Bµi 2: M« Thùc VËt --------------------------M ục ục tiêu h ọc ọc t ập ập: 1. Trình bày được khái niệm và các cách phân ại mô thực vật. lo ại
•
ấu tạo, chức năng và hình thái 2. Trình bày c ấu ủa 6 loại: mô phân sinh; mô mềm; mô che c ủa ở; mô nâng đỡ; mô dẫn và mô tiết. ch ở; 3. Trình bày được vai trò và ứng dụng của mô ực vật trong ngành Dược th ực
M« Thùc VËt ---------------------------
1. §¹i c-¬ng 1.1. Kh¸i niÖm 1.2. Ph©n lo¹i m« 2. C¸c lo¹i m« 2.1. M« ph©n sinh 2.2. M« mÒm 2.3. M« che chë 2.4. M« n©ng ®ì 2.5. M« dÉn 2.6. M« tiÕt
M« thùc vËt --------------------------------------1.1. Kh¸i niÖm M« (tissues) lµ tæ chøc cña c¸c tÕ bµo thuéc mét hoÆc mét sè lo¹i tÕ bµo cã nguån gèc vµ chøc phËn chung
M« thùc vËt --------------------------------------1.2. C¸c c¸ch ph©n lo¹i m« Theo kÝch th-íc: m« mÒm , m« tÕ bµo hinh thoi •
•
Theo nguån gèc: m« ph©n sinh, m« vÜnh viÔn
Theo chøc phËn sinh lý: m« ph©n sinh, m« dinh d-ìng (m« mÒm), m« che chë, m« n©ng ®ì, m« dÉn vµ m« tiÕt. •
MÔ MỀM
- Sinh vi viên tự đọc
M« ph©n sinh ---------------------------Kh¸i niÖm: lµ m« ®-îc cÊu t¹o bëi ng t/b non, mµng máng b»ng nh÷ ng cellulose, kh«ng chøa chÊt dù tr ÷ ÷, kh«ng ®Ó hë nh÷ nng g kho¶ng gian bµo. - TÝnh chÊt: Tb ph©n chia rÊt nhanh t¹o
c¸c thø m« kh¸c.
M« ph©n sinh --------------------------- Ph©n
lo¹i: + M« ph©n sinh ngän + M« ph©n sinh giãng: hä lóa (Poaceae) + M« ph©n sinh bªn: (i) TÇng ph¸t sinh bÇn-lôc b ×, (ii) TÇng ph¸t sinh libe - gç.
M« ph©n sinh --------------------------M« ph©n sinh ®Çu ngän rÔ 1. Nhãm t/b ph©n sinh chãp rÔ 2. T/b sinh biÓu b × 3. T/b sinh vá 4. T/b sinh trung trôc
M« Ph©n sinh --------------------------* TÇng ph¸t sinh ngoµi: bÇn lôc b × (tÇng sinh vá)
* TÇng ph¸t sinh: libe gç cÊp II (tÇng sinh trô)
M« che chë -
Kh¸i niÖm: lµ nh÷ ng Tb xÕp sÝt nhau, mµng
biÕn thµnh 1 chÊt kh«ng thÊm n-íc vµ kh«ng khÝ. Chøc n¨ng: che chë vµ b¶o vÖ c¸c bé phËn cña c©y chèng l¹i t¸c dông cã h¹i cña m«i tr-êng hay sù x©m nhËp cña c¸c gièng ký sinh.
M« che chë - Ph©n lo¹i:
* BiÓu b ×: + CÊu t¹o bëi 1 líp Tb sèng, bao bäc phÇn non cña th©n c©y. + Mµng ngoµi cña Tb biÓu b × ®· ho¸ cutin t¹o thµnh tÇng cutin kh«ng thÊm n-íc vµ kh«ng khÝ. + Trªn Trªn biÓu biÓu b × cã lç khÝ vµ l«ng
M« che chë
BiÓu b
M« che chë (1) Lç khÝ: lµ nh÷ng lç thñng trong biÓu b , dïng ®Ó trao ®æi khÝ. - Mçi lç khÝ cÊu t¹o bëi 2 Tb h
nh h¹t ®Ëu,
mang nhiÒu l¹p lôc, - Lç khÝ th-êng ®i kÌm víi 1,2,3,4 Tb b¹n cã hŸ nh d¹ng kh¸c h¼n Tb biÓu b xung quanh (kiÓm nghiÖm dliÖu). - Mét mm2 mÆt l¸ trung b nh mang 300 lç khÝ
M« che chë BiÓu b vµ lç khÝ A. TÕ bµo biÓu b cã c¸c lç khÝ B. Lç khÝ nh n tõ trªn xuèng C. Lç khÝ nh n theo chiÒu c¾t däc cña l¸ 1. 2.
2 tÕ bµo h nh thËn L¹p lôc
M« che chë A
B
D
C
D
A. KiÓu hçn bµo (mao l-¬ng) B. KiÓu dÞ bµo (thËp tù) C. KiÓu song bµo (cµ phª) D. KiÓu trùc bµo (cÈm ch-íng)
M« che chë (2) L«ng: lµ nh÷ng Tb biÓu b mäc dµi ra ngoµi ®Ó t¨ng c-êng vai trß b¶o vÖ hoÆc ®Ó gi¶m bít sù tho¸t h¬i n-íc. - L«ng ®¬n bµo: t¸o ta, mÝa... - L«ng ®a bµo: m¬ tam thÓ, cèi xay... - L«ng h nh thoi (1 tÕ bµo): hä cóc.. - L«ng to¶ trßn (®Çu ®a bµo): khæ s©m nam... - L«ng ngøa- 1 tÕ bµo: (chøa a. formic vµ ®Çu ngän ngän cã sili silicc nªn nªn dßn dßn,, dÔ dÔ g y)
M« che chë
C¸c lo¹i l«ng che chë
L«ng ®¬n bµo 2,3. L«ng ®a bµo 4,5,7. L«ng to¶ trßn 6. L«ng h nh thoi 1.
M« che chë * BÇn: CÊu t¹o bëi nhiÒu tÕ bµo ®· chÕt, bao bäc quanh phÇn giµ cña c©y, mµng tÕ bµo biÕn thµnh chÊt bÇn (suberin) kh«ng thÊm n-íc vµ khÝ
Lç vá 1. Líp bÇn ho¸ suberin 2,3. TÇng ph¸t sinh bÇn lôc b 5. TÕ bµo bæ sung
M« n©ng ®ì -
Kh¸i niÖm: cßn gäi lµ m« c¬ giíi, cÊu t¹o bëi nh÷ng Tb cã mµng dµy, cøng Chøc n¨ng: n©ng ®ì cho c©y.
-
Ph©n lo¹i: theo b¶n chÊt cña mµng dµy
-
(1) M« dµy: Tb sèng, cã mµng dµy b»ng cellulose
+ Th-êng tËp trung ë chç låi cña cuèng l¸ hoÆc th©n c©y. + Cã 3 lo¹i: m« dµy gãc, m« dµy phiÕn, m« dµy xèp. C©y líp hµnh kh«ng cã m« dµy
M« n©ng ®ì M« dÇy A. B. C.
M« dÇy gãc M« dÇy phiÕn M« dÇy xèp
M« n©ng ®ì
(2)
M« cøng: cøng: Tb chÕt, mµng dµy ho¸ gç Ýt nhiÒu.
Ph©n lo¹i: 3 lo¹i Tb m« cøng: h ×nh khèi nhiÒu mÆt, cã v©n t¨ng tr-ë tr-ënng ®ån ångg t© t©m: m: lª lª,, na na, mË mËn… . ThÓ cøng: tb m« cøng ®øng riªng rÏ, t-¬ng ®èi lín: l¸ chÌ, cuèng l¸ sóng Sîi m« cøng: tb dµi h ×nh thoi, mµng dµy ho¸ gç Ýt nhiÒu: sîi vá (sîi vá thËt, sîi vá trô, sîi libe); sîi gç (sîi gai, ®ay, tra lµm chiÕu)
M« n©ng ®ì
TÕ bµo m« cøng
ThÓ cøng
M« n©ng ®ì C¸ch ph©n phèi m« n©ng ®ì trong c©y theo quy luËt c¬ häc
M« DÉn - Kh¸i niÖm: cÊu t¹o bëi nh÷ng tb dµi xÕp nèi
víi víi nha nhau u thµ thµnh nh tõng tõng d· y däc däc song song song song víi víi trôc c¬ quan
Chøc n¨ng: dïng ®Ó dÉn nhùa + Nhùa nguyªn + Nhùa luyÖn - Ph©n lo¹i: 2 lo¹i m« dÉn -
+ Gç (xylem): dÉn nhùa nguyªn + Libe (pholem): dÉn nhùa luyÖn.
M« DÉn (1) Gç: lµ m« m« phøc t¹p gåm cã 3 phÇn: (bÞ nhuém xanh) - M¹ch ng¨n vµ m¹ch th«ng: + Tb ®ã cã v¸ch ng¨n ngang, ta gäi ®ã lµ m¹ch ng¨n + C¸c v¸ch ng¨n biÕn mÊt t¹o thµnh nh÷ng èng th«ng suèt, ta gäi ®ã lµ m¹ch th«ng (m¹ch gç). - Sîi gç: tb chÕt h nh thoi dµi, cã mµng dµy ho¸ gç cã èng nhá trao ®æi - M« mÒm gç: tb sèng lµm nhiÖm vô dù tr÷, cã thÓ, cßn cã c¸c tia ruét
M« DÉn
C¸c kiÓu m¹ch trªn l¸t c¾t däc A. Vßng xo¾n B . Xo¾n B. Thang H. Lç
M« DÉn M¹ch ng¨n 1. M ch xo n 2. Mÿ ch hÿnh hÿnh than thang g 3. M ch ng ¨n ¨n chÊm hÿnh ®ång tiÒn
M« DÉn C¸c yÕu tè gç:
1. M¹ch lç 2. M¹ch xo¾n 3. M¹ch ng¨n xo¾n 4, 5. M¹ch ng¨n lç, 6, 7. Sîi liber 8, 9. M« mÒm tuû
M« DÉn
Sù tiÕn ho¸ cña thñng lç m¹ch
(tõ 1 ®Õn 8 lµ c¸c m¹ch cã lç Ýt dÇn, tiÕn ®Õn thñng lç hoµn toµn)
M« DÉn (2) Libe: m« phøc t¹p gåm: m¹ch r©y, tb kÌm, sîi libe vµ m« mÒm libe. * M¹ch r©y: tb sèng dµi, v¸ch ngang cã nhiÒu lç thñng nh- c¸i r©y * Tb kÌm: tb sèng, h nh thµnh c¸c men gióp m¹ch r©y thùc hiÖn c¸c ph¶n øng sinh ho¸ trong m¹ch * M« mÒm libe: tb sèng, chøa chÊt dù tr÷ . * Sîi libe: tb h nh thoi dµi cã thÓ ho¸ gç ®Ó n©ng ®ì
M« DÉn ng r©y cña th©n bÝ è ng A. B. 1.
2. 3. 4. 5.
ng« C¾t ngang C¾t däc ng r©y è ng PhiÕn r©y Mµng sinh chÊt TÕ bµo kÌm SÑo
M« DÉn H. 76 Siªu cÊu tróc cña phiÕn r©y c©y BÝ ng« H. 77. Mét phÇn èng r©y cña c©y nho (Vitis vinifera) 1. C¾t däc 2. NhŸ n bÒ mÆt phiÕn
M« DÉn
M« DÉn C¸c kiÓu bã liber - gç 1. Bã chång (Hµnh: kÝn; Ngäc lan: hë) 2. Bã chång kÐp: tróc ®µo, sim, ..) 3,4. Bã ®ång t©m: thiªn m«n 5. Bã lu©n phiªn: rÔ thiªn m«n
M« DÉn Bã m¹ch chång kÝn trong c©y ng« 1. M« mÒm 2. M« cøng 3. Nguyªn liber 4. HËu liber 5. M« mÒm gç 6. M¹ch lç (nguyªn méc) 7. Mach xo¾n 8. M¹ch vßng 9. Khoang chøa khÝ
M« DÉn
Bã m¹ch chång kÝn trong c©y ng« 1. M« mÒm 2. M« cøng 3. è ng ng r©y 4. TÕ bµo kÌm 5. M« mÒm gç 6. M¹ch lç (nguyªn méc) 7. Mach xo¾n 8. M¹ch vßng 9. Khoang chøa khÝ
M« DÉn
Bã m¹ch chång më trong c©y h-íng d-¬ng (Helianthus annua) 1. M« mÒm c¬ b¶n 2. Sîi trô b 3. M« mÒm liber ng r©y víi tÕ bµo kÌm 4. è ng 5. T-îng tÇng 6. M¹ch lç (nguyªn méc) 7. M« mÒm gç 8. M¹ch m¹ng 9. Sîi gç 10. M¹ch thang
M« DÉn Bã m¹ch chång kÐp c¾t ngang th©n bÝ ng« (Cucurbita pepo) 1. M« mÒm 2. Lier ngoµi 3. T-îng tÇng 4. Gç cÊp 2 5. M« mÒm gç 6. Liber trong
M« tiÕt Kh¸i niÖm CÊu t¹o bëi nh÷ nng g tÕ bµo sèng cã mµng máng b»ng cellulose tiÕt ra nh ÷ ng ng chÊt mµ ng-êi ta coi nh- lµ chÊt cÆn b· cña c©y vµ c©y kh«ng dïng ®Õn n ÷ a nh-: tinh dÇu, nhùa, g«m, tanin...
M« tiÕt - BiÓu b × tiÕt: nh- c¸c biÓu b × tiÕt ra chÊt th¬m ë biÓu b × hoa Hång, hoa Nhµi..; c¸c
tuyÕn mËt cña hoa còng thuéc lo¹i nµy
M« tiÕt L«ng tiÕt: mçi l«ng tiÕt cã mét ®Çu vµ mét ch©n cã thÓ lµ ®¬n bµo hay ®a bµo Mét sè lo¹i l«ng tiÕt ®a bµo
1, 2. L«ng tiÕt ®Çu ®a bµo, ch©n ®a bµo; 3, 4, 6. L«ng tiÕt ®Çu ®a bµo, ch©n ®¬n bµo; 5. L«ng tiÕt cÊu t¹o bëi 8 tÕ bµo xÕp trª mét mÆt ph¼ng
M« tiÕt TÕ bµo tiÕt: ®ã lµ c¸c tÕ bµo riªng lÎ r¶i r¸c trong m« mÒm, ®ùng nh÷ng chÊt do chÝnh tÕ bµo ®ã tiÕt ra TÕ bµo tiÕt, èng tiÕt ë th©n c©y trÇu kh«ng (Piper betle) Th©n c¾t ngang B. Tb tiÕt C. èng tiÕt A.
M« tiÕt Tói tiÕt, èng tiÕt: ®ã lµ c¸c lç hæng h ×nh cÇu (tói) hay h ×nh trô (èng) bao bäc bëi c¸c tÕ bµo tiÕt vµ ®ùng c¸c chÊt do c¸c tÕ bµo ®ã tiÕt ra - KiÓu ph©n sinh: hä
sim: b¹ch ®µn, trµm, ®inh h-¬ng... - KiÓu dung sinh: hä cam: cam, chanh,
M« tiÕt èng nhùa mñ: ®ã lµ nh ÷ ng ng èng dµi hÑp ph©n
nh¸nh nhiÒu, ®ùng ë trong chÊt mµu tr¾ng nh- s÷ a gäi lµ nhùa mñ A. è ng ng nhùa mñ kh«ng cã ®èt :
thÇu dÇu, cao su, ®a, mÝt...
A
B
B. è ng ng nhùa mñ
cã ®èt: thuèc
Vai trò và
ứng dụng của mô thực vật trong ngành Dược
Sinh viên t ự đọc
Nu«i cÊy m« vµ øng dông trong nghµnh d-îc
Nguyên tắc: cấy vô khuẩn một mẩu mô thực vật trong
môi trường dinh dưỡng thích hợp có bổ sung chất kích thích. Công dụng:
NC đám tế bào thực vật phát triển trên môi trường đã được định rõ Sản xuất một lượng lớn cây con có đặc điểm gen như cây mẹ. NC sự phân hoá tế bào thành các mô và tạo thành các cơ thể thực vật, cây quý được ứng dụng trong nghành Thực tế hiện nay đối với phát triển dược liệu