«No pretendo, Seño penetrar tu profndi porque de nn modo puedo comparar con el m pero seo entender en cierta cier ta ve que mi corazón cree y ama. No busco tampoco entender para cree sno que creo para par a entende Pues creo tambén esto: que si no creyera no entendería»
Prgi Am
Etud pr, Jut Rb J 01· Colección ásc d Pename
\ .
El g (077), opúscuo de un monje beedico sobre la razoabidad de la fe, es ua muestra eacene de cómo alguas cuestoes osóca aravesan oda a soia del pensaeno. Retomando ua reeón de Séeca sore el ser de Dos, desplega su propia squeda hasa egar a ua ormuacó que ará de ua el sueo a autores como, ete otos Tomás de Auio, escartes Ka y Russell Se traa de uo de os extos más audidos de la losoa clásica, auque o a leído drecaete Reormuado mlpes omas se desplega e a osoa medieva y modea, asta corar uevo auge e la losoa cotemporáea. La riquea y la ascacó que eerce ese beve texto ace ue ao tas año aparecan nevas y dspares terpeacioes sore su aualea ¿Se taa de una oracó? de sabdura crstana ¿de ua transicó de la e al racionasmo Su mayor actualdad radca en a onesdad neecual y el aate crco de que ace gala Aselmo, dispueso a u dálogo radical más allá de toda deldad dogmáca
Pgn
s obr p"d SBO UR olección lásico del Penamieno irector nonio yol y ea
San Anselm
Proslogion ud peimna ud peimna aduón y na de D RIS y ORD COROINS
Títuo ogina: (1077) Diseño d cubta:
Jaqun Galgo Imprón e cbera
< � �
Gácas Mna S S
-
ÍNDCE R
V XV La isia d agume ana XXV I El aa asan .. XXXII
SO PLMA. .
Contxt de agumnt alano ..
UJ o (
66
BL)OGAFÍA.. . . .... . . . .
5 8 o 6 4 6 .�
tds s chos. E cen de sta bra st pegid a Ly, que eablec eas de só / muas, ades d as copndees dzacoes po daños y pjuos, paa us eoduj, paga ds ib ibuuy y o councaen púbicamn, to o n t una a ltaia, arstca ceca o su ansfmacón, tpetacón o eecció atsica ijada en caque ip de sopot cumunicada a avés de cauie med s a pecetiva autoizacón
©JUIT AS ODl OROMNAS, 1998 ©EDORAL ECNOS SA, 998 5- 28 287 7 Madid Jua gnac Luca d a, 5 B 409-
Dó ga M 3628-198
Pd pan. Ips Epaa p g o Id paa Navca (Madd)
XXXV
ROSOGON OHEMO
Ca Cap Cap Cap IV Ca V
Cap V Ca VI Cap V Cap X
NCACÓN E ES A L CONMACN E OS . . . . .... . QE OS XS VAAMENE . Q U NO SAS Q N O S óMO A HO NSNSO S COA Z O Q O S E NSA QU OS ES ES AQO Q S MO S QU NO S Y Q, SNO ÚNCO Q S O S MSMO ZO OAS AS MÁS COSAS A NAA MO S SNSf AQE NO S CPO MO S OMON A MAS HC COSAS NO AS PA HC MO ES MSOOSO MAS MO NA Y SMAMN SO ONA A LOS Y S OMADC CO S CA OS . . .
1 13 15
7 8 9 21
V
ÍI
Cp X A X
Cp XII Cp Cp Cp V..
CóMO ASGA Y PRONA STAMNT A LOS MAOS .. .. . . CMO «DOS OS AOS DE EOR SON SRIORI VA», SI BN «E ÑOR S JS N TOOS SS AMINOS Q IOS S A MISMA VIA POR A E VV, ASÍ TOO O ARIO óMO SOLAMENE É É S IN INUNSRO UNSRO Y EO ANE OS DMS ESíS SAN TAN NlRNSRITOS Y ERNOS MO Y OR U IOS ES VISTO Y NO S VISTO PR P R O BUSA BUSA Q MAYOR O POMOS PN SAR QU S NA Z NASf A E É HAITA QE EN IOS AY ARMONA, OOR SABOR SAVIDAD BEEA DE N MODO NFA MNT SY SYO O . . . QE N N OS NI N S TRNIA ES ÉL MSMO HAY PARTS PARTS Q NO STÁ N GAR Nf TO AN TOO TÁ TÁ EN É Qu S ANS MÁS AÁ OAS LAS OSAS INSO D AS RNAS RNAS I ST STO O S SIGO SIGO» O OS SIGO S DE OS SGOS Qu so É S S Y S Q T BIN S IGAMNT Jo Y SPRIT ANO; É S NO NSAO, S IR O S TOO NTRO Y SÓO BNO CONTRA SORE MO ÁNO ES ESE BN S Á GRANDES GRANDES BENES AY A RA OS E GOEN DE É I ST SR GOZO PNO PROM ÑOR .
Cp V. Cp XV Cp XVll Cp XIX Cp
Cp X X Cp XX XXI I Cp
Cp XIV Cp XXV Cp XXV
2 27 2 30
ESTUDIO PRELMINAR
3
po Jor Coronas i Ribas
3 35 37
3
4
42
45
7
50
A eo Cg qe sbe e e
En l año cano Aso sci l gin Europa s rvsa iglsias tas.
La snución las conqistas a gra la parcacón po alro los castllos originariant constros para la xpasión la nsa os rnos, la ncsa los sñors als atn os pacrs as quas u ans ls popocionaban los saquos propicon nuvos tntnsios prcicas clvo os aate la pee, icaos aora noaan ctvo la tra, pocan xcnts conóicos inatos s cns para antnr os otros os santos a Eropa al: los beate, ncgaos � la gua l anniinto l on políco, los ate sponsals aorar a a vina1 uno a a
54 G b, es tois odes ou 'ginire du féodsme Gamad 978
X
l M M Y UD A
bonanza económca una prounda conmocón socia sacudía aquella mayoa de homes y mujeres mac lentos sobevivientes de as edeias y de hame, y decepcionados porque la hisoia no les emia ya esea e n de os temos. Aarecan as imeas cudades os pimeos ugueses los pimeos pode es -a comuna y os cónsules- aenos a a iguosa estratfcación feuda y las pmeras escueas inde endentes de os monasteios La turbulenca de os guereos ea desvada haca e exteio mediante as cuadas aa oege as as nuevas acvdades eco nómcas La gesa se vea arrasada po la rosperdad Ospos abades ecian tiea de os señoes La simona obencón de cago ecesiásticos a cam bo de dineo- y e ncoa ncoasmo smo sfute sfute de cagos ecesásco eces áscoss sn vocació vocaciónn- se enquistan enquistan en a n tución Peo a msmo tiemo sugeron en su inte or gandes ansas de eoma y espuaaión Denosadas fuerzas fuerzas ara eaa de a njerencia aica y de la suodinación a oder euda invdeon os caminos Muchos csianos insatisfechos con as ense ñanzas de a gesa eseraban oo mensae soñaban ota sociedad peseguan un oden dfeene y re tendan nstaua a aaba de os pescndiendo de a medacón de os sacedotes La mayora de elos ersuaddos de esta en conacto ermanente e nme diao con e esu, rofesaban el deseco or o ca soaban con una humandad que se epodu jea como com o as abejas sn s n copuación Petendan gno a toda distinción en a sociedad humana nadie deba sev a nngún señor Por esta razón eclutaon espon áneamente sus adeptos ene las vctmas de a injus
U M MN N
X
ticia pobes y cégos vejados po el oispo Se ta taa de ecuera la iguadad de araso y recaa· a sexuadad El ecado de Adán ho de a copua cón una necesdad sepaó o umano de o angélico Cuando la espece humana voviea a vvi en una cas tdad tota a ea se unra nuevamene al celo a eclosión de monasteios y eemitas oedeca a as msmas ansas ero los monjes reconocan que e ceo no e� e paaso antes de pecado que el cel bato no era apto ara todos y que a intencón de la provdenca no ea a igualdad sino el oden Fueron los pincaes adaldes de la refoa Si ien a gesia no tena po qué se una ie tansmsora de oro mundo tampoco od odaa confun confundse dse otalmene con ése E papa Pascual monje y amgo ntmo de nselmo legó a propone que os obsos abando nasen todos sus benes empoales ara acaba de az con e coicto de as nvesduas N ue deci tiene que este retoo evangélco no satsfaca a nadie a os ospos n a1 popo empeado que vea en elo un pelgo para sus nereses olicos o obstante, as teoas ecesástcas soe a iaca unversa del papado po encma de poder empora de os reyes acabaon po aanzase aanzase a cutura monásca de a alta Edad Meda favo eció la distinción ente gesia y Estado y la const tución de las ncones a consda a peenenca a una ea edane e compomiso de los mones con un monastero Y es que en os monasterios se hun den as aces de la modeidad no en vano ean os monjes os únicos deosiaios de la culua y del pen samieno os únicos que saan ee y escrr a vés de eos nos lega e legado de Gecia y Roma y
X
lD MNA MNA Y UDI A
los primeros desarollos cientícos y téccos taes como vadcos molios de vieto y nevos métodos agícolas qe permia a os moj�s dedca más tempo a la ració. Cata al nsoo la aabanza de Seño denticándose co e coro de los ágeles era precisamene s fncón prmaa Las ceemoias, las procesiones alrededor del clastro imitaba de maera visibe lo e sera la vida fta de los ee gidos Era a cultura oientada a a pefigració y aticpo de la gloia ftra o divino y lo hmao deba fdirse completamete completamete e e el de mndo y era necesario estr peparados aydar a a transició transició a la fsón eitando las dscordias qe se prodcía e el eo el piso ifeior de cosmos dode re aba a corrupció y el caos a peocpació pr cipal de magario de la época ea consear el orden creado po Dios evita qe las ferzas inferores el caos el diablo se apoderase de a tierra Tato el cam peso como el moe más santo estaban eveltos e na lca eorca etre el be y e mal a misma elaboracó de lgin es reejo y expresó de esta lcha enre e poder de la l y el poder de as tinieblas: «Despés del Monoogio le vo a la mente la dea de vesigr si no se podra mosar o arg meto úco y breve odo lo e la fe os eseña sobre Dos[ Dos [ ] ] Ese pesameo le taba el apetio y el seño[ ] Diose ceta de ello y se imagnó qe esa dea objeto de ss preocpacones ea na entacó del demonio peo cato más itetaba rechazara más le persega Ua noche e qe o poda do l gracia de Dos brilló e s corón Lo qe bscaba se manifesó a s inteligecia y leó s corazón de
EUD MNA MNA
X X
ua aega y de úbilo exraordiaros Pesó qe este descbrmieto poda ieesar a oros si se lo comicaba y como estaba lbre de evida o escri bió nmediatamee sobre tabllas y as coó a o de los hemaos de monastero recomedándole qe las gardase con smo cdado Se las pidió algnos das despés pero o las encotró Se pega si algie ls ha cogdo ro es todo e vao nadie tiene conocmeto de ellas Aselmo as velve a escrbi sobre tabillas y se las coa al msmo ermao con orde de gardaras más cidadosamete; éste las ocltó enoces e o más escondido de s leco pero al día sigiee cando meos pensaba e elo las econtó rotas y ss rozos esparcidos e el selo delante de la cma Entonces recoge las tblillas reúne la cera y se va co todo a Aselmo qie reniendo todos los agmetos pdo apenas recostitir o e había escrio Temiendo pederlo por s eglgencia odea qe se ascba en pergamio en el ombe del Señor»2• E combate a mete etre la salvacó y a pedi ció ambié se trasce e la biograf biografaa de Aselmo3 Anselmo nacdo e el año en Aosta na cdad
Alameda, as obra competa de n semo vos. Ed. Catóica Cató ica (BAC), Madrid, 953 p s Eadmero e secretario persona de Anseo, quen reata este epsodo en a bografía ue escrió sore e iso eo es ndepedente de a eracdad hstóca que os erez ca os datos ogáco ogácoss snsrados por adeo pues auqe su estca coesondenca con la da de muchos santos y su espe cal concdenca co lo narado Agustín e ss Cofsioe os hacen duda de su auentcdad no deja de transernos cuanto menos el áto pecua de la época
XV
D CMINS Y DIT RIBS
Dr razón de la fe es un paso más allá de la pura acep- . tacón creyente Las verdades necesarias son g mentos a través de os cuales a rón humana es cap de hacer evdentes las verdades de las que ya tenemos conocmento po a e Sn embargo, paa Ansemo esta comprensón está sempre más acá de la vsón contemplava qe sólo se obene por experenca a nteigenca de la fe es mprescndibe, pero no dec siva paa a beattd Todo es provisona, incuso as azones necesaras Dentva sóo lo será la expe rienca de Dos De hecho Anselmo hace una utlacón de las o nes necesarias más acode con a perspectva de a losofía hermenéuca contemporánea qe con el aco nalismo Acepta e uso de la daléctca paa la com pensión de los steos de fe, pues cree que n ben so de la daléctca no puede desemboca en contra dccones con lo que predca la sagrada doctrna Además, qere entender sn antes ceer entraña un absrdo, es imposble paa Ansemo porque su fe no se apoya en la ntegena Lo últmo e reductble es la fe, las raones le añaden algo de lu a la oscr dad de puro asentento Sin embrgo, a diferenca de la losofa hemenéutca admite na ceta auto noma y trascendenca de a raón Los argumentos tenen algna fuera más allá de la fe Anselmo sbs ce que esas razones podn ser erróneas y está ds pesto a coreglas s alguien e manfesta la alse dad de taes agumentos del msmo modo que espera conadamente convence a toda pesona que no tenga mejores razones que él es que Ansemo es un pnto medo, una nón únca ente a parístca y la escolástca, que, aunque
ESTD PEMN
no contrapuestas, tienen presupestos mentales ds tintos a teologa tiene en la pastca un acento más contemplatvo y sapencal que daéctco En a a esco lástca, en cambo será ante todo cenca y daléctca En Anselmo coexsten Agstn y Astóteles, sabd ría y cenca, contemplación y daléctca Para expi ca esta pradójca ndad ente una acttud cre�ente, que parece rayar con e desmo, y a la ve rac0nal, hasta la aparenca de raconasmo teoógco, nada meo que velo como un genuno teólogo monástco qe persge la unón de conocmento y amr7 ecsamente o caracterstco de la contempacón monástca es que no es éxtasis, n sentmento, sno aón contemplatva, razón medtatva y aón oante a la vez Una aón que sólo en elacón dalogante con na alterdad radca espera encontrar los cte os popos y, por o mismo pasa constantemente de a medtcón a la oracón E monje, como los sabos de la antgüedad, pretende se un lósofo aténtco; por eso s sabdua es teórca y prct ca a la v z La comprensón de la palabra no se lm1ta a hoonte dscursivo, sno que sgnca tanto esfezo concep tual para ntelgr como vvir pra la verdad y dele tarse y goar con ella a dcultad de esta undad es de a cabe que la mayora de los estudiosos del Prosoo tienden a
!
ro x xiiapro án ni e a ap e á e e en n e aa e es a e es qu u e oss q o e e o o en n i e s e En es e s i tin o edi ed n e e b on j on j Y tr o v� nov� no i V ls ta Vi gels ann ge E a za E eaza e ea qu e ón qu maci ón e l l a a d z a z a s s o o H t a o an a n V s taV ta h h n g a se éase V Véa o orrán e o mo n te tem on g o o o g t e ó e óo : 1én n 1 d e na,, 987. Y t taab1é ona ed e Barc�o o 1, H e na , , v o ia na c ri ia ( a cri o g ( ol o g e z zá e z zá on o n . G O � s s u tes te s en d rd ed e C d e ez ez zál zá l on o n G io io G ega Ol ega . 65. 65 19 d, 19 dd, d M a , na ma hu ia nc ite x y o o ari nit nit tri o tr str Ms 1
XX
ORD OROMINA JUDT RIBA
acenua una oa eene de u penameno En la eene apencal, Solz8 condea el Plg como una expeenca míca na oacón de pnc po a n donde el agmeno anelmano no e oa coa qe una omulacón ógca de ea expeenca Ea expeenca míca conía en un eado ne medo ene e aenmeno elemenal de cee y a caa pecepcón de la ón beaíca Ba9 ea aá a Anelmo eólogo En el Plgi no e a aía de bca una pueba al magen, aneo o nde pendene de la e, no de buca a p de la edad de la e azonabdad El popo agmeno, de acaá B, no e no pen como o de a azón, no como donacón dna que ay qe ped en oa cón y agadece en ecaa»10 Glon caalogaá el Plgi como a meo muea de gnocmo cano, una íne complea de conocmeno ee lado del loóco y de míco1 En a oa eene Hez2 e qen acenaá má e aconalmo de Anelmo Su méodo e baaía en que odo o que Do ace ene qe e azonable y en qe e ombe e caaz de conoce y compoba
8 A . Sto z, Anselm selmss im Proslo gion gion» », C a atholi tholic c a, 933) pp - C K. Bart Pde queen nteletum. Anelms Bewe der stenz Gtte m Zummenhg ene theolhen theolhen g r Múnic 9
TUD RELMNAR
XXI
ea aconald aconaldad ad De aqí a la dea dea de e Do eá fozado a ace ago deemnado, e dec, lo má azonabe azona be ólo abía un u n pao. Scm3 Scm3 epecaa dedcado dede ace má de ena año al eudo de Aelmo y a la edcón cíca de oba compe a, dnguá e caáce apologéco del Plgi. a peenón de Anelmo eía loga na edenca a de o meo de a e qe el ombe no pueda no cee que Do exe, y, pecndendo de la e, qee demoa al no ceyene, agano o do la aconadad de e y la aconaldad de qen la nega Oo condeaán e Plgi como una de a pmea peza de a ooía cana como na epecuacón obe Do a pa de la oa azón ulzando a fe como peda de oqe úncamene14 o ceo e que odo eo apeco en undo en Anelmo en na ecnda neaccón y u epaacón y conguene pobemacdad, po má avada qe eé es o de deaolo uleo de la ooa y la eoogía Anelmo ace aba en e Plg a alguen que buca eea ama a a conemplacón de Do y e efeza po ennde o qe cee E eezo de eeacón upone la leana de lo que bca con empa. Seño no eá aqí ¿dónde e bucaé aene? peo eá e oda pae, ¿po qué no e eo peene? Ceamene aba en una lz nac ceble No e pepone, ane e excluye en o pe
lO íd
1 C Gilson, «ens et natre natre de l'argmen e anAnselme, AHD, 9 (94) p. C. T. Hetz E htoque u e ppot ene l phlo
ophe et fo de éngue de Tou nt om ophe om d'Aqun d'Aqun P 909.
F Scmtt De ontoogische Goesbewes Anselms», eologhe Revue 3 933 pp 73 Cr. P Mazzarela, pene peulto d Anelmo dAot dAot CEDAM Padua 96
I
OR OROMNAS Y JDT RBAS
suestos de la efleó aseliaa, la esis otoloisa que oe el se ivio como meo e el ode del coocieo Que Dios exste y lo que Dos es «es cedo, y Asemo busca busca e el Pologo «ete de o que cee» La mea vez que os eseta e aumeto e el catulo I de lio o hace ece dido de ua amació de fe: «osoos ceemos que Dos es aquello mayo que o cua ada uede se esado» Peo deteámoos aquí u mometo Esto o es exactamete ua exesó de fe Si se a decimos a cualquie ceyete que o a haya odo uca, se lo tedá que esa dos veces ates de cocede que efectvamee cee eso de Dios meas que oba blemete su asetmieto seá imediato si le deci mos que Dios es el ceado Es más be la exesió de u mnimo esuuesto imícito e la fe misma fe esuoe u tio de coocmeto. Todo el que cea e Dios cooce mlíctamete mlíctamete que alo e e sobe asa que esá más o meos seaado de Dios, y que o uede ve su osro. Esta msma eesió «Aqueo más ade que lo cual ada uede se esado» se ecueta e Séeca5 y a oba que a cotiee estaa eistada e u catáoo del silo x de moasteo de Le Bec Auque dicho catáloo es u silo oste io a la oba de Aselmo y éste o mecioa e iua de sus obas a Séeca, ie udiea se que ese a ectua de Séeca la que e diese la idea Tambié es cieo que q ue Sa Sa Aus Aus16 y Boeco utlzao utlzao fómulas aecdas. Peo au e el suuesto de que
5 Q u gt ot S Na quae pae 1 un Coeone 7
TO PRLMNAR
XXII
Aselmo hubiea utilzado estas fees, esto e ni ú caso le quta su oalidad Ua cosa es dec alo de aso y ota covetila e lo decsivo d e ua oba. La hisoa de a osoía está llea de casos e los que o que aeas es suedo se covee ueo e ieda aula de u uevo sstema fosófico Además, ua cosa es a eesió y ota, el setdo que se le da. Po eemo es ·bvo que aa Aselmo el témio myo que e Séeca se utliza e u se tdo cuattativo y e Austí e u sedo axoló ico, tiee u setdo ioaamee otoóico El avace ulteio leva a comede que Dos es o sólo «aquelo mayo que o cual ada uede se esado», sio que es «mayo que todo o que uede se esado»7• esado»7• o estamos eos del ámbito de la teo loía eativa e la que la atística uso el témno de todo esamieto umao soe Dios. Dios, e deitiva sólo uede se «cocetuado» de tal modo que e hombe sea que o e caa coceualmee. Al tee que eucia a sae qué es Dos, se esete que Dos es, eo este «se» o se uede cota al lado del de as demás catuas so que, e el cuso de ese facaso de tods las máees y co ceos, se mesta omo lo oamete diveso y seme mayo Asemo dstiue exesamete su fómula fóm ula de «aquello mayo que se uede es>. Esto limo imcaía que odemos tee u coceo de Dos e la mete lo que seíaotadicoio, oque Dios es ecisamete e la radcó atística el coceile La ómua de Aselmo, e camio, desa
7 Ae ologion p 15
�fV
ESTUD PRR
JORI COROM/N COROM/NASYU ASYUDTR1 DTR1BA BA
una idea límite Se ogina a pati de un movimento din�co d�l nsamiento que nos reee por su in seca dnam1cdad a ago exerior a él. Con la fóula negativa Ansemo precisa que, parendo de a fe, lo mo que puedo pensar no puedo lega a cicuns cbo con mi pensamieno, sno que me ete amene a ago que está por encima de él. a fórmula nos stúa en a misma paadoja que describe Ansemo con a imagen de la u: la lu con a que vemos y en a que vemos es, a msmo tiempo, nvisbe rascendente a oda vsión � De es� odo e agumento no es una especie de ccuo oso, como s ya se patea de lo que se debe pob, esto es, del concepto de Dios que impica impica la eXstenca como e concepto concepto de nguo impca es lad?s, convirtiendo e agumeno en una pobre tautologa Ansemo no pate de la idea de Dos o de una inucón inmediaa de él No deduce a existenca a partr d un concepo que a impica, sino que pae de la msma dm1ca de pensamieno que paece conener una constitutiva vesión a a dedad La fórmula, p or tano, n o es desci desciptva, ptva, sino indcativa indcativa No descibe a su refeente sino que es un cterio for ma po e que a través de un proceso tnerante legamos a la correcta identdad del eferene de la fórmu a echaado os falsos cadidatos en e itinerao Lo que le poduce al conteno a Ansemo es que ha alado una fórmua neuta, ago que e pemte enra 18 La s a paraoja la onamos xpesaa oros ont
tos. sr h1ggr �ano ámto n q s onstity todos ls s a s v naprsabl; la aa ubiriaa o más imao Y obvo s a la vz lo más ngmico asparnt abrto
XXV
en diálogo ncuso con el que no cree a búsqueda elaborada en e interio de la fe, y que prte de a fe concierne ambén al que no particpa de la misma fe Considera que la agumenacón es vlida por ela misma independ independientem ientemene ene de la e, tano para e no creyente como pa el creyente. Menas al ina del captulo I nos dce que s no creyea no entendeía, a al de capíulo V señala que aunque no creyera no dejaría de entender Nuesra inteligencia pede com pende aquelo que e ha sido comunicado po la fe, y esa compensión muesra su coheenca y iene sendo ncuso para el no creyene. II.
A STORIA DEL ARGUMENTO ANSELMANO
E agumento de Ansemo hizo furo en su época, pero enseguida obuvo a répica de Gauon9, monje benedcino Su crica contend ya cas odas las cricas poseriores a objecón ógica de que con el agumeno se da un paso ilegtimo de la esfera de pensa mieno o esfea lógica a la esfera del se o esfera real existencia · po puro o la imposibilidad de conocer la existencia· concepo; y la objecón de que la idea del Se más per fecto no es na dea cara y coheente en nuesa mene como puede ser la dea de rigulo o a de una slla y que, por ano, no podemos exgi a insensao que econozca que iene eta idea Para Gaunon, todo el agumento o discusión de Ansemo supone que nadie niega o duda que exista una neza supeior a ods 9 Cf. J Aamda «Ganion Lir Li r pro inspnt inspnt», », op cit.
XXVI
l ORD! C CO OROMINAS Y JUDT RBAS
ESTU REINR
undizr á e el ter eno óógic icoo a concusó de Kat de que existencia o es u pr edicado advr endo que si, en «Dios e exxiste», es stte» o e ess un pr edcado savo e gr amática), entoces e este msmo eunciado «Do s » n o p puuede ser (sa lvo e gr amátca) el su j jeeto d dee la pr edicación P Poor r ttato, «Dios este» sea ua f ución pr oposcoa del tipo «X es umano» dónde s ó o podemos decir s es ver dader a o al s a cuando asignamos u valor a <X». Gombocz2 y e n
gener al la mayor í í a d dee lo loss análi lisss lingüstcos co
tempor áeos insistir á e n ver r ee e ar gumeto ua
cofusó entr e egua j jee y metale le gua j jee y una c caaíd ídaa
en la pa r ado j jaa de B ur a i For te o de as cases de
Russell26 26..
Anselmo27, e su tiempo, ya r esponó i ir r ónicamente a a ob j jeeció de Gaunlo de que su o oppúsculo lo,, e uga
de ser r r r espoddo p po or r u u n nssesato to,, l lo o e ess por r u uo q qu ue
o lo �r ece A as ob j jeeciones de Gauilo r esponde que solo e enn el caso de Dios se eige e esste tr ánsttoo de pesamie ieto a a r eaidad y que oo a etenddo b ben el r gumeto, pues e nngún mometo ha p pr r etedd doo
tener r u ua i id dea c car a de D Dio ioss en a m meete te.. En a
25 Gombol lz z, «In ne eprein ing g Anse sellm as lo log gic iciian» Synth the ese' 40
1979 19 79..
6 Cf. H . Hc ch hbeg S Anse sell 's 's o o tlogi gicca agume
ad Russell ll''s they �f descpt�» , ew Shcolasti ti sm, 3 195, pp. 1 -0. La ea de las eesc sc pcwes e sse r reeflej a, segú e ell ci ato, las O Ob bJe Jec innes e Santo T más y e Kat Schmi Liber er a ap pologeicus.
leamo a onoer u er neeaio S embaro, enontramo en todo eo matie utile on pro uda reonaia ateaa ata ubrina: « pue etraña la euedad de uetro entendmieto que o atede a o que primramente ve i lo que nada puede onoer omo e ojo, ateto a a dierea de lo vo oore, o ve la lu e ua vir tud ve todo o dem, aun uado o vea o o adviere; aí e ojo de uetra mente, apndoe a lo ente uiverale paiulare, no advierte tampoo el er que et obre todo ero aunque ea lo primero que e oree a a mente, la dem oa no e preetan ino por ee mimo er»28 Co Deate29 e arumeto adquiere adquie re derete derete epreone pero qui lo m detaable e que reata a trav de l la imedate de la iitud Prte, en a medtaió tre, del pripo de auaidad por el ual debe aber tanta reaidad e la aua omo e el eeto No puede air el m de meo a idea de Dio e a idea ata o vrtal de una u
essco e
lástica del sglo xm se suee etender r eel r gumeto desde ua metaís ca de gados de ser r ddode por r ee cooc1ueto de las p peeeccones limitadas del mudo
27
8 Buenaventa Itinerario de a mete a Dos cap n05 y 4 Compáese con este texto de Zubii: «ay csas qe n pecibimos, no poque esté ulta allede as csas ue imediatmente enc ms si jsamente al evs poque s algo ue está en toda pecepció y e toa csa [ .] .] n l pecibims pecibims pqe pqe cece cece de esa mima opaciad ecesaa paa qe el hmbe tpe tpe cn ell [. .]] a dicultad adical e la me meísica ísica estibaustamete e es en se la ciecia e l diá diáano; ano; po cosiguiee en ee eecit cit esa diícil diícil ope ación que es la visión vilenta de l diáfa» X. ubii Lo oblemas dametaes de la metafísia ocidenal Alnza Madi 994 p 9. co o delmé méto todo do cap 4; Mediaiones meta R Desces D Desces Dc ia Repueta a la objeione 24 Pinio io delo delo soa I, p. 4
XXX
R CRNAS RBS
tanc nni Por no, cu d a ida h d r Dio porq yo oy pcimnt n r nito Pu un yo tng l da d n ubtanci in nit indo yo nio no podrí tn l id d n ubnci inni indo yo nto, no la hbir pto n un btncia vrddramnt f nnia ¿Cómo podría yo b qu ddo y q do dcir, u lgo m flt y no oy pfco i no hbi n l id d n r má pcto, por compación con c dviro a impfcción d m narlz»30 narlz»30 Como aa aará rá lugo Mlbrnch, o no olamnt pd vr tvé d o innio y dd lo inno. En Dcat no trta tnto d na prb q va l xitnci ptindo d la nci, como d la nlcción d odo r dd nm ditz d la infnitd pr r hmano En Spnoz y Libniz31 la xinca d Dio diva dl imp aná d concpto «indo u l nci d Dio xcy toda imprfccón, implica a pc ción about prta po o mimo odo motivo d dd crc d xitci, y da d la un crtza um, lo q co h d r claro pa uin atind mdinamnt»32 Hgl, po u pa rpondrá Knt ci con o mimo g gmnto mnto u u Anmo rpondió _a obj obj
30 R escats Medacones meajfca, Alu Mi 7
3 B Sn Éca. E Nanl a 8, escl r icn W Lein Que e er erectís este Moadlog(a A 11 2 32 B i tca Eir cnl 0, ecli sin
EMINAR P ESTUDIO P
XXX
n d cions d Gunilon «Aqullos no s cnsa into pir cont la d osóc qu l pnsam o mnos sstss dbran por l lo diistint y l s son cosas d _ t1d pecha que es dfclad no h psdo dve día o pra los ósoos. En eecto: ¿Qué conocimen? p máás rivil qu ést? Po o par db r? sr m d Dios, s haba d n ObJto xonrs u, al hablar d nt cin tálros, o q in lzza muy dsi d or natl cón clqir oto concpto prtclar o prst o cono como ui llmásl En fco: todo t sso y prcismnt , sólo n sto n su ss n dsint d s concpo Po D0s xsncia s cosa d sólo pd sr pnsdo o db xprsmn s l lo v como xistn, n l cul l concpo nvl oncpto y dl s const1 co nidd dl c un xisnci Est u ye, precisamene e concepto de D OS» 33 n l ologí protstn, s h intndo cup o l p rr l orign tológco dl argumnto y s h d o Y l rdo sin xcpcón l laicizcón dl rgumnt ntrs tnto n l to in so rcionaist dl mismo Mi to a cii a oga católic s sl conocr n él u c l zón Finlmnt s poda dcr nom d la xrsmntecriticdo x un hbindo sido au argmnto a do po é �dl l go ntro ld por Kan s rformul tos pológico u nconramos n dad d au l objto q d zón q ontmporános: s d co modos y c ral no d sr r ign ioss xista. Es lo más dig Dio d l id d D rl El agmn�o y po no s d rzón u sa r onvirt n n cto d f n l zon co ontoógico s c
a cie cieia ia ó óca ca r §5 Heel Eccpeda d a §5
XXX
JORDl COROMINA Y UD R!BA
mism que cm icondicioamene l exisenci de Dios Aunque su existenci es idemosrble, s ios o exise l rzón y mor son bsurds34 E cu quier cso, parr de l suere que h coido el argu meto de Aselmo e l trdición osóic y de dispaiddd d e enoques dispaid enoques tesis resoluciones y presu puestos meaísicos meaísicos diversos co os que se h efren do o en los que se slpdo, se muesr cómo e quehcer osóco puede consiuirse en un suere de diáogo ptóico que rsciende los límies de époc, del utor y de coexto
I
EL TALANE ANSELIANO
Más quizás que en er de rgumeno l geni lidd de Aselmo resde e ber percibido vibr ció históric de su tiempo L prició de grupos signicivos signic ivos que se prt de fe exig exigee un fe más mdur, un plbr oportu pr odos más á de deliddes dogmátics Es ctd de Anselmo resa hoy ejemplar cundo l glesi parece hber perdido co en e diálogo guroso guroso y profundo co cienc, cienc , s otrs cuturs y s s religiones religiones E refugi refugioo en posiciones resurcioists demás de ser muy poco hoesto iteeculmee, pues preede precismee horrrse e esfuerzo de conroción crí tic con todo pensmiento, suee ser peligroso par l
3 l Knt, «La exsia d Dios cm un ptu Rzón Prácic» en tica de razón ác
ESTUDIO PRELMNAR
XXXII
fe obligd crecer sin subsuelo y si rigo e el mundo. E emor osofí o su rechao como sbi dur demsido hum en ugr de conlevr u myor pue de fe implic meudo l sunció crític de l osof grieg y presetció de muchs de sus ctegorís metísics metísics y mores como núcleo de l fe Aselmo es probblemente en Occidee el prmer ntento de tomar con tod seriedd l rón de hombre sus derecos sus postudos y su s u uton utono o.. Es un respues discuible pero si temor i corpiss s exgencis de l cieci diléctic recién resblecid U diáogo que se mest bsoumete fecudo tto pr qe los creyees progrese y mdure e fe como pr que los o creyetes ven e e go más que un setimiento oscuro un trdició: «Aunque los no cre yees busquen l ró porque no cree y osoros porque creemos, sin embgo buscmos un mism cos»5• Pero qu os s u dud rdic ¿No es est discusió tdicio lgo solutmee pitoresco en uesro iempo? Querer revivir ese diálogo que ú dquiió un ciero sentido ene exiseciliss, mar xisas y creyees en los úlimos colezos de modernidd ¿o es hoy como preeder resucar u mueo? L posicó cásic de l gesi cóic, creer par compreder, eempicd por e mismo Aselmo u co tods sus vetjs respeco los refugios deiss ¿es sucete pa eet os grves des fíos de nuesro iempo? Hoy Dios i siquer es u
35Anselm u us Ho p p 1, en J. Aea ., c
XXXIV
problema36 El tema de Dios que ha sido cenal en la hsora de la osofía ha desaparecido del horzone losóco En la ntigüedad as teologías platóncas y arstotélcas, bautzadas por la parísca, acabaron mponéndose ene ene a postras como las de d e Terulan Terulano o qe consderaban qe para la razón la fe crstana es absrda (credo quia absudum) en un ineno de savaguardar la radcaldad crstiana su novedad y su dierenca ene a mundo Con la aparición de a lo sofía crsiana en el Medoevo, ya incoada en San AnsJ o no hará más qe aanzarse la postra qe radcwnalmente ha caracezado a radcón caóica: «creo paa enender> rd ut ntlgam Se con sdera que es la fe a qe determina tano e esferzo osó osóco como co mo e teológico teoló gico pero qe ela el a debe ser asmida por la razón. No se rata de sacarse de la manga un Dios desconocido, sino de elaborar a cara raconl de Dios de Abraham Isaac y acob En los sstemas raconalstas de la Edad Moderna Dios se convr con vr tó en s peza angu angu pero no deja de ser tam poco n tema capta cando Kant crtca as pruebas d� su estenca n cando Feerbach, Mar y Nezsche tratan de epcr la gness de la idea de Dios y prclaman conra el cristanismo qe el objeo timo t imo de la fe es na lsón. lsón . No obstane en el el panorama osóco contemporáneo ya no se habla de Dos, a no ser en algún comentario de etos cáscos y ni s1qera se s1ente a necesdad de detenerse a rechazar su dea. Y cando e fósofo es creyene lo qe see hacer es o bien reeaborar na de las antguas
36
STUO PELMINAR
lOR! COOMINA YJUDIT IB
X. Zur El hombre y Dos, Aliana, Mai 1982.
XXXV
versones de la eoogía osóca con s nevabe elvo ranco a no srgir del mpeu msmo de la reexón osóca y su anelo de aonomía, o ben gardar silenco y reconoce que la osofa por s sola no pede ablar de Dios. Sn embargo, hoy cabría otro camno na vía por a que podríamos en cierta manera avanza odos obteniendo resultados frcíferos a condicón de omar nos absoltamente en seo a atonoma de a losofa y las ncertdmbres de nestro empo Es el camno que enre otros emprendn Heidegger y ZbrP7 y qe consse en parr de n heco prmordal E ámbio de a dal a dedad en Heidegge Heidegger r el poder de o rea en Zbiri Este ámbto o poder que no pode mos objeuaizr, pes en él estamos sempre consittvamene envelos nos lanza a que o experimenemos personal soca e hsóricamene ¿Exste realmente un fndameno de este hecho como pretenden as relgones, o ese hecho no tene ningún sosn en la realdad profunda, es un heco pero nada más? El problema de Dios esá así dado paa odos Con elo logramos una base de dscsión real y vva común a todos os seres hmanos Claro esá qe a a vercacón o a la negacón de Dios o de os Dioses no se puede llegar nunca por a uerza de n argmeno men o lógico sno a tavs t avs de a experenca de la propa vda personal socia e histórica E aeísmo, e agnoscsmo as dvesas eperencas reigiosas nclso la indferenca so n respestas respestas empre probemáicas a ese engma Todas son experencias pro
37 X ur bíd.
XXXVI
JODI COROMINAS Y JDIT RIBA RIBAS S
damee humaas experiecia qe se pede peretamete compi au e su gra disparidad Nada ay más cercao a a expeiecia religiosa poda que alguas experiecas ateas radicaes i ada más alejado qe el ateimieto a ua moral y a uos dog mas momiicados. Y es que oy Aselmo o llamaría isesaos sio a aqelos creyetes o o que niegan qe exista u verdadeo probema de Dios a aquellos qe e lgar de da raó de s fe ecalado e a experecia vita, se dedca apoogéticme apoogéticmete te a defe defe de a ltraza s vedad e a a absolta alta de co aza e la avetua losóca y mana
BBLIOGRÍA l FU FUE ETES TES A J: Obra complea de San Anelm 2 vols, Caólica
Biliotea Bilio tea de Ator Atores es Cristian Cristianos os Madid 19 52 52195 195;, ;, pp 8 2-10 2-100 0 S F Ope Omnia 6 ols edición cítca Secka, imbrgo 1938961 2
L CONEXTO E ARGUMENTO ASLMANO
théoogie de Saint Sain t nseme sp sp , méhode L, . V «a théoogie procédés pont de doctine» Revue de Philoophie 5 (1909) pp 72-746 ARTH K Fide quaen ineeum. Anelm Bewei der ienz
Goe Go e im Zuammehang Zuammehang eine heologichen ramm MÜh 1931 B «he concep of Mystery according to St nselm o Cantrbury Ram 9 (1937) pp. 25-166. peuve e ie dans l e rologion et on inter BO H «a peuve prétation pour Karl Barth» Spiclegium Beccene I Congs
ESTUDIO ESTUD IO PRLIMINAR PRLIMINAR
XXXV
Intatonal u X Cenna de vé d' Anselme au Be País Paí s 1959, 1959, pp pp 19 1-207 1-207.. CMPBEL, R.: rom beliee o underanding: a udy ofAnelm '
?
National nsy nsy Syy, 1 9 6 logion argmen Ausraian National voMO P: Laspec apophanique d agument e sat
nselme Spcileium Beene I Congrs nteational du X Cenenae de 'arivée d' nselme a Be Pas 959, pp 233 258. GCÍ 1 Anelmo de Canerbu y el racionalimo deduco
medieal Madrid 1986. G E «Sens et natre e argument de Saint nselme» 93), ), pp 5 5 1 HDM, 9 1 93 N0 Mero riniario xiencia hm ap Madrid 1965. H, .: Eai hiorue ur le ppor en la philoophie e de Bér Bérenguer enguerde Tour a ain homa dAquin Pas 909 oide oi KY .: Lide de Dieu dan la philoophie de ain Anelme Pars 1923 Jlpenie penie peo di di Anemo dAoa. dAo a. CEDAM P: Jl Pada, 962 PALIAR, J «Pie e Diaéiqu Médion su le Proloion e Saint nseme, ieu Vian 6 (19 (1 96, pp. pp. 5 -70 raónnene ene al a l inenao in enao dialcica fe P DE BOB, M raó en el arumeno del rlogion de San Anelmo ENSA, Pamplona 995 S,, «De ontologisce Goeseweis selms» heoloiche S , , 32 32 (1 (193 933 3,, pp 21 7223 STZ Zur eologe Anselms im Plogion» Caholica 2 1 933, pp 24 VINO, E Hioria de la eología criiana vo 1 , erde Bacelona, Bace lona, 97. 3.
A STORIA EL ARGUMNT ARGUMNT ANSMANO ANSMA NO
onoloico oico nei randi penaori, penaori, 953 oRREl, Laomeno onol ee identiy oAnelm oAnelm Plogi Plogion on Arumenor BURWORT E he xience oGod ih ia quara oomasAquina Hrdcoer Nva o ok, k, 1990 19 90 CRR S «h ontologcal sgncace o slms loion
vol l The Mode Scoolma Scoolman, n, 972 C M nodcción a sdo dl gumnto onológio, Rea Madrid rid 1 (952) de ilooa Mad
:
RDI RMNAY UIRIBAS GRARB, L: 'gmt otolog St Anlm t gl, Rodopi, Asterdam 1995. Gó CAENA. CAENA. «Agumeno onológico y meísica de o abso o» mo vo 9 963 963).). GUÉROULT M: Nouvelle réxons la preue ontologque d Dct 955 HASNE, C lm Dcove: A re-xaminaion ot ono logial agumentfor God 965. HE H S Anem's Onoogca Argme and se Theoy ofDescrptions, N Soltm 33 ( ( 95 959 9 pp 319-
330
PROSOGON
A H lto oo d Dmotto t ono logical mt, 940 M N Ansems Onoogica Agment» l 960,, pp 462 R 69 1 960 o dlooía MAÍAS J: lmo y l nnato y ot o
94
MREA J.: o ou onté l'inné: l
mienn,
1967
MR E: El gm gmto to otolgo otol go modl Hto y Mlolm Univesdad de Naa Pampona 995 PLANTNA A.: otologl gmt gm tfom St Alm to o mo loo, eva Yok 965 ODRÍGU A: El gmo onolgc o Fló, Uivesidad
de Navara amona
1996
VIA R fuga d o : e argmno onogico de a exs-
encia de io o probema de a asica Encueno Mard
991
FNE : A A R R td td A S Sdy dy of Rol ot Oto Otolog logl l Amt A mt t Wtg Wtg oK Kl l Bt d l l H Ho o,,
1974
LM J D d Alm t l d l o
97
TACCIONES
BATALA J.: Ob olld d Slm Laia Bceona 988 nvesiy of Notre CARESW St. Alm Dame ress, Noe Dame ndiaa
1979
FUE M. ologo Or Bceona, 1985 , O looq Ae aí aís s
197
a imera edicin crca es a de Gebeon, aís 675 a se basan cas odas as ediciones y radcciones posteriore Se haa e a Palogía Lt Migne, 863 a edición de S Schmi Stga 968 cotiene a eeencia compea de as cias íbi cas y de S Agstn uizas po Asemo. En ea os hemo asado pra a presene tradccin cas marginaes indican a página de esta edicin crca
ROEO 93
acido cao nalm d lo go d no hmano, bliqé n oco q via d j jm moo d diació d la azón d la f aa aqa ona q qi avanza n l conocim conocimino ino n ncio ncio diálogo in in-o Po dé m di cna d q l3 nía l icovin d la abazón d mcho agmno cé cé a n na a i o m ía oib ga o mmo a n nico argmno q o ncaa d ningn oo io ólo d í mimo q baaa aa fndam a q Dio xi vdadamn q mo bi q no ncia d nad o q d él ncian odo lo dmá aa bno, n odo o q cmo d la anca divia
Adá d r por monrio d Bc b cgdo d ccin Jo prn S r l Mngn ob prc prn n q q ptd ptd djndo n do Sgr cr cr c con o rn lo io y co cito o ob pri no dic y no d r otro oo» do Vd d Sn Anlm An lm Ed. Ctic (BA) rid 1980, 8.
4
94
SN NANSELMO ANSELMO
Desde entonces me enregaba frecuentemente y con entusiasmo a esa caviacón, y a veces me parecía parecía que podía aprehender lo que inqu ría y otas que ello huía por copeto de a peneacón de m mene Finalmente perdiendo oda esperanza quise abandonar la búsqueda de ago a lo que parecía mposible legar. Como C omo ía que esta cavilacón ocupara inlmente temía tem mi espírtu impidiéndome progresar en otras cuestiones en las que podía avanzar con prove co, quise alejala totamente de m. Y pecisamente entonces, conra mi voluntad y a pesar de mi resstencia empezó con certa nsida a asediame cada vez más Un día qe me encon raba cansado raba cansado ya de esstir con todas mis fue zas esa nsida se me brindó, en e mismo tumulto de mis cavilacones aquello de o que ya desesperaba, y entonces lo acogí con tanto entsaso como empeño había puesto antes en auyentaro Penséé que s escibía aquelo Pens aquelo a o o que había habí a lle gado y que anto me complacía alguien enía que goza leyéndolo, y escribí este opúsculo sobre este tem y agunos oros con la disposi cón 1 de quien intenta elevar su espíritu espíritu a a contemplación de Dios y busca enende lo que cree Y aunque consideraba que este tabao y e que he referdo al prncpo no merecían ni el nombe de libro ni ir peceddos peceddos de nombre de su auto sí consideré opotuno poneles un ítulo que nvitara a aquellos en cuyas manos pudie ran caer a leeros Po eso a pimeo e puse como ítuo Ejemplo de medtación s obre la
PROSLOGION
5
a fe y al segundo L fe que dee l af d d ad bild a ab azz o n a r a de nd mpe n om c a c o sc bu s n r ansían l al a Per o cuando gunos copistas ya haía ulo,, vias per sonas, cr ito uno y otr o con su tí ulo Ly on , sob r e todo el r eveendo ar zo b isp o de n l a G a a en tóllica e postó Ap Seede A dee l laa S Hugo eegado d ombre d e su aposólic� no n n en o or denó e quien me l lo los con r auor dad me obigar on a pr eceder los r eación n o m b r e . Y p a r a que se vier a más su quo», loq deecr «solilo n es d o n ogi o oll og llamé a uno M o n o occucón». n,, es decir , «o o n ogi o sll og y al otr o Pr s
ROOGO
s n «lz nccsib»7• Pro ¿ón s h s lz inccsib ¿Cóo po cnzl? ·Qién concirá rocirá hs l r q v Aás ¿or qé sgnos y o qé rosro bscré? No h viso nnc Sñor Dios o y o conozco rosro ¿Q há, Sño sio qé hrá h rá s sro sro n los i? ¿Qé hrá t svor n nioso t or roo «los prsc? Ah v, ro rosro y isn Ds ccr pro or s nccsi b Ssp or ncon nconrrt rrt pro no sb ón hbs Ds bsc pro ignor sco Sñor, rs Dios y i sñor y nc h viso Tú crs y rcrs hs o oos is bins y ú o coozco En fi, cro r v y ov no h hcho q lo pr o q cro Oh Oh,, qé sgrci l hobr q h r io qlo pr lo q f cro Oh, ro y rgo scso ql ¡Ay, q pró qé h nconto qé nco nto ¿A qé rncó y qé h qo? rió l ici r q cro h hlo sgrci pr l q no f cro Rnnció o q l hc fz, s h qo con lo q lo hc sgrcio As «l hor co n los ángs, q hor sá hro hor co l
�
CAÍU UO O !
NN DEL ESR L L ONTEL ONTELN N DE DOS 97
98
¡Vg, s, sgrci hn, hy ono s occios ár por is is ss losos pnsi pnsios os Dshz s Dshz s rocpcos q goi y osón s oriosos qhcrs Enrég n oco Dios y scns n is n Él «Enr l osno osno4 4 sp spri ri h yn oo xco Dios y lo q y hl y « vz crr l pr»�, búsc ¡Ahor i «corzó o, i oo o hor Dos «Bsco rosro, Sñor; rosro s o q sco 6• ú Sñor Dios o, nsñ i corzón ón y cóo bscr ó y cóo cont Sñor s o sás p g ó bscr sn Si sás os rts, ¿por qé o vo rsnci? o cirto s q h
4 gusí D rinitae,
T 6 16 8 Sl 50 13
6 S 26 8
9 Sl 7 25
Mt 6, 6 6
10 A A ANSE ANSE
pe rgme a aba «Ms qes se aza ya sobre m cabeza me eee y «omo a g pesaa17 me abma Lbame escgame e es qe o e ce re sobre boc e s pozo8 Permeme er z aqe sea e eos ese e oo Eséñme a bscre y mésre qe e bsca porqe o peo bsre s ú o me eseñas ecoe s o e mesrs H qe e bsqe eseoe qe e esee bs oe qe e· e · ecere amoe qe e ame ecoroe Reoozo Seño y e oy gracas qe as creao e es mge y par qe reo reo oe pese e y e ame Pero borra por e esgs e os os obbaa por e mo e os peos y o se p o qe e ec s ú o a rees y esrs No peeo Seño, peerr prof porqe e gú moo peo omprr co ea m e gea pero eseo eee e era mea er qe m corzó cree y m No bso mpoco eeer p ee so qe reo paa eeer9 es creo mbé eso qe s o reyer o eeer0
7 37 5 8 68, 6 9 C. Agustín, rc n Jh. 20 Is 7 9
, n. 9 (P 35 69
CAPÍTULO TI
Q DOS EXSTE VERDDERENTE
1
As pes Señ Señor or qe s egeca e e oeme e m e qe sab�s qe me coeecoee- qe eea eea qe exses omo o reemos y qe eres o qe creemos Y ree mos cermee cermee qe eres go mayo qe o c pee ser pso ero ¿y s o ese aaea ? pes e seso a co e s orazó: os o exse S embrgo e propo seso cao oye eso msmo qe go: «ago mayor qe o a aa pee se pesao eee o qe oye y o qe eee es e s eemeo aqe o ee qe eso exsa Pes osa es qe ago es e e eemeo y oa eeer qe eso exse As cao e po pes e emo o qe a a er o ee e e eemeo aqe o eee qe exsa o qe oa o a eco Cao e eeam eamee ee ya o a p
Sa 13, 1 52 l.
12 SANANELMO
tado o tene en el entendento y enende que existe l que y h edo r tnto e insensto debe dmiti que exste l menos en su entendimiento go myor que lo cul nd· nd· puede ser pensdo y que cundo lo oye lo entiende y todo o que se entiende está en e entendmento , ciertmente quelo myo que l cul nd podemos pensr no puede existir somente en el entendent Si exstiese só en el entendimento se podrí pensr que exsiese tmbén en redd, lo cul es myo Por tnt si quell myor que cul nd puede ser pensd estuvie sólo en nteigenci esto msmo myr que o cul nd puede se pensdo serí go myor que l cu pdems pens go. Pero esto no puede se. Existe pues sin géner de dud, lgo myo que cu no cbe pensr nd y esto tnto en inteligenci com en reidd.
CAPÍTUO III
QE NO EDE ENSSE QE NO EXSTE Esto es tn cert que no puede pensse que no exit. ues puede pensse que exste lgo que n puede ser pensdo cmo inexistente l cuJ es myor que quelo que puede pensarse como n existente. Po tnto si quelo myo que o cul nd se puede pensr se puede pen s que no existe esto mism myor myor que lo cu nd podems pensar no es quelo myr que cu nd podemos pensr; o que es conr dicto. Así pues existe verddemente lgo que myo no puede ser pensd de md que n puede pensse que no exist. Y esto es lo que eres tú Señor Dios nuest Existes tn verddemente Seor Dios mío que no puede pensrse que no existes es justo Pues si un mente pudie pensr go mejor que t l crtur se eeví por encm del Credor y uzg de Cedr lo cu se totlmente sudo. en verdd except úni cmente tod lo otro puede ser pensdo como nexstente Sóo tú lo más veddero de td
4 SSEO
tene r tnt el er mxim r encm e t e t tr n e tn vee mente r e mim ee men er. ¿ entnce h ich el inent en cr zón D n exte, i e tn tente r el m cinl e tiene el er encm e t ¡r é i e e nec e ient!
CATUO IV
CMO HA H A DICHO EL E L NSENSATO NSENSATO EN S CORAZN LO QE NO SE EDE ENSAR
1
er ¿cóm ij el inent en czón e n enar ¿ cóm n enr e i en czón eci en el crzón en n l mm ue i e ciet, l e e verermente l enó et e ij en crzón, mim tiem n l i en crzón e l en i h e mitr e ecir en e czón» ena n tienen n l ent. En eect e tint enr n c cn e ien en l lbr lbr e ignc cn e entiene rmente l e l c e De l imer mner e ee enar e Di n exte; e l egn en bt ie e entien e e D e ee enr e Di n 04 exite ne e eci et lb en crazón in arle ningn ignic n e lgn ignic imri Pet e Di e el mr e l cl n e ee en Qen entiene et entiene n
6
SANANELMO
e es se a e sea e e pesaeo pee o exs Po cosgee e eede así el se vo o pee pesa e o exse e o gacas, Dos beo gacas poe aelo e cea pmeo po o aoa lo eedo po lacó e al moo e ae o sea ceelo, o podía ea de eeelo
CPUO V
QE DOS ES AQELLO AQELLO QE ES MEOR SER Q O SER Q SENDO EL ÚNCO QE EXSE POR SÍ MSMO HZO TODAS AS DEMÁS COSAS DE LA NADA ¿Qé ees pes, Seño Dos, e o podemos pesa ada mao e ú? Qé ees so la sa e oo, úo exsee po s smo e o oo lo oo e la aa odo o e o sea eso es meos de lo e pee pesse, o pee pesase e Poe ¿é be podía ala al smo be po el e oo be exse sí pes ú ees so veaz elz, odo lo e es meo se e o se a e s da es meo se so e o selo, se ez e o selo
0
CAPÍTLO V
CAPTULO VII
CMO ES SENSBLE ANQE NO SEA CERO
CMO ES OMNOTENTE ANQE MCHAS COSAS NO LAS EDA HACER
s mo s snsl, omnpon, ms cooso,, mpasl, q no cooso no so, ¿cmo pps s snsl s no s cpo? ¿O mscooso mpasl al msmo mpo? Ps s solamn los ss copoals son snsls, ya q los snos acn nca al cpo y sán n l cpo ¿cmo ps s snsl s no s cpo sno smo spí q s mo q l cpo? n mago, s sn no s oa cosa q conoc o a mnos n n mo snao al conocmno ya q l q sn conoc sgn la popa los snos po jmplo los coos po la sa y los saos po l gso, noncs no ay nconnn n c q algún moo s sn o q agún moo s conoc Po ano, ño, n a, s sma mn snsl anq no sas cpo, pso q conocs smamn oas las cosas, po no como l anma q conoc po ss snos copoas ·
Po ¿cmo s omnpon s no o ps oo? Ps s no ps coomp, n mn n ac q lo ao ao sa falso n q no aya so co lo q a so co y oas cosas pacas ¿cmo lo ps oo? Po po oo so ¿no s acaso mponca n ponca? En fco, qn p ac oo so p ac lo q no l conn y o q no . Cano más p ac so, ano más po nn so él la asa y la p sa, y él mnos cona las Así ps, qn n s po no o n po s ponca, sno po s mponca. s c q n po po so, no s c amn q nga po él msmo, sno q s mponca ac q oo nga po so él aa n moo mpo mp o ala. D co mcas cosas cos as las q po ala. cmos son napopaas po jmpo cano cmos q «s lo q no s, y q algn ac» cano no ac o no ac naa Así a
20
NANE
veces le decmos en neg e e lgn cos es: «s sí como ú dces, dc es, men menrs rs e ece ece e serí más oo decr «No es sí como tú dces; y tmbn decmos: «Éste yce como o hce l», o «Éste descns como lo hce l, mentrs e cndo gen yce «no ce romente, y cndo lgen descns «no ce nd. As cndo decmos de lgen e ene el oder de cer o decer o e no le convene o o e es conro s debe, or oder enendemos no oder ore cnto más tene este oder tnto ms oder tenen sobre l dversdd y ervesdd y menos ede 6 contr ells De hí, eño Dos, e ses ve ddermente omnotene y e nd edes or motenc, y nd ene ode cont t.
APÍTULO VT
CÓMO ES MSERICORDOSO E MASIBLE Peo ¿cómo edes ser vez msecordoso e msble Pes s eres msble no te comdeces de nde y s no te comdeces de nde corzón no se sene desdcdo or comsón del desdchdo e es o e se msecordoso sgnfc Y s no eres msercordoso or eres tn grn conselo los desdchdos? ¿ómo edes ser y no ser msercordoso eñor so ore ees msercordoso cofoe nosoos y no conforme t? Lo eres confome nesro senr, y no conforme l yo Así, cndo nos mrs nosotos, desdchdos, sen mos el efecto de t msecord ero t no te senes fecdo Y ees msercodoso oe slvs los desdchdos y edons ts ecdores y no eres msercodoso ore no eres fecdo or comsón de nngn desdch
5 8064
PRLG!
CPTO
CÓMO ENERA Y SMAMENE SM AMENE SO ERDONA A LOS MALOS Y SE COMADECE CON SCA DE ELLOS Ms ¿ómo onas a los maos si s totl y smamnt smamn t jsto? ¿Cómo ¿ Cómo , total y smamnt s jsto? ¿Qé 07 jsto pds a alo q no s v ida a a q m m jstiia s sa d da la vida la mt ta? n vid d qé ios bno bno paa bnos y malos n vtd d qé savas a los malos si sto no s jsto; t q no as nada injsto? aso poq t bondad s inompnsibl sto pman olto n a inasibl n q abtas? Vdadamnt s n lo más alto pman ota la ntimo d t bondad dond pman fnt d dond mana tont d misiodia Como s total total y smamn smamnt t jsto po so mismo s bnino on los malos; ya q s nta y smamnt bno Sas mnos bnoo si no ss bnino bn bnino on aún aú n malo ya q l q bondadoso on bnos y mos s
23
mjo q aql aq l q sólo s bno on los b nos. Y también s mjo l q s bondadoso astiando y pdonando a los malos q l q sólo o s asiándoos s ps ps miso miso dioso poq s nta y smamnt bno. Y mintas q tal vz podmos v po qé tbys tby s on bins a los lo s bnos y on mals a os maos ma os asa n an asombo q sindo nt nta a y smmn jsto q no t t at at nada tbyas t byas tmbién on ts bins a os malos y lpabls. lpa bls. ¡O ¡O ios mo mo qé xlsa s t bon bon dad! ntvmos d dónd povin t misioda po no alnzmos a distinila. distini la. Vmos Vmos d dónd mana l o�po no diviamos a fnt f nt dond na la pnitd d t bondad povin q sas piadoso on ts pados y n la xlsitd d t bondad s olta a azón po la al lo s. n to si po t bondad b bys ys on bins a los bnos y on mals a los malos pa q o i la azón d a jsiia. Po ando ib ibys ys on bins a los malos a psa d q spmos q s l smo bin l q o qi a a nos asombamos d q l q s s smamn smamnt t jst jstoo lo pda q q.. ¡O misiodia on ¡O o n qé abndant abndant dla dla y on qé d abndania afys a nosotos áto ¡O mnsidad d la bondad divina on áto ato t tinn q ama los pados Savas a los jstos on la stiia q ospond y vdadamnt ibas a los injstos d a js tiia q ondna. os pimos po s mi tos; a los sndos ps a ss faltas nos onindo los bns q ls s s dado a os
2
NNO N NO
ioráoes os males qe oias O ioráoes Oh h esa boa que as eees too ieleo Que o tata tata 08 aa sobre m esa miseroria qe o abaia proee e ti ¡Qe auya a lo ti ¡ Pero Peroaa por t lemeia pa qe lye e ti o teer que oear o stiia Y, aque es if ifll eteer e qé moo mseoria oiie o siia es eesaio reer que lo que se eama abatemete e bo a o se opoe a la ustia, pues o hay bo a s usia so que reamee oera o ella Pues si s i eres miseroroso porqe porqe eres eres smamete beo, y o eres smamee bueo sio porqe porqe eres eres smamete usto usto,, eoes eres e era miseorioso porque eres sma mete so. Ayame, os so y mser oroso ya l buso, ayame a eteer o qe io! Veraeramee, pues, eres mise ioroso porque eres sto ¿ miseora ae pes e stia? s s por u usia eoes qe peroas a los malos? Si es as, Seor Seor si es así eséame eséame ómo es qe sea as ¿Aaso es porq porqe e es so que seas beo e moo qe o poamos pesare meor y que aes e moo ta poee que o peas ser pesao omo más poeroso? poeroso? Pues ¿qé hay e más sto? Y eso o seía as si sólo fueses beo be o para reib reibrr y o para peroar, si sólo hiieras bueos a los que o o so y o a los maos. Por eso es be sto qe peroes per oes a os malos y qe los ueas beos Si embao, Si embao, lo qe o se hae samee, o se ebe haer y o qe o se ebe haer es
PROSLGJN
25
so s se hae Por ato ato s o e apiaas apiaas s tamete e los malos o ees qe apiaarte e elos y si o tiees qe apiaare e elos te apaas istamee Y qe e apaes samete e los malos o es alo fá e er peroo s e per e ambio e re reer er
CAPTUO X
CAPÍTUO XI
CÓMO CASGA Y PERDONA JUSAMENE A OS MALOS Peo es tambén usto que castigues a los maos Porque ¿no es o más justo el que los buenos eciba bienes y los maos maes? Cómo puede se pues usto que castigues a os maos y se justo tamb también ién ue los pedones? pedones? ¿ que ta ve de un modo os castigas usta mente y de oto los perdonas justamente? Cuando castigas a los malos es usto porque lo merecen peo cuando los perdonas también es sto no poque lo merezcan sino porque es 109 digno de tu bondad. Entonces, pedonando a los malos ees usto conome a ti y no conome a nosotros así como eres misericodioso con orme o rme a nosoros y no con cono ome me a ti; ti ; ya y a que salvándonos a nosotros ue con justicia podías conden eres misercodoso no poue te sentas aectado sino poque nosotros sentimos e efecto. Así pues tú ees justo no orque nos dés lo que merecemos sino poue haces lo que es digno de ti, sumo bien. Po consiguente casti gas ustamente y erdonas ustamente sin contadiccin
CÓMO «ODOS OS CAMNOS DEL SEÑOR SON MISERCORDA Y VERDAD», VERD AD», S BIEN «EL SEÑOR ES USTO EN TODOS SUS CAMINOS Peo no Peo no serí seríaa usto incuso coome a t, Seño que castigas a os maos? Es ciertamente justo que seas t justo que no te podamos pens más justo Y no lo serías s sólo etribuyeas con bienes a los justos y no con maes a los maos. Pues es más justo quien etribuye los mértos a bue nos y malos que aque que sólo os retribuye a los buenos s pues justo conorme a t Dios justo y begno ue castigues tano como que perdones n eecto es verdadero ue «todos los caminos de Seño son miseicoda y vedad22 si bien «el Seño es usto en todos sus camnos»23• Y esto no es contadictoro puesto que no es justo que se sal ven los que tú quiees condena n es usto ue se condenen los que 2
Sa124, 10. 144 14 4 17.
2 Sa Sall
28
SAASE
quiere perdon ue ólo e uto o que tú quiere, e inuto o que tú no quere Aí e utii mieordi y que omo nce de tu utii e uto que e de tl modo ueno que perdo nndo tmién e ueo Y é e poile mente l rón por l e que e ummente uo pued querer ene pr o mo Peo, i en podemo lleg ompender por qué puede querer lo mlo, ningun rn entiende po qué, entre o que on igumene mo l por tu um ondd éo má que quéo, ment que po tu um ui onden quéo m que ésto A pue, ere erddermente enie, on potente, miekordioo e impile, omo iiente io, eli, eterno y todo lo que e meo er que no er
CAPU XI
QE DOS ES L MSM VD POR L QE VVE S DE ODO ODO O RC RCDO DO Pero ietmente o que ere no lo ere por otro, ino po ti mimo ú ere, pue, l mim id por l que ie, l idur por l que e y l mim ondd po que ere ueno pr ueno y mo y igulmente de todo lo peido.
PROSL PR OSLOG OGO O
CPÍTULO X
CMO SOLAMENE L ES INCIRCNSCRO IN CIRCNSCRO EERNO ANQE OS DEMÁS ESPRTS SEAN TAMBIN NCRCNSCRITOS ETERNOS d l qu d lu mne tá ctd e un lu timp e men que l qu etá med iu ly de u timp timp24 24 P pu qu y d my que ú nnú u iemp e ciñ, n qu etá e d pt y mpe Y, cm ól e pued dci de i ól t inccucit y t ¿Cóm tc puede dci de l demá epíiu qu icicunci y e e Só t e t y qu ól de ene d l c, iu qu djá de e, cmen iti P ¿d qué md cmte ee ncicuncit? ¿c pque el píitu cd e cicuncit cmpd cmpd 2 Cf onooin ap
31 31
cti e ccuci cmpd c el cu? fec e cmplmt cicu c qul que cund eá d nt e lu p puede et n l mm tmp,, 1 cu ó tmp ó ccee cuep cuep En En cmbi ccunci qu á td v td p, l cu ó end de ti Cicuci iccucit ve e l qu d td lu pt puede et l ve e u p en d pe y e e c d píitu ced E fec, fec , el lm n uviee d en cd un de miem d u cuep n eí d el e cd u. í pu Señ, ee e nc incicucit y t uque l dmá píiu tmbién icicucit y t
PROSLG!N
CAPÍLO XV
CMO Y POR QÉ DIOS ES VSTO Y NO ES VISTO POR QENES O BSCA ¿Has hallado ama ma, o qe saas? uscs usc s Dios Dio s y hs hdo que era smi dd de odo aquello meo qe o cu nd pede se pensdo� que es l msm vd, luz sbidua, bondad, bieavea etea y etedad ieavetuda y que es e tods pes y siempe Aho bien, s o has halado tu Dios ¿qé es quelo qe hs hdo co ve dad ta ciera y cetea a vedade? Y si ve ddemente lo has hlldo ¿por qué no sen es o que hs hllado? hllad o? ¿Por qué o te sene mi lma, Seño Dios, si e ha hado ¿O cso no ha haado qe lo qe ea h haado ha ado es l y l verdd Peo Peo ¿cómo pdo pdo eede eso so viedo a y a verdad? Hbiea poddo enender ago de t s no fuea po «u l t verdad ?25 Si ha vso u lu y 25 Sal 4,
33
u verdad, verdad, e ha h a vis Y si o e ha vsto, no ha vstoo l z vst z n n a a vedad vedad.. ¿O tl vez es lu l u y la vedad o qe h visto, y sin emago tod v o e ha visto ti, poe e h viso sólo en paee y o al como pa co mo eres? Seño Dios mo fodo y eformado d mi am helate que ees oto que o qe ela ha vso pa qe ve clamete lo que dese Se esfer pa ve más, pero o ve más qe o qe y ha visto: tnels, o, mejor dcho, no ve nieas, poque no s hy e i sio qe se d cuea de qe no pede ver más a cs de ss propas inebs ¿Po qué es s, Seño, por qé ¿El ojo de m se ha eteeecido po s fqe o desmrado po go o cieo es qe se h enteneecdo por s nraea y deslumbrdo po t S exigüidad lo oscuece y t nmensidad lo ofusc. S ngost lo cosie t vstedd o anoada Qué sinf de luz esta con l qe esplndece toda vedad que rll paa e alm acion! ¡Cánn vasta es aqell verdd ¡Cá verdd e la qe se hlla todo lo verddeo y fer de a cul no queda sio nda y o fso Qé inmens es esta vedd qe con sol mid ac odo o credo cre do y ve por qié, qié , cómo co qué h sido ceado odo de la nad Qué e qé smpicdad, qé cee ceea a y esplendor hay en ell ell Ciermene más de lo qe una iua es cp de eneder
CAPTO XV
CAPÍTULO XVI
QUE ES MAYOR QUE LO QUE PODEMOS PENSAR
QUE ES «UNA LUZ INACCESfLE» INACCESfLE» LA QUE É HABTA
Aí pues, Seño, no sólo ees algo algo mayo mayo que o cua cua ada podemos pens, pens, sino que qu e ees ago mayo que o que podemos pens Y dado que somos capaces capaces de pensa que exst algo así as í si ú no ee eess eso msmo, podamos pensa algo mayo que ú o cual es imposle
Seño, a lu en que habitas es ealmee iaccesie26. En vedad no ay nada que la pnte paa podet ve claaente Fancamnte no veo t uz poque es demasiado demasiado tensa paa m, y sn embago odo lo que veo o veo gacas a ela; de msmo modo que el ojo débil ve todo o que ve po la uz del sol auque no pueda drg su ma mada da al popi popio o so Mi enendmiento no se pude dg a ella Su lgo es demasiado intenso e e oo del alma no puede capla n sguea dgle la mada pues no sopota ma decament decament Su fulgo fulgo desumba� su vastedad anonada, su inmensdad ofusca conunde su gandea. ¡Oh suma inaccesbe luz, 3 oh completa y enaventuada vedad, 1 qué leos esás de mí, que estoy an an ceca ceca de i ¡ Qué leos estás de mi vista que qu e está an an pesente pesente a la tuya! stás completamene pesente en todas paes
26
I Tim 6, 16.
6
S A A
te e E E e e e 7, pe aeae a Eá en e t a n e et
CAÍTULO XVII
QE EN IOS H RMONÍ, OLOR SBOR SUVDD BELLEZ BELLEZ DE UN MODO NEFBLEMENE NEF BLEMENE SUO SU O Taía peanee, Señ, en t lz bie naetanza lt a i aa, p el e hala eelta en eba eia Mia a alee e beeza Ea e t ana Hele n peibe t aa Ga halla ab Palpa n ete aia e iene, Señ , a t iefabe, l a a a en be a la ca qe a ea pe l e e i ala et eaa, at, b ti p a ineteaa laqea el pea
2 Cf Act
7 28
PROSLOGION
CAPÍTULO XVII
QUE NI EN DIOS NI EN SU ETERIDAD, ETE RIDAD, QUE ES ÉL MISMO MISMO HAY PARTES
4
turbac acn! n! ¡H ¡Hee quí que que ¡Y he quí e nuevo la turb e nevo me encen ste y apendo cuando bscab e e g y egra! Mi alma espeb y la scedd y ea quí e nevo nevo 1 brumada po l escasez Ceí que y b a come ¡y he quí que esty más ambento! Me esfoba p eevme eevme a e Ds y e vet cae en ms tnebs tnebs Y n sóo e ecaído en elas, sno que me sento envueto po elas En eas caí nes e qe «me concbe m made2 En su sen f cncebdo y en s ebo nc Hace tempo que címos con aque «en «en qen todos pecamos29 En quel quel que poseía sn esezo ese zo y pa su m· el nus lo ped, s pedms o que gnms cand queemos bscao, o que no enconams cundo
28 Cf. Sal 50 7. 29 C Rom 5 1
5
39
ndagamos o que n ve ado ado no es lo qe buscábams Ayúame «p tu bndd, Seño» «He bscad tu st Seño bscé t stro no apes tu f e m»30• Eévame e mí a Pc, cu, gua, mn el jo e m esp rtu paa que te ve Que m am eúna todas ss fuezas y qe con odo s entendmento se d e nuevo haca , Seño! ¿Qé ees, Seño, qé ees qué qu é enteneá e t m coan? Ees certmente v, sbía, vedad, bondad beattu y ees todo veaeo ben Esto es much. much. Mi eneble entendmen n pede abac abaco o too e na sa mada pa pa eetase con too a a ve ¿Cmo ve ¿Cmo es Seño que ees todo eso? eso? ¿Acso se t de pates uys o en ca na e e eas esá todo o qe ees? Peo tdo o qe qe consa e paes n es ttamene n, sno de gún modo múpe y dveso dve so e sí msmo y puede escomponese escomponese ya sea eamene cn el enenmeno; o que es eno , mejo que o ca nad pede se pensado No hy pues ptes en ti, Señ n ees mútpe sn qe ees de al modo un e dénco a t msm qe en nad ees desemente de msmo Es más ees a msma una no vsble po po nngún entenm entenmento ento Así pues, o o emás no son ptod vd a sabdura y todo tes ys, sn qe toas sn una, y cuaqea de ellas es todo o qe ees y odo que son os as emás e modo que n tenes pa
26,, 8 3 Sal 26
0
ASEO
es ni ee eea, a, qe eres , en lgar l gar agno n nna n na es pe pe ya o pare e s misma sino qe ess enero en oo gar y eernia e siempre enera CLO XX
QUE NO ESTÁ EN GAR N TEMPO ANQUE OO ESA EN EL /
/
ero si ero s i por eea as sio, eres y sers y aer sio no es o msmo e ser, ni a ser; y ser no es aber so ni r a ser e ir a ser no es aer sio n ser, e moo eeia es siempre enera ¿Es aaso pore en eernia naa a aoneio que ya no sea n naa ser en e uro ue oava no sea Por ano, no fise ayer o sers mañana sino e eres ayer, oy y mañana. Es ms no eres ni ayer n oy ni mañana, sino que smpemene eres era e oo empo. Ya Ya que ayer oy y maña son sólo algo en el iempo Tú, Tú , en amo, a pesr e ue naa sea sin no ess en ugar n empo aguno si ien oas as osas esn en i aa e oniene y, sin embargo, ú o onienes oo
PROOGJO
43
vei coo tapoco oza de la qe a acotec? e coo ee iepe á alá de ela, poqe etá epe peete, e dec poqe e e iepe peete aqeo a o qe ela odava o ha leado CPÍO XX
QUE ES NES Y MÁS LLÁ E DS LS LS CSS C SS NLUS DE S EERNS Tú lea eveve toda a coa, ee ate á allá de toda la coa i dda ate de toda la coa poqe ate de qe ea echa t ea S ebao cóo pede e á alá de toda la coa? ¿Cóo e qe ea á allá de la coa qe o edá ? ¿ a ve poqe la coa o pede e i ti bie o e eía ía eo aqe toda ela voviee a paa a la ada? e ete etido qe ee de alú odo á alá de ela ¿ca9 poqe podeo pea qe ela iee , e cabio, t vedadeaete o? Pe, a coo ea tiee de alú odo, tú o lo tiee de io Y e vedad o qe de iú odo tee ú e poeio po eio a lo qe de ala aea acaba ¿Qizá obepaa toda la coa, iclo la eea poqe etei dad la a te e eteaete peete a ti, iea qe a coa etea o oza toda eteidad eteidad qe etá po 6 va de la pate de
CAPÍTULO XX
CAPTUO XX
S ESO ES «EL SIGLO DE SIGLO» O LOS SGLOS DE LOS SGLOS»
QUE SÓLO ÉL ES LO QUE ES EL QUE ES
¿Y to «l lo l io» o «lo lo
lo io?31• io ?31• P a oo ilo on n oo o oa oa aí a í i ia a onin lo lo io o tipo Y ta t nia uya «ilo po u iniiib nia y «ilo po u intnabl innia Y anqu a tan an So q toa la on in bao bao oa án llna t y n ti on l pao l oo ajno qu n ti no hay io n ita ni p ana
Expresión hebe que sgn «eei>.
Po ao lo Sño lo qu y l u 2 Poqu aullo q una oa i la toao oo too y oa oa i a o n u pat y n la qu alo ab no oan o qu Y lo u pzó no y pu pnao oo no xtn qu i no ubi n oo ul al no y q tin un paao paa o qu ya no y n to qu no oaa no una ana popia y aboa Po tú aan lo qu pou lo
Éx 3,1 Dne l Ed Medi esa fase del Anuo Tesmeno vo un vlo muy eevae. Son s palaas que uena la Biba, Dios espon a oisés uano se le eunó qui e E l ión jd l revelión del nombe es símolo de evelaión de la dendad. L espuesa <oy el ue soy» equivale a un uo a soy el innombble Peo en Ja Edad Media laina se inepre en un sedo muy m uy disno: se onsideró que ios evelaba s se o eeleni iea qe por oa pae es una de ls prn iales araesis araesis de a losofí losofí mediev s s omo en e neo plaonsmo Dios es aezo pimrimene omo el sumo en, la esolás há hp en el se
4 SAAMO
ue gu e e gú ee, e ee eerete y iepe T ere e ue ppi y ipeete ee pue ee p i utur, i pee pe ee e y puee er pe e igú igú e e exete Y ere i , u iur, eetuz etei y t ue e ue y erg, ee u úi y upe e Te utee ti e ee y e ti e i e eee p er y e ue
CATULO XXII QE ESE BE ES IGUALE IGUALENTE NTE EL ADRE, EL HIJO Y EL ESÍRITU SANTO Y QUE ÉL ES EL UNO NECESARIO ES ECIR LO QUE ES TOO ENTERO ENTERO Y SÓLO BUENO Ete e ee tú, i i e, y e tu Ver Ver3, 3, e er, tu ue e e e V V e u te ie ti i puee e e ue ue y e t, y er, y ue u Ve e ee tú ere er et e i e ue tú, y i e . Y ee e t i pe ue e puee e itt e ue ee Ete Et e i e e i i e r u y ut ee y t H, , e e e Epu S ue pree e Y e ete hy ifee etre y t H, , pue y e y e y e e t y e u u tú ere y e Y ue e p e 3 Traducmo veum por «vrbo» oru dno más fim l carácr carácr d «ción q i dinn rdo rdor r d Dio unqu mbién pd dir r pr
48
AO
t y s stnto y , , s su o u r r go snt uo uo o u r r Y u s u s r sí s, s s to Tr z, r, Hj y Esírt Snto, oru u os no s r s u un sun u u u r n s un os y r «Y sóo u os s nsr»• Es s u uno sr n u s to n o jr h u s t, n tt y só n
CPÍTUO XXV
CONJU SOBR CÓMO Y CUÁNTO S S BN ro, í oo tnto y ns unto óo y un gr s st s, s no s s 1 s u u n t s u n nn sfr too s s y n t o hs rt s ss rs, sno tn frt o r ro ru S s u, un un sr or or S u r o, ¡ ¡ ní su u ó t su! S nt s os rs rs s sr u n sr sr surí ró ts oss n En , hy tnos y tn grns s s oss t u y nto t hr n u s z
e 10
PROSLOGION
CAPÍTULO XXV
CUÁLES Y CUÁ GRANDES BIEES HAY PARA OS QUE GOCE DE É ¡O , qi i ¡O, iáá de ese be! ¿Cómo seá y cómo no seá? Seá ciermete como qiea qiea y como no qe o seá Aí los bienes del ceo y de ama seán tes como el ojo o ha viso, i e oído h oído ni e coazó del hombe5 homb e5 h imaginado i maginado ¿Po ¿P o qé vags es esbozo de ombe, a través de tatas tatas cosas, bs cando los bienes de lm y de t cepo Ama e úico bie e qie están todos los biees y basta Desea el be sme qe es todo bie y es todo Pes ¿qé amas ce mí, qé deseas ma m Allí está a a está está odo odo lo qe máis, todoo lo qe deseás. tod Si os deleta la beleza belez a s jsos jsos esdece esdece á como el so36 S velocdad o l fotaez o lbetad del cepo la qe nd ede oo
ee «seán seme ee sementes ntes a los l os ángees de Dios7 Dios 7 « e siemb ceo a y bota esto qe «e ceo esriual»8 o el ode divio desde lego, o o s aaleza aaleza ¿S i na vda laga y llea de sld Allí se hll l sa eeidad y l ete sad, oqe «os sos viviá eenamete»9 y «l sd de los l os jstos oviee de Seño»40• Si l sacedd seán scdos cdo l gloa de Dios se manifieste1 Si 9 1 embiage, «e embiagaá de a abndci de la cs de Dos»42 Si la música lí os coos de ágees canta Dios sn f S i clqie voosdd no ima, si a Dos «es dá de bebe de oente de s vltosidad»43• S os deei sabda, la o sbdrí de Dios se maesaá Si amisd amá Dios más qe s mismos y se amaán os nos a s otos ato como a sí mismos, mi smos, y Dos os amá más de lo qe se ama elos msmos es o é lo m, se aman sí mismos y am los demás, mieta mietass qe Él se am y os ama o s msmo Si a concodia, odos ellos tedá únca votad oqe no tendán más qe la volad de Dios. Si e ode seá tan om
37 t 2 30. 38 1 Cor 15 4. 9 Sab 5, 6. 40 Sal 6 4 1
35 1 Cor 2, . 36M 13, 43.
42
Sal 16 1 Sal Sl 9.
43Ibídem.
52
A ASE
ptete c su vud cm Ds c l su; pues s cm Dis puede que uiere pr sí mism sí pdrá es l que quiern pr Él puest que ueán sin que Él quier simism É querrá l ue els uier l que É uiere puede n ser S res uezs Dis «esblecerá sus siervs bue ns fiees ecim de muchs más ú seránn lmds será lmds hs de Dis»4 Dis»4 dses serán dnde esé su esrá els cm «ereders de Ds cered cereders ers de Crst»6 Si verdder seguridd esrá t segurs que uc de ngú md es h de fr ests bees mejr dch ese Bien cm estánn de que unc uerán está uerán reucir els y de que Dis que ls m es ue l m e l de uit pr su vluntd ni ue g más pdes pdes ue Dis es h de rr rr seprse de É gz dnde dnde l 0 ¡Cuá cuá gr gz grn bie Crzó umn crzón idi gete crzón en de clmiddes crzón brmd brm d pr ells ¡cuá gzís s tvie rs ds ess biees e udc regu s prfdddes de u m s pdí cener e] gz de elicidd cier es que s gue gue tr uie mrs tlmee cm i mism gzr de l mism elicdd se dupicr tu gz prue e e legrs mes M 2 2-3 45 M9 M9 m 7
PR
53
pr é ue pr i mism Y si uer ds tes mucs más s que gzn de é gzs pr cd un de ells tnt cm pr ti mism si ls ms cm mism r csguiente csguiente en el mr pefect de ls numerbles bievetrds vet rds ágeles humn dnde nde m mens tr ue sí msm gu gzrá pr cd u de s demás mes ue pr sí msm S pues e crzón de mre pes puede cnener su gz pr gr bie prp ¿cóm será cpz de ctener tnts puest ue cun más se m gndes gces Y puest guie más se legr un de su ie sí e ecidd perfect culuier mrá ncmprblemen prb lemenee más Dis e sí mism e tdss s s ue está cn Él Él sí gzá gzá icm td prblemente más pr elicidd de Dis que pr l su prpi l de tds ls ue esán c Él Ms si m Dis c d su cr zó c td su espriu c td su lm>47 lm>47 si emg td su crzó td su espírtu d su lm bst p medid de ese mr ennces ciertmee gzá de md cn d su crzó td su espíriu td su m ue td su crzó c rzó td su esptu esptu td su m n srán p plentud de su gz
47 M ,
PROSLOGION
CAPÍTULO XXVI
2
Dos mío y Señor mío, espeanza mía y gozo de mi corazón, di a mi alma s ése es el gozo o o:: pedd y se de que nos hablas a ravés ravés de t os dará paa que vuesro que vuesro gozo 1 sea peno peno48. He hallado, en efecto, un gozo pleno y más que peno Después de colmar el coazón, e esp it el ama e hombre entero de este gozo, ebosará aún t gozo po encma de toda medida lo s que Es decr qe no odo e gozo enrará en los se egocijen, sno que serán todos los que se regocijaa quienes regocij qui enes enra enraán án en e n é D, Señor, di a u sievo en el fondo de su corazón s ése es el gozo que gozo que agarda a los siervos yos qe accedan al gozo de s Seño> 49• Este gozo en el que se regocaán us elegidos «n «n el j o vio ni e odo lo oyó ni a entrado nnca en el corazón del hombre»50· No he pes dicho ni pensado
4 Jn 16 24 49Mt 25, 2. 51 Cor 2 , 9.
odavía, Señor cánto se regocijarán esos ts benaventurados Se egociarán anto cano amaán, amarán ano cuano conocerán ¡Cánto e conoceán, Seño Seño entonces y cuáno te amarán!! Cietamente ni el ojo, lo ha visto, n e rán en e corazón del oído lo ha odo, n ha enrado en hombre en esa vida cuanto e conocerán y te amaán en aqéla Te rego, Seño, haz que te conozca, qe te ame para regociarme en t. Y, s no lo puedo penamene namen e en esa vida, al menos qe avance siempre aquí en a tiera asa qe venga penamene a mí Haz qe aqí amente m conocmiento de i y qe all al l ege a ser pleno, paa que aquí m gozo sea grande en esperanza y a peno en dad Señor Señor por medio de d e ho o nos maneadad ea promedas o, más bien nos aconsejas pedir y promepara que nesro es qe seremos complacidos para gozo sea pleno Pido Señor lo que nos aconse as por medio se medio de nesro adirable consejeo qe eciba lo qe pomees po u vedad paa que mi gozo sea pleno, Dios veraz Pido qe accedas acced as a mis m is regos paa que mi gozo sea peno Menras tanto tanto qe lo medie mi m i mente, qe mi enga hable de ello, que lo ame m corazón, que mi boca o o predique. predique. Qe alma esé ham briena y mi ce enga sed, qe o desee 1 odo mi ser hasa que acceda al gozo del Señor, qe es Dios rino y uno bendio po los siglos Amén»1• ·
SI ÉSTE SERÁ SERÁ E GOZO PENO QUE QU E PR PROM OMET ETE E EL SE SEÑOR ÑOR
22
51
55
Ror
1 21
ÁO AMTO
53. 54 55 56. 57 58. 59.. 59
60. 6 62 63 6. 65. 66 67 68 6. 70 7. 7 2.
73 74.
75 76
ÁO L AMTO
Coleccón Clásico de Peamento
77 78 7
TTUOS PUBIAOS
80.
Wlelm vo Humbold: Los lmites de l ccón del Etdo Jea-Jacque Roueau: El contrato ocil o Pinc pos de deecho deecho poltico (3 (3 e Fgmen gmentos tos Vt tc cnos nos eaJacue Roueau: Poyecto de Constitucón p Cóceg Cóceg Consdecones sobe el Gobeno Gob eno de Polon su Pyecto de efom Mrlo de Padua El deno de l pz Frac Bacon Teoí del celo Immauel Kat metsic de ls costumbes 2 ed) Libo de los Mueto 2 ed Marí eegge: L uto utomción mción de l Unive Unive sdd lemn El Rectodo, 9-9 Entevist del
81 82 83 84 85 86 87 88 8 0. 91 92.
3 4 5 6 97
8
OO 0 02 03
Pedro Aeado onócete ti msmo Cal Scm Sob elplmentismo. elplmentismo. Gotfre Wlem Lebz Esctos en tono l lbetd el z el destno lbetd Gotted Wle ebz Lo elementos del Deecho ntual Nicol Maquavelo Esctos poltco beves oa Gotleb ce: El Estdo comeil cedo Ecuo: Ob 2 ed Joa Co edrc Scer Ectos sobe estétc Goe Wlem ebnz: Escto de dinámc Ae-Rob-Jacue go: Dscuso sobe el pogeso humno mmnel Kan Pncpos met met sicos de l cn cn de l ntulez ac Huceon Un investgcón sobe el o gen de nuest de de bellez. oma Hobbe Dálogo ent ente e un u n ló lóo o o un just y ectos utobogáco Batolomé de a Caa: Bevsm elción de l destucón de l Inds Guillermo de Ockam: obe el gobeno tánico delpp ad Hume stoi ntul de l eligón. ae Alge onu oma Hobbe: ehemoth edrc Wlelm oe von Scelng Cts obe dogmtsmo y citicimo arque ui ero!: El Concejo y onejeos del ncipe udwg euerac: Estos en tono « esenci del cristianis cristianismo». mo».
udg r Borok elto de l d y el cácte de mmnuel Knt Goed Wlelm ebz: Disetción sobe el et lo losó losóco co de Niolo Niolo Le de ls bl o Sa Ml Benthm Aru Scoeauer: Los dego del detno. Dos opculo de eg y Plómen JeaJacue Roueau Ect Ectos os polémcos
CLÁSICOS DEL PENSTO 104. 05 06 07 08 09 2 3
6 7 8
1 20
121 22 2. 2
2 2 27
Mickewic El lbro lbro de de la nación polaca de losperegrios peregriospolacos. polacos . Jean-acque : Carta a D'Alembert sobre los espectáculos. T Fundamentos de derecho natul de gentes Alexadr áno h Hz Pasado y pensamientos. Los primeros Códigos de la humanidad Fano de d e Vioa a ohann Gottlieb ichte a hortación a la vida bie naenurada o la Doctrina de la Religión Peón (oge em to) atado sobre las leyes Memorial a eodoro ¿Quién ién debe ser el de defensor de la Cons Cons H Kelen: ¿Qu titución? Ldwg Wgeei n Últimos escritos sobre oso a de la sicologa Vo I éon Bm a re reforma gube gubeamen amental. tal. Henri Begon : L dos uentes de la moral de la relgión Eamo e Rotedam Educación del prncipe cristiano. ohn C Cahon Disquisción sobre el gobierno Ca Scht Sobre los tres modos depensar la ien ciajurídica jurídica ohann oe hte obre la capacidad linü ca el origen de la lengua oann Wofgang vo G eora e la natu ralea Wilem von Hmo Escritos de losoa de a historia to ipsio Poltias H Keen E Esado como integración integración Una con troversia de deprincipio principio Chaadáev A omak om ak,, l Kev N P. Chaadáev K Leónie Dosoevs Soove, edev G edótov, D. L achv Rusia Occidente (Antolo ga de te text xtos os) ) J L V l socorro de los pobres a comu nicación de de bienes bienes René Descaes a pasiones del alma San Anelmo: Proslogion Adán
SANANSELMO d Cauy
(1033-119,
Pad d la látia mdval d l pad gl má mt ó Ata p Alp alia Y d q m p u pad l phió d aa l dd d iti a y hz m 1 06 ma d B Nmada d p L u m dé F mad p d 1089. Anm dpó a pió ggia d ó t l td y a Iglia aó p plma l gla m ó lm u la U d pm {de ín ínita itais, is, tita a a l De {de dta d dad xpa p l malta Rl pl má él l Monolgium Prologion dd ntta ma a xa y l aul d D Cur Deus homo dalla una npó d l paó qu gu d d p tólg dx ]ORI CO CORO ROI IN NAS y ]U ]UDI DITR TRBAS iiad Fla p la dd Auóm idad d Bala y p d la vdad Ctamn d Mag (iaga). (iaga). au d Intiypensameno noamercano, m d d ad l y mil pa la aa d la