108 Anh hùng Lương Sơn Bạc Thủy Hử của Thi Nại Am trải qua bao nhiêu thăng trầm lịch sử vẫn luôn được coi là 1 trong các tuyệt phẩm của Trung Quốc bên cạnh Tam Quốc Chí, Hồng Lâu Mộng, và Tây Du Ký. Mặc dù dựng trên hình ảnh của 1 cuộc khởi nghĩa nông dân nhưng Thủy Hử và các anh hùng Lương Sơn Bạc luôn đại diện cho tiếng nói và niềm khao khát tự do. Bến Lương Sơn, đầm Lục Nhi đã trở thành nơi hội tụ của hào kiệt và tráng chí bốn phương. Mãi cho đến sau này, Tống Giang - vì 1 lòng vị quốc muốn đem cái tài của 108 hảo hán ra để giúp nước mà đồng ý chiêu an, tụ lại dưới cở triều đình. Tống triều khi đó bị bọn gian thần lũng đoạn, cử 108 anh hùng Lương Sơn Bạc đi đánh dẹp Phương Lạp, lần lượt bọn họ hy sinh, số còn lại trở về cũng bị hãm hại cho đến chết. Phim Thủy Hử trước kia đã được chiếu tại VN, ấn tượng nhất có lẽ là bài hát “Hảo Hán Ca“: “Núi Lương Sơn anh hùng múa kiếm Bến Thủy Bạc hào kiệt mài dao” Tương truyền 108 anh hùng Lương Sơn ứng với 108 vì sao, 36 Thiên Cương 72 Địa Sát, phần 1 sẽ bình luận về 36 Thiên Cương
0 - Thác Tháp Thiên Vương Tiều Cái
Tiều Cái không chính thức thuộc về 108 anh hùng LSB vì trúng tên chết sớm, nhưng xét ra Tiều Cái là người lãnh tụ đầu tiên từ lúc Lương Sơn mới mở
1 - Thiên Khôi Tinh - Hô Bảo Nghĩa Tống Giang
Tống Giang trong Thủy Hử không khác gì Lưu Bị trong Tam Quốc, làm cho người ta mất hứng. Cuộc đời Tống Giang có lẽ chỉ có sự kiện giết Diêm Bà Tích là ghê ghớm mà thôi
2 - Thiên Cương Tinh - Ngọc Kỳ Lân Lư Tuấn Nghĩa
Viên ngoại LTN oai vệ thế này mà bị vợ cắm sừng. LTN sau này cũng là số ít sống sót sau cuộc chinh phạt Phương Lạp, nhưng bị hạ độc té xuống sông mà chết, uổng thay cho 1 đời chính trực
3 - Thiên Cô Tinh - Trí Đa Tinh Ngô Dụng
Đúng như danh hiệu, Ngô Dụng là quân sư số một của Lương Sơn, không kém gì Khổng Minh trong Tam Quốc cả.
4 - Thiên Nhân Tinh - Nhập Vân Long Công Tôn Thắng
5 - Thiên Dũng Tinh - Đại đao Quan Thắng
CTT có tài gọi gió hô mưa, nhìn y hệt đạo sĩ
Viên ngoại LTN oai vệ thế này mà bị vợ cắm sừng. LTN sau này cũng là số ít sống sót sau cuộc chinh phạt Phương Lạp, nhưng bị hạ độc té xuống sông mà chết, uổng thay cho 1 đời chính trực
3 - Thiên Cô Tinh - Trí Đa Tinh Ngô Dụng
Đúng như danh hiệu, Ngô Dụng là quân sư số một của Lương Sơn, không kém gì Khổng Minh trong Tam Quốc cả.
4 - Thiên Nhân Tinh - Nhập Vân Long Công Tôn Thắng
5 - Thiên Dũng Tinh - Đại đao Quan Thắng
CTT có tài gọi gió hô mưa, nhìn y hệt đạo sĩ
6 - Thiên Hùng Tinh - Báo Tử Đầu Lâm Xung LX có lẽ là cuộc đời trắc trở nhất trước và sau khi lên Lương Sơn, mất hết vợ con gia đình vì bị bạn phản bội, sau ôm hận mà mất khi chưa kịp đi chinh chiến với Phương Lạp. Hỉnh ảnh đạp tuyết tầm mai đi mua rượu không thể lẫn đi đâu được.
7 - Thiên Mãnh Tinh - Tích Lịch Hỏa Tần Minh Tần Minh sử dụng cây lang nha, dũng mãnh dữ tợn nhất nhì LSB
8 - Thiên Uy Tinh - Song Tiên Hô Diên Chước
HDC vốn là tướng giỏi của Tống triều, nổi tiếng với trận thế ngựa liên hoàn, sau này bị Tống Giang nhờ Từ Ninh dùng móc câu liêm phá trận bắt được, quy tụ về LSB, chinh phạt Phương Lạp mà không mất mạng, cuối đời lại được hiển vinh.
9 - Thiên Anh Tinh - Tiểu Lý Quảng Hoa Vinh
HV bắn cung có thể nói là bách phát bách trúng, người đời xưng tụng là Lý Quảng “nhỏ”, coi tài không kém gì Hậu Nghệ hay Lý Quảng xưa chỉ tiếc sau này uống thuốc độc tự vẫn cùng Tống Giang.
10 - Thiên Quý Tinh - Tiểu Toàn Phong Sài Tiến
11 - Thiên Phú Tinh - Phác Thiên Bằng Lý Ứng
12 - Thiên Mãn Tinh - Mỹ Nhiệm Công Chu Đồng
13 - Thiên Cô Tinh - Hoa Hòa Thượng Lỗ Trí Thâm Lỗ Đạt xuất thân cũng chìm nổi, kết bạn với Lâm Xung, trước bị bắt đi tu để tránh quan sai, nhưng đến Hậu Thủy Hử lại từ chối tham gia vào cuộc Nam chinh đi đánh Phương Lạp
14 - Thiên Thương Tinh - Hành Giả Võ Tòng
Võ Tòng trước khi lên LSB đã từng là anh hùng giết hổ đồi Cảnh Dương, sau này giết Phan Kim Liên - Tây Môn Khánh rồi đầu quân lên LS; Võ Tòng cũng là người bắt sống Phương Lạp (vì thế mà mất 1 cánh tay), sau rồi đi tu tại phương Nam, không về nhận ban thưởng nữa. Người đời sau không còn nghe nhắc đến Võ Tòng từ đó.
15 - Thiên Lập Tinh - Song Thương Tướng Đổng Bình
16 - Thiên Tiệp Tinh - Một Vũ Tiễn Trương Thanh Hình rất ấn tượng, đúng là dùng đá thay tên, Trương Thanh cũng là người gia nhập LSB sau cùng
17 - Thiên Âm Tinh - Thanh Diện Thú Dương Chí Dương Chí bán bảo đao không thành, gây họa lớn, sau lên LSB cũng là 1 mãnh tướng
18 - Thiên Hữu Tinh - Kim Sang Thủ Từ Ninh Từ Ninh vốn có nghề đánh móc câu liêm gia truyền, sau này vì trộm mất bảo giáp rồi bị lừa lên LSB, cũng là 1 chuyện bi hài
19 - Thiên Không Tinh - Cấp Tiên Phong Sách Siêu
Mãnh tướng thiện chiến nhất nhì LSB,
20 - Thiên Dị Tinh - Xích Phát Quỷ Lưu Đường
21 - Thiên Sát Tinh - Hắc Toàn Phong Lý Quỳ Người lỗ mãng nhất trong số 108 hảo hán, sức mạnh cũng kinh hồn, ảnh vẽ cảnh Lý Quỳ giết bốn hổ trả thù cho mẹ. Sau này cũng uống thuốc độc chết cùng Tống Giang
22 - Thiên Tốc Tinh - Thần Hành Thái Bảo Đới Tung Đeo bùa vào chân là Đới Tung có thể đi mây về gió y như hỗ danh Thần hành thái bảo, không biết thực hư ra sao
23 - Thiên Vị Tinh - Cửu Văn Long Sử Tiến
Rất oai vệ với hình 9 con rồng xăm toàn thân!
24 - Thiên Cứu Tinh - Mộc Già Lan Mục Hoằng
25 - Thiên Thoái Tinh - Sáp Sí Hổ Lôi Hoành
26 - Thiên Thọ Tinh - Hỗn Giang Long Lý Tuấn
27 - Thiên Kiếm Tinh - Lập Địa Thái Tuế Nguyễn Tiểu Nhị Là anh cả trong 3 anh em họ Nguyễn, rất phong độ trên sông nước, chỉ huy thủy quân của LSB
28 - Thiên Bình Tinh - Thuyền Đầu Hỏa Trương Hoành
29 - Thiên Tội Tinh - Đoản Mệnh Nhị Lang Nguyễn Tiểu Ngũ “Anh hai đoản mệnh” lại là 1 trong số hiếm hoi sống sót trong cuộc Nam chinh sau này
30 - Thiên Tổn Tinh - Lãng Lý Bạch Điều Trương Thuận
Mồm ngậm kiếm, 2 tay giang ra bơi, rất phong cách và độc đáo. Trương Thuận sau hy sinh ở phòng tuyến đầu tiên khi đi Nam chinh
31 - Thiên Đại Tinh - Hoạt Diêm La Nguyễn Tiểu Thất Em út trong 3 anh em họ Nguyễn, sau này cũng sống sót trở về vui thú chài lưới
32 - Thiên Lao Tinh - Bệnh Quan Sách Dương Hùng Hình rất ấn tượng, chỉ tiếc đôi bạn Dương Hùng - Thạch Tú sau cũng đành ngậm ngùi bỏ xác phương Nam
33 - Thiên Tuệ Tinh - Biển Mệnh Tam Lang Thạch Tú
34 - Thiên Bảo Tinh - Lưỡng Đầu Xà Giải Trân
35 - Thiên Khốc Tinh - Song Vĩ Hạt Giải Bảo 2 anh em Giải Trân - Giải Bảo xuất thân nghề thợ săn, cực kỳ tinh nhậy, Sau này 2 anh em cùng vong mạng ở dốc Ô Long Lĩnh - nơi quân LSB bỏ xác nhiều nhất trước khi tiến vào Giang Nam
36 - Thiên Xảo Tinh - Lãng Tử Yến Thanh
37 - Địa Khôi Tinh - Thần Cơ Quân Sư Chu Vũ
Chu Vũ trước khi lên LSB cũng đình đám lắm, lên rồi lại không thấy gì, thậm chí quên cả Chu Vũ chết ra sao
38 - Địa Sát Tinh - Trấn Tam Sơn Hoàng Tín HT nhìn quả là có phong độ, người ngựa nhìn trứ danh, không hổ là tướng trấn 3 quả núi
39 - Địa Dũng Tinh - Bện Úy Trì Tôn Lập Tôn Lập cũng đã từng làm quan, vì hoàn cảnh éo le mà lên LS cùng gia quyến và em trai. Sau này cũng hy sinh khi Nam chinh, hình như cũng vong mạng tại Ô Long Lĩnh
40 - Địa Kiệt Tinh - Xú Quận Mã Tuyên Tán
41 - Địa Hùng Tinh - Mộc Tinh Can Hắc Tư Văn
Nhìn rất ngoại đạo, không giống người Trung Hoa lắm, mang số Mộc tinh, có cả chòm sao làm dấu hiệu
42 - Địa Uy Tinh _ Bách Thắng Tướng Hàn Thao
43 - Địa Anh Tinh - Thiên mục Tướng Bành Dĩ Hàn Thao - Bành Dĩ, đôi bạn này sau cùng lâm trận mạng vong, hình vẽ rất oai phong, nhìn như cưỡi voi
44 - Địa Kỳ Tinh - Thánh Thủy tướng quân Đan Đình Khuê
45 - Địa Mãnh Tinh - Thần Hỏa tướng quân Ngụy Định Quốc
46 - Địa Văn Tinh - Thánh Thủ thư sinh Tiêu Nhượng Tiêu Nhượng viết chữ đẹp và có khả năng giả bút pháp người khác, sau này bị triều đình giữ lại khi quân Lương Sơn đi Nam chinh, tan đàn xẻ nghé từ đấy
47 - Địa Chính Tinh - Thiêt Diện Khổng mục Bùi Tuyên
48 - Địa Tịch Tinh - Ma Vân Kim Sí Âu Bằng
49 - Địa Hạp Tinh - Hỏa Nhỡn Toan Nghê Đặng Phi
50 - Địa Cường Tinh - Cẩm Mao Hổ Yến Thuận Ảnh cũng như người, rất có phong độ, trướng hổ màn nhung
51 - Địa Âm Tinh - Cẩm Báo Tử Dương Lâm DL nhìn đúng là 1 đầu lĩnh bộ quân thứ thiệt, kém Lâm Xung một chút mà thôi
52 - Địa Phụ Tinh - Oanh Thiên Lôi Lăng Chấn
Lăng Chấn giống như Hồ Nguyên Trừng của nước Nam ta, tài giỏi trong việc chế tạo súng thần công phá địch, nức danh thiên lôi
53 - Địa Hội Tinh - Thần Toán Tử Tưởng Kính
54 - Địa Tá Tinh - Tiểu Ôn Hầu Lã Phương
55 - Địa Hựu Tinh - Kiển Nhân Quý Quách Thịnh 2 viên tiểu trại chủ này được vẽ rất đẹp, đối lập và bổ sung cho nhau; sau này cũng thác cùng 1 trận
56 - Địa Linh Tinh - Thần y An Đạo Toàn
Xưa có Hoa Đà thì nay có An Đạo Toàn; vì giỏi chữa bệnh nên AĐT bị triều đình giữ lại trong cuộc Nam Chinh, cũng vì thế mà hảo hán Lương Sơn mạng vong vì vết thương mà không ai cứu chữa
57 - Địa Thú Tinh - Tử Nhiêm Bá Hoàng Phủ Đan Nếu không phải HPĐ mang thú tinh thì thật không nhận ra là ai trong 108 bức ảnh
58 - Địa Vi Tinh - Nụy Cước Hổ Vương Anh “Hổ thọt” Vương Anh nhỏ người nhưng thương pháp cực kỳ điêu luyện, không những thế còn nổi danh trong chốn phòng the. Mới nhìn đã thấy là kẻ háo sắc
59 - Địa Tuệ Tinh - Nhất Trượng Thanh Hỗ Tam Nương Hoa khôi của LSB nhưng lại là vợ của Vương Anh, 2 vợ chồng Vương Nụy Hổ sau này chết về tay Trịnh Ma Quân tại huyện Thanh Khê vì trúng phải yêu đạo, đáng tiếc thay!
60 - Địa Hao Tinh - Táng Môn Thần Đào Húc
61 - Địa Mặc Tinh - Hỗn thế Ma Vương Phàn Thụy Tranh vẽ rất có hồn, Phàn Thụy cưỡi rồng lẫm liệt ko kém gì ma vương tái thế
62 - Địa Xương Tinh - Mao Đẩu Tinh Khổng Minh
63 - Địa Cường Tinh - Độc Hỏa Tinh Khổng Lượng
64 - Địa Phi Tinh - Bát Tý Na Tra Hạng Sung
65 - Địa Tẩu Tinh - Phi Thiên Đại Thánh Lý Cổn
66 - Địa Xảo Tinh - Ngọc Tý Tượng Kim Đại Kiện
67 - Địa Minh Tinh - Thiết Dịch Tiên Mã Lân
68 - Địa Tiến Tinh - Xuất Động Giao Đồng Uy
69 - Địa Thoái Tinh - Phan Giang Thần Đồng Mãnh 2 anh em họ Đồng được vẽ rất đẹp, đúng là thủy tướng hàng đầu của Lương Sơn
70 - Địa Mãn Tinh - Ngọc Phan Cang Mạnh Khang Nếu không phải Mạnh Khang là người coi sóc việc đóng chiến thuyền của LSB thì đúng là không biết là ai mà lần
71 - Địa Toại Tinh - Thông Tý Viện Hầu Kiện
72 - Địa Chu Tinh - Khiêu Giản Hổ Trần Đạt
73 - Địa Ẩn Tinh - Bạch Hoa Xà Dương Xuân
74 - Địa Di Tinh - Bạch Diện Lang Quân Trình Thiên Thọ
75 - Địa Lý Tinh - Cửu Vỹ Quy Đào Tôn Vượng
76 - Địa Tuấn Tinh - Thiết Phiến Tử Tống Thanh Em trai Tống Giang, cũng là đồ vô dụng như anh.
77 - Địa Nhạc Tinh - Thiết Khiếu Tử Nhạc Hòa
78 - Địa Tiệp Tinh - Hoa Hạng Hổ Cung Vượng
79 - Địa Tốc Tinh - Tùng Tiến Hổ Đình Đắc Tôn
80 - Địa Trấn Tinh - Tiểu Già Lan Mục Xuân
81 - Địa Cơ Tinh - Thao Đao Quỷ Tào Chính
82 - Địa Ma Tinh - Vạn Lý Kim Cương Tống Vạn
83 - Địa Yêu Tinh - Mô Trước Thiên Đỗ Thiên
84 - Địa U Tinh - Bệnh Đại Trùng Tiết Vĩnh
85 - Địa Phục Tinh - Kim Nhãn Bưu Thi Ân
86 - Địa Tịch Tinh - Đả hổ tướng Lý Trung
87 - Địa Không Tinh - Tiểu Bá Vương Chu Thông
88 - Địa Cô Tinh - Kim Tiền Báo Tử Thang Long
89 - Địa Toàn Tinh - Quỷ Kiểm Nhi Đỗ Hưng
90 - Địa Đoản Tinh - Xuất Lâm Long Trâu Uyên
91 - Địa Giốc Tinh - Độc Giác Long Trâu Nhuận
92 - Địa Tú Tinh - Hãn Địa Hốt Luật Chu Quý
93 - Địa Tàng Tinh - Tiêu Diện Hổ Chu Phú
94 - Địa Binh Tinh - Thiết Tý Phụ Xái Phúc
95 - Địa Tổn Tinh - Nhất Chỉ Xoa Xái Khánh
quan, làm nhớ đến người giữ sổ Sinh Tử, kẻ cầm bút Càn Khôn, bút Càn Khôn viết sổ Sinh Tử thì Ngọc Hoàng cũng vô phương cứu
Anh em họ Xái sao trông như tả hữu phán
96 - Địa Nô Tinh - Thôi Mệnh Phán Quan Lý Lập
97 - Địa Sát Tinh - Thanh Nhãn Hổ Lý Lâm
98 - Địa Ác Tinh - Một Diện Mục Tiêu Đĩnh
Đúng là kẻ mặt rỗ giết người mà không đổi sắc!
99 - Địa Xú Tinh - Thạch Tướng Quân Thạch Dũng
100 - Địa Số Tinh - Tiểu Úy Trì Tôn Tân
101 - Địa Âm Tinh - Mẫu Đại Trùng Cố Đại Tẩu
Người phụ nữ thứ 2 trong 108 hảo hán, vợ chồng Tôn Tân - Cố Đại Tẩu sau này sập bẫy chết chung trong rừng, thương thay!
102 - Địa Hình Tinh - Thái Viên Tử Trương Thanh
103 - Địa Tráng Tinh - Mẫu Dạ Xoa Tôn Nhị Nương
Vợ chồng nhà Trương Thanh - Tôn Nhị Nương trước khi lên LSB vốn là bán rượu hại người, giết hại khách qua đường, lấy xác làm bánh bao nhân thịt; nhìn đúng là Mẫu dạ xoa thật.
104 - Địa Liệt Tinh - Hoạt Diêm La Vương Đình Lục
105 - Địa Kiện Tinh - Hiểm Đạo Thần Úc Bảo Tứ
LSB trong mọi trận chiến, sau này chết trong đám loạn quân
Úc Bảo Tứ là hảo hán lo việc giữ cờ cho quan
106 - Địa Hao Tinh - Bạch Nhật Thử Bạch Thắng “Mặt trời giữa trưa” này nổi tiếng với gánh rượu thuốc mê
107 - Địa Tặc Tinh - Cổ Thượng Tao Thời Thiên Thời Thiên có biệt danh là Cổ thượng tao - bọ chét vàng đậu trên trống, cực kỳ giỏi trộm cắp, nhìn là biết phường đạo chích. Sau này vì ham lập công bị lừa vào huyện Thanh Khê, bị gạch đá vùi lấp mà chết
108 - Địa Cẩu Tinh - Kim Mao Khuyển Đoàn Cảnh Trụ
————
Như vậy là hoàn thành 108 anh hùng Lương Sơn Bạc, Thủy Hử phần đầu có thể coi là bức tranh đẹp về các hảo hán khi cùng nhau tụ lại dưới ngọn cờ Lương Sơn; vì thế mà hồi cuối cũng đề cập đến việc bia đá nổi hàng văn, 1 bên đề “Thế Thiên Hành Đạo”, 1 bên đề “Trung Nghĩa Lưỡng Toàn”. Người đời sau có thơ khen rằng:
Miền Thủy Bạc, vũng Lương Sơn Nước bèo gặp gỡ, tâm can hẹn hò Tài kinh tế, chí giang hồ Giữa trời dựng một ngọn cờ Nghĩa Trung. Từ đây thỏa chí tang bồng Mảnh gương nghĩa hiệp soi chung muôn đời Trăm năm nhắm bạn anh tài, Làm trai cho đáng thân trai mới là… Cho dù sau này trong Hậu Thủy Hử, các hảo hán đa số mạng vong, những người còn lại cũng không được viên mãn đến cuối đời, nhưng Thủy Hử vẫn là bài ca bất tận về tráng chí khao khát tự do. Hình ảnh 108 hảo hán Lương Sơn còn được lặp đi lặp lại trong nhiều cuốn phim về sau, xem một lần rồi nhớ mãi. Tống Huy Tông sau này nhận ra sai lầm của mình nhưng cũng đã muộn; mới cho đắp tượng 36 Thiên Cương, 72 Địa Sát ở Sở Châu để ngàn năm cúng bái. Người đời kể rằng Tống Công Minh vẫn hiển linh cứu giúp dân chúng. Sử chép:
Thiên Cang đã khuất về thiên giới Đại Sát lại theo xuống đất cùng Muôn thưở thần linh đều hưởng tế Vạn năm sử sách rạng anh hùng . 108 Anh hùng Lương Sơn Bạc (P3) Bài viết này là về một khúc đệm ít người nhắc đến trong Thủy Hử truyện. Các bản dịch Thủy Hử đa số bắt đầu từ Hồi 1 -
Vương Giáo Đầu, phủ Duyên lánh gót Cửu Văn Long, thôn sử ra tay nhưng nguyên tác Thi Nại Am còn có một hồi đệm trước đó:
Trương Thiên Sư cầu yên ôn dịch Hồng Thái Úy lỡ sổng yêu ma.
Truyện kể lúc đó là năm Gia Hựu, phủ Khai Phong, Đông Kinh; vào lúc này ôn dịch hoành hành, dân tình điêu linh. Phủ doãn Khai Phong Bao Chửng thỉnh cầu hoàng đế đi vời Trương Thiên Sư để cứu nạn ôn dịch. Hoàng đế y lời mới cho thái úy Hồng Tín đến Long Hổ sơn trang thỉnh giáo Trương Thiên Sư. Để tỏ lòng thành kính, Hồng Thái Úy buộc phải trai giới đích thân lên núi dâng hương. Suốt quãng đường lên núi, Thái úy gặp rất nhiều nguy hiểm như hổ báo, trăn khổng lồ đe dọa; nhưng vì nạn nước trước mắt mà phải nén sợ để đi tiếp. Cuối cùng Hồng Thái Úy gặp một đứa trẻ nói với ông rằng Trương Thiên Sư đã nghe lời thỉnh nguyện và đang trên đường vào kinh đô rồi, khuyên ngài cứ an tâm mà về đi.
Hồng Thái Úy nghe lời trở về sơn trang thì mới được đạo sĩ trong sơn trang cho hay rằng mọi nguy hiểm ông gặp trên đường đều là do Thiên Sư tạo ra để thử lòng mà thôi, kể cả đứa trẻ cũng là Thiên Sư biến ra. Thái úy biết cơ sự, trong lòng không tin, nhân đó đi dạo trong sơn trang bắt gặp Phục Ma Điện bên ngoài bị niêm phong kín nên thấy rất tò mò. Hỏi ra mới biết năm xưa Trương Thiên Sư sau khi bắt được 36 Thiên Cương, 72 Địa Sát, tổng cộng 108 ác tinh đã bị yếm ở đây từ Đường triều. Sẵn đã bán tin bán nghi chuyện Thiên Sư, Hồng Thái Úy kiên quyết gỡ bỏ niêm phong để vào xem; chỉ thấy trong điện có phiến đá lớn ghi “Ngộ Hồng Nhi Khai” ( gặp Hồng thì mở ). Hồng Thái Úy đọc thấy mới đồ rằng thiên mệnh ứng vào tên mình nên nhất quyết cho người mở ra thì chỉ nghe 1 tiếng nổ vang, luồng khí đen bay thẳng lên trời. 108 ma tinh giáng trần từ đây. Sau này bệnh ôn dịch được cầu yên nhờ Trương Thái Sư; mấy chục năm sau, vào thời loạn thế, các anh hùng hảo hán lần lượt xuất hiện, dương danh vạn trạng; dân gian coi họ là ứng nghiệm của 108 ma tinh sổng ra năm xưa. Câu chuyện “Bến nước” bắt đầu từ đây.
Mặc dù qua nét vẽ của Đới Đôn Bang thì không có vẻ gì 108 hảo hán mang trong mình thiên địa tướng tinh cả
Thủy hử hay Thủy hử truyện ,nghĩa đen là "bờ nước", là một tác phẩm trong bốn tác phẩm lớn của văn học cổ điển Trung Hoa, thường gọi là nhóm tứ đại danh tác. Tác giả Thủy hử thường ghi là Thi Nại Am; cũng có người cho là của La Quán Trung. Truyện được viết dựa theo sách Đại Tống Tuyên Hoà di sự Cốt truyện chính là sự hình thành và những thành tích của một nhóm người chống triều đình mà trở thành giặc cướp, thường gọi là 108 anh hùng Lương Sơn Bạc (cũng ghi là Lương Sơn Bạt ).
Các dị bản Theo Lỗ Tấn, có tổng cộng 6 bản Thủy hử, thuộc hai loại: 70 hồi và trên 70 hồi. Loại 70 hồi thường chỉ khác nhau chút ít ở hồi cuối cùng - hồi 71, do nhà bình luận hoặc người đứng ra khắc in thêm vào, nhưng đều ghi rõ tác giả là Thi Nại Am và đều dừng lại ở thắng lợi của nghĩa quân - Loại trên 70 hồi có nhiều bản, 100 hồi, 115 hồi, 120 hồi, 141 hồi, trong đó 70 hồi đầu giống nhau, những hồi sau khác nhau về tình tiết câu chuyện nhưng đều nói đến quá trình thất bại của quân Lương Sơn Bạc. Một trong những bản Thủy hử thuộc loại phổ thông nhất là bản có 70 hồi, do Kim Thánh Thán - một nhà phê bình nổi tiếng đời Thanh soạn lại. Ngoài phần phê bình văn chương, Thánh Thán đã cắt bỏ đoạn "anh hùng Lương Sơn phân chia ngôi thứ, phân công trách nhiệm" của nguyên bản 71 hồi mà tạo ra một "giấc mộng kinh hoàng", của Lư Tuấn Nghĩa, ông này mơ thấy 108 vị anh hùng bị giết sạch và giữa trời đất xuất hiện 4 chữ "thiên hạ thái bình".
Cốt truyện Dù có nhiều dị bản nhưng tựu chung, toàn bộ nội dung truyện Thuỷ hử bao gồm hai phần chính: giai đoạn hình thành, tập hợp 108 anh hùng Lương Sơn Bạc (trong 70 hồi đầu) và quá trình tổn thất, tan rã hoàn toàn của lực lượng này.
Hình thành và phát triển Quá trình tập hợp của các anh hùng thảo dã tại bến nước để hình thành quân khởi nghĩa Lương Sơn Bạc được Thi Nại Am dành 70 hồi để diễn giải. Tuy nhiên, nhân vật đầu tiên được đề cập không phải là một trong các vị anh hùng Lương Sơn, mà là Cao Cầu. Theo ý kiến các nhà nghiên cứu, quá trình thăng tiến của gian thần
Cao Cầu chính là sự tố cáo cho chính sự thối nát của nhà Bắc Tống khi đó mà người chịu trách nhiệm cao nhất là vua Tống Huy Tông, một ông vua chơi bời, không quan tâm tới việc triều chính. Từ một thảo dân lông bông, Cao Cầu gặp may hết lần này tới lần khác, trở thành sủng thần của vua Tống Huy Tông và được phong chức Thái uý. Mối liên kết giữa các gian thần Cao Cầu, Dương Tiễn, Lương Trung Thư... và bộ máy quan lại tham lam, xảo quyệt, độc ác bên dưới đã làm hại các lương thần của triều đình (Lâm Xung, Võ Tòng, Dương Chí, Tống Giang, Hoa Vinh...) khiến họ lần lượt phải bỏ sự nghiệp đi theo Lương Sơn Bạc. Cũng có những anh hùng xuất thân nơi thôn dã, không có chức vụ quyền hành nhưng bất bình với sự áp chế, bóc lột của quan lại địa phương như Lý Quỳ, Sử Tiến, Lưu Đường... nên đã ra tay cứu giúp người hoạn nạn hoặc tự cứu bản thân mình, trở thành người phạm tội với triều đình và cũng lên Lương Sơn. Từng nhóm anh hùng được tập hợp riêng lẻ, rồi sau đó tất cả đều tụ về Lương Sơn. Theo đánh giá của các nhà nghiên cứu về Thuỷ hử, có những người con đường lên Lương Sơn vòng vo nhiều lần như Tống Giang, vì ông vốn mang tư tưởng trung hiếu với triều đình; lại có những người con đường lên Lương Sơn thẳng tuột như Lý Quỳ - ông coi việc làm phản khi bị hà hiếp là đương nhiên. Thuỷ hử phản ánh thực trạng trong xã hội phong kiến nhiều đời: "quan bức thì dân phản", điều đó rất hợp với tâm lý của đông đảo quần chúng lao động nghèo khổ bị bóc lột, áp bức nên Thuỷ hử dễ đi sâu vào tiềm thức của nhân dân. Điều khiến Thuỷ hử trở nên ly kỳ, hấp dẫn là ngoài tính cách đa dạng của các nhân vật, các tình tiết còn mang nhiều tính bất ngờ, thú vị cho người đọc. Người thủ lĩnh đầu tiên của Lương Sơn Bạc là Vương Luân, nhưng chính Vương Luân lại bị Lâm Xung sát hại để tôn Tiều Cái. Tiều Cái được xem là người khai sáng Lương Sơn, nhưng lại không thuộc vào số 108 vị anh hùng - không thuộc vào 36 vị thiên cang hay 72 vị địa sát - vì ông bị tử trận trước khi Lương Sơn tập hợp đủ 108 người. Tài năng, tính cách của các anh hùng Lương Sơn cũng phong phú, mỗi người một vẻ. Ngoài những người giỏi chinh chiến trên lưng ngựa như Quan Thắng, Lâm Xung, Hô Duyên Chước, Tần Minh, Đổng Bình... đánh bộ như Lý Quỳ, Võ Tòng, Lỗ Trí Thâm... còn một đội ngũ các tướng chuyên đánh thuỷ quân như anh em Trương Hoành - Trương Thuận, 3 anh em họ Nguyễn và cả Lý Tuấn; các quân sư tài ba như Ngô Dụng, Chu Vũ; những người di chuyển nhanh hoặc giỏi đột nhập như Đái Tông, Thời Thiên... Đặc biệt, trong các anh hùng Lương Sơn còn có 3 phụ nữ (Cố Đại Tẩu, Hỗ Tam Nương và Tôn Nhị Nương).
Quy hàng và tan rã Lương Sơn Bạc phát triển đến cực thịnh ở hồi 70 với việc tập hợp đủ 108 vị anh hùng được phân thứ hạng và nhiệm vụ ở Lương Sơn. Triều đình nhà Tống nhiều lần phát quân đi đánh dẹp đều bị quân khởi nghĩa đánh bại. Thái uý Cao Cầu đích thân cầm quân đi dẹp, bị quân Lương Sơn bắt sống. Tuy nhiên, do thủ lĩnh Tống Giang mang nặng tư tưởng trung quân ái quốc nên đã sai thả Cao Cầu và xin được về quy thuận triều đình. Dù bị nhiều ý kiến phản đối (nhất là Võ Tòng và Lý Quỳ), Tống Giang vẫn quyết ý dẫn các thủ hạ về quy hàng khi được triều đình chiêu an. Sau khi về hàng triều đình, quân Lương Sơn được điều đi chống quân nhà Liêu xâm phạm bờ cõi nhà Tống. Quân Lương Sơn thắng quân Liêu liên tiếp nhiều trận, sắp tiến đến kinh đô nước Liêu thì vua Huy Tông theo lời các gian thần, chấp thuận cho nước Liêu giảng hoà và hạ lệnh Tống Giang rút quân.
Trở về, triều đình lại phái quân Lương Sơn đi đánh dẹp các cuộc khởi nghĩa khác của Điền Hổ, Vương Khánh và Phương Lạp. Với đội ngũ thiện chiến, tài năng, quân Lương Sơn dưới cờ hiệu của triều đình nhà Tống đã dẹp được cả 3 cuộc khởi nghĩa quy mô lớn này. Khi đánh quân Liêu và các cuộc khởi nghĩa nông dân khác của Điền Hổ, Vương Khánh, họ toàn thắng và không có tướng lãnh nào tử vong. Tuy nhiên, khi đánh Phương Lạp, quân Lương Sơn bị tổn thất nặng. Và khi giặc giã không còn, nhà Tống tìm cách trừ khử họ.
Kết cục Sự suy giảm quân số chỉ diễn ra khi quân Lương Sơn đụng độ quân Phương Lạp. Cho tới khi hạ đội quân này và bắt sống thủ lĩnh của họ (Võ Tòng bắt được Phương Lạp), các anh hùng Lương Sơn Bạc bị tổn thất rất nhiều. Trong 108 người, 5 người không tham dự cuộc chiến với Phương Lạp do được lệnh ở lại hoặc bị gọi về; 103 người tham dự cuộc chiến với Phương Lạp thì có 76 người bị tử trận hoặc không trở về triều nhận quan tước, 27 người trở về triều.
Những người chết Tổng số có 69 người chết, trong đó:
1. Tướng chết trận: 59 người, bao gồm: •
15 chánh tướng:
Tần Minh, Từ Ninh, Đổng Bình, Trương Thanh, Lưu Đường, Sử Tiến, Sách Siêu, Trương Thuận, Nguyễn Tiểu Nhị, Nguyễn Tiểu Ngũ, Lôi Hoành, Thạch Tú, Giải Trân, Giải Bảo. •
44 phó tướng:
Tống Vạn, Tiêu Đĩnh, Đào Tông Vượng, Hàn Thao, Bành Kỷ, Trịnh Thiên Thọ, Tào Chính, Vương Định Lục, Tuyên Tán, Khổng Lượng, Thi Ân, Hách Tư Văn, Đặng Phi, Chu Thông, Cung Vượng, Bao Húc, Đoàn Cảnh Trụ, Hầu Kiện, Mạnh Khang, Vương Anh, Hỗ Tam Nương, Hạng Sung, Lý Cổn, Yến Thuận, Mã Lân, Đan Đình Khuê, Nguỵ Định Quốc, Lã Phương, Quách Thịnh, Âu Bằng, Trần Đạt, Dương Xuân, Úc Bảo Tứ, Lý Trung, Tiết Vĩnh, Lý Văn, Thạch Dũng, Đỗ Thiên, Đinh Đắc Tôn, Trâu Uyên, Lý Lập, Thang Long, Sái Phúc, Trương Thanh, Tôn Nhị Nương.
2. Các chánh phó tướng ốm chết dọc đường: 10 người, gồm: •
5 chánh tướng:
Lâm Xung, Dương Chí, Trương Hoành, Mục Hoằng, Dương Hùng. •
5 phó tướng:
Khổng Minh, Chu Quý, Chu Phú, Thời Thiên, Bạch Thắng.
Những người sống Còn lại 39 người sống sau khi dẹp Phương Lạp, nhưng kết cục cũng khác nhau, không phải ai cũng được trọn vẹn:
1. Tướng không muốn ra làm quan và đã bỏ đi trên đường về kinh: 4 người: •
2 chánh tướng:
Yến Thanh, Lý Tuấn Trong Thủy hử truyện, sau này Lý Tuấn trở thành vua Xiêm La. •
2 phó tướng:
Đồng Uy, Đồng Mãnh. Hai tướng này cùng sang Xiêm La với Lý Tuấn.
2. Những trường hợp không về khác: •
Lỗ Trí Thâm và Võ Tòng ở lại chùa Lục Hòa (Hàng Châu) theo nghiệp tu hành.
Võ Tòng sau sống ngoài 80 tuổi, Lỗ Trí Thâm chết tại chùa này chỉ một thời gian ngắn sau khi thắng Phương Lạp. •
Công Tôn Thắng từ giã Lương Sơn ngay trước khi ra quân tấn công Phương Lạp và theo La Chân Nhân tu hành ở Kế Châu.
3. Những tướng trở về và nhận chức phong: Còn 27 tướng lĩnh Lương Sơn trở về và nhận chức phong của triều đình, gồm: •
12 chánh tướng:
Tống Giang, Lư Tuấn Nghĩa, Ngô Dụng, Quan Thắng, Hô Duyên Chước, Hoa Vinh, Sài Tiến, Lý Ứng, Chu Đồng, Đái Tông, Lý Quỳ, Nguyễn Tiểu Thất. •
15 phó tướng:
Chu Vũ, Hoàng Tín, Tôn Lập, Phàn Thuỵ, Lăng Chấn, Bùi Tuyên, Tưởng Kinh, Đỗ Hưng, Tống Thanh, Trâu Nhuận, Sái Khánh, Dương Lâm, Dương Xuân, Tôn Tân, Cố Đại Tẩu.
3. Tướng đã ở kinh từ trước hoặc được lệnh gọi về: 5 phó tướng: An Đạo Toàn, Hoàng Phủ Đoan, Kim Đại Kiện, Tiêu Nhượng, Nhạc Hoà. Số mệnh khác nhau của 32 người này sau khi về kinh mới là đa dạng nhất, không chỉ nói lên sự bội bạc của triều đình nhà Tống đối với công thần, mà còn lột tả tận cùng tính cách của từng người. Cho tới đoạn kết cục này, độc giả mới thực sự nhìn ra chân tướng của tất cả các anh hùng Lương Sơn Bạc.
•
•
•
Tống Giang ngu trung, tự sát theo mệnh lệnh của vua. Hơn thế, sợ Lý Quỳ sẽ làm phản để báo thù cho mình, ông buộc Lý Quỳ phải uống rượu độc để cùng chết. Lư Tuấn Nghĩa bị triều đình đầu độc chết. Ngô Dụng và Hoa Vinh, sau khi mang xác Tống Giang và Lý Quỳ đi chôn, cũng treo cổ tự vẫn ở cùng chỗ 2 ngôi mộ. Cái chết của Ngô - Hoa đầy bi phẫn.
•
Quan Thắng nhận chức, sau bị tai nạn ngã ngựa chết.
•
Lý Ứng, Sài Tiến nhận chức một thời gian rồi từ chức về quê.
•
Đái Tông nhận chức rồi từ chức về làm thủ từ ở Thái An
•
•
•
Nguyễn Tiểu Thất, Tống Thanh, Mục Xuân, Trâu Nhuận, Tôn Tân, Tôn Lập, Cố Đại Tẩu, Tưởng Kính về kinh nhưng không nhận chức mà trở về quê. Chu Vũ và Phàn Thuỵ bỏ đi làm đạo sĩ, ngao du thiên hạ. Chu Đồng và Hô Duyên Chước còn làm tướng chống quân nhà Kim sau này (Hô Duyên Chước tử trận). Lăng Chấn cũng tiếp tục phục vụ triều đình trong chiến trận.
•
Dương Lâm, Bùi Tuyên cùng về suối An Lạc giữ chức tiểu lại.
•
Hoằng Tín làm quan ở Thanh Châu
•
•
An Đạo Toàn ở lại Viện thái y làm thày thuốc, Hoàng Phủ Đoan lại đi giữ ngựa cho triều đình; Kim Đại Kiện làm ngự bảo giám; Nhạc Hoà phục vụ trong phủ phò mã Tiêu Nhượng làm văn thư trong phủ gian thần Sái Kinh - người góp tay cùng Cao Cầu sát hại Tống Giang.
Trong 32 người, 3 người bị triều đình sát hại; 2 người tự vẫn vì phẫn chí; 12 người về tới kinh nhưng vẫn không nhận chức, bỏ về quê cũ hoặc đi làm đạo sĩ; 3 người nhận chức rồi sau đó từ chức vì không thích bon chen ở chốn quan trường nhiều gian thần; 13 người tiếp tục phục vụ triều đình, thậm chí cộng tác với cánh gian thần làm hại "những người anh em Lương Sơn" trước đây của mình.
Các thủ lĩnh Lương Sơn Bạc Các anh hùng Lương Sơn Bạc thường được nhắc tới gồm có 108 người, tuy nhiên trên thực tế phải là 109 người, nếu tính cả Tiều Cái. Xa hơn nữa, chủ trại đầu tiên là Vương Luân, song Vương Luân nhanh chóng bị trừ khử không đóng vai trò gì đối với sự phát triển của Lương Sơn Bạc và do đó không được nhắc tới và không được tính vào hàng ngũ các anh hùng Lương Sơn. Mặc dù Tiều Cái không chính thức thuộc về 108 anh hùng Lương Sơn Bạc vì trúng tên chết sớm ở trại Tăng Đầu, nhưng xét ra Tiều Cái là người lãnh tụ đầu tiên từ lúc Lương Sơn mới mở. Đối với các anh hùng Lương Sơn Bạc, từ Tống Giang trở đi, Tiều Cái là thủ lĩnh tối cao và nếu không vì cái chết của Tiều Cái, Tống Giang có thể không trở thành thủ lĩnh của Lương Sơn
108 thủ lĩnh Lương Sơn gồm có 36 vị sao Thiên Cương và 72 vị Địa sát, đứng đầu là Tống Giang và cuối cùng là Đoàn Cảnh Trụ.
Khái quát về các nhân vật trong tác phẩm Về hình tượng, tính cách nhân vật Trong bài giới thiệu về tác phẩm Thuỷ hử, giáo sư Lương Duy Thứ viết: ... Có người cho rằng, giá trị cơ bản của Thuỷ hử là ở chỗ đã xây dựng được hàng loạt nhân vật hảo hán Trung Hoa võ nghệ cao cường, giàu lòng vị tha, xả thân vì nghĩa. Vì vậy, các hảo hán Lương Sơn đã được ca ngợi hết lời, là những người tượng trưng cho ước vọng của quần chúng nông dân thấp cổ bé họng, là những ông tiên ông Bụt bằng xương bằng thịt... Sự xuất hiện của các anh hùng Thuỷ hử là có lý. Giữa xã hội phong kiến, ... hành động của họ nhiều lúc rất có ý nghĩa. Nhưng coi... tư tưởng và hành động của họ là chuẩn mực, là tấm gương sáng cho người đời noi theo thì lại hoàn toàn sai. Họ không thể là "bó đuốc soi đường cho nhân dân trong đêm trường trung cổ phong kiến". Trên thực tế của tác phẩm, đúng như Lỗ Tấn nhận xét, họ trả thù các quan lại, địa chủ cường hào, nhưng cũng có lúc xâm nhiễu nhân dân và hành động quá tay. Có những người may mắn được họ cứu giúp (như cha con Kim Thuý Liên, Thi Ân), nhưng cũng có những trường hợp bị chặt đầu vô cớ (19 người trong nhà Trương Đô giám, những người dân ra xem hành hình Tống Giang, những người vô tình qua Lương Sơn bị các hảo hán giết làm lễ ra mắt...). Họ giết người như ngoé và có lúc mở quán bánh bao nhân thịt người... Tính vô nhân đạo trong hành động của không ít hảo hán Lương Sơn Bạc đã làm hoen ố mục tiêu mà họ đề ra ("thế thiên hành đạo"). Nhiều lúc, hành động và tư tưởng của họ không khác kẻ cướp là mấy. Họ phản kháng và trả thù hoàn toàn tự phát, chưa có lý trí tỉnh táo sáng suốt dẫn dắt, do đó thường sa vào tình trạng manh động, thô bạo, vô chính phủ. Xuất phát từ những lập luận đó, giáo sư Lương Duy Thứ không đồng tình với quan điểm của một số tác gia Trung Quốc: Không thể coi Tống Giang là "lãnh tụ cách mạng nông dân trong xã hội phong kiến" và Lý Quỳ là "hình tượng điển hình có tinh thần cách mạng kiên định nhất của nhân dân lao động" ... Giáo sư Lương Duy Thứ đưa ra dẫn chứng: Thực ra, từ lâu Lỗ Tấn đã chỉ ra tính chất vô nhân đạo của những hành động manh động, tự phát của các nhân vật Thuỷ hử. Ông viết: "Tôi rất quý Trương Phi thẳng thắn, không biết sợ cái gì... nhưng tôi căm thù Lý Quỳ, người giống Trương Phi nhưng đã không phân biệt trắng với đen và là kẻ sẵn sàng chặt đầu hàng loạt bằng cây rìu của mình" Trong tác phẩm Thuỷ hử, không phải anh hùng nào đang làm quan cho triều đình lên Lương Sơn cũng vì bị gian thần vu cáo, hãm hại như Lâm Xung mà có những trường hợp, chính các tướng lên Lương Sơn trước đặt họ vào tình thế buộc phải theo lên Lương Sơn. Kim sang thủ Từ Ninh bị Thang Long lừa lên Lương Sơn, đặt vào "hoàn cảnh đã rồi", muốn về cũng không được. Hay Lư Tuấn Nghĩa bị Ngô Dụng lừa viết bài thơ phản trắc lên tường (4 chữ đầu câu ghép thành "Lư Tuấn Nghĩa phản") nên không còn đường chối cãi trước lời buộc tội. Chính vì vậy, khi lực lượng Thuỷ hử đánh Phương Lạp trở về và bị triều đình chia cắt, không phải ngẫu nhiên có sự phân hoá trong tư tưởng của họ, mỗi người suy nghĩ và theo đuổi mục đích riêng, không phải ai cũng hành động tự sát vì nghĩa, chết theo "Tống ca ca" như Ngô Dụng và Hoa Vinh.
Phần đông các anh hùng Thuỷ hử, nhất là những người xuất thân chiến tướng, dường như chỉ biết chiến đấu, chiến đấu đến hơi thở cuối cùng theo mệnh lệnh. Chính vì vậy, họ dễ bị triều đình lợi dụng, như Hàn Tín bị Lưu Bang lợi dụng để khi xong việc thì trừ bỏ. Đặc biệt sau khi quy hàng triều đình, họ chiến đấu miệt mài hết trận này đến trận khác, thắng trận và lập công không biết mệt mỏi như những cỗ máy và dường như cũng không đòi hỏi gì. Họ xả thân, chỉ biết tiến lên phía trước mà không biết rằng sau lưng mình, bọn gian thần Cao Cầu, Đồng Quán chỉ chờ họ giết xong giặc thì sẽ đâm lén họ.
Về hình mẫu các nhân vật Tuy Thuỷ hử có sự đa dạng về tính cách và sở trường, sở đoản các nhân vật nhưng theo ý kiến các nhà nghiên cứu, trong đó có ý kiến của nhà phê bình Kim Thánh Thán đời nhà Thanh, một số nhân vật trong Thuỷ hử có những nét tương đồng với nhân vật trong Tam Quốc Diễn Nghĩa của La Quán Trung. Đó là nguyên nhân chính để các nhà nghiên cứu khẳng định sự tham gia ở mức độ nhất định của La Quán Trung đối với tác phẩm Thuỷ hử. Tống Giang, ngoài sự trung hiếu với triều đình, theo Kim Thánh Thán, còn mang nhiều nét của tính giả dối, giống như Lưu Bị. Ngô Dụng với trí thông minh tuyệt đỉnh rất giống Gia Cát Lượng. Quan Thắng và Chu Đồng đều có hình ảnh phảng phất như Quan Vũ. Lý Quỳ có tính nóng và ngay thẳng giống Trương Phi... Ngoài ra, tên một số nhân vật cũng mang những chữ gợi nhớ đến các nhân vật Tam Quốc Diễn Nghĩa. Lã Phương có biệt danh là "Tiểu Ôn hầu", cũng sử dụng hoạ kích như Lã Bố; Trong Tam Quốc, Gia Cát Lượng có tên tự là Khổng Minh, trong Thuỷ hử có hai anh em họ Khổng là Khổng Minh và Khổng Lượng; Tiên phong Sách Siêu khoẻ mạnh nhưng bồng bột giống với nhân vật Mã Siêu của Tam Quốc...
Giá trị nghệ thuật Trong bài giới thiệu tác phẩm Thủy hử, giáo sư Lương Duy Thứ viết: Sức hấp dẫn kỳ lạ của Thủy hử chủ yếu do tài năng văn chương của Thi Nại Am. Kim Thánh Thán là một người mang nặng tư tưởng phong kiến đã phải thốt lên: "Những tên sao thiên cương, địa sát, xét ra không hợp đạo làm người, sao lại có áng văn viết ra lạ lùng dễ mê hoặc lòng người đến thế? Ta muốn dựng Thi Nại Am dậy mà hỏi cho ra?" Về mặt kết cấu, tác phẩm được độc giả đón nhận như hàng trăm truyện ngắn ly kỳ, có thể đứng độc lập như những tác phẩm riêng lẻ, nhưng dưới ngòi bút của Thi Nại Am chúng được xâu chuỗi liền mạch thành một hệ thống hoàn chỉnh. Kết cấu đó mang đặc sắc của những tác phẩm phát triển từ chuyện kể, và sợi dây quán xuyến toàn bộ tác phẩm là sự xung đột giữa chế độ phong kiến áp bức và tinh thần phản kháng mãnh liệt của các anh hùng hảo hán. Từ những câu chuyện về các số phận đầy éo le trắc trở, như những dòng suối tuôn chảy về sông, Thuỷ hử đã dựng dậy vô số nhân vật có phong tục tập quán cũng như lời ăn tiếng nói của vùng thượng lưu và trung lưu sông Hoàng Hà. Phải dụng công lắm Thi Nại Am mới xây dựng được những nhân vật không những có "suy nghĩ và hành động phù hợp với giai cấp xuất thân và địa vị xã hội" mà còn có cá tính muôn màu muôn vẻ, hình dáng và lời nói không ai giống ai trong thực tế cuộc đời. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng có những nhân vật chỉ được phác hoạ sơ và có những người chỉ thêm cho đủ số 108. Trong số 108 hảo hán Lương Sơn có hơn một nửa là những “tôi trung con hiếu”, những con người vốn sẵn lòng thờ phụng triều đình, nhưng “muốn làm nô lệ mà vẫn không được”, họ phải đứng dậy, làm việc bất đắc dĩ “bức thướng Lương Sơn” (buộc phải lên Lương Sơn Bạc). Vốn là những người dân thấp cổ bé họng, không nuôi ảo tưởng gì đối với con đường công danh sự nghiệp phong kiến và sự phản kháng của họ chỉ nhằm tìm
đường sống, nhưng những hảo hán Lương Sơn đã không thể thành công. Sự thất bại của họ cho thấy sự thực lịch sử là trong xã hội phong kiến, khởi nghĩa nông dân chỉ có thể hoặc bị thế lực thống trị đàn áp, hoặc trở thành công cụ thay triều đình đổi ngôi của chế độ phong kiến. Tác phẩm xây dựng được tính cách nhân vật điển hình, rõ rệt, thậm chí dị biệt. Nếu Tống Giang coi việc làm phản là tội "đáng diệt chín họ" và con đường đến với Lương Sơn quanh co, day dứt bao nhiêu, thì Lý Quỳ lại xem đó là việc đương nhiên và việc gia nhập chốn thủy hử (bến nước) của họ Lý lại đơn giản bấy nhiêu. Ngay trong một nhân vật, khi hoàn cảnh sống và địa vị xã hội thay đổi, tính cách cũng thay đổi theo, như Lâm Xung vốn là người hiền lành nhẫn nhục, nhưng khi ở miếu Thổ thần, hiểu thấu sự nham hiểm và tàn bạo của đám quan trên, ông lại trở nên ngỗ ngược, ngang tàng. Về nỗ lực xây dựng cá tính của những hình tượng nghệ thuật, Thủy hử đã vượt thoát khỏi những khuôn sáo "tính cách có sẵn", "lý tưởng hóa" của các tác phẩm cổ điển, tạo nên những cá tính sinh động và có sức thuyết phục độc giả. Theo giáo sư Lương Duy Thứ, văn chương của Thuỷ hử không "dệt gấm thêu hoa" như Tây Sương ký, không "nhả ngọc phun châu" như Hồng Lâu Mộng, mà là "nhạc trỗi chuông ngân", hùng hồn, dồn dập. Văn chương của Thủy hử gần gũi với truyện kể dân gian. Tác phẩm Thuỷ hử giữ được tính sống động của nhân vật trong ngôn ngữ gân gũi với đời sống hằng ngày, trong lối hành văn ít trang sức tô điểm.
Sự chân xác lịch sử Khởi nguồn của Thủy hử truyện là các truyện kể, huyền tích dân gian về cuộc đời và hành vi của các thủ lĩnh Lương Sơn Bạc, thêm vào đó, cũng tồn tại nhiều văn bản truyện Thủy hử khác nhau nên có thể nói, tính xác thự về mặt lịch sử của tiểu thuyết này là không cao. Một trong những ví dụ rõ ràng nhất là trên thực tế, Phương Lạp chưa từng đụng đầu và do đó, bị tiêu diệt bởi quân lực của Lương Sơn. Phương Lạp đã thực sự xưng đế và bị tiêu diệt bởi những đội quân khác của triều đình nhà Tống chứ không phải quân Lương Sơn Bạc. Trong một nhận định khác về sự chân xác của Thủy hử truyện, Lỗ Tấn viết : "... Nguyên bản Thủy hử truyện này không còn, bộ Thủy hử lưu hành hiện nay có hai loại, một loại 70 hồi, một loại trên 70 hồi. Loại trên 70 hồi cũng bắt đầu từ chuyện Hồng thái uý lạc bước vào điện ma vương rồi sau đó 108 người tụ về Lương Sơn Bạc, đánh người cướp của, cuối cùng nhận lệnh chiêu an, được phái đi đánh dẹp giặc Liêu, bình định Điền Hổ, Vương Khánh, bắt được Phương Lạp (lãnh tụ các cuộc khởi nghĩa nông dân cùng thời) lập công lớn. Cuối cùng triều đình nghi kỵ, bắt Tống Giang uống thuốc độc mà chết, rồi hóa thành thần. Còn chuyện chiêu an thì vốn là cách nghĩ của người cuối Tống đầu Nguyên, bởi vì lúc này xã hội loạn lạc, quân lính áp chế nhân dân, những người dân hòa bình thì nhẫn nhục chịu đựng, những người không hoa bình thì ly khai làm giặc. Kẻ làm giặc một mắt chống cự với quân lính, quân lính không thắng nổi họ, mặt khác cướp bóc nhân dân, tất nhiên nhân dân thường xuyên bị họ nhũng nhiễu. Nhưng một khi giặc ngoại xâm đến, quân lính không chống cự nổi, nhân dân vốn căm ghét ngoại tộc xâm lược, liền nghĩ đến chuyện dùng bọn giặc cướp đã chiến thắng quân lính để chống xâm lược, bởi vậy giặc cướp lúc này lại trở thành kẻ hành đao. Còn như chuyện Tống Giang uống thuốc độc tự sát thì lại do người đầu Minh thêm vào. Minh Thái Tổ, sau khi nhất thống thiên hạ đã sinh lòng nghi kỵ các công thần, ra tay chém giết, những kẻ giữ được trọn vẹn không nhiều. Để tỏ lòng đồng tình với những công thần bị sát hại, nhân dân đã thêm vào chuyện Tống Giang uống thuốc độc tự sát rồi hóa thành thần. Đó âu cũng là chỗ khiếm khuyết có thực, một ví dụ thường thấy về cách quyết "đoàn viên" của tiểu thuyết". Hậu Thủy hử
Bộ truyện Hậu Thủy hử cũng mang tên tác giả Thi Nại Am, tiếp theo hồi thứ 70 (hồi cuối) của bộ Thủy hử, kể chuyện triều đình đánh mãi không thắng bèn dùng kế chiêu an. Các anh hùng Lương Sơn Bạc nghe lời Tống
