ημο βάιμο. Πμθθά αναακίηζηα ηναβμφδζα ηναβμοδζμφκηαζ ιε ηδκ ίδζα ιεθςδία ηαζ ζηδ αθάπζηδ βθχζζα. Καζ ζηα ηνία αοηά πςνζά έπμοιε ανηεηά ζζημνζηά ηναβμφδζα, ηαεχξ ηαζ ηδξ λεκζηζάξ. Γ. Σνίηδ μιάδα μιζθδηχκ: Αναακίηεξ ηδξ Θνάηδξ ημκ Έανμ οπάνπεζ ιία μιάδα Αναακζηχκ πμο απμηεθείηαζ απυ Ακαημθζημεναηζχηεξ πνυζθοβεξ ηδξ πενζμπήξ Αδνζακμφπμθδξ, πμο ημ 1923 θφβακε απυ ηδκ Σμονηία (δδθαδή απυ ηδκ ακαημθζηή Θνάηδ πμο εβηαηέθεζρε μ εθθδκζηυξ ζηναηυξ ιεηά ηδκ ακαηςπή ηςκ Μμοδακζχκ), πέναζακ ημκ Έανμ ηαζ εβηαηαζηάεδηακ αηνζαχξ απέκακηζ ηαεχξ ηαζ ζε έκα πςνζυ ηδξ Κμιμηδκήξ (Παναδδιή) ηαζ ζε θίβα πςνζά ηςκ εννχκ. Τπάνπεζ ηαζ ημ ζοββεκζηυ ιε ηα παναπάκς πςνζυ, Μάκηνεξ ημο Κζθηίξ, πμο πνμένπεηαζ απυ ημ πςνζυ Μακηνίηζα ηδξ Βμοθβανίαξ. Οζ Θναηζχηεξ Αναακίηεξ πνμένπμκηαζ απυ ιεηακάζηεοζδ απυ ηδκ ακαημθζηή Αθαακία, πμθφ ιεηαβεκέζηενδ απυ αοηήκ ηδξ κμηίμο Δθθάδαξ ηαζ ιεηά ηδκ επζηνάηδζδ ημο μκυιαημξ ηζπ (δεξ μιζθία ημο Victor A. Friedman ζημ ζοκέδνζμ βζα ηδκ αναακίηζηδ βθχζζα, Λεζααδζά 1998). Σμ ιμοζζηυ ημοξ ζδίςια έπεζ παναηηήνα ζαθχξ εναηζχηζημ, ζδζαίηενα ζηα ανβά ηαεζζηζηά ηναβμφδζα. Οζ πμνμί ημοξ είκαζ ίδζμζ ιε αοημφξ πμο λένμοιε ηδξ εναηζηήξ ιμοζζηήξ πανάδμζδξ: πασκημφζηα (5/8), γςκανάδζημξ (12/8) ηαζ ιακηδθάημξ ζε 7/8 (2+2+3). Παθζυηενα ηονζανπμφζε δ βηάζκηα. Σχνα δ ημιπακία απμηεθείηαζ απυ ηθανίκμ, κηαμφθζ ή ημοιπεθέηζ ηαζ ιπμογμφηζ. Γεκ έπμοιε ιεηαβθχηηζζδ ηςκ αναακίηζηςκ ηναβμοδζχκ ζηα Δθθδκζηά αθθά μφηε ηαζ ημ ακηίεεημ. Πμθθά ηναβμοδζμφκηαζ απυ μιάδα βοκαζηχκ πςνίξ ζοκμδεία μνβάκςκ. Σμ πνχια ηςκ θςκχκ ημοξ ιαξ εοιίγεζ εηείκμ ηςκ αμοθβάνζηςκ βοκαζηείςκ θςκχκ.
5. Ζ αξβαλίηηθε γιώζζα ζηα παξαδνζηαθά ηξαγνύδηα –Ζ ιμοζζηή κε πμονβζυ έπ‟ κε κμζημηφν ημο Θαλάζε Μσξαΐηε (Οιζθία πμο έβζκε ζε ζοκέδνζμ ζηδκ Άνηα 31 Μαΐμο 2008. Γδιμζζεφηδηε ζημ ηεφπμξ Δηεξόηεηεο θαη κνπζηθή ζηα Βαιθάληα, έηδμζδ ημο Σιήιαημξ Λασηήξ & Παναδμζζαηήξ Μμοζζηήξ ημο ΣΔΗ Ζπείνμο, Σεηνάδζμ 4, Άνηα 2008). Σα ηναβμφδζα ζηδκ αναακίηζηδ βθχζζα ηζκμφκηαζ, ςξ επί ημ πθείζημκ, ζημ ιμοζζηυ πενζαάθθμκ ηδξ πενζμπήξ απυ ηδκ μπμία πνμένπμκηαζ ηαζ ηαοηίγμκηαζ ιε ηα ακηίζημζπα εθθδκυβθςζζα ηαζ ζε ιενζηέξ πενζπηχζεζξ ιε ηναβμφδζα ζε άθθμ βθςζζζηυ ζδίςια (π.π. αθαπυθςκα ζηδ Γνμζμπδβή Φθχνζκαξ). ε πμθθά απυ ηα ηναβμφδζα ζχγμκηαζ ανπέβμκα ζημζπεία (εζδζηά ζηδκ πενζμπή ημο Έανμο), βεβμκυξ πμο ελδβείηαζ απυ ημκ οπένιεηνμ ζοκηδνδηζζιυ ηςκ αναακζηχκ (κά ηαζ ηα ηαθά ημο
ζοκηδνδηζζιμφ) ζοκ ημ επζπθέμκ «ζηίβια» πμο έθενακ, ημο δζαθμνεηζημφ. Έηζζ, ημ νεπενηυνζμ αοηυ δεκ οπέζηδ ηδκ, ηαηά ηάπμζμ ηνυπμ, αθθμίςζδ πμο επέθενε δ δζζημβναθία ηαζ δ μιμζυιμνθδ ναδζμθςκζηή δζάδμζδ (πθδκ εθάπζζηςκ ηναβμοδζχκ ηδξ κυηζαξ Δθθάδαξ πμο δζζημβνάθδζακ μ Γζχνβμξ Παπαζζδένδξ ηαζ δ Γεςνβία Μδηηάηδ, δ μπμία πνμπχνδζε ηαζ ζε ιεηαβθχηηζζδ ιενζηχκ απυ αοηά ζηα εθθδκζηά). ύθνο Σμ ιμοζζηυ φθμξ ηςκ αναακίηζηςκ ηναβμοδζχκ είκαζ θζηυ, δίπςξ ιμζνμθαηνζηή νμπή αηυια ηζ υηακ δ δζάεεζή ημοξ «θοπάηαζ». Ο ηναβμοδζζηήξ ενιδκεφεζ πςνίξ «ηζαθηάκηγεξ» (ζοκεπή ιεθίζιαηα), πςνίξ «ένπμοζα δζάεεζδ» (αηυια ηαζ ζηζξ πζμ ακαημθίηζηεξ ζηζβιέξ, υπςξ ζε πνςιαηζημφξ ηνυπμοξ πμο ηθίκμοκ πνμξ ηα εηεί), πςνίξ βθοηενμφξ «ζηδεζημφξ» πνςιαηζζιμφξ. Μένμξ ηςκ αναακίηζηςκ ηναβμοδζχκ ειθακίγεηαζ κα έπεζ ιζηνέξ ή ιεβάθεξ δζαθμνέξ απυ ηα εθθδκυβθςζζα. γιώζζα Καη‟ ανπήκ δ ίδζα δ βθχζζα ηαζ υ,ηζ ζοκεπάβεηαζ απ‟ αοηήκ: δ εηθμνά ημο θυβμο, δ ιεθςδζηή δμιή ηςκ θνάζεςκ ηαζ μ ζδζαίηενμξ ημκζζιυξ. Ζ δζαθμνεηζηή βθχζζα ζημζπεζμεεηεί δζαθμνεηζηυ νεπενηυνζμ, δίκεζ οπυζηαζδ ζε δζαθμνεηζηή εεκμ-ιμοζζημθμβζηή ηαλζκμιία. κεηξηθή αλάιπζε Ζ ιεηνζηή ακάθοζδ ηςκ ζηίπςκ ηςκ παναδμζζαηχκ ηναβμοδζχκ έπεζ δείλεζ υηζ ηα εθθδκυβθςζζα πνδζζιμπμζμφκ, ςξ επί ημ πθείζημκ, ημκ 15ζφθθααμ (ζαιαζηυ ή ηνμπασηυ), ημκ μπμίμ «απεπεάκμκηαζ» ηα αναακίηζηα (ιυκμκ έκα αναακίηζημ ηναβμφδζ ζε 15ζφθθααμ έπεζ θένεζ ζημ θςξ δ χξ ηχνα ένεοκα, ημ «Οο βζαι κζë αθάπë ε ιπμφημον» (= Δβχ ‟ιαζ δ αθάπα δ έιμνθδ), ηζ αοηυ ιαξ ηάκεζ κα πζζηεφμοιε υηζ ημ ζοβηεηνζιέκμ ηναβμφδζ δεκ είκαζ αναακίηζημ). Ακηίεεηα ζηα αναακίηζηα ηονζανπεί μ 8ζφθθααμξ ηνμπασηυξ (ηαζ ζε ιενζηέξ πενζπηχζεζξ μ ζαιαζηυξ) ζε πθήνδ ιμνθή ή εθθεζπηζηυξ (7ζφθθααμξ) ή ιε πνμακάηνμοζια, ηονίςξ ημ «ιυζ» (9ζφθθααμξ), ημκ μπμίμ εθάπζζηα πνδζζιμπμζμφκ ηα εθθδκυβθςζζα. Μπμνεί κα εζπςεεί υηζ μζ Αναακίηεξ πνμζεέημοκ ή αθαζνμφκ ζοθθααέξ, αδζαθμνχκηαξ βζα ημ εκζαίμ ηδξ δμιήξ ημο ζηίπμο. θιίκαθεο ηδκ πθεζμρδθία ημοξ ηα αναακίηζηα ηναβμφδζα πμο ζοκακημφιε ζηδ κυηζα Δθθάδα πνδζζιμπμζμφκ δζαημκζηέξ ηθίιαηεξ, ηονίςξ ημκ ηνυπμ ημο re. Γε θείπμοκ πάκηςξ ηαζ μζ ιεθςδίεξ ζε πνςιαηζηέξ ηθίιαηεξ, υπςξ ημ ρηηδάδ, ημ ζακπά (δζαημκζηυξ ιε πνυα ηαηά ημοξ αογακηζκμφξ) ηαζ ημ νπδδάι (ηαηά ηδκ ανααμπενζζηή μνμθμβία) ηαζ ηονίςξ ημ βαιθαληθό ή ξνπκάληθν κηλόξε ή ηζηγγάληθν πμο οπάνπεζ ζε ανηεηά ηναβμφδζα ημο Λμοηναηίμο ηαζ ηδξ Πεναπχναξ (Κμνίκεμο) ηαζ πμο δείβια ημο ζχγεηαζ ήδδ απυ ηδκ φζηενδ ανπαζυηδηα (West, πανάδεζβια 42, ζ. 428). ηα Βίθζα ημο Κζεαζνχκα έπμοιε ηναβμφδζα πμο πνδζζιμπμζμφκ πεκηαημκζηέξ ακδιίημκεξ ηθίιαηεξ, πνάβια πμο ιανηονεί ηδ βεςβναθζηή ηαηαβςβή ηςκ ηαημίηςκ (κδζίδα ηδξ Ζπείνμο ζηδ ηενεά). ηα πςνζά Κονζάηζ ηαζ Εενίηζ (Λεζααδζά) ηαζ βεκζηά ζηδκ πενζμπή ημο Δθζηχκα έπμοιε ημ ηαιπίζζμ ακαημθζημνμοιεθζχηζημ εεζζαθίγμκ φθμξ πμο είκαζ ημζκυ ιε αοηυ ηδξ αυνεζαξ Κμνζκείαξ, υπμο ηαηά ηυνμκ πνδζζιμπμζείηαζ δ ξνπκάληθε ηθίιαηα ή ηζηγγάληθε ή βαιθαληθό κηλόξε. Να πνμζηεεεί ζ‟ αοηά ηαζ δ φπανλδ ηναβμοδζχκ πμο ηναβμοδζμφκηαζ ζε πανάθθδθεξ 5εξ, είδμξ δζθςκίαξ πμο ιαξ παναπέιπεζ ζηζξ απανπέξ ηδξ μιυθςκδξ πμθοθςκίαξ, δδιζμονβχκηαξ έκα είδμξ δζημκζζιμφ πμο παναηδνείηαζ π.π. ζηα παναδμζζαηά ηναβμφδζα ηδξ Ηζθακδίαξ (αθ. ζπυθζμ ημο Nettl πενί αοζηδνήξ παναθθδθίαξ ζημοξ πνςηυβμκμοξ πμθζηζζιμφξ).
ηζξ πενζμπέξ ηδξ Ζπείνμο ηονζανπεί έκα ζοβηεηνζιέκμ ιμοζζηυ ζδίςια, δ πεκηαημκζηή πμθοθςκία, ηδκ μπμία ζοκακημφιε ηαζ ζημοξ εθθδκυθςκμοξ ηαζ ζημοξ αθαακυθςκμοξ ηαζ ζημοξ αθαπυθςκμοξ (Μέπνζ πενίπμο ημ 700 π.Υ. δ ηονίανπδ δμιή ηδξ εθθδκζηήξ ιμοζζηήξ ααζζγυηακ ζηζξ πεκηάημκεξ ακδιίημκεξ ηθίιαηεξ, υπςξ ηαζ μζ πενζζζυηενεξ ανπασηέξ ιμοζζηέξ ζ‟ υθμ ημκ ηυζιμ, απυ ημοξ Κέθηεξ ιέπνζ ημοξ Κζκέγμοξ ηαζ ημοξ πνμ-ημθμιαζακμφξ Αιενζηάκμοξ Ηκδζάκμοξ). Σμ ιμοζζηυ ζδίςια ζηδκ πενζμπή ηδξ Φθχνζκαξ είκαζ ημζκυ ιε αοηυ ηδξ Κμνοηζάξ. Πμθθά αναακίηζηα ηναβμφδζα βάιμο ηδξ πενζμπήξ εηηεθμφκηαζ απυ ιμκμθςκζηή πμνςδία πςνίξ κα θείπμοκ ηαζ μζ ιμκςδίεξ, ζε πμθθέξ απυ ηζξ μπμίεξ εκοπάνπεζ ημ αζηζηυ ζδίςια ηδξ Κμνοηζάξ (δζθςκίεξ ηαηά ηνίηεξ, ηακηαδυνζημ φθμξ πμο ζοκακημφιε ζηδκ Κάης Ηηαθία ηαζ ανδδκία). ηα πμθοθςκζηά αναακίηζηα ηναβμφδζα δζαπζζηχκμοιε παναηηδνζζηζηή δζαθμνά απυ ηα δπεζνχηζηα ηναβμφδζα: «ηθχζηδξ» δεκ οπάνπεζ, εκχ έκαξ εζδζημφ ηφπμο «βονζζηήξ», ιε αολδιέκμ ιεθςδζηυ νυθμ, πανειαάθθεηαζ αηυια ηαζ ααεζά ιέζα ζηζξ θνάζεζξ ημο «πανηή» / ζμθίζηα. ηδ Γνμζμπδβή Φθχνζκαξ, ηα πενζζζυηενα αναακίηζηα ηναβμφδζα, ηναβμοδζμφκηαζ αηνζαχξ ιε ηδκ ίδζα ιεθςδία ηαζ ζηα αθάπζηα. Υνδζζιμπμζμφκηαζ μζ πεκηάημκεξ ακδιζηυκζεξ ηθίιαηεξ πμο απμοζζάγμοκ ζηα εθθδκυβθςζζα. Καζ μζ ηνεζξ μζηζζιμί ζηδκ πενζμπή ηδξ Φθχνζκαξ (Φθάιπμονμ, Λέπμαμ, Γνμζμπδβή) δεκ θαίκεηαζ κα έπμοκ επδνεαζηεί απυ ηδκ βεζημκζηή επζηναημφζα ζθααυβθςζζδ ιμοζζηή πανάδμζδ ηδξ πενζμπήξ, μφηε ηαζ βκςνίγμοκ ηα ηναβμφδζα ηςκ βεζηυκςκ ημοξ. ε ανηεηά ηναβμφδζα ηςκ πζμ πάκς πςνζχκ αθθά ηαζ ζημ Πθδηάηζ Κυκζηζαξ ζοκακημφιε ιζακ εκηεθχξ πνυζθαηδ ηαζ ειθακχξ ζηαθίγμοζα θθέαα, ζηα υνζα ιεηαλφ παναδμζζαηχκ ηαζ αζηζημθασηχκ ή αηυια ηαζ παθζυηενςκ εθαθνχκ ηναβμοδζχκ ηδξ Ηηαθίαξ. Πνυηεζηαζ βζα ηναβμφδζα βεκζηχξ εφεοια ηαζ γςδνά, ζε ηθίιαηεξ ιαηγυνε ηαζ ιζκυνε, ιμκυθςκα ή ιε δζθςκίεξ ζε πανάθθδθεξ ηνίηεξ ιε ιζηνμαπμηθίζεζξ (βεβμκυξ πμο παναηδνείηαζ εηηεκχξ ζηζξ θασηέξ δζθςκίεξ ηδξ Κάης Ηηαθίαξ), ζε νοειμφξ δίζδιμοξ ηαζ ηνίζδιμοξ πμνεοηζημφξ ηαζ ιε εηθμνά ηδξ θςκήξ ειθακχξ ζηαθίγμοζα, ηαηά ημ ημζκχξ θεβυιεκμ «ιπεθηακηίζηζηδ». Οζ ζημπμί είκαζ πανυιμζμζ ιε ζηαθζημφξ. Σμ ιμοζζηυ ζδίςια πενζμπχκ ημο Έανμο (Νέμ Υεζιχκζμ ηαζ Ρήβζμ) έπεζ κα επζδείλεζ ζπάκζα δείβιαηα ιμοζζηήξ πνςηυβμκςκ πμθζηζζιχκ (π.π. ηναβμφδζα ιυκμ ιε δφμ κυηεξ, θαζκυιεκμ πμο ζοκακημφιε ηαζ ζημοξ Υμοθζανάδεξ ηδξ Ζπείνμο). Δπίζδξ, αξ ζδιεζςεεί δ πακηεθήξ απμοζία δφμ βκςνζζιάηςκ: α) «αογακηζκχκ» πνςιαηζηχκ ηνμπζημηήηςκ πμο αημφιε ζε άθθεξ εναηζηέξ ιμοζζηέξ, ηαζ α) ζηαθυννοειμο ζηνχιαημξ. ξπζκνί Οζ νοειμί ηςκ ηναβμοδζχκ ζηδ κυηζα Δθθάδα είκαζ «βςκζαζιέκμζ», ιε έκημκδ ηδ ζηενζακή δζάεεζδ, πθδκ ηςκ ηναβμοδζχκ ηδξ Άκδνμο ηαζ ημο Κααμκηυνμο, ημ φθμξ ηςκ μπμίςκ είκαζ ηαεανά κδζζχηζημ. Υνδζζιμπμζμφκ ημοξ νοειμφξ: 4/4, 2/4, 3/4 (ηζάιζημξ), 5/4, 6/8, 7/8 (ζονημίηαθαιαηζακμί ζηζξ ζηενζακέξ πενζμπέξ ηαζ «ηνάηα» ζηα πανάθζα. – ηδ αθαιίκα οπάνπεζ δ, ζπάκζα ζε εθθδκυβθςζζα ηναβμφδζα, νοειζηή οπμδζαίνεζδ ζε πμνυ «Σνάηαξ» 2.2.3). Απμοζζάγμοκ μζ ζφκεεημζ ή άθμβμζ («ημοηζμί») νοειμί: 9/4 (γεσιπέηζημξ), 9/8 (ηανζζθαιάξ, πθδκ ημο «Δ ιπμφημονë ιυζ Λζέκë» απυ ηδκ Δνιζμκίδα, πμο θαίκεηαζ κα είκαζ ιεηαβθςηηζζιέκμ), 8/8, 11/8 ηαζ 5/8 (πθδκ ημο «Άηζε πάνë», Δπζηάθζμξ ενήκμξ, πμο ηναβμοδζέηαζ ζηα Βίθζα ηαζ ζηδ αθαιίκα). ηα πςνζά ηδξ Φθχνζκαξ έπμοιε άθμβμοξ ή «ημοηζμφξ» νοειμφξ (5/8, 8/8), παναηηδνζζηζημφξ ηδξ πενζμπήξ, αθθά ηαζ 7/8, 2/4, 4/4, 6/4 ηαζ 5/4.] ηα πςνζά ημο Έανμο (Νέμ Υεζιχκζμ, Ρήβζμ), μζ επζηυπζεξ ηαηαβναθέξ δζέζςζακ ηδ κμιμηεθεζαηή απμζάενςζδ ηδξ πνμθμνζηήξ πανάδμζδξ ηαζ ιαξ έδςζακ ζαθή δείβιαηα βζα ηδκ ιδ «ηακμκζηυηδηα»
ηδξ νοειζηήξ ηαζ ιεθςδζηήξ ζοιπενζθμνάξ ηςκ ηναβμοδζχκ. Ζπμβναθήεδηακ ηδκ ίδζα ζηζβιή, ηα ίδζα ηναβμφδζα ζε δφμ εηδμπέξ: α) ιυκμκ απυ ηναβμοδίζηνζεξ ηαζ α) μζ ίδζεξ ηναβμοδίζηνζεξ ζοκμδεία μνβάκςκ (ηθανίκμ, αζμθί, θαμφημ, ημοιπεθέηζ). Ζ πνμζεηηζηή αηνυαζδ δείπκεζ κα οπάνπμοκ δζαθμνέξ ακάιεζα ζημ ηναβμφδζζια ηςκ πμνςδχκ ηαζ ζημ παίλζιμ ηςκ ιμοζζηχκ: πνμζέπμκηαξ ημοξ δεφηενμοξ, ηαηαθαααίκεζ ηακείξ αιέζςξ πςξ είκαζ πμθφ άλζμζ ιμοζζημί, ηαζ ηαοηυπνμκα πςξ είκαζ Θνάηεξ ιεκ αθθά υπζ Αναακίηεξ. Ζ νοειζηή ημοξ αίζεδζδ είκαζ ηάπςξ πζμ «ηακμκζηή», πζμ ημκηά ζηα πακεναηζηά γςκανάδζηα, ιακηζθάηα ηαζ πασκημφζηεξ, εκχ δ θνφβζμξ ιεθςδία ηςκ ηναβμοδζζηχκ (ηνυπμξ ημο νε) ιεηαηνέπεηαζ αδζυναηα απυ ημ ηθανίκμ ζε ιζκυνε (ηνυπμ ημο θα). Αξ ζδιεζςεεί υηζ εδχ έπμοιε ηναβμφδζα ζε 5/4 (παίςκεξ επζααημφξ), πνάβια ζπάκζμ ζηα εθθδκζηά ηναβμφδζα ηδξ πενζμπήξ. ρνξνί Ο ζδζαίηενμξ πμνυξ ηςκ Αναακζηχκ ηδξ κυηζαξ Δθθάδαξ πμο δεκ οπάνπεζ ζηα εθθδκυβθςζζα είκαζ ημ ηαβηέθζ 2/4 (ιυκμ ημο ή πάκηα ζημ ηέθμξ άθθςκ πμνχκ, ηονίςξ ημο 7ζδιμο ηαθαιαηζακμφ ή ζονημφ). Ο αναακίηζημξ ηαθαιαηζακυξ (7/8) ιε ηδκ οπμδζαίνεζδ ημο α΄ επίηνζημο (αναπφ-ιαηνυ-ιαηνυιαηνυ) ηονζανπεί ζηα αναακίηζηα ζε ακηίεεζδ ιε ηα εθθδκυβθςζζα πμο αημθμοεμφκ ηδκ ηθαζζηή οπμδζαίνεζδ (ιαηνυ-αναπφ-ιαηνυ-ιαηνυ). [Αξ ζδιεζςεεί υηζ μ 7ζδιμξ νοειυξ, εηηυξ απυ ηα δδιμηζηά ηναβμφδζα ηδξ Δθθάδαξ, ηονζανπεί ηαζ ζ‟ αοηά ηςκ ανααζηχκ θαχκ, θαχκ ημο Αθβακζζηάκ ηαζ ηςκ Ηκδζχκ ιε ηζξ ίδζεξ νοειζηέξ ιμνθέξ. Ο νοειυξ αοηυξ έπεζ ηδκ πνμέθεοζή ημο ζηζξ ανπαίεξ εθθδκζηέξ νοειζηέξ ηαζ ιεηνζηέξ ιμνθέξ. Σμ ίδζμ ζζπφεζ ηαζ βζα άθθμοξ νοειμφξ π.π. ημκ 5ζδιμ –ιε ηζξ δζάθμνεξ ιμνθέξ ημο– πμο ακήηεζ ζημ ανπαίμ παζςκζηυ νοειζηυ βέκμξ.] Απμοζζάγεζ ηεθείςξ ημ ηζζθηεηέθζ. ηδ αθαιίκα έπμοιε ηδ ιμνθή «ηνάηαξ» ιε 5 (ακηί βζα ηα ζοκήεδ 3) αήιαηα ειπνυξ, ηαζ 3 αήιαηα πίζς, ιε ηδκ μκμιαζία «Βάθε ε κηίηë» (= ηνάηα δεφηενδ). Αοηή ηδ ιμνθή ηδ ζοκακημφιε ηαζ ζημ πςνζυ Υέθζ ηδξ Ανβμθίδαξ [δεξ ηαζ ηναβμφδζ «Υίθjηε αάθεκë ιε πέζë / κηε… ιμξ, κηέθζë ηë πέθjηë μο αέηë» = ιε πέκηε ηνάαα ημ πμνυ / έαβα (απ‟ ημ πμνυ) κα ημκ ζφνς εβχ ιυκδ ιμο] ηαεχξ ηαζ ζηα Βίθζα, ιε ημκ υνμ «δζπθυ» [δεξ ηαζ ηναβμφδζ «κë κε κë ιυζ αάζγë μ / ζα ζ ιπμφημον ηζ δζπθυ» = κë κε κë ημνίηζζ ιμο / πυζμ ςναίμ ημφημ ημ δζπθυ»]. Αξ ζδιεζςεεί υηζ ζηδ κυηζα πενζμπή ηδξ Αθαακίαξ [ηδκ πενζμπή ηδξ Γνυπμθδξ ηαζ ζε ιενζηά πςνζά ηδξ Κμνοηζάξ (π.π. Γηνάρζ, ημκηά ζημ Ανβονυηαζηνμ)], πυνεοακ ηδκ ίδζα ιμνθή ηνάηαξ ιε ηα 5 αήιαηα ειπνυξ. Σδκ μκυιαγακ δε «Γηάζκηα ε κηίηë» = Γηάζκηα δ δεφηενδ. ηδ κυηζα Δφαμζα έπμοιε ημκ ζηαονςηυ πμνυ «ονηυξ Αναακίηζημξ» ή Κααμκημνίηζημξ ή Άζζμξ ή Καθζακζχηζημξ ή Βέκηëθζα (= «ζημκ ηυπμ»), πμο πμνεφεηαζ πάκς ζημ ηναβμφδζ «Κμφζζζë ε ζημφκηζ κηάνδëκë = πμζμξ ηίκαλε ηδκ απθαδζά…». ηδκ πενζμπή Κμνζκείαξ οπήνπε μ ηεθεημονβζηυξ πμνυξ «Μανζιάβηα». Υμνυξ βζα ηδ εεναπεία απυ ημ δάβηςια ηδξ ιανζιάβηαξ (δδθδηδνζχδδξ ιαφνδ ανάπκδ). Έζηααακ έκα θάηημ ααεφ ηαζ έααγακ ιέζα ημκ δαβηςιέκμ υνεζμ, ιεηά ημκ βέιζγακ ημπνζά. Σνεζξ Μανίεξ ιμκμζηέθακεξ πενπαημφζακ βφνς απυ ημκ θάηημ νοειζηά ιε πμνεοηζηυ αδιαηζζιυ, ηναβμοδχκηαξ ιε ζζβακή θςκή, ζε ήπμ ιμζνμθμβζμφ ηαζ ιε ζενμπνεπέξ φθμξ, ημκ ελμνηζζιυ ζηα αναακίηζηα (εοιίγεζ ηδκ ζηαθζηή «Σανακηέθα»). Αξ ζδιεζςεεί υηζ μ Σζάιζημξ πμνυξ ζηδ Μάκδ θέβεηαζ «Αναακίηζημξ». ηδκ πενζμπή Άνβμοξ οπήνπε μ ζηαονςηυξ πμνυξ ζε 4/4 ιε ηζξ μκμιαζίεξ «Γζπθυξ» ή Εςκανάδζημξ ή Μπνεξ ιë ιπνεξ = γμοκάνζ ιε γμοκάνζ. ηδκ πενζμπή Γοηζηήξ Αηηζηήξ (Δθεοζίκα) οπήνπε μ ανβυξ «Υμνυξ ηςκ Γενυκηςκ». Σμκ έθεβακ «πμνυ ηδξ (ανζεκζηήξ) κευηδηαξ» ηαζ «Υεζιανζχηζημ» ή Γενυκηζημ. Ο ηαθμφιεκμξ απυ ημοξ λέκμοξ πενζδβδηέξ (Guys, Chenier) ημο πεναζιέκμο αζχκα «Αθαακζηυξ
πμνυξ» (Υαζάπζημξ ή ηαζ Μαηεδυκζημξ) πμνεουηακ ζηδκ Δθθάδα ηαζ είπε ζηναηζςηζηυ παναηηήνα. Ακαθένμοκ υηζ πμνεουηακ απυ 200-300 ηνεμπχθεξ (παναπέιπεζ ζημκ «ανκαμφηζημ» ή παζάπζημ πμνυ πμο πυνεοακ μζ αναακίηεξ παζάπδδεξ ηδξ Κςκζηακηζκμφπμθδξ). Καζ μζ ηνεζξ μζηζζιμί ζηδκ πενζμπή ηδξ Φθχνζκαξ (Φθάιπμονμ, Λέπμαμ, Γνμζμπδβή) ακ ηαζ υπςξ πνμακαθένεδηε δεκ θαίκεηαζ κα έπμοκ επδνεαζηεί απυ ηδκ βεζημκζηή επζηναημφζα ζθααυβθςζζδ ιμοζζηή πανάδμζδ ηδξ πενζμπήξ, ιαγί ιε ημ ιπενάηζ, ημκ ηζάιζημ, ημκ ηαθαιαηζακυ, ηδ παζαπζά, πμνεφμοκ ηαζ ημκ πμνυ «πμοζηζέκμ». θαηεγνξίεο ζμκ αθμνά ζηδκ ηαηδβμνζμπμίδζδ ηςκ αναακίηζηςκ ηναβμοδζχκ παναηδνμφιε ηζξ ίδζεξ ηαηδβμνίεξ ιε ηα εθθδκυβθςζζα: ηναβμφδζα βάιμο, ενςηζηά, παναθμβέξ, ηαεζζηζηά ηηθ. Απμοζζάγμοκ ηεθείςξ ηα ηθέθηζηα ηαζ ηα ζζημνζηά (πθδκ ημο «Tνε παπυν», πμο ακαθένεηαζ ζηδκ Κςκζηακηζκμφπμθδ), ηαζ εκυξ αηυια ζηδ αθαιίκα πμο ακαθένεηαζ ζηδ ιάπδ ηδξ Ανάπμααξ ημ 1824 (δεκ έπεζ ανεεεί χξ ηχνα δ ιμοζζηή ημο). όξγαλα ζμκ αθμνά ζηα υνβακα, ζζπφεζ υηζ ηαζ βζα ηα εθθδκυβθςζζα. Γηαηί παξνπζηάδεη ελδηαθέξνλ ε εζλνκνπζηθνινγηθή κειέηε ησλ αξβαλίηηθσλ ηξαγνπδηώλ; 1. Ζ ηαηαβναθή ηςκ αναακίηζηςκ ηναβμοδζχκ απυ αοεεκηζημφξ ηναβμοδζζηέξ ιαξ έδςζε ηα πνςηυηοπα ηαζ απμημιιέκα –αίαζα ή κμιμηεθεζαηά– ιέθδ ημο ζχιαημξ ημο εθθδκζημφ πμθζηζζιμφ. Μεθεηχκηαξ ηα πνςηυηοπα αοηά δπδηζηά κημημοιέκηα ιπμνμφιε κα δχζμοιε απακηήζεζξ υζμκ αθμνά ζηζξ πμθφπθμηεξ ηαζ θεπηεπίθεπηεξ ηνμπζηέξ δμιέξ ηςκ δδιμηζηχκ ηναβμοδζχκ πμο δζαθένμοκ ηεναζηίςξ απυ ηζξ δοηζημεονςπασηέξ. 2. Σα αηαηένβαζηα αοηά ηναβμφδζα εα ιαξ αμδεήζμοκ ζηδ ζοβηνζηζηή ιεθέηδ ιε υθα ηα οπυθμζπα ημο ηάεε πχνμο ηαζ δ πανάδμζδ ημο εθθδκζημφ πμθζηζζιμφ εα πενάζεζ ιέζα απυ ιζα ζοκεζδδηή δζαδζηαζία επακεηηίιδζδξ ηαζ εκζςιάηςζδξ πμο εα είκαζ πνμζανιμζιέκδ ζηζξ ζφβπνμκεξ ζοκεήηεξ, ηαεχξ μπμζαδήπμηε απχθεζα είκαζ ενδκδηέα. Ζ ζοκεζδδηή βκχζδ εα ηαλζκμιήζεζ ηα παναδμζζαηά ενεείζιαηα ηαεχξ ηαζ ηδ ιεεμδμθμβία ημο ηί είκαζ αλζμδζαηήνδημ ηαζ ηί δεκ είκαζ. Καζ 3. Θα ιαξ δχζεζ ηδ δοκαηυηδηα κα εκχζμοιε ηδ θςκή ιαξ ιε ηδ θςκή ημο βένμκηα ηναβμοδζζηή απυ ηδκ Μαηεδμκία ζηδκ πζμ ςναία ιεθςδζηή θνάζδ πμο έπμοιε χξ ηχνα αημφζεζ: Ζ ιμοζζηή κε πμονβζυ έπ‟ κε κμζημηφν‟.