KEPUTUSAN DIREKTUR RUMAH SAKIT UMUM DAERAH RA. KARTINI KABUPATEN JEPARA NOMOR: .................TAHUN 2016 TENTANG KEBIJAKAN PENGELOLAAN LIMBAH DI RUMAH SAKIT UMUM DAERAH RA. KARTINI KABUPATEN KABUPATEN JEPARA JEPARA DIREKTUR RUMAH SAKIT UMUM DAERAH RA. KARTINI KABUPATEN KABUPATEN JEPARA JEPARA Menimban : a. ba!"a #ene$%$aan $imba! me&'#a(an )a$a! )a*' '#a+a a+a (eia*an #en,ea!an -an #enen-a$ian ine()i. b. ba!"a ba!"a 'n*'( me"'/'me"'/'-(an (an &'ma! &'ma! )a(i* )a(i* +an aman aman n+aman n+aman -an )e!a* )e!a* )e&*a )e&*a *e&!in-a *e&!in-a&& -a&i -a&i ine()i ine()i n%)%(% n%)%(%mia$ mia$ #e&$' #e&$' -i$a('( -i$a('(an an #ene$ #ene$%$a %$aan an $imba $imba! ! +an +an bai( bai( -an -an bena& bena& )e&*a )e&*a memen' memen'!i !i #e&)+a&a*an. ,. ba!"a ba!"a 'n*'( 'n*'( ma()' ma()'- *e&)e *e&)eb'* b'* -ia*a) -ia*a) #e&$' #e&$' -ib'a* -ib'a* Kebi Kebi/a( /a(an an Pene$%$aan Limba! R'ma! Sa(i* Um'm Dae&a! RA. Ka&*ini (ab'#a*en Je#a&a Menina* :
1. S'&a* Ke#'*')an Men*e&i Ke)e!a*an Re#'b$i( In-%ne)ia n%m%& 20Men(e)SKIII200 Ten*an Pe-%man Mana/e&ia$ Pen,e Pen,ea!a a!an n -an PenenPenen-a$ia a$ian n Ine()i Ine()i -i R'ma! R'ma! Sa(i* Sa(i* -an 3a)i$i*a) Ke)e!a*an Lainn+a. 2. S'&a S'&a** Ke#'* e#'*') ')an an Men* Men*e& e&ii Ke)e! e)e!a* a*an an Re#' Re#'b$ b$i( i( In-% In-%ne ne)i )ia a n%m%& m%& 452M 2Men(e) (e)SKIII III2005 005 Ten*an an Pe-%man man Pen,e Pen,ea!a a!an n -an PenenPenen-a$ia a$ian n Ine()i Ine()i -i R'ma! R'ma! Sa(i* Sa(i* -an 3a)i$i*a) Ke)e!a*an Lainn+a 4. Pe-% Pe-%man man Sani*a Sani*a)i )i R'ma! R'ma! Sa(i* Sa(i* Di In-%n In-%ne)i e)ia a Di&/en Di&/en P2M Pen+e!a*an Lin('nan Dan Die/en Pe$a+anan Me-i( De#(e) R1 2002 7. B'(' B'(' Pe-%man Pe-%man -an Pene Penen-a$ n-a$ian ian Ine()i Ine()i -i R'ma! R'ma! Sa(i* Sa(i* -an 3a)i$i*a) Pe$a+anan Ke)e!a*an Lainn+a DEPKES RI200. 8. B'(' B'(' Pe-% Pe-%man man Mana/ Mana/e&i e&ia$ a$ Pen,e Pen,ea! a!an an -an -an Pen Penenen-a$ a$ian ian Ine( Ine()i )i -i R'ma! R'ma! Sa(i* Sa(i* -an -an 3a)i 3a)i$i* $i*a) a) Ke)e Ke)e!a* !a*an an Lainn+ Lainn+a a DEPKES RI 200 6. Pe&a Pe&a*' *'&a &an n Men* Men*e& e&ii Ke)e Ke)e!a !a*a *an n Re#' Re#'b$ b$i( i( In-% In-%ne ne)i )ia a N%m% N%m%& & 955M 955Men en(e) (e)P Pe& e&I I19 1992 92 *en*a *en*an n Pe&)+ Pe&)+a&a a&a*an *an Ke)e! Ke)e!a* a*an an Lin('nan R'ma! Sa(i*;
. Ke#'*')an B'#a*i Je#a&a N%m%&: 521. 210 Ta!'n 2005 *en*an #en'('!an Di&e(*'& R'ma! Sa(i* Um'm Dae&a! RA. Ka&*ini (ab'#a*en Je#a&a.
M E M U T U S K A N Mene*a#(an KESATU
KEDUA
: :
KEPUTUSAN DIREKTUR RUMAH SAKIT UMUM DAERAH RA. KARTINI KABUPATEN JEPARA TENTANG KEBIJAKAN PENGELOLAAN LIMBAH DI RUMAH SAKIT UMUM DAERAH R. KARTINI KABUPATEN JEPARA Di*e*a#(an -i : Je#a&a : Kebi/a(an Pene$%$aan Limba! -i R'ma! Sa(i* Um'm Dae&a! Tana$ : 2018 RA. Ka&*ini Kab'#a*en Je#a&a )ebaaimana -ima()'- #a-a DIREKTUR R.A. KARTINI -i(*'m KESATU )ebaaimana *e&$am#i& -a$am RSU $am#i&an KABUPATEN JEPARA (e#'*')an ini.
KETIGA
: Kebi/a(an Pene$%$aan Limba! -i R'ma! Sa(i* Um'm Dae&a! RA. Ka&*ini Kab'#a*en Je#a&a -i'na(an )ebaai a,'an -a$am Pen,ea!an -an Penen-a$ian Ine()i -i R'ma! Sa(i* Um'mM.Ke). -&. KUSNARTO Pembina U*ama M'-a Dae&a! RA. Ka&*ini (ab'#a*en Je#a&a. NIP: 1198 1225 195712 1 001
KEEMPAT
: Ke#'*')an ini m'$ai be&$a(' )e/a( *ana$ -i*e*a#(an.
Lam#i&an
Ke#'*')an Di&e(*'& R'ma! Sa(i* Um'm Dae&a! RA. Ka&*ini (ab'#a*en Je#a&a. N%m%& : Tana$ :
PENGERTIAN PENGELOLAAN LIMBAH
1. Pengelolaan limbah a-a$a! )em'a (eia*an bai( a-mini)*&a*i ma'#'n %#e&a)i%na$
<*e&ma)'(
(eia*an
*&an)#%&*a)i=
me$iba*(an
#enananan
#e&a"a*an men(%n-i)i(an #enimb'nan -an #emb'anan $imba! 2. Limbah rumah sakit a-a$a! )em'a $imba! +an -i!a)i$(an -a&i (eia*an &'ma! )a(i* -a$am ben*'( #a-a* ,ai& -an a). 4. Limbah padat rumah sakit a-a$a! )em'a $imba! &'ma! )a(i* +an be&ben*'( #a-a* )ebaai a(iba* (eia*an &'ma! )a(i* +an *e&-i&i -a&i $imba! me-i) #a-a* -an n%n me-i). 7. Limbah medis padat a-a$a! $imba! #a-a* +an *e&-i&i -a&i $imba! ine()i') $imba! #a*%$%i $imba! ben-a *a/am $imba! a&ma)i $imba! )i*%*%()i) $imba! (imia"i $imba! &a-i%a(*i $imba! (%n*aine& be&*e(anan -an $imba! -enan (an-'nan $%am be&a* +an *ini. a. Limba! Ine()i') Limba! +an -i-'a menan-'n #a*%en
i&') #a&a)i* -an /am'&= -a$am /'m$a! +an ,'('# 'n*'( men+ebab(an #en+a(i* #a-a #e/am' +an &en*an me$i#'*i : ? K'$*'& -an )*%( ae)n ine()i') -a&i a(*i>i*a) $ab%&a*%&i'm. ? Limba! !a)i$ %#e&a)i a*a' %*%#)i -a&i #a)ien +an men-e&i*a #en+a(i* men'$a&. ? Limba! #a)ien +an men-e&i*a #en+a(i* men'$a& -a&i baian i)%$a)i. ? A$a* a*a' ma*e&i $ain +an *e&)en*'! %&an +an )a(i*. b. Limba! Pa*%$%i) Limba! #a*%$%i) a-a$a! $imba! +an be&a)a$ -a&i /a&inan *'b'! man')ia me$i#'*i : ? O&an *'b'! ? Janin ? Da&a! ? M'n*a!an '&in -an ,ai&an *'b'! +an $ain ? Ja&inan *'b'! +an *am#a( n+a*a < an%*a ba-an -an #$a)en*a +an *i-a( me$a$'i #en'b'&an =.
,. Limba! Ben-a Ta/am Limba! -enan ma*e&i #a-a* +an -a#a* men+ebab(an $'(a i&i) a*a' $'(a *')'( me$i#'* : ? Ja&'m )'n*i( ? Ka,a )e-iaan < #&e#a&a* $a)) = ? In') )e* ? Am#'$ >ia$ %ba* ? Pe,a!an (a,a -an $ain@$ain
-. Limba! 3a&ma)i ai*' $imba! +an menan-'n ba!an@ba!an a&ma)i me$i#'*i : ? P&%-'( a&ma)i %ba* >a()in )e&'m +an )'-a! (a-a$'a&)a *'m#a!an %ba* -an $ain@$ain ? Oba*@%ba* (a-a$'a&)a %ba* +an -i(emba$i(an %$e! #a)ien -an $imba! +an -i!a)i$(an )e$ama #e&a,ia(n #&%-'()i %ba*. ? Te&ma)'( )a&'n *anan ma)(e& b%*%$ (%*a( +an be&i)i &e)i-' -an $ain@$ain
e. Limba! Si*%*%()i) Limba! -a&i ba!an +an *e&(%n*amina)i -a&i #e&)ia#an -an #embe&ian %ba* )i*%*%()i) 'n*'( (em%*e&a#i (an(e& +an mem#'n+ai (emam#'an 'n*'( memb'n'! a*a' men!amba* #e&*'mb'!an )e$ !i-'#. Limba! )*%*%()i( )ana*
be&ba!a+a
-an
be&)ia*
m'*aeni( *e&a*%eni(
(a&)in%eni(
me$i#'*i : ? Oba*@%ba*an )i*%)*a*i(a ? M'n*a!an '&in*in/a #a)ien -i*e&a)i -enan %ba*@%ba*an )i*%)*a*i( a* (imia ma'#'n &a-i%a(*i ? 3%&ma$-e!i-
. Limba! Kimia"i ai*' $imba! +an menan-'n a* (imia +an be&a)a$ -a&i a(*ii*a) -ian%)*i( #eme$i!a&aan (ebe&)i!an -an #embe&ian -e)ine(*an me$i#'* : ? Ca* (imia %*%&ai) ? Reaen)ia ? S%$>en -an $ain@$ain
. Limba! Ra-i%a(*i ai*' ba!an +an *e&(%n*amina)i -enan &a-i%i)%*%# +an be&a)a$ -a&i #en'naan me-i) *a' &i)e* &a-i%n',$i-a. Limba! ini be&a)a$ -a&i : ? Tin-a(an (e-%(*e&an n'($i& &a-i%imm'n%))a+ ? Ba(*e&i%$%i) -a#a* be&ben*'( #a-a* ,ai& a*a' a).
!. Limba! K%n*aine& Be&*e(anan ai*' $imba! me-i) +an be&a)a$ -a&i (eia*an -i in)*a$a)i (e)e!a*an +an meme&$'(an a) me$i#'*i : ? Ga) -a$am *ab'n ? a&*&i-e ? Ka$en ae&%)%$ -an $ain@$ain
i.
Limba! -enan (an-'nan $%am be&a* +an *ini Limba! me-i) +an menan-'n $%am be&a* -a$am (%n)en*&a)i *ini *e&ma)'( -a$am )'b (a*e%&i $imba! be&ba!a+a -an bia)an+a )ana* *%()i( me$i#'*i : ? Limba! $%am me&('&i +an be&a)a$ -a&i b%,%&an #e&a$a*an (e-%(*e&an <*e&m%me*e& -an )*e*%)(%#= ? Tamba$ ii
8. Limbah padat non medis a-a$a! $imba! #a-a* +an -i!a)i$(an -a&i (eia*an &'ma! )a(i* -i$'a& me-i) +an be&a)a$ -a&i -a#'& #e&(an*%&an *aman -an !a$aman +an -a#a* -imanaa*(an (emba$i a#abi$a a-a *e(n%$%in+a. 6. Limbah air a-a$a! )em'a ai& b'anan *e&ma)'( *in/a +an be&a)a$ -a&i (eia*an &'ma! )a(i* +an (em'n(inan menan-'n mi(&%%&ani)me ba!an (imia be&a,'n -an &a-i%a(*i +an be&ba!a+a bai (e)e!a*an. . Limbah gas a-a$a! )em'a $imba! +an be&ben*'( a) +an be&a)a$ -a&i (eia*an #emba(a&an -i &'ma! )a(i* )e#e&*i in,ene&a*%& -a#'& #e&$en(a#an ene&a*%& ana)*e)i -an #emb'a*an %ba* )i*%*%()i). 5. Minimalisasi $imba! a-a$a! '#a+a +an -i$a('(an &'ma! )a(i* 'n*'( men'&ani /'m$a! $imba! +an -i!a)i$(an -enan ,a&a men'&ani ba!an men'na(an (emba$i $imba! (reuse) -an -a'& '$an $imba! (recycle). 9. Inenerasi a-a$a! #&%)e) -enan )'!' *ini 'n*'( men'&ani i)i -an be&a* $imba!. P&%)e) ini bia)an+a -i#i$i! 'n*'( menanani $imba! +an *i-a( -a#a* -i-a'& '$an -i#a(ai $ai a*a' -ib'an (e *em#a* #emb'anan $imba! a*a' *em#a* (ebe&)i!an #e&a*aan *ana!.
!elompok "tama #ang Bresiko $% D%(*e& #ea"ai $a+anan (e)e!a*an -an baian #eme$i!a&aan &% Pa)ien '% Tenaa #en-'('n #e$a+anan mi)a$ Bina*' $eanin )e&>i,e Pene$%$a $imba!
ma)+a&a(a* #em'$'n
T"("AN )
1. Me$in-'ni #e*'a) #emb'anan $imba! -a&i #e&$'(aan 2. Me$in-'ni #en+eba&an ine()i *e&!a-a# #a&a #e*'a) (e)e!a*an 4. Men,ea! #en'$a&an ine()i #a-a ma)+a&a(a* )e(i*a&n+a 7. Memb'an ba!an@ba!an be&ba!a+a
!EBI(A!AN ) A% Pengelolaaan limbah
Pene$%$aan Limba! -a#a* -i$a('(an m'$ai -a&i )ebaai be&i('* :
$% Identi*ikasi Limbah
Pa-a* ai& Ta/am Ine()i') N%n ine()i')
&% Pemisahan
-
Pemi)a!an -im'$ai -a&i a"a$ #en!a)i$ $imba!
-
Pi)a!(an $imba! )e)'ai -enan /eni) $imba!
-
Tem#a*(an $imba! )e)'ai -enan /eni)n+a
-
Limba! ,ai& )ee&a -ib'an (e "a)*ae$
'% Labeling a%
Limbah padat in*eksius)
P$a)*i( (an*%n ('nin Kan*%n "a&na $ain *a#i -ii(a* *a$i "a&na ('nin b%
Limbah padat non in*eksius)
P$a)*i( (an*%n "a&na !i*am % Limbah benda ta+am)
a-a! *a!an *')'( -an ai&
,% Paking
Tem#a*(an -a$am "a-a! $imba! *e&*'*'# T'*'# m'-a! -ib'(a )ebai(n+a bi)a -enan men'na(an (a(i K%n*aine& -a$am (ea-aan be&)i! K%n*aine& *e&b'a* -a&i ba!an +an ('a* &inan -an *i-a( be&(a&a* Tem#a*(an )e*ia# (%n*aine& $imba! #a-a /a&a( 10 ? 20 me*e& I(a* $imba! /i(a )'-a! *e&i)i 47 #en'! K%n*aine& $imba! !a&') -i,',i )e*ia# !a&i.
-% Pen.impanan
Sim#an $imba! -i *em#a* #enam#'nan )emen*a&a (!')') Tem#a*(an $imba! -a$am (an*%n #$a)*i( -an i(a* -enan ('a* Be&i $abe$ #a-a (an*%n #$a)*i( $imba! Se*ia# !a&i $imba! -ian(a* -a&i *em#a* #enam#'nan )emen*a&a Menan('* $imba! !a&') men'na(an (e&e*a -%&%n (!')') Ke&e*a -%&%n !a&') ('a* m'-a! -ibe&)i!(an *e&*'*'# Ti-a( b%$e! a-a +an *e&,e,e& Sebai(n+a $i* #enan('* $imba! be&be-a -enan $i* #a)ien G'na(an a$a* #e$in-'n -i&i (e*i(a menanani $imba! Tem#a* #enam#'nan )emen*a&a !a&') -i a&ea *e&b'(a *e&/an(a' <%$e! (en-a&aan= aman -an )e$a$' -i/aa (ebe&)i!ann+a -an (%n-i)i (e&in.
/% Pengangkutan
Menan('* $imba! !a&') men'na(an (e&e*a -%&%n (!')') Ke&e*a -%&%n !a&') ('a* m'-a! -ibe&)i!(an *e&*'*'# Ti-a( b%$e! a-a +an *e&,e,e& Sebai(n+a $i* #enan('* $imba! be&be-a -enan $i* #a)ien G'na(an a$a* #e$in-'n -i&i (e*i(a menanani $imba!.
0%
Treatment
Limba! ine()i') -i ma)'((an -a$am in,ene&a*%& Limba! n%n ine()i') -iba"a (e *em#a* #emb'anan $imba! 'm'm Limba! ben-a *a/am -ima)'((an -a$am in,ene&a*%& Limba! ,ai& -a$am "a)*ae$ -i &'an )#%e$!%( Limba! e,e) '&ine (e-a$am .
B% Penanganan Limbah Benda Ta+am
Janan mene('( a*a' mema*a!(an ben-a *a/am Janan me$e*a((an $imba! ben-a *a/am )emba&an *em#a* See&a b'an $imba! ben-a *a/am (e Sae*+ b%F +an *e&)e-ia *a!an *')'( Se$a$' b'an )en-i&i %$e! )i #ema(ai Ti-a( men+a&'n(an (emba$i /a&'m )'n*i( !abi) #a(ai Sae*+ b%F ben-a *a/am -i$e*a((an -e(a* $%(a)i *in-a(an.
Membuang Benda1Benda Ta+am
Ben-a@ben-a *a/am )e(a$i #a(ai
2% Penanganan Limbah Peahan !aa
G'na(an )a&'n *anan &'ma! *ana G'na(an (e&*a) (%&an 'n*'( men'm#'$(an #e,a!an ben-a *a/am *e&)eb'* (em'-ian b'n(') -enan (e&*a) Ma)'((an -a$am (%n*aine& *a!an *')'(an be&i $abe$
3%
"nit Pengelolaan Limbah 2air
K%$am E'a$i)a)i ai& $imba!
E%
Pembuangan Limbah Terkontaminasi
Pemb'anan $imba! *e&(%n*amina)i +an bena& me$i#'*i : In)ene&a)i <#emba(a&an= 'n*'( men!an,'&(an ba!an @ ba!an )e(a$i') mi(&%%&ani)men+a. %$'me $imba! -an mema)*i(an ba!"a ba!an@ba!an *e&)eb'* *i-a( a(an -i/a&a! -an -i#a(ai '$an=. Baaimana#'n /'a #emba(a&an a(an -a#a* mene$'a&(an (imia be&a,'n (e '-a&a.
Men'b'& $imba! *e&(%n*amina)i aa& *i-a( -i)en*'! $ai.
Penanganan Limbah Terkontaminasi
Un*'( $imba! *e&(%n*amina)i #a(ai$a! "a-a! (an*%n@(an*%n #$a)*i( +an be&"a&na -i'na(an 'n*'( membe-a(an $imba! 'm'm <+an *i-a( *e&(%n*amina)i -enan +an *e&(%n*amina)i= #a-a )ebaian be)a& a)i$i*a) (e)e!a*an. G'na(an "a-a! <)ae*+ b%F= *a!an *')'(an 'n*'( #emb'anan )em'a ben-a@ben-a *a/am.
G% Membuang Limbah Berbaha.a) Ba!an Ba!an (imia *e&ma)'( )i)a@)i)a ba!an@
ba!an
)e"a(*'
#ene#a(an
ba!an@ba!an
(a-a$'"a&)a
a*a'
(imia
-e(%m#%)i)i a*a' ba!an (imia *i-a( -i#a(ai $ai. Ba!an (imia +an *i-a( *e&$a$' ban+a( -a#a* -i('m#'$(an -a$am "a-a! -enan $imba! *e&ine()i -an (em'-ian -iin)ene&a)i en(a#)'$a)i a*a' -i('b'&. Pa-a /'m$a! +an ban+a( *i-a( b%$e! -i('m#'$(an -enan $imba! *e&ine()i. Ka&ena *i-a( a-a me*%-e +an aman -an m'&a! ma(a #i$i!an #enananann+a a-a$a! )ebaai be&i('*: In)ene&a)i #a-a )'!' *ini me&'#a(an %#)i *e&bai( 'n*'( #emb'anan $imba! (imia. Ji(a ini *i-a( m'n(in (emba$i(an $imba! (imia *e&)eb'* (e#a-a #ema)%(.
H% Limbah 4armasi
Da$am /'m$a! +an )e-i(i* $imba! a&ma)i <%ba* -an ba!an %ba*@%ba*an= -a#a* -i('m#'$(an -a$am "a-a! -enan $imba! *e&ine()i -an -ib'an -enan ,a&a +an )ama in)ene&a)i. Pe&$' -i,a*a* ba!"a )'!' +an -i,a#ai -a$am in)ene&a)i (ama& *'na$ )e#e&*i *%n a*a' in)ine&a*%& -a&i ba*a a-a$a! *i-a( ,'('# 'n*'( men!an,'&(an *%*a$ $imba! a&ma)i ini )e!ina *e*a# be&ba!a+a. Se/'m$a! (e,i$ $imba! a&ma)i )e#e&*i %ba*@%ba*an (a-a$'"a&)a <(e,'a$i )i*%*%()i( -an an*ibi%*i(= -a#a* -ib'an In)*a$a)i Pen%$a!an Ia& Limba! *a#i *i-a( b%$e! -ib'an (e -a$am )'nai (a$i *e$aa a*a' -ana'. Ji(a /'m$a!n+a ban+a( $imba! a&ma)i -a#a* -ib'an )e,a&a me*%-e be&i('*: Si*%*%()i( -an an*ibi%*i( -a#a* -iin)ene&a)i )i)an+a -i('b'& -i *em#a* #eme&a*aan *ana! <'na(an in)ine&a*%& )e#e&*i 'n*'( memb'a* )emen +an mam#' men,a#ai )'!' #emba(a&an !ina 500 =. Ba!an +an $a&'* ai& ,am#'&an &inan ba!an a&ma)i )e#e&*i $a&'*an >i*amin %ba* ba*'( ,ai&an in*&a>ena *e*e) ma*a -an $ain@$ain -a#a* -ien,e&(an -enan )e/'m$a! be)a& ai& $a$' -ib'an -a$am *em#a* In)*a$a)i Pen%$a!an Ai& Limba!. Ji(a i*' )em'a aa$ (emba$i(an (e #ema)%( /i(a m'n(in.
DIREKTUR RUMAH SAKIT UMUM DAERAH RA. KARTINI KABUPATEN JEPARA
-&. KUSNARTO M.Ke). Pembina U*ama M'-a NIP: 1198 1225 195712 1 001