3_ΤΟ MYSTIKO ΤΟΥ PARTHENONA

1

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΛΙΑΠΗΣ


OΤΑΝ ΜΙΛΟΥΝ ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ….

Сcopyright (с) 2009 ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

1

2


ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

2

3


Mε πολλή αγάπη αφιερωμένο στους γονείς μου στους ΕΛ_ληνες στη Νatalia, Οlga, Οnder και στους Συνεργατες μου Με Τιμή ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

Συγγραφέας ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Τίτλος Η ΠΛΑΝΗΤΙΚΗ ΣΥΝΩΜΟΣΙΑ των ΝΕΦΕΛΙΜ Δ/νση Κ.Βάρναλη 12, 15121 Πεύκη, Αθήνα Τηλ. 210-6149149 Κιν. 6937097443 Ε-mail [email protected] ΔΙΑΘΕΣΗ 210.8065618 6937097443


3

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 4 Φίλοι μου με το σύγγραμμα τούτο, σφύζεi από ζωή κι γνώση, που πλέον δεν ζει μόνο στα σκονισμένα Ελληνικά χειρόγραφα Πλάτωνα Αριστοτέλη κι άλλων αρχαίων φωτοδοτών σε σκοτεινα, υγρα υπογεια, μοναστηριών και της ΝΑSA, αλλα μέσα από αριστοτεχνικά συνταιριασμένα γεγονότα της μυθολογίας ιστορίας, θρησκείας και, της Απολώνιας ιατρικής ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΠΙΑ ο θεός λόγος, ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ =ΜΥΘΟΣ+ΛΟΓΟΣ, ή ο ΘΥΜΟΣ του θεου ΛΟΓΟΥ δεν αντέχει πια τη συστηματικη διαστρεβλώση της ιστορίας η οποία ανατρέπεται βιαζεται κι αναδομείται ως εξυπηρετει το Σιωνιστικό λόμπυ, όλους αυτούς που δανείστηκαν τα Ελληνικά φώτα….και στη συνέχεια έμειναν τυφλοί μια που 17000 Ελληνικοί όροι σε όλους τους τομείς των επιστημών αν τους απαγορευτει η χρήση τους δεν θα μπορούν να μιλήσουν μεταξύ τους, φέρνει στο φως του Παρθενώνα ξανά Ακρως Απόρρητα στρατιωτικά σχέδια καταστροφής του Ελληνισμού, του περιβάλοντος και της υγειας των Ελλήνων, αποκαλύπτονται οι ΑΠΟΣΤΑΤΕΣ, η μυστικη ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ τους, η απόκρυφη ιατρικη, τα στρατηγεία, η σχεση ΓΟΡΓΟΝΕΙΟΥ ΟΠΛΟΥ, Πειράματος της Φιλαφέλφειας, СERN και HAARP ως όπλα εξάλειψης 3,5 δις ανθρώπων από τη γη σύμφωνα με το σχέδιο GLOBAL 2000 .

Παναγιώτης Λιάπης

Άγαλμα της Ελευθερίας, Είσοδος λιμανιού Μυτιλήνης ΛΕΣΒΟΣ


4

5


ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Mε πολλή αγάπη αφιερωμένο



στους γονείς μου



στους ΕΛ_ληνες



στη Νatalia, Οlga, Εlena & Onder Για τη βοήθειά τους στη διόρθωση των κειμένων Με Τιμή ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Συγγραφέας ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Τίτλος

AKTINOBOΛΙΕΣ και ΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΚΑΡΤΕΣ

Δ/νση

Κ.Βάρναλη 12, 15121 Πεύκη, Αθήνα

Τηλ.

210-6149149

Κιν.

6937097443

Ε-mail

[email protected]

ΔΙΑΘΕΣΗ 210.8065618 6937097443

Сopyright (с) 2009 ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

5

6


1.

Γιατί η Φύση αγαπάει τόσο πολύ τη συμμετρία;

Από τις πυραμίδες και τον Παρθενώνα μέχρι τους καθεδρικούς ναούς και τον πύργο του Αϊφελ, τα διασημότερα αρχιτεκτονικά μνημεία της ανθρωπότητας εμφανίζουν, κατά κανόνα, κάποιου είδους συμμετρία. Πρόσφατες επιστημονικές μελέτες υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι με πιο συμμετρικά χαρακτηριστικά ευνοούνται στον σεξουαλικό τομέα και ότι οι περισσότεροι έχουν την τάση να συνδέουν ασυναίσθητα τη συμμετρία όχι μόνο με την ομορφιά, αλλά και με την υγεία. Πολλές φορές, η ροπή των ανθρώπων προς τη συμμετρία εξηγείται από στενά λειτουργικούς παράγοντες: είναι πιο εύκολο για έναν αγγειοπλάστη να φτιάξει ένα εκ περιστροφής συμμετρικό δοχείο, παρά ένα ασύμμετρο. Ωστόσο, φαίνεται να υπάρχει κάτι πιο βαθύ, που ωθεί διαχρονικά τους ανθρώπους να θεωρούν τη ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

6

7


συμμετρία ως αναπόσπαστο συστατικό της φυσικής τάξης. Oπως αναφέρει πρόσφατη εργασία των Α. Πελεγκρίνι, Α. Θεοφίλου και Μ. Μπαρόν, ο Πλάτων, στον «Τίμαιο», αναπτύσσει τη θεωρία ότι οι δομικές μονάδες του σύμπαντος είναι συμμετρικά πολύεδρα, που αντιστοιχούν στα στοιχεία του Εμπεδοκλή: Τετράεδρο για το πυρ, κύβος για τη γη, οκτάεδρο για τον αέρα, δωδεκάεδρο για τον αιθέρα και εικοσάεδρο για το ύδωρ. Η συμμετρία έπαιζε καθοριστικό ρόλο στην πυθαγόρεια θεωρία των αριθμών και στις μουσικές τους κλίμακες. Για τους Πυθαγόρειους, όλοι οι αριθμοί έπρεπε να είναι ρητοί, δηλαδή, είτε ακέραιοι είτε κλάσματα, μια και τα τελευταία μπορούν να γραφτούν στη «συμμετρική» μορφή των περιοδικών, δεκαδικών αριθμών (π.χ. το 2/3 γράφεται 0,6666…). Η ειρωνεία της τύχης ήταν ότι έλαχε στους ίδιους τους Πυθαγόρειους να ανακαλύψουν τους άρρητους αριθμούς (δηλαδή, εκείνους που δεν μπορούν να εκφραστούν ως περιοδικοί αριθμοί, π.χ. η τετραγωνική ρίζα του δύο), κάτι που κατέστρεψε τη συμμετρία στο αριθμητικό τους Σύμπαν.Αυτή η εμμονή με τη συμμετρία εξηγείται εύκολα ως απλή αντανάκλαση, στη φαντασία των ανθρώπων, συμμετριών που προϋπάρχουν στη Φύση - από τα φύλλα των φυτών και τα κουκουνάρια των δέντρων, μέχρι τις πεταλούδες και τους αστερίες. Σχεδόν όλοι οι πολυκύτταροι οργανισμοί, με αξιοσημείωτη εξαίρεση τους σπόγγους, εμφανίζουν τη μια ή την άλλη συμμετρία. Αλλά γιατί αγαπάει τόσο τη συμμετρία η Φύση; Η απάντηση δεν είναι αυτονόητη.Το βέβαιο είναι ότι κάθε συμμετρία σχετίζεται με το αναλλοίωτο κάποιας φυσικής ιδιότητας. Η μεταφορική συμμετρία σχετίζεται με τη διατήρηση της ορμής (γινόμενο μάζας επί ταχύτητα), η περιστροφική με τη διατήρηση ενός άλλου φυσικού μεγέθους, της στροφορμής και η συμμετρία ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον με τη διατήρηση της ενέργειας.


7

8


Με άλλα λόγια, οι βασικές συμμετρίες σχετίζονται άμεσα με τους πιο θεμελιώδεις «υπερνόμους» της Φύσης. Eπειτα, είναι γνωστό ότι η Φύση προτιμά τις καταστάσεις της ελάχιστης δυνατής ενέργειας και αυτές συνδέονται άμεσα με τη συμμετρία κάθε φυσικού συστήματος. Στη Βιολογία, τα συμμετρικά σχήματα μπορεί να είναι αποτέλεσμα φυσικής επιλογής, αφού απαιτούν λιγότερη πληροφορία, επομένως λιγότερο γονιδιακό υλικό, από τα ασύμμετρα για την αναπαραγωγή τους. Αυτό μπορεί να εξηγεί εν μέρει και την ενστικτώδη προτίμησή μας για συμμετρικά πρόσωπα απλούστατα, ο εγκέφαλός μας διευκολύνεται στην καταγραφή τους.Προσφάτως, οι επιστήμονες αναπαρήγαγαν επιτυχώς την δομή αυτών των σπειρών στο εργαστήριο και ανακάλυψαν ότι υπεύθυνο για αυτή τη δομή είναι ένα ελαστικό στρώμα το οποίο προκαλεί το σχηματισμό των σπειρών. Η ανακάλυψη αυτή θα μπορούσε να δικαιολογήσει την διαδεδομένη εξάπλωση αυτών των σπειροειδών δομών στα φυτά.«Οι δομές οι οποίες αναπτύσσονται αυθόρμητα στη φύση είναι γενικώς μια βελτιστοποιημένη διάταξη δομικών στοιχείων τα οποία βρίσκονται σε αλληλεπίδραση», σχολιάζει ο Cao. Η δομή των σπειρών αποτελείται από καμπύλες γύρω από μια επιφάνεια, που ακολουθούν τόσο αριστερόστροφη αλλά και δεξιόστροφη τροχιά. Ο αριθμός των σπειρών πάνω σε μια επιφάνεια είναι δύο συνεχόμενοι αριθμοί της ακολουθίας Fibonacci (1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, κτλ). Οι Li, Ji, και Cao παρήγαγαν μια σειρά σπειρών 3x5, 5x8, 8x13 και 13x21. Όμως λόγω του ότι οι δομές ήταν πολύ μικρές, η επόμενη σειρά (21x34) θα περιείχε περισσότερα από 700 «σφαιρίδια», προκαλώντας τόση τάση η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει την καταστροφή της δομής.Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια τεχνική η οποία εφαρμόζεται συνήθως για τη κατασκευή μαζικών μικρο και νανοδομών. «Στα πειράματα που πραγματοποιήθηκαν εφαρμόστηκε μια μικρής κλίμακας δυναμική διαδικασία με προσαρμοζόμενες κωνικές δομές, στις οποίες ένα μόνο στοιχείο θα μπορούσε να ανατρέψει τη συμμετρία».«Σε αυτόν τον τομέα, η επιστήμη της προσομοίωσης θα μπορούσε να δώσει ικανοποιητικές απαντήσεις», αναφέρει ο Cao.Οι επιστήμονες πειραματίστηκαν με διάφορες δομές και ανακάλυψαν ότι μόνο οι κώνοι


8

9


μπορούν να παράγουν τις σπείρες Fibonacci με υψηλή συμμετρία.

Ωστόσο, οι σφαίρες παρήγαγαν τριγωνικές δομές Οι βάσεις των κρυστάλλων του γοργονείου ήταν κοίλες, κρυσταλλικής δομής, ..... Ας μην ξεχνάμε ότι αν προεκταθούν οι κολώνες του Παρθενώνα σχηματίζουν πυραμιδα αν προεκταθουν. Tι θα ήταν ο Παρθενώνας χωρίς τη συμβολή του Φειδία;

Δυστυχώς

μέχρι σήμερα δεν έχει δει το φως της δημοσιότητας καμιά συστηματική καταγραφή των πολυαρίθμων αρχαίων λατομείων που "έδωσαν" τα θαυμάσια μάρμαρα για τη δημιουργία σημαντικών μνημείων όχι μόνο στον ελλαδικό χώρο, αλλά σε όλο τον αρχαίο κόσμο. Σε μια πολύ ενδιαφέρουσα εργασία του με τίτλο "Το εις την μαρμαρικήν τέχνη χρήσιμα πετρώματα της Ελλάδος", ο καθηγητής του Ε.Μ.Π. κ. Ιωάννης Παπαγεωργάκης έχει περιλάβει αρκετά ιστορικά στοιχεία. Επίσης στο βιβλίο του με τίτλο "MARMOLOGIA", ο Ιταλός Mario Pieri, επιχειρώντας μια συνοπτική καταγραφή των μαρμάρων όλου του κόσμου, αναφέρει αρκετά από τα μάρμαρα που εξορύχτηκαν στην Ελλάδα από τους αρχαίους χρόνους.Με Βάση τις δύο παραπάνω πηγές, αλλά και στοιχεία από άλλες διάσπαρτες, δημοσιεύονται στη συνέχεια ορισμένες ενδιαφέρουσες πληροφορίες για μερικά μόνο από τα ελληνικά μάρμαρα που εξορύχτηκαν στην αρχαιότητα. Τα στοιχεία αυτά, "ποτιστική κληρονομιά" του κλάδου, αποδείξεις μιας παράδοσης αιώνων στην τέχνη του μαρμάρου, μπορούν να αποτελέσουν ένα ακόμη ισχυρό του όπλο για τις εξαγωγικές επιχειρήσεις μαρμάρου στο σκληρό ανταγωνισμό που αντιμετωπίζουν στη διεθνή αγορά. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

9

10

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ ΤΟ ΠΕΝΤΕΛΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΒΙΑΝCΟ DI ΡΕΝDELI

Με τις Bianco di Pendeli, ,Bianco statuaire, Marmo greco fino είναι γνωστά στην παγκόσμια αγορά τα περίφημα λευκά μάρμαρα της Πεντέλης, που άρχισαν να εξορύσσονται κατά την αρχαιότητα στη νοτιοδυτική πλευρά του όρους, που σήμερα ονομάζεται Κοιλάδα της Σπηλιάς. Από τα πεντελικά μάρμαρα έχουν κατασκευαστεί ο Παρθενώνας, το Ερεχθείο, τα Προπύλαια της Ακρόπολης, το θησείο, ο ναός του Ολυμπίου Διός και πολλοί άλλοι ναοί και μνημεία των Αθηνών και άλλων αρχαίων πόλεων της Ελλάδας.Σήμερα στην περιοχή των αρχαίων λατομείων και σε υψόμετρο 700 μέτρων διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση ένα από τα αρχαία μέτωπα εξόρυξης. Η νεότερη εξόρυξη στην Πεντέλη άρχισε το 1836, επί της βασιλείας του Όθωνα και συνεχίστηκε μέχρι το 1976 σε διάφορες θέσεις της νότιας πλευράς του Πεντελικού όρους. Κατά τους νεότερους χρόνους, κατασκευάστηκαν με το Πεντελικό μάρμαρο η Βαλλιάνειος Βιβλιοθήκη, η Ακαδημία Αθηνών και πολλά άλλα σημαντικά κτίρια. Από το 1976 η εξόρυξη πεντελικού μαρμάρου συνεχίζεται μόνο στη βόρεια πλευρά της Πεντέλης, στην περιοχή του Διονύσου, την αθέατη από το λεκανοπέδιο των Αθηνών. Τα πεντελικά μάρμαρα παρουσιάζουν σχιsτότητα, ιδιότητα που διευκολύνει την εξόρυξη των ογκόλιθων και γίνεται ιδιαίτερα αντιληπτή κατά τη μηχανική επεξεργασία του πετρώματος. 'Εχουν λεπτό υποσακχαροειδή ιστό και μεγάλη συνεκτικότητα, φυσιολ ογική αντοχή στη θραύση και στιλβώνονται εύκολα. Είναι χρώματος λευκού, μεγάλης καθαρότητας, χωρίς διάστιξη και διεσπαρμένες φλέβες. Όταν τα πεντελικά μάρμαρα εκτεθούν στους ατμοσφαιρικούς παράγοντες, δημιουργείται χρυσό επιφανειακό επίχρισμα, που κάνει ιδιαίτερα επιβλητικά τα αγάλματα που κατασκευάzoνται από το μάρμαρο αυτό.Το Πεντελικό μάρμαρο χρησιμοποιείται ιδιαίτερα στη διακοσμητική και αρχιτεκτονική και είναι κατάλληλο και για εξωτερικές χρήσεις, όταν δε διαθέτει τον κατάλληλο ιστό και χρωματισμό μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στη γλυπτική. Δύο ιδιαίτεροι τύποι των πεντελικών μαρμάρων γνωστοί από την αρχαιότητα είναι το Pentelique Statuaire και το marmo greco fino ή marmor pentelicum, όπως το ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

10

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 11 ονόμαζαν οι Ρωμαίοι. Ο τύπος Pentelique Statuaire διαφέρει από το Λευκό μάρμαρο ως προς την απόχρωση του Λευκού που είναι αδύνατο να περιγραφεί. Μόνο ένας ειδικός είναι σε θέση να εκτιμήσει τη διαφορά. Αυτός ο τύπος του πεντελικού μαρμάρου χρησιμοποιήθηκε στην αρχιτεκτονική, ιδιαίτερα όμως σιη γλυπτiκή. Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι κατά την κλασική περίοδο, οι γλύπτες χρησιμοποιούσαν το πεντελικό μάρμαρο για την κατασκευή των γυμνών μερών των αγαλμάτων. Το Pentelique Statuaire είναι μάρμαρο εξαιρετικής ποιότητας και μοναδικό στο είδος του. Τα μόνα μάρμαρα με τα οποία θα μπορούσε να συγκριθεί, είναι εκείνα της Carrara και της Versillia, χωρίς όμως να έχει προσδιοριστεί ένας συγκεκριμένος τρόπος διάκρισης μεταξύ τους.Ο τύπος greco fino είχε τις περισσότερες εφαρμογές στην αρχιτεκτονική των Ρωμαίων και στην ελληνική γλυπτική. Είναι ένα μάρμαρο κατάλευκο και λεπτοκοκκώδες (διαφορά από το μεσοκοκκώδες μάρμαρο της Πάρου). Με το μάρμαρο αυτό έχει κατασκευαστεί ένας Ερμής, με το κεφάλι του νεαρού Αύγουστου, που βρίσκεται στο μουσείο CHIAROMONTI του Βατικανού, στη Ρώμη. ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΤΗΣ ΘΑΣΟΥ Το μάρμαρο αυτό ανακαλύφθηκε στη Θάσο από τους Φοίνικες, οι οποίοι από το 24 π.Χ. είχαν μετατρέψει το νησί σε μεγάλο ναυτιλιακό κέντρο.Τα πολυάριθμα αρχαία λατομεία που συναντώνται σήμερα στο νησί αποδεικνύουν ότι εκεί γινόταν συστηματική και εντατική εκμετάλλευση του μαρμάρου. Από στοιχεία που υπάρχουν από έρευνες της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής τα αρχαία λατομεία λειτούργησαν κατά τους αρχαϊκούς χρόνους, κυρίως όμως κατά τους κλασικούς και ρωμαϊκούς χρόνους, αλλά και κατά τους Βυζαντινούς.Το θάσιο μάρμαρο είχε χρώμα λευκό κιτρινωπό, με συμπαγή ιστό και λαμπυρίζοντες, μέτριου μεγέθους κρυστάλλους, θεωρούταν υλικό μέτριας ποιότητας, σε σύγκριση με τα άλλα ελληνικά μάρμαρα, χρησιμοποιήθηκε όμως ευρύτατα, τόσο από τους Έλληνες όσο και από τους Ρωμαίους. Από αυτό το μάρμαρο έχει κατασκευαστεί η Αψίς του Γαλέριου, στη Θεσσαλονίκη.Στη Θάσο λευκό χοντρόκοκκο μάρμαρο έβγαινε από την αρχαιότητα στη χερσόνησο της Αλυκής ΝΑ του νησιού, όπου αντικρίζει κανείς μέχρι σήμερα μεγάλους όγκους μαρμάρου, κομμένους πολυεδρικά. Επίσης στη Θάσο λευκό μάρμαρο εξορυσσόταν στο ακρωτήριο Φανάρι, στη ΒΑ πλευρά του νησιού, όπου πάλι φαίνονται οι αρχαίες λατομήσεις, καθώς και στο ακρωτήριο Βαθύ πιο πάνω, στην ακτή του οποίου είδε ο αρχαιολόγος W. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

11

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 12 Deonna το 1990 καλυμμένα από λαξευμένα μάρμαρα, σπονδύλους κιόνων, μέλη σαρκοφάγων από πέτρες κατεργασμένες τοξοειδώς. Ίχνη λάξευσης σιις πέτρες βλέπει κανείς και σήμερα σία μέρη αυτά. Είναι γνωστό και το λατομείο του Ακήρατου, ενός Θάσιου που στο τέλος του 6ου αιώνα π.Χ. έκτισε έναν πύργο στο ακρωτήριο του Πύργου της Θάσου. Ο πύργος ήταν και το μνήμα του, όπως μαθαίνουμε από την επιγραφή στα ερείπια του: "Είμαι το μνήμα του Ακήρατου, του γιου του Φρασιηρίδη και κοίτομαι στην άκρη του καραβοστασιού, Σώζοντας τα πλοία που ταξιδεύουν και τους ναύτες. Αλλά χαίρετε" (Inscr. Graec. XII, 8, 683). Ένα άλλο Λατομείο που έγινε για τη δημιουργία δύο Κρυοφόρων Κούρων — ο ένας από τους οποίους βρίσκεται στο μουσείο Θάσου-ήταν μάλλον στην Ακρόπολη του νησιού, στο Ιερό του Πύθιου Απόλλωνα. Το θασίτικο μάρμαρο εξαγόταν στη Σαμοθράκη, στα γειτονικά νησιά, στις ακτές της Μ. Ασίας, στη νότια Ελλάδα. Στο κέντρο του Ιερού των Μεγάλων θεών στη Σαμοθράκη το Τέμενος, ένας ορθογώνιος περίβολος που κτίστηκε γύρω στο 340 π.Χ., ανάθημα ίσως του Φιλίππου, είχε πρόπυλο από θασίτικο μάρμαρο. Η ανωδομή της θόλου, ενός κτιρίου που η βασίλισσα Αρσινόη, θρυλική για τις μηχανορραφίες της, ακόμα και εναντίον του ίδιου του συζύγου της, βασιλιά της Θράκης Λυσιμάχου, αφιέρωσε στο Ιερό το 288-281 π.Χ., ήταν επίσης από θασίτικο μάρμαρο.Στη Ρώμη αργότερα το θασπικο μάρμαρο εισαγόταν σε μεγάλες ποσότητες κατά τους Αυτοκρατορικούς χρόνους, από τον 1ο αιώνα π.Χ. ως τον 3ο αιώνα μ.Χ. Ο Πλίνιος (Hist. Nat., XXXVI, 6, 64) γράφει ότι στη Ρώμη άρεσαν πολύ τα μάρμαρα Θάσου. Για το θασίτικο μάρμαρο υπάρχουν πολλές αναφορές σε αρχαία κείμενα:Ο Βιτρούβιος που γράφει το 25-23 π.Χ. αναφέρει (De Archit. Χ, II, 15) ότι ο βοσκός Πιξόδαρος μαΖί με κατοίκους της Εφέσου αποφάσισε να ιδρύσει στην πόλη ιερό της Αρτέμιδος. Τα μάρμαρα του κτιρίου θα τα έφερναν από την Πάρο, την Προκόννησο, την Ηράκλεια και τη Θάσο. Ο Πλούταρχος τον Ιο αιώνα μ.Χ. στους Παράλληλους Βίους του (Κάτων, 11) γράφει ότι ο Κάτων έφτιαξε για τον αδερφό του μνημείο από θασίτικο μάρμαρο στον Αίνο της Θράκης. Ο Σενέκας, που επισκέφθηκε την έπαυλη του Σκιπίωυα του Αφρικανού στη Ρώμη, εκτιμώντας το ήθος του άντρα και τη λιτή κατοικία του, σαρκάζει (Epist.. 86, 6) τους σύγχρονους, τους νεόπλουτους τον 1ου αιώνα μ.Χ. για τη σπάταλη, χωρίς πνευματικότητα ζωή τους, που την εξόδευαν στο πώς να διακοσμήσουν με μάρμαρα τα σπίτια τους. “Μα ποιος στην εποχή μας θα μπορούσε ν’ αντέξει ένα ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

12

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 13 τέτοιο παλιομοδίτικο μπάνιο σαν του Σκιπίωνα; Εμείς θεωρούμε τους εαυτούς μας φτωχούς και μίζερους, αν η πισίνα μας δεν έχει επενδυθεί με θασίτικο μάρμαρο”. Ο Σουπιώνιος συγγραφέας του 1ου αιώνα π.Χ., σημειώνει ότι ο οικογενειακός τάφος των Δομπίων, όπου τάφηκε και ο Νέρων, είχε κατασκευασθεί από θασίτικο μάρμαρο. Ο Παυσανίας επίσης που περιηγείτο την Ελλάδα επισημαίνει ότι πριν φθάσει κανείς στο ναό του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα συναντούσε δύο ανδριάντες του Αδριανού από μάρμαρο Θάσου. ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΤΗΣ ΝΑΞΟΥ ΜΑRΜΟ DΙ ΝΑΧ0S Το μάρμαρο αυτά εξορυσσόταν κατά την αρχαιότητα από τα λατομεία του Απόλλωνα, όπου διατηρούνται ακόμα πολλά ίχνη αρχαίων εργασιών. Το μάρμαρο των λατομείων του Απόλλωνα είναι λευκά με μία ελαφριά ανοικτάτεφρη απόχρωση και με σκοτεινότερη περιοχές και ραβδώσεις, ενώ συχνά εμφανίΖεται διάστικτο από μεμονωμένους τεφρούς κόκκους. Είναι αδιαφανές και χονδροκοκκώδες. Ο Κολοσσός της Ρόδου, άγαλμα ημιτελές, μήκους 10,5 μέτρων, έχει κατασκευασθεί από το μάρμαρο αυτό. Ο ΛΥΧΝΙΤΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥ MARMO GRECHETO DURO Πρόκειται για το περίφημο μάρμαρο της Πάρου με το όνομα "Αυχνιτης" ή "λυχνίας μάρμαρος". Επειδή η αντοχή του πετρώματος είναι αρκετά μεγάλη το μάρμαρο αυτό είναι γνωστό στην Ιταλία σαν Marmo Greco χωρίς όμως να έχει την έννοια της μεγαλύτερης σκληρότητας σε σχέση με τα άλλα .είδη μαρμάρου. Το αρχαίο λατομείο του Αυχνιτη βρίσκεται σε απόσταση 5,5 χλμ. από την Παροικία της Πάρου και η εξόρυξη ίου γινόταν υπόγεια, με τη διάνοιξη εκτεταμένων στοών. Το στρώμα του λυχνίτη που βρισκόταν μεταξύ των στοών και ίων υπόγειων χώρων εξορύχτηκε σχεδόν ολοκληρωτικά κατά την αρχαιότητα. ; Τα ίχνη των αρχαίων εργασιών διατηρούνται ακόμα. Ο λυχνίτης είναι χιονόλευκος με μια ελαφρά κυανότεφρη απόχρωση και είναι ένα μεσοκοκκώδες πέτρωμα με γρανοβλαστικό ιστό. Οι κρύσταλλοι ασβεστίτη, ανώμαλου γενικά σχήματος, είναι διαυγείς, ιδιότητα στην οποία οφείλεται η μεγάλη διαφάνεια δειγμάτων πάχους μέχρι 35 χιλιοστά. Η διαφάνεια αυτή προσδίδει ιδιαίτερη αίγλη και Ζωηρότητα στα αγάλματα ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

13

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 14 που κατασκευάστηκαν από λυχνίτη, κυρίως στα τμήματα που παριστούν τα γυμνά μέρη του ανθρώπινου σώματος. Ο λυχνίτης χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία των πιο ωραίων αγαλμάτων της αρχαιότητας, όπως είναι η Αφροδίτη της Μήλου και ο Ερμής του Πραξιτέλη. Χρησιμοποιήθηκε επίσης στην κατασκευή του Ναού της Ιερουσαλήμ, ενώ λέγεται ότι το δάπεδο στο παλάτι του βασιλιά της Περσίας Ξέρξη κατασκευάστηκε από μάρμαρο smeraldino και λυχνίτη. Παρ’ όλο που κατά τους νεότερους χρόνους έγινε κατά περιόδους εξόρυξη μικρών ποσοτήτων λυχνίτη από τα υπόγεια μέτωπα, η εξόρυξη σήμερα θεωρείται ασύμφορη.

ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥ MARMO PARIO Μάρμαρο της Πάρου που εξορυσσόταν από την αρχαιότητα στο νησί. Είναι πέτρωμα χονδροκοκκώδες με σακχαροειδή συμπαγή ιστό και δεν παρουσιάζει δυσκολίες σττην στίλβωση και γενικά στην επεξεργασία. Οι μεγάλοι κρύσταλλοι παρέχουν στο πέτρωμα μεγαλύτερη λάμψη και καθαρότητα χρώματος, σε σχέση με το μάρμαρο της Πεντέλης. Πλάκες πάχους μέχρι 35 χιλ. είναι διαφανείς. Το μαργαριτοχρούν μάρμαρο της Πάρου είναι μίά ποικιλία του προηγούμενου και έχει πάρει αυτή την ονομασία από τη λεπτή μαργαριτώδη απόχρωσή του. Δεν έχει κανένα χρωματισμό και είναι κατάλληλο για την κατασκευή αγαλμάτων και για εφαρμογές στην αρχιτεκτονική και διακόσμηση. Αναφέρεται ότι στην αρχαία Ελλάδα χαράσσονταν τα αποφθέγματα πάνω σε πλάκες από μάρμαρο Πάρου. ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΤΟΥ ΥΜΗΤΤΟΥ MARMO IMETTO ANTICO


14

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 15 Το μάρμαρο αυτό είναι γνωστό σαν “υμήττιο μάρμαρα”, και χρησιμοποιήθηκε κατά τους αρχαιοελληνικούς χρόνους για την κατασκευή απλών μνημείων. Αργότερα οι Ρωμαίοι που το ονόμαζαν marmor imettium, συνέχισαν εντατικά την εξόρυξη και το μετέφεραν στη Ρώμη με την μορφή μεγάλων ογκόλιθων. Την εποχή εκείνη η εξόρυξη γινόταν κυρίως στη ΒΑ πλαγιά και στους πρόποδες του Υμηττού. Σήμερα ελάχιστα ίχνη των αρχαίων λατομείων διατηρούνται, γιατί εξαλείφθηκαν από τη εντατική εκμετάλευση των νεώτερων χρόνων. Το Μάρμαρο του Υμηττού έχει συμπαγή μακροκρυσταλλικό ιστό. Κατά θέσεις το πέτρωμα αποτελείται από μάζα τόσο λεπτοκοκκώδη που η όλη εμφάνισή του δίδει την εντύπωση στυφρού ασβεστόλιθου.Το υμήττειο μάρμαρο ήταν το πρώτο που εισήγαγαν οι Ρωμαίοι από το εξωτερικό. Το μάρμαρο εισαγόταν με τη μορφή κολόνων, πολλές από τις οποίες υποστηρι'ζουν τον κύριο νάρθηκα στο Ναό της S. Maria maggiore, στο S. Pietro στο Vincali και στην εκκλησία του S. Paolo.Το πέτρωμα που εξορύχτηκε κατά τους νεότερους χρόνους χρησιμοποιήθηκε κυρίως για πλακοστρώσεις, ενώ είχε ελάχιστες εφαρμογές σης εξωτερικές επενδύσεις, μια από τις οποίες αποτελείτο κτίριο της Αγροτικής Τράπεζας Θεσσαλονίκης.

ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΤΗΣ ΑΓΡΙΛΕΖΑΣ MARMO DI AGRILEZA Πρόκειται για το μάρμαρο της Λαυρεωτικής. Στην κοιλάδα της ΑγριλέΖας, 4 περίπου χιλιόμετρα βόρεια του ακρωτηρίου του Σουνίου, υπάρχουν αρχαία λατομεία, από τα οποία εξορύχτηκε το μάρμαρο για την οικοδόμηση των ναών του Ποσειδώνα και της Αθηνάς στο Σούνιο. Το μάρμαρο της ΑγριλέΖας είναι λευκό, έχει όμως ανοικτή κυανότεφρη απόχρωση και φέρει συχνά τεφρές ραβδώσεις. Ο ιστός είναι γρανοβλαστικός και λεπτοκοκκώδης.vΣε αντίθεση με τα μνημεία που κατασκευάστηκαν από το πεντελικό μάρμαρο, τα μάρμαρα των ναών του Σουνίου δε φέρουν τη χαρακτηριστική καστανόχρωμη πατίνα, παρόλο που έχουν υποστεί έντονη διάβρωση. Αυτό οφείλεται στην απουσία σιδηρούχου σκόνης από τα μάρμαρα της Αγριλέζας. Η σκόνη που ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

15

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 16 παρατηρείται μακροσκοπικά είναι αργιλοπυριτικής σύστασης και σε αυτή οφείλεται το λευκό χρώμα του μαρμάρου. Οι γκρίζες αποχρώσεις οφείλονται στην ύπαρξη ανθρακούχου σκόνης και στη διαύγεια και διαφάνεια του ασβεστίτη. ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ SELENITE DI CORFU Πρόκειται για ένα μάρμαρο που εξορυσσόταν στην Κέρκυρα κατά την αρχαιότητα. Εμφανίσει υποσακχαροειδή, αρκετά συμπαγή ιστό, είναι μεσοκοκκώδες, με μέσες τιμές σκληρότητας και παρουσιάzει μικρή αντοχή στη θραύση. Είναι χρώματος λευκότεφρου. Σημειώνεται ότι η ονομασία που έχει δοθεί στο κερκυραϊκό μάρμαρο είναι λανθασμένη. ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΤΗΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ ΜΑRΑΤΗΟΝ DE GRECE Το μάρμαρο αυτό εξορυσσόταν σε περιοχή του νομού Λακωνίας. Χαρακτηρίζεται από υποσακχαροειδή συμπαγή ιστό και κοκκώδες μέτριου μεγέθους. Παρουσιάζει μέτρια αντοχή στη θραύση. Σε στιλβωμένη επιφάνεια παρουσιάζει ένα λευκόγκρίζο φόντο που διασχίζεται από αρκετές, καλά σχηματισμένες ανοιχτόχρωμες φλέβες. Γενικά, πρόκειται για υλικό μέτριας ποιότητας και συνιστάται περισσότερο για εσωτερικές χρήσεις. ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ MARMO GIALLO TIGRATO ANTICO Οι αρχαίοι Ρωμαίοι έδωσαν στο μάρμαρο αυτό την ονομασία marmor corinthium+, γιατί εξορυσσόταν σε περιοχή της Κορίνθου. Σε στιλβωμένη επιφάνεια παρατηρείται ένα φόντο ανοιχτού, χρώματος με σκουρόχρωμες κυκλικές φλέβες, που κατά τόπους εμφανίζονται ιδιαίτερα έντονες; με αποτέλεσμα το μάρμαρο αυτό να παρουσιάζει μεγάλη ομοιότητα με το δέρμα του πάνθηρα ή της λεοπάρδαλης. Παρέχει άριστα στιλβωμένες επιφάνειες, εμφανίζεται όμως μερικές φορές διάτρητο από τρύπες, γεγονός που το καθιστά ακατάλληλο για ορισμένες χρήσεις. ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΤΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΣ

MARMO GRECO DURO ANTICO

Επειδή το μάρμαρο αυτό είχε λεπτότερη και ελαφρότερη δομή, οι αρχαίοι Ρωμαίοι του έδωσαν την ονομασία marmor porinum (πόρος, άνοιγμα) ,θέλοντας να κάνουν έναν παραλληλισμό με το πορώδες των τάφων. Η ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

16

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 17 παρατήρηση όμως αυτή δεν ήταν αξιόπιστη, γιατί το μάρμαρο αυτό ήταν συγχρόνως αρκετά συμπαγές, μάλλον σκληρό και χρησιμοποιούταν πολύ στη γλυπτική, παρ’ όλο που δεν ήταν υλικό άριστης ποιότητας. Τα λατομεία όπου γινόταν η εξόρυξη, βρίσκονταν κοντά στην Ολύμπιο της Πελοποννήσου. Με το μάρμαρο αυτό κατασκευάστηκαν οι τοίχοι του ναού του Ολυμπίου Διός, ο τάφος του Δαρείου στην Περσέπολη και το γλυπτό "Belvedere, που κοσμεί Το μουσείο του Βατικανού. ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ MARMO GRECO GIALLOGNOLO Οι Ρωμαίοι το ονόμαζαν Marmo Lesbium γιατί η εξόρυξή του γινόταν στη Λέσβο. Με το Μάρμαρο αυτό κατασκευάστηκαν η Αφροδίτη του Καπιτωλίου και το άγαλμα της Giulia Pia που βρίσκεται στο μουσείο του Βατικανού στη Ρώμη. Επίσης το υλικό αυτό χρησιμοποιήθηκε πολύ στις κατασκευές τάφων και μνημείων. ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΤΟΥ ΤΑΙΝΑΡΟΥ ΜΑRΜΟ ΝΕΡΟ ANTICO Οι Ρωμαίοι το ονόμαζαν Marmor taenarium, γιατί η εξόρυξη του γινόταν κοντά στο Ακρωτήριο Ταίναρο της νότιας Πελοποννήσου. Πολλοί αρχαίοι συγγραφείς το ονομάζουν "μέλαν μάρμαρο", χωρίς όμως να δίνουν πληροφορίες για τα λατομεία του. Νεότεροι ερευνητές που αναζήτησαν τα λατομεία αυτά σε όλη την περιοχή του ακρωτηρίου Ταίναρο δεν μπόρεσαν να εντοπίσουν τη θέση όπου εξορυσσόταν το μαύρο αυτό πέτρωμα. Η χερσόνησος του ακρωτηρίου Ταίναρο αποτελείται κυρίως από κυανότεφρα ως σχεδόν λευκά μάρμαρα, τα οποία δεν έχουν καμία σχέση με το Nero antico Πάντως το πέτρωμα αυτό είναι ωραιότατο και στην αρχαιότητα θεωρούταν το μάρμαρο πολυτελείας. Ήταν λεπτοκοκκώδες με συμπαγή ιστό και 6αθϋ μαύρο χρώμα. Μερικές φορές στο μαύρο φόντο διακρίνουμε πολλές, μικρές, Λευκές, τριχοειδείς γραμμώσεις. Δείγματα από το μάρμαρο αυτό υπάρχουν στο μουσείο του Καπιτωλίου στη Ρώμη, δύο κολόνες στην Εκκλησία της Regina coeli, ένα θαυμάσιο τραπέzi στο μέγαρο altemps. ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΤΗΣ ΧΙΟΥ ΜΑRΜΟ AFRICANO ANTICO Οι Ρωμαίοι το ονομαζαν Marmor chium γιατί εξορυσσόταν στη Χίο. Στη συνέχεια το μάρμαρο αυτό πήρε, κακώς, την ονομασία Africano. Σύμφωνα με την αναφορά του Πλίνιου (1ος αιώνας μ.Χ.) το μάρμαρο ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

17

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 18 αυτο ήταν μαύρο με πολύχρωμες κηλίδες, χωρίς να διασχίζεται από φλέβες. Επίσης διέθετε συμπαγή δομή και παρουσίαζε μεγάλη σκληρότητα. Εκείνα τα χρόνια γινόταν συστηματικότερη εκμετάλλευση του μαρμάρου αυτού και η ετήσια παραγωγή του ήταν πολύ υψηλή. Με το υλικό αυτό κατασκεύασαν τα τείχη της πόλης της Χίου. Δείγματα από το μάρμαρο Africano υπάρχουν στην Ιταλία και συγκεκριμένα στη Ρώμη. Οι κολόνες της πρόσοψης της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου έχουν κατασκευαστεί από αυτό το μάρμαρο και στην οκταγωνική αυλή του Μουσείου του Βατικανού υπάρχει ένα κομμάτι κολόνας, που θεωρείται το ωραιότερο δείγμα του μουσείου. Υπήρχαν και άλλες ποικιλίες μαρμάρου, που εξορύσσονταν στη Χίο κατά την αρχαιότητα, όπως το grigio africanato με τεφρές κηλίδες και το verde africanato με πράσινες κηλίδες. ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ MARMO GIALLO E NERO ANTICO Οι Ρωμαίοι ονόμασαν το μάρμαρο αυτό marmor rodium γιατί εξορυσσόταν κατά την αρχαιότητα από λατομεία της Ρόδου. Το νησί αυτό ήταν επικεφαλής των νησιών της Ρωμαϊκής Επαρχίας επί Διοκλητιανού (297 π.Χ.).Κατά τον Πλίνιο, το μάρμαρο αυτό είχε συμπαγή, ανθεκτικό ίσιο, το δε μαύρο φόντο διέσχιζαν πολυάριθμες χρυσές φλέβες. Το προσωπείο στον τάφο του Παύλου 111 ( Ρωμαίος Πάπας, 1534-1549), στο Βασιλικό Βοτανικό, έχει κατασκευαστεί με τέτοιο μάρμαρο, το οποίο παρουσιάζει μεγάλη ομοιότητα με το ιταλικό μάρμαρο "portoro", που εξορύσσεται στην περιοχή της La sSpezia. Αποκλείεται ωστόσο να χρησιμοποιήθηκε το ιταλικό μάρμαρο για την κατασκευή του μνημείου, γιατί όταν άρχισε η εξόρυξη του, ο γλύπτης του προσωπείου, Goulielmo de la Porta (1500-1577) είχε ήδη πεθάνει. Από το μάρμαρο της Ρόδου έχουν επιπλέον κατασκευαστεί γλυπτές διακοσμήσεις θυρών, παραθύρων και κιόνων στο Παλάτι Ιπποτών της Ρόδου. Τέλος, αναφέρεται ότι το μάρμαρο της Ρόδου μπορεί να θεωρηθεί μάρμαρο portoro antico ΤΟ ΡΟΖ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ROSE EPIRE Το μάρμαρο αυτό εξορυσσόταν κατά την αρχαιότητα στην Ήπειρο. Πρόκειται για συμπαγή ασβεστόλιθο που μετατράπηκε με μεταμόρφωση σε κρυσταλλικό μάρμαρο. Χαρακτηρίzεται από ένα φόντο χρώματος κιτρινωπού με ελαφριά ροζ απόχρωση, μέσα στο οποίο διακρίνονται φλέβες σε αποχρώσεις του κόκκινου, που αναπτύσσονται σε σχήμα zikzak. Επιπλέον παρατηρούνται διασπαρμένα, διάφορα ιδιόμορφα ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

18

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 19 σχήματα γκρι'zου χρώματος, ενώ μέσα στη συμπαγή μαzα υπάρχουν αρκετά υπολείμματα απολιθωμάτων. Έτσι το μάρμαρο αυτό αποτελεί ένα κροκαλοπαγές πέτρωμα με αρκετά μεγάλη σκληρότητα και αντοχή στη θραύση. Επεξεργάzεται με ευκολία, είναι ανθεκτικό, συμπαγές και αποτελείται από πυκνή κοκκώδη μάzα. Το χρώμα των χαρακτηριστικών φλεβών του μαρμάρου της Ηπείρου, οφείλεται στην περιεκτικότητα του σε αιματίτη. Είναι υλικό πολύ καλής ποιότητας, κατάλληλο και για εξωτερικές χρήσεις. Από το ροδόχρωμο αυτόν ασβεστόλιθο αποτελούνται οι επενδύσεις των λουτρών των βασιλικών ανακτόρων Αθηνών και Τατοΐου, οι επενδύσεις του προθάλαμου του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών κ.ά. ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΤΗΣ ΕΡΕΤΡΙΑΣ

ROSSO DI ERETRIA

Πρόκειται για το γνωστό μάρμαρο της Ερέτριας, που οφείλει το άνομα του στην αρχαία πόλη Ερέτρια, από την οποία σήμερα έχουν απομείνει μόνο τα ερείπια του λιμανιού και της ακρόπολης. Η παρουσία των αρχαίων λατομείων, που βρίσκονται 3 χλμ. βορειοδυτικά της Ερέτριας, αποδεικνύει ότι το πέτρωμα αυτά χρησιμοποιήθηκε πολύ κατά τους αρχαίους και βυzαντινούς χρόνους σαν υλικό διακόσμησης ναών και κτιρίων. Το μάρμαρο της Ερέτριας έχει λεπτοκοκκώδη μάzα και γρανοβλασπκό ιστό. Επίσης έχει υψηλή αντοχή στη θραύση, μεγάλη σκληρότητα και στιλβώνεται εύκολα. Χαρακτηρίζεται από μεγάλη ποικιλία σχεδίων με καστανέρυθρα, ερυθροϊώδη, ρόδινα, λευκά και πρασινότεφρα χρώματα σε διάφορες αποχρώσεις. Οι λευκές και τεφρές περιοχές σχηματίζουν φλέβες ποικίλης μορφής και μεγέθους. Επιπλέον παρατηρούνται διασπαρμένα μαύρα φλεβίδια και στίγματα. Οφείλει τη χρωματική του απόχρωση στην περιεχόμενη αιματιτική σκόνη, ενώ συμβάλλει και το περιεχόμενο μαγγάνιο που σταθεροποιεί περισσότερο το χρώμα και το καθιστά λιγότερο ευαίσθητο στη δράση των ατμοσφαιρικών παραγόντων. Το μάρμαρο της Ερέτριας αποτελεί άριστο υλικό διακόσμησης εσωτερικών χώρων και κτιρίων, χάρη στα Ζωηρά χρώματα του, που συνθέτουν μεγάλη ποικιλία σχεδίων. Για το λόγο αυτό, χρησιμοποιείται ευρύτατα στη διακόσμηση και στην αρχιτεκτονική. ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΤΗΣ ΧΙΟΥ BRECCFIATO ROSSO ANTICO Οι αρχαίοι Ρωμαίοι το ονόμασαν Lidium. Εκτιμάται ότι το μάρμαρο αυτό εξορυσσόταν μάλλον σε κάποια περιοχή της Χίου, απ' όπου άλλωστε εξορυσσόταν και το μεγαλύτερο μέρος των κροκαλοπαγών και μαρμάρων ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

19

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 20 ποιότητας κατά την αρχαιότητα. Ο Paolo Silenziario αναφέρει ότι το χρώμα του μαρμάρου αυτού ήταν μια ανάμιξη κόκκινου και λευκού. Το φόντο, κόκκινου χρώματος, δεν παρουσίαζε καθόλου λευκές φλέβες ή μαύρες γραμμώσεις. Η αναγνώριση του κροκαλοπαγούς και η διάκριση του από το Rosso antico γινόταν από τα μικρά πολυάριθμα θραύσματα γκριζόλευκου μαρμάρου. Το κόκκινο φόντο αποτελούσε ουσιαστικά τη συγκολλητική ύλη. Δείγματα βρίσκονται στη Ρώμη, στην Εκκλησία S. Luigi dei Franzesi όπου δύο κολόνες από το μάρμαρο αυτό, κοσμούν έναν τάφο στο προαύλιο. ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΤΗΣ ΣΚΥΡΟΥ SKYROS MARMOR Η ονομασία αυτή δίνεται στα κροκαλοπαγή πετρώματα ή κροκαλοπαγή μάρμαρα, που κατά την αρχαιότητα εξορύσσονταν στη Σκύρο των βόρειων Σποράδων. Τα μάρμαρα που φέρουν το όνομα αυτό είναι: — Skyros A Di Grecia — Skyros Grec ciaro. — Skyros rouge. Skyros A Di Grecia : Πρόκειται για ένα κροκαλοπαγές μάρμαρο ομογενές, συμπαγές με σακχαροειδή ιστό και μέτρια σκληρότητα. Υπερισχύει το λευκό φόντο, που διασχίζεται από πολύχρωμες φλέβες. Με την επίδραση αραιού Η(Χ πάνω σε σκόνη από το μάρμαρο αυτό, καθιζάνει ίζημα, ενώ παραμένει αμετάβλητο το ροζ χρώμα του διαλύματος. Η περιεκτικότητα σε CaCO3 φτάνει μέχρι 98%, ενώ περιέχεται ακόμη 1% πυρίτιο, ελάχιστος τρισθενής σίδηρος και ίχνη από μαγγάνιο. Skyros Grec ciaro: Είναι ένα κροκαλοπαγές μάρμαρο με σακχαροειδή μάζα και κανονικές τιμές σκληρότητας και συνεκτικότητας. Έχει λευκό φόντο, που διασχίζεται από χαρακτηριστικές πολύχρωμες φλέβες. Το μάρμαρο αυτό δίνει σκόνη λευκή με ελαφρά γκρίζα απόχρωση. Έχει περιεκτικότητα σε CaCO3 98%, λίγο πυρίτιο, ελάχιστο τρισθενή σίδηρο και ίχνη μαγγανίου. Είναι λευκό ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

20

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 21 χωρίς χρωματισμό. Το χρώμα των φλεβών οφείλεται στον περιεχόμενο αιματίτη, αλλά και στα θραύσματα μαγνητίτη, τα οποία προσδίδουν στο υλικό μια μεταλλική όψη, όμοια με εκείνη που παρουσιάζουν οι φλέβες των κροκαλοπαγών μαρμάρων της Ceravezza της Carrara και της Versilia. Το μάρμαρο αυτό είναι κατάλληλο για εσωτερικές χρήσεις και για την κατασκευή κολόνων, στηλών, τόξων και αψίδων, τα οποία μπορούν να τοποθετηθούν σε εξωτερικά, μη εκτεθειμένα στους ατμοσφαιρικούς παράγοντες, σημεία των κατασκευών. Πρόκειται για ένα τυπικό κροκαλοπαγές μάρμαρο, με μέτρια σκληρότητα και αντοχή στη θραύση. Είναι συμπαγές, ομογενές και περιέχει ανθρακικό ασβέστιο σε αναλογία 96%, πυρίτιο σε αναλογία 2%, λίγο τρισθενή σίδηρο και ίχνη μαγγανίου. Έχει κόκκινο καφέ φόντο που διασχίζεται από κίτρινες φλέβες. Η σκόνη του είναι χρώματος ροζ, με ελαφρά ιώδη απόχρώση. Οι αποχρώσεις αυτού του μαρμάρου είναι ιδιαίτερα έντονες και οφείλονται στον περιεχόμενο αιματίτη, στο μαγγάνιο που προσδίδει το κόκκινο χρώμα, και στις πυριτικές ενώσεις του μαγγανίου, στις οποίες οφείλονται οι ιώδεις αποχρώσεις του μαρμάρου. Το κίτρινο χρώμα των φλεβιδίων οφείλεται στον περιεχόμενο Λειμωνίτη. Η ποιότητα αυτού του μαρμάρου, το οποίο εξορύσσεται εδώ και 2.000 χρόνια, θεωρείται άριστη. Το υΛ\ικό αυτό συνιστάται και για εξωτερικές χρήσεις, γιατί τα χρώματα παραμένουν αναλλοίωτα με την επίδραση των ατμοσφαιρικών παραγόντων. ΤΟ ΣΙΠΟΛΙΝΟ ΤΗΣ ΚΑΡΥΣΤΟΥ

MARMO CIPOLLINO ANTICO

Πρόκειται για το μάρμαρο Καρύστου-Στύρων. Το μάρμαρο αυτό ήταν γνωστό από την αρχαιότητα με το όνομα "Καρυστία λίθος" ή "Καρύστιο μάρμαρο". Οι Ρωμαίοι το ονόμαζαν Marmo caristium, γιατί εξορυσσόταν κοντά στην Κάρυστο της νότιας Εύβοιας. Τα αρχαία Λατομεία διατηρούνται και σήμερα.Το μάρμαρο Cipollino antico είχε ανοιχτό πράσινο χρώμα, με σκουρόχρωμες πράσινες φλέβες, χαρακτηριστικό που το διαφοροποιεί από τα Cipollini moderni. Η λέξη Cipollino οφείλεται στην ομοιότητα των φλεβών του μαρμάρου αυτού με εκείνες του κρεμμυδιού. Χαρακτηρίζεται από λευκό σακχαροειδή κρυσταλλικό ιστό και περιέχει έγχρωμες μίκες και τάλκη. Συχνά παρατηρείται διάσπαρτο το λευκό και κόκκινο χρώμα.Ο Stazio papinio, ποιητής του 1ου αιώνα παρομοίαζε το μάρμαρο Cipollino με τα κύματα της θάλασσας γιατί "έμοιαζε με αυτά τόσο στο χρώμα, όσο και στη μορφή". Υπάρχουν διαφορές ποικιλίες του μαρμάρου αυτού, όπως το Mandolato verde, με πράσινες ραβδώσεις που διασταυρώνονται μέσα στο λευκό φόντο, το Mandolato rosso, με κόκκινο φόντο και κόκκινες ραβδώσεις και το ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

21

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 22 Cipollino marino, που χαρακτηρίζεται από μια λευκή συμπαγή μάζα με πολυάριθμα λεπτά φλεβίδια έντονου πράσινου χρώματος. Δείγματα της τελευταίας ποικιλίας μαρμάρου υπάρχουν στη Villa albani κοντά στη Ρώμη. Οι Ρωμαίοι θεωρούσαν το Marmo cipollino μέτριας ποιότητας, γιατί χαρακτηρι'zεται από μεγάλη σχιστότητα και εύκολο αποχωρισμό κατά μήκος των πράσινων σωματιδίων, ιδιότητα που το καθιστά ακατάλληλο για την αγαλματοποιία. Αποτελεί όμως άριστο υλικό διακόσμησης των οικοδομών και οι αρχαίοι το χρησιμοποιούσαν υπό μορφή ορθογωνίων ογκόλιθων, μερικές φορές γιγαντιαίων διαστάσεων, όπως δείχνουν οι πολυάριθμες εγκαταλειμμένες κολόνες στα αρχαία Λατομεία της Καρύστου. Κατά τις πρώτες δεκαετίες του αιώνα, έγινε εντατική εξόρυξη του μαρμάρου Καρύsτου-Στύρων και χρησιμοποιήθηκε, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Από το μάρμαρο αυτό αποτελούνται οι κίονες της Δημόσιας Βιβλιοθήκης στη Ν. Υόρκη, διάφορες διακοσμήσεις και αρχιτεκτονικά μέλη του New sessions house, του Ρωμαιοκαθολικού Καθεδρικού Ναού Westminster και των αιθουσών αναψυκτικών του Waterloo Station του Λονδίνου, οι παραστάseiw της αίθουσας τελετών του Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, οι επενδύσεις των υπόγειων διαβάσεων της Ομόνοιας κ.ά. ΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΗΣ ΛΑΡΙΣΑΣ

VERDE ANTICO DI LARISSA

Πρόκειται για το πράσινο μάρμαρο της Λάρισας, γνωστό και με την ονομασία "πράσινος θεσσαλικός ή ατράγιος λίθος". Κατά την αρχαιότητα έγινε εντατική εξόρυξη μαρμάρου σε πολλές θέσεις στην περιοχή. Πολλά από τα αρχαία λατομεία διατηρούνται ακόμα ανέπαφα. Το πράσινο μάρμαρο της Λάρισας είναι στην πραγματικότητα λστυποπαγες σερπεντινπη - μαρμάρου. Αποτελείται από γωνιώδεις λατύπες διαφόρων διαστάσεων και από την ενδιάμεση μάζα. Ορισμένες λατύπες είναι πρασινόμαυρες και αποτελούνται από σχιστοφυή σερπεντινπη και άλλες είναι τεφρό-λευκού χρώματος και αποτελούνται από γνήσιο μάρμαρο. Η ενδιάμεση μάζα η οποία είναι λευκοπράσινη ως πρασινωπή και αποτελείται κυρίως από λεπτοκοκκώδη ασβεστίτη, συγκολλά τις λατύπες και καθιστά το πέτρωμα πολύ συμπαγές. Μέσα στη μάζα αυτή συναντώνται επίσης φλεβίδια και φακιόλια αμίαντου, του ίδιου ή ανοικτότερου χρώματος. Οι πράσινες αποχρώσεις του λατυποπαγούς αυτού μαρμάρου οφείλονται στο δισθενή σίδηρο, χλωρίτη και σερπεντίνη. Το "Verde antico" όπως λεγόταν στη διεθνή αγορά, ήταν υλικό πολύ καλής ποιότητας και χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα. Από το μάρμαρο αυτό αποτελούνται διάφορες διακοσμήσεις και αρχιτεκτονικά μέλη της ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

22

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 23 Τράπεζας County Westminster, του Ρωμαιοκαθολικού Καθεδρικού Ναού (Westminster) και του New Sessions House του Λονδίνου, οι κολόνες των ναών Αγίου Δημητρίου και Αγίας Σοφίας Θεσσαλονίκης κ.

2

ΜΑΡΜΑΡΑ ΠΕΝΤΕΛΗΣ & ΚΟΣΜΙΚΟΙ ΔΙΑΥΛΟΙ

Ειναι ενα θεμα και αυτο που με εχει απασχολησει αρκετα. Ποιος δηλαδη φτιαχνει τα συμβολα ποτε τα φτιαχνει (αορατος ειναι; δεν τον εχει δει κανεις) και προπαντως τι σημαινουν τα συμβολα αυτα. Θα εχετε δει μερικα απο αυτα υπαρχουν και στο ιντερνετ σε καποιες σελιδες. Εδω θα δειξω καποια που κατα την γνωμη μου ειναι αρκετα αξιολογα Το πρωτο ειναι ενα ΦΙ ιδιο ακριβως με το γνωστο ΦΙ που βρισκεται πανω απο το τσιμεντενιο κουβουκλιο πριν μπουμε στο σπηλαιο αριστερα. Εκει που τωρα εχουν βαλει μια πορτα μεταλλικη (εχουν μεσα διαφορα εργαλεια). Το σημειο που βρισκεται αυτο το συμβολο φιλοξενει αλλα 3 συμβολα με πιο εντυπωσιακο ενα ΚΛΕΙΔΙ διαστασεων περιπου 60 εκατοστων. Απο το ιδιο σημειο μια επιγραφη σκαλισμενη στο βραχο

ΚΑΙ ΔΙΑΦΘΕΙΡΑΙ ΤΟΥΣ ΔΙΑΦΘΕΙΡΑΝΤΑΣ ΤΗΝ ΓΗΝ Πιθανόν να έχει σχέση με το Φι, τον χρυσό αριθμό που ισούται με 1,618... Αλλά παίζει -ίσως και περισσότερο- το εξής που βρήκα Το γράμμα Φι, στο αποκρυφισμό εκφράζει "την αθανασία, φως εκ των ένδον, φωτίζον το πνεύμα, ελπίδα" Ισως όμως να είναι και κάτι άσχετο του στυλ "τι να χαράξουμε τώρα εδώ? ας χαράξουμε ένα περίεργο σύμβολο να το δουν και να αναρωτιούνται τι σημαίνει". Το ίδιο ισχύει και για το δεύτερο, η "απειλή"... αλλά δεν νομίζω ότι έχουν κάποιο ιδιαίτερο νόημα. Βέβαια ίσως αν τα μαζέψεις όλα μαζί κάτι να λένε. Ο φίλος μας ο Νταβέλης πιθανόν να γνωρίζει κάτι περισσότερο! Αν δεν υπαρχουν πολλες αναφορες για την ΕΛΛΑΔΑ σχετικες με ΜΕΓΑΛΙΘΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ αυτο πιστευω οτι οφειλετε απλα και μονο σε αγνοια. Απο σκορπιες πληροφοριες και αναφορες υπαρχουν και στην χωρα μας καποια πραγματα αλλα ισως να μην εχει γινει συστηματικη ερευνα. Αυτο ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

23

24


που δεν εχω ακουσειεκτος απο την περιπτωση για τον αερολιθο της ΝΑΞΟΥ) ειναι για περιπτωσεις ΑΕΡΟΛΙΘΩΝ δηλαδη ΜΕΤΕΩΡΙΤΩΝ οπως ειπες. ΑΕΡΟΛΙΘΟΣ ΑΠΟ ΛΕΥΚΟΧΡΥΣΟ;!!!! ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΟ ΔΕΝ ΑΚΟΥΓΕΤΑΙ; Οντως αερόλιθος από λευκόχρυσο πρέπει να ήταν εντυπωσιακός! Υπάρχει η περίπτωση και ο μετεωρίτης που λένε ότι βρισκόταν στους Δελφούς να ήταν από λευκόχρυσο (δική μου γνώμη αυτή) επειδή λένε ότι ήταν λευκός.

Μεγαλιθικά μνημεία υπάρχουν αρκετά στην Ελλάδα. Βασικά όλα τα Μυκηναϊκά (τείχη, θόλοι κλπ) είναι μεγαλιθικά. Μεγαλιθικές είναι και οι ελληνικές πυραμίδες και τα δρακόσπιτα. Τώρα έψαξα για την λατρεία των μετεωριτών στην αρχαία Ελλάδα και βρήκα κάποιες αναφορές. Λένε ότι κάποιοι ναοί χτίστηκαν ειδικά για να στεγάσουν τους μετεωρίτες που έπεσαν στην περιοχή. Ενας τέτοιος ναός είναι ο Ναός της Αρτέμιδας στην Εφεσο. Ο παλιότερος ναός λένε ότι χτίστηκε γύρω στο 800πΧ και μέσα υπήρχε η ιερή πέτρα "που έπεσε από τον Δία(τον πλανήτη)". Κάπου διάβασα ότι και το πρώτο άγαλμα της θεάς (που δεν έχει την μορφή που ξέρουμε αλλά αντιπροσωπεύει την γονιμότητα με πολλά στήθη) ήταν φτιαγμένο από την μαύρη πέτρα του μετεωρίτη. Ενας άλλος ναός με "ιερή πέτρα" ήταν ο ναός της Αφροδίτης στην Κύπρο (Πάφο). Ο πρώτος ναός χτίστηκε από τους Μυκηναίους και καταστράφηκε από ένα σεισμό το 1200πΧ. Η κωνική πέτρα ήταν το σύμβολο της θεάς (της οποίας η λατρεία κράτησε μέχρι το τέλος του 4ου μ.Χ αιώνα) και η εικόνα της (της πέτρας) βρίσκεται σε ελληνιστικές σφαγίδες και ρωμαϊκά νομίσματα. Επειδή η λατρεία της Αφροδίτης ήταν πολύ διαδεδομένη και στις απέναντι ακτές, υπήρξε μία ανάμιξη της λατρείας της με την λατρεία της Αστάρτης (Φοινικική θεότητα) και έτσι έχουμε νομίσματα που δείχνουν την άμαξα της Αστάρτης και μέσα την ιερή πέτρα.


24

25 Μία ανάλογη εικόνα έχουμε και σε άλλα νομίσματα που συμβολίζουν τον ναό του Δία Κάσιου -Zeus Kasios of Pelusium- (μάλλον κάπου στην Συρία ήταν αυτός) με άλλη μία ιερή πέτρα που λατρευόταν εκεί επί ρωμαϊκής εποχής. ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

Αλλη μία θεά που είχε ως σύμβολό της έναν μετεωρίτη ήταν η Εκάτη.Η μαύρη πέτρα ήταν το μαγικό της σύμβολο.Στην Κύπρο επίσης λέγεται ότι υπάρχει άλλος ένας μαύρος μετεωρίτης στο τζαμί Hala Sultan Tekke στην Λάρνακα, που είναι αφιερωμένο στην θεία και θετή μητέρα του Μωάμεθ. Αυτό το τζαμί είναι ο τρίτος κατά σειρά ιερότερος χώρος των μουσουλμάνων μετά την Μέκκα και την Μεδίνα! Μετά έχουμε τον ναό της Αθηνάς στην Τροία. Σύμφωνα με τον μύθο ο Δίας έστειλε το Παλλάδιο ένα ειδώλιο της Παλλάδος Αθηνάς στον Δάρδανο τον ιδρυτή της Τροίας και του είπε ότι όσο το ειδώλιο μείνει εκεί η Τροία θα είναι απόρθητη. Το Παλλάδιο τέθηκε μέσα στον ναό που χτίστηκε προς τιμήν της Αθηνάς.Κατά τον Τρωικό Πόλεμοι οι Ελληνες το έκλεψαν και έτσι έπεσε η Τροία. Ο μύθος δεν λέει κάτι για μετεωρίτη αλλά επειδή λέει ότι το Παλλάδιο έπεσε από τον ουρανό, υποθέτουν ότι πρόκειται για μετεωρίτη. Στο Γύθειο λατρευόταν ο Δίας σε μία ιερή πέτρα, ακόμα λέγεται ότι και στον ναό της Ηρας στο Αργος υπήρχε άλλη μία ιερή πέτρα, καθώς και ότι η στήλη που βρίσκεται δίπλα στην Αρτέμιδα την ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

25

26


Πατρώα σε πολλές εικόνες, έχει την ίδια σημασία.Αυτό που μου κάνει εντύπωση σε όσα βρήκα μέχρι στιγμής (που είναι δεν είναι και καρατσεκαρισμένα) είναι ότι οι μετεωρίτες συμβολίζουν κυρίως γυναικείες θεότητες (όπως και αυτός που μεταφέρθηκε στην Ρώμη από την Φρυγία και έγινε σύμβολο της Σίβυλλας ανανεώνοντας την λατρεία της). Δεν είμαι σίγουρη πάντως για το διπλό Εψιλον που λες κάτω, μάλλον μας φαίνεται έτσι (τα περισσότερα σύγχρονα κλειδιά -αυτά για τις μπάρες κυρίως- καταλήγουν σε αυτό το σχήμα).το A Ω ειναι με την σειρα που ανεφερες και που φαινεται στο συμβολο που εχεις βαλει και εσυ οποτε παραπεμπει σε χριστιανικο συμβολο. Οσο για τα εψιλον θα σου στειλω σε μεγαλυτερη αναλυση να δεις οτι φαινονται ολοκαθαρα οτι προκειτε για αυτο που σου ειπα δεν ειναι τυχαιος σχηματισμος. το κλειδι δεν ειναι ¨υποθετικο σεναριο¨ οπως και τα αλλα συμβολα που εχω βαλει εδω εχεις να πεις κατι; μια αποψη; Εχουν γραφτεί πολλά γιά την ενέργεια που υπάρχει στην Πεντέλη. Γιά να μήν τα αναφέρω αυτά (είναι και πάρα πολλά), απλώς θα σας παρουσιάσω την γνώση μου. Η ενέργεια αυτή δεν περιορίζεται στην σπηλιά μόνο ή και σε κάποια άλλα σημεία της Πεντέλης. Είναι ένα τεράστιο ενεργειακό κανάλι που ξεκινά αρκετα μακρυά απο τον Ναό του Διονύσου στον Διόνυσο, διασχίζει την Πεντέλη περνόνταςαπό την σπηλιά, από το Πικέρμι και συνεχίζοντας φθάνει και λιγο πιό μακρυά από τον Ναό της Αρτέμιδος στην Βραυρώνα. Το κανάλι αυτό τοπογραφικά είναι σταθερό. Η ποσότητα της ενέργειας αυξομειώνεται φθάνοντας στο μέγιστο δύο φορές την ημέρα δύο ώρες περίπου την κάθε φορά. Η ενέργεια αυτή ΔΕΝ οφείλεται σε ενέργειες (όπως έχει γραφτεί) που γίνονται σε βάθος της γής. Είναι ενέργεια που βγάζει το ΜΑΡΜΑΡΟ. Αν μελετήσετε θα δείτε ότι όπου υπάρχουν βουνά που έχουν μάρμαρο σε μεγάλη έκταση υπάρχει και η ανάλογη της Πεντέλης ενέργεια, φυσικά σε διάφορο βαθμό. Δεδομένου λοιπόν ότι η Πεντέλη αποτελείται εξ ολοκλήρου από μάρμαρο εξυπακούεται ότι η ενέργειά της είναι μεγάλη. Η γεωλογική δομή της Πεντέλης από το μάρμαρό της δημιουργεί αυτή την συνισταμένη της ενέργειάς της από τις διάφορες περιοχές της στό κανάλι αυτό που είπαμε. Η ενέργειά της ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ούτε ηλεκτρομαγνητική, μοιάζει με αυτές αλλά δεν ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

26

27


είναι.Πολύ περισσότερο είναι ένα είδος ψυχικής ενέργειας. Αν μπορούσε κάποιος να δει την ενέργεια αυτή από αρκετά ψηλά, θα έβλεπε ένα αρκετά μεγάλο κανάλι ΓΑΛΑΖΟΠΡΑΣΙΝΟ (με αυξομείωση του πάχους του)να διασχίζει την Πεντέλη, και σας βεβαιώνω ότι είναι ένα θαυμάσιο θέαμα. Δεν υπάρχουν ακόμα μηχανήματα που να δείχνουν αυτήν την ενέρχεια και φυσικά να την μετρήσουν. Η αυξομείωσή της έχει να κάνει με τις αστρικέςσυμπαντικές επιδράσεις (και όχι μόνο της Σελήνης),που δρουν αυξομειωτικά το εικοσιτετράωρο και φυσικά ανάλογα με τις εποχές (αλλά στις εποχιακές αυτή η ενέργεια ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΜΕΓΑΛΗ ΔΙΑΦΟΡΑ). σημερα με πηγε φιλος ερευνητης για πρωτη μου φορα στη σπηλια. η καταστροφη της ειναι εμφανης κι ας μην την ειχα δει πριν τα εργα.με αποζημιωσε ο καταπληκτικος εξωτερικος χωρος της σπηλιας, ο οποιος σημερα τουλαχιστον εκπεμπε θετικη ενεργεια.ωστοσο παρατηρησα πως συγκεκριμενα φυτα, που τα γνωριζω πολυ καλα λογω της ενασχολησης μου με κηπους και φυτα, γερνουν εντονα τις ανθισμενες κορυφες τους μακρυα απο την σπηλια οσα φυτρωνουν μακρυτερα ομως μεγαλωνουν φυσιολογικα το γιατι αυτο δεν συμβαινει σε ολη την βλαστηση δεν μπορω να το εξηγησω επισης ειδα απο κοντα οτι το πετρωμα της σπηλιας ειναι σε μεγαλο μερος χαλαζιας, και σε συναρτηση με την αυξημενη υγρασια (πολλα νερα) δικαιολογουνται τα περιεργα φαινομενα τα περι καναλιου οπως και με το χρωμα της ενεργειας που ειχα την τυχη να παρατηρησω σε αλλο μερος, σε παραλια της Φολεγανδρου παντως το μεγαλυτερο μυστηριο στο θεμα μας ειναι οι επεμβασεις που εγιναν στην σπηλια και την περιοχη ειναι παραλογες!!! οι σηραγγες, απο τα οσα γνωριζω περι κατασκευων, δεν ειναι κατασκευες που φτιαχτηκαν για να διαρκεσουν δειχνουν ξεκαθαρα πως προκειται για απλη υποστυλωση, σαν τα μεταλεια - τωρα το τι εψαχναν θα ηθελα πολυ να το μαθω ακομα και η επεμβαση στη σπηλια ειναι εντελως ανεξηγητη και χωρις νοημα - τι εκαναν τελικα δηλαδη, πηραν τα "μπαζα" κι εφυγαν??? παρατηρησα οτι και η οροφη της σπηλιας ειναι πειραγμενη, λειπουν οι σταλακτιτες που φυσιολογικα επρεπε να υπαρχουν - υπολειματα τους διακρινονται ακομα τα περι ΕΥΔΑΠ και βρυσων εντασονται στο ιδιο πλαισιο του παραλογισμου - ποια ομβρια υδατα να συλλεχθουν και που να ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

27

28


προωθηθουν? ελπιζω να μου συγχωρησουν οι υπευθυνοι.ου μαθειν δει τους μυστας αλλα παθειν. Τα συμβολα δεν ειναι σε εμφανη χωρο αλλα πιο κατω απο το σπηλαιο. Οι σήραγγες κατά την γνώμη του δεν κατασκευάστηκαν για να διαρκέσουν. Μήπως όμως φαίνονται έτσι επειδή έμειναν στην μέση οι εργασίες, εφ όσον ακυρώθηκαν τα όποια έργα; Αν βέβαια εγκαταλήφθηκαν πριν τόσα χρόνια, τότε τι δουλειά έχουν οι αναστηλώσεις στο εκκλησάκι και τα έργα της ΕΥΔΑΠ; Περιμένουν τουρίστες εν όψη των Ολυμπιακών Αγώνων; τα φυτά και τα δέντρα που οι κορυφές τους "αποστρέφονται" την είσοδο της σπηλιάς. Ο Κάρολος στο θέμα του φίλου sonap λέει ότι παρατήρησε ακριβώς το αντίθετο σε μία πρόσφατη επίσκεψη του στην σπηλιά. Μπορεί να ισχύουν και τα δύο αλλά σε διαφορετικές στιγμές; Δυστυχώς δεν γνωρίζω τι είδους ενέργεια μπορεί να δημιουργήσει αυτό το φαινόμενο (είτε έλκυση είτε απώθηση, ή και εναλλάξ). Μπορεί να είναι φυσική ενέργεια; Και αν ναι, τότε ποιά είναι η πηγή της; για "διεργασιες που γινονται βαθια στο εσωτερικο της Γης" και "συστηματικη καταγραφη των μετρησεων της ραδιενεργειας, καθως και την ενταση της αντιβαρυτητας στο γνωστο κοματι του δρομου οδηγει στο ότι σε όλη την περιοχή γύρω από την Πεντέλη, υφίσταται κάποια ενέργεια που έχει αυξομειώσεις και η οποία επηρεάζει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τους κατοίκους από την αρχαιότητα. Και μάλιστα ότι μπορεί να έχει σχέση με τις φάσεις της σελήνης και ειδικότερα, να έχουμε ένα αποκορύφωμα των περίεργων φαινομένων πάνω στο γεμισμα του νεου φεγγαριού. το φαινόμενο αποδιδεται στην ύπαρξη Μαρμάρου στην γενικότερη περιοχή. Προκειται για ένα ενεργειακό κανάλι σε γαλαζοπράσινο χρώμα το οποίο δεν είναι σταθερό, αλλά φτάνει στην μέγιστη ένταση του δύο φορές την μέρα, δύο ώρες περίπου την κάθε φορά, η ενέργεια αυτή δεν είναι ούτε μαγνητική ούτε ούτε ηλεκτρομαγνητική, αλλά περισσότερο ένα είδος ψυχικής ενέργειας. Αν το μάρμαρο έχει κάποιες ιδιαίτερες ιδιότητες μπορούμε να το βρούμε (πρέπει να προκαλεί κάποιες μαγνητικές ανωμαλίες αν δεν κάνω λάθος). Από κει και πέρα πώς και γιατί σχηματίζεται αυτό το ενεργειακό κανάλι και τι προκαλεί την ροή του; Είναι ένα τοπικό κανάλι ή είναι μέρος των ενεργειακών καναλιών που ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

28

29


"χαρακώνουν" την γη; Και πώς γνωρίζετε το χρώμα που εκπέμπει; Μιλάμε για ενεργειακά μέρη, αλλά δεν γνωρίζουμε τίποτα γι αυτά. Υποθέτουμε μόνο ότι οι αρχαίοι γνώριζαν κάτι περισσότερο και έκτιζαν ή έστω σημάδευαν αυτές τις περιοχές, είτε με ναούς είτε με άλλα "σημάδια". Αλλά όλα αυτά, είναι δικές μας θεωρίες. Το ίδιο ισχύει και για την άλλη θεωρία, ότι στην περιοχή της Πεντέλης υπάρχει κάποια "Πύλη". Αν το φαινόμενο είναι αληθινό (δηλαδή αν όντως συμβαίνουν διάφορα παράξενα) εγώ τείνω προς αυτή την εξήγηση, χωρίς όμως να έχω καμιά απόδειξη. Ισως απλώς "μου αρέσει η ιδέα". Επειδή έχουμε κατά καιρούς ακούσει να μιλούν για χάσιμο της αίσθησης του χρόνου (ή για κάποια σύγχυση γενικώς) σε σχέση όχι μόνο με την σπηλιά αλλά και με την γύρω περιοχή, σας δίνω ένα link από δω μέσα, με κάποια πειράματα που υποτίθεται ότι έχουν γίνει σε σχέση με το "ταξίδι στον χρόνο". Βέβαια η μοναδική πηγή αυτών των ειδήσεων (σχετικά με την πύλη στο Νότιο Πόλο, τα πειράματα στην Ρωσσία ή τα νησιά Anjou) είναι η εφημερίδα pravda που δεν είναι και η πλέον αξιόπιστη σε αυτά τα θέματα. http://www.esoterica.gr/news/april_04/timeback/timeback.htm Τον Vadim Chernobrov τον έψαξα και βρήκα μερικά στοιχεία σχετικά με το μηχάνημα που έχει φτιάξει και με τα πειράματά του γενικότερα. Ισως αξίζει λίγη παραπάνω έρευνα σε αυτόν το τομέα, μήπως και τα φαινόμενα στην Πεντέλη (αλλά και τα έργα;), έχουν κάποια σχέση; Το μάρμαρο σίγουρα περικλείει και εκπέμπει ενέργει. Όσο πιό καθαρό είναι, τόσο πιό μεγαλύτερη ενέργεια έχει. Οι αρχαίοι Ελληνες φυσικά το γνώριζαν αυτό, και ο κυριώτερος λόγος που μετέφεραν τόσο επίπονα ΟΛΟ αυτό το πεντελικό μάρμαρο γιά να κτίσουν την Ακρόπολη και δη τον παρθενώνα, ήταν ακριβώς αυτός. Αλλά δεν ήταν μόνο η Ακρόπολη κτισμένη από πεντελικό μάρμαρο αλλά και άλλοι ναοί, εξ αιτίας αυτού ακριβώς του λόγου. Επειδή χρειαζόντουσαν την ενέργεια αυτή στους ναούς των. Όπως ξέρεις η Πεντέλη ΔΕΝ είναι στην μορφή της ένα γεωμετρικό ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

29

30


σχήμα, αλλά σαν σχήμα είναι ανώμαλη και μάλλον αποτελούμενη (χονδρικά) από σύνολα σχημάτων. Οι όγκοι λοιπόν του μαρμάρου της έχουν διαφορετική κατανομή, τοποθέτηση και μορφολογία. Κάθε όγκος, έχει και εκπέμπει μιά κάποια ποσότητα ενέργειας που τείνει να ενωθεί με τις ενέργειες όλων των άλλων όγκων (δεδομένου ότι και οι άλλοι όγκοι ενώνονται μεταξύ τους ή ευρίσκονται κοντά ο ένας με τον άλλον). Το σύνολον (η συνισταμένη) λοιπόν ΟΛΗΣ της ενέργειας ΟΛΩΝ των μαρμαρίνων όγκων ειναι αυτό το ενεργειακό κανάλι. Όπως είπα, τα σημεία σε σύνολο, το μέρος δηλαδή που περνά το κανάλι αυτό, ειναι σταθερά. Το κανάλι φαίνεται από ψηλά σαν ένας ποταμός.ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΙΣΙΟ. Σταθερή είναι και η ποσότητα της ενέργειας που παράγει το μάρμαρο, η Πεντέλη. Αυτό που δημιουργεί τις αυξομειώσεις της ενέργειας με τα διάφορα φαινόμενά της, είναι οι αστρικές επιδράσεις που υφίσταται η ενέργεια αυτή. Και αυτή η ενέργεια σημειωτέον είναι Αρκετά επιρεπής στις αστρικές επιδράσεις. Όσο γιά το χρώμα και το πάχος του καναλιού, δεν νομίζω ότι θα μπορούσε κάποιος να το πει χωρίς να το έχει δει ή τουλάχιστον να έχει έγκυρες πηγές. Τα τοπογραφικά σημεία του καναλιού θα μπορούσα να τα σημειώσω σε όλον τον χάρτη της Πεντέλης. Όμως αυτό δεν θα ήταν καθόλου φρόνιμο γιά πολλούς λόγους και αρκετοί από αυτούς ευνόητοι. Μην ξεχνάς πόσο κακό έχουν κάνει στο σπήλαιο του Νταβέλη (ένα γνωστό σημείο).Συγνώμη γι αυτό, αλλά δεν θα το κάνω. "διεργασιες γινονται βαθια στο εσωτερικο της Γης" "συστηματικη καταγραφη των μετρησεων της ραδιενεργειας,καθως και την ενταση της αντιβαρυτητας στο γνωστο κοματι του δρομου βοηθαε στη κατανόηση τους." Απ ότι κατάλαβα πιστεύει ότι σε όλη την περιοχή γύρω από την Πεντέλη, υφίσταται κάποια ενέργεια που έχει αυξομειώσεις και η οποία επηρεάζει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τους κατοίκους από την αρχαιότητα. Και μάλιστα ότι μπορεί να έχει σχέση με τις φάσεις της σελήνης και ειδικότερα, να έχουμε ένα αποκορύφωμα των περίεργων φαινομένων πάνω στο γεμισμα του νεου φεγγαριού> πλες υποθεσεις κανω, οτι το μαρμαρο παιζει κυριο λογο στη διαμορφωση του φαινομενου και ισως να ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

30

31


ειναι και ενεργεια ..οργονικης αποχρωσης Θεωρω σχεδων σιγουρο οτι η ενεργεια αυτη επιρεαζεται απο τη δυναμη της βαρυτητας και για αυτο μηλησα και για τις φασεις της σεληνης (εκφαζει το ενηνηνταπεντε της εκατο της βαρυτικης ελξης που δεχετε η Γη). Σε εκεινο που συμφωνουμε παντως ολοι εναι οτι προκειται για μια ΠΥΛΗ προς τα θεικα μονοπατια της ΨΥΧΗΣ. Και οταν ερθουμε σε συνειδητη επαφη με την ΨΥΧΗ μας εχουμε αμεση επαφη με οποιοδηποτε σημειο του χωροχρονου και αμεση προσβαση στην κατανοηση της της ενοτητας της υπαρξης. Καταλαβαινουμε ακομα οτι εχουμε να κανουμε με μια οντοτητα που υπερβαινει τις πολικοτητες δηλαδη μπορει να ειναι αρσενικη και θυληκη ταυτοχρονα (animus,anima), καλη η κακη ταυτοχρονα (φως, σκια) κλπ. Αλλα κυριαρχα συστατικα της ειναι οι αρχετυποι (προγονικες μνημες). Την κυβερνουν τα θεικα αρχετυπα που αλλα μας προσφερουν απεριοριστη αγαπη (αρχετυπα του φωτος) και αλλα που τρεφονται απο το φοβο μας (αρχετυπα σκιας). Δυστυχως πολυ συχνα συνανταμε λεκτικες δυσκολιες να μετεφερουμε την εμπειρια της επαφης στο συνειδητο νου και ετσι ειμαστε αναγκασμενοι να καταφευγουμε στη χρηση συμβολων (μανταλες) Τα μαρμαρα (κρυσταλλικά συσωμματώματα κρυσταλλικών ατόμων του ορυκτού ασβεστίτου). "Τα μάρμαρα γεννήθηκαν εκ στιφρών ιζηματογενών ασβεστολίθων δια μεταμορφώσεως. Αλλές φορές σχηματίζονται από την επαφή τους με θερμά διαλύματα και έχουν μέσα τους ορυκτά επαφης (βεζουβιανό, γρανίτη) ή σε άλλες περιπτώσεις χαλαζία, κεροστίλβη, μαρμαρυγία και άλλα πρόσθετα ορυκτά." "Το μάρμαρο συνήθως έχει λευκό χρώμα με διαφόρους αποχρώσεις. Τα μάρμαρα που είναι μεταμορφωσιγενή εξ επαφης, δείχνουν ένα υποκύανο χρώμα. Συχνότερα εμφανίζονται ανοιχτόφαιες και σπανιότερα σκοτεινόχρωμες παραλλαγές. Το φαιό χρώμα προέρχεται από προσμενειγμένα μόρια άνθρακος και γραφίτου." "Χημικώς εξεταζόμενο παρουσιάζεται ως επί το πλείστον πολύ καθαρό (ανθρακικό ασβέστιο) και περιέχει κατά κανόνα εκτός του ανθρακικού ασβεστίου και του ανθρακικού μαγνησίου μικρά ποσά ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

31

32


σιδήρου, μαγγανίου και πυριτικού οξέως." "Δολομοτικό μάρμαρο ονομάζεται όταν περιέχει μεγαλύτερη περιεκτικότητα ανθρακικού μαγνησίου." "Στην γη σχηματίζουν φακοειδής και σωροειδείς ενστρώσεις. Τα παλιότερα ανήκουν εις το αρχαϊκό και το αζωικό άθροισμα πετρωμάτων και άλλα σε νεώτερες γεωλογικές διαπλάσεις." "Η διαφάνεια τους είναι αρκετά μεγάλη. Της Πάρνηθας αφήνει το φως να διέρχεται δια πάχους 15χλστμ. της Πάρου 35 και της Καρράρας 25. (Λέψιους 1893). Την μεγαλύτερη διαύγεια την έχουν τα μάρμαρα της Πάρου, γι αυτό και προτιμήθηκαν από τους αρχαίους γλύπτες (Φειδία & Πραξιτέλη κ.α.) για την κατασκευή των αγαλμάτων τους." "Τα καλύτερα μάρμαρα βρίσκονται στην Ιταλία (Καρράρα) τις Αλπεις (κυρίως εις το Λάας -που Ελληνικά σημαίνει λίθος/πέτρα) του Τυρόλου), την Νορβηγία, και την Ελλάδα (Ανατολική Ελλάδα και Κυκλάδες)." •

• •

"Το Πεντελικό μάρμαρο, έχει χρώμα χιονόλευκο με ελαφρά κίτρινη απόχρωση και περικλείει συχνά λεπίδια μαρμαρυγίου. Ο ιστός του είναι σακχαρώδης. To πεντελικό μάρμαρο του Διονύσου, αποτελείται 98% από ασβεστίτη (calcite) και άλλες προσμείξεις. Του Υμηττού είναι φαιό μέχρι κυανόφαιο. Το Πάριο λευκό με ελαφρά υττοκύανο απόχρωση (αγάλματα Φειδία και Πραξιτέλη) λόγω διαφωτιστικότητας." "Τα λευκά μάρμαρα της Αττικής: Το λευκό μάρμαρο του Διονύσου-Πεντέλης, το Ημίλευκο του Διονύσου-Πεντέλης και το Ημίλευκο της Αγίας Μαρίνας."

Για τα λατομεία της Πεντέλης ειδικότερα: "Λατομεία μαρμάρου υπήρχαν και στην Αττική που άρχισαν να λειτουργούν κυρίως μετά τους Περσικούς πόλεμους. Στην περιοχή αυτή εξορυσσόταν το Λευκό μάρμαρο της Πεντέλης, που θεωρούταν το καλύτερο, το υποκύανο μάρμαρο του Υμηττού που ήταν κατώτερης ποιότητας, καθώς και ένα στικτό εύθρυπτο μάρμαρο στην Αγριλέζα, κοντά στο Σούνιο, που χρησιμοποιήθηκε ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

32

33


για την κατασκευή του ναού του Ποσειδώνα. Τα αρχαία Λατομεία του Πεντελικού μαρμάρου βρίσκονταν κυρίως στη ΝΔ πλαγιά του Πεντελικού όρους, στη σημερινή κοιλάδα της Σπηλιάς. Αναφέρεται ότι εκεί υπήρχαν 25 Λατομεία από όπου εξορύχτηκαν περισσότερα από 400.000 κυβ. μέτρα όγκων. Τα περισσότερα ίχνη από τις αρχαίες εργασίες έχουν εξαλειφθεί με τη νεότερη εξόρυξη και μόνο ένα αρχαίο Λατομείο διατηρείται σήμερα σχετικά καλά, στην κοιλάδα της Σπηλιάς, σε υψόμετρο 700 μ. περίπου. Εξόρυξη στο Πεντελικό όρος, σε μικρότερη όμως έκταση, γινόταν και στα ανώτατα τμήματα της κοιλάδας της Χούνης, πιθανόν δε και σε άλλες θέσεις." Ακόμα βρήκα διάφορες μελέτες που αφορούν την διάδοση των σεισμικών κυμάτων μέσω του μαρμάρου για τις ιδιότητες των μαρμάρων του Παρθενώνα, προκειται για ενεργειακό ποτάμι, οργονική ενέργεια (βιοενέργεια με λίγα λόγια, η μελέτη του Βίλχελμ Ράιχ) για ειδικές περιοχές, ειδικές ώρες και κάτω από ειδικές αστρονομικές συνθήκες, αναρρωτιέμαι αν τελικά, λαμβάνοντας όλα αυτά υπ όψιν (ας θεωρήσουμε ότι ισχύουν όλα) μήπως θα μπορούσαμε να βρεθούμε στο κατάλληλο μέρος την κατάλληλη στιγμή, για να γίνουμε μάρτυρες κάποιων πιθανών φαινομένων, από το να πηγαίνουμε σε τυχαίες μέρες και ώρες και να περιμένουμε να συμβεί κάτι. Καθαρή υποθετική πρόταση αυτή, όχι πρόσκληση προς πράξη, εφ όσον δεν ξέρω αν μία τέτοια επίσκεψη-πείραμα, θα μπορούσε να έκρυβε επιστημονικά στοιχεία. Πάντως σας δίνω μερικές τυπικές πληροφορίες για τα μάρμαρα, όπως τις βρήκα σε διάφορα λεξικά και άλλα σχετικά sites. "Το μάρμαρο είναι κρυσταλλοκοκκώδεις παραλαγές του ασβεστολίθου. Περισσότερες πληροφορίες http://osme.8m.com/greekmarbles.htm http://www.ndt.net/article/wcndt00/papers/idn336/idn336.htm www.copernicus.org/EGU/nhess/3/2003/3/nhs-3-243.pdf http://www.greekmarble.com/area/sterea/attica/penteli/white/home. htm Το ξέρω ότι λέγονται πολλά για τις "ενεργειακές" ιδιότητες των μαρμάρων, αλλά προς το παρόν δεν βρήκα κάτι επιστημονικά αποδεκτό (εκτός από εκείνη την μελέτη …) ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

33

34


Θα ηθελα να πω και εγω λιγα πραγματα για το Π εντελικο μαρμαρο.Το Πεντελικο μαρμαρο λογω της μεγαλης ομοιογενειας και της λεπτοκκοκου υφης που παρουσιαζει λειαινεται και δεχεται την επεξεργασια πολυ πιο ευκολα απο οποιοδηποτε αλλο μαρμαρο. Χρηση Πεντελικου μαρμαρου εγινε εκτος απο τα μνημεια των Αθηνων στην Ελευσινα (ΤΕΛΕΣΤΗΡΙΟ) στην Γορτυνα (ΝΑΟΣ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ) στους ΔΕΛΦΟΥΣ (ΘΟΛΟΣ ΜΑΡΜΑΡΙΑΣ) στην ΟΛΥΜΠΙΑ (ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑ). Επισης η διαφανεια που παρουσιαζει το Πεντελικο μαρμαρο ειναι μεγαλη το φως εισχωρει μεχρι 15 χιλιοστα ενω στο Παριανο μεχρι μεχρι και 35 χιλιοστα. πριν απο χρονια μια μεταλευτικη εταιρια αρχισε ανασκαφες στην Αφρικη σε ενα βουνο με σιδηρομεταλευμα με εκπληξη ανακαλυψαν πως καποιοι ειχαν σκαψει ηδη στο βουνο οι ερευνες αποκαλυψαν πως πριν απο χιλιαδες χρονια οι πρωτογονοι ανθρωποι της εποχης της πετρας εσκαβαν για να βρουν κοκκινη ωχρα, που την χρησιμοποιουσαν για τις τελετες τους βρεθηκαν πρωτογονα εργαλεια, πετρινα και κοκκαλινα αλλα το εκπληκτικο ηταν αλλο μετα την εκσκαφη (που μονο ευκολη δεν ηταν) οι ανθρωποι αυτοι ξαναγεμισαν τις σηραγγες που ειχαν ανοιξει με τα υλικα που εβγαλαν ωστα να επανελθει το βουνο στην πρωτητερη μορφη του ο σεβασμος τους πηγαζε απο το οτι θεωρουσαν την γη ζωντανη και ιερη (την ωχρα την ονομαζαν αιμα της γης) και ηθελαν να επουλωσουν τις πληγες της ποση διαφορα απο εμας τους πολιτισμενους που θεωρουμε οτι εχουμε το δικαιωμα να εκμεταλευομαστε τα παντα για το κερδος μας το συγκεκριμενο βουνο δεν υπαρχει πια, αφου αποτελειτο απο μεγαλο ποσοστο σιδηρομεταλευματος και η εταιρια το εξαφανισε κυριολεκτικα ου μαθειν δει τους μυστας αλλα παθειν το παλιό εκλησάκι του Αγ. Γεωργίου στον Βρανά. Επειδή ξεκίνησαν εργασίες γιά να φτιάξουν στέγαστρο στους μεγάλους τύμβους που ευρίσκονται δίπλα στο μουσείο, μας φώναξαν να κάνουμε (που απαραίτητα προηγούνται) τις αρχαιολογικές ανασκαφές. Από εκεί λοιπόν στέλναμε μπάζα με φορτηγά στό μοναστήρι κατα παράκληση της καθηγουμένης, γιά να μπαζώσουν μία εκταση, μάλον γιά πάρκιν. Ίσως γιά τον λόγο αυτό η γερόντισα μου έδωσε το κλειδί και μπήκαμε οικογενειακώς ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

34

35


και ασυνόδευτα στο παλιό εκλησάκι. Η βλακεία μου ήταν ότι ξέχασα να πάρω φωτ. μηχανή ενώ την είχα έτοιμη πριν ξεκινήσουμε. Με την πείρα μου από τις αρχ. ανασκαφές κατάλαβα ότι το παλιό εκλησάκι ΔΕΝ έχει χτιστεί με υλικά από αρχαίο κτίσμα αλλά είναι ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΜΕΝΟ ΑΡΧΑΪΟ ΚΤΙΣΜΑ (πιθανον ναός), με μετατροπή σε χριστιανικό ναό. Ο ναός που υπάρχει τώρα είναι ανακαινισμένος ο παλιός χρ. ναός με τέσσερα περίπου μέτρα προέκταση προς τα Δυτικά. Η ανακαίνιση αυτή βγήκε μάλλον καταστροφή γιά το μεγαλύτερο μέρος των παλιών τοιχογραφημένων εικόνων εφ όσον χρησιμοποιήθηκε σοβάς και ασβεστοκονίαμα. Αυτό που δείχνει την παλιά ανακαίνιση και μετατροπή του αρχαίου Ελληνικού σε χριστιανικό, είναι στο εσωτερικό του. Υπάρχουν ΕΞΙ φανερά και μόνο οι άκρες του φαίνονται (και δύο σχεδόν αδιόρατα) κιονόκρανα αρχαίων στύλων. Αυτά είναι μισά αριστερά και μισά δεξιά.Τα κιονόκρανα συνδέονται τα δεξιά με τα αριστερά με αψίδες τοξοειδείς. Και οι αψίδες αυτές συνδέονται μεταξύ του πάλι με τοξοειδή οροφή. Χωρίς να φαίνεται καθαρά εφ όσον είναι σοβαντισμένες, νομίζω ότι και οι κολόνες είναι οι ίδιες οι αρχαίες (και φυσικά και οι τοίχοι μεταξύ τους). Την γνώμη αυτή την ενισχύει το γεγονός ότι στο εξωτερικό του ναού, στα σημεία που φαίνονται τα κιονόκρανα μέσα στον ναό, υπάρχου λοξές κολόνες στήριξης από πλάκες σχιστολίθου-αμμολίθου, που έχουν το στύλ υποστήριξης του εξωτερικού τοίχου της Ακρόπολης της Αθήνας. Υπάρχουν και άλλες τέτοιες κολόνες στο μοναστήρι αλλά ο τρόπος κτισίματος είναι διαφορετικός, και πιστεύω ότι μιμήθηκαν οι μοναχοί (κάποιο χρονικό διάστημα έφταναν τους τριακόσιους στην περιοχή) τον αρχαίο τρόπο κτισίματος και υποστήριξης. Πιστεύω λοιπόν ότι το αρχαίο κτίσμα απλώς ΚΑΛΥΦΘΗΚΕ . Αυτό που μου έκανε μεγάλη εντύπωση (και ξέχασα να ρωτήσω) ήταν το γεγονός ότι ενώ το μονοστήρι αριθμεί πολλών χρόνων ζωής με αρκετούς μοναχούς, το νεκροταφείο τους αριθμεί ΜΟΝΟ 6 τάφους και μάλιστα λιγότερο από την τελευταία εκατονταετία, όλους σχετικά πρόσφατους


35

36


Τα μάρμαρα σήμερα κοστίζουν περίπου από 5000δρχ έως και 20000δρχ το μέτρο. Υπάρχουν και εξαιρετικές περιπτώσεις, γρανίτες κ.α. που κοστίζουν πολύ παραπάνω. Αν πάρουμε λοιπόν για το πεντελικό μάρμαρο μια -συντηρητική- μέση τιμή της τάξεως των 15000δρχ και με την παραδοχή ότι το μέσο πάχος των πλακών είναι 2cm τότε ο όγκος της Πεντέλης μπορεί να δώσει 38 τρις το χρόνο και για είκοσι ολόκληρα χρόνια Όσο για τον τουρισμό….αφού υπάρχει ο Παρθενώνας. Θα βρεθεί ποτέ μεγαλύτερος ¨κράχτης¨ για τους ξένους; Όταν όμως τελείωσε ο πόλεμος και ορθοπόδησε η Γερμανία τότε -πιθανόν πάλι- οι Γερμανοί μαζί με το Ελληνικό κράτος να έχτισαν αυτήν την περίφραξη και να έβαλαν την επιγραφή. Συνήθως έτσι συμβαίνει. Τώρα γιατί έβαλαν 1939-1945 και όχι 1941-1944 δε νομίζω ότι πρέπει να μας απασχολεί και τόσο. Ίσως γιατί ήθελαν να δώσουν περισσότερη έμφαση στο γεγονός του 2ου παγκοσμίου πολέμου συνολικά και όχι εδώ στην Ελλάδα. Θα σε βοηθούσε πολύ αν έψαχνες και σε άλλα γερμανικά νεκροταφεία, να δεις τι χρονολογία αναφέρουν -δεν ξέρω καν αν υπάρχουν εδώ στην Ελλάδα άλλα. Και νομίζω ότι το γεγονός ύπαρξης στην Ελλάδα ενός τόσο μεγάλου νεκροταφείου θα έπρεπε να σε κάνει πιο μεγάλη εντύπωση. Δεν ξέρω τι απώλειες είχαν οι Γερμανοί εδώ, αλλά τα 10000 άτομα μου φαίνονται πολλά Ίσως λοιπόν να μεταφέρθηκαν και από αλλού. Το γιατί δεν το ξέρω. Αν υπήρχε πάντως κάτι σημαντικό σχετικά με την χρονολογία και τον αριθμό των ενταφιασθέντων τότε να είσαι σίγουρος ότι δεν θα έγραφαν τα στοιχεία. Εντύπωση όμως σχετικά με τους Γερμανούς στην Ελλάδα, εμένα θα μου έκανε η εμφάνισή τους στην Ακρόπολη και η έρευνά τους στις αρχαίες στοές. <<Και τοτε κατω απ'τις αχτινες αυτου του ηλιου - ξαφνικα- κατι αστραψε ψηλα στην Πεντελη.Το βλεμμα του Μιλτιαδη στραφηκε αστραπιαια προς το μερος απ'οπου φανηκε η φεγγοβολη. Απ'την κορυφη της Πεντελης, μια ασημενια ασπιδα, εκανε "σημα" στον Περσικο στολο. -Μιαροι!..ξεφωνισε ο Μιλτιαδης. Ηταν ολοφανερο. Καποιος προδοτης.. ειδοποιουσε τον εχθρο οτι το Αστυ ηταν αφρουρητο και επρεπε να σπευσει. Αυτο κι εγινε. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

36

37


Ενω ο στολος ως τοτε επλεε προς την Κεα, ξαφνικα αλλαξε πορεια και στραφηκε κατα το Φαληρο. οταν κατα τη δυση του ηλιου ο περσικος στολος εφτασε στα ανοιχτα του Φαληρου ειδε το Κυνοσαργες γεματο στρατο. Οι ασπιδες τους αστραφτανε στις ακτινες του βραδυνου ηλιου Κι ο Δατης εφυγεν ντροπιασμενος Aναφορικά με το θέμα του γερμανικού νεκροταφείου,όλοι οι νεκροί ειναι από διάφορα μέρη της Eλλάδας πλην των νεκρών της μάχης της κρήτης όπου είναι θαμένοι σε αντίστοιχο νεκροταφείο κοντά στο Mάλεμε, εκεί ειναι θαμένοι γυρω στους 4500, αν και οι νεκροι τους ήταν αρκετοί περισσότεροι γύρω στους 6500.Tα νεκροταφεία στο Διόνυσσο και στη κρήτη αλλά και πολλά άλλα παγκοσμίως κατασκευαστήκαν με τις χορηγίες μιας οργάνωσης απλών Γερμανών πολιτών που συστάθηκε για αυτό ακριβώς το λόγο,για να τιμήσουν τους νεκρούς τους και να μη βρισκονται τα κόκαλά τους σκορπισμένα εδώ και εκεί , όπως ακριβώς συμβαίνει με τα κόκαλα των δικών μας παπούδων και πατεράδων που σκοτώθηκαν στα βουνά της Hπείρου και αλλού Και μια και Δουκισσα της Πλακεντιας εχει αναφερθει τοσες φορες μεσα εδω « μεγαρο της ΡΟΔΟΔΑΦΝΗΣ και τα περιφημα υπογεια που τοσα και τοσα εχουν ακουστει κατα καιρους» η Δουκισσα δεν ειχε καμμια σχεση με τον Νταβελη τελικως Σχετικα με την μαχη του Μαραθωνα και τα κατοπτρα βρηκα αποσπασμα απο το αρχαιο κειμενο του ΗΡΟΔΟΤΟΥ οπου αναφερετε οτι τελικα ηταν προδοσια και σταλθηκαν σηματα φωτος στα περσικα πλοια απο την κορυφη της ΠΕΝΤΕΛΗΣ απο μια επωνυμη οικογενεια που ειχε ελθει σε συμφωνια με τους περσες. Το κατοπτρο δεν ηταν πολεμικη ασπιδα που αλλωστε δεν μπορουσε να κανει αυτην την δουλεια, αλλα στιλβωμενος χαλκινος δισκος καταλληλων διαστασεων που ειχε την ικανοτητα μεταδοσης τετοιων οπτικων σηματων.Ο Ηροδοτος δεν παιρνει σαφη θεση οπως λεει αν η οικογενεια αυτη ηταν οντως οι προδοτες παρα μονο μεταφερει οτι ο ιδιος ακουσε .Η οικογενεια αυτη αν θυμαμαι καλα θα το ξαναδω ομως ηταν οι ΑΛΚΜΑΙΟΝΙΔΕΣ . Με τον τροπο αυτο οι Περσες λαμβανοντας αυτο το οπτικο σημα ξεκινησαν για το Φαληρο με τα πλοια τους.Ο Ηροδοτος δεν αναφερει χρηση κατοπτρων κατα την μαχη εναντια στον Περσικο στολο.Αν θελετε περισσοτερες λεπτομερειες (αρχαιο κειμενο κ.λ.π) ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

37

38


σε ενα επομενο μηνυμα.Και δυο φωτο απο το ΑΝΟΙΚΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΑΤΟΜΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΟΝ ΔΙΟΝΥΣΟτο μαρμαρο της Πεντελης ειναι απο τα καθαροτερα που υπαρχουν, και λογω της πυριτικης του φυσης, αποτελει ενα ειδος ημιαγωγου αναλογου με τα τσιπ.αυτος ηταν και ο λογος (κατα πολλους) που χρησιμοποιηθηκε για την κατασκευη του Παρθενωνα απο τους Ελληνες - για να ενισχυσει την ενεργεια του λοφου της Ακροπολης.εφοσον η Ακροπολη θεωρειτο ιερη, το μαρμαρο δεν εξορυχθηκε για να φτιαχτουν επαυλεις αλλα ναοι.μην το θεωρεις "αχρηστο" το βουνο - η σπηλια του Νταβελη φιλοξενουσε ιερο αφιερωμενο στον Πανα. οσο για το Μαραθωνα και τις καταστροφες που προκαλεσαν τα Ολυμπιακα εργα, καποιοι αντιδρασαμε, αλλα ειμαστα πολυ λιγοι δυστυχως. η σπηλια του ΝΤΑΒΕΛΗ(ΑΜΩΜΩΝ) δεν αποτελουσε ιερο του ΠΑΝΑ δεν εχουν βρεθει ευρηματα που να μαρτυρουν κατι τετοιο αλλωστε πιο πανω απο την σπηλια βρεθηκε το ιερο του Πανος σε μια μικρη σπηλια που καταστραφηκε το 1952 απο τους λατομους της εποχης . Αφου την εγδυσαν απο τα ευρηματα που υπηρχαν αθικτα επι 2500 χιλιαδες χρονια οι αρχαιολογοι, την δουλεια τελειωσαν οι λατομοι σημερα εχουν μεινει ελαχιστα πραγματα και καλα καλα δεν μπορεις να καταλαβεις οτι υπηρχε σπηλαιο εκει. Ποσο αξιζε το μαρμαρο που πηραν απο το λατρευτικο ιερο του ΠΑΝΑ σε σχεση με το ιδιο το σπηλαιο;Ποιος μπορει να ξαναφτιαξει αυτο το ανεπαφο μεχρι το 1952 ιερο σπηλαιο; ΚΑΝΕΙΣ σαν της Πεντελης δεν υπαρχει πουθενα αλλου αλλα ακριβως αυτος ηταν κι ο λογος που το σπηλαιο πηγε περιπατο.Οταν ο αλλος βαζει φουρνελα πολυ λιγο τον ενδιαφερει να προστατεψει την φυσικη και αρχαια κληρονομια μας. Και αυτο δεν συνεβη μονο στην ΠΕΝΤΕΛΗ και στεναχωριεμαι οτι εχει δοθει ολο το βαρος μονο σε αυτο το βουνο λες και ο ΥΜΗΤΤΟΣ ειναι καποιο τυχαιο βουναλακι χωρις ιστορια αρχαια ιερα και τοσα αλλα ενδιαφεροντα πραγματα. ΞΕΡΕΤΕ ΤΙ ΦΟΥΡΝΕΛΟ ΕΧΕΙ ΦΑΕΙ Ο ΥΜΗΤΤΟΣ; ΠΟΙΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΙΣΧΥΡΙΣΤΕΙ ΜΕ ΣΟΒΑΡΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΙΕΡΟ ΒΟΥΝΟ ΑΠΟ ΚΑΠΟΙΟ ΑΛΛΟ ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟΝ.ΑΥΤΑ ΕΙΝΑΙ ΑΥΘΑΙΡΕΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ. Δεν ειναι το ΑΙΓΑΛΕΩ και το ΠΟΙΚΙΛΟ ΙΕΡΑ ; επειδη τα ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

38

39


ξεσκισαν με την υλοτομια; Τι λεμε τωρα βουνα που η ιστορια τους χανεται στα βαθη του χρονου το ιερο του ΑΠΟΛΛΩΝΑ τυχαια εγινε εκει ; Η Παρνηθα τι να πει κανεις οτι ειναι λιγοτερο ιερη απο τα αλλα βουνα μα ειναι δυνατον αυτα ειναι αδιανοητα. Δεν λατρευοταν ο ΘΕΟΣ ΠΑΝ στην ΠΑΡΝΗΘΑ ΣΤΟΝ ΥΜΗΤΤΟ ΣΤΟ ΑΙΓΑΛΕΩ ΣΤΟΝ ΜΑΡΑΘΩΝΑ ΣΤΑ ΜΕΓΑΡΑ και εγω δεν ξερω που αλλου ακομη εντος της ΑΤΤΙΚΗΣ Στο μονο που υπερεχει η ΠΕΝΤΕΛΗ ειναι το μαρμαρο της σε ιεροτητα οχι και ετσι οπως την καταντησαν καποιοι ουτε σε φυσικη ομορφια παρα μονο σε ελαχιστα σημεια. Αναφορικά με τις εγκαταστάσεις των RADAR της κορυφής, και μια που είμαι ο άνθρωπος που -δυστυχώς- έφερε το θέμα περυσι στη δημοσιότητα Νομίζω πως είναι χρήσιμο να επισημανθούν, αν μη τι άλλο, επιτέλους τα εξής: Η χρονολογία ενάρξεως λειτουργίας του περίφημου F/S ΠΕΝΤΕΛΙΚΟΥ τοποθετείται το 1952. Αντίθετα απ'ότι θεωρεί το ευρύ κοινό, οι εν λόγο εγκατατάσεις ουδεμία σχέση έχουν με σύστημα ραδιοεντοπισμού (ραντάρ). Στη πραγματικότητα επρόκειτο για σταθμό τηλεπικοινωνιών του ΝΑΤΟ, υπό τη κηδεμονία των Ελληνικών αρχών, με συστοιχίες κατόπτρων που σκόπευαν σε αντίστοιχα κέντρα σε Σμύρνη, Φρανκφούρτη και αλλού. -Γι αυτό άλλωστε και η συντομογραφία F/S στην επίσημη ονομασία, όπου δε σημαίνει παρά Frequency Station, η Σταθμός Συχνοτήτων επί το Ελληνικότερον. Η ραγδαία ανάπτυξη της δορυφορικής τεχνολογίας είχε ως αποτέλεσμα τη σταδιακή υπολειτουργία του, ενω η οριστική πλέον παύση λειτουργίας και εγατάλειψη της βάσης, προσδιορίζεται γύρω στο 98'/99'. Έτσι, όσο αφορά το φουτουριστικό σκηνικό που αντικρίζει κανείς, με τα τεράστια "πιάτα" να δεσπόζουν στον ορίζοντα, δεν πρόκειται παρά για τηλεπικοινωνιακά κάτοπτρα παρωχημένης τεχνολογίας -και όχι ραντάρ- τα οποία έχουνε πάψει να λειτουργούν προ πολλού, όπως άλλωστε και το σύνολο των εγκαταστάσεων. -Αυτά, διότι κατά καιρούς, εκτός των άλλων, έχουν ακουστεί ατάκες όπως: Ωχ, τώρα που έπαυσαν τα Ραντάρ της Πεντέλης στα οποία βασίζονταν η αντιαεροπορική ομπρέλα της Αττικής, τι κάνουμε; -ή και ακόμη πιο κουφά πράματα...


39

40


Στον συγκεκριμένο χώρο, το μοναδικό πράμα που δουλεύει σήμερα εκτός των μηχανημάτων εντός -και υπό!- του εκκλησιδίου της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα που ανήκουν στις Τηλεπικοινωνίες Στρατού, και είναι ανεξάρτητες της υπολοίπου βάσεως. είναι μια νεότερη κατασκευή ενός πύργου ανάρτησης με σύγχρονους πομποδέκτες (ακαθόριστης αρχής) του οποίου οι ηλεκτρογεννήτριες εκμεταλλεύονται χώρους γραφείων του εγκατελειμμένου παλαιού διοικητηρίου για να στεγάζονται.Μόνιμο προσωπικό φυσικά δεν θα δείτε πουθενά, αφού για τη λειτουργία των ανωτέρω δεν απαιτείται - αρκεί μια επίσκεψη ανά βδομάδα για έλεγχο καλής κατάστασης και ανεφοδιασμό. Ωστόσο ο χώρος δεν είναι δίχως κάποια επιτήρηση, αφού το τζιπάκι της αστυνομίας που περιπολεί στο βουνό τον έχει περιλάβει στη δικαιοδοσία του... Τώρα, καλό θα είναι οι όποιες περιηγήσεις σας στο χώρο, να γίνονται με προσοχή. Καθώς οι μετασχηματιστές υψηλής τάσης που χρησιμοποιούσε ο γερασμένος τεχνολογικά εξοπλισμός της βάσης, παρουσιάζουν ύποπτες διαρροές υγρών στο περιβάλλον, -λόγο παλαιότητας κατασκευής το ενδεχόμενο να πρόκειται για κλοφέν είναι το μέγιστο (τα περί ου ο λόγος "υγρά μπαταρίας"). Ωστόσο, κάτι τέτοιο, ποτέ δεν εξακριβώθηκε.Κάποια προσοχή θέλει επίσης και η επίσκεψη στις κεντρικές κτιριακές εγκαταστάσεις όπου στεγάζονται τα απομεινάρια των μηχανημάτων του παροπλισμένου ηλεκτρονικού εξοπλισμού.Σε δωμάτιο του συγκεκριμένου χώρου, τον περασμένο Σεπτέμβρη είχαν εντοπιστεί κιβώτια που φέραν πάνω τους μεγάλες προειδοποιητικές ετικέτες του στρατού με το χαρακτηριστικό έμβλημα της ραδιενέργειας. Σύμφώνα με την επίσημη έκθεση αναγραφής υλικού που βρίσκοταν ως όφειλε αναρτημένη πάνω τους, το περιεχόμενο τους αποτελείτο από λυχνίες Klystron UHF 1kw. Οι εν λόγο λυχνίες, οι οποίες δεν έχουν σχέση με αυτές που περιέχονταν κάποτε στις πρώτες τηλεοράσεις και τα ραδιόφωνα που θυμούνται

οι

εφαρμογές

χρησιμοποιούνται σε εκπομπής παλμών υψηλών

παλαιότεροι,


40

41


συχνοτήτων εξαιρετικά μεγάλης -χρήση που τις καθιστά ραδιενεργές.

ισχύος,

Αλλά μη τρελένεστε, δεν είναι οι... βόμβες του ΝΑΤΟ (κατά το παλιό εκείνο σύνθημα των δρόμων). -Και ο όποιος κίνδυνος (σύμφωνα και με τον Ν.Κατσαρό του Δημόκριτου) θα πρέπει να περιορίζεται μόνο στην παρατεταμένη χρονική διάρκεια παραμονής στο εν λόγο δωμάτιο ή την άμεση επαφή μαζί τους. Ωστόσο σε περίπτωση που παραμένουν ακόμα παρατημένες στο χώρο –ας φυλάτε τα ρούχα σας μη πεσουν τα μαλλιά σας...Χα! χα! - Πάντως, τον περασμένο Σεπτεμβρη και κατόπιν θορύβου που δημιουργήθηκε επί εδάφους σχετικών δημοσιεύσεων στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, κλιμάκιο της Πολεμικής Αεροπορίας στην εποπτεία της οποίας υπάγεται η βάση, επισκέφτηκε το χώρο. Από ανθρώπους που βρέθηκαν αργότερα στο μέρος (όχι το wc) δεν εξακριβώθηκε αν τα ραδιενεργά υλικά παραμένουν η απομακρύνθηκαν, -διαπιστώθηκε όμως σκούπισμα και στοίβαγμα των άχρηστων αντικειμένων σε σωρούς. Αλλά - προφανώς θα τα'χουν πάρει. Λοιπόν τώρα - Όσοι είχατε παρακολουθήσει το ζήτημα τότε, να ξέρετε πως όσα υστερικά είχαν αναφερθεί περί μόλυνσης του υδροφόρου ορίζοντα ολάκερης της Αττικής απ'το... κλοφέν των μετασχηματιστών της βάσης και άλλα ευτράπελα τινά, τα οποία διαπιστώνω έκπληκτος ότι συνεχίζονται μέχρι και σήμερα ανήκουν παρά στη σφαίρα της ιδιόμορφα γλοιώδους πραγματικότητας των ΜΜΕ που "διορθώνουν" ρεπορτάζ και εξασκούνται στη κατά συρροήν επιστήμη της κατά το δοκούν κοπτοραπτικής σε στοιχεία και δήλώσεις. -Ακόμη και συναδέλφων! (αυτό έλειπε) Και μη κάνει το λάθος κανείς να ρωτήσει... γιατί αυτό; Καθώς στα πλαίσια της βρομοκοπούσας λειτουργείας τους (ναι, ακόμη και αυτού του "εγκυρου" ΒΗΜΑΤΟΣ - πόσο μάλλον των σκατοκάναλων, ή της αποκαλυπτικής "καπουτσίνο") σχήματα όπως αυτό της απλής ενημέρωσης κινούνται στη σφαίρα του παραλόγου! Κοντολογίς το... να τσούζουν τα μάτια σου από τη ραδιενέργεια (!) ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

41

42


που εκπεμπουν τα κατασκοπευτικά (!) μηχανήματα των Αμερικάνων, κάνει "γκέλα" και είναι πουληστερότερο...Gege;; Αναμενόμενο βέβαια! Βλέπετε, οι κωλοτρυπίδες, εκ φύσεως δεν σέβονται τίποτα... ! Θα σου συνιστούσα να είσαι ιδιαίτερα προσεκτικός στην δημοσίευση φωτογραφιών από μέρη σαν και το εκκλησάκι... Μπορεί βλέπεις να "ανήκει" στη Μονή Παντέλης αλλά παράλληλα είναι και εν δυνάμει στρατιωτικός χώρος. -Με όλα όσα αυτό συνεπάγεται. Αν δεν διαθέτεις κι ως πρόφαση έστω κάποια δημοσιογραφική συγγραφικη ιδιότητα και πέσεις σε κανα ευθυνόφοβο μαλάκα που ψάχνει για εύσημα απ'τους ανωτέρους τους - θα σε τρέχουν για κατασκοπία και έκθεση στρατιωτικών μυστικών, κι άντε ξεμπέρδευε μετά (δεν είναι δύσκολο καθόλου να σε εντοπίσουν). Είμαστε κράτος ή επαρχία της Αμερικής;;; Τα παραδώσαμε όλα στους Αμερικάνους. Ε προδότες που μας κυβερνούν. Αλλά δεν φταιν αυτοί….φταίμε εμείς που πάμε σαν τα ζώα και τους ψηφίζουμε. Είμαστε για φτύσιμο. Έχουμε καταντήσει ο χειρότερος κοπρολαός της υφηλίου. Τέτοιο μαζοχισμό δεν έχω ξαναδεί. Τέσσερα χρόνια να τους βρίζουμε και μόλις έρθουν οι εκλογές πάμε και τους ψηφίζουμε σαν καθυστερημένοι. Αυτός ο λαός είναι άξιος για ότι και να πάθει. Καλά τους έκανε τους συνταξιούχους και τους τσάκισε Σ. Έπρεπε να τους ρίξει και άλλο αφού πάνε σαν τα βόδια και τον ψηφίζουν. Και τους αγρότες καλά τους έκανε και τους ξεφούσκωνε τα λάστιχα-από αυτούς το ΠΑΣ δεν έχασε ούτε ψήφο, σε αντίθεση με αυτό που περίμεναν όλοι, ακόμη και οι του ΠΑΣ. Μετά διαμαρτύρονται γιατί δεν έχουν τιμές στα προϊόντα τους. Δρεπάνι που τους χρειάζεται. Δουλεύουν δυο μήνες το χρόνο ενώ τον υπόλοιπο κοπροσκυλιάζουν στα καφενεία και χασκογελάνε σαν τα βούρλα. Μετά πάνε και ανεβάζουν τις τιμές στη λαϊκή προφασιζόμενοι το βαρύ Χειμώνα - λες και άλλες χρονιές δεν είχαμε Χειμώνα, κοπρόσκυλα του κερατά. Λοιπόν αυτές οι δύο κοινωνικές τάξεις είναι οι κατ’ εξοχήν προσκείμενες τάξεις στα δύο μεγάλα κόμματα. Είναι πρόβατα…τους βρίζουν αλλά μετά γυρνάνε στα μαντριά. Είναι οι κυρίως υπεύθυνοι για το κατάντημα αυτό της χώρας μας. (στην επαρχία που ζουν περισσότερο ηλικιωμένοι και αγρότες ο διπολισμός ήταν μεγαλύτερος από τα μεγάλα αστικά κέντρα) Οι σημερινοί κολόγεροι δεν ήταν αυτοί που μας χώρισαν ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

42

43


από το ’50 ακόμα σε δεξιούς και αριστερούς; Αυτοί δε δημιούργησαν τον εμφύλιο; Όταν όλα τα ευρωπαϊκά κράτη μετά τον πόλεμο ξεκίνησαν την ανοικοδόμησή τους, εμείς συνεχίζαμε και καταστρεφόμασταν. Είχαμε σαν κράτος τις καλύτερες προϋποθέσεις για ανάπτυξη (ορυκτός πλούτος, πετρέλαια, γεωργία, κ.α.) αλλά μείναμε πίσω στην εκκίνηση με αποτέλεσμα σήμερα να είμαστε το ρεζίλι της Ευρώπης. Ντροπή και αίσχος. Το άλλο κακό της Ελλάδος είναι οι Κρητικοί Και μη ξεχνάμε ότι στη Κρήτη υπήρξε η μόνη κοινωνία στην αρχαία Ελλάδα που ήταν γυναικοκρατούμενη. Τόσο άντρες ήταν. Α χα χα χα χα . Κατά τ’ άλλα μόλις έρθουν εδώ στην Αθήνα όλο μαγκιά και φιγούρα είναι. Τι ακριβώς είναι Σταθμό Τηλεπικοινωνιών του ΝΑΤΟ – Σταθμός Συχνοτήτων. Αφορά τις επικοινωνίες της πολεμικής αεροπορίας (αεροσκάφη) ή την κατασκοπεία των ¨γήινων¨ επικοινωνιών όπως άφησαν να εννοηθεί από την εκπομπή; Και αν είναι το δεύτερο τότε τα κάτοπτρα τι ρόλο παίζουν αφού από το 1952 εώς και το 1990 περίπου οι επικοινωνίες ήταν μόνο ενσύρματες; Εκτός βέβαια από τους γνωστούς ασυρμάτους που χρησιμοποιούσεχρησιμοποιεί η αστυνομία, αλλά δεν ξέρω τι νόημα θα είχε μια τέτοιου είδους παρακολούθηση από το ΝΑΤΟ; Αν είναι το πρώτο τότε γιατί να γίνει στην Πεντέλη και όχι για παράδειγμα στην Κρήτη; Αυτή η σκόπευση που λες στα αντίστοιχα κέντρα της Σμύρνης και της Φρανκφούρτης τι νόημα είχε. Και πώς γινόταν η σκόπευση στην Φρανκφούρτη το ’52. Υπήρχαν τότε δορυφόροι; Και αν υπήρχαν αργότερα τότε γιατί δε γινόταν απευθείας η επικοινωνία μέσω δορυφόρων, όπως γίνεται και σήμερα; Οι εγκαταστάσεις στο εκκλησάκι είναι του Ελληνικού στρατού και είναι ανεξάρτητες των νατοϊκών, έτσι δεν είναι; Θα ήθελα να σε ρωτήσω, τι είδους τηλεπικοινωνίες του στρατού εξυπηρετούν αυτά τα μηχανήματα. Απ’ ότι είδα, ήταν ηλεκτρονικά μηχανήματα χωρίς κάτοπτρα εκεί γύρω, μόνο κάτι κεραίες -μικρές- στο εκκλησάκι υπήρχαν. Ήταν δηλαδή εγκαταστάσεις λήψεως σημάτων(;)… τι σημάτων και από ’πού; Το άλλο για τη νεότερη κατασκευή του πύργου; Πομποδέκτες ακαθόριστης αρχής;; Δηλαδή; Απορώ τι χρειάζονται όλες αυτές οι εγκαταστάσεις; Είμαστε διατεθειμένοι να τις χρησιμοποιήσουμε ποτέ; Τα στρατόπεδα στη Μακεδονία τα ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

43

44


διαλύσαμε, όλα τα έχουμε παραδώσει στους Αμερικάνους, οι Τούρκοι κάνουν ότι θέλουν στο Αιγαίο…γιατί λοιπόν όλα αυτά; Η θέση που διάλεξε το ΝΑΤΟ για τις εγκαταστάσεις του, έχει σχέση με τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία της Πεντέλης. Υπάρχουν αυτά τα πεδία…έχουν εξακριβωθεί επίσημα από επιστημονικές ομάδες Αυτο που εγινε στην κορφη της ΠΕΝΤΕΛΗΣ εχει γινει σε αλλα τρια τουλαχιστον ΑΤΤΙΚΑ βουνα, παροπλιστικαν οι βασεις γιατι τις ξεπερασε η τεχνολογια δεν ειχαν πλεον λογω υπαρξης. Αυτο και μονο το οτι καταργηθηκε η Βαση της Πεντελης λεει πολλα. Αν τυχον υπηρχαν περιεργα μαγνητικα τουνελ και κατι αλλα περιεργα περι συγκεντρωσης στην κορυφη της Πεντελης μαγνητικων διαυλων και κατι τετοια που ισχυριστηκε ενας που μιλησε τηλεφωνικα στην εκπομπη, τοτε θα ηταν η τελευταια βαση τηλεπικοινωνιων που θα εκλειναν. Δεν εχει αποδειχτει τιποτα το μετρησιμο ολα ξεκινησαν βασικα απο ενα βιβλιο ενος ΚΑΡΑΜΕΣΙΝΗ που μιλησε για ηλεκτρομαγνητικο διαυλο που υπαρχει και τον χρησιμοποιουσαν για μεταδοση πληροφοριων, απο αυτην την αναφορα και επειτα εγινε χαμος στο ισωμα. μονο στο ακουσμα της λεξης ΠΕΝΤΕΛΗ η ΜΥΣΤΗΡΙΟ η ΠΑΡΑΞΕΝΟ η ΜΥΣΤΙΚΟ ειναι αρκετο για να προκαλεσει το ενδιαφερον του κοσμου και οι λογοι ειναι γνωστοι. Οι τηλεθεασεις εκτοξευονται, σημασια εχει ενα, ΟΤΙ ΤΙΠΟΤΑ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ ΔΕΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΚΕ απλα αναμασηθηκαν ακομα μια φορα τα ιδια πραγματα. Επίσης κάπου διάβασα στο παρόν topic ότι οι λυχνίες KLystron χρησιμοποιούνται και στην τηλεόραση!!!!!! Λιγάκι φειδωλοί παρακαλώ στα λεγόμενα και ιδιαίτερα όταν τούτα δεν είναι αληθή. Επίσης σχετικά με τα σύμβολα προειδοποίησης περί ραδιενεργού υλικού σε κιβώτια κλπ θα ήθελα να αναφέρω ότι τα εξαρτήματα που χρησιμοποιούνται γενικώς στα ηλεκτρονικά λόγω των χημικών προσμίξεων που περιέχουν θεωρούνται πολύ επικίνδυνα για την υγεία.Ποσώς μάλλον στρατιωτικό υλικό που για λόγους ποιότητας κατασκευάζεται με τις υψηλώτερες των προδιαγραφών.Επίσης σας αναφέρω το εξής όταν εξασκηθεί τάση μεγαλύτερη των 25.000 volts έχουμε έξαρση ή έκλυση ραδιενεργών σωματιδίων. (Παρατηρήστε την ένδειξη στην Αγγλική που είναι σε ετικέτα κολλημένη στην πλάτη οθονών Sufficient XΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

44

45


Ray protection).Όλες λοιπόν οι συσκευές που λειτουργούν με υπερυψηλήτάση έχουν την ικανότητα παραγωγής ραδιενεργών σωματιδίων.Τα RADARS λειτουργούν με τάσεις αυτού του μεγέθους και μεγαλύτερες.Έτσι λοιπόν καποια λυχνία Klystron που θα αλλάζετο έπρεπε υποχρωτικά να φυλαχθεί προς απόσυρση σε κιβώτιο με ένδειξη "Ραδιενεργό υλικό".....και πολλά πολλά άλλα τα οποία ΔΕΝ εμφανίζουν τίποτα το παράξενο ειδικά για μία στρατιωτική εγκατάσταση. ΠΡΟΣΟΧΗ το πυρίτιο σαν στοιχείο του Πεντελικού μαρμάρου ΔΕΝ εμφανίζει ηλεκτρικές ιδιότητες.Προκειμένου το πυρίτιο να χρησιμοποιηθεί σαν υλικό κατασκευής τρανζίστορς και ολοκληρωμένων, γενικά, εξαρτημάτων υφίσταται μία εκπληκτική χημική-μηχανική επεξεργασίαΤο πυρίτιο είτε σαν άμορφο είτε σαν μορφοποιημένο υλικό εμφανίζεται σε πετρωμάτα χαλαζία Ακόμη και η άμμος της θαλάσσης είναι οξείδιο του πυριτίου δηλαδή χαλαζίας. Επειδή το όλον θέμα περί πυριτίου είναι πού μεγάλης σημασίας,εξεταζόμενο με κβαντομηχανική ως επίσης και η κατασκευή των ηλεκτρονικών εξαρτημάτων εκ πυριτίου αποτελούν θέματα ειδικών αναλύσεων, είναι ΑΔΥΝΑΤΟΝ να περιγραφούν και να αναλυθούν μέσα από τις εδώ σελίδες απλά θα ήθελα,αν μου επιτρέπεται,.

Η καταστροφή του Παρθενώνα απ΄τους Ρωμαιοχριστιανούς


45

46


Γράφει ο slade sotos Η διαταγή των χριστιανών βυζαντινών αυτοκρατόρων ήταν ρητή: «ες έδαφος φέρειν» κι από τότε (δ΄ αι. μ.Χ.) και για πολλούς αιώνες μανιασμένα πλήθη ρασοφόρων ισοπέδωναν ο,τιδήποτε θύμιζε τον ωραιώτερο Πολιτισμό, που γεννήθηκε ποτέ στη Γη. Βασικός τους στόχος ήταν η Ελλάδα και οι ναοί της. Γκρέμισαν κι ισοπέδωσαν όσους ελληνικούς ναούς τους επέτρεπαν οι ελάχιστες μεσαιωνικές τεχνικές τους γνώσεις και στη θέση τους έκτισαν χριστιανικούς. Ολόκληρες πόλεις έχασαν την ελληνική φυσιογνωμία τους κι απέκτησαν μορφή βυζαντινότροπη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η επί χιλιετίες κατοικούμενη Θεσσαλονίκη, στην οποία δεν υπάρχει ούτε για δείγμα κατάλοιπο κάποιου αρχαίου ελληνικού ναού αντιθέτως όμως, υπάρχουν πάμπολλοι χριστιανικοί ναοί. Για όσους ναούς δεν είχαν τις δυνατότητες να γκρεμίσουν, τους κατέστρεφαν μερικώς -όσο μπορούσαν- και τους μετέτρεπαν σε χριστιανικούς. Ούτε ο Παρθενώνας διέφυγε του μίσους τους, ο οποίος μετετράπη σε... Παναγία Αθηνιώτισσα. ...Η αρχαία πόλη της Αθήνας είχε αναπτυχθεί γύρω από την Ακρόπολη, κυρίως στην περιοχή, που εκτείνεται βόρεια του λόφου. Η αίγλη τής πόλης διατηρήθηκε μέχρι τους Ρωμαϊκούς αιώνες, οπότε γνώρισε την τελευταία περίοδο της ακμής της. Κατά τον 2ο αιώνα μ.ν.χ. η Αθήνα όχι μόνο είχε ανακτήσει την αρχαία της ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

46

47


λαμπρότητα, αλλά οδηγήθηκε σε νέα άνθηση με τις παρεμβάσεις του Ηρώδη του Αττικού και του Αδριανού, ενώ τον 4ο αιώνα είχε καταστεί και πάλι σπουδαίο εκπαιδευτικό κέντρο και φιλομαθείς νέοι από όλη την αυτοκρατορία συνέρρεαν, για να ακούσουν τις διδασκαλίες φημισμένων φιλοσόφων. Στο νότιο κεντρικό χώρο της Αρχαίας Αγοράς, όπου υπήρχε το Ωδείο του Άγρίππα, οικοδομήθηκε το Γυμνάσιον, πανεπιστημιακό συγκρότημα, που περιλάμβανε αίθουσες διδασκαλίας, βιβλιοθήκη, παλαίστρα και λουτρά. Πολλά ιδιωτικά εκπαιδευτήρια οικοδομήθηκαν νοτιότερα, κάτω από τον Άρειο Πάγο, όπως κι ένα ακόμα Γυμνάσιο νότια του Ωδείου του Ηρώδη του Αττικού. Επίσης επισκευάστηκαν η Βιβλιοθήκη του Αδριανού, η σκηνή του θεάτρου του Διονύσου, η Θόλος και το Μητρώο. Σε όλη αυτή την περίοδο κυριαρχούσε ο Ελληνικός χαρακτήρας κι επιβίωναν οι θεσμοί της Κλασικής Εποχής. Μετά από διατάγματα του Θεοδοσίου άρχισαν οι καταστροφές κι οι κατεδαφίσεις των Ελληνικών αγαλμάτων, καλλιτεχνημάτων και ιερών, οι όποιες διήρκεσαν πολλούς αιώνες. Στη θέση των αρχαίων ναών ξεφύτρωσαν χριστιανικοί, ενώ παράλληλα ανεγέρθηκαν και νέοι χριστιανικοί ναοί σε άλλες θέσεις, αλλά με αρχαίο -κατά κανόνα- υλικό. Η Αθήνα από πόλη - σύμβολο της Κλασικής Αρχαιότητας μεταβλήθηκε σε περιφερειακή πόλη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Στην Ακρόπολη -που μετονομάστηκε Κάστρο- μετατράπηκαν σε χριστιανικούς ναούς ο Παρθενώνας (ως ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας αρχικά και Παναγιάς της Αθηνιώτισσας αργότερα) και το Ερεχθείο (ως ναός του Σωτηρος Χριστού). Ανάμεσά τους κτίστηκε ναός της Αγίας Τριάδας, ενώ τα Προπύλαια διαμορφώθηκαν σε ναό των Αρχαγγέλων. Κατά τη μετατροπή του σε χριστιανικό ναό ο Παρθενώνας υπέστη τις μεγαλύτερες καταστροφές στην ιστορία του, πολύ μεγαλύτερες κι από του Μοροζίνι, που χρησιμοποιούνται σαν άλλοθι από την ορθόδοξη προπαγάνδα στην επιχείρηση απόκρυψης των προγενέστερων εκτεταμένων χριστιανικών καταστροφών. Ο αρχαίος κυρίως ναός αποτέλεσε το ναό της χριστιανικής βασιλικής, ενώ το δυτικό μέρος αποτέλεσε το νάρθηκα. Η ανατολική θύρα καταργήθηκε κι εκεί έγινε το ιερό. Προκειμένου να ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

47

48


μετατραπεί σε χριστιανικό ναό ανοίχτηκαν πλευρικές είσοδοι, κατασκευάστηκε κλιμακοστάσιο στη ΝΔ γωνία του σηκού, αψίδα στην ανατολική πλευρά, ενώ ο γλυπτός διάκοσμος των μετοπών των δύο προσόψεων και της βόρειας πλευράς υπέστη εκτεταμένη απολάξευση. Το ίδιο συνέβη και στα μεγαλύτερα αγάλματα του ανατολικού αετώματος, τα οποία καθαιρέθηκαν. Στη ζωοφόρο ανοίχτηκαν παράθυρα, που κατέστρεψαν αρκετά από τα γλυπτά της. Τον 6ο αιώνα μ.ν.χ. ο Ιουστινιανός διέταξε την αφαίρεση των καλυτέρων μαρμάρων του Παρθενώνα, αλλά και άλλων σπουδαίων αρχαίων ναών, όπως των Δελφών, της Μιλήτου, της Εφέσου κ.α. και τη μεταφορά τους στην Κωνσταντινούπολη για την ανέγερση της Αγίας Σοφίας, των οποίων την επιστροφή ουδείς Ρωμηός μέχρι σήμερα διανοήθηκε να ζητήσει. Τον 11ο αιώνα στο χώρο προστέθηκε κι η κατοικία των ορθόδοξων επισκόπων. Σε τόπους χριστιανικής λατρείας μετατράπηκαν και τα σπήλαια της Ακρόπολης, το σπήλαιο του Πάνος (Άγιος Αθανάσιος), η Κλεψύδρα (Άγιοι Απόστολοι στα Μάρμαρα) και το σπήλαιο στο χορηγικό μνημείο του Θρασύλλου (Παναγιά η Σπηλιώτισσα). Ιδρύθηκε η βασιλική του Διονυσιακού θεάτρου και η βασιλική στη θέση του Ασκληπιείου προς τιμή των Αγίων Αναργύρων, ενώ η αρχαία ιερή κρήνη μετατράπηκε σε άγιασμα. Επάνω από το Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού ανεγέρθηκε η βασιλική του Αγίου Ανδρέα. Μέσα στην κεντρική περιοχή της Αθήνας, που περιέκλειε το υστερορρωμαϊκό τείχος, μετατράπηκε σε βασιλική το λεγόμενο Αγορανομείο και σε Βαπτιστήριο το Ωρολόγιο του Κυρρήστου. Μέσα στο χώρο της Βιβλιοθήκης του Αδριανού κτίστηκε ο ναός της Μεγάλης Παναγιάς, που υπήρξε ό καθεδρικός ναός της Αθήνας, ο οποίος μετατράπηκε σε μικρότερη τρίκλιτη βασιλική στις αρχές του 6ο αιώνα. Στο λόφο του Αγοραίου Κολωνού ο ναός του Ηφαίστου μετατράπηκε σε Άγιο Γεώργιο Ακαμάτη (!) κι έμεινε μάλιστα ως τέτοιος μέχρι τα μέσα του 17ο αιώνα. Κάτω από τον Άρειο Πάγο ιδρύθηκε ο ναός του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, ενώ στο λόφο των Νυμφών κατεδαφίστηκε το αρχαιότερο Ιερό του Διός ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

48

49


στην Αττική και κτίστηκε ο ναός της Αγίας Μαρίνας. Ανατολικά της Ακρόπολης κτίστηκαν πέντε ναοί: στη θέση του μεταγενέστερου ναού της Αγίας Αικατερίνης, στη θέση του ναού της Σωτείρας του Λυκοδήμου, η βασιλική του Εθνικού Κήπου, η τρίκλιτη βασιλική στην βόρεια πλευρά του Ολυμπιείου (αφιερωμένη στον άγιο Νικόλαο) και ο ναός που υπήρχε νότια του Όλυμπιείου. Στον Ιλισσό, ο ιωνικού ρυθμού ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδος μετατράπηκε σε τρίκλιτη βασιλική κι ο ναός της Δήμητρας και της Κόρης κοντά στη νότια όχθη του σε ναό της Παναγίας με την επωνυμία Παναγιά στην Πέτρα, όπου έγινε και νεκροταφείο. Νεκροταφεία δημιουργήθηκαν και γύρω από την Ακρόπολη στο χώρο του ναού του Αγίου Ανδρέα και στη βασιλική του θεάτρου του Διονύσου. Λίγο πριν, από το μέσα του 8ου αιώνα, η Αθήνα προήχθη εκκλησιαστικά από επισκοπή σε μητρόπολη, οπότε από τότε μέχρι τον 12ο αιώνα παρατηρήθηκε νέα δραστηριότητα στον τομέα της ναοδομίας. Νέοι ναοί κτίστηκαν με την ίδια νοοτροπία και τεχνική, όπως ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος του Μαγκούτη στις βόρειες υπώρειες της Ακρόπολης, οι Άγιοι Απόστολοι του Σολάκη στην Αρχαία Αγορά, οι Άγιοι Ασώματοι του Κεραμεικού, οι Άγιοι Θεόδωροι, η Καπνικαρέα, η Αγία Αικατερίνη στην Πλάκα και άλλοι, όπως η Παναγία η Γοργοεπήκοος (γνωστή ως «Μικρή Μητρόπολη» ή Άγιος Ελευθέριος). Πολλές μονές κτίσθηκαν επίσης στο περίχωρα της πόλης σε θέσεις κατεδαφισθέντων Ελληνικών ιερών, όπως της Καισαριανής (στη θέση ιερών της Δήμητρας και της Ειλειθυίας), του Δαφνίου (στη θέση ιερού του Δαφναίου Απόλλωνα) κ.ά. Στην κορυφή του Λυκαβηττού κατεδαφίστηκε ο ναός του Αγχεσμίου Διός και στη θέση του κτίστηκε ο Προφήτης Ηλίας, που αργότερα μετατράπηκε σε Άγιο Γεώργιο. Παρά την εφαρμογή του νέου πολεοδομικού σχεδίου της πόλης τον ιθ΄ αι. οι Βαυαροί με τους Ρωμιούς σεβάστηκαν το αλλότρια βυζαντινά κτίσματα, κι αντί να τα απομακρύνουν προτίμησαν να τα σώσουν προβαίνοντας σε αλλαγές και παρεμβάσεις του σχεδίου. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των Εισοδίων της Θεοτόκου (Καπνικαρέας), η οποία παρέμεινε στη μέση και χώρισε τον δρόμο στα δύο, τη σημερινή οδό Ερμού. (Στη σύγχρονη Ελλάδα ξεναγός εξηγούσε σε ξένους, ότι ο ναός της Καπνικαρέας είναι πολύ καλά ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

49

50


κτισμένος με χρήση άριστου υλικού, μεταφερμένου ειδικά, ακόμα κι από την Ακρόπολη!) Σε ελάχιστες μόνον πολύ προκλητικές περιπτώσεις κι υστέρα από τις έντονες πιέσεις των ξένων αρχαιολογικών σχολών απομακρύνθηκαν ορισμένοι μόνο χριστιανικοί ναοί, για τη διενέργεια αρχαιολογικών ανασκαφών και την ανάδειξη των προγενέστερων αρχαίων κτισμάτων. Eπί αιώνες οι χριστιανοί κατέστρεφαν τον Παρθενώνα κι έκτιζαν με τα μάρμαρά του τις πάμπολλες χριστιανικές εκκλησίες, που υπάρχουν γύρω από τον Ιερό Βράχο. Ένας απλός περίπατος στους χώρους γύρω από την Ακρόπολη είναι αρκετός, προκειμένου να διακρίνει με τα ίδια του τα μάτια κι ο κάθε μή ειδικός επισκέπτης τα αρχαία μάρμαρα, που είναι ενσωματωμένα στο πλήθος των χριστιανικών ναών, που βρίσκονται εντός των αρχαιολογικών χώρων κάτω ακριβώς από την Ακρόπολη (Θέατρο Διονύσου, Αρχαία Αγορά κ.λπ.), αλλά και σε όλη την περιοχή της Πλάκας. Το μέλλον δεν μπορεί να υποθηκεύεται πάντα προς όφελος του παρόντος. Η εξουσία δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται άλλο σαν ευκαιρία πλουτισμού. Ήρθε ο καιρός να δοθεί πάλι έμφαση στην ευθύνη κι όχι στη δόξα της διακυβέρνησης. Ήρθε ο καιρός να αξιοποιηθούν οι καλύτεροι. Αυτό θα εντείνει τον ανταγωνισμό και θα ανεβάσει το επίπεδο.Ήρθε ο καιρός να δημοσιεύονται όλα στο διαδίκτυο, για να ελέγχονται όλοι διαρκώς. Ήρθε ο καιρός να πάψει να θεωρείται η κομματική ταυτότητα διαβατήριο επιτυχίας. Ο Γιώργος Παπανδρέου έρχεται σε μια πολύ δύσκολη στιγμή. Ας μην επιχειρήσει να συγκριθεί με την απερχόμενη κυβέρνηση, αλλά με τις ελπίδες που δημιούργησε. Φαίνεται να έχει την πολιτική βούληση γι’ αυτόν τον αγώνα.Ο ρόλος του θα είναι κρίσιμος. Γιατί ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

50

51


η ασυδοσία που οδηγεί στη διαφθορά έχει αφετηρία: αν ο πρωθυπουργός δεν ελέγχει τους υπουργούς, οι υπουργοί δεν ελέγχουν τους γενικούς γραμματείς, οι γ.γ. δεν ελέγχουν τους υφισταμένους και ξεκινάει το «πάρτυ». Το «πάρτυ» όμως αυτό μας έχει φέρει ένα βήμα πριν τη χρεοκοπία. Μόνο ένας ισχυρός πρωθυπουργός με βούληση για ρήξεις και τομές μπορεί να βάλει φρένο στην ασυδοσία αυτή. Μόνο έτσι θα δομηθεί ξανά η κοινωνία των αγώνων και όχι των σιαγώνων kai CIAγώνων !


51

52


3.

ΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΛΑΚΕΣ, ΣΕΙΣΜΙΚΑ ΡΗΓΜΑΤΑ, ΜΑΡΜΑΡΟΓΕΝΗ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ, ΒΥΘΟΣ ΚΑΙ ΠΑΓΙΔΕΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ Ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΥ ΒΥΘΟΥ H Μαρί Θάρπ (Marie Tharp), Βρετανίδα γεωλόγος και μαθηματικός, ήταν αυτή που σχεδίασε τους χάρτες του ωκεάνιου βυθού οι οποίοι επιβεβαίωσαν τη θεωρία των τεκτονικών πλακών. Ήταν συν-δημιουργός του πρώτου παγκόσμιου χάρτη του ωκεάνιου βυθού και έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανακάλυψη της κεντρικής κοιλάδας τεκτονικής τάφρου που διασχίζει τη Μέσο-Ατλαντική Ράχη (μεσοωκεάνια ράχη του Ατλαντικού). Η Μαρί Θάρπ, γεννημένη το 1920, ήταν κόρη ενός τοπογράφου που έφτιαχνε χάρτες ταξινόμησης εδάφους για το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ. Η Θάρπ αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Οχάιο το 1943 με πτυχίο στα αγγλικά και τη μουσική και έπειτα πήρε μεταπτυχιακό στη γεωλογία στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν καθώς και πτυχίο στα μαθηματικά από το Πανεπιστήμιο της Τούλσα (το τελευταίο καθώς δούλευε σαν γεωλόγος σε πετρελαϊκή εταιρία στην Τούλσα της Οκλαχόμα).Παρόλα αυτά η Θάρπ ήταν άνθρωπος της έρευνας και το 1948 βρήκε μια θέση στο Lamont Geological Observatory (τώρα Lamont-Doherty Earth Observatory ) του Πανεπιστημίου της Κολούμπια στη Νέα Υόρκη σαν βοηθός του Μωρίς Έγουινγκ (Maurice Ewing). Δούλευε μαζί με τον θαλάσσιο γεωλόγο Μπρούς Χίζεν ο οποίος την προμήθευε με δεδομένα που συνέλλεγε από τις αποστολές του με το πλοίο του παρατηρητηρίου το Βέμα (Vema). Τα πρώτα 18 χρόνια της συνεργασίας τους, μέχρι δηλαδή το 1965, η Θάρπ δεν μπορούσε να ακολουθήσει τον Χίζεν στις αποστολές καθώς δεν επιτρεπόντουσαν γυναίκες στα πλοία, oπότε έπαιρνε τα δεδομένα των βυθομετρήσεων που της προμήθευε ο Χίζεν και σχεδίαζε τους χάρτες οι οποίοι θα αποτελούσαν την πρώτη συστηματική προσπάθεια χαρτογράφησης του ωκεάνιου βυθού.Κάθε τμήμα που χαρτογραφούσε η Θάρπ κάλυπτε 1 μοίρα γεωγραφικού μήκους με 1 μοίρα γεωγραφικού πλάτους. Όταν άρχισε να ενώνει τα τμήματα του χαρτογραφημένου βυθού παρατήρησε μια τεράστια σε μήκος ρωγμή, σαν κοιλάδα, κατά μήκος του κέντρου της μεσο-ωκεάνιας ράχης του Ατλαντικού. Η Θάρπ πίστεψε ότι επρόκειτο για κοιλάδα τεκτονικής τάφρου (Μεγάλο Ρήγμα) ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

52

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 53 όμως ο Χίζεν δεν έδωσε σημασία στην ιδέα της θεωρώντας ότι όλα αυτά ήτανε «κοριτσίστικες κουβέντες». Της πήρε κοντά ένα χρόνο να τον πείσει για τα λεγόμενα της. Το απίθανο όμως σύντομα αποδείχθηκε πιθανό. Τα δεδομένα σύντομα επιβεβαίωσαν το ένστικτό της Θάρπ. Η ανακάλυψη αυτή ήταν ένα πολύ σημαντικό γεωφυσικό χαρακτηριστικό: αυτή η κοιλάδα τεκτονικής τάφρου σηματοδοτούσε μια δυναμική φλέβα στον εξωτερικό φλοιό της γης, το σημείο απ’ όπου καινούργια κομμάτια ωκεάνιου φλοιού (δηλαδή λιωμένο υλικό) αναδύονται από το μανδύα της Γης στην επιφάνεια, ψύχονται και έπειτα σπρώχνονται εκατέρωθεν της μεσο-ωκεάνιας ράχης καθώς νέα πάλι κομμάτια βγαίνουν από κάτω.. Το όνομα της Θάρπ δυστυχώς δεν συμπεριλαμβανόταν στις μελέτες που δημοσίευαν ο Έγουινγκ και ο Χίζεν παρόλο που η ίδια έχει δηλώσει πως ήταν ευχαριστημένη και μόνο που ήταν μέρος της ομάδας και θεωρούσε τον εαυτό της τυχερό που συμμετείχε σε τέτοιες ανακαλύψεις. Η θεωρία της μετατόπισης των ηπείρων δεν ήταν καθόλου δημοφιλής εκείνη την εποχή και ο Μωρίς Έγουινγκ, ο λαμπρός αλλά δεσποτικός διευθυντής του Lamont-Doherty Earth Observatory στην Columbia, παρέμενε ακατάπειστος στις συνεχώς αυξανόμενες αποδείξεις του διδύμου ΧίζενΘάρπ. Άρχισε μάλιστα να συγκρούεται με τον Χίζεν, κάνοντας ότι μπορούσε για να εμποδίσει το πρόγραμμα χαρτογράφησης. Ο Έγουινγκ προσπαθούσε ουσιαστικά να καταστρέψει την καριέρα του Χίζεν, σύμφωνα με την Θάρπ. Στα μέσα της δεκαετίας του ’60 καθώς αυτή η ακαδημαϊκή βεντέτα είχε αρχίσει να θέτει σε κίνδυνο το πρόγραμμα χαρτογράφησης των ωκεανών στο Lamont, η Θάρπ μετέφερε όλη την επιχείρηση στο σπίτι της στη Νέα Υόρκη (South Nyack, N.Y) και λόγω έλλειψης χώρου στο Lamont αλλά και λόγω των προβλημάτων που συνεχιζόντουσαν. Όπως σημειώνει αργότερα η Θάρπ, ο Έγουινγκ απέτυχε να απολύσει τον Χίζεν αλλά κατάφερε να απολύσει την ίδια. ένας από τους ωραιότερους χάρτες στην ιστορία της χαρτογραφίας, ο επονομαζόμενος “World Ocean Floor” (Για zoom in στο χάρτη: http://www.platetectonics.com/oceanfloors/index.asp). Ο παγκόσμιος χάρτης του ωκεάνιου βυθού εκδόθηκε το 1977 (λίγο αργότερα την ίδια χρονιά πέθανε ο Χίζεν από καρδιακή προσβολή πάνω σε ένα ερευνητικό πλοίο κοντά στις ακτές της Ισλανδίας). Ο χάρτης έμοιαζε λες και κάποιος είχε στραγγίξει όλο το νερό από τους ωκεανούς αποκαλύπτοντας έτσι κρυμμένα χαρακτηριστικά της επιφάνειας της γης. Μετά το θάνατο του Χίζεν η Θάρπ, χήρα καθ’ όλα εκτός από το όνομα, συνέχισε να μένει στο σπίτι στο South Nyack μέχρι το θάνατό της τον Αύγουστο του 2006, σε ηλικία 86 ετών. Το 1998 η Θάρπ τιμήθηκε κατά την 100η επέτειο του Library of Congress’ Geography and Map Division ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

53

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 54 και το 1999 αναγνωρίστηκε από το Woods Hole Oceanographic Institution.

ΚΙΝΗΣΗ ΤΩΝ ΠΛΑΚΩΝ ΚΑΙ ΓΕΝΕΣΗ ΜΑΓΜΑΤΟΣ Οι τεκτονικές πλάκες είναι τμήματα της λιθόσφαιρας (γι΄αυτό λέγονται και λιθοσφαιρικές). Έχοντας ένα πάχος περίπου 100 km η λιθόσφαιρα αποτελείται στο πάνω τμήμα της από το φλοιό (~7 km κάτω από τους ωκεανούς και ~35 km κάτω από της ηπείρους) και στο κάτω τμήμα της που είναι πυκνότερο από το ανώτερο μέρος του άνω μανδύα. Κάτω από τη λιθόσφαιρα και μέσα στον άνω μανδύα βρίσκεται η ασθενόσφαιρα που είναι ένα θερμό, κινητό στρώμα αποτελούμενο από μερικώς τηγμένο πέτρωμα. Οι άκαμπτες λιθοσφαιρικές πλάκες κινούνται εξ αιτίας της μεταφοράς (convection) υλικού στην πλαστική ασθενόσφαιρα. Θερμός μανδύας ανεβαίνει στις περιοχές κάτω από τις μεσωκεάνιες ράχες και ψυχρός, πυκνότερος μανδύας κατεβαίνει στις περιοχές κατάδυσης. Αυτά τα κυκλικά ρεύματα μεταφοράς υποχρεώνουν τις λιθοσφαιρικές πλάκες να κινούνται από πάνω, όπως πχ. αντικείμενα κινούνται πάνω σε ένα ιμάντα μεταφοράς (βλ. σχήματα).Οι ηφαιστειακές εκρήξεις πάνω από τις λιθοσφαιρικές πλάκες προκαλούνται καθώς το μάγμα (λιωμένο πέτρωμα) ανεβαίνει από βαθύτερα σημεία προς την επιφάνεια της Γης. Το μάγμα ποικίλει ως προς τη σύστασή του από βασικό, ενδιάμεσο έως όξινο όσο περισσότερο διοξείδιο του πυριτίου SiO2 (silica) περιέχει. Τα βασικά (βασαλτικά) μάγματα δημιουργούνται απευθείας από το μανδύα είτε στην ασθενόσφαιρα είτε στην υπερκείμενη μανδυακή λιθόσφαιρα. Πολλά βασικά προς ενδιάμεσα (βασαλτικά έως ανδεσιτικά) μάγματα φαίνεται ότι δημιουργούνται από τήξη του ενυδατωμένου λιθοσφαιρικού μανδύα. Από την άλλη μεριά, πιο διαφοροποιημένα ενδιάμεσα και όξινα μάγματα δημιουργούνται εν μέρει από τήξη του ηπειρωτικού φλοιού εξ αιτίας θερμών βασικών μαγμάτων που είτε ανεβαίνουν από το μανδύα και λιμνάζουν στο όριο φλοιού-μανδύα είτε διεισδύουν στον υπερκείμενο ηπειρωτικό φλοιό όπου παραμένουν σε μαγματικούς θαλάμους σε διάφορα επίπεδα στο φλοιό. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα κατανέμεται κυρίως στα όρια των πλακών. Μολονότι η ηφαιστειότητα στο εσωτερικό των πλακών δεν είναι τόσο συχνή, σ΄αυτές τις ενδοπλακικές περιοχές μπορούμε να συναντήσουμε μεγάλες εκτάσεις με ηφαιστειακά προϊόντα


54

55


ΗΦΑΙΣΤΕΙΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΤΩΝ ΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΠΛΑΚΩΝ Τα περιθώρια των πλακών είναι τα σημεία όπου δύο γειτονικές πλάκες είτε απομακρύνονται (αποκλίνουν), είτε πλησιάζουν (συγκλίνουν), είτε κινούνται παράλληλα μεταξύ τους. •

•

(divergent plate boundaries) Οι πλάκες αποκλίνουν μεταξύ τους στις περιοχές των μεσοωκεάνιων ράχεων. Εδώ δημιουργείται ο ωκεάνιος φλοιός. Συγκλίνοντα περιθώρια (convergent plate boundaries) Οι πλάκες συγκλίνουν μεταξύ τους στις περιοχές των βαθέων ωκεάνιων τάφρων. Εδώ καταστρέφεται ο ωκεάνιος φλοιός. Περιθώρια μετασχηματισμού (transform plate boundaries) Οι πλάκες γλιστρούν η μία σε σχέση με την άλλη. Αποκλίνοντα

περιθώρια

Η ηφαιστειότητα συγκεντρώνεται στα αποκλίνοντα και συγκλίνοντα περιθώρια και σπανίζει στα περιθώρια μετασχηματισμού. Η ενδοπλακική ηφαιστειότητα περιγράφει τις ηφαιστειακές εκχύσεις στο εσωτερικό των τεκτονικών πλακών. Η θεωρία των λιθοσφαιρικών πλακών και της κίνησής τους είναι λίγο - πολύ γνωστή σε κάθε γεωεπιστήμονα. Μία γενικευμένη εικόνα των λιθοσφαιρικών πλακών στην επιφάνεια της γής παρουσιάζεται στο σχήμα (1).


55

56


Σχ. (1). Λιθοσφαιρικές πλάκες στην επιφάνεια της γής. Οι κύριες λιθοσφαιρικές πλάκες υποδιαιρούνται σε μικρότερες. Στην περίπτωση του Ελληνικού χώρου ένα τοπικό λιθοσφαιρικό μοντέλο έχει παρουσιασθεί από τον McKenzie (1972, 1978). Το μοντέλο αυτό παρουσιάζεται στο σχήμα (2).


56

57


Σχ. (2) Λιθοσφαιρικό μοντέλο του McKenzie (1972, 1978) για τον ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

57

58

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ Ελληνικό χώρο.

Καθώς όλες αυτές οι πλάκες ευρίσκονται σε διαρκή κίνηση λόγω των δυνάμεων που εξασκούνται από τις περιβάλλουσες μεγαλύτερες λιθοσφαιρικές πλάκες, δημιουργούνται εφελκυστικές η συμπιεστικές ζώνες διάρρηξης. Ο Papazachos et al. (1996) μελέτησε την κινηματική των πλακών αυτών του Ελληνικού χώρου και την παρουσίασε στο επόμενο σχήμα (3). Είναι αντιληπτό ότι μεγάλα σεισμικά γεγονότα αναμένεται να συμβούν στις περιοχές εκείνες όπου υπάρχει μεγάλη τεκτονική δραστηριότητα. Με αυτό το αιτιολογικό ο επόμενος χάρτης δίνει μία γενική εικόνα της χωρικής κατανομής της μελλοντικής σεισμικής δραστηριότητας στον Ελληνικό χώρο.

Σχ. (3). Η κινηματική των λιθοσφαιρικών πλακών του Ελληνικού χώρου (Papazachos et al. 1996) Χαρτογράφηση των κυριοτέρων ζωνών διάρρηξης - ρηγμάτων με γεωλογικές / σεισμολογικές μεθόδους. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

58

59 Στις σεισμολογικές μελέτες πολύ μεγάλο ρόλο παίζει η χαρτογράφηση των ζωνών διάρρηξης και των ρηγμάτων. Αυτές είναι οι θέσεις όπου οι μελλοντικοί μεγάλοι σεισμοί θα συμβούν. Κατά συνέπεια η χαρτογράφησή τους είναι μία εργασία πρώτης προτεραιότητας κατά τις μελέτες της σεισμικής επικινδυνότητας ενός χώρου. Το πρόβλημα που προκύπτει αμέσως είναι το εξής: Ποιά ρήγματα και ζώνες διάρρηξης πρέπει να χαρτογραφηθούν και είναι αυτό πάντα δυνατόν να γίνει;


Η κλασσική επιφανειακή γεωλογική χαρτογράφηση δεν μπορεί να εντοπίσει όλες τις υπάρχουσες ζώνες διάρρηξης και ρήγματα. Αυτό είναι ιδιαίτερα προβληματικό όταν δεν έχει δημιουργηθεί επιφανειακό ίχνος από την όποιδήποτε βαθειά τεκτονική δραστηριότητα. Ακόμη, είναι δύσκολο να ορισθεί η σεισμολογική σημαντικότητα ενός ρήγματος, που εντοπίζεται στην επιφάνεια, χωρίς καμία άλλη πληροφορία για την βαθειά τεκτονική δομή της περιοχής που μελετάται. Το προηγούμενο πρόβλημα έχει μερικώς αντιμετωπισθεί με την μελέτη της

χωρικής κατανομής των σεισμών σε ένα συγκεκριμμένο σεισμογόνο χώρο. Ενα παράδειγμα της διαδικασίας αυτής παρουσιάζεται στο σχήμα (4). Η σεισμική δραστηριότητα του συγκεκριμένου παραθύρου (διακεκομμένη γραμμή) έχει χαρτογραφηθεί για την περίοδο του Ιουνίου του 2001. Η ανάδειξη του σεισμικά ενεργοποιημένου ρήγματος είναι προφανής. Σαν αποτέλεσμα αυτής της σεισμικής ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

59

60


δραστηριότητας αλλά και της ύπαρξης του αντιστοίχου ρήγματος (Θανάσουλας, 1998) στα Ψαρά (κάτω αριστερό άκρο του παραθύρου) έλαβε χώρα ένα μεγάλο σεισμικό γεγονός ο σεισμός της νήσου των Ψαρών.

Σχ.. (4). Ανάδειξη βαθειάς ζώνης διάρρηξης - ρήγματος από την χαρτογράφηση της σεισμικής της δραστηριότητας κατά μία συγκεκριμμένη χρονική περίοδο. IΕίναι πολύ ενδιαφέρον να δεί κανείς την σύμπτωση της σεισμικά χαρτογραφημένης αυτής ζώνης διάρρηξης, με την αντίστοιχη που έχει χαρτογραφηθεί με την βαρυτική μέθοδο που παρουσιάζεται στό σχήμα (10). Αυτή η ζώνη διάρρηξης έχει δώσει στο παρελθόν δύο (2) μεγάλους σεισμούς με μέγεθος μεγαλύτερο του 6R. Χαρτογράφηση σεισμογόνων ρηγμάτων με την μελέτη του βαρυτικού πεδίου της γής. Το θεωρητικό μοντέλο. Τα μεγάλα τεκτονικά στοιχεία (ρήγματα - ζώνες διάρρηξης) της γής αντικατοπτρίζονται στην μορφολογία του βαρυτικού της πεδίου. Το μήκος κύματός τους, στην μορφολογία του βαρυτικού πεδίου, εξαρτάται από τις διαστάσεις των αντιστοίχων ρηγμάτων - ζωνών διάρρηξης. Κατά συνέπεια η μελέτη του βαρυτικού πεδίου που


60

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 61 προσδιορίζεται μόνο από τα μεγάλα μήκη κύματος, μπορεί να δώσει δομικές πληροφορίες για τα βαθειά ρήγματα - ζώνες διάρρηξης. Επιπλέον ο ακριβής προσδιορισμός της θέσεως ενός ρήγματος ζώνης διάρρηξης μπορεί να γίνει πάρα πολύ εύκολα με την μελέτη της οριζόντιας μεταβολής (gradxG) του αντίστοιχου βαρυτικού πεδίου. Στο επόμενο σχήμα (5), το (a) αντιστοιχεί σε ένα τυπικό μοντέλο ρήγματος της γής, το (b) αντιστοιχεί στο, τροποποιημένο εκ του ρήγματος, βαρυτικό πεδίο, ενώ το (c) αντιστοιχεί στην οριζόντια μεταβολή του βαρυτικού πεδίου. Λεπτομέρειες για τους μετασχηματισμούς αυτούς μπορεί να βρεί κανείς σε όποιοδήποτε βιβλίο βαρυτομετρίας που διδάσκεται στα πανεπιστήμια. Σχ. (5). (a) = μοντέλο ρήγματος, (b) = βαρυτικό πεδίο, (c) = οριζόντια μεταβολή βαρυτικού πεδίου Εφαρμογή της μεθοδολογίας στον Ελληνικό χώρο. Στις 13 Μαϊου1995, ένας καταστροφικός σεισμός (M=6.1R, 400.18, 210.71) έγινε στην περιοχή των Γρεβενών στην βόρεια Ελλάδα ο οποίος προκάλεσε μεγάλες ζημιές στις πλησιέστερες πόλεις και χωριά ενώ αναφέρθηκε και μικρός αριθμός θυμάτων. Αυτό που είνα πολύ ενδιαφέρον από επιστημονικής πλευράς στο σεισμό αυτό, είναι το γεγονός της παντελούς έλλειψης (α) κάθε στατιστικής ένδειξης ότι ένα τέτοιου μεγέθους σεισμικό γεγονός μπορούσε να συμβεί στο χώρο αυτό, ο οποίος είχε χαρακτηρισθεί στην κλίμακα της σεισμικής επικινδυνότητας σαν χώρος ζώνης 1 (στην κλίμακα 1 - 4) δηλαδή σαν χώρος με την μικρότερη, κατά μίαν ένοιαν, σεισμική επικινδυνότητα και (β) έλλειψη κάθε πληροφόρισης για μεγάλες τεκτονικές δομές που θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν την εκδήλωση ενός τέτοιου μεγέθους σεισμικού γεγονότος. Η ακόλουθη μελέτη είχε σαν έναυσμα το γεγονός της εκδήλωσης του σεισμού των Γρεβενών, την έλλειψη στατιστικών - τεκτονικών / γεωλογικών στοιχείων που θα μπορούσαν να αποκαλύψουν τον επικίνδυνο σεισμικά χαρακτήρα του χώρου των Γρεβενών, αλλά και την επιστημονική προϋπόθεση αναλυτικής τεκτονικής αιτίας που θα δικαιολογούσε την εκδήλωση του σεισμού αυτού. Το ίδιο ακριβώς σενάριο επανελήφθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 1999 στην Αθήνα, πρωτεύουσα της Ελλάδος. Αν και η πόλις των Αθηνών είναι τοποθετημένη σε μία ζώνη που έχει χαρακτηρισθεί σαν «ζώνη 2» από πλευράς σεισμικού κινδύνου, η απουσία πληροφοριών ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

61

62


για την βαθύτερη δομή του ευρύτερου χώρου είχε εμπεδώσει την νοοτροπία ότι η πρωτεύουσα της Ελλάδος είναι κτισμένη επάνω σε «ασφαλές» έδαφος. Ατυχώς, για τα θύματα (περισσότερα από εκατό) αλλά και για τις μεγάλες και εκτεταμμένες ζημιές που έγιναν στα κτίρια των Αθηνών κατά την διάρκεια του σεισμού αυτού, αυτό απεδείχθη τελείως λανθασμένο. Ετσι το ερώτημα που προκύπτει είναι: Που πραγματικά εκδηλώνονται οι μεγάλοι σεισμοί? Η μελέτη που ακολουθεί μπορεί να είναι η απάντηση σε αυτό. Είναι γνωστό ότι ένας σεισμός εκδηλώνεται όταν η ζώνη διάρρηξης ρήγμα απελευθερώνει την συσσωρευμένη τασική του ενέργεια σε μικρό χρονικό διάστημα κατά την διάρκεια της κατάρρευσης τμήματός του. Οσο πιό μεγάλο είναι το τμήμα που καταρρέει τόσο μεγαλύτερο είναι και το μέγεθος του εκδηλούμενου σεισμού. Το πρόβλημα λοιπόν που τίθεται είναι: είναι δυνατόν να χαρτογραφηθούν οι βαθειές τεκτονικές ζώνες διάρρηξης - ρήγματα όπου λαμβάνουν χώρα οι μεγάλοι σεισμοί? Η στατιστική μελέτη των μεγάλων σεισμών στον Ελληνικό χώρο πολύ λιγο βοηθεί (σεισμός Γρεβενών, Αθηνών) στον εντοπισμό των βαθειών μεγάλων δομών που η ύπαρξη των οποίων είναι βασική προϋπόθεση για την εκδήλωση μεγάλων σεισμών. Το ίδιο ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

62

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 63 πρόβλημα, δηλαδή του εντοπισμού των μεγάλων και βαθέων τεκτονικών δομών, είναι πάρα πολύ απλό αν αντιμετωπισθεί με μεθόδους της εφαρμοσμένης γεωφυσικής, όπως θα δειχθεί παρακάτω. Το σημείο «κλειδί» της μελέτης αυτής είναι το γεγονός ότι οι μεγάλοι σεισμοί πρέπει να συμφωνούν ως προς την θέση με τις μεγάλες τεκτονικές διαρρήξεις - ρήγματα της λιθόσφαιρας. Κατα συνέπεια, ο εντοπισμός της θέσεως αυτών των τεκτονικών δομών, που δεν μπορούν να εντοπισθούν με άλλες γεωλογικές μεθόδους, είναι ο συγκεκριμμένος στόχος αυτής της μελέτης. Για να έχουμε μια καθαρή εικόνα για το συγκεκριμμένο θέμα, σε σχέση με τα μεγάλα σεισμικά γεγονότα του Ελληνικού χώρου, έχει κατασκευασθεί ο επόμενος χάρτης. Στο χάρτη αυτό παρουσιάζονται όλοι οι σεισμοί μεγέθους μεγαλύτερου του 6R (Ms>=6R) του Ελληνικού χώρου και για την χρονική περίοδο 1900 1997. Η θέση του κάθε σεισμού ορίζεται με μία μαύρη τελεία, ενώ ο κύκλος σε κάθε θέση ορίζει την περιοχή σφάλματος θέσεως (+/- 25 Km) τιμή που είναι πολύ συντηριτική σε σχέση με ότι αναφέρεται στα σεισμολογικά συγγράμματα. Εδώ πρέπει να τονισθεί ότι η θέση του επικέντρου του κάθε σεισμού μπορεί να είναι οπουδήποτε μέσα στον κύκλο σφάλματος χωρίς να μειωθεί η αξιοπιστία του χάρτη. Σχ. (6). Σεισμοί μεγέθους Ms>=6R του Ελληνικού χώρου για την χρονική περίοδο 1900-1997. Μονάδα κλίμακος = 10 Km. Η μεθοδολογία μετασχηματισμού του βαρυτικού πεδίου σε πεδίο οριζόντιας βαθμίδος μπορεί να γίνει σε δύο διαστάσεις στο βαρυτικό πεδίο της Ελλάδος. Μία απλοποιημένη μορφή του βαρυτικού πεδίου του Ελληνικού χώρου (Bouguer anomaly) παρουσιάζεται στο επόμενο σχήμα (7).

Παρατηρήσεις περί των ορυκτολογικών - γεωχημικών Μελετών για τις μεταλλογενέσεις στις περιοχές Μπρσκόβο / Γιουγκοσλαβία και Λακωνία / Ελλάδα.Του Ανδρέα Γ. Βγενόπουλου ε 6 απεικονίσεις, 2 πίνακες Τα βασικά κοιτάσματα μετάλλων της Λακωνίας (Πελοπόννησος) και του Μπρσκοβο (Βοσνία) σχετίζονται με πορφυρίτες της Τριασίου περιόδου, καθώς και οι δύο περιοχές σχετίζονται με τη φάση της έντασης του γήινου ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

63

64


φλοιού κατά την πρώιμη Μεσοζωική περίοδο. Παρατηρούνται εντυπωσιακές χημικές και δομικές ομοιότητες στα ηφαιστειακά πετρώματα, ειδικά εκεί όπου υπάρχει αφομοίωση του υπαίθριου ασβεστόλιθου.Η γεωλογία των δύο περιοχών που μελετήθηκαν Το Μπρσκοβο/ Γιουγκοσλαβία και η Λακωνία/ Ελλάδα είναι δύο περιοχές που παρουσιάζουν μεγάλη ομοιότητα σχετικά με τα ηφαιστειακά και τα γύρω πετρώματα και πιθανόν να έχουν μία ανάλογη μεταλλογένεση. Το Μπρσκοβο βρίσκεται μέσα στη σειρά των ανθρακικών πετρωμάτων του Μαυροβουνίου στις Διναρίδες (συγκρ. PAMIC, J. J., 1982 και STRUCL., I., 1981). Περιλαμβάνει την μεσοτριασική γεωσυγκλινή-πορφυριτικήηφαιστειακή περιοχή, και τα από αυτήν προερχόμενα κοιτάσματα PbZn βρίσκονται σε μία σειρά από Πορφυρίτες και Κερατοφύρες, που περιλαμβάνονται ανάμεσα στα σχιστολιθικά τριασικά ιζήματα. Στα στρωματοποιημένα ηφαιστειακά πετρώματα εμφανίζονται μεταλλευτικοί διαποτισμοί με διαφορετικούς τρόπους και ένταση, οι οποίοι επεκτείνονται επίσης κατά τόπους στα ιζηματογενή πετρώματα. Κοντά στα εν λόγω ηφαιστειακά πετρώματα υπάρχει επίσης η ηφαιστειογενής-ιζηματογενής σειρά από λατυποπαγείς ηφαιστειώδεις πορόλιθους και τοφφίτες, δολομίτες και δολομιτικές ασβέστους. Κύρια μέρη του μίγματος του ορυκτού σώματος είναι το πυρίτιο και ο σφαλερίτης˙ ο γαληνίτης εμφανίζεται μόνο σε δευτερεύουσα ποσότητα. Η Λακωνία βρίσκεται στο νότιο τμήμα της Πελοποννήσου και μάλιστα στη γεωσυγκλινή περιοχή των σειρών πετρωμάτων άνθρακα των βουνών Πάρνωνος και Ταϋγέτου. Οι ηφαιστίτες ξεκινούν στην περιοχή του Γυθείου στην ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

64

65


μεσαία χερσόνησο της Πελοποννήσου από τη θάλασσα και επεκτείνονται με κενά προς τα Βορειοανατολικά. Οι μεταλλευτικές ζώνες περιλαμβάνουν κυρίως τις περιοχές των Μολάων και της Απιδέας, όπου εμφανίζονται τα κοιτάσματα Pb-Zn-Cu (συγκρ. Γεωλ.χάρτη, πίνακας Μολάοι 1: 50.000 IGME 1984). Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Τμήμα ΟρυκτολογίαςΠετρολογίας-Γεωλογίας , 28ης Οκτωβρίου 42, Αθήνα , Ελλάδα Πίνακας 1.


65

66



66

67


Πίνακας 2.

Το ηφαιστειακό σύμπλεγμα συνορεύει στα ΒΑ με την μέση ως και την ανώτερη άσβεστο, τη δολομιτική άσβεστο και τον δολομίτη, στα ΝΔ με τον ανθρακικό ως και τον περμιανό σχιστόλιθο και το μάρμαρο, καθώς και ιζήματα της πλειόκαινου περιόδου. Καλύπτει εναλλάξ τον ανθρακικόπερμιανό σχιστόλιθο ή το μάρμαρο. Πολύ συχνά αποτελείται από όγκους λάβας, οι οποίοι έχουν κυρίως βασικό χαρακτήρα, είτε από ανάμικτες σειρές οι οποίες αποτελούνται από λατυποπαγή πετρώματα, πορόλιθους και τοφφίτες σε εναλλασσόμενη εναπόθεση με δολομιτικές ασβέστους και δολομίτες. Η μεταλλογένεση απαντάται είτε διάχυτα μοιρασμένη μόνο στον ηφαιστίτη, είτε ανάμεσα στον ηφαιστίτη και τα ανθρακικά έως τα περμιανά μάρμαρα. Στο ηφαιστειακό σύμπλεγμα και στα γειτονικά πετρώματα βρίσκονται αρκετά θραύσματα, των οποίων η κατεύθυνση είναι παράλληλη με την κατεύθυνση των γύρω βουνών. Εκτός αυτού, περνούν κατά μήκος του μεγάλου τμήματος της ελληνικής τεκτονικής τάφρου η οποία περνά νοτίως της Κρήτης και εκτείνεται ως το Νοτιοδυτικό άκρο της Πελοποννήσου (συγκρ. Διεθνές Συμπόσιο για το ελληνικό τόξο και την ελληνική τάφρο, Απρίλιος 1981, Αθήνα. Η ελληνική τάφρος, σύμφωνα με νεώτερα γεωλογικά στοιχεία, αποτελεί το σύνορο ανάμεσα στην αφροαραβική και την ευρασιατική πλάκα στη συνέχεια της μεγάλης τεκτονικής γραμμής, η οποία εκτείνεται ως την Άπω Ανατολή και πλαισιώνει την Ινδική πλάκα. Θραύσματα, τα οποία εκτείνονται παράλληλα με τη διεύθυνση στρωμάτων των ορεινών πετρωμάτων, σχηματίζονται μπροστά στο άκρο της ορογένεσης, και κυρίως μέσα από δυνάμεις, οι οποίες προξένησαν μία ανύψωση. Αυτές οι παραμορφώσεις με την ανάλογη ανύψωση προκάλεσαν κατά πάσα πιθανότητα την έκρηξη όλων των ηφαιστείων που βρίσκονται στην Πελοπόννησο. Τα κοιτάσματα των ηφαιστειακών ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

67

68


πετρωμάτων έχουν σχεδόν όλα την ίδια ηλικία με εκείνα της Λακωνίας, δηλαδή της Μέσης Τριάδος, και αυτή η ηλικία είναι ίδια με την ηλικία των ηφαιστειακών πετρωμάτων της Βοσνίας στο Μπρσκοβο. Μεθοδολογία Με σκοπό να μελετήσουμε την ορυκτολογία, την γεωχημεία, τη μεταλλογένεση και τη δημιουργία κοιτασμάτων των δύο περιοχών, συλλέξαμε μία σειρά δειγμάτων από τις δύο περιοχές, τα οποία αναλύθηκαν στο Εργαστήριο Ορυκτολογίας και Πετρογραφίας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου . Τα ληφθέντα στοιχεία για τη χημική δραστηριότητα και την ορυκτολογική σύνθεση ορίζονται στον Πίνακα Ι, η ημιποσοτική ανάλυση των ιχνοστοιχείων στον Πίνακα ΙΙ. Η αξιολόγηση των δύο πινάκων και τα συμπεράσματα από τις λεπτές τομές θα συζητηθούν στο επόμενο κεφάλαιο. Συζήτηση των αποτελεσμάτων Κατόπιν της συγκέντρωσης των αποτελεσμάτων (χημ. ανάλυση και ορυκτολογική ανάλυση) των δειγμάτων από τις δύο περιοχές (βλ. Πίνακες Ι και ΙΙ) και τη σύγκριση της χημικής δραστηριότητας, της ορυκτολογικής συγκέντρωσης και της δομής των δειγμάτων από την ίδια περιοχή, κυρίως από τη Λακωνία, μπορούμε να αποφανθούμε ότι σε παρόμοια ηφαιστειακά συμπλέγματα υπάρχουν διαφορετικοί τύποι πετρωμάτων. Ο λόγος για αυτήν την παραδοχή είναι ο διαφορετικός χημικός και ορυκτολογικός χαρακτήρας των δειγμάτων, καθώς και η σε πολλές περιπτώσεις διαφορετική δομή. Ομοιότητα στη χημική δραστηριότητα, στην ορυκτολογία όπως και στη δομή συναντούμε κυρίως σε δείγματα, τα οποία διατήρησαν τον αρχικό ηφαιστειακό τους χαρακτήρα, δηλαδή σε πετρώματα, που δεν επηρεάστηκαν από παράπλευρες ή μεταγενετικές επιδράσεις. Παραδείγματα επ’αυτού παρουσιάζουν οι εικόνες 1 και 2. Στις δύο περιοχές φαίνεται μέσω των λεπτών τομών ο χαρακτήρας των τυπικών ηφαιστειακών πετρωμάτων. Πρόκειται κυρίως για αλβιτικά εγκλείσματα, τα οποία πλέουν σε έναν πυρήνα από μικροκρυστάλλους και φάσεις υάλου. Κάποια πετρώματα είναι φτωχά σε ιχνοστοιχεία, δεν παρουσιάζουν καμία διαταραχή ή ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

68

69


μετατροπή των κόκκων του ορυκτού και έχουν σχεδόν πάντα την ίδια ορυκτολογική και χημική συγκέντρωση. Εικ. 1 Ανδεσιτικός ηφαιστίτης Λακωνία/Ελλάδα. Φωτογραφία μικρολειασμένης επιφάνειας. Μεγέθυνση 8x10+Ν.

Εικ. 2 Σπηλίτης-Κερατοφύρης από το Μπρσκόβο/Γιουγκοσλαβία. Μεγέθυνση8x10+Ν


69

70


Εικ.3 Ασβεστικά κατάλοιπα πετρωμάτων που δεν αφομοιώθηκαν από την ηφαιστειακή λάβα. Φωτογραφία μικρολειασμένης επιφάνειας. Μεγέθυνση 8x10+Ν

Εικ. 4. Πηκτώδης μορφή σκωληκοειδούς ανάπτυξης Επίδοτου με λίγο Χαλκηδόνιο που διέρχεται από τη φλέβα του ορυκτού. (Λακωνία) ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

70

71


Στη θέση της μερικής αφομοίωσης του ασβεστίου στη λάβα, διαπιστώσαμε μαζί με την αλλαγή της δομής μία ανύψωση του μεταλλεύματος, ιδίως του χαλκού (εικ.3). (Βλ. ΒΓΕΝΟΠΟΥΛΟΣ, 1980). (Βλ. Δείγματα α/α 5, 6, 7 και 12, 13, 14 και 15 του Πίνακα Ι). Πρόκειται επίσης για δείγματα από την Λακωνία. Στα δείγματα της πρώτης ομάδας, και ειδικά στα δείγματα 5 και 6, καθίσταται σαφές ότι έχει επέλθει αλλαγή της χημικής και ορυκτολογικής συγκέντρωσης. Το δείγμα 5 για παράδειγμα είναι πλουσιότερο σε πυρίτιο, ασβέστιο και ιχνοστοιχεία, ειδικά σε στρόντιο, αντίθετα το δείγμα 6 φτωχότερο σε πυρίτιο και ασβέστιο, γι’αυτό και πιο πλούσιο σε νάτριο, χαλκό και επιφανειακά συστατικά, τα οποία στον Πίνακα Ι αναφέρονται ως καθαρό νερό. Το δείγμα 7 πλησιάζει σε χημική δραστηριότητα, ορυκτολογική συγκέντρωση και δομή τον τυπικό ηφαιστίτη, όπως φαίνεται στις απεικονίσεις 1 και 2. Η απόσταση από το ένα δείγμα στο άλλο δεν είναι μεγαλύτερη των 40 εκ., ωστόσο μπορούμε να διαπιστώσουμε τις προαναφερθείσες σημαντικές διαφορές, ειδικά ως προς τη δομή του δείγματος 5. Η εικόνα 4 δείχνει ένα σχηματισμό πηκτώματος της σκωληκοειδούς εξέλιξη του επιδότου και μία απόθεση σιδηρομεταλλεύματος, καθώς και τη δημιουργία νέων κρυστάλλων χαλαζία. Η εικόνα 5 δείχνει την εξέλιξη μορφοποίησης πηκτώματος του πυριτικού οξέος υπό μορφή χαλκηδονίου, το οποίο περιβάλλει τους κρυστάλλους επιδότου˙ πιο πέρα βλέπει κανείς επίσης παλαιούς κρυστάλλους χαλαζία. Τα δείγματα 12, 13, 14 και 15 της δεύτερης ομάδας δεν ποικίλλουν τόσο έντονα σε χημική δραστηριότητα και ορυκτολογική συγκέντρωση της ανάλογης δομής, ωστόσο εδώ μειώνεται σημαντικά επίσης η περιεκτικότητα σε ασβέστιο όσο αυξάνει η περιεκτικότητα σε χαλκό. Αν παρατηρήσουμε τώρα συγκριτικά τις έντονα μεταλλογενείς θέσεις στο Μπρσκοβο, διαπιστώνουμε εκεί μία πλούσια εμφάνιση ιχνοστοιχείων, καθώς και μια σημαντική αύξηση του πυριτικού οξέος, με ανάλογη μείωση του αλουμινίου και μια σχεδόν ολοκληρωτική εξαφάνιση του ασβεστίου. Εκεί, όπου παρουσιάζονται μεγάλες ανυψώσεις μεταλλευμάτων (εικ.6), μπορεί κανείς να δει καθαρά μία περίπλοκη, παράλληλης ροής ή ενίοτε ροδόμορφη εξέλιξη των κρυστάλλων χαλαζία από το μικροκρυσταλλικό πλέγμα. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

71

72


Από τις παρατηρήσεις συνεπάγεται αναμφίβολα, ότι η μεταλλογένεση έγινε καταρχήν με πολύ χαμηλότερες θερμοκρασίες από αυτές μιας ηφαιστειακής τήξης και δεύτερον, ότι χρειάστηκε ένα συγκεκριμένο χημικό περιβάλλον. Διαπιστώθηκαν μεταηφαιστειακή ενεργοποίηση και ορυκτολογικές μεταβολές στον ηφαιστίτη και τη μεταλλογένεση εκεί όπου επληρούντο οι συνθήκες για την ορυκτοποίηση, δηλαδή κυρίως εκεί όπου μια αλλαγή του pH γύρω από τα οξέα δημιούργησε μεταλλοφόρα συσσωματώματα. Η αλλαγή του pH ήταν διαδοχική, επειδή στις περισσότερες περιπτώσεις ακολούθησε πρωτίστως μια απώθηση του ασβεστίου και δευτερευόντως μία αναγέννηση του μεταλλεύματος. Το γεγονός ότι οι θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια της μεταλλογένεσης μειώθηκαν, γίνεται φανερό στην εικόνα 2, η οποία παρουσιάζει μία όχι πλήρη αφομοίωση του ασβεστίου και επιπλέον μία τοποχημική αλλαγή του pH εξαιτίας της μερικής διαλυτότητας...


72

73


Εικ. 5 Χαλκηδόνιος που περιβάλλει κρυστάλλους Επίδοτου, αριστερά νεοσχηματισμένο, δεξιά μαλακοί κρύσταλλοι χαλαζία, σε μέση φλέβα. Φωτογραφία μικρολειασμένης επιφάνειας . Μεγέθυνση 8x8+N (Λακωνία)

Εικ. 6 Περίπλοκη δομή, παράλληλης ροής μέχρι να αναπτυχθεί μια ροδόμορφη εξέλιξη των κρυστάλλων χαλαζία σε μεγάλη συγκέντρωση ορυκτού. Φωτογραφία μικρολειασμένης επιφάνειας. Μεγέθυνση 8x8+N (Μπρσκόβο)....του ασβεστίου. Η έκρηξη μιας ηφαιστειακής λάβας διαρκεί μια συγκεκριμένη γεωλογική περίοδο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου υπάρχουν πολύ συχνά μετακινήσεις, μετασχηματισμοί και κινητοποιήσεις. Κατά τη διάρκεια τω φάσεων αυτών διαχωρίστηκε το μετάλλευμα από το μάγμα, καθώς το τεκτονικό ρήγμα ευνόησε τη διαρροή των επιφανειακών συστατικών. Βιβλιογραφία PAMIC, J.J. (1982): Triassic Magmatism of the Dinarides. Zagreb. PIPER, G. (1983): The Triassic Volcanic Rocks of Tyros, Zarouhla, Kalamai and Epidavros, Peloponnese, Greece. Schweiz. Mineral. Petrogr. Mitt. Bd.63. STRUCL. I. (1961): Die schichtgebundenen Blei-Zink-Lagerstätten Jugoslawiens. Mitt. Oesterr.Geol.Ges.Wien.


73

74


VGENOPOULOS, Α. (1975): Περί της Ορυκτοχημείας τμημάτων ΜοσχοβιτικούΠηγματίτη από την περιοχή της Δυτικής Θράκης, Ελλάδα. - (1980): About the Genesis of Copper Mineralisation in Andesitic Basalt of Apidia Lakonias. UNESCO Intern. Symposium on Metallogeny of Mafic and Ultramafic Complexes: The Eastern Mediterranean-Western Asia Area and its Comparison with similar Metallogenic Environment in the World. Vol. 2, Athens 1980.

Σχ. (7). Απλοποιημένος βαρυτικός (Bouguer anomaly) χάρτης της Ελλάδος. Η ακόλουθη διαδικασία έχει εφαρμοσθεί για τον υπολογισμό του πεδίου οριζόντιας βαθμίδας : Gradx,y(G) = G(x,y)*TL(x,y) όπου: G(x,y) είναι η ένταση του βαρυτικού πεδίου στο σημείο x,y. TL(x,y) είναι ο τελεστικός μετατροπέας Gradx,y(G) είναι το προκύπτον πεδίο οριζόντιας βαθμίδος. Ο τελεστής TL υπολογίζεται αναλυτικά για κάθε σημείο του βαρυτικού πεδίου με την εφαρμογή επιφάνειας 2ου βαθμού σε ένα παράθυρο βαρυτικών δεδομένων που ολισθαίνει επάνω από τον αρχικό βαρυτικό χάρτη. Με σκοπό την απόρριψη των ρηχών και επιφανειακών τεκτονικών στοιχείων αλλά και στοχεύοντας στις βαθύτερες τεκτονικές δομές της γής, χρησιμοποιήθηκε "παράθυρο" 20 Km σε όλους τους μετασχηματισμούς. Το αποτέλεσμα αυτών των μετασχηματισμών αρχικά παρουσιάζεται σε χάρτη φωτοσκίασης (σχ. 8) φωτισμένου από την ΒΑ θέση.Οι βαθειές τεκτονικές δομές που αναδεικνύονται με τον τρόπο αυτό ορίζονται σαν τα όρια μεταξύ σκοτεινών και αμμέσως γειτονικών φωτεινών περιοχών.Σχ. (8). Χάρτης φωτοσκίασης (ΒΑ) βαρυτικού πεδίου οριζόντιας βαθμίδος του Ελληνικού χώρου. Ο κόκκινος κύκλος δείχνει την θέση του σεισμού των Αθηνών (Ms=5.9R, 7η Σεπτεμβρίου, 1999) Είναι πολύ ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι ο σεισμός των Αθηνών εκδηλώθηκε στην ζώνη διάρρηξης που διασχίζει την Αττική κατά την ΒΔ - ΝΑ διεύθυνση και όπου τοποθετημένη είναι και η Αθήνα. Το στοιχείο αυτό δείχνει την επικινδυνότητα του αντιστοίχου χώρου. Οι αναλυτικές λεπτομερείς ζώνες διάρρηξης - ρήγματα (παχειές μαύρες γραμμές) που εντοπίστηκαν στον Ελληνικό χώρο με την προηγούμενη μεθοδολογία παρουσιάζονται στο επόμενο σχήμα (9).

Χάρτης σύγκρισης θέσεων μεγάλων σεισμών (1900 1997) του Ελληνικού χώρου και ζωνών διάρρηξης / ρηγμάτων που υπολογίστηκαν από το βαρυτικό πεδίο. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

74

75 Είχε αναφερθεί προηγουμένως ότι οι μεγάλοι σεισμοί λαμβάνουν χώρα σε βαθειές τεκτονικές δομές, ζώνες διάρρηξης ρήγματα της λιθόσφαιρας. Στο επόμενο σχήμα (9) γίνεται μία συγκριτική παρουσίασή τους, δηλαδή της θέσης του κάθε μεγάλου σεισμού, όπως υπολογίστηκε από σεισμολογικές μεθόδους, καθώς και της θέσης των βαθειών ζωνών διάρρηξης ρηγμάτων όπως προκύπτουν από την μετατροπή του βαρυτικού πεδίου σε πεδίο οριζόντιας μεταβολής. Κατα συνέπεια, αναμένεται τουλάχιστον μία βαθειά ζώνη διάρρηξης ρήγμα θα διέρχεται από κάθε κύκλο σφάλματος θέσεως για κάθε χαρτογραφημένο μεγάλο σεισμό. Προφανώς αυτή η ζώνη διάρρηξης - το ρήγμα θα είναι εκείνο που ενεργοποιήθηκε σεισμικά και εξεδήλωσε τον αντίστοιχο σεισμό. Συνεπώς η πιό "πιθανή σωστή θέση" για τον αντίστοιχο σεισμό δεν είναι η προτεινόμενη από τις σεισμολογικές μεθόδους, αλλά εκείνη που προκύπτει από την προβολή του σεισμικού επικέντρου στην πλησιέστερη ζώνη διάρρηξης - ρήγματος. Με τον τρόπο αυτό το νέο επίκεντρο συμφωνεί τόσο με τις σεισμολογικές παρατηρήσεις (είναι ακόμη μεσα στο όριο του σεισμολογικού σφάλματος) όσο



75

76 και με τις γεωτεκτονικές προϋποθέσεις για την γέννεσή του. Από τους 97 μεγάλους σεισμούς που


χρησιμοποιήθηκαν στην μελέτη αυτή μόνο 6 αποκλίνουν σημαντικά από τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Αυτό θα μπορούσε να αποδωθεί στους εξής λόγους: πιθανόν η μετατροπή του βαρυτικού πεδίου με το χρησιμοποιηθέν παράθυρο να μην μπόρεσε να εντοπίσει τις υπάρχουσες ζώνες διάρρηξης - ρήγματα, η ακόμη η θέση του επικέντρου να έχει δωθεί λάθος από την εφαρμογή της σεισμολογικής μεθόδου. Σε κάθε περίπτωση ο βαθμός συσχετισμού, στατιστικά αξιολογούμενος, είναι εξαιρετικά μεγάλος.

Σχ. (10). Διορθομένες θέσεις των μεγάλων σεισμών σύμφωνα με τις υπολογισθείσες ζώνες διάρρηξης - ρήγματα από την μετατροπή του βαρυτικού πεδίου. Επαλήθευση των ζωνών διάρρηξης - ρηγμάτων από τους μεγάλους σεισμούς της περιόδου 1998 - 2002 (μετά την παρουσίαση της μελέτης το 1998 στο ΙΓΜΕ, Α.3810) Στο επόμενο σχέδιο (11) παρουσιάζονται οι μεγάλοι σεισμοί (κόκκινοι κύκλοι) του Ελληνικού χώρου που εκδηλώθηκαν μετά την ολοκλήρωση της εργασίας αυτής (τέλος του 1997) και κατά την ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

76

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 77 χρονική περίοδο του 1998-2002, σε σχέση με την θέση των εντοπισθέντων ζωνών διάρρηξης - ρηγμάτων της λιθόσφαιρας. Είναι φανερό ότι όλοι οι σεισμοί αυτής της χρονικής περιόδου συμπίπτουν (μέσα στο όριο σφάλματος των +/- 25 Km) με τις θέσεις των

τεκτονικών ζωνών που ήδη έχουν προϋπολογισθεί. Ιδιαίτερα οι περιπτώσεις των σεισμών της Καρπάθου, Σκύρου, Σκοπέλου, περιοχής Κόνιτσας, νήσου Ψαρών, αλλά και ιδιαίτερα των Αθηνών αποδεικνύουν την βαρύτητα που έχει ο χάρτης αυτός για τον χαρακτηρισμό, κατ'αρχάς, του βαθμού της σεισμικής επικινδυνότητας κάθε περιοχής. Σχ. (11). Συσχετισμός της θέσεως των πιό πρόσφατων μεγάλων σεισμικών γεγονότων (κόκκινοι κύκλοι) του Ελληνικού χώρου με την θέση των ζωνών διάρρηξης - ρηγμάτων που υπολογίστηκαν με την μετατροπή του βαρυτικού πεδίου. Συμπερασματικά, λαμβάνοντας υπόψιν και την τελευταίως αυξημένη σεισμικότητα στον Ελληνικό χώρο, είναι λογικό να αναμένεται οτι οι μεγάλοι σεισμοί που θα εκδηλωθούν μελλοντικά, θα λάβουν χώρα κατά μήκος αυτού του δικτύου ζωνών διάρρηξης που καλύπτει τον Ελληνικό χώρο. Ως ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

77

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 78 εκ τούτου ο σεισμικός κίνδυνος είναι ιδιαίτερα αυξημένος κατά μήκος αυτών των ζωνών. Ενα τελευταίο τεκτονικό σημείο που πρέπει ακόμη να τονισθεί είναι οι διάφορες φάσεις που ένας γεωλογικός σχηματισμός διέρχεται κατά την διάρκεια του σεισμικού κύκλου και πριν από την τελική του κατάρρευση. Αυτό παρουσιάζεται στο επόμενο σχήμα (12). χ. (12). Μεταβολή της μέσης ταχύτητας παραμόρφωσης του πετρώματος κατά την διάρκεια του σεισμικού

κύκλου (Mjachkin et al. 1975). Το κύριο ενδιαφέρον του σχήματος (12) είναι ότι περιγράφει τις διάφορες φάσεις παραμόρφωσης του πετρώματος κατά την διάρκεια των οποίων οι φυσικές παράμετροι του αλλάζουν και κατά συνέπεια ενεργοποιεί διάφοριυς μηχανισμούς γέννεσης προδρόμων φαινομένων. Ακόμη, αφ'εαυτού πλέον, εφόσον έχουν εντοπισθεί τα πρόδρομα αυτά φαινόμενα, ορίζει το χρονικό παράθυρο σε τέτοιο μέγεθος πλέον όπου η χρήση του όρου "βραχυπρόθεσμος πρόγνωση" είναι απόλυτα δικαιολογημένη. KRHTH Σεισμοί, τσουνάμι, αλλαγές στο κλίμα, κατολισθήσεις, φωτιές στα δάση... είναι ορισμένες από τις απειλές που μπορούν να κάνουν δύσκολη τη ζωή μας στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον, σύμφωνα με τα εφιαλτικά σενάρια που έχουν καταρτίσει οι επιστήμονες του Ευρωπαϊκού Χωροταξικού Δικτύου Παρατήρησης-European Spatial Planning Observation Network (ESPON). Η έκθεση του ESPON, που ολοκληρώθηκε τις πρώτες μέρες του 2006, καταγράφει όλες εκείνες τις πιθανές αιτίες που θα μπορούσαν να αλλάξουν τη ζωή μας και χαρτογραφεί τον κίνδυνο σε όλες σχεδόν τις μορφές του. Το αποτέλεσμα είναι μια σειρά από επιμέρους χάρτες πάνω στους οποίους ο κίνδυνος αποκτά με τη βοήθεια της στατιστικής "ταυτότητα", και ενδεχομένως και αριθμητικές πιθανότητες να μας χτυπήσει σύντομα την πόρτα. Το πολύτιμο αυτό εργαλείο για την οχύρωση της Ευρώπης απέναντι στις πιθανές απειλές καλύπτει 15 κατηγορίες φυσικών καταστροφών, από τις οποίες η Κρήτη απειλείται σε σημαντικό βαθμό, σε ποσοστά που ξεκινούν από το 10 με 25% για το νομό Λασιθίου και φτάνουν ως το 25 με 75% για τους άλλους νομούς του νησιού μας. Ο σεισμικός κίνδυνος ζώνει την Κρήτη από όλες τις πλευρές και τα σενάρια των επιστημόνων του ESPON για τις ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

78

79


πιθανότητες σεισμογένεσης συγκλίνουν σε μεγάλο βαθμό με τα προγνωστικά μοντέλα και τις στατιστικές καταγραφές ιστορικών και σύγχρονων σεισμών, ενώ ακολουθούν σε μεγάλο βαθμό τον τελευταίο χάρτη σεισμικής επικινδυνότητας του ΟΑΣΠ. Η χαρτογράφηση του κινδύνου ακολουθεί παράλληλα τα όρια των τεκτονικών πλακών που στο μεγαλύτερο βαθμό ευθύνονται για το φαινόμενο. Ο χάρτης του ESPON καταγράφει την Κρήτη στον 4ο βαθμό επικινδυνότητας (υψηλό) σε ολόκληρη την Ευρώπη, μόλις πίσω από τα Επτάνησα που ανήκουν στην πιο υψηλή ζώνη κινδύνου. Το δεδομένο αυτό του προγράμματος εκτιμά σε υψηλό ποσοστό το ενδεχόμενο εκδήλωσης ενός ισχυρού σεισμού στην περιοχή, την ίδια στιγμή που προσδιορίζει και τις πιθανότητες να προκληθούν σημαντικές καταστροφές, κάτι που άλλωστε αποτελεί και έναν από τους βασικούς στόχους του προγράμματος σε επίπεδο πρόληψης. Ο κίνδυνος αυτός δεν καταμερίζεται στα ίδια επίπεδα σε όλους τους νομούς της Κρήτης. Σύμφωνα με το σχετικό χάρτη, οι νομοί Ηρακλείου και Ρεθύμνου βρίσκονται στην 4η ζώνη, η οποία προσδιορίζεται με μοβ χρώμα, με πιο επίφοβους για καταστροφικές συνέπειες από μια ενδεχόμενη ισχυρή σεισμική δόνηση τούς νομούς Χανίων και Λασιθίου, οι οποίοι στο σχετικό χάρτη καταγράφονται με σκούρο μπλε χρώμα. Σημειώνεται ότι οι γραμμές κινδύνου οροθετούνται σε μεγάλο βαθμό από τη "χάραξη" των τεκτονικών πλακών, οι οποίες ευθύνονται για την έντονη σεισμικότητα της περιοχής μας. Μια προσεκτική ματιά στο χάρτη της Ευρώπης αποκαλύπτει ότι για την εκπόνησή του λήφθηκε υπόψη μια μεγάλη παράμετρος στοιχείων, τόσο ιστορικών όσο και γεωλογικών, οικονομικών, κοινωνικών κ.λπ., η οποία επέτρεψε τη χαρτογράφηση του κινδύνου ανά περιοχή με μεγάλη σχολαστικότητα, και ενδεχομένως ακρίβεια, τουλάχιστον σε επίπεδο στατιστικής και προγνωστικών μοντέλων. Οι μελετητές του ESPON επισημαίνουν ότι ο βασικός στόχος χαρτογράφησης της εκτίμησης εκδήλωσης ενός σεισμού και αξιολόγησης των καταστροφών που θα μπορούσε να προκαλέσει είναι να αποτελέσει η εν λόγω μελέτη έναν πολύτιμο οδηγό για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις επιμέρους κυβερνήσεις, ώστε να χαράξουν μια αποτελεσματική στρατηγική για την ελαχιστοποίηση αυτού του κινδύνου με τα αυτονόητα μέτρα. Σε αυτά ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

79

80


περιλαμβάνονται καλύτερες κατασκευές, επιλεγμένη χρήση γης, καθώς και γεωλογικές μελέτες στα πλαίσια και των σχετικών νομοθετικών ρυθμίσεων των θεσμών της Ε.Ε. και των οδηγιών που έχουν εκδοθεί. ΚΡΗΤΗTV ∆είγµατα αργού πετρελαίου από πέντε διαφορετικούς ταµιευτήρες της λεκάνης του Πρίνου- ... σχέση µε την προέλευση και το επίπεδο της θερµικής ωριµότητάς τους, ... Οι σχέσεις έντονων και συνδυαστικών τεκτονικών κινήσεων, ... ενεργών συζυγών ρηγµάτων µε παράταξη Β∆–ΝΑ, τα οποία εξελίσσονταν στο νότιο τµήµα του τε(µέσω ρηγµάτων ή ρωγµατοµένων ζωνών) έως ότου παγιδευτεί, ... άλλος τύπος παγίδας (παγίδες εκ συνδυασµού τεκτονικών και στρωµατογραφικών .... µικρότερης πυκνότητας του πετρελαίου σε σχέση µε το νερό από το είδος της τεκτονικής του περιθωρίου (παθητικό η ενεργό ηπειρωτικό περιθώριο). ... πετρελαίου και φυσικού αερίου στην υφαλοκρηπίδα. της Β. Θάλασσας . BGS, ..... Θυμηθείτε την παρουσία των αναβαθμίδων (λόγω λιστρικών ρηγμάτων)

4. Η ΜΗΧΑΝΗ ΤΗΣ ΑΠΑΤΗΣ & ΔΥΣΤΥΧΙΑΣ Εχοντας οι εταιρείες στα χέρια τους χάρτες των τεκτονικών πλακών και παγίδων πετρελαίο του βυθου, προχωρούν στη δημιουργία νομικού πλαισίου σε κάθε χώρα για την εκμεταλευση των πετρελαικών αποθεματων ακόμη κι αν αυτό προυποθέτει να καουν όλα τα δάση. Το ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

80

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 81 μόνο απαραίτητο είναι να υπάρξουν «εργα υποδομης», δρόμοι λιμανια κ.α. δίπλα στις περιοχές που θα γίνουν οι γεωτρήσεις για τη μεταφορα των πολύτιμων φορτίων. Όπως επίσης πρ΄ώτα καινε τα δαση για να αγορασουν φτηνα τη καμμένη γη και κατοπιν ανενοχλητοι να προβουν σε γεωτρήσεις ανενοχλητοι από τους μικροιδιοκτητες. Ακριβως όπως γίνεται σήμερα στη Πελοπονησο. ΜΗΝ ΤΟΥΣ ΠΟΥΛΑΤΕ ΟΥΤΕ ΕΝΑ ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΚΟ ΓΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ. Το πρόσχημά τους είναι να εγκαταστήσουν στη καμμένη γη ανεμογεννήτρες και φωτοβολταικα συστήματα για ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ. Σε όλα αυτά βοηθάει ένα πολιτικό κόμα φανερα κι ΄να τηλεοπτικο καναλι εβραικών σμφερόντων που έχουν το ιδιο σε σχήμα εμβλημα. Παρουσιάζουν δε οι ψευτες πολύ ωραία δομημένα τη σκέψη για ράσινη ανάπτυξη, σας παραθετω το παρακατω κομμάτι ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΕΝΜΕΡΩΣΗ, ΜΗΝ ΠΙΣΤΤΕΨΕΤΕ ΟΥΤΕ ΜΙΑ ΛΕΞΗ

[Η επιβάρυνση των κλιματολογικών συνθηκών από την αλόγιστη χρήση της ενέργειας, σε συνδυασμό με την αύξηση της πρωτογενούς ενεργειακής ζήτησης χωρίς να συνοδεύεται από αποδοτικότερη χρήση της παραγόμενης ενέργειας, δημιούργησε την ανάγκη για καλύτερο ενεργειακό σχεδιασμό κάνοντας την ενεργειακή διαχείριση αναπόσπαστο κομμάτι της συνολικής διοίκησης. Διαχείριση ενέργειας είναι η βασική μέθοδος βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας του συστήματος με τεχνικά και οργανωτικά μέτρα, με άμεσο στόχο τη μείωση της συμμετοχής της ενέργειας στο συνολικό κόστος παραγωγής. Στηρίζεται στο συνεχή έλεγχο της ενεργειακής κατανάλωσης με συστηματικό και οργανωμένο τρόπο, του ανθρώπινου δυναμικού, των προτεραιοτήτων και των οικονομικών μέσων. Η διαχείριση ενέργειας αποτελεί μια πειθαρχημένη δραστηριότητα, οργανωμένη και δομημένη προς την πλέον αποδοτική χρήση της ενέργειας, χωρίς να μειωθούν τα παραγωγικά επίπεδα και χωρίς να θυσιαστεί η ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος, η ασφάλειά τού ή τα περιβαλλοντικά του πρότυπα. Η θεμελιώδης αρχή της διαχείρισης ενέργειας είναι η οικονομική αποτελεσματικότητα. Η διαχείριση της ενέργειας πρέπει να εφαρμόζεται στο βαθμό που δικαιολογείται από τους πρότυπους εμπορικούς και οικονομικούς όρους, όπως κάθε επένδυση. Συνεπώς η ενεργειακή διαχείριση απαιτεί τόσο τεχνικές όσο και οικονομικές εκτιμήσεις. Η ανάγκη ενεργειακή διαχείριση, σε αντίθεση με άλλες διοικητικές μόδες που ήλθαν και παρήλθαν, θα είναι μόνιμη στην κοινωνία μας για τους παρακάτω λόγους: ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

81

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 82 • Στις περισσότερες περιπτώσεις επιφέρει άμεση οικονομική ανταπόδοση. Πολλές δράσεις ενεργειακής βελτίωσης έχουν χρόνο αποπληρωμής μικρότερο από δύο χρόνια. Κάποιες από αυτές μάλιστα, οι λεγόμενες ενέργειες νοικοκυρέματος ή μηδενικού κόστους και οι οποίες τις περισσότερες φορές σχετίζονται με αλλαγή στη συμπεριφορά των χρηστών έχουν μηδενικό χρόνο αποπληρωμής. • Οι περισσότερες επιχειρήσεις στον τομέα της παραγωγής αναζητούν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Μία μείωση στο ενεργειακό κόστος της παραγωγής του προϊόντος μπορεί να είναι άμεση και μόνιμη. Επιπλέον, τα προϊόντα που καταναλώνουν ενέργεια, όπως τα μηχανήματα που κινούνται με κινητήρες, αξιολογούνται για να γίνουν λιγότερο ενεργοβόρα και συνεπώς και πιο ελκυστικά στον αγοραστή. • Η τεχνολογία γύρω από την ενέργεια προχωράει τόσο γρήγορα, που οι εκάστοτε τεχνικές έχουν χρόνο ζωής το πολύ είκοσι χρόνια. Επομένως κάποιος στην επιχείρηση πρέπει να είναι σε θέση να αξιολογεί συνεχώς και να εκσυγχρονίζει την χρησιμοποιούμενη τεχνολογία. • Η ενεργειακή ασφάλεια αποτελεί κομμάτι της διαχείρισης ενέργειας. Η επιχείρηση πρέπει να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει ελλείψεις σε καύσιμα και χωρίς ένα καλά μελετημένο σχέδιο δράσης, διατρέχει τον κίνδυνο να μην διαθέτει άμεσες λύσεις σε ένα τόσο σημαντικό πρόβλημα. • Μελλοντικοί κλυδωνισμοί στις τιμές των καυσίμων θα συμβούν πάραυτα. Συνέβησαν στο παρελθόν, το 1973, το ΄79, το ΄90, το 2008 και θα συνεχίσουν να συμβαίνουν και στο μέλλον. Οι άνθρωποι που ασχολούνται με την ενεργειακή διαχείριση πρέπει να αντιλαμβάνονται αυτή τη διαρκή ανάγκη και να καταβάλλουν προσπάθεια να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες σε αυτό το αναδυόμενο και δυναμικό επάγγελμα. Η ενεργειακή διαχείριση απαιτεί μια κατάλληλη και καλά σχεδιασμένη διαδικασία διαχείρισης (management). Ενώ πολλές επιχειρησιακές μονάδες σε όλο τον κόσμο έχουν επιτυχημένα εξοικονομήσει ενέργεια, παραδείγματα στις ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες αποδεικνύουν ότι μόνο όταν η εξοικονόμηση ενέργειας αποτελεί μέρος ενός συνολικού προγράμματος διαχείρισης, είναι οι εξοικονομήσεις πραγματικά σημαντικές και μακροχρόνιες. Για τον λόγο αυτό κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία ενός νέου τμήματος στις σύγχρονες επιχειρησιακές μονάδες το οποίο έχει σαν αντικείμενό του την διαχείριση ενέργειας και κατέχει σημαντική θέση στη συνολική ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

82

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 83 διοίκηση. Το τμήμα αυτό δραστηριοποιείται στην παραγωγική διαδικασία, αλλά και γενικότερα στην όλη λειτουργία της επιχειρησιακής μονάδας με σκοπό τη βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς της και την αποκόμιση σημαντικού οφέλους καθώς μειώνει το συνολικό κόστος λειτουργίας της επιχειρησιακής μονάδας.

]

ΠΩΣ ΝΑ ΣΤΗΣΕΤΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΠΟΥ ΒΙΑΖΕΙ ΤΗ ΦΥΣΗ Κίνητρα για ενεργειακή διαχείριση Η επιχείρηση ενθαρρύνεται και από το ευρύτερο περιβάλλον στην υιοθέτηση σωστής ενεργειακής διαχείρισης και κυρίως από την πολιτεία η οποία παρέχει κίνητρα και ενημέρωση καθώς αποκομίζει και η ίδια σημαντικά οφέλη από την ορθολογικότερη χρήση της ενέργειας. Τα οφέλη αυτά αφορούν στην εξασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού, την ανταγωνιστικότητα του ενεργειακού τομέα και φυσικά τα περιβαλλοντικά οφέλη που προκύπτουν από την ελάττωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα τα οποία μεταφράζονται άμεσα και σε οικονομικά, λόγω του Πρωτοκόλλου του Κιότο και της θεωρίας των δικαιωμάτων εκπομπών, αλλά και έμμεσα αφού καθαρότερο περιβάλλον σημαίνει καλύτερη υγεία των πολιτών και συνεπώς μικρότερες δαπάνες από την μεριά του κράτους για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, αύξηση της παραγωγικότητας κλπ. Εμπόδια στην ένταξη της ενεργειακής διαχείρισης Τα πιο σημαντικά εμπόδια για την ένταξη της ενεργειακής διαχείρισης σε μία επιχειρησιακή μονάδα είναι: • Έλλειψη πληροφόρησης για τις δυνατότητες βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας μιας επιχειρησιακής μονάδας μέσα από τις διαδικασίες της ενεργειακής διαχείρισης. • Έλλειψη τεχνογνωσίας. • Μικρό κόστος της ενέργειας με αποτέλεσμα μειωμένο ενδιαφέρον και διαφορετικές προτεραιότητες από τη διοίκηση επιχειρησιακών μονάδων. • Αδράνεια από τα κέντρα λήψης αποφάσεων. Συχνά αυτοί που λαμβάνουν αποφάσεις σε επιχειρήσεις χρησιμοποιούν ήδη γνωστές τεχνικές και εμπειρικούς κανόνες, αντί να δοκιμάσουν νέες ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

83

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 84 προτάσεις, ακόμη και αν προσφέρονται κίνητρα. Αυτό συμβαίνει λόγω έλλειψης χρόνου, ή ικανότητας αξιοποίησης πληροφοριών. Έτσι υπάρχει αντίσταση στην υιοθέτηση νέων μεθόδων και επιλέγεται να μην διαταραχθεί το υπάρχον status quo. • Ανεπαρκής πρόσβαση σε κεφάλαιο. Αν δεν υπάρχουν διαθέσιμα κεφάλαια από ίδιους πόρους ή δανεισμό, οι επενδύσεις σε τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας θα καθυστερήσουν. Ακόμη και αν υπάρχουν διαθέσιμα ίδια κεφάλαια, μπορεί να προηγούνται άλλες δραστηριότητες που πρέπει να καλυφθούν. Επίσης πολλές επιχειρήσεις διστάζουν να δανειστούν και να αυξήσουν έτσι το ρίσκο της επένδυσης. Αυτό το εμπόδιο έρχεται να αντιμετωπίσει η Χρηματοδότηση από Τρίτους (ΧΑΤ) που θα εξεταστεί σε επόμενο κεφάλαιο. Τα τελευταία χρόνια πολλές επιχειρήσεις έχουν αρχίσει να εξετάζουν τρόπους μείωσης του ενεργειακού τους κόστους. Παρ’ όλα αυτά, η έλλειψη ενδιαφέροντος εκ μέρους της διοίκησης, η αδυναμία του τεχνικού προσωπικού να συμφωνήσει στην οικονομική ελκυστικότητα των εκάστοτε μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας, καθώς και η έλλειψη ενημέρωσης γύρω από τις τεχνικές ενεργειακής εξοικονόμησης, συμβάλλουν στην αδυναμία περιορισμού της υπέρμετρης ενεργειακής κατανάλωσης. Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης γίνεται μέσω των παρακάτω τρόπων: • Τη βελτιωμένη χρήση ενέργειας μέσω βελτιώσεων στην ενεργειακή απόδοση, δηλαδή την χρήση βέλτιστων τεχνολογιών για τον περιορισμό της κατανάλωσης, είτε στον τελικό χρήστη, είτε στην φάση της παραγωγής ενέργειας. • Την εξοικονόμηση ενέργειας μέσω αλλαγών στην ενεργειακή συμπεριφορά. Είναι επομένως αντιληπτό ότι η σωστή διαχείριση της ενέργειας δεν προκύπτει μόνο με την εφαρμογή τεχνολογικών επεμβάσεων και κατά συνέπεια σοβαρών επενδύσεων. Απαιτείται και σωστή οργάνωση και πάνω απ’ όλα ενεργειακή συνείδηση για να διασφαλιστεί η αποκόμιση πραγματικών οφελών από ένα πρόγραμμα διαχείρισης ενέργειας. Ένα σωστά δομημένο πρόγραμμα ενεργειακής διαχείρισης σε μία μονάδα παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών, όπως απεικονίζεται και στο Σχήμα 2.6, περιλαμβάνει: • Την καταγραφή των ενεργειακών καταναλώσεων που αποτελεί και το στάδιο καταγραφής δεδομένων. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

84

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 85 • Την καταγραφή των συσχετίσεων μεταξύ κατανάλωσης ενέργειας και παραγωγής. • Την αποτίμηση του κόστους ενέργειας. • Τον εντοπισμό σημείων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης. • Τον καθορισμό του ενεργειακού στόχου. • Την παρακολούθηση του έργου ενεργειακής διαχείρισης. • Τη σύγκριση της απόδοσης του έργου με τις πρότυπες αποδόσεις. Mπορεί να θεωρηθεί η ενεργειακή διαχείριση ως υποσύνολο της αποτελεσματικής διαχείρισης των ακόλουθων πόρων: • Της παραγωγικότητας. • Των πρώτων υλών. • Του ποιοτικού ελέγχου. • Του κεφαλαίου. 2.4.6 Οφέλη που προκύπτουν από την ενεργειακή διαχείριση Η εφαρμογή μέτρων ενεργειακής αποδοτικότητας σε κτίρια και βιομηχανικές εγκαταστάσεις, μπορεί να αποδώσει οφέλη στα παρακάτω τρία διακριτά επίπεδα: • Οικονομικά οφέλη, τα οποία συμβάλλουν στην μείωση των λειτουργικών εξόδων ή στην αύξηση των κερδών της επιχειρησιακής μονάδας. Αυτά πρέπει να αξιολογηθούν με βάση το κόστος της εφαρμογής των μέτρων ενεργειακής αποδοτικότητας. • Λειτουργικά οφέλη, τα οποία βοηθούν την διαχείριση μιας επιχειρησιακής μονάδας να βελτιώσει τα επίπεδα άνεσης, ασφάλειας και αποδοτικότητας των εργαζομένων της (ή των ενοίκων του κτιρίου) ή, διαφορετικά να βελτιώσει την γενικότερη λειτουργία της. • Περιβαλλοντικά οφέλη, τα οποία αφορούν κυρίως στην μείωση των εκπομπών του CO2 ή άλλων ρύπων (αέρια θερμοκηπίου) με αποτέλεσμα τη μείωση του φαινομένου της όξινης βροχής, τον περιορισμό της μείωσης του όζοντος και κατά συνέπεια τη συγκράτηση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής. Έχει υπολογιστεί ότι με την καύση ενός τόνου ισοδύναμου πετρελαίου, απελευθερώνονται τουλάχιστον τρεις τόνοι διοξειδίου του άνθρακα προς στο περιβάλλον με αποτέλεσμα την όξυνση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Κατά συνέπεια, τα μέτρα ΕΞΕΝ και η εφαρμογή τεχνολογιών ΑΠΕ είναι ιδανικές επεμβάσεις καθώς προσφέρουν σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη ενώ παράλληλα επιτυγχάνεται ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

85

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 86 μείωση του κόστους και ενίσχυση του κοινωνικού προφίλ της επιχείρησης, με λίγα λόγια αύξηση της ανταγωνιστικότητας της οργάνωσης. Επίσης η εφαρμογή μέτρων ενεργειακής αποδοτικότητας συμβάλλει στη μείωση των ενεργειακών αναγκών σε εθνικό επίπεδο και στην διατήρηση των φυσικών πόρων. Το καθένα από τα παραπάνω οφέλη αναμένεται να εκπληρωθεί σταδιακά και να έχει αθροιστική επίπτωση. Τα κύρια οφέλη μπορεί να γίνουν άμεσα αισθητά προερχόμενα από μέτρα μηδενικού κόστους, ή μετά από μία εύλογη περίοδο, απαιτούμενη για την αποπληρωμή των όποιων επενδύσεων. Κάποια άλλα οφέλη μπορεί να γίνουν αισθητά αρκετά αργότερα, μετά από την υλοποίηση κάποιων μακροπρόθεσμων μέτρων ενεργειακής αποδοτικότητας. Τα σημαντικότερα οφέλη είναι τα οικονομικά, εφ’ όσον μια επιχειρηματική κίνηση κρίνεται πρωτίστως σε αυτό το πλαίσιο. Επισημαίνεται ότι η ενέργεια που μπορεί να εξοικονομηθεί από δράσεις ενεργειακής διαχείρισης κάθε άλλο παρά αμελητέα είναι. Κατ’ επέκταση, η μείωση του κόστους για την κάλυψη των ενεργειακών δαπανών είναι σημαντική. Οι περισσότερες εγκαταστάσεις (εργοστάσια, σχολεία, νοσοκομεία, κτίρια γραφείων κλπ) μπορούν να εξοικονομήσουν κατά μέσο όρο και ανάλογα με το πρόγραμμα ενεργειακής διαχείρισης που εφαρμόζουν, τα παρακάτω ποσά: • Για χαμηλού κόστους επεμβάσεις, τα πρώτα ένα με δύο χρόνια: από 5% μέχρι 15%. • Μεσαίου κόστους, σε ορίζοντα τριών με πέντε χρόνια: από 15% έως 30%. • Υψηλού κόστους, σε μακροχρόνιο ορίζοντα: από 30% έως 50%. Παρατηρείται ότι μεγάλες εξοικονομήσεις επιτυγχάνονται συχνά με υψηλούς βαθμούς απόδοσης της επένδυσης και μικρή περίοδο αποπληρωμής. Η ενεργειακή διαχείριση, στο πλαίσιο της εφαρμογής νέων τεχνολογιών, νέων υλικών και νέων παραγωγικών διαδικασιών και την χρήση νέων τεχνολογιών στον εξοπλισμό και τα υλικά στις επιχειρήσεις και τις βιομηχανίες βοηθάει επίσης τις εταιρίες να βελτιώσουν την παραγωγικότητά τους και να αυξήσουν την ποιότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών τους. Συχνά, η εξοικονόμηση ενέργειας δεν είναι ο βασικός λόγος που οι εταιρίες αποφασίζουν να αγοράσουν νέο εξοπλισμό, να εφαρμόσουν νέες διαδικασίες και να χρησιμοποιήσουν υψηλής τεχνολογίας υλικά. Παρ’ όλα αυτά, ο συνδυασμός αυξημένης παραγωγικότητας, βελτίωσης της ποιότητας και μείωσης των εκπομπών ρύπων παρέχει ένα ισχυρό κίνητρο στις εταιρίες να εφαρμόσουν αυτές τις νέες τεχνολογίες. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

86

87


Ενεργειακός Διαχειριστής ή Δούλος της Νέας Τάξης? το πρόσωπο που κρύβεται πίσω από αυτή τη διαδικασία πρέπει να έχει τα απαραίτητα προσόντα, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στα καθήκοντά του. Όπως φαίνεται και στο παρακάτω σχήμα, ο ενεργειακός διαχειριστής αποτελεί κατά κάποιο τρόπο τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στον διαχειριστή της επιχειρησιακής μονάδας, τον οικονομικό διαχειριστή της και τον μηχανικό παραγωγής.

Σχήμα 2.7: Ο ενεργειακός διαχειριστής ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα στους υπόλοιπους διαχειριστές. Παρακάτω παρουσιάζονται τα προσόντα του «ιδανικού» ενεργειακού διαχειριστή: • Μεγάλη εμπειρία σε θέματα διαχείρισης ενέργειας και ενεργειακών τεχνολογιών. • Εξοικείωση με τις παραγωγικές διαδικασίες και τις ποιοτικές απαιτήσεις. • Ικανότητα συλλογής και ανάλυσης δεδομένων, καθώς και ερμηνεία τους σε περιεκτική αναφορά προς τη διοίκηση. • Γνώση του ενεργειοβόρου εξοπλισμού και της αποδοτικότητάς του. • Ικανότητες διαστασιολόγησης και επιλογής εξοπλισμού, επίβλεψης της εγκατάστασης του εξοπλισμού κλπ. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

87

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 88 • Επικοινωνιακή ικανότητα τόσο με τον διευθυντή της επιχειρησιακής μονάδας όσο και με τους υπεύθυνους παραγωγής και τους συντηρητές. • Κριτική ικανότητα ως προς το πότε πρέπει η εταιρία να βασιστεί σε εξωτερικούς ειδικούς για την επίλυση ενός συγκεκριμένου προβλήματος. • Σωστή αντίληψη για τον ρόλο που διαδραματίζει η ενέργεια στη συγκεκριμένη εταιρία, αν αποτελεί μεγάλο κόστος, αν είναι εξαιρετικά σημαντική ή αν είναι απλώς οριακά ενδιαφέρουσα. • Γνώση της ορολογίας που σχετίζεται με την ενέργεια και των μετρικών μονάδων. Διαφορετικές μορφές ενέργειας μετρώνται με διαφορετικές μονάδες γεγονός που καθιστά απαραίτητη την μετατροπή από την μία μονάδα στην άλλη προκειμένου να γίνουν έγκυρες συγκρίσεις. • Ικανότητα δημιουργίας μιας ομάδας που θα ασχοληθεί με το θέμα της διαχείρισης ενέργειας και συντονισμού των μελών της. Αξιοσημείωτο είναι ότι η πλειοψηφία των ενεργειακών διαχειριστών προέρχεται από υφιστάμενα στελέχη των επιχειρησιακών μονάδων τα οποία αλλάζουν πόστο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής πάνω από το 80% των ενεργειακών διαχειριστών διορίζονται στα νέα τους καθήκοντα στις εταιρίες στις οποίες εργάζονταν. Συνεπώς η πρακτική γνώση της επιχειρησιακής μονάδας φαίνεται να είναι βασικό προσόν των ενεργειακών διαχειριστών. Οι αρμοδιότητες του ενεργειακού διαχειριστή είναι οι εξής: • Να καταστρώσει ένα πρόγραμμα ενεργειακής διαχείρισης • Να φτιάξει ενεργειακά αρχεία • Να αναγνωρίσει την ανάγκη εξωτερικής βοήθειας • Να εκτιμήσει τις μελλοντικές ενεργειακές ανάγκες • Να προτείνει δράσεις ενεργειακής βελτίωσης • Να εφαρμόσει τις παραπάνω δράσεις • Να σχεδιάσει την επικοινωνιακή στρατηγική της εταιρίας σε σχέση με την ενεργειακή της πολιτική • Να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα του προγράμματος Συντονιστική Ομάδα Η ομάδα αυτή αποτελεί τον πυρήνα του προγράμματος. Το κυριότερο κριτήριο για την ένταξη ενός εργαζόμενου σε αυτή, είναι η επίδειξη ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

88

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 89 ενδιαφέροντος. Το ιδανικό θα είναι να υπάρχει ένας αντιπρόσωπος από τους ανώτερους manager, κάποιος από τις εγκαταστάσεις ή/και την συντήρηση και ένας αντιπρόσωπος από κάθε μεγάλο τμήμα.Η ομάδα των συντονιστών θα πρέπει να ορίζεται για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, όπως για παράδειγμα ένα χρόνο. Η κυκλική εναλλαγή μπορεί να εφαρμοστεί ώστε να φέρει στις θέσεις αυτές καινούρια άτομα με φρέσκιες ιδέες ενώ ταυτόχρονα παρέχει έναν μηχανισμό για διακριτική απομάκρυνση των ατόμων που δεν αποδίδουν.Οι συντονιστές θα πρέπει να επιλεχθούν έτσι ώστε να συμπληρώνουν τις δεξιότητες που δεν διαθέτει ο ενεργειακός διαχειριστής μιας και είναι αδύνατον να βρεθεί ένα άτομο που να συγκεντρώνει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που περιγράψαμε παραπάνω. Προσωπικό Λειτουργίας Το προσωπικό λειτουργίας φαίνεται να είναι εξειδικευμένο προσωπικό, το οποίο προσλαμβάνεται από τους ιδιοκτήτες για την πραγματοποίηση των απαραίτητων μετρήσεων και των υπολοίπων διαδικασιών. Ο στόχος του προσωπικού λειτουργίας είναι η εκτέλεση διαφόρων ελέγχων αποδοτικότητας των συστημάτων, την οποία προσπαθούν να αυξήσουν όσο το δυνατόν περισσότερο. Χρήστες Οι χρήστες συμβάλλουν στην εφαρμογή των δράσεων ενεργειακής βελτίωσης. Από την συμπεριφορά τους εξαρτάται σε μεγάλο ποσοστό η όποια επιτυχία των προγραμμάτων εξοικονόμησης ενέργειας. Εάν εφαρμόσουν σωστά τις προτάσεις που θα γίνουν, είναι σίγουρο ότι θα υπάρξει ορθότερη ενεργειακή συμπεριφορά της επιχειρησιακής μονάδας. Είναι επομένως πολύ σημαντική η κατάλληλη εκπαίδευση και συνειδητοποίηση των χρηστών στις διαδικασίες ενεργειακής διαχείρισης. Πολλές φορές οι εργαζόμενοι σε μία επιχείρηση μπορούν να συμβάλλουν τα μέγιστα στην εκπόνηση ενός σχεδίου ενεργειακής διαχείρισης αρκεί ο ενεργειακός διαχειριστής να αφιερώσει κάποιο χρόνο να ακούσει τις ιδέες τους. Ειδικά οι εργαζόμενοι σε εργοστάσια παραγωγής είναι αυτοί που έχουν τις περισσότερες γνώσεις για τον εξοπλισμό του εργοστασίου και τη λειτουργία του γιατί είναι αυτοί που τον χρησιμοποιούν. Ξέρουν πώς να τον χρησιμοποιήσουν πιο αποδοτικά και επομένως, αν δεν υπάρχει ένας μηχανισμός όπου να μπορούν να εισακουστούν οι προτάσεις τους, οι ιδέες τους μένουν ανεκμετάλλευτες. Παρατηρήσεις ως προς τον ρόλο του ανθρώπινου δυναμικού Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι για να εφαρμοστούν σωστά δράσεις ενεργειακής διαχείρισης σε έναν οργανισμό είναι απαραίτητο να συνεργαστεί το σύνολο του ανθρώπινου δυναμικού που απασχολείται σε αυτόν. Τότε μόνο το πρόγραμμα ενεργειακής διαχείρισης θα είναι ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

89

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 90 ολοκληρωμένο τόσο από την πλευρά της σχεδίασης και του προγραμματισμού όσο και από την πλευρά της υλοποίησης και της πρακτικής εφαρμογής, που περιλαμβάνει και συμμόρφωση εκ μέρους του προσωπικού σε κάποιους καινούριους «κανόνες». Ο όρος ενεργειακή επιθεώρηση χρησιμοποιείται γενικά για την περιγραφή μιας συστηματικής διαδικασίας που στοχεύει στην απόκτηση επαρκούς γνώσης γύρω από το προφίλ της ενεργειακής κατανάλωσης ενός κτιρίου ή μιας βιομηχανικής μονάδας. Έχει επίσης στόχο τον προσδιορισμό και την αξιολόγηση των οικονομικά αποδοτικών δυνατοτήτων για εξοικονόμηση ενέργειας στην εν λόγω μονάδα. Έτσι, οι ενεργειακές επιθεωρήσεις είναι αποφασιστικής σημασίας για την εφαρμογή μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας, αλλά και την εξασφάλιση των στόχων της Ενεργειακής Διαχείρισης. Σε μια ενεργειακή επιθεώρηση: • Κύριος στόχος είναι η εξοικονόμηση ενέργειας. • Το σημείο ενδιαφέροντος είναι η κατανάλωση της ενέργειας και οι αντίστοιχες δυνατότητες εξοικονόμησης. • Μπορεί να υπάρχουν και άλλες πτυχές προς θεώρηση (κατάσταση εξοπλισμού, περιβάλλον) αλλά το ενδιαφέρον εστιάζεται κυρίως στα ενεργειακά κέρδη. • Παράγονται αναφορές σχετικά με τα δυνατά μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας. • Το έργο που εκτελείται μπορεί να καλύψει όλες τις ενεργειακές χρήσεις μιας εγκατάστασης ή συγκεκριμένα περιορισμένα τμήματα (συστήματα, εξοπλισμός) πολλών εγκαταστάσεων (οριζόντια επιθεώρηση) Τονίζεται ότι η ενεργειακή επιθεώρηση δεν είναι μια συνεχόμενη δράση αλλά επαναλαμβάνεται περιοδικά. Αναλόγως της πληρότητας των συλλεγόμενων στοιχείων, οι ενεργειακές επιθεωρήσεις διακρίνονται σε δύο τύπους, τις Συνοπτικές και τις Εκτενείς. Στις συνοπτικές ενεργειακές επιθεωρήσεις αποτιµάται η ενεργειακή κατανάλωση και τα σχετικά κόστη µε βάση τους ενεργειακούς λογαριασμούς-τιµολόγια και µιας σύντοµης αυτοψίας του χώρου. Καθορίζονται αρχικά κάποια µέτρα νοικοκυρέματος ή/και µέτρα ελάχιστου κόστους µε βραχυπρόθεσμη αποπληρωµή, καθώς επίσης προτείνεται ένας κατάλογος µε άλλες δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας, οι οποίες συχνά απαιτούν σηµαντικές επενδύσεις κεφαλαίου, στη βάση του κόστους - οφέλους. Οι εκτενείς διαγνωστικές ενεργειακές επιθεωρήσεις απαιτούν την λεπτομερέστερη καταγραφή και ανάλυση των στοιχείων ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

90

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 91 ενεργειακής κατανάλωσης και άλλων συναφών στοιχείων της επιθεωρούμενης μονάδας. Η ενεργειακή κατανάλωση αναλύεται στις επιµέρους τελικές χρήσεις της (π.χ. θέρμανση, ψύξη, διάφορες διεργασίες, φωτισµός, κ.λπ.) και παρουσιάζονται και αναλύονται οι διάφοροι παράγοντες που επηρεάζουν αυτές τις τελικές χρήσεις (π.χ. παραγωγική ικανότητα ή ικανότητα παροχής υπηρεσιών, κλιµατικές συνθήκες, χαρακτηριστικά πρώτων υλών, κ.λπ.). Με αυτόν το τρόπο, προσδιορίζονται τόσο τα συνολικά οφέλη όσο και το αναλογούν κόστος των πιθανών επεµβάσεων εξοικονόμησης ενέργειας που ικανοποιούν τα κριτήρια και τις απαιτήσεις των διαχειριστών της μονάδας. Παράλληλα, συντάσσεται ένας κατάλογος µε τις δυνατές επεµβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας που απαιτούν την επένδυση σηµαντικού κεφαλαίου για να πραγματοποιηθούν, αλλά και πληρέστερη συλλογή και επεξεργασία σχετικών στοιχείων, μαζί µε µια αναλυτική εκτίµηση οφέλους-κόστους γι’ αυτές. Περιγραφή της γενικής διαδικασίας µιας ενεργειακής επιθεώρησης Η ενεργειακή επιθεώρηση βασίζεται στη δυνατότητα διακριτής εξέτασης των επιµέρους ενεργειακών εγκαταστάσεων-συστημάτων, αλλά και του κτιριακού κελύφους. Η πλήρης διαδικασία περιλαμβάνει τα ακόλουθα τρία στάδια καταγραφής και διάγνωσης (Μαλαματένιος, Οδηγός Ενεργειακής Επιθεώρησης, Μέρος 1: Μεθοδολογία και Τεχνικές, 2000): 1ο Στάδιο: Σχεδιασµός ενεργειακής επιθεώρησης - Συλλογή πρωτογενών στοιχείων και προκαταρκτική ανάλυση ενεργειακών δεδομένων Στο στάδιο αυτό θα πρέπει αρχικά να συλλεχθούν πληροφορίες και δεδομένα σχετικά µε την υφιστάµενη και παρελθούσα ενεργειακή εικόνα, την κατασκευή και τη χρήση της κάθε επιχειρησιακής µονάδας. Τα δεδοµένα αυτά µπορούν να συλλεχθούν µε τη βοήθεια ενός δοµηµένου συνοπτικού εντύπου-ερωτηµατολογίου, το οποίο συµπληρώνεται µετά την πρώτη επαφή του Υπεύθυνου για την εκτέλεση της ενεργειακής επιθεώρησης µε τη διοικητική αρχή της επιχειρησιακής µονάδας, για την ανάθεση της εκτέλεσης της επιθεώρησης. Βάση για τη συµπλήρωση του εντύπου αυτού αποτελούν οι πληροφορίες που προέρχονται από τους τεχνικούς και διοικητικούς υπεύθυνους της επιχειρησιακής µονάδας, καθώς και τα υπάρχοντα σχετικά στοιχεία (λογαριασµοί και τιµολόγια καυσίµων, σχέδια, µελέτες και κατάλογοι αρχείου, καταγραφές µετρήσεων και ενδείξεων κ.λπ.).Η προκαταρκτική ανάλυση των συλλεχθέντων δεδοµένων θα πρέπει να οδηγήσει στον προσδιορισµό της διαχρονικής τάσης και της µηνιαίας διακύµανσης της συνολικής κατανάλωσης και του κόστους ενέργειας στην εξεταζόμενη επιχειρησιακή ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

91

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 92 µονάδα, τα οποία αρχικά υποδηλώνουν το ενεργειακό του προφίλ. Τα πρώτα αυτά ενεργειακά δεδοµένα που συλλέγονται θα πρέπει, επίσης, να οδηγήσουν στην πρώτη προσέγγιση του επιµερισµού της ενεργειακής κατανάλωσης σε κάθε περιοχή και υποσύστηµα της επιχειρησιακής µονάδας. Έτσι, τελικά, εκφράζεται για πρώτη φορά το γενικό ενεργειακό ισοζύγιο της µονάδας.Στο τέλος του σταδίου αυτού, ο Υπεύθυνος για την εκτέλεση της ενεργειακής επιθεώρησης µπορεί να συντάξει ένα πρώτο κατάλογο µε τις πιθανές για το συγκεκριµένο κτίριο-µονάδα δυνατότητες εξοικονόµησης ενέργειας, µε βάση και τις απαιτήσεις της ιδιοκτησίαςδιαχείρισής του για τυχόν κατηγορίες επεµβάσεων ή εξοπλισµού εξοικονόµησης ενέργειας που πρέπει να εξαιρεθούν. 2ο Στάδιο: Επιτόπια συνοπτική Ενεργειακή Επιθεώρηση Το στάδιο αυτό συνίσταται στον επιτόπιο ποιοτικό, κυρίως, έλεγχο του κελύφους και των Η/Μ εγκαταστάσεων του κτιρίου, καθώς και στην καταγραφή των κατασκευαστικών και λειτουργικών χαρακτηριστικών των δοµικών κατασκευών και του εξοπλισµού των εγκαταστάσεων σε ειδικό έντυπο. Η καταγραφή αυτή, σε συνδυασµό µε ενδεικτικές στιγµιαίες µετρήσεις, βοηθά στον καλύτερο επιµερισµό των ενεργειακών χρήσεων και, εποµένως, του ενεργειακού ισοζυγίου του κτιρίου. Η διαδικασία αυτή, σε συνδυασµό µε τις προτάσεις του προηγούµενου σταδίου, συνεπάγεται τον τελικό προσδιορισµό των δυνατοτήτων εξοικονόµησης ενέργειας µε µέτρα νοικοκυρέµατος, καθώς και µε επεµβάσεις χαµηλού κόστους και άµεσης εφαρµογής, που δεν απαιτούν ειδική οικονοµική αξιολόγηση µέσω σχετικών ενεργειακών μελετών. Επίσης, συνεπάγεται τον προσδιορισµό των δυνατοτήτων εξοικονόµησης ενέργειας σε επιµέρους περιοχές και συστήµατα, για περαιτέρω διερεύνηση αυτών σε επόµενη φάση από ειδικούς συµβούλους ή από τα ίδια τα στελέχη διαχείρισης της µονάδας, εάν αυτό είναι εφικτό. Αυτές οι δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας θα πρέπει να χωρισθούν σε τρεις οµάδες, ανάλογα µε το ενεργειακό τους δυναµικό για το συγκεκριµένο κτίριο (υψηλό, µέσο, χαµηλό). 3ο Στάδιο: Επιτόπια λεπτοµερής Ενεργειακή Επιθεώρηση Συνίσταται στη συλλογή (µέσω επιτόπιων αναλυτικών µετρήσεων) και την ανάλυση των απαραίτητων δεδοµένων, καθώς και στην πλήρη εξέταση τµηµάτων των ενεργειακών συστηµάτων του κτιρίου-µονάδας, που θα επιτρέψουν τη σύνταξη του πλήρους τελικού ενεργειακού ισοζυγίου του. Αυτή η διαδικασία θα επιτρέψει, επίσης, την ορθή τεχνοοικονοµική αξιολόγηση µιας ή περισσοτέρων δυνατοτήτων εξοικονόµησης ενέργειας, µε επενδύσεις µέσου και υψηλού αρχικού κόστους, σε συγκεκριµένο ενεργειακό υποσύστηµα, µέσω σχετικής ειδικής µελέτης. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

92

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 93 Η διαδικασία της Ενεργειακής Επιθεώρησης ολοκληρώνεται µε την παρουσίαση όλων των προτάσεων για εξοικονόµηση ενέργειας στο κτίριο ή την µονάδα, υπό τη µορφή µιας συνοπτικής τεχνοοικονοµικής έκθεσης, από τον Υπεύθυνο για την εκτέλεσή της προς την διοίκηση-διαχείριση του κτιρίου, του συγκροτήµατος ή της µονάδας. 3.1.4 Σχεδιασμός ενεργειακής επιθεώρησης Η διενέργεια μιας άρτιας και ολοκληρωμένης ενεργειακής επιθεώρησης προϋποθέτει σωστό σχεδιασμό και προετοιμασία της όλης διαδικασίας. Συγκεκριμένα, πριν την έναρξη των μετρήσεων πρέπει να έχουν προηγηθεί τα παρακάτω βήματα: • Καθορισμός του αντικειμένου, των στόχων και των κριτηρίων της επιθεώρησης. • Οριοθέτηση των μονάδων, των εγκαταστάσεων και των κτιρίων του προς επιθεώρηση συστήματος. • Περιγραφή των καθηκόντων και των σταδίων της επιθεώρησης. • Χρονικός προγραμματισμός της επιθεώρησης με στόχο την εκμετάλλευση των εποχικών παραγόντων και άλλων προγραμματισμένων δράσεων. • Εξασφάλιση της δυνατότητας πρόσβασης στις εγκαταστάσεις με την εκ των προτέρων ενημέρωση του προσωπικού ασφαλείας. • Προσδιορισμός εκείνων των μονάδων ή τμημάτων του φορέα που θεωρούνται υψηλότερης προτεραιότητας. • Προσδιορισμός των προτύπων και των μεθόδων που θα χρησιμοποιηθούν στην επιθεώρηση. Πρέπει να γίνεται σαφής αναφορά τόσο στα πρότυπα αυτά όσο και στους διάφορους κανονισμούς. • Καθορισμός των τμημάτων των ατόμων του φορέα που θα συνεργαστούν με τον επιθεωρητή για την διενέργεια της επιθεώρησης. • Προσδιορισμός μελετών, στοιχείων και πηγών για τη συλλογή των δεδομένων αναφοράς. • Ανάλυση του χρόνου εκτέλεσης των καθηκόντων της επιθεώρησης. • Προσδιορισμός των μελών της ομάδας του επιθεωρητή. • Ικανοποίηση των όποιων απαιτήσεων εμπιστευτικότητας. 3.1.5 Προκαταρκτική ενεργειακή επιθεώρηση Τα στοιχεία που αφορούν την κατανάλωση ενέργειας και το παραγωγικό δυναμικό μιας μονάδας, όπου αυτά είναι διαθέσιμα, είναι απαραίτητα για ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

93

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 94 όλες τις επιθεωρήσεις, μέχρι και την πιο απλή. Για τον λόγο αυτό, η συλλογή και ο έλεγχος των στοιχείων κατανάλωσης και παραγωγής θα πρέπει να ξεκινάει από τη στιγμή που αποφασίζεται η επιθεώρηση. Για όσο πιο μεγάλη περίοδο υπάρχουν στοιχεία, τόσο το καλύτερο για τη διαδικασία της επιθεώρησης. Ακόμα και στις περιπτώσεις διαθεσιμότητας πλήρων αρχείων, όταν για παράδειγμα υπάρχουν μηνιαίοι λογαριασμοί ηλεκτρικού ρεύματος, στην ανάλυση της ενεργειακής χρήσης, των απωλειών ή/και των κερδών μπορεί να βοηθήσουν πολύ και κάποιες εβδομαδιαίες ή ημερήσιες μετρήσεις που λαμβάνονται ανεξάρτητα. Εξάλλου, όταν συντάσσεται ένα ενεργειακό ισοζύγιο, τα λεπτομερή στοιχεία για τις επιμέρους καταναλώσεις βοηθούν στην ποσοτικοποίηση των ενεργειακών ροών, αυξάνοντας με τον τρόπο αυτό την ακρίβεια του ισοζυγίου. Όσον αφορά, συγκεκριμένα, στο πρώτο στάδιο της ενεργειακής επιθεώρησης ενός κτιρίου-μονάδας, είναι απαραίτητη η συλλογή προκαταρκτικών δεδομένων που σχετίζονται με την ενεργειακή συμπεριφορά του. Είναι σκόπιμο να συμπληρωθεί ένα έντυποερωτηματολόγιο με τα εξής στοιχεία: • Γενικές πληροφορίες για το κτίριο (τύπος κτιρίου, έτος κατασκευής, είδος χρήσης και παρεχόμενων υπηρεσιών, ιδιοκτησιακό καθεστώς, υπεύθυνος εκπρόσωπος, πιθανές προσθήκες-ανακαινίσεις στο κέλυφος και τις εγκαταστάσεις του, όγκοι και επιφάνειες χώρων, πλήθος ατόμων προϊόντων και σχετικού εξοπλισμού υποστήριξης υπηρεσιών, καθεστώς λειτουργίας, σκαρίφημα τυπικού ορόφου). • Στοιχεία κατανάλωσης και κόστους ενέργειας των τελευταίων πέντε (5) ετών (ετήσια εξέλιξη κατανάλωσης καυσίμων και ηλεκτρισμού, μηνιαία διακύμανση καταναλώσεων έτους ελέγχου). • Καθεστώς ενεργειακής διαχείρισης και τυχόν υπάρχοντα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας. Επιπλέον πρέπει να συλλεχθούν τα ακόλουθα υποστηρικτικά αρχεία: • Λογαριασμοί και τιμολόγια αγοράς ενέργειας (ηλεκτρικού, καυσίμων) για την περίοδο ελέγχου και για μια περίοδο 3-4 προηγουμένων ετών. • Σχέδια και μελέτες για το κτίριο και τις Η/Μ εγκαταστάσεις του. • Κατασκευαστικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά του βασικού εξοπλισμού. • Κλιματικά δεδομένα περιόδων ενεργειακής ανάλυσης για την περιοχή. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

94

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 95 • Τυχόν υπάρχοντα έγγραφα αρχείου με καταγραφές από υπάρχοντες μετρητές ή θεωρητικές εκτιμήσεις της ενεργειακής κατανάλωσης στο κτίριο. Η συμπλήρωση του εντύπου και η συλλογή των υποστηρικτικών στοιχείων γίνονται από τον σχετικό υπεύθυνο για το κτίριο-μονάδα σε συνεργασία με τον υπεύθυνο για την εκτέλεση της Ενεργειακής Επιθεώρησης. Επίσης, όλα τα προαναφερθέντα στοιχεία για το κτίριομονάδα μπορούν να εισαχθούν σε μία βάση δεδομένων για μελλοντική επεξεργασία, σε περιπτώσεις ενεργειακής ανάλυσης δείγματος ομοειδών κτιρίων ή εγκαταστάσεων. 3.1.6 Οι Εμπλεκόμενες Δραστηριότητες Η διαχείριση ενέργειας μιας οργάνωσης είναι μια αρκετά πολύπλοκη διαδικασία που περιλαμβάνει ένα μεγάλο αριθμό δραστηριοτήτων. Αρχικό στάδιο είναι η μέτρηση της ενέργειας και η σύγκριση των καταναλώσεων ή των ενεργειακών δεικτών με πρότυπες τιμές, ώστε να διαπιστωθεί ποια σημεία της επιχειρησιακής μονάδας είναι τα πιο ενεργειοβόρα, τα οποία και επιδέχονται έργα βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας. Στη συνέχεια πραγματοποιούνται τα έργα ενεργειακής βελτίωσης, τα οποία μπορεί να είναι έργα μηδενικού, χαμηλού ή υψηλού κόστους. Ανάλογα με τα απαιτούμενα για την περίπτωση έργα γίνεται μια οικονομική Έ κφ ρασ η αξιολόγηση και λαμβάνονται αποφάσεις για τον τρόπο χρηματοδότησής ενεργειακή ς κα τανάλω σ ης τους. Οι παραπάνω δραστηριότητες που στο σύνολό τους συνθέτουν την έννοια της διαχείρισης ενέργειας παρουσιάζονται στοΧρο παρακάτω σχήμα νο λο γικ ά Μ έτρη ση ς δια γρ άμμ ατα ενέρ γειας

ενέ ργειας

Τ εχ νικές μέτρη σ ης ενέρ γειας

Διαχείριση Ενέργειας

Ισοζύγια ενέ ργειας Συσ χέτιση κα τανά λω ση ς και β αθμ ο η μ ερώ ν

Επ εξερ γασία ενεργειακ ώ ν δεδο μέ νω ν

Ειδικές κατανα λώ σ εις Ενεργειακο ί δ είκτες Κ τιριακό Κέλυφ ο ς

Μ έ τρα Ενερ γεια κής β ελτίω σ η ς

Εγκα τα στάσεις Θ έρμ ανση ς και ψύξης Ηλεκτρ ολο γικό ς Εξοπ λισμό ς

ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ! Ο ικονο μ ική αξιολό γη ση Ενα λλακ τικέ ς δρά σεις

95

Χ ρη μ ατο δό τηση έρ γω ν

(ΑΠ Ε, Συμπ αρα γω γή )

96


Σχήμα 3.1: Δραστηριότητες Διαχείρισης Ενέργειας


96

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 97 Στη συνέχεια του κεφαλαίου αυτού θα αναλύσουμε τα πρώτα στάδια ενός σχεδίου ενεργειακής διαχείρισης που αφορούν στην μέτρηση και την επεξεργασία των ενεργειακών δεδομένων. 3.1.6.1 Μέτρηση Ενέργειας Ενεργειακά Δεδομένα Οι καταναλισκόμενες μονάδες ενέργειας σε μια βιομηχανική ή επιχειρησιακή μονάδα εκφράζονται με βάση τις φυσικές μονάδες μέτρησής τους (kg, ton, lit,m3, kWh κλπ). Επίσης, οι διαφορετικές μορφές καταναλισκόμενης ενέργειας μπορούν να εκφραστούν σε μία ενιαία μονάδα ενέργειας, τον Τόνο Ισοδύναμου Πετρελαίου (ΤΙΠ ή toe), με βάση τους συντελεστές μετατροπής. Οι συντελεστές αυτοί εκφράζουν την θερμογόνο δύναμη κάθε μορφής καυσίμου. Για την έκφραση της κατανάλωσης ενέργειας σε μηνιαία βάση χρησιμοποιούνται τα υπάρχοντα συστήματα μέτρησης. Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν τέτοια συστήματα, τότε πρέπει να γίνεται χρονικός καταμερισμός των ποσοτήτων ενέργειας, που αναγράφονται στα τιμολόγια προμήθειάς της. Ο καταμερισμός αυτός μπορεί να γίνει είτε με απλή μέθοδο (γραμμική παρεμβολή ή προέκταση), είτε με συναρτήσεις χρονολογικής συσχέτισης τις καταναλισκόμενης ενέργειας με άλλες χρονοσειρές όπως το μέγεθος της παραγωγής και η εξωτερική θερμοκρασία. Ο ενεργειακός διαχειριστής πρέπει να επιλέξει την μέθοδο του χρονικού καταμερισμού που θα χρησιμοποιήσει μετά από κατάλληλη αιτιολόγηση. Χρονολογικά Διαγράμματα Ενέργειας Η επεξεργασία των κατάλληλων στοιχείων, που συλλέγονται στο πλαίσιο της μεθοδολογίας διαχείρισης ενέργειας σε μια επιχειρησιακή μονάδα, επιτρέπει την προκαταρκτική ανάλυση της ενεργειακής της συμπεριφοράς. Έτσι, κατά την επιτόπια αποτύπωση των ειδικών χαρακτηριστικών των εγκατεστημένων ενεργειακών συστημάτων, διαμορφώνεται ήδη μια πρώτη εικόνα της διαχρονικής και εποχιακής συμπεριφοράς τους σε σχέση με την χρήση ενέργειας. Με βάση λοιπόν τα στοιχεία κατανάλωσης ενέργειας, είναι δυνατόν να προσδιοριστούν τα χρονολογικά διαγράμματα ενέργειας. Το χρονολογικό διάγραμμα κατανάλωσης ενέργειας από μια επιχειρησιακή μονάδα παριστάνει γραφικά την ισχύ μιας μορφής ενέργειας ως συνάρτηση του χρόνου, για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Κατασκευάζεται με βάση τα στοιχεία που καταγράφονται στους μετρητές παροχής (ηλεκτρικής ενέργειας, πετρελαίου, καυσίμων αερίων κλπ). Παρέχει άμεση πληροφόρηση και επιτρέπει κάποιες πρώτες εκτιμήσεις για τον τρόπο και τους κύριους τομείς χρήσης της ενέργειας, σε ωριαία, ημερήσια, μηνιαία, αλλά και εποχιακή βάση. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

97

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 98 Με βάση την εποπτική παρατήρηση του χρονολογικού προφίλ της ενεργειακής κατανάλωσης, είναι δυνατόν να προσδιοριστούν κατ’ αρχήν τα διάφορα σκέλη της κατανάλωσης, άρα και τα φορτία βάσης και αιχμής, δηλαδή: • Τα ανεξάρτητα των κλιματολογικών συνθηκών (σταθερά στον χρόνο σκέλη), όπως τα φορτία των ανελκυστήρων, αντλιών σταθερού όγκου, εξοπλισμού γραφείου, ζεστού νερού χρήσης και μαγειρικής. • Τα εξαρτώμενα από τις κλιματολογικές συνθήκες σκέλη, όπως τα φορτία θέρμανσης και κλιματισμού χώρων. • Τα εξαρτώμενα από χρονικές στιγμές και ιδιαιτερότητες σκέλη, όπως τα φορτία που σχετίζονται με το άνοιγμα των παραθύρων, την απόκριση του συστήματος θέρμανσης/κλιματισμού σε αλλαγές συνθηκών κατοίκησης και τον προγραμματισμό λειτουργίας των ενεργειακών συστημάτων. Επομένως μπορεί να γίνει μια πρώτη κατανομή της κατανάλωσης ενέργειας ανά χρήση, με βάση τα ως εκείνη τη στιγμή δεδομένα, άρα και να προσδιοριστεί το αρχικό ενεργειακό ισοζύγιο ηλεκτρισμού και καυσίμων. Τεχνικές Μέτρησης Ενέργειας Για την εκτίμηση και την μέτρηση των ζητούμενων παραμέτρων, απαιτούνται ακριβή και πλήρη δεδομένα για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Στην πράξη διαπιστώνεται ότι σπανίως είναι διαθέσιμα τέτοια δεδομένα. Επίσης, πολλές φορές τα διαθέσιμα μετρητικά όργανα δεν έχουν υποστεί τις προβλεπόμενες διαδικασίες συντήρησης και βαθμονόμησης, με αποτέλεσμα να εμφανίζουν χαμηλό βαθμό αξιοπιστίας/ Ο ενεργειακός διαχειριστής διερευνά το καθεστώς λειτουργίας και συντήρησης των εγκατεστημένων οργάνων και προβαίνει σε εκτιμήσεις για το πιθανό μετρητικό τους σφάλμα. Οι μετρήσεις πραγματοποιούνται με την χρήση διαφορετικών φορητών οργάνων για κάθε κατηγορία μέτρησης. Τα όργανα αυτά ανάλογα με την κατηγορία μέτρησης κατατάσσονται στον ακόλουθο πίνακα. ΠΊΝΑΚΑΣ 3.1: Μετρητικός Εξοπλισμός Μετρούμενο Εξοπλισμός Μέγεθος Ηλεκτρισμός

Αμπερόμετρο, Βολτόμετρο, Βατόμετρο, Μετρητής συνφ, Π Ηλεκτρικής Ισχύος

Θερμοκρασία

Θερμοκρασιακοί Ανιχνευτές Αντιστάσεως, Θερμοστοιχεία Αισθητήρες Ημιαγωγών, Πυρόμετρα Ακτινοβολίας, Θερμογραφι


98

99

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ Παροχή

Μετρητές Διαφορικής Πίεσης, Παρεμβαλλόμενοι Μετρητές, Μ Μετρητές, Μετρητές Μάζας

Υγρασία

Ψυχρόμετρο, Κυψέλη Χλωριούχου Λιθίου, Υγρασιόμετρο με Εναλλαγής Ιόντων, Ψηφιακό Υγρασιόμετρο, Θερμο-υγρογράφο

Καυσαέρια

Αναλυτές Καυσαερίων

Χρόνος

Μετρητές Ωρών Λειτουργίας, Καταγραφικά

Μετρητές Φωτεινότητας, Μετρητές Συνολικά Διαλυμένων Κατάστασης Ατμοπαγίδων, Μετρητές Συντελεστή Θερμοπερ Απωλειών Αερισμού, Ανεμολογικοί Μετρητές, Μετρητές Ακτινοβολισμού Οι πλέον συνήθεις μετρήσεις που γίνονται είναι: • Παροχές υγρών ή αέριων καυσίμων • Ηλεκτρικές μετρήσεις (τάση, ένταση, ισχύς και συντελεστής ισχύος). • Θερμοκρασίες ρευστών και στερεών επιφανειών. • Πιέσεις ρευστών σε σωλήνες, κάμινους, ή δοχεία (συμπεριλαμβανομένων των μετρήσεων κενού). • Συστάσεις και εκπομπές καυσαερίων (CO2, CO, O2, καπνός). • Σχετική υγρασία. • Εντάσεις φωτισμού.

Άλλες μετρήσεις

2.1.6.2 Επεξεργασία Ενεργειακών Δεδομένων Ισοζύγια Ενέργειας Η ροή της ενέργειας σε μία μονάδα, από την διανομή της σε αυτήν έως την τελική ωφέλιμη κατανάλωση ανά χρήση και ενεργειακό σύστημα, κατανοείται άμεσα μέσω της εποπτικής παρουσίασης του ενεργειακού ισοζυγίου του κάθε συστήματος με ένα διάγραμμα Sankey. Στα διαγράμματα αυτά απεικονίζονται ποσοτικά και αναλογικά, σε σχέση με το σύνολο της εισροής ενέργειας, οι ενεργειακές απώλειες-εκροές, τα ενεργειακά κέρδη-εισροές, καθώς και η παραμένουσα ωφέλιμη ενεργειακή χρήση σε κάθε ενεργειακό σύστημα της μονάδας, βάσει των υπαρχόντων στοιχείων από λογαριασμούς και τιμολόγια, από υπολογιστικές εκτιμήσεις και επιτόπιες μετρήσεις. Η επιτόπια παρουσίαση των ενεργειακών ροών μέσω διαγραμμάτων Sankey, βοηθά στην διαπίστωση των κρισιμότερων περιοχών κατανάλωσης σε μια βιομηχανική μονάδα και, ταυτόχρονα, του μεγέθους των διαφόρων ενεργειακών απωλειών σε αυτήν. Η διαπίστωση αυτή οδηγεί σε ορθή αξιολόγηση της συμπεριφοράς του κάθε εξεταζόμενου ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

99

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 100 συστήματος, αλλά και στην καλύτερη ιεράρχηση των προτεινόμενων επεμβάσεων εξοικονόμησης ενέργειας. Για την κατάστρωση ενός ισοζυγίου ενέργειας απαιτείται η έκφραση όλων των μορφών ενέργειας σε ισοδύναμη μονάδα (ΤΙΠ). Η μετατροπή αυτή επιτυγχάνεται με τους συντελεστές που αναγράφονται στον παρακάτω πίνακα. Πίνακας 3.2: Συντελεστές μετατροπής των πρωτογενών μορφών ενέργειας σε ΤΙΠ Μορφή ενέργειας Συντελεστής Μετατροπής (σε ΤΙΠ) Γαιάνθρακας (1 τόνος) 0,700 Ξηρός Λιγνίτης (1 τόνος) 0,380 Φυσικός Λιγνίτης (1 τόνος) 0,140 Υγραέριο (1 τόνος) 1,195 Πετρέλαιο θέρμανσης (1 τόνος) 1,095 Μαζούτ (1 τόνος) 1,055 Βενζίνη (1 τόνος) 1,128 Κηροζίνη (1 τόνος) 1,133 Ηλεκτρισμός (1 MWh) 0,086 1 kcal 10-7 Συσχέτιση Ενεργειακής Κατανάλωσης και Βαθμοημερών Η συσχέτιση των μηνιαίων ενεργειακών καταναλώσεων με αντίστοιχες παραμέτρους κλίματος, όπως είναι οι βαθμοημέρες θέρμανσης της περιοχής όπου είναι κτισμένη η μονάδα, επιτρέπει την θεωρητική πρόβλεψη των καταναλώσεων με δεδομένα στοιχεία κλίματος και χρήσης της μονάδας, και, στη συνέχεια, την σύγκριση αυτών των προβλέψεων με τις καταγεγραμμένες μελλοντικά τιμές της κατανάλωσης με σκοπό την αξιολόγηση του μοντέλου και την αλλαγή του αν οι προβλέψεις παρουσιάσουν σημαντικό σφάλμα. Η στατιστική ευθεία συσχέτισης που προκύπτει αποτελεί την βάση της γραφο-αναλυτικής μεθόδου αθροιστικών διαφορών (CUSUM), η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την διαρκή παρακολούθηση του οφέλους, που προκύπτει απ’ την εφαρμογή μέτρων περιστολής της κατανάλωσης καυσίμων. Ειδικές Καταναλώσεις-Ενεργειακοί Δείκτες Προσδιορίζονται οι ειδικές καταναλώσεις καυσίμων και ηλεκτρισμούενεργειακοί δείκτες, στη μορφή kWh/m2 (ή m3) οφέλιμου χώρου, kWh ανά μονάδα προϊόντος-παρεχόμενης υπηρεσίας ή ανά μονάδα εξοπλισμού ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

100

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 101 της υποστήριξής της. Η σύγκριση αυτών των ενεργειακών δεικτών με ενεργειακούς στόχους-δείκτες ομοειδών μονάδων πρότυπης κατασκευής και/ή ορθολογικής χρήσης της ενέργειας, όπως αυτοί έχουν προκύψει από μετρήσεις ή οικονομικούς υπολογισμούς για δείγμα κτιρίων διαφόρων κατηγοριών, οδηγεί στην πληρέστερη κατανόηση της ορθολογικής ή μη χρήσης της ενέργειας από την υπό μελέτη κτιριακή εγκατάσταση. ΠΊΝΑΚΑΣ 3.3: Παράδειγμα Πρότυπων Δεικτών Απόδοσης Κτιρίων Είδος Λειτο Δείκτης Λειτουργίας (GJ/m2) κτιρίου υργία Καλός Ικανοποι Μέτριος Χαμηλός (Μον ητικός ή βάρδι α, Μέρε ς/ Εβδο μάδα) Γραφείο 5 <0,7 0,7 – 0,8 0,8 – 1,0 1,0 – 1,2 Εργοστά 5-6 <0,8 0,8 – 1,0 1,0 – 1,2 1,2 – 1,5 σιο Αποθήκ 5-6 <0,7 0,7 – 0,8 0,8 – 0,9 0,9- 1,2 η Σχολείο 5 <0,7 0,7 – 0,8 0,8 – 1,0 1,0 – 1,2 Εμπορικ 6 <0,7 0,7 – 0,8 0,8 – 1,0 1,0 – 1,2 ό μαγαζί Ξενοδοχ 7 <1,3 1,3 – 1,5 1,5 – 1,8 1,8 – 2,2 είο

Πολύ Χαμη λός

>1,2 >1,5 >1,2 >1,2 >1,2 >2,2

Στον παραπάνω πίνακα καταγράφονται ενδεικτικές τιμές των ενεργειακών δεικτών απόδοσης που έχουν προκύψει με βάση αποτελέσματα μελέτης για ένα ευρύ φάσμα τυπικών κτιρίων στη Μεγάλη Βρετανία. Δράσεις ενεργειακής βελτίωσης


101

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 102 Στο παρακάτω Σχήμα 3.2 περιγράφονται οι βασικές κατηγορίες στις οποίες εφαρμόζονται δράσεις ενεργειακής βελτίωσης.

Σχήμα 3.2: Δράσεις Ενεργειακής Βελτίωσης Τα μέτρα ενεργειακής βελτίωσης αποτελούν τις δυνατές επεμβάσεις στο κέλυφος και τις ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις ενός κτιρίου, η εφαρμογή των οποίων μπορεί να επιφέρει σημαντική μείωση της καταναλισκόμενης ενέργειας. Ανάλογα με τις ενεργειακές μετρήσεις υπολογίζονται τα δυνατά ποσά εξοικονόμησης ενέργειας, τα οποία μπορούν να επιτευχθούν με τρεις δράσεις ενεργειακής βελτίωσης (νοικοκυρέματος, χαμηλού κόστους, ανακατασκευής). Από τις προαναφερθείσες δραστηριότητες μόνο η πρώτη κατηγορία δεν απαιτεί κανενός είδους τεχνοοικονομική μελέτη, καθώς δεν απαιτεί χρηματικό κεφάλαιο (Μαλαματένιος, Οδηγός Ενεργειακής Επιθεώρησης-Μέρος 2: Δυνατότητες Εξοικονόμησης Ενέργειας, 2000).

Κτιρ Κέλυ

Παραγωγικές Διαδικασίες Η πρώτη βασική κατηγορία δράσεων ενεργειακής βελτίωσης αφορά στις διεργασίες που έχουν σαν στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας στην παραγωγική διαδικασία μιας επιχειρησιακής μονάδας. Η αρχή της εξοικονόµησης ενέργειας χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια για την ορθολογική χρήση της ενέργειας, µέσω της υιοθέτησης καινοτόµων τεχνολογιών. Έχει αναπτυχθεί µία πληθώρα στρατηγικών µε στόχο την επίτευξη ενεργειακών οφελών, όπως η ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

102

Εναλλακτικ

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 103 ανάκτηση της απορριπτόμενης θερµότητας, η αποφυγή απόρριψης της θερµότητας, η εξέλιξη µηχανηµάτων και εξοπλισµού χαµηλής ενεργειακής κατανάλωσης. Όταν μια μονάδα αποφασίζει να ελέγξει και να μειώσει την κατανάλωση ενέργειας στις διεργασίες της εφαρμόζοντας δράσεις ενεργειακής βελτίωσης θα πρέπει να ελέγξει αρχικά τα ακόλουθα: • Παραγόμενη ή/ και προμηθευόμενη ενέργεια. • Διανομή και χρήση της ενέργειας. • Απώλεια ενέργειας. Στο παραπάνω πλαίσιο, τυπικές διαδικασίες στον ενεργειακό έλεγχο διεργασιών είναι (Μαλαματένιος, Οδηγός Ενεργειακής Επιθεώρησης, Μέρος 1: Μεθοδολογία και Τεχνικές, 2000): • Περιγραφή διεργασιών/ Συμμετοχή στη συνολική κατανάλωση. Λεπτομερής περιγραφή του ενεργειακού εξοπλισμού, των παραγωγικών διεργασιών με τον εξοπλισμό του και των βοηθητικών μηχανημάτων που συμμετέχουν στις διεργασίες. Καταγραφή ονομαστικής ισχύος των μηχανημάτων και του χρόνου λειτουργίας. Προσέγγιση της ποσοστιαίας συμμετοχής τους στην συνολική κατανάλωση ενέργειας. • Στοιχεία παραγωγής/ Ειδική κατανάλωση ενέργειας. Καταγραφή στοιχείων παραγωγής και προσέγγιση της ειδικής κατανάλωσης ενέργειας (ενέργεια/ μονάδα προϊόντος) • Συστήματα πεπιεσμένου αέρα. Έλεγχος απωλειών πεπιεσμένου αέρα από το δίκτυο, θερμοκρασία εισαγόμενου αέρα, λειτουργία αεροσυμπιεστή, δυνατότητες ανάκτησης θερμότητας. Συνηθισμένες δράσεις ενεργειακής βελτίωσης σε μια βιομηχανική επιχειρησιακή μονάδα, είναι οι ακόλουθες (Μαλαματένιος, Οδηγός Ενεργειακής Επιθεώρησης-Μέρος 2: Δυνατότητες Εξοικονόμησης Ενέργειας, 2000): • Χρήση φούρνων με στάδιο προθέρμανσης υλικών, σχεδιασμός τοιχωμάτων κλιβάνων για μείωση του χώρου έψησης. • Σχεδιασμός δικτύου και ροής για μείωση της απόστασης μεταφοράς μάζας, μείωση αντιστάσεων δικτύου. • Σχεδιασμός προϊόντων με μικρότερες ενεργειακές απαιτήσεις. • Περιοδική βαθμονόμηση αισθητήρων και οργάνων μέτρησης. • Ρύθμιση ανεμιστήρων. • Συντήρηση φίλτρων. • Καθαρισμός εξοπλισμού. • Διατήρηση των στερεών καυσίμων σε ξηρά κατάσταση. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

103

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ • Έλεγχος εξοπλισμού (μείωση χρήσης, αυτοματισμοί).

104

3.2.2 Κτιριακό Κέλυφος Στα κυριότερα μέτρα νοικοκυρέματος σε αυτή την κατηγορία συγκαταλέγονται η επισκευή των φθορών του κτιρίου και η ορθολογικότερη χρήση των διατάξεων σκίασης. Αναλυτικότερα, γίνεται έλεγχος και επισκευή των ρωγμών που παρουσιάζονται σε πλαίσια ανοιγμάτων και στην τοιχοποιία, σφράγισμα των αρμών, κλείσιμο των διόδων θερμικής ροής σε φρεάτια και κλιμακοστάσια, ενώ όσον αφορά τις διατάξεις σκίασης, η λειτουργία τους υπαγορεύεται από την εποχή και τον προσανατολισμό στην ηλιακή ακτινοβολία του ανοίγματος στο οποίο εφαρμόζονται. Τα μέτρα χαμηλού κόστους περιλαμβάνουν: • Την κατάργηση περιττών ανοιγμάτων με ταυτόχρονη θερμική προστασία των επιφανειών που καλύπτουν. • Την αντικατάσταση ραγισμένων ή σπασμένων υαλοπινάκων. • Την εφαρμογή μηχανισμών αυτόματης επαναφοράς των θυρών. • Την προσθήκη θερμομονωτικού στρώματος σε τμήματα της εξωτερικής τοιχοποιίας που βρίσκονται πίσω από θερμαντικά στρώματα κεντρικής θέρμανσης. • Την εφαρμογή διατάξεων εσωτερικής σκίασης (κουρτίνες, περσίδες) σε ανοίγματα με ανεπιθύμητα υψηλό θερινό ηλιακό κέρδος. Τα παραπάνω μέτρα παρότι έχουν χαμηλό ή μηδαμινό κόστος εφαρμογής, δεν αποφέρουν σημαντικά ενεργειακά οφέλη. Για την επίτευξη σημαντικών ενεργειακών οφελών στο κτιριακό κέλυφος είναι απαραίτητη η υλοποίηση ενεργειακών μέτρων ανακατασκευής, όπως τα ακόλουθα (Μαλαματένιος, Οδηγός Ενεργειακής Επιθεώρησης-Μέρος 2: Δυνατότητες Εξοικονόμησης Ενέργειας, 2000): • Θερμομόνωση εξωτερικής τοιχοποιίας. • Μείωση του θερμαινόμενου-κλιματιζόμενου όγκου σε χώρους με υπερβολικό ύψος με π.χ. ένταξη ψευδοροφών. • Προσθήκη παθητικών ηλιακών συστημάτων θέρμανσης και φωτισμού. • Εφαρμογή εξωτερικών κινητών ή σταθερών διατάξεων σκίασης όπως είναι οι τέντες, τα παντζούρια κ.λ.π. 3.2.3 Θέρμανση- Ψύξη – Αερισμός Μια από τις εγκαταστάσεις, που παρουσιάζουν υψηλές ενεργειακές απώλειες, είναι το συγκρότημα λέβητα καυστήρα του κτιρίου. Στις ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

104

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 105 δραστηριότητες νοικοκυρέματος περιλαμβάνεται κυρίως η περιοδική συντήρηση του καυστήρα, και δευτερευόντως ο καθαρισμός των επιφανειών θερμικής συναλλαγής από επικαθίσεις. Για την καλύτερη λειτουργία του συστήματος απαιτούνται επεμβάσεις χαμηλού κόστους, όπως είναι η επισκευή ή η αναβάθμιση της θερμομόνωσης των επιφανειών του λέβητα. Τέλος, σε περίπτωση σοβαρών ενεργειακών απωλειών γίνεται επιτακτική η λήψη μέτρων ανακατασκευής, όπως είναι η αντικατάσταση των παλαιών καυστήρων και λεβήτων. Μεγάλο ποσοστό απωλειών παρουσιάζεται επίσης και στις εγκαταστάσεις θερμού νερού χρήσης. Μια από τις κλασσικές δραστηριότητες νοικοκυρέματος για τη βελτιστοποίηση της ενεργειακής αποδοτικότητας της εγκατάστασης είναι η μείωση της θερμοκρασίας αποθήκευσης και προσαγωγής του θερμού νερού έως τα όρια επαρκούς χρήσης για καθαριότητα και ασφάλεια από βακτήρια και ιούς. Συνηθισμένο μέτρο χαμηλού κόστους είναι η εγκατάσταση μειωτήρων παροχής σε σωληνώσεις, ενώ υψηλού κόστους επεμβάσεις είναι η τροποποίηση του μεγέθους της αποθηκευτικής δεξαμενής, ώστε να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες του συστήματος, αλλά και η εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών. Η διατήρηση των καταλλήλων συνθηκών κλιματισμού και εξαερισμού αποτελεί μία σημαντική παράμετρο για την κατανάλωση ενέργειας στις σύγχρονες επιχειρησιακές μονάδες. Υπάρχουν τρεις γενικά τύποι συστημάτων κλιματισμού, με πολλές διαθέσιμες παραλλαγές για τον καθένα. • Συγκεντρωμένα (ή κεντρικά) συστήματα αέρα, στα οποία όλα τα φορτία θέρμανσης και ψύξης παράγονται σε ένα κεντρικό δωμάτιο εγκαταστάσεων και μεταβιβάζονται στα δωμάτια με τη βοήθεια ενός δικτύου αγωγών. • Μερικώς συγκεντρωμένα συστήματα αέρα/ νερού, στα οποία ο κεντρικά ψυχρός ή θερμός αέρας δροσίζεται ή θερμαίνεται περαιτέρω τη στιγμή που εισέρχεται στα δωμάτια. • Τοπικά συστήματα, στα οποία όλες οι διαδικασίες εκτελούνται τοπικά, στους χώρους που υπάρχει ανάγκη να κλιματιστούν. Καθώς οι εγκαταστάσεις ψύξης και εξαερισμού αποτελούνται από πολλά μηχανικά στοιχεία, η συντήρηση τους είναι πολύπλοκη και θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με αυστηρό προγραμματισμό, για κάθε μέρος του συστήματος. Πρέπει πάντοτε να ακολουθούνται πιστά τα χρονοδιαγράμματα συντήρησης του εξοπλισμού, τα οποία προτείνονται από τον κατασκευαστή, αν και υπάρχουν μερικοί απλοί έλεγχοι, οι οποίοι μπορούν να γίνονται ευκολότερα από τον ίδιο διαχειριστή του ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

105

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 106 συστήματος, όπως π.χ. ο έλεγχος της σωστής λειτουργίας των αντλιών, των «fan coils» και των συμπιεστών, της κατάστασης που βρίσκονται τα φίλτρα κ.λ.π. Η βελτίωση και η διατήρηση σε υψηλά επίπεδα του βαθμού απόδοσης ενός συστήματος ψύξης και εξαερισμού αποτελεί μια αδιάκοπη διαδικασία. Σαν μέση τιμή αναφέρεται ότι μπορεί να εξοικονομηθεί το 10 έως 30% της ενέργειας όπου χρησιμοποιείται σε αυτά τα συστήματα, εάν ακολουθηθούν πιστά οι πρακτικές της συντήρησης. Οι βασικότερες παρεμβάσεις σε ψυκτικές εγκαταστάσεις με στόχο τη βέλτιστη απόδοση και την εξοικονόμηση ενέργειας περιλαμβάνουν (Μαλαματένιος, Οδηγός Ενεργειακής Επιθεώρησης-Μέρος 2: Δυνατότητες Εξοικονόμησης Ενέργειας, 2000): • Εγκατάσταση καταγραφικών και μετρητικών συστημάτων καθώς και αυτοματισμών, για την παρακολούθηση και καταγραφή των ενεργειακών μεγεθών και επίσης ελέγχου όλων των παραμέτρων που επηρεάζουν την απόδοση των ψυκτικών εγκαταστάσεων. • Χρήση εναλλακτών θερμότητας ψυκτικού μέσου – νερού. • Σωστή επιλογή των μονώσεων, όπου επιδιώκεται η εγκατάσταση καλύτερων και αποτελεσματικότερων υλικών μόνωσης τόσο στους ψυκτικούς θαλάμους όσο και στα δίκτυα σωληνώσεων. Έχει υπολογιστεί ότι με την ενίσχυση και βελτιστοποίηση της μόνωσης ενός ψυκτικού θαλάμου καθώς και με το περιορισμό των απωλειών από το άνοιγμα και κλείσιμο των θυρών επιτυγχάνεται μέση εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας 10 - 20%. 3.2.4 Ηλεκτρολογικός Εξοπλισμός Σημαντική εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να επιτευχθεί, μέσω της σωστής διαχείρισης των ηλεκτρικών συστημάτων κτιρίων του οικιακού τομέα. Ο περιορισμός στις σπατάλες μπορεί να επιτευχθεί με χρήση των παρακάτω δράσεων νοικοκυρέματος: • Σβήσιμο λαμπτήρων φωτισμού σε χώρους που δεν χρησιμοποιούνται. • Έλεγχος των θερμοκρασιών και της κατάστασης λειτουργίας των κλιματιστικών. • Διακοπή λειτουργίας των κινητήρων, όταν λειτουργούν εν κενώ. • Απόζευξη των αυτομετασχηματιστών, όταν λειτουργούν εν κενώ. Η συντήρηση των ηλεκτρολογικών συσκευών και του βασικού ηλεκτρολογικού εξοπλισμού εξασφαλίζει την ομαλή λειτουργία του συστήματος και μπορεί να είναι έκτακτη ή προγραμματιζόμενη. Η ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

106

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 107 συντήρηση του εξοπλισμού ανήκει στις δράσεις χαμηλού κόστους (Μαλαματένιος, Οδηγός Ενεργειακής Επιθεώρησης-Μέρος 2: Δυνατότητες Εξοικονόμησης Ενέργειας, 2000). Ο εκσυγχρονισμός του ηλεκτρικού συστήματος, που αποτελεί δράση ανακατασκευής, επιχειρείται μόνο στην περίπτωση που έχουν εξαντληθεί οι δυνατότητες ορθολογικής διαχείρισης και έχουν ληφθεί όλα τα αναγκαία μέτρα νοικοκυρέματος. Βασικές παρεμβάσεις εκσυγχρονισμού των ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων είναι (Λιβέρης Π., 1996): • Διόρθωση του συντελεστή ισχύος κυρίως μέσω αντιστάθμισης, με την παράλληλη ζεύξη πυκνωτών. Άλλοι τρόποι διόρθωσης του συντελεστή ισχύος είναι η αναβάθμιση και ρύθμιση της τάσης παροχής, η λειτουργία των κινητήρων σε πλήρες φορτίο (σε κατάλληλη εφαρμογή), η αλλαγή της συνδεσμολογίας των κινητήρων από τρίγωνο σε αστέρα μετά την εκκίνηση τους και η αντικατάσταση υφιστάμενων κινητήρων με κινητήρες υψηλής ταχύτητας για βέλτιστη κατανομή φορτίου. • Μετατροπές στο δίκτυο διανομής ισχύος για την εξάλειψη των απωλειών που υφίστανται κυρίως στα παλαιά δίκτυα διανομής ισχύος μιας εγκατάστασης και περιλαμβάνουν: o Αναβάθμιση των υποδιαστασιολογημένων αγωγών. o Τοπογραφική βελτίωση των κυκλωμάτων. o Αναβάθμιση των μετασχηματιστών ή αυτομετασχηματιστών. o Μείωση των τυχών υψηλών αντιστάσεων του δευτερεύοντος εξοπλισμού. o Αντιστάθμιση χαμηλού cosφ σε στρατηγικά σημεία του δικτύου. 3.2.5 Εναλλακτικές Δράσεις Οι εναλλακτικές δράσεις που είναι δυνατόν να εφαρμόσει μια επιχειρησιακή μονάδα αποτελούν στην πλειοψηφία τους δράσεις ανακατασκευής και είναι δυνατόν να περιλαμβάνουν: • Σύνδεση με το δίκτυο φυσικού αερίου. • Εγκατάσταση φωτοβολταϊκών. • Εγκατάσταση ηλιακών συστημάτων. • Μετατόπιση ηλεκτρικού φορτίου με χρήση παγοδεξαμενών. • Συμπαραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού. 3.3 Εξοικονόμηση Ενέργειας Εκτός από τις δράσεις ενεργειακής βελτίωσης που μπορούν να συμβάλλουν στην αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας ενός κτιρίου ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

107

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 108 και οι οποίες είναι στην αρμοδιότητα του ενεργειακού διαχειριστή, ο ηλεκτρολόγος μηχανικός πρέπει να λαμβάνει υπ’ όψιν του και κάποιες γενικές αρχές εξοικονόμησης ενέργειας στην φάση κατασκευής του κτιρίου. 3.3.1 Εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια 3.3.1.1 Βιοκλιματικός Σχεδιασμός Βιοκλιματικός σχεδιασμός ενός κτιρίου είναι ο σχεδιασμός ο οποίος λαμβάνοντας υπόψη το κλίμα κάθε περιοχής, στοχεύει στην εξασφάλιση των απαραίτητων εσωτερικών κλιματικών συνθηκών (θερμική και οπτική άνεση, ποιότητα αέρα) με την ελάχιστη δυνατή κατανάλωση ενέργειας, αξιοποιώντας τις διαθέσιμες περιβαλλοντικές πηγές (ήλιο, αέρα - άνεμο, νερό, έδαφος). Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός συνεισφέρει στην εξοικονόμηση ενέργειας για τη θέρμανση, την ψύξη και το φωτισμό των κτιρίων. Τεχνικές του βιοκλιματικού σχεδιασμού αποτελούν η θερμική προστασία του κελύφους, τα παθητικά ηλιακά συστήματα, οι τεχνικές και τα συστήματα φυσικού δροσισμού και φυσικού φωτισμού και ορισμένες τεχνικές ορθολογικής χρήσης ενέργειας (θερμικές ζώνες, αποθήκευση θερμότητας στα δομικά στοιχεία του κτιρίου). Στην Ελλάδα τα βιοκλιματικά κτίρια, όπως προκύπτει από μετρήσεις, ενεργειακές καταγραφές και προσομοιώσεις, παρουσιάζουν εξοικονόμηση ενέργειας της τάξης του 30% σε σχέση με συνήθη συμβατικά κτίρια, ενώ σε σχέση με παλαιότερα αμόνωτα κτίρια η αντίστοιχη εξοικονόμηση ενέργειας ανέρχεται σε ποσοστό της τάξης του 80%. Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός εξαρτάται από το τοπικό κλίμα και βασίζεται στις παρακάτω αρχές: • Θερμική προστασία των κτιρίων τόσο το χειμώνα, όσο και το καλοκαίρι με τη χρήση κατάλληλων τεχνικών που εφαρμόζονται στο εξωτερικό κέλυφος των κτιρίων, ιδιαίτερα με την κατάλληλη θερμομόνωση και αεροστεγάνωση του κτιρίου και των ανοιγμάτων του. • Αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας για τη θέρμανση των κτιρίων τη χειμερινή περίοδο και για φυσικό φωτισμό όλο το χρόνο. Αυτό επιτυγχάνεται με τον προσανατολισμό των χώρων και ιδιαίτερα των ανοιγμάτων (ο νότιος προσανατολισμός είναι ο καταλληλότερος) και την διαρρύθμιση των εσωτερικών χώρων ανάλογα με τις θερμικές τους ανάγκες και με τα παθητικά ηλιακά συστήματα που συλλέγουν την ηλιακή ακτινοβολία και αποτελούν «φυσικά» συστήματα θέρμανσης, αλλά και φωτισμού. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

108

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 109 • Προστασία των κτιρίων από τον καλοκαιρινό ήλιο, κυρίως μέσω της σκίασης, αλλά και της κατάλληλης κατασκευής κελύφους του. • Απομάκρυνση της θερμότητας που το καλοκαίρι συσσωρεύεται μέσα στο κτίριο με φυσικό τρόπο προς το εξωτερικό περιβάλλον με συστήματα και τεχνικές παθητικού δροσισμού, όπως ο φυσικός αερισμός τις νυχτερινές ώρες. • Εξασφάλιση επαρκούς φυσικού φωτισμού και ελέγχου της φωτεινής ακτινοβολίας ώστε να υπάρχει επάρκεια και ομαλή κατανομή του φωτός μέσα στους χώρους. • Βελτίωση του κλίματος έξω και γύρω από τα κτίρια, με τον βιοκλιματικό σχεδιασμό των εξωτερικών χώρων και, εν γένει, του δομημένου περιβάλλοντος, ακολουθώντας όλες τις παραπάνω αρχές. Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός περιλαμβάνει και τα Παθητικά Ηλιακά Συστήματα, που είναι αναπόσπαστα κομμάτια – δομικά στοιχεία ενός κτιρίου, που λειτουργούν χωρίς μηχανολογικά εξαρτήματα ή πρόσθετη παροχή ενέργειας και με φυσικό τρόπο θερμαίνουν, αλλά και δροσίζουν τα κτίρια. Τα Παθητικά Συστήματα χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: • Παθητικά Ηλιακά Συστήματα Θέρμανσης. • Παθητικά Συστήματα και Τεχνικές Φυσικού Δροσισμού. • Συστήματα και Τεχνικές Φυσικού Φωτισμού. Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός ενός κτιρίου συνεπάγεται τη συνύπαρξη και συνδυασμένη λειτουργία όλων των συστημάτων, ώστε να προκύπτουν θερμικά και οπτικά οφέλη καθ΄ όλη τη διάρκεια του έτους. 3.3.1.2 Θερμομόνωση Κτιριακού Κελύφους Η θερμική προστασία του κελύφους είναι βασική προϋπόθεση για τη σωστή θερμική συμπεριφορά οποιουδήποτε κτιρίου. Η θερμομόνωση αποτελεί βασική αρχή θερμικής προστασίας, μειώνοντας τις ανταλλαγές θερμότητας μεταξύ του κτιρίου και του περιβάλλοντος. Η θερμομόνωση συνίσταται από ένα σύνολο κατασκευαστικών-δομικών στοιχείων (υλικών και συστημάτων) και συνδέεται άμεσα με το κόστος κατασκευής και λειτουργίας των κτιρίων.


109

110


Σχήμα 3.3: Επιδράσεις πάνω σε ένα πλευρικό τοίχωμα Πηγή: www.cres.gr Τα συνήθη θερμομονωτικά υλικά εμποδίζουν την αγωγή θερμότητας από το κτίριο προς το εξωτερικό περιβάλλον (αντίστροφα το καλοκαίρι) επειδή περιέχουν ακίνητο αέρα παγιδευμένο είτε σε ίνες (π.χ. υαλοβάμβακας) είτε σε κλειστές κυψελίδες (π.χ. διογκωμένη πολυστερίνη). Η θερμική αντίσταση και, συνεπώς, η θερμομονωτική ικανότητα του κάθε δομικού στοιχείου εξαρτάται από τη θερμική αγωγιμότητα του υλικού και αυξάνεται με το πάχος του. Εν γένει, συνιστάται τα θερμομονωτικά υλικά να τοποθετούνται εξωτερικά ή ενδιάμεσα στις τοιχοποιίες, οροφές και δάπεδα, έτσι ώστε να μην αδρανοποιείται η θερμική μάζα (θερμοχωρητικότητα) του κελύφους. Η τοποθέτησή της όμως εξαρτάται από τεχνικοοικονομικούς παράγοντες, αλλά και από τη χρήση (ωράριο λειτουργίας) των χώρων. Ένα προσεκτικά μονωμένο κτίριο με την απαιτούμενη από τους ισχύοντες κανονισμούς θερμομόνωση, καλύπτει εν γένει τις ανάγκες ενός σωστά σχεδιασμένου από ενεργειακή άποψη κτιρίου, αρκεί να προσεχθεί η μόνωση όλων των δομικών στοιχείων ώστε να αποφεύγονται οι θερμογέφυρες (αμόνωτα ή περιορισμένης μονωτικής ικανότητας στοιχεία του κελύφους), οι οποίες μπορεί να δημιουργήσουν «ευαίσθητα» σημεία στην οικοδομή, ακόμα και συμπύκνωση υδρατμών. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

110

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 111 Εκτός από τα αδιαφανή σημεία του κελύφους (τοίχους, οροφές, δάπεδα) θα πρέπει να εξασφαλίζεται η θερμική προστασία των ανοιγμάτων, με τη χρήση διπλών (ή τριπλών για πολύ ψυχρές περιοχές, γενικά δεν συνιστώνται για τις ελληνικές κλιματικές συνθήκες), είτε απλών είτε βελτιωμένων υαλοπινάκων , θερμομονωτικών κουφωμάτων και, σε πολλές περιπτώσεις, με τη χρήση κινητής νυκτερινής μόνωσης (π.χ. θερμομονωτικά ρολά ή παντζούρια, θερμοκουρτίνες, κ.α). Η θερμομόνωση του κτιρίου συνεισφέρει θετικά στη θερμική προστασία του κτιρίου κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, ιδιαίτερα εφ' όσον συνδυάζεται με τον απαιτούμενο αερισμό, ιδιαίτερα το νυχτερινό. Όταν δεν υπάρχει επαρκής αερισμός του κτιρίου, η αυξημένη μόνωση του κελύφους, πέραν της προβλεπόμενης από τους κανονισμούς, επιβαρύνει τη θερμική λειτουργία του το καλοκαίρι, καθώς εμποδίζει την «αποφόρτιση» του κτιρίου από τη συσσωρευμένη θερμότητα. 3.3.1.3 Ηλιασμός Σημαντική συνεισφορά στην εξοικονόμηση ενέργειας για τη θέρμανση ενός κτιρίου αποτελεί η αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας. Όλα τα κτίρια δέχονται την ηλιακή ακτινοβολία, η οποία περνάει μέσα από τα ανοίγματα (παράθυρα) στους εσωτερικούς χώρους και τους θερμαίνει. Για την αποτελεσματική αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας, δηλαδή για να υπάρχει σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας, θα πρέπει να συντρέχουν οι παρακάτω προϋποθέσεις: • Να υπάρχουν επαρκούς επιφάνειας ανοίγματα (παράθυρα), που να «βλέπουν» απ’ ευθείας τον ήλιο για αρκετές ώρες την ημέρα το χειμώνα. Για το λόγο αυτό συνιστάται ο νότιος προσανατολισμός, ο οποίος είναι ο μόνος που «βλέπει» αρκετές ώρες τον ήλιο το χειμώνα.


111

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 112 • Να είναι το κτίριο καλά θερμομονωμένο, ώστε να μη «χάνεται» θερμότητα από τις εξωτερικές του επιφάνειες (τοίχους, παράθυρα, οροφές, δάπεδα). • Να υπάρχουν εσωτερικά στο κτίριο τέτοια υλικά, ώστε να «αποθηκεύεται» μέρος της θερμότητας από την ηλιακή ενέργεια και έτσι να έχουμε χώρους αρκετά (όχι υπερβολικά) θερμούς όλες τις ώρες του εικοσιτετραώρου κατά τις οποίες χρησιμοποιούνται. Τα υλικά αυτά πρέπει να είναι μεγάλης μάζας (όπως κεραμικές πλάκες στο δάπεδο, μπετόν, συμπαγή τούβλα ή πέτρα εσωτερικά στους τοίχους) ώστε να έχουν την απαιτούμενη θερμοχωρητικότητα. • Να είναι το κτίριο σωστά διαρρυθμισμένο, ώστε οι χώροι που απαιτούν περισσότερη θέρμανση να δέχονται την περισσότερη ηλιακή ακτινοβολία. Το πιo σημαντικό στοιχείο στην εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας για θέρμανση των κτιρίων το χειμώνα (αλλά και για αποφυγή της υπερθέρμανσης το καλοκαίρι) είναι ο σωστός προσανατολισμός των ανοιγμάτων. Νότια ανοίγματα δέχονται την περισσότερη ηλιακή ακτινοβολία το χειμώνα και, με το κατάλληλο οριζόντιο σκίαστρο, ελάχιστη το καλοκαίρι. Ανοίγματα στο βορρά βοηθούν στην καλύτερη ποιότητα φωτισμού στο χώρο γιατί δέχονται μόνο διάχυτο και όχι άμεσο φώς, συνιστώνται για το καλοκαίρι, αλλά πρέπει να είναι περιορισμένης επιφάνειας γιατί παρουσιάζουν μεγάλες απώλειες και ελάχιστα κέρδη το χειμώνα


112

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 113 Σχήμα 3.5: Συνδυασμός των οικοπέδων για σωστό προσανατολισμό Πηγή: www.cres.gr Ανατολικά και δυτικά ανοίγματα έχουν τη χειρότερη συμπεριφορά όλο το χρόνο, γι΄ αυτό συνιστώνται μόνο όπου είναι απαραίτητα γιά λόγους φωτισμού ή θέας. Ιδιαίτερα τα δυτικά ανοίγματα είναι πολύ δυσμενή το καλοκαίρι, καθώς δέχονται άμεσα ήλιο μετά το μεσημέρι. Γενικά στα ανατολικά και δυτικά ανοίγματα πρέπει να προβλέπεται σκίαση κατά προτίμηση εξωτερική και κατακόρυφου τύπου. Ο ηλιασμός των κτιρίων και μάλιστα από τη θέση του επιθυμητού προσανατολισμού, είναι συχνά δυσχερής έως αδύνατος, ιδιαίτερα σε πυκνοδομημένες περιοχές. Υπάρχουν όμως πολλές λύσεις για τη βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς κτιρίων σε δυσμενείς προσανατολισμούς και με ελάχιστη πρόσβαση στο άμεσο ηλιακό φως, απλά απαιτούν περισσότερη αρχιτεκτονική ευλυγισία και φαντασία (π.χ. φεγγίτες ή κατάλληλα ανοίγματα στην οροφή). Υπάρχουν πολλά παραδείγματα επιτυχημένων ηλιακών κτιρίων μέσα στον πυκνοδομημένο ιστό των πόλεων. Εξ' άλλου, στόχος του ενεργειακού σχεδιασμού δεν είναι να καλύψει όλα τα ενεργειακά φορτία από τον ήλιο, αλλά απλά να παρέχει τις βέλτιστες συνθήκες με τον οικονομικότερο τρόπο στα εκάστοτε τοπικά δεδομένα. 3.3.1.4 Παθητικά Ηλιακά Συστήματα Θέρμανσης Εν γένει ονομάζουμε παθητικά ηλιακά συστήματα θέρμανσης τα δομικά στοιχεία του κτιρίου, που, αξιοποιώντας τις αρχές της φυσικής (τους νόμους μεταφοράς θερμότητας) συλλέγουν την ηλιακή ενέργεια, την αποθηκεύουν υπό μορφή θερμότητας και τη διανέμουν στο χώρο. Η συλλογή της ηλιακής ενέργειας βασίζεται στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και ειδικότερα, στην είσοδο της ηλιακής ακτινοβολίας μέσω του γυαλιού ή άλλου διαφανούς υλικού και τον εγκλωβισμό της προκύπτουσας θερμότητας στο εσωτερικό του χώρου που καλύπτεται από το γυαλί. Το πιο συνηθισμένο παθητικό ηλιακό σύστημα (σύστημα άμεσου κέρδους) βασίζεται στην αξιοποίηση των παραθύρων κατάλληλου προσανατολισμού. Υπάρχουν επίσης και παθητικά ηλιακά συστήματα έμμεσου κέρδους (ηλιακοί τοίχοι, ηλιακοί χώροι-θερμοκήπια, ηλιακά αίθρια) και παθητικά ηλιακά συστήματα απομονωμένου κέρδους (ηλιακοί συλλέκτες-πάνελα εκτός του κτιριακού περιβλήματος). Τα παθητικά ηλιακά συστήματα προσαρτώνται σε όψεις του κτιρίου με νότιο προσανατολισμό (με δυνατότητα απόκλισης μέχρι 30˚ ανατολικά ή δυτικά του καθαρού Νότου), οι οποίες θα πρέπει να μη σκιάζονται κατά τη διάρκεια του χειμώνα. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

113

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 114 Επί πλέον συνδυάζονται με την απαιτούμενη θερμική προστασία (θερμομόνωση) καθώς και την απαιτούμενη θερμική μάζα του κτιρίου, η οποία αποθηκεύει και αποδίδει τη θερμότητα στο χώρο με χρονική υστέρηση, ομαλοποιώντας έτσι την κατανομή της θερμοκρασίας μέσα στο εικοσιτετράωρο. Τα παθητικά ηλιακά συστήματα θα πρέπει το καλοκαίρι να συνδυάζονται με ηλιοπροστασία (π.χ. χρήση φυλλοβόλων δέντρων, οριζόντια σκίαση, τέντες, περσίδες) και συχνά με δυνατότητα αερισμού. 3.3.1.5 Φυσικός δροσισμός Ο φυσικός δροσισμός αποτελεί την εναλλακτική πρακτική για την εξασφάλιση συνθηκών θερμικής άνεσης στα κτίρια το καλοκαίρι, σε μια εποχή όπου η αύξηση της εγκατάστασης και χρήσης κλιματιστικών μονάδων και συστημάτων είναι ραγδαία και επιφέρει σημαντικά ενεργειακά, περιβαλλοντικά και οικονομικά προβλήματα καθώς τα κλιματιστικά συστήματα καταναλώνουν πολύ μεγάλες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας, αυξάνουν σημαντικά το ηλεκτρικό φορτίο αιχμής της χώρας, αλλά και θερμαίνουν με τη λειτουργία τους το εξωτερικό περιβάλλον. Τεχνικές φυσικού και υβριδικού δροσισμού μπορούν να εφαρμοστούν τόσο σε κατοικίες, όσο και σε άλλα κτίρια. Για ορισμένες κατηγορίες κτιρίων (π.χ. κατοικίες και σχολεία) η εφαρμογή τους συνεπάγεται την κατάργηση της ανάγκης εγκατάστασης συστήματος κλιματισμού, για άλλες δε κατηγορίες τη σημαντική μείωση των ψυκτικών τους φορτίων και το χρόνο λειτουργίας των συστημάτων αυτών. Βασικές βιοκλιματικές τεχνικές και συστήματα φυσικού και υβριδικού δροσισμού είναι η ηλιοπροστασία/σκιασμός του κτιρίου και ο κατάλληλος φυσικός (ή υβριδικός, με χρήση ανεμιστήρα) αερισμός. Με το φυσικό δροσισμό, εκτός της εξοικονομούμενης ενέργειας, βελτιώνονται σημαντικά οι συνθήκες άνεσης μέσα στους χώρους, ακόμα και σε σχετικά υψηλές θερμοκρασίες. Από μετρήσεις σε βιοκλιματικά δροσιζόμενες κατοικίες στην Ελλάδα προκύπτει ότι η θερμοκρασία μέσα στα κτίρια είναι σημαντικά χαμηλότερη από την εξωτερική θερμοκρασία (ως και 10 °C), ενώ παράλληλα παρατηρούνται συνθήκες άνεσης σε πολύ υψηλότερες θερμοκρασίες (ως και 31,5 °C ), καθώς λόγω των δροσερών δομικών στοιχείων και των ρευμάτων αέρα μέσα στους χώρους η παραμονή των ενοίκων γίνεται ευχάριστη. Σε αντίθεση με τα κλιματιστικά, που λειτουργούν με χαμηλές σχετικά θερμοκρασίες θερμοστάτη (π.χ. 26 °C) και επιβαρύνουν θερμικά τον ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

114

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 115 περιβάλλοντα χώρο τους, τα συστήματα φυσικού δροσισμού, έχουν ήπιο τρόπο ανταλλαγής θερμότητας με το εξωτερικό περιβάλλον. 3.4.1.6 Σύστημα κλιματισμού μεταβλητού όγκου αέρα (Variable Air Volume – VAV) Σε εγκαταστάσεις κεντρικού κλιματισμού, όταν οι ανεμιστήρες των κλιματιστικών μονάδων λειτουργούν σε σταθερές στροφές και συνεπώς με σταθερή παροχή αέρα και σταθερή κατανάλωση ηλεκτρικής ισχύος, η μείωση της παροχής του αέρα επιτυγχάνεται με στραγγαλισμό της ροής με διαφράγματα (dampers), με τις εξής συνέπειες: • αυξημένη κατανάλωση ενέργειας • αύξηση της πίεσης • θόρυβος στο δίκτυο των αγωγών • υψηλότερη μηχανική επιβάρυνση • επιδράσεις στα εγκατεστημένα όργανα μέτρησης Σημαντικά καλύτερες συνθήκες λειτουργίας και αξιόλογη εξοικονόμηση ενέργειας προκύπτουν όταν η ρύθμιση της παροχής του αέρα επιτυγχάνεται με αντίστοιχη μεταβολή των στροφών των κινητήρων των ανεμιστήρων, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία INVERTER. Η απορροφούμενη ηλεκτρική ισχύς από τον ανεμιστήρα είναι ανάλογη με την τρίτη δύναμη του αριθμού των στροφών λειτουργίας του. Οι ανεμιστήρες μεταβλητών στροφών μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε συμβατικές εγκαταστάσεις (χωρίς VAV), κυρίως για τη ρύθμιση της ποσότητας του νωπού αέρα σε μεγάλους χώρους με αυξομειούμενο αριθμό ατόμων κατά τη διάρκεια της ημέρας. 3.3.1.7 Φωτισμός 3.3.1.7.1 Φυσικός Φωτισμός Αρχές, Συστήματα και Τεχνικές Φυσικού Φωτισμού Η αξιοποίηση του φυσικού φωτισμού στοχεύει στην επίτευξη οπτικής άνεσης μέσα στα κτίρια και στην εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και στη γενικότερη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης μέσα στους χώρους, συνδυάζοντας φως, θέα, δυνατότητα αερισμού, αξιοποίηση και ρύθμιση της εισερχόμενης ηλιακής ενέργειας. Ιδιαίτερη σημασία κατά το σχεδιασμό των συστημάτων φυσικού φωτισμού έχει η κατά το δυνατόν μεγαλύτερη κάλυψη των απαιτήσεων σε φωτισμό από το φυσικό φως, ανάλογα με τη χρήση του κτιρίου και την εργασία που επιτελείται μέσα στους χώρους. Για την αξιοποίηση του φυσικού φωτισμού προς όφελος του κτιρίου με στόχο την επίτευξη οπτικής άνεσης θα πρέπει, μέσω των κατάλληλων ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

115

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 116 συστημάτων και τεχνικών, να εξασφαλίζεται στους εσωτερικούς λειτουργικούς χώρους επαρκής ποσότητα (στάθμη φωτισμού), αλλά και ομαλή κατανομή, ώστε να αποφεύγονται έντονες διαφοροποιήσεις της στάθμης, οι οποίες προκαλούν φαινόμενο «θάμβωσης». Τόσο η επάρκεια όσο και η κατανομή του φωτισμού εξαρτώνται από τα γεωμετρικά στοιχεία του χώρου και των ανοιγμάτων, αλλά και από τα φωτομετρικά χαρακτηριστικά των αδιαφανών επιφανειών (χρώμα/υφή) και των υαλοπινάκων (φωτοδιαπερατότητα/ανακλαστικότητα). Σύστημα φυσικού φωτισμού νοείται το σύνολο: • Υαλοπίνακας ή άλλο φωτοδιαπερατό στοιχείο • Πλαίσιο • Διάταξη σκίασης (είτε δομικό στοιχείο είτε άλλο) Τα συστήματα φυσικού φωτισμού διακρίνονται στις εξής τέσσερις μεγάλες κατηγορίες: ανοίγματα στην κατακόρυφη τοιχοποιία, ανοίγματα οροφής, αίθρια και φωταγωγοί. Αντίστοιχα, οι διάφορες τεχνικές εφαρμοζόμενες στο σύστημα ή και στον εσωτερικό χώρο αυξάνουν την απόδοση του συστήματος και βελτιώνουν τις συνθήκες οπτικής άνεσης. Οι βασικότερες τεχνικές φυσικού φωτισμού είναι: • Κατακόρυφα ανοίγματα (παράθυρα-φεγγίτες) κατάλληλων γεωμετρικών διαστάσεων • Ανοίγματα οροφής • Αίθρια • Φωταγωγοί • Ειδικοί Υαλοπίνακες • Πρισματικά φωτοδιαπερατά υλικά • Διαφανή μονωτικά υλικά • Ράφια φωτισμού-ανακλαστήρες, περσίδες • Σκίαστρα Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός τόσο των χώρων, όσο και των συστημάτων φωτισμού (ανοιγμάτων) θα πρέπει να εξασφαλίζει τις επιθυμητές στάθμες φωτισμού, την απαιτούμενη θέα προς το εξωτερικό περιβάλλον (και την ανάδειξη των αρχιτεκτονικών χαρακτηριστικών στοιχείων, κατά το δοκούν), πάντοτε σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες απαιτήσεις του ενεργειακού σχεδιασμού για θερμική άνεση και ποιότητα αέρα. 3.3.1.7.2 Τεχνητός Φωτισμός ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

116

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 117 Ο φωτισμός αποτελεί μια από τις σημαντικότερες παραμέτρους για την εξασφάλιση βιολογικής άνεσης στους εσωτερικούς χώρους των κτιρίων.

-----Στόχος του σχεδιασμού των συστημάτων φωτισμού είναι η εξασφάλιση οπτικής άνεσης, μέσω: • της παροχής της απαιτούμενης ποσότητας φωτισμού, η οποία καθορίζεται από Διεθνή standards, βάσει της χρήσης και των λειτουργικών απαιτήσεων κάθε χώρου, • της ποιότητας του φωτισμού, η οποία εξασφαλίζεται με καλή κατανομή και αποφυγή φαινομένων θάμβωσης, κατάλληλη χρωματική απόδοση και χρώμα φωτισμού, ανάδειξη στοιχείων χώρου, κατεύθυνση φωτισμού και δημιουργία κατάλληλων contrast κ.λπ. Στον καθορισμό των διεθνών προτύπων έχει ενσωματωθεί η ενεργειακή παράμετρος και η ανάγκη για εξοικονόμηση ενέργειας. Ωστόσο, στα σύγχρονα κτίρια παρατηρείται συχνά το φαινόμενο της υπερδιαστασιολόγησης των συστημάτων τεχνητού φωτισμού με σκοπό κυρίως την πρόληψη προβλημάτων που προκύπτουν από ανεπαρκείς μελέτες (ή και παντελή έλλειψη μελέτης). Αυτό το φαινόμενο, σε συνδυασμό με τη χρήση πεπερασμένης ή συμβατικής τεχνολογίας στις εγκαταστάσεις φωτισμού, οδηγεί σε υψηλή κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για τη λειτουργία των συστημάτων του τεχνητού φωτισμού, με ‘πενιχρά’ αποτελέσματα ως προς την ποιότητα και την οπτική άνεση. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

117

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 118 Η κατανάλωση αυτή μπορεί να αποτελεί σημαντικό ποσοστό του συνόλου της ενεργειακής κατανάλωσης του κτιρίου. Από έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί σε διάφορες κατηγορίες χρήσης, προκύπτει ότι η κατανάλωση ενέργειας για φωτισμό ανέρχεται σε: Πίνακας 3.4: Κατανάλωση ενέργειας για φωτισμό ανά χρήση σε ποσοστό επί τοις 100 Χρήση Κατανάλωση για φωτισμό (% συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης) Κτίρια Γραφείων 30-50 Καταστήματα 25-50 Νοσοκομεία 10-20 Ξενοδοχεία 10-25 Όμως, έχει διαπιστωθεί ότι, σε μεγάλο αριθμό εγκαταστάσεων είναι εφικτή η εξοικονόμηση ενέργειας σε ποσοστό 30-50 %, με την υιοθέτηση κατάλληλων μέτρων και τεχνικών. Τέτοια μέτρα είναι: • ο σωστός σχεδιασμός του τεχνητού φωτισμού, • η αξιοποίηση του φυσικού φωτισμού, • η χρήση λαμπτήρων υψηλής απόδοσης και χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης, • η επιλογή κατάλληλων φωτιστικών σωμάτων, • η χρήση ηλεκτρονικών στραγγαλιστικών διατάξεων, • η εγκατάσταση συστημάτων ελέγχου, • η σωστή συντήρηση των φωτιστικών σωμάτων 3.3.1.8 Ηλεκτρικές συσκευές Στις ηλεκτρικές συσκευές καταναλώνονται σημαντικά ποσά ηλεκτρικής ενέργειας, λόγω του μεγάλου πλήθους τους και της συχνής χρήσης τους σε κάθε κατοικία. Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης ηλεκτρικών συσκευών εντάσσεται στα μέτρα ενεργειακής πολιτικής για τη μείωση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία θα συμβάλλει στη: • Μείωση των εκπομπών CO2. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

118

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 119 • Τεχνολογική εξέλιξη και ανάπτυξη της βιομηχανίας παραγωγής αποδοτικότερων ηλεκτρικών συσκευών Τα προγράμματα και οι πολιτικές που υιοθετούνται στοχεύουν στη πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης που προσφέρει η διαθέσιμη τεχνολογία. 3.3.1.9 Επεμβάσεις σε υφιστάμενα κτίρια Η εξοικονόμηση ενέργειας σε υφιστάμενα κτίρια μπορεί κατ’ αρχάς να επιτευχθεί μέσω επεμβάσεων λειτουργικού εξορθολογισμού, όπως: • τη βελτιστοποίηση των εκκινήσεων και των διακοπών λειτουργίας του εξοπλισμού, • τη διακοπή λειτουργίας του εξοπλισμού στις χρονικές περιόδους χαμηλής ζήτησης και, κατά συνέπεια, χαμηλής απόδοσης, • την κλιμακωτή εκκίνηση του εξοπλισμού, έτσι ώστε να αποφεύγονται οι αιχμές, • τον καθορισμό του σημείου λειτουργίας σύμφωνα με άλλα στοιχεία (χρονοδιάγραμμα, απασχόληση, εξωτερική θερμοκρασία), • τη μείωση των αιχμών κατανάλωσης με την επιλεκτική διακοπή της λειτουργίας των συστημάτων σε περιόδους που υπερβαίνεται το μέγιστο επίπεδο. Επί πλέον, υπάρχει μια σειρά από δυνατότητες επεμβάσεων στο κέλυφος και στις ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις ενός κτιρίου, η εφαρμογή των οποίων μπορεί να επιφέρει εξοικονόμηση της καταναλισκόμενης ενέργειας. Αυτές κατατάσσονται στις ακόλουθες κατηγορίες: • Ενέργειες νοικοκυρέματος: Μέτρα χωρίς ειδική χρηματοδότηση ή επένδυση κεφαλαίου. Τα μέτρα αυτά, εφαρμόζονται σε τακτική βάση και εντάσσονται στη συνήθη λειτουργία και συντήρηση του κτιρίου και έχουν συχνά σχέση με την αλλαγή της συμπεριφοράς των χρηστών του κτιρίου) • Επεμβάσεις χαμηλού κόστους: (Εφάπαξ επεμβάσεις που μπορούν να χρηματοδοτηθούν από τον υπάρχοντα ετήσιο προϋπολογισμό της διαχείρισης του κτιρίου. Το κόστος των επεμβάσεων αποπληρώνεται συχνά εντός της ίδιας διαχειριστικής χρονιάς και συνήθως σε λιγότερο από δύο χρόνια) • Επεμβάσεις ανακατασκευής: (Εφάπαξ επεμβάσεις έντασης κεφαλαίου λόγω του σημαντικού αρχικού κόστους για την εφαρμογή τους και της μέσης ή μακράς περιόδου αποπληρωμής τους. Οι επεμβάσεις αυτές προϋποθέτουν συχνά ειδική οικονομοτεχνική μελέτη αξιολόγησης). ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

119

120


3.3.2 Εξοικονόμηση ενέργειας στη βιομηχανία 3.3.2.1 Συστήματα Ψύξης Συστήματα ψύξης χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία για τη διατήρηση χαμηλών θερμοκρασιών σε συγκεκριμένους χώρους, σύμφωνα κάθε φορά με τις απαιτήσεις της παραγωγικής διαδικασίας, καθώς και για τη συντήρηση τελικών προϊόντων σε ψυκτικούς θαλάμους, αλλά και σε μεγαλύτερους χώρους. Οι κυριότερες επεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας στον τομέα της βιομηχανικής ψύξης είναι οι εξής: • Η διατήρηση χαμηλών θερμοκρασιών σε συγκεκριμένους χώρους κατά την παραγωγική διαδικασία και η συντήρηση τελικών προϊόντων σε ψυκτικούς θαλάμους απαιτείται κυρίως σε βιομηχανίες τροφίμων (αλλαντοβιομηχανία, γαλακτοβιομηχανία κ.α). • Αντικατάσταση των παλαιών ψυκτικών συγκροτημάτων με σύγχρονα, τα οποία εμφανίζουν σημαντικά υψηλότερο βαθμό απόδοσης (COP). Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι για την επίτευξη του ίδιου ψυκτικού αποτελέσματος καταναλώνεται σημαντικά λιγότερη ηλεκτρική ενέργεια. • Καλή θερμομόνωση των ψυκτικών θαλάμων, καθώς και μείωση των απωλειών ψύξης από το άνοιγμα-κλείσιμό τους, με κατάλληλη ενημέρωση του προσωπικού και σωστό προγραμματισμό χρήσης τους. • Καλή θερμομόνωση των χώρων που κλιματίζονται, είτε είναι χώροι παραγωγής, είτε χώροι αποθήκευσης τελικών προϊόντων. • Καλή θερμομόνωση των αγωγών του δικτύου του ψυκτικού μέσου, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι απώλειες προς το περιβάλλον. • Ανάκτηση θερμότητας από το ψυκτικό συγκρότημα 3.3.2.2 Παραγωγικός εξοπλισμός Σημαντικός παράγοντας για την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας σε μία βιομηχανία είναι η κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο παραγωγικός εξοπλισμός της. Σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας μπορεί να επιτευχθεί με την αντικατάσταση η/και τον εκσυγχρονισμό του παλαιού εξοπλισμού, είτε γιατί με τη φυσιολογική φθορά του προκαλείται υπερκατανάλωση ενέργειας, είτε γιατί με την τεχνολογική εξέλιξη προκύπτουν νέα μηχανήματα με σημαντικά βελτιωμένη ενεργειακή συμπεριφορά. Έτσι, οι υπεύθυνοι μιας βιομηχανικής μονάδας θα πρέπει αφενός να έχουν πλήρη και σαφή εικόνα για την κατάσταση στην βρίσκεται ο παραγωγικός εξοπλισμός της και αφετέρου να ενημερώνονται διαρκώς ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

120

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 121 για τις τεχνολογικές εξελίξεις και τα νέα προϊόντα σε ότι αφορά στον παραγωγικό εξοπλισμό που χρησιμοποιείται στο συγκεκριμένο κλάδο, έτσι ώστε με τεχνικοοικονομικά κριτήρια να αποφασίζουν κάθε φορά για τον εκσυγχρονισμό του. 3.3.2.3 Κτιριακές Εγκαταστάσεις Βιομηχανίας Στα κτίρια του βιομηχανικού τομέα αποτελούν, όπως και όλα τα κτίρια, σημαντικούς καταναλωτές ενέργειας. Για τη μείωση της ενεργειακής τους κατανάλωσης απαιτούνται μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας εφαρμοζόμενα είτε στο κέλυφος είτε στις ηλεκτρομηχανολογικές τους εγκαταστάσεις που αφορούν τη λειτουργία τους (συστήματα θέρμανσης, ψύξης, φωτισμού, αερισμού, κ.ο.κ.). Είναι προφανές ότι μια συνολική προσέγγιση εξοικονόμησης ενέργειας σε μια βιομηχανία αφορά ταυτόχρονα και την οποιαδήποτε διαδικασία παραγωγής και τη λειτουργία των κτιριακών εγκαταστάσεων. Στα κτίρια ή τους χώρους που χρησιμοποιούνται κυρίως ως γραφεία ισχύουν όλες οι τεχνικές εξοικονόμησης ενέργειας που εφαρμόζονται σε οποιοδήποτε κτίριο του τριτογενούς τομέα. Στα κτίρια που στεγάζουν τις παραγωγικές διαδικασίες, ο ενεργειακός σχεδιασμός, αν και βασίζεται στις ίδιες αρχές, διαφοροποιείται ανάλογα με τη χρήση του κάθε χώρου, τη λειτουργία του εξοπλισμού παραγωγής και την παρουσία και το είδος της δραστηριότητας των ανθρώπων. Η μεγάλη ποικιλία στις εσωτερικές συνθήκες, που είτε προκύπτουν από τη χρήση των μηχανημάτων είτε απαιτούνται ανάλογα με το παραγόμενο προϊόν, αλλά και το ποσό ενέργειας και το είδος καυσίμου που απαιτείται για τη διαδικασία παραγωγής σε σχέση με τις ενεργειακές απαιτήσεις για τη λειτουργία των κτιρίων, οδηγούν στη γενική απαίτηση μιας ειδικής ενεργειακής μελέτης η οποία θα περιλαμβάνει όλα τα συστήματα που καταναλώνουν ή και παράγουν ενέργεια και θα οδηγεί σε ένα βέλτιστο συνολικό σχεδιασμό. 3.3.2.4 Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Στη βιομηχανία παράγεται ηλεκτρική ενέργεια με την καύση συμβατικών καυσίμων, η οποία χρησιμοποιείται είτε εφεδρικά για την εξασφάλιση ζωτικών λειτουργιών της βιομηχανίας από πιθανές διακοπές στο δίκτυο της ΔΕΗ, είτε σε σταθερή βάση. Σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας μπορεί να επιτευχθεί σε μια βιομηχανία με την εγκατάσταση συστήματος συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας. Για την οικονομική βιωσιμότητα μιας τέτοιας επένδυσης κρίνεται απαραίτητη η ύπαρξη σημαντικών θερμικών αναγκών συγχρόνως με τις ανάγκες για ηλεκτρισμό. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

121

122

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 4 Χρηματοοικονομικές Αποφάσεις

4.1 Οικονομική Αξιολόγηση Επενδύσεων 4.1.1 Γενικά Στόχος της οικονομικής αξιολόγησης των έργων ενεργειακής βελτίωσης είναι η εξέταση της οικονομικής βιωσιμότητας μιας επένδυσης από τις ήδη τεχνικά τεκμηριωμένες και ο προσδιορισμός εκείνης που εξασφαλίζει το βέλτιστο όφελος με τον μικρότερο επενδυτικό κίνδυνο. Τα βήματα αξιολόγησης των εναλλακτικών επενδύσεων είναι (Weston J.F, 1986): • Προσδιορισμός των εναλλακτικών προτάσεων • Προσδιορισμός της περιόδου μελέτης • Προσδιορισμός των χρηματορροών ανά περίπτωση • Προσδιορισμός του επιτοκίου αναγωγής • Σύγκριση των εναλλακτικών επενδύσεων • Ανάλυση ευαισθησίας • Αξιολόγηση κινδύνου • Επιλογή της πλέον συμφέρουσας πρότασης Ο προσδιορισμός των χρηματορροών ανά περίπτωση και του επιτοκίου αναγωγής αφορά ουσιαστικά τους δείκτες που περιγράφουν την οικονομική βιωσιμότητα ενός έργου ενεργειακής διαχείρισης, καθώς και τους σχετικούς όρους που τους διαμορφώνουν, και αναλύονται εν συνεχεία. 4.1.2 Κριτήρια Η Καθαρή Παρούσα Αξία (ΚΠΑ) είναι το συνολικό καθαρό όφελος μιας επένδυσης, που προκύπτει ως διαφορά μεταξύ του λειτουργικού οφέλους και του συνόλου των δαπανών κατά την διάρκεια του κύκλου ζωής μιας επένδυσης. Όλα τα ποσά εκφράζονται σε παρούσα αξία, ανηγμένη συνήθως στην αρχή του πρώτου έτους λειτουργίας της επένδυσης. Η καθαρή παρούσα αξία προσδιορίζεται από την εξίσωση: N

NPV = − K + ∑ t =1

Ft

( 1+ d )

t

+

SVN

( 1+ d)

t

4.1

όπου: • Κ: αρχική επένδυση • Ft: ετήσιο καθαρό όφελος • Ν: οικονομικός κύκλος ζωής της επένδυσης ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

122

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 123 • d: επιτόκιο αναγωγής σε παρούσα αξία • SVn: υπολειμματική αξία της επένδυσης στο τέλος του οικονομικού κύκλου ζωής Για να είναι το έργο οικονομικά βιώσιμο πρέπει η Καθαρή Παρούσα Αξία να είναι θετική ή, στη χειρότερη περίπτωση, μηδέν(NPV≥0). Προφανώς, όσο μεγαλύτερη είναι η NPV, τόσο αποδοτικότερο θα είναι το έργο. Συχνά, η μέθοδος καθαρής παρούσας αξίας ονομάζεται μέθοδος εξοικονόμησης, διότι οι πρόσοδοι προέρχονται από την εξοικονόμηση λειτουργικών εξόδων λόγω της πραγματοποίησης του έργου. Ο εσωτερικός βαθμός απόδοσης (ΕΒΑ) είναι η τιμή του επιτοκίου αγοράς που μηδενίζει την παρούσα αξία μιας σειράς πληρωμών και εισπράξεων. Ορίζεται ως η λύση της εξίσωσης:

NPV( d =IRR ) =0

4.2 Όταν η απόδοση κεφαλαίου είναι μεγαλύτερη από το επιτόκιο αναγωγής, η επένδυση είναι αποδεκτή, ενώ όταν συμβαίνει το αντίθετο, η επένδυση απορρίπτεται. Ο λόγος κόστους-οφέλους είναι το πηλίκο του συνολικού οφέλους προς το συνολικό κόστος μιας επένδυσης κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής της με όλα τα ποσά ανοιγμένα σε παρούσα αξία. Ο λόγος αυτός ορίζεται από τη σχέση N

BCR =

∑ t =1 N

∑ t=0

Bt

( 1 + d) t Ct

( 1 + d)

t

4.3 όπου: • Βt : όφελος κατά το έτος t • Ct : κόστος κατά το έτος t (η τιμή C0 αντιστοιχεί στην αρχική επένδυση) Μια επένδυση είναι οικονομικά βιώσιμη αν ο λόγος οφέλους-κόστους είναι μεγαλύτερος ή ίσος με την μονάδα. Η Έντοκη Περίοδος Αποπληρωμής είναι το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την αποπληρωμή της αρχικής επένδυσης καθώς και των τόκων που θα μπορούσαν να ληφθούν από μία εναλλακτική τοποθέτηση του αρχικού κεφαλαίου. Προσδιορίζεται ως λύση της εξίσωσης: ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

123

124


NPV( N =DPB ) =0

4.4 Μια επιχειρησιακή μονάδα θεωρείται οικονομικά βιώσιμη αν η τιμή της έντοκης περιόδου αποπληρωμής ικανοποιεί τις προσδοκίες του επενδυτή ως προς τον χρόνο αποπληρωμής. Όταν συγκρίνονται εναλλακτικά επενδυτικά σχέδια με την χρήση των παραπάνω κριτηρίων οικονομικής αξιολόγησης, επιλέγονται ανάλογα με το κριτήριο που χρησιμοποιήθηκε, εκείνα που παρουσιάζουν είτε τη μεγαλύτερη ΚΠΑ για την ίδια πάντα χρονική διάρκεια ζωής της επένδυσης, είτε εκείνα με συστημάτων, το μεγαλύτερο ΕΒΑ, είτε όσα έχουν μεγαλύτερο λόγο οφέλους-κόστους, είτε τέλος, όσα παρουσιάζουν τη μικρότερη ΕΠΑ. Βέβαια, πρέπει να τονιστεί ότι δεν αρκεί η σύγκριση των εναλλακτικών μεθόδων εξοικονόμησης μόνο με καθαρά οικονομικά κριτήρια. Καταλληλότερη για την διαδικασία αυτή είναι η μέθοδος ανάλυσης του κύκλου ζωής (LCA), η οποία επιτρέπει την ποσοτικοποίηση των περιβαλλοντικών βλαβών που προκαλούνται από προϊόντα, διαδικασίες και υπηρεσίες. Χρησιμεύει για την σύγκριση των περιβαλλοντικών συνεπειών για δύο ή μερικά διαφορετικά προϊόντα, για ομάδες προϊόντων, συστημάτων, διαδικασιών ή συμπεριφορών, και βοηθά στην αποκάλυψη των ασθενών σημείων, στην βελτίωση των προϊόντων, των περιβαλλοντικών ιδιοτήτων, στην σύγκριση των εναλλακτικών προτύπων συμπεριφοράς και για λόγους σύστασης δράσεων (Γερμανική Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Περιβάλλοντος, 1992). Η δομή και οι απαιτήσεις της LCA είναι καθορισμένες στον κανονισμό προτύπων DIN/ISO 140/40-14043. Σύμφωνα με τα πρότυπα αυτά η LCA χωρίζεται σε τέσσερα μέρη: • Καθορισμός του σκοπού και του πεδίου δράσης • Απογραφική ανάλυση • Αποτίμηση επιπτώσεων • Ερμηνεία Δυνατότητες Χρηματοδότησης Κλασσικές Μορφές Χρηματοδότησης Η σημασία της ενεργειακή διαχείρισης και η συμβολή της στην αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας είναι αποφασιστική για την ανταγωνιστικότητα μιας επιχειρησιακής μονάδας. Αυτός είναι και από τους σημαντικότερους λόγους για τους οποίους ένας επενδυτής στρέφεται προς ένα έργο ενεργειακής διαχείρισης. Για την χρηματοδότηση ενός έργου ενεργειακής διαχείρισης, ο επενδυτής έχει δύο επιλογές. Να στραφεί προς τις κλασσικές μορφές χρηματοδότησης ή προς τους σύγχρονους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

124

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 125 Κλασσική μορφή χρηματοδότησης είναι κατ’ αρχάς η αυτοχρηματοδότηση, δηλαδή η χρήση ιδίων κεφαλαίων για τη χρηματοδότηση του έργου. Δεν αποτελεί ιδιαίτερα διαδεδομένη μέθοδο χρηματοδότησης, καθώς ακόμα και αν η επιχείρηση διαθέτει τα απαιτούμενα κεφάλαια υπάρχει περίπτωση η διάθεσή τους για το έργο να αποκλείσει μια άλλη πιο συμφέρουσα επένδυση, η οποία δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί με άλλους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς. Δεύτερη περίπτωση των κλασσικών μορφών χρηματοδότησης είναι ο δανεισμός. Το δάνειο που συνάπτεται παρουσιάζεται στον ισολογισμό της επιχειρησιακής μονάδας. Το μειονέκτημα είναι ότι με αυτόν τον τρόπο τα κέρδη της επιχειρησιακής μονάδας εμφανίζονται μειωμένα, γεγονός που ενδιαφέρει ιδίως τις επιχειρήσεις που είναι στο χρηματιστήριο, ενώ παράλληλα υπάρχει πάντα η περίπτωση σε μια οικονομική δυσχέρεια να κινδυνεύσει με κατάσχεση η επιχειρησιακή μονάδα ή οι όποιες εγγυήσεις της. Η τρίτη μορφή κλασσικής χρηματοδότησης είναι οι κρατικές ενισχύσεις μέσω κυρίως των κοινοτικών πλαισίων στήριξης εντός της ΕΕ. Τα μέσα ποσοστά της δημόσιας επιχορήγησης κυμαίνονται συνήθως από 30-50%, ανάλογα με το είδος της επένδυσης. Σύγχρονοι Χρηματοδοτικοί Μηχανισμοί Εγκαταλείποντας τις κλασσικές μορφές χρηματοδότησης και εξετάζοντας την περίπτωση των σύγχρονων χρηματοδοτικών μηχανισμών, διαπιστώνεται ότι η χρηματοδότηση από τρίτους (ΧΑΤ ή TPF) έργων ενεργειακής αποδοτικότητας είναι μια ευκαιρία για τον επενδυτή να ξεπεράσει το εμπόδιο του απαραίτητου για την επένδυση κεφαλαίου και το ρίσκο που αυτή συνεπάγεται και να εγκαταστήσει με επιτυχία έργα ενεργειακής διαχείρισης. Ο μηχανισμός ΧΑΤ βασίζεται στο μοντέλο του “project finance”, δηλ. είναι τα θεμελιώδη στοιχεία αφ’ εαυτά της επένδυσης (τεχνικά & οικονομικά) που καθιστούν το έργο ικανό να χρηματοδοτηθεί από μόνο του με βάση τα αυστηρά τραπεζικά κριτήρια από το χρηματοοικονομικό σύστημα. Η «παραγωγή» άλλωστε ενός τέτοιου έργου, ενός έργου δηλ. που διασφαλίζει την αυτοεξυπηρέτηση του αποτελεί πρωταρχική υπευθυνότητα αλλά και κύρια συνεισφορά της ΕΠΕΥ στο πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης & προώθησης του έργου. Με λίγα λόγια, στην ΧΑΤ, ο χρήστης, είτε επειδή δεν θέλει είτε επειδή δεν μπορεί, ουσιαστικά παραχωρεί τον ρόλο ρου χρηματοδότη σε κάποιο τρίτο φορέα, ο οποίος επενδύει σε ανανέωση εξοπλισμού στις εγκαταστάσεις του χρήστη και καρπούται από την προκαλούμενη εξοικονόμηση ενέργειας βάσει της συμφωνίας που έχει κάνει με αυτόν. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

125

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 126 Χρήστες μπορεί να είναι κτίρια όπως σχολεία, πανεπιστήμια, νοσοκομεία, αθλητικές εγκαταστάσεις κτλ ή βιομηχανίες και σχετικές επεμβάσεις είναι η αναβάθμιση εξοπλισμού σε θέρμανση, κλιματισμό, φωτισμό κτλ ή η δημιουργία μονάδων συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας, η βελτίωση της απόδοσης της παραγωγικής μονάδας κλπ. Πιθανοί φορείς ΧΑΤ είναι είτε ο προμηθευτής του εξοπλισμού, είτε η πολιτεία, είτε οι εξειδικευμένες εταιρίες παροχής ενεργειακών υπηρεσιών (ΕΠΕΥ), αλλά η προτιμώμενη λύση είναι οι ΕΠΕΥ, επειδή κατέχουν όλα τα χαρακτηριστικά που μπορούν να δημιουργήσουν υπεραξία και όφελος και για τον χρήστη. Μια ΕΠΕΥ μπορεί να παράσχει τις εξής υπηρεσίες: Κατάρτιση ενεργειακής πρότασης, μελέτη σκοπιμότητας, τεχνικές μελέτες, διασφάλιση χρηματοδότησης, προμήθεια και εγκατάσταση εξοπλισμού, εγγυήσεις απόδοσης έργου, έλεγχο, μετρήσεις και πιστοποίηση απόδοσης έργου, λειτουργία και συντήρηση. Οι εταιρίες αυτές χρηματοδοτούν τις επενδύσεις εξοικονόμησης ενέργειας και λαμβάνουν σαν ανταμοιβή για ορισμένα χρόνια τμήμα του οφέλους που προκύπτει από τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης λόγω της πραγματοποίησης των επενδύσεων αυτών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση με την οδηγία 2006/32/EC προάγει τη δημιουργία ΕΠΕΥ στις χώρες μέλη. Η λειτουργία τέτοιων εταιρειών όμως στην Ελλάδα δεν έχει βρει αξιόλογες εφαρμογές ακόμη, όπως σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Η εταιρεία παροχής ενεργειακών υπηρεσιών δεν είναι απαραίτητο να έχει μεγάλη κεφαλαιουχική υποδομή αλλά μπορεί να χρησιμοποιεί τραπεζικό δανεισμό. Ταυτόχρονα ο πελάτης δε χρειάζεται να επενδύσει κεφάλαια για την εξοικονόμηση ενέργειας που είτε δεν έχει, είτε θέλει να τα χρησιμοποιήσει αλλού πιο επωφελώς. Με τον τρόπο αυτό εάν κάποιος φορέας (πελάτης) για οιονδήποτε λόγο δεν μπορεί να πραγματοποιήσει για λογαριασμό του επενδύσεις εξοικονόμησης ενέργειας (π.χ. λόγω έλλειψης κεφαλαίων, λόγω έλλειψης τεχνογνωσίας κ.α.) αναθέτει στην εταιρεία παροχής ενεργειακών υπηρεσιών το έργο αυτό, η οποία και το υλοποιεί για λογαριασμό του. Ως προς το προφίλ απόδοσης της Χρηματοδότησης από Τρίτους, η περίοδος αποπληρωμής εξαρτάται από το κόστος ενέργειας και από τη συμφωνία που έχει γίνει μεταξύ χρήστη και χρηματοδότη (σε μερικές περιπτώσεις ο χρήστης μπαίνει συμμέτοχος κατά μικρό ποσοστό στην επένδυση). Σημαντικό πρόβλημα πάντως αποτελεί η δυσκολία στην μέτρηση της απόδοσης της επένδυσης και αντίστοιχα το ποσό που επιμερίζεται στην αποπληρωμή της επένδυσης λόγω αστάθμητων παραγόντων, όπως οι καιρικές συνθήκες, η χρήση του εξοπλισμού κλπ. Η ορολογία που χρησιμοποιείται για τον χαρακτηρισμό του χρηματοπιστωτικού μηχανισμού διαφοροποιείται από χώρα σε χώρα ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

126

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 127 (“Third Party Financing”, “Contact Energy Management”, “Performance Contracting”, “Savings Financing” κλπ) Τα ενεργειακά οφέλη που προκύπτουν από την επένδυση θεωρούνται ως εισόδημα (θετική χρηματορροή), το οποίο δικαιολογεί την επένδυση, δηλαδή εξυπηρετεί το δεσμευμένο κεφάλαιο και αποπληρώνει το κόστος της συγκεκριμένης επένδυσης. Συγκεκριμένα η ΧΑΤ προσφέρει: • Άμεση διάθεση των κονδυλίων επένδυσης, χωρίς επιβάρυνση του χρήστη. • Ανάληψη μερικώς ή εξ’ ολοκλήρου του επενδυτικού κινδύνου, μια και η αποπληρωμή της επένδυσης γίνεται βάσει της απόδοσής της. • Ολοκληρωμένη τεχνική κάλυψη από τη σύλληψη του επενδυτικού σχεδίου, την αξιολόγησή του, την επιλογή προμηθευτών ως την κατασκευή, λειτουργία και παρακολούθηση της απόδοσης του έργου. • Συνολική διαχειριστική και οργανωτική κάλυψη κατά τις φάσεις αδειοδότησης, προμήθειας κατασκευής και λειτουργίας του έργου. Σήμερα συμπεριλαμβάνονται στο αντικείμενο της αγοράς ΧΑΤ, όλα τα έργα που έχουν την δυνατότητα να δημιουργήσουν χρηματορροές αποφευχθέντος κόστους (savings cash flows) ή νέες εισροές λόγω πωλήσεων, ως αποτέλεσμα επενδύσεων σε καινοτόμες τεχνολογίες. Οι τομείς της ΧΑΤ περιλαμβάνουν: • Τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). • Την αποδοτική χρήση-εξοικονόμηση ενέργειας. • Τις εναλλακτικές συμβατικές πηγές ενεργειακής τροφοδοσίας (κυρίως συμπαραγωγή και τηλεθέρμανση). • Την παροχή και διαχείριση νερού (κυρίως έργα αφαλάτωσης). Η συμμετοχή δύο μερών συνιστά την βάση για την εφαρμογή της ΧΑΤ. Τα δύο μέρη είναι: • Η Εταιρία Παροχής Ενεργειακών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ ή ΕΠΕΥ) η οποία δρα ως ανάδοχος για τον σχεδιασμό, ανάπτυξη και λειτουργία του έργου και συνεπώς αναλαμβάνει όλους τους εγγενείς τεχνικούς και οικονομικούς κινδύνους. • Ο καταναλωτής ενέργειας (χρήστης ΧΑΤ), ο οποίος είναι ιδιοκτήτης των εγκαταστάσεων στις οποίες εκτελείται η επένδυση. Τα πλεονεκτήματα της Χρηματοδότησης μέσω Τρίτων είναι τόσο τεχνικά όσο και οικονομικά. Στα τεχνικά πλεονεκτήματα συγκαταλέγονται: • Μεταβίβαση ρίσκων. Η ενεργειακή εταιρεία αναλαμβάνει όλους τους κινδύνους που ενέχει η επένδυση, δηλαδή τεχνικούς, λειτουργικούς και οικονομικούς. • Εμπειρία της εταιρίας (ΕΠΕΥ) σε τεχνικά και οικονομικά θέματα. • Ο επενδυτής δεν αναλαμβάνει τεχνικές ευθύνες. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

127

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 128 • Μικρότερο κόστος αγοράς εξοπλισμού αφού οι ενεργειακές εταιρίες συνήθως επιτυγχάνουν καλύτερες τιμές αγοράς εξοπλισμού λόγω της εξειδίκευσής τους στον τομέα της ενέργειας. • Προσφορά πακέτου υπηρεσιών, δηλαδή όλες οι εργασίες και διαδικασίες που αφορούν στην επένδυση εκτελούνται από την εταιρεία (για παράδειγμα προσδιορισμός του καταλληλότερου εξοπλισμού, τεχνικές προδιαγραφές, πρόσκληση υποβολής και αξιολόγηση προσφορών, διακανονισμός με τράπεζα για τη χρηματοδότηση κλπ.) Όσον αφορά τα οικονομικά πλεονεκτήματα αυτά είναι: • Απουσία επένδυσης κεφαλαίου από τον επενδυτή, ο οποίος μπορεί να διαθέτει τους υφιστάμενους χρηματικούς πόρους σε άλλες επενδύσεις ενώ ταυτόχρονα θα απολαμβάνει τα οφέλη της συγκεκριμένης επένδυσης. • Τα διαθέσιμα κεφάλαια του επενδύονται σε άλλους τομείς. • Αύξηση της ανταγωνιστικότητας της εταιρίας. • Ο εξοπλισμός περνάει τελικά στον επενδυτή, ουσιαστικά «χωρίς κόστος». Εκτός όμως από την πλειάδα αυτή των προτερημάτων, η χρηματοδότηση ενεργειακών έργων μέσω τρίτων έχει και ορισμένα μειονεκτήματα που αφορούν τόσο τον τεχνικό όσο και τον οικονομικό τομέα. • Διαφορά προβλέψεων-αποτελεσμάτων. • Μεγαλύτερη χρονική διάρκεια από την αναμενόμενη. • Εξάρτηση από εξωτερικούς παράγοντες, όπως οι τιμές των καυσίμων κλπ. • Εξάρτηση από τη λειτουργία της επιχειρησιακής μονάδας. Παρά τα όποια μειονεκτήματά της, η ΧΑΤ είναι η ευρύτερα χρησιμοποιούμενη μέθοδος καθώς τα προτερήματα που προσφέρει είναι περισσότερα από τα μειονεκτήματά της. Ο διακανονισμός αποπληρωμής αποτυπώνεται στην σύμβαση μεταξύ των δύο μερών. Οι συνηθέστεροι τρόποι αποπληρωμής, κατά σειρά προτίμησης εφαρμογής παρουσιάζονται στη συνέχεια: • Συμμετοχή στα Εξοικονομούμενα (Shared Savings): Οι ακαθάριστες χρηματορροές που δημιουργούνται από την επένδυση, είτε ως αποφευχθέν κόστος είτε με την μορφή πωλήσεων καταμερίζονται μεταξύ του αναδόχου και του χρήστη. Ο καταμερισμός υπολογίζεται σε ποσοστά και κυμαίνεται συνήθως μεταξύ 50/50 και 80/20 (το 80% των χρηματορροών απολαμβάνει η ανάδοχος ΕΠΕΥ). Η συνήθης διάρκεια αυτών των συμβάσεων κυμαίνεται μεταξύ πέντε και δέκα ετών. Αν δεν δημιουργηθούν κέρδη από την επένδυση, το συνολικό ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

128

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 129 κόστος επιβαρύνει τον ανάδοχο. Το ίδιο ισχύει αν τα κέρδη που επιτυγχάνονται είναι μικρότερα των αναμενόμενων. • Εγγυημένη Εξοικονόμηση (Guaranteed Savings): Αποτελεί έναν εναλλακτικό διακανονισμό ως προς την ΧΑΤ και είναι ο πλέον εύκολα αντιληπτός. Ο χρήστης πληρώνει στον ανάδοχο συγκεκριμένο προσυμφωνημένο ποσό σε τακτά χρονικά διαστήματα. Υπάρχει όμως εγγύηση του αναδόχου ως προς τα κέρδη και η οποία συνδέεται άμεσα με τις χρηματορροές που δημιουργεί η επένδυση. Συγκεκριμένα η καθαρή χρηματορροή δεν μπορεί να είναι αρνητική, δηλαδή η εισροή που δημιουργείται (είτε ως καθαρό εισόδημα από πωλήσεις είτε ως αποφευχθέν κόστος) δεν μπορεί να είναι μικρότερη από το προσυμφωνημένο ποσό που εισπράττει ο ανάδοχος. • Καθολική Αποπληρωμή (First Out). Στην περίπτωση αυτή ο ανάδοχος εισπράττει το 100% των ακαθάριστων χρηματορροών, που δημιουργεί η επένδυση, είτε μέχρι να αποπληρωθεί το επενδυμένο κεφάλαιο και τα κέρδη της ΕΠΕΥ είτε μέχρι να λήξει η σύμβαση. Οι συμβάσεις αυτού του τύπου συνήθως έχουν διάρκεια 5 έτη. Αν κατά την λήξη της σύμβασης δεν έχει αποπληρωθεί στο 100% η επένδυση, το σχετικό κόστος βαρύνει τον ανάδοχο. Ένας άλλος χρηματοδοτικός μηχανισμός είναι ο ΒΟΤ (Build Operate Transfer). O BOT προβλέπει μια κοινοπραξία διαφορετικών εταιριών, οι οποίες αναλαμβάνουν από κοινού την διεκπεραίωση ενός έργου που τους ανέθεσε το κράτος. Η κοινοπραξία αυτών των εταιριών δημιουργείται αποκλειστικά για την ολοκλήρωση του έργου. Ο οργανισμός αυτός είναι υπεύθυνος για την κατασκευή, την χρηματοδότηση τη λειτουργία και τη συντήρηση του έργου για μια ορισμένη χρονική περίοδο. Κατά τη χρονική αυτή περίοδο το έργο εκμεταλλεύεται από τον οργανισμό, ενώ με το πέρας της περιόδου το έργο μεταφέρεται στο κράτος. Στα πλεονεκτήματα ενός έργου που κατασκευάζεται με τον χρηματοδοτικό μηχανισμό ΒΟΤ περιλαμβάνονται: • Η μη καταβολή κρατικών κεφαλαίων. • Η μετατόπιση ρίσκων. • Η παροχή τεχνογνωσίας, σύγχρονου εξοπλισμού και πρόσβαση σε ισχυρές αγορές. • Η εισαγωγή ξένου κεφαλαίου. • Η βέλτιστη απόδοση. Τα όποια προβλήματα του χρηματοδοτικού αυτού μηχανισμού οφείλονται κατά κύριο λόγο στην ίδια του την φύση. Η ανάληψη κρατικών έργων τον καθιστά ευάλωτο στις όποιες πολιτικές επιπλοκές, με συνέπεια ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

129

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 130 την επικράτηση κάποιας αστάθειας. Επίσης οι αλλαγές στην νομοθεσία αποτελούν έναν ακόμη ανασταλτικό παράγοντα. Ο μεγάλος αριθμός των συνασπιζόμενων εταιριών μπορεί να μην έχει την δυνατότητα να συντηρηθεί οικονομικά από τα έσοδα του έργου, στην περίπτωση που αυτά είναι ανεπαρκή. Τέλος η πληθώρα αυτή επιχειρήσεων είναι δυνατό να έρθει σε διαφωνία για θέματα χρέωσης των εκάστοτε υπηρεσιών κάθε μιας. Παραδείγματα εφαρμογής μηχανισμού ΒΟΤ στην Ελλάδα αποτελούν η κατασκευή του αεροδρομίου Ελευθέριος Βενιζέλος και της Αττικής Οδού. 4.3 Εταιρίες Παροχής Ενεργειακών Υπηρεσιών Όπως παρουσιάστηκε στην προηγούμενη ενότητα, οι φορείς της Χρηματοδότησης από Τρίτους είναι συνήθως οι Εταιρίες Παροχής Ενεργειακών Υπηρεσιών. Η έννοια των Εταιριών Παροχής Ενεργειακών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) προσελκύει ιδιαίτερα το ενδιαφέρον τις τελευταίες δύο δεκαετίες, αλλά η ανάπτυξή τους έχει περιοριστεί σε λίγες μόνο χώρες εξαιτίας μιας σειράς αδυναμιών που εμποδίζουν την ομαλή λειτουργία και τη μεγαλύτερη ανάπτυξη της αγοράς τους. Σύμφωνα με πληροφορίες που προέρχονται από ενώσεις εταιριών (όπως π.χ. από την NAESCO (Jancovici, 2003)) και αφορούν σε ήδη εγκατεστημένα έργα προκύπτει ότι οι εταιρίες, στην πραγματικότητα, πείθουν από μόνες τους τούς πελάτες τους να εφαρμόσουν έργα ΕΞΕΝ σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις, ενώ έμφαση δίδεται κυρίως στην αντικατάσταση του κύριου εξοπλισμού των συστημάτων κλιματισμού. Οι τυπικές υπηρεσίες που συνήθως προσφέρονται από τις εταιρίες περιλαμβάνουν (Goldman, Ιανουάριος 2005): • Ενεργειακή επιθεώρηση (energy auditing), η οποία περιλαμβάνει την διάγνωση της παρούσας ενεργειακής κατάστασης του πελάτη / χρήστη και προτάσεις δράσεων ενεργειακής βελτίωσης. •

Διερεύνηση πιθανής χρηματοδότησης των έργων εξοικονόμησης ενέργειας. • Υπηρεσίες σχεδιασμού, ανάπτυξης και διαχείρισης των έργων. Υπηρεσίες μέτρησης της εξοικονόμησης ενέργειας και του κόστους, επαλήθευσης και ελέγχου του έργου. • Εκπαίδευση των χειριστών των εγκαταστάσεων και του προσωπικού της επιχείρησης. Μερικοί συγκεκριμένοι τομείς στους οποίους επικεντρώνονται οι συγκεκριμένες εταιρίες είναι οι παρακάτω: υψηλής απόδοσης συσκευές θέρμανσης και κλιματισμού, κεντρικά συστήματα διαχείρισης της ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

130

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 131 ενέργειας, αντικατάσταση ή επισκευή λεβήτων, ψυγείων ή ψυκτικών μηχανών, μηχανές υψηλής απόδοσης, μόνωση, αντικατάσταση θερμοσιφώνων, σωλήνων, παγίδων ατμού, αντλιών, αισθητήρων κίνησης, συστημάτων ψύξης και εξοικονόμησης νερού. Σε μερικές περιπτώσεις είναι δυνατόν να συμπεριλαμβάνονται στις δραστηριότητες των εταιριών και άλλες καινοτόμες εφαρμογές αποδοτικότητας, όπως η συμπαραγωγή ή οι ανανεώσιμες ενεργειακές τεχνολογίες. Οι ΕΠΕΥ ανάλογα με την ιστορική προέλευση τους, μπορούν να διακριθούν σε τρεις κυρίως κατηγορίες: • “Κλασσικά αμοιβόμενες ΕΠΕΥ”: Οι ΕΠΕΥ αυτές προέκυψαν από μετεξέλιξη γραφείων συμβούλων μηχανικών, ειδικευμένων σε ενεργειακά έργα και δη εξοικονόμησης ενέργειας. Αρχικά, οι μηχανικοί αυτοί αμοίβονταν με την κλασσική μέθοδο των αμοιβών. Στη συνέχεια, ανταποκρινόμενοι στις ανάγκες των καιρών – πελάτες μη διατεθειμένοι να αναλάβουν ρίσκα και με στενότητα κεφαλαίων – διεύρυναν τον κύκλο των εργασιών τους και μετατράπηκαν σε «φορείς ανάπτυξης έργων». Για το σχεδιασμό δηλ. του έργου που έκαναν, ανέλαβαν παράλληλα να εγγυηθούν την αποδοτικότητα του και να διασφαλίσουν τη χρηματοδότηση του έργου, με σταδιακή αποπληρωμή κεφαλαίου & κέρδους από το εγγυημένο να παραχθεί όφελος εξοικονόμησης ενέργειας. • “Κατασκευαστές συστημάτων αυτομάτου ελέγχου ”: Οι κατασκευαστές συστημάτων ελέγχου είχαν ανάλογη εξέλιξη. Παράλληλα με την προμήθεια συστημάτων ελέγχου ειδικά σχεδιασμένων για την μείωση του ενεργειακού κόστους των πελατών τους, διεύρυναν τον κύκλο δραστηριοτήτων τους με την παροχή συνολικών πακέτων υπηρεσιών εξοικονόμησης ενέργειας. Ενδεικτικό της πίεσης που ασκεί ο ανταγωνισμός στα πλαίσια της ελεύθερης αγοράς και της εξελικτικής πορείας των ΕΠΕΥ είναι το γεγονός ότι προκειμένου να διευρύνουν το μερίδιο της αγοράς τοποθετούν σε ενεργειακά τους έργα, συστήματα ελέγχου της προτίμησης των πελατών τους παρόλο που αυτά μπορεί να προέρχονται από ανταγωνιστές των δικών τους μητρικών εταιρειών. • “ΕΠΕΥ δημιουργημένες από επιχειρήσεις ηλεκτρικής ενέργειας”: Η απαίτηση της αγοράς για προγράμματα διαχείρισης ζήτησης ενέργειας, δημιούργησε ΕΠΕΥ σαν θυγατρικές μεγάλων επιχειρήσεων ηλεκτρικής ενέργειας που εξ αντικειμένου διέθεταν την εμπειρία και τεχνογνωσία για την κάλυψη αυτών των αναγκών της αγοράς. Οι επιχειρήσεις αυτές συνέστησαν θυγατρικές ΕΠΕΥ που στα μέσα της δεκαετίας ’90 ξεπέρασαν τις 100, με αρκετές από αυτές ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

131

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 132 να προσφέρουν πληθώρα υπηρεσιών & προϊόντων, πέραν των παραδοσιακών υπηρεσιών ενέργειας (υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών, κλπ.). Μέγεθος & οργάνωση της αγοράς Ακριβή στοιχεία για το μέγεθος της αγοράς των ΕΠΕΥ δεν υπάρχουν, δεδομένου ότι οι περισσότερες είτε είναι ιδιωτικές εταιρείες είτε είναι κλάδοι μεγάλων δημοσίων οργανισμών και δεν δημοσιεύουν αυτοτελείς ισολογισμούς. Από μια μελέτη του Αμερικανικού Υπουργείου Ενέργειας, το σύνολο των ενεργειακών επενδύσεων του κλάδου το 1992 ανήλθε κατ’ εκτίμηση σε 500 εκατ. δολάρια. Κατά την ίδια μελέτη, το επενδεδυμένο κόστος όλων των ενεργειακών έργων που έγιναν από ΕΠΕΥ στις ΗΠΑ μέχρι το 1995, ανήρχετο σε περίπου 2,3 δισ. Δολάρια. Εκατοντάδες εταιρείες ανταγωνίζονται στην αγορά, την «πίτα» όμως την μοιράζονται περίπου 30 ΕΠΕΥ. Να σημειωθεί επίσης ότι η ανάπτυξη της αγοράς των ΕΠΕΥ έχει ιστορικά ευεργετικές επιπτώσεις και στην αγορά εργασίας. Εκτιμάται ότι από τα 2,3 δισ. δολάρια στις ΗΠΑ, το 1/3 (δηλ. 700 εκατ.) απορροφήθηκε απευθείας για απασχόληση προσωπικού. Ανάλογη ανάπτυξη είχε η αγορά των ΕΠΕΥ στον Καναδά και τη Μεγάλη Βρετανία. Σύμφωνα με τα στοιχεία της CAΕΠΕΥ (Canadian Association of Energy Services Companies), περισσότερες από 50 ΕΠΕΥ δραστηριοποιούνται στον Καναδά, με αυξητικούς ρυθμούς ανά έτος πέραν του 30% και κύκλο εργασιών το 1995 περί τα US$ 278 εκατ. Στην Μεγάλη Βρετανία δραστηριοποιούνται περί τις 30 ΕΠΕΥ, με ετήσιους ρυθμούς ανάπτυξης πέραν του 20% και με κάλυψη αγοράς περίπου 20%, ο δε κύκλος εργασιών κυμάνθηκε το 1995 σε US$ 300-500 εκατ. Το ενδιαφέρον στοιχείο στην αγορά της Μ. Βρετανίας είναι η τάση πολλές ΕΠΕΥ να στηρίζονται από μεγάλους ενεργειακούς προμηθευτές, τάση που διαδίδεται σταδιακά και σ’ άλλες χώρες. Σε μικρότερη κλίμακα, δραστηριοποίηση ΕΠΕΥ συναντάμε στην Ισπανία (3), με προεξάρχουσα την «Κυβερνητική Διεύθυνση Ενεργειακής αποδοτικότητας» που είναι δημόσια επιχείρηση, στο Βέλγιο (5), στην Γαλλία (2), στη Γερμανία (2), στην Πορτογαλία (2), στο Λουξεμβούργο (1) και στην Ολλανδία (1). Σε χώρες με ανεπτυγμένη αγορά ΕΠΕΥ, όπως στις ΗΠΑ, Καναδά και Μεγάλη Βρετανία υπάρχουν οι αντίστοιχοι θεσμικοί / επαγγελματικοί φορείς (Επιμελητήρια) για τη συλλογική εκπροσώπηση και δράση των μελών τους. Στις ΗΠΑ, είναι το «Εθνικό Επιμελητήριο ΕΠΕΥ», στον Καναδά το «Καναδικό Επιμελητήριο ΕΠΕΥ» και στη Μ. Βρετανία το «Επιμελητήριο για τη συγκράτηση της κατανάλωσης ενέργειας». ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

132

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 133 Κύριο μέλημα των Φορέων αυτών είναι η συνεχής διασφάλιση της πληρότητας & πιστότητας των παρεχομένων υπηρεσιών ενέργειας από τα μέλη τους μέσω του συστήματος της πιστοποίησής τους και της συνεχούς παρακολούθησης της συμμόρφωσής τους με τον κώδικα δεοντολογίας. Πιστοποίηση NAΕSCO Στις ΗΠΑ παραδείγματος χάρη, για να τύχει η ενδιαφερόμενη ΕΠΕΥ πιστοποίησης από τη NAΕSCO, η αίτηση που υποβάλλεται μαζί με τα δικαιολογητικά εξετάζονται από Επιτροπή Ανεξάρτητων Εμπειρογνωμόνων της αγοράς, με προκαθορισμένα κριτήρια που είναι κυρίως τα ακόλουθα: το ακριβές αντικείμενο εργασιών, το εύρος των υπηρεσιών & μέτρων που προσφέρονται στους πελάτες, υιοθέτηση νοοτροπίας επενδύσεων ενεργειακής απόδοσης, τήρηση κανόνων επαγγελματικής δεοντολογίας, σχεδιασμός (βασικός & λεπτομερής) του έργου, κεφαλαιακή επάρκεια, διοίκηση έργου, διαδικασίες, τεχνική ικανότητα συντήρησης, και δυνατότητα μέτρησης, παρακολούθησης και πιστοποίησης των μεγεθών εξοικονόμησης ενέργειας. Η διαδικασία της πιστοποίησης είναι εξαιρετικά δύσκολη και λαμβάνονται συστάσεις και από παράγοντες της αγοράς. Η πιστοποιηθείσα ΕΠΕΥ έχει κριθεί ότι κατέχει τις ακόλουθες δεξιότητες & ικανότητες: τεχνική & διοικητική δυνατότητα να αναπτύσσει σύνθετα έργα απόδοσης ενέργειας, αποδοτικούς κινητήρες & άξονες, συστήματα θέρμανσης, εξαερισμού & κλιματισμού, ικανότητα & διοικητική δεξιότητα να παράσχει το πλήρες φάσμα των ενεργειακών υπηρεσιών, καθώς και να διενεργεί ελέγχους & μετρήσεις ενέργειας, σχεδιασμό έργου, διάθεση ή διευθέτηση χρηματοδότησης έργου, παροχή υπηρεσιών λειτουργίας & συντήρησης, πιστοποίηση εξοικονόμησης ενέργειας σύμφωνα με αναγνωρισμένες πρακτικές της βιομηχανίας και τέλος, πάγια επιχειρησιακή τακτική προώθησης & ανάπτυξης έργων ενεργειακής απόδοσης, στα οποία το όφελος του αναδόχου εξαρτάται από την επίτευξη και το βαθμό επίτευξης πιστοποιημένων μεγεθών εξοικονόμησης ενέργειας. Το Ενεργειακό Πρόβλημα Αμέσως μετά την ενεργειακή κρίση της δεκαετίας του 1970 ελάχιστες ήταν οι χώρες που ξεκίνησαν την επιλογή δράσεων ενεργειακής διαχείρισης, ενώ αργότερα όλες σχεδόν οι χώρες της Ευρώπης άρχισαν να υιοθετούν ανάλογες δράσεις στην ενεργειακή πολιτική τους. Τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότερο επιδιώκονται οι δράσεις ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

133

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 134 ενεργειακής διαχείρισης να επεκταθούν σε όλους τους τομείς της ενεργειακής χρήσης στις Ευρωπαϊκές χώρες. Η κατανάλωση ενέργειας ακολουθεί αυξητικές τάσεις, όπως προκύπτει από την εξέλιξη ενεργειακών δεικτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αλλά και στην Ελλάδα. • Από την μελέτη των σχετικών ενεργειακών δεδομένων της ΕΕ-25 προκύπτουν τα παρακάτω: o Η πρωτογενής παραγωγή ενέργειας, η ακαθάριστη εγχώρια κατανάλωση καθώς και η τελική κατανάλωση στηρίζονται κυρίως στα συμβατικά καύσιμα όπως φαίνεται και από τα παρακάτω Σχήματα 5.1, 5.2 και 5.3.

Σχήμα 5.1: Η Εξέλιξη της Πρωτογενούς Παραγωγής Ενέργειας στην ΕΕ-27


134

135


Σχήμα 5.2: Η Εξέλιξη της Ακαθάριστης Κατανάλωσης Ενέργειας στην ΕΕ-27

Σχήμα 5.3: Η Εξέλιξη της Τελικής Κατανάλωσης Ενέργειας στην ΕΕ-27 Πηγή: Eurostat, 2008 ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

135

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 136 o Η ενεργειακή εξάρτηση της ΕΕ έφθασε το 53% το 2007 από 47,4% το 2001 και αναμένεται αύξησή της σε τιμές της τάξης του 67% μέχρι το 2030 εάν δε ληφθούν εγκαίρως μέτρα. o Η κατανάλωση ενέργειας στην ΕΕ κατά το 2006 έφθασε περίπου τους 1.825 εκατομμύρια ΤΙΠ και είναι υπεύθυνη για το 80% του συνόλου των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ. o Το 2006 η τελική ζήτηση ενέργειας στο βιομηχανικό και κτιριακό τομέα έφτασε τους 806 εκατομμύρια ΤΙΠ, αποτελούσε το 68,5% της συνολικής κατανάλωσης τελικής ενέργειας και είναι υπεύθυνη για το 34,7% του συνόλου των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ. o Από το 1995 μέχρι το 2004, η κατανάλωση ενέργειας στον οικιακό τομέα αυξήθηκε κατά 18%. o Από το 1970 μέχρι το 2002, η ενεργειακή κατανάλωση στην ΕΕ αυξανόταν κατά 1% ετησίως, ενώ το ΑΕΠ αυξανόταν κατά 2,4% ετησίως. Επιπλέον, η ετήσια βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά τη δεκαετία του 1990 ανερχόταν σε 1,4% ετησίως, ωστόσο έκτοτε έχει περιοριστεί στο 0,5%, καταδεικνύοντας ότι οι τρέχουσες προσπάθειες είναι ανεπαρκείς. Σχήμα 5.4: Δείκτης εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε σχέση με το έτος βάσης που θεσπίζει το Πρωτόκολλο του Κιότο (1990). Η Ελληνική Ενεργειακή Κατάσταση Τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα έχει αναπροσαρμόσει το ενεργειακό της σύστημα ούτως ώστε να βελτιώσει την βιωσιμότητα, την ασφάλεια και την ανταγωνιστικότητά του, ανταποκρινόμενη τους βασικούς στόχους των Οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σημαντικά βήματα στον ενεργειακό εφοδιασμό αποτελούν η προσθήκη του φυσικού αερίου στο ενεργειακό μίγμα που ξεκίνησε το 1998 και οι προσπάθειες για εκμετάλλευση του μεγάλου ηλιακού και αιολικού δυναμικού της Ελλάδας. Η κατασκευή


136

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 137 διευρωπαϊκών και διηπειρωτικών δικτύων βοηθάει στον μετασχηματισμό της Ελλάδας σε βασικό ενεργειακό σύνδεσμο μεταξύ της ΕΕ και των μεγάλων ενεργειακών αγορών της Ανατολικής Ευρώπης και της Ασίας. Ακαθάριστη Εγχώρια Κατανάλωση Το Ελληνικό ενεργειακό σύστημα χαρακτηρίζεται από συνεχή ανάπτυξη, αναλογικά υψηλές ενεργειακές εντάσεις, και προσκόλληση στα συμβατικά καύσιμα. Παρ’ όλο που η ενεργειακή ένταση παραμένει υψηλότερη από των περισσοτέρων κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η κατά κεφαλήν κατανάλωση ενέργειας είναι σχετικά χαμηλή. Αυτό είναι αποτέλεσμα των διαφορών στην δομή της οικονομίας, του βιοτικού επιπέδου και των κλιματικών συνθηκών. Η πρωτογενής κατανάλωση ενέργειας κυριαρχείται από το πετρέλαιο και στερεά καύσιμα, κυρίως λιγνίτη, που μαζί ικανοποιούν το 95% της ακαθάριστης εγχώριας κατανάλωσης. Η είσοδος του φυσικού αερίου στο Ελληνικό ενεργειακό σύστημα το 1998, διαφοροποίησε το ενεργειακό μίγμα. Η χρήση του εξαπλώθηκε σύντομα με αποτέλεσμα το 2007 το φυσικό αέριο να χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενέργειας σε ποσοστό 10,86%. Τομέας ηλεκτρικής ενέργειας Η εντατική εκμετάλλευση των λιγνιτικών κοιτασμάτων της Ελλάδας αποτελούσε στρατηγική επιλογή για την Ελλάδα μετά την ενεργειακή κρίση του ’70 ούτως ώστε να διατηρήσει στο . ελάχιστο δυνατό την ενεργειακή της εξάρτηση. Δεύτερο ευρύτερα χρησιμοποιούμενο καύσιμο για τα θερμικά εργοστάσια παραγωγής ενέργειας είναι φυσικά το πετρέλαιο. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90, μία σημαντική αλλαγή πραγματοποιήθηκε για να μειώσει την εξάρτηση από το πετρέλαιο και τον λιγνίτη. Η διαθεσιμότητα του φυσικού αερίου σε συνδυασμό με την μειωμένη διαθεσιμότητα νερού διευκόλυνε την μείωση της χρήσης πετρελαίου και λιγνίτη από 94% το 99 σε 84% το 2007. Παρ’ όλα αυτά, η συνεχιζόμενη εξάρτηση από τον λιγνίτη, και η χαμηλή αποδοτικότητα των θερμικών εργοστασίων παραγωγής ενέργειας καταδεικνύουν ότι μένουν να γίνουν κι άλλες ενέργειες προκειμένου να διαφυλαχθεί το περιβάλλον, εφόσον ο τομέας παραγωγής ενέργειας είναι υπεύθυνος για το 50% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην Ελλάδα. Το ενεργειακό δίκτυο στην Ελλάδα αποτελείται από το διασυνδεδεμένο σύστημα στην ηπειρωτική χώρα (που περιλαμβάνει και κάποια νησιά) με δυναμικότητα γύρω στα 11 GW, σε συνδυασμό με αρκετά αυτόνομα συστήματα στα νησιά, που λειτουργούν με πετρέλαιο και με τον αέρα και εφοδιάζουν το σύστημα με 1,8 GW περίπου. Οι υπάρχουσες ή προγραμματισμένες διασυνδέσεις μεταξύ των μικρών νησιών και/ή την ενδοχώρα στοχεύουν στην μείωση του κόστους των μικρών αυτόνομων ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

137

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 138 μονάδων, να ισορροπήσουν τη ζήτηση φορτίου και να βελτιώσουν την ικανότητα των νησιών να εκμεταλλεύονται τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που είναι διαθέσιμες όχι αδιάλειπτα αλλά κατά διαστήματα. Υπάρχει επίσης υποθαλάσσια διασύνδεση με την Ιταλία, ικανότητας μεταφοράς 500 MW. Εξάλλου οι συναλλαγές ενέργειας με τα γειτονικά μας κράτη αγγίζουν το 5% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας, κυρίως με την Αλβανία, την Βουλγαρία, τα Σκόπια και την Ιταλία. Η εγχώρια αγορά ηλεκτρικής ενέργειας απελευθερώθηκε επίσημα το 1999. Από τότε δημιουργήθηκε μια ανεξάρτητη αρχή, η ΡΑΕ (Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας), επιφορτισμένη με το καθήκον να παρακολουθεί και να ελέγχει τη λειτουργία και επέκταση όλων των ενεργειακών αγορών και μία δεύτερη αρχή, ο ΔΕΣΜΗΕ (Διαχειριστής Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας) (με σκοπό την διαχείριση του συστήματος μεταφοράς). Η αγορά άνοιξε τον Ιούλιο του 2004 για όλους τους μη-οικιακούς καταναλωτές στο διασυνδεδεμένο σύστημα και η κρατική ιδιοκτησία της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού βαθμιαία ελαττώθηκε. Ένα μείζον τεχνικό ζήτημα είναι η ταχύτατα αυξανόμενη αιχμή του φορτίου εξαιτίας της ευρείας χρήσης των κλιματιστικών το καλοκαίρι που δημιουργεί ανάγκη για επέκταση των διασυνδέσεων ή/και αύξηση της εγχώριας παραγωγής. Τελική ζήτηση ενέργειας Τη μερίδα του λέοντος στην τελική κατανάλωση ενέργειας κατέχουν το 2007 οι μεταφορές με 38,7%, ακολουθούν ο οικιακός και εμπορικός τομέας με 37,6% και η βιομηχανία με 23,7%. Η τεχνολογική πρόοδος, η αυξημένη διείσδυση ενεργειακά αποδοτικού εξοπλισμού και η αυξημένη χρήση τεχνικών διαχείρισης ενέργειας έχουν μειώσει την ενεργειακή ένταση τα τελευταία χρόνια, κυρίως στον βιομηχανικό τομέα. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι προικισμένη με άφθονο αιολικό και ηλιακό δυναμικό, ο βαθμός αξιοποίησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας παραμένει περιορισμένος στο μεγαλύτερο μέρος του σε ορισμένες εμπορικά ώριμες τεχνολογίες: μεγάλα υδροηλεκτρικά στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, ηλιακοί θερμοσίφωνες στην παραγωγή ζεστού νερού χρήσης και η παραδοσιακή χρήση βιομάζας (ξύλου κυρίως) για θέρμανση με τζάκια και σόμπες. Ο στόχος που θέτει η ευρωπαϊκή οδηγία για τις ΑΠΕ είναι 20,1%. Η πρόκληση της ικανοποίησης του στόχου σε συνδυασμό με την προσπάθεια για προσαρμογή στις δεσμεύσεις του Κιότο, έχουν επιταχύνει τη διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ιδιαίτερα της αιολικής και τελευταία, με τον νόμο 3468/06 που θεσπίζει αρκετά ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

138

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 139 υψηλή τιμή για τις κιλοβατώρες που προέρχονται από φωτοβολταϊκά, και της ηλιακής. Έχει θεσπιστεί επίσης νομοθεσία (Ν.3175/03) προς διευκόλυνση της εκμετάλλευσης του γεωθερμικού δυναμικού της Ελλάδας, χαρακτηρίζοντάς το με νομικούς όρους σαν ανανεώσιμη πηγή ενέργειας παρά σαν ορυκτό πόρο. Το γεωθερμικό δυναμικό της Ελλάδας έχει εκτιμηθεί στα 500 MWe. Η Ελλάδα αποτελεί την δεύτερη μεγαλύτερη αγορά ηλιακών θερμικών στην Ευρώπη, με περισσότερα από 3 εκατ. τετραγωνικά μέτρα ηλιακών συλλεκτών εγκατεστημένων μέχρι το τέλος του 2005. Μετά την Κύπρο, η Ελλάδα με την Αυστρία διεκδικούν την δεύτερη θέση για την μεγαλύτερη κατά κεφαλήν χρήση ηλιακών θερμικών συστημάτων στην ΕΕ. Η ανάπτυξη της ηλιακής αγοράς, στοχευμένη στον οικιακό τομέα για θέρμανση νερού, άρχισε το 1975, εν μέσω της ενεργειακής κρίσης και συνεχίστηκε ταχύτατα κατά την δεκαετία του ’80 σαν αποτέλεσμα έκδοσης φορολογικών απαλλαγών και μεγάλης διαφημιστικής εκστρατείας. Η απόσυρση του οικονομικού κινήτρου οδήγησε σε βαθμιαία αύξηση των εξαγωγών, που αντιπροσωπεύουν σήμερα το 40% της συνολικής παραγωγής, δίνοντας στην Ελλάδα τη θέση του μεγαλύτερου εξαγωγέα ηλιακών θερμικών συστημάτων στην Ευρώπη. Προβλέψεις μέχρι το 2030 για την ΕΕ-27 Έχοντας παρουσιάσει την ενεργειακή κατάσταση της Ευρώπης και της Ελλάδας μέχρι το πρόσφατο παρελθόν, ιδιαίτερο ενδιαφέρον εμφανίζει η μελέτη των τάσεων που υπάρχουν για τη μελλοντική εξέλιξή της. Στη συνέχεια παρουσιάζονται κάποια συμπεράσματα της έρευνας που πραγματοποιήθηκε από το εργαστήριο τηλεπικοινωνιών και υπολογιστικών συστημάτων του ΕΜΠ (Prof. P. Capros, 2007). 5.3.1 Γενικά Αποτελέσματα Οι συνολικές απαιτήσεις σε ενέργεια της ΕΕ των 27 αναμένεται να αυξηθούν μέχρι το 2030. Το 2030 η πρωτογενής κατανάλωση ενέργειας θα είναι αυξημένη κατά 11% σε σχέση με το 2005.


139

140


Σχήμα 5.5: Πρωτογενείς απαιτήσεις σε ενέργεια ανά καύσιμο Η αύξηση αυτή της τάξεως του 11% είναι σημαντικά χαμηλότερη από την αύξηση του ΑΕΠ κατά την ίδια περίοδο, αύξηση η οποία αγγίζει το 71%. Επομένως, η ενεργειακή ένταση (ο λόγος της πρωτογενούς κατανάλωσης ενέργειας προς το ΑΕΠ) βελτιώνεται κατά 1,7% ανά έτος μέχρι το 2030, μετά την αύξηση 1,4% ανά έτος την περίοδο 1990-2005 συμπεριλαμβανομένης μιας περιόδου έντονης βελτίωσης κατά την δεκαετία του ’90 (1,8% ανά έτος).

Σχήμα 5.6: Η εξέλιξη των δεικτών ενεργειακής έντασης και έντασης άνθρακα για την ΕΕ-27 ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

140

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 141 Η αύξηση της πρωτογενούς κατανάλωσης ενέργειας της τάξεως των 200 ΜΤΙΠ ανάμεσα στο 2005 και το 2030 θα καλυφθεί σε μεγάλο ποσοστό από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και φυσικό αέριο, οι οποίες είναι οι μόνες πηγές ενέργειας που αυξάνουν το μερίδιό τους στην αγορά ενέργειας. Τo πετρέλαιο παραμένει το σημαντικότερο καύσιμο, αλλά η κατανάλωσή του το 2030 αναμένεται να υπερβεί τα επίπεδα του 2005 μόνο κατά 6%. Οι ΑΠΕ αυξάνουν περισσότερο από όλες τις άλλες πηγές ενέργειας τα ποσοστά διείσδυσής τους, αφού γνωρίζουν αύξηση της τάξεως του 90% μέχρι το 2030. Σε απόλυτους αριθμούς αυξάνουν κατά 115 ΜΤΙΠ από το 2005 μέχρι το 2030 καλύπτοντας έτσι με την αύξησή τους σχεδόν το 60% (για την ακρίβεια το 57,5%) της αύξησης της ζήτησης για ενέργεια. Η χρήση των ΑΠΕ αυξάνει κυρίως στην παραγωγή ενέργειας και ακολουθούν οι μεταφορές, η θέρμανση και η ψύξη. Η ζήτηση για φυσικό αέριο αναμένεται να αυξηθεί κατά 71 ΜΤΙΠ μέχρι το 2030, μετά την σημαντική αύξηση που έχει ήδη γνωρίσει. Τα στερεά καύσιμα αναμένεται να υπερβούν το σημερινό τους επίπεδο κατά 5% μέχρι το 2030 λόγω των υψηλών τιμών του πετρελαίου και το αερίου αλλά και την μείωση της χρήσης πυρηνικής ενέργειας σε συγκεκριμένα Κράτη-Μέλη. Η χρήση πυρηνικής ενέργειας θα μειωθεί κατά 20% το 2030 σε σχέση με τα επίπεδα του 2005 σαν αποτέλεσμα πολιτικών αποφάσεων για την κατάργησή της σε μερικά από τα Κράτη-Μέλη της ΕΕ-15 αλλά και του κλεισίματος εργοστασίων πυρηνικής ενέργειας για λόγους ασφαλείας σε κάποια Κράτη-Μέλη της ΕΕ-27. Η ένταση του άνθρακα (ο λόγος της εκπομπής CO2 προς την κατανάλωση ενέργειας) θα συνεχίζει να βελτιώνεται μέχρι το 2010. Όμως η αύξηση αυτή σταματά το 2010 σαν αποτέλεσμα της σταδιακής απόσυρσης των πυρηνικών εργοστασίων και της αντικατάστασής τους από εργοστάσια άνθρακα, χωρίς τις ανανεώσιμες να σημειώνουν ιδιαίτερη πρόοδο. Τα μερίδιο των ορυκτών καυσίμων στην συνολική κατανάλωση ενέργειας πέφτει μόνο οριακά μέχρι το2030, φτάνοντας το 78% (εν συγκρίσει με το 79% το 2005). Τα στερεά καύσιμα και το πετρέλαιο μειώνονται κατά σχεδόν 1% το καθένα, ενώ το φυσικό αέριο αυξάνεται κατά 1%. Το μερίδιο των ΑΠΕ κατά την περίοδο προβολής αναμένεται να αυξηθεί από λιγότερο από 7% που ήταν το 2007 σε: 8% το 2010, 10% το 2020 και 12% το 2030. Επομένως, ο στόχος της ΕΕ για αύξηση του μεριδίου των ΑΠΕ σε 20% το 2020 δεν αναμένεται να επιτευχθεί αν δεν παρθούν πρόσθετα μέτρα από αυτά που έχουν ήδη παρθεί μέχρι το 2006 και με βάση τα οποία έγινε η παρούσα πρόβλεψη. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

141

142


Σχήμα 5.7: Μερίδιο ενεργειακών πηγών στη συνολική πρωτογενή ενέργεια

Στε

1400

Φυ Θε

1200

Σχήμα 5.8: Η Αναμενόμενη Εξέλιξη της Ενεργειακής Κατανάλωσης στην ΕΕ-25 Πηγή: EC. European Energy and Transport Trends to 2030; 2004 ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

142

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 143 Η ενεργειακή εξάρτηση της ΕΕ συνεχίζει να αυξάνεται για να φτάσει το 67% το 2030, που αντιστοιχεί σε αύξηση 14 ποσοστιαίων μονάδων σε σχέση με τα επίπεδα του 2005. Η ενεργειακή εξάρτηση σε πετρέλαιο θα εξακολουθεί να είναι η μεγαλύτερη, φτάνοντας το 95% το 2030. Η εξάρτηση σε φυσικό αέριο αυξάνει επίσης σημαντικά από 58% το 2007 σε 84% το 2030. Ομοίως, η διάθεση στερεών καυσίμων θα βασίζεται ολοένα και περισσότερο σε εισαγωγές, φτάνοντας το 63% το 2030 από 40% το 2007.

Σχήμα 5.9: Ποσοστό εξάρτησης της ΕΕ ανά είδος καυσίμου και συνολικά και εκτίμηση της μελλοντικής κατάστασης Οι εκπομπές CO2 που σχετίζονται με την ενέργεια (συμπεριλαμβανομένων των διεθνών αερομεταφορών) οι οποίες μειώθηκαν σημαντικά την δεκαετία του ’90, την τρέχουσα δεκαετία άρχισαν και πάλι να αυξάνουν. Οι εκπομπές CO2 που σχετίζονται με την ενέργεια αναμένεται να παραμείνουν κάτω από τα επίπεδα του 1990 μέχρι το 2010, μεσο-μακροπρόθεσμα όμως οι εκπομπές CO2 αναμένεται να αυξηθούν σημαντικά υπερβαίνοντας το επίπεδο του 1990 κατά 5,1% το 2020 και κατά 5,4% το 2030. Μακροπρόθεσμα (από το ’20 μέχρι το ’30) η σχετικά μικρή αυτή αύξηση αντανακλά την μικρή αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας και την διόλου ευκαταφρόνητη συμβολή των ΑΠΕ. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

143

144

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 5.3.2 Τελική Ενεργειακή Ζήτηση Μεταφορές

Υπηρεσίες-Γεωργία Νοικοκυριά Υπόλοιπες βιομηχανίες Ενεργοβόρες βιομηχανίες Σχήμα 5.10: Τελική ενεργειακή ζήτηση ανά τομέα Η τελική κατανάλωση ενέργειας αυξάνει κατά 20,5% από το 2005 στο 2030. Αυτή, η κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες μεγαλύτερη αύξηση της τελικής κατανάλωσης από την πρωτογενή ενεργειακή ζήτηση οφείλεται στον περιορισμό των απωλειών ενέργειας λόγω των σημαντικών βελτιώσεων του ενεργειακού συστήματος (παραγωγή, μεταφορά και διανομή) που αναμένεται να γίνουν κατά τη χρονική περίοδο που εξετάζεται, με κυριότερη την αντικατάσταση παλιών σταθμών παραγωγής ενέργειας με νέους, πολύ πιο αποδοτικούς. Το 2030 η ζήτηση ενέργειας στις μεταφορές αναμένεται να είναι κατά 28% υψηλότερη σε σχέση με το 2005. Η ζήτηση ενέργειας αυξάνεται λιγότερο από την δραστηριότητα των μεταφορών, γεγονός που αντανακλά βελτιώσεις στην απόδοση των καυσίμων αλλά και των κινητήρων των οχημάτων. Η ενεργειακή ζήτηση στη βιομηχανία αναμένεται να αυξηθεί κατά 20% στην 25ετία που εξετάζεται. Η βαριά βιομηχανία αναπτύσσεται λιγότερο από την ελαφριά. Η ενεργειακή ένταση στη βιομηχανία (ενεργειακή κατανάλωση προς προστιθέμενη αξία) θα ακολουθήσει ρυθμό βελτίωσης 1,4% ανά έτος μέχρι το 2030. Η παραπάνω αλλαγή στη δομή της βιομηχανίας επιφέρει αύξηση στη χρήση του ηλεκτρισμού στη βιομηχανία (37%). Με τη δυναμική διείσδυση του ηλεκτρισμού στη βιομηχανία ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

144

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 145 αναμένεται πολύ μικρότερη αύξηση των εκπομπών CO2 (6%) εν συγκρίσει με την αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας (20%). Η ενεργειακή ζήτηση στις υπηρεσίες θα αυξηθεί κατά 26% μέχρι το 2030, αντανακλώντας τον ολοένα σημαντικότερο ρόλο του τομέα των υπηρεσιών στη σύγχρονη οικονομία. Η ενεργειακή ζήτηση στη γεωργία θα γνωρίσει τη μικρότερη αύξηση, μόνο 8%. Στα νοικοκυριά η ζήτηση ενέργειας αναμένεται να αυξηθεί κατά 12% από το 2005 στο 2030. Ο αυξανόμενος αριθμός των νοικοκυριών, λόγω δημογραφικών αλλαγών και αλλαγών στον τρόπο ζωής είναι βασικός παράγων για αυτή την αύξηση. 5.3.3 Παραγωγή Ενέργειας Ακολουθώντας την αύξηση στην ενεργειακή ζήτηση, η παραγωγή ενέργειας αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά (35%) δεδομένης και της περιορισμένης δυνατότητας για εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας από χώρες εκτός ΕΕ. Η συμπαραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού θα αυξηθεί κατά 8 ποσοστιαίες μονάδες και θα φτάσει το 21% το 2030. Η δομή της ηλεκτροπαραγωγής θα μεταβληθεί σημαντικά προς όφελος των ανανεώσιμων, του φυσικού αερίου και των στερεών καυσίμων ενώ η πυρηνική ενέργεια και το πετρέλαιο θα χάσουν μερίδιο αγοράς. Το μερίδιο των ανανεώσιμων στην καθαρή παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (συνολική/ακαθάριστη παραγωγή-κατανάλωση ενέργειας σε βοηθητικές διατάξεις εντός της βιομηχανίας) αυξάνει στο 17,9% το 2010, που ωστόσο υπολείπεται ελαφρώς του ενδεικτικού στόχου που απορρέει από την οδηγία για την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ. Το 2030 η παραγωγή ενέργειας από ανεμογεννήτριες αναμένεται να είναι 15πλάσια σε σχέση με τα 2000 και ίση με την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από υδροηλεκτρικούς σταθμούς. Η χρήση της βιομάζας για ηλεκτροπαραγωγή επίσης αυξάνεται σημαντικά. Η χρήση πυρηνικής ενέργειας μειώνεται λόγω πολιτικών αποφάσεων. Το μερίδιο της πυρηνικής ενέργειας πέφτει από 30% το 2007 σε 20% το 2020 παρά την αξιόλογη επένδυση σε νέα πυρηνικά εργοστάσια σε χώρες χωρίς περιορισμούς στην πυρηνική ενέργεια. Συνολικά το μερίδιο των ανανεώσιμων και της πυρηνικής ενέργειας μειώνεται ελαφρά από 45% το 2007 σε 43% το 2030. Τα στερεά καύσιμα αυξάνουν το μερίδιο της αγοράς τους σαν αποτέλεσμα των υψηλών τιμών του φυσικού αερίου και λόγω της χρήσης τους σαν αντικαταστάτη της πυρηνικής ενέργειας. Παρ’ όλα αυτά το φυσικό αέριο συνεχίζει να κερδίζει έδαφος λόγω των πλεονεκτημάτων ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

145

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 146 του σαν καθαρό, αποδοτικό και χαμηλής περιεκτικότητας σε CO2 καύσιμο. Συνολικά, το μερίδιο των ορυκτών καυσίμων ενισχύεται οριακά φτάνοντας το 57% το 2030 από 55% το 2005. Σαν αποτέλεσμα αυτής της στροφής προς καύσιμα με μηδενικό ή φτωχό περιεχόμενο σε άνθρακα (ανανεώσιμες και αέριο) οι εκπομπές CO2 από την ηλεκτροπαραγωγή (+6% μέχρι το 2030) αυξάνουν σημαντικά λιγότερο από την ίδια την ηλεκτροπαραγωγή (+35%). Επομένως, η ένταση του άνθρακα στην ηλεκτροπαραγωγή μειώνεται. Το Νομοθετικό Πλαίσιο της ΕΕ - Στόχοι ενεργειακής πολιτικής Η προώθηση της ενεργειακής απόδοσης σε όλα τα επίπεδα της σημερινής κοινωνίας αποτελεί τον ένα από τους τρεις βασικούς άξονες της πολιτικής της ΕΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την αειφόρο ανάπτυξη, όπως περιγράφεται στην Πράσινη Βίβλο για την Ενέργεια. Οι βασικές προτεραιότητες του άξονα αυτού παρουσιάζονται σε βάθος στην Πράσινη Βίβλο για την Ενεργειακή Απόδοση και είναι οι ακόλουθες: • Ασφάλεια Εφοδιασμού: Σύμφωνα με τις σύγχρονες τάσεις το 2030 η ΕΕ θα καλύπτει το 90% και 80% των απαιτήσεων της σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, αντίστοιχα, από εισαγωγές. Η αδυναμία πρόβλεψης της εξέλιξης των διεθνών τιμών των συμβατικών καυσίμων σε συνδυασμό με τα φαινόμενα περιορισμού της τροφοδοσίας της ευρωπαϊκής ενδοχώρας με φυσικό αέριο κατά τα τέλη του 2005, καταδεικνύουν περίτρανα την ανάγκη σταθεροποίησης και στη συνέχεια περιορισμού της ενεργειακής ζήτησης. • Αύξηση της Ανταγωνιστικότητας: Η ανταγωνιστικότητα και η απασχόληση στην ΕΕ αποτελούν κεντρικούς στόχους της ΕΕ και σε αυτούς τους στόχους αναμένεται ιδιαίτερα σημαντική μια αποτελεσματική πολιτική ενεργειακής απόδοσης. Η ΕΕ έχει εξέχουσα θέση παγκοσμίως στο πεδίο των τεχνολογιών και των υπηρεσιών ενεργειακής απόδοσης και εκτιμάται ότι το τεχνικά και οικονομικά αξιοποιήσιμο δυναμικό εξοικονόμησης ενέργειας φθάνει το 20% της ενεργειακής κατανάλωσης κατά το έτος 2004, που αντιστοιχεί σε 60 δισ. €. Η επενδυτική πρωτοβουλία για την επίτευξη αυτού του στόχου αναμένεται να επιφέρει τη δημιουργία έως και ενός εκατομμυρίου θέσεων εργασίας στην Ευρώπη, καθώς και αυξημένη ανταγωνιστικότητα και βελτίωση του βιοτικού επιπέδου. • Περιβαλλοντική Προστασία: Η εξοικονόμηση ενέργειας είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος για τον περιορισμό των εκπομπών ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

146

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 147 αερίων του θερμοκηπίου, άρα ταυτοχρόνως συμβάλλει στην εκπλήρωση των υποχρεώσεων της ΕΕ βάσει του Πρωτοκόλλου του Κιότο και στην μακροπρόθεσμη κοινοτική πολιτική για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Όπως φαίνεται στο παρακάτω Σχήμα 5.11, οι προσπάθειες που γίνονται για τη βελτιστοποίηση της ενεργειακής αποδοτικότητας μέσω των εφαρμοζόμενων ενεργειακών πολιτικών, καταδεικνύουν το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η διαχείριση ενέργειας, ρόλο ιδιαίτερα εμφανή τόσο σε εθνικό, όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο.

Στό Σχήμα 5.11: Στόχοι Διαχείρισης Ενέργειας Η Ευρωπαϊκή νομοθεσία σε μία ματιά Οι νομοθετικές ρυθμίσεις που έχουν προωθηθεί από τα όργανα της ΕΕ και αφορούν στη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας παρουσιάζονται στον ακόλουθο Πίνακα 5.1. Στη τελευταία στήλη του Πίνακα παρουσιάζονται και οι ρυθμίσεις (όπως Υπουργικές Αποφάσεις – ΥΑ, και Προεδρικά Διατάγματα - ΠΔ) οι οποίες έλαβαν χώρα στην Ελλάδα μέχρι το τέλος του 2008 με σκοπό την εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας με την κοινοτική.

1.

Πίνακας 5.1: Νομοθετικές Ρυθμίσεις ΕΕ

2.

Τομέας

Εξασφάλιση ενεργειακού εφοδιασμού

4. Ενεργειακή απόδοση κατά την

a.

a.

3. Πράξη εναρμόνισης ελληνικής νομοθεσίας 5. Δεν έχει Οδηγία περί της εκδοθεί πράξη Τίτλος


147

148

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ τελική χρήση και ενεργειακές υπηρεσίες

6. Απόδοση προϊόντων που καταναλώνουν ενέργεια

Συμπαραγωγή

Φορολογία

ενεργειακής απόδοσης κατά την τελική χρήση και των ενεργειακών υπηρεσιών (COM (2003) 739 τελικό της 10.12.2003) a. Οδηγία 2005/32/ΕΕ περί θεσπίσεως ενός πλαισίου για τον καθορισμό απαιτήσεων οικολογικού σχεδιασμού για τα προϊόντα που καταναλώνουν ενέργεια και περί τροποποιήσεως της οδηγίας 92/42/ΕΟΚ

Οδηγία 2004/8/ΕΚ, της 11ης Φεβρουαρίου 2004, για την προώθηση της συμπαραγωγής ενέργειας βάσει της ζήτησης για χρήσιμη θερμότητα στην εσωτερική αγορά ενέργειας και για την τροποποίηση της οδηγίας 92/42/ΕΟΚ Οδηγία 2003/96/ΕΚ, της 27ης Οκτωβρίου 2003, σχετικά με την αναδιάρθρωση του κοινοτικού πλαισίου φορολογίας των ενεργειακών προϊόντων και της ηλεκτρικής ενέργειας

εναρμόνισης

7. ΥΑ Δ6/Β/14826

Δεν έχει εκδοθεί πράξη εναρμόνισης

Ν.3336/05


148

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ Κτίρια Οδηγία 2002/91/ΕΚ, της 16ης Δεκεμβρίου 2002, για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων Οδηγία 93/76/ΕΟΚ της 13ης Σεπτεμβρίου 1993 για περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακος με τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης (SAVE) Οδηγία 92/42/ΕΟΚ της 21ης Μαΐου 1992 σχετικά με τις απαιτήσεις απόδοσης για τους νέους λέβητες ζεστού νερού που τροφοδοτούνται με υγρά ή αέρια καύσιμα

149

N. 3661/08

YA 21475/4707/98

ΠΔ 335/93 ΥA 10315/93


149

150


Οικιακές συσκευές – Σήμανση

Οδηγία 89/106/ΕΟΚ της 21ης Δεκεμβρίου 1988 για την προσέγγιση των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών όσον αφορά τα προϊόντα του τομέα των δομικών κατασκευών Οδηγία 2003/66/ΕΚ, της 3ης Ιουλίου 2003, για την τροποποίηση της οδηγίας 94/2/ΕΚ της Επιτροπής της 21ης Ιανουαρίου 1994 περί εφαρμογής της οδηγίας 92/75/ΕΟΚ του Συμβουλίου όσον αφορά την ένδειξη της κατανάλωσης ενέργειας για τα οικιακά ηλεκτρικά ψυγεία και τους καταψύκτες, καθώς και τους συνδυασμούς αυτών


150

151

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ Οδηγία 2002/40/ΕΚ, της 8ης Μαΐου 2002, περί εφαρμογής της οδηγίας 92/75/ΕΟΚ του Συμβουλίου για την ένδειξη της κατανάλωσης ενέργειας των οικιακών ηλεκτρικών φούρνων Οδηγία 2002/31/ΕΚ, της 22ας Μαρτίου 2002, για εφαρμογή της οδηγίας 92/75/ΕΟΚ του Συμβουλίου για την ένδειξη της κατανάλωσης ενέργειας των οικιακών κλιματιστικών Οδηγία 98/11/ΕΚ της 27ης Ιανουαρίου 1998 για την εφαρμογή της οδηγίας 92/75/ΕΟΚ του Συμβουλίου όσον αφορά την ένδειξη κατανάλωσης ενέργειας των οικιακών λαμπτήρων

ΥΑ Δ6/Β/267

ΥΑ Δ6/ΦΕΚ 266Β/2003

ΥΑ Δ6/Β/1792


151

152

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ Οδηγία 97/17/ΕΚ της 16ης Απριλίου 1997 για την εκτέλεση της οδηγίας 92/75/ΕΟΚ του Συμβουλίου για την ένδειξη της κατανάλωσης ενέργειας των οικιακών πλυντηρίων πιάτων Οδηγία 96/60/ΕΚ της 19ης Σεπτεμβρίου 1996 για την εκτέλεση της οδηγίας 92/75/ΕΟΚ του Συμβουλίου όσον αφορά την ένδειξη κατανάλωσης ενέργειας των οικιακών πλυντηρίωνστεγνωτηρίων ρούχων

ΥΑ Δ6/Β/591


152

153

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ Οδηγία 95/13/ΕΚ της 23ης Μαΐου 1995 για την εφαρμογή της οδηγίας 92/75/ΕΟΚ του Συμβουλίου σχετικά με την ένδειξη κατανάλωσης ενέργειας των οικιακών ηλεκτρικών στεγνωτηρίων ρούχων Οδηγία 95/12/ΕΚ της 23ης Μαΐου 1995 για την εφαρμογή της οδηγίας 92/75/ΕΟΚ του Συμβουλίου σχετικά με την ένδειξη κατανάλωσης ενέργειας των οικιακών ηλεκτρικών πλυντηρίων ρούχων

ΥΑ Δ6/Β/247

ΥΑ Δ6/Β/234


153

154

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ Οδηγία 94/2/ΕΚ της 21ης Ιανουαρίου 1994 περί εφαρμογής της οδηγίας 92/75/ΕΟΚ του Συμβουλίου όσον αφορά την ένδειξη της κατανάλωσης ενέργειας για τα οικιακά ηλεκτρικά ψυγεία και τους καταψύκτες, καθώς και τους συνδυασμούς αυτών Οδηγία 92/75/ΕΟΚ της 22ας Σεπτεμβρίου 1992 για την ένδειξη της κατανάλωσης ενέργειας και λοιπών πόρων των οικιακών συσκευών με την επισήμανση και την παροχή ομοιόμορφων πληροφοριών σχετικά με τα προϊόντα


154

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ Οικιακές συσκευές – Ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης

155 Οδηγία 2000/55/ΕΚ, της 18ης Σεπτεμβρίου 2000, σχετικά με τις απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης για τα στραγγαλιστικά πηνία που προορίζονται για τους λαμπτήρες φθορισμού Οδηγία 96/57/ΕΚ της 3ης Σεπτεμβρίου 1996 σχετικά με τις απαιτήσεις για την ενεργειακή απόδοση των οικιακών ηλεκτρικών ψυγείων, καταψυκτών και συνδυασμών τους Οδηγία 92/42/ΕΟΚ της 21ης Μαΐου 1992 σχετικά με τις απαιτήσεις απόδοσης για τους νέους λέβητες ζεστού νερού που τροφοδοτούνται με υγρά ή αέρια καύσιμα

ΥΑ Δ6/Β/17682/ΦΕ Κ 1407Β/2001

ΠΔ 335/93 ΥA 10315/93


155

156


Εξοπλισμός γραφείων – Energy Star

Οι σημαντικότερες από τις παρουσιάζονται στη συνέχεια.

Απόφαση 2001/469/EΕ της 14.05.2001 σχετικά με τη κύρωση της συμφωνίας της κυβέρνησης των ΗΠΑ και της Δεν απαιτείται Ευρωπαϊκής εναρμόνιση Κοινότητας για τον συντονισμό των προγραμμάτων σήμανσης της ενεργειακής απόδοσης εξοπλισμού γραφείου Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 106/2008 της 15ης Ιανουαρίου 2008 σχετικά με το κοινοτικό πρόγραμμα επισήμανσης της ενεργειακής απόδοσης του εξοπλισμού γραφείου 2003/168/ΕΚ: Απόφαση, της 11ης Μαρτίου 2003, για την Δεν απαιτείται ίδρυση του εναρμόνιση Γραφείου της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για το Energy Star παραπάνω νομοθετικές ρυθμίσεις


156

157


Οδηγία 2002/91/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Δεκεμβρίου 2002 για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων Στόχος Στόχος της παρούσας οδηγίας είναι η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων εντός της Κοινότητας λαμβάνοντας υπόψη τις εξωτερικές κλιματολογικές και τις τοπικές συνθήκες, καθώς και τις κλιματικές απαιτήσεις των εσωτερικών χώρων και τη σχέση κόστους/οφέλους. Η παρούσα οδηγία θεσπίζει απαιτήσεις που αφορούν: α) το γενικό πλαίσιο για μια μεθοδολογία υπολογισμού της ολοκληρωμένης ενεργειακής απόδοσης κτιρίων· β) την εφαρμογή ελαχίστων απαιτήσεων για την ενεργειακή απόδοση των νέων κτιρίων· γ) την εφαρμογή ελαχίστων απαιτήσεων για την ενεργειακή απόδοση μεγάλων υφισταμένων κτιρίων στα οποία γίνεται μεγάλης κλίμακας ανακαίνιση· δ) την ενεργειακή πιστοποίηση των κτιρίων και ε) την τακτική επιθεώρηση των λεβήτων και των εγκαταστάσεων κλιματισμού κτιρίων και, επί πλέον, μια αξιολόγηση των εγκαταστάσεων θέρμανσης των οποίων οι λέβητες είναι παλαιότεροι των 15 ετών. Η μέθοδος υπολογισμού της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων πρέπει τουλάχιστον να περιλαμβάνει τους ακόλουθους παράγοντες: α) θερμικά χαρακτηριστικά του κτιρίου (κέλυφος και εσωτερικά χωρίσματα, κ.λπ.). Τα χαρακτηριστικά αυτά μπορούν να περιλαμβάνουν και την αεροστεγανότητα· β) εγκατάσταση θέρμανσης και τροφοδοσία θερμού νερού, συμπεριλαμβανομένων των χαρακτηριστικών των μονώσεών τους· γ) εγκατάσταση κλιματισμού· δ) αερισμό· ε) ενσωματωμένη εγκατάσταση φωτισμού (κυρίως στον τομέα που δεν αφορά την κατοικία)· στ) θέση και προσανατολισμό των κτιρίων, περιλαμβανομένων των εξωτερικών κλιματικών συνθηκών· ζ) παθητικά ηλιακά συστήματα και ηλιακή προστασία· η) φυσικό αερισμό· θ) εσωτερικές κλιματικές συνθήκες στις οποίες περιλαμβάνονται οι επιδιωκόμενες εσωτερικές κλιματικές συνθήκες. Στον υπολογισμό αυτόν συνεκτιμάται, κατά περίπτωση, η θετική επίδραση των ακολούθων παραγόντων: ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

157

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 158 α) ενεργά ηλιακά συστήματα και άλλα συστήματα θέρμανσης και ηλεκτρικά συστήματα βασιζόμενα σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας· β) ηλεκτρική ενέργεια παραγόμενη με ΣΠΗΘ· γ) συστήματα κεντρικής θέρμανσης και ψύξης σε κλίμακα περιοχής ή οικοδομικού τετραγώνου· δ) φυσικός φωτισμός. Για το σκοπό αυτού του υπολογισμού, τα κτίρια κατατάσσονται σε κατηγορίες όπως: α) οικογενειακές κατοικίες διαφόρων τύπων· β) συγκροτήματα διαμερισμάτων· γ) γραφεία· δ) εκπαιδευτικά κτίρια· ε) νοσοκομεία· στ) ξενοδοχεία και εστιατόρια· ζ) αθλητικές εγκαταστάσεις· η) κτίρια υπηρεσιών χονδρικού και λιανικού εμπορίου· θ) άλλα είδη κτιρίων που καταναλώνουν ενέργεια. Καθορισμός των απαιτήσεων ενεργειακής απόδοσης Γίνεται διάκριση στις απαιτήσεις μεταξύ νέων και υφισταμένων κτιρίων και διάφορων κατηγοριών κτιρίων. Στις απαιτήσεις πρέπει να συνεκτιμώνται οι γενικές απαιτήσεις εσωτερικών κλιματικών συνθηκών, προκειμένου να αποφεύγονται ενδεχόμενες αρνητικές επιπτώσεις όπως ο ανεπαρκής αερισμός, καθώς και οι τοπικές συνθήκες, η προβλεπόμενη χρήση και η ηλικία του κτιρίου. Οι απαιτήσεις αναθεωρούνται σε τακτά διαστήματα τα οποία δεν υπερβαίνουν τα πέντε έτη και, εάν χρειαστεί, ενημερώνονται προκειμένου να αντικατοπτρίζουν την τεχνική πρόοδο στον τομέα των κτιριακών κατασκευών. Νέα κτίρια Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε τα νέα κτίρια να πληρούν τις απαιτήσεις ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης που αναφέρονται παραπάνω. Για τα νέα κτίρια συνολικής ωφέλιμης επιφάνειας άνω των 1000 m2, τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι η τεχνική, περιβαλλοντική και οικονομική σκοπιμότητα εγκατάστασης εναλλακτικών συστημάτων, όπως: • αποκεντρωμένων συστημάτων παροχής ενέργειας που βασίζονται σε ανανεώσιμες πηγές • ΣΠΗΘ • συστημάτων θέρμανσης ή ψύξης σε κλίμακα περιοχής/οικοδομικού τετραγώνου, εάν υπάρχουν • αντλιών θέρμανσης, υπό ορισμένες συνθήκες μελετάται και συνυπολογίζεται πριν από την έναρξη της ανέγερσης. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

158

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 159 Υφιστάμενα κτίρια Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι, όταν κτίρια συνολικής ωφέλιμης επιφάνειας άνω των 1000 m2 υφίστανται ριζική ανακαίνιση, η ενεργειακή απόδοσή τους αναβαθμίζεται ώστε να πληροί τις ελάχιστες απαιτήσεις, στο βαθμό που αυτό είναι τεχνικά, λειτουργικά και οικονομικά εφικτό. Τα κράτη μέλη εξάγουν τις εν λόγω ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης με βάση τις απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης που προαναφέρθηκαν. Οι απαιτήσεις θεσπίζονται είτε για το ανακαινιζόμενο κτίριο ως σύνολο είτε για τα ανακαινιζόμενα συστήματα ή δομικά στοιχεία όταν αυτά αποτελούν μέρος μιας ανακαίνισης που πρέπει να γίνει εντός περιορισμένου χρονικού διαστήματος, με στόχο τη βελτίωση της συνολικής ενεργειακής απόδοσης του κτιρίου. Πιστοποιητικό ενεργειακής απόδοσης Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι κατά την κατασκευή, την πώληση ή την εκμίσθωση κτιρίων θα διατίθεται πιστοποιητικό ενεργειακής απόδοσης στον ιδιοκτήτη ή από τον ιδιοκτήτη στον υποψήφιο αγοραστή ή μισθωτή. Το πιστοποιητικό θα είναι δεκαετούς ισχύος κατ' ανώτατο όριο. Η πιστοποίηση διαμερισμάτων ή μονάδων που σχεδιάζονται για χωριστή χρήση σε συγκροτήματα μπορεί να βασίζεται: - σε κοινή πιστοποίηση ολόκληρου του κτιρίου για συγκροτήματα με κοινόχρηστο σύστημα θέρμανσης, ή - στην αξιολόγηση άλλου αντιπροσωπευτικού διαμερίσματος του ιδίου συγκροτήματος. Το πιστοποιητικό ενεργειακής απόδοσης κτιρίων περιλαμβάνει τιμές αναφοράς, όπως ισχύουσες νομικές απαιτήσεις και κριτήρια συγκριτικής αξιολόγησης, ώστε να επιτρέπει στους καταναλωτές να συγκρίνουν και να αξιολογούν την ενεργειακή απόδοση του κτιρίου. Το πιστοποιητικό συνοδεύεται από συστάσεις για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης σε σχέση με το κόστος. Ο σκοπός των πιστοποιητικών περιορίζεται στην παροχή πληροφοριών και οι πιθανές συνέπειες των πιστοποιητικών αυτών όσον αφορά νομικές ή άλλες διαδικασίες αποφασίζονται σύμφωνα με τους εθνικούς κανόνες. Ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες Η πιστοποίηση των κτιρίων, η σύνταξη των συνοδευτικών συστάσεων και η επιθεώρηση των λεβήτων και συστημάτων να διεξάγονται με ανεξάρτητο τρόπο από ειδικευμένους ή/και διαπιστευμένους εμπειρογνώμονες, είτε αυτοί είναι ελεύθεροι επαγγελματίες είτε υπάλληλοι δημόσιων ή ιδιωτικών οργανισμών. Οδηγία 2006/32/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 5ης Απριλίου 2006 για την ενεργειακή απόδοση κατά την τελική χρήση και τις ενεργειακές υπηρεσίες ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

159

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 160 Σκοπός της οδηγίας αυτής είναι να ενισχυθεί η οικονομικώς αποτελεσματική βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά την τελική χρήση στα κράτη μέλη με: • την παροχή των αναγκαίων ενδεικτικών στόχων καθώς και μηχανισμών, κινήτρων και θεσμικών, χρηματοδοτικών και νομικών πλαισίων για την άρση των υφιστάμενων φραγμών και ατελειών της αγοράς που παρεμποδίζουν την αποδοτική τελική χρήση της ενέργειας • τη δημιουργία των συνθηκών για την ανάπτυξη και την προώθηση της αγοράς ενεργειακών υπηρεσιών και για την παροχή, στους τελικούς καταναλωτές, άλλων μέτρων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης. Η οδηγία εφαρμόζεται: • στους παρόχους μέτρων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, των διανομέων ενέργειας, των διαχειριστών συστημάτων διανομής και των εταιρειών λιανικής πώλησης ενέργειας. • στους τελικούς καταναλωτές. • στις ένοπλες δυνάμεις, αλλά μόνον στο μέτρο που η εφαρμογή της δεν έρχεται σε σύγκρουση με τη φύση και τον κύριο στόχο των δραστηριοτήτων των ενόπλων δυνάμεων και με την εξαίρεση του υλικού που χρησιμοποιείται αποκλειστικά για στρατιωτικούς σκοπούς. Γενικός στόχος Στόχος της οδηγίας είναι κάθε κράτος μέλος να θεσπίσει και να προσπαθήσει να επιτύχει εθνικό ενδεικτικό στόχο εξοικονόμησης ενέργειας 9% για το ένατο έτος εφαρμογής της οδηγίας, με τη βοήθεια ενεργειακών υπηρεσιών και άλλων μέτρων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης. Τα κράτη μέλη οφείλουν να λάβουν οικονομικώς αποδοτικά, εφικτά και εύλογα μέτρα που αποσκοπούν να συμβάλλουν στην επίτευξη του στόχου αυτού. Για το πρώτο σχέδιο δράσης ενεργειακής απόδοσης (ΣΔEA) που υποβάλλεται, τα κράτη μέλη καθορίζουν επίσης ενδιάμεσο εθνικό ενδεικτικό στόχο εξοικονόμησης ενέργειας κατά το τρίτο έτος εφαρμογής της οδηγίας, και δίνουν μια επισκόπηση της στρατηγικής τους σχετικά με την επίτευξη του ενδιάμεσου και των γενικών στόχων. Αυτός ο ενδιάμεσος στόχος πρέπει να είναι ρεαλιστικός και να συνάδει προς τον γενικό ενδεικτικό στόχο εξοικονόμησης ενέργειας. Κάθε κράτος μέλος καθορίζει προγράμματα και δράσεις για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης. Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε ο δημόσιος τομέας να επιτελεί υποδειγματικό ρόλο στην αποδοτική χρήση της ενέργειας. Προς τούτο, τα ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

160

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 161 κράτη μέλη γνωστοποιούν με αποτελεσματικό τρόπο στους πολίτες ή/και τις εταιρείες, αναλόγως, τον υποδειγματικό ρόλο και τις δράσεις του δημόσιου τομέα. Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε να λαμβάνονται από το δημόσιο τομέα μέτρα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, εστιαζόμενα σε οικονομικώς αποδοτικά μέτρα που οδηγούν στις μεγαλύτερες εξοικονομήσεις ενέργειας εντός του συντομότερου χρονικού διαστήματος. Οδηγίες για την Απόδοση των Ενεργειακών Συσκευών • Οδηγία-πλαίσιο για τις Οικιακές Συσκευές: Σύμφωνα με την οδηγία αυτή, τα κράτη-μέλη έχουν την δυνατότητα να υποχρεώνουν την παροχή πληροφοριών για την ενεργειακή απόδοση μιας σειράς ηλεκτρικών συσκευών (ενεργειακή σήμανση). • Οδηγία για τον Οικολογικό Σχεδιασμό Προϊόντων που Καταναλώνουν Ενέργεια: Ένας από τους στόχους της οδηγίας αυτής είναι η εφαρμογή των απαιτήσεων για ενεργειακή απόδοση, αποφεύγοντας ταυτόχρονα τις επιπτώσεις άλλων πτυχών του περιβάλλοντος ή άλλων φάσεων του κύκλου ζωής των προϊόντων. Στο πλαίσιο της οδηγίας αυτής, προβλέπεται προώθηση των εθελοντικών συμφωνιών, εισαγωγή μέτρων για τον περιορισμό των απωλειών σε θέση αναμονής και τόνωση της ανάπτυξης τεχνολογιών περιορισμού απωλειών σε θέση αναμονής. Σύμφωνα με την Πράσινη Βίβλο για την ενεργειακή αποδοτικότητα, η δυνητική εξοικονόμηση ενέργειας, με αυστηρή εφαρμογή των μέτρων που έχουν εγκριθεί μέχρι το τέλος του 2005, σε χρονικό ορίζοντα 15ετίας είναι της τάξης των 190 εκατ. ΤΙΠ για το σύνολο της ΕΕ, ενώ με εφαρμογή πρόσθετων μέτρων είναι δυνατό να ξεπεράσει τους 360 εκατ. ΤΙΠ. Ανάλυση των μεγεθών αυτών παρατίθεται στον Πίνακα 5.2. Πίνακας 5.2: Δυνητική Εξοικονόμηση Ενέργειας


161

Δυνητική εξοικονόμηση (εκατ. ΤΙΠ) Κατηγορίες 2020 με αυστηρή ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ εφαρμογή εγκεκριμένων μέτρων Κτίρια: θέρμανση-ψύξη 41

2020+ με πρόσθετα 162 μέτρα

Ηλεκτρικές συσκευές

35

15

70

Βιομηχανία 16 30 Μεταφορές 45 90 Συμπαραγωγή 40 60 Λοιπά 33 75 Σύνολο 190 360 Επιπλέον, οι στόχοι της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ υποστηρίζονται μέσα από ένα αριθμό προγραμμάτων πάνω στην τεχνολογική ανάπτυξη, όπως είναι το πρόγραμμα JOULE-THERMIE, προγράμματα σχετικά με τη νομοθεσία και τις υποδομές, όπως είναι το SAVE, και τέλος προγράμματα πάνω στη διεθνή συνεργασία, όπως είναι τα PHARE, TACIS, INCO-Copernicus, και SYNERGY. Επιπρόσθετα, οι Ευρωπαϊκοί πόροι μπορούν να συνεισφέρουν στην αύξηση των επενδύσεων στην ενεργειακή αποδοτικότητα. Το πλέον σημαντικό πρόγραμμα για την προώθηση της ενεργειακής αποδοτικότητας στην ΕΕ ήταν το SAVE (European Commission, DG XVII, 1998). Το πρώτο πρόγραμμα SAVE κάλυπτε την περίοδο 19911995, ενώ το SAVE ΙΙ ξεκίνησε το 1996 και εντάχθηκε στο πλαίσιο του γενικότερου προγράμματος για την ενέργεια. Πρόκειται για ένα 5ετές πρόγραμμα δράσεων και μέτρων για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης στην κοινότητα. Οι γενικοί, συνολικοί στόχοι του προγράμματος αυτού είναι να τονώσει τη λήψη μέτρων ενεργειακής απόδοσης και την αύξηση του επιπέδου των επενδύσεων για εξοικονόμηση ενέργειας και να συμβάλλει στη βελτίωση της ενεργειακής ένταξης της τελικής ζήτησης κατά ένα ποσοστό ετησίως, επιπλέον αυτού που θα είχε επιτευχθεί χωρίς την ύπαρξη του προγράμματος. Ένα άλλο χρηματοδοτικό μέσο, που θεσπίστηκε το 2007, είναι το πρόγραμμα LIFE+. Το LIFE+ χρηματοδοτεί δράσεις που συμβάλλουν στην ανάπτυξη, την εφαρμογή και την αναπροσαρμογή της κοινοτικής πολιτικής και νομοθεσίας στον τομέα του περιβάλλοντος. Το συγκεκριμένο χρηματοδοτικό μέσο επιδιώκει επίσης να διευκολύνει την ενσωμάτωση του περιβάλλοντος σε άλλες πολιτικές καθώς και τη βιώσιμη ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το LIFE+ υποκαθιστά ορισμένα χρηματοδοτικά μέσα που αφορούν το περιβάλλον. Η χρηματοδοτική κάλυψη του LIFE+ ανέρχεται σε 2.143.409 εκατομμύρια


162

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 163 ευρώ για την περίοδο από 1ης Ιανουαρίου 2007 έως 31ης Δεκεμβρίου 2013. Σύμφωνα με διεθνείς πηγές, μια αύξηση της τάξης του 6% στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα αναμένεται την περίοδο 1990 – 2010. Αυτό σημαίνει ότι μια μείωση της τάξης του 14% σε σχέση με το σενάριο αναφοράς πρέπει να επιτευχθεί, ώστε να υλοποιηθεί ο στόχος του Κιότο για μείωση 8% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου την περίοδο 2008-2012. Στο παραπάνω πλαίσιο, η ΕΕ μέσω νομοθετικών πράξεων προσπαθεί να επιβάλλει την προώθηση των μέτρων ενεργειακής διαχείρισης. Επίσης δίνει προτεραιότητα στις ακόλουθες επτά περιοχές δράσης σε βραχυπρόθεσμο με μεσοπρόθεσμο ορίζοντα (Comission of the European Communities, 2000) : • Ενεργειακή διαχείριση. • Ενεργειακά αποδοτικά κτίρια. • Ενεργειακά αποδοτικές οικιακές συσκευές και άλλα είδη εξοπλισμού. • Ενεργειακή αποδοτικότητα στους τομείς του ηλεκτρισμού, του αερίου και της συμπαραγωγής. • Ευρύτερη χρήση διαπραγματεύσιμων μακροπρόθεσμων συμφωνιών για την κατώτατη χρήση προτύπων αποδοτικότητας. • Χρηματοδότηση μέσω τρίτων και άλλοι μοντέρνοι χρηματοδοτικοί μηχανισμοί. • Διάχυση της πληροφορίας. Επιπλέον, η επίτευξη της ενεργειακής αποδοτικότητας είναι ένα από τα βασικά εργαλεία προσέγγισης του ευρωπαϊκού στόχου για το Πρωτόκολλο του Κιότο. Επιπρόσθετα, θα μπορούσε να είναι ένας σημαντικός παράγοντας στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας. 5.4.6 Η Ελληνική Νομοθεσία Στην Ελλάδα ακολουθείται η πολιτική της δημόσιας ενίσχυσης των επενδύσεων που αφορούν στη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας σε όλους τους τομείς της εθνικής οικονομίας. Έτσι, στο πλαίσιο της πολιτικής δημόσιας ενίσχυσης έργων, εκατοντάδες ελληνικές επιχειρήσεις όλων των τομέων της οικονομίας επιδοτούνται από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, είτε στο πλαίσιο των Αναπτυξιακών Νόμων που έχουν εκδοθεί από το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, είτε μέσω συγκεκριμένων μέτρων των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Ενέργεια και Ανταγωνιστικότητα του Υπουργείου Ανάπτυξης στο πλαίσιο του Β’ και Γ’ ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

163

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 164 Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης αντίστοιχα, για την εκτέλεση έργων βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητάς τους. Ακόμη, η στρατηγική επιλογή της Ελλάδας να υποκαταστήσει την κατανάλωση υγρών και στερεών καυσίμων σε μεγάλο βαθμό με αέρια καύσιμα και πιο συγκεκριμένα με το φυσικό αέριο υποστηρίζεται με σημαντικές νομοθετικές παρεμβάσεις όπως οι κάτωθι: • Ο νόμος για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη της Αττικής, σύμφωνα με τον οποίο όλες οι βιομηχανίες εντός της Αττικής στις οποίες είναι εφικτή η σύνδεση τους με τα δίκτυα φυσικού αερίου οφείλουν να συνδεθούν με αυτά. • Η Υπουργική Απόφαση για την υποχρεωτική σύνδεση των κτιρίων του δημόσιου τομέα με τα δίκτυα φυσικού αερίου. Επιπλέον, η Ελλάδα έχει δεσμευθεί από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 για την προώθηση σχετικών θεσμικών, διοικητικών και οργανωτικών μέτρων, καθώς και των ενεργειακά αποδοτικών και περιβαλλοντικά φιλικών τεχνολογιών, µέσω της συμμετοχής της σε συμφωνίες και διακηρύξεις, όπως η Συνθήκη-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής. Επίσης ενισχύονται πρωτοβουλίες συμμετοχής ελληνικών φορέων στα διάφορα ερευνητικά και μη προγράμματα της ΕΕ (Προγράμματα-Πλαίσιο για την Έρευνα, Προγράμματα THERMIE, SAVE, ALTENER,. κ.α.). Η εφαρμογή των παραπάνω συμφωνιών και προγραμμάτων αναμένεται να αποφέρει σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας, καθώς και τα οφέλη που αυτή συνεπάγεται (The Chartered Institution Building Services Engineers, 1991). Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες να διαμορφωθεί το κατάλληλο πλαίσιο για την ανάπτυξη ενός μηχανισμού ελέγχου και περιορισμού της ενεργειακής κατανάλωσης παράλληλα με την εξάπλωση της χρήσης των ΑΠΕ ούτως ώστε να μειωθούν σημαντικά οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα με αποτέλεσμα πολλαπλά οφέλη για την κοινωνία μας αλλά και τον πλανήτη ολόκληρο. Είναι θετικό το γεγονός ότι η ελληνική νομοθεσία έχει συμμορφωθεί με την πλειονότητα των οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως φαίνεται και στον Πίνακα 5.1 που προηγήθηκε. Πρόσφατα, όσον αφορά τον κτιριακό τομέα η Ελληνική Νομοθεσία εναρμονίστηκε με την Ευρωπαϊκή, και συγκεκριμένα με την Οδηγία 2002/91 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Δεκεμβρίου 2002 «Για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων» με τον Νόμο 3661-«Μέτρα για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης των κτιρίων».


164

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 165 Ο Νόμος 3661 ενσωματώνει όλες τις διατάξεις της Οδηγίας, προβλέπει την έκδοση Κανονισμού Ενεργειακής Απόδοσης των κτιρίων και διακρίνει πέντε βασικές θεματικές ενότητες, οι οποίες αφορούν στον καθορισμό των ελάχιστων απαιτήσεων ενεργειακής απόδοσης και στη μέθοδο υπολογισμού της ενεργειακής απόδοσης νέων και υφιστάμενων κτιρίων, στην έκδοση πιστοποιητικού ενεργειακής απόδοσης, στις επιθεωρήσεις των λεβήτων και των εγκαταστάσεων κλιματισμού και στην πρόβλεψη ειδικευμένων και διαπιστευμένων ενεργειακών επιθεωρητών. Για την εφαρμογή του Νόμου, δημιουργείται και ο Κανονισμός για την Ενεργειακή Αποδοτικότητα των Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ) ο οποίος περιέχει λεπτομερείς οδηγίες για την διαδικασία διενέργειας των απαιτούμενων ενεργειακών επιθεωρήσεων και την μελέτη ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων από τον οποίο θα παρουσιάσουμε τα βασικότερα σημεία. • Μελέτη ενεργειακής απόδοσης κτιρίου: εκπονείται κατά την αρχική φάση σχεδιασμού του κτιρίου και συνδέεται άμεσα και με την αρχιτεκτονική μελέτη και με τη μελέτη Η/Μ εγκαταστάσεων, διασφαλίζοντας έτσι την ορθότητα και τη συμβατότητα των μελετών, τη μείωση των πιθανοτήτων αστοχίας της κατασκευής και τη βελτιωμένη ενεργειακή και περιβαλλοντική απόδοση. Εκπονείται τόσο για νέα όσο και για υφιστάμενα ριζικά ανακαινιζόμενα κτίρια άνω των 1000 τ.μ. Ο ενεργειακός σχεδιασμός του κτιριακού κελύφους θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη: τη θέση και τον προσανατολισμό του κτιρίου, τις εξωτερικές κλιματικές συνθήκες, τα θερμικά χαρακτηριστικά των δομικών του στοιχείων, την αεροστεγανότητα, το φυσικό αερισμό και εξαερισμό, τα παθητικά ηλιακά συστήματα και την ηλιακή προστασία, τις επιδιωκόμενες εσωτερικές κλιματικές συνθήκες. Ο ενεργειακός σχεδιασμός των Η/Μ εγκαταστάσεων αφορά: στα συστήματα θέρμανσης και ψύξης, λαμβάνοντας υπόψη τις κλιματικές συνθήκες του εξωτερικού περιβάλλοντος του κτιρίου, στο σύστημα παραγωγής ΖΝΧ και στο σύστημα τεχνητού φωτισμού. • Ορισμός απαιτήσεων ενεργειακής αποδοτικότητας: Ο ΚΕΝΑΚ θεσπίζει τις απαιτήσεις ενεργειακής αποδοτικότητας, ορίζει δηλαδή τις επιτρεπόμενες τιμές διαφόρων συντελεστών και συγκεκριμένα: τις μέγιστες επιτρεπόμενες τιμές συντελεστών θερμικής διαπερατότητας δομικών στοιχείων για τις τέσσερις κλιματικές ζώνες και τις κατηγορίες ενεργειακών ορίων, από το Α έως το Η, συναρτήσει: α) του δείκτη ενεργειακής κατανάλωσης του κτιριακού αποθέματος (Rs), οποίος αντιστοιχεί στην ενεργειακή κατανάλωση του 50% του κτιριακού αποθέματος, β) του δείκτη ενεργειακής κατανάλωσης ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

165

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 166 αναφοράς του κανονισμού (Rr), δηλαδή τη μέγιστη επιτρεπόμενη, από τον κανονισμό, ενεργειακή κατανάλωση κτιρίων. Οι δείκτες Rr και Rs αφορούν στο σύνολο των ενεργειακών απαιτήσεων (θέρμανση, ψύξη, φωτισμό και ζεστό νερό χρήσης). Και οι δύο δείκτες είναι εκφρασμένοι σε kWh/(m2*έτος). Βάσει του προτύπου, το μέγιστο όριο της κατηγορίας Β είναι ο δείκτης ενεργειακής κατανάλωσης αναφοράς του κανονισμού (Rr), ενώ το μέγιστο όριο της κατηγορίας Δ είναι ο δείκτη ενεργειακής κατανάλωσης του κτιριακού αποθέματος (Rs). • Ενεργειακή Επιθεώρηση κτιρίου: Η ενεργειακή επιθεώρηση αποσκοπεί: 1) Στη διαπίστωση των ενεργειακών απαιτήσεων του κτιρίου για θέρμανση, ψύξη, φωτισμό και ΖΝΧ 2) Στην κατάταξή του σε κατηγορία, ανάλογα με την απόδοση του 3) Στην έκδοση πιστοποιητικού ενεργειακής απόδοσης 4) Στην παροχή διαπιστώσεων/υποδείξεων προς τον χρήστη/ιδιοκτήτη για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του κτιρίου και την εξοικονόμηση ενέργειας. Ο ΚΕΝΑΚ περιγράφει αναλυτικά τα στάδια της όλης διαδικασίας τα οποία ονομαστικά είναι: 1) Ανάθεση Επιθεώρησης 2) Καταχώρηση ενεργειακής επιθεώρησης στην βάση δεδομένων ενεργειακών επιθεωρήσεων του ΥΠΑΝ 3) Συλλογή στοιχείων- Προετοιμασία Επιθεώρησης 4) Επίσκεψη στο κτίριο-προετοιμασία επιθεώρησης 5) Επίσκεψη στο κτίριο-διενέργεια επιθεώρησης  Καταγραφή γεωμετρικών χαρακτηριστικών  Καταγραφή θερμικών χαρακτηριστικών  Εντοπισμός θερμογεφύρων  Καταγραφή στοιχείων διείσδυσης/απώλειας θερμότητας  Μετρητικός εξοπλισμός Επεξεργασία στοιχείων-Βαθμολόγηση κτιρίου-Έκδοση πιστοποιητικού Ενεργειακής απόδοσης. • Ενεργειακή επιθεώρηση λεβήτων και εγκαταστάσεων θέρμανσης: Στον ΚΕΝΑΚ ορίζονται τα όρια εκπομπών λεβήτων για νέες και υφιστάμενες εγκαταστάσεις, η συχνότητα επιθεωρήσεων λεβήτων και εγκαταστάσεων θέρμανσης και, τέλος, τα στάδια ελέγχου του λέβητα και του συστήματος θέρμανσης τα οποία είναι: ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

166

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 167 o Επιθεώρηση νέας εγκατάστασης o Περιοδική επιθεώρηση υφιστάμενης εγκατάστασης o Επιθεώρηση σε εγκαταστάσεις θέρμανσης με λέβητες παλαιότερους των 15 ετών Η διαδικασία της επιθεώρησης περιλαμβάνει τα εξής βήματα: o Ανάθεση επιθεώρησης o Καταχώρηση της επικείμενης επιθεώρησης στη βάση ενεργειακών επιθεωρήσεων του ΥΠΑΝ o Επίσκεψη στο κτίριο-Διενέργεια επιθεώρησης o Επεξεργασία των στοιχείων-Αξιολόγηση της ενεργειακής επιθεώρησης λέβητα/ εγκατάστασης θέρμανσης Στις περιπτώσεις που ο λέβητας ή το σύστημα θέρμανσης βρίσκεται εκτός των θεσμοθετημένων ορίων, έπειτα από την επιθεώρηση που θα διενεργηθεί, θα πρέπει να γίνει επανέλεγχος της συγκεκριμένης εγκατάστασης από τον ίδιο ή άλλο επιθεωρητή. Σε εύλογο χρονικό διάστημα, θα πρέπει ο ιδιοκτήτης ή ο διαχειριστής να έχει φροντίσει για την ρύθμιση ή την αντικατάσταση της εγκατάστασης ώστε ο νέος έλεγχος να εξακριβώσει αν το σύστημα λειτουργεί εντός ορίων. Οποιοδήποτε και αν είναι το αποτέλεσμα την νέας επιθεώρησης, το κόστος αυτής επιβαρύνει τον ιδιοκτήτη ή τον διαχειριστή. • Ενεργειακή Επιθεώρηση εγκαταστάσεων κλιματισμού: Η επιθεώρηση της εγκατάστασης κλιματισμού (με κλιματιστικά συνολικής ισχύος άνω των 12 kW) ενός νέου κτιρίου ή ενός ριζικά ανακαινιζόμενου, γίνεται μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής. Κατά την επιθεώρηση καταγράφονται τα χαρακτηριστικά του συστήματος κλιματισμού που έχει εγκατασταθεί, συγκρίνονται με αυτά που περιγράφονται στη μελέτη και με τις τιμές του πρότυπου συστήματος. Στο έντυπο ενεργειακής επιθεώρησης περιλαμβάνονται υποδείξεις προς τον ιδιοκτήτη/ διαχειριστή του κτιρίου για τη βελτίωση της απόδοσης του συστήματος κλιματισμού. Μαζί με το σύστημα κλιματισμού, εξετάζεται περιοδικά και το σύστημα αερισμού, που στην Ελλάδα θεωρείται τμήμα του πρώτου. Για το λόγο αυτό, στη διαδικασία επιθεώρησης του συστήματος κλιματισμού περιλαμβάνεται και η επιθεώρηση του συστήματος αερισμού και των κλιματιστικών μονάδων που υπάρχουν στο κτίριο. Επομένως, η αναφορά στο σύστημα κλιματισμού περιλαμβάνει τόσο τον κλιματισμό όσο και τον αερισμό. Η ενεργειακή επιθεώρηση συστημάτων κλιματισμού σε υφιστάμενες εγκαταστάσεις (συνολικής ψυκτικής ισχύος άνω των 12 kW) διενεργείται μετά το πέρας της 5ετίας από την εγκατάσταση του συστήματος ή από την προηγούμενη επιθεώρησή του. Κατά τη διάρκεια της ενεργειακής ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

167

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 168 επιθεώρησης συμπληρώνεται τυποποιημένο έντυπο ενεργειακής επιθεώρησης. Σε αυτό θα καταγράφονται τα χαρακτηριστικά του συστήματος, τυχόν μετρήσεις και θα συγκρίνονται με τις τιμές του αντίστοιχου πρότυπου συστήματος. Ο επιθεωρητής σημειώνει στο έντυπο επιθεώρησης πιθανές προτάσεις για βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης της εγκατάστασης κλιματισμού. Τα βήματα της ενεργειακής επιθεώρησης εγκαταστάσεων κλιματισμού συνοπτικά είναι:  Ανάθεση επιθεώρησης  Καταχώρηση της επικείμενης επιθεώρησης στη Βάση Δεδομένων Ενεργειακών Επιθεωρήσεων του ΥΠΑΝ  Επίσκεψη στο κτίριο – Διενέργεια επιθεώρησης  Επεξεργασία στοιχείων – Αξιολόγηση της ενεργειακής απόδοσης του συστήματος κλιματισμού • Ενεργειακή Επιθεώρηση Συστήματος Φωτισμού: Αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ενεργειακής πιστοποίησης του κτιρίου. Για τον ορθό σχεδιασμό και τη βέλτιστη ενεργειακή απόδοση των συστημάτων τεχνητού φωτισμού, στον ΚΕΝΑΚ δίνεται πίνακας ελαχίστων απαιτήσεων, για κτίρια εκτός κατοικιών, που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την κατασκευή ή την ανακαίνιση ενός κτιρίου. Κατά τα διάρκεια της επιθεώρησης του συστήματος φωτισμού ο επιθεωρητής καταγράφει:  Γενικά στοιχεία του κτιρίου και συγκεκριμένα τη χρήση του κτιρίου, τα χαρακτηριστικά γεωμετρικά μεγέθη, τις ώρες λειτουργίας του κτιρίου, την παλαιότητα του συστήματος φωτισμού κλπ.  Αναλυτικά στοιχεία του συστήματος φωτισμού και συγκεκριμένα, τον τύπο και αριθμό φωτιστικών σωμάτων και των στραγγαλιστικών διατάξεων, τον τύπο και τον αριθμό των λαμπτήρων, τις διατάξεις και τα συστήματα ελέγχου, κλπ. Όσον αφορά την ηλεκτρική κατανάλωση των λαμπτήρων, δεν είναι εύκολο να καταγραφεί γι’ αυτό και ο ενεργειακός επιθεωρητής καταφεύγει στους καταλόγους των κατασκευαστών για να συλλέξει αυτά τα δεδομένα. Τα δεδομένα που συλλέγονται θα πρέπει να δίνουν την δυνατότητα να υπολογισθεί η συνολική εγκατεστημένη ισχύς για φωτισμό (σε kW) και η ετήσια ηλεκτρική κατανάλωση για φωτισμό (σε kWh/yr) στο κτίριο. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

168

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 169 Μετά την επιτόπια επιθεώρηση, ο Επιθεωρητής προσδιορίζει τα πεδία που μπορούν να βελτιωθούν, συντάσσει έκθεση Ενεργειακής Επιθεώρησης με τα αποτελέσματα της επιθεώρησης και προτάσεις βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης. Η έκθεση αποτελείται από το συμπληρωμένο έντυπο καταγραφής στοιχείων, περιλαμβανομένων των συστάσεων για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του συστήματος. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, ο νόμος 3661 προβλέπει την ύπαρξη εξειδικευμένων και διαπιστευμένων ενεργειακών επιθεωρητών. Για το σκοπό αυτό έχει δημιουργηθεί το σχέδιο προεδρικού διατάγματος που αναμένεται να ψηφιστεί και στο οποίο καθορίζονται: τα προσόντα των επιθεωρητών κτιρίων και των επιθεωρητών λεβήτων και εγκαταστάσεων κλιματισμού κτιρίων, οι κανόνες και οι αρχές που διέπουν την εκτέλεση του έργου τους, η διαδικασία διαπίστευσής τους και χορήγησης αντίστοιχης άδειας, οι ιδιότητες που είναι ασυμβίβαστες με το έργο τους, τα ζητήματα που αφορούν στην εγγραφή τους σε αντίστοιχα μητρώα, η αμοιβή τους και ο τρόπος καθορισμού της. Δράσεις Ενεργειακής Διαχείρισης Όπως είναι αναμενόμενο, οι χώρες που αξιοποιούν περισσότερο τα οφέλη των διαδικασιών της ενεργειακής διαχείρισης είναι στην πλειοψηφία τους ανεπτυγμένες χώρες που παρουσιάζουν κατά κεφαλή υψηλή ενεργειακή κατανάλωση. Οι χώρες αυτές καθώς διαθέτουν την απαραίτητη τεχνολογία, τεχνογνωσία και τα απαιτούμενα κεφάλαια έχουν κατορθώσει να χαρακτηρίζονται από λογικούς δείκτες ενεργειακής έντασης. Δεδομένης όμως της υψηλής ενεργειακής τους κατανάλωσης, καθώς και της σχεδόν αποκλειστικής τους εξάρτησης από τις εισαγόμενες μορφές ενέργειας από τις χώρες κυρίως του OPEC και της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, έχουν στρέψει το κέντρο βάρους των πολιτικών τους προς την εξοικονόμηση ενέργειας. Από το 2005, το πρόγραμμα Intelligent Energy Europe (IEE), στηρίζει και χρηματοδοτεί πληθώρα έργων για την προώθηση της ενεργειακής αποδοτικότητας και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Το πρόγραμμα στοχεύει στην επιτάχυνση των δράσεων σε σχέση με την συμφωνημένη Ευρωπαϊκή στρατηγική δίνοντας έμφαση στον τομέα της βιώσιμης ενέργειας, μέσω της αύξησης του μεριδίου των ΑΠΕ και της μείωσης της τελικής κατανάλωσης ενέργειας. Μέχρι στιγμής στο πρόγραμμα έχουν ενταχθεί 398 έργα εκ των οποίων τα 192 έχουν ήδη ολοκληρωθεί ενώ βρίσκονται υπό διαπραγμάτευση για ένταξη ακόμα 21 έργα. Για το 2009 το πρόγραμμα θα διαθέσει περί τα 65 εκατομμύρια ευρώ χρηματοδοτώντας έτσι μέχρι και το 75% του κόστους των έργων που υποστηρίζει. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

169

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 170 Παρακάτω ενδεικτικά αναφέρονται σημαντικές δράσεις ενεργειακής διαχείρισης σε διάφορες χώρες της ΕΕ: • Γαλλία: Προωθείται πρόγραμμα υποστήριξης λήψης αποφάσεων με στόχο την ευρεία χρήση κατάλληλου λογισμικού σε όλους τους ενεργειακούς χρήστες, καθώς και το πρόγραμμα ενεργειακής ταυτοποίησης των κτιρίων που ισχύει από το 1996 και προβλέπει την υποχρεωτική ύπαρξη και παροχή δεδομένων ενεργειακής κατανάλωσης σε κάθε συναλλαγή (αγοροπωλησία ή ενοικίαση) ενός κτιρίου. • Γερμανία: Η πληθώρα των επιχειρησιακών μονάδων πραγματοποιεί εθελοντικά ενεργειακές επιθεωρήσεις, ενώ το ομοσπονδιακό πρόγραμμα προωθεί την παροχή επιχορηγήσεων σε όσους υλοποιούν ενεργειακές επιθεωρήσεις και εφαρμόζουν τα πορίσματά τους. • Δανία: Υφίστανται προγράμματα ενεργειακής επιθεώρησης για μικρά και μεγάλα αντιστοίχως κτιριακά συγκροτήματα. • Ισπανία: Έχουν εφαρμοστεί αυτόνομες δράσεις μικρής κλίμακας, προσαρμοσμένες στις εκάστοτε τοπικές απαιτήσεις. Χαρακτηριστικά σημεία των προγραμμάτων αυτών είναι η δωρεάν διεξαγωγή ενεργειακών επιθεωρήσεων και η παροχή επιχορηγήσεων για την αντικατάσταση του πεπαλαιωμένου εξοπλισμού με αντίστοιχο νεώτερης τεχνολογίας. • Ιταλία: Έχει πραγματοποιηθεί πληθώρα ενεργειακών επιθεωρήσεων τόσο στον ιδιωτικό όσο και το δημόσιο τομέα. Επιπλέον, εφαρμόζονται διοικητικά προγράμματα διαχείρισης της ζήτησης, τόσο στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας όσο και σε αυτόν του αερίου. • Φινλανδία: Βρίσκεται σε ισχύ ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ενεργειακών επιθεωρήσεων που οργανώνεται από την MOTIVA (κρατική αρχή για την ενέργεια). Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα προγράμματα επιχορηγήσεων της ενεργειακής απόδοσης στα πλαίσια του οποίου έχουν αναπτυχθεί και εφαρμόζονται διαφορετικά προγράμματα σε κάθε έναν από τους τομείς της ενεργειακής κατανάλωσης. Επίσης, στη Φιλανδία υφίστανται εθελοντικές συμφωνίες που στοχεύουν στη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης μέσω της ένταξης αποδοτικότερων τεχνολογιών σε όλες τις ενεργειακές χρήσεις. Στον αντίποδα βρίσκονται οι κάποιες λιγότερο «αναπτυγμένες χώρες της ΕΕ», που στην πλειοψηφία τους αποτελούν τα νέα κράτη μέλη, και μπορεί μεν να χαρακτηρίζονται από πολύ χαμηλότερες καταναλώσεις ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

170

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 171 κατά κεφαλή, παρουσιάζουν όμως αρκετά υψηλότερη ενεργειακή ένταση. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις πεπαλαιωμένες υποδομές και την έλλειψη κεφαλαίων για την επένδυση σε δράσεις ενεργειακής αποδοτικότητας. Κάποιες τέτοιες δράσεις ενδεικτικά περιγράφονται παρακάτω: • Βουλγαρία: Υφίσταται ένα πρόγραμμα για την αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας τόσο στον οικιακό τομέα όσο και σε όλους τους υπόλοιπους τομείς της ενεργειακής κατανάλωσης. • Εσθονία: Το πρόγραμμα SAVE ανάπτυξε και καθιέρωσε μια πρότυπη μεθοδολογία για την πραγματοποίηση ενεργειακών επιθεωρήσεων στο βιομηχανικό τομέα και τα κτίρια χρησιμοποιώντας την εμπειρία από την εφαρμογή παρόμοιων προγραμμάτων στη Δανία. • Λετονία: Προωθείται ένα πρόγραμμα για την υποστήριξη των δράσεων ενεργειακής διαχείρισης και αφετέρου εφαρμόζει ένα πρόγραμμα για την εφαρμογή μέτρων ενεργειακής αποδοτικότητας σε κατοικίες. • Λιθουανία: Έχει εφαρμόσει πληθώρα μέτρων ενεργειακής αποδοτικότητας, όπως είναι το πρόγραμμα για τα κτίρια, το πρόγραμμα τοπικής αυτοδιοίκησης με στόχο την ανάπτυξη της δημοτικής υποδομής προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, η ίδρυση συμβουλευτικής αρχής για τον οικιακό τομέα κ.ά. Εν γένει η πλειοψηφία των χωρών της ΕΕ καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες για να τηρήσει τις κοινοτικές οδηγίες και τις συμφωνίες στις οποίες συμμετέχει (π.χ. Πρωτόκολλο Κιότο) μέσω της ανάπτυξης μεθοδολογίας για τη διενέργεια ενεργειακών επιθεωρήσεων και την προώθηση προγραμμάτων ενημέρωσης και εξοικείωσης του κοινού με την έννοια της ενεργειακής αποδοτικότητας. Μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί εικοσιένα αυτόνομα προγράμματα ενεργειακών επιθεωρήσεων, που εφαρμόζονται σε δέκα χώρες της ΕΕ, ενώ στο σύνολο των χωρών της Ευρώπης βρίσκονται σε ισχύ ογδόντα-τέσσερις γενικές δράσεις ενεργειακής διαχείρισης στις οποίες οι ενεργειακές επιθεωρήσεις αποτελούν το σημαντικότερο τμήμα. Περαιτέρω διαχωρισμός των δράσεων, μπορεί να πραγματοποιηθεί ανάλογα με τον τομέα εφαρμογής των μέτρων αυτών. Πιο συγκεκριμένα: • Βιομηχανικός τομέας: Στον τομέα αυτό εφαρμόζονται δώδεκα δράσεις ενεργειακών επιθεωρήσεων σε οκτώ χώρες της ΕΕ και σαράντα μία γενικές δράσεις ενεργειακής διαχείρισης στο σύνολο των ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

171

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 172 Ευρωπαϊκών χωρών. Οι δράσεις ενεργειακής διαχείρισης στο βιομηχανικό τομέα στοχεύουν στην αποτύπωση της ενεργειακής συμπεριφοράς των διεργασιών της βιομηχανικής μονάδας. Με αυτό τον τρόπο μπορούν να προσδιοριστούν, να αξιολογηθούν και στη συνέχεια να εφαρμοστούν μια σειρά από ενεργειακές παρεμβάσεις με στόχο την αύξηση τη ενεργειακής αποδοτικότητας και την εξοικονόμηση ενέργειας. Παράλληλα η εφαρμογή των δράσεων συμβάλει στην καλύτερη περιβαλλοντική διαχείριση και τον περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Στο πλαίσιο αυτό πολλές χώρες εφαρμόζουν προγράμματα μακροχρόνιας διάρκειας με τις βιομηχανικές μονάδες που στόχο έχουν την μείωση των αερίων ρύπων σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και κατά προσυμφωνημένο ποσοστό. • Δημόσιος και Οικιακός τομέας: Στον τομέα αυτό εφαρμόζονται συνολικά δεκατρείς δράσεις ενεργειακών επιθεωρήσεων σε δέκα από τις χώρες της ΕΕ ενώ βρίσκονται σε ισχύ περίπου τριανταπέντε γενικές δράσεις ενεργειακής διαχείρισης. Ο συγκεκριμένος τομέας όπως είναι γνωστό καταναλώνει κατά μέσο όρο το 40% της συνολικά καταναλισκόμενης ενέργειας στις Ευρωπαϊκές χώρες. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την μεγάλη δυνατότητα εξοικονόμησης ενέργειας από την εφαρμογή επενδύσεων σχετικά μικρού κόστους, καθιστά αναγκαία την εφαρμογή δράσεων ενεργειακής διαχείρισης. • Εμπορικός τομέας: Στον τομέα αυτό αναφέρονται συνολικά οκτώ δράσεις ενεργειακών ελέγχων σε επτά ευρωπαϊκές χώρες, ενώ εφαρμόζονται εικοσιοκτώ δράσεις ενεργειακής διαχείρισης σε δεκαοκτώ συνολικά χώρες. • Τομέας Μεταφορών: Στον τομέα αυτό βρίσκεται σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα ενεργειακών ελέγχων από την Γαλλία, ενώ σε οκτώ άλλες Ευρωπαϊκές χώρες βρίσκονται σε ισχύ άλλες εννέα δράσεις υποχρεωτικού χαρακτήρα με στόχο την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των οχημάτων και την μείωση των εκπεμπόμενων ρύπων. Στο πλαίσιο της παραπάνω κατηγοριοποίησης διακρίνονται οι υποχρεωτικές και εθελοντικές δράσεις, καθώς και οι επιδοτούμενες δράσεις. • Οι υποχρεωτικού χαρακτήρα δράσεις αποτελούν στην πλειονότητα των περιπτώσεων εφαρμογή νομικών διατάξεων στο πλαίσιο οδηγιών της ΕΕ και αφορούν κατά κύριο λόγο τα κτίρια του δημοσίου τομέα και τις μεταφορές. Στα μεγάλα ιδιωτικά κτίρια και τις κατοικίες υποχρεωτικά εφαρμόζονται οι δράσεις ενεργειακής ταυτοποίησης, ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

172

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 173 ενώ στη βιομηχανία και τον τριτογενή τομέα οι υποχρεωτικές δράσεις εστιάζονται στην μείωση των εκπεμπόμενων ρύπων. • Οι δράσεις εθελοντικού χαρακτήρα είναι δράσεις που απευθύνονται προς όλους τους ενεργειακούς χρήστες και ως στόχο έχουν την υποστήριξη των επενδύσεων για την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης και την εξοικονόμηση ενέργειας. Σε εθελοντική βάση εφαρμόζονται τα περισσότερα προγράμματα ενεργειακών επιθεωρήσεων, ενώ στη πλειονότητα των περιπτώσεων η εφαρμογή των δράσεων συνοδεύεται από άμεσες ή έμμεσες επιδοτήσεις (φοροαπαλλαγές). • Οι επιδοτούμενες δράσεις εφαρμόζονται στο σύνολο των χωρών της Ευρώπης και αφορούν όλους τους τομείς της ενεργειακής χρήσης. Συγκεκριμένα, σε όλες οι χώρες της ΕΕ βρίσκονται σε ισχύ επιδοτούμενα προγράμματα για το βιομηχανικό και το κτιριακό τομέα ενώ στο δημόσιο τομέα ισχύουν ανάλογα προγράμματα σε εννέα από αυτές. Οι επιδοτήσεις είναι άμεσες (απευθείας χρηματοδότηση), έμμεσες (φοροαπαλλαγές), ή δάνεια με χαμηλό επιτόκιο και στόχο έχουν τη χρηματοδότηση ενεργειακών ελέγχων και στη συνέχεια επενδύσεων για την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης, την εξοικονόμηση ενέργειας και τη χρήση ΑΠΕ. Τα αναγκαία κεφάλαια για την εφαρμογή των επενδύσεων προέρχονται τον κρατικό προϋπολογισμό ή καλύπτονται από Ευρωπαϊκά ή διεθνή κονδύλια. Ευρωπαϊκά Προγράμματα Το Πρόγραμμα GreenΒuilding (GBP) και η ΠΛΑΝΗΤΙΚΗ ΑΠΑΤΗ O κτιριακός τομέας θεωρείται ένας τομέας με πολύ σημαντικές δυνατότητες βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης. Γι αυτό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εισήγαγε το πρόγραμμα GreenBuilding στην Πράσινη Βίβλο για την Ενεργειακή Αποδοτικότητα. Σύμφωνα με την Πράσινη Βίβλο, στον κτιριακό τομέα αντιστοιχεί ποσοστό μεγαλύτερο από το 40% της τελικής ενεργειακής ζήτησης στην Ευρώπη. Συγχρόνως, η βελτίωση της θέρμανσης και της ψύξης στα κτίρια, αποτελεί έναν από τους πιο δυναμικούς τομείς για εξοικονόμηση ενέργειας. Η εξοικονόμηση αυτή θα συνεισφέρει στην ασφάλεια του ενεργειακού ανεφοδιασμού και στην ανταγωνιστικότητα της ΕΕ, ενώ παράλληλα θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας και θα βελτιώσει την ποιότητα ζωής στα κτίρια. Το πρόγραμμα GreenBuilding (GBP) είναι ένα εθελοντικό πρόγραμμα που ξεκίνησε το 2005 και στοχεύει στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων του τριτογενή τομέα στην Ευρώπη. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

173

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 174 Επικεντρώνεται στην πραγματοποίηση ενεργειακών επεμβάσεων οικονομικά αποδοτικών και παρέχει πληροφοριακή υποστήριξη και δημόσια αναγνώριση και προβολή σε οργανισμούς / επιχειρήσεις που ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν και είναι διατεθειμένοι να δεσμευτούν στην υιοθέτηση μέτρων ενεργειακής αποδοτικότητας. Στόχοι Προγράμματος Ο κύριος στόχος του προγράμματος GreenBuilding είναι η υλοποίηση επενδύσεων για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των κτιρίων του τριτογενή τομέα. Ο στόχος επιτυγχάνεται σε υπάρχουσες εγκαταστάσεις με δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας ή την χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε εθελοντική βάση. Το πρόγραμμα GreenBuilding προβλέπεται να βοηθήσει στο άνοιγμα των αγορών - συγκεκριμένα μέσω υποστήριξης με πληροφοριακό υλικό - των τεχνικών ικανοτήτων και του τρόπου δράσης, την πρόσβαση σε προσφερόμενες οικονομικές και ενεργειακές υπηρεσίες και στην επίτευξη επενδύσεων με σημαντικά οικονομικά οφέλη και αποδεκτούς χρόνους αποπληρωμής. Το πρόγραμμα στοχεύει στην υλοποίηση επενδύσεων αύξησης της ενεργειακής αποδοτικότητας σε κτίρια του τριτογενή τομέα. Υλοποίηση επενδύσεων οι οποίες κρίνονται οικονομικά αποδεκτές από τους χρήστες των κτιρίων και βασίζονται σε ώριμες τεχνολογίες. Το GreenBuilding συμπληρώνει και υπερβαίνει τα πρότυπα που επιβάλλονται από την Οδηγία Ενεργειακής Αποδοτικότητας των Κτιρίων και τους ισχύοντες εθνικούς κώδικες για τα κτίρια. Ενθαρρύνοντας τα επιπρόσθετα μέτρα αύξησης της ενεργειακής αποδοτικότητας και χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, το πρόγραμμα συμβάλλει ενεργά στην βελτίωση της υφιστάμενης κατάστασης για την ορθολογική χρήση ενέργειας στον τριτογενή τομέα. Το GreenBuilding στοχεύει στην παροχή πληροφοριών και υποστήριξης, καθώς επίσης και δημόσια αναγνώριση των επιχειρήσεων, οι οποίες είναι έτοιμες να αναλάβουν δεσμεύσεις για τη βελτίωση την ενεργειακής αποδοτικότητας κτιρίων του τριτογενή τομέα. Περιγραφή Προγράμματος Η συμμετοχή στο GBP αρχίζει με τον σχεδιασμό και την υποβολή ενός προγράμματος δράσης στο οποίο καθορίζεται το πεδίο και η φύση των επεμβάσεων που δεσμεύεται να πραγματοποιήσει η επιχείρηση. Με βάση μια αρχική ενεργειακή καταγραφή, το πρόγραμμα δράσης πρέπει να καθορίσει το κτίριο/α στα οποία θα εφαρμοστούν οι επεμβάσεις βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, τα ενεργειακά συστήματα (θέρμανσης, κλιματισμού, φωτισμού, ηλιακών συστημάτων για θέρμανση και παραγωγή ζεστού νερού χρήσης, εξοπλισμού γραφείων, κ.λπ.) στα ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

174

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 175 οποία θα πραγματοποιηθούν επεμβάσεις, καθώς επίσης και τα συγκεκριμένα μέτρα (πχ αλλαγή φωτιστικών, ανάκτηση θερμότητας κλπ), τα οποία πρόκειται να εφαρμοστούν. Εάν το πρόγραμμα δράσης γίνει αποδεκτό από το GreenBuilding, η επιχείρηση γίνεται Μέλος του προγράμματος. Τα Μέλη του προγράμματος παραμένουν ενεργά για τρία χρόνια από την υλοποίηση των επεμβάσεων. Το GBP παρέχει σειρά τεχνικών εγχειριδίων που περιγράφουν κατάλληλα μέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης για κάθε ενεργειακό σύστημα που περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα. Τα εγχειρίδια εμπεριέχουν επίσης οδηγίες για διάφορα θέματα που αφορούν στο πρόγραμμα, όπως «η χρηματοδότηση», η «ενεργειακή καταγραφή» και η «διαχείριση της ενέργειας». Το GBP ενθαρρύνει τα μέλη του να προβούν σε κερδοφόρες επενδύσεις χωρίς την ανάγκη συγκεκριμένων οικονομικών κίνητρων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι επενδύσεις GBP αφορούν στη χρήση ώριμων τεχνολογιών αγοράς και προϊόντων και υπηρεσιών, των οποίων η ενεργειακή αποδοτικότητα είναι αποδεδειγμένη. Η συμμετοχή στο πρόγραμμα είναι μια έξυπνη επιχειρηματική κίνηση των οργανισμών. Τα μέλη του GBP έχουν άμεσα οφέλη, λόγω της εξοικονόμησης χρημάτων, από τη μείωση του λειτουργικού τους κόστους, αλλά και της βελτίωσης των συνθηκών εργασίας. Επιτυγχάνουν τη μεγαλύτερη τεχνικά δυνατή και οικονομικά εφικτή εξοικονόμηση ενέργειας, αυξάνοντας παράλληλα την ανταγωνιστικότητα τους και την αξία των κτιρίων τους. Η συμμετοχή τους στο πρόγραμμα δηλώνει περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση. Η ικανότητα των Μελών να δραστηριοποιούνται επιτυχώς στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος ενισχύει την αξιοπιστία τους στην αγορά και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την προβολή της επιχείρησης τους τόσο προς τους καταναλωτές όσο και προς τους επενδυτές. Η υποστήριξη που παρέχει το πρόγραμμα GreenBuilding στα Μέλη του έγκειται σε τεχνική πληροφόρηση και σε και προβολή και δημόσια αναγνώριση, όπως παρουσιάσεις στην ηλεκτρονική σελίδα του προγράμματος, δημοσιεύσεις σε εφημερίδες και περιοδικά, παρουσιάσεις σε Εκθέσεις και Συνέδρια σε ολόκληρη την Ευρώπη, τακτικά Δελτία Τύπου και φυλλάδια και καταλόγους επιτυχημένων εφαρμογών. Η επίσημη πλακέτα Μέλους του GBP που δίδεται από την Ε.Ε. επιτρέπει στα Μέλη να προβάλλουν το υπεύθυνο επιχειρηματικό πνεύμα τους στους πελάτες τους. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

175

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 176 Το Πρόγραμμα GreenLight ή ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΔΑΣΩΝ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ Γενικά Το Εθελοντικό Πρόγραμμα GreenLight θεσπίστηκε το Φεβρουάριο του 2000 από τη Γενική Διεύθυνση Ενέργειας & Μεταφορών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την περίοδο 2000 – 2006 και επιδιώκει την ευαισθητοποίηση του κοινού και των επιχειρήσεων για τις δυνατότητες μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας φωτισμού. Στο πλαίσιο του προγράμματος, ιδιωτικοί και δημόσιοι οργανισμοί (186 συμμετοχές έως το 2004) δεσμεύονται απέναντι στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη μείωση της χρήσης ηλεκτρικής ενέργειας για φωτισμό. Σημαντικοί ευρωπαϊκοί και ελληνικοί φορείς, αεροπορικές εταιρείες, καθώς και αεροδρόμια της Ισπανίας και της Ιταλίας, συμμετέχουν στο πρόγραμμα GreenLight. Στην Ελλάδα, το GreenLight προωθείται και συντονίζεται από το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ). Στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέσω της εφαρμογής του GreenLight, είναι: 1. Να περιορίσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2. Να συμβάλλει στη μείωση του ύψους εισαγωγών ενέργειας που παρουσιάζουν τα κράτη-μέλη 3. Να βελτιώσει τις συνθήκες εργασίας. Το GreenLight λειτουργεί σύμφωνα με εθελοντικές συμφωνίες. Οι ενδιαφερόμενοι οργανισμοί του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα προχωρούν σε αντικατάσταση των συστημάτων φωτισμού στις εγκαταστάσεις τους αξιοποιώντας τη γενική τεχνογνωσία που τους παρέχει το πρόγραμμα. Επιπλέον οι συμμετέχουσες εταιρίες έχουν στη διάθεσή τους και τεχνική υποστήριξη, η οποία προσφέρεται από – ανά χώρα - αρμόδιους φορείς για την προώθηση του προγράμματος. Οι εταιρίες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα GreenLight επιτυγχάνουν την αναβάθμιση της υποδομής φωτισμού που διαθέτουν οι εγκαταστάσεις τους, τη δημιουργία υποδομών που αξιοποιούν την τεχνολογία και συμβάλλουν στην εξοικονόμηση ενέργειας, τη μείωση του λειτουργικού κόστους, τη βελτίωση της ποιότητας του φωτισμού στους χώρους εργασίας και εξασφάλιση καλύτερων συνθηκών εργασίας, τον περιορισμό της εκπομπής ρύπων που ενισχύουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Αναλυτικά Το Πρόγραμμα GreenLight είναι ένα εθελοντικό πρόγραμμα, όπου ιδιωτικοί και δημόσιοι οργανισμοί και εταιρείες συμφωνούν να αναβαθμίσουν τον φωτισμό στους υπάρχοντες χώρους τους οπουδήποτε και οποτεδήποτε, εφόσον η εξοικονόμηση ενέργειας δικαιολογεί την επένδυση - εγκαθιστώντας τα καλύτερα διαθέσιμα ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

176

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 177 φωτιστικά συστήματα στα κτίρια. Οι στόχοι του Προγράμματος GreenLight για τα εγγεγραμμένα Μέλη είναι: • Να αναβαθμίσουν το φωτισμό τους στις ήδη υπάρχουσες εγκαταστάσεις και • να κατασκευάσουν όλες τις νέες εγκαταστάσεις με τεχνολογία η οποία εξοικονομεί ενέργεια, επιτυγχάνοντας: o μείωση λειτουργικού κόστους o βελτίωση της ποιότητας φωτισμού και την παραγωγικότητα των εργαζομένων o τη μείωση της εκπομπής των αερίων του θερμοκηπίου και άλλων ρύπων και o τη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης των συμμετοχόντων του Προγράμματος. Το Πρόγραμμα GreenLight έχει αναπτυχθεί με σκοπό να εμπλέξει σημαντικές εμπορικές και δημόσιες εταιρείες στην αναβάθμιση των φωτιστικών συστημάτων. Αν και δεν υπάρχουν δεσμευτικές νομικές υποχρεώσεις, συμμετοχή στο Πρόγραμμα σημαίνει ουσιαστική δέσμευση και μια ουσιώδη συμβολή στο αντικείμενο του Προγράμματος GreenLight. Συμμετοχή γίνεται μέσω εγγραφής όπου ο φορέας, οργανισμός ή μια εταιρεία, αναλαμβάνει μόνη της να εκπληρώσει τις απαιτήσεις του Προγράμματος GreenLight. Οι συμμετέχοντες μπορούν να χρησιμοποιήσουν το λογότυπο του GreenLight σε σχετικές τους δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων και συγγενών δραστηριοτήτων προώθησης όπως Απονομές βραβείων, Καταλόγους, διαφημιστικές καμπάνιες κλπ. Η λίστα των συμμετοχόντων του Προγράμματος GreenLight, συμπεριλαμβανομένης μιας περιγραφής της ειδικής συμβολής τους στο Πρόγραμμα GreenLight, θα διαδοθούν ευρύτατα (με φυλλάδια, μέσω Ιnternet κλπ.). Η συνεργασία επίσης περιλαμβάνει την παρακολούθηση και ανακοίνωση των σχετικών δράσεων. Συμπεράσματα Ο συνδυασμός των υπαρχόντων περιθωρίων ενεργειακής βελτίωσης, με τη θέσπιση σε ισχύ του πρωτοκόλλου του Κιότο, έχει οδηγήσει την πληθώρα των ευρωπαϊκών χωρών να λάβουν μέτρα από σχετικά νωρίς, και πιο συγκεκριμένα από την αρχή της δεκαετίας του 80. Παρόμοια μέτρα αρχίζουν να υλοποιούν και τα νέα κράτη μέλη της ΕΕ, με κάποια χρονική καθυστέρηση, ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις κοινοτικές οδηγίες και δεσμεύσεις. Από την ανάλυση των εφαρμοζόμενων ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

177

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 178 μέτρων, φαίνεται καθαρά ότι έχει αναπτυχθεί μια πληθώρα πρωτοβουλιών σχετικά με την βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας, η οποία και επέφερε σημαντική μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης στους περισσότερους τομείς. Διάφορες μορφές υποστήριξης είναι από τα πιο σημαντικά μέτρα στην ΕΕ, όπως επιχορηγήσεις και οικονομική υποστήριξη, και υποχρεωτικές παρεμβάσεις μέσω νόμων όπως η κοινοτική οδηγία για την ενεργειακή διαχείριση στον κτιριακό τομέα και οι εθελοντικές συμφωνίες. Μετά την αναλυτική εξέταση των ενεργειακών προγραμμάτων σε κάθε χώρα της ΕΕ-25, καθώς και της Νορβηγίας και της Ελβετίας, προκύπτουν τα ακόλουθα: • Οργανωμένες δράσεις ενεργειακών επιθεωρήσεων εφαρμόζονται σε έντεκα από τις είκοσι επτά παραπάνω χώρες. • Συνολικά μέχρι το 2004 εφαρμόζονταν είκοσι μία δράσεις ενεργειακών επιθεωρήσεων σε έντεκα χώρες και ογδόντα τέσσερις γενικές δράσεις ενεργειακής διαχείρισης στο σύνολο των χωρών, οι οποίες διακρίνονται ανά τομέα εφαρμογής: o Στο βιομηχανικό τομέα που εφαρμόζονται δώδεκα δράσεις ενεργειακών επιθεωρήσεων και σαράντα μία γενικές δράσεις ενεργειακής διαχείρισης. o Στο δημόσιο και οικιακό τομέα, που εφαρμόζονται δεκατρείς δράσεις ενεργειακών επιθεωρήσεων και τριανταπέντε γενικές δράσεις ενεργειακής διαχείρισης. o Στον εμπορικό τομέα που εφαρμόζονται οκτώ δράσεις ενεργειακών επιθεωρήσεων και εικοσιοκτώ δράσεις ενεργειακής διαχείρισης. o Στο τομέα των μεταφορών που εφαρμόζεται ένα πρόγραμμα ενεργειακής επιθεώρησης και οκτώ προγράμματα ενεργειακής διαχείρισης. • Ο οικιακός και δημόσιος τομέας διαχωρίζεται σε: o Κτίρια του δημόσιου τομέα, όπου εφαρμόζονται έντεκα δράσεις ενεργειακών επιθεωρήσεων και τριάντα δύο γενικές δράσεις ενεργειακής διαχείρισης. o Ιδιωτικά κτίρια που εφαρμόζονται δώδεκα δράσεις ενεργειακών επιθεωρήσεων και τριάντα δράσεις ενεργειακής διαχείρισης. o Κτίρια κατοικιών που εφαρμόζονται δώδεκα δράσεις ενεργειακών επιθεωρήσεων και είκοσι οκτώ δράσεις ενεργειακής διαχείρισης. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

178

Εξοικονόμηση (GWh)

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 179 • Από τις παραπάνω δράσεις λαμβάνοντας υπόψη την ακολουθούμενη πολιτική για την εφαρμογή τους διακρίνονται: o Σε εξήντα δύο δράσεις εθελοντικού χαρακτήρα. o Σε δέκα έξι δράσεις υποχρεωτικού χαρακτήρα. o Σε είκοσι επτά επιδοτούμενες δράσεις. Οι έντεκα από τις δεκαπέντε χώρες και μόνο δύο από τα δέκα νέα κράτη μέλη έχουν εντάξει στην ενεργειακή πολιτική τους τις εθελοντικές συμφωνίες με τις βιομηχανίες με ταυτόχρονη θέσπιση ειδικής φορολογίας για το διοξείδιο του άνθρακα. Στο Σχήμα 5.12 παρουσιάζεται ενδεικτικά μια εικόνα της μέσης εξοικονόμησης ενέργειας το 2005 σε επιλεγμένα κράτη μέλη της ΕΕ.

600,0 500,0

Σχήμα 5.12: Εκτίμηση Μέσης Ετήσιας Εξοικονόμησης Ενέργειας Πηγή: Wuppertal Institute 6 Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Το κεφάλαιο αυτό δίνει τις βασικές κατευθύνσεις για την εκπόνηση περιβαλλοντικών μελετών. Βασίστηκε στο βιβλίου των Βαβίζου Γ. και Μερτζάνη Α., Περιβάλλον-Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων στο οποίο και μπορεί να ανατρέξει ο αναγνώστης για περαιτέρω πληροφόρηση γύρω από το θέμα των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων (Βαβίζος Γ., 2003). Σύμφωνα με το νομικό καθεστώς της Ελλάδας, υποχρέωση μελέτης και εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων υπάρχει για όλα τα έργα και δραστηριότητες, τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημόσιου τομέα, εκτός από εκείνα που εξυπηρετούν σκοπούς εθνικής άμυνας.

400,0


300,0

179

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 180 Ως έργο νοείται κάθε νέα κατασκευή, επέκταση, ανακαίνιση, επισκευή ή συντήρηση και η δημιουργία αυτοτελούς λειτουργίας από οικονομική ή τεχνική άποψη, καθώς και κάθε σχετική τεχνική εργασία που απαιτεί τεχνική γνώση και επέμβαση. (Ν. 2229/1994) Ως δραστηριότητες θεωρούνται οι επεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον και το τοπίο, καθώς και αυτές που αφορούν εκμετάλλευση φυσικών πόρων, οποίες ενδέχεται να προκαλέσουν ρύπανση ή υποβάθμιση στο περιβάλλον. Η εκπόνηση της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων πραγματοποιείται σε δύο στάδια, το πρώτο το οποίο ονομάζεται Προμελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΠΠΕ) και το δεύτερο που ονομάζεται Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ). Ειδοποιός διαφορά των προδιαγραφών μεταξύ ΠΠΕ και ΜΠΕ αποτελεί η διεξοδική εξέταση στην ΠΠΕ όλων των εναλλακτικών λύσεων και η αναλυτική περιγραφή της κατάστασης του περιβάλλοντος, ενώ στην ΜΠΕ προβλέπεται να παραθέτονται συνοπτικά στοιχεία για τις εναλλακτικές λύσεις που εξετάστηκαν και παρουσιάζεται αναλυτικά η επιλεγείσα λύση. Στην ΠΠΕ προσδιορίζεται η εν δυνάμει κατάσταση, δηλαδή η κατάσταση στην οποία τείνει το περιβάλλον στο ορατό μέλλον, χωρίς τις μεταβολές που θα επιφέρει το υπό εξέταση έργο ή δραστηριότητα (μηδενική λύση). Επίσης, στην ΠΠΕ αξιολογούνται οι εναλλακτικές λύσεις και προκρίνεται για υλοποίηση η βέλτιστη, προτείνονται τυχόν επιπρόσθετα (από αυτά που προβλέπει ο τεχνικός σχεδιασμός έργα ή μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος και εντοπίζονται απαιτήσεις για τυχόν ειδικές μελέτες ή έρευνες που απαιτούνται για την εκτίμηση των επιπτώσεων. Στις ΠΠΕ οι επιπτώσεις προσδιορίζονται με τα στοιχεία που περιέχονται στο προκαταρκτικό επίπεδο τεχνικού σχεδιασμού του υπό εξέταση έργου ή δραστηριότητας (πχ από τα στοιχεία της προκαταρκτικής ή άλλης ισοδύναμης μελέτης) και με συγκριτικά στοιχεία από επιπτώσεις που προκάλεσε η κατασκευή και η λειτουργία παρόμοιου είδους και μεγέθους έργων σε ανάλογες συνθήκες περιβάλλοντος. Στην ΜΠΕ η αναλυτική εξέταση της εναλλακτικής λύσης που επιλέχθηκε βασίζεται στα στοιχεία του υπό εξέταση έργου ή δραστηριότητας, η τεχνική πληρότητα των οποίων πρέπει να αντιστοιχεί στο επίπεδο της προμελέτης ή ισοδύναμης, όπως το επίπεδο αυτό καθορίζεται στις θεσμοθετημένες τεχνικές προδιαγραφές μελετών. Ο προσδιορισμός και η αξιολόγηση των επιπτώσεων στην μελέτη βασίζεται στην κατάσταση του περιβάλλοντος (υφιστάμενη και εν δυνάμει) που προσδιορίστηκε στην ΠΠΕ, εμβαθύνοντας περισσότερο όπου αυτό απαιτείται. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

180

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 181 6.2 Ορισμοί Βασικών Εννοιών Ως Εργοδότης νοείται το Δημόσιο ή Νομικό πρόσωπο του δημοσίου ή ιδιωτικού τομέα ή το φυσικό πρόσωπο που είναι υπόχρεοι για την εκπόνηση ΠΠΕ ή ΜΠΕ. Ως Φορέας του έργου νοείται ο Εργοδότης, που αναθέτει την υπό εξέταση ΠΠΕ ή ΜΠΕ, εφόσον πρόκειται για το κράτος (Υπουργεία, Περιφέρειες κλπ), Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) πρώτης (Κοινότητες και Δήμοι) και δεύτερης βαθμίδας (Νομαρχίες), Οργανισμούς Δημοσίου Δικαίου καθώς και ενώσεις που συγκροτούνται από έναν ή και περισσότερους ΟΤΑ. Ως κύριος του έργου νοείται ο εργοδότης που αναθέτει την υπό εξέταση ΜΠΕ εφόσον πρόκειται για φυσικό πρόσωπο ή εταιρίες του αστικού ή εμπορικού δικαίου (αστικές, προσωπικές, ετερόρρυθμες, περιορισμένης ευθύνης ανώνυμες κλπ εταιρίες). Ως Μελετητές θεωρούνται οι επιστήμονες, διπλωματούχοι Ανώτατης Σχολής που ασχολούνται με την εκπόνηση μελετών και την επίβλεψη τεχνικών και άλλων έργων οι οποίοι ασκούν νόμιμα το επάγγελμά τους στην Ελλάδα. Το νομικό καθεστώς της χώρας μας, αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προβλέπει για τους Μελετητές ειδικά προσόντα, τα οποία ελέγχονται από ειδική υπηρεσία του ΥΠΕΧΩΔΕ, το Γραφείο Ελέγχου Μελετητών (Ν.716/1977). Στα προσόντα αυτά περιλαμβάνονται αναγνωρισμένοι τίτλοι σπουδών, από τους οποίους να προκύπτει η επιστημονική επάρκεια στο συγκεκριμένο αντικείμενο και η νόμιμη άσκηση του επαγγέλματος. Επίσης δικαιολογητικά από τα οποία προκύπτει η αποκλειστική απασχόληση στην εκπόνηση μελετών και η ανεξαρτησία του μελετητή από το Δημόσιο, την Ανώτερη και Ανώτατη εκπαίδευση και από εργολήπτες ή προμηθευτές του Δημοσίου, η ευδόκιμη μακρόχρονη επαγγελματική εμπειρία στην εκπόνηση μελετών και η έλλειψη κυρώσεων, λόγω πλημμελούς εκπόνησης μελετών. Η ευθύνη (επιστημονική, πειθαρχική, αστική, ποινική) για την εγκυρότητα των πληροφοριών, μεθόδων και στοιχείων που περιλαμβάνονται σε ΠΠΕ και ΜΠΕ και οι συνέπειες από τυχόν αστοχίες βαρύνουν αποκλειστικά τους Μελετητές ή τα Γραφεία Μελετών. 6.3 Αναπτύσσοντας μια ΠΠΕ ή/και ΜΠΕ Στη συγκεκριμένη ενότητα παρουσιάζεται η δομή μιας μελέτης και μιας προμελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων και οι βασικές πληροφορίες που πρέπει να περιέχουν οι μελέτες αυτού του είδους. Εποπτικά, η δομή μιας ΜΠΕ και μιας ΠΠΕ ακολουθεί τη φιλοσοφία του Σχήματος 6.1. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

181

182


Σχ ήμα 6.1: Δομή ΠΠΕ και ΜΠΕ Περιγραφή του υπό εξέταση έργου ή δραστηριότητας Γεωγραφική θέση και διοικητική υπαγωγή Περιγράφεται η γεωγραφική του θέση και η διοικητική της υπαγωγή με αναφορά των τοπωνυμιών και των κεντροβαρικών συντεταγμένων σύμφωνα με το Ελληνικό Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς (ΕΓΣΑ 87). Επίσης γίνεται αναφορά της απόστασης του χώρου του υπό εξέταση έργου ή δραστηριότητας από τα θεσμοθετημένα Όρια Οικιών και Σχεδίων Πόλεων, ζωνών χωροταξικών και πολεοδομικών σχεδίων, περιοχών σε καθεστώς προστασίας του περιβάλλοντος, όπως περιοχές του εθνικού καταλόγου Natura 2000, δάση και δασικές εκτάσεις, εθνικοί δρυμοί, διατηρητέα μνημεία της φύσης, περιοχές προστασίας το φυσικού περιβάλλοντος σύμφωνα με τον Νόμο 1650/86, καταφύγια άγριας ζωής, κύριες εγκαταστάσεις κοινωνικής υποδομής και κοινής ωφέλειας και από άλλα χαρακτηριστικά σημεία. Στην περιγραφή αυτή πρέπει να αναφέρονται και οι τυχόν υφιστάμενες ρυθμίσεις για την περιοχή που προβλέπουν χωροταξικά και πολεοδομικά σχέδια.

Εισαγωγή


182

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 183 Συνοπτική περιγραφή Η συνοπτική περιγραφή περιλαμβάνει την παράθεση βασικών στοιχείων που επιτρέπουν τον προσδιορισμό του είδους και το μεγέθους του υπό εξέταση έργου ή της δραστηριότητας, όπως είδος και ποσότητες παραγόμενων προϊόντων ή υπηρεσιών, διαστάσεις του χώρου που θα καταληφθεί, συνολική ισχύς μηχανημάτων, δυναμικό παραγωγής, αριθμός απασχολουμένων κλπ. Περιλαμβάνει επίσης τη σύντομη περιγραφή των κατασκευών και του τρόπου λειτουργίας και αναφορές στις απαιτούμενες ποσότητες νερού και ενέργειας. Στόχος, σημασία, αναγκαιότητα Στην επόμενη παράγραφο γίνεται περιγραφή του στόχου, της σημασίας και της αναγκαιότητας του έργου. Τεκμηριώνεται η κοινωνική, οικονομική, κλπ σημασία του, δηλαδή της αναγκαιότητάς του, καθώς και του οφέλους που αναμένεται να προκύψει από την υλοποίησή του. Η τεκμηρίωση των παραπάνω προβλέπεται με την παράθεση στατιστικών στοιχείων που αφορούν στα δεδομένα που αναφέρθηκαν (κοινωνικά, δημογραφικά, πολιτιστικά, οικονομικά, κατανάλωση πρώτων υλών, ενέργειας, κλπ) τα οποία πρέπει να σχετίζονται με το μέγεθος της περιοχής που πραγματικά επηρεάζεται. Συγκρίσεις για παράδειγμα με στοιχεία νομαρχιακού ή περιφερειακού επιπέδου για έργα ή δραστηριότητες που επηρεάζουν μόνο σε τοπικό επίπεδο, δεν επιτρέπουν την εξαγωγή συμπερασμάτων. Ιστορική εξέλιξη Ακολουθεί η ιστορική εξέλιξη του έργου ή της δραστηριότητας που περιλαμβάνει τις ενέργειες που προηγήθηκαν του σχεδιασμού, όπως προγενέστερες κατασκευές, προβλέψεις ή ρυθμίσεις ή σχετικές αποφάσεις για την υλοποίηση του έργου που περιλαμβάνονται σε χωροταξικά ή πολεοδομικά σχέδια κλπ. Οικονομικά στοιχεία Στην συνέχεια παρατίθενται τα οικονομικά στοιχεία για το υπό εξέταση έργο δραστηριότητα και συγκεκριμένα ο συνολικός προϋπολογισμός κατασκευής με ιδιαίτερη έμφαση στις δαπάνες για τα έργα προστασίας περιβάλλοντος. Συσχέτιση με άλλα έργα ή δραστηριότητες Το υπό εξέταση έργου ή δραστηριότητα πρέπει να συσχετιστεί με άλλα έργα ή δραστηριότητες που υπάρχουν ή κατασκευάζονται στην περιοχή. Η συσχέτιση αυτή πρέπει να βασίζεται σε πραγματικά στοιχεία με τα οποία πρέπει να τεκμηριώνεται η συμπληρωματικότητα, η συμβατότητα ή μη, η σωρευτικότητα του οφέλους και των επιπτώσεων κλπ του υπό εξέταση έργου ή δραστηριότητας με τα υφιστάμενα ή κατασκευαζόμενα έργα στην περιοχή και με υφιστάμενες ή προβλεπόμενες δραστηριότητες. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

183

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 184 Αναλυτική περιγραφή Η αναλυτική περιγραφή του υπό εξέταση έργου ή δραστηριότητας γίνεται με παράθεση των βασικών στοιχείων του που περιλαμβάνονται στις Τεχνικές Περιγραφές του. Η παράθεση των βασικών στοιχείων των τεχνικών περιγραφών προβλέπεται για το σύνολο των έργων, κατασκευών και εγκαταστάσεων που συνδέονται άμεσα με το υπό εξέταση έργο ή δραστηριότητα και για το σύνολο των εναλλακτικών του λύσεων. Για τα έργα ή δραστηριότητες που υπάγονται στην Οδηγία 96/61/ΕΚ, η οποία αφορά στην ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης, από τα βασικά στοιχεία των τεχνικών περιγραφών που παραθέτονται πρέπει επιπλέον να αποδεικνύουν ότι ο σχεδιασμός όλων των εναλλακτικών λύσεων βασίζεται στις βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές, που εξασφαλίζουν την προστασία του περιβάλλοντος, εξοικονόμηση ενέργειας και φυσικών πόρων. Οι βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές διακρίνονται στις τεχνικές πρόληψης της ρύπανσης με τον περιορισμό της κατανάλωσης πρώτων υλών, νερού και ενέργειας μέσα στην ίδια την παραγωγική διαδικασία και στις τεχνικές περιορισμού των εκπομπών κάθε είδους αποβλήτων στα σημεία εξόδου τους. Η εφαρμογή των βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών, ως προς το σκέλος που αφορά στον περιορισμό της παραγωγής ρύπων με κατάλληλο σχεδιασμό εγκαταστάσεων, δεν είναι υποχρεωτικής εφαρμογής. Η επιλογή του είδους των παραγωγικών σχεδιασμών μπορεί να γίνει μεταξύ εκείνων που προσιδιάζουν καλύτερα το παραγωγικό αποτέλεσμα. Αντίθετα, είναι υποχρεωτικής εφαρμογής οι βέλτιστες τεχνικές που αφορούν στον περιορισμό των εκπομπών ρύπων, δηλαδή οι βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές αντιρρυπαντικής τεχνολογίας (συστήματα επεξεργασίας αερίων, υγρών και στερεών αποβλήτων κλπ). Στην περιγραφή των υπό εξέταση έργων ή δραστηριοτήτων απαιτείται και η αναφορά του χρονικού περιορισμού των εργασιών. Η περάτωσή τους θεωρείται ότι ολοκληρώνεται με την κατασκευή του συνόλου των απαιτούμενων έργων και εγκαταστάσεων των δοκιμών που τυχόν προβλέπονται για την έναρξη της λειτουργίας τους. Στην περιγραφή των κατασκευών και των εγκαταστάσεων πρέπει να αναφέρονται οι μεταβολές στο περιβάλλον που οφείλονται στις εργασίες αυτές καθώς και το χρονοδιάγραμμα έναρξης και περάτωσης των εργασιών αποκατάστασης του περιβάλλοντος που σχετίζονται με τις κατασκευές (πχ αποκατάσταση χώρων εργοταξίων κλπ).Εκτός από την περιγραφή των εγκαταστάσεων απαιτείται και η περιγραφή της λειτουργίας των υπό εξέταση έργων και δραστηριοτήτων. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

184

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 185 Σε όλες τις περιπτώσεις, η περιγραφή της λειτουργίας αποτελεί ευθύνη του τεχνικού σχεδιασμού και πρέπει να είναι σαφής, αναλυτική και τα χαρακτηριστικά της μεγέθη να αναφέρονται ποσοτικά. Να παραθέτονται δηλαδή οι υπολογισμοί ή μετρήσεις από όπου προκύπτουν οι εκπομπές ρύπων ή άλλων μορφών μάζας και ενέργειας, που προκαλούν μεταβολές στο περιβάλλον (ρύπανση και μόλυνση). Τα μεγέθη των εκπομπών αυτών πρέπει να τεκμηριώνονται με ισοζύγια μάζας και κατά περίπτωση ενέργειας και να συσχετίζονται με τις παραγωγικές διαδικασίες και τις καταναλώσεις υλικών από τα οποία προέρχονται. Ο Μελετητής της ΠΠΕ και ΜΠΕ οφείλει, με τα δεδομένα των μελετών των τεχνικών έργων, να υπολογίζει τη διασπορά κάθε ρύπου ή άλλης εκπομπής σε κάθε περιβαλλοντικό μέσο που επηρεάζεται. Ως περιβαλλοντικά μέσα θεωρούνται οι αποδέκτες των ρύπων (πχ ατμόσφαιρα, ύδατα, έδαφος, χλωρίδα, πανίδα κλπ). Η διασπορά ρύπων πρέπει επίσης να σημειώνεται και χωρικά με ισότιμες καμπύλες (πχ ισορρυπαντικές, ισοθορυβικές κλπ). Αφετηρία των σχετικών υπολογισμών είναι η πηγή εκπομπής ή γενεσιουργός αιτία ρύπων ή μολυσματικών παραγόντων και κατάληξη, η απόσταση μετά την οποία το χαρακτηριστικό μέγεθος τα εκπομπής ταπεινώνεται σε θεσμοθετημένα όρια ή λαμβάνει τιμή που αντιστοιχεί στη μέση υπερετήσια τιμή του χαρακτηριστικού μεγέθους του ρύπου στην περιοχή μελέτης. Στην περίπτωση που χρησιμοποιούνται μαθηματικά πρότυπα για τον υπολογισμό της διασποράς ρύπων ή μολυσματικών παραγόντων, πρέπει να αναφέρονται οι παραδοχές και η ευαισθησία που εξασφαλίζει η μέθοδος των υπολογισμών. Ανάλογα ισχύουν και για τους υπολογισμούς της συμπεριφοράς του θορύβου, των δονήσεων, των ηλεκτρομαγνητικών ακτινοβολιών κλπ. Στην αναλυτική περιγραφή του έργου ή της δραστηριότητας προβλέπεται επίσης να αναφέρονται οικονομικά στοιχεία-εκτός των όσων έχουν ήδη αναφερθεί συνοπτικά- όπως το σύνολο των απαιτούμενων δαπανών. Σε ορισμένες περιπτώσεις προβλέπεται να αναφέρονται και οι απαιτούμενες δαπάνες για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος μετά το πέρας λειτουργίας του έργου. /στα οικονομικά στοιχεία που πρέπει να αναφέρονται περιλαμβάνεται και ο τρόπος χρηματοδότησης του έργου ή της δραστηριότητας (ιδία κεφάλαια, επιδοτήσεις, δανειοδοτήσεις κλπ) καθώς και οι αναμενόμενες αποκλίσεις στους υπολογισμούς που σχετίζονται με το επίπεδο πληρότητας των τεχνικών μελετών. Εναλλακτικές λύσεις ΜΟΛΥΝΣΕΩΣ ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

185

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 186 Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζονται οι εναλλακτικές λύσεις μιας και ως απαραίτητη προϋπόθεση για την έκδοση των σχετικών με την προστασία του, περιβάλλοντος αδειών που απαιτούνται για την υλοποίηση ενός έργου ή δραστηριότητας η νομοθεσία μας προβλέπει την επιλογή της βέλτιστης περιβαλλοντικά λύσης μεταξύ των δυνατών εναλλακτικών λύσεων που προκύπτουν από την εφαρμογή τεχνικοοικονομικών κριτηρίων. Οι εναλλακτικές λύσεις που εξετάστηκαν και η αξιολόγηση και αιτιολόγηση της τελικής επιλογής παρουσιάζονται στις ΠΠΕ αναλυτικά ενώ στις ΜΠΕ συνοπτικά και σε παράρτημα αναφέρονται οι αναλυτικές πληροφορίες που προέκυψαν κατά την εκπόνηση της ΠΠΕ. Οι πληροφορίες αυτές πρέπει να περιλαμβάνουν: • Περιγραφή των εναλλακτικών λύσεων που εξετάστηκαν. • Καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης του περιβάλλοντος για κάθε εναλλακτική λύση, καθώς και των τάσεων εξέλιξης αυτού ανά περιβαλλοντικό μέσο (ανάλογα πάντα με τις υφιστάμενες ανάγκες). • Εκτίμηση και αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων για κάθε εναλλακτική λύση και αιτιολόγηση των κύριων λόγων απόρριψής τους. Στις ΜΠΕ προβλέπεται επίσης να παρουσιάζονται και τυχόν νέα στοιχεία , τα οποία προέκυψαν κατά την εκπόνηση της μελέτης και δεν περιλαμβάνονται στην ΠΠΕ. Όλες οι εναλλακτικές λύσεις πρέπει να εξασφαλίζουν περίπου το ίδιο αποτέλεσμα και ο σχεδιασμός και η λειτουργία του κοινού σχεδιασμού πρέπει να βασίζεται σε κοινά κριτήρια προστασίας του περιβάλλοντος????. Οι διαφορές τους πρέπει να αφορούν στην επιλογή του τόπου εγκατάστασης, καθώς και σε μικρές διαφοροποιήσεις των χαρακτηριστικών τους (μέγεθος ή τρόπος κατασκευής και λειτουργίας). Η συνοπτική παρουσίαση των εναλλακτικών λύσεων πρέπει να επιτρέπει τη συγκριτική τους αξιολόγηση. Για το λόγο αυτό η περιγραφή των διαφόρων εναλλακτικών λύσεων πρέπει να περιλαμβάνει συγκρίσιμα ποσοτικά στοιχεία για τις διαφορετικές θέσεις, το είδος, το μέγεθος, τις διαδικασίες κατασκευής και τον τρόπο λειτουργίας τους, τους παράγοντες που προκαλούν αλλοιώσεις στο περιβάλλον, όπως το μέγεθος κατάληψης χώρου, η μέση ετήσια και μέγιστη ημερήσια κατανάλωση επιφανειακών και υπογείων υδάτων, η παραγωγή στερεών και υγρών αποβλήτων, οι συγκεντρώσεις ρύπων, τα επίπεδα θορύβου, δονήσεων, ακτινοβολιών κλπ, αλλά και τα οφέλη (οικονομικά μεγέθη, απασχόληση, κλπ) που αναμένονται από κάθε εναλλακτική λύση. Απαιτείται δηλαδή πριν από την εκπόνηση ΠΠΕ να έχουν συνταχθεί ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

186

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 187 τεχνικές μελέτες για το σύνολο των εναλλακτικών λύσεων, με πληρότητα που αντιστοιχεί σε επίπεδο προκαταρκτικής ή ισοδύναμης μελέτης. Ο μελετητής της ΠΠΕ και της ΜΠΕ είναι υποχρεωμένος να περιγράψει τις διαφορές στα στοιχεία του περιβάλλοντος όπου προβλέπεται κάθε εναλλακτική λύση, να αξιολογήσει τα στοιχεία των εναλλακτικών λύσεων (διασπορά ρύπων κλπ) και να εκτιμήσει τις συνέπειές τους στο περιβάλλον. Η σύγκριση των εναλλακτικών λύσεων βασίζεται σε ισοζύγια οφέλουςβλάβης, δηλαδή πρέπει να τεκμηριώνεται από τον μελετητή της ΠΠΕ και της ΜΠΕ η λύση που εξασφαλίζει τη μικρότερη βλάβη στο περιβάλλον και το μεγαλύτερο συγκριτικά κοινωνικό, οικονομικό κλπ όφελος. Δεν είναι αποδεκτές εναλλακτικές λύσεις οι οποίες δεν εξασφαλίζουν τον επιθυμητό βαθμό προστασίας του περιβάλλοντος και το επιθυμητό παραγωγικό αποτέλεσμα. Οι αρμόδιες αρχές δικαιούνται να ζητήσουν την τροποποίηση του σχεδιασμού ή την αλλαγή της θέσης του υπό εξέταση έργου ή δραστηριότητας που προβλέπεται στην εναλλακτική λύση που επιλέχθηκε, να θεωρήσουν ως βέλτιστη άλλη εναλλακτική λύση από αυτή την οποία επέλεξε ο Μελετητής ή τέλος να απορρίψουν την υλοποίηση του υπό εξέταση έργου ή δραστηριότητας. Κατάσταση περιβάλλοντος Μετά την εξέταση των εναλλακτικών λύσεων περιγράφεται αναλυτικά η κατάσταση του περιβάλλοντος. Για την περιγραφή αυτή απαιτούνται συγκεκριμένες πληροφορίες, όπως παρατίθενται στη συνέχεια. Το μέγεθος της περιοχής που πρέπει να εξετάζεται αναλυτικά στις ΠΠΕ και στις ΜΠΕ, δηλαδή η περιοχή μελέτης, ορίζεται συμβατικά ως ζώνη συγκεκριμένου εύρους (1-2 km) από την περίμετρο του χώρου άσκησης των εναλλακτικών λύσεων. Επειδή όμως οι επιπτώσεις δεν περιορίζονται συνήθως στα συμβατικώς καθορισμένα όρια, μελετητέο αντικείμενο αποτελεί το σύνολο των χωρικών ενοτήτων, οι οποίες ενδέχεται να επηρεαστούν λόγω των διαταραχών, τις οποίες ενδέχεται να επιφέρουν οι εφικτές εναλλακτικές λύσεις. Το εύρος της περιοχής μελέτης υπολογίζεται ξεχωριστά για κάθε παράγοντα διαταραχής. Η ζώνη αυτή ορίζεται από την απόσταση μεταξύ της πηγής εκπομπής και ή τα γενεσιουργό αιτία κάθε παράγοντα διαταραχής και του σημείου μετά το οποίο το χαρακτηριστικό μέγεθος της διαταραχής υποβιβάζεται λόγω διάλυσης, αποδόμησης, εξάντλησης ή καταστροφής από περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η εξάλειψη της ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

187

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 188 επίδρασης της διαταραχής θεωρείται δηλαδή ότι επέρχεται στο κατώτατο όριο τιμών, το οποίο θεωρείται ότι δεν δημιουργεί πλέον συνέπειες. Για τον προσδιορισμό της έκτασης που επηρεάζεται από διαταραχές που δεν προκαλούνται από εκπομπές ρύπων ή μολυσματικών παραγόντων (πχ μεταβολές στο τοπίο, την τρωτότητα του εδάφους, τους δείκτες κοινωνικής ευημερίας, την υγρασία, την αλατότητα, τον τεχνητό φωτισμό κλπ) αφετηρία προσδιορισμού της ζώνης που επηρεάζεται είναι η γενεσιουργός αιτία και σημείο αποτερματισμού το όριο πέρα από το οποίο παύει η επίδρασή τους. Πρακτικοί λόγοι επιβάλλουν η παύση της επίδρασης να θεωρείται ότι επέρχεται όταν οι τιμές των χαρακτηριστικών μεγεθών τους εξισωθούν με τις μέσες υπερετήσιες τιμές που επικρατούν στην περιοχή που επηρεάζεται. Η περιοχή μελέτης πρέπει να σημανθεί σε τοπογραφικούς χάρτες και να περιγραφεί συνοπτικά (μορφολογία, διοικητική υπαγωγή, τοπωνύμια οικισμών, σημαντικά έργα υποδομών, όπως δρόμοι, σιδηρόδρομοι, λιμάνια, αεροδρόμια, βιολογικοί καθαρισμοί κλπ). Πρέπει επίσης να αναφερθούν οι ρυθμίσεις χρήσεων γης (Χωροταξικά Σχέδια, Περιοχές Ειδικών Ρυθμίσεων, Περιοχές σε Καθεστώς Προστασίας Περιβάλλοντος, αρχαιολογικοί χώροι, μνημεία, κλπ) Τα παραπάνω στοιχεία προκύπτουν από τοπογραφικά υπόβαθρα και σχετικές κανονιστικές πράξεις. Ιδιαίτερα αναφέρεται ότι τα όρια οικισμών (χωριά, πόλεις) προκύπτουν από τα Σχέδια Πόλης και ο πληθυσμός τους από επετηρίδες της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας. Μη βιοτικά χαρακτηριστικά Στα μη βιοτικά χαρακτηριστικά περιλαμβάνονται τα κλιματικά χαρακτηριστικά, τα βιοκλιματικά χαρακτηριστικά, και τα μορφολογικά, τοπιολογικά χαρακτηριστικά, η γεωλογία, τα τεκτονικά και τα εδαφολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής. Κλιματικά χαρακτηριστικά Η περιγραφή των κλιματικών χαρακτηριστικών της περιοχής μελέτης απαιτεί την παράθεση μετεωρολογικών δεδομένων και την αξιολόγηση τω δεδομένων αυτών για την ταξινόμηση του κλίματος στις βαθμίδες των συστημάτων ταξινόμησης. Τα μετεωρολογικά δεδομένα πρέπει να προέρχονται από τους πλησιέστερους σταθμούς που καταγράφουν τα στοιχεία αυτά. Ειδικότερα απαιτούνται: • Στοιχεία θερμοκρασίας αέρα: διακύμανση της μέσης μηνιαίας θερμοκρασίας κατ’ έτος, μέση μηνιαία ελάχιστη και μέση μηνιαία μέγιστη θερμοκρασία, μέση ελάχιστη θερμοκρασία του ψυχρότερου μήνα και μέση μέγιστη θερμοκρασία του θερμότερου μήνα. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

188

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 189 • Στοιχεία για την ταχύτητα, την ένταση και την διεύθυνση ανέμων που συνήθως πνέουν στην περιοχή-συχνότητα εμφάνισης αυτών σε ετήσια βάση- ποσοστό νηνεμίας, συχνότητα εμφάνισης άλλων καιρικών φαινομένων, όπως θερμοκρασιακή αναστροφή, υγρασία, ομίχλη, ισχυροί άνεμοι, θαλάσσια αύρα κλπ. • Στοιχεία για την κατάσταση ευστάθειας της ατμόσφαιρας (εφόσον υπάρχουν) • Στοιχεία για τη μέση ετήσια και μηνιαία βροχόπτωση, καθώς και μέση μηνιαία υγρασία υπό μορφή πίνακα. Η έλλειψη μετεωρολογικών σταθμών στην περιοχή μελέτης υποχρεώνει πολλές φορές στην προσομοίωση του κλίματος, με χρήση κατάλληλων υπολογιστικών μεθόδων, για τα οποία πρέπει να αναφέρονται οι παραδοχές που χρησιμοποιούνται και η αξιοπιστία των αποτελεσμάτων τους. Χρήσιμα στοιχεία είναι τα προερχόμενα από την Εθνική Τράπεζα Υδρολογικής και Μετεωρολογικής Πληροφορίας (Υδροσκόπιο). Βιοκλιματικά χαρακτηριστικά Ως βιοκλίμα θεωρείται η βιολογική έκφραση του κλίματος μέσα από τη φυσική βλάστηση, η οποία αντικατοπτρίζει τους βασικούς παράγοντες που επιδρούν στη βιολογία των φυτών, δηλαδή τα θερμότητας και του νερού (ιδιαίτερα της έλλειψής του).

Τα βιοκλιματικά χαρακτηριστικά που προβλέπεται να αναφέρονται είναι τουλάχιστον οι βιοκλιματικοί όροφοι του μεσογειακού κλίματος με τις σχετικές ταξινομήσεις που αναφέρονται κατά UNESCO-FAO. Άλλα βιοκλιματικά χαρακτηριστικά που μπορούν να αναφερθούν είναι: το βροχομετρικό πηλίκο κατά Emberger, η ηπειρωτικότητα, και η ξηρότητα. Μορφολογικά Χαρακτηριστικά Στις ΠΠΕ και τις ΜΠΕ προβλέπεται η περιγραφή της μορφολογίας της περιοχής μελέτης, δηλαδή των γεωμορφολογικών της στοιχείων. Βασικά στοιχεία που περιγράφουν το ανάγλυφο είναι οι υψομετρικές μεταβολές (ισοϋψείς ή ισοβαθείς καμπύλες) και η κλίση των πρανών.Άλλα μορφολογικά στοιχεία που αναφέρονται είναι οι λεκάνες απορροής και το υδρογραφικό δίκτυο (ρυάκια, χείμαρροι, ποτάμια), οι λίμνες, οι λιμνοθάλασσες, οι καταρράχτες και τα έλη. Τοπιολογικά Χαρακτηριστικά Βασικά στοιχεία ανάλυσης τοπίου είναι ο βαθμός παρέμβασης, η οπτική ευαισθησία, η ποικιλομορφία, το επίπεδο ευαισθησίας και η απορροφητική ικανότητα. Ο βαθμός επέμβασης, σχετίζεται με το είδος και το μέγεθος της μεταβολής που έχει υποστεί το φυσικό περιβάλλον στην υπό εξέταση ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

189

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 190 περιοχή. Οι μεταβολές στο περιβάλλον από τις ανθρώπινες δραστηριότητες διαμορφώνουν αστικά τοπία(οικισμοί με πυκνή ή αραιή δόμηση, παραγωγικές εγκαταστάσεις και τεχνικές υποδομές) και τοπία υπαίθρου. Η οπτική ευαισθησία εκφράζει το βαθμό ανοχής ή τη δυνατότητα του τοπίου να αφομοιώνει τις επεμβάσεις. Η ευαισθησία αυτή εξαρτάται από τον τύπο του τοπίου, την ύπαρξη ευαίσθητων τμημάτων σε αυτό και τη δράση των εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων που το διαμορφώνουν. Η ποικιλομορφία του τοπίου συνίσταται στη διαμόρφωση του τοπίου μιας περιοχής από μικρή ή μεγάλη ποικιλία επιμέρους τμημάτων. Ο βαθμός επέμβασης, η οπτική ευαισθησία και η ποικιλομορφία του τοπίου προκύπτουν γενικά από το τοπογραφικό υπόβαθρο της περιοχής και αναλυτικότερα από έγχρωμες φωτογραφίες, αεροφωτογραφίες και ορθοφωτοχάρτες. Τα επίπεδα ευαισθησίας εκφράζουν το ανθρώπινο ενδιαφέρον για την οπτική ποιότητα της θέας. Η απορροφητική ικανότητα ορίζεται ως η δυνατότητα ενός τοπίου να υφίσταται επεμβάσεις και δραστηριότητες διατηρώντας τα οπτικά του χαρακτηριστικά και την ποιότητα της θέας του. Η ικανότητα αυτή εξαρτάται βασικά από τη μορφή του ανάγλυφου του τοπίου αναφοράς (κλάσεις κλίσεων). Το ανάγλυφο στη συνέχεια συσχετίζεται με την τρωτότητα του εδάφους στη διάβρωση, την ικανότητα αναγέννησης της βλάστησης της περιοχής, την αντίθεση των χρωμάτων που διαμορφώνουν το τοπίο και την ποικιλομορφία του τοπίου. Με τους συσχετισμούς αυτούς η απορροφητική ικανότητα χαρακτηρίζεται ως πολύ χαμηλή, χαμηλή, μέση, υψηλή και πολύ υψηλή. Με την ανάλυση που προαναφέρθηκε προσδιορίζονται και αναφέρονται οι παράγοντες ευαισθησίας του τοπίου και οι ανεκτές μεταβολές (είδος και μέγεθος) που μπορεί να υποστεί. Αξιολογείται και αναφέρεται επίσης η αισθητική, πολιτισμική, οικολογική, κοινωνική, οικονομική κλπ αξία του τοπίου. Γεωλογία και τεκτονικά χαρακτηριστικά Στις ΠΠΕ και τις ΜΠΕ προβλέπεται η συνοπτική περιγραφή των βασικών γεωλογικών, τεκτονικών και υδρολιθολογικών χαρακτηριστικών της περιοχής μελέτης. Η περιγραφή αυτή πρέπει να αναφέρεται στη γενική γεωλογική δομή της περιοχής μελέτης, τους τεχνικογεωλογικούς χαρακτήρες των γεωλογικών σχηματισμών, την τεκτονική και τη σεισμικότητα της περιοχής μελέτης και ιδιαίτερα τους συντελεστές σεισμικότητας και ασφαλείας του εδάφους, ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

190

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 191 καθώς και τα φαινόμενα διάβρωσης και ασταθών καταστάσεων του εδάφους. Τα παραπάνω στοιχεί είναι απαραίτητα για τον έλεγχο της ασφαλείας των κατασκευών και για τον προσδιορισμό επιπτώσεων στο δομημένο, πολιτιστικό και φυσικό περιβάλλον από τις μεταβολές στις γεωλογικές-γεωμορφολογικές διεργασίες, τις τεκτονικές ανακατατάξεις, τη σεισμικότητα της περιοχής μελέτης καθώς και στη δομή του εδάφους. Η γνώση της σεισμικότητας της περιοχής μελέτης αποτελεί σημαντικό στοιχεί για την εκτίμηση των επιπτώσεων του υπό εξέταση έργου ή δραστηριότητας κυρίως λόγω των κινδύνων που μπορούν να προκύψουν για το περιβάλλον, σε περίπτωση αστοχίας των κατασκευών. Επίσης υπάρχουν και περιπτώσεις στις οποίες έργα και δραστηριότητες μπορούν να προκαλέσουν σεισμικά φαινόμενα (πχ ταμιευτήρες σε μεγάλο βάθος). Εδαφολογικά χαρακτηριστικά Η δομή του εδάφους καθορίζεται από τις αναλογίες της στερεάς, υγρής και αέριας φάσης του εδάφους και από την κατανομή των πόρων του. Οι διαστάσεις και η μορφή των στερεών (κοκκομετρική ή μηχανική σύσταση), που αποτελούν τη στερεή, ανόργανη φάση του εδάφους, καθορίζουν το πορώδες και το περιεχόμενο του εδάφους σε αέρα και νερό. Με βάση τη διάμετρο των ανόργανων στερεών που περιέχουν, τα εδάφη κατατάσσονται σε κατηγορίες, οι οποίες αναφέρονται ως μηχανικά κλάσματα, ανεξάρτητα από τη χημική και ορυκτολογική τους σύσταση. Τα μηχανικά κλάσματα της λεπτής γης είναι: Πίνακας 6.1: Μηχανικά κλάσματα λεπτής γης ΜΗΧΑΝΙΚΑ ΚΛΑΣΜΑΤΑ ΛΕΠΤΗΣ ΓΗΣ Σχετική διάμετρος σωματιδίων (mm) Κλάσμα D>2 Χαλικώδη υλικά 0,2
191

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 192 Με το στοιχείο Α συμβολίζεται ο ανώτερος προς την επιφάνεια του εδάφους ορίζοντας ο οποίος περιέχει χουμικά συστατικά ενώ με το στοιχείο C ο κατώτερος, ο οποίος συνίσταται από το ελάχιστα ή καθόλου αποσαθρωμένο μητρικό πέτρωμα. Ο ορίζοντας Β βρίσκεται μεταξύ των Α και των C, είναι πτωχός σε χουμικά υλικά και σε αυτόν αποθέτονται υλικά που μεταφέρονται με τις εκπλύσεις του υπερκείμενου ορίζοντα. Οι ορίζοντες με τη σειρά τους χωρίζονται σε υποορίζοντες. Σε σχέση με την τιμή του pH τα εδάφη κατατάσσονται: Πίνακας 6.2: Χαρακτηρισμός οξύτητας εδαφών ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΟΞΥΤΗΤΑΣ ΕΔΑΦΩΝ Οξύτητα Χαρακτηρισμός 4,0≤pH<5,0 Πολύ ισχυρώς όξινα 5,0≤pH<5,8 Ισχυρώς όξινα 5,8≤pH<6,5 Μετρίως όξινα 6,5≤pH<7,5 Ουδέτερα 7,5≤pH<8,5 Ελαφρώς αλκαλικά pH>8,5 Αλκαλικά Πηγή:Μήτσιος κ.α, Εδαφολογική μελέτη και εδαφολογικός χάρτης, 2000. Με συνδυασμούς των κριτηρίων ταξινόμησης προκύπτουν οι γαιοϊκανότητες, δηλαδή οι καταλληλότητες χρήσης του εδάφους. Στη χώρα μας, το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων (πρώην Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών) του Υπουργείου Γεωργίας έχει συντάξει ημιλεπτομερείς χάρτες ταξινόμησης γαιών (κλίμακα 1:50.000), με χαρτογραφική μονάδα την ενότητα γαιομορφών (Νάκος, 1991). Κάθε χαρτογραφική μονάδα αξιολογείται σε πέντε κλάσεις καταλληλότητας για δασοπονία, γεωργία και λιβαδοπονία. Τα δασικά εδάφη ταξινομούνται με κριτήρια ταξινόμησης των δασικών εδαφών (FAO 1976- FAO-UNESCO 1974).Με την ταξινόμηση αυτή προκύπτουν πέντε κλάσεις γαιοϊκανότητας για τη δασοπονία, οι οποίες είναι: Πίνακας 6.3: Κλάσεις γαιοικανότητας κατά UNESCO-FAO ΚΛΑΣΕΙΣ ΓΑΙΟΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑ UNESCO-FAO Κλάση Γαιοϊκανότητα (για την αύξηση των οικονομικών δασών) 1 Χωρίς περιορισμούς 2 Με ελαφρούς περιορισμούς 3 Με μέτριους περιορισμούς 4 Με έντονους περιορισμούς ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

192

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 193 5 Με ισχυρούς περιορισμούς Πηγή: Νάκος Γ. Ταξινόμηση, χαρτογράφηση και αξιολόγηση των γαιών, 1991. Μετά από όσα αναφέρθηκαν στις ΠΠΕ και στις ΜΠΕ πρέπει-αναλόγως του είδους και του μεγέθους του υπό εξέταση έργου ή δραστηριότηταςνα αναφέρονται τουλάχιστον τα εξής: • Κλάσεις γαιοϊκανότητας • Τα χαρακτηριστικά των αντιπροσωπευτικών εδαφικών οριζόντων στην περιοχή που επηρεάζεται από συμπιέσεις, μετατοπίσεις, διασπάσεις ή εναποθέσεις εδαφών καθώς και από μεταβολές στη δίαιτα ή τα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά των υδάτων ή από τη διάθεση ουσιών στο έδαφος. Φυσικό περιβάλλον Χλωρίδα και πανίδα Για το φυσικό περιβάλλον της περιοχής μελέτης, οι νέες τεχνικές προδιαγραφές εκπόνησης ΠΠΕ και ΜΠΕ προβλέπουν την παράθεση στοιχείων για τη χλωρίδα και την πανίδα, δηλαδή για τα είδη των φυτών (χλωρίδα) και τα είδη και τον πληθυσμών των ειδών των ζώων (πανίδα) με χωρική αναφορά στους τύπους φυσικών ενδιαιτημάτων. Προβλέπουν δηλαδή την παράθεση στοιχείων για την βιολογική ποικιλομορφία της περιοχής μελέτης. Η βιολογική ποικιλομορφία ή βιολογικό δυναμικό, εκφράζεται ως η ποσότητα της γενετικής ποικιλίας και βιομάζας που μπορεί να λειτουργήσει και να αναπαραχθεί αυτόνομα μέσα σε ένα φυσικό περιβάλλον. Η βιολογική ποικιλομορφία αντανακλάται στον αριθμό και την αφθονία των ειδών (δηλαδή στον αριθμό των ατόμων) μιας συγκεκριμένης λειτουργικής μονάδας (Harris κα,1996). Ως ικανοποιητικοί δείκτες της κατάστασης της βιολογικής ποικιλομορφίας θεωρούνται τα κυρίαρχα (dominant species) και τα ρυθμιστικά είδη (keystone species) της χλωρίδας και της πανίδας καθώς και τα είδη σε καθεστώς προστασίας. Τα κυρίαρχα είδη αναγνωρίζονται από την αριθμητική τους υπεροχή ή το μέγεθος της βιομάζας τους. Τα ρυθμιστικά είδη είναι αυτά των οποίων τυχόν σοβαρή μείωση ή εξαφάνιση θα έχει σημαντική επίδραση στην οικολογική συνοχή και λειτουργία δεδομένου ενδιαιτήματος. Προστατευόμενα είδη είναι τα απειλούμενα, τα ευπρόσβλητα και τα σπάνια είδη φυτών και ζώων που εμπεριέχονται σε εθνικούς ή ευρωπαϊκούς και άλλους διεθνείς καταλόγους.


193

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 194 Αναλυτικοί προσδιορισμοί της βιολογικής ποικιλομορφίας με φυτοληψίες και συλλήψεις ή απογραφές ζώων δεν προβλέπονται στα πλαίσια των ΠΠΕ και ΜΠΕ, εκτός αν η σημασία του περιβάλλοντος ή το είδος του έργου ή της δραστηριότητας καταστήσουν αναγκαίους τέτοιους προσδιορισμούς, οπότε εκτελούνται ως ξεχωριστή, συμπληρωματική εργασία. Πηγές για τη βιολογική ποικιλομορφία, εκτός από τις εργασίες πεδίου, είναι η σχετική βιβλιογραφία. Σε κάθε περίπτωση όμως για να χρησιμοποιηθούν τα βιβλιογραφικά στοιχεία πρέπει να ελεγχθούν από τον Μελετητή, ο οποίος αναλαμβάνει και την ευθύνη της χρήσης τους. Κατάσταση φυσικού περιβάλλοντος Η αξιολόγηση της κατάστασης του φυσικού περιβάλλοντος στην περιοχή μελέτης βασίζεται στον προσδιορισμό των διακυμάνσεων των τιμών των μη βιοτικών συντελεστών του περιβάλλοντος, (πχ πεδία pH, ύψος εδαφικών οριζόντων, πεδία τιμών ξηροθερμικής περιόδου, θερμοκρασιακές διακυμάνσεις κλπ.). Ακολουθεί η αξιολόγηση των καταστάσεων ή των φαινομένων που επηρεάζουν γενικά τη χλωρίδα και την πανίδα (πχ βόσκηση, ξύλευση, αναδασώσεις, εκχερσώσεις, πλημμύρες, πυρκαγιές κλπ) και ειδικά τα είδη φυτών και ζώων που κυριαρχούν, καθώς και αυτά που ρυθμίζουν την οικολογική ισορροπία. Στα είδη αυτά περιλαμβάνονται και όσα χαρακτηρίζονται από τη νομοθεσία της Ελλάδας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή από διεθνείς συμφωνίες ή συμβάσεις που έχει επικυρώσει η χώρα μας ως σπάνια ή απειλούμενα με εξαφάνιση. Για τους τύπους δασικής βλάστησης οι τεχνικές προδιαγραφές εκπόνησης των ΠΠΕ και ΜΠΕ προβλέπουν επιπλέον την αναφορά του καθεστώτος προστασίας τους που απορρέει από τη δασική νομοθεσία, την αναφορά της έκτασής τους και της φυτουγειονομικής τους κατάστασης. Ο προσδιορισμός της κατάστασης του φυσικού περιβάλλοντος στην περιοχή μελέτης βασίζεται στην συνεπεξεργασία των στοιχείων που αφορούν: • Στον εντοπισμό των παραγόντων και στοιχείων που δημιούργησαν και διατηρούν τους συγκεκριμένους οικοτόπους, δηλαδή των περιοριστικών και ρυθμιστικών παραγόντων και των πληθυσμιακών δεικτών της πανίδας τους. • Στο πλήθος, την έκταση και τη σημασία των οικοτόπων για την πανίδα και στις σχέσεις και αλληλεπιδράσεις των τύπων μεταξύ τους, καθώς και με το ευρύτερο γεωγραφικό πλαίσιο που περιβάλλει την περιοχή μελέτης. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

194

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 195 Για τα κυρίαρχα και τα ρυθμιστικά είδη της πανίδας ιδιαίτερη σημασία έχουν οι δείκτες που αφορούν στον Ελάχιστο Βιώσιμο Πληθυσμό ή εναλλακτικά στον Γενετικά Αποτελεσματικό Πληθυσμό τους. Ο Ελάχιστος Βιώσιμος Πληθυσμός (Minimum Viable Population=MVP) ορίζεται ως ο μικρότερος απομονωμένος πληθυσμός, ο οποίος έχει 99% πιθανότητα να επιβιώσει για χίλια χρόνια, χωρίς καμία παρέμβαση, παρ’ όλες τις προβλεπόμενες επιπτώσεις δημογραφικών, περιβαλλοντικών και γενετικών διακυμάνσεων και φυσικών καταστροφών. Δυστυχώς δεν υπάρχουν στοιχεία για το μέγεθος του ελάχιστου βιώσιμου πληθυσμού των περισσότερων σπονδυλωτών της μεσογειακής ζώνης. Οι δυσκολίες που προαναφέρθηκαν υποχρεώνουν στη χρησιμοποίηση του Γενετικά Αποτελεσματικού Πληθυσμού (Effective Population Size=Ne). Πρόκειται για το μέσο αριθμό ατόμων ενός απομονωμένου πληθυσμού, κάθε άτομο του οποίου συνεισφέρει με την ίδια πιθανότητα γενετικά στις επόμενες γενιές εξασφαλίζοντας τη γενετική ποικιλότητα των μελών του πληθυσμού αυτού. Ο γενετικά αποτελεσματικός πληθυσμός για τα σπονδυλωτά θεωρείται ότι πρέπει να είναι μεγαλύτερος από 500 άτομα. Ο πληθυσμός αυτός απαιτεί έναν ελάχιστο ζωτικό χώρο, ο οποίος εξαρτάται από την πυκνότητα ατόμων του είδους σε μονάδα επιφάνειας. Τα στοιχεία για τις τιμές των πληθυσμιακών δεικτών προκύπτουν βιβλιογραφικά. Η χρήση των μεγεθών που προαναφέρθηκαν απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή γιατί υπάρχουν περιπτώσεις που οποιαδήποτε απώλεια ατόμων να αυξάνει αναλογικά τις πιθανότητες εξαφάνισης του πληθυσμού αυτού. 6.3.8.2 Κατάσταση περιβάλλοντος σε ευαίσθητες περιοχές Για περιοχές φυσικού περιβάλλοντος με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όπως τόπων που προτάθηκαν για υπαγωγή στο δίκτυο Natura 2000, προβλέπεται η απεικόνιση και αξιολόγηση του φυσικού περιβάλλοντος, σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές που προσδιορίζονται στην 97/266/ΕΚ Απόφαση της επιτροπής της 18ης Δεκεμβρίου 1996 που αφορά στο έντυπο πληροφοριών για τους προτεινόμενους τόπους Natura 2000. Απαιτείται ακόμα η περιγραφή του γενικού χαρακτήρα του τόπου με αναφορά στις κατηγορίες ενδιαιτημάτων και στα άλλα χαρακτηριστικά του τόπου και συγκεκριμένα στην ποιότητα και σπουδαιότητα και το τρωτό καθώς και την αξιολόγηση των τόπων ως προς τους τύπους φυσικών ενδιαιτημάτων και τα είδη της χλωρίδας και της πανίδας τους. Ανθρωπογενές περιβάλλον Δομημένο περιβάλλον ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

195

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 196 Η προστασία του οικιστικού περιβάλλοντος κατέχει ιδιαίτερα σημαντική θέση στις νέες τεχνικές προδιαγραφές εκπόνησης των ΠΠΕ και ΜΠΕ, όπου προβλέπεται να αναφέρονται και να αποδίδονται σε χάρτες τουλάχιστον: • Οι προβλέψεις των σχεδίων πόλεων ή άλλων οικιστικών υποδοχέων για τις θεσμοθετημένες χρήσεις γης εντός των ορίων των οικισμών. • Οι όροι και οι περιορισμοί δόμησης. • Άλλοι ειδικότεροι περιορισμοί (πχ μορφολογικά χαρακτηριστικά κτιρίων). • Η ύπαρξη παραδοσιακών οικισμών ή τμημάτων οικισμών, τα οποία προστατεύονται λόγω ιδιαίτερου πολεοδομικού, αισθητικού, ιστορικού, λαογραφικού και αρχιτεκτονικού τους χαρακτήρα. • Οι ζώνες αιγιαλού και παραλίας. • Τα στοιχεία για το δομημένο περιβάλλον προκύπτουν από σχετικούς χάρτες και από κανονιστικές πράξεις, στις οποίες περιγράφονται και τα όρια των χρήσεων (πχ σχέδια πόλης, εγκρίσεις πολεοδομικών κλπ μελετών). Ιστορικό και πολιτιστικό περιβάλλον Η προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί ιδιαίτερο θεματικό αντικείμενο των ΠΠΕ και ΜΠΕ. Το πολιτιστικό περιβάλλον της Ελλάδας είναι ιδιαιτέρως πλούσιο και πολυποίκιλο και αποτελεί έναν ανεκτίμητο και ευαίσθητο πόρο. Το πολιτιστικό μας απόθεμα παρουσιάζει ποικιλομορφία. Μεγάλο τμήμα του έχει κτιριακό χαρακτήρα, ενώ παράλληλα χαρακτηρίζεται από χωρική διασπορά σε όλο τον ελληνικό χώρο με μεγαλύτερες συγκεντρώσεις στην Αττική, την Κεντρική Μακεδονία, το Νότιο Αιγαίο (Κυκλάδες, Δωδεκάνησα), την Πελοπόννησο (Μάνη, ορεινή Αρκαδία), τα Ιόνια Νησιά, την Ήπειρο (Μέτσοβο, Ζαγόρια) και τη Μαγνησία (Πήλιο, Σποράδες). Για τις ανάγκες των ΠΠΕ και ΜΠΕ απαιτείται η καταγραφή και απεικόνιση των ορίων των κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων και ιστορικών μνημείων και των θέσεων ιστορικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος που βρίσκονται εντός της περιοχής μελέτης και του θεσμικού πλαισίου που διέπει την προστασία τους. Οι αρχαιολογικοί χώροι και τα ιστορικά μνημεία προκύπτουν από σχετικούς χάρτες του Υπουργείου Πολιτισμού (εφορείες Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, Εναλίων Αρχαιοτήτων, Βυζαντινών και Νεοτέρων Μνημείων) και από βιβλιογραφικές αναφορές. Οι λοιποί χώροι πολιτιστικού ενδιαφέροντος απαιτούν επιπλέον διερευνήσεις σε τοπικό επίπεδο. Για τα άυλα στοιχεία του πολιτιστικού περιβάλλοντος όταν δεν υπάρχουν επίσημες ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

196

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 197 καταγραφές πληροφοριών μπορούν να αντληθούν από τοπικές ιστορίες, πολιτιστικούς συλλόγους και ιδρύματα κλπ). Κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον Οι νέες τεχνικές προδιαγραφές εκπόνησης των ΠΠΕ και ΜΠΕ προβλέπουν την παράθεση στοιχείων για την εκτίμηση και αξιολόγηση της κατάστασης του κοινωνικοοικονομικού περιβάλλοντος, ώστε να μπορούν να εκτιμηθούν οι επιπτώσεις του υπό εξέταση έργου ή δραστηριότητας και στην κοινωνία. Ειδικότερα προβλέπουν την παράθεση τουλάχιστον των εξής στοιχείων, με επίπεδο αναφοράς τις κατώτερες διοικητικές βαθμίδες, στις οποίες υπάγεται η περιοχή μελέτης: • Δημογραφικά στοιχεία. • Στοιχεία για το επίπεδο μόρφωσης του πληθυσμού. • Στοιχεία για την κοινωνική φυσιογνωμία της περιοχής όπως απομόνωση, φυλετικό υπόβαθρο κλπ. • Στοιχεία για τις παρατηρούμενες τάσεις στην παραγωγή και την απασχόληση του πληθυσμού, για το επίπεδο διαβίωσης του πληθυσμού και για τις σημαντικές διοικητικές και κοινωνικές υποδομές. Τεχνικές Υποδομές Στις ΠΠΕ και τις ΜΠΕ προβλέπεται να εξετάζεται η κατάσταση των τεχνικών υποδομών στην περιοχή μελέτης, προκειμένου να εκτιμηθούν οι επιπτώσεις του υπό εξέταση έργου ή δραστηριότητας. Για την εξέταση αυτή απαιτείται η περιγραφή των τεχνικών υποδομών στην περιοχή μελέτης (σιδηροδρομικό δίκτυο, λιμάνια, αεροδρόμια, οδικό δίκτυο, δίκτυα ύδρευσης-αποχέτευσης, επεξεργασίας λυμάτων, εγκαταστάσεις επεξεργασίας και διάθεσης απορριμμάτων, δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και τηλεπικοινωνιών, δίκτυα δημοσίων συγκοινωνιών, χώροι στάθμευσης αυτοκινήτων). Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από υφιστάμενες μελέτες ή επιτόπιες έρευνες και απαιτείται σήμανσή τους σε χάρτη. Η υποδομή σε δίκτυα και σταθμούς σιδηροδρόμων, σε λιμάνια και αεροδρόμια στη χώρα μας είναι συγκεκριμένη. Εκτός από την περιγραφή της οδικής σύνδεσης της περιοχής μελέτης στις υποδομές που προαναφέρθηκαν απαιτείται και ο προσδιορισμός του φόρτου τους. Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από στατιστικές επετηρίδες ή ειδικές μελέτες. Οι χαρακτηρισμοί του οδικού δικτύου προκύπτουν από κανονιστικές πράξεις. Τα χαρακτηριστικά εξυπηρέτησης του οδικού δικτύου


197

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 198 προκύπτουν από τα γεωμετρικά τους χαρακτηριστικά, που αναφέρονται στις τεχνικές μελέτες των έργων. Τα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης προκύπτουν από τα στοιχεία που χορηγούν οι οργανισμοί που τα διαχειρίζονται. Αν από το υπό εξέταση έργο ή δραστηριότητα προβλέπεται η κατανάλωση νερού, οι νέες τεχνικές προδιαγραφές προβλέπουν να αναφέρονται στοιχεία για τις παροχές που εξασφαλίζουν τα δίκτυα υδροδότησης στις εξυπηρετούμενες χρήσεις(μέγεθος αποθεμάτων, κατά κεφαλή κατανάλωση νερού, διακυμάνσεις παροχής, ποιότητα πόσιμου ύδατος κλπ). Στην περίπτωση κατά την οποία από το υπό εξέταση έργο ή δραστηριότητα προβλέπεται αποχέτευση ακάθαρτων σε δίκτυο προβλέπεται να αναφέρονται τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των υγρών αποβλήτων, που σύμφωνα με τους κανονισμούς αποχέτευσης γίνονται αποδεκτά στα δίκτυα, η ύπαρξη εγκαταστάσεων επεξεργασίας και το δυναμικό τους σε υδραυλικά και ρυπαντικά φορτία. Οι λοιπές τεχνικές υποδομές προκύπτουν από στοιχεία των οργανισμών ή επιχειρήσεων που τις διαχειρίζονται. Για τις υποδομές αυτές, εφόσον προβλέπεται η χρήση παροχών τους, πρέπει να αναφέρεται η ικανότητα των δικτύων να την εξασφαλίσουν. Η ικανότητα αυτή πρέπει να τεκμηριώνεται με σχετικές βεβαιώσεις. Ατμοσφαιρικό περιβάλλον Ο προσδιορισμός της ποιότητας της ατμόσφαιρας στην περιοχή μελέτης εξαρτάται από το είδος και τις ποσότητες των ρύπων που εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα, καθώς και τη ρύπανση που μεταφέρεται με τις κινήσεις των αερίων μαζών από γειτονικές περιοχές. Για τον υπολογισμό της ποιότητας της ατμόσφαιρας στην περιοχή μελέτης, αν δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία μετρήσεων, απαιτείται κατ’ αρχήν η απογραφή των πηγών και ο υπολογισμός των εκπομπών που οι πηγές δημιουργούν. Για τον υπολογισμό των εκπομπών μπορούν να χρησιμοποιηθούν πρότυπες τιμές αναφοράς που σχετίζουν παραγωγικά μεγέθη με εκπομπές ρύπων. Μπορούν ακόμα να χρησιμοποιηθούν στοιχεία από τις ΜΠΕ των πηγών, από τις οποίες προέρχονται οι ρύποι. Στην συνέχεια απαιτείται να προσδιοριστούν τα φαινόμενα της διασποράς και της διάχυσης των ρύπων στην ατμόσφαιρα. Οι πηγές των ρύπων στις πόλεις, όπως η αστική κυκλοφορία, εκπέμπουν σε περιοχές και ύψος όπου ζουν και εργάζονται οι άνθρωποι. Αποκτούν έτσι δυσανάλογα μεγάλη σημασία για τις συγκεντρώσεις, παρόλο που το σύνολο τω εκπομπών τους μπορεί να είναι σημαντικά μικρότερο από τις βιομηχανικές εκπομπές. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

198

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 199 Οι μετεωρολογικές συνθήκες μπορούν να προκαλέσουν τη μεγαλύτερη διακύμανση στις τιμές των συγκεντρώσεων. Από τις μετεωρολογικές συνθήκες τη μεγαλύτερη επίδραση έχει η οριζόντια ταχύτητα και διεύθυνση του ανέμου. Μεγάλη ταχύτητα ανέμου δημιουργεί γενικά καλή διασπορά, άρα μικρότερες συγκεντρώσεις, αλλά επηρεάζει την ευρύτερη περιοχή γιατί μεταφέρει τη ρύπανση σε μεγαλύτερη απόσταση. Οι συγκεντρώσεις των ρύπων στον χώρο προκύπτουν με κατάλληλες μεθόδους υπολογισμού, οι οποίες συνυπολογίζουν την κατάσταση της ατμόσφαιρας, τις μετεωρολογικές συνθήκες που καθορίζουν τη συμπεριφορά των ρύπων και τις πηγές (επιφανειακές, γραμμικές ή σημειακές) εκπομπής ρύπων. Οι εκπομπές και οι συγκεντρώσεις ρύπων πρέπει να αναφέρονται σε σχέση με τα θεσμοθετημένα όρια εκπομπών ή σε σύγκριση με το επίπεδο των εκπομπών σε μια ευρύτερη περιοχή στην οποία εντάσσεται το υπό εξέταση έργο ή δραστηριότητα (πχ σε επίπεδο νομού) ή με μια άλλη δόκιμη μέθοδο υπολογισμού και πρέπει να παρουσιάζονται σε μορφή ισότιμων καμπυλών (ισορρυπαντικές καμπύλες) Ακουστικό περιβάλλον Για το θόρυβο, στις ΠΠΕ και τις ΜΠΕ προβλέπεται η εκτίμηση της υφιστάμενης στάθμης θορύβου χωρίς το έργο, με χρήση των στοιχείων από υπάρχουσες καταγραφές ή μέσω υπολογισμών με βάση κυκλοφοριακούς φόρτους της περιοχής ή άλλες πηγές επιβάρυνσης και αναφορά στα ισχύοντα όρια και κριτήρια θορύβου στην περιοχή μελέτης. Επισημαίνεται ότι δεν απαιτείται καταγραφή επιπέδων θορύβου, εφόσον η πλησιέστερη υπό προστασία χρήση (οικιστική ή άλλη ευαίσθητη περιοχή) ευρίσκεται σε απόσταση μεγαλύτερη των 200m από την περίμετρο του χώρου όπου πρόκειται να κατασκευαστεί το υπό εξέταση έργο ή δραστηριότητα. Η στάθμη του θορύβου χωρίς το έργο ή τη δραστηριότητα απαιτείται να εκτιμηθεί και διαχρονικά (εν δυνάμει κατάσταση). Δονήσεις (κραδασμοί) Για τις δονήσεις, στις ΠΠΕ και τις ΜΠΕ προβλέπεται ο εντοπισμός από υφιστάμενες πηγές σε ζώνη εκατέρωθεν του έργου καθώς και μετρήσεις του υφιστάμενου επιπέδου δονήσεων εφόσον τούτο προκύψει κατά την εκπόνηση της ΠΠΕ ή ζητηθεί στη φάση αξιολόγησής της από τις αρμόδιες για τον έλεγχό της αρχές. Ακτινοβολίες ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

199

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 200 Για τις ακτινοβολίες προβλέπεται η εκτίμηση και η αξιολόγηση του ηλεκτρομαγνητικού υποβάθρου της περιοχής μελέτης. Προβλέπεται ακόμα η διενέργεια μετρήσεων των χαρακτηριστικών του ηλεκτρομαγνητικού υποβάθρου εφόσον τούτο προκύψει κατά την εκπόνηση της ΠΠΕ ή ζητηθεί από τις ελέγχουσες υπηρεσίες. Τα στοιχεία για τις εκπομπές θορύβου, δονήσεων και ακτινοβολιών πρέπει να αναφέρονται, να σχολιάζονται και να αξιολογούνται. Στην περίπτωση που εντοπίζονται ζώνες που επηρεάζονται από τους παράγοντες αυτούς, οι ζώνες πρέπει να απεικονίζονται και χαρτογραφικά. Επιφανειακά και υπόγεια ύδατα Στις ΠΠΕ και ΜΠΕ προβλέπεται η περιγραφή του επιφανειακού υδρογραφικού δικτύου (φυσικού ή τεχνητού), των λεκανών απορροής, του συντελεστή κατείσδυσης, των πηγών, των υφισταμένων χρήσεων, θεσμοθετημένων και πραγματικών, των επιφανειακών υδατικών πόρων (άρδευση, ύδρευση, ενέργεια, βιομηχανία, διατήρηση φυσικών ενδιαιτημάτων κλπ), καθώς και των πιθανών μελλοντικών χρήσεων αυτών. Απαιτείται ακόμα, η περιγραφή της κατάστασης των υδάτων από ποσοτική, χημική και οικολογική άποψη, με τα κριτήρια της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ. Αν το προτεινόμενο έργο ενδέχεται να επηρεάσει περιοχές που βρίσκονται σε οριακή ισορροπία ή περιοχές που έχουν ξεπεράσει τα αρνητικά όρια διατήρησης και ανανέωσης των υδάτινων πόρων ή εμφανίζουν παρατεταμένα ακραία φαινόμενα ξηρασίας ή συχνών πλημμυρών, φαινόμενα ταπείνωσης ή υπερχείλισης της υπόγειας υδροφορίας, καθώς και φαινόμενα διείσδυσης του θαλασσινού νερού (υφαλμύρινσης) εντός των παράκτιων υδροφορέων ή εντός των υδατορεμάτων (ποταμών, χειμμάρων κλπ), τουλάχιστον στο πεδινό χαμηλό τμήμα των εκβολών τους, απαιτείται προσδιορισμός των μεταβολών, οι οποίες μπορούν να τροποποιήσουν δυσμενώς τις ισορροπίες αυτές, με γνώμονα το είδος και την τεκτονική δομή των πετρωμάτων. Στην περίπτωση που αναμένεται σημαντική επιβάρυνση από το είδος ή τη δραστηριότητα, οι νέες τεχνικές προδιαγραφές προβλέπουν να γίνεται εκτίμηση της κατανομής νερού στις διάφορες χρήσεις, η οποία πρέπει να είναι ποσοτική και να καλύπτει τυχόν εποχιακές διαφοροποιήσεις. Επίσης να γίνεται εκτίμηση της υφιστάμενης ποσότητας νερών στο επηρεαζόμενο μέσο στην περιοχή επιρροής του έργου, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία μετρήσεων παροχής και τις διαθέσιμες πληροφορίες για τις ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

200

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 201 δραστηριότητες που μπορεί να επηρεάζουν τη δίαιτα του εξεταζόμενου μέσου καθώς και με μακροσκοπικές παρατηρήσεις. Για τα υπόγεια νερά προβλέπεται η περιγραφή των υδρολογικών χαρακτηριστικών της περιοχής (αριθμός υδρολογικών λεκανών στην περιοχή μελέτης, έκταση κάθε υδρολογικής λεκάνης, συντελεστής κατείσδυσης, συνολικός όγκος αποθεμάτων, στάθμη υπόγειας υδροφορίας, σημεία εκφόρτισής της αναφορά στην ύπαρξη ρηγμάτων ή ασυνεχειών στην επιφάνεια του εδάφους ή κοντά σε αυτή που επηρεάζουν τον συντελεστή κατείσδυσης). Προβλέπεται επίσης να περιγράφονται οι υφιστάμενες, οι θεσμοθετημένες και οι πραγματικές χρήσεις των υπογείων υδάτινων πόρων (άρδευση, ύδρευση, διατήρηση φυσικών ενδιαιτημάτων κλπ) καθώς και οι διαθέσιμοι πόροι υπογείων υδάτων. Ως διαθέσιμοι πόροι υπογείων υδάτων θεωρούνται ο μακροπρόθεσμος μέσος ετήσιος ρυθμός γενικής ανατροφοδότησης ενός συστήματος υπογείων υδάτων, μείον τον μακροπρόθεσμο μέσο ετήσιο ρυθμό ροής που απαιτείται για την επίτευξη των στόχων οικολογικής ποιότητας για τα συναφή επιφανειακά ύδατα, για την αποφυγή οποιασδήποτε σημαντικής ζημιάς των συναφών χερσαίων οικοσυστημάτων (Οδηγία 2000/60/ΕΚ). Ωκεανογραφικά χαρακτηριστικά Για τα ωκεανογραφικά χαρακτηριστικά η Οδηγία 2000/60/ΕΚ αναλυτικά και οι νέες τεχνικές προδιαγραφές γενικότερα απαιτούν να αναφέρονται τουλάχιστον τα εξής: • Βιολογικά στοιχεία, όπως σύνθεση, αφθονία και βιομάζα του φυτοπλαγκτού, της λοιπής υδατικής χλωρίδας, της πανίδας, των βενθικών ασπόνδυλων, κατανομή κατά ηλικίες της ιχθυοπανίδας. • Μορφολογικές συνθήκες, όπως διακύμανση βάθους, δομή και υπόστρωμα του πυθμένα. • Παλιρροιακό καθεστώς, όπως κατεύθυνση δεσποζόντων ρευμάτων, έκθεση στα κύματα. • Χημικά και φυσικοχημικά στοιχεία, όπως διαφάνεια, θερμικές συνθήκες, συνθήκες οξυγόνωσης, αλατότητα, συνθήκες θρεπτικών ουσιών. • Κατάσταση ρύπανσης. Τα στοιχεία αυτά είναι απολύτως απαραίτητα για την εκτίμηση των συνθηκών και της κατάστασης του υδάτινου μέσου που πρόκειται να δεχτεί έργα ή δραστηριότητες ή να αποτελέσει αποδέκτη επεξεργασμένων υδάτινων αποβλήτων. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

201

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 202 Ποιότητα υδάτων Στις ΠΠΕ και ΜΠΕ προβλέπεται η αναφορά στα όρια ποιότητας υδάτων (όπου έχουν θεσμοθετηθεί τέτοια). Η εκτίμηση και αξιολόγηση της ποιότητας των νερών στην περιοχή μελέτης, προβλέπεται να γίνεται με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία μετρήσεων ποιότητας υδάτων (από το Εθνικό Δίκτυο Ποιότητας Υδάτων ή από άλλα αξιόπιστα προγράμματα ή φορείς), ή με βάση τα στοιχεία μετρήσεων, οι οποίες έχουν πραγματοποιηθεί από τον κύριο του έργου κατόπιν σχετικής απαίτησης κατά την φάση της αξιολόγησης της ΠΠΕ. Σε κάθε άλλη περίπτωση η εκτίμηση και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης των υδάτινων αποδεκτών μπορεί να γίνει με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες για τις δραστηριότητες που πιθανόν επηρεάζουν την ποιότητα των νερών τους αλλά και με βάση διάφορες μακροσκοπικές παρατηρήσεις όπως πχ η ποικιλότητα και η ποσότητα αλιευμάτων. Τάσεις εξέλιξης-Σενάριο Αναφοράς Ανθρωπογενείς πιέσεις στο περιβάλλον Στις ΠΠΕ και ΜΠΕ προβλέπεται η απογραφή πηγών ρύπανσης και των πιέσεων που υφίσταται το περιβάλλον στην περιοχή μελέτης από την ανάπτυξη των παραγωγικών δραστηριοτήτων και την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων (ορυκτός πλούτος, δασικός πλούτος, υδάτινοι πόροι, γεωργική γη κλπ) στην περιοχή μελέτης. Στοιχεία για τις πιέσεις στο περιβάλλον αποτελούν οι ειδικές μελέτες (χωροταξικές, ειδικές χωροταξικές, ειδικές περιβαλλοντικές, απογραφές ρύπανσης κλπ), στοιχεία μετρήσεων ρύπανσης που τηρούνται σε υπηρεσίες, φορείς και αρχές καθώς και οι ΜΠΕ των έργων και δραστηριοτήτων που υπάρχουν στην περιοχή μελέτης. Με τα στοιχεία αυτά προσδιορίζονται οι εκπομπές και οι πηγές ρύπων. Για τις πιέσεις που δεν προέρχονται από εκπομπές ρύπων απαιτούνται ειδικοί προσδιορισμοί ή εκτιμήσεις με βάση τα συγκριτικά μεγέθη από άλλες περιοχές της χώρας μας με ανάλογα χαρακτηριστικά. Το σενάριο αναφοράς, δηλαδή η εν δυνάμει κατάσταση των πιέσεων στο περιβάλλον προκύπτει με προβολή της τάσης εξέλιξης των υφιστάμενων πιέσεων στον χρονικό ορίζοντα που εξετάζουν οι ΠΠΕ και ΜΠΕ. Σενάριο αναφοράς (εν δυνάμει κατάσταση) Η περιγραφή μόνο της υφιστάμενης κατάστασης δεν επιτρέπει αξιολογήσεις επιπτώσεων διότι το περιβάλλον εξελίσσεται δυναμικά, γεγονός που δεν επιτρέπει να θεωρηθεί η υφιστάμενη κατάσταση ως παράμετρος αναφοράς. Απαιτείται δηλαδή να προσδιοριστεί και μία εν δυνάμει κατάσταση, η οποία αντιστοιχεί στην κατάσταση που τείνει να ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

202

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 203 δημιουργηθεί στο ορατό μέλλον χωρίς την υπό εξέταση παρέμβαση ώστε η κατάσταση αυτή να αποτελέσει μέτρο σύγκρισης με τις συνθήκες που θα διαμορφωθούν μελλοντικά στην υπό εξέταση περιοχή. Ο προσδιορισμός της εν δυνάμει κατάστασης απαιτεί προβλέψεις, οι οποίες για να είναι αξιόπιστες επιβάλλουν τη χρήση μεθόδων δυναμικού προγραμματισμού. Για μικρής σημασίας έργα ή δραστηριότητες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως παράμετροι αναφοράς άλλα περιβάλλοντα στα οποία τα χαρακτηριστικά μεγέθη των παραγόντων που τα δημιούργησαν και τα διατηρούν έχουν τις ίδιες τιμές με αυτές που τείνουν να δημιουργηθούν στην υπό εξέταση περιοχή (πιθανότερη στατιστικά κατάσταση). Στην παρουσίαση της εν δυνάμει κατάστασης πρέπει να προσδιοριστεί η εξέλιξη όλων των χαρακτηριστικών που συνέθεσαν και την περιγραφή της παρούσας κατάστασης, δηλαδή των κλιματικών και βιοκλιματικών, μορφολογικών, τοπιολογικών, γεωλογικών, εδαφολογικών χαρακτηριστικών. Πρέπει επίσης να προσδιοριστεί η εξέλιξη του φυσικού περιβάλλοντος, των χρήσεων γης, του δομημένου περιβάλλοντος, του ιστορικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, του κοινωνικοοικονομικού περιβάλλοντος, των τεχνικών υποδομών, της κατάστασης της ατμόσφαιρας, της κατάστασης θορύβου, δονήσεων και ακτινοβολιών, της κατάστασης των νερών, των ωκεανογραφικών χαρακτηριστικών, και της ποιότητας των υδάτων. Εκτίμηση και αξιολόγηση των επιπτώσεων Στις ΠΠΕ και τις ΜΠΕ απαιτείται να εκτιμηθούν και να αξιολογηθούν οι άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις από την κατασκευή και λειτουργία όλων των εναλλακτικών λύσεων του υπό εξέταση έργου ή δραστηριότητας, με ιδιαίτερη έμφαση στη λύση που προκρίθηκε. Η εκτίμηση των επιπτώσεων προσδιορίζεται ρητά ότι πρέπει να συνυπολογίζει τη συνεργία επιπτώσεων από άλλα υφιστάμενα ή κατασκευαζόμενα ή εγκεκριμένα έργα ή δραστηριότητες, δηλαδή απαιτείται η συνεξέταση των στοιχείων που περιλαμβάνονται στις αντίστοιχες ΠΠΕ ή ΜΠΕ προτεινόμενης λύσης υλοποίησης του έργου ή της δραστηριότητας σε σχέση με τη μηδενική λύση, στον επιλεγόμενο χρονικό ορίζοντα. Παράμετρος σύγκρισης για τον προσδιορισμό βλάβης που προκαλούν οι διαταραχές οι οποίες αναμένονται, θεωρείται η υφιστάμενη κατάσταση και κυρίως η μηδενική λύση. Οι τεχνικές προδιαγραφές εκπόνησης των ΠΠΕ και ΜΠΕ προβλέπουν το εξής τυπολόγιο χαρακτηρισμού των επιπτώσεων: Ως προς το είδος τους οι επιπτώσεις χαρακτηρίζονται ως: ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

203

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 204 • Θετικές όταν συνεπάγονται ευνοϊκές μεταβολές της κατάστασης του περιβάλλοντος. • Ουδέτερες όταν δεν προκαλούν σημαντική μεταβολή της κατάστασης του περιβάλλοντος. • Αρνητικές όταν προκαλούν υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Ως προς το μέγεθός τους οι επιπτώσεις χαρακτηρίζονται ως ασθενείς, μέτριες και ισχυρές. Ως προς τη διάρκειά τους οι επιπτώσεις χαρακτηρίζονται ως βραχυχρόνιες και μακροχρόνιες. Ως προς τη δυνατότητα ανάτασής τους σε εύλογο χρονικό διάστημα οι επιπτώσεις χαρακτηρίζονται ως αναστρέψιμες, μερικώς αναστρέψιμες και μη αναστρέψιμες. Ως προς τις τεχνικοοικονομικές δυνατότητες αντιμετώπισής τους οι επιπτώσεις χαρακτηρίζονται ως αντιμετωπίσιμες, μερικώς αντιμετωπίσιμες και μη αντιμετωπίσιμες. Η εκτίμηση των επιπτώσεων γίνεται προσεγγιστικά στην ΠΠΕ στην οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ποιοτικές εκτιμήσεις και αναλυτικά στη ΜΠΕ στην οποία οι εκτιμήσεις τεκμηριώνονται και ποσοτικά. Οι επιπτώσεις απαιτείται να παρουσιάζονται συνολικά και συνοπτικά σε μορφή πίνακα με διάκριση σε φάση κατασκευής και λειτουργίας. Στον Πίνακα 6.4 παρουσιάζεται ενδεικτικό υπόμνημα συνοπτικής παρουσίασης των επιπτώσεων. Τέτοιου είδους πίνακες πρέπει να συμπληρωθούν στην ΠΠΕ, ένας για την κατ’ αρχήν αξιολόγηση των επιπτώσεων και για κάθε μία από τις εναλλακτικές λύσεις του υπό εξέταση έργου ή δραστηριότητας ως προς την υφιστάμενη κατάσταση και ένας για κάθε μία από τις εναλλακτικές λύσεις ως προς την εν δυνάμει. Στην ΜΠΕ συμπληρώνεται ανάλογος πίνακας με την εκτίμηση των επιπτώσεων της εναλλακτικής λύσης που προκρίθηκε κατά την ΠΠΕ με αναφορά στην υφιστάμενη και την εν δυνάμει κατάσταση και με διάκριση σε φάση κατασκευής και λειτουργίας (τέσσερις πίνακες). Στην ΜΠΕ προσαρτώνται ακόμα οι πίνακες με τις επιπτώσεις των εναλλακτικών λύσεων που εξετάστηκαν στην ΠΠΕ. Πίνακας 6.4: Υπόδειγμα συνοπτικής παρουσίασης επιπτώσεων ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Συντελεστές & χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος Κλιματολογικά & βιοκλιματικά Μορφολογικά & τοπιολογικά Γεωλογικά,

ΕΙΔΟΣ +

-

~

ΜΕΓΕΘΟ Σ

ΔΙΑΡΚΕΙ Α

ΑΝΑΤΑΞ Η

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣ Η

+

+

+

+

-

~

-

~

-

~

-

~


204

205

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ τεκτονικά & εδαφολογικά Φυσικό περιβάλλον Χρήσεις γης Δομημένο περιβάλλον Ιστορικό και πολιτιστικό περιβάλλον

Κοινωνικοοικονομ ικό περιβάλλοντεχνικές υποδομές Ατμοσφαιρικό περιβάλλον Ακουστικό περιβάλλον, δονήσεις, ακτινοβολίες Επιφανειακά και υπόγεια νερά

Επεξήγηση συμβόλων +: Θετικές επιπτώσεις -: Αρνητικές επιπτώσεις ~:Ουδέτερες επιπτώσεις Κατευθύνσεις αντιμετώπισης και παρακολούθησης των επιπτώσεων-περιβαλλοντικοί όροι Αντιμετώπιση των επιπτώσεων Στις ΠΠΕ απαιτείται η συνοπτική περιγραφή, σε επίπεδο κατευθύνσεων των μέτρων, έργων και εγκαταστάσεων που είναι αναγκαία για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων που εκτιμάται ότι θα προκληθούν από την κατασκευή και λειτουργία του υπό εξέταση έργου ή δραστηριότητας. Η περιγραφή αυτή πρέπει να γίνεται για όλες τις εναλλακτικές λύσεις που εξετάστηκαν και η αντιμετώπιση των επιπτώσεων πρέπει να αφορά το σύνολο των παραγόντων και στοιχείων του περιβάλλοντος που επηρεάζονται. Στην ΠΠΕ οι εναλλακτικές λύσεις αξιολογούνται και κατατάσσονται κατά αύξουσα σειρά περιβαλλοντικής επιβάρυνσης, λαμβανομένων όμως υπ’ όψιν των προαναφερομένων προτάσεων επανορθωτικών μέτρων. Η εν λόγω αξιολόγηση και κατάταξη μπορεί να γίνει και μέσω ποσοτικοποιημένων δεικτών. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

205

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 206 Στην ΜΠΕ επαναλαμβάνονται τα στοιχεία της αξιολόγησης των εναλλακτικών λύσεων που εξετάστηκαν στην ΠΠΕ με τυχόν συμπληρώσεις, λόγω στοιχείων που προέκυψαν στη μελέτη αυτή. Επιπλέον αξιολογούνται με όλα τα διαθέσιμα δεδομένα τα αποτελέσματα από τα προβλεπόμενα μέτρα και έργα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων. Η αξιολόγηση του αποτελέσματος των μέτρων θα πρέπει να γίνεται με τη μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η δε παρουσίαση είναι σκόπιμο να γίνεται με τη μορφή πίνακα. Επίσης στην ΜΠΕ πρέπει να περιγράφονται τα προγράμματα και οι δράσεις που απαιτούνται για την παρακολούθηση των πλέον σημαντικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων που προκαλούνται από την κατασκευή και λειτουργία του υπό εξέταση έργου ή δραστηριότητας. Τα προγράμματα αυτά πρέπει να αναφέρονται αφ’ ενός στην ποιότητα του περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής (ατμόσφαιρα, νερά, θόρυβος κλπ) και αφ’ ετέρου στην απόδοση μέτρων προστασίας του περιβάλλοντος και στην ποιότητα των παραγομένων αποβλήτων. Για την παρακολούθηση των επιπτώσεων πρέπει να προδιαγράφεται ειδικό πρόγραμμα δειγματοληψιών και μετρήσεων, το είδος και η συχνότητα των οποίων είναι απαραίτητο να ικανοποιεί τόσο την απεικόνιση της εξέλιξης της κατάστασης του περιβάλλοντος όσο και τις απαιτήσεις που απορρέουν από κανονιστικές πράξεις του εθνικού ή κοινοτικού δικαίου (πχ Οδηγία 2000/60/ΕΚ). Οι τεχνικές προδιαγραφές εκπόνησης των ΠΠΕ και ΜΠΕ απαιτούν την περιγραφή με σαφήνεια και πληρότητα των μέτρων, όρων και περιορισμών που πρέπει να εφαρμοστούν για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων. Εξυπακούεται ότι για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος είναι δυνατόν ως επανορθωτικό μέτρο ή μέτρο αντιμετώπισης των επιπτώσεων να προταθεί η τροποποίηση ως προς: • Το σχεδιασμό στην ίδια θέση. • Την εφαρμοζόμενη παραγωγική διαδικασία ή τα λειτουργικά χαρακτηριστικά ή τη μέθοδο κατασκευής. • Τη θέση στον χώρο. Η αντιμετώπιση των επιπτώσεων από μέτρα ή δραστηριότητες ή χωροταξικές ρυθμίσεις που απαιτούν την κατάληψη εκτάσεων σε καθεστώς προστασίας, το οποίο απαγορεύει την κατάληψη αυτή, αντιμετωπίζονται με την μη υλοποίησή τους. Σύμφωνα με τις νέες τάσεις της ευρωπαϊκής και ελληνικής νομολογίας (εξέλιξη της Αρχής της Πρόληψης σε Αρχή της Πρόνοιας ή Προφύλαξης) ακόμα και η ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

206

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 207 πιθανολόγηση βλάβης στην ανθρώπινη υγεία αποτελεί λόγο απαγορευτικό για έργο ή δραστηριότητα σε συγκεκριμένο χώρο. Για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων σε εκτάσεις στις οποίες σύννομα μπορεί να υλοποιηθεί το υπό εξέταση έργο ή δραστηριότητα απαιτείται και η αναφορά στα αντισταθμιστικά οφέλη που θα πρέπει να παρασχεθούν στους κατοίκους, στις κοινωνικές ομάδες ή στις αυτοδιοικήσεις της περιοχής μελέτης από τον Φορέα ή τον Κύριο του έργου καθώς και οι κατευθύνσεις μέτρων, όρων και περιορισμών που θα πρέπει να αναλάβει η πολιτεία ή η αυτοδιοίκηση, κυρίως σε θεσμικό επίπεδο. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο μελετητής των ΠΠΕ και ΜΠΕ δεν υποκαθιστά τον μελετητή των τεχνικών έργων. Προσδιορίζει τις επιπλέον απαιτήσεις σε έργα, μέτρα και εγκαταστάσεις για την προστασία του περιβάλλοντος και τις επιθυμητές αποδόσεις τους. Τις απαιτήσεις αυτές οφείλει να ικανοποιήσει ο μελετητής των τεχνικών έργων στην τεχνική μελέτη, σε επίπεδο προμελέτης ή ισοδύναμης, που εκπονείται μετά την έγκριση της ΠΠΕ. Ο σχεδιασμός που προαναφέρθηκε ελέγχεται στην φάση εκπόνησης της ΜΠΕ και αν προκύψουν περαιτέρω απαιτήσεις μέτρων και έργων για την προστασία του περιβάλλοντος προδιαγράφονται από τον μελετητή της ΜΠΕ και υλοποιούνται στις μεταγενέστερες μελέτες (μελέτες εφαρμογής κλπ). Ανάλογα ισχύουν και για την ικανοποίηση των απαιτήσεων των υπηρεσιών που ελέγχουν τις ΠΠΕ και ΜΠΕ. Περιβαλλοντικοί όροι Στις ΠΠΕ πρέπει να περιγράφονται σε επίπεδο γενικών κατευθύνσεων και στις ΜΠΕ αναλυτικά οι προτεινόμενοι περιβαλλοντικοί όροι. Οι περιβαλλοντικοί όροι είναι τα συνοπτικά και κωδικοποιημένα μέτρα, τα οποία προτείνονται να αποτελέσουν το περιεχόμενο της κανονιστικής πράξης των αρμόδιων αρχών, με τα οποία επιβάλλονται οι όροι που διέπουν την κατασκευή και λειτουργία του υπό εξέταση έργου ή δραστηριότητας. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι κωδικοποιούνται και περιγράφονται συνοπτικά τα μέτρα περιορισμού της αέριας ρύπανσης, προστασίας της ποιότητας των υδάτων, αντιθορυβικής προστασίας, προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος κλπ., τόσο κατά την φάση κατασκευής όσο και κατά την φάση λειτουργίας του έργου ή της δραστηριότητας. Παράδειγμα Προμελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων


207

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 208 Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο παρουσιάζεται ένα case study προμελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων για την υλοποίηση ενός έργου φωτοβολταϊκών. Το case study βασίζεται σε πραγματική προμελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων που συντάχθηκε από την εταιρία Σιτράλωνα Φωτοενεργειακή Ε.Ε (Παπανικολάου, 2007). Η παρούσα Προμελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων συντάχθηκε στα πλαίσια της διαδικασίας αδειοδότησης της δημιουργίας και λειτουργίας ενός νέου φωτοβολταϊκού σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας συνολικής ισχύος 500 KWp στη θέση Νεροκράτημα-Κουφάλες, του Δήμου Θέρμου, του Νομού Αιτωλοακαρνανίας, Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας. Το έργο της κατασκευής και λειτουργίας ενός νέου Φ/Β σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας συνολικής ισχύος 500 kWp στη θέση Νεροκράτημα-Κουφάλες κατατάσσεται σύμφωνα με την ΚΥΑ Αριθ. ΕΥΠΕ οικ. 129079 στην κατηγορία Β’, υποκατηγορία 3η του πίνακα 10 της ομάδας «Ειδικά Έργα» της ΚΥΑ 15393/2332/2002. Αναφέρεται επίσης η εταιρία που έχει αναλάβει την υλοποίηση και λειτουργία του έργου (επωνυμία, είδος εταιρίας, έδρα, τηλέφωνο) καθώς και ο νόμιμος εκπρόσωπος της εταιρίας και η ομάδα μελέτης του έργου και ο/η συντάκτης-ρια της ΠΠΕ (όνομα, ειδικότητα, αρ. μητρώου Γ.Ε.Μ, ΑΦΜ, στοιχεία επικοινωνίας) Περιγραφή του Έργου Γεωγραφική Θέση του Έργου Ο φωτοβολταϊκός σταθμός πρόκειται να δημιουργηθεί στο νομό Αιτωλοακαρνανίας, εντός διοικητικών ορίων του Δημοτικού Διαμερίσματος Σιταράλωνα του Δήμου Θέρμου, στη θέση «Νεροκράτημα-Κουφάλες». Η θέση του έργου βρίσκεται στην παραλίμνια περιοχή στη νότια-νοτιοανατολική πλευρά της λίμνης Τριχωνίδας. Η απόσταση του πλησιέστερου άκρου του γηπέδου προς τη λίμνη είναι περίπου 75 μέτρα. Νοτιοανατολικά και σε απόσταση 1300 μέτρων βρίσκεται ο οικισμός Σιταράλωνα. Νότια του γηπέδου και σε απόσταση, επίσης 1300 μέτρων βρίσκεται ο οικισμός Πάμφιο, ενώ ανατολικότερα και σε απόσταση 3 χιλιομέτρων βρίσκεται ο οικισμός Καψορράχη. Τέλος, δυτικά και σε απόσταση 2100 μέτρων βρίσκεται ο οικισμός Μορόσκλαβο.

Το γήπεδο στο οποίο θα κατασκευαστεί ο φωτοβολταϊκός σταθμός έχει συνολική έκταση 35,906 στρεμμάτων. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

208

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 209 Στόχος, σημασία και αναγκαιότητα του Έργου Ο στόχος της δημιουργίας φ/β σταθμού είναι η παραγωγή και πώληση ενέργειας μέσω της μετατροπής τη ηλιακής ενέργειας σε ηλεκτρική. Με δεδομένη τη διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια στον ελληνικό χώρο, τη μεγάλη εξάρτηση της ηλεκτροπαραγωγής στην Ελλάδα από συμβατικές μορφές ενέργειας (λιγνίτης, πετρέλαιο), το μεγάλο συνεπαγόμενο κόστος λόγω της υποχρέωσης αγοράς δικαιωμάτων CO2 στο άμεσο μέλλον, εξαιτίας της υπέρβασης των ποσοτήτων εκπομπής που δικαιούται η Ελλάδα, το μεγάλο οικονομικό κόστος της χρήσης πετρελαίου προς ηλεκτροπαραγωγή, λόγω της δραματικής αύξησης της τιμής του τα τελευταία χρόνια, η δημιουργία και λειτουργία εγκαταστάσεων παραγωγής ενέργειας που θα αξιοποιεί τις λεγόμενες Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας καθίσταται εξαιρετικά σημαντική για την οικονομία αλλά και για το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της Ελλάδας. Ιδιαίτερα δε που στην Ελλάδα το δυναμικό των ΑΠΕ και κυρίως της αιολικής και ηλιακής ενέργειας είναι σημαντικά υψηλό και σε σημαντικό βαθμό αξιοποιήσιμο για την παραγωγή ενέργειας. Όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό και με τις δεσμεύσεις της Ελλάδας ως μέλος της ΕΕ για την παραγωγή του 20,1% της ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ ως το 2010 δικαιολογούν, αν όχι επιβάλλουν, την δημιουργία του φ/β σταθμού στη θέση «Νεροκράτημα-Κουφάλες» του Δήμου Θέρμου. Ιστορική εξέλιξη του Έργου Το υπόψη έργο θα ακολουθήσει την παρακάτω διαδικασία έως ότου καταστεί λειτουργήσιμο. • Υποβολή αίτησης για άδεια παραγωγής • Έγκριση περιβαλλοντικών όρων από το Νομάρχη Αιτωλοακαρνανίας • Χορήγηση άδειας εγκατάστασης από τον Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας • Ένταξη στον αναπτυξιακό Νόμο • Χορήγηση άδειας λειτουργίας και υπογραφή σύμβασης από τον ΔΕΣΜΗΕ • Έναρξη κατασκευής του Φ/Β σταθμού • Έναρξη εμπορικής λειτουργίας του σταθμού Οικονομικά στοιχεία του έργου Ο συνολικός προϋπολογισμός ου έργου υπολογίζεται σε περίπου 2,5 εκατ. €. Για την υλοποίησή του προβλέπεται η υπαγωγή του σε καθεστώς επιδότησης μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ενέργειας του Υπουργείου Ανάπτυξης ή τον Αναπτυξιακό Νόμο 3299 του Υπουργείου ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

209

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 210 Εθνικής Οικονομίας. Το ποσοστό της επιδότησης για τη συγκεκριμένη περιοχή της χώρας θεωρείται βάσει του Αναπτυξιακού Νόμου 3299/2004 όπως τροποποιήθηκε στο 40% του συνολικού προϋπολογισμού για τη συγκεκριμένη περιοχή. Με βάση τα παραπάνω η κεφαλαιακή διάρθρωση είναι η ακόλουθη: Πίνακας 7.1: Κεφαλαιακή διάρθρωση της επένδυσης ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ ΤΟΥ Φ/Β ΠΑΡΚΟΥ ΠΟΥ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΝΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΘΕΙ ΣΤΗ ΘΕΣΗ «ΝΕΡΟΚΡΑΤΗΜΑΚΟΥΦΑΛΕΣ» ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΘΕΡΜΟΥ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ 25% 625.000€ ΔΑΝΕΙΑΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ 35% 875.000€ ΕΠΙΔΟΤΗΣΗ 40% 1.000.000€ Η διάρκεια ζωής της επένδυσης εκτιμάται σε τουλάχιστον 25 έτη, όσο διαρκεί και η σύμβαση (και η ανανέωση αυτής) με το Διαχειριστή του Δικτύου. Συσχέτιση του Έργου με άλλα έργα ή δραστηριότητες

Το υπόψη έργο δεν απαιτεί περιφερειακά έργα. Αναλυτική Περιγραφή του έργου Το έργο αφορά την κατασκευή ενός φωτοβολταϊκού σταθμού καθώς και τα περιφερειακά του έργα, με σκοπό την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αξιοποιώντας την ηλιακή ακτινοβολία χρησιμοποιώντας την τεχνολογία των φωτοβολταϊκών στοιχείων κρυσταλλικού πυριτίου. Για την τοποθέτηση των Φ/Β στοιχείων θα γίνει διαμόρφωση του εδάφους, προς ομαλοποίηση τυχόν μικρο ανωμαλιών του. Ο σταθμός θα συνδεθεί στη μέση τάση του δικτύου της ΔΕΗ μέσω υποσταθμού ανύψωσης τάσης 0,4 kV/20 kV. Θα χρησιμοποιηθεί μετασχηματιστής ανύψωσης ο οποίος θα είναι αερόψυκτος τριφασικός ελαίου, ονομαστικής ισχύος 125 kVA. Θα ληφθεί μέριμνα για την ύπαρξη κατάλληλων ανοιγμάτων για την διέλευση των καλωδίων ισχύος Χ.Τ καθώς και Μ.Τ, προς και από τον οικίσκο. Τα φ/β πλαίσια θα είναι της Γερμανικής Εταιρίας Sheuten Solar κατασκευασμένα από κυψέλες πολυκρυσταλλικού πυριτίου μεγίστης ισχύος 230 W, ονομαστικής τάσης 48,5 V, τάσης μέγιστης ισχύος 47,5 V και ρεύματος μέγιστης ισχύος 4,84 Α. Θα τοποθετηθούν συνολικά 2.174 φωτοβολταϊκά πλαίσια που θα εξασφαλίζουν ετήσια παραγωγή ενέργειας ύψους 836 MWh. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

210

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 211 Οι βάσεις στήριξης θα είναι μετακινούμενες με σκοπό να παρακολουθούν την θέση του ηλίου για βελτιστοποίηση της προσπίπτουσας ακτινοβολίας. Η γωνία των συλλεκτών προς το οριζόντιο επίπεδο ρυθμίζεται ίση με 30˚ οπότε προκύπτει μεγιστοποίηση της παραγόμενης ενέργειας σε ετήσια βάση για σύστημα tracking 1-άξονα. Θα χρησιμοποιηθούν 120 αντιστροφείς εξωτερικού χώρου της Γερμανικής Matrix power systems. Η τοποθέτηση των μετατροπέων για να ελαχιστοποιηθούν οι απώλειες θα γίνει σε ειδικά διαμορφωμένη βάση στο χώρο κάτω από τα φ/β πλαίσια. Σε κάθε μετατροπέα θα συνδεθούν 18 ηλιογεννήτριες (2 ομάδες 9 εν σειρά συνδεδεμένων ηλιογεννητριών συνδεδεμένες παράλληλα). Το κτίριο που θα τοποθετηθεί ο ηλεκτρομηχανολογικός εξοπλισμός θα είναι εμβαδού 60 τ.μ χωρισμένο σε τρεις επιμέρους χώρους. Ο πρώτος χώρος θα χρησιμοποιείται για γραφείο και εκεί θα βρίσκονται οι υπολογιστές και τα καταγραφικά (ημερήσιας παραγωγής ενέργειας, λειτουργίας των μετατροπέων, περιστροφής των πλαισίων, κατάστασης του Μ/Σ ανύψωσης και συνθηκών το περιβάλλοντος (θερμοκρασία, ακτινοβολία, άνεμος) )του σταθμού. Στο δεύτερο χώρο θα συγκεντρώνονται όλες οι καλωδιώσεις που θα προέρχονται από τις εξόδους των μετατροπέων δικτύου και οι πίνακες Χ.Τ. Στον τρίτο χώρο θα στεγαστεί ο Μ/Σ ανύψωσης τάσης και από εκεί θα ξεκινάνε τα καλώδια για τη σύνδεση με το δίκτυο της ΔΕΗ. Η ηλεκτροδότηση του κτιρίου θα γίνεται από 15 φ/β πλαίσια που θα τοποθετηθούν στην οροφή του κτιρίου συνδεδεμένα με 12 συσσωρευτές. Η φόρτιση θα γίνεται μέσω ρυθμιστών φόρτισης των 60 Α. Τη συνεχή τάση θα μετατρέπει σε εναλλασσόμενη ένας μετατροπέας μεγίστης ισχύος 5 kW ο οποίος θα τροφοδοτεί τον κεντρικό πίνακα διανομής φορτίου του κτιρίου. Τέλος, δύο κάμερες θα παρακολουθούν τον χώρο των φωτοβολταϊκών. Όλα τα δεδομένα που θα συγκεντρώνονται από τις κάμερες και τα καταγραφικά θα συλλέγονται από έναν κεντρικό υπολογιστή και θα αποθηκεύονται. Ο υπολογιστής θα είναι συνδεδεμένος στο διαδίκτυο ώστε να υπάρχει δυνατότητα αποστολής των πληροφοριών. Περιγραφή Εναλλακτικών Λύσεων Οι κύριες εναλλακτικές λύσεις που υπάρχουν είναι: • η μη κατασκευή του φωτοβολταϊκού σταθμού (σενάριο αναφοράς ή μηδενική λύση) • η κατασκευή του φωτοβολταϊκού σταθμού


211

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 212 Η εναλλακτική λύση της μη κατασκευής του σταθμού με δεδομένη τη σημασία, την αναγκαιότητα και την χρησιμότητα του έργου, όπως αναλύθηκαν στο κεφάλαιο 7.2.2, δεν μπορεί να αποτελέσει την τελική λύση. Επομένως προκρίνεται η κατασκευή του σταθμού. Σχετικά με την εναλλακτική λύση που επιλέχθηκε υπάρχουν οι παρακάτω υποπεριπτώσεις: 1. Η κατασκευή του σταθμού στη θέση που προτείνεται. 2. Η κατασκευή του σταθμού σε διαφορετική θέση. 3. Η κατασκευή του σταθμού με την ισχύ που προτείνεται. 4. Η κατασκευή του σταθμού με διαφορετική ισχύ από αυτήν που προτείνεται. Η προτεινόμενη θέση εξασφαλίζει: • επαρκή έκταση για την τοποθέτηση της φ/β εγκατάστασης. • κατάλληλο προσανατολισμό (νότιο) για την καλύτερη αξιοποίηση της ηλιακής ακτινοβολίας. • εύκολη πρόσβαση από το υπάρχον οδικό δίκτυο. • τεχνικά και οικονομικά δυνατή διασύνδεση με το δίκτυο της ΔΕΗ. Με βάση τα παραπάνω η επιλογή της θέσης κρίνεται ικανοποιητική. Η ισχύς του σταθμού προέκυψε από το συνδυασμό τοπογραφικών, μορφολογικών και κλιματολογικών δεδομένων της περιοχής, της τεχνολογίας που θα χρησιμοποιηθεί και των οικονομικών στοιχείων της επένδυσης (κόστος, απόδοση κλπ). Πιθανή μείωση της παραγόμενης ισχύος θα έθετε σε κίνδυνο την βιωσιμότητα της επένδυσης, δεδομένου ότι η μείωση του κόστους κατασκευής δεν είναι ευθέως ανάλογη. Ανάλογα πιθανή αύξηση της ισχύος θα απαιτούσε μεγαλύτερη έκταση η οποία με τη σειρά της θα οδηγούσε πιθανόν στην ανάγκη επιπλέον τεχνικών έργων (λαμβάνοντας υπ’ όψιν την τοπογραφία της περιοχής, τις τεχνικές υποδομές κλπ) με αύξηση του κόστους επένδυσης αλλά και πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον της περιοχής, χωρίς ανάλογη απόδοση. Συνεπώς η προτεινόμενη ισχύς κρίνεται ότι ικανοποιεί επαρκώς όλα τα προαναφερθέντα κριτήρια και επομένως μπορεί να αποτελέσει την τελική λύση. Το σύνολο των παραπάνω εναλλακτικών λύσεων θα αξιολογηθούν στη συνέχεια, κυρίως ως προς τις επιπτώσεις στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον, έτσι ώστε να στοιχειοθετηθεί η τελικά προτεινόμενη λύση ως προς την περιβαλλοντική της διάσταση. Κατάσταση Περιβάλλοντος Περιοχή μελέτης


212

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 213 Το έργο πρόκειται να κατασκευαστεί στο νομό Αιτωλοακαρνανίας, εντός διοικητικών ορίων του Δ.Δ Σιταράλωνα του Δ. Θέρμου, στη θέση Νεροκράτημα-Κουφάλες. Στην παρούσα μελέτη θα εξεταστεί ως προς την περιβαλλοντική διάσταση του έργου, τόσο η ευρύτερη περιοχή, όσο και η περιοχή άμεσης επιρροής του έργου αυτού. Συγκεκριμένα η ευρύτερη περιοχή περιλαμβάνει τις εκτάσεις που περικλείονται σε ένα εύρος 8-10 χμ. πέριξ του έργου, ενώ η περιοχή άμεσης επιρροής αφορά μια έκταση πέριξ του έργου και σε ακτίνα 1 χμ. Συχνά όμως θα γίνεται αναφορά και στο σύνολο του νομού Αιτωλοακαρνανίας ή/και του Δήμου Θέρμου, καθώς πολλά δεδομένα της φυσικής και κοινωνικο-οικονομικής πραγματικότητας έχουν ως επίπεδα αναφοράς τα διοικητικά όρια του νομού και του δήμου αυτού. 7.5.2 Μη βιοτικά χαρακτηριστικά 7.5.2.1 Κλιματολογικά και βιοκλιματικά χαρακτηριστικά Η υπό μελέτη ευρύτερη περιοχή του Δήμου Θέρμου ανήκει στο ανατολικό τμήμα του νομού, και συγκεκριμένα στο Παναιτωλικό Όρος, είναι ορεινή, με αρκετές βροχοπτώσεις, ασθενείς ανέμους και μεγάλη ηλιοφάνεια. Παρακάτω ακολουθεί αναλυτική περιγραφή των κλιματικών χαρακτηριστικών της υπό μελέτης περιοχής, σύμφωνα με δεδομένα του μετεωρολογικού σταθμού του Αγρινίου της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας (Ε.Μ.Υ), ο οποίος είναι ο καταλληλότερος για την περιοχή μελέτης. Τα δεδομένα αναφέρονται στο έτος 2005. • Άνεμοι: Οι άνεμοι που επικρατούν στην περιοχή είναι κυρίως Βορειοανατολικοί κατά τους χειμερινούς μήνες και ΔυτικοίΝοτιοδυτικοί κατά τους θερινούς μήνες. Η ένταση των ανέμων αναλύεται σε 43% μεταξύ 1και 3 Β, 8% μεταξύ 4 και 5 Β και 1% ,μεγαλύτερη από 6 Β, ενώ το 48% του χρόνο επικρατεί νηνεμία. Στην περιοχή εξαιτίας των ασθενών ανέμων είναι σπάνια η εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως θυελλών και ανεμοστρόβιλων. Αυτό φαίνεται να ισχύει και στην περιοχή άμεσης επιρροής του έργου καθώς η τοπογραφία δεν αλλάζει σημαντικά.

•

Θερμοκρασία: Στην περιοχή οι μέγιστες ετήσιες θερμοκρασίες παρατηρούνται κατά τους θερινούς μήνες, με τους Ιούλιο και Αύγουστο να είναι οι πιο θερμοί, ενώ οι χαμηλότερες τους μήνες


213

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 214 Ιανουάριο, Φεβρουάριο και Δεκέμβριο. Πιο συγκεκριμένα από τις καταγραφές τις Ε.Μ.Υ προκύπτει ότι κατά τους χειμερινούς μήνες και ειδικότερα τον Ιανουάριο οι μέσες ελάχιστες μηνιαίες θερμοκρασίες που παρατηρούνται είναι σχετικά χαμηλές (3,5˚C), αποτέλεσμα του μεγάλου όγκου των χιονοπτώσεων την χειμερινή περίοδο. Αντίστοιχα, κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών παρατηρούνται πολύ υψηλές θερμοκρασίες με τη μέγιστη το μήνα Αύγουστο (33,5˚C) αποτέλεσμα της έντονης ηλιοφάνειας και απουσίας ισχυρών ανέμων.

•

Σχετική Υγρασία: Κατά τους χειμερινούς μήνες παρατηρείται μια σχετικά αυξημένη υγρασία, με την μέγιστη μέση τιμή της να είναι ίση με περίπου 78% τον μήνα Δεκέμβριο, όπου έχουμε τις περισσότερες βροχοπτώσεις και την ελάχιστη μέση τιμή να είναι περίπου 55% τον μήνα Ιούλιο. Παρατηρούνται επίσης αυξημένα επίπεδα υγρασίας τους μήνες Φεβρουάριο και Νοέμβρη. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η αναφορά στα υψηλά επίπεδα υγρασίας κατά τις πρώτες κυρίως πρωινές ώρες, όπου παρατηρούνται φαινόμενα αυξημένης πάχνης. Τα επίπεδα υγρασίας κατά τους θερινούς μήνες είναι ιδιαίτερα υψηλά και σε συνδυασμό με τις αυξημένες θερμοκρασίες της περιόδου ΙουνίουΑυγούστου, αυξάνουν το αίσθημα δυσφορίας.

•

Βροχοπτώσεις: Οι βροχοπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή είναι σχετικά υψηλές. Η περίοδος από τον Οκτώβριο μέχρι τον Μάιο παρουσιάζει τις περισσότερες βροχοπτώσεις. Τον μήνα Νοέμβριο παρατηρούνται μεγαλύτερης έντασης βροχοπτώσεις ενώ τον μήνα Δεκέμβριο παρατηρούνται μεγαλύτερες ποσότητες βροχής. Αντίθετα η περίοδος από τον Ιούλιο έως τον Αύγουστο είναι μια ιδιαίτερα ξηρή περίοδος, με ελάχιστες βροχές, μικρής διάρκειας. Οι χιονοπτώσεις είναι ιδιαίτερα έντονες κατά τους χειμερινούς μήνες κυρίως στους ορεινούς όγκους της ευρύτερης περιοχής και γίνονται πιο έντονες από τα Νότια προς τα βόρεια και από τα ανατολικά προς τα δυτικά· στις περιοχές με χαμηλότερο υψόμετρο είναι πιο σπάνιες. Οι


214

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 215 περισσότερες χιονοπτώσεις παρατηρούνται τους μήνες Δεκέμβριο, Ιανουάριο και Φεβρουάριο.

•

Ειδικά μετεωρολογικά φαινόμενα: Σύμφωνα με τα στοιχεία και τα δεδομένα της ΕΜΥ οι χαλαζοπτώσεις είναι συχνές κατά τους μήνες Δεκέμβριο έως Απρίλιο καθώς οι συνθήκες κυκλοφορίας στα στρώματα της ατμόσφαιρας ευνοούν τον σχηματισμό χαλαζιού.

Οι παγετοί στην περιοχή είναι επίσης συχνοί και εμφανίζονται την περίοδο Νοεμβρίου-Απριλίου. Οι μέρες καταιγίδας είναι σχετικά ισομερώς κατανεμημένες κατά την διάρκεια του έτους. 7.5.2.2 Μορφολογικά και τοπιολογικά χαρακτηριστικά Το ορεινό στοιχείο κυριαρχεί στο νομό. Τα νοτιοδυτικά παράλια χαρακτηρίζονται απ’ την παρουσία λιμνοθαλασσών, με γνωστότερες αυτές του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού. Ο επιμηκέστερος και κύριος ποταμός είναι ο Αχελώος ο οποίος καταλήγει σε δέλτα στα νοτιοδυτικά, ενώ η μεγαλύτερη λίμνη η Τριχωνίδα, η οποία είναι και η μεγαλύτερη λίμνη της Ελλάδας (97 τ.χμ). Στο νομό υπάρχουν και οι λίμνες: Αμβρακία, Λυσιμαχεία, Οζερός και οι τεχνητές λίμνες του Καστρακίου, των Κρεμαστών και Στράτου. Εκτός του Αχελώου, το νομό διαρρέουν και οι ποταμοί: Εύηνος, Ίναχος και Μόρνος. Τα βουνά τα Αιτωλοακαρνανίας περιλαμβάνουν το Παναιτωλικό στα βορειοανατολικά, τα Ακαρνανικά Όρη στα δυτικά τα Όρη Βάλτου στα βορειοδυτικά, το όρος Αράκυνθος στα νότια, τα Όρη Ναυπακτίας στα Νοτιοανατολικά και τέλος, ανάμεσα στα Ναυπάκτια Όρη και τα Παναιτωλικό Όρος και χωρίς να διακόπτεται ο ορεινός όγκος βρίσκονται τα Όρη Λιδωρικίου. 7.5.2.3 Εδαφολογικά, γεωλογικά και τεκτονικά χαρακτηριστικά Η Δυτική Ελλάδα καταλαμβάνεται κυρίως από τις Ελληνίδες Οροσειρές οι οποίες αποτελούνται από έναν αριθμό επωθημένων μεταξύ τους τεκτονικών ζωνών με κύριους σχηματισμούς αυτούς των Μεσοζωικών ασβεστόλιθων, του φλύσχη και της μολάσσας. Κατά μήκος των ορίων ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

215

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 216 αυτών των ρηγματογενών ζωνών, που κλίνουν δυτικά, βρίσκονται τριαδικοί εβαπορίτες. Η τεκτονική της περιοχής χαρακτηρίζεται από την Αλπική Πτύχωση και τα συναφή με αυτή μεταορογενετικά ρήγματα, καθώς και από μία νεώτερη φάση παλαιοτεταρτογενών διαρρήξεων και καταβυθίσεων. Στην πρώτη φάση (Αλπική ορογένεση) επικρατούν Β.ΒΔ-Ν.ΝΑ διευθύνσεις, ενώ στη δεύτερη φάση (μεταορογενετική) οι διευθύνσεις είναι Α-Δ. Τα βασικά μορφολογικά στοιχεία της περιοχής είναι σε πολύ αδρές γραμμές δύο ορεινές εξάρσεις και τέσσερα ταφροειδή βυθίσματα. Στα ανατολικά απαντάται η ορεινή έξαρση Παναιτωλικού-Ζυγού που αποτελεί τη νότια απόληξη της πινδικής οροσειράς. Στα δυτικά βρίσκεται η πολύ μικρότερη σε έκταση έξαρση των Ακαρνανικών. Ανάμεσα στις δύο αυτές εξάρσεις παρεμβάλλεται το ταφροειδές βύθισμα των λιμνών Αμβρακίας και Οζερού. Και τα τρία αυτά μορφολογικά στοιχεία χαρακτηρίζονται από Β.ΒΔ-Ν.ΝΑ ανάπτυξη. Εγκάρσια στη διεύθυνση αυτή αναπτύσσεται η τάφρος της Τριχωνίδας. Οι γεωμορφολογικοί παράγοντες είναι κατά κύριο λόγο η τεκτονική δομή των πτυχώσεων, διαρρήξεων και καταβυθίσεων και κατά δεύτερο λόγο η διάβρωση σε συνδυασμό με τις εναλλαγές ανοδικών και καθοδικών κινήσεων. Στη δεύτερη αυτή κατηγορία εντάσσεται και η μορφογενετική δράση του Αχελώου. Στο συνδυασμό της διεργασίας αυτής του Αχελώου, με εναλλασσόμενες φάσεις ανοδικών και καθοδικών κινήσεων, οφείλεται και ο σχηματισμός μερικών ιδιόμορφων μορφολογικών στοιχείων της περιοχής, όπως οι λίμνες Τριχωνίδα, Λυσιμαχεία και Οζερού, οι λιμνοθάλασσες Αιτωλικού και Μεσολογγίου και το Τέναγος της νοτιοδυτικής ακτής. Με ανάλογες διεργασίες, πολύ μικρότερης όμως κλίμακας, συνδέεται η δημιουργία των πεδινών εκτάσεων στις εξόδους των ποταμών Ευήνου και Μόρνου, των μικρών παράκτιων πεδιάδων του Μύτικα και του Βάλτου, καθώς και της τάφρου της λίμνης Βουρκαριάς στο ΒΔ άκρο του Μύτικα. Γεωλογική επισκόπηση της περιοχής του έργου Το γήπεδο βρίσκεται σε περιοχή που περιλαμβάνει τεφρούς ιλυώδεις βιομικρίτες με πελαγική μικροπανίδα του Σενωνίου και μικρολατυποπαγείς ασβεστόλιθους γκρι χρώματος με Μαιαστρίιχια μικροπανίδα υφαλοκρηπίδας καθώς και θραύσματα ασβεστιτικών φυκών. Δυτικά του γηπέδου υπάρχουν ερυθροί αργιλικοί σχιστόλιθοι του Ανώτερου Ιουρασικού-Κονιασίου. Η σεισμικότητα της περιοχής του έργου καθορίζεται από τις διατάξεις του τροποποιημένου ΦΕΚ (Αρ. Φύλλου 1154/12-8-2003) περί «Νέου Ελληνικού Αντισεισμικού Κανονισμού», σύμφωνα με τις οποίες η ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

216

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 217 ευρύτερη περιοχή μελέτης κατατάσσεται στη ζώνη σεισμικής επικινδυνότητας Ι. Ο σεισμικός συντελεστής για τη ζώνη αυτή είναι 0,24. Υδρογεωλογία της περιοχής Η πεδιάδα του Αγρινίου καλύπτεται από ακανόνιστες εναλλαγές χονδρόκοκκων αδρομερών αποθέσεων με λεπτόκοκκες. Τα εναλλασσόμενα αυτά στρώματα δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες ανάπτυξης υπόγειας υδροφορίας. Βάσει στοιχείων γεωτρήσεων, οι αποθέσεις της πεδιάδας του Αγρινίου είναι αδρομερείς προς την περιοχή της κοίτης του Αχελώου και γίνονται πιο λεπτομερείς όσο απομακρυνόμαστε από αυτόν. Οι παροχές των γεωτρήσεων μειώνονται με τον ίδιο τρόπο. Η πεδινή περιοχή Αγρινίου-Λυσιμαχείας κλείνεται προς τα κατάντη στα Ν.-Ν.Α από αδιαπέρατους σχηματισμούς. Συνεπώς η υδροφορία των προσχώσεών της υποχρεούται να επανέλθει στην επιφάνεια είτε υπό μορφή πηγών, είτε με διάχυτη εκροή της και επανένωσης με την απορροή του Αχελώου. Η κύρια αποστράγγιση της υπόγειας προσχωματικής υδροφορίας του δυτικού τμήματος της πεδιάδας του Αγρινίου γίνεται, πράγματι, κυρίως μέσω των μεγάλων αλλουβιακών πηγών του Αγγελοκάστρου στο Δίμηκο ποταμό και στην κοίτη του Αχελώου στο τμήμα Καλυβίων-Παλιομάνινα. Βάσει πιεζομετρικών στοιχείων στο τμήμα της πεδιάδας νοτίως του δοκιμίου-Αγρινίου και ανατολικά μέχρι τις λίμνες Λυσιμαχείας και Τριχωνίδας, η υπόγεια υδροφορία που αναπτύσσεται εκεί αποστραγγίζεται προς τις λίμνες. Προς ΒΔ, είναι πιθανή η κίνηση υπόγειου νερού, που διηθείται από τον Αχελώο στο ύψος της Όχθιας, προς τη λίμνη Οζερού στο νοτιοανατολικό της άκρο. Η πιεζομετρία που αναπτύσσεται στο δυτικό πεδινό τμήμα του Αγρινίου παρουσιάζει μία κίνηση των υπόγειων νερών προς τα νοτιοδυτικά, όπου τοποθετούνται και οι πηγές Αγγελοκάστρου. Αναπτύσσεται δηλαδή ένας υπόγειος υδροκρίτης δυτικώς του Αγρινίου με ΒΑ-ΝΔ διεύθυνση που διαχωρίζει τα υπόγεια νερά της προσχωματικής υδροφορίας καθιστώντας ιδιαίτερα δύσκολη την επικοινωνία της πλούσιας υπόγειας δυτικής υδροφορίας με την περιοχή των δύο λιμνών δυτικά του Αγρινίου. Φυσικό περιβάλλον Στο νομό Αιτωλοακαρνανίας διακρίνονται τα εξής χερσαία οικοσυστήματα: Οικοσυστήματα δασών (κωνοφόρων και πλατύφυλλων): Στο νομό συναντάμε ελατοδάση στην ορεινή Ναυπακτία, στα όρη Βάλτου, το ορεινό σύμπλεγμα Μητσελίου-Μηλιάς και στα ορεινά της περιφέρειας Τριχωνίδας. Τα είδη των πλατύφυλλων που ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

217

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 218 απαντώνται είναι κυρίως τα παρακάτω: δρυς, οξυά, καστανιά, αριά, πλάτανος, ψευδοπλάτανος, φράξος, λεπτοκαρυά, κουμαριά, και πουρνάρι. Δάση δρυός απαντώνται στο ορεινό σύμπλεγμα Ρουπακίλας-Μ. Λόγγου, στην ορεινή Ναυπακτία και στο ορεινό σύμπλεγμα του Αρακύνθου της περιφέρειας Μεσολογγίου. Η οξυά βρίσκεται μόνο στην ορεινή Ναυπακτία με αντιπροσωπευτικό είδος την δασική οξυά, η δε καστανιά απντάται επίσης στην ορεινή Ναυπακτία. Οικοσυστήματα Μακκίας βλάστησης: Τα οικοσυστήματα Μακκίας καταλαμβάνουν ένα μεγάλο τμήμα του νομού και είναι διάσπαρτα σε όλη του την έκταση. Αφορούν κυρίως πρινώνες, θαμνώνες και δενδρώδεις διαπλάσεις αείφυλλων πλατύφυλλων. Οικοσυστήματα διαπλάσεων φρυγάνων και χαμηλών θαμνώνων αείφυλλων πλατύφυλλων: Τα οικοσυστήματα αυτά καλύπτουν μία έκταση κυρίως ορεινή. Τα κυρίαρχα είδη της χλωρίδας που συμμετέχουν στην σύνθεση αυτών των διαπλάσεων είναι: σπάρτο, βάτο, ασφάκα, αγριοβρώμη, χαμομήλι, ρίγανη, μολόχα, θυμάρι κλπ. Σε όλα αυτά τα οικοσυστήματα οι κύριοι παράγοντες που δρουν καταστροφικά στη βλάστηση είναι οι πυρκαγιές, η λαθροϋλοτομία και η εντατική βόσκηση των αιγοπροβάτων. Υγροτοπικά οικοσυστήματα Στο νομό υπάρχει ένας αξιοσημείωτος αριθμός σημαντικών υδροβιότοπων, που η συνολική τους έκταση ανέρχεται περίπου σε 196 χιλ. στρ. και μπορούν να ταξινομηθούν ως εξής: • Παράκτια ύδατα: Το συνολικό μήκος των ακτών του νομού ανέρχεται περίπου σε 460 χμ. Κατά μήκος αυτών αναπτύσσονται 8 κόλποι και όρμοι σπουδαιότεροι εκ των οποίων είναι ο Αμβρακικός κόλπος, ο όρμος της Αμφιλοχίας, ο κόλπος του Αστακού και ο όρμος της Ναυπάκτου.

•

Λιμνοθάλασσες: Στο νομό υπάρχουν τρεις λιμνοθάλασσες: Αιτωλικού, Μεσολογγίου και Κλείσοβας, που αναπτύσσονται στο νότιο άκρο του νομού και αποτελούν μια ενότητα.

•

Παράκτια έλη: Αναπτύσσονται κυρίως στο ΒΔ άκρο του νομού στις ακτές του Αμβρακικού κόλπου.

•

Λίμνες: Υπάρχουν 5 φυσικές λίμνες και 2 τεχνητές συνολικής έκτασης 252,2 Km2.


218

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 219 • Ρέοντα ύδατα: Το ο νομό διασχίζουν 2 μεγάλοι ποταμοί, ο Αχελώος και ο Εύηνος. Επίσης υπάρχει πλήθος χειμάρρων και ρευμάτων. Αγροοικοσυστήματα Οι καλλιεργούμενες εκτάσεις είναι περίπου 1,107 Km2 απ’ τις οποίες οι μισές αρδεύονται και οι άλλες μισές όχι. Η πλειοψηφία των καλλιεργημένων περιοχών είναι καλλιέργειες καπνών σε ποσοστό 75%. Υπάρχουν επίσης σημαντικές καλλιέργειες σιτηρών και βαμβακιού. Σημαντική έκταση των καλλιεργούμενων εκτάσεων καλύπτουν και οι ελαιώνες. Η ευρύτερη περιοχή του γηπέδου σύμφωνα με τον χάρτη βλάστησης του ΙΔΕ Αθηνών ανήκει στην υπομεσογειακή διάπλαση. Η παρεδάφια βλάστηση συνίσταται από αγροστώδη. Η φυτοκάλυψη στην ευρύτερη περιοχή είναι πολύ μικρή και ανέρχεται στο 15-20%. Όσον αφορά την πανίδα, τόσο η ευρύτερη περιοχή όσο και το γήπεδο, δεν αποτελούν τόπο διαμονής ενδημικών ειδών. Το γήπεδο βρίσκεται εντός περιοχής που χαρακτηρίζεται από σύνθετα συστήματα καλλιέργειας, ενώ συνορεύει προς τα νότια και ανατολικά με ελαιώνα. 7.5.2.2 Ειδικές φυσικές περιοχές Το γήπεδο βρίσκεται εντός περιοχής που εντάσσεται στο δίκτυο NATURA 2000. Συγκεκριμένα βρίσκεται εντός του νοτίουνοτιοανατολικού ορίου της περιοχής «GR 2310009 ΛΙΜΝΕΣ ΤΡΙΧΩΝΙΔΑ-ΛΥΣΙΜΑΧΕΙΑ». 7.5.4 Ανθρωπογενές περιβάλλον 7.5.4.1 Χωροταξικός σχεδιασμός-Χρήσεις γης • Κοντινή ζώνη (0-2 km): Υπάρχουν οι οικισμοί Σιταράλωνα νοτιοανατολικά και Πάμφιο νοτιοδυτικά. Αμφότεροι βρίσκονται στο πίσω μέρος του σταθμού, επομένως ο σταθμός δεν είναι άμεσα ορατός. • Μεσαία ζώνη (2-5 km): Υπάρχουν οι οικισμοί Μαραθιάς, Κάτω Μακρινού και Παλαιοχώρι νοτιοδυτικά, Καψοράχη δυτικά, Καλούδιον νότια, Καημένα Αμπέλια ανατολικά, Πριοναίικα, Πετροχώρι και Μάραθος βόρεια. Η μονάδα δεν είναι ορατή από τους οικισμούς αυτούς. • Μακρινή ζώνη (>5 km): Η μονάδα δεν είναι ορατή. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

219

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 220 Ειδικότερα η περιοχή της μελέτης καλύπτεται από φυσικούς βιότοπους χαμηλής δασικής βλάστησης. Νότια και ανατολικά του γηπέδου και σε απόσταση περίπου 1000μ υπάρχει σκληροφυλλική βλάστηση. Βόρεια-βορειοανατολικά και σε απόσταση 600μ υπάρχουν σύνθετα συστήματα καλλιέργειας, ενώ δυτικά και νοτιοδυτικά υπάρχου φυσικοί βιότοποι. 7.5.4.2 Δομημένο περιβάλλον Στο Δήμο Θέρμου παρατηρείται συνεχής μείωση του πληθυσμού από το 1971 ως το 2001 όπως προκύπτει από τις ανά δεκαετία διεξαγόμενες απογραφές. Στα 30 αυτά χρόνια ο πληθυσμός μειώθηκε κατά 14,5% από 10.641 κατοίκους σε 9.097. Ειδικότερα οι δύο κοντινότεροι οικισμοί, Σιταράλωνα και Πάμφιο, είναι στάσιμοι πληθυσμιακά και οι κάτοικοι ασχολούνται με την εντατική κτηνοτροφία, χωρίς κανένα ενδιαφέρον για βιομηχανική, βιοτεχνική και εμπορική απασχόληση. 7.5.4.3 Ιστορικό και Πολιτιστικό περιβάλλον Στην περιοχή άμεσης επιρροής δεν φαίνεται να υπάρχουν ιστορικά ή πολιτισμικά μνημεία. Στην Καψοράχη όμως σε απόσταση 750μ βρίσκεται η αρχαία πόλη του Μύταπα. Επίσης τάφοι κοντά στο Παλιοχώρι και τμήμα του παλιού οχυρού στους λόφους Καστρί και Αγ. Θεόδωρος. Επιπλέον στο φαράγγι του Μούρτου βρέθηκε ένας τάφος ελληνιστικής περιόδου. Κατοικήθηκε από την γεωμετρική στην Ελληνιστική εποχή. Επίσης το Θέρμο έχει σπουδαία ιστορία. Η αρχαία πόλη ήταν η σημαντικότερη σε όλη την Αιτωλία και διοικητικό και θρησκευτικό κέντρο του Κοινού των Αιτωλών. Μάρτυρας της ιστορίας της πόλης είναι ο αρχαιολογικός χώρος με το μεγάλο πλήθος που κατοικήθηκε από την προϊστορική έως την Ρωμαϊκή εποχή. 7.5.4.4 Κοινωνικο-οικονομικό περιβάλλον-Τεχνικές υποδομές Η εξέλιξη του αριθμού των απασχολούμενων στον Νομό Αιτωλοακαρνανίας παρουσιάζεται στον πίνακα 7.2. Παρατηρείται ότι η αύξηση της ανεργίας τη δεκαετία 1981-1991 είναι περίπου 160%, ποσοστό ιδιαίτερα μεγάλο. Πίνακας 7.2: Απασχόληση Έτος απογραφής 1971 1981 1991 Ενεργός 95.204 88.688 85.693 ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

220

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ πληθυσμός Απασχολούμενοι 91.588 Άνεργοι 3.616

221 85.327 3.361

77.468 8.225

Η κατανομή της απασχόλησης ανά τομέα παραγωγής έχει ως εξής: • Πρωτογενής: 61,8% • Δευτερογενής: 15,8% • Τριτογενής: 22,4% Οι γεωργικές δραστηριότητες (πρωτογενής τομέας) αποτελούν την κύρια απασχόληση των κατοίκων του Νομού και συμβάλλουν τα μέγιστα στην οικονομία του. Οι κύριες εκτάσεις γεωργικής γης βρίσκονται στους Κάμπους του Αγρινίου, Μεσολογγίου-Αιτωλικού, Αστακού. Κυριαρχούν οι αροτραίες καλλιέργειες, ενώ σημαντικό ποσοστό κατέχουν οι δενδρώδεις καλλιέργειες. Γενικά δεν διαπιστώνεται εγκατάλειψη της γεωργικής γης, ενώ περίπου το 50% του συνόλου των εκτάσεων αρδεύεται. Κυρίαρχα είδη καλλιεργειών είναι το βαμβάκι και τα καπνά. Το βαμβάκι καλλιεργείται από τον Ιούλιο μέχρι το Νοέμβριο και τα καπνά από το Μάρτιο μέχρι τον Ιούλιο. Η κτηνοτροφία αποτελεί δευτερεύοντα κλάδο του πρωτογενή τομέα με μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης. Έχουν οριοθετηθεί στο νομό τρεις οργανωμένες ζώνες κτηνοτροφικής ανάπτυξης: το βόρειο τμήμα της επαρχίας Βάλτου, η περιοχή της Αμφιλοχίας και η ενδοχώρα του ορεινού Ξηρομερίου. Όσον αφορά τη βιομηχανία-βιοτεχνία, υπάρχει μία τάση συγκέντρωσης στον βασικό οδικό άξονα του νομού (Εθν. Οδός Αντιρρίου-Ιωαννίνων), με ένταση στο τμήμα από Κλεισορέμματα μέχρι τον Αχελώο και ιδιαίτερα στο Αγρίνιο. Υπάρχει βιομηχανική ζώνη στην περιοχή του Αγρινίου και ναυτική βιομηχανική περιοχή στο Πλατυγιάλι Αστακού. Οι τουριστικοί πόροι του νομού είναι γενικά μέτριας ποιότητας αν θεωρηθούν σε εθνικό επίπεδο. Τουριστικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι περιοχές Μύτικα-Αστακού, Ναυπάκτου. Σε επίπεδο νομού, στοιχεία τουριστικού ενδιαφέροντος παρουσιάζουν οι ακτές του Αμβρακικού. Σε όλο το Νομό υπάρχουν περίπου 3.000 κλίνες. Σημαντικά αλιευτικά πεδία καλύπτουν το συντριπτικό ποσοστό της παράκτιας ζώνης του νομού. Ουσιαστικά εκτείνονται (με εναλλαγή ανοικτής θάλασσας-κλειστών κόλπων-λιμνοθαλασσών) από τις εκβολές του Εύηνου μέχρι το όριο του νομού στον Αμβρακικό ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

221

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 222 κόλπο. Τα αλιευτικά πεδία εσωτερικών υδάτων (περιοχές ιχθυοκαλλιεργειών) καλύπτουν όλες τις φυσικές λίμνες του Νομού. Η δασική γη καλύπτει το 66% της συνολικής έκτασης. Τα πυκνά δάση φτάνουν το 22% όσο και ο μέσος όρος της χώρας. Παρ’ ότι η δασική γη του νομού καλύπτει ένα πολύ μεγάλο ποσοστό της συνολικής του έκτασης, η σημερινή δασική παραγωγή είναι πολύ χαμηλότερη από τις δυνατότητες του νομού. Οι ενεργειακές υποδομές περιλαμβάνουν την γραμμή μέσης τάσης που διέρχεται της περιοχής και τους τοπικούς υποσταθμούς. Πιέσεις στο περιβάλλον από άλλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες Οι πιέσεις στο φυσικό περιβάλλον του νομού Αιτωλοακαρνανίας συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με τις γεωργικές και βιομηχανικές δραστηριότητες, την κτηνοτροφική δραστηριότητα και το παράνομο κυνήγι. Στην ευρύτερη περιοχή μελέτης οι κύριες πιέσεις που δέχεται το περιβάλλον (βιοτικό και αβιοτικό) είναι κυρίως από την εκτεταμένη χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. Πηγές ρύπανσης επιφανειακών υδάτων Οι κύριες πηγές ρύπανσης των επιφανειακών υδάτων είναι: • Τα λύματα της πόλης του Αγρινίου (η μονάδα επεξεργασίας λυμάτων είναι υπό κατασκευή) που επιβαρύνουν τον Αχελώο μέσω της λίμνης Λυσιμαχείας, της πόλης της Ναυπάκτου που καταλήγουν ανεπεξέργαστα στην θαλάσσια περιοχή της Ναυπάκτου, τα επεξεργασμένα αστικά λύματα της πόλης του Μεσολογγίου που καταλήγουν στην λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου από την μονάδα επεξεργασίας λυμάτων στην περιοχή Σκάδι, τα επεξεργασμένα λύματα του οικισμού του Αιτωλικού που διοχετεύονται στη λιμνοθάλασσα του Αιτωλικού μέσω μονάδας επεξεργασίας που όμως δεν λειτουργεί ικανοποιητικά και ο τελικός αγωγός εκβολής δεν επιτρέπει την διάλυση των λυμάτων, καθώς και τα λύματα από τους υπόλοιπους οικισμούς του νομού που καταλήγουν επίσης στα επιφανειακά ύδατα. • Τα λύματα από χοιροτροφεία, ελαιουργεία, τυροκομεία καθώς και κτηνοτροφικές μονάδες και σφαγεία που υπάρχουν διάσπαρτα σε όλη την έκταση του νομού. • Μία μονάδα παραγωγής αναψυκτικών που πιθανώς διαθέτει τα λύματά της στον Εύηνο.


222

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 223 • Δύο βαφεία, μία καλτσοβιομηχανία, μία μονάδα τυποποίησης τροφίμων, ένα βυρσοδεψίο (με άδεια διάθεσης λυμάτων) και 4 μονάδες επεξεργασίας ρυζιού. Ας σημειωθεί ότι οι περισσότερες βιομηχανικές και γεωργοκτηνοτροφικές μονάδες του νομού δεν διαθέτουν άδειες διάθεσης των αποβλήτων τους με αποτέλεσμα η διάθεσή τους να γίνεται ανεξέλεγκτα σε επιφανειακά νερά. Πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης Οι κύριες πηγές της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην περιοχή του Μεσολογγίου είναι: δύο εργοστάσια παραγωγής γύψου, μία βιομηχανία καλωδίων, η κυκλοφορία, οι κεντρικές θερμάνσεις και ένα εργοστάσιο παραγωγής ασφαλτικών μιγμάτων. Στην περιοχή του Αγρινίου οι κύριες πηγές είναι: τα κεραμουργεία-τουβλοποιεία, οι ατμολέβητες των βιομηχανικών μονάδων, οι κεντρικές θερμάνσεις και η κυκλοφορία. Στην περιοχή της Ναυπάκτου και του Αντιρρίου οι κύριες πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι η κυκλοφορία. Πηγές ρύπανσης από τη διάθεση στερεών απορριμάτων Η διάθεση των στερεών απορριμμάτων στο νομό Αιτωλοακαρνανίας γίνεται με τον έλεγχο της τοπικής αυτοδιοίκησης. Τα βιομηχανικά απορρίμματα συμπεριλαμβανομένων και των ειδικών αποβλήτων διατίθενται στους ίδιους χώρους που διατίθενται και τα αστικά. Οι πρακτικές διαχείρισης απορριμμάτων που εφαρμόζονται στην περιοχή μέχρι στιγμής δεν ακολουθούν τους αυστηρούς κανόνες της προτεινόμενης οδηγίας της Ε.Ε για την διάθεση απορριμμάτων. Οι χώροι διάθεσης δεν διαθέτουν στεγάνωση και δεν λειτουργούν ως χώροι αποθήκευσης απορριμμάτων. Τα απορρίμματα μπορεί να καίγονται πριν την τελική τους διάθεση. Μόνο τα απορρίμματα της πόλης του Αγρινίου ενταφιάζονται συστηματικά. Στους μικρούς οικισμούς η διάθεση γίνεται ανεξέλεγκτα. Ατμοσφαιρικό περιβάλλον Κατά τη διάρκεια της μελέτης δεν υπήρχαν διαθέσιμα στοιχεία για την ποιότητα της ατμόσφαιρας, ούτε διαθέσιμες πληροφορίες για τα αντιρρυπαντικά συστήματα που έχουν εγκαταστήσει οι βιομηχανικές μονάδες στο νομό. Το Αγρίνιο βρίσκεται σε μία φυσική λεκάνη που περιστοιχίζεται από λόφους και επομένως, θεωρείται ευαίσθητο στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Δεδομένης της περιορισμένης αστικής και βιομηχανικής ανάπτυξης της περιοχής, οι πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης που ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

223

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 224 έχουν προσδιοριστεί δεν αναμένεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα της ατμόσφαιρας του νομού. Στην ευρύτερη περιοχή μελέτης η ρύπανση της ατμόσφαιρας εντοπίζεται στην εκπομπή αερίων από φυτοφάρμακα και άλλες χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στην εκμετάλλευση του εδάφους. Η ίδια εικόνα εμφανίζεται και στην περιοχή άμεσης επιρροής του έργου. Ακουστικό περιβάλλον, δονήσεις, ακτινοβολίες Τόσο στην ευρύτερη περιοχή μελέτης όσο και στην περιοχή άμεσης επιρροής του σταθμού δεν εμφανίζονται δραστηριότητες που να προκαλούν θορύβους ή δονήσεις. Σε ό,τι αφορά τις ακτινοβολίες στην ευρύτερη περιοχή του έργου, αυτές περιορίζονται στις κεραίες τηλεπικοινωνιακής υποδομής που είναι εγκατεστημένες στις γύρω κορυφογραμμές, οι οποίες δεν αποτελούν κίνδυνο για τους κατοίκους, λόγω της μεγάλης απόστασης από τους οικισμούς. Στην περιοχή άμεσης επιρροής απουσιάζουν εγκαταστάσεις εκπομπής ακτινοβολιών. Επιφανειακά και υπόγεια ύδατα Οι κύριες λεκάνες απορροής της περιοχής είναι η λεκάνη απορροής του ποταμού Αχελώου (ο οποίος χαρακτηρίζεται από συχνές πλημμύρες) που βρίσκεται στο κέντρο τη περιοχής μελέτης και η νοτιο-ανατολική λεκάνη του ποταμού Εύηνου. Υπάρχουν 5 φυσικές λίμνες (Τριχωνίδα, Λυσιμαχεία, Οζερού, Αμβρακία και Βουλκαριά) και 2 τεχνητές (Κρεμαστών και Καστρακίου). Τα τελευταία χρόνια στον νομό έχουν πραγματοποιηθεί μια σειρά από έργα υποδομής όπως υδροηλεκτρικά, αρδευτικά και εγγειοβελτιωτικά έργα, τα οποία είχαν σαν αποτέλεσμα να μεταβάλλουν τις υδρολογικές και υδρογεωλογικές συνθήκες της περιοχής. Δημιουργήθηκαν νέες λίμνες (Κρεμαστών, Καστρακίου και Μόρνου), ξηράνθηκαν βαλτώδεις περιοχές, όπως είναι της Λυσιμαχείας, Αμβρακίας, Τενάγης και η νοτιο-δυτική ακτή, άλλαξε η ροή των ποταμών και διαμορφώθηκε το υδρογραφικό δίκτυο με την κατασκευή νέων διωρύγων και αρδευτικών καναλιών. Περιβαλλοντική κατάσταση επιφανειακών υδάτων Γενικά, οι ποταμοί της περιοχής δεν θεωρούνται ότι είναι σημαντικά ρυπασμένοι με εξαίρεση ορισμένους χειμάρρους με περιστασιακή ροή όπως είναι η Ερμίτσα και ο Κατουρλής στην κεντρική περιοχή και ο Μπιζάκος στην βορειο-ανατολική περιοχή. Όσον αφορά τον Αχελώο, που είναι και ο μεγαλύτερος ποταμός του νομού, το ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

224

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 225 ρυπαντικό φορτίο που δέχεται κυμαίνεται από μέτριο ως χαμηλό, αν και υπάρχουν ενδείξεις ότι ο ποταμός είναι αποδέκτης ανεξέλεγκτων απορροών. Η ποιότητα των νερών του εκτιμώμενη οπτικά θεωρείται ότι είναι καλή όλο τον χρόνο. Το νερό έχει μικρές συγκεντρώσεις φερτών. Δεν υπάρχουν προβλήματα οσμής ή χρώματος. Η λίμνη Βουλκαριά έχει γλυφό νερό καθώς μέχρι πρόσφατα συνδεόταν με τη θάλασσα μέσω ενός τεχνητού καναλιού. Η λίμνη δέχεται άγνωστες ποσότητες λυμάτων και δεν παρουσιάζει πρόβλημα οσμής και χρώματος. Η περιβαλλοντική υποβάθμιση της λίμνης Τριχωνίδας θεωρείται αμελητέα. Τα νερά της λίμνης οπτικά φαίνονται καθαρά όλο το χρόνο και δεν παρουσιάζουν πρόβλημα οσμής και χρώματος. Αξιοσημείωτη είναι η υψηλή διαύγεια που εμφανίζουν τα νερά που υποδηλώνει την χαμηλή περιεκτικότητα σε αιωρούμενα στερεά. Η λίμνη Αμβρακία δεν παρουσιάζει πρόβλημα οσμής και χρώματος και τα νερά της παρουσιάζουν ελάχιστη θολότητα. Το pH είναι 7,88,5 και η αλκαλικότητα είναι χαμηλή. Η αγωγιμότητα και οι συγκεντρώσεις ιόντων ασβεστίου και θειϊκών είναι σε υψηλά επίπεδα. Η λίμνη είναι αποδέκτης αγνώστων ποσοτήτων λυμάτων. Η λίμνη Οζερού επίσης δεν παρουσιάζει πρόβλημα οσμής και χρώματος, αλλά τα νερά της εμφανίζουν θολότητα. Στη λίμνη επικρατούν ευτροφικές συνθήκες. Η λιμνοθάλασσα του Αιτωλικού είναι ευτροφική. Δεν υπάρχουν άλλες διαθέσιμες πληροφορίες για την ποιότητα των νερών της λιμνοθάλασσας. Κατά την περίοδο των βροχών τα νερά του Εύηνου μάλλον περιέχουν μεγάλες ποσότητες αιωρούμενων και φερτών στερεών, αρκετά από τα οποία μεταφέρονται από τη θάλασσα. Όσον αφορά στον ποταμό Μόρνο, η μεταφορά ιζημάτων πρέπει να είναι μικρή μετά την κατασκευή του φράγματος που συγκρατεί το μεγαλύτερο μέρος των φερτών υλικών. Και οι δυο ποταμοί έχουν χαμηλή ροή κατά την περίοδο του καλοκαιριού. Δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για την ποιότητα των υδάτων των δυο ποταμών. Το ρυπαντικό φορτίο του ποταμού Ίναχου θεωρείται μέτριο προς υψηλό κοντά στον οικισμό Εμπεσού, αλλά μειώνεται καθώς απομακρύνεται από τον οικισμό λόγω των διεργασιών αραίωσης/εξαερισμού. Ο κόλπος του Αμβρακικού δεν θεωρείται ότι είναι ρυπασμένος με εξαίρεση τη Βόνιτσα και την Αμφιλοχία. Αναμένεται να κατασκευαστεί μονάδα επεξεργασίας λυμάτων στην Αμφιλοχία και ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

225

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 226 τη Βόνιτσα. Μέτρια ρύπανση παρουσιάζεται στην περιοχή του Αστακού λόγω απορροών λυμάτων που δεν έχουν επεξεργαστεί. Και για αυτή την περιοχή αναμένεται η κατασκευή μονάδας επεξεργασίας λυμάτων. Οι δυτικές παραλίες του Μύτικα εμφανίζουν υποβάθμιση (πίσσες, απορρίματα, κλπ). Περιβαλλοντική κατάσταση υπογείων υδάτων Νερό γεωτρήσεων: Τα υπόγεια νερά κοντά στις παράκτιες περιοχές παρουσιάζουν φαινόμενα υφαλμύρωσης και είναι γλυφά. Η ποιότητα των νερών που χρησιμεύουν για ύδρευση ελέγχεται από τις τοπικές αρχές. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η έλλειψη κατάλληλης υποδομής έχει οδηγήσει στην υπεράντληση του υδροφόρου ορίζοντα. Δεν υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες για την ποιότητα των υπογείων υδάτων, καθώς αυτές είναι πολύ περιορισμένες. Πηγάδια: Ικανές ποσότητες υπογείων νερών αντλούνται από τα πηγάδια, οι οποίες χρησιμοποιούνται κυρίως για αρδευτικούς σκοπούς. Η ποιότητα των νερών αυτών ποικίλλει και οι κάτοικοι των νοτίων περιοχών δεν χρησιμοποιούν το νερό αυτό για πόση. Σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν ανοιχτεί γεωτρήσεις μέσα στα πηγάδια και η ποιότητα του νερού αυτού θεωρείται ακατάλληλη για ύδρευση. Πηγές: Το νερό των πηγών χρησιμοποιείται για άρδευση και ύδρευση. Οι καρστικές πηγές είναι οι πιο κοινές. Το νερό των πηγών που βρίσκονται σε ορεινές περιοχές θεωρείται κατάλληλο για πόση. 7.5.5 Τάσεις εξέλιξης του περιβάλλοντος-Σενάριο Αναφοράς (Μηδενική λύση) Όπως έχει επισημανθεί και προηγουμένως το φυσικό περιβάλλον τόσο στην ευρύτερη περιοχή μελέτης όσο και στην περιοχή άμεσης επιρροής του έργου, παρουσιάζει σημάδια υποβάθμισης κυρίως λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, διατηρεί όμως και στοιχεία υγείας που επιτρέπουν την αναγέννησή του. Η συνεχής όμως χρήση λιπασμάτων και άλλων γεωργικών χημικών ουσιών για την εκμετάλλευση του εδάφους, έχει σαν αποτέλεσμα την συνεχή υποβάθμιση των οικοσυστημάτων. Αυτό ισχύει τόσο στην ευρύτερη περιοχή μελέτης , όσο και στην περιοχή άμεσης επιρροής του έργου. Πιο συγκεκριμένα για την περιοχή του λατομείου η συνέχιση της εξόρυξης πετρωμάτων μεταβάλλει το ανάγλυφο και επηρεάζει την ήδη χαμηλής ανάπτυξης χλωρίδα και πανίδα της περιοχής. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

226

227


7.6. Κατ’ αρχήν εκτίμηση και αξιολόγηση των Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Στο κεφάλαιο αυτό εκτιμώνται οι πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις που σχετίζονται με όλες τις φάσεις προετοιμασίας, εγκατάστασης και λειτουργίας του έργου. Οι επιπτώσεις διακρίνονται σε αυτές της φάσης κατασκευής και σε αυτές της φάσης λειτουργίας του έργου. 7.6.1 Μη βιοτικά χαρακτηριστικά 7.6.1.1 Κλιματολογικά και βιοκλιματικά χαρακτηριστικά Φάση κατασκευής: Δεν αναμένεται κάποια επίπτωση στα κλιματολογικά και βιοκλιματικά χαρακτηριστικά τόσο της ευρύτερης περιοχής μελέτης όσο και της περιοχής άμεσης επιρροής του έργου. Φάση λειτουργίας: Η παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ συμβάλλει θετικά στη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, καθώς η παραγόμενη ενέργεια αντικαθιστά ενέργεια που θα παραγόταν με τη χρήση συμβατικών καυσίμων. Η μείωση των αερίων του θερμοκηπίου βοηθά στην προσπάθεια καταπολέμησης του φαινομένου του θερμοκηπίου τόσο σε τοπική όσο και σε παγκόσμια κλίμακα. Επομένως η λειτουργία του σταθμού έχει θετική επίπτωση τόσο στην περιοχή μελέτης όσο και σε παγκόσμια κλίμακα. Μορφολογικά και τοπιολογικά χαρακτηριστικά Φάση κατασκευής: Δεν πρόκειται να εκτελεστούν εργασίες διαμόρφωσης του χώρου εγκατάστασης του Φ/Β σταθμού, ενώ δεν απαιτείται διάνοιξη νέων δρόμων. Οι μόνες εργασίες που θα εκτελεστούν θα είναι αυτές της συμπύκνωσης της επιφανειακής στρώσης του εδάφους για την τοποθέτηση των πανέλων. Η γενική μορφολογία της περιοχής δεν αναμένεται να αλλάξει, καθώς δεν θα χρειαστεί να γίνουν εργασίες μεγάλης κλίμακας. Φάση λειτουργίας: Η τελική διαμόρφωση του Φ/Β σταθμού θα έχει σαν αποτέλεσμα την κάλυψη του γηπέδου από φ/β στοιχεία, το οποίο γενικά αποτελεί στοιχείο οπτικής όχλησης και παρέμβασης στο τοπίο. Καθώς όμως ο φ/β σταθμός δεν θα είναι άμεσα ορατός από τους τρεις πιο κοντινούς οικισμούς, η οπτική όχληση αναμένεται να είναι μικρότερη, ενώ δεν προβλέπεται να εμφανισθούν φαινόμενα θάμβωσης από τις ανακλώμενες ακτίνες του ηλίου, τα οποία να είναι έστω και ελάχιστα ενοχλητικά. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

227

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 228 Εδαφολογικά, γεωλογικά και τεκτονικά χαρακτηριστικά Φάση κατασκευής: Οι εργασίες που πρόκειται να εκτελεστούν στον χώρο (συμπύκνωση του εδάφους, τοπική εκσκαφή για την τοποθέτηση των βάσεων των φ/β στοιχείων και εκσκαφή για τη δημιουργία χαντακιού όπου θα τοποθετηθούν τα καλώδια μεταφοράς της ηλεκτρικής ενέργειας και στη συνέχεια κάλυψή του) δεν αναμένεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο έδαφος και στη γεωλογία της περιοχής καθώς οι μεν εκσκαφές θα είναι μικρού βάθους, οι δε επικαλύψεις θα είναι μικρού πάχους. Για την κατασκευή των ανωτέρω δεν θα απαιτηθεί χρήση εκρηκτικών, παρά μόνο συμβατικών μηχανημάτων. Φάση λειτουργίας: Δεν αναμένεται κάποια σημαντική επίπτωση στα εδαφολογικά, μορφολογικά και τεκτονικά χαρακτηριστικά τόσο της ευρύτερης περιοχής μελέτης όσο και της περιοχής άμεσης επιρροής του έργου. Οι εγκαταστάσεις και τα έργα διαμόρφωσης δεν πρόκειται να προκαλέσουν φαινόμενα πλημμύρας ή φαινόμενα διάβρωσης του εδάφους της περιοχής. Φυσικό περιβάλλον Φάση κατασκευής: Δεν θα δημιουργηθούν εκπομπές αερίων, υγρών και στερεών αποβλήτων ώστε να επιδράσουν στην χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής. Είναι πιθανή μια παρενόχληση -κυρίως λόγω σκόνηςκάποιων ειδών της βλάστησης χωρίς ωστόσο να επιφέρει σημαντικές επιδράσεις. Η αύξηση των επιπέδων θορύβου στην περιοχή, έστω μικρή, ενδέχεται να οχλήσει την πανίδα της περιοχής, οδηγώντας την κατά το διάστημα κατασκευής σε προσωρινή μετακίνηση. Τα απόβλητα που θα προκύπτουν από τη λειτουργία του εργοταξιακού χώρου θα απομακρύνονται κι έτσι δεν θα υπάρχουν ρυπογόνες εκροές στο περιβάλλον. Κανενός είδους επίπτωση δεν θα υπάρξει στα νερά του ποταμού Ενιπέα. Φάση λειτουργίας: Δεν θα υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον της περιοχής. Η λειτουργία του Φ/Β σταθμού θα είναι πλήρως αθόρυβη, ενώ η έκταση που θα καταλαμβάνει δεν θα στερήσει από την ορνιθοπανίδα της περιοχής κάποιο σημαντικό ενδιαίτημα. Λόγω του ότι η περιοχή κατασκευής του έργου είναι χαρακτηρισμένη ως περιοχή περιβαλλοντικής προστασίας Natura 2000 των λιμνών Τριχωνίδας και Λυσιμάχειας GR2310009 και προκειμένου η όχληση να είναι όσο το δυνατόν μικρότερη, η τοποθέτηση των πανέλων θα γίνει στο νότιο κομμάτι του γηπέδου δηλαδή στην αντίθετη πλευρά από τη Λίμνη. Δεν αναμένονται επιπτώσεις στη χλωρίδα της περιοχής. Ανθρωπογενές περιβάλλον Χρήσεις γης-δομημένο περιβάλλονιστορικό και πολιτιστικό περιβάλλον ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

228

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 229 Φάση κατασκευής και λειτουργίας: Λόγω του μικρού μεγέθους του έργου δεν αναμένεται να υπάρξουν έστω και προσωρινές αλλαγές στις χρήσεις γης των γειτονικών εκτάσεων. Για τον ίδιο λόγο δεν αναμένεται κάποια σημαντική επίπτωση στα χαρακτηριστικά του δομημένου, του ιστορικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος της περιοχής. Κοινωνικο-οικονομικό περιβάλλον-Τεχνικές Υποδομές Φάση κατασκευής: Δεν αναμένεται να υπάρξουν επιπτώσεις στις υπάρχουσες τεχνικές υποδομές της ευρύτερης περιοχής, καθώς ο υπάρχον δρόμος και το υπάρχον δίκτυο μεταφοράς επαρκούν για την πρόσβαση και τη λειτουργία του σταθμού. Θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας που θα καλυφθούν σε ένα ποσοστό από το τοπικό εργατικό δυναμικό με θετικό αντίκτυπο στην οικονομική ανάπτυξη της γύρω περιοχής. Επίσης θα ωφεληθούν τα τοπικά ξενοδοχεία, οι υποδομές εστίασης και τα λοιπά καταστήματα από τη συγκέντρωση εποχιακού αλλά και μόνιμου προσωπικού στην γύρω περιοχή. Φάση λειτουργίας: Το έργο αναμένεται να έχει θετικές επιπτώσεις στο κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον της περιοχής. Το σχεδιαζόμενο έργο εντάσσεται πλήρως στις απαιτήσεις της αειφόρου ανάπτυξης που τίθενται από την Ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική. Ατμοσφαιρικό περιβάλλον Φάση κατασκευής: Θα υπάρξουν επιβαρύνσεις στην ατμόσφαιρα λόγω της παραγωγής σκόνης από την κίνηση των οχημάτων, της παραγωγής καυσαερίων από τις μετακινήσεις των φορτηγών και των μηχανημάτων κατασκευής στον χώρο του έργου και από τα μεταφορικά μέσα που θα μεταφέρουν τα υλικά κατασκευής από και προς το εργοτάξιο. Η ρύπανση αυτή όμως, είναι προσωρινή και μπορεί να μειωθεί δραστικά με τη λήψη κατάλληλων μέτρων. Επίσης θα υπάρξουν τοπικές επιπτώσεις στις περιοχές εκτέλεσης χωματουργικών εργασιών, λόγω της σκόνης. Οι συγκεκριμένες επιπτώσεις είναι μικρής χρονικής διάρκειας και αναστρέψιμες. Τέλος, η μεταφορά, διανομή και αποθήκευση αδρανών υλικών αποτελούν πηγές για τη δημιουργία σκόνης Λόγω όμως του μικρού όγκου των αδρανών υλικών που θα απαιτηθούν για την κατασκευή του έργου, οι ποσότητες σκόνης θα είναι μικρές και λόγω των συνθηκών άπνοιας που επικρατούν συνήθως στην περιοχή, η διασπορά τους θα περιορίζεται στα όρια του εργοταξίου. Συνεπώς η επίπτωση κρίνεται μη σημαντική και πλήρως αναστρέψιμη. Φάση λειτουργίας: Αναμένονται θετικές επιπτώσεις καθώς η λειτουργία του έργου θα συμβάλλει στην μείωση των εκπομπών CO2 αλλά και άλλων επικίνδυνων ρύπων. Κάθε κιλοβατώρα που παράγεται από ΑΠΕ συνεπάγεται αποφυγή έκλυσης 1,1 kg CO2, 0,0015 kg ΝΟx και 0,015 kg SO2 ατμόσφαιρα (με βάση το σημερινό ενεργειακό μίγμα στην Ελλάδα και ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

229

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 230 τις μέσες απώλειες δικτύου). Με τα δεδομένα αυτά η εξοικονόμηση αέριων ρύπων από τη λειτουργία του έργου σε τόνους κατ’ έτος θα είναι: • CO2: 686,52 tn/έτος

•

SO2: 8,60 tn/έτος

•

NOx:0,86 tn/έτος

Ακουστικό περιβάλλον, δονήσεις, ακτινοβολίες Φάση κατασκευής: Οι κύριες πηγές θορύβου είναι τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται στο εργοτάξιο (εκσκαφής, διάστρωσης του εδάφους, συμπίεσης υλικών, διάτρησης και παραγωγής αδρανών υλικών και σκυροδέματος) και η κυκλοφορία βαρέων οχημάτων που μεταφέρουν τα υλικά που χρειάζονται για την κατασκευή του έργου. Η επίπτωση κρίνεται αρνητική αλλά μη σημαντική δεδομένου ότι έχει περιορισμένη χρονική διάρκεια (όσο και η φάση κατασκευής του έργου) και πλήρως αναστρέψιμη. Δεν αναμένεται δημιουργία σημαντικών δονήσεων ούτε εκπομπή οποιασδήποτε ακτινοβολίας. Φάση λειτουργίας: Δεν αναμένεται κάποια επίπτωση στα επίπεδα θορύβου τόσο της ευρύτερης περιοχής μελέτης όσο και της περιοχής άμεσης επιρροής του έργου, δεδομένου ότι η λειτουργία των Φ/Β σταθμών είναι πλήρως αθόρυβη, καθώς χρησιμοποιούν την ηλιακή ενέργεια, ενώ δεν διαθέτουν κινητά μέρη τα οποία να παράγουν θόρυβο. Δεν αναμένεται η δημιουργία δονήσεων ούτε εκπομπή οποιασδήποτε ακτινοβολίας. Επιφανειακά και υπόγεια νεράΦάση κατασκευής: Δεν αναμένεται κάποια επίπτωση στα χαρακτηριστικά των επιφανειακών και υπόγειων νερών της περιοχής και συγκεκριμένα στον ποταμό Εύηνο και το ρέμα Φιδάκια καθώς δεν απαιτείται η χρήση σημαντικών ποσοτήτων νερού και δεδομένου ότι θα ληφθούν τα απαραίτητα προβλεπόμενα μέτρα σχετικά με: • την συγκέντρωση των απόνερων καθαρισμού εγκαταστάσεων και μηχανημάτων • τη χρήση ορυκτελαίων ή άλλων χημικών ουσιών κατά τη συντήρηση των μηχανημάτων και αυτοκινήτων των εργοταξίων • την αποχέτευση λυμάτων των εργοταξιακών γραφείων του προσωπικού και από το συνεργείο συντήρησης/επισκευής μηχανημάτων και αυτοκινήτων ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

230

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 231 Φάση λειτουργίας: Δεν αναμένεται κάποια επίπτωση στα χαρακτηριστικά των επιφανειακών και των υπογείων νερών τόσο της ευρύτερης περιοχής μελέτης όσο και της περιοχής άμεσης επιρροής του σταθμού. Κατευθύνσεις για την Αντιμετώπιση των Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Σύμφωνα με το προηγούμενο κεφάλαιο οι επιπτώσεις από την κατασκευή και λειτουργία του Φ/Β σταθμού χαρακτηρίζονται ως μικρές και σε πολύ μεγάλο βαθμό αναστρέψιμες. Τόσο στη φάση κατασκευής όσο και στη φάση λειτουργίας όμως, θα πρέπει να ληφθούν και να τηρούνται ορισμένα μέτρα. Φάση κατασκευής Τα σημαντικότερα μέτρα κατά τη φάση κατασκευής και εγκατάστασης του έργου αφορούν: • Την οργάνωση του εργοταξίου με σκοπό την πρόληψη και αποφυγή επιπτώσεων. • Τη διερεύνηση φύτευσης φωτοευαίσθητων θάμνων ή ποών στις επιφάνειες σκίασης των συλλεκτών για τη μείωση της οπτικής όχλησης. • Την προστασία της μορφολογίας κατά την φάση των εκσκαφών. • Την προστασία των επιφανειακών υδάτων και του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής τα οποία μπορούν να περιορίσουν σημαντικά τους κινδύνους προσωρινής ή μόνιμης υποβάθμισης. Όπως προαναφέρθηκε οι εκπομπές σκόνης λόγω των χωματουργικών εργασιών κατά την κατασκευή και εγκατάσταση του Φ/Β σταθμού, δεν αναμένεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην γύρω περιοχή λόγω της μικρής έκτασής τους. Παρά ταύτα προτείνονται ενδεικτικά μέτρα για την αντιμετώπιση των εκπομπών και της μεταφοράς σκόνης: • Θέσπιση ορίων ταχύτητας των οχημάτων από και προς τον σταθμό. • Αποφυγή εργασιών κατά τις ημέρες μεγάλης έντασης ανέμων. • Διαβροχή του οδικού χωμάτινου δικτύου. • Αποφυγή υπερπλήρωσης των φορτηγών και της μεταφοράς χύδην υλικών. Φάση Λειτουργίας Τα σημαντικότερα έργα κατά τη φάση λειτουργίας του σταθμού αφορούν: • Έγκαιρη απομάκρυνση των τυχών απορριμμάτων από τη διαδικασία συντήρησης και γενική διατήρηση της καθαριότητας. Κάθε είδους σκουπίδια, άχρηστα υλικά παλαιά ανταλλακτικά και μηχανήματα, λάδια κλπ θα πρέπει να απομακρύνονται από τον χώρο των ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

231

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 232 εγκαταστάσεων· η δε διάθεσή τους θα γίνεται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις. Απαγορεύεται κάθε μορφής καύση υλικών (χαρτιά, λάστιχα, λάδια κλπ) στην περιοχή του έργου. • Πραγματοποίηση τακτικών ελέγχων για την ομαλή λειτουργία της εγκατάστασης. • Ιδιαίτερη προσοχή κατά τη συντήρηση ώστε να αποφευχθεί τυχόν διαρροή χημικών ουσιών στο έδαφος. • Σε περίπτωση αποικοδόμησης του έργου απαιτείται η ανακύκλωση των διατάξεων ή η διάθεσή τους σύμφωνα με τους κανονισμούς διαχείρισης και επεξεργασίας επικίνδυνων και συμβατικών αποβλήτων. Η διαχείριση ενέργειας αποτελεί μια πειθαρχημένη δραστηριότητα, οργανωμένη και δομημένη προς την πλέον αποδοτική χρήση της ενέργειας, χωρίς να μειωθούν τα παραγωγικά επίπεδα και χωρίς να θυσιαστεί η ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος, η ασφάλειά τού ή τα περιβαλλοντικά του πρότυπα. Το σημαντικότερα κίνητρα για την ένταξη της ορθής ενεργειακής διαχείρισης στην πολιτική μιας εταιρίας ή ενός οργανισμού πέρα όμως από τα περιβαλλοντικά οφέλη που προκύπτουν από αυτήν, είναι οι χρηματικές εισροές που αποφευχθέντος κόστους που δημιουργούνται και τα λειτουργικά οφέλη (βελτίωση επιπέδων άνεσης, ασφάλειας και αποδοτικότητας των εργαζομένων της). η διαχείριση ενέργειας μπορεί να λειτουργήσει επωφελώς σε πολλά επίπεδα: τόσο στη μείωση των οικονομικών εκροών για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών, όσο και στη μείωση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης και στην αύξηση των επιπέδων άνεσης στους διάφορους χώρους. Για τους λόγους αυτούς τα τελευταία χρόνια πολλές επιχειρήσεις έχουν αρχίσει να εξετάζουν τρόπους μείωσης του ενεργειακού τους κόστους. Παρ’ όλα αυτά, η έλλειψη ενδιαφέροντος εκ μέρους της διοίκησης, η αδυναμία του τεχνικού προσωπικού να συμφωνήσει στην οικονομική ελκυστικότητα των εκάστοτε μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας, καθώς και η έλλειψη ενημέρωσης γύρω από τις τεχνικές ενεργειακής εξοικονόμησης, συμβάλλουν στην αδυναμία περιορισμού της υπέρμετρης ενεργειακής κατανάλωσης. Οι σύγχρονοι τρόποι χρηματοδότησης δράσεων ενεργειακής βελτίωσης βρίσκουν ανταπόκριση στην Αμερική από τη δεκαετία του ‘80 και μια δεκαετία αργότερα στην Ευρώπη.

Η Ελλάδα μόλις πρόσφατα έχει να επιδείξει δραστηριότητα σε αυτόν τον τομέα. Το ΚΑΠΕ υποστηρίζει την ανάπτυξη της αγοράς Εταιρειών ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

232

233 Παροχής Ενεργειακών Υπηρεσιών και μέχρι στιγμής έχει εντάξει στους καταλόγους του 25 εταιρίες που ενδιαφέρονται να δραστηριοποιηθούν στην παροχή ενεργειακών υπηρεσιών με έμφαση στις μεγάλες εγκαταστάσεις Θερμικών Ηλιακών Συστημάτων. ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

ΣΑ ΝΑ ΛΕΜΕ ΠΥΡΑΜΙΔΕΣ ΣΥΣΩΡΕΥΤΕΣ ΗΛΙΑΚΗΣ ΑΣΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ, ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΚΟΙ ΝΑΟΙ κι ΓΟΡΓΟΝΕΙΟ ΟΠΛΟ, CERN και HAARP Κατά τα άλλα η ανάπτυξη εταιριών αυτού του είδους στην Ελλάδα είναι σχεδόν μηδενική κυρίως λόγω της έλλειψης συγκεκριμένου νομικού καθεστώτος για την εδραίωση των ΕΠΕΥ της έλλειψης τεχνογνωσίας και εμπειρίας των υποψήφιων ΕΠΕΥ.

NA ΓΙΑΤΙ ΚΟΠΤΩΝΤΑΙ ΟΛΟΙ ΓΙΑ ΠΡΑΣΙΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΝΑ ΓΙΑΤΙ ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΚΕ Ο ΠΡΑΣΙΝΟΣ ΗΛΙΟΣ ΤΟΥ ΠΑΣΟΚ ΝΑ ΓΙΑΤΙ ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΚΕ ΤΟ ΣΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕGA CHANNEL ΣΑΝ ΗΛΙΟΣ

ΝΑ ΠΩ ΚΙ ΑΛΛΑ??? Η προώθηση της ενεργειακής απόδοσης σε όλα τα επίπεδα αποτελεί τον ένα από τους τρεις βασικούς άξονες της πολιτικής της ΕΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την αειφόρο ανάπτυξη. Οι βασικοί λόγοι που οδήγησαν την ΕΕ στην υιοθέτηση μέτρων για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης είναι: η μείωση της εξάρτησης από τρίτες χώρες για τον ενεργειακό εφοδιασμό, η αύξηση της ανταγωνιστικότητας και η περιβαλλοντική προστασία. Στα πλαίσια αυτά η ΕΕ έχει εκδώσει μία σειρά οδηγιών για τα κράτη-μέλη της στις οποίες πρέπει να προσαρμόσουν την εθνική τους νομοθεσία για να την εναρμονίσουν με την κοινοτική.Εκτός από τις οδηγίες που έχουν υποχρεωτικό χαρακτήρα για τα κράτη-μέλη υπάρχουν και διάφορα προγράμματα εθελοντικού χαρακτήρα στα οποία εντάσσονται όσες ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

233

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 234 επιχειρήσεις ενδιαφέρονται να βελτιώσουν την ενεργειακή τους απόδοση. Τα προγράμματα αυτά συνήθως παρέχουν πληροφορίες και τεχνική υποστήριξη καθώς επίσης και δημόσια αναγνώριση των επιχειρήσεων, οι οποίες είναι έτοιμες να αναλάβουν δεσμεύσεις για τη βελτίωση την ενεργειακής αποδοτικότητας κτιρίων του τριτογενή τομέα.Στο πλαίσιο των δράσεων ενεργειακής διαχείρισης και προστασίας του περιβάλλοντος έχει καταστεί πλέον υποχρεωτική η μελέτη και εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων για όλα τα έργα και δραστηριότητες, τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημόσιου τομέα. Οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων εξετάζουν όλες τις συνιστώσες του φυσικού αλλά και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και προσδιορίζουν τις αλλαγές που θα επιφέρει το υπό εξέταση έργο σε ένα ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο που δεν περιλαμβάνει μόνο την κατάσταση του περιβάλλοντος αλλά και τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή όπως για παράδειγμα την αύξηση της απασχόλησης, την διαφύλαξη του χαρακτήρα της περιοχής (πχ ιστορικό περιβάλλον) κλπ. Όσο αφορά τα έργα ΑΠΕ, η ανάπτυξή τους έχει θετικά οφέλη για το περιβάλλον καθώς παράγουν «πράσινη» ενέργεια αντικαθιστώντας άλλες πηγές και αποφεύγοντας έτσι έκλυση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων του θερμοκηπίου. Αυτό που θα πρέπει να προσεχθεί κατά την σχεδίασή τους όμως είναι η σωστή επιλογή θέσης για την εγκατάστασή τους ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι όποιες αρνητικές επιδράσεις τους (παρέμβαση στο τοπίο και στο οικοσύστημα της περιοχής, αύξηση επιπέδων θορύβου κοκ). Στη συνέχεια, η επιλογή της θέσης αυτής τεκμηριώνεται στη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων που διεξάγεται προκειμένου το έργο να πάρει άδεια κατασκευής. Βιβλιογραφία Comission of the European Communities. (2000). Action Plan to Improve Energy Efficiency in the European Community. Brussels. Goldman, C. N. (Ιανουάριος 2005). Review of U.S. ESCO Industry Market Trends: An Empirical Analysis of Project Data. Jancovici, J. M. (2003). How do Greenhouse emissinos presently evolve. Manicore. P.J Montana, B. C. (2000). Management, 3rd Edition. Barrons Educational Series. Prof. P. Capros, D. L. (2007). European Energy and Transport Trends to 2030-Update 2007. European Commission Directorate-General for Energy and Transport.


234

235


The Chartered Institution Building Services Engineers. (1991). Energy Audits and Surveys. London. Weston J.F, B. E. (1986). Βασικές Αρχές της Χρηματοοικονομικής Διαχείρισης και Πολιτικής. Εκδόσεις Παπαζήση. Βαβίζος Γ., Μ. Α. (2003). Περιβάλλον-Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Αθήνα: Παπασωτηρίου. Βουρδούμπας, Γ. (2007). Καινοτομικές Μέθοδοι Χρηματοδότησης Επενδύσεων Εξοικονόμησης Ενέργειας σε Κτίρια- Η διεθνής Εμπειρία. Χανιά.Ενσωμάτωση Τεχνολογιών Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και Εξοικονόμησης Ενέργειας στον Οικιακό Τομέα. ΚΑΠΕ. ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΚ) αριθ. 106/2008 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 15ης Ιανουαρίου 2008 σχετικά με το κοινοτικό πρόγραμμα επισήμανσης της ενεργειακής απόδοσης του εξοπλισμού γραφείου. Λιβέρης Π., Α. Δ. (1996). Οδηγός Εξοικονόμησης Ενέργειας στα Δημόσια Κτίρια. Θεσσαλονίκη: Πρόγραμμα SAVE. Μαλαματένιος, Χ. (2000). Οδηγός Ενεργειακής Επιθεώρησης, Μέρος 1: Μεθοδολογία και Τεχνικές. Αθήνα: ΚΑΠΕ. Μαλαματένιος, Χ. (2000). Οδηγός Ενεργειακής Επιθεώρησης-Μέρος 2: Δυνατότητες Εξοικονόμησης Ενέργειας. Αθήνα: ΚΑΠΕ. Μπουράντας, Δ. (2002). Μανατζμεντ: Θεωρητικό υπόβαθρο, Σύγχρονες πρακτικές. Αθήνα: Εκδόσεις Μπένου. ΟΔΗΓΙΑ 2002/91/ΕΚ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 16ης Δεκεμβρίου 2002 για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. ΟΔΗΓΙΑ 2006/32/ΕΚ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 5ης Απριλίου 2006 για την ενεργειακή απόδοση κατά την τελική χρήση και τις ενεργειακές υπηρεσίες και για την κατάργηση της οδηγίας 93/76/ΕΟΚ του Συμβουλίου. Παπαδόπουλος, Α. (2008). Κτίρια και ενέργεια: Ευκαιρίες πράσινης επιχειρηματικότητας. Αθήνα. Παπαλεξανδρή, Δ. Μ.-Ν. (1998). Εισαγωγή στη Διοίκηση επιχειρήσεων. Αθήνα: Εκδόσεις Μπένου. Παπανικολάου, Ν. (2007). Προμελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για τη δημιουργία Φ/Β σταθμού παραγωγής ενέργειας στη θέση "Νεροκράτημα-Κουφάλες" του Δήμου Θέρμου Νομού Αιτωλοακαρνανίας.


235

236


Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος Επιθεωρητών. ΚΑΠΕ.

για

τη θεσμοθέτηση

του

σώματος

Ενεργειακών

Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Greenbuilding: Οδηγίες για Μέλη. (2005). Ίσπρα. Τσιτσάνης Τ, Δ. Χ. (2009). Εταιρείες Παροχής Ενεργειακών Υπηρεσιών: Οι Ευρωπαϊκές Πρακτικές και η Ελληνική Πραγματικότητα. Απογευματινή της Κυριακής , 26.

Ψαρράς, Ι. Κ. (1996). Σημειώσεις: Διαχείριση Ενέργειας και Περιβαλλοντική Πολιτική. Αθήνα: ΕΜΠ 5.

ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΑ ΕΛΛΑΔΙΚΟ

ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ

ΣΤΟΝ

ΧΩΡΟ - ΧΑΡΤΕΣ ΚΙΝΗΣΗ ΤΩΝ ΠΛΑΚΩΝ ΚΑΙ ΓΕΝΕΣΗ ΜΑΓΜΑΤΟΣ Οι τεκτονικές πλάκες είναι τμήματα της λιθόσφαιρας (γι΄αυτό λέγονται και λιθοσφαιρικές). Έχοντας ένα πάχος περίπου 100 km η λιθόσφαιρα αποτελείται στο πάνω τμήμα της από το φλοιό (~7 km κάτω από τους ωκεανούς και ~35 km κάτω από της ηπείρους) και στο κάτω τμήμα της που είναι πυκνότερο από το ανώτερο μέρος του άνω μανδύα. Κάτω από τη λιθόσφαιρα και μέσα στον άνω μανδύα βρίσκεται η ασθενόσφαιρα που είναι ένα θερμό, κινητό στρώμα αποτελούμενο από μερικώς τηγμένο πέτρωμα. Οι άκαμπτες λιθοσφαιρικές πλάκες κινούνται εξ αιτίας της μεταφοράς (convection) υλικού στην πλαστική ασθενόσφαιρα. Θερμός μανδύας ανεβαίνει στις περιοχές κάτω από τις μεσωκεάνιες ράχες και ψυχρός, πυκνότερος μανδύας κατεβαίνει στις περιοχές κατάδυσης. Αυτά τα κυκλικά ρεύματα μεταφοράς υποχρεώνουν τις λιθοσφαιρικές πλάκες να κινούνται από πάνω,

όπως πχ. αντικείμενα κινούνται πάνω σε ένα ιμάντα μεταφοράς (βλ. σχήματα).Οι ηφαιστειακές εκρήξεις πάνω από τις λιθοσφαιρικές πλάκες προκαλούνται καθώς το μάγμα (λιωμένο πέτρωμα) ανεβαίνει από βαθύτερα σημεία προς την επιφάνεια της Γης. Το μάγμα ποικίλει ως προς τη σύστασή του από βασικό, ενδιάμεσο έως όξινο όσο περισσότερο διοξείδιο του πυριτίου SiO2 (silica) περιέχει. Τα βασικά (βασαλτικά) μάγματα δημιουργούνται απευθείας από το μανδύα είτε στην ασθενόσφαιρα είτε στην υπερκείμενη μανδυακή λιθόσφαιρα. Πολλά ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

236

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 237 βασικά προς ενδιάμεσα (βασαλτικά έως ανδεσιτικά) μάγματα φαίνεται ότι δημιουργούνται από τήξη του ενυδατωμένου λιθοσφαιρικού μανδύα. Από την άλλη μεριά, πιο διαφοροποιημένα ενδιάμεσα και όξινα μάγματα δημιουργούνται εν μέρει από τήξη του ηπειρωτικού φλοιού εξ αιτίας θερμών βασικών μαγμάτων που είτε ανεβαίνουν από το μανδύα και λιμνάζουν στο όριο φλοιού-μανδύα είτε διεισδύουν στον υπερκείμενο ηπειρωτικό φλοιό όπου παραμένουν σε μαγματικούς θαλάμους σε διάφορα επίπεδα στο φλοιό. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα κατανέμεται κυρίως στα όρια των πλακών. Μολονότι η ηφαιστειότητα στο εσωτερικό των πλακών δεν είναι τόσο συχνή, σ΄αυτές τις ενδοπλακικές περιοχές μπορούμε να συναντήσουμε μεγάλες εκτάσεις με ηφαιστειακά προϊόντα

ΗΦΑΙΣΤΕΙΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΤΩΝ ΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΠΛΑΚΩΝ Τα περιθώρια των πλακών είναι τα σημεία όπου δύο γειτονικές πλάκες είτε απομακρύνονται (αποκλίνουν), είτε πλησιάζουν (συγκλίνουν), είτε κινούνται παράλληλα μεταξύ τους. •

•

περιθώρια (divergent plate boundaries) Οι πλάκες αποκλίνουν μεταξύ τους στις περιοχές των μεσοωκεάνιων ράχεων. Εδώ δημιουργείται ο ωκεάνιος φλοιός. Συγκλίνοντα περιθώρια (convergent plate boundaries) Οι πλάκες συγκλίνουν μεταξύ τους στις περιοχές των βαθέων ωκεάνιων τάφρων. Εδώ καταστρέφεται ο ωκεάνιος φλοιός. Περιθώρια μετασχηματισμού (transform plate boundaries) Οι πλάκες γλιστρούν η μία σε σχέση με την άλλη. Αποκλίνοντα


237

238


Η ηφαιστειότητα συγκεντρώνεται στα αποκλίνοντα και συγκλίνοντα περιθώρια και σπανίζει στα περιθώρια μετασχηματισμού. Η ενδοπλακική ηφαιστειότητα περιγράφει τις ηφαιστειακές εκχύσεις στο εσωτερικό των τεκτονικών πλακών. Η θεωρία των λιθοσφαιρικών πλακών και της κίνησής τους είναι λίγο - πολύ γνωστή σε κάθε γεωεπιστήμονα. Μία γενικευμένη εικόνα των λιθοσφαιρικών πλακών στην επιφάνεια της γής παρουσιάζεται στο σχήμα (1).


238

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ Σχ. (1). Λιθοσφαιρικές πλάκες στην επιφάνεια της γής.

239

Οι κύριες λιθοσφαιρικές πλάκες υποδιαιρούνται σε μικρότερες. Στην περίπτωση του Ελληνικού χώρου ένα τοπικό λιθοσφαιρικό μοντέλο έχει παρουσιασθεί από τον McKenzie (1972, 1978). Το μοντέλο αυτό παρουσιάζεται στο σχήμα (2).


239

240


Σχ. (2) Λιθοσφαιρικό μοντέλο του McKenzie (1972, 1978) για τον Ελληνικό χώρο. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

240

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 241 Καθώς όλες αυτές οι πλάκες ευρίσκονται σε διαρκή κίνηση λόγω των δυνάμεων που εξασκούνται από τις περιβάλλουσες μεγαλύτερες λιθοσφαιρικές πλάκες, δημιουργούνται εφελκυστικές η συμπιεστικές ζώνες διάρρηξης. Ο Papazachos et al. (1996) μελέτησε την κινηματική των πλακών αυτών του Ελληνικού χώρου και την παρουσίασε στο επόμενο σχήμα (3). Είναι αντιληπτό ότι μεγάλα σεισμικά γεγονότα αναμένεται να συμβούν στις περιοχές εκείνες όπου υπάρχει μεγάλη τεκτονική δραστηριότητα. Με αυτό το αιτιολογικό ο επόμενος χάρτης δίνει μία γενική εικόνα της χωρικής κατανομής της μελλοντικής σεισμικής δραστηριότητας στον Ελληνικό χώρο. ΠΕΤΡΑΙΛΕΟ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ

Σχ. (3). Η κινηματική των λιθοσφαιρικών πλακών του Ελληνικού χώρου (Papazachos et al. 1996)


241

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 242 Χαρτογράφηση των κυριοτέρων ζωνών διάρρηξης - ρηγμάτων με γεωλογικές / σεισμολογικές μεθόδους.

Στις σεισμολογικές μελέτες πολύ μεγάλο ρόλο παίζει η χαρτογράφηση των ζωνών διάρρηξης και των ρηγμάτων. Αυτές είναι οι θέσεις όπου οι μελλοντικοί μεγάλοι σεισμοί θα συμβούν. Κατά συνέπεια η χαρτογράφησή τους είναι μία εργασία πρώτης προτεραιότητας κατά τις μελέτες της σεισμικής επικινδυνότητας ενός χώρου. Το πρόβλημα που προκύπτει αμέσως είναι το εξής: Ποιά ρήγματα και ζώνες διάρρηξης πρέπει να χαρτογραφηθούν και είναι αυτό πάντα δυνατόν να γίνει; Η κλασσική επιφανειακή γεωλογική χαρτογράφηση δεν μπορεί να εντοπίσει όλες τις υπάρχουσες ζώνες διάρρηξης και ρήγματα. Αυτό είναι ιδιαίτερα προβληματικό όταν δεν έχει δημιουργηθεί επιφανειακό ίχνος από την όποιδήποτε βαθειά τεκτονική δραστηριότητα. Ακόμη, είναι δύσκολο να ορισθεί η σεισμολογική σημαντικότητα ενός ρήγματος, που εντοπίζεται στην επιφάνεια, χωρίς καμία άλλη πληροφορία για την βαθειά τεκτονική δομή της περιοχής που μελετάται. Το προηγούμενο πρόβλημα έχει μερικώς αντιμετωπισθεί με την μελέτη της χωρικής κατανομής των σεισμών σε ένα συγκεκριμμένο σεισμογόνο χώρο. Ενα παράδειγμα της διαδικασίας αυτής παρουσιάζεται στο σχήμα (4). Η σεισμική δραστηριότητα του συγκεκριμένου παραθύρου (διακεκομμένη γραμμή) έχει χαρτογραφηθεί για την περίοδο του Ιουνίου του 2001. Η ανάδειξη του σεισμικά ενεργοποιημένου ρήγματος είναι προφανής. Σαν αποτέλεσμα αυτής της σεισμικής δραστηριότητας αλλά και της ύπαρξης του αντιστοίχου ρήγματος (Θανάσουλας, 1998) στα Ψαρά (κάτω αριστερό άκρο του παραθύρου) έλαβε χώρα ένα μεγάλο σεισμικό γεγονός ο σεισμός της νήσου των Ψαρών.


242

243


Σχ.. (4). Ανάδειξη βαθειάς ζώνης διάρρηξης - ρήγματος από την χαρτογράφηση της σεισμικής της δραστηριότητας κατά μία συγκεκριμμένη χρονική περίοδο. IΕίναι πολύ ενδιαφέρον να δεί κανείς την σύμπτωση της σεισμικά χαρτογραφημένης αυτής ζώνης διάρρηξης, με την αντίστοιχη που έχει χαρτογραφηθεί με την βαρυτική μέθοδο που παρουσιάζεται στό σχήμα (10). Αυτή η ζώνη διάρρηξης έχει δώσει στο παρελθόν δύο (2) μεγάλους σεισμούς με μέγεθος μεγαλύτερο του 6R. Χαρτογράφηση σεισμογόνων ρηγμάτων με την μελέτη του βαρυτικού πεδίου της γής. Το θεωρητικό μοντέλο. Τα μεγάλα τεκτονικά στοιχεία (ρήγματα - ζώνες διάρρηξης) της γής αντικατοπτρίζονται στην μορφολογία του βαρυτικού της πεδίου. Το μήκος κύματός τους, στην μορφολογία του βαρυτικού πεδίου, εξαρτάται από τις διαστάσεις των αντιστοίχων ρηγμάτων - ζωνών διάρρηξης. Κατά συνέπεια η μελέτη του βαρυτικού πεδίου που προσδιορίζεται μόνο από τα μεγάλα μήκη κύματος, μπορεί να δώσει δομικές πληροφορίες για τα βαθειά ρήγματα - ζώνες διάρρηξης. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

243

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 244 Επιπλέον ο ακριβής προσδιορισμός της θέσεως ενός ρήγματος ζώνης διάρρηξης μπορεί να γίνει πάρα πολύ εύκολα με την μελέτη της οριζόντιας μεταβολής (gradxG) του αντίστοιχου βαρυτικού πεδίου. Στο επόμενο σχήμα (5), το (a) αντιστοιχεί σε ένα τυπικό μοντέλο ρήγματος της γής, το (b) αντιστοιχεί στο, τροποποιημένο εκ του ρήγματος, βαρυτικό πεδίο, ενώ το (c) αντιστοιχεί στην οριζόντια μεταβολή του βαρυτικού πεδίου. Λεπτομέρειες για τους μετασχηματισμούς αυτούς μπορεί να βρεί κανείς σε όποιοδήποτε βιβλίο βαρυτομετρίας που διδάσκεται στα πανεπιστήμια.

Σχ. (5). (a) = μοντέλο ρήγματος, (b) = βαρυτικό πεδίο, (c) = οριζόντια μεταβολή βαρυτικού πεδίου Εφαρμογή της μεθοδολογίας στον Ελληνικό χώρο. Στις 13 Μαϊου1995, ένας καταστροφικός σεισμός (M=6.1R, 400.18, 210.71) έγινε στην περιοχή των Γρεβενών στην βόρεια Ελλάδα ο οποίος προκάλεσε μεγάλες ζημιές στις πλησιέστερες πόλεις και χωριά ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

244

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 245 ενώ αναφέρθηκε και μικρός αριθμός θυμάτων. Αυτό που είνα πολύ ενδιαφέρον από επιστημονικής πλευράς στο σεισμό αυτό, είναι το γεγονός της παντελούς έλλειψης (α) κάθε στατιστικής ένδειξης ότι ένα τέτοιου μεγέθους σεισμικό γεγονός μπορούσε να συμβεί στο χώρο αυτό, ο οποίος είχε χαρακτηρισθεί στην κλίμακα της σεισμικής επικινδυνότητας σαν χώρος ζώνης 1 (στην κλίμακα 1 - 4) δηλαδή σαν χώρος με την μικρότερη, κατά μίαν ένοιαν, σεισμική επικινδυνότητα και (β) έλλειψη κάθε πληροφόρισης για μεγάλες τεκτονικές δομές που θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν την εκδήλωση ενός τέτοιου μεγέθους σεισμικού γεγονότος. Η ακόλουθη μελέτη είχε σαν έναυσμα το γεγονός της εκδήλωσης του σεισμού των Γρεβενών, την έλλειψη στατιστικών - τεκτονικών / γεωλογικών στοιχείων που θα μπορούσαν να αποκαλύψουν τον επικίνδυνο σεισμικά χαρακτήρα του χώρου των Γρεβενών, αλλά και την επιστημονική προϋπόθεση αναλυτικής τεκτονικής αιτίας που θα δικαιολογούσε την εκδήλωση του σεισμού αυτού. Το ίδιο ακριβώς σενάριο επανελήφθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 1999 στην Αθήνα, πρωτεύουσα της Ελλάδος. Αν και η πόλις των Αθηνών είναι τοποθετημένη σε μία ζώνη που έχει χαρακτηρισθεί σαν «ζώνη 2» από πλευράς σεισμικού κινδύνου, η απουσία πληροφοριών για την βαθύτερη δομή του ευρύτερου χώρου είχε εμπεδώσει την νοοτροπία ότι η πρωτεύουσα της Ελλάδος είναι κτισμένη επάνω σε «ασφαλές» έδαφος. Ατυχώς, για τα θύματα (περισσότερα από εκατό) αλλά και για τις μεγάλες και εκτεταμμένες ζημιές που έγιναν στα κτίρια των Αθηνών κατά την διάρκεια του σεισμού αυτού, αυτό απεδείχθη τελείως λανθασμένο. Ετσι το ερώτημα που προκύπτει είναι: Που πραγματικά εκδηλώνονται οι μεγάλοι σεισμοί? Η μελέτη που ακολουθεί μπορεί να είναι η απάντηση σε αυτό. Είναι γνωστό ότι ένας σεισμός εκδηλώνεται όταν η ζώνη διάρρηξης ρήγμα απελευθερώνει την συσσωρευμένη τασική του ενέργεια σε μικρό χρονικό διάστημα κατά την διάρκεια της κατάρρευσης τμήματός του. Οσο πιό μεγάλο είναι το τμήμα που καταρρέει τόσο μεγαλύτερο είναι και το μέγεθος του εκδηλούμενου σεισμού. Το πρόβλημα λοιπόν που τίθεται είναι: είναι δυνατόν να χαρτογραφηθούν οι βαθειές τεκτονικές ζώνες διάρρηξης - ρήγματα όπου λαμβάνουν χώρα οι μεγάλοι σεισμοί? Η στατιστική μελέτη των μεγάλων σεισμών στον Ελληνικό χώρο πολύ λιγο βοηθεί (σεισμός Γρεβενών, Αθηνών) στον εντοπισμό των βαθειών μεγάλων δομών που η ύπαρξη των οποίων ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

245

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 246 είναι βασική προϋπόθεση για την εκδήλωση μεγάλων σεισμών. Το ίδιο πρόβλημα, δηλαδή του εντοπισμού των μεγάλων και βαθέων τεκτονικών δομών, είναι πάρα πολύ απλό αν αντιμετωπισθεί με μεθόδους της εφαρμοσμένης γεωφυσικής, όπως θα δειχθεί παρακάτω. Το σημείο «κλειδί» της μελέτης αυτής είναι το γεγονός ότι οι μεγάλοι σεισμοί πρέπει να συμφωνούν ως προς την θέση με τις μεγάλες τεκτονικές διαρρήξεις - ρήγματα της λιθόσφαιρας. Κατα συνέπεια, ο εντοπισμός της θέσεως αυτών των τεκτονικών δομών, που δεν μπορούν να εντοπισθούν με άλλες γεωλογικές μεθόδους, είναι ο συγκεκριμμένος στόχος αυτής της μελέτης. Για να έχουμε μια καθαρή εικόνα για το συγκεκριμμένο θέμα, σε σχέση με τα μεγάλα σεισμικά γεγονότα του Ελληνικού


246

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 247 χώρου, έχει κατασκευασθεί ο επόμενος χάρτης. Στο χάρτη αυτό παρουσιάζονται όλοι οι σεισμοί μεγέθους μεγαλύτερου του 6R (Ms>=6R) του Ελληνικού χώρου και για την χρονική περίοδο 1900 1997. Η θέση του κάθε σεισμού ορίζεται με μία μαύρη τελεία, ενώ ο κύκλος σε κάθε θέση ορίζει την περιοχή σφάλματος θέσεως (+/- 25 Km) τιμή που είναι πολύ συντηριτική σε σχέση με ότι αναφέρεται στα σεισμολογικά συγγράμματα. Εδώ πρέπει να τονισθεί ότι η θέση του επικέντρου του κάθε σεισμού μπορεί να είναι οπουδήποτε μέσα στον κύκλο σφάλματος χωρίς να μειωθεί η αξιοπιστία του χάρτη.


247

248


Σχ. (6). Σεισμοί μεγέθους Ms>=6R του Ελληνικού χώρου για την χρονική περίοδο 1900-1997. Μονάδα κλίμακος = 10 Km. Η μεθοδολογία μετασχηματισμού του βαρυτικού πεδίου σε πεδίο οριζόντιας βαθμίδος μπορεί να γίνει σε δύο διαστάσεις στο βαρυτικό πεδίο της Ελλάδος. Μία απλοποιημένη μορφή του βαρυτικού πεδίου του Ελληνικού χώρου (Bouguer anomaly) παρουσιάζεται στο επόμενο σχήμα (7).

Παρατηρήσεις περί των ορυκτολογικών - γεωχημικών Μελετών για τις μεταλλογενέσεις στις περιοχές Μπρσκόβο / Γιουγκοσλαβία και Λακωνία / Ελλάδα. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

248

249


Του Ανδρέα Γ. Βγενόπουλου Με 6 απεικονίσεις, 2 πίνακες Τα βασικά κοιτάσματα μετάλλων της Λακωνίας (Πελοπόννησος) και του Μπρσκοβο (Βοσνία) σχετίζονται με πορφυρίτες της Τριασίου περιόδου, καθώς και οι δύο περιοχές σχετίζονται με τη φάση της έντασης του γήινου φλοιού κατά την πρώιμη Μεσοζωική περίοδο. Παρατηρούνται εντυπωσιακές χημικές και δομικές ομοιότητες στα ηφαιστειακά πετρώματα, ειδικά εκεί όπου υπάρχει αφομοίωση του υπαίθριου ασβεστόλιθου.Η γεωλογία των δύο περιοχών που μελετήθηκαν

ΝΑ ΓΙΑΤΙ ΦΤΙΑΧΤΗΚΕ ΤΟ ΚΟΣΟΒΟ Το Μπρσκοβο/ Γιουγκοσλαβία και η Λακωνία/ Ελλάδα είναι δύο περιοχές που παρουσιάζουν μεγάλη ομοιότητα σχετικά με τα ηφαιστειακά και τα γύρω πετρώματα και πιθανόν να έχουν μία ανάλογη μεταλλογένεση. Το Μπρσκοβο βρίσκεται μέσα στη σειρά των ανθρακικών πετρωμάτων του Μαυροβουνίου στις Διναρίδες (συγκρ. PAMIC, J. J., 1982 και STRUCL., I., 1981). Περιλαμβάνει την μεσοτριασική γεωσυγκλινή-πορφυριτικήηφαιστειακή περιοχή, και τα από αυτήν προερχόμενα κοιτάσματα Pb-Zn βρίσκονται σε μία σειρά από Πορφυρίτες και Κερατοφύρες, που περιλαμβάνονται ανάμεσα στα σχιστολιθικά τριασικά ιζήματα. Στα στρωματοποιημένα ηφαιστειακά πετρώματα εμφανίζονται μεταλλευτικοί διαποτισμοί με διαφορετικούς τρόπους και ένταση, οι οποίοι επεκτείνονται επίσης κατά τόπους στα ιζηματογενή πετρώματα. Κοντά στα εν λόγω ηφαιστειακά πετρώματα υπάρχει επίσης η ηφαιστειογενής-ιζηματογενής σειρά από λατυποπαγείς ηφαιστειώδεις πορόλιθους και τοφφίτες, δολομίτες και δολομιτικές ασβέστους. Κύρια μέρη του μίγματος του ορυκτού σώματος είναι το πυρίτιο και ο σφαλερίτης˙ ο γαληνίτης εμφανίζεται μόνο σε δευτερεύουσα ποσότητα. Η Λακωνία βρίσκεται στο νότιο τμήμα της Πελοποννήσου και μάλιστα στη γεωσυγκλινή περιοχή των ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

249

250


σειρών πετρωμάτων άνθρακα των βουνών Πάρνωνος και Ταϋγέτου. Οι ηφαιστίτες ξεκινούν στην περιοχή του Γυθείου στην μεσαία χερσόνησο της Πελοποννήσου από τη θάλασσα και επεκτείνονται με κενά προς τα Βορειοανατολικά. Οι μεταλλευτικές ζώνες περιλαμβάνουν κυρίως τις περιοχές των Μολάων και της Απιδέας, όπου εμφανίζονται τα κοιτάσματα Pb-Zn-Cu (συγκρ. Γεωλ.χάρτη, πίνακας Μολάοι 1: 50.000 IGME 1984). Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Τμήμα ΟρυκτολογίαςΠετρολογίας-Γεωλογίας , 28ης Οκτωβρίου 42, Αθήνα , Ελλάδα Πίνακας

1.


250

251


Πίνακας 2.

Το ηφαιστειακό σύμπλεγμα συνορεύει στα ΒΑ με την μέση ως και την ανώτερη άσβεστο, τη δολομιτική άσβεστο και τον δολομίτη, στα ΝΔ με τον ανθρακικό ως και τον περμιανό σχιστόλιθο και το μάρμαρο, καθώς και ιζήματα της ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

251

252


πλειόκαινου περιόδου. Καλύπτει εναλλάξ τον ανθρακικόπερμιανό σχιστόλιθο ή το μάρμαρο. Πολύ συχνά αποτελείται από όγκους λάβας, οι οποίοι έχουν κυρίως βασικό χαρακτήρα, είτε από ανάμικτες σειρές οι οποίες αποτελούνται από λατυποπαγή πετρώματα, πορόλιθους και τοφφίτες σε εναλλασσόμενη εναπόθεση με δολομιτικές ασβέστους και δολομίτες. Η μεταλλογένεση απαντάται είτε διάχυτα μοιρασμένη μόνο στον ηφαιστίτη, είτε ανάμεσα στον ηφαιστίτη και τα ανθρακικά έως τα περμιανά μάρμαρα. Στο ηφαιστειακό σύμπλεγμα και στα γειτονικά πετρώματα βρίσκονται αρκετά θραύσματα, των οποίων η κατεύθυνση είναι παράλληλη με την κατεύθυνση των γύρω βουνών. Εκτός αυτού, περνούν κατά μήκος του μεγάλου τμήματος της ελληνικής τεκτονικής τάφρου η οποία περνά νοτίως της Κρήτης και εκτείνεται ως το Νοτιοδυτικό άκρο της Πελοποννήσου (συγκρ. Διεθνές Συμπόσιο για το ελληνικό τόξο και την ελληνική τάφρο, Απρίλιος 1981, Αθήνα. Η ελληνική τάφρος, σύμφωνα με νεώτερα γεωλογικά στοιχεία, αποτελεί το σύνορο ανάμεσα στην αφροαραβική και την ευρασιατική πλάκα στη συνέχεια της μεγάλης τεκτονικής γραμμής, η οποία εκτείνεται ως την Άπω Ανατολή και πλαισιώνει την Ινδική πλάκα. Θραύσματα, τα οποία εκτείνονται παράλληλα με τη διεύθυνση στρωμάτων των ορεινών πετρωμάτων, σχηματίζονται μπροστά στο άκρο της ορογένεσης, και κυρίως μέσα από δυνάμεις, οι οποίες προξένησαν μία ανύψωση. Αυτές οι παραμορφώσεις με την ανάλογη ανύψωση προκάλεσαν κατά πάσα πιθανότητα την έκρηξη όλων των ηφαιστείων που βρίσκονται στην Πελοπόννησο. Τα κοιτάσματα των ηφαιστειακών πετρωμάτων έχουν σχεδόν όλα την ίδια ηλικία με εκείνα της Λακωνίας, δηλαδή της Μέσης Τριάδος, και αυτή η ηλικία είναι ίδια με την ηλικία των ηφαιστειακών πετρωμάτων της Βοσνίας στο Μπρσκοβο. Μεθοδολογία Με σκοπό να μελετήσουμε την ορυκτολογία, την γεωχημεία, ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

252

253


τη μεταλλογένεση και τη δημιουργία κοιτασμάτων των δύο περιοχών, συλλέξαμε μία σειρά δειγμάτων από τις δύο περιοχές, τα οποία αναλύθηκαν στο Εργαστήριο Ορυκτολογίας και Πετρογραφίας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου . Τα ληφθέντα στοιχεία για τη χημική δραστηριότητα και την ορυκτολογική σύνθεση ορίζονται στον Πίνακα Ι, η ημιποσοτική ανάλυση των ιχνοστοιχείων στον Πίνακα ΙΙ. Η αξιολόγηση των δύο πινάκων και τα συμπεράσματα από τις λεπτές τομές θα συζητηθούν στο επόμενο κεφάλαιο. Συζήτηση των αποτελεσμάτων Κατόπιν της συγκέντρωσης των αποτελεσμάτων (χημ. ανάλυση και ορυκτολογική ανάλυση) των δειγμάτων από τις δύο περιοχές (βλ. Πίνακες Ι και ΙΙ) και τη σύγκριση της χημικής δραστηριότητας, της ορυκτολογικής συγκέντρωσης και της δομής των δειγμάτων από την ίδια περιοχή, κυρίως από τη Λακωνία, μπορούμε να αποφανθούμε ότι σε παρόμοια ηφαιστειακά συμπλέγματα υπάρχουν διαφορετικοί τύποι πετρωμάτων. Ο λόγος για αυτήν την παραδοχή είναι ο διαφορετικός χημικός και ορυκτολογικός χαρακτήρας των δειγμάτων, καθώς και η σε πολλές περιπτώσεις διαφορετική δομή. Ομοιότητα στη χημική δραστηριότητα, στην ορυκτολογία όπως και στη δομή συναντούμε κυρίως σε δείγματα, τα οποία διατήρησαν τον αρχικό ηφαιστειακό τους χαρακτήρα, δηλαδή σε πετρώματα, που δεν επηρεάστηκαν από παράπλευρες ή μεταγενετικές επιδράσεις. Παραδείγματα επ’αυτού παρουσιάζουν οι εικόνες 1 και 2. Στις δύο περιοχές φαίνεται μέσω των λεπτών τομών ο χαρακτήρας των τυπικών ηφαιστειακών πετρωμάτων. Πρόκειται κυρίως για αλβιτικά εγκλείσματα, τα οποία πλέουν σε έναν πυρήνα από μικροκρυστάλλους και φάσεις υάλου. Κάποια πετρώματα είναι φτωχά σε ιχνοστοιχεία, δεν παρουσιάζουν καμία διαταραχή ή μετατροπή των κόκκων του ορυκτού και έχουν σχεδόν πάντα την ίδια ορυκτολογική και χημική


253

254


συγκέντρωση.

Εικ. 1 Ανδεσιτικός ηφαιστίτης Λακωνία/Ελλάδα. Φωτογραφία μικρολειασμένης επιφάνειας. Μεγέθυνση 8x10+Ν.


254

255


Εικ. 2 Σπηλίτης-Κερατοφύρης από το Μπρσκόβο/Γιουγκοσλαβία. Μεγέθυνση8x10+Ν


255

256


Εικ.3 Ασβεστικά κατάλοιπα πετρωμάτων που δεν αφομοιώθηκαν από την ηφαιστειακή λάβα. Φωτογραφία μικρολειασμένης επιφάνειας. Μεγέθυνση 8x10+Ν

Εικ. 4. Πηκτώδης μορφή σκωληκοειδούς ανάπτυξης Επίδοτου με ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

256

257


λίγο Χαλκηδόνιο που διέρχεται από τη φλέβα του ορυκτού. (Λακωνία) Στη θέση της μερικής αφομοίωσης του ασβεστίου στη λάβα, διαπιστώσαμε μαζί με την αλλαγή της δομής μία ανύψωση του μεταλλεύματος, ιδίως του χαλκού (εικ.3). (Βλ. ΒΓΕΝΟΠΟΥΛΟΣ, 1980). (Βλ. Δείγματα α/α 5, 6, 7 και 12, 13, 14 και 15 του Πίνακα Ι). Πρόκειται επίσης για δείγματα από την Λακωνία. Στα δείγματα της πρώτης ομάδας, και ειδικά στα δείγματα 5 και 6, καθίσταται σαφές ότι έχει επέλθει αλλαγή της χημικής και ορυκτολογικής συγκέντρωσης. Το δείγμα 5 για παράδειγμα είναι πλουσιότερο σε πυρίτιο, ασβέστιο και ιχνοστοιχεία, ειδικά σε στρόντιο, αντίθετα το δείγμα 6 φτωχότερο σε πυρίτιο και ασβέστιο, γι’αυτό και πιο πλούσιο σε νάτριο, χαλκό και επιφανειακά συστατικά, τα οποία στον Πίνακα Ι αναφέρονται ως καθαρό νερό. Το δείγμα 7 πλησιάζει σε χημική δραστηριότητα, ορυκτολογική συγκέντρωση και δομή τον τυπικό ηφαιστίτη, όπως φαίνεται στις απεικονίσεις 1 και 2. Η απόσταση από το ένα δείγμα στο άλλο δεν είναι μεγαλύτερη των 40 εκ., ωστόσο μπορούμε να διαπιστώσουμε τις προαναφερθείσες σημαντικές διαφορές, ειδικά ως προς τη δομή του δείγματος 5. Η εικόνα 4 δείχνει ένα σχηματισμό πηκτώματος της σκωληκοειδούς εξέλιξη του επιδότου και μία απόθεση σιδηρομεταλλεύματος, καθώς και τη δημιουργία νέων κρυστάλλων χαλαζία. Η εικόνα 5 δείχνει την εξέλιξη μορφοποίησης πηκτώματος του πυριτικού οξέος υπό μορφή χαλκηδονίου, το οποίο περιβάλλει τους κρυστάλλους επιδότου˙ πιο πέρα βλέπει κανείς επίσης παλαιούς κρυστάλλους χαλαζία. Τα δείγματα 12, 13, 14 και 15 της δεύτερης ομάδας δεν ποικίλλουν τόσο έντονα σε χημική δραστηριότητα και ορυκτολογική συγκέντρωση της ανάλογης δομής, ωστόσο εδώ μειώνεται σημαντικά επίσης η περιεκτικότητα σε ασβέστιο όσο αυξάνει η περιεκτικότητα σε χαλκό. Αν παρατηρήσουμε τώρα συγκριτικά τις έντονα μεταλλογενείς θέσεις στο Μπρσκοβο, διαπιστώνουμε εκεί μία πλούσια εμφάνιση ιχνοστοιχείων, καθώς και μια σημαντική αύξηση του πυριτικού οξέος, με ανάλογη μείωση του αλουμινίου και μια σχεδόν ολοκληρωτική εξαφάνιση του ασβεστίου. Εκεί, όπου ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

257

258


παρουσιάζονται μεγάλες ανυψώσεις μεταλλευμάτων (εικ.6), μπορεί κανείς να δει καθαρά μία περίπλοκη, παράλληλης ροής ή ενίοτε ροδόμορφη εξέλιξη των κρυστάλλων χαλαζία από το μικροκρυσταλλικό πλέγμα. Από τις παρατηρήσεις συνεπάγεται αναμφίβολα, ότι η μεταλλογένεση έγινε καταρχήν με πολύ χαμηλότερες θερμοκρασίες από αυτές μιας ηφαιστειακής τήξης και δεύτερον, ότι χρειάστηκε ένα συγκεκριμένο χημικό περιβάλλον. Διαπιστώθηκαν μεταηφαιστειακή ενεργοποίηση και ορυκτολογικές μεταβολές στον ηφαιστίτη και τη μεταλλογένεση εκεί όπου επληρούντο οι συνθήκες για την ορυκτοποίηση, δηλαδή κυρίως εκεί όπου μια αλλαγή του pH γύρω από τα οξέα δημιούργησε μεταλλοφόρα συσσωματώματα. Η αλλαγή του pH ήταν διαδοχική, επειδή στις περισσότερες περιπτώσεις ακολούθησε πρωτίστως μια απώθηση του ασβεστίου και δευτερευόντως μία αναγέννηση του μεταλλεύματος. Το γεγονός ότι οι θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια της μεταλλογένεσης μειώθηκαν, γίνεται φανερό στην εικόνα 2, η οποία παρουσιάζει μία όχι πλήρη αφομοίωση του ασβεστίου και επιπλέον μία τοποχημική αλλαγή του pH εξαιτίας της μερικής διαλυτότητας...


258

259


Εικ. 5 Χαλκηδόνιος που περιβάλλει κρυστάλλους Επίδοτου, αριστερά νεοσχηματισμένο, δεξιά μαλακοί κρύσταλλοι χαλαζία, σε μέση φλέβα. Φωτογραφία μικρολειασμένης επιφάνειας . Μεγέθυνση 8x8+N (Λακωνία)


259

260


Εικ. 6. Περίπλοκη δομή, παράλληλης ροής μέχρι να αναπτυχθεί μια ροδόμορφη εξέλιξη των κρυστάλλων χαλαζία σε μεγάλη συγκέντρωση ορυκτού. Φωτογραφία μικρολειασμένης επιφάνειας. Μεγέθυνση 8x8+N (Μπρσκόβο)....του ασβεστίου. Η έκρηξη μιας ηφαιστειακής λάβας διαρκεί μια συγκεκριμένη γεωλογική περίοδο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου υπάρχουν πολύ συχνά μετακινήσεις, μετασχηματισμοί και κινητοποιήσεις. Κατά τη διάρκεια τω φάσεων αυτών διαχωρίστηκε το μετάλλευμα από το μάγμα, καθώς το τεκτονικό ρήγμα ευνόησε τη διαρροή των επιφανειακών συστατικών. Βιβλιογραφία PAMIC, J.J. (1982): Triassic Magmatism of the Dinarides. Zagreb. PIPER, G. (1983): The Triassic Volcanic Rocks of Tyros, Zarouhla, Kalamai and Epidavros, Peloponnese, Greece. Schweiz. Mineral. Petrogr. Mitt. Bd.63. STRUCL. I. (1961): Die schichtgebundenen Blei-Zink-Lagerstätten Jugoslawiens. Mitt. Oesterr.Geol.Ges.Wien. VGENOPOULOS, Α. (1975): Περί της Ορυκτοχημείας τμημάτων ΜοσχοβιτικούΠηγματίτη από την περιοχή της Δυτικής Θράκης, Ελλάδα. - (1980): About the Genesis of Copper Mineralisation in Andesitic Basalt of Apidia Lakonias. UNESCO Intern. Symposium on Metallogeny of Mafic and Ultramafic Complexes: The Eastern Mediterranean-Western Asia Area and its Comparison with similar Metallogenic Environment in the World. Vol. 2, Athens 1980.


260

261


Σχ .

(7). Απλοποιημένος βαρυτικός (Bouguer anomaly) χάρτης της Ελλάδος. Η ακόλουθη διαδικασία έχει εφαρμοσθεί για τον υπολογισμό του πεδίου οριζόντιας βαθμίδας : Gradx,y(G) = G(x,y)*TL(x,y) όπου: G(x,y) είναι η ένταση του βαρυτικού πεδίου στο σημείο x,y. TL(x,y) είναι ο τελεστικός μετατροπέας Gradx,y(G) είναι το προκύπτον πεδίο οριζόντιας βαθμίδος. Ο τελεστής TL υπολογίζεται αναλυτικά για κάθε σημείο του βαρυτικού πεδίου με την εφαρμογή επιφάνειας 2ου βαθμού σε ένα παράθυρο βαρυτικών δεδομένων που ολισθαίνει επάνω από τον αρχικό βαρυτικό χάρτη. Με σκοπό την απόρριψη των ρηχών και επιφανειακών τεκτονικών στοιχείων αλλά και στοχεύοντας στις ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

261

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 262 βαθύτερες τεκτονικές δομές της γής, χρησιμοποιήθηκε "παράθυρο" 20 Km σε όλους τους μετασχηματισμούς. Το αποτέλεσμα αυτών των μετασχηματισμών αρχικά παρουσιάζεται σε χάρτη φωτοσκίασης (σχ. 8) φωτισμένου από την ΒΑ θέση.Οι βαθειές τεκτονικές δομές που αναδεικνύονται με τον τρόπο αυτό ορίζονται σαν τα όρια μεταξύ σκοτεινών και αμμέσως γειτονικών φωτεινών περιοχών. Σχ. (8). Χάρτης φωτοσκίασης (ΒΑ) βαρυτικού πεδίου οριζόντιας βαθμίδος του Ελληνικού χώρου. Ο κόκκινος κύκλος δείχνει την θέση του σεισμού των Αθηνών (Ms=5.9R, 7η Σεπτεμβρίου, 1999) Είναι πολύ ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι ο σεισμός των Αθηνών εκδηλώθηκε στην ζώνη διάρρηξης που διασχίζει την Αττική κατά την ΒΔ - ΝΑ διεύθυνση και όπου τοποθετημένη είναι και η Αθήνα. Το στοιχείο αυτό δείχνει την επικινδυνότητα του αντιστοίχου χώρου. Οι αναλυτικές λεπτομερείς ζώνες διάρρηξης - ρήγματα (παχειές μαύρες γραμμές) που εντοπίστηκαν στον Ελληνικό χώρο με την προηγούμενη μεθοδολογία παρουσιάζονται στο επόμενο σχήμα (9).

Χάρτης σύγκρισης θέσεων μεγάλων σεισμών (1900 1997) του Ελληνικού χώρου και ζωνών διάρρηξης / ρηγμάτων που υπολογίστηκαν από το βαρυτικό πεδίο. Είχε αναφερθεί προηγουμένως ότι οι μεγάλοι σεισμοί λαμβάνουν χώρα σε βαθειές τεκτονικές δομές, ζώνες διάρρηξης ρήγματα της λιθόσφαιρας. Στο επόμενο σχήμα (9) γίνεται μία συγκριτική παρουσίασή τους, δηλαδή της θέσης του κάθε μεγάλου σεισμού, όπως υπολογίστηκε από σεισμολογικές μεθόδους, καθώς και της θέσης ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

262

263 των βαθειών ζωνών διάρρηξης - ρηγμάτων όπως προκύπτουν από την μετατροπή του βαρυτικού πεδίου σε πεδίο οριζόντιας μεταβολής. Κατα συνέπεια, αναμένεται τουλάχιστον μία βαθειά ζώνη διάρρηξης - ρήγμα θα διέρχεται από κάθε κύκλο σφάλματος θέσεως για κάθε χαρτογραφημένο μεγάλο σεισμό. Προφανώς αυτή η ζώνη διάρρηξης - το ρήγμα θα είναι εκείνο που ενεργοποιήθηκε σεισμικά και εξεδήλωσε τον αντίστοιχο σεισμό. Συνεπώς η πιό "πιθανή σωστή θέση" για τον αντίστοιχο σεισμό δεν είναι η προτεινόμενη από τις σεισμολογικές μεθόδους, αλλά εκείνη που προκύπτει από την προβολή του σεισμικού επικέντρου στην πλησιέστερη ζώνη διάρρηξης - ρήγματος. Με τον τρόπο αυτό το νέο επίκεντρο συμφωνεί τόσο με τις σεισμολογικές παρατηρήσεις (είναι ακόμη μεσα στο όριο του σεισμολογικού σφάλματος) όσο και με τις γεωτεκτονικές προϋποθέσεις για την γέννεσή του.


Από τους 97 μεγάλους σεισμούς που χρησιμοποιήθηκαν στην μελέτη αυτή μόνο 6 αποκλίνουν σημαντικά από τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Αυτό θα μπορούσε να αποδωθεί στους εξής λόγους: πιθανόν η μετατροπή του βαρυτικού πεδίου με το χρησιμοποιηθέν παράθυρο να μην μπόρεσε να εντοπίσει τις υπάρχουσες ζώνες διάρρηξης - ρήγματα, η ακόμη η θέση του επικέντρου να έχει δωθεί λάθος από την εφαρμογή της σεισμολογικής μεθόδου. Σε κάθε περίπτωση ο βαθμός συσχετισμού, στατιστικά αξιολογούμενος, είναι εξαιρετικά μεγάλος.


263

264


Σχ. (10). Διορθομένες θέσεις των μεγάλων σεισμών σύμφωνα με τις υπολογισθείσες ζώνες διάρρηξης - ρήγματα από την μετατροπή του βαρυτικού πεδίου. Επαλήθευση των ζωνών διάρρηξης - ρηγμάτων από τους μεγάλους σεισμούς της περιόδου 1998 - 2002 (μετά την παρουσίαση της μελέτης το 1998 στο ΙΓΜΕ, Α.3810) Στο επόμενο σχέδιο (11) παρουσιάζονται οι μεγάλοι σεισμοί (κόκκινοι κύκλοι) του Ελληνικού χώρου που εκδηλώθηκαν μετά την ολοκλήρωση της εργασίας αυτής (τέλος του 1997) και κατά την χρονική περίοδο του 1998-2002, σε σχέση με την θέση των εντοπισθέντων ζωνών διάρρηξης - ρηγμάτων της λιθόσφαιρας. Είναι φανερό ότι όλοι οι σεισμοί αυτής της χρονικής περιόδου συμπίπτουν (μέσα στο όριο σφάλματος των +/- 25 Km) με τις θέσεις των τεκτονικών ζωνών που ήδη έχουν προϋπολογισθεί. Ιδιαίτερα οι ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

264

265


περιπτώσεις των σεισμών της Καρπάθου, Σκύρου, Σκοπέλου, περιοχής Κόνιτσας, νήσου Ψαρών, αλλά και ιδιαίτερα των Αθηνών αποδεικνύουν την βαρύτητα που έχει ο χάρτης αυτός για τον χαρακτηρισμό, κατ'αρχάς, του βαθμού της σεισμικής επικινδυνότητας κάθε περιοχής.

Σχ. (11). Συσχετισμός της θέσεως των πιό πρόσφατων μεγάλων σεισμικών γεγονότων (κόκκινοι κύκλοι) του Ελληνικού χώρου με την θέση ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

265

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 266 των ζωνών διάρρηξης - ρηγμάτων που υπολογίστηκαν με την μετατροπή του βαρυτικού πεδίου. Συμπερασματικά, λαμβάνοντας υπόψιν και την τελευταίως αυξημένη σεισμικότητα στον Ελληνικό χώρο, είναι λογικό να αναμένεται οτι οι μεγάλοι σεισμοί που θα εκδηλωθούν μελλοντικά, θα λάβουν χώρα κατά μήκος αυτού του δικτύου ζωνών διάρρηξης που καλύπτει τον Ελληνικό χώρο. Ως εκ τούτου ο σεισμικός κίνδυνος είναι ιδιαίτερα αυξημένος κατά μήκος αυτών των ζωνών. Ενα τελευταίο τεκτονικό σημείο που πρέπει ακόμη να τονισθεί είναι οι διάφορες φάσεις που ένας γεωλογικός σχηματισμός διέρχεται κατά την διάρκεια του σεισμικού κύκλου και πριν από την τελική του κατάρρευση. Αυτό παρουσιάζεται στο επόμενο σχήμα (12).

Σχ. (12). Μεταβολή της μέσης ταχύτητας παραμόρφωσης του πετρώματος κατά την διάρκεια του σεισμικού κύκλου (Mjachkin et al. 1975). Το κύριο ενδιαφέρον του σχήματος (12) είναι ότι περιγράφει τις διάφορες φάσεις παραμόρφωσης του πετρώματος κατά την διάρκεια των οποίων οι φυσικές παράμετροι του αλλάζουν και κατά συνέπεια ενεργοποιεί διάφοριυς μηχανισμούς γέννεσης προδρόμων φαινομένων. Ακόμη, αφ'εαυτού πλέον, εφόσον έχουν εντοπισθεί τα πρόδρομα αυτά ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

266

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 267 φαινόμενα, ορίζει το χρονικό παράθυρο σε τέτοιο μέγεθος πλέον όπου η χρήση του όρου "βραχυπρόθεσμος πρόγνωση" είναι απόλυτα δικαιολογημένη.

KRHTH

Σεισμοί, τσουνάμι, αλλαγές στο κλίμα, κατολισθήσεις, φωτιές στα δάση... είναι ορισμένες από τις απειλές που μπορούν να κάνουν δύσκολη τη ζωή μας στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον, σύμφωνα με τα εφιαλτικά σενάρια που έχουν καταρτίσει οι επιστήμονες του Ευρωπαϊκού Χωροταξικού Δικτύου Παρατήρησης-European Spatial Planning Observation Network (ESPON). Η έκθεση του ESPON, που ολοκληρώθηκε τις πρώτες μέρες του 2006, καταγράφει όλες εκείνες τις πιθανές αιτίες που θα μπορούσαν να αλλάξουν τη ζωή μας και χαρτογραφεί τον κίνδυνο σε όλες σχεδόν τις μορφές του. Το αποτέλεσμα είναι μια σειρά από επιμέρους χάρτες πάνω στους οποίους ο κίνδυνος αποκτά με τη βοήθεια της στατιστικής "ταυτότητα", και ενδεχομένως και αριθμητικές πιθανότητες να μας χτυπήσει σύντομα την πόρτα. Το πολύτιμο αυτό εργαλείο για την οχύρωση της Ευρώπης απέναντι στις πιθανές απειλές καλύπτει 15 κατηγορίες φυσικών καταστροφών, από τις οποίες η Κρήτη απειλείται σε σημαντικό βαθμό, σε ποσοστά που ξεκινούν από το 10 με 25% για το νομό Λασιθίου και φτάνουν ως το 25 με 75% για τους άλλους νομούς του νησιού μας. Ο σεισμικός κίνδυνος ζώνει την Κρήτη από όλες τις πλευρές και τα σενάρια των επιστημόνων του ESPON για τις πιθανότητες σεισμογένεσης συγκλίνουν σε μεγάλο βαθμό με τα προγνωστικά μοντέλα και τις στατιστικές καταγραφές ιστορικών και σύγχρονων σεισμών, ενώ ακολουθούν σε μεγάλο βαθμό τον τελευταίο χάρτη σεισμικής επικινδυνότητας του ΟΑΣΠ. Η χαρτογράφηση του κινδύνου ακολουθεί παράλληλα τα όρια των τεκτονικών πλακών που στο μεγαλύτερο βαθμό ευθύνονται για το φαινόμενο. Ο χάρτης του ESPON καταγράφει την Κρήτη στον 4ο βαθμό επικινδυνότητας (υψηλό) σε ολόκληρη την Ευρώπη, μόλις πίσω από τα Επτάνησα που ανήκουν στην πιο υψηλή ζώνη κινδύνου. Το δεδομένο αυτό του προγράμματος εκτιμά σε υψηλό ποσοστό το ενδεχόμενο εκδήλωσης ενός ισχυρού σεισμού στην περιοχή, την ίδια στιγμή που προσδιορίζει και τις πιθανότητες να προκληθούν σημαντικές καταστροφές, κάτι που άλλωστε αποτελεί και έναν από τους βασικούς στόχους του προγράμματος σε επίπεδο πρόληψης. Ο κίνδυνος αυτός δεν καταμερίζεται στα ίδια επίπεδα σε όλους τους νομούς της Κρήτης. Σύμφωνα με το σχετικό χάρτη, οι νομοί Ηρακλείου και Ρεθύμνου βρίσκονται στην 4η ζώνη, η οποία προσδιορίζεται με μοβ χρώμα, με πιο επίφοβους για καταστροφικές συνέπειες από μια ενδεχόμενη ισχυρή σεισμική δόνηση τούς νομούς ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

267

268


Χανίων και Λασιθίου, οι οποίοι στο σχετικό χάρτη καταγράφονται με σκούρο μπλε χρώμα. Σημειώνεται ότι οι γραμμές κινδύνου οροθετούνται σε μεγάλο βαθμό από τη "χάραξη" των τεκτονικών πλακών, οι οποίες ευθύνονται για την έντονη σεισμικότητα της περιοχής μας. Μια προσεκτική ματιά στο χάρτη της Ευρώπης αποκαλύπτει ότι για την εκπόνησή του λήφθηκε υπόψη μια μεγάλη παράμετρος στοιχείων, τόσο ιστορικών όσο και γεωλογικών, οικονομικών, κοινωνικών κ.λπ., η οποία επέτρεψε τη χαρτογράφηση του κινδύνου ανά περιοχή με μεγάλη σχολαστικότητα, και ενδεχομένως ακρίβεια, τουλάχιστον σε επίπεδο στατιστικής και προγνωστικών μοντέλων. Οι μελετητές του ESPON επισημαίνουν ότι ο βασικός στόχος χαρτογράφησης της εκτίμησης εκδήλωσης ενός σεισμού και αξιολόγησης των καταστροφών που θα μπορούσε να προκαλέσει είναι να αποτελέσει η εν λόγω μελέτη έναν πολύτιμο οδηγό για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις επιμέρους κυβερνήσεις, ώστε να χαράξουν μια αποτελεσματική στρατηγική για την ελαχιστοποίηση αυτού του κινδύνου με τα αυτονόητα μέτρα. Σε αυτά περιλαμβάνονται καλύτερες κατασκευές, επιλεγμένη χρήση γης, καθώς και γεωλογικές μελέτες στα πλαίσια και των σχετικών νομοθετικών ρυθμίσεων των θεσμών της Ε.Ε. και των οδηγιών που έχουν εκδοθεί. ΚΡΗΤΗTV ∆είγµατα αργού πετρελαίου από πέντε διαφορετικούς ταµιευτήρες της λεκάνης του Πρίνου- ... σχέση µε την προέλευση και το επίπεδο της θερµικής ωριµότητάς τους, ... Οι σχέσεις έντονων και συνδυαστικών τεκτονικών κινήσεων, ... ενεργών συζυγών ρηγµάτων µε παράταξη Β∆–ΝΑ, τα οποία εξελίσσονταν στο νότιο τµήµα του τε(µέσω ρηγµάτων ή ρωγµατοµένων ζωνών) έως ότου παγιδευτεί, ... άλλος τύπος παγίδας (παγίδες εκ συνδυασµού τεκτονικών και στρωµατογραφικών .... µικρότερης πυκνότητας του πετρελαίου σε σχέση µε το νερό από το είδος της τεκτονικής του περιθωρίου (παθητικό η ενεργό ηπειρωτικό περιθώριο). ... πετρελαίου και φυσικού αερίου στην υφαλοκρηπίδα. της Β. Θάλασσας . BGS, ..... Θυμηθείτε την παρουσία των αναβαθμίδων (λόγω λιστρικών ρηγμάτων)


268


6 Η ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΦΩΤΙΕΣ

269

ΑΝΑΒΟΥΝ ΓΙΑ ΝΑ ΤΙΣ ΣΒΗΣΟΥΝ

Πολύς θόρυβος έγινε στην Ελλάδα για τη χρήση της μεθόδου αντιπυρός που χρησιμοποίησαν οι Κύπριοι δασοπυροσβέστες για την κατάσβεση πυρκαγιών. Η μέθοδος της χρήσης αντιπυρά ή αντιφωτιά ή αντιπύρ όπως είναι γνωστός στην Ελλάδα δεν είναι νέα, ούτε και εφεύρεση των Κυπρίων δασοπυροσβεστών για να σβήσουν τις πυρκαγιές στην Ελλάδα. Είναι βασικός τρόπος αμυντικής πυρόσβεσης στις πυρκαγιές δασών για τον οποίο όσο και αν ακούγεται παράξενο οι Κύπριοι δασοπυροσβέστες εκπαιδεύτηκαν στις δασολογικές σχολές της Ελλάδας. Η αντιφωτιά γνωστή και ως backfire είναι μία από τις βασικότερες μεθόδους για ελεγχόμενη καύση και χρησιμοποιείται για σκοπούς πρόληψης. Εφαρμόζεται σε μεγάλες πυρκαγιές δασών ή θαμνότοπων και κυρίως όταν η πυρκαγιά έχει πολύ μεγάλη έκταση και ένταση. Δημιουργείται αντιπυρική ζώνη, δηλαδή βάζεις φωτιά μπροστά από την κύρια πυρκαγιά, καίγοντας μια μικρή έκταση, οπότε όταν φτάσει το κύριο μέτωπο δεν έχει τι να κάψει και σταματάει. Περιλαμβάνει την καύση μιας λωρίδας γης αρκετά μεγάλης ώστε να μπορεί να σταματήσει την πυρκαγιά. Τοποθετείται μπροστά από την πυρκαγιά σε απόσταση τέτοια ώστε να μπορεί να ετοιμαστεί με ασφάλεια. Για το σκοπό αυτό εργάζονται τρεις βασικές ομάδες. Η ομάδα καύσης είναι αυτοί που βάζουν την καινούρια φωτιά με ειδικά φλογοβόλα. Θα μου εξηγήσει κανείς γιατι για φωτιά χρειάζονται «ειδικά σπίρτα?» Μήπως για να μη σβήνει? Η ομάδα πυρόσβεσης είναι αυτοί που ελέγχουν την επέκταση της πυρκαγιάς ώστε να μην δημιουργηθεί ένα νέο επικίνδυνο μέτωπο. Η ομάδα επιτήρησης έχει ρόλο για την σωστή και ασφαλή δημιουργία της αντιπυράς. Έτσι, όταν η πυρκαγιά φτάσει στη λωρίδα καμμένης γης, δεν θα βρει τίποτα να κάψει και θα σταματήσει εκεί. Το πλάτος της λωρίδας της αντιφωτιάς είναι ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

269

270


ανάλογο της έντασης της πυρκαγιάς και το μήκος ανάλογο και συνήθως λίγο μεγαλύτερο της έκτασης. Βάζουν όμως τη δέυτερη φωτιά ή μήπως και την πρώτη? Μ ΉΠ Ω Σ Η ΔΕ Ύ Τ Ε Ρ Η ΦΩ Τ ΙΆ ΑΠΛ Ά Χ ΑΡ ΑΣΕ Ι Τ Α ΌΡ ΙΑ Τ Η Σ Π Ε Ρ ΙΟ Χ Η Σ Π Ο Υ ΘΑ Κ Α Ε Ί ? ΓΙΑΥΤΟ ΤΟ ΛΟΓΟ ΔΕΝ ΣΥΝΤΗΡΟΥΝΑΙ ΠΥΡΟΣΒΕΣΙΚΑ ΟΧΗΜΑΤΑ. ΤΟΥΣ ΒΟΛΕΥΕ!!

ΤΑ

Σκέψεις των πυρκαγιών στα Ιόνια Νησιά Η τραγωδία στην Πελοπόννησο πρέπει να μας βάλει σε σοβαρές σκέψεις για την προστασία των δασών και όχι μόνο από τις φωτιές. Αυτό το καλοκαίρι ήταν η Πελοπόννησος, δεν θα ήθελα ποτέ να βρεθεί η Ζάκυνθος, ή η Κεφαλλονιά, ή άλλο νησί του Ιονίου σε ανάλογη θέση. Εδώ καταθέτω τα δικά μου συμπεράσματα ξεκινώντας από κάποιες αρχές: 1ον) Όπως και σε πολλές άλλες περιπτώσεις η πρόληψη είναι καλύτερη και ευκολότερη από την καταστολή. Τα σχέδια πρόληψης και αντιμετώπισης και των πυρκαγιών και οι αναγκαίες δραστηριότητες που απορρέουν από αυτά πρέπει να εκπονούνται τουλάχιστον 6 μήνες πριν την καλοκαιρινή περίοδο. 2ον) Η υπόθεση της αντιμετώπισης των πυρκαγιών δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο από την πυροσβεστική η από τις δυνάμεις της πολιτείας. Χρειάζεται η συμβολή και άλλων τμημάτων της κοινωνίας και οικονομίας ώστε να μεγιστοποιήσουμε τις δυνάμεις πρόληψης και αν χρειαστεί καταστολής. 3ον) Τα Ιόνια Νησιά θα πρέπει να δουλέψουν πάνω στο καταστροφικό σενάριο ότι αν άλλες περιοχές της χώρας πληγούν από πυρκαγιές, η Πολιτεία δεν θα μπορέσει να στείλει αεροπλάνα ή ελικόπτερα η άλλες δυνάμεις. Άρα μόνο δυνάμεις από τα νησιά θα πρέπει να υπολογίζονται για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών στα δάση αλλά και στα χωριά τους. Οι συσκέψεις, οι εκκλήσεις για βοήθεια , η κήρυξη κατάστασης έκτακτου ανάγκης πρέπει να γίνονται πριν ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

270

271


καούν τα δάση και τα χωριά και πριν θρηνήσουμε ανθρώπινες ζωές. Η επιστήμη και η τεχνολογία μας δίνουν την δυνατότητα να προβλέπουμε ευάλωτες περιοχές και περιόδους υψηλής επικινδυνότητας και έτσι να κάνουμε καλύτερη και οικονομικότερη χρήση των λιγοστών δυνάμεων που έχουμε στην διάθεση μας. ΜΑ ΚΑΛΑ, ΑΠΟ ΤΑ ΙΟΝΙΑ ΔΕΝ ΠΕΡΝΑΕΙ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΡΗΓΜΑ ΤΩΝ ΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΠΛΑΚΩΝ? ΛΕΤΕ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΦΟΥΛ ΣΤΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ? Η ΚΑΜΜΕΝΗ ΓΗ ΑΓΟΡΑΖΕΤΑΙ ΦΤΗΝΑ, ΕΤΣΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ?


271

272



272

273



273

274



274

275



275

276


ΜΗΠΩΣ ΣΑΣ ΕΜΕΙΝΕ ΚΑΜΙΑ ΑΠΟΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΤΙ ΘΕΛΟΥΝΕ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝΕΟΙ ΝΕΦΕΛΙΜ ΥΠΟΧΘΟΝΙΟΙ?

ΘΕΛΕΤΕ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΚΑΙ ΤΟ ΠΩΣ ΘΑ ΜΟΙΑΖΕΙ Η ΕΛΛΑΔΑ ΑΦΟΤΟΥ ΤΟ ΚΑΝΟΥΜΕ? ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

276

277


ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΠΩΣ ΕΤΣΙ

ΟΠΩΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΡΗΣ ΣΗΜΕΡΑ. ΓΙΑΤΙ? ΣΙΓΟΥΡΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΡΕΛΟΙ. Γυρίστε πάλι σελίδα….. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

277

278


7.

ΟΥΡΑΝΟΣ ΤΟΥ ΑΡΗ…ΕΙΝΑΙ ΓΑΛΑΖΙΟΣ??? Ο ΓΑΛΑΖΙΟΣ ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΓΗ ΚΟΝΤΕΥΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΚΟ ΚΚΙΝΟΣ ? Ο κόκκινος πλανήτης ΔΕΝ είναι ένας νεκρός πλανήτης! Μας αποκρύπτουν την αλήθεια σχετικά με το διάστημα? Αν ναι που αλλού αραγε? 15 Ιανουαρίου 2009: Ο Άρης σήμερα είναι ένας κόσμος ψυχρός με μοναχικές ερήμους, προφανώς δίχως κάποιου είδους ζωής, τουλάχιστον στην επιφάνεια. Πράγματι όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι ο Άρης ήταν ψυχρός και άνυνδρος για δισεκατομμύρια χρόνια, και με μια ατμόσφαιρα τόσο λεπτή, που οποιοδήποτε ποσότητα υγρού νερού στην επιφάνεια γρήγορα εξατμίζεται ενώ η υπεριώδης ακτινοβολία του ήλιου κατακαίει το έδαφος . (σ.σ.

έλλειψη προστατευτικού μαγνητικού πεδίου) Αυτή η κατάσταση μοιάζει απελπιστική, αλλά μια έρευνα που δημοσιεύτηκε σήμερα στο Science Express αποκαλύπτει νέες ελπίδες για τον κόκκινο πλανήτη. Η πρώτη δίχως αμφιβολία ανίχνευση μεθανίου στην ατμόσφαιρα του Άρη δείχνει ότι ο Άρης είναι ακόμα «ζωντανός», είτε με τη βιολογική είτε με τη γεωλογική έννοια (σ.σ. είτε και με τις δύο), σύμφωνα με μια ομάδα πανεπιστημιακών επιστημόνων της ΝΑΣΑ.«Το μεθάνιο γρήγορα καταστρέφεται στην Αρειανή ατμόσφαιρα με διάφορους τρόπους, γι’αυτό το λόγο η ανακάλυψη μας σημαντικών στηλών μεθανίου στο βόρειο ημισφαίριο του Άρη το 2003 δείχνει κάποια συνεχιζόμενη διαδικασία (σ.σ. ανακυκλώμενο μεθάνιο) ροής αυτού του αερίου», ανάφερε ο ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

278

279


επικεφαλής επιστήμονας του Κέντρου Διαστημικών Πτήσεων Γκονταρντ, Μαϊκλ Μουμα. «Στα μέσα της εποχής του καλοκαιριού στο βόρειο ημισφαίριο, το μεθάνιο εξαπλώνεται με ρυθμό συγκρίσιμο με τη μαζική ροή υδρογονανθράκων στο Coal Oil Point στην Σαντα Μπαρμπαρα της Καλιφόρνια.» Στην εικόνα. Η καλλιτεχνική απεικόνιση μιας γεωλογικής πηγής για το Αρειανό μεθάνιο: υπόγειο νερό, διοξείδιο του άνθρακα και η εσωτερική θερμότητα του πλανήτη συνδυάζονται για να παράγουν το αέριο. Μεθάνιο – τέσσερα άτομα υδρογόνου δεμένα σε ένα άτομο άνθρακα – είναι το κύριο συστατικό του φυσικού αερίου στη Γη. Έχει κινήσει το ενδιαφέρον των αστροβιολόγων επειδή αρκετό από το μεθάνιο που βγαίνει στον πλανήτη Γη, προέρχεται από ζωντανούς οργανισμούς. Η οξείδωση του σιδήρου, επίσης απελευθερώνουν μεθάνιο. «Αυτή τη στιγμή, δεν έχουμε αρκετά δεδομένα για να πούμε με βεβαιότητα ότι το μεθάνιο στον Άρη οφείλεται σε βιολογία ή γεωλογία – ή και τα δύο», ανάφερε ο Μουμα. «Αλλά η ανακάλυψη από μόνη της μας λέει ότι ο πλανήτης είναι ακόμα ζωντανός, τουλάχιστον με την γεωλογική έννοια. Είναι σαν να μας προκαλεί ο Άρης ώστε να ψάξουμε να βρούμε πως εξηγείτε.» πρόσθεσε. Μικροσκοπική αρειανή ζωή ζει από το μεθάνιο, τότε αυτή το πιθανότερο βρίσκεται πολύ βαθειά κάτω από την επιφάνεια, όπου είναι ακόμα ζεστά έτσι ώστε να συντηρείτε υγρό νερό. Υγρό νερό καθώς και ενεργειακές πηγές και μια προμήθεια άνθρακα, είναι απαραίτητα για όλες τις μορφές της ζωής.«Στη Γη, έχουν βρεθεί μικροοργανισμοί να ευημερούν κάπου 2 εώς 3 χιλιόμετρα βαθειά κάτω από το βαθύπεδο Witwarersrand της Νοτίου Αφρικής, όπου η φυσική ραδιενέργεια διασπά το μοριακό νερό σε μοριακό υδρογόνο (H2) και οξυγόνο (Ο). Αυτοί οι οργανισμοί χρησιμοποιούν το υδρογόνο για ενέργεια. Είναι εξίσου πιθανό παρόμοιοι οργανισμοί να επιβίωσαν για δισεκατομμύρια χρόνια βαθειά κάτω από το μόνιμα παγωμένο έδαφος του Άρη, όπου το νερό μπορεί να συντηρηθεί υγρό, η ακτινοβολία να παρέχει ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

279

280


ενέργεια, και το διοξείδιο του άνθρακα να παρέχει άνθρακα» ανάφερε ο Μουμα. Και πρόσθεσε «Αέρια, όπως το μεθάνιο, που συγκεντρώνονται σε τέτοιες ζώνες του υπεδάφους μπορεί να απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα από πόρους σχισμών του εδάφους που ανοίγουν κατά τις θερμές εποχές, και συνδέουν τις βαθιές ζώνες με την ατμόσφαιρα στα τοιχώματα κρατήρων και στα φαράγγια». «Μικρόβια που παράγουν μεθάνιο από υδρογόνο και διοξείδιο του άνθρακα ήταν από τις πρώτες μορφές ζωής στη Γη», σημειώνει ο Καρλ Πιλτσερ, διευθυντής στο Ινστιτούτο Αστροβιολογίας της ΝΑΣΑ που μετείχε εν μέρει σε αυτή την έρευνα. Και πρόσθεσε «Εάν η ζωή υπήρξε ποτέ στον Άρη, είναι λογικό να σκεφτούμε ότι ο μεταβολισμός της μπορεί να εμπλέκονταν με την παραγωγή μεθανίου από το ατμοσφαιρικό διοξείδιο του

άνθρακα στον πλανήτη» Στην εικόνα. Το γράφημα δείχνει ένα τρόπο με τον οποίο καταστρέφεται το μεθάνιο στην ατμόσφαιρα του Άρη: Τα μόρια του διασπώνται ραγδαία από την ηλιακή υπεριώδη ακτινοβολία. Λόγω ότι το μεθάνιο δεν μπορεί να αντέξει για μεγάλο διάστημα στο αρειανό περιβάλλον, οποιοδήποτε μεθάνιο βρίσκουμε θα πρέπει να παρήχθη πολύ πρόσφατα.Μολαταύτα, παραμένει πιθανό μια γεωλογική αιτία να οφείλεται για την παραγωγή του Αρειανού μεθανίου, είτε σημερινή, είτε πριν από αιώνες. Στη Γη, η μετατροπή του οξειδίου του σιδήρου (σκουριά) στην ελικοειδή ομάδα των ορυκτών παράγει μεθάνιο, και στον Άρη αυτή η διαδικασία μπορεί να γίνει με τη ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

280

281


χρήση νερού, διοξειδίου του άνθρακα και την εσωτερική θερμότητα του πλανήτη. ΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΟΝΤΑ ΒΡΙΣΚΟΥΝ ΤΗ ΤΡΟΦΗ ΤΟΥΣ ΕΚΕΙ Μια άλλη πιθανότητα είναι η ηφαιστειογένηση: Αν και δεν υπάρχουν αποδείξεις για τρέχοντα ενεργά ηφαίστεια στον Άρη, αρχαίο μεθάνιο παγιδευμένο σε παγωμένα «κλουβιά» που λέγονται «πλέγματα» μπορεί να απελευθερώνεται σήμερα.Η ομάδα βρήκε μεθάνιο στην ατμόσφαιρα του Άρη παρατηρώντας προσεχτικά τον πλανήτη για αρκετά χρόνια (σε όλες τις Αρειανές εποχές) χρησιμοποιώντας φασματογράφους προσαρμοσμένους σε τηλεσκόπια στην εγκατάσταση Υπερύθρου τηλεσκοπίου της ΝΑΣΑ, που διοικείται από το πανεπιστήμιο στη Χαβάη, καθώς και από το τηλεσκόπιο W. M. Keck, και τα δύο βρίσκονται πάνω στο όρος Μάουνα Κεα της Χαβάης. «Παρατηρήσαμε και χαρτογραφήσαμε πολλαπλές στήλες μεθανίου στον Άρη, μια από τις οποίες απελευθέρωνε 19.000 μετρικούς τόνους μεθανίου», ανάφερε το μέλος της ερευνητικής ομάδας Τζερόνιμο Βιλλανουεβα του Καθολικού Πανεπιστημίου της Αμερικής στην Ουάσιγκτον. Και πρόσθεσε «Οι στήλες εκπέμπονταν κατά τις θερμές εποχές – την άνοιξη και το καλοκαίρι – ίσως επειδή το παγωμένο υπόστρωμα μπλοκαρισμένων σχισμών και ρηγμάτων εξατμίζεται, και έτσι επιτρέπει το μεθάνιο να διαρρεύσει προς την ατμόσφαιρα. Περιέργως κάποιες από αυτές τις στήλες περιείχαν υδρατμούς ενώ κάποιες άλλες όχι». Στην εικόνα. Στήλες μμεθανίου που βρέθηκαν στην Αρειανή ατμόσφαιρα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού στο βόρειο ημισφαίριο.


281

282


Σύμφωνα με την ομάδα, οι στήλες εθεάθησαν πάνω από περιοχές που δείχνουν αποδείξεις από αρχαίο πάγο επιφανείας ή (αρχαίο) τρεχούμενο νερό. Για παράδειγμα, οι στήλες εμφανίστηκαν πάνω από περιοχές του βορείου ημισφαιρίου όπως ανατολικά της Arabia Terra, στην περιοχή Nili Fossae, και στο νότιοανατολικό τεταρτημόριο του Syrtis Major, ενός αρχαίου ηφαιστείου ανοίγματος 1200 χιλιομέτρων. Ένας τρόπος για να βρούμε εάν η ζωή είναι η πηγή του αερίου είναι να μετρήσουμε τους λόγους των ισοτόπων. Τα ισότοπο είναι βαρύτερες εκδόσεις ενός στοιχείου. Για παράδειγμα, το δευτέριο είναι μια βαρύτερη έκδοση του υδρογόνου. Σε μόρια που περιέχουν υδρογόνο, όπως το νερό και το μεθάνιο, το σπάνιο δευτέριο ορισμένες φορές αντικαθιστά ένα άτομο υδρογόνου. Εφόσον η ζωή προτιμά

τη χρήση ελαφρύτερων ισοτόπων, εάν το μεθάνιο βρεθεί ότι έχει λιγότερο δευτέριο απ’ότι οι υδρατμοί που βγαίνουν μαζί του στην επιφάνεια του Άρη, τότε θα έχουμε ένα σημάδι ότι η ζωή είναι αυτή που παράγει το μεθάνιο. Οτιδήποτε όμως δείξει η μελλοντική έρευνα – βιολογία ή γεωλογία – ένα πράγμα είναι ήδη ξεκάθαρα: Ο Άρης τελικά δεν είναι τόσο νεκρός όσο νομίζαμε ή μας έλεγαν. •

Μα τι στο καλο βρισκεται κατω από την επιφάνεια και ποια είναι η τροφική του αλυσίδα?

•

Αλήθεια βρίσκονται πόλεις κάτω από τις πόλεις?

•

Κι αν δεχτούμε ότι βρίσκονται εκει ενσώματοι Νεφελιμ, αυτοί με τι τρέφονται?


282

283


•

Αφού με τον ήλιο δεν τα πηγαίνουν και καλά ποια είναι τα προιοντα που τους τρέφουν?

•

Τα παίρνουν από την επιφάνεια?

•

Γιατί χτίζουν τις υπόγειες πόλεις τους κάτω από τις δικές μας κι όχι σε ξεκαρφωτα σημεια που υπάρχουν χωραφια?

•

Υπάρχει ισχυρή σχέση εξάρτησης επίγειων και υπόγειων πόλεων?

•

Μπορούμε άραγε να τους αποκόψουμε τη παροχη τροφων και να τους κάνουμε να πεθάνουν της πείνας?

ΣΙΓΟΥΡΑ ΝΑΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΦΙΛΟΙ ΜΟΥ Οι Νεφελιμ τρέφονται με το μεθάνιο, κάθε φορά που πηγαινεται τουαλετα τους γεμιζετε το ψυγείο. Σκεφτειτε 6,5 δισεκατομμυρια πλυθησμού πόσα δισσεκατομύρια τόνων περιτωμάτων και βρωμερου μεθανιου παραγουν. Αυτός είναι και ο λογος που δεν εφαρμοζεται βιολογικός καθαρισμος στις μεγαλουπολεις. Τονοι ανθρωπινων περιτωματων διαμεσω αχανων σωληνωσεων υπονομων ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΧΑΡΤΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ, οδηγούν τα απόβλητα στις δικές τους αποθήκες Αληθεια οι γραφές δε μιλάνε για βρωμα και δυσωδία στη κόλαση? Λέτε ναχει καμια σχέση? Λετε γι αυτό να καταργηθηκαν οι εξωτερικές τουαλέτες της υπαίθρου και ενσωματώθηκαν στα σπίτια για να οδηγουν στο προορισμό τους τα απόβλήτα και να κάνουν εφικτή τη συγκέντρωσή τους? Το τραγικοκωμικο της όλης ιστορίας είναι ότι κάθε φορά που κατεβάζω τα παντελόνια, τους αδειαζω καταπρόσωπο ότι πιο αχρηστο, μα ζωτικής σημασίας γι αυτούς, ΑΝΑΖΟΩΓΟΝΟΥΝΤΑΙ !!


283

284


Περιμένω εναγωνίως να ακούσω την λίγο 'απίστευτη' άποψη σου για όλα αυτά! Ρίξε μια ματιά και στο θέμα για τα "έργα ΕΥΔΑΠ" στη Πεντέλη και πες μου αν έχεις συναντήσει τέτοιες εργασίες στις επισκέψεις σου εκεί. Είναι λογικό να υπάρχει αγωγός ομβρίων υδάτων που περνάει κάτω από το εκκλησάκι; (Αγωγος ομβριων εχει μια λογικη να κατασκευαστει αλλα πρεπει να εχει και μια εξοδο (η εισοδος του αγωγου που ειναι;) ετσι δεν ειναι; Και δεν νομιζω οτι υπαρχουν και τοσα πολλα νερα που χρειαζεται αγωγος.Εγω δεν εχω δει τετοια εξοδο αγωγου κοντα στο εκκλησακι μεχρι σημερα ουτε στον γυρω χωρο. Εχει δει καποιος αλλος; Αρα που πανε τα ομβρια υδατα; Δεν εχω συναντησει ποτε εργα της ΕΥΔΑΠ μεχρι σημερα . Πολυ περιεργο μου ακουγεται αυτο και πιο περιεργο ειναι αυτο που αναφερει η ΑΒΑΛΟΝ οτι το ενα κελι ενωνεται με το αλλο !!!! Αυτο που ειχα δει πολυ πριν την ανακαινιση ηταν οτι οι 2 καταπακτες δεν ηταν ενωμενες. Μαλιστα η δευτερη ηταν πιο μπαζωμενη και κατα τις τελευταιες εργασιες ειχαν αφαιρεση τα χωματα και φανηκε ενας μικρος χωρος που ομως σταματουσε. Τωρα αν τα ενωσαν αυτο ειναι πραγματι περιεργο. Βρε λες να εξυπηρετει τιποτα αλλο απο κατω ο αγωγος; ρωτάω γιατί όντως δεν ξέρω :))) Τωρα τι εγινε επειτα απο τα εργα αυτο δεν το ξερω ειναι παντως πολυ περιεργο να εχουν παει εργατες της ΕΥΔΑΠ εκει πανω (εκτος αν δεν ηταν της ΕΥΔΑΠ και το ειπαν για να αποφυγουν ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

284

285


περαιτερω διευκρυνησεις σε συναντουσε εκει οπως εσυ).

καποιον

που

θα

τους

Tωρα που ειναι πλεον κλειδωμενα τα εκκλησακια κανεις δεν ξεριε τι μπορει να εχει γινει στα κελια αυτα. Tετοια εργα ε’ιχαν ξαναγινει πριν απο πολλα χρονια. Λέτε να φτιάχνουν εξαεριστήρες οι Νεφελίμ? Η μήπως είναι αναπνευστήρας μεθανίου?

Θα περιμενα οποιαδηποτε αλλη υπηρεσια εκει πανω εκτος απο την ΕΥΔΑΠ. Δεν κολαει με τιποτα η ΕΥΔΑΠ με το μερος εκεινο. ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

285

286


Τωρα που το θυμηθηκα θυμαστε εκεινες τις βρυσες που ειχαν βαλει στην εισοδο της σπηλιας; Τωρα ξηλωθηκαν αλλα και τοτε με τα εργα δεν ειχα δει να εχουν νερο ηταν απλα στηριγμενες. Αλλα για μια στιγμη γιατι να βαλουν βρυσες χωρις παροχη; Ή παρεχουν μεθάνιο? ΚΑΤΙ ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΚΑΛΑ ΕΔΩ ΠΕΡΑ:: Θυμάμαι ότι είχα διαβάσει κάτι σχετικό με την βρύση στο παλιό θέμα του Νταβέλη. Δεν ξέρω σε ποιά σελίδα να κοιτάξω, οπότε αν μπορεί ο φίλος Νταβέλης ας επαναλάβει αυτά που είχε γράψει και ας μας πει την γνώμη του γι αυτά τα έργα.

Μπορεί να μην είναι περίεργο. Απλώς εμείς να μην ξέρουμε τι είδους εργασίες γίνονται και με ποιόν σκοπό. Μπορει οντως να μην τρεχει κατι περιεργο αλλα εγω δεν νομιζω οτι οι εργατες αυτοι ηταν της ΕΥΔΑΠ (πιστευω οτι ανηκαν σε αλλη υπηρεσια). Δεν υπαρχει εγκατασταση της ΕΥΔΑΠ εκει γυρω τουλαχιστον που να ειναι ορατη (αν υπαρχει και δεν ειναι ορατη αυτο ειναι αλλη ιστορια...)Εξ αλλου αν δεν κανω λαθος τους αγωγους ομβριων δεν τους επισκευαζει / συντηρει η ΕΥΔΑΠ αλλα ο ΟΑΠ (ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΕΩΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΗΣ). Ενα πολυ ενδιαφερον συμβολο που υπαρχει στην περιοχη του σπηλαιου ειναι και αυτο το καταπληκτικο κλειδι. Εχει φτιαχτει με πολυ επιμελεια και εχει μηκος περιπου 60 εκατοστα. Στην ακρη του ειναι σχηματισμενο το γνωστο αναστροφο ΕΨΙΛΟΝ και στην αλλη πλευρα υπαρχουν τα γραμματα Α Ω και αναμεσα τους ενα μικρο πεντακτινο αστερι.Αυτο που εχω προσεξει ειναι οτι τα συμβολα συχνα παραπεμπουν σε αρχαια Ελλαδα και αλλα στον Χριστιανισμο. Το κλειδί μπορεί να συμβολίζει ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ TO ΒΙΒΛΙΟ-ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ ΔΕ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ!

286

287 διάφορα πράγματα πχ. την ιδιοκτησία, αλλά συνήθως συμβολίζει τον λόγο για τον οποίο το χρειαζόμαστε πρακτικά, δηλαδή για να ανοίξεις την κλειστή πόρτα, είτε αυτή συμβολίζει ένα μυστικό χώρο, είτε την "μυστική" γνώση γενικότερα. Γενικά, θεωρείται ένα μυστικιστικό σύμβολο.Το Α και το Ω δεν μπορώ να τα δω στην φωτογραφία. Αν είναι δεξιά και αριστερά του σώματος κλειδιού τότε μπορεί να έχει σχέση με το Χριστιανικό σύμβολο. ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

Στην παραπάνω εικόνα υπάρχει το σύμβολο του Χριστού (τα δύο πρώτα γράμματα το Χ και το Ρ που σχηματίζουν τον "ΧΡ σταυρό" -που μοιάζει και με κλειδί) και δεξιά και αριστερά το πρώτο και το τελευταίο γράμμα της Ελληνικής αλφαβήτου, που σημαίνει ότι ο Χριστός είναι τα Αλφα και το Ωμέγα, όπως λέει και στην αποκάλυψη του Ιωάννη "Είμαι το Αλφα και το Ωμέγα, η αρχή και το τέλος".

8. ΑΠΟΡΡΗΤΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΠΛΑΝΗΤΙΚΗ ΣΥΝΟΜΩΣΙΑ Η συνωμοσία εξάντλησης των ενεργειακων αποθεματων του πλανητη που με το ίδιο η παραπλησιο σχέδιο εξελίσεται σε κάθε κράτος περιλαμβάνει τα εξής υπομέρους σχεδια •

ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΣΕΙΣΜΟΛΟΓΙΚΩΝ ΡΗΓΜΑΤΩΝ ΘΑΛΑΣΣΩΝ ΚΙ ΩΚΕΑΝΩΝ – ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΠΑΓΙΔΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ

•

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ

•

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΦΥΣΕΩΣ ΜΕ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ

•

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΝΟΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ-ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

•

ΔΟΥΡΕΙΟ ΙΠΠΟ ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΠΟ ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΑΤΑ

•

ΕΞΑΓΟΡΑ ΜΕΓΑΛΩΝ ΚΑΜΜΕΝΩΝ ΕΚΤΑΣΕΩΝ ΠΑΜΦΘΗΝΑ


287

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ 288 • ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΙΚΩΝ & ΑΝΕΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΩΝ •

ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΣΤΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ & ΠΑΤΡΑΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ

•

ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΟΜΑΤΙ ΨΩΜΙ

•

ΜΟΝΤΕΡΝΟΙ ΔΟΥΛΟΙ ΧΩΡΙΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ, ΚΑΤΑΧΡΕΩΜΕΝΟΙ

•

Εμφάνιση περίερφων ασθενειών (γρίπη τωω χοίρων, των αγελάδων των πουλερικών, κατά σύμπτωση όλων των ζώων που τρώγονται από τον άνθρωπο. Δεν ακουσα γρίπη της καμηλοπαρδαλης για παραδειγμα. Αυτή ανοσία έχει? Βλέπετε ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΦΟΒΑΣΤΕ ΤΑ ΖΩΑ ΓΙΑΤΙ ΑΥΤΑ ΜΕΤΑΔΙΟΥΝ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ. Και τι θα φάτε? Μην ανυσηχείτε, τόσα δις δολλάρια ρίξανε οι ΚΑΛΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ σε εργαστήρια για να παράγουν ΚΡΕΑΣ ΑΠΟ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΑΡΑ, μάλιστα όπως το ακούσατε, ΤΕΤΡΑΓΩΝΕΣ ΠΡΙΖΟΛΕΣ ΧΩΡΙΣ ΚΟΚΑΛΟ! Στα ζώα μείνατε εσείς? Μα ζώα είστε?)

•

ΑIDS, Hπατητιδα. Βέβαια, μην κάνετε σεξ θα κολήσετε  Δεν το συζηταμε να κάνετε και παιδιά να μας πολλαπλασιάσετε το γονίδιο Ε.  Εμεις και βαρια φορολογία θα σας βάλουμε αν τολμήσετε κάτι τέτοιο κατέβασε του Αλογοσκούφη η Γαιδαροκεφάλα. Όμως Γαιδαρος σκεφτότανε σε ξένο αχυρώνα, σιγά μη βάλεις φραγμό στο πουλί του Ελληνα, δε βάζεις καλύτερα κανένα τσίγκινο σωβρακάκι Υ.ΟΙ. ???

•

UNESCO κι εμβόλια στο τρίτο κόσμο, να μεταλάξουnε το DNA των πεινασμένων παιδιών και οι επόμενες γεννιές να είναι σκλάβοι χαμηλού διανοητικού επιπέδου που δεν αντιδρούν. Βρήκαν μάλιστα και «Σκεπτόμενο Υιο» ου ενεργοποιε΄΄ιται εξ αποστάσεως με υπέρυθρες ακτινες. Από πού???? Από το κινητό? Ή το notebook που δωρισε ένα σε κάθε παιδι το Υπουργείο Παιδείας? Η από την τηλεόραση από το κοκινο ματακι της που σας κοιταει υπουλα? Η από το ΜΡ3 ΜΡ4 όταν κατεβάζεται μουσική?


288

289


•

ΜΗΝ ΑΓΟΡΑΖΕΤΕ ΚΑΜΜΙΑ ΣΥΣΚΕΥΗ ΠΟΥ ΔΙΑΘΕΤΕΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΑΣΥΡΜΑΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΤΗΛΕΚΑΡΚΙΝΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΣΤΕΙΟ!! ΖΟΥΜΕ MIND CONTROL & ΦΑΣΙΣΜΟ

ΑΝΤΙΣΤΑΘΕΙΤΕ ΜΕ ΚΑΘΕ ΜΕΣΟ Όχι σε Ταυτότητα Κάρτα. Όχι σε Βιοτσίρ. ΝΑΙ στο Ελληνικό Πνεύμα ΕΓΩ ΔΕ ΣΑΣ ΦΟΒΑΜΑΙ ΛΑΜΟΓΙΑ. ΦΕΡΤΕ ΜΟΥ ΤΟΥΣ «ΕΙΔΙΚΟΥΣ» ΠΟΥ ΒΓΑΙΝΟΥΝ ΣΤΗ ΤV ΚΑΙ ΜΕΤΑΔΙΔΟΥΝ ΨΕΥΔΕΙΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΝΑ ΤΟΥΣ ΕΞΗΓΗΣΩ ΩΩΜΑΝΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕ ΑΤΣΑΛΙ ΤΙ ΠΑΕΙ ΝΑ ΠΕΙ ΕΛΛΑΣ


289

290


ΟΥΣΤ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΕΝΟΙ


290

3_ΤΟ MYSTIKO ΤΟΥ PARTHENONA

Recommend Documents