Ετυμολογία... «Κάθε [ετυμολο γικ ό] σψαλμα είναι ένα μάθημα ταπεινοφροσύ νης, που δείχνει πόσα ακόμη μένουν να μάθουμε». Walter Skeat, An etymological dictionary of the English language ( ρόλογος ' κδο ης)
«Η ετυμολογία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ιστορία των λέξεων και των σημασιών τους». Oscar Bloch & Walter von Wartburg, Dictionnaire etymologique de la langue frangaise ( ρ
)
«Αφ’ ης στιγμής προσδιορίσουμε με τον ακριβέστερο δυνατό τρόπο την [ετυμολογική] προέλευση μιας λέξεως, απομένει κατόπιν να συγγράφουμε την ιστορία της». Pierre Chantraine, «Etymologie historique et etymologie statique»
«Έργο του ετυμολογι κού λ εξικού είναι να συγκεντρώσει σε βιβλίο ό,τι παρήγαγε η επιστημονική έρευνα και να χωρίσει τα σκύβαλα από τον καρπό». Alb ert Thumb , Geschicht e der indogerman ischen Sprachwissenschaft
«Η μελέτη τού τύπου μιας λέξης
«Η ετυμολογία μιας λ έξης δεν είναι
κατά προτεραιότητα και η εξήγηση
παρά η ιστορία τής λέξης, που τη
των σημασιολογικών μεταβολών της
μαθαίνουμε βρίσκοντας τους
είναι οι δύο βασικές αρχές που
παλαιότερους τύπους στην ίδια
πρέπει να διέπουν την επανασύνθε
γλώσσα και τους τύπους συγγενών
ση τ
γλωσσών οι οποίοι συναποτελούν
λεξιλογικών στοιχείων ή,
όπως είναι ευρύτερα γνωστή, την
αποκλίνουσες παραλλαγές τού ίδ ιου
ετυμολογί α τους».
αρχικού τύπου».
Oswald Szemerenyi, Methodology of Genetic Linguistics
Leonard Bloomfield, Language
Τ Υ Μ
Λ Ο
Λ Σ Ν
Σ
Λ Η
Σ
Λ Ω
Α Σ
Γ
Υ
.
Τ
Η
Κ Α Θ Η Γ Η Τ Η Τ Η Σ ΓΛ Ω ΣΣΟ Λ Ο ΓΙΑ Σ ΣΤ Ο Π Α Ν Ε Π ΙΣ Τ Η Μ ΙΟ Α Θ Η Ν Ω Ν
Ε Τ Υ Μ Ο Λ Ο ΓΙΚ Ο Λ Ε Ξ ΙΚ Ο Σ
Ν
Σ
Σ
Τ
Α
Τ
Ω
Ν
Γ
Λ
Λ
ε χ ό λ ια κ α ι έ ν θ
Ω
Α
Σ
Ξ
υς
να
Ε ΓΚ Υ ΡΗ Ε Π ΙΣΤ Η Μ Ο Ν ΙΚ Η Π Λ Η ΡΟ Φ Ο ΡΗ ΣΗ για την προέλευση τω ν λέξεω ν για την εξέλιξη τής σημασίας τους για τα δάνεια καιαντιδάνεια τής Ε λληνικής για τα ομόρριζα - παράγω γα - σύνθετα
Κ Ε Ν Τ ΡΟ Λ Ε Ξ ΙΚ Ο Λ Ο Γ ΙΑ Σ Α Θ Η Ν Α 2010
ε.π.ε.
Στην έκδοση τού επιστημονικού έργου «Ε τυμολογικό Λ εξικό τής Ν έας Ε λληνικής Γλώ σσας» τού καθηγητή Γ. Μ παμπινιώ τη πολύτιμη βοήθεια προσέφεραν οι: Θ εόδω ρος Μ ω υσιάδης Γιώ ργος Τ ράπαλης Γιώ ργος Μ πάτζιος Ν έλλη Π αππά Μ άρω Γ αλάνη
Ε κδόσεις: Κ ΕΝ ΤΡΟ Λ ΕΞΙΚ Ο Λ Ο ΓΙΑ Σ Χ αριλάου Τ ρικούπη 31, 145 62 Κ ηφισιά Τηλ.: 210.99.65.443 Fax: 210.99.61.649 Η λ. ταχυδρομείο:
[email protected] [email protected] Ιστότοπος: www.lexicon.gr .
.
.
ISBN 978-960-89751-8-7
' Έ κδ
:
έμ
' Α να ύπ
ση :
'
ση :
να ύπ
© Copyright
ς 2009 ν ο υ ά ρ ι ς 2010 ρ τ ι ς 2010
Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Λ Ε Ξ ΙΚ Ο Λ Ο Γ ΙΑ Σ Ε.Π .Ε.
Η -πνευματική ιδιοκτησία, αποκτάται χω ρίς κ αμία διατύπωση και χωρίς την ανάγκη ρήτρας απαγορευτικής των προσβο λών της. Επισημαίνεται πάντως ότι κατά τον Ν. 2121/1993 και κατά τη Αιεθνή Σύμβαση Βέρνης (που έχει κυρωθεί με τονΝ . 100/1975) απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπα ραγωγή, ολική ή μερική, η παραφρασμένη ή διασκευασμέ νη απόδοση του περιεχομένου (λημμάτων, σχολίων και πι νάκων) του παρόντος Λεξικού με οποιονδήποτε τρόπο, μη χανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης κ.λπ. χω ρίς γραπτή άδ εια του εκδότη.
Ε Κ Δ Ο Σ Η ________
____________________________
Κ Ε Ν Τ ΡΟ Λ Ε Ξ ΙΚ Ο Λ Ο Γ ΙΑ Σ . . . Γενική επιμέλεια έκδοσης καισυντονισμός: Ν άντια Δ ήμου-Τ σιβεριώ τη Φ ω τοστοιχειοθεσία - Σελιδοποίηση: Μ αρία Χ ριστοπούλου-Α ραούζου Τ υπογραφικές διορθώ σεις: Β ασίλης Μ αλισιόβας Γραμματεία: Ειρήνη Μ ούτου Σχεδιασμός εξω φύλλου: Δ ημιουργικό Κ έντρο ANMAR Ε κτύπω ση καιβιβλιοδεσία: LegoPrint S.p.A., Lavis (ΤΝ ) - Italy
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ρ ό λ ο γο ς
9
αγω γή
11
Η δο ή
ύ
εξ κο ύ
νακας
υγγραφ
ρα χυγρ
ς
18 ν
αι
γω ν
27 44
ύμβ ολα ρή
47
ες οδ
γ ίε ς γ ια
δηγός ανάγνω ε ξ ικ ό
η ν κ α τα ν ό η σ η
ης λημμά
ν
αι
ν
υ μ ο λ ο γ ικ ώ ν
λη οφ ορ
ν
48
χολί ν
50
-Λ
5 3 -7 9 8
ν θ ε ο Π α ρ ά ρ τη μ α έξε ς
ς
λ λ η ν ικ ή ς
ου
έ ξ ε ις
ς
λ λ η ν ικ ή ς
ου
έ ξ ε ις
ς
λ λ η ν ικ ή ς
έ ξ ε ις
ς
έ ξ ε ις έξε ς
οέρχ ονται
α
ό
νι ι
α
ό
ου
οέρ χο ντ ι
ο
ό
ν
λ ικ ή
λ λ η ν ικ ή ς
ου
ρο έρχο ντ ι
ο
ό
ν
ου ρκ κή
15
ς
λ λ η ν ικ ή ς
ου
ρο έρχο ντ ι
α
ό
ην
λβ
19
ής
λ λ η ν ικ ή ς
ου
ρ ο έ ρ χ ο ν τα ι
α
ό
λο
κές γλώ
έρχ
ν
γ γ λ ικ ή
η Γ α λ λ ικ ή
ν ικ ή ες
ν τ δ ά ν ε ια λλ
ι
ν δ ο ε υ ρ ω η α κ ές γ λ ώ
λεκ κός
ς
ν
ε ρ ίο δ ο ι
νι
ου
έ ν ω ν ξ έν ω ν λ έ ξ ε
ρο ρχοντ ι α
ού ( ού
ορ ος
ν δ ε ικ τ κ ό ς
ό κύρ α ονό
Γλ
ε ξ ικ ό Ε ί
ν
νο ον κο ύ και
ν
λ λ η ν ικ ή
σ σ ά ρ ιο ό ρ ω ν
20
ν
36
ο τα
40
ορ
ν
ύ
λ υ τ ο ν ικ ο ύ
υσ
ος)
ς
ν τι ρ ο
45 47
ώ
υσ ης
ν
νδο ευρω
ο ϊκ ώ 48 49
-Ω
λεγμ ένη
9
42
ς ε λ λ η ν ικ ή ς γ λ ώ
νακας
θ ό γ γ ω ν σ τη ν
Π
35
νακας ομοή χω ν λέ εω ν νόνες
5
34
ν α κ α ς ε ξε λ λ η ν ι
νακα ς λέξε
Π
25
υ ν ό μ ε ν ε ς λ έ ξ ε ις Ε
2
19 Ε
ν ο γ ε ν ε ίς ξ έ ν ο ι
Π
7 9 9 -1 6 4 5 λι γρ
α τη ν ετυ
λο
α
1646 ...
1653
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ξι θή κα ένα ει ς «ο λ ι
ε να δώ
υμ ε
η δη
ο σ ό τ η τ α έ ν α α κ ό μ η μ ε ίζ ο ν ο ς σ η μ
ας λεξ κο γρα
«Ετυμολογικό Λεξικό τής Νέας Ελληνικής.
ο ρ ία
ν λ έ ξ ε ω ν ».
κής»
ητας,
υ τ ή ς τ ς έκ τ
ς και ει
ύλλη
ης,
τί
;-
ς τ ς δομ ής, ς
υτής τ ς
ς
ς
κ ό μ η η ε λ λ η ν ικ ή β
λι γρ
ς, ήδη σ ο καθ ερω
ένο
.
ληρ
υ μ ο λ ο γ ικ ό Λ ε ξ ικ ό τ ς
υτό
ο -
έα ς
κό α
εω
ού
ε ό τι
ης,
ς
λλην κή ς
τ ικ ό - κ ε ν ό έ ρ χ ε τ ι ν α
ό κ τη μ α : υ τή ς ς τεκ
ε ν έ χ ει ν α
ληρ
α
ει ο
αρ όν
εξ κό . βα
2008) δ ίν ο υ μ ε ε τ υ μ σο,
ε ε κ ε ίν ο -ε
λ ο γ ικ έ ς
ει ή
οφ
λη
ε ς γ ια τ ν
νώ ς
εν
όκει
ε ξ ο δ κ ή ε τυ μ ο λ ό γ η σ η τ ω ν λ έ ξε ω ν . -ό
ς ε ξη γ ύ μ ε
η μεσ
ν ικ ή
εσ
ην Ε
ν λέξε
μ ε γ ια «ο λ ι
εξ κό . ε
ό σ ημ
χ ή ς - δ ίδ ο ν τ
κ ε ιτ α ι γ ια ε
ημ
χ α α λ έ ξ η ), ή,
κ ο λ ο υ θ ε ί ι -ό
ης, ε)
νετ ι εκτενή ς
κ ά θ ε λ έ ξη ς , α
ό ό
ε
γί ς
ης,
ε Η
ας,
ρ ο έ λ ευ σ η τ ς λ έ ξ η ς ( ε
να
ή κ α ι η α χ ικ ή
ην
η (ε
να δύ ετ ι η εκφ
ρο βο λή ο
ορ
νο υμ ε
ε ο σ κε
λλοτε
οί
ην αρχ
α ή
ό κ ε ι ι γ ια α ρ χ α
ς
λ ο γ ία ο
ρ ιό δ ω ν . ό ζ ο υ μ ε γ ια εσ
ρώ
η
ορ ά
ο
αρ όν
ν ικ ή ς , ν ε ό ε ρ ς ή σ ύ γ χ ο ν η ς
ο ρ ά σ η ν α ρ χ α ό τ ε η μ ν ε ία , α ν έ ρ ε ι) τ ή ς λ έ ξ η ς ,
)
ζ ε ς λ έ ξ ε ις , δ )
ν δ
ό
ν ε ίν α
ν τ ε ε ι έ ν η ) ρ ίζ α τ ς λ έ ξ η ς κ α ι α ο
ν- η σ ημ
όρ
έ ρ ε ι η σ η μ ε ρ ιν ή
ζα ημ
ο λ γ ικ ή ε ξ έ λ ιξ η τ ή ς λ έ ξ η ς σ ε κ ύ ρ α
ε δ ίο »
ην ι
ή λ ε ξ ικ ά , ο ο
κ ό ό τ ι η ε τυ μ
α ( ν δ
να
ε
ς λέξης, δη λ.
α
ας,
ρ ικ ή ε ξ έ λ ιξ η ε
άγ ) Γ ίν ε
δι
γα κα ι α σ ύν ετ ι
ολύ
λευρο ς ετυ
λεγμένω ν εννοι ν-
ε ζ η τή μ α τ α ο ρ θ ο γ ρ
ς
ή ς λ έξ η ς β ά
ζ ω ν (ε λ λ η ν ικ ώ ν , ο λ λ ά κ α ι λ έ ξ ε ω ν α
ό ξ έν ε ς
ν, ι ής ε υμ
λ λο
υ γ γ ε ν ε ίς γ λ ώ
ε
Το
ς κ α ι Ι σ το ρ ί α τ ω ν λ έ ξ ε ω ν τ ή ς
α ρ ό ν Ε υ μ ο λ ο γ ικ ό Λ ε ξ κ ό ,
χα ες ή ηα λα
ερ ες
έ ξ ε ις - η
ν ικ έ ς ή ξ έ ν ε ς , η χ ρ ο ν ο λ ό γ η γ ε ν ικ ό ε ρ α ,
λέξεω ν κα , κα ’ ε
ξονες: α)
ε ρ η έ ν ν ο ι , ε ίν α ι
κολ ου θεί ημ
ς και
ο λ γ ικ ή ε ξ έ λ ιξ η , τ ις α λ λ η λ ε
ε ις τ
η τ ς εμ
νι
ή και κτ
η,
ημ ασ α, ν ι
ελεί« ην ταυ
τα»
οέλευσ η
ς (ό
δ ια
υτομ α
ν
ου μ
ς α
ζου
ι η ο ικ ο γ έ ν ε ια τ ω ν ιν δ ε υ ρ ω ε η ν ε τ υ μ ο λ ο γ ικ ή
ύνδ εση
ν α ό
ε ικ ο ν ίζ ε ι -
ύ
όν
κό σ
κά ορ ά
ς
λ λ α θ έ μ α α (β λ . κ α ι
ημ
ς κ α ι -γ ια α
ν λέξεω ν μ ε άλλες, ελλ ρχ ου ν
λη οφ
ρ ο έ λ ευ σ η εβ
ς- ην
ου λά χι
ζου
ε
υρ ώ
ν ε τυ μ ο λ ο γ ικ ή ου
η ς κα ι
ο ήμ
ε ς ) κ α ι,
ν λέξεω ν στ ρ ία
ν σ ο λ ε ξ ιλ ό γ ι .
λ ο γ ικ ο ύ Λ ε ξ ικ ο ύ ε ίν α ι η ν, άξονα ς
ο τ ς
ν α ρ χ ικ ή
ς όσ ον
ς
ου υ
ι ε ξ ν τλ η
ς ε λ λ η ν ικ ή ς γ λ ώ
κ α ι η σ χ έ η τη ς μ ε ο μ ό ρ ρ ιζ α ά λ λ ω ν σ υ γ γ ε ν ώ ν γ λ ω ε ξ ικ ν ε ί
ε ίτ α ι ή ό
ου οδή γησ
ο ν ιστορικοσυγκριτικό άξονα- ε ξ ε
ρ ό τ ή ς Ε λ λ η ν ικ ή ς σ τ ο ν ε υ ρ ύ τ ε ρ ο ε κ φ
υγ χρ όν ς
έντ ς ότι χνη λα εί α σ
η μ ε ρ ιν ή τ ο υ ς μ ο
έλος, ό, ι α
ε ευρ
α
ε ς)
νή και εκ λή ο υ α ε ν ί ε σ χ έ σ η μ ε τ ξ ύ το υ ς , ά λ λ ο τ ε, έ λ ο ς , ομ ή ύ ε ξ κ ο ύ : 5. χ ο λ ι μ έ ν α λ ή μ μ α α ).
θ έ ν τ α ς δ η λ . ό τι
εξε
λ λ η ν ικ ή ς .
ρο έρχο ντ ι α ό
ο ρ ά (ό τ ι
κή δύ ναμ η κά θε γλώ
ου αφ ορ ά ά λλο ε ς λέ ης,
να
ο ίχ ω ν
ρχ
λ ο γ ικ ό
Ελληνικής.
δύ ο
η λ έ ξ η - ν ε ίν α ι
ου
ου εφ ορ
δο ντ ι οι ελλην κές ομ
ς
λή
ν αντ
ε
ά σ ο «ε τ
ρφ
ε α
ολ ογο ύν,
ή ς ε τυ μ ο λ ο γ ί ς
να
ου και
ροβ λήμα α μ λλο ε
ς ετ
υ κ α ι ό σ ο ε ίν α ι να
ο λ ο γ κ ό ς σ χ ο λ ια σ μ ό ς , λο ε
ζονται
ν τ α ι η α ρ χ ικ ή α ν, γ)
ν λέξεω ν
η
τ ο ι η α χ ικ ή
λλω ν σ υγγενώ ν γλω α,
ερι
ες
ν ε υ μ ο λ ο γ ικ ώ ν λ ε ξ κ ώ ν
: α ) Η ε τ υ μ ο λ ο γ ικ ή
ς
ό τ ε ο ο υ τ ό ι χ ύ ε ι γ ιο ά λ λ α σ υ ν ο
ς και να
κή» θεώ ρη
ν λέξεω ν
ι γ ια ε ι κ ό ε τ υ μ ο λ γ ικ ό λ ε ξ ικ ό - δ ε ν
ερι
ς μα ς
νει ότι ονά λογα
ν ικ ά γ ν ω
ρ ο έ λ ευ σ η ό λ ω ν
ς - γ ια τ ς χ ιλ ι
ε λ ε ύ σ ε ω ς λ έ ξ ε ις ) χ ω
ν ε ναι ργο τ
λήσ
ολύ
αγω γή μ
ερί δο τ ς γλώ
ν ικ ή ς
«Λεξικό ΐής Νέας Ελληνικής Γλώσσας» (3η έ κ δ ο
α έργο μα
ή τ υ σ ο έ λ ευ σ η
ς λέξης
ο θ ε τε ί ο ν λ ε ξ ιλ ο γ ικ ό θ η σ ος τ ς
νατολής, εκεί ό
υ ου
δ ι α χ ρ ο ν ι κ ό -σ υ γ χ ρ ο ν ι κ ό ά ξ ο ν α '
κώ ν γλω
ν, και β)
ς λέξης μ ε
λ λ ε ς ε λ λ η ν κ έ ς λ έ ξ ε ις ,
ε α ομ όρ
ζα, α
ρά γω -
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
10
γα κα ι α
ύ ν θ ε τα κ ά
κή ς κατά ετ μ ια ο λ ι
ε λ έ ξ η ς , δ ε ίχ ν ο ν τ ς έ τ ι
λ ο γ ικ έ ς ο κ ο γ έ ν ε ιε ς .
κή θ εώ
,
αυ α
ν ε ι γ ια τ ς ε τ
ς
ελείμα ζίκαι
ε ξ ικ ό
ζετ ι
λ ο γ ικ έ ς
λη
ε
ες
η σ ύλληψ η, η δ ομ ή και υλ ευτ κα
ντ κό βα θμ ό, ά
ύ έργα υ μα
ν ε κ τέ λ ε
τρ
ήρ ε ο κεφ
ς «
ν ο
ο ίο ν
, ό
ας,
ς ελλη νι
κή ς και
η θ έση αυ ή
α ά λ λα Λ
υνεργα
ν
ου : κατ’ ξοχήν
γλω
ν ικ ή ς ε τ
ολό γου Γι ργο υ Τρά
α ς,
ολύ αι
μο υ αρ
ήμ
αλη, έμ
γλω ολόγο υς ς ερ ές μο υ ευχ γο Β ασ λη Μ τοη
ά
ην
ρά
λ ε ιά
ου έχει
λι γρ
ό γ ια
η
λη
η ν εκ ό ν η σ η το ύ έ ρ γ α υ
α μ ας. δι
ερα χρ ήσ
ερμ ές ε χα
ο γι
ας, ο η λε
τό ς
ε ς γ ια υ λ ικ ό α η ό ς.
εξο
ς TLG), α
α κεί ενα τ ς
ες εκφ
ζον
χα
ι και α
ργου. έας
υ η
ού
υμ
κά μα ς -
ρ γ ο υ ε ίχ ε
η β ο ή θ ε ια ε κ λ ε κ τ ν γ λ
ολόγω
ου
δ η , δ ιδ .
ε
υσ
λή υ
ε ιρ ο υ λ ε ξ ικ ο γ ρ
ξε
ργα- ού γλω ς έμ
ει
ς γλω
λ ό γ ο υ -ε κ
ρ ω ς Γ α λ ά νη .
ης τ
τε α λε
ή και
ην εξ
ε τη ε
ε
ν τυ
έμα
υ τ ό τα Λ ε ξ ικ ό -
η μ ο ν ικ ή ς λ ε ξ ικ ο γ ρ
ολό γου Γι ργου Μ
ή μ ιο κ α ι η Λ ε ξ κ ο γ ρ ερή ν ο ς γ ι’ υ τ ο ύ ς .
λ ι ό β α , η ο υ ε ίχ ε τη ν ε υ θ ύ ν η τ ή ς δ ό ρ θ ω
λ ., ε ι κ ε υ μ έ ν ο υ
ολ ύτι η και
υ κ α ι ε ρ ε υ ν η ή τή ς ε
ολόγο υ
ν
η δ
ς έ ρ γ ο γ ια τ η ν μ ε λ έ η τ ή ς ε λ λ η ν ικ ή ς γ λ
ολό γου Θ εόδ
α γλω
ο υ ε ίχ ε
η Β
η.
λο ύσ ες
ν α -λ ε ξ κ ο γ ρ
ζου ,
κή θ εώ ρη
λ ε ίς ,
ές μου σ ο Π ανε ες, νό ενος
λο -
υνι
ε λ ε νέο έργο, ε ι
ς » (Thesaurus Linguae Graecae,
ύ α
ς τ ς Ε λληνι
λο γί ς και η σ ύνταξη
υσ κό ,
λώ
ύ γλω
ής ει κευμ ένης σ η λεξ κογρ
ε
ν ικ ή ς ε λ λ η ν ικ ή ς γ λ ώ
γού σ α λεξ κογ ρα
ε ε ξ α ί ε το ε
ε ήδ η, α
έρο
ημ ασ
κ ά μ α ς, ο σ υ γ γ ρ α
λο γί ς,
ς ε ίν α ι
ας με ολι
ου ανα
ο υ ς δ η μ ο υ ρ γ ο ύ ς α υ ο ύ το ύ
ς κα ι τημ
ε ς,
η τ ς ε τυ μ
μα
«Λεξικό τής Νέας Ελληνικής Γλώσσας». Ε ν τ ο ύ τ ο ις ,
ς εξ γή
ου ς
ς μεσ
Ό α ε
λα
ς τ ή ς Ε λ λ ν ικ ή ς ντλήθ κα ν χρ ήσ
υσ
σσ ας.
ημ
ε ό λ α τα έ γ κ υ ρ α λ ε ξ κ ά
ην έρευνά μα ς υ
ύ λ ε ξ ιλ ο γ ικ ο ύ
ρ ό α σ η γ ια τ ν ε ξ έ
δ ικ ό ε τ υ μ ο λ ο γ ία τ ω ν λ έ ξ ε ω ν τή ς ε λ λ η ν ικ ή ς γ λ υμ
η
υ τ ή η διπλή διάρθρωση τής ετυμολογίας
ύ γ χ ρ ο ν ω ν ε τ υ μ ο λ ο γ ικ ώ ν λ ε ξ ικ ώ ν κ ά θ ε γ λ
Τ ο μ ε τά χ ε ί
ν ορ γάνω
άτζ ου,
ο υ εξ ε λ ί
ε υ τ ικ ο ύ Ν έ λ λ η ς
α
ό-
ε ό λ ο υ ς α υ τ ο ύ ς τ υ ς ε κ λ εκ το ύ
- ε κ φ ρ ά ζ ω κ α ι α ό τη θ έ σ η α υ τ υχ ες ε ίλ ο ν τ α ι ν λό λο ογρ
κ ώ ν δ ο κ ιμ ί ν , κ α ι
ύ σ κ ο λ η τε χ ν ικ ή ε ε ξ ε γ α
η Μ αρ
α τ ς
λη ς
ε ξ ικ ο . λος, εκφ κ το ύ ε κ δ ό η υ γ κ ρ ό τη σ η κ α ι
ζω
εγκά
α Τ
δ ιε ς ε υ χ α ερι
ες
η , γ ια τ ο ν δ η
ου
γ ικ ό
υντονι
ήμ ονα ό κα ι
ντ α Δ ήμ ου , ν α
ελεσμ
ύζυγο τού εκ λε κό ητά της σ
ρ ο ώ θ η σ η το ύ έ ρ γ ο υ σ ε ό λ α το υ τ α σ ά δ ια .
.Μ
μ
νι
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ε Τ Υ Μ Ο Λ Ο Γ Ι Α Κ Α Ι Π Α Ρ Ε Τ Υ Μ Ο Λ Ο Γ ΙΑ
Ετυμολογία ε ίν α ι η α ν α ζ ή τ η σ ορ
ή και η σ ημ
χύει ότιο άνθ γλώ
ς ε ο
α τη ς ,
ω
θυ
ν ιχ ν ε ύ ο ν τ ς
ο ύ ν κα τ ά κ α ν ό ν α ν α γ ν ω κ ο ν ω ν ία τ ο υ ς .
οέλευσ η μι ς λέξης
α ρ χ ικ ή σ η μ α σ α , κο ύς,
ν
κο ύμ ε να δι
ερ
χρ
νο
ς και α ό ε
ς λ έξ η ς . Α
νερ
α β ν ε ίε ς
νω
ου
ου ό λοι έχου
ου, ε ει ή ο
λ ο γ ικ ώ ς ό τ ι
λ ώ ς κ ο ιν ή κ α
εν
ια ό
ς μι ς λέξης. ό το « ος
α ζώ
ύ Π λά
νος,
υ μ ο λ ο γ ικ ά λ ε ξ ικ ά τ
ν Ε λ λ η ν ικ ή ( ν ά γ ο ν τ ι
ου
έρ ει
ν αρ χα
λι
α τ ν
)!
ησ η:
ε ξ η γ ε ίτ α ; Η α
ν τ η σ η ε ίν α ι
ν α ι η κ ύ ρ ια θ έ σ η τ ο ύ ή θ εω
λ . τ ις
ντί
κ α τά Π λ ά τ
να,
( ροσ θή κες, έ λ ευ σ η
’ ενός ερ
ει ας α κε αυ
η γν
η τ
έ σ ε ις ,
ε τ κ ιν ή
ε ις
ε ν ό τι
εν υ
ς και
ηκ ε να φ
υμ ε
ή μ η ς -κ α ι μ ά λ ι
α
η ρ ή μ θ ο δ ο λ ο γ ία ε ρ μ η ν ε ί ς
νό ου ς (
ο γ γ ικ ο ύ ς κ α ι γ ρ
κο ύς)
ού
ην
χ ε ία τ ή ς
ε
λλες τέτ
νεικαι εω
ο «ά ν ω
ε
ες
χέση με
νται και
ές
ου έχου
ε τ υ μ λ ο γ ί ς » ε ίν α ι α χ ρ ν ι ε τ υ μ λ ο γ ίε ς η ε ρ έ χ ο ν τ α ι ο ν
ζ ο ν τ α ς ό τι
νεχ
ς.
υτό σ ημ
ρα γμά
λη
ν
α
ά γ μ α τ α -, έ σ τ ω
νει
ν
ς
),
ν ). Η
ου
χέ η α
ρ ά η ό τ ι α ό τα ο ν ό
ο υ δ ν ο ν γ ια τα
γμ
υ σ κ ή ς κα ι ά μ ε σ η ς
χ έσ η ς ,
και αν χρ ει
ού ν γλω
κά άλμα
ν δ ε θ ε ί κ α ι ν α «ε ρ μ η ν ε υ θ ε ί» η
ήμ ης σ ην Ε λλάδα , ο κα θη γη ής Γ εώ λ ο γ ικ ό ε γ χ ε ί η μ α α
λ α ιο ί ε τυ μ ο λ ο γ ο ύ
ες
ό ά γ ν ο ια ;
να λι
ν (ό ν τ
ες
ν -λ ό γ ω
κει ένου να
ρα γμά
υ τ
βά νει έγκυ
νειαυ ό; Α ν νο
ν σ
ύ ο
ε ρ ιλ α
ονοματοκρατία (
ό
γι ς
ζ ιδ ά κ ις ,
η ν ε υ μ ο λ ο γ ία τ ω
ν κα ι ε ρ μ ή ν ε υ α ν χ ω
ς
έθο δο και
παν έκ τού παντός ήδύνατο νά προέλθρ»!
ύ 19 υ α ι ν α , ό τ α ν μ ε ο ξ ε κ ίν η ά τ η ς ω
ν φ
ο
.χ . ό τ ι τ ο παντελόνι
μ α τ ο ΜέγαΕτυμολογικόν,
ν
’ ε τέ ρ ο υ ό τ ι ο ι
ς αρ χές
κά
νει και
λ ε ιο τ ς λι -
ε
κο λό ερο γλω
τε «
κο γεται
ν
ν ο υ μ ε -ε ν ί
ρα γμα
χ ε ς ε λ λ η ν ικ έ ς ,
τ ικ ά τ ο υ ς , τ ις
κής ε
άρ χει δυ
υ
α α υτό σ υμ
ν (λ έ ξ ε ω ν ) κ α ι
γγω ν)
υτής τ ς γλω
ς τ ις λ έ ξ ε ις , έ τ ι
ελο ς ε
κτη ν ί
κ ό μ η κ α ι γ ια τ ο ς ε ι
ε ρ ικ ά
ε τυ μ ο λ ο γ ε ί; Γ ια τ ί υ μ
ε ρ ικ ή ,
τητες, α χα
κότητ , ην
η ν δ ια ρ ίζ α ).
νδ έεται
ο υ σ υ ν δ έ ει α ο ν ό μ α τ α μ ε
λέξεω ν μι ς γλώ ς
λή κα ι
λα ή φ υσ κή , εσ κά
ς λ έξ η ς . Ο ι
ν να
οθ έσ ει
ό κ ε ι ι -κ α τ ά κ α ν ό ν α - γ ια λ έ ξ ε ις
οκορ ύφ
ν ο ς γ ια τ η σ χ έ η ο ν ο
έ ξ ε ις (τ ις
α ), ο δ η γ ο ύ μ α σ ε
έ χ ει
λά
ε ίτ α ι « ύ σ ε ι»,
,
χ ε τ ικ ά α
ρα γμα
λ ο Περί ονομάτων όρθότητος! Γ ια ν α σ
ν γ ρ α μ μ α τ ικ ώ ν μ ε α
ναι δυ να όν ο Π λά
νει υ
κα ολ ογ ημ ένα (
ο ί ο σ
ε υ φ ν τ α σ τ ες ε τ λ ο γ ίε ς ρα έμ ο υν ενί ε και λό λο γο , νο λ η ρ ο φ ο ρ ε ς γ ια τη ν ρ ο λ ε υ σ η τ ν α ρ χ α ί ν λ έ ξ ε ν ! ύλογη ερώ
ην
ου χρ
χ ή ) έ λ α », τ ο άνθρωπος α ό
υχνά μά λι
λ λ η ν ικ ή , ε ν ώ
υ
ήμ ης) δι ι
ε (
ο ιο ν β θ μ ό μ ε ν
έ ς κα ι
υνή θω ς α ό
ύ ς α κ ο ύ σ ε ι.
ηχ ύν σ ε κά
γω γή μ ε
ε
λη τές μ
πορ-ετυμολογίες) γ ια
κής ε
Ίσ ς νεί κ λ η τ ικ ό , λ λ ά ι χ ύ ε ι, ν ο ζ ω , τ ι « ο β α ς ε λ λ η ν ικ ή ς χα ς και οι ερι ε ρ ε ς -κ ρ γα λέες Κρατύλο
χύ ει κα ι τι ι
ε δη λα δή ,
ερες φ
ν τλ ο ύ
ντι έσ ει
ε κα τ ά κ α
οέρχ ον
ερι
ρος
μα τ ύ χρόνο υ.
ό μ ς να δι
ήμ η τ ς λέμ
θ ιά ν ε ρ ά τ ή ς γ λ ω
ομπρέλα α
ου κο τάζει ε
ην ε
λ ο ϊκ ά τ ις
ήσ ουμ ε
ει κές ερμ
ν ε ίε ς (
ς
έ ς ή ε κ ε ίν ε ς ο ι λ έ ξ ε ις
ν εα
ν α ζ η το ύ
ρα
ερμ
νο ντ ι
έ ρ ε τ α ι α ό το « ά ν τ α λ ε ι ν ε ι»,
ε τυ μ
η.
ο
νετα ι να
νο υμ ε
ο υ μ α ς κ ά ν ε ι ε ν τύ
ς τ ς σ ημ
ξ έ ν ε ς λ έ ξ ε ις
οσ εί
ο ύ «β γ α ν ο υ ν »
υλ λα
ν ε ία τ ή ς ί
ε τυ μ ο λ ο γ ίε ς
λλο τόσ ο
ζου ν α ό , όλο ι
ο υ έχ ε ι υ
υ
ε- εμ
κ ε ι» ( ο ο ν
α
ολ ές
ρ ο έ λ ευ σ η ς μ ι ς λ έ ξ ς
α ι ε ε ι ή α υ τ ό δ ε ν ε ίν α ι κ α θ ό λ ο υ ε ύ κ ο λ ο
α ίν ο υ μ ε ν α κ ο λ υ μ
και κα
ετ
ληθ ού ς δηλ.
η γ ή τ ή ς λ έξ η ς .
έ λ ε υ σ η α υ τ ή ς ή ε κ ε ίν η ς ρόξη μ
ς
ς
«φύαει τού είδέναι όρέγετοι»,
οι ύν σ ην ε
γ ια τ ν
«τού ετύμου»,
νομ έν
ο υ δ ιέ
υν
ιστορικοσυγκριτικής ε
ν τή ς γ λ ώ ς
ν ίδ ρ υ σ η τ ή ς γλωσσολογίας
ετ
σα ς, α ολ ές
οκαλύ η γλώ
ο ν τα ς α.
ς νέ
ήμ ης- εδρ
θη
ου ς γλω
κούς
ότε ήταν
ου άρ χι
