10 JENIS SENSOR SENSOR BESERT BESERTA CARA KERJANYA KERJANYA DAN CONTOH CONTOH APLIKASI APLIKASI SENSOR SENSOR TERSEBUT 1. Sensor gerak (PIR
Sensor gerak a!a" PIR #e#$"n%a& '"a ag&an "!a#a. Bag&an %ang $er!a#a $e#an)ar &n*rare'+ se'angkan ag&an %ang ke'"a %a&!" $enera. B&,a a,a! sensor &n& a'a %ang #e,e-a!&n%an ag&an $e#an)ar akan #eng&r !an'a a!a" s&n%a, ke ag&an $enera. Se,an"!n%a+ $enera akan #e#er& #e#er& $er&n! $er&n!a/ a/ $a'a a,a! a,a! ,a&nn% ,a&nn%a. a. &sa,n &sa,n%a %a #e#"ka #e#"ka $&n!" $&n!" a!a" a!a" #enge, #enge,"ar "arkan kan s"ara+ s"ara+ !ergan!"ng s%s!e# a$,&kas& %ang '&!era$kan. Con!o/ a$,&kas& P&n!" %ang %ang &sa #e#"ka sen'&r& sen'&r& se)ara se)ara o!o#a!&s o!o#a!&s J&ka a'a %ang ,e-a! a!a" #as"k #as"k #a"$"n ke,"ar. A,a! sensor !erse"! #e,ak"kan 'e!eks& !er/a'a$ s"a!" gerakan %ang '&se"! Na#an%a a'a,a/ PIR (Pass&2e In*rare' Sensor
3. RTD (Res&s!an)e Te#$era!"re Te#$era!"re De!e)!ors
B&,a RTD RTD era'a $a'a s"/" ka#ar #aka e'a $o!ens&a, $o!ens&a, e#a!an e#a!an a'a,a/ 0 4o,!. Kea'aan &n& '&se"! kea'aan se!ang. B&,a s"/" RTD er"a/ #aka res&s!ans&n%a "ga er"a/se/&ngga e#a!an !&'ak 'a,a# kon'&s& se!ang. Ha, &n& #en%eakan a'an%a e'a$o!ens&a, an!ara !&!&k A 'an B. Beg&!" "ga %ang er,ak" $a'a ke,"aran $eng"a! '&*erens&a,. Con!o/ A$,&kas& Pa'a $roses $engon!ro,an !e#$era!"r !e#$era!"r '& ,&ne *"e, gas ($&$a era/an akar gas &n& '&$er,"kan $engon!ro,an ($engen'a,&an !e#$era!"r agar s"/" %ang a'a $a'a $&$a !erse"! se,a," 'a,a# kea'aan kea'aan s!a&, s!a&, se/&ng se/&ngga ga 'a$a! 'a$a! '&a'& '&a'&kan kan a/an a/an akar akar ko#$re ko#$resor sor.. Ua$ gas (2a$o" (2a$o"r r %ang %ang '&/as&,kan 'ar& $ro'"k 'r"# akan '& $anaskan '& Hea! E5)/anger se/&ngga "a$ gas !erse"! 'a$a! '&a'&kan a/an akar ko#$ressor. A,a! %ang '&g"nakan "n!"k #engon!ro, !e#$era!"r "a$ gas+ #er"$akan sa,a/ sa!" $era,a!an a!a" &ns!r"#en! $ar&k. A$a&,a a,a! &n& !&'ak ero$eras& #aka !e#$era!"r %ang '&&ng&nkan !&'ak akan !er)a$a& se/&ngga ko#$ressor !&'ak 'a$a! ekera 'an $ar&k $ar&k !&'ak !&'ak 'a$a! 'a$a! ero$e ero$eras ras&& se)ara se)ara nor#a, nor#a, 'an se)ara se)ara o!o#a! o!o#a!&s &s $ro'"ks $ro'"ks&& $ar&k $ar&k $"n
#ena'& erk"rang. Un!"k &!" '&g"nakan &ns!r"#en $eng"k"r !e#$era!"r %a&!" Res&s!an)e Te#$era!"re De!e)!or (RTD %ang er$eran #enga-as& 'an #engon!ro, !e#$era!"r gas. RTD &n& ekera er'asarkan $eran'&ngan $er"a/an !e#$era!"r 'engan esaran !a/anan ,&s!r&k 'ar& ,oga# %ang !er'a$a! $a'a sensor RTD !erse"!+ 'an en&s ,oga# %ang ser&ng '&g"nakan a'a,a/ $,a!&na (P!100. 6. Sensor S"/" (T/er#oko$e,
J&ka sa,a/ sa!" $angka, ,&,&!an '&$anas&+ #aka $a'a ke'"a ""ng $eng/an!ar %ang ,a&n akan #"n)", e'a $o!ens&a, (e#*. T/er#oko$e, '&!e#"kan o,e/ T/o#as Jo/an Seee)k $a'a !a/"n 1730. Tegangan ke,"aran e#* (e,ek!ro #o!&2e *or)e !/er#oko$e, #as&/ sanga!ren'a/+ /an%a eera$a #&,&2o,!. T/er#oko$e, ekera er'asarkan $ere'aan $eng"k"ran. O,e/ karena &!" &ka "kn!"k #eng"k"r s"/" %ang !&'ak '&ke!a/"&+ !er,e&/ '"," /ar"s '&ke!a/"& !egangan 4) $a'a s"/" re*erens& (re*eren)e !e#$era!"re. B&,a !/er#oko$e, '&g"nakan "n!"k #eng"k"r s"/" %ang !&ngg& #akaa akan #"n)", !egangan seesar 4/. Tegangan ses"ngg"/n%a a'a,a/ se,&s&/ an!ara 4) 'an 4/ %ang '&se"! ne! 2o,!age (4ne!.
Con!o/ A$,&kas& 8 In'"s!r& es& 'an aa 8 Penga#an $a'a a,a!9a,a! $e#anas 8 Un!"k !er#o$&,e sensor ra'&as& 8 Pe#angk&! ,&s!r&k !enaga $anas ra'&o&so!o$+ sa,a/ sa!" a$,&kas& !er#o$&,e
:. Sensor S"/" (IC I6;
Tegangan ke,"aran rangka&an e!aa#a/ 10 #4<0C. Dengan #e#er&kan !egangan re*erens& neg!&* (94s Dengan #e#er&kan !egangan re*erens& nega!&* (94s $a'a rangka&an+ sesor &n& #a#$" ekera $a'a ren!ang s"/" 9;;0C = 1;00C. Tegangan ke,"aran 'a$a! '&a!"r 0 4 $a'a s"/" 00C 'an ke!e,&!&an sensor &n& a'a,a/ >10C.
Con!o/ A$,&kas&
S&s!e# #on&!or&ng s"/" r"angan $a'a ,aora!or&"# k&a+ s&s!e# #on&!or&ng s"/" r"#a/ ka)a.
;. Sensor S"/" (T/er#&s!or
eng"a/ s"/" #ena'& res&s!ans& a!a" /a#a!an ,&s!r&k %ang eran'&ng !era,&k 'engan $er"a/an s"/". Se#ak&n !&ngg& s"/"+ se#ak&n ke)&, res&s!ans&n%a. Con!o/ A$,&kas&
A$,&kas& !/er#&s!or $a'a o!o#o!&* a'a,a/ $a'a Sensor IAT (In!ake A&r Te#$era!"re Sensor &n& #e'e!eks& !e#$era!"r "'ara #as"k ke eng&ne 'engan #eng"nakan !/er#&s!or.
?. Be!a,,&) Te#$era!"r ?. Be!a,,&) Te#$era!"re Sensor
Sensor &n& #eng"a/ #a#$" esaran s"/" #ena'& gerakan. sensor &n& !er"a! 'ar& '"a "a/ ,oga# %ang '&sa!"kan a!a" '&reka!kan #ena'& sa!". Cara kera 'ar& sensor &n& a'a,a/ se!&a$ ,oga# kan #e#$"n%a& koe*&s&en #"a& %ang ere'a9e'a #aka &ka '"a "a/ ,oga# %ang #e#&,&k& koe*&s&en #"a& %ang ee'a '&sa!"kan #aka ga"ngan ke'"a ,oga# &!" akan #e,engk"ng &ka '&$anas&. Karena s&*a!n%a %ang &sa #e,engk"ng &ka !erkena $anas #aka e!a, &n& ser&ng '&$aka& seaga& sak,ar s"/" o!o#a!&s a!a" seaga& a,a! "k"r s"/" %ang ana,og. Con!o/ A$,&kas& Sa,a/ sa!" a$,&kas& 'ar& Be!a,,&) !e#$era!"re sensor &n& a'a,a/ $a'a se!r&kaan ,&s!r&k $a'a se!r&ka &ka s"/" #e,e&/& a!as %ang !e,a/ '&!en!"kan #aka se!r&ka akan #a!& sen'&r& 'an akan a'a "n%& @!&k@+ &!" seenarn%a a'a,a/ Be!a,,&) !e#$era!"re sensor %ang se'ang #e,engk"ng. D&s&n& e!a, er*"ngs& seaga& sak,ar s"/" o!o#a!&s %ang akan #e#"!"s kon!ak ,&s!r&k &ka s"/" se!r&ka #e,e&/& a!as %ang '&!en!"kan.
. Sensor U,!rason&)
Sensor ",!rason&k ekera er'asarkan $r&ns&$ $an!",an ge,o#ang s"ara+ 'ana sensor &n& #eng/as&,kan ge,o#ang s"ara %ang ke#"'&an #enangka$n%a ke#a,& 'engan $ere'aan -ak!" seaga& 'asar $eng&n'eraann%a. Pere'aan -ak!" an!ara ge,o#ang s"ara '&$an)arkan 'engan '&!angka$n%a ke#a,& ge,o#ang s"ara !erse"! a'a,a/ eran'&ng ,"r"s 'engan arak a!a" !&ngg& oek %ang #e#an!",kann%a. Jen&s oek %ang 'a$a! '&&n'era '&an!aran%a a'a,a/ oek $a'a!+ )a&r+ "!&ran #a"$"n !eks!&,.
Con!o/ A$,&kas&
Sensor ",!rason&) an%ak '&g"nakan '& eraga& $erangka! $eng"k"r arak. seaga& )on!o/ '& '"n&a roo!&ka sensor &n& '&g"nakan seaga& &n'ra "!a#a "n!"k na2&gas& roo!. seaga& )on!o/ !&$e ",!ra son&) %ang an%ak '&g"nakan a'a,a/ !&$e SR+ 'an PIN $a'a $er&ns&$n%a sensor arak ",!ra son&) #engg"nakan $r&ns&$ kera %ang sa#a+ %a&!" $ng&r s&n%a, 'an $enera s&n%a, (!rans#&!!er an' re)e&2er. sensor &n& ekera $a'a *re"en)% :0 K/.
7. Sensor Pen%an'& (En)o'er
Sensor &n& a'a,a/ saa! rangka&an s"#er )a/a%a '&er& 4CC ; 4o,! 'an #eng/as&,kan )a/a%a+ )a/a%a #as"k $a'a $/o!o'&o'a !&'ak !er/a,ang& #aka akan #eng/as&,kan !egangan ;4 'an eg&!" "ga sea,&kn%a saa! !er/a,ang& #aka akan #eng/as&,kan !egangan 04. Dana !egangan #ena'& &n$"!an "n!"k #&krokon!ro,er.
Con!o/ A$,&kas&
Sa,a/ sa!" a$,&kas& ro!ar% en)o'er seaga& sensor $os&s& '&g"nakan $a'a o"se Ana,og (o"se %ang #engg"nakan Bo,a. K"rang ,e&/ T&ga "a/ Rangka&an Sensor Pos&s& #engg"nakan Ro!ar% En)o'er.
F. Sensor Le2e, (S&,o P&,o!
Sensor Le2e, &n& akan #en"r"nkan an'",n%a 'engan !&ng !er!en!" ke#"'&an &ka an'", !erse"! #en%en!"/ #a!er&a, #aka an'", akan na&k ke#a,&. Dan Le2e, ke!&ngg&an #a!er&a, &sa '&ke!a/"& 'ar& Panang an'", %ang '&!"r"nkan !erse"!. B&sa "ga '&$er&n!a/kan 'ar& P"sa! Kon!ro, "n!"k #e#er&kan Co##an' ke Con!ro,,er &ka &ng&n #e,ak"kan $eng"k"ran #a!er&a, #engg"nakan S&,oP&,o! &n&. Con!o/ A$,&kas&
Pengg"naan sensor ,e2e, '& $ar&k se#en &asan%a '& $asang '& &n #a!er&a,+ S&,o a!a"$"n "n!"k #enge!a/"& ke!&ngg&an<2o,"#e !an'on a&r (-a!er !rea!#en!. S&,o $&,o! )o)ok "n!"k $eng"k"ran ,e2e, '& $ar&k se#en
karena se,a&n )"k"$ /an'a, sensor &n& "ga a&k "n!"k
$eng"k"ran #a!er&a, ",k se$er!& se#en. 10. Sensor Le2e, (Le2e, S-&!)/
Sensor ,e2e, s-&!)/ &n& )"k"$ se'er/ana+ sensor &n& )"#an #e,ak"kan $ensak,aran &asa+ a$a&,a #a!er&a, se#en kon!ak 'engan sensor se/&ngga s-&!)/ !er!ekan #aka k&!a )"k"$ #eng/""ngkan kak& NO
Con!o/ A$,&kas&
Sa#a se$er!& sensor s&,o $&,o!+ $engg"naan sensor ,e2e, s-&!)/ &n& &asa '& g"nakan '& $ar&k se#en. !e!a$& '& an'&ngkan s&,o $&,o!+ sensor ,e2e, s-&!)/ &n& #as&/ ka,a/. 7 JENIS SENSOR BESERTA CARA KERJA DAN KEUNAAN 1. sensor PIR ( $ass&2e &n*rare' re)e&2er Sensor PIR ($ass&2e &n*rare' re)e&2er a'a,a/ sensor %ang '&g"nakan "n!"k #en'e!eks& a'an%a $an)aran s&nar &n*ra #era/. Sensor PIR ers&*a! $as&*+ar!&n%a sensor &n& !&'ak #e#an)arkan )a/a%a !e!a$& /an%a #enera ra'&as& s&nar &n*ra#era/ 'ar& ,"ar. Sensor &n& &asan%a '&g"nakan 'a,a# $eran)angan 'e!e)!or gerakan eras&s PIR+karena se#"a en'a #e#an)arkan energ& ra'&as&+se"a/ gerakan akan !er'e!eks& ke!&ka s"#er &n*ra #era/ 'engan s"/" !er!en!"(#&ssa, #an"s&a #e,e-a!& s"#er &n*ra #era/ %ang ,a&n 'engan s"/" %ang ere'a (#&sa, '&n'&ng+#aka sensor akan #e#an'&ngkan $an)aran &n*ra #era/ %ang '&!era se!&a$ sa!"an -ak!"+se/&ngga &,a a'a $ergerakan #aka akan !era'& $er"a/an $e#a)aan $a'a sensor. a#ar ko#$onen sensor PIR
a#ar $eran)angan ko#$onen sensor PIR
Sensor PIR !er'&r& 'ar& eera$a ag&an+%a&!" G 9 ,ensa resne 9 $en%ar&ng &n*ra #era/ 9 sensor $%roe,ek!r&k 9 $eng"a! a#$,&*&er 9 ko#$ara!or Con!o/ a$,&kas& P&n!" %ang #e#"ka 'an #en"!"$ o!o#a!&s &ka a'a %ang ,e-a! a!a" #as"k #a"$"n ke,"ar. A,a! &n& #e,ak"kan 'e!eks& !er/a'a$ s"a!" gerakan %ang '&se"! PIR ( $ass&2e &n*rare' 3. SENSOR ULTRASONIK Sensor
",!rason&)
ekera
er'asarkan
$an!",an
ge,o#ang
s"ara+'ana
sensor
&n&
#eng/as&,kan ge,o#ang s"ara %ang ke#"'&an #enangka$n%a ke#a,& 'engan $ere'aan -ak!" seaga& 'asar $ng&n'ran%a.$ere'aan -ak!" an!ara ge,o#ang s"ara %ang '&$an)arkan 'engan
'&!angka$n%a ke#a,& ge,o#ang s"ara !erse"! a'a,a/ eran'&ng ,"r"s 'engan arak a!a" !&ngg& oek %ang #e#an!",kann%a. Jen&s oek %ang 'a$a! '&&n'ra sensor ",!rasn&k a'a,a/ oek $a'a!+)a&r+"!&ran #a"$"n !eks!&,. Con!o/ a$,&kas& A,a! $eng"k"r !&ngg& a'an+a,a! $eng"k"r arak s"a!" en'a 'an a,a! $eng"k"r !&ngg& s"a!" en'a.
a#ar sensor ",!rason&k
6. SENSOR LE4EL Sensor ,e2e, s-&!)/ &n& )"k"$ se'e/ana+sensor &n& /an%a #e,ak"kan $ensak,aran &asa+a$a&,a #a!er&a, se#en kon!ak 'engan sensor s/&ngga s-&!)/ !er!ekan #aka )"k"$ '&/""ngkan kak& NO
a#ar $e#asangan ko#$onen sensor ,e2e,
Con!o/ $engg"naan Sensor &n& &sa '&g"nakan $a'a !angk& $en'a# $a'a s$".
:. SENSOR SUHU Sensor s"/" a'a,a/ s"a!" ko#$onen %ang 'a$a! #eng"a/ esaran $anas #ena'& esaran ,&s!r&k se/&ngga 'a$a! #en'e!eks& sega,a $er"a/an s"/" $a'a oek !er!en!".Sensor s"/" #eng"a/ s"/" #ena'& res&s!ans& a!a" /a#a!an ,&s!r&k %ang eran'&ng !era,&k 'engan $er"a/an s"/". Se#ak&n !&ngg& s"/" #aka se#ak&n !&ngg& res&s!ans&n%a.
a#ar ko#$onen sensor s"/" L6;
Con!o/ $engg"naan 9 Pe#asangan sensor s"/" "n!"k #en%a,akan k&$as se)ara o!o#a!&s. 9 Pe#asangan sensor s"/" "n!"k #enga!"r kera AC
Sensor s"/" #e#&,&k& eera$a en&s+'&an!aran%aG T/er#os!a! T/er#&s!or RTD (Res&s!&2e De!e)!or T/er#o)o"$,e ;.SENSOR LDR (,&g/! 'e$en'en! res&s!or Sensor )a/a%a LDR a'a,a/ sa!" en&s sensor %ang 'a$a! #enga,a#& $er"a/an res&s!ans&n%a a$a&,a #enga,a#& $er"a/an $eneraan )a/a%a.esarn%a n&,a& /a#a!an $a'a sensor )a/a%a LDR !ergan!"ng $a'a esar ke)&,n%a )a/%a %ang '&!er o,e/ LDR .LDR ser&ng '&se"! 'engan a,a! a!a" sensor %ang er"$a res&s!or %ang $eka !er/a'a$ )a/a%a.&asan%a LDR '&"a! 'ar& )a'#&"# s",*&'e a&!" #er"$akan a/an se#&kon'"k!or %ang n&,a&n%a er"a/9"a/ #en"r"! an%akn%a )a/a%a %ang '&!era. a#ar ko#$onen LDR
Sensor LDR 'a$a! '&g"nakan seaga& sensor $a'a rangka&an sak,ar )a/a%a sensor $a'a ,a#$" o!o#a!&ssensor $a'a a,ar# rankas 'an sensor $a'a !ra)ker )a/a%a #a!a/ar&
?.SENSOR SUARA Sensor s"ara a'a,a/ sensor %ang #e#&,&k& )ara kera #eng"a/ esaran s"ara #ena'& esaran ,&s!r&k.sensor )a/a%a ekera er'asarkan esar ke)&,n%a kek"a!an ge,o#ang s"ara %ang #engena& #e#ran sensor %ang #e#&,&k& k"#$aran ke)&, '&a,&k #e#rane !erse"! na&k 'an
!"r"n.ke)e$a!an gerak k"#$aran !erse"! #enen!"kan k"a! ,e#a/n%a ge,o#ang ,&s!r&k %ang '&/as&,kann%a. Sensor s"ara &sa '&g"nakan $a'a #&)ro*on a!a" #&). . SENSOR TEKANAN Sensor &n& #e#&,&k& !ran'"ser %ang #eng"k"r ke!egangan ka-a!+'ana !egangan #ekan&s #ena'& !egangan ,&s!r&k. Dasar $eng&n'raann%a $a'a $er"a/an !a/anan $engan!ar %ang er"a/ ak&a! $er"a/an$anang 'an ,"as $ena#$angn%a. Con!o/ a$,&kas& sensor !ekanan 1. $e#an!a" )"a)a 3. $esa-a! !erang 6.$eng"k"r !ekanan an
a#ar ko#$onen sensor !ekanan
7. SENSOR KECEPATAN ( RP Proses $eng&n'raan sesosor ke)e$a!an #er"$akan $roses kea,&kan 'ar& s"a!" #o!or +'ana s"a!" $oros
a#ar sensor ke)e$a!an