95 Arn.(Apr. Ioun12)

Περιοδική ἔκδοση ἱστορικῆς-ἀρχαιολογικῆς καί λαογραφικῆς ἐνημέρωσης καί καταγραφῆς

ΕΤΟΣ ΚE΄, Τεῦχος 95, Ἀπρίλιος-Ἰούνιος 2012

ΑΠΟΨΕΙΣ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ-ΣΧΟΛΙΑ Γιά μιά ἡμερομηνιακή μετάθεση ἐθίμου Περιοδική ἔκδοση ἱστορικῆςἀρχαιολογικῆς καί λαογραφικῆς ἐνημέρωσης καί καταγραφῆς 630 74 ΑΡΝΑΙΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΚΩΔΙΚΟΣ 3677 Ἰδιοκτήτης Ἐκδότης–Διευθυντής–Συντάκτης– Ὑπεύθυνος–Ἐπιμελητής Ὕλης: ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Θ. ΚΥΡΟΥ Φιλόλογος-Θεολόγος Τηλέφωνο καί Τηλεομοιότυπο 23720 22 127 ΑΡΝΑΙΑ Κινητό τηλέφωνο: 6943 441419 ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ Συνδρομές προαιρετικές

Ἐπιστολές-Ἐπιταγές-Ἐμβάσματα: Δημ. Θ. Κύρου, 630 74 ΑΡΝΑΙΑ Ἀριθμός Λογαριασμοῦ: Ε.Τ.Ε. 326/747879-84 ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ «ΜΕΛΙΣΣΑ» ΑΣΠΡΟΒΑΛΤΑ. ΤΗΛ. 23970 23 313

Ἡ φωτογραφία τοῦ ἐξωφύλλου: Τό ζεῦγος Δημητρίου καί Δέσποινας Ξιούφη.

Τό ἱστορικό ἔθιμο «Ἡ Κότσμανους» παραδοσιακά ἀναβιώνει τήν Τρίτη μέρα τοῦ Πάσχα. Φέτος ὅμως (ὅπως καί μιά προηγούμενη χρονιά) τό ἔθιμο ἀναβίωσε τή δεύτερη μέρα γιά τεχνικούς λόγους καί κατά τήν ἄποψή μας θά πρέπει (ἄν γίνεται) νά μή ξαναϋπάρξουν. Οἱ ἱστορικολαογραφικές πηγές καταγράφουν ὡς ἡμέρα ἀναβίωσής του τήν Τρίτη τοῦ Πάσχα καί αὐτή ἡ ἡμερομηνία ἔχει καταγραφεῖ ἐδῶ καί χρόνια σέ τουριστικά καί ἄλλα ἔντυπα. Ἡ ἀλλαγή ἡμερομηνίας δημιουργεῖ σύγχυση σέ ὅσους ξένους ἐπισκέπτες προγραμματίζουν νά τό παρακολουθήσουν ἔχοντας ὑπόψη τους τά παραπάνω ἔντυπα. Ἄποψη καί πρότασή μας: Νά μήν ἀναβιώσει ἄλλη χρονιά τό ἔθιμο τή δεύτερη μέρα τοῦ Πάσχα, ΕΚΤΟΣ ΕΑΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΟΒΑΡΟΙ ΤΕΧΝΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΑΝΥΠΕΡΒΛΗΤΑ ΕΜΠΟΔΙΑ. Τότε, καί μόνο τότε, νά ἀναβιώνει τή δεύτερη μέρα, γιατί ἀλλοιῶς θά καταργηθεῖ, πρᾶγμα πού δέν πρέπει γιά κανένα λόγο νά γίνει!

Κρίση-Πείνα-Θάνατος Ὁ Ἕλληνας ποτέ δέν πεθαίνει δέν τόν σκιάζει κρίση καμμιά μόνο λίγον καιρό δέν χορταίνει καί ξανά γεμίζει τήν κοιλιά!!

Εὐχαριστίες καί οἶκτος! Οἱ Ἕλληνες εὐχαριστοῦν τούς λαούς τῆς Εὐρώπης γιά τή συμπαράστασή τους «Εἶμαστε ὅλοι Ἕλληνες», ἀλλά οἰκτίρουν τούς ἡγέτες τους γιά τήν ἀπάνθρωπη συμπεριφορά τους πρός τήν Ἑλλάδα («Μνημόνια»)!

Ἀλβανικά μορφωτικά! Τά ἀλβανικά σχολικά βιβλία ἀποφαίνονται: • Οἱ σημερινοί Ἀλβανοί εἶναι οἱ ἀπόγονοι τῶν ἀρχαίων Ἠπειρωτῶν! • Ἡ Ἑλλάδα ἔκλεψε καί οἰκειοποιήθηκε τήν ἀρχαία Ἱστορία τῆς Ἀλβανίας καί κατέχει τίς προαιώνιες ἑστίες της, πού εἶναι ὁλόκληρη ἡ Ἤπειρος! • Ὁ Κολοκοτρώνης, ὁ Μ. Μπότσαρης, ὁ Ἀνδρ. Μιαούλης, ἡ Λ. Μπουμπουλίνα καί σχεδόν ὅλοι οἱ ἀγωνιστές τοῦ 1821 ἦταν Ἀλβανοί!!! • Ἡ πλειοψηφία τῶν Ἠπειρωτῶν εἶναι Ἀλβανοί!! • Ἡ μισή Βαλκανική χερσόνησος καί τό ἕνα τρίτο τῆς Ἑλλάδας ἀποτελοῦν τή «Μεγάλη Ἀλβανία»!!! Ὤ τῆς ἀθλιότητος καί τῆς ἀλβανοβλακείας! ...

Εἶδες ἡ Ρεπούση;

Ἡ συγγραφέας τοῦ γνωστοῦ βιβλίου τῆς Ἱστορίας τῆς Στ΄ Δημοτικοῦ, ὅπου καταγράφεται ὁ «συνωστισμός» τῶν Ἑλλήνων τῆς Μ. Ἀσίας τοῦ 1922 στό λιμάνι τῆς Σμύρνης, ἐκλέχθηκε μέ τή «Δημοκρατική Ἀριστερά» βουλευτίνα, γιά νά βοηθήσει τούς βασανισμένους Ἕλληνες, ἀνάμεσα στούς ὁποίους συμπεριλαμβάνονται καί οἱ ἀπόγονοι τῶν «συνωστισμένων». [Καί σύ, λαέ βασανισμένε, ξέχασες τούς βασανισμένους τῆς Μικρασιατικῆς καταστροφῆς καί τήν ἐξέλεξες βουλευτίνα! Ἐσύ Σμυρνιέ «συνωστισμένε», τί ἔκανες στίς ἐκλογές; Ξέχασες τόν «συνωστισμό» (δηλ. τόν ἀφανισμό τοῦ Ἑλληνισμοῦ στίς πατρογονικές ἑστίες); Πιστεύουμε πώς ὄχι!].

2

ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΑΡΧΕΙΩΝ Τοῦ Δημ. Θ. Κύρου Θεολόγου-Φιλολόγου Στήν Ἀρναία ὑπάρχουν ἀρκετά ἀρχεῖα παλιῶν ἑλληνικῶν ἐγγράφων (στήν πλειοψηφία τους οἰκογενειακά). Ἡ στήλη αὐτή καταγράφει-καταλογογραφεῖ κατά χρονολογική σειρά ὅσα ἀπό αὐτά ἔχουν ἐντοπισθεῖ καί ἐνδιαφέρουν. ΚΒ΄ (2). ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΓΓΡΑΦΩΝ ΑΡΧΕΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΔΙΑΜΑΝΤΟΥΔΗ 12. Πωλητήριο, (Λιαρίγκοβη), 17 Σεπτεμβρίου 1843, φφ. 2 (φφ. 1β΄-2β΄ κενά), 160Χ223. Ὁ Στέριος Γιαννάκη80 γράφει καί ὁμολογεῖ, ὅτι «τά ὅσα ὑποστατικά» τοῦ πατέρα του καί τοῦ ἀδελφοῦ του Σιριότη81 «εὐρήσκοντε κυνητά κ(αι)΄ ἀκίνητα» τά πούλησε στή νύφη του Μαρία καί στόν Νικόλαο Γεωργίου82 γιά 900 γρόσια. (Τό Ἔγγραφο ὑπογράφουν οἱ μάρτυρες: «πα(πα) γεώργης83 νικόλα ἀπό λιαρίγκοβη», πού εἶναι καί ὀ συντάκτης του, Βασίλειος Ἀβγιριν(οῦ)84, Κωνσταντής Δημητράκη85, Χρίστος Δημητράκη86,, Κωνσταντής Νικολάου87, Γιώργης Κωνσταντῆ88 καί Γιάννης Νικολάου89, ἐνῶ ὁ πωλητής, ἐπειδή δέν γνωρίζει «γράψημον», βάζει «τόν τύπον τοῦ σταυροῦ». Ὑπάρχουν καί μερικά ὀρθογραφικά λάθη). 13. Πωλητήριο, Λιαρίγκοβη 26 Ὀκτωβρίου 1843, φφ. 2 (φφ. 2α΄-β΄ κενά), 110Χ163. Ὁ Ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὄρους Ἰωαννίκιος δηλώνει, ὅτι παρουσιάσθηκε σ’ αὐτόν «ὁ στέριος υἱός τοῦ μακαρίτου γιαννάκη ἐκ χωρίου λιαρίγκοβης» καί, ἐπειδή πέθαναν ὁ ἀδελφός του καί ὁ πατέρας του, ζήτησε «ἀπό τά πατρικά του μούλκια90 σπῆτι κ(αι)΄ λοιπά ὅσον κινητά κ(αι)΄ ἀκίνητα κ(αι)΄ τό μοιρίδιον τοῦ ἀδελφοῦ του σιριώτη ἀπ’ τήν νύμφην του μαρίαν, τό δέ πατρικόν του μερίδοιον κ(αι)΄ τό ἐδικόν του καθώς καί τό μιρίδιον τού ἀδελφού του σιριότι τά ἐπόλησεν ὁλα εἰς τόν νικόλαον γεωργίου κ(αι)΄ νύμφην του μαρία· καθαροπούλ: ἐν ὅσα ὑποστατικά ὑπάρχουν κινητά κ(αι)΄ ἀκίνητα» γιά 900 γρόσια, «τελεῖα πρᾶσις εἰς τά ὁποῖα αὐτά λογίζονται νικοκιραῖοι κ(αι΄) μουλκισαγετίδες91 οἱ ἄνωθεν γεγραμμένοι νικόλαος γεωργιου κ(αι)΄ νύμφη του μαρία κ(αι)΄ σύζυγος Νικολάου γεωργίου», καί δίνει τό «ἀπολιτήριον ἀποδεικτικόν μαρτυρικόν γράμμα ἐπιβεβαιομένον παρά τοῦ πανιερο ο τάτου ἁγίου Ἱερισσοῦ κ(αι)΄ ἁγίου ὄρους κυρίου Ἰωαννικίου κ(αι)΄ μεμαρτυρημένον παρά ἀξιοπίσττων μαρτύρων κ(αι)΄ ἐδόθη εἰς χεῖρας τῶν ἄνωθεν γεγραμμένων, δηλ. τοῦ Νικολάου Γεωργίου, νύφης του Μαρίας καί συζύγου Νικολάου Γεωργίου «ἵνα ἔχει τό κύρος κ(αι)΄ τήν ἰσχύν ἐν παντί κριτηρίῳ δικαιοσύνης». (Συντάκτης τοῦ Ἐγγράφου εἶναι ὁ Ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὄρους Ἰωαννίκιος, ὁ ὁποῖος καί «ἐπιβεβαιοῖ» ὑπογράφοντας πάνω ἀπό τό κείμενο. Ὑπάρχει ἀσάφεια ὡς πρός τόν ἰδιοκτήτη τοῦ ἐγγράφου, ἐπειδή ὁ συντάκτης στήν ἀρχή ἀναφέρεται σέ πρῶτο πρόσωπο καί στή συνέχεια σέ τρίτο πρόσωπο. Ἐπίσης ὑπάρχει ἀσάφεια ὡς πρός τά ἀγοραπωληθέντα καί ὡς πρός τή συγγένεια (σέ κάποιο σημεῖο) τῶν ἀγοραπωλησάντων. Γιά τόν λόγο αὐτό παρουσιάζουμε αὐτούσιο μεγάλο τμῆμα τοῦ Ἐγγράφου, μήπως καί κάποιοι ἀναγνῶστες διαλύσουν τήν ἀσάφεια! Τό Ἔγγραφο ὑπογράφουν οἱ μάρτυρες: Κωνσταντής Χαδευτοῦ92 «κοτζάμπάσις»93, Γιάννης Νικολάου, Γιώργης Κωνσταντῆ94, Κωνσταντής Δημητράκη, Κωνσταντῖνος ...95 καί Κοσμᾶ(ς) Ἀγγέλου96 καί ἔχει ἀρκετά ὀρθογραφικά λάθη. 14. Πωλητήριο, (Λιαρίγκοβη), 20 Μαΐου 1845, φφ. 2 (φφ. 2α΄-β΄ κενά), 110Χ163. «Ἠ χόρα λιαρίνγκοβη γιάννης νηκολάου γέρωντας κ(αι)΄ κ(αι)΄ ἠ λήπι ραγιάδις» φανερώνουν, ὅτι πούλησαν «τόν τόπον τοῦ προτζάρα97» μέ συνορίτες «ἀπό πάνο στιλακαδικός98 ἀπό κάτω καραθανάσαδικων99 ἀπό δόθι ζατεραδίκων100» γιά 25 γρόσια, τά ὁποῖα δόθηκαν «εἰς τήν ἐκλησίαν101». [Τό Ἔγγραφο ὑπογράφουν οἰ μάρτυρες: Γιάννης Νικολάου «γέροντας», πού εἶναι και ὁ συντάκτης του, Κωνσταντῆς Χαδευτοῦ, Χρίσους(sic)102 Δημητράκη, Δῆμος Θεοχάρη103 «κ(αι)΄ ὅλη ἠ χόρα μικρή κ(αι)΄ μεγάλη» καί ὑπάρχουν ἀρκετά ὀρθρογραφικά λάθη]. 15. Χρεωστικό ὁμόλογο, (Λιαρίγκοβη), 5 Ἰουνίου 1845, φφ. 2 (φφ. 1β΄-2β΄ κενά), 115-150. Ὁ Βασίλειος Ἀδάμου104 φανερωνει καί ὁμολογεῖ, ὅτι ἔλαβε καί χρωστά στον Νικόλα Γεωργίου 40 γρόσια, τά ὁποῖα ὑπόσχεται νά ἐπιστρέψει «ἕως του αγίου αποστόλου»105. 3

(Τό Ἔγγραφο εἶναι ἀρκετά ἀνορθόγραφο. Τό ὑπογράφουν οἱ μάρτυρες: «Τημέραγάς»106, «ζαπήτης107 της ληαρίγκοβις» καί «τημέραγας ζαπίτης αποπαλεχόρη»108 καί ὁ Βασίλειος Ἀδάμου ὑπόσχεται «τά ἅνοθεν». Στο φ. 2β΄ σημειώνεται ἡ φράση: «ομολογων τον κύρ βασίλη απο νηβουσέλου»109). Τό χαρτί τοῦ Ἐγγράφου ἔχει ὑδάτινες γραμμές καί ὑδατόσημο μέ παράσταση λεονταριοῦ). 16. Πωλητήριο, (Λιαρίγκοβη), 1 Ἀπριλίου 1846, φφ. 2 (φφ. 1β΄-2β΄ κενά), 103Χ154. Ὁ Γιώργης Μούσιου110 φανερώνει, ὅτι πούλησε «τήν αὑλή ἀπό τῷ σπήτη τῆς πλατζήνης111» στόν Νικόλα Γεωργίου γιά 25 γρόσια μέ συνορίτες «ἀπό πάνο μέρως σαλκαναδικῷ112 ἀπό κάτω καραθάνασαδίκων από πέρα χριστοδόλος113 κ(αι)΄ ἀπό δόθη ὀ ἤδιος νηκόλας»114. (Τό Ἔγγραφο εἶναι ἀρκετά ἀνορθόγραφο. Τό ὑπογράφουν ὁ πωλητής ὑποσχόμενος καί οἱ μάρτυρες: Χριστόδουλος Χρίστου115, παπ(ᾶ) Γιώργης καί Γιάννης Νικολάου, ὁ ὁποῖος εἶναι καί ὁ συντάκτης του. Στὄ φ. 2β΄ ἀναγράφεται ἡ φράση: «ὁμολογία του γιόργι μούσηου»). 17. Πωλητήριο, (Λιαρίγκοβη), 8 Μαρτίου 1847, φφ. 2 (φφ. 1β΄-2β΄ κενά), 160Χ213. «Ἠ Κατερίνη γυναῖκα τοῦ μακαρίτη Χρήστου116 δηλώνει, ὅτι συμφώνησε μέ τά παιδιά της καί πούλησαν στόν Νικόλα Γεωργίου σπιτότοπο καί δύο ἀμπελότοπους «εἰς δύο μέρια» γιά 150 γρόσια. Σύνορα τοῦ σπιτότοπου εἶναι : «από ένα. μέρος τουσμές»117 κ(αι)΄ σουκάκιν118 απου άλου μέρους. Ιοάνις. γεωργίου119. απο κάτου μέρους. .... κ(αι)΄ απου άλου. μέρους σουκάκι». Ὁ ἕνας ἀμπελότοπος εἶναι στήν τοποθεσία «μοχό»120 καί σύνορά του εἶναι : «ἀπου του ίνα μιρος λάκους, απου άλου μέρους γιάνις αντριούδι121. απου άλου μέρους τοῦ χρίστου μίτρου122» καί ὁ ἄλλος ἀμπελότοπος εἶναι στήν τοποθεσία «μιρτικά», «όσου καί αν ήνι. σαλκανάδικουν. απου πελτέκι123. αγοραζμένο. [Τό Ἔγγραφο εἶναι κακογραμμένο καί ἀρκετά ἀνορθόγραφο καί πολλές λέξεις εἶναι γραμμένες στήν τοπική διάλεκτο. Ὑπογράφουν οἱ μάρτυρες: Χρίσος (sic) Δημητρίου124, Γεώργης Ποζιάς(;)125 καί Δῆμος Θεοδώρου126 «ἀπου νιβοσέλουν», ὁ ὁποῖος εἶναι καί συντάκτης του καί ὑπογράφει ἀντί τῆς ἀγράμματης πωλήτριας (καί τῶν παιδιῶν της), ἡ ὁποία βάζει στό χαρτί τό ἀποτύπωμα τοῦ δακτύλου της]. 18. Δανεισμός, (Λιαρίγκοβη), 21 Ἰανουαρίου 1848, φφ. 2 (φφ. 1β΄-2β΄ κενά), 109Χ160. «Ὁ Γιώργης μέ τή γυναίκα του Ξάφω127 φανερώνει, ὅτι «διά χρίαν» καί ἀνάγγκην» τους ἔλαβαν ἀπό τόν Νικόλαο Γεωργίου «ἅσπρα δανηκά», γρόσια 100 καί τόν εὐχαριστοῦν «χορης λόγον κ(αι)΄ πρὠφασιν», διότι τούς ἔκανε «καλοσίνη». [Τό Ἔγγραφο εἶναι ἀνορθόγραφο καί τό ὑπογράφουν οἱ μάρτυρες: Κοσμᾶς Ἀγγέλου, Χρίσους (sic) Δημητράκη, Νικόλας Στόικος128 καί Γιάννης Γεωργίου, ὁ ὁποῖος εἶναι καί ὁ συντάκτης του. Στό φ. 2β΄ ἀναγράφεται ἡ φράση: «ὁμολογίαν του γιόργι της Ξάφους»). 19. Πωλητήριο, (Λιαρίγκοβη), 21 Φεβρουαρίου 1848, φφ. 2 (φφ. 1α΄-2α΄ κενά), 100Χ150. «Ἡ «δοκινα το μαβρόδι»129 φανερώνει και ὁμολογεῖ, ὅτι πωλεῖ τό μερτικό της «τό σπίτι» στόν Νικόλα Γεωργίου γιά 200 γρόσια καί ὅταν ἔλθη ὁ ἐξάδελφός της «να καμι καλα» ὁ Νικόλας. (Τό Ἔγγραφο, γραμμένο στό φ. 2β΄, εἶναι κακογραμμένο καί ἀνορθόγραφο, τό ὑπογράφουν οἱ μάρτυρες: Κωνσταντῖνος Κοτζιάνη130, Γιάννης Νικολάου καί Χαδευτός Κοσμᾶ131 καί ὁ Δημήτρης Ἀντώνη132 γράφει καί ὑπόσχεται «τά ανοθεν». Ἔχει ὑδάτινες γραμμές καί ὑδατόσημο μέ παράσταση λεονταριοῦ, τοῦ ὁποίου διακρίνονται μόνο τά πόδια). 20. Πωλητήριο, (Λιαρίγκοβη), 19 Ἰουνίου 1849, φφ. 2 (φφ. 1β΄-2β΄ κενά), 150Χ200. «Ὁ Δημήτριος Γιώργου133 φανερώνει καί ὁμολογεῖ, ὅτι πούλησε στόν Νικόλα Γεωργίου γιά 50 γρόσια ἀμπελότοπο στήν τοποθεσία «πα(πά)δικα» μέ συνορίτες τόν δάσκαλο Κυριαζῆ134, τόν Δῆμο Βουργάρη135, τόν Νικόλα Γεωργίου καί τόν Θανάση Αὐβρανπούδη(;)136. (Τό Ἔγγραφο ὑπογράφουν οἱ μάρτυρες: Στέριος Θεοχάρη137 , Ἰωάννης Δήμου138, Δημήτριος Ἀντρόνη139, καί Κωνσταντῆς Γεωργίου140, πού εἶναι καί ὁ συντάκτης του καί ὑπογράφει ἀντί τοῦ πωλητῆ, ὁ ὁποῖος ὡς ἀγράμματος βάζει τό ἀποτύπωμα τοῦ δακτύλου του). 21. Δανεισμός, (Λιαρίγκοβη), 5 Σεπτεμβρίου 1849, φ. 1 (φφ. 1β΄ κενό), 165Χ190. «Ὁ Γιάννης Μανώλη141 φανερώνει καί ὁμολογεῖ, ὄτι «διά χρίαν» του καί «ἀνάγκην» του ἔλαβε ἀπό τόν Νικόλα Γεωργίου 100 γρόσια «καί νά τρέχον μέ τόν διάφορον». (Τό Ἔγγραφο εἶναι ἀνορθόγραφο καί τό ὑπογράφουν οἱ μάρτυρες: Κωνσταντῆς Νικόλα142, Κοσμᾶς Ἀγγέλου καί Βασίλειος Χρίστου143, ὁ ὁποῖος εἶναι καί ὁ συντάκτης του. Στό φ. 1β ἀναγράφεται ἡ φράση: «ομολογία του γιάνη μανόλη»). 22. Πωλητήριο, (Λιαρίγκοβη), 2 Ὀκτωβρίου 1850, φφ. 2 (φφ. 1α΄-2α΄ κενά), 101Χ147. Ὁ γερο Θεολόγης144 φανερώνει, ὅτι πούλησε τό τουφέκι του στό παιδί τοῦ γερο Νικόλα Εὐθύμιο145 γιά 80 γρόσια λόγω ἀνάγκης του καί πῆρε τά γρόσια, γιά νά ζήσει, ἐπειδή δέν ἔχει κανέναν νά τόν κοιτάζει. 4

(Τό Ἔγγραφο εἶναι πολύ ἀνορθόγραφο καί ἀνυπόγραφο).

Σημειώσεις: 80. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν. 81. Βλέπε Ἔγγραφα ἀριθμ. 5, 6 καί 10 καί Σημ. 40 στό προηγούμενο τεῦχος, σσ. 3, 4 . 82. Βλέπε Ἔγγραφα ἀριθμ. 1, 2, 7 καί 9 καί Σημ. 1, ὅ.π. 83. Ἀναφέρεται καί σέ Ἔγγραφα τῶν ἐτῶν 1837, 1838 καί 1848 ἄλλων Ἀρχείων. [Βλέπε Δημ. Θ. Κύρου, 1. Ἐφημέριοι ..., ὅ.π., καί 2. Ὁ Ἱερός Μητροπολιτικός Ναός τοῦ Ἁγίου Στεφάνου Ἀρναίας, Ἀρναία 2008, σ. 48. Ἴσως ἀπό τό ὄνομα (παπα) Γεώργιος προῆλθε τό ἐπώνυμο Παπαγεωργίου τῆς Ἀρναίας. 84. Πιθανόν νά εἶναι συγγενής τοῦ Γιώργη «τοῦ ἀβλιρινούδη» τοῦ Ἐγγράφου ἀριθμ. 11, ὅ.π., σ. 4, καί πρόγονος τοῦ γένους «Αὐγερινός» τοῦ Παλαιοχωρίου. 85-86. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτούς. Πιθανόν νά εἶναι συγγενεῖς τῶν Στέριου «τοῦ Δημητράκη» καί Μαρίας «τοῦ Δημητράκη» τῶν Ἐγγράφων ἀριθμ. 5 καί 6, ὅ.π., σσ. 3 καί 4. 87. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν. 88. Ἀναφέρεται, ὑπογράφοντας ὡς Δημογέροντας καί σέ Ἔγγραφο τοῦ 1847 οἰκογενειακοῦ Ἀρχείου τῆς Ἀρναίας. [Βλ. Δημ. Κύρου, Καταγραφή Ἀρχείων. ΚΕ΄. Κατάλογος Ἐγγράφων ..., σ. 3 (Ἔγγραφο ἀριθμ. 3)]. 89. Βλέπε Ἔγγραφα ἀριθμ. 2, 3 καί 6, ὅ.π., σσ. 3 καί 4. Άναφέρεται ὑπογράφοντας ὡς γραμματικός καί συντάκτης σέ Ἔγγραφο τοῦ 1847 οἰκογενειακοῦ Ἀρχείου τῆς Ἀρναίας. (Βλ. Δημ. Κύρου, Καταγραφή Ἀρχείων. ΚΕ΄. Κατάλογος Ἐγγράφων Ἀρχείου Ἰωάννου Ἀστ. Μπιλούκα», ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 72/Ἰούλ.-Σεπτ. 2006, σ. 6 (Ἔγγραφο ἀριθμ. 3)]. 90. Ἑλληνοποιημένη λέξη (μούλκι-μούλκια) ἀπό τήν τουρκική műlk = περιουσία, ἰδιοκτησία, κτῆμα. 91. Ἑλληνοποιημένη λέξη ἀπό τήν τουρκική műlkkyet = ἰδιοκτησία καί ἰδιοκτήτης. 92. Ἀναφέρεται, ὑπογράφοντας ὡς Δημογέροντας καί σέ Ἔγγραφα τῶν ἐτῶν 1847 καί 1880 οἰκογενειακοῦ Ἀρχείου τῆς Ἀρναίας. [Βλ. Δημ. Κύρου, Καταγραφή Ἀρχείων. ΚΕ΄ κατάλογος Ἐγγράφων..., ὅ.π., σσ. 6 καί 7 (Ἔγγραφα 3 καί 7)]. 93. Ἑλληνοποιημένη λέξη (κοτζάμπασης) ἀπό τήν τουρκική Kocabași = δημογέροντας, πρωτόγερος, προεστός, πρόκριτος, προύχοντας. 94. Βλέπε Ἔγγραφα ἀριθμ. 1 καί 2 καί Σημ. 6, ὅ.π., σσ. 3 καί 5. 95. Τό πατρώνυμό του εἶναι μή ἀναγνώσιμο. 96. Προφανῶς πρόκειται γιά τόν πατέρα τῶν Ἀγγέλου καί Χαϊδευτοῦ Κοσμᾶ, ἐκτός καί ἄν εἶναι λαθεμένη ἡ ὑπογραφή, ὁπότε θά πρόκειται γιά τόν Ἄγγελο Κοσμᾶ. (Βλέπε Ἔγγραφα ἀριθμ. 1 καί 2 καί Σημ. 2 καί 3, ὅ.π., σσ. 3 καί 5). 97. Δέν ἔχουμε σχετικές μέ τόν ἀναφερόμενο πληροφορίες. Πιθανόν νά πρόκειται γιά πρόγονο τοῦ γένους Μπρούζου (πού σέ παλιότερα Ἔγγραφα καταγράφεται ὡς Προῦζος ἤ Προῦντζος). 98. Μᾶλλον πρόκειται γιά κτῆμα τοῦ Γιάννη «Στιλάκου», γιά τόν ὁποῖο βλέπε στό Ἔγγραφο ἀριθμ. 7, ὅ.π., σ. 4. 99. Ἴσως νά πρόκειται γιά κτῆμα στή θέση «Παλαιοχωρινό» κάποιου Παλαιοχωρινοῦ προγόνου τοῦ γένους Καραθανάση. 100. Δέν ἔχουμε πληροφορίες γιά τό κτῆμα καί τόν ἰδιοκτήτη του. 101. Προφανῶς πρόκειται γιά τήν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Στεφάνου (πού εἶχε κτισθεῖ μέ τή μορφή, πού ἔχει σήμερα, πρίν ἀπό 33 χρόνια, δηλ. τό 1812, δηλ. πρίν ἀπό 200 χρόνια ἀπό σήμερα). 102. Δημ. Χρῆστος, ὄνομα πού στήν τοπική διάλεκτο δέν προφερόταν ἀπό μερικούς κατοίκους Χρήστους, ἀλλά Χρήσους. Γιά τό ἴδιο πρόσωπο βλέπε καί στό Ἔγγραφο ἀριθμ. 10, ὅ.π., σ. 4. 103. Προφανῶς πρόκειται γιά τόν γιό τοῦ Θεοχάρη Δήμου, γιά τόν ὁποῖο βλέπε στό Ἔγγραφο 7, ὅ.π., σ. 4. 104. Ἀπό τό Σημείωμα τοῦ φ. 2β΄ διαπιστώνεται, ὅτι καταγόταν ἀπό τό χωριό Νοβοσέλο (σημ. Νεοχώρι), πού ἀπέχει 9 χιλιόμετρα ἀπό τήν Ἀρναία (ἀνατολικά). Ἀπό τό πατρώνυμό του (Ἀδάμος) προῆλθε τό ἐπώνυμο Ἀδάμος, γιά τό ὁποῖο βλέπε: Κωνσταντίνου Θ. Χιούτη, Προσωπογραφία τοῦ Νεοχωρίου Χαλκιδικῆς (16ος-20ός αἰ.), Θεσσαλονίκη 2001, σσ. 44-49 (ὅπου δέν ἀναφέρεται ὁ Βασίλειος, πού προφανῶς ἦταν ἀδελφός τοῦ ἀναφερομένου Δημητρίου, υἱοῦ τοῦ Ἀδάμου). 105. Δημ. μέχρι τή γιορτή τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων (30 Ἰουνίου). 106. Τημέρ ἀγᾶς: Ἡ πρώτη λέξη δηλώνει τό ὄνομα τοῦ ἀναφερομένου στό Ἔγγραφο Τούρκου. Ἡ δεύτερη λέξη εἶναι ἑλληνοποιημένη ἀπό τήν Τουρκική aga = στρατιωτικός ἤ πολιτικός ἄρχοντας. 5

107. Ἑλληνοποιημένη λέξη (ζαπίτης ἤ ζαμπίτης ἤ τό ὀρθότερο ζαπτιές) ἀπό τήν τουρκική zaptiye = ἀστυνόμος, χωροφύλακας, βαθμοῦχος, ἀξιωματικός. 108. Συνώνυμος τοῦ ἀστυνόμου τῆς Λιαρίγκοβης ἀστυνόμος στό γειτονικό χωριό Παλαιοχώρι (πού ἐδῶ ἀναγράφεται ἀνορθόγραφο καί παραφθαρμένο). 109. Ἀνορθόγραφη καί μέ τήν τοπική διάλεκτο ἀναγραφή τοῦ (σλαβικῆς προέλευσης) χωριοῦ Νοβοσέλο (ὀνομασία τῶν χρόνων τῆς Τουρκοκρατίας, (κατά τήν ὁποία στά τέλη της, ὑπῆρχε καί ἡ ὀνομασία Νεοχώρι) πού σήμερα ὀνομάζεται Νεοχώρι (ἀκριβής μετάφραση τοῦ σλαβικοῦ τόπου). Περισσότερα γιά τό Νοβοσέλο - Νεοχώρι (γιά ἄλλες ὀνομασίες καί γιά τούς κατοίκους του γενικά) βλέπε: Κωνσταντίνου Θ. Χιούτη, ὅ.π., σσ. 19-26. 110. Βλέπε Ἔγγραφα ἀριθμ. 7 καί 9, ὅ.π., σ. 4. Ἀναφέρεται ὑπογράφοντας ὡς μάρτυρας σέ Ἔγγραφα τοῦ 1847 οἰκογενειακοῦ Ἀρχείου τῆς Ἀρναίας. (Βλέπε, Δημ. Κύρου, Καταγραφή Ἀρχείων. ΚΕ΄. Κατάλογος Ἐγγράφων ..., ὅ.π., σ. 6). 111. Δέν ἔχουμε πληροφορίες γιά τό πρόσωπο αὐτό, πού συναντιέται γιά πρώτη φορά στήν ἔρευνά μας. 112. Δέν ἔχουμε πληροφορίες γιά τό κτῆμα καί τόν ἰδιοκτήτη του. 113. Βλέπε Σημείωση 115. 114. Δηλ. ὁ Νικόλας Γεωργίου. 115. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν. 116. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γιά τό ζεῦγος αὐτό. 117. Δυσνόητη λέξη. 118. Ἑλληνοποιημἔνη λέξη (σοκάκι) ἀπό τήν τουρκική sokak = στενός δρόμος, δρομάκι. (Σημ.: Στήν Ἀρναία πού ἔχει πολλά σοκάκια καί, ἴσως, σέ ἄλλα χωριά, ὁ ἄνθρωπος πού τριγυρνᾶ στούς δρόμους, στά σοκάκια (καί δέν παραμένει γιά πολύ χρόνο στό σπίτι του ὀνομάζεται-χαρακτηρίζεται «σοκακάς» καί ὄτι «τόν ἔφαγαν τά σοκάκια»! Πρίν ἀπό μερικά χρόνια ἡ Μικρή Χορωδία τοῦ, τότε Δήμου Ἀρναίας, κυκλοφόρησε δίσκο μέ δημοτικά τραγούδα τῆς Ἀρναίας καί μέ τόν τίτλο «Μέσ’ στά στενά σοκάκια ...». Βλέπε ἐφημ. «ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΤΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ» φ. 12(107), Ἰαν.-Μάρτ. 1994, σ. 3, καί «ΑΡΝΑΙΑ», τχ. 21/Ὀκτ.-Δεκ. 1993, σ. 7. 119. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν. 120. Τό τοπωνύμιο αὐτό βρίσκεται κοντά στά Λύκεια τῆς Κωμόπολης. Στήν τοπική διάλεκτο προφέρεται «μ’ χό». 121-124. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτούς. 125. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν. Μᾶλλον εἶναι πρόγονος τοῦ γένους Μπουζιᾶ. 126. Πρόκειτια γιά τόν Δῆμο Κουϊμτζῆ τοῦ Θεοδώρου. Πῆρε τό ἐπώνυμο Κουϊμτζῆς, πού προέρχεται ἀπό τήν τουρκική λέξη Kuyumcu = χρυσοχόος, ἐπειδή ἀσκοῦσε τό ἐπάγγελμα τοῦ χρυσοχόου. Περισσότερα γι’ αὐτόν βλέπε Κωνσταντίνου Θ. Χιούτη, Προσωπογραφία ..., ὅ.π., σ. 252. 127. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γιά τό ζεῦγος. 128. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν. Προφανῶς εἶναι πρόγονος τοῦ ὑπάρχοντος ἐπωνύμου Στόϊκος. 129. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτήν καί γιά τόν Μαυρουδῆ, πού εἶναι πατέρας ἤ σύζυγός της. Ἡ ὀρθή γραφή τοῦ ὀνόματός της μᾶλλον εἶναι Δούκαινα, πού γιά πρώτη φορά συναντιέται στήν ἔρευνά μας καί ἴσως προέρχεται ἀπό τό Βυζαντινό ἐπώνυμο Δούκας. 130. Τό γένος Κοτσάνη (ἤ Κοτζάνη) κατάγεται ἀπό τή Φούρκα τῆς Ἠπείρου καί κάποια μέλη του ἦρθαν στή Λιαρίγκοβη μετά τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821. (Βλέπε Ν. Βουργαρελίδου, Τά Μαδεμοχωριακά (Ἐπιμέλεια: Γ. Μ. Παπαθανασίου), ἐφημ. «ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΤΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ», φ. 6/Ἰούν. 1976, σ. 4). Ἴσως ὁ Κωνσταντῖνος Κοτσάνης νά εἶναι ὁ πρῶτος μετανάστης. Εἶναι ἴσως πατέρας τοῦ γνωστοῦ κοινοτάρχη (μουχτάρη) τῆς Λιαρίγκοβης κατά τήν Ἀπελευθέρωσή της τό 1912 Ἰωάννη (Γιάνκου) Κοτσάνη. 131. Βλέπε Ἔγγραφο ἀριθ. 1 καί 2 καί Σημ. 3 ὅ.π., σσ. 3 καί 5. 132-133. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτούς. 134. Ὁ δάσκαλος Κυριαζῆς, πού τό ἐπώνυμό του ἦταν Μπαλμπατσιᾶνος, δίδαξε στό σχολεῖο τῆς Λιαρίγκοβης [πού στεγαζόταν σέ κτίριο, πού ἀργότερα ἔγινε καρακόλι (ἀστυνομικός σταθμός) καί στή συνέχεια (τό 1919) κατεδαφίσθηκε καί στόν χῶρο του κτίσθηκε ὁ Ἱ. Ναός τῶν Ἁγίων Ἀναργύρων] ἀπό τό 1848 καί μετά. Ὑποθέτουμε ὅτι δέν ἦταν Λιαριγκοβινός, ἀλλά ἦταν μόνιμος κάτοικος τῆς Λιαρίγκοβης, ἴσως γαμπρός της, καί πάντως κάτοχος κτήματος σ’ αὐτήν. 135. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν. Πιθανόν νά εἶναι πρόγονος τοῦ γένους Βούλγαρη τῆς Ἀρναίας. 136-139. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτούς. 140. Ἴσως νά εἶναι γιός τοῦ Γιώργη Κωνσταντῆ τῶν Ἐγγράφων ἀριθμ. 1 καί 2. 141-145. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτούς.

6

ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΤΟΥ ΙΕΡΕΑ ΑΓΓΕΛΟΥ ΚΟΣΜΑΡΑ Τοῦ Κωνσταντίνου Χιούτη Στήν περιήγηση τῆς προσωπογραφίας τῆς Λιαρίγκοβης θά μποροῦσε νά σταθεῖ κανείς σέ μία ἰδιόμορφη προσωπικότητα, ὅπως ἄλλωστε τήν περιγράφουν τά διάφορα ἀρχεῖα, τόν κληρικό Ἄγγελο Δ. Κοσμαρά († περί τό 1925)1. (Βλ. φωτογραφία). Οἱ πληροφορίες τοῦ παρόντος ἄρθρου δέν σχετίζονται μέ τίς διαπροσωπικές σχέσεις του, ἀλλά μέ τούς περιουσιακούς προσανατολισμούς του, ὅπως αὐτοί ἀποτυπώνονται σέ ἔγγραφα, πού διατηρεῖ τό Ἀρχεῖο τῆς μονῆς Βατοπαιδίου2. Τά ἔγγραφα αὐτά ἀφοροῦν σέ πωλήσεις ἀκινήτων, πού ἔκανε ὁ ἱερέας τῆς Λιαρίγκοβης κατά τό β΄ μισό τῆς δεκαετίας τοῦ 1880 καί γιά ἄδηλη αἰτία ἔχουν περάσει στά ἀρχειακά σύνολα τῆς ἁγιορειτικῆς μονῆς3. Τό 1885 ὁ ἱερέας Ἄγγελος πώλησε στούς ἀδελφούς Καραδημητρίου (τῆς σημερινῆς οἰκογένειας Καραδημήτρα;) ἕνα πατρικό κτῆμα (12 στρέμ.) μέ ἕνα ἀμπέλι καί μία καλύβα στή θέση Μερτικά4 (ἔγγρ. 1). Μερικά χρόνια ἀργότερα ὁ ἴδιος πώλησε στόν υἱό του Δημήτριο Κοσμαρά δύο λιβάδια (τσαΐρια), πού βρίσκονταν «ἐπί τοῦ χοτουτίου παλαιχωρινοῦ», στίς θέσεις Ταμκόν(;) καί Γεροθανάση Λάκα5 ἔχοντας τήν ἐπιβεβαίωση τοῦ προέδρου τῆς Ἐπισκοπῆς Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὅρους Μελετίου γιά τό νόμιμό τῆς πωλητήριας πράξης (ἔγγρ. 2). Τά ἔγγραφα, ἐκτός τοῦ ἐνδιαφέροντος πού παρουσιάζουν γιά τίς προσωπογραφικές πληροφορίες τους, ἔρχονται νά φωτίσουν τό γαιοκτησιακό πλαίσιο τῆς Λιαρίγκοβης σέ τοποθεσίες, ὅπου παρουσιάζεται ἔντονα τό φαινόμενο τῆς ἀγοραπωλησίας. ΕΓΓΡΑΦΑ Διατηρεῖται ἡ ὀρθογραφία τοῦ πρωτοτύπου, ἐνῶ χρησιμοποιοῦνται κεφαλαῖα ἀρχιγράμματα στά κύρια ὀνόματα. 1 Πωλητοίριον Δι ὁν δηλούται ὁτι ὀ ὑποφενόμενος παπά Ἄγγελος Δ. Κοσμαρά πολῶ σήμερον οἱκηὀθελός καί ἀπαραβηάστος, εἱς τους αδελφούς, Ἰωάνην καί Μόσχον Καραδημιτρίου, ἕν πατρικόν μου χοράφιον, με το αμπέλοι, μησί καλίβα τράφη ἀμπέλι δεκαοχτό χοράφη στρέμετα δόδεκα καί περίπου, κήμενον εἱς θέσιν Μερτοικά Βόζιας Λάκα, τής ἑνταύθα περιφερίας ἀντοί λιρόν Ὀθομανικόν είκοση δίω (λίρ. 22) ὡς καί πρωπλιρόθηκα. Τω ἑν λόγω χωράφιον καί αμπέλιον ὀρίζετε πρός ανατολάς μέ δρόμον πρός δήσιν ὀ Γεώργιος Δ. Κοσμαρᾶ, τό πάνο μέρος Κοσταντίς Κοτζηάνις πρώς Ν. ὁ ἤδιος Γεόργιος Δ. ἀπολοτριούμενος οῦν τοῦ ἑο λόγω πατρικόν μου ὑμόν κτήματος. Ἀπό σίμερον ἐγώ καί οἱ ηκλιρονόμοι ὑμόν κοἱρίτω τέλη ὁς ἰδηοκτοίτης καί κάτοχοι αὐτούς τούς ριθέντας ἀγοραστάς, ὑποσχόμενος μεταβεβασθύ ὀνόματοί του κ(αι)΄ τόν ἁπετούμενον βασιλικόν τίτλον. Εἰς ἕνδεξιν δέ κ(αι)΄ ἁσφάλιαν, τόν ἀγοραστόν δήδω αὑτύ τό παρόν ἑνϋπόγραφον πολη7

τοίριον ἔνγραφον, μεμαρτιρομένον ὑπό τόν προσυποφαινομένων ἑνηλίκον ἀξιοπίστον μαρτίρον. Ἐν Λιαριγκόβη τῆ 22 Ἰωλίου 1885. Ὁ πολιτίς Παπα ΄Ἄγγελος Δ. ἐπούλισα

Οἰ μάρτιρτιρες » Παπά Νικκόλας Κ.

Γεώργιος Δημητρίου ἀδελφός τοῦ παπά Ἄγγελου μαρτηρῶ ὀς ἀγράμματος ὑπογράφομαι παρά τοῦ Ἀναγνώστη Δημητρακούδη, ὅστης κ(αί)΄ μαρτηρῆ ἐγώ δέ βάζο τόν τίπον τοῦ δαχτίλου μου. [ἀποτύπωμα δαχτύλου] [χαρτόσημα] Μανασσής Ἰωάννου μαρτιρῶ [κοινοτική σφραγίδα Λιαριγκόβης] μοχτάρης Πάβλος Γεοργίου 2 [Ὑπογραφή τοῦ προέδρου τῆς Ἐπισκοπῆς Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὅρους Μελετίου] [Σφραγίδα τῆς Ἐπισκοπῆς Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὅρους] Πολυτίριον Ὁ ὑποφαινόμενος παπ(ά) Ἄγγελος Δημητρίου Κοσμαρᾶ οἰκιοθελῶς καί ἀπαραβιάστως πολλῶ εἰς τόν υἱόν μου Δημήτριον δίου τσαΐρια ἐπί τοῦ χοτουτίου παλαιχωρινοῦ, κείμενα εἰς θέσιν τό μέν εἰς Ταμκόν[;], τό δέ εἰς Γεροθανάση Λάκα, συμποσούμενα ἀπό στρέματα δόδεκα (12) ἀμφότερα τά δίου τσαΐρια ὑπό ἀξίαν τιμῆς ἐκάστου στρέματος καί τῆς τοποθεσίας αὐτῶν, τό μέν τζαΐριον εἰς Ταμκόν[;] ἀπό στρέματα ὁκτῶ ἀπό λίρας ἐπτά (ἀριθ. 7) συμποσούμεναι λίρας πεντίκοντα ἐξη (ἀριθμόν 56), τό δέ τσαΐριον εἰς Γεροθανάση Λάκα ἀπο στρέματα πέντη (ἀριθ. 5) συμποσούμεναι λίρας οἴκοσοι πέντι (ἀριθ. 25) τό ὅλον λίρας ὀθωμανικᾶς ὁγδοήντα μία (ἀριθμόν 81). Τά δέ ρηθέντα τζαΐρια συνορέβονται τό μέν Ταμκόν[;] μέ λάκον, Μανασσήν Ἰωάννου, Δημήτριον Πολύζου Παλαιοχωρινόν, καί Ἰωάνην Χαρταβέλα Παλαιοχωρινόν. Τό δέ τζαΐριον Γεροθανάση Λάκα, συνορέβηται μέ παπ(ά) Νικόλαον καί Κωσταντή Κληδαρά, Κωσταντή Κοτζιάνη, καί διά δίου μέρη τζαΐριον. Τόν ρηθέντον κτημάτων πολλῶ τελίας μου πολύσεως εἰς υἱόν μου Δημήτριον κατά τήν ἀνοτέρω συμφωνία τόν δίου μερῶν λήρας ὀθωμανικάς ὀγδοήντα μία (ἀριθ. 81) ἀτινας καί ἔλαβον μέχρι ὁβολοῦ. Τοῦ λιποῦ μένοσοι ὑπό τήν κυριαρχίαν τοῦ υἱοῦ μου Δημητρίου, ἐγώ δέ μένω ἀπολοτριομένος κυρίτω αὐτόν κάτοχον καί πιόν αὐτά ὡς βούλεται. Ὅθεν δέδοκα τό παρόν μου πολυτίριον ἐπικαιρομένον διά τῆς μοχταρικῆς σφραγίδος καί διά τάς ὑπογραφάς τόν παρευρεθέντων μαρτίρων πρός ἀσφάλιαν τοῦ ἀγοραστοῦ, συνάμα ὑποχρεοῦμαι κατ’ ἔκρισην τοῦ ἀγοραστοῦ ἐν καιρῶ καταλίλου ἴνα ἐμφανισθῶ ἐπί τῆς ἀρχῆς ἀποδόσω τόν λόγον τῆς πολυσεῶς μου καί δοθώση βασιλικούς τίτλους (ταπχιά) ἐπί ὁνόματί του. Ἐν Λιαριγκόβι τή 28 9βρίου 1889. Οἱ μάρτιρες » Μανασσής Ἰωάννου παπά Ἄγγελος Δημητρίου Κοσμαρᾶς ” Ἰωάννης πα(πᾶ) Γεωργίου πολό τά ἀνοτέρο κτήματα » Γεώργιος Δ. Μήτσιου ἐπιβεβεῶ τον ἄνω ὑπογραφον δια » Νικόλαος Δ. Παῦλος τῆς σφραγίδος μουχτάρις Κοσταντής Αθανασίου [χαρτόσημο καί κοινοτική σφραγίδα] 8

Πωλητήριο ἔγγραφο τοῦ 1889. (Ἀρχεῖο Μονῆς Βατοπαιδίου). 1. Δ. Κύρου, «Ἀπεργία ἱερέων στή Λιαρίγκοβη (Ἀρναία) τοῦ 1914», Πρακτικά τοῦ Πρώτου Πανελλήνιου Συμποσίου Ἱστορίας καί Ἀρχαιολογίας τῆς Χαλκιδικῆς (Πολυγύρος, 7-9 Δεκεμβρίου 1984), Θεσσαλονίκη 1987, σ. 391· Ἀρχεῖο Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, φ. 14, ὑποφ. 12, ἔγγρ. 1510-1511, 1516, 1520, 1522 καί 1527. 2. Εὐχαριστῶ θερμά τή Μονή Βατοπαιδίου γιά τήν παραχώρηση τοῦ σχετικοῦ ἀρχειακοῦ ὑλικοῦ. 3. Τό Ἀρχεῖο τῆς Μονῆς Βατοπαιδίου διαθέτει καί μία ἀπόδειξη, σύμφωνα μέ τήν ὁποία ὁ ἱερέας Ἄγγελος ἐξοφλεῖ (Λιαρίγκοβα, 22 Νοεμβρίου 1888) ἕνα ὁμόλογο ἀξίας 11,50 λιρῶν πρός τόν Χατζή Ἰωάννη Ἀγγέλου ἀπό τό χωριό Ζαγκλιβέρι. 4. Τό τοπωνύμιο Μερτικά, τοποθεσία κοντά στό λόφο τοῦ Προφήτη Ἠλία, μνημονεύεται ἤδη ἀπό τό 1833 σέ πωλητήριο ἔγγραφο· βλ. Δ. Κύρου, «Καταγραφή Ἀρχείων», περ. Ἀρναία, τχ. 94 (Ἰανουάριος – Μάρτιος 2012), σ. 3. Γιά τίς κτήσεις τῆς οἰκογένειας Κοσμαρᾶ στή θέση αὐτή βλ. Δ. Κύρου, «Καταγραφή Ἀρχείων», περ. Ἡ Ἀρναία τῆς Μακεδονίας, τεῦχ. 26 (Ἰανουάριος - Μάρτιος 1995), σσ. 3-4· ὁ ἴδιος, ὅ.π., τεῦχ. 28 (Ἰούλιος-Σεπτέμβριος 1995), σσ. 3-4,6· ὁ ἴδιος, ὅ.π., τεῦχ. 29 (Ὀκτώβριος – Δεκέμβριος 1995), σ. 3. 5. Τό τοπωνύμιο Παλαιοχωρινό ὑφίσταται ἕως σήμερα. Σύμφωνα μέ τόν Δ. Κύρου, «Καταγραφή Ἀρχείων», ὅ.π., τεῦχ. 94, σ. 3, ἡ παλαιότερη μνεία του γίνεται σέ πωλητήρια ἔγγραφά του 1833. Τό ὄνομα ὑποδηλώνει ἰδιοκτησίες τῶν κατοίκων τοῦ Παλαιοχωρίου ἐντός τῆς διοικητικῆς περιφέρειας τῆς Ἀρναίας, οἱ ὁποῖες εἶναι ἄγνωστο πότε καί πῶς προῆλθαν. 9

ΤΟ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΛΙΑΡΙΓΚΟΒΗΣ ΤΟ 1873 Νίκος Ἐμμ. Παπαοικονόμου Ἡ πρακτική τῶν Ὀθωμανῶν νά καταγράφουν μέ λεπτομέρεια τά φορολογικά δεδομένα τοῦ κράτους τους, παρέχει σήμερα τή δυνατότητα στούς ἐρευνητές τῆς ὀθωμανικῆς περιόδου νά προσεγγίζουν σέ ἱκανοποιητικό βαθμό μία ἱστορική φάση, πού μέχρι πρόσφατα θεωροῦνταν σκοτεινή. Τό 1873 μία ἀνάλογη φορολογική καταγραφή ἔλαβε χώρα στήν κεντρική Μακεδονία. Πρόκειται γιά μία ἀπό τίς πολλές, διαχρονικά, ἀποτυπώσεις τοῦ κτηματολογίου κάθε χωριοῦ προκειμένου νά ὑπολογιστεῖ ὁ ἀντίστοιχος φόρος ἔγγειας περιουσίας. Τά ἀποτελέσματα αὐτῆς τῆς διαδικασίας διασώθηκαν σέ κώδικες, οἱ ὁποῖοι φυλάσσονται σήμερα στό Ἱστορικό Ἀρχεῖο Μακεδονίας καί εἶναι προσβάσιμοι στόν καθένα πού ἐπιθυμεῖ νά πληροφορηθεῖ τό εἶδος καί τήν ἔκταση τῆς ἀκίνητης περιουσίας τῶν προγόνων του κατά τό ἔτος 1873. Ἡ συγκεκριμένη σειρά τῶν φορολογικῶν τεφτεριῶν ὀνομάζεται «Εσάς». Ὁ κώδικας τῆς Λιαρίγκοβης (βλέπε φωτογραφία του τίτλου καί τμήματος σελίδας του) φέρει τόν ταξινομικό ἀριθμό 13 καί ἔχει 92 ἀριθμημένες σελίδες. Στό ἐξώφυλλο ἀναγράφονται τά στοιχεῖα τοῦ χωριοῦ: «Κώδικας γαιῶν τοῦ χωριοῦ Λιαρίγκοβα» (Larigova Karyesi’nin Arazι el Defteri Adet 1). Σύμφωνα μέ μία ἀναφορά τῶν κατοίκων τῆς Λιαρίγκοβης, πού σώζεται στήν τελευταία σελίδα τοῦ τεφτεριοῦ, τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1873 ὁ ἁρμόδιος ὑπάλληλος τοῦ κτηματολογίου τοῦ καζά Κασσάνδρας, Ζιγιά μπέης, πῆγε στή Λιαρίγκοβη προκειμένου νά καταμετρήσει καί νά καταγράψει ὅλα τά κτήματα τῶν Λιαριγκοβινῶν. Διαβάζουμε σχετικά : «Ἦρθεν εἰς τή Λιαρίγκοβη τό χωρίον μας ὁ μεμούρης Ζιά μπέης κατά διαταγήν τοῦ πασιᾶ ἐφέντη μας καί ἐκάμαμεν καί ἐκαταγράψαμεν τά κτήματά μας ἀγρούς, μπαχτσέδες, τσαΐρια, ἀμπέλια κατά τά ἄνωθεν γεγραμμένα, χωράφια ἑκατόν εἴκοσι πέντε, μπαχτσέδες ἑφτακόσια, τσαΐρια διακόσια πενήντα, ἀμπέλια ἑξακόσια καί ἐμείναμεν εὐχαριστημένοι καθόλα χωρίς νά μένει κανείς ἀπό ἐμᾶς ἐνοχλημένος καί νά εἶναι πολύχρονος ὁ αὐτοκράτωρ βασιλέας μας. Λιαρίγκοβη τήν 17 Ὀκτωβρίου 1873». Ἀκολουθοῦν οἱ ὑπογραφές 10

Τμῆμα σελίδας τοῦ Κώδικα τῆς Λιαρίγκοβης

τῆς δημογεροντίας, τῶν πέντε ἀζάδων (Δημήτριος Ἀποστόλου, Γεώργιος Δήμου, Στέριος Ἰωάννου, Μῆτρος; Στέριου, Εὐθύμιος Νικολάου, Δημήτρης Γεωργίου) καί τοῦ μουχτάρη (Γεώργιος Θεοχάρη). Τέλος τοποθετεῖται ὁ τύπος τῆς σφραγίδας τοῦ χωριοῦ, ἡ ὁποία φέρει ἡμερομηνία 1862 (Βλέπε φωτογραφία). Ὁ ὑπάλληλος τοῦ κτηματολογίου σύμφωνα μέ τίς ὑποδείξεις τῶν κατοίκων χώρισε τήν κτηματική περιοχή τοῦ χωριοῦ σέ 46 περιοχές-τοποθεσίες, κατάλογος τῶν ὁποίων σώζεται στήν πρώτη σελίδα τοῦ κώδικα. Σέ κάθε τοποθεσία ἀναγράφονται μέ λεπτομέρεια ὅλα τά κτήματα πού διαθέτουν οἱ Λιαριγκοβινοί στό συγκεκριμένο σημεῖο, καθώς καί τά ὀνόματά τους, μέ τήν ἀκριβῆ ἔκτασή τους, εἴτε πρόκειται γιά μπαχτσέδες, τσαΐρια, ἀγρούς ἤ ἀμπέλια. Μέ λίγα λόγια, πρόκειται γιά ἕνα πλῆρες κτηματολόγιο τῆς Λιαρίγκοβης, ἀνάλογο τοῦ ὁποίου δέν γνωρίζουμε, ἐάν ὑπάρχει σήμερα. Φυσικά ὅλα τά παραπάνω στοιχεῖα εἶναι γραμμένα στήν ὀθωμανική γραφή. Σέ μία πρώτη προσπάθεια μετάφρασης, ἀρχικά τοῦ καταλόγου τῶν τοποθεσιῶν καί τῆς συνολικῆς ἔκτασης τῶν γαιῶν σέ καθεμία ἀπό αὐτές, δυσκολευτήκαμε ἀρκετά καθώς ἀγνοοῦμε τίς σχετικές ὀνομασίες τους. Στό σημεῖο αὐτό μέ τή βοήθεια τοῦ Δ. Κύρου ἔγινε ἡ ταύτιση τῶν περισσοτέρων. Ἀκολουθεῖ ἡ μετάφραση ἀρχικά του ὀνόματος τῆς τοποθεσίας καί δίπλα της συνολικῆς ἔκτασης τῶν γαιῶν. Παράλληλα μέ τόν ἀνωτέρω κατάλογο ὡς παράδειγμα παραθέτουμε ἐνδεικτικά τά ὀνόματα ὁρισμένων ἀπό τούς Λιαριγκοβινούς ἰδιοκτῆτες

70

Ορθοπαιδική, 25, 1, 2012

 



  

 %# )12+ # '8



 

-# *)/.)9+ ./+8, 3
.50') , # $ )'7 -&. 



 

 /+)/6
+9-"



 # ') 9$ 
$ )+.-# 4



.# % )9
&* 5% # 


















 *4# $ 
&* 5% #   %# )$ $ % "# 4
&* 5% # 


































    

  






   



























 +&# +# 4

 9% )/



















9





 































 














   





 










 *)/! % )9

 



. +# $ 4



 )/! '8 

 

 *(5 ,
























 

 4+ )/,
*" 4#














 


















 4+ )/,
+9-"



-# :&. 

 

.)/+7 .-



# 4#



 5. +)/
% 4$ $ ),

 

 /+)/-4# $ 



1)9  )/.-5+ # !

% %6
% 4$ $ ),

 )/! '8 





 


















 

 ."+ 7 .-



 ).&# 4

 

 *4+ 

















) /! '8

















9)
+9- ,





 $% 4+  :.,






 9% ),
 /% )/-4# $ ),

 /'# $ 8+/-"



 

+9* ,



  















  























    










   

+ &* .! 6


   

 



























 )$ $ # '8 12&  /+)/6
&9 % ), .+4$ %

 ."+ )9




  

 

 $ 8&* # % ) +  '7 $ ),

 















 # 4$ )

















 













 



 



 



 11

Ὁ τίτλος τοῦ Κώδικα τῆς Λιαρίγκοβης

κτημάτων. Τοποθεσία Παλαιοχωρινό: Κων/νος Γιάννη Καλατζῆ 1 στρέμμα ἀμπέλι, Δημήτρης Γιάννη Παπουτσῆ, 1 σπορά μπαχτσέ. Τσιπουτούρα: Βασίλης Κων/νου Κυρούδη, 1 στρέμμα ἀμπέλι, Γιάννης παπα Γιώργη Κυράτσου, 1 στρέμμα ἀγρός, Νικόλας Γιάννη Κοτσάνη, 12,1 στρέμματα ἀμπέλι, Μόσχος Ἀθανασίου Τσολάκη, 6,1 στρέμματα ἀμπέλι, Κων/νος Γιάννη Τρικοπάνη, 3 σπορές ἀμπέλι, Δημήτρης Αγγέλου Κοσμαρᾶ, 2 σπορές μπαχτσέ, Κων/νος Γιώργη Βλάχου, 1 σπορά ἀπέλι. Σταυρός: Γιώργης Ἀθανασίου Κατερινάρη, 3 σπορές ἀμπέλι, Στέριος Σαραφιανοῦ Τσιμώκα, 2,3 στρέμματα ἀγρός, Βασίλης Κων/νου Κοκκαλιάρη, 1,2 στρέμματα ἀμπέλι, Δημήτρης Γιώργη Τσιτσιρίκα, 1 στρέμμα ἀμπέλι, Γιώργη Γιαννάκη Μπουζᾶ, 1,3 στρέμματα ἀμπέλι, Χρῆστος Δημήτρη Τρικαλιώτη, 1,2 στρέμματα ἀγρός. Μπαξέδες: Βασίλης Κων/νου Κοκκαλιάρη, 2,3 στρέμματα τσαΐρι, Γιώργη Χρήστου Διαμαντούδη, 3,2 στρέμματα τσαΐρι, Γιάννης Στέριου Σιώπη, 5,1 στρέμματα τσαΐρι, Βασίλης Νάκου Βούλγαρη, 7 στρέμματα τσαΐρι, Γιάννης Νικόλα Ζόμπου, 10,2 στρέμματα τσαΐρι, Νικόλαος Γιώργη Ρουκᾶ, 1 στρέμμα τσαΐρι. Ἅγιος Στέφανος: Χρῆστος Γιώργη Μπότσιου, 4,1 στρέμματα ἀγρός, Στέργιος Γεωργίου Λεμονῆ, 2 σπορές μπαχτσέ, Νάκος Δημήτρη Κοσμᾶ, 2 σπορές μπαχτσέ, Κων/νος Νικόλα Κοτσάνη, 2 σπορές μπαχτσέ, Δημήτρης Γιώργη Ναζίρη, 1 στρέμμα ἀγρός, Γιώργης Χρήστου Μπέτσιου, 2,3 στρέμματα ἀγρός. Καβακλάρ: Νάκος Δημήτρη Κωδούνη, 5,3 στρέμματα τσαΐρι, Ἄγγελος Γιάννη Μή-

12

τσιου, 1,1 στρέμματα τσαΐρι. Κοκκινόχωμα: Δῆμος Θεοδώρου Μπρούζου, 2,3 στρέμματα ἀμπέλι, Γιώργης Δήμου Κλειδαρᾶ, 18,2 στρέμματα ἀμπέλι, Χρῆστος Γιάννη Γεράκη, 3 στρέμματα ἀγρός, Θανάσης Στεφάνου Πραβήτα, 1 στρέμμα ἀμπέλι, Βασίλης Νικόλα Κυριαζῆ, 2,3 στρέμματα ἀγρός. Μερτικά: Δημήτρης Ἀγγέλου Κοσμαρᾶ, 42 στρέμματα ἀγρός, Βασίλης Δημήτρη Κουτρουβέλη, 1,3 στρέμματα ἀγρός. Γκόμπιλο: Στέργιος Ἀγγέλου Λοκοβίτη, 1 στρέμμα ἀγρός, Στέργιος Νικολάου Στόικου, 1,3 στρέμματα ἀγρός. Μέ μία πρώτη ἀνάγνωση τοῦ εἴδους τῶν καλλιεργήσιμων γαιῶν τῆς Λιαρίγκοβης παρατηροῦμε ὅτι ὑπάρχουν τοποθεσίες, ὅπως Παλαιοχωρινό, Τσιπουτούρα, Σταυρός, Στυλούδα ἀμπέλια, Παπάδικα ἀμπέλια, Κοκκινόχωμα καί Μερτικά, ὅπου κυριαρχεῖ ἡ καλλιέργεια ἀμπελιοῦ. Τά συγκεκριμένα σημεῖα ἀποτελοῦσαν οὐσιαστικά τόν μεγάλο ἀμπελώνα τοῦ χωριοῦ. Οἱ μπαχτσέδες ἦταν συγκεντρωμένοι κάτω ἀπό τόν Ἅγιο Στέφανο, προφανῶς διότι ἐκεῖ ὑπῆρχαν ἄφθονα νερά. Λίγο παρακάτω ἀπό τά Εἰκονίσματα καί μετά ἁπλώνονταν οἱ περιοχές μέ τά τσαΐρια, ὅπως ἦταν ἡ Μαυρουδῆ βρύση, Γιαννούκα ἀγκορτσιά, Γυναικόβρυση, Κεραμιδαριά κ.τ.λ. Στίς ὑπόλοιπες περιοχές βρίσκονταν διάσπαρτοι οἱ ἀγροί καί τά δάση καστανιᾶς. Ὁ κώδικας τοῦ κτηματολογίου τῆς Λιαρίγκοβης ἀποτελεῖ ἕναν ἱστορικό θησαυρό, ἡ ἀξιοποίηση τοῦ ὁποίου μπορεῖ νά μᾶς προσφέρει μία σειρά ἀξιόλογων δημογραφικῶν, οἰκονομικῶν καί κοινωνιολογικῶν στοιχείων, πού διαμορφώνουν τήν δομή τῆς κοινωνίας ἑνός χωριοῦ τοῦ τέλους τοῦ 19ου αἰῶνα. Μία παρόμοια σειρά ὀθωμανικῶν κωδίκων, φορολογικοῦ καί δικαστικοῦ χαρακτήρα, φυλάσσεται ἐπίσης στό Ἱστορικό Ἀρχεῖο Μακεδονίας καί χρονολογεῖται ἀπό τό 1873 ἕως τό 1912. Τά συγκεκριμένα τεφτέρια ἀναμένουν τούς μελετητές τῆς τελευταίας φάσης τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας νά προσεγγίσουν τά ἱστορικά δεδομένα καί νά μᾶς ἀποκαλύψουν πολλές κρυφές πτυχές μιᾶς ἐποχῆς, πού, ὅσο κι ἄν εἶναι φαινομενικά κοντινή σέ μᾶς, δέν ἔχει δώσει ἀκόμα ἀπαντήσεις σέ καίρια ἱστορικά προβλήματα.

Ὁ Μητροπολίτης Σωκράτης καί ἡ διακονία του στή Μητρόπολη Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου 1911-1944 Τοῦ Θεολόγου κ. Δημ. Ρήγα Ἐπιβλητική ἡ μορφή τοῦ κυροῦ Μητροπολίτου Σωκράτους στά παιδικά μας μάτια, καθώς ξεκινοῦσε ἀπό τή Μητρόπολη τούς θερινούς μῆνες κατά τόν ἀπογευματινό περίπατο μέ κατεύθυνση πρός τό δάσος τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς περνώντας μέσα ἀπό τούς χωματόδρομους τῆς Ἀρναίας καί ἔπειτα κατά τήν ἐπιστροφή νά ἀναπαυθῆ κάτω ἀπό τίς ἀκακίες τοῦ μπάρμπα Μαυρουδῆ Κυράτσου στό χοροστάσι. Συνοδεία του ἦταν ἕνας ἤ δύο ἱερεῖς καί ἀρκετοί νέοι φοιτητές πού σπούδαζαν στό Πανεπιστήμιο τῆς Θεσσαλονίκης. Ἤθελε πάντοτε νά μαθαίνη καί δίδη ἐρεθισμούς στή σκέψη τῶν νέων. Θά μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι ὁ περίπατος αὐτός μέ ὅλη τή συνοδεία ἦταν μία σμικρογραφία τῆς περιπατιτικῆς Σχολῆς τοῦ Ἀριστοτέλη. Οἱ φιλοσοφικές του σπουδές στή Γερμανία θά πρέπει νά τοῦ ἔδιναν ἀφορμές γιά τέτοιες πνευματικές ἐκδηλώσεις. Αὐτός ἦταν ὁ ᾽Επίσκοπος Σωκράτης Σταυρίδης, πού ἦλθε ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη νά ποιμάνη ἕνα λαό στή Βόρειο Χαλκιδική, ἁγνό ἴσως μέ πολλά ὅμως ἐλαττώματα. Ὁ δρόμος δύσβατος καί ἡ διακονία του δύσκολος. Ὁ χρόνος καί τά πράγματα θά ἔδειχναν. Αὐτή τή μορφή μοῦ ἀνέθεσε ὁ Σεβασμιώτατος νά παρουσιάσω στήν ἀγάπη σας. Οἱ παιδικές ἀναμνήσεις ἔπρεπε νά βροῦν σταθερό ἔδαφος γιά τήν παρουσίαση τῆς προσωπικότητος τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Σωκράτους. Στό πέρασμα τοῦ χρόνου ξεθώριασαν πολλά πράγματα καί οἱ γραπτές πηγές ἦταν ἰσχνές. Ὅλα αὐτά δυσκόλευαν τήν ἐργασία. Ὁ Σωκράτης Σταυρίδης γεννήθηκε στίς 10 Ἰανουαρίου 1866 στή Σηλυβρία τῆς Θράκης ἀπό γονεῖς εὐκατάστατους. Τά πρῶτα γράμματα τά ἔμαθε στή γενέτειρά του καί στή συνέχεια ἐφοίτησε στή Μεγάλη Σχολή τοῦ Γένους μέχρι τό 1884. Ὡς ἀπόφοιτος ἀριστοῦχος τῆς Σχολῆς ἔγινε διδάσκαλος στό χωριό του. Τό 1888-1889 ἔκαμε σπουδές στή Θεολογική Σχολή τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Ἔπειτα πῆγε στή Γερμανία, ὅπου σπούδασε στά Πανεπιστήμια τῆς Λειψίας καί τοῦ Μάρμπουρκ Φιλοσοφία καἰ ἄκουσε μαθήματα τῆς ψυχολογίας τοῦ Βούντ. Τό 1893 κατέθεσε διδακτορική διατριβή στή φιλοσοφική Σχολή τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Λειψίας μέ θέμα «Ἡ ὁδός πρός τόν Θεόν ἤ περί τοῦ τέλους τοῦ ἀνθρώπου κατά τόν Μάξιμον τόν Ὁμολογη-

τήν». Κατά τήν ἀρχαιοελληνική σημασία τέλος σημαίνει τόν σκοπό, τόν προορισμό τοῦ ἀνθρώπου σύμφωνα μέ τή διδασκαλία τοῦ Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ. Ἡ διατριβή ἐγκρίθηκε ἀπό τό Πανεπιστήμιο τῆς Λειψίας καί δημοσιεύθηκε ἀπό τόν ἴδιο τό 1894 στήν Κωνσταντινούπολη. Ἀπ’ αὐτό τό πανεπιστημιακό περιβάλλον μέ τίς αἴθουσες διδασκαλίας, τίς διαλέξεις, τίς συζητήσεις, τήν ὀργανωμένη ζωή, τίς ἀφορμές γιά πνευματικές συντροφιές ἦλθε στήν Ἀρναία. Ἔκαμε ὅμως μία δοκιμή στή Κωνσταντινούπολη καί μάλιστα στό Μακροχώρι, ἕνα ὡραῖο προάστιο τῆς πόλεως, ὅπου ἔδωσε δείγματα γραφῆς τῆς δραστηριότητός του στήν ἐκπαίδευση καί στήν τοπική κοινωνία. Εἶχε ἀποκτήσει μία κάποια ἐμπειρία ὡς δάσκαλος στό χωριό του, τή Σηλυβρία γιά τέσσαρα χρόνια, μετά τήν ἐπιστροφή του ἀπό τή Γερμανία ὡς καθηγητής στά Ἀρχιγένεια Ἐκπαιδευτήρια Ἐπιβατῶν. Γιά μία ἑπταετία ἀπό τό 1896 ἕως τό 1903 ἦταν καθηγητής τῶν Θρησκευτικῶν καί τῶν Ἑλληνικῶν στήν Ἐμπορική Σχολή τῆς Χάλκης. Ἡ χειροτονία του τό 1903 σέ διάκονο καί πρεσβύτερο καί ἡ τοποθέτησή του ὡς ἀρχιμανδρίτου ἀπό τόν Πατριάρχη Κωνσταντῖνο τόν Ε΄ στή θέση τοῦ Προϊσταμένου τῆς Ἐνορίας Μακροχωρίου, προαστίου τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἔδειχνε τή στροφή του πρός τήν ἐκκλησιαστική διακονία. Ἡ ὀργάνωση τῆς Ἐνορίας, ἡ δημιουργία συλλόγων γυναικῶν πρός ἀναβάθμιση τοῦ θρησκευτικοῦ μορφωτικοῦ καί κοινωνικοῦ ἐπιπέδου τῆς κοινωνίας τοῦ Μακροχωρίου ἦταν ἐμφανής. Στή θέση αὐτή τόν βρῆκε ἡ ἐκλογή του στίς 27 Ὀκτωβρίου 1911 εἰς Ἐπίσκοπον Ἱερισσοῦ ἀπό τήν ἐπισκοπική Σύνοδο Θεσσαλονίκης ὑπό τόν Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ἰωακείμ καί τούς ἐπισκόπους Κίτρους Παρθένιο, Καμπανίας Φώτιο, Ἀρδαμερίου Ἰωακείμ καί Πολυανῆς Φώτιο. Χειροτονήθηκε στίς 6 Νοεμβρίου στόν Ἅγιο Νικόλαο Θεσσαλονίκης, στίς 26 Νοεμβρίου ἔφθασε στή Λιαρίγκοβη καί τήν ἑπομένη 27 Νοεμβρίου λειτούργησε στόν Ἱερό Ναό Ἁγίου Στεφάνου. Ἡ Λιαρίγκοβη τῶν χρόνων αὐτῶν ἦταν ἀκόμη ὑπό τουρκική κυριαρχία. Ἡ εἰκόνα τῆς Λιαρίγκοβης καί τῶν κατοίκων, πού δίνουν μερικοί ἕλληνες περιηγητές τόν 19ο αἰῶνα, γιά τίς ἀσχολίες τῶν κα13

τοίκων καί γιά τήν ὀργάνωση τῆς ζωῆς, εἶναι ἄξια λόγου. Αὐτοί ἐντυπωσιάζονται ἀπό τήν εὐμεγέθη Ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Στεφάνου καί τήν ἀρίστη οἰκοδομή τοῦ παλαιοῦ Σχολείου. Ὑπάρχουν ἀξιόλογα σπίτια νοικοκυρεμένα, στά ὁποῖα διέμεναν ἐπί ἐνοικίῳ ἄνθρωποι πού εἶχαν σχέσεις μέ τά μεταλλεῖα τῶν Μαδεμοχωρίων καί αὐτοί πού ἐμπορεύοντο τά μεταλλεῖα. Οἱ ἄνδρες ἀσχολοῦνται μέ τή μελισσοτροφία, κτηνοτροφία, ὑλοτομία, ὑποδηματοποιΐα καί βαφική. Οἱ γυναῖκες ἀσχολοῦνται μέ τήν κατασκευή χαλιῶν ἀπό μαλλί καί ἄλλα εἴδη ὑφαντῶν γιά τό ἐμπόριο. Παρά ταῦτα τά οἰκονομικά τῆς Λιαρίγκοβης δέν ἦταν τόσο ἀνθηρά, πράγμα πού φαίνεται ἀπό τούς ἐράνους πού διενεργοῦσαν στίς ἱερές Μονές τοῦ Ἁγίου Ὄρους γιά τήν ἀποπεράτωση τοῦ παλαιοῦ Σχολείου. Ἡ κυριαρχία τῶν Τούρκων, παρά τή σχετική ἐλευθερία, εἶχε ἐπισωρεύσει πολλά δεινά. Οἱ ἄνθρωποι ὅμως ἐδῶ εἶχαν δεινοπαθήσει καί ἀπό τούς δικούς μας, καθώς καί ἀπό τούς ληστές, πού εἶχαν τά λημέρια τους στά γύρω βουνά καί κυρίως τοῦ Χολομῶντα καί ἐλυμαίνοντο τόν τόπο. Πόσο δύσκολο ἦταν νά πλησιάσει αὐτούς τούς πολύπαθους ἀνθρώπους καί νά τούς δείξει ὅτι θά εἶναι βοηθός στίς θλίψεις τους καί συμπαραστάτης στά προβλήματά τους! Ἡ ἐθνική ἀποκατάσταση πυρπολοῦσε, ἔκαιγε τήν καρδιά του. Πρός τό σκοπό αὐτό διατηροῦσε ἐπαφή μέ τά ἀνταρτικά σώματα, καθώς καί μέ τούς Τούρκους, γιά νά μή ὑποψιάζονται τίς διαθέσεις καί τίς ἀπελευθερωτικές κινήσεις. Φαίνεται ὅτι ὁ Ἐπίσκοπος Σωκράτης ἀνῆκε στή γενιά τῶν Ἐπισκόπων πού εἶχαν ζυμωθεῖ στό Πατριαρχεῖο μέ τό ποθούμενο, πού ἔλεγε ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς. Τήν ἴδια ἐποχή δραστηριοποιεῖται ὁ Χρυσόστομος Σμύρνης, ὅταν ἦταν στή Μητρόπολη Δράμας.Ὁ Γερμανός Καραβαγγέλης στήν Καστοριά, πού ὑπῆρξε ἡ ψυχή τῆς ἀντιστάσεως κατά τῶν Βουλγάρων Κομιτατζήδων, εἶναι αὐτός πού συνέταξε τήν ἀπάντηση στήν ἐγκύκλο τοῦ Πάπα Λέοντος ΙΓ,΄ πού καλοῦσε μέ γλυκά λόγια τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία γιά ἕνωση, στήν οὐσία νά ἐπιβάλει τή κυριαρχία του ἐφ’ ὁλοκλήρου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ὕστερα ἀπό ἕνα χρόνο, τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1912 ἡ Λιαρίγκοβη, ἡ Χαλκιδική, ἡ Θεσσαλονίκη εἶχαν ἐλευθερωθεῖ. Ὁ πνευματικός ἡγέτης, ὁ Ἐπίσκοπος Σωκράτης, ἀπευθυνόταν πλέον στό ποίμνιό του, τόν ἐλεύθερο Ἑλληνικό λαό τῆς περιοχῆς, ἡ ψυχολογία τοῦ ὁποίου ἄλλαξε ἀμέσως καί ἀπέκτησε αὐτοπεποίθηση καί θάρρος, γιά νά συνεχίσει τόν ἀγῶνα τῆς ἐπιβίωσής του. Ἐπίσκοπος καί λαός ἔπρεπε ν’ ἀγωνισθοῦν σκληρά, γιά νά ἀξιοποιήσουν τίς δυνατότητες πού 14

προσέφερε ἡ ἐλεύθερη Ἑλληνική πολιτεία. Οἱ ἀνάγκες ἦταν πολλές. Ὁ Ἐπίσκοπος πάντοτε πρόθυμος νά ἀπευθύνεται γραπτῶς στούς ἁρμοδίους γιά βοήθεια πρός λύσιν τῶν προβλημάτων. Ἔδειξε ἐνδιαφέρον γιά τόν Ναό τοῦ Ἁγίου Στεφάνου, νά δοθῆ ἄδεια κοπῆς ξυλείας, γιά νά χρησιμοποιηθοῦν γιά τήν κατασκευή τῶν παραθύρων καθώς καί τοῦ σχολείου τοῦ Γοματίου. Σημαντική ἐνέργεια τοῦ Ἐπισκόπου ἦταν ἡ ὑποβολή αἰτήσεως τῆς δημογεροντίας Λιαριγκόβης τό Φεβρουάριο 1913 στό Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Γεννάδιο μέ τήν παράκληση νά τή διαβιβάσει στόν κυβερνητικό Ἐπίτροπο Θεσσαλονίκης, ἡ ὁποία ὑπεδείκνυε ὅτι ἡ Λιαρίγκοβη ἐξ αἰτίας τῆς κεντρικῆς θέσεώς της εἶναι καταλληλότερη ἀπό τόν Πολύγυρο γιά ἕδρα τῆς Διοικήσεως. Πρέπει νά δεχθοῦμε ὅτι ὁ Ἐπίσκοπος Σωκράτης δέν ἦταν ἁπλῶς διεκπεραιωτής τῆς θελήσεως τῆς δημογεροντίας, ἀλλ’ ὅτι πολύ πιθανόν ὁ ἴδιος νά συνέλαβε τήν ἰδέα καί ἡ δημογεροντία τήν υἱοθέτησε καί τήν ὑπέβαλε ὡς αἴτημά της. Ἀντιδράσεις δέν εἶναι γνωστές καθώς καί ἐνέργειες τῆς Διοικήσεως Θεσσαλονίκης σχετικά μέ τό θέμα. Οἱ Βαλκανικοί πόλεμοι 1912-13 δημιούργησαν πολλά προβλήματα. Οἱ νεκροί στά πεδία τῶν μαχῶν καί οἱ τραυματίες ἄφησαν πολλά ὀρφανά. Ὁ Ἐπίσκοπος ἐφρόντισε γιά τήν περίθαλψη καί γενικά τήν ἀνακούφιση τῶν πασχόντων μέ βοηθήματα γιά τά ὀρφανά τοῦ πολέμου. Ὁ Ἐπίσκοπος Σωκράτης συνέβαλε τά μέγιστα στήν ἵδρυση Συλλόγου τῶν Φιλομούσων στή Λιαρίγκοβη μέ τήν ὀνομασία «Ἀπόλλων», ὁ ὁποῖος λόγω τοῦ πολέμου στά Βαλκάνια διελύθη, ἀλλά ἐπανιδρύθη μέ πρωτοβουλία τοῦ Ἐπισκόπου. Προς τιμήν του «ὁ Ἀπόλλων» ἔψαλλε τά κάλαντα τῶν Χριστουγέννων, πρᾶγμα πού τόν εὐχαριστοῦσε, δίνοντας κι ἕνα φιλοδώρημα. Στή Θεσσαλονίκη πρός τό τέλος τοῦ 1916 σχηματίστηκε ἐπαναστατική Κυβέρνηση ὑπό τόν Ἐλευθέριο Βενιζέλο, ὁ ὁποῖος ἦλθε σέ σύγκρουση μέ τόν Βασιλιᾶ Κωνσταντῖνο. Τά γεγονότα αὐτά δημιούργησαν ἀντιθέσεις καί μίση μεταξύ τῶν κατοίκων Λιαριγκόβης. Οἱ ὑπερβάσεις τοῦ στρατοῦ ὑπό τόν Γεώργιο Κονδύλη ἐλύπησαν πολύ τόν Ἐπίσκοπο Σωκράτη. Οἱ βιαιοπραγίες τοῦ στρατοῦ, οἱ λεηλασίες καί βασανισμός γυναικῶν μέχρι καί βιασμοῦ προκάλεσαν ἔντονες διαμαρτυρίες ἀπό τούς παθόντας, πού κατέληξαν στό φόνο τοῦ Σταθμάρχη Λιαριγκόβης. Τό Στρατοδικεῖο κατεδίκασε τέσσαρες ἀνθρώπους εἰς θάνατον. Τά πνεύματα ἦταν ὀξυμένα καί δέν ἦταν εὔκολο νά ἠρεμήσουν. Στήν Ἀθήνα ἐν τῷ μεταξύ ἡ Σύνοδος τότε ἀναθεμάτισε τόν Ἐλευθέριο Βενιζέλο. Οἱ συνέπειες

γιά τήν Ἐκκλησία ἦταν πολύ ὀδυνηρές. Μετά τό 1917 καί τήν ἐπικράτηση τοῦ Βενιζέλου συγκροτεῖται ἀνώτατο ἐκκλησιαστικό Δικαστήριο, γιά νά δικάσει τούς Μητροπολίτες, πού ἔπεσαν στό ὀλίσθημα τοῦ ἀναθεματισμοῦ τοῦ Βενιζέλου. Στό Ἐκκλησιαστικό Δικαστήριο ἦτο μέλος καί ὁ Ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ Σωκράτης, ὁ ὁποῖος πρότεινε τήν ποινή τῆς ἀργίας. Μέ τήν ἄποψη αὐτη ἐτάχθη καί ὁ Κασσανδρείας Εἰρηναῖος, ἐνῶ ἄλλοι ὑπεστήριζαν τήν ποινή τῆς καθαιρέσεως. Ὅταν χήρεψε ἡ Μητρόπολις Σερρῶν, ὁρίστηκε ὡς τοποτηρητής ὁ Ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ τήν περίοδο 1917-1918. Τήν περίοδο αὐτή διεποίμανε τήν ἐπαρχία Σερρῶν θεοφιλῶς, μέ ἀληθῆ πατρική στοργή, μέ ποιμαντορική σύνεση καί κανονικότητα. Ἐπισκέφθηκε τή στρατιωτική μονάδα Νιγρίτας καί μίλησε στούς στρατιώτας, ἐμψυχώνοντας τό ἐθνικό τους φρόνημα, ὅτι πρέπει νά φανοῦν ἀντάξιοι τῶν προγόνων τους. Ὁ Μητροπολίτης Σερρῶν Χριστοφόρος σέ ἐπιστολή του πρός τόν Ἐπίσκοπο Ἱερισσοῦ Σωκράτη ἐκφράζει τίς εὐχαριστίες του γιά τό ἔργο πού ἐπετέλεσε. Ὁ Ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ Σωκράτης, ὅπως στό Μακροχώρι τῆς Κωνπόλεως ὡς ἀρχιμανδρίτης, ἔτσι καί στή Μητροπολιτική του ἐπαρχία Ἱερισσοῦ ἐνδιαφέρθηκε γιά τή πνευματική ἀνάπτυξη τῶν γυναικῶν. Μέ πρωτοβουλία δική του καί τή βοήθεια καί συνεργασία τῆς κ. Δέσποινας Λαχοβάρη, Ἑλληνίδος ἀπό τήν Ἑλληνική παροικία τοῦ Καΐρου, πού ὑπηρετοῦσε στόν Ἐρυθρό Σταυρό καί ἐργαζόταν μέ ζῆλο γιά τήν ἐξύψωση τῆς γυναίκας, ἵδρυσε τό 1918 γυναικεῖο Σωματεῖο μέ τήν ἐπωνυμία «Ἕνωσις Ἑλληνίδων Λιαριγκόβης ἡ Ἁγία Παρασκευή». Παραρτήματα τοῦ Σωματείου εἶχαν ἱδρυθῆ στό Παλαιοχώρι καί στό Νεοχώρι. Σκοπός τοῦ Σωματείου ἦταν ἡ ἐξύψωση τῆς γυναίκας καί ἡ προστασία τοῦ παιδιοῦ. Συμπαραστάτης καί πρωτεργάτης τοῦ ἔργου καί τοῦ σκοποῦ τοῦ Σωματείου ἦταν ἡ ἀνεψιά του Αἰμιλία Κοντοπούλου μαζί μέ τήν Ὄλγα Κατερινάρη ἀργότερα ἀπό τό 1926. Ἡ Αἰμιλία ἡ ἀνεψιά του βοηθοῦσε πολύ γιά τήν εὔρυθμο λειτουργία τοῦ Ἱ. Ναοῦ Ἁγίου Στεφάνου. Ἔραβε μόνη της στολές γιά τά παιδιά, πού ντύνονταν παπαδάκια. Σ’ αὐτή τήν συγκυρία ὁ Μητροπολίτης κατά τόν περίπατό του συνάντησε δύο παιδιά –τό ἕνα ἐξ αὐτῶν ἦταν ὁ Νῖκος ὁ Κοκκαλιάρης ὁ μουσαλέγκας– καί τά ἔστειλε στήν ἀνεψιά του, γιά νά κάνει πρόβα τίς στολές. Ἦταν πολύ ἀνεκτικός στίς ἀταξίες τῶν νέων. Συγκεκριμένα ὁ υἱός τῆς ἀνεψιᾶς του Φαίδων, πού ἔμεινε τά καλοκαίρια στή Μητρόπολη, εὕρισκε πάντοτε τό μεσημέρι τήν ὥρα, γιά νά καρφώσει τά σανίδια του. Δέν ὀργιζόταν ποτέ! Ἕνα ἄλλο ὅραμα εἶχε ὁ Ἐπίσκοπος Σωκράτης,

νά κτιστεῖ μιά μικρή κλινική γιά τήν περίθαλψη τῶν ἀσθενῶν τῆς Λιαρίγκοβης καί τῶν περιχώρων. Ἤθελε δέ νά γίνει κάποιος συνδυασμός μιᾶς Ἐκκλησίας καί πολυατρείου. Ἡ Ἐκκλησία θά βοηθοῦσε μέ τά κάποια ἔσοδά της τή συντήρηση τῆς κλινικῆς. Ἐπιθυμία τοῦ Ἐπισκόπου ἦταν νά κτιστεῖ ἡ Ἐκκλησία τῶν Ἁγίων Ἀναργύρων στήν ἄκρη τοῦ χωριοῦ, ἐκεῖ πού εἶναι σήμερα ὁ Ναός τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου. Τό γυναικεῖο Σωματεῖο ἤθελε ὁ Ναός νά ἀνεγερθῆ στή θέση πού εἶναι σήμερα. Ἔτσι δημιουργήθηκε ψυχρότητα, σύγκρουση, καί χολωμένος ὁ Ἐπίσκοπος Σωκράτης ἔφυγε ἀπό τή Λιαρίγκοβη κι ἔμεινε ἀπό τό 1919 ἕως τό 1921 στόν Ἴσβορο. Δέν παραβρέθηκε στή θεμελίωση τοῦ Ναοῦ, ἀλλά οὔτε ἔφερε προσκόμματα καί ἐμπόδια στήν ἀνέγερση τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίων Ἀναργύρων. Ὕστερα ἀπό παρακλήσεις ἦλθε πάλι στή Λιαρίγκοβη-Ἀρναία τό Πάσχα τοῦ 1921. Τόν Ἰανουάριο τοῦ 1923 μέ ἀπόφαση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ὕστερα ἀπό πρόταση τῆς Ἐπισκοπικῆς Συνόδου Θεσσαλονίκης, προήχθησαν ὅλες οἱ Ἐπισκοπές σέ Μητροπόλεις. Ἡ πρόταση ὑλοποιήθηκε τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1924. Στή Σχολή τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας τό 1924 ἀνεπλήρωσε ἀρκετούς καθηγητάς καί ἀνέλαβε ὁ ἴδιος τό διδακτικό ἔργο μέχρι καί 50 διδακτικῶν ὡρῶν τήν ἑβδομάδα. Ἡ ἐφαρμογή τοῦ Νέου Ἡμερολογίου στήν Ἑλλάδα ἔφερε μεγάλη ἀναταραχή στό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ Μητροπολίτης Ἱερισσοῦ τάχθηκε ὑπέρ τοῦ Νέου Ἡμερολογίου καί γι’ αὐτό δέχθηκε πολλές ἐπιθέσεις διαμαρτυρίας ἀπό ἐντοπίους, ἀλλά καί ἐξ ἄλλων περιοχῶν, πού ἀκολουθοῦσαν τό ἰσχῦον παραδοσιακό ἡμερολόγιο, ἐπειδή τό Νέο τό ἔβλεπαν ὡς νεωτερισμό. Στίς 26 Σεπτεμβρίου 1932 στή Βόρειο Χαλκιδική ἔγινε ἰσχυρός σεισμός 6,9 ρίχτερ ἀπό τόν ὁποῖον ἰσοπεδώθηκαν τά χωριά Ἱερισσός, Γομάτι, Στρατώνι μέ 150 περίπου νεκρούς καί 280 τραυματίες. Ὁ Μητροπολίτης στάθηκε στό πλευρό τῶν δοκιμαζομένων. Οἱ Ἱερεῖς τῶν χωριῶν πού ἀναφέρθηκαν καθώς καί τῆς Μ. Παναγίας πῆραν ἐντολή γιά τήν κατασκευή παραπηγμάτων, γιά νά ἐκκλησιάζονται οἱ πιστοί πού ἔμειναν σέ σκηνές. Ἐκτός αὐτῶν καί ἄλλα χωριά Ἀρναίας, Παλαιοχώρι, Νεοχώρι, Στρατονίκη ἔπαθαν ζημιές. Ὁ Μητροπολίτης φρόντισε γιά ξυλεία καί γενικά γιά βοήθεια τῶν σεισμοπαθῶν καί κάποια κορίτσια ἐφρόντισε νά σταλοῦν σέ Ὀρφανοτροφεῖα τῶν Ἀθηνῶν. Τήν περίοδο αὐτή τοῦ ἔγινε πρόταση ἀπό τό Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, ἄν ἤθελε νά φύγει ἀπό τή Μητρόπολη Ἱερισσοῦ, ἡ ὁποία ἦταν καταρ15

γητέα, καί θά ἐλάμβανε ἐνάμισυ μισθό. Τήν πρόταση αὐτή δέν τήν δέχθηκε, διότι ὁ λαός τώρα χρειαζόταν τήν παρουσία του. Ἄλλες δύο φορές τοῦ ἔγινε παρόμοια πρόταση γιά τή Μητρόπολη Ἀλεξανδρουπόλεως καί ἄλλη γιά τή Μητρόπολη Μαρωνείας, ἀλλά δέν δέχτηκε νά φύγει ἀπό τήν Ἀρναία ἐλπίζοντας στή συνένωση τῶν δύο ἐπαρχιῶν Ἀρδαμερίου καί Ἱερισσοῦ, πρᾶγμα πού τελικά ἔγινε μέ τήν ὑπομονή του, ἐπιμονή του καί τίς ἐνέργειές του. Στήν Ἱ. Σύνοδο τοῦ 1939 ὅπου ἦταν καί ὁ ἴδιος συνοδικός, συνετάγη ὁ Καταστατικός Νόμος τῆς Ἐκκλησίας. Τότε ἀποφασίστηκε κανονικά ἡ ἕνωση τῶν δύο ἐπαρχιῶν Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου καί Γαλατίστης σέ μία Μητρόπολη μέ τό γνωστό τίτλο Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου. Ἡ ἀπόφαση αὐτή ἐστάλη στό Πατριαρχεῖο τό ὁποῖο ἔδωσε τήν συγκατάθεσή του στίς 14 Αὐγούστου 1939. Ἡ πολιτεία ἐπικύρωσε τήν ἀπόφαση καί συγκαταρίθμησε τή Νέα Μητρόπολη μεταξύ τῶν μονίμων ἐκκλησιαστικῶν ἐπαρχιῶν. Ἡ Ἀρναία τοῦ ὀφείλει γι’ αὐτό του τόν ἀγῶνα πολλές χάριτες. Ὅταν ἦταν συνοδικός, εὐχαριστεῖτο πολύ νά παρακολουθεῖ τά μαθήματα φιλοσοφίας, πού ἐδίδασκε ὁ Παναγιώτης Κανελόπουλος. Ὁ Κανελόπουλος τόν ὑπεδέχετο στήν εἴσοδο τοῦ Πανεπιστημίου, γιά νά τόν συνοδεύσει μέχρι τήν αἴθουσα διδασκαλίας. Ἀλλά καί στήν Ἀρναία ὅταν ἦταν, φαίνεται ἀπό τίς συζητήσεις πού ἔκαμνε μέ καθηγητές ὅτι ἐνδιαφερόταν γιά τήν πρόοδο τῶν ἐπιστημῶν. Τότε εἶχε γίνει γνωστή ἡ θεωρία τοῦ ἀτόμου καί ἡ διάσπαση αὐτοῦ στό πυρῆνα καί τά ἠλεκτρόνια. Ἔλεγε λοιπόν σέ καθηγητή φυσικό συνομιλητή του: Ὅτι οἱ ἀποστάσεις μεταξύ τῶν ἠλεκτρονίων καί τοῦ πυρῆνα πρέπει νά εἶναι τεράστιες ἐν σχέσει πρός τή μάζα των. Κάποτε πάλι, ἐπειδή ἤθελε νά μάθει γιά τά νέα χημικά στοιχεῖα πού ἀνεκάλυψε ἡ ἐπιστήμη ρώτησε τόν φυσικό καθηγητή γιά τά νέα στοιχεῖα κι ἐκεῖνος τοῦ εἶπε τό Βισμούθιον. Ἔ τζάνεμ πάλι τό Βισμούθιον; Πές καί κανένα ἄλλο! Ὅπως ἐδίδαξε στή Σχολή Ἁγίας Ἀναστασίας, ἔτσι κατά καιρούς ἐδίδαξε στό ἡμιγυμνάσιο Ἀρναίας. Ἰδιαίτερα τό 1937 τοῦ ἀνετέθη ἀπό τήν ἐπιθεώρηση τό μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν. Μερικές φορές ἀντικαθιστοῦσε καί καθηγητάς τῶν ἄλλων εἰδικοτήτων, Ἑλληνικῶν, Ἱστορίας, Γεωγραφίας. Τό ὅραμά του νά θεμελιωθεῖ καί ἀνεγερθεῖ Νοσοκομεῖο στήν Ἀρναία φαινόταν ὅτι μποροῦσε νά πραγματοποιηθεῖ. Τό 1939 κέρδισε σέ μία μετοχή τῆς Κτηματικῆς Τραπέζης τό ποσό τῶν 500.000 δρχ. Ἕνα μέρος θά διέθετε γιά τό Νοσοκομεῖο καί ἕνα ἄλλο μέρος νά μείνει στήν Τράπεζα καί ἀπό τούς 16

τόκους νά γίνεται προικοδότηση τριῶν ἀπόρων κοριτσιῶν ἀπό τά χωριά τῆς ἐπαρχίας του. Ὁ ἐπελθών πόλεμος τά ἀνέτρεψε ὅλα. Πρέπει νά σημειωθεῖ ὄτι βοήθησε ἐξ ἰδίων πολλά ἀγόρια καί κορίτσια, γιά νά σπουδάσουν, κι αὐτό γιά τήν ἄνοδο τοῦ πνευματικοῦ ἐπιπέδου τῆς κοινωνίας. Ὁ Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος δέν ἐπέτρεψε νά γίνει καμιά ἐνέργεια. Τά στρατευμένα παιδιά τῆς Ἑλλάδας στά βουνά τῆς Ἀλβανίας μέ τή βοήθεια τῆς Παναγίας ἔφεραν ἀλλεπάλληλες νίκες. Ἡ κάθε μία ἦταν ἀφορμή νά δημιουργεῖται ἐνθουσιασμός καί νά ψάλλεται δοξολογία στόν Ἱερό Ναό τοῦ Ἁγίου Στεφάνου. Στή δοξολογία γιά τή πτώση τῆς Κορυτσᾶς στά χέρια τῶν Ἑλλήνων εἶπε ὁ Μητροπολίτης μεταξύ ἄλλων ὅτι δέν νικᾶ τό πλῆθος ἀλλά ἡ πίστις. Μέ τήν εἴσοδο τῶν Γερμανῶν καί τήν κατάληψη τῆς χώρας καί ἀπό τούς ἄλλους κατακτητές, Ἰταλούς καί Βουλγάρους ἄλλαξε ἡ σκηνή. Τά δεινά τοῦ πολέμου ἦταν πολλά. Ὁ Μητροπολίτης Σωκράτης προσπαθοῦσε νά στηρίζει καί νά παρηγορήσει τό ποίμνιό του. Τήν Κυριακή τῶν Μυροφόρων ὁμιλῶν στήν Ἐκκλησία ἐπήνεσε τούς ἐπανελθόντας ἀπό τό μέτωπο γιά τήν ἀνδρεία καί τή θυσία τῶν πεσόντων. Ἐτόνισε ἐπίσης τήν ἑνότητα, τήν κοινωνία καί τήν ἀλληλεγγύη πού εἶχαν μεταξύ τους οἱ στρατιῶτες καί τό ὑψηλό αἴσθημα φιλοπατρίας. Ὁ Μητροπολίτης προσπαθοῦσε νά συμπαρασταθεῖ τίς οἰκογένειες πού δεινοπαθοῦσαν οἰκονομικά. Ἐπιστατοῦσε στή διανομή τῶν λίγων τροφίμων πού ἔστελνε ὁ Ἐρυθρός Σταυρός τῆς Ἐλβετίας. Ἡ ἐπιτροπή τοῦ εἶπε κάποια φορά: Νά πάρετε Σεβασμιώτατε, κανένα κουτί γάλα γιά τόν ἑαυτό σας». Ἀρνήθηκε λέγοντας: «Ὄχι, νά τό πιεῖ ἕνα παιδί». Ἡ μορφή του καί ἡ συνειδητή στέρησή του τόν ἐπέβαλε στόν κόσμο, ἀλλά καί στόν ἀπεσταλμένο τοῦ Ἐρυθροῦ Σταυροῦ Werner. Τήν ἐποχή αὐτή ὁ Werner μέ συνοδεία τόν Γαλλομαθῆ γεωπόνο Χαρίλαο Γέρου, πού εἶχε σπουδάσει στή Νihoua τῆς Γαλλίας, περιόδευε τίς Μητροπόλεις, γιά νά βλέπει τίς ἀνάγκες τῶν ἀνθρώπων καί γιατί ὁ ἑκάστοτε Μητροπολίτης ἦταν Πρόεδρος τοῦ Ἐρυθροῦ Σταυροῦ. Σέ κάποια ἀποστολή τους ἤθελαν νά ἐπισκεφθοῦν τήν Ἔδεσσα. Πρῶτα εἶπε λοιπόν ὁ Werner στό Γέρου: «Πᾶμε νά ἐπισκεφθοῦμε τόν ὄμορφο Ἐπίσκοπο· [ἦταν τότε ὁ Παντελεήμων Α΄ (Παπαγεωργίου) ὁ μετέπειτα Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης]. Ὅταν τελείωσαν ἦρθαν στή Θεσσαλονίκη. Τήν ἄλλη μέρα εἶπε ὁ Werner στό Γέρου: «Τώρα πᾶμε να ἐπισκεφθοῦμε τόν ἅγιο Ἐπίσκοπο στήν Ἀρναία» καί ἐννοοῦσε τόν Σωκράτη. Στά μάτια τοῦ Ἐλβετοῦ Προτεστάντη δέν

μετροῦσαν οἱ θεολογικές διαφορές· ἔβλεπε ζωντανή τήν ἁγιότητα νά ἀκτινοβολεῖ στό πρόσωπο τοῦ Ὀρθοδόξου γηραιοῦ Μητροπολίτη. Τό 1942 μοίρασε τίς οἰκονομίες του στούς φτωχούς μέ συνέπεια νά ζεῖ μέσα στή στέρηση, πρᾶγμα πού ἐκλόνισε τήν ὑγεία του καί οἱ συγγενεῖς του ἐφρόντισαν γιά περίθαλψή του στή Θεσσαλονίκη. Ἐλυπεῖτο δέ πού δέν θά μποροῦσε νά συνεορτάσει τό Πάσχα τοῦ 1943 μέ τό ποίμνιό του. Στήν Ἀρναία ἐπανῆλθε μετά τίς 30 Ἀπριλίου τοῦ 1943. Στή δύσκολη ἐποχή τῶν ἡμερῶν τῆς κατοχῆς καί τῆς πείνας ἐντάσσεται μία ἐνέργεια τοῦ Μητροπολίτου γιά τήν ἀνακούφιση πολλῶν οἰκογενειῶν ἀπό τή φτώχεια. Εἰδοποίησε κάποια φορά τόν ἱερέα τοῦ Στρατωνίου παπα-Εὐθύμιο νά φορτώσει τό γαϊδουράκι του μέ σιτάρι καί νά τό φέρει στή Μητρόπολη. Ὁ π. Εὐθύμιος ἀνεκοίνωσε τήν ἐπιθυμία τοῦ Μητροπολίτου στή πρεσβυτέρα καί συμμορφώθηκαν πρός τό αἴτημα τοῦ Ἐπισκόπου. Ὅταν ἔφθασε στήν Ἀρναία, τόν ἔστειλε ὁ Μητροπολίτης στό διπλανό παντοπωλεῖο νά πάρει μερικές χαρτοσακοῦλες. Τίς γέμιζε μέ σιτάρι καί ἀπ’ ἔξω ἔγραφε τό ὄνομα τοῦ παραλήπτου στό χωριό. Ἔτσι μοίρασε ὁ παπα-Εὐθύμιος τό σιτάρι του πού ἔφερε ἀπό τό Στρατώνι. Τελείωσε ἡ ἀποστολή κι ἐπέστρεψε στό Στρατώνι. Ἡ παπαδιά τόν καλοσώρισε, στήν ὁποία εἶπε: «Παπαδιά, ὁ Δεσπότης δέν ἤθελε τό σιτάρι γιά τόν ἑαυτό του, ἀλλά γιά τούς φτωχούς. Μοῦ ἀνέθεσε νά τό μοιράσω μέ τά χέρια μου. Τώρα γύρισα περισσότερο Χριστιανός ἀπό ὅτι ἤμουν πρίν». Δέν γνωρίζω πόσες χειροτονίες ἔκαμε. Γνωρίζω μόνο τήν περίπτωση παπα-Συνόδη ἀπό τά Νέα Ρόδα. Ὁ παπα-Συνόδης ἦλθε ἀπό τή Μ. Ἀσία, μέ τόν ξεριζωμό, καί ἤθελε νά ἱερωθῆ. Τόν πῆρε ὁ Ἐπίσκοπος στή Μητρόπολη, γιά νά ἰδῆ ἀπό κοντά τήν εὐσέβειά του καί τήν ἐν γένει συμπεριφορά του. Τόν ἔστελνε, ὅπως ἔλεγε ὁ ἴδιος, μέ τή στάμνα στό Καλογερούδι νά φέρνει νερό. Ἀφοῦ τόν δοκίμασε ἱκανοποιητικά, ἔπειτα τόν χειροτόνησε. Ὁ παπα-Συνόδης λειτουργοῦσε σέ μία μικρή Ἐκκλησία, πού κατεσκεύασαν οἱ πρόσφυγες. Ἡ ἐπιθυμία του νά κτισθῆ ναός ἀξιοπρεπής βρῆκε σύμφωνο τόν τότε Μητροπολίτη Διονύσιο, ὁ ὁποῖος τόν παρότρυνε καί διαρκῶς ζητοῦσε νά μάθη γιά τίς ἐνέργειές του. Μέ τή λήξη τοῦ ἐμφυλίου πολέμου βρέθηκε κατάλληλο οἰκόπεδο, στό ὁποῖο ἔγινε ἡ θεμελίωση τοῦ Ναοῦ, τόν ὁποῖο ἐπεράτωσε ὁ παπα-Συνόδης καί ἐστέγασε μέσα σ’ αὐτόν τήν θαυματουργό εἰκόνα τῆς Παναγίας. Ἡ ἐπιλογή τοῦ παπα-Συνόδη ἀπό τόν Μητροπολίτη Σωκράτη ἐδικαίωσε τόν Ἐπίσκοπο καί ἀπεδείχθη ὠφέλιμη γιά τό ποίμνιο. Στά χρόνια τῆς Γερμανικῆς καί Βουλγαρικῆς κατοχῆς ἐκτός ἀπό τήν ἀνέχεια καί τήν πείνα

ὑπῆρχε καί ὁ κίνδυνος τῆς ἐξοντώσεως τοῦ πληθυσμοῦ. Ἐξ ἀφορμῆς μίας ἐνέδρας, πού ἔστησαν οἱ ἀντάρτες στό Χολομῶντα, καί τόν θάνατο μερικῶν Βουλγάρων στρατιωτῶν, ἀκολούθησε κύκλωση τοῦ χωριοῦ καί συγκέντρωση τοῦ ἀνδρικοῦ πληθυσμοῦ στό Δημοτικό Σχολεῖο καί στό δάσος τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς. Γιά λόγους ἐκδικήσεως καί τιμωρίας ἦταν ἐμφανής ὁ κίνδυνος τοῦ ἀφανισμοῦ τοῦ ἀνδρικοῦ πληθυσμοῦ. Τότε ὁ Μητροπολίτης Σωκράτης, ὁ Πρόεδρος τῆς Κοινότητας Εὐθύμιος Τσαπραζλῆς, ἡ κ. Βαλερύ Γερμανίδα παντρεμένη στήν Ἀρναία μέ τόν Κατάκαλο, καθώς καί οἱ δύο Γερμανοί τῆς φρουρᾶς, ὁ Ὄττο καί ὁ Βίλυ, οἱ ὁποῖοι ἔτρεφαν φιλικά αἰσθήματα πρός τό λαό τῆς Ἀρναίας, ματαίωσαν τά σχέδια τῶν Βουλγάρων, οἱ ὁποῖοι πῆραν τά πολυβόλα τους χωρίς νά βλάψουν τήν Ἀρναία. Μόνο στό Παλαιοχώρι ἔκαμαν μερικές ζημιές-καταστροφές καί στή Μ. Παναγία ἔκαψαν κάποια σπίτια. Ὁ ἄνεμος τῆς ἐλευθερίας ἄρχισε νά πνέει. Οἱ διεθνεῖς συγκυρίες ἔδειχναν ὅτι ἡ Κατοχή βαίνει πρός τό τέλος. Οἱ Βούλγαροι, πού μέχρι πρό τινος ἦταν στυγνοί κατακτητές καί σφαγεῖς τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ (τοῦ Δοξάτου), συνοδεύονταν ἀπό τό Στρατώνι καί ἑξῆς ὡς ἀδελφοί μας, γιά νά μή ξεσπάσει καθ’ ὁδόν ἡ ὀργή τοῦ δεινοπαθήσαντος λαοῦ. Οἱ Γερμανοί καί αὐτοί ἔφευγαν ὑποχωροῦντες κανονικά. Ὁ ἀντιστασιακός στρατός τοῦ ΕΛΑΣ εἰσῆλθε στήν Ἀρναία θριαμβικά. Οἱ κάτοικοι τούς ὑποδέχονταν ὡς ἐλευθερωτές. Τότε ἐκλήθη καί ὁ Μητροπολίτης Σωκράτης στή πλατεία τῆς Ἀρναίας στίς 11 Σεπτεμβρίου, ὅπου λαός καί στρατός γιόρταζαν τήν Ἐλευθερία τους. Ὁ ἡλικιωμένος καί ἄρρωστος Ἐπίσκοπος ὠμίλησε μέ θέρμη, ἐτόνισε ὅτι ἡ ἐλευθερία δέν ἦλθε ἀκόμη πλήρως· ἐξόρκισε δέ τίς στρατιωτικές ἀντιστασιακές ἔνοπλες δυνάμεις «νά μείνουν στά πλαίσια τῆς δημοκρατίας καί ἐλευθερίας». ᾽Ενῶ ὅμως μιλοῦσε μέ ὅλη τή θέρμη τῆς ψυχῆς του, κόπηκε ἡ φωνή του· ἡ ἀδύνατη καί κουρασμένη καρδιά του δέν τόν βοηθοῦσε πιά. Μεταφέρθηκε στή Μητρόπολη, ἔπεσε στό κρεββάτι καί στίς 17 Σεπτεμβρίου παρέδωσε τό πνεῦμα του. Σύσσωμος ὁ λαός ὁ πιστός μέ πολλή λύπη παρακολούθησε στίς 18 Σεπτεμβρίου τήν ἐξόδιο Ἀκολουθία τοῦ πνευματικοῦ του Πατέρα καί τόν συνόδευσε στή τελευταία του κατοικία σ’ ἕνα ἁπλό τάφο στήν αὐλή τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Στεφάνου. Ἔτσι ἔκλεισε ἡ ζωή του 78 περίπου ἐτῶν περνῶντας μέσα ἀπό δυσκολίες καί προσφέροντας ὅ,τι εἶχε στούς ἄλλους, γιά νά φύγει φτωχός καί νά συναντήσει τόν Κύριο Ἰησοῦ, γιά τόν ὁποῖο μιλοῦσε πάντοτε, ὑπηρέτησε καί τόν ἐλάτρευσε. 17

ΛΙΑΡΙΓΚΟΒΙΝΟΙ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΣΕ ΔΙΚΑΣΤΙΚΟ ΑΓΩΝΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΜΟΝΩΝ ΔΟΧΕΙΑΡΙΟΥ ΚΑΙ ΚΩΝΣΤΑΜΟΝΙΤΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ ΤΟ 1848 ΓΙΑ ΤΟ ΜΟΝΥΔΡΙΟ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΓΡΑΦΟΥ Ἀνάμεσα στίς Μονές Δοχειαρίου καί Κωνσταμονίτου ὑπῆρχε γύρω στά 1195 τό Μονύδριο τοῦ Καλλιγράφου. Ἀργότερα ὑποβιβάσθηκε σέ Κελλί καί ἀνῆκε στή δικαιοδοσία τῆς Μεγάλης Μέσης (τῶν Καρυῶν). Τό 1345 ἡ Μεγάλη Μέση πούλησε τό ΜονύδριοΚελλί στή Μονή Δοχειαρίου1, ἡ ὁποία ἀναγνώρισε τήν πράξη τῆς πώλησης μέ χρυσόβουλο τοῦ Αὐτοκράτορα Ἰωάννη τοῦ Παλαιολόγου τό 1356. Ἐπειδή κατά τούς 15ο καί 16ο αἰῶνες ἡ Μονή Δοχειαρίου ἐρημώθηκε2 οἱ γειτονικές Μονές Ζωγράφου καί Κωνσταμονίτου βρῆκαν εὐκαιρία καί καταπάτησαν τά ὅριά της καί μάλιστα ἡ Μονή Κωνσταμονίτου, ἡ ὁποία θέλησε νά οἰκειοποιηθεῖ ὅλη τήν περιοχή τοῦ Καλλιγράφου. Τό 1407 καί τό 1563 ἀντίστοιχα ἡ Μονή Κωνσταμονίτου φρόντισε νά ἐκδοθοῦν ἕνα χρυσόβουλο ἀπό τόν Αὐτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγο καί ἕνα βακουφναμές3 ἀπό τόν Σουλτᾶνο, γιά νά δικαιολογήσει τήν ἰδιοκτησία της4. Τό 1579 καί τό 1582 ὁριστικά μέ ἀποφάσεις τῆς Ἱερᾶς Κοινότητας κατακυρώθηκε τό Μονύδριο στή Μονή Δοχειαρίου, ἐπειδή τά ἔγγραφα τῆς Μονῆς Κωνσταμονίτου χαρακτηρίσθηκαν πλαστά5. Τμῆμα τοῦ Μονυδρίου μέ ἀπόφαση τῆς Ἱ. Κοινότητας ἡ Μονή Δοχειαρίου δέχθηκε νά παραχωρήσει στή Μονή Κωνσταμονίτου, χωρίς ἡ τελευταία νά ἔχει δικαιώματα ἰδιοκτησίας τοῦ τόπου, γιά νά ἱδρύσει Ἀρσανᾶ6. Ὅμως ἀπό τό 1845 μέχρι τό 1850 ἄρχισε μεταξύ τῶν Μονῶν αὐτῶν δικαστικός ἀγώνας, ἐπειδή ἡ Μονή Κωνσταμονίτου διεκδικοῦσε –ἤθελε νά οἰκειοποιηθεῖ– τόπο τοῦ Καλλιγράφου7.

Γράφει ὁ Δημ. Θ. Κύρου Στόν δικαστικό ἀγῶνα εἶχαν ἐμπλακεῖ καί κάτοικοι τῶν χωριῶν τῆς Χαλκιδικῆς Λιαρίγκοβη, Ρεβενίκια, Παλαιοχώρι, Ἴσβορος, Συκιά, Ἅγιος Μάμας καί Γομάτι, οἱ ὁποῖοι κλήθηκαν ὡς μάρτυρες τό 1848 ἀπό τήν Μονή Δοχειαρίου, γιά νά ὑποδείξουν τά ὅρια τῆς Μονῆς. Ἀπό τή Λιαρίγκοβη μάρτυρες ἦσαν οἱ ἑξῆς8: Ἀθανάσιος Πινιώτου, Γεώργιος Δήμου, Γεώργιος Τίνου, Δημήτριος Ἀντωνίου, Λάμπρος Γεωργίου, Δημήτριος Ἀναστασίου, Χρῆστος Δημητρίου, Κωνσταντῆς Χαριφύτου, Θανός Ἀστεριανοῦ, Βασίλειος Ἰωάννου, Γεώργιος Ἰωάννου, Γεώργιος Πενάκη, Θεοχάρης παπᾶ Ἀστερίου, Μαυρουδής Γεωργίου, Θεόδωρος Γεωργίου, Νικόλαος Νάκου, Ἰωάννης Μελάμου, Δῆμος Ἰωάννου, Δημήτριος Νικολάου, Γεώργιος Νούσου, Βασίλειος Γεωργίου, Θεόδωρος Ἰωάννου, Σπύρος Ἀστερίου καί Ἰωάννης Ἀγγελῆ, συνολικά 24, οἱ ὁποῖοι μαρτύρησαν «ὅτι πράγματι τά ὄρια καί τά σύνορα τῶν γαιῶν, τῶν ἀμπελώνων, τῶν οἰκιῶν καί ἄλλων κτημάτων, ἅτινα εἶναι ἀφιερώματα τῆς εἰρημένης Μονῆς Δοχειαρίου συμφώνως πρός τό περιεχόμενον τοῦ ἐγκύρου ἀφιερωτηρίου ἀρχόμενα ἀπό τοῦ ὁρωμένου τούτου νεωρίου9 καί Πύργου, διευθύνονται ἐκεῖθεν ... καί ἐκεῖθεν καταλήγουσιν εἰς τό εἰρημένον νεώριον». Ἡ μαρτυρία τους καταγράφεται σέ χοτζέτι (ἀπόφαση) τοῦ ἱεροδικείου Θεσσαλονίκης τοῦ ἔτους 1264 (1848), πού τό ὑπογράφει καί τό σφραγίζει ὁ μουλλάς τῆς Θεσσαλονίκης Ἐσσεΐτ Μεχμέτ Σαΐτ10. Ἡ ἀπόφαση αὐτή ἐπικυρώθηκε στήν Κωσταντινούπολη μέ φιρμάνι τοῦ Σουλτάνου Μεδζίτ, ὅπου αὐτή περιέχεται περιληπτικά χωρίς τά ὀνόματα τῶν μαρτύρων, ἀλλά μόνο μέ τίς ὀνομασίες τῶν χωριῶν11.

Σημειώσεις

1. Βλέπε, Κοσμᾶ Βλάχου, Ἡ χερσόνησος τοῦ Ἁγίου Ὄρους, Βόλος 1904, σ. 249. 2. Βλέπε Προσκυνητάριον τῆς Ἱερᾶς καί Σεβασμίας Μονῆς τοῦ Δοχειαρίου, Βουκουρέστι 1843, σ. 21, καί Γερασίμου Σμυρνάκη, Τό Ἅγιον Ὄρος, Ἀθῆναι 1903, σ. 567. 3. Βακουφναμές = Καταστατικό ἐκκλησιαστικοῦ ἱδρύματος (ἀπό τήν τουρκική λέξη vakifname - vakfiye). 4. Βλέπε Γέροντος Ἱεροθέου Δοχειαρίτου, Τό Μονύδριον τοῦ Καλλιγράφου, Ἀθῆναι 1929, σ. 12. 5. Βλέπε Γέροντος Ἱεροθέου Δοχειαρίτου, ὅ.π., σσ. 12-13. 6. Ἀρσανᾶς ἤ Ταρσανᾶς εἶναι παραθαλάσσιος τόπος (σέ λιμάνι) μέ κτίσματα, πού ἀνήκουν σέ μή παραθαλάσσια (κυρίως) μοναστήρια τοῦ Ἁγίου Ὄρους καί τά ὁποῖα χρησιμεύουν γιά φύλαξη-προστασία πλοιαρίων, φόρτωση ξυλείας, ἐκφόρτωση καί ἀποθήκευση ἐμπορευμάτων. 7. Στόν Κώδικα ληψοδοσίας τοῦ 1848 τῆς Μονῆς Κωνσταμονίτου καί στό Κεφάλαιο: «Ὅσα εἰς καθημερινά ἔξοδα» καταγράφεται (στή σελ. 6, μέ ἡμερομηνία 25 Ἰανουαρίου) ἡ παρακάτω ἀσαφής δόση, σέ γρόσια (χωρίς ἀναγραφή τοῦ ποσοῦ): «Εἴς τινα πεζόν Λιαρυγγοβινόν διά τούς ψευδομάρτυρας τοῦ Δοχειαρίου Μοναστηρίου». 8. Ἐπειδή οἱ ἀναφερόμενοι ἀναγράφονται μόνο μέ τό βαφτιστικό τους ὄνομα καί μέ τό πατρώνυμό τους, γι’ αὐτό δέν εἶναι δυνατή ἡ ταύτισή τους μέ τούς σημερινούς ἀπογόνους τους. 9. Νεώριο εἶναι ὁ ναύσταθμος, τό λιμάνι. 10. Μετάφραση τοῦ χοτζετίου βλέπε, Γέροντος Ἱεροθέου Δοχειαρίτου, ὅ.π., σσ. 76-85. Ἡ μετάφραση πραγματοποιήθηκε στή Θεσσαλονίκη στίς 23-7-1916 ἀπό τό Μεταφραστικό Γραφεῖο τῶν Ἠ. Τανιοκίδη καί Ἀ. Σ. Χρηστίδη. 11. Βλέπε, Γέροντος Ἱεροθέου Δοχειαρίτου, ὅ.π., σσ. 86-96. 18

ΟΙ ΛΙΑΡΙΓΚΟΒΙΝΟΙ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥ 1821 ΑΓΑΠΗΤΟΣ, ΚΟΛΟΚΥΘΑΣ ΚΑΙ ΤΣΑΠΡΑΖΛΗΣ Γράφει ὁ Δημ. Θ. Κύρου Ἐλάχιστα γνωστοί στίς πηγές καί στή Βιβλιογραφία εἶναι τρεῖς Λιαριγκοβινοί ἀγωνιστές-ὁπλαρχηγοί τοῦ 1821, ὁ Ἀγαπητός1, ὁ Ἰωάννης Κολοκύθας2 καί ὁ Τσαπρασλής3. Μερικές πληροφορίες γιά τή συμμετοχή τους στήν ἐπανάσταση τοῦ 1821 καταγράφονται σέ ἕνα σπουδαῖο πόνημα-ἐργασία τοῦ Ἠπειρώτη δασκάλου, ὁ ὁποῖος ὑπηρέτησε σέ ἀρκετά σχολεῖα τῆς Χαλκιδικῆς, ἀνάμεσα στά ὁποῖα ἦταν καί τό σχολεῖο (Ἀστική Σχολή) Λιαριγκόβης (1876/1877-1877/1878 ). Τό πόνημα τοῦ Ν. Βουλγαρελίδη ἔχει τόν τίτλο «Τά Μαδεμοχωριακά» καί ἄρχισε νά γράφεται στή Λιαρίγκοβη τό 1878, ἀλλά ἴσως δέν ὁλοκληρώθηκε. Τό πόνημα τοῦ Ν. Βουργαρελίδη (μέ ἀναφορά στούς τρεῖς Λιαριγκοβινούς ἀγωνιστές) μᾶς ἦταν γνωστό ἀπό τή δημοσίευση μεγάλου τμήματός του στήν ἐφημερίδα τῆς Πολιτιστικῆς καί Ἐπιμορφωτικῆς Ἑταιρείας Ἀρναίας «ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΤΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ» (φφ. 6-7, 28-31 καί 43-44) μέ τήν ἐπιμέλεια καί τόν ὑπομνηματισμό τοῦ ἀείμνηστου συμπατριώτη μας δικηγόρου καί ἱστοριοδίφη Γιώργου Μαυρουδῆ Παπαθανασίου καί μέ τίτλο «Τά Μαντεμοχωριακά μετά τῶν ἠθῶν καί ἐθίμων». Ἡ δημοσίευση ἔγινε ἀπό ἀντίγραφο4 τοῦ πονήματος, τό ὁποῖο ἔστειλε στήν ἐφημερίδα τό ζεῦγος Δημ. Καρνασιώτη καί Νίκης Κοτσάνη, τό ὁποῖο κατοικοῦσε στήν Ἀθήνα. Μέχρι τά μέσα τοῦ 2010 (132 χρόνια ἀπό τή σύνταξή του) δέν γνωρίζαμε, ἄν σωζόταν καί ποῦ βρισκόταν τό (χειρόγραφο) πρωτότυπό του. Τότε μέ τή βοήθεια τοῦ ἱστοριοδίφη καί συνεργάτη τοῦ περιοδικοῦ «ΑΡΝΑΙΑ», τοῦ κ. Νικ. Παπαοικονόμου (ἀπό τά Δουμπιά), βρέθηκε στό Διαδίκτυο, ὅτι στόν ΣΤ΄ Τόμο (1909), σελ. 342, τοῦ περιοδικοῦ «ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ» καί συγκεκριμένα σέ ἀνώνυμο ἄρθρο-ἐργασία μέ τίτλο «Κατάλογος τῶν Κωδίκων τῶν ἐν Ἀθήναις Βιβλιοθηκῶν πλήν τῆς Ἐθνικῆς ... Β΄ Κώδικες τῆς Ἱστορικῆς καί Ἐθνολογικῆς Ἑταιρείας» καταγράφονταν δύο χειρόγραφοι Κώδικες τοῦ Ν. Βουργαρελίδη μέ ἀριθμό 22 καί 23 καί μέ τίτλο «Τά Μαδεμοχωριακά». Μετά ἀπό τή διαπίστωση (στή Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης), ὅτι ὑπῆρχε ἡ καταγραφή στό περιοδικό, ὁ γράφων εὑρισκόμενος στήν Ἀθήνα τόν Ὀκτώβριο τοῦ ἴδιου ἔτους (γιά ἄλλη ἀλλοῦ ἔρευνα) ἐπισκέφθηκε τό Ἱστορικό Ἀρχεῖο τῆς Ἱστορικῆς καί Ἐθνολογικῆς Ἑταιρείας καί μέ τήν ἄδεια τῶν ἁρμοδίων τοῦ Ἱστορικοῦ Ἀρχείου φωτογράφησε τούς δύο Κώδικες5, πού ἀποτελοῦνται ἀπό 24 καί 5 φύλλα ἀντίστοιχα. Στόν 1ο Κώδικα (ἀρ. 22), ὅπου περιέχεται τό πρωτότυπο αὐτόγραφο πόνημα καί στό φ. 5β΄ ὁ Ν. Βουργαρελίδης ἀναφέρεται σέ ἀγωνιστές Μαδεμοχωρῖτες6, τούς ὁποίους ὀνομάζει «ὁπλαρχηγούς», ὡς ἑξῆς: «Ἐν Μαδεμοχωρίοις ἐγεννήθησαν καί τινες ὁπλαρχηγοί, ὧν τά ὀνόματα οὐδόλως ὑπομιμνήσκει ἡ ἱστορία. Τοιοῦτοι δ’ ὑπάρχουσι ... ὁ ἐκ Λιαριγκόβης Ἀγαπητός διαμείνας ἐν αὐτῇ τῇ κωμοπόλει μετά τῶν υἱῶν του καί ὁ Ἰ. Κολοκύθας ἐκ Λιαριγκόβης ὡσαύτως καί ὁ Τσαπρασλῆς. Τούτων ὁ μέν ... ὁ δ’ Ἀγαπητός, ἀφοῦ ἀπήλλαξε τούς Μαδεμοχωρίτας δι’ ἀτρύτων κόπων τῆς Τουρκικῆς πανωλεθρίας κατά τήν ἐθνικήν ἡμῶν ἀναστάτωσιν τοῦ 18527, μολυνθείς ἐν Θεσσαλονίκῃ ὑπό χολερικοῦ τύφου ἀπέθανε τό 1855· ὁ Κολοκύθας ἐφονεύθη ἐν Νοβοσέλλῳ8 καί ὁ Τσαπλασλής μετά τήν ἐπανάστασιν τοῦ 1821 μετῴκησεν εἰς Πειραιά ἔνθα ἡ οἰκογένειά του καί νῦν διατρίβει ...». Στόν 2ο Κώδικα (ἀρ. 23), ὅπου περιέχεται «ἐπεξειργασμένον ἀντίγραφον τοῦ ὑπ’ ἀριθ. 22 Κώδικος, μένον ἀτελές ἐν φ. 5, τῶν λοιπῶν φύλλων ὄντων ἀγράφων», ὁ Βουργαρελίδης στό κείμενο, πού ἔγραψε ἄλλο χέρι, ἀναφέρει: «Ἐν Μαδεμοχωρίοις ἐγεννήθησαν καί τινες ὁπλαρχηγοί, ὧν τά ὀνόματα οὐδόλως ὑπομιμνήσκει ἡ ἱστορία. Τοιοῦτοι δ’ ἦσαν ... καί

19

ἐκ Λιαριγκόβης ὁ Ἰωάννης Κολοκύθας καί ὁ Τσαπρασλής»9. Στό ἀντίστοιχο, δημοσιευμένο στήν ἐφημερίδα «ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΤΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ» ἀπό τόν Γ. Μ. Παπαθανασίου, κείμενο (στό φ. 7/1976) γίνεται ὡς ἑξῆς ἡ ἀναφορά στούς τρεῖς Λιαριγκοβινούς ἀγωνιστές: «Ἄξιον κρίνω νά εἴπω, ὅτι ἡ χώρα αὕτη ... ἐγέννησεν ὁπλαρχηγούς τινας, ὧν τά ὀνόματα δέν ἀναφέρει ἡ ἱστορία καί οἵτινες συνετέλεσαν εἰς τοῦτον τόν τόπον καί ἠγωνίσθησαν. Τοιοῦτος ὑπῆρξεν ... καί ὁ ἐκ Λιαριγκόβης Ἀγαπητός, οὕτινος ἡ οἰκογένεια διαμένει ἐν Λιαριγκόβῃ, καί κατά δεύτερον λόγον ἄλλοι ἀγωνισταί ὑπῆρξαν καί ὁ ἐκ Λιαριγκόβης Κολοκύθας, φονευθείς ἐν Νοβοσέλλῳ»10.

Σημειώσεις: 1. Ἴσως πρόκειται γιά τό βαφτιστικό του ὄνομα. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γιά τή ζωή του (γενικά) καί γιά τό γένος του (ἔστω καί τό πατρώνυμό του) καί ἄν ὑπάρχουν ἀπόγονοί του. 2. Ὁ ἀγωνιστής αὐτός ἦταν γνωστός στή Βιβλιογραφία καί ἀπό τήν ἐργασία τοῦ ἀείμνηστου συμπατριώτη μας δασκάλου καί λαογράφου Μαυρουδῆ Παπαθανασίου (πατέρα τοῦ Γ. Παπαθανασίου), ἡ ὁποία δημοσιεύθηκε σέ δύο διπλούς τόμους (13-14/1966 καί 15-16/1968) στήν περιοδική ἔκδοση τῆς Ἱστορικῆς καί Λαογραφικῆς Ἑταιρείας Χαλκιδικῆς «ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ» μέ τίτλο «Λαογραφικά Ἀρναίας» καί συγκεκριμένα ἀπό τή σελίδα 646 τοῦ πρώτου τόμου, ὅπου γίνεται ἀναφορά στόν Καπετάν Δημητράκα. Ἐκεῖ ἀναφέρονται γιά τόν καπετάν Κολοκύθα (ἔτσι τόν ὀνομάζει) τά ἑξῆς: «Τόν καπετάν Δημητράκα ἔφερε ἀπό τήν παληά Ἑλλάδα, ὡς γραμματέα στήν ἀρχή, ὁ ἀπό ἐκεῖ καταγόμενος καπετάν Κολοκύθας. Ὁ καπετάν Κολοκύθας παντρεύτηκε στήν Ἀρναία μέ κάποια Ἀργυρούδα ἀναφερόμενη καί σέ στίχους τραγουδιοῦ, ὅταν πιάστηκε καί κρεμάστηκε ὁ ἄντρας της. Ἡ παράδοση μάλιστα λέει γι’ αὐτήν ὅτι, ὅταν οἱ Τοῦρκοι τόν ἔπιασαν καί τόν ἔφεραν στό παζάρι (πλατεῖα) τῆς Ἀρναίας, αὐτή τόν ἔφτυσε καί τόν λοιδωροῦσε, πῶς στάθηκε ἀνίκανος καί συνελήφθη. Ὁ καπετάν Κολοκύθας ἔκτισε καί τά σπίτια κοντά στήν πλατεῖα, τά λεγόμενα “Γιατρέϊκα”, σωζόμενα ὡς σήμερα, πού ξεχωρίζουν σέ στύλ παληοῦ ἀρχοντικοῦ (καμάρες-τόξα) μέ πολεμίστρες. Μιά κόρη τοῦ ὁπλαρχηγοῦ αὐτοῦ μέ τό χαρακτηριστικό προσωνύμιο «καπιτανούδα», λόγῳ τοῦ παραστήματός της καί τῆς ὀμορφιᾶς της, ἔγινε σύζυγος τοῦ Νικολάου Βλάχου ἤ Πιτέρη, πάππου τῶν Ἀρναιωτῶν ἀδελφῶν Ἀργυρίου καί Δημητρίου Πιτέρη». Τά σχετικά μέ τόν καπετάν Δημητράκα ὁ Μ. Παπαθανασίου ἀναδημοσίευσε ἐλαφρά διαφοροποιημένα (μέ κάποιες διαφημιστικές συμπληρώσεις καί γλωσσικές ἀλλαγές) στήν ἐφημερίδα «ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΤΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ», φ. 4/1976, σ. 2, μέ τίτλο «Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΔΗΜΗΤΡΑΚΑΣ», ὅπου γιά τόν καπετάν Κολοκύθα ἀναφέρονται τά ἑξῆς: «Τόν καπετάν Δημητράκα ἔφερε ἀπό τήν Παλιά Ἑλλάδα, καί ποιός Ἀρναιώτης εἶναι ντόπιος, σάν γραμματέα στήν ἀρχή ὁ καταγόμενος ἀπό κεῖ ἄλλος ἀγωνιστής, ὀ καπετάν Κολοκύθας. Αὐτός παντρεύθηκε στήν Ἀρναία μέ κάποια Ἀργυρούδα, γυναίκα κι’ αὐτή ἀγωνιστῆ πού ἀναφέρονταν σέ στίχους τραγουδιοῦ, ὅταν πιάστηκε καί κρεμάστηκε ὁ ἄντρας της. Ἡ παράδοση μάλιστα λέει γι’ αὐτήν πώς, ὅταν οἱ Τοῦρκοι τόν ἔπιασαν καί τόν ἔφεραν στό παζάρι (πλατεία) τῆς Ἀρναίας, τόν ἔφτυνε καί τόν «λοιδοροῦσε», πῶς στάθηκε ἀνίκανος καί πιάστηκε. Ὁ καπετάν Κολοκύθας ἔχτισε καί τά σπίτια τά λεγόμενα Γατρέϊκα πού σώζονται ὡς σήμερα, ἰδιοκτησία Κων. Κατσάγγελου καί ξεχωρίζουν σέ ρυθμό παλιοῦ ἀρχοντικοῦ (καμάρες-τόξα) μέ πολεμίστρες. Μιά κόρη τοῦ ὁπλαρχηγοῦ αὐτοῦ μέ τό χαρακτηριστικό προσωνύμιο «Καπιτανούδα» γιά τό παράστημα καί τήν ὀμορφιά ἔγινε γυναίκα τοῦ Νικολάου Βλάχου ἤ Πιτέρη παπποῦ τῶν ἀδελφῶν Ἀργυρίου καί Δημητρίου Πιτέρη». 3. Δέν γνωρίζουμε τό βαφτιστικό του ὄνομα καί τό πατρώνυμό του. Προφανῶς εἶναι μακρυνός πρόγονος τοῦ γένους Τσαπρασλή (ἤ Τσαπραζλή), μέλη τοῦ ὁποίου (γένους) συμμετεῖχαν τόν προηγούμενο αἰῶνα ἔντονα στά δρώμενα τῆς Λιαρίγκοβης-Ἀρναίας (ὅπως ὁ Ἰωάννης καί ὁ Εὐθύμιος Τσαπρασλής, πού χρημάτισαν ὁ πρῶτος Ἐκκλησιαστικός Ἐπίτροπος τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἁγ. Στεφάνου τό 1916/1917 καί ὁ δεύτερος Κοινοτάρχης Ἀρναίας τό 1940-1941). 4. Μετά ἀπό ἀντιπαραβολή μέ τό πρωτότυπο διαπιστώθηκε ὅτι τό ἀντίγραφο αὐτό εἶναι ἀρκετά διαφοροποιημένο. Δέν εἶναι ἀκριβές ἀντίγραφο. 5. Γιά τήν ἐξυπηρέτηση στό Ἀρχεῖο τῆς Ι.Ε.Ε. εὐχαριστῶ θερμότατα. 6. Δέν γνωρίζουμε τήν πηγή, ἀπό τήν ὁποία ὁ Βουργαρελίδης ἄντλησε τίς πληροφορίες του. 7. Ἡ χρονολογία εἶναι λαθεμένη. Προφανῶς ἤθελε νά γράψει 1854. 8. Ὀνομασία τοῦ χωριοῦ Νεοχώρι τῆς ἐπαρχίας Ἀρναίας στά χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας, σλαβικῆς προέλευσης, πού σημαίνει Νεοχώρι. 9. Στό ἀντίγραφο αὐτό δέν ἀναφέρεται ὁ Ἀγαπητός. 10. Στό ἀντίγραφο αὐτό δέν ἀναφέρεται ὁ Τσαπρασλής.

20

᾽Ενδιαφέρουσες Εἰδήσεις (Ὅσες ἀναφέρονται στήν Ἱστορία καί στή Λαογραφία τῆς Ἀρναίας) • Στίς 5 Ἀπριλίου στόν Τηλεοπτικό Σταθμό ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ (Ν. Μουδανιά) καί στήν ἐκπομπή «Ἡ ὥρα τῆς Περιφέρειας» μέ τή δημοσιογράφο Μαρία Παπαδοπούλου μίλησε ὁ Πρόεδρος τῆς Πολιτιστικῆς καίἘπιμορφωτικῆς Ἑταιρείας Ἀρναίας κ. Στέλιος Βαλιᾶνος καί ἀναφέρθηκε ἀνάμεσα στ’ ἄλλα στίς «Πολιτιστικές ἐκδηλώσεις (Ἔθιμα), πού ὀργανώνονται γιά τίς μέρες τοῦ Πάσχα (Κιόσκι-Κότσμανους) καί γιά τήν ἐφημερίδα τῆς ΠΕΕΑ «ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΤΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ», ἡ ἔκδοση τῆς ὁποίας διακόπηκε ἀπό τό τέλος τοῦ 2010 γιά οἰκονομικούς λόγους. • Τήν πρώτη καί τή δεύτερη μέρα τοῦ Πάσχα ἀναβίωσαν μέ πρωτοβουλία τῆς Πολιτιστικῆς Ἑταιρείας Ἀρναίας Πασχαλινά ἔθιμα καί συγκεκριμένα τό Κιόσκι στήν κεντρική πλατεία καί ὁ Κότσμανους στά ἐξωκκλήσια τοῦ Προφ. Ἠλία καί τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς. • Στίς 29 Μαΐου ὁ Ἐκδότης -Διευθυντής τοῦ περιοδικοῦ μας συναντήθηκε μέ τούς δημοσιογράφους τῆς ἐφημερίδας «ΕΘΝΟΣ ΤΗΚΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ» (Ἀθηνῶν) Νίκο Κουφάκη καί Εὔη Φραγκολᾶ στό παραδοσιακό καφενεῖο «ΛΑΝΑΡΑ» ὕστερα ἀπό ἐπιθυμία καί πρόσκλησή τους, καί ἔδωσε πληροφορίες γιά τήν Ἰστορία τῆς Ἀρναίας, γιά τήν ἔκδοση καί τό περιεχόμενο τοῦ περιοδικοῦ καί γιά τήν ἔκδοση τῶν βιβλίων του, πού ἀναφέρονται κυρίως στήν Ἀρναία. Στό τέλος τῆς συνάντησης τούς πρόσφερε μερικά τεύχη τοῦ περιοδικοῦ καί τά βιβλία του γιά: τόν Ναό τοῦ Ἁγ. Στεφάνου, τόν ἀρχαιολογικό χῶρο τοῦ ὑψώματος «Προφ. Ἠλίας», τήν Ἀπελευθέρωση τῆς Ἀρναίας καί τῆς Β. Χαλκιδικῆς ἀπό τούς Τούρκους τό 1912 καί τόν Μητροπολίτη Σωκράτη. (Σχετικά βλέπε καί «ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΤΥΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΝΑΙΑ»). • Ἕνα σημαντικό ἀκίνητο τοῦ Ἑλληνικοῦ Ὀργανισμοῦ Τουρισμοῦ (Ε.Ο.Τ.) στήν Ἀρναία ἦρθε στην κατοχή τοῦ Δήμου μας. Πρόκειται γιά τό Ἀρχοντικό Ἰατροῦ (Γιατράδικο), τό ὁποῖο ἀπό τό 1995 στεγάζει τό Ἱστορικό καί Λαογραφικό Μουσεῖο Ἀρναίας. Τό κτίριο αὐτό (ἐδαφικῆς ἔκτασης 335 τ.μ.) παραχωρήθηκε στό Δῆμο κατά κυριότητα, χωρίς ἀντάλλαγμα. Τό κτίριο αὐτό ἦταν ἰδιοκτησίας τοῦ Ε.Ο.Τ. καί διοίκησης, διαχείρισης καί ἐκμετάλλευσης τῆς Ἑταιρείας Ἀκινήτων Δημοσίου Α.Ε. Ἐδῶ καί πολλά χρό-

νια, ἀγορασμένο ἀπό τόν προηγούμενο ἰδιοκτήτη, τόν Κωνσταντῖνο Κατσάγγελο, ὁ ὁποῖος τό εἶχε ἀγοράσει ἀπό τούς κληρονόμους τοῦ Κωνσταντίνου Ἰατροῦ. • Στίς 29 Ίουνίου ὁ Ἐκδότης-Διευθυντής τοῦ περιοδικοῦ μας μίλησε στόν χῶρο τοῦ Βήματος τοῦ Ἀποστόλου Παύλου στήν Ἀπολλωνία Θεσσαλονίκης (πρ. Παζαρούδα), ὅπου προηγήθηκε Ἑσπερινός κατά τόν ὁποῖο ἔψαλλε ἡ χορωδία τοῦ Συνδέσμου Ἱεροψαλτῶν τῆς Μητροπόλεώς μας (Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου), στήν ὁποία ὑπάγεται τό χωριό, γιά τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821, τήν συμμετοχή τῆς Χαλκιδικῆς σ’ αὐτόν (κυρίως τῶν Μαντεμοχωρίων) καί τήν καταστροφή τῆς Παζαρούδας (πνιγμός κατοίκων στήν λίμνη Βόλβη) καί τοῦ ᾽Εγρί- Μπουτζάκ (Νέα Ἀπολλωνία) ἀπό τόν Τουρκικό στρατό. Τήν ὁμιλία παρακολούθησαν ὁ Πρωτοσύγκελλος τῆς Μητροπόλεως Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου Ἀρχιμ. Χρυσόστομος Μαϊδώνης, ὁ Δήμαρχος Βόλβης κ. Δημ. Γαλαμάτης, ὁ Πρόεδρος τῆς Τοπικῆς Κοινότητας κ. Δημ. Τσαούσης, ὁ Δημοτικός Σύμβουλος κ. Γεώργ. Δερμετζής καί ἀρκετοί κάτοικοι τοῦ χωριοῦ.

• Στίς 30 Ἰουνίου ὁ Ἐκδότης - Διευθυντής τοῦ περιοδικοῦ μας ἔστειλε συγχαρητήρια καί εὐχετήρια ἐπιστολή στόν νέο Πρωτεπιστάτη τοῦ Ἁγίου Ὄρους π. Μάξιμο Ἰβηρίτη, ὁ ὁποῖος εἶναι ἀποδέκτης καί συνεργάτης τοῦ περιοδικοῦ μας σέ θέματα, πού ἀφοροῦν στήν Ἀρναία καί συνεργάτης τοῦ ᾽Εκδότη - Διευθυντή σέ θέματα ἔρευνας τῆς Τοπικῆς Ἱστορίας (Χαλκιδικῆς καί Ἁγίου Ὄρους). 21

­

ΕΠΕΙΔΗ­«ΒΙΟΣ­ΑΝΕΟΡΤΑΣΤΟΣ­ΜΑΚΡΑ­ΟΔΟΣ­ΑΠΑΝΔΟΧΕΥΤΟΣ»­ΤΟ­ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΑΡΝΑΙΑ»­ΠΡΟΤΕΙΝΕ­ΜΕ­ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ­ΤΟΥ­ΠΡΟΣ­ΤΗ­(ΔΗΜΟΤΙΚΗ)­ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΑΡΝΑΙΑΣ­­ΚΑΙ­ΤΗ­ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ­ΙΕΡΙΣΣΟΥ,­ΑΓΙΟΥ­ΟΡΟΥΣ­ΚΑΙ­ΑΡΔΑΜΕΡΙΟΥ:­ΝΑ ΓΙΟΡΤΑΣΘΟΥΝ­ΦΕΤΟΣ­ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΑ­Η­ΕΠΕΙΤΕΙΟΣ­ΤΩΝ­100­ΕΤΩΝ­ΑΠΟ­ΤΗΝ­ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ­ΤΗΣ­ΑΡΝΑΙΑΣ­ΚΑΙ­Η­ΕΠΕΤΕΙΟΣ­ΤΩΝ­200­ΕΤΩΝ­ΑΠΟ­ΤΗΝ­ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ­ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΥ­ΝΑΟΥ­ΑΓΙΟΥ­ΣΤΕΦΑΝΟΥ.­ΤΑ­ΠΛΗΡΗ­ΚΕΙΜΕΝΑ­ΤΩΝ­ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ­ΕΧΟΥΝ­ΩΣ­ΕΞΗΣ: Ἀρναία­30­Ἰουνίου­2012 Πρός­ Τόν­Σεβ.­Μητροπολίτη­ Ἱερισσοῦ,­Ἁγ.­Ὄρους­καί­Ἀρδαμερίου κ.­ΝΙΚΟΔΗΜΟ Ἐνταῦθα Κοιν.:­(Δημοτική)­Κοινότητα­Ἀρναίας Ἐνταῦθα

Σεβασμιώτατε, Ἐπειδή­φέτος­(ἄγνωστο­ποιά­ἡμερομηνία)­συμπληρώνονται­200­χρόνια­ἀπό­τήν­ἵδρυση,­στήν­ὑπάρχουσα­σήμερα­μορφή­του,­τοῦ­Ἱεροῦ­Μητροπολιτικοῦ­Ναοῦ­τοῦ­Ἁγίου­Στεφάνου­(1812),­τό­περιοδικό­«ΑΡΝΑΙΑ»­προτείνει­νά­ἀναλάβει­ἡ­Ἱερά­Μητρόπολη­τή­διοργάνωση­καί­τήν­πραγματοποίηση­τοῦ­ἑορτασμοῦ­τῆς­Ἐκκλησιαστικῆς­αὐτῆς­Ἐπετείου­σέ συνεργασία­μέ­τή­(Δημοτική)­Κοινότητα­Ἀρναίας­καί­μέ­ἄλλους­(ἴσως)­Φορεῖς. Σέ­περίπτωση­ἀδυναμίας­διοργάνωσης­καί­πραγματοποίησης­τοῦ­ἑορτασμοῦ­αὐτοῦ­ἀπό τήν­Ἱ.­Μητρόπολη­τό­περιοδικό­«ΑΡΝΑΙΑ»­παρακαλεῖ­καί­προτείνει­ἡ­ἐκδήλωση­αὐτή­νά διοργανωθεῖ­καί­πραγματοποιηθεῖ­ἀπό­τή­(Δημοτική)­Κοινότητα­Ἀρναίας­μέ­τήν­εὐλογία τῆς­Ἱ.­Μητροπόλεως. Ὡς­ἡμέρα­ἑορτασμοῦ­προτείνεται­ἡ­27η­Δεκεμβρίου,­ἡμέρα­μνήμης­τοῦ­πολιούχου­τῆς Ἀρναίας­Ἁγίου­Στεφάνου. Μέ­πολύ­σεβασμό Γιά­τό­περιοδικό­«ΑΡΝΑΙΑ» Ὁ­Ἐκδότης-Διευθυντής Δημ.­Θ.­Κύρου

Ἀρναία­30­Ἰουνίου­2012 Πρός­ Τόν­κ.­Πρόεδρο­τῆς­(Δημοτικῆς) Κοινότητας­Ἀρναίας­-­Ἀρναία Κοιν.:­Ἱ.­Μητρόπολη­Ἱερισσοῦ,­Ἁγ.­Ὄρους­καί Ἀρδαμερίου­-­Ἀρναία Κύριε­Πρόεδρε, •­Ἐπειδή­φέτος­(τόν­Ὀκτώβριο-Νοέμβριο)­συμπληρώνονται­100­χρόνια­ἀπό­τήν­Ἀπελευθέρωση­τῆς­Ἀρναίας,­ἀλλά­καί­γενικότερα­τῆς­Χαλκιδικῆς,­τοῦ­Ἁγίου­Ὄρους­καί­μεγάλου τμήματος­τῆς­Μακεδονίας,­τό­περιοδικό­«ΑΡΝΑΙΑ»­προτείνει­ἡ­φετινή­Ἐπέτειος­νά­γιορτασθεῖ­ἀπό­τή­(Δημοτική)­Κοινότητα­Ἀρναίας­μέ­περισσότερη­ἐπισημότητα­καί­μεγαλοπρέπεια καί­πλουσιότερο­πρόγραμμα­ἐκδηλώσεων,­ἀπ’­ὅ,τι­γιορτάζεται­κάθε­χρόνο,­παράλληλα­βέβαια,­ὅπως­πάντα,­μέ­τήν­πανήγυρη­τῶν­Ἁγίων­Ἀναργύρων­(1­Νοεμβρίου). 22

Τό­περιοδικό­«ΑΡΝΑΙΑ»­προτείνει­συγκεκριμένα­νά­πραγματοποιηθοῦν­οἱ­παρακάτω­ἐκδηλώσεις­συνολικά: 1.­Δοξολογία­γιά­τήν­ἐθνική­Ἐπέτειο­μετά­τό­πέρας­τῆς­θείας­Λειτουργίας­στόν­ἑορτάζοντα­Ἱ.­Ναό­τῶν­Ἁγίων­Ἀναργύρων,­ὅπως­κάθε­χρόνο. 2.­Λιτάνευση­τῆς­εἰκόνας­τῶν­ἑορταζομένων­Ἁγίων­ἀπό­τόν­ἑορτάζοντα­Ἱ.­Ναό­μέχρι τό­Μνημεῖο­τῆς­Ἀπελευθέρωσης­τῆς­Ἀρναίας,­ὅπου­θά­τελεσθεῖ,­ὅπως­κάθε­χρόνο,­Τρισάγιο. 3.­Ἀναπαράσταση­τῆς­ὑποδοχῆς­τοῦ­Ἑλληνικοῦ­Ἀπελευθερωτικοῦ­Στρατοῦ­στόν­ἴδιο χῶρο­μέ­τή­συμμετοχή­κλήρου­καί­λαοῦ,­ὅλων­τῶν­μαθητῶν­καί­τῶν­δασκάλων­τοῦ­Δημοτικοῦ­Σχολείου­(ὅπως­στίς­2­Νοεμβρίου­τοῦ­1912)­μέ­τή­Σημαία­του­καί­ἀντιπροσωπείας μαθητῶν­καί­καθηγητῶν­τῶν­Σχολείων­τῆς­Δευτεροβάθμιας­Ἐκπαίδευσης­μέ­τίς­Σημαῖες τους,­ἀφοῦ­φυσικά­προηγηθεῖ­αἴτημα­πρός­τίς­ἁρμόδιες­στρατιωτικές­Ἀρχές­καί­ἔγκριση γιά­τή­συμμετοχή­ὀλιγάριθμου­στρατιωτικοῦ­τμήματος,­μέ­ἐπικεφαλῆς­καί­ἔφιππους­δύο Ἀξιωματικούς­(ἕναν­Λοχαγό­καί­ἕναν­Ἀνθυπολοχαγό),­τό­ὁποῖο­θά­ἐμφανισθεῖ­στόν­χῶρο τοῦ­Μνημείου­κατερχόμενο­ἀπό­τόν­δρόμο­τοῦ­Χολομώντα.­Ἐκεῖ,­ἀφοῦ­οἱ­ἔφιπποι­Ἀξιωματικοί­ἀφιππεύσουν­καί­προσκυνήσουν­τό­Ἱερό­Εὐαγγέλιο,­ὁ­Διευθυντής­τοῦ­Δημοτικοῦ Σχολείου­(ἤ­ἀντικαταστάτης­του)­θά­προσφωνήσει­τόν­Ἑλληνικό­Στρατό­καί­ἕνας­ἄλλος δάσκαλος­θά­ἀπαγγείλει­τό­γνωστό­ποίημα­(θά­τοῦ­δοθεῖ­ἐγκαίρως).­Στή­συνέχεια­ὁ­Ἀνθυπολοχαγός­(«εἰς­τύπον­καί­τόπον»­Ἀνθυπολοχαγοῦ­Ἰωάννη­Ἀλεξάκη)­θά­πάρει­τόν­λόγο καί­θά­πεῖ­τά­γνωστά­λόγια­τοῦ­Ἀλεξάκη­(θά­τοῦ­δοθεῖ­Σημείωμα)­καί­ἀμέσως­θά­σχηματισθεῖ­πομπή­μέ­τή­συμμετοχή­τῆς­Φιλαρμονικῆς,­τῶν­Σχολείων,­τοῦ­Στρατοῦ,­τῆς­Εἰκόνας,­τῶν­Ψαλτῶν,­τῶν­Ἱερέων­καί­τοῦ­λαοῦ,­ἡ­ὁποία­μέσω­τῆς­Κεντρικῆς­Πλατείας­θα­ἐπιστρέψει­στόν­ἑορτάζοντα­Ἱ.­Ναό,­ὅπου­θά­γίνει­ἡ­Ὕψωση­τοῦ­Ἄρτου­καί­ἡ­Ἀπόλυση.­Ἀπό ἐκεῖ­ὁ­Στρατός­θά­κατευθυνθεῖ­στό­Δημαρχεῖο,­ὅπου­θά­ξεκουρασθεῖ­καί­θά­παρακολουθήσει­στή­συνέχεια­τήν­ἐπίσημη­ἐκδήλωση,­πού­θά­πραγματοποιηθεῖ­ἐκεῖ­(Ὁμιλία­γιά­τήν Ἀπελευθέρωση­τῆς­Ἀρναίας­καί­τῆς­Β.­Χαλκιδικῆς,­τήν­ὁποία­ὁ­γράφων­ἐπιθυμεῖ­νά­ἐκφωνήσει,­μετά­ἀπό­διακοπή­4­ἐτῶν,­ὅπως­ἔκανε­ἐπί­πολλά­χρόνια,­κ.λπ.)­καί 4.­Μετά­τήν­ἐκδήλωση­στήν­αἴθουσα­τοῦ­Δημοτικοῦ­Καταστήματος­Ἀποκαλυπτήρια­ἐντοιχισμένης­στήν­Οἰκία­Ἀλεξάνδρου­πλάκας,­ἡ­ὁποία­θά­κατασκευασθεῖ­σέ­συνεννόηση­μέ­τούς ἰδιοκτῆτες­τῆς­οἰκίας­καί­θά­ἀναγράφει­τή­φράση:­«Στήν­οἰκία­αὐτή­ἔγινε­ἡ­τελευταία­μάχη μεταξύ­Ἑλλήνων­καί­Τούρκων­στίς­15­Ὀκτωβρίου­1912­καί­ἀπό­τότε­ἡ­Ἀρναία­εἶναι­ἐλεύθερη». [Προτείνεται­στίς­παραπάνω­ἐκδηλώσεις­νά­κληθοῦν­νά­παραστοῦν­σύσσωμες­οἱ­Ἀρχές τοῦ­Τόπου­τῆς­ἐκδήλωσης­καί­τοῦ­Νομοῦ­(ὅπως­αὐτός­ἐκπροσωπεῖται)­καί­ὁ­Πρόεδρος­τῆς Ἑλληνικῆς­Δημοκρατίας]. •­Ἐπίσης,­ἐπειδή­φέτος­(ἄγνωστο­πότε)­συμπληρώνονται­200­χρόνια­ἀπό­τήν­ἵδρυση, στήν­ὑπάρχουσα­μορφή­του,­τοῦ­Ἱ.­Μητροπολιτικοῦ­Ναοῦ­τοῦ­Ἁγίου­Στεφάνου­(1812),­τό περιοδικό­«ΑΡΝΑΙΑ»­προτείνει­νά­συνεργασθεῖ­ἡ­(Δημοτική)­Κοινότητα­Ἀρναίας­μέ­τήν Ἱ.­Μητρόπολη­Ἱερισσοῦ,­Ἁγίου­Ὄρους­καί­Ἀρδαμερίου­γιά­τόν­ἑορτασμό­τῆς­Ἐκκλησιαστικῆς­αὐτῆς­Ἐπετείου,­ἄν­ἡ­τελευταία­ἀποφασίσει­νά­πραγματοποιήσει­τόν­ἑορτασμό­αὐτόν. Σέ­ἀντίθετη­περίπτωση­τό­περιοδικό­«ΑΡΝΑΙΑ»­προτείνει­νά­ἀναλάβει­τή­διοργάνωση­καί πραγματοποίηση­τοῦ­ἑορτασμοῦ­ἡ­(Δημοτική)­Κοινότητα­Ἀρναίας.­Ὡς­ἡμέρα­ἑορτασμοῦ προτείνεται­ἡ­27η­Δεκεμβρίου,­ἡμέρα­μνήμης­τοῦ­πολιούχου­τῆς­Ἀρναίας­Ἁγίου­Στεφάνου. ­Μέ­τιμή Γιά­τό­περιοδικό­«ΑΡΝΑΙΑ» Ὁ­Ἐκδότης-Διευθυντής Δημ.­Θεοχ.­Κύρου Τή στήλη «ΕΙΔΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ», βλέπε στή σελ. 31.

23

῾ Η ᾽ Αλληλογραφία

μας

ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΜΑΣ ΕΓΓΡΑΦΑ-ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ • Ἀπό τά Γενικά Ἀρχεῖα τοῦ Κράτους-Ἀρχεῖα Νομοῦ Λακωνίας πήραμε (Σπάρτη, 124/30-3) τό παρακάτω εὐχαριστήριο Ἔγγραφο:

Θερμά εὐχαριστοῦμε γιά τήν ἀποστολή τοῦ ὑπ’ ἀριθ. 93/Ὀκτώβριος-Δεκέμβριος 2011 τεύχους τοῦ περιοδικοῦ «Ἀρναία» καθώς καί γιά τό ἐξαιρετικό βιβλίο Ὁ ἀρχαιολογικός χῶρος τοῦ ὑψώματος «Προφήτης Ἠλίας» Ἀρναίας τοῦ Δημητρίου Θεοχ. Κύρου, Ἀρναία 2009, πού μᾶς παρέχει πολύτιμη πληροφόρηση σχετικά μέ τήν πορεία καί τά ἀποτελέσματα τῶν ἀρχαιολογικῶν ἀνασκαφῶν στήν περιοχή. Τά ἀντίτυπα καταχωρήθηκαν στή βιβλιοθήκη τῶν ΓΑΚ - Ἀρχείων Ν. Λακωνίας μέ αὔξοντες ἀριθμούς 1.535 καί 1.536 ἀντίστοιχα καί βρίσκονται στή διάθεση τῶν ἀναγνωστῶν καί τοῦ ἐρευνητικοῦ κοινοῦ πού ἐπισκέπτονται τήν ὑπηρεσία μας. Μέ ἐκτίμηση, ἡ Προϊσταμένη Δρ. Καλλιόπη Γαβαλᾶ, Ἱστορικός-Ἀρχειονόμος Β4 Σημ. Σύνταξης: Καί ἐμεῖς εὐχαριστοῦμε, κ. Γαβαλᾶ, γιά τήν εὐμενῆ ἀποδοχή τῶν πονημάτων μας καί τήν καταχώρησή τους στή Βιβλιοθήκη τῆς Ὑπηρεσίας σας. • Ἀπό τόν Πολυγυρινό θεολόγο καθηγητή κ. Ἀριστ. Σπανδώνη πήραμε τήν παρακάτω ἐπιστολή: Ἀγαπητέ καί σεβαστέ κ. Κύρου, Μέ μεγάλη χαρά πληροφορήθηκα, ἀπό τό περιοδικό «ΑΡΝΑΙΑ», τήν ἔκδοση τοῦ πολυαναμενόμενου βιβλίου σας γιά τόν μακαριστό Μητροπολίτη Ἱερισσοῦ Σωκράτη Σταυρίδη, τή μέγιστη αὐτή ἐκκλησιαστική καί ἐθνική προσωπικότητα τῆς πατρίδος μας. Ἐπιτρέψατέ μου νά σᾶς συγχαρῶ θερμά καί νά ἐκφράσω τήν συγκίνηση καί τόν ἐνθουσιασμό μου γιά τό ἔργο σας αὐτό, ἀναμένοντας καί ἄλλα παρόμοια ἔργα ἀπό τήν ἐξαιρετική γραφίδα σας. Παρακαλῶ πολύ, κύριε Κύρου, νά μοῦ ἀποστείλετε ταχυδρομικῶς, δι’ ἀντικαταβολῆς ἤ ὅπως ἀλλιῶς εὐκολύνεστε, ἕνα ἤ δύο ἀντίτυπα τοῦ βιβλίου σας, τό μέν γιά δική μου χρήση, τό δέ γιά νά πλουτίσει τή σχολική βιβλιοθήκη τοῦ Γυμνασίου Λιμένα Θάσου, ὅπου ὑπηρετῶ φέτος ὡς ἀναπληρωτής. Μπορεῖτε νά τά ἀποστείλετε εἴτε στή διεύθυνση κατοικίας μου, ὅπου λαμβάνω καί τό περιοδικό «ΑΡΝΑΙΑ». ἤ στή διεύθυνση ἐργασίας. Ἐκ τῶν προτέρων εὐχαριστῶ! Μέ τιμή Ἀριστείδης Α. Σπανδώνης Σημ. Σύνταξης: Εὐχαριστοῦμε, ἀγαπητέ κ. Σπανδώνη γιά τά συναισθήματά σας καί τά καλά σας λόγια. Τά αἰτηθέντα δύο ἀντίτυπα τοῦ βιβλίου γιά τόν Μητροπολίτη Σωκράτη ἤδη τά ἔχετε λάβει ... ἀδαπάνως! Ἡ Θάσος καί ἰδιαίτερα ὁ Λιμένας γιά τόν γράφοντα εἶναι γνωστός τόπος, λόγῳ τῆς συμμετοχῆς του στά ἀνά 4ετία πραγματοποιούμενα ἐκεῖ Πανελλήνια Συνέδρια-Συμπόσια γιά τήν Ἱστορία τοῦ ὄμορφου νησιοῦ! • Ὁ ἐπίτιμος Πρόεδρος τῶν Ἐφετῶν κ. Λάζαρος Κοεμτζόπουλος μᾶς ἔστειλε (Ἐξοχή, 8/4) τήν παρακάτω ἐπιστολή: Αγαπητέ μας κ. Δημ. Θ. Κύρου, Σᾶς εὔχομαι καλό Πάσχα-Ἀναστάσιμο. 24

Εὐχαριστῶ πολύ γιά τήν ἐπιστημονική προσφορά Σας, στό ἀφιερωμένο, ἔργο ζωῆς, τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτη Σωκράτη Σταυρίδη (1911-1914). Τό ποιμαντικό Του ἔργο, ἰσόχρονο τῆς ζωῆς τοῦ Κυρίου Ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, στόν Ἱερό Χῶρο Ἱερισσοῦ-Ἁγίου Ὄρους, σφραγίσθηκε μέ τήν εὐόδωσή Του. Τό ἔργο Του, τό ὁποῖο εἴχατε ἐπισημάνει μέ ἄρθρα Σας στό περιοδικό «ΑΡΝΑΙΑ», τώρα στήν νέα μορφή τοῦ βιβλίου Σας, Ἀρναία-2011, μέ ὅλα τά χρήσιμα ἱστορικά στοιχεῖα, μακροχρόνιας ἔρευνας, καρποφορεῖ γιατί δίνει ἔγκυρες πληροφορίες γιά τό Λαό τοῦ Ἱεροῦ Χώρου τῆς Χαλκιδικῆς καί τοῦ Γένους μας. Μέ ἐκτίμηση καί εὐχαριστίες Λάζαρος Εὐρ. Κοεμτζόπουλος Σημ. Σύνταξης: Εὐχαριστοῦμε καί ἐμεῖς, ἀγαπητέ κ. Κοεμτζόπουλε, γιά τήν εὐμενῆ κριτική τοῦ πονήματός μας γιά τόν μακαριστό Μητροπολίτη Σωκράτη, τό ποιμαντικό ἔργο τοῦ ὁποίου πραγματικά σφραγίσθηκε, ὅπως γράφετε, μέ τήν εὐόδωσή του καί ἦταν ὑποχρέωσή μας νά τό προβάλλουμε «εἰς μνημόσυνον αἰώνιον»! • Ὁ γνωστός στήν ἔρευνα τῆς Τοπικῆς Ἱστορίας καί συγγραφέας ἀπό τήν ὄμορφη Σκόπελο π. Κωνσταντῖνος Καλλιανός μᾶς ἔστειλε (Σκόπελος 24/4) τήν παρακάτω ἐπιστολή: Ἀγαπητέ μου κ. Δημήτρη, Χριστός Ἀνέστη Μέ τήν ἐπιστολή μου αὐτή ὀφείλω θερμά νά σᾶς εὐχαριστήσω γιά τό βιβλίο πού ἀφορᾶ τό πρόσωπο καί τήν πολιτεία τοῦ Μητροπολίτου Σωκράτους, καί τό ὁποῖο εἴχατε τήν εὐγενῆ καλοσύνη νά μοῦ στείλετε. Ὁμολογῶ ὄτι εἶναι τιμή γιά μένα, ἀλλά καί μεγάλος ἔπαινος γιά Σᾶς πού ἐργάζεστε μέ τόση συνέπεια καί ἦθος ἀπέναντι στήν ἱστορική ἔρευνα. Γιατί ὀφείλω νά πῶ ὅτι στίς μέρες μας, τίς πεζές καί ἄνυδρες ἀπό πνευματικότητα, τό νά μεριμνᾶ κάποιος, χωρίς ὑλικό κέρδος γιά τίς ἱστορικές του ρίζες καί τίς μνῆμες τοῦ χθές, αὐτό εἶναι πραγματική διακονία, πρόσφορο τιμῆς. Εὔχομαι νά συνεχίσετε τό ἔντιμο και ὡραῖο –πλήν ἐπίπονο– ἔργο Σας, μέ ὑγεία, ὑπομονή καί θεῖο φωτισμό. Μέ ἀναστάσιμες εὐχές, εὐχαριστίες καί τιμή π. Κων/νος Καλλιανός Σημ. Σύνταξης: Σεβαστέ π. Κωνσταντῖνε, σᾶς εὐχαριστοῦμε θερμά καί ἐμεῖς γιά τά καλά καί ὑπερβαλλόντως ἐπαινετικά λόγια σας. Ἡ προσφορά μας, ἄν καί ἐλάχιστη, ἐλπίζουμε –σύν Θεῷ– νά συνεχισθεῖ, μέχρι νεωτέρας καί ἄλλης ἄνωθεν ἐντολῆς, διότι «κοντά στήν ξέρα καλό εἶναι καί τό χαλάζι» κατά τή λαϊκή ρήση! • Ἡ Φιλοσοφική Σχολή (Τμῆμα Ἱστορίας καί Ἀρχαιολογίας-Τομέας Ἱστορίας-Βιβλιοθήκη Ἱστορίας) τοῦ Ἐθνικοῦ καί Καποδιστριακοῦ Πανεπιστημίου μᾶς ἔστειλε (Ζωγράφος, 30/4) τήν παρακάτω ἐπιστολή:

Ἡ διεύθυνση τοῦ Ἱστορικοῦ Σπουδαστηρίου ἐπιθυμεῖ νά σᾶς ἐκφράσει τίς θερμές της εὐχαριστίες γιά τήν εὐγενική δωρεά τῶν βιβλίων σας: Ὁ ἀρχαιολογικός χῶρος τοῦ ὑψώματος «Προφήτης Ἠλίας» Ἀρναίας. Ἀρναία, 2011, Ὁ Μητροπολίτης Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου Σωκράτης Σταυρίδης (1866-1944). Ἀρναία, 2011, Ἀθανασίου Κων. Γραμμένου: Οἱ πρῶτοι ἐκλογικοί κατάλογοι τῆς Ἀρναίας (ἀνάτυπο ἀπό τό τεῦχος 82/Ἰαν.-Μάρτ. 2009 τοῦ περιοδικοῦ “Ἀρναία”). Μέ ἐκτίμηση Ἡ Βιβλιοθηκονόμος τοῦ Ἱστορικοῦ Σπουδαστηρίου κ. Μαρία Καρασούλη Σημ. Σύνταξης: Εὐχαριστοῦμε καί ἐμεῖς, κ. Καρασούλη, γιά τήν εὐμενῆ ἀποδοχή τῶν πονημάτων μας. • Ἀπό τόν Ἐκδότη-Διευθυντή τῆς Ἐφημερίδας «ΖΑΤΟΥΝΑ-ΜΑΡΚΟΥ-ΒΛΟΓΓΟΣ» κ. Νικόλη Φίλη, πήραμε (Ἀθήνα 5/6) τήν παρακάτω ἐπιστολή: Ἀγαπητέ κ. Κύρου, Εὐχαριστῶ γιά τήν ἀποστολή τοῦ βιβλίου σας καί σᾶς συγχαίρω γιά τήν ἔκδοση. Θά ἤθελα νά γνωρίζω, ἐάν ὑπάρχει σήμερα τό ἡλιακό ρολόϊ σέ σχέδιο τοῦ συμπατριώτη μου Λώρη Θανόπουλου. Ἄν ναί, ὑπάρχει κάποια φωτογραφία, γιά νά κάνω κάποια σχετική ἀναφορά στό ἀφιέρωμα στή «Ζ» γιά τό βιβλίο σας, πιό ἀναλυτικά; .................................................................................................................................................................................. Στήν διάθεσή σας Νικόλης Φίλης Σημ. Σύνταξης: Ἀγαπητέ κ. Φίλη, τά νέα γιά τό ἡλιακό ὡρολόι τοῦ Κωδωνοστασίου τοῦ Ἱ. Ν. Ἁγ. Στεφάνου εἶναι εὐχάριστα! Ναί, ὑπάρχει καί σᾶς στείλαμε ἤδη σχετικές φωτογραφίες του σύγχρονες ἠλεκτρονικά, γιά νά τίς χρησιμοποιήσετε κατά βούληση! Ἐκ τῶν προτέρων εὐχαριστοῦμε γιά τό ἑτοιμαζόμενο ἀφιέρωμα τοῦ βιβλίου γιά τόν Μητροπολίτη Σωκράτη τῆς ἐφημερίδας σας. 25

• Ὁ ἀρχιτέκτονας κ. Ἀργύρης Πετρονώτης μᾶς ἔστειλε (Θεσσαλονίκη 12/6) τήν παρακάτω ἐπιστολή: Φίλτατε κύριε Δημήτριε Θ. Κύρου, χαῖρε. Εὐχαριστῶ πολύ γιά τήν τακτική ἀποστολή τῆς «ΑΡΝΑΙΑΣ». Κάθε της τεῦχος (τό τελευταῖο 94ο) κάτι πάντοτε μᾶς διδάσκει. Ἐκτιμώντας τήν διττή σας ἰδιότητα, Φιλολόγου-Θεολόγου, καί τίς σχετικές πλούσιες γνώσεις σας καταθέτω τήν ἀκόλουθη παράκληση: Νά μέ πληροφορήσετε, ἐάν γνωρίζετε «ἱερωμένους οἰκοδομήσαντες χερσίν καί ἀρχιτεκτονήσαντες», Μάλιστα, ἐάν τυχόν ἔχετε ἀρκετές πληροφορίες προτιμότερο νά τίς δημοσιεύσετε στήν «ΑΡΝΑΙΑ», ἀπό ὅπου θά τίς προσλάβω. Μετά τιμῆς Ἀργ.Πετρονώτης Υ.Γ. Ἐσωκλείω ἐργασία μου γιά τόν Ναό τοῦ Σωτῆρος τῆς Σάμου. Σημ. Σύνταξης: Ἀγαπητέ κ. Πετρονώτη, σᾶς εὐχαριστοῦμε γιά τήν καλή σας ἄποψη πού ἔχετε γιά τήν «ΑΡΝΑΙΑ» καί γιά τήν ἀποστολή τῆς ἐργασίας σας «Ὁ Ναός τοῦ Σωτῆρος Σάμου». Πρός τό παρόν τό αἴτημά σας δέν μποροῦμε δυστυχῶς νά τό ἱκανοποιήσουμε, γιατί δέν ἔχουμε κάποιες πληροφορίες. Ἀργότερα ἴσως ...! Ἄν κάποιος ἔχει πληροφορίες σχετικές, ἄς μᾶς ἐνημερώσει ἀμφοτέρους. • Ἀπό τό «Ἱερόν Ἡσυχαστήριον Ἀδελφότητος Δανιηλαίων» πήραμε (Κατουνάκια,Ἅγ. Ὄρος 16/6) τήν παρακάτω ἐπιστολή:

I­EΡΟΝ ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΟΝ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΟΣ ΔΑΝΙΗΛΑΙΩΝ 630­87­ΚΑΤΟΥΝΑΚΙΑ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ Ἀγαπητέ Κύριε Δημήτριε, χαίρετε ἐν Κυρίῳ Ἐλάβομεν τό πολύ ὡραῖον Βιβλίον, ὅπου μᾶς ἐστείλατε τοῦ ἀειμνήστου Μητροπολίτου σας Σωκράτους, τό ὁποῖον ἐν συνεχείᾳ θά ἀναγνώσωμεν. Ἐκ τῶν προτέρων πιστεύομεν εἶναι ἐξαίρετον καί ἐνημερωτικόν διά τούς συγχρόνους Ἀρναιώτας. Αὐτά πρέπει νά ἔρχονται εἰς φῶς, διότι αὐτοί ὑπῆρξαν μεγάλα ἀναστήματα. Μετά τῆς ἐν Κυρίῳ ἀγάπης Ἱερομόναχος Γρηγόριος Δανιηλίδης Υ.Γ. Σᾶς ἀποστέλομεν καί ἡμεῖς ἕνα ἀπό τά ἔργα τοῦ πάππου μας Γέροντος Δανιήλ. Ὁ ἴδιος. Σημ. Σύνταξης: Σᾶς εὐχαριστοῦμε, σεβαστέ μας γέροντα Γρηγόριε, γιά τήν εὐμενῆ σας κριτική τοῦ πονήματός μας καί γιά τήν ἀποστολή τοῦ «Περί παρθενίας» ψυχοφελοῦς πονήματος (συλλογή ἐπιστολῶν) τοῦ ἀειμνήστου γέροντα τοῦ Ἡσυχαστηρίου σας, τό ὁποῖο ἐδῶ καί 40 χρόνια ἐπισκεπτόμαστε (ἔχουμε ὑπερβεῖ τίς 20 ἐπισκέψεις) καί ἀπολαμβάνουμε τήν πνευματική-λατρευτική καί ὑλική φιλοξενία, ἀλλά καί τήν φυσική ὀμορφιά τοῦ περιβάλλοντος τό Ἡσυχαστήριό σας χώρου. Τά σεβάσματά μας στούς «ὑφ’ ὑμᾶς» σεβαστούς καί ἀγαπητούς πατέρες-Δανιηλαίους.

ΟΙ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΜΑΣ Γιά τή συνέχιση τῆς ἔκδοσης τοῦ περιοδικοῦ μας βοήθησαν οἰκονομικά καί εὐχαριστοῦμε οἱ: • Γεώργιος Ριζόπουλος (Ἀθήνα) 100 εὐρώ (34,074 Δρχ.) • Καίτη Σμαραγδῆ (Ἀθήνα) 100 » (34,074 » ) • Δημ. Ἰω.Ρουκᾶς (Θεσ/νίκη) 50 » (17,037 » ) • Δημ. Νεραντζιᾶς (Ἀρναία) 60 » (20.445 » ) • Θεόδ. Αὐγερινός 30 » (10.222 » ) • Κων. Δ. Γιαννούσης(Ἀρναία) 25 » ( 8.518 » ) • Γεώργιος Κουκλιάτης 20 » ( 6.815 » ) (Πετροκέρασα) • Ἀνώνυμος 20 » ( 6.815 » ) • Ἀνώνυμος 20 » ( 6.815 » ) • Ἀθανάσιος Τσιάλας (Ἀρναία) 20 » ( 6.815 » ) • Γεώργ.Ν. Μοσχούδης (Ἀρναία) 20 » ( 6.815 » ) 26

• Γρηγ. Σιώπης (Ἀρναία) • Ἀλέξ. Ξηράδας Θε/νἰκη) • Χριστόδ. Φυλᾶτος (Ἀθήνα) • Γεώργ. Μπουλίκας (Ἀθήνα) • Μαρία Κοσμᾶ-Μπέη (Θεσ/νίκη) • Ἀστέρ. Γ. Ρήγας (Ἀρναία) • Ἀργυρή Σαμαρᾶ (Ἀρναία) • Μαρία Ξιούφη-Χαλέβα (Ἀρναία) • Γρηγ. Λιούτας (Ἀρναία) • Ζυγούρης Ἀθ. Χρῆστ. (Ἀρναία) • Βασ. Καρατσές (Ἀρναία)

20 20 20 20 10

» » » » »

( 6.815 ( 6.815 ( 6.815 ( 6.815 ( 3.407

» » » » »

) ) ) ) )

10 10

» ( 3.407 » ) » ( 3.407 » )

10 10

» »

( 3.407 » ) ( 3.407 » )

10 » ( 3.407 » ) 05 » (1.703 » )

Ο ΤΥΠΟΣ ΓΡΑΦΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΑΡΝΑΙΑ» ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΡΝΑΙΑ • Τό περιοδικό «ΣΥΛΛΟΓΕΣ», τχ. 321/Ἀπρ. 2012, σ. 411), παρουσιάζοντας τό περιοδικό «ΤΕΤΡΑΜΗΝΑ», τχ. 88-93/Χειμώνας 2012, (τοῦ Δρόσου Κραβαρτόγιαννου, Ἄμφισσα) καταχωρεῖ φωτογραφία τοῦ ἐξωφύλλου του, ὅπου καταγράφονται τά περιεχόμενά του (βλ. φωτογραφία), ἕνα ἀπό τά ὁποῖα (τό πρωτελευταῖο) εἶναι ἀναδημοσίευση τῶν Ἀπόψεων-Προτάσεων καί Σχολείων τοῦ τεύχους 86/2010 τοῦ περιοδικοῦ μας (βλέπε σχετικά καί στό τχ. 87 στή στήλη «Ο ΤΥΠΟΣ ΓΡΑΦΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ “ΑΡΝΑΙΑ”»). • Τό περιοδικό «ΣΥΛΛΟΓΕΣ», τχ. 322/Μάϊος 2012, σσ. 554 καί 575, καί τχ. 323/Ἰούν. 2012, σ. 676 γράφει:

– Δημήτριος Θ. Κύρου. ΑΡΝΑΙΑ, τεύχος 93, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2011. Για επικοινωνία: Δημ. Θ. Κύρου, 63074 Αρναία, τηλ. και φαξ 23720.22127. Μερικά από τα περιεχόμενα: Καταγραφή αρχείων Λυσιμάχου Σαραφιανού. Ο γιατρός και βουλευτής Γρηγόριος Αναστασίου Σαραφιανός (1865-1937). Η εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στο εξωκκλήσι της Αγίας Παρασκευής. ***

– Δημητρίου Θεοχ. Κύρου, Ο μητροπολίτης Ιερισσού, Αγίου Όρους και Αρδαμερίου ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ (1866-1844), [Η ζωή και το έργο του, όπως καταγράφτηκε στο περιοδικό “ΑΡΝΑΙΑ” (1989-2011) και σε άλλα έντυπα]. Επετειακός τόμος με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 ετών από την εκλογή, τη χειροτονία και την έλευσή του στην Αρναία (Οκτώβριος - Νοέμβριος 1911), έκδοση 2011, σχήμα 24Χ17 εκατ., 350 σελίδες (για επαφή με τον συγγραφέα: Δημ. Θ. Κύρου, 63074 Αρναία, τηλ. και φαξ 23720.22127).

27

• Ἡ ἐφημερίδα «ΖΑΤΟΥΝΑ-ΜΑΡΚΟΥ-ΒΛΟΓΓΟΣ», φ. 267/Μάρτ.-Ἀπρ. 2012, σ. 6, γράφει:

Δημητρούλα, μᾶς λείπεις πέντε χρόνια! Ἡ ἀπουσία σου εἶναι καταλυτική καί ἀξεπέραστη! Σοῦ εὐχόμαστε ὁ Θεός νά ἀναπαύει αἰώνια τήν ψυχούλα σου!

28

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΤΥΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΝΑΙΑ (ΤΙΤΛΟΙ) (Ὅσα ἀναφέρονται στήν Ἱστορία καί στή Λαογραφία τῆς Ἀρναίας) • Ἡ ἐφημερίδα «ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ» (Ἀθηνῶν), γράφει: –Βασίλη Τσακίρογλου, Ἀνάπτυξη μέ ὄραμα. Ἕνα χωριό σάν ψεύτικο! [Ἀναφέρεται στήν ἱστορία, στήν ἀρχιτεκτονική, στά ὑφαντά, στήν μελισσοκομία, στήν οἰνοποιΐα καί στήν ὑλοτομία τῆς Ἀρναίας μέ 9 φωτογραφικά πλάνα της (γενική ἄποψη, σοκάκια, λαογραφικά ἀντικείμενα, σπίτια ἀποκαταστημένα, παλιό σχολεῖο, Κωδωνοστάσιο). Τίς πληροφορίες γιά τή σύνταξη τοῦ ἄρθρου ἔδωσαν οἱ: Ἀστέριος Καραστέργιος (τεχνολόγος πολιτικός μηχανικός, πού εἰκονίζεται σέ φωτογραφικό πλάνο στό γραφεῖο του), Δημήτριος Γεωργάκας (μελισσοκόμος, πού εἰκονίζεται σέ φωτογραφικό πλάνο μέ κυψέλη), Πέτρος Καραούλης (ὑλοτόμος, πού εἰκονίζεται σέ φωτογραφικό πλάνο μέ τόν ἀδελφό του Γιάννη) καί Κλαούντια Παπαγιάννη (ἰδιοκτήτρια οἰνοποιείου, τό ὁποῖο εἰκονίζεται σέ φωτογραφικό πλάνο)]. Οἱ φωτογραφίες εἶναι τοῦ Περικλῆ Μεράκου], φ. 12-2-2012, σ. 13.

• Ἡ ἐφημερίδα «ΚΑΣΑΝΔΡΑ»), γράφει: –Έπετειακό «Ἑωθινό στήν Ἀρναία» (Ἀναφέρεται στό πατροπαράδοτο ἔθιμο τοῦ «Ἑωθινοῦ», πού ἀναβιώνει κάθε χρόνο τίς πρωϊνές ὧρες τῆς 25ης Μαρτίου ἡ Φιλαρμονική τῆς Ἀρναίας), φ. 201/5-4-2012, σ. 11. • Ἡ ἐφημερίδα «ΘΕΜΑ» (Χαλκιδικῆς), γράφει: –Παραχώρηση ἀκινήτων τοῦ Ε.Ο.Τ. στό Δῆμο Ἀριστοτέλη. [Ἀναφέρεται καί στήν παραχώρηση τοῦ ἀρχοντικοῦ Ἰατροῦ (Γιατράδικο), ὅπου στεγάζεται τό Ἱστορικό καί Λαογραφικό Μουσεῖο Ἀρναίας. Βλέπε καί Ἐνδιαφέρουσες Εἰδήσεις], φ. 97/ -5-2012. • Ἡ ἐφημερίδα «ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ» (Ἀθηνῶν), Φ. 1548/10-62012, στό ἔνθετο«ΤΑΞΙΔΙ» (Ἀξιοθέατα-Διαμονή-Φαγητό), σ. 15, γράφει: –Ἀρναία ἡ ὄμορφη [Κείμενο Νίκος Κουφάκης, φωτογραφία: Εὔη Φραγκολᾶ. Γίνεται ἀναφορά στά σοκάκια, στόν πλάτανο μέ τό τρε-

χούμενο νερό τῆς Κεντρικῆς πλατείας, στήν ἀρχιτεκτονική, στὀ Ἀρχοντικό Ἰατροῦ, ὅπου στεγάζεται τό Ἱστορικό καί Λαογραφικό Μουσεῖο, στήν οἰκία κληρονόμων Σαραφιανοῦ (Γιαννύδαινας) ὅπου στεγάζεται τό Μουσεῖο Ὑφαντικῆς Τέχνης, στό Ναό τοῦ Ἁγ. Στεφάνου (καταστροφική πυρκαϊά τοῦ 2005, ἀνασκαφές μέ τά γνωστά εὑρήματα, ἀποκατάσταση), στή μελισσοκομία, στίς δραστηριότητες τοῦ γράφοντα. ὁ ὁποῖος συναντήθηκε μέ τούς παραπάνω δημοσιογράφους στό καφενεῖο «ΛΑΝΑΡΑ» στίς 29 Μαΐου (ἔκδοση περιοδικοῦ «ΑΡΝΑΙΑ»-συγγραφή βιβλίων), «στό πετρόκτιστο Δημαρχεῖο τῆς Ἀρναίας» καί στόν τοπικό τουρισμό. Ἡ δημοσιευμένη στό κείμενο φωτογραφία εἰκονίζει οἰκίες τῆς γειτονιᾶς «Ρεπανάδικα». Γιά τόν γράφοντα σημειώνει τά ἑξῆς: Στό καφενεῖο συναντᾶμε καί τόν φιλόλογο - θεολόγο Δ. Θ. Κύρου πού ἀσχολεῖται μέ τήν ἱστορία τῆς Ἀρναίας, ἐκδίδει τό ὁμώνυμο περιοδικό καί εἶναι συγγραφέας σχετικῶν βιβλίων. Οἱ κάτοικοι τοῦ χωριοῦ στηρίζουν τή δουλειά του καί τοῦ ἐμπιστεύονται οἰκογενειακά ἀρχεία πού μαρτυροῦν τήν ἱστορία τοῦ τόπου. • Ἡ ἐφημερίδα «ΤΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ» γράφει: – Θανάση Φωτίου, Φθινόπωρο 1943: Μιά κρίσιμη περίοδος γιά τή Χαλκιδική. Ἡ σύγκρουση ΠΑΟΕΛΑΣ, ὁ καπετάν Κολοκοτρώνης καί ἡ «῎Εκθεση» τοῦ Ἀλέκου Ρούτση, [Ἀναφέρεται καί στήν Ἀρναία καί σέ Ἀρναιῶτες (Κ. Κωνσταντάρα(;), Ζαχ. Ζαγορίτης)], φ. 139/Ἀπρ.-Ἰούν. 2012, σ. 3

29

ΕΝΤΥΠΑ ΠΟΥ ΛΑΒΑΜΕ ΒΙΒΛΙΑ-ΑΝΑΤΥΠΑ • Σταύρου Μελισσινοῦ, Κλέωνας. Τό πορτρέτο τοῦ πολιτικοῦ-τυχοδιώκτη. Δικαιοσύνη καί ἄλλα ποιήματα, Ἀθήνα 1992, σσ. 88. • STAYROS MELISSINOS, ISIS AND OTHER POEMS, Ἀθήνα 2008, σσ. 16. • Ἄγγελου Φ. Μάντσιου, Νικητιανῶν θαλασσινές Διαδρομές, Θεσσαλονίκη 2010, σσ. 365. • Μιχάλη Χαλᾶ τοῦ Παπανεστάση, Ἄρνη. Ἡ μικρή Ἑλβετία τῆς Ἄνδρου. Τό χωριό μέ τίς σαρανταδυό Ἐκκλησιές, Ἄνδρος 2009, σσ. 396 (μέ τήν ἀφιέρωση: «Στόν ἐκλεκτό Ἀρναῖο φίλο Δημ. Κύρου, μέ τίς καλύτερες εὐχές μου γιά ὑγεία, μακροημέρευση καί πνευματική δημιουργία. Μάης 2010. Μέ ἀγάπη καί ἐκτίμηση. Μ.Χ.»). (Σημ. Ὁ συγγραφέας ἔστειλε τό βιβλίο αὐτό καί στούς: π. Χρυσόστομο Μαϊδώνη καί Γεώργ. Τσόχα, οἱ ὁποῖοι μαζί μέ τόν γράφοντα ἀποτελοῦσαν τήν ὁμάδα ἐπίσκεψης γνωριμίας στήν Ἄρνη τῆς Ἄνδρου). • Στεργίου Ν. Σάκκου, Ὁ Κατηχητής τῆς Θεσσαλονίκης Ἅγιος Δημήτριος, Θεσσαλονίκη 2004, σσ. 171. • –, Ἀναφορά εὐγνωμοσύνης (Ἀπό τή διακονία τοῦ ἱεροκήρυκα π. Αὐγουστίνου Ν. Καντιώτη στά Γρεβενά, 1945-1950), Γρεβενά 2006, σσ. 258. • Νομαρχιακῆς Αὐτοδιοίκησης Φωκίδος-Ἱερᾶς Μητροπόλεως Φωκίδος, 13ο Συνέδριο Ὁμοσπονδίας Συλλόγων Παρνασσίδας, 11ο Συνέδριο Ἑταιρείας Φωκικῶν Μελετῶν, Ἡ προσφορά τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου καί τῶν Ἱερῶν Μονῶν τῆς Φωκίδας στό Ἔθνος καί τήν περιοχή της στήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας στήν Ἐθνεγερσία τοῦ 1821 καί τή Νεοελληνική περίοδο, Ἄμφισσα 2010, σσ. 422. • Γρηγόρη Ζιάκα, Τά ἑλληνικά Γράμματα καί ὁ Ἀριστοτέλης στήν ἀραβική παράδοση, Θεσσαλονίκη 1986, σσ. 277. • – ,Θρησκεῖες καί Πολιτισμοί τῆς Ἀσίας, Θεσσαλονίκη 2008, σσ. 718. • Ρέϊνολντ Ἀ. Νίκολσον, Ἡ ἔννοια τοῦ προσώπου στόν σουφισμό, Εἰσαγωγή: Γρηγόριος Δ. Ζιάκας, Ἀθήνα 2010, σσ. 200. (Προσφορά τοῦ κ. Γρ. Ζιάκα). • Ἀθανασίου Ε. Καραθανάση, Ἡ Βενετία τῶν Ἑλλήνων, Θεσσαλονίκη 2010, σσ. 647. • Κωνστανίνου Θ. Χιούτη, Τό μετόχι τῆς ἀθωνικῆς μονῆς Ἁγίου Παύλου στή Στέρνα τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης. Ἡ περιπέτεια τοῦ κειμηλίου τῶν Τιμίων Δώρων, Θεσσαλονίκη 2011, σσ. 160. • – ,Ἐκθέσεις τοῦ Ἐμμ. Ἀντωνιάδη πρός τόν Κυβερνήτη Καποδίστρια γιά τήν ἐπαναστατημένη Κρήτη (1829), Ἀνάτυπο ἀπό τήν ἐτήσια ἔκδοση τοῦ Δήμου Χανίων «ΕΝ ΧΑΝΙΟΙΣ», τόμ. 405, Χανιά 2010, σσ. 205218. • Γιώργου Χορτιάτη, Πρόσωπο μέ πρόσωπο (ἀναμνήσεις ἑνός Πετροκερασιώτη), Θεσσαλονίκη 1896, σσ. 30

344 (Προσφορά τοῦ Μ.Α.Σ. «ΟΜΒΡΙΑΝΟΣ» Πετροκεράσων). • Στρατῆ Ἰ. Ἀναγνώστου, Τοπική Ἱστορία. Ἀναφορές στή Νεότερη καί Σύγχρονη Ἱστορία τῆς Λέσβου, Μυτιλήνη 2011, σσ. 108. • Ἀρχιμ. Σπυρίδωνος Ξένου, Ἕνας σύγχρονος Ἅγιος. Ἀρχιμανδρίτης Βενέδικτος Πετράκης, Ἱεροκῆρυξ, Νέα Σκήτη - Ἅγιον Ὄρος 2010, σσ. 144. (Προσφορά τῆς ἐκδότριας Συνοδίας Σπυρίδωνος Ἱερομονάχου, Νέα Σκήτη Ἁγ. Ὄρους). • † Δαμιανοῦ Μιχαλοπούλου (1876), Μετάνοια καί Ἐπιστροφή, Γ΄ ἔκδοση. Ἐπιμέλεια: Γέρ. Μάξιμος, Ἡσυχαστήριον Κοιμήσεως Θεοτόκου Κατουνακίων, Ἅγ. Ὄρος 2010, σσ. 125. • Θεοδώρου Ἰ. Δαρδαβέση, Ὑγειονομική φροντίδα καί περίθαλψη τῶν ἀγωνιστῶν τοῦ 1821, Θεσσαλονίκη 2011, σσ. 32 (Δημοσιεύματα τῆς ἑταιρείας Μακεδονικῶν Σπουδῶν, ἀρ. 56). • Νικολάου Ά. Μερτζιμέκη, Περί τῶν κτητόρων τοῦ πύργου τοῦ ἀρσανᾶ τῆς ἁγιορειτικῆς Μονῆς Ζωγράφου, Ἀνάτυπο ἀπό τά «ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ», τ. 20, Θεσσαλονίνη 1999, σσ. 331-340 • – ,Ἐνεπίγραφα «ἐμπροστάλια ἁγίων εἰκόνων» ἀπό τήν ἀθωνική Μονή Ζωγράφου, Ἀνάτυπο ἀπό τά πρακτικά τοῦ Β΄ Διεθνοῦς Συμποσίου, Θεσσαλονίκη, 1113 Νοεμβρίου 2005, «Ἅγιον Ὄρος. Πνευματικότητα καί Ὀρθοδοξία. Τέχνη», Θεσσαλονίκη 2006, σσ. 195215. • Δημητρίου Ἀ. Λιάκου-Νικολάου Ἀ. Μερτζιμέκη, Ταφικά μνημεῖα σέ ἀθωνικά σλαβικά καθιδρύματα κατά τό 19ο αἰώνα, Ἀνάτυπο ἀπό τό «Δελτίον τῆς Χριστιανικῆς Ἀρχαιολογικῆς Ἑταιρείας», τ. 26, Ἀθήνα 2005, σσ. 401-410. • –, Ἔργα ξυλογλυπτικῆς τοῦ 18ου καί 19ου αἰ. ἀπό τόν ἐνοριακό ναό τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου στή Συκιά Χαλκιδικῆς, Ἀνάτυπο ἀπό τόν Τιμητικό Τόμο στόν καθηγητή Νίκο Νικονάνο «Δῶρον», Θεσσαλονίκη 2006, σσ. 311-322. • Ν. Ἀ. Μερτζιμέκη-Δ. Ἀ. Λιάκου, Δωρεές ... δι’ ἐξόδου καί δαπάνης ... Χριστιανῶν .... ἐκ πόλεων Ρουστσούκ καί Καλοφέρ ... στήν ἁγιορειτική Μονή Ζωγράφου, Ἀνάτυπο ἀπό τό «Δελτίον τῆς Χριστιανικῆς Ἀρχαιολογικῆς Ἑταιρείας, τ. 31. Ἀθήνα 2010, σσ. 127-138. • Γεωργίου Μ. Μπόντα, Χειρόγραφα βιβλία τῆς Μανουσείου Δημοσίας Βιβλιοθήκης Σιάτιστας, Ἀνάτυπο ἀπό τά «ΔΥΤΙΚΟΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ», τ. 8, Κοζάνη 1997, σσ. 363-374 (μέ τήν Ἀφιέρωση-Σημείωμα: «Στο περιοδικό «ΑΡΝΑΙΑ». Ἀγαπητέ κ. Κύρου. Σέ εὐχαριστῶ γιά τήν ἀποστολή τοῦ ὡραίου σου περιοδικοῦ. Ὑγεία, νά εἶσαι πάντα καλά καί καλή συνέχεια. Σιάτιστα 23-5-2011». • – , Ὁ Σιατιστινός Μητροπολίτης Μελενίκου καί Σιδηροκάστρου Παρθένιος Γκόλιας καί ὁ Σιατιστινός

Κωνσταντῖνος Δεμερτζῆς, πρωθυπουργός τῆς Ἑλλάδος, Ἀνάτυπο ἀπό τά «ΔΥΤΙΚΟΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ», τ. 11 Κοζάνη 2000, σσ. 331-336. • – , Δημοτικά καί νεότερα τραγούδια τῆς Σιάτιστας, Ἀνάτυπο ἀπό τά «ΕΛΙΜΕΙΑΚΑ» τχ. 57/Δεκ. 2006, σσ. 241-252. • – , Ἡ συμβολἠ τῆς Σιάτιστας στούς ἀγῶνες τοῦ Ἔθνους, Ἀνάτυπο ἀπό τά «ΕΛΙΜΕΙΑΚΑ», τχ. 62/Ἰούν. 2009, σσ. 47-58. • Γιάννη Λάμπρου, Ἡ Ἀστροκερασιά καί ὁ Ἀποσπερίτης, Ἀθήνα 2010, σσ. 29. • Ἀρχιμ. Δανιήλ Γ. Ἀεράκη, Μιλάω στήν ψυχή μου, Ἀθήνα 2011, σσ. 498. • Κωνσταντίνου Ν. Καλλιανοῦ, Πρωτοπρεσβυτέρου, Ἰσορροπώντας .... Κείμενα ποιμαντικῆς μέριμνας καί βιωτῆς, Ἅγιον Ὄρος 2008, σσ. 127. • Κωνσταντίνου Γ. Σταλίδη, Στό πέραν τῶν Κειμένων, Θεσσαλονίκη 2011, σσ. 98. • Χάινριχ Σωτηρίου Σέφερ, Ἔτσι τό θέλησε ὁ Θεός. Ἕνα περιπετειῶδες ταξίδι μέσα στίς ἀναταράξεις τοῦ Χρόνου, Πολύγυρος 2010, σσ. 144. • Μητροπολίτου Λαγκαδᾶ, Λητῆς καί Ρεντίνης Ἰωάννου, Τό Χρονικόν τῆς εὑρέσεως τῶν ἱερῶν λειψάνων τῆς Ἁγίας Κυράννης, Λαγκαδᾶς-Θεσσαλονίκη 2011, σσ. 52. (Προσφορά τοῦ μοναχοῦ Μαξίμου Ἰβηρίτη, ὁ ὁποῖος ἔπαιξε σημαντικότατο ρόλο στόν ἐντοπισμό καί στήν ἀνεύρεση τῶν λειψάνων). • Ἀθανασίου Σμαραγδῆ, Ἐπίκαιρη Γραφή καί Ἀλήθεια, Ἀρναία 2005, σσ. 406. (Περιέχει ἄρθρα τοῦ συγγραφέα στήν ἐφημερίδα «ΓΝΩΜΗ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ», ἀρκετά ἀπό τά ὁποῖα ἀναφέρονται στήν Ἀρναία). • Δημήτρη Κοσμᾶ, Πλάτωνος Συμπόσιον, Ἀθήνα 2011, σσ. 272. • – , Ἡ Ἀποκάλυψη τοῦ Ἰωάννη, Ἀθήνα 2011, σσ. 192. • Δημητρίου Θεοχ. Κύρου, Ὁ Μητροπολίτης Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου Σωκράτης Σταυρίδης (1866-1944). [Ἡ ζωή καί τό ἔργο του, ὅπως καταγράφηκε στό περιοδικό «ΑΡΝΑΙΑ» <1989-2011> καί σέ ἄλλα ἔντυπα], Ἀρναία 2011, σσ. 350.

ΨΗΦΙΑΚΟΙ ΔΙΣΚΟΙ • Ἀρχιμ. Δανιήλ Γ. Ἀεράκη, Ὁμιλίες. • Ἑλληνικῆς Βιβλικῆς Ἑταιρείας-Ἱεραποστολικοῦ Συνδέσμου «ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ, Ἡ Καινή Διαθήκη (στή δημοτική).

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ 2012 • Τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανικοῦ Συλλόγου «ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΒΑΠΤΙΣΤΗΣ» (τσέπης), σσ. 64. • Τῆς Μονῆς Παντοκράτορος Ἁγ. Ὄρους (τσέπης), σσ. 128. • Τοῦ Πολιτιστικοῦ Συλλόγου Ἱερισσοῦ «Ὁ Κλειγένης» (τοίχου), φφ. 12.

ΠΑΣΧΑΛΙΝΕΣ ΕΥΧΕΣ Πήραμε τίς πασχαλινές εὐχές ἀπό τούς: • Ἀναστάσιο Νικ. Καστρέτσιο, καταστηματάρχη (Πολύγυρος). • Ἀθανάσιο Δ. Οἰκονόμου, ἐκπαιδευτικό (Βόλος).

ΕΙΔΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ

Τήν Τρίτη μέρα τοῦ Πάσχα ἱερόσυλοι ἔκλεψαν τά θαυματουργά λείψανα τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας τῆς Φαρμακολύτριας (κάρα καί τμῆμα τοῦ δεξιοῦ ποδιοῦ της) ἀπό τήν φερώνυμη Ἱερά Μονή, χωρίς μέχρι τώρα νά ἐντοπισθοῦν, νά συλληφθοῦν καί νά τά ἐπιστρέψουν. Ἡ Ἀρναία συνδέεται στενά μέ τά λείψανα τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας καί τήν θαυματουργό ἐπενέργειά τους στήν κωμόπολη καί στούς κατοίκους της ἀπό τήν ἐποχή τῆς Τουρκοκρατίας μέχρι καί τά μέσα τοῦ 20οῦ αἰῶνα. Σύμφωνα μέ τά Κατάστιχα Ληψοδοσίας τοῦ Ἱ. Ναοῦ Ἁγ. Στεφάνου (1882-1947) τά λείψανα τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας μετακλήθηκαν στήν Ἀρναία ἀρκετές φορές. (Σχετικά μέ τούς Κώδικες τῶν Καταστίχων βλέπε ἐλάχιστα: Δημ. Κύρου, Τό παλιό Ἀρχεῖο τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἁγ. Στεφάνου. Α΄ Οἱ κώδικες (1882-1947). (Μιά πρώτη καί σύντομη συνολική καταγραφή - περιγραφή) καί Β΄ Τά Ἔγγραφα, ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 67-68/Ἀπρ. - Σεπτ. 2005, σσ. 26-28). Ἐπίσης σύμφωνα μέ Ἔγγραφο τοῦ 1878, τοῦ ἰδίου Ναοῦ ξοδεύθηκαν ἀπό τήν Ἐκκλ. Ἐπιτροπή 168 γρόσια γιά τήν Ἁγία Ἀναστασία (δηλ. γιά τήν ἔλευση τῶν λειψάνων της καί τή φιλοξενία τῶν συνοδῶν της μοναχῶν). [Βλέπε σχετικά: Δημ. Θ. Κύρου, 1. Καταγραφή Ἀρχείων. Τό Ἀρχεῖο Ἐγγράφων τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἁγίου Στεφάνου Ἀρναία, ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 63/Ἀπρίλ. -Ἰούν. 2004, σσ. 3 (Ἔγγρ. δ΄) καί 4 (Σημ. 16), καί 2. Ὁ Μητροπολιτικός Ναός τοῦ Ἁγίου Στεφάνου Ἀρναίας, Ἀρναία 2008, σσ. 118 καί 122). Θαύματα τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας στήν Ἀρναία καταγράφονται στά παρακάτω δημοσιεύματα: α. Ἐφημ. «ΦΩΣ» (Θεσσαλονίκη), φ. 13-6-1945, β. Μητροπολίτου Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου Διονυσίου, Ἀπό τά θαύματα τῶν Ἁγίων. Τά σημερινά θάυματα τῆς Ἁγ. Ἀναστασίας τῆς Φαρμακολυτρίας, ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΑΙ, τχ. 1013/112-1947. (Ἀναδημοσιεύονται στό περιοδικό «ΑΓΙΑΝΑΣΤΑΣΙΤΕΣ», τχ. 21/Δεκ.2007, σσ. 18-19) καί 2. Ἡ Ἁγία Ἀναστασία ἡ Φαρμακολύτρια καί ἡ ὁμώνυμη Ἱερά Μονή... Τά θαύματα τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας τῆς Φαρμακολυτρίας, Θεσσαλονίκη 1950, σσ. 11-14 καί 17-20 καί γ. Δημ. Κύρου, Ἐπιστολή, ἐφημ. «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ», (Θεσσαλονίκης), φ. 4618/131, 24-12-1968, σ. 2. (Γιά τίς μετακλήσεις τῶν λειψάνων τῆς Ἁγ. Ἀναστασίας στή Λιαρίγκοβη - Ἀρναία, ὅπως καταγράφεται στά Κατάστιχα Ληψοδοσίας, θά γράψουμε ἀναλυτικά σέ προσεχές τεῦχος). 31