ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΚΣΕ (5Η ΕΚΔΟΣΗ)

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

СоругэдМ: ' ΕκΜσας «ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ· Σόλωνος 130, Αθήνα. Τηλ. 3620.836 - 3623.649

Προλετάριοι ϋλω\,

ένω θΐίτΐ!

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ("Εκδοση πέμπτη, συμπληρωμένη)

ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ» ΑΘΗΝΑ 1980

Ο τίτλος του πρωτότυπου είναι:

История Коммунистической партии Советского Союза

Τό Εγχειρίδιο συντάχθηκε άπό τούς σοβιετικούς συγγραφείς: Μπ. Ν. Πονομαριόφ, άκαδημαϊκό (Επικεφαλής) Β. Σ. Ζάιτσεφ, δόκτορα Ιστορικών Επιστημών Μ. Σ. Βόλιν, δόκτορα Ιστορικών Επιστημών I. I. Μ(ντς, άκαδημαϊκό Λ. Α. Σλεπόφ, δόκτορα Ιστορικών Επιστημών А. I. Σόμπολιεφ, δόκτορα φιλοσοφικών Επιστημών А. Α. Τιμοφέεβσκι, δόκτορα Ιστορικών Επιστημών Κ. I. Σουβόροφ, δόκτορα Ιστορικών Επιστημών Μπ. Σ. Τελμποχόβσκι, δόκτορα Ιστορικών Επιστημών

Ή μετάφραση — άπό όμάδα Ελλήνων μεταφραστών — Εγινε άπό τή σοβιετική Εκδοση τοΰ 1978, τοΰ Εκδοτικού «Πολιτικές καί Λογοτεχνικές Εκδόσεις» - Μόσχα.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Τό Κομμουνιστικό Κόμμα τής Σοβιετικής Ένωσης, πού δημιουργήθηκε καί γαλουχήθηκε άπό τό μεγάλο Λένιν, πέρασε ένα Ιστορικό δρόμο, πού παρόμοιό του δέν έχει γνωρίσει κανένα άλλο πολιτικό κόμμα στόν κόσμο. ‘ Ενα δρόμο ήρωικής πάλης, σκληρών δοκιμασιών καί κοσμοϊστορικών νικών τής Εργατικής τάξης, νικών τοΰ σοσιαλι­ σμού καί τού κομμουνισμού. Στά τέλη τοΰ 19ου μέ άρχές τού 20ού αΙώνα τό Κόμμα παρουσιά­ στηκε στόν Ιστορικό στίβο καί όδήγησε θαρραλέα τήν Εργατική τάξη καί τήν άγροτιά στή μάχη κατά τής τσαρικής άπολυταρχίας καί τοΰ καπιταλισμού τής Ρωσίας. ' Η πάλη αύτή ήταν Επίσης καί πάλη κατά τοΰ παγκόσμιου Ιμπεριαλισμού. ' Η Ρωσία Εγινε τό κέντρο τοΰ παγκό­ σμιου Επαναστατικού κινήματος. Τό Κόμμα, Εξοπλίζοντας τήν Εργατι­ κή τάξη καί τίς βασικές μάζες τής Εργαζόμενης άγροτιδς τής Ρωσίας μέ τίς Ιδέες τού μαρξισμού-λενινισμοΰ, Εξασφάλισε τή νίκη τοΰ λαού κατά τοΰ τσαρισμού καί τής άστικής τάξης. Τό Κόμμα, ξεκινώντας άπό μικρούς μαρξιστικούς κύκλους, πού δροΰσαν στό Εργατικό κίνημα τής Ρωσίας άπό τό 1880, μετατράπηκε σέ μεγάλη δύναμη, ή όποία καθοδηγεί Ενα Ισχυρό σοσιαλιστικό κράτος καί πού συνδέεται στενά μέ τό λαό. Στά μέσα τοΰ 1973 στίς γραμμές του άριθμούνταν 15 περίπου Εκατομμύρια κομμουνιστές, συσπειρωμένοι γύρω άπό τίς Ιδέες τού μαρξισμού-λενινισμοΰ. Τό Κομμουνιστικό κόμμα όδήγησε τούς λαούς τής Ρωσίας μέσα άπό τρεις Επαναστάσεις: τήν άστικοδημοκρστική Επανάσταση τοΰ 1905-1907, τήν άστικοδημοκρστική Επανάσταση τοΰ Φλεβάρη 1917 καί τή Μεγάλη ' Οχτωβρισνή σοσιαλιστική Επανάσταση κι Εφερε τό σοβιετικό λαό στήν κοσμοϊστορική νίκη τοΰ σοσιαλισμού. Τό Κόμμα άντεξε στίς δοκιμασίες δυό Ιμπεριαλιστικών πολέμων (τοΰ ρωσοϊαπωνικοΰ πολέμου τού 1904-1905 καί τού πρώτου παγκόσμιου πολέμου τοΰ 1914-1918). "Ηταν Επικεφαλής τής ήρωικής πάλης τοΰ σοβιετικού λαού στούς δυό πατριωτικούς πολέμους (στόν Εμφύλιο πόλεμο τοΰ 1918-1920 καί στό μεγάλο Πατριωτικό πόλεμο τοΰ 1941-1945). Μέ τήν καθοδήγηση τοΰ Κόμματος ό σοβιετικός λαός καί οΙ Ένοπλες Δυνάμεις του ύπεράσπισαν τήν έλευθερία καί τήν 7

άνεξαρτησία τής σοσιαλιστικής πατρίδας άπό τίς Επιβουλές όλόκληρου πλήθους Εχθρών. Τό Κομμουνιστικό κόμμα καθοδηγούνταν καί καθοδηγείται άπό τήν Επαναστατική θεωρία τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ. Τό Κόμμα υπεράσπισε τή μαρξιστική θεωρία άπό τίς Επιβουλές τών άνοιχτών καί τών κρυφών Εχθρών, άπό τούς όπορτουνιστές όλων τών άποχρώσεων καί άνάτττυξε παραπέρα τή θεωρία αύτή. Ό Βλαντίμιρ Ίλίτς Λένιν πλούτισε όλόπλευρα καί άνύψωσε σέ καινούργια, άνώτερη βαθμίδα τή διδασκαλία τοΰ Κάρλ Μάρξ καί τοΰ φρίντριχ Ένγκελς. ' Ο λενινισμός άποτελεί τή συνέχιση καί τή δημιουργική άνάπτυξη τοΰ μαρξισμού, είναι ό μαρξισμός τής Εποχής τοΰ Ιμπεριαλισμού καί τών προλεταριακών Επαναστάσεων, τής σοσιαλιστικής καί τής κομ­ μουνιστικής οικοδόμησης στήν ΕΣΣΔ, τής Εμφάνισης καί τής άνάπτυξης τοΰ παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος, τών Εθνικοαπελευθερωτικών Επαναστάσεων καί τής κατάρευσης τοΰ άποικιακοϋ συ­ στήματος, τής Εποχής τοΰ περάσματος τής άνθρωπότητας στόν κομμουνισμό. ΟΙ πιστοί μαθητές καί όπαδοί τών Μάρξ, Ένγκελς, Λένιν ύπεράσπισαν καί ύπερασπίζουν τή μεγάλη τους διδασκαλία, τήν άνάπτυξαν καί τήν άναπτύσσουν σύμφωνα μέ τίς νέες, τίς σύγχρονες συνθήκες τής πάλης γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμουνι­ σμού, γιά τά συμφέροντα τού διεθνούς προλεταριάτου, τής Εθνικής καί κοινωνικής άπελευθέρωσης τών λαών. Κάτω άπό τή σημαία τοΰ μαρξισμού-λενινισμοΰ νίκησε ή Μεγάλη Όχτωβριανή Επανάσταση, οίκοδομήθηκε ή σοσιαλιστική κοινωνία, δημιουργήθηκε τό παγκόσμιο σύστημα τοΰ σοσιαλισμού. Κάτω άπό τή σημαία τοΰ μαρξισμοΰλενινισμοΰ παλαίβουν τά Εκατομμύρια τών Εργατών καί τών Εργαζο­ μένων όλου τοΰ κόσμου. Τό ΚΚΣΕ διεξήγαγε Επίμονη καί άδιάλλακτη πάλη Ενάντια στά Εχθρικά πολιτικά κόμματα καί όμάδες, πού δροΰσσν στή χώρα. Ενάντια στούς μοναρχικούς, στούς καντέτους, καί στά άστικάΕθνικιστικά κόμματα, καθώς καί Ενάντια στούς «οίκονομιστές», στούς μενσεβίκους, τήν κύρια αύτή παραλλαγή τού όπορτουνισμού μέσα στίς γραμμές τοΰ Εργατικού κινήματος τής Ρωσίας, ατούς Εσέρους, στούς άναρχικούς. Ή Εργατική τάξη, οί λαϊκές μάζες, άφοΰ μέ τήν Γδια τους τήν πείρα δοκίμασαν όλα τά πολιτικά κόμματα, πείστηκαν όριστικά ότι ό πραγματικός Εκφραστής τών συμφερόντων τους, ό ήγέτης τους είναι τό Κομμουνιστικό κόμμα. Μέσα στό Κόμμα διεξήχθηκε μιά μακρόχρονη καί σκληρή πάλη Ενάντια στούς τροτσκιστές, στήν «Εργατική άντιπολίτευση», στήν όμάδα τοΰ «δημοκρατικού συγκεντρωτισμού», στόν τροτσκιστικοζηνοβιεφικό συναπισμό, στούς δεξιούς όπορτουνιστές, στίς Εθνικιστι­ κές καί άλλες άντιλενινιστικΕς όμάδες. ' Η πολιτική νίκη Ενάντια σ ’ όλα τά Εχθρικά κόμματα καί τίς άντιλενινιστικές όμάδες καί ή ιδεολογική συντριβή τους ήταν άπαραίτητος όρος γιά τήν νίκη τής σοσιαλιστικής 8

Επανάστασης, γιά τή οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. Ή ιστορία τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος τής Σοβιετικής Ένωσης διαιρείται σέ δυό βασικές περιόδους. ' Η πρώτη περίοδος άγκαλιάζει τήν πάλη τοΰ Κόμματος γιά τήν άνατροπή τής τσαρικής άπολυταρχίας καί τοΰ καπιταλιστικού συστήματος γιά τήν Εγκαθίδρυση τής δικτα­ τορίας τοΰ προλεταριάτου. Δεύτερη περίοδος: τό Κόμμα στήν Εξουσία, τό Κόμμα στήν πάλη γιά τήν οικοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμουνισμού στή Σοβιετική Ένωση. Σέ άντιστοιχία μέ τίς περιόδους αυτές άλλαζαν καί τά καθήκοντα τοΰ Κόμματος, ή στρατηγική καί ή τακτική του, οι όργανωτικές μορφές τής δράσης του. Σέ κάθε ιστορικό στάδιο τό Κόμμα πραγματοποιούσε τά καθήκον­ τα πού ήταν Επιστημονικά διατυπωμένα στά προγράμματά του. Ή πάλη τού Κόμματος καί τού λαού γιά τήν Εκπλήρωση τοΰ πρώτου Προγράμματος πού ψηφίστηκε τό 1903 στό 2ο Συνέδριο, όδήγησε στή νίκη τής Μεγάλης ' Οχτωβριανής σοσιαλιστικής Επανάστασης. ' Η πάλη τοΰ Κόμματος καί τοΰ λαού γιά τήν πραγματοποίηση τοΰ δεύτερου Προγράμματος, πού ψηφίστηκε στό 8ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος τό 1919, όδήγησε στήν πλήρη, στήν όριστική νίκη τοΰ σοσιαλισμού, στήν οίκοδόμηση τής άναπτυγμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας στήν ΕΣΣΔ. Στό 22ο Συνέδριο τό 1961 τό Κόμμα ψήφισε τό νέο, τό τρίτο Πρόγραμμα, τό Πρόγραμμα τής οικοδόμησης τής κομμουνιστικής κοινωνίας στήν ΕΣΣΔ. Τό Κόμμα σ ' όλα τά στάδια τής άνάπτυξής του Επεξεργαζόταν καί Εφάρμοζε πολιτική γραμμή βασισμένη στή διδασκαλία τού μαρξισμοΰ-λενινισμού, γραμμή πού άνταποκρινόταν στά συμφέροντα τής Εργατικής τάξης, τής Εργαζόμενης άγροτιάς, όλων τών Εθνών τής χώρας, στά συμφέροντα τής πατρίδας, στά συμφέροντα τής νίκης τού κομμουνισμού στή Σοβιετική Ένωση καί τής ύπόθεσης τού διεθνούς σοσιαλισμού. Τό Κομμουνιστικό κόμμα συγκέντρωσε μεγάλη καί πολύπλευρη πείρα άπό τήν πάλη γιά τή νίκη τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. Στήν προοχτωβριανή περίοδο, στίς σκληρές συνθήκες τής παράνομης δράσης οί μπολσεβίκοι Επεξεργάστηκαν άπό θεωρητική άποψη σύνθετα ιδεολογικά, πολιτικά καί όργανωτικά ζητήματα, έλυσαν πρακτικά τά προβλήματα πού συνδέονταν μ ' αύτά καί πάνω στή βάση αύτή κατόρθωσαν νά νικήσουν στήν άστικοδημοκρατική καί στή σοσιαλιστική Επανάσταση. Στά ζητήματα αυτά συγκαταλέγονται: ή Επεξεργασία τής θεωρίας τοΰ Επαναστατικού μαρξιστικού κόμματος, κόμματος νέου τύπου καί ή δημιουργία Ενός τέτιου κόμματος' ή Επεξεργασία μιας νέας θεωρίας τής σοσιαλιστικής Επανάστασης άνταποκρινόμενης στήν Εποχή τοΰ ιμπεριαλισμού' ή Επεξεργασία τής στρατηγικής καί τακτικής στήν άστικοδημοκρατική καί στή σοσιαλι­ στική Επανάσταση· ή πάλη ύπέρ τής ήγεμονίας τοΰ προλεταριάτου γιά τή νίκη κάτα τοΰ τσαρισμού ραί τού καπιταλισμού, γιά τήν Ενότητα τοΰ Εργατικού κινήματος, γιά τήν καθιέρωση τής συμμαχίας τής

Εργατικής τάξης καί τής άγροτιάς μ ' επικεφαλής τήν εργατική τάξη, γιά τήν προσέλκυση τών καταπιεζόμενων Εθνών στό πλευρό τοΰ προλε­ ταριάτου' ή πάλη κατά τών Εχθρών τοΰ μαρξισμού μέσα στίς γραμμές τοΰ Επαναστατικού καί τοΰ Εργατικού κινήματος στή Ρωσία καί στό διεθνή στίβο καί άλλα. Τό Κόμμα Εδοσε πρότυπα συνδυασμού τών παράνομων καί τών νόμιμων, τών κοινοβουλευτικών καί τών Εξωκοι­ νοβουλευτικών μορφών πάλης καί όουλιας, καθώς Επίσης καί τής ικανότητας νά τίς Εναλλάσσει γρήγορα, άνάλογα μέ τίς νέες Ιστορικές συνθήκες. 'Ακόμα πιό πλούσια καί πιό ποικιλόμορφη είναι ή πείρα τού Κόμματος στίς συνθήκες τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, τής οικοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμουνισμού. Ή οικοδό­ μηση τού σοσιαλισμού πραγματοποιούνταν γιά πρώτη φορά στήν ιστορία τής άνθρωπότητας σέ μιά τεράστια χώρα, συγκριτικά ύποανάτττυκτη, όπου υπερείχε ή άγροτιά καί πού ό πληθυσμός της άποτελοΰνταν άπό πολλά διαφορετικά Εθνη καί Εθνότητες. ΟΙ δυσκολίες δεκαπλασιάζονταν άπό τό γεγονός ότι ή ΕΣΣΔ πάνω άπό 30 χρόνια ήταν τό μοναδικό στόν κόσμο σοσιαλιστικό κράτος καί γινόταν άντικείμενο λυσσαλέων Επιθέσεων άπό μέρους τοΰ έχθρικοΰ καπιταλιστικού περίγυρου. Τό Κόμμα ήταν ύποχρεωμένο νά Επεξερ­ γαστεί καί Επεξεργάστηκε θεωρητικά τά πολύπλοκα προβλήματα τής σοσιαλιστικής οικοδόμησης. ’ Η ιστορική πείρα τοΰ ΚΚΣΕ άγκαλιάζει τεράστιο πλήθος προβλημάτων, πού άφορούν τό πέρασμα άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό καί τήν Εξέλιξη τής σοσιαλιστικής κοινωνίας πρός τόν κομμουνισμό. Τά κύρια άπό τά προβλήματα αύτά είναι: ή πραγματοποίηση τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, τοΰ σοσιαλιστικού δημοκρατισμού στά διάφορα στάδια άνάτττυξης τής σοβιετικής κοινωνίας- ή πραγματοποίηση τής συμμαχίας τής Εργατι­ κής τάξης καί τής άγροτιάς μέ τήν καθοδήγηση τής Εργατικής τάξης στή διάρκεια όλης τής περιόδου τής οικοδόμησης τοΰ σοσια­ λισμού καί τοΰ κομμουνισμού · ή Επίλυση τοΰ ώνικοϋ ζητήμα­ τος καί ή δημιουργία στήν ΕΣΣΔ μιας νέας ιστορικής κοινωνίας άνθρώπων: τοΰ σοβιετικού λαού- ή Επεξεργασία τών βασικών προβλημάτων τής άναπτυγμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας καί τού περάσματος άπό τό σοσιαλισμό στόν κομμουνισμό1 ή δημιουργία τών σοσιαλιστικών μορφών οικονομίας' ή Εκβιομη­ χάνιση τής χώρας καί ή δημιουργία τής ύλικοτεχνικής βάσης τοΰ σοσιαλισμού' ή κολλεκτιβοποίηση τής άγροτικής οικονομίας καί ή δημιουργία τής μεγάλης μηχανικής σοσιαλιστικής γεωργίας- ή Εξάλει­ ψη τών Εκμεταλλευτριών τάξεων καί ή κατάργηση τής Εκμετάλλευσης άνθρώπου άπό άνθρωπο* τό πέρασμα τών άλλοτε καθυστερημένων λαών στό σοσιαλισμό μέ παράκαμψη τοΰ καπιταλιστικού σταδίου άνάπτυξηςή Επεξεργασία νέων άρχών στίς σχέσεις μεταξύ τών κρατών, 10

άρχών άνταποκρινόμενων στά συμφέροντα τοΰ σοβιετικού λαοΰ καί τών Εργαζομένων όλου τοΰ κόσμου' ή πάλη γιά τή διατήρηση τής γενικής ειρήνης, τό δυνάμωμα τής άμυντικής ικανότητας τής ΕΣΣΔ' ή πολιτική φιλίας καί άλληλοβοήθειας μέ τίς σοσιαλιστικές χώρες, τό δυνάμωμα τής κοινότητάς τους· ή ύποστήριξη τοΰ Εθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος τών νεαρών έθνικών κρατών κατά τοΰ ιμπεριαλι­ σμού καί τής άποικιοκρατίας’ ή πολιτική τής ειρηνικής συνύπαρξης τών κρατών μέ διαφορετικό κοινωνικό σύστημα' ή Επικράτηση τής σοσιαλιστικής ιδεολογίας, τής Επιστημονικής, μαρξιστικής-λενινιστικής κοσμοθεωρίας' ή πραγματοποίηση τής πολι­ τιστικής Επανάστασης· ή άνθιση τής σοσιαλιστικής Επιστήμης καί ή κατάρτιση πολυάριθμων στελεχών τής νέας, τής λαϊκής διανόησης· ή διαπαιδαγώγηση τοΰ σοβιετικού άνθρώπου στό κομμουνιστικό πνεύ­ μα τού σοσιαλιστικού διεθνισμού καί τοΰ σοβιετικού πατριωτισμού' ή μετατροπή τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος άπό δύναμη άνατροπής τοΰ Εκμεταλλευτικού καθεστώτος σέ δύναμη οίκοδόμησης τής κομμουνιστικής κοινωνίας' ή πραγματοποίηση τού καθοδηγητικού του ρόλου στό σύστημα τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου' τό δυνάμωμα τής ένότητας τοΰ Κόμματος στή βάση τοΰ μαρξισμούλενινισμοΰ' ή άνάπτυξη τής Εσωκομματικής δημοκρατίας, τής άρχής τής συλλογικής καθοδήγησης, τών λενινιστικών κανόνων τής κομμα­ τικής ζωής' ή διαπαιδαγώγηση καί τό ιδεολογικό άτσάλωμα τών στελεχών καί όλων τών μελών τοΰ Κόμματος· ή στερέωση τών δεσμών μέ τά άδελφά Κομμουνιστικά καί ' Εργατικά κόμματα στή βάση τών άρχών τού μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ καί τοΰ προλεταριακού διεθνισμού. Ό λα αύτά, πού θεωρητικά εϊναι όλόπλευρα Επεξεργασμένα καί έχουν Επαληθευτεί στήν πράξη, μπορούν τώρα νά χρησιμοποιηθούν στήν πάλη γιά τό σοσιαλισμό άπό τούς λαούς τών διάφορων χωρών, πού βρίσκονται σέ διαφορετικά στάδια κοινωνικής Εξέλιξης, άφοϋ. Εννοείται, υπολογιστούν οΐ Εθνικές τους ιδιομορφίες. Ή πείρα τής ΕΣΣΔ καί τών χωρών τής λαϊκής δημοκρατίας Επιβεβαίωσε όλοκληρωτικά τή μαρξιστική-λενινιστική διδασκαλία γιά τόν άποφασιστικό ρόλο τού Κομμουνιστικού κόμματος στή δημιουργία καί στήν άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής κοινωνίας, γιά τόν αύξανόμενο ρόλο του στήν περίοδο τής οικοδόμησης τοΰ κομμουνισμού. "Ετσι, μέ τή στηριγμένη στίς άντικειμενικές νομοτέλειες τής κοινωνικής Εξέλιξης θεωρητική δράση καί πρακτική πάλη τοΰ Κομ­ μουνιστικού κόμματος τής Σοβιετικής Ένωσης πού καθοδηγεί τήν Εργατική τάξη καί τίς λαϊκές μάζες, ή άνθρωπότητα άπόκτησε τήν πρώτη στήν ιστορία σοσιαλιστική κοινωνία, καί ταυτόχρονα καί τήν Επαληθευμένη μέ τήν πείρα Επιστήμη τής οικοδόμησης τοΰ σοσια­ λισμού. Ό σοβιετικός λαός μέ τήν καθοδήγηση τοΰ Κομμουνι­ στικού κόμματος χάραξε γιά όλο τόν κόσμο τήν πλατιά λεωφόρο πρός τό σοσιαλισμό. Σ' αύτό τό δρόμο βαδίζουν πολλοί λαοί καί άργά ή γρήγορα σ'αύτόν θά βαδίσουν όλοι οΐ λαοί τού κόσμου. 11

Σήμερα ό σοβιετικός λαός μέ τήν καθοδήγηση τού Κομμουνιστι­ κού κόμματος οίκοδομεϊ τήν κομμουνιστική κοινωνία, χαράζει στήν άνθρωπότητα τό δρόμο πρός τόν κομμουνισμό. ΣτΙς νέες συνθήκες τό Κόμμα έδοσε ύποδείγματα μιας πραγματικά μαρξιστικής-λενινιστικής στάσης άπέναντι στήν Επαναστατική θεωρία, πλούτισε τό μαρξισμόλενινισμό μέ νέα σοβαρά θεωρητικά συμπεράσματα καί θέσεις. Τό Κομμουνιστικό κόμμα τής Σοβιετικής Ένωσης, πιστό στίς άρχές τοΰ προλεταριακού διεθνισμού, Εκπλήρωνε μέ άκρίβεια τίς ύποχρεώσεις του άπέναντι στήν Εργατική τάξη καί στό άπελευθερωτικό κίνημα τών λαών τών άλλων χωρών, έκανε ό,τι μπορούσε γιά τό θρίαμβο τών Ιδεών τοΰ σοσιαλισμού. Ή Σοβιετική Ένωση έπαιξε άποφασιστικό ρόλο στή νίκη τοΰ άντιχιτλερικοΰ συνασπισμού κα( στή λύτρωση τών λαών άπό τό φασιστικό ζυγό. ' Ο σοβιετικός λαός μέ τήν καθοδήγηση τοΰ Κόμματος βοήθησε τούς λαούς τής Νοτιοανατολικής καί τής Κεντρικής Εύρώπης, τής Κίνας, τής Κορέας, τοΰ Βιετνάμ στήν πάλη τους κατά τής γερμανικής καί τής Ιαπωνικής κατοχής, τούς βοήθησε στή δημιουργία καί στήν έδραίωση τοΰ λαίκοδημοκρατικοΰ καθεστώτος. Δημιουργήθηκε τό παγκόσμιο σοσιαλιστικό σύστημα, πού άγκαλιάζει τό ένα τρίτο τής άνθρωπότητας καί προχωρεί μέ σιγουριά πρός τή νίκη στήν οίκονομική άμιλλα μέ τόν καπιταλισμό. Ό λο καί περισσότερο μεγαλώνει ή Επίδρασή του στήν πορεία τής κοινωνικής Εξέλιξης. Τό Κομμουνιστικό κόμμα δέν λυπάται δυνάμεις γιά τήν Εκπλήρωση τοΰ μεγάλου Ιστορικού καθήκοντος τής παραπέρα έδραίωσης καί άνθισης τοΰ παγκόσμιου συστήματος τοΰ σοσιαλισμού. Τό Κόμμα θεωρεί τήν οίκοδόμηση τού κομμουνισμού στήν ΕΣΣΔ καί τό δυνάμωμα τής άμυντικής της Ισχύος, σάν μεγάλο διεθνιστικό καθήκον τοΰ σοβιετικού λαοΰ, πού άνταποκρίνεται στά συμφέροντα όλου τού παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος καί τοΰ διεθνούς έπαναστατικοϋ κινήματος. Το ΚΚΣΕ είναι ό σημαιοφόρος τής εΙρήνης καί τής φιλίας τών λαών τών χωρών. Τό ΚΚΣΕ είναι άναπόσπαστο τμήμα καί μαχητικό Επαναστατικό άπόσπασμα τοΰ παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος. ’ Η Ιστορία του είναι ό μαρξισμός-λενινισμός στήν πράξη καί στή δημιουργική του άνάπτυξη. Ή μελέτη τής Ιστορίας τοΰ ΚΚΣΕ Εξοπλίζει τούς κομμουνιστές, όλους τούς Εργαζόμενους μέ τή γνώση τών νόμων τής κοινωνικής Εξέλιξης, τών νόμων τής ταξικής πάλης καί τών κινητήριων δυνάμεων τής Επανάστασης, μέ τή γνώση τών νόμων τής οίκοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμουνισμού. ' Η μελέτη τής Ιστορίας τοΰ Κόμματος γεννά στούς κομμουνιστές, σ'όλους τούς σοβιετικούς άνθρώπους αίσθημα υπερηφάνειας γιά τό μεγάλο τους Κόμμα, γιά τίς κοσμοϊστορικές του νίκες καί τούς κεντρίζει τήν Επιθυμία νά είναι σέ όλα άξιοι τοΰ Κόμματός τους, τής Πατρίδας τους, βοηθά νά χρησιμοποιείται ή πλουσιότατη πείρα τοΰ Κόμματος γιά τήν Επίλυση τών νέων προβλημάτων, γεννά τή 12

δημιουργική δραστηριότητα γιά τήν οίκοδόμηση του κομμουνισμού. Ή Ιστορία τοΰ ΚΚΣΕ γεννά αίσθημα ύπερηφάνεισς καί στούς κομμουνιστές τών χωρών τοΰ Εξωτερικού γιά τό άδελφό τους νικηφόρο Κόμμα, εδραιώνει τήν πίστη τών Εργαζόμενων όλου τοΰ κόσμου στή νίκη τοΰ σοσιαλισμού. Ή μελέτη τής Ιστορίας τοΰ Κόμματος βοηθά στήν άφομοίωση τού μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ καί τής πείρας πού άποκτήθηκε άπό τήν πάλη γιά τήν άποτίναξη τοΰ ζυγοΰ τών Εκμεταλλευτών καί τήν οίκοδόμηση τού κομμουνισμού. Ή άνθρωπότητα αΙώνια θά στρέφει τά βλέμματά της πρός τό Κομμουνιστικό κόμμα τής Σοβιετικής Ένωσης, πού μέ τήν καθοδή­ γησή του ο! έργαζόμενοι, άφοΰ γκρέμισαν τίς έκμεταλλεύτριες τάξεις, άρχισαν πρώτοι τή νέα Εποχή τής παγκόσμιας ιστορίας, τήν Εποχή τής οικοδόμησης τής πιό εύτυχισμένης κοινωνίας — τού κομμουνισμού. Ή άνθρωπότητα πάντα θά προστρέχει στήν ήρωική ιστορία τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος τής Σοβιετικής Ένωσης, θά τρέφει θαυ­ μασμό γιά τίς μεγάλες πραγματοποιήσεις τοΰ σοβιετικού λαού στήν οίκοδόμηση τής πρώτης στήν Ιστορία κομμουνιστικής κοινωνίας. Τό βιβλίο αύτό περιέχει συνοπτική Εκθεση τής Ιστορίας τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος τής Σοβιετικής Ένωσης. Στήν πέμπτη έκδοση τοΰ Εγχειριδίου «'Ιστορία τοΰ ΚΚΣΕ»φωτίζε­ ται ή ζωιΐ καί ή δράση τοΰ Κόμματος, συμπεριλαμβανομένης τής πολύμορφης καρποφόρας πολιτικής. Ιδεολογικής καί όργανωτικής δουλιας του στή βάση τών άποφάσεων τής ' Ολομέλειας τής ΚΕ τοΰ Όχτώβρη (1964), τών Συνεδρίων 23ο-25ο τοΰ ΚΚΣΕ, τοΰ νέου Προγράμματος τοΰ Κόμματος καί τοΰ νέου Συντάγματος τής ΕΣΣΔ, γιά τό καλό τοΰ σοβιετικού λαού, στό όνομα τής οίκοδόμησης τής κομμουνιστικής κοινωνίας, τής Εξασφάλισης τής εΙρήνής καί τής περιφρούρησης τής άσφάλειας τών λαών, τοΰ θριάμβου τών Ιδεών τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ. Στό βιβλίο χρησιμοποιούνται τά νέα κομματικά ντοκουμέντα, έχουν παρθεϊ ύπόψη οΐ παρατηρήσεις πού τονίστηκαν στήν πορεία τής συζήτησης τοΰ Εγχειριδίου καί οΙ προτάσεις γιά τήν Ελάττωση τοΰ όγκου του. Τό βιβλίο Εχει συμπλη­ ρωθεί μέ τό κεφάλαιο γιά τό Ιστορικό 25ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ, καθώς καί μέ τήν Εκθεση τών βασικών διατάξεων τοΰ νέου Συντάγματος τής ΕΣΣΔ καί μέ τό υλικό γιά τά 60 χρόνια τής Μεγάλης ' Οχτωβριανής σοσιαλιστικής Επανάστασης.

13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ I

Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΜΑΡΞΙΣΜ ΟΥ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ (1883-1894)

1. ‘ Η άνάπτυξη τοΰ καπιταλισμού καί ή κατάσταση τών λαϊκών μαζών στή Ρωσία στό δεύτερο μισό τοϋ 19ου αιώνα Στό δεύτερο μισό τοϋ 19ου αΙώνα Εγιναν στή Ρωσία σημαντικές άλλαγές, πού έφεραν τήν έργστική τάξη, στίς άρχές τοΰ 20οΰ αΙώνα, στίς πρώτες γραμμές τής πάλης τοΰ παγκόσμιου προλεταριάτου. Στά μέσα άκόμη τοΰ περασμένου αιώνα ή Ρωσία ήταν μιά άπό τίς πολύ καθυστερημένες χώρες τής Εύρώπης. Σχετικά άργά άρχισε νά άναπτύσσεται σ' αύτήν ό καπιταλισμός. ’ Εκείνο τόν καιρό υπήρχε στή Ρωσία καθεστώς δουλοπαροικίας καί τούς άγρότες μπορούσαν νά τούς πουλάνε καί νά τούς άγοράζουν όπως τά ζώα καί τά πράγματα. Ή καταναγκαστική έργασία είχε χαμηλή παραγωγικότητα καί ή άγροτική οίκονομία, πού στηριζόταν σέ μιά τέτια έργασία, ήταν πολύ καθυστερημένη. Δέν μπορούσε ν'άναπτύσσεται όπως χρειάζεται ούτε καί ή βιομηχανία, πού είχε άνάγκη άπό έλεύθερη έργατική δύναμη καί άπό Εσωτερική άγορά. Ή άνάπτυξη τών Εμπορευμστικών-καπιταλιστικών σχέσεων έσπρωχνε στήν κατάργηση τής δουλο­ παροικίας, οΙ φεουδάρχες-τσιφλικάδες όμως άντιδροϋσαν έπίμονα σ'αύτό. Γινόταν όλο καί πιό αίσθητή ή σαπίλα τοΰ καθεστώτος τής δουλοπαροικίας καί ή ζημιά πού προξενούσε. Τό 1861 ή τσαρική κυβέρνηση υποχρεώθηκε, κάτω άπό τήν οίκονομική άνάγκη καί τήν άπειλή τών έπεκτεινόμενων άγροτικών Εξεγέρσεων, νά καταργήσει τή δουλοπαροικία. Μετά τήν πτώση τής δουλοπαροικίας στή Ρωσία άρχισε ν'άναπτύσσεται άρκετά γοργά ό καπιταλισμός, κατά πρώτο λόγο στή βιομηχανία. ΟΙ φάμπρικες καί τά Εργοστάσια άπό τό 1866 ώς τό 1890 αύξήθηκαν άριθμητικά άπό 2,5-3 χιλιάδες στίς 6 χιλιάδες. 'Εμφανί­ στηκαν τεράστιες φάμπρικες κι Εργοστάσια μΕ μηχανικά τεχνικά μέσα καί χιλιάδες έργάτες. ΟΙ μεγάλες Επιχειρήσεις, πού άριθμοΰσαν πάνω άπό 100 Εργάτες, άποτελοΰσαν τό 1890 λιγότερο άπό τά 7% όλων τών Επιχειρήσεων, έδιναν όμως πάνω άπό τό μισό τής όλης βιομηχα­ νικής παραγωγής. Τό σιδηροδρομικό δίχτυ μεγάλωσε άπό 4 χιλιάδες 14

σέ 29 χιλιάδες χιλιόμετρα. Μέ γοργούς ρυθμούς άνατττύχθηκαν οί μεγάλες πόλεις-κέντρα τής οίκονομικής, πολιτικής καί πολιτιστικής ζωής. ' Εμφανίστηκαν νέες βιομηχανικές περιοχές: τό άνθρακοφόρο λεκανοπέδιο τοϋ Ντονιέτς, ή πετρελαιοφόρα περιοχή τοϋ Μπακού. "Ολες αύτές οΐ άλλαγές συντελέστηκαν μέσα σέ είκοσιπέντε χρόνια, στή διάρκεια μιας γενιάς. Ή άνάπτυξη τού καπιταλισμού έπέφερε ριζικές άλλαγές στήν ταξική σύνθεση τοϋ πληθυσμού. Στή Ρωσία τής δουλοπαροικίας ύπήρχαν δυό βασικές τάξεις, ο! τσιφλικάδες καί οΐ άγρότες. Μέ τήν άνάπτυξη τού καπιταλισμού στό στίβο τής κοινωνικής ζωής παρου­ σιάστηκαν ή άστική τάξη καί τό προλεταριάτο. 1Η άστική τάξη, πού είχε γεννηθεί τήν Εποχή άκόμη τής δουλοπαροικίας, άναπτυσσόταν γρήγορα καί συγκέντρωνε οίκονομική δύναμη. Μέ τήν έμφάνιση καί τήν άνάπτυξη τής μεγάλης βιομηχανικής καπιταλιστικής παραγωγής έμφανίστηκε καί άνδρώθηκε τό σύγχρονο βιομηχανικό προλεταριάτο. Ό άριθμός των Εργατών μόνο στίς μεγάλες φάμπρικες καί στά έργοστάσια, στήν έξορυκτική βιομηχανία καί στούς σιδηροδρόμους έφτανε τό 1890 σέ 1432 χιλιάδες, ήταν δυό φορές μεγαλύτερος άπ' <5,τι τό 1865, καί μάλιστα σχεδόν οΐ μισοί έργάτες ήταν συγκεντρωμένοι στίς πολύ μεγάλες Επιχειρήσεις, πού είχαν 500 καί πάνω έργάτες. ΟΙ Εργοστασιακοί έργάτες άποτε­ λοΰσαν τό βασικό σκελετό τής τεράστιας στρατιάς τής μισθωτής Εργασίας. Σύμφωνα μέ τούς ύπολογισμούς τοΰ Λένιν, κατά τά τέλη τοΰ 19ου αΙώνα στή Ρωσία ύπήρχαν 10 περίπου Εκατομμύρια μισθωτοί Εργάτες στή βιομηχανία, στούς σιδηροδρόμους, στήν άγροτική οίκονομία, στά οίκοδομικά έργα καί στίς Επιχειρήσεις ξυλείας. ' Η Εμφάνιση τής μεγάλης μηχανικής βιομηχανίας καί τοΰ βιομη­ χανικού προλεταριάτου ήταν ένα προοδευτικό φαινόμενο. ’ Η μετα­ τροπή όμως τής Ρωσίας σέ καπιταλιστική χώρα πραγματοποιούνταν, όπως γινόταν καί παντού, μέ τήν Ενταση τής Εκμετάλλευσης των Εργαζόμενων. Πίσω άπό τούς άριθμούς, πού δείχνουν ότι πολλαπλασιάζονται οΐ φάμπρικες καίτά Εργοστάσια, ότι μεγαλώνει ή κατασκευή σιδηροδρομικών γραμμών, κρυβόταν ή δυστυχία τοΰ λαού, τά δάκρυα καί τό αίμα του. ’ Η κατάσταση τών μαζών γινόταν άκόμη πιό άφόρητη άπό τό γεγονός ότι ή καπιταλιστική Εκμετάλλευση συνδυα­ ζόταν μέ τά ύπολείμματα τής δουλοπαροικιακής καταπίεσης. ’ Η κατάργηση τής δουλοπαροικίας έγινε έτσι, ώστε νά διατηρή­ σουν οί φεουδάρχες-τσιφλικάδες τά προνόμια καί τήν Εξουσία τους. Κατά τήν «άπελευθέρωση» λήστεψαν τούς άγρότες μέ τόν πιό άσυνείδητο τρόπο. Ένα σημαντικό μέρος άπό τή γή, πού οΙ άγρότες καλλιεργούσαν προηγούμενα γιά τόν εαυτό τους,οΙ τσιφλικάδες τό περιέκοψαν γιά λογαριασμό τους, καί μάλιστα άρπαξαν τά καλύτερα κομμάτια γής. Τή γή πού τούς πήραν, οί άγρότες τήν έλεγαν 15

«άτρέζκι» *. Τήν υπόλοιπη γή οΐ τσαρικές άρχές ύποχρέωσσν τούς άγρότες νά τήν Εξαγοράσουν πανάκριβα. Δέν είναι Εκπληκτικό ότι οΙ άγρότες άπάντησαν στήν «άπελευθΕρωση» μέ μαζικές Εκδηλώσεις. Μισό σχεδόν αΙώνα ύστερα άπό τήν «άπελευθέρωση», ο! άγρότες πλήρωναν στούς τσιφλικάδες γιά τή γή τήν ποτισμένη μέ τόν Ιδρώτα καί τό αίμα τους. Μόνο κάτω άπό τήν πίεση τής Επανάστασης ή τσαρική κυβΕρνηση κατάργησε άπό τό 1907 τίς πληρωμές γιά τήν έξαγορά. ΟΙ τσιφλικάδες διατήρησαν τεράστιες πλούσιες έκτάσεις καί τήν Εξουσία. ' Ο πρώτος καί μεγαλύτερος τσιφλικάς ήταν ό ίδιος ό τσάρος. Μόνο ή τσαρική οΙκογΕνεια είχε στήν Εύρωπαϊκή Ρωσία 7 Εκατομμύ­ ρια ντεσιατίνες, δηλαδή περισσότερη γή άπό όση είχαν μισό Εκατομ­ μύριο άγροτικές οίκογένειες. Ή μεγάλη τσιφλικάδικη γαιοκτησία άποτελοΰσε τή βάση τής μισοδουλοπαροικιακής Εκμετάλλευσης. ΟΙ άγρότες ήταν άναγκασμένοι νά νοικιάζουν γή άπό τούς τσιφλικάδες μέ ύποδουλωτικούς όρους: νά καλλιεργούν μέ δικά τους έργαλεϊα καί άλογα τή γή του τσιφλικά, νά δίνουν στόν τσιφλικά τή μισή σοδειά τους. ΟΙ «άγγαρεϊες», τά «μισακάρικα», οΐ πληρωμές γιά τήν Εξαγορά σήμαιναν πώς στό χωριό διατηρούνταν Ισχυρά ύπολείμμστα τής δουλοπαροικίας. Ό καπιταλισμός άναπτυσσόταν καί στό χωριό. Τό νοικοκυριό τού άγρότη, άπό φυσικό νοικοκυριό γινόταν όλο καί περισσότερο Εμπορευματικό, όλο καί πιό πολύ ύποτασσόταν στήν άγορά. Άναπτυσσό­ ταν ό άνταγωνισμός, Επεκτεινόταν ή Εκμίσθωση καί ή Εξαγορά τής γής. Τά εύπορα νοικοκυριά άποκτοϋσαν όλο καί πιό πολλή οίκονομική δύναμη. Κάτω άπό τήν Επίδραση τοΰ καπιταλισμού συντελοΰνταν ή άποσύνθεση τής άγροτιάς: ξεχώριζαν οΐ κουλάκοι (άγροτική άστική τάξη) καί ή φτωχολογιά (προλετάριοι καί μισοπρολετάριοι τοϋ χωριού, όπως τούς όνόμαζε ό Λένιν). ΟΙ τσιφλικάδες καί οΙ κουλάκοι υποδούλωναν τούς άγρότες, καταδικάζοντάς τους στήν έξαθλίωση καί στόν άφανισμό. ’ Η σιτο­ δεία καί ύ λιμός ήταν συχνό φαινόμενο στό χωριό. Τό 1891 Ενας φοβερός λιμός άγκάλιασε 40 περίπου Εκατομμύρια άγρότες. Ή φτώχεια άνάγκαζε τούς άγρότες νά Εγκαταλείπουν τά χωριά όπου είχαν γεννηθεί καί νά ψάχνουν γιά κανένα μεροκάματο. Πολλοί άπ'αύτούς έγκατασταίνονταν όριστικά στίς πόλεις, πήγαιναν στίς φάμπρικες καί στά έργοστάσια, γίνονταν μόνιμοι έργάτες. Σκληρή ήταν ή μοίρα τοΰ άγρότη. Μέσα σέ άφάνταστα δύσκολες συνθήκες ζοϋσαν καί οΙ έργάτες, πού βρίσκονταν όλοκληρωτικά κάτω άπό τήν έξουσία τοΰ κεφαλαιοκράτη καί τής τσαρικής διοίκησης. ’ Η έργάσιμη μέρα διαρκοΟσε 12-13 ώρες καί στά υφαντουργεία έφτανε τίς 15-16 ώρες. Δέν ύπήρχε καμιά προστασία τής έργασίας. Τό μεροκάματο ήταν Εξευτελιστικό καί μετά βίας έφτανε γιά μιά πενιχρή *— Άτρίζκι — κομμάτια, άπό τό ρήμα άτρϊζάτ, πού σημαίνει κόβω. Σημ. μΐτ.

16

διατροφή. Μά κι αύτό κουτσουρευόταν μέ κάθε τρόπο. Έκλεβαν τόν έργάτη στό λογαριασμό, δέν τοΰ πλήρωναν τό μεροκάματο τακτικά, τόν πλήρωνε όταν ήθελε τ'άφεντικό. 'Ιδιαίτερη άγανάκτηση προκαλοϋσαν στούς έργάτες τά πρόστιμα, πού πολλές φορές έφταναν στό ένα τρίτο καί κάποτε στά 40% τοΰ μεροκάματου καί έπιβάλλονταν μέ τήν παραμικρή άφορμή. Χρησιμοποιούνταν πλατιά ή έργασία τών γυναικών καί τών παιδιών, πού δούλευαν όσο καί οΐ άντρες, ένώ πληρώνονταν πολύ λιγότερο. Οί περισσότεροι έργάτες ζοΰσαν σέ θαλάμους τοΰ εργοστασίου, σέ κοινά «υπνωτήρια» μέ δυό ή τρεις σειρές πατάρια. Σέ μικρά δωμάτια στίς γωνιές ήταν στριμωγμένες 3-4 οικογένειες. Οί άνθρακωρύχοι συνήθως ζοΰσαν σέ καλύβες ή τρώγλες. Ή άφάνταστα σκληρή δουλιά καί ή άθλια ζωή προκαλοΰσαν μαζικές άρρώστιες, όδηγοΰσαν στή γρήγορη έξάντληση καί τόν άφανισμό τών έργατών, στή μεγάλη θνησιμότητα τών παιδιών. Τά ύπολείμματα τής δουλοπαροικίας γίνονται ιδιαίτερα αισθητά στήν κοινωνική καί πολιτική ζωή τής χώρας. ' Η Ρωσία ήταν άπόλυτη μοναρχία, δηλαδή ή έξουσία άνήκε όλοκληρωτικά στόν τσάρο, πού κατά τήν κρίση του έβγαζε νόμους, διόριζε τούς ύπουργούς καί τούς δημόσιους ύπάλληλους, συγκέντρωνε καί ξόδευε άνεξέλεγκτα τό λαϊκό χρήμα. Στήν ούσία, ή τσαρική μοναρχία ήταν δικτατορία τών φεουδαρχών-τσιφλικάδων, πού είχαν όλα τά πολιτικά δικαιώματα, άπολάμβαναν όλα τά προνόμια, κατείχαν όλα τά βασικά άξιώματα τοΰ κράτους, έπαιρναν άπό τά χρήματα τοΰ λαοΰ τεράστιες έπιχορηγήσεις. ' Η τσαρική κυβέρνηση ύποστήριζε τούς μεγάλους έργοστασιάρχες, τούς μεγιστάνες τοΰ χρηματιστικοΰ κεφαλαίου. Ό λαός δέν εϊχε κανένα πολιτικό δικαίωμα. Δέν εϊχε τό δικαίωμα έλεύθερα νά συγκεντρώνεται, νά λέει τή γνώμη του καί νά διατυπώνει διεκδικήσεις, νά ένώνεται σέ συνδικάτα καί όργσνώσεις, νά έκδίδει έλεύθερα Εφημερίδες καί περιοδικά. Μιά πολυάριθμη στρατιά άπό χωροφύλα­ κες, χαφιέδες, δεσμοφύλακες, ύπενωμοτάρχες, Ενωμοτάρχες, ύπαστυνόμους, άστυνόμους, τοπάρχες προστάτευε τόν τσάρο, τούς τσιφλικάδες καί τούς καπιταλιστές άπό τό λαό. Πρόθυμα ύπηρετοΰσε τό έκμεταλλευτικό καθεστώς καί ή Εκκλη­ σία. Στίς άρχές τοΰ 20οΰ αιώνα στή Ρωσία ύπήρχαν σχεδόν 69 χιλιάδες όρθόδοξες Εκκλησίες, 110 χιλ. παπάδες καί 58 χιλ. καλόγηροι. Εκτός άπ’ αύτούς, υπήρχαν δεκάδες χιλιάδες κληρικοί άλλων θρησκειών. Ό λη αύτή ή τεράστια στρατιά τών Εκκλησιαστικών λειτουργών διέδιδε μέ ζήλο τό θρησκευτικό όπιο, καλλιεργούσε στούς έργαζόμενους τήν υποταγή στίς τσαρικές άρχές. Ή άπολυταρχία φοβόταν πώς τό φώς τής γνώσης θά κάνει άνυπότακτο τό λαό. Γι' αύτό κρατούσε τίς μάζες στό σκοτάδι καί στήν άμάθεια. Τό 'Υπουργείο Λαϊκής Παιδείας ήταν στήν πράξη όργανο συσκότισης τής λαϊκής συνείδησης. Γιά τά σχολεία χορηγούνταν πενταροδεκάρες, 80 καπίκια τό χρόνο κατ'άτομο. «Τά παιδιά τής 17

μαγείρισσας», όπως άποκαλοΰσαν περιφρονητικά τή νεολαία πού καταγόταν άπό έργάτες καί άγρότες, δέν τά άφηναν νά φοιτήσουν στίς μέσες καί άνώτερες σχολές. Σχεδόν τά τέσσερα πέμπτα τοΰ πληθυσμού τής Ρωσίας ήταν άναλφάβητοι. ’ Ο τσαρισμός καταδίκαζε τό λαό όχι μόνο στήν οικονομική, άλλά καί στήν πνευματική εξαθλίωση. ’ Η τσαρική Ρωσία ήταν φυλακή τών λαών. Οΐ λαοί τών ρωσικών εθνοτήτων, πού άποτελοΰσαν τά 57% τοΰ πληθυσμού, δέν είχαν κανένα άπολύτως δικαίωμα, ύποβάλλονταν σέ ληστρική έκμετάλλευση, δοκίμαζαν ταπεινώσεις καί έξευτελισμούς. Οί ύπάλληλοι τοΰ τσάρου τούς καταδίωκαν καί τούς καταδίκαζαν αύθαίρετα.' Ο έθνικός πολιτισμός τών μή ρωσικών έθνοτήτων, ύποβαλλόταν σέ διωγμούς. Σέ πολλούς λαούς άπαγορευόταν νά έκδίδουν έφημερίδες καί βιβλία, νά διδάσκουν στά παιδιά τους τή μητρική τους γλώσσα. Ό πληθυσμός τής 'Ανατολής ήταν έντελώς άναλφάβητος. Ή κυβέρνη­ ση άποκαλοΰσε έπίσημα τίς ρωσικές έθνότητες «άλλογενεϊς», προσπα­ θούσε νά έμφυτεύσει στούς ρώσους τήν περιφρόνηση πρός αύτούς. Οί τσαρικές άρχές ξεσήκωναν τόν ένα λαό ένάντια στόν άλλο, όργάνωναν πογκρόμ ένάντια στούς έβραίους, σφαγές άν^οεσα στούς άρμενίους καί τούς άζερμπαϊτζάνους. Τά ύπολείμματα τής δουλοπαροικίας έβαζαν τροχοπέδη στήν άνάπτυξη τής χώρας. ' Η άγροτική οικονομία άπασχολοΰσε στά τέλη τοΰ 19ου αιώνα περίπου τά πέντε έκτα τοΰ πληθυσμού. Παρά τήν άνάπτυξη τοΰ καπιταλισμού, ή Ρωσία έξακολουθοΰσε νά είναι άπό οικονομική άποψη μιά καθυστερημένη, άγροτική χώρα. Ή άπογραφή τοΰ πληθυσμού τό 1897 δίνει μιά εικόνα γιά τίς τάξεις τής Ρωσίας εκείνου τοΰ καιρού. Ό πληθυσμός τής Ρωσίας ήταν 125,6 εκατομμύρια. Ή βασική μάζα άποτελούνταν άπό άγρότες, πού κατά τά δυό τρίτα ήταν φτωχοί. Οί έργάτες μέ τίς οίκογένειές τους άποτελοΰσαν σχεδόν τό ένα πέμπτο. Τόσα περίπου ήταν καί τά εύπορα στρώματα: κουλάκοι, ιδιοκτήτες μικρών επιχειρή­ σεων, άστοί διανοούμενοι, δημόσιοι ύπάλληλοι. Περίπου δύο τά εκατό ήταν ή μεγαλοαστική τάξη, οί τσιφλικάδες καί οί άνώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι. Οί έργαζόμενες καί οί έκμεταλλευόμενες μάζες, έργάτες, φτωχο­ λογιά τοΰ χωριού, μεσαίοι άγρότες, χειροτέχνες άποτελοΰσαν σχεδόν τά τέσσερα πέμπτα τού πληθυσμού. Κι αύτή τήν τεράστια πλειοψηφία τοΰ λαού τήν καταπίεζαν καί τήν ύποδούλωναν μιά χούφτα τσιφλικάδες καί καπιταλιστές, πού πιστός φρουρός τους ήταν ό τσαρισμός. Τά εκατομμύρια τών άπορων καί σκλάβων δουλευτάδων τής πόλης καί τοΰ χωριού άποτελοΰσαν τεράστια έπαναστατική δύναμη. Μά τή δύναμη αύτή έπρεπε νά τήν όργανώσα κανείς καί νά τή διαφωτίσει πολιτικά, νά τής δόσει νά καταλάβει καθαρά ποιά είναι τά συμφέροντά της καί ποιοι οί δρόμοι τής πάλης γιά τήν άπελευθέρωση άπό τό ζυγό, νά τή συσπειρώσει γύρω άπό τήν εργατική τάξη. 18

Ή κατάργηση τής δουλοπαροικίας δέν Εξάλειψε τίς άντιθέσεις άνάμεσα στούς άγρότες καί στούς τσιφλικάδες. Ταυτόχρονα μεγάλω­ σαν οΙ άντιθέσεις άνάμεσα στούς έργάτες καί στους καπιταλιστές, δυνάμωσε ή έχθρα άνάμεσα στήν άγροτική φτωχολογιά καί στούς κουλάκους. ΟΙ Εργαζόμενες μάζες ύπόφερσν καί άπό τήν καπιταλιστι­ κή έκμετάλλευση καί άπό τά υπολείμματα τοΰ ζυγού τής δουλοπαροι­ κίας. Τά συμφέροντα τοΰ λαού καί όλης τής κοινωνικής Εξέλιξης άπαιτοΰσαν πρώτα άπ'δλα τήν έξάλειψη τών ύπολειμμάτων τής δουλοπαροικίας, τήν άνατροπή τής τσαρικής μοναρχίας. Στά τέλη τοΰ 19ου αΙώνα ή Ρωσία δέν ήταν πιά έκείνη πού ήταν πρίν άπό τό 1861. Ό В. I. Λένιν χαρακτήρισε μέ τά παρακάτω λόγια τά προτσές πού συντελοΰνταν τήν Εποχή Εκείνη: «Τή Ρωσία τής δουλοπαροικίας τή διαδεχόταν ή καπιταλιστική Ρωσία. Στή θέση τοΰ δουλοπάροικου άγρότη, τοΰ καθηλωμένου στή γή,τοΰ Εξουθενωμένου, τοΰ ριζωμένου στό χωριό του, τοΰ άγρότη πού πίστευε στούς παπάδες καί φοβόταν τή «διοίκηση», άναπτύχθηκε μιά καινούργια γενιά άγροτών, πού έχουν άσχοληθεϊ καί μέ διάφορα άλλα προσωρινά Επαγγέλματα, πού έχουν ζήσει καί σέ πόλεις, κάτι διδάχτηκαν άπό τήν πικρή πείρα τής περιπλανητικής ζωής καί τής μισθωτής δουλιάς. Στίς μεγάλες πόλεις, στίς φάμπρικες καί στά έργοστάσια μεγάλωνε συνεχώς ό άριθμός τών έργατών. Βαθμιαία άρχισαν νά συγκροτούνται Ενώσεις Εργατών γιά κοινή πάλη Ενάντια στούς καπιταλιστές καί στήν κυβέρνηση. Ή έργατική τάξη τής Ρωσίας, διεξάγοντας τήν πάλη αύτή, βοηθούσε τά Εκατομμύρια τών άγροτών νά σηκωθούν, νά όρθώσουν τό άνάστημά τους, νά άπαλλαχτοΰν άπό τίς συνήθειες τών δουλοπάροικων σκλάβων» ( Ά π α ν τ α Ελλην. έκδ., τόμ. 20ός, σελ. 145*). Αύτά τά προτσές όδηγοΰσαν στό δυνάμωμα τοΰ έπαναστστικοΰ κινήματος. 2. Τό Επαναστατικό - δημοκρατικό κίνημα. 01 πρώτες Εργατι­ κές όργανώσεις Τό έπαναστατικό κίνημα στή Ρωσία έχει πλούσια ήρωική ιστορία. Ό ζυγός τής δουλοπαροικίας, πού είχε καταδικάσει τό λαό σέ δουλιά κατέργου καί στή φτώχεια, πού είχε άλυσοδέσει καθετί τό ζωντανό μέσα στή χώρα, γεννούσε στίς μάζες αισθήματα δυσαρέσκειας καί διαμαρτυρίας. Τά αισθήματα αυτά ξέσπαζαν σέ ταραχές καί έξεγέρσεις. ’ Η Επαναστατική σκέψη στή Ρωσία είχε τίς ρίζες της στήν πάλη * Σ ί δλο τό βιβλίο ή παράθεση άποσπασμάτων γίνεται μέ βάση τήν 5η ίκό. τών Απάντων τοϋ В. I. Λένιν. ‘ Ως τόν 25ο τόμο, πού {χ«ι κυκλοφορήσει ήδη στά Ελληνικά, ή παραπομπή άναφίρεται στήν έλληνική ϊκδοση καί μόνο άπό τόν 26ο στή ρωσική. Σημ. μα.

19

τών άγροτικών μαζών ένάντια στή δουλοπαροικία, άφομοίωνε διψααμένα τήν πείρα τοΰ Επαναστατικού κινήματος τής Δυτικής Ευρώπης. Πάνω στό πλούσιο έδαφος τής ταξικής πάλης στήν περίοδο άκόμη τής δουλοπαροικίας, στήν 5η καί 6η δεκαετία τοΰ 19ου αιώνα, άνδρώθηκαν οί μεγάλοι Επαναστάτες δημοκράτες Β. Γκ. Μπελίνσκι, А. I. Χέρτσεν, Ν. Α. Ντομπρολιοϋμποφ, Ν. Γκ. Τσερνισέβσκι. Ή δράση τους ήταν γεμάτη βαθύ μίσος ενάντια σ'όλες τίς Εκδηλώσεις τής δουλοπαροικίας στήν κοινωνική ζωή τής Ρωσίας καί άφιερωμΕνη στή φλογερή ύπεράσπιση τής προοδευτικής Εξέλιξης τής χώρας. Έπαιξαν μεγάλο ρόλο στό άπελευθερωτικό κίνημα τών λαών τής Ρωσίας. Κάτω άπό τήν έπίδρασή τους διαμορφώθηκαν φλογεροί Επαναστάτες, όπως ό Τ. Σεβτσένκο, ό Ζ. Σερακόβσκι, ό Κ. Καλινόβσκι, ό Α. Ματσκιάβιτσιους, ό Μ. Ναλμπαντιάν. Εξαιρετικά ισχυρή Επίδραση Εξάσκησε πάνω στούς προοδευτικούς άνθρώπους τής δεύτερης πεντηκονταε­ τίας τοΰ 19ου αιώνα ό Τσερνισέβσκι, ήγέτης τών Επαναστατών δημοκρατών, ή πιό Εξέχουσα Επαναστατική διάνοια τής προμαρξιστικής περιόδου. Οί Επαναστάτες δημοκράτες άναζητοΰσαν μΕ Επιμονή τή σωστή θεωρία πού θά ήταν τό όπλο γιά τήν άπελευθέρωση τοΰ λαού άπό τήν άπολυταρχία, άπό τήν Εκμετάλλευση, θεωρούσαν σωστά τό λαό σάν τήν κύρια κινητήρια δύναμη τής κοινωνικής Εξέλιξης. Δέν έβλεπαν, όμως, καί δέν μπορούσαν άκόμη νά δοΰν τόν ιστορικό ρόλο τής έργατικής τάξης, τής μοναδικής τάξης, πού είναι Ικανή νά μετασχημα­ τίσει τήν κοινωνία. Οί Επαναστάτες δημοκράτες ήταν οί θεωρητικοί Εκπρόσωποι τής άγροτικής Επανάστασης. Στίς άπόψεις τους ό μαχητικός δημοκρατι­ σμός καί ό ουτοπικός σοσιαλισμός συγχωνεύονταν σ'ένα σύνολο. Παντοΰ στήν Εύρώπη ή διαμαρτυρία Ενάντια στήν κοινωνική κατα­ πίεση γέννησε στήν άρχή ούτοπιστικές σοσιαλιστικές θεωρίες. ΟΙ ούτοπιστές σοσιαλιστές καταδίκαζαν τόν καπιταλισμό καί όνειρεύονταν ένα καλύτερο κοινωνικό καθεστώς. Δέν μπορούσαν όμως νά ύποδείξουν μιά πραγματική διέξοδο, γιατί δέν έβλεπαν τήν κοινωνική Εκείνη δύναμη, πού είναι Ικανή νά γίνει ό δημιουργός μιας νέας κοινωνίας, άπαλλαγμένης άπό τήν έκμετάλλευση. ΟΙ ούτοπιστές σοσιαλιστές στή Ρωσία, πού σέ διάκριση άπό τούς ούτοπιστές τής Δυτικής Εύρώπης ύποστήριζαν τό μετασχηματισμό τής χώρας μέσω τής άγροτικής Επανάστασης, όνειρεύονταν τό πέρασμα στό σοσιαλι­ σμό μέσω τής άγροτικής κοινότητας, πού βασιζόταν στήν κοινή ιδιοκτησία τής γής. Τήν άγροτική κοινότητα τήν θεωρούσαν έσφαλμέ* να έμβρυο τοΰ σοσιαλισμού. Μετά τήν πτώση τής δουλοπαροικίας δυνάμωσε τό Επαναστατικό κίνημα στή Ρωσία. Τόν κύριο ρόλο σ'αύτό έπαιζε ό ναροντνικισμός. ' Η όνομασία «ναρόντνικοι» είχε σχέση μέ τό γεγονός ότι οΙ Επαναστά­ τες τοΰ καιρού Εκείνου είχαν τάξει γιά καθήκον τους τήν ύπεράσπιση τοΰ λαοΰ, τών συμφερόντων του. ' Ο ναροντνικισμός ήταν ένα πλατύ 20

κοινωνικό κίνημα μΕ διάφορα ρεύματα καί άποχρώσεις. Στή δεκαετία 1870-1880 τίς βασικές κατευθύνσεις τοΰ Επαναστατικού κινήματος τών ναρόντνικων τίς Εκπροσωπούσαν οί Μ. Α. Μπακούνιν, П. Α. Λαβρόφ, Π. Ν. Τκατσιόφ. Ό λοι όμως οί ναρόντνικοι είχαν τίς Ιδιες άπόψεις γιά τήν Εξέλιξη τής Ρωσίας. Ήταν οί θεωρητικοί Εκπρόσωποι τής άγροτικής δημοκρατίας, πίστευαν πώς ή ρωσική ζωή έχει μιά ιδιαίτερη συγκρότηση, θεωρούσαν πώς ή κοινότητα θ ' άποτελέσει τήν άφετηρία τής σοσιαλιστικής Εξέλιξης τής χώρας, Εξιδανίκευαν τόν άγρότη. Ή πίστη τους στή δυνατότητα άγροτικής σοσιαλιστικής Επανάστασης τούς Εμψύχωνε, τούς ξεσήκωνε σ 'Ενα ήρωικό άγώνα Ενάντια στόν τσαρισμό, Ενάντια στόν τσιφλικάδικο ζυγό. Ανάμεσα στούς ναρόντνικους υπήρχαν Επιφανείς Επαναστάτες, όπως ό А. I. Ζελιάμποφ, ό N. I. Γκιμπάλτσιτς, ό I. Ν. ΜΙσκιν, ή Σ. Α. Περόβσκαγια. Οί τσαρικοί δήμιοι καταδίωκαν άμείλικτα τούς Επαναστάτες ναρόντνικους: τούς κρεμούσαν, τούς σάπιζαν στίς φυλακές, τούς βασάνιζαν στά κάτεργα. ΟΙ Επαναστάτες ναρόντνικοι δέν καταλάβαιναν τόν ιστορικό ρόλο τοΰ προλεταριάτου, όμως μερικοί άπ’ αύτούς άρχισαν πρώτοι στή Ρωσία τήν προπαγάνδα άνάμεσα στούς Εργοστασιακούς Εργάτες. ’ Ο Λένιν, πού Εδειξε τόν πολύπλοκο, άντιφατικό χαρακτήρα τοΰ ναροντνικισμοΰ. Εκτιμούσε πολύ τόν Επαναστατικό άγροτικό δημοκρατισμό του, τό Επαναστατικό του σάλπισμα. Τό 1874 οί ναρόντνικοι Εκαμαν μιά ήρωική άπόπειρα νά Εφαρμό­ σουν στήν πράξη τίς Ιδέες τους. ΟΙ διανοούμενοι πού Εμφορούνταν άπό Επαναστατικές διαθέσεις «πήγαν στό λαό», στό χωριό, Ελπίζοντας νά ξεσηκώσουν τούς άγρότες σέ Επανάσταση Ενάντια στήν άπολυταρχία καί νά πραγματοποιήσουν τό άμεσο πέρασμα στό σοσιαλισμό. ’ Η ζωή όμως άπόδειξε πώς ήταν Εντελώς άβάσιμες οί άντιλήψεις τών ναρόντνικων, γιά τά «κομμουνιστικά Ενστικτα» τοΰ άγρότη. ΟΙ άγρότες Εβλεπαν μέ δυσπιστία τά κηρύγματά τους. Ή τσαρική κυβέρνηση Επιανε κατά Εκατοντάδες τούς Επαναστάτες. Ή άποτυχία τής «πορείας πρός τό λαό» δέν μπόρεσε νά διαλύσει μονομιάς τίς αύταπάτες τών ναρόντνικων. Στά τέλη τοΰ 1876 δημιουργήθηκε ή όργάνωση τών ναρόντνικων «Ζεμλιά I Βόλια»*, πού δημιούργησε μόνιμους οικισμούς τών όπαδών της στό χωριό, Ελπίζοντας νά κερδίσει τήν Εμπιστοσύνη τής άγροτιάς καί νά τήν ξεσηκώσει σΕ Επανάσταση. Μά κι αύτό δέν Εδοσε Επιτυχίες στούς ναρόντνικους. Οί συζητήσεις σχετικά μέ τούς μελλοντικούς τρόπους πάλης γίνονταν διαρκώς όξύτερες. Τό 1879 ή «Ζεμλιά ί Βόλια» διασπάστηκε. Ή μειοψηφία τών ναρόντνικων παρέμεινε στίς παλιές θέσεις τής άρνησης τής πάλης γιά πολιτικές Ελευθερίες, θεωρώντας πώς μιά τέτια πάλη συμφέρει μόνο στήν άστική τάξη. Υποστήριζε τόν άναδασμό όλης τής γής, μαζί καί τής τσιφλικάδικης, άνάμεσα στούς άγρότες καί ίδρυσε τήν όργάνωση * «Γή καί ίλευθερία·. Σημ. μετ.

21

«Τσιόρνι περεντέλ»*. Ή πλειοψηφία τών ναρόντνικων συνενώθηκε στήν όργάνωση «Ναρόντναγια Βόλια»**, πού έκανε ένα βήμα πρός τά μπρός, Π€ρνώντας στήν πολιτική πάλη ένάντια στήν τσαρική άπολυταρχία. Τήν πολιτική, όμως, πάλη οί ναροντοβόλτσι τήν καταλάβαιναν δχι σάν πάλη τών μαζών, άλλά σάν συνωμοσία μέ σκοπό τήν άνατροπή του τσαρισμού καί τήν κατάληψη τής Εξουσίας άπό μιά μικρή όργάνωση Επαναστατών. Σάν μέσο πάλης διάλεξαν τήν άτομική τρομοκρατία, δηλαδή τή δολοφονία μεμονωμένων Εκπροσώ­

πων τής τσαρικής Εξουσίας καί τού ίδιου τού τσάρου, ύπολογίζοντας νά καταλάβουν τήν Εξουσία μέ τόν έκφοβισμό καί τήν άποδιοργάνωση τής κυβέρνησης. ΟΙ Μάρξ, "Ενγκελς καί Λένιν έβλεπαν σάν βασική ύπηρεσία τής «Ναρόντναγια Βόλια» τή γεμάτη αύταπόρνηση πάλη ένάντια στή δουλοπαροικία καί στήν άπολυταρχία. Ιτό βαθμό όμως πού άναπτυσσόταν ή μαζική πάλη, ή τακτική τής άτομικής τρομοκρα­ τίας προξενούσε όλο καί πιό πολύ αίσθητή ζημιά στό έπαναστατικό κίνημα, γιατί δέσμευε τή δραστηριότητα τών μαζών. Ο ναροντνικισμός τής δεκαετίας 1870-1880 έπαιξε σοβαρό ρόλο στήν άνάπτυξη τού Επαναστατικού κινήματος τής Ρωσίας. Όμως, ό δρόμος τής πάλης πού διάλεξαν οί ναρόντνικοι, καί Ιδιαίτερα ή θεωρία τους ήταν πράγματα έντελώς Εσφαλμένα. Ό ναροντνικισμός καταδίκαζε τό έπαναστατικό κίνημα σέ ήττα. ΟΙ ναρόντνικοι, άν καί βρίσκονταν κάτω άπό τήν έτιίδραση τού Ν. Γκ. Τσερνισέβσκι, οΙ άπόψεις τους όμως σέ πολλά ζητήματα άποτέλεσαν βήμα πρός τά πίσω. Ήταν μακριά άπό τίς Ολιστικές άντιλήψεις. ΟΙ έσφαλμένες άπόψεις σχετικά μέ τήν άγροτική κοινότητα, που τή θεωρούσαν πηγή τής σοσιαλιστικής Εξέλιξης τής χώρας, γίνονταν Εξαιρετικά Επιζήμιες μέσα στίς νέες Ιστορικές συνθήκες, όταν στή Ρωσία άρχισε νά άνατττύσσεται ό καπιταλισμός καί έμφανίστηκε τό βιομηχανικό προλεταριάτο. ΟΙ ναρόντνικοι όμως δέν είδαν τίς νέες αύτές συνθήκες. Ισχυρίζονταν ότι ό καπιταλισμός στή Ρωσία είναι «τυχαίο φαινόμενο». ΟΙ ναρόντνικοι δέν έβλεπαν τήν Ιστο­ ρική Εκείνη δύναμη, πού ήταν προορισμένη νά μπεΤ Επικεφαλής τής πάλης τών λαϊκών μαζών καί νά τή φέρει σέ πέρας. ' Η δύναμη αύτή ήταν ή Εργατική τάξη. Ή ληστρική Εκμετάλλευση καί ή άπόλυτη έλλειψη πολιτικών δικαιωμάτων προκαλούσαν τίς διαμαρτυρίες τών Εργατών. Στή δεκαετία 1860-1870 γίνονται ήδη ταραχές καί άπεργίες. Πιό πολλές έγιναν στή δεκαετία 1870-1880. Μέσα σέ δέκα χρόνια (1870-1879), σύμφωνα μέ Ελλειπή στοιχεία, έγιναν 326 άπεργίες καί ξεσηκώματα έργστών. Αύτά ήταν αύθόρμητες Εκδηλώσεις άνθρώπων πού είχαν φτάσει σέ άπόγνωση, πού δέν ήξεραν άκόμη γιατί δυστυχούν καί τί πρέπει νά Επιδιώξουν. * «Γ«νικός Αναδασμός». Σημ. μ€τ. * · «Λαϊκή θέληση·. Σημ. μ€τ.

22

Ή αυθόρμητη όμως πάλη τών Εργατών άποτ€λοϋσ€ πιά μιά ύποτυπώδικη μορφή τής συνειδητότητας: οί Εργάτες Επαψαν νά πιστεύουν πώς είναι άπαρασάλευτο τό καθεστώς πού τούς καταπιέζει, δέν ήθελαν πιά νά τά υπομένουν όλα μέ δουλική ύποταγή, άρχιζαν νά αισθάνονται τήν άνάγκη τής συλλογικής άντίστασης στούς κσταπιεστές τους. Στήν πορεία τής πάλης άρχισαν νά ξεχωρίζουν άπό τή μάζα οΙ πιό πρωτοπόροι καί συνειδητοί έργάτες καί νά γίνονται Επαναστά­ τες. Στό Επαναστατικό κίνημα κυριαρχούσαν άπόλυτα τήν Εποχή Εκείνη οΙ ναρόντνικοι καί οί Επαναστάτες-Εργάτες Επηρεάζονταν άπ’ αυτούς, προσχωρούσαν σ'αύτούς. Οί πρωτοπόροι όμως Εργάτες μελετούσαν μέ ζήλο. 'Αναζητούσαν μέ πάθος τά αίτια τής άθλιας κατάστασης τοΰ προλεταριάτου καί τούς δρόμους άπελευθέρωσής του. Είχαν κιόλας κάποια Ιδέα γιά τήν I Διεθνή καί γιά τή δράση τών Εργατικών κομμάτων τής Εύρώπης. Άρχισαν νά φτάνουν στά χέρια τους τά πρώτα Εργα τοΰ Μάρξ καί τοΰ "Ενγκελς, μεταφρασμένα στά ρωσικά. Μέ Ενθουσιασμό υποδέχτηκαν τήν Κομμούνα τοϋ Παρισιού. Ό έπαναστάτης-Εργάτης Εμβάθυνε στήν πείρα τής μαζικής πάλης τών ρώσων Εργατών. "Εναν τέτιο Εργάτη δέν μποροΰσε πιά νά τόν Ικανοποιεί ή θεωρία τοΰ ναροντνικισμοϋ, πού παραχωρούσε στούς έργάτες βοηθητικό ρόλο στήν Επανάσταση. ΟΙ πρωτοπόροι Εργάτες προσπαθοΰν ψηλαφητά νά βρουν δικούς τους δρόμους πάλης, νά δημιουργήσουν άνεξάρτητη όργάνωση. Πρώτη τέτια όργάνωση ήταν ή «"Ενωση τών Εργατών τής Νότιας Ρωσίας», πού σχηματίστηκε στήν 'Οδησσό τό 1875. ' Οργανωτής της ήταν ό Επαναστάτης διανοούμενος Ε. Ο. Ζασλάβσκι. ' Η «"Ενωση» είχε όπαδούς στό Ροστόβ τού Ντόν, στό Χάρκοβο, στό Όριόλ, στό Ταγκανρόγκ. Έζησε περίπου Ενα χρόνο καί τσακίστηκε άπό τήν άστυνομία. ' Η «Ένωση» έβαλε σάν σκοπό της «τή διάδοση τών Ιδεών γιά τήν άπελευθΕρωση τών Εργατών άπό τήν καταπίεση τοΰ κεφα­ λαίου καί τών προνομιούχων τάξεων», τήν ένωση τών Εργατών «γιά τή μελλοντική πάλη Ενάντια στό υφιστάμενο οικονομικό καί πολιτικό καθεστώς». Στήν «Ένωση» ήταν άκόμη αίσθητή ή Επίδραση τοΰ ναροντνικισμοϋ, πράγμα πού φαίνεται, λ.χ., στήν άπόφασή της νά στέλνει μέλη της νά Εγκατασταθούν μόνιμα στά χωριά γιά νά κάνουν δουλιά άνάμεσα στούς άγρότες. Ή Ιστορική ύπηρεσία τής «Ένωσης» είναι ή διάδοση μέσα στό Εργατικό κίνημα τών Ιδεών τής πολιτικής πάλης καί ή δημιουργία άνεξάρτητης όργάνωσης τοΰ προλεταριάτου. Στά μέσα τής δεκαετίας 1870-1880 οΐ πρωτοπόροι Εργάτες τής Πετρούπολης δημιούργησαν τή δική τους όργάνωση, πού διαμορ­ φώθηκε όριστικά τό 1878 μΕ τόν τίτλο «Βόρεια Ενωση τών ρώσων Εργατών». 'Οργανωτές της ήταν οί έπιφανείς Εργάτες Επαναστάτες Βίκτωρ Όμπνόρσκι καί Στεπάν Χαλτούριν. Ή Εμφάνιση τής «Ένω­ σης» σήμαινε Ενα νέο μεγάλο βήμα στήν άνάπτυξη τοΰ Εργατικού κινήματος. Τό πρόγραμμά της διακήρυσσε τήν Ιδέα τής διεθνούς 23

ταξικής άλληλεγγύης той προλεταριάτου, Ελεγε δτι «ώς πρός τά καθήκοντά της πλησιάζει πολύ πρός τά Σοσιαλδημοκρατικά κόμματα τής Δύσης». Σκοπός τής «Ένωσης» ήταν ή «άνατροπή τού ύπάρχοντος πολιτικού καί οικονομικού κρατικού καθεστώτος, πού ήταν καθεστώς Εξαιρετικά άδικο». Τό άμεσο καθήκον ήταν ή κατάκτηση τής πολιτικής Ελευθερίας. Στό πρόγραμμα διαφαινόταν άκόμη ή Επίδραση τών ναρόντνικων: ή «"Ενωση» θεωρούσε τήν άγροτική κοινότητα παρά­ γοντα τού σοσιαλισμού. Η «Βόρεια Ένωση» πήρε μΕρος σΕ άρκετΕς άπεργίες. Εβγαζε προκηρύξεις. Εδινε όργανωμενο χαρακτήρα στήν πάλη. Ή «Ένωση» τσακίστηκε άπό τούς χωροφύλακες τό 1879-1880, άλλά τό Εργο της δΕν χάθηκε. «Κι Ετσι, Εσείς οί Εργάτες θά πείτε τόν τελευταίο λόγο, άπό σάς ΕξαρτιΕται ή τύχη τής μεγάλης Ένωσης καί ή Επιτυχία τής κοινωνικής Επανάστασης στή Ρωσία». Τό φλογερό αύτό σάλπισμα τού προγράμματος τής «‘ Ενωσης» Εγινε συνείδηση τών πρωτοπόρων Εργατών. ' Η Εργατική τάξη άρχισε σιγά-σιγά νά προβάλλει πλατιά πολιτικά καθήκοντα. Μέσα στήν πάλη διαμορφώνονταν τά Επαναστατικά της χαρίσματα. Ανάμεσα στούς Εργάτες παρουσιάζονται μεγάλοι άγωνιστΕς Επαναστάτες. Ή μεγάλη προφητεία τού ύφαντουργοϋ τής Μόσχας Πιότρ ΆλεξΕγεφ γιά τόν ιστορικό ρόλο τής ρωσικής Εργατικής τάξης άντήχησε θριαμβευτικά στό δικαστήριο τό 1877: «Θά σηκωθεί τό ροζιασμένο χΕρι τών Εκατομμυρίων τής Εργατιάς καί θά κάνει συντρίμια τό ζυγό τού δεσποτισμοΰ, πού φρουρεϊται άπό τίς στρατιωτικΕς λόγχεςΙ». ' Εμφανίστηκαν οί πρώτες ταξικΕς όργανώσεις τού προλεταριάτου. Αύτά όμως δΕν ήταν παρά τά πρώτα μόνο βήματα τού Εργατικού κινήματος στόν άνεξάρτητο δρόμο του. ΜΕ μεγάλη δυσκολία άπαλλάσσονταν οί πρωτοπόροι Εργάτες άπό τό βάρος τών ιδεών τού ναροντνικισμοΰ. Ά π ό τό γενικό χείμαρο τού ναροντνικισμοϋ δΕν μπορούσε άκόμη νά ξεχωρίσει τό προλεταριακό ρεύμα. Ή Εργατική τάξη, γιά νά διαχωριστεί άπό τό πανδημοκρατικό κίνημα, Επρεπε ν ' άντιπαραθΕσει καθαρά τόν Εαυτό της στίς άλλες τάξεις, ν ’ άποκτήσει αύθύπαρκτη ιδεολογική καί πολιτική όντότητα. Γιά νά γίνει αύτό, τό Εργατικό κίνημα Επρεπε νά υπερνικήσει τή μικροαστική Ιδεολογία τού ναροντνικισμοΰ καί νά στηριχτεί στό μαρξισμό, πού είναι ή πραγματική Ιδεολογία τού προλεταριάτου. Ό Μάρξ καί ό Ένγκελς, οί μεγάλοι δάσκαλοι τού προλεταριάτου, ΕπιτΕλεσαν στά μΕσα τού 19ου αΙώνα μιά βαθύτατη Επαναστατική άλλαγή στήν .Επιστήμη. Ό Μάρξ καί ό Ένγκελς μετΕτρεψαν τό σοσιαλισμό άπό ούτοττία σέ Επιστήμη. Μελέτησαν τόν καπιταλισμό, άνακάλυψαν τούς νόμους τής άνάπτυξής'του κι άπΕδειξαν Επιστημο­ νικά ότι ό καπιταλισμός Ιστορικά είναι παροδικός, όπως καί ή φεουδαρχία πού προηγήθηκε άπ'αύτόν, ότι ό Γδιος ό καπιταλισμός προετοιμάζει τούς όρους τής Εξαφάνισής του. ΜΕ τήν άνάπτυξη τού 24

καπιταλισμού γίνεται συγκέντρωση τών μέσων παραγωγής: οί μικρές καί μεσαίες έπιχειρήσεις έκτοπίζονται διαρκώς καί καταβροχθίζονται άπό τίς μεγάλες. ’ Η Εργασία καί ή παραγωγή γίνονται όλο καί πιό κοινωνικές ώς πρός τό χαρακτήρα τους, άλλά τό προϊόν τής κοινής Εργασίας τό ιδιοποιείται μιά χούφτα καπιταλιστές, γιατί σ'αύτούς άνήκουν τά μέσα παραγωγής. Έτσι, ό ίδιος ό καπιταλισμός δημιουρ­ γεί τόν ύλικό όρο γιά τήν πραγματοποίηση τοΰ σοσιαλισμού: τή μεγάλη παραγωγή. Γιά νά άντικατασταθεϊ ό καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής άπό τό σοσιαλιστικό, πρέπει τά μέσα παραγωγής άπό άτομική Ιδιοκτησία τής τάξης τών καπιταλιστών νά γίνουν ιδιοκτησία όλης τής κοινωνίας. Οί κυρίαρχες όμως Εκμεταλλεύτριες τάξεις δέν θά παραιτηθούν οίκειοθελώς άπό τήν ιδιοκτησία τους, τά προνόμια καί τήν έξουσία. Χρειάζεται μιά κοινωνική δύναμη, ικανή νά σαρώσει τήν παλιά, τήν Εκμεταλλευτική κοινωνία καί νά δημιουργήσει μιά νέα χωρίς Εκμετάλ­ λευση. Τέτια κοινωνική δύναμη είναι τό προλεταριάτο, ή τάξη τών σύγχρονων έργατών. Ό Μάρξ καί ό "Ενγκελς Επιβεβαίωσαν μέ Επιχειρήματα τόν κοσμοϊστορικό ρόλο τής Εργατικής τάξης, σάν νεκροθάφτη τοΰ καπιταλισμού καί δημιουργού τής νέας, τής κομμου­ νιστικής κοινωνίας. ’ Ο ίδιος ό καπιταλισμός γεννά τούς προλετάριους, τούς άνθρώπους, πού είναι στερημένοι μέσων παραγωγής καί είναι άναγκασμένοι, γιά νά ζήσουν, νά πουλούν τήν Εργατική τους δύναμη. Τό προλεταριάτο μεγαλώνει κι άναπτύσσεται άνάλογα μέ τό βαθμό άνάπτυξης τού κεφαλαίου. Κατέχει Ιδιαίτερη θέση στήν καπιταλιστική κοινωνία σέ σύγκριση μέ τήν ύπόλοιπη μάζα τών Εργαζόμενων. ' Η Εργατική τάξη δέν Εχει άτομική Ιδιοκτησία στά μέσα παραγωγής, δέν Ενδιαφέρεται καθόλου γιά τή διατήρηση τοΰ κοινωνικού καθεστώτος, πού στηρίζεται στήν Εκμετάλλευση- στήν Επανάσταση δέν Εχει νά χάσει τίποτα άλλο Εκτός άπό τίς άλυσίδες της. ' Η κοινή Εργασία στίς μεγάλες φάμπρικες καί στά Εργοστάσια τών μεγάλων πόλεων συνε­ νώνει τίς μάζες τών Εργατών, τούς συνηθίζει στήν πειθαρχία καί τούς συσπειρώνει, τούς μαθαίνει νά δροΰν άπό κοινού. Σέ κάθε βήμα οί Εργάτες έρχονται σέ σύγκρουση μέ τόν κυριότερο Εχθρό τους, τήν τάξη τών καπιταλιστών. ' Η πάλη άνάμεσα στούς Εργάτες καί στούς καπιταλιστές όξύνεται διαρκώς. Τό προλεταριάτο. Επειδή είναι ή πιό καταπιεζόμενη τάξη, Ενδιαφέρεται γιά τή ριζική άναδιοργάνωση όλης τής κοινωνίας, γιά τήν πλήρη Εξάλειψη τής άτομικής Ιδιοκτησίας, τής φτώχειας καί τής καταπίεσης. Τό προλεταριάτο δέν μπορεϊ ν'άπελευθερώσει τόν Εαυτό του, χωρίς νά άπελευθερώσει καί όλη τήν υπόλοιπη μάζα τών Εργαζομένων άπό κάθε Εκμετάλλευση. Συνεπώς, ή Εργατική τάξη Εκφράζει καί υπερασπίζεται άποτελεσματικά τά ζωτικά συμφέροντα όλων τών Εργαζομένων. Τό προλεταριάτο είναι ή πιό Επαναστατική καί ή πιό πρωτοπόρα τάξη. Ό Μάρξ καί ό "Ενγκελς άπέδειξσν Επιστημονικά πώς ή άνάπτυξη τής καπιταλιστικής κοινωνίας καί ή ταξική πάλη, πού γίνεται στούς 25

κόλπους της, θά όδηγήσουν άναπόφευκτα στή συντριβή τοΰ καπιτα­ λισμού καί στή νίκη τοΰ προλεταριάτου. ' Η νίκη αύτή θά κατακτηθεί μέ τόν άποφασιστικό άγώνα ένάντια στόν καπιταλισμό. ’ Η έργατική τάξη, γιά νά μετατρέψει τήν καπιταλιστική Ιδιοκτησία σέ κοινωνική Ιδιοκτησία καί γιά ν'άντικαταστήσει τίς καπιταλιστικές σχέσεις παρα­ γωγής μέ τίς σοσιαλιστικές, πρέπει, μπαίνοντας έπικεφαλής όλων τών καταπιεζόμενων, νά πραγματοποιήσει τή σοσιαλιστική έπανάσταση καί νά έγκαθιδρύσει τή δική της πολιτική κυριαρχία, τή δικτατορία той προλεταριάτου, μέ σκοπό νά τσακίσει τήν άντίσταση τών Εκμεταλλευ­ τών καί νά δημιουργήσει τή νέα, τή σοσιαλιστική κοινωνία. Ό Μάρξ καί ό Ένγκελς δίδασκαν ότι ή δύναμη τής έργατικής τάξης βρίσκεται στήν όργάνωση καί στή συνειδητότητά της, στή σαφή επίγνωση τών σκοπών καί τών καθηκόντων της, τών τρόπων καί τών μέσων τής πάλης. Τό έργατικό κίνημα γιά νά νικήσει πρέπει νά έξοπλιστεϊ μέ τή θεωρία τοΰ έπιστημονικοΰ σοσιαλισμού. Μόνο μέτή συγχώνευση τοΰ σοσιαλισμού μέ τό έργατικό κίνημα μπορεί νά μετατραπεϊ ή πάλη τών έργατών σέ συνειδητή ταξική πάλη τοϋ προλεταριάτου γιά τήν άπελευθέρωσή του άπό τήν καπιταλιστική έκμετάλλευση. Τή συγχώνευση τοΰ σοσιαλισμού μέ τό έργατικό κίνημα τήν πραγματοποιεί τό κόμμα τής έργατικής τάξης, πού έκπροσωπεϊ τά συμφέροντα όχι μεμονωμένων όμάδων έργατών, χωρισμένων κατά έπαγγέλματα ή έθνότητες, άλλά τά γενικά συμφέ­ ροντα όλου τοΰ προλεταριάτου. Τό Κόμμα δείχνει στό έργατικό κίνημα τά πολιτικά του καθήκοντα καί τόν τελικό σκοπό του. Επομένως, τό προλεταριάτο, γιά νά άνατρέψει τόν καπιταλισμό καί νά οίκοδομήσει τόν κομμουνισμό χρειάζεται νά έχει ένα δικό του άνεξάρτητο κόμμα, τό Κομμουνιστικό κόμμα. Οΐ έργάτες σ'όποιαδήποτε γωνιά τής γήινης σφαίρας, έχουν έναν κοινό έχθρό, τόν καπιταλισμό, κι έναν κοινό σκοπό, τό σοσιαλισμό, τόν κομμουνισμό. Τό κεφάλαιο είναι διεθνής δύναμη. Γιά νά νικηθεί σέ παγκόσμια κλίμακα, χρειάζονται οΐ κοινές προσπάθειες τών έργατών όλων τών χωρών. Νά γιατί ή διεθνής ταξική άλληλεγγύη άποτελεϊ ζωτική άνάγκη γιά τό έργατικό κίνημα, όρο τής νίκης του. ’ Η έργστική τάξη τής κάθε χώρας άποτελεϊ έθνικό τμήμα τής διεθνούς στρατιάς τής έργασίας. ’ Ο Μάρξ καί ό Ένγκελς πρόβαλσν τό μεγάλο σύνθημα τοΰ προλεταριακοί7 διεθνισμού: «Προλετάριοι όλων τών χωρών, ένωθεϊτεΙ» Τίς βάσεις τής κοσμοθεωρίας τους ό Μάρξ καί ό Ένγκελς τίς έξέθεσαν στό «Μανιφέστο τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος» πού έκδόθηκε τό 1848. ΟΙ ίδιοι ήταν έπικεφαλής τής Διεθνούς Ένωσης τών Έργατών, τής I Διεθνούς, πού Ιδρύθηκε τό 1864. Ό μαρξισμός στή δεκαετία 1870-1880 έγινε μιά δύναμη πού έπηρέαζε τό έργατικό κίνημα τής Δυτικής Εύρώπης. Τό γεγονός αύτό είχε όρισμένη έπίδρσση στό έπαναστατικό κίνημα τής Ρωσίας. ΟΙ ίδιοι οΙ δημιουργοί τοϋ έπιστημονικοΰ κομμουνισμού, ό Μάρξ καί ό 26

"Ενγκελς, είχαν έπαφή μέ πολλούς ρώσους έπαναστάτες. Παρακο­ λουθούσαν μέ άμείωτο ένδιαφέρον τή Ρωσία, ήταν βαθιά πεπεισμένοι γιά τήν παγκόσμια σημασία τής ρωσικής έπανάστασης, έμαθαν τή ρωσική γλώσσα γιά νά γνωρίσουν καλύτερα τή χώρα καί τό λαό. ' Ο Μάρξ καί ό 'Ενγκελς έδοσαν τά πρώτα χτυπήματα στή θεωρία τών ναρόντνικων. Ό "Ενγκελς στό έργο του «Οί κοινωνικές σχέσεις στή Ρωσία», πού τό έγραψε σέ στενή συνεργασία μέ τόν Μάρξ, υπέβαλε σέ κριτική τίς κυριότερες «βάσεις» τοΰ ναροντνικισμοΰ, τήν άντίληψη ότι ή Ρωσία άκολουθεΐ ιδιαίτερους δρόμους άνάπτυξης, τήν άρνηση τής άνάπτυξης τοΰ καπιταλισμού σ'αύτήν, τήν έξιδίανίκευση τής άγροτικής κοινότητας, τή μή κατανόηση τοΰ άστικοΰ χαρακτήρα τής ρωσικής έπανάστασης. Στίς 14 τοΰ Μάρτη 1883 τό διεθνές έργατικό κίνημα ύπέστη μιά πολύ μεγάλη άπώλεια, πέθανε ό θεμελιωτής τοΰ έπιστημονικοΰ κομμουνισμού Κάρλ Μάρξ. Στήν κηδεία τού Μάρξ ό "Ενγκελς δήλωσε: «Τό όνομά του καί τό έργο του θά ζοΰν στούς αιώνες!». Τό έργο του τό συνέχισε ό "Ενγκελς. Ό μαρξισμός διαδινόταν όλο καί πιό πλατιά. Σέ μιά σειρά χώρες τής Εύρώπης καί τής 'Αμερικής έμφανίστηκαν σοσιαλιστικά κόμματα. Τό 1889 στό συνέδριο τοΰ Παρισιού ιδρύθηκε ή II Διεθνής. Τό συνέδριο κάλεσε τούς έργαζόμενους όλων τών χωρών νά τιμούν κάθε χρόνο τήν Πρωτομαγιά σάν μέρα τής διεθνοϋς άλληλεγγύης. ΟΙ πρωτοπόροι ρώσοι είχαν άρχίσει νά διαβάζουν όρισμένα έργα τοΰ Μάρξ καί τοΰ "Ενγκελς άκόμη άπό τή δεκαετία 1840-1850. Τά έργα τους, όμως, άρχισαν νά διαδίδονται στούς ρωσικούς έπαναστατικούς κύκλους κατά τή δεκαετία 1870-1880. ' Ιδιαίτερη σημασία είχε ή έκώση στά ρωσικά τοΰ πρώτου τόμου τοΰ «Κεφαλαίου», πού κυκλοφόρησε νόμιμα στά 1872 καί ήταν γενικά ή πρώτη στόν κόσμο μετάφραση τοΰ βασικού αύτοΰ έργου τοΰ Κ. Μάρξ. «... γιά τούς ρώσους σοσιαλιστές σχεδόν άμέσως μετά τήν έμφάνιση τοΰ «Κεφαλαίου» — έγραφε ό Λένιν — τό πρόβλημα «τής τύχης τοΰ καπιταλισμού στή Ρωσία» έγινε τό κύριο θεωρητικό πρόβλημα. Γύρω άπό τό πρόβλημα αυτό έγιναν οί πιό ζωηρές συζητήσεις, καί σέ σχέση μέ αύτό κρίνονταν οί πιό σπουδαίες προγραμματικές θέσεις». (" Α π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 1ος, σελ. 273). "Ετσι, στήν περίοδο πού άκόμη κυριαρχούσε άπόλυτα ό ναροντνικισμός, όλη ή πορεία τής έξέλιξης τής έπαναστατικής σκέψης καί τοΰ έργατικοΰ κινήματος προετοίμασε τό έδαφος γιά τήν έμφάνιση τοΰ μαρξισμού στή Ρωσία. Γιά τή διάδοση, όμως, καί τή νίκη τοΰ μαρξισμού στό έπαναστατικό κίνημα τής Ρωσίας έπρεπε νά ξεπεραστοΰν οί ναροντνικίστικες άντιλήψεις καί νά τσακιστούν Ιδεολογικά οί ναρόντνικοι. 27

3. Ο Πλ€χάνοφ καί ή όμάδα «Απελευθέρωση τής δουλιδς». Οί μαρξιστικοί όμιλοι στή Ρωσία. ' Η άρχή τής Επαναστατι­ κής δράσης του В. I. Λένιν Στά 1879-1880 δημιουργήθηκε στή Ρωσία Επαναστατική κατά­ σταση. Τό 1877, σύμφωνα μέ στοιχεία πού πολύ άπέχουν άπό τού νά είναι πλήρη, έγιναν άγροτικές Εξεγέρσεις σέ 11 κυβερνεία. Τό 1880 οί Εξεγέρσεις Επεκτάθηκαν σέ 34 κυβερνεία τής Εύρωπαϊκής Ρωσίας. 'Αναπτύχθηκε καί τό Εργατικό κίνημα. Στά τέλη τής δεκαετίας 18701880 έγιναν μεγάλες άπεργίες στήν Πετρούπολη. Η πάλη τών Επαναστατών Ενάντια στόν τσαρισμό πήρε πρωτοφανή έκταση. Στήν κυρίαρχη τάξη τών τσιφλικάδων άρχισε νά μεγαλώνει ό τρόμος μπροστά στήν Επανάσταση. Οί ιθύνουσες κορυφές άρχισαν νά κινούνται σπασμωδικά: πότε δυνάμωναν τήν άστυνομική τρομοκρα­ τία, πότε υπόσχονταν σύνταγμα. ’ Ωστόσο, οί Εργάτες καί οί άγρότες δέν είχαν άκόμη ώριμάσει σέ τέτιο σημείο, ώστε ν'άνατρέψουν τήν τσαρική άπολυταρχία. Ή άγροτιά ξεσηκωνόταν μόνο σέ μεμονωμένες αύθόρμητες Εξεγέρσεις, τό προλεταριάτο έκανε τά πρώτα μόλις βήματα στήν Επαναστατική του πάλη. ’ Η άστική τάξη ένεργοΰσε δειλά, Εκλιπαρούσε ταπεινά τήν τσαρική κυβέρνηση νά κάνει μικρομεταρυθμίσεις. Δέν υπήρχε ένα Επαναστατικό κόμμα συνδεμένο μέ τίς μάζες. Εξοπλισμένο μέ σωστή Επαναστατική θεωρία, πού νά ξέρει νά Εκτιμά σωστά τήν κατάσταση καί νά ρίχνει Επιστημονικά θεμελιωμένα συνθήματα πάλης. Οί ναροντοβόλτσι, άπό τήν άλλη, διάλεξαν τό σφαλερό δρόμο τής άτομικής τρομοκρατίας. Τήν 1 τού Μάρτη 1881 σκότωσαν τόν τσάρο 'Αλέξανδρο В '. Στή θέση του όμως έγινε τσάρος ό ‘Αλέξαν­ δρος Γ'. Ή άντικατάσταση τού Ενός τσάρου άπό τόν άλλον, δέν έφερε καμιά άλλαγή στό πολίτευμα τού'κράτους καί στό κοινωνικό καθεστώς, ή άπολυταρχία άρχισε νά καταπιέζει πιό πολύ τίς μάζες. ' Η τσαρική κυβέρνηση πέρασε στήν επίθεση. ΟΙ ναροντοβόλτσι, ξεκομ­ μένοι άπό τό λαό, τσακίστηκαν. Τό κύμα τής Επαναστατικής φουσκοθαλασσιάς έπεσε. Κάτω άπό τήν Επίδραση τής ήττας άρχισε κρίση τού ναροντνικισμού. 'Ορισμένοι ναρόντνικοι, προσπάθησαν, χωρίς νά τό πετύχουν, νά άναζωογονήσουν τήν όργάνωση τών ναροντοβόλτσι. Ενώ οί περισσότεροι άπ αύτούς παράτησαν τήν πάλη. Μπροστά στούς Επαναστάτες Εκείνους, πού δέν ήθελαν νά παραιτηθούν άπό τήν πάλη, μπήκαν τά Ερωτήματα: γιατί στή Ρωσία δέν έγινε Επανάσταση ύστερα άπό τό φόνο τού τσάρου, ποιές είναι οί παραπέρα προοπτικές τού Επαναστατικού κινήματος πού είναι ή πραγματική Εκείνη δύναμη, πού θά μπορέσει νά πραγματοποιήσει τό σοσιαλισμό, ποιοι πρέπει νά είναι οί τρόποι καί οί μέθοδοι τής Επαναστατικής πάλης; Είναι φυσικό, ότι δυνάμωσαν οί άναζητήσεις γιά μιά νέα Επαναστατική θεωρία. Πρός τήν κατεύθυνση αύτή έσπρωχνε πρώτ’ άπ’ δλα ή άπογοήτευση 28

άπό τό ναροντνικισμό. Σοβαρή Επίδραση πάνω στήν Επαναστατική σκέψη άσκοΰσαν ή άνάπτυξη τοΰ Εργατικού κινήματος στή Ρωσία καί οί Επιτυχίες τοΰ προλεταριάτου τής Δυτικής Ευρώπης. Μιά μικρή όμάδα Επαναστατών ναρόντνικων — «τσερνοπερεντέλτσι», πού άναγκάστηκαν νά καταφύγουν στό Εξωτερικό, άρχισε νά μελετά μέ ζήλο τό μαρξισμό καί νά παρακολουθεί μέ προσοχή τό Εργατικό κίνημα τής Δυτικής Ευρώπης. Άρχισε νά Εξετάζει ώριμα καί σοβαρά τή σημασία τών Εργατικών άπεργιών στή Ρωσία, ιδιαίτερα τήν πείρα τής δουλιάς πού Εκανε ήΐδια μέσα στούς πρωτοπόρους ρώσους προλετάριους. Στίς 25 τοΰ Σεπτέμβρη 1883 ή όμάδα αύτή Εκανε προγραμματικές δηλώσεις σχετικά μέ τήν όριστική διακοπή τών σχΕσεών της μέ τό ναροντνικισμό καί σχετικά μέ τήν άνάγκη νά όργανωθεϊ Ενα ιδιαίτερο κόμμα τής Εργατικής τάξης τής Ρωσίας. ' Η όμάδα καθόρισε σάν βασικά της καθήκοντα τή διάδοση τοΰ μαρξι­ σμού, τήν κριτική τοΰ ναροντνικισμοϋ, τήν Επεξεργασία τών σπου­ δαιότερων προβλημάτων τής ρωσικής κοινωνικής ζωής άπό τή σκοπιά τοΰ μαρξισμού καί τών συμφερόντων τών Εργαζόμενων τής Ρωσίας. "Ετσι γεννήθηκε ή πρώτη ρωσική μαρξιστική όργάνωση, ή όμάδα «Απελευθέρωση τής δουλιάς». Στήν όμάδα αύτή άνήκαν: οί Γκ. Β. Πλεχάνοφ, Π. Μπ. Άξελρόντ, Λ. Γκ. Ντέιτς, В. I. Ζασούλιτς καί В. I. Ίγκνάτοφ. Ιδρυτής καί καθοδηγητής τής όμάδας ήταν ό Γκ. Β. Πλεχάνοφ, ταλαντούχος θεωρητικός καί προπαγανδιστής τοΰ μαρξι­ σμού. Μέ τήν προπαγάνδιση άκριβώς τοΰ μαρξισμού άσχολήθηκε ή όμάδα «Απελευθέρωση τής δουλιάς». Ή όμάδα μετάφρασε στά ρωσικά, τύπωσε καί κυκλοφόρησε κρυφά στή Ρωσία μιά σειρά Εργα τού Μάρξ καί τού Ένγκελς: «Μανιφέστο τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος», «Μισθωτή Εργασία καί κεφάλαιο», «Ή άθλιότητα τής φιλοσοφίας», «Λουδοβίκος φόυερμπαχ», «Ή Εξέλιξη τοΰ Επιστημονι­ κού σοσιαλισμού», «Όμιλία γιά τήν Ελευθερία τοΰ Εμπορίου», «Ό φρίντριχ Ένγκελς γιά τή Ρωσία»· («Τό κοινωνικό ζήτημα στή Ρωσία»). Γιά όρισμένες Εκδόσεις τών Εργων τους στά ρωσικά ό Μάρξ καί ό " Ενγκελς Εγραψαν ειδικούς προλόγους. ' Ο Πλεχάνοφ Εγραψε πολλά βιβλία καί άρθρα, στά όποια προπαγάνδιζε καί ύπεράσπιζε τό μαρξισμό. Στά Εργα τού Πλεχάνοφ οί ρώσοι Επαναστάτες βρήκαν άπάντηση σΕ πολλά Ερωτήματα πού τούς συγκινοΰσαν. Πρώτο Εργο τών ρώσων μαρξιστών ήταν ή μπροσούρα τοΰ Πλεχάνοφ «Ό σοσιαλισμός καί ή πολιτική πάλη», πού βγήκε τό φθινόπωρο τοΰ 1883. ΜΕ βάση τήν άνάλυση τού ρωσικού Επαναστα­ τικού κινήματος ό Πλεχάνοφ Εδειξε τή βαθιά καί ζωτική σημασία πού Εχει ή θέση τοΰ Μάρξ, ότι κάθε ταξική πάλη είναι πάλη πολιτική. ' Ο σοσιαλισμός καί ή πολιτική πάλη είναι πράγματα άναπόσπαστα, συνδέονται στενά, συγχωνεύονται. ' Ο δρόμος πρός τό σοσιαλισμό περνά άπό τήν πολιτική πάλη τής Εργα^κής τάξης, άπό τήν κατάκτηση τής πολιτικής Εξουσίας άπό τό προλεταριάτο. Τό Επανα­ 29

στατικό κίνημα στή Ρωσία θά όδηγήσει στή συγχώνευση τοΰ σοσιαλισμού μέ τό έργατικό κίνημα καί τότε θά γίνει άκατανίκητο. Γιά νά άποδειχτεϊ ό λαθεμένος χαρακτήρας τής θεωρίας τοΰ ναροντνικισμοΰ, ήταν άπαραίτητο νά έρευνηθοΰν τά οικονομικά προτσές πού συντελοΰνταν στή Ρωσία, καί πού τότε όέν είχαν άκόμη μελετηθεί καλά. Τό βιβλίο τοΰ Πλεχάνοφ «ΟΙ διαφωνίες μας», πού βγήκε τό 1885, ήταν ή πρώτη προσπάθεια μαρξιστικής άνάλυσης τής οικονομίας τής Ρωσίας. Ό Πλεχάνοφ άνέτρεπε τίς άπόψεις τών ναρόντνικων, πού ύποστήριζαν ότι ό καπιταλισμός στή Ρωσία άποτελεϊ «τυχαίο φαινό­ μενο», χωρίς προϋποθέσεις άνάπτυξης, καί γενικά τόν θεωρούσαν κατάπτωση, όπισθοδρόμηση. Τά στοιχεία γιά τήν άνάπτυξη τής έσωτερικής άγοράς, γιά τόν άριθμό τών έργοστασίων, τόν άριθμό τών έργατών, γιά τή θέση τών βιοτεχνών έδειχναν πώς ή Ρωσία έχει ήδη μπει στό δρόμο τοΰ καπιταλισμού. Δέν είναι σωστό νά κλαίγεται κανείς γι'αύτό τό πράγμα καί νά μιλάει γιά «πληγή τοΰ προλεταριασμοΰ», όπως έκαναν οί ναρόντνικοι. Τό καθήκον τών έπαναστατών, έλεγε ό Πλεχάνοφ, συνίσταται στό νά χρησιμοποιούν τήν άνάπτυξη τοΰ καπιταλισμού πρός τό συμφέρον τής έπανάστασης. Ό καπιταλι­ σμός γεννά μιά Ισχυρή έπαναστατική δύναμη, τό προλεταριάτο, καί οί έπαναστάτες πρέπει νά στηρίζονται σ'αύτή τή δύναμη στήν πάλη ένάντια στήν άπολυταρχία καί στόν καπιταλισμό. Οί άπόψεις τών ναρόντνικων ότι ή άγροτική κοινότητα είναι τό στήριγμα ένάντια στόν καπιταλισμό καί ή γέφυρα γιά τό πέρασμα στό σοσιαλισμό, ήταν εντελώς άστήρικτες. Ή κοινότητα ύπήρχε στό παρελθόν σέ πολλές χώρες καί διαλύθηκε κάτω άπό τά χτυπήματα τοΰ καπιταλισμού. Έκδηλα σημάδια άποσύνθεσής της υπήρχαν καί στή Ρωσία. Μέσα στήν κοινότητα είχαν ξεχωρίσει ή φτωχολογιά καί οί κουλάκοι. Οι φτωχοί, έπειδή δέν είχαν τά μέσα νά καλλιεργούν τή γή τους, τήν έδιναν στούς κουλάκους, καί οί Γδιοι έμπαιναν στή δούλεψή τους σάν έργάτες γής, ή πήγαιναν σέ ξένα μέρη νά ψάξουν γιά δουλιά. Ή φτωχολογιά ήταν πιά έξαρτημένη άπό τόν κουλάκο καί τόν τοκογλύφο, ή κοινότητα τής γινόταν βάρος. Ή τσαρική, όμως, κυβέρνηση είχε συμφέρον άπό τήν κοινότητα, πού τήν χρησιμοποι­ ούσε σάν μέσο βίαιης είσπραξης τών φόρων μέ βάση τήν άλληλέγγυα ευθύνη. Ό Πλεχάνοφ έδειξε πόσο μεγάλο σφάλμα κάνουν οί ναρόντνικοι, πού άρνοΰνται τόν πρωτοπόρο ρόλο τής έργατικής τάξης στό μετασχηματισμό τής κοινωνίας. Ό έπαναστατικός ρόλος δέν άνήκει στούς άγρότες, άλλά στούς έργάτες. Οί άγρότες έχουν ένα μικρό νοικοκυριό καί είναι σκορπισμένοι. Δέν άφομοιώνουν εύκολα τή σοσιαλιστική θεωρία, δυσκολότερα υποτάσσονται στήν όργάνωση. Ά λλο πράγμα είναι τό προλεταριάτο, πού συνδέεται μέ τή μεγάλη έργοστασιακή παραγωγή. Τό προλεταριάτο αυξάνει διαρκώς άριθμητικά, άφομοιώνει εύκολα τίς Ιδέες τοΰ σοσιαλισμού καί έχει ικανότητα 30

όργάνωσης. Τό καθήκον των έπαναστατών είναι ν'άναπτύσσουν τή συνείδηση, τήν αυτενέργεια καί τήν όργάνωση τών εργατών. Πρέπει νά κατευθύνουν όλες τους τίς προσπάθειες γιά τή δημιουργία έργατικού σοσιαλιστικού κόμματος. Τό κύριο έργο σήμερα είναι ή σοσιαλιστική προπαγάνδα άνάμεσα στούς έργάτες. Ό Πλεχάνοφ ύπέβαλε σέ κριτική τίς λαθεμένες άπόψεις τών ναρόντνικων γιά τήν κοινωνία. Μέ τά έργα του πλούτισε τό μαρξιστικό υλισμό. Εξαιρετικά σοβαρή σημασία είχε τό βιβλίο του «Σχετικά μέ τό ζήτημα της έξέλιξης τής μονιστικής άντίληψης τής ιστορίας», πού έκδόθηκε τό 1895. Οί ναρόντνικοι δέν παραδέχονταν τούς άντικειμενικούς νόμους έξέλιξης τής κοινωνίας καί θεωρούσαν ότι τόν κόσμο τόν κυβερνούν οί ιδέες. Οί ναρόντνικοι δήλωναν ότι οί διανοούμενοι άσκοϋν άποφασιστική επίδραση πάνω στήν κοινωνία καί ότι άπό τή θέλησή τους έξαρτδται ή στροφή τού τροχού τής ιστορίας πρός τή μιά ή τήν άλλη κατεύθυνση. Οί ναρόντνικοι καθοδηγούνταν άπό τή λαθεμένη θεωρία γιά τούς ενεργητικούς «ήρωες» καί τόν παθητικό «όχλο». Σύμφωνα μέ τή θεωρία αύτή, τήν ιστορία τήν κάνουν ξεχωριστές εκλεκτές προσωπικότητες, πού τίς άκολουθεϊ ή μάζα, ό λαός, ό όχλος. ' Η ζωή όμως τής κοινωνίας, ή έξέλιξή της δέν καθορίζονται άπό τίς επιθυμίες καί τίς ιδέες τών έκλεκτών προσωπικοτήτων, άλλά άπό τούς υλικούς όρους, άπό τίς άλλαγές στούς τρόπους τής κοινωνικής παραγωγής. Οί ιδέες τότε μόνο γίνονται ύλική δύναμη, όταν κατακτούν τίς μάζες. Οί εκλεκτές προσωπικότητες παίζουν σοβαρό ρόλο μόνο στό βαθμό, πού εκφρά­ ζουν σωστά τίς ώριμες άνάγκες έξέλιξης τής κοινωνίας. Οί εκλεκτές προσωπικότητες είναι καταδικασμένες σέ ήττα, άν δέν καταλαβαίνουν τΙς ιστορικές συνθήκες, άν δρούν άντίθετα μέ τίς άνάγκες τής κοινωνίας. Τή σωστή γνώση τών νόμων τής ιστορικής έξέλιξης γιά τό μετασχηματισμό τής κοινωνίας τή δίνει μόνο ό μαρξισμός. Τό βιβλίο τού Πλεχάνοφ είχε μεγάλη σημασία γιά τήν προπαγάνδιση τής επιστημονικής, ύλιστικής κοσμοθεωρίας. Μέ τό βιβλίο αύτό, τόνιζε ό Λένιν «διαπαιδαγωγήθηκε άλάκερη γενιά ρώσων μαρξιστών...» ( " Α π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 19ος, σελ. 321). Πολλά έδοσε στό έργατικό κίνημα τής Ρωσίας τό πρόγραμμα τής όμάδας «'Απελευθέρωση τής δουλιδς». Βασικά τό πρόγραμμα αύτό καθόρισε σωστά γιά τήν έποχή του τό δρόμο καί τά καθήκοντα τών ρώσων μαρξιστών. 'Υπογράμμιζε πώς μόνο ή έργατική τάξη είναι αύτοτελής άγωνιστής τού σοσιαλισμού. Ό τελικός σκοπός τού προλεταριάτου είναι ή άντι κατάσταση τού καπιταλισμού μέ ένα νέο κοινωνικό σύστημα, τόν κομμουνισμό. Προκαταβολικός όρος γιά τήν επίτευξη αύτού τού σκοπού είναι ή κατάκτηση τής πολιτικής έξουσίας άπό τήν έργατική τάξη. Τό πρόγραμμα διακήρυσσε τήν άνάγκη νά δημιουργηθεϊ ένα έπαναστατικό έργατικό κόμμα, πού πρώτο πολιτικό του καθήκον θά είναι ή άνατροπή τής άπολυταρχίας. Τό πρόγραμμα αύτό, ωστόσο, ήταν πρόγραμμα ενός όχι άκόμη μαχητικού πολιτικού 31

κόμματος, άλλά μιας όργάνωσης Επαναστατών τοΰ Εξωτερικού, πού δροΰσ€ σέ συνθήκες, όταν άκόμη δέν υπήρχε στή Ρωσία ένα πλατύ καί αύτοτελές έργατικό κίνημα. Έτσι έξηγεϊται ότι πολλές θέσεις αύτοΰ τοΰ προγράμματος ήταν άφηρημένες καί άόριστες. Ή όμάδα «‘Απελευθέρωση τής δουλιάς» διέλυσε τίς αύταπάτες τών ναρόντνικων ότι ήταν δυνατό έκείνη τήν Εποχή νά περάσει ή Ρωσία κατευθείαν στό σοσιαλισμό. Μιά τέτια άντίληψη ήταν θε­ ωρητικά καί ιστορικά λαθεμένη. Τό πιό φλέγον ζήτημα τής Επαναστατικής πάλης ήταν ή έξάλειψη τών ύπολειμμάτων τής δουλο­ παροικίας, ή άνστροπή τής άπολυταρχίας· συνεπώς, ή χώρα βρι­ σκόταν άμεσα μπροστά σέ άστική κι όχι σέ σοσιαλιστική Επανά­ σταση. Ή ύπόδειξη αύτή άποτελεϊ άναμφισβήτητα άξια συμβολή τής πρώτης ρωσικής μαρξιστικής όμάδας. • Η όμάδα όμως δέν εϊχε σαφή άντίληψη τής διάταξης τών τάξεων στήν έπικείμενη άστική Επανάσταση καί δέν μπόρεσε νά Εκτιμήσει σωστά τή θέση καί τό ρόλο τής άστικής τάξης καί τής άγροτιάς στήν Επανάσταση, πήρε μιά άντιφατική θέση στό ζήτημα αύτό. Σέ μερικά έργα του ό Πλεχάνοφ διακήρυσσε Εσφαλμένα πώς τό προλεταριάτο πρέπει νά προσανατολίζεται πρός τήν άστική τάξη καί άγνοοΰσε τόν Επαναστατικό ρόλο τής άγροτιάς. Διατύπωνε Επίσης τή σκέψη πώς γιά τήν ώρα δέν πρέπει νά τρομάζουμε τή φιλελεύθερη άστική τάξη «μέ τό κόκκινο φάντασμα» τοΰ σοσιαλισμού καί πώς γι'αύτό χρειάζεται ένα πρόγραμμα τέτιο, πού θά ύπέγραφαν καί οί φιλελεύθεροι. Τό μελλοντικό Εργατικό κόμμα στή Ρωσία τό φανταζόταν Γδιο μέ τά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, πού ύπήρχαν τότε στή Δυτική Ευρώπη. Οί λαθεμένες αύτές άντιλήψεις έπαιξαν άργότερα τό ρόλο τους στήν άπομάκρυνση τών ήγετών τής όμάδας άπό τό μαρξισμό καί τούς όδήγησαν στό στρατόπεδο τοΰ όπορτουνισμοΰ. Ό Ένγκελς χαιρέτισε τό σχηματισμό τής πρώτης μαρξιστικής όμάδας στή Ρωσία. Ό Πλεχάνοφ πήρε μέρος στήν ίδρυση τής II Διεθνούς, μίλησε στό πρώτο συνέδριό της. Ή όμάδα «'Απελευθέρωση τής δουλιάς» έπαιξε Εξέχοντα ρόλο στήν Ιστορία τής Ρωσίας. Τά θεωρητικά έργα τοΰ Πλεχάνοφ πλούτισαν τή ρωσική κουλτούρα. Στό άπελευθερωτικό κίνημα τής Ρωσίας Εμφανίστηκε τό μαρξιστικό ρεύμα. Τερματίστηκε ή Εποχή τής άπόλυτης κυριαρχίας τοΰ ναροντνικισμοϋ. Μέτά εύστοχα χτυπήματα τής μαρξιστικής κριτικής κατέρευσαν τά ναρόντνικα βάθρα τής Επαναστατικής Ιδεολογίας Εκείνου τοΰ καιρού. Ωστόσο, ή ιδεολογική συντριβή τού ναροντνικισμοϋ δέν είχε άκόμη όλοκληρωθεϊ. Κάθε άλλο, ό ναροντνικισμός εϊχε άκόμη μεγάλη Επιροή άνάμεσα στούς Επαναστάτες διανοούμενους καί στούς πρωτοπόρους Εργάτες καί άποτελούσε τό κύριο ιδεολογικό Εμπόδιο στό δρόμο τοΰ μαρξισμού. ' Ο μαρξισμός άνοιγε τό δρόμο του μέ μάχες, είσχωρώντας όλο καί πιό βαθιά στό έπαναστατικό κίνημα, Επηρεάζοντας όλο καί πιό Ισχυρά καί πολλούς ναρόντνικους. Μιά άπόδειξη αύτοΰ τοΰ πράγματος άποτελεϊ 32

ή δράση τής όμάδας τοΰ Άλεξάντρ Ίλίτς Οϋλιάνοφ (μεγαλύτερου άδελφοΰ τοΰ Λένιν). Στό πρόγραμμα τής όμόδας φαίνεται ή επίδραση τοΰ μαρξισμού: ό σοσιαλισμός θεωρείται άναπόφευκτο άποτέλεσμα τοΰ καπιταλισμού, δίνεται σοβαρή σημασία στούς έργάτες, πού άποτελοΰν τόν πυρήνα τού σοσιαλιστικού κόμματος. Ή πολιτική, όμως, πάλη έννοείται άκόμη μέ τήν έννοια τής συνωμοσίας καί τής τρομοκρατίας. Ή ίδια ή όμάδα αύτοκαλούνταν «Τρομοκρατική όμάδα τοΰ κόμματος «Ναρόντναγια Βόλια»». ' Η άπόπειρα τής όμάδας νά όργανώσει τήν 1 τοΰ Μάρτη 1887 τή δολοφονία τοΰ τσάρου άπέτυχε. Ό А. I. Οϋλιάνοφ καί οϊ άλλοι καθοδηγητές τής όμάδας έκτελέστηκαν. Μόνο στήν πάλη ένάντια στό ναροντνικισμό μπόρεσε νά άναπτυχθεϊ καί νά δυναμώσει ό μαρξισμός στή Ρωσία. Ή δράση τής όμάδας «'Απελευθέρωση τής δουλιάς» ξεκαθάρισε τό δρόμο γιά τή δημιουργία μαρξιστικού έργατικοΰ κόμματος στή Ρωσία. Ή όμάδα όμως δέν ήταν δεμένη έμπρακτα μέ τό μαζικό έργατικό κίνημα. Τήν Ιστορική της θέση τήν καθόρισε έπακριβώς ό Β. I. Λένιν: «Ή όμάδα «'Απελευθέρωση τής δουλιάς» έβαλε μόνο τό θεωρη­ τικό θεμέλιο τής σοσιαλδημοκρατίας κι έκανε τό πρώτο βήμα πρός τό έργατικό κίνημα» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 25ος, σελ. 132). ’ Η κριτική έπανεξέταση τής θεωρίας καί τής πράξης τοΰ ναροντνικισμοΰ γινόταν καί στή Ρωσία. Στίς παράνομες συγκεντρώσεις τής νεολαίας, πού είχε έπαναστατικές διαθέσεις, γίνονταν ζωηρές συζη­ τήσεις, συνεχίζονταν ο! έπίμονες άναζητήσεις καινούργιων δρόμων. Μεγάλη έπίδραση στούς έπαναστστικούς κύκλους άσκούσε ή όμάδα «Απελευθέρωση τής δουλιάς». Ή έπαναστατική σκέψη άναπτυσσόταν πάνω στή βάση τοΰ έργατικοΰ κινήματος, πού έξακολουθοΰσε νά μεγαλώνει, παρά τή σκληρή πολιτική άντίδραση πού έπικρατοΰσε στή Ρωσία. Στή δεκαετία 1880-1890 έγιναν 446 άπεργίες καί ταραχές, στά πρώτα πέντε χρόνια τής δεκαετίας 1890-1900 έγιναν 232 άπεργίες, στίς όποιες πήραν μέρος 157 χιλιάδες έργάτες. Ξεχώριζε ιδιαίτερα γιά τόν όργανωμένο χαρακτήρα της ή άπεργία στή φάμπρικα τοΰ Μορόζοφ στό Όρέχοβο-Ζούεβο, τό Γενάρη τοΰ 1885. ’ Επικεφαλής τής άπεργίας ήταν οί έμπνευσμένοι καθοδηγητές Πιότρ Μοϊσέενκο καί ό Βασίλι Βόλκοφ.Ό Μοϊσέενκο ήταν προηγού­ μενα μέλος τής «Βόρειας Ένωσης» καί είχε κάνει φυλακή καί έξορία. Σέ μυστική σύσκεψη τών πιό δραστήριων έργατών έγκρίθηκαν τά αΐτήματα: έπαναφορά τών παλιών μισθολογίων καί περιορισμός τών προστίμων. ' Η έπιμονή καί τό άτρόμητο θάρρος τών έργατών έκαναν κατάπληξη στούς πλατιούς κοινωνικούς κύκλους, τρόμαξαν τήν τσαρική κυβέρνηση. Ή άπεργία πνίγηκε μέ τήν ένοπλη βία. 600 περίπου έργάτες έξορίστηκαν καί 33 κάθησαν στό εδώλιο τοΰ κατηγορουμένου. Μά ή δίκη άποκάλυψε μιά τόσο συνταρακτική 33

εικόνα κακομεταχείρισης τών έργατών, ώστε άκόμη καί οί ένορκοι τού τσαρικού δικαστηρίου άπάντησαν καί στά 101 σημεία τής κατηγο­ ρίας: «Όχι, δέν είναι ένοχος». Ή άντιδραστική έφημερίδα «Μοσκόβσκιε Βέντομοστι»* έγραφε μέ μανία γιά τίς «έκατόν μία χαιρετιστήριες βολές, πρός τιμή τού έργατικού ζητήματος πού έμφανίστηκε στή Ρωσία». Παρ' όλο πού οι ήγέτες τής άπεργίας, Μοϊσέενκο καί Βόλκοφ, άθωώθηκαν άπό τό δικαστήριο, οί χωροφύλακες δέν τούς άφησαν άπό τά νύχια τους. Στάλθηκαν έξορία. ’ Ο Βόλκοφ πέθανε σέ λίγο. ' 0 Μοϊσέενκο άργότερα έγινε μπολσεβίκος. Ή άπεργία τού Μορόζοφ έδειχνε τό ξύπνημα τής ταξικής άλληλεγγύης καί συνειδητότητας τών έργατών. ΟΙ έργάτες ένιωσαν τή σημασία τής καθοδήγησης καί τής όργάνωσης. Ό ταν πήγαιναν τόν Βόλκοφ καί τόν Μοϊσέενκο στήν αίθουσα τού δικαστηρίου, όλοι οί έργάτες πού βρίσκονταν έκεί μέσα σηκώθηκαν όρθιοι καί ύποκλίθηκαν βαθιά στό πέρασμά τους. Ή άπεργία τού Μορόζοφ άποτέλεσε σημαντικό όρόσημο στό έργατικό κίνημα τής Ρωσίας. Ό В. I. Λένιν τή χαρακτήρισε άργότερα σάν μαζική άπεργία μέ συμμετοχή μεμονωμένων σοσιαλιστών. Ή άπεργία τού Μορόζοφ έδειξε εύγλωττα τί τρομερή δύναμη μπορεϊ νά γίνει ή έργατική τάξη, όταν καθοδηγείται άπό Ισχυρή όργάνωση. ’ Η τσαρική κυβέρνηση άναγκάστηκε ύστερα άπό λίγο καιρό νά έκδόσει νόμο γιά τά πρόστιμα, πού περιόριζε κάπως τήν αυθαιρεσία τών καπιταλιστών. ’ Η πάλη τού προλεταριάτου είχε τήν έπίδρασή της στήν κίνηση τής έπαναστατικής σκέψης πρός τό μαρξισμό. Δίπλα στήν όμάδα τού έξωτερικοϋ «Απελευθέρωση τής δουλιάς* έμφανίστηκαν μαρξιστές καί μέσα στή Ρωσία καί πρώτα-πρώτα στήν Πετρούπολη. ' Εδώ τό χειμώνα τού 1883-84 έμφανίστηκε ή μαρξιστική όργάνωση «Κόμμα τών ρώσων σοσιαλδημοκρατών», πού μπήκε στήν ιστορία σάν όμάδα τού Μπλαγκόεφ. ' Οργανωτής της ήταν ό βούλγαρος φοιτητής τού Πανεπιστημίου τής Πετρούπολης Ντ. Μπλαγκόεφ, ό ιδρυτής άργότερα τού Σοσιαλδημοκρατικού καί σέ συνέχεια καί του Κομμουνιστικού κόμματος τής Βουλγαρίας. Γρήγορα άποκαταστάθηκε έπαφή άνάμεσα στήν όμάδα τού Μπλαγκόεφ καί στήν όμάδα «Απελευθέρωση τής δουλιδς». Ή όμάδα τού Μπλαγκόεφ άνέτττυξε τήν προπαγάνδιση τού μαρξισμού άνάμεσα στούς έργάτες καί στούς φοιτητές τής Πετρούπολης. Είχε όργανώσει 15 περίπου έργατικούς όμίλους. Τό 1885 ή όμάδα έβγαλε παράνομα δυό φύλλα τής εφημερίδας «Ραμπότσι»**. Αύτή ήταν ή πρώτη σοσιαλδημοκρατική έργατική έφημερίδα στή Ρωσία. ' Η τσαρική άστυνομία τσάκισε τήν όμάδα τού Μπλαγκόεφ στίς άρχές τού 1887. Όμως ή δράση της δέν πέρασε χωρίς ν'άφήσε * «Χρονικά τής Μόσχας·. Σημ. μίτ. ** « Εργάτης.. Σημ. μ€τ.

34

ίχνη. Ό σπόρος πού έσπειρε έβγαλε φύτρα. Ή όμάδα έβαλε τίς βάσεις μιας συστηματικής προπαγάνδας τοϋ μαρξισμού άνάμεσα στούς έργάτες στό πολιτικό καί βιομηχανικό κέντρο τής χώρας, στήν Πετρούπολη. Τό φθινόπωρο τοΰ 1885 έμφανίζεται άκόμη μιά μαρξιστική όργάνωση στήν Πετρούπολη, πού πήρε άργότερα τήν όνομασία «Συντροφιά τών έργατών τής Πετρούπολης». ' Οργανωτής της ήταν ό П. Β. Τοτσίσκι. ΟΙ όμάδες τοΰ Μπλαγκόεφ καί τοΰ Τοτσίσκι δροϋσαν άκόμη μεμονωμένα, δέν συνδέονταν μεταξύ τους. ' Η ύπηρεσία πού πρόσφερε ή «Συντροφιά» είναι ότι άποκατάστησε γερούς όργανωτικούς δεσμούς μέ τούς πρωτοπόρους έργάτες. Στούς όμίλους της διαπαιδαγωγήθηκαν έξαιρετικοΙ έργάτες έπαναστάτες, όπως ο! Ε. Α. Άφανάσιεφ (Κλιμάνοφ) καί ό В. Α. Σελγκουνόφ. Ό Τοτσίσκι, ό Σελγκουνόφ καί ό Κλιμάνοφ άργότερα έγιναν μπολσεβίκοι. Τό 1888 ή άστυνομία τσάκισε τή «Συντροφιά». Οΐ έργάτες πού διέφυγαν τή σύλληψη κατόρθωσαν νά συνδεθούν σέ συνέχεια μέ τήν καινούργια όργάνωση, πού δημιουργήθηκε τό 1888-1889. Ή όργάνωση αύτή είναι γνωστή άπό τό όνομα τοΰ όργανωτή της, σάν όμάδα τοϋ М. I. Μπροϋσνιεφ. Σιγά-σιγά ή όμάδα τοΰ Μπροϋσνιεφ έγινε μιά καλή όργάνωση: σ ' όλες σχεδόν τίς συνοικίες τής Πετρούπο­ λης ύπήρχαν όμιλοί της. ' Υπήρχαν συνολικά 20 περίπου όμιλοι μέ 6 ώς 7 έργάτες ό καθένας. Δημιουργήθηκε ό πρώτος μαρξιστικός όμιλος έργατριών. Τά μέλη τής όμάδας Μπροϋσνιεφ έπεδίωκαν νά πλησιάσουν τούς έργάτες. Έβγαζαν προκηρύξεις μέ τήν εύκαιρία όρισμένων άπεργιών. Τό 1891 οΙ πρωτοπόροι έργάτες πήραν μέρος στήν κηδεία τοΰ δημοκράτη συγγραφέα Ν. Β. Σελγκουνόφ. Τόν Γδιο χρόνο τά μέλη τής όμάδας Μπροϋσνιεφ όργάνωσαν γιά πρώτη φορά στή Ρωσία τό γιορτασμό τής Πρωτομαγιάς. Έξω άπό τήν πόλη μαζεύτηκαν σέ παράνομη συγκέντρωση 70-80 έργάτες. ΟΙ λόγοι τών έργατών έπειτα τυπώθηκαν παράνομα καί κυκλοφόρησαν πλατιά. Ήταν οΐ πρώτες σοσιαλδημοκρατικές έκδηλώσεις τών πρωτοπόρων έργατών, δέν ύπήρχε όμως άκόμη μαζικό κίνημα. Πολλά μέλη τής όμάδας Μπροϋσνιεφ είχαν ένεργό συμμετοχή στό σοσιαλδημοκρατικό κίνημα. Διακεκριμένο στέλεχος τοΰ κόμματος ήταν άργότερα ό έργάτης φ. Α. Άφανάσιεφ. Τό 1892 ή όμάδα Μπροϋσνιεφ τσακίστηκε άπό τούς χωροφύλακες. Ένας μικρός πυρήνας, πού διασώθηκε, διατήρησε τήν έπαφή του μέ μερικούς έργατικούς όμίλους. Στά τέλη τής δεκαετίας 1880-1890 ό μαρξισμός διαδίδ€ται σέ μιά σειρά περιοχές τής Ρωσίας. Εμφανίζονται μαρξιστικοί όμιλοι στή Μόσχα. Μιά άπό τίς περιοχές προπαγάνδισης τοΰ μαρξισμού γίνεται ή περιοχή τοΰ Μέσου καί Κάτω Βόλγα: Καζάν, Σαμάρα (Κούιμπισεφ), Νίζνι Νόβγκοροντ (Γκόρκι). Εδώ έπέδρασε πολύ στό πέρασμα τών έπαναστατών στό μαρξισμό, ό Ν. Ε. φεντοσέγεφ, ιδιοφυής καί 35

άφοσιωμένος Επαναστάτης. Πέθανε άργότερα Εξόριστος στή Σιβηρία. Εμφανίζονται μαρξιστικοί όμιλοι στήν Ουκρανία, στό Κίεβο, στό Χάρκοβο, στήν ' Οδησσό, στό ' Εκατερινοσλάβ (Ντνιεπροπετρόφσκ). 1Οργανωτής τών πρώτων μαρξιστικών κύκλων στήν Ούκρσνία ήταν ό Επιφανής Επαναστάτης Γ. Ντ. Μέλνικοφ. Στούς πρώτους ρώσους μαρξιστές άνήκε καί ό Βλαντίμιρ Ίλίτς Λένιν (Ούλιάνοφ), ό ιδρυτής καί άρχηγός τοΰ Κόμματος τών μπολσε­ βίκων, τοΰ Κόμματος τών κομμουνιστών. Τό 1887, δεκαεφτά χρόνων νέος, συμμετέχει στήν Επαναστατική δράση τών φοιτητών τοΰ Καζάν, συλλαμβάνεται κι έξορίζεται. "Ετσι ό Λένιν παίρνει τό δρόμο τής Επαναστατικής πάλης. Τό σφοδρό μίσος Ενάντια σέ κάθε αύθαιρεσίσ καί καταπίεση καί ή φλογερή άγάπη γιά τόν άπλό άνθρωπο τής δουλιάς έκαναν τόν Λένιν Επαναστάτη. Αφιέρωσε όλη τή ζωή του στήν πάλη γιά τήν άπελευθέρωση τών έργαζομένων άπό τήν καταπίεση καί τήν έκμετάλλευση, στήν πάλη γιά τό εύτυχισμένο μέλλον τής άνθρωπότητας. Ό В. I. Λένιν υιοθέτησε τίς παραδόσεις τού μεγάλου ήρωισμού καί τής άπεριόριστης αυτοθυσίας τών ρώσων Επαναστατών, τών προδρόμων του, άκολούθησε όμως άλλο δρόμο, άπαλλαγμένο άπό τά λάθη τους, τό δρόμο τοΰ έπαναστατικοΰ μαρξισμού. Ό В. I. Λένιν μελέτησε τά έργα τοΰ Μάρξ καί τοΰ 'Ενγκελς κι έγινε ένας άκλόνητος στίς πεποιθήσεις του μαρξιστής. Τό 1888 πήρε μέρος σ'έναν άπό τούς μαρξιστικούς όμίλους τοΰ Καζάν. Τό 1889 ό В. I. Λένιν Εγκαταστάθηκε στή Σαμάρα, όργάνωσε Εκεί έναν μαρξιστι­ κό όμιλο καί άποκατάστησε Επαφή μέ τούς μαρξιστές τοΰ Νίζνι Νόβγκοροντ, τοΰ Βλαντίμιρ, τής Πετρούπολης. Ά π ό τότε άκόμη ό Β. I. Λένιν έπαιζε σοβαρό ρόλο στή διάδοση τοΰ μαρξισμού στή Ρωσία. ’ О В. I. Λένιν είδε στό μαρξισμό τό Ισχυρό όπλο γιά τόν έπαναστατικό μετασχηματισμό τοΰ κόσμου, γιά τήν άπελευθέρωση τών έργαζομέ­ νων άπό τήν οικονομική, τήν πολιτική καί τήν πνευματική σκλαβιά. Γιά τόν В. I. Λένιν ήταν ξένη παρμένη άπό τά βιβλία, ή άφηρημένη άντίληψη τής μαρξιστικής θεωρίας. Γιά τόν Λένιν ό μαρξισμός ήταν πάντα όχι νεκρό δόγμα, άλλά ζωντανός όδηγός γιά έπαναστατική δράση. Στήν άρχή άκόμη τής Επαναστατικής του δράσης ό Λένιν καταπιάστηκε μέ τή λύση τσΰ σπουδαιότατου θ€ωρητικοΰ προβλήμα­ τος τών ρώσων μαρξιστών, μέ τήν όλόπλευρη έρευνα τοΰ κοινωνικο­ οικονομικού καθεστώτος τής Ρωσίας τοΰ καιρού Εκείνου, τής οικονο­ μικής της άνάπτυξης καί των ταξικών άμοιβαίων σχέσεων. Χωρίς μιά τέτια Εργασία δέν ήταν δυνατό νά συντρίβει όλοκληρωτικά ό ναροντνικισμός καί νά γίνει μιά έπιστημονική Επεξεργασία τοΰ προγράμματος καί τής τακτικής τοΰ Εργατικού κόμματος στή Ρωσία. Τήν άνοιξη τοΰ 1893 ό В. I. Λένιν στό άρθρο του «Νέες οίκονομικές άλλαγές στήν άγροτική ζωή», τό πρώτο άπό τά γραφτά του έργα πού διασώθηκαν, άνάπτυξε μιά σειρά σπουδαίες σκέψεις. Άπόδειξε, πώς στούς κόλπους τής άγροτιάς έχουν ωριμάσει βαθιές 36

οικονομικές διαφορές καί ταξικές άντιθέσεις, πώς ή άγροτιά διασπάται σέ τρεϊς βασικές όμάδες: στή φτωχή, στή μεσαία καί στήν εύπορη, πώς ό καπιταλισμός στή Ρωσία άναπτύσσεται μέ άκατάσχετη δύναμη. Τό άρθρο αύτό δείχνει μέ πόση μαστοριά έφάρμοζε ό νεαρός Λένιν τή μέθοδο τοΰ μαρξισμού στήν άνάλυση τών πιό πολύπλοκων προβλη­ μάτων τής ρωσικής ζωής. Ή περίοδος 1883-1894 ήταν περίοδος άργής καί δύσκολης άνάπτυξης τοΰ σοσιαλδημοκρατικού κινήματος στή Ρωσία. Πολύ λίγοι ήταν οί όπαδοί τής νέας, τής μαρξιστικής διδασκαλίας. Σ ' όλη τήν άχανή χώρα ύπήρχαν δέκα περίπου μικρές μαρξιστικές όμάδες καί όμιλοι στίς μεγάλες πόλεις. ΟΙ όμιλοι αύτοί άσχολοΰνταν μέ τήν προπαγάνδα μόνο άνάμεσα στούς πρωτοπόρους έργάτες, δέν έκαναν πολιτική δουλιά μέσα στίς μάζες. ’ Η σοσιαλδημοκρατία περνούσε τότε, όπως έγραφε ό Λένιν, ένα στάδιο ένδομήτριας άνάπτυξης. Στίς ιδεολογικές συγκρούσεις μέ τούς ναρόντνικους άτσαλώθηκαν οί πρώτοι ρώσοι μαρξιστές. *Η θεωρία τοΰ έπιστημονικοΰ σοσιαλι­ σμού φώτισε μέ λαμπρό φώς τό δρόμο τους γιά τήν παραπέρα πάλη καί τίς γνώσεις τους τίς μετέδοσαν στούς έργάτες. Μέσα στούς έπαναστατικούς όμίλους διεξαγόταν σκληρός άγώνας άνάμεσα στούς μαρξιστές καί στούς ναρόντνικους. Ό λο καί περισσότεροι πρωτοπό­ ροι έργάτες καί έπαναστάτες διανοούμενοι γίνονταν μαρξιστές άπό πεποίθηση. Ά π ό τή γενιά τών μαρξιστών στά τέλη τής δεκαετίας 1880-1890 καί στίς άρχές τής δεκαετίας 1890-1900 βγήκαν έπιφανή στελέχη τοΰ μπολσεβίκικου κόμματος: ό Μ. φ. Βλαντίμιρσκι, ό В. Β. Βορόβσκι, ό Λ. Μπ. Κράσιν, ό Γκ. Μ. Κρζιζανόβσκι, ό Β. Κ. Κουρνατόβσκι, ό А. Β. Λουνατσάρσκι, ό Μ. Ν. Λιάντοφ, ό Ν. Α. Σεμάσκο, ό П. I. Στούτσκα, ό Μ. Γκ. Τσχακάγια, ό Α. Ντ. Τσιουρούπα, ό Β. Λ. Σάντσερ (Μαρά), ό Α. Γκ. Σλίχτερ* καί πολλοί άλλοι. Κάτω άπό τήν έπίδραση τών Ιδεών τοΰ μαρξισμού άνδρώθηκαν στά χρόνια αύτά οί μελλοντικοί προλεταριακοί συγγραφείς Α. Μ. Γκόρκι καί Α. Σ. Σεραφιμόβιτς. ' Ο μαρξισμός άρχισε νά γίνεται άξιοπρόσεχτη δύναμη στήν πνευματική καί πολιτική ζωή τής χώρας. Ή έπιροή τοΰ ναροντνικισμοΰ ύπονομεύτηκε σοβαρά. ΣΥΝΤΟΜ Α

Σ Υ Μ Π Ε ΡΑ ΣΜ Α Τ Α

Μέ τήν άνάπτυξη τοΰ καπιταλισμού καί τήν έμφάνιση τοΰ βιομηχανικού προλεταριάτου στήν τσαρική Ρωσία στό δεύτερο μισό τοΰ 19ου αΙώνα φούντωνε όλο καί πιό πολύ ή έπαναστστική πάλη. '.Η πάλη αύτή εύρισκε τήν έκφρασή της στό έργατικό κίνημα, στίς άγροτικές ταραχές καί στή δράση τών έπαναστατικών όργανώσεων. Στήν άρχή ό σοσιαλισμός καί τό έργατικό κίνημα ύπήρχαν στή * Τά όνάματα στό ρωσικό κ€ΐμ«νο δίνονται παντού κατ'Αλφαβητική σορά. Τή σίίρά τοΟ πρωτότυπου άκολουβ€ϊ καί ή μετάφραση. Σημ. μετ.

37

Ρωσία χωριστά, όπως αύτό €ΐχε γίνει καί σ 'όλες τίς χώρες, όπου τό κίνημα βρισκόταν στίς άρχές του. Σιγά-σιγά, πάνω στό έδαφος τοΰ έργατικοΰ κινήματος τής Ρωσίας, σάν άποτέλεσμα τής κρίσης τοΰ ναροντνικισμοϋ καί κάτω άπό τήν έπίδραση τών έπιτυχιών τοΰ προλεταριάτου τής Δυτικής Εύρώπης, έμφανίστηκαν στή Ρωσία οί πρώτες μαρξιστικές όργανώσεις. Ή όμάδα «‘ Απελευθέρωση τής δουλιάς», πού όργάνωσε ό Πλεχάνοφ, έδοσε σοβαρό ιδεολογικό χτύπημα στό ναροντνικισμό κι έκανε τό πρώτο βήμα πρός τό έργατικό κίνημα. Ό μαρξισμός στή Ρωσία άναπτύχθηκε καί δυνάμωσε στήν πάλη ένάντια στόν ναροντνικισμό. Οί παλιές όμως καί ξεπερασμένες άντιλήψεις δέν παραχωρούν ποτέ τή θέση τους χωρίς πεισματώδη καί σκληρή άντίσταση. Χρειάστηκαν χρόνια άποφασιστικής Ιδεολογικής πάλης ένάντια στό ναροντνικισμό, ώσπου νά νικήσει ό μαρξισμός καί νά γίνει τό θεωρητικό θεμέλιο τού έργατικού κινήματος στή Ρωσία. "Ως τά μέσα τής δεκαετίας 1890-1900ό μαρξισμός παρέμεινε στή Ρωσία ένα Ιδεολογικό ρεύμα άσύνδετο μέ τό έργατικό κίνημα. Ή άνάπτυξη τής πάλης τοΰ προλεταριάτου καί ή δράση τών μαρξιστικών όργανώσεων προετοίμασαν τίς συνθήκες γιά τή συνένωση τοΰ έπιστημονικοΰ σοσιαλισμού μέ τό μαζικό έργατικό κίνημα, γιά τήν έμφάνιση μαρξιστικού κόμματος στή Ρωσία. Τό πρόβλημα τής δημιουργίας μαρξιστικού κόμματος τό έλυσε ό Λένιν. "Αρχισε μιά νέα έποχή στήν Ιστορία τής έργατικής τάξης καί τοΰ έπαναστατικοΰ κινήματος στή Ρωσία.

38

ΚΕΦΑΛΑΙΟ II

Η ΠΑΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ Μ ΑΡΞΙΣΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΔΕΚΡ. ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΙΣΜΟΥ (1894-1904)

1. 'Αρχή τοϋ λενινιστικοϋ σταδίου στήν άνάπτυξη τοϋ μαρξι­ σμοί). Ή πάλη τοϋ В. I. Λένιν ένάντια στό ναροντνικισμό καί στό «νόμιμο μαρξισμό». Ή «Ένωση άγώνα γιά τήν άπελευθέρωση τής Εργατικής τάξης» τής Πετρούπολης. Τό 1ο Συνέδριο τοϋ ΣΔΕΚΡ Στήν τελευταία δεκαετία τοϋ 19ου αΙώνα ό καπιταλισμός στή Ρωσία σημείωσε νέες έπιτυχίες. Ή δεκαετία αύτή ήταν περίοδος βιομηχανικής άνόδου. Εξαιρετικό ραγδαία άναπτυσσόταν ή κατα­ σκευή σιδηροδρόμων, άναπτύχθηκαν γοργό ή μεταλλουργία καί ή βιομηχανία καυσίμων. "Αρχισε μιά Εντατική εισροή κεφαλαίων τής ξένης άστικής τάξης, πού προσελκύονταν άπό τά μεγάλα κέρδη. Μέσα στή δεκαετία διπλασιάστηκε ό όγκος τής παραγωγής καί ό συνολικός άριθμός τών έργατών. ΟΙ μισοί βιομηχανικοί έργάτες ήταν προλετα­ ριακής καταγωγής, πού οΙ πατεράδες τους δούλευαν ήδη σέ φάμπρι­ κες. ΟΙ αύθόρμητες άπεργίες τών δεκαετιών 1870-1880 καί 18801890 άφύπνιζαν βαθμιαία τίς έργατικές μάζες καί τίς προετοίμαζαν γιά τή συνειδητή πάλη. Τίς παραμονές τής άνόδου τοϋ έργατικοΰ κινήματος, τό φθινόπωρο τοϋ 1893, ό Λένιν έφυγε άπό τή Σαμάρα κι έγκαταστάθηκε στήν Πετρούπολη, γιά νά πάρει μέρος στήν έπαναστατική δουλιά. ΟΙ πρώτες ήδη όμιλίες τοΰ Λένιν στούς όμίλους τής Πετρούπολης έδειχναν πώς στό έπαναστατικό κίνημα έμφανίστηκε μιά μεγάλη φυσιογνωμία, ένας βαθύς θεωρητικός καί λαμπρός όργανωτής, ένας άλύγιστος έπαναστάτης μέ άνεξάντλητη ένεργητικότητα καί σιδερένια θέληση, πού πίστευε άκράδαντα στή νίκη τής έργατικής ύπόθεσης καί ήξερε νά μεταδίνει τήν πίστη του αύτή στούς άλλους. Γρήγορα ό Λένιν έγινε ό άναγνωρισμένος άπ'όλους ήγέτης τών μαρξιστών τής Πετρούπολης. Ό В. I. Λένιν έβαλε μπροστά στούς μαρξιστές τό καθήκον τής δημιουργίας άνεξάρτητου έργατικοΰ κόμματος. Τό Κόμμα χρειάστηκε νά συγκροτηθεί μέσα στίς σκληρές συνθήκες τής παρανομίας, κάτω άπό τά πυρά τών άστυνομικών διωγμών. Τό Κόμμα δημιουργόταν 39

μέσα σέ σκληρό άγώνα ένάντια στούς ναρόντνικους καί στά άλλα πολιτικά ρεύματα, καθώς έπΙσης καί ένάντια στίς Εκδηλώσεις τών όπορτουνιστών μέσα στό έργατικό κίνημα, πού θυσίαζαν τά ζωτικά συμφέροντα τοΰ προλεταριάτου γιά όρισμένα πρόσκαιρα όφέλη. Προηγούμενα τόν κύριο ρόλο στήν πάλη ύπέρ τοΰ μαρξισμού τόν έπαιζε ή όμάδα «Άπελευθέρωση τής δουλιάς». Τώρα άποφασιστική σημασία στήν πάλη αύτή άπόκτησαν τά μαρξιστικά στελέχη πού άνδρώθηκαν στή Ρωσία. Κύριο ιδεολογικό έμπόδιο γιά τήν έπικράτηση τού μαρξισμού καί τή δημιουργία προλεταριακού κόμματος έξακολουθοΰσε νά είναι ό ναροντνικισμός. Κι αύτός ιδεολογικά έπρεπε νά συντρίβει όλοκληρωτικά. ΟΙ ναρόντνικοι άρχισαν έκστρατεία ένάντια στό μαρξισμό, μέ σκοπό νά παρεμποδίσουν τή γοργή αύξηση τής έπιροής του στούς έπαναστατικούς κύκλους. Σέ άπάντηση Εμφανίστηκαν πολυάριθμα γράμματα διαμαρτυρίας τών ρώσων μαρξιστών, άνάμεσα στά όποϊα ξεχώριζαν τά γράμματα τοΰ Ν. Ε. φεντοσέγεφ. Τά γράμματα αύτά κυκλοφορούσαν άπό χέρι σέ χέρι καί διαβάζονταν άχόρταγα στούς παράνομους έπαναστατικούς όμίλους. Σπουδαίο ρόλο στήν ιδεολογική συντριβή τοΰ ναροντνικισμοΰ έπαιξε τό βιβλίο τοΰ В. I. Λένιν «Τί είναι οί «φίλοι τοΰ λαοΰ» καί πώς πολεμοΰν τούς σοσιαλδημοκράτες;», πού τυπώθηκε παράνομα τό καλοκαίρι τοΰ 1894. Στό βιβλίο αύτό ύποβάλλοταν σέ κριτική ή κοσμοθεωρία, οί οίκονομικές άπόψεις, ή πολιτική πλατφόρμα έπικρίνονταν ή θεωρία καί ή τακτική τοΰ ναροντνικισμοΰ. Στίς ΐδεαλιστικές άπόψεις τών ναρόντνικων σχετικά μέ τήν ιστορία ό Λένιν άντιπαράθεσε τήν ύλιστική άντίληψη τής κοινωνικής ζωής. ’ Η πορεία τής Ιστορίας καθορίζεται όχι άπό τίς ύποκειμενικές Επιθυμίες όρισμένων προσωπικοτήτων, άλλά άπό τούς άντικειμενικούς νόμους έξέλιξης τής κοινωνίας. Ό μαρξισμός άποκαλύπτει όλες τίς μορφές τών άντιθέσεων πού ύπάρχουν μέσα στόν καπιταλισμό καί δείχνει στό προλεταριάτο τό δρόμο τής λύτρωσης άπό τήν καπιταλιστική έκμετάλλευση. Τά καθήκοντα τών ρώσων σοσιαλιστών είναι ή Επεξεργα­ σία τής μαρξιστικής θεωρίας, ή διάδοσή της στις Εργατικές μάζες, ή όργάνωση τής Εργατικής τάξης. ' Η θεωρητική δουλιά καί ή πρακτική δράση πρέπει νά συνδέονται άδιάσπαστα: ή θεωρία πρέπει νά δίνει άπάντηση στά προβλήματα πού προβάλλει ή ζωή καί νά Επαληθεύεται άπό τά δεδομένα τής πράξης. Μόνο τότε θά γίνουν οί μαρξιστές πραγματικοί ήγέτες τοΰ προλεταριάτου, άπαλλαγμένοι άπό τό δογμα­ τισμό καί τό σεχταρισμό. Ό В. I. Λένιν έδειξε ότι ό ναροντνικισμός έπαθε βαθιές άλλαγές, ότι άπό έπαναστατικός έγινε φιλελεύθερος, καί ξεσκέπασε τελειωτικά τούς ναρόντνικους τής περιόδου 1890-1900. Οι ναρόντνικοι Ισχυρί­ ζονταν πώς ό καπιταλισμός μπορεϊ «νά μπεϊ στή ζωή τοΰ λαοΰ», χωρίς τήν καταστροφή τών άγροτών καί χωρίς τήν Εκμετάλλευση τών Εργαζόμενων. 'Εγκωμίαζαν τό φιλόπονο «νοικοκύρη μουζίκο», δηλ. 40

έξυμνοΰσαν ούσιαστικά τήν άνάπτυξη τών νοικοκυριών τών κουλά­ κων. Οί ναρόντνικοι έκρυβαν τίς ταξικές άντιθέσεις τοΰ χωριού καί τήν υποδούλωση τής φτωχολογιάς άπό τούς κουλάκους, παρουσιάζοντας όλα αύτά σάν άπλά «έλαττώματα», πού μιά «φιλολαϊκή» διοίκηση μπορεϊ εύκολα νά τά έξαλείψει. Πρότειναν ένα ψιλικατζίδικο πρό­ γραμμα μικρομεταρυθμίσεων, πού χωρίς νά θίγουν τίς βάσεις τής έκμετάλλευσης στό χωριό, άποτραβοϋσαν τούς άγρότες άπό τήν έπαναστατική πάλη καί προσκόμιζαν όφελος μόνο στούς κουλάκους. Οί ναρόντνικοι παραιτήθηκαν άπό τήν πάλη ένάντια στόν τσαρισμό. Τώρα στήριζαν όλες τίς έλπίδες τους στήν τσαρική κυβέρνηση, πού στέκεται τάχα πάνω άπό τάξεις καί γι'αύτό είναι σέ θέση νά βοηθήσει τούς έργαζόμενους. Ό φιλελεύθερος ναροντνικισμός διέφερε ριζικά άπό τόν έπανα­ στατικό. ' Ο έκφυλισμός αύτός τοΰ ναροντνικισμοΰ εϊχε σχέση μέ τά βαθιά κοινωνικο-οίκονομικά προτσές, πού συντελούνταν στό χωριό. ΟΙ έπαναστάτες ναρόντνικοι τής δεκαετίας 1870-1880 δροΰσαν μέσα σέ συνθήκες άδύνατης άκόμη διαφοροποίησης τοΰ χωριού, έξέφραζαν τίς διαθέσεις τών άγροτικών μαζών. Οί φιλελεύθεροι ναρόντνικοι τής δεκαετίας 1890-1900 δροΰσαν σέ συνθήκες διαφοροποίησης τής άγροτιάς κάτω άπό τήν έπίδραση τής άνάπτυξης τοΰ καπιταλισμού, ήταν στήν πράξη έκφραστές τών συμφερόντων τών πλουσιότερων στρωμάτων τοΰ χωριοΰ, καί έπομένως ήταν κάλπικοι φίλοι τοΰ λαού. Ό В. I. Λένιν, άποκαλύπτοντας άδυσώπητα τήν άντιδραστική πλευρά τών άντιλήψεων τών ναρόντνικων, ταύτοχρονα ξεχώριζε τά δημοκρατικά γνωρίσματα τρΰ προγράμματός τους, πού έκφρασαν τή διαμαρτυρία γιά τά ύπολείμματα τής δουλοπαροικίας. Ό В. I. Λένιν δήλωνε ότι ο! μαρξιστές, σάν πραγματικοί έκπρόσωποι τοΰ λαού, προωθούν τίς γενικές δημοκρατικές διεκδικήσεις πιό συγκεκριμένα, πιό βαθιά καί πιό πέρα. Καλούν στήν άνατροπή τοΰ τσαρισμού, στήν έξάλειψη τής τσιφλικάδικης σκλαβιάς καί τής καπιταλιστικής έκμετάλ­ λευσης. Στό βιβλίο του «Τί είναι «οί φίλοι τοΰ λαοΰ» καί πώς πολεμούν τούς σοσιαλδημοκράτες;» ό В. I. Λένιν χάραξε τόν ιστορικό δρόμο τής έργατικής τάξης τής Ρωσίας σάν πολιτικό ήγέτη τοΰ λαοΰ, διατύπωσε τήν ιδέα τής ήγεμονίας (τοΰ ήγετικοΰ ρόλου) τοΰ προλεταριάτου, έβαλε τό ζήτημα τών συμμάχων τοΰ προλεταριάτου στήν έπαναστα­ τική πάλη. Σύμμαχοι τής έργατικής τάξης στήν πάλη ένάντια στήν τσαρική άπολυταρχία εϊναι ή άγροτιά, οί πλατιές λαϊκές μάζες. Ή έργατική τάξη δέν παλεύει μόνη της ένάντια στόν καπιταλισμό, άλλά έπικεφαλής όλου τοΰ έργαζόμενου καί έκμεταλλευόμενου λαοΰ. Γιά νά έκπληρώσει τά Ιστορικά του καθήκοντα τό προλεταριάτο έχει άνάγκη άπό ένα μαρξιστικό κόμμα, πού θά προσδόσει συνειδητότητα καί όργανωτικό πνεύμα στό έργατικό κίνημα. Γι'αύτό, πρωταρ­ χική δουλιά τών ρώσων μαρξιστών εϊναι νά όργανώσουν άπό τούς σκόρπιους όμίλους ένα ένιαϊο σοσιαλιστικό έργατικό κόμμα. Όταν οί 41

μαρξιστές δημιουργήσουν μιά σταθερή όργάνωση, ένα κόμμα πού νά μπορεϊ νά μετατρέπει τά σκόρπια ξεσηκώματα καί άπεργίες τών έργατών σέ συνειδητή ταξική πάλη τοΰ προλεταριάτου, «τότε, έγραφε ό В. I. Λένιν, ό ρώσος ΕΡΓΑΤΗΣ, μπαίνοντας έπικεφαλής όλων τών δημοκρατικών στοιχείων, θά γκρεμίσει τήν άπολυταρχία καί θά όδηγήσει ΤΟ ΡΩΣΙΚΟ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΤΟ (δίπλα στό προλεταριάτο ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ), άπό τόν ίσιο δρόμο τής άνοιχτής πολιτικής πάλης στή ΝΙΚΗΦΟΡΑ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ» ('Α π α ν τ α, έλλην. έκδ., τόμ. 1ος, σελ. 310). Ό В. I. Λένιν πρώτος άπό τούς μαρξιστές τής Ρωσίας διατύπωσε τήν ιδέα τής ήγεμονίας τοΰ προλεταριάτου καί τήν ιδέα τής επαναστα­ τικής συμμαχίας τής έργατικής τάξης καί τής άγροτιάς σάν βασικού μέσου γιά τήν άνατροπή τοΰ τσαρισμού, τών τσιφλικάδων καί τής άστικής τάξης. Οΐ Ιδέες αύτές άποτέλεσαν πολύτιμη συμβολή στή μαρξιστική θεωρία. Ό Λένιν καλλιέργησε στούς πρωτοπόρους έργάτες τήν άντίληψη τοΰ Ιστορικού ρόλου τοΰ προλεταριάτου σάν ήγέτη όλων τών καταπιεζομένων, τήν άντίληψη ότι ένυπάρχουν έπαναστατικές δυνατότητες στίς λαϊκές μάζες καί κατά πρώτο λόγο στήν άγροτιά. Στή δεκαετία 1890-1900 οΐ έπαναστάτες μαρξιστές στή Ρωσία είχαν, εκτός άπό τούς ναρόντνικους, κι έναν άλΛο άντίπαλο, τούς λεγόμενους «νόμιμους μαρξιστές». Αύτοί ήταν άστοί διανοούμενοι, πού στό νόμιμο τύπο, δηλαδή σέ έφημερίδες καί περιοδικά πού έπέτρεπε νά βγαίνουν ή τσαρική κυβέρνηση, διατύπωναν τίς άπόψεις τους κάτω άπό τή σημαία τοΰ μαρξισμού. Οΐ «νόμιμοι μαρξιστές», ύπερασπίζοντας τά συμφέροντα τής καπιταλιστικής άνάπτυξης τής χώρας, έκαναν μέ τό δικό τους τρόπο κριτική στούς ναρόντνικους σάν ύπέρμαχους τής μικρής παραγωγής. Γιά μιά τέτια άκριβώς κριτική προσπαθούσαν νά προσαρμόσουν τό μαρξισμό, άπαλλάσσοντάς τον άπό κάθε έπαναστατικότητα. Ό ήγέτης τών «νόμιμων μαρξιστών» Π. Μπ. Στροΰβε εξυμνούσε τόν καπιταλισμό καί στή θέση τής έπαναστατικής πάλης ένάντια στήν άστική τάξη πραγμάτων ζητοΰσε «ν’ άναγνωρίσουμε πώς είμαστε άπολίτιστοι καί νά μαθητεύσουμε στό σχολείο τοΰ καπιταλισμού». "Ετσι, οΐ «νόμιμοι μαρξιστές» ήταν εκφραστές τής άστικής ιδεολογίας. Προσπαθούσαν νά υποτάξουν τό έργατικό κίνημα στά συμφέροντα τής άστικής τάξης. Στήν πάλη ενάντια στό ναροντνικισμό οΐ έπαναστάτες μαρξιστές έκαναν μιά προσωρινή συμφωνία μέ τούς «νόμιμους μαρξιστές», άρχισαν νά δημοσιεύουν τά έργα τους σέ περιοδικά, πού διεύθυναν οΐ «νόμιμοι μαρξιστές». Ταυτόχρονα ό Λένιν στήν έργασία του «Τό οικονομικό περιεχόμενο τοΰ ναροντνικισμοϋ καί ή κριτική του στό βιβλίο του κ. Στροΰβε» (1895), ύπέβαλε σέ αύστηρή κριτική τό «νόμιμο μαρξισμό», γιατί άναθεωροϋσε τίς βάσεις τοϋ μαρξισμού, τή θεωρία τής σοσιαλιστικής επανάστασης καί τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. Ό Λένιν χαρακτήριζε τό «νόμιμο μαρξισμό» σάν 42

άντανάκλαση τοΰ μαρξισμού στήν άστική φιλολογία, στήν Ιδεολογία τής φιλελεύθερης άστικής τάξης. Ό χαρακτηρισμός πού έδοσε ό Λένιν στούς «νόμιμους μαρξιστές» κατοπινά δικαιώθηκε πέρα γιά πέρα: οι άνθρωποι αυτοί έγιναν έπιφανεϊς καντέτοι (έτσι λεγόταν τό κύριο κόμμα τής φιλελεύθερης άστικής τάξης τής Ρωσίας), κι ύστερα άπό τήν Όχτωβριανή έπσνάσταση φανατικοί λευκοφρουρίτες. ΟΙ ναρόντνικοι ήταν άνοιχτοί έχθροίτοΰ μαρξισμού. Στό πρόσωπο τών «νόμιμων μαρξιστών» ο! ρώσοι μαρξιστές γιά πρώτη φορά συνάντησαν μεταμφιεσμένους έχθρούς, πού ένώ έλεγαν πώς είναι όπαδοί τοΰ Μάρξ, στήν πράξη εύνούχιζαν τό έπαναστατικό περιεχό­ μενο τοΰ μαρξισμού. Παρόμοιες διαστρεβλώσεις έγιναν καί στή Δυτική Εύρώπη. ' Η πάλη τού Λένιν ένάντια στό «νόμιμο μαρξισμό» είχε διεθνή σημασία, ήταν παράδειγμα άδιαλλαξίας άπέναντι στίς διαστρεβλώσεις τής μαρξιστικής θεωρίας. 'Εξαιρετική σημασία γιά τήν άνάπτυξη τού μαρξισμού καί τήν ιδεολογική καί θεωρητική διαπαιδαγώγηση τών μαρξιστικών στελε­ χών είχε τό βιβλίο τοΰ Λένιν «Ή άνάπτυξη τοΰ καπιταλισμού στή Ρωσία», πού έκδόθηκε τό 1899. Τό βιβλίο αύτό όλοκλήρωσε τήν Ιδεολογική συντριβή τού ναροντνικισμοΰ. Ό В. I. Λένιν, άφού μελέτησε τήν κοινωνική άνάπτυξη τής Ρωσίας, έβγαλε μιά σειρά σοβαρά συμπεράσματα: ή Ρωσία έγινε καπιταλιστική χώρα* όλο καί περισσότερο όξύνονται οΙ άντιθέσεις άνάμεσα στόν καπιταλισμό καί στίς έπιβιώσεις τής δουλοπαροικίας- ή άνάπτυξη τοΰ καπιταλισμού ύπονομεύει τά θεμέλια τοΰ άπολυταρχικοΰ καθεστώτος- στή χώρα ώριμάζουν οΙ άντικειμενικές συνθήκες γιά τήν έξάλειψη αύτού τού καθεστώτος- μέσα στήν κοινωνία διαμορφώ­ νονται οί δυνάμεις τής έπανάστασης- ό άποφασιστικός ρόλος στήν έπανάσταση άνήκει στήν έργατική τάξη- ή δύναμη τοΰ προλεταριάτου στήν κίνηση τής ιστορίας είναι άσύγκριτα μεγαλύτερη άπό τό ποσοστό πού άντιπροσωπεύει μέσα στή συνολική μάζα τοΰ πληθυ­ σμού- σύμμαχος τής έργατικής τάξης είναι ή άγροτιά, ή έπαναστατικότητά της έχει βαθιές οικονομικές ρίζες. Μέ βάση τήν άνάλυση αύτή τού Λένιν καταρτίστηκαν τό πρόγραμμα καί ή τακτική τοΰ μαρξιστι­ κού κόμματος. Οί ρώσοι μαρξιστές μετέφεραν τίς Ιδέες τού Λένιν στήν πρακτική δράση τού έργατικοΰ κινήματος. Ό Λένιν έβαλε μπροστά στούς μαρξιστές τής Πετρούπολης τό καθήκον νά περάσουν τήν πολιτική ζύμωση μέσα στίς έργατικές μάζες. Τό Δεκέμβρη τοΰ 1894 μέ τήν εύκαιρία τού ξεσηκώματος τών έργατών τοΰ έργοστασίου Σεμιάνικοφ ό Λένιν, σέ συνεργασία μέ τόν έργάτη αύτού τοΰ έργοστασίου Μπάμπουσκιν, έγραψε μιά προκήρυξη πρός τούς έργάτες, πού κυκλοφόρησε σέ άρκετά άντίτυπα. Οί σοσιαλδημοκράτες πήραν μέρος στίς άπεργίες πού έγιναν σέ πολλές έπιχειρήσεις. Οί προκηρύ­ ξεις πού συνδύαζαν τίς οίκονομικές διεκδικήσεις μέ τις πολιτικές, προκαλοΰσαν πρωτοφανή ένθουσιασμό στούς έργάτες, άνέβαζαν τήν 43

επαναστατική τους συνείδηση. Οί μαρξιστές άρχισαν ν'άσχολοΰνται συστηματικά μέ τήν πολιτική διαπαιδαγώγηση καί τήν όργάνωση τών έργατικών μαζών. Έτσι, μέ τήν καθοδήγηση τοΰ Λένιν, πραγματοποιήθηκε ή στροφή άπό τήν προπαγάνδα σέ μικρούς όμΙλους πρωτοπόρων έργατών στή ζύμωση μέσα στίς πλατιές μάζες τής έργατικής τάξης. Γιά τήν άνάπτυξη τής δουλιάς μέσα στίς μάζες οί μαρξιστικοί όμιλοι στήν Πετρούπολη συνενώθηκαν μέ πρωτοβουλία τού В. I. Λένιν σέ μιά ενιαία σοσιαλδημοκρατική παράνομη όργάνωση, πού στά τέλη τοΰ 1895 όνομάστηκε «Ένωση άγώνα γιά τήν άπελευθέρωση τής έργατικής τάξης». ' Η «Ένωση» εΤχε συγκροτηθεί πάνω στίς άρχές τοΰ συγκεντρωτισμού, τής αύστηρής πειθαρχίας καί τής στενής σύνδεσης μέ τίς μάζες. Ό πυρήνας τής όργάνωσης άποτελοΰνταν άπό 15-17 άτομα, πού κατανέμονταν σέ τρεις άχτίδες, στίς όποιες είχε χωριστεί ή πόλη. Τή βάση τήν άποτελοΰσαν οί έργστικοί όμιλοι στά εργοστάσια καί στίς φάμπρικες. Τήν «Ένωση» τήν καθοδηγοΰσε μιά κεντρική όμάδα μέ έπικεφαλής τόν Λένιν, πού ήταν ταυτόχρονα ό διευθυντής όλων τών έκδόσεων τής «Ένωσης». Στήν «Ένωση άγώνα» άνήκαν οί: А. Α. Βανέεφ, Π. Κ. Ζαπορόζετς, Γκ. Μ. Κρζιζανόβσκι, Ν. Κ. Κρούπσκαγια, Γ. Ο. Μάρτοφ, Α. Ν. Πότρεσοφ, Σ. I. Ράντσενκο, Β. Β. Στάρκοφ καί άλλοι. Ή τσαρική κυβέρνηση, πού είχε άνησυχήσει άπό τή δράση τής «"Ενωσης άγώνα», τής έδοσε ένα σκληρό χτύπημα. Τή νύχτα τής 9 τοΰ Δεκέμβρη 1895 πιάστηκε ή ήγεσία τής «Ένωσης» μέ έπικεφαλής τόν В. I. Λένιν καί σαράντα περίπου δραστήρια στελέχη της. Μέσα στό 1896 ή άστυνομία έκανε άκόμη μιά σειρά έπιδρομές άποσπώντας άπό τίς γραμμές τής «Ένωσης» κάθε τόσο καί νέους άγωνιστές. Ό Λένιν έκανε πάνω άπό ένα χρόνο στή φυλακή. Μά καί δώ δέν σταμά­ τησε τήν έπαναστατική του δράση καί έξακολουθοϋσε νά βοηθά τήν «Ένωση άγώνα»: έγραφε προκηρύξεις, σύνταξε τό σχέδιο Προγράμματος τοΰ Κόμματος. Τό 1897 ό Λένιν έξορίστηκε στή μακρινή Σιβηρία. ’ Εξορίστηκαν έπίσης πολλά δραστήρια στελέχη τής «Ένωσης». "Οσο βαριές κι άν ήταν οί άπώλειες αύτές ή «Ένωση» άντεξε στά χτυπήματα τών μπράβων τοΰ τσαρισμού, γιατί ήταν πολύ βαθιές οί ρίζες της μέσα στό έργατικό κίνημα. Τό 1896 έφερε στήν «Ένωση άγώνα» μιά σοβαρή νίκη. Τό καλοκαίρι ξέσπασε γενική άπεργία τών ύφαντουργών τής πρωτεύου­ σας. Ή «Ένωση» καθοδήγησε τήν άπεργία, έβγαλε 13 προκηρύξεις. Ή τσαρική κυβέρνηση, πιάνοντας πάνω άπό χίλιους έργάτες, προσπάθησε όχι μόνο νά σπάσει τήν άπεργία μέ σκληρούς διωγμούς, άλλά καί νά έκφυλίσει ιδεολογικά τό κίνημα μέ άπατηλές διαβεβαιώ­ σεις ότι τάχα ή κυβέρνηση «ένδιαφέρεται έξίσου τόσο γιά τά ζητήματα τών έργοστασιαρχών, όσο καί γιά τά ζητήματα τών έργατών». Αύτό τό τέχνασμα ξεσκεπάστηκε άμέσως άπό τήν «Ένωση» μέ μιά προκήρυξη. ' Η είδηση τής άπεργίας διαδόθηκε σ'όλη τή χώρα καί πολύ πέρα άπό 44

τά σύνορά της. ’ Η τσαρική κυβέρνηση, τρομαγμένη άπό τήν έκταση τοΰ άγώνα, άναγκάστηκε τό 1897 νά περιορίσει μέ νόμο τήν έργάσιμη μέρα σέ 11,5 ώρες. ΟΙ άπεργίες τής Πετρούπολης στά 1895-1896, Ιδιαίτερα ή άπεργία τοϋ 1896, έγκαινίασσν μιά νέα φάση στήν Ιστορία τής Ρωσίας, τή φάση τής προετοιμασίας τής λαϊκής έπανάστασης. Γιά πρώτη φορά οΙ έργστικές μάζες ξεσηκώθηκαν στήν πάλη κάτω άπό τήν καθοδήγηση τής σοσιαλδημοκρατικής όργάνωσης. ‘ Η έμφάνιση τοΰ προλεταριάτου δημιούργησε μιά καινούργια κατάσταση τής έπαναστατικής πάλης. Στό έπαναστατικό κίνημα τής Ρωσίας τοϋ 19ου αΙώνα, παρατηρούσε άργότερα ό В. I. Λένιν, ξεχωρίζουν καθαρά τρεις περίοδοι, άνάλογα μέ τό ποιά κοινωνική τάξη έβαζε τή σφραγίδα της στό κίνημα. Στήν έποχή τής δουλοπαροι­ κίας, άπό τίς έκδηλώσεις τών δεκεμβριστών ώς τήν πτώση τής δουλοπαροικίας, στό κίνημα έπικρατοΰσαν οΙ έπαναστάτες-εύγενεϊς. Ά π ό τό 1861 ώς τά μέσα τής δεκαετίας 1890-1900 βασικός παράγοντας τοΰ κινήματος έγιναν οΙ δημοκρατικοί διανοούμενοι ραζνοτσίντσι*. Ή άνάπτυξη τοΰ καπιταλισμού, τό άνδρωμα τοΰ έργατικοΰ κινήματος καί ή δράση τών μαρξιστών πρετοίμασαν τή στροφή. Ά π ό τό 1895 περίπου άρχίζει ή τρίτη περίοδος τοΰ έπαναστατικοΰ κινήματος, ή προλεταριακή. ’ Η έργατική τάξη έμφανίστηκε σάν Ισχυρή έπαναστατική πολιτική δύναμη. Μέ τήν έμφάνιση τοϋ μαζικοΰ σοσιαλδημοκρατικού έργατικοΰ κινήματος μπήκε τό πρόβλημα: ποιός θά όδηγήσει μαζί του τήν άγροτιά, ή έργατική τάξη ή ή φιλελεύθερη άστική τάξη. Τό έργατικό κίνημα τής Ρωσίας έγινε σοβαρός παράγοντας τής πάλης τοΰ διεθνοΰς προλεταριάτου. Τό συνέδριο τοΰ Λονδίνου τής II ΔιΛνοϋς (1896), όπου γιά πρώτη φορά άντιπροσωπεύτηκε ή σοσιαλ­ δημοκρατία τής Ρωσίας, χαιρέτησε τούς ρώσους έργάτες καί τούς εύχήθηκε «άνδρεία καί άκλόνητη σθεναρότητα στή σκληρή πάλη τους ένάντια στήν πολιτική καί οίκονομική τυραννία». Ό λο καί πιό στενοί γίνονται οΙ δεσμοί τών ρώσων έργατών μέ τούς προλετάριους τών άλλων χωρών. Ή «Ένωση άγώνα» γαλούχησε μιά όμάδα άπό πρωτοπόρους προλετάριους οίκοδόμους τοΰ Κόμματος, πού δούλευαν άκούραστα μέσα στίς μάζες. Δραστήρια στελέχη τής «Ένωσης» ήταν οί έργάτες τών μεγάλων έργοστασίων: άπό τό Όμποΰχοφ (τώρα έργοστάσιο «Μπολσεβίκ») ό В. Α. Σελγκουνόφ, άπό τό Σεμιάνικοφ (τώρα έργοστάσιο «В. I. Λένιν») ό I. Β. Μπάμπουσκιν, άπό τό Πουτίλοφ (τώρα «Κύροφ») ό Ν. Γ. Πολετάγεφ, ό М. I. Καλίνιν καί άλλοι. Ή λενινιστική «Ένωση άγώνα γιά τήν άπελευθέρωση τής έργατικής τάξης» άρχισε πρώτη αύτή στή Ρωσία νά πραγματοποιεί τή * Ραζνοτσίντσι — στό 19ο αΙώνα στή Ρωσία διανοούμενοι, προερχόμενοι άπό τή φιλελεύθερη καί δημοκρατική άστική τάξη' δέν άνήκαν στούς εύγενεϊς, кστάγονταν άπό κληρικούς, άπό δημόσιους υπαλλήλους, άπό μικροαστούς ή άπό τήν άγροτιά. Σημ. μα.

45

συνένωση τοΰ σοσιαλισμού μέ τό έργατικό κίνημα, συνδέοντας τήν πάλη τών έργατών γιά οίκονομικές διεκδικήσεις μέ τήν πολιτική πάλη ένάντια στόν τσαρισμό καί στήν καπιταλιστική έκμετάλλευση. Ή «"Ενωση» αύτή ήταν, έγραφε ό В. I. Λένιν, τό πρώτο άξιόλογο έμβρυο τοΰ έπαναστατικοΰ κόμματος, πού στηρίζεται στό έργατικό κίνημα καί καθοδηγεί τήν ταξική πάλη τοΰ προλεταριάτου. Στή λενινιστική «"Ενωση άγώνα» έμφανίστηκσν έκδηλα τά χαρακτηριστικά τοΰ μελλοντικού κόμματος: ό έπαναστατικός του χαρακτήρας, ή στενή σύνδεση μέ τήν έργατική τάξη, ή καθοδήγηση άπ' αύτό τής πάλης γιά τή δημοκρατία καί τό σοσιαλισμό. Κατά τό υπόδειγμα τής «Ένωσης» τής Πετρούπολης άρχισαν νά δημιουργοΰνται ενώσεις καί όμάδες στή Μόσχα, στήν Τούλα, στό Ίβάνοβο-Βοζνεσένσκ (Ίβάνοβο), στό Γιαροσλάβ, στήν Κοστρομά, στό Βλαντίμιρ, στό Ροστόβ τοΰ Ντόν καί σέ άλλες πόλεις. ' Εμφανί­ στηκαν σοσιαλδημοκρατικές όργανώσεις στήν Ούκρανία καί στήν Ύπερκαυκασία. Πολλές άπ'αύτές πήραν τόν τίτλο «Ένωση άγώνα». Οί όργανώσεις αύτές έβλεπαν σάν ένα άπό τά βασικά καθήκοντά τους τήν όργάνωση τοΰ άπεργιακοΰ άγώνα καί προσπαθούσαν νά μετα­ τρέψουν κάθε άπεργία σέ σχολειό ταξικής πάλης τοΰ προλεταριάτου. Έτσι διαμορφώθηκε ή παράδοση τής συμμετοχής τών σοσιαλδημο­ κρατών στίς άπεργίες. ΟΙ σοσιαλδημοκράτες άρχισαν νά ζοΰν τήν Γδια ζωή μέ τούς έργάτες. 'Αναπτύσσεται τό σοσιαλδημοκρατικό κίνημα καί στίς δυτικές έθνικές περιοχές. Τό 1893 ιδρύεται ή σοσιαλδημοκρατία τής Πολω­ νίας, τό 1896 τό Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα τής Λιθουανίας καί ή «Έργατική Ένωση τής Λιθουανίας». Τό 1897 όργανώνεται ή «Γενική έβραϊκή έργατική ένωση τής Ρωσίας καί τής Πολωνίας» (Μπούντ). Στά 1895-1900 έμφανίζονται οΙ πρώτες σοσιαλδημοκρατικές όργανώσεις στή Λεττονία καί στήν Εσθονία. Τό πέρασμα άπό τήν προπαγάνδα τών στενών όμίλων στή ζύμωση μέσα στίς έργατικές μάζες δέν έγινε χωρίς πάλη στούς κόλπους τών όργανώσεων. Μερικοί κολλούσαν μέ πείσμα στίς άπαρχαιωμένες μορφές προπαγάνδας καί όργάνωσης τών στενών όμίλων. "Αλλοι ύποστήριζαν τό πέρασμα στή ζύμωση, ταυτόχρονα όμως ξεχνούσαν τά πολιτικά καθήκοντα τοΰ προλεταριάτου καί πρότειναν νά περιορι­ στεί ή ζύμωση μόνο στόν οίκονομικό τομέα, νά δημιουργηθοϋν όργανώσεις μόνο γιά τήν Ικανοποίηση τών οικονομικών αΐτημάτων τών έργατών καί ή πολιτική πάλη νά μείνει γιά τούς φιλελευθέρους. Έτσι, στήν αύγή άκόμη τοΰ σοσιαλδημοκρατικού κινήματος στή Ρωσία έμφανίστηκε μιά έπικίνδυνη τάση: ή τάση νά συγκροτηθεί μιά στενή έπαγγελματική κι όχι πολιτική όργάνωση τοΰ προλεταριάτου, νά χάσει τό έργατικό κίνημα τόν αύτοτελή πολιτικό χαρακτήρα. Τούς όπαδούς αύτών τών άντιλήψεων τούς όνόμασαν «οίκονομιστές». ΟΙ οίκονομιστές στηρίζονταν στις Ιδέες τών «νόμιμων μαρξιστών» στή 46

Ρωσία καί τών ρεφορμιστών στή Δύση, καί στήν πράξη ύπότασσαν τό έργατικό κίνημα στή φιλελεύθερη άστική τάξη. ' О В. I. Λένιν καί οί όπαδοί του έκαναν ένεργό άγώνα ένάντια στίς πρώτες αυτές έκδηλώσεις τοΰ όπορτουνισμοΰ. Τό συμπέρασμα τοΰ Μάρξ ότι χρειάζεται ένα αύτοτελές κόμμα τοΰ προλεταριάτου, ό Λένιν τό θεωρούσε σταθερή κατάκτηση τοΰ διεθνούς έργατικού κινήματος. Δημιουργώντας ένα τέτιο κόμμα στή Ρωσία, ό Λένιν πολεμούσε άδιάλλακτα καί τίς παραμικρότερες έπιβουλές σέ .βάρος τής αύτοτέλειας τού κόμματος. Ή πάλη αύτή είχε μεγάλη σημασία γιά τή διαμόρφωση τών στελεχών τοΰ κόμματος, γιά τή γέννηση τοΰ μπολσεβικισμοΰ. "Ετσι άκριβώς έκτιμοΰσε ό Λένιν τό ιστορικό νόημα τής πάλης αυτής, όταν άργότερα έγραφε: «Οί μπολσεβίκοι δέν είναι «τυχαίο φαινόμενο», οί μπολσεβίκοι βγήκαν μέσα άπό τήν πάλη ένάντια στόν όπορτουνισμό τής περιόδου 1894-1914Ι!»("Α π α ντ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 33ος, σελ. 233). Ή δράση τοΰ В. I. Λένιν στή δεκαετία 1890-1900, οί ιδέες πού διατύπωσε, ό άνειρήνευτος άγώνας του ένάντια στίς διαστρεβλώσεις τής μαρξιστικής θεωρίας, ή διαπαιδαγώγηση τών κομματικών στελε­ χών καί τών έργστικών μαζών στό έπαναστατικό πνεΰμα, όλα αύτά έβαλαν τίς βάσεις γιά τό νέο, τό λενινιστικό στάδιο άνάπτυξης του μαρξισμού. Τό σοσιαλδημοκρατικό κίνημα σημείωσε αισθητές έπιτυχίες. Μπροστά στούς μαρξιστές όρθώθηκε τό καθήκον νά συνενωθούν σ'ένα κόμμα. Ή συνένωση αύτή είχε προετοιμαστεί ιδεολογικά άπό τή λενινιστική «"Ενωση άγώνα». Είχαν παρθεΐ καί πρακτικά μέτρα γιά τή σύγκληση συνεδρίου. Ή Ν. Κ. Κρούπσκαγια, μέλος τής «"Ενω­ σης», έκανε διαπραγματεύσεις γιά τό σκοπό αύτό μέ τούς σοσιαλδη­ μοκράτες τών άλλων πόλεων. Ό В. I. Λένιν, πού ήταν έξορία, έγραψε τήν μπροσούρα «Τά καθήκοντα τών ρώσων σοσιαλδημόκρατών», όπου έβαζε τίς βάσεις τής μαρξιστικής πλατφόρμας τοΰ κόμματος. Τό 1ο Συνέδριο συνήλθε παράνομα στό Μίνσκ στίς 1-3 τοΰ Μάρτη 1898. Στό συνέδριο πήραν συνολικά μέρος 9 άτομα, πού άντιπροσώπευσαν τίς «Ενώσεις άγώνα» τής Πετρούπολης, τής Μόσχας, τοΰ Κιέβου καί τοΰ ’ Εκστερινοσλάβ, τήν Μπούντ καί τήν όμάδα «Ραμπότσαγια Γκαζέτα»* τοΰ Κιέβου. Τό συνέδριο πήρε άπόφαση γιά τήν ίδρυση τοΰ Σοσιαλδημοκρατικού έργατικού κόμμα­ τος τής Ρωσίας (ΣΔΕΚΡ) καί έβγαλε τριμελή Κεντρική Επιτροπή. Τό κόμμα μέ τήν όνομασία Σοσιαλδημοκρατικό έργατικό κόμμα «τής Ρωσίας» τόνιζε εύθύς έξαρχής ότι συνενώνει τούς πρωτοπόρους έργάτες όλων τών λαών τής Ρωσίας. Ό Λένιν τόνιζε Ιδιαίτερα τήν Ιστορική αύτή ύπηρεσία τοΰ συνεδρίου: «Τό κόμμα έμφανίζεται τό 1898 σάν κόμμα «τής Ρωσίας», δηλ. σάν κόμμα τοΰ προλεταριάτου όλων τών έθνοτήτων τής Ρωσίας» ("Α π α ν τ α, έλλην. έκδ., τόμ. 23ος, * «Εργατική έφημερίδα» Σημ. μετ.

47

σελ. 321). Έξονόματος τοΰ συνεδρίου έκδόθηκε ένα μανιφέστο πού διακήρυσσε: «Τό ρωσικό προλεταριάτο θά πετάξει άπό πάνω του τό ζυγό τής άπολυταρχίας, γιά νά συνεχίσει μέ άκόμη μεγαλύτερη ένεργητικότητα τήν πάλη ένάντια στόν καπιταλισμό καί στήν άστική τάξη ώς τήν πλήρη νίκη τού σοσιαλισμού». ( « ' Α π ο φ ά σ ε ι ς κ α ί ψ η φ ί σ μ α τ α τ ών σ υ ν ε δ ρ ί ω ν καί τών συ ν δ ι α σ κ έ ­ ψ ε ω ν τοΰ ΚΚΣΕ κ α ί τ ώ ν ό λ ο μ ε λ ε ι ώ ν τ ή ς Κ Ε » , τ ό μ . 1ος, Πολιτικό έκδοτικό, ρωσ. έκδ. 1970, σελ. 15). Στό μανιφέστο δέν διατυπώνονταν μέ έπαρκή άκρίβεια οί βασικές ιδέες, γιά τήν κατάκτηση τής πολιτικής έξουσίας άπό τό προλεταριάτο, γιά τόν ήγετικό ρόλο τής έργατικής τάξης καί τών συμμάχων της στήν πάλη ένάντια στόν τσαρισμό καί στόν καπιταλισμό. Έπαιξε όμως μεγάλο ρόλο σάν μιά δημόσια δήλωση τού Κόμματος γιά τούς σκοπούς του. Ό В. I. Λένιν τό άποδέχτηκε. Τό συνέδριο, τιμώντας τή μνήμη τών άγωνιστών τής έπανάστασης τοΰ 1848, έστειλε χαιρετιστήριο στή γερμανική σοσιαλδημοκρατία. Τό συνέδριο διακήρυξε τήν Γδρυση τοΰ Κόμματος, πράγμα πού είχε μεγάλη πολιτική κι έπαναστατική-προπαγανδιστική σημασία. Τήν άναγγελία γιά τό σχηματισμό τοΰ Κόμματος τήν ύποδέχτηκαν παντοΰ οΙ σοσιαλδημοκράτες μέ μεγάλη χαρά. Ή είδηση ότι έγινε τό συνέδριο ένθάρρυνε κι ένισχυσε τά κομματικά στελέχη στίς δύσκολες συνθήκες τής παράνομης δουλιάς, τούς ξάνοιγε πλατιές προοπτικές. Οί τοπικές σοσιαλδημοκρατικές όργανώσεις άρχισαν νά άνομάζονται έπιτροπές τοΰ ΣΔΕΚΡ. Τό Σοσιαλδημοκρατικό έργατικό κόμμα τής Ρωσίας γίνεται όλο καί πιό γνωστό καί δημοφιλές μέσα στίς έργατικές μάζες. Ωστόσο, τό Κόμμα ούσιαστικά δέν είχε ιδρυθεί σάν ένιαία συγκεντρωτική όργάνωση. ΟΙ σοσιαλδημοκρατικές όργανώσεις δέν είχαν ένιαϊο Πρόγραμμα, Καταστατικό καί τακτική, δέν είχαν καθοδή­ γηση άπό ένα κέντρο, δέν είχαν Ιδεολογική καί όργανωτική ένότητα. 'Αμέσως μετά τό 1ο Συνέδριο ή τσαρική άστυνομία συνέλαβε δύο μέλη τής ΚΕ καί πολλούς σημαίνοντες σοσιαλδημοκράτες. Δυνάμω­ σαν οί ιδεολογικές ταλαντεύσεις, μεγάλωσε ή έπιροή τών όπορτουνιστικών στοιχείων ,Γινόταν αίσθητή ή άπουσία τοΰ γεροϋ πυρήνα τών έπαναστατών μαρξιστών μέ έπικεφαλής τόν В. I. Λένιν, πού βρισκό­ ταν στήν έξορία. Μέσα στίς δύσκολες αύτές συνθήκες γεννιόταν τό μαρξιστικό κόμμα στή Ρωσία. 2. Τό σχέδιο τοΰ Λένιν γιά τή συγκρότηση μαρξιστικού κόμ­ ματος. ' Η πάλη τής λενινιστικής «Ίσκρα» γιά τή δημιουργία τοϋ κόμματος ’ Η άνάγκη νά δημιουργηθεί ένα μαχητικό συγκεντρωτικό κόμμα γινόταν όλο καί πιό έπιτακτική. Στίς άρχές τοΰ 20οΰ αιώνα είχε 48

συσσωρευτεί στή Ρωσία άρκετή εύφλεκτη ύλη γιά μιά επαναστατική έκρηξη. Στά χρόνια 1900-1903 ξέσπασε παγκόσμια οικονομική κρίση. Στή Ρωσία ή κρίση αύτή παρουσιάστηκε μέ ιδιαίτερη όξύτητα καί μέ όδυνηρές συνέπειες. Κάτω άπό τά πλήγματά της άφανίζονταν οί μικρές καί οί μεσαίες επιχειρήσεις. Δυνάμωσε ή συγκέντρωση τής βιομηχανίας, μεγάλωσαν γοργά οϊ μονοπωλιακές ενώσεις τών καπιτα­ λιστών, πού έγκαθίδρυσαν τήν κυριαρχία τους στήν έξορυκτική βιομηχανία, στή μεταλλουργία, στή μηχανουργία καί σέ άλλους σπουδαίους βιομηχανικούς κλάδους. Ό καπιταλισμός στή Ρωσία έμπαινε στό στάδιο τού ιμπεριαλισμού. ' Η κρίση όξυνε άκόμη πιό πολύ τήν κατάσταση μέσα στή χώρα. Οί άνεργοι κατά χιλιάδες γύριζαν πίσω στά «σπίτια τους», στό χωριό πού λιμοκτονούσε, χτυπημένο άπό τή σιτοδεία. Οί έργάτες άρχισαν νά περνούν άπό τίς οικονομικές άπεργίες στίς πολιτικές άπεργίες καί διαδηλώσεις. Τό φλεβάρη-Μάρτη τοΰ 1901 κατέβηκαν στούς δρό­ μους τής Πετρούπολης, τής Μόσχας, τοΰ Χαρκόβου, τοΰ Κιέβου χιλιάδες διαδηλωτές μέ τό σύνθημα: «Κάτω ή άπολυταρχίαί». Σέ πολλές πόλεις έγιναν πρωτομαγιάτικες διαδηλώσεις καί άπεργίες. ' Η άπεργία τών έργατών τοΰ έργοστασίου Όμποΰχοφ κατέληξε σέ σύγκρουση μέ τήν άστυνομία καί τό στρατό. Οί έργάτες πρόβαλαν πεισματώδη άντίσταση, οί δυνάμεις όμως ήταν άνισες καί οί τσαρικές άρχές ξέσπασαν σέ άγρια άντίποινα ενάντια στούς έργάτες τοΰ Όμποΰχοφ. Ή ήρωική «άμυνα τοΰ Όμποΰχοφ» άνέβασε τό μαχητικό πνεύμα τού προλεταριάτου. Τό 1902 ήταν χρόνος νέας άνόδου τοΰ έργατικοΰ κινήματος. Ένα μεγάλο κύμα άπεργιών καί διαδηλώσεων ξέσπασε στή χώρα. Εξαι­ ρετική σημασία είχε ή μεγάλη άπεργία-διαδήλωση τοΰ Ροστόβ τοΰ Ντόν. Τήν άπεργία τήν καθοδηγούσε ή έπιτροπή τοΰ ΣΔΕΚΡ. Γιά κάμποσες μέρες στή σειρά έγιναν όγκώδεις συγκεντρώσεις, όπου χιλιάδες έργάτες άκουγαν άχόρταγα τούς λόγους τών σοσιαλδημο­ κρατών. Ή άστυνομία μόνο μέ τά στρατεύματα πού κάλεσε σέ ενίσχυση κατάφερε νά τά βγάλει πέρα μέ τούς έργάτες. Τό 1903 τό κύμα τοΰ έργατικοΰ κινήματος φούντωσε άκόμη περισσότερο. Σέ πολλές πόλεις έγιναν πρωτομαγιάτικες άπεργίες καί διαδηλώσεις. Τό καλοκαίρι τοΰ 1903 μέ τήν καθοδήγηση τών έπιτροπών τοΰ ΣΔΕΚΡ έγιναν γενικές πολιτικές άπεργίες στά Νότια τής χώρας, στήν Ύπερκαυκασία (Μπακοΰ, Τιφλίδα, Βατούμ, Τσιστούρι, σιδηρόδρομοι ’ Υπερκαυκασίας) καί στήν Ούκρανία (' Οδησσός, Κίεβο, Έκατερινοσλάβ, Νικολάγεφ, Έλισάβετγκραντ). Στίς άπεργίες αυτές πήραν μέρος πάνω άπό 200 χιλιάδες έργάτες. Τό προλεταριάτο τής Ρωσίας σηκωνόταν σέ έπαναστατικό άγώνα ένάντια στήν τσαρική εξουσία. Ό τσαρισμός, τρομαγμένος άπό τήν άνάπτυξη τοΰ έργατικοΰ κινήματος, προσπάθησε νά τή σταματήσει μέ όλα τά μέσα. Ή 49

κυβέρνηση άρχισε ν'άπαντά στήν έπαναστατική πάλη τού προλετα­ ριάτου, χρησιμοποιώντας δλο καί πιό συχνά τίς σφαίρες καί τό βούρδουλα, τή φυλακή καί τήν έξορία. Μέ έξαιρετική άγριότητα ρίχτηκαν οί άστυνομικές άρχές ένάντια στούς έργάτες τοΰ Ζλατοούστ, πού τούς τουφέκισαν τό Μάρτη τοΰ 1903. Ταυτόχρονα ό τσαρισμός προσπαθούσε νά άποτραβήξει τούς έργάτες άπό τόν έπαναστατικό άγώνα. ’ Η όχράνα μέ τή βοήθεια τών πρακτόρων της δημιούργησε σέ μερικές πόλεις όργανώσεις, πού προσπαθούσαν νά πείσουν τούς έργάτες ότι τάχα ή τσαρική κυβέρνηση είναι έτοιμη νά τούς βοηθήσει νά ικανοποιήσουν τίς οικονομικές τους διεκδικήσεις, άρκεϊ μόνο οί έργάτες νά μήν άνακατεύονται στήν πολιτική. Αύτή ή τακτική έξαπάτησης τών έργατών όνομάστηκε «άστυνομικός σοσιαλισμός» ή ζουμπατοφισμός, άπό τό έπώνυμο τού πρωτεργάτη της, συνταγμα­ τάρχη τής χωροφυλακής Ζουμπάτοφ. Τό άναπτυσσόμενο όμως κίνημα σάρωσε άπό τό δρόμο του τίς άστυνομικές αύτές όργανώσεις. Κάτω άπό τήν έπίδραση τής έπαναστατικής πάλης τοΰ προλετα­ ριάτου μπήκαν σέ κίνηση καί άλλες τάξεις καί κοινωνικά στρώματα. Σηκώθηκε στήν πάλη ή άγροτιά, πού είχε φτάσει σέ άπόγνωση άπό τήν τρομερή φτώχεια. Τό 1902 στά κυβερνεία τής Πολτάβας καί τοΰ Χάρκοβου οί άγρότες άρχισαν νά βάζουν φωτιά στά κτήματα τών τσιφλικάδων, ν'άρπάζουν τά σιτηρά τών τσιφλικάδων, νά προβάλ­ λουν άντίσταση στούς άστυνομικούς καί στό στρατό. 'Αναπτύχθηκε τό φοιτητικό κίνημα. ΟΙ φοιτητές, άπαντώντας στά άντίποινα τής άστυνομίας, όργάνωσαν τό χειμώνα τοΰ 1901-1902 άπεργία. Άρχισε νά κινείται καί ή φιλελεύθερη άστική τάξη. Μά ή άστική τάξη, πού συνδεόταν οικονομικά μέ τόν τσαρισμό καί φοβόταν τό κίνημα τών μαζών, δέν ήταν ικανή νά προβεί σέ κάπως άποφασιστικές ένέργειες. Οί φιλελεύθεροι περιορίζονταν νά στέλνουν στόν τσάρο διάφορα ύπομνήματα γιά τήν εφαρμογή μικρομεταρυθμίσεων. Ή προσέγγιση τής επανάστασης γινόταν παντού αισθητή. «Πιό γερά ξεχύσου μπόραΙ», — αύτό τό φλογερό κάλεσμα «Τοΰ Πουλιού τής Τρικυμίας» τοΰ Γκόρκι άπηχούσε θαυμάσια τίς έπαναστατικές διαθέσεις έκείνου τοΰ καιρού. Τό προλεταριάτο έπρεπε νά ύποδεχτεϊ τήν έπανάσταση πάνοπλο, έχοντας ένα μαχητικό μαρξιστικό κόμμα, ικανό νά μπει έπικεφαλής τής πάλης τών έργαζόμενων. Τό σοσιαλδημοκρατικό κίνημα άναπτύχθηκε σημαντικά. 'Επιτρο­ πές καί όμάδες ύπήρχαν.στήν Πετρούπολη, στή Μόσχα, στήν Τούλα, στό Τβέρ (Καλίνιν), στό ' Ιβάνοβο-Βοζνεσένσκ, στό Γιαροσλάβλ, στήν Κοστρομά, στό Νίζνι Νόβγκοροντ, στό Σαράτοφ, στό Κίεβο, στό ' Εκατερινοσλάβ, στήν 'Οδησσό, στό Χάρκοβο, στό Νικολάγεφ, στό Μπακού, στήνΤΓφλίδα, στό Βατούμ, στό Γκόμελ, στό Βίτεμπσκ, στήν Ούφά καί σέ άλλες πόλεις. 'Εμφανίστηκαν καί έμβρυα όργανώσεων περιοχής: τοΰ Καυκάσου, τής Κριμαίας, τοΰ Βορά, τά συνδικάτα τής Σιβηρίας, τό συνδικάτο τών έργατών έξορυκτικής βιομηχανίας στό Ντονμπάς. 50

Όλες όμως αύτές οί όργανώσεις δέν είχαν σύνδεση μεταξύ τους. Οί έπιτροπές δέν είχαν ένα μελετημένο σχέδιο δράσης, περιορίζονταν σέ μιά τοπική, στενά πρακτική δουλιά, χωρίς νά βάζουν μπροστά τους τά γενικά πολιτικά προβλήματα τής Ρωσίας. Έξαιτίας τοΰ πρωτόγο­ νου τρόπου δουλιάς καί τών κακών συνωμοτικών μέτρων συχνά τσακίζονταν. ΓΓαύτό τό λόγο δέν ύπήρχε συνέχεια στή δουλιά. Τό όργανωτικό κομμάτιασμα μεγάλωσε άπό τήν ιδεολογική θολούρα: δέν ύπήρχε ενιαία άντίληψη γιά τά προβλήματα τοΰ έργατικοΰ κινήματος, γιά τούς τρόπους καί τά μέσα λύσης αυτών τών προβλη­ μάτων. Οί σοσιαλδημοκρατικές όργανώσεις έμεναν έκδηλα πίσω άπό τό αύθόρμητο ξεσήκωμα τών μαζών. ' Η ρωσική σοσιαλδημοκρατία περνούσε μιά περίοδο διασποράς καί ταλαντεύσεων. ’ Η όργανωτική άπομόνωση καί ή ιδεολογική άσυμφωνία ήταν τόσο μεγάλες, ώστε ή δημιουργία ενός ενιαίου συγκεντρωτικού κόμματος παρουσίαζε άπίστευτες δυσκολίες. Ιδιαίτερο κίνδυνο άποτελοΰσαν οί «οίκονομιστές». Αύτοί είχαν δικά τους έντυπα όργανα: τήν έφημερίδα «Ραμπότσαγια Μίσλ»* καί τό περιοδικό «Ραμπότσεγε Ντέλο»**. Καλούσαν τούς έργάτες νά περιοριστούν σέ οικονομικά αιτήματα: αύξηση τού μεροκάματου, ελάττωση τής έργάσιμης μέρας κτλ. Οί «οίκονομιστές» δήλωναν: «ή πάλη γιά τή βελτίωση τής οικονομικής κατάστασης, ή πάλη ένάντια στό κεφάλαιο μέ βάση τά καθημερινά ζωτικά συμφέροντα καί οί άπεργίες σάν μέσο αύτής τής πάλης άποτελοϋν τό έμβλημα τοΰ έργατικοΰ κινήματος». 'Ορισμένοι «οίκονομιστές» ύποστήριζαν αύτή τήν όπορτουνιστική ιδέα μέ πιό συγκαλυμμένη μορφή, διακηρύσσον­ τας τή «θεωρία τών σταδίων». Σύμφωνα μ'αύτή τή «θεωρία», ή έργατική τάξη στήν οικονομική της πάλη προβάλλει στήν άρχή τό αίτημα τής έλευθερίας τών άπεργιών, σέ συνέχεια περνά τό αίτημα τής έλευθερίας τοΰ συνεταιρίζεσθαι, καί στό τέλος μέ περίσκεψη φτά­ νει στήν ιδέα τής πολιτικής έλευθερίας. Οί άντιλήψεις τών «οϊκονομιστών» είχαν διατυπωθεί πολύ καθαρά στό ντοκουμέντο πού όνομάστηκε «κρέντο» (σύμβολο πίστης). Συντά­ κτης τοΰ «κρέντο» ήταν ή Ε. Ντ. Κουσκόβα, μέλος «τής "Ενωσης τών ρώσων σοσιαλδημοκρατών» τοΰ έξωτερικοΰ. «Γιά τούς έργάτες είναι ή οικονομική πάλη καί γιά τούς φιλελεύθερους ή πολιτική πάλη», δήλωναν οί «οίκονομιστές». Αύτοί άρνοΰνταν τόν άνεξάρτητο πολιτι­ κό ρόλο τοΰ προλεταριάτου, άρνοΰνταν τήν άνάγκη άνεξάρτητου κόμματος τοΰ προλεταριάτου. Ή διάδοση αύτών τών όπορτουνιστικών ιδεών άπειλοϋσε νά μετατρέψει τό προλεταριάτο σέ πολιτικό εξάρτημα τής άστικής τάξης. Στά τέλη τοΰ 19ου αιώνα οί «οίκονομιστές» έπικρατοΰσαν στίς σοσιαλδημοκρατικές επιτροπές. Τήν έμφάνιση τοΰ «οίκονομισμοΰ» • « Εργατική Σκέψη» Σημ. μετ. · · « Εργατική Ύπόθίση». Σημ. μα.

51

στή Ρωσία τήν καθόρισαν οί Ιδιες άκριβώς αιτίες, πού καθόρισαν τήν έμφάνιση τοΰ όπορτουνισμοΰ σέ όποιαδήποτε καπιταλιστική χώρα: ή διείσδυση στό έργατικό κίνημα τής άστικής έπιροής καί ή άνομοιογενής σύνθεση τοΰ προλεταριάτου. Στή διάδοση τοΰ όπορτουνισμοΰ έπέδρασε καί τό γεγονός ότι στή σύνθεση τοΰ πληθυσμού ύπερίσχυε ή μικροαστική τάξη. Στό δυνάμωμα τοΰ «οίκονομισμοΰ» συντέλεσε καί τό γεγονός ότι σημαντικό μέρος τών μαρξιστικών στελεχών βρισκόταν στίς φυλακές καί στίς έξορίες, ένώ ή διανοούμενη νεολαία, πού κατέκλυσε τίς σοσιαλδημοκρατικές όργανώσεις κάτω άπό τήν έπΙδραση τής νίκης τοΰ μαρξισμού ένάντια στό ναροντνικισμό δέν εΤχε άρκετό μαρξιστικό άτσάλωμα καί άρκετή πολιτική πείρα. Ό «οίκονομισμός» ήταν ή ρωσική παραλλαγή τοΰ διεθνούς όπορτουνισμοΰ. Στή δεκαετία 1890-1900 ό μαρξισμός ήταν πιά ή κυριότερη δύναμη τοΰ διεθνούς έργατικοΰ κινήματος καί οΙ έχθροί τοΰ μαρξισμού άρχισαν νά μεταμφιέζονται. 'Εμφανίζονταν μέ τό σύνθημα τής «έλευθερίας τής κριτικής» τοΰ Μάρξ, άπαιτοΰσαν τήν άναθεώρηση (ρεβιζιόν) τής διδασκαλίας του. 01 όναθεωρητές (ρεβιζιονιστές) δέν παραδέχονταν ότι είναι δυνατό νά θεμελιωθεί έπιστημονικά ό σοσιαλισμός καί δήλωναν πώς είναι άστήριχτη ή Τδια ή έννοια «τελικός σκοπός» τοΰ έργατικοΰ κινήματος, δηλαδή ό κομμου­ νισμός. Δέν παραδέχονταν ότι μεγαλώνει ή έξαθλίωση τών μαζών καί όξύνονται οί καπιταλιστικές άντιθέσεις. Ζητούσαν νά έγκαταλειφθοΰν βασικές θέσεις τοΰ μαρξισμού, όπως ή θεωρία τής ταξικής πάλης, ή σοσιαλιστική έπανάσταση, ή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου. Ό άρχηγός τοΰ άναθεωρητισμοϋ γερμανός σοσιαλδημοκράτης Μπέρνσταίν δήλωνε: «ό τελικός σκοπός δέν είναι τίποτε, τό κίνημα είναι τό παν», δηλαδή τό κύριο γιά τούς όπορτουνιστές ήταν νά πετύχουν άπό τίς κυρίαρχες έκμεταλλεύτριες τάξεις μεταρυθμίσεις, άσήμαντες βελτιώσεις γιά τούς έργάτες, χωρίς νά θίξουν τίς βάσεις τοΰ καπιταλισμού. 01 όπορτουνιστές προσπαθούσαν νά μετατρέψουν τή σοσιαλδημοκρατία άπό κόμμα κοινωνικής επανάστασης σέ κόμμα κοινωνικών μεταρυθμίσεων. Τέτιοι άκριβώς ρεφορμιστές, πού πρόδιναν τά ζωτικά συμφέροντα τοΰ προλεταριάτου, ήταν οΙ «οίκονομιστές» στή Ρωσία. 'Ενάντια στούς «οίκονομιστές» τάχθηκε άποφασιστικά ό Λένιν. 'Απαντώντας στό «κρέντο», έγραψε τό 1899 τή «Διαμαρτυρία τών σοσιαλδημοκρατών τής Ρωσίας», πού έγκρίθηκε σέ συνέλευση δεκαεφτά μαρξιστών έξορίστων στή Σιβηρία. ΟΙ μαρξιστές αύτοί καλοΰσαν νά κηρυχτεί άμείλικτος πόλεμος ένάντια σ'όλο τόν κύκλο Ιδεών τοΰ «οίκονομισμοΰ». Ή «Διαμαρτυρία» κυκλοφόρησε πλατιά στίς σοσιαλδημοκρατικές όργανώσεις καί έπαιξε τεράστιο ρόλο γιά τή συγκρότηση μαρξιστικοΰ κόμματος στή Ρωσία. Άρχισε ή πάλη ένάντια στούς «οίκονομιστές» σέ μιά σειρά όργανώσεις. Στό έξωτερικό ένάντια στούς «οίκονομιστές» τάχθηκε ό Πλεχάνοφ. Ή ταν άπαραίτητο νά συνενωθούν όλες οΙ έπαναστστικές δυνά­ 52

μεις στήν πάλη ένάντια σ'ένα τέτιο κακό, όπως ό χειροτεχνικός τρόπος δουλιάς, οί Ιδεολογικές ταλαντεύσεις, ό «οίκονομισμός». Άκόμη στήν έξορία ό В. I. Λένιν είχε κσταλήξει στό συμπέρασμα ότι άποφασιστικό ρόλο στή δημιουργία μαρξιστικού κόμματος θά παίξει μιά πανρωσική πολιτική έφημερίδα. ' Ο Λένιν τό 1900, μόλις τελείωσε ή έξορία του, καταπιάστηκε δραστήρια μέ τήν όργάνωση τής έφημερίδας. Γύρισε μιά σειρά πόλεις καί συνομίλησε μέ πολλούς σοσιαλδημοκράτες, προσελκύοντας καί συσπειρώνοντας όπαδούς γιά τή μελλοντική έφημερίδα. ’ Ο Λένιν άφοΰ προετοίμασε τό έδαφος στή Ρωσία έφυγε στό έξωτερικό γιά νά όργανώσει έκεϊ τήν έκδοση τής έφημερίδας. Τέτια έφημερίδα έγινε ή «Ίσκρα»*, ή πρώτη παράνομη πσνρωσική πολιτική έφημερίδα τών έπαναστατών μαρξιστών. Μέλη τής σύνταξή της ήταν οί έκπρόσωποι τών σοσιαλδημοκρατικών όργανώσεων τής Ρωσίας: Λένιν, Μάρτοφ, Πότρεσοφ, καί τά μέλη τής όμάδας «Απελευθέρωση τής δουλιδς»: Πλεχάνοφ, Άξελρόντ καί Ζασούλιτς. Πραγματικός έμπνευστής, όργανωτής καί καθοδηγητής τής «Ίσκρα» ήταν Λένιν. Τό Δεκέμβρη τού 1900 βγήκε τό πρώτο φύλλο τής «Ίσκρα». Σάν έπίγραμμα μπήκαν τά λόγια άπό τήν άπάντηση τών δεκεμβριστών στόν Πούσκιν: «Άπό τή σπίθα θ'άνάψει ή φλόγαΙ». ΟΙ ρώσοι μαρξιστές πατούσαν στέρεα στό έδαφος τού μεγάλου συνθήματος πού διακήρυξε ό Μάρξ: «Προλετάριοι όλων τών χωρών, ένωθείτεΙ» καί θεωρούσαν τόν έαυτό τους σάν ένα άπό τά τμήματα τού διεθνούς έργατικού κινήματος. Ταυτόχρονα έκφραζαν τή βαθιά πεποίθησή τους ότι τό προλεταριάτο άκριβώς θα έκπληρώσει τό καθήκον, πού τοΰ έπιτάσσει ή Ιστορία τής έπαναστατικής πάλης στή Ρωσία. Στό κύριο άρθρο τοΰ πρώτου φύλλου τής «Ίσκρα» «Επιτακτικά καθήκοντα τοΰ κινήματος μας», πού τό έγραψε ό В. I. Λένιν, καθοριζόταν σάν κύριο καθήκον τής έφημερίδας ή δημιουργία μαρξιστικού κόμματος στή Ρωσία. Χωρίς ένα τέτιο κόμμα τό προλε­ ταριάτο δέν μπορεί νά ύψωθεϊ ώς τή συνειδητή ταξική πάλη καί νά έκπληρώσει τή μεγάλη Ιστορική άποστολή, ν'άπ ελευθερώσει τόν έαυτό του κι όλους τούς έργαζόμενους τής Ρωσίας άπό τήν πολιτική καί τήν οίκονομική σκλαβιά. «Μπροστά μας — έγραφε ό Λένιν — όρθώνεται σ' όλη του τήν Ισχύ τό έχθρικό φρούριο, άπ’ όπου μάς ρίχνουν βροχή τά βλήματα καί τίς σφαίρες, πού μδς παίρνουν τούς καλύτερους άγωνιστές. Πρέπει νά κυριέψουμε αύτό τό φρούριο, καί θά τό κυριέψουμε, άν ένώσουμε όλες τίς δυνάμεις τοΰ άφυπνιζόμενου προλεταριάτου μέ όλες τίς δυνάμεις τών ρώσων έπαναστατών σ ’ένα κόμμα πού θά προσελκύσει, ό,τι ζωντανό καί τίμιο ύπάρχει στή Ρωσία» ( Ά π α ν τ α , τόμ. 4ος, έλλην. έκδ. σελ. 382). • Σπίθα. Σημ. μ€τ.

53

Καί στή δημιουργία ένός τέτιου κόμματος άφιέρωσε τίς δυνάμεις της ή «Ίσκρα». Πώς λοιπόν θά έπρεπε στίς συνθήκες τής έποχής εκείνης νά συγκροτηθεί τό κόμμα; Στό έρώτημα αύτό έδοσε τήν άπάντηση ό Λένιν στό άρθρο του «Άπό πού ν'άρχίσουμε;» πού δημοσιεύτηκε στήν «Ίσκρα» τό Μάη τοΰ 1901. Στό άρθρο αύτό διατυπώθηκε τό περίφημο σχέδιο τοΰ Λένιν γιά τή συγκρότηση μαρξιστικού κόμματος. Τό βασικό, έγραφε ό Λένιν, είναι ότι οί πλατιές μάζες φλέγονται άπό τόν πόθο γιά άγώνα, ένώ οί έπαναστάτες δέν έχουν ένα έπιτελεϊο άπό καθοδηγητές καί όργανωτές. Καί στό ερώτημα «Άπό ποΰ ν'άρχίσου­ με;» άπάντησε: άπό τήν ίδρυση μιας πανρωσικής πολιτικής έφημερίδας. Μιά τέτια έφημερίδα θά προετοιμάσει τήν ιδεολογική συντριβή τών έχθρών στούς κόλπους τοΰ έργατικοΰ κινήματος καί θά προασπί­ σει τήν καθαρότητα τής έπαναστατικής θεωρίας. Θά συντελέσει στήν έπεξεργασία μιάς ενιαίας άντίληψης γιά τούς προγραμματικούς σκοπούς καί τά προβλήματα τακτικής τοΰ κόμματος. ' Η έφημερίδα θά είναι ένα ισχυρό όπλο καί γιά τήν όργανωτική συνένωση τών τοπικών έπιτροπών καί όμάδων σέ ένα ένιαΐο κόμμα. Γύρω άπό τήν έφημερίδα, πού είναι κοινή ύπόθεση τοΰ κόμματος, θά δημιουργηθεΐ ένα δίχτυ πρακτόρων, πού προορισμός τους θά είναι νά τήν έφοδιάζουν μέ ύλικό, νά τή διαδίδουν, νά τή συνδέουν μέ τούς έργάτες. Ή όργάνωση τών όπαδών τής έφημερίδας θά γίνει ό πυρήνας, ό σκελετός τοΰ μελλοντικού κόμματος. Ή «Ίσκρα» άρχιζε τή δράση της σέ περίοδο, πού ή άγανάκτηση ένάντια στήν άπολυταρχία είχε άγκαλιάσει πλατιούς κύκλους τής κοινωνίας. Μέσα στό σοσιαλδημοκρατικό κίνημα ύπήρχαν πολλές καί διάφορες όμάδες, καί καθεμιά τους διακήρυσσε πώς ό μόνος σωστός δρόμος ήταν ό δρόμος πού συνιστοΰσε αύτή. Στό κίνημα αύτό έπαιρναν μέρος καί μικροαστικοί διανοούμενοι, γιά τούς όποίους, στήν Λραγματικότητα, ήταν ξένοι ο! σοσιαλιστικοί σκοποί τοΰ προλεταριάτου, μά πού γιά όρισμένο διάστημα ήταν συνοδοιπόροι τής έργατικής τάξης, έφόσον έπρόκειτο γιά πάλη ένάντια στόν τσαρισμό. "Ηταν άπαραίτητο νά συσπειρωθούν όλες ο! έπαναστατικές μαρξιστικές δυνάμεις, καί γιά νά γίνει αύτό έπρεπε νά χωρίσουν άπό κάθε λογής όπορτουνιστές, νά καθορίσουν έπακριβώς τή θέση τους. Καί ή «Ίσκρα» διακήρυσσε: «Προτού ενωθούμε καί γιά νά ένωθοΰμε, πρέπει πρώτα νά χωρίσουμε άποφασιστικά καί ξεκάθαρα» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 4ος, σελ. 362-363). Πρώτα-πρώτα έπρεπε νά χωρίσουν άπό τούς «οίκονομιστές», πού ήταν τό βασικό εμπόδιο στό δρόμο τής συγκρότησης τοΰ κόμματος. Ή «Ίσκρα» άνέπτυξε δραστήρια έπίθεση ένάντιά τους. Στήν πάλη γιά τή δημιουργία έπαναστατικοΰ μαρξιστικού κόμμα­ τος έξαιρετικό ρόλο έπαιξε τό βιβλίο τοΰ В. I. Λένιν «Τί νά κάνουμε;», πού βγήκε τό Μάρτη τοΰ 1902. 54

' Η βασική θέση, πού διαπνέει όλο τό βιβλίο τοΰ Λένιν, είναι ή ιδέα ότι τό κόμμα είναι ή δύναμη πού έπσναστστικοποιεί, καθοδηγεί, καί όργανώνει τό έργατικό κίνημα. Ό В. I. Λένιν έδειξε πώς ό «οίκονομισμός» είναι ή χειρότερη γελοιογραφία τοΰ μαρξισμού. 01 «οίκονομιστές» ισχυρίζονταν ότι, έφόσον τά πάντα στήν Ιστορία συντελοΰνται σύμφωνα μέ άναλλοίωτους νόμους, τότε είναι έπόμενο ό ρόλος τών συνειδητών στοιχείων στήν κοινωνική έξέλιξη νά είναι μηδαμινός. ' Επιπλέον, κάθε συνειδη­ τή, σχεδιασμένη δράση είναι περιττή, άκόμη καί έπιζήμια, γιατί άποτελεϊ ένα είδος βίας πάνω στήν άντικειμενική πορεία τής Ιστορίας. Γι'αύτό, όπως δήλωναν οί «οίκονομιστές», τό κόμμα δέν πρέπει νά κατευθύνει συνειδητά τό αύθόρμητο έργατικό κίνημα, άλλά πρέπει νά περιμένει παθητικά, ώσότου τό προλεταριάτο φτάσει σιγά-σιγά μόνο του στό σοσιαλισμό. ' Ο μαρξισμός, όμως, δέν έχει τίποτα τό κοινό μέ τήν όπορτουνιστική φιλοσοφία τοΰ αύθόρμητου, πού καταρακώνει στά μάτια τών έργατών τή θεωρία, τή συνειδητότητα. Ό μαρξισμός άποδίδει τεράστια σημασία στή συνειδητότητα, στή δραστηριότητα, στήν άποφασιστικότητα τών πρωτοπόρων παραγόντων τοΰ λαού. Ή σωστή θεωρία άποτελεϊ ισχυρό όπλο τής έπαναστατικής πάλης, βοηθά νά γνωρίζουμε τό παρόν καί νά προβλέπουμε τό μέλλον, διευκολύνει κι έπιταχύνει τήν έπίτευξη τών σκοπών τοΰ προλεταριά­ του. Ό Λένιν έγραφε: *.. τό ρόλο той πρωτοπόρου άγωνιατή μπορεϊ νά τόν Εκπλη­ ρώσει μόνο Ь/а κόμμα πού καθοδηγείται άπό πρωτοπόρα θεωρία» ( Ά π α ν τ ά , έλλην. έκδ., τόμ. 6ος, σελ. 25). Μιά τέτια πρωτοπόρα, έπαναστατική θεωρία, ένας τέτιος σίγουρος όδηγός γιά τήν έπαναστατική δράση είναι ό μαρξισμός. Τό προλεταριάτο άγωνίζεται ένάντια στήν άστική τάξη όχι μόνο στόν τομέα τής πολιτικής καί τής οίκονομίας, μά καί στόν τομέα τής θεωρίας, τής Ιδεολογίας. Ή Ιδεολογική πάλη έχει γιά τήν έργατική* τάξη έξαιρετικά σοβαρή, ζωτική σημασία. Γεγονός είναι ότι στήν καπιταλιστική κοινωνία ύπάρχουν δυό Ιδεολογίες, ή άστική καί ή σοσιαλιστική. ’ Η κοινωνική θέση τής έργατικής τάξης τήν τραβάει πρός τό σοσιαλισμό. Ή άστική τάξη, όμως, σάν κυρίαρχη τάξη, προσπαθεί μ'όλες της τίς δυνάμεις νά μεταγγίσει στό προλεταριάτο τήν Ιδεολογία της. 01 «οίκονομιστές» βοηθούν σ'αύτό τό έργο τήν άστική τάξη, όταν άρνοΰνται τήν άνάγκη νά μπάσου με στήν έργστική τάξη σοσιαλιστική συνείδηση, όταν δηλώνουν ότι ή σοσιαλιστική Ιδεολογία ξεπηδάει μόνη της άπό τό αύθόρμητο έργατικό κίνημα.' Ω­ στόσο, ή σοσιαλιστική Ιδεολογία, δηλαδή ό μαρξισμός, έμφανίζεται στήν πορεία τής έξέλιξης τής έπιστήμης καί εΙσάγεται στό έργατικό κίνημα άπό τό πολιτικό κόμμα τοΰ προλεταριάτου. κάθε ύπόκλιση μπρός στό αύθόρμητο τοΰ έργατικοΰ κινήματος — έγραφε ό Λένιν — κάθε μείωση τοΰ ρόλου τοϋ 55

«συνειδητού στοιχείου», τοΰ ρόλου τής σοσιαλδημοκρατίας, ση­ μαίνει ταυτόχρονα, έντελώς άνεξάρτητα άπό τό άν αυτός πού μειώνει αύτό τό ρόλο τό θέλει είτε όχι. δυνάμωμα τής έπΙδρασης τής άστικής ιδεολογίας πάνω στούς έργάτες» ( στό ί δ ι ο , σ ε λ. 38). ' Ανάμεσα στή σοσιαλιστική καί στήν άστική ιδεολογία διεξάγεται άνειρήνευτος άγώνας. Ό В. I. Λένιν τόνιζε: «... τό ζήτημα μπαίνει μόνο έτσι: εΓτε άστική είτε σοσιαλιστική ιδεολογία. Μέσος όρος δέν υπάρχει... Γιά τό λόγο αύτό κάθε μείωση τοΰ ρόλου τής σοσιαλιστικής ιδεολογίας, κάθε άπομάκρυνση άπ' αύτήν σημαίνει ταυτόχρονα καί δυνάμωμα τής άστικής ιδεολογίας» ( σ τ ό ί δ ι ο , σελ. 39-40). Συνεπώς, ύπάρχει επιτακτική άνάγκη μιας άδιάκοπης καί άποφασιστικής πάλης ένάντια στίς άστικές Ιδέες, πού διεισδύουν μέσα στό προλεταριάτο. ' Η πάλη αύτή διεξάγεται άπό τό μαρξιστικό κόμμα, πού τό σπουδαιότερο καθήκον του εϊναι ή περιφρούρηση τής ιδεολογικής αύτοτέλειας τοΰ προλεταριάτου, ή διάδοση τής σοσιαλι­ στικής Ιδεολογίας μέσα στό προλεταριάτο. Τό Κόμμα εϊναι τό συνειδητό τμήμα τοΰ προλεταριάτου, πού μπάζει τή σοσιαλιστική συνείδηση στό σύθόρμητο έργατικό κίνημα. Ό В. I. Λένιν έξηγοΰσε ότι ή ύπόκλιση μπροστά στό αύθόρμητο μετατρέπει τό κόμμα τής έργατικής τάξης σέ παθητική δύναμη. Ένα τέτιο κόμμα σέρνεται στήν ουρά τοΰ έργατικού κινήματος καί δέν μοιάζει καθόλου μέ καθοδηγητικό έπιτελεϊο αύτοΰ τοΰ κινήματος. Ούσιαστικά τό προλεταριάτο παραμένει χωρίς κόμμα κι έτσι μένει άοπλο άπέναντι στούς ταξικούς έχθρούς. Οί «οϊκονομιστές» κήρυσσαν άπόψεις βαθιά λαθεμένες κι έπιζήμιες καί γιά τήν πολιτική πάλη τοΰ προλεταριάτου γενικά καί γιά τά πολιτικά καθήκοντα τής έργατικής τάξης τής Ρωσίας ειδικά. Συμβού­ λευαν τή σοσιαλδημοκρατία νά άσχολεϊται άποκλειστικά μέ τήν όργάνωση τής «οικονομικής πάλης τών έργατών ένάντια στούς έργοδότες καί στήν κυβέρνηση» κι έτσι «νά προσδόσει στήν ϊδια τήν οικονομική πάλη πολιτικό χαρακτήρα». 'Αλλά ή οικονομική πάλη περιορίζει τό έργατικό κίνημα μόνο στά ζητήματα πού άφορούν τούς έπωφελεϊς όρους πούλησης τής έργατικής δύναμης, ένώ τό προλετα­ ριάτο ένδιαφέρεται γιά τήν όλοκληρωτική έξαφάνιση τού εκμεταλλευ­ τικού καθεστώτος καί τήν άντικατάστασή του μέ τό σοσιαλισμό. Τό προλεταριάτο, γιά νά παλαίψει μ'έπιτυχία γιά τό σοσιαλισμό, χρειάζεται νά έχει ύψηλή ταξική πολιτική συνείδηση. Τή συνείδηση αύτή τήν καλλιεργεί στό προλεταριάτο τό μαρξιστικό κόμμα, πού τό διδάσκει νά παρακολουθεί καί νά έκτιμά σωστά όλες τίς τάξεις σ ' όλες τίς έκδηλώσεις τής ζωής τους, τό διδάσκει νά άντιδρά άπό τή δική του σκοπιά σέ κάθε περίπτωση αύθαιρεσίας καί καταπίεσης, όποιαδήποτε τάξη κι άν άφορούν. ’ Η έργατική τάξη τής Ρωσίας, έγραφε ό В. I. Λένιν, πρέπει νά δρά 56

σάν πρωτοπόρος άγωνιστής τής δημοκρατίας, σάν όργανωτής καί καθοδηγητής τής παλλαϊκής πάλης ένάντια στόν τσαρισμό. Γι' αύτό, τό προλεταριάτο χρειάζεται ένα κόμμα, πού θά ήταν ή πραγματική πρωτοπορία τής τάξης του. Τό κόμμα γιά νά γίνει πραγματική πρωτοπορία, είναι ύποχρεωμένο νά όργανώσει τό όλόπλευρο πολιτι­ κό ξεσκέπασμα τής άπολυταρχίας καί νά χρησιμοποιήσει όλες τίς έκδηλώσεις διαμαρτυρίας ενάντια στόν άσπονδο αύτόν εχθρό τοΰ λαοΰ, πρέπει νά βρίσκεται μπροστά άπ'όλους στήν πάλη γιά τήν έπίλυση κάθε πανδημοκρατικοΰ προβλήματος, ύπερασπίζοντας άκλόνητα τά συμφέροντα τού προλεταριάτου καί τούς σοσιαλιστικούς σκοπούς του. Αύτό άποτελεϊ ένα άπό τά σοβαρότερα καθήκοντα τοΰ μαρξιστικού κόμματος σάν πολίτικου καθοδηγητή τής εργατικής τάξης στήν πάλη γιά τήν άπελευθέρωσή της. «... Τό ιδανικό τοΰ σοσιαλδημοκράτη — τόνιζε ό Λένιν — δέν πρέπει νά εϊναι ένας τύπος γραμματέα τρέιντ-γιούνιον, άλλά ένας τύπος λαϊκού κήρυκα. πού νά ξέρει ν'άντιδρα σ'όλες τίς έκδηλώσεις αύθαιρεσίας καί καταπίεσης, όπου κι άν παρουσιάζονται, όποιο στρώμα ή τάξη κι άν άφοροΰν, πού νά ξέρει νά συνοψίζει όλες αύτές τίς έκδηλώσεις σέ μιά εικόνα άστυνομικής βίας καί κεφαλαιοκρατικής έκμετάλλευσης, πού νά ξέρει νά εκμεταλλεύεται τήν κάθε μικρολεπτομέρεια, γιά νά εκθέτει μπροστά σ 'όλους τίς σοσιαλιστικές του πεποιθήσεις καί τά δημοκρατικά του αιτήματα, γιά νά έξηγεϊ σ 'όλους τήν κοσμοϊστορική σημασία τού άπελευθερωτικοΰ άγώνα τοΰ προλεταριάτου» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 6ος, σελ. 82). Α π'αύτόν τόν περίφημο ώρισμό πού έδοσε ό Λένιν γιά τόν επαναστάτη σάν λαϊκό κήρυκα καθοδηγούνταν τό κόμμα γιά νά διαπαιδαγωγήσει άπό τά μέλη του πολιτικά στελέχη. Οί κομματικές όργανώσεις μάθαιναν νά όργανώνουν τίς μάζες, εξηγώντας τους τίς σοσιαλιστικές πεποιθήσεις καί τίς δημοκρατικές διεκδικήσεις τής έργατικής τάξης. Ή δουλοπρέπεια τών «οίκονομιστών» άπέναντι στόν αυθορμη­ τισμό δέν έφερε μικρότερη ζημιά καί στόν τομέα τών όργανωτικών προβλημάτων τοΰ προλεταριάτου. Οί «οίκονομιστές» δικαίωναν τή δουλιά κατά χειροτεχνικό τρόπο, επιδίωκαν νά δημιουργήσουν όργανώσεις στενά έπαγγελματικοΰ τύπου. Ό В. I. Λένιν έγραφε μέ πικρία πώς ή δράση τών σοσιαλδημοκρατικών όργανώσεων εκείνου τοΰ καιρού θυμίζει εκστρατεία άγροτών όπλισμένων μέ παλούκια ενάντια σ ’ ένα σύγχρονο στρατό. Ή έργατική τάξη γιά νά νικήσει στόν πόλεμο ένάντια στόν τσαρισμό καί στόν καπιταλισμό χρειαζόνταν γερή όργάνωση τών δυνάμεών της. «... δόστε μας μιά όργάνωση επαναστατών καί θ'άναποδογυρίσουμε τή ΡωσίαΙ» — άναφώνησε ό В. I. Λένιν ( στό ί δι ο, σελ. 129). ’ Η έργατική τάξη τής Ρωσίας, τόνιζε ό В. I. Λένιν, θά μπορέσει νά 57

εκπληρώσει τά ιστορικά της καθήκοντα μόνο άν ύπάρχει ένα μαχητικό συγκεντρωτικό, επαναστατικό μαρξιστικό κόμμα, συνδεμέ­ νο άδιάσπαστα μέ τίς μάζες. Ένα τέτιο κόμμα θά έξασφαλίσει τή σταθερότητα καί τήν άνθεκτικότητα τοΰ έπαναστατικοϋ έργατικοΰ κινήματος. Απεριόριστα άφοσιωμένο στήν έπανάσταση, θά έχει έπίσης καί τήν άπεριόριστη έμπιστοσύνη τών πιό πλατιών έργατικών μαζών. Γιά τή δημιουργία ένός τέτιου κόμματος χρειάζονται στελέχη άπό έπαγγελματίες έπαναστάτες, πού θ'άφοσιώνονταν όλοκληρωτικά στήν έπαναστατική δουλιά καί θά καλλιεργούσαν έπίμονα καί συστηματικά στόν έαυτό τους τά προσόντα πού είναι άπαραίτητα γι' αύτό τό πράγμα. Έτσι θά διαμορφωθεί ένα σώμα δοκιμασμένων κι έκπαιδευμένων σ ’ ένα μακρόχρονο πολιτικό σχολειό ήγετών, πού δουλεύουν μέ πλήρη άρμονία μεταξύ τους· χωρίς αύτούς «καμιά τάξη δέν μπορεϊ νά διεξαγάγει σταθερό άγώνα μέσα στή σύγχρονη κοινωνία» ( σ τ ό ί δ ι ο , σελ. 123). Τό μαρξιστικό κόμμα, έγραφε ό В. I. Λένιν, είναι ή «άνώτερη μορφή τοΰ σοσιαλιστικού έργατικοΰ κινήματος». ' Η ιδιομορφία τοΰ έργατικοΰ κινήματος στή Ρωσία ήταν ότι ή πολιτική όργάνωση τοΰ προλεταριάτου ήταν ή πρώτη καί μοναδική του όργάνωση. Τήν κομματική όργάνωση τής έργατικής τάξης πρέπει νά τήν πλαισιώσουν συνδικαλιστικές, πολιτιστικές, διαφωτιστικές καί άλλες όργανώσεις. Τό κόμμα, μέ τό νά είναι ή άνώτερη μορφή ταξικής όργάνωσης, έχει άποστολή νά καθοδηγεί όλες τίς όργανώσεις τοΰ προλεταριάτου. Ό В. I. Λένιν έδειξε ότι μπροστά στό έπαναστατικό μαρξιστικό κόμμα τής έργατικής τάξης τής Ρωσίας μπαίνουν μέγιστα ιστορικά καθήκοντα. Έγραφε προφητικά: «' Η ιστορία έβαλε τώρα μπροστά μας ένα άμεσο καθήκον, πού είναι τό πιό έπαναστατικό άπ'όλα τά άμεσα καθήκοντα πού άντιμετωπίζει τό προλεταριάτο όποιασδήποτε άλλης χώρας. ' Η έκπλήρωση αύτοΰ τοΰ καθήκοντος, τό γκρέμισμα τοΰ πιό ΐσχυροΰ προπύργιου, όχι μονάχα τής εύρωπαϊκής, μά άκόμη (μπορούμε τώρα νά τό πούμε) καί τής άσιατικής άντίδρασης, θά έκανε τό ρωσικό προλεταριάτο έμπροσθοφυλακή τοΰ διεθνούς επαναστα­ τικού προλεταριάτου» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 6ος, σελ. 28) Τό βιβλίο τοΰ В. I. Λένιν «Τί νά κάνουμε;» έπαιξε τεράστιο ρόλο γιά τήν ιδεολογική συντριβή τοΰ «οίκονομισμοΰ», γιά τή συσπείρωση τών κομματικών στελεχών πάνω στή βάση τοΰ μαρξισμού, γιά τήν προετοιμασία τοΰ 2ου Συνεδρίου τοΰ ΣΔΕΚΡ. Μέ τό βιβλίο αύτόό Β. I. Λένιν, χτυπώντας τόν Μπέρνσταϊν καί τούς όπαδούς του, έδοσε ένα δυνατό χτύπημα στούς άναθεωρητές τών σοσιαλδημοκρατικών κομ­ μάτων τής Δυτικής Εύρώπης, ξεσκέπασε τόν όπορτουνισμό τους καί τήν προδοσία τών συμφερόντων τής έργατικής τάξης άπό μέρους τους. Στή νέα ιστορική εποχή, τότε πού ζύγωνε ή ώρα γιά τίς 58

Επαναστατικές μάχες τοΰ προλεταριάτου ένάντια στήν άστική τάξη, ό Λένιν έβαλε μέ καινούργιο τρόπο τό ζήτημα τοΰ κόμματος τής έργατικής τάξης. Τά σοσιαλιστικά κόμματα τής Δυτικής Εύρώπης δέν καθοδηγούσαν όλες τίς έκδηλώσεις τής ταξικής πάλης τοΰ προλετα­ ριάτου. Περιορίζονταν στήν κοινοβουλευτική δράση. Μέσα τους έκδηλωνόταν όλο καί πιό έντονα ό όπορτουνισμός, δέν προετοίμαζαν τά κομματικά στελέχη καί τίς έργατικές μάζες γιά τήν έπανάσταση. Ό В. I. Λένιν πρώτος άνάμεσα στούς μαρξιστές είδε πώς ή έργατική τάξη χρειάζεται ένα κόμμα νέου τύπου. Τίς άπόψεις του γιά τό κόμμα, γιά τό χαρακτήρα του, γιά τό ρόλο του στό έργατικό κίνημα, γιά τίς βασικές άρχές τής δράσης του, ό В. I. Λένιν τίς άνέπτυξε στό βιβλίο του «Τί νά κάνουμε;» ' Η ιστορική σημασία τοΰ βιβλίου «Τί νά κάνουμε;» συνίσταται στό ότι στό έργο αύτό ό Λένιν, άναπτύσσοντας τίς Ιδέες τοΰ Μάρξ καί τοΰ Ένγκελς γιά τό προλεταριακό κόμμα, έπεξεργάστηκε τίς βάσεις τής διδασκαλίας γιά τό έπαναστατικό μαρξιστικό κόμμα, τό κόμμα νέου τύπου: θεμελίωσε τή βασική μαρξιστική θέση ότι τό μαρξιστικό κόμμα εΤναι ή συνένωση τοΰ εργατικού κινήματος μέ τό σοσιαλισμό' άποκάλυψε τή μέγιστη σημασία τής θεωρίας τοΰ έπιστημονικού σοσιαλισμού γιά τό έργατικό κίνημα καί γιά όλη τή δράση τοΰ κόμματος· έπεξεργάστηκε τό ζήτημα τοΰ κόμματος σάν πολιτικού ήγέτη τού προλεταριάτου, σάν καθοδηγητικής δύναμης τοΰ έργατικού κινήμα­ τος, πού συνενώνει καί κατευθύνει τήν ταξική πάλη τοΰ προλεταριά­ τουάπόδειξε τήν άνάγκη τής άναδιοργάνωσης όλης τής δουλιάς τοΰ κόμματος μέ σκοπό τή διαπαιδαγώγηση καί τήν προετοιμασία τών μαζών γιά τήν έπανάσταση' έδειξε πώς οί Ιδεολογικές πηγές τοΰ όπορτουνισμοΰ βρίσκονται πρώτα άπ'όλα στήν ύπόκλιση μπροστά στό αύθόρμητο τοΰ έργατικοΰ κινήματος καί στή μείωση τοΰ ρόλου τής σοσιαλιστικής συνείδη­ σης στό έργατικό κίνημα. ' Η λενινιστική «Ίσκρα» σήκωσε ψηλά τή σημαία τής πάλης γιά τήν έπαναστατική θεωρία τοΰ μαρξισμού. Στή διεθνή μάχη τών έπανα­ στατών ένάντια στούς όπορτουνιστές οί ρώσοι μαρξιστές πήραν θέση στίς πρώτες γραμμές. ' Ο Λένιν, ύπερασπίζοντας τήν καθαρότητα τοΰ μαρξισμού, ύπογράμμισε έντονότατα ότι χρειάζεται ή παραπέρα έπεξεργασία τής θεωρίας, ό πλουτισμός της μέ τήν πείρα τοΰ έμπρακτου κινήματος. Στήν περίοδο άκόμη πού προετοιμαζόταν ή έκδοση τής «Ίσκρα».ό Λένιν έγραφε: «’ Εμείς δέ βλέπουμε καθόλου τή θεωρία τού Μάρξ σάν κάτι τό τελειωμένο καί μιά γιά πάντα δοσμένο- άπεναντίας έχουμε τήν πεποίθηση πώς ή θεωρία αύτή έβαλε μόνο τούς άκρογωνιαίους λίθους τής έπιστήμης έκείνης, πού οί σοσιαλιστές έχουν χρέος νά 59

τήν προωθούν παραπέρα πρός όλες τίς κατευθύνσεις, άν δέν θέλουν νά μείνουν πίσω άπό τή ζωή» ("Α π α ν τ α, έλλην. έκδ., τόμ. 4ος, σελ. 188). ’ О В. I. Λένιν εξηγούσε ότι οί γενικές άρχές τοΰ μαρξισμού πρέπει νά εφαρμόζονται σέ κάθε χώρα, παίρνοντας ύπόψη τίς ιδιομορφίες της, ότι οί ρώσοι σοσιαλιστές πρέπει νά επεξεργάζονται αύτοτελώς τή θεωρία. 'Η Ιδια ή δράση τοΰ Λένιν άποτελοΰσε πρότυπο μιας τέτιας δημιουργικής στάσης άπέναντι στό μαρξισμό. Σοβαρό κίνδυνο γιά τό μαρξιστικό κόμμα άποτελοΰσε ό ναροντνικισμός πού άναζωογονήθηκε κάτω άπό τήν έπίδραση τής έπαναστατικής άνόδου. Στά τέλη τοΰ 1901 τά άπομεινάρια τών διαφόρων νοροντνικίστικων όμάδων συνενώθηκαν καί πήραν τό βροντερό τίτλο: Κόμμα τών σοσιαλιστών-έπαναστατών (έσέρων)*. Στά 1901 -1902 οί έσέροι έκαναν μιά σειρά τρομοκρατικές πράξεις. ΟΙ συνωμοτικές τρομοκρατικές παραδόσεις τών ναροντοβόλτσι, μιά κάποια καθαρά επιφανειακή έπαναστατικότητα τών έσέρων έπηρέαζαν τήν έπαναστστική διανόηση, ένα μέρος τών έργατών καί μερικούς όχι άρκετά σταθερούς σοσιαλδημοκράτες. Ή «Ίσκρα» έκανε δριμύτατη κριτική στούς έσέρους. ΟΙ έσέροι, άρνούμενοι τίς ταξικές διαφορές άνάμεσα στό προλεταριάτο καί στήν άγροτιά, διαλύοντάς τους μαζί μέ τή διανόηση στή γενική μάζα τών εργαζομένων, δυσκόλευαν τήν έργατική τάξη νά ξεκαθαρίσει μέσα της τόν ήγετικό της ρόλο στήν έπαναστστική πάλη. Τασσόμενοι ύπέρ τής μονομαχίας τής διανόησης μέ τήν άπολυταρχία, παρέσυραν τίς δυνάμεις τών έπαναστατών σέ άνώφελες τρομοκρατικές πράξεις καί τορπίλιζαν τήν όργάνωση τής έπαναστατικής πάλης τών μαζών. Προβάλλοντας τό αίτημα τής «κοινωνικοποίησης τής γής», δημιουρ­ γούσαν στίς μάζες τήν αύταπάτη ότι είναι τάχα δυνατό νά έφαρμοστεϊ ό σοσιαλισμός στό χωριό μέ τήν κατάργηση τής άτομικής Ιδιοκτησίας στή γή καί τό μοίρασμά της έξίσου άνάμεσα στούς άγρότες. Ένα άπό τά βασικά καθήκοντα τής «Ίσκρα» ήταν ή επεξεργασία τοΰ σχεδίου Προγράμματος τοΰ Κόμματος. Τό Πρόγραμμα, καθορί­ ζοντας τούς σκοπούς καί τά καθήκοντα τοΰ Κόμματος, έπρεπε νά σφιχτοδέσει ιδεολογικά τίς σκόρπιες σοσιαλδημοκρατικές όργανώσεις σ'ένα ενιαίο κόμμα. Ή «Ίσκρα» έμφανίστηκε σέ συνθήκες έπαναστατικής άνόδου μέσα στή χώρα μ'ένα πλατύ πολιτικό σχέδιο όργάνωσης τής παλλαϊκής πάλης ένάντια στόν τσαρισμό. 'Η δράση τής «Ίσκρα» έπαιξε σοβαρό ρόλο στήν προετοιμασία τής έπικείμενης έπανάστα­ σης. Ένα άπό τά κύρια καθήκοντά της ή «Ίσκρα» θεωρούσε τή μετατροπή τών σοσιαλδημοκρατικών έπιτροπών, πού ύπήρχαν τότε. * ' Εσέροι — άπό τά άρχικά τών ρωσικών λέξεων σοσιαλιστές-έπαναστάτες ({ς-ϊρ) Σημ. μετ.

σέ πραγματικά επιτελεία καθοδηγητών καί όργανωτών τής ταξικής πάλης τοΰ προλεταριάτου. Σέ διάκριση άπό τά σοσιαλιστικά κόμματα τής Δυτικής Ευρώπης, πού περιορίζονταν στήν εΙρηνική, τήν κοινο­ βουλευτική δράση, ή «Ίσ κ ρ α » καλοΰσε σέ έπαναστατική πάλη τόνιζε τή σημασία πού έχουν τέτιες μέθοδες τής πάλης αύτής όπως οΙ πολπικές άπεργίες καί διαδηλώσεις. Ό ρόλος τών έπιτροπών στό έργατικό κίνημα μεγάλωνε διαρκώς, δυνάμωνε ή έπιροή τους καί ό ήγετικός τους ρόλος. ΟΙ έπιτροπές πού βρίσκονταν στήν καρδιά τοΰ έργατικοΰ κινήματος στερέωναν τούς δεσμούς τους μέ τίς μάζες, διαπαιδαγωγοΰσαν πραγματικούς ήγέτες τών μαζών. Ή «Ίσ κ ρ α » πάλαιβε μέ συνέπεια γιά τήν καθοδήγηση τής έπαναστατικής πάλης τών μαζών άπό τό προλεταριάτο. "Εβαζε μπροστά στούς σοσιαλδημοκράτες τό καθήκον «νά πλησιάζουν όλες τίς τάξεις τοΰ πληθυσμού». Κάτω άπό τήν έπίδρασή της οΙ σοσιαλδη­ μοκρατικές όργανώσεις πλάταιναν τόν τομέα τής δουλιάς τους. Ή «Ίσ κ ρ α » έδινε Ιδιαίτερη προσοχή στήν άγροτιά σάν σύμμαχο τοΰ προλεταριάτου. Καλοΰσε τήν έργατική τάξη νά υποστηρίζει όλόπλευρα τό άγροτικό κίνημα. "Οταν τήν άνοιξη τοΰ 1902 άρχισαν οΙ άγροτικές ταραχές, οΙ σοσιαλδημοκράτες τίς υποδέχτηκαν έχοντας πιό σαφή άντίληψη τών καθηκόντων τους. ΟΙ έπιτροπές τοΰ ΣΔΕΚΡ συνδέονται μέ τό χωριό: έμφανίζονται προκηρύξεις πού άπευθύνονται στούς άγρότες, όργανώνονται όμάδες γιά τή σοσιαλδημοκρατική προπαγάνδα άνάμεσα στούς άγρότες. Ό σ ο μικρές κι άν ήταν αύτές οί πρώτες έπιτυχίες, είχαν τεράστια σημασία άπό άποψη άρχών σάν ξεκίνημα γιά τή συστηματική διάδοση τών Ιδεών τής ταξικής πάλης καί τής πολιτικής συνειδητότητας μέσα στά εκατομμύρια τών άγροτικών μαζών. Στή μπροσούρα του «Πρός τή φτωχολογιά τοΰ χωριού», πού έκδόθηκε τό 1903, ό В. I. Λένιν άνέπτυξε σέ γλώσσα κατανοητή γιά τά εκατομμύρια τών άγροτών, τήν πολιτική τοΰ έργατικοΰ κόμματος, έξήγησε στή φτωχολογιά τοΰ χωριού ποιά θέση πρέπει νά πάρει στήν έπαναστατική πάλη. «... όλοι οΙ ρώσοι έργάτες κι όλη ή φτωχολογιά τοΰ χωριού — έγραφε ό Λένιν — πρέπει νά κάνουν άγώνα πρός δυό κατευθύν­ σεις καί μέ τά δυό τους χέρια: μέ τό ένα χέρι άγώνα ένάντια σ'όλους τούς άστούς σέ συμμαχία μ ’ όλους τούς έργάτες, μέ τ'ά λ λο χέρι άγώνα ένάντια στήν ύπαλληλοκρατία στό χωριό, ένάντια στούς τσιφλικάδες-άφέντες, σέ συμμαχία μ'όλους τούς άγρότες... Τό πρώτο βήμα στό χωριό είναι ν ' άπελευθερωθεϊ όλοκληρωτικά ό άγρότης, ν'άποκτήσει πλήρη δικαιώματα, νά όργανωθοΰν έπιτροπές τών άγροτών γιά τήν έπιστροφή τών ότρέζκι. Καί τό τελευταίο μας βήμα καί στήν πόλη καί στό χωριό είναι ένα: ν 'άφαιρέσουμε όλη τή γή, όλες τίς φάμπρικες άπό τούς τσιφλικά­ δες καί άπό τήν άστική τάξη καί νά χτίσουμε τή σοσιαλιστική

61

κοινωνία» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 7ος, σελ. 177, 187-188). Αναπτύχθηκε ή δουλιά στό στρατό. Τό Δεκέμβρη τοΰ 1902 έμφανίστηκε ή Στρατιωτική-έπαναστατική όργάνωση, πού συνδεόταν στενά μέ τό ΣΔΕΚΡ. Μεγάλωσε ή έπιροή τής σοσιαλδημοκρατίας μέσα στή σττουδάζουσα νεολαία. Στίς άνώτερες σχολές δημιουργήθηκαν σοσιαλδημοκρατικές όμάδες. Τό Πανρωσικό συνέδριο τών φοιτητών, πού έγινε στίς άρχές τοΰ 1902, πήρε άπόφαση νά συνδεθεί όσο τό δυνατό πιό στενά μέ τό ΣΔΕΚΡ. Ή «Ίσ κ ρ α » ύποστήριζε τίς έκδηλώσεις δυσαρέσκειας όποιουδήποτε κοινωνικού στρώματος γιά τήν τάξη πραγμάτων πού ύπήρχε στήν τσαρική Ρωσία. Αύτό καθόριζε καί τή στάση της άπέναντι στό άντιπολιτευτικό κίνημα τής φιλελεύθερης άστικής τάξης. ' Εφόσον οί φιλελεύθεροι δέν άποτελοΰσαν άκόμη διαμορφωμένη πολιτική όμά­ δα, ή «Ίσ κ ρ α » ένθάρρυνε τίς διαμαρτυρίες τους ένάντια στήν αύθαιρεσία τής τσαρικής άπολυταρχίας, έπικρίνοντας ταυτόχρονα τή μεσοβέζικη στάση καί τή δειλία τους. Ό τ α ν τό 1902 έμφανίστηκε ή πολιτική όμάδα τών φιλελευθέρων μ' έπικεφαλής τόν Π. Στροϋβε, καί μέ όργανό της στό έξωτερικό τήν «Όσβομποζντένιγε»*, διεκδικώντας τήν ήγεσία τοΰ άπελευθερωτικοΰ κινήματος, τό βασικό γιά τήν «Ίσ κ ρ α » έγινε τό ξεσκέπασμα τής άντεπαναστακότητας τοΰ φιλελευ­ θερισμού. Τό μαχητικό όργανο τών ρώσων μαρξιστών ύπεράσπιζε μέ συνέπεια τό δικαίωμα κάθε έθνους νά καθορίζει μόνο τήν τύχη του. Κάθε έκδήλωση έθνικής καταπίεσης συναντούσε άποφασιστική έναντίωση άπό τήν «Ίσ κ ρ α ». Ή «Ίσ κ ρ α » ύπεράσπισε τά νόμιμα δικαιώ­ ματα τοΰ φιλλανδικοΰ λαοΰ, στιγματίζοντας μέ άγανάκτηση τή βία τής τσαρικής σπείρας. Ξεσκέπαζε τήν πολιτική τών άποικιακών κατακτήσεων στήν Ά π ω Α να τολή, χαρακτήρισε έγκληματικό τόν πόλεμο, πού όργάνωσαν οί Ιμπεριαλιστές τής Εύρώπης καί ό ρωσικός τσαρισμός ένάντια στόν κινέζικο λαό. Ή λενινιστική «Ίσ κ ρ α » έκανε πολλά γιά νά διαποτιστοΰν οί έργαζόμενες μάζες τών καταπιεζομένων έθνών μέ έμπιστοσύνη πρός τό ρωσικό προλεταριάτο καί νά τό βλέπουν σάν σταθερό καί άδιάλλακτο άγωνιστή ένάντια σ'όλες τίς μορφές έθνικής καταπίεσης. Ταυτόχρονα ή «Ίσ κ ρ α » πολεμούσε άνειρήνευτα τούς έβραίους, πολωνούς καί άλλους μικροαστούς έθνικιστές, πού έσπερναν τήν έθνική διχόνοια μέσα στούς έργάτες. ’ Ο В. I. Λένιν προπαγάνδιζε άκούραστα τήν άρχή τοΰ προλεταριακού διεθνισμού. 'Εξηγούσε ότι μόνο ή μαχητική ένότητα όλης τής έργατικής τάξης τής Ρωσίας, χωρίς διάκριση έθνικότητας, θά όδηγήσει στή νίκη ένάντια στόν τσαρισμό, θά έξασφαλίσει τήν πλήρη πολιτική καί οίκονομική άπελευθέρωση τών έργαζόμενων. Έ τ σ ι ή λενινιστική «Ίσ κ ρ α », διευρύνοντας σταθερά καί μέ συνέπεια τήν έπιροή τής έργατικής τάξης σ ’ όλους τούς τομείς τής • Απελευθέρωση. Σημ. μ€τ.

62

κοινωνικής ζωής τής χώρας, άφύπνιζε τήν πολιτική δυσαρέσκεια στά διάφορα στρώματα τοΰ πληθυσμού. Ή «Ίσ κ ρ α » όργάνωσε ένα κόμμα πάλης ένάντια σέ κάθε οικονομική, πολιτική, κοινωνική καί Φνική καταπίεση, διαπαιδαγωγοϋσε τήν έργατική τάξη σάν καθοδη­ γητή τής παλλαϊκής πάλης ένάντια στόν τσαρισμό. Ή «Ίσ κ ρ α » έφάρμοζε μέ έπιμονή τό όργανωτικό σχέδιο τοΰ Λένιν. Ό В. I. Λένιν στό «Γράμμα σέ σύντροφο γιά τά όργανωτικό μας καθήκοντα» πρότεινε τό παρακάτω σχήμα γιά τή συγκρότηση τής τοπικής όργάνωσης τοΰ ΣΔΕΚΡ. Σέ κάθε πόλη πρέπει νά ύπάρχει μιά κομματική έπιτροπή, πού θά βρίσκεται έπικεφαλής τοΰ τοπικού κινήματος. Έπρεπε νά μπει τέρμα στήν άντικανονική καί έπιζήμια διαίρεση τών τοπικών όργανώσεων σέ δυό έπιτροπές, σέ δυό μέρη, σέ όργάνωση έργατών καί σέ όργάνωση διανοουμένων, όπως έκαναν οί «οίκονομιστές». Στήν έπιτροπή πρέπει νά μπαίνουν όλοι οί κυριότεροι ήγέτες τοΰ έργατικοΰ κινήματος, πού έχουν τούς μεγαλύτερους δεσμούς μέ τίς μάζες, καί τό μεγαλύτερο κύρος μέσα σ 'αύτές. Στήν έπιτροπή υπάγονται δυό ειδών όργανώσεις. Πρώτο, οί όμάδες τών άχτίδων καί οί ύποεπιτροπές τών εργοστασίων. Κάθε έργοστάσιο πρέπει νά είναι καί ένα φρούριο δικό μας, άξίωνε ό Λένιν. Αύτές οι άχτιδικές καί οι έργοστασιακές όμάδες συνδέουν τήν έπιτροπή μέ τίς έργατικές μάζες. Δεύτερο, οί όμάδες πού είναι γύρω άπό τήν έππροπή καί έξυπηρετοΰν διάφορες άνάγκες τοΰ Κόμματος: όμάδες προπαγανδιστών, όμάδες μεταφορών, τυπογραφείων, όργάνωσης παράνο­ μων σπιτιών, παρακολούθησης χαφιέδων, όμάδες νεολαίας, όμάδες ύπαλλήλων πού συνεργάζονται μέ τό Κόμμα κτλ. Ά λ λ ε ς άπό τίς όμάδες αύτές μπαίνουν στήν κομματική όργάνωση, άλλες έχουν έπαφή μαζί της, βρίσκονται κάτω άπό τήν έπιροή της. Έ τ σ ι, κάθε τοπική όργάνωση τοΰ Κόμματος έπρεπε ν'άποτελεϊται άπό τά καθοδηγητικά στελέχη, κυρίως άπό έπαγγελμστίες έπαναστάτες, καί ένα πλατύ δίχτυ περιφερειακών όμίλων καί όμάδων. Μιά τέτια συγκρότηση τής όργάνωσης θά έξασφάλιζε τό συγκεντρωτισμό, τήν πειθαρχία, τή στενή σύνδεση μέ τίς μάζες, τήν εύελιξία καί εύλυγισία. Μέ βάση τό σχέδιο τοΰ Λένιν άρχισε ή άνασυγκρότηση τών σοσιαλδημοκρατικών όργανώσεων. Γύρω άπό τήν «Ίσ κ ρ α » σχηματίστηκε μιά γερή όργάνωση έπαγγελματιών έπαναστατών. Στίς δύσκολες συνθήκες τής παρανομίας, στήν πάλη ένάντια σέ πολυάριθμους έχθρούς άτσαλώθηκαν στά στελέχη τών έπαγγελματιών έπαναστατών, ήταν γεμάτοι αυτοθυσία καί άφοσίωση στήν ύπόθεση τοΰ προλεταριάτου, συνεπείς στίς άρχές τους καί πειθαρχικοί, άδιάλλακτοι άπέναντι σέ κάθε όπορτουνιστική άσχημία, δεμένοι άδιάρηκτα μέ τίς μάζες. Τέτιοι έπαγγελμστίες έπαναστάτες ήταν ό I. Β. Μπάμπουσκιν, ό Ν. Ε. Μπάουμαν, ή Ρ. Σ. Ζεμλιάτσκα, ό М. I. Καλίνιν, ό Β. Ζ. Κετσχοβέλι, ή Ν. Κ. Κρούπσκαγια, ό Μ. Μ. Λιτβίνοφ, ό Γκ. I. Πετρόβσκι, ό Ο. Α. Πιάτνιτσκι, ό Γ. Μ. Σβερντλόφ, ό Ν. Α. Σκρίπνικ, ό А. Α. Σόλτς, ό Σ. Σ. Σπανταριάν, ό I. Β.

63

Στάλιν, ή Ε. Ντ. Στάσοβα, ό Σ. Γκ. Σαουμιάν καί πολλοί άλλοι ϊσκριστές. Ή όργάνωση τών έπαγγελματιών έπαναστατών τής «Ίσ κ ρ α » έπαιξε έξέχοντα ρόλο στή ζωή τοϋ Κόμματος. Στήν πάλη γκ>τή δημιουργία τοϋ Κόμματος ή «Ίσ κ ρ α » δροϋσε σάν ένα ενιαίο σύνολο. 'Ωστόσο, στήν πορεία τής έπεξεργασίας τών προγραμματικών άπόψεων καί τών άπόψεων τακτικής τοΰ Κόμματος ό В. I. Λένιν χρειάστηκε νά καταπολεμήσει στούς κόλπους τής Σύνταξης τής «Ίσ κ ρ α » σοβαρούς δισταγμούς καί ταλαντεύσεις. Παρουσιάστηκαν διαφωνίες πάνω στό ζήτημα τής στάσης τοΰ Κόμματος άπέναντι στή φιλελεύθερη άστική τάξη. ' Ο Λένιν ύποστήριζε πώς πρέπει νά γίνει άποφασιστική κριτική ένάντια στήν πολιτική πλαδαρότητα καί τή δειλία τών φιλελεύθερων, νά ξεσκεπαστεί ή άντεπαναστατικότητά τους. Ό Πλεχάνοφ καί ό Ά ξελρόντ έβλεπαν τούς φιλελεύθερους σάν συμμάχους στήν έπανάσταση. Ό ξύτατες διαφωνίες παρουσιάστηκαν πάνω στά ζητήματα τοΰ προγράμματος. ' Ο Πλεχάνοφ παρουσίασε ταλαντεύσεις στό ζήτημα τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. Μόνο χάρη στόν Λένιν διατυπώ­ θηκε καθαρά στό σχέδιο τοΰ Προγράμματος ή βασική θέση τοΰ μαρξισμού γιά τή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου. Ό Πλεχάνοφ διέλυε τό προλεταριάτο μέσα στή γενική μάζα τών έργαζόμενων καί δέν ύπογράμμιζε ότι ή έργστική τάξη μπορεϊ καί πρέπει νά συγκεν­ τρώσει γύρω της όλους τούς καταπιεζόμενους άπό τό κεφάλαιο. Δέν τοϋ γεννιόταν κάν ή σκέψη ότι τό Κόμμα θά καθοδηγήσει τήν ταξική πάλη τοϋ προλεταριάτου. Μέ έπιμονή τοϋ Λένιν διατυπώθηκαν καθαρά στό σχέδιο Προγράμματος ό προλεταριακός χαρακτήρας τοϋ Κόμματος καί ή Ιδέα τής ήγεμονίας τής έργατικής τάξης, τονίστηκε καθαρά ό πρωτοποριακός ρόλος τοϋ Κόμματος στό έργατικό κίνημα. Σκληρός άγώνας έγινε γύρω άπό τά προβλήματα τοΰ άγροτικοϋ προγράμματος. Ό Λένιν ζητοΰσε νά περιληφθεϊ τό αίτημα τής έξάλειψης τών ύπολειμμάτων τής δουλοπαροικίας στό χωριό, καί ειδικά τής έπιστροφής τών «άτρέζκι» στούς άγρότες. Ταυτόχρονα ό Λένιν είχε τή γνώμη πώς, όταν άναπτυχθεί τό άγροτικό κίνημα, τό αίτημα νά έπιστραφοΰν τά «άτρέζκι» στούς άγρότες θά πρέπει όπωσδήποτε νά άντικατασταθεΐ άπό ένα πρόγραμμα έθνικοποίησης τής γής. ' Ενάντια στήν έθνικοποίηση τής γής τάχθηκαν οί Πλεχάνοφ, Ά ξε λρόντ καί Μάρτοφ, έπειδή ύποτιμούσαν τή σημασία τής συμμαχίας τών έργατών καί τών άγροτών στήν έπανάσταση. "Ηδη άπό τότε μέσα στή Σύνταξη διαγράφονταν δυό πολιτικές γραμμές: ή έπαναστατική-μαρξιστική καί ή όπορτουνιστική. Οΐ όξεϊες διαμάχες πάνω στά σπουδαιότερα ζητήματα άρχών έφταναν όρισμένες φορές σέ σημείο, πού κινδύνευε νά διασπαστεί ή όμάδα τών καθοδηγητών τής «Ίσ κ ρ α », τά πράγματα, όμως, δέν έφτασαντότε ώς τή διάσπαση. Ή καθοδήγηση τοΰ Λένιν έξασφάλιζε τήν έπαναστατική-μαρξιστική θέση τής «Ίσ κ ρ α » σ 'ό λα τά ζητήματα τοΰ έργατικοΰ κινήματος.

64

Ό Λένιν χαρακτήρισε άργότερα τήν παλιά «Ίσ κ ρ α » σάν έντελώς μπολσεβίκικη ώς πρός τόν προσανατολισμό της. « Ό μπολσεβικισμός — έγραφε ό В. I. Λένιν — όδηγοϋσε τρία χρόνια, άπό τό 1900 ώς τό 1903, τήν παλιά « ' Ισκρα» καί σάν όλοκληρωμένη κατεύθυνση κατέβηκε στόν άγώνα ένάντια στό μενσεβικισμό» ( Ά π α ν τ α, έλλην. έκδ., τόμ. 19ος, σελ. 104). Ή «Ίσ κ ρ α » είχε άρχίσει τή δουλιά της σέ συνθήκες ιδεολογικών ταλσντεύσεων καί όργανωτικοϋ χάους. Μέ τή δράση τής «Ίσ κ ρ α » είχε προετοιμαστεί ιδεολογικά καί όργανωτικά ή δημιουργία τοΰ έπαναστατικοΰ μαρξιστικού Κόμματος. Στό δεύτερο εξάμηνο τοΰ 1902 καί στίς άρχές τοΰ 1903 όλες οΙ έπιτροπές (έκτός τής έπιτροπής τοΰ Βορόνεζ, όπου κυριαρχούσαν άκόμη οί «οίκονομιστές») προσχώρη­ σαν στήν «Ίσκρα ». ’ Η νίκη τής «Ίσ κ ρ α » έπρεπε νά κατοχυρωθεί στό συνέδριο τοΰ Κόμματος.

3. Τό 2ο Συνέδριο τοΟ ΣΔΕΚΡ. Τό πρώτο Πρόγραμμα τοΟ Κόμματος. ' Εμφάνιση τοΟ Κόμματος τών μπολσεβίκων Τό 2ο Συνέδριο τοΰ ΣΔΕΚΡ συνήλθε μυστικά στήν άρχή στίς Βρυξέλλες, κι έπειτα στό Λονδίνο άπό τίς 17 τοΰ ' Ιούλη ώς τίς 10 τοΰ Αύγούστου 1903. Στό συνέδριο πήραν μέρος 43 άντιπρόσωποι, πού έκπροσωποΰσαν 26 όργανώσεις καί είχαν 51 θετικές ψήφους. Μέ τήν έπιμελημένη προετοιμασία του, τήν πλήρη έκπροσώπευση καί τόν πλατύ κύκλο τών προβλημάτων, πού έπρόκειτο νά λύσει, τό 2ο Συνέδριο τοΰ ΣΔΕΚΡ άποτελοΰσε πρωτοφανές γεγονός σ 'ό λη τήν Ιστορία τού ρωσικού έπαναστστικοΰ κινήματος. Στίς παραμονές τοΰ συνεδρίου καί στή διάρκεια τών έργασιών του ξέσπασε ένα τεράστιο κύμα γενικών άπεργιών στά νότια τής Ρωσίας. Οί άντιπρόσωποι έφεραν μαζί τους στό συνέδριο τήν πνοή τής έπερχόμενης έπαναστατικής θύελλας. Τό κύριο καθήκον τού 2ου Συνεδρίου τού ΣΔΕΚΡ, τόνιζε ό В. I. Λένιν, ήταν ή ίδρυση ένός πραγματικά έπαναστστικοΰ έργατικού κόμματος πάνω στίς βάσεις άρχών καί όργάνωσης πού είχε διατυπώ­ σει καί έπεξεργαστεϊ ή «Ίσ κρ α ». Καί τό καθήκον αύτό έκπληρώθηκε μέσα σέ σκληρή πάλη ένάντια στόν όπορτουνισμό. Ή «Ίσ κ ρ α » είχε στό συνέδριο τήν πλειοψηφία, 33 ψήφους. Οί άντίπαλοι τής «Ίσ κ ρ α » είχαν 8 ψήφους (3 «οίκονομιστές» καί 5 όπαδοί τής Μπούντ). Τήν όμάδα «Γιούζνι Ραμπότσι»* τήν άκολουθούσαν οί ταλαντευόμενοι-κεντριστές ή ό «βάλτος», όπως τούς έλεγε ό В. I. Λ έ νιν αύτοί είχαν 10 ψήφους. Π αρ’ δλο πού οι περισσότεροι άντιπρόσωποι τού συνεδρίου θεωρούσαν τόν έαυτό τους όπαδούς τής «Ίσ κ ρ α », ώστόσο, δέν ήταν όλοι τους καί πραγματικοί ΐσκριστές. Οί σταθεροί καί συνεπείς ΐσκριστές, όπαδοί τοΰ Λένιν, είχαν 24 * «Εργάτης τοΰ Νότου». Σημ. μα.

65

ψήφους. Οί λεγόμενοι «μετριοπαθείς» ϊσκριστές, πού άκολουθοΰσαν τόν Μάρτοφ, οί μελλοντικοί μενσεβίκοι, είχαν 9 ψήφους. ΟΙ άντίπαλοι τής «Ίσ κ ρ α » προσπαθούσαν νά χρησιμοποιήσουν κάθε διαφωνία άνάμεσα στούς ϊσκριστές γιά νά πετύχουν τούς σκοπούς τους. Τό συνέδριο χρειάστηκε νά ύπερνικήσει ένα τέτιο έμπόδιο όπως είναι τό πνεύμα τών στενών όμίλων. Τό συνέδριο έπρεπε νά άντικαταστήσει τούς περιορισμένους δεσμούς τών όμίλων μέ ένα ενιαίο πλατύ κομματικό δεσμό, νά συγκροτήσει ένα Κόμμα, όπου όλες οί όργανώσεις νά συνδέονται στενά μεταξύ τους, άπό ιδεολογική καί όργανωτική άποψη. Αύτή ή άπορόφηση τών όμίλων άπό τό Κόμμα συντελοϋνταν βασανιστικά, καί στό συνέδριο οί άρχές τής κομματικότητας προσέκρουσαν πολλές φορές στό πνεύμα τών στενών όμίλων. Τό συνέδριο άρχισε τίς έργασίες του άπό τό ζήτημα τής θέσης τής Μπούντ μέσα στό Κόμμα. Αύτό δέν ήταν τυχαίο. Ή «Ίσ κ ρ α » ύποστήριζε τήν ιδέα νά συνενωθούν οί πρωτοπόροι έργάτες όλων τών έθνών, πού ζοΰσαν στή Ρωσία, σ'ένα συγκεντρωτικό κόμμα. Ή Μπούντ έπιδίωκε νά συγκροτηθεί τό Κόμμα πάνω σέ όμοσπονδιακές άρχές, γιατί τό θεωρούσε σάν τυπική ένωση έθνικών όργανώσεων, άνεξάρτητων άπό τήν κεντρική κομματική καθοδήγηση. ΟΙ όργανώσεις αύτές, πού είχαν χαλαρούς δεσμούς μεταξύ τους, δέν θά άποτελοΰσαν ένα συσπειρωμένο Κόμμα. Τό ζήτημα άποκτούσε άκόμη πιό μεγάλη σημασία, γιατί οΙ διαθέσεις γιά όμοσπονδιακή όργάνωση παρουσιάστηκαν στίς έθνικές σοσιαλδημοκρατικές όργανώσεις: τών Πολωνών, τών Λεττονών, τών Λιθουανών, τών 'Αρμενίων. Ό В. I. Λένιν καί οί όπαδοί του διεξήγαν άνειρήνευτο άγώνα ένάντια στόν όργανωτικό έθνικισμό τής Μπούντ, έξηγώντας πόσο έπιζήμια είναι ή όμοσπονδία, πού νομιμοποιεί τήν άπομόνωση στήν έσωτερική ζωή τοΰ Κόμματος καί έρχεται σέ άντίθεση μέ τίς άρχές τοΰ συγκεντρωτισμού. Τό συνέδριο άπόριψε τήν έθνικιστική άρχή στή συγκρότηση τοΰ Κόμματος. ’ Η ιδέα τοΰ Λένιν νά Ιδρυθεί τό Κόμμα μέ βάση τό συγκεντρωτισμό καί τόν προλεταριακό διεθνισμό νίκησε. ’ Η σημασία τής άπόφασης αύτής τοΰ συνεδρίου έβγαινε έξω άπό τά όρια τής Ρωσίας. Έπρόκειτο γιά μιά σπουδαιότατη όργανωτική άρχή τού έργατικοΰ κόμματος σέ πολυεθνική χώρα. Λίγο καιρό πρίν άπό τό 2ο Συνέδριο τοΰ ΣΔΕΚΡ οί αύστριακοί σοσιαλδημοκράτες, πού δροΰσαν έπίσης σέ πολυεθνική χώρα, πήραν θέση ύπέρ τής όμοσπονδιακής όργάνωσης, καί τό ένιαϊο Κόμμα χωρίστηκε στίς έθνικές όργανώσεις. Οί ρώσοι μαρξιστές έδειξαν τό μοναδικά σωστό δρόμο συγκρότησης τοΰ Κόμματος, πού εξασφαλίζει τή μαχητική ενότητα τών έργατών όλων τών έθνών. Σέ συνέχεια τό συνέδριο έξέτασε τό ζήτημα τοΰ Προγράμματος τοΰ Κόμματος. Σκληρός άγώνας άναψε γύρω άπό τή θέση τοΰ Προγράμματος γιά τή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου. Ό ήγέτης τών όπορτουνιστών Ά κίμ οφ καί οί όμοϊδεάτες του πάλαιψαν γιά νά μή συμπεριληφθεϊ

66

στό Πρόγραμμα ή θέση γιά δικτατορία τοΰ προλεταριάτου κι επικαλέστηκαν τά προγράμματα τών σοσιαλιστικών κομμάτων τής Δυτικής Εύρώπης, πού δέν έβαζαν τό καθήκον τής κατάκτησης τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. ' Ισχυρίζονταν ότι οΙ ταξικές άντιθέσεις άμβλύνονται δήθεν καί ότι ή βαθμιαία βελτίωση τής οικονομικής θέσης τής έργατικής τάξης θά όδηγήσει άπό μόνη της στό σοσιαλισμό. Τό συνέδριο έδοσε άποφασιστικό χτύπημα στούς όπορτουνιστές καί περιέλαβε στό Πρόγραμμα τή θεμελιακή μαρξιστική θέση γιά τή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου. Οί «οίκονομιστές» τάχθηκαν ένάντια στή θέση τού Προγράμματος σχετικά μέ τόν καθοδηγητικό ρόλο τοϋ Κόμματος στό έργατικό κίνημα καί πρότειναν μιά σειρά τροποποιήσεις στό πνεύμα τής «θεωρίας τοϋ αύθόρμητου». Τό συνέδριο άπόριψε όλες τίς τροποποιήσεις τους. Οί όπορτουνιστές τάχθηκαν μέ έξαιρετικό πείσμα ένάντια στό πρόγραμμα γιά τό άγροτικό ζήτημα. Μέ τόν ισχυρισμό ότι ή άγροτιά δέν είναι έπαναστατική, προσπαθούσαν νά καλύψουν τή δική τους έλλειψη έπιθυμίας, άκόμη καί τό φόβο τους νά ξεσηκώσουν τίς μάζες σέ έπανάσταση. Στήν ούσία οί όπορτουνιστές ξεσπάθωναν ένάντια στόν ήγετικό ρόλο τοΰ προλεταριάτου στήν έπανάσταση, ένάντια στή συμμαχία τών έργατών καί τών άγροτών. Στό άγροτικό πρόγραμμα είχαν μπεϊ δυό βασικές άλληλοσυνδεόμενες Ιδέες: ή Ιδέα νά ξεσηκωθούν οΙ άγρότες στήν άστικοδημοκρατική έπανάσταση μέ τό σύνθημα «τής έξάλειψης τών ύπολειμμάτων τής δουλοπαροικίας» καί ή ιδέα τοΰ καθήκοντος «τής έλεύθερης άνάπτυξης τής ταξικής πάλης στό χωριό», δηλαδή τής προετοιμασίας τών συνθηκών τής πάλης γιά τή νίκη τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Υπερασπίζοντας τό πρόγραμμα αύτό, ό Λένιν ύπογράμμισε ότι τό αίτημα νά έξαλειφθούν τά ύπολείμματα τής δουλοπαροικίας έχει επαναστατικό χαρακτήρα. «Πιστεύουμε — έλεγε — πώς, μιά καί ή σοσιαλδημοκρατία άρχισε τώρα τήν πάλη γιά τήν ύπεράσπιση τών συμφερόντων τών άγροτών, στό μέλλον πρέπει νά ύπολογίζουμε στό γεγονός ότι ή άγροτική μάζα θά συνηθίσει νά θεωρεί τή σοσιαλδημοκρατία υπερασπιστή τών συμφερόντων της» ( Ά π α ν τ α, έλλην. έκδ., τόμ. 7ος, σελ. 281). Σοβαρές διαμάχες ξέσπασαν γύρω άπό τό έθνικό ζήτημα. Γιά μιά τέτια πολυεθνική χώρα, όπως ή Ρωσία, είχε έξαιρετική σημασία μιά σωστή λύση τοΰ έθνικοϋ ζητήματος. Ό Λένιν έπεξεργάστηκε τίς θεωρητικές βάσεις καί τίς πρακτικές διεκδικήσεις τοΰ μαρξιστικού έθνικοΰ προγράμματος. Στήν έργασία του «Τό έθνικό ζήτημα στό πρόγραμμά μας» καί σέ άλλα άρθρα του θεμελίωσε τίς συνεπείς διεθνιστικές προγραμματικές θέσεις: τήν πλήρη ισοτιμία όλων τών πολιτών, άνεξάρτητα άπό έθνότητα, τό δικαίωμα αύτοδιάθεσης γιά όλα τά έθνη πού άνήκουν στή σύνθεση τοΰ κράτους, τήν ένωση τών

67

έργατών όλων τών έθνών σέ ενιαίες ταξικές όργανώσεις (κόμμα, συνδικάτα κ.ά ). Τό σύνθημα γιά τό δικαίωμα αύτοδιάθεσης τών έθνών στάθηκε ισχυρό όπλο τοΰ Κόμματος στήν έπαναστατική πάλη: τραβούσε τίς καταπιεζόμενες έθνότητες τής Ρωσίας μέ τό μέρος τοΰ προλεταριά­ του, συνεποΰς άγωνιστή ένάντια στήν έθνική καταπίεση, βοηθούσε τή διαπαιδαγώγηση τής έργατικής τάξης στό πνεΰμα τοΰ προλετα­ ριακού διεθνισμού. Στό σύνθημα αύτό οί όπαδοί τής Μπούντ άντιπαράθεσαν τό βαθιά όπορτουνιστικό καί έθνικιστικό αΓτημα τής πολιτιστικής-έθνικής αύτονομίας. Τό αΓτημα αύτό χώριζε τούς έργάτες σύμφωνα μέ τόν έθνικό τους πολιτισμό καί διασπούσε τή διεθνή ταξική ένότητα τού προλεταριάτου' περιόριζε τά συμφέ­ ροντα τών έργαζομένων τών διάφορων έθνών μόνο στά ζητήματα τοΰ πολιτισμού καί τούς άπομάκρυνε άπό τόν άγώνα γιά τήν έπανάσταση, γιά τή δημοκρατική άναδιοργάνωση τοΰ κράτους γενικά. Λαθεμένη θέση πήραν στό συνέδριο καί οί άντιπρόσωποι τής σοσιαλδημοκρα­ τίας τής Πολωνίας. Αύτοί είχαν τή λαθεμένη γνώμη ότι τό σύνθημα τοΰ δικαιώματος αύτοδιάθεσης τών έθνών θά έξυπηρετήσει τούς πολωνούς έθνικιστές καί πρότειναν νά βγει άπό τό Πρόγραμμα. ΟΙ Ιδέες той В. I. Λένιν καί τό Πρόγραμμα τοΰ Κόμματος στό έθνικό ζήτημα, πού ψηφίστηκε άπό τό 2ο Συνέδριο τοΰ ΣΔΕΚΡ, ήταν χτύπημα ένάντια στόν έθνικισμό. Πλούτισαν τή μαρξιστική θεωρία καί βοήθησαν τό Κόμμα νά άκολουθεϊ σωστή έθνική πολιτική. Ό λ ε ς οί έπιθέσεις τών όπορτουνιστών άποκρούστηκαν άπό τούς ϊσκριστές. Τό συνέδριο υΙοθέτησε τό Πρόγραμμα τής «Ίσ κρ α », πού άποτελοΰνταν άπό δυό μέρη, τό πρόγραμμα-μάξιμουμ καί τό πρόγραμμα-μίνιμουμ. Τό πρόγραμμα-μάξιμουμ άνέφερε ότι τελικός σκοπός τοΰ Κόμματος είναι ή άντικατάσταση τοΰ καπιταλισμού άπό τό σοσιαλισμό καί ότι οΙ όροι πού άπσιτοΰνται γιά τήν πραγματοποίη­ σή της είναι ή σοσιαλιστική έπανάσταση καί ή έγκαθίδρυση τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. Τό πρόγραμμα-μίνιμουμ περιλάβαινε τά άμεσα καθήκοντα τοΰ Κόμματος: άνατροπή τοΰ τσαρισμού, άστικοδημοκρατική έπανάσταση, έγκαθίδρυση τής λαοκρατικής δη­ μοκρατίας, όχτάωρη έργάσιμη μέρα, άπόλυτη Ισοτιμία όλων τών №νών καί δικαίωμα αύτοδιάθεσής τους, έξάλειψη τών ύπολειμμάτων τής δουλοπαροικίας στό χωριό. Τό συνέδριο ψήφισε τό πραγματικά μαρξιστικό Πρόγραμμα τού Κόμματος. Τό ΣΔΕΚΡ, σέ διάκριση άπό τά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα τής Δυτικής Εύρώπης, τήν έποχή έκείνη ήταν τό μοναδικό στόν κόσμο έργατικό κόμμα πού στό Πρόγραμμά του είχε διατυπω­ μένη τήν Ιδέα τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. Τό Πρόγραμμα αύτό ήταν άποτέλεσμα τής θεωρητικής έργασίας τών ρώσων μαρξι­ στών, πού πλούτισε σοβαρά τό μαρξισμό μέ μιά σειρά σπουδαίες θέσεις: γιά τήν άμοιβαία σχέση τής πάλης γιά τή δημοκρατία μέ τήν πάλη γιά τό σοσιαλισμό, γιά τόν ήγετικό ρόλο τής έργατικής τάξης

στήν πάλη αύτή. Τό Πρόγραμμα αύτό καθόρισε τή συνεπή μαρξιστική πολιτική τοΰ Κόμματος καί συντέλεσε στή διαπαιδαγώγηση τοΰ προλεταριάτου στό πνεύμα τής Επαναστατικής πάλης γιά τήν Εξουσία. Τό Κόμμα μπορούσε δικαιολογημένα νά ύπερηφανεύεται γιά τό Πρόγραμμα αύτό. Μέ βάση αύτό τό Πρόγραμμα διαμορφώθηκε καί δυνάμωσε τό Κόμμα τών μπολσεβίκων. Τό Κόμμα, καθοδηγούμενο άπό τό Πρόγραμμα αύτό, πάλαιβε μέ έπιτυχία γιά τή νίκη τής άστικοδημοκρατικής καί τής σοσιαλιστικής έπανάστασης στή Ρωσία. Τό συνέδριο τόνισε τίς Εξαιρετικές ύπηρεσίες πού πρόσφερε ή «Ίσ κ ρ α » στήν πάλη ένάντια στόν όπορτουνισμό, στήν προάσπιση καί στήν άνάπτυξη τοΰ μαρξισμού, στήν οίκοδόμηση τοΰ Κόμματος καί τήν άνακήρυξε κεντρικό όργανο τοΰ Κόμματος. ' Η κατευθυντήρια γραμμή τής «Ίσ κ ρ α » άναγνωρίστηκε σάν κατευθυντήρια γραμμή όλου τοΰ Κόμματος. Κατά τή συζήτηση τοΰ Καταστατικού τοΰ Κόμματος, Ιδιαίτερα τοΰ πρώτου άρθρου, σχετικά μέ τήν Ιδιότητα τοΰ μέλους τοΰ κόμματος, παρουσιάστηκαν δυό διαμετρικά άντίθετες θέσεις πάνω στό ζήτημα τοΰ Κόμματος. Ό В. I. Λένιν έτσι διατύπωνε τό πρώτο άρθρο: «Μέλος τοΰ Κόμματος θεωρείται ό καθένας, πού άναγνωρίζει τό πρόγραμμά του καί ύποστηρίζει τό Κόμμα τόσο μέ ύλικά μέσα, όσο καί μέ τήν προσωπική συμμετοχή του σέ μιά άπό τίς κομματικές όργανώσεις». ’ Ο Μάρτοφ πρότεινε τή δική του διατύπωση, σύμφωνα μέ τήν όποία μέλος τοΰ Κόμματος «θεωρείται ό καθένας, πού δέεται τό πρόγραμμά του, πού ύποστηρίζει τό Κόμμα ύλικά καί τοΰ προσφέρει τακτικά τήν προσωπική συμβολή του κάτω άπό τήν καθοδήγηση μιας άπό τίς όργανώσεις του». Έ τ σ ι, ένώ ό В. I. Λένιν κατά τόν καθορισμό τής Ιδιότητας τοΰ μέλους τοΰ Κόμματος έπέμενε στήν «προσωπική συμμετοχή του σέ μιά άπό τίς κομματικές όργανώσεις», ό Μάρτοφ πρότεινε νά θεωρείται άρκετό γιά ένα μέλος τοΰ Κόμματος «νά προσφέρει τακτικά τήν προσωπική συμβολή του». Ό В. I. Λένιν θεωρούσε τό Κόμμα όργσνωμένο σύνολο. Τό κάθε μέλος τοΰ Κόμματος πρέπει νά άνήκει ύποχρεωτικά σέ μιά άπό τίς κομματικές όργανώσεις. Έ τ σ ι έξασφαλίζονται τόσο ή μαρξιστική διαπαιδαγώγηση καί τό ύψηλό πνεύμα πειθαρχίας όλων τών μελών τοΰ Κόμματος, όσο καί ό πραγματικός έλεγχος καί ή σταθερή καθοδήγηση άπό μέρους τοΰ Κόμματος τής δράσης τοΰ κάθε μέλους του. Τό Κόμμα είναι τότε ένα άρμονικό σύστημα κομματικών όργανώσεων, πού δρουν σύμφωνα μέ ένιαϊο σχέδιο, καί άποτελεί τήν προσωποποίηση τής πειθαρχίας καί τής όργσνωτικότητας. Ό Μάρτοφ πρότεινε νά γίνονται δεκτοί στό Κόμμα όλοι όσοι θέλουν, χωρίς νά έχουν τήν ύποχρέωση νά είναι μέλη μιας όργάνωσής του καί χωρίς νά ύποτάσσονται στά στενά πλαίσια τής κομματικής πειθαρχίας. Ό Μάρτοφ καί οί όμοίδεάτες του άκολουθοϋσαν τήν πολιτική τών «άνοιχτών θυρών», πού είχαν υΙοθετήσει τά σοσιαλδη­ μοκρατικά κόμματα τής II Διεθνούς, πράγμα πού όδηγοΰσε στή

χαλάρωση τής αυστηρής συνέπειας τών άρχών τής κομματικής όργάνωσης τοϋ προλεταριάτου. Σύμφωνα μέ τή γνώμη τών όπαδών τοΰ Μάρτοφ, ό κάθε άπεργός ή διανοούμενος είχε τό δικαίωμα νά θεωρεί τόν έαυτό του μέλος τοϋ Κόμματος, άκόμη κι άν δέν άνήκε ή δέν ήθελε νά άνήκει σέ μιά άπό τίς κομματικές όργανώσεις. “Ετσι, τό Κόμμα θά μετατρεπόταν σέ κάτι τό παρδαλό, πλαδαρό καί άμορφο. ' Η άντίληψη τοΰ Λένιν γιά τήν ιδιότητα τοΰ μέλους τοΰ Κόμματος περιφρουροΰσε τή σταθερότητα τής γραμμής τοΰ μαρξιστικού κόμματος καί τήν καθαρότητα τών άρχών του, παρεμπόδιζε τήν ίΓσοδο στό Κόμμα τών άσταθών στοιχείων. «Τό καθήκον μας είναι — έλεγε ό Λένιν — νά περιφρουροΰμε τή σταθερότητα, τή συνέπεια, τήν καθαρότητα τοΰ Κόμματός μας. Πρέπει νά προσπαθούμε ν'άνεβάσουμε τόν τίτλο καί τή σημασία τοϋ μέλους τοϋ Κόμματος ψηλότερα, ψηλότερα καί ψηλότερα — καί γ ι' αύτό είμαι κατά τής διατύπωσης τοΰ Μάρτοφ» ( 'Α π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 7ος, σελ. 288-289). ‘ О В. I. Λένιν προειδοποιούσε ότι υπήρχε κίνδυνος νά πλημμυρί­ σει τό Κόμμα άπό κάθε λογής άσταθή, ταλαντευόμενα καί όπορτουνιστικά στοιχεία. ' Ο κίνδυνος αύτός, πού άπειλεϊ τό έργατικό κόμμα σέ κάθε χώρα, ήταν έξαιρετικά σοβαρός στή Ρωσία, πού βρισκόταν στίς παραμονές τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης, πράγμα πού έσ­ πρωχνε τά μικροαστικά στοιχεία πρός τό Κόμμα. Ή ύπόδειξη τοΰ Λένιν σχετικά μέ τήν αύστηρή έπιλογή αύτών πού μπαίνουν στό Κόμμα καί τή μεγάλη άπαιτητικότητα άπέναντι στόν τίτλο τοϋ μέλους τοΰ Κόμματος έγινε μιά άπό τίς βασικές όργανωτικές άρχές τοϋ Κόμματος τών μπολσεβίκων. Τό βασικό νόημα τής πάλης γύρω άπό τό πρώτο άρθρο τοϋ Καταστατικού κατέληγε στό ερώτημα: τί λογής πρέπει νά είναι τό Κόμμα. Οί όπαδοί τοϋ В. I. Λένιν ήταν ύπέρ ενός μονολιθικού καί μαχητικού, καλά όργσνωμένου καί. πειθαρχημένου έπαναστατικοϋ προλεταριακού κόμματος, οί όπαδοί τοϋ Μάρτοφ ύπέρ ένός πλαδα­ ρού καί παρδαλού, άμορφου, μικροαστικού, όπορτουνιστικοΰ κόμ­ ματος. Ό В. I. Λένιν πάλαιβε γιά νά ύπάρχει μέσα στό Κόμμα ένα καθεστώς, πού θά έξασφάλιζε τό συνεπή έπαναστατικό χαρακτήρα του. Νά γιατί τή διατύπωση τοΰ Μάρτοφ τήν ύποστήριζαν θερμά όλοι οί όπορτουνιστές: μπουντιστές, «οίκονομιστές», κεντριστές, «μετριο­ παθείς», Ισκριστές. Μέ τή συνένωση τών όπορτουνιστών, άπό τόν 'Ακίμοφ ώς τόν Τρότσκι, ή πλειοψηφία τοΰ συνεδρίου μέ 28 ψήφους ύπέρ, 22 κατά καί 1 άποχή ψήφισε τό πρώτο άρθρο τοΰ Καταστατι­ κού, όπως τό διατύπωσε ό Μάρτοφ. Αύτή ή προσωρινή νίκη τών όπορτουνιστών δέν κλόνισε τούς λενινιστές. " Εγινε σκληρός άγώνας γύρω άπό τό ζήτημα τοΰ ρόλου τής Κεντρικής Επιτροπής. Οί όπορτουνιστές προσπαθούσαν νά περιορίσουν τόν καθοδηγητικό ρόλο τής Κεντρικής 'Επιτροπής: νά περιοριστεί τό δικαίωμα τής ΚΕ νά διαλύει τίς τοπικές έπιτροπές, νά

70

θεωρούνται ύποχρεωτικές γιά τίς κομματικές όργανώσεις μόνο έκεϊνες οί άποφάσεις της ΚΕ, πού έχουν γενικό κομματικό χαρακτήρα. Τό συνέδριο άπέριψε αύτές τίς προτάσεις. Τό Καταστατικό έλεγε καθαρά ότι ή ΚΕ «συντονίζει καί κατευθύνει όλη τήν πρακτική δράση τοΰ Κόμματος», κατανέμει τίς δυνάμεις καί τά μέσα τοΰ Κόμματος, όργανώνει τούς διάφορους κομματικούς όργανισμούς καί καθοδηγεί τή δράση τους, ότι «όλες οί άποφάσεις τής ΚΕ είναι ύποχρεωτικές γιά όλες τίς κομματικές όργανώσεις...» ( « ' Α π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ Κ Κ Σ Ε » , ρωσ. έκδ., τόμ. 1ος, σελ. 69). ΟΙ θέσεις αύτές παρέμειναν σέ όλα τά μετέπειτα καταστατικά. Οι σταθεροί ΐσκριστές ύπεράσπισαν τήν άρχή τού συγκεντρωτισμού στήν οικοδόμηση τοΰ Κόμματος ένάντια στήν όπορτουνιστική άρχή τής αύτονομίας καί τής όμοσπονδίας. Ή σημασία τής πάλης τών Ισκριστών, μέ τήν καθοδήγηση τοΰ Λένιν, γιά τό Καταστατικό τοΰ Κόμματος εϊναι τεράστια. ' Ο Λένιν καί οΐ όπαδοί του υπεράσπισαν στό συνέδριο τό όργανωτικό σχέδιο τής «Ίσ κ ρα ». Μέ βάση αύτό τό σχέδιο γεννήθηκε καί δυνάμωσε τό έπαναστατικό μαρξιστικό Κόμμα στή Ρωσία, τό Κόμμα τών μπολσεβί­ κων. Σέ συνδυασμό μέ τήν έγκριση τοΰ Καταστατικού τό συνέδριο ψήφισε μιά σειρά άποφάσεις, πού άπόβλεπαν στό δυνάμωμα τής κομματικότητας. Τό συνέδριο άποφάσισε νά έξαλείψει τήν άνώμαλη κατάσταση πού έπικρατοΰσε στό έξωτερικό, όπου δροΰσαν δυό όργανώσεις: ή «Έ ν ω σ η τών ρώσων σοσιαλδημοκρατών τοΰ έξωτερικού» τών «οίκονομιστών», καί ό «Σύνδεσμος τοΰ έξωτερικοϋ τής ρωσικής επαναστατικής σοσιαλδημοκρατίας» τής «Ίσκρα », καί άναγνώρισε τό «Σύνδεσμο» σάν μόνη όργάνωση τού ΣΔΕΚΡ στό έξωτερικό. Σέ ένδειξη διαμαρτυρίας οί δυό «οίκονομιστές» έκπρόσωποι τής «Ένω σ ης» τοΰ έξωτερικοϋ άποχώρησαν άπό τό συνέδριο. Στό συνέδριο ή Μπούντ άξίωσε νά τήν άναγνωρίσούν σάν τή μοναδική έκπρόσωπο τού εβραϊκού προλεταριάτου. Αύτό θά σήμαινε διαχωρισμό τών έργατών μέσα στίς κομματικές όργανώσεις σύμφωνα μέ τό έθνικό γνώρισμα, παραίτηση άπό τίς ένιαΐες ταξικές όργανώσεις τού προλεταριάτου. Τό συνέδριο άπόριψε τήν έθνικιστική αύτή άξίωση. Τότε έφυγαν άπό τό συνέδριο καί οΙ πέντε μπουντιστές, δηλώνοντας ότι ή Μπούντ άποχωρεϊ άπό τό ΣΔΕΚΡ. ' Η άποχώρηση άπό τό συνέδριο έφτά όπορτουνιστών άλλαξε τό συσχετισμό τών δυνάμεων ύπέρ τών σταθερών Ισκριστών. ’ Η νίκη τών άρχών τής «Ίσ κ ρ α » στά ζητήματα τοΰ Προγράμμα­ τος, τής τακτικής καί τής όργάνωσης έπρεπε νά κατοχυρωθεί μέ τήν έξάλειψη τοΰ πνεύματος τών στενών όμίλων καί μέ τήν έκλογή τέτιων κεντρικών καθοδηγητικών όργάνων τού Κόμματος (ΚΕ καί КО), πού θά έξασφάλιζαν τό συνεπή έπαναστατικό προσανατολισμό όλης τής δράσης τοΰ Κόμματος. ΟΙ λενινιστές πάλαιβαν γιά μιά ΚΕ άποτελούμενη άπό σταθερούς καί συνεπείς έπαναστάτες. ΟΙ μαρτοφικοί έκαναν προσπάθειες νά έπικρατήσουν στήν ΚΕ τά άσταθή,

71

όπορτουνιστικά στοιχεία. ΟΙ σταθεροί ϊσκριστές πρότειναν νά έκλεγοΰν στή σύνταξη τής «Ίσ κ ρ α » ό Λένιν, ό Μάρτοφ καί ό Πλεχάνοφ. ΟΙ μαρτοφικοί έπέμειναν νά παραμείνει όλη ή έξάδα τής παλιάς Σύνταξης. Ή πλειοψηφία τών άντιπροσώπων ύποστήριξε άνένδοτα τό σχέδιο τοΰ Λένιν, πού άπέβλεπε στήν κατοχύρωση τής νίκης τοΰ κομματικού πνεύματος τής «Ίσκρα ». Στή Σύνταξη τής «Ίσ κ ρ α » έκλέχτηκαν ό Λένιν, ό Μάρτοφ καί ό Πλεχάνοφ. Στήν Κεντρική Έπιτροπή έκλέχτηκαν οΙ Κρζιζανόβσκι, Λένγκνικ καί Νοσκόφ. Ό Μάρτοφ, όμως, άρνήθηκε νά δουλέψει στή Σύνταξη καί οι όπαδοί του δέν πήραν μέρος στίς έκλογές τής ΚΕ. Στό ζήτημα τών κεντρικών όργάνων τό συνέδριο κατοχύρωσε μέ τήν ψήφο του τή νίκη τών λενινιστικών άρχών μέσα στό Κόμμα. ’ Από τότε τούς όπαδούς τοΰ В. I. Λένιν, πού πήραν τήν πλειοψηφία κατά τίς έκλογές τών καθοδηγητικών όργάνων τοΰ Κόμματος, άρχισαν νά τούς όνομάζουν μπολσεβίκους, καί τούς άντίπαλους τού Λένιν, μενσεβίκους. ' Η λέξη «μπολσεβίκος», γεννημένη μέσα στίς μάχες πού δόθηκαν στό συνέδριο, έγινε ταυτόσημη μέ τήν έννοια «συνεπής μαρξιστής-έπαναστάτης, άφοσιωμένος όλοκληρωτικά στήν ύπόθεση τής έργατικής τάξης, στήν ύπόθεση τού κομμουνισμού. Ή νίκη τών μπολσεβίκων στό συνέδριο είχε προετοιμαστεί άπ'όλη τήν προηγούμενη άνάπτυξη τοΰ σοσιαλδημοκρατικού κινή­ ματος. Στό συνέδριο άντιπροσωπεύονταν οΙ κομματικές δυνάμεις, πού διαμορφώθηκαν μέσα σ'ένα σκληρό άγώνα άρχών ένάντια στούς όπορτουνιστές. Ή πρόθεση τών μαρτοφικών νά παραδόσουν τήν ήγεσία τού Κόμματος σέ άσταθή καί ταλαντευόμενα στοιχεία δέν μποροΰσε παρά νά άπομακρύνει άπ'αύτούς τούς συνεπείς όπαδούς τής γραμμής τής «Ίσ κ ρ α ». Τά συμφέροντα τού Κόμματος, ένάντια στά όποια συνασπίστηκαν στό συνέδριο τά κάθε λογής όπορτουνιστικά στοιχεία, τά ύπεράσπισαν ένεργητικά οΙ άντιπρόσωποι τών μεγαλύτερων έπιτροπών: τής Πετρούπολης — А. Β. Σότμαν, τής Μόσχας — Ν. Ε. Μπάουμαν, τοΰ Μπακοΰ — Μπ. Π. Κνουνιάντς, τού Ντόν — Σ. I. Γκοΰσεφ, τοΰ Κιέβου — П. Α. Κράσικοφ, τής ' Οδησσού — Ρ. Σ. Ζεμλιάτσκα, τής «Βόρειας Ένω σης» — Λ. Μ. Κνιπόβιτς καί Α. Μ. Στοπάνι, τής Τούλας — Σ. I. Στεπάνοφ καί Ντ. I. Ούλιάνοφ (άδελφός τοΰ Λένιν). Στήν πορεία τών έργασιών τοΰ συνεδρίου πρόβαλε όλο καί πιό καθαρά ό έξαιρετικός ρόλος τοΰ Λένιν στήν πάλη γιά τό Κόμμα. Γύρω άπό τόν Λένιν συνενώθηκαν όλοι όσοι ύποστήριξαν ώς τό τέλος τήν ύπόθεση τοΰ Κόμματος. Τό κύριο άποτέλεσμα τού 2ου Συνεδρίου του Σ ΔΕΚ Ρ είναι τό ότι στό συνέδριο αύτό όλοκληρώθηκε τό προτσές τής συνένωσης τών έπαναστατικών μαρξιστικών όργανώσεων καί δημιουργήθηκε τό προλεταριακό κόμμα νέου τύπου, τό Κόμμα τών μπολσεβίκων. Τό έργατικό κίνημα στή Ρωσία πέρασε ένα μακρύ καί δύσκολο δρόμο,

72

ώσπου νά φτάσει στή δημιουργία τής άνώτερης μορφής του, στό άνεξάρτητο πολιτικό Κόμμα. Τό Κόμμα αύτό ιδρύθηκε πάνω στή βάση τών ίδεολογικο-πολιτικών καί όργανωτικών άρχών, πού επεξεργά­ στηκε ό В. I. Λένιν. Βασικά στελέχη του ήταν οί άτσαλωμένοι στήν πάλη έπαγγελματίες έπαναστάτες καί καθοδηγητές του, οι μπολσεβίκοι-λενινιστές. ’ Η έμφάνιση τοΰ έπαναστατικοΰ Κόμματος τής έργατικής τάξης άποτελεϊ σπουδαιότατο σταθμό στήν ιστορία τής Ρωσίας. Ά π ό τά μέσα τής δεκαετίας 1890-1900 τό προλεταριάτο παρουσιάζεται σάν σοβαρή πολιτική δύναμη. Καί μέ τή δημιουργία τοΰ Κόμματός του άρχισε νά μετατρέπεται σέ ήγέτη όλων τών έργαζομένων. Στό Πρόγραμμα τοΰ ΣΔΕΚΡ ή εργατική τάξη, οί άπόκληρες άγροτικές μάζες καί οί καταπιεζόμενες έθνότητες βρήκαν τήν έκφραση τών ένδόμυχων πόθων τους. ' Ενώ τούς φιλελεύθερους τούς βόλευε ένα μετριοπαθές σύνταγμα μέ διατήρηση τής τσαρικής μοναρχίας, καί οΐ έσέροι δέν προχωρούσαν πέρα άπό τό άόριστο αίτημα τής πολιτικής έλευθερίας, τό έργατικό κόμμα καλοΰσε τίς μάζες στήν άνατροπή τοΰ τσαρισμού καί στόν πλήρη έκδημοκρατισμό όλης τής κρατικής καί κοινωνικής ζωής, ώστε νά μπορεϊ νά παλαίβει γιά τή σοσιαλιστική έπανάσταση καί τή δικτατορία τοϋ προλεταριάτου, γιά τή ριζική άναδιοργάνωση τής κοινωνίας πάνω στίς άρχές τοϋ σοσιαλισμού. Τό ΣΔΕΚΡ άποδείχτηκε τό μοναδικό Κόμμα στή Ρωσία, πού ή δράση του άνταποκρινόταν στό άκέραιο στά συμφέροντα τής χώρας καί τοΰ λαοΰ. Τό 2ο Συνέδριο έχει κοσμοϊστορική σημασία. Ή τ α ν σημείο στροφής στό διά)νές έργατικό κίνημα. Τά εργατικά κόμματα στή Δυτική Εύρώπη διαμορφώθηκαν σέ συνθήκες σχετικά ειρηνικής άνάπτυξης τοΰ καπιταλισμού, όταν ή εποχή τών άστικών επαναστά­ σεων βασικά είχε πιά τελειώσει, ένώ ή έποχή τής σοσιαλιστικής έπανάστασης δέν είχε άκόμη άρχίσει. Μέσα σ'αύτές τίς συνθήκες άναπτύχθηκαν σιγά-σιγά κοινοβουλευτικά κόμματα, πού εκφυλίστη­ καν άπό τήν άστική νομιμότητα καί συμβιβάστηκαν μέ τόν όπορτουνισμό τοΰ περιβάλλοντός τους. Τό έργατικό κόμμα στή Ρωσία διαμορφωνόταν σέ περίοδο πού ώρίμαζε ή έπανάσταση. Μπροστά του έμπαιναν τά καθήκοντα τής προετοιμασίας τών μαζών γ ι' αύτήν τήν έπανάσταση. Κάτω άπό τά πυρά τών άστυνομικών διώξεων, παλαίβοντας σκληρά ένάντια στίς διάφορες εκδηλώσεις τοΰ όπορτουνισμοΰ, τό Κόμμα άτσαλωνόταν καί γινόταν μιά ώς τό τέλος συνεπής έπαναστατική δύναμη. Τό μαρξιστικό κόμμα στή Ρωσία έμφανίστηκε στίς άρχές τής νέας ιστορικής έποχής, τής έποχής τοΰ ιμπεριαλισμού, όταν τό προλετα­ ριάτο βρισκόταν στά πρόθυρα τών επαναστατικών μαχών. Τά κόμματα τής II Διεθνοϋς δέν είχαν μπορέσει νά δόσουν σωστή λύση στά νέα προβλήματα, δέν προετοίμασαν τήν εργατική τάξη γιά μάχες γιά τήν άνατροπή τοΰ καπιταλιστικού ζυγοΰ καί τήν έγκαθίδρυση τής

73

δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. Μετά τό θάνατο τοΰ "Ενγκελς (1895) ή ήγεσία της II Διεθνούς όλο καί περισσότερο έκανε στροφή πρός τόν όπορτουνισμό. ΟΙ πρώτες κιόλας μάχες ένάντια στόν άναθεωρητισμό, πού έγιναν στό μεταίχμιο τοΰ 20οΰ αιώνα έδει­ ξαν ότι οί ήγέτες τών σοσιαλιστικών κομμάτων τής Δυτικής Εύρώπης όλο καί πιό πολύ ύποτάσσονται στούς έχθρούς τοΰ μαρ­ ξισμού, πού διακήρυσσαν τήν παραίτηση άπό τή σοσιαλιστική επανάσταση καί τόν συμβιβασμό μέ τήν άστική τάξη. Τά έπαναστατικά στοιχεία τής II Διεθνούς ήταν πάρα πολύ άδύνατα γιά ν ’ άλλάξουν τήν κατάσταση. Μόνο οι ρώσοι μαρξιστές, δηλ. οί μπολσεβίκοι μ'έπικεφαλής τόν В. I. Λένιν, στάθηκαν στό ύψος τών καθηκόντων τής νέας έποχής, κι έδοσαν σωστή άπάντηση στά ζωτικά προβλήματα τοΰ έργατικοΰ κινήματος. Καθόρισαν τό ρόλο τοΰ Κόμματος σάν πολιτικού άρχηγοΰ τοΰ προλεταριάτου, έβαλαν τό καθήκον τής κατάκτησης τών έργαζόμενων μαζών μέ τό μέρος τής έργατικής τάξης, μέ σκοπό τή διεξαγωγή τής σοσιαλιστικής έπανάστασης καί τήν έγκαθίδρυση τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. Διακήρυξαν πώς ένα άπό τά πιό έπιτακτικά καθήκοντα τοΰ έργατικοΰ κινήματος είναι ό άποφασιστικός άγώνας ένάντια στόν όπορτουνισμό καί στάθηκαν πρότυπο άδιαλλαξίας άπέναντί του. Δημιούργησαν τό Κόμμα, πού διαπαιδαγωγοΰσε συστηματικά τήν έργατική τάξη στό έπαναστατικό πνεΰμα καί διαμόρφωνε τά καθοδηγητικά στελέχη, στενά συνδε­ μένα μέ τίς μάζες καί ικανά νά τίς έπηρεάζουν. Ό μπολσεβικισμός ήταν ή πιό έπαναστατική καί συνεπής μαρξι­ στική κατεύθυνση μέσα στό διεθνές έργατικό κίνημα. Τό άποτέλεσμα τής δράσης τοΰ В. I. Λένιν καί τών μαρξιστών, πού αύτός καθοδη­ γούσε, ήταν νά έμφανιστεί γιά πρώτη φορά στή Ρωσία ένα Κόμμα νέου τύπου, άδιάλλακτο άπέναντί στόν όπορτουνισμό καί έπαναστα­ τικό σέ σχέση μέ τήν άστική τάξη, τό Κόμμα τής κοινωνικής έπανάστασης καί τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, τό Κόμμα τών μπολσεβίκων. « Ό μπολσεβικισμός — έγραφε μετέπειτα ό В. I. Λένιν — ύπάρχει σάν ρεύμα πολιτικής σκέψης καί σάν πολιτικό κόμμα, άπό τό 1903 ("Α π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 41ος, σελ. 6).

4. ' Η ανάπτυξη τής πάλης ενάντια σ το ύς μενσεβίκους, γιά τό δυνάμω μα το ΰ Κόμματος Μετά τό 2ο Συνέδριο ή κατάσταση μέσα στό Κόμμα περιπλέχτηκε άπό τό γεγονός ότι έπήλθε διάσπαση άνάμεσα στούς ΐσκριστές. Οι «οίκονομιστές» ξεσκεπάστηκαν πέρα γιά πέρα. Στό πρόσωπο τών μενσεβίκων τό Κόμμα είχε νά κάνει μέ νέους όπορτουνιστές, όμως ό όπορτουνιστικός χαρακτήρας τών μενσεβίκων δέν είχε άκόμη ξεσκε­ παστεί. Τό κάθε μέλος τοΰ Κόμματος έπρεπε νά άντιληφθεϊ πώς τό

74

Κόμμα τό άπειλεϊ σοβαρός κίνδυνος άπό μέρους τών μενσεβίκων. Ά ρ χισ ε μιά σκληρή πολύχρονη πάλη άνάμεσα στούς έπαναστάτες-μπολσεβίκους καί τούς όπορτουνιστές-μενσεβίκους. Ή πάλη αύτή είχε τεράστια σημασία γιά τίς τύχες τοΰ Κόμματος, τής έπανάστασης. Ό Λένιν, οΐ μπολσεβίκοι πάλαιβαν γιά νά δρά τό Κόμμα πάνω στή βάση τοΰ Προγράμματος πού ψήφισε τό συνέδριο. Οί μενσεβίκοι προσπαθούσαν νά κατευθύνουν τό Κόμμα στό δρόμο τοΰ όπορτουνισμοΰ. Π αρ'όλο πού άρνήθηκαν νά ύποταχθοΰν στίς άποφάσεις τοΰ συνεδρίου, δέν τόλμησαν ταυτόχρονα νά καλέσουν τούς όπαδούς τους νά διακόψουν κάθε σχέση μέ τό Κόμμα, δέ διακήρυξαν άνοιχτά τό σχηματισμό νέου κόμματος. Οΐ μενσεβίκοι καταλάβαιναν ότι τό ΣΔΕΚΡ έχει πολύ στενούς δεσμούς μέ τούς έργάτες καί φοβούνταν νά αύτοξεσκεπαστοΰν σάν διασπαστές τοΰ εργατικού κινήματος. Οί μενσεβίκοι άμέσως μετά τό συνέδριο έφτιαξαν κρυφά άπό τό Κόμμα τήν άντικομματική φραξιονιστική τους όργάνωση μ'έπικεφαλής τούς Μάρτοφ, Τρότσκι καί Άξελρόντ. Προσπαθούσαν μέ τό μπούκοτάρισμα τών κομματικών κέντρων καί μέ τήν άποδιοργάνωση τής κομματικής δουλιάς, νά καταλάβουν τήν ήγεσία τοϋ Κόμματος. Οί μενσεβίκοι, όπως δήλωνε ό Μάρτοφ, «ξεσηκώθηκαν ένάντια στό λενινισμό». Οΐ μενσεβίκοι έκαναν σημείο στήριξης τής πάλης τους ένάντια στό Κόμμα τό «Σύνδεσμο τοϋ έξωτερικοϋ», όπου έπικρατοΰσαν οί διανοούμενοι κι έλειπαν οί δεσμοί μέ τίς εργατικές μάζες. Σιγά-σιγά οί μενσεβίκοι πήραν στά χέρια τους όλα τά κομματικά κεντρικά όργανα: τό Νοέμβρη τοϋ 1903 πήραν τήν «Ίσ κ ρ α » καί τόν Ιο ύ λη τοΰ 1904 τήν ΚΕ. Αύτό τό πέτυχαν όχι γιατί κατόρθωσαν νά πείσουν τό Κόμμα ότι έχουν δίκιο, άλλά μέ τή βοήθεια τών συμφιλιωτιστών. Κήρυκας τοϋ συμφιλιωτισμοϋ ήταν ό Πλεχάνοφ, πού στό συνέ­ δριο ύποστήριξε τόν Λένιν, άλΛά άμέσως μετά τό συνέδριο ζήτησε νά έπανέλθει στή Σύνταξη ή τετράδα τών πρώην συντακτών-μενσεβίκων. ’ Ο Λένιν δέν μπορούσε νά συμφωνήσει μέ μιά τέτια παραβίαση τής θέλησης τοΰ συνεδρίου καί άποχώρησε άπό τή Σύνταξη. ' Ο Λένιν μπήκε μέ πρόσληψη* στήν ΚΕ καί άπό κεϊ έκανε άγώνα ένάντια στούς όπορτουνιστές. Ό Πλεχάνοφ «προσέλαβε» μέ δική του πρωτοβουλία όλους τούς πρώην συντάκτες τής «Ίσ κρ α ». Τίς ένέργειές του τίς εξήγησε στό άρθρο του «Τί δέν πρέπει νά κάνουμε», ύποστηρίζοντας ότι στό όνομα τής ειρήνης μέσα στό Κόμμα πρέπει νά κάνουμε όρισμένες ύποχωρήσεις στούς όπορτουνιστές. Αύτό σήμαινε παρά­ δοση τών βασικών θέσεων στούς άντίπαλους. Τό άρθρο τοΰ Πλεχάνοφ έγινε δεκτό μέ μεγάλο ενθουσιασμό άπ’ όλους τούς άντίπαλους τοΰ μαρξιστικού Κόμματος. Ό άστός φιλελεύθερος Στροΰβε χαρακτήρισε τό άρθρο αύτό σάν «άξιοσημείωτη στροφή». * Στά ρωσικά κοοπτάτσια. Σημαίνει πρόσληψη'άπό τά πάνω, χωρίς ίκλογή. Σημ. μα.

75

' Η δράση τοΰ Ιδιου τοΰ Πλεχάνοφ άποτελοΰσε χτυπητό παρά­ δειγμα γιά τό «τ( δέν πρέπει νά κάνουμε». ' Ο Πλεχάνοφ, ξεκινώντας μέ τή δήλωση ότι πρέπει νά υποχωρήσουμε μπροστά στούς μενσεβί­ κους, άν καί ύποστηρίζουν λαθεμένες θέσεις, γρήγορα κατέληξε νά γίνει ό ίδιος φανατικός μενσεβίκος. Τά μέλη τοΰ Κόμματος έβλεπαν μέ τά ίδια τους τά μάτια καί πείθονταν πώς ή ύποχωρητικότητα άπέναντι στόν όπορτουνισμό σέ ζητήματα άρχών όδηγεί στή νίκη τοΰ όπορτουνισμοΰ. Ή άπομάκρυνση τοΰ Πλεχάνοφ άπό τό μαρξισμό έξηγεϊται άπό τό γεγονός ότι δέν κατάλαβε τά νέα καθήκοντα τής έργατικής τάξης στή νέα Ιστορική έποχή. Αύτό όφειλόταν καί στό γεγονός ότι έπί πολλά χρόνια ήταν άποσπασμένος άπό τό ρωσικό έργατικό κίνημα. Σοβαρό ρόλο έπαιξαν καί τά λάθη του στό παρελθόν. Η «Ίσ κ ρ α » άπό τό 52ο φύλλο της έπαψε νά είναι μαχητικό όργανο τού έπαναστστικοϋ μαρξισμού, όργανο πάλης γιά τό Κόμμα. Οί μενσεβίκοι, πού πήραν στά χέρια τους τήν «Ίσ κρα », τή μετέτρεψαν σέ όργανο πάλης ένάντια στό Κόμμα, σέ βήμα γιά τό κήρυγμα τοΰ όπορτουνισμοΰ, κατά πρώτο λόγο πάνω στά όργανωτικό ζητήματα. Οί ίδιοι οί μενσεβίκοι άναγκάστηκαν νά όμολογήσουν πώς «άνάμεσα στήν παλιά καί στή νέα «Ίσ κ ρ α » ύπήρχε άβυσσος». Υπονομεύονταν οί βάσεις τής κομμστικότητας: ή άπαίτηση νά έκτελοΰνται ύποχρεωτικά οί άποφάσεις τοΰ Κόμματος χαρακτηρίστηκε «γραφειοκρατία», καί «τυπολατρία», ή ύποταγή τής μειοψηφίας στήν πλειοψηφία θεωρούνταν «ώμή μηχανική» καταπίεση τής θέλησης καί τής έλευθε­ ρίας τοΰ μέλους τοΰ Κόμματος, ή κομματική πειθαρχία όνομαζόταν «δουλοπαροικία». 01 μενσεβίκοι τραβούσαν τό Κόμμα πρός τά πίσω, πρός τήν όργανωτική κατάτμηση καί παράλυση, πρός τό πνεύμα τών στενών όμίλων καί τόν χειροτεχνικό τρόπο δουλιάς. Έπρεπε νά δοθεί άποφασιστική μάχη ένάντια στούς μενσεβίκους, νά ξεσκεπαστεί ό όπορτουνισμός τους πάνω στά όργανωτικό ζητήμα­ τα, ν'άποδειχτεϊ πόσο έπικίνδυνος ήταν ό μενσεβικισμός γιά τό Κόμμα. Τό καθήκον αύτό τό έκπλήρωσε ό В. I. Λένιν στό βιβλίο του « Έ ν α βήμα μπρός, δυό βήματα πίσω», πού βγήκε τό Μάη τοΰ 1904. Στό βιβλίο αύτό ή μαρξιστική διδασκαλία γιά τό Κόμμα βρήκε τήν παραπέρα άνόπτυξή της. ' Ο Λένιν, ξεκινώντας άπό τίς άντιλήψεις ότι τό μαρξιστικό Κόμμα είναι' ό πολιτικός ήγέτης τοΰ προλεταριάτου, έπεξεργάστηκε τίς παρακάτω όργανωτικές άρχές τοΰ μπολσεβίκικου Κόμματος. Τό μαρξιστικό Κόμμα είναι ίνα κομμάτι τής έργατικής τάξης, τό πρωτοπόρο τμήμα της. Τό κόμμα δέν πρέπει νά τό συγχέουμε μ'όλη τήν τάξη. Δημιουργεϊται μέ τήν έπιλογή τών καλύτερων άνθρώπων τής έργατικής τάξης, τών πιό συνειδητών, όργανωμένων, γεμάτων άπό πνεύμα αύτοθυσίας καί άπεριόριστα άφοσιωμένων στήν ύπόθε­ ση τής έπανάστασης. Τό προλεταριάτο δέν είναι όμοιογενές. Μέσα στό προλεταριάτο

76

ύπάρχουν στρώματα, πού διαφέρουν ώς πρός τό έπίπεδο τής συνειδητότητάς τους καί τήν πείρα τής ζωής τους. ’ Εκτός άπ' αύτό, οί γραμμές τής έργατικής τάξης στίς συνθήκες τοΰ καπιταλισμού συμπληρώνονται διακρώς άπό άνθρώπους προερχόμενους άπό καταστραμμένους άγρότες καί μικροεπαγγελματίες. ’ Η διαφορά άνάμεσα στά πρωτοπόρα στοιχεία καί στήν ύπόλοιπη μάζα τών έργατών είναι άναπόφευκτη. ΤΙ θά γινόταν τό Κόμμα, άν άρχιζε νά δέχεται άνεξέλεγκτα στίς γραμμές του όλους όσους έπιθυμοΰσαν νά μποϋν σ'αύτό; Είναι φανερό, πώς δέ θά ήταν σέ θέση νά έκπληρώσει τό ρόλο τοΰ πρωτοπόρου τμήματος. Τό βασικό λάθος τών άπόψεων τών μενσεβίκων σχετικά μέ τό Κόμμα ήταν ότι συγχέανε τό Κόμμα μέ τήν τάξη. ' Επιδιώκοντας νά δοθεί σέ κάθε άπεργό τό δικαίωμα νά αύτοκαλείται μέλος τοΰ Κόμματος, οί μενσεβίκοι έξαφάνιζαν κάθε διαχωριστική γραμμή άνάμεσα στά πρωτοπόρα στοιχεία καί στήν ύπόλοιπη μάζα τών έργατών. Τό Κόμμα θά μετατρεπόταν σέ όργάνωση πού σέρνεται στήν ούρά τών καθυστερημένων διαθέσεων τών άνεξέλικτων στρω­ μάτων, άντί ν'άνεβάσει όλη τήν έργατική τάξη στό έπίπεδο τής συνειδητότητας τοΰ πρωτοπόρου τμήματός της. Αύτό θά είχε σάν άποτέλεσμα νά χάσει άναπόφευκτα τό Κόμμα τόν πρωτοποριακό του ρόλο. Τό Κόμμα είναι ή άνώτερη έκδήλωση τής συνειδητότητας τοΰ προλεταριάτου, συγκεντρώνει τήν πλουσιότατη πείρα καί τίς έπαναστατικές παραδόσεις του. Τό Κόμμα είναι έξοπλισμένο μέ τήν έπιστημονική θεωρία, μέ τή γνώση τών νόμων τής κοινωνικής έξέλιξης καί τής ταξικής πάλης, καί γι'αύτό είναι σέ θέση νά καθοδηγεί τήν έργατική τάξη. Τό Κόμμα δέν είναι μόνο τό πρωτοπόρο, άλλά καί τό όργανωμένο τμήμα τής έργατικής τάξης. Τό Κόμμα θά μπορέσει νά έκπληρώσει τό ρόλο τοΰ πρωτοπόρου τμήματος, άν θά είναι όργανωμένο σέ ένα ενιαίο, κοινό τμήμα τής έργατικής τάξης, στερεωμένο μέ τήν ένότητα θέλησης, μέ τήν ένότητα δράσης, μέ τήν ένότητα πειθαρχίας. Γιά τήν ένότητα δράσης τοΰ προλεταριάτου είναι άπαραίτητη ή ένότητα θέλησης, καί ή ένιαία θέληση δέν μπορεί νά νοηθεί χωρίς τήν όργάνωση. Τό Κόμμα, σάν συνειδητό τμήμα τής έργατικής τάξης, είναι ή προσωποποίηση τής όργανωτικότητάς της. Θά μπορέσει νά καθοδηγεί μ'έπιτυχία τήν πάλη τής έργατικής τάξης, άν είναι μιά συσπειρωμένη όργάνωση. ΟΙ μενσεβίκοι προσπαθούσαν νά έκφοβίσουν τό Κόμμα μέ τό γεγονός ότι πολλοί διανοούμενοι θά μείνουν έξω άπό τό Κόμμα, γιατί τούς φαίνεται βαριά ή κομματική πειθαρχία καί δέν θέλουν νά μπουν στήν κομματική όργάνωση. Ά λ λ ά τό Κόμμα τής έργατικής τάξης δέν έχει άνάγκη άπό τούς άτομικιστές διανοούμενους. Τό προλεταριάτο δέν φοβάται τήν όργάνωση καί τήν πειθαρχία. ' Η μεγάλη καπιταλι­ στική παραγωγή συνενώνει καί βάζει πειθαρχία στό προλεταριάτο, ή

77

ταξική πάλη τό βοηθά νά καταλαβαίνει ευκολότερα τήν άνάγκη τής όργάνωσης καί τής πειθαρχίας. Γι' αύτό ό πρωτοπόρος εργάτης εκτιμά τήν όργάνωση, καταλαβαίνει τή σημασία της στήν πάλη. Τό προλεταριάτο δέν είναι όμοιογενές όχι μόνο ώς πρός τό έπίπεδο τής συνειδητότητας, άλλά καί ώς πρός τό βαθμό τής όργανωτικότητας. Ή όργανωτικότητα καί ή συνειδητότητα συνδέονται στενά μεταξύ τους. Ό σ ο ύψηλότερη είναι ή συνειδητότητα, τόσο πιό τέλεια είναι ή όργάνωση. Άνά μεσα στούς έργάτες ύπάρχουν καί έντελώς καθυστερημένα, άνοργάνωτα στοιχεία καί καθυστερημένα στρώμα­ τα, πού καταλαβαίνουν μόνο τήν επαγγελματική όργάνωση. Τό Κόμμα, σάν πρωτοπόρο τμήμα είναι ή πιό τέλεια ταξική όργάνωση τοΰ προλεταριάτου. Τό μαρξιστικό Κόμμα είναι ή ενσάρκωση τών δεσμών τοΰ πρωτοπόρου τμήματος μέ τά έκατομμύρια τών μαζών τής έργατικής τάξης. Ό В. I. Λένιν έδειξε πόσο λαθεμένοι ήταν οΙ ισχυρισμοί τών μενσεβίκων, ότι ή άπομόνωση τών πρωτοπόρων στοιχείων σέ μιά συγκεντρωτική καί πειθαρχημένη όργάνωση έξασθενίζει τούς δε­ σμούς τους μέ τίς μάζες. «Απεναντίας, — άπαντοΰσε ό Λένιν — όσο πιό γερές θά είναι οί κομματικές μας όργανώσεις, πού θά περιλαβαίνουν τούς πραγματικούς σοσιαλδημοκράτες, όσο λιγότερη θά είναι ή ταλάντευση καί ή άστάθεια μέσα στό Κόμμα, τόσο πιό πλατιά, πιό πολύπλευρη, πιό πλούσια καί πιό γόνιμη θά είναι ή έπιροή τοΰ Κόμματος πάνω στά στοιχεία τών έργατικών μαζών πού τό περιστοιχίζουν καί πού καθοδηγούνται άπ' αύτό (σ τ ό Ι δ ι ο , σελ. 249). Μόνιμη φροντίδα τοΰ Κόμματος είναι ό πολλαπλασιασμός καί ή στερέωση τών δεσμών μέ τίς έξωκομματικές μάζες, ή κατάκτηση τής έμπιστοσύνης τής τάξης του. Τό μαρξιστικό Κόμμα δέν μπορεί ν'άναπτύσσεται χωρίς τή στερέωση τών δεσμών μέ τίς έργατικές μάζες, χωρίς τήν ύποστήριξη τών μαζών. Τό μαρξιστικό Κόμμα είναι ή άνώτερη μορφή ταξικής όργάνωσης τοΰ προλεταριάτου. ' Ο Λένιν έξηγοϋσε πώς οΙ μενσεβίκοι, καταργών­ τας τά σύνορα άνάμεσα στό Κόμμα καί στήν έργατική τάξη, στήν πραγματικότητα άρνοΰνταν τή σημασία τοΰ Κόμματος σάν καθοδηγητικής όργάνωσης τοΰ έργατικοΰ κινήματος. Τό μαρξιστικό Κόμμα συνενώνει τά πιό συνειδητά καί όργανωμένα στοιχεία τής έργατικής τάξης. Είναι έξοπλισμένο μέ τή γνώση τών νόμων τής κοινωνικής έξέλιξης, έχει ξεκάθαρο πρόγραμμα κι ευλύγι­ στη τακτική. Έ ν α τέτιο Κόμμα άποτελεϊ τό καλύτερο σχολειό γιά τή διαπαιδαγώγηση τών ήγετών τής έργατικής τάξης- οί πρωτοπόροι έργάτες άποκτοΰν μέσα στίς γραμμές του τίς άπαραίτητες θεωρητικές γνώσεις καί τήν πολίτικη πείρα, γιά νά καθοδηγούν όλες τίς εκδηλώσεις τής ταξικής πάλης τοΰ προλεταριάτου. Τό Κόμμα, οί έπιτροπές καί τά στελέχη του, παίρνοντας μέρος στήν καθημερινή

78

πάλη του προλεταριάτου, υπερασπίζοντας άκλόνητα τά ζωτικά του συμφέροντα, κατακτούν τήν έμπιστοσύνη τών εργατικών μαζών. Ό λ α αύτά έξασφαλίζουν στό Κόμμα τήν καθοδήγηση όλων τών όργανώσεων τοΰ προλεταριάτου, τήν όμόθυμη κα( συντονισμένη δράση τους, πού κατευθύνεται πρός ένα κοινό σκοπό, τήν άνατροπή τοΰ έκμεταλλευτικοΰ καθεστώτος καί τήν έγκαθίδρυση σοσιαλιστικής τάξης πραγμάτων. Γ ιά νά έκπληρώσει τόν ιστορικό του ρόλο τό Κόμμα πρέπει νά γίνει γερή καί συσπειρωμένη όργάνωση μόνο έφόσον οίκοδομεϊται πάνω στίς άρχές τοΰ συγκεντρωτισμοί1 Ή άρχή τοΰ συγκεντρωτισμού σημαίνει συγκρότηση καί δουλιά τοΰ Κόμματος μέ βάση ένα ένιαϊο καταστατικό, καθοδήγησή του άπό ένα ένιαϊο κεντρικό όργανο, πού τό άποτελεϊ τό συνέδριο τοΰ Κόμματος, κι άνάμεσα στά συνέδρια ή Κεντρική ' Επιτροπή, σημαίνει ένιαία πειθαρχία, ύποταγή τής μειοψη­ φίας στήν πλειοψηφία, τών κατώτερων όργανώσεων στίς άνώτερες. Στό μαρξιστικό κόμμα ενυπάρχει ό δημοκρατισμός. ' Ωστόσο, στίς συνθήκες τής παρανομίας οί κομματικές όργανώσεις δέν μπορούσαν νά συγκροτούνται πάνω στίς άρχές τής όλοκληρωμένης αίρετότητας καί τής λογοδοσίας καί είχαν αύστηρά συνωμοτικό χαρακτήρα. Ό Λένιν, όμως, εϊχε τή γνώμη πώς, όταν δημιουργηθοΰν οί κατάλληλες συνθήκες, οί κομματικές όργανώσεις θά συγκροτούνται μέ βάση τή συνεπή έφαρμογή τοΰ δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. ΟΙ μενσεβίκοι δήλωναν δημαγωγικά ότι ό συγκεντρωτισμός μετατρέπει δήθεν τό Κόμμα σέ «φάμπρικα» καί τά μέλη τού Κόμματος σέ «ροδίτσες καί βιδίτσες». Στήν πραγματικότητα οϊ μενσεβίκοι τάσσονταν ένάντια στήν κομματική πειθαρχία, τραβούσαν τό Κόμμα πρός τά πίσω, στήν έποχή πού κάθε όργάνωση ένεργοΰσε όπως αύτή νόμιζε καλύτερα, χωρίς νά άναγνωρίζει καμιά έξουσία έπάνω της. « .. προηγούμενα — έγραφε ό Λένιν — τό Κόμμα μας δέν ήταν ένα έπίσημα όργανωμένο σύνολο, άλλά άθροισμα μεμονωμένων όμάδων, καί πώς γι'αύτό ούτε μπορούσαν νά ύπάρχουν άνάμεσα στίς όμάδες αύτές άλλες σχέσεις, έκτός άπό τήν Ιδεολογική έπίδραση. Τώρα γίναμε όργανωμένο Κόμμα, κι αύτό άκριβώς σημαίνει δημιουργία έξουσίας. μετατροπή τοΰ κύρους τών Ιδεών σέ κύρος έξουσίας, ύποταγή τών κατώτερων κομματικών όργάνων στά άνώτερα ( " Α π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 8ος, σελ. 364). Χωρίς ένα κυρίαρχο κέντρο, τό Κόμμα δέν μπορεί νά εϊναι πραγματικά έπαναστατικό Κόμμα, καί δέν μπορεϊ νά καθοδηγεί τήν πάλη τοΰ προλεταριάτου. 'Ενιαίο καί συγκεντρωτικό Κόμμα δέν μπορεϊ νά νοηθεί χωρίς πειθαρχία. ' Η όργάνωση καί ή πειθαρχία συνδέονται στενά μεταξύ τους, εϊναι άδύνατο νά ύπάρχει γερή όργάνωση χωρίς αύστηρή πειθαρχία. ’ Ελευθερία συζήτησης καί κριτικής, ενότητα δράσης, έτσι καθόρισε τήν πειθαρχία μέσα στό έργατικό Κόμμα ό Λένιν. "Υστερα άπό τή λήψη τής άπόφασης, όλα τά μέλη τοΰ Κόμματος πρέπει νά

79

δρουν σάν ένας άνθρωπος, γιατί όργάνωση σημαίνει ένότητα δράσης. Ο! μενσεβίκοι, σαμποτάροντας τίς άποφάσεις τοϋ συνεδρίου καί τής ΚΕ, ύπονόμευαν τήν πειθαρχία τοΰ Κόμματος. Διακήρυτταν πώς δέν είναι ύποχρεωτικές ο! άποφάσεις τοϋ συνεδρίου γιά τά μέλη τοΰ Κόμματος, Ιδιαίτερα γιά τούς «έκλεκτούς», γιά τούς ήγέτες. Στό Κόμμα όμως τής έργατικής τάξης είναι άπαράδεκτο ένα καθεστώς, όπου οί άποφάσεις του νά είναι ύποχρεωτικές μονάχα γιά τά άπλά μέλη του Κόμματος. Έ ν α τέτιο «καθεστώς» δημιουργεί σοβαρό κίνδυνο γιά τήν ένότητα τοΰ Κόμματος. « ’ Ο άτομικισμός τοΰ διανοούμενου — έγραφε ό Λένιν, — πού είχε ήδη έκδηλωθεί στή διαμάχη γύρω άπό τό άρθρο 1, άποκαλύπτοντας τή ροπή του πρός τά όπορτουνιστικά έπιχειρήματα καί τήν άναρχική λογοκοπία θεωρεί δουλοπαροικία κάθε προλεταρια­ κή όργάνωση καί πειθαρχία» ( Ά π α ν τ α , τόμ. 8ος, έλλην. έκδ., σελ. 353). Ή πραγματική ένότητα τοϋ Κόμματος δέν σημαίνει μόνο Ιδεολο­ γική ένότητα, άλλά καί όργανωτική ένότητα, πού δέν έννοείται χωρίς ένιαία πειθαρχία, ύποχρεωτική γιά όλα τά τά μέλη τοΰ Κόμματος. Τό Κόμμα δυναμώνει καί οί δεσμοί του μέ τίς μάζες πολλαπλασιάζονται, όταν μέσα σ ’ αύτό πραγματοποιούνται ή έσωκομματική δημοκρατία καί ή αύτοκριτική. — Πρέπει ν'αύξάνουμε μ ‘ όλα τά μέσα τή δραστηριότητα όλων τών μελών τοϋ Κόμματος, νά φροντίζουμε ώστε όλοι τους νά παίρνουν μέρος στή συζήτηση τών σπουδαιότερων ζητημάτων τής κομματικής ζωής. «Γιά νά γίνουμε Κόμμα μαζών, όχι μόνο στά λόγια, — έγραφε ό Λένιν — πρέπει νά προσελκύουμε σ ’ όλες τίς κομματικές υποθέ­ σεις όλο καί πιό πλατιές μάζες...» ( σ τ ό ί δ ι ο , σελ. 95). Τό μαρξιστικό Κόμμα θεωρεί ύποχρέωσή του νά κάνει «τήν αύτοκριτική του καί νά ξεσκεπάζει άμείλικτα τίς έλλείψεις του»(σ τ ό ί δ ι ο , σελ. 194), γιατί βλέπει σ'α ύτό μιά σπουδαιότατη μέθοδο γιά τό ξεπέρασμα τών άδυναμιών τής δράσης του καί γιά τή διαπαιδαγώ­ γηση τών κομματικών στελεχών. Ό Λένιν μέ βάση τίς θέσεις αύτές θεμελίωσε τίς άρχές τής έσωτερικής όργανωτικής συγκρότησης τοϋ Κόμματος. Ό В. I. Λένιν έδειξε πώς ο! άπόψεις τών μενσεβίκων, πού διατυπώθηκαν κατά τή συζήτηση πάνω στό πρώτο άρθρο τοϋ Καταστατικού, μετεξελίχτηκαν σέ όλόκληρο όπορτουνιστικά σύστη­ μα. Τά βασικά γνωρίσματα τοϋ όργανωτικοΰ όπορτουνισμοϋ τών μενσεβίκων είναι: έχθρότητα πρός τό συγκεντρωτισμό, μίσος πρός τήν πειθαρχία, προάσπιση τής όργανωτικής καθυστέρησης, άνοιγμα τών θυρών τοϋ έργατικοϋ Κόμματος στά μικροαστικά, όπορτουνιστικά στοιχεία, άρνηση τοΰ ρόλου τοϋ Κόμματος σάν βασικοΰ όπλου τής έργατικής τάξης στήν πάλη της γιά τή δικτατορία τοϋ προλεταριάτου, γιά τό σοσιαλισμό.

80

' Η διαμετρικά άντίθετη στάση τών μπολσεβίκων καί τών μενσεβί­ κων άπέναντι στά ζητήματα τής όργάνωσης ήταν ή έκφραση δυό άντίθετων γραμμών στήν οίκοδόμηση τοΰ Κόμματος. Οΐ μπολσεβίκοι ήταν έκπρόσωποι τής προλεταριακής όργάνωσης καί πειθαρχίας, οΐ μενσεβίκοι ήταν όπαδοί τοΰ άστικοΰ-διανοουμενίστικου άτομικισμοΰ. Γιά πρώτη φορά στήν ιστορία τοΰ μαρξισμού ύποβλήθηκε σέ λεπτομερειακή κριτική ό όπορτουνισμός πάνω στά όργανωτικά ζητήματα, έπισημάνθηκε ό έξαιρετικός κίνδυνος νά ύποτιμηθεί ή σημασία τής όργάνωσης γιά τό έργατικό κίνημα. ' Ο Λένιν στό έργο του ξεσκέπασε μέ μεγάλη δύναμη τήν τεράστια σημασία πού έχει τό μαρξιστικό Κόμμα στόν άγώνα τής έργατικής τάξης, ιδιαίτερα στή νέα ιστορική έποχή, όταν στή Ρωσία ήταν έτοιμη νά ξεσπάσει ή μεγάλη λαϊκή έπανάσταση καί ό καπιταλιστικός κόσμος είχε πιά ώριμάσει γιά τή σοσιαλιστική άλλαγή. «Στήν πάλη του γιά τήν έξουσία τό προλεταριάτο δέν έχει άλλο όπλο, έκτός άπό τήν όργάνωση. Διασπασμένο άπό τόν άναρχικό συναγωνισμό πού κυριαρχεί στόν άστικό κόσμο, έξουθενωμένο άπό τήν άναγκαστική δουλιά γιά τό κεφάλαιο, ριγμένο συνεχώς «στό βυθό» τής όλοκληρωτικής άθλιότητας, τοΰ άγριανθρωπισμοϋ καί τοϋ έκφυλισμοΰ, τό προλεταριάτο μπορεϊ νά γίνει καί θά γίνει όπωσδήποτε άκατανίκητη δύναμη μόνο χάρη στό γεγονός ότι ή ιδεολογική, μέ βάση τίς άρχές τοΰ μαρξισμού, συνένωσή του έδραιώνεται μέ τήν ύλική ενότητα τής όργάνωσης πού συσπειρώ­ νει εκατομμύρια έργαζόμενους στή στρατιά τής έργατικής τάξης. Μπροστά σ'α ύτή τή στρατιά δέν θά άντέξει ούτε ή σαραβαλια­ σμένη έξουσία τής ρωσικής άπολυταρχίας, ούτε ή παραγερασμένη έξουσία τοϋ διεθνοϋς κεφαλαίου» ( Ά π α ν τ α, έλλην. έκδ., τόμ. 8ος, σελ. 414-415). «Στήν πάλη του γιά τήν έξουσία τό προλεταριάτο δέν έχει άλλο όπλο, έκτός άπό τήν όργάνωση» — ή λενινιστική αύτή θέση έγινε ένας άπό τούς άκρογωνιαίους λίθους τοϋ μπολσεβικισμοΰ. Τά κομματικά στελέχη έδειξαν ώριμότητα καί βαθιά κατανόηση τών λενινιστικών όργανωτικών ιδεών. Πολλές έπιτροπές έκαναν κριτική ένάντια στή μενσεβίκικη «Ίσ κ ρ α », συνέδεαν άμεσα τό ζήτημα τοϋ Κόμματος καί τών όργανωτικών του βάσεων μέ τά προβλήματα τής πάλης γιά τή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου. « Ή προετοιμασία τοΰ προλεταριάτου γιά τή δικτατορία — έγραφαν οΐ μπολσεβίκοι τών ΟύραλΙων — είναι τόσο σοβαρό όργανωτικό καθήκον, πού πρέπει νά ύποταχθοΰν σ'α ύτό όλα τά άλλα. Ή προετοιμασία συνίσταται, άνάμεσα στ'άλλα, στή δημι­ ουργία εύνοϊκής άτμόσφαιρας γιά μιά ισχυρή προλεταριακή όργάνωση μέ κύρος, στήν έξήγηση όλης τής σημασίας αύτής τής όργάνωσης». (« Τ ό τ ρ ί τ ο Σ υ ν έ δ ρ ι ο τ ο ΰ Σ Δ Ε Κ Ρ . Σ υ λ ­ λ ο γ ή έ γ γ ρ ά φ ω ν κ α ί σ τ ο ι χ ε ί ω ν » . Κρατικό πολιτικό έκδοτικό, ρωσ. έκδ., 1955, σελ. 146).

81

Ό Β . Ι . Λένιν βρέθηκε στήν άνάγκη, νά παλαίψει γιά τό Κόμμα σέ συνθήκες, πού όχι μόνο δέν έβρισκε ύποστήριξη άπό τίς ήγεσίεςτών Σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων τής Δυτικής Εύρώπης, άλλά άντιμετώπιζε καί τήν άνοιχτή έχθρότητά τους. ΟΙ ήγέτες τής II Διεθνούς καταφέρονταν ενάντια στόν В. I. Λένιν, πού είπε τή νέα λέξη στό μαρξισμό γιά τό ρόλο τοΰ Κόμματος, γιά τό χαρακτήρα καί τίς άρχές τής όργάνωσής του, γιά τή διαπαιδαγώγηση τών στελεχών τοΰ Κόμματος μέσα στόν άποφασιστικό καί άνειρήνευτο άγώνα ένάντια στόν όπορτουνισμό. Οι μενσεβίκοι μπορούσαν νά στηρίζονται σέ άναγνωρισμένες στήν έποχή έκείνη αύθεντίες σάν τόν Α. Μπέμπελ καί τόν Κ. Κάουτσκι. Οι μπολσεβίκοι έδοσαν τήν πρέπουσα άπάντηση στούς ήγέτες τής II Διεθνούς. Σέ μιά σειρά λόγους τους, ιδιαίτερα στό διεθνές συνέδριο στό "Αμστερνταμ τό 1904, οϊ μπολσεβίκοι δήλωσαν άνοιχτά, πώς τό πρώτο άρθρο τοΰ Καταστατικοΰ τοΰ Κόμματος, όπως τό διατύπωσε ό Λένιν, έπαιρνε ύπόψη τή θλιβερή πείρα τών γερμανών σοσιαλδημοκρατών. Τό καταστατικό τής γερμανικής σοσιαλδημοκρα­ τίας δέν άπαιτοΰσε άπό τό μέλος τοΰ Κόμματος νά άνήκει σέ μιά άπό τίς κομματικές όργανώσεις, κι αύτό χρησιμοποιήθηκε πλατιά άπό τά όπορτουνιστικά στοιχεία σέ βάρος τοΰ Κόμματος. Οι μπολσεβίκοι άρνοΰνταν νά φτιάξουν τό Κόμμα κατ'εικόνα καί όμοίωση τών Κομμάτων τής II Διεθνοΰς. Μελετώντας προσεκτικά καί ξαναδουλεύοντας κριτικά τήν πείρα τοΰ διεθνοΰς καί τοΰ ρωσικού έργατικοΰ κινήματος, οι μπολσεβίκοι προχώρησαν, μέ τήν καθοδήγη­ ση той В. I. Λένιν, τολμηρά στήν οικοδόμηση κόμματος νέου τύπου. Ό μπολσεβικισμός δροΰσε μέ ενεργητικότητα στό διεθνή στίβο, έπιδρώντας στό διεθνές έργατικό κίνημα. Τό καλοκαίρι τοΰ 1904 ή κατάσταση τοΰ Κόμματος ήταν πολύ δύσκολη. Οί ήγέτες τών μενσεβίκων, άφοΰ κατέλαβαν τά κεντρικά κομματικά όργανα, άρχισαν νά διασπούν τίς τοπικές κομματικές όργανώσεις. ' Η άποδιοργανωτική δουλιά τών μενσεβίκων κατέστρε­ ψε τήν ενότητα δράσης τής έργατικής τάξης. ' Η κατάσταση αύτή ήταν πολύ περισσότερο άπαράδεκτη, γιατί ή επαναστατική κατάσταση στή χώρα άπαιτοΰσε τή συσπείρωση τών δυνάμεων τοΰ Κόμματος καί τή μαχητική ένότητα τοΰ προλεταριάτου. Μεγάλο ρόλο στή συσπείρωση τοΰ Κόμματος έπαιξε ή σύσκεψη τών 22 μπολσεβίκων, πού έγινε τόν Αύγουστο τοΰ 1904 στήν 'Ελβετία μέ τήν καθοδήγηση τοΰ В. I. Λένιν. Ή έκκληση «Πρός τό κόμμα», πού ψηφίστηκε, καλοΰσε τίς κομματικές όργανώσεις νά παλαίψουν γιά τή σύγκληση τού 3ου Συνεδρίου, πού θά χαλιναγωγή­ σει τούς μενσεβίκους καί θά βγάλει νέα ήγεσία άνταποκρινόμενη στή θέληση τοΰ Κόμματος. Τό φθινόπωρο τοΰ 1904 έγιναν τρεις συνδιασκέψεις, ή νότια, τοΰ Καυκάσου καί ή βόρεια, στίς όποιες σχηματίστηκε τό Γ ραφείο τών έπιτροπών τής πλειοψηφίας (ΓΕΠ) μέ καθοδηγητή τόν Λένιν. Στίς 22

82

τοϋ Δεκέμβρη 1904 βγήκε τό πρώτο φύλλο τής μπολσεβίκικης έφημερίδας «Βπεριόντ»*, πού συνέχισε άντάξια τό έργο τής παλιάς «Ίσ κ ρα ». Ή Σύνταξη τής έφημερίδας άποτελοΰνταν άπό τούς В. I. Λένιν, В. Β. Βορόβσκι, А. Β. Λουνατσάρσκι καί Μ. Σ. Όλμίνσ κι. Τούς μπολσεβίκους τούς άκολουθοΰσαν οί βασικές βιομηχανικές περιοχές καί τά μεγάλα κέντρα: ή Πετρούπολη, ή Μόσχα, ή Ρίγα, τό Μπακού, τό Έκστερινοσλάβ, ή 'Οδησσός, ή Κεντρική βιομηχανική περιοχή, τά Ουράλια. Τά βασικά στελέχη τών έπαγγελματιών έπανα­ στατών ύποστήριζαν στό σύνολό τους τόν Λένιν. Μέσα στήν πάλη γιά τόν μπολσεβικισμό άναπτύχθηκαν νέες κομματικές δυνάμεις. Σέ σκληρές ιδεολογικές μάχες μέ τούς μενσεβίκους διαμορφώθηκαν πολλοί έπιφανεϊς παράγοντες τοϋ Κόμματος, όπως ο! Α. Σ. Μποϋμπνοφ, Κ. Ε. Βοροσίλοφ, Σ. Μ. Κίροφ, В. Β. Κούιμπισεφ, Ντ. Ζ. Μανουίλσκι, Γκ. Κ. ' Ορτζονικίτζε, Π. Π. Πόστισεφ, Μ. Β. φροΰνζε. Τό Κόμμα, ή τεράστια πλειοψηφία του, έκρινε μέ κριτικό πνεύμα τούς τέτιους ήγέτες σάν τόν Πλεχάνοφ, τόν Ά ξελρόντ καί τόν Μάρτοφ, τούς πέταξε καί συσπειρώθηκε γύρω άπό τόν В. I. Λένιν σάν άρχηγό του. Σ Υ Ν Τ Ο Μ Α

Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α Τ Α

Ή δεκαετία πού μεσολάβησε πρίν άπό τήν πρώτη ρωσική έπανάσταση (1894-1904) ήταν περίοδος μεγάλων άλλαγών στή ζωή τοϋ λαοΰ. Ό Β . Ι . Λένιν τόνιζε πώς άπό τή στιγμή πού ή έργατική τάξη έμφανίστηκε σάν ή πιό ισχυρή έπαναστατική δύναμη άρχισε μιά νέα εποχή στή ρωσική ιστορία. Στά μέσα τής δεκαετίας 1890-1900 τελειώνει ή πενηντάχρονη ιστορία τών άναζητήσεων άπό τούς ρώσους επαναστάτες τής σωστής, τής πραγματικά έπιστημονικής έπαναστατικής θεωρίας. Ύ σ τερα άπό άμέτρητες θυσίες, μέ τή δοκιμασία στήν πράξη καί τήν κριτική άντιπαραβολή τών διάφορων θεωριών, ή έπαναστατική σκέψη καί τό έργατικό κίνημα στή Ρωσία έφτασαν στό μαρξισμό. ' Εμφανίζεται τό μαζικό έργατικό κίνημα πού συνδέεται μέ τή σοσιαλδημοκρατία. Μέσα στή σοσιαλδημοκρατία γεννιούνται δυό ρεύματα' τό έπαναστατικό-μαρξιστικό καί τό όπορτουνιστικά. Ό В. I. Λένιν ύψώνει τή σημαία τής άδιάλλακτης πάλης γιά τό μαρξισμό, δημιουργεί στήν Πετρούπολη τήν «Έ ν ω σ η άγώνα γιά τήνάπελευθέρωση τής έργατικής τάξης», τό έμβρυο τοΰ μαρξιστικού κόμματος στή Ρωσία. "Αρχισε τό νέο, τό λενινιστικό στάδιο στήν άνάπτυξη τοϋ μαρξισμού. Στίς άρχές τοΰ 20οϋ αιώνα στή Ρωσία ώριμάζει ή έπανάσταση· ή έργατική τάξη σφυρηλατεί τό ίδεολογικό-πολιτικό της όπλο γιά τίς μελλοντικές μάχες. ’ Η «Ίσ κ ρ α », πού καθοδηγείται άπό τόν В. I. Λένιν, διεξάγει μιά νικηφόρα πάλη ένάντια στούς «οίκονομιστές», προετοιμά­ * «Εμπρός» — Σημ. μετ.

83

ζει τήν Γδρυση τοϋ μαρξιστικού Κόμματος. Τό 2ο Συνέδριο τοϋ ΣΔΕΚΡ έβαλε τΙς βάσεις γιά τό Κόμμα τών μπολσεβίκων, τό Κόμμα τής κοινωνικής Επανάστασης καί τής δικτατορίας τοϋ προλεταριάτου. 01 μπολσεβίκοι άνέτττυξαν άποφασιστικό άγώνα ένάντια στούς μενσεβίκους γιά τό κόμμα νέου τύπου, γιά τόν καθοδηγητικό ρόλο τής έργατικής τάξης στήν έπανάσταση, πράγμα πού είχε μεγάλη ιστορική σημασία. ' Ο άγώνας αύτός ήταν καί άγώνας ένάντια στόν όπορτουνισμό μέσα στό διεθνές έργατικό κίνημα. Στή φωτιά αύτής τής πάλης ό В. I. Λένιν δημιούργησε τή θεωρία γιά τό Κόμμα σάν βασικό όπλο τής έργατικής τάξης στήν πάλη γιά τή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου, γιά τή νικηφόρα κομμουνιστική έπανάσταση. ' Ο Λένιν παρουσιάστηκε σάν ό μεγάλος άρχηγός τοΰ προλεταριάτου, ό άντάξιος συνεχιστής τής διδασκαλίας τοΰ Μάρξ καί τοΰ Ένγκελς. Τά έργα τοϋ В. I. Λένιν άποτέλεσαν ένα τεράστιο Ιδεολογικό θησαυρό τοΰ Κόμματος, τό άτράνταχτο θεωρητικό του θεμέλιο. Ή έμφάνιση στή Ρωσία έπαναστατικοΰ μαρξιστικού Κόμματος τής έργατικής τάξης είχε μέγιστη σημασία γιά τΙς μελλοντικές τύχες τής χώρας καί όλου τοΰ διεθνούς έργατικοΰ κινήματος. Γιά πρώτη φορά στήν Ιστορία ή πιό κατσπιεζόμενη καί ή πιό έπαναστατική τάξη, τό προλεταριάτο, μπήκε στήν έπανάσταση, έχοντας τό δικό της άνεξάρτητο μαρξιστικό Κόμμα.

84

Κ ΕΦ Α ΛΑΙΟ III

ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΤΩΝ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΑΣΗ ΤΟΥ 1905-1907

1. Τό έπαναστατικό κίνημα στή Ρωσία τίς παραμονές τοΰ 1905. Ό ρωσοϊαπωνικός πόλεμος. Ή εννιά τοΰ Γενάρη. Ά ρ χ ή τής πρώτης ρωσικής έπανάστασης ' Η έπανάσταση στή Ρωσία ωρίμαζε έπΙ πολλά χρόνια. Στίς άρχές τοΰ 20οΰ αΙώνα στή Ρωσία διαμορφώθηκαν τέτιες συνθήκες, που έδειχναν καθαρά ότι κοντοζυγώνει τό ξέσπασμα τής έπανάστασης στή χώρα. Τήν έποχή έκείνη ό καπιταλισμός στή Ρωσία, όπως καί σ'ό λο ν τόν κόσμο, μπήκε στήν άνώτερη καί τελευταία φάση τής άνάπτυξής του, στόν Ιμπεριαλισμό, πού γιά χαρακτηριστικό του γνώρισμα έχει τήν όξυνση στό έπακρο όλων τών κοινωνικών καί πολιτικών άντιθέσεων τοΰ καπιταλιστικού συστήματος. Ό Ιμπεριαλισμός στή Ρωσία είχε τίς Ιδιομορφίες του. Σέ μιά μεγάλη βιομηχανία μέ ύψηλή συγκέντρωση άναπτύσσονταν όλο καί πιό πολύ τά καπιταλιστικά μονοπώλια. Ό ύψηλά άναπτυγμένος καπιταλισμός περιπλεκόταν μέ τά Ισχυρότατα ύπολείμματα τής δουλοπαροικίας στήν οίκονομία καί στό πολιτικό καθεστώς. Τά ύπολείμματα αύτά δημιουργούσαν έξαιρετικά σκληρές μορφές έκμετάλλευσης τού προλεταριάτου, τήν έσχατη έξαθλίωση τής άγροτιας, τήν άγρια καταπίεση τών μή ρωσικών Ενοτήτω ν. Τό προλεταριάτο τής Ρωσίας δοκίμαζε όλες τίς φρικαλεότητες τής καπιταλιστικής έκμετάλλευσης. Ή οίκονομική κρίση του 1900-1903 χειροτέρεψε άκόμη πιό πολύ τήν κατάσταση τών έργαζόμενων. 'Εμφανίστηκε μιά πολυάριθμη στρατιά άνέργων. ΟΙ καπιταλιστές κατέβαζαν άκόμη πιό πολύ τό μεροκάματο τών έργατών καί παρέτειναν τήν έργάσιμη μέρα. Παρ' όλο πού σύμφωνα μέ τό νόμο τού 1897 ή έργάσιμη μέρα είχε περιοριστεί σέ 11, 5 ώρες, στήν πραγματικότητα στίς περισσότερες έπιχειρήσεις διαρκοϋσε 13-14 ώρες. Χειροτέρεψε πολύ ή διατροφή τών έργατών. Οι περισσότεροι έργάτες έξακολουθοΰσαν νά μένουν σέ ύπόγεια, σέ παράγκες καί θαλάμους τών εργοστασίων. Ά κ ό μ η καί τά όργανα τού άστικοϋ τύπου άναγκάζονταν νά όμολογήσουν πώς «ή ζωή έκεϊ μέσα δέν διαφέρει πολύ άπό τή ζωή τών άνθρώπων πού βρίσκονται στά κάτεργα».

85

Ό В. I. Λένιν έγραφε γιά τήν κατάσταση τής έργατικής τάξης: «Χιλιάδες καί δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, πού σ 'ό λη τους τή ζωή μοχθούν γιά νά δημιουργήσουν πλούτη γιά τούς άλλους, άφανίζονται άπό τούς λιμούς καί τό συνεχή ύποσιτισμό, πεθαί­ νουν πρόωρα άπό άρρώστιες, πού τίς προκαλοϋν οί άπαίσιοι όροι δουλιάς, οί άθλιες συνθήκες κατοικίας καί ή άνεπαρκής άνάπαυση» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 5ος, σελ. 14). Εξαιρετικά δύσκολη ήταν ή κατάσταση τής άγροτιάς. Κατά τό 1905 στήν Εύρωπαϊκή Ρωσία 10,5 εκατομμύρια καταστραμμένα καί τσακισμένα άπό τή δουλοπαροικιακή έκμετάλλευση άγροτικό νοικο­ κυριά είχαν 75 έκατομμύρισ ντεσιατίνες καί άλλα τόσα σχεδόν, 70 έκατομμύρια ντεσιατίνες, είχαν 30 χιλιάδες μεγάλοι τσιφλικάδες. Ό κάθε τσιφλικάς είχε τόση γή όση είχαν 330 φτωχές άγροτικές οικογένειες. ' Η άνεπάρκεια γής άνάγκαζε τούς άγρότες νά νοικιάζουν γή άπό τούς τσιφλικάδες μέ ύποδουλωτικούς όρους. Οΐ άγρότες πλήρωναν γιά τό νοίκιασμα γής στούς τσιφλικάδες καί στό Δημόσιο κάθε χρόνο πάνω άπό 700 έκατομμύρια ρούβλια. Στό ζυγό τών τσιφλικάδων προστέθηκε καί ό ζυγός τών κουλάκων. Οΐ κουλάκοι είχαν συγκεντρώσει στά χέρια τους τή μισή γή όλων τών άγροτών καί πάνω άπό μισή δύναμη έλξης. ΟΙ κουλάκοι πλούτιζαν, ενώ ή μάζα τών άγροτών φτώχαινε. ' Η σιτοδεία καί ό λιμός ήταν οΐ μόνιμοι συνοδοιπόροι τής ζωής τής συντριπτικής πλειοψηφίας τού άγροτικοϋ πληθυσμού. Κάθε χρόνο έκατομμύρια άγρότες πήγαιναν νά βροϋν δουλιά στίς φάμπρικες, στήν κατασκευή σιδηροδρομικών γραμμών, στήν ύλοτομία καί στήν μεταφορά ξυλείας άπό τά ποτάμια, σάν άνειδίκευτοι έργάτες στίς πόλεις καί στά λιμάνια, σάν έργάτες γής καί μεροκαματιάρηδες στούς τσιφλικάδες καί τούς κουλάκους. Γιά τήν παραμικρότερη «παράβαση» ή τήν μή έγκαιρη πληρωμή τών φόρων, τούς άγρότες τούς σάπιζαν στό ξύλο καί πουλούσαν τά ύπάρχοντά τους. Ό В. I. Λένιν έγραφε γιά τή ζωή τών άγροτών τίς παραμονές τοΰ 1905: «'Ολόκληρη ή τεσσαρακονταετία πού άκολούθησε ύστερα άπό τή μεταρύθμιση είναι ένα συνεχές προτσές αύτοΰ τοΰ ξεκληρίσματος τής άγροτιάς, είναι έν.α προτσές άργοΰ, όδυνηροΰ άφανισμοϋ της. Τόν άγρότη τόν έριξαν σ ' ένα άθλιο βιοτικό έπίπεδο: στεγαζό­ ταν μαζί μέ τά ζώα, ντυνόταν μέ κουρέλια, τρεφόταν μέ λαχανίδες... Οί άγρότες ύπόφερναν άπό χρόνια πείνα καί πέθαιναν κατά δεκάδες χιλιάδες άπό τήν πείνα καί τίς έπιδημίες στά χρόνια τής σιτοδείας πού έπαναλαβαίνονταν όλο καί συχνότερα» ( Ά π α ν τ α, έλλην. έκδ., τόμ. 4ος, σελ. 438). Ή καταπίεση άπό τούς τσιφλικάδες καί τούς καπιταλιστές έπειδεινωνόταν μέ τήν αύθαιρεσία τής τσαρικής άπολυταρχίας, πού έπνιγε καθετί τό ζωντανό καί τό προοδευτικό. Τά συμφέροντα τών

εκμεταλλευτών τά περιφρουροΰσαν ό στρατός, ή άστυνομία, τά δικαστήρια, όλο τό κρατικό σύστημα τοΰ τσαρισμού. Ό συνδυασμός όλων τών μορφών καταπίεσης: τσιφλικάδικης, καππαλιστικής, έθνικής, μέ τόν άστυνομικό δεσποτισμό τής άπολύταρχίας καθιστούσε άφόρητη τήν κατάσταση τών λαϊκών μαζών κι έδινε στίς ταξικές άντιθέσεις έξαιρετικά όξύ χαρακτήρα. Οί βασικές άνάγκες τής κοινωνικής έξέλιξης, τά ζωτικά συμφέροντα τών έργατών καί τών άγροτών άπαιτοϋσαν Επιτακτικά κατά πρώτο λόγο τήν κατάργηση τής κυριαρχίας τών τσιφλικάδων, τής τσαρικής μοναρχίας. Τά προβλήματα αύτά μπορούσε νά τά λύσει μόνο ή έπανάσταση. Στά χρόνια πού προηγήθηκαν άμεσα άπό τήν έπανάσταση, ή πολιτική δραστηριότητα καί οί έπαναστατικές διαθέσεις τών έργαζόμενων δυνάμωναν γοργά. Τό προλεταριάτο έρχεται άνοιχτά άντιμέτωπο μ'όλες τίς έκμεταλλεύτριες τάξεις καί τήν τσαρική κυβέρνηση, διατυπώνει αιτήματα, πού συσπειρώνουν όλες τίς δημοκρατικές δυνάμεις τής χώρας. Στίς πόλεις έγιναν πολιτικές άπεργίες καί διαδηλώσεις. Τό Δεκέμβρη τοΰ 1904 ξέσπασε ή μεγάλη άπεργία τών προλετάριων τοΰ Μπακού, πού καθοδηγούνταν άπό μπολσεβίκικη έπιτροπή. Ή άπεργία έληξε μέ νίκη τών έργατών καί προκάλεσε άπεργίες άλληλεγγϋης σέ μιά σειρά πόλεις. Μέ τήν έπαναστατική δράση της ή έργατική τάξη έδινε τό παράδειγμα στήν άγροτιά, πού όλο καί πιό συχνά κατέβαινε σέ άγώνα. φούντωσε τό φοιτητικό κίνημα μέ αίτημα τίς πολιτικές έλευθερίες. Οί μπολσεβίκοι δίδασκαν τό προλεταριάτο νά χρησιμοποιεί πρός τό συμφέρον τής έπανάστασης όλα τά στοιχεία πού είχαν άντιπολιτευτικές διαθέσεις άπέναντί στόν τσαρισμό καί ταυτόχρονα ξεσκέπα­ ζαν συνεχώς τήν πολιτική τής φιλελεύθερης άστικής τάξης. ' Η Εθνική άστική τάξη τής Πολωνίας, τών Βαλτικών χωρών, τής φιλλανδίας, τής ’ Υπερκαυκασίας καί άλλων περιοχών είχε μεγαλύτε­ ρες άντιπολιτευτικές διαθέσεις άπ'ό,τι ή ρωσική άστική τάξη, γιατί ή τσαρική μοναρχία ήταν ό φορέας όχι μόνο τής πολιτικής καί τής δουλοπαροικιακής, άλλά καί τής έθνικής καταπίεσης. *Η άστική τάξη τών καταπιεζόμενων έθνοτήτων θά ήθελε νά άπαλλαγεί άπό τό ρωσικό τσαρισμό, γιά νά γίνει κυρία τής κατάστασης καί νά έχει ελεύθερα τά χέρια της γιά τήν έκμετάλλευση τών έργαζόμενων. Μά στούς κόλπους τών Εθνών αύτών μεγάλωνε καί διαμορφωνόταν, λόγω τής άνάπτυξης τοΰ καπιταλισμού, ή έργατική τάξη, πού διεξήγε ταξικό άγώνα όχι μόνο ένάντια στόν τσαρισμό, άλλά καί ένάντια στή «δική της» έθνική άστική τάξη. Γι'αύτό ή άστική τάξη τών έθνικών περιοχών ήταν έξαιρετικά άσυνεπής στήν άντιπολίτευσή της καί ήταν έτοιμη νά έρθει σέ συμβιβασμό μέ τόν τσαρισμό. Ή μεγαλοαστική τάξη τής Πολωνίας, οι εύγενείς καί ό κλήρος, έπιδιώκοντας νά πετύχουν μερικές μικρομεταρυθμίσεις γιά τήν Πολωνία, συμβιβάζον­ ταν μέ τόν τσαρισμό, γιατί περιφρουροΰσε τά ταξικά τους συμφέ­

87

ροντα. Στή φιλλανδία ή άστική τάξη καί οί τσιφλικάδες, π αρ'δλο πού ό φιλλανδικός λαός καταπιεζόταν, προσπαθούσαν νά δείξουν τήν νομιμοφροσύνη τους άπέναντι στόν τσαρισμό. Στή Λεττονία καί στήν Εσθονία ή τσαρική κυβέρνηση €ΐχ€ στήριγμά της τούς γ€ρμανούς τσιφλικάδες-βαρώνους. Πολλοί άπ’ αύτούς, όπως άκριβώς καί οί έκπρόσωποι τών άνώτφων άστοτσιφλικάδικων κύκλων τής Γεωργίας καί τής φιλλανδίας, κατείχαν μεγάλες θέσεις στό μηχανισμό τής τσαρικής κυβέρνησης. Μόνο ή έργατική τάξη πάλαιβε μέ συνέπεια ενάντια σέ κάθε έθνική καταπίεση, γιά τήν πλήρη αυτοδιάθεση τών καταπιεζόμενων άπό τόν τοαρισμό έθνών. Τό προλεταριάτο τών καταπιεζόμενων έθνοτήτων, άκολουθώντας τό παράδειγμα τών ρώσων έργατών, ξεσηκωνόταν δλο καί πιό συχνά στήν πάλη ένάντια στόν τσαρισμό καί άντιτασσόταν στή φεουδαρχική, ταξική καί Μνική καταπίεση. ’ Η άνάπτυξη τού έπαναστατικοϋ κινήματος άνάγκασε τήν τσαρική κυβέρνηση νά κάνει προσπάθειες γιά νά τραβήξει μέ τό μέρος της τή φιλελεύθερη άστική τάξη, κάνοντας όρισμένες μικροπαραχωρήσεις. Στά τέλη τοΰ 1904 άρχισε, όπως έλεγαν τήν έποχή έκείνη, μιά «φιλελεύθερη άνοιξη». ’ Η κυβέρνηση έπέτρεπε στήν άστική τάξη καί στά όργανα τού ζέμστβο νά όργανώνουν συνέδρια καί συμπόσια, στά όποια οί φιλελεύθεροι έκφωνοϋσαν λόγους γιά τήν άνάγκη συντάγ­ ματος, τονίζοντας πώς δέν θά ήταν άσχημο ή άστική τάξη νά βρίσκεται κοντά στά όργανα τής έξουσίας. Οί μενσεβίκοι καλοΰσαν τούς έργάτες νά πηγαίνουν στά συμπόσια γιά νά παροτρύνουν τήν άστική τάξη νά κάνει ένέργειες στήν τσαρική κυβέρνηση έξονόματος τοΰ λαοΰ. Έ τ σ ι άφήνονταν οί έργάτες νά σέρνονται στήν ούρά τής φιλελεύθερης άστικής τάξης. Οί μπολσεβίκοι, άντίθετα, καλοΰσαν τούς έργάτες νά μήν πηγαί­ νουν στά συμπόσια τών φιλελεύθερων, άλλά νά κατεβαίνουν στούς δρόμους, σέ διαδηλώσεις ένάντια στήν άπολυταρχία, έπικεφαλής όλων τών άγωνιζόμενων δυνάμεων. Έ τ σ ι, τίς παραμονές τοΰ 1905 βάθυναν πολύ οί διαφωνίες άνάμεσα στούς μπολσεβίκους καί στούς μενσεβίκους. Στίς διαφωνίες πάνω στά όργανωτικά ζητήματα προστέ­ θηκαν οί διαφωνίες στόν καθορισμό τής τακτικής τού Κόμματος στό έπαναστατικό κίνημα. Ό πόλεμος ένάντια στήν 'Ιαπωνία, πού ξέσπασε τό Γενάρη τού 1904, όξυνε όλες τίς άντιθέσεις τής κοινωνικής ζωής στή Ρωσία καί έπιτάχυνε τά έπαναστατικό γεγονότα. Ό ρωσοϊαπωνικός πόλεμος ύπήρξε ένας άπό τούς πρώτους πολέμους τής έποχής τοΰ ιμπεριαλι­ σμού. Βασική του αιτία ήταν ή σύγκρουση τών συμφερόντων τού ιαπωνικού καί τοΰ ρωσικού ιμπεριαλισμού. ΟΙ ιθύνουσες τάξεις τής ' Ιαπωνίας λήστευαν έπί πολλά χρόνια τήν Κίνα. ’ Η ’ Ιαπωνία έπιδίωκε νά καταλάβει τήν Κορέα καί τήν Μαντζουρία, νά σταθεροποιηθεί στήν άσιατική ήπειρο. Ό τσαρισμός, πού ό В. I. Λένιν, τόν χαρακτήρισε σάν «στρατιωτικό-φεουδαρχικό Ιμπεριαλισμό», άκολουθούσε μέ τή

σειρά του κατακτητική πολιτική στήν "Απω 'Ανατολή. Έκεΐ δίνονταν Εκχωρήσεις πού Εξυπηρετούσαν τά ίδιοτελή συμφέροντα τοϋ τσάρου καί τοϋ στενού του περιβάλλοντος. ' Η ρωσική άστική τάξη άναζητούσε νέες άγορές. ’ Η ' Ιαπωνία προετοιμαζόταν Εντατικά γιά πόλεμο. Είχε ύποστήριξη άπό τόν άμερικάνικο καί τόν άγγλικό ιμπεριαλισμό, πού παρότρυνε τήν 'Ιαπωνία νά έπιτεθεϊ κατά τής Ρωσίας, ύπολογίζοντας ότι ό πόλεμος θά έξασθενίσει καί τή Ρωσία καί τήν ' Ιαπωνία. ' Η Ρωσία δέν ήταν έτοιμη γιά πόλεμο. ’ Ο τσαρισμός, όμως, άκολουθοϋσε τυχοδιω­ κτική πολιτική, νομίζοντας ότι ό πόλεμος θά τόν βοηθήσει ν ’ άναχαιτίσει τήν Επερχόμενη Επανάσταση. Ή «εύκολη» νίκη Ενάντια στήν Ιαπωνία, όπως ύπολόγιζε ό τσαρισμός, θά τοϋ προσκόμιζε νέες άποικίες, νέες άγορές κατανάλωσης, θ ’ άνέβαζε τό κύρος τής άπολυταρχίας καί θά τή βοηθοϋσε νά τσακίσει τό Επαναστατικό κίνημα. Οί ύπολογισμοί, όμως, τοΰ τσαρισμού δέν βγήκαν σωστοί. Οΐ ϊάπωνες ιμπεριαλιστές, πού ήταν καλά πληροφορημένοι, ότι ό τσαρικός στρατός καί στόλος είναι άπροπαράσκευοι, χωρίς κήρυξη πολέμου Επιτέθηκαν ένάντια στή ρωσική ναυτική μοίρα τοϋ Ειρηνικού Ωκεανού καί στό φρούριο τοϋ Π ό ρ τ-’ Αρθούρ. Κατάφεραν αιφνι­ διαστικά βαρύ πλήγμα στίς στρατιωτικές δυνάμεις τής Ρωσίας στήν "Απω ‘ Ανατολή. Τά ρωσικά στρατεύματα πολέμησαν γενναία. Ό τσαρικός στρα­ τός, όμως έχοντας Επικεφαλής βλάκες κα( άμόρφωτους στρατηγούς καί ναυάρχους, έπαθε άλλεπάλληλες ήττες. ' Η συντριβή τής πρώτης καί τής δεύτερης ναυτικής μοίρας τοΰ Ειρηνικού 'Ωκεανού, ή ήττα τοΰ στρατού ξηρός στό Μοΰκδεν, ή πτώση τοΰ Π ό ρ τ-’Αρθούρ έδειχναν πώς ό πόλεμος έχει χαθεί. ' Ο τσαρισμός έπαθε έπαίσχυντη ήττα. Μπροστά στό ΣΔΕΚΡ μπήκε γιά πρώτη φορά τό ζήτημα τής στάσης τής έργατικής τάξης άπέναντι στόν ιμπεριαλιστικό πόλεμο, πού διεξάγει ή κυβέρνηση τής χώρας της. ' Ο Λένιν έδοσε στό ζήτημα αύτό ξεκάθαρη άπάντηση. ' Ο πόλεμος δέν γίνεται γιά τά συμφέροντα τών λαών τής Ρωσίας καί τής ' Ιαπωνίας, άλλά τά συμφέροντα τής τσαρικής άπολυταρχίας καί τοϋ ρωσικοϋ ιμπεριαλισμού άπό τό ένα μέρος καί τών κυρίαρχων τάξεων τής ' Ιαπωνίας άπό τό άλλο. Γ ι' αύτό οΐ μπολσεβίκοι έξηγοϋσαν στό λαό τόν άδικο χαρακτήρα τοϋ πολέμου, τόν καλοΰσαν νά παλαίψει ένάντια στήν άπολυταρχία. ' Α π ' όλα τά σοσιαλιστικά κόμματα μόνο οί μπολσεβίκοι έριξαν τό σύνθημα νά ήττηθεϊ ή κυβέρνηση τής χώρας τους στόν ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Οΐ μπολσεβίκοι άπόδειχναν πώς ή ήττα τοΰ τσαρισμού στόν πόλεμο δέν σημαίνει ήττα τοΰ λαού, άλλά, άντίθετα, θά είναι γιά τό καλό τοΰ λαοΰ. ' Η ήττα τοΰ τσαρισμού θά συντελέσει στήν άνατροπή τοϋ τσαρισμού καί στή νίκη τής λαϊκής έπανάστασης. « Ή ύπόθεση τής ρωσικής έλευθερίας — έγραφε ό В. I. Λένιν

— καί τής πάλης τοΰ ρωσικού (καί τοΰ παγκόσμιου) προλεταριά­ του γιά τό σοσιαλισμό έξαρτιέται πάρα πολύ άπό τίς στρατιωτικές ήττες τής άπολυταρχίας» ("Α π α ν τ α, έλλην. έκδ., τόμ. 9ος, σελ. 156). Οί τοπικές όργανώσεις τών μπολσεβίκων, άκολουθώντας αύτή τή λενινιστική γραμμή, έκαναν δουλιά άνάμεσα στούς έργάτες, στούς άγρότες, στή διανόηση, άνάμεσα στούς στρατιώτες καί στούς ναΰτες. Έβγαζαν προκηρύξεις, στίς όποιες εξηγούσαν τούς πραγματικούς σκοπούς τοΰ πολέμου καί ξεσκέπαζαν τήν τσαρική άπολυταρχία. Οΐ μπολσεβίκοι καλοΰσαν στήν πάλη έντάντια στόν πόλεμο καί στόν τσαρισμό. ' Η έπαναστατική μαρξιστική θέση τών μπολσεβίκων στό ρωσοϊαπωνικό πόλεμο προετοίμασε τήν έπεξεργασία τής σωστής γραμμής τους στόν ιμπεριαλιστικό πόλεμο τοϋ 1914-1918. Οΐ μενσεβίκοι έριχναν τό σύνθημα «ειρήνη μέ κάθε θυσία», δηλ. ύποστήριζαν τό κλείσιμο ειρήνης άπό τήν τσαρική κυβέρνηση καί δέν καλοΰσαν στήν έπαναστατική άνατροπή της άπολυταρχίας. Έ τ σ ι οΐ μενσεβίκοι προετοίμασαν τήν καθαρά άμυνίτικη πλατφόρμα τους στόν πόλεμο τοΰ 1914-1918. Στή Ρωσία εύθύς έξαρχής ό λαός δέν ήθελε τόν πόλεμο. Ό λ α τά έπαναστατικό καί δημοκρατικά στρώματα καταλάβαιναν πώς ή ήττα τοΰ ρωσικοΰ στρατοΰ είναι άποτέλεσμα τής σαπίλας όλου τοΰ άπολυταρχικοΰ καθεστώτος. ' Η ήττα στόν πόλεμο μέ τήν ' Ιαπωνία έδοσε ένα πολύ δυνατό χτύπημα στόν τσαρισμό. ' Ο ρωσοίαπωνικός πόλεμος έφερε νέες συμφορές στόν έργαζόμενο λαό. ' Ο πόλεμος άποσύνθεσε τήν οικονομία, ξεχαρβάλωσε τίς συγκοινωνίες, άδειασε τά ταμεία. Μεγάλωσε στή χώρα ή άκρίβεια τής ζωής. Τό πραγματικό μεροκάματο τών έργατών έπεσε σχεδόν κατά 25 τά έκατό. Τήν ίδια στιγμή οΐ κορυφές τής άστικής τάξης καί όσοι άσχολοΰνταν μέ τήν έπιμελητεία τοΰ στρατοΰ έβγαζαν άφάνταστα κέρδη. Στό χωριό ή επιστράτευση άφηνε τίς άγροτικές οικογένειες χωρίς έργατικά χέρια, προκαλοΰσε τά παράπονα καί τή δυσαρέσκεια τών άγροτών. Ό πόλεμος ήταν ή τελευταία έκείνη σταγόνα, πού έκανε νά ξεχειλίσει τό ποτήρι τής ύπομονής τοΰ λαοΰ. Στή χώρα ώρίμασε ή έπαναστατική κρίση. ' Η τσαρική κυβέρνηση προσπαθούσε μέ όλα τά μέσα, άκόμη καί μέ τά πιό αισχρά, νά συγκροτήσει τό έπαναστατικό κίνημα. Τό 1904ό παπά-Γκαπόν έφτιαξε μέ εντολή τής άσφάλειας μέσα στούς έργάτες τής Πετρούπολης μιά όργάνωση παρόμοια μέ τήν όργάνωση τοΰ Ζουμπάτοφ. Τίς πρώτες μέρες τούς Γενάρη 1905, όταν άρχισε ή άπεργία στό εργοστάσιο Πουτίλοφ, πού ύποστηριζόταν άπό τούς έργάτες άλλων έργοστασίων, ό Γκαπόν μέ σκοπούς προβοκάτσιας πρότεινε στούς έργάτες νά όργανώσουν πορεία στά Χειμερινά άνάκτορα, γιά νά έπιδόσουν στόν τσάρο ψήφισμα (άναφορά). Οΐ μπολσεβίκοι ξεσκέπασαν τή σκευωρία αύτή τού Γκαπόν καί

90

προειδοποίησαν πώς ό τσάρος μπορεϊ νά ματοκυλήσει τούς Εργάτες. ' Η προκήρυξη τής επιτροπής Πετρούπολης τών μπολσεβίκων Ελεγε: « Ή Ελευθερία Εξαγοράζεται μέ αίμα, ή Ελευθερία κατακτιέται μέ τό δπλο στό χέρι, σέ σκληρές μάχες. Δέν πρέπει νά παρακαλούμε τόν τσάρο, ούτε καί νά ζητούμε κάτι άπ’ αυτόν, δέν πρέπει νά ταπεινωνόμαστε μπροστά στόν άσπονδο έχθρό μας, άλλά νά τόν γκρεμίσουμε άπό τό θρόνο... Ή άπελευθέρωση τών έργατών μπορεϊ νά εϊναι έργο μόνο τών ίδιων τών έργατών μήν περιμένετε τήν έλευθερία ούτε άπό τούς παπάδες, ούτε άπό τούς τσάρους... Κάτω ό πόλεμοςΙ Κάτω ή άπολυταρχίαΙ Ζήτω ή ένοπλη Εξέγερση τοΰ λαοΰΙ Ζήτω ή Επανάσταση I». Οί μπολσεβίκοι, όμως, δέν μπόρεσαν άκόμη νά κάνουν τήν πλειοψηφία τών Εργατών νά μήν πιστεύει στόν τσάρο. Στίς συγκεν­ τρώσεις οί Εργάτες συζήτησαν ζωηρά τό ψήφισμα πού πρότεινε ό Γκαπόν. Στήν πορεία τής συζήτησης φάνηκε τό ταξικό ένστικτο τών έργατών καί ή Επίδραση τών μπολσεβίκων. Στό ψήφισμα μπήκαν τά αιτήματα: πολιτική άμνηστεία, πολιτικές Ελευθερίες, εύθύνη τών ύπουργών άπέναντι στό λαό, ισότητα όλων μπροστά στούς νόμους. Ελευθερία στήν πάλη τής Εργασίας κατά τοϋ κεφαλαίου. Ελευθερία συνείδησης, όχτάωρο καί μιά σειρά άλλα αιτήματα πού συμπίπτουν μέ τό σοσιαλδημοκρατικό πρόγραμμα. Τό ψήφισμα τελείωνε μέ τά λόγια: « Ή υπομονή μας έξαντλήθηκε. Έφ τασε γιά μάς ή τρομερή στιγμή, πού είναι προτιμότερος ό θάνατος άπό τή συνέχισε τών άνυπόφορων βασάνων... Δυό δρόμοι μόνο υπάρχουν γιά μάς: ή ό δρόμος τής έλευθερίας καί τής εύτυχίας, ή ό τάφος...». Τήν Κυριακή, στίς 9 τοΰ Γενάρη, πάνω άπό 140 χιλιάδες έργάτες τής Πετρούπολης σέ ειρηνική πομπή, μέ λάβαρα, εικόνες, καί φωτογραφίες τοΰ τσάρου τράβηξαν γιά τά Χειμερινά άνάκτορα. Οί μπολσεβίκοι πήραν μέρος στήν πομπή γιά νά εϊναι μαζί μέ τό λαό. Οί προβλέψεις τους άποδείχτηκαν σωστές. Τά στρατεύματα, μέ Εντολή τοΰ τσάρου, ύποδέχτηκαν τούς άοπλους έργάτες, τίς γυναίκες καί τά παιδιά τους μέ όμοβροντίες, μέ σπαθιά καί μέ μαστίγια. Χιλιάδες άτομα σκοτώθηκαν καί τραυματίστηκαν. ’ Οργή συνεπήρε τόν έργαζόμενο πληθυσμό τής πρωτεύουσας. «Δέν έχουμε πιά τσάροΙ», φώναζαν χιλιάδες άνθρωποι, πού τούς εϊχε συγκλονίσει ή άγρια σφαγή. Οί Εργάτες άρχισαν νά Εξοπλίζονται. Ή 9 τοΰ Γενάρη 1905 λέγεται άπό τότε ματωμένη Κυριακή. Ή μέρα αύτή είχε μεγάλη σημασία γιά τήν πολιτική άφύπνιση τών έργατών τής Ρωσίας. Κατάλαβαν ποιανού συμφέροντα ύπερασπίζουν ό τσάρος καί ή τσαρική κυβέρνηση. Ή πίστη τών έργατών στόν τσάρο εϊχε τουφεκιστεϊ. Ξέσπασαν σ'ό λη τή χώρα άπεργίες διαματυρίας. Στίς 10 τοΰ Γενάρη συνεχίστηκαν στήν Πετρούπολη οί ένοπλες συγκρούσεις τών έργατών μέ τά στρατεύματα. Στή Μόσχα άρχισε στίς 10 τοΰ Γενάρη γενική άπεργία. Τό προλεταριάτο τής Ρίγας κήρυξε στίς 13 τοΰ Γενάρη άπεργία καί κατέβηκε σέ πολιτική

91

διαδήλωση- στίς συγκρούσεις μέ τήν άστυνομία σκοτώθηκαν 70 άτομα καί τραυματίστηκαν περίπου 200. Στίς 14 τοΰ Γενάρη ξέσπασε γενική άπεργία στή Βαρσοβία. ’ Η γενική άπεργία, πού άρχισε στήν Τιφλίδα στίς 18 Γενάρη, έγκαινίασε τή φάση τών πολιτικών άπεργιών στίς πόλεις τής' Υπερκαυκασίας. Μέ τίς πρώτες ειδήσεις τών γεγονότων τής 9 τοΰ Γενάρη ό В. I. Λένιν έγραφε: « Ή έργατική τάξη πήρε ένα μεγάλο μάθημα έμφυλίου πολέ­ μου- ή έπαναστατική διαπαιδαγώγηση τοΰ προλεταριάτου προ­ χώρησε μέσα σέ μιά μέρα τόσο, όσο δέν θά μπορούσε νά προχωρήσει μέσα σέ μήνες καί χρόνια μιάς άχαρης, συνηθισμένης, κακομοίρικης ζωής. Τό σύνθημα τοΰ ήρωικοΰ προλεταριάτου τής Πετρούπολης: «έλευθερία ή θάνατοςΙ» άντιλαλεϊ τώρα σ'ό λη τή Ρωσία» ( " Α π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 9ος, σελ. 202-203). Ή 9 τοΰ Γενάρη 1905 ξεσήκωσε σ 'ό λη τή χώρα τίς έργατικές μάζες στήν πάλη ένάντια στόν τσαρισμό. Μόνο μέσα στό Γενάρη τοΰ 1905 άπεργήσαμε 44 0 χιλιάδες έργάτες, δηλαδή περισσότεροι άπό ό,τι σ 'όλα τά 10 προηγούμενα χρόνια. Τά γεγονότα πήραν ραγδαία εξέλιξη. Στή χώρα άρχ/ае ή έπανάσταση. Τή ν Πρωτομαγιά γίνονται σέ 200 σχεδόν πόλεις τής Ρωσίας άπεργίες μέ τό σύνθημα «Κάτω ή άπολυταρχίαΙ» ΟΙ άπεργίες τής Πρωτομαγιάς στήν Πολωνία κατέληξαν σέ μεγάλες ένοπλες συγκρού­ σεις μέ τό στρατό. ' Η άπεργία τοΰ Μπακού κράτησε δυό βδομάδες. ' Η πάλη τοΰ προλεταριάτου προκάλεσε άναβρασμό στά βάθη τής άγροτικής μάζας. Τό Φλεβάρη κιόλας γίνονται άγροτικές έξεγέρσεις στά κυβερνεία Ό ρ ιό λ, Βορόνεζ, Κούρσκ. 01 άγροτικές έκδηλώσεις έπεκτείνονται άπό κυβερνείο σέ κυβερνείο. Μόλις μπήκε ή άνοιξη οΙ άγρότες άρχισαν νά όργώνουν αυθαίρετα κτήματα τών τσιφλικάδων, νά όδηγοΰν τά ζώα τους γιά βοσκή στά χωράφια τών τσιφλικάδων, νά καταλαμβάνουν τά λειβάδια. ’ Εξαιρε­ τικά Ισχυρό ήταν τό κίνημα στήν περιοχή τοΰ Μέσου καί Κάτω Βόλγα στήν περιοχή τών Βαλτικών χωρών, στήν Ύπερκαυκασία, στήν Πολωνία. Στά χωριά όργανώνονταν συγκεντρώσεις, διαδηλώσεις. Σέ πολλά μέρη έγιναν άπεργίες τών έργατών γής όργανωμένες άπό τούς σοσιαλδημοκράτες.

2. Πώς έκριναν οΙ μπολσεβίκοι τό χαρακτήρα, τίς κινητήριες δυνάμεις καί τά καθήκοντα τής έπανάστασης. Τό 3ο Συνέ­ δριο τού Κόμματος Γιά τήν έπιτυχή καθοδήγηση τής έπαναστατικής πάλης τών έργατών καί τών άγροτών είχαν άποφασιστική σημασία τό δυνάμωμα τοΰ Κόμματος καί ή έπεξεργασία σωστής γραμμής στήν έπανάσταση. Τό ΣΔΕΚΡ, όμως, τήν έποχή έκείνη ήταν διασπασμένο, έξαιτίας τής

92

άποδιοργανωτικής δράσης τών μενσεβίκων. Ύ σ τερα άπό τό 2ο Συνέδριο τό Κόμμα περνούσε βαθιά κρίση, πού στή βάση της βρισκόταν, όπως έλεγε ό В. I. Λένιν, «ή πεισματάρικη άρνηση τής μειοψηφίας τοΰ 2ου Συνεδρίου νά ύποταχθεϊ στήν πλειοψηφία του» ( " Α π α ν τ α , έλλην. έκδ. τόμ. 10ος, σελ. 214). Ό В. I. Λένιν πάλαιβε γιά νά συγκληθεϊ τό ταχύτερο τό 3ο Συνέδριο, στό όποιο έπρεπε νά καθοριστεί ή τακτική τοΰ Κόμματος στήν έπανάσταση πού άρχισε, καί νά πραγματοποιηθεί ή ένότητά του μέ βάση τό Πρόγραμα. Τό 3ο Συνέδριο συνήλθε στό Λονδίνο άπό τίς 12 ώς τίς 27 τοΰ Α π ρ ίλ η 1905. Πήραν μέρος σ'α ύτό 24 άντιπρόσωποι μέ θετική ψήφο, πού έκπροσωποΰσαν 21 επιτροπές, καί 14 μέ συμβουλευτική ψήφο. Τό συνέδριο τό καθοδηγούσε ό В. I. Λένιν. Άνάμεσα στούς συνέδρους ήταν οΐ А. Α. Μπογκντάνοφ, В. Β. Βορόβσκι, Π. Α. Τζαπαρίτζε, Ρ. Σ. Ζεμλιάτσκα, Π. Α. Κράσικοφ, Λ. Μπ. Κράσιν, Ν. Κ. Κρούπσκαγια, Μ. Μ. Λιτβίνοφ, А. Β. Λουνατσάρσκι, Μ. Ν. Λιάντοφ, А. I. Ρίκοφ, Μ. Γκ. Τσχσκάγια. Στό συνέδριο κλήθηκαν όλες οί όργανώσεις τοϋ ΣΔΕΚΡ, ο! μενσεβίκοι, όμως, συνήλθαν χωριστά στή Γενεύη. Λόγω τοΰ μικρού άριθμοΰ (πήραν μέρος άντιπρόσωποι μόνο άπό 8 έπιτροπές), οΐ μενσεβίκοι δέν τόλμησαν νά όνομάσουν τή σύναξή τους συνέδριο καί τήν είπαν συνδιάσκεψη κομματικών στελεχών. Τό συνέδριο έξέτασε τά βασικά προβλήματα τής έπανάστασης καί καθόρισε τά καθήκοντα τοΰ προλεταριάτου σάν άρχηγοΰ τής έπανά­ στασης. Συζητήθηκαν τά προβλήματα πού άφοροΰσαν τήν ένοπλη έξέγερση, τή στάση άπέναντί στήν τακτική τής κυβέρνησης στίς παραμονές τής έπανάστασης, τήν προσωρινή έπαναστατική κυβέρνη­ ση, τή στάση άπέναντί στό άγροτικό κίνημα, τή μερίδα πού άποσπάστηκε άπό τό Κόμμα (τούς μενσεβίκους), τίς έθνικές σοσιαλ­ δημοκρατικές όργανώσεις, τή νόμιμη πολιτική δράση τοϋ ΣΔΕΚΡ καί άλλα. «Τό ρωσικό προλεταριάτο — έλεγε ή άνακοίνωση γιά τό συνέδριο, πού τήν έγραψε ό В. I. Λένιν — θά μπορέσει νά έκπληρώσει τό χρέος του ώς τό τέλος, θά μπορέσει νά σταθεί έπικεφαλής τής λαϊκής ένοπλης έξέγερσης. Δέν θά τρομάξει μπροστά στό δύσκολο καθήκον τής συμμετοχής στήν προσωρινή έπαναστατική κυβέρνηση, άν τοΰ λάχει τό καθήκον αύτό. θά κατορθώσει ν'άποκρούσει όλες τίς άντεπαναστατικές άπόπειρες, νά τσακίσει άμείλικτα όλους τούς έχθρούς τής έλευθερίας, νά προασπίσει μέ τά στήθη του τή λαοκρατική δημοκρατία, νά πετύχει μέ έπαναστατικό τρόπο τήν πραγματοποίηση όλου τοΰ προγράμματός μας μίνιμουμ. ΟΙ προλετάριοι τής Ρωσίας δέν πρέπει νά τρομάζουν, άλλά νά λαχταρούν μέ πάθος αύτή τήν έκβαση. Μέ τή νίκη μας στήν έπικείμενη δημοκρατική έπανάσταση θά κάνουμε ένα γιγάντιο βήμα πρός τά έμπρός, πρός τό σοσιαλι-

93

στικό μας σκοπό, θά πετάξουμε άπ'όλη τήν Εύρώπη τό βαρύ ζυγό ενός άντιδραστικοϋ στρατιωτικού κράτους καί θά βοηθήσουμε νά τραβήξουν πιό γρήγορα, πιό άποφασιστικά καί πιό τολμηρά πρός τό σοσιαλισμό τά άδέρφια μας, οί συνειδητοί έργάτες όλου τού κόσμου...» ("Α π α ν τ α, έλλην. έκδ., τόμ. 10ος, σελ. 210-211). Τό στρατηγικό σχέδιο, πού καθόρισε τό 3ο Συνέδριο, πρόβλεπε δτι στό πρώτο στάδιο τής έπανάστασης τό προλεταριάτο πρέπει νά πραγματοποιήσει τή συμμαχία μ'όλη τήν άγροτιά, νά ούδετεροποιήσει τήν άστική τάξη, νά έξουδετερώσει τήν άστάθειά της, νά παλαίψει γιά τή νίκη τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης: γιά τήν άνατροπή τής άπολυταρχίας καί τήν Εγκαθίδρυση τής λαοκρατικής δημοκρα­ τίας, τήν εξάλειψη όλων τών ύπολειμμάτων τής δουλοπαροικίας. ’ Η έργατική τάξη πρέπει δχι μόνο νά παλαίβει μέ αύταπάρνηση γιά τή νίκη της, άλλά καί νά ήγηθεϊ τής πάλης τών μαζών. Στό επόμενο στάδιο τό προλεταριάτο πρέπει νά παλαίψει γιά τήν άμεση μετεξέλιξη τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης σέ έπανάσταση σοσιαλιστική. Η ρωσική άστική τάξη δέν ήταν σέ θέση νά ήγηθεϊ τής έπανάστασης καί νά τή φέρει σέ πέρας, γιατί δέν ένδιαφερόταν γιά τήν άνατροπή τοΰ τσάρου, άλλά επιδίωκε άπλώς τόν περιορισμό τής έξουσίας του καί ήταν έτοιμη γιά συνδιαλλαγή μαζί του. Τής συνέφερε νά διατηρηθεί ή μοναρχία καί τά ύπολείμματα τής δουλο­ παροικίας, γιά νά στηρίζεται σ'αύτά στήν πάλη ένάντια στό προλε­ ταριάτο. Σύμμαχος τής έργατικής τάξης μπορούσε νά εϊναι μόνο ή άγροτιά, πού ήθελε νά καταλύσει τελειωτικά τά ύπολείμματα τής δουλοπαροικίας στό χωριό, νά πάρει τήν τσιφλικάδικη γή καί ν ' άπαλλαγεϊ άπό τή σκλαβιά τοΰ τσάρου καί τών τσιφλικάδων. Αύτό μπορούσε νά τό πετύχει ή άγροτιά μόνο μέ τήν πλήρη νίκη τής δημοκρατικής έπανάστασης. Σύμφωνα μέ τό στρατηγικό σχέδιο, τό συνέδριο έπεξεργάστηκε καί τή γραμμή τακτικής τοΰ Κόμματος, προβάλλοντας στήν πρώτη σειρά τήν όργάνωση τής ένοπλης έξέγερσης. Τό συνέδριο ύπόδειξε ότι «τό καθήκον νά όργανωθεϊ τό προλεταριάτο γιά άμεση πάλη ενάντια στήν άπολυταρχία μέσω τής ένοπλης έξέγερσης εϊναι ένα άπό τά πιό βασικά καί έπείγοντα καθήκοντα τοΰ Κόμματος στή σημερινή έπαναστατική στιγμή» ( « ' Α π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ Κ Κ Σ Ε » , ρωσ. έκδ., τόμ. 1ος, σελ. 113). Σ'όλες τίς κομματικές όργανώσεις έγινε ή σύσταση νά έξηγοΰν στό προλεταριάτο όχι μόνο τήν πολιτική σημασία, άλλά καί τήν πρακτική όργανωτική πλευρά τής έξέγερσης. Στήν πορεία τής προετοιμασίας της ιδιαίτερο ρόλο παίζουν οί μαζικές πολιτικές άπεργίες. Τό Κόμμα πρέπει νά πάρει τά πιό δραστικά μέτρα γιά τήν όργάνωση τών μαχητικών δυνάμεων τοΰ προλεταριάτου, νά καταστρώσει άπό τά πρίν τό σχέδιο τής έξέγερσης, νά έξασφαλίσει τήν καθοδήγηση τής εξέγερσης, δημιουργώντας γι'αύτό τό σκοπό ειδικές όμάδες άπό κομματικά στελέχη. "Ενα άπό τά κύρια ζητήματα ήταν τό ζήτημα τής προσωρινής

94

έπαναστατικής κυβέρνησης, πού θά προέκυπτε μέ τήν άνατροπή τοΰ τσαρισμού καί τή νίκη τής λαϊκής έπανάστασης. Οί μπολσεβίκοι εϊχαν τήν γνώμη πώς ή προσωρινή έπαναστατική κυβέρνηση πρέπει νά εϊναι κυβέρνηση τής δικτατορίας τών τάξεων πού νίκησαν, δηλαόή τής έπαναστατικής δημοκρατικής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου καί τής όγροτιάς. Τό συνέδριο καθόρισε τή γραμμή τοΰ Κόμματος σχετικά μέ τό άγροτικό κίνημα στίς συνθήκες τής έπανάστασης. ' Η έργατική τάξη πρέπει νά ύποστηρίξει άποφασιστικά τίς έπαναστατικές διεκδικήσεις τών αγροτών μέχρι καί τή δήμευση (δηλ. τήν άπαλλοτρίωση χωρίς άποζημίωση πρός όφελος τών άγροτών) τής γής πού άνήκε στούς τσιφλικάδες, στό δημόσιο, στήν έκκλησία, στά μοναστήρια καί στήν αύτοκρατορική οικογένεια. Στήν άπόφαση εύρισκε τή συγκεκριμένη έκφρασή της ή γραμμή τών μπολσεβίκων σχετικά μέ τή συμμαχία τής έργατικής τάξης μ ‘ όλη τήν άγροτιά στήν άστικοδημοκρατική έπανά­ σταση. Κι αύτό συντελούσε στήν άνάπτυξη τής πάλης τής άγροτιάς ενάντια στό άπολυταρχικό τσιφλικάδικο καθεστώς. Τό συνέδριο κάλεσε νά σχηματιστούν παντού καί χωρίς άργοπορία έπαναστατικές έπιτροπές άγροτών καί νά μποΰν σ'έφαρμογή δημοκρατικοί μετα­ σχηματισμοί άπό τά κάτω.Έγινε σύσταση νά παρθοΰν μέτρα γιά τήν αύτοτελή όργάνωση τοΰ άγροτικοΰ προλεταριάτου, τή συνένωσή του μέ τό προλεταριάτο τής πόλης κάτω άπό τή σημαία τής σοσιαλδημο­ κρατίας. Στήν άπόφαση «Σχετικά μέ τή μερίδα πού άποσπάστηκε άπό τό Κόμμα» τό συνέδριο καταδίκασε τίς όπορτουνιστικές άπόψεις τών μενσεβίκων στά όργανωτικό ζητήματα καί στά ζητήματα τακτικής. Ταυτόχρονα, παίρνοντας ύπόψη τήν έπιτακτική άνάγκη τής συνένω­ σης τών δυνάμεων τοΰ προλεταριάτου στήν έπανάσταση, τό συνέ­ δριο θεώρησε πώς μπορεϊ νά παίρνουν μέρος στή δουλιά τών κομματικών όργανώσεων οί μενσεβίκοι, ιδιαίτερα οί έργάτες, μέ τόν όρο, όμως, ότι θά ύποτάσσονται στίς άποφάσεις τών κομματικών συνεδρίων καί στό Καταστατικό, ότι θά ύποτάσσονται στήν κομμα­ τική πειθαρχία. Τό συνέδριο άνάθεσε στήν Κεντρική Έπιτροπή νά διαλύσει τίς μενσεβίκικες όργανώσεις πού θ'άρνηθοΰν ν άναγνωρί­ σουν τίς άποφάσεις τοΰ 3ου Συνεδρίου. Τό συνέδριο άνάθεσε στήν ΚΕ καί στίς τοπικές έπιτροπές νά καταβάλουν κάθε προσπάθεια γιά νά έπιτευχθεϊ συμφωνία μέ τίς Ενικές σοσιαλδημοκρατικές όργανώσεις μέ σκοπό νά συντονιστεί ή τοπική δουλιά καί νά δήμιουργηθοΰν οί δυνατότητες γιά τή συνένωση όλων τών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων στό ένιαϊο ΣΔΕΚΡ. Τό 3ο Συνέδριο άκύρωσε τή διατύπωση τού πρώτου άρθρου τού Καταστατικού, πού είχε ψηφιστεϊ μέ πρόταση τοΰ Μάρτοφ στό 2ο Συνέδριο, καί ψήφισε τό πρώτο άρθρο τοΰ Καταστατικού όπως τό διατύπωσε ό Λένιν. Αύτό εϊχε πολύ μεγάλη σημασία στήν πάλη γιά τήν έδραίωση τοΰ Κόμματος νέου τύπου. Έ τ σ ι, κατοχυρώθηκε στό

95

Καταστατικό τοϋ ΣΔΕΚΡ μιά άπό τίς σπουδαιότερες λενινιστικές όργανωτικές άρχές. Τό συνέδριο κατάργησε τό σύστημα τών δυό κέντρων (ΚΕ καί КО) στό Κόμμα καί έξέλεξε ένα μόνο καθοδηγητικό κέντρο, τήν Κεντρική 'Επιτροπή μ'έπικεφαλής τόν В. I. Λένιν. 'Επειδή ή «Ίσ κ ρ α » άκολουθοϋσε όπορτουνιστική γραμμή, τό συνέδριο άνέθεσε στήν ΚΕ νά δημιουργήσει νέο κεντρικό όργανο, τόν «Προλετάρι». .'Αρχισυντά­ κτη τοΰ «Προλετάρι» ή ΚΕ όρισε τόν Λένιν. 'Α π ό τόν Ό χτώ βρη τοϋ 1905 ό Λένιν ήταν άντιπρόσωπος τοϋ ΣΔΕΚΡ στό Διεθνές Σοσιαλι­ στικό Γραφείο τής II Διεθνούς. ' Εντελώς διαφορετική θέση πήραν ο! μενσεβίκοι στή συνδιάσκεψή τους τής Γενεύης πάνω σ'ό λα τά ζητήματα, τά σχετικά μέ τήν έκτίμηση τοϋ χαρακτήρα, τών κινητήριων δυνάμεων καί τών καθηκόν­ των τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης. Κατά τή γνώμη τους, ή έπανάσταση στή Ρωσία, όπως καί οί προηγούμενες άστικές έπαναστάσεις στή Δυτική Εύρώπη, θά πρέπει νά γίνει κάτω άπό τήν ήγεσία τής άστικής τάξης καί σέ περίπτωση νίκης, θά καταλήξει στήν κυριαρχία τής άστικής τάξης. Οί μενσεβίκοι δέν παραδέχονταν πώς τό προλεταριάτο στήν έπανάσταση αύτή έχει αύτοτελή καθήκοντα. Θεωρούσαν ότι ή δουλιά τών έργατών είναι νά ύποστηρίζουν τήν άστική τάξη, νά μήν έπιτρέπουν τίς άποφασιστικές έπαναστατικές ενέργειες τών μαζών, γιά νά μήν άπομακρυνθεί ή άστική τάξη άπό τήν έπανάσταση. Πάλαιβαν ένάντια στόν ήγετικό ρόλο τοΰ προλεταριά­ του στήν έπανάσταση καί άρνοΰνταν τόν έπαναστατικό ρόλο τής άγροτιάς. Μέ έξαιρετική σφοδρότητα καταφέρονταν οΙ μενσεβίκοι ένάντια στήν όργάνωση τής ένοπλης έξέγερσης. Ή έξέγερση, έλεγαν, είναι ένα προτσές αύθόρμητο. καί δέν μπορεί κανείς νά τήν προετοιμάσει. Ό Πλεχάνοφ, ό Άξελρόντ, ό Μάρτοφ καί οΙ άλλοι ήγέτες τών μενσεβίκων προσπαθούσαν ν'άποδείξουν πώς ή έξέγερση μπορεί άπλώς νά τρομάξει τήν άστική τάξη καί πώς δέν είναι δουλιά τοΰ Κόμματος τής έργατικής τάξης ν ' άσχολείται μέ τήν προετοιμασία της. Στό ζήτημα αύτό, όπως καί σ 'ό λη τή γραμμή τους, οί μενσεβίκοι έπαιρναν βασικά τίς ίδιες άκριβώς θέσεις, πού έπαιρναν καί οΐ όπορτουνιστές τής II Διεθνούς. Τό 3ο Συνέδριο έπεξεργάστηκε, χωρίς τούς μενσεβίκους πού είχαν άποσπαστεϊ άπό τό Κόμμα, καί παλαίβοντας εναντίον τους, τή γραμμή τοϋ Κόμματος στήν έπανάσταση πού είχε άρχίσει. Οί μπολσεβίκοι ύπήρχαν ούσιαστικά σάν χωριστό κόμμα μέ Πρόγραμμα, Καταστατι­ κό, γραμμή τακτικής, χωριστές όργανώσεις, μέ έφημερίδες καί Κεντρική 'Επιτροπή. Δυό συνέδρια — δυό κόμματα, έτσι χαρακτήρι­ σε ό Λένιν τήν κατάσταση στό ΣΔΕΚΡ τό 1905. Οί άποφάσεις τοϋ συνεδρίου, τό στρατηγικό σχέδιο καί ή γραμμή τακτικής τοϋ Κόμματος βρήκαν όλόπλευρη θεωρητική θεμελίωση στό βιβλίο τοϋ Λένιν «Δυό τακτικές τής σοσιαλδημοκρατίας στή δημοκρα­

96

τική έπανάσταση», πού γράφτηκ€ τό καλοκαίρι τοΰ 1905. Τό έργο αύτό άποτέλεσε μεγάλη συμβολή στή θεωρία τοϋ έπιστημονικοΰ σοσιαλισμού. ' Ο Λένιν γιά πρώτη φορά στήν ιστορία τοϋ μαρξισμού έπεξεργάστηκε τό ζήτημα τών ιδιομορφιών πού παρουσιάζει ή άστικοδημοκρατική έπανάσταση στήν έποχή τοϋ ιμπεριαλισμού, τό ζήτημα τών κινητήριων δυνάμεων καί τών προοπτικών της. Ταυτόχρονα ύπέβαλε σέ έξουθενωτική κριτική τίς έχθρικές πρός τό μαρξισμό όπορτουνιστικές θέσεις τών μενσεβίκων στά ζητήματα τής θεωρίας, τής στρατηγι­ κής καί τής τακτικής τοΰ Κόμματος στήν έπανάσταση, καθώς καί τίς ρεφορμιστικές θέσεις τών ήγετών τής II Διεθνούς, πού ύποστήριζαν τούς μενσεβίκους. Ό В. I. Λένιν εξέταζε τή ρωσική έπανάσταση σέ σύνδεση μέ τή διεθνή κατάσταση. «Πέρασαν οί καιροί, — έγραφε ό Λένιν, — πού οί λαοί καί τά κράτη μπορούσαν νά ζούν άπομονωμένοι ό ένας άπό τόν άλλο» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 12ος, σελ. 34). Ή άστική έπανάσταση στή Ρωσία έγκαινίασε τή νέα ιστορική έποχή τών πολιτικών τρανταγμών καί τών έπαναστάσεων. Μέσα στίς συνθήκες αύτές ή έπανάσταση αύτή μπορούσε νά γίνει ό προάγγελος τής σοσιαλιστικής έπανάστασης στήν Εύρώπη. ' Η άνατροπή τού τσαρι­ σμού θά γινόταν «σημείο στροφής στήν ιστορία όλων τών χωρών, θά διευκόλυνε τό έργο όλων τών έργατών όλων τών έθνών, σ'ό λα τά κράτη, σ'όλες τίς γωνιές τής ύδρογείου» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 9ος, σελ. 205). ' Ως πρός τό χαρακτήρα καί τά καθήκοντά της, ή έπανάσταση ήταν άστική καί άπόβλεπε στήν έξάλειψη τής τσαρικής άπολυταρχίας καί στήν έξαφάνιση τών ύπολειμμάτων τών φεουδαρχικών θεσμών. Δέν έβαζε σάν άμεσο καθήκον τήν έξάλειψη τοΰ καπιταλιστικού καθεστώ­ τος. Ώ σ τδσο , ή άστική έπανάσταση στή Ρωσία είχε μιά σειρά καινούργια χαρακτηριστικά ~κσί ιδιομορφίες, πού τήν έκαναν νά διαφέρει ριζικά άπό τίς δυτικοευρωπαϊκές άστικές έπαναστάσεις τής έποχής τής άνόδου τοΰ καπιταλισμού, καί δημιουργούσαν τή δυνατό­ τητα γιά τή μεταξέλιξή της σέ έπανάσταση σοσιαλιστική. Ή πρώτη ρωσική έπανάσταση ήταν λαϊκή. Στήν έπανάσταση αύτή, σέ διάκριση άπό τίς άστικές έπαναστάσεις τής Δύσης, κύρια κινητήρια δύναμη καί άρχηγός τής έπανάστασης ήταν τό προλεταριά­ το. ' Η έπανάσταση, πού ώς πρός τό χαρακτήρα της ήταν άστικοδημοκρατική, ήταν προλεταριακή ώς πρός τόν ήγετικό ρόλο πού έπαιζε σ ’αύτήν τό προλεταριάτο καί ώς πρός τίς μεθόδους πάλης (άπεργία πού μετατρέπεται σέ ένοπλη έξέγερση). Η έπανάσταση αύτή ήταν ταυτόχρονα άγροτική γιατί τό βασικό καθήκον της ήταν ή έξάλειψη τής τσιφλικάδικης γαιοκτησίας. Ή άγροτιά ήταν έπίσης κινητήρια δύναμη τής έπανάστασης αύτής, σύμμαχος τοΰ προλεταριάτου, γιατί μόνο μέ τήν καθοδήγηση τής έργατικής τάξης ή άγροτιά μπορούσε νά πάρει τή γή τών τσιφλικάδων

97

καί νά λυτρωθεί άπό τό ζυγό τής άπολυταρχίας καί τών τσιφλικάδων. Ό σ ο ν άφορά τήν άστική τάξη, τά συμφέροντά της ήταν στενά συνυφασμένα μέ τά συμφέροντα τοΰ τσαρισμού. Ή τάξη αύτή δέν ήταν καί δέν μπορούσε νά είναι ή κινητήρια δύναμη τής έπανάστασης, γιατί τήν τρόμαζε ή έπαναστατικότητα τού προλεταριάτου. Στό βαθμό πού ξεδιπλωνόταν ή έπανάσταση, ή άστική τάξη όλο καί περισσότερο έχανε τόν άντιπολιτευτικό της χαρακτήρα, προχωρούσε σέ άμεσο συμβιβασμό μέ τόν τσαρισμό, προσπαθούσε έτσι νά βγάλει άπό τή μέση τήν έπανάσταση, περνούσε στό στρατόπεδο τής άντεπανάστασης. «' Η νίκη τής άστικής έπανάστασης δέν είναι δυνατή σέ μάς σάν νίκη τής άστικής τάξης - έγραφε ό Λένιν. Αύτό φαίνεται παράδοξο, όμως είναι γεγονός. Ή άριθμητική ύπεροχή τού άγροτικού πληθυσμού, ή τρομακτική καταπίεσή του άπό τή δουλοπαροικιακή (κατά τό μισό) μεγάλη γαιοκτησία, ή δύναμη καί ή συνειδητότητα τού όργανωμένου ήδη σέ σοσιαλιστικό κόμμα προλεταριάτου, όλοι αύτοί οί παράγοντες προσδίνουν στή δική μας άστική έπανάσταση έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα» ( ' Α π α ν τ α, έλλην. έκδ., τόμ. 17ος, σελ. 44). Ξεκινώντας άπό τήν έπιστημονική, μαρξιστική άνάλυση όλων τών βασικών χαρακτηριστικών καί ιδιομορφιών τής ρωσικής έπανάστα­ σης, ό В. I. Λένιν στίς «Δυό τακτικές» άνέπτυξε κι έπεξεργάστηκε τά παρακάτω ζητήματα: ή ήγεμονία τοΰ προλεταριάτου στήν άστικοδημοκρατική έπανά­ σταση· ή συμμαχία τής έργατικής τάξης μέ τήν άγροτιά στήν άστικοδημοκρατική έπανάσταση καί ή συμμαχία τού προλεταριάτου μέ τή φτωχή άγροτιά, μέ όλες τίς μισοπρολεταριακές μάζες τής πόλης καί τοΰ χωριοΰ στή σοσιαλιστική έπανάσταση· ή ένοπλη έξέγερση σάν βασικό μέσο γιά τήν άνατροπή τής τσαρικής άπολυταρχίας καί τή νίκη τής έπανάστασηςή έπαναστατική-δημοκρστική δικτατορία τής έργατικής τάξης καί τής άγροτιας καί ή προσωρινή έπαναστατική κυβέρνηση σάν πολιτικό όργανό της· ή μετεξέλιξη τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης σέ σοσιαλι­ στική· τό πολιτικό κόμμα τού προλεταριάτου σάν άποφασιστικός όρος γιά νά παίξει τό προλεταριάτο τό ρόλο τοΰ ήγέτη τής λαϊκής έπανάστασης. ' Από τό ρόλο πού θά παίξει ή έργατική τάξη, δηλαδή άν θά παίξει τό ρόλο ήγέτη τής έπανάστασης ή βοηθού τής άστικής τάξης, θά έξαρτιόταν ή τύχη τής έπανάστασης. Ό Λένιν πρόβλεπε δυό ένδεχόμενες έκβάσεις τής έπανάστασης: άποφασιστική νίκη ένάντια στόν τσαρισμό καί σχηματισμός λαοκρατικής δημοκρατίας, είτε συναλλαγή τοΰ τσαρισμού μέ τήν άστική τάξη, άν δέν έπαρκέσουν οί

δυνάμεις γιά τή νίκη τής έπανάστασης. ' Η έργατική τάξη καί οί λαϊκές μάζες ένδιαφέρονται γιά τήν πλήρη νίκη ένάντια στόν τσαρισμό. Αύτό, όμως, μπορεί νά γίνει μόνο σέ περίπτωση πού ή έργατική τάξη θά εϊναι ό ήγέτης τής έπανάστασης. Ό В. I. Λένιν τόνιζε ότι ή έργατική τάξη στή Ρωσία δέν ύποφέρει τόσο άπό τόν καπιταλισμό, όσο άπό τήν άνεπαρκή του άνάπτυξη. ' Η διατήρηση τών ύπολειμμάτων τής δουλοπαροικίας άποτελοΰσε τρο­ χοπέδη γιά τήν άνάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμεων καί ήταν έμπόδιο στήν άνάπτυξη τής πάλης τοΰ προλεταριάτου γιά τή σοσιαλιστική έπανάσταση. Γι'α ύτό ή έργατική τάξη ένδιαφερόνταν ζωτικά νά ξεκαθαριστεί τό ταχύτερο ή χώρα άπ'όλα τά ύπολείμματα τής δουλοπαροικίας. Γιά νά γίνει στήν πράξη τό προλεταριάτο ήγέτης τής έπανάστασης έπρεπε νά έχει, πρώτο έναν σύμμαχο πού νά ένδιαφέρεται γιά τήν άποφασιστική νίκη τής έπανάστασης, δεύτερο, νά ούδετεροποιήσει καί νά άπομονώσα τή φιλελεύθερη άστική τάξη, πού προσπαθούσε νά τελειώσει τήν έπανάσταση μέ μιά συναλλαγή μέ τόν τσαρισμό σέ βάρος τών έργατών καί τών άγροτών. «Μόνο τό προλεταριάτο — έγραφε ό В. I. Λένιν — μπορεί νά είναι συνεπής άγωνιστής γιά τό δημοκρατισμό. Νικηφόρος άγωνιστής γιά τό δημοκρατισμό μπορεί νά γίνει τό προλεταριάτο μόνο μέ τόν δρο ότι ή μάζα τής άγροτιάς θά προσχωρήσει στόν έπαναστατικό του άγώνα» ( " Α π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 11ος, σελ. 48). Παρά τούς ισχυρισμούς τών μενσεβίκων ότι ή άγροτιά είναι άντιδραστική καί γι'α ύτό, δήθεν, δέν μπορεί νά είναι σύμμαχος τοΰ προλεταριάτου, ό Λένιν δίδασκε πώς τό ζωτικό ένδιαφέρον τής άγροτιάς γιά τήν όλοκληρωτική εξάλειψη τών ύπολειμμάτων τής δουλοπαροικίας τήν κάνει φυσικό σύμμαχο τοΰ προλεταριάτου καί θιασώτη μιας άποφασιστικής δημοκρατικής άλλαγής. Μόνο μέ τόν έπαναστατικό δρόμο μπορεί νά καταργηθεί ή τσιφλικάδικη γαιοκτη­ σία καί νά κατακτηθούν οΐ δημοκρατικές ελευθερίες. Μόνο τό προλεταριάτο είναι σέ θέση νά ύποστηρίξει τήν άγροτιά στήν πάλη αύτή. Ό В. I. Λένιν ύπέβαλε σέ έξουθενωτική κριτική τίς όπορτουνιστικές θέσεις τών μενσεβίκων, πού πάσχιζαν γιά τήν ήγεμονία τής φιλελεύθερης άστικής τάξης στήν έπανάσταση καί πήγαιναν νά ύποκαταστήσουν τήν έπανάσταση μέ μικρομεταρυθμίσεις. Στήν άστική τάξη — έγραφε ό Λένιν — συμφέρει περισσότερο οΐ άναγκαϊοι μετασχηματισμοί μέ άστικοδημοκρατική κατεύθυνση νά γίνουν μέ μεταρυθμίσεις κι όχι μέ έπανάσταση, ώστε «οΐ μετασχηματισμοί αύτοί νά άναπτύσσουν όσο μπορεί λιγότερο τήν έπαναστατική αύτενέργεια, τήν πρωτοβουλία καί τήν ένεργητικότητα τοΰ άπλοΰ λαοΰ, δηλ. τής αγροτιάς καί ιδιαίτερα τών έργατών, γιατί διαφορετικά θά είναι πιό εύκολο γιά τούς έργάτες «νά περάσουν τό όπλο άπό τόν ένα ώμο στόν

άλλο», δπως λένε οΐ γάλλοι, δηλαδή νά στρέψουν ένάντια στήν ϊδια τήν άστική τάξη τό όπλο πού θά πάρουν άπό τήν άστική έπανάστα­ ση...» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 11ος, σελ. 38). Στό βιβλίο τοΰ В. I. Λένιν θεμελιώνονται βαθιά οί προλεταριακές μορφές καί μέσα πάλης πού έξασφαλίζουν τήν νίκη τής έπανάστασης. Σ άντίθεση μέ τούς μενσεβίκους, πού γατζώνονταν επίμονα άπό τίς μεταρυθμιστικές μεθόδους πάλης, ό В. I. Λένιν θεωρούσε πώς τό άποφασιστικό μέσο γιά τήν άνατροπή τοΰ τσαρισμού είναι ή ένοπλη εξέγερση. Ό τσαρισμός στηριζόταν στήν ένοπλη δύναμη: στό στρατό καί στήν άστυνομία. Μόνο μέ τή δύναμη τών όπλων, μέ τή νικηφόρα ένοπλη εξέγερση ήταν δυνατό νά τσακιστεί αύτή ή δύναμη, ν 'άνατραπεϊ ό τσαρισμός καί νά κατακτηθεί ή λαοκρατική δημοκρα­ τία. ’ Η έπανάσταση όδήγησε στήν άνάγκη τής ένοπλης έξέγερσης. Ύ σ τερα άπό τόν Μάρξ καί τόν ' Ενγκελς πρώτος ό Λένιν πρόβαλε τήν όργάνωση τής έξέγερσης σάν πρακτικό καθήκον, στό όποιο πρέπει νά ύποτάσσεται όλη ή δράση τοΰ Κόμματος στή διάρκεια τής έπανάστα­ σης. Τό Κόμμα γιά νά ξεσηκώσει τήν έπαναστατική δραστηριότητα τών μαζών, νά τίς τραβήξει στόν ένοπλο άγώνα ένάντια στόν τσαρισμό, πρέπει νά ρίξει πολιτικά συνθήματα προσιτά καί κατανοητά άπό τό λαό. Οΐ μπολσεβίκοι θεωρούσαν ότι τέτια συνθήματα είναι: ή άμεση έφαρμογή μέ έπαναστατικό τρόπο τής όχτάωρης έργάσιμης μέρας- ή δημιουργία έπαναστστικών έπιτροπών άγροτών γιά τήν έφαρμογή δημοκρατικών μετασχηματιστών στά χωριό, που θά προχωρούν κι ώς τή δήμευση τής γής τών τσιφλικάδων οί μαζικές πολιτικές άπεργίες, ό έξοπλισμός τών έργατών καί ή δημιουργία έπαναστατικοΰ στρατού. Ό В. I. Λένιν έδινε έξαιρετικά μεγάλη σημασία στήν έφαρμογή παντού καί άπό τά κάτω τής όχτάωρης έργάσιμης μέρας άπό τούς ίδιους τούς έργάτες καί τών δημοκρατικών μετασχηματισμών στό χωριό άπό τούς άγρότες. Αύτή ήταν μιά καινούργια τακτική, πού άνέπτυσσε τή δραστηριότητα καί τή δημιουργική πρωτοβουλία τών μαζών. 1Η έφαρμογή τής τακτικής αύτής παρέλυε τό μηχανισμό τής κρατικής έξουσίας, τοϋ άφαιροϋσε τίς δυνάμεις γιά τήν πάλη ένάντια στήν έπανάσταση. Νέο καί σοβαρό όπλο ήταν ή έφαρμογή ένός μέσου πάλης είδικά προλεταριακού: τής μαζικής πολιτικής άπεργ/ας, πού έπαιξε πρωταρ­ χικό ρόλο στήν κινητοποίηση τών μαζών στήν πάλη ένάντια στόν τσαρισμό. Ό В. I. Λένιν έλυσε μέ κανούργιο τρόπο τό βασικό πρόβλημα τής έπανάστασης, τό πρόβλημα τής κρατικής έξουσίας. ' Ο В. I. Λένιν άπέδειξε πώς ή νικηφόρα άστικοδημοκρατική έπανάσταση στήν όποία ήγεμόνας είναι τό προλεταριάτο, πρέπει νά όδηγήσει όχι στήν κατάκτηση τής έξουσίας άπό τήν άστική τάξη, όπως είχε συμβεϊ στίς άστικές έπαναστάσεις τοΰ παρελθόντος, άλλά στήν έπαναστα­ τική δημοκρατική δικτατορία τοΰ προλεταριάτου καί τής άγροτιάς. « ' Η άποφασιστική νίκη τής έπανάστασης πάνω στόν τσαρισμό

100

— έγραφε ό Λένιν — είναι ή Επαναστατική δημοκρατική δικτατορία τοΰ προλεταριάτου καί τής άγροτιδς... Καί μιά τέτια νίκη θά είναι άκριβώς δικτατορία, δηλαδή ή νίκη αύτή άναπόφευκτα θά είναι ύποχρεωμένη νά στηρίζεται στή στρατιωτική δύναμη, στόν έξοπλισμό τών μαζών, στήν έξέγερση, καί όχι στόν ένα ή τό άλλο «νόμιμο», «εΙρηνικά» δημιουργημένο θεσμό». ( " Α π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 11ος, σελ. 44). ΟΙ έπαναστατικοί μετασχηματισμοί πρός τό συμφέρον τών έργα­ τών καί τών άγροτών θά προκαλέσουν άπεγνωσμένη άντίσταση άπό τόν τσαρισμό, τούς τσιφλικάδες, τή μεγάλη άστική τάξη. Γιά νά τσακιστεί αύτή ή άντίσταση, γιά ν ' άποκρουστούν οΙ άντεπαναστατικές άπόπειρες, γιά νά όδηγηθεϊ ώς τό τέλος ή άστικοδημοκρατική έπανάσταση, γιά νά περιφρουρηθοΰν οι κατακτήσεις της, γιά νά καθαριστεί πέρα γιά πέρα ό στίβος τής πάλης γιά τό σοσιαλισμό, είναι άπαραίτητη ή δικτατορία. Ή δικτατορία όμως αύτή δέν θά είναι άκόμη σοσιαλιστική, άλλά δημοκρατική δικτατορία. Πολιτικό όργανο τής δικτατορίας αύτής πρέπει νά γίνει ή προσωρινή Επαναστατική κυβέρνηση, πού στηρίζεται στόν ένοπλο λαό. Ή κυβέρνηση αύτή θά έφάρμοζε τό πρόγραμμα-μίνιμουμ τού ΣΔΕΚΡ, δηλαδή θά έγκαθίδρυε τή λαοκρατική δημοκρατία, θά καθιέρωνε τήν όχτάωρη έργάσιμη μέρα, θά δήμευε τή γή τών τσιφλικάδων, θά παραχωρούσε σέ όλα τά έθνη τό δικαίωμα αύτοδιά­ θεσης, θά προωθούσε τήν έπανάσταση. Ό В. I. Λένιν άποκάλυψε πόσο έπιζήμια είναι ή θέση τών μενσεβίκων, πού είχαν έκφραστεί κατά τής συμμετοχής στήν έπανα­ στατική κυβέρνηση, πράγμα πού ούσιαστικά σήμαινε παράδοση στήν άστική τάξη τής ήγεσίας τής έπανάστασης. Ό Λένιν θεωρούσε τή συμμετοχή τών άντιπροσώπων τής σοσιαλδημοκρατίας στήν έπαναστατική κυβέρνηση όχι μόνο δυνατή, άλλά, σέ συνθήκες εύνοϊκές, καί άπαραίτητη. ’ Η συμμετοχή αύτή θά διευκόλυνε τόν άμείλικτο άγώνα ένάντια στήν άντεπανάσταση, τήν προάσπιση τών είδικών συμφερόν­ των τής έργατικής τάξης καί τήν παραπέρα άνάπτυξη τής έπανάστα­ σης. Παράλληλα μ ’ αύτό πρέπει νά όργανωθεί μιά πίεση άπό τά κάτω, άπό μέρους τής έργατικής τάξης καί τών πλατιών έργαζομένων στρωμάτων, πάνω στήν κυβέρνηση. Καί ή συμμετοχή στήν κυβέρνη­ ση καί ή πίεση άπό τά κάτω θά συντελέσουν στήν έδραίωση καί στήν έπέκταση τών κατακτήσεων τής έπανάστασης, στήν έφαρμογή τού προγράμματος-μίνιμουμ καί στήν προετοιμασία τών όρων γιά τή μετεξέλιξη τής άστικοδημοκρστικής έπανάστασης σέ σοσιαλιστική. Στό έργο του ό В. I. Λένιν έπεξεργάστηκε τή θεωρία τής μετεξέλιξης τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης σέ σοσιαλιστική. 01 όπορτουνιστές τής II Διεθνοΰς είχαν παραδόσει στή λήθη τίς Ιδέες τοΰ Μάρξ γιά τήν άδιάκοπη (διαρκή) έπανάσταση καί γιά τή συμμαχία τοΰ προλεταριάτου μέ τήν άγροτιά, σάν άπαραίτητο όρο γιά μιά τέτια έπανάσταση. Στίς έπαναστατικές Ιδέες τοΰ Μάρξ άντιπαράθεταν ένα

101

όπορτουνιστικά σχήμα, σύμφωνα μέ τό όποιο ή άστική έπανάσταση χωριζόταν άπό τήν προλεταριακή έπανάσταση μέ μιά μακρόχρονη περίοδο. Στή βάση αυτού τοΰ άντεπαναστατικοΰ σχήματος βρισκόταν ή άρνηση τοΰ ήγετικοΰ ρόλου τοΰ προλεταριάτου άπέναντί στήν άγροτιά, ή άρνηση τής ήγεμονίας τοΰ προλεταριάτου στήν άστικοδημοκρατική έπανάσταση. Ό В. I. Λένιν άνάπτυξε τήν ιδέα τοΰ Μάρξ γιά μιά άδιάκοπη έπανάσταση στήν άρμονική θεωρία τής μετεξέλιξης τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης σέ σοσιαλιστική έπανάσταση. Σύμφωνα μέ τή θεωρία αύτή, ή ήγεμονία τοΰ προλεταριάτου στήν άστική έπανάστα­ ση, πού στηρίζεται στή συμμαχία τοΰ προλεταριάτου καί τής άγροτιάς, πρέπει νά μετεξελιχθεϊ κατά τή σοσιαλιστική έπανάσταση σέ ήγεμονία τού προλεταριάτου, πού θά στηρίζεται στή συμμαχία τοΰ προλεταριάτου μέ τήν άγροτική φτωχολογιά καί τά άλλα μισοπρολεταριακά στοιχεία. 1Η δημοκρατική δικτατορία τοΰ προλεταριάτου καί τής άγροτιάς πρέπει νά μετεξελιχθεϊ σέ σοσιαλιστική δικτατορία τοΰ προλεταριάτου. «Τό προλεταριάτο πρέπει νά όδηγήσει τή δημοκρατική έπανά­ σταση ώς τό τέλος, παίρνοντας μαζί του τή μάζα τής άγροτιάς. νά τσακίσει μέ τή βία τήν άντ/στσση τής άπολυταρχίας καί νά έξουδετερώσει τήν άστάθεια τής άστικής τάξης. Τό προλεταριάτο πρέπει νά πραγματοποιήσει τή σοσιαλιστική έπανάσταση, παίρνον­ τας μα ζί του τή μάζα τών μισοπρολεταριακών στοιχείων τοϋ πληθυσμού, γιά νά συντρίψει μέ τή βία τήν άντ/στσση τής άστικής τάξης καί νά έξουδετερώσει τήν άστάθεια τής άγροτιάς καί τών μικροαστών» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 11ος, σελ. 90). Ό В. I. Λένιν έδειξε πώς στό κοινωνικο-οΐκονομικό σύστημα τής Ρωσίας ύπάρχουν οΐ άντικειμενικές συνθήκες γιά τή μετεξέλιξη τής άστικής έπανάστασης σέ σοσιαλιστική. Τά πολυάριθμα ύπολείμματα τής δουλοπαροικίας καί ή σχετικά ύψηλή άνάπτυξη τοΰ καπιταλισμού στή Ρωσία δημιούργησαν δυό είδών άντιθέσεις. Οί άντιθέσεις άνάμεσα στήν άνάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμεων καί στίς μισοδουλοπαροικιακές σχέσεις παραγωγής δημιουργούσαν τίς προϋ­ ποθέσεις γιά τήν άστικοδημοκρατική έπανάσταση. ΟΙ άντιθέσεις άνάμεσα στήν άνάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμεων καί στίς καπιταλιστικές παραγωγικές σχέσεις δημιουργούσαν τούς άντικειμενικούς όρους γιά τή μετεξέλιξη τής άστικοδημοκρστικής έπανάστασης σέ σοσιαλιστική. Ά π ό δώ προέκυπταν δυό κοινωνικοί πόλεμοι: ό ένας: παλλαϊκός, ένάντια στόν τσάρο καί στούς τσιφλικάδες, γιά τή λαοκρατική δημοκρατία, ό άλλος: πάλη τοΰ προλεταριάτου ένάντια στήν άστική τάξη, γιά τή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου, γιά τή σοσιαλιστική όργάνωση τής κοινωνίας. Στά 1905-1907 έμπαινε στήν πρώτη γραμμή ή παλλαϊκή πάλη γιά τήν άνατροπή τοΰ τσάρου. Α π ο στολή τοΰ προλεταριάτου ήταν νά δράσει «έπικεφαλής όλου τοΰ λαοΰ καί

102

προπάντων τής άγροτιάς, γιά τήν πλήρη έλευθερία, γιά τή συνεπή δημοκρατική έπανάσταση, γιά τή δημοκρστίαΙ ' Επικ€φαλής όλων τών έργαζομένων καί έκμ€ταλλ€υομένων, γιά τό σοσιαλισμό!» ( σ τ ό ί δ ι ο , σελ. 104). Ό В. I. Λένιν υπογράμμιζε έντονα τήν άνάγκη τής άδιάκοπης άνάπτυξης τής έπανάστασης ώς τή νίκη τής σοσιαλιστικής έπανάστα­ σης. Στό άρθρο του « ' Η στάση τής σοσιαλδημοκρατίας άπέναντι στό άγροτικό κίνημα» ό В. I. Λένιν τόνιζε: «... άπό τή δημοκρατική έπανάσταση θ'άρχίσουμε άμέσως νά περνάμε, καί άκριβώς στό μέτρο τών δυνάμεων μας, στό μέτρο τών δυνάμεων τοΰ συνειδητοΰ καί όργανωμένου προλεταριάτου, θ'άρχίσουμε νά περνάμε στή σοσιαλιστική έπανάσταση. Είμαστε ύπέρ τής διαρκοΰς έπανάστασης. Δέν θά σταματήσουμε στή μέση τού δρόμου» ( σ τ ό ί δ ι ο , σελ. 223). Σύμφωνα μέ τίς άντιλήψεις τών όπορτουνιστών τής Δυτικής Εύρώπης καί τών ρώσων μενσεβίκων, τό προλεταριάτο στή σοσιαλι­ στική έπανάσταση δρά μόνο του, χωρίς συμμάχους, ένάντια σ'όλες τίς μή προλεταριακές τάξεις καί στρώματα. Οί όπορτουνιστές δέν παραδέχονταν τίς έπαναστατικές δυνατότητες πού έκρυβαν μέσα τους οί μισοπρολεταριακές μάζες τής πόλης καί τοΰ χωριού, πού τίς έκμεταλλεύεται τό κεφάλαιο καί γιά τό λόγο αύτό μπορούν νά γίνουν πιστοί σύμμαχοι τοΰ προλεταριάτου στήν πάλη ένάντια στόν καπιτα­ λισμό. Ά π ό δώ έβγαινε τό λαθεμένο συμπέρασμα, πώς οί συνθήκες γιά τή σοσιαλιστική έπανάσταση δέν πρέπει νά θεωρούνται ώριμες ώς τή στιγμή πού τό προλεταριάτο δέν γίνει ή πλειοψηφία τοΰ έθνους. ' Η λενινιστική θεωρία τής σοσιαλιστικής έπανάστασης άνέτρεπε αύτά τά όλέθρια όπορτουνιστικά δόγματα, πού καταδίκαζαν τό προλεταριάτο σέ άδράνεια. Ό В. I. Λένιν θεωροΰσε πώς ένας άπό τούς κύριους δρούς γιά τή νίκη τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης καί τής μετεξέλιξής της σέ έπανάσταση σοσιαλιστική είναι ή ύπαρξη άνεξάρτητου πολιτικού κόμματος τής έργατικής τάξης, πού καλείται νά παίξει τό ρόλο τοΰ 'ήγέτη καί τοΰ όργανωτή τής έπαναστατικής πάλης. Τό προλεταριάτο μπορεϊ νά παίξει τό ρόλο τοΰ ήγεμόνα στήν έπανάσταση αύτή μόνο άν είναι συσπειρωμένο σέ μιά ένιαία καί άνεξάρτητη πολιτική δύναμη κάτω άπό τή σημαία ένός επαναστατικού μαρξιστικού κόμματος, πού θά καθοδηγεί τήν πάλη του όχι μόνο Ιδεολογικά, άλλά καί πρακτικά. ' Η λενινιστική θεωρία τής σοσιαλιστικής έπανάστασης άνέτρεπε όχι μόνο τή θεωρία τώ ρώσων μενσεβίκων καί τών ρεφορμιστών τής II Διεθνούς, άλλά καί τή θεωρία τής «διαρκοΰς έπανάστασης» τοΰ Τρότσκι, πού παραποιούσε τήν Ιδέα τής διαρκούς έπανάστασης τοΰ Μάρξ. Ό Τρότσκι έριξε τό άριστερό στή μορφή, μά όπορτουνιστικό στό περιεχόμενο σύνθημα «χωρίς τσάρο, δμως κυβέρνηση έργστική». Έ ν α τέτιο πήδημα πάνω άπό τό άστικοδημοκρατικό στάδιο τής έπανάστασης θά όδηγοΰσε άπλώς στήν άπομόνωση τοΰ προλεταριά­

103

του άπό τά πολλά εκατομμύρια τών άγροτικών μαζών καί στήν ήττα τής έπανάστασης. Ό Τρότσκι άρνιόταν τήν ήγεμονία τοΰ προλετατιάτου στήν άστικοδημοκρστική έπανάσταση καί τόν έπαναστατικό ρόλο τής άγροτιας, άρνιόταν τήν επαναστατική δημοκρατική δικτατο­ ρία τοΰ προλεταριάτου καί τής άγροτιας. Ή θεωρία τής έπανάστασης, όπως τήν έπεξεργάστηκε ό В. I. Λένιν τό 1905, έξόπλισε τό μπολσεβίκικο Κόμμα μέ μιά έπιστημονικά θεμελιωμένη στρατηγική καί τακτική. Στή θεωρία αύτή υπήρχαν πιά όλα σχεδόν τά βασικά στοιχεία γιά τό συμπέρασμα πού έβγαλε ό Λένιν τό 1915, ότι είναι δυνατό νά νικήσει ό σοσιαλισμός άρχικά σέ μιά, χωριστά παρμένη, καπιταλιστική χώρα* ύπήρχανοί θέσεις γιά τήν ήγεμονία τοΰ προλεταριάτου στήν έπανάσταση, γιά τή συμμαχία τής έργατικής τάξης καί τής άγροτιας, γιά τόν ήγετικό καί κατευθυντήριο ρόλο πού πρέπει νά παίξει τό Κόμμα νέου τύπου στήν έπανάσταση, γιά τήν έπαναστατική δημοκρατική δικτατορία τοΰ προλεταριάτου καί τής άγροτιας, γιά τή μετεξέλιξη τής άστικοδημοκρστικής έπανά­ στασης σέ έπανάσταση σοσιαλιστική. Μέ όλες αύτές τίς θέσεις καί τά συμπεράσματα ό Λένιν πλούτισε τόσο πολύ τή μαρξι­ στική θεωρία τής έπανάστασης, πού δικαιωματικά τήν όνομάζουν λενινιστική θεωρία τής σοσιαλιστικής έπανάστασης.

3. Ή άνοδος τής έπανάστασης. Ή πανρωσική πολιτική άπεργία. Σχηματισμός τών Σοβιέτ. ' Η ένοπλη έξέγερση τοϋ Δεκέμβρη ’ Η πορεία τών έπαναστατικών γεγονότων έπιβεβαίωσε τήν όρθότητα τών άποφάσεων τοΰ 3ου Συνεδρίου. Τό κύμα τοΰ έπαναστατικού κινήματος φούντωνε μέρα μέ τή μέρα. Ό άπεργιακός άγώνας έπαιρνε πιό πεισματικό, πιό έπιθετικό, πιό όργανωμένο χαρακτήρα. Ή άπεργία τοΰ Ίβάνοβο-Βοζνεσένσκ, πού άρχισε τό Μάη τοΰ 1905, κράτησε 72 μέρες. Στάθηκε πρότυπο άντοχής τών έργατών καί σχολειό πολιτικής διαπαιδαγώγησης τών μαζών. Γ ιά τήν καθοδήγησή της είχε έκλεγεϊ ένα Σοβιέτ έργατών πληρεξουσίων (βουλευτών), πού ήταν ένα άπό τά πρώτα Σοβιέτ τών έργατών βουλευτών. ' Η άπεργία διεξήχθηκε κάτω άπό τήν καθοδήγηση τής όργάνωσης τών μπολσεβί­ κων τοΰ Ίβάνοβο-Βοζνεσένσκ, πού έπικεφαλής της ήταν ό φ. Α. ‘Αφανάσιεφ καί ό Μ. Β. φροΰνζε, καί μέ δραστήρια συμμετοχή τών μπολσεβίκων έργατών Σ. I. Μπαλασόφ, Ε. Α. Ντουνάγεφ, φ. Ν. Σαμόιλοφ. Γίνονταν άνοιχτά συλλαλητήρια καί συγκεντρώσεις τών έργατών, όπου διατυπώνονταν σέ γενικές γραμμές οι διεκδικήσεις, συζητοΰνταν οι άπαντήσεις στούς έργοστασιάρχες καί χαράσσονταν τά σχέδια γιά τό μελλοντικό άγώνα. ' Εκεί οί μπολσεβίκοι έκαναν καί όμιλίες γιά τά ζητήματα τοΰ έργατικοΰ κινήματος. Οί συγκεντρώσεις αύτές ήταν ένα «σοσιαλιστικό πανεπιστήμιο» γιά τούς έργάτες. Στήν

104

άπεργία προσχώρησαν οΙ ύφαντουργοί τής Σούγια, τοΰ ΌρέχοβοΖούεβο καί άλλων πόλεων. ΟΙ τσαρικές άρχές αίμστοκύλησαν τούς έργάτες. Ή δολοφονία τών έργατών τοΰ Ίβάνοβο προκάλεσε κύμα διαμαρτυρίας σ'ό λη τή Ρωσία. ΟΙ έργάτες τοΰ Λότζ τόν Ίο ύ νη έστησαν όδοφράγματα κι έδοσαν έπί τρεις μέρες μάχες μέ τήν άστυνομία καί τό στρατό. ΊΗταν, έγραφε ό В. I. Λένιν, «όχι μόνο ένα καινούργιο πρότυπο έπαναστστικοΰ ένθουσιασμοϋ καί ήρωισμοΰ, άλλά καί άνώτερες μορφές πάλης» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 10ος, σελ. 312-313). Στά Ούράλια στήν πρωτοπορία τοΰ άπεργιακοΰ άγώνα βάδιζαν οΙ έργάτες μετάλλου τοΰ Πέρμ καί τοΰ Έκατερινμπούργκ (Σβερντλόβσκ), οί όπλοποιοί τοΰ έργοστασίου Ζλατοούστ, οΙ μεταλλουργοί τοΰ Ναντέζντινσκ καί τοΰ Νίζνι-Τανγκίλ, οΙ σιδηροδρο­ μικοί τοΰ Τσελιάμπινσκ, τής Ούφά, τοΰ Έκατερινμπούργκ. Τά Σοβιέτ τών έργατών πληρεξουσίων (βουλευτών), πού έμφανίστηκαν τήν άνοιξη στό Άλαπάγεβσκ, στό Ναντέζντινσκ, στή Μοτοβιλίχα, στό Νίζνι-Τανγκίλ καί σέ άλλα βιομηχανικά κέντρα τών Ούραλίων, μέ τήν άνάπτυξη τής έπανάστασης μετατράπηκαν άπό άπεργιακές όργανώσεις σέ όργανα γενικής έπαναστατικής πάλης. Μέ αύτοθυσία καί ήρωισμό πάλαι βαν οί έργάτες τής Λεττονίας. Στό Νικολάγεφ, στό ' Εκατερινοσλάβ, στό Χάρκοβο, στό Λουγκάνσκ καί σέ άλλα μέρη οί πολιτικές άπεργίες μετστρέπονταν σέ συγ­ κρούσεις μέ τήν άστυνομία καί τό στρατό. Τόν Ίο ύ νη έγινε γενική άπεργία στήν Τιφλίδα, στό ΚουταΓς, στό Βατούμ, στό Τσιατούρι. Τόν Αύγουστο ή γενική άπεργία τών προλετάριων τοΰ Μπακού συνοδεύ­ τηκε μέ ένοπλες συγκρούσεις μέ τό στρατό. 'Η έργατική τάξη συσσώρευε δυνάμεις γιά τόν άποφασιστικό άγώνα ένάντια στόν τσαρισμό. Τό καλοκαίρι άρχισαν νά έμφσνίζονται παντού μισονόμιμες συνδικαλιστικές όργανώσεις. Τά συνδικάτα τήν έποχή έκείνη, έκτός άπό τήν προάσπιση τών οικονομικών συμφερόντων τών έργατών, πρόβαλλαν καί πολιτικές διεκδικήσεις. ΟΙ μπολσεβίκοι έπαιρναν ένεργό μέρος στή δημιουργία έργατικών συνδικάτων καί στή δουλιά τους, πράγμα πού έξάσκησε έπίδραση σ 'ό λη τήν μετέπειτα άνάπτυξη τών έργατικών συνδικάτων στή Ρωσία σάν μαχητικών ταξικών όργανώσεων τοΰ προλεταριάτου. φούντωσε τό κύμα τοΰ άγροτικοϋ κινήματος. Τήν άνοιξη καί τό καλοκαίρι τοΰ 1905 τό άγροτικό κίνημα άγκάλιασε περίπου τό ένα πέμπτο όλων τών νομών τής Εύρωπαϊκής Ρωσίας, καί τό φθινόπωρο πάνω άπό τό μισό. Στήν Ούκρανία καί στίς Βαλτικές χώρες ξέσπασαν άπεργίες τών έργατών γής. Πολύ μεγάλη έκταση πήρε τό άγροτικό κίνημα στήν περιοχή τοΰ Μέσου καί Κάτω Βόλγα, σέ πολλές περιοχές τής Ούκρανίας, στίς Βαλτικές χώρες καί στή Γεωργία. Ή συνένωση τοΰ προλεταριακού κινήματος μέ τίς άγροτικές έξεγέρσεις κλόνισε τόν τσαρικό στρατό καί στόλο. Οί μπολσεβίκοι

105

ανάπτυξαν στό στρατό μιά δράση γεμάτη αυτοθυσία. Ή ΚΕ τοΰ ΣΔΕΚΡ έστειλε γιά δουλιά μέσα στό στρατό τόν I. φ. Ντουμπρόβινσκι, τόν Ε. Μ. Γιαροσλάβσκι, τήν Ρ. Σ. Ζ€μλιάτσκα, τόν М. I. Βασίλΐ€φ-Γιούζιν καί άλλα έπιφανή στ€λέχη. Οί μπολσεβίκοι χρησι­ μοποιούσαν τίς πιό διαφορ€τικές μορφές δουλιάς άνάμεσα στούς στρατιώτες καί στούς ναύτες: έβγαζαν έφημερίδες καί προκηρύξεις, όργάνωναν συγκεντρώσεις, δημιουργούσαν όμίλους. Χάρη σ ’ αύτή τή δουλιά μεγάλωσε σημαντικά ή έπιροή τών μπολσεβίκικων όργανώσεων μέσα στούς φαντάρους καί στούς ναύτες καί σφυρηλατοΰνταν οί δεσμοί τους μέ τούς έργάτες. ' Η ήττα τοΰ τσαρικού στρατού στήν Ά π ω Α να τολή δυνάμωσε τίς έπαναστατικές διαθέσεις μέσα στό στρατό. ' Η πρώτη μαζική έκδήλωση τής δυσαρέσκειας τών στρατιωτών καί τών ναυτών ήταν ή έξέγερση στό θωρηκτό «Ποτιόμκιν» τόν ’ Ιούνη τοΰ 1905. Γιά πρώτη φορά στήν ιστορία τό πλήρωμα ενός πολεμικού σκάφους σήκωσε τή σημαία τής έπανάστασης καί όρθώθηκε στήν πάλη ένάντια στό ύφιστάμενο καθεστώς. Τό έξεγερμένο καράβι πήγε στήν ’ Οδησσό. ’ Εκεϊ, όμως, στήν έπιτροπή τών μπολσεβίκων δέν ύπήρχε ένότητα, είχε έξασθενίσει μέ τίς συλλήψεις, καί οι μενσεβίκοι δέν όργάνωσαν μιά έξέγερση τών έργατών τής 'Οδησσού γιά νά ύποστηρίξουν τούς ναύτες τοΰ «Ποτιόμκιν». Π αρ’ όλο τόν ήρωισμό τών ναυτών, ή έξέγερση έληξε μέ άποτυχία, γιατί δέν ύπήρχε σωστή καθοδήγηση. Δέν ήταν παρά τό πρώτο πείραμα έπαναστατικής πάλης μέσα στόν τσαρικό στρατό. ' Ωστόσο, καί μόνο τό γεγονός τής έξέγερσης είχε έξαιρετικά σοβαρή σημασία. Γ ιά τούς έργάτες, τούς άγρότες καί ιδιαίτερα γιά τίς ϊδιες τίς μάζες τών στρατιωτών καί τών ναυτών, άρχισε νά γίνεται πιό κατανοητή καί εύπρόσδεκτη ή ιδέα ότι πρέπει καί μπορεϊ νά ένωθεϊ ό στρατός καί ό στόλος μέ τήν έργατική τάξη στήν πάλη ένάντια στόν τσαρισμό. Στήν ήμερήσισ διάταξη μπήκε τό ζήτημα τής δημιουργίας έπαναστατικοΰ στρατού. Ύσ τερα άπό τήν έξέγερση τοΰ «Ποτιόμκιν», οΐ μπολσεβίκοι δυνάμωσαν τήν έπαναστατική δουλιά μέσα στό στρατό. Τό καλοκαίρι καί τό φθινόπωρο τοΰ 1905 σημειώθηκαν δεκάδες έπαναστατικές έκδηλώσεις στρατιωτών καί ναυτών. Οί μεμονωμένες έκδηλώσεις τών έργατών, τών στρατιωτών καί τών άγροτών μετατράπηκαν σέ μιά πανρωσική έπαναστατική πυρκαγιά. ' 0 τσαρισμός δοκίμασε ν ’ άποτραβήξει τό λαό άπό τήν έπαναστα­ τική πάλη μέ όρισμένες παραχωρήσεις καί ύποσχέσεις. Στίς 6 τοΰ Αύγούστου 1905 δημοσιεύτηκε ή διακήρυξη γιά τή σύγκληση τής Κρατικής Δούμας (πού όνομάστηκε Δούμα τοϋ Μπουλίγκιν άπό τό όνομα τοΰ ύπουργοΰ τοΰ τσάρου πού σύνταξε τό νομοσχέδιο γιά τή σύγκληση τής Δούμας). Ή τσαρική κυβέρνηση έσπευσε νά βάλει τέρμα στόν πόλεμο. Στά τέλη τοΰ Αύγούστου ύπογράφηκε ή ειρήνη μέ τήν 'Ιαπωνία.

106

■Η Δούμα ήταν μιά προσπάθεια τοΰ τσαρισμού νά βάλει τέρμα στήν έπανάσταση, στρέφοντάς την πρός τό δρόμο τής συνταγματικής μοναρχίας. Μέ τή σύγκληση τής Δούμας ό τσαρισμός ήθελε νά βάλει τέρμα στόν άντιπολιτευτικό άναβρασμό πού παρατηρούνταν μέσα στή φιλελεύθερη άστική τάξη, πού άν καί φοβόταν ή ίδια τήν έπανάσταση, τή χρησιμοποιούσε ταυτόχρονα γιά νά φοβερίζει τόν τσάρο. ' Η Δούμα τοΰ Μπουλίγκιν θά ήταν μιά σύναξη άπό τσιφλικάδες, κεφαλαιοκράτες καί άπό ένα ελάχιστο άριθμό πλουσιοχωρικών. Τή Δούμα τή σχέδιαζαν μόνο σάν συμβουλευτικό όργανο τοΰ τσάρου. ’ Η Δούμα αύτή ήταν μιά χοντροκομμένη παραποίηση τής λαϊκής έκπροσώπησης. Οί μπολσεβίκοι κάλεσαν τούς έργάτες καί τούς άγρότες σέ ένεργητική άποχή άπό τήν άντιλαϊκή Δούμα. Ό λ η ή διαφωτιστική καμπάνια τών μπολσεβίκων συγκεντρωνόταν γύρω άπό τά συνθή­ ματα: ένοπλη εξέγερση, επαναστατικός στρατός, προσωρινή έπαναστατική κυβέρνηση. Οί μενσεβίκοι χαιρέτησαν τή Δούμα σάν «σημείο στροφής στό άπελευθερωτικό κίνημα» καί σ ' αύτήν τήν κωμωδία τών εκλογών γιά τή Δούμα τάχθηκαν ύπέρ τής συνεργασίας μέ τούς φιλελεύθερους, ύπέρ τού κοινοβουλευτικού μεταρυθμιστικοΰ δρό­ μου. Η τακτική τών μενσεβίκων εξυπηρετούσε τή φιλελεύθερη άστική τάξη, τή βοηθούσε νά έξαπατα τίς λαϊκές μάζες καί νά τίς άποτραβάει άπό τήν έπαναστατική πάλη. Ή συνδιάσκεψη τών σοσιαλδημοκρατικών όργανώσεων τής Ρωσίας, πού συνήλθε στή Ρίγα τό Σεπτέμβρη τοΰ 1905 γιά νά καθορίσει τήν τακτική σχετικά μέ τήν Κρατική Δούμα, ένέκρινε τήν μπολσεβίκικη γραμμή τής ενεργητικής άποχής άπό τή Δούμα τοΰ Μπουλίγκιν. Τήν τακτική τής ένεργητικής άποχής άπό τή Δούμα τήν ύποστήριζαν όχι μόνο οί έργάτες, άλλά καί οί άγρότες καί ή πρωτοπόρα μερίδα τών διανοουμένων. Ή καμπάνια γιά τήν άποχή χρησιμοποιήθηκε άπό τούς μπολσεβίκους γιά τήν κινητοποίηση όλων τών έπαναστατικών δυνάμεων, γιά μαζικές πολιτικές άπεργίες καί γιά τήν προετοιμασία τής ένοπλης εξέγερσης. Τό καλοκαίρι καί τό φθινόπωρο τοΰ 1905 έγινε έντατική προετοι­ μασία γιά γενική πολιτική άπεργία. Ή τεράστια όργανωτική καί διαφωτιστική δουλιά τών μπολσεβίκων συντέλεσε στήν παραπέρα άνοδο τής έπανάστασης. Τήν άπεργία τών τυπογράφων τής Μόσχας, πού άρχισε τό Σεπτέμβρη, τήν ύποστήριξαν οί έργάτες τών άλλων έργοστασίων. Ή άπεργία συνοδευόταν άπό συλλαλητήρια καί διαδηλώσεις. Στούς δρόμους τής Μόσχας έγιναν ένοπλες συγκρού­ σεις τών έργατών μέ τήν άστυνομία καί τό στρατό. Ή άπεργία τοΰ Σεπτέμβρη τών έργατών τής Μόσχας ύπήρξε σοβαρό πολιτικό σχολειό γιά τό προλεταριάτο. Ή μαζική πολιτική άπεργία, πού συνοδευόταν άπό συλλαλητήρια, διαδηλώσεις καί ένοπλες συγκρούσεις μέ τήν άστυνομία, έγινε ή πιό διαδομένη μορφή πάλης τής έργατικής τάξης. Στήν πορεία τής πάλης εμφανίστηκε τό

107

Σοβιέτ τών έργατών τών έξης πέντε έπαγγελμάτων: τυπογράφων, έργατών μετάλλου, καπνεργατών, μαραγκών καί σιδηροδρομικών. Μέ τήν καθοδήγηση τών μπολσεβίκων όλο καί νέα στρώματα έργατών προσελκύονταν στήν πολιτική πάλη. Στίς 6 τοϋ Ό χτώ β ρη ή έπιτροπή Μόσχας τοΰ ΣΔΕΚΡ πήρε άπόφαση γιά γενική πολιτική άπεργία στή Μόσχα. Ή άπεργία άγκάλιασε γρήγορα όλα τά βιομηχανικά κέντρα καί μετατράπηκε σέ πανρωσική. Σταμάτησαν οί σιδηρόδρομοι. "Εκλεισαν οί έπιχειρήσεις. Δέν λειτουργούσαν τά ταχυδρομεία καί τά τηλεγραφεία. ' Η άπεργία τοΰ ' Οχτώβρη πήρε τή μορφή μιάς ισχυρής πολιτικής έκδήλωσης τοΰ προλεταριάτου. "Εγινε μέ τά συνθήματα: άνστροπή τοΰ τσαρισμού, ένεργητική άποχή άπό τή Δούμα τού Μπουλίγκιν, σύγκληση Συντακτικής συνέλευσης καί έγκαθίδρυση τής λαοκρατικής δημοκρατίας. Στούς άπεργούς έργάτες προσχώρησαν οί μικροϋπάλληλοι, οί φοιτητές, οί μαθητές, οί δικηγόροι, οί γιατροί, οί μηχανικοί κτλ. Ό άριθμός τών άπεργών ξεπέρασε τά δυό έκστομμύρια. Ή πανρωσική πολιτική άπεργία έδειχνε πειστικά τούς δεσμούς τοϋ Κόμματος τών μπολσεβίκων μέ τίς λαϊκές μάζες καί τή ζωτική δύναμη τών μπολσεβίκικων συνθημάτων. Στήν άπεργία τοϋ Όχτώ βρη φάνηκε πώς οί δεσμοί άνάμεσα στούς έργάτες τών διαφόρων έθνοτήτων τής Ρωσίας γίνονταν όλο καί πιό στενοί. Οί έργάτες τής Λεττονίας, τής Πολωνίας, τής Ούκρανίας, τοΰ Αζερμπαϊτζάν, τής Γεωργίας, της Λευκορωσίας, καθώς καί οί έργάτες τών άλλων έθνοτήτων πάλαιβαν μαζί μέ τούς ρώσους προλετάριους ένάντια στόν άσπονδο έχθρό τους, τήν τσαρική άπολυταρχία. Τό Κόμμα έμπασε στήν έπαναστατική πάλη τίς έργαζόμενες μάζες τών άνατολικών περιοχών τής Ρωσίας. Τό ρωσικό προλεταριάτο άποτέλεσε τή βασική δύναμη, ξεσήκωνε στήν πάλη καί συσπείρωνε τούς τατάρους, άζερμπαϊτζάνους, καζάχους, ούζμπέκους έργάτες καί τούς έργάτες τών άλλων έθνοτήτων. Στήν έπιτροπή Μπακοΰ τοΰ ΣΔΕΚΡ εϊχε δημιουργηθεϊ ή όργάνωση «Γκουμμέτ» γιά νά κάνει δουλιά άνάμεσα στούς μουσουλμάνους έργαζόμενους. Οί μπολσεβίκοι έβγαζαν στήν τατάρικη γλώσσα τήν έφημερίδα «Οϋράλ», στήν άζερμπαϊτζάνικη τήν έφημερίδα «Κότς-Ντεβέτ» καί «ΤεκάΜιούλ», διέδιδαν μέ τίς έφημερίδες αύτές τίς λενινιστικές ιδέες άνάμεσα στίς δυστυχισμένες μάζες τών λαοτήτων τοΰ Μέσου καί Κάτω Βόλγα, τής Ύπερκαυκασίας καί τής Κεντρικής Άσία ς. Πολλοί έργάτες, ιρανικής καταγωγής, πέρασαν στή Ρωσία τό σχολείο τής έπαναστατικής πάλης. Άνάμεσά τους διακρίθηκε ό Χαϊντάρ, πού μετέπειτα έγινε όργανωτής καί καθοδηγητής τοϋ Κομμουνιστικού κόμματος τοϋ 'Ιράν. Ό В. I. Λένιν άποκάλυψε τήν έξαιρετική σημασία τών μαζικών πολιτικών καί οικονομικών άπεργιών. Οί έκδηλώσεις αύτές παίζουν μεγάλο ρόλο γιά τήν προάσπιση τών ζωτικών συμφερόντων τής έργατικής τάξης καί τών λαϊκών μαζών καί γιά τήν προετοιμασία

108

άνώτερων μορφών πάλης: τής γενικής άπεργίας καί τής ένοπλης έξέγερσης, καί ταυτόχρονα γιά τήν προετοιμασία τής πάλης γιά τήν έξουσία. Ή πολιτική καί οικονομική άπεργία, έγραφε άργότερα ό В. I. Λένιν, «άλληλοϋποστηρίζονται καί άποτελεϊ πηγή δύναμης ή μιά γιά τήν άλλη. Χωρίς στενή σύνδεση αύτών τών μορφών άπεργίας εϊναι άδύνατο νά ύπάρξει κίνημα πραγματικά πλατύ, μαζικό καί μάλιστα τέτιο πού ν ' άποχτά παλλαϊκή σημασία» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 21ος, σελ. 329). Παίρνοντας μέρος στίς οικονομικές άπεργίες, έπιδιώκοντας τή βελτίωση τής οικονομικής τους θέσης, οί έργατικές μάζες τραβιούνται καί στό πολιτικό κίνημα. Στίς πολιτικές άπεργίες ή έργατική τάξη προβάλλει πολιτικές διεκδικήσεις, πού έκφράζουν τά συμφέροντα τών λαϊκών μαζών. ’ Η έργατική τάξη στήν πολιτική άπεργία ένεργεϊ σάν πρωτοπόρα τάξη όλου τοΰ λαού, σάν ήγεμόνας (ήγέτης) τοΰ λαϊκού κινήματος. ’ Η πανρωσική άπεργία τοΰ ' Οχτώβρη έδειξε τή δύναμη πού έχει ή έργατική τάξη σάν πρωτοπόρος άγωνιστής, όργανωτής καί καθοδη­ γητής τής παλλαϊκής πάλης ένάντια στήν άπολυταρχία. ’ Η άπεργία αύτή παρέλυσε τίς δυνάμεις τής κυβέρνησης. Ή έπανάσταση έπαιρνε όλο καί μεγαλύτερη έκταση. ' Η τσαρική κυβέρνηση, τρομαγ­ μένη άπό τό φούντωμα τής έπανάστασης, έσπευσε νά κάνει όρισμένες παραχωρήσεις γιά νά σώσει τό άπολυταρχικό καθεστώς. Στίς 17 τοΰ ‘ Οχτώβρη ό τσάρος έβγαλε ένα διάγγελμα μέ πολλές άπατηλές ύποσχέσεις, όπου διακηρύσσονταν ή έλευθερία τοΰ λόγου, τοΰ συνέρχεσθαι, τοϋ συνεταιρίζεσθαι, τό άπαραβίαστο τοΰ άτόμου. Στό διάγγελμα γινόταν λόγος καί γιά τή δημιουργία «ρωσικού κοινο­ βουλίου» — Κρατικής Δούμας μέ νομοθετικές λειτουργίες. ' Η έμφάνιση τοϋ διαγγέλματος, όπως έλεγε ό Λένιν, όφειλόταν στό γεγονός ότι εϊχε άποκατασταθεϊ κάποια προσωρινή ίσοροπία δυνάμεων: οί έργάτες καί οί άγρότες δέν μπορούσαν άκόμη ν'άνα τρέψουν τόν τσαρισμό, μά καί ό τσαρισμός δέν μποροΰσε πιά νά κυβερνά μέ τά παλιά μέσα. ' Η άστική τάξη δέχτηκε μέ χαρά τήν έλεημοσύνη τοϋ τσάρου. Οί μεγάλοι καπιταλιστές καί οί τσιφλικάδες, πού έκμεταλλεύοντσν τά κτήματά τους κατά καπιταλιστικό τρόπο, ήταν μέ τό μέρος τής τσαρικής κυβέρνησης, άν καί Εξακολουθούσε ή διαμάχη τους γιά τό μοίρασμα τής έξουσίας. Τό διάγγελμα τοΰ τσάρου τούς ικανοποιούσε άπόλυτα. Οί άνθρωποι αύτοί ενώθηκαν στήν «Έ ν ω σ η τής 17 τοΰ Ό χτώ βρη» — τό Κόμμα τών όχτωβριστών. Έ ν α μέρος άπό τούς καππαλιστές, τούς τσιφλικάδες, τούς παράγοντες τών ζέμστβο καί τούς άστούς διανοούμενους δημιούργησε τό Συνταγματικό δημο­ κρατικό κόμμα (καντέτοι), πού ήταν τό κυριότερο κόμμα τής φιλελευθερο-μοναρχικής άστικής τάξης. ΟΙ καντέτοι Επιδίωκαν νά μοιρα­ στούν ό τσάρος καί οί τσιφλικάδες τήν έξουσία μέ τήν άστική τάξη. Γ ιά νά έξαπατήσουν τίς μάζες, οί καντέτοι πήραν τό δελεαστικό τίτλο:

109

«Κόμμα της λαϊκής έλευθερίας». Τά άστικό κόμματα, εξυμνώντας τό διάγγελμα τοΰ τσάρου, έβλεπαν σ ' αύτό τή δυνατότητα νά κατευθυνθεϊ ή έπανάσταση πρός τόν ειρηνικό, τό συνταγματικό δρόμο, τή δυνατότητα νά σωθεϊ άπό τήν καταστροφή ή μοναρχία. Οί μπολσεβίκοι καλοΰσαν τούς έργάτες καί τούς άγρότες νά μήν πιστεύουν στό χάρτινο «σύνταγμα» καί νά συνεχίσουν τήν πάλη ώς τήν άνατροπή τοΰ τσαρισμού. Οί μπολσεβίκοι δήλωναν πώς ή κυβέρνηση έξαπατα τό λαό. Ή κυβέρνηση, άντί γιά τίς έλευθερίες πού ύποσχέθηκε, μέ τή βοήθεια τών όργανώσεων πού σκάρωσε ή άστυνομία μέ δημαγωγικά όνόματα «Έ ν ω σ η τού ρωσικού λαού», «Έ ν ω σ η τοΰ Μιχαήλ Αρχά γγελου» καί πού ό λαός τίς βάφτισε «μαύρη έκατονταρχία», έδερνε άλύπητα καί σκότωνε τούς έπανα­ στάτες, τούς πρωτοπόρους έργάτες, διέλυε τίς συγκεντρώσεις καί τίς συνελεύσεις. 'Ακριβώς στήν περίοδο αύτή δολοφονήθηκε άγρια στή Μόσχα άπό τούς μαυροεκατονταρχίτες ό επιφανής παράγοντας τοΰ Μπολσεβίκικου κόμμστος Ν. Ε. Μπάουμαν. Γιά νά διαιρέσουν τίς δυνάμεις τοΰ λαοΰ οί τσαρικές άρχές ύποδαύλιζαν τήν έχθρότητα άνάμεσα στίς Ενότητες, όργάνωναν αιματηρά πογκρόμ ένάντια στούς έβραίους, προκαλοΰσαν σφαγές άνάμεσα στούς άζερμπαϊτζάνους καί τούς άρμένηδες. ' Η άνοδος τού έργατικοΰ κινήματος τοΰ ' Οχτώβρη έδοσε ώθηση στόν έπαναστατικό άγώνα τών άγροτών. ' Η άγροτιά στή Ρωσία δέν έφτιαξε δικό της κόμμα. ' Η «Πανρω­ σική άγροτική ένωση» καί ή «Ό μ ά δ α έργασίας», πού έμφανίστηκαν στήν πορεία τής έπανάστασης, ήταν μόνο τό έμβρυο πολιτικής όργάνωσης. Δέν έγιναν πραγματικά άγροτικά κόμματα οί ένέσοι (λαϊκοί σοσιαλιστές) καί οί έσέροι (σοσιαλιστές-έπαναστάτες). Ό В. I. Λένιν έγραφε τότε γ ι' αύτούς: «Οί τρουντοβίκοι, οί λαϊκοί σοσιαλιστές καί οί έσέροι ώς πρός τόν ταξικό τους χαρακτήρα είναι μικροαστοί καί άγρότες δημοκράτες» ( " Α π α ν τ α έλλην. έκδ., τόμ. 15ος, σελ. 40). Οί τρουντοβίκοι έτσι κι έμειναν όργάνωση χωρίς καλή συγκρότηςη. ΟΙ ένέσοι ήταν μιά όλιγάριθμη όμάδα, πού έκλινε πρός τούς φιλελεύ­ θερους καί όλο καί πιό πολύ έκφραζε τά συμφέροντα τού άνώτερου κουλάκικου στρώματος τοΰ χωριού. Οί έσέροι δέν δημιούργησαν σταθερούς δεσμούς στό χωριό. Στή δράση τους παρουσιάστηκαν τάσεις, πού ή άνάπτυξή τους τούς έκανε άργότερα νά καταλήξουν στίς θέσεις ύπεράσπισης τών συμφερόντων τών πλούσιων στρωμάτων'τού χωριού, τών κουλάκων. Οί έσέροι άναζωντανεύόντας τίς παλιές θεωρίες τών ναρόντνικων ότι τό άγροτικό κίνημα έχει τάχα σοσιαλιστικό χαρακτήρα, άρνοΰνταν τόν ήγετικό ρόλο τής έργατικής τάξης στήν έπανάσταση. Οί μπολσε­ βίκοι ξεσκέπαζαν τόν ψευτοσοσιαλιστικό χαρακτήρα τοΰ προγράμ­ ματος τών έσέρων, έκαναν κριτική στίς ταλαντεύσεις καί στήν άσυνέπεια τών άγροτικών όργανώσεων. Παράλληλα, όμως, στήν

110

πάλη ένάντια στόν τσαρισμό, οί μπολσεβίκοι έκλειναν προσωρινές συμφωνίες μαζί τους. Οί μπολσεβίκοι, πού ήταν τό πρωτοπόρο τμήμα τοΰ προλεταριά­ του, άνάλαβαν ταυτόχρονα καί τήν ύπεράσπιση τών πολιτικών καί οικονομικών συμφερόντων τής άγροτιάς. Καί τό γεγονός αύτό είχε τεράστια σημασία στήν παραπέρα άνάπτυξη τής πάλης γιά τή νίκη τής έπανάστασης. Οί τοπικές μπολσεβίκικες όργανώσεις δούλευαν δρα­ στήρια γιά νά τραβήξουν τήν άγροτιά μέ τό μέρος τοΰ προλεταριάτου. Δημιουργήθηκαν άγροτικές όμάδες δίπλα σέ πολλές τοπικές κομμα­ τικές έπιτροπές τής Κεντρικής Ρωσίας, τής Ούκρανίας, τής Λευκορω­ σίας καί τής Λιθουανίας, άγροτικές κομματικές όργανώσεις στή Γεωργία, στή Λεττονία καί στήν Εσθονία. Οΐ μπολσεβίκικες όργανώσεις μοίραζαν στά χωριά προκηρύξεις, δημιουργούσαν Επαναστα­ τικούς όμίλους μέσα στούς άγρότες. ' Η ' Επιτροπή Μόσχας τύπωσε ειδικές όδηγίες γιά τά μέλη τοΰ Κόμματος, πού δούλευαν άνάμεσα στούς άγρότες. Τεράστιο άντίκτυπο είχε στούς άγρότες ή μπροσούρα τοΰ В. I. Λένιν «Πρός τή φτωχολογιά τοΰ χωρίου», πού άνατυπώθηκε πολλές φορές άπό τίς τοπικές όργανώσεις. Οί μπολσεβίκοι δυνάμωσαν τή δουλιά τους μέσα στό στρατό. Ώ ς τό φθινόπωρο τοΰ 1905 είχαν δημιουργηθεϊ μιά σειρά κομματικές στρατιωτικές όργανώσεις. Οΐ μεγαλύτερες άπ'αύτές ήταν οΐ όργανώσεις τής Πετρούπολης, τής Μόσχας, τής φιλλανδίας καί τής Ρίγας. Ά ρ χισ α ν νά έκδίδονται πολύ περισσότερες προκηρύξεις καί Εκκλή­ σεις πρός τούς στρατιώτες καί τούς ναΰτες. Τό φθινόπωρο έγιναν μεγάλες Εκδηλώσεις στρατιωτών στό Χάρκοβο, στό Κίεβο, στήν Τασκέντη, στή Βαρσοβία. Ξέσπασαν Εξεγέρσεις τών ναυτών στήν Κροστάνδη, στό Βλαδιβοστόκ καί στή Σεβαστούπολη. Στήν περίοδο αύτή, περίοδο όρμητικής άνόδου τής έπανάστασης, έμφαν/στηκαν τά Σοβιέτ των έργατών βουλευτών πού ήταν γέννημα τής έπαναστατικής δημιουργικότητας τών έργατών. Τά Σοβιέτ, πού Εμφανίστηκαν στήν άρχή γιά νά καθοδηγούν τίς οικονομικές καί πολιτικές άπεργίες σάν όργανα τών πληρεξουσίων ή τών άντιπροσώπων Εργατών τών διάφορων Επιχειρήσεων, μετατρέποντσν σέ όργανα προετοιμασίας τής Εξέγερσης, ήταν τό έμβρυο τής νέας Εξουσίας. Τά Σοβιέτ, χωρίς νά παίρνουν ύπόψη τους τά όργανα τής τσαρικής κυβέρνησης, έβγαζαν δικές τους άποφάσεις, δικές τους Εντολές, διαταγές. Επέβαλλαν χωρίς νά ρωτήσουν κανέναν τό όχτάωρο, τίς δημοκρατικές Ελευθερίες. Ό В. I. Λένιν μέ τή διορατικότητά του είδε στά Σοβιέτ τό όργανο πάλης γιά τή νίκη τής έπανάστασης, γιά τό σοσιαλισμό, τό όργανο τής δικτατορίας τοΰ λαοΰ καί Εκτίμησε πολύ τή σημασία τους. Στό άρθρο «Τά καθήκοντά μας καί τό Σοβιέτ τών έργατών βουλευτών (Γράμμα στή Σύνταξη)·, πού γράφτηκε στίς άρχές τοΰ Νοέμβρη, ό Λένιν Επεξεργάστηκε θεωρητικά τό ζήτημα τών Σοβιέτ. Ό συνδυασμός στήν πράξη τής Επαναστατικής δημιουργικότητας τής Εργατικής

111

τάξης, πού γέννησε τά Σοβιέτ, καί τής θεωρητικής θεμελίωσής τους άπό τόν В. I. Λένιν καί άπό τό Κόμμα, έδοσε μιά θαυμάσια μορφή πολιτικής όργάνωσης τής έργατικής τάξης καί τής έργαζόμενης άγροτιάς, πού έπαιξε κοσμοϊστορικό ρόλο στήν πάλη γιά τή νίκη τής έπανάστασης, γιά τό σοσιαλισμό. Τά Σοβιέτ τοΰ 1905, πού ήταν μέγιστη Ιστορική κατάκτηση τής έργατικής τάξης, άποτέλεσαν τό πρόπλασμα τής Σοβιετικής έξουσίας, πού έγκαθιδρύθηκε τό 1917 στή χώρα μας. ΟΙ μπολσεβίκοι μπήκαν παντού στά Σοβιέτ, κι όπου κατόρθωσαν ν ' άποκτήσουν ήγετική έπιροή, τά Σοβιέτ έγιναν μαχητικά έπιτελεϊα γιά τήν κινητοποίηση τών έπαναστστικών δυνάμεων, γιά τήν προετοι­ μασία καί τή διεξαγωγή τής ένοπλης έξέγερσης, έγιναν τά έμβρυα τών όργάνων τής νέας έξουσίας. ΟΙ μενσεβίκοι, άντίθετα. έβλεπαν τά Σοβιέτ μόνο σάν άπεργιακές έπιτροπές ή σάν όργανα τοπικής αύτοδιοίκησης. Τό Νοέμβρη τοΰ 1905 γύρισε παράνομα άπό τό έξωτερικό στή Ρωσία ό В. I. Λένιν. Μόλις ήρθε στήν Πετρούπολη άνέτττυξε άμέσως έντονη δραστηριότητα: καθοδηγούσε τή δουλιά τής Κεντρικής ' Επι­ τροπής τοΰ Κόμματος, διεύθυνε τή σύνταξη τής νόμιμης μπολσεβί­ κικης έφημερίδας «Νόβαγια Ζίζν»*, πού ήταν ούσιαστικά τό κεντρικό όργανο τοΰ Κόμματος, μιλούσε στίς συνεδριάσεις τής ’ Εκτελεστικής έπιτροπής τοΰ Σοβιέτ τών έργατών βουλευτών Πετρούπολης, έπαιρνε μέρος στίς κομματικές συνεδριάσεις καί συνελεύσεις. ’ Η πανρωσική πολιτική άπεργία τοΰ ’ Οχτώβρη έφερε τήν έργα­ τική τάξη στά πρόθυρα τής άνώτερης μορφής πάλης, τής ένοπλης έξέγερσης. Οί μπολσεβίκοι συνδυάζανε τή διαφωτιστική καί προπα­ γανδιστική δουλιά μέ τήν πρακτική προετοιμασία τής έξέγερσης. Σχηματίστηκαν μαχητικά τμήματα στήν Πετρούπολη, στή Μόσχα, στό Σόρμοβο, στό Γιαροσλάβλ, στό Ίβάνοβο-Βοζνεσένσκ, στά Ούράλισ, στήν Ούκρανία, στή Σιβηρία, στόν Καύκασο, στίς Βαλτικές χώρες, πού έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στήν έπανάσταση. 'Οργανώθηκε ή έκπαίδευσή τους γιά όδομαχίες καί σκοποβολή, δημιουργήθηκαν έργαστήρια γιά τήν κατασκευή βομβών, άποθήκες όπλισμοΰ. Μέ τή στρατιωτικοτεχνική προετοιμασία τής έξέγερσης άσχολούνταν ή Μαχητική όμάδα δίπλα στήν Κεντρική 'Επιτροπή τοΰ Κόμματος. Πρώτο τό προλεταριάτο τής Μόσχας σήκωσε τή σημαία τής ένοπλης έξέγερσης ένάντια στόν τσαρισμό. Ή συνδιάσκεψη τών μπολσεβίκων τής Μόσχας, πού έγινε στίς 5 τοΰ Δεκέμβρη, έκφράζοντας τή θέληση τών έργατών, τάχθηκε ύπέρ τής κήρυξης άπεργίας καί τής ένοπλης έξέγερσης. Τό Σοβιέτ τής Μόσχας κήρυξε στίς 7 τού Δεκέμβρη γενική άπεργία γιά νά τή μετατρέψει σέ έξέγερση. Τίς πρώτες δυό μέρες στή Μόσχα άπεργήσανε πάνω άπό 150 χιλιάδες άνθρωποι. Στά έργοστάσια καί στίς φάμπρικες όργανώθηκαν *

112

«Νία Ζωή·. Σημ. μετ.

πολυάριθμες συγκεντρώσεις, καί στούς δρόμους διαδηλώσεις. Ά ρ ­ χισαν οί πρώτες συγκρούσεις μέ τούς κοζάκους καί τήν άστυνομία. Οί άρχές κινητοποίησαν έσπευσμένα δυνάμεις καί πέρασαν στήν έπίθεση. Τό προλεταριάτο τής Μόσχας άπάντησε στήνοντας όδοφράγματα. Στίς 10 τού Δεκέμβρη ή άπεργία μετατράπηκε σέ ένοπλη έξέγερση. Ά ρ χισ α ν σκληρές μάχες. Κέντρα τής έξέγερσης έγιναν ή Πρέσνια, τό Ζαμοσκβορέτσιε, ή συνοικία Ρογκόζκο-Σιμονόβσκι καί ή συνοικία τών σιδηροδρόμων τού Καζάν. Στούς δρόμους τής Μόσχας στήθηκαν 1000 περίπου όδοφράγματα. Ό γεμάτος αύτοθυσία άγώνας τών έργατών κράτησε έννιά μέρες. Ό Α. Μ. Γκόρκι, αύτόπτης μάρτυρας τών ένοπλων συγκρούσεων, έγραφε: «... τώρα μόλις έρχομαι άπ'τό δρόμο. Κοντά στά λουτρά Σαντουνόβσκι, κοντά στό σιδηροδρομικό σταθμό Νικολάγεβ, στήν άγορά τού Σμολένσκ, στό Κούντρινο γίνονται μάχες. Γερές μάχεςΙ.. Παντού στούς δρόμους άφοπλίζουν τούς χωροφύλακες, τήν άστυνο­ μία... Ή στάση τών έργατών εϊναι περίφημηΙ». ' Εξαιρετικά ήρωική καί πεισματώδης ήταν ή μάχη τών έργατών τής Πρέσνια. ' Εκεί είχαν συγκεντρωθεί τά καλύτερα ένοπλα τμήματα τών έργατών. Οί έργάτες πολέμησαν μέ αύτοθυσία. Ό λ ο ς ό κόσμος παρακολουθούσε μέ άγωνία τήν πορεία τής έξέγερσης αύτής, πού συγκλόνισε τά θεμέλια τής μεγαλύτερης μοναρχίας. ' Η κυβέρνηση κατάλαβε πώς ό κίνδυνος τής κατάρευσης άπειλεί όλόκληρο τό καθεστώς τού τσάρου, κι έριξε μεγάλες δυνάμεις γιά τήν καταστολή τής έξέγερσης. Ή άφιξη στή Μόσχα νέων στρατιωτικών μονάδων άλλαξε ριζικά τό συσχετισμό τών μαχόμενων δυνάμεων πρός όφελος τής άντεπανάστασης. Οί έξεγερμένοι έργάτες δέν είχαν άκόμη πείρα άπό ένοπλο άγώνα, δέν εϊχαν άρκετά όπλα, ή σύνδεση μέ τό στρατό δέν ήταν καλά όργανωμένη. Στίς άρχές τοΰ Δεκέμβρη έπαναστάτησε τό σύνταγμα τοΰ Ροστόβ, πού ήταν στρατωνισμένο στή Μόσχα. ’ Η φρουρά τής Μόσχας άρχισε νά ταλαντεύεται. Οί όργανωτές όμως τής έξέγερσης άφησαν νά χαθεί καιρός, δέν έκμεταλλεύτηκαν τίς ταλαντεύσεις τού στρατού γιά νά τόν τραβήξουν μέ τό μέρος τών έξεγερμένων έργατών. ' Η τσαρική κυβέρνηση κστάφερε νά κρατήσει κάτω άπό τίς διαταγές της τά στρατεύματα τής φρουράς τής Μόσχας καί νά τά άπομονώσει άπό τούς έξεγερμένους. Στά χέρια τής κυβέρνησης έμεινε ή σιδηρο­ δρομική γραμμή, πού συνέδεε τήν Πετρούπολη μέ τή Μόσχα. Τό Σοβιέτ Πετρούπολης, πού καθοδηγούνταν άπό τούς μενσεβίκους, δέν σήκωσε τή σημαία τής έξέγερσης στήν πρωτεύουσα, δέν παρέλυσε τή δράση τής κυβέρνησης. ' Η έξέγερση τής Μόσχας δέ μετατράπηκε σέ πανρωσική έξέγερση. ' Η καθοδήγηση τής έξέγερσης έμεινε πίσω άπό τό άναπτυσσόμενο κίνημα τών μαζών. Στίς άρχές τής έξέγερσης είχαν συλληφθεϊ τά καθοδηγητικά στελέχη τής ' Επιτροπής μπολσεβίκων τής Μόσχας καί οί όργανωτές τής έξέγερσης: ό Β. Λ. Σάντσερ (Μαρά), ό М. I.

113

Βασίλιεφ-Γιούζιν καί άλλοι. Ή γενική Εξέγερση τής Μόσχας μετατράπηκε σέ έξέγερση όρισμένων συνοικιών. ’ Εφαρμόστηκε τακτική άμυνας κι όχι Επίθεσης, πράγμα πού καταδίκασε τήν έπανάσταση σέ ήττα. Οί μενσεβίκοι καί οί έσέροι προκαλοΰσαν άποδιοργάνωση στίς γραμμές τών Εξεγερμένων. Κάτω άπό τήν πίεση τών έργατών είχαν υπογράψει τήν έκκληση γιά τή γενική άπεργία καί τήν ένοπλη έξέγερση. γρήγορα όμως άνάγγειλαν τή διάλυση τών ένοπλων τμημάτων τους. Στίς 14 τού Δεκέμβρη, προτού άκόμη φτάσουν τά στρατεύματα άπό τήν Πετρούπολη, οί μενσεβίκοι ζήτησαν άπό τό Σοβιέτ νά σταματήσει άμέσως ή έξέγερση. ' Η συνθηκόλογη στάση τών μενσεβίκων καί τών έσέρων συντέλεσε στήν ήττα τής έπανά­ στασης. Μέ έκκληση τής 'Επιτροπής μπολσεβίκων τής Μόσχας καί τοϋ Σοβιέτ Μόσχας άποφασίστηκε, γιά νά διαφυλαχτοΰν οί έπαναστατικές δυνάμεις, νά σταματήσει στίς 19 τοΰ Δεκέμβρη ό ένοπλος άγώνας. ' Η τελευταία έκκληση τοΰ έπιτελείου τών ένοπλων τμημάτων τής Πρέσνια διαπνεόταν άπό τήν άκράδαντη πίστη στήν έπερχόμενη νίκη τοΰ προλεταριάτου. «'Εμείς άρχίσαμε... 'Εμείς τελειώνουμε... Αίμα, βία καί θάνατος θά μάς άκολουθοΰν καταπόδι. Μά δέν πειράζει. Τό μέλλον άνήκει στήν έργατική τάξη. Οί γενιές ή μιά μέ τήν άλλη, σ'όλες τίς χώρες, θά διδάσκονται άπό τήν πείρα τής Πρέσνια τήν έπιμονή... Ζήτω ή πάλη καί ή νίκη τών έργατών!». 'Αμέσως μετά τή Μόσχα ξέσπασαν έξεγέρσεις σέ άλλες πόλεις. Στίς 12 τού Δεκέμβρη ξεσηκώθηκε τό προλεταριάτο τοΰ ΝίζνιΝόβγκοροντ. Στίς 13 τοΰ Δεκέμβρη άρχισε ή έξέγερση στό Ροστόβ τοΰ Ντόν. ’ Η πολιτική άπεργία τοΰ Νοβοροσίσκ, πού άρχισε στίς 8 τοΰ Δεκέμβρη, μετατράπηκε σέ ένοπλη έξέγερση. ’ Η έξουσία στήν πόλη πέρασε στά χέρια τοΰ Σοβιέτ τών έργατών βουλευτών, πού στήν καθοδήγησή του Επικρατούσαν οί μπολσεβίκοι. Τό Νοβοροσίσκ τών ήμερών έκείνων είναι γνωστό στήν ιστορία σάν «δημοκρατία τοΰ Νοβοροσίσκ». Στόν ένοπλο άγώνα ξεσηκώθηκε τό προλεταριάτο τής Ούκρανίας, ιδιαίτερα στό Ντονμπάς, στό Χάρκοβο, στό Ά λ ε ξα ν τρόβσκ (Ζαπορόζιε). ' Η πάλη τών έργατών στά Ούράλια έφτασε στόν άνώτερο βαθμό όργάνωσής της στό Πέρμ (στό έργοστάσιο Μοτοβιλίχα) καί στήν Ούφά. Εξαιρετικά ισχυρός ήταν ό ένοπλος άγώνας τών έργατών τής Σιβηρίας καί ιδιαίτερα τού Κρασνογιάρσκ καί τής Τσιτά, πού έπικε­ φαλής του ήταν οΐ μπολσεβίκοι. Στό Κρασνογιάρσκ σχηματίστηκε Σοβιέτ έργατών καί στρατιωτών, πού έγινε όργανο τής έπαναστατικής εξουσίας. Τό Σοβιέτ κήρυξε τήν έλευθερία τού τύπου, τοΰ συνέρχεσθαι, τοΰ συνεταιρίζεσθαι, καθιέρωσε τήν όχτάωρη Εργάσιμη μέρα, άφόπλισε τήν άστυνομία καί τή χωροφυλακή. Στήν Τσιτά ή φρουρά τής πόλης πέρασε μέ τό μέρος τών έργατών. Τό Σοβιέτ τών

114

στρατιωτών καί κοζάκων βουλευτών ήταν ή πραγματική έξουσία τής πόλης. 'Εμφανίστηκε ή λεγάμενη «δημοκρατία τής Τσιτά». Ένοπλες Εξεγέρσεις έργατών, έργατών γής καί άγροτών έγιναν στήν Πολωνία καί στίς Βαλτικές χώρες. "Ενα κύμα έξεγέρσεων ξέσπασε στήν Ύπερκαυκασία, όπου οί μπολσεβίκικες όργανώσεις είχαν συνδυάσει έπιδέξια τήν πάλη τών έργατών μέ τό άγροτικό κίνημα. Ξεχώριζε γιά τό έξαιρετικό πείσμα της ή έξέγερση τών άγροτών τής Γκούρια, όπου όλόκληρες Επαρχίες καί νομοί πέρασαν στά χέρια τών έξεγερμένων. Πλατιά έκταση πήρε ό ένοπλος άγώνας Ενάντια στόν τσαρισμό στή φιλλανδία. Οί ένοπλες Εξεγέρσεις, μολονότι είχαν πάρει μεγάλη έκταση, δέν ήταν ώς τό τέλος Επιθετικές, όμόθυμες καί συντονισμένες. ' Η Επιτυχία τής ένοπλης Εξέγερσης τής Μόσχας έξαρτιόνταν κατά πολύ άπό τήν ύποστήριξη πού θά έδιναν οί έργάτες τής Πετρούπολης πού ήταν ή πρωτεύουσα τοΰ κράτους. Οί μενσεβίκοι όμως πού βρίσκονταν έπικεφαλής τής Εκτελεστικής Επιτροπής τοΰ Σοβιέτ Πετρούπολης τών έργατών βουλευτών (Τρότσκι, Χρουσταλιόφ-Νόσαρ) Εφάρμοζαν όπορτουνιστική τακτική, συγκροτούσαν τήν άνάπτυξη τής Επαναστα­ τικής πρωτοβουλίας τών Εργατών. Ό άγώνας τών Εργατών στούς δρόμους τής Πετρούπολης περιορίστηκε τό Δεκέμβρη σέ μεμονω­ μένες συγκρούσεις μέ τήν άστυνομία καί τό στρατό. Επειδή οί μενσεβίκοι άκολουθοΰσαν όπορτουνιστική πολιτική, τό Σοβιέτ Πε­ τρούπολης δέν μπόρεσε νά παίξει τό ρόλο τοΰ όργάνου τής ένοπλης έξέγερσης καί τής πάλης γιά τήν άνατροπή τής άπολυταρχίας. Ό λ ε ς αυτές τίς Εξεγέρσεις τίς έπνιξε ή τσαρική κυβέρνηση μέ άφάνταστη σκληρότητα. Τό παρατσούκλι «Νικόλαος ό μστωβαμμένος», πού κόλλησαν στόν τσάρο, τοΰ έμεινε γιά πάντα. ' Η ένοπλη έξέγερση τοΰ Δεκέμβρη, πού άρχισε μέ πρωτοβουλία τών έργατών τής Μόσχας καί καθοδηγήθηκε άπό τούς μπολσεβίκους, ήταν τό άποκορύφωμα τής έπανάστασης. Οί μπολσεβίκοι καί οί μενσεβίκοι διαφωνούσαν ριζικά όσον άφορά τήν Εκτίμηση τής Εξέγερσης. ΟΙ μενσεβίκοι καταδίκασαν τήν ήρωική πάλη τού ρωσικού προλεταριάτου πού ξεσηκώθηκε σέ ένοπλη έξέγερση. «Δέν έπρεπε νά πάρουμε τά όπλα», δήλωνε ό Πλεχάνοφ. Απεναντίας, έλεγαν οί μπολσεβίκοι, έπρεπε νά τά πάρουμε πιό άποφασιστικά, νά έξηγήσουμε στίς μάζες πώς δέν μπορεϊ νά άνατραπεΐ ό τσαρισμός μόνο μέ άπεργίες καί άλλα ειρηνικά μέτρα, πώς ή νίκη τής έπανάστασης μπορεϊ νά κατακτηθεί μόνο μέ τόν ένοπλο άγώνα. Ό В. I. Λένιν θεωροΰσε ότι ή έξέγερση τοΰ Δεκέμβρη έχει έξαιρετική άξία, άνέλυε κατά βάθος τίς θετικές πλευρές της καί τίς αιτίες τής ήττας, καλοΰσε όλους τούς συνειδητούς έργάτες νά μελετούν τά διδάγματα τής έξέγερσης καί νά έτοιμάζονται γιά νέες μάχες. ' Η έξέγερση τοΰ Δεκέμβρη έδειξε ΐήν πρωτοφανή άνάπτυξη τής συνείδησης καί τής όργάνωσης τοΰ προλεταριάτου. Ά π ό τίς 9 τοΰ

115

Γενάρη καί δώ είχε διανυθεϊ ένας πολύ μεγάλος δρόμος. Ή έργατική τάξη πάλαιψε ήρωικά μέ τό όπλο στό χέρι γιά τή νίκη τής έπανά­ στασης. ' Η ιδέα τής άνατροπής τοΰ τσαρισμού καί τής έξάλειψης τοΰ μισοδουλοπαροικιακοΰ καθεστώτος έγινε όριστικά συνείδηση τής έργατικής τάξης καί όλων τών έργαζόμενων τής Ρωσίας. Τά δεκεμβριανά γεγονότα έδειχναν μέ πειστικό τρόπο ότι «ή ελευθερία δέν καταχτιέται δίχως μέγιστες θυσίες, ότι ή ένοπλη άντίσταση τοΰ τσαρισμού πρέπει νά τσακιστεί καί νά συντρίβει μέ τά όπλα» (В. I. Λένιν. " Α π α ν τ α , έλλην. έκδ. τόμ. 10ος, σελ. 315).

4. Ή οικοδόμηση τοϋ Κόμματος των μπολσεβίκων στίς συνθήκες τής έπανάστασης. Τό 4ο Συνέδριο τοϋ ΣΔΕΚΡ "Ως τό 1905 τό Μπολσεβίκικο κόμμα διαμορφωνόταν καί άναπτυσσόταν σέ συνθήκες παρανομίας. Έ δ ώ βρίσκεται ή διαφορά του άπό τά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα τής πλειοψηφίας τών άλλων χωρών, πού άναπτύχθηκαν μέσα σέ νόμιμες συνθήκες. Τήν παραμικρότερη προσπάθειά τους νά όργσνώσουν έναν όμιλο ή νά έκδόσουν μιά προκήρυξη, τήν πλήρωναν οί έπαναστάτες μέ χρόνια φυλακή καί κάτεργα. Τά μέλη τοΰ Κόμματος καί οί κομματικές έπιτροπές δέν μπορούσαν νά όργσνώσουν νόμιμες συνελεύσεις. Ή καθοδήγηση μιας τοπικής κομματικής έπιτροπής διοριζόταν άπό τήν Κεντρική ή τήν έπιτροπή περιοχής τοΰ ΣΔΕΚΡ. ΟΙ έπαναστατικές έφημερίδίες, οΙ μπροσούρες καί τά βιβλία τυπώνονταν κυρίως στό έξωτερικό καί μεταφέρονταν κρυφά στή Ρωσία. ΟΙ συνθήκες τής παρανομίας άπαιτούσαν αυστηρό συνωμοτισμό, ώστόσο τό Κόμμα δέν ήταν μιά κλειστή όργάνωση. Σ ’όλη του τή δουλιά συνδεόταν στενά μέ τούς έργάτες καί τούς άλλους έργαζόμενους, καθοδηγούσε πολλές έκδηλώσεις τοΰ προλεταριάτου. Ή άνοδος τής έπανάστασης δημιούργησε νέες συνθήκες γιά τή δράση τοΰ Κόμματος. Μέ τήν έπαναστατική τους πάλη οΙ μάζες κατάκτησαν τήν έλευθερία τοΰ συνέρχεσθαι, τοΰ συνεταιρίζεσθαι, τοΰ τύπου. Σ 'ό λ η τή χώρα γίνονταν συγκεντρώσεις, συνελεύσεις, συσκέψεις καί συνέδρια τών άντιπροσώπων τών διάφορων κοινωνι­ κών όργανώσεων. Καταλαμβάνονταν χωρίς νά ζητηθεί άδεια διάφο­ ρες αίθουσες γιά μαζικές συνελεύσεις. Γίνονταν τεράστιες συγκεν­ τρώσεις σέ άνοιχτό χώρο. ΟΙ μπολσεβίκοι ρήτορες, καθώς καί οΙ άντιπρόσωποι τών άλλων κομμάτων άπευθύνονταν άνοιχτά στίς μάζες, άνέπτυσσαν τήν πλατφόρμα τοΰ κόμματός τους, καί τίς καλοΰσαν νά παλαίψουν γιά τήν έφαρμογή της. ΟΙ Ιδέες τοΰ Μπολσεβίκικου κόμματος διαδίδονταν πλατιά κι έβρισκαν όλο καί πιό πολλούς δραστήριους όπαδούς. «Τήν άνοιξη τοΰ 1905 — έγραφε ό В. I. Λένιν — τό κόμμα μας ήταν μιά ένωση παράνομων όμίλων, τό φθινόπωρο έγινε κόμμα

116

έκατομμυρίων τοΰ προλεταριάτου» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ. τόμ. 17ος, σελ. 148). Πολλές μπολσεβίκικες όργανώσεις, έκμεταλλευόμενες τίς σχετικές έλευθερίες ποϋ ύπήρχαν, όργάνωσαν τήν έκδοση νόμιμων έργατικών εφημερίδων: τής «Μπορμπά» καί τής «Βπεριόντ» στή Μόσχα, τής «Καυκάζκι Ραμπότζι Λιστόκ» στήν Ύπερκαυκασία, τής «Κρασνογιάρσκι Ραμπότσι» στό Κρασνογιάρσκ, τής «Ζαμπαϊκάλσκι Ραμπότσι»* στήν Τσιτά καί άλλων. Αύξήθηκε σημαντικά ή έκδοση προκηρύξεων καί διακηρύξεων. Στήν περίοδο τής έπανάστασης οί μπολσεβίκικες όργανώσεις έβγαλαν πάνω άπό 2 χιλ. διάφορες προκηρύξεις, πού τό τιράζ τους ξεπερνοϋσε τά 1 έκατομ. άντίτυπα τό μήνα. Σέ πολλές πόλεις έβγαινε σημαντικός άριθμός μαρξιστικών έντύπων. Μέσα στίς νέες συνθήκες ήταν άνάγκη νά γίνουν όρισμένες άλλαγές στή διάρθρωση τοϋ Κόμματος καί στήν όργανωτική του δουλιά. Στό άρθρο του «Γιά τήν άναδιοργάνωση τοΰ Κόμματος» ό В. I. Λένιν άνάπτυξε τό πρόγραμμα μιας τέτιας άνασυγκρότησης. Πρότεινε, διατηρώντας τόν παράνομο μηχανισμό τοΰ Κόμματος, νά άξιοποιηθοΰν όλόπλευρα οί νόμιμες δυνατότητες, νά δημιουργηθοΰν νόμιμα καί μισονόμιμα κομματικά όργανα καί ένα δίχτυ όργανώσεων πού βρίσκονται πολύ κοντά σ ’ αύτά. Έπρεπε νά τραβηχτεί στίς γραμμές τοΰ ΣΔΕΚΡ μεγάλος άριθμός νέων μελών, κυρίως έργάτες: «... άς διοχετευθεΐ μ ' αύτούς τό νέο πνεϋμα τής νεαρής έπαναστατικής Ρωσίας», — έγραφε ό В. I. Λένιν. Έπρεπε παντού, όπου ήταν δυνατό, νά έφαρμόζεται ή άρχή τής αίρετότητας τών καθοδηγητικών κομμα­ τικών όργάνων. Στή θέση τών όμίλων, πού ύπήρχαν στήν παρανομία, έπρεπε νά δημιουργηθοΰν πυρήνες, πού θ ' άποτελοΰσαν τήν κύρια κομματική όργάνωση βάσης. Τό Κόμμα άναδιοργάνωσε τή δουλιά του. Ά ρ χ ισ ε νά έφαρμόζεται στήν πράξη ή άρχή τοΰ δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Στήν πορεία τής έπανάστασης τό Κόμμα μεγάλωσε, τραβώντας στίς γραμμές του τούς καλύτερους, πρωτοπόρους έργάτες. Στά τέλη τοΰ 1905 ή όργάνωση τής Πετρούπολης είχε περίπου 3000 μέλη, τής Μόσχας 2500, τοΰ Ίβάνοβο-Βοζνεσένκ περίπου 900 μέλη τοΰ Κόμματος, οί όργανώσεις τοϋ Μπακοϋ καί τοΰ Χάρκοβου άπό 1000 μέλη ή καθεμιά. Στό Κόμμα μπήκαν ό Μ. Ν. Ποκρόβσκι, ό Г. Ε. Ρουτζουτάκ, ό Ν. Μ. Σβέρνικ, ό Р. I. Έ ιχ ε πού έγιναν άργότερα έπιφανή στελέχη του. Τό Κόμμα, μιά πού γινόταν μαζικό, συγκροτούνταν μέ βάση τήν έδαφική παραγωγική άρχή. Σέ πολλά μεγάλα έργοστάσια καί φάμ­ πρικες έγιναν κομματικές όργανώσεις. Οί όργανώσεις αΟτές άποτε­ λοΰσαν τό βασικό όργανωτικό πυρήνα τού Κόμματος, ήταν τό στήριγμα τών μπολσεβίκων. Στίς πόλεις δροϋσαν ύπαχπδικές άχτιδι* «Άγώνος». «Εμπρός». «'Εργατικό φύλλο Καυκάσου». «Εργάτης τοΰ Κρασνογιάρσκ». « Εργάτης τής Ύπ<ρβαϊκάλης». Σημ. μΐτ.

117

κές κομματικές Επιτροπές καί Επιτροπές πόλης τοΰ Κόμματος. Ύ π ή ρ ­ χαν πάνω άπό 50 μπολσεβίκικες Επιτροπές καί όμάδες. ΟΙ μπολσεβί­ κικες όργανώσεις Επικρατούσαν στά βιομηχανικά κέντρα. ΟΙ μενσε­ βίκοι, άπό τήν άλλη, είχαν Επιροή άνάμεσα στούς βιοτέχνες, στούς διανοούμενους, στή φοιτητική νεολαία, στούς μικροαστούς τής πόλης καί άνάμεσα στή λιγότερο συνειδητή μερίδα τών Εργατών. Στήν περίοδο τής άνόδου τής Επανάστασης μπήκαν στό ΣΔΕΚΡ πολλοί Εργάτες. Μόνο σιγά-σιγά μάθαιναν τά καινούργια μέλη τοΰ Κόμματος πώς ύπάρχουν μπολσεβίκοι καί μενσεβίκοι, πού έχουν διαφορετικές άπόψεις καί θέσεις, καί προσπαθούσαν νά ξεκαθαρί­ σουν ποιές είναι οΙ διαφωνίες άνάμεσά τους. Τό γεγονός ότι ύπήρχαν χωριστές μπολσεβίκικες καί μενσεβίκικες τοπικές όργανώσεις, πού δροΰσαν μέ τό ίδιο όνομα — ΣΔΕΚΡ, προκαλοΰσε άμηχανία στούς Εργάτες. Τό ταξικό τους αίσθητήριο τούς έλεγε πώς ή κατάσταση αύτή τοΰ Κόμματος ΕξασθενΙζει τήν Εργατική τάξη, τό Κόμμα καί τήν Επανάσταση. Ταυτόχρονα, όμως, ο! μενσεβίκοι Εξακολουθούσαν νά ΘεωροΟν τόν έαυτό τους σοσιαλδημοκράτη, δέν άρνοϋνταν άνοιχτά τό Πρόγραμμα του ΣΔΕΚΡ κι έκαναν δουλιά γιά νά τραβήξουν στήν όργάνωσή τους καινούργια μέλη. Χρειαζόταν όρισμένο χρονικό διάστημα γιά νά πειστούν οΙ κομματικές μάζες μέ τήν ίδια τους τήν πείρα γιά τόν όπορτουνισμό τών μενσεβίκων κα( νά καταλάβουν πώς μοναδικοί Εκφραστές τών συμφερόντων τής Εργατικής τάξης, τού σοσιαλισμού είναι ο! μπολσεβίκοι. 'Αμέσως μετά τό 3ο Συνέδριο τού ΣΔΕΚΡ, πολλά μέλη τοΰ Κόμματος άρχισαν νά ζητούν τήν Ενοποίηση τοΰ Κόμματος. Ή κίνηση αύτή άπό τά κάτω τών κομματικών μαζών, τών πρωτοπόρων Εργατών μέ σκοπό τήν Ενοποίηση τοΰ Κόμματος έκφραζε τό Ενδιαφέ­ ρον τους γιά τό δυνάμωμα τοΰ Κόμματος καί τοΰ κύρους του μέσα στήν έργατική τάξη, γιά τή συσπείρωση όλων τών δυνάμεων πού θά είχε σάν άποτέλεσμα τήν Επιτυχημένη πάλη γιά τή νίκη τής Επανά­ στασης. ’ Η ΚΕ τού Κόμματος πού είχε Εκλεγεί στό 3ο Συνέδριο τοΰ ΣΔΕΚΡ, υποστήριζε αύτά τά αΐτήματα. Ό В. I. Λένιν, οΙ μπολσεβίκοι πίστευαν άκράδαντα ότι τελικά θά θριαμβεύσουν μέσα στό ΣΔΕΚΡ οΙ Επαναστατικές μαρξιστικές άρχές καί οΙ μενσεβίκοι θ'άπομονωθοΰν. Ό Λένιν, χαρακτηρίζοντας τήν Ιστορία τής πάλης μέσα στίς γραμμές τοϋ ΣΔΕΚΡ, τόνιζε: «Πρέπει νά ποϋμε πώς τίς άνοιχτές διασπάσεις άνάμεσα σέ μάς καί στούς μενσεβίκους, πού έγιναν τήν άνοιξη τοΰ 1905 καί τό Γενάρη τοΰ 1912, τίς διαδέχτηκαν οΙ μισοενοποιήσεις καί Ενοποι­ ήσεις τοΰ 1906 καί τοϋ 1907, καί σέ συνέχεια τού 1910, όχι μόνο γιατί τό Επέβαλαν οΙ περιπέτειες τοϋ άγώνα, άλλά γιατί ύπήρχε ή πίεση τής βάσης, πού ζητοϋσε νά κάνει μιά Επαλήθευση μέ τή δική της πείρα» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 44ος, σελ. 273). Ό В. I. Λένιν θεωρούσε πώς πρέπει νά γίνει προσπάθεια, ώστε όλόκληρο τό ΣΔΕΚΡ νά παραδεχτεί τό πρόγραμμα δράσης τοϋ 3ου

118

Συνεδρίου, νά τοποθετηθεί στίς θέσεις τοΰ έπαναστατικοΰ μαρξισμού καί νά καθοδηγήσει τό έπαναστατικό κίνημα τής Ρι^σίας. Οί μπολσε­ βίκοι προσπαθούσαν νά κερδίσουν μέ τό μέρος τους όσο τό δυνατό πιό πλατιά στρώματα σοσιαλδημοκρατών έργατών. ' Ο Λένιν τόνιζε πώς ή νίκη τών μπολσεβίκων ένάντια στούς μενσεβίκους άπαιτοΰσε στίς συνθήκες έκεϊνες τήν έφαρμογή μιας τακτικής έλιγμών καί συμβιβασμών «έννοεϊται, τέτιας έφαρμογής καί τέτιων έλιγμών, συμφωνιών καί συμβιβασμών, πού θά διευκόλυναν, θά έπιτάχυναν τήν πρόοδο τών μπολσεβίκων, θά τούς σταθεροποιούσαν καί θά τούς ένίσχυαν σέ βάρος τών μενσεβίκων» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 41ος. σελ. 59). ' Η άνάγκη τής σύγκλησης ένωτικοΰ συνεδρίου δέν ύπαγορευόταν μόνο άπ' αύτοϋς τούς λόγους. Στή Ρωσία, έκτός άπό τούς μπολσεβί­ κους καί τούς μενσεβίκους, ύπήρχαν ή σοσιαλδημοκρατία τής Πολωνίας καί τής Λιθουανίας, τό Σοσιαλδημοκρατικό έργατικό κόμμα τής Λεττονίας καί άλλα σοσιαλδημοκρατικά Κόμματα. Τά Κόμματα αύτά δέν άνήκαν στό ΣΔΕΚΡ, δροϋσαν χωριστά. Τά συμφέροντα τής πάλης ένάντια στόν τσαρισμό, Ιδιαίτερα στίς συνθήκες τής έπανά­ στασης. άπαιτοΰσαν τή συνένωση τών προσπαθειών όλων τών έθνοτήτων τής Ρωσίας, τή διεθνιστική συσπείρωση τών έργατών όλης τής χώρας. Τό ζήτημα τής ένοποίησης θά έπρεπε νά τό λύσει τό τακτικό συνέδριο τοΰ Κόμματος. ΟΙ μπολσεβίκοι δέν κατόρθωσαν νά συγκαλέσουν τό συνέδριο στόν καθορισμένο χρόνο, έξαιτίας τής άπεργίας τών σιδηροδρομικών καί τής ένοπλης έξέγερσης πού είχε άρχίσει στή Μόσχα. ΟΙ άντιπρόσωποι πού συγκεντρώθηκαν στό Τάμμερφορς όργάνωσαν τή συνδιάσκεψη τών μπολσεβίκων, πού ο! έργασίες της κράτησαν άπό τίς 12 ώς τίς 17 τοΰ Δεκέμβρη 1905. Ή συνδιάσκεψη τάχθηκε ύπέρ τής ένοποίησης τοΰ Κόμματος, ύπέρ τής «άμεσης καί ταυτόχρονης συγχώνευσης τών κεντρικών όργάνων πρακτικής δουλιάς (κέντρων) καί τών δημοσιογραφικών κεντρικών όργάνων πάνω στήν άρχή τής Ισότητας» ( « Α π ο φ ά σ ε ι ς τού К К Σ Ε», ρωσ. έκδ., τόμ. 1ος, σελ. 135). Ή συνδιάσκεψη συνιστοΰσε νά έφαρμόζον^αι σέ πλατιά κλίμακα ή άρχή τής αίρετότητας καί ή άρχή τοϋ δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Παρεκκλίσεις άπό τήν άρχή αύτή έπιτρέπονταν μόνο σέ περίπτωση πού θά ύπήρχαν άνυπέρβλητα πρακτικά έμπόδια. ' Η συνδιάσκεψη, άναπτύσοντας τήν άπόφαση τού 3ου Συνεδρίου, πρότεινε ν ’ άντικατασταθεϊ τό άρθρο τοϋ άγροτικοΰ προγράμματος τού Κόμματος, πού άφορά τά «ότρέζκι», μέ τή δήμευση όλης τής γής τοϋ δημοσίου, τών τσιφλικάδων καί τής έκκλησίας. Στά τέλη τοΰ Δεκέμβρη δημιουργήθηκε ή ενοποιημένη ΚΕ τοϋ ΣΔΕΚΡ, πού άνέλαβε νά συγκαλέσει τό 4ο Συνέδριο τοϋ Κόμματος. Ό В. I. Λένιν είχε τή γνώμη ότι είναι άπαραίτητο νά δοϋν οί έργάτες καθαρά ποιές θέσεις ύποστηρίζουν οί μπολσεβίκοι καί νά

119

μπορούν νά κάνουν τήν Εκλογή τους άνάμεσα στούς μπολσεβίκους καί τούς μενσεβίκους. Γι ’ αύτό τό σκοπό Επεξεργάστηκε τίς θέσεις τών μπολσεβίκων πάνω σ 'ό λα τά σοβαρά ζητήματα τής Επανάστασης, τά σχέδια τών βασικών άποφάσεων τοϋ συνεδρίου. ΟΙ μπολσεβίκοι καλοϋσαν στήν προετοιμασία τής νέας Επαναστατικής Εφόδου Ενάντια στήν άπολυταρχία. Κύρια μορφή πάλης θεωρούνταν ό Ενοπλος άγώνας τών πλατιών λαϊκών μαζών. ΟΙ μενσεβίκοι παρουσίασαν στό συνέδριο δικές τους θέσεις σχετικά μέ τήν τακτική τους στήν όποία ουσιαστικά άρνοϋνταν τήν έπαναστατική πάλη. Ά φ ο ϋ συζητήθηκαν καί οΙ δυό πλατφόρμες, ή πλειοψηφία τών κομματικών όργανώσεων τάχθηκε ύπέρ τών μπολσεβίκων. Τήν τακτική τών μπολσεβίκων ό Λένιν τήν θεμελίωσε στήν Εργασία του «' Η νίκη τών καντέτων καί τά καθήκοντα τοΰ έργατικού κόμματος». Στήν έργασία του αύτή γενίκευσε τήν πείρα τής Επαναστατικής δημιουργίας άπό τίς μάζες τών νέων μορφών τής κρατικής ζωής, άνάπτυξε τή μαρξιστική διδασκαλία γιά τό κράτος. Τό 4ο (Ενωτικό) Συνέδριο τοΰ ΣΔΕΚΡ συνήλθε στή Στοκχόλμη άπό τίς 10 ώς τίς 25 τοΰ 'Απρίλη 1906. Στό Συνέδριο παρευρέθηκαν 112 άντιπρόσωποι μέ θετική ψήφο καί 22 άντιπρόσωποι μέ συμβουλευ­ τική ψήφο, πού άντιπροσώπευαν 62 όργανώσεις. 'Αντιπροσωπεύ­ τηκαν οΙ Εθνικές όργανώσεις: άπό τρεϊς άντιπροσώπους έστειλαν ή Σοσιαλδημοκρατία τής Πολωνίας καί Λιθουανίας, ή Μπούντ καί τό Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό κόμμα τής Λεττονίας, καί άπό έναν άντιπρόσωπο τό Σοσιαλδημοκρατικό έργατικό κόμμα τής Ούκρανίας καί τό Έργατικό κόμμα τής φιλλανδίας. Στό συνέδριο ήταν άντιπρόσωπος τής σοσιαλδημοκρατίας τής Βουλγαρίας. Άνά μεσα στούς άντιπροσώπους τών μπολσεβίκων ήταν οΙ В. I. Λένιν, Ά ρ τιό μ (φ. Α. Σεργκέγεφ), Α. Σ. Μποϋμπνοφ, В. Β. Βορόβσκι, Κ. Ε. Βοροσίλοφ, Σ. I. Γκοϋσεφ, М. I. Καλίνιν, Ν. Κ. Κρούπσκαγια, Α. Β. Λουνατσάρσκι, I. I. Σκβορτσόφ-Στεπάνοφ, А. Π. Σμιρνόφ, I. Β. Στάλιν, Μ. Β. φροϋνζε, Σ. Γκ. Σαουμιάν, Ε. Μ. Γιαροσλάβσκι. Τούς μπολσεβίκους τούς ύποστήριζαν οΙ άντιπρόσωποι τής σοσιαλδημο­ κρατίας τής Πολωνίας καί Λιθουανίας φ. Ε. ΤζερζΙνσκι, Γ. Σ. Γκανέτσκι καί Α. Σ. Βάρσκι, τής σοσιαλδημοκρατίας τής περιοχής Λεττονίας ό Γ. Π. *Οζολ. Άνάμεσα στούς άντιπροσώπους μέ θετική ψήφο ύπήρχαν 46 μπολσεβίκοι καί 62 μενσεβίκοι. Μικρά μέρος τών άντιπροσώπων δέν είχε καθορισμένη θέση. Ή άριθμητική ύπεροχή τών μενσεβίκων Εξηγούνταν άπ'τό γεγονός ότι πολλές μπολσεβίκικες όργανώσεις, πού ήταν έπικεφαλής τής ένοπλης έξέγερσης, δέν μπόρεσαν νά στείλουν τούς άντιπροσώπους τους. Τό Κέντρο, τά Ούράλια, ή Σιβηρία, ό Βοράς, τά προπύργια αύτά τών μπολσεβίκων, άντιπροσωπεύονταν μέ μικρό άριθμό άντιπροσώπων. ΟΙ μενσεβίκοι, όμως, πού εϊχαν τίς πιό μεγάλες όργανώσεις τους σέ μή βιομηχανικές περιοχές τής χώρας, έστειλαν περισσότερους άντιπροσώπους. Ή σύνθεση αύτή τοΰ

120

συνεδρίου προκαθόρισε καί τό μενσεβίκικο χαρακτήρα τών περισσό­ τερων άποφάσεών του. Τό συνέδριο συζήτησε τό άγροτικό ζήτημα, τήν τρέχουσα κατά­ σταση καί τά ταξικά καθήκοντα τοΰ προλεταριάτου, τό ζήτημα τής στάσης άπέναντι στήν Κρατική Δούμα, τό Καταστατικό τοΰ Κόμματος καί άλλα. ΕΙσηγητής άπό μέρους τών μπολσεβίκων στό άγροτικό ζήτημα ήταν ό В. I. Λένιν, πού ύποστήριξε τό αΓτημα τής δήμευσης όλης τής γής τών τσιφλικάδων καί τής έθνικοποίησης όλης τής γής, δηλαδή τήν κατάργηση τής άτομικής ιδιοκτησίας πάνω στή γή καί τή μεταβίβαση όλης τής γής στήν ιδιοκτησία τοΰ δημοκρατικού κράτους. Στίς συνθήκες τής Ρωσίας αύτή ήταν ή μοναδικά σωστή λύση τοϋ άγροτικοϋ ζητήματος. Τό άγροτικό πρόγραμμα τών μπολσεβίκων καλοΰσε τούς άγρότες στήν πάλη ένάντια στούς τσιφλικάδες καί στόν τσάρο. Ή έθνικοποίηση τής γής, καθώς καί ή λύση τού άγροτικοΰ προβλήματος γενικά, μπορούσε νά πραγματοποιηθεί μόνο μέ τήν άνατροπή τοΰ τσαρισμοΰ καί τήν έγκαθίδρυση τής έπαναστατικής δημοκρατικής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου καί τής άγροτιας. ' Η έθνικοποίηση τής γής όχι μόνο θά έξαφάνιζε τά ύπολείμματα τής δουλοπαροικίας, άλλά καί θά δυνάμωνε τήν ταξική πάλη μέσα στήν Γδια τήν άγροτιά, βοηθώντας τή συσπείρωση τής φτωχολογιάς γύρω άπό τό προλεταριάτο, έπιταχύνοντας τή μετεξέλιξη τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης σέ σοσιαλιστική έπανάσταση. Έ ν α μέρος άπό τούς μπολσεβίκους άντιπροσώπους (ό I. Β. Λένιν, ό Σ. Α. Σουβόροφ καί άλλοι) ύποστήριξαν τό αΓτημα νά μοιραστεί ή γή τών τσιφλικάδων καί νά δοθεί σάν άτομική ιδιοκτησία στούς άγρότες. Τό πρόγραμμα διανομής ό Λένιν δέν τό θεωρούσε έπιζήμιο, άλλά λαθεμένο, γιατί περιόριζε τήν έκταση τού έπαναστατικού κινήματος. ΟΙ «μοιραστές», δέν καταλάβαιναν τή βαθιά σύνδεση άνάμεσα στό άγροτικό ζήτημα καί στήν πολιτική άνατροπή, άνάμεσα στό πρό­ γραμμα τής έθνικοποίησης τής γής καί στήν όλοκληρωτική νίκη τής άστικοδημοκρατικής έπανάστσης. Ξεκινούσαν άπό τή λαθεμένη θέση πώς θά μεσολαβήσει ένα μεγάλο χρονικό διάστημα άνάμεσα στήν άστικοδημοκρατική καί στή σοσιαλιστική έπανάσταση, καί δέν έπαιρναν ύπόψη τίς προοπτικές τής μετεξέλιξης τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης σέ σοσιαλιστική έπανάσταση. Οί μενσεβίκοι ύποστήριζαν τό πρόγραμμα τής δημοτικοποίησης τής γής, πού σήμαινε μεταβίβαση τής γής τών τσιφλικάδων στή διάθεση τών τοπικών όργάνων αύτοδιοίκησης (δήμων), άπό τά όποια έπρεπε νά νοικιάζουν οί άγρότες τή γή. ’ Η πολιτική ζημιά πού έφερνε τό πρόγραμμα τής δημοτικοποίησης ήταν πώς, άντί νά καλεΐ σέ έπαναστατική δράση, έσπερνε τίς έπιζήμιες αύταπάτες, ότι είναι δυνατό νά λυθεί τό άγροτικό πρόβλημα ειρηνικά, μέ διατήρηση τής άντιδραστικής κεντρικής έξουσίας. Οί μενσεβίκοι, άντί νά διακηρύ­ ξουν τή συμμαχία τής έργατικής τάξης καί τής άγροτιας, διακήρυσσαν

121

ουσιαστικά μιά πολιτική συμβιβασμών τών άγροτών μέ τούς τσιφλι­ κάδες. Ό В. I. Λένιν έκσν€ έντονη κριτική στό μενσεβίκικο πρόγραμ­ μα τής δημοτικοποίησης, ξεσκεπάζοντας τό λαθεμένο της χαρακτήρα καί τή ζημιά πού μπορούσε νά προξενήσει στό έπαναστατικό κίνημα. Τό συνέδριο δέχτηκε κατά πλειοψηφία τό άγροτικό πρόγραμμα τών μενσεβίκων. ’ Ωστόσο, οί μπολσεβίκοι πέτυχαν νά μπει στήν άπόφαση τό σύνθημα τής δήμευσης τής γής τών τσιφλικάδων στή θέση τής όπορτουνιστικής διατύπωσης «άπαλλοτρίωση», πού πρότειναν οί μενσεβίκοι. Ή εισήγηση « Ή σημερινή στιγμή καί τά ταξικά καθήκοντα τοϋ προλεταριάτου» έγινε άπό τόν В. I. Λένιν. Οί μπολσεβίκοι ήθελαν τό ξεσκέπασμα τής φιλελεύθερης άστικής τάξης καί τή συμμαχία μέ τίς δημοκρατικές δυνάμεις στήν πάλη ένάντια στόν τσαρισμό καί στά πολιτικά κόμματα πού τόν ύποστήριζαν. Οί μενσεβίκοι, άντίθετα, παρέδιναν τήν καθοδήγηση τής έπανάστασης στά χέρια τής άστικής τάξης. Στό ζήτημα τής Δούμας οί μπολσεβίκοι καλοϋσαν νά γίνει πάλη ένάντια στίς συνταγματικές αύταπάτες, πού έσπερνε ή φιλελεύθερη άστική τάξη μέσα στό λαό, νά ταφεί ή πίστη στίς ύποσχέσεις καί στούς νόμους τής τσαρικής κυβέρνησης, νά ξεσκεπαστεί ή διπροσωπεία καί ή άστάθεια τής καντέτικης πλειοψηφίας στή Δούμα. Οί μενσεβίκοι, όμως, θεωρώντας τή Δούμα σάν «πανεθνικό-πολιτικό κέντρο», ικανό «νά συντονίζει» τήν πάλη ένάντια στό παλιό καθεστώς, άκολουθοϋσαν γραμμή πού άπέβλεπε στή σύμπτυξη τής έπανάστασης, άκολουθοϋ­ σαν τόν κοινοβουλευτικό δρόμο, τό δρόμο τής Δούμας. Στό σημείο αύτό φάνηκε ξεκάθαρα ό ρόλος τών μενσεβίκων σάν φορέων τής άστικής έπιροής πάνω στήν έργατική τάξη. Τό 4ο Συνέδριο ψήφισε τό Καταστατικό τοΰ Κόμματος. Στό πρώτο άρθρο τοΰ Καταστατικού μπήκε ή διατύπωση τοΰ Λένιν. Γιά πρώτη φορά μπήκε στό Καταστατικό ή μπολσεβίκικη διατύπωση σχετικά μέ τό δημοκρατικό συγκεντρωτισμό. Ά π ό τότε ή διατύπωση αύτή ύπάρχει στό Καταστατικό τοΰ Κόμματος. Τό συνέδριο ψήφισε άπόφαση γιά τή συνένωση μέ τήν πολωνική καί τή λεττονική σοσιαλδημοκρατία, πού μπήκαν στίς γραμμές τού ΣΔΕΚΡ σάν έδαφικές όργανώσεις, πού έκανα δουλιά μέσα στό προλεταριάτο όλων τών έθνοτήτων τής παραπάνω περιοχής. Τό συνέδριο ψήφισε τούς όρους συνένωσης τής Μπούντ μέ τό ΣΔΕΚΡ, μέ ειδική, όμως, άπόφασή του τάχθηκε άποφασιστικά ένάντια στήν όργάνωση τοΰ προλεταριάτου κατά έθνότητες. Ή εισδοχή τοΰ Σοσιαλδημοκρατικού έργατικοΰ κόμματος, τής Ούκρανίας άναβλήθηκε καί άργότερα άπορίφθηκε, γιατί τό Κόμμα αύτό είχε μικροαστικό έθνικιστικό χαρακτήρα. Οί έργάτες, οί πρωτοπόροι έκπρόσωποι τών εργαζομένων τής Ούκρανίας ήταν ένταγμένοι καί πάλαιβαν στίς γραμμές τών πανρωσικών όργανώσεων τοΰ ΣΔΕΚΡ. Μέσα σ'αύτές διαπαιδαγωγοϋνταν στό πνεϋμα τής ταξικής πάλης καί τοΰ προλετα­ ριακού διεθνισμού.

122

Τό 4ο Συνέδριο τοΰ ΣΔΕΚΡ διατράνωσε τό θρίαμβο των άρχών τοϋ προλεταριακού διεθνισμού, πού είχε διακηρύξει ό В. I. Λένιν καί κατοχυρώσει τό 2ο Συνέδριο τοϋ Κόμματος. Έ ν α άπό τά μεγάλα έπιτεύγματα τοϋ 4ου Συνεδρίου ήταν ή συγχώνευση τών έθνικών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων μέσα στό ένιαίο ΣΔΕΚΡ. Ή συνέ­ νωση αύτή δυνάμωσε τήν ιδεολογική έπίδραση τών μπολσεβίκων πάνω στά πλατιά στρώματα τών έργατών όλων τών έθνοτήτων τής χώρας, τή διεθνιστική διαπαιδαγώγηση καί τή στενή συσπείρωση τών πραγματικά έπαναστατικών δυνάμεων τοϋ προλεταριάτου, διευκό­ λυνε τό ξεσκέπασμα καί τήν άπομόνωση τών όπορτουνιστών, τών σωβινιστών καί τών έθνικιστών. «Σοβαρό πρακτικό έργο τοϋ συνεδρίου — έγραφε ό Λένιν — είναι ή συγχώνευση πού προβλέφθηκε (κι ένμέρει πραγματοποιήθηκε κιόλας) μέ τά έθνικά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Ή συγχώνευση αύτή δυναμώνει τό,Σοσιαλδημοκρατικό Έργατικό κόμμα τής Ρωσίας, θά βοηθήσει νά ξεριζώσουμε τά τελευταία Ι^νπ τοΰ πνεύματος τών όμίλων. θά μπάσει κανούργια πνοή στή δουλιά τοΰ κόμματος, θά ένισχύσει σέ τεράστιο βαθμό τή δύναμη τού προλεταριάτου όλων τών λαών τής Ρωσίας» ( " Α π α ν τ α , έλ­ λην. έκδ. τόμ. 13ος, σελ. 60). Στήν Κεντρική ' Επιτροπή έκλέχτηκσν 3 μπολσεβίκοι καί 7 μενσε­ βίκοι. Ή σύνταξη τοϋ κεντρικού όργάνου «Σοσιαλδημοκράτης», άποτελέστηκε μόνο άπό μενσεβίκους. ' Ο έντονος άγώνας στό συνέδριο άνάμεσα στούς μπολσεβίκους καί στούς μενσεβίκους πάνω σ 'ό λα τά ζητήματα άρχών τής έπανά­ στασης είχε σοβαρή σημασία γιά τή διαπαιδαγώγηση τοΰ προλετα­ ριάτου, γιά τό ξεσκέπασμα τών μενσεβίκων, γιά τή σταθεροποίηση τοΰ μαρξιστικού κόμματος, κόμματος νέου τύπου. ' Η ζωή άπαιτούσε άπάντηση στά άποφασιστικά προβλήματα τής έπανάστασης. Στήν πορεία τής έπανάστασης βάθαιναν ο! διαφωνίες άνάμεσα στούς μπολσεβίκους καί στούς μενσεβίκους. Οί μενσεβίκοι κατρακυλούσαν σιγά-σιγά πιό χαμηλά, άποκαλύπτοντας όλο καί πιό καθαρά τό ρόλο τους, ρόλο πρακτόρων τής άστικής τάξης μέσα στό έργατικό κίνημα. 'Αμέσως μετά τό συνέδριο ό В. I. Λένιν έγραφε έξονόματος τών μπολσεβίκων άντιπροσώπων μιά έκκληση πρός τό Κόμμα, όπου ύπέβαλε σέ κριτική άρχών τίς μενσεβίκικες άποφάσεις. ΟΙ μπολσεβίκοι άγωνίστηκαν μέσα στίς γραμμές τοΰ ΣΔΕΚΡ γιά νά πάρει τό επόμενο συνέδριο τοΰ Κόμματος σωστές έπαναστατικές μαρξιστικές άποφάσεις καί ν'άκυρώσει έτσι τίς λαθεμένες μενσεβίκικες άποφάσεις τοΰ 4ου Συνεδρίου. ' Επειδή τό κεντρικό όργανο τοΰ Κόμματος πέρασε στά χέρια τών μενσεβίκων, οί μπολσεβίκοι άπό τόν Αύγουστο τοΰ 1906 άρχισαν νά βγάζουν τήν παράνομη έφημερίδα «Προλετάρι» ύπό τή διεύθυνση τοΰ Λένιν, πού έγινε στήν πραγματικότήτα τό κεντρικό όργανο τών

123

μπολσεβίκων. Οί μπολσεβίκοι όργάνωσαν έπίσης τήν έκδοση νόμιμων εφημερίδων («Βολνά», «Βπεριόντ», «Έχο»*). Στό 4ο Συνέδριο έγινε άπλώς μιά τυπική ένωση τών μπολσεβίκων μέ τούς μενσεβίκους στά πλαίσια τοΰ ΣΔΕΚΡ. Στήν πραγματικότητα καί οί μέν καί οι δέ είχαν τίς άπόψεις τους, τίς θέσεις τους γιά τά σοβαρότερα ζητήματα τής έπανάστασης. 01 μπολσεβίκοι έξακολουθοΰσαν νά κάνουν έναν καθαρά άγώνα άρχών ένάντια στούς μενσεβίκους, ένάντια στόν όπορτουνισμό μέσα στό έργατικό κίνημα. Οί μπολσεβίκοι διατήρησαν τήν όργανωτική τους αύτοτέλεια καί τό καθοδηγητικό τους κέντρο. Οί μενσεβίκοι, μέ τή σειρά τους, είχαν τίς δικές τους άνεξάρτητες όργανώσεις. Ό Λένιν έγραφε άργότερα. «Στήν περίοδο 1903-1912 γιά κάμποσα χρόνια άνήκαμε τυπικά μαζί μέ τούς μενσεβίκους στό ένιαϊο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, ποτέ όμως δέν σταματήσαμε τόν Ιδεολογικό καί πολιτικό άγώνα ένάντια στούς μενσεβίκους, σάν φορείς τής άστικής έπιροής μέσα στό προλεταριάτο καί όπορτουνιστές» ( " Α π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 41ος, σελ. 56). Οί μπολσεβίκοι καθοδηγούνταν άπό τή θέση τοΰ Λένιν ότι ή πολιτική τής ένοποίησης δέν πρέπει νά έννοεϊται σάν συνταύτιση τών μπολσεβίκων μέ τούς μενσεβίκους, σάν συνταύτιση τών Ιδεολογικών καί πολιτικών τους θέσεων. ΟΙ μπολσεβίκοι, παίρνοντας ύπόψη τήν τεράστια ζημιά, πού προξενούσε ή γραμμή τών μενσεβίκων καί πού γινόταν όλο καί πιό όπορτουνιστική, δυνάμωναν τήν πάλη τους ένάντια σ'αύτή τή γραμμή.

5. ' Η τακτική τών μπολσεβίκων άπέναντι στή Δούμα. Τό 5ο Συνέδριο τής ΣΔΕΚΡ. Τά αϊτια τής ήττας τής έπανάστασης Μετά τήν ήττα τής ένοπλης έξέγερσης τοΰ Δεκέμβρη ή έπανάστα­ ση άρχισε σιγά-σιγά νά κάμπτεται. ΟΙ αΙτίες όμως πού γέννησαν τήν έπανάσταση ήταν βαθιές καί οΙ έπαναστατικές διαθέσεις τών μαζών ισχυρές. ' Ο άγώνας συνεχίστηκε ώς τά μέσα τοΰ 1907. ' Η έργατική τάξη καί οΙ λαϊκές μάζες ύποχωροΰσαν δίνοντας μάχες. ' Ο τσαρισμός δυνάμωσε τήν έπίθεση ένάντια στήν έπανάσταση. Σ 'όλη τή χώρα δροΰσαν τά καταδιωκτικά άποσπάσματα, τά έκτακτα στρατοδικεία, όργίαζαν οΙ συμμορίες τών μαυροεκατονταρχιτών πογκρομιστών. Οί δήμιοι τοΰ τσάρου τσάκιζαν τά Σοβιέτ τών έργατών βουλευτών, τά έργατικά συνδικάτα καί τίς άλλες μαζικές όργανώσεις τών έργατών, τών άγροτών καί τών στρατιωτών. ' Εξαιρετικά άγριοι ήταν οΙ διωγμοί ένάντια στούς καλύτερους έκπροσώπους τής έργα­ τικής τάξης, τούς μπολσεβίκους. Χιλιάδες άπ' αύτούς καταδικάστηκαν σέ θάνατο, τουφεκίστηκαν καί κρεμάστηκαν χωρίς δίκη καί χωρίς άνάκριση. 'Ανάμεσα στούς έκτελεσθέντες άπό τό καταδιωκτικό * «Κύμα*. ■' Εμπρός·, · Ηχώ». Σημ. μετ.

124

άπόσπασμα στή Σιβηρία ήταν καί ό I. Β. Μπάμπουσκιν, τόν όποιο ό Β. I. Λένιν όνόμασε λαϊκό ήρωα, περηφάνεια τοϋ Μπολσεβίκικου κόμματος. Ή τσαρική κυβέρνηση χρησιμοποίησε καί τή μέθοδο τών μεταρυθμίσεων. Στίς 11 τοϋ Δεκέμβρη 1905, όταν ή ένοπλη έξέγερση βρισκόταν στό άποκορύφωμά της, έκδόθηκε ό έκλογικός νόμος γιά τήν Κρατική Δούμα. Ό τσαρισμός προσπαθούσε νά σπείρει αύταπάτες μέσα στίς μάζες σχετικά μέ τό ότι μπορούν νά πετύχουν τήν πραγματοποίηση τών αίτημάτων τους ειρηνικά, μέ τό «ρωσικό κοινοβούλιο». ' Η κυβέρνηση έπιδίωκε νά έξαπατήσει τούς άγρότες, πού πίστευαν άκόμα ότι μπορούν μέσω τής Δούμας νά πάρουν τή γή τών τσιφλικάδων, νά τούς άποσπάσει άπό τούς έργάτες καί νά δόσει τό τελειωτικό χτύπημα στήν έπανάσταση. Σύμφωνα μέ τό νέο έκλογικό νόμο, ό μισός καί πλέον πληθυσμός δέν εϊχε έκλογικά δικαιώματα. Οί έκλογές γιά τή Δούμα δέν ήταν ούτε γενικές, ούτε Ισες, ούτε άμεσες, ούτε μυστικές. Στή μελλοντική Δούμα έξασφαλίζονταν τεράστια ύπεροχή στούς άντιπροσώπους τών τσι­ φλικάδων καί τών καπιταλιστών. Ό πληθυσμός διαιρούνταν σέ διάφορες κατηγορίες, άνάλογα μέ τά περιουσιακά καί ταξικά τους γνωρίσματα, στίς λεγάμενες κουρίες (τών γαιοκτημόνων, τών κατοί­ κων τής πόλης, τών άγροτών καί τών έργατών). Σέ κάθε κουρία έκλέγονταν οί έκλέκτορες, μά όχι μέ τόν Γδιο άριθμό ψήφων. Γ ιά τούς τσιφλικάδες ένας έκλέκτορας άναλογοΰσε σέ 2 χιλ. έκλογεϊς, γιά τούς άγρότες άναλογοΰσε 1 σέ 30 χιλ. καί γιά τούς έργάτες 1 έκλέκτορας σέ 90 χιλ. έκλογεϊς. ’ 0 έπίμονος άγώνας τών έργαζομένων τό 1906 γεννούσε έλπίδες γιά μιά νέα έπαναστατική άνοδο. Στίς συνθήκες αύτές οί μπολσεβίκοι δέν μπορούσαν νά παραιτηθούν άπό τή θέση γιά ένα νέο συνεχές βάθαιμα καί πλάταιμα τής έπανάστασης. Γι'αύτό τό λόγο καλούσαν τίς μάζες σέ άποχή άπό τίς έκλογές γιά τή Δούμα καί χρησιμοποιού­ σαν σέ πλατιά κλίμακα τίς έκλογικές συγκεντρώσεις γιά νά κάνουν ζύμωση ύπέρ τής ένοπλης έξέγερσης. Οί μενσεβίκοι, άντίθετα, διακήρυξαν τήν τακτική τής μισοσποχής, (συμμετοχή στίς έκλογές πληρεξουσίων καί έκλεκτόρων καί άρνηση συμμετοχής στίς έκλογές τών βουλευτών γιά τή Δούμα). Αύτή ή μεσοβέζικη καί χωρίς άρχές θέση τών μενσεβίκων διασποϋσε τούς έργάτες καί βοηθούσε στό νά καλλιεργούνται έπιζήμιες συνταγματικές αύταπάτες. Τό Γενάρη μέ Φλεβάρη τοΰ 1906 έγινε μέσα στό ΣΔΕΚΡ πλατιά συζήτηση πάνω στά προβλήματα τής τακτικής άπέναντι στή Δούμα μέ βάση τίς πλατφόρμες τών μπολσεβίκων καί τών μενσεβίκων. Ή πλειοψηφία τών τοπικών κομματικών όργανώσεων ύποστήριξε τήν τακτική τής ένεργητικής άποχής. Οί πιό συνειδητοί κι έπαναστάτες έργάτες καί μιά μερίδα τής δημοκρατικής διανόησης τήρησαν άποχή άπό τίς έκλογές. 'Ωστόσο, δέν κατόρθωσαν νά ματαιώσουν τίς έκλογές γιά τή Δούμα, γιατί δέν ύπήρχε έπαναστατική άνοδος. Στήν

125

άποτυχία τής άποχής συντέλεσαν έπΙσης οΙ άποδιοργανωτικές θέσεις τών μενσεβίκων καί τό γεγονός ότι ή άγροτιά είχε μεγάλες συνταγμα­ τικές αύταττάτες κι ένα σημαντικό μέρος της παρασύρθηκε άπό τίς άπατηλές ύποσχέσεις τών καντέτων. Τήν πλειοψηφία στή Δούμα τήν πήρε τό Κόμμα τών καντέτων. Ό В. I. Λένιν άναλύοντας άργότερα τήν πείρα τής έπανάστασης άναγνώρισε ότι ή άποχή άπό τίς έκλογές τής 1ης Δούμσς ήταν λάθος, γιατί ή ζωή έδειξε πώς τήν περίοδο έκείνη ή έπαναστατική άνοδος είχε πιά ξεπεράσει τό άποκορύφωμά της. ΟΙ μπολσεβίκοι ξεσκέπαζαν τή Δούμα σάν φύλλο συκής τής άπολυταρχίας. ’ Ο Λένιν έβλεπε σάν ένα άπό τά σοβαρότερα πολιτικά καθήκοντα τοΰ Κόμματος στήν περίοδο αύτή τήν πάλη ένάντια στίς συνταγματικές αύταπάτες τών άγροτών. Γιά νά εδραιώσουν τή συμμαχία τής έργατικής τάξης καί τών άγροτών οΙ μπολσεβίκοι ύποστήριζαν τούς τρουντοβίκους, τούς βουλευτές τών άγροτών στήν 1η Δούμα, πού έκφράζανε τότ€ τούς πόθους των άγροτών στήν πάλη γιά τή γή. ΟΙ μενσεβίκοι έδιναν όπορτουνιστική έκτίμηση τών κινητήριων δυνάμεων καί τών προοπτικών τής έπανάστασης, κήρυξαν τή Δούμα «κέντρο συσπείρωσης» τών έπαναστατικών δυνάμεων. Ή μενσεβίκικη ΚΕ καλοΰσε νά ύποστηριχτοΰν οΙ προθέσεις τής Δούμας νά δημιουργήσει καντέτικη κυβέρνηση. Μιά τέτια πρόταση ένίσχυε τίς συνταγματικές αύταπάτες, δημιουργούσε άπατηλές έλπίδες ότι μπορεϊ νά περάσει εΙρηνικά ή έξουσία στό λαό. ’ Η ΚΕ δέν έκφραζε τή θέληση τοΰ Κόμματος στά ζητήματα τής Δούμας. ΟΙ περισσότερες κομματικές όργανώσεις, ξεκινώντας άπό τήν έκτίμηση πού έδοσε ό Λένιν γιά τή Δούμα καί άπό τήν κριτική πού έκαναν οΙ μπολσεβίκοι στίς μενσεβίκικες θέσεις, καταδίκασαν τήν όπορτουνιστική γραμμή τής ΚΕ. Ή σύγκληση τής 1ης Δούμας δέν σταμάτησε τό έπαναστατικό κίνημα. Τό προλεταριάτο έδινε σκληρές μάχες όπισθοφυλακής ένάντια στήν άντίδραση, πού είχε περάσει σέ έπίθεση, τραβώντας στό κίνημα όλες τίς έφεδρεϊες. Τό Κόμμα παίρνοντας ύπόψη τήν πείρα τής έξέγερσης τοΰ Δεκέμβρη, δυνάμωσε τή δουλιά του μέσα στούς άγρότες καί Ιδιαίτερα μέσα στούς στρατιώτες. Πολλές στρατιωτικές κομματικές όργανώσεις άρχισαν νά βγάζουν είδικές έφημερίδες γιά τούς στρατιώτες καί τούς ναύτες: «Καζάρμα»* (Πετρούπολη), πού ούσιαστικά ήταν τό κεντρικό όργανο τής στρατιωτικής όργόϊνωσης τών μπολσεβίκων, «Σολντάτσκαγια Ζίζν» (Μόσχα), «Σολντάτ» (Σεβα­ στούπολη), «Γκόλος Σολντάτα»* (Ρίγα), «Ζίζν Καζάρμι»** (Βορόνεζ). Τό καλοκαίρι τοϋ 1906 ξέσπασε μέ νέα δύναμη τό άγροτικό κίνημα. 01 άγροτικές έξεγέρσεις άγκάλιασαν 215 νομούς, τούς μισούς * «Στρατώνας·. Σημ. μ€Τ. ** «Στρατιωτική Ζωή», «Στρατιώτης», «φωνή τοΰ Στρατιώτη·, «Ζωή τοΟ Στρατώνα». Σημ. μετ.

126

άπ'όλους τούς νομούς τής Ευρωπαϊκής Ρωσίας. Συνεχίστηκαν οί έπαναστατικές εκδηλώσεις μέσα στό στρατό. 01 μεγαλύτερες ένοπλες έκδηλώσεις τών στρατιωτών καί τών ναυτών έγιναν στό στόλο τής Βαλτικής: στό Σβεάμποργκ, στήν Κρονστάνδη καί στό Ρεβέλ. Γιά νά πνίξει τήν έπανάσταση ή τσαρική κυβέρνηση πήρε νέα μέτρα. Στίς 8 τοΰ 'Ιούλη 1906 διαλύθηκε ή 1η Κρατική Δούμα, πού άπό τό βήμα της συχνά γινόταν κριτική στήν κυβέρνηση κυρίως γιά τό άγροτικό ζήτημα. Δυνάμωσε ή έπίθεση τής άντεπανάστασης. Στίς συνθήκες ύφεσης τής έπανάστασης οΙ μπολσεβίκοι άλλαξαν τήν τακτική τους. Αποφάσισαν νά πάρουν μέρος στή 2η Κρατική Δούμα, γιά νά τή χρησιμοποιήσουν σάν βήμα γιά τήν έπαναστατική ζύμωση, γιά τό ξεσκέπασμα τής άπολυταρχίας καί τής άντεπαναστατικής άστικής τάξης. ΟΙ μπολσεβίκοι χρησιμοποίησαν τήν έκλογική καμπάνια γιά τήν όργάνωση καί τήν πολιτική διαφώτιση τοΰ. προλε­ ταριάτου. Έρ ιξα ν τήν Ιδέα τοΰ «άριστεροΰ συνασπισμού» μέ τούς τρουντοβίκους. ΟΙ μπολσεβίκοι ύπογράμμιζαν τόν έπαναστατικό δημοκρατικό χαρακτήρα τών άγροτικών διεκδικήσεων τών τρουντοβίκων, πού, παρά τό περιορισμένο μικροαστικό τους πνεύμα, έκφραζαν «πραγματικά κάτι πού στή δοσμένη Ιστορική στιγμή είναι ρεαλιστικό καί προοδευτικό» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 16ος, σελ. 226). ’ Η τακτική τών μπολσεβίκων άπέναντι στή Δούμα είχε σάν κύριο σκοπό της ν'άποσπάσει τήν άγροτιά άπό τήν έπιροή τής φιλελεύθερης άστικής τάξης, νά δημιουργήσει έναν έπαναστατικό συνασπισμό τής έργατικής τάξης καί τής άγροτιας. ΟΙ μενσεβίκοι ήταν όπαδοί τοΰ συνασπισμού μέ τούς καντέτους καί στήν περίοδο τής έκλογικής καμπάνιας καί μέσα στή Δούμα, βοηθώντας έτσι τήν άστική τάξη νά σπείρει μέσα στό λαό τίς άπατηλές έλπίδες ότι είναι δυνατό νά κατακτηθεί ή έλευθερία χωρίς έπανά­ σταση, χωρίς ένοπλη έξέγερση. ’ Η όπορτουνιστική στάση τής μενσεβίκικης Κεντρικής Επιτροπής προκάλεσε τήν άγανάκτηση τής πλειοψηφίας τών τοπικών κομματικών όργανώσεων, πού άξίωσαν νά συγκληθεΐ τό ταχύτερο έκτακτο κομματικό συνέδριο. Ά π ό τίς 30 τοΰ Α π ρ ίλ η ώς τίς 19 τοΰ Μάη 1907 συνήλθε στό Λονδίνο τό 5ο Συνέδριο τοΰ ΣΔΕΚΡ. Στό συνέδριο πήραν μέρος 303 άντιπρόσωποι μέ θετική ψήφο καί 39 μέ συμβουλευτική άπό 150 χιλιάδες μέλη τοΰ Κόμματος πού άντιπροσώπευαν 145 κομματικές όργανώσεις. Άνά μεσα στούς άντιπροσώπους μέ θετική ψήφο ήταν 177 άντιπρόσωποι άπό τό ΣΔΕΚΡ (89 μπολσεβίκοι καί 88 μενσεβίκοι), 45 τών πολωνών σοσιαλδημοκρατών, 26 τών λεττονών καί 55 τών μπουντιστών. ' Ο άποφασιστικός άγώνας τών μπολσεβίκων μ ’ έπικεφαλής τόν Β. I. Λένιν ένάντια στά όπορτουνιστικά ρεύματα καί ένάντια στό πνεύμα συμφιλίωσης μ'αύτά, καί ή καθημερινή διαφωτιστική δουλιά άνάμε­ σα στά μέλη τοΰ Κόμματος, είχαν σάν άποτέλεσμα ή πλειοψηφία τών άντιπροσώπων τών μεγαλύτερων βιομηχανικών κέντρων (Πετρού­

127

πολη, Μόσχα, Ουράλια, Ίβάνοβο-Βοζνεσένσκ καί άλλα) νά είναι μπολσεβίκοι. Οί μενσεβίκοι, πού ήρθαν στό συνέδριο, ήταν άποσταλμένοι κυρίως άπό τίς μή βιομηχανικές περιοχές. Στό συνέδριο πήρε μέρος μιά σφιχτοδεμένη όμάδα μπολσεβίκων άντιπροσώπων: οΐ В. I. Λένιν, Α. Σ. Μποΰμπνοφ, Κ. Ε. Βοροσίλοφ, I. φ. Ντουμπρόβινσκι, Γκ. Ντ. Λίντοφ, Μ. Ν. Λιάντοφ. В. Π. Νογκίν, I. Β. Στάλιν, Μ. Γκ. Τσχακάγια, Σ. Γκ. Σαουμιάν, Ε. Μ. Γιαροσλάβσκι καί άλλοι. Στό συνέδριο ύποστήριζαν τούς μπολσεβίκους οί πολωνοί καί οί λεττονοί σοσιαλδημοκράτες. Ω στόσ ο, αύτοί ταλαντεύονταν κι όρισμένες φορές έδιναν τήν ψήφο τους στούς μενσεβίκους. Στίς έργασίες τοΰ συνεδρίου πήρε μέρος ό μεγάλος προλεταρια­ κός συγγραφέας Α. Μ. Γκόρκι. Ό Γκόρκι συνδεόταν στενά μέ τό έργατικό κίνημα, μέ τό Κόμμα τών μπολσεβίκων. Πραγματικός φίλος τοΰ λαού, ό Γκόρκι συμπαθούσε όλόψυχα τήν έπανάσταση καί πρόσφερε τεράστια βοήθεια στούς μπολσεβίκους. ' Ο Λένιν έκτιμοΰσε πάρα πολύ τόν Γκόρκι καί είχε στενή έπαφή μαζί του. Ό Γκόρκι καταδίκαζε άνοιχτά τήν όπορτουνιστική γραμμή τών μενσεβίκων, μαστίγωνε τούς καντέτους, πάλαιβε μέ αύταπάρνηση ένάντια στόν τσαρισμό. Τό συνέδριο ψήφισε στά βασικά ζητήματα τίς μπολσεβίκικες άποφάσεις, πού καθόρισαν τήν πολιτική τοΰ Κόμματος γιά ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Τό κύριο πρόβλημα τού συνεδρίου ήταν ή στάση άπέναντι στά άστικά κόμματα. Πάνω στό ζήτημα αύτό έγιναν τέσσερις εισηγήσεις. ’ Η διαφορετική στάση τών μπολσεβίκων καί τών μενσεβίκων άπέναντι στά μή προλεταριακά κόμματα προκαθόριζε ταυτόχρονα καί τίς θέσεις τους πάνω στά βασικά ζητήματα τής έπανάστασης. Τήν μπολσεβίκικη άποψη τήν τεκμηρίωσε στήν εισήγησή του ό Λένιν. ’ Η έργατική τάξη, γιά νά έκπληρώσει τό ρόλο τού ήγέτη στή δημοκρατική έπανάσταση, πρέπει νά καταλάβει καλά τήν ταξική φύση όλων τών κομμάτων καί νά καθορίσει σωστή τακτική άπέναντι τους. Ή τ α ν άναγκαία ή άμείλικτη πάλη ένάντια στά κόμματα τών μαύρων εκατονταρχιών (στήν «"Ενωση τοΰ ρωσικοΰ λαοΰ», στό «Συμβούλιο τών ενωμένων εύγενών» καί άλλα), ένάντια στά κόμματα τών μεγαλοτσιφλικάδων καί τής άστικής τάξης (στήν «Έ ν ω σ η τής 17 τοΰ Ό χτώβρη», στό Έμποροβιομηχανικό κόμμα καί άλλα). Στήν πάλη ένάντια στή φιλελεύθερη μοναρχική άστική τάξη έπρεπε νά ξεσκεπά­ ζεται ιδιαίτερα ό ψευτοδημοκρατισμός τών καντέτων, ώστε νά μήν τούς δοθεί ή δυνατότητα νά πάρουν μέ τό μέρος τους τήν άγροτιά καί τούς μικροαστούς τής πόλης. Οΐ μενσεβίκοι, άντίθετα, πρότειναν νά γίνει συνασπισμός μέ τούς καντέτους στήν Κρατική Δούμα. ' Ο Λένιν ξεσκέπασε στό συνέδριο αύτή τή συνθηκόλογη τακτική τών μενσεβίΔιαφορετικά έπρεπε νά έκτιμηθούν οΐ τρουντοβίκοι. Αύτοί ταλαν­ τεύονταν άνάμεσα στήν ύποταγή στήν ήγεμονία τών φιλελεύθερων

128

καί στήν άποφασιστική πάλη ένάντια στήν τσιφλικάδικη γαιοκτησία καί στό δουλοπαροικιακό κράτος. Τό Κόμμα έπρεπε, ξεσκεπάζοντας τόν ψευτοσοσιαλιστικό χαρακτήρα τών τροντοβίκων, νά κλείνει κάτω άπό όρισμένες συνθήκες συμφωνίες μαζί τους στόν κοινό άγώνα ένάντια στήν άντίδραση καί στή φιλελεύθερη άστική τάξη. Στήν μπολσεβίκικη άπόφαση γιά τή στάση άπέναντί στά άστικά κόμματα είχε γενικευτεί ή τεράστια πείρα τής έπανάστασης. Ή λενινιστική τακτική τοΰ «άριστεροΰ συνασπισμού», τοΰ ένιαίου δημοκρατικού μετώπου έκφραζόταν στίς κοινές μαχητικές έκδηλώσεις, στή δράση τών Σοβιέτ, στήν ένοπλη έξέγερση, στίς έκλογές γιά τή Δούμα καί μέσα στήν Γδια τή Δούμα. ' Ο Λένιν ύπόδειχνε ότι «ή δημιουργία άριστεροΰ συνασπισμού άπορέει άπό τήν πείρα όλων τών έπαναστάσεων καί είναι ύποχρεωτική γιά τό μαρξιστικό κόμμα τής έργατικής τάξης σέ κάθε άστικοδημοκρατικό κίνημα. Τό συνέδριο ψήφισε τήν άπόφαση αύτή κι έδειξε ότι ή πλειοψηφία τών σοσιαλδη­ μοκρατών έργατών πείστηκε ότι ή λενινιστική γραμμή στήν έπανά­ σταση δικαιώθηκε άπό τήν Ιστορία Οίκτρή άποτυχία είχε ή μενσεβίκικη Ιδέα γιά τό λεγόμενο «έργατικό συνέδριο». ΟΙ μενσεβίκοι πρότειναν νά συγκληθεϊ ένα συνέδριο άπό άντιπροσώπους διαφόρων έργατικών όργανώσεων καί στό συνέδριο αύτό νά Ιδρυθεί ένα «πλατύ έργατικό κόμμα», στό όποίο θά έμπαιναν οί σοσιαλδημοκράτες, ο! έσέροι καί οΙ άναρχικοΙ. Στήν πραγματικό­ τητα αύτό θά σήμαινε τή διάλυση τοΰ ΣΔΕΚΡ. Μέ πρόταση τών μπολσεβίκων ή Ιδέα τοϋ «έργατικού συνεδρίου» καταδικάστηκε σάν εντελώς έπιζήμια. ΟΙ μπολσεβίκοι σημείωσαν μεγάλη νίκη ένάντια στούς όπορτουνιστές στό ζήτημα τής τακτικής στήν Κρατική Δούμα. Τό συνέδριο άποφάσισε ότι ή δράση τών σοσιαλδημοκρατών στή Δούμα πρέπει νά ύποτάσσεται στήν πάλη πού γίνεται έξω άπό τή Δούμα, ότι πρέπει νά χρησιμοποιηθεί ή Δούμα κατά πρώτο λόγο σάν βήμα γιά τό ξεσκέπασμα τής τσαρικής άπολυταρχίας καθώς καί τής προδοτικής πολιτικής τής άστικής τάξης, γιά τήν προπαγάνδιση τοΰ έπαναστατικοΰ προγράμματος τοΰ Κόμματος. Έπρόκειτο γιά μιά νέα έπαναστατική-μαρξιστική γραμμή πού άφορούσε τή στάση τών άντιπροσώπων τοΰ προλεταριάτου μέσα στά κοινοβούλια. ' Η γραμμή αύτή άποκτοΰσε άκόμη πιό μεγάλη διεθνή σημασία άπό τό γεγονός ότι οΙ σοσιαλδημοκράτες τής Δυτικής Εύρώπης κυλούσαν στόν κατήφορο τού όπορτουνισμοΰ, παραιτούν­ ταν άπό τήν έπαναστατική πάλη καί έσπερναν μέσα στήν έργατική τάξη αύταπάτες πώς είναι δυνατό νά κατακτηθεί ή έξουσία μέ τόν κοινοβουλευτικό δρόμο. Τό συνέδριο ψήφισε τή μπολσεβίκικη άπόφαση γιά τίς σχέσεις τοΰ Κόμματος καί τών έργατικών συνδικάτων. Στήν πορεία τής έπανάστα­ σης στή Ρωσία άναπτύχθηκε ραγδαία τό συνδικαλιστικό κίνημα. Κατά τό 1907 ύπήρχαν περίπου 650 συνδικάτα. Ά π ό τό δρόμο πού

129

θ'άκολουθοϋσαν τά έργατικό συνδικάτα έξαρτιόταν σέ μεγάλο βαθμό ή πορεία της έπαναστατικής πάλης. Οί μενσεβίκοι ύποστήριζαν τήν «ούδετερότητα» των συνδικάτων. Οί μπολσεβίκοι διαπαιδαγωγοϋσαν τούς έργάτες στό πνεύμα τής ταξικής πάλης καί τών σοσιαλιστικών καθηκόντων τοϋ προλεταριάτου. Τό 5ο Συνέδριο καθόρισε ότι όλα τά μέλη τοΰ ΣΔΕΚΡ πρέπει νά βοηθήσουν ώστε «τά έργατικά συνδικάτα ν'άναγνωρίσουν σάν ιδεολογικό καθοδηγητή τό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα...» ( « Ά π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ К К Σ Ε», ρωσ. έκδ., τόμ. 1ος, σελ. 219). Τό συνέδριο έβγαλε ΚΕ άπό 12 μέλη, στήν όποία οί όπαδοί τής λενινιστικής γραμμής είχαν τήν πλειοψηφία. Γ ιά νά έφαρμοστεϊ μέ συνέπεια ή έπαναστστική γραμμή στό πνεύμα τών άποφάσεων τοΰ 5ου Συνεδρίου οί μπολσεβίκοι δημιούργησαν τό Μπολσεβίκικο κέντρο μέ έπικεφαλής τόν Λένιν. Οί μπολσεβίκοι δέν άφησαν νά τούς ζαλίσει ή νίκη τους στό συνέδριο. Ό В. I. Λένιν ύπογράμμιζε πώς δέν πρέπει νά καυχιώνται γιά τίς έπιτυχίες τους στήν πάλη ένάντια στούς όπορτουνιστές, ότι μπροστά τους είχαν άκόμα πολλές μάχες καί δοκιμασίες. ’ Η νίκη αύτή έδειχνε ότι ή δύναμη τοϋ Μπολσεβίκικου κόμματος μεγαλώνει καί ότι τό Κόμμα πλουτίστηκε στήν πορεία τών έπαναστατικών μαχών μέ τεράστια πολιτική πείρα. Ή έπανάσταση δυνάμωσε τούς δεσμούς τοϋ Κόμματος τών μπολσεβίκων μέ τίς μάζες. Στίς γραμμές του μπήκαν πολλοί πρωτοπό­ ροι έργάτες, οί καλύτεροι έκπρόσωποι τών άλλων στρωμάτων τών έργαζομένων. Τό Κόμμα άπόκτησε τό πιό μεγάλο κύρος μέσα στήν έργατική τάξη. ΕΤναι χαρακτηριστικό ότι τό 1907 ή διεύθυνση τής άστυνομίας πρότεινε σέ όλα τά τμήματα τής άσφάλειας «νά δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στή δράση... τής όμάδας τοΰ σοσιαλδημοκρατικού κόμματος «τών μπολσεβίκων», έφόσον οί μενσεβίκικες όμάδες μέ τίς διαθέσεις πού έχουν δέν είναι στήν τωρινή στιγμή τόσο σοβαρός κίνδυνος, όπως οί μπολσεβίκοι». Στά χρόνια τής έπανάστασης ξεδιπλώθηκε μέ έξαιρετική δύναμη τό ταλέντο τοΰ В. I. Λένιν σάν άρχηγοΰ τής έπανάστασης, μεγαλοφυή θεωρητικού τοΰ μαρξισμού καί έπιφανή όργανωτή τών μαζών. Τό όνομά του έγινε πλατιά γνωστό. ’ Η έπαναστατική μαρξιστική γραμμή καί ή γενναία δράση τοϋ Λένιν έκαναν ώστε τό κύρος του νά μεγαλώνει όλο καί πιό πολύ μέσα στή σοσιαλδημοκρατία τής Ρωσίας, στίς έργατικές μάζες καί στά άλλα στρώματα τών έργαζομένων. ’ Η πρώτη ρωσική έπανάσταση κράτησε δυόμισι περίπου χρόνια. ' Η ύποχώρηση τής έπανάστασης άρχισε ούσιαστικά ύστερα άπό τήν ήττα τής έξέγερσης τού Δεκέμβρη. Ή έπανάσταση ύποχωροϋσε άργά, μέ μάχες. Στά μέσα τοΰ 1907 έγινε φανερό ότι οί έργάτες καί οί άγρότες δέν είχαν άρκετές δυνάμεις γιά νά νικήσουν τόν τσαρισμό. Ή άντίδραση πέρασε σέ άποφασιστική έπίθεση.

130

Στίς 3 τοΰ Ίο ύ νη 1907 ό τσάρος διέλυσε τή 2η Κρατική Δούμα. Ή σοσιαλδημοκρατική όμάδα τής Δούμας πιάστηκε. Ταυτόχρονα έκδόθηκε νέος έκλογικός νόμος, πού έξασφάλισε τήν άπόλυτη κυριαρχία στήν 3η Κρατική Δούμα τών φεουδαρχών-τσιφλικάδων καί τής μεγαλοαστικής τάξης. Οί έργατικές όργανώσεις τσακίστηκαν. Ή άντίδραση ρίχτηκε πάνω στό Μπολσεβίκικο κόμμα. Οί άστυνομικές άρχές έφαγαν τά λυσσακά τους γιά νά βροΰν τόν Λένιν, γιά νά κανονίσουν τούς λογαριασμούς τους μαζί του. Ό Λένιν, ειδοποιημένος έγκαιρα άπό πιστούς φίλους του, περνά μέ κίνδυνο τής ζωής του τόν παγωμένο φιλλανδικό κόλπο καί φεύγει γιά τό έξωτερικό. Σ ’ αύτή τή δεύτερη περίοδο τής άποδημίας του έμεινε στό έξωτερικό ώς τόν 'Απρίλη τοΰ 1917. Τήν κομματική δουλιά στή Ρωσία τήν καθοδηγούσε άμεσα τό ρωσικό γραφείο τής ΚΕ, πού είχε στενή έπαφή μέ τόν Λένιν. Ή πρώτη έπανάσταση στή Ρωσία τέλειωσε μέ ήττα. Μιά άπό τίς αιτίες τής ήττας τής έπανάστασης ήταν τό γεγονός ότι ή έργατική τάξη τής Ρωσίας δέν είχε κατορθώσει άκόμη νά δημιουρ­ γήσει γερή συμμαχία μέ τήν άγροτιά στήν πάλη ένάντια στόν τσαρισμό' ή άγροτιά δρούσε μεμονωμένα, όχι άρκετά όργανωμένα καί άποφασιστικά. ΟΙ πιό μεγάλες έπαναστατικές έκδηλώσεις τών άγροτών έγιναν τότε πού ό τσαρισμός είχε πιά καταπνίξει τίς κύριες έστίες τής έπανάστασης στά βιομηχανικά κέντρα τής χώρας. Ή πλειοψηφία τών άγροτών, πού ήταν έξαιρετικά καθυστερημένοι πολιτικά, τότε πίστευε άκόμη στόν τσάρο. Οί άγρότες βρίσκονταν κάτω άπό τήν έπιροή τών έσέρων καί τών καντέτων καί στήριζαν τίς έλπίδες τους στήν τσαρική Δούμα. Δέν ύπήρχε έπίσης μιά συντονι­ σμένη έπαναστατική έπίθεση ένάντια στόν τσαρισμό καί άπό τήν πλευρά τών έργαζόμενων μαζών τών καταπιεζόμενων λαών, γιατί οί δυνάμεις τους ύπονομεύονταν άπό τά έθνικιστικά κόμματα. Ό λ α αύτά είχαν άρνητική επίδραση καί στή στάση τοΰ στρατού, πού άποτελοΰνταν βασικά άπό άγρότες, ντυμένους στό χακί. "Αν καί όρισμένες μονάδες τάχθηκαν ένεργά ένάντια στήν άπολυταρχία, ωστόσο ή πλειοψηφία τών στρατιωτών παρέμεινε πιστή στήν τσαρική κυβέρνηση καί έκτελοΰσε τίς διαταγές της. ' Η έργατική τάξη έδρασε σάν ήγετική δύναμη τής έπανάστασης. Μά καί οί έργάτες δέν ένέργησαν μέ άρκετή συνοχή: όρισμένα τμήματα τών έργατών κατέβηκαν στόν άγώνα, όταν ή εμπροσθοφυ­ λακή τοΰ προλεταριάτου είχε πιά έξασθενίσει σημαντικά. ' Επειδή δέν ύπήρχε ένα ένιαίο πανρωσικό πολιτικό κέντρο γιά τήν καθοδήγηση τής έξέγερσης, ό ένοπλος άγώνας πήρε τό χαρακτήρα μεμονωμένων τοπικών έξεγέρσεων. Τό ΣΔΕΚΡ, έξαιτίας τής διασπαστικής, άποδιοργανωτικής δράσης τών μενσεβίκων δέν ήταν ένωμένο. Οί μπολσεβίκοι πάλαιβσν γιά τήν όλόπλευρη άνάπτυξη τής έπανάστασης, γιά τήν άνατροπή τοΰ

131

τσαρισμού μέ ένοπλη έξέγερση, γιά τή στερέωση τής συμμαχίας τής έργατικής τάξης καί τής άγροτιάς, γιά τήν ούδετεροποίηση, γιά τήν άπομόνωση τής καντέτικης άστικής τάξης, γιά τή δημιουργία προσω­ ρινής έπαναστατικής κυβέρνησης τών έργατών καί άγροτών. ΟΙ μενσεβίκοι πάλαιβαν μέ πείσμα ένάντια στήν έπαναστατική γραμμή τών μπολσεβίκων καί δροΰσαν σάν πράκτορες τής άστικής τάξης μέσα στό έργατικό κίνημα. ' Η έλλειψη ενότητας στούς κόλπους τοΰ ΣΔΕΚΡ διασποΰσε τίς γραμμές τής έργατικής τάξης καί έξασθένιζε έτσι τήν έπίθεσή της. Γ ι' αύτούς τούς λόγους τό προλεταριάτο δέν μπόρεσε νά παίξει στό άκέραιο καί ώς τό τέλος τό ρόλο τοΰ ήγεμόνα τής έπανάστασης καί νά τήν όδηγήσει στή νίκη. Άντεπαναστατικό ρόλο έπαιξε ή φιλελεύθερη άστική τάξη τής Ρωσίας, πού συμβιβάστηκε μέ τόν τσαρισμό. Στήν ήττα τής έπανάστασης συντέλεσε ή οίκονομική βοήθεια, πού έδοσαν στήν τσαρική κυβέρνηση οί ξένοι ιμπεριαλιστές, πού φοβήθη­ καν μήπως χάσουν τά κεφάλαιά τους τά τοποθετημένα στή βιομηχα­ νία τής Ρωσίας, καί μήπως έπεκταθεϊ ή έπανάσταση σέ άλλες χώρες. Ό παγκόσμιος Ιμπεριαλισμός ένεργοΰσε σάν άσπονδος έχθρός τής ρωσικής έπανάστασης άπό τά πρώτα της βήματα. Στή σταθεροποίηση τής θέσης τοΰ τσαρισμού βοήθησε καί τό κλείσιμο ειρήνης μέ τήν ' Ιαπωνία τόν Αύγουστο τοΰ 1905. Π αρ'όλο πού ή πρώτη ρωσική έπανάσταση ήττήθηκε, είχε γίνει τό πρώτο ρήγμα στό άπολυταρχικό καθεστώς. Τό προλεταριάτο μέ τήν ήρωική του πάλη πέτυχε γιά τόν έαυτό του καί γιά όλο τό λαό μιά σειρά πολιτικές καί οικονομικές κατακτήσεις. Γιά πρώτη φορά στή Ρωσία κατακτήθηκε, έστω καί γιά λίγο διάστημα, ή ελευθερία τοΰ λόγου, τοΰ συνεταιρίζεσθαι, τοΰ συνέρχεσθαι. Ιδρύθηκαν μορφωτικοί καί πολιτι­ στικοί σύλλογοι, συνδικαλιστικές όργανώσεις, βγήκε νόμιμος έργστικός τύπος. Ή έπανάσταση άπόσπασε άπό τόν τσαρισμό τόν πρώτο άντιπροσωπευτικό θεσμό, τήν Κρατική Δούμα. Π αρ’ όλο πού ή Δούμα ήταν ένα άνίσχυρο έξάρτημα τοΰ τσαρισμού, οΙ μπολσεβίκοι τή χρησιμοποίησαν σάν βήμα γιά έπαναστατική ζύμωση καί γιά τό ξεσκέπασμα τοΰ τσαρισμού καί τών πολιτικών κομμάτων τής άστικής τάξης. 01 έργάτες πέτυχαν μιά σειρά βελτιώσεις στίς συνθήκες τής δουλιδς τους. Σέ πολλούς κλάδους τής βιομηχανίας αύξήθηκε τό μεροκάματο. ' Η άγροτιά πέτυχε τήν κατάργηση τών πληρωμών γιά έξαγορά τής γής, μείωση τών τιμών ένοικίασης καί πούλησης τής γής. Ό κύριος όμως σκοπός τής έπανάστασης, ή άνατροπή τοΰ τσαρισμού, δέν πραγματοποιήθηκε. Ή έπανάσταση έδειξε μέ πει­ στικό τρόπο πώς δέν άρκεί ή ύπονόμευση τής τσαρικής έξουσίας, πώς ή έξουσία αύτή πρέπει νά έκμηδενιστεϊ.

132

β. Ή διεθνής σημασία τής έπανάστασης ' Η ρωσική έπανάσταση του 1905-1907 έγκαινίασε μιά νέα έποχή, τήν έποχή τών βαθύτατων πολιτικών τρανταγμών καί έπαναστατικών μαχών. Τά πρώτο χτύπημα πού έδοσε ή έπανάσταση στόν τσαρισμό, πού τά συμφέροντά του ήταν συνυφασμένα μέ τά συμφέροντα τοΰ δυτικοευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού, έξασθένιζε όλόκληρο τό Ιμπερια­ λιστικό σύστημα. ΟΙ κυβερνήτες τών εύρωπσϊκών κρατών άναστστώθηκαν. ' Ετοιμάζονταν νά τρέξουν σέ όποιαδήποτε στιγμή σέ βοήθεια τοΰ ρωσικού τσαρισμού. Τό 1905, όταν ή έπανάσταση έφτασε στό άποκορύφωμά της, τά γερμανικά καταδρομικά καί τορπιλοβόλα μπήκαν στό φιλλανδικό κόλπο. ' Ετοιμαζόταν γιά δράση μιά μοίρα τοϋ άγγλικοΰ στόλου. Αύστριακά στρατεύματα συγκεντρώθηκαν στά ρωσικά σύνορα. ΟΙ μπολσεβίκοι ξεσκέπαζαν τίς μανούβρες τής εύρωπαϊκής άντεπανάστασης. Τό ρωσικό προλεταριάτο στόν άγώνα του δέν ήταν μόνο του. Είχε σίγουρη έφεδρεία τό δ ι^νές προλετα­ ριάτο. Τό Διεθνές σοσιαλιστικό γραφείο τής II Διεθνούς κάλεσε τούς έργάτες όλου τοΰ κόσμου νά ύποστηρίξουν τή ρωσική έπανά­ σταση. Τό κίνημα άλληλεγγύης μέ τόν ήρωικό άγώνα τών λαϊκών μαζών τής Ρωσίας πήρε ευρύτατη έκταση καί δυνάμωσε τή διεθνιστική ένότητα τής έργατικής τάξης. 1Η έπανάσταση έγκαινίασε ένα νέο στάδιο στό διεθνές έργατικό κίνημα καί είχε Ισχυρή έπίδραση στήν άνάπτυξη τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ άγώνα τών λαών τών άποικιών. ’ Η έπανάσταση προξένησε τεράστια έντύπωση, προκάλεσε θερμή συμπάθεια καί είχε ύποστήριξη άπό τό προλεταριάτο τής Δυτικής Εύρώπης καί τής 'Αμερικής. «ΟΙ έργαζόμενοι τοΰ Παρισιοΰ, τής πόλης τής έπανάστασης — έλεγε μιά διακήρυξη πού άπευθυνόταν στούς προλετάριους τής Ρωσίας — είναι όλόψυχα μαζί σας καί άπευθύνονται σέ σάς μέ τά παρακάτω λόγια: ύπολογίζετε σέ μαςΙ Μπορεϊτε νά είστε σίγουροι γιά τή βοήθειά μαςΙ Κάτω ό τσαρισμόςΙ Κάτω οΙ έκμεταλλευτέςΙ Ζήτω ή κοινωνική έπανάστασηΙ». Μέ μεγάλο ένθουσιασμό ύποδέχτηκαν τήν έπανάσταση τής Ρωσίας οΙ έκπρόσωποι τών γάλλων σοσιαλιστών: ό Ζ. Γκέντ, ό Π. Λαφάργκ, ό Ζ. Ζορές, έπιφανείς προσωπικότητες τής γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας: ό Α. Μπέμπελ, ή Ρ. Λούξεμπουργκ, ό Κ. Λήμπκνεχτ, ό φ. Μέρινγκ, ή Κ. Τσέτκιν: « Ή έλευθερία πού θ ' άποκτήσει ή Ρωσία, θά είναι ταυτόχρονα έλευθερία γιά τήν Πρωσία, γιά τή Σαξωνία, γιά τή Γερμανία — έλεγε ό Κ. Λήμπκνεχτ, καλώντας τούς γερμανούς έργάτες «νά ταχθούν κάτω άπό τή σημαία τής ρωσικής έπανάστασης». Παρά τή θέληση τών δεξιών σοσιαλδημοκρατών καί τών συνδικαλιστών ήγετών, οΙ έργάτες τής Γερμανίας, τής ' Ιταλίας, τής Αύστροουγγαρίας καί τών άλλων χωρών άρχισαν πιό συχνά νά καταφεύγουν στίς πολιτικές άπεργίες. Βαθιά άπήχηση είχε ή ρωσική έπανάσταση στούς έργαζόμενους

133

τής Τσεχίας, τής Μοραβίας καί τής Γαλικίας- άρχισε μιά άνοδος τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ άγώνα τών σλοβένων καί τών κροατών. Στή Βιένη, στή Βουδαπέστη, στήν Πράγα, στό Λβόφ τό Νοέμβρη τοΰ 1905 έγιναν μαζικές διαδηλώσεις. Κάτω άπό τήν πίεση τοΰ πλατιού άπεργιακοϋ κινήματος ή αύστριακή κυβέρνηση άναγκάστηκε νά καθιερώσει τό καθολικό έκλογικό δικαίωμα. Στή Βουλγαρία, κάτω άπό τήν έπίδραση τής ρωσικής έπανάστα­ σης, ξεδιπλώθηκε ένας έπίμονος οίκονομικός καί πολιτικός άγώνας τών έργατών μέ τήν καθοδήγηση τών στενών σοσιαλιστικών «τεσνιακοί». Οί έργαζόμενοι τής Ρουμανίας χαιρέτησαν θερμά τούς έπαναστατημένους ναΰτες τοΰ θωρηκτοΰ «Ποτιόμκιν» καί στό πρόσωπό τους τό λαό τής Ρωσίας, πού σηκώθηκε σέ έπανάσταση. Τό 1907 άρχισε στή Μολδαβία καί Βλαχία ένα Ισχυρό άγροτικό κίνημα ένάντια στούς ρουμάνους βογιάρους καί τσιφλικάδες. Εξαιρετικά μεγάλη σημασία είχε ή ρωσική έπανάσταση γιά τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα τών χωρών τής 'Ανατολής. Στό ' Ιράν, στήν Τουρκία, στήν Κίνα στά χρόνια 1905-1912 έγιναν άστικές έπαναστάσεις. Ά ρ χ ισ ε ή άνοδος τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινή­ ματος στίς ' Ινδίες, στό Αφ γανιστάν, στήν ' Ινδονησία. ’ Η είδηση γιά τή ρωσική έπανάσταση έφτασε ώς τίς άκτές τής Λατινικής Αμερικής. Ξέσπασε έπανάσταση στό Μεξικό. Τό έπαναστατικό κύμα φούσκωσε στήν Αργεντινή, στή Χιλή, στή Βραζιλία. Γινόταν αίσθητός ό έπαναστατικός άναβρασμός στίς χώρες τής Βόρειας Αφρικής. ΟΙ δημοκρατικές έπαναστάσεις πού άρχισαν μετά τό 1905 στίς χώρες τής ' Ανατολής, άρχισαν νά κλονίζουν τό άποικιοκρατικό σύστημα τοΰ Ιμπεριαλισμού. Ό В. I. Λένιν τόνιζε πώς ή Ισχυρή έξέγερση τοΰ 1905 άφησε βαθιά ίχνη καί πώς ή έπίδρασή της στό άνοδικό κίνημα εκατοντάδων εκατομμυρίων άνθρώπων είναι άκαταμάχητη. Ή πάλη τών μπολσεβίκων γιά τήν έπαναστατική λύση τών βασικών προβλημάτων τής ρωσικής έπανάστασης (όπως είναι τό πρόβλημα γιά τόν ήγετικό ρόλο τοΰ κόμματος τής έργατικής τάξης, τή συμμαχία τής έργατικής τάξης καί τής άγροτιάς, τήν ήγεμονία τοΰ προλεταριάτου, τήν έπαναστατική δημοκρατική δικτατορία τοΰ προ­ λεταριάτου καί τής άγροτιάς, τή μετεξέλιξη τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης σέ σοσιαλιστική, τήν καθοδήγηση τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος, τίς μορφές καί τά μέσα τής έπαναστστικής πάλης), έδοσε ένα σοβαρό χτύπημα στούς όπορτουνιστές τής II Διεθνούς. Οί μπολσεβίκοι άνάτρεψαν τίς άπόψεις πού κυριαρχούσαν στά κόμματα τής II Διεθνούς ότι είναι άναπόφευκτη ή ήγεμονία τής άστικής τάξης στίς άστικές έπαναστάσεις, ότι ή άγροτιά είναι άντιδραστική, ότι θά μεσολαβήσει μακρόχρονη άνάπαυλα άνάμεσα στήν άστική καί στή σοσιαλιστική έπανάσταση. ' Η πάλη τών μπολσεβίκων ένάντια στόν όπορτουνισμό συντέλεσε

134

στόν παραπέρα διαχωρισμό τών Επαναστατικών καί τών ρεφορμιστι­ κών ρευμάτων μέσα στά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα τής Ευρώ­ πης, στή διαμόρφωση καί στήν άνάπτυξη τών άριστερών ρευμάτων (τών γερμανών άριστερών σοσιαλδημοκρατών, τών άριστερών στό Βρετανικό σοσιαλιστικό κόμμα καί άλλων). Ή πείρα τής πρώτης ρωσικής έπανάστασης βοήθησε τό Βουλγάρικο έργατικό σοσιαλδη­ μοκρατικό κόμμα τών στενών σοσιαλιστών νά σταθεί γερά στίς έπαναστατικές θέσεις. ΟΙ μπολσεβίκοι άποτελοϋσσν τό πρότυπο στήν πάλη ένάντια στόν όπορτουνισμό καί τό παράδειγμα γιά τήν κστάκτηση σταθερών θέσεων μέσα στίς μάζες. Ό В. I. Λένιν ξεσκέπαζε καί τούς κεντριστές τής II Διεθνούς. Κεντριστικές θέσεις ύποστήριζαν οί έπίσημοι ήγέτες τής II Διεθνούς. 'Ακολουθούσαν πολιτική συμφιλιωτισμοϋ καί ύποχωρήσεων άπέναντι στούς όπορτουνιστές. Ή κριτική τοΰ Λένιν βοηθούσε τούς άριστερούς νά διαχωρίζουν τή θέση τους άπό τούς κεντριστές.

ΣΥΝΤΟΜΑ

ΣΥΜ ΠΕΡΑΣΜ ΑΤΑ

Ή άστικοδημοκρατική έπανάσταση τοΰ 1905-1907 στή Ρωσία είναι ή πρώτη λαϊκή έπανάσταση στήν έποχή τοΰ ιμπεριαλισμού. 1Η έπανάσταση έξάσκησε τεράστια έπίδραση σ ’ όλη τή μετέπειτα άνά­ πτυξη τής Ρωσίας. ’ Η έπανάσταση ξεσήκωσε σέ συνειδητή έπαναστστική δράση τίς πλατιές λαϊκές μάζες καί τίς πλούτισε μέ μεγάλη πολιτική πείρα. «Κάθε μήνας αύτής τής περιόδου — ύπόδειχνε ό Λένιν — Ισοδυναμοΰσε, άπό τήν άποψη τής έκμάθησης τών βάσεων τής πολιτικής έπιστήμης καί άπό τίς μάζες καί άπό τούς άρχηγούς, καί άπό τίς τάξεις καί άπό τά κόμματα, μέ ένα χρόνο «εΙρηνικής» «συνταγματικής» άνάπτυξης» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 41ος, σελ. 9). Ή έπανάσταση έδειξε μέ πειστικό τρόπο πώς μόνο μέ τήν έπαναστατική πάλη τών μαζών, μέ τήν κοινή πάλη τών καταπιεζόμενων λαών τής Ρωσίας μπορεί ν ’ άνατραπεϊ ή τσαρική άπολυταρχία καί σέ συνέχεια ό ζυγός τοϋ καπιταλισμού. ’ Η έπανάσταση παρουσίασε όλες τίς τάξεις καί τά κόμματα στή δράση τους, άποκάλυψε τίς τάσεις τους, τό ρόλο καί τή σημασία τους μέσα στή χώρα. ΟΙ λαϊκές μάζες μπορούσαν νά δοϋν γιατί παλαίβει τό ένα ή τό άλλο κόμμα, ποιά ταξικά συμφέροντα προασπίζει τό καθένα. Ή έπανάσταση έδειξε άνάγλυφα πώς ή ένότητα τής έργατικής τάξης άποτελεϊ σπουδαιότατο όρο γιά τή νίκη τής έπανάστασης. ' Η έργαζόμενη άγροτιά, παρ ’ όλες τίς ταλαντεύσεις της, έδρασε σάν σύμμαχος τής έργατικής τάξης. Εϊναι άλήθεια πώς ή συμμαχία τής έργατικής τάξης καί τής άγροτιάς βρισκόταν στήν πορεία τής διαμόρφωσής της, ήταν άκόμη αύθόρμητη, συχνά άσυναίσθητη. ΟΙ

135

δυνάμεις τών έργατών κα( τών άγροτών ήταν άκόμη κομματιασμένες κι όχι καλά όργανωμένες. Γιά πρώτη φορά στήν Ιστορία τό προλεταριάτο παρουσιάστηκε σάν ήγέτης, σάν ήγεμόνας τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης, άποσπώντας άπό τή φιλελεύθερη άστική τάξη τήν καθοδήγηση τών λαϊκών μαζών. Ταυτόχρονα άποδείχτηκε πώς τό προλεταριάτο εϊναι σέ θέση νά γίνει ήγέτης τής έπανάστασης, άκόμη κι όταν άριθμητικά άποτελεϊ, έξαιτίας τής άνεπαρκοΰς άνάπτυξης του καπιταλισμού, τή μειοψηφία τοϋ πληθυσμού τής χώρας. Ή έπανάσταση άπόδειξε ταυτόχρονα πώς οί δημοκρατικές μάζες τής άγροτιάς εϊναι σέ θέση νά βοηθήσουν τό προλεταριάτο στήν κατάκτηση τής νίκης. ' Η έπανά­ σταση έδειξε χειροπιαστά τήν άντεπαναστατικότητα τής άστικής τάξης. ’ Η έπανάσταση έδειξε ότι τό κέντρο τοϋ παγκόσμιου έπαναστατικοϋ κινήματος έχει μετατοπιστεί στή Ρωσία καί ότι τό ήρωικό ρωσικό προλεταριάτο έγινε ή έμπροσθοφυλακή τοΰ έπαναστατικοϋ προλε­ ταριάτου όλου τοΰ κόσμου. Ή πρώτη ρωσική έπανάσταση παρουσίασε νέα μέσα καί νέες μορφές πάλης, άγνωστες στίς προηγούμενες έπαναστάσεις. Γιά πρώτη φορά χρησιμοποιείται ή μαζική πολιτική άπεργία πού μετατρέπεται σέ ένοπλη έξέγερση. Τά Σοβιέτ τών έργατών βουλευτών, πού δημιουργήθηκαν στήν πορεία τής έπανάστασης, ήταν όχι μόνο όργανα τής έξέγερσης, άλλά καί μιά έμβρυακή μορφή τής έπαναστατικής δημοκρατικής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου καί τής άγροτιάς. "Ηταν πρόπλασμα τής Σοβιετικής έξουσίας πού έγκαθιδρύθηκε στή χώρα μας μέ τή νίκη τής ' Οχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Σ 'ό λ η τή διάρκεια τής έπανάστασης μαζί μέ τούς ρώσους έργάτες καί άγρότες πάλαι ψαν ήρωικά ένάντια στόν τσαρισμό καί στούς τσιφλικάδες οΙ έργάτες καί οΙ άγρότες τής Ούκρανίας, τής Λευκορω­ σίας, τής Πολωνίας, τών Βαλτικών χωρών, τής ’ Υπερκαυκασίας, τής Κεντρικής Ά σ ία ς καί άλλων άκρινών περιοχών τής τσαρικής Ρωσίας. ’ Η πείρα τής έπανάστασης έδειξε τήν άνάγκη καί τή δυνατότητα μιας μαχητικής συμμαχίας τών έργαζομένων όλων τών έθνοτήτων τής Ρωσίας μέ τήν ήγεσία τοΰ προλεταριάτου στόν κοινό άγώνα γιά τήν №νική καί κοινωνική άπελευθέρωση. Ό В. I. Λένιν πλούτισε τό μαρξισμό μέ τήν τεράστια πείρα τής έπανάστασης. Στίς έργασίες του άνάπτυξε παραπέρα τή μαρξιστική θεωρία τής έπανάστασης καί τή διδασκαλία γιά τό κράτος, τήν έπαναστατική πολιτική πού έξασφαλίζει τόν ήγετικό ρόλο τής έργατι­ κής τάξης στήν άστικοδημοκρατική καί στή σοσιαλιστική έπανά­ σταση. Τά χρόνια τής έπανάστασης ύπήρξαν χρόνια δοκιμασίας τών δυό πολιτικών γραμμών, τής μπολσεβίκικης καί τής μενσεβίκικης. Ή πορεία τής έπαναστατικής πάλης έπιβεβαίωσε τήν όρθότητα τοΰ στρατηγικού σχεδίου καί τής τακτικής τών μπολσεβίκων. Στά συνέ-

136

όρια τοΰ Κόμματος μέ τή σφοδρή πάλη ένάντια στούς μενσεβίκους ή συλλογική κομματική σκέψη έπεξεργάστηκε τίς συγκεκριμένες μεθό­ δους καί τά μέσα τής έπαναστατικής πάλης τών μαζών, τίς βάσεις τής έπιστημονικής τακτικής στή Δούμα, τίς μορφές συνένωσης μέ τά εθνικά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα πάνω στίς άρχές τοϋ προλετα­ ριακού διεθνισμού. Ή ρωσική έπανάσταση τοϋ 1905-1907 ήταν ή πρώτη στήν παγκόσμια ιστορία έπανάσταση στήν όποία τό μαρξιστικό κόμμα τής έργατικής τάξης παρουσιάστηκε σάν άνεξάρτητη πολιτική δύναμη μέ τό δικό του ιδιαίτερο πρόγραμμα, τή δική του στρατηγική καί τακτική. Τό Κόμμα τών μπολσεβίκων πέρασε άπό ένα μεγάλο πολιτικό σχολειό, άπόκτησε τεράστια πείρα όργανωτικής δουλιάς μέσα στίς μάζες. ' Ενώ ώς τό 1905 οί μπολσεβίκοι ήταν γνωστοί μόνο σ'ένα μικρό σχετικά κύκλο άνθρώπων, μέ τήν έπανάσταση έγιναν γνωστοί στίς πλατιές μάζες. Τό Κόμμα έγινε μαζικό. Οί μπολσεβίκοι πολεμούσαν μέ αύτοθυσία γιά τά συμφέροντα τοΰ λαοΰ καί βρίσκονταν πάντοτε στούς πιό δύσκολους κι έπικίνδυνους τομείς τής πάλης. ‘ Ολα αύτά άφησαν βαθιά ίχνη στή συνείδηση τών λαϊκών .μαζών καί τά άποτελέσματά τους φάνηκαν άργότερα στίς έπαναστάσεις τοΰ Φλεβάρη καί τοΰ Όχτώβρη. «Χωρίς μιά τέτια γενική δοκιμή, όπως τό 1905, θά ήταν άδύνατο νά γίνουν οί έπαναστάσεις τοΰ 1917, τόσο ή άστική τοΰ Φλεβάρη, όσο καί ή προλεταριακή τοϋ Ό χτώ β ρη» (В. I. Λένιν, Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 38ος, σελ. 306).

137

Κ ΕΦ Α ΛΑΙΟ IV

ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΤΩΝ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ (1907-1910)

1. Ή άντίδραση τοΰ Στολίπιν Ύστερα άπό τήν ήττα τής έπανάστασης, ό τσαρισμός περιέσφιγγε τή χώρα στή μέγγενη τής τρομοκρατίας τών μαυροεκατονταρχιτών. 'Οργίαζαν παντού τά καταδιωκτικά άποσπάσματα καί τά έκτακτα στρατοδικεία. Τιμωρούσαν άγρια τόν καθένα γιά τόν όποιο ύπήρχαν ύπόνοιες πώς είναι άνακατεμένος στό έπαναστατικό κίνημα. Χιλιάδες άνθρωποι, πού πήραν μέρος στόν έπαναστατικό άγώνα έκτελέστηκαν. Δεκάδες χιλιάδες ρίχτηκαν στά κάτεργα. Γέμισαν οί φυλακές. Οί έκμεταλλευτές εκδικούνται σκληρά τούς έργαζόμενους πού τόλμησαν νά σηκώσουν έπανάσταση. Ό ύπουργός τοϋ τσάρου Στολίπιν πήρε τό παρατσούκλι ό «κρεμάλας», καί τίς κρεμάλες πού γέμισε τή χώρα, ό λαός τίς βάφτισε «γράβάτες τοΰ Στολίπιν». ' Η άπολυταρχία ρίχτηκε μέ τή μεγαλύτερη θηριωδία ένάντια στήν έργατική τάξη καί στίς όργανώσεις της. Μέσα στά χρόνια 1 9 06-1910 οί τσαρικές άρχές έκλεισαν περίπου 500 έργατικά συνδικάτα καί άπόριψαν τίς αιτήσεις άναγνώρισης άλλων 600 συνδικάτων. Ό άριθμός τών μελών τών νόμιμων συνδικάτων έπεσε άπό 245 χιλιάδες στίς άρχές τοΰ 1907 σέ 13 χιλιάδες στά τέλη τοΰ 1909. ' Η τσαρική όχράνα έμπαζε σωρηδόν στίς έπαναστατικές όργανώσεις χαφιέδες, πού τίς κατασκόπευαν άπό τά μέσα καί πρόδιναν τούς έπαναστάτες. ' Η έργατική τάξη ύπόφερε καί άπό τήν έπίθεση τοϋ κεφαλαίου. Οί ένώσεις τών έπιχειρηματιών έκαναν λυσσασμένο άγώνα ένάντια στούς έργάτες. Οί έργοστασιάρχες κήρυσσαν λόκ-άουτ, έκλειναν τίς έπιχειρήσεις καί άπόλυαν κατά μάζες τούς έργάτες. Καταχωρούσαν τούς δραστήριους έργάτες στούς «μαύρους καταλόγους», καί τότε δέν τούς έπαιρνε στή δουλιά καμιά έπιχείρηση, πού ό ιδιοκτήτης της άνήκε στήν ένωση τών έπιχειρηματιών. Στά εργοστάσια ξαναμπήκαν σέ ισχύ πολλά μέτρα άπό τό προεπαναστατικό καθεστώς, μεγάλωσε ή έργάσιμη μέρα, μειώθηκε τό μεροκάματο κι άρχισαν νά χρησιμοποι­ ούνται πάρα πολύ τά πρόστιμα. «Τώρα ήρθε ή σειρά μας καί κύριοι τής κατάστασης είμαστε έμεϊς», — δήλωναν ξετσίπωτα στούς έργάτες οί έπιχειρηματίες.

138

’ Ωστόσο, ό τσαρισμός δέν μπορούσε νά ξαναφέρει πέρα γιά πέρα τό προεπαναστατικό καθεστώς. 'Η Ρωσία δέν ήταν πιά έκείνη πού ήταν πρίν άπό τό 1905. Ό λ ε ς οί τάξεις πέρασαν άπό τήν έπανάσταση καί καθεμιά έβγαλε άπ’ αύτήν τά διδάγματά της. Ό τσαρισμός, οί φεουδάρχες-τσιφλικάδες κατάλαβαν πώς εΤναι άνάγκη νά προσαρμοστούν στήν καπιταλιστική άνάπτυξη τής Ρωσίας γιά νά διατηρήσουν τήν έξουσία καί τά είσοδήματά τους, καί άναζητοϋσαν συμμάχους μέσα στήν άστική τάξη τής πόλης καί τοΰ χωριού. Γι'αύτό ό τσαρισμός άρχισε νά άκολουθεϊ μιά νέα πολιτική, πού πήρε τό όνομα στολιπινοκρατία. Χαρακτηριστικά τής στολιπινοκρατίας ήταν τό πολιτικό καθεστώς τής 3 τού Ίο ύ νη καί ή νέα άγροτική πολιτική. Ό τσαρισμός χρειαζόταν τήν Κρατική Δούμα γιά νά έδραιώσει τήν άντεπαναστατική συμμαχία τών τσιφλικάδων καί τής άστικής τάξης καί γιά νά έξαπατήσει τά καθυστερημένα στρώματα τοϋ πληθυσμού. Μά ή κυβέρνηση χρειαζόταν μιά ύπάκουη Δούμα. Ό νέος έκλογικός νόμος περιόριζε άκόμη πιό πολύ τά δικαιώματα τοϋ λαοΰ: οί τσιφλικάδες καί οΐ καπιταλιστές έβγαζαν πάνω άπό τά τρία τέταρτα όλων τών έκλεκτόρων, ένώ οί έργάτες καί ο! άγρότες λιγότερους άπό τό ένα τέταρτο. ’ Η Εκπροσώπηση τών καταπιεζόμενων έθνών μειωνόταν πάρα πολύ: ό ντόπιος πληθυσμός τής Κεντρικής Ά σ ία ς δέν είχε καθόλου έκλογικά δικαιώματα, ό άριθμός τών βουλευτών τής Πολωνίας, τοϋ Καυκάσου καί άλλων έθνικών περιο­ χών μειώθηκε σχεδόν στό ένα τρίτο. ' Ο έξαμβλωματικός έκλογικός νόμος έδοσε στήν ιθύνουσα σπείρα τά άποτελέσματα πού έπιθυμοϋσε. Τά δύο τρία τών βουλευτών τής 3ης Δούμας ήταν τσιφλικάδες, άνώτεροι τσαρικοί δημόσιοι ύπάλληλοι καί κληρικοί. Ό τσαρισμός προσπάθησε νά λύσει μέ δικό του τρόπο καί τό πρόβλημα τής γής, νά τό λύσει έτσι, ώστε νά μή δόσει γή σ'όλους τούς άγρότες καί νά μή γίνει αύτό σέ βάρος τών τσιφλικάδων. ’ Η ιθύνουσα όλιγαρχία, πού έγκατέλειψε κάθε έλπίδα γιά τήν άφοσίωση τής άγροτιάς στόν «πατερούλη τόν τσάρο», άρχισε νά δημιουργεί γιά τόν έαυτό της στήριγμα στούς κουλάκους. Αύτό βρήκε τήν έκφρασή του στήν άγροτική πολιτική τοΰ Στολίπιν πού κατοχυρώθηκε μέ τό διάταγμα τής 9 τοΰ Νοέμβρη 1906 καί τό νόμο τής 14 τοΰ Ίο ύ νη 1910. Οΐ νέοι τσαρικοί άγροτικοί νόμοι προστάτευαν τά συμφέροντα τών τσιφλικάδων καί τών κουλάκων. Τά τσιφλικάδικα κτήματα έμειναν έντελώς άνέπαφα. ’ Ο κάθε άγρότης άπόκτησε τό δικαίωμα νά βγεϊ άπό τήν κοινότητα καί νά έχει τόν κλήρο του σάν άτομική του ιδιοκτησία. Σ'α ύτούς πού έβγαιναν άπό τήν κοινότητα δινόταν γή στό ίδιο μέρος (τά λεγάμενα χοϋτορ ή δτρουμπ). Ή διάλυση τής κοινότητας γινόταν βίαια κατά τέτιον τρόπο, πού τά καλύτερα χωράφια τά έπαιρναν οί κουλάκοι. Δέν ήταν τυχαίο τό ότι οί άγρότες

139

όνόμασαν πολύ εύστοχα τΙς έπιτροπές γαιορύθμισης «γαιοκλέφτες» καί τή στολιπινική γαιορύθμιση «γσιοαποδιοργάνωση». Μέσα σέ 9 χρόνια (1907-1915) 2,5 περίπου έκατομμύρια άγρότες βγήκαν άπό τίς κοινότητες καί πήραν σάν άτομική τους ιδιοκτησία περίπου 17 έκατομ. ντεσιατίνες γής. Γ ιά τήν έξοδο άπό τήν κοινότητα ένδιαφερόταν κατά πρώτο λόγο ή άστική τάξη τοϋ χωριού. Μιά μερίδα φτωχών, ιδιαίτερα έκεϊνοι πού δούλευαν μέ μεροκάματο στίς πόλεις, πωλοΰσαν τόν κλήρο τους καί έκοβαν όριστικά κάθε σχέση μέ τό χωριό. Οί κουλάκοι μέ τή βοήθεια τής Άγροτικής τράπεζας άγόραζαν άπό τούς φτωχούς σέ έξευτελιστικές τιμές τόν κλήρο τους. Ή βασική μάζα τών άγροτών έβλεπε ότι, βγαίνοντας άπό τήν κοινότητα, δέν πρόκειται νά σωθεί άπό τή φτώχια καί τή σκλαβιά. Παρά τήν τεράστια πίεση τών άρχών, στήν Εύρωπαϊκή Ρωσία βγήκε συνολικά άπό τίς κοινότητες μόνο τό ένα τέταρτο περίπου τών άγροτικών νοικοκυριών. Ή άγροτική πολιτική τού Στολίπιν όδήγησε στήν παραπέρα καταστροφή τών άγροτών καί στήν όξυνση τών ταξικών άντιθέσεων στό χωριό. Τό άγροτικό νοικοκυριό, πού τό τσάκιζε ή φτώχια, έμεινε καθυστερημένο. Ό άγρότης παιδευόταν σάν καί πρώτα μέ ένα άσήμαντο κομματάκι άγονης κι έξαντλημένης άπό τήν καλλιέργεια γήζ. χρησιμοποιώντας παλιά, πρωτόγονα έργαλεία καί πρωτόγονους τρόπους παραγωγής. Τό 1910 χρησιμοποιούσαν στήν άγροτική οίκονομία περίπου 8 έκατομ. ξύλινα άλέτρια καί 2 έκατομ. ξύλινα άλέτρια μέ φτερό. ' Η στολιπινοκρατία σήμαινε ένα δεύτερο βήμα, ύστερα άπό τή μεταρύθμιση τοΰ 1861, στό δρόμο τής μετατροπής τού τσαρισμοϋ σέ άστική μοναρχία. Ή τ α ν , όπως έγραφε ό Λένιν, μιά προσπάθεια ν ’ άνοιχτεϊ ή τελευταία άσφαλιστική δικλείδα, γιά νά άποσοβηθεϊ ή έπανάσταση, νά διατηρηθεί ή έξουσία, ή Ιδιοκτησία καί τά προνόμια τών φεουδαρχών-τσιφλικάδων. Ό μ ω ς ό τσαρισμός δέν έγινε άστική μοναρχία, άλλά άποτελοϋσε δικτατορία τών φεουδαρχών-τσιφλικά­ δων, πού κυβερνούσαν τήν Ρωσία σέ στενή συμμαχία μέ τή μεγαλοαστική τάξη. Στό χωριό, ή μεταρύθμιση τοΰ Στολίπιν, δυνα­ μώνοντας τήν πάλη μέσα στήν άγροτιά, δέν έξάλειψε τή βασική άντίθεση, τήν άντίθεση άνάμεσα σ 'ό λη τήν άγροτιά καί στούς τσιφλικάδες. Ό τσαρισμός έξακολουθοϋσε νά είναι ό κύριος έχθρός όλου τοΰ λαοϋ. Ή πάλη τών τάξεων στή μετεπαναστατική Ρωσία βρήκε τήν έκφρασή της στή θέση τών διάφορων κομμάτων στήν 3η Κρατική Δούμα. Τά συμφέροντα τών φεουδαρχών-τσιφλικάδων τά ύπεράσπιζαν οΙ λεγόμενοι δεξιοί, άνοιχτοί όπαδοί τής τσαρικής άπολυταρχίας. Αύτοί ήταν πού όργάνωναν τό ματοκύλισμα τών έργατών καί τών άγροτών, τά πογκρόμ ένάντια στούς έβραίους, τούς διωγμούς ένάντια στίς μή ρωσικές έθνότητες, τίς δολοφονίες τών έπαναστατών καί τών

140

προοδευτικών παραγόντων. ' Ο λαός μέ τό δίκιο του βάφτισε τούς δεξιούς: μαυροεκατονταρχίτες. ' Η άστική τάξη, συνδεμένη μέ χιλιάδες οίκονομικά νήματα μέ τούς τσιφλικάδες καί τήν τσαρική γραφειοκρατία καί τρομαγμένη άπό τήν έπανάσταση καί τόν ήγετικό ρόλο τοΰ προλεταριάτου στήν έπανά­ σταση, έπαιρνε άντεπσναστατικές θέσεις. Αύτό καθόρισε τή στάση τών κομμάτων τών όχτωβριστών καί τών καντέτων στή Δούμα. ΟΙ όχτωβριστές ύποστήριζαν μέ θέρμη τήν πολιτική τοΰ Στολίπιν καί ήταν ένα άπό τά κυβερνητικά κόμματα. ΟΙ καντέτοι έπαιζαν τό ρόλο άντιπολίτευσης καί μερικές φορές έκαναν κριτική σέ όρισμένα μέτρα τής τσαρικής κυβέρνησης. ΟΙ καντέτοι προσπαθούσαν μέ τήν άπάτη νά ύποτάξουν τίς μάζες στήν Ιδεολογική καί πολιτική έπιροή τους. Στήν πραγματικότητα οΙ καντέτοι ήταν άντεπαναστάτες φιλελεύθεροι, πού χαμοσέρνονταν μπροστά στήν άντίδραση. Σ 'όλα τά βασικά πολπικά ζητήματα, δημοσιονομική πολιτική, ψήφιση κονδυλίων γιά τήν προετοιμασία νέου πολέμου, άγροτική πολιτική, πού κατέστρεψε τούς άγρότες, μέτρα γιά τήν κατάπνιξη τής έπανάστασης, οΙ καντέτοι ύποστήριζαν στήν Κρατική Δούμα τίς προτάσεις τής τσαρικής κυβέρνησης. Στή συλλογή «Βέχι»*, πού έβγαλε τό 1909 μιά όμάδα άπό έπιφανεϊς κσντέτους συγγραφείς, οΙ καντέτοι δήλωναν άνοιχτά πώς πρέπει «νά ευλογούμε αύτή τήν έξουσία, πού μόνο αύτή μέ τίς ξιφολόγχες της καί μέ τίς φυλακές της μάς προστατεύει άκόμη άπό τή λαϊκή όργή». ’ Η άγροτιά έπιδίωκε νά σαρώσει τήν τσιφλικάδικη γαιοκτησία. Πολλά είχε μάθει άπό τήν έπανάσταση, μά δέν εϊχε καταλάβει άκόμη έντελώς πώς ή νίκη εϊναι δυνατή μόνο μέ τήν ήγεσία τού προλεταριά­ του, πώς τό λεγόμενο «Κόμμα λαϊκής έλευθερίας» εϊναι κόμμα προδοτών τής λαϊκής έλευθερίας. ΟΙ τρουντοβίκοι πού άντιπροσώπευαν στή Δούμα τούς άγρότες, δέν ήταν καλά όργανωμένοι, δέν ήταν άρκετά συνειδητοί καί ήταν έξαιρετικά άσταθεϊς στήν πολιτική. ’ Η ταξική θέση τού μικρονοικοκύρη καθόριζε τίς ταλαντεύσεις τους άνάμεσα στούς κσντέτους καί στούς σοσιαλδημοκράτες. Τήν έργατική τάξη τήν άντιπροσώπευαν στή Δούμα οΙ σοσιαλδη­ μοκράτες. ’Ανάμεσά τους ύπήρχαν μπολσεβίκοι καί μενσεβίκοι. 'Ακλόνητοι ύπερασπιστές τών έργαζομένων στή Δούμα ήταν μόνο οΙ μπολσεβίκοι. Τό καθήκον τού Κόμματος τής έργατικής τάξης στή Δούμα ήταν, όπως ύποστήριζε ό Λένιν, νά βοηθήσει τούς άδύνστους μικροαστούς δημοκράτες, νά τούς άποσπάσει άπό τήν έπιροή τών καντέτων, νά συνενώσει στήν πάλη κατά τής τσαρικής μοναρχίας τό στρατόπεδο τής δημοκρατίας όχι μόνο ένάντια στούς άνοιχτούς όπαδούς τής άπολυταρχίας, άλλά καί ένάντια στούς άντεπαναστάτες φιλελεύθερους. Ή άντίδραση έκδηλωνόταν σ ’ όλους τούς τομείς τής κοινωνικής * « Ορόσημα». Σημ. μετ.

141

ζωής, στήν έπιστήμη, στή φιλοσοφία, στήν τέχνη. Ό τσαρισμός, οΙ τσιφλικάδες, ή άστική τάξη καί τά κόμματά τους έκαναν άχαλίνωτη σωβινιστική ζύμωση. Κινούνταν δραστήρια καί ή παπαδοκρατία. Μέσα στή διανόηση διαδίδονταν πλατιά οΙ άντεπαναστατικές διαθέ­ σεις, οί ιδέες τής άποστασίας, ή προσήλωση στό μυστικισμό καί στή θρησκεία. Προσπαθούσαν νά σβύσουν άπό τή μνήμη τοΰ λαοΰ τήν έπανάσταση. Μέ τήν ήττα τής έπανάστασης καί τό θρίαμβο τής άντεπανάστασης έξασθένισε ή πάλη τών μαζών. "Επεσε άπότομα τό κύμα τοΰ έργατικοΰ κινήματος. ' Ο άριθμός τών άπεργών άπό 740 χιλ. τό 1907, έπεσε στίς 46,5 χιλ. τό 1910. Κάλμαρε γιά όρισμένο διάστημα ή έντονη πάλη στό χωριό. "Ηταν αισθητή ή κούραση ΰστερα άπό κάμποσα χρόνια έπαναστατικής ύπερέντασης. Άπαιτοΰνταν χρόνος γιά νά περάσει αύτή ή κούραση. "Ομως οι έργάτες καί οί άγρότες δέν είχαν ξεχάσει τά ήρωικά χρόνια τοΰ άγώνα. Κουφόβραζε ή δυσαρέ­ σκεια τών μαζών. 'Απαντώντας στούς κατατρεγμούς τής κυβέρνησης τών μαυροεκατονταρχιτών καί στίς πιέσεις τών έργοστασιαρχών οί έργάτες έλεγαν: «Περιμένετε, θάρθει πάλι τό 1905Ι».

2. Ή πάλη των μπολσεβίκων γιά τό Κόμμα, ένάντια στούς λικβινταριστές, στούς ότζοβιστές καί στούς τροτσκιστές Ή κυβέρνηση τών έκστονταρχιτών τσιφλικάδων ρίχτηκε μέ Ιδιαίτερη άγριότητά στό έπαναστατικό κόμμα τής έργατικής τάξης. "Αρχισαν μαζικές συλλήψεις τών μελών τοϋ Κόμματος. Πιάστηκαν πολλά μέλη τής Κεντρικής ' Εππροπής. φιμώθηκε ό έργατικός τύπος. ' Η έφημερίδα «Σοσιαλδημοκράτης», κεντρικό όργανο τοϋ Κόμματος, στάθηκε δυνατό νά έκδοθεϊ μόλις τό 1909. Δέν ύπήρξε ούτε μιά τοπική έπιτροπή, πού νά μήν τσακίστηκε άπό τήν άστυνομία. Πολλά κομματικά στελέχη βρίσκονταν στά κάτεργα, στίς φυλακές καί στίς έξορίες. 01 μικροαστοί διανοούμενοι έφευγαν άπό τό Κόμμα. "Ενα μέρος άπό τούς μή σταθερούς έργάτες άποσύρθηκε άπό τήν παράνομη κομματική δουλιά. ' 0 άριθμός τών μελών τών κομματικών όργανώσεων μειώθηκε σημαντικά. Τό 1907 ύπήρχαν στήν Πετρού­ πολη 8 χιλ. περίπου μέλη τοΰ Κόμματος, ένώ τό 1908 μόνο περί τίς 3 χιλ.· στό ’ Εκατερίνμπουργκ άπό τά 1070 κομματικά μέλη έμειναν τά 250, στό Ίβάνοβο-Βοζνεσένσκ άπό τά 2 χιλ. έμειναν περίπου 600. Χαλάρωσε ή σύνδεση άνάμεσα στίς κομματικές όργανώσεις. Ή παρανομία τής περιόδου τής άντίδρασης ήταν πολλές φορές χειρότερη άπό τήν προεπαναστατική παρανομία. Τότε οι κομματικές όργανώσεις δούλευαν σέ συνθήκες ώρίμανσης τής έπανάστασης, τώρα δούλευαν σέ συνθήκες ήττας τής έπανάστασης. Ά λ λ ο πράγμα είναι νά κάνεις έπίθεση κι άλλο νά είσαι άναγκασμένος νά ύποχωρεϊς. Στίς συνθήκες ύποχώρησης χρειάζεται Ιδιαίτερη σταθερότητα καί

142

άντοχή. Ή όργανωτική έξασθένιση τοΰ ΣΔΕΚΡ συνοδευόταν άπό σοβαρές Ιδεολογικές διαφωνίες στίς γραμμές του. Ό λ ο καί πιό πολύ βάθαινε τό χάσμα άνάμεσα στούς μπολσεβίκους καί στούς μενσε­ βίκους. ΟΙ μενσεβίκοι είχαν χάσει έντελώς τό ήθικό τους άπό τήν ήττα της έπανάστασης. 'Υποχωρούσαν πανικόβλητοι, δηλώνοντας όλο καί πιό φωναχτά πώς ούτε σκέψη μπορεϊ νά γίνει γιά νέα έπανάσταση. Άπαρνοΰνταν έπαίσχυντα τό επαναστατικό πρόγραμμα καί τά έπαναστατικά συνθήματα τοΰ κόμματος. Καλοΰσαν τήν έργατική τάξη νά έλθει σέ συνεννόηση μέ τήν άστική τάξη, νά συνθηκολογήσει ούσιαστικά μέ τό μαυροεκατονταρχίτικο καθεστώς τοΰ Στολίπιν, δηλαδή πρόδιναν όχι μόνο τό σοσιαλισμό, άλλά καί τή δημοκρατία. ' Επιδίωκαν τή διάλυση τών παράνομων κομματικών όργανώσεων καί τό σταμάτημα τής παράνομης επαναστατικής δουλιάς. ' Οδηγούσαν τά πράγματα στή διάλυση τοΰ έπαναστατικοϋ κόμματος τής έργατι­ κής τάξης, τοΰ κόμματος τοΰ έπαναστατικοϋ μαρξισμού. Μέ τίμημα τήν άποκηρύξη τοΰ προγράμματος καί τής τακτικής τοΰ κόμμα­ τος, τών έπαναστατικών του παραδόσεων, οΙ λικβινταριστές ήθε­ λαν νά έξαγοράσουν τήν άδεια τής τσαρικής άστυνομίας γιά νό­ μιμη ύπαρξη. Γ ι’ αύτό πολύ δίκαια τούς όνόμασαν «έργατικό κόμμα τοΰ Στολίπιν». ΟΙ ήγέτες τών μενσεβίκων, Άξελρόντ, Ντάν, Μάρτοφ, Μαρτίνοφ, Πότρεσοφ δυνάμωσαν τίς ύπουλες έπιθέσεις τους κατά τών μπολσεβίκων. ' Ορισμένα άσταθή στοιχεία άνάμεσα στούς μπολσεβίκους παρου­ σίασαν τήν έποχή αύτή έπικίνδυνες ταλαντεύσεις. Ζαλισμένα άπό μιά έπαναστατική φρασεολογία δήλωναν πώς επαναστάτης είναι μόνο έκεϊνος, πού ζητά νά στηθοΰν όδοφράγματα, πώς δέν ταιριάζει σέ έπαναστάτη νά βρίσκεται στή Δούμα τών μαυροεκατονταρχιτών. Καλοΰσαν τό κόμμα νά μή χρησιμοποιεί τίς νόμιμες μορφές δουλιάς καί νά άνακαλέσει τή σοσιαλδημοκρατική όμάδα άπό τή Δούμα. Οί ότζοβιστές*, όπως τούς όνόμαζαν, σχημάτισαν τήν Ιδιαίτερη όμάδα τους μ ' έπικεφαλής τόν Μπογντάνοφ, ή όποία έκανε άγώνα ένάντια στή λενινιστική γραμμή. Ντροπαλοί ότζοβιστές, σύμφωνα μέ τήν έκφραση τού Λένιν, ήταν οί ούλτιματιστές, πού άντί γιά μιά ύπομονητική διαπαιδαγώγηση τής όμάδας τής Δούμας, πρόβαλαν σ ’ αύτή τό τελεσίδικο: ή νά διορθωθούν άμέσως όλες οΙ άδυναμίες ή νά φύγει άπό τή Δούμα. ΟΙ ότζοβιστές άποτελοΰσαν μιά άσήμαντη μειοψηφία στίς γραμμές τών μπολσεβίκων. Ά ν οί λικβινταριστές πρότειναν άνοιχτά νά καταργηθεϊ τό παράνομο κόμμα, οΙ ότζοβιστές άπειλοΰσαν τήν ύπαρξή του συγκαλυμμένα: ή άρνηση χρησιμο­ ποίησης τών νόμιμων δυνατοτήτων δουλιάς θά έκοβε τή σύνδεση τοΰ κόμματος μέ τίς μάζες, καί χωρίς σύνδεση μέ τίς μάζες τό κόμμα * Ότζοβιστές — άπό τό ρωσικό ρήμα ότζιβότ, πού σημαΐνίΐ άνακαλώ. Σημ. μΐτ.

143

μετατρέπεται σέ σεχταριστική όργάνωση. Νά γιατί ό Λένιν έγραφε πώς οΙ ότζοβιστές είναι λικβινταριστές άπό τήν άνάποδη. Έ τ σ ι τά χρόνια αύτά μέσα στό ΣΔΕΚΡ παρουσιάστηκαν δυό βασικά όπσρτουνιστικά ρεύματα: τών λικβινταριστών πού μετατό­ πιζαν τό κέντρο βάρους άποκλειστικά στίς νόμιμες όργανώσεις καί τών ότζοβιστών, πού τό κέντρο βάρους τό έριχναν στήν παράνομη κομματική όργάνωση. ' Η έμφάνιση τών δυό αύτών ρευμάτων είχε τίς ταξικές της ρίζες. Στή διάρκεια τής έπανάστασης είχαν μπεϊ στό ΣΔΕΚΡ πολλοί μικροαστοί συνοδοιπόροι. ' Η ήττα τής έπανάστασης προκάλεσε άποδιοργάνωση καί άποσύνθεση στίς γραμμές τής μικρο­ αστικής τάξης. "Ολα αύτά είχαν τήν άντανάκλασή τους στό κόμμα. ΟΙ μενσεβίκοι άκολούθησαν πειθήνια τή φιλελεύθερη άστική τάξη. Κάτω άπό τήν έπίδρασή της ό μενσεβίκικος όπορτουνισμός μετατράπηκε σέ λικβινταρισμό. Καί οί λικβινταριστές καί οί ότζοβιστές ήταν μικρο­ αστοί συνοδοιπόροι τοΰ προλεταριάτου καί τοΰ κόμματός του, πράκτορες τής άστικής τάξης μέσα στό έργατικό κίνημα. Μέσα στίς συνθήκες ήττας τής έπανάστασης καί κούρασης τών μαζών οί ιδεολογικές ταλαντεύσεις ήταν έξαιρετικά έπιζήμιες, άποτελούσαν σοβαρό κίνδυνο γιά τό μαρξιστικό κόμμα καί τήν έργατική τάξη. ΟΙ λικβινταριστές καλλιεργούσαν τήν Ιδεολογία τής συνθηκολό­ γησης μπροστά στόν τσαρισμό. ΟΙ ότζοβιστές άκολουθοΰσαν έμπρηστική πολιτική, έξωθοΰσσν σέ τυχοδιωκτικές ένέργειες. Καί οΙ μέν καί οί δέ καλλιεργούσαν τή δυσπιστία στίς έπαναστατικές δυνατότητες τών μαζών, στή νίκη τής έργατικής τάξης. Επιβουλεύονταν τήν ίδια τήν ύπαρξη τοΰ κόμματος. Στίς δύσκολες αύτές στιγμές γιά τό κόμμα άντήχησε στεντόρια ή φωνή τοΰ В. I. Λένιν. Στό πρώτο κιόλας άρθρο, πού έγραψε μετά τήν άφιξή του στό έξωτερικό, ό Λένιν, άπευθυνόμενος στό κόμμα, προεϊπε τή μελλοντική νίκη. «Μπορέσαμε νά δουλέψουμε πολλά χρόνια πρίν τήν έπανά­ σταση. Δέν είχαν άδικο πού μάς είπαν σκληρούς σάν τήν πέτρα. Οί σοσιαλδημοκράτες συγκρότησαν ένα προλεταριακό κόμμα, πού δέν θ'άποθαρρυνθεϊ άπό τίς άπςτυχίες τής πρώτης στρατιωτικής έπίθεσης, δέν θά τά χάσει, δέν θά παρασυρθεϊ σέ τυχοδιωκτικές περιπέτειες. Τό κόμμα αύτό βαδίζει πρός τό σοσιαλισμό, χωρίς νά συνδέει τόν έαυτό του καί τίς τύχες του μέ τήν έκβαση τής μιας ή τής άλλης περιόδου τών άστικών έπαναστάσεων. Καί γι'αύτό άκριβώς είναι άπαλλαγμένο καί άπό τίς άδύνστες πλευρές τών άστικών έπαναστάσεων. Καί τό προλεταριακό αύτό κόμμα βαδίζει πρός τή νίκη» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 16ος, σελ. 442). Ό Λένιν έδοσε στό κόμμα μιά καθαρή προοπτική, καθόρισε τά καθήκοντα καί τήν τακτική του στίς νέες συνθήκες έξέλιξης. ΟΙ βασικές αίτιες, πού προκάλεσαν τήν έπανάσταση, έξακολουθούσαν νά Ισχύουν: ό λαός, όπως καί πρίν, δέν είχε κανένα δικαίωμα, οΙ άγρότες ήταν σκλάβοι τού τσιφλικά, οί έργάτες βρίσκον­

144

ταν κάτω άπό διπλό ζυγό: τοϋ έργοστασιάρχη καί τοϋ χωροφύλακα. Μιά νέα έπαναστατική άνοδος ήταν άναπόφευκτη. Ό βασικός πολιτικός σκοπός τών μπολσεβίκων παρέμενε ό ίδιος, πού ήταν καί τό 1905: πλήρη νίκη τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης καί μετεξέ­ λιξής της σέ έπανάσταση σοσιαλιστική. ' Εξακολουθούσαν νά ισχύουν όλες οί έπαναστατικές προγραμματικές διεκδικήσεις τοϋ κόμματος: λαοκρατική δημοκρατία, δήμευση τής τσιφλικάδικης γής ύπέρ τών άγροτών, όχτάωρη έργάσιμη μέρα, δικαίωμα αύτοδιάθεσης τών εθνών καί άλλες διεκδικήσεις, πού άνταποκρίνονταν στά συμφέροντα τοϋ λαοϋ. ' 0 επαναστατικός όμως άγώνας συνεχιζόταν μέσα σέ διαφορετι­ κές συνθήκες. Γ ι’ αύτό τό λόγο δέν μποροϋσε νά μένει άμετάβλητη ή πολιτική τοϋ κόμματος. Έπρεπε τό κόμμα νά ύποχωρήσει, νά περάσει άπό τίς μεθόδους τής άμεσης έπαναστατικής πάλης σέ έμμεσες μεθόδους πάλης, ώστε, διαπαιδαγωγόντας άκούραστα, καί όργανώνοντας τήν έργατική τάξη καί τίς έργαζόμενες μάζες, νά προετοιμάσει τή νέα έπανάσταση. Καί γιά τό σκοπό αύτό έπρεπε τό παράνομο κόμμα νά έκμεταλλευτεϊ όλόπλευρα τίς νόμιμες δυνατότητες: τό βήμα τής Κεντρικής Δούμας, τά εργατικά συνδικάτα, τους συνεταιρισμούς, τίς λέσχες καί άλλες νόμιμες όργανώσεις. ' Ο Λένιν έπεξεργάστηκε καί θεμελίωσε μιά εύλύγιστη τακτική, πού άπόβλεπε στή διαφύλαξη καί συγκέντρωση δυνάμεων γιά μιά νέα έπαναστατική έπίθεση τή στιγμή πού θά παρουσιάζονταν ευνοϊκές συνθήκες. Μπροστά στό έπαναστατικό μαρξιστικό κόμμα έμπαινε ένα καθή­ κον πού δέν τοϋ εϊχε τύχει ώς τότε ν'άντιμετωπίσει: νά ύποχωρήσει όργανωμένα, νά χρησιμοποιήσει μέ έπαναστατικό τρόπο τίς νόμιμες μορφές δουλιδς καί όργάνωσης. Τό ζήτημα τής σωστής χρησιμοποί­ ησης τών μορφών δουλιδς καί όργάνωσης έθιγε έντονα τίς πιό έπιτακτικές άνάγκες τοϋ διεθνοϋς έργατικού κινήματος. Στό κίνημα αύτό παρουσιάζονταν δυό βασικές παρεκκλίσεις: οί άναρχικοί άρνοϋνταν τόν πολιτικό, συνεπώς, καί τόν κοινοβουλευτικό άγώνα, ένώ οι σοσιαλδημοκράτες όλο καί πιό πολύ προσαρμόζονταν στό άστικό κράτος, κυριαρχούσε σ ’ αύτούς τό πνεύμα τής άστικής νομιμότητας. Οί ότζοβιστές συγγένευαν μέ τούς άναρχικούς όσον άφορδ τήν άρνητική στάση τους άπέναντί στίς νόμιμες δυνατότητες. ’ Η επιδίωξη τών λικβινταριστών γιά νόμιμη δράση στίς συνθήκες τοϋ τσαρισμοϋ προξενούσε ιδιαίτερα άσχημη έντύπωση, όμως ή ούσία, άπό άποψη άρχών, ήταν ή ϊδια, όπως καί στά σοσιαλιστικά κόμματα τής Δυτικής Εύρώπης. Οί μπολσεβίκοι ύποστήριζαν τή μοναδικά σωστή λύση πού προέκυπτε άπό τίς άπόψεις τοΰ Μάρξ καί τοϋ "Ενγκελς, δηλ. τήν έπαναστατική χρησιμοποίηση τοϋ άστικοϋ κοινοβουλίου καί τών άλλων νόμιμων δυνατοτήτων. Στίς συνθήκες τής τσαρικής Ρωσίας αύτό έκφράστηκε στήν άρχή, πού διατύπωσε ό Λένιν, τής συνένωσης τής παράνομης καί νόμιμης δουλιδς κάτω άπό τήν καθοδήγηση τοΰ παράνομου κόμματος.

145

Τή λενινιστική γραμμή μπορούσε νά τήν έφαρμόσει μονάχα τό παράνομο έπαναστατικό κόμμα πού συνδέεται στενά μέ τΙς μάζες. Γ ιά τή διαφύλαξη καί τό δυνάμωμα ένός τέτιου κόμματος οί μπολσεβίκοι άνοιξαν διμέτωπο άγώνα ένάντια στούς λικβινταριστές καί στούς ότζοβιστές. Σημείο στροφής στήν άνάπτυξη τοΰ κόμματος στά χρόνια τής άντίδρασης ήταν ή 5η Πανρωσική συνδιάσκεψη τοΰ ΣΔΕΚΡ, πού έγινε τό Δεκέμβρη τοΰ 1908 στό Παρίσι. Στίς έργασίες της πήραν μέρος οί μπολσεβίκοι, οί μενσεβίκοι, οί πολωνοί καί λιθουανοί σοσιαλδημοκράτες καί οί όπαδοί τής Μπούντ. Παραβρέθηκαν σ ' αύτή άντιπρόσωποι τών μεγαλύτερων κομματικών όργανώσεων: τής Πε­ τρούπολης, τής Μόσχας, τής Κεντρικής-βιομηχανικής περιοχής, τών Ούραλίων καί τοΰ Καυκάσου. Ή βασική εισήγηση «Γιά τή σημερινή στιγμή καί τά καθήκοντα τοΰ κόμματος» έγινε άπό τό Λένιν. Στό πνεύμα αύτής τής εισήγησης ύστερα άπό έντονη πάλη ένάντια στούς μενσεβίκους-λικβινταριστές, ψηφίστηκαν οί άποφάσεις πού καθόρι­ σαν τήν έπαναστατική γραμμή καί τήν όργανωτική πολιτική τοΰ κόμματος γιά όλη τήν περίοδο τής άντίδρασης. Ή συνδιάσκεψη διακήρυξε ότι μιά νέα έπαναστατική κρίση είναι άναπόφευκτη καί μπροστά στό κόμμα στέκονται όπως καί προηγούμενα οί παλιοί επαναστατικοί σκοποί. Στήν ήμερήσια διάταξη μπαίνει κατά πρώτο λόγο μιά μακρόχρονη δουλιά γιά τή διαπαιδαγώγηση, τήν όργάνωση καί τή συσπείρωση τοϋ προλεταριάτου, τής άγροτιάς καί τοΰ στρατού, γιά τήν έκμετάλλευση τών νόμιμων δυνατοτήτων. Ή συνδιάσκεψη καταδίκασε τό λικβινταρισμό καί κάλεσε όλες τίς κομματικές όργανώσεις στόν πιό άνειρήνευτο άγώνα ένάντια σ'αύτό τό έχθρικό πρός τό Κόμμα ρεϋμα. Ταυτόχρονα ή συνδιάσκεψη διαχώρισε κατηγορηματικά τή θέση της άπό τόν ότζοβισμό. Οί μπολσεβίκοι σημείωσαν μιά σοβαρή νίκη ένάντια στούς μενσεβίκους στήν πάλη γιά τό κόμμα. Σοβαρή σημασία γιά τούς μπολσεβίκους είχε ή πάλη ένάντια στόν ότζοβισμό. 'Ανάμεσα σέ μιά μερίδα έργατών τής Μόσχας, τής Πετρούπολης, τής ' Οδησσού καί μερικών άλλων πόλεων έπικρατούσε ένα πνεύμα ένάντια στή συμμετοχή στήν Κρατική Δούμα τών μαυροεκατονταρχιτών. Ό Λένιν τόνιζε πώς άλλο πράγμα είναι ή δυσαρέσκεια τών έργατών γιά τή Δούμα τών μαυροεκατονταρχιτών καί γιά τή δράση τής σοσιαλδημοκρατικής όμάδας στή Δούμα, καί άλλο ό ότζοβισμός σάν πολιτική κατεύθυνση. «Μά έμεϊς — έγραφε ό Λένιν — δέν θ'άφήσουμε τή δικαιολογημένη δυσαρέσκεια νά μάς παρασύρει σέ λαθεμένη πολιτική» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 17ος, σελ. 309). Οί διαθέσεις αύτές τών έργατών θ'άλλάξουν γρήγορα· ή ζωή θ'άποδείξει καί οί μπολσεβίκοι θά έξηγοΰν γιά ποιό λόγο είναι άνάγκη νά χρησιμοποιηθεί ή Δούμα. Ό σ ο ν άφορά τόν ότζοβισμό σάν πολιτική κατεύθυνση πρέπει νά κηρυχτεί ένάντιά του άμείλικτος πόλεμος. ' Ο Λένιν καλλιεργούσε στούς μπολσεβίκους τό

146

μίσος πρός τήν «Επαναστατική λογοκοπία» τούς δίδασκε πώς ό πραγματικός Επαναστάτης πρέπει νά ξέρει νά έκτελεϊ τό καθήκον του καί στήν πιό δύσκολη, άσημη, μονότονη, καθημερινή δουλιά. Γ ιά τή συσπείρωση τών μπολσεβίκων, τή στερέωση τών θέσεών τους στήν πάλη ύπέρ τοΰ ΣΔΕΚΡ συνήλθε τόν ' Ιούνη τοΰ 1909 στό Παρίσι μιά σύσκεψη τής πλατιάς Συντακτικής έπιτροπής τής μπολσε­ βίκικης έφημερίδας «Προλετάρι» (πού ούσιαστικά άποτελοΰσε τό Μπολσεβίκικο κέντρο). Στίς έργασίες τής σύσκεψης πήραν μέρος άντιπρόσωποι τής Πετρούπολης, τής όργάνωσης περιοχής Μόσχας καί τών Ούραλίων. Ή σύσκεψη κατέληξε στό συμπέρασμα πώς ό ότζοβισμός δέν συμβιβάζεται μέ τό μπολσεβικισμό, διέγραψε τούς ότζοβιστές άπό τίς γραμμές τών μπολσεβίκων καί κάλεσε όλους τούς μπολσεβίκους στόν πιό άποφασιστικό άγώνα ένάντια σ ’ αύτή τήν παρέκκλιση άπό τόν έπαναστατικό μαρξισμό. ΟΙ ότζοβιστές δημιούρ­ γησαν δική τους όμάδα, τήν όμάδα τών βπεριοντοφικών (άπό τόν τίτλο τοΰ έντυπου όργάνου τους «Βπεριόντ»), Σέ σχέση μέ τά καινούργια φαινόμενα πού παρουσιάστηκαν στήν κομματική ζωή, ή σύσκεψη καθόρισε τά νέα καθήκοντα τών μπολσε­ βίκων στήν πάλη γιά τό κόμμα. Τό ζήτημα ήταν ότι σέ μιά σειρά όργανώσεις (συνοικία Βίμποργκ τής Πετρούπολης, Μόσχα, Έκα τερινοσλάβ, Κίεβο, Μπακού, Ούφά καί άλλες) ο! μενσεβίκοι έργάτες τάσσονταν ένάντια στούς λικβινταριστές. Τούς μενσεβίκους αύτούς άρχισαν νά τούς λένε κομματικούς μενσεβίκους. Κριτική στούς μενσεβίκους έκανε καί ό Πλεχάνοφ. Γι'α ύτό ή σύσκεψη, χωρίς ν ’ άποσιωπήσει τίς διαφωνίες άρχών, πρότεινε τήν τακτική τοΰ συνασπισμού τών μποσλεβίκων καί τών κομματικών μπολσεβίκων στήν πάλη γιά τό παράνομο κόμμα. Τότε ύπήρχαν άκόμα άρκετοί έργάτες, πού δέν πολυκαταλάβαιναν τήν ούσία τής πάλης άνάμεσα στούς μπολσεβίκους καί στούς μενσεβί­ κους καί βρίσκονταν κάτω άπό τήν έπίδραση τών μενσεβίκων. "Αρχι­ ζαν όμως νά καταλαβαίνουν πώς οί λικβινταριστές πρόδοσαν τό σο­ σιαλισμό καί τή δημοκρατία, ήταν οί καταστροφείς τοΰ παράνομου κόμματος, στό όποιο ή έργατική τάξη είχε δόσει τίς καλύτερες δυνά­ μεις της. Οί έργάτες αύτοί πείθονταν όλο καί περισσότερο ότι στά δύ­ σκολα χρόνια τής άντίδρασης μόνο οΙ μπολσεβίκοι στάθηκαν σταθε­ ροί κι άκλόνητοι φρουροί τών συμφερόντων τοΰ κόμματος, έκαναν άποφασιστικό καί άνειρήνευτο άγώνα ένάντια στούς λικβινταριστές. Οί έργάτες συνενώνονταν γύρω άπό τούς μπολσεβίκους. Ή πάλη μέσα στό ΣΔΕΚΡ γινόταν όξύτερη. ΟΙ λικβινταριστές, οί γκολοσοφικοί, οί τροτσκιστές, οι βπεριοντοβικοί καί οί άλλοι φραξιο­ νιστές έβαλαν σέ κίνδυνο τήν ύπαρξη τοΰ παράνομου κόμματος. Μόνο οί μπολσεβίκοι μ'έπικεφαλής τόν Λένιν φάνηκαν άκλόνητοι έπαναστάτες καί υπεράσπιζαν παλληκ,αρίσια τήν κομματικότητα. ' Ο Λένιν παρουσίασε ένα σχέδιο γιά τή συσπείρωση όλων τών κομμα­ τικών δυνάμεων βασισμένη σέ πάλη μέ άρχές γιά τό παράνομο κόμμα.

147

Τό σχέδιο αύτό έπικύρωνε τόν έπαναστατικό χαρακτήρα τοϋ ΣΔΕΚΡ, όδηγοϋσ€ στό ξεκαθάρισμα τοΰ κόμματος άπό τά άντικομματικά στοιχεία καί εξασφάλιζε τή νίκη τών μπολσεβίκων. Ενάντια στό σχέδιο τοΰ Λένιν τάχτηκε ό Τρότσκι, πού καλλιερ­ γούσε στό έργατικό κίνημα τής Ρωσίας τόν κεντρισμό. Οί κεντριστές στά λόγια διαβεβαίωναν πώς είναι πιστοί στό μαρξισμό, ένώ στήν πράξη τόν διαστρέβλωναν. Ά ν ο ιγα ν τό δρόμο γιά τή νίκη τοΰ όπορτουνισμοΰ, εφαρμόζοντας τή γραμμή ύποταγής τών προλετα­ ριακών στοιχείων στά μικροαστικά. Ό Τρότσκι, έκμεταλλευόμενος τήν τάση τών έργατών γιά ένότητα, αύτοτιτλοφορήθηκε κήρυκας τής ένότητας «έξω άπό φράξιες». Στήν έφημερίδα του «Πράβντα», πού έβγαινε στή Βιέννη, προπαγάνδιζε τήν έπιζήμια «θεωρία» τής συμβίω­ σης τών έπαναστατών καί τών όπορτουνιστών μέσα σ ’ ένα κόμμα, έπιδίωκε μιά ένότητα δίχως άρχές. Ό Λένιν ξεσκεπάζοντας τόν Τρότσκι έδειξε πώς ό ισχυρισμός του ότι τάχα στέκεται πάνω άπό φράξιες είναι ψευδής. Στήν πραγματικότητα ή θέση του άποτελοΰσε υποστήριξη τών μενσεβίκων, μιά μορφή τοϋ λικβινταρισμοΰ. Ό Λένιν άγανακτισμένος άποκαλοΰσε τόν Τρότσκι Ίουδάκο κι έγραφε γι'α ύτόν: « . . . Ό Τρότσκι φέρθηκε σάν ένας αισχρότατος καριερίστας καί φραξιονιστής... φλυαρεί γιά κόμμα, ένώ φέρεται χειρότερα άπ' όλους τούς άλλους φραξιονιστές» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 47ος, σελ. 188). ’ Ο τροτσκισμός ήταν έξαιρετικά μεγάλο κακό, γιατί κάλυπτε τήν όπορτουνιστική του γύμνια μέ τή λογοκοπία γιά «ένότητα». Τό ξεσκέπασμα τοΰ τροτσκισμού άποτελοΰσε σοβαρό καθήκον τών μπολσεβίκων. Τό ξεσκέπασμα αύτό τό έμπόδιζαν οί συμφιλιωτικές τάσεις όρισμένων γνωστών μπολσεβίκων. Ταλαντεύσεις παρουσίαζε ό Ντουμπρόβινσκι. Ιδιαίτερη ζημιά έκαναν στό κόμμα μέ τίς ένέργειές τους τά μέλη τής ΚΕ Ρίκοφ καί Νογκίν καί τά μέλη τής Συντακτικής έπιτροπής τοϋ «Σοσιαλδημοκράτης» Ζηνόβιεφ καί Κάμενεφ, πού έκλειναν πρός τό τροτσκιστικό σχέδιο συνένωσης όλων χωρίς έξαίρεση. Ό λ α αύτά δυσκόλευαν τήν πάλη τοϋ В. I. Λένιν καί τών λενινιστών γιά τό ξεκαθάρισμα τοϋ κόμματος άπό τούς λικβινταριστές. Ό Λένιν έξηγοϋσε ύπομονητικά στά κομματικά στελέχη τή γραμμή του στήν πάλη γιά τό κόμμα. Μέσα στίς συνθήκες αύτές συνήλθε τό Γενάρη τοΰ 1910 στό Παρίσι ή 'Ολομέλεια τής Κεντρικής 'Επιτροπής. Στίς έργασίες της πήραν μέρος, έκτός άπό τούς μπολσεβίκους καί τούς μενσεβίκους, οί πολωνοί καί λεττονοί σοσιαλδημοκράτες καί οΐ μπουντιστές. Τρεις βδομάδες συνεχίστηκε σφοδρή πάλη. ’ Ο Λένιν πέτυχε τήν καταδίκη άπό τήν όλομέλεια τοϋ λικβινταρισμοΰ καί τοϋ ότζοβισμοϋ σάν έκδηλώσεων τής άστικής έπιροής πάνω στό προλεταριάτο. Αύτό ήταν μιά σοβαρή νίκη. Ταυτόχρονα ή συμμαχία τών τροτσκιστών, τών μπουντσιστών καί

148

τών συμφιλιωτιστών έβαλε τή σφραγίδα της στίς άποφάσεις τής 'Ολομέλειας. Στήν άπόφαση δέν γινόταν λόγος άνοιχτά γιά τό λικβινταρισμό καί τόν ότζοβισμό, άλλά καταδικάζονταν «καί οί δυό παρεκκλίσεις». Στά κεντρικά όργανα δέν μπήκαν οί κομματικοί μενσεβίκοι, άλλά οί λικβινταριστές μενσεβίκοι. 'Υλική υποστήριξη δόθηκε στήν τροτσκιστική «Πράβντα» καί στή Συντακτική έπιτροπή της μπήκε ό άντιπρόσωπος τής ΚΕ Κάμενεφ. Ή άπόφαση αύτή όδήγησε στή μετατροπή τής έφημερίδας τοϋ Τρότσκι σέ όργανο τής ΚΕ. Οί συμφιλιωτικές άποφάσεις τής ’ Ολομέλειας προξένησαν μεγάλη ζημιά στό Κόμμα. ΟΙ συμφιλιωτιστές, όπως καί προέλεγε ό Λένιν, βοηθούσαν τούς λικβινταριστές. Ά ν καί οΙ μπολσεβίκοι έκλεισαν τήν έφημερίδα τους «Προλετάρι», ύστερα άπό τήν έκκληση τής 'Ο λ ο ­ μέλειας, οΙ μενσεβίκοι, όμως, άρνήθηκαν νά σταματήσουν τήν έκδοση τοΰ φραξιονιστικού τους όργάνου «Γκόλος Σοτσιάλ-Ντεμοκράτα». ΟΙ λικβινταριστές άρχισαν νά έκδίδουν νόμιμα στή Ρωσία τό περιοδικό «Νάσα Ζαριά», όπου συνεργάζονταν ό Άξελρόντ, ό Ντάν καί ό Μάρτοφ. ΟΙ μενσεβίκοι τορπίλιζαν τή δουλιά τής ΚΕ, δηλώνοντας ότι ή ΚΕ δέν τούς χρειάζεται καί κάνει ζημιά. Χρειάστηκε ή έντατική δουλιά τοΰ Λένιν γιά νά ξεπεραστοΰν τά λάθη τής 'Ολομέλειας. Ή ζωή έπεισε τά μέλη τοϋ κόμματος καί τούς συνειδητούς έργάτες πώς είχε δίκιο ό Λένιν. ΟΙ μπολσεβίκοι ύπεράσπιζαν τά συμφέροντα τοΰ κόμματος, παλαίβοντας άνειρήνευτα ένάντια στούς όπορτουνιστές όλων τών άποχρώσεων. Στήν πάλη αύτή στηρίζονταν στίς ύποχρεωτικές γιά όλα τά μέλη τοϋ ΣΔΕΚΡ άποφάσεις τών γενικών κομματικών συνδιασκέψεων καί τών όλομελειών τής ΚΕ. ΟΙ μπολσεβίκοι έφάρμοζαν πολιτική συσπείρωσης όλων όσων ήταν σέ θέση νά παλαίψουν γιά τό παράνομο κόμμα, ένάντια σέ κείνους πού ήθελαν τή διάλυσή του. Στήν πολιτική αύτή έκανε ζημιά ή ζύμωση γιά νά γίνει συνέδριο τών μπολσεβίκων ξεχωριστά άπό τό κόμμα. Στούς όπαδούς τής σύγκλησης ένός τέτιου συνεδρίου ό Λένιν άπαντοϋσε: «Κάνοντας ζύμωση γιά ένα ξεχωριστό μπολσεβίκικο συνέδριο, έσείς δείχνετε ότι όριστικά άπογοητευτήκατε άπό τήν κομμστικότητα. Εμείς πάντα, άπ'τό 2ο Συνέδριο, ύποστηρίζαμε τήν κομμστικότητα, τώρα συνεχίζουμε μόνο τήν Ιδια γραμμή, ένώ έσείς κηρύσσετε τή διάσπαση στίς κατώτερες όργανώσεις» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 19ος, σελ. 13). Ή σταθερή ύπεράσπιση τής κομματικότητας έξασφάλισε στούς μπολσεβίκους τήν κατάκτηση νέων θέσεων στήν πάλη γιά τό κόμμα, στήν πάλη γιά νά σταθεί όλο τό ΣΔΕΚΡ στίς θέσεις τοϋ έπαναστατικού μαρξισμού.

149

3. Ή υπεράσπιση καί ή άνάπτυξη τής φιλοσοφίας τοΟ μαρξισμού άπό τόν В. I. Λένιν. Ή παραπέρα Επεξεργασία άπό τόν В. I. Λένιν τής διδασκαλίας γιά τό κόμμα 01 μπολσεβίκοι εδραίωναν τό προλεταριακό κόμμα πάνω στή γερή Ιδεολογική βάση τής θεωρίας τοΰ μαρξισμού, πλουτισμένης άπό τήν πείρα τής έπανάστασης. Στά χρόνια τής άντίδρασης σέ πρώτη γραμμή στόν Ιδεολογικό τομέα έμπαινε ή ύπεράσπιση τής μαρξιστικής φιλοσοφίας, τών θεωρητικών βάσεων τοΰ κόμματος, τής κοσμοθεωρίας του. Τό γεγονός αύτό καθοριζόταν άπό μιά σειρά αΙτΙες. ' Η έπΙθεση τής άντίδρασης γινόταν καί στό ιδεολογικό μέτωπο. 01 άστοί έπιστήμονες, οΙ συγγραφείς καί οΙ δημοσιογράφοι προσπαθού­ σαν μέ κάθε τρόπο «ν ' άνασκευάσουν» τό μαρξισμό καί κατά πρώτο λόγο τίς φιλοσοφικές του βάσεις. Έ λ ε γα ν πώς ό διαλεκτικός υλισμός πάλιωσε, ένώ ή θρησκεία θεωρούνταν σάν τό «ύψηλότερο έπίτευγμα» τού άνθρώπινου πνεύματος. Μέ Ιδιαίτερο ζήλο πολεμούσαν τό μαρξισμό πολλοί πρώην συνοδοιπόροι τής έπανάστασης, πού προέρ­ χονταν άπό τίς γραμμές τής άστικής διανόησης. 01 άνθρωποι αύτοί κστασυκοφαντούσαν τήν έπανάσταση, έγκωμίαζαν τήν άποκήρυξή της. Κορόιδευαν τήν ύπεράσπιση τών συμφερόντων τοΰ λαοΰ σάν «λαολατρία», ένώ έκθείαζσν τήν προδοσία σέ βάρος τοΰ λαοΰ σάν πράξη άνδρείας. Γ ιά νά δηλητηριάσουν τή συνείδηση τοΰ λαοΰ, γιά νά τόν άποτραβήξουν άπό τόν έπαναστατικό άγώνα οΙ άνθρωποι αύτοί προπαγάνδιζαν πλατιά τήν παπαδοκρατία καί τό μυστικισμό, έξυμνούσαν τόν πεσιμισμό καί τήν κατάπτωση, καλλιεργούσαν τή διαφθορά. Ή Ιδεολογική άποσύνθεση διείσδυσε καί στό έπαναστατικό περιβάλλον. Μιά μερίδα άπό τούς κομματικούς διανοούμενους, πού θεωρούσαν τόν έαυτό τους μαρξιστή, μά πού δέν είχαν άφομοιώσει καλά τό μαρξισμό, άπομακρύνθηκε άπ' αύτόν καί κατρακύλησε σέ άναθεωρητικές θέσεις στή φιλοσοφία. 01 μενσεβίκοι δημοσιολόγοι (Βαλεντίνοφ, Γιουσκέβιτς) καί κάμποσοι διανοούμενοι, πού βρίσκον­ ταν προηγούμενα στίς γραμμές τών μπολσεβίκων (Μπογκντάνοφ, Μπαζάροφ), άρχισαν νά έπιτίθενται ένάντια στίς βασικές θέσεις τής μαρξιστικής φιλοσοφίας. Ό μ ω ς δέν τάσσονταν άνοιχτά ένάντια στό μαρξισμό, άλλά καλύπτονταν πίσω άπό ύποκριτικές δηλώσεις ότι τάχα θέλουν νά τόν «βελτιώσουν», νά τόν «διορθώσουν». ’ Ορισμένοι μάλιστα διατύπωσαν καί τήν άξίωση νά συνενωθεί ό μαρξισμός μέ τή θρησκεία. ' Ισχυρίζονταν πώς «ό σοσιαλισμός είναι θρησκεία» (Λουνστσάρσκι), πώς δημιουργούν μιά νέα καί άνώτερη θρησκεία τοΰ μέλλοντος. Αύτούς τούς κήρυκες, πού προσπαθούσαν νά προσδόσουν στόν έπιστημονικό σοσιαλισμό τό χαρακτήρα θρησκευτικής πίστης άρχισαν νά τούς λένε «θεοπλάστες». Γ ιά νά πολεμήσουν τή μαρξιστική φιλοσοφία καί νά προπαγανδί­

150

σουν τόν Ιδεαλισμό οΙ άστο( επιστήμονες καί τά φερέφωνά τους οΐ άναθεωρητές, προσπαθούσαν νά χρησιμοποιήσουν τίς έπιτυχίες τών φυσικών έπιστημών, διαστρεβλώνοντας τό νόημά τους. Γεγονός είναι δτι είχαν γίνει πολλές άνακαλύψεις στή φυσική καί τίς άλλες φυσικές έπιστήμες, πού άνέτρεπαν άντιλήψεις καί ιδέες πού έπικρατοΰσαν έπί αΙώνες. Προηγούμενα οί έπιστήμονες θεωρούσαν δτι τό άτομο είναι τό τελευταίο, άδιαίρετο σωματίδιο τής ύλης καί ότι τά χημικά στοιχεία είναι άναλλοίωτα. 1Η άνακάλυψη τοΰ ήλεκτρονίου, τής ραδιενέργειας έδειξε δτι τό άτομο διαιρείται καί τά χημικά στοιχεία είναι μεταβλητά καί μπορούν νά μετατραπούν τό ένα σέ άλλο. Οΐ παλιές φυσικές έπιστήμες θεωρούσαν πώς ή μάζα τοΰ σώματος είναι σταθερή καί δέν έξαρταται άπό τήν άδράνεια ή τήν κίνηση τού σώματος. Μελετώντας τό ήλεκτρόνιο οΙ φυσικοί διαπίστωσαν, πώς ή μάζα του έξαρταται άπό τήν ταχύτητα τής κινήσεως. Είχαν γίνει καί άλλες μεγάλες άνακαλύψεις, πού άλλαξαν ριζικά τήν άντίληψη γιά τή δομή καί τήν κίνηση τής ύλης. Πολλοί έπιστήμονες δέν μπόρεσαν νά έκτιμήσουν σωστά αύτές τίς άντιλήψεις. Νόμισαν πώς καταστρέφεται ή ύλη, καταρέει ή ίδια ή έπιστήμη, ύπονομεύονται οΐ βάσεις τής γνώσης. Ά ρ χισ α ν νά μιλάν γιά «κρίση τών φυσικών έπιστημών». Κι αύτό άκριβώς τό πράγμα άποφάσισαν νά τό έκμεταλλευτούν οΐ κήρυκες τής θρησκείας, οΐ Ιδεαλιστές δλων τών άποχρώσεων, πού έδιναν Ιδεαλιστική ερμηνεία στίς κατακτήσεις τών φυσικών έπιστημών καί πάνω στή βάση αύτή ξαπόλυσαν τήν έπίθεση ένάντια στή μαρξιστική φιλοσοφία. ΟΙ άναθεωρητές τής Δυτικής Εύρώπης καί τής Ρωσίας, οΙ όπαδοί τοΰ αύστριακοΰ άστοΰ φιλοσόφου Μάχ, Επιχειρούσαν ν'άποδείξουν ότι οΙ κατακτήσεις τών φυσικών έπιστημών άποδείχνουν τάχα τήν «έξαφάνιση» τής Ολης, άτι συνεπώς ό φιλοσοφικός ύλισμός πάλιωσε καί ή διαλεχτική δέν είναι παρά «μυστικισμός». ΟΙ μαχιστές ισχυρίζον­ ταν δτι ή ιδεαλιστική τους φιλοσοφία είναι «ούδέτερη», ότι στέκεται δήθεν πάνω άπό τά άντιμαχόμενα στρατόπεδα στή φιλοσοφία, πάνω άπό τούς ύλιστές καί τούς Ιδεαλιστές. Στή διδασκαλία τών μαχιστών ό Ιδεαλισμός έμφανιζόταν μέ μιά έξαιρετικά έκλετττυ"σμένη καί έξωραϊσμένη μορφή. Έ τ σ ι ή έλλειψη μιάς σωστής ύλιστικής γενίκευσης τών νεότατων άνακαλύψεων τών φυσικών έπιστημών άττειλούσε τίς ίδιες τίς βάσεις τής μαρξιστικής κοσμοθεωρίας. ’ Η πάλη γιά τήν Ιδεολογική καθαρότητα τών θεωρητικών βάσεων τού μαρξισμού ήταν πολύ πιό έπιταχτική γιά τό λόγο δτι ή έπανάστα­ ση είχε σηκώσει στήν πολιτική ζωή τεράστια λαϊκά στρώματα. Πολλοί έργάτες, πού πήραν μέρος στίς Επαναστατικές μάχες, μπήκαν στό κόμμα. Ά ρ χισ α ν νά έρχονται σ'έπαφή μέ τό μαρξισμό. Ή διάδοση στίς γραμμές τοΰ κόμματος, στό έργατικό περιβάλλον τών φιλοσο­ φικών άπόψεων, πού άρνοϋνταν τόν ύλισμό καί τή διαλεχτική, άποτελοΰσε μεγάλο κίνδυνο, μπορούσε νά προκαλέσει άνεπανόρθω-

151

τη ζημιά στό ιδεολογικό άτσάλωμα τών μελών τοΰ κόμματος, στήν πολιτική διαπαιδαγώγηση τών μαζών. ' Η φιλοσοφία τοΰ μαχισμοΰ, ιδιαίτερα ή θεοπλασία, συγχωνευόταν μέ τήν άντίδραση στήν πολιτική. Οί άντιλήψεις τών άναθεωρητών φιλοσόφων όδηγοΰσαν στήν προσαρμογή στήν τάξη πραγμάτων πού υπήρχε στή Ρωσία, στήν άρνηση τής πάλης, στήν «έξάρτηση τών πάντων άπό τή θέληση τοΰ θεοΰ». Μ 'ά λλα λόγια ό άναθεωρητισμός στά ζητήματα τής φιλοσοφίας καταδίκαζε πολιτικά τίς μάζες στήν ύποτάγή καί τήν άδράνεια. Ή άνάγκη νά προασπιστεί ή μαρξιστική φιλοσοφία καί νά άναπτυχθεϊ ύπαγορευόταν καί άπό τήν κατάσταση πού έπικρατοΰσε στό διεθνές έργατικό κίνημα. Ό Ιμπεριαλισμός προκάλεσε τό δυνάμωμα τής άντίδρασης σέ όλο τό μέτωπο. ' Η άντίδραση άρχισε τήν έπίθεση καί ένάντια στήν ιδεολογία τής έργατικής τάξης. Οί όπορτουνιστές τής Δυτικής Εύρώπης ύποστήριζαν πώς μπορούν κάλλιστα νά συμβιβαστούν ό μαρξισμός στήν πολιτική καί ό ιδεαλι­ σμός στή φιλοσοφία. Ό σ ο γιά τά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα σ'αύτά έπικρατοΰσε ή άδιαφορία στά ζητήματα τής θεωρίας, άνεκτική στάση άπέναντι στίς διαστρεβλώσεις τής μαρξιστικής φιλο­ σοφίας. Εϊχε ξεχασθεϊ μέ τί πάθος πολέμησε ό Ένγκελς τόν Ντύρινγκ πού προσπαθούσε ν' άντικαταστήσει τή μαρξιστική κοσμοθεωρία τοϋ έργατικοΰ κόμματος μέ μιά έκλεκτική νερόσουπα. Μέ τήν καλή άρχή τοΰ Κάουτσκι δημιουργήθηκε ή πεποίθηση ότι ο! φιλοσοφικές διαμάχες είναι «Ιδιωτική ύπόθεση», στίς όποιες τό κόμμα δέν πρέπει ν ’ άνακατεύεται. ' Η πάλη ένάντια στίς παρεκκλήσεις άπό τό μαρξισμό στή Ρωσία ήταν καί πάλη ένάντια στόν άναθεωρητισμό μέσα στή διεθνή σοσιαλδημοκρατία. Τό κόμμα τής έργατικής τάξης θεώρησε χρέος του ν'άντικρούσει άποφασιστικά τούς άντίπαλους τής μαρξιστικής κοσμοθεωρίας, νά δόσει μιά φιλοσοφική γενίκευση τών έπιτυχιών τών φυσικών έπιστημών. Μέ τήν έκπλήρωση τοΰ Ιστορικού αυτού καθήκοντος καταπιά­ στηκε ό В. I. Λένιν, πού έγραψε τό βιβλίο «'Υλισμός καί έμπειριοκριτικισμός», πού έκδόθηκε τό 1909. Τό βιβλίο αύτό τοΰ Λένιν άποτέλεσε όλόκληρη έποχή στήν άνάπτυξη τής μαρξιστικής φιλοσοφίας. Ή σημασία του συνίσταται στά παρακάτω: Ό В. I. Λένιν άπέκρουσε όλες τίς έπιθέσεις τών άστών θεωρητι­ κών καί τών άναθεωρητών ένάντια στή φιλοσοφία τοΰ μαρξισμού. ' Αποκάλυψε τόν άντεπιστημονικό χαρακτήρα όλων τών Ιδεαλιστικών φιλοσοφικών σχολών καί άπόδειξε πώς θεωρητικά είναι άστήρικτες. Χρησιμοποιώντας ένα τεράστιο ύλικό, έδειξε κατά τρόπο πειστικό πώς τήν έπιστημονική εικόνα τοϋ κόσμου τή δίνει μόνο μιά φιλοσοφία, — ό διαλεκτικός ύλισμός, πού έξοπλίζει τήν άνθρωπότητα μέ τή γνώση τών πιό γενικών νόμων έξέλιξης τής φύσης, τής κοινωνίας καί τής νόησης. Μόνο πάνω στή βάση αύτή μπορούμε νά άποκτήσουμε

152

σωστή γνώση τοΰ κόσμου πού μάς περιβάλλει καί νά τόν μεταβάλ­ λουμε. Ό Λένιν έκπλήρωσε ένα καθήκον μέ τό όποιο δέν είχε καταπιαστεί κανένας μαρξιστής, έδοσε μιά μαρξιστική γενίκευση τών νεότερων άνακαλύψεων τών φυσικών έπιστημών. Τσάκισε τίς άπόπειρες τών έχθρών τοΰ μαρξισμού νά έρμηνεύσουν αύτές τίς άνακαλύψεις ίδεαλιστικά, πρός τό συμφέρον τής άντιδραστικής ιδεολογίας. Ή άπότομη στροφή, πού έγινε στίς φυσικές έπιστήμες, δέν όρνείται τήν ύλικότητα τοΰ κόσμου καί τόν ύλισμό, όπως ισχυρίζονταν οί μαχιστές, άλλά σημαίνει μιά νέα μεταβολή καί έμβάθυνση στίς άντιλήψεις μας γιά τήν ύλη καί τίς ίδιότητές της. Έ ξο δ ο άπό τήν «κρίση τών φυσικών έπιστημών» μπορούσε νά δόσει μόνο ό διαλεκτικός ύλισμός. ' Η άνάλυση πού έκανε ό Λένιν γιά τήν ούσία τής «κρίσης τών φυσικών έπιστημών» καί τούς δρόμους εξόδου άπ’ αύτήν δικαιώθηκε άπόλυτα. Τό βιβλίο τοϋ Λένιν καί σήμερα διατηρεί τή σημασία του σάν μεθοδολογική βάση τών φυσικών έπιστημών. Ό В. I. Λένιν ύπεράσπισε καί άνάπτυξε τ6 μαρξιστικό φιλοσοφικό ύλισμό, πού έδειξε στό προλεταριάτο τήν έξοδο άπό τήν πνευματική σκλαβιά. Στηριζόμενος στίς νεότερες άνακαλύψεις· τών φυσικών έπιστημών, άνέπτυξε τή μαρξιστική άντίληψη γιά τήν ύλη καί πλούτισε τή θεμελίωση τής ύλικότητας τοΰ κόσμου. Ό В. I. Λένιν υπεράσπισε καί άνάπτυξε τή διδασκαλία γιά τή γνωσιμότητα τοΰ κόσμου, άποκάλυψε ότι τό προτσές τής γνώσης είναι πολυσύνθετο, έδειξε τήν έξέλιξή του. Ή άνθρώπινη γνώση άποκτά σιγά-σιγά, βήμα πρός βήμα μιά άκριβή καί όρθή άντίληψη τών φαινομένων καί τών νόμων τοΰ άντικειμενικοΰ ύλικοΰ κόσμου. Έ τ σ ι, άπό τή μή γνώση άναπτύσσεται ή γνώση, ή άτελής καί μή άκριβής γνώση γίνεται όλο καί πληρέστερη καί άκριβέστερη. Ή μαρξιστική φιλοσοφία διακήρυξε: ή επιστήμη εϊναι παντοδύναμη καί δέν ύπάρχουν όρια στήν άνάπτυξή της. « Ό άνθρώπινος νοΰς — έγραφε ό В. I. Λένιν — άνακάλυψε πολλά παράδοξα στή φύση καί θά άνακαλύψει άκόμη περισσό­ τερα, μεγαλώνοντας έτσι τήν έξουσία του πάνω στή φύση...» ( Ά π α ν τ α, έλλην. έκδ., τόμ. 18ος, σελ. 303). Ό В. I. Λένιν άνάπτυξε καί θεμελίωσε τή μαρξιστική άποψη γιά τήν πράξη σάν βάση τής γνώσης καί κριτήριο τής άλήθειας. Ή έπιστήμη καί ή γνώση άναπτύσσονται καί μεγαλώνουν άπό τήν πράξη τής άνθρωπότητας, άπό τήν πείρα, άπό τήν παραγωγική καί κοινωνική δράση τών άνθρώπων. Μόνο τά συμπεράσματα τής έπιστήμης, πού έπαληθεύονται άπό τήν πράξη εϊναι αύθεντικές γνώσεις, πού έχουν τή σημασία άντικειμενικής άλήθειας. Ή πράξη πλουτίζει άδιάκοπα καί προωθεί τήν έπιστήμη. Ό В. I. Λένιν ύπεράσπισε καί άνάπτυξε τή μαρξιστική ύλιστική διαλεκτική, πού έχει πρωταρχική σημασία γιά τήν έπαναστατική δράση τού προλεταριάτου καί τοΰ κόμματός του. Στό βιβλίο του

153

« Υλισμός καί έμπειριοκριτικισμός» έδειξε πώς ή ύλική διαλεκτική είναι ή πιό όλόπλευρη, ή πιό πλούσια σέ περιεχόμενο καί ή πιό βαθυστό­ χαστη θεωρία τής έξέλιξης. Ή ύλιστική διαλεκτική άπέδειξε πώς ό κόσμος δέν εϊναι άκίνητος καί άμετάβλητος, έξελίσσεται καί άνανεώνεται άδιάκοπα. Πηγή τής έξέλιξης αύτής εϊναι οί έσωτερικές άντιθέσεις, πού προσιδιάζουν σέ κάθε πράγμα, σέ κάθε προτσές καί φαινόμενο. Οΐ άντιθέσεις αύτές έμφανίζονται, φτάνουν σέ όρισμένο βαθμό όξυνσης καί έπειται αίρονται. ' Η ικανότητα νά άντιλαμβάνεται κανείς τίς άντιθέσεις αύτές καί νά τίς αίρει έγκαιρα άποτελεϊ τή μεγάλη τέχνη τής διαλεκτικής. ' Η σοβαρότερη θέση τής ύλιστικής διαλεκτικής γιά τίς άντιθέσεις, γιά τήν ένότητα καί τήν πάλη τών άντιθέσεων σέ κάθε προτσές έξέλιξης άποτελεϊ τό βασικό νόμο, ή τόν «πυρήνα» τής διαλεκτικής. «Μέ λίγα λόγια ή διαλεκτική, έλεγε ό Λένιν, μπορεί νά προσδιοριστεί σάν ή θεωρία γιά τήν ένότητα τών άντιθέσεων» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 29ος, σελ. 203). ' Η ύλιστική διαλεκτική δίνει σωστή άντίληψη τοϋ τρόπου μέ τόν όποϊο οΐ βαθμιαίες, άδιάκοπες άλλαγές πού συντελοΰνται στά προτσές τής φύσης καί τής κοινωνίας, όδηγοΰν σέ ριζικές άλλαγές, σέ άλματα στήν έξέλιξη. Ό В. I. Λένιν υπεράσπισε καί άνάπτυξε τόν Ιστορικό ύλισμό, τήν έπιστήμη γιά τούς νόμους έξέλιξης τής κοινωνίας. "Εδειξε άτι, κάτω άπό τά φραστικά επιτηδευμένα σχήματα τοΰ μαχιστή Μπογκντάνοφ γιά τό είναι καί τή συνείδηση, κρύβεται ή άρνηση τών άντικειμενικών νόμων έξέλιξης τής Κοινωνίας. ' Ο Λένιν άπέδειξε πώς έπιστημονικά εϊναι έντελώς άστή ριχτοί οΐ ισχυρισμοί τών μαχιστών, δτι ή άνθρώπινη κοινωνία έξελίσσεται σύμφωνα μέ τούς νόμους τής φυσιολογίας ή μιάς άλλης βιολογικής έπιστήμης κι όχι σύμφωνα μέ δικούς της, ΐδιάζοντες σ'α υτήν νόμους. Ξέροντας αύτούς τούς νόμους, προβλέ­ πει τήν πορεία έξέλιξης τής κοινωνίας, προσδιορίζει έπιστημονικά προβλήματα τής έπαναστατικής πάλης πού ωριμάζουν καί κινητοποιεί τίς λαϊκές μάζες γιά τή λύση τους. Ό В. I. Λένιν άνάπτυξε καί θεμελίωσε τήν άρχή τής κομματ/κό­ τας τής φιλοσοφίας. ' Ο Λένιν υπόβαλε σέ όλόπλευρη κριτική όλες τίς άπόπειρες άναθεώρησης τής φιλοσοφίας той μαρξισμού καί ξεσκέ­ πασε τίς ταξικές τους ρίζες. "Εδειξε χειροπιαστά ότι στήν πάλη τών φιλοσοφικών κατευθύνσεων βρίσκει τήν έκφρασή της, σέ τελευταία άνάλυση, ή ιδεολογία τών έχθρικών τάξεων τής σύγχρονης κοινωνίας. "Οσον άφορά τούς μαχιστές, καθώς καί όλους τούς άπαδούς τοϋ ΐδεαλισμοϋ, ό άντικειμενικός τους ρόλος άνάγεται στή δουλικότητα άπέναντί στήν παπαδοκρατία καί στήν άντίδραση. ’ О В. I. Λένιν άπέδειξε πώς άνάμεσα στήν κοσμοθεωρία καί στήν πολιτική τοϋ κόμματος ύπάρχει άμεση καί άπευθείας σχέση, «...ή πολιτική γραμμή τοΰ μαρξισμού... — έγραφε ό Λένιν — συνδέεται

154

άδιάρηκτα μέ τίς φιλοσοφικές του βάσεις» ( Ά π α ν τ α, έλλην. έκδ., τόμ. 17ος, σελ. 26). Ή ίδια άκριβώς σχέση ύπάρχει άνάμεσα στήν άρνηση τής φιλοσοφίας τοϋ μαρξισμού καί στόν όπορτουνϊσμό. Αύτό φαίνεται στό παράδειγμα τών άναθεωρητών στή φιλοσοφία, τών μενσεβίκων, πού ήταν λικβινταριστές στήν πολιτική, καί τών όπαδών τοΰ Μπογκντάνοφ, πού έγιναν ότζοβιστές στήν πολιτική καί κατρακύλησαν στίς θέσεις τού μενσεβικισμοΰ. Ό В. I. Λένιν πλούτισε τή φιλοσοφική διδασκαλία τοΰ μαρξισμού καί τήν άνέβασε σέ μιά άνώτερη βαθμίδα, άνάλογη μέ τό νέο έπίπεδο τής έπιστήμης, πράγμα πού προώθησε όλη τήν κοινωνική σκέψη. Τό βιβλίο του «Υ λ ισ μ ό ς καί έμπειριοκριτικισμός» έπαιξε έξαιρετικό ρόλο γιά τήν ιδεολογική άνάπτυξη τοΰ μαρξιστικού κόμματος, γιά τό θεωρητικό άτσάλωμα τών στελεχών του, γιά τήν ύπεράσπιση καί τήν άνάπτυξη τών θεωρητικών του βάσεων. Μέ τό έργο αύτό διαπαιδαγωγήθηκαν καί διαπαιδαγωγοΰνται τά έπαναστατικά στελέχη σ ’ όλο τόν κόσμο. ' Η πάλη τοΰ Λένιν γιά τήν καθαρότητα τής μαρξιστικής ιδεολογίας άποτελεϊ ύπόδειγμα γιά τά στελέχη τοΰ έπαναστατικοϋ έργατικοΰ κινήματος όλων τών χωρών. Στή σύσκεψη τής πλατιάς Συντακτικής ' Επιτροπής τής έφημερίδας «Προλετάρι» τό 1909 οί άναθεωρητές στόν τομέα τής μαρξιστικής φιλοσοφίας άντικρούστηκαν. ' Η σύσκεψη καταδίκασε άποφασιστικά τούς θεοπλάστες σάν άντιμαρξιστικό ρεύμα. Ή άπόφαση αύτή εϊχε τέραστια σημασία άπό άποψη άρχών. ΟΙ μπολσεβίκοι δήλωσαν άνοιχτά πώς τό κόμμα δέν μπορεϊ νά μείνει ούδέτερο στά ζητήματα τής φιλοσοφίας καί όφείλει νά περιφρουρεϊ άγρυπνα τό μεγάλο ιδεολογικό του θησαυρό, τό μαρξισμό. ΟΙ μπολσεβίκοι θεωρούσαν ότι ένα άπό τά σπουδαιότερα καθήκοντα τοΰ κόμματος εϊναι ή σταθερή ύπεράσπιση τής μαρξιστικής κοσμοθεωρίας άπό κάθε έπιβουλή. Τεράστια σημασία στήν Ιδεολογική ζωή τοΰ κόμματος εϊχαν ή ύπεράσπιση καί ή παραπέρα έπεξεργασία άπό τόν Λένιν τής μαρξιστι­ κής διδασκαλίας γιά τό κόμμα. Ή πρώτη ρωσική έπανάσταση έπιβεβαίωσε άναμφισβήτητα τήν έξαιρετική σημασία τοΰ κόμματος. Γ ιά πρώτη φορά στήν ιστορία ένα μαρξιστικό κόμμα έβαλε τή μεγάλη σφραγίδα του στήν πορεία τής έπανάστασης, όδήγησε στήν πάλη έκατομμύρια έργάτες. ΓΓαύτόν άκριβώς τό λόγο οί έχθροί τής έργατικής τάξης προσπαθούσαν νά έξοντώσουν τό κόμμα της. Στά έργα του, πού άνάγονται στήν περίοδο τής άντίδρασης ό В. I. Λένιν άνάπτυξε τή μαρξιστική άποψη γιά τόν καθοδηγητικό ρόλο τοΰ κόμματος στήν πάλη τών μαζών. ’ Η πείρα έδειχνε χειροπιαστά πώς οί μάζες δέν καταλαβαίνουν μονομιάς τήν άναγκαιότητα τοΰ κόμματος καί τό ρόλο του στήν ταξική πάλη. Ό σ ο πιό συνειδητές είναι οΙ μάζες, όσο καθαρότερη εϊναι γι ’ αύτές ή ταξική διάταξη στήν κοινωνία, τόσο πιό βαθιά καταλαβαίνουν τή σημασία τοΰ κόμματος; τόσο πιό πολύ

155

εκτιμούν τήν κομματικότητα. ' Η άστική τάξη, προσπαθώντας νά αμβλύνει τήν πολιτική συνείδηση τών μαζών, προπαγανδίζει μέ κάθε τρόπο τήν αρνητική στάση απέναντι στήν κομματικότητα, εκθειάζει μ όλα τά μέσα τήν άκομματικότητα. Στήν άστική ιδέα τής άκομματικότητας οί μαρξιστές άντιπαραθέτουν τήν ιδέα τής προλεταριακής κομματικότητας. «Πολιτική μέ τή σοβαρή σημασία τής λέξης μπορούν νά κάνουν μόνο οί μάζες — έγραφε ό Λένιν. ’ Η μάζα όμως ή άκομματική, πού δέν ακολουθεί ένα γερό κόμμα, είναι μιά μάζα σκόρπια, άσύνειδη, ασταθής, μιά μάζα πού γίνεται παιχνίδι στά χέρια τών έπιδέξιων πολιτικάντηδων, οί όποιοι έμφανίζονται πάντα «έγκαιρα» μέσα άπό τίς κυρίαρχες τάξεις γιά νά εκμεταλλευτούν τίς «κατάλληλες» περιστάσεις» ( " Α π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 24ος, σελ. 67). Ό В. I. Λένιν υπεράσπιζε τή μαρξιστική άντίληψη γιά τόν ιστορικό ρόλο τοΰ κόμματος σάν ανώτερης μορφής ταξικής όργάνωσης τοΰ προλεταριάτου, δίδαξε τό κόμμα νά έκτιμα τήν εξαιρετική σημασία τής όργάνωσης γιά τό έργατικό κίνημα. «' Η δύναμη τής έργατικής τάξης είναι ή όργάνωση. Χωρίς τήν όργάνωση τών μαζών τό προλεταριάτο δέν είναι τίποτε. 1Οργα­ νωμένο είναι τό παν» ("Α π α ν τ α, έλλην. έκδ., τόμ. 14ος, σελ. 131). Στή διάρκεια τής έπανάστασης έμφανίστηκαν διάφορες όργανώσεις τοΰ προλεταριάτου, πού αγκάλιαζαν τά διάφορα στρώματά του, καί πού εξυπηρετούσαν τίς διάφορες ανάγκες του. Τό πρόβλημα τών άμοιβαίων σχέσεων τοΰ κόμματος μέ τίς όργανώσεις αύτές έγινε ένα άπό τά φλέγοντα προβλήματα τοΰ έργατικοΰ κινήματος στή Ρωσία. ’ Η άστική τάξη προσπαθούσε ν ’ άποσπάσει τίς έργστικές όργανώσεις άπό τό μαρξιστικό κόμμα, νά τίς φέρει αντιμέτωπες μέ τό κόμμα. Οί πράκτορες τής άστικής τάξης μέσα στό έργατικό κίνημα κήρυσσαν τήν «ούδετερότητα» τών εργατικών συνδικάτων καί τών συνεταιρισμών, ύπεραμύνονταν τοΰ «δικαιώματος» τοΰ κομματικού συγγραφέα νά γράφει στόν άστικό τύπο ό,τι θέλει, άπαιτοΰσαν ή όμάδα τής Δούμας νά είναι «άνεξάρτητη», ή άκόμη καί νά τής δοθεί ήγετικός ρόλος άπέναντι στό κόμμα. ' Ο δρόμος αύτός θά σήμαινε εξοστρακισμό άπό τίς όργανώσεις αύτές τής ταξικής συνείδησης, πού άνώτερος φορέας της είναι τό μαρξιστικό κόμμα. ' Η όργάνωση πού στερείται συνείδη­ σης, δίδασκε ό Λένιν, είναι ήλιθιότητα, άν όχι κάτι χειρότερο, γιατί γίνεται παιχνίδι στά χέρια τοΰ έχθροΰ. Στήν άστική ιδέα τής «ανεξαρτησίας» άπό τό κόμμα οί μπολσεβίκοι άντιπαράθεταν τή μαρξιστική άρχή τής ιδεολογικής καί πολιτικής καθοδήγησης άπό τό κόμμα όλων τών άλλων όργανώσεων τής έργατικής τάξης. Ό В. I. Λένιν άνέπτυξε τίς μαρξιστικές αντιλήψεις σχετικά μέ τίς κοινωνικές ρίζες τοΰ όπορτουνισμοΰ, τίς άντιλήψεις γιά τό χαρακτήρα καί τή σημασία τής πάλης στούς κόλπους τοΰ έργατικοΰ κινήματος καί στούς κόλπους τοΰ κόμματος. Στίς άρχές τοΰ 20οΰ αιώνα καί

156

ιδιαίτερα μετά τήν έπανάσταση τοΰ 1905-1907 όξύνθηκε ή πά­ λη άνάμεσα στά έπαναστατικό καί όπορτουνιστικά στοιχεία μέ­ σα στό έργατικό κίνημά. Ή πάλη αύτή είχε βαθιές ταξικές ρί­ ζες. ' Η όξυνση τών συγκρούσεων τής έργασίας μέ τό κεφάλαιο, οί επιτυχίες τοΰ έργατικοΰ κινήματος όδήγησαν στήν ένταση τής πάλης τής άστικής τάξης ένάντια στό προλεταριάτο. ’ Η άστική τάξη ψάχνει νά βρεϊ δρόμους γιά νά διεισδύσει μέσα στό έργατικό κίνημα καί τρόπους γιά νά τό ύποτάξει στήν έπιροή της. ' Ενάντια στίς ιδέες τής ταξικής πάλης καί τής σοσιαλιστικής έπανάστασης προβάλλει τίς ιδέες τής συμφωνίας τών τάξεων καί τών κοινωνικών μεταρυθμίσεων. Τίς άστικές αύτές ιδέες τίς μεταφέρουν στήν έργατική τάξη οΐ όπορτουνιστές. Τό προλεταριάτο δέν είναι άπομονωμένο άπό τίς άλλες τάξεις. Έρχεται σέ έπαφή μέ τή μικροαστική τάξη, συμπληρώνει διαρκώςτίς γραμμές του μέ τά μικροαστικά στρώματα, πού καταστρέφονται άπό τό μεγάλο κεφάλαιο. Η άστική τάξη έξαγοράζει συστηματικά καί διαφθείρει τήν κορυφή τής έργατικής τάξης, πού ώς πρός τόν τρόπο τής ζωής της πλησιάζει στή μικροαστική τάξη. Τά μικροαστικά στοιχεία είναι φορείς τής άστικής έπιροής μέσα στό έργατικό κίνημα. ' Η έπιροή αύτή έκδηλώνεται μέ δυό τρόπους: άνοιχτά, μέ τό φανερό κήρυγμα γιά συμφωνία τής έργατικής τάξης μέ τήν άστική τάξη· καλυμμένα, μέ τήν «άριστερή» φρασεολογία, πού άρνεϊται τήν άνάγκη μιάς εύλύγιστης τακτικής καί τής άξιοποίησης όλων τών δυνατοτήτων στήν έπαναστατική ταξική πάλη τοΰ προλεταριάτου. Ά π ό δώ προέρχεται ή πάλη τών έπαναστατών σέ δυό μέτωπα: ένάντια στούς όπορτουνιστές όλων τών παραλλαγών τόσο τών δεξιών, όσο καί τών «άριστερών». ' Η πάλη ένάντια στόν όπορτουνισμό είναι νομοτέλεια τοΰ έργατικοϋ κινήματος. Άποτελεί τό σπουδαιότερο όπλο γιά τήν προετοι­ μασία τής σοσιαλιστικής έπανάστασης καί τής νίκης της. Χωρίς τήν άποφασιστική πάλη τών έπαναστατών μαρξιστών ενάντια στούς όπορτουνιστές δέν είναι δυνατή ή άνάπτυξη τοϋ προλεταριακού κόμματος. Ή πολιτική τής ειρηνικής «συμβίωσης» έπαναστατών καί όπορτουνιστών σ'ένα κόμμα όδηγεί στήν πραγματικότητα στή νίκη τοΰ όπορτουνισμοΰ. Γι'αύτό τό λόγο τό κόμμα πρέπει νά είναι άδιάλλακτο όχι μόνο άπέναντί στούς όπορτουνιστές, άλλά καί άπέναντί σ ’ έκείνους, πού, σάν τούς κεντριστές, κηρύσσουν τή συμφιλίωση μαζί τους. Τό κόμμα δυναμώνει όταν καθαρίζει τίς γραμμές του άπό τά όπορτουνιστικά στοιχεία. ' Ο Λένιν τόνιζε, πώς «τήν κοινωνική έπανάσταση τοΰ προλεταριάτου δέν μπορούμε ούτε καί νά τή φανταστούμε χωρίς αύτή τήν πάλη, χωρίς ένα σαφή καί κατ'άρχήν διαχωρισμό» τών επαναστατών καί τών όπορτουνιστών πρίν άπ'αύτή τήν έπανάσταση, «χωρίς μιά όλοκληρωτική ρήξη άνάμεσα στά όπορτουνιστικά, μικροαστικά καί στά προλεταριακά, έπαναστατικό στοιχεία τής νέας ιστορικής δύναμης στή διάρκεια

157

αύτής τής έπανάστασης» ( Ά π α ν τ α, έλλην. έκδ., τόμ. 20ός, σελ. 316). Μέ τήν πλουσιότατη πείρα τοϋ άγώνα ό Λένιν άποκάλυψε τή σπουδαιότατη σημασία τής δράσης τοΰ κόμματος γιά τήν προετοιμα­ σία τής έπανάστασης. Δέν πρέπει, έλεγε ό Λένιν, νά χάνουμε τό θάρρος μας άπό τό γεγονός ότι τό κόμμα άποτελεϊται άπό μικρές παράνομες όργανώσεις, πού κάνουν μιά μικρή καί άφανή άπό πρώτη ματιά δουλιά μέσα στίς μάζες. ' Η δουλιά αύτή ποτέ δέν χάνεται. ’ Η έπανάσταση στή Ρωσία έδειξε πώς τά χρόνια τής έπίμονης πάλης γιά τήν όργάνωση καί τήν πολιτική διαφώτιση τών μαζών συνέβαλαν σοβαρά στό ώρίμασμα τής έπανάστασης. Γενικεύοντας τήν πείρα τής έπανάστασης ό Λένιν έγραφε: «Πρίν άπό τίς μαζικές έκδηλώσεις έκατοντάδων χιλιάδων έργατών, πού κατάφεραν θανάσιμα χτυπήματα στήν παλιά άπολυταρχία τής Ρωσίας, προηγήθηκε μιά μακρόχρονη περίοδος προετοιμασίας τών δυνάμεων τοΰ προλεταριάτου, διαπαιδαγώ­ γησης καί όργάνωσής του. Πρίν άπό τό ξέσπασμα ένός πραγμα­ τικά μαζικού άγώνα προηγήθηκε μιά μακρόχρονη καί άθόρυβη δουλιά γιά τήν καθοδήγηση όλων τών έκδηλώσεων τής ταξικής πάλης τοΰ προλεταριάτου, δουλιά γιά τή δημιουργία ένός στέρεου καί συνεπούς κόμματος καί ή δουλιά αύτή έξασφάλισε τούς όρους γιά νά μετατραπεί αύτό τό ξέσπασμα σέ έπανάσταση. Καί τώρα τό προλεταριάτο εΤναι υποχρεωμένο σάν πρωτοπόρος άγωνιστής τοϋ λαού νά στερεώσει τήν όργάνωσή του, νά πετάξει άπό πάνω του όλη τή μούχλα τοΰ διανοουμενίστικου όπορτουνισμοΰ, νά συσπει­ ρώσει τίς δυνάμεις του γιά μιά τέτια άκριβώς συνεπή καί έπίμονη δουλιά» ( Ά π α ν τ α, έλΛην. έκδ., τόμ. 16ος, σελ. 131). Οί λενινιστικές ιδέες φώτιζαν μέ τό λαμπρό φώς ένός μεγάλου σκοπού τή γεμάτη αύταπάρνηση δουλιά τών μπολσεβίκων μέσα στή βαθιά νύχτα τής άντίδρασης τοΰ Στολίπιν.

4. ’ Η πάλη τοΰ Κόμματος γιά τήν κατάκτηση τών έργατικών μαζών, γιά τήν προετοιμασία νέας έπανάστασης ΟΙ μπολσεβίκοι καταλάβαιναν ότι μπροστά στήν μετεπαναστατική Ρωσία βρίσκονται δυό πιθανοί δρόμοι έξέλιξης: εΓτε πλήρης δημο­ κρατικός μετασχηματισμός τής χώρας, είτε μιά τέτια άστική έξέλιξή της κατά τήν όποΐα θά διατηρούνταν ή μοναρχία καί ή κυριαρχία τών τσιφλικάδων. Ό τσαρισμός, οΙ τσιφλικάδβς καί ή άστική τάξη προσπαθούσαν ν'άποτρέψουν μέ όλα τά μέσα τή νέα έπανάσταση. ΟΙ μπολσεβίκοι ύποστήριζαν τόν έπαναστατικό δρόμο έξέλιξης τής χώρας, πού άνταποκρινόταν στά ζωτικά συμφέροντα τοΰ λαοΰ. Καί τό πρόβλημα ποιό δρόμο θ ’ άκολουθήσει ή χώρα, μπορούσε νά τό λύσει μόνο ό λαός. Αύτό τό καταλάβαινε καί ό Στολίπιν, πού δήλωσε

158

πώς τοΰ χρειάζονται «2 0 χρόνια γαλήνης», δηλαδή υποταγής, χωρίς άγώνες τών μαζών, γιά νά εφαρμόσει τό σχέδιό του. Ό λαός, όμως, πού είχε περάσει άπό τό καμίνι τής έπανάστασης, δέν έδοσε στήν τσαρική κυβέρνηση αύτό τά «20 χρόνια γαλήνης». 01 μπολσεβίκοι ήταν ή μόνη όργσνωμένη έπαναστατική δύναμη τής χώρας. 01 παράνομες όργανώσεις τών μενσεβίκων διαλύθηκαν. Οί έσέροι βρίσκονταν σέ κατάσταση ιδεολογικής καί όργανωτικής άποσύνθεσης. ' Η ήττα τής έπανάστασης δέν λύγισε τούς μπολσεβί­ κους. Τό μαρξιστικό άτσάλωμα, ή άκλόνητη πίστη στή μελλοντική νίκη της έπανάστασης, πού βασιζόταν στή γνώση τών νόμων τής κοινωνικής έξέλιξης, ή βαθιά άφοσίωση στά συμφέροντα τοΰ προλε­ ταριάτου, ή άδιαλλαξία άπέναντι στόν όπορτουνισμό βοήθησαν τούς μπολσεβίκους ν'άντιμετωπίσουν τίς τεράστιες δυσκολίες, νά ύποχωρήσουν μέ τάξη, νά διαφυλάξουν τόν άξιόμαχο πυρήνα τους. Παρά τίς άδιάκοπες ληστρικές έπιδρομές τών χωροφυλάκων, οί κομματικές όργανώσεις έξακολουθοΰσαν νά ύπάρχουν σχεδόν σ ' όλα τό μέρη. Σ'όλες τίς μεγάλες πόλεις καί τίς βιομηχανικές περιοχές λειτουργούσαν κομματικές έπιτροπές. Στίς μεγάλες έπιχειρήσεις διατηρήθηκαν κομματικοί πυρήνες ή έπαφές μέ τούς έργάτες. Σέ πολλά μέρη έβγαιναν προκηρύξεις καί παράνομες κομματικές έφημερίδες. "Εγιναν περιφερειακές κομματικές συνδιασκέψεις στήν Κεντρι­ κή βιομηχανική περιοχή, στό μέσο καί Κάτω Βόλγα καί στά Ούράλια, καθώς καί συνδιασκέψεις τών τοπικών κομματικών όργανώσεων στήν Πετρούπολη, στή Μόσχα, στό Ίβάνοβο-Βοζνεσένσκ, στό ΝίζνιΝόβγκοροντ καί σέ άλλες πόλεις. Ή φυγή τών ταλαντευόμενων μικροαστικών στοιχείων άπό τό ΣΔΕΚΡ ήταν ταυτόχρονα ξεκαθάρισμά του. Τό κόμμα άπαλλάχτηκε άπό τούς άσταθεΐς, άπό τούς συνοδοιπόρους. Κάθε κρίση άλλους τούς τσακίζει κι άλλους τούς άτσαλώνει. ' Η βαριά κρίση τών χρόνων τής άντίδρασης άτσάλωσε τίς μπολσεβίκικες κομματικές όργανώσεις. Άνδρώ θηκαν καινούργια στελέχη άπό πρωτοπόρους έργάτες, πού στούς ώμους τους έπεφτε όλο τό βάρος τής τοπικής κομματικής δουλιάς. Στό σκληρό σχολειό τής παρανομίας, στή φωτιά τής έπανάστασης, στίς μέρες τής ήττας, στίς μάχες ένάντια στόν τσαρισμό καί στήν άστική τάξη, στίς συγκρούσεις μέ τούς πολυάριθμους έχθρούς διαμορφώθηκαν οί θαυμαστές Ιδιότητες τού μπολσεβίκου, τοΰ άλύγιστου καί άνδρείου άγωνιστή γιά τά συμφέροντα τών έργαζομέ­ νων. «Δέ μάς είπαν τού κάκου σκληρούς σάν πέτρα», — έλεγε ό Λένιν. Γ ιά τέτιους άτσαλωμένους άνθρώπους μπορεϊ νά χρησιμοποιήσει κανείς τά λόγια τοΰ ποιητή: Καρφιά νά κάνίΐς άπό τέτιους άνθρώπους. Δέ θάχει στόν κόσμο καρφιά πιό γ«ρά.

Οί μπολσεβίκοι, παρ'όλο πού τούς καταδίωκαν τά λαγωνικά τής άστυνομίας, δέ σταματούσαν τή δουλιά τής διαπαιδαγώγησης, τής

159

όργάνωσης καί τής συσπείρωσης τοΰ προλεταριάτου. 'Εξηγούσαν άκούραστα στούς άγρότες πώς δέν υπάρχει άλλη διέξοδος άπό τή φτώχεια καί τήν έξαθλίωση, έξω άπό τόν άγώνα μαζί μέ τήν έργατική τάξη καί κάτω άπό τήν ήγεσία της γιά τήν άνστροπή τοΰ τσαρισμού. Τό σπουδαιότερο καθήκον τοΰ κόμματος ήταν νά διατηρηθούν καί νά δυναμώσουν οί δεσμοί μέ τίς μάζες. Αύτό άποτελοΰσε τή βασική έγγύηση άτι ή έξέλιξη στή Ρωσία δέν θ'άκολουθήσει τό δρόμο τοΰ Στολίπιν, άλλά τόν έπαναστατικό δρόμο. Καί γι'αύτό τό πράγμα έπρεπε νά χρησιμοποιηθούν όλες οΙ δυνατότητες δουλιάς μέσα στίς μάζες, κάθε νόμιμος κρίκος, άπό τή μαύρη Δούμα ώς όποιονδήποτε σύλλογο άντιαλκοολισμοΟ. Τό Κόμμα χρησιμοποίησε τό βήμα τής Δούμας γιά τήν έπαναστα­ τική μαρξιστική διαπαιδαγώγηση καί όργάνωση τού προλεταριάτου, γιά τήν πολιτική διαφώτιση τοΰ λαοΰ. Παρά τήν άστυνομική τρομοκρατία, ή έργατική τάξη παρέμεινε πιστή στό κόμμα της καί έστειλε στήν 3η Δούμα μόνο σοσιαλδημοκράτες. ΟΙ μπολσεβίκοι χρειάστηκε ν ' άκολουθήσουν δικούς τους δρόμους στόν καθορισμό τής κοινοβουλευτικής τακτικής. "Επρεπε νά μελετη­ θεί κριτικά ή κοινοβουλευτική πείρα τών σοσιαλιστών τής Δυτικής Εύρώπης. Στή δράση τών κοινοβουλευτικών όμάδων τους έπικρατοΰσε ό όπορτουνισμός, ό Λένιν στό διάστημα άκόμη τής έπανά­ στασης, στηριζόμενος στήν πείρα τής 1ης καί τής 2ης Δούμας, έπεξεργάστηκε τίς βάσεις τής τακτικής τοϋ Κόμματος στή Δούμα. Τίς βάσεις αύτές τίς άνέτττυξε καί τίς συγκεκριμενοποίησε στά χρόνια τής άντίδρασης. Δινόταν μεγάλη προσοχή στό ζήτημα τών άμοιβαίων σχέσεων τής όμάδας τής Δούμας καί τής ήγεσίας τοΰ κόμματος. ’ Η όμάδα τής Δούμας θεωρούνταν ένα άπό τά όργανα τοΰ κόμματος, ύπαγόμενο άμεσα στήν Κεντρική Έπιτροπή. Ό Λένιν, κάνοντας κριτική στούς μενσεβίκους, πού καλοΰσαν τήν όμάδα νά παίρνει μέρος στή λεγάμενη νομοθετική έργασία τής Δούμας, ζητούσε άπό τούς βουλευτές νά ύπερασπίζουν μέ συνέπεια τά συμφέροντα τοΰ λαοΰ καί νά μιλούν άπό τό βήμα τής Δούμας γιά τά ζητήματα πού συγκινοϋν τίς μάζες. ΟΙ βουλευτές έχουν ύποχρέωση νά μήν περιορίζονται στή δράση τους μέσα στή Δούμα, άλλά νά κάνουν δουλιά καί έξω άπό τή Δούμα, νά συνδέονται μέ τίς μάζες, νά παίρνουν μέρος σ ’ άλη τήν παράνομη δουλιά τοΰ κόμματος. Τίς συμβουλές τοϋ Λένιν είχαν σάν όδηγό τους οΙ μπολσεβίκοι βουλευτές. ΟΙ συνθήκες μέσα στήν 3η Δούμα ήταν γιά τούς μπολσεβίκους έξαιρετικά δύσκολη. Ή όμάδα τής Δούμας είχε συνολικά 19 βουλευτές, μά κι αύτός ό άριθμός μειώθηκε σημαντικά: τόν μπολσεβί­ κο В. Ε. Κοσορότοφ, έκπρόσωπο τών έργατών τών Ούραλίων, τόν παρέδοσε στήν άστυνομία ή Δούμα τών μαυροεκατονταρχιτών. Πέντε βουλευτές μενσεβίκοι πέρασαν στό στρατόπεδο τοΰ έχθροΰ. Μέσα στήν ίδια τήν όμάδα ύπερίσχυαν οΙ μενσεβίκοι, πού είχαν βγει βουλευτές κυρίως μέ ψήφους μικροαστών έκλογέων. Στίς άρχές ή

160

όμάδα έκανε πολλά σοβαρά λάθη: δέν ύπογράμμιζε τόν ταξικόσοσιαλιστικό της χαρακτήρα, δέν υπεράσπιζε μέ συνέπεια τίς δημο­ κρατικές διεκδικήσεις, δέν ξεσκέπαζε τήν άντεπαναστατική πολιτική τών καντέτων. Σιγά-σιγά ή κριτική, που έκανε τό κόμμα καί οί εργατικές όργανώσεις στά λάθη τής όμάδας, έφερε τ ' άποτελέσματά της, ή δουλιά της βελτιώθηκε. Μέσα στήν άποπνικτική άτμόσφαιρα τής μαυροεκατονταρχίτικης Δούμας άντηχοϋσαν μαχητικά οΐ φωνές τών μπολσεβίκων. ' Εξέχοντα ρόλο στήν όμάδα έπαιζε ό βουλευτής τών έργατών τής Πετρούπολης, μπολσεβίκος Ν. Γ. Πολετάγεφ. ΟΙ έργάτες βουλευτές έπέκριναν τήν έξωτερική καί τήν έσωτερική πολιτική τού τσαρισμού, τή συμμετοχή του στή συντριβή τής έπανάστασης τού 'Ιράν, τά ύποδουλωτικά δάνεια, πού χρησιμοποιούνταν γιά τήν άστυνομία καί τό στρατό, τήν άστυνομική τρομοκρατία, τή βαριά φορολογία τών έργαζομένων, τήν καταπίεση τού φιλλανδικοΰ λαού. ΟΙ μπολσεβίκοι βουλευτές άντιδροΰσαν ένεργά στήν έπίθεση τής τσαρικής κυβέρνησης καί τής μαυροεκατονταρχίτικης Δούμας ένάντια στά ζωτικά συμφέροντα τών έργατών. Κατάρτισαν νομοσχέδια γιά τήν έπιβολή τής όχτάωρης έργάσιμης μέρας, γιά τήν έλευθερία τών έργατικών συνδικάτων καί τών άπεργιών, πάλαιβαν ένάντια στήν άγροτική πολιτική τοΰ Στολίπιν, γιά τή μεταβίβαση τής γής τών τσιφλικάδων στούς άγρότες χωρίς έξαγορά. ΟΙ μπολσεβίκοι ξεσκέπαζαν τήν προδοτική στάση τών καντέπυν, συνεργάζονταν μέ τούς τρουντοβίκους, έκαναν πολλά γιά νά καταχτούν μέ τό μέρος τους τούς άγρότες. Στήν περίοδο τής άντίδρασης δέν είχαν μικρή σημασία καί τά διάφορα νόμιμα συνέδρια. Στίς έργασίες τους έπαιρναν μέρος καί μπολσεβίκοι άντιπρόσωποι τών έργατικών όργανώσεων, πού άνέτττυσσαν τή γνώμη τοΰ κόμματος γιά σοβαρά ζητήματα τής ζωής τοΰ λαοΰ. Στό συνέδριο τών λαϊκών πανεπιστημίων ή έργατική όμάδα μίλησε γιά τήν άνάγκη ν ' άπαλλαγεί ή παιδεία άπό τήν κηδεμονία τής άστυνομίας καί έπεδίωκε νά κατοχυρωθεί τό δικαίωμα νά καθορίζουν μόνες τους οΙ έργατικές όργανώσεις τό πρόγραμμα τών μαθημάτων καί νά διαλέγουν τούς καθηγητές. Στό συνέδριο τών γυναικών οΙ έργάτριες άντιπρόσωποι δήλωσαν ότι μόνο παίρνοντας μέρος στό έργατικό κίνημα θά πετύχουν τήν άπελευθέρωσή τους οΙ προλετάρισσες γυναίκες. Στό συνέδριο τών έργοστασιακών γιατρών παραβρέ­ θηκε μιά έργατική όμάδα, πού άντιπροσώπευε τά έργατικά συνδικάτα τής Πετρούπολης, τής Μόσχας, τής Κεντρικής βιομηχανικής περιοχής, τής Ούκρανίας καί τή ς.’Υπερκαυκασίας. ΟΙ μπολσεβίκοι έδειχναν μέ συγκεκριμένα γεγονότα πώς τά συμφέροντα τών έργατών εϊναι άσυμβίβαστα μέ τά συμφέροντα τών καπιταλιστών. Σέ ένδειξη διαμαρτυρίας ένάντια στίς ένέργειες τής άστυνομίας άποχώρησαν άπό τό συνέδριο όλοι οΙ έργάτες άντιπρόσωποι καί μιά μερίδα τών γιατρών κι ύστερα άπ' αύτό οΙ όργανωτές τοΰ συνεδρίου άναγκάστηκαν νά τό κλείσουν. ' Η σταθερή θέση τής έργατικής όμάδας στό

161

άντιαλκοολικό συνέδριο, στό όποιο κατόρθωσε νά γίνουν δεκτές όρισμένες άποφάσεις, προκάλεσε τή λύσσα τής τσαρικής κυβέρνη­ σης. Αύτό «δέν είναι συνέδριο πάλης ένάντια στόν άλκοολισμό, άλλά συνέδριο πάλης ένάντια στήν κυβέρνηση» — ούρλιαζε ό άντιδραστικός τύπος. Ό λ ο ι σχεδόν οΙ έργάτες άντιπρόσωποι πιάστηκαν. Σχετικά μ'αύτό τό ζήτημα ή όμάδα τής Δούμας ύπέβαλε άμέσως έπερώτηση, ξεσκεπάζοντας τίς ένέργειες τών τσαρικών άρχών. ' Η Κρατική Δούμα, οί νόμιμες όργανώσεις καί τά συνέδρια έδιναν πλούσιο ύλικά γιά τήν πολπική δουλιά τοΰ κόμματος. Στό κέντρο όλης αύτής τής δουλιάς βρίσκονταν οί παράνομες κομματικές όργανώσεις, πού έδιναν έπαναστατική κατεύθυνση στή νόμιμη δράση τών μπολσεβίκων. Αύτό πού δέν μπορούσαν νά ποϋν άνοιχτά οί έκπρόσωποι τοΰ κόμματος μέσα στίς νόμιμες όργανώσεις τό έλεγαν οί παράνομες κομματικές όργανώσεις στίς προκηρύξεις τους, στίς παράνομες συνεδριάσεις, στίς συνομιλίες τους μέ τούς εργάτες, όδηγώντας τους στό συμπέρασμα πώς είναι άνάγκη νά ένωθοΰν σέ μιά όργανωμένη δύναμη καί ν'άνατρέψουν έπαναστατικά τόν τσα­ ρισμό. Ή κομματική δουλιά προχωρούσε μ'έπιτυχία στήν Πετρούπολη, στή Μόσχα, στό Μπακοΰ καί σέ άλλα βιομηχανικά κέντρα τής χώρας. Αϋτοΰ δούλευαν πολλοί δοκιμασμένοι έπαναστάτες, όταν κατόρθω­ ναν νά ξεφύγουν άπό τή φυλακή ή τήν έξορία. Στήν Πετρούπολη δούλευαν οί ί. φ. Ντουμπρόβινσκι, М. I. Καλίνιν, В. Β. Κούιμπισεφ. Στή Μόσχα δούλευαν ο! Α. Σ. Μπρΰμπνοφ, Ντ. I. Κούρσκι, Γ. Μ. Σβερντλόφ, I. I. Σκβορτσόφ-Στεπάνοφ. Άνά μεσα στούς καθοδηγη­ τές τής όργάνωσης τοΰ Μπακοΰ ύπήρχαν έπιφανείς παράγοντες σάν τόν Μεσαντή Άζιζμπέκοφ, Π. Α . Τζαπαρίτζε, Γκ. Κ. Όρτζονικίτζε, Σ. Σ. Σπανταριάν, I. Β. Στάλιν, Σ. Γκ. Σαουμιάν. Παρά τή λυσσασμένη άντίδραση, παρουσιάστηκαν μέσα στό κόμμα νέα άφοσιωμένα στελέχη καί άνάμεσά τους οΙ А. Β. Άρτιούχινα, Λ . I. Καρτβελισβίλι, В. Γ. Κνόριν, Σ. Β. Κοσιόρ, Κ. I. Νικολάγεβα, В. Γ. Τσουμπάρ. ΟΙ μπολσεβίκοι τής Πετρούπολης καί τής Μόσχας σήκωσαν τό κύριο βάρος τής δουλιάς όσον άφορά τή δράση τής όμάδας τής Δούμας καί τών έργατικών όμάδων στά νόμιμα συνέδρια, καί κατείχαν γερές θέσεις στά έργατικά συνδικάτα, όπου δημιουργήθηκαν κομματικές όμάδες. Στό Μπακοΰ οΙ μπολσεβίκοι καθοδηγούσαν καί τό συνδικάτο έργατών πετρελαιοβιομηχανίας καί τό όργανο τοΰ σωματείου, τήν έφημερίδα «Γκουντόκ»*, καί τό σύλλογο αύτομόρφωσης τών έργατών «Ζνάνιγε-ΣΙλα»**, καί τό Σπίτι τοΰ λαοΰ. Τό κόμμα είχε σημαντικές έπιτυχίες στή δύσκολη δουλιά τής έπαναστατικής άξιοποίησης τών νόμιμων δυνατοτήτων. ΟΙ μπολσεβίκοι έκτόπιζσν σιγά-σιγά τούς * «Σειρήνα». Σημ. μετ. ** «Γνώση-Δύναμπ». Σημ. μετ.

162

λικβινταριστές καί γίνονταν μιά σοβαρή δύναμη μέσα στίς νόμιμες όργανώσεις. ' Αξιόλογη θέση στή δουλιά τοϋ κόμματος κατείχε ή διάδοση τής πείρας τής έπανάστασης στ(ς μάζες. ΟΙ καντέτοι καί οΙ λικβινταριστές προσπαθούσαν νά ξεριζώσουν τήν Ιδέα τής έπανάστασης άπό τή συνείδηση τοΰ λαοΰ, ν ' άποτρέψουν τίς μάζες άπό τίς έπαναστατικές μεθόδους πάλης καί έκθείαζαν μέ κάθε τρόπο «τό συνταγματικό δρόμο». Ό В. I. Λένιν έγραφε πώς, άν γιά τούς φιλελεύθερους καί τούς μενσεβίκους ή έπανάσταση άποτελεϊ παράδειγμα πού δέν πρέπει νά τό μιμηθούμε, γιά τό κόμμα τής έργατικής τάξης άποτελεϊ παράδειγμα πού πρέπει νά τό μιμηθούμε. Τό κόμμα διαπαιδαγωγοΰσε τΙς νέες γενιές τών άγωνιστών μέ τά κοσμοϊστορικά παραδείγματα πάλης τών μαζών, πού έδοσε ή ρωσική έπανάσταση. ' Ο Λένιν άφιέρωσε πολλά έργα του στά διδάγματα τής έπανά­ στασης, στήν πείρα της. Στό βιβλίο του «Τό άγροτικό πρόγραμμα τής σοσιαλδημοκρατίας στήν πρώτη ρωσική έπανάσταση τοΰ 19051907» ό Λένιν έπεξεργάστηκε μιά σειρά προβλήματα τής θεωρίας τής έπανάστασης. Στό βιβλίο αύτό άναπτύσσεται ή έννοια τής άγροτικής έπανάστασης κάτω άπό τήν ήγεσία τοΰ προλεταριάτου, θεμελιώνον­ ται τό πρόγραμμα τής έπαναστατικής συντριβής τών υπολειμμάτων τής δουλοπαροικίας στό χωριό καί τό μπολσεβίκικο σύνθημα τής έθνικοποίησης τής γής, φωτίζρνται οΙ δρόμοι καί τά μέσα γιά τήν έδραίωση τής συμμαχίας τών έργατών καί τών άγροτών στήν έπαναστατική πάλη. ΟΙ μπολσεβίκοι, σάν συνεπείς προλεταριακοί διεθνιστές, έπαιρναν δραστήριο μέρος στή διεθνή ζωή. Τήν πάλη τών μαζών ένάντια στήν καταπίεση σ'όποιοδήποτε μέρος τής γής, τήν ύποστήριζαν πάντα φλογερά οΙ πρωτοπόροι έργάτες τής Ρωσίας, οΙ όποιοι χαιρέτησαν όλόψυχα τόν άγώνα τών λαών τών άποικιών, πού φούντωσε κάτω άπό τήν έπίδραση τής ρωσικής έπανάστασης. Πολλοί ρώσοι σοσιαλδημοκράτες πολέμησαν στίς γραμμές τών άγωνιστών τής Ιρανικής έπανάστασης. Ό τ α ν οΙ Ιμπεριαλιστές τής 'Α γγλίας καί τής Ρωσίας, άρχισαν νά πνίγουν τήν έπανάσταση, ή σοσιαλδημοκρα­ τική όμάδα τής Κρατικής Δούμας ξεσκέπασε τόν τσαρισμό. ΟΙ όπορτουνιστές ήγέτες τής ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας κρατούσαν άνοιχτά έχθρική στάση άπέναντι στούς μπολσεβίκους. ' Ο έπΙσημος σοσιαλιστικός τύπος παραχωρούσε πρόθυμα τίς σελίδες του γιά κάθε είδους συκοφαντίες ένάντια στούς μπολσεβίκους. Τά πράγματα έφτασαν ώς τό σημείο πού ή ρωσική άντιπροσωπεία στό Διεθνές σοσιαλιστικό συνέδριο στήν Κοπεγχάγη (1910) έκανε δια­ μαρτυρία στή Διοίκηση τής γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας γιά τή δημοσίευση στήν «φόρβερτς» ένός συκοφαντικού άρθρου τοΰ Τρότσκι γιά τήν κατάσταση στό ΣΔΕΚΡ. 01 μπολσεβίκοι κατέβαλλαν πολλές δυνάμεις γιά νά μάθει ό έργάτης τής Εύρώπης τήν άλήθεια γιά τίς άπόψεις τους καί τήν πάλη τους.

163

01 μπολσεβίκοι βρίσκονταν στίς πρώτες γραμμές τών άγωνιστών γιά τόν Επαναστατικό μαρξισμό. Ό В. I. Λένιν άφιέρωσε πολλά έργα του στήν κριτική τοϋ όπορτουνισμοΰ στό διεθνές έργατικό κίνημα. Στό άρθρο του « Ό μαρξισμός καί ό άναθεωρητισμός» καθόρισε τήν ούσία καί τίς ταξικές ρίζες τοΰ άναθεωρητισμοϋ, άποκάλυψε ότι οΙ Ιδεολογικές καί πολιτικές του βάσεις είναι άστήρικτες Επιστημονικά. Ό В. I. Λένιν έκανε δριμύτατη κριτική τής κεντριστικής θέσης τοΰ Κάουτσκι πάνω στά θεμελιακά ζητήματα τοΰ μαρξισμού καί τοϋ έργατικοΰ κινήματος. 'Ιδιαίτερα έντονη πάλη άνάμεσα στούς έπαναστάτες καί στούς όπορτουνιστές έγινε στό συνέδριο τής Στουτγάρδης τής II Διεθνούς (1907), όταν συζητήθηκαν τά φλέγοντα ζητήματα, όπως τό άποικιακό καί τής άπειλής τοΰ πολέμου. ΟΙ μπολσεβίκοι έπαιξαν σοβαρό ρόλο ώστε τό συνέδριο ν'άπορίψει τήν έπονεΐδιστη πρόταση τών όπορτουνιστών πού συνοψιζόταν στήν ύποστήριξη τής άποικιοκρατικής πολπικής τών Ιμπεριαλιστικών κρατών. Στήν άπόφαση γιά τόν πόλεμο τό συνέδριο έβαλε τήν τροπολογία τοΰ В. I. Λένιν καί τής Ρ. Λ ο ύξεμπουργκ πού ύποχρέωνε τούς σοσιαλιστές νά παλαίψουν άποφασιστικά ένάντια στίς προσπάθειες τών Ιμπεριαλιστών νά έξαπολύσουν άδελφοκτόνο πόλεμο άνάμεσα στούς λαούς, καί στήν περίπτωση πού θά ξέσπαζε ό πόλεμος νά χρησιμοποιήσουν τή δημιουργού μενη άπό τόν πόλεμο κρίση γιά τήν άνατροπή,τής άστικής τάξης. Στά συνέδρια τής Στουτγάρδης καί τής Κοπεγχάγης ό Λένιν έκανε σύσκεψη τών άριστςρών σοσιαλδημοκρατών γιά τή συσπείρωση τών έπαναστατικών δυνάμεων στό διεθνές έργατικό κίνημα. ΟΙ λικβινταριστές δήλωναν πώς έχει ταφεί ή ήγεμονία τού προλεταριάτου. Μά ή ζωή έδειχνε πώς δυναμώνει ή έπιροή τής έργατικής τάξης μέσα στίς πλατιές μάζες. Ό συνεπής άγώνας τοϋ κόμματος γιά τήν προάσπιση τών συμφερόντων τών έργαζομένων καί ή άνένδοτη πάλη γιά τή δημοκρατία κατακτούσαν τίς μάζες μέ τό μέρος του. Ξεσκεπάζοντας τούς καντέτους καί κάνοντας κριτική στίς ταλαντεύσεις τών τρουντοβίκων, οΙ μπολσεβίκοι βοηθούσαν τούς άγρότες ν ' άπαλλαγοΰν άπό τΙς πλάνες τους. Κάτω άπό τήν έπΙδραση τοΰ κόμματος ο! τρουντοβίκοι στή Δούμα διαχώριζαν συχνά τΙς εύθύνες τους άπό τούς καντέτους καί συνεργάζονταν μέ τούς σοσιαλδημοκράτες. Στίς άναπληρωματικές έκλογές γιά τή Δούμα, πού έγιναν τό 1909, στή δεύτερη κουρία τής Πετρούπολης (όπου άνήκαν ή μικροαστική τάξη, ή διανόηση, οΙ έμπορο ύπάλληλοι, οί έργάτες-Ιδιοκτήτες σπιτιού) ό σοσιαλδημοκράτης ύποψήφιος συγκέν­ τρωσε μεγαλύτερο ποσοστό ψήφων σέ σχέση μέ τίς έκλογές τοϋ 1907. Στά νόμιμα συνέδρια γύρω άπό τήν έργατική όμάδα συσπει­ ρώνονταν συνήθως όλα τά δημοκρατικά στοιχεϊ. Τό κόμμα τής έργατικής τάξης τής Ρωσίας πάλαιβε μ ’ έπιτυχία μέσα στίς πρωτά­ κουστες δυσκολίες τής περιόδου τής άντίδρασης γιά τήν ήγεμονία τοΰ προλεταριάτου, προετοιμάζοντας μιά νέα έπαναστατική άνοδο στή

164

χώρα. Τά σημάδια αύτής τής άνόδου φάνηκαν καθαρά στά τέλη τοϋ 1910. ΣΥΝΤΟΜΑ

ΣΥΜ Π ΕΡΑΣΜ ΑΤΑ

Μέ τήν ήττα τής έπανάστασης άρχισαν δύσκολες μέρες στήν ιστορία τής χώρας καί στή ζωή τού λαοΰ. Ό λ α τά κόμματα, πού αύτοτιτλοφοροΰνταν άντιπολιτευτικά καί έπαναστατικά δέν άντεξαν στή σκληρή δοκιμασία: όλα συνθηκολόγησαν μπροστά στήν άντί­ δραση, άπαρνήθηκαν τήν έπανάσταση, πρόδοσαν τό λαό. Μόνο τό κόμμα τών μπολσεβίκων δέν ταράχτηκε, δέν έχασε τό ήθικό του, έξακολούθησε νά δυναμώνει σταθερά τίς γραμμές του καί νά συγκεν­ τρώνει μέ έπιμονή δυνάμεις γιά νέες έπαναστατικές μάχες. ΟΙ μπολσεβίκοι άπέδειξαν στήν πράξη τήν άφοσίωσή τους στό λαό καί τήν πίστη τους στήν έπανάσταση. Έδ οσα ν στό προλεταριάτο έπαναστατική προοπτική καί ύπεράσπιζαν σταθερά τίς καθημερινές άνάγκες καί τά καθημερινά συμφέροντα τών έργαζομένων. Στίς δύσκολες έκεϊνες μέρες ή έργατική τάξη ήρθε σέ στενότερη έπαφή μέ τούς μπολσεβίκους, βλέποντας στό πρόσωπό τους πιστούς φίλους καί σίγουρους καθοδηγητές. Στά χρόνια τής άντίδρασης τό κόμμα τής έργατικής τάξης δέχτηκε άγριες έπιθέσεις άπό κάθε Λογής άποστάτες καί έξωμότες. Οί λικβινταριστές, οί ότζοβιστές, οΙ τροτσκιστές καί άλλοι φραξιονιστέςόπορτουνιστές προσπάθησαν νά διαλύσουν τό παράνομο μαρξιστικό κόμμα. Μέ ιδιαίτερη λύσσα έπιτίθονταν οί έχθροί τοϋ μαρξισμού ένάντια στίς θεωρητικές βάσεις τοϋ κόμματος, τή διαλεκτική-ύλιστική κοσμοθεωρία του. Οί μπολσεβίκοι στάθηκαν ή μοναδική δύναμη, πού σέ άνειρήνευτη πάλη ένάντια στούς όπορτουνιστές κάθε άπόχρωσης προάσπισε τό κόμμα, τήν έπαναστατική του θεωρία, τίς έπαναστατι­ κές του άρχές καί παραδόσεις. Στήν πάλη αύτή ό μπολσεβικισμός τσάκισε ιδεολογικά τούς προδότες τής έπανάστασης καί τούς έχθρούς τοϋ μαρξισμού, άπόκτησε άναμφισβήτητο κύρος καί πλήρη υπεροχή στίς κομματικές όργανώσεις πού συσπειρώθηκαν γύρω άπό τόν Λένιν καί τούς λενινιστές. Ό Λένιν τά χρόνια αύτά, παλαίβοντας γιά τή διατήρηση τοΰ έπαναστατικοΰ κόμματος, άνέπτυξε τή μαρξιστική θεωρία γιά τό κόμμα. ’ Η περίοδος τής άντίδρασης πλούτισε τό κόμμα μέ νέα πολιτική πείρα, μέ νέες μΦοδες πάλης καί νέες μορφές όργάνωσης. Στή διάρκεια τής έπανάστασης οί μπολσεβίκοι έμαθαν νά έπιτίθενται, ή ήττα τής έπανάστασης τούς έμαθε νά ύποχωρούν όργανωμένο, διατηρώντας τίς βασικές τους δυνάμεις. ' Από τά άμεσα έπαναστατικά μέσα πάλης τό κόμμα πέρασε στίς πλάγιες μέθοδες πάλης. Οί μπολσεβίκοι έπίμονα άποχτοΰσαν τήν ικανότητα νά διεξάγουν κατά έπαναστατικό τρόπο νόμιμη δουλιά μέσα στίς συνθήκες τοΰ καθε­ στώτος τών μαύρων έκατονταρχιτών, έμαθαν νά τή συνδυάζουν μέ

165

τήν παράνομη δουλιά. ' Η πείρα αύτή είχε άνεκτίμητη σημασία γιά τή μελλοντική νίκη τής έπανάστασης. Δέν μπορεΤ κανείς νά νικήσει, τόνιζε ό Λένιν, άν δέν έχει μάθει τήν κανονική έπίθεση καί τήν κανονική ύποχώρηση. Οί μπολσεβίκοι έδοσαν στό διεθνές προλετα­ ριάτο ένα πρότυπο έπαναστατικής έκμετάλλευσης τής άστικής νομι­ μότητας άπό τό μαρξιστικό κόμμα. Τό κοσμοϊστορικό νόημα τής πά­ λης τών μπολσεβίκων ένάντια στούς όπορτουνιστές όλων τών άποχρώσεων στά χρόνια τής άντίδρασης βρισκόταν πρίν άπ’ άλα στήν ύπεράσπιση τοΰ πρώτου καί μοναδικού τότε κόμματος νέου τύπου στό διεθνές έργατικό κίνημα. Στά μαύρα χρόνια τής άντίδρασης τοϋ Στολίπιν οί μπολσεβίκοι διατήρησαν τό παράνομο μαρξιστικό κόμμα — τή βασική έπαναστα­ τική δύναμη τής έργατικής τάξης. Οΐ μπολσεβίκοι κρατούσαν γερά τή σημαία τής έπανάστασης, διαπαιδαγωγώντας καί όργανώνοντας τίς μάζες γιά καινούργιους άγώνες.

166

Κ ΕΦ Α ΛΑΙΟ V

ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΤΩΝ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΩΝ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗΣ ΑΝΟΔΟΥ (1910-1914)

1. Ή χρεοκοπία τής π ολιτικ ή ς το ϋ Σ το λ ίπ ιν καί ή έναρξη τώ ν έπα ναστα τικώ ν Εκδ ηλώ σεω ν τώ ν μα ζώ ν Στά μέσα τοϋ 1910 διαμορφώθηκε στή Ρωσία μιά νέα κατάσταση. Τή βιομηχανική στασιμότητα τή διαδέχτηκε άνοδος. 'Α πό χρόνο σέ χρόνο άλο καί πιό πολύ έξορυσσόταν πετροκάρβουνο, παράγονταν περισσότερο χυτοσίδερο καί άτσάλι, ύφάσματα, αύξήθηκε ή παρα­ γωγή ζάχαρης. Ή άνάπτυξη τοϋ Ιμπεριαλισμού στή Ρωσία στά μετεπαναστατικά χρόνια προχωρούσε μέ βήμα γοργό. ' Εντάθηκε σέ σημαντικό βαθμό ή συγκέντρωση τής παραγωγής καί τοϋ κεφαλαίου. Σ ’όλους σχεδόν τούς κλάδους τής βιομηχανίας καί στίς μεταφορές κυριαρχούσαν οΙ μονοπωλιακές ένώσεις τών κεφαλαιοκρατών. Δώδεκα άπ’ τίς μεγαλύ­ τερες τράπεζες συγκέντρωναν στά χέρια τους πάνω άπό τά 8 0 % όλων τών μετοχών τών τραπεζών. ’ Η χρηματιστική άλιγαρχία διεύθυνε σέ όλο καί μεγαλύτερο βαθμό τήν οίκονομική ζωή τής χώρας καί συνδεόταν όλο καί πιό στενά μέ τήν άνώτατη γραφειοκρατία τοϋ κρατικού μηχανισμού. ' Εντάθηκε ή εισροή ξένου κεφαλαίου στή Ρωσία. Κατά τό 1914 τό ένα τρίτο περίπου τοΰ πάγιου κεφαλαίου τών μετοχικών βιομηχανι­ κών έταιριών καί πάνω άπό τά 4 0 % τοϋ πάγιου κεφαλαίου τών κυριότερων τραπεζών τής Ρωσίας άνήκαν στήν άστική τάξη τής Δυτικής Ευρώπης. ΟΙ ξένοι καπιταλιστές δέσποζαν στούς σπουδαιό­ τερους κλάδους τής οικονομίας, όπως ή έξόρυξη κάρβουνου, πετρε­ λαίου, ή επεξεργασία τών μετάλλων. Κάθε χρόνο έπαιρναν εκατοντά­ δες εκατομμύρια ρούβλια σάν τόκους άπό τά δάνεια καί σάν κέρδη. Μεγάλωσε ή έξάρτηση τής τσαρικής Ρωσίας άπό τόν Ιμπεριαλισμό τής Δυτικής Εύρώπης. Πλούτιζαν μιά χούφτα εύρωπαίοι καί ρώσοι μεγιστάνες τοϋ κεφαλαίου κι έξαθλιώνονταν οΙ λαϊκές μάζες. Περίπου τά τρία τέταρτα τοϋ έθνικοΰ εισοδήματος τής χώρας τά Ιδιοποιούνταν οΙ τσιφλικάδες, οΐ καπιταλιστές καί οΙ κουλάκοι. Εκατοντάδες χιλιάδες έργαζόμενοι πήγαιναν νά βροΰν τήν τύχη τους στήν ξενητιά. Στήν πρώτη δεκαετία

167

τοΰ 20οΰ αΙώνα πάνω άπό ενάμισι εκατομμύριο άνθρωποι έφυγαν άπό τή Ρωσία γιά νά βροϋν δουλιά σέ ξένες χώρες. Μεγάλωσε ή άκρίβεια τής ζωής, χειροτέρεψε ή κατάσταση τών έργατών. Μιά έπίσημη έρευνα στίς φάμπρικες καί στά έργοστάσια έδειξε πώς ένας έργάτης έπαιρνε κατά μέσο όρο τό χρόνο 246 ρούβλια, καί άφηνε στόν καπιταλιστή ένα κέρδος άπό 252 ρούβλια. Συνεπώς, ό έργάτης λιγότερο άπό τή μισή μέρα δούλευε γιά τόν έαυτό του καί περισσότερο άπό τή μισή μέρα γιά τόν καπιταλιστή. ’ Η ζωή καί ή ύγεία τοϋ έργάτη δέν είχαν καμιά άξία στήν τσαρική, άστοτσιφλικάδικη Ρωσία. ΓΓα ύτό τό πράγμα μιλούσε εύγλωττα ό «Πίνακας έκτίμησης τών βλαβών τοΰ όργανισμοΰ τοΰ έργάτη», πού χρησιμοποιούνταν στό έργοστάσιο τοΰ ’ Ομποϋχοφ: γιά άπώλεια τής όρασης καί τών δυό ματιών του ό έργάτης δικαιούνταν νά πάρει 100 ρούβλια καί γιά άπώλεια τής όρασης τοΰ ένός ματιού 35 ρούβλια- ή διατίμηση γιά πλήρη άπώλεια τής άκοής ήταν 50 ρούβλια καί γιά άπώλεια τής φωνής 40 ρούβλια. ‘ Ομως περισσότερο άπό 100 ρούβλια δέν πληρώνονταν στόν έργάτη, κι άν άκόμη έχανε καί τήν όραση καί τήν άκοή καί τήν φωνή, μετατρεπόταν όλοκληρωτικά σέ άνάπηρο. Στό χωριό έπικρατοΰσε άπίστευτη φτώχεια. Τό άμεσο άποτέλεσμα τής άγροτικής πολιτικής τοΰ Στολίπιν ήταν ή όμαδική καταστροφή τών άγροτών καί ό πλουτισμός τών λαογδαρτών κουλάκων. Ό άριθμός τών νοικοκυριών, πού δέν είχαν άλογο ή είχαν ένα άλογο, άπό τά τέλη τοΰ 19ου αΙώνα ώς τό 1912 αυξήθηκε σχεδόν κατά δυό έκατομμύρια. Διατήρηση τής παντοδυναμίας τοΰ φεουδάρχη-τσιφλικα, ένίσχυση τών κουλάκικων νοικοκυριών, έξαθλίωση τής μάζας τών μεσαίων άγροτών, σημαντική αύξηση τοΰ άριθμοΰ τών άκτημόνων άγροτών, πού μετατρέπονταν σέ προλετάριους, αύτή εΤναι ή εΙκόνα τοϋ χωριού τής έποχής έκείνης. Χρεοκόπησε καί ή προσπάθεια τοΰ τσαρισμού νά άμβλύνει τίς άντιθέσεις στό χωριό, μετοικίζοντας μερικά έκατομμύρια άγρότες άπό τήν Εύρωπαϊκή Ρωσία στή Σιβηρία. ΟΙ άγρότες, πουλούσαν όλα τά ύπάρχοντά τους κι έφευγαν στή Σιβηρία, καί μετά, έπειδή δέν είχαν τά μέσα γιά νά έγκατασταθοΰν στό νέο τόπο, γύριζαν πίσω άγανακτησμένοι καί μέ άδεια τά χέρια. ΟΙ ταξικές άντιθέσεις στό χωριό έγιναν πιό βαθιές καί πιό έντονες. ' 0 κύριος έχθρός τοΰ άγρότη ήταν, όπως καί πρώτα, ό φεουδάρχηςτσιφλικάς. Δυνάμωσε όμως καί ή πάλη άνάμεσα στή φτωχολογιά καί στούς κουλάκους. Ά π ό τά 1910 άρχισαν οΙ άγρότες όλο καί πιό συχνά νά βάζουν φωτιά στά κτήματα τών τσιφλικάδων καί στά υποστατικά τών κουλάκων. Τό 1911 ξέσπασε ένας τρομερός λιμός, πού έπληξε 30 έκατομμύρια άγρότες. Ή κατάσταση στό χωριό άπόδειχνε τή χρεοκοπία τής στολιπινοκρατίας. Ή άποτυχία τής στολιπινοκρατίας άποκάλυψε πιό έντονα τίς βαθιές άντιθέσεις όλόκληρου τοΰ κοινωνικοΰ καί πολιτικοϋ καθεστώ­

168

τος τής Ρωσίας, έδειξε πώς ή τσαρική κυβέρνηση είναι άνίκανη νά λύσει τά κυριότερα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα. Τά ύπολείμματα τής δουλοπαροικίας άποτελοϋσαν άφόρητο έμπάδιο στήν άνάπτυξη τής χώρας. ' Η Ρωσία, άν καί άκολουθοϋσε τόν καπιταλιστικό δρόμο άνάπτυξης, ώστόσο, χρόνο μέ τό χρόνο έμενε όλο καί πιό πίσω άπό τίς προηγμένες καπιταλιστικές χώρες. ' Ο Λένιν έγραφε τό 1913 πώς, παρ’ δλο πού μέσα στά πενήντα χρόνια πού μεσολάβησαν μετά τήν άπελευθέρωση τών άγροτών ή κατανά­ λωση σιδήρου στή Ρωσία αύξήθηκε πέντε φορές, ώστόσο, ή Ρωσία έξακολουθούσε νά είναι μιά καθυστερημένη χώρα, έξοπλισμένη μέ σύγχρονα παραγωγικά μέσα τέσσερις φορές λιγότερο άπό τήν Α γ γλία , πέντε φορές λιγότερο άπό τή Γερμανία καί δέκα φορές λιγότερο άπό τήν Αμερική. Ή φτώχεια, ή καταπίεση, ή έλλειψη δικαιωμάτων καί οί ταπεινώσεις σέ βάρος τοΰ λαοΰ, δλα αύτά βρίσκονταν σέ έκδηλη άναντιστοιχία μέ τήν κατάσταση τών παραγω­ γικών δυνάμεων καί μέ τήν αύξημένη συνειδητότητα καί άπαιτητικότητα τών μαζών, πού τίς είχε ξυπνήσει ή έπανάσταση τοΰ 1905-1907. Μόνο μιά νέα έπανάσταση μπορούσε νά σώσει τή Ρωσία. "Οσο κι άν λυσσομανοϋσε ή άντίδραση τοΰ Στολίπιν, δέν μπορούσε νά ξεριζώσει τούς πόθους τοΰ λαοΰ γιά λευτεριά, γιά βελτίωση τών δρων τής ζωής του. ’ Η κούραση τών μαζών άρχισε νά περνάει. Τό μίσος ένάντια στούς καπιταλιστές άρχισε νά ξεσπάσει μέ νέα δύναμη. Πρώτη ή έργατική τάξη άρχισε τήν έπίθεση. Τά χρόνια τής έπανάστασης καί ή περίοδος τής άντίδρασης πού έπακολούθησε, δίδαξαν πολλά στούς έργάτες, άνέβασαν τήν ταξική τους συνείδηση. ' Ο άριθμός τών μισθωτών έργατών αύξήθηκε σημαντικά σέ σύγκριση μέ τίς άρχές τοΰ αΙώνα. Μόνο στή βιομηχανία ό άριθμός τών έργατών τό 1913 ήταν 3,5 έκατομ. Ώ ς πρός τή συγκέντρωση έργατών ή Ρωσία ξεπερνοΰσε όλες τίς χώρες τοΰ κόσμου. Τή στιγμή πού στίς Ενωμένες Πολιτείες τής Αμερικής οί έπιχειρήσεις πού άριθμοΰσαν 500 καί πλέον άτομα άπασχολοΰσαν μόνο τό ένα τρίτο τών έργατών, στή Ρωσία άπασχολοΰσαν πάνω άπό τούς μισούς έργάτες. Τό καλοκαίρι τοΰ 1910 ξέσπασαν άπεργίες τών έργατών τής Μόσχας. ΟΙ άπεργίες αύτές έδοσαν θάρρος στίς μάζες. Στά τέλη τοΰ χρόνου στήν Πετρούπολη, στή Μόσχα καί σέ άλλες πόλεις έγιναν πολιτικές διαδηλώσεις. "Αρχισαν οί φοιτητικές συγκεντρώσεις καί άπεργίες. Τό 1911 έξακολούθησε νά μεγαλώνει ό άναβρασμός μέσα στίς μάζες. Πήραν μέρος στίς άπεργίες δύο φορές περισσότεροι έργάτες άπ'δ,τι τόν περασμένο χρόνο. Στά τέλη τοΰ χρόνου έγιναν στά έργοστάσια καί στίς φάμπρικες τής Πετρούπολης θυελλώδεις συγκεντρώσεις άπ'άφορμή τήν έπερώτηση πού έκανε ή σοσιαλδημο­ κρατική όμάδα τής Δούμας γιά τόν προβοκατόρικο χαρακτήρα τής δίκης σέ βάρος τών σοσιαλδημοκρατών βουλευτών τής 2ης Κρατικής

169

Δούμας. Απαντώντας στήν έκκληση τών μπολσεβίκων, ο! έργάτες άπαιτοϋσαν νά άφεθοΰν έλεύθεροι οΙ βουλευτές. 'Επιβεβαιώθηκε ή πρόβλεψη τών μπολσεβίκων ότι είναι άναπόφευκτη μιά νέα έπαναστατική άνοδος. Μεγάλωνε παντού ή δυσαρέ­ σκεια καί ή άγανάκτηση τοϋ λαού. Σοβαρή δουλιά μέσα στίς μάζες έκανε ή μπολσεβίκικη νόμιμη βδομαδιάτικη έφημερίδα «Ζβεζντά»*, πού άρχισε νά βγαίνει στήν Πετρούπολη άπό τά τέλη τοΰ 1910. Μέσα στήν κατάσταση αύτή τής επαναστατικής άναζωογόνησης οί όπορτουνιστές έπαιξαν ένα ιδιαίτερα έπιζήμιο κι έπαίσχυνο ρόλο. ΟΙ λικβινταριστές καί οΙ τροτσκιστές ήθελαν ν ’ άποτραβήξουν τούς έργάτες άπό τήν έπαναστατική πάλη. Τούς καλοΰσαν νά ύπογράψουν ένα ύπόμνημα μέ τό αίτημα τής «έλευθερίας συνασπισμών» (έλευθερία τοΰ συνεταιρίζεσθαι, τοΰ συνέρχεσθαι, τών άπεργιών κτλ.) καί νά τό ύποβάλουν έπειτα στήν Κρατική Δούμα. ΟΙ μπολσεβίκοι έξηγοϋσαν στούς έργάτες πώς δέν μπορεί νά ύπάρξει καμιά έλευθερία, έφόσον τή χώρα τήν κυβερνούν οί μαυροεκατονταρχίτες τσιφλικάδες, πώς μόνο ή άνστροπή τής τσαρικής μοναρχίας θά φέρει έλευθερία στό λαό. Έ τ σ ι μέσα στήν καινούργια κατάσταση έμφανίστηκαν δυό κατευθύνσεις: ή έπαναστατική καί ή όπορτουνιστική. ΟΙ μπολσεβίκοι έβλεπαν τήν άρχή τής στροφής γιά μιά καινούργια άνοδο τής έπαναστατικής πάλης. ΟΙ λικβινταριστές έβλεπαν μόνο τήν έπιδίωξη τών έργατών νά βελτιώσουν τή θέση τους μέσα στά πλαίσια τοϋ καθεστώτος τής 3 τοϋ Ίού νη . Ά π ό δώ προέρχονταν δυό ριζικά διαφορετικές τακτικές: πάλη ένάντια σ ’ όλο τό παλιό καθεστώς ή περιορισμός του μέ έπιμέρους μονάχα μεταρυθμίσεις. Ή όργανωμένη άπό τούς λικβινταριστές «καμπάνισ τών ύπομνημάτων» άπότυχε. Οί λικβινταριστές κατάφεραν νά συγκεντρώσουν μόνο 1300 ύπογραφές. Οί έργάτες άκολούθησαν τά έπαναστατικά συνθήματα τών μπολσεβίκων, βρίσκοντας σ'αύτά έκφραση τής έπιδίωξής τους γιά λευτεριά καί γιά μιά καλύτερη ζωή. Οί άπεργίες τών έργατών, οί πολιτικές διαδηλώσεις καί συγκεν­ τρώσεις, ή πάλη τών άγροτών ένάντια στούς τσιφλικάδες καί τούς κουλάκους, τό κίνημα τής δημοκρατικής νεολαίας στίς πόλεις, όλα αύτά ήταν σημάδια πού έδειχναν πώς πλησιάζει μιά νέα έπανάσταση. Ά ν θά μπορούσε ή όχι τό προλεταριάτο νά παίξει τό ρόλο τοϋ άρχηγοϋ στήν άναπτυσσόμενη έπαναστατική πάλη τών λαϊκών μαζών, αύτό έξαρτιόταν σέ άποφασιστικό βαθμό άπό τήν κατάσταση τοϋ μαρξιστικού κόμματος τής έργατικής τάξης τής Ρωσίας.

2. Ή κομματική συνδιάσκεψη τής Πράγας Οί έπαναστατικές μάχες πού ξέσπασαν έβαζαν μέ όλη του τήν όξύτητα τό ζήτημα τοΰ δυναμώματος τοϋ Κόμματος καί τό ζήτημα * «Άοτίρας». Σημ. μα.

170

τών νέων καθηκόντων σχετικά μέ τήν καθοδήγηση τοϋ μαζικοϋ έπαναστατικοΰ κινήματος. ' Η τυπική συνένωση τών μπολσεβίκων καί τών μενσεβίκων μέσα στά πλαίσια τοΰ ένιαίου ΣΔΕΚΡ δημιούργησε μιά Ιδιόμορφη κατά­ σταση καί καθόρισε τά έσωκομματικά καθήκοντα τών μπολσεβίκων. 01 μπολσεβίκοι έβαζαν μπροστά τους τό σκοπό νά ύπερασπίσουν, νά διαφυλάξουν τό Κόμμα, νά τό ξεκαθαρίσουν άπό τά όπορτουνιστικά στοιχεία. Καί πρός τήν κατεύθυνση αύτή είχαν ήδη πετύχει πολλά. Ό λ ε ς σχεδόν ο! παράνομες κομματικές όργανώσεις ήταν μπολσεβί­ κικες. Στίς τοπικές όργανώσεις οΙ μπολσεβίκοι, οΙ κομματικοί μενσεβί­ κοι καί οΙ βπεριοντοφικοί, έκαναν άπό κοινού δουλιά μέ πνεύμα ύπεράσπισης τής κομματικότητας καί πάλης ένάντια στούς λικβινταριστές. Οί λικβινταριστές προχώρησαν τόσο πολύ στό δρόμο τής προδοσίας τοΰ προλεταριάτου, ώστε οΙ μάζες τών μελών τοϋ κόμματος καταλάβαιναν όλο καί πιό καθαρά τήν άνάγκη μιας όριστικής ρήξης μέ τούς λικβινταριστές καί τής έκδίωξής τους άπό τό κόμμα. 01 μπολσεβίκοι καταπιάστηκαν δραστήρια μέ τήν προετοιμασία τής κομματικής συνδιάσκεψης. 01 άπεγνωσμένες προσπάθειες τών λικβιντάριστών, τών τροτσκιστών καί τών συμφιλιωτ»στών νά τορπι­ λίσουν τή συνδιάσκεψη καί νά παρεμποδίσουν τή συσπείρωση τοΰ κόμματος πάνω στίς άρχές τοΰ μπολσεβικισμοΰ χρεοκόπησαν. Τό καλοκαίρι τοΰ 1911 στάλθηκαν στή Ρωσία ό Γκ. Κ. ' Ορτζονικίτζε, ό I. I. Σβάρτς (Σεμιόν) καί άλλα στελέχη τοΰ κόμματος. Στή σύσκεψη τών μεγαλύτερων έπιτροπών σχηματίστηκε ή Ρωσική όργανωτική έπιτρο­ πή (ΡΟΕ), πού όργάνωσε τή σύγκληση τής συνδιάσκεψης. ' Η 6η Πανρωσική συνδιάσκεψη τοΰ ΣΔΕΚΡ έγινε στήν Πράγα άπό τίς 5 μέχρι τίς 17 τοΰ Γενάρη 1912. Στή συνδιάσκεψη άντιπροσωπεύτηκαν περισσότερες άπό 20 τοπικές κομματικές όργανώσεις, (Πε­ τρούπολης, Μόσχας, Κεντρικής βιομηχανικής περιοχής, Καζάν, Σαράτοφ, Τιφλίδας, Μπακού, Νικολάγεφ, Κιέβου, ’ Εκατερινοσλάβ, Ντβίνσκ καί Βίλνας). ΟΙ άστυνομικές διώξεις έμπόδισαν τούς άντιπροσώπους τών Ούραλίων, τής Σαμάρας, τοΰ Νίζνι-Νόβγκοροντ, τοΰ Σόρμοβου, τοΰ Λουγκάνσκ καί τοΰ Ροστόβ τοΰ Ντόν νά πάνε στή συνδιάσκεψη. Ή «Ανακοίνω ση» πού έβγαλε ή ΚΕ σχετικά μέ τή συνδιάσκεψη έλεγε ότι, παρά τά δύσκολα χρόνια τής άντίδρασης, τούς πολιτικούς διωγμούς καί τήν προδοσία τών όπορτουνιστών, τό προλεταριάτο καί τό κόμμα του είναι έτοιμα γιά νέες ταξικές μάχες ένάντια στόν τσαρισμό, στούς τσιφλικάδες καί στούς καπιταλιστές. «Έμ εινε άλώβητη δχι μόνο ή σημαία τής σοσιαλδημοκρατίας στή Ρωσία, τό πρόγραμμά της, οί έπαναστατικές έπιταγές της, έμεινε άλώβητη καί ή όργάνωσή της, πού μπόρεσαν Ισως νά τήν ύπονομεύσουν καί νά τήν άδυνατίσουν, δέν μπόρεσαν όμως νά

171

τήν ξεριζώσουν κανενός είδους διωγμοί» ( « ' Α π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ Κ Κ Σ Ε » , ρωσ. έκδ., τόμ. 1ος, σελ. 324). Μιά καί στή συνδιάσκεψη άντιπροσωπεύτηκαν όλες σχεδόν οί κομματικές όργανώσεις καί στίς έργασίες της πήραν μέρος μαζί μέ τούς μπολσεβίκους καί οΐ κομματικοί μενσεβίκοι, ή συνδιάσκεψη είχε άπόλυτο δικαίωμα νά δηλώσει ότι «άποτελεϊ γενική κομματική συνδιάσκεψη τοΰ ΣΔΕΚΡ καί είναι τό άνώτερο όργανο τοΰ κόμματος». ' Η συνδιάσκεψη έπαιξε ούσιαστικά τό ρόλο συνεδρίου τού κόμμα­ τος. Τό σημαντικότερο έργο τής συνδιάσκεψης ήταν τό ξεκαθάρισμα той Κόμματος άπό τούς όπορτουνιστές. Οί άποφάσεις της ήταν διαποτισμένες άπό τή φροντίδα γιά τή συσπείρωση όλων τών δυνάμεων πού παραδέχονται τήν κομμστικότητα. Οί λικβινταριστές πού συγκεντρώθηκαν γύρω άπό τά περιοδικά «Νάσα Ζαριά» καί «Ντιέλο Ζίζνι»*, όργάνωναν μέ γρήγορους ρυθμούς τό δικό τους νόμιμο στολιπινικό «έργατικό» κόμμα. Ό Τρότσκι μέ τήν έφημερίδα του διοχέτευε λαθραία στό περιβάλλον τών έργατών τό λικβινταρισμό. ' Ο Λένιν έλεγε στή συνδιάσκεψη ότι τώρα «είναι γεγονός ότι ύπάρχουν δυό κόμματα». Τεράστια σημασία άπό άποψη άρχών καί άπό πρακτική πλευρά είχαν οί άποφάσεις πού πήρε ή συνδιάσκεψη «Γιά τό λικβινταρισμό καί τήν όμάδα τών λικβινταριστών», «Γιά τήν κομματική όργάνωση τού έξωτερικοΰ». ’ Η συνδιάσκεψη δήλωσε ότι «ή όμάδα τού «Νάσα Ζαριά» καί τοΰ «Ντιέλο Ζίζνι» μέ τή διαγωγή της έθεσε όριστικά τόν έαυτό της έξω άπό τό κόμμα». "Ετσι οΙ λικβινταριστές διαγράφτηκαν άπό τό ΣΔΕΚΡ. 'Εκτός άπό τούς άνοιχτούς λικβινταριστές ύπήρχαν καί κρυφοί λικβινταριστές καθώς καί διάφοροι άλλοι ύποστηρικτές τους. Τό ρόλο αύτό έπαιζαν όρισμένες όμαδοΰλες τοΰ έξωτερικοΰ (γκολοσοφικοί, μενσεβίκοι, τροτσκιστές, βπεριοντοφικοί), πού δέν είχαν σύνδεση μέ τίς έργατικές μάζες ούτε καί τήν ύποστήριξη τών παράνομων όργανώσεων στή Ρωσία. ' Η συνδιάσκεψη έκρινε ότι οί όμάδες τού έξωτερικοΰ πού δέν ύποτάσσονται στήν ΚΕ καί πού προκαλούν τήν άποδιοργάνωση, δέν μπορούν νά χρησιμοποιούν τό όνομα τοΰ ΣΔΕΚΡ. "Ολες αύτές οί όμάδες έδειξαν τήν άντικομματικότητά τους, άρνούμενες νά συμμορφωθούν μέ τίς άποφάσεις τής συνδιάσκεψης. Τό άποτέλεσμα ήταν νά βρεθούν όλοι οί όπορτουνιστές στήν πραγματικότητα έξω άπό τό Κόμμα. Στή συνδιάσκεψη είχαν προσκληθεί οί έθνικές σοσιαλδημοκρατί­ ες. ΟΙ καθοδηγητές τους, όμως, κρατούσαν συμφιλιωτική στάση άπέναντι στούς λικβινταριστές καί άρνήθηκαν νά πάρουν μέρος σ'α ύτήν. Ή συνδιάσκεψη έκφρασέ τήν έλπίδα ότι «παρ όλα τά έμπόδια, οί έργάτες σοσιαλδημοκράτες όλων τών έθνικοτήτων τής Ρωσίας, θά συνεχίσουν νά παλαίβουν συσπειρωμένα καί χέρι μέ χέρι * « Ή Α0γιή μας» «Ύπόθίση ΖωΙΊς» Σημ. μ<τ.

172

γιά τήν ύπόθεση τοϋ προλεταριάτου καί ένάντια σέ δλους τούς έχθρούς τής έργατικής τάξης» ( σ τ ό Γ 6 ι ο, σελ. 328). Ή συνδιάσκεψη κάλεσε δλους τούς κομματικούς, άνεξάρτητα άπό ρεύματα καί άποχρώσεις, νά παλαίψουν ένάντια στό λικβινταρισμό καί νά έντεΐνουν τίς δυνάμεις τους γιά τήν άνασυγκρότηση καί τό δυνάμωμα τοΰ παράνομου ΣΔΕΚΡ. Τό ξεκαθάρισμα τοΰ ΣΔΕΚΡ άπό τούς όπορτουνιστές δυνάμωσε τό κόμμα, άνέβασε τήν πειθαρχία καί τήν μαχητικότητά του, δημιούργησε πραγματική ένότητα τοΰ κόμμα­ τος. Σάν τήν ψηλόκορμη βελανιδιά, πού γίνεται άκόμη πιό δυνατή όταν τής κόψουν έγκαιρα τά ξερά κλαδιά της, έτσι καί τό κόμμα τής έργατικής τάξης έγινε πιό γερό καί πιό δυνατό μέ τή διαγραφή τών μενσεβίκων. ΟΙ μπολσεβίκοι συνέχισαν τήν πάλη της ένάντια στόν όπορτουνισμό ώς τό τέλος, — ώς τό διώξιμο τών λικβινταριστών άπό τό Κόμμα, πράγμα πού είχε τεράστια σημασία γιά τή νίκη τής δημοκρατικής καί τής σοσιαλιστικής έπανάστασης στή Ρωσία. Μεγάλη προσοχή έδοσε ή συνδιάσκεψη στά ζητήματα τής τακτικής. ’ Η συνδιάσκεψη διαπίστωσε άνάπτυξη τών έπαναστατικών διαθέσεων τών μαζών. Ψηφίστηκαν άποφάσεις γιά τήν παραπέρα οίκοδόμηση τοΰ κόμματος νέου τύπου καί τήν καθοδήγηση τής έπαναστατικής άνόδου στή χώρα. Τό προλεταριάτο έπρεπε νά παίξει τό ρόλο τοΰ ήγέτη, παίρνοντας μαζί του τήν άγροτιά στή δημοκρατική έπανάσταση. Σάν κύρια συνθήματα μπήκαν οΙ διεκδικήσεις τοΰ προγράμματος-μίνιμουμ: λαοκρατική δημοκρατία, όχτάωρη έργάσιμη μέρα, δήμευση όλης τής γής τών τσιφλικάδων. Τό καθήκον τοϋ Κόμματος ήταν νά κάνει τά τρία αύτά βασικά συνθήματα, τά λεγάμενα «τρία κήτη»*, αΐτήματα όλης τής δημοκρατίας, συνθήματα τής λαϊκής έπανάστασης. Κάτω άπ'αύτή τή σημαία κατέβηκε τό κόμμα στόν έκλογικό άγώνα γιά τήν 4η Κρατική Δούμα. Στήν άπόφαση γιά τά καθήκοντα τοΰ Κόμματος στήν πάλη ένάντια στήν πείνα τονιζόταν ότι οΙ κομματικές όργανώσεις πρέπει νά έξηγήσουν στούς άγρότες τή σχέση πού έχει ή пе/να μέ τήν πολιτική τοΰ τσαρισμού καί νά διοχετεύσουν τήν άγανάκτηση τών μαζών στήν κοίτη τής όργανωμένης πάλης ένάντια στήν τσαρική μοναρχία. Καλούνταν ο! κομματικές όργανώσεις νά ένισχύσουν τούς παράνο­ μους πυρήνες, πού θά περιβάλλονταν μέ ένα δίχτυ άπό κάθε λογής νόμιμους έργατικούς συλλόγους καί ν'αύξήσουν τόν άριθμό τους. Τό Κόμμα πήρε ύπόψη του τά νέα φαινόμενα στή διεθνή ζωή: τήν άξυνση τής ταξικής πάλης στίς χώρες τής Εύρώπης, τήν άφύπνιση τών λαών τής Άσ ία ς. Ή συνδιάσκεψη ύποστήριξε τήν έπανάσταση στό ' Ιράν καί στήν Κίνα, καταδίκασε τήν τσαρική πολιτική καταπίεση τών άσιατικών λαών. Στιγμάτισε τήν πολιτική κστάπνιξης τοΰ φιλλανδικοΰ λαοΰ καί ύπογράμμισε τήν ένότητα τών έργατών τής Ρωσίας καί τής • Από τή λαϊκή μυθολογία πού φαντάζεται πώς ή γή στηρΙζίται σί τρία κήτη. Έχ«ι τήν {ννοια τοΰ βασικού. Σημ. μα.

173

φιλλανδίας στήν πάλη ένάντια στόν τσαρισμό κα( τήν άντεπαναστατική άστική τάξη. ' Η μαρξιστική πρωτοπορία τής έργατικής τάξης τής Ρωσίας άνοιξε τό δρόμο πρός τίς καρδιές τών καταπιεζόμενων μαζών τής 'Ανατολής, άρχισε νά βάζει τίς πρώτες βάσεις τής συμμαχίας τοΰ προλεταριάτου τής Ευρώπης καί τών άποικιακών λαών τής 'Ασίας στόν άγώνα ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό καί στήν άποικιοκρστία. ' Η συνδιάσκεψη τής Πράγας διατύπωσε μέ άκρίβεια τή στρατη­ γική τοΰ μπολσεβικισμού: τή γραμμή γιά τή δημοκρατική έπανάσταση στή Ρωσία καί τήν μετεξέλιξή της σέ σοσιαλιστική, γιά τό δυνάμωμα τής άδελφικής άλληλεγγύης μέ τούς προλετάριους δλων τών χωρών καί γιά τήν ύπεράσπιση τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοϋ κινήματος σέ δλο τόν κόσμο. Στίς άποφάσεις τής συνδιάσκεψης βρήκαν τήν έκφρασή τους ο! άρχές τοΰ προλεταριακού διεθνισμού. 'Α π 'ό λ α τά πολιτικά κόμματα πού δρούσαν τότε στή Ρωσία, μονάχα τό Κόμμα τών μπολσεβίκων είχε πρόγραμμα δράσης πού άνταποκρινόταν όλότελα στά συμφέροντα τής έργατικής τάξης καί δλου τοΰ λαοΰ. Σοβαρή σημασία είχε ή έκλογή άπό τή Συνδιάσκεψη Κεντρικής 'Επιτροπής γιατί μέ τήν ύπονομευτική δράση τών μενσεβίκων ή Κεντρική ’ Επιτροπή, πού έκλέχτηκε άπό τό 5ο Συνέδριο τοΰ ΣΔΕΚΡ, στήν πραγματικότητα έπαψε νά ύπάρχει. "Υστερα άπό τήν όλομέλεια τοΰ Γενάρη 1910 ή ΚΕ δέν συνήλθε ξανά. Τό ΣΔΕΚΡ έμεινε χωρίς έπίσημο καθοδηγητικό όργανο. ' Η συνδιάσκεψη, σάν άνώτατο όργανο τοΰ Κόμματος, έκλεξε μιά Κεντρική 'Επιτροπή τοΰ ΣΔΕΚΡ μέ κύρος, μέ έπικεφαλής τόν Λένιν. Στήν Κεντρική ’ Επιτροπή έκλέχτηκαν τοπικά κομματικά στελέχη, πού είχαν άτσαλωθεϊ στά σκληρά χρόνια τής άντίδρασης κι έδειξαν έπαναστατική παληκαριά κι άκλόνητη σταθερότητα. Άνάμεσα σ ’ αύτούς πού έκλέχτηκαν στήν ΚΕ ήταν: ό В. I. Λένιν, ό φ. I. Γκολοστσέκιν, ό Γκ. Κ. ' Ορτζονικίτζέ, ό Σ. Σ. Σπανταριάν καίό Ντ. Μ. Σβάρτσμαν. Γιά τήν περίπτωση σύλληψης κάποιου μέλους τής ΚΕ είχαν έγκριθεί σάν άναπληρωτικά μέλη τής ΚΕ οΙ: Α. Σ. Μποΰμπνοφ, М. I. Καλίνιν, А. Π. Σμιρνόφ, Ε. Ντ. Στάσοβα, Σ. Γκ. Σαουμιάν. Ή Κεντρική ' Επιτροπή προσέλαβε σάν μέλη της τόν I. Σ. Μπελοστότσκι καί τόν I. Β. Στάλιν, κι άργότερα τόν Γκ. Ι.Πετρόβσκι καί τόν Γ. Μ. Σβερντλόφ. Ή συνδιάσκεψη τής Πράγας έπαιξε σοβαρότατο ρόλο στή συγκρότηση τού κόμματος νέου τύπου. Έ β γα λε τά συμπεράσματα γιά μιά όλόκληρη Ιστορική περίοδο πάλης τών μπολσεβίκων ένάντια στούς μενσεβίκους, κατοχύρωσε τή νίκη τών μπολσεβίκων, έμπιστεύτηκε στά χέρια τους τή σημαία τοΰ ΣΔΕΚΡ. ' Εξοστρακίστηκε άπό τό ΣΔΕΚΡ καί τήν καθοδήγησή του, τήν Κεντρική Έπιτροπή, ό φραξιο­ νισμός, πράγμα πού ε(<ε έξαιρετική σημασία γιά τήν άνάπτυξη τοϋ Κόμματος καί τό δυνάμωμα τοΰ ρόλου του στήν έπαναστατική πάλη. Εκτιμώντας τή συνδιάσκεψη τής Πράγας, ό Λένιν έγραφε:

174

« Ά π ό τό 1912, δηλ. πάνω άπό δυό χρόνια, στή Ρωσία δέν ύηάρχει φραξιονισμός μέσα στούς όργανωμένους μαρξιστές, δέν γίνονται συζητήσεις γιά τήν τακτική στίς έν/αίες όργανώσεις, στίς ένιαίες συνδιασκέψεις καί στά ένιαϊα συνέδρια. Υπάρχει όλοκληρωτική ρήξη άνάμεσα στό Κόμμα, πού τό Γενάρη τοΰ 1912 δήλωσε έπίσημα ότι οί λικβινταριστές δέν άνήκουν σ ’ αύτό, καί στούς λικβινταριστές» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 25ος, σελ. 186-187). ' Η συνδιάσκεψη δυνάμωσε τό Κόμμα σάν πανρωσική όργάνωση. Μέ βάση τίς άποφάσεις της συσπειρώνονταν οί τοπικές κομματικές όργανώσεις. Τό Κόμμα, άπαλλσγμένο άπό τήν όπορτουνιστική σαβούρα, μπόρεσε νά μπεϊ έπικεφαλής στήν νέα Ισχυρή άνοδο τής έπανασταικής πάλης τών μαζών. Ό В. I. Λένιν έγραφε στόν А. Μ. Γκόρκι γιά τά άποτελέσματα τής συνδιάσκεψης τής Πράγας στίς άρχές τοΰ 1912: «Στάθηκε έπιτέλους δυνατό — παρά τή θέληση τών λικβινταριστικών καθαρμάτων — ν ’ άναγεννηθεϊ τό Κόμμα καί ή Κεντρική του ’ Επιτροπή. ’ Ελπίζω πώς θά χαρεϊτε κι έσεϊς μαζί μας γ ι’ αύτό» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 48ος, σελ. 44). Ή συνδιάσκεψη τής Πράγας κατέχει σοβαρή θέση καί στήν Ιστορία τοΰ διεθνούς έργατικοΰ κινήματος. Ό έκφυλισμός τών κομμάτων τής II Διεθνούς γινόταν όλο καί πιό φανερός. Μέσα στό διεθνές έργατικό κίνημα ή πάλη τών έπαναστατών ένάντια στούς όπορτουνιστές όξύνθηκε στίς παραμονές τοΰ πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Στήν πάλη αύτή έπαιρναν ένεργό μέρος οί ρώσοι μπολσεβί­ κοι. Στά συνέδρια τής II Διεθνούς, στίς συνεδριάσεις τοΰ Διεθνούς Σοσιαλιστικού Γ ραφείου καί στόν τύπο ό Λένιν πάλαιβε άποφασιστικά ένάντια στίς παρεκκλίσεις άπό τό μαρξισμό στόν τομέα τής θεωρίας καί τής πράξης, ύπογράμμιζε τήν άνάγκη μιάς άποφασιστικής άπόκρουσης τοΰ αύξανόμενου κινδύνου τοΰ όπορτουνισμοΰ καί τοΰ ρεφορμισμού. ΟΙ μπολσεβίκοι υποστήριζαν τούς άριστερούς στή Γερμανία, στήν Ιταλία, στήν 'Ολλανδία καί σέ άλλες χώρες, τούς καλοΰσαν νά συσπειρωθούν καί νά ένωθοΰν. Πλησιάζει ή έποχή τών μεγάλων έπαναστατικών μαχών, έγραφε ό Λένιν, καί μέσα στίς συνθήκες αύτές ή έργατική τάξη έχει Ιδιαίτερη άνάγκη άπό μιά γερή κομματική όργάνωση, πού στηρίζεται μέ συνέπεια στίς άρχές καί είναι πιστή στό σοσιαλισμό. Ω στόσ ο, οί έπαναστάτες μέσα στά κόμματα τής II Διεθνούς τότε δέν καταλάβαιναν άκόμη όλο τόν κίνδυνο τοΰ όπορτουνισμοΰ, δέν είχαν άρκετή συνέπεια κι άποφασιστικότητα στήν πάλη ένάντια στούς πράκτορες τής άστικής τάξης, μέσα στό έργατικό κίνημα. ’ Η νίκη τών μπολσεβίκων ένάντια στούς μενσεβίκους είχε γι'αύτό τό λόγο διεθνή σημασία. Διώχνοντας τούς μενσεβίκους άπό τό κόμμα, οΙ μπολσεβίκοι έδειξαν στά έπαναστστικά στοιχεία τών άλλων κομμάτων πόσο

175

άνειρήνευτα πρέπει νά παλεύουν ένάντια στόν όπορτουνισμό, όδηγώντας αύτή τήν πάλη ώς τήν πλήρη όργανωτική ρήξη.

3. Ή μπολσεβίκικη έφημερίδα «Πράβντα». Ή μπολσεβίκικη όμάδα στήν 4η Κρατική Δούμα 1Η διαπίστωση τής συνδιάσκεψης τής Πράγας δτι άναπτύσσεται ή έπαναστατική άνοδος έπιβεβαιώθηκε ύστερα άπό τρεις κιόλας μήνες. Τήν ώθηση γιά τό πέρασμα τής έπαναστατικής διάθεσης τών μαζών σέ έπαναστατική άνοδο τήν έδοσαν τά αίματηρά γεγονότα πού διαδραματίστηκαν στά χρυσορυχεία τοϋ Λένα στή Σιβηρία. 'Ιδιοκτήτες τών όρυχείων αύτών ήταν άγγλοι καπιταλιστές καί συνέταιροί τους ρώσοι καπιταλιστές, μέλη τής τσαρικής οικογένειας καί τσαρικοί άξιωματοϋχοι. 01 κάτοχοι τών όρυχείων αύτών έβγαζαν κάθε χρόνο τεράστια κέρδη, μέχρι 7 έκατομμύρια ρούβλια. Στή μακρινή σιβηρική Ταϊγκά οΙ κεφαλαιοκράτες καί τά δργανά τους όργίαζαν έξαιρετικά: μέ μεροκάματα πείνας πλήρωναν τούς έργάτες γιά τήν έξουθενωτική δουλιά τους, τούς τάιζαν σάπια τρόφιμα, έξευτέλιζαν τίς γυναίκες καί τίς θυγατέρες τους. 01 έργάτες, μή μπορώντας νά ύποφέρουν τήν τρομερή καταπίεση, ενωμένοι καί όργανωμένοι, κατέβηκαν σέ άπεργία. Ό λ α , όμως, τά αΐτήματά τους άπορίφθηκαν κατά τρόπο κυνικό. Ά κ ό μη καί τό αΓτημα νά φέρονται οΙ έργοδότες εύγενικά στούς έργάτες θεωρήθηκε «πολιτικό έγκλημα». 01 άστυνομικές άρχές άποφάσισαν νά τσακίσουν μέ τή δύναμη τήν άντίσταση τών έργατών. Στίς 4 τοΰ Α π ρ ίλ η 1912 μέ διαταγή ένός άξιωματικοΰ τής χωροφυλακής, ό στρατός άνοιξε πϋρ ένάντια στό εΙρηνικό πλήθος τών έργατών, πού πήγαιναν νά διαπραγματευτούν μέ τή διεύθυνση. Σκοτώθηκαν καί τραυματίστηκαν πάνω άπό 500 έργάτες. Ή εΓδηση τοΰ ματοκυλίσματος τοΰ Λένα διαδόθηκε σ 'ό λη τή χώρα κι άναψε τό μίσος στίς καρδιές τών έργατών. Ά ρ χισ α ν μαζικές άπεργίες, διαδηλώσεις καί συλλαλητήρια. Ή μπολσεβίκικη έφημε­ ρίδα «Ζβεζντά» έδινε στό κίνημα τά συνθήματα. Μέ τό Ισχυρό φώς τής άλήθειας ή «Ζβεζντά» διασκόρπιζε τή θολούρα τής σκοτεινής ψευτιάς, μέ τήν όποία ό άστικός τύπος προσπαθούσε νά σκεπάσει τό αιματηρό έγκλημα τοΰ τσαρισμού. Κάθε φύλλο τής «Ζβεζντά» τίς μέρες έκεϊνες κατάσχονταν άπό τήν άστυνομία, ένα μέρος, όμως, τής κάθε έκδοσης έφτανε ώς τούς έργάτες. ' Η σοσιαλδημοκρατική όμάδα ύπέβαλε στή Δούμα έπερώτηση στήν κυβέρνηση γιά τίς δολοφονίες. Ή κυνική άπάντηση τοΰ τσαρικού ύπουργοΰ Μακάροφ: « Έ τ σ ι έγινε κι έτσι θά γίνεται καί στό έξής» μεγάλωσε τήν άγανάκτηση τών έργατών. Στίς άπεργίες διαμαρτυρίας πήραν μέρος περίπου 300 χιλ. έργάτες. Α μέσω ς ύστερα άπ' αύτές έγιναν ο! άπεργίες τής Πρωτομαγιάς, πού άγκάλιασαν περίπου 40 0 χιλ. έργάτες.

176

Στίς μέρες τών γεγονότων τοΰ Λένα φάνηκε μέ όλη της τή δύναμη ή σημασία πού έχει ή νόμιμη έφημερίδα γιά τό προλεταριάτο. Ή «Ζβεζντά» ήταν βδομαδιάτικη έφημερίδα, προορισμένη γιά τούς πρωτοπόρους έργάτες. Τό Κόμμα χρειαζόταν μιά καθημερινή έφημε­ ρίδα γιά τίς πιό πλατιές έργατικές μάζες. Καί οί έργάτες άπάντησαν μέ θέρμη στήν έκκληση τών μπολσεβίκων νά βοηθήσουν μέ τόν έργατικό όβολό τους τήν ίδρυση μιας τέτιας έφημερίδας. Στίς 22 τοΰ 'Απρίλη (5 τοΰ Μάη) 1912 βγήκε στήν Πετρούπολη τό πρώτο φύλλο τής μπολσεβίκικης έφημερίδας «Πράβντα»* πού Ιδρύθηκε άπό τόν В. I. Λένιν. Ή «Πράβντα» ήταν μιά μαζική καθημερινή μαρξιστική έργατική έφημερίδα τής Ρωσίας. 'Α πό τό 1914 ή μέρα τής έκδοσής της, ή 5 τοΰ Μάη έγινε μέρα γιορτής τοΰ έργατικού τύπου. Ή «Πράβντα» ήταν τό πανρωσικό νόμιμο όργανο τοΰ Κόμματος, πού έπαιξε τεράστιο ρόλο στή ζωή τής έργατικής τάξης. Παίρνοντας ύπόψη τήν έπαναστατική πάλη πού είχε άνάψει καί τήν έκδοση τής «Πράβντα», τό Γ ραφείο έξωτερικοϋ τής ΚΕ μ ’ έπικεφα­ λής τόν В. I. Λένιν μεταφέρθηκε στήν Κρακοβία γιά νά είναι πιό κοντά στή Ρωσία. Στήν προεπαναστατική «Πράβντα» ό В. I. Λένιν δημοσί­ ευσε πάνω άπό 280 άρθρα, πού έδιναν τήν κατεύθυνση στή δουλιά τοϋ Κόμματος, στήν πολιτική του γραμμή. Μέλη τής Συντακτικής έπιτροπής καί δραστήριοι συνεργάτες τής έφημερίδας ήταν κατά καιρούς οΙ Ν. Ν. Μπατούριν, Ντ. Μπέντνι, Κ. Σ. Γερεμέεφ, Ν. Κ. Κρούπσκαγια, Β. Μ. Μόλοτοφ, Μ. Σ. Ό λμίνσ κι, N. I. Ποντβόισκι, Ν. Γκ. Πολετάγεφ, Κ. Ν. Σαμόιλοβα, Γ. Μ. Σβεντλόφ, Ν. Α. Σκρίπνικ, I. Β. Στάλιν. Στήν «Πράβντα» συνεργάζονταν οί καλύτερες δυνάμεις τοϋ κόμματος. Στήν «Πράβντα» δημοσίευε τά έργα του ό Α. Μ. Γκόρκι. Ή «Πράβντα» ήταν νόμιμη έργατική έφημερίδα νέου τύπου. Καί ή όργάνωση τής έκδοσης μιάς τέτιας έφημερίδας δέν ήταν εύκολο πράγμα. Ό Λένιν έδοσε μεγάλη προσοχή στήν «Πράβντα». Προσπα­ θούσε έπίμονα νά γράφεται ή έφημερίδα μέ μαχητικό, έπαναστατικό πνεύμα, νά έφαρμόζει αύστηρά τήν μπολσεβίκικη γραμμή άρχών. Ό Λένιν παρακολουθούσε προσεκτικά τή δουλιά τής Συντακτικής έπιτροπής, έκανε κριτική τών λαθών της. Έκα νε δριμύτατη κριτική στούς συμφιλιωτιστές, ειδικότερα στό Μόλοτοφ, πού ήταν τό 1912 γραμματέας τής Συντακτικής έπιτροπής. Ό Λένιν χαιρέτισε τήν άπομάκρυνση τών συμφιλιωτιστών άπό τή δουλιά τής Συντακτικής έπιτροπής τής «Πράβντα». Ή μπολσεβίκικη «Πράβντα» συνέδεε καθημερινά τό Κόμμα μέ τίς πλατιές έργατικές μάζες. Στό κάθε φύλλο τής έφημερίδας δημοσιεύ­ ονταν δεκάδες έργατικές άνταποκρίσεις πού περιγράφανε τή σκληρή κι άχαρη ζωή τοϋ έργάτη καί άναφέρανε συγκεκριμένα στοιχεία γιά τίς άστυνομικές αύθαιρεσίες καί τίς καταπιέσεις άπό μέρους τών άφεντι• « ’ΑΑήθίΐα». Σημ. μα.

177

κών. Οί άνταποκρίσεις αύτές ήταν ένα φοβερό κατηγορητήριο ένάντια στό τσαρικό καθεστώς καί τό καπιταλιστικό σύστημα. Μέσα σέ δυό χρόνια δημοσιεύτηκαν στήν «Πράβντα» πάνω άπό 17 χιλιάδες εργατικές άνταποκρίσεις. Γύρω άπό τήν έφημερίδα δημιουργήθηκε μιά μεγάλη στρατιά άπό έργάτες άνταποκριτές, σταθερούς καί θαρραλέους φορείς τών λενινιστικών ιδεών καί τών μπολσεβίκικων συνθημάτων μέσα στίς μάζες. ' Εξαιρετικά μεγάλος ήταν ό ρόλος τής «Πράβντα» στήν όργάνωση τοΰ άπεργιακοΰ άγώνα τής έργατικής τάξης. Οί καθημερινοί άπολογισμοί τών άπεργιών ήταν πραγματικά άνακοινωθέντα άπό τό μέτωπο πάλης τής εργασίας ένάντια στό κεφάλαιο. Συσπείρωναν πιό γερά τούς έργάτες καί τούς έμψύχωναν γιά νά δυναμώσουν τήν ταξική πάλη. 1Η «Πράβντα» διατύπωνε τά αιτήματα τών εργατών, όργάνωνε τήν ύποστήριξη τών άπεργών άπό μέρους τών έργατών τών άλλων επιχειρήσεων καί πόλεων, τραβούσε στόν άγώνα όλο καί καινούργια στρώματα έργατών. Ή «Πράβντα» καλλιεργούσε τό αίσθημα τής ταξικής άλληλεγγύης μέσα στίς έργατικές μάζες. "Ηταν ή ψυχή τοΰ άγωνιζόμενου προλεταριάτου. Τό κύρος τής «Πράβντα» μέσα στήν έργατική τάξη ήταν τεράστιο. Οί έργάτες τήν έβλεπαν σάν δική τους έφημερίδα, σάν άκλόνητο ύπερασπιστή τών συμφερόντων τους. 'Α π ’ όλες τις γωνιές έφταναν στήν «Πράβντα» λόγια θερμής άγάπης καί έγκάρδιας εύγνωμοσύνης. Οί έργάτες έκφράζανε τήν όλόψυχη έπιθυμία τους νά ύποστηρίξουν τήν έφημερίδα τους. ’ Η «Πράβντα» έβγαινε σέ 40 χιλ. άντίτυπα, τή στιγμή πού τό τιράζ τής λικβινταριστικής έφημερίδας «Λούτς»* μόλις έφτανε τίς 16 χιλιάδες. Στίς έργατικές όμάδες τά τέσσερα πέμπτα όλων τών έράνων γιά τόν τύπο δίνονταν γιά τήν μπολσεβίκικη έφημερίδα. Τό καλοκαίρι τοΰ 1914 σέ 944 σημεία τής Ρωσίας ύπήρχαν συνδρομητές τής «Πράβντα», προπαγανδιστές τών ιδεών της μέσα στίς μάζες. Ή «Πράβντα» έδινε σοβαρή προσοχή στήν άγροτιά. Είχε είδική στήλη, τήν «'Αγροτική ζωή». Ή έφημερίδα δημοσίευε άγροτικές άνταποκρίσεις άπ'δλα σχεδόν τά κυβερνεία τής εύρωπαίκής Ρωσίας καί άπό πολλά κυβερνεία τής Σιβηρίας. Οί άγρότες έγραψαν οί Γδιοι μέ μιά άπλή καί άνεππήδευτη γλώσσα γιά τή μαύρη φτώχεια τους, γιά τήν καταπίεσή τους άπό τούς τσιφλικάδες καί τήν ύποδούλωσή τους στούς κουλάκους. Στήν μπολσεβίκικη έφημερίδα δημοσιεύτηκαν δεκάδες άρθρα τοΰ Λένιν γιά τίς πιό διαφορετικές πλευρές τής άγροτικής ζωής. Τήν κατάσταση τών άγροτών, έγραφε ό Λένιν, τή δίνει κατά προσέγγιση τούτη ή εικόνα: γύρω άπό έναν τσιφλικά, πού έχει πάνω άπό 2 χιλ. ντεσιατίνες, ζοΰν 300 περίπου άγροτικές οικογένειες, πού έχουν τόση άκριβώς γή. Σ ’ αύτό τό μεγάλο τσιφλικάδικο κτήμα έχει τίς ρίζες της ή * ■'Αχτίδα·. Σημ. μετ.

178

φτώχεια καί ή πείνα τών άγροτών. Ή «Πράβντα» έδειχνε στούς άγρότες πώς ή μόνη διέξοδος άπό τή σκλαβιά είναι ή πάλη κάτω άπό τήν καθοδήγηση τής έργατικής τάξης ένάντια στόν τσάρο καί τούς φεουδάρχες-τσιφλικάδες. Ή «Πράβντα» κατείχε σοβαρή θέση στήν Ιδεολογική δουλιά τοϋ κόμματος. Τή ν πάλη ένάντια στήν άστική Ιδεολογία καί στόν άναθεωρητισμό ό Λένιν τήν θεωρούσε σπουδαιότατο καθήκον της. Ή έφημερίδα ξεσκέπαζε άποφασιστικά τόν προδοτικό ρόλο τών όπορτουνιστών σάν πρακτόρων τής άστικής τάξης μέσα στό έργατικό κίνημα. Στή Συντακτική έπιτροπή τής «Πράβντα» ήταν συγκεντρωμένο σημαντικό μέρος τής όργανωτικής δουλιάς τοΰ κόμματος. Έ κε ΐ όργανώνονταν συναντήσεις μέ τούς άντιπροσώπους τών τοπικών κομματικών πυρήνων, έκεϊ έφταναν οΙ πληροφορίες γιά τήν κομματική δουλιά στίς φάμπρικες καί στά έργοστάσια, άπό κεί μεταβιβάζονταν οΙ κομματικές άδηγίες τής Επιτροπής Πετρούπολης καί τής Κεντρικής 'Επιτροπής τοΰ κόμματος. Ή «Πράβντα» βοηθούσε στή δημιουργία νέων κομματικών όργανώσεων στίς έπιχειρήσεις. ' Ο τσαρισμός έβλεπε πόσο τρομερή έπαναστατική δύναμη άποτελοϋσε ή «Πράβντα» καί προσπαθούσε μέ κάθε τρόπο νά σταματήσει τήν έκδοσή της. ΟΙ έργάτες, όμως, ύποστήριζαν σταθερά τήν έφημερίδα τους. Ό τ α ν κατάσχονταν ή έφημερίδα, ή τσαρική άστυνομία έβαζε συνήθως στό χέρι μόνο ένα μέρος τής έκδοσης: ή έφημερίδα μοιραζόταν έγκαιρα στίς έργατικέςσυνοικίες. 'Επιβάλλανε στήν έφημερίδα τεράστια πρόστιμα, οΙ έργάτες, όμως, συγκέντρωναν καπίκι τό καπίκι τά ποσά πού χρειάζονταν. Τότε ο! τσαρικές άρχές άρχισαν νά κλείνουν τήν «Πράβντα». Ό χ τ ώ φορές τήν έκλεισαν, μά κάθε φορά ξανάβγαινε μέ άλλο τίτλο: «Ραμπότσαγια Πράβντα», «Σέβερναγια Πράβντα», «Πράβντα Τρουντά», «Ζή Πράβντου», «Προλετάρσκαγια Πράβντα», «Πούτ Πράβντι», «Ραμπότσι», «Τρουντοβάγια Πράβντα»*. Έ τ σ ι κάθε φορά ξαναγεννιόταν ή μπολσεβίκικη «Πράβ­ ντα» καί άντηχοΰσε, ξανά τό προσκλητήριο σάλπισμά της στίς έργατικές γειτονιές. ’ Η «Πράβντα» ήταν μιά πραγματικά έργατική έφημερίδα. Μόνο μέ τήν ύποστήριξη τών έργατών μπορούσαν οΙ μπολσεβίκοι νά πραγμα­ τοποιήσουν τό τολμηρό τους σχέδιο, μέσα στίς συνθήκες τοΰ μαυροεκατονταρχίτικου άστυνομικοΰ καθεστώτος νά βγάζουν μιά καθημερινή νόμιμη έφημερίδα, πού ήταν όργανο τοΰ παράνομου κόμματος καί διαπαιδαγωγοΰσε τίς έργατικές μάζες μέ τό συνεπές έπαναστατικό πνεύμα. Ή σημασία τής «Πράβντα» στήν Ιστορία τοΰ κόμματος τών μπολσεβίκων καί τής έπανάστασης είναι έξαιρετικά μεγάλη. Τούς • « Εργατική ‘Αλήθεια τού Βορά» «Αλήθεια τής Δουλιάς»' «Γιά τήν Αλήθβα» «Προλεταριακή 'Αλήθεια»· « Ο δρόμος τής Αλήθειας»' « Εργάτης»· «'Αλήθεια τής Εργασίας». Σημ. μα.

179

μπολσεβίκους τούς έλεγαν τότε πραβντιστές. Η «Πράβντα» γαλούχησε όλόκληρη γενιά έπαναστατών έργατών, έκατοντάδες χιλιάδες πρωτοπόρους καί γεμάτους αυταπάρνηση άγωνιστές, πού πάλαιβαν γιά τήν έπανάσταση, γιά τήν ύπόθεση τής έργατικής τάξης, γιά τά συμφέροντα τοΰ λαοΰ. Ή «Πράβντα» συντέλεσε στή σημαντική άνάπτυξη τοΰ κόμματος, στή συσπείρωση τών γραμμών του, στό δυνάμωμα τής σύνδεσής του μέ τίς μάζες. Ά π ό τή γενιά τών πραβντιστών άναδείχτηκαν στελέχη τοΰ κόμματος τών μπολσεβίκων σάν τούς I. Μ. Βαρέικις, I. Ντ. Καμπακόφ, Γκ. Ν. Καμίνσκι, Ε. I. Κβίρινγκ, Γ. Μ. Κοτσιουμπίνσκι, Ν. Α. Λακόμπα, Μ. Μ. Χατάγεβιτς, Μπ. Π. Σεμπολντάγεφ, Г. Α. Γιάκοβλεφ. "Ενα άλλο πανρωσικό νόμιμο όργανο τοΰ κόμματος ήταν ή μπολσεβίκικη όμάδα στήν 4η Κρατική Δούμα. Οί έκλογές γιά τή Δούμα έγιναν τό φθινόπωρο τοΰ 1912 μέσα σέ μιά κατάσταση πολύ δύσκολη γιά τούς έργάτες. Ή άστυνομία κυνηγούσε λυσσαλέα τούς πρωτοπόρους έργάτες, κατέφυγε στίς πιό ξετσίπωτες σκηνοθεσίες. ΟΙ μαυροεκατονταρχίτες καί οί φιλελεύθεροι ενώνονταν συχνά ένάντια στό σοσιαλδημοκράτη ύποψήφιο. ΟΙ λικβινταριστές προσπαθούσαν νά προκαλέσουν διάσπαση στίς γραμ­ μές τοΰ προλεταριάτου. Παρά τά έμπόδια τής άστυνομίας, τό Κόμμα έκανε πολιτική δουλιά μέσα στίς μάζες γύρω άπ'τίς βασικές διεκδικήσεις τοΰ προγράμμα­ τος· μίνιμουμ, συνδέοντάς τις μέ τά καθήκοντα τής πάλης γιά τό σοσιαλισμό. Ή θέση τών μπολσεβίκων διατυπώθηκε στό έκλογικό πρόγραμμα πού έγραψε ό Λένιν. Μέ βάση τίς θέσεις του οΙ τοπικές έπιτροπές συντάσσανε τίς έντολές τών έργατών πρός τόν βουλευτή τους. Ή «Πράβντα» καλοΰσε τούς έργάτες νά ψηφίσουν τούς συνεπείς καί σταθερούς δημοκράτες έργάτες, δηλ. τούς μπολσεβί­ κους. Ή «Πράβντα» ξεσκέπαζε τούς καντέτους, στιγμάτιζε τούς λικβινταριστές. Ή τσαρική κυβέρνηση παρακολουθούσε μέ άνησυχία τίς έπιτυχίες τών μπολσεβίκων στόν έκλογικό άγώνα. Προσπάθησε νά τσακίσει τήν άγωνιστική θέληση τών έργατών κατά πρώτο λόγο στό κέντρο καί κατάργησε τίς έκλογές πληρεξουσίων σέ πολλά μεγάλα έργοστάσια τής Πετρούπολης. Τότε μέ έκκληση τής Έπιτροπής Πετρούπολης τών μπολσεβίκων κατέβηκαν σέ άπεργία 100 χιλ. έργάτες καί ό τσαρισμός άναγκάστηκε νά ύποχωρήσει, νά άναιρέσει τήν άπόφασή του. ’ Η νίκη στήν Πετρούπολη έδοσε φτερά στούς έργάτες καί τών άλλων περιοχών. Ό έκλογικός νόμος έξασφάλιζε τήν έκλογή βουλευτή άπό τήν έργατική κουρία μόνο σέ έξι βιομηχανικά κυβερνεία: Πετρούπολης, Μόσχας, Βλσντίμιρ, Καστρομά, Έκατερινοσλάβ καί Χάρκοβου. Καί άπό τά έξι βασικά βιομηχανικά κυβερνεία, πού συγκέντρωναν τά τέσσερα πέμπτα τοΰ προλεταριάτου τής Ρωσίας, έκλέχτηκαν μπολσεβίκοι βουλευτές. Ή περίλαμπρη αύτή νίκη ήταν εύγλωττη

180

άπόδειξη ότι ή πλειοψηφία τής έργατικής τάξης άκολουθεί τό κόμμα τών μπολσεβίκων. ‘ Εκλέχτηκαν βουλευτές οΙ: А. Ε. Μπαντάγεφ, Μ. Κ. Μουράνοφ, Γκ. I. Πετρόβσκι, φ. Ν. Σαμόιλοφ, Ν. Ρ. Σάγκοφ καί Р. Β. Μαλινόβσκι (πού όπως άποδείχτηκε άργότερα ήταν χαφιές). ' Εκτός άπό τούς μπολσεβίκους, ύπήρχαν στή Δούμα έφτά μενσεβίκοι, πού βγήκαν άπό κυβερνεία μή βιομηχανικά. ΟΙ μπολσεβίκοι βουλευτές ύπεράσπιζαν θαρραλέα στήν τσαρική Δούμα τίς άπόψεις τοϋ Κόμματος στά πιό φλέγοντα ζητήματα τής ζωής τοϋ λαοϋ. Έλε γα ν τήν άλήθεια γιά τή δύσκολη κατάσταση τών έργατών, γιά τίς άνάγκες τών άγροτών, γιά τήν έθνική καταπίεση, γιά τήν έπιτακτική άνάγκη νά έχουν οΙ έργαζόμενοι έλεύθερα σχολεία, γιά τήν έντατική προετοιμασία τής τσαρικής κυβέρνησης γιά πόλεμο. Στήν 4η Δούμα οΙ έπερωτήσεις πρός τήν κυβέρνηση έγιναν στά χέρια τών μπολσεβίκων ένα όπλο άκόμη πιό κοφτερό άπ'ό,τι στήν 3η Δούμα. Σύμφωνα μέ τόν κανονισμό τής Δούμας, γιά τήν έπερώτηση άπαιτοϋνταν τό λιγότερο 30 υπογραφές καί συνήθως μέ τούς σοσιαλδημοκράτες ένώνονταν οΙ τρουντοβίκοι καί όρισμένοι βουλευ­ τές μέ προοδευτικές τάσεις άπό άλλες όμάδες. Γ ιά τήν έπερώτηση έπαιρναν ένα όποιοδήποτε συγκεκριμένο γεγονός: τό κλείσιμο ένός συνδικάτου, τή δίωξη μιας έργατικής έφημερίδας, ένα δυστύχημα σέ όρυχεϊο, μιά έκρηξη σέ έργοστάσιο, τή σύλληψη άπεργών, τή δολοφονία ένός άγρότη άπό τούς χωροφύλακες κλπ. Ό λ α αύτά έδιναν τή δυνατότητα στούς μπολσεβίκους νά δόσουν άπό τό βήμα τής Δούμας μιά εΙκόνα τής άστυνομικής αυθαιρεσίας καί τής άγριας έκμετάλλευσης τών έργαζομένων. ' Η φωνή τών έργατών βουλευτών έφτανε ώς τίς μάζες καί ξυπνούσε μέσα τους τό μίσος ένάντια στόν τσαρισμό, στούς τσιφλικάδες καί στούς κεφαλαιοκράτες. 01 έκπρόσωποι τής έργατικής τάξης στή Δούμα κατάρτισαν τρία νομοσχέδια: γιά τήν όχτάωρη έργάσιμη μέρα, γιά τίς κοινωνικές άσφαλίσεις, γιά τήν Μνική Ισοτιμία. Τά νομοσχέδια αύτά δημοσιεύ­ τηκαν στήν «Πράβντα». 01 μπολσεβίκοι βουλευτές δέν περιόριζαν τή δράση τους μόνο μέσα στή Δούμα. Έκα ναν μεγάλη δουλιά κι έξω άπό τή Δούμα: περιόδευαν στίς βιομηχανικές περιοχές, έπισκέπτοντάν τίς φάμπρικες καί τά έργοστάσια, μιλούσαν σέ έργατικές συγκεντρώσεις κι έκαναν άπολογισμό τής δουλιάς τους, συζητούσαν μέ τούς έργάτες, συνερ­ γάζονταν στήν «Πράβντα». ‘ Οργάνωναν τήν ένίσχυση τών άπεργών άπό μέρους τών έργατών τών άλλων έπιχειρήσεων. 01 βουλευτές συμμετείχαν ένεργά στή ζωή τοϋ παράνομου κόμματος: μιλούσαν στίς παράνομες συνελεύσεις, βοηθούσαν τίς τοπικές όργανώσεις στή δουλιά τους, έκτελοΰσαν διάφορες άποστολές, πού τούς άνέθετε ή Κεντρική Επιτροπή. ' Η μικρή όμάδα τών μπολσεβίκων βρισκόταν σέ διωγμό μέσα στή Δούμα. 01 δριμεϊς άποκαλυπτικοί λόγοι τους διακόπτονταν άπό τούς φρενιασμένους μαυροεκατονταρχίτες. ’ Ο πρόεδρος συχνά άφαιροϋ-

181

σε τό λόγο άπό τοϋς μπολσεβίκους ρήτορες. ' Η μπολσεβίκικη όμάδα μέ τήν παλληκαρίσια στάση της άπόκτησε βαθιά έμπιστοσύνη καί μεγάλο κύρος μέσα στούς έργάτες. Ή μπολσεβίκικη όμάδα έπαιζε σοβαρό ρόλο στήν πολιτική ζωή τής χώρας. Στό πρόσωπο του έργάτη βουλευτή έβλεπαν τόν πραγματικό τους ύπερασττιστή καί οί άγροτικές μάζες καί οΙ καταπιεζόμενες έθνότητες. «Έ μ εΐς μιά όμάδα άγροτών τοϋ χωριού Καζίνο, πού μάθαμε άπό τίς έργατικές έφημερίδες τήν κατάσταση μέσα στήν Κρατική Δούμα, βρίσκουμε πώς μόνο ο! έξι έργάτες βουλευτές στέκονται στό ύψος τής άποστολής τους καί μόνο αύτοί υπερασπίζουν μέ σταθερότητα καί συνέπεια τά συμφέροντα όλων τών έργαζομένων μαζών. Σάς εύχόμαστε όλόψυχα έπιτυχία στό δύσκολο έργο σας. ΕΓμαστε μαζί σας», — έγραφε μιά όμάδα άγροτών, κι αύτή ήταν ή φωνή τών μαζών. Ή Κεντρική Έπιτροπή τοΰ Κόμματος κατεύθυνε τή δράση τής όμάδας. ΟΙ βουλευτές έπισκέτττονταν συχνά στό έξωτερικό τόν В. I. Λένιν καί τόν συμβουλεύονταν. ’ Ο Λένιν έγραφε τά σχέδια πολλών λόγων, πού έκφώνησαν άπό τό βήμα τής Δούμας οί μπολσεβίκοι βουλευτές. Μέ τήν καθοδήγηση τοΟ κόμματος, σέ στενή έπικοινωνία μέ τίς μάζες, συνδυάζοντας τή νόμιμη μέ τήν παράνομη δουλιά, διαπαιδαγωγήθηκεό ν έ ο ς τ ύ π ο ς то й έπαναστάτηβουλευτή, τοϋ πραγματικού έκπροσώπου τής έργατικής τάξης. ' Η «Πράβντα», οΙ μπολσεβίκοι βουλευτές, οί παράνομες κομματι­ κές όργανώσεις, συνδέονταν στενά μεταξύ τους. Τό Δεκέμβρη τοΰ 1912 ή όμάδα ύπέβαλε μιά έπερώτηση σχετικά μέ τούς διωγμούς τών έργατικών συνδικάτων. Τό Κόμμα προετοίμασε τήν κοινή γνώμη τών έργατών γύρω άπό τήν πρώτη αύτή έπερώτηση γιά τή κατάσταση τοΰ προλεταριάτου. ’ Η «Πράβντα» δημοσίευσε είδήσεις γιά τούς διωγ­ μούς τών έργατικών συνδικάτων. ’ Η έπιτροπή Πετρούπολης σέ μιά παράνομη προκήρυξή της κάλεσε τούς έργάτες νά ύποστηρίξουν τήν έπερώτηση μέ εικοσιτετράωρη άπεργία. Καί τή στιγμή πού ό Μπαντάγεφ ξεσκέπαζε στή Δούμα τίς ένέργειες τών τσαρικών άρχών, οΙ έργάτες πολλών μεγάλων έργοστασίων σταμάτησαν τή δουλιά, ύποστηρίζοντας όμόφωνα τό βουλευτή τους. Τό Μάρτη τοΰ 1914 έγιναν μαζικές δηλητηριάσεις έργατών στή φάμπρικα τής Ρίγας «Προβοντνίκ» καί στή φάμπρικα τής Πετρούπο­ λης «Τρεουγκόλνικ». Ή έπιτροπή Πετρούπολης κυκλοφόρησε στίς μάζες μιά παράνομη προκήρυξη, πού τίς καλοΰσε σέ άπεργία διαμαρτυρίας. Ή «Πράβντα» δημοσίευσε πολυάριθμα στοιχεία γιά τήν τρομερή έκμετάλλευση τών έργατών. ' Η μπολσεβίκικη κοινοβου­ λευτική όμάδα ύπέβαλε έπερώτηση. Μίλησε στή Δούμα ένας βουλευ­ τής μπολσεβίκος. Στίς άπεργίες διαμαρτυρίας ένάντια στήν άπάνθρωπη μεταχείριση τών έργατριών πήραν μέρος περίπου 120 χιλ. άτομα. Έ τ σ ι οΙ μπολσεβίκοι συνδύαζαν έπιδέξια τή δράση τής «Πράβντα» καί τών βουλευτών τής Δούμας μέ τήν παράνομη δουλιά του κόμματος.

182

4. Τό Κόμμα έπι κεφαλής τής έπαναστατικής πάλης Τό έργατικό κίνημα έξακολουθοΰσε ν'άνατττύσσεται. Τό 1912 άπεργήσανε πάνω άπό 1 έκστομ. έργάτες καί τό 1913 1272 χιλ. Ό συνδυασμός τοϋ σίκονομικοϋ καί τοϋ πολιτικού άγώνα δημιούργησε μιά έπανασταστική μαζική άπεργία. Ή έργατική τάξη πέρασε ξανά στήν έπίθεση ένάντια στούς καπιταλιστές καί στόν τσαρισμό. ΟΙ άπεργίες είχαν παλλαϊκή σημασία. Ξυπνούσαν, ξεσήκωναν στήν πάλη τίς πλατιές μάζες. Στά χρόνια 1910-1914, σύμφωνα μέ καταφανώς μειωμένα στοιχεία, έγιναν πάνω άπό 13 χιλ. άγροτικές κινητοποιήσεις. ΟΙ άγρότες κατέστρεφαν τά κτήματα τών τσιφλικά­ δων καί τά ύποστατικά τών κουλάκων, έπαιρναν τά σιτηρά, τά ζώα καί τά σύνεργά τους. Άρ χισ α ν ξεσπάσματα δυσαρέσκειας καί μέσα στόν τσαρικό στρατό. Τόν 'Ιούλη τοΰ 1912 έγινε ένοπλη έξέγερση τών σκαπανέων στό Τουρκεστάν, τό Γενάρη τοΰ 1913 έγιναν ταραχές άνάμεσα στούς στρατιώτες στό Κίεβο. 'Ωρίμαζε ή έξέγερση στούς στόλους τής Βαλτικής καί τής Μαύρης θάλασσας. ' Μ Ρωσία μπήκε στήν περίοδο ώρίμανσης μιας νέας έπανάστασης. ’ Η έπαναστατική άνοδος συντελοΰνταν μέσα στίς νέες ιστορικές συνθήκες: γοργής άνάπτυξης τοΰ καπιταλισμού, έντονου διαχωρι­ σμού τών τάξεων καί τών κομμάτων, χρεοκοπία τοϋ καθεστώτος τοΰ Στολίπιν. Τό προλεταριάτο μεγάλωσε άριθμητικά σέ σημαντικό βαθμό, άνέβηκε ή συνειδητότητά του. Ά λ λ α ξ ε κατά πολύ καί ή άγροτιά, πού άφυπνίστηκε άπό τήν έπανάσταση καί άφομοίωσε τά διδάγματα άπό τίς τρεις Δούμες. Στίς γραμμές τής διανόησης παρουσιάστηκαν νέες δημοκρατικές δυνάμεις. ΟΙ έπαναστατικές μάχες στή Ρωσία άναπτύσσονταν μέσα σέ συνθήκες πού δυνάμωνε τό έργατικό κίνημα στήν Εύρώπη καί ξυπνούσε ή Ά σ Ια . Καινούργιες δυνατότητες άπόκτησε γιά τή δράση του τό παράνομο. Κόμμα τών μπολσεβίκων, ξεκαθαρισμένο άπό τούς όπορτουνιστές, συσπειρώμένο, πού είχε δισπαιδαγωγήσει ένα στρώμα καθοδηγητών άπό πρωτο­ πόρους έργάτες καί είχε Ισχυρή έπιροή στίς μάζες. Ή άνάπτυξη τής έπαναστατικής πάλης τών μαζών έπιβεβαίωνε στό άκέραιο τή γραμμή τής συνδιάσκεψης τής Πράγας. Ή τ α ν άπαραίτητο νά βγοϋν τά συμπεράσματα άπό τήν πείρα τής δουλιάς τοϋ Κόμματος μέσα στίς νέες συνθήκες καί νά καθοριστούν τά άμεσα καθήκοντα γιά τήν προετοιμασία τής έπανάστασης. Τό καθήκον αύτό τό έκπλήρωσαν δυό συσκέψεις τής Κεντρικής Επιτροπής μαζί μέ κομματικά στελέχη: ή μιά έγινε στήν Κρακοβία τό Δεκέμβρη τοϋ 1912, ή άλλη στήν κωμόπολη Παρόνιν τό Σεπτέμβρη τοϋ 1913. Στίς συσκέψεις πήραν μέρος οΙ μπολσεβίκοι βουλευτές τής Κρατικής Δούμας καί άντιπρόσωποι τών κομματικών όργανώσεων Πετρούπο­ λης, Μόσχας, Κεντρικής βιομηχανικής περιοχής, Ούκρανίας, Ούραλίων καί Καυκάσου. Μέ τήν καθοδήγηση τοΰ Λένιν πάρθηκαν άποφάσεις πάνω στά σοβαρότερα προβλήματα τής δράσης τοΰ

183

Κόμματος. ΟΙ συσκέψεις ύπογράμμισαν ότι οΙ κομματικές όργανώσεις πρέπει νά άναπτύσσουν καί νά όργανώνουν τΙς έπαναστατικές έκδηλώσεις τών μαζών. Ιδιαίτερα τΙς μαζικές άπεργίες καί τΙς διαδηλώσεις στούς δρόμους, πρέπει νά τραβούν τούς άγρότες σέ πλατιές έκδηλώσεις όσο τό δυνατό πιό συντονισμένες καί ταυτόχρο­ νες μέ τΙς έκδηλώσεις τών έργατών. ’ Ο μόνος σωστός τύπος όργανωτικής συγκρότησης θεωρήθηκε τό παράνομο Κόμμα, σάν ένα σύστημα παράνομων πυρήνων πού περιβάλλονται άπό ένα δίχτυ νόμιμων καί μισονόμιμων έργατικών συλλόγων. Σ'όλες τίς φάμπρικες κα( τά έργοστάσια έπρεπε νά συγκροτηθούν κομματικές έπιτροπές άπό τούς δραστήριους έργάτες. Σ'όλους τούς νόμιμους έργστικούς συλλόγους έπρεπε νά δημιουργηθοϋν κομματικές όμάδίες, πού νά δουλεύουν μέ αύστηρά κομματικό πνεύμα. Στήν άνακοίνωση γιά τή σύσκεψη τοϋ Πορόνιν ή Κεντρική 'Επιτροπή, άπευθυνόμενη στ(ς κομματικές όργανώσεις, έγραφε: « Ό δρόμος χαράχτηκε. Τό Κόμμα βρήκε τΙς βασικές μορφές δουλιάς στή σημερινή μεταβατική περίοδο. ’ Η πίστη στήν παλιά έπαναστατική σημαία δοκιμάστηκε καί δικαιώθηκε μέσα στή νέα κατάσταση καί στίς νέες συνθήκες δουλιάς. 01 δυσκολότερες μέρες έχουν περάσει, σύντροφοι. Έρχονται νέοι καιροί. Προμηνύονται γεγονότα ύψιστης σπουδαιότητας πού θά κρίνουν τήν τύχη τής πατρίδας μας. Ό λ ο ι τώρα στή δουλιάΙ» ( « Ά π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ϋ Κ Κ Σ Ε » , ρωσ, έκδ., τόμ. 1ος, σελ. 380). Προϋπόθεση γιά τήν έπιτυχία τής πάλης τοϋ προλεταριάτου ήταν ή μαχητική ένότητα τών γραμμών του. Ή σύσκεψη τής Κεντρικής ' Επιτροπής στήν Κρακοβία έβαλε σάν ένα άπό τά βασικά καθήκοντα τοΰ κόμματος τήν πάλη γιά τήν ένότητα τού έργατικοΰ κινήματος κι έριξε τό σύνθημα τής ένότητας άπό τά κάτω, πού θά πραγματοποιεί­ ται άπό τούς Ιδιους τούς έργάτες, μέ βάση τήν άναγνώριση τής παράνομης όργάνωσης καί τής έπαναστατικής τακτικής. Τό σύνθημα τής ένότητας άπό τά κάτω άνταποκρινόταν στίς διαθέσεις τών έργατικών μαζών. Ά π ό τήν πείρα τής έπανάστασης τοΰ 1905 ο! έργάτες είχαν καταλάβει τή ζημιά πού φέρνει ή διάσπαση καί, κατεβαίνοντας σέ νέες έπαναστατικές μάχες, έβαζαν μέ όλη του τήν όξύτητα τό ζήτημα τής ένότητας. Κανένας δέν καταλάβαινε καλύτερα άπό τούς μπολσεβίκους όλη τή σημασία τής μεγάλης άρχής τής ένότητας τοΰ προλεταριακού στρατοΰ. ΓΓαύτό τό πράγμα είπε έπιγραμματικά ό В. I. Λένιν: «Σκόρπιοι οί έργάτες δέν είναι τίποτε. Ενωμένοι είναι τό πάν» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 24ος, σελ. 189). Ή βάση τής ένότητας τοΰ προλεταριάτου βρίσκεται στήν κοινότητα τών ταξικών συμφερόντων καί σκοπών, στήν ταξική πειθαρχία, στήν άναγνώριση τής θέλησης τής πλειοψηφίας. ' Εξηγών­ τας τή μαρξιστική άντίληψη γιά τήν ένότητα τοΰ έργατικοΰ κινήματος, ό Λένιν έγραφε:

184

« ’ Η ένότητα εϊναι άναγκαΐα γιά τήν έργατική τάξη. Τήν ένότητα τήν πραγματοποιεί μόνο μιά ένιαία όργάνωση, οΙ άποφάσεις τής άποίας έφαρμόζονται έντελώς συνειδητά άπ'δλους τούς συνειδη­ τούς έργάτες. Νά συζητήσεις τό πρόβλημα, νά πεϊς καί ν ' άκούσεις τΙς διαφορετικές γνώμες, νά μάθεις τήν άποψη τής πλειοψηφίας τών όργανωμένων μαρξιστών σέ μιά άπόφαση, χωρίς τήν προσω­ πική τους παρουσία, νά έκτελεστεϊ εύσυνείδητα αύτή ή άπόίφαση, νά τί θεωρεί ένότητα όλος ό κόσμος, όλοι οΐ λογικοί άνθρωποι. Καί μιά τέτια ένότητα έχει άνεκτίμητη άξία, τεράστια σπουδαιότητα γιά τήν έργατική τάξη» ( σ τ ό Γ δ ι ο). Ένότητα τής έργατικής τάξης σημαίνει πρώτ’ άπ'άλα ιδεολογικο­ πολιτική ένότητα. Δέν εϊναι δυνατό νά γίνει ένότητα τών έργατών χωρίς τήν ένότητα τών έργατικών όργανώσεων καί κατά πρώτο λόγο той Κόμματος. Τή ν ένότητα αύτή τήν ύπονόμευαν οΙ λικβινταριστές καί οί τροτσκιστές, συγκάλυπταν, όμως, τή διασπαστική τους δράση μέ τήν ύποκριτική δήλωση άτι είναι ύπέρ τής ένότητας. Έπρεπε νά ξεσκεπαστεί τό άγύρτικο παιχνίδι τους μέ τό μεγάλο αύτό σύνθημα, νά στιγματιστούν σάν διασπαστές τής ένότητας. ΟΙ λικβινταριστές τάσσονταν δλο καί πιό άπροκάλυπτα ένάντια στό παράνομο Κόμμα. Έβ ριζα ν τήν έπαναστατική «παρανομία» καί προπαγάνδιζαν τή δημιουργία «νόμιμου» Κόμματος. Συκοφαντούσαν τόν ήρωικό άπεργιακό άγώνα τών έργατών άποκαλώντας τον «άπεργιακή μανία». Είχαν δικές τους έφημερίδες, είχαν σέ πολλά μέρη, ιδιαίτερα στήν Πετρούπολη, στή Μόσχα καί στό Έκατερινοσλάβ, δικές τους όργανώσεις, τίς λεγάμενες «όμάδες πρωτοβουλίας». Στήν πραγματικότητα οί λικβινταριστές είχαν δημιουργήσει δικό τους ξεχωριστό κόμμα, άν καί μέ άδύνατη όργανωτική συγκρότηση. Κρατούσαν άκόμα άρκετές θέσεις μέσα στίς νόμιμες όργανώσεις καί προσπαθούσαν μέ κάθε τρόπο νά βλάψουν τήν ένότητα δράσης τών έργατών. ’ Εξαιρετική σημασία στήν πάλη ένάντια στούς λικβινταριστές, γιά τήν ένότητα τοΰ έργατικού κινήματος, είχε ή δημιουργία άπό τούς μπολσεβίκους άνεξάρτητης όμάδας στή Δούμα. Ή έργατική τάξη θεωροΰσε πολύτιμη τήν ένότητα τής κοινοβουλευτικής της άντιπροσωπείας, κι έπρεπε νά έξηγεϊ στίς μάζες ότι ή ενέργεια αύτή ήτα σωστή καί έγινε άπό τούς μπολσεβίκους πρός τό συμφέρον του προλεταριά­ του. Στήν άρχή οί μπολσεβίκοι καί οί μενσεβίκοι σχημάτισαν στή Δούμα μιά κοινή σοσιαλδημοκρατική όμάδα. Μέσα στήν όμάδα αύτή δημιουργήθηκε έξαιρετικά άνώμαλη κατάσταση. Οί έξι μπολσεβίκοι είχαν έκλεγεί άπό τά βιομηχανικά κυβερνεία, πού άριθμοΰσαν πάνω άπό ένα έκστομμύριο έργάτες, ένώ οί έφτά μενσεβίκοι-λικβινταριστές άπό κυβερνεία μή βιομηχανικά, όπου ύπήρχαν συνολικά 136 χιλ. έργάτες. ΟΙ λικβινταριστές, όμως, έκμεταλλευόμενοι τήν τυχαία ύπεροχή τους κατά μία ψήφο, καταπατούσαν τά στοιχειώδη δικαιώ­

185

ματα τών μπολσ€βίκων βουλευτών. Τό άποτέλεσμα ήταν οϊ λικβινταριστές βουλευτές, πού έκπροσωποΰσαν μιά μηδαμινή μειοψηφία τών έργατών, ν'άγνοοΰν τή θέληση τής τεράστιας πλειοψηφίας τής έργατικής τάξης, νά διασπούν τήν ένότητα τοΰ έργατικοΰ κινήματος. Η σύσκεψη τής Κρακοβίας τής ΚΕ άποφάσισε ν ’ άπαιτηθεϊ Ισότητα τών μπολσεβίκων καί τών μενσεβίκων μέσα στήν κοινοβουλευτική όμάδα. Τό Κόμμα έβαλε τό ζήτημα αύτό στήν κρίση τών έργατών. "Αρχισε ένας σκληρός άγώνας άπό τίς στήλες τών έφημερίδων, μέσα στίς κομματικές όργανώσεις καί στίς έργατικές συγκεντρώσεις, πού εϊχ^ σάν άποτέλεσμα νά ταχθούν μέ τό μέρος τής «έξάδας» τών μπολσεβίκων πάνω άπό τά δύο τρίτα τών συνειδητών έργατών. Καί τό φθινόπωρο τοΰ 1913, ύστερα άπό τό σχηματισμό τής άνεξάρτητης μπολσεβίκικης όμάδας, ή πλειοψηφία τών έργατών συνδεόταν πιά μέ τήν όμάδα αύτή κι όχι μέ τή λικβινταριστική «έφτάδα». Αύτό ήταν μιά μεγάλη νίκη τών μπολσεβίκων. Μέσα στίς νόμιμες όργανώσεις οί μπολσεβίκοι πέτυχαν τήν «καθαίρεση άπό τά πόστα» τών λικβινταριστών. Κέρδισαν μέτό μέρος τους τά έργατικά συνδικάτα. Στήν Πετρούπολη οί μπολσεβίκοι καθοδηγούσαν όλα σχεδόν τά συνδικάτα' οί λικβινταριστές είχαν μόνο τά συνδικάτα τών ιδιωτικών ύπαλλήλων, τών σχεδιαστών καί τών φαρμακοποιών. Στή Μόσχα όλα τά συνδικάτα ήταν μπολσεβίκικα ή άκολουθοϋσαν τούς μπολσεβίκους. Σοβαρή νίκη σημείωσαν οί μπολσεβίκοι καί στήν καμπάνια γιά τίς κοινωνικές άσφαλίσεις, δηλ. στίς έκλογές γιά τά ταμεία άσθενείας, τά όποϊα ιδρύθηκαν σύμφωνα μέ τό νόμο κρατικών άσφαλίσεων τών έργατών, πού ψήφισε ή Δούμα κάτω άπό τήν πίεση τών έργατών. Σκληρή πάλη έγινε άνάμεσα στούς μπολσεβίκους καί τούς λικβινταριστές στίς έκλογές γιά τό Πανρωσικό άσφαλιστικό ίδρυμα καί γιά τό άσφαλιστικό ίδρυμα τής Πετρούπολης. Ή «Πράβντα» δημοσίευσε τόν κατάλογο τών ύποψηφίων καί τίς έντολές πού πήραν άπό τούς έκλογείς τους. Πάνω άπό τά 8 0% τών πληρεξουσίων ήταν πραβντιστές. Ή έργατική τάξη συσπειρωνόταν γύρω άπό τή σημαία τών μπολσεβίκων. Ή πολεμική ένάντια στό παράνομο έπαναστατικό Κόμμα δέν βρήκε άπήχηση στούς έργάτες καί οΙ έχθροί τοΰ μπολσεβικισμοΰ κατέφυγαν σ'ένα καινούργιο έλιγμό. Κάτω άπό τή σημαία τής «ένοποίησης» ό Τρότσκι άρχισε νά φτιάχνει έναν συνασπισμό άπό διάφορες έχθρικές πρός τό μπολσεβικισμό όμάδες. Οί τροτσκιστές, παρουσιαζόμενοι σάν άνθρωποι πού βρίσκονταν «έξω άπό φράξιες», έξαπατοΰσαν μέ τόν πιό άσυνείδητο τρόπο τούς έργάτες κι έτσι δυσκόλευαν τό ξεσκέπασμα τών λικβινταριστών. Γι'αύτό έκαναν περισσότερη ζημιά άπό τούς λικβινταριστές. Τόν Αύγουστο τοΰ 1912 ό Τρότσκι συγκάλεσε συνδιάσκεψη όπου σχηματίστηκε ό άντιμπολσεβίκικος συνασπισμός. Τόν όπορτουνιστικό χαρακτήρα τοΰ συνασπισμού τόν έδειχναν καθαρά οί θέσεις πού

186

ψηφίστηκαν στή συνδιάσκεψη. 01 θέσεις αύτές δέν περιλάβαιναν ούτε τό αίτημα τής λαοκρατικής δημοκρατίας, ούτε τό αίτημα τής δήμευσης τής γής τών τσιφλικάδων πρός όφελος τών άγροτών, ούτε τό αΓτημα τοϋ δικαιώματος αϋτοδιάθεσης τών έθνών. ' Η προσπάθεια νά Ιδρυθεί στή Ρωσία ένα κεντριστικό, μά στήν ούσΙα λικβινταριστικό κόμμα, δέν ύποστηρίχτηκε άπό τούς έργάτες. 01 πολωνοί σοσιαλδη­ μοκράτες καί οΙ πλεχανοφικοΙ δέν δέχτηκαν νά πάρουν μέρος σ ’ αύτόν τόν άντικομματικό συνασπισμό. Έ φ υγα ν άμέσως άπό τό συνασπισμό οΙ βπεριοντοφικοΙ καί τούς άκολούθησσν οΙ λεττονοί σοσιαλδημοκράτες κι έπειτα σκόρπισαν καί οΙ ύπόλοιποι. Ό συνα­ σπισμός τού Αύγούστου διαλύθηκε ούσιαστικά μέσα σ'ένα μέ ένάμιση χρόνο κάτω άπό τά χτυπήματα τών μπολσεβίκων. Τό λικβινταριστικό «έργατικό κόμμα» τοϋ Στολίπιν φυτοζωούσε, ένώ τό τροτσκιστικό σχέδιο μέ τόν άντιμπολσεβίκικο συνασπισμό τέλειωσε μέ πλήρη χρεοκοπία. Αύτό έξηγεϊται κατά πρώτο λόγο άπό τό γεγονός ότι οί μπολσεβίκοι μέ τήν καθοδήγηση τοΰ Λένιν, όλο τόν καιρό πολεμούσαν άμείλικτα τόν όπορτουνισμό, έδειχναν στήν έργατική τάξη πόση ζημιά προκαλοΰν στά συμφέροντά της οΙ όπορτουνιστές καί τής καλλιεργούσαν τό μίσος ένάντια σέ κάθε όπορτουνιστική άχρειότητα. Ή μακρόχρονη πεισματώδης πάλη ένάντια στίς άστυνομικές αυθαιρεσίες τοΰ τσαρισμού καί ένάντια στόν καππαλιστικό ζυγό άτσάλωσε τό ρωσικό προλεταριάτο, τοΰ καλλιέργησε θαυμάσιες μαχητικές έπαναστατικές Ιδιότητες. Κι όταν ωρίμασε στή χώρα ή έπαναστατική κρίση, σηκώθηκαν οΙ έργάτες σέ μιά καινούργια έπανάσταση καί γύρισαν μέ άγανάκτηση τίς πλάτες στούς λικβινταριστές καί στά τροτσκιστικά φερέφωνά τους, πού ζητούσαν νά έγκαταληφθεϊ ό άγώνας. Τελικά οΙ μπολσεβίκοι πήραν μέ τό μέρος τους τά τέσσερα πέμπτα τών συνειδητών έργατών, τή συντριπτική πλειοψηφία τού προλεταριάτου. 01 μπολσεβίκοι κατόρ­ θωσαν νά πετύχουν τήν ένότητα τού έργατικοΰ κινήματος, πρώτα άπ'δλα γιατί προάσπισαν τήν ένότητα τοΰ κόμματος, ξεκαθαρισμέ­ νου άπό τούς όπορτουνιστές. Τούς όπορτουνιστές βοήθησαν οΙ καθοδηγητές τής II Διεθνούς. Τόν 'Ιούλη τοΰ 1914 κάλεσαν στίς Βρυξέλλες μιά σύσκεψη δήθεν «γιά άνταλλαγή γνωμών» πάνω στό ζήτημα τής άποκατάστασης τής ένότητας μέσα στό ΣΔΕΚΡ. ΟΙ μπολσεβίκοι πήγαν στή σύσκεψη αύτή καί πρόβαλαν τούς παρακάτω όρους: κατηγορηματική καί άνεπιφύλακτη έπικύρωση τών κομματικών άποφάσεων γιά τό λικβινταρισμό, άναγνώριση τοΰ ότι είναι άπαράδεκτες οΙ έκδηλώσεις στίς γραμμές τού παράνομου Κόμματος ένάντια στήν παράνομη δράση καί στίς έπαναστατικές μαζικές άπεργίες, ότι δέν έπιτρέπεται ή προπαγάνδιση τοϋ νόμιμου έργατικοΰ κόμματος καί ή άρνηση τών προγραμματικών συνθημάτων: τής λαοκρατικής δημοκρατίας καί τής δήμευσης τής γής τών τσιφλικάδων. Όποιοδήποτε μαρξιστικό κόμμα πού σέβεται τό πρόγραμμά του, τίς έπαναστατικές του άρχές καί τήν κομμστικότητα,

187

ήταν ύποχρεωμένο νά ύπερασπίσει παρόμοιες άπαιτήσεις. Οί όπορτουνιστές άντιτάχθηκαν λυσσαλέα στούς λενινιστικούς όρους τής ένότητας. Έ τ σ ι οί μπολσεβίκοι ξεσκέπασαν τήν άντικομματική στάση τών όπορτουνιστών καί ματαίωσαν τά σχέδια διάλυσης τοΰ άνεξάρτητου μπολσεβίκικου κόμματος. Στά χρόνια τής άνόδου μπήκε μέ όξύτητα τό ζήτημα τής διεθνούς ένότητας τοΰ έργατικοΰ κινήματος. Ό ιμπεριαλισμός δυνάμωσε τήν έθνική καταπίεση καί ύποδαύλισε τήν έχθρότητα άνάμεσα στά έθνη. ' Η άστική τάξη προσπαθούσε νά διασπάσει τήν έργατική τάξη καί στό έθνικό ζήτημα. Τό καθήκον νά συγχωνευτεί ή ταξική πάλη τών έργατών τοΰ έθνους πού καταπιέζει καί τών έργατών τών κσταπιεζόμενων έθνών μέσα στήν πολυεθνική Ρωσία, είχε έξαιοετικά σοβαρή σημασία. Τά χρόνια πού άκολούθησαν τήν έπανάσταση τά χαρακτή­ ριζε ό άχαλίνωτος σωβινισμός τών μαυροεκατονταρχιτών καί ή άνάπτυξη τοΰ έθνικισμοΰ άνάμεσα στήν άστική τάξη όλων τών έθνών. Σέ μερικές έργατικές όργανώσεις στίς άκρινές περιοχές δυνάμωσαν οί εθνικιστικές τάσεις. Οί φορείς κάθε είδους έθνικιστικών παρεκκλί­ σεων: μπουντιστές, γεωργιανοί μενσεβίκοι, ούκρανοί καί άρμένιοι σοσιαλδημοκράτες (οί λεγόμενοι «ιδιόμορφοι»), καί ταυτόχρονα μ' αύτούς οί λικβινταριστές καί οί τροτσκιστές έκαναν σφοδρές έπιθέσεις ένάντια στό έθνικό πρόγραμμα τοΰ Κόμματος. Ό λ α αύτά άποτελοΰσσν κίνδυνο γιά τό συνεπή ταξικό χαρακτήρα καί τή μαχητική ένότητα τοΰ έργατικοΰ κινήματος. Είναι φυσικό ότι τό έθνικό ζήτημα πήρε έξέχουσα θέση στή δουλιά τοΰ κόμματος. Πάνω σ ’ αύτό τό ζήτημα πήραν άποφάσεις οι συσκέψεις τής ΚΕ στήν Κρακοβία καί στό Παρόνιν. Ό В. I. Λένιν στά άρθρα του «Κριτικά σημειώματα πάνω στό έθνικό ζήτημα» καί «Γιά τό δικαίωμα τής αύτοδιάθεσης τών έθνών» άνάπτυξε καί θεμελίωσε τό μαρξιστικό πρόγραμμα πάνω στό έθνικό ζήτημα καί τήν έθνική πολιτική τοΰ Κόμματος. Γιά τό έθνικό ζήτημα έγραψαν πολλοί μπολσεβίκοι δημοσιολόγοι καί σέ πρώτη σειρά πρέπει ν'άναφερθοΰν οί έργασίες: τοΰ I. Β. Σ τ ά λ ιν « Ό μαρξισμός καί τό έθνικό ζήτημα», τοϋ Σ. Γκ. Σαουμιάν «Γιά τήν έθνική-πολιτιστική αύτονομία» καί τοΰ П. I. Στούτσκα « Ή ρωσολεττονική προλεταριακή ένότητα*. Ό В. I. Λένιν έξηγοΰσε ότι ό άστικός έθνικισμός ка/ό προλεταρια­ κός διεθνισμός είναι δυό άνειρήνευτα έχθρικές κοσμοθεωρίες. Γ ιά τόν έθνικιστή πάνω άπ'όλα είναι τά στενά έθνικά συμφέροντα, γιά τό διεθνιστή είναι ή διεθνής ταξική άλληλεγγύη τών έργατών. Τό έθνικό ζήτημα, έγραφε ό В. I. Λένιν, άποτελεϊ μέρος τοΰ γενικού ζητήματος τής έπανάστασης. Στό βαθμό πού είναι δυνατή Μνική εΙρήνη μέσα στόν καπιταλισμό, στόν ίδιο βαθμό αύτό μπορεί νά έπιτευχθεϊ μόνο μέ τή συνεπή, ώς τό τέλος λαοκρατική δημοκρατι­ κή συγκρότηση τοϋ κράτους. Γιά τόν πλήρη έκδημοκρατισμό τής Ρωσίας είναι άπαραίτητη ή νίκη τής άστικοδημοκρατικής έπανάστα­ σης. Έχοντας ύπόψη τήν έπανάσταση οΙ μπολσεβίκοι ύποστηρίζουν

188

τίς έξής προγραμματικές διεκδικήσεις: δικαίωμα τών Φ νώ ν γιά αυτοδιάθεση, γιά άποχωρισμό καί σχηματισμό άνεξάρτητου κράτους' τοπική αύτονομία γιά τά έθνη έκεϊνα πού γιά τόν έναν ή τόν άλλο λόγο θά θελήσουν νά παραμείνουν στή σύνθεση τοϋ δοσμένου κράτους' πλήρης Ισοτιμία όλων τών №νών καί τών γλωσσών. Έ ν α τέτιο έθνικό πρόγραμμα θά βοηθάει στή έπιτυχία τής πάλης τής έργατικής τάξης γιά τό σοσιαλισμό. Τά συμφέροντα τοϋ προλετα­ ριάτου στήν πάλη ένάντια στόν καπιταλισμό άπαιτοϋν στενότατη ένότητα τών έργατών όλων τών έθνών, συγχώνευσή τους σέ ένιαίες προλεταριακές όργανώσεις. Γιά τήν έξάλειψη καί τής έλάχιστης Ενικής δυσπιστίας ή έργατική τάξη πρέπει νά έπιδιώκει τήν πλήρη ισοτιμία τών έθνών, γιατί μόνο πάνω σ'αύτή τή βάση σφυρηλατεϊται ή συντροφική ένότητα στήν ταξική πάλη τοϋ προλεταριάτου. Τό προγραμματικό σύνθημα τοϋ δικαιώματος αύτοδιάθεσης τών έθνών είναι ένα Ισχυρό όπλο γιά τή διεθνιστική διαπαιδαγώγηση τών έργατών καί γιά τή συσπείρωση γύρω άπό τό προλεταριάτο τών έργαζόμενων μαζών τών καταπιεζόμενων έθνοτήτων. ' Η ούσία τοϋ έθνικοϋ προγράμματος τοϋ κόμματος — έγραφε ό В. I. Λένιν — συνίσταται στά παρακάτω: «Πλήρη Ισοτιμία τών έθνών, δικαίωμα αύτοδιάθεσης τών έθνών, συγχώνευση τών εργασιών όλων τών Φ νώ ν — αύτό τό έθνικό πρόγραμμα διδάσκει στούς έργάτες ό μαρξισμός, τό διδάσκει ή πείρα όλου τοϋ κόσμου καί ή πείρα τής Ρωσίας» ( Ά ­ π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 25ος, σελ. 320). ' Η μπολσεβίκικη θεωρία τοϋ έθνικοϋ ζητήματος έδοσε ένα πολύ γερό χτύπημα στόν έθνικισμό μέσα στό έργατικό κίνημα. 01 μπολσε­ βίκοι, περιφρουρώντας τό διεθνισμό τής Ιδεολογίας καί τής πολιτικής τοϋ προλεταριάτου, θεωρούσαν συνάμα τά έθνικοαπελευθερωτικά κινήματα τών καταπιεζόμενων λαών προοδευτικά καί τά ύποστήριζαν ένεργά, καθώς καί τόν άγώνα τών λαών αύτών ένάντια στόν έθνικοαποικιοκρατικό ζυγό. Ό Λένιν έγραφε: « Ό σ ο ή άστική τάξη τοΰ καταπιεζόμενου έθνους παλαίβει ένάντια στό έθνος πού καταπιέζει, τόσο είμαστε πάντα καί σέ κάθε περίπτωση καί πιό άποφασιστικά άπ'δλους ύπέρ,ψστ\ είμαστε ο! πιό τολμηροί καί συνεπείς έχθροί τής καταπίεσης. Έφ όσον ή άστική τάξη τοΰ καταπιεζόμενου έθνους είναι ύπέρ τού δικού της άστικοΰ έθνικισμοϋ, έμεϊς είμαστε κατά» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ. τόμ. 25ος, σελ. 276). Τό λενινιστικό πρόγραμμα γιά τό έθνικό ζήτημα είχε διεθνή σημασία. Τό πρόγραμμα αύτό στρεφόταν ένάντια στήν άστικοεθνικιστική καί άντιμαρξιστική θεωρία καί πράξη τών κομμάτων τής II Διεθνοϋς, πού κοιτούσαν περιφρονητικά τούς κσταπιεζόμενους λα­ ούς καί όλο πιό άνοιχτά ύποστήριζαν τήν άποικιακή πολιτική τών μεγάλων Ιμπεριαλιστικών κρατών. 01 θεμελιακές θέσεις, πού άνάπτυξε τόν καιρό αύτό ό В. I. Λένιν

189

γιά τή διεθνιστική ένότητα τοϋ έργατικοΰ κινήματος καί γιά τό διεθνιστικό τύπο τών προλεταριακών όργανώσεων, πλούτισαν σο­ βαρά τή θεωρία γιά τό κόμμα. ΟΙ μπολσεβίκοι, καταπολεμώντας άμείλικτα καί τΙς παραμικρότερες έκδηλώσεις έθνικής καταπίεσης καί τόν έθνικισμό σ'όλες του τίς μορφές πέτυχαν τήν ένότητα τών έργατών όλων τών λαών τής Ρωσίας, τούς συσπείρωσαν γύρω άπό τούς ρώσους έργάτες πού ήταν ό βασικός πυρήνας καί ή ήγετική δύναμη τοΰ έργατικοΰ κινήματος. Τό κόμμα συγκέντρωσε στίς γραμμές του τά καλύτερα παιδιά όλων τών έθνοτήτων. ΟΙ μπολσεβίκικες όργανώσεις στίς διάφορες περιοχές τής χώρας έκαναν έπανασταστική δουλιά άνάμεσα στούς έργαζόμενους πολλών έθνοτήτων. Παράδειγμα προλεταριακού διεθνισμού ήταν ή κομματική όργάνωση τής Ύπερκαυκασίας. Έ δ ώ συνενώθηκαν σέ ένιαϊες όργανώσεις έργάτες διαφόρων έθνοτήτων: ρώσοι, γεωργιανοί, άρμένιοι, άζερμπαϊτζάνοι. Αξιοσημείωτες έπιτυχίες είχαν ο! μπολσεβίκοι στίς έθνικές σο­ σιαλδημοκρατικές όργανώσεις. ΟΙ πολωνοί μαρξιστές πήραν μέρος στή σύσκεψη τοΰ Πορόνιν, ύποστήριζαν τούς μπολσεβίκους. Τό συνέδριο τών λεττονών σοσιαλδημοκρατών καταδίκασε τούς λικβινταριστές. ΟΙ μαρξιστές τής ' Εσθονίας καί τής Λιθουανίας έβγαζαν νόμιμες έφημερίδες προσανατολισμένες στήν πολιτική τής «Πράβ­ ντα». Μαζί μέ τήν άνοδο τοΰ έργατικοΰ κινήματος μεγάλωσε καί δυνάμωσε τό Κόμμα τής έργατικής τάξης, τό Κόμμα τών μπολσεβί­ κων. Ύ σ τε ρ α άπό τά σκληρά χρόνια τής άντίδρασης, στίς δύσκολες συνθήκες τής παρανομίας οΙ μπολσεβίκοι ξανάόημΊούργησαν ένα μαζικό κόμμα μέ γερή καθοδήγηση: τήν Κεντρική 'Επιτροπή, τό Ρωσικό Γραφείο τής ΚΕ καί τό Γραφείο 'Εξωτερικού τής ΚΕ, μέ μιά μεγάλη καθημερινή έφημερίδα καί μέ κοινοβουλευτική άνεξάρτητη όμάδα, μέ άρκετές έπιτροπές Περιοχής, καί πολλές έπιτροπές πόλης, μέ πυρήνες σέ πολλές φάμπρικες καί έργοστάσια, μέ κομματικές όμάδες μέσα στίς νόμιμες όργανώσεις. Ή Κεντρική 'Επιτροπή είχε σύνδεση μέ έκατό περίπου όργανώσεις καί όμάδες άπό τό Βλαδιβοστόκ ώς τή Βαρσοβία καί άπό τή Βόλογκντα ώς τήν Τασκέντη. Γ ιά όλα τά βασικά γεγονότα τής ζωής τής χώρας ή ΚΕ καί οΙ τοπικές κομματικές όργανώσεις έπαιρναν θέση μέ προκηρύξεις. Παράπλευρα τό κόμμα κατόρθωσε μέσα σέ συνθήκες άδιάκοπων διωγμών νά έκδίδει παράλληλα μέ τήν «Πράβντα» τά νόμιμα περιοδικά «Προσβεστσένιγε», «Βοπρόσι Στραχοβάνιγια», «Ραμπότνιτσα»*, νά διοχετεύει τό μπολσεβίκικο πνεύμα σέ μιά σειρά όργανα τοϋ συνδικαλιστικού τύπου. Τό Κόμμα τών μπολσεβίκων καθοδηγούσε όλες τίς έκδηλώσεις καί τίς μορφές πάλης τοΰ προλεταριάτου. Τό Κόμμα όργάνωσε τήν πάλη * «Μόρφωση»' «Ζητήματα Ασφάλισης»' «Έρνάτρια». Σημ. μετ.

190

γιά τίς «μερικές διεκδικήσεις» των έργατών, συνδέοντας τίς οικονομι­ κές άνάγκες καί τά πολιτικά συμφέροντα τοϋ προλεταριάτου σ ’ ένα άδιάρπκτο σύνολο. Οί μπολσεβίκοι δίδαξαν τούς έργάτες ν'άπαντοϋν σέ κάθε σοβαρή πράξη αύθαιρεσίας καί εγκλήματος τοϋ τσαρισμού. Τό Κόμμα, εφαρμόζοντας μέ συνέπεια τή γραμμή γιά έπανάσταση, ταυτόχρονα προσπαθούσε έπίμονα νά πετύχει έστω καί τήν πιό μικρή βελτίωση τής θέσης τών έργατών. Ό В. I. Λένιν έγραφε άργότερα γιά τήν τακτική αύτή τών μπολσεβίκων: «Έμ εϊς διακηρύσσουμε πάντα ότι ένα σοσιαλιστικό κόμμα, πού δέν συνενώνει αύτό τόν άγώνα γιά μεταρυθμίσεις μέ τίς έπαναστατικές μεθόδους τοΰ έργατικοΰ κινή­ ματος, μπορεϊ νά μετστραπεϊ σέ αίρεση, μπορεϊ ν ' άποσπαστεϊ άπό τίς μάζες καί ότι αύτό άποτελεϊ σοβαρότατη άπειλή γιά τήν έπιτυχία τοΰ γνήσιου έπαναστατίκοϋ σοσιαλισμού» ("Α π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 27ος, σελ. 72). ' Εξαιρετική θέση στήν έπαναστατική-ταξική διαπαιδαγώγηση τού προλεταριάτου κατείχαν ό γιορτασμός τής Πρωτομαγιάς, ή έπέτειος τής 9 τοΰ Γενάρη 1905 καί τοΰ ματοκυλίσματος τοΰ Λένα. Γιά νά τιμήσει αύτούς τούς άξέχαστους σταθμούς τής πάλης, τό κόμμα έκανε έγκαιρα δουλιά μέσα στίς μάζες, καλώντας τούς έργάτες νά κατεβοΰν τίς μέρες αύτές σέ άπεργίες καί διαδηλώσεις. ’ Οποιεσδήποτε άστυνομικές διώξεις ήταν άνίσχυρες νά παρεμποδίσουν τή συσπείρωση τών έργατικών μαζών γύρω άπό τά μπολσεβίκικα συνθήματα. Στίς 9 τοϋ Γενάρη 1913 άπεργήσανε περίπου 200 χιλ. καί στά 1914-250 χιλ. έργάτες. Στό γιορτασμό τής Πρωτομαγιάς πήραν μέρος τό 1913420 χιλ. καί τό 1914 πάνω άπό μισό εκατομμύριο έργάτες. Στίς μαζικές άπεργίες, στίς διαδηλώσεις στούς δρόμους, στίς συγκεντρώσεις έξω άπό τά έργοστάσια, παντού οΙ μπολσεβίκοι έλεγαν πώς ή έπανάσταση είναι ή μόνη διέξοδος άπό τήν κατάσταση κι έριχναν συνθήματα πού έκφραζαν τούς ένδόμυχους πόθους τοΰ λαοΰ: λαοκρατική δημοκρατία, όχτάωρη έργάσιμη μέρα, δήμευση τής γής τών τσιφλικάδων πρός όφελος τών άγροτών. "Η είδηση γιά τίς έπαναστατικές άπεργίες καί τίς έπαναστατικές διεκδικήσεις τών έργατών έφτανε καί στήν καλύβα τού άγρότη καί στό στρατώνα τοΰ φαντάρου. Ά π ό τήν έπαναστατική πάλη τών έργατών έπαιρναν παράδειγμα γιά τόν έαυτό τους οΙ άγρότες, πού είχαν φτάσει σέ άπόγνωση άπό τήν τσιφλικάδικη σκλαβιά, καί οΙ άγαναχτισμένοι άπό τήν έλλειψη κάθε δικαιώματος στρατιώτες. Ή έργατική τάξη ένεργοΰσε σάν ήγέτης τοΰ λαοΰ, πού σήκωνε τή σημαία τής έπανάστασης, πού διαφωτίζει καί όργανώνει τίς μάζες γιά τήν έπανάσταση. Τό μπολσεβίκικο κόμμα πάλαιβε άκούραστα καί μέ συνέπεια ένάντια στήν άπειλή τοΰ Ιμπεριαλιστικού πολέμου. Ό τ α ν τόν Όχτώ βρη τοΰ 1912 άρχισε ό Βαλκανικός πόλεμος, ή Κεντρική Έπιτροπή έβγαλε τήν έκκληση: «Πρός όλους τούς πολίτες τής Ρωσίας» πού τήν έγραψε ό В. I. Λένιν, καί στήν όποία ξεσκέπαζε τίς

191

μηχανοραφίες τών ιμπεριαλιστών στά Βαλκάνια, σέ πρώτη σειρά τοΰ ρωσικού τσαρισμού. ' Η έκκληση εϊχε έκδοθεϊ στίς βασικές ευρωπαϊ­ κές γλύκισες κι έγινε γνωστή στούς έργάτες πολλών χωρών. Ή «Πράβντα» σέ πολλά άρθρα της στηλίτευε μέ όργή τούς Ιμπεριαλι­ στές, άποκάλυπτε τήν άλήθεια γιά τόν ετοιμαζόμενο πόλεμο, πού θά φέρει στούς λαούς πρωτοείόωτες συμφορές καί στούς τσιφλικάδες καί στούς καπιταλιστές τεράστια κέρδη. Ό В. I. Λένιν ύπογράμμιζε ότι «μοναδική έγγύηση γιά τήν ειρήνη εϊναι τό όργανωμένο, τό συνειδητό κίνημα τής έργατικής τάξης» (" Α π α ν τ α, έλλην. έκδ., τόμ. 23ος, σελ. 146). Στόν άγώνα ένάντια στόν έπερχόμενο πόλεμο φάνηκε πολύ χτυπητά ότι ή έργατική τάξη ύπερασπίζει τά παλλαϊκά συμφέροντα. Τά κύματα τού έργατικού κινήματος σηκώνονταν όλο καί πιό ψηλά. Μέσα στό πρώτο έξάμηνο τοΰ 1914 άπεργήσανε ένάμισι περίπου έκατομμύριο έργάτες. Οί άπεργίες ξεσποΰσσν άλλεπάλληλα. "Υστερα άπό τίς άπεργίες πού έγιναν μέ τήν εύκαιρία τής έπέτειου τής 9 τοΰ Γενάρη, ξέσπασαν άπεργίες άπ' άφορμή τίς μαζικές δηλητηριά­ σεις έργστριών πού σημειώθηκαν σέ μιά σειρά έπιχειρήσεις τής Πετρούπολης. Μετά τό γιορτασμό τής Πρωτομαγιάς άρχισε ή γενική άπεργία τών έργατών στό Μπακοΰ. Γιά νά υποστηρίξουν τόν ήρωικό άγώνα τους ξεσηκώθηκαν οΐ έργάτες τής Πετρούπολης, τής Μόσχας κι άλλων πόλεων. Στίς 3 τοΰ 'Ιούλη 1914 ή άστυνομία χτύπησε ένοπλα τή συγκέντρωση τών έργατών τοΰ έργοστασίου Πουτίλοφ. Τά αίματηρά γεγονότα προκάλεσαν όργή κι άγανάκτηση σ 'ό λη τή χώρα. Ή έπιτροπή Πετρούπολης κάλεσε τούς προλετάριους τής Πρωτεύ­ ουσας σέ άπεργία. Στίς 4 τοΰ ' Ιούλη άπεργήσανε 90 χιλ. έργάτες, στίς 7 -13 0 χιλ. καί στίς 11-200 χιλ. έργάτες. ‘ Αρχισαν οΙ διαδη­ λώσεις. ΟΙ έργάτες διαμαρτύρονταν ένάντια στίς ένέργειες τών τσαρικών άρχών κι ένάντια στόν προετοιμαζόμενο πόλεμο. ' Απεργήσανε οΐ έργάτες τής Μόσχας. Στήθηκαν όδοφράγματα στήν Πετρού­ πολη, στό Λόντζ. Μέ τήν καθοδήγηση τοΰ μπολσεβίκικου κόμματος τό άπεργιακό κίνημα σημείωσε τό καλοκαίρι τοΰ 1914 μεγαλύτερη άνοδο άπό τό καλοκαίρι τοΰ 1905. Στή Ρωσία ύπήρχε πιά έπαναστα­ τική κρίση. 01 τσιφλικάδες καί ή άστική τάξη άλληλοκατηγοροΰνταν άτι δέν εϊναι σέ θέση νά σβήσουν τήν έπαναστατική πυρκαγιά. Μιά μαυροεκατονταρχίτικη έφημερίδα σ'ένα έμπρηστικό άρθρο της μέ τόν χαρακτηριστικό τίτλο « ' Ο Μπαντάγεφ στήν κρεμάλα», ζητοΰσε τή φυσική έξόντωση τών στελεχών τοϋ έργατικοΰ κινήματος. ’ Η τσαρική κυβέρνηση πήρε «έκτακτα» μέτρα. Ή Πετρούπολη θύμιζε πολεμικό στρατόπεδο. Στίς 8 τοΰ Ιο ύ λη ή «Πράβντα» κλείστηκε. Ά ρ χισα ν μαζικές συλλήψεις τών μπολσεβίκων. Ή άνοδος τής έπανάστασης διακόπηκε άπό τόν παγκόσμιο πόλεμο.

192

ΣΥΝΤΟΜΑ

ΣΥΜ Π ΕΡΑΣΜ ΑΤΑ

Στά χρόνια τής νέας έπαναστατικής άνόδου (1910-1914) τό Κόμμα τών μπολσεβίκων άποτελοΰσε τήν πιό μεγάλη πολιτική δύναμη στή ζωή τής χώρας. ' Ο άνειρήνευτος άγώνας τών μπολσεβίκων ένάντια στούς μενσε­ βίκους σ ’ όλα τά βασικά ζητήματα τοΰ έργατικοΰ κινήματος όλοκληρώθηκε στή συνδιάσκεψη τής Πράγας μέ τό διώξιμο άπό τό ΣΔΕΚΡ τών μενσεβίκων-λικβινταριστών, τών προδοτών αύτών τής έργατικής ύπόθεσης. ’ Η πλήρης ρήξη τοΰ κόμματος μέ τούς όπορτουνιστές είχε τεράστια σημασία γιά τήν άνατροπή τής άπολυταρχίας καί τού καπιταλισμού στή Ρωσία καί γιά τίς τύχες τοΰ διεθνούς έργατικοΰ κινήματος. ' Η συνδιάσκεψη καθόρισε τήν πολιτική γραμμή καί τήν τακτική τοΰ Κόμματος στίς συνθήκες τής έπαναστατικής άνόδου. ΟΙ μπολσεβίκοι τσακίζοντας τούς λικβινταριστές, τούς τροτσκιστές, τούς φορείς έθνικιστικών παρεκκλίσεων, συνδυάζοντας τήν παράνομη καί τή νόμιμη δουλιά, κατάκτησαν τήν πλειοψηφία τής έργατικής τάξης. Αύτό ήταν μιά Ιστορική νίκη τοϋ κόμματος πού πέτυχε τήν ένότητα τοΰ έργατικοΰ κινήματος. ' Η νίκη κερδίθηκε μέ τήν άποφασιστική πάλη γιά τό ξεκαθάρισμα τοϋ έργατικοΰ κινήματος άπό τίς άστικές έπιδράσεις καί χάρη στή σωστή πολιτική συγκέντρω­ σης όλων τών έπαναστατικών δυνάμεων τοϋ προλεταριάτου. ' Η «Πράβντα» πολλαπλασίασε καί στερέωσε τούς δεσμούς τοϋ κόμματος μέ τήν έργατική τάξη. ’ Η γενιά τών πρωτοπόρων έργατώνπραβντιστών έπαιξε έξαιρετικό ρόλο στή Μεγάλη Όχτωβριανή σοσιαλιστική έπανάσταση καί στήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού. Τό Κόμμα τών μπολσεβίκων χρησιμοποίησε άριστοτεχνικά τό νόμιμο τύπο καί τό βήμα τής Βουλής γιά τήν έπαναστατική διαπαιδαγώγηση τών μαζών. Σημαντικότατη θέση κατέλαβε στή δουλιά τοΰ κόμματος τό Φνικό ζήτημα. Μέσα σέ συνθήκες έντασης τής προπαγάνδας τού έθνικισμοϋ μέσα στό έργατικό κίνημα τό Κόμμα τών μπολσεβίκων ήταν ύπόδειγμα προλεταριακού διεθνισμού, συνεπής άγωνιστής ένάντια στό μεγαλοκρατικό σωβινισμό καί στόν έθνικισμό. ΟΙ μπολσεβίκικες όργανώσεις τών &νικών περιοχών τής Ρωσίας πάλαιβαν ένάντια στά έθνικιστικά κόμματα καί ρεύματα, διαπαιδσγωγοΰσαν τίς μάζες στό πνεύμα τοΰ διεθνισμού. Τό λενινιστικό πρόγραμμα στό έθνικό ζήτημα καί ή έθνική πολιτική τοΰ κόμματος έπειθαν τούς καταπιεζόμενους λαούς πώς μόνο οΙ μπολσεβίκοι ύπερασπίζονται πραγματικά τά συμφέροντα καί τά δικαιώματά τους. Τό Κόμμα τών μπολσεβίκων κατείχε καί χρησιμοποιούσε έπιδέξια όλες τίς μορφές πάλης καί όργάνωσης τοΰ έργατικοΰ κινήματος, περνούσε γρήγορα καί μέ τέχνη άπό τή μιά μορφή στήν άλλη. Καθοδηγούσε τίς μάχες τοΰ προλεταριάτου σέ συνθήκες πού στή χώρα ωρίμαζε ή έπαναστατική κρίση. Ή έργατική τάξη, έχοντας

193

έπικεφαλής τούς μπολσεβίκους, δρούσε σάν ήγέτης τής έπαναστατικής πάλης γιά τήν άπελευθέρωση δλου τοΰ λαού. Μέ όλη τήν έπαναστατική, τή διεθνιστική του δράση τό Κόμμα τών μπολσεβίκων είχε προετοιμαστεί γιά τίς τεράστιες δοκιμασίες τοΰ παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού πολέμου.

194

Κ ΕΦ Α ΛΑΙΟ VI

ΤΟ Κ Ο Μ Μ Α ΤΩΝ Μ Π Ο Λ Σ Ε Β ΙΚ Ω Ν ΣΤΑ ΧΡ Ο Ν ΙΑ ΤΟΥ Π Α ΓΚ Ο Σ Μ ΙΟ Υ ΙΜ Π Ε ΡΙΑ Λ ΙΣ Τ ΙΚ Ο Υ Π Ο Λ Ε Μ Ο Υ Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΠ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ (1914 - Φλεβάρης του 1917)

1. Τό ξέσπασμα καί οί αΙτίες τοΰ πρώτου παγκόσμιου πολέ­ μου. Ή χρεοκοπία τής II ΔιεθνοΟς Ό παγκόσμιος Ιμπεριαλιστικός πόλεμος άρχισε στίς 19 τοΰ 'Ιούλη (1 Αύγουστου) 1914. Ή τ α ν γέννημα τών όξυμένων άντιθέσεων τοΰ Ιμπεριαλισμού. ’ 0 Ιμπεριαλισμός, σάν άνώτστο καί τελευταίο στάδιο τοΰ καπιτα­ λισμού, χαρακτηρίζεται άπό τήν κυριαρχία τών μονοπωλίων: τών συνδικάτων, τών τράστ, τών ενώσεων καί τών εκατομμυριούχων καπιταλιστών. Στά χέρια μιας χούφτας μονοπωλητών συγκεντρώθη­ καν τεράστια κεφάλαια. Τό κεφάλαιο, κυνηγώντας τά κέρδη, στρά­ φηκε πρός τίς άποικίες, πρός τίς οίκονομικά ύποανάπτυκτες χώρες. Στίς άρχές τοΰ 20οΰ αΙώνα ή ύδρόγειος ήταν μοιρασμένη άνάμεσα σέ μερικά μεγάλα καπιταλιστικά κράτη. Στήν έποχή τοΰ Ιμπεριαλισμού, πού κυριαρχούν τά γιγάντια μονοπώλια, ή άνισομετρία τής άνάπτυξης τόσο στήν οίκονομική όσο καί στήν πολιτική ζωή όξύνεται ραγδαία καί παίρνει άλματικό χαρακτήρα. ' Η ΙσοροπΙα άνάμεσα στά κράτη διασαλεύεται διαρκώς. 'Αλλάζει ό συσχετισμός τών οίκονομικών καί στρατιωτικών δυνά­ μεων. Ή χώρα πού κατορθώνει νά προπορεύεται άπαιτεί γιά τόν έαυτό της περισσότερες άγορές, περισσότερες άποικίες. Μά άφοΰ όλος ό κόσμος είναι πιά μοιρασμένος άνάμεσα στά μεγαλύτερα κράτη, ένα καινούργιο μοίρασμα τού κόσμου μπορεί νά γίνει μόνο σέ βάρος τοΰ άλφα ή τοΰ βήτα κράτους, δηλαδή μέ τόν πόλεμο. Ό λ ο ι οΙ ιμπεριαλιστές έτοιμάζονταν άπό καιρό γιά έναν πόλεμο μέ σκοπό τό μοίρασμα τοΰ κόσμου. 'Εξαιρετικά όμως φιλοπόλεμοι ήταν οί γερμανοί στρατοκράτες, πού θεωρούσαν τόν έαυτό τους άδικημένο κατά τό μοίρασμα τών άποικιών. Ή Γερμανία στά τέλη τοΰ περασμένου αΙώνα έφτασε καί ξεπέρασε τήν 'Α γγλία στή βιομηχανική άνάπτυξη κι άρχισε νά έκτοπίζει τήν άνταγωνίστριά της άπό τίς παλιές της άγορές. Ή Γερμανία έπεδίωκε ένα ριζικό ξαναμοίρασμα τοΰ κόσμου πρός δφελός της. Οί άντιθέσεις άνάμεσα στούς άγγλους καί στούς γερμανούς ιμπεριαλιστές ήταν ή βασική αΙτία τοΰ πολέμου.

195

Μεγάλο ρόλο στήν έξαπόλυση τοΰ πολέμου έπαιζαν κα( οΙ άντιθέσεις άνάμεσα στή Γερμανία καί στή Ρωσία. Οΐ ρώσοι καπιταλιστές δέν έβλεπαν καθόλου μέ καλό μάτι τόν άνταγωνισμό τών γερμανικών έμπορευμάτων στή ρωσική άγορά. Οΐ κυρίαρχες τάξεις τής Ρωσίας χρειάζονταν νέες άγορές, άπαλλαγμένες άπό κάθε άνταγωνιστή. Οΐ ρώσοι ιμπεριαλιστές ήθελαν ν'άρπάξουν τήν Κωσταντινούπολη, τά στενά, πού ενώνουν τή Μαύρη θάλασσα μέ τή Μεσόγειο καί νά καταλάβουν όλη τήν Αρμενία, δηλαδή ν' άρπάξουν καί τό τμήμα τής Αρμενίας πού βρισκόταν κάτω άπό τήν κυριαρχία τής Τουρκίας. Μά καί οΐ γερμανοί ιμπεριαλιστές έποφθαλμιοΰσαντήν ' Εγγύς Ανα τολή. Ά κ ό μ η άπό τό 1879-1882 ή Γερμανία είχε κλείσει μέ τήν Α ύ στρουγγαρία καί τήν Ιτα λία συμμαχία, πού στρεφόταν ένάντια στή Ρωσία καί στή Γαλλία. 1Η άπάντηση τών δυό αύτών δυνάμεων ήταν νά κλείσουν μέ τή σειρά τους άλλη συμμαχία.,'Επειδή οί άγγλοι ιμπεριαλιστές φοβούνταν μήπως ή Γερμανία πετύχει τήν παγκόσμια κυριαρχία ήρθαν μέ τή Γαλλία σέ συνεννόηση (γαλλικά-άντάντ) γιά κοινή πάλη κατά τής Γερμανίας. Ή συμμαχία τής Α γ γλία ς καί τής Γαλλίας όνομάστηκε «Ά ν τά ντ». Ή Ρωσία προσχώρησε στήν Ά ν τάντ. Ή Ιτα λία στή διάρκεια τού πολέμου πέρασε έπίσης μέ τό μέρος τής ’ Αντάντ. ’ Ετσι διαμορφώθηκαν όριστικά στήν Εύρώπη δυό εχθρικά άνάμεσά τους ιμπεριαλιστικά στρατόπεδα. Σοβαρή αιτία τοΰ πολέμου ήταν έπίσης ή προσπάθεια τών ιμπεριαλιστών νά πνίξουν τό ισχυρό έπαναστατικό κίνημα που τήν τελευταία δεκαετία, είχε άναπτυχθεϊ. Ή ρωσική έπανάσταση τοΰ 1905-1907 δυνάμωσε τήν πάλη τής έργατικής τάξης στήν Εύρώπη καί στήν Αμερική καί άφύπνισε τό έθνικό άπελευθερωτικό κίνημα τών λαών τής Ανατολής. Οί κυβερνήσεις τών μεγάλων δυνάμεων καί κατά πρώτο λόγο ή τσαρική κυβέρνηση, πού φοβόταν τήν άναπτυσσόμενη έπανάσταση, ύπολόγιζαν πώς ό πόλεμος θ'άποσπάσει τήν προσοχή τών λαϊκών μαζών άπό τήν έπαναστατική πάλη. ΟΙ Ιμπερια­ λιστές έλπίζανε πώς, φέρνοντας σέ σύγκρουση τούς έργάτες τών διαφόρων χωρών, θά διασπάσουν τήν ένότητα τού διεθνούς προλε­ ταριάτου, θά τό δηλητηριάσουν μέ τό φαρμάκι той σωβινισμού, θά σκοτώσουν ένα σημαντικό μέρος τών πρωτοπόρων έργατών κι έτσι θά πνίξουν ή τουλάχιστον θά έξασθενίσουν τήν έπαναστατική όρμή τών λαϊκών μαζών. Ό πόλεμος πήρε παγκόσμιο χαρακτήρα. Σιγά-σιγά μπήκαν σ'αύτόν 38 χώρες μέ πληθυσμό πάνω άπό ένάμισι δισεκατομμύριο. 74 περίπου έκατομμύρια άνθρωποι έπιστρατεύτηκαν στόν πόλεμο αύτό. Τά άστικά κόμματα σ'όλες τίς χώρες καλοΰσαν τό λαό νά ύποστηρίξει τόν πόλεμο. Στή Γερμανία έγραφαν ότι ό ρωσικός τσαρισμός άπειλεϊ νά έκμηδενίσει τίς δημοκρατικές κατακτήσεις τοΰ γερμανικού λαού. Στή Γαλλία διαβεβαίωναν πώς ό πρωσικός μιλιτα­ ρισμός θά τσαλαπστήσει τή γαλλική δημοκρατία. Στή Ρωσία ύποστή-

196

ρίζαν πώς οΙ γερμανοί έπετέθηκσν σ'α ύτή καί θέλουν νά τήν ύποδουλώσουν. Μέ λίγα λόγια, τά άστικά κόμματα προσπαθούσαν νά π€ίσουν τούς λαούς πώς ό πόλεμος γίνεται τάχα γιά τή σωτηρία τοΰ έθνους, καί τούς καλοΰσαν νά υπερασπίσουν τήν άστική πατρίδα. Τό λαό προσπαθούσαν νά τόν βαυκαλίσουν μέ τά παραμύθια πώς ό πόλεμος αύτός είναι ό τελευταίος. Τά μικροαστικά κόμματα ύποστήρι­ ζαν μέ τή σειρά τους τήν άστική τάξη καί δικαιολογούσαν τόν πόλεμο. "Ολα σχεδόν τά Κόμματα τής II Διεθνοΰς ύποστήριζαν έπίσηςτόν πόλεμο ένάντια στά συμφέροντα τών έργατών. ΟΙ γερμανοί σοσιαλι­ στές, πού χρόνια όλόκληρα ήταν τό πρωτοπόρο κόμμα τής II Διεθνούς, ψήφισαν στή Βουλή ύπέρ τής χορήγησης πολεμικών πιστώσεων στήν κυβέρνηση. ΟΙ σοσιαλιστές τής Γαλλίας, τής ‘ Α γ ­ γλίας καί τού Βελγίου, όχι μόνο ψήφισαν τίς πολεμικές πιστώσεις, άλλά μπήκαν καί στίς άντιδραστικές άστικές κυβερνήσεις. Στή Ρωσία ή μενσεβίκικη όμάδα τών βουλευτών τής Κρατικής Δούμας καταψήφισε τίς πολεμικές πιστώσεις, τόσο Ισχυρές ήταν οΙ άντιπολεμικές διαθέσεις τοΰ ρωσικοΰ προλεταριάτου. Ή ένέργεια όμως αύτή τών μενσεβίκων ήταν έλιγμός, πού όφειλόταν στό φόβο μή χάσουν τά ύπολείμματα τής έπιροής τους μέσα στήν έργατική τάξη. 'Αργότερα οΙ μενσεβίκοι ύποστήριξαν τό άστικό σύνθημα τής άμυνας τής πατρίδας. Τό Κόμμα τών έσέρων διασπάστηκε στό ζήτημα τού πολέμου. Ή μεγαλύτερη μερίδα τοΰ Κόμματος τών έσέρων έγιναν έπίσης άμυνίτες. Ή άριστερή πτέρυγα τοΰ Κόμματος στήν άρχή τάχθηκε ένάντια στόν πόλεμο κι έπαιρνε μάλιστα μέρος στίς διά)νεϊς σοσιαλιστικές άντιπολεμικές συνδιασκέψεις, άρνήθηκε όμως νά κόψει κάθε σχέση μέ τούς έσέρους άμυνίτες. Ή II Διεθνής χρεοκόπησε καί διαλύθηκε: οΙ σοσιαλιστές τών χωρών τής Ά ντά ντ, μαζί καί οΙ ρώσοι μενσεβίκοι καί έσέροι, τό 1915 στή συνδιάσκεψή τους στό Λονδίνο, καί οΙ σοσιαλιστές τοΰ γερμα­ νικού συνασπισμού στή συνδιάσκεψη τής Βιέννης ένέκριναν τήν ύπεράσπιση τής άστικής τους πατρίδας. Αύτό ήταν άνοιχτή προδοσία τών συμφερόντων τής έργατικής τάξης, καθαρή προδοσία τής ύπόθεσης τοΰ σοσιαλισμού. ΟΙ ήγέτες τής σοσιαλδημοκρατίας πολλές φορές είχαν πάρει άποφάσεις ένάντια στόν πόλεμο. Συνάμα είχαν άναλάβει τήν ύποχρέωση μπροστά στούς έργάτες τών χωρών τους καί στό διεθνές έργατικό κίνημα νά ταχθούν ένάντια στόν Ιμπεριαλιστικό πόλεμο. 'Επιπλέον, στά συνέδρια τής Στουτγάρδης (1907) καί τής Βασιλείας (1912) ή II Διεθνής κάλεσε έπίσημα τούς έργάτες, έξονόματος όλων τών Σοσιαλιστικών κομμά­ των, νά παλαίψουν όχι μόνο ένάντια στό ξέσπασμα ενός πολέμου, ή γιά τό σταμάτημα τοΰ πολέμου, πού είχε πιά άρχίσει, άλλά καί νά χρησιμοποιήσουν τήν κρίση, πού δημιούργησε ό πόλεμος, γιά νά έπιτύχουν τήν άνατροπή τής άστικής τάξης. Τά Κόμματα τής II Δ ι^ ν ο ΰ ς , πού πρόδοσαν τήν ύπόθεση τοΰ προλεταριάτου καί ύποστήριξαν τήν άστική τους τάξη, έφερναν τήν πολιτική εύθύνη γιά

197

τό δτι οΙ Ιμπεριαλιστές Εξαπέλυσαν ένάντια στήν άνθρωπότητα έναν τόσο καταστροφικό καί μακρόχρονο αίματηρό πόλεμο. Πώς λοιπόν νά έξηγήσει κανείς τό γεγονός ότι τά Σοσιαλιστικά κόμματα πρόόοσαν τό σοσιαλισμό; Ή καταλήστευση τών άποικιών έόοσε τή δυνατότητα στά μονοπώλια νά μοιραστούν ένα μέρος άπό τά κέρδη τους μέ μικρές όμάδες τών έργαζομένων. Μέσα σέ δεκαετίες σέ μιά σειρά προηγμέ­ νες καπιταλιστικές χώρες διαμορφώθηκαν ή έργατική άριστοκρατία, οΙ άξιωματοϋχοι τών νόμιμων έργατικών σωματείων, ο! σοσιαλδημο­ κράτες βουλευτές καί ό μηχανισμός γιά τήν έξυπηρέτησή τους. Οί έκπρόσωποι τών όμάδων αύτών ύποστήριξαν τή συνεργασία τών τάξεων, άρνοΰνταν τήν πάλη τών τάξεων. Παραιτούνταν άπό τά έπαναστατικό μέσα πάλης καί βοηθούσαν τήν άστική τάξη τους, τήν κυβέρνησή τους. Έ τ σ ι μέσα στή II Διεθνή είχε διαμορφωθεί τό ρεύμα τών μικροαστών όπορτουνιστών. ΟΙ μπολσεβίκοι έπαιρναν άποφασιστικά θέση ένάντια στούς όπορτουνιστές στά διεθνή συνέδρια τής II Διεθνούς, συσπειρώνοντας στήν πάλη αύτή τά άριστερά στοιχεία. Πολλές φορές ό В. I. Λένιν προειδοποίησε πώς οΙ ήγέτες τής σοσιαλδημοκρατίας μόνο στά λόγια άναγνωρίζουν τήν πάλη ένάντια στόν όπορτουνισμό, πώς στήν πράξη θά περάσουν μέ τό μέρος τής άστικής τάξης. Ή ψήφιση άπό τούς σοσιαλδημοκράτες στά κοινοβούλια τών πολεμικών πιστώσεων καί ή είσοδος τών σοσιαλιστών πολλών χωρών στήν κυβέρνηση σήμαιναν άνοιχτή ταξική συνεργασία τών κομμάτων αύτών μέ τήν ιμπεριαλιστική άστική τάξη τών χωρών τους, έφαρμογή τής πολιτικής τής ταξικής εΙρήνης, ύποστήριξη τών ιμπεριαλιστικών κυβερνήσεών τους στό ληστρικό πόλεμο. ' Ο μυστικός συνασπισμός τών όπορτουνιστών μέ τήν άστική τάξη μετατράπηκε στήν περίοδο τού πολέμου σέ άνοιχτή συμμαχία. Στή Ρωσία τέτια πολιτική άκολουθοϋσαν οΙ μενσεβίκοι (Πλεχάνοφ, Πότρέσοφ, Τσχέιτζε καί άλλοι) καί οΙ έσέροι. Ό όπορτουνισμός μετατράπηκε σέ σωβινισμό, σέ άνοιχτή προδοσία τών διεθνιστικών άρχών, σέ άνοιχτή ύποστήριξη τής άστικής τάξης. ΟΙ σοσιαλσωβινιστές καλοΰσαν τούς έργάτες νά ύπερασπίζουν τήν άστική πατρίδα, ύποκινοϋσαν τούς έργάτες τής χώρας τους ένάντια στούς έργάτες τών άλλων χωρών, καλοΰσαν τούς έργαζόμενους νά έξοντώνουν ό ένας τόν άλλον. ' Εκτός άπό τή δεξιά πτέρυγα, πού υπεράσπιζε άνοιχτά τήν άστική τάξη, ύπήρχε σ 'ό λα τά Κόμματα τής II Διεθνούς καί μιά άλλη μορφή όπορτουνισμού, τό κεντριστικό ρεύμα, πού είχε έκδηλωθεϊ άκόμη πρίν άπό τόν πόλεμο. Οΐ κεντριστές, ύπερασπίζοντας τήν παραμονή τών όνοιχτών όπορτουνιστών μέσα στό Κόμμα, διατηρούσαν έτσι μέσω αύτών καί τή σύνδεσή τους μέ τήν άστική τάξη. ' Ο Κάουτσκι, ό Τρότσκι καί ό Μάρτοφ, ήταν οί έκπρόσωποι τού κεντριστικοΰ κινήματος. Ό В. I. Λένιν τούς θεωρούσε «έκατό φορές πιό έπιζήμιους καί πιό έπικίνδυνους γιά τό έργατικό κίνημα» άπό τούς άνοιχτούς

198

όπορτουνιστές, γιατί οί κεντριστές έκρυβαν τήν προδοσία τους σέ βάρος τών έργατών μέ άριστερή φρασεολογία. Ό Τρότσκι έριχνε τό σύνθημα «Ούτε νίκη, ούτε ήττα», κι αύτό σήμαινε πώς όλα θά παραμείνουν δπως ήταν παλιά, θά παραμείνει συνεπώς καί ό τσαρισμός. Τό σύνθημα αύτό ήταν καθαρά σωβινιστικό, γιατί στήν πραγματικότητα σήμαινε ύπεράσπιση τής τσαρικής κυβέρνησης, ύπεράσπιση τοϋ τσαρισμού. «Ό π ο ιο ς ύποστηρίζει τό σύνθημα «ούτε νίκη, ούτε ήττα», — έγραφε ό Λένιν — είναι συνειδητός ή άσυνείδητος σωβινιστής, είναι στήν καλύτερη περίπτωση ένας διαλλαχτικός μικροαστός, πάντως όμως εϊναι έχθρός τής προλεταριακής πολιτικής, όπαδός τών σημερινών κυβερνήσεων, τών σημερινών κυρίαρχων τάξεων ( Ά π α ν τ α, έλλην. έκδ., τόμ. 26ος, σελ. 290). Μ όνο ένα κόμμα, τό Κόμμα τών μπολσεβίκων έπεξεργάστηκε συνεπείς έπαναστατικές-μαρξιστικές θέσεις στά ζητήματα τόϋ πολέ­ μου καί τής εΙρήνης καί πάλαιψε ήρωικά γιά τήν εφαρμογή τους. 'Ενάντια στόν πόλεμο τάχθηκαν τό 'Εργατικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα τής Βουλγαρίας («τεσνιάκοι») μ'έπικεφαλής τόν Ντ. Μπλαγκόεφ, τόν Γ. Δημητρόφ καί τόν Β. Κολάροφ, πού άνέπτυξε δραστή­ ρια προπαγάνδα μέσα στό στρατό καί στά μετόπισθεν καί ξύπνησε στίς μάζες τό μίσος γιά τόν Ιμπεριαλιστικό πόλεμο, καθώς καί τό Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα τής Σερβίας. Στίς άρχές τού πολέμου διεθνιστική θέση πήρε τό 'Ιταλικό σοσιαλιστικό κόμμα. Ό μ ω ς μετά τήν είσοδο τής ’ Ιταλίας στόν πόλεμο στήν ούσία πήρε κεντριστική θέση. Στή Γερμανία ένάντια στόν ιμπεριαλιστικό πόλεμο τάχθηκαν μέ αύτοθυσία ό Κ. Λήμπκνεχτ, ή Ρ. Λούξεμπουργκ, ή Κ. Τσέτκιν καί ό φ. Μέρινγκ. ’ Ωστόσο, κι αύτοί δέν ύποστήριζαν τά συνθήματα τής ήττας τής κυβέρνησής τους καί τής μετατροπής τοΰ Ιμπεριαλιστικού πολέμου σέ έμφύλιο, πού έριξαν ό Λένιν, ο! μπολσεβίκοι," έπειδή δέν τά κατάλαβαν σωστά. Ύ π έ ρ τοΰ Ιμπεριαλιστικού πολέμου καί συνεπώς ύπέρ τοΰ Ιμπεριαλισμού ή ένάντια στόν Ιμπεριαλιστικό πόλεμο καί συνεπώς ύπέρ τής έπανάστασης, αύτό ήταν τό κριτήριο γιά τό διαχωρισμό τών Κομμάτων τής II Διεθνούς ήταν βασικά ύπέρ τού πολέμου, ύπέρ τής ύποστήριξης τής άστικής τάξης τους, τής κυβέρνησής τους, ύπέρ τής νίκης ένάντια στούς ξένους λαούς. Τό Κόμμα τών μπολσεβίκων μ'έπικεφαλής τόν Λένιν τράβηξε ένάντια στό ρεύμα, κάλεσε τούς έργαζόμενους στήν πάλη ένάντια στόν πόλεμο, γιά τήν μετατροπή τοΰ Ιμπεριαλιστικού πολέμου σέ έμφύλιο, κάλεσε σέ πόλεμο ένάντια στή δική τους κυβέρνηση, ένάντια στή δική τους άστική τάξη καί στούς τσιφλικάδες. 'Ανάμεσα στή γενική χορωδία τών λακέδων τοϋ ιμπεριαλισμού πού έξυμνοϋσαντόν πόλεμο, άντήχησε ή ρωμαλέα φωνή τών άγωνιστών ύπέρ τοΰ σοσιαλισμού, ύπέρ τών συμφερόντων τοΰ λαοΰ. Μέσα στόν ώκεανό τοΰ όπορτουνισμοΰ πού κατέκλυσε, γιά πολύν καιρό, θά νόμιζε

199

κανείς, όλο τό διεθνές έργατικό κίνημα, ό Λένιν, τό Κόμμα τών μπολσεβίκων σήκωσαν ψηλά τή σημαία τοϋ μαρξισμοϋ, τή σημαία τοϋ διεθνισμού, κι έδοσαν τό παράδειγμα πίστης στήν ύπόθεση τής διεθνούς προλεταριακής άλληλεγγύης.

2. Ή έπαναστατική δουλιά το ϋ Κόμμα τος μέσα στίς μάζες σ τή ν π ερίοδο το ϋ ιμπ ερια λισ τικοί) π ολέμ ου Ό πόλεμος βρήκε τόν В. I. Λένιν στήν Αύστρουγγαρία, στήν κωμόπολη Παρόνιν, όπου τόν έπιασαν οΙ χωροφύλακες. Μόλις βγήκε άπό τή φυλακή ό Λένιν έφυγε στήν ’ Ελβετία, στήν πόλη Βέρνη. Στά τέλη τοΰ Αύγούστου 1914 ό Λένιν έκανε γνωστές τίς θέσεις του γιά τόν πόλεμο στήν τοπική όμάδα τών μπολσεβίκων. ΟΙ θέσεις στάλθη­ καν στή Ρωσία μέσω τού φ. Ν. Σαμόιλοφ μέλους τής Κρατικής Δούμας. Τόν ' Οχτώβρη τοΰ 1914 στό κεντρικό όργανο τοΰ Κόμμα­ τος, στήν έφημερίδα «Σοσιαλδημοκράτης» δημοσιεύτηκε ή διακήρυξη τής ΚΕ τοΰ Κόμματος τών μπολσεβίκων « Ό πόλεμος καί ή ρωσική σοσιαλδημοκρατία», πού έγραψε ό Λένιν. Τά περισσότερα Κόμματα καθόριζαν τό χαρακτήρα τοΰ πολέμου άπό τό ποιός τόν άρχισε πρώτος, καί άπό τήν άποψη αύτή χώριζαν τούς πολέμους σέ έπιθετικούς καί άμυντικούς. Ά λ λ α Κόμματα προσπαθούσαν νά καθορίσουν τό χαρακτήρα τοϋ πολέμου, έξετάζοντας σέ ποιανού έδαφος γίνεται ό πόλεμος. ΟΙ άστοί πασιφιστές καλοΰσαν στήν πάλη ένάντια σέ κάθε πόλεμο, γιατί, κατά τή γνώμη τους, κάθε πόλεμος φέρνει μαζί του μόνο τή βία, τή ληστεία καί τήν άρπαγή ξένων έδαφών. ' Ο Λένιν, οΙ μπολσεβίκοι άπέκρουσαν σάν όχι σωστή τή διαίρεση τών πολέμων ώς πρός τό χαρακτήρα τους, σέ έπιθετικούς καί άμυντικούς. Σέ κάθε πόλεμο μπορεϊ νά ύπάρχει καί άμυνα καί έπίθεση. ΟΙ έπιδρομεΐς άναγκάζονται πολλές φορές νά περάσουν στήν άμυνα, όπως άκριβώς καί στόν άπελευθερωτικό πόλεμο χρησιμοποιείται πλατιά ή έπίθεση. Κατά τόν καθορισμό τοϋ χαρακτήρα τοϋ πολέμου δέν παίζει ρόλο επίσης ποιός άρχισε πρώτος τόν πόλεμο, ποιός καί ένάντια σέ ποιόν έπιτ&ηκε. Ό λ ο ι οί ιμπεριαλι­ στές προετοίμαζαν τόν παγκόσμιο πόλεμο, καί τόν άρχισε ή Γερμανία στήν πιό κατάλληλη στιγμή. Ό λ ο τό ζήτημα είναι ποιό τάξη κάνει τόν πόλεμο, ποιά πολιτική συνεχίζει ό πόλεμος, ποιό πολιτικό σκοπό έπιδιώκει ή κυρίαρχη τάξη στό συγκεκριμένο πόλεμο. Ά π ό τήν άποψη αύτή οί έπαναστάτες μαρξιστές ξεχωρίζουν τούς πολέμους σέ δίκαιους καί άδικους. Οι πόλεμοι τής τάξης πού καταπιέζεται ένάντια στήν τάξη πού καταπιέζει, οί πόλεμοι τών δούλων ένάντια στούς δουλοκτήτες, τών δουλοπάροι­ κων άγροτών ένάντια στούς τσιφλικάδες, οί πόλεμοι τών μισθωτών έργατών ένάντια στήν άστική τάξη, οί έθνικοαπελευθερωτικοί πολέμοι, οί πολέμοι τών λαών ένάντια στήν άπειλή έθνικής ύποδούλωσης,

200

οΙ πόλεμοι τοϋ νικηφόρου προλεταριάτου γιά τήν υπεράσπιση τοϋ σοσιαλισμού, ενάντια στά ιμπεριαλιστικά κράτη, οΐ πόλεμοι αύτοί θεωρούνται άπό τούς μαρξιστές δίκαιοι. Ό παγκόσμιος ιμπεριαλιστικός πόλεμος ήταν ή συνέχιση τής πολιτικής πού άκολουθούσαν οί κυρίαρχες τάξεις πρίν άπό τόν πόλεμο. Ή πολιτική τών Ιμπεριαλιστών στό έσωτερικό τών χωρών τους άπέβλεπε στήν έδραίωση τής θέσης τους, στό δυνάμωμα τής έκμετάλλευσης τών έργαζομένων. Συνέχεια τής πολιτικής αύτής στό διεθνή στίβο ήταν ή πάλη γιά τήν παγκόσμια κυριαρχία, γιά τό ξαναμοίρασμα τοΰ κόσμου πρός όφελος τών ισχυρότερων κρατών, τό κυνήγι νέων άγορών καί νέων άποικιών, ή ένταση τής ληστείας τών έξαρτημένων χωρών. ΓΓαύτό ό παγκόσμιος πόλεμος ήταν καί άπό τά δυό μέρη ιμπεριαλιστικός. Άκριβώς αύτός ό ιμπεριαλιστικός χαρακτήρας τοϋ πολέμου καθόριζε καί τή στάση πού κρατούσε άπέναντι του τό Μπολσεβίκικο κόμμα. Πιστό στά συμφέροντα τής έργατικής τάξης καί στίς ιδέες τοΰ σοσιαλισμού, τό Κόμμα τών μπολσεβίκων στή διακήρυξη τής ΚΕ καλοΰσε τίς μάζες όχι μόνο στήν πάλη ένάντια στόν δοσμένο πόλεμο, άλλά καί στήν έκμετάλλευση τής κρίσης πού δημιουρνεΐ ό πόλεμος, γιά τήν άνατροπή τοΰ τσαρισμού. Τό βασικό σύνθημα τοΰ Κόμματος τών μπολσεβίκων ήταν τό σύνθημα τής μετατροπής τοϋ ιμπεριαλιστι­ κού πολέμου σέ έμφύλιο, σέ έπανάσταση ένάντια στίς κυρίαρχες τάξεις. Γ ιά τήν έπίτευξη τοΰ σκοπού αύτοΰ τό Κόμμα συνιστοΰσε μιά σειρά συγκεκριμένα μέτρα: 1) κατηγορηματική άρνηση τών Σοσιαλι­ στικών κομμάτων νά ψηφίσουν τίς πολεμικές πιστώσεις καί ύποχρεωτική έξοδος τών έκπροσώπων τους άπό τίς άστικές κυβερνήσεις· 2) καμιά συμφωνία μέ τήν άστική τάξη, καμιά «ταξική ειρήνη»' 3) δημιουργία παράνομων όργανώσεων στίς χώρες όπου δέν ύπάρχουν, καί όπου έχει γίνει δύσκολη ή δουλιά στίς νόμιμες όργανώσεις' 4) ύποστήριξη τής συναδέλφωσης τών στρατιωτών στό μέτωπα 5) ύποστήριξη όλων τών έπαναστατικών μαζικών έκδηλώσεων τοΰ προλεταριάτου. Τό δεύτερο σύνθημα πού είναι στενά συνδεμένο μέ τό πρώτο, ήταν τό σύνθημα τής ήττας τής τσαρικής κυβέρνησης στόν ιμπεριαλι­ στικό πόλεμο. Αύτό δέν σήμαινε καθόλου πώς τό Κόμμα καλοΰσε τό λαό σέ δολιοφθορές, σέ άνατινάξεις άποθηκών καί σέ άλλες παρό­ μοιες πράξεις. Τό σύνθημα τής ήττας άπαιτοΰσε άπό τό Κόμμα τοΰ προλεταριάτου νά μήν ύποστηρίζει κανένα μέτρο τής κυβέρνησης, πού έδραίωνε τή θέση της. ’ Η πολιτική τής ήττας τής κυβέρνησης τής χώρας σου στόν Ιμπεριαλιστικό πόλεμο σήμαινε συνέχιση τοϋ έπαναστατικοϋ άγώνα. Οί ήττες στόν πόλεμο έξασθενοΰσαν τόν τσαρισμό κι έτσι βοηθούσαν τήν έπαναστατική πάλη, διευκόλυναν τήν άνατροπή τοΰ τσαρισμού καί τή νίκη τής έπανάστασης. Οί άντίπαλοι τής μπολσεβίκικης τακτικής ισχυρίζονταν ότι τάχα ή πολιτική πού άπέβλεπε στήν ήττα τοΰ τσαρισμού σημαίνει νίκη τής

201

Γερμανίας. 'Αποσιωπούσαν όμως τό γεγονός ότι ό Λένιν θεωρούσε υποχρεωτικό τό σύνθημα τής ήττας τής κυβέρνησης τής χώρας του στόν πόλεμο όχι μόνο γιά τούς σοσιαλιστές τής Ρωσίας, άλλά καί γιά τούς σοσιαλιστές όλων τών χωρών, πού έπαιρναν μέρος στόν πόλεμο, κι αυτού φάνηκε ό διεθνισμός τής μπολσεβίκικης τακτικής. Στήν πράξη τό σύνθημα τής ήττας άποτέλεσε τή λυδία λίθο, πάνω στήν όποία ελεγχόταν ή πραγματική έπαναστατικότητα καί ό διεθνι­ σμός τόσο τών κομμάτων, όσο καί ξεχωριστών έπαναστατικών παραγόντων. Μόνο ή άποδοχή τού συνθήματος τής ήττας έπιβεβαίωνε δτι ή πάλη γιά τή μετατροπή τοϋ ιμπεριαλιστικού πολέμου σέ έμφύλιο τοποθετούνταν σέ ρεαλιστική βάση. Τέλος, τό τρίτο σύνθημα πού έριξε τό Κόμμα στήν περίοδο τοϋ πολέμου ήταν ή πλήρης ρήξη μέ τή χρεοκοπημένη II Διεθνή, γιατί ή διατήρηση τής ένότητας μέ τούς όπορτουνιστές σήμαινε στήν πράξη διατήρηση τής συμμαχίας μέ τήν άστική τάξη. Ό В. I. Λένιν έβαλε τό καθήκον νά δημιουργηθεϊ μιά νέα, ή III Διεθνής. Τά άστικά καί μικροαστικά κόμματα κατηγορούσαν τούς μπολσε­ βίκους γιά άδιαφορία άπέναντί στά συμφέροντα τής πατρίδας, γιά προδοσία, γιά έλλειψη πατριωτισμού. Αύτοί, πού μέ τήν άντιλαϊκή πολιτική τους καταντούσαν μιά μεγάλη χώρα παιχνίδι στά χέρια τών ιμπεριαλιστικών κρατών — τής 'Αγγλίας καί τής Γαλλίας — συκοφαν­ τούσαν τούς μπολσεβίκους δτι δέν έχουν τάχα τό αίσθημα τής έθνικής ύπερηφάνειας. Ό В. I. Λένιν άντέκρουσε μέ άγανάκτηση αύτή τή συκοφαντία. Στό άρθρο του «Γιά τήν έθνική ύπερηφάνεια τών μεγαλορώσων» έγραφε: «Είναι άραγε ξένο γιά μάς, τούς μεγαλορώσους συνειδητούς προλετάριους, τό αίσθημα τής ύπερηφάνειας; Ό χ ι βέβαιαΙ 'Εμείς άγαπούμε τή γλώσσα μας καί τήν πατρίδα μας καί δουλεύουμε περισσότερο άπό κάθε άλλον γιά νά άνυψώσουμε τίς έργαζόμενες μάζες της (δηλαδή τά 9 /1 0 τοΰ πληθυσμού της) στή συνειδητή ζωή δημοκρατών καί σοσιαλιστών. 'Εμείς πονάμε περισσότερο άπό κάθε άλλον, όταν βλέπουμε καί αισθανόμαστε σέ τί βία, καταπίεση καί έξευτελισμό ύποβάλλουν τήν όμορφη πατρίδα μας οί δήμιοι τού τσάρου, οί εύγενείς καί οί καπιταλιστές. Είμαστε περήφανοι, γιατί αύτή ή βία προκάλεσε τήν άντίσταση μέσα άπό τό περιβάλλον μας, άπό τό περιβάλλον τών μεγαλορώσων, γιατί τό περιβάλον αύτό άνέδαξε τόν Ραντίστσεφ, τούς δεκεμβριστές, τούς έπαναστάτες-ραζνοτσίντσι τοΰ 1870-1880, γιατί ή μεγαλορωσική έργατική τάξη δημιούργησε τό 1905 ένα ισχυρό έπαναστατικό κόμμα ύΐιν μαζών, γιατί ό μεγαλορώσος μουζίκος άρχισε τόν ίδιο καιρό νά γίνεται δημοκράτης, άρχισε νά άνατρέπει τόν παπά καί τόν τσιφλικά» ( " Α π α ν τ α , 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 26ος, σελ. 107). Οί μπολσεβίκοι δέν τάσσονταν ένάντια στήν πατρίδα γενικά, άλλά ένάντια στήν άστοτσιφλικάδικη πατρίδα, ένάντια στήν προσπάθεια νά παρουσιαστεί σάν πατρίδα ή τσαρική Ρωσία, όπου οί τσιφλικάδες καί

202

οί καπιταλιστές καταπίεζαν τούς έργαζόμενους. Τό Κόμμα εξηγούσε στίς μάζες όλη τήν ψευτιά πού κλείνει μέσα της ή άστική έρμηνεία τής έννοιας πατρίδα. Ό В. I. Λένιν έδειξε πώς καταλαβαίνουν οί μαρξιστές τή σχέση άνάμεσα στόν προλεταριακό διεθνισμό καί στόν πατριωτισμό. Δέν είναι πατριώτης έκεΐνος πού ύποστηρίζει ένα ληστρικό πόλεμο στό όνομα τών συμφερόντων τών τσιφλικάδων καί τής άστικής τάξης, πού ύποστηρίζει τή διατήρηση τών προνομίων τών κυρίαρχων τάξεων, άλλά έκεΐνος πού άγωνίζεται γιά τά συμφέροντα τοΰ λαοΰ, έκεΐνος πού θέλει «μιά έλεύθερη κι άνεξάρτητη, αυτοτελή, δημοκρατική, λαοκρατική, ύπερήφανη Μεγαλορωσία, πού νά στηρίζει τίς σχέσεις της μέ τούς γείνοντές της στήν άνθρώπινη άρχή τής ισοτιμίας καί όχι στή φεουδαρχική άρχή τών προνομίων πού ταπεινώνει τό μεγάλο έθνος» ( Ά π α ν τ α , 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 26ος, σελ. 108). Ξεσηκώνοντας τό λαό γιά τήν άνατροπή τοΰ τσαρισμού, παλεύον­ τας γιά τό σοσιαλισμό, τό ρωσικό προλεταριάτο, «ό κύριος κινητήρας τής κομμουνιστικής έπανάστασης» πάλαιβε γιά μιά έλεύθερη, άνεξάρ­ τητη, δημοκρατική πατρίδα. «Τό συμφέρον (όχι όπως τό καταλαβαίνουν οί δούλοι) τής έθνικής ύπερηφάνειας τών μεγαλορώσων — έγραφε ό Λένιν — συμπίπτει μέ τό σοσιαλιστικό συμφέρον τών μεγαλορώσων προλετάριων (καί όλων τών άλλων) προλετάριων» ( σ τ ό ί δ ι ο , σελ. 110). Τό Φλεβάρη τοϋ 1915 έγινε στή Βέρνη συνδιάσκεψη τών μπολσεβίκικων τμημάτων τοϋ έξωτερικοϋ, πού συζήτησε τήν τακτική τοΰ Κόμματος καί ένέκρινε τά συνθήματα στό ζήτημα τοΰ πολέμου. Μέ βάση τίς λενινιστικές θέσεις οί μπολσεβίκοι έκαναν πλατιά έπαναστατική δουλιά μέσα στίς μάζες. Οί τσαρικές άρχές πήραν ενάντια στούς μπολσεβίκους πρωτοφανή καταδιωκτικά μέτρα. Δέν έμεινε ούτε μιά κομματική έπιτροπή πού νά μή δέχτηκε συντριπτικά χτυπήματα. Στό διάστημα τοΰ πολέμου πάνω άπό 30 φορές έγιναν συλλήψεις μελών τής έπιτροπής Πετρούπολης. ' Η όργάνωση Μόσχας.δεχόταν συνεχώς χτυπήματα άπό τήν άστυνο­ μία· κάμποσες φορές άπέτυχε ή προσπάθεια νά άνασυσταθεϊ ή έπιτροπή Μόσχας. ’ Η έπιτροπή Σαμάρας στή διάρκεια τοΰ πολέμου μέσα σ ’ ένα χρόνο διαλύθηκε 6 φορές. Κλείστηκαν όλα τά έντυπα όργανα τών μπολσεβίκων, άνάμεσα στά όποια καί τό νόμιμο περιοδικό «Βοπρόσι Στραχοβάνιγια»*. Τά περισσότερα συνδικάτα άπ’ αύτά πού έμειναν, διαλύθηκαν. Α κό μα καί πολιτιστικοί μορφωτικοί σύλλογοι, όπως ό σύλλογος «Ραζούμνοε Ραζβλετσένιγιε» στή Σαμάρα, ή λέσχη «Όμπραζοβάνιγε» στή Μόσχα, ό σύλλογος «Όμπστσεστβο σαμοομπραζοβάνιγια»** στήν Πετρού­ * «Ζητήματα άσφάλισης». Σημ. μετ. ** «'Ωφέλιμη ψυχαγωγία», «Μόρφωση», «Σύλλογος αύτομόρφωσης». Σημ. μετ.

203

πολη, άπαγορεύτηκαν άπό τό φόβο μήπως γίνουν έστίες Επαναστατι­ κής προπαγάνδας καί τόπος συνάντησης τών κομματικών στελεχών. Μά ούτε ή τρομοκρατία τής άστυνομίας, ούτε οί σκηνοθετημένες προκλήσεις, ούτε οί διώξεις άπό μέρους τών καπιταλιστών μπόρεσαν νά λυγίσουν τή θέληση τοΰ Κόμματος, νά σταματήσουν τή δουλιά του. Στήν πρώτη κιόλας εβδομάδα τοΰ πολέμου έβγαλαν άντιπολεμικές προκηρύξεις οί μπολσεβίκικες όργανώσεις τής Πετρούπολης, τοΰ Έκατερινοσλάβ, τού Χάρκοβου, τοΰ Κιέβου, τής Μόσχας, τής Ούφά, τής Τούλας καί τής Σαμάρας. Οί μπολσεβίκοι βουλευτές τής Κρατικής Δούμας έπισκέφτονταν μιά σειρά βιομηχανικά κέντρα, άνσσυγκροτοϋσαν καί όργάνωναν τίς κομματικές έπιτροπές, όργάνωναν έργατικές συγκεντρώσεις, πού έπαιρναν άποφάσεις ένάντια στόν πόλεμο. Στίς 2 μέ 4 τοΰ Νοέμβρη 1914 στό χωριό Ό ζέρκ ι κοντά στήν Πετρούπολη οί μπολσεβίκοι βουλευτές συγκάλεσαν συνδιάσκεψη στήν όποία πήραν μέρος έκπρόσωποι τών μπολσεβίκικων όργανώσεων τής Πετρούπολης, τού Ίβάνοβο-Βοζνεσένσκ, τοΰ Χάρκοβου καί τής Ρίγας. Ή συνδιάσκεψη συζήτησε τίς θέσεις τοΰ В. I. Λένιν γιά τόν πόλεμο καί τίς ένέκρινε όλοκληρωτικά. Χαφιέδες πρόδοσαν τόν τόπο τής συνδιάσκεψης. Στίς 4 τοΰ Νοέμβρη ή άστυνομία έπιασε όλους τούς παρευρισκόμενους. Τά μέλη τής Κρατικής Δούμας τά ύπέβαλαν σέ έρευνα καί τά άφησαν έλεύθερα, άλλά τή νύχτα τής 6 τού Νοέμβρη τά συνέλαβαν. Οί τσαρικές άρχές παρ£πεμψαν τούς βουλευτές σέ δίκη. ' Η δίκη έγινε τό Φλεβάρη τοΰ 1915. ΟΙ μπολσεβίκοι βουλευτές χρησιμοποίησαν τό βήμα τοΰ δικαστηρίου γιά νά διακηρύξουν άνοιχτά τά συνθήματα τοΰ Κόμματος ένάντια στόν πόλεμο. Τό τσαρικό δικαστήριο τούς καταδί­ κασε σέ ισόβια έξορία στήν άκρινή περιοχή τοϋ Τουρουχάνσκ ('Ανατολική Σιβηρία). Μαζί μέ τούς γενναίους βουλευτές πέρασε άπό δίκη καί ό Κάμενεφ, πού είχε πάρει μέρος στή συνδιάσκεψη. Ό Κάμενεφ άποκύρηξε τό σύνθημα τού Κόμματος γιά τήν ήττα τής κυβέρνησης τής χώρας του κατά τόν πόλεμο. Γιά ν'άποδείξει τή διαφωνία του μέ τόν В. I. Λένιν, μέ τό Κόμμα, ό Κάμενεφ κάλεσε γιά μάρτυρα κάποιον μενσεβίκο άμυνίτη, πού θά μπορούσε νά έπιβεβαιώσει πώς ό Κάμενεφ δέν είναι σύμφωνος μέ τήν πολιτική τού Κόμματος. Ή διαγωγή τοΰ Κάμενεφ καταδικάστηκε άπό τό Κόμμα σάν προδοτική. ' Η δίκη τών μπολσεβίκων βουλευτών έδειξε σέ όλο τό παγκόσμιο προλεταριάτο ποιά στάση πρέπει νά κρατά ένα πραγματικά διεθνιστικό κόμμα σέ συνθήκες Ιμπεριαλιστικού πολέμου. ΟΙ όπορτουνιστές τής II Διεθνούς έξευτελίστηκαν, παίρνοντας μέρος στίς άστικές κυβερνήσεις, ένώ οί μπολσεβίκοι βουλευτές προτίμησαν νά πάνε στά κάτεργα, στάθηκαν όμως πιστοί στή σημαία τοΰ σοσιαλισμού. ' Η σύλληψη τών μπολσεβίκων βουλευτών δυσκόλεψε τή δουλιά τοΰ Κόμματος, δέν μπορούσε όμως νά τή σταματήσει. Τό φθινόπωρο

204

τοΰ 1915 κατορθώθηκε νά άνασυγκροτηθεϊ, όμως δχι γιά πολύ καιρό, τό Γραφείο τής ΚΕ στή Ρωσία. Οί κομματικές όργανώσεις καί οί όμάδες δροΰσαν, όμως μέ διακοπές, σέ πάνω άπό 200 πόλεις. Παρά τίς διώξεις οί μπολσεβίκοι έκαναν τό 1915 συνδιασκέψεις τών πόλεων Πετρούπολης καί Χάρκοβου, συνδιάσκεψη τής Κεντρικής βιομηχανι­ κής περιοχής κοντά στό Ίβάνοβο-Βοζνεσένσκ, συσκέψεις στό Κίεβο καί στό ΑΙκατερίνμπουργκ, σύσκεψη τών κομματικών όργανώσεων τής Ύπερκαυκασίας. Μέχρι τό καλοκαίρι του 1915 δροΟσε ή ΚΕ τής Σοσιαλδημοκρατίας τής περιοχής Λεττονίας. ' Η έπιτροπή Πετρού­ πολης έβγαλε στήν περίοδο τοϋ πολέμου πάνω άπό 90 προκηρύξεις, συνολικά πάνω άπό 300 χιλ. άντίτυπα. Μόνον τήν άνοιξη καί τό καλοκαίρι τοϋ 1915 πάνω άπό 60 κομματικές όγανώσεις έβγαζαν προκηρύξεις. Συνολικά βγήκαν 600 διάφορες προκηρύξεις. ΟΙ μπολσεβίκοι προσπαθούσαν νά έκμεταλλευτοΰν άλες τίς δυνατότητες γιά τήν έπαναστατική προπαγάνδα. Δούλευαν στά έργατικά συνδικάτα, στούς έργστικούς συνεταιρισμούς, στά ταμεία άσθενείας, στούς πολιτιστικούς-μορφωτικούς συλλόγους, πού ή άστυνομία δέν είχε άκόμη προλάβει νά κλείσει. Σ'αύτές τίς όργανώσεις γινόταν πάλη ένάντια στούς σοσιαλσωβινιστές γιά τήν κατάκτηση τών μαζών. Τούς μενσεβίκους-άμυνίτες τούς βοηθούσε ή άστυνομία. Ύπήρχα ν περιπτώσεις, πού ύστερα άπό τή σύλληψη έκείνων πού είχαν πάρει μέρος σέ κάποια συνέλευση, άφηναν έλεύθερους τούς άμυνίτες, ένώ τούς μπολσεβίκους τούς έστελναν στά κάτεργα. Μέσα σέ συνθήκες άδιάκοπων διωγμών οΙ μπολσεβίκοι κατόρθωσαν νά έπικρατήσουν στά έργατικά συνδικάτα καί σέ άλλες έργατικές όργανώσεις. Τή ν πιό λαμπρή άπόδειξη δτι ο! μπολσεβίκοι ήταν οί άναγνωρισμένοι ήγέτες τών. έργατών, τή δίνει ή πορεία τού άπεργιακοΰ άγώνα. Ό πόλεμος έφερε στούς έργαζόμενους τήν πείνα, τό κρύο, καί άμέτρητες θυσίες. Ό πόλεμος προκάλεσε τήν καταστροφή τής Ενικής οίκονομίας. Οί άνάγκες τού πληθυσμού δέν Ικανοποιούνταν. ΟΙ συγκοινωνίες δέν μπορούσαν ν'άνταποκριθόϋν στίς μεταφορές τροφίμων. Δέν έπαρκοϋσαν τά σιτηρά. ΟΙ τιμές όλων τών έμπορευμάτων ύψώθηκαν ραγδαία, ένώ ό μισθός έργασίας έμενε στό προηγού­ μενο έπίπεδο, ή αύξανόταν σέ πολύ άσήμαντο βαθμό. ' Η άστική τάξη έβγαζε άμύθητα κέρδη, ένώ οΙ πλατιές λαϊκές μάζες σήκωναν όλα τά βάρη τοϋ πολέμου. Στό μέτωπο ό τσαρικός στρατός, ύστερα άπό τίς πρώτες έπιτυχίες, άρχισε νά παθαίνει ήττες. ΟΙ γερμανοί κατέλαβαν τήν Πολωνία, ένα μέρος τών βαλτικών χωρών καί τής Λευκορωσίας. Εκατομμύρια άνθρωποι έγκστέλειπαν τά σπίτια τους καί τραβοϋσαν στά βάθη τής Ρωσίας. ' Η κατάσταση τών προσφύγων ήταν πιό δύσκολη καί άπ' τήν κατάσταση τοϋ ύπόλοιπου πληθυσμού. Μέσα στό λαό ώρίμαζε όλο καί πιό έντονα ή δυσαρέσκεια γιά τόν πόλεμο καί τήν πολιτική τής τσαρικής άπολυταρχίας. Πρώτοι κινητο-

205

ποιήθηκαν οί έργάτες. ' Ο άριθμός τών άπεργιών μεγάλωνε. ' Ενώ τό 1914 (άπό τίς άρχές τοΰ πολέμου) έγιναν 70 περίπου άπεργίες, στίς όποιες πήραν μέρος μόνο 37 χιλ. έργάτες, τό 1915, άκόμη κα( σύμφωνα μέ τά μειωμένα έπΙαημα στοιχεία, έγιναν πάνω άπό 1000 άπεργίες, όπου πήραν μέρος πάνω άπό 500 χιλ. έργάτες. ΟΙ τσαρικές άρχές κατέπνιγαν άγρια τίς άπεργίες. Τόν Ίο ύ νη τοΰ 1915 ή άστυνομία στήν Κοστρομά πυροβόλησε τή διαδήλωση τών άπεργών έργατών. Πάνω άπό 50 άτομα σκοτώθηκαν καί τραυματίστηκαν. Στίς άρχές Αύγούστου ή άστυνομία πυροβόλησε τό συλλαλητήριο τών άπεργών τοΰ Ίβάνοβο-Βοζνεσένσκ. Σκοτώθηκαν καί τραυματίστη­ καν πάνω 140 άτομα. ' Η έπιτροπή Πετρούπολης όργάνωσε άπεργία διαμαρτυρίας ένάντια στίς δολοφονίες αύτές. ΟΙ καπιταλιστές, τρομαγμένοι άπό τήν άνάπτυξη τοΰ άπεργιακοΰ κινήματος καί τήν άνικανότητα τοΰ τσαρισμού νά τό καταπνίξει, χρησιμοποίησαν ένα πονηρό έλιγμό γιά νά καθησυχάσουν τούς έργάτες καί νά τούς έχουν κάτω άπ'τήν έπιροή τους. Στά 1915 μέ τήν άδεια τών άρχών όργανώθηκαν ' Επιτροπές πολεμικής βιομηχανίας. Δημιουργήθηκαν μέ τό σκοπό νά ύποστηρίξει ή άστική τάξη τήν τσαρική κυβέρνηση καί νά δυναμώσει τή δουλιά τής βιομηχανίας γιά τόν πόλεμο, γιά νά έντείνει τήν έκμετάλλευση τών έργατών, καθώς καί γιά νά έχουν οΙ καπιταλιστές τή δυνατότητα νά έπηρεάζουν τήν κατανομή τών πολεμικών παραγγελιών, πού άφηναν τεράστια κέρδη. ' Η άστική τάξη άποφάσισε νά όργανώσει δίπλα στίς έπιτροπές αύτές «έργατικές όμάδες», καί νά δείξει έτσι πώς στή Ρωσία άποκαταστάθηκε ή «ταξική εΙρήνη» άνάμεσα στήν άστική τάξη καί στό προλετα­ ριάτο. Στή δουλιά αύτή ο! μενσεβίκοι ένεργήσανε σάν βοηθοί τής άστικής τάξης: τάχθηκαν ύπέρ τής συμμετοχής τών έργατών στίς «έργατικές όμάδες». Στήν ούσία ή θέση τους δέν είχε καμιά διαφορά άπό τίς θέσεις τών σοσιαλιστών τής Δυτικής Εύρώπης, πού μπήκαν στίς κυβερνήσεις τών χωρών τους, γιατί καί οΙ ’ Επιτροπές πολεμικής βιομηχανίας ήταν μισοκυβερνητικά όργανα. 01 μπολσεβίκοι τάχθηκαν μέ τόν πιό άποφασιστικό τρόπο ένάντια στή συμμετοχή τών έργατών στίς ' Εππροπές πολεμικής βιομηχανίας. 'Ενάντια στούς μπολσεβίκους άνοιξαν κοινό μέτωπο ή τσαρική διοίκηση, ή άστική τάξη, ο! έσέροι καί οΙ μενσεβίκοι. Ώ στόσ ο, οΙ μπολσεβίκοι κατόρθωσαν νά ματαιώσουν τήν προσπάθεια τής άστι­ κής τάξης. Ή έργατική τάξη στή συντριπτική της πλειοψηφία άντιτάχθηκε στή συμμετοχή στίς ' Επιτροπές πολεμικής βιομηχανίας. 'Α πό τίς 239 περιφερειακές καί τοπικές ' Επιτροπές πολεμικής βιομη­ χανίας. μόνο σέ 70 έπιτροπές έγιναν έκλογές άντιπροσώπων τών έργατών καί έκλέχτηκαν άντιπρόσωποι μόνο σέ 39. Τό προλεταριάτο τής Ρωσίας δέν παρασύρθηκε άπό τήν πολεμική ψύχωση. Τεράστια δουλιά έκαναν οί μπολσεβίκοι μέσα στούς στρατιώτες. Μέ τήν έπιστράτευση κατατάχτηκαν στό στρατό βιομηχανικοί έργάτες κι άνάμεσά τους βρίσκονταν δεκάδες χιλιάδες πού είχαν πάρει ένεργό

206

μέρος στόν Επαναστατικό άγώνα. Καί τό στρώμα αύτό άποτελοΰσε τό κύριο στήριγμα τοΰ Κόμματος μέσα στό στρατό. 01 κομματικές έπιτροπές Πετρούπολης, Μόσχας, Χάρκοβου, Κιέβου, ’ Εκατερινοσλάβ, Ρίγας κα( πολλών άλλων βιομηχανικών κέντρων έβγαζαν προκηρύξεις γιά τούς στρατιώτες. Στό στρατό ήταν συγκεντρωμένη μιά μάζα άπό έκατομμύρια άγρότες καί κυρίως άγροτική φτωχολογιά. Οί μπολσεβίκοι έπωφελήθηκαν άπ'αύτό τό πράγμα γιά νά συνενώσουν τίς δυνάμεις τών έργατών καί άγροτών πρός τό συμφέρον τοΰ άγώνα ύπέρ τής έπανάστασης. Στίς προκηρύ­ ξεις τους έβαζαν όχι μόνο τό ζήτημα τής ειρήνης, άλλά καί τό ζήτημα τής γής· 01 μπολσεβίκοι μιλούσαν στούς στρατιώτες γιά τό άπεργιακό κίνημα στά μετόπισθεν, γιά τό μεγάλωμα τής έπαναστατικής δυσαρέ­ σκειας μέσα στίς πλατιές μάζες, γιά τήν άνάγκη κοινής πάλης ένάντια στόν τσαρισμό, καλοΰσαν τούς στρατιώτες νά συναδελφωθοΰν στό μέτωπο. 'Ορισμένες περιπτώσεις συναδέλφωσης είχαν κιόλας παρα­ τηρηθεί στά τέλη τοΰ 1914, ένώ τήν άνοιξη τοΰ 1915 οί στρατιωτικές άρχές άνέφεραν Επανειλημμένα περιπτώσεις συναδέλφωσης στό ρωσο-αύστριακό μέτωπο. Τόν άλλο χρόνο ή συναδέλφωση έγινε συχνό φαινόμενο. Σέ μιά σειρά στρατιωτικές μονάδες δημιουργήθηκσν κομματικές όργανώσεις. Στό στρατό καί στό στόλο δούλευαν ό Ν. Β. Κριλένκο, ό Α . φ. Μιάσνικοφ (Μιασνικιάν), ό Μ. Β. φροΰνζε, ό Σ. Γκ. Ρόσαλ καί άλλοι έπιφανείς μπολσεβίκοι. Διεξαγόταν σέ πλατιά κλίμακα κομματική καί πολιτική δουλιά μέσα στό στόλο, πού ή δύναμή του άποτελοϋνταν κυρίως άπό ειδικευμέ­ νους έργάτες. Στό στόλο τής Βαλτικής σέ κάθε μεγάλο καράβι δημιουργήθηκαν κομματικές όμάδες. Τίς όμάδες αύτές τίς συνένωνε ή «Γενική Επιτροπή τής στρατιωτικής όργάνωσης Κροστάνδης». Ή έπιτροπή τής Κροστάνδης άποκατέστησε έπαφή μέ τή στρατιωτική όργάνωση τής 'Επιτροπής Πετρούπολης τών μπολσεβίκων. Τόν 'Οχτώβρη τοΰ 1915 έγινε έξέγερση τών ναυτών στό πλοίο γραμμής «Γκάνγκουτ». Ό μ ω ς ή διοίκηση τοΰ καραβιοΰ κατάφερε νά τήν καταστείλει γρήγορα. Πιάστηκαν 100 περίπου ναύτες. Τό Δεκέμβρη τό δικαστήριο καταδίκασε 26 ναύτες σέ καταναγκαστικά έργα. ’ Η έπιτροπή Πετρούπολης άπεύθυνε έκκληση πρός τό στρατό καί τό στόλο καί καλοΰσε νά ένωθεϊ ό έπαναστατικός στρατός μέ τό έπαναστατικό προλεταριάτο καί όλο τό λαό. Τόν ' Οχτώβρη τοΰ 1916, όταν έγινε ή δίκη μιάς άλλης όμάδας μπολσεβίκων ναυτών, ή έπιτροπή Πετρούπολης ξανακάλεσε τούς έργάτες σέ άπεργία διαμαρτυρίας. ' Επί τρεις μέρες άπεργοΰσαν στήν Πετρούπολη περίπου 130 χιλ. έργάτες. Οί μαζικές έκδηλώσεις τών έργατών τρόμαξαν τόσο τήν κυβέρνηση, πού τό στρατοδικείο δέν τόλμησε νά έπιβάλει στούς ναΰτες τήν ποινή τοΰ θανάτου. Ή σύνδεση αύτή άνάμεσα στό έργατικό κίνημα καί στίς στρατιωτικές έκδηλώσεις έδειχνε καθαρά ότι είχε δυναμώσει ή συμμαχία τοΰ προλεταριάτου καί τής άγροτιάς. Ή Κεντρική Έπιτροπή μ'έπικεφαλής τόν В. I. Λένιν καθοδηγοϋ-

207

σε τό Κόμμα στήν περίοδο αύτή μέσω τής έφημερίδας «Σοσιαλδημο­ κράτης», δπου δημοσιεύονταν τά άρθρα τοΰ Λένιν, οί άποφάσεις καί οΐ όδηγίες τής ΚΕ, τών κομματικών συνδιασκέψεων, στοιχεία γιά τή δουλιά τοΰ Κόμματος σ'ό λη τή χώρα. Ή σύνδεση τής ΚΕ μέ τίς κομματικές όργανώσεις γινόταν μέ άλληλογραφία. ΟΙ όδηγίες καί οΐ ύποδείξεις τής ΚΕ διαβιβάζονταν μέσω ειδικών άπεσταλμένων ή μέσω τών στελεχών πού έρχονταν στόν Λένιν. Στό έξωτερικό βγήκαν μερικές θεωρητικές συλλογές: «Κομμουνίστ» άρ. τεύχ. 1-2, δυό «Συλλογές τοΰ «Σοσιαλδημοκράτη». Στή Ρωσία έκτός άπό τίς προκη­ ρύξεις έβγαιναν πάνω άπό 10 παράνομες καί νόμιμες έφημερίδες καί περιοδικά. Παρά τήν τρομοκρατία, ή άνάπτυξη τοΰ Κόμματος δέν σταμάτησε. Στή θέση αύτών πού συλλαμβάνονταν στήν πάλη ενάντια στόν τσαρισμό έμπαιναν νέα μέλη τοϋ Κόμματος. Στήν Πετρούπολη στά τέλη τοϋ 1916 ύπήρχαν πάνω άπό δυό χιλιάδες μέλη τοϋ Κόμματος. Άνά μεσα σ'α ύτούς πού μπήκαν στό Κόμμα τόν καιρό τοϋ πολέμου ήταν οΐ: А. Α. Άντρέγεφ , А. I. Μικογιάν, А. Α. Ζντάνοφ, Ν. Ν. Ντέμτσενκο, Γ. Μπ. Γκαμαρνίκ, Β. Κ. Μπλύχερ. Ά π ό τούς αΙχμαλώτους, άνάμεσα στούς όποίους έκαναν δουλιά οΐ μπολσεβίκοι, στό Κόμμα μπήκε ό οϋγγρος Επαναστάτης Μπέλα Κούν. Τό φθινόπωρο τοϋ 1916 άνασυγκροτήθηκε ξανά τό Γραφείο τής ΚΕ στή Ρωσία. Τό Γ ραφείο είχε σύνδεση μέ τόν Λένιν. Λειτουργούσαν όργανώσεις περιοχής (στή Μόσχα, στό Ίβάνοβο-Βοζνεσένσκ, στό Ντονμπάς, στόν Καύκασο). Τό 1916 έγιναν συνδιασκέψεις πόλης τών μπολσεβίκων τής Σαμάρας καί τοΰ Αίκατερινοσλάβ, δυό άχτιδικές συνδιασκέψεις τών μπολσεβίκων τοΰ Ντονμπάς, τίς όποίες συγκάλεσε ή ' Επιτροπή τής πόλης Μακέγεφκα. Τό Κόμμα χρησιμοποιούσε κάθε εύκαιρία γιά νά κάνει γνωστές στό διεθνές προλεταριάτο τίς Ιδέες τοΰ μπολσεβικισμοϋ καί νά βοηθήσει έτσι τούς σοσιαλδημοκράτες έργάτες ν'άπαλλαγοϋν άπό τήν έπιροή τών όπορτουνιστών. Οί μπολσεβίκοι πήραν μέρος στή Διεθνή σοσιαλιστική συνδιά­ σκεψη τών γυναικών στή Βέρνη, τό Μάρτη τοΰ 1915, στήν όποία άντιπροσωπεύτηκαν μέ 25 άντιπρόσωπους 8 χώρες. ' Η συνδιάσκεψη κλήθηκε μέ πρωτοβουλία τών γυναικείων όργανώσεων τών μπολσεβί­ κων. ’ Η άντιπροσωπεία τής Κεντρικής ' Επιτροπής τών μπολσεβίκων (I. Τ. Ά ρ μά ντ, Ν. Κ. Κρούπσκαγια) παρουσίασε δικό της σχέδιο άπόφασης δπου καταδίκαζε τό σοσιαλσωβινισμό καί πρότεινε νά ψηφιστεί τό σύνθημα τής μετατροπής τοϋ ιμπεριαλιστικού πολέμου σέ έμφύλιο. Οί μπολσεβίκοι μίλησαν στή Διεθνή σοσιαλιστική συνδιάσκεψη τής νεολαίας, πού έγινε στά τέλη τοϋ Μάρτη 1915 έπίσης στή Βέρνη. Στή συνδιάσκεψη πήραν μέρος άντιπρόσωποι άπό 10 χώρες. Άποφασίστηκε νά γιορτάζεται κάθε χρόνο ή Διεθνής ήμέρα τών νέων (Δ Η Ν ). Π αρ'όλοπ ού καί οί δυό αύτές συνδιασκέψεις δέν υιοθέτησαν πέρα γιά πέρα τίς προτάσεις τών μπολσεβίκων,

208

ώστόσο οί όμιλίες των είχαν ισχυρή επίδραση στήν άνάπτυξη τοϋ διεθνοΰς έπαναστστικού κινήματος. Στά τέλη τοΰ Αϋγούστου 1915 έγινε ή Διεθνής σοσιαλιστική συνδιάσκεψη στήν Ελβετία, στό χωριό Τσίμμερβαλντ, κοντά στή Βέρνη. Τό καλοκαίρι τοΰ 1915, πρίν άπό τή συνδιάσκεψη τών σοσιαλιστών τοΰ Τσίμμερβαλντ, βγήκε ή μπροσούρα «Σοσιαλισμός καί πόλεμος», στήν όποία ό В. I. Λένιν θεμελίωσε τή στάση τών έπαναστατών μαρξιστών άπέναντι στούς πολέμους. ' Η μπροσούρα κυκλοφόρησε παράνομα στή Γερμανία καί Γαλλία, καί δημοσιεύτηκε στή Νορβηγία. ' Η μπροσούρα πού βγήκε στό έξωτερικό στά ρωσικά, στάλθηκε στή Ρωσία. Στή συνδιάσκεψη τοΰ Τσίμμερβαλντ παραβρέθηκαν 38 άντιπρόσωποι άπό 11 χώρες. Οί περισσότεροι άντιπρόσωποι ήταν κεντριστικά στοιχεία, πού συμμερίζονταν τίς άπόψεις τοΰ Κάουτσκι. Ή συνδιάσκεψη ψήφισε μιά διακήρυξη, πού τό κυριότερο αίτημά της ήταν τό αίτημα τής πάλης γιά τήν ειρήνη. Στή διακήρυξη, όμως, δέν ύπήρχε ούτε τό σύνθημα τής μετατροπής τού ‘ ιμπεριαλιστικού πολέμου σέ έμφύλιο, ούτε τά συνθήματα γιά τήν ήττα τής κυβέρνη­ σης τής χώρας σου καί γιά τή διακοπή κάθε σχέσης μέ τόν όπορτουνισμό. Οί μπολσεβίκοι πήραν μέρος στίς έργασίες τής συνδιάσκεψης, παρ’ όλο πού έπικρστούσαν σ'α ύτή άσυνεπή ή ταλαντευόμενα στοιχεία. Οί μπολσεβίκοι θεωρούσαν πώς είναι δυνατή καί άπαραί­ τητη ή προσέγγιση μ ’ αύτά τά στοιχεία στήν πάλη ένάντια στούς σοσισλσωβινιστές. ' Ο Λένιν όμως πρότεινε νά μήν περιοριστούν οί μπολσεβίκοι σέ ό,τι είναι χρήσιμο καί εύπρόσδεκτο γιά τά στοιχεία αύτά, άλλά νά κάνουν κριτική στίς ταλαντεύσεις τους, νά έπισημαίνουν τή μεσοβέζικη στάση τους. Μέ πρωτοβουλία τοϋ В. I. Λένιν όργανώθηκε στή συνδιάσκεψη ή άριστερή όμάδα'τού Τσίμμερβαλντ άπό 8 άντιπροσώπους. ' Η όμάδα αύτή παρουσίασε δικό της σχέδιο άπόφασης, πού ύποστήριζε βασικά τά συνθήματα τοΰ Λένιν, καί σέ ειδική δήλωσή της παρατήρησε πώς ή διακήρυξη δέν είναι σαφής, πώς οί συντάκτες της δέν επιθυμούν νά ξεκόψουν άπό τόν όπορτουνισμό. Ό μ ω ς, ή όμάδα ψήφισε τή διακήρυξη, γιατί άποτελοΰσε ένα πρώτο βήμα στήν άντιπολεμική πάλη. Μέ τό τέλος τής συνδιάσκεψης ή άριστερή όμάδα τοΰ Τσίμμερ­ βαλντ συγκρότησε σέ ειδική συνέλευση τήν όργάνωσή της καί έβγαλε καθοδηγητικό όργανο-γραφείο. ' Η όμάδα δήλωσε ότι, παραμένοντας στήν ένωση τοΰ Τσίμμερβαλντ, θά κάνει άνεξάρτητη δουλιά σέ διεθνή κλίμακα, έχοντας σάν βάση τό σχέδιο άπόφασης καί τό σχέδιο διακήρυξης, πού προτάθηκαν άπό τήν άριστερή όμάδα στή συνδιά­ σκεψη. ' Η άριστερή όμάδα έβγαζε στά γερμανικά δικό της έντυπο όργανο, τό «φόρμποτε» («Προάγγελος»). Ή κινητήρια δύναμη τής όμάδας ήταν οί μπολσεβίκοι, πού έπαιρναν τή μόνη συνεπή θέση.

209

Γύρω άκριβώς άπό τήν άριστ€ρά τοΰ Τσίμμερβαλντ άρχισ€ νά διαμορφώνεται τό διεθνιστικό κίνημα σ'ό λες τίς χώρες. Οί έπιτυχίες της φάνηκαν στή δεύτερη Διεθνή σοσιαλιστική συνδιάσκεψη τών όπαδών τοΰ Τσίμμερβαλντ, πού συγκλήθηκε τόν Α π ρ ίλ η τοΰ 1916 στήν ' Ελβετία, στό χωριό Κίνταλ. Στή συνδιάσκεψη αύτή ή άριστερά τοΰ Τσίμμερβαλντ άπό τούς 43 άντιπροσώπους είχε ήδη τούς 12, σέ όρισμένα όμως ζητήματα συγκέντρωνε τά 4 5 % τών ψήφων. Ο ί μπολσεβίκοι Εκπλήρωναν τό διεθνιστικό του χρέος. ' Η γεμάτη αύταπάρνηση δουλιά τους συντέλεσε στό νά έμφανιστούν άργότερα σ'όλες τίς καπιταλιστικές χώρες κομμουνιστικά κόμματα.

3. ’ Η άνάπτυξη άπό τόν В. I. Λένιν τής θεωρίας τής σοσιαλι­ στικής επανάστασης Ό ιμπεριαλισμός έφερε τήν άνθρωπότητα στά πρόθυρα τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Ό πόλεμος επιτάχυνε τήν ώρίμανση τών προϋποθέσεων τής έπανάστασης. ΟΙ νέες συνθήκες τής ταξικής πάλης τοϋ προλεταριάτου άπαιτοϋσαν άπό τό μαρξιστικό κόμμα νέο τρόπο άντιμετώπισης τών προβλημάτων τής έπανάστασης, τήν ικανότητα νά έφαρμόζει δημιουργικά τίς βασικές άρχές τοϋ μαρξι­ σμού μέσα στήν κατάσταση πού είχε άλλάξει. Οί θεμελιωτές τού μαρξισμού άνακάλυψαν τούς νόμους τής γέννησης, τής άνάπτυξης καί τής έξαφάνισης τού καπιταλιστικού συστήματος. Ό В.' I. Λένιν, πρώτος άπό τούς μαρξιστές έδοσε μιά βαθιά άνάλυση τής νέας έποχής, άνέπτυξε τή θεωρία τού Μάρξ καί τοΰ Ένγκελς γιά τή σοσιαλιστική έπανάσταση. Τό 1916 ό Λένιν έγραψε τό έργο του « Ό ιμπεριαλισμός, άνώτατο στάδιο τού καπιταλισμού». Αναλύοντας ένα τεράστιο συγκεκριμένο Ιστορικό ύλικό, ό В. I. Λένιν κατέληξε στό συμπέρασμα πώς στίς άρχές τοΰ 20οΰ αιώνα ό καπιταλισμός άναπτύχθηκε καί πέρασε σ ’ ένα καινούρ­ γιο στάδιο, στόν ιμπεριαλισμό. « Ό ιμπεριαλισμός — έγραφε ό Λένιν — είναι ό καπιταλισμός στό στάδιο έκεΐνο τής άνάπτυξης, στό όποιο έχει διαμορφωθεί ή κυριαρχία τών μονοπωλίων καί τοΰ χρηματιστικοϋ κεφαλαίου, έχει άποκτήσει έξαιρετική σημασία ή έξαγωγή κεφαλαίου, έχει άρχίσει τό μοίρασμα τοϋ κόσμου άπό τά διεθνή τράστ καί έχει τελειώσει τό μοίρασμα όλων τών έδαφών τής γής άπό τίς μεγαλύτερες καπιταλιστικές χώρες» ( " Α π α ν τ α , 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 27ος, σελ. 387). Ό ιμπεριαλισμός όξυνε στό έπακρο δλες τίς άντιθέσεις τού καπιταλισμού. Κατά πρώτο λόγο άξύνθηκε ή βασική άντίθεση τοΰ καπιταλισμού. ' Η παραγωγή όλο καί πιό πολύ γινόταν κοινωνική, ένώ ή ιδιοποίηση εξακολουθούσε νά είναι άτομική, τά μέσα παραγωγής ήταν άτομική ιδιοκτησία μιάς χούφτας μονοπωλητών. ’ Η τεράστια

210

πρόοδος στήν άνάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμεων δέν συντελοΰνταν πρός τό συμφέρον τών έργαζομένων, άλλά πρός στό συμφέρον τών μονοπωλητών. Τά παντοδύναμα μονοπώλια, πού στά χέρια τους συγκεντρώνονταν κολοσιαϊα πλούτη, είχαν ούσιαστικά όλη τήν κρατική έξουσία. Δυνάμωνε παντού ή πολιτική άντίδραση. Ή κυριαρχία τών μονοπωλίων έφερε στούς έργαζόμενους μιά τρομερή άκρίβεια τής ζωής, άνεργία, άβάστακτους φόρους, προορισμένους γιά τή συντήρηση τοΰ στρατοΰ καί τοΰ κρατικού μηχανισμού. ‘ Η χωρίς προηγούμενο ένταση τής καταπίεσης καί τής έκμετάλλευσης δξυνε ύπερβολικά τίς άντιθέσεις άνάμεσα στήν έργασία καί στό κεφάλαιο, άνάμεσα στήν άστική τάξη καί στό προλεταριάτο. Ταυτόχρονα όξύνθηκαν έντονα οί άντιθέσεις άνάμεσα σέ όρισμένα ιμπεριαλιστικά κράτη ή όμάδες χωρών γιά τό ξαναμοίρασμα τοΰ κόσμου, πράγμα πού όδήγησε στόν παγκόσμιο πόλεμο. Καί τέλος, όξύνθηκαν σέ άφάνταστο βαθμό οί άντιθέσεις άνάμεσα σέ μιά χούφτα Ιμπεριαλιστικά κράτη καί στίς πολυάριθμες άποικίες καί μισοαποικίες. Ή άνάπτυξη τών καπιταλιστικών σχέσεων όδήγησε στήν έμφάνιση τοϋ έθνικοϋ προλεταριάτου τών άποικιών, πού είναι ικανό νά μπει έπικεφαλής τών λαϊκών μαζών. Αύτή άκριβώς ή έξαιρετική δξυνση όλων τών άντιθέσεων στήν περίοδο τοϋ Ιμπεριαλισμού καθορίζει καί τό χαρακτήρα του σάν τελευταίο στάδιο τοϋ καπιταλισμού. ' Ο Ιμπεριαλισμός — έγραφε ό Λένιν — είναι «καπιταλισμός πού πεθαίνει». Ό В. I. Λένιν άπό τήν άρχή τής έπαναστατικής του δράσης συγκρέντρωσε τή βασική προσοχή του στήν έπεξεργασία τών σπουδαιότερων προβλημάτων τής θεωρίας τής έπανάστασης, δπως είναι τά προβλήματα ΐής ήγεμονίας τοΰ προλεταριάτου, τής συμμαχίας τοΰ προλεταριάτου καί δλης τής άγροτιάς καί τής έπαναστατικής δημοκρατικής δικτατορίας τους στήν άστικοδημοκρατική έπανά­ σταση, τής μετεξέλιξης τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης σέ σοσιαλιστική καί τής συμμαχίας τοΰ προλεταριάτου καί τής φτωχής άγροτιάς, τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, τοΰ ήγετικοϋ ρόλου τοΰ Κόμματος στήν έπανάσταση. Στά χρόνια τοΰ πολέμου ό Λένιν, στηριζόμενος στήν άνάλυση τοϋ ιμπεριαλισμού, άνέπτυξε παραπέρα τή θεωρία τής σοσιαλιστικής έπανάστασης, τήν πλούτισε μέ νέες θέσεις, πού βασικά συνοψίζονται στά παρακάτω: 1. 10 ιμπεριαλισμός δημιούργησε τίς άντικειμενικές προϋποθέσεις γιά τήν πραγματοποίηση τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. « Ό Ιμπε­ ριαλισμός είναι ή παραμονή τής κοινωνικής έπανάστασης τού προλε­ ταριάτου» — έτσι χαρακτήρισε ό Λένιν τό τελευταίο στάδιο τοΰ καπιταλισμού ( " Α π α ν τ α , 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 27ος, σελ. 308). Οΐ επαναστάσεις όμως δέν γεννιούνται έτοιμες, δέν μπορεί νά τίς προκαλέσεις τεχνητά ή νά τίς εισαγάγεις άπό άλλη χώρα. Ή έπανάσταση ώριμάζει στούς κόλπους τής κοινωνίας, άναπτύσσεται σάν έπακόλουθο τών κρίσεων, πού έχουν ώριμάσει άντικειμενικά. ' Η

211

επανάσταση δέν μπορεϊ νά νοηθεί χωρίς γενική πολιτική κρίση, πού άγκαλιάζει όλα τά στρώματα τοϋ πληθυσμού. Μιά τέτια κρίση είχε επίσης δημιουργήσει καί αύτός ό ιμπεριαλιστικός πόλεμος. ' Ο πόλεμος γεννήθηκε άπό τόν ιμπεριαλισμό, πού τόν χαρακτηρί­ ζει ή όξυνση όλων τών άντιθέσεων τοΰ καπιταλισμού. Ό Ιμπεριαλι­ στικός πόλεμος μέ τή σειρά του δξυνε έξαιρετικά όλες τίς άντιθέσεις τοΰ Ιμπεριαλισμού καί τίς έβγαλε στήν έπιφάνεια. 'Επιτάχυνε τήν εξέλιξη τοΰ καπιταλισμού. Ό Β . Ι . Λένιν άπέδειξε πώς στό διάστημα τοΰ πολέμου ό μονοπωλιακός καπιταλισμός άρχισε νά μετατρέπεται σέ κρστικο-μονοπωλιακό καπιταλισμό, οΙ μονοπωλητές όλο καί πιό πολύ καθυπότασσαν τήν κρατική έξουσία. ' Ο ιμπεριαλιστικός πόλε­ μος άπαιτοΰσε τέτια ένταση τών δυνάμεων τών έργαζόμενων, ώστε αύτοί βρέθηκαν μπροστά στό δίλημμα: ή νά πεθάνουν κάτω άπό τήν έξουσία τού Ιμπεριαλισμού, ή νά έμπιστευθοΰν τήν ήγεσία στό προλεταριάτο γιά τό πέρασμα στό σοσιαλισμό. "Ετσι ό πόλεμος ήταν έκδήλωση καί άρχή τής γενικής κρίσης той καπιταλισμού. Δημιούργη­ σε στίς περισσότερες χώρες έπαναστατική κατάσταρη. 2. Τήν έπαναστατική κατάσταση τήν χαρακτηρίζουν τρία βασικά γνωρίσματα: πρώτο, ή άδυναμία τών κυρίαρχων τάξεων νά συνεχΙσουν τήν κυριαρχία τους μέ τήν προηγούμενη μορφή τους. «Συνήθως — έγραφε ό Λένιν — γιά νά ξεσπάσει ή έπανάσταση δέν είναι άρκετό «τά κάτω στρώματα νά μήν θέλουν», μά χρειάζεται άκόμη καί «ο! κορυφές νά μήν μπορούν» νά ζήσουν όπως παλιά ( Ά π α ν τ α , 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 26ος, σελ. 218). Δεύτερο, ή άπότομη, πάνω άπό τό συνηθισμένο, έπιδείνωση άπό τήν κρίση τής φτώχειας καί τών βασάνων τών έργαζόμενων μαζών. Τρίτο, ή σημαντική αύξηση τής δυσαρέσκειας καί τής άγανάκτησης άπό τή διαγωγή τών κυρίαρχων τάξεων, πού τίς έκδήλωναν οι δραστήριες έπαναστατικές έκδηλώσεις καί ένέργειες τών πλατιών λαϊκών μαζών. ΑύτοΙ είναι οί άντικειμενικοΙ, δηλαδή, οΙ άνεξάρτητοι άπό τή θέληση όρισμένων άνθρώπων, κομμάτων, τάξεων, όροι, πού δημι­ ουργούν τήν έπαναστατική κατάσταση. "Ομως ή κάθε έπαναστατική κατάσταση δέν μετατρέπεται σέ έπανάσταση. Γιά νά γίνει ή μετατροπή αύτή είναι άπαραίτητες, έκτός άπό τίς άντικειμενικές αιτίες, καί οί ύποκειμενικές, καί συγκεκριμένα: ή Ικανότητα καί ή προθυμία τής πρωτοπόρας τάξης νά σηκωθεί γιά τήν άνατροπή τών κυρίαρχων τάξεων. Καί οΙ Ιδιότητες αύτές προετοιμά­ ζονται, σφυρηλατοΰνται, όπως τόνιζε ό Λένιν στά πρώτα του άκόμη έργα, άπό τό Κόμμα τής έργατικής τάξης, πού στηρίζεται στίς θέσεις τοΰ έπαναστστικού μαρξισμού. Μάλιστα, δέν είναι καθόλου ύποχρεωτικό ή έπανάσταση νά γίνει στήν πιό άναπτυγμένη καπιταλιστική χώρα. 'Η Ιμπεριαλιστική άλυσίδα θά σπάσει στόν πιό άδύνστό της κρίκο, όταν θά ύπάρχουν οΙ άντίστοιχες άντικειμενικές καί ύποκειμενικές προϋποθέσεις: ένα όρισμένο έπίπεδο άνάπτυξης τού καπιταλισμού, καί ή ύπαρξη τοΰ

212

προλεταριάτου καί τοϋ Κόμματός του. Ικανών νά μποϋν έπικεφαλής τών μή προλεταριακών μαζών, καί στήν πρώτη γραμμή τής άγροτιάς. ' Εκεί πού οΙ άντιθέσεις έκδηλώθηκαν πιό έντονα καί πού ύπάρχουν ετοιμασμένες δυνάμεις, έκεϊ μπορεϊ νά γίνει ή σοσιαλιστική έπανά­ σταση. 3. Τήν έποχή τοϋ Ιμπεριαλισμού διαμορφώθηκε νέος συνδυασμός τών έπσναστατικών δυνάμεων. Ό В. I. Λένιν, χαρακτηρίζοντας τή νέα έποχή, άποκάλυψε τΙς νομοτέλειες άνάπτυξης τής παγκόσμιας έπανάστασης, θεμελίωσε τήν άμοιβαΐα σύνδεση καί άμοιβαΐα έπΙδραση τών διαφόρων έπαναστατικών ρευμάτων στό γενικό παγκόσμιο έπαναστατικό προτσές. Στήν έποχή τής διαμόρφωσης τοΰ καπιταλι­ σμού γιά τή Δυτική Εύρώπη καί τή Βόρεια 'Αμερική τυπικές ήταν οΙ άστικοδημοκρατικές καί έθνικοαπελευθερωτικές έπαναστάσεις. ' Επι­ κεφαλής αύτών τών έπαναστάσεων ήταν ή άστική τάξη πού πάλαιβε ένάντια στήν κυριαρχία τής φεουδαρχίας. Στή νέα, στήν Ιμπεριαλι­ στική έποχή ή άστική τάξη τών καπιταλιστικών χωρών μετατράπηκε σέ άντιδραστική δύναμη. Κύρια δύναμη τοΰ παγκόσμιου έπαναστατικοΰ κινήματος έγινε τό προλεταριάτο. Μόνο μέ τίς ένωμένες προσπάθειες τών έκμεταλλευομένων καί καταπιεζομένων μαζών δλων τών χωρών μπορεϊ νά μπεϊ τέλος στήν κυριαρχία τοΰ Ιμπεριαλισμού σέ διεθνή κλίμακα. Ό В. I. Λένιν, μιλώντας γιά τίς προοπτικές τής έπανάστασης στίς διάφορες χώρες, τόνιζε δτι στίς άναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες τής Δυτικής Εύρώπης καί τής Βόρειας Αμερικής στήν ήμερήσια διάταξη μπαίνει ή σοσιαλιστική έπανάσταση· στίς λιγότερο άναπτυγ­ μένες χώρες, δπου είναι άκόμη Ισχυρές οΙ έπιβιώσεις τής φεουδαρ­ χίας, δπως π.χ., ή Ρωσία, στήν ήμερήσια διάταξη μπαίνει ή άστικοδημοκρατική έπανάσταση- οΙ άποικιακές καί έξαρτημένες χώρες βρίσκονταν μπροστά σέ άντιιμπεριαλιστικές, έθνικοαπελευθερωτικές έπαναστάσεις. Ό λ α αύτά τά διάφορα κοινωνικά κινήματα άποτελοΰ­ σαν ένα ενιαίο παγκόσμιο έπαναστατικό άντιιμπεριαλιστικό ρεύμα. ’ Ο ιμπεριαλισμός, δημιουργώντας τίς άντικειμενικές προϋποθέσεις γιά τήν πραγματοποίηση τής σοσιαλιστικής έπανάστασης, δημιούργησε καί τή δυνατότητα γιά τήν έπιτάχυνση τής μετεξέλιξης τών άστικοδημοκρατικών έπαναστάσεων σέ σοσιαλιστικές. 4. Γ ιά τή σοσιαλιστική έπανάσταση δέν χρειάζεται καθόλου νά μεταβληθεϊ τό προλεταριάτο σέ πλειοψηφία τοϋ πληθυσμού, δπως Ισχυρίζονταν οΙ όπορτουνιστές. Ή σοσιαλιστική έπανάσταση δέν είναι έπίσης μιά μόνη πράξη ή μιά μόνη μάχη. Είναι μιά όλόκληρη έποχή ταξικών μαχών (οίκονομικών, πολιτικών καί Ιδεολογικών). ’ Ο Β. I. Λένιν δίδασκε πώς ή έπανάσταση θά άποτελείτσι άπό μιά σειρά μάχες δλων τών καταπιεζομένων καί δυσαρεστημένων τάξεων καί όμάδων τοϋ πληθυσμού, κατά πρώτο λόγο τοϋ προλεταριάτου καί τοΰ συμμάχου του, τής άγροτιάς, ένάντια στίς κυρίαρχες τάξεις, άπό τό κίνημα τών μισοπρολεταριακών μαζών ένάντια στήν τσιφλικάδικη,

213

άστική, έθνική καί άλλων μορφών καταπίεση, άπό τήν έξέγερση τών άποικιακών λαών καί άπό άλλες μορφές ταξικής πάλης. Τό καθήκον τοϋ προλεταριάτου είναι νά καθοδηγεί άλες αύτές τίς μάχες, ώστε νά τίς κατευθύνει σ'ένα ένιαΐο σκοπό: στήν άνατροπή τοϋ Ιμπεριαλισμού καί στήν πραγματοποίηση τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. «"Οποιος περιμένει μιά «καθαρή» κοινωνική έπανάσταση, — έγραφε ό Λένιν — δέ θά τή δεϊ ποτέ του. Αύτός είναι έπαναστάτης στά λόγια πού δέν καταλαβαίνει τί θά πεϊ άληθινή έπανάσταση» ( " Α π α ν τ α , 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 30ός, σελ. 54). Τό προλεταριάτο κάθε χώρας καλείται νά ύποστηρίξει άποφασιστικά τήν πάλη τών καταπιεζομένων λαών τών άποικιών καί έξαρτημένων χωρών γιά τήν άπελευθέρωσή τους, γιατί, δπως δίδασκε ό Κ. Μάρξ, «δέν μπορεί νά είναι έλεύθερος ένας λαός, πού καταπιέζει άλλους λαούς». 5. Τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, πού στρέφεται ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό, τόν συγκλονίζει, έξασθενεί τίς δυνάμεις του κι έτσι διευκολύνει τούς έργάτες τών προηγμένων χωρών στήν έφοδό τους ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό. 'Α πό τήν άλλη πλευρά, ή έπαναστατική πάλη τών έργατών στίς καπιταλιστικές χώρες έξασφαλίζει τήν έπιτυχία τοϋ έθνικοσπελευθερωτικοϋ άγώνα τών καταπιεζομένων έθνών. 01 ήγέτες τών χρεοκοπημένων κομμάτων τής II Διεθνούς δέν άναγνώριζαν τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα σάν συστατικό μέρος τής σοσιαλιστικής έπανάστασης καί έτσι στερούσαν τήν έπανάσταση άπό μιά Ισχυρή ύποστήριξη. Οί τροτσκιστές, δπως καί δλα τά κεντριστικά στοιχειά, άρνοϋνταν τούς έθνικοαπελευθερωτικούς πο­ λέμους στήν έποχή τοϋ Ιμπεριαλισμού. ' Ο Μπουχάριν, ό Πιατακόφ θεωρούσαν έπίσης πώς δέν μπορούν νά γίνουν έθνικοαπελευθερωτικοί πόλεμοι στίς συνθήκες τοϋ Ιμπεριαλισμού καί τάσσονταν ένάντια στή διεκδίκηση τοΰ προγράμματος γιά τό δικαίωμα αύτοδιάθεσης τών έθνών. ' О В. I. Λένιν άπέδειξε άτι ή μή παραδοχή τών έθνικοαπελευθερωτικών πολέμων στήν περίοδο τοΰ Ιμπεριαλισμού άποτελεϊ στήν πραγματικότητα ύπεράσπιση καί δικαίωση τοΰ Ιμπεριαλισμού, σημαί­ νει μή ύπολογισμό ένός τέτιου σπουδαίου συστατικού μέρους τής έπανάστασης, όπως είναι ή πάλη τών καταπιεζόμενων λαών ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό. Τό δυνάμωμα τής έθνικής καταπίεσης, πού φέρνει ό Ιμπεριαλισμός, προκάλεσε τό δυνάμωμα τής άντίστασης τών λαϊκών μαζών. ' Ο Λένιν έγραφε τό 1916 πώς τό Κόμμα τάσσεται ·ύπέρ τής χρησιμοποίησης γιά τούς σκοπούς τής σοσιαλιστικής έπανάστασης ύλων τών έθνικών κινημάτων ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό» ("Α π α ν τ α, 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 30ός, σελ. 40). 6. Ό Ιμπεριαλισμός καί ό Ιμπεριαλιστικός πόλεμος δημιούργησαν καινούργια κατάσταση. Ό λ ο ι οί μαρξιστές προπολεμικά ξεκινούσαν άπό τή θέση τοϋ Μάρξ καί τοϋ "Ενγκελς γιά μιά ταυτόχρονη νίκη τοϋ σοσιαλισμού σ ’ όλες, ή στίς περισσότερες καπιταλιστικές χώρες. ' Από

214

αύτό έβγαινε πώς δέν είναι δυνατή ή νίκη τοϋ σοσιαλισμού σέ μιά, χωριστά παρμένη, χώρα. Αύτό ήταν σωστό γιά τήν περίοδο τοϋ προϊμπφιαλιστικοΰ καπιταλισμού, όταν ή άνάπτυξή του άκολουθούσε άνοδική γραμμή. Τότε ή επιτυχία τής σοσιαλιστικής έπανάστασης, μπορούσε νά έξασφαλιστεϊ μόνο μέ μιά ταυτόχρονη έπαναστατική δράση τοΰ προλεταριάτου όλων ή τών περισσότερων καπιταλιστικών χωρών ένάντια στήν κυριαρχία τοϋ κεφαλαίου. ’ Η θέση αύτή δέν άνταποκρινόταν πιά στήν έποχή τοΰ Ιμπεριαλι­ στικού καπιταλισμού. Είχε παλιώσει καί άπαιτοΰσε άντικστάσταση. ' Ο Λένιν στηριζόμενος στή μελέτη τοΰ Ιμπεριαλισμού, άπέδειξε πώς ή άνισομετρία τής οίκονομικής καί πολιτικής άνάπτυξης τοΰ καπιταλι­ σμού στίς συνθήκες τοΰ Ιμπεριαλισμού πήρε έξαιρετικά καταστρο­ φικό καί άλματικό χαρακτήρα. Ό Λένιν, ξεκινώντας άπό τό νόμο αύτό, πού ό ίδιος άποκάλυψε, κατέληξε στό συμπέρασμα πώς στήν περίοδο τοΰ Ιμπεριαλισμού ό σοσιαλισμός δέν μπορεϊ νά νικήσει ταυτόχρονα σ'όλες τίς χώρες, πώς ή νίκη τοΰ σοσιαλισμού εϊναι δυνατή άρχικά σέ μιά, χωριστά παρμένη, χώρα ή σέ μερικές χώρες. ' Ο Λένιν άνέτττυξε τίς άπόψεις αύτές στά άρθρα «Γιά τό σύνθημα τών 'Ενωμένων Πολιτειών τής Εύρώπης» (1915) καί «Τό στρατιωτικό πρόγραμμα τής προλεταριακής έπανάστασης» (1916). «' Η άνισόμετρη οίκονομική καί πολιτική άνάπτυξη — έγραφε ό Λένιν — είναι άπόλυτος νόμος τοΰ καπιταλισμού. Ά π ό δώ βγαίνει πώς είναι δυνατή ή νίκη τοΰ σοσιαλισμού στήν άρχή σέ λίγες ή άκόμη καί σέ μιά μονάχα, χωριστά παρμένη, καπιταλιστική χώρα» ( Ά π α ν τ α , 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 26ος, σελ. 354). Τό προλεταριάτο τής χώρας, στήν όποία ωρίμασαν όλες οΙ προϋποθέσες γιά τήν έπανάσταση — άντικειμενικές καί ύποκειμενικές, — μή περιμένοντας πότε θά διαμορφωθεί παρόμοια κατάσταση σέ άλλα κράτη, σπάει τό μέτωπο τοΰ Ιμπεριαλισμού καί έγκαθιδρύει τή δικτατορία του. Μ 'α ύτό έκπληρώνει τό διεθνιστικό τοϋ καθήκον άπέναντι στό παγκόσμιο προλεταριάτο. ' Η νίκη τής έπανάστασης σέ μιά χώρα θά άσκήσει τεράστια έπίδραση στό διεθνές κίνημα, τό όποιο μέ τή σειρά του θά ένισχύσει καί θά διευκολύνει τή θέση τοϋ προλεταριάτου πού νίκησε. Σ'α ύτό έκδηλώνεται ό προλεταριακός διεθνισμός, ή διεθνής άλληλεγγύη τών έργαζομένων. Ό В. I. Λένιν ύπογράμμιζε ότι τό προλεταριάτο πού νίκησε στήν έπανάσταση, χωρίς καθόλου νά περιμένει τή νίκη τής έπανάστασης σέ όλες ή σέ πολλές χώρες, άπαλλοτριώνει τούς καπιταλιστές πού άνατράπηκαν καί όργανώνει στή χώρα του τή σοσιαλιστική παραγω­ γή. Ή έπιτυχής οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού, ή κατάργηση τής άτομικής Ιδιοκτησίας στά μέσα παραγωγής, ή ριζική βελτίωση τής ζωής όλων τών έργαζομένων τής χώρας θά έδειχναν σ 'ό λο τό παγκόσμιο προλεταριάτο τό δρόμο τής άπολύτρωσης άπό τό ζυγό τών Ιμπεριαλιστών, θά τό έμψύχωναν στήν πάλη του ένάντια στούς καταπιεστές.

215

Μέ τή νίκη τοΰ σοσιαλισμού σέ μιά χώρα δημιουργεϊται ή βάση γιά τό δυνάμωμα καί τήν άνάπτυξη τοϋ παγκόσμιου έπαναστατικοϋ κινήματος, γιά τήν ύποστήριξη καί τήν παροχή βοήθειας στό προλε­ ταριάτο, στίς λαϊκές μάζες τών άλλων χωρών. ’ Εξηγώντας άργότερα ό В. I. Λένιν τά διεθνιστικά καθήκοντα τοϋ προλεταριάτου πού νίκησε σέ μιά χώρα, τά καθόριζε σάν άνάγκη νά γίνει «τό άνώτατο πού μπορούσε νά πραγματοποιηθεί σέ μιά χώρα γιά τήν άνάπτυξη, τήν ύποστήριξη, τήν έκδήλωση τής έπανάστασης σ'όλες τίς χώρες· (Ά πα ντα , 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 37ος, σελ. 304). ' Επανερχόμενος στό ζήτημα τής νίκης τοΰ σοσιαλισμού σέ μιά χώρα στό άρθρο του «Τό στρατιωτικό πρόγραμμα τής προλεταριακής έπανάστασης», ό Λένιν ύπογράμμιζε: « Ή άνάπτυξη τοΰ καπιταλισμού συντελεϊται στόν άνώτατο βαθμό άνισόμετρα στίς διάφορες χώρες. Καί ούτε μπορεϊ νά γίνει διαφορετικά στίς συνθήκες τής έμπορευματικής παραγωγής. ' Από δώ βγαίνει τό άναπόδραστο συμπέρασμα: ό σοσιαλισμός δέν μπορεϊ νά νικήσει ταυτόχρονα σ 'όλες τίς χώρες, θά νικήσει άρχικά σέ μιά ή σέ μερικές χώρες, καί οί ύπόλοιπες θά παραμείνουν γιά ένα διάστημα άστικές ή προαστικές» ( Ά π α ν τ α , 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 30ός, σελ. 133). 7. Τό προλεταριάτο, άφοΰ νικήσει στή σοσιαλιστική έπανάσταση, θά έγκαθιδρύσει τή δικτατορία του, χωρίς τήν όποία δέν μπορεϊ νά νοηθεί ή έξάλειψη τών τάξεων καί ή οίκοδόμηση τοϋ σοσιαλισμού. Στίς διάφορες χώρες, άνάλογα μέ τό έπίπεδο οικονομικής άνάπτυξης, μέ τό συσχετισμό τών τάξεων καί μέ τίς Ιστορικές παραδόσεις μπορεϊ νά παρουσιαστεί ή μιά ή ή άλλη Ιδιομορφία στίς μορφές τοΰ περάσματος στό σοσιαλισμό. « Ό λ α τά έθνη θά φτάσουν στό σοσιαλισμό, αύτό εϊναι άναπόφευκτο, άλλά δέν θά φτάσουν δλα έντελώς μέ τόν ίδιο τρόπο, τό καθένα θά εισάγει μιά Ιδιομορφία στή μιά ή στήν άλλη μορφή δημοκρατίας, στή μιά ή τήν άλλη ποικιλομορφία τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, στόν ένα ή στόν άλλο ρυθμό τών σοσιαλιστικών μετασχηματισμών τών διάφορων πλευρών τής κοινωνικής ζωής» — έγραφε ό Λένιν ( Ά π α ν τ α, 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 30ός, σελ. 123). Παρατηρώντας δτι τό πέρασμα άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλι­ σμό δέν μπορεϊ παρά νά παρουσιάσει μιά τεράστια άφθονία καί ποικιλία πολιτικών μορφών, ό Λένιν ύπογράμμιζε στό σημείο αύτό πώς ή ούσία δλων αύτών τών μορφών θά είναι μιά, ή δικτατορία τού προλεταριάτου. « Ή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου, σάν τής μοναδικής ώς τό τέλος έπαναστατικής τάξης, — έγραφε ό Λένιν — είναι άπαραίτητη γιά τήν άνατροπή τής άστικής τάξης καί τήν άπόκρουση τών άντεπαναστατικών της άποπειρών» ( σ τ ό ί δ ι ο , σελ. 122). 8. Ή νίκη τοΰ σοσιαλισμού σέ μιά χώρα θά προκαλέσει τήν

216

έπιδίωξη τών ιμπεριαλιστών νά πνίξουν τό σοσιαλιστικό κράτος. Γι' αύτό, τό προλεταριάτο θά χρειαστεί νά ύπερασπίσει μέ τό όπλο στό χέρι τό σοσιαλιστικό κράτος. «Αύτό — έγραφε ό Λένιν στό «Στρατιωτικό πρόγραμμα της προλεταριακής έπανάστασης» γιά τή νίκη τοΰ σοσιαλισμοΰ σέ μιά χώρα — δέν μπορεί παρά νά προκαλέσει άχι μονάχα προστριβές, μά καί άμεση έπιδίωξη τής άστικής τάξης τών άλλων χωρών νά συντρίψει τό νικηφόρο προλεταριάτο τοϋ σοσιαλιστικού κράτους. Σ'αύτές τίς περιπτώσεις ό πόλεμος άπ’ τήν πλευρά μας θά ήταν νόμιμος καί δίκαιος», ( σ τ ό ί δ ι ο , σελ. 133). Έ τ σ ι, ή μαρξιστική θέση γιά τήν ένοπλη ύπεράσπιση τοΰ σοσιαλιστικού κράτους, τούς δίκαιους πολέμους, γιά τήν ύπεράσπιση τοΰ νικηφόρου σοσιαλισμοΰ, άποτελεϊ συστατικό μέρος τής λενινιστικής θεωρίας γιά τή σοσιαλιστική έπανάσταση, πού πηγάζει άμεσα άπό τή διδασκαλία γιά τή δυνατότητα τής νίκης τοΰ σοσιαλισμοΰ σέ μιά μόνο χώρα. Αύτό ήταν ένα νέο στάδιο στήν άνάπτυξη τής μαρξιστικής θεωρίας τής έπανάστασης, ήταν ή νέα, λενινιστική θεωρία τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. ' Η λενινιστική θεωρία τής σοσιαλιστικής έπανάστασης ήταν ένα καινούργιο βήμα στή δημιουργική άνάπτυξη τοϋ μαρξισμού, στήν άνάπτυξη τών ιδεών, πού είχε έκθέσει ό Λένιν στό έργο του «Δυό τακτικές τής σοσιαλδημοκρατίας στή δημοκρατική έπανάσταση» καί σέ άλλα έργα του. ' Η θεωρία τοΰ В. I. Λένιν έπαιρνε ύπόψη της τή νέα κατάσταση, πού δημιούργησε ό ιμπεριαλισμός, τή νέα πείρα τής έπαναστατικής πάλης τοΰ παγκόσμιου προλεταριάτου, έξόπλισε τήν έργατική τάξη δλων τών χωρών μέ μιά καθαρή άντίληψη γιά τίς κινητήριες δυνάμεις τής έπανάστασης γιά τούς όρους τής νίκης καί τίς προοπτικές τής έξέλιξής της. ' Η δύναμη τής λενινιστικής θεωρίας γιά τή σοσιαλιστική έπανάσταση βρίσκεται στό γεγονός δτι άποδεσμεύει τήν πρωτοβουλία τών έργατών στήν πάλη ένάντια στήν έθνική άστική τάξη τους, δείχνει στήν έργατική τάξη κάθε χώρας τό δρόμο τής σωτηρίας άπό τίς άναρίθμητες συμφορές, πού γεννά ό ιμπεριαλισμός.

4. Ή άστικοδημοκρατική έπανάσταση τοϋ Φλεβάρη. Ή δημιουργία τών Σοβιέτ τών έργατών καί στρατιωτών βου­ λευτών. Ή δυαδική έξουσία στή χώρα ’ Η άντικειμενική πορεία τής ιστορίας έδειξε πόσο δίκαιο εϊχε ό В. I. Λένιν, όταν ύποστήριζε ότι ό πόλεμος δημιούργησε έπαναστατική κατάσταση. ' Ο πόλεμος είχε εξαιρετικά καταστρεπτικό άντίκτυπο στή Ρωσία. Έ δ ώ εκδηλώθηκαν πιό έντονα όλες οί άντιθέσεις τοΰ ιμπεριαλισμού. Στή Ρωσία δέν είχαν λυθεί τά καθήκοντα τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης καί πρώτα άπ'δλα στό άγροτικό ζήτημα. Τό προλεταριάτο τής Ρωσίας ήταν ιδιαίτερα έπαναστατικό καί

217

καθοδηγούνταν άπό τό δοκιμασμένο λενινιστικό Κόμμα. Ό λ α αύτά έκαναν τή Ρωσία τόν πιό άδύνατο κρίκο στήν παγκόσμια άλυσίδα τοϋ ιμπεριαλισμού. Δυό χρόνια πολέμου στάθηκαν άρκετά γιά νά σπάσουν τίς δυνάμεις τής τσαρικής Ρωσίας. Τό 1916 άρχισε ή πείνα στίς πόλεις. Δέν έφταναν τά χρήματα γιά τή διεξαγωγή τοϋ πολέμου. ' 0 τσαρισμός άναγκάστηκε νά συνάψει έξωτερικά δάνεια 8 περίπου δισεκατομμυρίων ρουβλίων, πράγμα πού μεγάλωσε τήν έξάρτηση τοϋ τσαρισμού άπό τόν άγγλικό καί τό γαλλικό ιμπεριαλισμό. Πρόβαλε ό άμεσος κίνδυνος νά χαθεί ή έθνική άνεξαρτησία. ΟΙ τσιφλικάδες καί ή άστική τάξη ζητοϋσαν νά βροϋν στήριγμα ένάντια στό λαό τους στούς ξένους ιμπεριαλιστές. Στίς πλάτες τοϋ προλετα­ ριάτου έπεφτε τό καθήκον νά σώσει τή χώρα άπό τήν καταστροφή κι άπ'τόν κίνδυνο νά μετατραπεΐ ή Ρωσία σέ μισοαποικία τών ξένων ιμπεριαλιστών. Τό Κόμμα τών μπολσεβίκων καταλάβαινε ότι ή έπανάσταση βρισκόταν πρό τών πυλών. Ό В. I. Λένιν τό 1915 άκόμη στό άρθρο του «Μερικές θέσεις» έδοσε μιά βαθιά άνάλυση τής έπερχόμενης έπανάστασης. Έδειξε ότι ή έπικείμενη έπανάσταση ώς πρός τό χαρακτήρα της θά είναι άστικοδημοκρατική. Ά μ ε σ ο καθήκον της παραμένει ή άνατροπή τοϋ τσαρισμού, ή εξάλειψη κάθε ύπολείμματος τής δουλοπαροικίας. Ό μ ω ς, στά δέκα χρόνια πού πέρασαν ύστερα άπό τήν έπανάσταση τοΰ 1905-1907 είχαν έπέλθει πολλές άλλαγές. Έ γ ιν ε πιό βαθύς ό ταξικός διαχωρισμός στό χωριό, μεγάλωσε καί δυνάμωσε τό προλεταριάτο, ό ιμπεριαλιστικός πόλεμος δξυνε όλες τίς άντιθέσεις μέσα στή χώρα, τίς έφερε στήν επιφάνεια. Ή ιστορική έξέλιξη δημιούργησε εύνοϊκές συνθήκες γιά μιά γρήγορη μετεξέλιξη τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης σέ σοσιαλιστική. ' Εδώ κατά πρώτο λόγο βρισκόταν ή διαφορά τής δεύτερης ρωσικής έπανάστα­ σης άπό τήν πρώτη. Ανέβηκε ραγδαία στή χώρα τό έργατικό κίνημα. Τό 1916 έγιναν πάνω άπό 1500 άπεργίες. ' Απεργήσανε πάνω άπό ένα έκατομμύριο έργάτες, δηλαδή διπλάσιοι άπό όσοι τόν προηγούμενο χρόνο. Κάτω άπό τήν έπίδραση τοϋ έργατικοΰ κινήματος άρχισαν νά γίνονται πιό συχνές καί νά παίρνουν μεγαλύτερη έκταση οί έκδηλώσεις τών στρατιωτών. Συχνά στό μέτωπο όλόκληρα συντάγματα άρνοΰνταν νά έκτελέσουν τίς διαταγές τής διοίκησής τους. Χιλιάδες στρατιώτες άφηναν τό μέτωπο καί έφευγαν στά μετόπισθεν, προτιμώντας νά τιμωρηθούν γιά λιποταξία, παρά νά σκοτωθούν στόν πόλεμο γιά ξένα συμφέροντα. Σέ πολλούς τομείς τού μετώπου ή συναδέλφωση είχε γίνει όλο καί πιό συχνό φαινόμενο. Στό χωριό οί άγρότες άρχισαν νά παίρνουν τά σιτηρά καί τά σύνεργα τών τσιφλικάδων, καί συχνά νά βάζουν καί φωτιά στά κτήματά τους, νά διώχνουν τούς μισητούς τσιφλικάδες άπό τίς άριστοκρατικές φωλιές τους. Μπήκαν σέ κίνηση καί οί καταπιεζόμενες εθνότητες. Στά μέσα τοΰ

218

1916 ξέσπασε έξέγερση στήν Κεντρική Ά σ ία καί στό Καζαχστάν, πού άγκάλιασε έκατομμύρια άνθρώπους. "Ηταν πιά έξόφθαλμη ή ώρίμανση τής επαναστατικής κρίσης. 'Αναστατωμένος ό' τσαρισμός άπό τήν προσέγγιση τής έπανάστα­ σης καί γιά νά τήν άποτρέψει δυνάμωσε πολύ τίς διώξεις. ’ Η τσαρική κυβέρνηση γιά νά έχει λυμένα τά χέρια της στήν πάλη ένάντια στήν έπανάσταση, άρχισε μυστικές διαπραγματεύσεις μέ τή Γερμανία γιά τό κλείσιμο χωριστής εΙρήνης. Ή προετοιμασία εΙρήνης μέ τή Γερμανία προκάλεσε άνησυχία στούς Ιμπεριαλιστές τής ' Αντάντ καί στούς ρώσους ιμπεριαλιστές. ' Η 'Αντάντ φοβόταν πώς θά χάσει τή βοήθεια τού ρωσικού στρατού, ένώ ή ρωσική άστική τάξη τρόμαζε άπό τή σκέψη πώς θά σταματήσει ό χείμαρος τών κερδών πού γέμιζαν τίς τσέπες της καί δέν θά έκπληρωθοϋν τά Ιμπεριαλιστικά σχέδιά της. ' Η ρωσική άστική τάξη, έχοντας τήν ύποστήριξη τών άγγλογάλλων καί τών άμερικανών ιμπεριαλιστών, άποφάσισε νά άποτρέψει τήν έπανάσταση, άντικαθιστώντας τόν τσάρο. Υπολόγιζαν νά συλλάβουν τόν Νικόλαο Β ', νά τόν άναγκάσουν νά παραιτηθεί άπό τό θρόνο ύπέρ τοΰ άνήλικου γιοΰ του, καί σάν άντιβασιλέα (κυβερνήτη) νά βάλουν τό μεγάλο δούκα Μιχαήλ, άδελφό τοΰ τσάρου. Καί οί δυό συνωμοσίες στρέφονταν ένάντια στήν έπανάσταση, μά δέν μπόρεσαν νά άποτρέψουν τόν έρχομό της. Τό άπεργιακό κίνημα μεγάλωνε κάθε μέρα. Τό Γενάρη τού 1917 άπεργήσανε 250 χιλ. έργάτες, ένώ τό φλεβάρη πάνω άπό 400 χιλ. ' Η άτμόσφαιρα ήταν ήλεκτρισμένη στό έπακρο. Κάθε μεγάλη άπεργία μπορούσε νά μετατραπεϊ σέ έπανάσταση. Τό Γραφείο τής КБ, πού άνασυγκροτήθηκε τό φθινόπωρο τοΰ 1916, άνέπτυξε δραστήρια δουλιά. Τό Γραφείο στηριζόταν στήν Κομματική όργάνωση Πετρούπολης, καί άπόκτησε έπαφή μέ τίς κομματικές έπιτροπές τών άλλων πόλεων. Πολύ τεταμένη κατάσταση δημιουργήθηκε στήν πρωτεύουσα. Στίς 17 τοΰ φλεβάρη στό έργοστάσιο Πουτίλοφ άπέργησαν οί έργάτες ένός τμήματος. Ή διεύθυνση άποφάσισε νά κλείσει τήν έπιχείρηση άπό τίς 22 τοΰ φλεβάρη. Τήν άλλη μέρα, στίς 23 τοΰ φλεβάρη, οΙ έργαζόμενοι έπρόκειτο νά γιορτάσουν τή Διεθνή ήμέρα τής γυναίκας. ’ Η ’ Επιτροπή Πετρούπολης τών μπολσεβίκων κάλεσε τούς έργάτες νά τιμήσουν τή μέρα αύτή μέ πολιτικές συγκεντρώσεις. ΟΙ έργάτες τοΰ Πουλίτοφ όργάνωσαν διαδήλωση καί τράβηξαν γιά τό κέντρο τής πόλης. Στό δρόμο άρχισαν νά ενώνονται μέ τούς έργάτες τοΰ Πουλίτοφ καί οί έργάτες άλλων έργοστασίων. Τή μέρα αύτή άπήργησαν 128 χιλ. έργάτες. Στή διαδήλωση πήραν μέρος οί γυναίκες πού στέκονταν στίς ούρές γιά τρόφιμα. 'Εμφανίστηκαν πλακάτ μέ τά συνθήματα: «ΨωμίΙ», «Κάτω ό πόλεμοςΙ», «Κάτω ή άπολυταρχίαΙ». Τήν άλλη μέρα ή διαδήλωση φούντωσε μέ καινούργια δύναμη.

219

Στήν πρωτεύουσα άπεργοϋσαν περίπου 200 χιλ. άνθρωποι. 01 μπολσεβίκοι άποφάσισσν νά τή μετατρέψουν σέ γενική άπεργία καί νά περάσουν σέ έξέγερση. ΣτΙς 25 τοϋ Φλεβάρη κηρύχτηκε γενική άπεργία. Άρ χισ α ν οί συγκρούσεις μέ τήν άστυνομία, έπεσαν οί πρώτοι νεκροί καί τραυματίες. 01 τσαρικές άρχές, φοβούμενες έπέκταση τών γεγονότων, ζήτησαν ένισχύσεις άπό τό μέτωπο. Ό Νικόλαος Β ' έδοσε άπευθεΐας άπό τό Γενικό έπιτελεϊο (έπιτελεΐο τοϋ άνώτατου διοικητή) τή διαταγή: «Διατάσσω νά σταματήσουν αΰριο κιόλας οί ταραχές στήν πρωτεύουσα...». Τή νύχτα πρός τίς 26 τοΰ Φλεβάρη ή όχράνα έκαμε μαζικές συλλήψεις στίς έργατικές συνοικίες. Κατόρθωσε νά συλλάβει μερικά μέλη тгЦ Έπιτροπής Πετρούπολης τών μπολσεβίκων. Τό πρωί τής 26 τοΰ Φλεβάρη οι έργάτες, άπαντώντας στό κάλεσμα τών μπολσεβίκων, άρχισαν νά περνάν άπό τήν πολιτική άπεργία σέ έξέγερση. Οΐ έργάτες άφόπλιζαν τήν άστυνομία καί όπλΐζονταν. ' Η άστυνομία άνοιξε πϋρ ένάντια στούς διαδηλωτές. Μόνο στήν πλατεία Ζνάμενσκαγισ σκοτώθηκαν 40 περίπου άτομα. Κάτω άπό τήν έπίδραση τών έπανασταστικών γεγονότων οΐ στρατιώτες άρχισαν νά ταλαντεύονται. Ή έπιτροπή Πετρούπολης κάλεσε τούς στρατιώτες νά προσχωρήσουν στήν έπανάσταση. «...Μ ό­ νο ή άδελφική συμμαχία τής έργατικής τάξης καί τοΰ έπαναστατικοϋ στρατού — έλεγε ή προκήρυξη — θά φέρει τήν έλευθερία στό σκλάβο λαό καί τό τέλος τοΰ άδελφοκτόνου καί παράλογου μακελειού». Στά τμήματα έφέδρων τής Πετρούπολης βρίσκονταν πολλοί έργάτες τής πρωτεύουσας, πού δέν είχαν κόψει τήν έπαφή μέ τίς έπιχειρήσεις τους. 01 έργάτες έμπαιναν στούς στρατώνες, γιά νά πείσουν τούς στρατιώτες νά ύποστηρίξουν τήν έπανάσταση. Έ ν α ς λόχος τοΰ συντάγματος Πάβλοβσκι άρνήθηκε νά πυροβολήσει ένάντια στό λαό. Τήν άλλη μέρα, στίς 27 τοϋ Φλεβάρη, ή έξέγερση άγκάλιασε όλόκληρη τήν πόλη. Οΐ έξεγερμένοι έργάτες κατέλαβαν τό όπλοστάσιο καί έξοπλίστηκαν. 01 στρατιώτες άρχισαν νά περνάν μέ τό μέρος τής έπανάστασης. Κατά τό βράδυ πάνω άπό 60 χιλ. στρατιώτες τής φρουράς ένώθηκαν μέ τόν έπαναστατημένο λαό. Έ τ σ ι δημιουργήθηκε ή συμμαχία τών έργατών καί τών άγροτών, πού ήταν ντυμένοι στό χακί. Καταλήφθηκαν οΐ φυλακές καί άπελευθερώθηκαν οΐ πολιτικοί κρατούμενοι. Τό Γραφείο τής Κεντρικής Έπιτροπής τοϋ Κόμματος έβγαλε διακήρυξη καί καλοϋσε τό λαό νά βάλει τέρμα στόν τσαρισμό καί νά παλαίψει γιά τή δημιουργία προσωρινής έπαναστατι­ κής κυβέρνησης, πού πρέπει νά έγκαθιδρύσει τή λαοκρατική δημο­ κρατία, νά καθιερώσει τό όχτάωρο, νά δημεύσει τή γή τών τσιφλι­ κάδων πρός όφελος τής άγροτιάς κα( μαζί μέ τούς έργάτες όλου τοΰ κόσμου νά πετύχει τό άμεσο σταμάτημα τοϋ Ιμπεριαλιστικού πο­ λέμου. 01 μπολσεβίκοι ήταν τό μοναδικό Κόμμα, πού άπευθύνθηκε στό λαό μέ έπαναστατικές θέσεις καί κάλεσε τις μάζες νά συντρίψουν

220

όριστικά τόν τσαρισμό. Κάτω άπό τά χτυπήματα τών λαϊκών μαζών, πού τίς Εμψύχωναν οί μπολσεβίκοι, κστέρευσε ή μοναρχία τών Ρομάνοφ. Τή μέρα πού νίκησε ή έξέγερση οΙ μπολσεβίκοι κάλεσαν τούς έργάτες νά δημιουργήσουν Σοβιέτ τών εργατών βουλευτών. Στήν προκήρυξή τους έγραφαν: «Γιά νά νικήσουμε μάς χρειάζεται όργάνωση, μάς χρειάζεται ένα καθοδηγητικό κέντρο τοΰ κινήματος. Κάνετε άμέσως έκλογές έργοστασιακών άπεργιακών έπιτροπών στά έργοστάσια. ΟΙ άντιπρόσωποί τους θά άποτελέσουν τό Σοβιέτ τών Έργατώ ν ВоиАеиτών, πού θά άναλάβει τόν όργανωτικό ρόλο στό κίνημα, θά δημιουργήσει τήν Προσωρινή έπαναστατική κυβέρνηση». Τό βράδυ τής 27 τοΰ Φλεβάρη έμφανίστηκαν στά άνάκτορα τής Ταυρίδ<ις οί πρώτοι άντιπρόσωποι, πού έκλέχτηκαν άπό τίς έπιχει ρή­ σεις καί τά στρατιωτικά τμήματα. ’ Η μαχητική ένότητα τών έργατών καί τών στρατιωτών, πού άρχισε στούς δρόμους καί τίς πλατείες τής Πετρούπολης όλοκληρώθηκε μέ τή δημιουργία μιας ένιαίας έπανα­ στατικής όργάνωσης: τοΰ Σοβιέτ τών έργατών καί στρατιωτών βουλευτών, σέ διάκριση άπό τήν έπανάσταση τοΰ 1905 όπότε ύπήρχαν χωριστά Σοβιέτ. ' Η νίκη τής έξέγερσης στήν Πετρούπολη ύποστηρίχτηκε άπό τήν έπαναστατική άνατροπή σ 'ό λη τή χώρα. Σ 'όλα τά κυβερνεία καί στίς περισσότερες πρωτεύουσες τών νομών έκλέχτηκαν Σοβιέτ τών έργα­ τών καί στρατιωτών βουλευτών. Σέ πολλές βιομηχανικές περιοχές στήν Κεντρική βιομηχανική περιοχή, στά Ούράλια, στό Ντονμπάς, τά Σοβιέτ καθιέρωναν μέ δική τους πρωτοβουλία τήν όχτάωρη έργάσιμη μέρα, διέλυαν τήν άστυνομία καί συγκροτούσαν Κόκκινη φρουρά γιά τήν περιφρούρηση τών έπιχειρήσεων καί τήν ύπεράσπιση τής έπανάστασης, άπέλυαν τούς τσαρικούς δικαστές καί έκλεγαν και­ νούργιους λαϊκούς δικαστές. Σέ πολλές περιπτώσεις τά Σοβιέτ έδιωχναν τίς διευθύνσεις τών έργοστασίων, πού διακρίθηκαν γιά τίς άγριότητές τους ένάντια στούς έργάτες, καί έγκαθιστοΰσαν έργατικό έλεγχο, έπωμίζονταν τόν άγώνα γιά τήν άντιμετώπιση τών έπισιτιστικών δυσκολιών, ύποστήριζαν τούς έργάτες στίς συγκρούσεις μέ τ'άφεντικά. ΟΙ φρουρές ύπάγονταν στά Σοβιέτ. Τά Σοβιέτ, όντας όργανα τής συμμαχίας τών έργατών καί τών άγροτών, ήταν όργανα τής έξέγερσης καί όργανα τής έξουσίας τών έργατών καί τών άγροτών, πού είχαν νικήσει στήν έπανάσταση. Παράλληλα, όμως, μέ τά Σοβιέτ, πού προσωποποιούσαν τήν έπαναστατική δημοκρατική δικτατορία τοΰ προλεταριάτου καί τής άγροτιας έμφανίστηκε καί ή Προσωρινή κυβέρνηση, πού άποτελοΰσε όργανο τής δικτατορίας τής άστικής τάξης καί τών τσιφλικάδων. Μέ τίς πρώτες κιόλας είδήσεις γιά τή νίκη τής έπανάστασης στήν πρωτεύουσα, ή Κρατική Δούμα έξέλεξε Προσωρινή έπιτροπή, στήν όποία άνέθεσε τήν «έπιβολή τής τάξης» στήν πόλη. ' Η έπιτροπή δέν

221

σκεφτόταν καθόλου νά πάρει στά χέρια της τήν έξουσία. Έσ τειλε μιά άντιπροσωπεία στό μέτωπο, στό Νικόλαο Β ' γιά νά τόν πείσει νά παραιτηθεί άπό τό θρόνο ύπέρ τοΰ γιοΰ του. Τή ν άπαίτηση αύτή τήν ύποστήριξαν οΙ διοικητές δλων τών μετώπων, πού δήλωσαν στόν Νικόλαο Β ' πώς δέν έγγυοΰνται γιά τό στρατό. ’ Ο τσάρος ύπέγραψε ένα διάγγελμα πού έλεγε δτι πσραιτείται καί ό Ιδιος καί ό γιός του άπό τήν έξουσία ύπέρ τοΰ άδελφοϋ του Μιχαήλ. ’ Η άπόπειρα τής άστικής τάξης νά διατηρήσει τή μοναρχία δέν πέτυχε. Τό πρόβλημα τής έξουσίας δέν λύθηκε στούς τέσσερις τοίχους τής Κρατικής Δούμας: τό έλυσαν οί έξεγερμένοι έργάτες καί .στρατιώτες. Ό τ α ν ό καντέτος Μιλιουκόφ, μέλος τής Προσωρινής έπιτροπής τής Κρατικής Δούμας, έκφράστηκε σ ’ ένα συλλαλητήριο ύπέρ τής διατήρησης τής μοναρχίας, ξέσπασε θύελλα άγανάκτησης μέσα στό λαό. ' Η άστική τάξη άποφάσισε νά πάρει στά χέρια της τήν έξουσία, γιά νά μήν έπιτρέψει τήν έπέκταση τής έπανάστασης. Ή Προσωρινή έππροπή τής Κρατικής Δούμας ήρθε σέ διαπραγ­ ματεύσεις μέ τό Σοβιέτ τών έργατών καί στρατιωτών βουλευτών τής Πετρούπολης. Στό Σοβιέτ καί Ιδιαίτερα στό προεδρείο του ύπερίσχυσν οΙ έσέροι καί οΙ μενσεβίκοι. ΟΙ έσέροι καί οΙ μενσεβίκοι, πού φοβούνταν τό φούντωμα τής έπανάστασης δχι λιγότερο άπό τά άστικά κόμματα, έσπευσαν μέ τή σειρά τους νά σταματήσουν δσο τό δυνατό πιό γρήγορα τήν έπαναστατική πάλη τοΰ λαοΰ. Αποφάσισαν νά ύποστηρίξουν τήν άστική κυβέρνηση πού σχημάτισε ή Προσωρινή έπιτροπή τής Κρατικής Δούμας. ΟΙ έσέροι καί οΙ μενσεβίκοι άπέφευγαν ώστόσο νά πάρουν άνοιχτό μέρος σ ’ αύτήν τήν κυβέρνηση, γιά νά μήν χάσουν τήν έμπιστοσύνη τών μαζών. Στίς 2 τοΰ Μάρτη μέ βάση αύτή τή συμφωνία σχηματίστηκε ή άστική Προσωρινή κυβέρνηση ύπό τήν προεδρεία τοϋ πρίγκηπα Γ κ. Ε. Λβόφ. ΟΙ περισσότεροι ύπουργοί άνήκαν στά Κόμματα τών όχτωβριστών καί τών καντέτων. Στήν κυβέρνηση μπήκε καί ό τρουντοβίκος Κέρενσκι, πού δέν άντιπροσώπευε κανέναν, άλλά τόν έβαλε ή άστική τάξη γιά νά έξαπατήσει τίς μάζες, σάν «έγγυητής τής δημοκρατίας» δπως έγραφε ό άστικός τύπος. Στά διάφορα μέρη ό λαός καθαίρεσε τούς γενικούς διοικητές τών κυβερνείων καί τούς διοικητές τής άστυνομίας. Στή θέση τους ή Προσωρινή κυβέρνηση διόρισε τούς πρόεδρους τών ζέμστβο, πού είχαν έκλεγεΐ σύμφωνα μέ τούς παλιούς, τούς τσαρικούς νόμους, σάν δικούς της έπιτρόπους, πού κατά κανόνα ήταν καντέτοι καί δχτωβριστές. Ή κυβέρνηση προσπα­ θούσε νά διατηρήσει δσο τό δυνατό περισσότερα στοιχεία άπό τόν παλιό κρατικό μηχανισμό. Έ τ σ ι, έγκαθιδρύθηκε στή χώρα δυαδική έξουσία: ή Προσωρινή κυβέρνηση καί τό Σοβιέτ τών έργατών καί στρατιωτών βουλευτών. ΟΙ έσερομενσεβίκοι ήγέτες τού Σοβιέτ παραχώρησαν έθελοντικά τήν έξουσία στήν άστική τάξη καί άνέλαβαν τήν ύποχρέώση νά ύποστηρί­ ξουν τήν άστική Προσωρινή κυβέρνηση. Δημιουργήθηκε ένα έξσιρετι-

222

κά πρωτότυπο σύμπλεγμα δύο δικτατοριών: τής δικτατορίας τής άστικής τάξης καί τής έπαναστατικής-δημοκρστικής δικτατορίας той προλεταριάτου καί τής άγροτιάς. 1Η κατάληψη τής κρατικής έξουσίας άπό τήν άστική τάξη έξηγεϊται άπό ,μιά σειρά περιστατικά. ' Η έπανάσταση τοϋ Φλεβάρη ήταν μιά άπότομη στροφή άπό τήν άνομία καί τήν τρομοκρατία τοΰ τσαρισμοΰ στήν πλατιά πολιτική έλευθερία. Δεκάδες έκατομμύρια άνθρωποι, πού ώς τότε δέν έπαιρ­ ναν μέρος στήν πολιτική, δέν είχαν πείρα άπό πολιτική, τραβήχτηκαν άμέσως στήν πολιτική δράση. Τήν κύρια μάζα τοΰ πληθυσμού στή Ρωσία άποτελοϋσαν οί μικροαστοί, πού ταλαντεύονταν άνάμεσα στήν άστική τάξη καί στό προλεταριάτο. Αύτό είχε άποφασιστική έπίδραση σέ πλατιούς κύκλους τών έργατών. « Έ ν α γιγάντιο μικροαστικό κύμα — έγραφε ό Λένιν — κατάκλυσε τά πάντα, έπνιξε τό συνειδητό προλεταριάτο όχι μόνο μέ τόν όγκο του, μά καί ιδεολογικά, δηλαδή μόλυνε, κατάκτησε πολύ πλατιούς έργστικούς κύκλους μέ τίς μικροαστικές άντιλήψεις γιά τήν πολιτική» ( Ά π α ν τ α , 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 31 ος, σελ. 156). Τό μικροαστικό κύμα καθόρισε τή σύνθεση τών περισσότερων Σοβιέτ, δίνοντας στούς έκπροσώπους τών έσέρων καί τών μενσεβίκων τήν πλειοψηφία μέσα σ ’ αύτά. Έ τ σ ι έξηγείται γιατί οί έργάτες καί οΐ άγρότες πού νίκησαν, έδοσαν μόνοι τους, μέσω τών δικών τους Σοβιέτ, τήν έξουσία στούς έκπροσώπους τής άστικής τάξης. Τή στιγμή πού οί μπολσεβίκοι μάχονταν έπικεφαλής τών μαζών ένάντια στόν τσαρισμό, οί έσέροι καί οί μενσεβίκοι έσπευδαν νά έπωφεληθοΰν άπό τή λαϊκή νίκη καί, πατώντας στήν κορυφή τοΰ έπαναστατικοΰ κύματος, ν'άνέβουν στήν καθοδήγηση τών Σοβιέτ. Ά λ λ η αίτία γιά τήν κατάληψη τής έξουσίας άπό τήν άστική τάξη ήταν ή άνεπαρκής όργάνωση καί συνειδητότητα τοΰ προλεταριάτου καί τής άγροτιάς. Τά κατασταλτικά μέτρα τοΰ τσαρισμού έπεφταν μ ’ δλο τους τό βάρος πάνω στίς έργατικές όργανώσεις. ΟΙ περισσό­ τεροι καθοδηγητές τοΰ Κόμματος τών μπολσεβίκων βρίσκονταν στίς φυλακές, στήν έξορία ή στό έξωτερικό. Ό В. I. Λένιν ήταν άναγκασμένος νά ζεϊ στό έξωτερικό. Ή σύνδεσή του μέ τή Ρωσία ήταν πολύ δύσκολη, ένώ οΙ πολιτικές όργανώσεις τής άστικής τάξης δέν καταδιώκονταν. Ή άστική τάξη στή διάρκεια τοΰ πολέμου δυνάμωσε οίκονομικά καί πολπικά, ήταν έκεΐνο τόν καιρό καλύτερα όργανωμένη άπό τίς λαϊκές μάζες. Τό προλεταριάτο, έξαιτίας τών διώξεων άπό τόν τσαρισμό, βρέθηκε λιγότερο όργανωμένο. Τό πιό ώριμο πολιτικά τμήμα του εϊχε έπιστρατευθεί, ένα μέρος του χάθηκε στόν πόλεμο. Στή θέση τών έπιστρατευμένων ήρθαν στίς έπιχειρήσεις καινούργιοι άνθρωποι άπό τό χωριό. Χρειαζόταν χρόνος γιά νά άναδιαπαιδαγωγηθοΰν. Στή νίκη τής άστικής τάξης έπαιξε τό ρόλο της καί ή βοήθεια τών ξένων καπιταλιστών.

223

ΣΥΝΤΟΜΑ

ΣΥΜ ΠΕΡΑΣΜ ΑΤΑ

Ό παγκόσμιος Ιμπεριαλιστικός πόλεμος τοΰ 1914-1918 ήταν γέννημα τών άντιθέσεων τού Ιμπεριαλισμού. 'Εμφανίστηκε σάν άποτέλεσμα τής άνισόμετρης άνάπτυξης τοΰ καπιταλισμού, σάν άποτέλεσμα τής πάλης τών μονοπωλητών γιά τό ξαναμοίρασμα τοΰ κόσμου καί τής έπιδίωξής τους νά πνίξουν τό έπαναστατικό κίνημα. Ό πόλεμος έφερε άμέτρητες συμφορές στούς λαούς. Στόν πόλεμο σκοτώθηκαν 10 έκστομ. καί τραυματίστηκαν 20 έκατομ. άνθρωποι. ' Ο πόλεμος δξυνε όλες τίς άντιθέσεις τοΰ Ιμπεριαλισμού. ΊΗτα ν μιά χτυπητή εκδήλωση τής γενικής κρίσης τοΰ καπιταλισμού. ’ Ο πόλεμος έδειξε χειροπιαστά πού όδηγεΐ ή κυριαρχία τοΰ ιμπερια­ λισμού. ' Επιτάχυνε τή μετεξέλιξη τοΰ μονοπωλιακού καπιταλισμού σέ κρατικο-μονοπωλιακό καπιταλισμό. Έ τ σ ι μεγάλωσε τίς άντικειμενικές προϋποθέσεις τής έπανάστασης. Ό В. I. Λένιν έγραφε ότι ό πόλεμος ύπήρξε ό παντοδύναμος «σκηνοθέτης» τής έπανάστασης. Τά περισσότερα Κόμματα τής II Διεθνούς πρόδοσαν τό σοσιαλι­ σμό, ύπεράσπισσν τόν Ιμπεριαλισμό κι έτσι εύθύνονται άπέναντι στήν άνθρωπότητα γιά τίς τρομερές συνέπειες τοΰ αίματηροΰ πολέμου. ' Η II Διεθνής χρεοκόπησε. Μόνο τό Κόμμα τών μπολσεβίκων στάθηκε παράδειγμα πίστης στήν ύπόθεση τοΰ σοσιαλισμού καί πρότυπο έπανασταστικής δουλιάς μέσα στίς μάζες, πρότυπο πάλης γιά τήν προετοιμασία τών μαζών, καθώς καί τοΰ στρατού, γιά τήν έπανάστα­ ση. Μόνο τό Κόμμα τών μπολσεβίκων έριξε σωστά συνθήματα πάλης ένάντια στόν Ιμπεριαλιστικό πόλεμο, γιά τήν άνατροπή άπό τήν έργατική τάξη κάθε έμπόλεμης χώρας τής δικής του κυβέρνησης. Τό Κόμμα άνέτττυξε τό μαρξισμό, πλουτίζοντάς τον μέ τή διδασκαλία τοΰ В. I. Λένιν γιά τόν Ιμπεριαλισμό, μέ τή διδασκαλία γιά τή δυνατότητα τής νίκης τού σοσιαλισμού σέ μιά, ξεχωριστά παρμένη, χώρα. Ό В. I. Λένιν, σωστά ύπολογίζοντας τήν προσέγγιση τών έπαναστατικών μαχών, άνέτττυξε τή μαρξιστική θεωρία τής έπανάστα­ σης σύμφωνα μέ τίς συνθήκες τής έποχής τοΰ Ιμπεριαλισμού καί μέ βάση τή νέα πείρα τής έπαναστατικής πάλης. Έκαμε τήν άνάλυση τής έπερχόμενης έπανάστασης στή Ρωσία, τή χαρακτήρισε σάν άστικοδημοκρατική έπανάσταση, ή όποία στίς συνθήκες τής νέας έποχής γρήγορα μετεξελίσσεται σέ σοσιαλιστική. Ή άστικοδημοκρατική έπανάσταση τοϋ Φλεβάρη έπιβεβαίωσε τήν όρθότητα τών συνθημάτων τοϋ Κόμματος, πού έπεξεργάστηκε ό Λένιν. "Ηταν ή άρχή τής μετατροπής τοΰ ιμπεριαλιστικού πολέμου σέ έμφύλιο πόλεμο. ' Η έπανάσταση έδειξε πόσο σωστή ήταν ή θέση τού Κόμματος πού άπέβλεπε στήν ήττα τής δικής του κυβέρνησης. Ή ήττα τοΰ τσαρισμού διευκόλυνε τήν έπαναστατική κινητοποίηση τών μαζών, πού καί άνέτρεψαν τήν άπολυταρχία. Ή έπανάσταση έπιβεβαίωσε πώς οΙ μπολσεβίκοι σωστά καί έγκαιρα διέκοψαν μέ τούς μενσεβίκους, καί τούς έδιωξαν άπό τό Κόμμα.

224

Στήν έπανάσταση той φλεβάρη, μέ τή δημιουργική πρωτοβουλία τών Ιδιων τών μαζών, σχηματίστηκαν τά Σοβιέτ τών έργατών καί στρατιωτών βουλευτών, όργανα τής επαναστατικής δημοκρατικής δικτατορίας той προλεταριάτου καί τής άγροτιάς. Οί μενσεβίκοι δμως μαζί μέ τούς έσέρους, πού ύπερίσχυαν στά περισσότερα Σοβιέτ, πρόδοσαν τά συμφέροντα τών έργατών καί τών άγροτών καί παρέδοσαν τήν κρατική έξουσία στήν Προσωρινή κυβέρνηση, δργανο τής δικτατορίας τής άστικής τάξης. Στή χώρα έγκαθιδρύθηκε δυαδική έξουσία. Μπροστά στό Κόμμα μπήκε τό καθήκον νά πετύχει τό πέρασμα όλης τής έξουσίας στά Σοβιέτ.

225

Κ ΕΦ Α ΛΑΙΟ VII

ΤΟ Κ Ο Μ Μ Α ΕΜ Π Ν ΕΥΣΤΗ Σ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΤΗΣ ΤΗΣ Ν ΙΚΗ Σ ΤΗΣ Μ Ε ΓΑ Λ Η Σ Ο Χ ΤΩ Β ΡΙΑΝ Η Σ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ (Μ άρτης-Όχτώ βρης 1917)

1. ’ Η διεθνής καί ή έσωτερική κατάσταση τής χώρα μετά τήν άνατροπή του τσαρισμού. ' Η έξοδος τοΰ Κόμματος άπό τήν παρανομία Ή έπανάσταση τοΰ φλεβάρη 1917 άλλαξε τή διεθνή θέση τής Ρωσίας. Οί εργαζόμενοι δλου τοΰ κόσμου χαιρέτισαν μέ χαρά τήν έργατική τάξη τής Ρωσίας, πού στά χρόνια τοΰ ιμπεριαλιστικού πολέμου σήκωσε πρώτη τή σημαία τής έξέγερσης. Κάτω άπό τήν επίδραση τής ρωσικής έπανάστασης δυνάμωσε τό έργατικό καί άντιπολεμικό κίνημα στίς άλλες χώρες, ιδιαίτερα στίς έμπόλεμες. Ή έπανάσταση προκάλεσε τρομερή άνησυχία στίς κυρίαρχες τάξεις καί τών δυό ιμπεριαλιστικών συνασπισμών, τής ‘Αντάντ καί τής Γερμανίας μέ τούς συμμάχους της.' Η κατάσταση τών έμπόλεμων δυνάμεων δέν ήταν ϊδια. ’ Η Γερμανία σημείωσε μεγάλες έπιτυχίες στό μέτωπο, μά οί δυνάμεις της είχαν ένταθεϊ στό έπακρο1 ή βιομηχανία μόλις καί μετά βίας τά κατάφερνε νά άνεφοδιάζει τό μέτωπο, ό λαός πεινούσε. ’ Η συνέχιση τοΰ πολέμου σέ δυό μέτωπα, καί ένάντια στήν 'Α γγλία καί στή Γαλλία καί ένάντια στή Ρωσία, άπειλοΰσε τή Γερμανία μέ ήττα. ΟΙ κυβερνήσεις τής Γερμανίας καί τών συμμάχων της άποφάσισαν νά έκμεταλλευτούν τήν έπανάσταση στή Ρωσία γιά νά τής επιβάλουν χωριστή ειρήνη, καί νά στρέψουν έπειτα όλες τίς δυνάμεις τους ενάντια στήν 'Αντάντ. φοβούνταν έπίσης μήπως τό βάθαιμα τής έπανάστασης όδηγήσει στό σάρωμα τής άστικής κυβέρνησης στή Ρωσία καί στό δυνάμωμα τοΰ επαναστατικού κινήματος σέ δλο τόν κόσμο, συμπεριλαμβανομένης καί τής Γερμα­ νίας. ' Η κατάσταση τής ' Αγγλίας καί τής Γαλλίας ήταν κάπως καλύτερη άπό τήν κατάσταση τής Γερμανίας καί τών συμμάχων της. Οί Ενωμένες Πολιτείες τής 'Αμερικής, επιδιώκοντας δικούς τους ιμπε­ ριαλιστικούς σκοπούς, τάχθηκαν τόν 'Α πρίλη τοΰ 1917 στό πλευρό τής 'Α ντάντ μέ δλη τήν τεράστια βιομηχανική τους δύναμη. Ή 'Αντάντ, όμως, φοβόταν πώς ή άνάπτυξη τής έπανάστασης θά έχει έπίδραση πάνω στό έργατικό κίνημα στά μετόπισθέν της, θά όδηγήσει

226

τήν έξοδο τής Ρωσίας άπό τόν πόλεμο καί, συνεπώς θά δυσκολέψει τή νίκη ένάντια στή Γερμανία. Οί Ιμπεριαλιστές τής ' Αντάντ άποφάσισαν νά ύποστηρίξουν τήν Προσωρινή κυβέρνηση καί νά έξαναγκάσουν τή Ρωσία νά συνεχίσει τόν πόλεμο. Ταυτόχρονα οΙ ιμπεριαλιστές τών ΕΠΑ, τής 'Α γγλίας καί τής Γαλλίας ύπολόγιζαν νά έπωφεληθοϋν άπό τήν έξασθένηση τής Ρωσίας στόν πόλεμο γιά μιά άκόμη μεγαλύτερη οικονομική ύποδούλωσή της. Ή άστική τάξη όλων τών έμπόλεμων χωρών έπεδίωκε νά βοηθήσει τήν Προσωρινή κυβέρνηση νά πνίξει τήν έπανάσταση στή Ρωσία καί μ'αύτόν τόν τρόπο ν'άποτρέψει τήν έπανάσταση στά μετόπισθέν της. Οί έργαζόμενοι, κάνοντας τήν έπανάσταση, έλπιζαν νά άποκτήσουν ειρήνη, γή, ψωμί κι έλευθερία. Μά ή Προσωρινή κυβέρνηση ούτε κάν σκεφτόταν νά σταματήσει τόν πόλεμο, άπεναντίας μάλιστα, ήθελε νά έκμεταλλευτεί τήν έπανάσταση γιά νά πραγματοποιήσει τά κατακτητικά σχέδιά της. 'Αναγνώρισε τά τσαρικά σύμφωνα, πού έδεναν τήν Ρωσία στήν 'Αντάντ. Ή άστική τάξη έλπιζε άτι ή συνέχιση τοϋ πολέμου θά τή βοηθήσει νά έκμηδενίσει τή δυαδική έξουσία στή χώρα καί άτι όλη ή έξουσία θά περάσει στά χέρια της. Τό σύνθημά της ήταν «Πόλεμος ώς τήν τελική νίκηΙ». Ή Προσωρινή κυβέρνηση δέν ήθελε νά λύσει καί τό άγροτικό πρόβλημα. Τό νά δόσει γή στούς άγρότες δέν σήμαινε μόνο χτύπημα ένάντια στήν τσιφλικάδικη Ιδιοκτησία, άλλά ήταν καί χτύπημα ένάντια στήν καπιταλιστική ιδιοκτησία, γιατί τό μεγαλύτερο μέρος τής γής τών τσιφλικάδων ήταν ύποθηκευμένο στίς τράπεζες. ’ Η δήμευση τής γής τών τσιφλικάδων θά σήμαινε τήν άπώλεια τραπεζιτικών κεφαλαίων πολλών δισεκατομμυρίων. Ή προσωρινή κυβέρνηση, έπειδή δέν τολμούσε νά δηλώσει άνοιχτά ότι δέν θέλει νά δόσει τή γή στούς άγρότες, τούς ξεγελούσε, άναβάλλοντας τή λύση τοϋ ζητήματος ώς τή σύγκληση τής Συντακτικής συνέλευσης, τσακίζοντας τίς προσπάθειες τών άγροτών νά πάρουν τή γή τών τσιφλικάδων. ’ Η άστική τάξη δέν σκεφτόταν νά βελτιώσει τήν κατάσταση τών έργαζομένων. ' Αναλαβαίνοντας τήν έξουσία, πήρε όλα τά μέτρα γιά ν' αυξήσει τά κέρδη της. ’ Η άστική κυβέρνηση κατάργησε δλους τούς παλιούς νόμους, πού έμπόδιζαν τήν άνάπτυξη τών τραπεζών, τήν ίδρυση μετοχικών έταιριών, τήν άνάπτυξη τών μονοπωλίων. Ή Προσωρινή κυβέρνηση δέν είχε πρόθεση νά έξαλείψει τήν Φνική καταπίεση. Ή κυβέρνηση αύτή, ιμπεριαλιστική ώς πρός τό χαρακτήρα της, συνέχιζε τήν άποικιοκρατική πολιτική. Στίς έπαρχίες παρέμεινε χωρίς καμιά άλλαγή άλόκληρος ό μηχανισμός καταπίεσης. Στίς συνθήκες, όμως, τής έπανάστασης, ή Προσωρινή κυβέρνηση δέν μπορούσε νά κατεβεί σέ άνοιχτό άγώνα ένάντια στά Σοβιέτ, πού είχαν στό πλευρό τους τίς μάζες. "Εκανε συγκαλυμμένο άγώνα ένάντια στό έπαναστατικό κίνημα τών μαζών, προσπαθώντας νά

227

κερδίσει χρόνο γιά νό συγκεντρώσει δυνάμεις γιά τήν άνοιχτή έπίθεση. Στήν πάλη γιά τήν μονοκυριαρχία της ή άστική τάξη ύπολόγιζε στήν ύποστήριξη τών έσέρων καί τών μενσεβίκων, πού θεωρούσαν πώς ή έπανάσταση τελείωσε καί ό σκοπός της έπιτεύχθηκε, έφόσον ό τσαρισμός άνατράπηκε καί ή άστική τάξη βρίσκεται στήν έξουσία, καί πώς δέν μπορεϊ νά γίνεται κάν λόγος γιά πέρασμα στή σοσιαλιστική έπανάσταση. Οί έσέροι καί οί μενσεβίκοι διαβεβαίωναν τό λαό πώς μέ τή νίκη τής έπανάστασης άλλαξε ό χαρακτήρας τοΰ πολέμου, πώς έπαψε τάχα νά εϊναι ιμπεριαλιστικός, καί καλοΰσαν στήν άμυνα τής άστικής πατρίδας. Έξαπατώντας τό λαό, αύτοαποκαλοΰνταν «έπα­ ναστάτες άμυνίτες». Τό μεγαλύτερο μέρος τών λαϊκών μαζών, πού μόλις είχε τραβηχτεί στήν πολιτική, δέν κατάλαβε άμέσως τήν άπάτη καί πίστεψε τούς έσέρους καί τούς μενσεβίκους. Ό В. I. Λένιν έκανε αύστηρή διάκριση άνάμεσα στό «άμυνίτικο» πνεύμα πού άγκάλιασε εκατομμύρια άγρότες καί έργάτες, καί στόν άμυνιτισμό τών μενσεβίκων καί τών έσέρων. ΟΙ έργάτες καί έργαζόμενοι άγρότες δέν είχαν συμφέρον άπό τόν πόλεμο. Τό «άμυνίτικο» πνεύμα τών μαζών ήταν άποτέλεσμα τής καλόπιστης πλάνης τους. Δέν συνέβαινε τό Γδιο μέ τούς έσέρους καί τούς μενσεβίκους. Ό άμυνιτισμός τους έξηγούνταν μέ τό ένδιαφέρον όρισμένης μερίδας μικροαστών, πού τόν έκπροσωπούσαν αύτοί, νά πάρει κάποιο ποσοστό άπό τά ύπερκέρδη, πού έβγαζαν οί καπιταλιστές άπό τόν πόλεμο. ΟΙ έσέροι καί οΙ μενσεβίκοι ύπόσχονταν νά έπιβάλουν έλεγχο στή δράση τής Προσωρινής κυβέρνησης. Κι έβγαλαν τή διατύπωση: «όσοτόσο»: όσο ή κυβέρνηση θά λύνει τά προβλήματα τής έπανάστασης, τόσο πρέπει νά τήν ύποστηρίζουμε- κι άν ή κυβέρνηση δοκιμάσει νά γυρίσει πίσω, πρός τό παλιό καθεστώς, πρέπει νά τής κάνουμε κριτική, σέ καμιά όπως περίπτωση νά μήν τήν άνατρέψουμε. Αύτό άποτελοϋσε έξαπάτηση τών μαζών, γιατί δέν μπορεϊ νά κάνει κανείς έλεγχο δίχως έξουσία. Στήν πραγματικότητα ένας τέτιος έλεγχος σήμαινε συμβιβασμό μέ τήν άστική κυβέρνηση, παροχή σ'α ύτήν έμπιστοσύνης καί ύποστήριξης. Σήμαινε περιορισμό τών Σοβιέτ καί παράδοση όλόκληρης τής έξουσίας στά χέρια τής άστικής τάξης. ΟΙ έσέροι καί ο! μενσεβίκοι, όπως καί ή άστική Προσωρινή κυβέρνηση, προσπαθούσαν - νά πείσουν τό λαό νά περιμένει νά λυθούν τά προβλήματα τής εΙρήνης, τής γής, τοϋ ψωμιού στή Συντακτική συνέλευση, άλλά ο! ίδιοι δέν βιάζονταν γιά τή σύγκλησή της. Έ γ ιν α ν άνοιχτά κόμματα συμβιβασμού μέ τήν άστική τάξη, έπιδίωκαν νά διατηρήσουν καί νά έδραιώσουν τό καπιταλιστικό καθεστώς. Τό Κόμμα τών μπολσεβίκων βγήκε άπό τήν παρανομία καί γιά πρώτη φορά άπόκτησε τή δυνατότητα νά άναπτύσσει έλεύθερα τή δράση του. Στίς 5 τοϋ Μάρτη άρχισε νά βγαίνει ή έφημερίδα

228

«Πράβντα», όργανο τής Κεντρικής 'Επιτροπής καί τής 'Επιτροπής Πετρούπολης τού Κόμματος τών μπολσεβίκων. Τό Κόμμα, όπλισμένο μέ τή λενινιστική θεωρία τής σοσιαλιστικής έπανάστασης, πάλαιβε γιά τήν κατοχύρωση τής νίκης, γιά τό παραπέρα βάθαιμα τής έπανάστασης. Τό Κόμμα τάχθηκε ένάντια στήν παροχή έμπιστοσύνης στήν άστική Προσωρινή κυβέρνηση. Τό Γραφείο τής ΚΕ στή Ρωσία πήρε στίς 4 τοΰ Μάρτη άπόφαση ένάντια σ'όποιαδήποτε συνεννόηση μέ τήν κυβέρνηση. Τό Κόμμα ξεσκέπαζε τό έσερομενσεβίκικο σύνθημα τοΰ έλέγχου πάνω στήν κυβέρνηση. «Έλεγχος πάνω στήν Προσωρινή κυβέρνηση; — έγραφε ή «Πράβντα» τής 9 τοΰ Μάρτη 1917. — Τί θά τοϋ δόσει; (δηλ. τοΰ έργάτη). Είναι φανερό πώς ή άστική τάξη, άκόμη καί κάτω άπό τόν έλεγχο τών έργατών, δέν μπορεϊ ν ’ άναλάβει τήν έκτέλεση τών προλεταριακών προγραμμάτων καί οί έργάτες δέν έχουν τό δικαίωμα νά περιμένουν, δπως κάνει ή άστική τάξη, νά βγάλει άλλος τά κάστανα άπ’ τή φωτιά, άλλά πρέπει νά δράσουν μόνοι τους». Τό Κόμμα τών μπολσεβίκων πάλαιβε γιά τήν είρήνη, ένάντια στόν πόλεμο, πού καί μέ τήν καινούργια κυβέρνηση έξακολουθοϋσε νά είναι ιμπεριαλιστικός. ΟΙ μπολσεβίκοι καλοΰσαν τούς έργάτες νά συνεχίσουν τήν έπανάσταση, νά συγκροτήσουν έργατική φρουρά. «Τό προλεταριάτο δέν πρέπει νά ξεχνάει, — έγραφε ή «Πράβντα» — πώς μόνο μέ τό δπλο στό χέρι μπορεϊ νά κατοχυρώσει τίς κατακτήσεις του καί νά φέρει σέ πέρας τήν ύπόθεση τής έπανάστασης». ΟΙ κομματικές έπιτροπές άναδιοργανώθηκαν μέ βάση τό δημο­ κρατικό συγκεντρωτισμό. Καθιερώθηκε ή άρχή τής αίρετότητας τών κομματικών όργάνων άπό τά κάτω ώς τά πάνω. Ά ρ χισ α ν νά βγαίνουν μπολσεβίκικες εφημερίδες στή Μόσχα καί σέ άλλες βιομηχανικές περιοχές. Βγήκαν άπό τή φυλακή οΙ μπολσεβίκοι πού είχαν συλληφθεϊ άπό τίς τσαρικές άρχές. Ά ρ χισ α ν νά έπιστρέφουν άπό τίς έξορίες, τίς φυλακές καί τήν ξενητιά τά μέλη τής ΚΕ καί έπιφσνή στελέχη τοϋ κόμματος, δπως οΙ Α. Σ. Μποΰμπνοφ, φ. Ε. Τζερζίνσκι, Π. Α. Τζαπαρίτζε, Σ. Β. Κοσιόρ, В. Β. Κούιμπισεφ. Γκ. Κ. ' Ορτζονικίτζε, Ο. Α. Πιατνίτσκι, Г. Ε. Ρουτζουτάκ, Γ. Μ. Σβερντλόφ, Ν. Α. Σκρίπνικ, I. Β. Στάλιν, Σ. Γ κ. Σαουμιάν, Ε. Μ. Γ ιαροσλάβσκι καί πολλοί άλλοι, καθώς καί οί βουλευτές τής Κρατικής Δούμας Г. I. Πετρόβσκι, Μ. Κ. Μουράνοφ, А. Ε. Μπαντάγεφ, φ. Ν. Σαμόιλοφ, Ν. Ρ. Σάγκοφ. ' Η άνατροπή τού τσαρισμού έκλεισε μιά περίοδο τής ιστορίας τής χώρας κι άνοιξε μιά νέα περίοδο. Καί ή νέα κατάσταση άπαιτοϋσε άπό τό Κόμμα νέο προσανατολισμό, νέο στρατηγικό σχέδιο, άλλη τακτική κι άλλα συνθήματα. Τή λύση αύτών τών προβλημάτων τήν έδοσε ό Β. I. Λένιν. Ό Λένιν τίς πρώτες κιόλας μέρες τής έπανάστασης, δντας έκπστρισμένος, έγραφε τά «Γράμματα άπό μακριά», δπου έδειχνε ποιά γραμμή πρέπει ν ’ άκολουθήσει τό Κόμμα μετά τήν έπανάσταση τού φλεβάρη. Ό Λένιν έγραφε δτι ή έπανάσταση δέν τελείωσε άκόμη, δτι τερματίστηκε μόνο τό πρώτο της στάδιο, δτι οΙ έργάτες

229

πρέπει νά δείξουν ήρωισμό καί νά κερδίσουν τή νίκη στό δεύτερο στάδιο τής έπανάστασης. ' Ο Λένιν έβαλε τό καθήκον νά δημιουργηθεϊ έργατική πολιτοφυλακή, ή έργατικό έθελοντικό σώμα, ώστε νά μήν έπιτραπεϊ στήν άστική κυβέρνηση νά άνασυγκροτήσει τήν άστυνομία καί νά σώσει τή μοναρχία. ' Ο Λένιν έπέμενε νά άκολουθηθεϊ ή παρακάτω τακτική: «...πλήρης δυσπιστία, καμιά ύποστήριξη στή νέα κυβέρνηση, Ιδιαίτερα ύποπτευόμαστε τόν Κέρενσκι, ό έξοπλισμός τοΰ προλε­ ταριάτου είναι ή μοναδική έγγύηση, άμεσες έκλογές Δούμας στήν Πετρούπολη, καμιά προσέγγιση μέ άλλα κόμματα» ( Ά π α ν τ α , 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 31ος, σελ. 7). ’ Ο Λένιν καυτηρίαζε δριμύτατα τήν έπιδίωξη μερικών στελεχών τοϋ Κόμματος γιά συνένωση μέ τούς μενσεβίκους, πού άποτελοΰσε σοβαρό κίνδυνο γιά τήν άνάπτυξη τής έπανάστασης. ΟΙ μπολσεβίκοι άνέπτυξαν τεράστια δουλιά μέσα στίς μάζες. Τό Κόμμα έδοσε ιδιαίτερη προσοχή στήν όργάνωση καί στή συσπείρωση τής πρωτοπόρας δύναμης τής κοινωνίας, τοΰ προλετα­ ριάτου. Οί μπολσεβίκοι καλοΰσαν νά Ιδρυθοΰν Σοβιέτ σ 'ό λη τή Ρωσία καί πήραν ένεργό μέρος στήν όργάνωση Σοβιέτ έργατών καί στρατιωτών βουλευτών, έπιτροπών στό στρατό, άγροτικών όργανώσεων στό χωριό. Οί μπολσεβίκοι σχημάτιζαν τμήματα τής Κόκκινης φρουράς άπό έργάτες. Αύτά ήταν τά μαχητικά τμήματα τής έπανά­ στασης. Τό Κόμμα καλοϋσε νά Ιδρυθοΰν έργατικά συνδικάτα, πού σάν μαζικές όργανώσεις, συνενώνουν τό μεγαλύτερο δυνατό άριθμό έργατών. ΟΙ μπολσεβίκοι φρόντιζαν ώστε τά συνδικάτα νά δουλεύ­ ουν ένωμένα άδιάρηχτα μέ τό Κόμμα, πού εϊναι ό ιδεολογικός καί πολιτικός ήγέτης τοΰ προλεταριάτου. ΟΙ μπολσεβίκοι δημιουργοΰσαν εργοστασιακές επιτροπές πού άγκάλιαζαν όλους τούς έργάτες τών έπιχειρήσεων, άνεξάρτητα άπό τά συνδικάτα στά όποια άνήκαν (τήν περίοδο έκείνη οΙ έργάτες μετάλ­ λου, λογουχάρη, εϊχαν στό έργοστάσιο δικό τους συνδικάτο, οί μαραγκοί άνήκαν στό συνδικάτο τών έργατών έπεξεργασίας ξύλου, κτλ.). ΟΙ έργοστασιακές έπιτροπές στήν πλειοψηφία τους βρίσκονταν άπό τίς άρχές τής έπανάστασης κάτω άπό τήν καθοδήγηση τοϋ Κόμματος τών μπολσεβίκων. ' Από τίς πρώτες κιόλας μέρες τής επανάστασης γιά τήν καθοδή­ γηση τής κομματικής δουλιάς στό στρατό Ιδρύθηκε δίπλα στήν ΚΕ καί στήν Έπιτροπή Πετρούπολης ή «Στρατιωτική όργάνωση» («Βοένκα») μ'έπικεφαλής τόν N. I. Ποντβόισκι. Μεγάλη δουλιά γινόταν στίς γυναίκες. ’ Επανεκδόθηκε τό μπολσε­ βίκικο περιοδικό «Ραμπότνιτσα»*. Ά ρ χ ισ ε νά δημιουργεϊται ή όργάνωση τής νεολαίας. * «Εργάτρια». Σημ. Мет.

230

Τό Κόμμα ήταν πιστό στήν άρχή του: νά δουλεύει έκεϊ δπου ύπάρχουν μάζες. Τά τιτάνια καινούργια καθήκοντα δεν έγιναν κατανοητά άμέσως ά π'δλο τό Κόμμα. Τό Κόμμα είχε ν' άντιμετωπίσει μιά κατάσταση πού σπάνια συναντσται στήν ιστορία, δηλ. τή δυαδική έξουσία. Τήν ταξική σημασία καί τόν ρόλο τών Σοβιέτ δέν τήν κατάλαβαν άμέσως όλοι. 'Ορισμένες μπολσεβίκικες έπιτροπές καί πολλά έπιφανή στελέχη τοϋ Κόμματος πήραν λαθεμένη θέση άπέναντι στήν Προσωρινή κυβέρνηση. Καλοΰσαν νά έπιβληθεϊ «έλεγχος τών μαζών» στή δράση τής Προσωρινής κυβέρνησης, έννοώντας μέ τόν έλεγχο αύτό νά όργανωθοΰν καμπάνιες, διαδηλώσεις, διαμαρτυρίες ένάντια στίς προσπάθειες τής Προσωρινής κυβέρνησης νά παρελκύσει τή λύση τών προβλημάτων τής έπανάστασης, καί δέν έβαζαν ζήτημα νά περάσει όλη ή έξουσία στά Σοβιέτ. Ή θέση αύτή σήμαινε πώς ή έξουσία παραμένει στά χέρια τής άστικής Προσωρινής κυβέρ­ νησης καί δημιουργούσε στίς μάζες τή λαθεμένη άντίληψη ότι μπορεϊ τάχα ή Προσωρινή κυβέρνηση νά δράσει πρός τό συμφέρον τής έπανάστασης. Τή λαθεμένη γραμμή τοΰ «ελέγχου» ύποστήριξε άργότερα καί τό Γραφείο τής ΚΕ στή Ρωσία. Μισομενσεβίκικη θέση άπέναντι στήν Προσωρινή κυβέρνηση καί τόν πόλεμο πήρε ό Κάμενεφ γυρίζοντας άπό τήν έξορία. ' Ο Κάμενεφ δημοσίευσε άρθρο στήν «Πράβντα», στό όποϊο καλοΰσε γιά συμβατι­ κή ύποστήριξη τής Προσωρινής κυβέρνησης. Ό Κάμενεφ χω­ ρίς νά λέει ούτε λέξη γιά τό ότι ό πόλεμος καί μέ τήν Προσωρινή κυβέρνηση παραμένει Ιμπεριαλιστικός, καλοΰσε τούς στρατιώτες, «στίς σφαίρες ν'άπαντοΰν μέ σφαίρες, καί στίς όβίδες μέ άβίδες», δηλαδή νά συνεχίσουν τόν πόλεμο. ' Η θέση τοϋ Κάμενεφ προκάλεσε άμέσως τήν έντονη κριτική άπό μέρους τών μελών τοΰ Γραφείου τής ΚΕ καί τών μελών τής ' Επιτροπής Πετρούπολης τοΰ Κόμματος. Στό έπόμενο φύλλο τής «Πράβντα» ό Κάμενεφ άπόσυρε τό ζήτημα γιά ύποστήριξη καί έκφράστηκε ύπέρ τής άσκησης πίεσης πάνω στήν Προσωρινή κυβέρνηση μέ σκοπό νά άναγκαστεί νά κάνει πρόταση γιά σύναψη εΙρήνης. ν Τήν πολιτική άσκησης «πίεσης» πάνω στήν Προσωρινή κυβέρνηση μέ τό αίτημα ν ' άρχίσει άμέσως διαπραγματεύσεις εΙρήνης ύποστήριζε καί ό I. Β. Στάλιν. «... Αύτή ήταν μιά βαθιά λαθεμένη θέση — έλεγε άργότερα ό I. Β. Στάλιν — γιατί γεννούσε πασιφιστικές αύταπάτες, έχυνε νερό στό μύλο τών άμυνιτών καί δυσκόλευε τήν έπαναστατική διαπαι­ δαγώγηση τών μαζών. Αύτή τή λαθεμένη θέση τή συμμεριζόμουν τότε κι έγώ μαζί μέ άλλους συντρόφους τοΰ Κόμματος καί τήν έγκατέλειψα όλοκληρωτικά μόνο στά μέσα τοΰ 'Απρίλη, όταν τάχθηκα μέ τίς θέσεις τοΰ Λένιν» (I. Β. Στάλιν, Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 6ος, σελ. 333). Στίς 3 τοΰ Α π ρ ίλ η ό В. I. Λένιν έφτασε στήν Πετρούπολη. 01

231

λαϊκές μάζες ύποδέχτηκαν μ ' ένθουσιασμό τόν άρχηγό τους. Ό λ ε ς οΐ συνοικίες τής πρωτεύουσας έστειλαν πολυάριθμες έργατικές άντιπροσωπεϊες. ’ Επικεφαλής αύτών τών άντιπροσωπειών βάδιζαν τμή­ ματα τής Κόκκινης φρουράς. Τά συντάγματα τής φρουράς έστειλαν άντιπροσωπεϊες στρατιωτών. ΟΙ στρατιώτες τών συνεργείων έπισκευής τών θωρακισμένων αύτοκινήτων έφεραν θωρακισμένα αύτοκίνητα. Ά π ό τήν Κροστάνδη ήρθαν ναύτες. Τό βράδυ τής 3 τοΰ Α π ρ ίλ η κστέκλυσαν τήν πλατεία άπό τό σιδηροδρομικό σταθμό φιλλανδίας έργάτες, στρατιώτες, πού ήρθαν νά ύποδεχτοΰν τόν άρχηγό, ό όποιος έννιά χρόνια ταλαιπωρούνταν στήν ξενητιά.'Ο Λένιν, άνεβασμένος σ ’ ένα θωρακισμένο αύτοκίνητο, έκφώνησε λόγο, μέ τόν όποιο χαιρέτησε τούς άγωνιστές τής έπανάστασης καί τούς κάλεσε νά παλαίψουν γιά τή νίκη τής σοσιαλιστικής έπανάστασης.

2. Οί θέσεις τού 'Απρίλη той В. I. Λένιν. Ή 7η Πανρωσική συνδιάσκεψη (τοΰ Α π ρ ίλη ). Ό προσανατολισμός τοϋ Κόμματος στή μετεξέλιξη τής άστικοδημοκρατικής έπανά­ στασης σέ έπανάσταση σοσιαλιστική Στίς 4 τοΰ Α π ρ ίλ η 1917 ό В. I. Λένιν μίλησε στά μέλη τής Κεντρικής 'Επιτροπής, τής κομματικής έπιτροπής Πετρούπολης καί στούς μπολσεβίκους άντιπροσώπους τής Πανρωσικής σύσκεψης τών Σοβιέτ τών έργατών καί στρατιωτών βουλευτών μέ θέμα: «Τά καθήκοντα τοΰ προλεταριάτου στή σημερινή έπανάσταση». Στίς 7 τοΰ Α π ρ ίλ η τίς θέσεις τής είσήγησης τίς δημοσίευσε ή «Πράβντα». Ή τ α ν οί μεγαλοφυείς θέσεις τοΰ Α π ρ ίλη , στίς όποιες χαράχτηκε ό προσανατολισμός τοϋ Κόμματος πρός τή μετεξέλιξη τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης σέ σοσιαλιστική. Τό βασικό ζήτημα τής έπανάστασης είναι τό ζήτημα τής έξουσίας. ‘ Ενάντια σέ ποιά τάξη στρέφεται ή έπανάσταση, στά χέρια ποιάς τάξης περνάει ή έξουσία, αύτό άποτελεϊ τό βασικό γνώρισμα πού καθορίζει τό χαρακτήρα τής έπανάστασης. Στή Ρωσία, ύστερα άπό τήν έπανάσταση τοΰ φλεβάρη, είχε έγκαθιδρυθεί δυαδική έξουσία. ' Η Ιστορία δμως διδάσκει πώς δέν μπορούν νά ύπάρχουν ταυτόχρο­ να καί γιά πολύ καιρό δυό δικτατορίες δυό τάξεων, εχθρικών καί άνταγωνιστικών άπό τή θέση τους στήν κοινωνία. ' Η δυαδική έξουσία πρέπει άναπόφευκτα νά τελειώσει ή μέ δικτατορία τής άστικής τάξης, ή μέ δικτατορία τοΰ προλεταριάτου. ' Η πάλη τών τάξεων θά κρίνει μέ ποιά άκριβώς δικτατορία θά λήξει ή δυαδική έξουσία. Ό Λένιν τονίζοντας πώς δέν πρέπει νά δίνεται καμιά έμπιστούνη καί καμιά ύποστήριξη στήν Προσωπινή κυβέρνηση, καλοΰσε τό Κόμμα νά μπει έπικεφαλής τής πάλης τών μαζών καί νά τήν κατευθύνει πρός τή σοσιαλιστική έπανάσταση. « ' Η ιδιομορφία τής σημερινής στιγμής στή Ρωσία — έγραφε ό

232

В. I. Λένιν στίς θέσεις — βρίσκεται στό πέρασμα άπό τό πρώτο στάδιο τής έπανάστασης, πού έδοσε τήν έξουσία στήν άστική τάξη έξαιτίας τής άνεπαρκοΰς συνειδητότητας καί όργάνωσης τοΰ προλεταριάτου, στό δεύτερο στάδιό της, πού πρέπει νά δόσει τήν έξουσία στά χέρια τοΰ προλεταριάτου καί τών φτωχών στρωμά­ των τής άγροτιάς» ( Ά π α ν τ α , 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 31, σελ. 114). Στό νέο στάδιο τής έπανάστασης διαμορφώθηκε κι ένας νέος συσχετισμός τών τάξεων. Κινητήριες δυνάμεις τής σοσιαλιστικής έπανάστασης, δηλ. οΙ τάξεις πού ένδιαφέρονται νά φτάσει ή έπανά­ σταση ώς τό τέλος, ήταν τό προλεταριάτο καί ή φτωχή άγροτιά. ’ Ο μεσαίος άγρότης σάν δουλευτής έκλινε πρός τή φτωχολογιά, μά σάν ιδιοκτήτης ύποστήριζε τόν κουλάκο. ' Εξαιτίας τής διπλής φύσης τής θέσης του ταλαντευόταν. ΓΓ αύτό, τό Κόμμα πρόβαλε τό σύνθημα τής ούδετεροποίησης τών μεσαίων άγροτών στή σοσιαλιστική έπανά­ σταση, πράγμα πού ό Λένιν θεμελίωσε άκόμα στό έργο του «Δυό τακτικές τής σοσιαλδημοκρατίας στή δημοκρατική έπανάσταση». ' Η ούδετεροποίηση όμως τοΰ μεσαίου άγρότη στή σοσιαλιστική έπανάσταση δέν μοιάζει καθόλου μέ τήν ούδετεροπο,ίηση τής άστικής τάξης στήν άστικοδημοκρατική έπανάσταση. ’ Η ούδετεροποίηση τής άστικής τάξης σήμαινε τό ξεσκέπασμα τής συνεννόησής της μέ τόν τσαρισμό, τήν άπομόνωσή της, ώστε νά μήν τής έπιτραπεϊ νά έξαπστήσει τήν άγροτιά μέ τήν άπατηλή ταμπέλα «τοΰ κόμματος τής λαϊκής έλευθερίας». Ή ούδετεροποίηση τοΰ μεσαίου άγρότη δέν σήμαινε καθόλου τήν άπομόνωσή του άπό τήν έπανάσταση. Α π ε ­ ναντίας, τό Κόμμα έκανε τό πάν γιά ν'άποσπάσει τό μεσαίο άγρότη άπό τούς συμφιλιωτιστές, νά τόν άποτραβήξει άπό τόν κουλάκο, νά τόν προσελκύσει μέ τό μέρος τοΰ προλεταριάτου, τής έπανάστασης. Ό Λένιν, χαράζοντας τή γραμμή τής μετεξέλιξης τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης σέ σοσιαλιστική καί καθορίζοντας τό χαρακτήρα τών κινητήριων δυνάμεων τής νέας έπανάστασης, καθό­ ρισε καί τήν πολιτική μορφή τής κρατικής έξουσίας. Ό Μάρξ, ξεκινώντας άπό τήν πείρα τής Παρισινής Κομμούνας, εϊχε μιλήσει γιά μιά νέα μορφή κρατικής έξουσίας «τύπου Παρισινής Κομμούνας». Οΐ ήγέτες όμως τής II Διεθνούς Κάουτσκι, Πλεχάνοφ καί άλλοι διαστρέ­ βλωσαν τίς Ιδέες τοΰ Μάρξ γιά τό κράτος, ύποστηρίζοντας τήν κοινοβουλευτική δημοκρατία σάν τήν καλύτερη μορφή κράτους γιά τό πέρασμα στό σοσιαλισμό. ' Ο Λένιν ξεσκέπασε τούς όπορτουνιστές, άποδείχνοντας πώς ή ζωή πρόβαλε έναν καινούργιο «άνώτερο τύπο δημοκρατικού κράτους» σέ σύγκριση μέ τήν κοινοβουλευτική δημοκρατία' έμβρυο αύτοϋ τοϋ νέου κράτους ήταν ή Παρισινή Κομμούνα καί τά Σοβιέτ. Στηριζόμενος στή μελέτη τής πείρας τών έπαναστάσεων τοΰ 1905 καί τοΰ 1917, ό Λένιν άποκάλυψε τή δημοκρατία τών Σοβιέτ σάν πολιτική μορφή τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. « Ό χ ι κοινοβουλευτική δημοκρατία, έλεγε ό Λένιν, — ή

233

επιστροφή άπό τά Σ. Ε. Β. σ ’ αύτή θά ήταν βήμα πρός τά πίσω — μά δημοκρατία τών Σοβιέτ τών βουλευτών τών έργατών, τών έργατών γής καί τών άγροτών σ ’ όλη τή χώρα, άπό τά κάτω ώς τά πάνω» ("Α π α ν τ α, 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 31ος, σελ. 115). Αύτό ήταν μιά νέα άνάπτυξη άπό τόν В. I. Λένιν τής μαρξιστικής διδασκαλίας γιά τίς μορφές πολιτικής όργάνωσης τής κοινωνίας στήν περίοδο τοΰ περάσματος άπό τόν καπιταλισμό στόν κομμουνισμό. Αύτό ήταν μέγιστη έπιστημονική άνακάλυψη, πού έπαιξε τεράστιο ρόλο στή νίκη τής σοσιαλιστικής έπανάστασης στή Ρωσία. « Ό λ η ή έξουσία στά ΣοβιέτΙ», αύτό ήταν τό σύνθημα, πού έριξε τό Κόμμα. Τό λενινιστικό σύνθημα « Ό λ η ή έξουσία στά ΣοβιέτΙ» δέν άναγόταν στή μετάθεση προσώπων, στήν άντικατάσταση τών καντέ­ των άπό τούς έσέρους καί τούς μενσεβίκους στήν Προσωρινή κυβέρνηση. Μέ μιά τέτια έρμηνεία τού συνθήματος θά παρέμεινε όλος ό παλιός κρατικός μηχανισμός, μόνο πού θ'άλλαζαν οί ύπουργοί. Καί ή διατήρηση τού παλιού μηχανισμού, μ'έπικεφαλής όποιονδήποτε ύπουργό, έστω καί έκλεγμένο άπό τό Σοβιέτ, θά σήμαινε στήν πράξη καί διατήρηση τής έξουσίας τής άστικής τάξης. Τό σύνθημα « Ό λ η ή έξουσία στά Σοβιέτ», σήμαινε τήν κατάλυση τής δυαδικής έξουσίας καί τήν έπιβολή τής μονοκυριαρχίας καί τής άπόλυτης έξουσίας τών Σοβιέτ, τήν όργάνωση νέου τύπου κράτους, τήν έξάλειψη τής παλιάς κρατικής μηχανής, πού στεκόταν πάνω άπό τό λαό, καί τή δημιουργία μέ βάση τά Σοβιέτ άπό τά πάνω ώς τά κάτω νέου κρατικού μηχανισμού, άνταποκρινόμενου άπόλυτα στά συμφέ­ ροντα τού λαοΰ. Τό σύνθημα « Ό λ η ή έξουσία στά ΣοβιέτΙ» στίς τοτινές συνθήκες, δέν σήμαινε κάλεσμα σέ άμεση άνατροπή τής Προσωρινής κυβέρνη­ σης, κάλεσμα σέ ένοπλη έξέγερση. Άνα τροπή τής Προσωρινής κυβέρνησης μέ τή βία σήμαινε καί χτύπημα τών Σοβιέτ πού ήρθαν σέ συμφωνία μέ τήν άστική κυβέρνηση καί τήν ύποστήριζαν. Ό Λένιν, όπως καί ό Μάρξ, θεωρούσε τήν ένοπλη έξέγερση γενικό κανόνα τής έπανάστασης, γιατί καμιά τάξη, πού έφαγε τά ψωμιά της, δέν παραχωρεί θεληματικά, χωρίς ένοπλο άγώνα, τήν έξουσία τηςσέ άλλη τάξη. Μέσα, όμως, στίς συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες τής Ρωσίας ύστερα άπό τήν έπανάσταση τού Φλεβάρη είχε δημιουργηθεϊ ή δυνατότητα «σάν έξαίρεση», όπως έγραφε ό Λένιν, γιά ειρηνικό πέρασμα όλης τής έξουσίας στά Σοβιέτ. ’ Η άστική τάξη δέν τολμούσε άκόμη, μά καί δέν είχε τή δυνατότητα νά χρησιμοποιήσει βία ένάντια στίς μάζες. Τή δύναμη τήν είχε ό λαός. Σέ διάκριση άπ'δλες τίς προηγούμενες έπαναστάσεις, στά χέρια τοΰ λαοΰ βρισκόταν ένας έτοιμος μηχανισμός έξουσίας, τά Σοβιέτ. Ά ν τά Σοβιέτ, πού έκπροσωποΰσαν τή συντριπτική πλειοψηφία τού λαοΰ, δήλωναν πώς άναλαβαίνουν όλη τήν έξουσία, κανένας δέν θά τολμούσε ν'άντισταθεϊ σ'αύτά. Επιπλέον, ή ειρηνική έξέλιξη τής έπανάστασης δέ σήμαινε άπλώς

234

ειρηνικό πέρασμα τής έξουσίας στά συγκεκριμένα Σοβιέτ. Τό Κόμμα τών μπολσεβίκων ύπολόγιζε ότι μέ τή μεταβίβαση τής έξουσίας στά έσερομενσεβίκικα Σοβιέτ ή ούσία τών Κομμάτων τών μενσεβίκων καί τών έσέρων δέν θά μεταβληθεί, οί ταλαντεύσεις καί τό συμβιβαστικό πνεύμα τους θά εξακολουθήσουν. Αύτό, όμως, θά γίνεται μέσα στά Σοβιέτ πού θά είχαν ξεκόψει άπό τήν άστική τάξη, μπροστά στά μάτια τών πλατιών μαζών τών έργαζομένων, πού είχαν τό δικαίωμα νά άνακαλοΰν άπό τά Σοβιέτ τούς βουλευτές πού δέν φάνηκαν άξιοι τής έμπιστοσύνης τους. ΟΙ ταλαντεύσεις τών μικροαστικών Κομμάτων, πού βρίσκονταν στήν έξουσία καί δέν ήταν σέ θέση νά δόσουν ειρήνη, γή, ψωμί κι έλευθερία στό λαό, θά τά έξέθεταν. Οί μπολσεβίκοι μέσα στά Σοβιέτ, χωρίς νά μπαίνουν στήν κυβέρνηση, παραμένοντας Κόμμα άντιπολίτευσης, θά κάνουν κριτική καί θά ξεσκεπάζουν τούς έσέρους καί τούς μενσεβίκους, θ ' άπαιτοΰν άπό τήν έσερομενσεβίκικη κυβέρνηση νά λύσει όλα τά βασικά προβλήματα τής έπανάστασης. ΟΙ λαϊκές μάζες μέ τήν πείρα τους καί μέ τή διαφωτιστική δουλιά τών μπολσεβίκων θ'άπαλλαγοΰν άπό τίς αύταπάτες τους, όσον άφορα τούς μενσεβίκους καί τούς έσέρους, θά πειστούν γιά τόν προδοτικό τους ρόλο καί θά παραδόσουν τή διακυβέρνηση τοϋ κράτους στό μπολσεβίκικο Κόμμα, στό μοναδικό Κόμμα πού εϊναι Ικανό νά δόσει ειρήνη, γή, ψωμί καί έλευθερία στούς έργαζόμενους. Ή άντικστάσταση τής κυβέρνησης θά γινόταν μέ εΙρηνικό άγώνα μέσα στά Σοβιέτ, πού θά εϊχαν καταστεί μοναδικά καί μέ πλήρη έξουσία όργανα τής κρατικής έξουσίας. Έ τ σ ι, ή έπαναστατική δημοκρατική δικτατο­ ρία τού προλεταριάτου καί τής άγροτιάς θά μετεξελισσόταν σέ σοσιαλιστική δικτατορία τοϋ προλεταριάτου. Ό В. I. Λένιν θεωροϋσε τή δυνατότητα ειρηνικής έξέλιξης τής έπανάστασης «Εξαιρετικά σπάνια στήν ιστορία καί Εξαιρετικά πολύτι­ μη». ’ Η κατάσταση, όμως, πού εϊχε δημιουργήσει αύτή τή δυνατότη­ τα, μπορούσε ν'άλλάξει καί τό Κόμμα νά βρεθεί μπροστά στήν άνάγκη νά πάρει τήν έξουσία μέ τά όπλα, όπως κι έγινε. Ό Λένιν έπιμένοντας στήν πλήρη έκμετάλλευση τής δυνατότητας ειρηνικής έξέλιξης δέν ξεχνούσε ούτε στιγμή καί τόν άλλο δρόμο έξέλιξης τής έπανάστασης, όταν ή δικτατορία τής άστικής τάξης θά χρειαστεί ν'άνατραπεϊ μέ ένοπλη έξέγερση. Τό Κόμμα καί στίς συνθήκες ειρηνικής έξέλιξης τής έπανάστασης προετοίμαζε άκούραστα τίς δυνάμεις γιά τόν ένοπλο άγώνα γιά τή νίκη τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Ή άναγνώριση τής δυνατότητας εΙρηνικής έξέλιξης τής έπανά­ στασης, μέ τήν έννοια ότι ή έξουσία θά περάσει στά Σοβιέτ καί ότι θά συνεχιστεί ό άγώνας γιά τή δικτατορία τού προλεταριάτου στούς κόλπους τών Σοβιέτ, σήμαινε πώς τό Κόμμα άπέσυρε προσωρινά τό σύνθημα πού έριξε στήν περίοδο τοϋ πολέμου τής μετατροπής τοϋ ιμπεριαλιστικού πολέμου σέ έμφύλιο καί πού εϊχε ήδη πραγματοποιη­ θεί ώς ένα όρισμένο βαθμό σάν άποτέλεσμα τής έπανάστασης τοΰ

235

Φλεβάρη. Ή διατήρηση τοϋ συνθήματος αύτοϋ θά έρχόταν σέ άντίθεση μέ τή γραμμή τοΰ Κόμματος γιά εΙρηνική έξέλιξη τής έπανάστασης. Στή συγκεκριμένη περίοδο τής έπανάστασης, έγραφε ό Λένιν, «ό έμφύλιος αυτός πόλεμος μετατρέπεται γιά μάς σέ εΙρηνική μακρόχρονη καί ύπομονητική ταξική προπαγάνδα» ( Ά π α ν τ α, 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 31ος, σελ. 351). Στίς θέσεις τοΰ Α π ρ ίλ η ό В. I. Λένιν έδειξε ποιά στάση πρέπει νά κρατοΰν οΐ μπολσεβίκοι άπέναντί στόν πόλεμο μετά τήν άνατροπή τοΰ τσαρισμοϋ. Ό πόλεμος δέν έπαυε νά είναι ιμπεριαλιστικός άπό τήν πλευρά τής Ρωσίας άκόμη καί μέ τή νέα κυβέρνηση, έξαιτίας τοϋ άστικοΰ χαρακτήρα τής κυβέρνησης καί τών κατακτητικών σκοπών της. Γι'αύτό οΙ μπολσεβίκοι πρέπει νά παλαίψουν ένάντια στή συνέχιση τοΰ ληστρικού πολέμου. Ύστερα , όμως, άπό τήν έπανά­ σταση τοΰ Φλεβάρη, οΙ μπολσεβίκοι έπαψαν νά είναι ύπέρ τής ήττας, γιατί ή άπολυταρχία άνατράπηκε, δημιουργήθηκαν στή Ρωσία τά Σοβιέτ, πού έκπροσωποΰσαν τούς έργάτες καί τούς άγρότες, πού δέν είχαν συμφέρον άπό τόν πόλεμο. Συνάμα τό Κόμμα δέν πήρε καί θέσεις άμυνίτικες, γιατί αύτό θά σήμαινε ύποστήριξη τοϋ Ιμπεριαλι­ στικού πολέμου, ύπεράσπιση τής άστικοτσιφλικάδικης έξουσίας. Τό ζήτημα τοϋ πολέμου τό Κόμμα τών μπολσεβίκων τό συνέδεε μέ τό πέρασμα όλης τής έξουσίας στά Σοβιέτ, στήν έργατική τάξη καί στήν άγροτική φτωχολογιά. Μόνο αύτές οΙ τάξεις, έρχόμενες στήν έξουσία, θά μπορέσουν νά έξασφαλίσουν τή σύναψη εΙρήνης πρός τό συμφέρον τοϋ λαοΰ κι δχι τών καππαλιστών. Έπρεπε νά έξηγείται ύπομονητικά στούς «καλόπιστους άμυνίτες» πώς τό κεφάλαιο συνδέ­ εται άναπόσπαστα μέ τόν Ιμπεριαλιστικό πόλεμο καί δέν μπορεί νά τελειώσει ό πόλεμος μέ δημοκρατική εΙρήνη, άν δέν άνστραπεϊ ή έξουσία τοΰ κεφαλαίου. Έπρεπε νά γίνει πάρα πολύ πλατιά δουλιά μέσα στό στρατό γιά νά διασαφηνιστεί ό χαρακτήρας τοΰ πολέμουέπρεπε νά ένθαρρύνεται μέ κάθε τρόπο ή συναδέλφωση τών στρατιωτών στό μέτωπο, γιατί έπαναστατικοποιοΰσε τίς μάζες τών στρατιωτών τών έμπόλεμων χωρών. ΟΙ θέσεις στόν τομέα τής βιομηχανίας πρόβλεπαν: έπιβολή έλέγχου άπό μέρους τών Σοβιέτ πάνω στήν κοινωνική παραγωγή καί στή διανομή τών προϊόντων, άμεση συγχώνευση δλων τών τραπεζών τής χώρας σέ μιά γενική Μνική τράπεζα καί έλεγχος τής δράσης της άπό τά Σοβιέτ. Στό άγροτικό πρόβλημα προτεινόταν ή δήμευση άλης τής γής τών τσιφλικάδων καί ή έθνικοποίηση πάνω στή βάση αύτής άλης τής γής στή χώρα, ή άνάθεση τής διανομής τής γής στά Σοβιέτ τών βουλευτών τών άγροτών καί τών έργατών γής. Ιδιαίτερη προσοχή έδινε ό Λένιν στή συσπείρωση τών φτωχών στρωμάτων τοΰ χωριοΰ. Στόν τομέα τής κομματικής ζωής προβλεπόταν ή άμεση σύγκληση τοΰ συνεδρίου τοΰ Κόμματος, ή άναθεώρηση τοΰ προγράμματος τοΰ Κόμματος, παίρνοντας ύπόψη, ά,τι τό καινούργιο έδοσε ή πείρα τοΰ

236

επαναστατικού κινήματος άπό τό 1903, όταν ψηφίστηκε τό πρώτο Πρόγραμμα, καί τά νέα καθήκοντα πού μπήκαν μπροστά στό Κόμμα μετά τήν έπανάσταση τοΰ Φλεβάρη 1917. Ό Λένιν πρότεινε ν'άλλάξει ή όνομασία τοϋ Κόμματος: άντί σοσιαλδημοκρατικό νά μετονομαστεί τό Κόμμα σέ κομμουνιστικό, μιά καί οΙ ήγέτες τής σοσιαλδημοκρατίας σ 'ό λο σχεδόν τόν κόσμο πρόδοσαν τό σοσιαλι­ σμό καί πέρασαν μέ τό μέρος τής άστικής τάξης. ' Η όνομασία αύτή χαρακτηρίζει σωστά τό σκοπό τής πάλης τοϋ Κόμματος: οίκοδόμηση τοϋ κομμουνισμού. Ό В. I. Λένιν καλοΰσε νά δημιουργηθεϊ μιά νέα, ή III Κομμουνιστική Δ ι^ ν ή ς , άπαλλαγμένη άπό τόν όπορτουνισμό, άπό τό σοσιαλσωβινισμό. ΟΙ θέσεις τοΰ Λένιν άγκάλιαζαν όλες τίς πλευρές τής πάλης γιά τό πέρασμα άπό τήν άστικοδημοκρατική έπανάσταση στή σοσιαλιστική έπανάσταση. ' Υπέδειχναν τίς κινητήριες δυνάμεις τής προλεταριακής έπανάστασης, προσδιόριζαν τά στάδια τοΰ περάσματος, περιείχαν τήν οίκονομική, μαζί καί τήν άγροτική πλατφόρμα τοϋ Κόμματος. Στίς θέσεις τοΰ Λένιν καθοριζόταν ή πολιτική μορφή τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, ή δημοκρατία τών Σοβιέτ. ΟΙ θέσεις θεμελίωναν θεωρητικά ένα συγκεκριμένο σχέδιο γιά τό πέρασμα στή σοσιαλιστική έπανάσταση. Τίς θέσεις τοϋ Λένιν τίς υποδέχτηκαν μέ όμαδικά πυρά όλα τά άστικά καί συμφιλιωτιστικά κόμματα. ' Η άστική τάξη προσπαθούσε νά πείσει τό λαό ότι τάχα ό Λένιν δέν παίρνει ύπόψη του τήν Ιστορία καί τά συμφέροντα τής χώρας. Τό μίσος τής άστικής τάξης ένάντια στόν Λένιν καί στή λενινιστική Ιδέα τής σοσιαλιστικής έπανάστασης, τήν έσπρωξε ώς τό σημείο νά διατυπώσει, μέ τήν ύποστήριξη τών μενσεβίκων καί τών έσέρων ήγετών, τήν τερατώδη συκοφαντία ότι τάχα ό Λένιν συνδέεται μέ τό γερμανικό Γενικό έπιτελείο. 01 μενσεβίκοι φώναζαν ότι τάχα ό В. I. Λένιν «έξυπηρετεί τήν άντίδρα­ ση». Ό Πλεχάνοφ έφτασε στό σημείο ν'άποκαλέσει τίς θέσεις τού Α π ρ ίλ η παραλήρημα. Ό Τρότσκι κι ΰστρερα άπό τήν έπανάσταση τοΰ Φλεβάρη ύποστήριζε τό παλιό του σύνθημα «χωρίς τόν τσάρο, άλλά κυβέρνηση έργατική». ' Ο Λένιν στά «Γράμματα γιά τήν τακτική» ύπογράμμισε είδικά ότι ο! θέσεις του στρέφονται ένάντια στόν Τρότσκι, πού στό σχήμα του τής «διαρκούς έπανάστασης» ύπερπηδοΰσε τό προτσές τής μετεξέλιξης τής άστικοδημοκρστικής έπανά­ στασης σέ σοσιαλιστική. Μέσα στό Κόμμα ένάντια στίς θέσεις τοϋ Α π ρ ίλ η τάχθηκαν ό Κάμενεφ, ό Ρίκοφ, ό Πιατακόφ καί μιά μικρή όμάδα όπαδών τους, πού Ισχυρίζονταν ότι ή Ρωσία δέν είναι ώριμη γιά σοσιαλιστική έπανάσταση. Μέσα σέ δυό^τρείς εβδομάδες όλο τό Κόμμα συσπειρώθηκε γυρω άπό τίς Ιδέες τοϋ Λένιν. "Ηταν προετοιμασμένο γι'αύτό τό πράγμα άπ'δλη τήν προηγούμενη Ιστορία του, άπ'δλη τήν άποφασιστική πάλη του ένάντια στόν όπορτουνισμό. 01 μπολσεβίκοι ήταν όπλισμένοι μέ τή θεωρία τού Λένιν γιά τήν μετεξέλιξη τής άστικοδημοκρατικής

237

επανάστασης σέ σοσιαλιστική, στηριζόμενοι στή διδασκαλία του γιά τή νίκη του σοσιαλισμού άρχικά σέ μιά, χωριστά παρμένη, χώρα. Ή Ιδεολογική συσπείρωση τοΰ Κόμματος φάνηκε περίλαμπρα στή συνδιάσκεψη τών μπολσεβίκων τής πόλης Πετρούπολης, πού άρχισε στίς 14 τοΰ 'Απρίλη, 10 μέρες μετά άπό τή μέρα πού ό В. I. Λένιν έδοσε στή δημοσιότητα τίς θέσεις του. Ή συντριπτική πλειοψηφία τών άντιπροσώπων τής συνδιάσκεψης τής Πετρούπολης, άφοΰ άκουσε τήν είσήγηση τοΰ Λένιν, τάχθηκε ύπέρ τής άπόφασης πού αύτός πρότεινε καί πού ήταν συνταγμένη στό πνεύμα τών θέσεών του. Τή συσπείρωση τοΰ Κόμματος γύρω άπό τίς θέσεις τοΰ Λένιν σέ κλίμακα όλης τής χώρας τήν όλοκλήρωσε ή 7η Πανρωσική συνδιά­ σκεψη (τοΰ ' Απρίλη) τοΰ Κόμματος τών μπολσεβίκων, πού συνήλθε στήν Πετρούπολη στίς 24 μέ 29 τοΰ ’ Απρίλη 1917. Στή συνδιάσκεψη παρευρέθηκαν 133 άντιπρόσωποι μέ θετική καί 18 μέ συμβουλευτική ψήφο, πού έκπροσωποΰσαν 80 χιλ. μέλη τοΰ Κόμματος. ' Η συνδιά­ σκεψη έξέτασε τά ζητήματα: ή τρέχουσα στιγμή (ό πόλεμος καί ή προσωρινή κυβέρνηση κτλ.)· ή στάση άπέναντι στά Σοβιέτ τών έργατών καί στρατιωτών βουλευτών ή άναθεώρηση τοϋ Προγράμ­ ματος τοΰ Κόμματος· ή κατάσταση μέσα στή Διεθνή καί τά καθήκοντα τοΰ Κόμματος* τό άγροτικό πρόβλημα' τό έθνικό ζήτημα καί άλλα. Πάνω στά βασικά ζητήματα: ή τρέχουσα στιγμή, τό άγροτικό πρόβλημα, ή άναθεώρηση τοΰ Προγράμματος τοΰ Κόμματος, οΙ είσηγήσεις έγιναν άπό τόν Λένιν. Βάση τών είσηγήσεων αύτών ήταν οΙ θέσεις τοΰ 'Απρίλη. Ή όμοφωνία μέ τήν όποία ή Πανρωσική συνδιάσκεψη ψήφισε τίς λενινιστικές άποφάσεις, μαρτυρούσε τήν πολιτική μονολιθικότητα τοΰ Κόμματος. Στή συνδιάσκεψη ένάντια στόν В. I. Λένιν μίλησε ό Κάμενεφ, πού έκανε συνεισήγηση. ΕΤπε ότι ή άστικοδημοκρατική έπανάσταση στή Ρωσία δέν τέλειωσε, κι ότι ή χώρα δέν είναι άκόμα ώριμη γιά σοσιαλιστική έπανάσταση. ’ Ο Κάμενεφ τάχθηκε ένάντια στή ρήξη μέ τήν Προσωρινή κυβέρνηση καί ύποστήριξε τή μενσεβίκικη πρόταση τοΰ έλέγχου πάνω στήν κυβέρνηση. Ό Κάμενεφ έβγαζε τό ζήτημα τής σοσιαλιστικής έπανάστασης άπό τήν ήμερήσια διάταξη, άρνούμενος ότι μπορεϊ νά νικήσει ό σοσιαλισμός σέ μόνη τή Ρωσία. Τόν Κάμενεφ τόν ύποστήριξε ό Ρίκοφ, πού δήλωσε πώς στή Ρωσία δέν ύπάρχουν οί άντικειμενικοί όροι γιά σοσιαλιστική έπανάσταση, πώς τήν ώθηση πρός τήν κοινωνική έπανάσταση πρέπει νά τή δόσει ή Δύση. Ό Λένιν ξεσκέπασε τήν συνθηκόλογη θέση τοΰ Κάμενεφ, τοΰ Ρίκοφ καί τών λίγων όπαδών τους, καί καταφέρθηκε δριμύτατα ένάντια στήν άρνηση τής δυνατότητας τής νίκης τοΰ σοσιαλισμού στή Ρωσία: «... Ό Ρίκοφ λέει πώς ό σοσιαλισμός πρέπει νά έρθει άπό τίς άλλες χώρες μέ πιό άναπτυγμένη βιομηχανία. Αύτό όμως δέν είναι σωστό. Δέν μπορούμε νά ποΰμε ποιός θ ’ άρχίσει καί ποιός θά

238

τελειώσει. Αύτά δέν είναι μαρξισμός, άλλά παρωδία μαρξισμού» ( " Α π α ν τ α , 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 31ος, σελ. 363). Ή συνδιάσκεψη ψήφισε όμόφωνα τήν άπόφαση πάνω στήν εισήγηση τοΰ В. I. Λένιν γιά τήν τρέχουσα στιγμή, ύπογραμμίζοντας τόν καθοδηγητικό ρόλο τοΰ προλεταριάτου στό έργο τής έξήγησης στό λαό «ότι πρέπει νά γίνουν χωρίς άναβολή μιά σειρά βήματα πρός τό σοσιαλισμό πού πρακτικά έχουν ώριμάσει». Τέτια βήματα είναι: ή έθνικοποίηση τής γής, ή έπιβολή κρατικού έλέγχου σ'ό λες τίς τράπεζες μέ τή συνένωσή τους σέ μιά ένιαία κεντρική τράπεζα, ή έπιβολή έλέγχου στά άσφαλιστικά Ιδρύματα καί στά μεγάλα συνδικά­ τα τών καπιταλιστών. Παράλληλα μέ τά παραπάνω μέτρα θά μπορούσαν τά Σοβιέτ νά προβοϋν στήν έφαρμογή τής γενικής ύποχρεωτικής έργασίας. « Ό λ α τά προαναφερόμενα καί άλλα παρόμοια μέτρα — έλεγε ή άπόφαση — μπορούν καί πρέπει όχι μόνο νά συζητούνται καί νά προετοιμάζονται γιά νά έφαρμοστοΰν σέ παγκρατική κλίμακα, σέ περίπτωση πού όλη ή έξουσία θά περάσει στούς προλετάριους καί στούς μισοπρολετάριους, άλλά καί νά πραγματοποιούνται άπό τά τοπικά έπαναστατικά όργανα τής παλλαϊκής έξουσίας, όταν παρουσιάζεται δυνατότητα» ( « ' Α π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ Κ Κ Σ Ε » , ρωσ. έκδ., μέρος 1ο, σελ. 455). Ή άπόφαση τής συνδιάσκεψης στηριζόταν στή λενινιστική διδασκαλία ότι μπορεί νά νικήσει ό σοσιαλισμός σέ μιά, χωριστά παρμένη, χώρα. ’ Η συνδιάσκεψη τοΰ ' Απρίλη ψήψισε τήν άπόφαση πού έγραψε ό Λένιν σχετικά μέ τή στάση άπέναντί στόν πόλεμο. Στήν άπόφαση τονιζόταν πώς στή Ρωσία τό πέρασμα τής έξουσίας στήν κυβέρνηση τών τσιφλικάδων καί τών καπιταλιστών δέν άλλαξε τόν Ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα τοΰ πολέμου. Γι'αύτό τό προλεταριακό κόμμα-δέν πρέπει νά ύποστηρίζει ούτε τόν πόλεμο, ούτε τήν κυβέρνηση, ούτε τά πολεμικά της δάνεια. ' Η συνδιάσκεψη διαμαρτυρήθηκε ένάντια στή συκοφαντία, πού διέδιδαν οΐ καπιταλιστές, ότι τάχα οΙ μπολσεβίκοι βλέπουν μέ συμπάθεια τή χωριστή εΙρήνη μέ τή Γερμανία. «'Εμείς θεωρούμε τούς γερμανούς καπιταλιστές — έλεγε ή άπόφαση — τό ίδιο όπως καί τούς ρώσους, τούς άγγλους, τούς γάλλους κ.ά. καπιταλιστές, καί τόν αύτοκράτορα Γουλιέλμο έξίσου έστεμμένο ληστή, όπως καί τόν Νικόλαο Β ' καί τούς μονάρχες τής 'Αγγλίας, τής ’ Ιταλίας, τής Ρουμανίας καί όλους τούς άλλους» ( σ τ ό Γ δ ι ο, σελ. 439). Ό πόλεμος μπορεί νά τελειώσει μόνο μ'ένα τρόπο: μέ τό πέρασμα τής έξουσίας στά χέρια τής έργατικής τάξης καί τής φτωχής άγροτιάς. Στήν είσήγησή του πάνω στό άγροτικό ζήτημα ό В. I. Λένιν στάθηκε Ιδιαίτερα στό ταξικό νόημα τοϋ αΐτήματος τής δήμευσης τής γής τών τσιφλικάδων καί τής έθνικοποίησης όλης τής γής. ’ Η χωρίς άποζημίωση δήμευση τής γής τών τσιφλικάδων Ικανοποιούσε πρίν

239

άπ'δλα τούς προαιώνιους πόθους τής άγροτιας, ένώ ταυτόχρονα ύπονόμευε τ(ς βάσεις τής κυριαρχίας τών τσιφλικάδων καί τής άστικής τάξης. Ή δήμευση τής γής τών τσιφλικάδων άποτελεϊ έγγύηση ένάντια στήν παλινόρθωση τής μοναρχίας. Κι έπειδή ή γή τών τσιφλικάδων ήταν ύποθηκευμένη στίς τράπεζες, ή δήμευσή της άποτελεϊ βαρύ πλήγμα καί ένάντια στήν άστική Ιδιοκτησία. Ή έθνικοποίηση όλης τής γής θ'άπαλλάξει τή γαιοχρησία άπ'δλα τά ύπολείμματα τής δουλοπαροικίας. Τό Κόμμα τάχθηκε άπόφασιστικά ένάντια στίς προθέσεις τής Προσωρινής κυβέρνησης καί τών συμφιλιωτιστών νά παρελκύσουν τή λύση τοΰ άγροτικοΰ ζητήματος ώς τή Συντακτική συνέλευση καί συμβούλευε τούς άγρότες νά πάρουν τή γή άμέσως καί όργανωμένο. Ή νίκη τής σοσιαλιστικής έπανάστασης έξαρτιότσν σέ μεγάλο βαθμό άπό τό άν θά καταφέρει τό προλεταριάτο νά τραβήξει μαζί του τούς έργαζόμενους τών καταπιεζόμενων έθνών. ΕΙσηγητής στή συνδιάσκεψη πάνω στό 8)νικό ζήτημα ήταν ό I. Β. Στάλιν. Στήν άπόφαση, πού έγραψε ό В. I. Λένιν, σημειονόταν πώς ή πολιτική τής έθνικής καταπίεσης, τήν όποία έφάρμοζε ό τσαρισμός, ύποστηρίζεται άπό τούς τσιφλικάδες, τούς καπιταλιστές καί τή μικροαστική τάξη. ’ Η έθνική καταπίεση τούς έπιτρέπει νά διατηρούν τά ταξικά τους προνόμια καί νά διαιρούν τούς έργάτες τών διάφορων έθνοτήτων. Στήν άπόφαση τονιζόταν ότι ό σύγχρονος Ιμπεριαλισμός δυναμώνει τήν Φ νική καταπίεση. Τό βασικό άρθρο τής άπόφασης ήταν ή θέση ότι άναγνωρίζεται σ 'ό λα τά έθνη, πού βρίσκονται στά πλαίσία τής Ρωσίας, τό δικαίωμα τοΰ έλεύθερου άποχωρισμοΰ καί τοϋ σχηματισμού άνεξάρτητου κράτους. Μόνο ή άνσγνώριση αύτοϋ τοϋ δικαιώματος έξασφάλιζε τήν άλληλεγγύη τών έργατών τών διάφορων έθνών. « Ή άρνηση ένός τέτιου δικαιώματος — άναφέρεται στήν άπόφαση — καί ή μή λήψη μέτρων πού έγγυοΰνται τήν πραγματοποίησή τους στήν πράξη, Ισοδυναμεϊ μέ τήν ύποστήριξη τής πολιτικής τών κατακτήσεων καί τών προσαρτήσεων» ( σ τ ό Τ δ ι ο, σελ. 448). Ταυτόχρονα ή άπόφαση έλεγε πώς δέν έπιτρέπεται νά συγχέεται τό δικαίωμα τής αύτοδιάθε­ σης μέ τό ζήτημα τής σκοπιμότητας τοΰ άποχωρισμοΰ τοΰ άλφα ή τοϋ βήτα έθνους. Τό ζήτημα αύτό πρέπει νά τό λύνει τό Κόμμα στήν κάθε χωριστή περίπτωση, έτσι πού νά έξυπηρετεϊ τήν όλη κοινωνική έξέλιξη καί τά συμφέροντα τής πάλης τοϋ προλεταριάτου γιά τό σοσιαλισμό. Τό Κόμμα άπαιτοΰσε γιά τούς λαούς, πού θά θελήσουν νά παραμείνουν στά πλαίσια τοϋ ένιαίου κράτους, τήν πιό πλατιά αυτονομία καί τήν έκδοση είδικών νόμων, πού νά εξασφαλίζουν τήν έλεύθερη άνάπτυξη τών Ενικώ ν μειονοτήτων, πού νά καταργούν όποιοδήποτε προνόμιο ένός άπό τά έθνη, όποιαδήποτε παραβίαση τών δικαιωμάτων τών έθνικών μειονοτήτων. ’ Η συνδιάσκεψη καταδίκασε τή μενσεβίκικη-μπουντιστική «πολιτιστική-έθνική αύτονομία», γιατί βάζει τεχνητούς φραγμούς άνάμεσα

240

στούς έργάτες, πού ζούν σ'έναν τόπο καί δουλεύουν μάλιστα στίς ίδιες έπιχειρήσεις, καί δυναμώνει τούς δεσμούς τών έργατών μέ τόν άστικό πολιτισμό όρισμένων έθνών. ' Η άπόφαση παρατηρούσε πώς τά συμφέροντα τής έργατικής τάξης άπαιτοϋν τή συνένωση τών έργατών δλων τών έθνοτήτων σέ ένιαϊες προλεταριακές όργανώσεις, πολιτικές, συνδικαλιστικές, συνεταιριστικές-μορφωτικές κτλ. «Μονάχα μιά τέτια συνένωση τών έργατών τών διάφορων έθνοτήτων σέ ένιαϊες όργανώσεις — έλεγε ή άπόφαση — δίνει στό προλεταριάτο τή δυνατότητα νά διεξάγει νικηφόρο άγώνα ένάντια στό διεθνές κεφάλαιο καί τόν άστικό εθνικισμό» ( « ' Α π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ Κ Κ Σ Ε » , ρωσ. έκδ., μέρος 1ο, σελ. 449). Στή συνδιάσκεψη ένάντια στήν έθνική πολιτική τοΰ Κόμματος τάχθηκε ό Πιατακόφ, πού ισχυριζόταν πώς τό σύνθημα τής αύτοδιάθεσης τών έθνών μέχρι άποχωρισμοΰ είναι τάχα άντιδραστικό, γιατί τό έθνικό κράτος άποτελεϊ ένα ξεπερασμένο στάδιο, καί δέν μπορεϊ νά ύπάρχει στίς συνθήκες τοϋ ιμπεριαλισμού, πρέπει νά παλεύουμε ένάντια στά εθνικά κινήματα. ' Ο Λένιν έκανε έξουθενωτική κριτική στήν άποψη αύτή. Ή συνδιάσκεψη μέ συντριπτική πλειοψηφία άπέριψε τό σχέδιο άπόφασης τοΰ Πιατακόφ. ’ Η συνδιάσκεψη έδοσε μεγάλη προσοχή στό ζήτημα τών Σοβιέτ, άκουσε τίς είσηγήσεις καί άνακοινώσεις τών συντρόφων πού δού­ λευαν στά Σοβιέτ τών έργατών καί στρατιωτών βουλευτών διάφορων έπαρχιών τής Ρωσίας. Στήν άπόφαση πού έγραψε ό В. I. Λένιν καί ψήφισε ή συνδιάσκεψη τονιζόταν: «Σέ μιά σειρά έπαρχίες ή έπανάσταση προχωρεί μέ τήν αύτόβουλη όργάνωση τοΰ προλεταριάτου καί τής άγροτιάς στά Σοβιέτ, τήν αύτόβουλη άπομάκρυνση τών παλιών άρχών, τή δημιουργία προλεταριακής καί άγροτικής πολιτοφυλακής, τό πέρασμα όλης τής γής στά χέρια τών άγροτών, τήν καθιέρωση έλέγχου τών έργατών πάνω στίς φάμπρικες, τήν καθιέρωση 8ωρης έργάσιμης μέρας...» ( σ τ ό ί δ ι ο , σελ. 456). Σέ μιά σειρά έργατικές περιφέρειες στά Ούράλια, στήν περιοχή Μόσχας, στά άνθρακωρυχεϊα τοΰ Ντονμπάς, σύμφωνα μέ τόν καθορισμό τοϋ Λένιν «δημιουργήθηκε μονοκυριαρχία». Σύμφωνα μέ τήν εισήγηση τοϋ В. I. Λένιν, ή συνδιάσκεψη θεώρησε άναγκαϊο νά άναθεωρήσει τό Πρόγραμμα τοϋ Κόμματος καί άπόδειξε πρός ποιά κατεύθυνση πρέπει νά γίνει ή άναθεώρηση αύτή: νά γίνει μιά έκτίμηση τοΰ ιμπεριαλισμού καί τής έποχής τών ιμπεριαλιστικών πολέμων σέ σύνδεση μέ τήν έπερχόμενη σοσιαλιστι­ κή έπανάσταση- νά διορθωθεί ή θέση τοϋ Προγράμματος γιά τό κράτος- νά μπει τό αίτημα τής εγκαθίδρυσης τής δημοκρατίας τών Σοβιέτ· νά βγοϋν ή νά διορθωθούν τά σημεία τοΰ Προγράμματος πού έχουν παλιώσει καί προπαντός νά τροποποιηθεί τό άγροτικό πρό­ γραμμα σύμφωνα μέ τήν άπόφαση πού πάρθηκε πάνω στό άγροτικό

241

πρόβλημα νά μπεί τό αίτημα τής εθνικοποίησης μιάς σειράς μονοπω­ λίων πού είναι έτοιμα γι'αύτήν κτλ. Στό ζήτημα τής Διεθνούς ό Λένιν πρότεινε νά κόψουν κάθε σχέση μέ τήν Ένω σ η τού Τσίμμερβαλντ καί ν'άρχίσουν άμέσως τή συγκρότηση νέας Διεθνούς- στήν άνάγκη πρέπει νά παραμείνουν στήν ένωση μόνο γιά πληροφοριακούς σκοπούς. Στήν πρόταση αύτή άντιτάχθηκε ό Ζηνόβιεφ, ύποστηρίζοντας τή διατήρηση τοΰ συνασπι­ σμού μέ τούς άπαδούς τοΰ Τσίμμερβαλντ, άν κι αυτοί δέν εΤχαν διακόψει τίς σχέσεις μέ τούς άμυνίτες. ’ Η συνδιάσκεψη άποφάσισε νά παραμείνουν οί μπολσεβίκοι στό συνασπισμό τοΰ Τσίμμερβαλντ καί νά ύποστηρίζουν έκεϊ τήν τακτική τής άριστεράς τοΰ Τσίμμερ­ βαλντ. ’ Ο Λένιν θεώρησε αύτή τήν άπόφαση λαθεμένη. ' Αργότερα ή άποψή του έγινε δεκτή άπό τό Κόμμα. ’ Η συνδιάσκεψη άνάθεσε στήν ΚΕ νά πάρει τήν πρωτοβουλία καί νά προβεϊ στήν Γδρυση τής III Διεθνούς. Ή συνδιάσκεψη έξέλεξε ΚΕ μέ έπικεφαλής τόν Λένιν. Ή συνδιάσκεψη τοΰ Α π ρ ίλ η ήταν ή πρώτη νόμιμη συνδιάσκεψη τοΰ μπολσεβίκικου Κόμματος, πού έγινε στή Ρωσία. Ώ ς πρός τή σημασία της ήταν ισοδύναμη μέ συνέδριο. ' Η συνδιάσκεψη όπλισε τό Κόμμα μ ' ένα σχέδιο άγώνα γιά τή μετεξέλιξη τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης σέ σοσιαλιστική. Ξεσκέπασε καί άπόριψε τήν όπορτουνιστική γραμμή τών Κάμενεφ, Πιατακόφ καί άλλων, πού καταδίκαζε σέ ήττα τήν έπανάσταση. Οί άποφάσεις τής συνδιάσκεψης τοΰ 'Απρίλη έδειξαν στήν έργατική τάξη καί σ ’ δλους τούς έργαζόμενους τό μοναδικό δρόμο γιά νά βγει ή χώρα άπό τόν πόλεμο καί τήν έρείπωση, γιά νά λυτρωθεί άπό τήν έκμετάλλευση καί γιά νά λείψει ό κίνδυνος ύποδούλωσης τής Ρωσίας στούς ξένους ιμπεριαλιστές, τό δρόμο τής πάλης γιά τή νίκη τής σοσιαλιστικής έπανάστασης στή Ρωσία.

3.' Η πάλη τοΰ Κόμματος γιά τήν κατάκτηση των μαζών στήν περίοδο τής δυαδικής έξουσίας. Οΐ μέρες τοΟ ’ Ιούλη Τό Κόμμα, έξοπλισμένο μέ τίς άποφάσεις τής συνδιάσκεψης τού 'Απρίλη, άνάπτυξε τεράστια δουλιά μέσα στίς μάζες. Πήγαινε στό λαό μ ’ ένα καθαρό καί όλοκληρωμένο πρόγραμμα, πού έδειχνε πώς θά πετύχει ειρήνη, γή *αί ψωμί. Τό Κόμμα τών μπολσεβίκων ήταν ό ύπερασπιστής τών συμφερόν­ των καί ό καθοδηγής όλων τών έκμεταλλευόμενων καί άπόκληρων. ΟΙ μπολσεβίκοι ξεσήκωναν στήν πάλη όλα τά στρώματα τών έργαζόμενων καί διοχέτευαν τά διάφορα έπαναστατικά ρεύματα σ'ένα κανάλι, στό κανάλι τής πάλης ένάντια στόν καπιταλισμό, γιά τό σοσιαλισμό. Στήν πάλη γιά τό πέρασμα όλης τής έξουσίας στά Σοβιέτ, ό κύριος καί άμεσος ταξικός έχθρός τών έργαζόμενων, δπως ύπογράμμιζε ό

242

Λένιν, ήταν ή άστική τάξη. Αύτή στηριζόταν στήν ύποστήριξη τών συμφιλιωτιστών, πού επικρατούσαν στά Σοβιέτ. ΟΙ έσέροι καί οΐ μενσεβίκοι ήταν τό βασικό στήριγμα τής άστικής τάξης. Τό πρόβλημα ήταν νά χάσει ή άστική τάξη αύτό τό στήριγμα. ' Η καθοδήγηση τών Σοβιέτ καί τών άλλων μαζικών όργανώσεων έπρεπε ν'άποσπαστεϊ άπό τά χέρια τών έσέρων καί τών μενσεβίκων καί ν'άπομονωθούν αύτοί άπό τίς μάζες. ΓΓαύτό, κατακεραυνώνοντας τόν κύριο έχθρό, τήν άστική τάξη, ο! μπολσεβίκοι έστρεφαν τόν καιρό αύτό τό κύριο χτύπημά τους ένάντια στό στήριγμά της, στόν «πλησιέστερο έχθρό», όπως έγραφε ό Λένιν, ένάντια στούς συμφιλιωτιστές. Ή βασική δουλιά τοϋ Κόμματος γινόταν μέσα στίς μαζικές όργανώσεις, πρώτα άπ'όλα στά Σοβιέτ τών έργατών καί τών στρατιωτών βουλευτών, στά Σοβιέτ τών άγροτών βουλευτών καί στίς έπιτροπές τών στρατιωτών. Μέσα στό Μάρτη είχαν ήδη Ιδρυθεί Σοβιέτ τών έργατών βουλευτών σ ’ όλη σχεδόν τή χώρα. Τά Σοβιέτ τών άγροτών βουλευτών έμφανίστηκαν άργότερα άπό τά Σοβιέτ τών έργατών βουλευτών στίς πρωτεύουσες τών κυβερνείων καί νομών. Στίς άρχές τοΰ καλοκαιριού τοΰ 1917 ήταν περίπου 400. Στό στρατό, σ'όλους τούς λόχους, στά συντάγματα καί στίς άνώτερες μονάδες, τόσο στό μέτωπο δσο καί στίς φρουρές, είχαν όργανωθεϊ έπιτροπές στρατιωτών. Γ ιά τό στρατό έβγαιναν οΙ έφημερίδες «Σολντάτσκαγια Πράβντα» καί «Όκόπναγια Πράβντα»*. Δουλιά γινόταν στά έργατικά συνδικάτα, στίς έργοστασιακές έπιτροπές καί σέ άλλες μαζικές όργανώσεις. Έ τ σ ι βήμα πρός βήμα τό Κόμμα έπειθε τούς έργαζόμενους πώς ήταν σωστές οι ιδέες τών μπολσεβίκων, έφτιαχνε τόν πολιτικό στρατό του. Τά γεγονότα πού ξετυλίχτηκαν στή χώρα άκόμη στίς παραμονές καί στή διάρκεια τής συνδιάσκεψης τοΰ 'Απρίλη έδειξαν πώς οΙ μπολσεβίκοι είχαν δίκιο. Στίς 18 τοΰ 'Απρίλη (μέ τό παλιό ήμερολόγιο) οί έργαζόμενοι τής Ρωσίας γιόρτασαν τήν Πρωτομαγιά. Τή μέρα αύτή ό ύπουργός τών ’ Εξωτερικών Μιλιουκόφ έστειλε στίς συμμαχικές δυνάμεις μιά διακοίνωση, μέ τήν όποία διαβεβαίωνε ότι ή Προσωρινή κυβέρνηση θά σεβαστεί όλα τά σύμφωνα, πού είχε συνάψει ή τσαρική κυβέρνηση καί θά συνεχίσει τόν πόλεμο ώς τή νίκη. Στίς 20 τοΰ 'Α πρίλη οΙ έργάτες καί οΙ στρατιώτες, πού πρίν άπό δυό μόλις μέρες είχαν κατέβει σέ διαδήλωση μέ τό σύνθημα τής εΙρήνης, έμαθαν γιά τή διακοίνωση τοΰ Μιλιουκόφ. Κατά τό μεσημέρι κατέβηκαν στούς δρόμους οί στρατιώτες τής φρουράς τής Πετρούπολης καί κατευθύνθηκαν στό άνάκτορο Μαρίνσκι, όπου συνεδρίαζε ή Προσωρινή κυβέρνηση. Στά χέρια τους κρατούσαν πλακάτ μέ τά συνθήματα: « Ό λ η ή έξουσία στά Σοβιέτ!», «Κάτω ό πόλεμοςΙ», «Κάτω ό ΜιλιουκόφΙ», «Κάτω ό ΓκουτσκόφΙ» (ύπουργός Στρατιωτικών). ΟΙ έργάτες άρχισαν νά συνενώνον­ ται μέ τούς στρατιώτες. "Αρχισαν στήν πόλη τά συλλαλητήρια. * « Ή Άλήθίΐα του Στρατιώτη», « Η ' Αλήβίΐα τών Χαρακωμάτων». Σημ. μετ.

243

' Απαντώντας στήν έκδήλωση τών έργατών καί τών στρατιωτών, οί όπαδοί τής Προσωρινής κυβέρνησης όργάνωσσν άντιδιαδήλωση μέ τό σύνθημα τής έμπιστοσύνης στήν κυβέρνηση. Τήν Τδια άκριβώς μέρα, στίς 2 0 τού 'Α πρίλη, συνήλθε ή Κεντρική Έπιτροπή τοΰ Κόμματος τών μπολσεβίκων. Σέ άπόφαση πού είχε γράψει ό Λένιν, ή ΚΕ τόνιζε ότι ή άστική Προσωρινή κυβέρνηση, λόγω τοΰ ταξικού της χαρακτήρα, δέν μπορεϊ νά βάλει τέρμα στόν ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Ταυτόχρονα, όμως, ή ΚΕ συνιστοΰσε ν ’ άποφεύγονται κάτι τέτια συνθήματα, όπως «Κάτω ό ΜιλιουκόφΙ», ή «Κάτω ό ΓκουτσκόφΙ», γιατί ή άστική τάξη καί οί έσερομενσεβίκοι σύμμαχοί της μπορεϊ νά καταφύγουν στόν έξής ελιγμό: νά κάνουν κάποια άνακατάταξη στή σύνθεση τής κυβέρνησης καί νά ποΰν στό λαό πώς μ'αύτό άλλαξε καί ή πολπική τής κυβέρνησης. Μόνο τό έπαναστατικό προλεταριάτο, πού θά έχει πάρει στά χέρια του τήν κρατική έξουσία μέ τήν ύποστήριξη τής πλειοψηφίας τοΰ λαοΰ, θά δημιουργήσει μέ τά Σοβιέτ μιά τέτια κυβέρνηση, πού θά έχει τήν έμπιστοσύνη τών έργατών όλου τοΰ κόσμου καί θά εϊναι ή μόνη Ικανή νά βάλει γρήγορα τέρμα στόν πόλεμο. Μέ έκκληση τοΰ Κόμματος τών μπολσεβίκων στίς 21 τοΰ 'Α πρίλη οΙ έργάτες τής Πετρούπολης σταμάτησαν τή δουλιά καί κατέβηκα σέ διαδήλωση. Πάνω άπό 100 χιλ. άτομα διαδήλωσαν μέ τό αΓτημα τής ειρήνης. Ό λ ο ς ό άστικός καί μικροαστικός τύπος κατηγορούσε τούς μπολσεβίκους ότι προετοιμάζουν .έμφύλιο πόλεμο. Στίς 21 τοϋ 'Α πρίλη ή ΚΕ τών μπολσεβίκων άπόκρουσε κατηγορηματικά τή συκοφαντία αύτή. ' Η ΚΕ κάλεσε όλους τούς έργάτες νά έκλέξουν καινούργιους άντιπροσώπους γιά τά Σοβιέτ, νά διώξουν τούς συμφιλιωτιστές καί νά στείλουν έκεϊ τούς πραγματικούς άντιπροσώπους τοΰ λαοΰ. Στή διάρκεια τής διαδήλωσης στίς 21 τοΰ 'Α πρίλη μιά μικρή όμάδα άπό μέλη τής Επιτροπής Πετρούπολης (ό Σ. Μπαγκντάτιεφ καί άλλοι), χωρίς νά συνεννοηθεϊ μέ τήν έπιτροπή, έριξε τό σύνθημα «Κάτω ή Προσωρινή κυβέρνησηΙ». Ή Κεντρική Έπιτροπή ψήφισε στίς 22 τοΰ 'Α πρίλη μιά άπόφαση πού πρότεινε ό Λένιν, όπου καταδικαζόταν τό σύνθημα αύτό σάν λαθεμένο καί τυχοδιωκτικό, γιατί σήμαινε κάλεσμα σέ έξέγερση καί έρχόταν σέ άντίθεση μέ τή γραμμή τοΰ Κόμματος γιά ειρηνική έξέλιξη τής έπανάστασης. Διαδηλώσεις έγίνάν στή Μόσχα, στίς πόλεις τών Ούραλίων, τής Ούκρανίας καί σέ άλλες περιοχές τής χώρας. Τά γεγονότα τοΰ 'Α πρίλη δέν ήταν μιά συνηθισμένη διαδήλωση: Τίς μέρες τοΰ 'Α πρίλη κινητοποιήθηκαν ταυτόχρονα καί τό προλετα­ ριάτο καί ή άστική τάξη, βάζοντας μπροστά στίς πλατιές μάζες τό έρώτημα: μέ ποιόν θά πάτε; Πολλοί άπό τούς «καλόπιστους παραπλανημένους», πού είχαν πιστέψει στούς συμφιλιωτιστές, πείστηκαν πώς μόνο τό προλεταριάτο, άν πάρει τήν έξουσία, μπορεϊ νά τερματίσει

244

τόν πόλεμο. ’ Η διαδήλωση τοΰ ’ Απρίλη προκάλεσε τή «διάβρωση» τών μεσαίων στοιχείων, δπως είπε ό Λένιν, δηλαδή έπιτάχυνε τό πέρασμα τών ταλαντευόμενων μέ τό μέρος τοϋ έπαναστατικοϋ προλεταριάτου. Έ τ σ ι ή διαδήλωση τοϋ 'Απρίλη συντέλεσε στή μετεξέλιξη τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης σέ σοσιαλιστική. ' Η διαδήλωση άποτέλεσε τήν άρχή τής κρίσης τής έξουσίας. ’ Η Προσωρινή κυβέρνηση, πού ύπολόγιζε μέ τή συνωμοσία νά πετύχει τή μονοκυριαρχία, άποδείχτηκε άνίσχυρη. 'Αποφάσισε νά καταφύγει σ ’ έναν καινούργιο έλιγμό, πού τής τόν ύπόδειξαν οΙ ξένοι Ιμπεριαλι­ στές: νά διευρύνει τήν κυβέρνηση, συμπεριλαμβάνοντας σ ' αύτή τούς έσέρους καί τούς μενσεβίκους γιά νά έξαπατήσει τό λαό. Στίς 5 τοϋ Μάη άνάμεσα στήν Προσωρινή κυβέρνηση καί στήν έσερομενσεβίκικη Εκτελεστική 'Επιτροπή τοΰ Σοβιέτ Πετρούπολης κλείστηκε συμφωνία γιά τό σχηματισμό τής λεγάμενης κυβέρνησης συνασπι­ σμού, δπου μπήκαν οΙ συμφιλιωτιστές: Β. Τσερνόφ, άπό τούς έσέρους, I. Τσερετέλι καί Μ. Σκόμπελιεφ άπό τούς μενσεβίκους καί άλλοι. ΟΙ μενσεβίκοι, πού στά 1905-1907 δέν παραδέχονταν δτι έπιτρέπεται ή συμμετοχή σέ έπαναστατική κυβέρνηση, τή φορά αύτή μπήκαν στήν άντεπανασταστική κυβέρνηση. ’ 0 συνασπισμός αύτός παγίωσε τή συμμαχία άνάμεσα στή μεγάλη καί στή μικρή άστική τάξη, πού ούσιαστικά είχε διαμορφωθεί άπό τίς άρχές άκόμα τής έπανά­ στασης. Τή ν άστική κυβέρνηση τήν έσωσαν οΙ έσέροι καί οΙ μενσεβίκοι, πού πέρασαν άνοιχτά μέ τό μέρος τής άστικής τάξης. ’ Η κυβέρνηση συνασπισμού δέν έξάλειψε τίς αΙτΙεςτής κρίσης. Τό οίκονομικό χάος πού είχε άρχίσει πολύ πρίν τήν έπανάσταση έξακολουθοϋσε νά μεγαλώνει. Τό Μάη σ'δ λες τίς βιομηχανικές περιοχές ξεσποϋσαν διαρκώς άπεργίες μέ τό σύνθημα τής βελτίωσης τής οίκονομικής κατάστασης· οΙ έργάτες, τσακίζοντας τήν άντίσταση τών καπιταλιστών, έφάρμοζαν μόνοι τους τό όχτάωρο. Στά χωριά οί άγρότες, χωρίς νά περιμένουν τή Συντακτική συνέλευση, έπαιρναν μέ τή βία άπό τούς τσιφλικάδες τά άκαλλιέργητα χωράφια καί τά έσπερναν. ΟΙ άγρότες ξεσηκώνονταν ένάντια στούς τσιφλικάδες, παρά τή θέληση τών έσέρων καθοδηγητών, πού είχαν θρονιαστεί στά Σοβιέτ. Τεράστιο ρόλο γιά τήν κατάκτηση τών άγροτικών μαζών έπαιξε ό λόγος τοΰ Λένιν στό 1 Πανρωσικό συνέδριο τών άγροτών βουλευτών στίς 22 τοΰ Μάη, δπου άνέτττυξε τίς θέσεις τών μπολσεβίκων πάνω στό άγροτικό ζήτημα. Τό έργατικό καί τό άγροτικό κίνημα είχε τήν έπίδρασή του στό στρατό- ή συνέχιση τοΰ πολέμου προκαλοϋσε τήν άγανάκτηση καί δυνάμωνε τίς έπαναστατικές διαθέ­ σεις τών στρατιωτών. Στό ξεδίπλωμα τής δουλιάς τών μπολσεβίκων μέσα στούς στρα­ τιώτες βοήθησε ή Πανρωσική συνδιάσκεψη τών στρατιωτικών όργανώσεων τών μπολσεβίκων, πού κάλεσε ή ΚΕ τόν ' Ιούνη τοΰ 1917. Στή συνδιάσκεψη παραβρέθηκαν άντιπρόσωποι άπό 60 στρατιωτικές όργανώσεις τοΰ μετώπου καί τών μετόπισθεν, πού άριθμοϋσαν 26

245

περίπου χιλ. μέλη τοϋ Κόμματος. ’ Ο Λένιν είσηγήθηκε στή συνδιάσκέψη τά θέματα: ή τρέχουσα στιγμή, καί τό άγροτικό πρόβλημακάλεσε μέ τόν πιό ένεργητικό τρόπο νά προετοιμάσουν τίς δυνάμεις τοΰ προλεταριάτου καί τοΰ έπαναστατικοΰ στρατού γιά τό πέρασμα τής έξουσίας στά Σοβιέτ. "Οσο πιό πολύ κέρδιζε έδαφος ή έπανάσταση, τόσο περισσότερο προσπαθούσε ή άστική τάξη νά χρησιμοποιήσει τό μοναδικό, κατά τή γνώμη της, μέσο σωτηρίας: ν'άναγκάσει τό στρατό νά κάνει έπίθεση στό μέτωπο. Ό λογαριασμός τής άστικής τάξης ήταν άπλός. Σέ περίπτωση έπιτυχίας ή έπίθεση θά έδραίωνε τήν έξουσία τής κυβέρνησης, θά τής έπέτρεπε νά ριχτεί στούς μπολεσβίκους καί νά διαλύσει τά Σοβιέτ. Σέ περίπτωση άποτυχίας τής έπίθεσης, θά μπορούσε νά ρίξει τίς εύθύνες στούς μπολσεβίκους, νά τούς κατηγορήσει γιά άποσύνθεση τοΰ στρατού, νά άπαγορεύσει τή δράση τους, καί σέ συνέχεια νά διαλύσει τά Σοβιέτ. Ά λ λ ά ή άστική τάξη καταλάβαινε πώς μόνο μέ τή βία, δέ θά καταφέρει ν'άναγκάσει τούς στρατιώτες νά συνεχίσουν τόν πόλεμο. Ό Κέρενσκι, πού τήν έποχή έκείνη διορίστηκε ύπουργός Στρατιω­ τικών, έτοίμασε άπό τά πρίν τή διαταγή τής έπίθεσης, ώστόσο δέν καθόρισε πότε θ'άρχίσει. "Ηθελε νά πετύχει τήν έγκριση τής άπόφασής του άπό τό 1ο Πανρωσικό συνέδριο τών Σοβιέτ, πού συνήλθε στίς 3 τοΰ ' Ιούνη. Στίς έργασίες τοΰ συνεδρίου αύτού πήραν μέρος πάνω άπό 1000 άντιπρόσωποι, καί άπ’ αύτούς μόνο 105 άντιπρόσωποι ήταν μπολσεβίκοι. ΟΙ έσέροι καί οΙ μενσεβίκοι, πού είχαν ύπεροχή στό συνέδριο, τάχθηκαν ύπέρ τής διατήρησης ταΰ συνασπισμού μέ τήν άστική τάξη. Ό ήγέτης τών μενσεβίκων Τσερετέλι δήλωσε, πώς στή Ρωσία δέν ύπάρχει κανένα πολιτικό κόμμα, πού θά άναλάβαινε μόνο του όλη τήν έξουσία. Ό Λένιν, άπαντώντας, δήλωσε: «'Υπάρχει ένα τέτιο ΚόμμαΙ». Παίρνοντας τό λόγο, ό Λένιν άνάπτυξε στούς άντιπροσώπους τό πρόγραμμα τών μπολσεβίκων, καλώντας νά δοθεϊ όλη ή έξουσία στά Σοβιέτ. ΟΙ συμφιλιωτιστές βεβαίωναν πώς τό σύνθημα « Ό λ η ή έξουσία στά ΣοβιέτΙ» είναι άπραγματοποίητο. Κατάφεραν νά ψηφιστεί μιά άπόφαση, πού ένέκρινε τό συνασπισμό μέ τήν άστική τάξη καί άναγνώριζε σάν σωστή τήν πολιτική τής Προσωρινής κυβέρνησης. ΟΙ μπολσεβίκοι άποφάσισαν νά δείξουν στό συνέδριο, πόσο μεγάλη είναι ή άπόσταση, πού χωρίζει τή θέση τής πλειοψηφίας του άπό τή γνώμη τών πρωτοπόρων στρωμάτων τού προλεταριάτου καί τού στρατού. Ή ΚΕ τού Κόμματος τών μπολσεβίκων κάλεσε τούς έργάτες καί τούς στρατιώτες τής Πετρούπολης νά κατεβοΰν στίς 10 τοΰ Ίο ύ νη σέ διαδήλωση μέ τά συνθήματα « Ό λ η ή έξουσία στά ΣοβιέτΙ», «Κάτω οΙ δέκα καπιταλιστές ύπουργοίΙ»,« ’ Εργατικός έλεγχος στήν παραγωγήΙ», «Κάτω ή πολιτική τής έπίθεσης!». Στίς 9 όμως τού ' Ιούνη, τό συνέδριο, πού καθοδηγούνταν άπό

246

τούς έσέρους καί τούς μενσεβίκους, πήρε άπόφαση πού άπαγόρευε τή διαδήλωση. Ή ματαίωση τής διαδήλωσης ήταν δύσκολο πράγμα. Τό νά μή συμορφωθεΐς όμως μέ τήν άπόφαση τοϋ συνεδρίου σήμαινε νάρθεις άντιμέτωπος μέ τό συνέδριο. Ά ρ γ ά τή νύχτα τής 9 τοϋ ' Ιούνη ή ΚΕ τοϋ Μπολσεβίκικου κόμματος άποφάσισε νά συμορφωθεϊ μέ τήν άπόφαση τοΰ συνεδρίου καί κάλεσε τούς έργάτες καί τούς στρατιώτες νά μήν πραγματοποιήσουν τή διαδήλωση. Πειθαρχώντας στήν άπόφαση αύτή, κανένα έργοστάσιο, κανένα σύνταγμα δέν κατέβηκε στή διαδήλωση. Αύτό έδειχνε τήν αύξηση τής έπιροής τοϋ Κόμματος, τήν Ικανότητά του νά κρατάει έπαφή μέ τΙς μάζες καί νά ύποχωρεϊ στήν κατάλληλη στιγμή. Τήν άλλη μέρα όλες οΙ έφημερίδες έξαπόλυσαν έκστρατεία ένάντια στούς μπολσεβίκους. Οί ήγέτες τών μενσεβίκων στό συνέδριο κατηγορούσαν τούς μπολσεβίκους γιά συνωμοσία καί άπαιτοϋσαν νά άφοπλιστοΰν οί μπολσεβίκοι. Τό συνέδριο, άπαγορεύοντας τή διαδή­ λωση, έδοσε έντολή στούς άντιπροσώπους του νά έπισκεφθοΰν τά έργοστάσια, τίς φάμπρικες καί τούς στρατώνες, κι έκεϊ πείστηκαν πώς δέν πρόκειται γιά «συνωμοσία» τών μπολσεβίκων, άλλά γιά διαθέσεις τού προλεταριάτου καί τής φρουράς τής πρωτεύουσας. Τό προεδρείο τοϋ συνεδρίου, φοβούμενο μήπως χάσει έντελώς τήν έπιροή του μέσα στίς μάζες, άποφάσισε τήν όργάνωση διαδήλωσης, μά κάτω άπό τήν καθοδήγησή του. ’ Η διαδήλωση όρίστηκε γιά τίς 18 τού ' Ιούνη. Τήν ήμέρα τής διαδήλωσης δέν τήν διάλεξαν στήν τύχη. Ό Κέρενσκι, έχοντας εξασφαλίσει τήν ύποστήριξη τοϋ συνεδρίου, έδοσε διαταγή ν' άρχίσει ή έπίθεση στό Νοτιο-Δυτικό μέτωπο στίς 18 τοϋ ’ Ιούνη. ’ Η διαδήλωση έπρεπε νά συγκαλείψει τά σχέδια τής άστικής τάξης, νά έγκρίνει τήν έπίθεση στό μέτωπο. Στίς 18 τοϋ Ίο ύ νη έγινε στήν Πετρούπολη μαζική διαδήλωση, στήν όποία πήραν μέρος περίπου 500 χιλ. άτομα. ’ Η συντριπτική πλειοψηφία τών διαδηλωτών κστέβηκε μέ τό σύνθημα « Ό λ η ή έξουσία στά ΣοβιέτΙ». Μόνο μιά μικρή όμάδα κατέβηκε μέ τό σύνθημα τής έμπιστοσύνη πρός τήν Προσωρινή κυβέρνηση. ' Ο γιγάνιος όγκος τής διαδήλωσης καί ή έπικράτηση τών μπολσε­ βίκικων συνθημάτων σ'αύτήν έδειχναν πώς τό προλεταριάτο καί ή φρουρά τής πρωτεύουσας άκολουθοΰν τούς μπολσεβίκους, πώς οί μάζες δέν έχουν έμπιστοσύνη όχι μόνον στήν Προσωρινή κυβέρνηση, άλλά καί στήν πολιτική τοϋ συμβιβασμού μέ τήν άστική τάξη, πού άκολουθοϋσαν οί έσέροι καί οΙ μενσεβίκοι. ' Η έπίθεση τών ρωσικών στρατευμάτων στό μέτωπο άπότυχε, καί ή άντεπανάσταση άρχισε άμέσως νά βάζει σ ’ έφαρμογή τό σχέδιο πού είχε καταστρώσει γιά τήν περίπτωση άποτυχίας: νά ρίξει όλο τό φταίξιμο στούς μπολσεβίκους. Στίς 2 τού ' Ιούλη, μόλις έφτασαν στήν Πετρούπολη οΙ είδήσεις γιά τήν άποτυχία τής έπίθεσης, οί καντέτοι δήλωσαν πώς άποχωροϋν άπό τήν κυβέρνηση. ' Η ένέργεια αύτή έγινε

247

μέ τόν υπολογισμό ότι οΙ συμφιλιωτιστές θά φοβηθούν νά μείνουν μόνοι τους στήν έξουσία καί θά δεχτούν τούς δρους των καντέτων: ν'άφοπλιστούν οΙ έργάτες, ν'άπομακρυνθοϋν τά έπαναστατικό στρατεύματα άπό τήν Πετρούπολη, καί τό κυριότερο, νά μπει έκτός νόμου τό Κόμμα τών μπολσεβίκων. ΟΙ καντέτοι όμως δέν πήραν ύπόψη τους τΙς διαθέσεις τοΰ λαού: σκέφτονταν νά δημιουργήσουν κυβερνητική κρίση καί δέν είδαν πώς έχει ώριμάσει ή πολιτική κρίση στήν πρωτεύουσα καί σέ συνέχεια σ 'δ λη τή χώρα. Στίς 3 τοΰ 'Ιούλη στό 1ο σύνταγμα πολυβόλων τής Πετρούπολης, στή συνέλευση τών έπιτροπών τών λόχων καί τοϋ συντάγματος, οΙ στρατιώτες έλεγαν μέ άγανάκτηση πώς ό μισητός πόλεμος συνεχίζεται, πώς ό λαός πεινά, ένώ ή άστική τάξη πλουτίζει, πώς ή κυβέρνηση όδηγεϊ τή χώρα στήν καταστροφή. Άκούστηκαν φωνές πού ζητούσαν νά συζητηθεί τό ζήτημα τής ένοπλης δράσης καί τής άνατροπής τής Προσωρινής κυβέρνησης. ' Αποφασίστηκε νά σταλούν άντιπρόσωποι στά άλλα συντάγματα καί στά έργοστάσιο γιά νά τούς προτείνουν νά πάρουν μέρος στήν ένοπλη δράση. ΟΙ άπεσταλμένοι βρήκαν παντού ύποστήριξη. Τό Κόμμα ύποστήριζε τίς έπαναστατικές διαθέσεις τών μαζών, άλλά ήταν άντίθετο μέ τήν άμεση δράση. ΟΙ έργάτες κι οΙ στρατιώτες τής Πετρούπολης είχαν άρκετές δυνάμεις γιά ν'άνατρέψουν τήν Προσωρινή κυβέρνηση καί νά πάρουν στά χέρια τους τήν κρατική έξουσία, δέν θά μπορούσαν όμως νά κρατήσουν τήν έξουσία αύτή, γιατί τήν περίοδο έκείνη ή πλειοψηφία τοΰ λαοΰ σ 'δ λη τή χώρα άκολουθοΰσε άκόμη τούς έσέρους καί τούς μενσεβίκους. Γι' αύτό στίς 3 τοΰ ' Ιούλη ή Κεντρική ’ Επιτροπή άποφάσισε νά άπόσχει άπό τίς κινητοποιήσεις καί τίς διαδηλώσεις. Άποδείχτηκε, δμως, πώς δέν ήταν πιά δυνατό νά συγκροτηθούν οΙ μάζες. Ύπ ήρχε άμεσος κίνδυνος νά κατεβοϋν οΙ μάζες στούς δρόμους καί ή άστική κυβέρνηση νά πυροβολήσει τή διαδήλωση, χαρακτηρίζοντάς την ένοπλη έξέγερση. ' Η Κεντρική ’ Επιτροπή όνακάλεσε τήν άπόφασή της κι άποφάσισε νά πάρει μέρος στήν έκδήλωση μέ σκοπό νά τήν μετατρέψει σέ εΙρηνική καί όργανωμένη διαδήλωση μέ τό σύνθημα « Ό λ η ή έξουσία στά ΣοβιέτΙ». Τήν άλλη μέρα έγινε μιά τεράστια διαδήλωση, όπου πήραν μέρος πάνω άπό 500 χιλ. άτομα. ΟΙ διαδηλωτές έβγαλαν 90 άντιπροσώπους, οΙ όποιοι διαβίβασαν στήν Κεντρική ' Εκτελεστική ' Επιτροπή τών Σοβιέτ τή διεκδίκηση νά περάσει όλη ή έξουσία στά χέρια τών Σοβιέτ. ΟΙ έσέροι, όμως, καί οί μενσεβίκοι είχαν άλλα στό νοΰ τους. Είχαν συνεννοηθεϊ μέ τήν κυβέρνηση νά τσακίσουν τή διαδήλωση. Δόθηκε έντολή νά κληθούν άπό τό μέτωπο στρατεύματα πιστά στήν Προσωρινή κυβέρνηση. Σέ μερικούς τομείς, στή διασταύρωση τών όδών Νιέβσκαγια καί Σαντοβάγια, στή λεωφόρο Λιτέινι καί σέ άλλα μέρη, οΙ εύέλπιδες καί οί κοζάκοι πυροβολούσαν τούς διαδηλωτές.

248

Ά π ό τό μέτωπο έφτασαν τά στρατεύματα πού είχαν κληθεί ειδικά γι'αύτό τό σκοπό. Ή άστική κυβέρνηση άρχισε τούς διωγμούς. Στίς έργατικές συνοικίες γίνονταν έρευνες άπό σπίτι σέ σπίτι. ΟΙ άντεπα­ ναστάτες έπαιρναν μέ τή βία τά όπλα άπό τούς έργάτες. Ά ρ χ ισ ε ό άφοπλισμός τών συνταγμάτων, πού πήραν μέρος στή διαδήλωση. ' Η άντεπανάσταση ρίχτηκε μέ Ιδιαίτερο μίσος ένάντια στούς μπολσεβί­ κους. Στίς 6 τοΰ 'Ιούλη έσπασαν τά τυπογραφεία τής «Τρούντ», πού είχαν άγοραστεί μέ λεφτά πού μάζεψαν οΙ έργάτες γιά τό Κόμμα τών μπολσεβίκων. Ή έφημερίδα «Πράβντα» κλείστηκε. Τήν Ιδια μέρα ο! άντεπαναστάτες σκότωσαν τόν έργάτη Βόινοφ μόνο καί μόνο γιατί μετέφερε έξω άπό τά τυπογραφεία τό «Λιστόκ Πράβντι» πού έβγαλε τό Κόμμα στή θέση τής «Πράβντα». Άρ χισ α ν οΙ συλλήψεις τών μπολσεβίκων. Βγήκε διαταγή ν'άνα καλυφθεϊ μέ κάθε θυσία καί νά συλληφθεϊό В. I. Λένιν. Διαδόθηκε μέ ψευτιά προετοιμασμένη άπό καιρό, ή συκοφαντία ότι οί μπολσεβίκοι έχουν σύνδεση μέ τή Γερμανία. Ό διοικητής τών στρατευμάτων τής στρατιωτικής διοίκησης Πετρούπολης στρατηγός Πόλοβτσεφ έδοσε διαταγή στό διοικητή τοΰ άποσπάσματος, πού συγκροτήθηκε είδικά γά τήν άναζήτηση τοΰ Λένιν, νά τόν έκτελέσει έπί τόπου. Τό Κόμμα έκρυψε τόν άρχηγό του στήν παρανομία. Στήν άρχή ό Λένιν κρυβόταν στήν Πετρούπολη, κι έπειτα στή λίμνη Ραζλίβ. Ό λ ο ς ό κσντέτικος καί έσερομενσεβίκικος τύπος άπαιτοΰσε νά παρουσια­ στεί ό Λένιν στό δικαστήριο. ' Η άντεπανάσταση μέ τήν ύποστήριξη τών έσέρων καί τών μενσεβίκων έπεδίωκε ν ' άποκεφαλίσει τό μπολ­ σεβίκικο Κόμμα. Σ 'ό λη τή χώρα άρχισε νά όργιάζει ή άντεπανάσταση. ' Ο ύπουργός Στρατιωτιών Κέρενσκι έπέβαλε στό μέτωπο τή θανατική ποινή. Μέ τή βοήθεια τών έσερομενσεβίκικων έπιτροπών οΙ άρχές άρχισαν ν'άφοπλίζουν τά έπανασταστικά τμήματα όχι μόνο στό μέτωπο, άλλά καί στά μετόπισθεν. ΟΙ διωγμοί έντάθηκαν ιδιαίτερα άπό τό διορισμό τού στρατηγού Κορνίλοφ στή θέση τού άρχιστράτηγου. ΟΙ μέρες τού *Ιούλη άλλαξαν τήν κατάσταση καί τό συσχετισμό τών ταξικών δυνάμεων στή χώρα. 01 μενσεβίκοι καί οί έσέροι όλοκλήρωσαν τήν πολιτική τους τού συμβιβασμού μέ τήν άστική τάξη, περνώντας όριστικά στό στρατόπεδο τής άντεπανάστασης. Οί έσέροι καί οΙ μενσεβίκοι άπό κόμματα συμβιβασμού μέ τήν άστική τάξη, μετατράπηκαν σέ κόμματα συνεργατών τής άντεπανάστασης, έληξε ή δυαδική έξουσία. Ή άστική τάξη πέτυχε τήν μονοκυριαρχία. Τά έσερομενσεβίκικα Σοβιέτ έγιναν έξάρτημα τής άστικής κυβέρνη­ σης. Μά ή άστική κυβέρνηση δέν κατάφερε νά πνίξει τίς έπαναστατικές μάζες. Οί μπολσεβίκοι κατόρθωσαν νά ύποχωρήσουν έγκαιρα καί νά προφυλάξουν άπό τό χτύπημα τίς βασικές δυνάμεις τους.

249

4. Τό 6ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος. Ό προσανατολισμός τοΰ Κόμματος πρός τήν ένοπλη έξέγερση. Συντριβή τοΰ κινήμα­ τος τοϋ Κορνίλοφ Μέ τήν άλλαγή τής κατάστασης καί τοΰ συσχβτισμοΰ τών δυνάμ€ων στή χώρα έπρεπε ν'άλλάξουν καί ή τακτική καί τά συνθήματα τοΰ Κόμματος. Ό В. I. Λένιν έδειξε πώς ή πολιτική κατάσταση στή Ρωσία ύστερα άπό τίς 4 τοΰ ’ Ιούλη διαφέρει ριζικά άπό τήν κατάσταση τής περιόδου 27 τοΰ φλεβάρη-4 τοΰ ' Ιούλη. Τελείωσε τό στάδιο τής ειρηνικής έξέλιξης τής έπανάστασης, πού τότε ήταν δυνατό καί πολύ έπιθυμητό. Οί έσέροι καί οί μενσεβίκοι μέ τήν προδοσία τους άνέκοψαν τόν ειρηνικό δρόμο τής έξέλιξης. Τώρα, ύστερα άπό τό πέρασμα όλης τής έξουσίας στά χέρια τής άντεπανάστασης, ή έργατική τάξη μπορούσε νά πάρει τήν έξουσία μόνο μέ ένοπλη έξέγερση. Ταυτόχρονα ό В. I. Λένιν προειδοποιούσε πώς μιά άμεση δράση ένάντια στήν κυβέρνηση θά ήταν λάθος. Ή άποφασιστική έφοδος είναι δυνατή μόνο σέ μιά καινούργια έπαναστατική άνοδο μέσα στίς πλατιές μάζες. Ό В. I. Λένιν πρότεινε ν'άποσύρουν προσωρινά τό σύνθημα « Ό λ η ή έξουσία στά ΣοβιέτΙ». Αύτό δέν σήμαινε παραίτηση γενικά άπό τή Σοβιετική δημοκρατία, σάν κράτος νέου τύπου. Τό ζήτημα ήταν ότι τά Σοβιέτ μέ τή συγκεκριμένη σύνθεσή τους, καθοδηγούμε­ να άπό τούς έσέρους καί τούς μενσεβίκους, οί όποίοι είχαν βάψει τά χέρια τους στό αΤμα τοΰ λαοΰ, δέν μποροΰν νά είναι όργανα τής λαϊκής έξουσίας. «Τά Σοβιέτ μποροΰν καί πρέπει νά έμφανιστοΰν στή νέα αύτή έπανάσταση, — έγραφε ό Λένιν, — όχι όμως τά σημερινά Σοβιέτ, όχι τά όργανα συμβιβασμού μέ τήν άστική τάξη, άλλά τά όργανα έπαναστατικής πάλης έναντίον της. Ό τ ι έμεϊς θά ζητήσουμε καί τότε νά συγκροτηθεί όλόκληρο τό κράτος κατά τό πρότυπο τών Σοβιέτ, αύτό εϊναι σωστό. ' Εδώ δέν πρόκειται γιά τά Σοβιέτ γενικά, άλλά γιά τόν άγώνα ένάντια στή δοσμένη άντεπανάσταση καί στήν προδοσιά τών δοσμένων Σοβιέτ» ("Α π α ν τ α, 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 34ος, σελ. 16-17). Μέ τήν έπεξεργασία τών προβλημάτων τής νέας τακτικής, πού άπαιτοΰσε ή άλλαγή τής.κατάστασης άσχολήθηκε τό 6ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος. Τό συνέδριο συνήλθε στήν Πετρούπολη άπό τίς 26 τοΰ ' Ιούλη μέχρι τίς 3 τοΰ Αύγούστου 1917. Βρέθηκε στήν άνάγκη νά δουλέψει μισοπαράνομα. Ό άστικός καί μικροαστικός τύπος δυνά­ μωσε τήν έκστρατεία του ένάντια στούς μπολσεβίκους. Οΐ ξένοι πρεσβευτές άπαιτοΰσαν τή διάλυση τοΰ συνεδρίου καί τή σύλληψη τών συνέδρων. Τά σχέδια τής άντεπανάστασης άπότυχαν. Οί έργάτες περιφρουροΰσαν άγρυπνα τό συνέδριο τοΰ Κόμματός τους.

250

Ό В. I. Λένιν δέν μπόρεσε νά πάρει μέρος στό συνέδριο, ωστόσο δμως καθοδήγησε τΙς εργασίες του. Τά μέλη τής ΚΕ έπισκέπτονταν τόν Λένιν πού βρισκόταν πέρα άπό τή λίμνη Ραζλίβ. ' Ο Λένιν προετοίμα­ σε τίς θέσεις «Γιά τήν πολιτική κατάσταση». ΟΙ θέσεις αύτές τοΰ Λένιν καί ο! έργασίες του «Σχετικά μέ τά συνθήματα», «Τά διδάγματα τής έπανάστασης» καί άλλες άποτέλεσαν τή βάση τών άποφάσεων τοϋ συνεδρίου. Έ ν α άπό τά πρώτα ζητήματα πού συζήτησε τό συνέδριο ήταν τό ζήτημα τής έμφάνισης τοΰ Λένιν στό δικαστήριο. ‘ Ορισμένοι άντιπρόσωποι στήν άρχή θεωρούσαν ότι μπορεϊ ό Λένιν νά παρουσιαστεί στό δικαστήριο, άν δοθούν έγγυήσεις γιά τήν άσφάλειά του καί άν όργανωθεΐ δημοκρατικά τό δικαστήριο. Ό μ ω ς στήν πορεία τών έργασιών τοΰ συνεδρίου άπόσυραν τά σχέδιά τους άποφάσεων. Τό συνέδριο άποφάσισε όμόφωνα νά μήν παρουσιαστεί ό Λένιν στό δικαστήριο καί διαμαρτυρήθηκε γιά τόν έξοργιστικό διωγμό τοΰ άρχηγοΰ τοΰ έπαναστατικοϋ προλεταριάτου. Τό συνέδριο έστειλε χαιρετιστήριο στό Λένιν. Πολιτική λογοδοσία τής Κεντρικής ' Επιτροπής καί είσήγηση γιά τήν πολιτική κατάσταση έκανε ό I. Β. Στάλιν, πού. στηρίχτηκε στά άρθρα τοΰ В. I. Λένιν. Πάνω στίς είσηγήσεις ψηφίστηκε άπόφαση, στή βάση τής όποίας βρίσκονταν οΙ θέσεις τοΰ Λένιν. «Σήμερα — έλεγε ή άπόφαση — «Γιά τήν πολιτική κατάσταση» ή ειρηνική έξέλιξη καί τό άνώδυνο πέρασμα τής έξουσίας στά Σοβιέτ έγινε άνέφικτη, γιατί ή έξουσία ήδη.πέρασε ούσιαστικά στά χέρια τής άντεπαναστατικής άστικής τάξης. Σωστό σύνθημα μπορεϊ σήμερα νά εϊναι μόνο ή όλοκληρωτική διάλυση τής δικτατορίας τής άντεπαναστατικής άστικής τάξης. Μόνο τό έπα­ ναστατικό προλεταριάτο, ύπό τόν δρο τής ύποστήριξής του άπό τή φτωχή άγροτιά, εϊναι σέ θέση νά έκπληρώσει αύτό τό καθήκον, πού άποτελεϊ τό καθήκον τής νέας άνόδου» ( « ' Α π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ϋ Κ Κ Σ Ε » , ρωσ. έκδ., μέρος 1ο, σελ. 488). Έ τ σ ι, τό 6ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος ύπόδειξε ότι ή έξουσία μπορεϊ νά περάσει στά χέρια τού προλεταριάτου καί τής φτωχής άγροτιάς μόνο μέ τήν ένοπλη έξέγερση, μόνο μέ τήν άνατροπή τής δικτατορίας τής άστικής τάξης. ' Ενάντια στή γραμμή τοΰ Κόμματος γιά σοσιαλιστική έπανάσταση τάχθηκε ό Μπουχάριν, πού ισχυρίστηκε ότι οΐ άγρότες εϊναι συνασπι­ σμένοι μέ τήν άστική τάξη καί δέν θ ' άκολουθήσουν τήν έργατική τάξη. Ό Στάλιν, άντικρούοντας αύτόν τόν όπορτουνιστικό ισχυρι­ σμό, έδειξε ότι ό Μπουχάριν ξέφυγε άπό τό μαρξισμό, γιατί καταπιάστηκε μέ τό ζήτημα τής άγροτιάς χωρίς νά κάνει ταξική άνάλυση. Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες άγροτών: οΙ εύποροι ύποστηρίζουν τήν ιμπεριαλιστική άστική τάξη, ένώ ή φτωχολογιά ύποστηρίζει τό προλεταριάτο στήν πάλη του γιά τή νίκη τής έπανάστασης. Στό συνέδριο άντικρούστηκε ό Πρεομπραζένσκι, πού

251

πρότεινε μιά τροπολογία στήν όποία άρνιόταν τή δυνατότητα τής νίκης τής σοσιαλιστικής έπανάστασης στή Ρωσία καί έλεγε πώς μόνο άν ύπάρχει προλεταριακή έπανάσταση στή Δύση θά εϊναι δυνατό νά τραβήξει ή χώρα στό σοσιαλιστικό δρόμο. Ό Στάλιν, άπαντώντας, έπανέλαβε τή θέση τοϋ Λένιν γιά τή νίκη τοΰ σοσιαλισμοΰ σέ μιά χώρα, στή Ρωσία, πού έξέφρασε στή συνδιάσκεψη τού 'Απρίλη ένάντια στόν Ρίκοφ. «Δέν άποκλείεται ή δυνατότητα — εϊπε ό Στάλιν — ή Ρωσία άκριβώς νά εϊναι ή χώρα πού θ'άνοίξει τό δρόμο πρός τό σοσιαλισμό... Πρέπει ν'άπορίψουμε τήν άπαρχαιωμένη άντίληψη πώς μόνο ή Εύρώπη μπορεϊ νά μάς δείξει τό δρόμο» (I. Β. Στάλιν, " Α π α ν τ α , ρωσ. έκδ. τόμ. 3ος, σελ. 186-187). Τό συνέδριο άπόριψε τίς όπορτουνιστικές προτάσεις τοΰ Πρεομπραζένσκι καί τοϋ Μπουχάριν. ’ Η άπόφαση ψηφίστηκε όμόφωνα μέ τέσσερις άποχές. Τή λογοδοσία γιά τήν όργανωτική δουλιά τής ΚΕ τήν έκανε ό Γ. Μ. Σβερντλόφ. Μέσα στούς τρεϊς μήνες, ποΰ πέρασαν άπό τή συνδιά­ σκεψη τοϋ 'Α πρίλη, τό Κόμμα τριπλασίασε τόν άριθμό τών μελών του: στό 6ο Συνέδριο τό Κόμμα εϊχε 162 όργανώσεις μέ 240 χιλ. μέλη. Στίς εργασίες τοϋ συνεδρίου συμμετείχαν οΙ άντιπρόσωποι τών πολωνών, λεττονών καί λιθουανών μπολσεβίκων, πού άλλοτε άνήκαν στίς τοπικές όργανώσεις καί τίς πιό πολλές φορές άποτελοϋσαν τμήματα τών τοπικών έπιτροπών. Τό συνέδριο συζήτησε τό ζήτημα «Γιά τήν συνένωση τοϋ Κόμμα­ τος». ΟΙ μενσεβίκοι, πού άρχισαν σάν άμυνίτες, μετατράπηκαν σέ ύπηρέτες τοΰ Ιμπεριαλισμού, πέρασαν όριστικά στό στρατόπεδο τών έχθρών τοΰ προλεταριάτου. Τό συνέδριο χαρακτήρισε σάν σπουδαι­ ότατο καθήκον τοϋ Κόμματος τό ξεσκέπασμα τής προδοτικής πολιτι­ κής τών μενσεβίκων-Ιμπεριαλιστών, καταδίκασε κάθε άπόπειρα συνέ­ νωσης μαζί τους καί έριξε τό σύνθημα τής ένότητας δλων τών διεθνιστών, πού ξέκοψαν στήν πράξη άπό τούς μενσεβίκους-ΐμπεριαλιστές. Τό συνέδριο δέχτηκε στό Κόμμα τούς «μεζραγιόντσι» μ ’ έπικε­ φαλής τόν Τρότσκι, πού δήλωσαν πώς εϊναι σύμφωνοι μέ όλες τίς θέσεις τοΟ μπολσεβικισμοΰ. ’ Η όμάδα αύτή είχε σχηματιστεί προπο­ λεμικά άκόμη άπό τή μερίδα τών ταλαντευόμενων μπολσεβίκων, πού εϊχαν συμφιλιωτικές τάσεις άπέναντί στούς όπορτουνιστές καί άπό τούς μενσεβίκους-τροτσκιστές. Στή διάρκεια τού πολέμου οΙ «μεζραγιόντσι»άκολουθοΰσαν κεντριστικές θέσεις καί ταλαντεύονταν άνάμε­ σα στούς μπολσεβίκους καί στούς μενσεβίκους. ΟΙ «μεζραγιόντσι» θε­ ωρούσαν τόν πόλεμο Ιμπεριαλιστικό, ήταν ένάντια στόν άμυνπισμό, μά δέν συμφωνούσαν νά έλθουν σέ πλήρη ρήξη μέ τούς μενσεβίκους. Τώρα ξέκοβαν άπό τούς άμυνίτες. ‘ Οπως έδειξε ή ζωή, μερικοί «μεζραγιόντσι» δπως λόγου χάρη ό Βολοντάρσκι, ό Ούρούτσκι, έγκατέλειψαν πραγματικά τίς κεντριστικές τους ταλαντεύσεις, ένώ ό Τρότσκι μέ μιά μικρή όμάδα όπαδών του σταμάτησε προσωρινά

252

μόνο τήν πάλη ένάντια στόν μπολσεβικισμό καί μπήκε στό Κόμμα γιά νά παλαίψει, μέσα άπό τίς γραμμές του, ένάντια στόν λενινισμό καί νά έπιβάλει τήν όπορτουνιστική, άντικομματική πολιτική του. ' Η άλλαγή τών συνθηκών δουλιάς τοϋ Κόμματος μετά τήν έξοδό του άπό τήν παρανομία καί ή γρήγορη άνάπτυξή του άπαιτοϋσαν νά γίνουν όρισμένες συμπληρώσεις στό Καταστατικό τοϋ Κόμματος. Στό πρώτο άρθρο τοΰ νέου Καταστατικού, πού καθορίζει πώς μέλος τοΰ Κόμματος θεωρείται ό καθένας πού παραδέχεται τό Πρόγραμμα τοΰ Κόμματος, πού άνήκει σέ μιά άπό τίς όργανώσεις του καί πληρώνει τή συνδρομή του, προστέθηκε: «καί πού ύποτάσσεται σ ’όλες τίς άποφάσεις τοΰ Κόμματος». Νέα μέλη γίνονται δεκτά άπό τίς τοπικές κομματικές όργανώσεις μέ σύσταση δυό μελών τοϋ Κόμματος καί ή εισδοχή τους έγκρίνεται άπό τή γενική συνέλευση τών μελών τής όργάνωσης. Τό Καταστατικό ύπογράμμιζε πώς όλες οι όργανώσεις τοΰ Κόμματος συγκροτούνται πάνω στίς άρχές τοΰ δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, ύπόδειχνε πώς οί κομματικές όργανώσεις ένώνονται κατά άχτίδες καί περιφέρειες. Προβλεπόταν ή σύγκληση τών συνεδρίων κάθε χρόνο, καί όχι άργότερα άπό μιά φορά στούς δυό μήνες τών όλομελειών τής ΚΕ. Τό συνέδριο πήρε άπόφαση γιά τίς άμοιβαϊες σχέσεις τοΰ Κόμματος καί τών έργατικών συνδικάτων. Τό συνέδριο, έπικυρώνοντας τήν άπόφαση τού Κόμματος ένάντια στή θεωρία τών μενσεβίκων περί ούδετερότητας τών συνδικάτων, άποφάσισε: νά έπιδιωχτεί μ'όλα τά μέσα ή συσπείρωση όλων τών έργατών στά συνδικάτα- όλα τά μέλη τοΰ Κόμματος νά μπουν στά συνδικάτα καί νά δημιουργή­ σουν έκεί μέσα τίς όμάδες τους- νά γίνει άγώνας γιά τή δημιουργία διεθνούς όργάνωσης, στήν όποία θ'άνήκουν τά συνδικάτα πού δέν δέχονται νά ύποστηρίξουν τόν Ιμπεριαλιστικό πόλεμο καί συμμερίζο­ νται τήν άποψη τής ταξικής πάλης. Πάνω στό ζήτημα τής δουλιάς άνάμεσα στή νεολαία τό συνέδριο τάχθηκε ύπέρ τής δημιουργίας ένώσεων τής νεολαίας, πού όργανωτικά νά μήν ύπάγονται στό Κόμμα, άλλά Ιδεολογικά νά καθοδηγούνται άπ’ αύτό. Τό Κόμμα πρέπει νά έπιδιώξει νά κάνει αύτές τίς ένώσεις άπό τήν πρώτη άρχή τής δράσης τους σοσιαλιστικές. Τό καθήκον τους είναι ν'άναπτύξουν τήν ταξική συνείδηση τών νέων έργατών καί έργστριών καί νά συντονίζουν τό βήμα τους μέ τήν έπαναστατική πρωτοπορία τοΰ προλεταριάτου. Τό 6ο Συνέδριο έξέτασε τίς οίκονομικές θέσεις τοΰ Κόμματος. Στήν άπόφαση τοϋ συνεδρίου τονιζόταν ότι ή χώρα περνά βαθιά οίκονομική κρίση καί «πέφτει στήν άβυσσο τής όριστικής οίκονομικής έξάρθρωσης καί καταστροφής». Τήν κρίση αύτή τή βαθαίνει συνειδη­ τά ή άστική τάξη, γιά νά τήν χρησιμοποιήσει ένάντια στήν έπανάστα­ ση. Μοναδική διέξοδος άπό τήν κρίσιμη κατάσταση είναι τό πέρασμα τής έξουσίας στά χέρια τοΰ προλεταριάτου καί τής φτωχής άγροτιας. Μόνο οΙ τάξεις αύτές, παίρνοντας τήν έξουσία, μπορούν νά σώσουν

253

τή χώρα, έφαρμόζοντας τά παρακάτω έπαναστατικό μέτρα: έθνικοποίηση καί συγκεντρωποίηση τών τραπεζών- έθνικοποίηση μιας σειράς μονοπωλίων (πετρελαίου, πετροκάρβουνου, ζάχαρης, μεταλ­ λουργίας, καί μεταφορών)- άρνηση πληρωμής τών έξωτερικών καί τών έσωτερικών χρεών, παίρνοντας ύπόψη τά συμφέροντα τών μικροομολογιούχων- έπιβολή κρατικού έλέγχου, πού πρέπει βαθμιαία νά περάσει στήν πλήρη ρύθμιση τής παραγωγής- όργάνωση σωστής άνταλλαγής άνάμεσα στήν πόλη καί στό χωριό μέ τή βοήθεια τών συνεταιρισμών καί τών έπιτροπών έπισιτισμοϋ, ώστε νά έφοδιάζεται ή πόλη μέ τά άπαραίτητα γεωργικά προϊόντα καί τό χωριό μέ βιομηχανι­ κά είδη, γεωργικά έργαλεία καί μηχανές. ' Η άπόφαση καλοΰσε όλες τίς έργατικές όργανώσεις, τά συνδικάτα, τίς έργοστασιακές έπιτροπές, τά Σοβιέτ, νά ένθαρρύνουν τήν εφαρμογή αύτών τών μέτρων, ν ’ άναπτύξουν στό ζήτημα αύτό πρωτοβουλία καί νά πετύχουν τήν πραγματοποίησή τους σέ παγκρατική κλίμακα. Τό 6ο Συνέδριο έβαλε στό κέντρο τών άποφάσεών του βασικό σκοπό νά προετοιμαστεί τό προλεταριάτο καί ή φτωχή άγροτιά γιά τήν ένοπλη έξέγερση, γιά τή νίκη τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Τό συνέδριο άπεύθυνε διακήρυξη σ ' όλους τούς έργαζόμενους, σ'όλους τούς έργάτες τούς στρατιώτες καί τούς άγρότες, καλώντας τους νά προετοιμάζονται γιά τήν άποφασιστική σύγκρουση μέ τήν άστική τάξη κάτω άπό τή σημαία τοϋ Μπολσεβίκικου κόμματος. Ή άστική τάξη, άφοΰ πέτυχε τή μονοκυριαρχία, δοκίμασε νά όλοκληρώσει τό σχέδιό της: νά καταλύσει τήν έπανάσταση καί νά παλινορθώσει στή Ρωσία τή μοναρχία. Έ ν α άπό τά μέσα γιά τήν έκτέλεση αύτοϋ τοϋ σχεδίου ήταν τό παραπέρα ξεχαρβάλωμα τής βιομηχανίας. «Τό σκελετωμένο χέρι τής πείνας» πρέπει ν'άρπάξει τήν έπανάσταση άπό τό λαιμό καί νά τήν πνίξει, έτσι κυνικά δήλωσε ό εκατομμυριούχος Ριαμπουσίνσκι. Οί καπιταλιστές έκλειναν τά έργοστάσια καί πετοΰσαν στό δρόμο δεκάδες χιλιάδες έργάτες. Έ ν α άφάνταστο όργιο κερδοσκοπίας άγκάλιασε όλη τή χώρα. 01 τιμές τών έμπορευμάτων αύξήθηκαν γοργά. Τή χώρα τήν άπειλοϋσε ή Ολοκλη­ ρωτική οίκονομική καταστροφή καί ή ύποδούλωση στό ξένο κεφά­ λαιο. ' Η άντεπανάσταση δέν περιοριζόταν μόνο σέ μέτρα οίκονομικοΰ χαρακτήρα, άλλά προετοίμαζε καί τήν έγκαθίδρυση στρατιωτικής δικτατορίας. Τό ρόλο τοΰ στρατιωτικού δικτάτορα τόν άνέθεσαν, μέ τήν συγκατάθεση τής άμερικανικής, τής άγγλικής καί τής γαλλικής κυβέρνησης, στόν άνώτατο διοικητή τοΰ στρατού στρατηγό Κορνίλοφ. Γ ιά νά συγκαλύψουν τίς προετοιμασίες τοΰ άντεπαναστατικοΰ πραξικοπήματος ή Προσωρινή κυβέρνηση άποφάσισε νά συγκαλέσει μιά Κρατική σύσκεψη άπό άντιπροσώπους δλων τών εύπορων στρωμάτων τοΰ πληθυσμού. Ή άστική τάξη, πού φοβόταν τούς έπαναστάτες έργάτες τής Πετρούπολης, σχεδίαζε νά γίνει ή κρατική σύσκεψη στή Μόσχα, δπου ή κατάσταση τής φαινόταν πιό ήρεμη.

254

Ή ΚΕ τοϋ Κόμματος τών μπολσεβίκων πρότεινε στήν επιτροπή Μόσχας νά όργανώσει εικοσιτετράωρη άπεργία διαμαρτυρίας ενάντια στή συνωμοσία τής άστικής τάξης. Στίς 12 τοΰ Αύγουστου, μέρα πού άρχιζε τίς έργασίες της ή Κρατική σύσκεψη, άπεργήσανε πάνω άπό 400 χιλ. έργάτες τής Μόσχας. ' Η συνοχή τής άπεργίας τών έργατών τής Μόσχας χάλασε τά σχέδια τής άντεπανάστασης. Έ γ ιν ε φανερό, πώς μόνο μέ τήν ένοπλη βία, μπορεϊ ή άντεπανάσταση νά πετύχει τό σχέδιό της. Ή άστική τάξη άποφάσισε νά έπιβάλει στό λαό τόν έμφύλιο πόλεμο. Ό Κορνίλοφ άρχισε νά κινητοποιεί τίς στρατιωτικές δυνάμεις. ΟΙ ΕΠΑ, ή 'Α γγλία καί ή Γαλλία ύποσχέθηκαν νά τόν βοηθήσουν. ' Ο Κορνίλοφ έκανε διαπραγματεύσεις μέ τούς στρατη­ γούς γιά νά άποσύρει στρατεύματα άπό τό μέτωπο. Οί προδότες τής πατρίδας δέν δίστασαν ν'άνοίξουν στόν έχθρό τό δρόμο γιά τά ένδότερα τής Ρωσίας, θεωρούσαν τούς εργαζόμενους τής χώρας τους πιό έπικίνδυνους έχθρούς άπό τούς ξένους κατακτητές. Στίς 25 τοΰ Αύγούστου ό Κορνίλοφ κίνησε άπό τό μέτωπο πρός τήν Πετρούπολη τό τρίτο σώμα Ιππικού. ' Η κατάσταση περιπλέχτηκε άπό τό γεγονός ότι ό Κορνίλοφ όργάνωνε τό πραξικόπημα δήθεν ένάντια στήν Προσωρινή κυβέρνηση. Έ τ σ ι άκριβώς προσπάθησαν νά παρουσιάσουν τά πράγματα οΙ έσέροι καί οΙ μενσεβίκοι. Καλοΰσαν τόν κόσμο νά ύπερασπίσει τήν Προσωπινή κυβέρνηση. Ό Λένιν πρότεινε στό Κόμμα μιά σοφή τακτική. Ξεσηκώνοντας τίς μάζες ένάντια στόν Κορνίλοφ, τό Κόμμα έξηγοΰσε πώς δέν καλεϊ τίς μάζες νά ύπερασπίσουν τήν Προσωρινή κυβέρνηση, πού εϊναι συνεργός τοϋ κινήματος τοϋ Κορνίλοφ. Τό Κόμμα πάλαιβε ένάντια στόν Κορνίλοφ, χωρίς νά σταματήσει-τό ξεσκέπασμα τής Προσωρινής κυβέρνησης καί τών έσερομενσεβίκικων συνεργών της. Μέ έκκληση τών μπολσεβίκων οΙ έργάτες τής πρωτεύουσας πήραν τά όπλα. Σχηματίζονταν γρήγορα νέα τμήματα τής Κόκκινης φρου­ ράς. Τό κίνημα τοϋ Κορνίλοφ τσακίστηκε γρήγορα άπό τούς έργάτες τούς στρατιώτες καί τούς ναύτες πού όργάνωσε τό Κόμμα τών μπολσεβίκων. Ό Κορνίλοφ καί οΙ συνένοχοί του μέ άπαίτηση τών μαζών πιάστηκαν. ' Η άπόπειρα συντριβής τής έπανάστασης άπότυχε.

Б. Н προετοιμασία τής ένοπλης έξέγερσης. Η νίκη τής Μεγάλης ' Οχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης Ό В. I. Λένιν, παίρνοντας ύπόψη του τήν άνοδο τοΰ μαζικού κινήματος καί τή δράση πολλών Σοβιέτ ένάντια στόν Κορνίλοφ, πρότεινε στούς έσέρους καί στούς μενσεβίκους νά πάρουν τά Σοβιέτ τήν έξουσία στά χέρια τους. ΟΙ έσέροι, όμως, καί ο! μενσεβίκοι, άπέκρουσαν τήν τελευταία αύτή δυνατότητα νά περάσει ή έξουσία εΙρηνικά στά Σοβιέτ. Μοναδική λύση άπό τήν κατάσταση πού δημιουργήθηκε ήταν ή άνατροπή τής Προσωρινής κυβέρνησης μέ

255

ένοπλη έξέγερση καί ή έγκαθίόρυση τής δικτατορίας τοϋ προλεταριά­ του. Τό τσάκισμα τοϋ κινήματος τοΰ Κορνίλοφ άλλαξε τήν κατάσταση στή χώρα. ΟΙ έργάτες κατάλαβαν τό ποιόν τών συμφιλιωτιστών, πού στήν πραγματικότητα κάλυπταν καί ύπεράσπιζαν τήν άστική τάξη καί τούς τσιφλικάδες. 01 άγρότες κατάλαβαν πώς πίσω άπό τούς στρατηγούς βρίσκονται οΙ τσιφλικάδες, πού δέν θέλουν νά δόσουν τή γή τους. 01 στρατιώτες στό μέτωπο πείστηκαν πώς σκοπεύουν νά τούς άναγκάσουν νά περάσουν καί τέταρτο χειμώνα στά χαρακώμα­ τα, πώς ή κυβέρνηση τής άστικής τάξης καί τών τσιφλικάδων θά παρατείνει τόν πόλεμο. 01 έργαζόμενοι τών καταπιεζόμενων έθνών είδαν καθαρά πώς, άν νικήσουν ο! κορνιλοφικοΙ, δέν ύπάρχει καμιά έλπίδα νά έξαλειφθεϊ ή έθνική καταπίεση. ' Η συντριπτική πλειοψηφία τοΰ λαοΰ πείστηκε μέ τήν Γδια της τήν πείρα πώς είναι σωστές οΙ μπολσεβίκικες ιδέες. 01 έργαζόμενοι άρχισαν ν ’ άνακαλοΰν άπό τά Σοβιέτ τούς έσερομενσεβίκους βουλευτές καί νά τούς άντικαθιστοΰν μέ μπολσεβίκους. 01 άνεξάρτητοι βουλευτές τών Σοβιέτ άρχισαν νά ύποστηρίζουν τούς μπολσεβίκους. Στίς 31 τοΰ Αύγούστου τό Σοβιέτ Πετρούπολης ψήφισε, γιά πρώτη φορά άπό τότε πού όργανώθηκε, τήν μπολσεβίκικη άπόφαση γιά τό πέρασμα τής έξουσίας στά Σοβιέτ. Στίς 5 τοΰ Σεπτέμβρη ή άπόφαση τών μπολσεβίκων ψηφίστηκε άπό τό Σοβιέτ Μόσχας. 'Ακολουθώντας τό παράδειγμα τών Σοβιέτ τών πρωτευουσών, ψήφισαν τίς μπολσεβίκικες άποφάσεις τά Σοβιέτ Κιέβου, Χάρκοβου, Καζάν, Ούφά, Μίνσκ, Ρέβελ, (Τάλιν), Τασκέντης, Σαμάρας, Μπριάνσκ, Κρασνογιάρσκ καί πολλών πόλεων τών Ούραλίων καί τοΰ Ντονμπάς. Ά ρ χ ισ ε μιά ραγδαία μπολσεβικοποίηση τών Σοβιέτ. Τό Κόμμα έβαλε ξανά στήν ήμερήσια διάταξη τό σύνθημα « Ό λ η ή έξουσία στά ΣοβιέτΙ». Τώρα τό σύνθημα αύτό σήμαινε ένοπλη έξέγερση ένάντια στήν άστική κυβέρνηση, γιά τήν έγκαθίδρυση τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. Πάνω άπό 250 Σοβιέτ τής χώρας τάχθηκαν μέ τό μπολσεβίκικο σύνθημα « Ό λ η ή έξουσία στά ΣοβιέτΙ». ' Η χώρα περνοΰσε μιά πανεθνική κρίση. ' Η έθνική οικονομία είχε πάρει τόν κατήφορο. ΟΙ κυρίαρχες τάξεις δέν μπορούσαν νά σταματήσουν τήν καταστροφή. Αντίθετα, τήν έπιτάχυναν μέ τήν πολιτική τους. ΟΙ λαϊκές μάζες δέν ήθελαν νά ζοΰν δπως παλιά καί ν'άνέχονται νά τούς διαφεντεύουν ή άστική τάξη καί οΙ ύποτακτικοί της. Πειστική μαρτυρία τής κρίσης ήταν ή δξυνση δλων τών μορφών πάλης τοΰ λαοΰ. Οί έργάτες άρχισαν νά καθαιροΰν τίς διοικήσεις, νά συλλαμβάνουν τούς διευθυντές τών έπιχειρήσεων καί νά παίρνουν στά χέρια τους τή διεύθυνση τής παραγωγής. Τό έργατικό κίνημα άντιμετώπιζε άμεσα τό πρόβλημα τής έξουσίας. Τό προλεταριάτο, σάν καθοδηγητής, ήγεμόνας τής έπανάστασης, ξεσήκωσε στήν πάλη όλο τό λαό. «Μάς άκολουθεϊ ή πλειοψηφία τής τάξης, πού εϊναι ή έμπροσ-

256

θοφυλακή τής έπανάστασης, ή εμπροσθοφυλακή τοΰ λαού, πού Είναι Ικανή νά προσελκύσει τίς μάζες» — έγραφε ό Λένιν τό Σεπτέμβρη ( Ά π α ν τ α . 5η ρωσ. έκό., τόμ. 34ος, σελ. 244). Ά λ λ α ξ ε καί ό χαρακτήρας τοϋ άγροτικοΰ κινήματος. 01 άγρότες έδιωχναν τούς τσιφλικάδες, καταλάμβαναν τή γή, τήν περιουσία τους, καί τή μοίραζαν μεταξύ τους, έβαζαν φωτιά στά ύποστατικό τους. Τό άγροτικό κίνημα μετστράπηκε σ 'δ λη τή χώρα σέ έξέγερση. 01 άγροτικές έξεγέρσεις άγκάλιαζαν πάνω άπό τή μισή εύρωπαϊκή Ρωσία. «Μάς άκολουθεϊ ή πλειοψηφία τού λαοϋ...», παρατηρούσε ό Λένιν ( σ τ ό Ι δ ι ο ) . Ύ σ τερα άπό τό κίνημα τοϋ Κορνίλοφ, έμφανίστηκε μιά νέα μορφή πάλης καί στό στρατό. 01 στρατιώτες έδιωχναν τούς άντιδραστικούς διοικητές καί στή θέση τους έκλέγαν καινούργιους, στούς όποίους είχαν έμπιστοσύνη. 01 στρατιώτες άρνοΰνταν νά συνεχίσουν τόν πόλεμο. ’ Η δυσαρέσκεια τών στρατιωτών άπειλοϋσε νά μετστραπεΐ σέ έξέγερση. Στά πλησιέστερα πρός τήν Πετρούπολη καί τή Μόσχα μέτωπα — στό Βόρειο καί στό Δυτικό — τό μεγαλύτερο μέρος τών στρατιωτών άκολουθοϋσε τούς μπολσεβίκους. 01 φρουρές στή συντριπτική πλειοψηφία τους άκολουθοϋσαν τούς μπολσεβίκους. ' Ετσι, οΙ φαντάροι τής φρουράς τής Μόσχας στίς έκλογές, πού έγιναν στά τέλη τοϋ Σεπτέμβρη γιά τίς άχτιδικέςΔοϋμες, ψήφισαν μονοκούκι τούς μπολσεβίκους. 01 στρατιώτες στήν πλειοψηφία τους ήταν τό πιό πρωτοπόρο καί δραστήριο τμήμα τής άγροτικής φτωχολογιάς. 01 ναύτες τοΰ στόλου τής Βαλτικής υποστήριξαν όλοκληρωτικά τό Κόμμα τών μπολσεβίκων. Ά λ λ α ξ ε ό χαρακτήρας τοΰ κινήματος καί στίς κσταπιεζόμενες έθνότητες. ' Η πάλη τους, παρά τήν άντίσταση τών άστικών όργανώσεων, έσμιγε σέ ένιαϊο μέτωπο μέ τό γενικό έργατικό καί άγροτικό κίνημα. Τό Κόμμα τών μπολσεβίκων έκανε δουλιά όχι μόνο άνάμεσα στούς έργαζόμενους δλων τών έθνών τής Ρωσίας, άλλά καί άνάμεσα στούς πρόσφυγες άπό τήν Πολωνία, τίς Βαλτικές χώρες, καθώς καί άνάμεσα στούς γερμανούς, οϋγγρους, Πολωνούς, τσέχους, σλοβάκους καί κροάτες αΙχμαλώτους. 01 μπολσεβίκοι βοηθούσαν νά δημιουργοϋνται κομμουνιστικές όμάδες μέσα σ'αύτούς. Ά λ λ α ξ ε καί ή διεθνής κατάσταση. Κάτω άπό τήν άπειλή τοΰ άναπτυσσόμενου έπαναστατικοϋ κινήματος στά μετόπισθέν τους, ο! άγγλοι καί ο! γάλλοι Ιμπεριαλιστές προσπαθούσαν να καταλήξουν σέ συνεννόηση μέ τούς γερμανούς Ιμπεριαλιστές καί νά κλείσουν εΙρήνη γιά νά παλαίψουν άπό κοινού ένάντια στήν έπανάσταση. 01 κυρίαρχες τάξεις τής Ρωσίας παρέδοσαν στούς γερμανούς τή Ρίγα, ήταν έτοιμες νά παραδόσουν καί τήν Πετρούπολη, παίρνοντας σάν άντάλλαγμα βοήθεια γιά τό πνίξιμο τής έπανάστασης. Αύτό άποτελοΰσε χειροπια­ στή άπόδειξη τοΰ άντιπατριωτικοΰ χαρακτήρα τής άστικής τάξης, τοΰ προδοτικού ρόλου της άπέναντι στήν πατρίδα. Μόνο μέ τήν άνατρο-

257

πή τής κυβέρνησης τής προδοσίας μπορούσε νά ματαιωθεί τό προδοτικό σχέδιο τής άστικής τάξης. ' Η πανεθνική κρίση είχε τόν άντίκτυπό της καί στά Κόμματα τών μενσεβίκων καί τών έσέρων. Καί στά δυό Κόμματα μεγάλωσε ή διαροή. Τό μενσεβίκικο Κόμμα διασπάστηκε σέ κάμποσες όμάδες. ΟΙ μενσεβίκοι διεθνιστές όλο καί πιό πολύ έκλειναν πρός τούς μπολσεβί­ κους. Στό Κόμμα τών έσέρων σχηματίστηκε άριστερή πτέρυγα, πού άνακηρύχτηκε άργότερα άνεξάρτητο Κόμμα. ΟΙ άριστεροί έσέροι προσπαθούσαν νά πάρουν μέ τό μέρος τους τά στρώματα τής άγροτιας πού είχαν άπογοητευθεϊ άπό τούς έσέρους καί στρέφονταν πρός τό προλεταριάτο. Ό В. I. Λένιν, πού βρισκόταν στήν παρανομία, παρακολουθούσε άγρυπνα τήν κατάσταση τής χώρας. ’ Ο άρχηγός τής έπανάστασης έπαιρνε θέση γιά κάθε άνακατάταξη, καί γιά τήν έλάχιστη άλλαγή στίς διαθέσεις τοΰ λαοΰ καί στό συσχετισμό τών τάξεων. Μέσα στίς 110 μέρες πού βρισκόταν στήν παρανομία βγήκαν άπό τήν πένα του πάνω άπό 60 άρθρα καί γράμματα πού έδιναν καθοδηγητικές ύποδείξεις στό Κόμμα. Άνά μεσα στίς έργασίες αύτές ξεχωρίζει τό βιβλίο « Ή καταστροφή πού μάς άπειλεϊ καί πώς πρέπει νά τήν άντιμετωπίσουμε». Τό έργο αύτό διατύπωνε τίς θέσεις τοΰ Κόμματος, πού άπαντοΰσαν στό έρώτημα τών λαϊκών μαζών: πώς θά σωθεϊ ή χώρα άπό τόν άφανισμό; Περιγράφοντας τή φτώχεια καί τήν πείνα, στήν όποία καταδικάζει τίς μάζες ή κυριαρχία τής άστικής τάξης καί τών τσιφλικάδων, ό Λένιν θεμελίωσε καί τά έπαναστατικά μέτρα πού μπορούν νά άποτρέψουν τήν καταστροφή: έργατικός έλεγχος πάνω στήν παραγωγή, έθνικοποίηση τών τραπεζών, τών καπιταλιστικών συνδικάτων κτλ. παράλληλα μέ τή δήμευση τής γής τών τσιφλικάδων καί τήν έθνικοποίηση όλης τής γής. Τά μέτρα πάλης ένάντια στήν καταστροφή καί στήν πείνα ήταν άπολύτως πραγματοποιήσιμα, δέν έφαρμόζονταν όμως μόνο καί μόνο, γιατί έθιγαν «τήν ιερότητα τής άστικής ιδιοκτησίας». ΟΙ κυρίαρχες τάξεις διαβεβαίωναν πώς τή χώρα τήν άπειλεϊ ό κίνδυνος νά καταρεύσει, νά χαθεϊ, άν ό λαός προβεϊ στήν πραγματοποίηση αύτών τών μέτρων. « Ά ν τόν Α π ρ ίλ η — έγραφε ό Λένιν — οί έσέροι καί οί μενσεβίκοι άντί «νά συνασπιστούν» μέ τήν άστική τάξη, πού έμποδίζει όλα τά μέτρα έλέγχου καί σαμποτάρει τήν παραγωγή, πραγματοποιούσαν τό πέρασμα τής έξουσίας στά Σοβιέτ... ή Ρωσία θά ήταν σήμερα μιά χώρα μέ τήν οικονομία της όλοκληρωτικά μετασχηματισμένη, μέ τή γή στά χέρια τών άγροτών, μέ έθνικοποιημένες τίς τράπεζες, δηλαδή θά βρισκόταν ώς πρός τούτο (καί πρόκειται γιά έξαιρετικά σπουδαίες οικονομικές βάσεις τής σύγχρονης ζωής) πιό ψηλά άπ1όλες τίς ύπόλοιπες καπιταλιστι­ κές χώρες» ( Ά π α ν τ α, 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 34ος, σελ. 195). Ή πραγματοποίηση τών θέσεων τών μπολσεβίκων θά έφερνε άμεση άνακούφιση καί βελτίωση στή ζωή τών έργαζόμενων μαζών.

258

Ό В. I. Λένιν άπόδειξε πώς στή Ρωσία ή υλική βάση τοϋ σοσιαλισμοΰ ήταν προετοιμασμένη όχι μόνο γιατί ή Ρωσία άποτελεϊ έναν άπό τούς κρίκους τής άλυσίδας τοϋ Ιμπεριαλισμού, άλλά καί γιατί στή Ρωσία ό καπιταλισμός, άν καί ύστεροϋσε σέ σχέση μέ τίς προηγμένες καπιταλιστικές χώρες, ήταν, ώστόσο, άρκετά άναπτυγμένος καί εϊχε μετατραπεΐ σέ κρατικο-μονοπωλιακό. Σημείο άφετηρίας τών θέσεων στίς παραμονές τής μεγάλης προλεταριακής έπανάστασης ύπήρξε ή βασική θέση τοϋ Λένιν, ότι είναι δυνατό νά νικήσει ό σοσιαλισμός σέ μιά, χωριστά παρμένη, χώρα. «Στήν Ιστορία γενικά, καί Ιδιαίτερα σέ καιρό πολέμου — έγραφε ό Λένιν — δέν μπορεϊς νά στέκεσαι στό ίδιο σημείο. Βσαι ύποχρεωμένος νά πάς εΓτε μπροστά, είτε πίσω. Στή Ρωσία τοϋ 20οϋ αιώνα, πού κατάκτησε τή δημοκρατία καί τό δημοκρατισμό μέ τόν έπαναστατικό δρόμο, δέν μπορεϊς νά πάς μπροστά, χωρίς νά β α δ ! σ α ς πρός τό σοσιαλισμό, χωρίς νά κάνεις β ή μ α τ α πρός αύτόν...» ( σ τ ό Γ δ ι ο , σελ. 192). Στό έργο του ό В. I. Λένιν έβαλε μπροστά στό νικηφόρο προλεταριάτο τό μεγάλο καθήκον: «' Η έπανάσταση έκανε ώστε μέσα σέ μερικούς μήνες ή Ρωσία νά φτάσει, όσον άφορά ί 6 π ο λ ι τ ι к ό καθεστώς, τίς προχωρημένες χώρες. Αύτό όμως δέν άρκεϊ. ' 0 πόλεμος είναι άδυσώπητος, βάζει μά άμείλικτη όξύτητα τό ζήτημα: εΤτε θά χαθούμε, είτε θά φτάσουμε καί θά ξεπεράσουμε άκόμη κ α ί ο ι κ ο ν ο μ ι κ ά τίς προχωρημένες χώρες... Ή θά χαθούμε ή θά τραβήξουμε όλοταχώς μπροστά. Έ τ σ ι μπαίνει τό ζήτημα άπό τήν Ιστορία» ( σ τ ό ί δ ι ο , σελ. 198). Στήν περίοδο αύτή ό В. I. Λένιν έγραψε τό μεγαλοφυές έργο του «Κράτος κι έπανάσταση», πού άποτελεϊ παραπέρα άνάπτυξη τής μαρξιστικής διδασκαλίας γιά τό κράτος. Ό Λένιν άποκατέστησε τίς ξεχασμένες ή διαστρεβλωμένες άπό τούς όπορτόυνιστές άπόψεις τοϋ Μάρξ καί τοΰ Ένγκελς καί στηριζόμενος στή νέα έπαναστατική πείρα, ιδιαίτερα στή δράση τών Σοβιέτ, άνάπτυξε τή διδασκαλία τού μαρξισμού γιά τό κράτος. Τό βιβλίο τοΰ Λένιν διαπνέεται άπό τήν Ιδέα ενός άποφασιστικοΰ, άνειρήνευτου διμέτωπου άγώνα καί ένάντια στούς όπορτουνιστές προδότες καί ένάντια στούς άναρχικούς. Καί οΙ μέν καί οί δέ συγγενεύουν στό ζήτημα τής άρνησης τής δικτατορίας τού προλεταριάτου. ΟΙ ήγέτες τών δεξιών σοσιαλιστών, πού δέν παραδέχονταν τήν άνάγκη τής συντριβής τοΰ άστικοΰ κράτους άπό τή νικηφόρα έργατική τάξη, κατρακύλισαν στήν άνοιχτή ύπεράσπιση τοΰ άστικοΰ κράτους. Οί άναρχικοί, άντιτασσόμενοι στή χρησιμοποίηση τής κρατικής έξουσίας άπό τό έπαναστατικό προλεταριάτο γιά τήν οικοδόμηση τοϋ σοσιαλισμοΰ, άρνοΰνται έτσι τή δικτατορία τοϋ προλεταριάτου. Τό νικηφόρο προλεταριάτο πρέπει νά συντρίψει πέρα γιά πέρα τόν

259

άστικό κρατικό μηχανισμό τής βίας — όργανο τής Εκμετάλλευσης τών εργαζόμενων — καί νά έγκαθιδρύσει τή δικτατορία τοΰ προλεταριά­ του σ ’ δλη τή μεταβατική περίοδο άπό τόν καπιταλισμό στόν σοσιαλισμό, δηλαδή στήν περίοδο τής πρώτης φάσης τοΰ κομμουνι­ σμού. «Τήν ούσία τής διδασκαλίας τοΰ Μάρξ γιά τό κράτος — έγραφε ό Λένιν — τήν άφομοίωσε μόνο όποιος κατάλαβε πώς ή δικτατορία μιας τάξης εϊναι άναγκαία δχι μόνο γιά κάθε ταξική κοινωνία γενικά, όχι μόνο γιά τό προλεταριάτο, πού έχει άνστρέψει τήν άστική τάξη, μά καί γιά όλόκληρη τήν Ιστορική περίοδο, πού χωρίζει τόν καππαλισμό άπό τήν «χωρίς τάξεις κοινωνία», άπό τόν κομμουνισμό... Τό πέρασμα άπό τόν καπιταλισμό στόν κομμουνι­ σμό δέν μπορεϊ, φυσικά, νά μήν δόσει μιά τεράστια άφθονία καί ποικιλία πολιτικών μορφών, μά ή ούσία έδώ εϊναι άναπόφευχτα μία: δικτατορία τοΰ προλεταριάτου» ( Ά π α ν τ α, 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 33ος, σελ. 35). Στά άστικά κράτη ή δημοκρατία εϊναι έντελώς ύποκριτική καί ψεύτικη, γιατί άκόμη καί στό πιό δημοκρατικό κράτος εϊναι δημοκρα­ τία γιά μιά μηδαμινή μειοψηφία, γιά τούς πλούσιους, γιά τούς έκμεταλλευτές καί τούς κηφήνες. ’ Ενώ τό προλεταριακό κράτος είναι κράτος «δημοκρατικό κατά νέο τρόπο», γιατί ή δημοκρατία έδώ είναι γιά τήν τεράστια πλειοψηφία τών έργαζόμενων, καί «δικτατορικό κατά νέο τρόπο·, γιατί είναι δικτατορία ένάντια στήν άστική τάξη, δικτατο­ ρία τής πλειοψηφίας τοΰ λαοΰ ένάντια στή μειοψηφία, ένάντια στούς έκμεταλλευτές. Τό προλεταριάτο χρησιμοποιεί τήν κρατική έξουσία όχι μόνο γιά νά τσακίσει τούς έκμεταλλευτές, άλλά κυρίως γιά νά καθοδηγεί τούς έργαζόμενους στήν οίκοδόμηση τού σοσιαλισμού. ' Ο Λένιν, καθορίζοντας τό ρόλο καί τή σημασία τής δικτατορίας τοϋ προλεταριάτου στό μετασχηματισμό τής κοινωνίας, ύπογράμμιζε πώς στή δικτατορία αύτή καθοδηγητική καί κατευθυντήρια δύναμη είναι τό Κόμμα τών κομμουνιστών. Ό Λένιν ξεσκέπασε άμείλικτα τούς όπορτουνιστές τής II Διεθνούς, πού διαστρεβλώνουν τό ρόλο τοΰ Κόμματος, καί τό μετατρέπουν σέ μιά όργάνωση άποσπασμένων άπό τίς μάζες έκπροσώπων τής καλοπληρωμένης έργατικής άριστοκρατίας, πού ξεπουλάει καί προδίνει τά συμφέροντα τοϋ λαοϋ. « Ό μαρξισμός — έγραφε ό Λένιν, — δισπαιδαγωγώντσς τό έργατικό Κόμμα, διαπαιδαγωγεί τήν πρωτοπορία τοϋ προλεταριά­ του, πού εϊναι Ικανή νά πάρει τήν έξουσία καί νά όδηγήσει όλο τό λαό στό σοσιαλισμό, νά κατευθύνει καί νά όργσνώσει τό νέο καθεστώς, νά είναι ό δάσκαλος, ό καθοδηγητής, ό άρχηγός όλων τών έργαζόμενων καί έκμεταλλευόμενων στήν όργάνωση τής κοινωνικής τους ζωής χωρίς τήν άστική τάξη κι ένάντια στήν άστική τάξη» ( Ά π α ν τ α , 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 33ος, σελ. 26). Τό βιβλίο τοΰ В. I. Λένιν άποτέλεσε προγραμματικό ντοκουμέντο

260

γιά τά ζητήματα όργάνωσης καί οίκοδόμησης τοΰ κράτους νέου τύπου, τοΰ σοσιαλιστικού κράτους. Άνάμεσα στίς 12 μέ 14 τοΰ Σεπτέμβρη ό В. I. Λένιν έγραψε στήν Κεντρική ' Επιτροπή καί στίς έπιτροπές τοΰ Κόμματος τών μπολσεβί­ κων Πετρούπολης καί Μόσχας τό γράμμα του «ΟΙ μπολσεβίκοι πρέπει νά πάρουν τήν έξουσία», καθώς καί τό γράμμα του στήν ΚΕ: « Ό μαρξισμός καί ή έξέγερση», στά όποϊα καλοΰσε τό Κόμμα νά όργανώσει τήν έξέγερση. Ό Λένιν έβγαλε στά γράμματα αύτά τά συμπεράσματα άπό τήν άνάλυση τής κατάστασης καί άπάντησε μέ άπόλυτη σαφήνεια στό έρώτημα γιατί ο! μπολσεβίκοι μπορούν καί πρέπει νά πάρουν τήν έξουσία άκριβώς τώρα. ' Η καθοδήγηση στά Σοβιέτ καί τών δυό πρωτευουσών πέρασε στά χέρια τών μπολσεβί­ κων. ΟΙ λαϊκές μάζες άκολουθοΰσαν τούς μπολσεβίκους. Πείστηκαν πώς μόνο τό Κόμμα τών μπολσεβίκων έκπροσωπεϊ καί ύπερασπίζει τά συμφέροντά τους. Τά Σοβιέτ, παίρνοντας τήν έξουσία, θά καταπια­ στούν άμέσως μέ τό κλείσιμο δημοκρατικής εΙρήνης, θά πάρουν χωρίς άποζημίωση τή γή άπό τούς τσιφλικάδες καί θά τή δόσουν στούς άγρότες, θ ' άποκσταστήσουν τήν έλευθερία πού καταπάτησε ή κυβέρνηση. Ό λ α αύτά τά μέτρα θά βροΰν πλήρη ύποστήριξη άπό τίς μάζες. Ή άστική τάξη προετοιμάζει τήν παράδοση τής Πετρούπολης στούς γερμανούς, ένώ οΙ άγγλογάλλοι Ιμπεριαλιστές συνεννοούνται γιά μιά χωριστή εΙρήνη μέ τή Γερμανία, ένάντια στή Ρωσία καί σέ βάρος τής Ρωσίας. Μόνο άν πάρει τήν έξουσία τό Κόμμα τών μπολσεβίκων θά ματαιώσει αύτή τήν έγκληματική συνωμοσία. ΟΙ συνθήκες γιά τήν όργάνωση τής έξέγερσης εϊναι άπόλυτα ώριμες. Τό καθήκον τοΰ Κόμματος εϊναι νά τήν άντιμετωπίσει σάν τέχνη, δηλαδή νά προετοιμάσει μ ' έπιμέλεια τήν έξέγερση, νά μελετήσει όλα τά μέτρα γιά τήν έπιτυχία της, νά μή στηρίζεται στό αύθόρμητο. Στά γράμματά του ό В. I. Λένιν χάραξε κι ένα προσχέδιο τής ένοπλης έξέγερσης. Πρότεινε νά όργανωθεϊ άμέσως ένα έπιτελεϊο τών τμημάτων έξέγερσης, νά κατανεμηθοΰν ο! δυνάμεις καί νά συγκεν­ τρωθούν τά πιό άφοσιωμένα τμήματα στά πιό σοβαρής σημασίας σημεία, νά προετοιμαστεί ή κύκλωση τών κυβερνητικών κτιρίων, νά καταληφθεί τό τηλεφωνικό καί τό τηλεγραφικό κέντρο. Ό Λένιν συνιστοΰσε νά δημιουργηθοΰν γερά άποσπάσματα έτοιμα νά πεθάνουν, μά νά μήν άφήσουν τόν έχθρό νά φτάσει στό κέντρο τής πόλης, νά όπλιστοΰν οΙ έργάτες, νά έξασφαλιστεϊ ή άμυνα τής πόλης ένάντια σέ ένδεχόμενη έπίθεση τών εύέλπιδων καί άλλων άντεπαναστατικών τμημάτων. Ό В. I. Λένιν όνόμασε τό σχέδιό του αύτό άπλώς προσχέδιο, στήν πραγματικότητα όμως ή πορεία τής έξέγερσης έδειξε πόσο βαθιά καί όλόπλευρα εϊχε μελετηθεί αύτό τό σχέδιο. Ό Λένιν άνάπτυξε τίς σκέψεις τών θεμελιωτών τοϋ μαρξισμού γιά τήν έξέγερση καί τίς μετέτρεψε σέ όλοκληρωμένη διδασκαλία.

261

Ό В. I. Λένιν γενικεύοντας τήν πείρα τοΰ παγκόσμιου έπαναστατικοΰ κινήματος καί πρίν άπ’ δλα τήν πείρα τών δυό έπαναστάσεων στή Ρωσία, χαρακτήρισε τίς βασικές συνθήκες πού καθορίζουν τήν έπιτυχία τής εξέγερσης: ή έξέγερση δέν πρέπει νά στηρίζεται σέ συνωμοσία, ούτε σέ ένα Κόμμα, άλλά στήν πρωτοπόρα τάξη' ή έξέγερση πρέπει νά στηρίζεται σέ τέτια στιγμή στροφής στήν ιστορία τής άναπτυσσόμενης έπανάστασης, όταν στά πρωτοπόρα στρώματα τοΰ λαοΰ παρατηρεϊται ή μεγαλύτερη δραστηριότητα, ένώ οΙ ταλαντεύσεις στό στρατόπεδο τοΰ έχθροΰ καί τών όπαδών του είναι μεγαλύτερες άπό κάθε άλλη φορά. Οί γενικεύσεις αύτές τοϋ В. I. Λένιν στρεφόταν ένάντια στούς δεξιούς όπορτουνιστές πού δέν άναγνώριζαν τήν έξέγερση, καί ένάντια στούς άριστερούς τυχοδιώ­ κτες, στούς πραξικοπηματίες, πού καλοΰσαν σέ έξέγερση χωρίς νά πάρουν ύπόψη τους τίς άντικειμενικές καί ύποκειμενικές συνθήκες τής προετοιμασίας της. Κανένα κόμμα στήν ιστορία δέν ήταν τόσο προσεκτικά προετοι­ μασμένο γιά τή διεξαγωγή τής έξέγερσης, όσο τό μπολσεβίκικο. Χάρη στό Λένιν τό Κόμμα είχε μιά έπιστημονικά έπεξεργαομένη θεωρία τής ένοπλης έξέγεροης, ένα πολύ λεπτομερειακό σχέδιο γιά τήν όργάνωσή της, καί πολύ μελετημένες θέσεις στόν τομέα τών πολιτικών καί οίκονομικών μέτρων γιά τήν έπομένη κιόλας ήμέρα τής νίκης. Τά γράμματα τοΰ В. I. Λένιν συζητήθηκαν στήν Κεντρική ' Επιτροπή στίς 15 τοΰ Σεπτέμβρη. ’ Ο Κάμενεφ, συνεχίζοντας τήν πάλη ένάντια στή σοσιαλιστική έπανάσταση, άντιτάχθηκε στίς προ­ τάσεις τοΰ Λένιν γιά τήν όργάνωση τής έξέγερσης καί ζήτησε έπίμονα νά καταστραφοϋν τά γράμματα. Τό συνθηκολόγο σχέδιο άπόφασης άπορίφθηκε. Τά γράμματα τοΰ В. I. Λένιν στάλθηκαν στίς μεγαλύτε­ ρες όργανώσεις τού Κόμματος. ’ Η Κεντρική ' Επιτροπή πέρασε στήν προετοιμασία τής έξέγερσης. Δόθηκε έντολή στή Στρατιωτική όργάνωση τής Κεντρικής ’ Επιτροπής νά έπισπεύσει τή δημιουργία νέων τμημάτων τής Κόκκινης φρουράς. Στήν πρωτεύουσα όργανώθηκαν κύκλοι μαθημάτων γιά τήν προετοι­ μασία στρατιωτκών καθοδηγητών. ΟΙ έργάτες μάθαιναν νά χειρίζον­ ται τά όπλα. ΟΙ μπολσεβίκοι τοΰ στόλου τής Βαλτικής πήραν όδηγίες νά προετοιμάσουν τό στόλο γιά συμμετοχή στήν έξέγερση. Σέ κάθε μεγάλο καράβι σχηματίστηκαν είδικές διμοιρίες μάχης, έτοιμες στό κάλεσμα τοϋ Κόμματος, σέ όποιαδήποτε στιγμή, νά βρεθοϋν στήν πρωτεύουσα. ΟΙ μπολσεβίκικες όργανώσεις τοΰ μετώπου διάλεξαν όρισμένα μαχητικά τμήματα, πού θά στέλνονταν γιά ένίσχυση στούς έξεγερμένους τής Πετρούπολης. ΟΙ καθοδηγητές τών μεγαλύτερων κομματικών όργανώσεων είδοποιήθηκαν γιά τήν προετοιμασία τής έξέγερσης. ’ Η άντεπανάσταση έπαιρνε μέ τή σειρά της μέτρα ένάντια στήν έπανάσταση πού δυνάμωνε. Στήν πρωτεύουσα συγκεντρώνονταν τμήματα κοζάκων. 'Αποφάσισαν ν ’ άπομακρύνουν άπό τήν Πετρού­

262

πολη τά τμήματα τής φρουράς πού είχαν έπαναστατικές διαθέσεις, γιά νά έξασθενίσουν έτσι τούς μπολσεβίκους. Στό μέτωπο γινόταν μετακίνηση μονάδων μέ σκοπό νά κυκλώσουν καί ν'άφοπλίσουν τά συντάγματα πού είχαν μπολσεβίκικες διαθέσεις. ' Ο Κορνίλοφ καί οί συνεργάτες του θεωρούνταν φυλακισμένοι, στήν πραγματικότητα όμως συνδέονταν μέ τούς στρατηγούς στό μέτωπο καί κατέστρωναν ένα καινούργιο σχέδιο άντεπαναστατικοϋ κινήματος. ' Η Προσωρινή κυβέρνηση προετοίμαζε δεύτερο πραξικόπημα Κορνίλοφ. Στήν άντιλαϊκή αύτή συνωμοσία πήραν μέρος οί έσέροι καί οί μενσεβίκοι. Νιώθοντας πώς πλησιάζει ή έξέγερση, οί έσέροι καί οΐ μενσεβίκοι έκαναν άκόμη μιά προσπάθεια γιά νά παρεμποδίσουν τήν κινητοποίηση τών έπανασταστικών δυνάμεων: άποφάσισαν νά σ υγ· καλέσουν στήν Πετρούπολη μιά Πανρωσική δημοκρατική σύσκεψη. Οί σοσιαλ-κορνιλοφικοί είχαν χάσει τήν πλειοψηφία στά Σοβιέτ καί γι'αύτό τό λόγο φοβούνταν νά συγκαλέσουν νέο συνέδριο, άν καί είχαν άναλάβει τήν ύποχρέωση νά τό συγκαλέσουν ύστερα άπό τρεις μήνες. Τότε οί ήγέτες τών συμφιλιωτιστών κατέφυγαν σέ άπάτη στήν ύποκατάσταση τοΰ συνεδρίου τών Σοβιέτ μέ τή Δημοκρατική σύσκεψη. Σκοπός τοΰ έλιγμοΰ αύτοΰ ήταν νά διατηρήσουν μέ τήν άπάτη τήν καθοδήγηση τών μαζών καί νά ύποστηρίξουν τήν Προσωρινή κυβέρνηση. Ή Δημοκρατική σύσκεψη άρχισε στίς 14 τοΰ Σεπτέμβρη. Ή σύνθεσή της ταχυδακτυλουργικά άλλοιώθηκε: στίς δημαρχίες τών πόλεων, στά ζέμστβο καί στούς συνεταιρισμούς, πού άντιπροσώπευαν μικρό μέρος τοϋ πληθυσμού, δόθηκαν περισσότεροι ψήφοι, άπό όσους δόθηκαν στά Σοβιέτ ή στίς στρατιωτικές όργανώσεις, πού άγκάλιαζαν τήν συντριπτική πλειοψηφία τοϋ λαού. Ό λ ο ς ό στρατός, πού έφτανε στά 10 έκατομμύρια πήρε συνολικά διπλάσιες έδρες άπ'τούς όλιγάριθμους κοζάκους, πού ή Προσωρινή κυβέρνηση τούς θεωρούσε στήριγμά της. Οί μπολσεβίκοι πήραν μέρος στή σύσκεψη γιά νά ξεσκεπάσουν τά σχέδια τών έσέρων καί τών μενσεβίκων. Οί συμφιλιωτιστές έβγαλαν άπό τή σύσκεψη ένα Προσωρινό συμβούλιο τής δημοκρατίας, ή προκοινοβούλιο δπως τό έλεγαν, προσπαθώντας έτσι νά δημιουργήσουν τήν έντύπωση δτι στή Ρωσία καθιερώθηκε τό κοινοβουλευτικό σύστημα. ' 0 Κάμενεφ, ό Ρίκοφ καί ό Ριαζάνοφ ύποστήριξαν αύτή τήν άπάτη τών έσέρων καί^τών μενσεβίκων, προσπαθώντας μ ' αύτό τόν τρόπο ν ' άποτραβήξουν τούς έργάτες άπό τήν έξέγερση. Ό В. I. Λένιν θεωρούσε δλο αύτό τό πονηρό σχέδιο τής Δημοκρατικής σύσκεψης παγίδα κι έπέμεινε κατηγορηματικά στήν άποχή άπό τό προκοινοβούλιο: ή συμμετοχή σ'αύτό σήμαινε καλλιέργεια τής αύταπάτης δτι τό σώμα αύτό είναι τάχα σέ θέση νά λύσει τά προβλήματα τής έπανάστασης. Ή ΚΕ συζήτησε τήν πρόταση τού Λένιν καί, έξουδετερώνοντας τήν άντίσταση τοΰ Κάμενεφ καί τών άλλων συνθηκολόγων, πήρε τήν άπόφαση νά μή συμμετάσχουν οί μπολσεβίκοι στό προκοινοβούλιο. ' Η Κεντρική

263

Έπιτροπή πρότονε νά γίνουν κατά τόπους κυβερνειακά καί περιφε­ ρειακά συνέδρια τών Σοβιέτ καί νά γίνει άγώνας γιά τή σύγκληση τού 2ου Συνεδρίου τών Σοβιέτ. Στίς 10 τοΰ Ό χτώ βρη έγινε συνεδρίαση τής ΚΕ, όπου είσήγηση γιά τήν τρέχουσα στιγμή έκανε ό Λένιν, ποϋ είχε έλθει πρίν λίγο καιρό στήν Πετρούπολη μέ ύπόδειξη τής ΚΕ. ' Υπογράμμισε πώς ή πολιτική κατάσταση είναι άπόλυτα ώριμη γιά τό πέρασμα τής έξουσίας στό προλεταριάτο καί στήν άγροτική φτωχολογιά. Τώρα πρόκειται γιά τήν Ιδια έξέγερση. ' Ο Λένιν θεωρούσε άπαραίτητο γιά όλο τό Κόμμα νά βάλει τό ζήτημα τής ένοπλης έξέγερσης στήν ήμερήσια διάταξη. « Ή ΚΕ άναγνωρίζει — έλεγε ή άπόφαση πού πρότεινε ό Λένιν — πώς καί ή διεθνής θέση τής ρωσικής έπανάστασης (ή έξέγερση τοΰ στόλου στή Γερμανία, σάν άνώτατη έκδήλωση τής ώρίμανσης σ 'ό λη τήν Εύρώπη τής παγκόσμιας σοσιαλιστικής έπανάστασης, σέ συνέχεια ό κίνδυνος μιάς εΙρήνης άνάμεσα στούς Ιμπεριαλιστές μέ σκοπό νά πνίξει τήν έπανάσταση στή Ρωσία), όπως έπίσης καί ή στρατιωτική κατάσταση (ή άναμφισβήτητη άπόφαση τής ρωσικής άστικής τάξης καί τοΰ Κέρενσκι καί Σίας νά παραδόσουν τήν Πετρούπολη στούς γερμανούς), καί ή κατάκτηση τής πλειοψηφίας τών Σοβιέτ άπό τό Κόμμα τοΰ προλεταριάτου, όλα αύτά σέ συνδυασμό μέ τήν έξέγερση τών άγροτών καί τή μεταστροφή τής λαϊκής έμπιστοσύνης ύπέρ τοΰ Κόμματός μας (έκλογές στή Μόσχα), τέλος, ή άνοιχτή προετοιμασία δεύτερου πραξικοπήματος τύπου Κορνίλοφ (άπομάκρυνση τών στρατευμάτων άπό τήν Πετρούπολη, μεταφορά κοζάκων στήν Πετρούπολη, κύκλωση τοΰ Μίνσκ άπό κοζάκους κτλ.), όλα αύτά βάζουν στήν ήμερήσια διάταξη τήν ένοπλη έξέγερση. Αναγνωρίζοντας έτσι ότι ή ένοπλη έξέγερση είναι άναπόφευκτη καί ότι έχει ώριμάσει πέρα γιά πέρα, ή ΚΕ καλεϊ όλες τίς όργανώσεις τοΰ Κόμματος νά έχουν όδηγό τους αύτό τό γεγονός κι άπό τήν άποψη αύτή νά συζητούν καί νά λύνουν όλα τά πρακτικά ζητήματα (συνέδριο τών Σοβιέτ τής Βόρειας περιοχής, άπομάκρυνση τών στρατευμάτων άπό τήν Πετρούπολη, έκδηλώσεις στή Μόσχα καί στό Μίνσκ κτλ.)* ( « 'Α π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ К К Σ Ε», ρωσ. έκδ., τόμ. 1ος, σελ. 516-517). Μόνο ό Ζηνόβιεφ καί ό Κάμενεφ τάχθηκαν ένάντια στήν άπόφαση. Ισχυρίζονταν πώς ή έργατική τάξη δέν είναι τάχα σέ θέση νά πραγματοποιήσει τή σοσιαλιστική έπανάσταση καί κατρακύλισαν στή θέση τών μενσεβίκων, πού ύπεράσπιζαν τήν άστική δημοκρατία. Αύτό ήταν προδοσία τοΰ σοσιαλισμού. ’ Η θέση τών Ζηνόβιεφ καί Κάμενεφ δέν ήταν τυχαία. ' Η προδοσία τους ήταν άμεση συνέπεια όλων τών όπορτουνιστικών του ταλαντεύσεων. ' Ο Τρότσκι στή συνεδρίαση τής ΚΕ δέν καταψήφισε τήν άπόφαση γιά έξέγερση. Έπέμεινε όμως νά άναβληθεί ή έξέγερση ώς τή σύγκληση τοΰ 2ου Συνεδρίου τών Σοβιέτ, πράγμα πού στήν ούσία

264

σήμαινε τορπίλισμα τής έπανάστασης, γιατί οΙ έσέροι καί οί μεν­ σεβίκοι μπορούσαν ν'άναβάλουν τή σύγκλιση τοΰ συνεδρίου, ένώ ή Προσωρινή κυβέρνηση άποκτοΰσέ τή δυνατότητα νά συγκεντρώσει κατά τήν ήμέρα τής σύγκλισης τοΰ συνεδρίου δυνάμεις γιά τή συντριβή τής έξέγερσης. ' Η Κεντρική ' Επιτροπή ένέκρινε τήν άπόφαση τοϋ Λένιν. Κι αύτή έγινε ή κατευθυντήρια γραμμή τοϋ Κόμματος: νά προετοιμαστεί άμέσως ή Ь/οπλη έξέγερση. Τό όργανο γιά τή διεξαγωγή τής έξέγερσης στήν πρωτεύουσα ήταν ή Στρατιωτική έπαναστατική έπιτροπή (ΣΕΕ), πού μέ πρόταση τής ΚΕ τοϋ Κόμματος σχηματίστηκε δίπλα στό Σοβιέτ Πετρούπολης. Ή Στρατιωτική έπαναστατική έπιτροπή άποτελέστηκε άπό άντιπροσώπους τής ΚΕ, τής ’ Επιτροπής Πετρούπολης, τοϋ Σοβιέτ, τών έργοστασιακών έπιτροπών, τών έργατικών συνδικάτων, τής φρουράς, τοϋ στόλου τής Βαλτικής καί άλλων όργανώσεων. Ή Στρατιωτική έπαναστατική έπιτροπή δούλευε κάτω άπό τήν άμεση καθοδήγηση τής ΚΕ τοΰ Κόμματος. Σ'όλες τίς βασικές περιοχές τής χώρας γινότρν συστηματική προετοιμασία γιά τήν ένοπλη έξέγερση. Στήν Πετρούπολη έγινε ή 3η γενική Συνδιάσκεψη τών μπολσεβίκων τής πόλης, όπου άντιπροσωπεύτηκαν περίπου 50 χιλ. μέλη τοϋ Κόμματος. Στίς 11 τοΰ ' Οχτώβρη ή συνδιάσκεψη υΙοθέτησε τήν άπόφαση τοΰ В. I. Λένιν γιά τήν έξέγερση. ’ Η Ιδια άπόφαση υΙοθετήθηκε καί άπό τή γενική συνδιά­ σκεψη τών μπολσεβίκων τής Μόσχας. Τό γραφείο τής περιοχής Μόσχας, πού έκπροσωποϋσε 70 χιλ. μέλη τοΰ Κόμματος, τάχθηκε ύπέρ τής έξέγερσης. Μέσα στό διάστημα Σεπτέμβρη-Όχτώβρη έγιναν συνολικά πάνω άπό 30 συνδιασκέψεις περιοχών, κυβερνείων, πόλεων καί περιφερειών, πού έκπροσωποϋσαν τό μεγαλύτερο μέρος τοϋ Κόμματος τών μπολσεβίκων. Παντοϋ προχωρούσε μέ γοργούς ρυθμούς ό σχηματισμός τής έργατικής Κόκκινης φρουράς. Τόν Όχτώ βρη ή Κόκκινη φρουρά άριθμοΰσε περίπου 200 χιλ. πρωτοπόρους έργάτες, έτοιμους νά δόσουν τή ζωή τους γιά τήν έπανάσταση καί Ικανούς νά τραβήξουν μαζί τους τίς μάζες τών έργαζόμενων. Στίς 16 τοΰ Όχτώ βρη έγινε εύρεία συνδιάσκεψη τής Κεντρικής ’ Επιτροπής, στήν όποία πήραν μέρος καί άντιπρόσωποι τής έπιτροπής Πετρούπολης, τής στρατιωτικής όργάνωσης, τοϋ Σοβιέτ Πετρούπο­ λης, τής περιφερειακής έπιτροπής Πετρούπολης, τών έργοστασιακών έπιτροπών καί τών συνδικάτων. Στή συνεδρίαση έγκρίθηκε άπόφαση τής ΚΕ γιά τήν έξέγερση. 'Εκλέχτηκε Στρατιωτικο-έπαναστατικό κέντρο τής ΚΕ γιά τήν καθοδήγηση τής έξέγερσης, άποτελέστηκε άπό τούς Α. Σ. Μποϋμπνοφ, φ. Ε. Τζερζίνσκι, Γ. Μ. Σβερντλόφ, I. Β. Στάλιν καί Μ. Σ. Ούρίτσκι. Τό κομματικό Στρατιωτικο-έπαναστατικό κέντρο άποτέλεσε μέρος τής Στρατιωτικής έπαναστατικής έπιτροπής τοΰ Σοβιέτ.

265

' Ο Ζηνόβιεφ καί ό Κάμενεφ, πού κατατροπώθηκαν στήν Κεντρική ' Επιτροπή, έκαναν μιά πρωτάκουστη προδοσία: ό Κάμενεφ έξονόματός του καί έξονόματος τοΰ Ζηνόβιεφ δημοσίευσε συνέντευξη στήν εξωκομματική έφημερδία «Νοβάγια Ζίζν»*, στήν όποία δήλωσε ότι δέν συμφωνούν μέ τήν άπόφαση τής ένοπλης έξέγερσης, κι έτσι μαρτύ­ ρησαν στόν έχθρό τήν άπόφαση τής ΚΕ γιά τήν έξέγερση. Ό В. I. Λένιν στό «Γράμμα πρός τά μέλη τοΰ Κόμματος τών μπολσεβίκων» καί στό «Γράμμα πρός τήν Κεντρική ’ Επιτροπή τοΰ ΣΔΕΚΡ» στιγμάτισε μέ άγανάκτησπ τούς άπεργοσπάστες τής έπανάστασης καί ζήτησε τή διαγραφή τους άπό τό Κόμμα. ' Η ΚΕ τοΰ Κόμματος καταδίκασε τίς άπεργοσπαστικές ένέργειες τοϋ Κάμενεφ καί τοϋ Ζηνόβιεφ καί τούς άπαγόρευσε νά κάνουν δηλώσεις «Κατά τών άποφάσεων τής ΚΕ καί κατά τής γραμμής δράσης πού αύτή χάραξε». Η Προσωρινή κυβέρνηση, προειδοποιημένη άπό τούς προδότες, πήρε έπείγοντα μέτρα γιά νά πνίξει τήν έπανάσταση. Κλήθηκαν άπό τό μέτωπο ειδικά τμήματα, όλη ή Πετρούπολη χωρίστηκε σέ τομείς καί σέ κάθε τομέα σχηματίστηκαν έφιππα άποσπάσματα. Μά ή άντεπα­ νάσταση δέν μπορούσε πιά νά σταματήσει τήν κινητοποίηση τών επαναστατικών δυνάμεων. Τήν όργάνωση τής έξέγερσης τήν καθοδηγούσε ό Λένιν. Καλοΰσε σέ συνεργασία τά μέλη τής Στρατιωτικής έπαναστατικής έπιτροπής, όκουγε τίς έκθέσεις τους σχετικά μέ τά μέτρα πού παίρνονταν, έλεγχε άν έγιναν όλα γιά νά έξασφαλιστεϊ ή νίκη τής έξέγερσης. Ό В. I. Λένιν έδινε όδηγίες γιά τήν έπεξεργασία ένός λεπτομερειακού σχεδίου έξέγερσης, γιά τό δυνάμωμα καί τόν έξοπλισμό τής Κόκκινης φρουράς. Τόν В. I. Λένιν τόν έπισκέπτονταν οί μπολσεβίκοι πού δούλευαν στό στρατό καί στό στόλο τής Βαλτικής, κι έπαιρναν όδηγίες γιά τό πώς πρέπει νά χρησιμοποιηθεί ό στόλος καί νά κληθούν άπό τό μέτωπο τά έπαναστατικά τμήματα- τόν έπισκέπτονταν οί άντιπρόσωποι τής Μόσχας γιά νά τοΰ έκθέσουν τήν κατάσταση πού επικρατούσε στήν πόλη καί στήν περιοχή. ’ Η ΚΕ τοΰ Κόμματος πραγματοποιούσε τή βασική ύπόδειξη τοϋ μαρξισμού: ν ' άντιμετωπίζεις τήν έξέγερση σάν τέχνη. 'Αντιπρόσωποι τής ΚΕ στάλθηκαν στίς έπαρχίες γιά νά βοηθήσουν τίς κομματικές όργανώσεις στήν προετοιμασία τής έξέγερσης. 'Αντιπρόσωποι τών τοπικών κομματικών όργανώσεων έπισκέπτονταν τήν ΚΕ γιά νά πάρουν όδηγίες σχετικές μέ τά μέτρα προετοιμασίας τής έξέγερσης. ’ Η ΚΕ έστελνε γράμματα καί όδηγίες στίς έπαρχίες. ' Η ΚΕ καθοδη­ γούσε τή δουλιά τής «βογιένκα»**, προσέλκυσε τά έργατικά συνδικά­ τα στήν όργάνωση τής έξέγερσης. ' Η δουλιά τής ΚΕ στήν περίοδο αύ­ τή άποτελεϊ πρότυπο συλλογικής καθοδήγησης. Μόνο στούς τρεϊς * «Νία Ζωή». Σημ. μΐτ. ** Στρατιωτική έπιτροπή. Σημ. μετ.

266

μήνες πού μεσολάβησαν πρίν άπό τήν έπανάσταση τοΰ Οχτώβρη έγιναν πάνω άπό 30 συνεδριάσεις τής ΚΕ. Ό В. I. Λένιν έπέμεινε ν ’ άρχίσει ή έξέγερση όπωσδήποτε πρίν άπό τό 2ο Συνέδριο τών Σοβιέτ, πού είχε όριστεϊ γιά τΙς 25 τοΰ 'Οχτώβρη. Έπρεπε νά προληφθεϊ ό εχθρός, πού ήταν πληροφορημένος άπό τούς προδότες καί περίμενε τήν έκδήλωση τήν ήμέρα τής έναρξης τοΰ συνεδρίου. «...Σέ καμιά περίπτωση — έγραφε ό Λένιν στήν ΚΕ στίς 24 τοΰ ’ Οχτώβρη — όπωσδήποτε νά μήν άφήσουμε ώς τίς 25 τοΰ μήνα τήν έξουσία στά χέρια τοΰ Κέρενσκι καί συντροφίας. ' Η ύπόθεση πρέπει νά κριθεϊ τό δίχως άλλο σήμερα τό βράδυ ή τή νύχτα. Ή ιστορία δέν θά συγχωρήσει τήν καθυστέρηση στούς έπαναστάτες, πού θά μπορούσαν νά νικήσουν σήμερα (καί σίγου­ ρα θά νικήσουν σήμερα), μά πού θά κινδύνευαν νά χάσουν πολλά αύριο, θά κινδύνευαν νά τά χάσουν όλα» ( Ά π α ν τ α, 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 34ος, σελ. 436). Μέ πρόταση τοϋ В. I. Λένιν ή έξέγερση άρχισε στίς 24 τοΰ Οχτώβρη, προτοΰ άνοίξει τό συνέδριο. Τό έπιτελεϊο τής έξέγερσης βρισκόταν στό Σμόλιν, όπου άργά τό βράδυ έφτασε ό Λένιν, γιά νά καθοδηγεί άμεσα τήν έξέγερση. Μέ έντολή τοΰ επιτελείου τά τμήματα τής Κόκκινης φρουράς κατέλαβαν τά καθορισμένα σημεία. Οί κοκκινοφρουρίτες όργάνωσαν τή φρούρηση τών έργοστασίων. Ό λ ε ς οί προσβάσεις πρός τήν πρωτεύουσα φρουροΰνταν άπό έπαναστατικά τμήματα γιά νά παρεμποδίσουν τήν άποστολή ένισχύσεων στήν Προσωρινή κυβέρνηση άπό τό μέτωπο. Κλήθηκαν οί ναύτες τοΰ στόλου τής Βαλτικής. Σύμφωνα μέ τό σχέδιο καταλήφθηκαν όλες οί κυβερνητικές ύπηρεσίες καί κυκλώθηκαν τά Χειμερινά'Ανάκτορα, όπου είχε κσταφύγει γιά νά σωθεί ή Προσωρινή κυβέρνηση. Τήν κύρια μαχητική δύναμη τής έξέγερσης τήν άποτελοΰσαν τά τμήματα τής Κόκκινης φρουράς. Τή δόξα τής νίκης τή μοιράστηκαν μαζί μ'αύτά οί ναύτες τοΰ στόλου τής Βαλτικής. Μαζί μέ τούς κοκκινοφρουρίτες καί τούς ναύτες πολέμησαν μ'έπιτυχία τά συντάγματα τής φρουράς τής Πετρούπολης. ' Η ύποστήριξη τών λαϊκών μαζών είχε τόσο έξασφαλιστεί, τό σχέδιο τής έξέγερσης ήταν τόσο προσεκτικά μελετημένο, ώστε ή ένοπλη έξέγερση τοΰ ' Οχτώβρη έγινε έξαιρετικά γρήγορα καί μ' έπιτυχία. Τό πρωί τής 25 τοΰ ' Οχτώβρη ή Προσωρινή κυβέρνηση άνστράπηκε. Στίς 10 ή ώρα τό πρωί κυκλοφόρησε ή έκκληση «Πρός τούς πολίτες τής Ρωσίας», γραμμένη άπό τόν μεγαλοφυή έμπνευστή καί καθοδηγητή τής έπανάστασης, τόν Λένιν: « Ή Προσωρινή κυβέρνηση άνστράπηκε. Ή κρατική έξουσία πέρασε στά χέρια τοΰ όργάνου τοΰ Σοβιέτ Πετρούπολης τών έργατών καί στρατιωτών βουλευτών — τής Στρατιωτικής έπαναστατικής επιτροπής, πού βρίσκεται έπικεφαλής τοϋ προλεταριάτου καί τής φρουράς τής Πετρούπολης. ' Η ύπόθεση γιά τήν όποία άγωνιζόταν ό λαός: άμεση πρόταση

267

δημοκρατική ειρήνης, κατάργηση τής τσιφλικάδικης Ιδιοκτησίας τήζ γής- Εργατικός έλεγχος στήν παραγωγή, δημιουργία Σοβιετικής κυβέρνησης, ή ύπόθεση αύτή είναι έξασφαλισμένηΙ». Ζήτω ή έπανάσταση τών έργατών, τών στρατιωτών καί τών άγροτώνΙ» ( Ά π α ν τ α , 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 35ος, σελ. 1). Ή κυβέρνηση πού άνατράπηκε έμεινε νά κατέχει μόνο τά Χειμερινά Ανάκτορα, πού ή φρουρά τους άποτελοΰνταν άπό εύέλπιδες καί άπό ένα γυναικείο τάγμα κρούσης. Ό В. I. Λένιν έδοσε έντολή νά καταληφθεί μέ έφοδο τό τελευταίο όχυρό τής άστικής κυβέρνησης. Ά π ό τόν Νιβά άντήχησανοΙ όμοβροντίες τοϋ θωρηκτοΰ «Ά β ρόρ α », πού έδοσαν τό σύνθημα τής έπίθεσης. ΟΙ όμοβροντίες αύτές άναγγείλανε τήν άρχή ένός νέου κόσμου. Τή νύχτα τής 25 τοϋ Όχτώ βρη έπεσαν τά Χειμερινά Ανάκτορα. ΟΙ ύπουργοί πιάστη­ καν. Τό βράδυ τής 25 τοϋ Όχτώ βρη συνήλθε τό 2ο Συνέδριο τών Σοβιέτ, πού άντιπροσώπευε πάνω άπό 400 Σοβιέτ τής χώρας. Ά π ό τούς 650 άντιπροσώπους περίπου 400 ήταν μπολσεβίκοι. 01 υπόλοι­ ποι στήν πλειοψηφία τους ήταν άριστεροί έσέροι. 01 μενσεβίκοι καί οί δεξιοί έσέροι, πού κυριαρχούσαν ώς τότε στά Σοβιέτ, στό 2ο Συνέδριο άποτελοϋσαν μιά μικρή όμάδα άπό 7 0 -8 0 άτομα. Ή διαροή τής όμάδας αύτής συνεχίστηκε καί μέσα στό συνέδριο: τά μέλη της προσχωρούσαν στούς άριστερούς έσέρους καί στούς διεθνιστές μενσεβίκους. Τά θλιβερά ύπολείμματα τών χρεοκοπημένων κομμά­ των τοϋ συμβιβασμού μέ τήν άστική τάξη έγκατέλειψαν τό συνέδριο. Τήν πρώτη κιόλας μέρα τό 2ο Συνέδριο τών Σοβιέτ ψήφισε τήν έκκληση «Πρός τούς έργάτες, τούς στρατιώτες καί τούς άγρότεςΙ», πού τήν είχε γράψει ό В. I. Λένιν. «Στηριζόμενο στή θέληση τής τεράστιας πλειοψηφίας τών έργατών, τών στρατιωτών καί τών άγροτών — έλεγε ή έκκληση — στηριζόμενο στή νικηφόρα έξέγερση τών έργατών καί τής φρου­ ράς τής Πετρούπολης, τό συνέδριο παίρνει στά χέρια του τήν έξουσία... Τό συνέδριο άποφασίζει: όλη ή έξουσία κατά τόπους περνά στά Σοβιέτ τών έργατών, τών στρατιωτών καί τών άγροτών βουλευτών, πού πρέπει νά έξασφαλίσουν μιά πραγματικά έπανα­ στατική τάξη» ( Ά π α ν τ α , 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 35ος, σελ. 11). ΟΙ έργάτες καί ή άγροτική φτωχολογιά άνάτρεψαν τή δικτατορία τής άστικής τάξης καί έγκαθίδρυσαν τή δικτατορία τοΰ προλετα­ ριάτου. Ή 25 του Ό χτώ βρη (7 του Νοέμβρη) 1917 μπήκε στήν Ιστορία σά μέρα τής νίκης τής Μεγάλης Όχτωβρισνής σοσιαλιστικής έπανά­ στασης στή Ρωσία. Στή δεύτερη συνεδρίαση τοϋ συνεδρίου, στίς 26 τοΰ ' Οχτώβρη, μίλησε δυό φορές ό Λένιν. ’ Η πρώτη είσήγησή του ήταν άφιερωμένη στό ζήτημα τής εΙρήνης. Τό συνέδριο ψήφισε όμόφωνα τό Διάταγμα

268

γιά τήν είρήνη, πού διακήρυσσα ότι ή Σοβιετική κυβέρνηση καταγγέλ­ λει κάθε κατακτητικό σύμφωνο καί πρότεινε σ'όλους τούς έμπόλεμους λαούς καί στίς κυβερνήσεις τους ν'άρχίσουν άμέσως διαπραγ­ ματεύσεις γιά τή σύναψη γενικής δίκαιας δημοκρατικής Κρήνης. Τό Διάταγμα γιά τήν είρήνη διακήρυσσε πώς ό πόλεμος είναι «τό μεγαλύτερο έγκλημα κατά τής άνθρωπότητας» καί διακήρυσσε έπίμονα τήν άπόφαση νά ύπογραφεί άμέσως εΙρήνη μέ όρους έξίσου δίκαιους γιά όλους τούς λαούς, χωρίς προσαρτήσεις καί έπανορθώσεις. ’ Ο λαός, πού πήρε στά χέρια του τήν έξουσία, άρχισε πρώτα άπ'δλα τήν πάλη γιά τήν είρήνη, έμπνέοντας μέ τό παράδειγμά του τήν άνθρωπότητα. Σύμφωνα μέ τή δεύτερη είσήγηση τοϋ Λένιν τό συνέδριο ψήφισε τό Διάταγμα γιά τή γή, πού καθόριζε ότι δημεύεται όλη ή γή τών τσιφλικάδων χωρίς έξαγορά καί ότι όλη ή γή περνά στά χέρια τοϋ λαοϋ. Στά χέρια τοϋ λαοϋ πέρασαν συνολικά πάνω άπό 150 έκατ. έκτάρια γής. Γ ιά πρώτη φορά στήν Ιστορία οΙ άγρότες άπαλλάχτηκαν άπό τά χρέη γιά τή γή· μόνο στήν Α γροτική τράπεζα οΙ άγρότες χρωστούσαν σχεδόν ένάμισι δισεκατομμύριο ρούβλια, χωρίς νά ύπολογίζονται τά άτομικά χρέη στούς τσιφλικάδες, στούς τοκογλύ­ φους καί στούς κουλάκους. Τό Διάταγμα γιά τή γή άπάλλαξε τούς άγρότες άπό τήν έτήσια καταβολή ένοικίου γιά τή γή καί άπό τά έξοδα έξαγορας νέας γής, πού άνέρχονταν σέ 700 έκατομ. χρυσά ρούβλια. " Ετσι πραγματοποιήθηκε ή έθνικοποίηση τής γής. ’ Η γή έγινε κρατική Ιδιοκτησία. Στό Διάταγμα γιά τή γή μπήκε ή άγροτική έντολή πού συντάχθηκε άπό τούς έσέρους μέ βιάση 242 τοπικές έντολές τών άγροτών. ΟΙ έσέροι, όσον καιρό βρίσκονταν στήν έξουσία, δέν έκαναν τίποτε γιά νά έφαρμόσουν τήν έντολή. ΟΙ μπολσεβίκοι τήν πρώτη κιόλας μέρα τής άνόδου τους στήν έξουσία, μετάτρεψαν τήν άγροτική έντολή σέ νόμο. Παράλληλα μέ τά αΐτήματα τής κατάργησης τής άτομικής Ιδιοκτησίας στή γή καί τής χωρίς άποζημίωση δήμευση τής γής τών τσιφλικάδων, ή έντολή διακήρυσσε τήν έξισωτική χρήση τής γής, πράγμα πού έρχόταν σέ σύγκρουση μέ τίς άπόψεις τοϋ Κόμματος τών μπολσεβίκων. ‘Απαντώντας σέ κείνους, πού κατηγορούσαν τό Κόμμα γιατί υΙοθέτησε τήν έντολή, ό Λένιν έλεγε: «...Σάν δημοκρατική κυβέρνηση πού είμαστε, δέν μπορούμε νά άγνοήσουμε τήν άπόφαση τών κατώτερων λαϊκών στρωμάτων, άκόμη κι άν δέν συμφωνούμε μ'αύτήν. Στό καμίνι τής ζωής, έφαρμόζοντας τήν άπόφαση αύτή, πραγματοποιώντας την κατά τόπους, οΙ άγρότες θά καταλάβουν μόνοι τους, πού βρίσκεται ή άλήθεια» ( Ά π α ν τ α , 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 35ος, σελ. 27). Στήν πράξη αύτή φάνηκε ή σοφία τοϋ Κόμματος, ή Ικανότητά του νά παίρνει ύπόψη του τά συμφέροντα τών μαζών καί ή βαθιά πίστη ότι οΙ άγρότες θά ύποστηρίξουν πέρα γιά πέρα τή γραμμή τών μπολσεβίκων στό άγροτικό ζήτημα.

269

Τήν ίδια μέρα, στίς 26 τοΰ Όχτώ βρη, τό 2ο Συνέδριο τών Σοβιέτ δημιούργησε τό Συμβούλιο τών ' Επιτρόπων τοΰ Λαοϋ μ ‘ έπικεφαλής τόν В. I. Ούλιάνοφ-Λένιν. ' Ο λαός εμπιστεύτηκε τή διακυβέρνηση τής χώρας στό Κόμμα τών μπολσεβίκων. Οί άντιπρόσωποι τοΰ 2ου Συνεδρίου τών Σοβιέτ διασκορπίστηκαν σ'ό λη τή χώρα γιά νά έφαρμόσουν τά διατάγματα πού ψήφισε τό συνέδριο. Σέ όρισμένα μέρη ό άγώνας γιά τήν εγκαθίδρυση τής Σοβιετικής έξουσίας δυσκολεύτηκε άπό τή δράση τών λευκοφρουριτών καί τής άστικής έθνικιστικής αντεπανάστασης. Παρ όλες, όμως, τίς ποικιλόμορφες συνθήκες πού επικρατούσαν στίς διάφορες περιο­ χές τής χώρας (διαφορές στή βιομηχανική άνάπτυξη καί στόν άριθμό τοΰ προλεταριάτου, έθνικές ιδιομορφίες, βαθμός τής έπιροής τοΰ Κόμματος τών μπολσεβίκων κτλ.), ή Σοβιετική έξουσία έγκαθιδρύθηκε σ'δ λη τήν τεράστια έκταση τής Ρωσίας μέσα σέ σύντομο χρονικό διάστημα.

6. Τά αϊτια της νίκης τής έπανάστασης. Ή διεθνής σημασία τής Μεγάλης Όχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης 1. ' Η βασική αιτία τής νίκης τής ' Οχτωβριανής έπανάστασης είναι ότι έπικεφαλής της βρισκόταν ή έργατική τάξη τής Ρωσίας, ή όποία δημιούργησε πρίν άπ' όλες τίς άλλες τάξεις τό Κόμμα της. ' Η έργατική τάξη ύπήρξε ό ήγέτης τής επαναστατικής πάλης ενάντια στήν άπολυταρχία, ενάντια στή δικτατορία τής άστικής τάξης. Οΐ έργαζόμενοι πείστηκαν πώς τό προλεταριάτο είναι ό άγωνιστής γιά τά συμφέροντα όλου τοΰ λαού, πού στενάζει κάτω άπό τό ζυγό τών τσιφλικάδων καί τής άστικής τάξης. Τό προλεταριάτο τής Ρωσίας ήταν ή κύρια κινητήρια δύναμη όλης τής κοινωνικοπολιτικής έξέλιξης τής χώρας. 2. ’ Η Οχτωβριανή έπανάσταση νίκησε, γιατί δημιουργήθηκε στή Ρωσία μιά κοινωνική δύναμη, δπως είναι ή συμμαχία προλεταριάτου καί φτωχής άγροτιάς, πού τσάκισε τήν άντίσταση τών έκμεταλλεύτριων τάξεων. Στήν πορεία τής έπανάστασης οΐ μπολσεβίκοι ξεσκέπα­ σαν τούς προδότες τής ύπόθεσης τής έργατικής τάξης, τούς όπορτουνιστές, πού ισχυρίζονταν πώς τό προλεταριάτο μπορεϊ νά πάρει καί νά κρατήσει τήν έξουσία μόνο έκεϊ, όπου άποτελεϊ τήν πλειοψηφία τοΰ πληθυσμού. Τό προλεταριάτο εϊχε τήν πλήρη ύποστήριξη τής άγροτικής φτωχολογιάς, πού άποτελοΰσε τήν συντριπτική πλειοψη­ φία τών χωρικών τής Ρωσίας, περίπου τά 65%. Οΐ μπολσεβίκοι, κατακτώντας μέ τό μέρος τοΰ προλεταριάτου τήν πλειοψηφία τών έργαζόμενων άγροτών, άπόσπασαν άπό τήν άστική τάξη τίς άγροτικές μάζες. 3. Ή 'Οχτωβριανή έπανάσταση ξεχώριζε άπ'δλες τίς άλλες επαναστάσεις άπό τό γεγονός ότι οί έργάτες δημιούργησαν δικά τους

270

όργανα έξουσίας. Στά σπλάχνα τοϋ προλεταριάτου γεννήθηκε ή νέα μορφή τής έπαναστατικής έξουσίας, τά Σοβιέτ τών έργατών βουλευ­ τών. Τά Σοβιέτ τών έργατών, στρατιωτών καί άγροτών βουλευτών ήταν όργανα, ήταν μιά μορφή όργάνωσης, στήν όποία πήρε σάρκα καί οστά ή συμμαχία τών έργατών καί άγροτών κάτω άπό τήν καθοδή­ γηση τών έργατών. « Ά ν ή λαϊκή δημιουργία τών επαναστατικών τάξεων δέν είχε δημιουργήσει τά Σοβιέτ — έγραφε ό Λένιν — ή προλεταριακή έπανάσταση θά ήταν στή Ρωσία υπόθεση χαμένη...» ( Ά π α ν τ α , 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 34ος, σελ. 305). 4. Ή Οχτωβριανή έπανάσταση νίκησε, γιατί είχε στό πρόσωπο τής ρωσικής άστικής τάξης ένα σχετικά άδύνατο αντίπαλο. Ό λ η ή πορεία τής ιστορικής έξέλιξης τοϋ ρωσικού καπιταλισμού, ή καθυστέ­ ρησή του σέ σύγκριση μέ τόν καπιταλισμό τών προηγμένων καπιταλι­ στικών χωρών καί ή εξάρτηση άπό τό ξένο κεφάλαιο, έξηγοϋν τήν πολιτική πλαδαρότητα, τή δειλία καί τήν άνεπαρκή πείρα τής ρωσικής άστικής τάξης. Άποδείχτηκαν άνίσχυροι νά βοηθήσουν τήν ρωσική άστική τάξη καί οΐ συμφιλιωτιστές, έσέροι καί μενσεβίκοι. Στή διάρκεια μιάς πολύχρονης πάλης οί μπολσεβίκοι τούς ξεσκέπαζαν σάν πράχτορες τής άστικής τάξης. Τά κόμματα αύτά τίς παραμονές τής ' Οχτωβριανής έπανάστασης πέρασαν άνοιχτά στό στρατόπεδο τής άντεπ ανάστασης. 5. Αποφασιστικός όρος τής νίκης τής έπανάστασης ήταν τό γεγονός ότι έπικεφαλής τών λαϊκών μαζών βρισκόταν τό δοκιμασμέ­ νο, μαχητικό, έπαναστατικό Κόμμα τών μπολσεβίκων. Στήν περίοδο τής προετοιμασίας καί τής διεξαγωγής τής έπανά­ στασης, τό Κόμμα άνάπτυξε τεράστια θεωρητική δουλιά, πλουτίζον­ τας τό μαρξισμό μέ νέες θέσεις. Στά έργα τοΰ В. I. Λένιν, στίς άποφάσεις τής συνδιάσκεψης τοϋ Α π ρ ίλ η καί τοϋ 6ου Συνεδρίου τοΰ Κόμματος, στίς άποφάσεις καί τά ψηφίσματα τής ΚΕ δίνεται ή θεωρητική θεμελίωση ενός συγκεκριμένου σχεδίου μετεξέλιξης τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης σέ σοσιαλιστική. Τό Κόμμα έπεξεργάστηκε καί ύποστήριξε στήν πάλη του ένάντια στούς όπορτουνιστές τή διδασκαλία τής δυνατότητας τής νίκης τοΰ σοσιαλισμού στή Ρωσία. Ό В. I. Λένιν άνάπτυξε τή μαρξιστική θεωρία τής σοσιαλιστικής έπανάστασης, άνακάλυψε καί θεμελίωσε τήν πολιτική μορφή τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, τή δημοκρα­ τία τών Σοβιέτ, άνάπτυξε τίς μαρξιστικές θέσεις γιά τήν ένοπλη έξέγερση καί τίς μετέτρεψε σέ θεωρία τής έξέγερσης. Τό Κόμμα καθοδηγούνταν άπό τήν πρωτοπόρα θεωρία τής έργατικής τάξης, τή μαρξιστικο-λενινιστική θεωρία. ’ Η Μεγάλη ' Οχτωβριανή ' Επανάσταση άποτελεϊ πρότυπο χρησι­ μοποίησης καί έφαρμογής τής θεωρίας τοΰ Λένιν γιά τή σοσιαλιστική έπανάσταση. Οί εργαζόμενες μάζες εϊδαν στήν έξουσία όλα τά άλλα κόμματα,

271

καί τό καθένα χωριστά, καί σέ διάφορους συνδυασμούς. ΕΤδαν τούς καντέτους, πού Εκπροσωπούσαν τήν άστική τάξη' δοκίμασαν στίς πλάτες τους τήν έξουσία τοΰ συνασπισμού τών καντέτων, τών έσέρων καί τών μενσεβίκων- έκριναν τούς έσέρους καί τούς μενσεβίκους άπό τά έργα τους, όταν άποτελοΰσαν τήν πλειοψηφία στά Σοβιέτ. Στήν πορεία τής έπανάστασης χρεοκόπησαν όλα τά άστικά καί συμφιλιωτιστικά κόμματα, άποκαλύπτοντας τήν άντεπαναστατική τους φύση. Οί έργαζόμενοι άποτραβήχτηκαν άπό τά κόμματα τού συμβιβασμού μέ τήν άστική τάξη καί, κάνοντας χρήση τοΰ δικαιώματος άνάκλησης, άρχισαν νά διώχνουν άπό τά Σοβιέτ τούς βουλευτές πού δέν φάνηκαν άξιοι τής έμπιστοσύνης τους καί νά έκλέγουν στή θέση τους μπολσεβίκους. Έ τ σ ι, οί μενσεβίκοι καί ο! έσέροι άπομονώθηκαν άπό τίς μάζες. Τό Κόμμα τών μπολσεβίκων ήταν τό μόνο Κόμμα, πού καθοδήγησε άμέριστα τόν έπαναστατικό άγώνα τοΰ προλεταριάτου, δλων τών έργαζόμενων. Τό Μπολσεβίκικο κόμμα μπόρεσε νά συνενώσει τά διάφορα έπαναστατικό κινήματα καί νά κατευθύνει σ ’ ένα σκοπό, στήν άνατροπή τοΰ ιμπεριαλισμού: τό παλλαϊκό κίνημα γιά τήν είρήνη, καί τήν πάλη τών άγροτών γιά τή γή, τόν έθνικοσπελευθερωτικό άγώνα τών καταπιεζόμενών λαών τής Ρωσίας καί τήν πάλη τής ήγετικής δύναμης τής κοινωνίας — τοΰ προλεταριάτου — γιά τό σοσιαλισμό. Μέ τήν καθοδήγηση τοΰ Κόμματος τών μπολσεβίκων οί έργάτες καί ή άγροτική φτωχολογιά άνέτρεψαν τήν κυβέρνηση τής άστικής τάξης καί έγκαθίδρυσαν τή Σοβιετική έξουσία. Αύτές είναι οΙ βασικές έζωτερικές αίτίες, πού έξασφάλισαν τήν έπιτυχία τής έπανάστασης. Άνά μεσα στίς αίτίες διεθνούς χαρακτήρα, πού έξασφάλισαν τήν έπιτυχία τής Μεγάλης Όχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης, εϊναι τό γεγονός ότι ή έπανάσταση έγινε στήν περίοδο τοΰ παγκό­ σμιου Ιμπεριαλιστικού πολέμου. Ούτε όάγγλογαλλικός συνασπισμός, ούτε ό γερμανικός συνασπισμός μπόρεσαν νά δόσουν άμεση ένοπλη βοήθεια στή ρωσική άστική τάξη. Τή βοήθησαν μέ ύλικά μέσα καί μέ τήν όργάνωση συνωμοσιών, δέν ήταν όμως σέ θέση νά στείλουν κάπως άξιόλογες στρατιωτικές δυνάμεις γιά βοήθειά της. ’ Η ρωσική άστική τάξη, πού έμεινε μόνη άντιμέτωπη μέ τό προλεταριάτο, πού καθοδηγούσε όλους τούς έργαζόμενους, δέν μπόρεσε νά κρατηθεί μπροστά στήν πίεση τών μαζών. Τεράστια σημασία γιά τήν έπανάσταση είχε καί ή ύποστήριξη τού διεθνούς προλεταριάτου. Κάτω άπό τήν έπίδραση τής ' Οχτωβριανής έπανάστασης, δυνάμωσε σ'όλες τίς καπιταλιστικές χώρες τό μαζικό Επαναστατικό κίνημα. Οί κινητοποιήσεις τοΰ διεθνούς προλεταριάτου έδεναν τά χέρια τών Ιμπεριαλιστών καί διευκόλυναν τήν νικηφόρα πορεία τής 'Οχτωβριανής έπανάστασης σ 'ό λη τή χώρα. Καθορίζοντας τή διεθνή σημασία τής Μεγάλης Όχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης, ό В. I. Λένιν έγραφε πώς ή σημασία αύτή

272

εκδηλώθηκε μέ δυό μορφές: μέ τήν άσκηση επίδρασης πάνω στό έπαναστατικό κίνημα τών άλλων χωρών καί μέ τήν άναπόφευκτη έπανάληψη τών βασικών γνωρισμάτων της σέ διεθνή κλίμακα. Διεθνή σημασία μέ τήν πλατιά έννοια τής λέξης αύτής, έχουν όλα τά ζωτικά προβλήματα τής Μεγάλης Όχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Κάτω άπό τήν άμεση έπίδραση τής Όχτωβριανής έπανάστασης μπήκε σέ κίνηση όλος ό κόσμος τών έκμεταλλευόμενων, όλοι οί άνθρωποι πού στενάζουν κάτω άπό τό ζυγό τοϋ ιμπεριαλι­ σμού. Μιά σειρά έπαναστάσεις, στή Γερμανία, στήν Αύστρουγγαρία καί σέ άλλες χώρες, οΙ μαζικές έπαναστατικές εκδηλώσεις τών έργατών τής Εύρώπης καί τής 'Αμερικής συγκλόνισαν συθέμελα τόν καπιταλιστικό κόσμο. Μπήκαν σέ κίνηση οί σκλάβοι λαοί τών άποικιακών χωρών. ' Η έπανάσταση άποτέλεσε τήν άρχή τής συνέ­ νωσης τής έπαναστατικής δράσης τών έργατών καί τοϋ έθνικοαπελευθερωτικοϋ άγώνα σέ μιά ενιαία δύναμη, ικανή νά γκρεμίσει τόν ιμπεριαλισμό. ' Η ' Οχτωβριανή έπανάσταση άποτέλεσε τήν πιό ζωηρή έκδήλωση τής δξυνσης τής γενικής κρίσης τού καπιταλισμού.. "Εσπασε τήν άλυσίδα τοϋ ιμπεριαλισμού κι άνοιξε τή δυνατότητα γιά τή δημιουρ­ γία τής νέας, τής σοσιαλιστικής κοινωνίας. Μπήκε τέρμα στήν άμέριστη κυριαρχία τοϋ ιμπεριαλισμού. Στό ένα έκτο τής ύδρογείου υψώθηκε ή σημαία τοϋ σοσιαλισμού. ' Ο κόσμος διασπάστηκε σέ δυό στρατόπεδα: στό στρατόπεδο τοϋ ιμπεριαλισμού πού πεθαίνει καί στό στρατόπεδο τοΰ σοσιαλισμού πού άναπτύσσεται. Ή Ό χ τ ω βριανή έπανάσταση έγκαινίασε μιά νέα έποχή τής άνθρωπότητας, τήν έποχή τής κατάργησης όλων τών μορφών τής έκμετάλλευσης, τήν έποχή τής νίκης τοΰ κομμουνισμού. ' Η μέγιστη διεθνής σημασία τής ' Οχτωβριανής έπανάστασης δέν συνίσταται μόνο στό γεγονός ότι έπιτάχυνε όλη τήν πορεία τής παγκόσμιας ιστορίας πρός τά μπρός, άλλά καί στό ότι άπόδειξε πώς θά έπαναληφθοΰν άναπόφευκτα τά βασικά της γνωρίσματα στή σοσιαλιστική έπανάσταση όποιασδήποτε χώρας. Άπόδειξε πώς χωρίς τή συμμαχία τοΰ προλεταριάτου καί τής άγροτιας μέ τήν καθοδήγηση τών έργατών, χωρίς τήν έγκαθίδρυση τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, δέν είναι δυνατή ή νίκη τής έπανάστασης. ’ Η ’ Οχτωβριανή έπανάσταση ήταν ή κλασική έφαρμογή στή Ρωσία τής θέσης τοΰ Λένιν γιά τή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου. Ό В. I. Λένιν έλεγε πώς ή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου είναι συμμαχία τών έργατών όχι μόνο μέ τούς ρώσους άγρότες, άλλά καί μέ τούς έργαζόμενους όλων τών εθνοτήτων τής Ρωσίας, είναι συμμαχία τοϋ προλεταριάτου μιάς προηγμένης χώρας μέ τούς καταπιεζόμενους λαούς τών άποικιών. Αύτές οί βασικές θέσεις τής λενινιστικής θεωρίας τής σοσιαλιστικής έπανάστασης ισχύουν γιά όλες τίς χώρες. Ή μεγάλη διεθνής σημασία τής Όχτωβριανής έπανάστασης συνίσταται στό γεγονός ότι ήταν ή μοναδική έπανάσταση στόν κόσμο,

273

πού έδοσε στό λαό όχι μόνο πολιτικά δικαιώματα, άλλά καί τούς ύλικούς πόρους γιά μιά εύπορη ζωή. Ή 'Οχτωβριανή έπανάσταση έδειξε σ 'ό λο τόν κόσμο καί, πρίν άπ'δλα στούς έξαρτημένους κι άποικιακούς λαούς, πού άποτελοϋν πάνω άπό τό μισό τής άνθρωπότητας, τό μοναδικά σωστό δρόμο έπίλυσης τοΰ έθνικοϋ προβλήματος. Ή Μεγάλη 'Οχτωβριανή έπανάσταση έριξε τό σύνθημα τής ειρήνης, διακήρυξε νέες σχέσεις άνάμεσα στούς λαούς. Τεράστια σημασία γιά τό διεθνές προλεταριάτο έχουν ή θεωρία καί ή πράξη τής σοσιαλιστικής οικοδόμησης στήν ΕΣΣΔ, πού άρχισε ύστερα άπό τή νίκη τής Μεγάλης ' Οχτωβριανής έπανάστασης. Στή Σοβιετική χώρα έλαχε τό καθήκον ν ’ άνοίξει πρώτη τό δρόμο γιά τό πέρασμα άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό. ’ Η νίκη τής σοσιαλιστικής έπανάστασης στή Ρωσία έδειξε περί­ λαμπρα τή δύναμη τών ιδεών τοϋ μαρξισμού-λενινισμού, τήν όρθότητα τής στρατηγικής καί τής τακτικής τοΰ Μπολσεβίκικου κόμματος, κι έτσι διευκόλυνε τήν πάλη τών έργαζόμενων όλων τών χωρών γιά τήν ειρήνη, τή δημοκρατία καί τό σοσιαλισμό. ΣΥΝΤΟΜΑ

Σ ΥΜΠ ΕΡΑΣΜ ΑΤΑ

Ή 'Οχτωβριανή Έπανάσταση τοΰ 1917 έδειξε σ ’ δλους τούς έργαζόμενους πώς μόνο τό Κόμμα τών μπολσεβίκων ύπήρξε ή δύναμη πού ήταν σέ θέση νά καταλύσει τό καπιταλιστικό καθεστώς, ν'άποτρέψει τήν έθνική καταστροφή, νά όδηγήσει τή χώρα στό δρόμο τής άνεξάρτητης άνάπτυξης. Τό Κόμμα μέ τίς θέσεις τοΰ 'Απρίλη τοΰ В. I. Λένιν καί μέ τίς άποφάσεις τής 7ης Πανρωσικής συνδιάσκεψης έδοσε στό λαό ένα συγκεκριμένο σχέδιο γιά τό πέρασμα άπό τήν άστικοδημοκρατική έπανάσταση στή σοσιαλιστική καί κάλεσε τίς μάζες νά παλαίψουν γιά νά μεταβιβαστεί όλη ή έξουσία στά Σοβιέτ, πού θά δόσουν ειρήνη, ψωμί, γή καί έλευθερία. Ό В. I. Λένιν άνακάλυψε στά Σοβιέτ τήν κρατική μορφή τής δικτατορίας τοϋ προλεταριάτου. Ό τ α ν τό Κόμμα σέ συνθήκες δυαδικής έξουσίας έριχνε τό σύνθημα « Ό λ η ή έξουσία στά ΣοβιέτΙ», ξεκινούσε άπό τή δυνατότητα πώς μπορεί ή έπανάσταση νά έξελιχθεϊ ειρηνικά, νά περάσει άναΐμακτα όλη ή έξουσία στά Σοβιέτ, νά μετατραπεϊ ειρηνικά ή έπαναστατική δημοκρατική δικτατορία τοΰ προλεταριάτου καί τής άγροτιάς σέ σοσιαλιστική δικτατορία τοΰ προλεταριάτου. Ύσ τε ρ α όμως άπό τά γεγονότα τοΰ ' Ιούλη, όταν ή άντεπαναστατική άστική τάξη μπόρεσε νά πετϋχει τή μονοκυριαρχία, ό ειρηνικός δρόμος τής έπανάστασης άποδείχτηκε άδύνατος. Τό 6ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος άπόσυρε προσωρινά τό σύνθημα « Ό λ η ή έξουσία στά

274

Σοβιέτ I», γιατί οί μενσεβίκοι καί οΙ έσέροι είχαν μετστρέψει τά Σοβιέτ σέ έξάρτημα τής άντεπαναστατικής Προσωρινής κυβέρνησης. ΟΙ μενσεβίκοι καί οί έσέροι πέρασαν όριστικά στό στρατόπεδο τής άντεπαναστατικής άστικής τάξης. Μέ τή νέα έπαναστατική άνοδο, πού είχε σχέση μέ τό πραξικόπημα τοϋ Κορνίλοφ καί τή συντριβή του, τά Σοβιέτ ξαναζωντάνεψαν καί μετατράπηκαν καί πάλι σέ μαχητικά, έπαναστατικά όργανα τών μαζών. Ά ρ χ ισ ε ή φάση τής μπολσεβικοποίησης τών Σοβιέτ. Τό Κόμμα ξανάριξε τό σύνθημα « Ό λ η ή έξουσία στά Σοβιέτ!», τή φορά όμως αύτή ήταν πιά προσκλητήριο έξέγερσης ένάντια στή δικτατορία τής άστικής τάξης καί γιά τήν έγκαθίδρυση τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. Τό Κόμμα μέ τή γεμάτη αύταπάρνηση δουλιά του μέσα στίς μάζες καί μέ τήν εύλίγιστη τακτική του, πού έπαιρνε ύπόψη τή συγκεκριμένη κατάσταση, συσπείρωσε κάτω άπό τή σημαία του τό προλεταριάτο, κατόρθωσε νά πείσει τίς λαϊκές μάζες γιά τήν όρθότητα τών Ιδεών του καί νά ξεσηκώσει τό λαό στήν άποφασιστική μάχη ένάντια στήν Προσωρινή κυβέρνηση. Τό Κομμουνιστικό κόμμα κατέβηκε στήν έπανάσταση σάν σοφός, δοκιμασμένος ήγέτης τών έργαζόμενων, πού κατευθύνει έπιδέξια όλες τίς μορφές πάλης τών έργαζόμενων στό μόνο σωστό δρόμο γιά τήν κατάκτηση τής έλευθερίας καί τήν οικοδόμηση τής άταξικής κοινωνίας. Οί μενσεβίκοι καί οΙ έσέροι δέν μπόρεσαν νά σώσουν τήν Προσωρινή κυβέρνηση. Τά Κόμματα αύτά όλοκλήρωσαν τό δρόμο τής εξέλιξής τους, μέ τήν μετατροπή τους στίς παραμονές τής ’ Οχτωβριανής έπανάστασης σέ άνοιχτούς ύπερασπιστές τής άντεπανάστασης, πού προάσπισαν τό καπιταλιστικό καθεστώς. Στήν πορεία τής έπανάστασης καί κάτω άπό τήν έπίδραση τής διαφωτιστικής δουλιάς τών μπολσεβίκων, οί λαϊκές μάζες κατάλαβαν τήν άντεπαναστατική φύση τών έσέρων καί τών μενσεβίκων. ΟΙ μάζες πείστηκαν πώς μόνο τό Μπολσεβίκικο κόμμα εϊναι ικανό νά λύσει τά ζωτικά ζητήματα τής έπανάστασης καί νά σώσει τή χώρα άπό τήν καταστρο­ φή. Οί έργάτες, οΙ έργσζόμενοι άγρότες καί οΙ στρατιώτες πείστηκαν γιά τήν άφοσίωση τού Κόμματος στά συμφέροντα τών λαϊκών μαζών, γιά τόν ήρωισμό τών μελών του, γιά τήν άπόφαση τών κομμουνιστών νά τραβήξουν καί στό θάνατο γιά τό θρίαμβο τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Οί λαϊκές μάζες έμπιστεύτηκαν τήν τύχη τους στό μόνο έπαναστατικό καί συνεπή ώς τό τέλος ύπερασπιστή τών συμφερόν­ των τους, στό Κόμμα τών μπολσεβίκων. Μέ πρόσκλησή του, άνέτρεψαν τήν άστική Προσωρινή κυβέρνηση καί έγκαθίδρυσαν τή σοσιαλιστική δημοκρατία τών Σοβιέτ. Ή 'Οχτωβριανή σοσιαλιστική έπανάσταση ήταν λαϊκή έπανά­ σταση. Άποτίναξε τό ζυγό τών εκμεταλλευτών. Έγκαθίδρυσε τή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου, πού προχώρησε μέ τήν ύποστήριξη

275

τής φτωχής άγροτιας στή δημιουργία τών βάσεων τής κομμουνιστικής κοινωνίας. Ή Οχτωβριανή έπανάσταση έγκαινίασε μιά νέα έποχή στήν ιστορία τής άνθρωπότητας, τήν έποχή той θριάμβου той σοσιαλισμού καί του κομμουνισμού. Ή Ρωσία, Πατρίδα του λενινισμού, έγκαινίασε τήν παγκόσμια σοσιαλιστική έπανάσταση.

276

ΚΕΦΑΛΑΙΟ VIII

Η ΠΑΛΗ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ( Όχτώβρης τοΰ 1917-1918)

1. Τό Κόμμα στήν πάλη γιά τήν ίδρυση τοΰ σοβιετικού κράτους. ΟΙ πρώτοι σοσιαλιστικοί μετασχηματισμοί Μέ τή νίκη τής Μεγάλης ' Οχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστα­ σης καί τήν έγκαθίδρυση τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου έγιναν ριζικές άλλαγές στήν κατάσταση όλων τών τάξεων καί τών στρωμά­ των τοΰ πληθυσμού τής Ρωσίας. Τό προλεταριάτο ίγινε κυρίαρχη τάξη. Γύρω του συγκεντρώθηκαν οΙ έργαζόμενες μάζες τής πόλης καί τοΰ χωριού, καί κατά πρώτο λόγο ή άγροτική φτωχολογιά. Τή Σοβιετική έξουσία τήν ύποστήριζε ή τεράστια πλειοψηφία τού λαοΰ: οί έργάτες, οΙ στρατιώτες καί οΙ έργαζόμενοι άγρότες. .' Επικεφαλής στό Ισχυρό αύτό στρατόπεδο ήταν τό Μπολσεβίκικο κόμμα. Τό στρατόπεδο τών έχθρών τής Σοβιετικής έξουσίας τό άποτελοΰσαν οΙ τσιφλικάδες, ο! καπιταλιστές, πού είχαν άνατραπεϊ, οΙ κουλάκοι καί οΙ εκφραστές τών συμφερόντων τους: ο! μοναρχικοί, οΙ καντέτοι, οί έσέροι, ο! μενσεβίκοι, ο! άναρχικοί καί οΙ άστοί έθνικιστές. Ή 'Οχτωβριανή έπανάσταση άλλαξε ριζικά τή θέση καί τό χαρακτήρα τής δράσης τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος, πού έγινε τό κυβερνητικό κόμμα τοϋ πρώτου στόν κόσμο σοσιαλιστικού κράτους τών έργατών καί τών άγροτών. Μπροστά στό κόμμα μπήκαν καινούργια Ιστορικά καθήκοντα: ή οίκοδόμηση καί ή έδραίωση τοΰ Σοβιετικού κράτους, ή άνασυγκρότηση τής κοινωνίας πάνω σέ σοσιαλιστικές άρχές, ή όργάνωση τής άμυνας τής χώρας ένάντια στήν έχθρική καπιταλιστική περικύκλωση, τό δυνάμωμα τών σχέσεων μέ τό προλεταριάτο τών άλλων χωρών καί ή ύποστήριξή του. Τό προλεταριάτο τής Ρωσίας άρχισε τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλι­ σμού μέσα σέ μιά κατάσταση έξαιρετικά περίπλοκη καί δύσκολη. ' Η σοσιαλιστική έπανάσταση είχε νικήσει σέ μιά μόνη χώρα. ' Ο δρόμος γιά τό σοσιαλισμό άνοιγότσν γιά πρώτη φορά στήν Ιστορία. ' Η Ρωσία ήταν χώρα σχετικά καθυστερημένη οίκονομικά, κυριαρχούσε σ'αύτή ό άγροτικός πληθυσμός. Συνεχιζόταν ό πόλεμος, πού ρήμαξε κι έξάντλησε τή χώρα. Τό προλεταριάτο δέν είχε σχεδόν καθόλου στελέχη προετοιμασμένα γιά τή διεύθυνση τοΰ κράτους καί τής

277

οικονομίας. ΟΙ έκμεταλλευτές πού άνατράπηκαν — οΙ τσιφλικάδες καί οΙ καπιταλιστές — πρόβαλλαν λυσσασμένη άντίσταση στήν προλετα­ ριακή δικτατορία. Τούς ύποστήριζε τό διεθνές κεφάλαιο. Τό προλεταριάτο τής Ρωσίας ύποχρεώθηκε νά τσακίσει άποφασιοτικά τήν άντίσταση πολυάριθμων έχθρών, πού στήν πάλη ένάντια στή Σοβιετική έξουσία όργάνωναν συνωμοσίες, άνταρσίες, κατέφευγσν στό σαμποτάζ, στή συκοφαντία, στίς προβοκάτσιες καί στήν έξαγορά τών ταλαντευόμενων καί τών άσταθών. Τίς πρώτες κιόλας μέρες μετά τήν νίκη τοΰ ' Οχτώβρη ή άντεπανάσταση άποπειράθηκε ν'άνατρέψει τή Σοβιετική έξουσία. Ό Κέρενσκι, πού έφυγε άπό τήν Πετρούπολη, συγκέντρωσε τμήματα κοζάκων καί τά κίνησε μ'έπικε­ φαλής τό στρατηγό Κρασνόφ ένάντια στήν πρωτεύουσα. ’ Ο Κρασνόφ κατέλαβε στίς 28 τοΰ Ό χτώ βρη τή Γκάτσινα κι άρχισε τήν έπίθεση ένάντια στήν Πετρούπολη. Στίς 29 τοΰ Όχτώ βρη, ή άντεπαναστατική όργάνωση πού είχαν δημιουργήσει οΙ δεξιοί έσέροι καί οΙ μενσεβίκοι, μέ τό δημαγωγικό τίτλο «Έπιτροπή σωτηρίας τής πατρίδας καί τής έπανάστασης» όργάνωσε στήν Πετρούπολη άνταρσία τών εύέλπιδων. ΟΙ εύέλπιδες ξεσήκωσαν ταυτόχρονα άνταρσία καί στή Μόσχα. ' Η άντεπανάσταση άρχισε ένοπλο άγώνα ένάντια στή Σοβιετική έξουσία Ή Σοβιετική έξουσία έπρεπε νά καταπνίξει τήν άντίσταση τών έχθρών μέ τή δύναμη τών όπλων. Τό κόμμα καί ή Σοβιετική κυβέρνηση έδρασαν μέ ταχύτητα κι άποφασιστικότητα. 1Η άντισοβιετική άνταρσία τών εύέλπιδων στήν Πετρούπολη καταπνίγηκε τήν Γδια μέρα Τήν μεθεπόμενη, στίς 31 τοΰ Όχτώ βρη, συντρίφτηκαν κοντά στό Πούλκοβο τά κοζάκικα τμήματα τοϋ στρατηγού Κρασνόφ. Τή νύχτα πρός τίς 3 τοΰ Νοέμβρη τελείωσαν μέ νίκη οΙ μάχες τών έργα­ τών τής Μόσχας ένάντια στούς λευκοφρουρίτες στασιαστές. ΟΙ πρώ­ τες άπόπειρες τής άντεπανάστασης ν'άνατρέψει μέ τά όπλα τή Σοβιετική έξουσία έξουδετερώθηκαν. Τή στιγμή πού μαίνονταν ή άντισοβιετική άνταρσία τών ΚέρενσκιΚρασνόφ, οΙ έσέροι καί οΙ μενσεβίκοι πού ήταν έπικεφαλής τής Πανρωσικής έκτελεστικής έπιτροπής τοΰ συνδικάτου τών σιδηροδρο­ μικών (Βίκζελ) πρόβαλαν τήν άξίωση νά δημιουργηθεί μιά, δπως έλεγαν, «όμοιογενής σοσιαλιστική κυβέρνηση». Σχεδίαζαν νά πάρουν τήν πλειοψηφία στήν «κυβέρνηση» αύτή καί νά διαλύσου ν τή Σοβιετική έξουσία. ' Η ΚΕ τοϋ Κόμματος τών μπολσεβίκων δέχτηκε νά κάνει διαπραγ­ ματεύσεις μέ τή Βίκζελ. ΟΙ διαπραγματεύσεις αύτές, κατά τήν γνώμη τοΰ Λένιν, έπρεπε νά χρησιμεύσουν σάν διπλωματικό προπέτασμα τών στρατιωτικών ένεργειών ένάντια στόν Κέρενσκι, νά δόσουν στό κόμμα τή δυνατότητα νά κερδίσει χρόνο γιά τήν όργάνωση τών δυνάμεων τής έπανάστασης καί τή συντριβή τών έχθρών τής Σοβιετικής έξουσίας. Σάν όρος γιά τή συμφωνία προβλήθηκε ή άναγνώριση άπό τούς έσέρους καί τούς μενσεβίκους τής Σοβιετικής

278

έξουσίας καί ή κυβέρνηση νά €ΐναι υπεύθυνη άπέναντι στήν ΠΚΕΕ, πού έκλέχτηκε στό 2ο Συνέδριο τών Σοβιέτ. Ή ΚΕ έστειλε γιά τίς διαπραγματεύσεις μιά άντιπροσωπεία μέ έπικεφαλής τόν Κάμενεφ. ' Ο Κάμενεφ όμως παραβίασή τήν έντολή τοΰ Κόμματος. ’ Υποχώρησε στίς άξιώσεις τών μενσεβίκων καί τών έσέρων, συμφώνησε νά δημιουργηθεϊ «όμοιογενής σοσιαλιστική κυβέρνηση», πού σ'αύτήν παραχωροΰνταν στούς μπολσεβίκους ένας άσήμαντος ρόλος, καί δέν έφερε άντίρηση ν'άντικατασταθεϊ ό Λένιν άπό πρόεδρος τής κυβέρ­ νησης. ' Η στάση τοΰ Κάμενεφ προκάλεσε άγανάκτηση στήν πλειοψηφία τών μελών τής ΚΕ. Βρέθηκαν, ώστόσο, καί όμόφρονες τοΰ Κάμενεφ στήν ΚΕ: ό Ζηνόβιεφ, ό Ρίκοφ, ό Νογκίν καί ό Μιλιούτιν. Ή συνθηκόλογη θέση πού πήραν ό Κάμενεφ καί ό Ζηνόβιεφ ήταν συνέχεια τής προδοτικής γραμμής πού άκολουθοΰσσν πρίν άπό τόν ' Οχτώβρη. ’ Ο Κάμενεφ, ό Ζηνόβιεφ, ό Ρίκοφ καί ο! όπαδοί τους δέν πίστευαν πώς θά πετύχει ή σοσιαλιστική έπανάσταση καί πώς είναι δυνατό νά νικήσει ό σοσιαλισμός στή Ρωσία. Πρότειναν τή συνθηκο­ λόγηση μπροστά στά άντεπαναστατικά κόμματα τών έσέρων καί τών μενσεβίκων πού είχαν άνατραπεί, πράγμα πού σήμαινε παραίτηση άπό τή Σοβιετική έξουσία, έπιστροφή στόν άστικό κοινοβουλευτισμό, στόν καπιταλισμό. 01 διαπραγματεύσεις μέ τή Βίκζελ άπέδειξαν πώς ό Λένιν εϊχε δίκαιο. Ή Βίκζελ στά λόγια δήλωνε πώς εϊναι ούδέτερη, στήν πράξη όμως υποστήριζε τόν Κέρενσκι, σαμποτάριζε τά έπαναστατικό μέτρα τής Σοβιετικής κυβέρνησης. ' Η συνέχιση τών διαπραγματεύσεων μαζί της μπορούσε νά φέρα ζημιά στό κόμμα καί στή Σοβιετική έξουσία. Στίς άρχές τοΰ Νοέμβρη 1917 ή ΚΕ τοΰ κόμματος άπέριψε κατηγορηματικά τό κλείσιμο συμφωνίας μέ τούς δεξιούς έσέρους καί τούς μενσεβίκους μέ βάση τή δημιουργία «όμοιογενούς σοσιαλιστικής κυβέρνησης». ’ Η ΚΕ άπαίτησε άπό τήν όμάδα τών Κάμενεφ-Ζηνόβιεφ νά σταματήσει τίς έγκληματικές ένέργειές της. Ό μ ω ς, τά μέλη τής άντιπολίτευσης δέν συμμορφώθηκαν μέ τή θέληση τής πλειοψηφίας τής ΚΕ καί στή συνεδρίαση τής ΠΚΕΕ ψήφισαν άνοιχτά ένάντια στήν άπόφαση τής ΚΕ γιά τό σταμάτημα τών διαπραγματεύσεων, παραβιά­ ζοντας κατάφωρα τήν πειθαρχία τοΰ κόμματος. Τότε ή ΚΕ μ ’ έπικεφα­ λής τόν Λένιν έπέδοσε τελεσίγραφο στήν άντιπολίτευση, άπαιτώντας νά σταματήσει τή διαλυτική δουλιά της. Σέ άπάντηση ό Κάμενεφ, ό Ζηνόβιεφ, ό Ρίκοφ, ό Νογκίν κι ό Μιλιούτιν δήλωσαν ότι δέν συμφωνούν μέ τήν πολιτική τοΰ Κόμματος καί ότι παραιτούνται άπό τήν ΚΕ. Ταυτόχρονα ό Νογκίν, ό Ρίκοφ, ό Μιλιούτιν καί ό Τεοντορόβιτς παραιτήθηκαν άπό τήν κυβέρνηση. ’ Η φυγή μιάς χούφτας συνθηκολόγων καί δειλών άπό ύπεύθυνες θέσεις τοΰ Κόμματος καί τοΰ κράτους προκάλεσε χαρά καί άγαλλίαση στό στρατόπεδο τών έχθρών. Αύτοί προφήτευαν τό χαμό τής Σοβιετικής έξουσίας. Μά οί έλπίδες τους διαψεύστηκαν. Ή ΚΕ

279

καταδίκασα άποφασιστικό τή λιπταξία τών συνθηκολόγων. Μέ πρόταση τής όμάδας τών μπολσεβίκων ό Κάμενεφ καθαιρέθηκε άπό τή θέση τοϋ Προέδρου τής ΠΚΕΕ. Πρόεδρος τής ΠΚΕΕ έκλέχτηκε ό Γ. Μ. Σβερντλόφ. Ή ΚΕ ένίσχυσε τό Συμβούλιο τών Επιτρόπων τοϋ Λαοϋ, στό όποιο μπήκαν σταθεροί μπολσεβίκοι άπό τά παλιά μέλη τοΰ Κόμματος: ό Γκ. I. Πετρόβσκι (λαϊκός έπίτροπος Εσωτερικών), ό Α. Γκ. Σλίχτερ (λαϊκός έπίτροπος Επισιτισμού), ό П. I. Στούτσκα (λαϊκός έπίτροπος Δικαιοσύνης), ό Μ. Τ. ’ Ελιζάροφ(λαϊκόςέπίτροπος Συγκοινωνιών). ΟΙ τοπικές κομματικές όργανώσεις ύποστήριξαν όμόφωνα τά άποφασιστικά μέτρα τής ΚΕ τοΰ κόμματος άπέναντι στούς συνθηκολόγους. ' Η Κεντρική ' Επιτροπή στήν έκκλησή της πρός όλα τά μέλη τοΰ Κόμματος καί πρός όλες τίς έργαζόμενες τάξεις τής Ρωσίας δήλωσε άποφασιστικά: «Στή Ρωσία δέν πρέπει νά ύπάρχει άλλη κυβέρνηση, έκτός άπό τή Σοβιετική κυβέρνηση» (В. I. Λένιν. "Α ­ π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 35ος, σελ. 72). 01 πρώτοι μήνες μετά τή νίκη τοΰ Όχτώ βρη ήταν περίοδος μεγάλου θριάμβου τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Ή σοβιετική έξουσία μέρα μέ τή μέρα σταθεροποιούνταν όλο καί πιό πολύ, κατέπνιγε άποφασιστικά τήν άπεγνωσμένη άντίσταση τής άστικής τάξης, τίς εκδηλώσεις τής άντεπανάστασης. Στό δεύτερο δεκαπενθή­ μερο τοΰ Νοέμβρη 1917 μ ‘ έντολή τής Σοβιετικής κυβέρνησης έπαναστατικά τμήματα ναυτών καί στρατιωτών διέλυσαν στό Μογκιλιόφ τό ' Επιτελείο τού παλιού στρατού. Στά τέλη τοΰ Νοέμβρη 1917 τσακίστηκε ή άντεπαναστασική συνωμοσία τών καντέτων στήν Πετρούπολη. Συντρίφτηκαν μ ’ έπιτυχία οί έξεγέρσεις τών κοζάκικων κορυφών στόν Ντόν καί στά Νότια Ούράλια. ’ Η άντεπανάσταση δέν εϊχε στήριγμα μέσα στίς λαϊκές μάζες. ' Η Σοβιετική έξουσία τσάκισε σχετικά εύκολα τήν ένοπλη άντίσταση τών έκμεταλλευτών καί νίκησε στό έσωτερικό μέτωπο. ’ Ο Λένιν όνόμασε τή νικηφόρα πορεία τής σοσιαλιστικής έπανάστασης στό έδαφος τής άπέραντης χώρας «πλήρη θρίαμβο τής Σοβιετικής έξουσίας». Τό Κόμμα καταπνίγοντας τίς άντεπαναστατικές έξεγέρσεις καί τσακίζοντας τούς συνθηκολόγους, έκανε ταυτόχρονα τεράστια δουλιά γιά τή δημοκρατία τοΰ νέου, τοΰ Σοβιετικοΰ κράτους. Τό έργο αύτό ήταν δύσκολο. Τό Κόμμα δέν ήξερε τίς συγκεκριμένες μορφές όργάνωσης τών διοικητικών, οίκονομικών, στρατιωτικών καί άλλων όργάνων τοΰ Σοβιετικοΰ κράτους. Δέν εϊχε άπό ποιόν νά δανειστεί μιά τέτια πείρα. Γιά πρώτη φορά δημιουργοΰνταν τέτιο κράτος. Τό Κόμμα ύπερνικοΰσε δραστήρια τίς δυσκολίες αύτές. Ή τ α ν ή μοναδική δύναμη στή χώρα, πού μπορούσε νά καθοδηγήσει τό Σοβιετικό κράτος. Τό Κόμμα άποτελοΰσε μιά μαχητική, συσπειρωμένη δύναμη. Όργανώσεις τοΰ κόμματος ύπήρχαν σ 'ό λα τά κέντρα τών κυβερνείων, στίς περισσότερες πρωτεύουσες τών νομών, στά μεγάλα έργοστάσια καί φάμπρικες, σέ όρισμένα χωριά. Τό Κόμμα διέθεσε γιά τό μηχανισμό τών Σοβιέτ τίς καλύτερες δυνάμεις τού. Οί κομμουνι­

280

στές μπήκαν έπικεφαλής τών κεντρικών καί τών τοπικών όργάνων τής Σοβιετικής έξουσίας, τών Λαϊκών ' Επιτροπάτων καί τών κυβερνητικών ύπηρεσιών. Στήν πορεία τής έπανάστασης καί τής οίκοδάμησης τοΟ Σοβιετικού κράτους άποκαλύφθηκε μ έξαιρετική δύναμη ή κρατική καί όργανωτική μεγαλοφυία τοΰ В. I. Λένιν. Ό ν τα ς έπικεφαλής τοΰ Συμβουλίου τών ' Επιτρόπων τοΰ Λαού, ό Λένιν καθοδηγούσε άμεσα τή δημιουρ­ γία τοΰ κεντρικού μηχανισμού τοΰ Σοβιετικού κράτους καί διεύθυνε τή σοβιετική οίκοδόμηση σ 'ό λη τή χώρα. Ό Λένιν ήταν ή προσωπο­ ποίηση τοΰ κρατικού παράγοντα νέου τύπου. Είχε βαθιά πίστη στίς δημιουργικές δυνάμεις τών λαϊκών μαζών καί ήταν στενά συνδεμέ­ νος μαζί τους. « ’ Η ζωντανή δημιουργία τών μαζών — έλεγε — αύτός εϊναι ό βασικός παράγοντας τής νέας κοινωνικής ζωής» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 35ος, σ ε λ.-57). ' Η ' Οχτωβριανή έπανάσταση άφύπνισε τίς πλατιές λαϊκές μάζες καί τίς άνέβασε ώς τήν άνεξάρτητη πολιτική ζωή. ’ Η έπαναστατική τους δραστηριότητα έκδηλωνόταν περίτρανα στά πολυάριθμα συνέ­ δρια, συνελεύσεις καί συγκεντρώσεις. Ό Λένιν χαρακτήριζε τό δημοκρατισμό αύτό τών έργαζόμενων, πού ξεσπούσε σάν άνοιξιάτικος χείμαρος στίς συγκεντρώσεις, πρωταρχική μορφή συζήτησης άπό μέρους τών νέων συνθηκών ζωής, πρώτο βήμα στήν οίκοδόμηση τοΰ κράτους τους καί τής διακυβέρνησής του. Στά πανρωσικά, στά κυβερνειακά καί νομαρχιακά συνέδρια τών Σοβιέτ, στίς συνελεύσεις καί στίς συγκεντρώσεις οΙ μπολσεβίκοι έξηγοϋσαν τήν Ιστορική σημασία τής ' Οχτωβριανής έπανάστασης, τήν ούσία τής Σοβιετικής έξουσίας, τήν πολιτική καί τά διατάγμστά της. Γιά τήν πολιτική διαφώτιση τών μαζών τό Κόμμα χρησιμοποιούσε πλατιά τόν τύπο: τίς έφημερίδες «Πράβντα», «Ίζβέστιγια», «Ντερεβένσκαγια μεντνοτά». Τό Κόμμα διοχέτευε τήν έπαναστατική δραστηριότητα καί τή δημιουργική πρωτοβουλία τών μαζών στό κανάλι τής οίκοδόμησης τού σοβιετικού κράτους. Ό παλιός άστικοτσιφλικάδικος κρατικός μηχανισμός (άστυνομικός, ύπαλληλικός, στρατιωτικός, δικαστικός) διαλύθηκε καί στή θέση του δημιουργήθηκε ένας καινούργιος μηχανισμός, ό μηχανισμός τοΰ προλεταριακού κράτους. Τίς πρώτες κιόλας μέρες τής έπανάστασης καταργήθηκαν τά. ύπουργεϊα τής άστικής Προσωρινής κυβέρνησης. ' Η σοβιετική έξουσία δημιούργησε τά Λαϊκά 'Επιτροπάτα. Άντικαταστάθηκαν οΙ εύνοούμενοι τής Προσωρινής κυβέρνησης καί διαλύθηκαν τά τοπικά όργανα τής άστικοτσιφλικάδικης έξουσίας, τά δημαρχιακά συμβούλια τών πό­ λεων καί τά ζέμστβο. Τά Σοβιέτ τών έργατών, τών στρατιωτών καί τών άγροτών βουλευτών έγιναν παντού τά μοναδικά πληρεξούσια όργανα τής κρατικής έξουσίας. Στή θέση τών παλιών δικαστηρίων καί τής άστικής άστυνομίας δημιουργήθηκαν τά σοβιετικά λαϊκά δικαστήρια καί ή έργατική πολιτοφυλακή. Γιά τήν καταπολέμηση τής άντεπανάστασης καί τοΰ σαμποτάζ σχηματίστηκε ή Πανρωσική έκτακτη

281

έπιτροπή (ΤΣΕΚΑ) καί έπεκεφαλής της τοποθετήθηκε ό φ. Ε. Τζερζΐνσκι. ΟΙ μοναρχικοί, οΙ καντέτοι, οΙ δεξιοί έσέροι, οΙ μενσεβίκοι καί τά άλλα άντεπαναστατικά στοιχ€ϊα προσπαθούσαν μέ άλα τά μέσα νά τορπιλίσουν τήν οίκοδόμηση τού Σοβιετικού κράτους καί τή δουλιά τού σοβιετικού μηχανισμού. 'Οργάνωναν τό σαμποτάζ των ύπαλλήλων τών πρώην υπουργείων, τών τραπεζών, ταχυδρομείων, τηλεγρα­ φείων κτλ. ΟΙ έξαγορασμένοι άπό τήν άστική τάξη καί δεμένοι στενά μαζί της άξιωματούχοι καί άνώτεροι ύπάλληλοι άρνοΰνταν νά ύποταχθοΰν στή Σοβιετική έξουσία. Τό σαμποτάζ πού έκαναν δημιουργούσε πρόσθετες δυσκολίες. Τό Κόμμα τράβηξε στίς κρατικές ύπηρεσίες χιλιάδες έργάτες, ναύτες καί στρατιώτες, έφτιαξε τό μηχανισμό τών Λαϊκών Έπιτροπάτων. Τό σαμποτάζ τών υπαλλήλων τσακίστηκε. Έ ν α άπό τά δυσκολότερα έργα ήταν ή δημιουργία νέων ένοπλων δυνάμεων. Ό παλιός στρατός, παρ'όλο πού οΙ στρατιώτες του πέρασαν μέ τό μέρος τής Σοβιετικής έξουσίας, δέν μπορούσε νά έξασφαλίσει τήν ύπεράσπιση τοΰ κράτους άπό τούς έξωτερικούς έχθρούς. ' Εξαντλημένος άπό τό μακρόχρονο πόλεμο ό στρατός αύτός εϊχε πάψει άπό καιρό νά εϊναι άξιόμαχος. ΟΙ φαντάροι λαχταρούσαν νά πάνε στά σπίτια τους. ‘ Η Σοβιετική έξουσία, γιά νά έξασφαλίσει τή διατήρηση μέσα στό στρατό τής έπαναστατικής τάξης καί τή σταθερότητα τοΰ μετώπου ώστε νά κλειστεί εΙρήνη, πραγματοποίησε τόν έκδημοκρατισμό του στρατού: κσταργήθηκαν όλοι οί βαθμοί καί οΙ τίτλοι, όρίστηκε νά έκλέγονται όλοι οί άξιωματικοί άπό τούς στρατιώτες κτλ. Ά π ό τό Γενάρη τοΰ 1918 άρχισε ή άποστράτευση του παλιού στρατού. Στίς 15 τοΰ Γενάρη 1918 τό Συμβούλιο τών 'Επιτρόπων τοΰ Λαού ψήφισε τό διάταγμα «Γιά τόν Έ ρ γα τοΆ γροτικό Κόκκινο Στρατό». Ό Κόκκινος Στρατός συγκροτήθηκε πάνω σέ έθελοντική βάση. ' Ο πυρήνας τού νέου, τού έπαναστατικοϋ στρατού δημιουργοΰνταν άπό έκπροσώπους τής έργατικής τάξης καί τής φτωχής άγροτιάς, έτοιμους νά υπερασπίσουν μέ αύταπάρνηση τή Σοβιετική έξουσία. Στίς γραμμές τοΰ Κόκκινου ΣτρατοΟ μπήκαν τά πιό συνειδητά στοιχεία τών έργαζόμενων. Μέ τήν όργάνωση καί τό σχηματισμό του Κόκκινου ΣτρατοΟ άσχολοϋνταν ή Πανρωσική Έπιτροπή, πού άποτελοΰνταν άπό τούς Ν. Β. Κριλένκο, N. I. Ποντβόισκι καί άλλους. Τή ν όλη δουλιά τής δημοκρατίας τών Ένοπ λω ν Δυνάμεων τής Σοβιετικής δημοκρατίας τήν καθοδηγούσε τό Κόμμα μ'έπικεφαλής τόν Λένιν. ' Η ' Οχτωβριανή έπανάσταση, έκπληρώνοντας σοσιαλιστικά κα­ θήκοντα, όλοκλήρωσε παράλληλα καί τήν άστικοδημοκρατική έπανά­ σταση. Ποτέ, καμιά άστική έπανάσταση στήν Ιστορία δέν κατέλυσε τόσο άποφασιστικά καί τόσο όλοκληρωμένα τούς φεουδαρχικούς θεσμούς, όπως τό έκανε ή ‘ Οχτωβριανή έπανάσταση στή Ρωσία. Τό προλεταριάτο, πού καθοδηγούνταν άπό τό κόμμα τών μπολσεβίκων,

282

μόλις ήρθα στήν έξουσία, έξάλειψε τά μεσαιωνικά υπολείμματα μά έξαιρετική ταχύτητα καί θάρρος. Τό διάταγμα γιά τή γή ξερίζωσε τά ύπολείμματα τής δουλοπαροικίας στή γαιοκτησία. Καταργήθηκαν όλες οΙ κοινωνικές διαιρέσεις σέ κάστες καί οΙ κοινωνικοί τίτλοι (εύγενείς, κλήρος, έμποροι, μικροαστοί κτλ.) καί καθιερώθηκε μιά γενική γιά δλον τόν πληθυσμό τής χώρας όνομασία: πολίτες τής Ρωσικής δημοκρατίας. ' Η Σοβιετική έξουσία διακήρυξε τήν έλευθερία τής συνείδησης. Ή έκκλησία χωρίστηκε άπό τό κράτος, καί τό σχολείο άπό τήν έκκλησία. ΟΙ γυναίκες άπόκτησαν ίσια δικαιώματα μέ τούς άντρες σέ όλους τούς τομείς τής κοινωνικής ζωής. Ή 'Οχτωβριανή έπανάσταση έβαλε τέρμα στήν καταπίεση καί στήν άνισοτιμία τών μή ρωσικών έθνοτήτων. Ιδρύθηκε Λαϊκό Έπιτροπάτο γιά τίς υποθέσεις τών έθνοτήτων μ ’ έπικεφαλής τόν I. Β. Στά λιν.Ή «Διακήρυξη τών δικαιωμάτων τών λαών τής Ρωσίας», πού έγινε στίς 2 τοΰ Νοέμβρη 1917 άπό τή Σοβιετική κυβέρνηση, κατοχύρωσε νομοθετικά τήν έλεύθερη άνάπτυξη καί τήν πλήρη ισοτιμία όλων τών έθνοτήτων τής Ρωσίας. "Ολα τά έθνη άπόκτησαν τό δικαίωμα τής αυτοδιάθεσης μέχρις άποχωρισμοΰ καί σχηματισμού άνεξάρτητων κρατών. Τό Δεκέμβρη τοΰ 1917 ή Σοβιετική κυβέρνηση άναγνώρισε τήν κρατική άνεξαρτησία τής Ούκρανίας καί τής φιλλανδίας. Καταργήθηκαν όλα τά άνισότιμα σύμφωνα πού είχαν κλείσει ή τσαρική καί ή Προσωρινή κυβέρνηση μέ άλλες χώρες. Τό Συμβούλιο τών 'Επιτρόπων τοΰ Λαοΰ στήν έκκληση «Πρός όλους τούς έργαζόμενους μουσουλμάνους τής Ρωσίας καί τής ' Ανατολής» διακήρυξε ότι είναι έλεύθερα καί άπαραβίαστα τά έθνικά καί πολιτιστικά Ιδρύματα, τά ήθη καί ή θρησκεία τών μουσουλμάνων, καί τούς έγγυήθηκε πλήρη έλευθερία γιά τήν όργάνωση τής ζωής τους. "Ετσι, ή Σοβιετική έξουσία διακήρυξε άπό άποψη άρχών νέα πολιτική στίς σχέσεις άνάμεσα στούς λαούς, πολιτική πλήρους Ισοτιμίας τους κι έτσι κατάφερε Ισχυρό χτύπημα στό δ ιΛ ν ή Ιμπεριαλισμό καί στόν άποικισμό. Ή άστική τάξη καί οί συνεργοί της μενσεβίκοι καί έσέροι κραύγαζαν τότε ότι οί μπολσεβίκοι πάνε νά διαλύσουν τό ρωσικό κράτος, πώς τάχα θά τούς φύγουν όλες οί έθνότητες. Αύτό ήταν συκοφαντία σέ βάρος τοΰ κόμματος τών μπολσεβίκων. Τό Κόμμα δημιουργούσε τό Σοβιετικό κράτος μέ βάση τήν έθελοντική ένωση τών έλεύθερων έθνικών δημοκρατιών. Τό διαμελισμό τής Ρωσίας τόν έπεδίωκσν οΙ άστοί έθνικιστές, πού ήταν οί πιό άσπονδοι έχθροί τών έργαζόμενων καί τής Σοβιετικής έξουσίας. Αύτοί προσπαθούσαν νά προκαλέσουν τή διχόνοια άνάμεσα στούς λαούς πού κατοικούσαν στή Ρωσία, ένώ οί έργάτες καί οΙ άγρότες όλων τών Ενοτήτω ν τής Ρωσίας χαιρέτιζαν τήν 'Οχτωβριανή έπανάσταση. Μόλις έπαιρναν τήν έξουσία στά χέρια τους, άμέσως έστελναν μηνύματα στή Σοβιετική κυβέρνηση, έκφράζοντας τήν άλληλεγγύη καί τήν προθυμία τους νά τήν ύποστηρίξουν.

283

Τό Δεκέμβρη τοϋ 1917 έγινε στό Χάρκοβο τό 1ο Πανουκρανικό Συνέδριο τών Σοβιέτ, πού άνακήρυξε τήν Ουκρανία σοβιετική δημοκρατία. ' Η άστική «ϊνικιστική Κεντρική ράντα κηρύχτηκε έκτός νόμου. Τό συνέδριο διακήρυξε έπίσημα τήν άποκατάσταση στενής συμμαχίας άνάμεσα στή Σοβιετική Ούκρανία καί στή Σοβιετική Ρωσία. Ή Ούκρανία ύπήρξε ή πρώτη σοβιετική έθνική δημοκρατία. Ώ ς τό Μάρτη τοϋ 1918 πέρασε ή έξουσία στά Σοβιέτ στή Λευκορωσία, στήν ' Εσθονία, στό μή κατεχόμενο άπό τούς γερμανούς τμήμα τής Λεττονίας, στήν Κριμαία, στή Μολδαβία, στήν πόλη Μπακοΰ, στίς έθνικές περιοχές τοΰ μέσου καί κάτω Βόλγα, στό Τουρκεστάν καί στό μεγαλύτερο μέρος τοΰ Καζαχστάν. Τήν πάλη τών λαϊκών μαζών τών έθνικών περιοχών τής Ρωσίας τήν καθοδηγούσαν οί μπολσεβίκικες όργανώσεις. Στό κόμμα τών μπολσε­ βίκων μπήκαν τά καλύτερα στοιχεία τών έργαζόμενων τάξεων όλων τών έθνοτήτων τής Ρωσίας. Ά π ’ αύτούς τό Κόμμα διαπαιδαγώγησε προλετάριους έπαναστάτες, άφοσιωμένους στήν ύπόθεση τοΰ σοσια­ λισμού καί τοΰ προλεταριακού διεθνισμού, σάν τούς Т. Α. Σεργκέγεφ (Ά ρ τιό μ ), Γκ. I. Πετρόβσκι, Ν. Α. Σκρίπνικ, В. Γ. Τσουμπάρ, Α..Γκ. Σλίχτερ-Ούκρανία, Μ. ’ Αζιζμπέκοφ-‘Αζερμπαϊτζάν, Α. φ. Μιάσνικοφ (Μιασνικιάν), Σ. Γκ. Σαουμιάν-Αρμενία, Π. Α. Τζαπαρίτζε, φ. I. Μαχαράτζε, Γκ. Κ. Όρτζονικίτζε, Μ. Γ. Τσχακάγια-Γεωργία, П. I. Στούτσκα-Λεττονία, Β. Σ. Μιτσκιάβιτσιους-Καψούκας (ΜιτσκέβιτςΚαψούκας)-Λιθουανία, А. Τ. Τζανγκιλντίν-Καζαχστάν, В. Ε. Κίνγκισεππ-'Εσθονία, Ού. Ντ. Μπουινάκσκι-Νταγκεστάν καί πολλούς άλλους. Ή τ α ν όλοι τους άτσαλωμένα στόν άγώνα στελέχη τοΰ κόμματος, πού τούς εϊχαν μεγάλη έμπιστοσύνη οί έργαζόμενοι. Τό Κόμμα καί ή Σοβιετική έξουσία ικανοποίησαν τίς πιό ζωτικές οικονομικές άνάγκες καί πολιτιστικές άπαιτήσεις τού λαοΰ. Μέ τήν άπαλλοτρίωση τών καπιταλιστών καί τών τσιφλικάδων έγινε δ,τι ήταν δυνατό γιά τήν άμεση βελτίωση τών συνθηκών ζωής τών έργατών καί τών άγροτών. ' Η Σοβιετική έξουσία πήρε στά χέρια της τό ζήτημα τοΰ επισιτισμού, καί φρόντιζε νά έξασφαλίσει μέ τρόφιμα πρώτα-πρώτα τούς έργάτες καί τίς οϊκογένειές τους. Στή διαχείρηση τών Σοβιέτ πέρασαν οί έπιχειρήσεις κοινής ώφέλειας. Εκατοντάδες χιλιάδες έργατικές οικογένειες μετακόμισαν άπό τά ύγρά ύπόγεια καί τίς στενόχωρες παράγκες σέ άνετα σπίτια, πού άνήκαν άλλοτε στήν άστική τάξη καί στούς τσιφλικάδες. Γιά τούς έργάτες, τούς άγρότες καί τά παιδιά άνοιξαν διάπλατα τίς πόρτες τής μόρφωσης. ' Η φοίτηση στά σχολεία καί ή ιατρική περίθαλψη όρίστηκε νά γίνεται δωρεάν. Πέρασαν στήν ιδιοκτησία τοϋ λαοΰ τά παλάτια τών τσάρων καί τών πλούσιων καί χρησιμοποιούνταν γιά λαϊκές συγκεντρώσεις, γιά σανατόρια καί μουσεία. Βελτιώθηκαν οί συνθήκες καί ή προστασία τής έργασίας: καθιερώθηκε ή όχτάωρη έργάσιμη μέρα' έκδόθηκε διάταγμα γιά τήν άσφάλιση τών έργατών καί τών υπαλλήλων σέ

284

περίπτωση άρρώστιας, άπώλειας τής Ικανότητας πρός έργασία καί άνεργίας. Τό κόμμα τών μπολσεβίκων άπόδειξε έμπρακτα στους έργαζόμενους άγρότες πώς ή έργατική τάξη είναι ό πιό σίγουρος σύμμαχος καί ήγέτης, ό ύπερασπιστής τών συμφερόντων τους. Τό προλεταριάτο, κατακτώντας τήν έξουσία. Ικανοποίησε μ ' έπαναστατική ταχύτητα καί δραστηριότητα τίς ζωτικότερες οίκονομικές διεκδικήσεις τους. Πήραν δωρεάν γιά χρήση τους τή γή τών τσιφλικάδων, λυτρώθηκαν άπό τό ζυγό τών τσιφλικάδων καί τών καπιταλιστών. "Εγινε συνείδηση στίς άγροτικές μάζες ότι τό Διάταγμα γιά τή γή μπορεϊ νά έφαρμοστεϊ μόνο άν ύποστηρίξουν άποφασιστικά τή Σοβιετική έξουσία, σέ συμμαχία μέ τούς έργάτες τής πόλης, πάνω στή βάση τής συνεργασίας μαζί τους μέσα στά Σοβιέτ. Δυνάμωσε ή συμμαχία τής έργατικής τάξης μέ τήν άγροτική φτωχολογιά. ' Η Σοβιετική έξουσία κατακτούσε τίς συμπά­ θειες καί τήν ύποστήριξη τής τεράστιας πλειοψηφίας τών έργαζόμε­ νων. Στά τέλη τοΰ 1917 έγιναν στήν Πετρούπολη τό Έκτακτο Συνέδριο καί τό 2ο Πανρωσικό Συνέδριο τών Σοβιέτ τών άγροτών βουλευτών. Στά συνέδρια αύτά οΙ δεξιοί έσέροι προσπάθησαν νά φέρουν σέ άντίθεση τούς μπολσεβίκους μέ τούς άγρότες άντιπροσώπους. Μά δέν τό πέτυχαν. ΟΙ μπολσεβίκοι ξεσκέπασαν τούς δεξιούς έσέρους σάν προδότες τών συμφερόντων τής έργαζόμενης άγροτιάς. Τά συνέδρια ένέκριναν τά διατάγματα καί τήν πολιτική τής Σοβιετικής κυβέρνησης καί τάχθηκαν ύπέρ τής συνένωσης τών Σοβιέτ τών άγροτών βουλευτών μέ τά Σοβιέτ τών έργατών καί τών στρατιωτών βουλευτών. Ή δημιουργία ένιαίων Σοβιέτ έξασφάλιζε στό προλετα­ ριάτο στήν πολιτική καθοδήγηση τώ μή προλεταριακών μαζών, τή σταθεροποίηση τής Σοβιετικής έξουσίας. Μέ πρόταση τών μπολσεβί­ κων καί μέ τήν έπιμονή τών άντιπροσώπων τών άγροτικών συνεδρίων ο! άριστεροί έσέροι (Κολεγκάγεφ, Προσιάν, Στάινμπεργκ) μπήκαν στό Συμβούλιο τών Επιτρόπων τοΰ Λαοΰ. Τό κόμμα τών μπολσεβίκων ήξερε τήν άστάθεια τών άριστερών έσέρων, έχοντας, όμως, ύπόψη πώς τούς εϊχε άκόμη έμπιστοσύνη μιά σημαντική μερίδα τής άγροτιάς καί πώς δήλωσαν ότι ύποστηρίζουν τή Σοβιετική έξουσία, τούς πήρε στήν κυβέρνηση. Έ τ σ ι έξασθένιζαν οΙ δυνάμεις τών άντιπάλων τής Σοβιετικής έξουσίας καί δίνονταν ένα χτύπημα στά άντισοβιετικά κόμματα τών δεξιών έσέρων καί τών μενσεβίκων. Τό Κόμμα χάλασε τά σχέδια τής άντεπανάστασης νά άνατρέψει τή Σοβιετική έξουσία μέ τή βοήθεια τής Συντακτικής συνέλευσης. ΟΙ έκλογές γιά τή Συντακτική συνέλευση έγιναν τό Νοέμβρη τοΰ 1917 σύμφωνα μέ τούς καταλόγους, πού είχαν συντσχθεϊ άπό τά διάφορα κόμματα πρίν άπό τήν ' Οχτωβριανή έπανάσταση, σέ περίοδο πού μιά σημαντική μερίδα τού λαοΰ δέν είχε προλάβει άκόμη νά καταλάβει τή σημασία τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Αύτό τό έκμεταλλεύτηκαν οΐ δεξιοί έσέροι, πού κατόρθωσαν νά συγκεντρώσουν τίς περισσότε­

285

ρες ψήφους στίς περιοχές καί στά κυβερνεία πού βρίσκονταν μακριά άπό τήν πρωτεύουσα καί τά βιομηχανικά κέντρα. Τήν παραμονή τής έναρξης τών έργασιών τής Συντακτικής συνέλευσης ή ΠΚΕΕ ψήφισε τή «Διακήρυξη τών δικαιωμάτων τοΰ έργαζόμενου κι έκμεταλλευόμενου λαοΰ», πού είχε έπεξεργαστεϊ ό Λένιν. ' Η Διακήρυξη δήλωνε πώς όλη ή έξουσία στή χώρα άνήκει στά Σοβιέτ, έπικύρωνε τά διατάγματα γιά τήν ειρήνη, τή γή καί άλλα, ένέκρινε τήν έξωτερική πολιτική πού άκολουθοΰσε ή Σοβιετική κυβέρνηση. Ή ΠΚΕΕ πρότεινε στή Συνταχτική συνέλευση, πού άνοιξε στίς 5 τοϋ Γενάρη 1918, νά ψηφίσει τή Διακήρυξη. Ή άντεπαναστατική όμως πλειοψηφία τής Συντακτικής συνέλευσης, άπέφυγε νά συζητήσει τή διακήρυξη, ήρθε άνοιχτά άντιμέτωπη μέ τή Σοβιετική έξουσία καί μέ τή θέληση τής πλειοψηφίας τοϋ λαοϋ, ξεσκέπασε τήν άντεπαναστατική της φύση. Στίς 6 τοϋ Γενάρη ή ΠΚΕΕ διέλυσε τήν άστική Συντακτική συνέλευση. ' Ο λαός έπιδοκίμασε τήν πράξη αύτή. Τήν πολιτική τοΰ Κόμματος καί τής Σοβιετικής κυβέρνησης σχετικά μέ τή Συντακτική συνέλ&ιση τήν ύποστήριξε τό 3ο Πανρωσικό Συνέδριο τών Σοβιέτ τών έργατών καί τών στρατιωτών βουλευτών, πού άρχισε τίς έργασίες του στίς 10 τοϋ Γενάρη 1918, καί στό όποίο προσχώρησε τό 3ο Πανρωσικό Συνέδριο τών Σοβιέτ τών άγροτών βουλευτών, πού διεξαγόταν τόν Ιδιο καιρό. Τό 'Ενωμένο Πανρωσικό συνέδριο τών Σοβιέτ ένέκρινε τήν πολιτική τής Σοβιετικής κυβέρνησης καί ψήφισε τή «Διακήρυξη τών δικαιωμάτων τοϋ έργαζόμενου καί έκμεταλλευόμενου λαοΰ». Τό συνέδριο τών Σοβιέτ κατοχύρωσε τίς κατακτήσεις τής ' Οχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης, τή δημι­ ουργία τοΰ σοβιετικοΰ καθεστώτος. Ή Διακήρυξη έλεγε: « Ή Ρωσία άνακηρύσσεται Δημοκρατία τών Σοβιέτ τών έργατών, στρατιωτών καί άγροτών βουλευτών». ’ Η Ρωσική σοβιετική δημοκρατία ιδρύθηκε μέ βάση τήν έθελοντική ένωση έλεύθερων έθνών σάν όμοσπονδία τών σοβιετικών &νικών δημοκρατιών. ’ Η «Διακήρυξη τών δικαιωμάτων τοΰ έργαζόμενου κι έκμεταλλευ­ όμενου λαοΰ» είναι μιά άπό τίς πιό άξιόλογες πράξεις τής παγκόσμιας ιστορίας. Διαφέρει ριζικά άπό τίς διακηρύξεις τών άστικών έπαναστά­ σεων. Ή «Διακήρυξη τών δικαιωμάτων τοΰ άνθρώπου καί τοϋ πολίτη», τής έποχής τής γαλλικής έπανάστασης τοΰ 18ου αιώνα διακήρυξε τήν έλευθερία, ισότητα κι άδελφότητα. Σ+ήν πράξη στερεώθηκε ή έξουσία τής άστικής τάξης, έδραιώθηκε ό καπιταλισμός μεγάλωσε ή έκμετάλλευση τών λαϊκών μαζών. ΟΙ έργαζόμενοι δέν άπόκτησαν ούτε έλευθερία, οΰτε ισότητα, ούτε άδελφότητα. Ή «Διακήρυξη τών δικαιωμάτων τοϋ έργαζόμενου κκι έκμεταλλευόμε­ νου λαοϋ», πού άνάγγειλε ή ' Οχτωβριανή σοσιαλιστική έπανάσταση, γιά πρώτη φορά στήν ιστορία έκφραζε τήν πραγματική θέληση τών έργαζόμενων τάξεων, έπικύρωσε τήν έξουσία τους κι έβαλε σκοπό τήν

286

έξάλειψη τής έκμετάλλευσης άνθρώπου άπό άνθρωπο, τήν οικοδόμη­ ση τοϋ σοσιαλισμού, τήν κατάργηση τών τάξεων. Ή έπανάσταση άναπτυσσόταν σέ πλάτος καί σέ βάθος. Τό Κόμ­ μα, δημιουργώντας τό σοβιετικό καθεστώς, καθοδηγούσε ταυτόχρο­ να τήν πάλη τής έργατικής τάξης γιά τή σοσιαλιστική άναδιοργάνωση τής κοινωνίας. Μέ τήν 'Οχτωβριανή έπανάσταση πέρασαν στήν ιδιο­ κτησία τοϋ λαοϋ οί δημόσιες έπιχειρήσεις (πού άνήκαν στό κράτος τών τσιφλικάδων καί τών καπιταλιστών). ' Εμφανίστηκε τό σοσιαλι­ στικό σύστημα οικονομίας. ' Ωστόσο, τό μεγαλύτερο μέρος τών μέ­ σων παραγωγής παρέμενε τόν πρώτο καιρό μετά τήν έγκαθίδρυση τής Σοβιετικής έξουσίας στά χέρια τής άστικής τάξης. Τό προλεταριάτο γιά νά όργανώσει τή σοσιαλιστική παραγωγή, έπρεπε, κατακτώντας τήν κρατική έξουσία, ν ’ άφαιρέσει άπό τήν άστική τάξη τίς τράπεζες, τούς σιδηροδρόμους, τά έργοστάσια, τίς φάμπρικες, τά όρυχεϊα, τά μεταλλεία καί νά τά μετατρέψει σέ παλλαϊκή ιδιοκτησία. Στά μέσα τοϋ Νοέμβρη 1917 ή σοβιετική έξουσία πήρε στά χέρια της τήν Κρατική Τράπεζα καί σέ συνέχεια εθνικοποίησε τίς ιδιωτικές τράπεζες καί δήλωσε ότι τό τραπεζικό σύστημα εϊναι μονοπώλιο τοϋ κράτους. Υπονομεύτηκε ή οικονομική δύναμη τής άστικής τάξης. Ακυρώθηκαν ταυτόχρονα όλα τά έξωτερικό κρατικά δάνεια, πού είχαν συνάψει ό τσάρος καί ή Προσωρινή κυβέρνηση. Τά χρέη τής Ρωσίας πρός τά άλλα κράτη έφταναν περίπου στά 16 δισεκατομμύρια χρυσά ρούβλια. Οί έργαζόμενοι τής Ρωσίας λυτρώθηκαν άπό τήν οίκονομική σκλαβιά τοϋ διεθνοϋς κεφάλαιου. Ή πιό δύσκολη δουλιά ήταν νά μετατραπεϊ ή καπιταλιστική ιδιοκτησία σέ σοσιαλιστική. Οί καπιταλιστές πρόβαλλαν λυσσασμένη άντίσταση στά οικονομικά μέτρα τής Σοβιετικής έξουσίας: σταματού­ σαν τά έργοστάσια καί τίς φάμπρικες, έκρυβαν τ'άποθέματα πρώτων ύλών καί έτοιμων προϊόντων, καθυστερούσαν τήν πληρωμή τού μισθού τής έργασίας τών έργατών. ' Επιδίωκαν νά έξαρθρώσουν τήν παραγωγή, νά προκαλέσουν οικονομική καταστροφή. "Επρεπε νά μπεϊ χαλινάρι στούς καπιταλιστές, νά τσακιστεί τό σαμποτάζ τους. Αύτό μποροϋσε νά γίνει μέ τήν άμεση άπαλλοτρίωσή τους. Τό προλεταριάτο, όμως, φτάνοντας στήν έξουσία, δέν είχε ούτε τήν άπαιτούμενη πείρα γιά νά διευθύνει τήν οικονομία, ούτε οικονομικά όργανα ικανά νά πάρουν άμέσως στά χέρια τους τή διεύθυνση τής οικονομικής ζωής τής χώρας. Γιά τό λόγο αύτό ή Σοβιετική έξουσία δέν θέσπισε άμέσως τήν έθνικοποίηση όλης τής βιομηχανίας, άλλά έπέβαλε στίς έπιχειρήσεις πού άνήκαν στούς καπιταλιστές τόν έργατικό έλεγχο. Στίς 14 τοΰ Νοέμβρη 1917 ή Σοβιετική κυβέρνηση δημοσίευσε τόν «Κανονισμό τοΰ έργατικοΰ έλέγχου». ' Η έφαρμογή του άνατέθηκε στίς έργοστασιακές έπιτροπές. Στίς άρχές τοΰ 1918 ό έργατικός έλεγχος εϊχε έπιβληθεϊ σ'όλες σχεδόν τίς βιομηχανικές έπιχειρήσεις. Κατορθώθηκε νά τσακιστεί τό σαμποτάζ τής άστικής τάξης καί νά

287

έξουδετερωθοϋν οί άπόπειρέ·", της νά μετατρέψει τά έργοστάσιο καί τίς φάμπρικες σέ στήριγμα τής άντεπανάστασης. ΟΙ έργάτες γνωρί­ στηκαν μέ τήν οίκονομική λειτουργία τών έπιχειρήσεων, έμαθαν νά διευθύνουν τήν παραγωγή. Άναδείχτηκσν άπό τίς γραμμές τους όργανωτές, διευθυντές τής οίκονομίας. ΟΙ έργοστασιακές έπιτροπές, όργανώνοντας τόν έργατικό έλεγχο, εισχωρούσαν όλο καί πιό πολύ στίς διοικητικές καί οίκονομικές λειτουργίες τών έπιχειρηματιών, τούς άπομάκρυναν άπό τήν διεύθυνση τών έπιχειρήσεων, έπαιρναν τήν διεύθυνση τής παραγωγής στά χέρια τους. Στά τέλη τοΰ Νοέμβρη 1917 ή Σοβιετική έξουσία άρχισε τήν Εθνικοποίηση τής μεγάλης καπιταλιστικής βιομηχανίας. Συντελοϋνταν ή όλοκληρωτική συντριβή τών καπιταλιστικών σχέσεων. ΟΙ έθνικοποιημένες έπιχειρήσεις περνούσαν στήν Ιδιοκτησία τοΰ Σοβιετικού κράτους, γίνονταν σοσιαλιστικές. Τήν άνοιξη τοΰ 1918 έθνικοποιήθηκε σημαντικό μέρος τής μεγάλης καπιταλιστικής βιομηχανίας: τής άνθρακοβιομηχανίας, μεταλλουργίας, πετρελαιοβιομηχανίας, χημικής βιομηχανίας, μηχανουργίας, ύφαντουργίας καί όλη ή ζαχαροβιομηχανία. ' Εθνικοποιήθηκαν έπίσης ο! μεταφορές, ό έμπορικός στόλος καί τό έξωτερικό έμπόριο. Σύμφωνα μέ τήν εύστοχη έκφραση τοϋ Λένιν, αύτό ήταν μιά «έπίθεση τής κόκκινης φρουράς ένάντια στό κεφάλαιο». Υποσκάφτηκαν τά θεμέλια τής οίκονομικής δύναμης τής άστικής τάξης. Τό σοβιετικό κράτος κατέλαβε δεσπόζουσες θέσεις στή λαϊκή οίκονομία. Γιά τήν καθοδήγηση τής σοσιαλιστικής κοινωνικοποίησης τής παραγωγής καί γιά τή διεύθυνση τής λαϊκής οίκονομίας άπό τό κράτος. Ιδρύθηκε τήν 1 τοΰ Δεκέμβρη 1917 τό Άνώ τα το Συμβούλιο Λαϊκής Οίκονομίας (Α Σ ΛΟ ), πού ύπαγόταν άμεσα στό Συμβούλιο τών 'Επιτρόπων τοΰ Λαοΰ. Ά π ό τό Δεκέμβρη τοΰ 1917 άρχισαν νά Ιδρύονται Συμβούλια λαϊκής οίκονομίας στίς περιοχές, στά κυβερνεία καί στούς νομούς. Δραστήριο μέρος στήν ίδρυσή τους έπαιρναν τά συνδικάτα. Σιγά-σιγά τά Συμβούλια λαϊκής οίκονομίας συγκέντρωσαν στά χέρια τους τή διεύθυνση τής οίκονομίας, έκτελοΰσαν τίς οίκονομικές καί όργανωτικές λειτουργίες τοϋ Σοβιετικού κράτους. ' Η δημιουργία τοΰ Α Σ Λ Ο , ή έθνικοποίηση τών τραπεζών, τών σιδηρο­ δρόμων καί τής μεγάλης βιομηχανίας έδοσαν στή Σοβιετική έξουσία τή δυνατότητα ν'άρχίσει τή συγκρότηση τής νέας, τής σοσιαλιστικής λαϊκής οίκονομίας. Τό Κόμμα ξεσήκωσε τά πολλά έκατομμύρια τών έργαζόμενων μαζών σέ μιά συνειδητή Ιστορική δράση, παρέχοντάς τους πλήρη έλευθερία δημιουργίας. ΟΙ πρώτοι μήνες μετά τή νίκη τής 1Οχτωβριανής έπανάστασης έδειξαν τί άνεξάντλητο άπόθεμα δυνάμεων καί έπσναστατικής ένέργειας κρύβουν μέσα τους ο! λαϊκές μάζες, πού λυτρώθηκαν άπό τήν καταπίεση τών τσιφλικάδων καί τών καπιταλι­ στών. Ά νά βλυζε παντού ή νέα ζωή. Έ γ ιν ε συντρίμια ή άνόητη προκατάληψη πού καλλιεργούσαν αΙώνες οΙ έκμεταλλευτές, ότι τάχα

288

μόνο οΙ πλούσιοι μπορούν νά κυβερνούν τό κρότος. Οί έργάτες καί οί άγρότες, δημιουργώντας τό Σοβιετικό κράτος, μάθαιναν μά έπιμονή νά κυβερνούν. Στή φωτιά τής Επανάστασης άτσαλωνόταν ή συμμαχία τής έργατικής τάξης μέ τίς εργαζόμενες μάζες τής άγροτιας πού άποτελοΰσε τή βάση τής Σοβιετικής έξουσίας. Τό Κόμμα καλλιεργού­ σε στις μάζες τήν πίστη στίς δυνάμεις τους. Τό Δεκέμβρη τοΰ 1917 ό Λένιν έγραφε: « Ή νίκη θά είναι μέ τό μέρος τών έκμεταλλευόμενων, γιατί μ'αύτούς είναι ή ζωή, μ'αύτούς είναι ή δύναμη τοΰ άριθμοϋ, ή δύναμη τής μάζας, ή δύναμη τών άνεξάντλητων πηγών γιά καθετί τό γεμάτο αύταπάρνηση, γιά καθετί τό Ιδανικό, τό τίμιο, γιά καθετί πού τείνει πρός τά μπρός, πού παροτρύνει στήν οικοδόμηση τοΰ καινούργιου, γιά όλο τό γιγάντιο άπόθεμα τής ένέργειας καί τών ταλέντων τοΰ λεγάμενου «όπλου λαοΰ», τών έργατών καί τών άγροτών» ("Α π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 35ος, σελ. 194).

2. ' Ο αγώνας γιά τήν έξοδο άπό τόν πόλεμο. ' Η ειρήνη τοΰ Μπρέστ. Τό 7ο Συνέδριο той ΚΚΡ (μπ) ' Η σταθερότητα τοΰ Σοβιετικού κράτους έξαρτιόταν όχι μόνο άπό τό συσχετισμό τών ταξικών δυνάμεων στό έσωτερικό τής χώρας, άλλά καί άπ'τή διεθνή κατάσταση. Τή σταθεροποίηση τής σοβιετικής έξουσίας τήν έμπόδιζε περισσότερο άπ'όλα ή κατάσταση πολέμου μέ τή Γερμανία. Τό Κόμμα άπό τήν πρώτη μέρα τής Σοβιετικής έξουσίας άνάπτυξε δραστήριο άγώνα γιά τήν ειρήνη. Τό Διάταγμα γιά τήν ειρήνη πρότεινε σ ' όλες τίς έμπόλεμες χώρες νά κλείσου ν γενική δημοκρατική ειρήνη, μιά ειρήνη χωρίς προσαρτήσεις κι έπανορθώσεις. ' Ωστόσο, τά κράτη τής Ά ν τά ν τ ('Αγγλία, Γαλλία καί άλλα) καθώς έπίσης καί οί ΕΠ Α άρνήθηκσν ν' άρχίσουν διαπραγματεύσεις ειρήνης, πράγμα πού έκανε άδύνστο τό κλείσιμο γενικής ειρήνης. Τότε ή Σοβιετική κυβέρνηση, έκπληρώνοντας τή θέληση τοϋ λαοΰ, προχώρησε σέ διαπραγματεύσεις ειρήνης μέ τή Γερμανία καί τούς συμμάχους της. Οί διαπραγματεύσεις μέ τή Γερμανία άρχισαν στίς 20 τοΰ Νοέμβρη 1917 στό Μπρέστ-Λιτόφσκ (Μπρέστ). Στίς 2 τοΰ Δεκέμβρη ύπογράφηκε συμφωνία άνακωχής. ' Ωστόσο, στήν πορεία τών δια­ πραγματεύσεων γιά τή σύναψη συμφώνου ειρήνης φάνηκε καθαρά ή πρόθεση τών γερμανών ιμπεριαλιστών νά έπιβάλουν στή Σοβιετική χώρα μιά ληστρική καί ταπεινωτική είρήνη. ' Επιδίωκαν νά ύποδουλώσουν τήν Πολωνία, τή Λιθουανία, ένα μέρος τής Λεττονίας καί τής Λευκορωσίας, πού είχαν καταληφθεί άπό τά στρατεύματά τους. Κλείνοντας μυστική συμφωνία μέ τήν Ούκρσνική Ράντα, ύπολόγιζαν ν'άποσπάσουν τήν Ούκρανία άπό τή Σοβιετική Ρωσία καί νά ύποδουλώσουν τόν ουκρανικό λαό.

289

’ Η Εσωτερική καί διεθνής κατάσταση έπέβαλλε νά γίνει ύποχώρηση μπροστά στόν ισχυρό καί επικίνδυνο ληστή τό γερμανικό Ιμπερια­ λισμό. νά γίνουν δεκτοί οί καταθλιπτικοί όροι εΙρήνης. ' Η Ερειπωμένη χώρα καί ό κουρασμένος στρατός δέν μπορούσαν νά συνεχίσουν τόν πόλεμο. Στά πλατιά στρώματα τής έργατικής τάξης καί τής άγροτιάς δέν ύπήρχε ό άπαπούμενος ένθουσιασμός γιά τή διεξαγωγή έπαναστατικοϋ πολέμου. Ή σωτηρία τής Πατρίδας καί τής έπανάστασης άπαιτοΰσαν μιάν ειρηνική άνάπαυλα, γιά νά έδραιωθεϊ ή Σοβιετική έξουσία, νά δημιουργηθεϊ ό Κόκκινος Στρατός, ικανός νά ύπερασπίσει τή χώρα άπό τούς ιμπεριαλιστές κατακτητές. Τή συνέχιση τοϋ πολέμου τήν ήθελαν ή άστική τάξη καί οί τσιφλικάδες, οΙ λευκοφρουρίτες στρατηγοί καί άξιωματικοί. Οΐ άντεπαναστάτες όλων τών άποχρώσεων, άπό τούς μοναρχικούς καί τούς καντέτους, ώς τούς έσέρους καί τούς μενσεβίκους, έκαναν λυσσασμένη προπαγάνδα ένάντια στίς διαπραγματεύσεις ειρήνης. Ή ξένη καί ή ρωσική άστική τάξη, σπρώχνοντας τή Σοβιετική δημοκρατία σ ’ έναν πόλεμο μέ τό γερμανικό ιμπεριαλισμό, έλπιζε νά έπωφεληθεί άπό τήν ήττα της γιά νά πνίξει τήν έπανάσταση καί νά παλινορθώσει τό παλιό καθεστώς. Τό Κόμμα έπρεπε νά λύσει γρήγορα τό πρόβλημα τοϋ πολέμου καί τής ειρήνης. Στίς 8 τοΰ Γενάρη 1918 στή σύσκεψη τών μελών τής ΚΕ τοϋ κόμματος καί τών μπολσεβίκων-άντιπροσώπων τοϋ 3ου Συνέδριου τών Σοβιέτ, ό В. I. Λένιν παρουσίασε τίς θέσεις γιά τό ζήτημα τής άμεσης σύναψης μιάς ειρήνης χωριστής καί μέ προσαρτήσεις. Ό μ ω ς ό Λένιν δέν πήρε πλειοψηφία. ’ Η κατάσταση περιπλεκόταν άπό τό γεγονός ότι μιά σειρά τοπικές έπιτροπές τοϋ Κόμματος (οί έππροπές περιοχής Μόσχας καί Ούραλίων, ή έπιτροπή Πετρούπολης καί άλλες) πρότειναν νά σταματήσουν οί διαπραγματεύσεις ειρήνης μέ τούς γερμανούς. Πολλά κομματικά στελέχη παρασύρθηκαν άπό τήν έπαναστατική λογοκοπία, έπέμεναν νά κηρυχτεί έπαναστατικός πόλε­ μος κατά τής ιμπεριαλιστικής Γερμανίας. Σ'α ύτήν τήν κατάσταση πνευμάτων είχε έπιδράσει ή μέθη άπό τίς πρώτες έπιτυχίες τής Σοβιετικής έξουσίας στήν καταπολέμηση τής έσωτερικής άντεπανάστασης. Στό ζήτημα τής συνθήκης ειρήνης ό Λένιν δέν είχε στήν άρχή τήν πλειοψηφία καί στήν ΚΕ τοΰ κόμματος. Ό Τρότσκι, ό Μπουχάριν καί οί όπαδοί τους άντιτάχθηκαν στήν άποδοχή τών όρων ειρήνης πού πρόβαλαν οί γερμανοί, ίσχυριζόμενοι ότι τά γερμανικά στρατεύματα δέν θά μπορέσουν τάχα νά κάνουν έπίθεση καί πώς πολύ γρήγορα θά γίνει έπανάσταση στή Γερμανία. Μέσα στό Κόμμα δημιουργήθηκε έξαιρετικά άσχημη κατάσταση. Χρειάστηκε ή μεγάλη ψυχραιμία καί σταθερότητα τοϋ В. I. Λένιν γιά νά καταλάβουν τά κομματικά στελέχη πώς είναι άνάγκη νά γίνουν δεκτοί οί καταθλιπτικοί όροι τής ειρήνης καί νά κερδηθεϊ μιά άνάπαυλα, νά ξεσκεπαστεί ή τυχοδιωκτική καί καταστρεπτική γιά τή

290

Σοβιετική δημοκρατία τακτική τοΰ Τρότσκι καί τοΰ Μπουχάριν. Ό Λένιν έξηγοΰσε: « . .. Ή ριζική άλλαγή συνίσταται τώρα στή δημιουργία δημο­ κρατίας τών Σοβιέτ τής Ρωσίας, ότι πάνω άπ’ δλα καί γιά μάς κι άπ 'τή διεθνή σοσιαλιστική άποψη προέχει ή διατήρηση αύτής τής δημοκρατίας, πού άρχισε κιόλας τή σοσιαλιστική έπανάσταση, ότι τή στιγμή αύτή τό σύνθημα τοΰ έπαναστατικοΰ πολέμου άπό μέρους τής Ρωσίας θά σήμαινε ή λογοκοπία καί κούφια έπίδειξη, ή θά Ισοδυναμοΰσε άντικειμενικά μέ πέσιμο στήν παγίδα πού μάς έστησαν ο! Ιμπεριαλιστές, οΙ όποιοι θέλουν νά μάς παρασύρουν, σάν μιά άδύνατη γιά τήν ώρα μονάδα, στή συνέχιση τοϋ Ιμπεριαλιστικού πολέμου καί νά συντρίψουν όσο μπορούν πιό άνέξοδα τή νεαρή δημοκρατία τών Σοβιέτ» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 35ος, σελ. 254). ’ О В. I. Λένιν, γιά νά προλάβει τή διακοπή τών διαπραγματεύσεων εΙρήνης, πέτυχε τήν ψήφιση άπό τήν ΚΕ τοΰ κόμματος μιας άπόφασης γιά τήν παρέλκυση μέ κάθε μέσο τών διαπραγματεύσεων εΙρήνης καί τήν ψήφιση άπό τό 3ο Συνέδριο τών Σοβιέτ μιας άπόφασης, πού έξουσιοδοτοΰσε έν λευκψ τή Σοβιετική κυβέρνηση νά λύσει τό πρόβλημα τοΰ πολέμου καί τής εΙρήνης. Τή θέση τοΰ В. I. Λένιν στήν ΚΕ τήν ύποστήριξαν ό Γ. Μ. Σβερντλόφ, ό φ. Α. Σεργκέγεφ ( ’ Αρτιόμ), ό I. Β. Στάλιν καί άλλοι. Στίς 27 τού Γενάρη 1917 ο! άντιπρόσωποι τής Γερμανίας άξίωσαν τελεσιγραφικά τήν ύπογραφή τής συνθήκης εΙρήνης, πού πρόβλεπε τήν άπόσπαση άπό τή Ρωσία τών κστεχόμενων άπό τούς γερμανούς έδαφών. 'Επικεφαλής τής Σοβιετικής άντιπροσωπείας ειρήνης ήταν τότε ό Τρότσκι. Ό Τρότσκι είχε άπό τόν Λένιν τήν ξεκάθαρη έντολή: νά παρελκύσει μέ κάθε μέσο τίς διαπραγματεύσεις, σέ περίπτωση όμως τελεσιγραφικής άπαίτησης τών γερμανών, νά ύπογράψει τή συνθήκη εΙρήνης. Στίς 28 τοΰ Γ ενάρη ό Λένιν μέ ειδικό τηλεγράφημα άκόμη μιά φορά ύπόδειχνε τήν άνάγκη νά ύπογραφεϊ ή συνθήκη. "Ομως, ό Τρότσκι παραβίασε τήν έντολή τοΰ Προέδρου τοΰ Συμβουλίου τών 'Επιτρόπων τοΰ Λαοΰ. Ό Τρότσκι στίς 28 τοΰ Γενάρη (10 τοΰ Φλεβάρη' παραπέρα όλες οΙ ήμερομηνίες δίνονται μέ τό νέο ήμερολόγιο) δήλωσε στούς γερμανούς άντιπροσώπους ότι ή Σοβιετική κυβέρνηση άρνεϊται νά ύπογράψει τή συνθήκη ειρήνης μέ τούς όρους πού προβάλλει ή Γερμανία. Ό Τρότσκι άνακοίνωσε έπίσης ότι ή Σοβιετική χώρα σταματά τόν πόλεμο μέ τή Γερμανία καί άποστρατεύει τό στρατό της. ' Η δήλωση αύτή ήταν προδοτική καί έγκυμονοΰσε όλέθριες συνέπειες γιά τή Σοβιετική έξουσία. ' Η γερμανική κυβέρνηση έκμεταλλεύτηκε τή δήλωση τοΰ Τρότσκι. ’ Η γερμανική διοίκηση παραβιάζοντας τούς όρους άνακωχής, άρχισε στίς 18 τοΰ Φλεβάρη 1918 έπίθεση σ ' όλο τό μέτωπο. Τά ύπολείμμα­ τα τοΰ παλιοΰ στρατοΰ δέν μπορούσαν ν'άντισταθοΰν στήν πίεση τών εχθρικών όρδών. Τά γερμανικά στρατεύματα, χωρίς νά συναντή­

291

σουν σοβαρή άντίσταση, κατέλαβαν σέ μερικές μέρες όλη τή Λεττονία καί τήν Εσθονία, σημαντικό μέρος τής Ούκρανίας, πήραν τίς πόλ€ΐς Ντβίνσκ, Μίνσκ, Πόλοτσκ, Πσκόφ καί άλλες. Ό έχθρός άπειλούσε τήν Πετρούπολη. ’ Η τέτια πορεία τών γεγονότων δικαίωσε τίς προβλέψεις τοΰ В. I. Λένιν. ’ Η έπίθεση τών γερμανικών στρατευμάτων έδειξε ότι ό σκοπός τών γερμανών Ιμπεριαλιστών ήταν ν ’ άνατρέψουν τή Σοβιετική έξουσία καί νά μετατρέψουν τή Ρωσία σέ άποικία τους. Πάνω άπό τή Σοβιετική χώρα κρεμόταν θανάσιμος κίνδυνος. Στίς 21 τοΰ φλεβάρη 1918 τό Συμβούλιο τών ' Επιτρόπων τοΰ Λαοΰ άπεύθυνε στό λαό τό διάταγμα-έκκληση, πού είχε γράψει ό Λένιν: « Ή Σοσιαλιστική πατρίδα σέ κίνδυνο». Ή Κεντρική Έπιτροπή καί ή Σοβιετική κυβέρνηση κάλεσαν δλα τά μέλη τοΰ Κόμματος, όλους τούς έργάτες καί τούς άγρότες νά ύπερασπίσουν τή δημοκρατία τών Σοβιέτ. Ή έκκληση τοΰ Κόμματος καί τής Σοβιετικής κυβέρνησης προκά­ λεσε άνοδο τής έπαναστατικής δραστηριότητας μέσα στίς έργαζόμενες μάζες. Τίς μέρες έκεϊνες κατατάχθηκαν στόν Κόκκινο Στρατό δεκάδες χιλιάδες έθελοντές άπό τούς πρωτοπόρους έργάτες καί τούς άποστρατευμένους στρατιώτες. Τά τμήματα πού σύγκροτοϋνταν στέλνονταν άμέσως ν'άντιμετωπίσουν τόν έχθρό καί άπόκρουαν σταθερά τήν έφοδο τών πάνοπλων γερμανικών στρατευμάτων. Σκληρές μάχες διεξήχθησαν έξω άπ'τό Πσκόφ, τό Ρέβελ καί τή Νάρβα. Στίς μάχες αύτές πήραν μέρος τά πρώτα συντάγματα τοΰ νεαρού Κόκκινου Στρατού, οί κοκκινοφρουρίτεςτής Πετρούπολης καί τής ' Εσθονίας, οί ναύτες τής Βαλτικής, τά έπαναστατικά τμήματα τοΰ παλιού στρατού, στά όποια άνήκαν οί λεττονοί άκροβολιστές. Οί μέρες έπιστράτευσης τών έπαναστατικών δυνάμεων τοΰ λαοΰ καί τής ήρωκής ύπεράσπισης τών κατακτήσεων τής Όχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης άπό τήν έπιδρομή τών όρδών τοΰ γερμανικού ιμπεριαλισμού ήταν οί μέρες τής γέννησης τοΰ Κόκκινου Στρατού. Πρός τιμή τοΰ μεγάλου αύτοΰ άθλου ή 23 τοΰ φλεβάρη γιορτάζεται κάθε χρόνο στή Σοβιετική χώρα σάν Μέρα τοΰ Κόκκινου Στρατού. Κατά τή διάρκεια τής γερμανικής έπίθεσης ό Λένιν κατέβαλε τεράστιες προσπάθειες γιά νά πετύχει τήν ψήφιση άπό μέρους τής ΚΕ τού κόμματος μιάς άπόφασης γιά τή σύναψη είρήνης. Οί κύριοι άντίπαλοι τής ύπογραφής εΙρήνης ήταν ό Τρότσκι καί ό Μπουχάριν. Ό τελευταίος ήταν τότε έπικεφαλής τής όμάδας τών «άριστερών κομμουνιστών», πού ό Γδιος είχε δημιουργήσει. Π αρ’ όλο πού ή έπίθεση τών γερμανικών στρατευμάτων έδειξε πεντακάθαρα τί τεράστιο κίνδυνο άποτελεϊ ή έπίθεση αύτή γιά τή Σοβιετική δημοκρα­ τία, «οί άριστεροί κομμουνιστές» άπαιτοΰσαν συνέχιση τοΰ πολέμου, καμουφλάροντας τήν πολιτική τους μέ άριστερή λογοκοπία. ’ Ο Λένιν καταπολέμησε άμείλικτα τούς «άριστερούς κομμουνιστές», τήν όλέθρια γιά τή Σοβιετική έξουσία πολιτική τους. "Ηδη στίς 18 τού

292

Φλεβάρη 1918 ή ΚΕ τοϋ κόμματος ψήφισε, ύστερα άπό έπιμονή τοϋ Λένιν, άπόφαση, πού έλεγε ότι ή Σοβιετική δημοκρατία είναι πρόθυμη νά ύπογράψει συνθήκη εΙρήνης. Στάλθηκε στή γερμανική κυβέρνηση τηλεγράφημα. ' Η γερμανική όμως κυβέρνηση, πρόβαλε νέους όρους άκόμα πιό καταθλιπτικούς. Ή Γερμανία είχε τώρα άξιώσεις πάνω σ'ό λη τή ΛεττονΙα καί τήν ' Εσθονία- ή Σοβιετική χώρα θά έπρεπε νά πληρώσει τεράστιες έπανορθώσεις καί ν'άποστρατευτεϊ. Ή Ούκρα­ νία γινόταν κράτος έξαρτημένο άπό τή Γερμανία, ύποδουλώνονταν στούς γερμανούς Ιμπεριαλιστές. ΣτΙς 23 τοΰ Φλεβάρη συγκεντρώθηκε ή ΚΕ τοϋ κόμματος γιά νά συζητήσει τό νέο γερμανικό τελεσίγραφο. Ό В. I. Λένιν πρότεινε νά γίνουν άμέσως δεκτοί οΙ όροι του. ΟΙ «άριστεροΙ κομμουνιστές» (Μπουχάριν, Ούρίτσκι, Λόμοφ, Μποΰμπνοφ) τάχθηκαν καί πάλι ένάντια. ’ Η πλειοψηφία τής ΚΕ έκφράστηκε ύπέρ τής πρότασης τοΰ Λένιν νά ύπογραφεί άμέσως ή συνθήκη εΙρήνης. ΟΙ «άριστεροΙ κομμουνιστές» μειοψήφισαν στήν ΚΕ. Ό Μπουχάριν καί οΙ όμόφρονές του, άφοΰ ήττήθηκαν στήν Κεντρική Έπιτροπή, έπιχείρησαν ν'άναδιοργανώσουν τή ώ υ λιά του Κόμματος καί τοΰ κράτους, άκολούθησαν τό δρόμο τής διάσπασης τοϋ κόμματος. Τό Γραφείο περιοχής Μόσχας, πού άποτελοΰνταν άπό «άριστερούς κομμουνιστές» (Λόμοφ, ' Οσίνσκι, Σαπρόνοφ, Στοϋκοφ καί άλλοι), πήρε μιά άπόφαση, πού περιείχε τόν τερατώδη Ισχυρισμό ότι πρός τό συμφέρον τής διεθνοΰς έπανάστασης είναι σκόπιμο νά δεχτοϋμε μιά ένδεχόμενη άπώλεια τής Σοβιετικής έξουσίας, ή άποία, έπειτα άπό τήν ύπογραφή εΙρήνης, καταντά τάχα καθαρά τυπική. ’ Ο Λένιν άποκάλεσε τήν άπόφαση αύτή «παράξενη καί τερατώδη». Χτύπησε μέ τόν πιό άποφασιστικό τρόπο τούς «άριστερούς κομμουνι­ στές»- στά φλογερά του άρθρα ξεσκέπασε τήν τυχωδιοκτική πολιτική τους. Ό Λένιν έγραφε: «... Ό π οιο ς είναι ένάντια στήν άμεση σύναψη ειρήνης, έστω καί μέ τούς πιό βαρείς δρους, χαντακώνει τή Σοβιετική έξουσία» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 35ος, σελ. 367). Στίς 3 τοϋ Μάρτη 1918 ύπογράφηκε ή συνθήκη εΙρήνης μέ τή Γερμανία. Στό μεταξύ οΙ «άριστεροί κομμουνιστές» όχι μόνο δέν σταμάτησαν τίς έπιθέσεις τους ένάντια στό Κόμμα, άλλά καί τίς δυνάμωσαν άκόμη περισσότερο. Ζητοϋσαν άνοιχτά τό τορπίλισμα τής εΙρήνης τοΰ Μπρέστ. ' Η διασπαστική άντικομματική δράση τών «άριστερών κομμουνιστών» άναπτέρωσε τίς έλπίδες τών άριστερών έσέρων γιά άλλαγή τής σύνθεσης τής Σοβιετικής κυβέρνησης. ΟΙ έσέροι έκαναν στόν Μπουχάριν τήν πρόταση νά καθαιρεθεί ό В. I. Λένιν άπό τή θέση τοΰ Προέδρου τοϋ Συμβουλίου τών Επιτρόπων τοΰ Λαοΰ καί νά σχηματιστεί νέα κυβέρνηση άπό έκπροσώπους τών άριστερών έσέρων καί τών «άριστερών κομμουνιστών». ' Ο Μπουχά­ ριν δέν δέχτηκε τίς προτάσεις τών άριστερών έσέρων, όμως, ή έκκλησή τους σ'αύτόν δείχνει πώς οΙ έχθροΙ προσπάθησαν νά

293

έκμεταλλευτοΰν πρός τό συμφέρον τους τή φραξιονιστική πάλη τών «άριστερών κομμουνιστών». Ό В. I. Λένιν ξεσκέπασε τήν όμάδα τών «άριστερών κομμουνι­ στών», δείχνοντας πώς είναι συνεργοί τοΰ γερμανικού Ιμπεριαλισμού καί τής ρωσικής άστικής τάξης. Γιά τό ότι «ο! καινούργιοι όροι είναι χειρότεροι, πιό καταθλιπτικοΙ, πιό ταπεινωτικοί άπό τούς άσχημους, καταθλιπτικούς καί ταπεινωτικούς όρους τοΰ Μπρέστ, — έγραφε ό Λένιν — τήν εύθϋνη γι 'αύτό άπέναντι στή μεγαλορωσική Σοβιετική δημοκρατία τήν φέρνουν οί άξιοθρήνητοι «άριστεροί» μας Μπουχάριν, Λόμορφ, Ούρίτσκι καί Σία» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 35ος, σελ. 418). Ό В. I. Λένιν άπόδειξε πώς ο! διαφωνίες τών «άριστερών κομμουνιστών» καί τοΰ Τρότσκι μέ τό Κόμμα είναι πολύ πιό βαθύτε­ ρες άπ’ ό,τι φαίνεται μέ τήν πρώτη ματιά. Αύτοί άρνοΰνταν τήν δυνα­ τότητα τής νίκης τοΰ σοσιαλισμού σέ μιά μόνη χώρα, δήλωναν πώς ή διατήρηση τής δικτατορίας τοϋ προλεταριάτου καί τών κατακτήσεων τής ’ Οχτωβριανής έπανάστασης στή Ρωσία είναι δυνατή μόνο μέ τόν όρο ότι θά νικήσει ή παγκόσμια σοσιαλιστική έπανάσταση, πού πρέπει νά ύποκινείται μέσω τοΰ πολέμου ένάντια στόν παγκόσμιο ιμπεριαλι­ σμό. Ξεσκεπάζοντας τούς «άριστερούς κομμουνιστές», ό В. I. Λένιν έξηγοΰσε πώς ή θεωρία τους τής «ύποκίνησης» τής διεθνοΰς έπανά­ στασης, δέν έχει καμιά σχέση μέ τό μαρξισμό. ’ Ο μαρξισμός διδάσκει ότι ή άνάπτυξη τής έπανάστασης έξαρτάται άπό τό ωρίμασμα τών ταξικών άντιθέσεων μέσα στίς καπιταλιστικές χώρες. Ό Λένιν ξεκινούσε άπό τή δυνατότητα τής νίκης τοΰ σοσιαλισμοΰ σέ μιά μόνη χώρα, θεωρούσε ότι ή έργατική τάξη τής Σοβιετικής Ρωσίας, πρώτης χώρας όπου νίκησε ή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου, θά έκπληρώσει πολύ. πιό καλά τό διεθνιστικό χρέος της, άν διατηρήσει καί έδραιώσει τή δικτατορία της γιά τήν ύπεράσπιση τών κατακτήσεων τής έπανά­ στασης, καί γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμοΰ. Ό В. I. Λένιν ξεσκέπασε κι ένα άλλο παράλογο έπιχείρημα τής «άριστερής» άντιπολίτευσης, τό έπιχείρημα ότι τάχα τά συμφέροντα τής διεθνοΰς έπανάστασης άπαγορεύουν στό Σοβιετικό κράτος νά κλείνει συμφωνίες μέ τούς ιμπεριαλιστές, ότι τάχα ή Σοβιετική δημοκρατία δέν μπορεϊ νά ζήσει σέ καπιταλιστική περικύκλωση. Ό Λένιν έγραφε: « Ή σοσιαλιστική δημοκρατία πού-βρίσκεται άνάμεσα σέ Ιμπεριαλιστικές δυνάμεις δέν θά μπορούσε, σύμφωνα μ'αύτές τίς άπόψεις, νά κλείσει καμιά οικονομική συμφωνία, δέν θά μπορούσε νά ύπάρχει παρά μόνο άν πετοΰσε στό φεγγάρι» ( σ τ ό ί δ ι ο , σελ. 402). Ή συνύπαρξη τών κρατών μέ διαφορετικό κοινωνικό σύστημα άπόρεε άπό τή λενινιστική θεωρία τής σοσιαλιστικής έπανάστασης, άπό τή δυνατότητα νίκης τοΰ σοσιαλισμού άρχικά σέ μερικές ή άκόμη σέ μιά, ξεχωριστά παρμένη χώρα. Τό Κόμμα εϊχε τή γνώμη ότι ή Σοβιετική δημοκρατία, βάζοντας σέ τάξη τήν οίκονομία της καί

294

δημιουργώντας δικές της ένοπλες δυνάμεις, μπορεϊ ν'άντισταθεϊ στήν πίεση τοϋ διεθνούς ιμπεριαλισμού, νά ύπερασπίσει τήν αύτοτέλεια καί τήν άνεξαρτησία της, νά κερδίσει μιά ειρηνική άνάπαυλα καί νά έξασφαλίσει τήν οίκοδόμηση τοϋ σοσιαλισμού. Ή γραμμή τών «άριστερών κομμουνιστών», πού άπέβλεπε στό τορπίλισμα τής συνθήκης εΙρήνης τοΰ Μπρέστ, χρεοκόπησε. Χρειά­ στηκε ή διορατικότητα τοΰ Λένιν, ό γεμάτος πάθος κι επίμονος άγώνας του ένάντια στούς «άριστερούς κομμουνιστές», γιά νά σωθεί ή Σοβιετική χώρα άπό τόν όλεθρο πού τήν άπειλούσε. Χρειάστηκε ή άκλόνητη πίστη στίς μάζες πού είχε ό Λένιν. Τά μέλη τοΰ Κόμματος καί οΙ πρωτοπόροι έργάτες ύποστήριξαν άποφασιστικά τή συνθήκη ειρήνης. ΟΙ κομματικές συνδιασκέψεις τών πόλεων Μόσχας καί Πετρούπολης καί πολλών άλλων τοπικών κομματικών όργανώσεων ένέκριναν τήν πολιτική τής ΚΕ καί τής Σοβιετικής Κυβέρνησης στό ζήτημα τής συνθήκης ειρήνης. Γ ιά τήν όριστική λύση τοΰ ζητήματος τής εΙρήνης συγκλήθηκε τό έκτακτο 7ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος, πού συνήλθε στίς 6 -8 τοΰ Μάρ­ τη 1918 στήν Πετρούπολη. Ή τ α ν τό πρώτο συνέδριο μετά τήν άνο­ δο τοΰ Κόμματος στήν έξουσία. Στό συνέδριο παρευρέθηκαν 27 άντιπρόσωποι μέ θετική ψήφο καί 59 μέ συμβουλευτική. Στό συνέδριο άντιπροσωπεύοντσν περίπου 170 χιλ. μέλη τοΰ κόμματος. Τό κόμμα είχε τήν έποχή έκείνη περίπου 300 χιλ. μέλη, έπειδή όμως τό συνέδριο συγκλήθηκε έκτακτα πολλές κομματικές όργανώσεις δέν κατόρθωσαν νά στείλουν τούς άντιπροσώπους τους. Τό συνέδριο έξέτασε τά ζητήματα: έκθεση δράσης τής ΚΕ, πόλεμος καί εΙρήνη, άναθεώρηση τοΰ Προγράμματος καί μετονομασία τοΰ κόμματος. Ό В. I. Λένιν έκανε στό συνέδριο τήν έκθεση πολιτικής δράσης τής ΚΕ, μίλησε πάνω στό ζήτημα τής άναθεώρησης τοΰ Προγράμματος καί τής άλλαγής τής όνομασίας τοΰ κόμματος καί σέ άλλα ζητήματα. Στήν έκθεση πολιτικής δράσης τής ΚΕ ό Λένιν φώτισε όλόπλευρα τό πρόβλημα τής εΙρήνης καί τοΰ πολέμου. Στό συνέδριο έγινε σκληρή πάλη άνάμεσα στούς όπαδούς καί στούς άντίπαλους τής εΙρήνης τοΰ Μπρέστ. ΟΙ «άριστεροί κομμουνι­ στές» ήττήθηκαν. Τό συνέδριο έπιβεβαίωσε τήν όρθότητα τής γραμμής τοΰ Λένιν κι έκρινε άναγκαϊο νά έπικυρωθεϊ ή συνθήκη εΙρήνης μέ τή Γερμανία. Τό σχέδιο άπόφασ.ης τοΰ В. I. Λένιν γιά τήν εΙρήνη καί τόν πόλεμο έγκρίθηκε μέ 30 ψήφους ύπέρ, 12 κατά καί 4 άποχές. Τό συνέδριο τόνισε ότι πρωταρχικό καθήκον τοΰ κόμματος καί τής Σοβιετικής έξουσίας είναι νά παρθοΰν τά πιό δραστικά μέτρα γιά τή βελτίωση τής αύτοπειθαρχίας καί τής πειθαρχίας τών έργατικών καί τών άγροτικών μαζών, γιά τήν άνάπτυξη τής πρωτοβουλίας όλων τών όργανώσεων τών έργαζόμενων στήν κατοχύρωση καί ύπεράσπιση τών κστακτήσεων τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. 'Υπογραμμί­ στηκε ή άνάγκη νά δυναμώσει ή δουλιά γιά τήν όργάνωση τοΰ

295

Κόκκινου Στρατού καί γιά τή γενική στρατιωτική Εκπαίδευση τών Εργαζόμενων. Τά γεγονότα πού Επακολούθησαν άπόδειξαν πώς ή γραμμή τοϋ ΛΕνιν στήν πάλη γιά τήν ειρήνη ήταν ή μόνη σωστή. 1Η πολιτική αύτή ΕπΕτρεψε στή Σοβιετική δημοκρατία νά ύποχωρήσει μέ τάξη, έδοσε τή δυνατότητα νά προετοιμαστεί γιά ν'άποκρούάει τίς νέες έπιθέσεις τών ιμπεριαλιστών. Τό 7ο Συνέδριο πήρε άπόφαση σχετικά μέ τήν άλλαγή τοΰ Προγράμματος καί τής όνομασίας τοΰ Κόμματος. Μέ τήν ' Οχτωβριανή έπανάσταση καί τήν έγκαθίδρυση τής δικτατορίας τού προλεταριά­ του τό πρώτο Πρόγραμμα τού Κόμματος έκπληρώθηκε. Γιά τήν έπεξεργασία τοΰ νέου Προγράμματος τό συνέδριο έβγαλε μιά έπιτροπή, πού έβαλε στή βάση τής δουλιάς της τό σχέδιο Προγράμ­ ματος πού κατήρτισε ό В. I. Λένιν. Μέ πρόταση τοΰ Λένιν τό συνέδριο ένέκρινε τή νέα όνομασία τοϋ κόμματος: Κομμουνιστικό κόμμα (μπολσεβίκων) τής Ρωσίας — ΚΚΡ (μπ). ' Η όνομασία «Κομμουνιστικό» κόμμα, είπε ό Λένιν στό συνέδριο, είναι ή μόνη σωστή. «...Αρχίζοντας τούς σοσιαλιστικούς μετασχηματισμούς, πρέ­ πει νά βάζουμε καθαρά μπροστά μας τό σκοπό πού έπιδιώκουν σέ τελευταία άνάλυση οί μετασχηματισμοί αύτοί, καί συγκεκριμένα, τό σκοπό τής δημιουργίας τής κομμουνιστικής κοινωνίας...» ( Ά ­ π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 36ος, σελ. 44). Κατά τίς έκλογές τών κεντρικών όργάνων τοΰ Κόμματος τό συνέδριο προσέκρουσε ξανά στήν άποδιοργανωτική στάση τής όμάδας τών «άριστερών κομμουνιστών». 01 ήγέτες της δήλωσαν πώς δέν πρόκειται νά πάρουν μέρος στίς έκλογές ούτε θά μποΰν στήν ΚΕ. 10 В. I. Λένιν καυτηρίασε τήν άνάξια συμπεριφορά τους. Τό συνέδριο άξίωσε άπό τούς «άριστερούς κομμουνιστές» νά σταματήσουν τή διασπαστική τους δράση, πού δημιουργούσε κίνδυνο γιά τήν ένότητα τοϋ Κόμματος. Τό 7ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΡ (μπ) έκπλήρωσε καθήκοντα μεγάλης ιστορικής σημασίας. Πέτυχε τήν έξοδο τής Σοβιετικής χώρας άπό τόν πόλεμο κι έδοσε στούς λαούς τής Ρωσίας τήν ειρήνη. Ό Λένιν έγραφε άργότερα: « Ή πρώτη μπολσεβίκικη έπανάσταση άπόσπασε άπό τόν Ιμπεριαλιστικό πόλεμο, άπό τόν Ιμπεριαλιστικό κόσμο τήν πρώτη έκατοντά&α έκστομμυρίων άνθρώπων πού ζοΰνστή γή» ( Ά ­ π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 44ος, σελ. 150). Τό συνέδριο έπικύρωσε τίς βασικές άρχές τής έξωτερικής πολιτικής τοΰ Κόμματος καί τής Σοβιετικής έξουσίας, πού είχε έπεξεργαστεϊ ό Β. I. Λένιν, καθόρισε τά πρωταρχικά καθήκοντα τοΰ κόμματος στή σοσιαλιστική οίκοδόμηση. Τό συνέδριο τσάκισε τούς «άριστερούς κομμουνιστές» καί τόν Τρότσκι πού άποδιοργάνωναν τό κόμμα, διασποΰσαν τήν ένότητά του καί ύπονόμευαν τή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου. Συσπείρωσε τό Κόμμα πάνω στή βάση τής λενινιστικής πολιτικής.

296

Τίς θέσεις τών «άριστερών κομμουνιστών» ύποστήριζαν πολλοί έπιφανεϊς παράγοντες τοΰ Κόμματος: ό В. Β. Κούιμπισεφ, ό Σ. Β. Κοσιόρ, ό Ε. Μ. Γιαροσλάβσκι καί άλλοι. Παρά τόν Εξαιρετικά όξυμένο χαρακτήρα τής πάλης ένάντια στούς «άριστερούς κομμουνι­ στές», ό В. I. Λένιν τηρούσε αύστηρά τούς κανόνες πού διαμορφώθη­ καν στό Κόμμα, έκδήλωνε καλή διάθεση, χρησιμοποιούσε τίς μεθό­ δους τής πειθοΰς. ' Η ζωή έδειξε ότι ήταν σωστή ή πολιτική τοΰ Λένιν στό ζήτημα τής ειρήνης τοΰ Μπρέστ. Καί μέσα στό 1918 κιόλας οΐ «άριστεροί κομμουνιστές», άφοΰ άναγνώρισαν άνοιχτά τό λάθος τους, πήραν δραστήριο μέρος στήν κομματική καί κρατική δουλιά. Άμέσω ς μετά τό 7ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος ή Σοβιετική κυβέρνη­ ση καί ή Κεντρική 'Επιτροπή μετέφεραν τήν έδρα τους στή Μόσχα. ' Η Μόσχα έγινε πρωτεύουσα τοΰ Σοβιετικού κράτους. Στίς 14 τοΰ Μάρτη 1918 συνήλθε τό 4ο Πανρωσικό συνέδριο τών Σοβιέτ. Τό συνέδριο έπικύρωσε τή συνθήκη ειρήνης τοΰ Μπρέστ. Ύ π έ ρ τής έπικύρωσής του έκφράστηκε καί ή άντιπροσωπεία τής ΚΕΕ τών Σοβιέτ τής Ούκρανίας. Οί άριστεροί έσέροι στό συνέδριο τάχθηκαν κατά τής έπικύρωσής τής συνθήκης εΙρήνης καί άποχώρησαν άπό τό Συμβού­ λιο τών Επιτροπών τοΰ Λαοΰ. Ή συμφωνία μέ τούς άριστερούς έσέρους γιά συνεργασία μέ τή Σοβιετική κυβέρνηση έπαψε νά ισχύει. Τό κλείσιμο τής ειρήνης τοΰ Μπρέστ είχε τεράστια διεθνή σημασία. ΟΙ έργαζόμενοι όλου τού κόσμου είχαν μπροστά τους τό παράδειγμα τής Σοβιετικής δημοκρατίας, πού βγήκε άπό τόν Ιμπερια­ λιστικό πόλεμο, παρ'όλες τίς άπίστευτες δυσκολίες. Τό κλείσιμο τής ειρήνης τοΰ Μπρέστ σταθεροποίησε τή Σοβιετική έξουσία. ’ Εξασφαλίστηκε μιά άνάπαυλα, πού έπέτρεψε στό κόμμα καί στή Σοβιετική έξουσία νά κερδίσουν χρόνο γιά νά βάλουν σέ τάξη τήν οίκονομία τής χώρας, νά δημιουργήσουν τόν Κόκκινο Στρατό καί νά παγιώσουν τή συμμαχία τοΰ προλεταριάτου μέ τίς έργαζόμενες μάζες τής άγροτιάς. Στή ζωή τοΰ Σοβιετικού κράτους άρχισε ένα νέο στάδιο άνάπτυξης.

3. Τό σχέδιο τοϋ Λένιν γιά τήν οικοδόμηση τών βάσεων τής σοσιαλιστικής οικονομίας. Τό πρώτο σοβιετικό Σύνταγμα Ή Σοβιετική δημοκρατία συγκέντρωσε τήν άνοιξη τοΰ 1918 τίς προσπάθειες στήν άνόρθωση τής οίκονομίας καί στήν άναδιοργάνωση όλης τής οικονομικής ζωής πάνω στίς άρχές τοΰ σοσιαλισμού. Μπροστά στό Κομμουνιστικό κόμμα μπήκε ένα καινούργιο καθήκον: ή όργάνωση τής διακυβέρνησης τής χώρας. Τόν Α π ρ ίλ η τοΰ 1918 μέ έντολή τής ΚΕ τοΰ Κόμματος ό Λένιν έγραψε τίς θέσεις, πού τό βαθύ περιεχόμενό τους άναλύεται στήν περίφημη έργασία του «Τά άμεσα καθήκοντα τής Σοβιετικής έξουσίας». Σ'α ύτό καί σέ μιά σειρά άλλες

297

έργασίες του ό Λένιν χάραξε τό σχέδιο της οικοδόμησης τών βάσεων τής σοσιαλιστικής οικονομίας. Βγάζοντας τά συμπεράσματα άπό τή δράση τοΰ Κόμματος, ό Λένιν έγραφε: «'Εμείς, τό Κόμμα τών μπολσεβίκων, πείσαμε τή Ρωσία. Άποσπάσαμε τή Ρωσία άπό τούς πλούσιους γιά τούς φτωχούς, άπό τούς έκμεταλλευτές γιά τούς εργαζόμενους. Τώρα πρέπει νά κυβερνήσουμε τή Ρωσία» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 36ος, σελ. 172). Ό В. I. Λένιν, άναπτύσσοντας τή διδασκαλία τοΰ Μάρξ, θεμελίωσε τίς σπουδαιότερες άρχές γιά τή μεταβατική περίοδο άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό. Τό κράτος τής περιόδου αύτής εϊναι τό κράτος τής δικτατορίας τοϋ προλεταριάτου. Ή οικονομία στή μεταβατική περίοδο κλείνει μέσα της στοιχεία πολλών κοινωνικο­ οικονομικών συστημάτων. Οί μορφές καί οί τρόποι περάσματος άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό έξαρτώνται άπό τίς συγκεκριμένες συνθήκες, μέσα στίς όποιες άρχίζει στίς διάφορες χώρες ή κίνηση πρός τό σοσιαλισμό. Στή Σοβιετική Ρωσία τό πέρασμα στό σοσιαλισμό πραγμστοποιόταν σέ συνθήκες μιας πολύμορφης οικονομίας. Στήν οικονομία τής χώρας ύπήρχαν στοιχεία πέντε κοινωνικο-οίκονομικών συστημάτων: 1) τοϋ πατριαρχικού (δηλαδή σέ σημαντικό βαθμό μιάς φυσικής, άγροτικής οικονομίας)· 2) τής μικροεμπορευματικής παραγωγής (έδώ άνήκει ή πλειοψηφία τών άγροτών, πού πωλοΰσαν σιτηρά)· 3) τοΰ ϊδιωτικοϋ καπιταλισμού' 4) τοϋ κρατικοϋ καπιταλισμού καί 5) τοΰ σοσιαλισμού. Στή Ρωσία έπικρατοΰσε ή μικρή έμπορευματική άγροτι­ κή παραγωγή, πού άποτελοΰσε τή βάση γιά τή διατήρηση καί τήν άνάβίωση τοϋ καπιταλισμού. 'Εκατομμύρια μικρονοικοκυραϊοι καί έμποροι στήν πόλη καί στό χωριό άσχολοϋνταν μέ τήν κερδοσκοπία. Πλούτιζαν έξαιρετικά σέ βάρος τής φτώχειας τοϋ λαοΰ οί κουλάκοι, πού κερδοσκοπούσαν μέ τά σιτηρά. Τό μικροαστικό αύτό στοιχείο άποτελοΰσε τόν κύριο κίνδυνο γιά τή Σοβιετική έξουσία καί τό σοσιαλισμό. Τό καθήκον, τόνιζε ό Λένιν, ήταν νά ύπερνικηθεϊ τό μικροαστικό στοιχείο, νά δυμανώσει τό σοσιαλιστικό σύστημα οικο­ νομίας, νά μετατραπεϊ σέ κυρίαρχο κι άργότερα σέ μοναδικό καί καθολικό σύστημα. Ή δημιουργία τών βάσεων τής σοσιαλιστικής οικονομίας συντελοΰνταν μέσα σέ συνθήκες μιάς άφάντασης έρείπωσης, πού είχε προκαλέσει ό πόλεμος καί ή πολιτεία τής άστικής τάξης. "Επρεπε νά καταβληθούν κολοσσιαίες προσπάθειες άπομέρους όλων τών συνει­ δητών έργατών καί άγροτών γιά ν'άνορθωθοΰν οί παραγωγικές δυνάμεις τής χώρας καί νά μπεί μιά στοιχειώδης τάξη στή λαϊκή οικονομία. Μόνο τό προλεταριάτο ήταν σέ θέση ν'άνακουφίσει τά βάσανα καί τίς συμφορές πού βρήκαν τόν έργαζόμενο λαό. Μόνο αύτό ήταν σέ θέση νά έξουδετερώσει τό μικροαστικό στοιχείο, νά όργανώσει μιά όμαλή οικονομική ζωή καί νά έξασφαλίσει τήν κίνηση

298

της χώρας πρός τό σοσιαλισμό. Γ ι’ αύτό οί πλατιές μάζες τής έργατικής τάξης ήταν άπαραίτητο νά καταλάβουν καλά τά Ιστορικά καθήκοντα πού τούς άνέθετε ή έπανάσταση. Στό μεταξύ, μιά μερίόα έργατών δέν μπορούσε νά έξοικειωθεϊ άμέσως μέ τήν καινούργια κατάσταση, δέν καταλάβαινε τί θά πεϊ νά είσαι κυρίαρχη τάξη. Τά έργοστάσια καί τίς φάμπρικες πού είχαν γίνει Ιδιοκτησία τοϋ λαοΰ τά έβλεπε όπως παλιά, προσπαθούσε ν'άπαλλαγεϊ άπό παραπανίσια βάρη καί ν ’ άποφεύγει τή δουλιά, ζοϋσε δπως εϊχε συνηθίσει: «άπόσπασε όσα μπορεϊς περισσότερα καί φύγε». ΟΙ τάσεις αύτές ήταν έξαιρετικά ισχυρές μέσα στή μερίδα τών έργατών έκείνων πού είχαν μπεϊ στις φάμπρικες καί στά έργοστάσια στήν περίοδο τοϋ πολέμου. Τό Κόμμα βοηθούσε τούς πρωτοπόρους έργάτες γιά τή δημιουργία σοσιαλιστικής τάξης πραγμάτων στήν πάλη τους ένάντια στούς χαραμοφάηδες, στούς τεμπέληδες καί στούς πλεονέκτες. Ό В. I. Λένιν δίδασκε τούς έργάτες νά κρατούν τακτικά λογαριασμό τών χρημάτων, νά κάνουν οικονομίες, νά μήν τεμπελιάζουν, νά τηροϋν αύστηρή πειθαρχία στή δουλιά. Αύτά ήταν τά άμεσα καί τά κύρια συνθήματα τής στιγμής. Ή έφαρμογή τους άποτελοΰσε έναν άπό τούς σπουδαιότερους όρους γιά τήν άνόρθωση τών έρειπίων, γιά τήν άποκατάσταση όμαλής οίκονομικής ζωής καί τό πέρασμα στό σοσια­ λισμό. Στήν πρώτη θέση στόν τομέα τής όργάνωσης τής οίκονομίας τοΰ σοσιαλισμού έμπαινε ή δουλιά γιά τήν όργάνωση τοϋ ύπολογισμοΰ καί τοΰ έλέγχου τής παραγωγής καί τής διανομής τών προϊόντων. Χωρίς αύτό, τόνιζε ό В. I. Λένιν, δέν ήταν δυνατό νά περάσουμε στή διεύθυνση τής παραγωγής καί νά έξασαλίσουμε τή συντονισμένη λειτουργία όλων τών κλάδων τής λαϊκής οίκονομίας. Ή Σοβιετική έξουσία, χωρίς νά χαλαρώσει τή δουλιά τής άπαλλοτρίωσης τών καπιταλιστών, πρέπει νά μεταφέρει τό κέντρο βάρους στήν όργάνωση τοΰ ύπολογισμοΰ καί τοΰ έλέγχου. Τά καθήκοντα αύτά είχαν άνατεθεϊ στά Σοβιέτ, στά συμβούλια λαϊκής οίκονομίας, στίς καταναλωτικές ενώσεις καί στίς έργοστασιακές έπιτροπές. Γιά νά χαλιναγωγηθεί τό μικροαστικό στοιχείο καί νά όργανωθεΐ ό ύπολογισμός καί ό έλεγχος σέ παγκρατική κλίμακα, ό Λένιν πρότεινε νά ρυθμιστεί ή λειτουργία τών κρατικών μονοπωλίων, καί ιδιαίτερα τοΰ μονοπωλίου τών σιτηρών, νά ένισχυθεϊ ό κρατικός έλεγχος πάνω στήν κυκλοφορία τοΰ χρήματος. Γιά τήν ύπεράσπιση τής οίκονομικής άνεξαρτησίας τής χώρας άπό τό ξένο κεφάλαιο ήταν άπαραίτητο νά μονοπωληθεϊ τό έξωτερικό έμπόριο. Στήν περίοδο του περάσματος στό σοσιαλισμό ό В. I. Λένιν έδινε μεγάλη σημασία στόν κρατικό καπιταλισμό. Θεωρούσε τόν κρατικό καπιταλισμό άπό οικονομική άποψη άνώτερο άπό τήν άγροτική οικονομία καί άκίνδυνο γιά τό Σοβιετικό κράτος. Στό σύστημα τοΰ κρατικού καπιταλισμού έπρεπε νά περιληφθοΰν οί διάφορες σοβιετι­ κές μετοχικές έταιρίες, πού σ'αύτές έπαιρναν μέρος ιδιώτες μέ τά

299

κεφάλαιά τους, έπιχειρηματίες καί άστοΙ συνεταιριστές, κάτω άπό τόν έλεγχο τοΰ Σοβιετικού κράτους. Στά όργανα τής Σοβιετικής έξουσίας άνατέθηκε ό έλεγχος τής δράσης τους. Ό κρατικός καπιταλισμός διευκόλυνε τήν πάλη τής Σοβιετικής έξουσίας ένάντια στό μικροαστι­ κό στοιχείο, έδινε τή δυνατότητα στό Σοβιετικό κράτος νά παίρνει άπό τίς έπιχειρήσεις τοΰ κρατικού καπιταλισμού όρισμένη μερίδα τών προϊόντων γιά τήν όργάνωση τών οικονομικών σχέσεων μέ τήν άγροτική παραγωγή, συντελούσε στήν άνοδο τών παραγωγικών δυνάμεων τής χώρας. Αυτούς άκριβώς τούς σκοπούς έπρεπε νά εξυπηρετούν καί οί καταναλωτικοί συνεταιρισμοί. Μέ τή βοήθεια τών συνεταιρισμών τό Σοβιετικό κράτος μπορούσε νά ρυθμίζει τήν άνταλλαγή τών προϊόντων καί νά άσκεϊ έλεγχο γιά τήν πούληση τών προϊόντων. Πολλά συνεταιριστικά όργανα τήν έποχή έκείνη βρίσκον­ ταν κάτω άπό τήν έπιροή τής άστικής τάξης. Τό γεγονός όμως αύτό, έλεγε ό Λένιν, δέν πρέπει νά τρομάζει τό Κόμμα καί τήν έργατική τάξη. Μέ τήν έξουσία τοΰ προλεταριάτου, ή χρησιμοποίηση άπό τό Σοβιετικό κράτος άστικών συνεταιρισμών έξασφάλιζε τήν έδραίωση τών θέσεων πού κατάκτησε ή έξουσία αύτή καί τή βαθμιαία άπομάκρυνση τών άστικών στοιχείων άπό τά συνεταιριστικά όργανα. Έ ν α άπό τά βασικά καθήκοντα τοΰ σοσιαλισμού, έξηγοΰσε ό В. I. Λένιν, είναι νά πετύχει ύψηλότερη παραγωγικότητα τής Εργασίας σέ σύγκριση μέ τόν καπιταλισμό. Γ ιά νά έξασφαλιστεϊ ύψηλή παραγωγι­ κότητα τής έργασίας, έπρεπε ν'άναπτυχθεϊ κατά πρώτο λόγο ή βαριά βιομηχανία: ή παραγωγή καυσίμων, μετάλλου, ή μηχανουργία, ή χημική καί ήλεκτροτεχνική βιομηχανία. Ό Λένιν τόνιζε πώς ή Σοβιετική δημοκρατία έχει όλα όσα χρειάζονται «ώστε νά πάψει ή Ρωσία νά εϊναι πάμφτωχη καί άδύνατη καί νά γίνει, κυριολεκτικά, δυνατή καί πάμπλουτη» ( " Α π α ν τ α , ρωσ. έκδ. ,τόμ. 36ος, σελ. 79). ' Η χώρα διέθετε γ ι' αύτό τό πράγμα άρκετές πηγές φυσικού πλούτου, κολοσσιαίες έφεδρεϊες άνθρώπινων δυνάμεων καί τήν τεράστια όρμή τής δημιουργικής δύναμης τών λαϊκών μαζών, πού γέννησε ή μεγάλη έπανάσταση. ’ О В. I. Λένιν σάν έναν άπό τούς σπουδαιότερους όρους αύξησης τής παραγωγικότητας τής έργασίας, άνόρθωσης καί άνάπτυξης τών παραγωγικών δυνάμεων θεωρούσε έπίσης τήν άνοδο той πολιτιστι­ κού Επιπέδου τοΰ πληθυσμού. ' Η Σοβιετική έξουσία όλα τά άγαθά τοΰ πολιτισμού καί τής έπκττήμης τά άνακήρυξε παλλαϊκό κτήμα. 01 πλατιές λαϊκές μάζες ρίχτηκαν μέ δίψα στή μόρφωση. Ό Λένιν καλοΰσε νά μπουν στήν ύπηρεσία τού σοσιαλισμού όλες οΙ έπιστημονικές καί τεχνικές κατακτήσεις, πού συσσώρευσε ό καπιταλισμός. « Ό σοσιαλισμός — έλεγε ό Λένιν — δέν μπορεϊ νά νοηθεί χωρίς τή μεγάλη καπιταλιστική τεχνική, τεχνική βασισμένη στήν τελευταία λέξη τής νεότατης έπιστήμης...» ( σ τ ό ί δ ι ο , σελ. 300). Μόνο ό σοσιαλισμός, τόνιζε ό Λένιν, θ ' άπαλλάξει τήν έπιστήμη άπό τά άστικά δεσμά, θά δόσει τή δυνατότητα νά όργανωθεϊ ή παραγωγή σέ

300

πραγματικά έπιστημονική βάση, θά διευκολύνει τήν έργασία, θά εξασφαλίσει τήν ευημερία σ'δλους τούς Εργαζόμενους. Μόνον όταν στηριζόμαστε σ ’ όλες τίς κατακτήσεις τής Επιστήμης, μπορούμε νά οικοδομήσουμε μ ’ Επιτυχία τό σοσιαλισμό. Ό Λένιν Εβαλε μπροστά στήν Ακαδημία Επιστημώ ν τό καθήκον νά καταρτίσει ένα σχέδιο άναδιοργάνωσης τής βιομηχανίας καί οικονομικής άνόδου τής χώρας. Στό σχέδιο αύτό περιλαβαίνονταν: ή όρθολογιστική Εγκατάσταση τής βιομηχανίας μέ προσέγγισή της πρός τίς πηγές πρώτων υλών- ό έξηλεκτρισμός τής βιομηχανίας, τών μεταφορών καί χρησιμοποίηση τοϋ ήλεκτρισμοϋ στή γεωργία1 ή Εξασφάλιση τής οίκονομικής άνεξαρτησ/σς τής Σοβιετικής χώρας. Δέν μπορούσε νά νοηθεί μεγάλη βιομηχανία χωρίς είδικούς στούς διάφορους κλάδους τών γνώσεων καί τής τεχνικής. Τό προλεταριάτο δέν είχε τότε δικά του τεχνικά στελέχη. ΟΙ εΙδικοΙ στήν πλειοψηφία τους ήταν άστοΙ. Ό Λένιν δίδασκε τό Κόμμα νά προσέχει τούς άστούς είδικούς. ’ Ο Λένιν προειδοποιούσε πώς, έξαιτίας τοϋ άστικοΰ τρόπου ζωής τους, δέν πρόκειται νά καταλάβουν όλοι καί μονομιάς σημασία τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Πρέπει νά τούς άναδιαπαιδαγωγούμε υπομονητικά, δίνοντάς τους τή δυνατότητα νά Εφαρμό­ ζουν πλατιά τίς γνώσεις τους, νά προχωρήσουμε στήν καθιέρωση μιάς μεγαλύτερης άμοιβής τής έργασίας τους. Ταυτόχρονα ό Λένιν ζητούσε έπΙμονα ν ’ άνακαλύπτουμε τά όργανωτικό ταλέντα στό λαό, νά προωθούμε πιό θαρραλέα τούς πρακτικούς όργανωτές άπό τούς έργάτες καί τούς άγρότες σέ ύπεύθυνες κρατικές θέσεις, νά τούς βοηθάμε νά μάθουν τήν τέχνη νά διευθύνουν τό κράτος καί τήν οικονομία. Ό В. I. Λένιν έπεξεργάστηκε καί θεμελίωσε τήν άρχή τοϋ δημοκρατικού συγκεντρωτισμού στήν όργάνωση τής διεύθυνσης τής σοβιετικής οίκονομίας. ’ Η μεγάλη μηχανική βιομηχανία δέν μπορεϊ νά λειτουργεί σωστά χωρίς αύστηρότατη τάξη, δημιουργημένη άπό μιά ένιαία θέληση, πού κατευθύνει τή δουλιά έκστοντάδων καί χιλιάδων άνθρώπων. Τά συμφέροντα τοΰ σοσιαλισμού, δίδασκε ό Λένιν, άπαιτοΰν τήν άναντίρητη ύποταγή τών μαζών στήν ένιαία θέληση τοΰ καθοδηγητή τοΰ προτσές τής έργασίας. Γ ι’ αύτό ή διεύθυνση τής οίκονομίας πρέπει νά είναι συγκεντρωτική, έπικεφαλής τών έπιχειρήσεων πρέπει νά βρίσκονται διευθυντές, πού νά διορίζονται άπό τή Σοβιετική έξουσία. ’ Η συγκεντρωτική καθοδήγηση άπό μέρους τοΰ κράτους καί ή μονοπρόσωπη διεύθυνση πρέπει νά συνδυάζονται μέ τήν ένεργό, συνειδητή συμμετοχή τών μαζών στήν οικονομική ζωή, μέ τόν ποικιλόμορφο Ελεγχο άπό τά κάτω. « . . . Ό συγκεντρωτισμός μέ τήν πραγματική δημοκρατική του έννοια, — έγραφε ό Λένιν — προϋποθέτει μιά δυνατότητα, πού γιά πρώτη φορά δημιουργεΐται στήν Ιστορία, τή δυνατότητα γιά μιά πλήρη κι άνεμπόδιστη άνάπτυξη όχι μόνο τών τοπικών Ιδιομορ­ φιών, άλλά καί τής τοπικής δημιουργικότητας, τής τοπικής

301

πρωτοβουλίας γιά μιά ποικιλία τών τρόπων, μεθόδων καί μέσων κίνησης πρός τό γενικό σκοπό» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 36ος, σελ. 152). Έ ν α άπ’ τά κύρια καθήκοντα στόν οίκονομικό τομέα, τόνιζε ό Λένιν, είναι ή όργάνωση τής άμιλλας. Μόνο ό σοσι αλισμός δημιουργεί τίς συνθήκες γιά μιά πραγματικά μαζική άμιλλα τών έργαζόμενων. Στίς συνθήκες τοΰ σοβιετικού καθεστώτος, στή γή, στά έργοστάσια, καί στίς φάμπρικες πού πέρασαν στήν Ιδιοκτησία τοΰ λαοΰ, ό έλεύθερος άπ'τήν έκμετάλλευση άνθρωπος τής δουλιάς γιά πρώτη φορά άποκτά τή δυνατότητα ν ’ άναπτύξει τίς Ικανότητές του, νά Εκδηλώσει αυτενέργεια καί τολμηρή πρωτοβουλία. ' Η άμιλλα άποτελεϊ σπουδαιότατο μέσο άναδιοργάνωσης τοΰ οίκονομικοϋ καθεστώ­ τος τής χώρας πάνω σέ σοσιαλιστικές άρχές, ύποδειγματικής όργάνωσης τής παραγωγής καί άνόδου τής παραγωγικότητας τής δουλιάς. Γιά νά έξάσκήσει μαζική Επίδραση καί νά έχει διαπαιδαγωγική σημασία τό παράδειγμα τών ύποδειγματικών έπιχειρήσεων, ό Λένιν πρότεινε νά όργανωθεϊ πλατιά δημοσιότητα τής άμιλλας. Τεράστιο ρόλο πρέπει νά παίζει στό ζήτημα αύτό ό τύπος. Κάνοντας γνωστές τίς έπιτυχίες τών ύποδειγματικών έπιχειρήσεων, ό τύπος πρέπει νά προκαλεϊ τό ένδιαφέρον γιά τή μελέτη τής πρωτοπόρας πείρας, τών καλύτερων μορφών όργάνωσης τής παραγωγής. Ό В. I. Λένιν έδινε μεγάλη προσοχή στή δημιουργία μιας νέας, συν&δητής συντροφικής πειθαρχίας τών έργατών καί δλων τών έργαζόμενων, στήν άνότπτυξη τής αύτενέργειάς τους καί τής έπίγνωσης τής εύθύνης τους. Αύτό άπαιτοΰσε έπίμονη καί μακρόχρονη δουλιά, τήν άναδιαπαιδαγώγηση τών άνθρώπων. ’ Ο Λένιν θεωρούσε σάν μέσο γιά τήν έπίτευξη αύτοϋ τοΰ σκοποΰ τήν κοινωνική έπίδραση πάνω στούς τεμπέληδες καί τούς πλεονέκτες, τήν έφαρμογή τής πληρωμής τής έργασίας μέ τό κομμάτι, τήν έξάλειψη τής Ισοπέδωσης, τήν αύστηρή καθιέρωση τής άρχής τοΰ ύλικοΰ ένδιαφέροντος. Ό μισθός έργασίας τοϋ έργάτη, σύμφωνα μέ τή σκέψη τοϋ Λένιν, πρέπει νά καθορίζεται τόσο μέ βάση τήν ποσότητα τών παραγόμενων προσωπικά άπ' αύτόν προϊόντων, όσο καί μέ βάση τά γενικά άποτελέσματα τής έργασίας τής έπιχείρησης. ΟΙ πρωτοπόρες κολλεκτίβες πρέπει νά ένθαρρύνονται. Ό В. I. Λένιν καλοϋσε νά έδραιωθεϊ όλόκληρη ή δικτατορία той προλεταριάτου ка/ ν ' άναπτυχθεΐ ή όργάνωση τών Σοβιέτ. Ή δικτα­ τορία τοϋ προλεταριάτου εϊναι άπαραίτητη κατά πρώτο λόγο γιά τήν κατάπνιξη τής άντίστασης τών έκμεταλλευτών πού άνατράπηκαν к δλων τών διαλυτικών στοιχείων τής παλιάς κοινωνίας. Εϊναι άπαραίτη­ τη γιά τή δημιουργία τής νέας, τής σοσιαλιστικής κοινωνίας. Μόνο τό προλεταριάτο, πού εϊναι ή πιό πρωτοπόρα, συνειδητή καί πειθαρχημένη τάξη, εϊναι σέ θέση νά πάρει μέ τό μέρος της τήν πλειοψηφία τών έργαζόμενων, νά βοηθήσει τά ταλαντευόμενα στρώματα, ν'άκολουθήσουν τή Σοβιετική έξουσία, νά τσακίσει τήν άντίσταση τών

302

Εκμεταλλευτών κα( νά ύπερνικήσει τό στοιχείο τής μικροαστικής άποδιοργάνωσης, νά καθοδηγήσει τή δουλιά τής σοσιαλιστικής άναδιοργάνωσης τής κοινωνίας. Ή Εργασία τοΰ В. I. Λένιν «Τά άμεσα καθήκοντα τής Σοβιετικής έξουσίας», είχε τεράστια Ιστορική σημασία. Προσανατόλιζε τό Κόμμα στή λύση τών όργανωτικών προβλημάτων τής σοσιαλιστικής έπανά­ στασης, στήν όργάνωση τής διακυβέρνησης τής χώρας. Στήν έργασία αύτή δόθηκε ένα έπιστημονικά θεμελιωμένο σχέδιο γιά τήν άναδιοργάνωση τής οίκονομικής συγκρότησης τής χώρας πάνω στίς βάσεις τοΰ σοσιαλισμού, άναπτύχθηκαν οΙ βάσεις τής οίκονομικής πολιτικής τοΰ προλεταριακού κράτους στήν περίοδο τοΰ περάσματος άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό. ΟΙ θέσεις τοΰ В. I. Λένιν γιά τά άμεσα καθήκοντα τής Σοβιετικής έξουσίας συζητήθηκαν κι έγκρίθηκαν άπό τήν Κεντρική ' Επιτροπή κι έπιδοκιμάστηκαν άπόλυτα άπό τό Κόμμα καί τήν έργατική τάξη. Στίς 29 τοΰ Απρίλη 1918 ένέκρινε τίς θέσεις ή ΠΚΕΕ, πού στή συνεδρίασή της είσήγηση έκανε ό Λένιν. Ενάντια στό σχέδιο τοΰ Λένιν τάχθηκαν οΙ μενσεβίκοι καί οΙ έσέροι. Λαθεμένη θέση πήραν καί οΐ «άριστεροί κομμουνιστές» μ ‘ έπικεφαλής τόν Μπουχάριν. ΟΙ «άριστεροί κομμουνιστές», πού σκεπάζονταν πίσω άπό μιά άριστερή φρασεολογία δήλωναν δημαγω­ γικά, ότι ή έπιβολή πειθαρχίας καί ή καθιέρωση τής μονοπρόσωπης διεύθυνσης στίς έπιχειρήσεις, ή χρησιμοποίηση τών άστών είδικών καί τοΰ κρατικού καπιταλισμού σημαίνουν τάχα έπιστροφή στό άστικό καθεστώς. ΟΙ «άριστεροί κομμουνιστές» στήν πραγματικότητα άποδείχτηκαν υπερασπιστές τοΰ μικροαστικού στοιχείου καί τής άναρχικής άποχαλίνωσης, τών κουλάκων, τών κερδοσκόπων καί τών τεμπέληδων. Τό Κόμμα άπέκρουσε άποφασιστικά τούς «άριστερούς κομμουνιστές» καί συγκέντρωσε τίς προσπάθειές του στή ρύθμιση τοΰ παλλαϊκού ύπολογισμοΰ καί τοΰ έλέγχου, στήν όργάνωση τής σοσιαλιστικής παραγωγής. Τά νέα καθήκοντα άπαιτοΰσαν νά δυναμώσει ό καθοδηγητικός ρόλος τοΰ Κόμματος στό Σοβιετικό κράτος, νά καθιερωθούν σωστές σχέσεις άνάμεσα στό Κόμμα καί στίς κρατικές καί άλλες κοινωνικές όργανώσεις τών έργαζόμενων. Τήν άνοιξη τού 1918 εϊχε βασικά διαμορφωθεί ό μηχανισμός τής προλεταριακής κρατικής έξουσίας. Τό σύστημα τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου τό άποτελοΰσαν τό κόμμα, τά Σοβιέτ, τά συνδικάτα. ' Εξαιρετικά σοβαρή σημασία είχε ή καθιέρωση σωστών σχέσεων άνάμεσα στό Κόμμα καί στά Σοβιέτ. Τό κόμμα δημιουργούσε τέτιες μορφές άμοιβαίων σχέσεων, πού άφηναν έντελώς Ελεύθερο τό πεδίο αύτενέργειας τών Σοβιέτ σάν όργάνων τής κρατικής έξουσίας καί έξασφάλιζαν ταυτόχρονα τόν ήγετικό ρόλο τοΰ Κόμματος στό σύστημα τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. Τό Κόμ­ μα έπαιζε τό ρόλο τής δύναμης πού καθοδηγεί καί κατευθύνει τό Σοβιετικό κράτος. Καθόριζε τήν πολιτική του, συνένωνε τίς προσπά-

303

θείες όλων τών κοινωνικών όργανώσεων τών έργαζόμενων στήν πάλη τους γιά τή σταθεροποίηση τοϋ σοσιαλιστικού καθεστώτος καί τήν άναδιοργάνωση τής κοινωνίας πάνω σέ σοσιαλιστικές άρχές. Μέ τίς κομματικές όμάδες του τό κόμμα έπηρέαζε πολιτικά τά Σοβιέτ καί τά συνδικάτα κι έξασφάλιζε τήν έφαρμογή τών όδηγιών του. Τό Κόμμα έλυνε τά προβλήματα τής κομματικής οικοδόμησης, συνδέοντάς τα στενά μέ τίς άνάγκες τής κρατικής καί τής οικονομικής συγκρότησης. Ή διάρθρωση τών καθοδηγητικών όργάνων τοϋ Κόμματος άντιστοιχοΰσε στή διοικητική διαίρεση τής χώρας έκείνου του καιρού (κυβερνεία, νομοί, έπαρχίες). Δημιουργούνταν γενικές κομματικές έπιτροπές τών κυβερνείων (έπιτροπές κυβερνείων), συγ­ κροτούνταν κομματικές όργανώσεις νομών καί έπαρχιών. Προωθήθηκαν στόν κομματικό μηχανισμό χιλιάδες νέα στελέχη. Τό Κόμμα έδινε μεγάλη προσοχή στή βελτίωση τής σύνθεσής του, στήν έπεξεργασία τέτιων καταστατικών κανόνων γιά τήν πρόσληψη νέων μελών, πού δυσκόλευαν τήν διείσδυση στό Κόμμα ξένων στοιχείων. ' Ορισμένες τοπικές κομματικές όργανώσεις καθόρισαν γι'αύτούς πού έμπαιναν στό Κόμμα ένα χρονικό όριο δοκιμασίας, σχημάτισαν όμάδες συμπαθούντων. Κομματική οίκοδόμηση γινόταν στίς έθνικές περιοχές καί στό έδαφος πού κατείχαν ο! γερμανοί. Τόν Ίο ύ νη τοΰ 1918 τό 1ο Συνέδριο τών μπολσεβίκικων όργανώσεων τής Αύτόνομης Σοβιετικής Δημοκρατίας τοΰ Τουρκεστάν διακήρυξε τήν ίδρυση τοϋ Κομμουνι­ στικού κόμματος τοΰ Τουρκεστάν σάν συστατικού τμήματος τοΰ ΚΚΡ (μπ). Τόν Ιο ύ λη τοΰ 1918 έγινε τό 1ο Συνέδριο τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος (μπολσεβίκων) τής Ούκρανίας. Τό συνέδριο, παραμένοντας πιστό στίς άρχές τοΰ προλεταριακού διεθνισμού, στήν άπόφασή του «Γιά τό Κόμμα» έλεγε ότι τό ΚΚ (μπ) Ούκρανίας άνήκει στό ένιαϊο Κομμουνιστικό κόμμα Ρωσίας. Τόν Ό χτώ βρη τοΰ 1918 έγινε παράνομα στήν Βίλνα (Βίλνιους) τό 1ο Συνέδριο τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος τής Λιθουανίας. Στή Σοβιετική δημοκρατία άναπτυσσόταν γοργά τό κίνημά τών νέων. Τόν Όχτώβρη-Νοέμβρη τοΰ 1918 έγινε τό 1ο Πανρωσικό Συνέδριο τών ένώσεων τής έργατικής καί τής άγροτικής Νεολαίας, πού διακήρυξε τήν ίδρυση τής Κομμουνιστικής Ένω σης τής Νεολαίας τής Ρωσίας (Κομσομόλ). ’ Η ίδρυση τής Κομσομόλ καί ή δράση της άπό τά πρώτα βήματά της καθοδηγούνταν άπό τό Κόμμα, άπό τόν Β. I. Λένιν. Ή Κομσομόλ ύπήρξε τό γερό στήριγμα καί ή μαχητική έφεδρεία τοΰ Κόμματος. Στό ζήτημα τής οικοδόμησης τής οίκονομίας τό Κόμμα έστρεψε τήν προσοχή του κατά πρώτο λόγο στήν όργάνωση τής σοσιαλιστικής βιομηχανίας. Γιά τή διεύθυνση τών &3νικοποιημένων κλάδων τής βιομηχανίας ιδρύθηκαν στά πλαίσια τού 'Ανώτατου Συμβουλίου Λαϊκής Οίκονομίας γενικές διευθύνσεις καί τράστ. Σπουδαία σημασία στήν όργάνωση τής διεύθυνσης τής βιομηχανίας καί όλης τής λαϊκής

304

οικονομίας €ϊχ« τό 1ο Πανρωσικό Συνέδριο τών Συμβουλίων λαϊκής οικονομίας, πού συγκλήθηκε μέ πρωτοβουλία της ΚΕ τοΰ Κόμματος στά τέλη τοΰ Μάη 1918. Στίς 28 τοΰ Ίο ύ νη τό Συμβούλιο τών ' Επιτρόπων τοΰ Λαοΰ ψήφισε τό διάταγμα γιά τήν έθνικοποίηση όλης τής μεγάλης βιομηχανίας. Μέ βάση τήν έφαρμογή τοΰ διάταγματος αύτοΰ τέλειωσε βασικά ή έθνικοποίηση τής μεγάλης καί τής μεσαίας βιομηχανίας. Κατά τό φθινόπωρο έθνικοποιήθηκαν πάνω άπό 3000 βιομηχανικές έπιχειρήσεις. Τό Κόμμα έκμεταλλεύτηκε τήν άνάπαυλα γιά τήν άνάπτυξη τής πολιτιστικής οίκοδόμησης. Πραγματοποιούνταν ριζική μεταρύθμιση τής λαϊκής παιδείας. Τό σοβιετικό σχολειό οϊκοδομοΰνταν πάνω στίς άρχές τής διαπαιδαγώγησης τής νέας γενιάς στό πνεΰμα τοΰ κομμουνισμού, τής στενής σύνδεσης τής έκπαίδευσης μέ τή ζωή, μέ τήν κοινωνικά ώφέλιμη έργασία. Στίς άνώτερες σχολές έμπαιναν στήν πρώτη γραμμή παιδιά τών έργατών καί τών φτωχών άγροτών. Ά ρ χισ ε ή έξάλειψη τής άγραμματοσύνης τοΰ ένήλικου πληθυσμού. Πολλά έγιναν γιά τήν προσέλκυση τών δασκάλων μέ τό μέρος τής Σοβιετικής έξουσίας. Τό καλοκαίρι τοΰ 1918 έγιναν δυό πανρωσικά συνέδρια τών δασκάλων, δπου μίλησε ό В. I. Λένιν καί κάλεσε τούς δασκάλους νά γίνουν ό κύριος στρατός τής σοσιαλιστικής μόρφωσης. Τεράστια έκταση πήρε ή πολιτική δουλιά στίς μάζες. Στίς πόλεις γίνονταν πολυάριθμα συλλαλητήρια καί συγκεντρώσεις. Στά συλλα­ λητήρια τής Μόσχας τακτικά μιλοΰσε ό В. I. Λένιν. Πολύ προσοχή τό Κόμμα έδινε στήν πολιτική δουλιά άνάμεσα στούς άγρότες. Οΐ κομματικές όργανώσεις τών πόλεων έστειλαν χιλιάδες διαφωτιστές στό χωριό, πού τακτικά τούς έδινε όδηγίες ό Λένιν. Τόν Αύγουστο τοΰ 1918 στή Μόσχα άνοιξε ή Σοσιαλιστική Ακαδημία τών κοινωνικών έπιστημών. Ή έφαρμογή τού λενινιστικοΰ σχεδίου τής σοσιαλιστικής οικοδό­ μησης γινόταν μέσα σέ άφάνταστα δύσκολες συνθήκες. Στά τέλη τής άνοιξης τοΰ 1918 στή Σοβιετική χώρα όξύνθηκε ή έπισιτιστική κρίση. ' Ο πληθυσμός τών πόλεων πεινούσε. ’ Η πείνα άρχισε νά προκαλεϊ τή δυσαρέσκεια. Σήκωσε κεφάλι ή άντεπανάσταση. Οί έχθροί τής Σοβιετικής έξουσίας προσπαθούσαν νά ρίξουν τήν εύθύνη γιά τή δύσκολη έπισιτιστική κατάσταση στούς μπολσεβίκους. ' Η πείνα όμως προκλήθηκε άπό τό λόγο ότι οΐ κουλάκοι πού είχαν μεγάλα πλεονά­ σματα σιτηρών άρνοΰνταν νά τά πουλήσουν στό Σοβιετικό κράτος σέ σταθερές τιμές, τορπίλιζαν τό μονοπώλιο τών σιτηρών, τό εϊχαν ρίξει στήν κερδοσκοπία. Στή χώρα ύπήρχαν δυό έκατομμύρια περίπου κουλάκικα νοικοκυριά, πού άποτελοϋσαν τό κύριο στήριγμα τής έσωτερικής άντεπανάστάσης καί τών ξένων ιμπεριαλιστών. ΟΙ κουλά­ κοι μισούσαν τή Σοβιετική έξουσία. Ό Λένιν έγραφε ότι «οί κουλάκοι εϊναι οί πιό θηριώδεις, οί πιό ώμοι, οί πιό άγριοι έκμεταλλευτές, πού πολλές φορές στήν ιστορία τών άλλων χωρών έχουν παλινορθώσει τήν έξουσία τών τσιφλικάδων, τών βασιλιάδων, τών παπάδων καί τών

305

καπιταλιστών» ("А п α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 37ος, σελ. 40). Σέ μιά σειρά κυβερνεία οί κουλάκοι μαζί μέ τ'ά λλα άντεπαναστατικά στοιχεία καί μέ τήν ύποστήριξη τών ξένων ιμπεριαλιστών ξεσήκωσαν άντισοβιετικά κινήματα. 'Αποφάσισαν νά δόσουν τή μάχη μέ τό κράτος τών έργατών στό ζωτικότερο μέτωπο, στό μέτωπο τής πάλης γιά τήν εξασφάλιση σιτηρών, προσπαθώντας νά τορπιλίσουν μέ τήν πείνα τήν εφαρμογή τών πρώτων σοσιαλιστικών μέτρων. Έπρεπε νά καταπνίγει μέ σιδερένιο χέρι ή άντίσταση τών κουλάκων, νά παρθοΰν τά σιτηρά άπό τούς κουλάκους. ' Ο άγώνας γιά τά σιτηρά ήταν συνυφασμένος μέ τόν άγώνα γιά τό σοσιαλισμό. ' Ο Λένιν έξηγοΰσεΓ «φαινομενικά, ή πάλη αύτή είναι μόνο γιά τά σιτηρά' στήν πραγματικότητα ή πάλη αύτή είναι πάλη γιά τό σοσιαλισμό» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 36ος, σελ. 449). Μαίνονταν στό χωριό ό άγώνας άνάμεσα στή φτωχολογιά καί στούς κουλάκους. Οί κουλάκοι άρπαζαν τή γή τών τσιφλικάδων, καταπίεζαν τή φτωχολογιά. Ή φτωχολογιά πάλαιβε γερά ενάντια στή βία τοϋ κουλάκου, όμως τής έλειπε ή όργάνωση. Η ΚΕ τοΰ Κόμματος καί ή Σοβιετική κυβέρνηση πήραν άποφασιστικά μέτρα γιά νά βάλουν χαλινάρι στούς κουλάκους καί ν'άνακουφίσουν τόν κόσμο άπό τά μαρτύρια τής πείνας. ' Η Σοβιετική έξουσία καθιέρωσε όριστικά τό μονοπώλιο τών σιτηρών καί συγκεντροποίησε όλο τό έργο τοΰ έπισιτισμοΰ. Τό Κόμμα κάλεσε τούς πρωτοπόρους έργάτες νά όργανώσουν μαζικές έκστρατείες στό χωριό γιά νά βοηθήσουν τή φτωχολογιά στήν πάλη της ένάντια στούς κουλάκους. Στό προσκλητήριο αύτό τοΰ Κόμματος άπάντησαν δεκάδες χιλιάδες έργάτες. Στίς φάμπρικες καί στά εργοστάσια σχηματίστηκαν τμήματα έργατών, πού έπικεφαλής τους μπήκαν οί κομμουνιστές. Χιλιάδες τέτια τμήματα στάλθηκαν σ'ό λες τίς γωνιές τής χώρας. Διαφωτίζον­ τας τήν άγροτική φτωχολογιά καί συσπειρώνοντάς την, τά τμήματα τών πρωτοπόρων έργατών βοηθούσαν νά καταπνίγει ή άντίσταση τών κουλάκων. « Έ ν α άπό τά μεγαλύτερα, τά άκατάλυτα έργα τής Όχτω βριανής — τής Σοβιετικής — έπανάστασης, έγραφε ό Λένιν, είναι ότι ό πρωτοπόρος έργάτης, σάν καθοδηγητής τής φτωχολογιάς, σάν ήγέτης τής έργαζόμενης μάζας τοΰ χωριοΰ, σάν οικοδόμος του κράτους τής δουλιάς «πήγε στό λαό». Χιλιάδες καί χιλιάδες άπό τούς καλύτερους· έργάτες έδοσε ή Πετρούπολη, καί τά άλλα προλεταριακά κέντρα στό χωριό» ( σ τ ό ί δ ι ο , σελ. 363). Στίς 11 τοΰ Ίο ύ νη 191 8 ή ΠΚΕΕ τών Σοβιέτ ψήφισε μέ πρόταση τοΰ В. I. Λένιν διάταγμα γιά τήν όργάνωση στό χωριό έπιτροπών φτωχολογιάς. Αύτές σχηματίζονταν στά πλαίσια τοΰ σοβιετικού κρατικού συστήματος, κάτω άπό τήν καθοδήγηση τών τοπικών όργανώσεων τοϋ κόμματος. ' Η δουλιά τών έπιτροπών φτωχολογιάς βρισκόταν στό κέντρο τής προσοχής τών κομματικών συνδιασκέψεων κυβερνείων καί νομών, πού έγιναν τό καλοκαίρι καί τό φθινόπωρο

306

τοϋ 1918. Έπιτροπές φτωχολογιάς, πού σ'αύτές ήταν έπίσης κα( μεσαίοι άγρότες, ύπήρχαν σ 'ό λα σχεδόν τά χωριά. Τό Νοέμβρη τού 1918 ύπολογίζονταν πάνω άπό 100 χιλιάδες. ΟΙ έπιτροπές φτωχολογιάς ήταν τά σημεία στήριξης τής δικτατο­ ρίας τοΰ προλεταριάτου στό χωριό. Έκα ναν τεράστια δουλιά γιά νά παρθοϋν τά πλεονάσματα σιτηρών άπό τούς κουλάκους καί νά έξασφαλιστεϊ ό Εφοδιασμός τοΰ πληθυσμού τών πόλεων καί τοΰ Κόκκινου Στρατού μέ τρόφιμα. Μέσω τών έπιτροπών φτωχολογιάς πραγματοποιούνταν ό άναδασμός τής γής άνάμεσα στούς άγρότες, ή δήμευση τών ζώων έλξης καί τών σύνεργων τών κουλάκων πρός όφελος τών φτωχών. Άφαιρέθηκαν άπό τούς κουλάκους καί δόθη­ καν στούς φτωχούς καί μεσαίους άγρότες 50 έκατομ. έκτάρια γής, πράγμα πού ύπονόμευσε σοβαρά τήν οίκονομική δύναμη τής άστικής τάξης τοΰ χωριοΰ. Ό μ ω ς, αύτά δέν σήμαιναν άκόμη έξάλειψη τής τάξης τών κουλάκων. Ή όργάνωση τών έπιτροπών φτωχολογιάς σήμαινε παραπέρα άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής έπανάστασης καί σταθεροποίηση τής Σοβιετικής έξουσίας στό χωριό. ΟΙ έπιτροπές φτωχολογιάς συσπείρω­ σαν τή φτωχολογιά γύρω άπό τήν έργατική τάξη, βοήθησαν νά τσακιστεί ή άντίσταση τών κουλάκων κι έπαιξαν σοβαρό ρόλο γιά τήν προσέλκυση τής μεσαίας άγροτιας στό πλευρό τής Σοβιετικής έξουσίας. Πολλοί φτωχοί άγρότες άπόκτησαν νοικοκυριό. Τό χωριό γινόταν μεσαίο. ΟΙ έπιτροπές φτωχολογιάς βοήθησαν νά συμπληρω­ θούν οΙ γραμμές τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ άπό άγρότες. ΟΙ έπιτροπές φτωχολογιάς συνέβαλαν στούς σοσιαλιστικούς μετασχηματισμούς στό χωριό. ’ Εμφανίστηκαν ο! πρώτες άγροτικές κομμούνες καί άλλες παραγωγικές ένώσεις τών άγροτών στά τέλη τοΰ 1918 ξεπερνοΰσαν τίς 1500. Ά ρ χ ισ ε στό χωριό μιά γοργή άνάπτυξη τών κομματικών πυρήνων, πού σ'α ύτούς έμπαινε ή πιό πρωτοπόρα καί συνειδητή μερίδα τής άγροτικής φτωχολογιάς. Στά τέλη τοΰ 1918 οΙ έπιτροπές φτωχολογιάς, άφοΰ έκπλήρωσαν τά καθήκοντα πού τούς είχαν όριστεί, συγχωνεύτηκαν μέ τά Σοβιέτ τών έπαρχιών καί τών χωριών. Ό ρόλος καί ή σημασία τών τοπικών Σοβιέτ στή σοσιαλιστική οικοδόμηση μεγάλωσαν. Στίς 4 τοΰ 'Ιούλη 1918 συνήλθε στή Μόσχα τό 5ο Πανρωσικό Συνέδριο τών Σοβιέτ. Τό συνέδριο αύτό έδειξε πώς μεγάλωνε συνεχώς ή έπιροή καί τό κύρος τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος μέσα στίς μάζες. Τά δύο τρίτα περίπου τών άντιπροσώπων τοΰ συνεδρίου ήταν κομμουνιστές. Ή έπιροή τών άριστερών έσέρων στίς μάζες έπεφτε ραγδαία. Οί άριστεροί έσέροι κατέβαλαν έπίμονες προσπάθει­ ες γιά νά τορπιλίσουν τήν εΙρήνη τοΰ Μπρέστ, πολεμούσαν τήν έπισιτιστική πολιτική τής Σοβιετικής έξουσίας καί τών έπιτροπών φτωχολογιάς, ύπερασπίζοντας τόν κουλάκο. Ετοίμαζαν άντισοβιετική συνωμοσία. Κατά τή διάρκεια τών έργασιών τοΰ συνεδρίου, στίς 6 τοΰ ' Ιούλη, οί άριστεροί έσέροι, προσπαθώντας νά Ηροκαλέσουν τή

307

Γερμανία σέ πόλεμο ένάντια στό Σοβιετικό κράτος, σκότωσαν τό γερμανό πρεσβευτή καί ξεσήκωσαν στή Μόσχα άντισοβιετικό κίνημα. Τούς κινηματίες τούς ύποστήριζαν στά κρυφά οί ξένες διπλωματικές άποστολές. ' Η Σοβιετική δημοκρατία κινδύνεψε άμεσα νά μπλεχτεί σέ πόλεμο μέ τή Γερμανία. Μέ τήν ταχύτατη κι άποφασιστική δράση τής Σοβιετικής έξουσίας τσακίστηκε μέσα σέ μερικές ώρες τό κίνημα τών άριστερών έσέρων στή Μόσχα. Τό έπεισόδιο πού είχαν προκαλέσει μέ τή Γερμανία, διευθετήθηκε. Ό τυχοδιωκτισμός τών άριστερών έσέρων τούς ξεσκέπασε όριστικά, έδειξε πώς είναι ένα κόμμα άντισοβιετικό, χωρίς ύποάτήριξη άπό τίς έργαζόμενες μάζες. Τό 5ο Συνέδριο τών Σοβιέτ ένέκρινε όμόφωνα τά δραστικά μέτρα τής Σοβιετικής κυβέρνησης γιά τήν καταστολή τοΰ κινήματος τών άριστερών έσέρων καί ψήφισε άπόφαση ν" άποκλειστοΰν άπό τά Σοβιέτ οί έκπρόσωποι τοΰ κόμματος τών άριστερών έσέρων. Τό συνέδριο τών Σοβιέτ ψήφισε τό Σύνταγμα τής ΣΟ ΣΔ Ρ , τό πρώτο σοβιετικό Σύνταγμα. Τό Σύνταγμα κατοχύρωσε νομοθετικά τίς μεγάλες κατακτήσεις τής ' Οχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης: τή Σοβιετική έξουσία σάν μορφή τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, τήν κατάργηση τής άτομικής καπιταλιστικής καί τσιφλικάδικης ιδιο­ κτησίας, τήν Ισοτιμία δλων τών λαών πού κατοικούν στή Ρωσία καί άλλες. Τό Σύνταγμα έξασφάλισε σ'όλους τούς έργαζόμενους τής Ρωσίας τή συμμετοχή στή διακυβέρνηση τοΰ κράτους, άφαίρεσε άπό τούς έκμεταλλευτές τά έκλογικά δικαιώματα. Ό В. I. Λένιν τόνιζε ότι «τό ζήτημα τοΰ περιορισμού τοΰ έκλογικοΰ δικαιώματος είναι ένα ζήτημα έθνικά ειδικό κι όχι ζήτημα γενικό τής δικτατορίας. Τό ζήτημα τοΰ περιορισμού τοΰ έκλογικοΰ δικαιώματος πρέπει νά τό χειριστούμε μελετώντας τούς ιδιαίτερους όρους τής ρωσικής έπανάστασης, τόν Ιδιαίτερο δρόμο άνάπτυξής της» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 37ος, σελ.. 265-266). Θά ήταν λάθος, έγραφε ό В. I. Λένιν, νά ύποστηρίξουμε προκαταβολικά πώς οί μελλοντικές έπαναστάσεις στίς άλλες χώρες θά περιορίσουν όπωσδήποτε τό έκλογικό δικαίωμα τής άστικής τάξης,... αύτό δέν άποτελεϊ άναγκαϊο όρο τής Ιστορικής καί ταξικής έννοιας τής δικτατορίας» ( σ τ ό ί δ ι ο , σελ. 266). Τό σύνταγμα τής Σ Ο ΣΔΡ μεταφράστηκε σέ πολλές ξένες γλώσσες καί είχε πλατιά άπήχηση στό έξωτερικό. 01 έργαζόμενοι τών καπιταλι­ στικών χωρών έβλεπαν στό σοβιετικό Σύνταγμα τήν έκφραση τών πόθων τους καί τό χαιρέτιζαν θερμά. Αντίθετα, ή άστική τάξη τό δέχτηκε μέ μίσος. Μέ τό μέρος της ήταν καί ό Κάουτσκι κι άλλοι ήγέτες τής II Διεθνούς. Ό Κάουτσκι κατηγορούσε μέ μανία τούς μπολσε­ βίκους, πού έγκαθίδρυσαν τή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου, γιά «παραβίαση τής δημοκρατίας». Ό Λένιν άπέκρουσε άποφασιστικά τόν Κάουτσκι στό βιβλίο του « ' Η προλεταριακή έπανάσταση καί ό άποστάτης Κάουτσκι». ' Ο Λένιν

308

ξεσκέπασε τόν Κάουτσκι σάν παραχαράκτη τής διδασκαλίας τοϋ Μάρξ για τό κράτος καί τή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου, σάν άσύστολο διαστρεβλωτή τής ούσίας τής Σοβιετικής έξουσίας καί τής πείρας τών ρώσων κομμουνιστών. Τήν προσπάθεια τοΰ Κάουτσκι νά ύπερασπίσει τή λεγάμενη «καθαρή δημοκρατία» σέ κοινωνία χωρισμέ­ νη σέ άνταγωνιστικές τάξεις, ό Λένιν τήν όνόμασε κενή λογοκοπία καί ψευδολογία ένός άστοΰ φιλελεύθερου, πού ύπερασπίζει τήν άστική δημοκρατία καί πάει νά έξαπατήσει τούς έργάτες. ’ О В. I. Λένιν έδειξε πώς μέ τή νίκη τής ' Οχτωβριανής σοσιαλιστι­ κής έπανάστασης καί τήν έγκαθίδρυση στή Ρωσία τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, παρουσιάστηκε γιά πρώτη φορά στήν ιστορία ένας καινούργιος, άνώτερος τύπος δημοκρατίας: ή προλεταριακή, ή σοβιε­ τική δημοκρατία. «' Η προλεταριακή δημοκρατία — έγραφε ό Λένιν — είναι έ ν α ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ι ο φ ο ρ έ ς πιό δημοκρατική άπό κάθε άστική δημοκρατία. Ή Σοβιετική έξουσία είναι ένα έκστομμύριο φορές πιό δημοκρατική άπό τήν πιό δημοκρατική άστική δημοκρατία» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 37ος, σελ. 257). Ή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου διεύρυνε σέ άφάνταστο βαθμό τή δημοκρατία γιά τίς λαϊκές μάζες. ’ Η Σοβΐ€τική έξουσία πρώτη στόν κόσμο έξασφάλισε τήν πραγματική συμμετοχή τών έκμεταλλευόμενων μαζών στή διακυβέρνηση τοΰ κράτους. Ά π ό τήν πρώτη μέρα τής έγκαθίδρυσης τής Σοβιετικής έξουσίας οί έργαζόμενες τάξεις, οί έργάτες καί οί άγρότες, άρχισαν ν ’ άπολαμβάνουν όλα τά άγαθά τής σοβιετικής δημοκρατίας. ’ Η δύναμη καί ή σταθερότητα τής Σοβιετι­ κής έξουσίας βρίσκονται στό γεγονός ότι συνενώνει τή δημοκρατία γιά τίς πλατιές μάζες μέ τήν έπανασταστική δικτατορία ένάντια στούς έκμεταλλευτές. Στό βιβλίο του « Ή προλεταριακή έπανάσταση καί ό άποστάστης Κάουτσκι» ό Λένιν άποκάλυψε τήν κοσμοϊστορική σημασία τής πείρας τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος, πού όπλισε τό διεθνές προλεταριάτο μέ τή νέα θεωρία, τή στρατηγική καί τήν τακτική τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Τό Κομμουνιστικό κόμμα διατράνωσε μπροστά σ ’ όλο τό κόσμο τή μετατροπή τών ιδεών τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου σέ πραγματικότητα. Οί έργάτες κι οΐ φτωχοί άγρότες τής Ρωσίας μέ τήν καθοδήγηση τοΰ Κόμματος, τσακίζοντας τήν άντίσταση τών τσιφλικάδων καί τών καπιταλιστών καί υπερνικώντας τεράστιες δυσκολίες, κατόρθωσαν όχι μόνο νά κρατήσουν τήν έξουσία πού κατάκτησαν, άλλά καί νά τή στερεώσουν, νά φτιάξουν μιά νέα, σοβιετική δημοκρατία, ν'άρχίσουν τήν πραγματοποίηση τοΰ σοσιαλι­ σμού στήν πράξη. Ό λ α αύτά έπέτρεψαν στόν В. I. Λένιν νά δηλώσει ότι «ό μπολσεβικισμός άποτελεϊ κατάλληλο πρότυπο τακτικής γιά όλους» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 37ος, σελ. 305).

309

Σ Υ Ν Τ Ο Μ Α

Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α Τ Α

’ Η ' Οχτωβριανή σοσιαλιστική έπανάσταση έγκαθίδρυσε τή δι­ κτατορία τοΰ προλεταριάτου. Ή έργατική τάξη έγινε τάξη κυρίαρχη. Τό Κομμουνιστικό κόμμα έγινε κυβερνητικό κόμμα. Μέσα στίς σκληρές συνθήκες τοΰ πολέμου καί τής οικονομικής έρείπωσης τό Κόμμα άνέλαβε τήν εύθύνη γιά τίς τύχες τής χώρας. Τήν έσωσε άπό τήν οικονομική καί έθνική καταστροφή, τήν άπελευθέρωσε άπ'τήν οικονομική σκλαβιά καί τόν κίνδυνο τής άποικιακής ύποδούλωσης στού ιμπεριαλιστές ληστές, όδήγησε τολμηρά καί θαρραλέα τό σοβιετικό λαό στούς άνεξερεύνητους δρόμους τής σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Μέσα σέ σύντομο χρονικό διάστημα, Νοέμβρη τοΰ 1917-1918, τό Κομμουνιστικό κόμμα, ξεσηκώνοντας σέ έπανασταστική δημιουρ­ γία τίς πλατιές μάζες τής έργατικής τάξης καί τής έργαζόμενης άγροτιας, πραγματοποίησε στή χώρα μιά σειρά ριζικές δημοκρατικές καί σοσιαλιστικές άλλαγές. Σαρώθηκαν όλα τά μεσαιωνικά ύπολείμ­ ματα καί διακηρύχτηκε ή πλήρης έλευθερία καί Ισότητα όλων τών λαών καί τών έθνοτήτων τής Ρωσίας. Μπήκε γιά πάντα τέρμα στήν τσιφλικάδικη γαιοκτησία. 'Η δημευμένη γή τών τσιφλικάδων δόθηκε χωρίς άποζημίωση γιά χρήση στούς άγρότες, πραγματοποιήθηκε ή έθνικοποίηση όλης τής γής στή χώρα. Τσακίστηκε καί διαλύθηκε ό άστοτσιφλικάδικος κρατικός μηχανισμός καί στή θέση του δημιουργήθηκε ό μηχανισμός τοϋ Σοβιετικού κράτους. Δημιουργήθηκε ένας καινούργιος τύπος κράτους, ό σοσιαλιστικός. Στή σοβιετική δημοκρα­ τία έγκαθιδρύθηκε μιά νέα, άνώτερη, προλεταριακή μορφή δημοκρα­ τίας, ή δημοκρατία γιά τούς έργαζόμενους, γιά τήν τεράστια πλειοψη­ φία τοϋ λαοϋ. Ή έργατική τάξη μέ τήν καθοδήγηση τοϋ Κομμουνιστικού κόμματος άφαίρεσε άπό τήν άστική τάξη τά μέσα παραγωγής καί μετέτρεψε τίς φάμπρικες, τά έργοστάσια, τούς σιδηροδρόμους, τή γή, τίς τράπεζες, σέ ιδιοκτησία όλου τοΰ λαοΰ, σέ κοινωνική Ιδιοκτησία. Τό προλεταριάτο, άφοΰ έδραίωσε τήν πολιτική του κυριαρχία καί τσάκισε τόν καπιταλισμό, κατέλαβε τίς δεσπόζουσες θέσεις στήν οίκονομία τής χώρας, έβαλε τίς βάσεις γιά τήν όργάνωση τής νέας, τής σοβιετικής λαϊκής οικονομίας, δημιούργησε τίς συνθήκες γιά τήν άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Ή 'Οχτωβριανή έπανά­ σταση έκανε προσιτές τίς γνώσεις στίς έργαζόμενες μάζες. Ά ρ χ ισ ε ή οίκοδόμηση τοϋ νέου, τοΰ σοσιαλιστικού πολιτισμοΰ. Ό Λένιν Επεξεργάστηκε τίς βασικές μορφές καί τίς μέθοδες οίκοδόμησης τοΰ σοσιαλισμοΰ. Τό Κόμμα ξεσκέπασε, τσάκισε Ιδεολογικά καί άπομόνωσε τούς συνθηκολόγους Κάμενεφ, Ζηνόβιεφ καί τούς όμόφρονές τους, καί μετά τόν Τρότσκι καί τήν όμάδα τών «άριστερών κομμουνιστών» μ'έπικεφαλής τόν Μπουχάριν, πού άντιτάσσονταν στή συνθήκη τοΰ

310

Μπρέστ καί στά Επαναστατικά σοσιαλιστικά μέτρα, καί δυνάμωσε τήν ένότητα τών γραμμών του. Τό Κόμμα άνασυγκρότησε τήν όργανωτική του διάρθρωση σύμφωνα μέ τά προβλήματα διακυβέρνησης τοΰ σοβιετικού κράτους, ένίσχυσέ τίς τοπικές κομματικές όργανώσεις. Στήν πάλη γιά τήν άνάπτυξη τής Όχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης καί τήν έδραίωση τής Σοβιετικής έξουσίας ξεσκεπάστη­ κε όριστικά ή άντεπαναστατική φύση τών μενσεβίκων, τών δεξιών καί άριστερών έσέρων άπομονώθηκαν άπό τίς μάζες. Ό λ α αύτά τά μικροαστικά κόμματα έγιναν άντισοβιετικό, τάχθηκαν ένάντια στή Σοβιετική έξουσία. Τό Κόμμα συσπείρωσε γύρω άπό τό προλεταριάτο τήν άγροτική φτωχολογιά, τσάκισε μέ τή βοήθεια τών πρωτοπόρων έργατικών τμημάτων καί τών έπιτροπών φτωχολογιάς τή λυσσαλέα άντίσταση τών άντεπαναστατών κουλάκων, προσέλκυσε μέ τό μέρος τοΰ προλεταριάτου τή μεσαία άγροτιά καί, στηριζόμενο στή συμμαχία τής έργατικής τάξης καί τής φτωχής άγροτιάς, έξασφάλισε τή σταθερο­ ποίηση τής Σοβιετικής έξουσίας. ΟΙ μεγάλες κατακτήσεις τής Ό χ τ ω βριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης κατοχυρώθηκαν νομοθετικά μέ τό Σύνταγμα τής ΣΟΣΔΡ, πού ψηφίστηκε άπό τό 5ο Συνέδριο τών Σοβιέτ. Τό Κομμουνιστικό κόμμα πέτυχε μέ τό δραστήριο άγώνα του γιά τήν είρήνη, τήν έξοδο τής Ρωσίας άπό τόν πόλεμο, άξιοποίησε όλόπλευρα τήν άνάπαυλα πού κέρδισε γιά νά όργανώσει τόν Κόκκινο Στρατό καί ν ’ άναπτύξει τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού μέ βάση τό σχέδιο τοΰ Λένιν. Σήκωσε καί κινητοποίησε τίς λαϊκές μάζες γιά τή συνειδητή δημιουργία μιας νέας ζωής.

311

ΚΕΦΑΛΑΙΟ IX

ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΞΕΝΗΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (1918-1920)

1. Ή άρχή τής ξένης στρατιωτικής έπέμβασης καί τοΰ έμφυλίου πολέμου. ' Η όργάνωση άπό τό Κόμμα τής άπόκρουσης των «Ισβολέων καί τών λευκοφρουριτών ' Η Σοβιετική χώρα δέν χάρηκε πολύ καιρό τήν εΙρηνκή άνάπαυλα, πού είχε πετύχει μέ τόσο κόπο. ΟΙ έξωτερικοΙ καί ο! έσωτερικοί έχθροΙ τοϋ Σοβιετικού κράτους τήν άνάγκασαν νά διακόψει τήν ειρηνική οίκοδόμηση τού σοσιαλισμού, έπιβάλλοντας στό σοβιετικό λαό τόν πόλεμο. ΟΙ ξένοι Ιμπεριαλιστές δέν μπορούσαν ν ’ άνεχθοΰν τήν ύπαρξη μιας χώρας, όπου είχαν τήν έξουσία οΙ έργάτες καί οΙ άγρότες καί μέ τό παράδειγμά τους έπιδροΰσαν έπαναστατικό στούς έργαζόμενουςτών καπιταλιστικών χωρών. ΟΙ μονοπωλητές δέν ήθελαν νά χάσουν τά δισεκατομμύρια ρούβλια, πού είχαν δόσει δανεικά στήν τσαρική καί στήν Προσωρινή κυβέρνηση, δέν ήθελαν νά έγκαταλείψουν τά τεράστια κέρδη πού έπαιρναν στή Ρωσία. Μεγάλη άνησυχία προκάλεσε στούς Ιμπεριαλιστές τής 'Α ντάντ ή έξοδος τής Ρωσίας άπό τόν πόλεμο, γιατί ό ρωσικός στρατός ώς τότε άπασχολοϋσε περισσότερα άπό τά μισά γερμανικά στρατεύματα. Κι έκτός άπ’ αύτό οί Ιμπεριαλιστές φοβούνταν πώς ή ειρηνική πολιτική τής Σοβιετικής Ρωσίας θ ' άποτελέσει παράδειγμα γιά τούς έργαζόμενους τών άλλων χωρών, θά τούς δείξει πώς νά βάλουν τέρμα στό μισητό πόλεμο. Ά π ό τίς πρώτες μέρες τής Όχτωβριανής έπανάστασης οΐ ιμπεριαλιστές τής Α γγλία ς, τής Γαλλίας, τών ΕΠ Α καί τής ' Ιαπωνίας προετοιμάζονταν γιά μιά ληστρική έπίθεση ένάντια στή Σοβιετική Ρωσία. Τό Δεκέμβρη τοΰ 1917 οΙ κυβερνήσεις τής Α γγλία ς καί τής Γαλλίας, σέ γνώση τών ΕΠ Α καί μέ τή συγκατάθεσή τους, έκλεισαν μυστική συμφωνία μεταξύ τους καί μοίρασαν τούς τομείς στρατιω­ τικής δράσης: ή Γαλλία άνέλαβε τόν άγώνα ένάντια στήν έξουσία τών Σοβιέτ στήν Ούκρανία, στήν Κριμαία, καί στή Βεσσαραβία, καί ή Α γ γ λ ία στόν Ντόν, στό Κουμπάν καί στόν Καύκασο. Μέ τήν ύποστήριξη τής Γαλλίας, τής Α γ γλία ς καί τών ΕΠΑ ή άστοτσιφλικά-

312

δικη Ρουμανία τό Γενάρη-φλεβάρη τοΰ 1918 κατέλαβε τή Βεσσαραβία. Μέ τήν ύπογραφή τής ειρήνης τοΰ Μπρέστ, όταν κα­ τέρευσαν οΙ έλπίόες τους ότι θά κατορθώσουν νά πνίξουν τή Σοβιετική δημοκρατία μέ τή βοήθεια τοϋ γερμανικού στρατού, οί άμερικανοί καί οι άγγλογάλλοι ιμπεριαλιστές τήν άνοιξη τοϋ 1918 άποβίβασαν άγήματα στό Μούρμανσκ- οί ΐάπωνες ιμπεριαλιστές, καί κατόπιν άπ’ αύτούς οΙ άμερικανοί καί οι άγγλοι άποβίβασαν στρατεύ­ ματα στό Βλαδιβοστόκ. Ή Ά ν τά ν τ χρησιμοποίησε ένάντια στή σοβιετική έξουσία τό τσεχοσλοβάκικο σώμα πού ύπήρχε στή Ρωσία. Στή διάρκεια τοϋ πολέμου συγκροτήθηκε ένα σώμα μέ δύναμη πάνω άπό 40 χιλ. άνδρες άπό τσέχους καί σλοβάκους αιχμαλώτους καί αύτόμολους πού είχαν περάσει στό πλευρό τής Ρωσίας. Μετά τή σύναψη εΙρήνης μέ τή Γερμανία οΙ Τσεχοσλοβάκοι πήραν τήν άδεια τής Σοβιετικής έξουσίας νά πάνε μέσω τής Σιβηρίας καί Ά π ω Α να τολής στή Γαλλία. ΟΙ όργανωτές όμως τής έπέμβασης άρχισαν νά παρακινούν τούς τσέχους καί τούς σλοβάκους, πού τά στρατιωτικά τους τραίνα κλιμακώνονταν άπό τό Βόλγα ώς τόν Ειρηνικό ώκεανό, σέ άνταρσία ένάντια στή Σοβιετική έξουσία. Άνά μεσα στούς τσέχους καί στούς σλοβάκους αιχμαλώτους ύπήρχαν κομμουνιστές. Κομμουνιστές ύπήρχαν καί μέσα στό τσεχο­ σλοβάκικο σώμα. Τό Μάη τοϋ 1918 έγινε ένα ιδρυτικό συνέδριο τών τσέχων καί σλοβάκων κομμουνιστών. Πολλοί τσέχοι καί σλοβάκοι έντάχθηκαν στίς γραμμές τοϋ Κόκκινου Στρατού καί πολέμησαν γιά τή Σοβιετική χώρα, τήν πατρίδα τών έργαζομένων όλου τοΰ κόσμου. ’ Η μάζα τών άπλών φαντάρων τοΰ σώματος δέν ήθελε νά στρέψει τά όπλα ένάντια στό σοβιετικό λαό. "Ομως, οι ιμπεριαλιστές τής Ά ν τά ν τ συνεννοήθηκαν μέ τή διοίκηση τοΰ σώματος γιά δράση ένάντια στή Σοβιετική έξουσία. ' Η διοίκηση τοΰ σώματος έξαπάτησε τούς Τσεχοσλοβάκους φαντάρους, διαδίδοντας σκόπιμα τή συκοφαν­ τική φήμη ότι τάχα ή Σοβιετική κυβέρνηση έτοιμάζεται νά τούς παραδόσει στήν Αύστρουγγαρία. Στά τέλη τοΰ Μάη τοΰ 1918 άρχισε ή στάση. Στούς στασιαστές προσχώρησαν κάμποσες χιλιάδες λευκοφρουρίτες άπό τούς ρώσους άξιωματικούς, στρατηγούς καί τά άνώτερα στρώματα τών κοζάκων. Οι στασιαστές έφτιαξαν μιά έπιβλητική δύναμη άπό 60 χιλ. καλά έξοπλισμένους στρατιώτες κι άξιωματικούς. Ή δράση τοΰ τσεχοσλοβάκικου σώματος έδοσε φτερά στήν έσωτερική άντεπανάσταση. Οι έκμεταλλεύτριες τάξεις πού άνατράπηκαν έξαπόλυσαν τόν έμφύλιο πόλεμο. Τά κόμματα τών καντέτων, τών έσέρων, τών μενσεβίκων, τών άστών έθνικιστών έρχονταν σέ συνεν­ νόηση μέ τούς ιμπεριαλιστές. Τά κόμματα αύτά συμφωνούσαν νά παραδόσουν στούς ξένους κατακτητές τεράστιες έκτάσεις, ήταν έτοιμοι νά μετατρέψουν τή Ρωσία σέ άποικία, μόνο καί μόνο γιά ν ’ άποσπάσουν τήν έξουσία άπό τά χέρια τών έργαζομένων. Στή

313

Σιβηρία, ατά Ούράλια στήν περιοχή τοϋ Μέσου καί Κάτω Βόλγα άρχισαν έκδηλώσεις τών κουλάκων. Κάτω άπό τήν έπίδραση τής στάσης τοϋ τσεχοσλοβάκικου σώματος μέ τή βοήθεια τών έπιδρομέων οί σκόρπιες άντισοβιετικές εκδηλώσεις συνενώθηκαν σ'ένα ένιαϊο χείμαρο πανρωσικής άντεπανάστασης. Οί Τσεχοσλοβάκοι, μαζί μέ τίς δυνάμεις τής έσωτερικής άντεπανάστασης, κατέλαβαν σημαντι­ κό μέρος τής Σιβηρίας, τών Ούραλίων, κυρίευσαν τή Σαμάρα, τό Καζάν καί μιά σειρά άλλες πόλεις τής περιοχής τοϋ Βόλγα. "Ετσι, στόν άγώνα ένάντια στή δημοκρατία τών Σοβιέτ ένώθηκαν δυό άντεπαναστατικές δυνάμεις: οΙ ξένοι έπιδρομεϊς καί οί ρώσοι λευκοφρουροί. Στίς περιοχές πού κατέλαβαν οί έχθροί διαλύθηκαν τά όργανα τής Σοβιετικής έξουσίας καί σχηματίστηκαν άντεπαναστατικές «κυβερνή­ σεις»; στό Ό μ σ κ ή «κυβέρνηση» τής Σιβηρίας, στή Σαμάρα ή έπιτροπή μελών τής Συντακτικής συνέλευσης (Κομούτς), καί άλλες. Στίς «κυβερνήσεις» αύτές έπικρατοϋσαν οί έσέροι κι οί μενσεβίκοι, πού συγκάλυπταν τήν άνοιχτή δικτατορία τής άστικής τάξης μέ άπατηλά συνθήματα γιά δημοκρατία. Οί έπιδρομεϊς καί οί λευκοφρουρίτες έξαπόλυσαν επιθέσεις καί σ ' άλλες περιοχές τής χώρας. ' Από τό Μούρμανσκ κινήθηκαν πρός τό Πετροζαβόντσκ, άπειλώντας τήν Πετρούπολη. Σκάφη τών εισβολέων μπήκαν στή Λευκή θάλασσα. Καταλήφθηκε ό 'Αρχάγγελος. Τά ιαπωνικά καί τά άμερικανικά στρατεύματα βοήθησαν τό τσεχοσλοβάκικο σώμα καί τούς ρώσους λευκοφρουρίτες νά καταλά­ βουν τό Βλαδιβοστόκ καί μετά όλη τήν Ά π ω Α να τολή. Οΐ άγγλοι εισέβαλαν στό Τουρκεστάν καί κατέλαβαν ένα μέρος τοΰ έδάφους του. Στήν Ύπερκαυκασία οί άγγλοι μαζί μέ τμήματα τών λευκοφρουριτών κατέλαβαν τό Μπακοΰ κι έπιασαν τούς καθοδηγητές τής Σοβιετικής έξουσίας τοϋ Αζερμπαϊτζάν, άνάμεσα σ ’ αύτούς καί έξέχοντα μέλη τοϋ κόμματος, δπως ό Σ. Σαουμιάν, ό Π. Τζαπαρίτζε, ό Μ. Άζιζμπέκοφ, ό I. φιολέτοφ, ό Γ. Ζέβιν. "Ολοι αύτοί συγκαταλέ­ γονταν στούς 26 επιτρόπους τοϋ Μπακοΰ πού έκτελέστηκαν μ'έντολή τών άγγλων ιμπεριαλιστών. Οί έπιδρομεϊς ένίσχυσαν στό Α ζ ε ρ ­ μπαϊτζάν τήν άντεπαναστατική κυβέρνηση τών μουσαβστιστών*, στή Γεωργία τήν κυβέρνηση τών μενσεβίκων, καί στήν Α ρμενία τήν κυβέρνηση τών ντασνάκων**. Μέ τήν κατάληψη τοϋ Μπακοΰ έκλεισε ό έχθρικός κλοιός γύρω άπό τή Σοβιετική δημοκρατία. Οί στρατιωτικές έπιτυχίες τών έπιδρομέων όφείλονταν στό γεγο­ νός, δτι ό Κόκκινος Στρατός τότε μόλις άρχιζε νά συγκροτείται ήταν όλιγάριθμος καί δέν είχε μαχητική πείρα. * Όπαδοί τοΰ άντιόραστικοΰ κόμματος «Μουσαβάτ» Σημ. μετ. ** Όπαδοί τοΰ άντιόραστικοΰ άρμίνικοΰ κόμματος. «Ντνασνακτσουτιούν». Σημ. μετ.

314

Οΐ δυσκολίες τής Σοβιετικής έξουσίας άπαυξάνονταν άπό τίς ταλαντεύσεις τοΰ μεσαίου άγρότη. Ό μεσαίος άγρότης είναι καί Εργαζόμενος καί Ιδιοκτήτης. Ό τ α ν μετά τόν Όχτώ βρη οΙ άγρότες πήραν άπό τά χέρια τοΰ προλεταριάτου τίς τσιφλικάδικες γαίες, ό μεσαίος άγρότης χαιρέτισε τή Σοβιετική έξουσία. Ό τ α ν , όμως, ή Σοβιετική έξουσία ζήτησε άπό τούς άγρότες νά πουλήσουν τά πλεονάσματα τών σιτηρών στό κράτος μέ σταθερές τιμές, ό μεσαίος άγρότης σάν Ιδιοκτήτης άρχισε νά έκδηλώνει δυσαρέσκεια. Δέν καταλάβαινε πώς οΐ τσιφλικάδες καί ή άστική τάξη δέν πρόκειται νά συμβιβαστούν μέ τό χάσιμο τής έξουσίας, πώς πρέπει νά ύπερασπίσει τή γή γιά τήν έλευθερία του άπ'αυτούς. Κι ή άντεπανάσταση έκμεταλλεύτηκε αύτές τίς ταλαντεύσεις τοΰ μεσαίου άγρότη. ' Η προσωρινή έπιτυχία τών έπιδρομέων έξηγεϊται καί άπό τό ότι οΙ εισβολείς κυρίευσαν τίς μή βιομηχανικές άκρινές περιοχές τής χώρας, όπου ύπήρχαν λίγοι έργάτες, καθώς καί τίς περιοχές μέ άνοιμοιογενή έθνικό πληθυσμό, όπου άλώνιζε ή έθνικιστική άντεπανάσταση. ΟΙ έπιδρομείς καί ο! λευκοφρουρίτες προσπαθούσαν ν'άναπτύξουν τήν άντισοβιετική πάλη καί στό κέντρο τής χώρας. Τόν ' Ιούλη τοΰ 1918, μ ’ έντολή τοΰ γάλλου πρεσβευτή στή Ρωσία Νουλάνς, οΙ έσέροι κατέλαβαν τό Γιαροσλάβ κι έτοίμαζαν κινήματα σέ 20 άλλες πόλεις. Ένα ς άπό τούς κρίκους αύτής τής συνωμοσίας ήταν καί ή έκδήλωση τών άριστερών έσέρων στή Μόσχα, πού συντρίφτηκε. Τό κίνημα στό Γ ιαροσλάβ τσακίστηκε μέσα σέ δυό βδομάδες. Στίς άλλες πόλεις ή συνωμοσία άνακαλύφθηκε έγκαιρα χάρη στήν έπαγρύπνιση τών έργαζόμενων καί τής Τσεκά. ΟΙ κεντρικές περιοχές, όπου ήταν συγκεντρωμένη ή βασική μάζα τοΰ ρωσικού προλεταριάτου καί ή έθνική σύνθεση τοΰ πληθυσμού ήταν όμοιογενής, παρέμειναν τό άπόρθητο φρούριο τής Σοβιετικής έξουσίας. Στήν πάλη ένάντια στό Σοβιετικό κράτος ενεργό μέρος έπαιρναν καί οΙ γερμανοί Ιμπεριαλιστές. Παραβιάζοντας τούς όρους τής συνθήκης ειρήνης τοΰ Μπρέστ πού τούς ύποχρέωναν νά μήν έπεμβαίνουν στίς έσωτερικές ύποθέσεις τής Σοβιετικής Ρωσίας, κατέλαβαν τήν φιλλανδία, όπου κατέλυσαν τήν έξουσία τών έργατών, κατέλαβαν όχι μόνο τίς Βαλτικές χώρες, τήν Λευκορωσία καί τήν Ούκρανία, άλλά καί εισέβαλαν στήν περιοχή τοΰ Ντόν, πήραν τό Ροστόβ τοΰ Ντόν καί σέ συνεννόηση μέ τούς γεωργιανούς μενσεβί­ κους κατέλαβαν τή Γεωργία. Οί τσιφλικάδες καί ή άστική τάξη υποδέχτηκαν μ ’ ένθουσιασμό τά γερμανικά στρατεύματα. «Ξέχασαν» πώς πρίν έξι μήνες καλοΰσαν τό ρωσικό λαό νά πολεμήσει ένάντια στή Γερμανία, γιά τή σωτηρία τής «πατρίδας». ΟΙ εύπορες τάξεις έπιβεβαίωσαν γιά άλλη μιά φορά πώς γι'α ύτούς ή πατρίδα είναι έκεϊ πού έχουν τά κεφάλαιά τους. Στήν Ούκρανία οί γερμανοί παρέδοσαν τήν έξουσία στόν γκέτμαν* * Ανώτατος στρατιωτικός καί διοικητικός τίτλος στήν Ουκρανία. Σημ. μετ.

315

Σκοροπάντσκι, πρώην τσαρικό στρατηγό. Στό Ντόν έφοδίασαν μέ όπλα τόν άταμάνο Κρασνόφ, καί τόν βοήθησαν νά φτιάξει στρατό. ' Ο στρατός τοΰ Κρασνόφ, πού άποτελοΰνταν άπό λευκούς κοζάκους, τό καλοκαίρι τοΰ 1918 κίνησε πρός τό Τσαρίτσιν γιά νά βοηθήσει τήν πέρα άπό τό Βόλγα άντεπανάσταση καί σ ' ένα ένιαϊο μέτωπο νά έπιτεθοΰν ένάντια στή Μόσχα. Έ τ σ ι, λοιπόν, ή Γερμανία ούσιαστικά δρούσε μαζί μέ τήν Ά ντά ντ. Ά π ό τή Βαλτική θάλασσα ώς τόν Καύκασο τή Σοβιετική χώρα τήν άπειλοϋσε ό γερμανικός Ιμπεριαλι­ σμός. ’ Η Σοβιετική δημοκρατία βρέθηκε σέ άφάνταστα δύσκολη θέση. ΟΙ έχθροί είχαν καταλάβει τεράστιο τμήμα τής χώρας. Οι έπιδρομεϊς εφάρμοσαν στίς κατειλημένες περιοχές πρωτάκουστη τρομοκρατία. Δεκάδες χιλιάδες έργάτες κι άγρότες, πού πρόβαλαν έστω καί τήν έλάχιστη άντίσταση, έξοντώθηκαν άμείλικτα. Στό βορά οι κατακτητές δημιούργησαν φυλακές-κάτεργα καί έπικεφαλής τους τοποθέτησαν δημίους, πού τούς έφεραν ειδικά γιά τό σκοπό αύτό άπό τίς άποικίες. Στίς φυλακές τών έπιδρομέων στό νησί Μουντούγκ καί στό ' Ιοκάνγκ στό βορά έπιβλήθηκε καθεστώς άνήκουστης θηριωδίας καί φοβερών βασανιστηρίων. Στήν 'Α π ω Α να τολή καί στή Σιβηρία οΙ άμερικανοί Ιμπεριαλιστές έφοδίαζαν μέ τεράστιες ποσότητες όπλων τή ρωσική άντεπανάσταση. Ό Λένιν, χαρακτηρίζοντας τόν Ιμπεριαλισμό τών ΕΠΑ, τόνιζε ότι αύτός άνοιξε μιά ιδιαίτερα τραγική σελίδα στήν αίματηρή Ιστορία τοΰ Ιμπεριαλισμού. Ό στρατός τών ΕΠ Α μαζί μέ τά Ιαπωνικά στρατεύ­ ματα έπαιρναν μέρος στίς μάχες ένάντια στούς παρτιζάνους, κατα­ δίωκαν καί σκότωναν τόν εΙρηνικό πληθυσμό. ΟΙ έπιδρομεϊς λεηλα­ τούσαν τή λαϊκή περιουσία, έπαιρναν χωρίς νά πληρώνουν καί έξήγαν ξυλεία, γουναρικά, χρυσάφι. ΟΙ έπιδρομεϊς άπέκοψαν τή Σοβιετική δημοκρατία άπό τά σπου­ δαιότερα κέντρα τροφίμων καί πρώτων ύλών: άπό τίς πετρελαιοπηγές τοΰ Μπακού καί άπό τή μοναδική σχεδόν τήν έποχή έκείνη βάση κάρβουνου, τό Ντονμπάς. ΟΙ Επιχειρήσεις σταματούσαν άπό έλλειψη καυσίμων. ΟΙ πόλεις δέν εϊχαν φώς. Τά συγκοινωνιακά μέσα δέν μπορούσαν ν ’ άνταποκριθοϋν στίς μεταφορές. ' Ο λαός πεινούσε. ' Η μερίδα τοΰ ψωμιού έπεσε στά 50 γραμμάρια, κι αύτά δέν τά έδιναν κάθε μέρα. ' Ο έξανθηματικός τύφος θέριζε τούς άνθρώπους. Κοντά σ'α ύτά, οΙ πράκτορες τών έπιδρομέων όργάνωναν παντού στάσεις, σαμποτάζ καί συνωμοσίες. Τό καλοκαίρι τοΰ 1918 ό άγγλος διπλωματικός άντιπρόσωπος Λόκκαρτ μέ συμμετοχή τοΰ γάλλου πρεσβευτή Νουλάνς καί τοΰ άμερικανικοΰ πρεσβευτή φράνσις όργάνωσαν συνωμοσία, πού σ 'α ύ τήν εϊχαν άναμιχθεϊ όλες οί κατασκοπείες τών Ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. ΟΙ συνωμότες σχεδίαζαν νά συλλάβουν τό Συμβούλιο τών ' Επιτροπών τοΰ Λαοΰ καί νά δολοφονήσουν τόν Λένιν. Έ τ σ ι άρχισε στή Ρωσία ή ένοπλη έπέμβαση καί ό έμφύλιος πόλεμος, πού

316

έξαπόλυσαν οΙ ξένοι ιμπεριαλιστές μαζί μέ τήν έσωτερική άντεπανά­ σταση καί πού κράτησε ώς τό τέλος τοΰ 1920. « Ό λ ο ι ξέρουν — έγραφε ό Λένιν — ότι τόν πόλεμο αύτό μάς τόν έπέβαλαν στίς άρχές τοΰ 1918 βάλαμε τέρμα στόν παλιό πόλεμο καί δέν άρχίσαμε καινούργιο- όλοι ξέρουν πώς σηκώθηκαν έναντίον μας οί λευκοφρουρίτες στή Δύση, στό Νότο καί στήν 'Ανατολή μόνο χάρη στή βοήθεια τής ' Αντάντ...» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 38ος, σελ. 51). ' Ο προλετάριος ποιητής Ντεμιάν Μπέντνι έτσι διατύπωσε τήν τότε κατάσταση: ΣύντροφοιΙ πύρινος μάς ζώνίΐ κλοιόςΙ Χυμάίΐ πάνω μας λύκων κοπάδι άρπαχτικό. Κσταχτητίς πατάν τό χώμα μας τό πατρικό. Δυό μονάχα δρόμοι μπροστά μας Εχουν λάχο: Ή νά νκήσουμί, ή τίμια νά πίσουμί στή μάχη.

Τό Κομμουνιστικό κόμμα ξεσήκωσε τό λαό στόν πατριωτικό πόλεμο. Αύτός ήταν πόλεμος γιά τήν υπεράσπιση τής προλεταριακής δικτατορίας καί τοϋ σοσιαλισμού, τής σοβιετικής δημοκρατίας, προμαχώνα τοΰ διεθνοϋς προλεταριάτου. Ή Κεντρική έπιτροπή, καθοδηγούμενη άπό τόν Λένιν, άποφάσιζε γιά όλα τά σοβαρά προβλήματα τής διεξαγωγής τοΰ πολέμου, κατάστρωνε τά στρατη­ γικά σχέδια, έπαιρνε μέτρα γιά τήν έξασφάλιση τών πολεμικών έπιχειρήσεων, γιά τή δημιουργία έφεδρειών, τήν έπιστράτευση καί τήν κατανομή τών πόρων. Τήν κύρια προσοχή τό Κόμμα τήν έστρεψε στήν όργάνωση τοϋ Κόκκινου Στρατοΰ. "Ως τό καλοκαίρι τοΰ 1918 κατατάχθηκαν στό στρατό μισό σχεδόν έκατομμύριο έθελοντές. Ή δύναμη αύτή ήταν άρκετή γιά τή συντριβή τών τσιφλικάδων καί τής άστικής τάξης, ήταν, όμως όλοφάνερα λίγη γιά τή διεξαγωγή ένός μακρόχρονου πολέμου ένάντια στήν έξωτερική καί στήν έσωτερική άντεπανάσταση. Ή Σοβιετική έξουσία πήρε άπόφαση νά όργανωθεί ό στρατός μέ βάση τήν ύποχρεωτική στρατιωτική θητεία. Ό Κόκκινος Στρατός οίκοδομοϋνταν πάνω σέ ταξική βάση. Συγκροτούνταν άπό έργάτες κι έργαζόμενους άγρότες. Παντοϋ δημιουργοΰνταν μέ γοργούς ρυθ­ μούς τμήματα τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ. Τά καλύτερα στελέχη τοΰ Κόμματος στέλνονταν στό στρατό κι έφερναν έκεϊ τό όργανωτικό πνεύμα καί τίς Ιδέες τοΰ κόμματος τών κομμουνιστών. Οί κομμουνι­ στές έπιδίωκαν νά δημιουργήσουν ένα τακτικό στρατό μέ αύστηρή πειθαρχία, έκαναν πλατιά διαφωτιστική δουλιά στά τμήματα, ξεσκέ­ παζαν τά σχέδια τών έπιδρομέων καί τών λευκοφρουριτών κι έδειχναν πώς ήταν δίκαιος ό πατριωτικός πόλεμος τοϋ σοβιετικοϋ λαοΰ. ΟΙ κομμουνιστές μέ τό προσωπικό παράδειγμά τους τραβούσαν τούς κόκκινους στρατιώτες στή μάχη. Στίς πόλεις δημιουργοΰνταν σχολές γιά τήν έκπαίδευση διοικητών,

317

προερχόμενων άπό έργάτες κι άγρότες. Αρ κετά διοικητικά στελέχη βγήκαν άπό τούς στρατιώτες καί τό σώμα τών ύπαξιωματικών τοΰ παλιού στρατού. Ά π ό τίς γραμμές τοϋ Κομμουνιστικού κόμματος, άπό τούς έργάτες καί τούς άγρότες βγήκαν ήρωες τοΰ έμφυλίου πολέμου καί στρατηλάτες, δπως о! В. Α. ’ Αντόνοφ -' Οβσέγενκο, Β. Κ. Μπλύχερ, Σ. Μ. Μπουντιόνι, Κ. Ε. Βοροσίλοφ, Σ. Σ. Βοστρετσόφ, Ο. I. Γκοροντοβικόφ, Π. Ε. Ντιμπένκο, Γκ. I. Κοτόβσκι, Σ. Γ. Λαζό, А. Γ. Παρχόμενκο, Β. Μ. Πριμακόφ, Μ. Ν. Τουχατσέβσκι, I. Π. Ούμπόρεβιτς, Γ. φ. φαμπρίτσιους, I. φ. φέντκο, Μ. Β. φροΰνζε, В. I. Τσαπάγιεφ, Ν. Α. Στσόρς, I. Ε. Γιακίρ. Στόν Κόκκινο Στρατό καλούνταν στρατιωτικοί είδικοί, στρατηγοί κι άξιωματικοί τοΰ παλιού στρατού. Πολλοί άπ' αυτούς έκτελοΰσαν τίμια τίς ύποχρεώσεις τους, γιατί καταλάβαιναν πώς ό Κόκκινος Στρατός ύπερασπίζει τήν Πατρίδα καί τά συμφέροντα τοϋ λαοϋ. ' Ανάμεσα σ ’ αύτούς ήταν: ό А. I. ’ Εγκόροφ, ό Σ. Σ. Κάμενεφ, ό Ντ. Μ . Κάρμπισεφ, ό Μπ. Σαπόσνικοφ, ό А. Β. Στανκέβπς, ό А. Π. Νικολάγεφ (τούς δυό τελευταίους άργότερα τούς έπιασαν αΙχμαλώτους οί λευκοφρουρίτες καί τούς κρέμασαν, γιατί έμειναν πιστοί στή Σοβιετική έξουσία). Άνάμεσα, όμως, στούς στρατιωτικούς είδικούς ύπήρχαν καί πολλοί πού πρόδινσν τήν Πατρίδα, πρόδιναν στρατιω­ τικά μυστικά στόν έχθρό καί περνοϋσαν μέ τό μέρος του. Στόν Κόκκινο Στρατό καθιερώθηκε ό θεσμός τών στρατιωτικών έπιτρόπων-πληρεξουσίων τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος καί τής Σοβιετικής έξουσίας. ΟΙ έπίτροποι έλεγχαν τούς στρατιωτικούς είδικούς καί χτυπούσαν άμείλικτα κάθε προσπάθεια έξασθένισης τής δύναμης τοϋ στρατοΰ καί βοήθειας στόν έχθρό. ΟΙ έπίτροποι στηριζόμενοι στούς κομμουνιστές τοΰ στρατοΰ έκαναν τεράστια κομματική-πολιτική δουλιά στόν Κόκκινο Στρατό καί μέσα στόν πληθυσμό, έφτιαχναν κομμουνιστικούς πηρήνες. ΟΙ στρατιωτικοί έπίτροποι ήταν ή ψυχή τοΰ στρατοΰ’ συσπείρωναν κι έμψύχωναν τούς μαχητές καί τούς διοικητές γιά τήν έκπλήρωση τοϋ έπαναστστικοϋ τους χρέους. Γιά τή διεξαγωγή τής κομματικής-πολιτικής καί πολπιστικής-διαφωτιστικής δουλιάς δημιουργήθηκαν πολιτικά τμή­ ματα μετώπου, στρατιών καί μεραρχιών. Στά σοβιετικά στρατεύματα πολεμούσαν πολλοί ξένοι έργάτες καί πρώην αΙχμάλωτοι. Ά π ό τούς πολωνούς, τσέχους σλοβάκους, γιουγκοσλάβους, ούγγρους, κινέζους, γερμανούς, κορεάτες, ρουμάνους, καί άπό έκπροσώπους άλλων λαών σχηματίστηκαν διεθνή τμήματα. Τήν ύπεράσπιση τής πρώτης στόν κόσμο Σοβιετικής δημοκρατίας αύτοί τή θεωρούσαν σάν δική τους ύπόθεση. Τό Κόμμα κάλεσε όλους τούς έργαζόμενους νά έντείνουν τή δουλιά γιά τήν άμυνα, νά δυναμώσουν τήν έπαγρύπνησή τους. Μέ άπόφαση τής ΠΚΕΕ τόν Ίο ύ νη τοΰ 1918 άπομακρύνθηκαν άπό τά Σοβιέτ οί δεξιοί έσέροι καί οΙ μενσεβίκοι, γιατί ύποστήριζαν τούς λευκοφρουρίτες καί τούς έπιδρομεϊς.

318

Τό καλοκαίρι τοΰ 1918 άποφασιστικό μέτωπο ήταν τό 'Ανατολικό μέτωπο, όπου ή άνταρσία τοϋ τσεχοσλοβάκικου σώματος έσμιξε μέ τίς άντισοβιετικές έξεγέρσεις τών κουλάκων. Ά π ό κεί προερχόταν ό κύριος κίνδυνος. ' Εδώ ό έχθρός είχε μεγάλες καί καλά προετοιμασμέ­ νες δυνάμεις, υπολόγιζε νά έπιτεθεϊ άπό τό συντομότερο δρόμο ένάντια στή Μόσχα. 'Εκτός άπ'αύτό, οί Τσεχοσλοβάκοι είχαν άποκόψει άπό τά κεντρικά κυβερνεία τούς σπουδαιότερους σιτοβο­ λώνες τής χώρας, τήν περιοχή τοΰ Μέσου καί Κάτω Βόλγα καί τή Σιβηρία. Ό Λένιν έλεγε: « Ή σωτηρία όχι μόνο τής ρωσικής έπανάστασης, άλλά καί τής διεθνοΰς βρίσκεται στό τσεχοσλοβάκικο μέτωπο» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ.,τόμ. 37ος, σελ. 70). Στό Βόλγα άρχισαν σκληρές μάχες. Στίς 29 τοΰ ' Ιούλη 1918 ή ΚΕ τοΰ Κόμματος, άφοΰ συζήτησε τήν κατάσταση στό Ανατολικό μέτωπο, τόνισε «τό ζήτημα γιά τίς τύχες τής έπανάστασης κρίνεται σήμερα στό Βόλγα καί στά Ούράλια». Ή ΚΕ κάλεσε όλες τίς κομματικές όργανώσεις νά δυναμώσουν τήν έπιστράτευση κομμουνι­ στών γιά τό Ανα τολικό μέτωπο καί ν'άναπτύξουν τή δουλιά γιά τή δημιουργία σ 'ό λα τά στρατιωτικά τμήματα κομματικών πυρήνων. Τό Κόμμα έπαιρνε έπείγοντα μέτρα γιά τήν ένίσχυση τοΰ Α ν α το ­ λικού μετώπου. Έμπειρα κομματικά στελέχη, όπως ό Σ. I. Γκοΰσεφ, ό Μ. Σ. Κέντροφ, ό В. Β. Κούιμπισεφ, ό Α. Μ. Μιάσνικοφ, ό В. I. Μεζλαούκ, ό Π. Κ. Στέρνμπεργκ καί άλλοι στάλθηκαν στίς στρατιές τοΰ μετώπου γιά νά καθοδηγήσουν τή στρατιωτική δουλιά. ΟΙ όργανώσεις τής Μόσχας, τής Πετρούπολης καί άλλες μεγάλες κομματικές όργανώσεις τών κεντρικών περιοχών τής χώρας έστειλαν στό μέτωπο τό ένα πέμπτο τής δύναμής τους. ΟΙ κομματικές όργανώσεις τής περιοχής τοΰ Μέσου καί Κάτω Βόλγα καί τών Ούραλίων έστειλαν στό μέτωπο όλους σχεδόν τούς κομμς>υνιστές. Στά τέλη τοΰ 1918 στίς κομματικές όργανώσεις τών στρατιών τοΰ Ανατολικού μετώπου βρίσκονταν περίπου 25 χιλ. κομμουνιστές. ’ Εδώ δημιουργήθηκσν μέσα σέ δυό μήνες πέντε σοβιετικές στρατιές. .Στό βόρειο μέτωπο συγκροτήθηκε μιά έκτη στρατιά. Στά ύπόλοιπα μέτωπα σχηματίστηκαν σιγά-σιγά άλλες δέκα στρατιές. Ό Λένιν παρακολουθούσε καθημερινά τή δράση τών στρατευμάτων τοΰ Άνατολικοΰ μετώπου, έπαιρνε μέτρα γιά τήν ένίσχυσή τους μέ νέες δυνάμεις. Έ δ ιν ε προσωπικά όδηγίες σέ έκστοντάδες κομμουνιστές, πού πήγαιναν στό στρατό. Χάρη στά μέτρα πού πήρε ή ΚΕ καί οΙ κομματικές όργανώσεις σταθεροποιήθηκε τό Ανα τολικό μέτωπο. Ό Κόκκινος Στρατός άντιμετώπισε τήν πίεση τών Τσεχοσλοβάκων καί τών λευκοφρουριτών. Ό δρόμος πρός τή Μόσχα έκλεισε γιά τόν έχθρό. Ταυτόχρονα τά σοβιετικά στρατεύματα άπόκρουσαν μ ’ έπιτυχία τίς έπιθέσεις τοΰ στρατού τών λευκών κοζάκων τού Ντόν, πού προσπάθησαν νά διεισδύσουν στίς κεντρικές περιοχές τής χώρας, καθώς καί στήν περιοχή τοΰ Τσαρίτσιν. Τά στρατεύματα τής περιοχής

319

αύτής κάλυπταν τό δεξιό πλευρό τοϋ 'Ανατολικού μετώπου. Ή κύρια δύναμη στήν άμυνα τοΰ Τσαρίτσιν ήταν τά τμήματα τών έργατών, πού άποσύρθηκαν άπό τήν Ούκρανία, κι οΙ έργάτες τής πόλης, πού άποτέλεσαν τήν 10η στρατιά. Δημιουργήθηκε Στρατιω­ τικό Συμβούλιο τής στρατιωτικής περιοχής Βόρειου Καυκάσου, στό όποιο ήταν οί I. Β. Στάλιν, Κ. Ε. Βοροσίλοφ καί Σ. Κ. Μίνιν. ' Η ήρωική άμυνα τοΰ Τσαρίτσιν ξαλάφρωσε τήν κατάσταση στό 'Ανατολικό μέτωπο. Τή ν περίοδο αύτή ή άντεπανάσταση έδοσε ένα βαρύ χτύπημα στό σοβιετικό λαό. Οΐ έσέροι άποπειράθηκαν νά δολοφονήσουν τόν В. I. Λένιν. Στίς 30 τοΰ Αύγούστου, τήν ώρα πού γύριζε άπό μιά συγκέντρωση στό έργοστάσιο Μίχελσον (τώρα έργοστάσιο «Βλαντίμιρ ' Ιλίτς»), ό Λένιν τραυματίστηκε βαριά μέ δυό δηλητηριασμένες σφαίρες. Τήν ίδια άκριβώς μέρα οί δεξιοί έσέροι δολοφόνησαν στήν Πετρούπολη τόν Μ. Σ. Ούρίτσκι, καί λίγο πρωτύτερα τόν Β. Βολοντάρσκι. Ή είδηση γιά τόν τραυματισμό τοΰ В. I. Λένιν ξεσήκωσε θύελλα άγανάκτησης σ 'ό λη τή χώρα. οΐ έργαζόμενοι όρκίζονταν νά βάλουν όλα τά δυνατά τους γιά νά τσακίσουν τόν έχθρό. ΟΙ μαχητές τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ πήγαιναν στή μάχη φλεγόμενοι άπό τήν έπιθυμία νά έκδικηθοΰν γιά τά τραύματα τοΰ Ίλίτς. ΟΙ έργάτες κι οΙ άγρότες συσπειρώθηκαν πιό σφιχτά γύρω άπό τό Κόμμα τους καί δυνάμωσαν τή βοήθειά τους στό στρατό. Στίς 2 τοΰ Σεπτέμβρη 1918 ή Σοβιετική δημοκρατία άνακηρύχθηκε ένιαϊο πολεμικό στρατόπεδο. ' Η Σοβιετική έξουσία, άπαντώντας στήν τρομοκρατία τής άντεπανάστασης, άποφάσισε νά έφαρμόσει τήν κόκκινη τρομοκρατία. Τά πρόσωπα πού άνήκαν στίς όργανώσεις τών λευκοφρουριτών κι έπαιρναν μέρος σέ συνωμοσίες καί κινήματα τουφεκίζονταν. Τίς μέρες έκεΐνες ή Έκτακτη έπιτροπή γιά τήν καταπολέμηση τής άντεπανάστασης (ΒΕΤΣΕΚΑ), πού καθοδηγούνταν άπό τόν φ. Ε. Τζερτζίνσκι, έδοσε μιά σειρά συντριπτικά χτυπήματα στούς πράκτορες τών Ιμπεριαλιστών. ' Εξουδετερώθηκε, Ιδιαίτερα, ή συνωμοσία τοΰ Λόκκαρτ. Ό Κόκκινος Στρατός πέρασε σέ έπίθεση στό 'Ανατολικό μέτωπο καί τσάκισε τίς ένωμένες δυνάμεις τών Τσεχοσλοβάκων καί τών λευκοφρουριτών. Τό Σεπτέμβρη τοΰ 1918 άπελευθερώθηκε τό Καζάν, τό Σιμπίρσκ καί στίς άρχές τοΰ Όχτώβρη, ή Σαμάρα. Ή ΚΕ τοϋ Κόμματος, γενικεύοντας τήν πείρα τών πολεμικών έπιχειρήσεων τοΰ Κόκκινου Στρατού, έγραφε: «ΟΙ στρατιωτικές έπιτυχίες τοΰ Σεπτέμβρη στό 'Ανατολικό Μέτωπο όφείλονταν κατά πρώτο λόγο στή δραστήρια, άποφασιστική καί γεμάτη αύταπάρνηση δουλιά, πού έκαναν τά μέλη τοΰ κόμματος στό ' Ανατολικό μέτωπο σάν έπίτροποι, διοικητές καί άπλοί μαχητές τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ». Ή δουλιά τοΰ Κόμματος γιά τή δημιουργία τών ένόπλων δυνάμεων, ό γενναίος καί γεμάτος αύταπάρνηση άγώνας τών κομ­

320

μουνιστών, στέφθηκαν μ'Επιτυχία μέσα σέ συντομότατο χρονικό διάστημα: τό φθινόπωρο ήδη του 1918 ό Κόκκινος Στρατός είχε ένα περίπου έκατομμύριο μαχητές.

2. Χρεω κοπία τής γερμανικής είσ βολή ς σ τή Σοβ ιετική Ρωσία. Δ υνά μω μα τής έπέμβασης τής Ά ν τ ά ν τ ΟΙ γερμανοί καί οΙ αύστροοϋγγροι κατακτητές προξένησαν άναρίθμητες συμφορές στούς έργαζόμενους τής Ούκρανίας, τής Λευκο­ ρωσίας, τών Βαλτικών χωρών καί τής ' Υπερκαυκασίας. Λεηλατούσαν τίς περιοχές πού κατείχαν. Οί έπιδρομεϊς έκδικοΰταν μέ πρωτάκουστη σκληρότητα τούς πατριώτες, πού σηκώνονταν νά ύπερασπίσουν τήν Πατρίδα τους. ΟΙ άστοί έθνικιστές μέσω τών διάφορων έθνικιστικών κομμάτων καί τών λεγάμενων «Εθνικών κυβερνήσεων», βοηθούσαν τούς κατακτητές. Ό μ ω ς, οί Εχθροί ήταν άνίσχυροι μπροστά στό κύμα τής λαϊκής άγανάκτησης Ενάντια στούς κατακτητές, πού άνέβαινε θυελλώδικα. Στήν Ούκρανία, στή Λευκορωσία, στίς Βαλτικές χώρες καί στήν Ύπερκαυκασία μέ τήν καθοδήγηση τών όργανώσεων τοΰ Κόμματος άνατττύσσοταν ό πατριωτικός πόλεμος τών έργαζομένων ένάντια στούς γερμανούς έπιδρομεϊς. Τόν Όχτώ βρη τοΰ 1918 στή Μόσχα μέ τήν ένεργό συμμετοχή τής ΚΕ τοΰ ΚΚΡ (μπ) έγινε συνδιάσκεψη έκπροσώπων τών κομμουνιστικών όργανώσεων τής Ούκρανίας, τής Λευκορωσίας, τής Πολωνίας, τής Λιθουανίας, τής Λεττονίας καί τής ' Εσθονίας, στήν όποία σχηματίστηκε τό Κεντρικό γραφείο γιά τόν συντονισμό τής δράσης τους. Ή γερμανική διοίκηση ύποχρεώθηκε νά ρίξει ένάντια στούς έξεγερμένους μεγάλες δυνάμεις, πού τίς έπαιρνε άπό τό Δυτικό μέτωπο. ΟΙ γερμανοί στρατιώτες, φτάνοντας στή Ρωσία, πείθονταν πώς ή Σοβιετική έξουσία εϊναι έξουσία τών Εργαζομένων. ΟΙ στρατιώτες έπιστρέφοντας στή Δύση μετάφεραν καί τίς έπαναστατικές Ιδέες. Τό φθινόπωρο τοΰ 1918 τά στρατεύματα τής Ά ν τά ν τ τσάκισαν τήν άντίσταση τοΰ γερμανικού στρατού πού ήταν έξαντλημένος άπό τά χτυπήματα τών παρτιζάνικων τμημάτων στίς κατεχόμενες περιοχές καί άπό τήν έπαναστατική Επίδραση τής Σοβιετικής Ρωσίας. Τό Σεπτέμβρη ξέσπασε έξέγερση τών στρατευμάτων στή Βουλγα­ ρία, τόν Όχτώ βρη έγινε έπανάσταση στήν Αύστρουγγαρία, τό Νοέμβρη στή Γερμανία. Αύτό ξαλάφρωσε σέ σημαντικό βαθμό τή θέση τής Σοβιετικής χώρας. Στίς 13 τοΰ Νοέμβρη 1918 ή ΠΚΕΕ άκύρωσε τή συνθήκη τοΰ Μπρέστ. ' Επαλήθευσαν πέρα γιά πέρα ο! προβλέψεις τοΰ В. I. Λένιν, πώς δέν μπορεϊ νά είναι μακρόβια ή συνθήκη τοΰ Μπρέστ. Ή χρεοκοπία τής κατακτητικής πολπικής τοΰ γερμανικού Ιμπε­ ριαλισμού συντέλεσε στή νέα άνοδο τής πάλης τών έργαζόμενων

321

μαζών τής Ούκρανίας, τής Λ€υκορωσίας, τών Βαλτικών χωρών ένάντια στούς κστακτητές καί στούς άστούς έθνικιστές. ' Ο Κόκκινος Στρατός έσπευσε σέ βοήθεια τών έξεγερμένων. Κάτω άπό τά χτυπήματα τών σοβιετικών στρατευμάτων καί τών παρτιζάνων οί αύστρογερμανοί κατακτητές έφευγαν εσπευσμένα άπό τήν Ούκρανία, άπό τή Λευκορωσία καί τίς Βαλτικές χώρες. Ά ρ χισ α ν νά δουλεύουν οί σοβιετικές κυβερνήσεις τής Ούκρανίας, τής Εσθονίας, τής Λεττονίας, τής Λιθουανίας καί τής Λευκορωσίας. Τό Συμβούλιο τών Επιτρόπων τοϋ Λαοΰ τής ΣΟ Σ ΔΡ άναγνώρισε τήν άνεξαρτησία τών νέων Μνικών σοβιετικών δημοκρατιών καί τούς έδοσε όλόπλευρη βοήθεια. ' Η ήττα όμως τής Γερμανίας είχε καί σοβαρά άρνητικά επακόλου­ θα: οί ιμπεριαλιστές τής Ά ν τά ν τ μπορούσαν νά χρησιμοποιήσουν τό στρατό τους ένάντια στή Σοβιετική δημοκρατία. Αποβίβασαν μεγάλα άγήματα στήν 'Οδησσό, στή Χερσώνα, στή Σεβαστούπολη, στό Νοβοροσίσκ. Στό Μούρμανσκ καί στόν Αρχά γγελο άποβιβάστηκαν πάνω άπό 40 χιλ. άγγλοι καί άμερικανοί στρατιώτες. ' Η ' Ιαπωνία καί οί ΕΠ Α ύπόγραψαν συμφωνία, πού σύμφωνα μ'αύτήν οΙ άμερικανοί καί οί ϊάπωνες θά άποβίβαζαν στήν Ά π ω Α να τολή άπό 10 χιλ. άνδρες. ’ Η ' Ιαπωνία, όμως, στήν πραγματικότητα άποβίβασε σχεδόν 100 χιλ. άνδρες. Ταυτόχρονα ή Ά ν τά ν τ πρότεινε στή Γερμανία νά διατηρήσει τά στρατεύματά της στίς κατεχόμενες περιοχές τής Ρωσίας. Οί γερμανοί ιμπεριαλιστές συμφώνησαν μέ προθυμία. Ό Λένιν, άναλύοντσς τήν Ιστορία τής Διεθνούς έπέμβασης στίς ύποθέσεις τής Σοβιετικής χώρας, έλεγε: «Τό πρώτο στάδιο, καί φυσικά τό πιό βολικό καί τό πιό εύκολο γιά τήν Ά ν τά ντ, ήταν ή άπόπειρά της νά ξεκάνει τή Σοβιετική Ρωσία μέ τή βοήθεια τών Γδιων τών δικών της στρατευμάτων» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 39ος, σελ. 389). Οί ιμπεριαλιστές δυνάμωσαν τή βοήθειά τους καί πρός τήν έσωτερική άντεπανάσταση. Οί έσέροι καί οί μενσεβίκοι άνοιξαν τό δρόμο γιά τήν έπιβολή άνοικτής στρατιωτικής δικτατορίας, σέ μιά σειρά περιοχές τής χώρας. Τό Νοέμβρη τοΰ 1918 στή Σιβηρία οί άγγλοι έπιδρομεΤς τοποθέτησαν «ύπατο κυβερνήτη» τής Ρωσίας τόν τσαρικό ναύαρχο Κολτσάκ. Στό Νότο ή Ά ν τά ν τ πέτυχε τή συνένωση τής στρατιάς τοΰ Ντόν καί τής ' Εθελοντικής στρατιάς κάτω άπό τή διοίκηση τοΰ τσαρικού στρατηγού Ντενίκιν, πού άρχισαν νά τόν έφοδιάζουν μέ πολεμικό ύλικό καί πολεμοφόδια. Ή Σοβιετική κυβέρνηση, διαμαρτυρήθηκε έπανειλημμένα ένάντια στήν έπέμβαση καί πρότεινε στίς δυνάμεις τής Ά ν τά ν τ τή σύναψη ειρήνης. Τό 6ο Έκτακτο Πανρωσικό Συνέδριο τών Σοβιέτ, πού έ γ·«« στίς άρχές τοΰ Νοέμβρη 1918, πρότεινε καί πάλι στίς κυβερνήσε πού πολεμούσαν ένάντια στή Σοβιετική Ρωσία, ν'άρχίσουν διαπραγ­ ματεύσεις εΙρήνης. ΟΙ έπιδρομεΤς, όμως, άγνόησαν τίς σοβιετικές

322

προτάσεις. 'Αποφάσισαν νάνατρέψ ουν μέ κάθε θυσία τή Σοβιετική έξουσία στή Ρωσία. Μπροστά στόν τρομερό αύτό κίνδυνο ό В. I. Λένιν έβαλε τό καθήκον νά δημιουργηθεϊ ένας στρατός άπό 3 εκατομμύρια άνδρες. Έπρεπε νά κατευθυνθοϋν άλες ο! δυνάμεις του Κόμματος, τής έργατικής τάξης, τών λαϊκών μαζών, όλοι οί πόροι τής χώρας γιά τή συντριβή τών έπιδρομέων καί τών λευκοφρουριτών. Γιά τό σκοπό αύτό στίς 30 τοϋ Νοέμβρη 1918 Ιδρύθηκε τό Συμβούλιο Έ ρ γα τοαγροτικής άμυνας μέ έπικεφαλής τόν В. I. Λένιν. Ή στρατιωτική κατάσταση άπαποϋσε τήν άναδιοργάνωση τής κομματικής δουλιάς, έτσι πού νά μπορεί τό Κόμμα νά κινητοποιεί σ ' όλη τήν έκταση τούς έργαζόμενους γιά τήν άπόκρουση τοϋ έχθροΰ. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα όλης τής ζωής καί δράσης τοΰ Κόμματος ήταν ό αύστηρότατος συγκεντρωτισμός καί ή σιδερένια πειθαρχία, ή ήρωική καί γεμάτη αύτοθυσία πάλη στό δνομα τής νίκης καί τής παγίωσης τής Σοβιετικής έξουσίας. Τό Κόμμα έκανε πολλές φορές έπιστράτευση τών κομμουνιστών καί τούς έστελνε στά μέτωπα τοΰ έμφυλίου πολέμου. Μεγάλη προσοχή δινόταν στήν ένίσχυση τών μετόπισθεν. Στίς 'Επιτροπές κυβερνείων καί νομών τοΰ Κόμματος δημιουργοΰνταν Τμήματα ειδικής άποστολής (ΤΕΙΑ) γιά τήν πάλη ένάντια στήν κατασκοπεία καί στά σαμποτάζ, γιά τήν περιφρούρηση τών έπιχειρή­ σεων, τών σιδηροδρόμων καί τών άποθηκών. Σημαντική θέση στή δουλιά τών κομματικών όργανώσεων κατείχε ή στρατιωτική έκπαίδευση τών μελών τοΰ κόμματος. ’ Ιδιαίτερη προσοχή τό Κόμμα έδινε στήν πολιτική διαφώτιση καί προπαγάνδα άνάμεσα στίς μάζες. Δυνάμωσε ή άτομική καί ή όμαδική διαφώτιση. Στούς στρατώνες, στά τμήματα τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ, στίς φάμπρικες καί στά έργοστάσια, σέ όρισμένα σπίτια τοποθετήθηκαν διαφωτιστές. Στίς περιοχές τοϋ μετώπου στέλνονταν άμαξοστοιχίες καί άτμόπλοια διαφώτισης καί προπαγάνδας τής ΠΚΕΕ μ'έπικεφαλής έπιφανή κομματικά καί διοικητικά στελέχη. Τήν άμαξοστοιχία «'Οχτωβριανή έπανάσταση», λογουχάρη, τήν καθοδηγούσε ό М. I. Καλίνιν. Στό άτμόπλοιο «'Ερυθρός 'Αστέρας» δούλευε ή Ν. Κ. Κρούπσκαγια. ΟΙ 'Επιτροπές κυβερνείων Βορόνεζ, Ταμπόφ, Ούφά, Τσαρίτσιν, Σιμπίρσκ, Ντόν, τοΰ Κόμματος όργάνωσαν τοπικές άμαξοστοιχίες, άτμόπλοια καί είδικά βαγόνια διαφώτισης καί προπαγάνδας. Διαδόθηκε πλατιά ή νέα μορφή μαζικής πολιτικής δουλιάς: οΙ συνδιασκέψεις τών έξωκομματικών, πού πολύ έκτίμησε ό В. I. Λένιν. Οί συνδιασκέψεις βοηθούσαν τό Κόμμα νά δυναμώσει τούς δεσμούς μέ τίς μάζες, ν ' άπαντά στίς έρωτήσεις τους, νά προωθεί τά καλύτερα στελέχη στόν κρατικό μηχανισμό. Ή μαζική πολιτική δουλιά τών κομματικών όργανώσεων έπαιζε τεράστιο ρόλο στήν κινητοποίηση τοΰ λαοΰ γιά τήν πάλη ένάντια στούς λευκοφρουρίτες καί στούς έπιδρομεϊς.

323

Τή Σοβιετική έξουσία τήν υποστήριζαν όλοι οΙ Εργαζόμενοι. Ά λ λα ξ α ν καί οί διαθέσεις τοΰ μεσαίου άγρότη. Ά φ ο ΰ δοκίμασε τίς φρικαλεότητες τής άντεπανάστασης, άφοΰ είδε πώς ή νίκη τών εχθρών όδηγεϊ στήν έπάνοδο τών τσιφλικάδων καί τήν άφαίρεση τής γής άπό τούς άγρότες, στήν άπώλεια τής άνεξαρτησίας τής χώρας, ό μεσαίος άγρότης στράφηκε άπότομα μέ τό μέρος τής Σοβιετικής έξουσίας. Οί μπολσεβίκοι πήραν ύπόψη τους τήν κατάσταση αύτή. Τό φθινόπωρο κιόλας τοΰ 1918 ό В. I. Λένιν κάλεσε τό Κόμμα νά περάσει άπό τό σύνθημα τής ούδετεροποίησης τοΰ μεσαίου άγρότη στή σταθερή συμμαχία μαζί του. Ή Σοβιετική χώρα διεξήγε τόν πόλεμο μόνη της ένάντια σέ ύπέρτερες εχθρικές δυνάμεις. Οί πόροι της ήταν πολύ έξαντλημένοι. Ό λ α αύτά έττέβαλλαν νά γίνουν όρισμένες άλλαγές στήν οίκονομική πολιτική τής Σοβιετικής έξουσίας. ' Ο πόλεμος άπαιτοΰσε νά ύποταχθεϊ όλόκληρη ή βιομηχανία στό καθήκον τής συντριβής τών έπιδρομέων καί τών λευκοφρουριτών. Ή Σοβιετική κυβέρνηση έθνικοποιοΰσε βήμα πρός βήμα όχι μόνο τή μεγάλη καί τή μεσαία, άλλά καί τή μικρή βιομηχανία. ' Η διεύθυνση τής βιομηχανίας έγινε αύστηρά συγκεντρωτική. Μεγάλη όξύτητα πήρε τό έπισιστικό πρόβλημα. Τόν 'Οχτώβρη τοΰ 1918>ψηφίστηκε ό νόμος γιά τήν έπιβολή φόρου σέ είδος στούς γεωργούς. Ά λ λ ά ό σκληρός πόλεμος δέν έπέτρεψε τήν έφαρμογή του. Έπρεπε νά Εφοδιάζεται άδιάκοπα ό Κόκκινος Στρατός καί νά σωθεί άπό τό θάνατο τής πείνας ή έργατική τάξη. Τό Γενάρη τοΰ 1919 ψηφίστηκε τό διάταγμα «Γιά τήν κατανομή άνάμεσα στά παραγωγικά κυβερνεία τών σιτηρών καί τής χορτονομής, πού πρόκειται νά έπιταχθοΰν καί νά τεθοΰν στή διάθεση τοΰ κράτους». Σύμφωνα μέ τό διάταγμα ή Σοβιετική έξουσία καθόριζε τήν ποσότητα σιτηρών καί χορτονομής, πού χρειαζόταν γιά τήν ικανοποίηση τών άναγκών τοΰ κράτους, ή όποία κατανεμόταν άνάμεσα στά παραγωγικά κυβερνεία γιά νά έπιταχθεϊ άπό τούς άγρότες μέ σταθερές τιμές. «... ' Εμείς, — έλεγε άργότερα ό Λένιν, — ήμασταν μέσα σ ' ένα πολιορκημένο φρούριο καί δέν μπορούσαμε νά κρατηθούμε διαφορετικά, παρά μέ τήν έφαρμογή τοΰ παρακρατήματος, δηλ. παίρνοντας όλα τά πλεονάσματα τών άγροτών, όσα κι άν ύπήρχαν παίρνοντας κάποτε όχι μόνο τά πλεονάσματα, άλλά καί κάμποσο άπό τά άναγκαία στόν άγρότη, μόνο καί μόνο γιά νά διατηρήσουμε άξιόμαχο τό στρατό- χαί νά μήν άφήσουμε τή βιομηχανία νά καταστραφεϊ έντελώς» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 43ος, σελ. 150). Ή καθιέρωση τοΰ παρακρατήματος ύπαγορευόταν άπό τά συμφέροντα ύπεράσπισης τοΰ προλεταριακού κράτους. Τά τρόφιμα παίρνονταν κυρίως άπό τούς κουλάκους. Καθιερώθηκε ή γενική υποχρεωτική έργασία. ' Εφαρμόστηκε ή άρχή: «Ό π ο ιο ς δέν δουλεύει δέν τρώει». ' Η έπιβολή στήν άστική τάξη τής ύποχρεωτικής χειρωνα­

324

κτικής έργασίας έδοσε τή δυνατότητα ν ’ άπασχοληθοΰν οΙ έργάτες σέ σπουδαιότερες έργασίες γιά τό μέτωπο. Έ τ σ ι διαμορφώθηκε ή οίκονομική πολιτική, πού πέρασε στήν Ιστορία μέ τήν όνομασία «πολεμικός κομμουνισμός». Τό πέρασμα στόν πολεμικό κομμουνισμό έγινε βαθμιαία, άρχίζοντας άπό τό καλοκαίρι τοΰ 1918, ώς τήν άνοιξη τοΰ 1919. Ό πολεμικός κομμουνισμός δέν άποτελοΰσε άναπόφευκτη φάση στήν έξέλιξη τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Είχε προσωρινό χαρακτήρα, τόν προκάλεσε ή ξένη στρατιωτική έπέμβαση καί ή έρείπωση τής χώρας. Σέ έκείνη τήν περίοδο ή πολπική αύτή ήταν ή μόνη δυνατή καί δικαιώθηκε άπόλυτα. Δέν θάταν όμως σωστό νά νομίζει κανείς ότι ό πολεμικός κομμουνισμός είναι καί ό δρόμος πρός τό σοσιαλισμό. ' Ο Λένιν, τονίζοντας άργότερα ότι ό πολεμικός κομμουνισμός πρέπει νά καταχωρηθεϊ στό ένεργητικό τής Σοβιετικής έξουσίας, έλεγε ταυτό­ χρονα: «Είναι, όμως, έξίσου άπαραίτητο νά ξέρουμε τόν πραγματικό βαθμό αύτής τής ύπηρεσίας. Ό «πολεμικός κομμουνισμός» έπιβλήθηκε άπό τόν πόλεμο καί τήν καταστροφή. Δέν ήταν καί δέν μπορούσε νά είναι πολιτική πού άνταποκρίνεται στά οίκονομικά προβλήματα τοΰ προλεταριάτου. "Ηταν ένα προσωρινό μέτρο» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 43ος, σελ. 220). Τά μέτρα τής κυβέρνησης καί τοΰ Κόμματος, ή γεμάτη αύτοθυσία ύποστήριξη τών μέτρων αύτών άπό τούς έργαζόμενους, έπέτρεψαν στόν Κόκκινο Στρατό νά άντιμετωπίσει τίς έπιθέσεις τών έπιδρομέων καί τών λευκοφρουριτών. Στά τέλη τοΰ 1918 περιπλέχτηκε ή κατάσταση στό Νότιο μέτωπο. ’ Η Κεντρική ’ Επιτροπή τοΰ Κόμματος, άφοΰ συζήτησε τό Νοέμβρη τήν κατάσταση πού δημιουργήθηκε, άποφάσισε νά τό ένισχύσει. Μέ έντολή τής ΚΕ τοϋ Κόμματος στάλθηκαν στό Νότιο μέτωπο έμπειρα στρατιωτικά καί πολιτικά στελέχη, νέες ένισχύσεις: ή έργατική Μεραρχία τής Μόσχας, τά τμήματα τής "Ινζα, τών Ούραλίων καί άλλα. Τό Δεκέμβρη κιόλας τοΰ 1918 κατόρθωσαν νά σταματήσουν τήν έπίθεση τών έπιδρομέων καί τών λευκοφρουριτών στό Νότο καί στίς άρχές τοΰ Γενάρη 1919 νά περάσουν σέ άντεπίθεση. Τά στρατεύματα τοΰ Νότιου μετώπου τσάκισαν τή στρατιά τοΰ Ντόν, πού τή διοικούσε ό Κρασνόφ. Πολλοί κοζάκοι, έπηρεασμένοι άπό τή διαφώτιση πού έκαναν οΙ μπολσεβίκοι καί άπό τίς άποτυχίες στό μέτωπο, έφευγαν γιά τά σπίτια τους. Γ ιά νά άποσπάσει δυνάμεις τοΰ Κόκκινου Στρστοΰ άπό τό Νότο ή Ά ν τά ν τ έπιχείρησε χτύπημα στό Βορά. Ό Κολτσάκ μετέφερε σημαντικές δυνάμεις στό Βόρειο τομέα τοΰ Ανατολικού μετώπου, ώστε κοντά στήν περιοχή Πέρμ-Κότλας νά συνενωθεί μέ τά άγγλικά καί τά άμερικανικά τμήματα καί νά τραβήξουν σέ ένιαϊο μέτωπο ένάντια στή Μόσχα. ΟΙ λευκοφρουρίτες κατόρθωσαν νά νικήσουν τήν

325

3η σοβιετική στρατιά καί στά τέλη τοϋ Δεκέμβρη 1918 νά καταλά βουν τό Πέρμ. Ό έχθρός, όμως, δέν κατόρθωσε νά πραγματοποιήσει τό σχέδιό του. Τά σοβιετικά στρατεύματα καταπόνησαν στίς μάχες τά τμήματα τών λευκοφρουριτών. Μέ τά μέτρα πού πήρε ή ΚΕ τοϋ Κόμματος, ή 3η στρατιά, τό Γενάρη ήδη τοϋ 1919, μπόρεσε νά περάσει στήν έπί­ θεση. Γιά τή βελτίωση τής μαχητικής Ικανότητας αύτής τής στρατιάς έπαιξε μεγάλο ρόλο ή Κομματική έξεταστική έπιτροπή τής ΚΕ τοΰ ΚΚΡ (μπ), πού άποτελοΰνταν άπό τόν φ. Ε. Τζερτζίνσκι καί τόν I. Β. Στάλιν, ή όποία πήρε μέτρα γιά τήν έξάλειψη τών άδυναμιών, πού άποκαλύφθηκαν στήν όργάνωση τών στρατευμάτων τοΰ 'Ανατολικού μετώ­ που. Μέ έπιτυχία έπιτίθονταν τά σοβιετικά στρατεύματα καί στούς άλλους τομείς τοΰ ' Ανατολικού Μετώπου. Τό Δεκέμβρη τοΰ 1918 άπελευθερώθηκε ή Ούφά. Τό Γενάρη τοϋ 1919 άπελευθερώθηκε τό Όρενμπούργκ μέ ταυτόχρονο χτύπημα τών σοβιετικών στρατευμά­ των άπό τή Δύση καί άπό τό Τουρκεστάν. Στό νότιο τομέα ό Κόκκινος Στρατός μπήκε στό Οΰράλσκ. Ό Κόκκινος Στρατός συνέχιζε παντού τήν έπίθεση. Τά στρατεύ­ ματα τών Ιμπεριαλιστών έχαναν τήν μαχητική τους Ικανότητα. Είχαν σταλεί στή Ρωσία μέ τό πρόσχημα νά συνεχίσουν τόν πόλεμο ένάντια στούς γερμανούς. ΟΙ φαντάροι, όμως, πού δέν άντάμωναν έκεί κανέναν γερμανό, άρχισαν νά καταλαβαίνουν τήν άπάτη. Είδαν πώς στή Ρωσία ή έξουσία βρίσκεται στά χέρια τοΰ λαοϋ, πώς οΙ έργάτες καί οΙ άγρότες χτίζουν μιά νέα κοινωνία, πού δέν γνωρίζει τήν έκμετάλλευση. Μεγάλο ρόλο σ ’ αύτό έπαιξε ή δουλιά τών κομμουνι­ στών στά μετόπισθεν τοΰ έχθροΰ. ' Η ΚΕ καί οΙ τοπικές έπιτροπές τοϋ Κόμματος έδιναν πολύ προσοχή στήν όργάνωση τής παράνομης κομματικής δουλιάς. Τή δουλιά στό Ντόν καί στό Κουμπάν τήν καθοδηγούσε τό Γραφείο τής ΚΕ τοΰ ΚΚ Ούκρανίας (μπ), πού βρισκόταν πέρα άπό τό μέτωπο*. "Ενα πλατύ δίχτυ παράνομων κομματικών όργανώσεων δροϋσε στή Σιβηρία, πού τό καθοδηγούσε τό Γραφείο Σιβηρίας τής ΚΕ τοϋ ΚΚΡ (μπ). Παράνομες όργανώσεις δούλευαν δχι μόνο άνάμεσα στόν πληθυσμό, άλλά καί στά στρατεύ­ ματα τών έπιδρομέων. Στήν 'Ο δησσό ή 'Επιτροπή περιοχής τοΰ Κόμματος, πού τήν καθοδηγούσε ό γενναίος μπολσεβίκος I. φ. Σμιρνόφ (ψευδώνυμο τής παρανομίας ήταν Νικολάι Λάστοτσκιν), σχημάτισε τήν «Έπ ιτροπή τών ξένων» γιά νά κάνει διαφωτιστική δουλιά άνάμεσα στούς στρατιώτες τών έπιδρομέων. Πολλοί κομμου­ νιστές, άνάμεσα στούς όποιους ό I. φ. Σμιρνόφ, ή γαλλίδα Ζάν Λαμπούρμπ καί άλλοι, έπεσαν άπό τό χέρι τών δήμιων έπιδρομέων. ' Η δουλιά τοΰ Κόμματος τών μπολσεβίκων στά μετόπισθεν τοΰ έχθροΰ έδοσε τούς καρπούς της. Στό γαλλικό στόλο τής Μαύρης θάλλασας ξέσπασε έξέγερση. Μέσα στά στρατεύματα άρχισε άνα* Στήν κστίχόμίνη Ούκρανία. Σημ. μετ.

326

βρασμός: οΐ στρατιώτες άπαιτοΰσαν νά γυρίσουν στά σπίτια τους. Τήν άνοιξη τοΰ 1919 οί Επιδρομείς άναγκάστηκαν νά έγκαταλείψουν μιά σειρά περιοχές τής Σοβιετικής χώρας. « ' Η νίκη αύτή πού κερδίσαμε, — έλεγε ό Λένιν — άναγκάζοντάς τους νά άποσύρουν τά άγγλικά καί τά γαλλικά στρατεύματα, ήταν ή κυριότερη νίκη πού κερδίσαμε ένάντια στήν Ά ντά ντ. Τής άποσπάσαμε τούς στρατιώτες της» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 39ος, σελ. 391).

3. ‘ Η ίδ ρυσ η τής III, τής Κ ομμο υνιστική ς Διεθνούς. Τ ό 8ο Σ υνέδριο το ϋ Κόμματος. Τ ό δεύτερο Π ρόγρ α μ μα τοϋ Κ όμματος Μεγάλη ένίσχυση γιά τή Σοβιετική έξουσία άποτέλεσε ή έπανα­ στατική άνοδος στή Δυτική Εύρώπη. Σέ πολλές καπιταλιστικές χώρες οί μαζικές άπεργίες τών έργατών μετατρέπονταν σέ ένοπλες συγκρού­ σεις μέ τήν άστική τάξη. Στήν Ούγγαρία καί τή Βαυαρία τήν άνοιξη τοΰ 1919 έμφανίστηκαν σοβιετικές δημοκρατίες. "Αρχισε ν'άνα πτύσσεται ό έθνικοαπελευθερωτικός άγώνας τών άποικιακών λαών. Ή 'Οχτωβριανή έπανάσταση άλλαξε ριζικά τήν κατάσταση στό διεθνές έργατικό κίνημα. Ή πάλη γιά τήν ίδρυση τής III Διεθνούς μπήκε σέ νέα φάση. Τό Γενάρη τοΰ 1918 στήν Πετρούπολη έγινε σύσκεψη τών άριστερών όμάδων τών σοσιαλιστικών κομμάτων, πού άποφάσισαν νά συγκαλέσουν διεθνή συνδιάσκεψη τών διεθνιστών. Στή διάρκεια τοΰ 1918 σέ μιά σειρά χώρες έμφανίστηκαν κομμουνι­ στικά κόμματα.' Τέλη τοΰ Δεκέμβρη 1918 — άρχές τοΰ Γενάρη 1919 έγινε τό ιδρυτικό συνέδριο τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος τής Γερμανίας. 'Ιδρυτές του ήταν οΙ έξέχοντες παράγοντες τοΰ γερμανικού καί τοΰ διεθνούς έργατικοΰ κινήματος Κ. Λήμπκνεχτ, Ρ. Λούξεμπουργκ, φ. Μέρινγκ καί Β. Πίκ. Ό Λήμπκνεχτ καί ή Λούξεμπουργκ ύστερα άπό λίγο δολοφονήθηκαν άγρια άπό τούς μισθοφόρους τοΰ γερμανικού Ιμπεριαλισμού. Ιδρύθηκαν κομμουνιστικά κόμματα στήν Α ρ γε ν τι­ νή, στή φιλλανδία, στήν Αύστρία, στήν Ούγγαρία, στήν Πολωνία. Σέ πολλές καππαλιστικές χώρες σχηματίστηκαν κομμουνιστικές όμάδες καί άριστερές σοσιαλιστικές όργανώσεις. "Εγινε, έπιτέλους, δυνατό νά πραγματοποιηθεί τό καθήκον, πού έβαλε ό В. I. Λένιν, νά δημιουργηθεϊ ή III, ή Κομμουνιστική Διεθνής. Τό Γενάρη τοΰ 1919 στήν Πετρούπολη έγινε σύσκεψη άντιπροσώπων τών διεθνιστών. Μέ πρόταση τοΰ Λένιν ή σύσκεψη άπευθύνθηκε πρός τά Κομμουνιστικά κόμματα καί τίς άριστερές σοσιαλιστικές όμάδες μέ τήν έκκληση νά πάρουν μέρος στό Ιδρυτικό συνέδριο τής Κομμουνιστικής Διεθνούς. Στίς άρχές τοΰ Μάρτη 1919 στή Μόσχα συγκεντρώθηκαν άντιπρόσωποι άπό 30 Κομμουνιστικά κόμματα καί άριστερές σοσια­

327

λιστικές όργανώσεις. Τό συνέδριο τό διεύθυνε ό άρχηγός τοΰ παγκόσμιου προλεταριάτου В. I. Λένιν. Τό 1ο Συνέδριο τών Κομμου­ νιστικών κομμάτων Γδρυσε τήν III, τήν Κομμουνιστική Διεθνή, ένέκρινε τίς θέσεις τοΰ Λένιν γιά τήν άστική δημοκρατία καί τή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου, έπικύρωσε τήν πλατφόρμα τής Κομμουνιστικής Διεθνοΰς καί άπεύθυνε διακήρυξη στούς προλετά­ ριους όλου τού κόσμου, πού τούς καλοΰσε νά παλαίψουν άποφασιστικά γιά τήν προλεταριακή δικτατορία, γιά τή νίκη τών Σοβιέτ σ ' όλες τίς χώρες. ’ Η ίδρυση τής Κομμουνιστικής Διεθνοΰς ήταν μιά μεγάλη νίκη τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ ένάντια στόν σοσιαλρεφορμισμό. Ό λ ε ς οΙ καλύτερες έπαναστατικές δυνάμεις τού διεθνούς προλετα­ ριάτου συσπειρώθηκαν κάτω άπό τή σημαία τοΰ κομμουνιστικού διεθνισμού. Στίς 18 μέ 23 τοΰ Μάρτη 1919 έγινε τό 8ο Συνέδριο τού ΚΚΡ (μπ), πού έκπροσωποΰσε πάνω άπό 300 χιλ. μέλη τοΰ Κόμματος. Τό συνέδριο συζήτησε τή λογοδοσία τής Κεντρικής 'Επιτροπής, τό σχέδιο προγράμματος τοϋ ΚΚΡ (μπ), τή στρατιωτική κατάσταση καί τή στρατιωτική πολιτική, τή δουλιά στό χωριό καί διάφορα όργανωτικά ζητήματα. Τό 8ο Συνέδριο ψήφισε τό νέο. τό δεύτερο Πρόγραμμα τού Κόμματος, πού τό είχε έπεξεργαστεϊ ό В. I. Λένιν. Τό πρόγραμμα αύτό συνόψιζε τά συμπεράσματα τοΰ περασμένου σταδίου τού παγκό­ σμιου άπελευθερωτικοΰ κινήματος τοΰ προλεταριάτου. Μέ τήν έγκαθίδρυση τής δικτατορίας του προλεταριάτου στή Σοβιετική χώρα έκπληρώθηκε τό βασικό καθήκον, πού έβαζε τό πρώτο Πρόγραμμα τοΰ Κόμματος. Μπροστά στό Κόμμα έμπαιναν καινούργια καθήκοντα: ή έδραίωση τοΰ κράτους τής δικτατορίας τής έργατικής τάξης, ή οίκοδόμηση τής σοσιαλιστικής κοινωνίας. Στό νέο Πρόγραμμα δινό­ ταν μαρξιστική-λενινιστική άνάλυση τοΰ προμονοπωλιακοϋ καπιτα­ λισμού, πού περιέχονταν καί στό πρώτο Πρόγραμμα τού ΣΔΕΚΡ, καθώς έπίσης δινόταν άνάλυση τοΰ άνώτατου σταδίου καπιταλι­ σμού, τοΰ Ιμπεριαλισμού, καί θεμελιωνόταν τό γεγονός ότι ή ' Οχτωβριανή σοσιαλιστική έπανάσταση στή Ρωσία ήταν άναπόφευκτη καί νομοτελειακή. Τό νέο Πρόγραμμα καθόριζε τά καθήκοντα τοΰ Κόμματος σ 'ό λη τή μεταβατική περίοδο άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό. Στό Πρόγραμμα περιγράφονταν πλατιά τά χαρακτηριστικά γνωρίσματα τής σοβιετικής δημοκρατίας σάν δημοκρατίας άνώτερου τύπου καί άποκαλύπτονταν ή ταξική φύση καί ή ψευτιά τής άστικής δημοκρα­ τίας. Στόν οίκονομικό τομέα τό νέο Πρόγραμμα θεωρούσε πώς τό κύριο κι άποφασιστικό, τό καθοριστικό στήν όλη οίκονομική πολιτική τής Σοβιετικής έξουσίας, είναι ή όλόπλευρη άνάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμεων τής χώρας. Διατυπωνόταν ή άπαίτηση νά όλοκληρωθεϊ ή άπαλλοτρίωση τής άστικής τάξης, νά μετατραπούν τά μέσα παραγω­

328

γής καί κυκλοφορίας σέ παλλαϊκή Ιδιοκτησία, νά ένωθεϊ δλη ή οικονομική δράση τής χώρας σ'ένα ενιαίο γενικό κρατικό σχέδιο. Σχετικά μέ τή μικρή τοπική βιομηχανία καί βιοτεχνία τό Πρόγραμμα πρόβλεπε νά συνεχιστεί ή άργάνωσή τους σέ συνεταιρισμούς,νά ένισχύονται οίκονομικά άπό τό κράτος, νά συμπεριληφθοΰν στό γενικό σχέδιο έφοδιασμοΰ μέ πρώτες ύλες καί καύσιμα. Ό λ α αύτά θά διευκόλυναν τό πέρασμά τους στήν άνώτερη, μεγάλη έκμηχανισμένη βιομηχανία. Τό Πρόγραμμα τόνιζε δτι ό σοσιαλιστικός τρόπος παραγωγής μπορεϊ νά σταθεροποιηθεί μόνο πάνω στή βάση τής συντροφικής πειθαρχίας τών έργαζομένων, τής μέγιστης αυτενέργει­ άς τους, τής έπίγνωσης τής εύθύνης καί τοϋ άμοιβαίου έλέγχου πάνω στήν παραγωγικότητα τής έργασίας τους. Στή δουλιά γιά τή δημιουρ­ γία μιάς νέας, σοσιαλιστικής πειθαρχίας, βασικό ρόλο έπρεπε νά παίξουν τά συνδικάτα. Τό πρόγραμμα πρόβλεπε τήν πλατιά άνάπτυξη τής έπιστήμης καί τή στενή έπαφή της μέ τήν παραγωγή, τή χρησιμοποίηση τών άστών ειδικών κάτω άπό τόν έλεγχο τής Σοβιε­ τικής έξουσίας. Στόν τομέα τής άγροτικής οικονομίας τό Πρόγραμμα συνιστοΰσε τήν έφαρμογή μέτρων πού άπόβλεπαν στήν όργάνωση τής μεγάλης σοσιαλιστικής γεωργίας: 1) τή δημιουργία σοβχόζ· 2) τή δημιουργία καί τήν ύποστήριξη τών κοινοτήτων καί συντροφιών γιά τή συλλογική καλλιέργεια τής γής· 3) τή σπορά άπό τό κράτος δλων τών άκαλλιέργητων έκτάσεων 4) τήν κινητοποίηση δλων τών γεωπονικών δυνάμεων γιά τή βελτίωση τής άγροτικής καλλιέργειας· 5) τήν ύποστήριξη τών άγροτικών κομμουνών, πού εϊναι άπόλυτα εθελοντι­ κές ένώσεις τών γεωργών γιά τή δημιουργία μεγάλου κοινωνικού νοικοκυριού. Παίρνοντας ύπόψη πώς τά μικρά άτομικά άγροτικά νοικοκυριά θά ύπάρχουν άκόμη γιά πολύν καιρό, τό Κόμμα θεώρησε άπαραίτητο νά έπιδιώξει τήν αύξηση τής παραγωγικότητάς τους, έφοδιάζοντάς τα μέ σπόρο άριστης ποιότητας καί λιπάσματα, διαδίδοντας τίς γεωπονικές γνώσεις, επισκευάζοντας τά έργαλεϊα τους σέ συνεργεία τών Σοβιέτ, άργανώνοντας κέντρα γιά νοίκιασμα εργαλείων καί πειραματικούς σταθμούς, κάνοντας έγγειοβελτιωτικά έργα κτλ. Καθορίζονταν συγκεκριμένα μέτρα στόν τομέα τής προστασίας τής έργασίας καί τών κοινωνικών άσφαλίσεων, στό στεγαστικό ζήτημα, στόν τομέα τής προστασίας τής ύγείας τοΰ λαοΰ, στή λαϊκή παιδεία. Κατά τή συζήτηση τοΰ Προγράμματος ό Μπουχάριν καί ό Πιατακόφ δέν ήθελαν νά μπεϊ στό Πρόγραμμα ό χαρακτηρισμός τοΰ προμονοπωλιακοΰ καπιταλισμού καί τής άπλής έμπορευματικής οικονομίας. ' Η έκδήλωσή τους ήταν, ούσιαστικά, συνέχιση τής πάλης τους ένάντια στή λενινιστική θεωρία τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Θεωροΰσαν πώς ό ιμπεριαλισμός δέν άποτελεϊ στάδιο τής έξέλιξης τοΰ καππαλισμοΰ, άλλά Ιδιαίτερο κοινωνικο-οΐκονομικό σύστημα. Ό

329

Μπουχάριν καί οί όπαόοί του Ελεγαν πώς ό ιμπεριαλισμός δέν συμβιβάζεται μέ τίς προμονοπωλιακές μορφές οίκονομίας. Α π 'α ύ τ ή τήν άντιλενινιστική θεωρία τοΰ «καθαροΰ Ιμπεριαλισμού» έβγαινε τό συμπέρασμα πώς στήν έποχή τοΰ Ιμπεριαλισμού εϊναι πραγματο­ ποιήσιμη μόνο μιά «καθαρά» προλεταριακή έπανάσταση, στήν όποία τό προλεταριάτο μόνο του βρίσκεται άντιμέτωπο μέ τήν άστική τάξη, καί δέν ύπάρχουν ούτε άντιφεουδαρχικά κινήματα, οΰτε έθνικοαπελευθερωτικοί πόλεμοι. Ό Μπουχάριν καί ό Πιατακόφ ξεκινούσαν άπό τή μενσεβίκικη-τροτσκιστική άρνηση τοΰ ρόλου τής άγροτιάς στή σοσιαλιστική έπανάσταση, στήν οικοδόμηση τού σοσιαλισμού. Ή θέση αύτή σήμαινε στήν πράξη στέρηση τοΰ προλεταριάτου άπό τούς συμμάχους του, άρνηση σέ τελευτία άνάλυση τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. Ό В. I. Λένιν τάχθηκε κατά τοΰ Μπουχάριν καί τών όπαδών του κι έδειξε πόσο επιζήμια άπό πολιτική άποψη είναι ή πρόταση τοΰ Μπουχάριν. «Καθαρός ιμπεριαλισμός — έλεγε ό Λένιν — χωρίς τήν κύρια βάση τοΰ καπιταλισμού δέν ύπήρξε ποτέ, δέν ύπάρχει πουθενά καί ποτέ δέν πρόκειται νά ύ π ά ρ ξ ει»(Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 38ος, σελ. 151). Σοβαρές διαφωνίες προκάλεσε κατά τή συζήτηση τοΰ Προγράμ­ ματος τό Φνικό ζήτημα. Ό Μπουχάριν κι ό Πιατακόφ άντιτάχθηκαν στήν άναγνώριση τοΰ δικαιώματος αυτοδιάθεσης τών έθνών μέχρι κρατικού άποχωρισμού. Ό Λένιν, ξεσκεπάζοντας αύτή τήν άντιμπολσεβίκικη πρόταση, έδειξε πόσο όλέθριες συνέπειες μπορεϊ νά έχει ή πρόταση αύτή. Τό Κόμμα καί ή Σοβιετική έξουσία μέ τή σωστή τους έθνική πολιτική ύπερνικοΰσαν τή δυσπιστία τών έθνών, πού είχε καλλιεργήσει ή άποικιακή καταπίεση τών τσιφλικάδων καί τής άστικής τάξης, κι έβαλαν τίς βάσεις τής φιλίας τών λαών. Ή πρόταση τοΰ Μπουχάριν καί τοΰ Πιατακόφ θά προκαλοΰσε ξανά τή δυσπιστία τών Φνών. Ή πρόταση αύτή θά έβλαπτε καί τό διεθνές κύρος τής Σοβιετικής χώρας, γιατί οί ιμπεριαλιστές θ ' άρχισαν νά διαδίνουν τή συκοφαντία ότι τάχα στή Σοβιετική Ένω σ η έπαναφέρεται ή παλιά, καταπιεστική καί κατακτητική έθνική πολιτική. «Καί άπό τήν άποψη τής άρνησης τής άρχής τής αύτοδιάθεσης τών έθνών, — έλεγε ό Λένιν — έκεϊ μπορεϊ νά καταλήξει... Δέν έπιτρέπεται νά μήν άναγνωρίζεις αύτό πού ύπάρχει: αύτό μόνο του θά σέ άναγκάσει νά τό άναγνωρίσεις. ’ Ο διαχωρισμός τοΰ προλεταριάτου καί τής άστικής τάξης άκολουθεί στίς διάφορες χώρες τό δικό του δρόμο. Στό δρόμο αύτό πρέπει νά ένεργοΰμε πολύ προσεκτικά. 'Ιδιαίτερα πρέπει νά είμαστε προσεκτικοί άπέναντι στά διάφορα έθνη, γιατί δέν ύπάρχει χειρότερο πράγμα άπό τή δυσπιστία ένός έθνους» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 38ος, σελ. 161). Τό συνέδριο άπέριψε τίς άντιλενινιστικές προτάσεις γιά τό 330

χαρακτήρα τοϋ ιμπεριαλισμού καί γιά τό Εθνικό ζήτημα, κι Επικύρωσε τό λενινιστικό Πρόγραμμα τοϋ Κόμματος. Στό Πρόγραμμα δινόταν χαρακτηρισμός τής Εποχής πού άρχισε σάν άποτέλεσμα τής Μεγάλης Όχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης καί τής διάταξης τών ταξικών δυνάμεων στόν παγκόσμιο στίβο, τοΰ προλεταριακού κρά­ τους, σάν κράτους νέου τύπου, τών βασικών νομοτελειών τοΰ περάσματος άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό. Αύτό ήταν τό πρώτο στήν παγκόσμια Ιστορία Πρόγραμμα οικοδόμησης τής σοσια­ λιστικής κοινωνίας. Έ ν α άπό τά σπουδαιότερα προβλήματα τοΰ συνεδρίου ήταν τό ζήτημα τής στάσης άπέναντι στό μεσαίο άγρότη. ΕΙσήγηση πάνω στό ζήτημα αύτό έκανε ό В. I. Λένιν. Ό Λένιν διακήρυξε τήν πολιτική τής σταθερής συμμαχίας μέ τό μεσαίο άγρότη. Ή 'Οχτωβριανή έπανά­ σταση είχε σάν άποτέλεσμα νά γίνει ό μεσαίος άγρότης τό πιό πολυάριθμο στρώμα τής άγροτιας. 'Απέναντί του χρειαζόταν νά τηρηθεί μιά Ιδιαίτερη στάση. ΟΙ τσιφλικάδες κι οΙ καπιταλιστές άπαλλοτριώνονταν Εντελώς κι άπέναντι στούς κουλάκους Εφαρμοζό­ ταν ή πολιτική τής κατάπνιξης τής άντίστασής τους, άπέναντι, όμως στή μεσαία άγροτιά δέν έπιτρεπόταν καμιά βία. Μ ’ αύτή πρέπει νά ζεϊ κανείς μονιασμένα, νά κατακτηθεί ή Εμπιστοσύνη της, νά ύπερνικηθοΰν οΙ ταλαντεύσεις της καί νά τραβηχτεί στή σοσιαλιστική οίκοδόμηση. « Ή βία άπέναντι στή μεσαία άγροτιά, - έλεγε ό Λένιν, — άποτελεϊ τή μεγαλύτερη ζημιά» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 38ος, σελ. 200). Στά πρώτα χρόνια τής ύπαρξης τής Σοβιετικής δημοκρα­ τίας, όταν ό μεσαίος άγρότης ταλαντευόταν, ή πολιτική τής ούδετεροποίησης τής μεσαίας άγροτιας ήταν ή μόνη σωστή. Στίς νέες όμως συνθήκες, όταν ή πρώτη έφοδος τής άντεπανάστασης είχε άποκρουστεί, όταν ή έξουσία τών Σοβιέτ είχε στερεωθεί καί έκπληρώνονταν καθήκοντα σοσιαλιστικής οίκοδόμησης, ή πολιτική τής ούδετεροποίησης ήταν πιά ξεπερασμένη. ’ Ο μεσαίος άγρότης στράφηκε μέ τό μέρος τής Σοβιετικής έξουσίας. Έπρεπε νά τραβηχτεί ό μεσαίος άγρότης γιά νά πάρει μέρος στή δημιουργία τής σοσιαλιστικής κοινωνίας. ' Ο σοσιαλισμός μπορούσε νά χτιστεί μόνο σέ συμμαχία μέ τό μεσαίο άγρότη, — τή βασική μάζα τής άγροτιας έκείνου τοΰ καιροΰ. «Μπήκαμε — έλεγε ό В. I. Λένιν — σ'ένα τέτιο στάδιο οικοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού, πού πρέπει νά έπεξεργαστούμε συγκεκριμένα, λεπτομερειακά τούς βασικούς κανόνες καί όδηγίες, πού έχουν έλεγχθεϊ μέ τήν πείρα τής δουλιάς στό χωριό, καί πού πρέπει νά έχουμε γιά όδηγό μας, ώστε σχετικά μέ τό μεσαίο άγρότη ν ' άκολουθήσουμε πολιτική σταθερής συμμαχίας...» ( σ τ ό Γ δ ι ο, σελ. 129). Πάνω στήν είσήγηση τού В. I. Λένιν τό συνέδριο ψήφισε άπόφαση γιά τό πέρασμα στήν πολιτική τής σταθερής συμμαχίας μέ τή μεσαία άγροτιά, μέ ταυτόχρονο στήριγμα στή φτωχολογιά γιά τήν πάλη

331

ένάντια στούς κουλάκους, γιά τήν πάλη ένάντια σ'δλους τούς ταξικούς έχθρούς τής Σοβιετικής έξουσίας, γιά τήν οίκοδόμηση τού σοσιαλισμού. Τό συνέδριο άξίωσε άπ'δλα τά κομματικά καί διοικη­ τικά στελέχη νά προσέξουν τίς άνάγκες τού μεσαίου άγρότη, νά ξέρουν νά τόν διακρίνουν άπό τόν κουλάκο, νά συνεχίσουν τήν άδιάλλακτη πάλη ένάντια στόν κουλάκο, νά τραβούν βαθμιαία καί μεθοδικά τό μεσαίο άγρότη στήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμοΰ, κάνοντάς του παραχωρήσεις στόν καθορισμό τών τρόπων έφαρμογής τών σοσιαλιστικών μετασχηματισμών. Ό В. I. Λένιν, διατύπωσε ώςέξήςτή σημασία τοΰ περάσματος στή συμμαχία τοϋ προλεταριάτου μέ τή μεσαία άγροτιά: « Ή δικτατορία του προλεταριάτου είναι μιά είδική μορφή ταξικής συμμαχίας τοϋ προλεταριάτου, πού είναι ή πρωτοπορία τών έργαζομένων, μέ τά πολυάριθμα μή προλεταριακά στρώματα τών έργαζομένων (μικροαστοί, μικρονοικοκυραίοι, άγροτιά, διανό­ ηση κτλ.) είτε μέ τήν πλειοψηφία τους, συμμαχίας ένάντια στό κεφάλαιο, συμμαχίας γιά τήν πλήρη άνατροπή τοΰ κεφαλαίου, τήν πλήρη συντριβή τής άντίστασης τής άστικής τάξης καί τών προσπαθειών της γιά παλινόρθωση, συμμαχίας γιά τήν τελική δημιουργία καί έδραίωση τοΰ σοσιαλισμοΰ» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 38ος, σελ. 377). Ό В. /. Λένιν πλούτισε τή θεωρία τής δικτατορίας той προλεταριά­ του, άνάπτυξε παραπέρα τή θεωρία καί τήν πολιτική той Κόμματος στό άγροτικό ζήτημα. ' Η άπόφαση τοΰ συνεδρίου γιά τή συμμαχία μέ τό μεσαίο άγρότη, μέ τίς βασικές μάζες τής άγροτιάς, έπαιξε τεράστιο ρόλο γιά τή συσπείρωση όλων τών έργαζόμενων στήν πάλη ένάντια στούς έπιδρομεϊς καί στούς λευκοφρουρίτες, γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού. ’ Ο Λένιν, μιλώντας γιά τήν άποκατάσταση τής συμμα­ χίας μέ τό μεσαίο άγρότη. ύπογράμμισε στό συνέδριο πώς «τό καθήκον αύτό θά τό έκπληρώσουμε καί τότε ό σοσιαλισμός θά γίνει έντελώς άκατανίκητος» ( σ τ ό Γ δ ι ο , σελ. 205). Μεγάλο μέρος τών έργασιών τοΰ συνεδρίου άφιερώθηκε στό στρατιωτικό ζήτημα. Παρ'όλο πού ή χώρα κατόρθωσε ν ’ άποκρούσει τή λυσσασμένη έφοδο άπ’ δλες τίς πλευρές, ώστόσο ό κίνδυνος νέων έκστρατειών τής ' Αντάντ δέν είχε έκλείψει. ’ Απεναντίας, τό συνέδριο είχε στή διάθεσή του στοιχεία γιά μιά νέα έπίθεση τών έπιδρομέων καί τών λευκοφρουριτών άπό τήν 'Ανατολή. Στό συνέδριο έμφανίστηκε ή λεγάμενη «στρατιωτική άντιπολίτευση». Σ'α ύτή άνήκαν μερικοί πρώην «άριστεροΙ κομμουνιστές», πού πήραν θέση ένάντια στήν πολιτική τοΰ Κόμματος καί στό στρατιωτικό ζήτημα. Στήν άντιπολίτευση αύτή ύπήρχαν καί άνθρωποι, πού δέν είχαν καμιά σχέση μ'αύτούς. Ή άντιπολίτευση πήρε θέση ένάντια στήν έπιβολή σιδερένιας πειθαρχίας στό στρατό, ένάντια στή χρησι­ μοποίηση τής πείρας τών παλιών στρατιωτικών είδικών. Ζητούσε νά

332

διατηρηθούν οΙ παρτιζάνικες μέθοδες διοίκησης τοΰ στρατοΰ καί διεξαγωγής τοΰ πολέμου. Ή «στρατιωτική άντιπολίτευση» ύπεράσπιζε λαθεμένες άπόψεις έπίσης καί πάνω στά ζητήματα τής κομματικής δουλιάς στό στρατό. Πρότεινε νά διευρυνθοϋν τά δικαιώματα τών κομματικών όργανώσεων βάσης στό στρατό, νά δοθεϊ σ'αυτές τό δικαίωμα νά καθοδη­ γούν όλη τή μαχητική δράση, νά καταργηθοΰν τά πολιτικά όργανα, νά συγκροτηθούν κομματικές έπιτροπές στό στρατό. Ή «στρατιωτική άντιπολίτευση» μετάφερε μηχανικά τήν πείρα τής κομματικής δουλιάς τής περιόδου πού ό Κόκκινος Στρατός οίκοδομοΰνταν πάνω σέ έθελοντική βάση, τής περιόδου τών άντάρτικων τμημάτων καί τών μέ βάση τή γεωγραφική άρχή όργανώσεων, στίς συνθήκες τοΰ τακτικού στρατοΰ, πού οίκοδομοΰνταν πάνω στήν άρχή τής αύστηρής συγκεντροποίησης καί τής σιδερένιας πειθαρχίας. Οί προτάσεις της δέν όδηγοϋσαν στό δυνάμωμα, άλλά στήν έξασθένιση τής πολεμικής δύναμης τοΰ στρατοΰ. ΟΙ άντιπρόσωποι, άπορίπτσντας τίς προτάσεις τής «στρατιωτικής άντιπολίτευσης», διαμαρτυρήθηκαν ταυτόχρονα καί ένάντια στή γραμμή τοΰ Τρότσκι, πού περιφρονοΰσε τήν κομματική καθοδήγηση στό στρατό, είχε τυφλή έμπιστοσύνη στούς παλιούς στρατιωτικούς είδικούς, άνάμεσα στούς όποίους ύπήρχαν καί φανεροί προδότες. Οί άντιπρόσωποι τάχθηκαν ένάντια στή γενική έπιστράτευση χωρίς ταξική έπιλογή, πράγμα πού συχνά είχε σάν άποτέλεσμα τήν πολιτική άστάθεια όρισμένων τμημάτων. Ό В. I. Λένιν καταφέρθηκε μέ δριμύτητα ένάντια στήν «στρατιω­ τική άντιπολίτευση». Παρατήρησε ότι ή ΚΕ τοΰ Κόμματος λύνει όλα τά σοβαρά στρατιωτικά ζητήματα, παίρνει τίς άνάλογες άποφάσεις κι έλέγχει τήν έφαρμογή τους. Ό Λένιν, μιλώντας γιά τόν άπαράμιλλο ήρωισμό τών ύπερασπιστών τοΰ Τσαρίτσιν τό 1918, τόνισε καί τά λάθη τής διοίκησης τής 10ης στρατιάς: τήν περιφρονητική στάση άπέναντι στός στρατιωτικούς είδικούς, τήν έλλειψη πάλης ένάντια στό άντάρτικο πνεύμα, πού όδήγησαν σέ μεγάλες άπώλειες. Ό Λένιν έλεγε πώς χωρίς σιδερένια στρατιωτική πειθαρχία δέν μπορεϊ νά ύπάρχει Ισχυρός Κόκκινος Στρατός, Ιδιαίτερα σέ μιά άγροτική χώρα, δπως ή Ρωσία. Ό В. I. Λένιν έπέμεινε νά χρησιμοποιηθούν τά έπιτεύγμστα τής άστικής πολεμικής τέχνης, νά χρησιμοποιηθούν οί στρατιωτικοί ειδικοί, καί τόνιζε ταυτόχρονα τήν άνάγκη νά δυναμώσει ό πολιτικός έλεγχος τής δράσης τους. Τό συνέδριο ψήφισε όμόφωνα τήν άπόφαση γιά τό στρατιωτικό ζήτημα, τόνισε ότι κύρια άρχή τής οικοδόμησης καί τής δράσης τοΰ στρατοΰ είναι ή καθοδήγηση άπό τό Κόμμα όλων τών ένόπλων δυνάμεων τής χώρας. Τό συνέδριο καταδίκασε τήν προσπάθεια νά άντιπαρατεθοΟν τά παρτιζάνικα τμήματα στόν τακτικό στρατό μέ τή συγκεντρωτική διοίκηση καί τήν ύψηλή στρατιωτική πειθαρχία. ' Η άπόφαση ύπογράμμιζε τό ρόλο τών στρατιωτικών έπιτρόπων:

333

«01 Επίτροποι στό στρατό είναι όχι μόνον οΙ κατευθείαν καί άμεσοι Εκπρόσωποι τής Σοβιετικής Εξουσίας, άλλά καί φορείς κατά πρώτο λόγο τοΰ πνεύματος τοΰ Κόμματός μας, τής πειθαρχίας του, τής σταθερότητας καί τής παλληκαριάς του στήν πάλη γιά τήν πραγματοποίηση τοΰ άντικειμενικοΰ σκοπού» ( « ' Α π ο φ ά σ ε ι ς κ α ί ψ η φ ί σ μ α τ α . . . » , ρωσ. Εκδ., τόμ. 2ος, Πολιτικό Εκδοτικό 1970, σελ. 65). ' Αποφασίστηκε νά δημιουργηθεϊ Πολιτικό τμήμα τοΰ ' Επαναστα­ τικού στρατιωτικού συμβουλίου τής δημοκρατίας, γιά τήν καθοδή­ γηση τής όλης κομμστικής-πολιτικής δουλιάς στόν Κόκκινο Στρατό. Στό μΕρος τής άπόφασης πού άφοροϋσε τά πρακτικά μέτρα τό συνέδριο σημείωνε: νά τηρείται αυστηρά ή άρχή τής ταξικής έπιστράτευσης στό στρατό μόνον έργαζόμενων, καί νά ξεχωρίζονται σέ ειδικά τμήματα έργασίας τά κουλάκικα καί τά άλλα παρασιτικά στοιχεία* νά χρησιμοποιούνται ο! στρατιωτικοί είδικοί καί νά τούς γίνεται μέσω τών έπιτροπών άγρυπνος κομματικός καί πολιτικός έλεγχος· νά δυναμώσει ή προσέλκυση στό σώμα άξιωματικών προλε­ τάριων καί μισοπρολετάριων. Τά σημεία αύτά στρέφονταν ένάντια στή διαστρέβλωση τής στρατιωτικής πολιτικής τοΰ Κόμματος άπό τόν Τρότσκι. Στήν άπόφασή του γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ Κόμματος τό συνέδριο χάραξε τά μέτρα γιά τό δυνάμωμα τών κεντρικών όργάνων τοΰ Κόμματος, καθόρισε τήν έσωτερική διάρθρωση τής ΚΕ. ’ Οργανώθη­ καν τό Πολιτικό Γραφείο, τό 'Οργανωτικό Γραφείο καί ή Γραμματεία τής ΚΕ τοΰ Κόμματος. "Εγινε σύσταση στήν Κεντρική 'Επιτροπή νά παρακολουθεί μέ προσοχή τήν κοινωνική σύνθεση τού Κόμματος, νά μήν έπιτρέπει τή χειροτέρευσή της, έξετάζοντας πολύ προσεκτικά τά μή Εργατικά καί μή άγροτικό στοιχεία κατά τήν είσοδό τους στό Κόμμα. Παίρνοντας ύπόψη ότι δεκάδες χιλιάδες μέλη τοΰ Κόμματος μπήκαν στόν κρατικό μηχανισμό, τό συνέδριο σύστησε νά γίνεται άποφασιστική πάλη ένάντια στόν κίνδυνο ν'άποσπαστοΰν άπό τίς μάζες καί νά μολυνθοΰν άπό τό γραφειοκρατικό πνεύμα. 'Αποφασί­ στηκε νά όργανωθεΐ ή άνακαταγραφή όλων τών μελών τοΰ Κόμματος. Αύτό σήμαινε στήν πραγματικότητα έκκσθάριση τοΰ Κόμματος. Δόθηκε προσοχή στό άνέβασμα τής πειθαρχίας μέσα στό Κόμμα. «...Στή συγκεκριμένη περίοδο τό Κόμμα χρειάζεται καθαρά στρατιω­ τική πειθαρχία», — έλεγε ή άπόφαση. Σοβαρή σημασία στήν οίκοδόμηση τοϋ Κόμματος άπόκτησαν οί κομματικές όργανώσεις των περιοχών. Στό δεύτερο έξάμηνο τοϋ 1918 καί στίς άρχές τοΰ 1919 σχηματίστηκαν τά Κομμουνιστικά κόμματα τοΰ Τουρκεστάν, τής Ούκρανίας, τής Λιθουανίας, τής Λευκορωσίας, τής Λεττονίας καί τής ' Εσθονίας, ή όργάνωση περιοχής Βεσσαραβίας. Σέ σχέση μ'αύτό δημιουργήθηκε ένα ζήτημα άρχών: πάνω σέ ποιά βάση οί κομματικές όργανώσεις τών έθνικών περιοχών θ'άνήκουν στό Κομμουνιστικό κόμμα τής Ρωσίας.

334

Ή γραμμή той Λένιν τόνιζε ότι οΙ όργανώσεις αύτές πρέπει ν' άνήκουν στό ένιαϊο Κομμουνιστικό κόμμα τής Ρωσίας σάν συστατι­ κά μέρη του. Τό 8ο Συνέδριο άντιτάχθηκε άποφασιστικά στή δημιουργία όμοσπονδίας άνεξάρτητων Κομμουνιστικών κομμάτων καί δήλωσε κατηγορηματικά πώς είναι άπαραίτητο νά ύπάρχει ένα ένιαϊο συγκεντρωτικό Κομμουνιστικό κόμμα μέ ένιαία Κεντρική Επιτροπή, ποϋ νά καθοδηγεί δλη τή δουλιά τοϋ Κόμματος. 01 Κεντρικές Επιτροπές τών Κομμουνιστικών κομμάτων τών έθνικών σοβιετικών δημοκρατιών έχουν δικαιοδοσία έπιτροπών περιοχής καί ύπάγονται στήν ΚΕ τοϋ ΚΚΡ (μπ). Μέ βάση τήν άπόφαση αύτή τό 1920 οΙ μπολσεβίκικες όργανώσεις τής ' Υπερκαυκασίας (τοϋ Α ζ ε ρ ­ μπαϊτζάν, τής Γεωργίας, τής Αρμενίας) μετατράπηκαν σέ κομμουνι­ στικά κόμματα. ' Η δημιουργία Κομμουνιστικών κομμάτων στίς σοβιετικές έθνικές δημοκρατίες, σάν συστατικών μερών τοϋ ΚΚΡ (μπ), σήμαινε έναν νέο σταθμό στήν οίκοδόμησή του πάνω στή βάση τής λενινιστικής άρχής τοϋ προλεταριακοϋ διεθνισμού καί άποτελοΰσε υπόδειγμα κομμα­ τικής οίκοδόμησης σέ πολυεθνική σοσιαλιστική χώρα. Στήν άπόφασή του «Γιά τό όργανωτικό ζήτημα» τό συνέδριο άντέκρουσε τήν όπορτουνιστική όμάδα τών Σαπρόνοφ-' Οσίνσκι, πού άρνοϋνταν τόν ήγετικό ρόλο τοϋ Κόμματος στό Σοβιετικό κράτος. ’ Η άπόφαση παρατηροΰσε πώς μέ τή γεμάτη αύταπάρνηση δουλιά τών Σοβιέτ, μέ τήν άνάδειξη στά σοβιετικά άξιώματα άφοσιωμένων κομμουνιστών, τό κόμμα πρέπει νά άποκτήσει τήν άπόλυτη πολιτική κυριαρχία μέσα στά Σοβιέτ. Σ ' όλες τίς σοβιετικές ύπηρεσίες δημιουργοϋντσν κομματικές όμάδες, πού ύποτάσσονταν αύστηρά στήν κομματική πειθαρχία. «Τό Κόμμα φροντίζει, — έλεγε ή άπόφαση — νά καθοδηγεί τή δράση τών Σοβιέτ, κι όχι νά τά ύποκαθιστά» ( « Α π ο ­ φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ Κ Κ Σ Ε » , ρωσ. έκδ., τόμ. 2ος, σελ. 77). Τό συνέδριο χαιρέτισε τήν ίδρυση τής III, τής Κομμουνιστικής Διεθνούς κι έπιδοκίμασε άπόλυτα τήν πλατφόρμα της. Τό 8ο Συνέδριο τοϋ ΚΚΡ (μπ) εϊχε τεράστια σημασία. Τό καινούργια Πρόγραμμα τοϋ Κόμματος πού ψήφισε, ήταν πρόγραμμα οίκοδόμησης τοϋ σοσιαλισμού. 01 άποφάσεις τοΰ συνεδρίου βοήθη­ σαν στήν έδραίωση τής στρατιωτικοπολιτικής συμμαχίας τοϋ προλε­ ταριάτου καί τής άγροτιάς, στό δυνάμωμα τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ. Τό νέο Πρόγραμμα τοΰ Κόμματος όπλισε τούς έργάτες καί τούς άγρότες μέ καθαρή προοπτική τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης, τούς έμ ψύχωσε στό γεμάτο αύταπάρνηση άγώνα γιά τή νίκη τοΰ νέου κοινωνικοΰ συστήματος. Τό Πρόγραμμα άπαντοΰσε στό έρώτημα τών έργαζόμενων όλου τοΰ κόσμου: πώς νίκησε ή σοσιαλιστική έπανάσταση, γιατί εϊναι άναπόφευκτη, ποϋ βρίσκεται ή δύναμή της; Μιλώντας γιά τή διεθνή σημασία του ό Λένιν ύπογράμμιζε: « . .. Ή άπλή μετάφραση τοΰ προγράμμστός μας θά εϊναι ή

335

καλύτερη άπάντηση στό έρώτημα, τΙ έκανε τό Κομμουνιστικό κόμμα τής Ρωσίας, πού είναι ένα άπό τά τμήματα τοϋ παγκόσμιου προλεταριάτου. Τό πρόγραμμά μας θά άποτελέσει Ισχυρότατο έφόδιο γιά προπαγάνδα καί ζύμωση, θά είναι ένα ντοκουμέντο πού δίνει τό δικαίωμα στούς έργάτες νά ποΰν: « Έ δ ώ είναι οΙ σύντροφοί μας, τ'άδέλφια μας, αύτό πού γίνεται έδώ είναι κοινή μας ύπόθεση» ( " Α π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 38ος,.σελ. 212). Τό Μάρτη τοϋ 1919 πέθανε ό έπιφσνής παράγοντας τοϋ κόμματος Γ. Μ. Σβερντλόφ. Στό όξίωμα τοϋ προέδρου τής ΠΚΕΕ τό Κόμμα πρότεινε τόν παλιό μπολσεβίκο М. I. Καλίνιν, πού συνδύαζε τήν πολύχρονη πείρα τής έπσναστατικής προλεταριακής πάλης μέ τήν άριστη γνώση τής ζωής τοΰ χωριοϋ.

4. Ριζική στροφή στήν πορεία τοϋ έμφυλίου πολέμου. Συντρι­ βή τοϋ Κολτσάκ καί τοϋ Ντενίκιν Τό τέλος τών έργασιών τοΰ 8ου Συνεδρίου τόΰ Κόμματος συνέπεσε μέ τήν όργάνωση νέας έκστρστείας τής Ά ν τά ν τ καί τών λευκοφρουριτών. Μέ τήν προστασία καίτή βοήθεια τών έπιδρομέων ή ρωσική άντεπανάσταση έξακολουθοΰσε νά σχηματίζει στρατιές μέ χιλιάδες άνδρες. ' Ιδιαίτερα δυνάμωσε ή άντεπανάσταση στή Σιβηρία. Έκεΐ, στό Κολτσάκ συνέρεαν όλες οΙ έχθρικές πρός τή Σοβιετική έξουσία δυνάμεις. ' Ο Κολτσάκ είχε στά χέρια του τά Ούράλια μέ τή βιομηχανία τους. ΟΙ έσέροι καί οΙ μενσεβίκοι, πού προετοίμασαν τόν έρχομό τοϋ Κολτσάκ, τόν ύποστήριζαν. Οί άγγλοι, οΙ γάλλοι, οΙ Ιάπωνες καί οΙ άμερικανοί Ιμπεριαλιστές έστελναν άδιάκοπα στούς λευκοφρουρίτες άφθονα όπλα, πυρομαχικά καί πολεμοφόδια. Τήν έπίθεση τοϋ Κολτσάκ τήν ύποστήριζαν τά άντεπαναστατικά στρατεύματα στό Νότο, στό Βορά καί στή Δύση, πού είχαν κι αύτά μέ τή σειρά τους τή βοήθεια καί τήν ύποστήριξη τών έπιδρομέων. Τό κύριο χτύπημα στόν Κόκκινο Στρατό τό έδιναν τά στρατεύματα τοΰ Κολτσάκ, πού σχεδίαζαν νά προελάσουν στό Βόλγα, νά συνενωθούν έκεί μέ τόν Ντενίκιν γιά νά χτυπήσουν μαζί τή Μόσχα. Στίς άρχές τοΰ Μάρτη τοϋ 1919 ό στρατός τοΰ Κολτσάκ πέρασε στήν έπίθεση. Τό μέτωπο τών σοβιετικών στρατιών διασπάστηκε, ό Κόκκινος Στρατός έγκατέλειψε τήν Ούφά. Τά τμήματα τών λευκοφρουριτών προελαύναν πρός τό Βόλγα. Στό Νότο ό στρατηγός Ντενίκιν κατέλαβε ένα τμήμα τοϋ Ντονμπάς. ' Η χώρα έχασε τή βάση τοϋ κάρβουνου. Τό Μάη ό έχθρός πέρασε σέ έπίθεση ένάντια στήν Πετρούπολη. Στίς Βαλτικές χώρες οί λευκοφρουρίτες μέ τή βοήθεια τοϋ άγλλικοΰ στόλου καί στηριζόμενοι στά γερμανικά τμήματα, πέρασαν κι αύτοί σέ έπίθεση. Ό πολωνικός στρατός, πού έξοπλίστηκε άπό τήν Ά ν τά ντ, εΙσέβαλε στή Λιθουανία καί στή Λευκορωσία. Ά π ό τό Βορά έκαναν έπίθεση ή στρατιά τοΰ στρατηγοϋ Μίλλερ καί

336

τά τμήματα τών άγγλων, άμερικανών καί γάλλων εισβολέων. Έ τσ ι, πέρασαν στήν έπίθεση άλες οΙ δυνάμεις τής άντεπανάστασης. ' Η Σοβιετική Ρωσία βρέθηκε ξανά μέσα σέ έχθρικό κλοιό. Στίς 11 τοϋ 'Α πρίλη 1919 ή Κεντρική Έπιτροπή ένέκρινε τίς «θέσεις τής ΚΕ τοΰ ΚΚΡ (μπ) σχετικά μέ τήν κατάσταση τοΰ ' Ανατολικού μετώπου», πού έγραψε ό В. I. Λένιν. Στίς θέσεις γινόταν άνάλυση τής στρατιωτικο-πολιτικής κατάστασης τής δημοκρατίας καί ύπογραμμιζόταν ή άποφασιστική σημασία τοΰ 'Ανατολικού μετώπου. Ή ΚΕ τοΰ Κόμματος κάλεσε όλες τίς κομματικές καί συνδικαλιστικές όργανώσεις νά στρέψουν όλες τίς προσπάθειές τούς στήν προσέλκυση τών πλατιών στρωμάτων τής έργατικής τάξης γιά τή δραστήρια άμυνα τής χώρας. Στό 'Ανατολικό μέτωπο στάλθηκαν πάνω άπό 15 χιλιάδες κομμουνιστές. ' Η Κομσομόλ κήρυξε τήν πρώτη πανρωσική έπιστράτευση τών μελών της κι έστειλε στό μέτωπο πάνω άπό 3 χιλ. μέλη της. Τά συνδικάτα έπιστράτευσαν πάνω άπό 60 χιλ. έργάτες. Ή άφιξη τών κομμουνιστών, πού βασικός πυρήνας τους ήταν οί έργάτες τής Πετρούπολης, τής Μόσχας, τοΰ Ίβάνοβου-Βοζνεσένσκ, τοΰ Τβέρ, άνέβασε τό ήθικό τού στρατού. Δυνάμωσε ή δουλιά τών κομματικών πυρήνων καί τών πολιτικών τμημάτων, βελτιώθηκε ή πολιτική διαπαιδαγώγηση τών μαχητών. Στήν έκκληση τής ΚΕ τοϋ Κόμματος ή έργατική τάξη άπάντησε μ'ένα μαζικό ήρωισμό στή δουλιά. Οί κομμουνιστές στήν παραγωγή ήταν οί πρωτεργάτες καί οι όργανωτές τών έργατικών κατορθωμάτων. Στά κατάβαθα τής έργατικής μάζας γεννήθηκε μιά νέα μορφή κοινωνικής έργασίας, τά κομμουνιστικά Σάβατα. Τό Σάβατο στίς 12 τοϋ 'Α πρίλη οί κομμουνιστές-σιδηροδρομικοί τοΰ μηχανοστάσιου Μοσκβά-Σορτιρόβοτσναγια, μέ πρόταση τοϋ προέδρου τοϋ κομμα­ τικού πυρήνα I. Ε. Μπουρακόφ, έμειναν νά δουλέψουν υπερωρίες κι έπισκεύασαν τρεις άτμομηχανές. Τήν πρωτοβουλία τών κομμουνι­ στών, πού όργάνωσαν τό πρώτο κομμουνιστικό Σάβατο, τήν ύποστή­ ριξαν οί έργάτες τοΰ μηχανοστάσιου. Στίς 10 τοϋ Μάη, μέ άπόφαση τής γενικής συνέλευσης τών κομμουνιστών καί τών συμπαθούντων τής ύπαχτίδας τής σιδηροδρομικής γραμμής Μόσχα-Καζάν, έγινε τό πρώτο μαζικό κομμουνιστικό Σάβατο. Τό Κόμμα ύποστήριξε τήν πρωτοβουλία αύτή τών έργατών. Τά κομμουνιστικά Σάβατα έπεκτάθηκαν σ ’ όλη τή χώρα. Ό В. I. Λένιν όνόμασε τά κομμουνιστικά Σάβατα μεγάλη πρωτοβουλία. Τά θεωρούσε μιά συνειδητή, έθελοντική, γεμάτη αύταπάρνηση ήρωική δουλιά τών έργαζόμενων, μιά πραγματική άρχή τοϋ κομμουνισμού. ' Η ήρωική δουλιά τών έργατών στά μετόπισθεν έδοσε τή δυνατότητα νά έφοδιαστεϊ ό Κόκκινος Στρατός μ'όλα τά άπαραίτητα, καί κατά πρώτο λόγο μέ όπλα καί πυρομαχικά. Μέ ύπόδειξη τής ΚΕ τοΰ Κόμματος καί τής κυβέρνησης ή διοίκηση έπεξεργάστηκε ένα σχέδιο άντεπίθεσης τοΰ Κόκκινου Στρατού. Τό

337

άποφασιστικό χτύπημα τό έδοσε ή Νότια όμάδα τοΰ Ανατολικού μετώπου κάτω άπό τή διοίκηση τοΰ Μ. Β. φροΰνζε. Μέλος τοΰ ' Επαναστατικού στρατιωτικού συμβουλίου τής Νότιας όμάδας ήταν ό В. Β. Κούιμπισεφ. Στήν όμάδα αύτή άνήκε ή θρυλική μεραρχία τοΰ Β. I. Τσαπάγιεφ. 'Επίτροπος τής μεραρχίας ήταν ό Ντ. Α. φούρμανοφ. Στά τέλη τοΰ ‘Απρίλη 1919 ή Νότια όμάδα πέρασε στήν άντεπίθεση καί προξένησε συντριπτική ήττα στόν έχθρό. Δημιουργήθηκαν οί συνθήκες γιά τήν πλήρη συντριβή τοΰ Κολτσάκ καί τήν όπελευθέρωση τών Ούραλίων καί τής Σιβηρίας. Τό σχέδιο συντριβής τών στρατευμάτων τοΰ Κολτσάκ κόντευε νά όλοκληρωθεϊ. Αύτό έπέτρεπε νά μεταφερθεΐ ένα μέρος τών στρατευ­ μάτων στήν περιοχή Πετρούπολης καί στό Νότιο μέτωπο. Σ ’ αύτή τήν άποφασιστική στιγμή ό Τρότσκι, πού ήταν τότε πρόεδρος τοΰ ' Επαναστατικού στρατιωτικού συμβουλίου τής δημοκρατίας, πρότεινε στή διοίκηση τοΰ 'Ανατολικού μετώπου ν'άνακοπεί ή έπίθεση, πράγμα πού θά έδινε στόν Κολτσάκ τή δυνατότητα ν ’ άνασυγκροτήσει τό στρατό του. Χρειάστηκε ή έπέμβαση τοϋ В. I. Λένιν, πού άπαίτησε ν ' άπελευθερωθοϋν όπωσδήποτε τά Ουράλια ώς τό χειμώ­ να. Ή ΚΕ άπόριψε τήν πρόταση τοΰ Τρότσκι κι έδοσε έντολή νά συνεχιστεί ή έπίθεση. Τά κόκκινα στρατεύματα σ ’ όλο τό Ανατολικό μέτωπο πέρασαν σ ’ έπίθεση. Στά τέλη τοϋ καλοκαιριού 1919 ό Κολτσάκ έπαψε πιά ν'άποτελεϊ τόν κύριο κίνδυνο. Στή Σιβηρία καί στήν Ά π ω Α ν α το λή οί παρτιζάνοι δέν άφιναν σέ ήσυχία τούς λευκοφρουρίτες καί τούς έπιδρομεϊς. Έ δ ινα ν σκληρές μάχες έναντίον τους, έκτροχίαζσν τίς άμαξοστοιχίες, άπελευθέρωναν τούς αιχμαλώτους κόκκινους στρατιώτες. Τό παρτιζάνικο κίνημα, καθώς καί τίς άπεργίες τών έργατών στά μετόπισθεν τοΰ Κολτσάκ, καθοδηγούσαν οί παράνομες έπιτροπές τοΰ Κόμματος. Ό λ α αύτά συντελούσαν στίς έπιτυχίες τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ. Γιά νά άνακόψει τήν έπίθεση τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ στό ' Ανατο­ λικό μέτωπο, ή άντεπανάσταση έδοσε ένα χτύπημα στήν περιοχή τής Πετρούπολης. Τά στρατεύματα τοΰ Γιουντένιτς, πού ύποστηρίζονταν άπό τούς λευκούς φιλλανδούς καί άπό τμήματα έσθονών λευκοφρουριτών, έφτασαν στά πρόθυρα τής πόλης. Ή ΚΕ τοΰ ΚΚΡ (μπ) πήρε μέτρα γιά τήν άμυνα τής Πετρούπολης: συνιστοΰσε νά έπιστρατευθοϋν οί κομμουνιστές, οί κομσομόλοι καί τά μέλη τών συνδικάτων γιά τό μέτωπο τής Πετρούπολης καί νά σταματήσει ή άποστολή κομμουνιστών τής Πετρούπολης στό Α ν α ­ τολικό μέτωπο. ' Η έπιτροπή, όμως, άμυνας τής Πετρούπολης, πού έπικεφαλής της βρισκόταν ό Ζηνόβιεφ, δέν πήρε όλα τά άπαραίτητα μέτρα, έδοσε έντολή νά μεταφερθοΰν τά έργοστάσια καί οί φάμπρι­ κες, πού δούλευαν γιά τήν άμυνα τής Πετρούπολης, συζητούσε μάλιστα καί τό ζήτημα τής βύθισης τοΰ στόλου. Τό Συμβούλιο άμυνας, μέ πρόταση τοΰ В. I. Λένιν, άπαγόρευσε κατηγορηματικά τήν

338

μεταφορά τών έπιχειρήσεων καί τών περιουσιών άπό τήν Πετρού­ πολη. 01 λευκοφρουρίτες προσπάθησαν νά υποστηρίξουν τήν έπίθεσή τους στό μέτωπο μέ χτύπημα άπό τά μετόπισθεν. Στά φρούρια Κράσναγια Γκόρκα, Σέραγια Λόσαντ καί "Ομπρουτσεφ ξέσπασε στάση πού όργανώθηκε άπό τούς πράκτορες τής Ά ν τά ντ. 01 κινηματίες άνοιξαν πΰρ ένάντια στήν Κρσνστάνδη. Τό τμήμα πού σχηματίστηκε γιά τήν κατάπνιξη τής στάσης χτύπησε τά φρούρια μέ τήν ύποστήριξη τοΰ στόλου τής Βαλτικής. 01 στασιαστές τσακίστη­ καν. ' Η έπίθεση τοΰ Γιουντένιτς ενάντια στήν Πετρούπολη άπότυχε. Τόν Αύγουστο τοΰ 1919, μέ τήν εύκαιρία τής νίκης κατά τοΰ Κολτσάκ, ό В. I. Λένιν άπεύθυνε γράμμα στούς έργάτες καί στούς άγρότες, όπου τόνιζε τά κύρια διδάγματα τής νίκης αύτής, πού πρέπει νά μελετηθούν καί ν ’ άφομοιωθοΰν, ώστε νά έξασφαλιστεϊ ή χώρα άπό τήν έπανάληψη ένός πραξικοπήματος τύπου Κολτσάκ: 1) χρειά­ ζεται Ισχυρός Κόκκινος Στρατός· 2) τό Σοβιετικό κράτος δέν μπορεϊ νά συντηρήσει τό στρατό καί τούς έργάτες χωρίς σπηρά, τά σπηρά αύτά πρέπει νά τοΰ τά δανείσει ή άγροτιά* 3) πρέπει νά τηρηθεί ή έπαναστατική τάξη πραγμάτων καί νά έκτελοΰνται μέ Ιερό σεβασμό οί νόμοι καί τά διατάγματα τής Σοβιετικής έξουσίας* 4) είναι έγκληματικό νά ξεχνάει κανείς πώς τόν Κολτσάκ τόν βοήθησαν νά βγεί στήν έπιφάνεια καί τόν ύποστήριξαν άμεσα ο! μενσεβίκοι καί ο! έσέροι' 5) γιά νά νικηθεί ό έχθρός χρειάζεται γερή συμμαχία τών έργατών καί άγροτών. «Αμείλικτος άγώνας ένάντια στό. κεφάλαιο καί συμμα­ χία τών έργαζόμενων, συμμαχία τών άγροτών μέ τήν έργατική τάξη, έγραφε ό Λένιν, αύτό είναι τό τελευταίο καί πιό σπουδαίο δίδαγμα άπό τό πραξικόπημα τοΰ Κ(^τσάκ» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 39ος, σελ. 159). Γιά τή συντριβή τών εχθρών τεράστια σημασία εϊχε ή έθνική πολιτική τής Σοβιετικής έξουσίας. Μόλις έμφανίστηκε πάνω άπό τή χώρα ό κίνδυνος, δυνάμωσε ή τάση τών άνεξάρτητων σοβιετικών δημοκρατιών νά συνενώσουν τΙς δυνάμειες τους στήν πάλη ένάντια στούς έχθρούς. ’ Η ΚΕ τοΰ Κόμματος έπιδοκίμασε αύτή τήν πρωτο­ βουλία καί μέ πρόταση τοΰ Λένιν ψήφισε άπόφαση γιά τή στρατιωτι­ κή ένότητα τών σοβιετικών δημοκρατιών. Τή ν 1 τοΰ Ίο ύ νη 1919 έγινε στή Μόσχα πανηγυρική συνεδρίαση τής ΠΚΕΕ, πού σ'αύτήν παραβρέθηκαν άντιπρόσωποι όλων τών σοβιετικών δημοκρατιών. ’ Η ΠΚΕΕ πήρε άπόφαση γιά τή σύναψη στρατιωτικής συμμαχίας καί τή δημιουργία ενιαίας διοίκησης, γιά τή συνένωση τών Συμβουλίων λαϊκής οικονομίας, τών μεταφορών καί τών ’ Επιτροπάτων Έργασίας. ' Η συνένωση όλων τών δυνάμεων τών σοβιετικών λαών μεγά­ λωσε τή δύναμη τής χώρας, έπέτρεψε νά δυναμώσει ή πάλη ένάντια στούς έπιδρομεϊς καί στούς λευκοφρουρίτες, έξασφάλισε τήν κατο­ πινή συντριβή τους. Ή ήττα τοΰ Κολτσάκ δέν σταμάτησε τήν έπέμβαση. Ά π ό τό

339

δεύτερο εξάμηνο τοΰ 1919 οΙ έπιδρομεϊς καί οΙ λευκοφρουρίτες μετάφεραν τό κέντρο βάρους τής πάλης στό Νότο: τό κύριο χτύπημα έπρεπε τώρα νά τό δόσει ή στρατιά τοΰ Ντενίκιν. ' Ο ύπουργός τών Στρατιωτικών τής ’ Αγγλίας Τσώρτσιλ καυχιόταν πώς αύτός όργάνωσε «τήν έκστρατεΐα τών 14 κρατών» ένάντια στή Σοβιετική χώρα. ' Η Σοβιετική Ρωσία βρέθηκε ξανά σέ έξαιρετικά έπικίνδυνη θέση. Π αρ'όλο που σημαντικό μέρος τής Σιβηρίας εϊχε έπανέλθει στούς κόλπους τής χώρας, ώστόσο, στά χέρια τοΰ Ντενίκιν βρισκόταν όλόκληρος ό Νότος, οί βασικές περιοχές καυσίμων: Ντονμπάς, Γρόζνι. Στό Μπακού κυριαρχούσαν οί έπιδρομεϊς καί οί μουσαβατιστές. Στίς 30 τού ' Ιούνη 1919 έπεσε τό Τσαρίτσιν. ' Ο Ντενίκιν έδοσε διαταγή στό στρατό του νά έκστρατεύσει κατά τής Μόσχας. Ό Ντενίκιν έλπιζε στή βοήθεια τής άντεπαναστατικής όργάνωσης «Έθ νικό κέντρο», πού δροΰσε στά σοβιετικά μετόπισθεν. ΟΙ συνωμότες προετοίμαζαν στάση μόλις πλησίαζε ό ^(θρικός στρατός στή Μόσχα. ’ Η Κεντρική ' Επιτροπή άπεύθυνε ξανά στό Κόμμα, στή χώρα ένα γράμμα, γραμμένο άπό τόν В. I. Λένιν, μέ τόν τίτλο: « Ό λ ο ι στήν πάλη ένάντια στόν Ντενίκιν!». Τό γράμμα έδινε ένα συγκεκριμένο πρόγραμ­ μα έπιστράτευσης όλων τών δυνάμεων τού λαού γιά τή συντριβή τού έχθρού. Στό Νότιο μέτωπο στάλθηκαν πολλά καθοδηγητικά στελέχη τοΰ Κόμματος καί τών Σοβιέτ, φρέσκες δυνάμεις τοΰ Κόκκινου Στρατού. Στά τέλη τοΰ ' Ιούλη τά στρατεύματα τοΰ Νότιου μετώπου άρχισαν τήν προετοιμασία τής έπίθεσης ένάντια στόν Ντενίκιν. Ή άντεπίθεση όρίστηκε γιά τίς άρχές Αύγούστου. Προβλεπόταν νά δοθεϊ ένα χτύπημα πρός τήν κατεύθυνση τοΰ Τσαρίτσιν. Αύτό, πρώτο, δέν έδινε στόν Ντενίκιν τή δυνατότητα νά περάσει στό Βόλγα καί νά συνενωθεί μέ τή νότια στρατιά τοΰ Κολτσάκ δεύτερο, στήν περιοχή τοΰ Τσαρίτσιν ήταν εύκολότερο νά μεταφερθοΰν ένισχύσεις άπό τό 'Ανατολικό μέτωπο- τρίτο, τό χτύπημα αύτό άπειλοΰσε τό πλευρό τών στρατευμάτων τοΰ Ντενίκιν, πού έκαναν έπίθεση κστά τής Μόσχας, κι έκανε δυνατή τή διείσδυση τών τμημάτων μας στά έχθρικά μετόπισθεν. Ώ στόσ ο, ή έπίθεση δέν εϊχε άποφασιστική έπιτυχία. Ά ρ χ ισ ε μέ άρκετή καθυστέρηση, λόγω τής δυσκινησίας τών όργάνων τής στρατιωτικής ύπηρεσίας, πού καθοδηγούσε ό Τρότσκι. Ό Ντενίκιν, πού εϊχε τούς πράκτορές του στό έπιτελεϊο τοΰ Νότιου μετώπου, έμαθε ότι προετοιμάζεται έπίθεση καί πήρε μέτρα γιά νά τήν ματαιώσει. Μεγάλο ρόλο έπαιξαν έδώ οΙ έπιδρομές τοΰ λευκοφρουρίτικου Ιππικού τοΰ Μάμοντοφ στά μετόπισθεν τοΰ Νότιου μετώπου. Γιά νά σταματήσουν οΙ έπιδρομές χρειάστηκε ν ’ άποσπαστούν μιά σειρά τμήματα άπό τό μέτωπο. Τόν ίδιο καιρό ό Ντενίκιν κατόρθωσε νά συγκροτήσει μιά όμάδα κρούσης καί τήν έριξε ένάντια στή Μόσχα. Κατέλαβε τό Κούρσκ, τό Ό ρ ιό λ , καί άπειλοΰσε τήν Τούλα. Ποτέ ώς

340

τότε οΙ λευκοφρουρίτες δέν είχαν πλησιάσει τόσο κοντά στό κέντρο τής χώρας, δσο τό φθινόπωρο τοϋ 1919. Ταυτόχρονα πέρασαν στήν έπίθεση δλες οί δυνάμεις τής άντεπα­ νάστασης, πού έπιδίωκαν νά άποτραβήξουν τά τμήματα τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ άπό τό Νότιο μέτωπο. Τά στρατεύματα τοΰ Κολτσάκ πού είχαν διασωθεί, πέρασαν σ'έπίθεση· ό Μίλλερ έκανε έπίθεση στό Βορά ένάντια στή Βόλογκντα καί στό Πετροζαβόντσκ- ό Γιουντένιτς είσχώρησε ξανά στά περίχωρα τής Πετρούπολης. Τά στρατεύματα τής άστοτσιφλικάδικης Πολωνίας κατέλαβαν τό Μίνσκ. ' Η προέλαση τοΰ Ντενίκιν πρός τή Μόσχα έκανε βασικό μέτωπο τό Νότιο. Τίς κρίσιμες αύτές μέρες τό Κόμμα πήρε νέα μέτρα γιά τήν ένίσχυση τοϋ Νότιου μετώπου. Τό Σεπτέμβρη ή 'Ολομέλεια τής ΚΕ ένέκρινε τήν πρόταση τοΰ В. I. Λένιν νά σταλεί στή στρατιωτική δουλιά δσο τό δυνατό μεγαλύτερος άριθμός κομματικών στελεχών. Μέ άπόφαση τής ΚΕ τό Νότιο μέτωπο χωρίστηκε σέ δυό: στό Νότιο καί στό Νοτιοανατολικό. Σχηματίστηκε Έπιτροπή άμυνας τής όχυρωμένης περιοχής Μόσχας. Στό μέτωπο κατευθύνονταν φρέσκες έφεδρικές δυνάμεις. Ή ΚΕ τοΰ Κόμματος/έστειλε περίπου 30 χιλ. κομμουνιστές στό μέτωπο* ή Κομσομόλ στή δεύτερη έπιστράτευση 10 χιλ. κομσομόλους. Κατέρευσε ή έλπίδα τών όπαδών τοΰ Ντενίκιν γιά στάση στά σοβιετικά μετόπισθεν* ή συνωμοσία τοϋ «Έθνικοϋ κέντρου» άνακαλύφθηκε κι έκμηδενίστηκε. Τό Κόμμα γιά νά συμπληρώσει τίς γραμμές του όργάνωσε κομματική έβδομάδα. Μόνο στίς κεντρικές περιοχές τής χώρας πάνω άπό 200 χιλ. έργάτες κι άγρότες μπήκαν στό ΚΚΡ (μπ). Μέ τεράστιο ένθουσιασμό έγινε ή κομματική έβδομάδα στό στρατό πού πολεμοϋσε. Οί καλύτεροι μαχητές του μπήκαν στό Κόμμα. Έ τ σ ι άπάντησαν οί έργαζόμενοι τής Σοβιετικής χώρας στήν άπειλή τών όπαδών τοΰ Ντενίκιν δτι θά διαλύσουν τά Σοβιέτ καί θά κρεμάσουν τούς μπολσεβίκους. Αύτό ήταν μιά γιγάντια πολιτική νίκη τοΰ Κόμματος, πού έδειχνε περίλαμπρα ότι οί λαϊκές μάζες άκολουθοΰν τούς κομμουνιστές. «Τό κομματικό βιβλιάριο — έγραφε ή ΚΕ τοϋ ΚΚΡ (μπ) στή λογοδοσία της — μέσα σέ τέτιες συνθήκες σήμαινε ώς ένα βαθμό ύποψηφιότητα γιά τίς κρεμάλες τοΰ Ντενίκιν. Π α ρ’ δλες τίς προφη­ τείες τών έχθρών μας, οί κομματικές έβδομάδες τελείωσαν πσντοΰ μέ έντελώς άπροσδόκητη, έξαιρετικά λαμπρή έπιτυχία...». Τό σχέδιο, πού πρόβλεπε νά δοθεϊ τό κύριο χτύπημα άπό τό Τσαρίτσιν, δέν άνταποκρινόταν πιά στά καθήκοντα τής στιγμής. Στίς 15 τοΰ Ό χτώ βρη τό Πολιτικό Γραφείο πήρε τήν άπόφαση: «...Νά κρατηθεί ή Τούλα, ή Μόσχα καί οί προσβάσεις τους καί νά προετοιμαστεί μέσα στό χειμώνα γενική έπίθεση... Στό Νοτιοανατο­ λικό μέτωπο νά περάσουμε προσωρινά σέ άμυνα μέ στόχους: α) νά μήν άφήσουμε τόν Ντενίκιν νά συνενωθεί μέ τούς κοζάκους τών Ούραλίων β) ν'άποδεσμεύσουμε ένα μέρος τών μάχιμων δυνάμεων γιά τήν άμυνα τής Τούλας καί τής Μόσχας». Ό σ ο γιά τά άλλα

341

μέτωπα, τό Πολιτικό Γ ραφείο πρότεινε στή Γ ενική διοίκηση νά δεϊ τό Βόρειο καί τό Δυτικό μέτωπο «κατά πρώτο λόγο άπό τήν όπτική γωνία τής άσφάλειας τής περιοχής Μόσχας-Τούλας, τής Πετρούπολης κατά δεύτερο λόγο». Τό κύριο χτύπημα τό έδοσε ό Κόκκινος Στρατός στήν κατεύθυνση Χάρκοβο-Ντονμπάς-Ροστόφ τοΰ Ντόν. Ή όμάδα κρούσης τών σοβιετικών στρατευμάτων, πού συγκροτήθηκε άπό τήν έφιππη ταξιαρχία τών Κόκκινων κοζάκων, τούς εύέλπιδες τών στρατιωτικών σχολών καί τή μεραρχία τών λεττονών, πήρε τήν άποστολή νά συντρίψει τά έπίλεκτα τμήματα τών λευκοφρουριτών, πού άποτελοϋνταν άπό έθελοντές άξιωμστικούς. Στίς μάχες πού έγιναν άπό τίς 10 ώς τίς 30 τοΰ 'Οχτώβρη στήν περιοχή Κ ρ ό μ ι-Ό ρ ιό λ ή όμάδα κρούσης τσάκισε τούς λευκοφρουρίτες. Ό Κόκκινος Στρατός άπελευθέρωσε τό ' Οριόλ. Ταυτόχρονα τό Ιππικό τοΰ Μπουντιόνι τσάκισε τήν κύρια δύναμη τών σωμάτων τοΰ Σκοΰρο καί τοΰ Μάμοντοφ στίς προσβάσεις τοΰ Βορόνεζ. Στίς 24 τοΰ 'Οχτώβρη τά σοβιετικά στρατεύματα άπελευθέρωσαν τό Βορόνεζ. Τό Σώμα Ιππικοΰ άναπτύσσεται στήν περίοδο αύτή καί όνομάζεται 1η Στρατιά Ιππικού. Διοικητής της όρίζεται ό Σ. Μ. Μπουντιόνι καί μέλος τοΰ Στρατιωτικού Συμβουλίου ό Κ. Ε. Βοροσίλοφ. ΟΙ έπιτυχίες αύτές έπέτρεψαν στά σοβιετικά στρατεύματα νά περάσουν σέ έπίθεση σ ’όλο τό μέτωπο. Ή Ούκρανία καί ό Βόρειος Καύκασος άρχισαν ν'άπελευθερώνονται άπό τόν έχθρό. Ά π ό τά μετόπισθεν τόν Ντενίκιν τόν χτυπούσαν οΙ παρτιζάνοι. Μέ τήν εύκαιρία τών νικών ένάντια στόν Ντενίκιν ό В. I. Λένιν άπεύθυνε στά τέλη τοΰ Δεκέμβρη 1919 γράμμα πρός τούς έργάτες καί τούς άγρότες τής Ούκρανίας. Ά φ ο ΰ ύπενθύμιζε τά διδάγματα τοΰ άγώνα ένάντια στόν Κολτσάκ, ό Λένιν τόνιζε πώς ή Σοβιετική έξουσία δέν θά μπορούσε νά κερδίσει τίς νίκες αύτές χωρίς τή συμμαχία δλων τών λαών τής χώρας. «Ό π ο ιο ς παραβιάζει τήν ένότητα καί τή στενότατη συμμαχία τών μεγαλορώσων μέ τούς ούκρσνούς έργάτες κι άγρότες, — έγραφε — αύτός βοηθά τούς Κολτσάκ, τούς Ντενίκιν, τούς κσππαλιστές-ληστές όλων τών χωρών» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 40ός, σελ. 46). ' 0 Λένιν έξηγοϋσε ότι οΙ κομμουνιστές έπιδιώκουν τήν έθελοντική ένωση τών έθνών, πού βασίζεται στήν πλήρη έμπιστοσύνη κι άδελφική συνεργασία. Ό Κόκκινος Στρατός νίκησε καί στίς μάχες έξω άπό τήν Πετρού­ πολη. Τά στρατεύματα τοΰ Γιουντένιτς τσακίστηκαν. Τό μεγαλύτερο μέρος τους αιχμαλωτίστηκε. Τό Δεκέμβρη τοϋ 1919 συνήλθε ή 8η κομματική Συνδιάσκεψη, πού έπαιξε μεγάλο ρόλο γιά τό δυνάμωμα τοΰ Κόμματος καί τής σύνδεσής του μέ τίς μάζες. Ή συνδιάσκεψη ψήφισε τό πρώτο Καταστατικό τοΰ Κόμματος εξουσίας, πού έτοίμασε ή ΚΕ μέ άπόφαση τοΰ 8ου Συνεδρίου τοΰ Κόμματος. Στό Καταστατικό προστέθηκε ένα άρθρο πού έλεγε ότι βάση τής κομματικής όργάνωσης είναι ό

342

κομματικός πυρήνας, πού πρέπει ν ’ άποτελεϊται τουλάχιστο άπό τρία άτομα. Καθιερώθηκε ένα στάδιο δοκιμασίας γιά τόν καθένα πού μπαίνει στό Κόμμα, μέ σκοπό νά γνωρίσει τό Πρόγραμμα καί τήν τακτική τοϋ Κόμματος καί γιά τόν έλεγχο τών άτομικών του προσόντων. Νέο ήταν έπίσης στό Καταστατικό τό μέρος πού άφοροΰσε τίς κομματικές όμάδες στούς σοβιετικούς όργανισμούς καί στίς έξωκομματικές όργανώσεις. ' Εξαιρετικά σοβαρή σημασία είχαν οί άποφάσεις τής συνδιάσκε­ ψης «Γιά τή σοβιετική πολιτική στήν Ούκρανία» καί «Γιά τή Σοβιετική έξουσία στήν Ούκρανία». ’ Η άπόφαση τής ΚΕ, πού τήν έγραψε ό В. I. Λένιν καί έπικυρώθηκε άπό τή συνδιάσκεψη, ύπογράμμιζε: «'Εφ α ρ­ μόζοντας σταθερά τήν άρχή τής αύτοδιάθεσης τών έθνών, ή ΚΕ θεωρεί άπαραίτητο νά τονίσει άκόμη μιά φορά ότι τό ΚΚΡ είναι ύπέρ τής άποψης ν ' άναγνωριστεί ή αύτοτέλεια τής Σ ΣΔ τής Ούκρανίας» ( « Ά π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ Κ Κ Σ Ε » , ρωσ. έκδ., τόμ. 2ος, σελ. 124). ' Η άπόφαση, τονίζοντας τήν άνάγκη μιάς στενότατης συμμαχίας όλων τών σοβιετικών δημοκρατιών στήν πάλη τους ένάντια στόν ιμπεριαλισμό, ύπόδειχνε πώς ό καθορισμός τών μορφών τής συμμα­ χίας αύτής θά γίνει άπό τούς ίδιους τούς ούκρανούς έργάτες κι έργαζόμενους άγρότες- πώς στή δοσμένη περίοδο οΙ δεσμοί άνάμεσα στήν Σ Ο Σ Δ Ρ καί στήν Σ ΣΔ Ούκρανίας καθορίζονται σάν όμοσπονδιακοί. Ή άπόφαση συνιστοΰσε νά έφαρμοστεϊ μιά άγροτική πολιτική πού νά προσέχει Ιδιαίτερα τά συμφέροντα τής φτωχής καί τής μεσαίας άγροτιάς: νά καταργηθεϊ ή τσιφλικάδικη γαιοκτησία πού έπσνέφερε ό Ντενίκιν, νά δοθεί ή γή στούς άκτήμονες καί μικροκληρούχους' νά Ιδρυθοΰν σοβχόζ μέ τίς αύστηρά άπαραίτητες διαστάσεις καί μέ γνώμονα τά συμφέροντα τής άγροτιας νά μήν άσκεϊται κανένας καταναγκασμός στό ζήτημα τής συνένωσης τών άγροτών σέ κομμού­ νες, σέ άρτέλ κτλ. Τό Κόμμα άπαιτοΰσε νά προσελκύονται πιό πλατιά ή φτωχολογιά καί ή μεσαία άγροτιά στή διακυβέρνηση τοΰ κράτους, νά περιοριστούν όλα τά έμπόδια γιά τήν έλεύθερη άνάπτυξη τής ούκρανικής γλώσσας καί τοΰ ούκρανικοΰ πολιτισμού. ΟΙ άποφάσεις τής 8ης Συνδιάσκεψης γιά τή Σοβιετική έξουσία στήν Ούκρανία έδοσσν μεγάλη βοήθεια στούς κομμουνιστές τής Ούκρανίας καί δυνάμωσαν τή φιλία τών λαών. Τό Δεκέμβρη τοΰ 1919 έγινε τό 7ο Συνέδριο τών Σοβιέτ. Τό συνέδριο πρότεινε καί πάλι στίς κυβερνήσεις τής Αγγλία ς, τής Γαλλίας, τών ΕΠΑ, τής Ιταλίας, καί τής Ιαπωνίας ν'άρχίσουν άμέσως όλοι μαζί ή καί χωριστά διαπραγματεύσεις ειρήνης. Ή Σοβιετική κυβέρνηση πρότεινε στίς μικρές χώρες διαπραγματεύσεις εΙρήνης μέ όρο τήν άναγνώριση τής άνεξαρτησίας τους. ' Η ' Εσθονία, καί σέ συνέχεια ή Λεττονία καί ή φιλλανδία συμφώνησαν νά κάνουν διαπραγματεύσεις εΙρήνης. ’ Η συντριβή τοΰ Ντενίκιν έδοσε τή δυνατότητα νά τσακιστούν κι

343

οΙ άλλοι κρίκοι τοΰ άντ επαναστατικού κλοιοΰ γύρω άπό τή Σοβιετική χώρα. Συντρίφτηκαν όριστικά τά στρατεύματα τοΰ Κολτσάκ κι ό Γδιος ό «ύπατος» πιάστηκε αΙχμάλωτος, δικάστηκε καί τουφεκίστηκε. 'Ολοκληρώθηκε ή διάλυση τών μετώπων τοΰ Τουρκεστάν. ΟΙ νίκες τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ βοήθησαν τούς Εργαζόμενους τής Ύπερκαυκασίας στήν πάλη τους ένάντια στούς Επιδρομείς. Τήν άνοιξη τοΰ 1920 τά τμήματα τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ τοΰ μετώπου τοΰ Καυκάσου, άρχισαν νά πλησιάζουν στά σύνορα τής Ύπερκαυκασίας. Μόλις οΙ έργάτες τοΰ Αζερμπαϊτζάν έμαθαν πώς πλησιάζει ό Κόκκινος Στρατός, ξεσηκώθηκαν ένάντια στήν άστική τάξη τοϋ Αζερμπαϊτζάν. Τό Φλεβάρη τοΰ 1920 συνήλθε παράνομα στό Μπακοΰ τό 1ο Συνέδριο τοϋ Κ Κ(μπ)τοΰ Αζερμπαϊτζάν. Τό συνέδριο πήρε άπόφαση γιά ένοπλη έξέγερση ένάντια στήν άστική τάξη. Μέ παράκληση τών έργαζόμενων τοϋ Αζερμπαϊτζάν τά στρατεύματα τοϋ Κόκκινου Στρατοΰ έσπευσαν νά τούς βοηθήσουν. Στίς 28 τοΰ Α π ρ ίλ η 1920 τό Μπακοΰ έγινε σοβιετική πόλη. ' Ηγετικό ρόλο γιά τό διώξιμο τών έπιδρομέων καί τό τσάκισμα τών έσωτερικών δυνάμεων τής άντεπανάστασης, γιά τήν έγκαθίδρυση καί τή στερέωση τής Σοβιετικής έξουσίας στό Αζερμπαϊτζάν έπαιξαν οΙ Γκ. Κ. Ό ρ τζο ν ικίτζε, Σ. Μ. Κύροφ, А. I. Μικογιάν, Ν. Ν. Ναριμάνοφ, πού έφάρμοζαν τήν λενινιστική γραμμή τοΰ κόμματος. Τό Νοέμβρη τοΰ 1920 ξεσηκώθηκαν οΙ έργάτες κι οΙ άγρότες τής ’ Αρμενίας. Τό Φλεβάρη τοΰ 1921, οΙ έργαζόμενοι τής Γεωργίας άνάτρεψαν τούς μενσεβίκους. ’ Η Ύπερκαυκασία έγινε σοβιετική. Ή «έκστρστεία τών 14 κρατών» άπότυχε. Εκφράζοντας τίς διαθέσεις τοΰ σοβιετικού λαοΰ, ό ποιητής Μαγιακόβσκι κορίόιδευε δηκτικά τόν άποτυχημένο τυχοδιωκτισμό τών έπιδρομέων καί τών λευκοφρουριτών: Αποκλεισμό σκαρώσαν, Στήν Πετρούπολη ζυγώσαν, ΓΓάποβάσας τραγουδάν τής θίίτσούλσς τής Αντάντ... Ρίχτηκαν κι οΙ ντομπροβόλτσι, Ρίχτηκαν κι οΙ φόν-ντερ-Γκόλτσι, ΟΙ Μάμοντοφ κι οΙ Σκούρηδες. Κι οΙ ψιλο-Πετλιούρηδΐς, Τάνκς τούς δίναν μάφθονία, φράγκα, λίρες... κι ή Κοινωνία τών Εθνών γίμιζί τήν πραμάτια τους. Ποιό τό τέλος;... μιά τύφλα στά μάτια τους.

5. Τό 9ο Συνέδριο τοΟ Κόμματος. Ή ήττα των στρατευμάτων τής άστοτσιφλικάδικης Πολωνίας καί τοΟ Βράγγελ. Τέλος τής έπέμβασης καί τοΰ έμφυλίου πολέμου Τό σοβιετικό κράτος, συντρίβοντας τούς έπιδρομεϊς καί τούς λευκοφρουρίτες, κέρδισε μιά προσωρινή άνάπαυλα. Ή 'Α ντάντ άναγκάστηκε νά λύσει τόν άποκλεισμό. Τό Γενάρη τοΰ 1920 τό

344

Άνώ τα το συμβούλιο τής Ά ν τά ν τ έπέτρεψε τήν άνταλλαγή Εμπο­ ρευμάτων μέ τή Σοβιετική Ρωσία. 1Η σύναψη «Ιρήνης μέ Τίς χώρες τής Βαλτικής καί ή λύση τοϋ άποκλεισμοϋ άνακούφισαν τήν οικονομική κατάσταση τής χώρας τών Σοβιέτ. Τό Κόμμα καί ή Σοβιετική κυβέρνηση Επιδίωκαν έπίμονα νά μετατρέψουν τήν προσωρινή άνάπαυλα σέ διαρκή εΙρηνική συμβίωση τής Σοβιετικής χώρας μέ τίς χώρες τοϋ καπιταλισμού. Ό В. I. Λένιν τόνιζε ότι μέσα σέ συνθήκες εΙρήνης ή Σοβιετική χώρα μπορεϊ σέ μεγαλύτερο βαθμό νά δείξει τήν ύπεροχή της άπέναντι στόν καπιταλι­ σμό, ν'άσκήσει περισσότερη έπαναστατική έπίδραση στίς Εργαζό­ μενες μάζες τών άλλων χωρών. «...ΟΙ Ιμπεριαλιστές, — έλεγε ό Λένιν — , έξαπατοΰσαν τίς έργαζόμενες μάζες μέ τόν πόλεμο, κι έτσι έκρυβαν τήν άλήθεια γιά τή Σοβιετική Ρωσία, γι'α ύτό όποιαδήποτε ειρήνη θ ’ άνοίξει έκατό φορές πιό πλατιά τό δρόμο γιά τήν άνάπτυξη τής έπιροής μας» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 40ός, σελ. 247). ' Η λιγόχρονη άνάπαυλα Επέτρεψε στό Κόμμα νά ρίξει μεγαλύτε­ ρες δυνάμεις στήν οίκονομική οίκοδόμηση καί νά προετοιμάσει τό νικηφόρο τερματισμό τοΰ έμφυλίου πολέμου. Ό κίνδυνος νέας στρατιωτικής έπίθεσης τών Ιμπεριαλιστών Εξακολουθούσε νά ύπάρχει. Γι'α ύτό τό Σοβιετικό κράτος ήταν άναγκασμένο νά διατηρεί πολυάριθμο Κόκκινο Στρατό. Τό Κόμμα πήρε άπόφαση νά χρησιμο­ ποιήσει τίς στρατιωτικές μονάδες στήν οικονομική οίκοδόμηση. Σχηματίστηκαν στρατιές έργασίας στήν Ούκρανία, στά Ούράλια, στό Βόρειο Καύκασο, στήν περιοχή τής Πετρούπολης καί στό Μέσο Βόλγα. 01 μπολσεβίκοι τοϋ στρατοΰ έγιναν όργανωτές τοΰ άγώνα γιά τήν άναγέννηση τοΰ Ντονμπάς, γιά τήν όργάνωση τής μεταφοράς τών πετρελαίων τοΰ Γκρόζνι, τοΰ Μπακοΰ καί τών Ο ύραλίω ν-Έμπα. Τά στρατιωτικά όργανα άνάλαβαν τό καθήκον νά Εφοδιάζουν τούς άνθρακωρύχους καί τούς πετρελαιοεργάτες, έβαλαν τάξη στά άνθρακωρυχεΐα καί στίς πετρελαιοπηγές. ' Η ΚΕ τοΰ Κόμματος έστειλε 5 χιλιάδες κομμουνιστές γιά δουλιά στίς μεταφορές. Ό В. I. Λένιν έβλεπε στό σοβιετικό σύστημα μιά άνεξάντλητη πηγή δυνάμεων τόσο γιά τίς στρατιωτικές νίκες, δσο καί γιά τό ξεπέρασμα τών δυσκολιών τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης. Στίς άρχές τοΰ 1920 ό Λένιν χάραξε ένα τολμηρό καί αύστηρά Επιστημο­ νικό σχέδιο Εξηλεκτρισμού τής Ρωσίας μέσα σέ 10 ώς 20 χρόνια. «Τό σχέδιο αύτό — έγραφε ό В. I. Λένιν — πρέπει νά τό δόσουμε άμέσως. Εποπτικά, Εκλαϊκευτικά, γιά τίς μάζες, ώστε νά Ενθουσιάσουμε μέ ξεκάθαρη καί φωτεινή προοπτική (άπόλυτα Επιστημονική στή βάση της): άς ριχτούμε στή δουλιά καί μέσα σέ 10 ώς 20 χρόνια θά κάνουμε όλη τή Ρωσία, καί τή βιομηχανική καί τή γεωργική, ήλεκτρική» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμος 40ός, σελ. 62-63). Τό Μάρτη τοΰ 1920 τό Συμβούλιο τών 'Επιτρόπων τοΰ Λαοΰ

345

ένέκρινε τή δημιουργία τής ΓΚ ΟΕΛΡ Ο (Κρατική Έπιτροπή έξηλεκτρισμοϋ τής Ρωσίας) μ'επικεφαλής τόν Γκ. Μ. Κρίζιζανόβσκι. Ή ' Επιτροπή επεξεργάστηκε ένα σχέδιο, πού πρόβλεπε τήν κατασκευή 30 μεγάλων ήλεκτρικών σταθμών μέ συνολική δύναμη ένάμιση εκατομμύριο κιλοβάτ. Τό σχέδιο ΓΚΟ ΕΛΡ Ο ήταν τό πρώτο σχέδιο μακρόχρονης άνάπτυξης τής οικονομικής οικοδόμησης τής Σοβιετικής χώρας. ' Ο Λένιν τό σχέδιο αύτό τό όνόμαζε δεύτερο πρόγραμμα τοϋ Κόμματος. Τίς προοπτικές τής σοσιαλιστικής οικοδόμησης στήν περίοδο τής νέας άνάπαυλας τίς χάραξε τό 9ο Συνέδριο τοϋ Κόμματος, πού οί εργασίες του κράτησαν άπό τίς 29 τοΰ Μάρτη ώς τίς 5 τοΰ Α π ρ ίλη 1920. Στό συνέδριο άντιπροσωπεύονταν πάνω άπό 600χιλ. μέλη τοΰ Κόμματος. Μέσα στόν ένα χρόνο πού είχε μεσολαβήσει άπό τό 8ο Συνέδριο, τό Κόμμα διπλασίασε τίς δυνάμεις του, παρ’ όλες τίς άπώλειες στόν πόλεμο. Αύτό ήταν λαμπρή άπόδειξη τής όρθότητας τής πολιτικής τοΰ Κόμματος καί τών γερών δεσμών του μέ τήν έργατική τάξη, μέ τίς έργαζόμενες μάζες. Τά βασικά ζητήματα στό συνέδριο ήταν: τά άμεσα καθήκοντα τής οικονομικής οίκοδόμησης καί τό ζήτημα τών συνδικάτων. Τά ζητή­ ματα αύτά φωτίστηκαν στήν έκθεση δράσης τής ΚΕ τοΰ Κόμματος, πού τήν έκανε ό В. I. Λένιν. Ή άπόφαση τοΰ συνεδρίου «Γιά τά άμεσα καθήκοντα τής οικονομικής οίκοδόμησης» ύπογράμμιζε ότι βασική προϋπόθεση γιά τήν οικονομική άναγέννηση τής χώρας είναι ή σταθερή έφαρμογή ένός ένιαίου οικονομικού σχεδίου, πού πρέπει νά έχει σάν βάση τόν έξηλεκτρισμό τής χώρας. ' Η άπόφαση ύπόδειχνε μέ ποιά σειρά πρέπει νά εκπληρώνονται τά καθήκοντα τοΰ σχεδίου αύτού: α) ή βελτίωση τής δουλιάς τών μεταφορών, ή μεταφορά καί ή δημιουργία τών άπαραίτητων άποθεμάτων σιτηρών, καυσίμων καί πρώτων ύλώ ν β) ή κατασκευή μηχανών γιά τίς μεταφορές καί τήν παραγωγή καυσίμων πρώτων ύλώ ν καί σιτηρών γ) ή έντατική άνάπτυξη τής κατασκευής μηχανών γιά τήν παραγωγή ειδών πλατιάς κατανάλωσης· δ) ή έντατική παραγωγή ειδών πλατιάς κατανάλωσης. Τό συνέδριο σύστησε νά τραβηχτεί στήν παραγωγική δουλιά όλο τό βιομηχανικό προλεταριάτο, νά όργανωθοΰν μαζικές κινητοποιήσεις γιά ύποχρεωτική εργασία, νά προσαρμοστεί ή οικονομία στίς πολεμι­ κές άνάγκες καί νά χρησιμοποιηθούν πλατιά τά στρατιωτικά τμήματα στό οικονομικό μέτωπο. Τό συνέδριο έδοσε προσοχή στήν όργάνωση τής άμιλλας. Στόν τομέα τής διεύθυνσης τής βιομηχανίας ή άπόφαση τοΰ συνεδρίου τόνιζε τήν άνάγκη νά διατηρηθεί καί νά άνατττυχθεί ό συγκεντρωτισμός, νά ένισχυθεί ή μονοπρόσωπη διεύθυνση. Παράλ­ ληλα γίνονταν συστάσεις νά δημιουργοϋνται γιά τίς μεγάλες κι άπομακρυσμένες άπό τό κέντρο περιοχές, πού ξεχωρίζουν μέ τήν ιδιομορφία τών οικονομικών τους συνθηκών, περιφερειακά γραφεία τής λαϊκής οίκονομίας, καί νά τραβιούνται πιό πλατιά οί μάζες στή διεύθυνση τής βιομηχανίας. Έφ όσον δέν εϊχε τερματιστεί άκόμη ό

346

πόλεμος, ή άπόφαση τοϋ συνεδρίου γιά τήν οίκοδόμηση τής οίκονομίας στηριζόταν στήν πολιτική τοϋ πολεμικοϋ κομμουνισμού. Στή γραμμή τοΰ Κόμματος γιά τήν οικονομική οικοδόμηση άντιτόχθηκε ή όμάδα τοΰ «δημοκρατικού συγκεντρωτισμού» (Τ. Σαπρόνοφ, Ν. Ό σίνσκι, Β. Σμιρνόφ). Στίς θέσεις τους οί «ντετσιστές»* ήταν ένάντια στή χρησιμοποίηση τών παλιών ειδικών, Ενάντια στή μονοπρόσωπη διεύθυνση τών Επιχειρήσεων καί ζητοΰσαν άπεριόριστη Εφαρμογή τής συλλογικότητας. ' Η όμάδα τών «ντετσιστών» Επιβουλευόταν τή βασική όργανωτική άρχή τοΰ Κόμματος, τό δημοκρατικό συγκεντρωτισμό. Αύτή τή λαθεμένη, τήν Επιζήμια θέση τήν ύποστήριζαν στό συνέδριο ό Ρίκοφ καί ό Τόμσκι, πού άρνοϋνταν Επίσης τή μονοπρόσωπη διεύθυνση καί θεωρούσαν τή συλλογικότητα σάν μοναδική άρχή διεύθυνσης τής βιομηχανίας άπό τό Ά νώ τατο Συμβούλιο Λαϊκής Οίκονομίας ώς τή διεύθυνση τών Εργοστασίων. Τό συνέδριο άπόριψε τίς άντικομματικές αύτές προτάσεις. Στήν άπόφαση γιά τά συνδικάτα τό συνέδριο τόνισε τήν άνάγκη δραστήριας συμμετοχής τών Εργαζόμενων στήν οικονομική οικοδό­ μηση καί ύποχρέωσε τίς κομματικές όργανώσεις νά μεταδόσουν μέ τή βοήθεια τών συνδικάτων στίς πιό πλατιές μάζες των Εργαζόμενων τόν Ενθουσιασμό, πού άρχισε νά παρουσιάζεται γιά τή δουλιά. Μέ γνώμονα τίς άποφάσεις τοϋ 9ου Συνεδρίου οι Εργάτες όλης τής χώρας καταπιάστηκαν μέ τήν άνόρθωση τής λαϊκής οίκονομίας. Στίς Επιχειρήσεις μεγάλωσε ή πειθαρχία τής δουλιάς. Βελτιώθηκε ή δουλιά τών μεταφορών. 01 σιδηρόδρομοι Μόσχα-Καζάν, όπου γεννήθηκε ή Ιδέα τών κομμουνιστικών Σαβάτων μπήκαν στόν Κόκκινο πίνακα τιμής. Ή προοπτική ότι θά περάσουν στήν εΙρηνική οίκοδό­ μηση τοϋ σοσιαλισμού προκάλεσε στούς σοβιετικούς άνθρώπους τεράστιο δημιουργικό Ενθουσιασμό. Εξαιρετικά λαμπρή Εκδήλωση τοΰ δημιουργικού Ενθουσιασμού ήταν ή γιορτή τής Πρωτομαγιάς τοΰ 1920, πού κηρύχτηκε άπό τό 9ο Συνέδριο τοϋ Κόμματος σάν μέρα Πανρωσικοΰ κομμουνιστικού Σάβατου. Στή Μόσχα πήραν μέρος στό κομμουνιστικό Σάβατο περίπου μισό Εκατομμύριο Εργαζόμενοι, στήν Πετρούπολη σχεδόν 200 χιλ. ΟΙ κομμουνιστές βρίσκονταν στίς πρώτες γραμμές. Ενθουσιάζοντας μέ τόν Εργατικό ήρωισμό τους τίς μάζες. Στά κομμουνιστικά αύτά Σάβατα πήραν μέρος τά καθοδηγητικά στελέχη τοΰ Κόμματος καί τής κυβέρνησης. Στό κομμουνιστικό Σάβατο πού Εγινε στό Κρεμλίνο δούλεψε ό В. I. Λένιν. Στό Εργοστάσιο Μίχελσον δούλεψε ό М. I. Καλίνιν. Μέ Εκκληση τοϋ Κόμματος δεκάδες Εκατομμύρια Εργαζόμενοι Εδειξαν στό Πανρωσικό κομμουνι­ στικό Σάβατο πώς είναι έτοιμοι νά Επιδοθοϋν στήν ειρηνική Εργασία μέ τήν ίδια αύτοθυσία, μέ τήν όποία ύπεράσπιζαν τή σοσιαλιστική Πατρίδα στά πολεμικά μέτωπα. * ’ Από τά άρχικά (ντί-τσί) στά ρωσικά τών λίξβυν δημοκρατικός συγκβντρωτισμός Σημ. μετ.

347

01 ιμπεριαλιστές όμως καί τούτη τή φορά διέκοψαν τήν εΙρηνική άνάπαυλα. ' Η Ά ν τά ντ έτοίμαζε καινούργια έκστρατεία, προωθώντας στό προσκήνιο σάν κύρια άντισοβιετική δύναμη τήν άστικοτσιφλικάδικη Πολωνία. Ή Σοβιετική κυβέρνηση πρότεινε πολλές φορές είρήνη στήν Πολωνία. ΣτΙς άρχές του 1920 ή Σοβιετική κυβέρνηση έκανε καί νέα πρόταση ειρήνης. Ά λ λ ά οί πολωνοΙ ιμπεριαλιστές όνειρεύονταν ν'άρπάξουν σοβιετικά έδάφη. ' Η άστική τάξη τής Πολωνίας βρισκό­ ταν σέ πλήρη οικονομική καί πολιτική έξάρτηση άπό τίς Ιμπεριαλιστι­ κές χώρες. Ή θέση τών πολωννών τσιφλικάδων καί άστών ήταν -άσταθής. ΟΙ έργαζόμενες μάζες, καί κατά πρώτο λόγο οί προλετάριοι, όλο καί πιό συχνά έκδηλώνονταν ένάντια στίς κυρίαρχες τάξεις. ΟΙ ιθύνοντες κύκλοι τής Α γγλία ς, τής Γαλλίας, τών ΕΠΑ, καθώς καί τής Πολωνίας, φοβούνταν τήν άνάπτυξη τοΰ έπαναστατικοΰ κινήματος κι έβλεπαν τόν πόλεμο κατά τής Σοβιετικής χώρας σάν μέσο γιά ν'άποτραβήξουν τό λαό άπό τήν έπανάσταση. Τό Κομμουνιστικό κόμμα τής Πολωνίας πήρε άποφασιστική θέση ένάντια στόν έπιθετικό πόλεμο τών πολωνών Ιμπεριαλιστών. ’ Εξηγούσε στούς έργαζόμενους ότι ό πόλεμος ένάντια στή Σοβιετική δημοκρατία ήταν καί πόλεμος ένάντια στούς έργαζόμενους τής Πολωνίας. Στίς 25 τοΰ ' Απρίλη 1920 ό πολωνικός στρατός έπιτέθηκε ένάντια στή Σοβιετική χώρα. Καταλήφθηκε ή πρωτεύουσα τής Ούκρανίας, τό Κίεβο. ΟΙ Ιμπεριαλιστές έστειλαν σέ βοήθεια τής Πολωνίας τό στρατό τών λευκοφρουριτών τοΰ Βράγγελ, πού στρατοπέδευε στήν Κριμαία. Ή Σοβιετική δημοκρατία άναγκάστηκε νά ρίξει ξανά όλες τίς δυνάμεις της στόν άγώνα ένάντια στούς έπιδρομεϊς καί στούς λευκοφρουρίτες. Στίς 23 τοΰ Μάη 1920 δημοσιεύτηκαν οΙ θέσεις τής Κεντρικής 'Επιτροπής τοΰ ΚΚΡ (μπ): «Τό πολωνικό μέτωπο καί τά καθήκοντά μας». Καλώντας τούς έργάτες καί τούς άγρότες νά έπιστρατεύσουν όλες τίς δυνάμεις τους γιά τή συντριβή τοΰ έχθροΰ, τό Κόμμα καί ή Σοβιετική κυβέρνηση ύπογράμμιζαν πώς ή Σοβιετική χώρα δέν έπιβουλεύεται τήν άνεξαρτησία καί τά κυριαρχικά δικαιώ­ ματα τής Πολωνίας, πώς οΙ πολωνοί Εργαζόμενοι μόνοι τους θά καθορίσουν τήν τύχη τους. « . . . Ή συντριβή τοΰ συρφετού τών πολωνών λευκοφρουριτών πού μάς έπιτ&ηκαν — τόνιζαν οΙ θέσεις — δέν πρόκειται ν'άλλάξει ούτε κατά ένα γιώτα τή στάση μας άπέναντι στήν άνεξαρτησία τής Πολωνίας·. Ό Κόκκινος Στρατός ένισχύθηκε μέ κομμουνιστές. Τά μισά σχεδόν μέλη τού Κόμματος, πάνω άπό 300 χιλ., βρίσκονταν στό στρατό. Στίς γραμμές του ύπήρχαν περίπου 70 χιλ. μέλη τής Κομσομόλ. Στά μέσα τοΰ Μάη άρχισε ή έπίθεση στό Δυτικό μέτωπο. Ή έπίθεση, όμως, δέν ήταν καλά προετοιμασμένη καί δέν εϊχε έπιτυχία. Είναι άλήθεια πώς άπασχόλησε τίς δυνάμεις τοΰ έχθροΰ κι έτσι ξαλάφρωσε τήν κατάσταση στό Νοτιοδυτικό μέτωπο. Στίς άρχές τοΰ

348

Ίο ύ νη ή 1η στρατιά Ιππικού, πού μεταφέρθηκε άπό τό Νότο, έσπασε τό μέτωπο τών λευκοπολωνών στήν Ούκρανία. Άμέσω ς ύστερα άπό τή στρατιά Ίππικοϋ πέρασαν στήν έπίθεση όλες οΐ στρατιές τοΰ Νοτιοδυτικού μετώπου καί νίκησαν τίς στρατιές τοΰ έχθροΰ. Στίς άρχές τοΰ Ιο ύ λη 1920 πέρασαν σέ έπίθεση καί τά στρατεύματα τοΰ Δυτικού μετώπου. Στά τέλη τοΰ ' Ιούλη μπήκαν στό έδαφος τής Πολωνίας, ένώ τόν Γδιο καιρό τά στρατεύματα τοΰ Νοτιοδυτικού μετώπου μπήκαν στή Δυτική Ούκρανία. Τό μέτωπο πλησίασε στή Βαρσοβία, τήν πρωτεύουσα τής Πολωνίας. ΟΙ νίκες τοΰ Κόκκινου Στρατού έδοσαν φτερά στήν έργατική τάξη τής Δύσης. Στήν Α γ γλία , στή Γαλλία, στίς ΕΠΑ, στήν Ιταλία, στήν Τσεχοσλοβακία δυνάμωσε τό κίνημα μέ τό σύνθημα «Κάτω τά χέρια άπό τή Σοβιετική ΡωσίαΙ». Οί έργάτες άρνοΰνταν νά φορτώσουν όπλα γιά τήν Πολωνία, όργάνωναν άπεργίες. Ύστερα άπό τό 1ο Συνέδριο τής Κομμουνιστικής Διεθνούς, τό κομμουνιστικό κίνημα σ 'ό λο ν τόν κόσμο σημείωνε μεγάλες επιτυχίες. Τό Μάη τοϋ 1919 τό 'Εργατικό Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα Βουλγα­ ρίας («Τεσνιάκοι») μετασχηματίστηκε σέ Κομμουνιστικό κόμμα. Κατά τό 1920 σχηματίστηκαν Κομμουνιστικά κόμματα στίς ΕΠΑ, στήν Α γ γλία , στή Γιουγκοσλαβία, στήν Ισπανία, στήν Τουρκία καί σ ’ άλλες χώρες. Τά Κομμουνιστικά κόμματα σχηματίζονταν, κατά κανόνα, μέ βάση τίς άριστερές όμάδες πού είχαν άποσπαστεϊ άπό τά σοσιαλιστικά κόμματα. Τά νεαρά κόμματα δέν είχαν άκόμη πείρα μαζικής δουλιάς* τή δράση τους τήν έμπόδιζε όρισμένος φόρτος άπό παραδόσεις τών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων, οΙ παλιές μορφές πάλης. Παράλλη­ λα, μέσα στά νεαρά κομμουνιστικά κόμματα έμφανίστηκαν «άριστε­ ρές» όμάδες, πού άρνοΰνταν όλες τίς παλιές μεθόδους πάλης τής έργατικής τάξης, ήταν κατά τής χρησιμοποίησης τοΰ κοινοβούλιου, ζητούσαν άποχή άπό τά συνδικάτα, πού βρίσκονταν στά χέρια τών άντιδραστικών. Μιά τέτια πολιτική όδηγοΰσε στήν άπόσπαση άπό τίς μάζες, στό σεχταρισμό, στήν ύποτίμηση τοΰ ρόλου τοΰ Κόμματος. Τά λάθη αύτά καλύπτονταν μέ άριστερή φρασεολογία. Αύτά ήταν λάθη άνάπτυξης τών νεαρών κομμάτων, πού δέν είχαν άκόμη περάσει άπό τό σχολειό τής έπαναστατικής πάλης. Ό Λένιν χαρακτήρισε τά λάθη αύτά σάν «παιδική άριστερίστικη άρρώστια» τοΰ κομμουνισμού. Τόν ' Ιούλη τοΰ 1920 συνήλθε τό II Συνέδριο τής Κομμουνιστικής Διεθνούς. Κύριο καθήκον του ήταν νά δυναμώσει Ιδεολογικά καί όργανωτικά τά Κομμουνιστικά κόμματα καί νά τά προσανατολίσει πρός τήν κατάκτηση τής πλειοψηφίας τών μαζών. Πρίν άπό τό συνέδριο ό В. I. Λένιν έγραψε τό βιβλίο « Ό «άριστερισμός» παιδική άρρώστια τοΰ κομμουνισμού», μέ βασικό σκοπό νά κάνει γνωστή σ 'ό λα τά Κομμουνιστικά κόμματα τήν πλουσιότατη πείρα τών ρώσων κομμουνιστών, τή στρατηγική καί τήν τακτική τους, ώστε νά όπλίσει μέ τήν πείρα αύτή τά άδελφά κόμματα. Ό Λένιν έδειξε ότι τό

349

Μπολσεβίκικο κόμμα άνδρώθηκε, δυνάμωσε κι άτσαλώθηκε, παλαίβοντας ενάντια στόν κύριο Εχθρό τοΰ έργατικοΰ κινήματος, πού παραμένει ό κύριος έχθρός καί σέ διεθνή κλίμακα, ένάντια στόν όπορτουνισμό, ένάντια στόν μενσεβικισμό' τό Κόμμα δυνάμωσε ταυτόχρονα, παλεύοντας ένάντια στόν μικροαστικό έπαναστατισμό, ένάντια στούς όπορτουνιστές «άπό τ'άριστερά», καθώς καί ένάντια στούς έσέρους καί στούς άναρχικούς. Στό βιβλίο του ό В. I. Λένιν έδειξε άνάγλυφα τό ρόλο καί τή θέση τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος στό σύστημα τής δικτατορίας τής έργατικής τάξης. Ό В. I. Λένιν έξήγησε γιατί τό Κόμμα άντεξε σ ' όλες τίς δοκιμασίες κι έγινε κόμμα έξουσίας. Τό Κόμμα άνταποκρίθηκε στά γιγάντια καθήκοντα, χάρη στό ότι είχε σιδερένια πειθαρχία, χάρη στό ότι πίστευε βαθιά στήν έπαναστατική θεωρία, χάρη στή στενή έπαφή του μέ τούς έργαζόμενους, στήν πλήρη κι άνεπιφύλακτη ύποστήριξη τών λαϊκών μαζών, πού πείστηκαν μέ τήν Γδια τους τήν πείρα ότι είναι σωστές οί ιδέες τοΰ μπολσεβικισμοΰ. 'Αναλύοντας τή στρατηγική καί τήν τακτική τοΰ Κόμματος, πού τοΰ Εξασφάλισαν τήν κατάκτηση τών Εργατικών μαζών καί τής πλειοψηφίας τοΰ λαοΰ, ό Λένιν ύπογράμμισε τήν άνάγκη τής δουλιάς μέσα στίς μάζες σ ' όποιεσδήποτε συνθήκες, καί στήν περίοδο τής έπανάστασης, καί στήν περίοδο τής ύποχώρησης, σ'όλες τίς κοινωνικές όργανώσεις, παντοΰ όπου υπάρχουν μάζες. Ό Λένιν έδειξε πόση ζημιά κάνουν στό έργατικό κίνημα οί άνόητες θεωρίες τών «άριστερών», ή άρνησή τους νά δουλεύουν στά άντιδραστικά συνδικάτα, κοινοβούλια, συνεταιρισμούς. Ή άρνηση τών Κομμουνιστικών κομμάτων νά δουλέψουν στίς όργανώσεις αύτές όδηγεΐ στήν άπόσπαση άπό τίς μάζες, προσφέρει τή μεγαλύτερη ύπηρεσία στήν άστική τάξη. «Πρέπει νά ξέρεις, έγραφε ό Λένιν, νά κάνεις κάθε θυσία, νά ύπερνικάς τά πιό μεγάλα έμπόδια, γιά νά διεξάγεις μιά συστημα­ τική, έπίμονη, σταθερή καί ύπομονητική προπαγάνδα καί ζύμωση άκριβώς μέσα σέ κείνους τούς όργανισμούς, τούς συλλόγους καί τίς ένώσεις, άκόμη καί στούς πιό άντιδραστικούς, όπου υπάρχουν προλεταριακές ή μισοπρολεταριακές μάζες» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 41ος, σελ. 36-37). Ό В. I. Λένιν δίδασκε στούς κομμουνιστές νά κατέχουν καλά όλες τίς μορφές πάλης. Τό βιβλίο τοΰ Λένιν γενίκευσε τήν πείρα τής στρατηγικής καί τακτικής τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος τόσο στήν περίοδο τοΰ άγώνα γιά τή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου, όσο καί στίς συνθήκες τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου καί τής σοσιαλιστι­ κής οικοδόμησης. Ό Λένιν έδειξε πώς ή πλουσιότατη πείρα τών ρώσων μαρξιστών έχει όχι μόνο έθνική, άλλά καί διεθνή σημασία. «...Τό ρωσικό πρότυπο — έγραφε ό Λένιν — δείχνει σ'όλες τίς χώρες κάτι, καί μάλιστα πολύ ούσιαστικό, άπό τό άναπόφευκτο καί άμεσο μέλλον τους» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 41 ος, σελ. 4). Τό μεγαλοφυές βιβλίο τοΰ В. I. Λένιν έχει τεράστια διεθνή

350

σημασία. Τά συμπεράσματά του άποτέλεσαν τή βάση τών άποφά­ σεων τοϋ 2ου Συνεδρίου τής Κομμουνιστικής Διεθνούς, στό όποιο πήραν μέρος άντιπροσωπεϊες άπό 41 χώρες. Τό συνέδριο, άφοΰ άκουσε τίς έκθέσεις τοϋ В. 1. Λένιν, ψήφισε άπόφαση γιά τό ρόλο τοϋ Κομμουνιστικού κόμματος στήν προλεταριακή έπανάσταση, έπικύ­ ρωσε τό Καταστατικό τής Κομμουνιστικής Διεθνοϋς καί ψήφισε τούς 21 όρους γιά τήν εισδοχή σ'αύτή, πού στηρίζονταν στίς άρχές τής οικοδόμησης κόμματος νέου τύπου. Τό II Συνέδριο τής Κομμουνιστικής Διεθνοϋς άπεύθυνε στούς έργάτες δλων τών χωρών έκκληση νά σηκωθούν γιά τήν ύπεράσπιση τής έπαναστατικής Ρωσίας. Στή Γερμανία, σ 'δ λη τήν Κεντρική Εύρώπη δυνάμωσε τό έπαναστατικό κίνημα. Στήν Πολωνία κινητο­ ποιούνταν όλο καί πιό δραστήρια τό προλεταριάτο. Ή Προσωρινή πολωνική έπαναστατική έπιτροπή, πού ιδρύθηκε στό Μπιελοστόκ, κάλεσε τούς έργαζόμενους νά παλαίψουν ένάντια στούς τσιφλικάδες καί στούς καπιταλιστές. Τό ζήτημα τοΰ πολέμου καί τής εΙρήνης μέ τήν Πολωνία συζητήθηκε στήν 9η Συνδιάσκεψη τοΰ Κόμματος, πού έγινε στά τέλη τοΰ Σεπτέμβρη 1920, ή όποία ψήφισε όμόφωνα τήν άπόφαση γιά τούς όρους ειρήνης μέ τήν Πολωνία. Στίς άρχές τοϋ ’ Οχτώβρη συνήλθε τό 3ο Συνέδριο τής Κομσομόλ, πού άριθμοϋσε στίς γραμμές της 400 χιλιάδες νέους καί νέες. Στό συνέδριο μίλησε ό В. I. Λένιν. Ό Λένιν έβαλε μπροστά στή νεολαία τό καθήκον νά διδαχτούν τόν κομμουνισμό. ' Η ιστορική αύτή όμιλία τοΰ Λένιν άποτέλεσε τό πρόγραμμα δράσης τής Κομσομόλ γιά τήν κομμουνιστική διαπαιδαγώγηση τής νέας γενιάς. ’ Η καλοκαιρινή ήττα τών πολωνών λακέδων τοΰ Ιμπεριαλισμού άλλαξε σοβαρά τή διεθνή κατάσταση. ’ Η κατάρευση δέν άπειλοϋσε μόνο τήν Ιδια τήν ύπαρξη τοΰ καπιταλιστικού καθεστώτος στήν Πολωνία, άλλά καί όλόκληρου τοϋ συστήματος τής συνθήκης τών Βερσελλιών, πού είχε δημιουργήσει ή Ά ν τά ν τ στήν Εύρώπη. Ή Ά ν τά ντ άναγκάστηκε βιαστικά-βιαστικά νά σώσει τή δικτατορία τής άστικής τάξης στήν Πολωνία. ' Η ' Αγγλία καί ή Γαλλία άπειλοϋσαν ν'άρχίσουν πολεμικές έπιχειρήσεις ένάντια στή Σοβιετική Ρωσία. Ή Γαλλία έστειλε στήν Πολωνία τεράστιες ποσότητες πολεμικοΰ ύλικοΰ καί μιά μεγάλη όμάδα άξιωματικών-όργανωτών. Ή Α γ γλία , έπιδιώκοντας ν ’ άποσπάσει άπό τή Ρωσία τήν Κριμαία καί νά δημιουργήσει πιό ευνοϊκές συνθήκες γιά τήν άντεπίθεση τών πολωνών πάνων, άξίωσε άπό τή Σοβιετική κυβέρνηση νά σταματήσει τήν έπίθεση τών Σοβιετικών στρατευμάτων, νά κλείσει άνακωχή μέ τόν Βράγγελ καί πρότεινε στή Σοβιετική Ρωσία τή μεσολάβησή της γιά τή σύναψη εΙρήνης μέ τήν Πολωνία. Μέ τή βοήθεια τής Ά ν τά ν τ ή διοίκηση τοΰ στρατοΰ τών λευκοπολωνών κινητοποίησε τίς έφεδρεϊες της καί στά μέσα τοΰ Αύγούστου 1920 πέρασε σέ άντεπίθεση. Τά σοβιετικά στρατεύματα

351

άναγκάστηκαν νά ύποχωρήσουν. ' Η έπίθεση ένάντια στή Βαρσοβία δέν πέτυχε. ΟΙ άποτυχίες στό πολωνικό μέτωπο τόν Αύγουστο όφείλονταν σέ σημαντικό βαθμό σέ λάθη τής διοίκησης: ή ραγδαία προέλαση δέν έξασφαλίστηκε όλόπλευρα, δπως άπαιτοϋσαν οί όδηγίες τής Σοβιετι­ κής κυβέρνησης, οΙ έφεδρεΤες έμειναν πίσω, πυρομαχικά δέν μπορού­ σαν νά μεταφερθοϋν. Τήν έσπευσμένη ύποχώρηση τών λευκοπολω­ νών τή θεώρησαν σάν συντριβή τοϋ στρατοΰ τους, ένώ ο! λευκοπολωνοί προσπαθούσαν στό μεταξύ νά γλυτώσουν άπό τό χτύπημα τίς μάχιμες δυνάμεις καί τά τεχνικά τους μέσα. « ' Η έπίθεσή μας, — έλεγε ό Λένιν — ή έξαιρετικά γρήγορη προέλασή μας σχεδόν ώς τή Βαρσοβία, ήταν άναμφίβολα λάθος... καίτό λάθος αύτό προήλθε άπό τό γεγονός ότι ύπερεκτιμήσαμε τήν ύπεροχή τών δυνάμεών μας» (" Α ­ π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 43ος, σελ. 11). 'Αρνητικό ρόλο κατά τήν έπίθεση ένάντια στή Βαρσοβία έπαιξε ή καθυστέρηση τής διοίκησης, μαζί καί τής διοίκησης τοϋ Νοτιο- 'Ανατολικού μετώπου, νά μεταφέ­ ρει τήν 1η στρατιά 'Ιππικού στή διάθεση τοΰ Δυτικοΰ μετώπου. ’ Η άποτυχία, όμως, δέν όφειλότσν μόνο σέ στρατιωτικό λάθος. Έ ν α μέρος τοΰ πολωνικού πληθυσμού είχε έξαπατηθεΤ: οί κυβερνή­ τες τής Πολωνίας έκμεταλλεύτηκαν τό μίσος τών έργαζόμενων ένάντια στήν τσαρική Ρωσία, πού εΤχε ύποδουλώσει τήν Πολωνία, καί παρουσίασαν τόν άπελευθερωτικό άγώνα τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ σάν ξένη είσβολή. 01 έργαζόμενοι καί κυρίως οΙ άγροτικές μάζες δέν μπόρεσαν νά καταλάβουν τήν άπάτη. ' Επιπλέον ό Κόκκινος Στρατός δέν μπόρεσε ν ’ άνοίξει τό δρόμο πρός τίς έργατικές περιοχές τής Πολωνίας. 01 άποτυχίες τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ όφείλονταν καί στό γεγονός ότι ή Σοβιετική χώρα έκανε πόλεμο σέ δυό κατευθύνσεις: στή Δύση καί στό Νότο. Έπαιξε τό ρόλο του καί τό ξεχαρβάλωμα τής λαϊκής οίκονομίας, Ιδιαίτερα τών μεταφορών. Τά σοβιετικά στρατεύματα, άφοΰ συγκέντρωσαν έφεδρεϊες, έτοίμαζαν τό Σεπτέμβρη νέο χτύπημα. Ή κυβέρνηση τής Πολωνίας φοβόταν τό χτύπημα αύτό καί τόν ' Οχτώβρη δέχτηκε νά συνάψει άνακωχή, πού μετεξελίχτηκε άργότερα σέ ειρήνη. Παρά τίς άποτυχίες, ή Σοβιετική χώρα πέτυχε μιά σοβαρή νίκη. ' Ο πόλεμος τερματίστηκε, δπως τόνιζε ό Λένιν, «μέ μιά ειρήνη πιό συμφέρουσα γιά μάς, άπό έκείνη πού είχαμε προτείνει στήν Πολωνία τόν ' Απρίλη» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 42ος, σελ. 129). ' Ωστόσο, οΙ άντιδραστικοί πολωνικοί κύκλοι, μέ τήν ύποστήριξη τών διεθνών Ιμπεριαλιστών, κατόρθωσαν ν'άποσπάσουν άπό τή Σοβιετική Ούκρανία καί τή Σοβιετική Λευκο­ ρωσία τίς δυτικές περιοχές τους. Ό τερματισμός τοΰ πολέμου μέ τήν Πολωνία έδοσε στή Σοβιετική κυβέρνηση τή δυνατότητα νά συγκεντρώσει δυνάμεις ένάντια στόν τελευταίο έγκάθετο τής Ά ν τά ντ, τόν Βράγγελ. Τό Σεπτέμβρη τοΰ 1920, σύμφωνα μέ άπόφαση τής ΚΕ τοΰ Κόμματος, δημιουργήθηκε τό Νότιο μέτωπο. Αρχιστράτηγός του διορίστηκε ό Μ. Β. φροΰνζε,

352

μέλη τοΰ Στρατιωτικού Συμβουλίου τοΰ μετώπου διορίστηκαν οι Σ. I. Γκοΰσεφ καί Μπέλα Κούν. ' Η Κεντρική ’ Επιτροπή έστειλε γράμμα πρός όλες τίς κομματικές όργανώσεις. Μέ έκκληση τοΰ Κόμματος οΐ κομματικές όργανώσεις καί ή Κομσομόλ έστειλαν στό Νότιο μέτωπο πάνω άπό 10 χιλιάδες κομμουνιστές καί κομσομόλους. Τό έπαναστα­ τικό στρατιωτικό συμβούλιο τοΰ Νότιου μετώπου μ ’ έπικεφαλής τόν Μ. Β. φροΰνζε, άκολουθώντας τίς όδηγίες τής ΚΕ τοΰ Κόμματος καί τής Σοβιετικής κυβέρνησης, κατέστρωσε τό σχέδιο τής συντριβής τοΰ Βράγγελ. 'Εξασφαλίστηκε ή άριθμητική ύπεροχή τών σοβιετικών στρατευμάτων άπέναντι στά στρατεύματα τοΰ Βράγγελ. Ύστερα άπό σκληρές μάχες ό Βράγγελ άπωθήθηκε στήν Κριμαία. Τό Νοέμβρη τοΰ 1920 έπειτα άπό τήν ήρωική έφοδο στόν ισθμό τοΰ Περεκόπ, ό Κόκκινος Στρατός μπήκε στήν Κριμαία καί τήν άπελευθέρωσε άπό τόν έχθρό. Ή επέμβαση καί ό Εμφύλιος πόλεμος στή Ρωσία πήραν τέλος. ΕΤναι άλήθεια, πώς στήν Ά π ω Α να το λή οί τελευταίες όμάδες τών έπιδρομέων καί τών λευκοφρουριτών συντρίφτηκαν όριστικά μόνο τό 1922, οΙ βασικές όμως μονάδες τών έχθρών, πού γιά τήν άντιμετώπισή τους χρειάστηκαν τεράστιες προσπάθειες τής Σοβιετικής χώρας, τσακίστηκαν καί διώχτηκαν καταντροπιασμένες άπό τή σοβιετική γή. Ό λαός υπεράσπισε τή Σοβιετική του έξουσία καί τήν άνεξαρτη­ σία τής πατρίδας του. Στή μονομαχία μέ τούς ιμπεριαλιστές όλου τοΰ κόσμου νίκησε τό νεαρό σοβιετικό κράτος.

6. 01 αιτίες τής νίκης τής Σοβιετικής έξουσίας. Τά διδάγματα τοϋ έμφύλιου πολέμου Οί αιτίες τής νίκης τοΰ Κόκκινου Στρατού ένάντια στούς έπιδρομείς καί τούς λευκοφρουρίτες συνοψίζονται βασικά στά παρακάτω: 1. Ό έμφύλιος πόλεμος πού διεξήγαν οί έργαζόμενοι τής Σοβιετικής Ρωσίας, ήταν πόλεμος δίκαιος. Οί έργάτες καί οί άγρότες τής Ρωσίας, άφοΰ άνάτρεψαν τούς τσιφλικάδες καί τούς καπιταλι­ στές, συνέχισαν καί στόν έμφύλιο πόλεμο τόν άγώνα γιά τήν έδραίωση τής έξουσίας τους, γιά τή δημιουργία τής σοσιαλιστικής κοινωνίας. Ή πολιτική τής Σοβιετικής έξουσίας έκφραζε τά συμφέ­ ροντα τοΰ λαοΰ, καί ό λαός τήν ύποστήριζε σάν δική του πολιτική. ’ 0 Κόκκινος Στρατός, παιδί τοΰ λαοΰ, πολεμούσε γιά τά συμφέροντα τοΰ λαοϋ, τή στιγμή πού οί λευκοφρουροί καί οί έπιδρομεϊς πήγαιναν ένάντια στό λαό. ' Η κατανόηση αύτού τοΰ πράγματος έπέτρεψε στίς λαϊκές μάζες, τίς κατατσακισμένες άπό τόν μακρόχρονο ιμπεριαλι­ στικό πόλεμο, νά βροΰν δυνάμεις, γιά νά φέρουν ώς τή νίκη έναν έμφύλιο πόλεμο μέ πρωτοφανείς δυσκολίες. 2. ' Η βασική αιτία τής νίκης τής Σοβιετικής χώρας ένάντια στούς έπιδρομεϊς καί στούς λευκοφρουρίτες εϊναι τό κοινωνικό καί τό

353

κρατικό της σύστημα, πού στηρίζεται στή σταθερή συμμαχία τών έργατών καί τών άγροτών καί στή φιλία τών λαών. Στήν πορεία τής πάλης ένάντια στούς τσιφλικάδες, στούς καπιταλιστές καί στήν παγκόσμια άστική τάξη, δημιουργήθηκε καί δυνάμωσε ή στρατιωτικοπολιτική συμμαχία τής έργατικής τάξης καί τής άγροτιάς. ' Η πείρα τών ίδιων τών μαζών, πού γνώρισαν όλες τίς φρικαλεότητες τής έπέμβασης καί τών λευκοφρουριτών, έδραίωσε τή συμμαχία τών έργατών κοί τών άγροτών. Ό άπελευθερωτικός πόλεμος ένάντια στούς έπιδρομεϊς καί στούς λευκοφρουρίτες ξεσήκωσε τόν πατριω­ τικό ένθουσιασμό τοϋ λαού, όδήγησε στό έσωτερικό δυνάμωμα τής χώρας. Στίς μάχες γιά τήν άπόκρουση τών έπιθέσεων τών ξένων κατακτητών καί τών λευκοφρουριτών, πού προσπαθούσαν νά σβή­ σουν τήν εστία τής έπανάστασης, νά τσακίσουν τή Σοβιετική δημοκρατία, άτσαλώθηκαν οί έργάτες καί οί άγρότες, έδραιώθηκε ή συμμαχία τους, συσπειρώθηκαν πιό σφιχτά γύρω άπό τό Κόμμα. ’ Εδώ φάνηκε τό χαρακτηριστικό γνώρισμα τής Σοβιετικής έξουσίας, πού είναι όργανική της Ιδιότητα: ή Σοβιετική έξουσία δέ διαιρεί, άλλά συνενώνει τό λαό. 3. Ή σωστή έθνική πολιτική τοΰ Κόμματος καί τής Σοβιετικής έξουσίας συνένωνε τούς έργαζόμενους τών καταπιεζόμενων στό παρελθόν έθνών όλης τής Ρωσίας στόν άγώνα ένάντια στούς έπιδρομεϊς καί στήν άντεπανάσταση. Ή άντεπανάσταση, όπου νικούσε προσωρινά, έπανέφερε παντού τό παλιό καθεστώς τής &νικής καταπίεσης. Οΐ έργαζόμενοι τών άλλοτε καταπιεζόμενων Μνώ ν πείθονταν μέ τήν Γδια τους τήν πείρα πώς ή Σοβιετική έξουσία άποτελεϊ μοναδική καί σίγουρη έγγύηση γιά τήν πραγματική έλευθε­ ρία καί τήν έθνική άνεξαρτησία τών λαών. Στόν έμφύλιο πόλεμο σφυρηλατήθηκε ή συμμαχία τών έργαζόμενων διάφορων έθνοτήτων, πού πολέμησαν δίπλα-δίπλα στίς γραμμές τοΰ Κόκκινου Στρατού. 4. Μεγάλη βοήθεια έδοσαν στόν Κόκκινο Στρατό ο! παρτιζάνοι, πού δρούσαν στά μετόπισθεν τοΰ έχθροΰ. Τά παρτιζάνικα τμήματα, όργανωμένα καί καθοδηγούμενα άπό τό Κόμμα, άπασχολούσαν δυνάμεις τοΰ έχθροΰ, δημιουργούσαν άφόρητη κατάσταση γιά τόν έχθρό: ξεχαρβάλωναν τίς συγκοινωνίες, έξόντωναν τίς άνθρώπινες δυνάμεις καί κατέστρεφαν τά τεχνικά μέσα τών κατακτητών, άποδιοργάνωναν τό μηχανισμό τής έξουσίας τους. 5. Στή νίκη τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ συντέλεσε ή σοβιετική εξωτερική πολιτική. Ή Σοβιετική κυβέρνηση πού καθοδηγούνταν άμεσα άπό τήν Κεντρική Έπιτροπή, άκολουθοΰσε μέ συνέπεια πολιτική ισοτιμίας δλων τών λαών, μεγάλων καί μικρών, έκμεταλλευόταν επιδέξια τίς βαθιές άντιθέσεις άνάμεσα στίς Ιμπεριαλιστικές χώρες, τά λάθη τών άντιπάλων κι έτσι δυνάμωσε τίς θέσεις τοΰ προλεταριακού κράτους. 6. Τή νίκη τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ τή διευκόλυνε ή έπαναστατική πάλη τοΰ διεθνούς προλεταριάτου ένάντια στήν έπέμβαση. ΟΙ

354

Εργαζόμενοι τών καπιταλιστικών χωρών ματαίωναν τήν άποστολή όπλων, σχημάτιζαν Επιτροπές: «Κάτω τά χέρια άπό τή Ρωσία», κι έτσι δυσκόλευαν τή δράση τών έπιδρομέων καί βοηθούσαν τό Σοβιετικό κράτος. «...Αύτή άκριβώς ή ύποστήριξη, — έγραφε ό Λένιν — , αύτή άκριβώς ή συμπάθεια τών έργαζόμενων μαζών άπέναντί μας, καί τών έργατικών, καί τών άγροτικών, γεωργικών μαζών, σ 'ό λο τόν κόσμο, άκόμη καί στά κράτη τά πιό έχθρικά άπέναντί μας, αύτή άκριβώς ή ύποστήριξη κι αύτή ή συμπάθεια ήταν ή τελευταία, ή πιό άποφασιστική αίτία, ό καθοριστικός λόγος, πού όλες οί έναντίον μας έκστρατεϊες κστάληξαν σέ χρεοκοπία...» ("Α π α ντ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 44ος, σελ. 293). 7. 'Αποφασιστικός όρος τής νίκης τού σοβιετικού λαού, τής νίκης τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ ήταν ή καθοδήγηση τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος, πού κατόρθωσε νά ξεσηκώσει καί νά όργανώσει τό προλεταριάτο καί τίς τεράστιες μάζες τής Εργαζόμενης άγροτιάς στήν πάλη κατά τών έχθρών. 01 μεγαλειώδεις νίκες του Κόκκινου Στρατοΰ έδειξαν πόσο μεγάλη δύναμη γίνεται ό λαός, όταν έπικεφαλής του βρίσκεται τό δοκιμασμένο Μπολσεβίκικο κόμμα .' Εξαίρετο ρόλο στήν οικοδόμηση τών σοβιετικών ένόπλων δυνάμεων καί στήν όργάνωση όλου τοΰ έργου τής άμυνας τής χώρας έπαιξε ό В. I. Λένιν, πρόεδρος τού Συμβουλίου τής Έργατο-άγροτικής άμυνας. Ή Κεντρική 'Επι­ τροπή τοΰ Κόμματος μ'έπικεφαλής τόν В. I. Λένιν καθοδήγησε όλο τόν άγώνα. Ό λ α τά προβλήματα πού άφοροΰσαν τή διεξαγωγή του πολέμου, τόν έφοδιασμό, τήν κατάστρωση τών στρατηγικών σχεδίων, τά έλυνε ή Κεντρική 'Επιτροπή. Τό Κόμμα άκολουθοΰσε σταθερή γραμμή στήν πάλη ένάντια σ ’ όλες τίς άπόπειρες τής άντεπανάστασης, περιφρουροΰσε τή συμμαχία τού προλεταριάτου καί τής άγροτιάς, τή φιλία τών έργαζόμενων δλων τών σοβιετικών έθνοτήτων. Τό Κόμμα διεξάγοντας άμείλικτο άγώνα ένάντια στούς έχθρούς, ένάντια στήν άντεπανάσταση, άκολουθοΰσε ταυτόχρονα μιά εύλύγιστη τακτική άπέναντί στά ταλαντευόμενα, ένδιάμεσα, μικροαστικά στρώματα, τραβώντας μέ τό μέρος τοΰ λαοΰ όλους έκείνους πού άναγνώριζαν τή Σοβιετική έξουσία κι ήταν έτοιμοι νά τήν ύπερασπίσουν. Μέ έκκληση τής Κεντρικής ' Επιτροπής οί κομμουνιστές κατατάσ­ σονταν στό στρατό. Τό Κόμμα έχασε σχεδόν 50 χιλιάδες μέλη, πού έδοσαν τή ζωή τους γιά τήν ύπόθεση τής έπανάστασης. Παρ'δλα αύτά, ή άριθμητική δύναμη τού Κόμματος στή διάρκεια τοΰ πολέμου διπλασιάστηκε. ' Εκατοντάδες χιλιάδες πρωτοπόροι έργάτες κι άγρό­ τες μπήκαν στό Κόμμα καί πέρασαν άπό τό σχολειό τής γενναίας πάλης. Στόν έμφύλιο πόλεμο άτσαλώθηκαν τά παλιά ήγετικά στελέχη τοΰ Κόμματος, οί συνεργάτες κι οί μαθητές τοΰ В. I. Λένιν, οί όργανωτές τής νίκης τής μεγάλης έπανάστασης, κι άνδρώθηκαν νέα καθοδηγητικά στελέχη, πού στίς πλάτες τους έπεφτε τό έργο τής έξάλειψης τών συνεπειών τοΰ πολέμου καί τής οίκοδόμησης τής

355

σοσιαλιστικής κοινωνίας. Άνάμεσα σ'αύτούς ήταν: ό А. Α. Άντρέγεφ, ό Α. Σ. Μποΰμπνοφ, ό Κ. Ε. ΒοροσΙλοφ, ό Σ. I. Γκοΰσεφ, ό φ. Ε. Τζερζίνσκι, ό А. Α. Ζντάνοφ, ή Ρ. Σ. Ζεμλιάτσκα, ό М. I. ΚαλΙνιν, ό Σ. Μ. Κύροφ, ό Σ. Β. Κοσιόρ, ό Λ. Μπ. Κράσιν, ό Γκ. Μ. Κρζιζανόβσκι, ό В. Β. Κούιμπισεφ, ό Ντ. Ζ. Μανουήλσκι, ό А. I. Μικογιάν, ό Α. φ. Μιάσνικοβ, ό Γκ. Κ. Όρτζονικίτζε, ό Γκ. I. Πετρόβσκι, ό П. Π. Ποστίσεφ, ό Г. Ε. Ρουτζουτάκ, ό Γ. Μ. Σβερντλόφ, ό Ν. Α. ΣκρΙπκιν, ό I. Β. Στάλιν, ό Μ. Β. φροΰνζε, ό Α. Ντ. Τσιουροϋπα, ό Ν. Μ. Σβέρνικ, ό Ε. Μ. Γιαροσλάβσκι. Παντοΰ: στά μετόπισθεν, στό μέτωπο καί στήν παρανομία, τό Κόμμα ήταν μαζί μέ τίς μάζες κι Επικεφαλής του. Τό Κόμμα όδήγησε τό λαό στή νίκη. «...Μόνο χάρη στό ότι τό Κόμμα ήταν σ ’ Επιφυλακή, — Ελεγε ό Λένιν — ότι τό Κόμμα ήταν αύστηρότατα πειθαρχημένο καί τό κύρος τοΰ Κόμματος συνένωνε όλες τίς ύπηρεσίες καί τούς όργανισμούς, μόνο Επειδή δεκάδες. Εκατοντάδες χιλιάδες καί στό τέλος Εκατομμύρια άνθρωποι άκολουθοΰσαν σάν Ενας άνθρωπος τό σύνθημα πού Εριξε ή ΚΕ, καί μόνο Επειδή δόσαμε άφάνταστες θυσίες, γι'αύτό καί μόνο μπόρεσε νά γίνει τό θαύμα πού Εγινε» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. Εκδ., τόμ. 40ός, σελ. 240). Ή συντριβή των Επιδρομέων καί τών λευκοφρουριτών είχε τεράστια σημασία όχι μόνο γιά τή Σοβιετική χώρα. Τά διδάγματα τοΰ Εμφύλιου πολέμου στή Ρωσία Εχουν καί μεγάλη διεθνή σημασία. 1. Ή χρεοκοπία τής Επέμβασης καί τά άποτελέσματα τοΰ Εμφύλιου πολέμου στή Ρωσία άπόδειξαν στούς Εργαζόμενους όλου τοΰ κόσμου πώς ή Εσωτερική άντεπανάσταση δέν είναι σέ ΘΕση νά τσακίσει μιά λαϊκή Εξουσία, πού στηρίζεται στή συμμαχία τοΰ προλεταριάτου καί τής άγροτιας καί καθοδηγείται άπό τήν Εργατική τάξη. φυσικά, καμιά τάξη πού άνατρΕπεται, δέν παραδίνεται χωρίς νά χρησιμοποιήσει όλες τίς δυνατότητες άντίστασης. Στή Ρωσία οΙ τσιφλικάδες καί ή άστική τάξη γιά νά Επαναφέρουν τή χαμένη τους Εξουσία πάνω στό λαό Εβαλαν σ'Ενεργεια όλα τά μΕσα: τήν άγρια τρομοκρατία, τά σαμποτάζ, τίς πισώπλατες δολοφονίες, τίς αίματηρές άνταρσίες. Ό λ α όμως τά μέσα αύτά άποδείχτηκαν άνίσχυρα μπρο­ στά στό λαό πού Επικεφαλής του βρίσκεται τό Κομμουνιστικό κόμμα. ' Η Επέμβαση, ή Ενοπλη άνάμιξη τών ξένων Ιμπεριαλιστών Εδοσαν φτερά στίς χτυπημένες τάξεις τών Εκμεταλλευτών καί μέ τό όπλο στό χέρι Επιτέθηκαν Ενάντια στό λαό, ρίχνοντας τή χώρα σ'Ενα μακρό­ χρονο καί σκληρό πόλεμο. ’ Εξαιτίας τών Ιμπεριαλιστών τής Αγγλίας, τής Γαλλίας, τών ΕΠΑ, τής ' Ιαπωνίας καί τής Γερμανίας οΙ Εργαζόμε­ νοι τής Σοβιετικής χώρας δοκίμασαν πρωτάκουστες συμφορές κι ύποβλήθηκαν α'άναρίθμητες θυσίες. 2. Ή συντριβή τής Επέμβασης στή Ρωσία Εδειξε σ'όλους τούς λαούς κι Ιδιαίτερα στούς Εξαρτημένους καί στούς κσταπιεζόμενους, πώς ό παγκόσμιος Ιμπεριαλισμός μπορεϊ νά χτυπηθεί καί νά τσακιστεί. 356

01 νίκες του Κόκκινου Στρατοΰ έδειξαν ατούς λαούς τής 'Ανατολής πώς όσο ισχυρός κι άν είναι ό Ιμπεριαλισμός μ'όλα τά τεχνικά του μέσα καί τόν Εκπαιδευμένο στρατό του, ή πάλη Εναντίον του δέν είναι μάταιη καί ή άπελευθέρωση τών λαών είναι πραγματοποιήσιμη. ’ Η πείρα τής Σοβιετικής δημοκρατίας, πού άντιμετώπισε τήν έπιδρομή τών πιό Ισχυρών χωρών, έμψύχωσε τούς υπόδουλους λαούς καί δυνάμωσε τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα σ'όλο τόν κόσμο. 01 καταπιεζόμενοι λαοί όλο καί πιό πολύ πείθονταν πώς μαζί μέ τούς Εργαζόμενους τής Σοβιετικής χώρας καί τό διεθνές προλεταριάτο μπορούν νά νικήσουν τόν Ιμπεριαλισμό. 3. Ή πάλη ένάντια στούς ξένους έπιδρομεϊς καί στούς λευκο­ φρουρίτες προστατευόμενούς τους έδειξε τό διεθνή χαρακτήρα τής Σοβιετικής έξουσίας. Παλεύοντας γιά τά συμφέροντά τους, οΙ έργάτες κι οΙ άγρότες τής Ρωσίας προάσπιζαν στήν πραγματικότητα καί τά συμφέροντα τών έργαζόμενων δλων τών χωρών. 01 έργαζόμενοι τής Σοβιετικής χώρας άπασχολοΰσαν τίς δυνάμεις τών Ιμπεριαλιστών, τίς έξασθενοΰσαν κι έτσι βοηθούσαν τούς έργάτες τών καπιταλιστικών χωρών νά σημειώσουν έπιτυχίες στόν άγώνα τους ένάντια στή δική τους άστική τάξη. Τό διεθνές προλεταριάτο καταλάβαινε πώς ή Σοβιετική έξουσία άγωνίζεται καί γιά τά δικά του συμφέροντα, καί γι’ αύτό ό άγώνας τοΰ παγκόσμιου προλεταριάτου ένάντια στήν έπέμβαση ήταν όχι μόνο βοήθεια πρός τό σοβιετικό λαό, άλλά καί έπαναστατικός πόλεμος ένάντια στούς δικούς του έκμεταλλευτές. 4. Στήν περίοδο τής έπέμβασης καί τοΰ έμφύλιου πολέμου κρίθηκε στήν πράξη ή διαμάχη γιά τά πλεονεκτήματα τής σοβιετικής δημοκρα­ τίας σέ σχέση μέ τήν άστική δημοκρατία Καμιά χώρα δέν έδοσε άκόμη τόσα πολλά γιά τήν πραγματική έλευθερία καί τήν άληθινή Ισότητα, όσο ή Σοβιετική χώρα, όπου πραγματοποιήθηκε ή πλήρης έλευθερία άπό τίς έκμεταλλεύτριες τάξεις τών τσιφλικάδων καί τής άστικής τάξης. Σ ‘όλες τίς χώρες τοϋ καππαλισμοϋ, άκόμη καί στίς πιό δημοκρατικές, ό πόλεμος συνοδευόταν άπό τόν περιορισμό τών δημοκρατικών έλευθεριών, άπό τήν παράβαση ή καί άπό τήν παράδοση στή λήθη τοΰ συντάγματος, άπό τό δυνάμωμα τής βίας ένάντια στίς ίδιες τίς μάζες, άπό τήν τρομοκρατία, άπό τή δημιουργία τών στρατιωτικών κατέργων γιά τούς έργάτες. Ό έμφύλιος πόλεμος στή Ρωσία συνδέονταν άπό μιά γιγάντια άνάπτυξη τής δραστηριό­ τητας τών μαζών, άπό τή συμμετοχή τών έργαζόμενων στρωμάτων στήν πολιτική δράση. Στά χρόνια τοΰ έμφύλιου πολέμου έγιναν τρία Πανρωσικά συνέδρια τών Σοβιέτ, καί είχαν προηγηθεϊ τακτικά συνέδρια έπσρχιών, νομών καί κυβερνείων. Ή λειτουργία τοΰ σοβιετικού συντάγματος δέν σταμάτησε ούτε στιγμή, φυσικά, ή Σοβιετική έξουσία άναγκσζόταν νά κσταφύγει στή βία, καί στίς περιπτώσεις αύτές ένεργοΰσε άποφασιστικά καί κεραυνοβόλα, όπως άκριβώς άρμόζει στή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου, τά μέτρα όμως βίας παίρνονταν μόνο ένάντια στούς έχθρούς, στούς συνεργάτες τής 357

Επέμβασης καί τής έσωτερικής άντεπανάστασης, ένάντια στούς πράκτορες καί στούς όπαδούς τοϋ Κολτσάκ, τοΰ Ντενίκιν, τοΰ Βράγγελ. Ή συντριβή τών ξένων Ιμπεριαλιστών καί τών λευκοφρουριτών πρακτόρων τους στή Ρωσία έδειξε στούς έργαζόμενους όλων τών χωρών ότι είναι άκστανίκητος ό λαός, πού καθοδηγείται άπό ένα μαχητικό, έπαναστατικό κόμμα. «Δέν πρόκειται ποτέ νά νικηθεί ένας λαός, έλεγε ό Λένιν, πού οΙ έργάτες κι οΙ άγρότες του έμαθαν στήν πλειοψηφία τους, ένιωσαν κι είδαν ότι ύπερασπίζουν τή δική τους, τή Σοβιετική έξουσία, τήν έξουσία τών έργαζόμενων, ότι ύπερασπίζουν μιά ύπόθεση, πού ή νίκη της θά έξασφαλίσει σ'αύτούς καί στά παιδιά τους τή δυνατότητα νά άπολαμβάνουν όλα τά άγαθά του πολιτισμού, όλα τά δημιουργήματα τής άνθρώπινης έργασίας» ( " Α π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 38ος. σελ. 315). Σ ΥΝΤΟΜΑ

Σ ΥΜΠΕΡΑΣ ΜΑΤΑ

Στήν περίοδο τής ένοπλης έπέμβασης τών Ιμπεριαλιστών καί τοΰ έμφύλιου πολέμου τοΰ 1918-1920 τό Κομμουνιστικό κόμμα στάθηκε ό ύπερασπιστής τών κατακτήσεων τών έργαζόμενων, ό όργανωτής τοϋ πατριωτικού πολέμου ένάντια στούς έπιδρομεϊς καί στούς ρώσους λευκοφρουρίτες, πού έβαλαν σάν σκοπό τους νά καταλύ­ σουν τήν έξουσία τοΰ λαοΰ καί νά παλινορθώσουν στή Ρωσία τή δικτατορία τής άστικής τάξης. ’ Η άστική τάξη κι οΙ τσιφλικάδες, πού άνατράπηκαν τόν ’ Οχτώβρη τοΰ 1917, δέν κατάθεσαν τά όπλα καί δέν ύποτάχθηκαν στήν έξουσία τοΰ λαοϋ. ΟΙ τάξεις αύτές, βασιζόμενες στήν ύποστήριξη τών έσέρων καί τών μενσεβίκων, τών άναρχικών καί τών έθνικιστών, χρησιμοποίησαν όλα τά μέσα, άπό τό σαμποτάζ, τήν έξαγορά, τίς δολιοφθορές, ώς τήν αΙματηρή τρομοκρατία καί τό διαμελισμό τής Πατρίδας, γιά τήν άνατροπή τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, άλλά άποδείχθηκαν άνίσχυρες μπροστά στή δύναμη τοΰ λαοϋ. ΟΙ ξένοι Ιμπεριαλιστές, πού φοβούνταν ότι ή ρωσική έπανάσταση θ'άνάψει τήν έπαναστατική πυρκαγιά στά μετόπισθέν τους, έστειλαν στή Σοβιετική χώρα τίς ένοπλες δυνάμεις τους, ύποστήριξαν μ ’ όλα τά μέσα τή ρωσική άντεπανάσταση. "Ετσι δημιουργήθηκε ό ένιαϊος συνασπισμός τής έσωτερικής καί έξωτερικής άντεπανάστασης. Στή διάρκεια τριών χρόνων οί έπιδρομεϊς καί οΙ λευκοφρουρίτες πλημμύ­ ριζαν τή Σοβιετική χώρα μέ ποτάμια αίμα, κατάστρεφαν τή βιομηχανία της, τίς πόλεις καί τά χωριά της. ύπόβαλαν τή χώρα στόν άποκλεισμό τής πείνας, δέν μπορούσαν όμως νά τσακίσουν τήν άντίσταση τών λαϊκών μαζών. Τό Κόμμα συσπείρωσε τούς έργαζόμενους καί τούς ξεσήκωσε στόν πατριωτικό πόλεμο στήν ξένη είσβολή. Μέ τή σωστή πολιτική 358

του πέτυχε νά εδραιώσει τή συμμαχία τοϋ προλεταριάτου καί τής άγροτιάς, τή συμμαχία όλων τών λαών τής χώρας. "Εφτιαξε τόν Ισχυρό Κόκκινο Στρατό, πού τόν Εμψύχωνε ή έπίγνωση ότι ό πόλεμος πού διεξάγει είναι δίκαιος. Ή Σοβιετική χώρα όρθώθηκε μπροστά σ'όλη τήν άνθρωπότητα σάν υπερασπιστής τής εΙρήνης, τής ελευθε­ ρίας, καί τής άνεξαρτησίας. Παρά τή δύσκολη κατάσταση πού Επικρατούσε στήν περίοδο τής Επέμβασης καί τοΰ Εμφύλιου πολέμου, τό Κόμμα τηρούσε τούς λενινιστικούς κανόνες τής κομματικής ζωής. Συνέρχονταν τακτικά όλομέλειες τής ΚΕ, συσκέψεις, συνδιασκέψεις, καί συνέδρια. Στή διάρκεια τοΰ πολέμου τό Κόμμα έκανε δυό συνέδρια, στά όποϊα λύθηκαν σοβαρότατα ζητήματα, δπως ή ψήφιση τοΰ νέου Προγράμ­ ματος, ή συμμετοχή τών πλατιών έργαζόμενων μαζών στή σοβιετική οικοδόμηση, ή στρατιωτική οικοδόμηση κτλ., γενικεύτηκε ή πείρα τοΰ Κόμματος, πού πρώτη φορά στήν Ιστορία καθοδηγούσε τήν οικοδό­ μηση τής σοσιαλιστικής κοινωνίας, πείρα πού είχε σημασία γιά όλο τό διεθνές προλεταριάτο. Ό λαός πείστηκε πώς τό Κομμουνιστικό κόμμα είναι ικανό όχι μόνο νά ξεσηκώσει καί νά όργανώσει τίς μάζες γιά τό σάρωμα τής άντιλαϊκής έξουσίας τών άστών καί τών τσιφλικάδων, άλλά καί νά όργανώσει τήν ύπεράσπιση τής χώρας καί τή συντριβή σέ άνοιχτή μάχη τών ένωμένων δυνάμεων τής έσωτερικής καί τής διεθνοΰς άντεπανάστασης. ΟΙ έσέροι καί οΙ μενσεβίκοι, ο! άναρχικοί καί ο! άστοί έθνικιστές αύτοξεσκεπάστηκαν σάν δραστήριοι συνεργοί τής άντεπα­ νάστασης, σάν κόμμα τής άντεπανάστασης. ΟΙ έργαζόμενοι τών καταπιεζόμενων έθνών πείστηκαν ότι τό Κόμμα τών κομμουνιστών είναι ό πραγματικός ύπερασπιστής τών συμφερόντων τοΰ λαοΰ, κι ότι ή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου άποτελεϊ τή μοναδική έγγύηση γιά τήν έλεύθερη άνάπτυξη δλων τών Μνών. Τό προλεταριάτο καί ή άγροτιά δλων τών λαών τής χώρας συσπειρώθηκαν γύρω άπό τό Κομμουνιστικό κόμμα. Ό ήρωικός άγώνας του σοβιετικού λαοΰ, πού άπασχάλησε καί έξασθένισε τίς δυνάμεις τών Ιμπεριαλιστών, διευκόλυνε τήν πάλη τών έργαζόμενων τής Δύσης ένάντια στούς καπιταλιστές τών χωρών τους καί βοήθησε στήν άνάπτυξη τοϋ έθνικοαπελευθερωτικοΟ κινήματος τών καταπιεζόμενων λαών ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό. ' Ο άγώνας τών έργαζόμενων σ ' όλο τόν κόσμο καί ή άνάπτυξη τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος, μέ τήν σειρά τους, έδοσαν σοβαρή ύποστήριξη στή Σοβιετική έξουσία. ’ Η Σοβιετική χώρα άπόκτησε τή δυνατότητα εΙρηνικής συνύπαρ­ ξης μέ τίς καπιταλιστικές χώρες κι έξασφάλισε τίς προϋποθέσεις γιά τήν έππυχή σοσιαλιστική οίκοδόμηση.

359

ΚΕΦΑΛΑΙΟ X

ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΣΤΗΝ ΠΑΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΟΡΘΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑ Ϊ ΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Ο ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΩΝ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΩΝ (1921-1925)

1. Ή διεθνής καί ή έσωτερική κατάσταση μετά τόν τερματισμό τοΰ έμφύλιου πολέμου. Ή συζήτηση γιά τά συνδικάτα Έπειτα άπ'τό διώξιμο τών έπιδρομέων καί τών λευκοφρουριτών άπό τή σοβιετική γή μπήκε μπροστά στό Κομμουνιστικό κόμμα καί τό σοβιετικό λαό τό καθήκον νά άναστηλώσει τή λαϊκή οίκονομία καί νά καθορίσει τούς δρόμους τής παραπέρα προώθησης πρός τό σοσιαλι­ σμό. Τό πέρασμα στήν εΙρηνική σοσιαλιστική οίκοδόμηση συντελέστηκε μέσα σέ μιά περίπλοκη διεθνή καί έσωτερική κατάσταση. ' Η άστική τάξη όλου τοϋ κόσμου, χάνοντας τόν πόλεμο ένάντια στή χώρα τών Σοβιέτ, δέν έγκατέλειπε τό σκοπό της νά έξοντώσει τό σοβιετικό καθεστώς. ' Εξύφαίνε σχέδια γιά τόν οίκονομικό στραγγαλι­ σμό τής Σοβιετικής έξουσίας. Τήν πραγματοποίηση όμως αύτών τών σχεδίων τών Ιμπεριαλιστών, τήν έμπόδιζαν οί άντιθέσεις άνάμεσα στά κράτη, καί ο! ταξικές άντιθέσεις τοΰ καπιταλιστικού κόσμου. Τό 1920 ξέσπασε οίκονομική κρίση. Οί φάμπρικες καί τά έργοστάσια έκλειναν. ΟΙ έργάτες πετιοΰνταν στό δρόμο. 10 άριθμός τών άνέργων καί τών μισοανέργων έφτασε στά 40 έκατομμύρια. Ή οίκονομική κρίση δξυνε τίς άντιθέσεις άνάμεσα στήν 'Αγγλία καί τή Γαλλία, στήν 'Αγγλία καί τίς ΕΠΑ, στίς ΕΠΑ καί στήν 'Ιαπωνία, στήν Ιαπωνία καί τήν 'Αγγλία. Ή καθεμιά άπ'αύτές προσπαθούσε νά βγεϊ άπό τήν κρίση σέ βάρος τών άλλων καί κατά πρώτο λόγο σέ βάρος τής Σοβιετικής χώρας. Όξύνθηκαν κι οΙ ταξικές άντιθέσεις. Ή άστική τάξη άρχισε τήν έπίθεση ένάντια στίς κατακτήσεις πού εϊχε πετύχει ή έργατική τάξη στήν περίοδο τής Επαναστατικής άνόδου μετά τήν 'Οχτωβριανή έπανάσταση. 01 έργάτες άπόκρουσαν τήν έφοδο τής άστικής τάξης. Τόν Απρίλη τοΰ 1921 άρχισε στήν 'Αγγλία ή μαζική άπεργία τών άνθρακωρύχων, πού διαμαρτύρονταν γιά τήν μείωση τών μεροκάμα­ των. Τόν Ιδιο χρόνο σέ πολλές περιοχές τής Γερμανίας ξέσπασαν Εξεγέρσεις τών έργατών, πού καταπνίγηκαν μέ τή βοήθεια τών 360

σοσιαλδημοκρατών. Σκληρές ταξικές μάχες γίνονταν καί σ'άλλες εύρωπαϊκές χώρες. Οί θέσεις τών Ιμπεριαλιστών έξασθένιζαν άπό τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα στίς άποικίες καί στίς μισοαποικίες, στίς ' Ινδίες, στό 'Ιράν, στήν Τουρκία, στό 'Αφγανιστάν, στήν Κίνα καί σέ άλλες χώρες. Ό В. I. Λένιν χαρακτήρισε τή διεθνή θέση τής Σοβιετικής Ρωσίας σάν κατάσταση κάποιας σχετικής ϊσοροπίας, πού άν καί Εξαιρετικά άσταθής, δίνει ώστόσο στή σοσιαλιστική δημοκρατία τή δυνατότητα νά ύπάρχει καί ν'άνατττύσσεται, παρά τήν Εχθρική καπιταλιστική περικύκλωση. Μέσα στούς Ιθύνοντες κύκλους τών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων ύπήρχαν δυό βασικές τάσεις στό ζήτημα τών σχέσεων μέ τή Σοβιετική χώρα. 'Ορισμένοι Επιδίωκαν τήν άνάπτυξη οικονομικών σχΕσεων μ'αύτήν, στήν πλειοψηφία τους μάλιστα· δΕν Εκοβαν τίς Ελπίδες γιά Εναν Εκφυλισμό τοϋ σοβιετικού κράτους, καθώς καί γιά μιά άποικιακή ύποδούλωση τής Ρωσίας, τής Ούκρανίας, καθώς καί τοΰ Καυκάσου καί τής Κεντρικής 'Ασίας. "Αλλοι είχαν τή γνώμη ότι πρέπει νά βρεθεί ή κατάλληλη στιγμή καί νά Επαναληφθεϊ ή Ενοπλη Επέμβαση. 'Ανάλογα μέ τήν πολιτική κατάσταση δυνάμωνε πότε ή μιά καί πότε ή άλλη τάση. Ό κίνδυνος Ενοπλης Επίθεσης Ενάντια στή χώρα τών Σοβιέτ Εξακολουθούσε νά ύπάρχει. «ΔΕν πρεπει νά ξεχνάμε — τόνιζε ό В. I. Λένιν — πώς κάθε στιγμή διατρέχουμε τόν κίνδυνο μιάς όποιασδήποτε είσβολής» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. Εκδ., τόμ. 44ος, σελ. 296). Γι'αύτό τό λόγο. Ελεγε, ή αύξηση τής μαχητικής δύναμης τοϋ Κόκκινου Στρατού παραμΕνει καθήκον τοϋ Κόμματος καί τής Σοβιετι­ κής κυβΕρνησης. ’ Η Εσωτερική κατάσταση τής Σοβιετικής χώρας ήταν Εξαιρετικά δύσκολη. Ή λαϊκή οικονομία ήταν καταστραμμΕνη άπό τόν ιμπερια­ λιστικό καί τόν Εμφύλιο πόλεμο, άπό τήν ξένη στρατιωτική Επέμβαση. Τό 1920 ή παραγωγή τής μεγάλης βιομηχανίας εϊχε μειωθεί σχεδόν κατά Εφτά φορές σέ σύγκριση μέ τή προπολεμική περίοδο. Ή μεταλλουργία βρισκόταν σέ πολύ άσχημη κατάσταση: ή παραγωγή χυτοσιδήρου Εφτανε μόνο τά 3% τής προπολεμικής παραγωγής. Κάρβουνο Εξορυσσόταν τρεϊς φορές λιγότερο, πετρέλαιο δυόμισι φορές· ή παραγωγή βαμβακερών ύφασμάτων εϊχε μειωθεί κατά είκοσι φορές. Ά π ό Ελλειψη καυσίμων καί πρώτων ύλών δέν δούλευαν οί περισσότερες Επιχειρήσεις. Ό πληθυσμός ύπόφερε πολύ άπό τήν Ελλειψη τών πιό άπαραίτητων βιομηχανικών ειδών. 'Εξαιρετικά καταστραμμΕνη ήταν καί ή άγροτική οικονομία. Δέν Επαρκοΰσε τό ψωμί καί άλλα είδη διατροφής. Οί Εργάτες τών βιομηχανικών κέντρων πεινούσαν. Γιά νά γλυτώσουν άπό τήν πείνα πολλοί Εφευγαν γιά τά χωριά. Τό 1920 οί Εργάτες βιομηχανίας ήταν σχεδόν δυό φορές λιγότεροι άπ'ό,τι τό 1913. Η έργατική τάξη σκόρπιζε. Ενα μέρος της είχε χάσει τήν ταξική συνείδηση. Αύτό 361

έξασθένιζε τήν κοινωνική βάση τής δικτατορίας τοϋ προλεταριάτου. Σέ συνθήκες οίκονομικής έρείπωσης ό κίνδυνος άπό τό μικροαστικό στοιχείο ήταν εξαιρετικά μεγάλος. Καί τό μικροαστικό στοιχείο, έλεγε ό Λένιν, είναι φοβερότερο άπ'όλους μαζί τούς Ντενίκιν, τούς Κολτσάκ καί τούς Γιουντένιτς. Οί έκμεταλλεύτριες τάξεις τών τσιφλι­ κάδων καί τής μεγαλοαστικής τάξης είχαν διαλυθεί. Δυό περίπου έκατομμύρια τσιφλικάδες, κεφαλαιοκράτες, λευκοφρουρίτες, μικρο­ αστοί πού φοβήθηκαν άπό τήν έπανάσταση βρίσκονταν στό έξωτερι­ κό. Πολλοί άπ'αύτούς έγιναν πράκτορες τών ιμπεριαλιστών. Τά έχθρικά στοιχεία πού δέν μπόρεσαν νά τό σκάσουν άπό τή Σοβιετική χώρα καί οί κουλάκοι, έβαζαν όλα τά δυνατά τους γιά νά ξεσηκώσουν τούς άγρότες ένάντια στούς έργάτες, νά κουρελιάσουν τή συμμαχία τους καί ν'άνατρέψουν τή δικτατορία τοϋ προλεταριάτου. Στίς άρχές τοΰ 1921 έμφανίστηκαν σοβαρές πολιτικές δυσκολίες, πού γεννήθηκαν άπό τό γεγονός ότι ή πολιτική τοΰ πολεμικού κομμουνισμού δέν άντιστοιχοϋσε στίς νέες συνθήκες. ’ Η στρατιωτικοπολιτική μορφή συμμαχίας τής έργατικής τάξης καί τής άγροτιάς, πού είχε διαμορφωθεί στά χρόνια τοϋ έμφύλιου πολέμου καί τής έπέμβασης, άποδείχτηκε άνεπαρκής στίς ειρηνικές συνθήκες. Χρεια­ ζόταν μιά οίκονομική μορφή συμμαχίας. Οί άγρότες ήταν δυσαρεστημένοι άπό τό παρακράτημα, πού τούς στερούσε τό κίνητρο γιά τήν άνάπτυξη τοϋ νοικοκυριού τους. Αύτοί ήθελαν νά πουλούν στήν άγορά τά προϊόντα τής έργασίας τους. Τή δυσαρέσκεια τών άγροτών τήν έκμεταλλεύονταν τά ύπολείμματα τών άντεπαναστατικών κομμά­ των — οί καντέτοι, οί έσέροι, οί μενσεβίκοι, οΐ μοναρχικοί, οί άστοί έθνικιστές, πού άνάπτυσσαν πυρετώδικη δραστηριότητα ένάντια στή Σοβιετική έξουσία. Σέ πολλά μέρη τοϋ κυβερνείου Ταμπόφ, τής Ούκρανίας, τοΰ Ντόν, τής Σιβηρίας κατόρθωσαν νά ξεσηκώσουν κουλάκικες έξεγέρσεις. Στίς άρχές τοΰ Μάρτη τοϋ 1921 άρχισε στάση στήν Κροστάνδη. ’ Η σύνθεση τών ναυτών τής Κροστάνδης είχε άλλάξει άπότομα στήν περίοδο τοΰ έμφύλιου πολέμου. Οΐ έπαναστατημένοι ναϋτες στήν πλειοψηφία τους πήγαν στό μέτωπο. Τή θέση τους στό στόλο τήν πήραν νεοσύλλεκτοι άπό τά χωριά, άκατατόπιστοι άπό πολιτική άποψη, πού ήταν φορείς τής δυσαρέσκειας τών άγροτών γιά τό παρακράτημα. Οί έσέροι, οί μενσεβίκοι, οί άναρχικοί, οί λευκοφρουρί­ τες, έκμεταλλεύτηκαν τήν έξασθένιση τής μπολσεβίκικης όργάνωσης τής Κροστάνδης, κι άνάπτυξαν μιά άχαλίνωτη προπαγάνδα ένάντια στό παρακράτημα. Ή άντεπαναστατική άστική τάξη, τσακισμένη στόν έμφύλιο πόλεμο, δέν τολμούσε νά ταχθεί άνοιχτά ένάντια στή Σοβιετική έξουσία, άλλαξε τήν τακτική τής πάλης. Οί άρχηγοί τής στάσης τής Κροστάνδης έριξαν τό σύνθημα « Ή έξουσία στά Σοβιέτ, κι όχι στά κόμματα!», σύνθημα πού άποσκοποΰσε στήν έξαπάτηση τών μαζών. Μέ τό σύνθημα αύτό ή άντεπανάσταση προσπαθούσε νά τραβήξει τίς 362

μάζες στή συντριβή τής έπανάστασης, στήν κατάργηση τοϋ σοβιετι­ κού καθεστώτος. Τό σκοπό αύτό τόν διατύπωσε μέ συγκαλυμμένο τρόπο ό πρώην ήγέτης τοϋ Κόμματος τών καντέτων πολιτικός έξόριστος Μιλιουκόφ στό σύνθημά του: «Σοβιέτ χωρίς τούς κομμου­ νιστές I». 1Η άντεπανάσταση ήθελε ν ’ άπομακρύνει τούς κομμουνιστές άπό τήν καθοδήγηση τών Σοβιέτ, νά έκμηδενίσει τά Σοβιέτ, νά έγκαθιδρύσει τή δικτατορία τής άστικής τάξης καί τήν καπιταλιστική τάξη πραγμάτων στή Ρωσία. Ή διεθνής άστική τάξη άποκαλοΰσε τή στάση τής Κροστάνδης «λαϊκή έπανάσταση». "Εστειλε τούς πράκτορές της στήν Κροστάνδη μ έντολή νά τήν μετατρέψουν σέ κέντρο πανρωσικής έξέγερσης. Ό Κόκκινος Στρατός, όμως, μέ διοικητή τόν Μ. Ν. Τουχατσέβσκι έπιτέθηκε ένάντια στό «άττροσπέλαστο φρούριο», δπως άποκαλοΰσε τήν Κροστάνδη ό άστικός τύπος. Παράδειγμα ήρωισμοϋ άποτέλεσαν οΙ άντιπρόσωποι τοϋ 10ου Συνεδρίου τοϋ ΚΚΡ (μπ) πού πήραν μέρος στήν καταστολή τής στάσης μ'έπικεφαλής τόν Κ. Ε. Βοροσίλοφ. Στίς 18 τοϋ Μάρτη 1921 τό φρούριο κυριεύτηκε μέ έφοδο. ’ Η στάση τής Κροστάνδης τσακίστηκε. Τά γεγονότα στήν Κροστάνδη, στή Σιβηρία καί σ'άλλα μέρη άποτελοϋσαν ένδειξη ότι ύπάρχει πολιτική κρίση στή χώρα. Ό В. I. Λένιν έτσι τήν χαρακτήρισε: «...προσκρούσαμε σέ μιά μεγάλη — νομίζω στήν πιό μεγάλη — έσωτερική κρίση τής Σοβιετικής Ρωσίας. Αύτή ή έσωτερική κρίση άποκάλυψε τή δυσαρέσκεια όχι μόνο μιάς σημαντικής μερίδας τής άγροτιάς, άλλά καί.τών έργατών» ("Α π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 45ος, σελ. 282). "Ενα μέρος τών έργατών έπηρεαζόταν άπό τό μικροαστικό στοιχείο. Σπρωγμένοι άπό τήν πείνα οΙ έργάτες αύτοί εκδήλωναν τή δυσαρέσκειά τους. Σέ μερικές έπιχειρήσεις τά πράγματα έφταναν ώς τήν άπεργία. ’ Η πολιτική κρίση τής χώρας είχε τήν άντανάκλασή της καί στό Κόμμα. Παρουσιάστηκαν ταλαντεύσεις καί στά άσταθή μέλη τοΰ Κόμματος. Κατά πρώτο λόγο οΙ ταλαντεύσεις αύτές φάνηκαν στό ζήτημα τοΰ ρόλου τών συνδικάτων στήν οίκοδόμηση τής σοσιαλιστι­ κής κοινωνίας. Ή έργατική τάξη είναι ή κύρια δύναμη στήν οίκοδόμηση τοϋ σοσιαλισμοΰ. Είναι όργανωμένη στά συνδικάτα. Τό Κόμμα, χρησιμο­ ποιώντας τά συνδικάτα, έπρεπε νά ξεσηκώσει τούς έργάτες σέ ήρωική δουλιά. Στή διάρκεια όμως τοϋ έμφύλιου πολέμου τά συνδικάτα άδυνάτισαν. "Εμπαινε τό καθήκον ν'άναδιοργανωθεΐ ή δουλιά τους σύμφωνα μέ τίς ειρηνικές συνθήκες. Τό Νοέμβρη τοΰ 1920 στήν 5η Πανρωσική συνδιάσκεψη τών συνδικάτων τό Κόμμα έβαλε τό ζήτημα νά έγκαταλειφθοϋν οί στρατιωτικές μέθοδοι δουλιάς στά συνδικάτα καί ν'άρχίσει τό πέρασμα στήν άναπτυγμένη δημοκρατία: νά έκλέγονται τά καθοδηγητικά όργανα άντί νά προσλαμβάνονται καί νά διρρίζονταί' νά 363

καλούνται τακτικά συνελεύσεις τών μελών τών συνδικάτων νά λογοδοτούν τά αίρετά όργανα. ' Ενάντια στήν άνάπτυξη τής Εργατικής δημοκρατίας μέσα στά συνδικάτα τάχθηκε ό Τρότσκι. Αύτός προσπα­ θούσε νά μεταφυτεύσει στά συνδικάτα μεθόδους στρατιωτικές καί διοικητικές, σάν κι αύτές πού Εφάρμοζε στό συνδικάτο τών σιδηρο­ δρομικών καί τών Εργατών ύδάτινων μεταφορών, όταν καθοδηγούσε τήν Κεντρική Έπιτροπή αύτού τοΰ συνδικάτου (Τσεκτρανόμ). Είχε τή γνώμη ότι ό μόνος τρόπος γιά ν'άναζωογονηθοΰν τά συνδικάτα είναι νά «ξετινάξουμε» τά καθοδηγητικά τους στελέχη άπό τά πάνω ώς τά κάτω μέ διοικητικές μεθόδους. Τό ζήτημα τών συνδικάτων ήταν στήν ούσία ζήτημα γιά τούς τρόπους πλησιάσματος τών έργαζόμενων μαζών, γιά τούς τρόπους προσέλκυσής τους στή σοσιαλιστική οικοδόμηση, γιά τίς μεθόδους καθοδήγησης τών μαζών. ' 0 ΛΕνιν Ελεγε ότι ή «πραγματική διαφω­ νία» μέ τόν Τρότσκι στό ζήτημα τών συνδικάτων είναι ή διαφωνία «πάνω στό ζήτημα γιά τίς μεθόδους πλησιάσματος τής μάζας, κατάκτησης τής μάζας, σύνδεσης μέ τή μάζα. ’ Εδώ βρίσκεται ή ούσία» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. Εκδ., τόμ. 42ος, σελ. 206). Τό ζήτημα τών συνδικάτων συζητήθηκε στήν ΚΕ τοΰ Κόμματος. ' Η ΚΕ άποφάσισε νά μή βάλει σε πλατιά συζήτηση τίς διαφωνίες πού παρουσιάστηκαν. Ό Τρότσκι, όμως, παραβιάζοντας τήν κομματική πειθαρχία. Εφερε στή δημοσιότητα τίς διαφωνίες μέσα στήν ΚΕ, διακηρύσσοντας άνοιχτά πώς αύτός προσωπικά καί οΙ όμόφρονές του δέν συμφωνούν μέ τή γραμμή τής ΚΕ. Έριξε στό Κόμμα τό σύνθημα τής Εκλογής άντιπροσώπων γιά τό 10ο Συνέδριο μέ βάση τίς διαφορετικές θέσεις. Οί ΕνΕργειες τοΰ Τρότσκι ύπήρξαν ή άπαρχή τής φραξιονιστικής πάλης Ενάντια στό Κόμμα. ' Η ΌλομΕλεια τής ΚΕ τοΰ Γ ενάρη 1921 καταδίκασε τίς δημόσιες δηλώσεις τοΰ Τρότσκι. ' Η ΌλομΕλεια, γιά ν ’ άφοπλίσει τόν Τρότσκι, άποφάσισε ν’ άνοίξει συζήτηση καί δήλωσε ότι οί Εκλογές τών άντιπροσώπων γιά τό 10ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΡ (μπ) μποροΰν νά γίνουν μέ βάση τίς θέσεις. Ή ΚΕ ήταν βέβαιη πώς αύτό τό πράγμα θά βοηθούσε στό ξεσκέπασμα τοΰ Τρότσκι. Έτσι ό Τρότσκι ΕπΕβαλε στό Κόμμα τή συζήτηση σΕ μιά στιγμή πολύ δύσκολη γιά τή χώρα, κι άποτραβούσε τίς δυνάμεις τού Κόμματος άπό τή λύση τών οικονομικών προβλημάτων. Στή διάρκεια τής συζήτησης παρουσιάστηκαν κι άλλες άντιπολιτευτικές θέσεις τής «Εργατικής άντιπολίτευσης» μ'Επικεφαλής τόν Σλιάπνικοφ, τοΰ «δημοκρατικού συγκεντρωτισμού» μ'Επικεφαλής τόν Σαπρόνοφ, τής Ενδιάμεσης όμάδας «συγκρουστήρας» μ'Επικεφαλής τόν Μπουχάριν. Τό γεγονός ότι μΕσα στό Κόμμα ύπήρχαν διάφορες όμάδες καί θέσεις όφειλόταν στήν Επίδραση τοΰ μικροαστικού στοιχείου πάνω στά άσταθή μΕλη τοΰ Κόμματος. ΟΙ Εργάτες άποτελοϋσαν περίπου τά 364

50% τής δύναμής του, οΙ άγρότες περίπου τά 25% καί οί ύπόλοιποι ήταν ύπάλληλοι καί βιστέχνες. ’ Επηρεάστηκαν άπό τίς μικροαστικές ταλαντεύσεις οί πρώην μενσεβίκοι, έσέροι, μπουντιστές, μποροτβιστές*, πού είχαν μπει στό Κόμμα, δηλώνοντας ότι δέχονται τίς θέσεις τοϋ μπολσεβικισμοΰ. Ό τανσ έ μιά σειρά περιοχές τής χώρας άρχισαν άντεπαναστατικές έξεγέρσεις τά άσταθή αύτά μέλη τοΰ Κόμματος πανικοβλήθηκαν. Ό Τρότσκι λ.χ. δήλωσε σχετικά μέ τή στάση τής Κροστάνδης, ότι «ό κούκος λάλησε κι όλας» τό τέλος τής Σοβιετικής έξουσίας. ’ Η κάθε άντιπολιτευτική όμάδα διατύπωσε τίς δικές της άπαιτήσεις. Σύνθημα τών τροτσκιστών ήταν ή άμεση κρατικοποίηση τών συνδικάτων. Ζητούσαν τήν μετατροπή τών έργατικών συνδικάτων σέ έξάρτημα τοϋ κρατικού μηχανισμού, τή συγχώνευση τών συνδικάτων μέ τό κράτος, τή μεταβίβαση στά συνδικάτα άρμοδιοτήτων διεύθυν­ σης τής παραγωγής. 01 θέσεις τών τροτσκιστών άπομάκρυναν τά συνδικάτα άπό τήν ύπεράσπιση τών ύλικών, τών βιοτικών καί τών πολΓΓίστικών συμφερόντων τών έργαζόμενων μαζών, άπό τήν διαπαι­ δαγώγηση στό πνεύμα τοΰ σοσιαλισμού. Μέ τά καθήκοντα αύτά, έλεγε ό Τρότσκι, πρέπει ν'άσχολοϋνται τά όργανα τής Σοβιετικής έξουσίας. Στή θέση τής μεθόδου τής πειθοΰς ό Τρότσκι πρόβαλε τή μέθοδο τοΰ έξαναγκασμοΰ, τών καθαρά διοικητικών μεθόδων. Ζητούσε νά στρατιωτικοποιηθεί ή δουλιά τών έργατών, νά έφαρμοστοΰν στρατιωτικές μέθοδοι στά συνδικάτα καί στήν παραγωγή. 01 θέσεις τοϋ Τρότσκι όδηγοϋσαν στή διάλυση τών συνδικάτων, στήν ύπονόμευση τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. Ή όμάδα τής «έργατικής άντιπολίτευσης» ζητούσε ν ’ άνατεθεϊ ή διεύθυνση τής λαϊκής οίκονομίας στά συνδικάτα, «στό πανρωσικό συνέδριο τών παραγωγών». Ήθελε νά μεταβιβαστεί ό μηχανισμός τοΰ Ανώτατου Συμβουλίου Λαϊκής Οίκονομίας τμηματικά στά άντίστοιχα συνδικάτα, άντιπαράθετε τά συνδικάτα στό Σοβιετικό κράτος καί στό Κόμμα. Ά ν οΙ τροτσκιστές ξεσπάθωναν γιά τήν κρατικοποίηση τών συνδικάτων, ή «έργατική άντιπολίτευση» πρότεινε «νά συνδικαλιστικοποιηθεϊ» τό κράτος, δηλαδή νά ύποταχθεϊ τό κράτος στά συνδικάτα, νά έκμηδενιστεϊ τό κράτος. Αύτό σήμαινε άρνηση τοΰ καθοδηγητικοΰ ρόλου τοΰ Κόμματος καί τοΰ προλεταρια­ κού κράτους στή λαϊκή οίκονομία. 01 άπόψεις τής «έργατικής άντιπολίτευσης» ήταν στήν ούσία άναρχοσυνδικαλιστικές, γιατί ό άναρχοσυνδικαλισμός άκριβώς άρνείται τήν άνάγκη τοΰ προλεταρια­ κού κράτους κατά τό πέρασμα άπό τόν καπιταλισμό στόν κομμουνι­ σμό. Ή όμάδα τοΰ «δημοκρατικού συγκεντρωτισμού» άπαιτούσε νά * Αριστεροί έσέροι τής ΟύκρανΙας, πού τό Μάη τοϋ 1918 έφτιαξα άνεξάρτητο κόμμα. ' Εκφράζανε τά συμφέροντα των κουλάκων, τών μικροαστών τών πόλεων καί τών διανοούμενων μέ Εθνικιστικές τάσεις. Πήραν τό όνομα άπό τό κεντρικό τους όργανο τήν έφημερίδα «Μποροτβά» («Άγώνας»). Σημ. μΐτ.

365

όρΙζ€ται τό προεδρείο του 'Ανώτατου Συμβουλίου Λαϊκής ΟΙκονομ(ας άπό τά συνδικάτα, νά ύπάρχει μέσα στό Κόμμα έλευθερία δράσης γιά τίς φράξιες καί τίς όμάδες πού νά προτείνουν τούς ύποψηφίους τους στά κομματικά κα( σοβιετικά καθοδηγητικά όργανα. ΟΙ όπαδοί τοΰ «δημοκρατικού συγκεντρωτισμού» τάσσονταν ένάντια στήν μονοπρόσωπη διεύθυνση καί στήν αύστηρή πειθαρχία στίς έπιχειρήσεις, ένάντια στό συγκεντρωτισμό τής διεύθυνσης, φώναζαν γιά γραφειοκρατική όπονέκρωση τών συνδικάτων. Ό В. I. Λένιν άποκσλοΰσε τήν όμάδα αύτή φράξια τών «μεγαλύτερων φωνακλά­ δων, καί τΙς θέσεις της — έσερομενσεβίκικες». Ή όμάδα του Μπουχάριν έμφανίστηκε στή συζήτηση μέ τΙς λεγάμενες θέσεις «συγκρουστήρα». Καί λέγονταν «συγκρουστήρας», γιατί ό Μπουχάριν προσπαθούσε νά παίζει τό ρόλο τοϋ ένδιάμεσου (συγκρουστήρα) άνάμεσα στίς λενινιστικές καί στίς τροτσκιστικές θέσεις. Συντάσσοντας τ(ς θέσεις του ό Μπουχάριν δανείστηκε μερικές διατυπώσεις άπό τόν В. I. Λένιν καί μερικές άπό τόν Τρότσκι. ΟΙ μπουχαρινικοί έλεγαν ότι τά συνδικάτα πρέπει νά προτείνουν τούς ύποψηφίους τους στό μηχανισμό διεύθυνσης τής οίκονομίας κα( ότι ή ύποψηφιότητά τους πρέπει νά είναι ύποχρεωτική γιά τά καθοδηγητικά όργανα. Ό Λένιν χαρακτήρισε τήν ένέργεια αύτή σάν παρέκκλιση πρός τό μικροαστικό συνδικαλισμό. Άπεκάλεσε τίς θέσεις τοΰ Μπουχάριν πλήρη ιδεολογική κατάπτωση». ΟΙ θέσεις «συγκρουστή­ ρα» τοΰ Μπουχάριν άποτελοΰσαν στήν ούσία ύπεράσπιση τοΰ τροτσκισμοΰ. Γι’ αύτό ό Μπουχάριν πολύ γρήγορα παραιτήθηκε άπ'αύτές καί προσχώρησε στίς θέσεις τοΰ Τρότσκι. Στίς θέσεις, πού έκπονήθηκαν μέ βάση τό σχέδιο τοΰ Г. Ε. Ρουτζουτάκ καί ύπογράφτηκαν άπό τήν πλειοψηφία τών μελών τής ΚΕ μ'έπικεφαλής τόν Λένιν τά συνδικάτα θεωρούνταν σάν ό κινητήριος Ιμάντας πού συνδέει τό Κόμμα μέ τΙς μάζες, σάν σχολειό τοϋ κομμουνισμοΰ. Ό В. I. Λένιν τόνιζε ότι τά συνδικάτα, ή πιό μαζική όργάνωση τής έργατικής τάξης, παίζουν έξαιρετικά σοβαρό ρόλο, γιά τήν πραγματο­ ποίηση τής δικτατορίας τοϋ προλεταριάτου. «Δέν είναι όμως όργάνωση κρατική, — έγραφε ό Λένιν — δέν είναι όργάνωση έξαναγκασμοϋ, είναι όργάνωση διαπαιδσγωγητική, όργάνωση προσέλκυσης, διδαχής, είναι σχολειό, σχολειό διεύθυνσης, σχολειό οίκονομικής διαχείρησης, σχολειό τοΰ κομ­ μουνισμού» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 42ος, σελ. 203). Μέσω τών συνδικάτων πραγματοποιείται ή σύνδεση τοϋ Κομμου­ νιστικού κόμματος μέ τίς μάζες. Τό Κόμμα καθοδηγεί τήν έξωκομματική μάζα τών έργατών, διαφωτίζοντας, προετοιμάζοντας, διδάσκον­ τας καί διαπαιδαγωγώντας «στήν άρχή τούς έργάτες κι έπειτα καί τούς άγρότες» ("Α π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 42ος, σελ. 241). Τό Κόμμα μέ τή διαπαιδαγωγητική του δουλιά στά συνδικάτα προσπαθεί ώστε κάθε έργάτης ν ’ άποκτά συνείδηση τής άνάγκης αύξησης τής παρα­ 366

γωγικότητας τής Εργασίας καί τής δικής του κι όλόκληρου τού σοβιετικού λαοΰ. Καθορίζοντας τά καθήκοντα τών συνδικάτων, ό Λένιν τόνιζε: «Τό κυριότερο καί τό πιό βασικό συμφέρον τοΰ προλεταριάτου μετά τήν κατάκτηση τής κρατικής έξουσίας είναι ή αύξηση τής ποσότητας τών προϊόντων, ή άνάπτυξη σέ τεράστια κλίμακα τών παραγωγικών δυνάμεων τής κοινωνίας» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 44ος, σελ. 345). Ό В. I. Λένιν θεωρούσε κύρια άποστολή τών συνδικάτων τήν οίκοδόμηση τής σοσιαλιστικής οικονομίας, τή συμμετοχή τους στά όργανα σχεδιασμοΰ καί οίκονομίας τοΰ Σοβιετικοΰ κράτους, τήν πάλη γιά τήν αύξηση τής παραγωγικότητας τής έργασίας καί τό δυνάμωμα τής πειθαρχίας στή δουλιά, τή φροντίδα γιά τά ύλικά καί πολιτιστικά Ενδιαφέροντα τών Εργατών, τήν κατάρτιση στελεχών άπό Εργάτες καί γενικά άπό τίς Εργαζόμενες μάζες. Ή δράση τών συνδικάτων Εκφράζεται στήν πλατιά άνάπτυξη τής Εργατικής δημοκρατίας, στήν πάλη Ενάντια στή γραφειοκρατία καί στήν μΕ διοικητικό τρόπο καθοδήγηση, στή διαπαιδαγώγηση τών μελών τους, στήν άνάπτυξη τής δημιουργικής τους δραστηριότητας. Βάση τής δράσης τών συνδικάτων εϊναι ή μΕθοδος τής πειθοΰς. Στή συζήτηση, πού πήρε όξυμένο καί πολύ πλατύ χαρακτήρα. Επικράτησε ή άποψη τοΰ Λένιν γιά τά συνδικάτα. Μόνο σΕ μερικές κομματικές όργανώσεις πήραν τήν πλειοψηφία οί θέσεις τών άντιπολιτευτικών όμάδων. Σέ συνθήκες τεράστιων δυσκολιών καί τής ύπαρξης τοΰ μικρο­ αστικού στοιχείου, σέ συνθήκες καπιταλιστικής περικύκλωσης ή συζήτηση τόνιζε ό Λένιν, ήταν μιά άπαράδεκτη πολυτέλεια. 01 Εχθροί τής Επανάστασης ποντάριζαν στή διάσπαση τοΰ Κόμματος τών μπολσεβίκων, Ελπίζοντας πώς αύτό θά φέρει τή χρεοκοπία τής Σοβιετικής Εξουσίας. Ή κυβέρνηση μιάς χώρας, καί μάλιστα μιάς χώρας βασικά μικροαστικής, ή καθοδήγηση Εκατομμυρίων άνθρώπων στήν σοσιαλι­ στική οίκοδόμηση εϊναι δυνατή μόνο μέ τόν άπσραίτητο κι άποφασιστικό όρο ότι θά ύπάρχει ένότητα. μονολιθικότητα τού Κόμματος, Ιδεολογική σταθερότητα, σιδερένια πειθαρχία στίς γραμμές του. άδιαλλαξία άπέναντι στίς όπορτουνιστικές ταλσντεύσεις καί στ/ς φράξιες. ΓΓαύτό τό λόγο ήταν άπαραίτητο νά διαλυθοΰν μέ κάθε θυσία οΙ φράξιες καί ο! όμάδες μέσα* στό Κόμμα. Χωρίς αύτό τό πράγμα, δέν μπορούσε νά μπεϊ τέρμα στήν πολιτική κρίση τής χώρας, νά Επεξεργαστεί καί νά Εφαρμοστεί σωστή πολιτική γραμμή, νά οίκοδομηθεϊ μ'Επιτυχία ό σοσιαλισμός, ν'άποκρουστοΰν οί καινούρ­ γιες ΕπιθΕσεις τών Ιμπεριαλιστών. Ό λα αύτά τά προβλήματα τά Ελυσε τό 10ο ΣυνΕδριο τοΰ Κόμματος. 367

2. Τό 10ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος. Τό πέρασμα στή νέα οικονομική πολιτική Τό 10ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΡ (μπ) συνήλθε στίς 8 μέ 16 τοΰ Μόρτη 1921. Στό συνέδριο άντιπροσωπεύτηκαν πάνω άπό 700 χιλ. μέλη τοΰ Κόμματος. Στήν ήμερήσια διάταξη τοΰ συνεδρίου περιλαμβάνονταν ή λογοδοσία τής ΚΕ, τό ζήτημα τής ένότητας τοΰ Κόμματος, τό ζήτημα τών συνδικάτων, τό έθνικό, τό ζήτημα τής άντικατάστασης τοΰ παρακρατήματος μέ τό φόρο σέ είδος, ζητήματα κομματικής οικοδό­ μησης καί άλλα. Ό В. I. Λένιν έκανε τήν είσήγηση γιά τήν πολιτική δράση τής ΚΕ, καθώς καί τίς είσηγήσεις γιά τήν άντικατάσταση τοΰ παρακρατήματος μέ τό φόρο σέ είδος, γιά τήν ένότητα τοΰ Κόμματος καί τήν άναρχοσυνδικαλιστική παρέκκλιση. Συνεισήγηση γιά τό ζήτημά τοΰ φόρου σέ είδος έκανε ό λαϊκός έπίτροπος 'Επισιτισμού Α. Ντ. Τσιουρούπα. Τό συνέδριο έξέτασε τό ζήτημα τής άντικατάστασης τοΰ παρακρα­ τήματος μέ τό φόρο σέ είδος, τοΰ περάσματος άπό τόν πολεμικό κομμουνισμό στή νέα οίκονομική πολιτική (ΝΕΠ), τό ζήτημα τών άμοιβαίων σχέσεων τών δυό βασικών τάξεων, τής έργατικής τάξης καί τής άγροτιάς. ' Η ούσία ήταν ότι ή έργατική τάξη έπρεπε νά χτίσει τό σοσιαλισμό άπαραίτητα μαζί μέ τήν Εργαζόμενη άγροτιά, πού άποτελοϋσε τήν τεράστια πλειοψηφία τού πληθυσμού τής χώρας. Ά ν οΙ τσιφλικάδες καί οΙ καπιταλιστές μπορούσε ν' άπαλλοτριωθοΰν καί ν ’ άποδιωχτούν, οί μικροπαραγωγοί, όπως ήταν οί έργαζόμενοι άγρότες, «δέν είναι δυνατό νά άποδιωχτοΰν, δέν εϊναι δυνατό νά καταπνίγουν, μ'αύτούς πρέπει νά αυζήσουμε. αύτούς μπορεϊ (καί πρέπει) νά τούς άλλάξουμε, νά τούς άναδιαπαιδαγωγήσουμε μόνο μέ μιά μακρόχρονη, άργή, προσεκτική όργανωτική δουλιά» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 41ος, σελ. 27). Αύτό δίδαξε ό В. I. Λένιν. Γ ιά νά λυθεϊ τό πρόβλημα τής προσέλκυσης τών άγροτών στήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού ήταν άνάγκη νά παρθούν ύπόψη οί προηγούμενες μορφές σύνδεσης τής βιομηχανίας μέ τήν άγροτική οικονομία. ' Η οικονομική σύνδεση τοϋ χωριού μέ τήν πόλη όλόκληρους αΙώνες έκφραζόταν στήν άνταλλαγή προϊόντων τής άγροτικής οικονομίας μέ βιομηχανικά έμπορεύματα, μέ τήν άγοραπωλησία. Στή μεταβατική περίοδο άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό, όπότε συνυπάρχουν πολλά συστήματα οικονομίας, ή έμπορική συνεργασία τής κρατικής βιομηχανίας μέ τήν μικροεμπορευμστική άγροτική οίκονομία ήταν άντικειμενική άναγκαιότητα. Ό В. I. Λένιν δίδασκε πώς όνώτατη άρχή τής δικτατορίας τοϋ προλεταριάτου είναι ή συμμαχία τής έργατικής τάξης μέ τήν άγροτιά. Τό ζήτημα τών άμοιβαίων σχέσεων τής έργατικής τάξης καί τής άγροτιάς έξετάστηκε στήν πολιτική έκθεση δράσης τής ΚΕ καί στήν είσήγηση γιά τήν άντικατάσταση τού παρακρατήματος μέ τό φόρο σέ 368

εϊόος. ' Ο Λένιν ύπογράμμιζε πώς δέν ύπάρχει άλλος τρόπος γιά νά τραβηχτεί ή άγροτιά στήν οικοδόμηση τοΰ σοσιαλισμοΰ, παρά μόνο μέ τή βοήθεια τής νέας οίκονομικής πολιτικής πού' προβλέπει τήν έπιβολή τοΰ φάρου σέ είδος. «... ’ Η ούσΙα τής νέας οίκονομικής πολιτικής — έλεγε άργότερα ό Λένιν — είναι ή συμμαχία τοΰ προλεταριάτου καί τής άγροτιάς, ή ούσία βρίσκεται στή στενή σύνδεση τής πρωτοπορίας, τοΰ προλεταριάτου μέ τίς πλατιές μάζες τής άγροτιάς» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 44ος, σελ. 322). ' Η στενή σύνδεση έπρεπε νά οΐκοδομηθεί σέ οικονομική βάση. Τό προλεταριακό κράτος, έλεγε ό В. I. Λένιν, δέν πρέπει νά παίρνει άπό τούς άγρότες μέ τή μορφή φόρου σέ είδος όλα τά πλεονάσματα τροφίμων, άλλά μόνο ένα μέρος τους, έτσι πού νά μπορεί ό άγρότης νά πουλάει τά ύπόλοιπα πλεονάσματα έλεύθερα στήν άγορά. Αύτό θά είναι γιά τόν άγρότη ένα κίνητρο στήν άσκηση τοΰ νοικοκυριού του καί θά όδηγήσει στή γοργή άνοδο τής άγροτικής οίκονομίας όλης τής χώρας. Τότε θά είναι δυνατό ν'άνορθωθεϊ καί ν’ άναπτυχθεϊ ή κρατική βιομηχανία, ιδιαίτερα ή βαριά, νά ένισχυθοΰν οί θέσεις τοΰ σοσιαλισμού, νά δημιουργηθεί ή βάση γιά τήν άνασυγκρότηση τής άγροτικής οίκονομίας κατά σοσιαλιστικό τρόπο. Ή άνόρθωση κι ή άνάπτυξη τής άγροτικής οίκονομίας στήν περίοδο έκείνη ήταν τό πιό έπιτακτικό καθήκον, πού ή λύση του έξασφάλιζε τήν σοσιαλιστική οίκοδόμηση. ' Η είσαγωγή, όμως, τοϋ φόρου σέ είδος όδηγοϋσε στήν έλευθερία τοΰ ίδιωτικοΰ έμπορίου. Κι αύτό σήμαινε μιά όρισμένη άναζωογόνηση τοΰ καπιταλισμοΰ, άνάπτυξη τών κουλάκων, άνοιγμα ιδιωτικών μικροεπιχειρήσεων. Δέν άποτελοΰσε άραγε αύτό κίνδυνο γιά τή Σοβιετική έξουσία, γιά τίς τύχες τοϋ σοσιαλισμοΰ; Ώ ς ένα βαθμό άποτελοΰσε. 'Ωστόσο, ό κίνδυνος αύτός δέν ήταν τρομερός. Τό κράτος είχε στά χέρια του τίς δεσπόζουσες θέσεις τής λαϊκής οίκονομίας: τή βιομηχανία, τίς τράπεζες, τίς σιδηροδρομικές καί τίς ύδάτινες μεταφορές, τό έξωτερικό έμπόριο, τή γή. Τό Κόμμα έπεξεργάστηκε κι έφάρμοζε σωστή πολιτική. Ή άνάπτυξη τών κου­ λάκων περιοριζόταν άπό τό Σοβιετικό κράτος. Επιβαλλόταν κρα­ τικός έλεγχος στό Ιδιωτικό κεφάλαιο, ή άνάπτυξή του έπιτρεπόταν μόνο σέ όρισμένα όρια. Ό В. I. Λένιν πρότεινε νά διοχετευθεϊ τό ιδιωτικό κεφάλαιο στήν κοίτη τοϋ κρατικού καπιταλισμού. Ύπόδειχνε πώς μιά μορφή κρατικοΰ καπιταλισμού μπορεί ν'άποτελέσει ή έκχώρηση (ένοικίαση) σέ ξένους καπιταλιστές όρισμένων βιομηχανικών έπιχειρήσεων γιά ν'άνορθωθεϊ πιό γρήγορα ή μεγάλη βιομηχανία. Δουλεύοντας κάτω άπό τόν έλεγχο τοΰ Σοβιετικού κράτους οί έπιχειρήσεις αύτές θά παίζουν τό ρόλο βοηθού τοΰ σοσιαλισμού. Γι’ αύτό δέν ύπάρχει λόγος νά φοβάται κανείς μιά κάποια άναζωογόνηση τοϋ καπιταλι­ σμού. 369

Οί άντιπρόσωποι τοϋ 10ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΡ (μπ) Ενέκριναν όμόφωνα τό λενινιστικό σχέδιο. Τό συνέδριο τάχθηκε ύπέρ τής άμεσης άντικατάστασης τοϋ παρακρατήματος μέ τό φόρο σέ είδος, συνάμα καθοριζόταν ότι ή ποσότητα τοΰ φόρου σέ είδος πρέπει νά είναι σημαντικά μικρότερη άπό τό φόρο μέ μορφή παρακρατήματος. Άπαλάσσονταν οί φτωχοί άγρότες άπό όρισμένες μορφές καί σέ Εξαιρετικές περιπτώσεις κι άπό κάθε μορφή φόρου σέ είδος, στούς φιλόπονους νοικοκυραίους γίνονταν όρισμένες διευκολύνσεις, Επιτρέπονταν τό έμπόριο τών προϊόντων πού πλεονάζουν. Ή νέα οικονομική πολιτική ήταν ή μόνη σωστή κατά τό πέρασμα άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό. ' Απόβλεπε στή στερέωση τής συμμαχίας τοΰ προλεταριάτου καί τής άγροτιας, στήν έδραίωση τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, στήν άνάπτυξη τής χώρας πρός τή σοσιαλιστική κατεύθυνση, άπόβλεπε στήν άνοχή, μέσα σέ όρισμένα όρια, τοϋ καπιταλισμού, άφοΰ όμως οί δεσπόζουσες θέσεις τής λαϊκής οίκονομίας θά βρίσκονται στά χέρια τοΰ προλεταριακού κράτους, άπόβλεπε στήν πάλη τών σοσιαλιστικών στοιχείων μέ τά καπιταλιστι­ κά, στή νίκη τών σοσιαλιστικών στοιχείων, στήν έκμηδένιση τών Εκμεταλλευτικών τάξεων, στήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. Ή νέα οικονομική πολιτική, σέ σύγκριση μέ τόν πολεμικό κομμουνισμό, σήμαινε ώς Ενα βαθμό ύποχώρηση. Ό В. I. Λένιν Ελεγε ότι Εμείς στά χρόνια τοΰ Εμφύλιου πολΕμου προχωρήσαμε πάρα πολύ καί μάς άπειλοΰσε ό κίνδυνος ν'άποσπαστοΰμε άπό τά μετόπισθεν, δηλαδή άπό τήν άγροτιά. Σύγκρινε τίς μεθόδους οικοδό­ μησης τοΰ σοσιαλισμού στήν περίοδο Εκείνη μέ Εφοδο Ενάντια σέ φρούριο, όταν Εγινε προσπάθεια νά συντριβεϊ ό καπιταλισμός στήν πόλη καί στό χωριό μέ Εφοδο, δηλ. μ Ένα τρόπο «πάρα πολύ σύντομο, ταχύ, άμεσο, νά περάσουμε στίς σοσιαλιστικές βάσεις παραγωγής καί κατανομής» (’Α π α ν τ α, ρωσ. Εκδ., τόμ. 44ος, σελ. 204). ’ Η πείρα Εδειξε ότι γιά νά πετύχει τό πέρασμα αύτό χρειάζεται μακρόχρονη πολιορκία τοΰ φρουρίου τοΰ καπιταλισμού. «...Όχι έπίθεση μέ Εφοδο — Ελεγε ό Λένιν — άλλά πολύ σκληρό, δύσκολο καί δυσάρεστο καθήκον μακρόχρονης πολιορκίας» (*Α π α ν τ α, ρωσ. Εκδ., τόμ. 44ος, σελ. 205). "Ηταν άπαραίτητο νά ύποχωρήσουμε προσωρινά, ώστε νά είμα­ στε πιό κοντά στά μετόπισθέν μας, ν ’ άνασυντάξουμε τίς δυνάμεις μας καί ν ’ άρχίσουμε καινούργια κι άποφασιστική Επίθεση σ ’όλη τή μάζα τών Εργαζόμενων Ενάντια στόν καπιταλισμό. ’ Εφόσον τηρείται ό όρος αύτός, δηλαδή Εφόσον διατηρούμε τήν Επαφή μας μέ τήν άγροτιά, οί ρυθμοί τής πορείας τοΰ σοβιετικού λαοΰ πρός τό σοσιαλισμό θά είναι τέτιοι, πού σήμερα. Ελεγε ό Λένιν, δέν μπορούμε κάν νά τούς όνειρευτοΰμε. Τό πέρασμα στή νέα οικονομική πολιτική ήταν μιά άπότομη στροφή άπό τήν πολιτική τοΰ πολεμικού κομμουνισμού. Οί κομμουνι­ 370

στές όφειλαν νά προσανατολιστούν γρήγορα στή νέα κατάσταση, ν'άλλάξουν τΙς μεθόδους τής δουλιάς τους σύμφωνα μέ τή ΝΕΠ, νά μάθουν νά διευθύνουν τήν οίκονομία, νά μάθουν νά έμπορεύονται πολιτισμένα. Αύτό τό πράγμα παρουσίαζε γι'αύτούς τεράστιες δυσκολίες, γιατί στήν παρανομία καί στίς φυλακές κανένας δέν τούς δίδαξε πως νά διευθύνουν τή λαϊκή οίκονομία καί νά έμπορεύονται, καί άπό πουθενά δέν μπορούσαν νά δανειστούν πείρα. Ό Λένιν προειδοποιούσε άτι ή οίκοδόμηση τού σοσιαλισμού εϊναι ένα έργο άφάνταστα δύσκολο. Τό Κόμμα, όμως, διαπαιδαγωγημένο άπό τόν Λένιν, δέν φοβόταν τίς δυσκολίες καί καταπιάστηκε θαρραλέα μέ τήν έφαρμογή τής νέας οικονομικής πολιτικής, βλέποντας σ'αύτή τό μοναδικό σωστό δρόμο πρός τό σοσιαλισμό. Στήν υΙοθέτηση τής νέας οίκονομικής πολιτικής άπό τό 10ο Συνέδριο φάνηκε ή σοφία τοϋ Κομμουνιστικού κόμματος, ή μεγαλο­ φυής διορατικότητα τοΰ В. I. Λένιν, πού στηριζόταν στή βαθιά γνώση τών νόμων τής κοινωνικής έξέλιξης. Ό Λένιν, πρώτος άπό τούς μαρξιστές θεμελίωσε θεωρητικά τήν οίκονομική πολιτική τοΟ προλε­ ταριακού κράτους στή μεταβατική περίοδο άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό. Ή νέα οίκονομική πολιτική ήταν άνάπτυξη έκείνων άκριβώς τών θέσεων γιά τή δημιουργία τών βάσεων τοϋ σοσιαλισμοΰ πού εϊχε διατυπώσει ό Λένιν τήν άνοιξη τοϋ 1918 στήν έργασία του «Τά άμεσα καθήκοντα τής Σοβιετικής έξουσίας». Ή πείρα τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης στήν ΕΣΣΔ στά έπόμενα χρόνια δικαίωσε όλοκληρωτικά τόν Λένιν, έδειξε τή μεγάλη δύναμη τής έπιστημονικής, μαρξιστικής του πρόβλεψης. Ή νέα οίκονομική πολιτική έχει διεθνή σημασία. Ό В. I. Λένιν δίδασκε ότι, σέ όποιαδήποτε χώρα, δπου θά γίνει προλεταριακή έπανάσταση, ό σοσιαλισμός θ'άνοικοδομηθεϊ άπό τήν έργατική τάξη μαζί μέ τήν άγροτιά κι ότι εϊναι άναπόφευκτη ή έφαρμογή τών μέτρων, πού προσιδιάζουν στή ΝΕΠ. Ή ζωή τό έπιβεβαίωσε αύτό πέρα γιά πέρα. Ή νέα οίκονομική πολιτική έχει διεθνή σημασία κι άπό τήν πλευρά, άτι, δυναμώνοντας κι άναπτύσσοντας τή χώρα τών Σοβιέτ, — βάση καί προπύργιο τού Επαναστατικού κινήματος — , ή ΝΕΠ έπιδροΰσε μ'αύτόν τόν τρόπο στήν όλη πορεία τής παγκόσμιας ιστορίας. «Τώρα άσκοΰμε τήν έπίδρασή μας πάνω στή διεθνή έπανάστα­ ση κυρίως μέ τήν οίκονομική μας πολιτική... — έλεγε ό Λένιν. Στό πεδίο αύτό ή πάλη μετα<^ρθηκε σέ παγκόσμια κλίμακα, θά λύσουμε τό πρόβλημα αύτό καί τότε θά έχουμε κερδίσει σίγουρα καί όριστικά σέ παγκόσμια κλίμακα» (‘ Α π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 43ος, σελ. 341). Τό 10ο Συνέδριο τοϋ ΚΚΡ (μπ) συζήτησε έπίσηςτό έθνικό ζήτημα, μέ εισήγηση τοϋ I. Β. Στάλιν. Τό ζήτημα αύτό εϊχε κοσμοϊστορική σημασία. ’ Η σωστή λύση του συντέλεσε στήν έπιτυχή οίκοδόμηση 371

τοΰ σοσιαλισμού κι έμψύχωνε τούς λαούς τών άττοικιακών καί τών Εξαρτημένων χωρών στόν έθνικοσπελευθερωτικό τους άγώνα. Τό έθνικό ζήτημα συνδέονταν άδιάρηκτα μέ τό πρόβλημα τής άνόρθωσης τής λαϊκής οίκονομίας, μέ τή σοσιαλιστική της άνάπτυξη στή βάση τής ΝΕΠ. Τό έθνικό ζήτημα ήταν κυρίως άγροτικό, γιατί ό πληθυσμός τών έθνικών περιοχών τής χώρας άποτελοϋνταν βασικά άπό άγρότες. Τό Κόμμα έπεξεργάστηκε μεθόδους προσέλκυσης τών καθυστερημένων λαών στήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού, παίρνον­ τας ύπόψη τίς Ιδιομορφίες τοΰ κάθε λαοΰ. Ό В. I. Λένιν στίς συνθήκες τοϋ πολυεθνικού Σοβιετικού κράτους άνάπτυξε καί πλούτι­ σε τίς μεγαλοφυείς Ιδέες τοϋ Μάρξ καί τοϋ Ένγκελς γιά τή δυνατότητα νά βαδίσουν οΙ καθυστερημένοι λαοί πρός τό σοσιαλι­ σμό, παρακάμπτοντας τό καπιταλιστικό στάδιο άνάπτυξης. ' Ο τσαρι­ σμός κρατούσε τούς λαούς τοΰ Καζαχστάν, τής Κεντρικής Άσίας, τοΰ Καυκάσου καί τοΰ Βορά στό σκοτάδι, στήν άμάθεια, διατηρού­ σε τίς πατριαρχικές-φεουδαρχικές σχέσεις καί τίς σχέσεις τών γενών. Τό Κόμμα έβαζε τό καθήκον νά όδηγήσει τούς λαούς αύτούς τών πρώην τσαρικών άποικιών πρός τό σοσιαλισμό, παρακάμπτοντας τό καπιταλιστικό στάδιο άνάπτυξης. Τό 10ο Συνέδριο πήρε άπόφαση γιά τήν έξάλειψη τής πραγματικής άνισότητας τών καθυστερημένων λαών. 1Η νομική άνισότητά τους εϊχε έξαλειφθεϊ άπό τίς πρώτες μέρες τής Σοβιετικής έξουσίας. Γ ιά τήν έξάλειψη όμως τής πραγματικής άνισότητας ήταν άπαρσίτητο κατά πρώτο λόγο νά δημιουργηθεϊ στίς έθνικές περιοχές βιομηχανία. Αύτό άπαιτοΰσε άρκετό καιρό καί σοβαρές προσπάθειες τοϋ προλεταριά­ του, προσπάθειες τών προηγμένων σοβιετικών λαών τής χώρας, τήν άνιδιοτελή βοήθεια στούς καθυστερημένους άδελφούς λαούς. Τό συνέδριο θεώρησε άπαρσίτητο νά τούς δοθεί βοήθεια γιά ν ’ άναπτύξουν καί νά έδραιώσουν τή σοβιετική κρατική τους όργάνωση, νά τούς δοθεί βοήθεια γιά νά έπισπεύσουν τήν κατάρτιση έθνικών στελεχών. Τό συνέδριο έδοσε μεγάλη προσοχή στή συσπείρωση τών σοβιετικών δημοκρατιών. Οΰτε μιά άπ'αύτές μόνη της χωριστά δέν ήταν σέ θέση ν ’ άποφύγει τή συντριβή της άπό τούς Ιμπεριαλιστές. Τό συνέδριο διακήρυξε: τά κοινά συμφέροντα, οίκονομικά, πολιτικά κι άμυντικά «υπαγορεύουν έπιτακτικά τήν κρατική ένωση τών χωριστών Σοβιετικών δημοκρατιών, σάν τό μόνο δρόμο σωτηρίας άπό τήν Ιμπεριαλιστική ύποδούλωση καί τήν έθνική καταπίεση». ’ Η πείρα τής Σοβιετικής Ρωσίας, πού έφάρμοσε διάφορες μορφές όμοσπονδίας, «έπιβεβαίωσε όλοκληρωτικά όλη τήν ώφελιμότητα καί τήν εύλυγισία τής όμοσπονδίας, σάν γενικής μορφής κρατικής ένωσης τών Σοβιετι­ κών δημοκρατιών» ( « ' Α π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ Κ Κ ΣΕ », ρωσ. έκδ., τόμ. 2ος, σελ. 250-251). Τήν έφαρμογή τής λενινιστικής έθνικής πολιτικής τήν έμπόδιζαν δυό παρεκκλίσεις: ό μεγαλοκρατικός σωβινισμός κι ό τοπικός έθνικι372

σμός. Τό συνέδριο κόλασε νά καταπολεμηθούν άποφασιστικά αυτές οΙ παρεκκλίσεις καί κατά πρώτο λόγο ό μεγαλοκρατικός σωβινισμός, πού άποτελοΰσε τό μεγαλύτερο κίνδυνο, γιατί άπειλοΰσε νά διασπάσει τήν ένότητα τών λαών, πού είχαν συσπειρωθεί κάτω άπό τή σημαία τοϋ διεθνισμού στήν πάλη γιά τό σοσιαλισμό. Τό 10ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΡ (μπ) έδοσε Ιδιαίτερη προσοχή στό ζήτημα τής ένότητας τοΰ Κόμματος. ' Η καπιταλιστική περικύκλωση, ή ύπαρξη στή χώρα τεράστιου άριθμοϋ μικροαστών άποτελοΰσαν τήν πηγή πού έτρεφε τόν όπορτουνισμό καί τό φραξιονισμό μέσα στό Κόμμα. ΟΙ τροτσκιστές, ή «έργατική άντιπολίτευση», οΙ όπαδοί τοΰ «δημοκρατικού συγκεντρωτισμού» κι άλλες όπορτουνιστικές όμάδες, κάνοντας φραξιονιστική πάλη κι άπαιτώντας έλευθερία τών φράξιων καί τών όμάδων, έσπρωχναν τό Κόμμα στή διάσπαση. Αύτό όδηγοϋσε στό άδυνάτισμα τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, έξυπηρετοΰσε τούς ταξικούς έχθρούς της. Τό Κόμμα πάλαιψε άποφασιστικά ένάντια στίς φραξιονιστικές όμάδες πού ύπήρχαν στίς γραμμές του. Ό В. I. Λένιν κάλεσε τό συνέδριο νά βάλει μιά γιά πάντα τέρμα στό φραξιονισμό καί ν'άπαγορεύσει τίς φράξιες καί τίς όμάδες μέσα στό Κόμμα. Δίδασκε πώς ή ένότητα θέλησης, άπόψεων, δράσης, ή σιδερένια πειθαρχία άποτελούν νόμο τής ύπαρξης τού μαρξιστικού κόμματος, πού άποκλείει κάθε φραξιονισμό καί παραβίαση τής κομματικής πειθαρχίας. «...Μόνο μέ μιά τέτια θέληση τής προλεταριακής μάζας, — έλεγε ό Λένιν — μπορεϊ τό προλεταριάτο σέ μιά άγροτική χώρα νά πραγματοποιήσει τά τεράστια καθήκοντα τής δικτατορίας του καί τά καθήκοντα καθοδήγησης» ("Α π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 43ος, σελ. 18). Τό συνέδριο ψήφισε τήν άπόφαση γιά τήν ένότητα τοΰ Κόμματος, πού πρότεινε ό Β. \. Λένιν. Ή άπόφαση έλεγε: «Τό συνέδριο δίνει έντολή νά διαλυθούν άμέσως όλες άνεξαίρετα οΙ όμάδες, πού σχηματίστηκαν μέ βάση τούτες ή έκείνες τίς θέσεις, καί βάζει σ ’όλες τίς όργανώσεις τό καθήκον νά έπαγρυπνοΰν αύστηρά ώστε νά μήν έπιτρέπουν καμιά φραξιονιστική έκδήλωση. ' Η μή έκτέλεση τής άπόφασης αύτής τοϋ συνεδρίου θά συνεπάγεται τήν άμεση καί χωρίς άλλες διατυπώσεις διαγραγή άπό τό Κόμμα» ( « Ά π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ύ ΚΚΣΕ» , ρωσ. έκδ., τόμ. 2ος, σελ. 220). Τό συνέδριο έξουσιοδότησε τήν Κεντρική ' Επιτροπή νά χρησιμο­ ποιεί σάν έσχατο μέτρο τή διαγραφή άπό τό Κόμμα καί μελών τής ΚΕ, σέ περίπτωση πού παραβιάζουν τήν ένότητά του, όργανώνουν φράξιες καί προσπαθούν νά διασπάσουν τό Κόμμα. «Γιά τήν έφαρμογή ένός τέτιου έσχατου μέτρου (όσον άφορά τά μέλη τής ΚΕ, τά άναπληρωματικά μέλη τής ΚΕ καί τά μέλη τής 'Επιτροπής ' Ελέγχου) μπαίνει σάν όρος ή σύγκληση τής όλομέλειας τής ΚΕ μέ τή συμμετοχή όλων τών άναπληρωματικών μελών τής ΚΕ καί όλων τών 373

μελών τής ' Επιτροπής ' Ελέγχου» ( στ ό Γδι ο, σελ. 221), ή όποία καί όποφασίζει γιά τό ζήτημα τών μέτρων τιμωρίας μέ πλειοψηφία τών δυό τρίτων. Στήν άπόφαση, πού έγραψε ό В. I. Λένιν καί ψήφισε τό συνέδριο, γιά τή συνδικαλιστική καί άναρχική παρέκκλιση μέσα στό Κόμμα, καταδικάστηκαν αύστηρά οί άπόψεις τής «έργατικής άντιπολίτευσης». Τό συνέδριο τόνισε, ότι οΙ άπόψεις αύτές σήμαιναν πλήρη ρήξη μέ τό μαρξισμό, ότι άποτελούν τεράστιο πολιτικό κίνδυνο. Τό συνέδριο τίς χαρακτήρισε σάν άντικομματικές συνδικαλιστικές καί άναρχικές, σάν έκφραση μικροαστικών ταλαντεύσεων. Στήν πράξη οΙ Ιδέες τής «έργατικής άντιπολίτευσης», έλεγε ή άπόφαση, έξασθενοΰν τή σταθε­ ρή καθοδηγητική γραμμή τοϋ Κόμματος καί βοηθοϋν τούς ταξικούς έχθρούς. Τό συνέδριο θεώρησε άσυμβίβαστη μέ τήν Ιδιότητα τού μέλους τού ΚΚΡ (μπ) τήν προπαγάνδα αύτών τών Ιδεών. ΟΙ άποφάσεις τού 10ου Συνέδριου γιά τήν ένότητα τού Κόμματος, γιά τήν άπσγόρευση τού φραξιονισμού έγιναν άκλόνητη άρχή στή ζωή καί στήν όργάνωση τοΰ Κόμματος. ’ Εξόπλισαν τό Κόμμα στήν πάλη ένάντια στόν τροτσκισμό, ένάντια στίς έθνικιστικές καί σ'όλες τίς άλλες όπορτουνιστικές παρεκκλίσεις άπό τή γενική γραμμή. Τό συνέδριο έδοσε μεγάλη προσοχή στά ζητήματα τής κομματικής οίκοδόμησης. Στήν περίοδο τοΰ έμφύλιου πολέμου χαρακτηριστικά γνωρίσματα τής δράσης той Κόμματος ήταν ό αύστηρός συγκεντρω­ τισμός, ό περιορισμός τής έσωκομματικής δημοκρατίας. Στίς συνθή­ κες τής εΙρηνικής οίκοδόμησης έπρεπε ν'άναζωογονηθεϊ καί ν'άναπτυχθεί ή Εσωκομματική δημοκρατία. Μέθοδοι τής κομματικής δουλιάς έπρεπε νά γίνουν οΙ «μέθοδοι τής πλατιάς έξέτασης δλων τών σοβαρών προβλημάτων, τής συζήτησης πάνω σ'αύτά, μέ πλήρη έλευθερία έσωκομματικής κριτικής, οΙ μέθοδοι τής συλλογικής έπεξεργασίας τών γενικών κομματικών άποφάσεων...» ( « Α π ο φ ά σ ε ι ς т о й К К Σ Ε», ρωσ. έκδ., τόμ. 2ος, σελ. 210). ΟΙ άποφάσεις той συνεδρίου ήταν ύποχρεωτικές γιά τό κάθε μέλος τοϋ Κόμματος κι έπρεπε νά έκτελεστοΰν γρήγορα καί μέ άκρίβεια. ' Ο συνδυασμός τής δημοκρατίας καί τοϋ συγκεντρωτισμού, τής Ελεύθε­ ρης έκφρασης γνώμης καί τής σιδερένιας πειθαρχίας, ή άνεπιφύλακτη Εκτέλεση τών άποφάσεων πού δουλεύονται συλλογικά, άποτελοϋν τήν ούσία τής άρχής τοϋ δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. ' Επειδή στήν περίοδο τής Σοβιετικής έξουσίας είχε μπεί στό Κόμμα όρισμένος άριθμός μικροαστικών στοιχείων, είχαν διεισδύσει στίς γραμμές του καριερίστες καί φιλοτομαριστές, παρουσιάστηκαν γρα­ φειοκράτες, μπήκαν πρώην μενσεβίκοι καί έσέροι. Ιδεολογικά άσταθεϊς καί ταλαντευόμενοι, τό συνέδριο άποφάσισε νά ξεκαθαριστεί τό Κόμμα άπό τά μή κομμουνιστικά στοιχεία. Στό ζήτημα τών συνδικάτων τό συνέδριο, βγάζοντας τά συμπερά­ σματα άπό τή συζήτηση, ψήφισε τίς θέσεις τού Λένιν. Καταδίκασε τίς άπόψεις τών τροτσκιστών, τής «έργατικής άντιπολίτευσης», τών 374

όπαδών τοϋ «δημοκρατικού συγκεντρωτισμού» καί καθόρισε τά βασικά καθήκοντα τών συνδικάτων. Στήν άπόφαση τονιζόταν ότι τά συνδικάτα είναι σχολειό той κομμουνισμού. Κύριο καθήκον τών συνδικάτων είναι τό όργανωτικο-οΐκονομικό καί διαπαιδαγωγητικό καθήκον. Τά συνδικάτα Εχουν άποστολή νά βοηθήσουν στήν όργάνωση τής παραγωγής καί στήν άνόρθωση τών παραγωγικών δυνάμε­ ων τής χώρας. Τά συνδικάτα Εχουν ύποχρΕωση νά Εξυπηρετούν όλες τίς πλευρΕς τής καθημερινής ζωής τών μελών τους, νά ύπερασπίσουν τά συμ<^Ροντά τους. Βασική μέθοδος τής δουλιάς τών συνδικάτων είναι ή μέθοδος τής πειθούς. ' Η Εργατική δημοκρατία, πού είχε περιοριστεί πολύ στήν περίοδο τού Εμφύλιου πολέμου, πρέπει ν'άποκατασταθεί πρώτ'άπ'δλα στά συνδικάτα. Τά συνδικάτα πρέπει νά οίκοδομηθοϋν πάνω στήν άρχή τοϋ δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Ή δουλιά τών συνδικάτων πρέπει νά κατευθύνεται άπό τό Κομμουνιστικό κόμμα. ΟΙ βασικές αύτές θέσεις άποτελοϋν καθοδηγητικές άρχές στή δράση τών συνδικάτων σ ’όλη τή διάρκεια τής οίκοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμουνισμού. Τό συνέδριο, σημειώνοντας πώς πολλά μέλη τοΰ Κόμματος, πού προέρχονταν άπό έργάτες, πέρασαν στόν κρατικό μηχανισμό, στόν Κόκκινο Στρατό, καί άποσπάστηκαν άπό τήν άμεση δουλιά τής φάμπρικας καί τοΰ Εργοστάσιου, ότι πολλοί κομμουνιστές Επεσαν στά μέτωπα τοΰ έμφύλιου πολέμου, τάχθηκε ύπέρ τής θαρραλέας στρατολογίας Εργατών στό Κόμμα. Γ ιά τήν μονολιθικότητα καί τό κύρος τοΰ Κόμματος τεράστιο ρόλο παίζει ή ΚΕ, ή Ενότητα άπόψεων τών μελών της. ’ Η συζήτηση γιά τά συνδικάτα Εδειξε πώς δέν ύπήρχε τέτια ένότητα. Τό πράγμα αύτό άνησυχοϋσε πολύ τόν Λένιν. Μέ τήν Επιμονή τοΰ Λένιν τό συνέδριο άναγνώρισε πώς είναι άπαραίτητο νά μπουν στήν ΚΕ «όργανωτές, πού άναδείχτηκαν στήν μαζική κομματική δουλιά» «γιά νά Εξασφαλιστεί ή πλήρης σταθερότητα τής πολιτικής» τής ΚΕ καί γιά νά δυναμώσουν οΙ δεσμοί της μέ τίς μάζες» ( « Α π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ϋ ΚΚΣΕ» , ρωσ. Εκδ., τόμ. 2ος, σελ. 206). Τό 10ο Συνέδριο Επικύρωσε τήν άπόφαση τής 9ης κομματικής Συνδιάσκεψης, πού συνήλθε τό Σεπτέμβρη τοΰ 1920, γιά τή δημιουργία Κεντρικής ' Επιτροπής *Ελέγχου, πού άποστολή της θά είναι νά έξυπηρετεί τό Εργο τής Εδραίωσης τοΰ Κόμματος. Καθήκον τών ' Επιτροπών ' Ελέγχου είναι ή πάλη ένάντια στή γραφειοκρατία, τόν καριερισμό. Ενάντια στήν κατάχρηση άπό τά μέλη τοΰ Κόμματος τής κομματικής καί ύπηρεσιακής θέσης τους, ένάντια στήν παραβίαση τών συντροφικών σχέσεων μέσα στό Κόμμα. Τό συνέδριο Εξέλεξε Κεντρική 'Επιτροπή μ'Επικεφαλής τόν В. I. Λένιν καί τήν Κεντρική 'Επιτροπή 'Ελέγχου (ΚΕΕ). Τό 10ο Συνέδριο έχει κοσμοϊστορική σημασία. Χάραξε τούς δρόμους γιά τό πέρασμα άπ'τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό, 375

χάραξε νέες μεθόδους οΙκοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού, σέ σύγκριση μέ τ(ς μεθόδους τής περιόδου τοϋ πολεμικού κομμουνισμού. Τό συ­ νέδριο υπογράμμισε πολύ έντονα τήν άνάγκη τής συμμαχίας τοΰ προλεταριάτου καί τής άγροτιάς γιά τή σοσιαλιστική οίκοδόμηση, τόν άποφασιστικό ρόλο τοΰ Κόμματος στήν καθοδήγηση τής κρατικής, τής οίκονομικής καί τής πολιτιστικής ζωής τής χώρας. ’ Εδοσε έντολή νά όιαφυλαχτεϊ ή ένότητα τοΰ Κόμματος σάν κόρη όφθαλμοΰ καί νά διεξαχτεί άμείλικτος άγώνας ένάντια στό φραξιονισμό. Τό συνέδριο τόνισε τήν άνάγκη νά ύπάρχει ή πιό στενή σύνδεση τοΰ Κόμματος μέ τίς έξωκομματικές μάζες, καθόρισε τίς μορφές καί τίς μεθόδους καθοδήγησής τους. Ό Λένιν στή 10η Συνδιάσκεψη τοΰ Κόμματος τό Μάη τοΰ 1921 καί στή βαρυσήμαντη έργασία του «Γιά τό φόρο σέ είδος», πού τότε δημοσιεύτηκε, θεμελίωσε θεωρητικά τή νέα οίκονομική πολιτική. ΟΙ θέσεις, πού άνέτττυξε στό έργο αύτό, ήταν μιά νέα συμβολή στό θησαυροφυλάκιο τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ. Ή Ιστορική στροφή άπό τόν πολεμικό κομμουνισμό στή νέα οίκονομική πολιτική, Επιδοκιμάστηκε άπό τό 3ο Συνέδριο τής Κομ­ μουνιστικής Διά)νοϋς, πού συνήλθε τόν Ίούνη μέ 'Ιούλη τοΰ 1921 στή Μόσχα. Τόν καιρό αύτό είχε αύξηθεϊ σημαντικά ό άριθμός τών Κομμουνιστικών κομμάτων: είχαν Ιδρυθεί Κομμουνιστικά κόμματα στή Γαλλία, στήν ' Ιταλία, στήν Τσεχοσλοβακία, στή Ρουμανία καί σέ μιά σειρά άλλες χώρες. ' Εξαιρετικά σπουδαίο ρόλο έπαιξαν γιά τήν ίδρυση τών Κομμουνιστικών κομμάτων: στή Γαλλία ό Μ. Κασέν, ό Π. Βαγιάν-Κουτυριέ, στήν Ιταλία ό Α. Γκράμσι καί ό Π. Τολιάττι, στήν Τσεχοσλοβακία ό Α. Ζαποτόσκι καί ό Μπ. Σμέραλ. Τόν ' Ιούλη τοΰ 1921 δημιουργήθηκε τό Κομμουνιστικό Κόμμα τής Κίνας. Στό συνέδριο παραβρέθηκαν άντιπρόσωποι άπό 52 Κομμουνιστι­ κά καί Σοσιαλιστικά κόμματα. ' Ο Λένιν έκανε στό συνέδριο είσήγηση γιά τήν τακτική той ΚΚΡ (μπ). ΟΙ κομμουνιστές όλου του κόσμου ένέκριναν όμόφωνσ τήν πολιτική καί τήν τακτική του ΚΚΡ (μπ) καί κάλεσαν τό διεθνές προλεταριάτο νά ύποστηρίξει τή χώρα τών Σοβιέτ. Τό συνέδριο παρατήρησε ότι σημειώθηκε μιά προσωρινή πτώση τής έπαναστατικής πάλης στίς καπιταλιστικές χώρες καί τόνισε ότι ή σοσιαλδημοκρατία, σάν κύριο κοινωνικό στήριγμα τής άστικής τάξης, βοηθάει νά διατηρηθεί ό καπιταλισμός καί ή κυριαρχία τής άστικής τάξης. Τό συνέδριο έβαλε βασικό καθήκον στά Κομμουνιστικά κόμματα νά κατακτήσουν τήν πλειοψηφία τοΰ προλεταριάτου μέ τό μέρος τους. Χωρίς αύτό δέν είναι δυνατό ν ’ άνατραπεϊ ή κυριαρχία τοϋ κεφαλαίου καί νά έγκαθιδρυθεί ή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου. Τό συνέδριο έριξε τό σύνθημα «Στίς μάζες!» καί καθόρισε τήν τακτική τής δημιουργίας ένιαίου προλεταριακού μετώπου.

376

3. 01 πρώτες Επιτυχίες τής ΝΕΠ. Τό 11ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος. ’ Η Εξωτερική πολιτική τοϋ ΣοβιετικοΟ κράτους. Δημιουργία τής ΕΣΣΔ Τό Κόμμα μ'όλη τήν ένεργητικότητά του άρχισε νά πραγματοποιεί τή νέα οίκονομική πολιτική. Κύρια ζητήματα στή δράση τών κομματι­ κών όργανώσεων έγιναν τά ζητήματα τής οικονομίας: ή άνόρθωση τής άγροτικής οίκονομίας, τής βιομηχανίας καί τών μεταφορών, ή άναζωογόνηση τής άνταλλαγής έμπορευμάτων άνάμεσα στήν πόλη καί στό χωριό, ή τακτοποίηση τοΰ πιστωτικοΰ-χρηματικοΰ συστήματος. Τό Κόμμα έξηγοΰσε πλατιά στούς έργαζόμενους τήν ούσία τής νέας οίκονομικής πολιτικής καί σύμφωνα μέ τά νέα καθήκοντα άνασυγκρότησε τίς γραμμές του. ’ Η Κεντρική ' Επιτροπή τοΰ Κόμμα­ τος καί ή Σοβιετική κυβέρνηση μ'έπικεφαλής τόν В. I. Λένιν άσχολοΰνταν καθημερινά μέ τά ζητήματα τής άνασυγκρότησης τής λαϊκής οίκονομίας. Πολλά μέλη τής ΚΕ, άναπληρωματικά μέλη τής ΚΕ κι άλλα άνώτερα στελέχη τοΰ Κόμματος στάλθηκαν σέ ά/ιοφασιστικούς τομείς τής κομματικής, τής κρατικής καί τής οίκονομικής δουλιάς. Ό φ. Ε. Τζερτζίνσκι, παραμένοντας πρόεδρος τής ΒΕΤΣΕΚΑ-ΕΚΠΔ* διορίστηκε λαϊκός έπίτροπος τής συγκοινωνίας καί σέ συνέχεια πρόεδρος τοΰ 'Ανώτατου Συμβουλίου Λαϊκής Οίκονομίας. Ό Γκ. Κ. Όρτζονικίτζε άπό τό 1921 ώς τό 1926 ήταν γραμματέας τής κομματικής έπιτροπής τής περιοχής Ύπερκαυκασίας καί καθοδηγού­ σε τήν άνασυγκρότηση τής λαϊκής οικονομίας τών σοβιετικών δημοκρατιών τής Ύπερκαυκασίας. Ό Σ. Μ. Κύροφ άπό τό καλοκαίρι τοΰ 1921 δούλευε γραμματέας τής ΚΕ τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος τοϋ 'Αζερμπαϊτζάν, μέ τήν καθοδήγησή του άνασυγκροτοΰνταν ή οίκονομία τής δημοκρατίας καί ιδιαίτερα ή πετρελαιοβιομηχανία. Ό В. Β. Κούιμπισεφ ήταν διευθυντής τής Γενικής διεύθυνσης έξηλεκτρισμοΰ κι άργότερα πρόεδρος τοΰ ΑΣΛΟ. ’ Ο Λ. Μπ. Κράσιν διορίστηκε λαϊκός έπίτροπος τοΰ ' Εξωτερικού έμπορίου. ’ О В. Γ. Τσουμπάρ ήταν πρόεδρος τοΰ 'Ανώτατου Συμβουλίου Λαϊκής Οίκονομίας τής Ούκρανίας καί σέ συνέχεια διευθυντής τής άνθρακοβιομηχανίας τοϋ Ντονμπάς, στήν άνόρθωση τής όποίας έδινε τεράστια σημασία ό В. I. Λένιν. Τό Κόμμα έστελνε στήν οίκονομική δουλιά χιλιάδες κομμουνιστές άπό τόν Κόκκινο Στρατό. Πολλοί έπίτροποι, διοικητές, πολιτικοί διαφωτιστές έγιναν διευθυντές έργοστασίων, στελέχη τοΰ κρατικοΰ έμπορίου, τών συνεταιρισμών κτλ. Μεγάλη προσοχή έδοσε ή ΚΕ στό δυνάμωμα τών κομματικών πυρήνων στίς φάμπρικες καί στά έργοστάσια. Έκεϊ τά σοβιετικά * Πανρωσική Έκτακτη Επιτροπή - Ενιαία Κρατική Πολιτική Διεύθυνση όίπλα στό Συμβούλιο τών ' Επιτρόπων τοϋ Λαοϋ τής ΕΣΣΔ, όργανο υπεράσπισης τής άσφάλειας τοΰ κράτους. Σημ. μετ.

377

ιδρύματα έστειλαν πολλούς κομμουνιστές γιά νά δυναμώσει ή κομματική κι ή πολιτική δουλιά. 01 κομματικοί πυρήνες έπιδροΰσαν όλόπλευρα στή δουλιά τών έπιχειρήσεων, άσκοΰσαν έλεγχο, χωρίς ωστόσο, νά άναμιγνύονται στίς άρμοδιότητες τής διεύθυνσης. 01 πυρήνες μπήκαν έπικεφαλής στήν πάλη τών έργατών γιά τήν έκπλήρωση τών παραγωγικών ύποχρεώσεων, γιά τό άνέβασμα τής παραγωγικότητας τής έργασίας. Τό Κόμμα έκτελώντας τίς άποφάσεις τοΰ 10ου Συνεδρίου ξεκαθά­ ρισε τίς γραμμές του. ' Η έκκαθάριση γινόταν σέ όνοιχτές συνελεύ­ σεις. Οϊ έξωκομματικοί έργάτες, οί ύπάλληλοι κι οί άγρότες βοηθού­ σαν νά ξεσκεπαστούν τά ξένα, τά διεφθαρμένα, τά καριεριστικά στοιχεία καί νά διωχτούν άπό τό Κόμμα. Διαγράφτηκε σχεδόν τό ένα τέταρτο τών μελών τοΰ Κόμματος. Ή σύνθεση τοϋ Κόμματος βελτιώθηκε σημαντικά. Ανέβηκε ή κομματική πειθαρχία. Δυνάμωσε ή ένότητα τοϋ κόμματος. Τό κύρος τοΰ Κόμματος μέσα στούς έργαζόμενους μεγάλωσε. ’ Η νέα οικονομική πολιτική έπέδρασε ευνοϊκά στήν οίκονομία τής χώρας. Οΐ άγρότες υποδέχτηκαν μέ Ικανοποίηση τό νόμο γιά τήν άντικατάσταση τοϋ παρακρατήματος μέ τό φόρο σέ είδος καί τήν άνοιξη κιόλας τοϋ 1921 σέ πολλά μέρη αύξησαν τίς σπαρμένες έκτάσεις τους. Βοήθησαν ένεργά τόν Κόκκινο Στρατό στήν καταστολή τών έξεγέρσεων τών κουλάκων καί τοϋ συμμοριτισμού, πού έκδηλώθηκαν σέ μερικές περιοχές τής χώρας. Βελτιώθηκε ή κατάσταση τής έργατικής τάξης καί σταμάτησε τό προτσές τοΰ ταξικού έκφυλισμοΰ της. Ξαναγύρισαν στίς φάμπρικες καί στά έργοστάσια οΙ έργάτες. "Αρχισε ή άναζωογόνηση τής μεγάλης βιομηχανίας. ’ Η οίκονομία τής χώρας έβγαινε σιγά-σιγά άπό τήν έρείπωση. Τό Κόμμα διαπίστωσε τίς έπιτυχίες αύτές στήν 11η συνδιάσκεψη τό Δεκέμβρη τοΰ 1921. ΟΙ κατακτήσεις αύτές θά ήταν πιό σημαντικές, άν δέν έπεφτε στή χώρα μιά άφάνταστη βαριά πείνα. ΟΙ βασικές αίτίες τής έμφάνισης τής πείνας βρίσκονταν στήν οικονομική καθυστέρηση τής χώρας καί ιδιαίτερα τής άγροτικής οικονομίας, στήν καταστροφή τής λαϊκής οικονομίας άπό τούς έπιδρομεϊς καί τούς λευκοφρουρίτες. Τήν έπισιτιστική κατάσταση τήν όξυνε στό έπακρο ή ξηρασία τοϋ 1920 καί ή άκόμη μεγαλύτερη ξηρασία τού 1921. Ή σιτοδεία έπληξε 34 κυβερνεία μέ πληθυσμό 30 έκατομμύρια άνθρώπους. Τό Κόμμα κι ή κυβέρνηση πήραν έκτακτα μέτρα γιά τήν άντιμετώπιση τής πείνας καί παρά τίς μεγάλες δυσκολίες, τά έβγαλαν πέρα μ'αύτή τή μεγάλη συμφορά. Τά άποτελέσματα τοϋ πρώτου χρόνου τής ειρηνικής σοσιαλιστικής οικοδόμησης μέ βάση τή ΝΕΠ τά συνόψισε τό 11ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΡ (μπ) (27 τού Μάρτη μέ 2 τοΰ 'Απρίλη 1922), πού άντιπροσώπευε πάνω άπό μισό έκατομμύριο μέλη τοΰ Κόμματος. Τό συνέδριο συζήτησε τήν πολιτική έκθεση δράσης τής ΚΕ, τό όργανωτικό ζήτημα, 378

τά άποτελέσματα τής Εκκαθάρισης τοϋ Κόμματος, τό ζήτημα τής στερέωσης τών κομματικών γραμμών κι άλλα ζητήματα. Στήν πολιτική έκθεση δράσης τής ΚΕ ό В. I. Λένιν δήλωσε ότι ή ύποχώρηση έληξε, ό σκοπός πραγματοποιήθηκε, ή στενή σύνδεση μέ τήν άγροτική οίκονομία άποκαθίσταται, ή συμμαχία τοϋ προλεταριά­ του καί τής άγροτιας δυνάμωσε κι εϊναι όλοφάνερες οί οίκονομικές κατακτήσεις. Μπροστά στό Κόμμα μπήκε ένα καινούργιο καθήκον: ή άνασύνταξη τών δυνάμεων γιά τήν έπίθεση ένάντια στά καππ-σλιστικά στοιχεία. ' Η ΝΕΠ σήμαινε σκληρή πάλη άνάμεσα στόν καπιταλισμό καί στό σοσιαλισμό. Τό ζήτημα έμπαινε έτσι: «ποιός ποιόν;». Ό σοσιαλισμός θά άναδειχτεϊ νικητής στή θανάσιμη αύτή πάλη, ή ό καπιταλισμός θά έπανακτήσει τίς χαμένες θέσεις του; Γ ιά νά νικήσουμε τόν καπιταλι­ σμό, έλεγε ό В. I. Λένιν, πρέπει νά μάθουμε νά διευθύνουμε τήν οίκονομία. ' Ο χρόνος πού πέρασε έδειξε πώς οί κομμουνιστές αύτό άκόμα δέν τό έμαθαν. ' Ο Λένιν κάλεσε τούς κομμουνιστές ν'άποδείξουν στό λαό ότι ξέρουν νά διευθύνουν τήν οικονομία καλύτερα άπό τούς καπιταλιστές. ’ Ο βασικός κρίκος στήν άλυσίδα τών καθηκόντων τοϋ Κόμματος ήταν τό έμπόριο. ' Η σύνδεση τής σοσιαλιστικής οίκονομίας μέ τήν άγροτική πήρε Εμπορικές μορφές. Τό Ιδιωτικό κεφάλαιο εϊχε στό έμπόριο πολύ Ισχυρές θέσεις καί μεγάλη Εμπειρία. Ή πάλη στήν άγορά Ενάντια στό Ιδιωτικό κεφάλαιο ήταν γιά τούς κομμουνιστές έξαιρετικά δύσκολη: δέν ήξεραν νά έμπορεύονται, πολλοί δέν καταλάβαιναν τή σημασία τοϋ Εμπορίου, τό έβλεπαν μέ περιφρόνηση. «Μάθετε νά Εμπορεύεστε» — αύτό ήταν τό σύνθημα τοϋ ΛΕνιν. Τώρα, Ελεγε, τό πρόβλημα εϊναι «νά κερδίσουμε στήν άμιλλα μέ τόν άπλό έμποροϋπάλληλο, μέ τόν άπλό κεφαλαιοκράτη, μέ τόν έμπορο...» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 45ος, σελ. 81). Τά νέα καθήκοντα άπαιτοϋσαν σωστή έπιλογή καί τοποθέτηση τών στελεχών. Ή πολιτική τοΰ Κόμματος καί τοΰ κράτους πραγματοποιείται μέσω τών στελεχών. Τό μυστικό τής κατάστασης — Ελεγε ό ΛΕνιν — βρίσκεται στους άνθρώπους, στήν έπιλογή τών στελεχών, στόν έλεγχο τής έκτέλεσης. ' Από τή σωστή τοποθέτησή τους έξαρτάται σέ μεγάλο βαθμό ή έπιτυχία σέ όποιοδήποτε τομέα δράσης. Τά στελέχη, όμως, πρέπει νά έλέγχονται συστηματικά άνάλογα μέ τ'άποτελέσματα τής δουλιάς τους, νά βοηθοϋνται, νά μεταθέτονται έγκαιρα, νά άντικατασταίνονται, άν άποτυχαίνουν στή δουλιά. Ή έπιλογή κι ή τοποθέτηση τών στελεχών, ό έλεγχος τής έκτέλεσης μπήκαν στό κέντρο τής προσοχής τοϋ Κόμματος καί τοϋ Σοβιετικού κράτους. Τό συνέδριο Εδοσε μεγάλη προσοχή στήν Εδραίωση τών γραμμών τοϋ Κόμματος. Γιά νά μεγαλώσει ό προλεταριακός πυρήνας τοϋ Κόμματος καί νά καταστεί δύσκολη ή είσοδος σ ’ αύτό μή προλεταρια­ 379

κών στοιχείων, τό συνέδριο καθόρισε τρεις κατηγορίες γιά τήν εισδοχή στό Κόμμα: 1) έργάτες καί μαχητές τοϋ Κόκκινου Στρατοΰ, έργατικής καί άγροτικής προέλευσης ■2) άργότερα (έκτός άπό τούς μαχητές τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ) καί βιοτέχνες, πού δέν έκμεταλλεύονται τήν ξένη έργασία ■ 3) διάφοροι (ύπάλληλοι κτλ). Γιά κάθε κατηγορία καθορίζονταν ιδιαίτεροι δροι είσδοχής στό κόμμα: ή εισδοχή τής πρώτης κατηγορίας στό Κόμμα έγινε πιό εύκολη, ένώ τής τρίτης πιό δύσκολη. Μέ εξαιρετική αύστηρότητα άντιμετώπισε τό συνέδριο τίς έκδηλώσεις φραξιονισμού. ΟΙ ήγέτες τής «έργατικής άντιπολίτευσης» δέν ύποτάχθηκαν στήν άπόφαση τοΰ 10ου Συνεδρίου νά διαλυθούν οί φράξιες. Συγκεντρώνονταν παράνομα καί κυκλοφορούσαν συνωμοτι­ κά τίς άποφάσεις πού στρέφονταν ένάντια στό Κόμμα. Τό συνέδριο καταδίκασε άποφασιστικά τή φραξιονιστική δουλιά αύτής τής όμάδας καί προειδοποίησε τόν Σλιάπνικοφ, τόν Μεντβέντιεφ καί τήν Κολλοντάι πώς σέ περίπτωση πού θά συνεχίσουν τήν άντικομματική τους δράση θά διαγραφοΰν άπό τό Κόμμα. Μέ τήν άπόφαση αύτή τό Κόμμα ύπογράμμισε γι'άλλη μιά φορά ότι περιφρουρεϊ μέ Ιερή προσοχή τήν ένότητά του, τή σιδερένια πειθαρχία του καί σέ καμιά περίπτωση δέν πρόκειται ν' άνεχθεϊ στίς γραμμές του καμιά φραξιονι­ στική όμάδα. Τό 11ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΡ (μπ) ήταν τό τελευταίο συνέδριο, πού παρακολούθησε καί καθοδήγησε ό В. I. Λένιν. Κηρύσσοντας τή λήξη τών έργασιών τοΰ συνεδρίου, ό В. I. Λένιν τόνισε πώς τό Κόμμα μέ τήν εύλυγισία τοΰ πνεύματός του καί μέ τήν τακτική του άνέβασε τήν έπανάσταση σέ ύψος πού γιά πρώτη φορά έβλεπε ό κόσμος. «Καμιά δύναμη στόν κόσμο, δήλωσε ό Λένιν, όσα κακά, συμφορές καί βάσανα κι άν φέρει σ ’ έκατομμύρια καί έκατοντάδες εκατομμύρια άνθρώπους δέν θά μπορέσει ν'άφαιρέσει τίς βασικές κατακτήσεις τής έπανάστασής μας, γιατί αύτές δέν είναι τώρα πιά «δικές μας», άλλά κοσμοϊστορικές κατακτήσεις» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 45ος, σελ. 136-137). Στήν πρώτη συνεδρίαση τής ΚΕ, πού βγήκε άπό τό συνέδριο, έγινε έκλογή Πολιτικού Γραφείου, 'Οργανωτικού Γραφείου καί Γραμμα­ τείας. Γενικός Γραμματέας τής ΚΕ έκλέχτηκε ό I. Β. Στάλιν. Τήν έποχή έκείνη άποκτοΰσε έξαιρετική σημασία ή δουλιά τοΰ κόμματος γιά τό Ιδεολογικό άτσάλωμα τών στελεχών του. Όλο ς ό παγκόσμιος άστικός τύπος διεξήγαγε Ιδεολογική έπίθεση ένάντια στό μπολσεβικισμό. Μέσα στή χώρα άναζωογονήθηκε ή δράση τών καντέτων, τών έσέρων, τών μενσεβίκων, τών άστών έθνικιστών. Αύτοί ψιθύριζαν πώς τό ζήτημα «ποιός-ποιόν;» θά λυθεί πρός όφελος τοΰ καπιταλισμού, πώς ή Σοβιετική έξουσία θά έκφυλιστεϊ σέ άστική δημοκρατία. Μεγάλες έλπίδες γιά τόν έκφυλισμό τού σοβιετικού συστήματος έτρεφε κι ή άστική τάξη πού είχε φύγει στό έξωτερικό. Σέ μιά μερίδα 380

φυγάόων έπικράτησε τό «σμενοβεχικό» ρεύμα. Τήν όνομασία αύτή τήν πήρε άπό τό περιοδικό «Σμένα Βέχ»* πού έκδόθηκε τό 1921 στήν Πράγα άπό μιά όμάδα λευκών φυγάδων καί άπό τό περιοδικό «Σμένα Βέχ», πού τό έβγαζαν λευκοί φυγάδες στό Παρίσι. ΟΙ «σμενοβεχικοί» έκφράζονταν ύπέρ τής συνεργασίας μέ τή Σοβιετική έξουσία, έλπίζοντας πώς ή άνάπτυξη τής λαϊκής οίκονομίας στίς συνθήκες τής ΝΕΠ θ ' άκολουθήσει τόν καπιταλιστικό δρόμο. ' Επειδή τό «σμενοβεχικό» ρεύμα περιλάβαινε καί τήν όμάδα τών φυγάδων, πού ήταν έτοιμη νά συνεργαστεί τίμια μέ τή Σοβιετική έξουσία, τό Κόμμα τάχθηκε ύπέρ τής χρησιμοποίησης στή Σοβιετική δουλιά τών άστών είδικών, πού προέρχονταν άπό τούς κόλπους της. Τό Κόμμα, όμως, τάχθηκε ύπέρ τής έφαρμογής κατασταλτικών μέτρων γιά τούς «σμενοβεχικούς», πού χρησιμοποιούσαν τή συνερ­ γασία μέ τή Σοβιετική έξουσία σάν πολιτικό προκάλυμμα γιά τίς άντεπαναστατικές τους ένέργειες. Τό Κόμμα ξεσκέπασε τίς έπινοήσεις τής άστικής τάξης καί τών πρακτόρων της γιά έκφυλισμό τοΰ σοβιετικού συστήματος, έξηγοΰσε στίς μάζες πώς δέν μπορεϊ ούτε λόγος νά γίνεται γιά έπιστροφή τοΰ καπιταλισμού, πώς άκολουθώντας τό δρόμο τής ΝΕΠ τό Κόμμα θά όδηγήσει τό σοβιετικό λαό στό σοσιαλισμό. Τό Κόμμα φρόντιζε νά ριζώσει στή συνείδηση τών μαζών ή μαρξιστική Ιδεολογία, ή μόνη πού έξηγεϊ σωστά τούς νόμους τής κοινωνικής έξέλιξης καί δείχνει τό δρόμο τής μετατροπής τής καπιταλιστικής κοινωνίας σέ σοσιαλιστική. Γ ιά τή μαρξιστική διαπαιδαγώγηση τών κομματικών στελεχών καί τήν κινητοποίησή τους στήν πάλη ένάντια στήν άστική Ιδεολογία μεγάλο ρόλο έπαιξε τό άρθρο τοΰ В. I. Λένιν « Ή σημασία τοΰ μαχόμενου ύλισμοΰ», πού δημοσιεύτηκε τό Μάρτη τοΰ 1922. Τό άρθρο προσανατόλιζε τούς κομμουνιστές στήν προπαγάνδιση τής μαρξιστικής Ιδεολογίας τοΰ διαλεκτικού ύλισμοΰ σ ’ όλα τά στρώματα τοΰ πληθυσμού, στό ξεσκέπασμα τοΰ Ιδεαλισμού καί τής παπαδοκρα­ τίας. ΟΙ κομμουνιστές, τόνιζε ό В. I. Λένιν, έχουν χρέος νά δροΰν σέ στενή συμμαχία μέ τούς συνεπείς ύλιστές, μέ τούς έκπροσώπους τών σύγχρονων φυσικών έπιστημών, πού δέν άνήκουν στό Κομμουνι­ στικό κόμμα. Μαζί τους, καθοδηγώντας τους, οΙ κομμουνιστές πρέπει νά καλλιεργούν τήν ύλιστική συνείδηση στίς μάζες. ’ Ο Λένιν καλοΰσε όλους τούς κομμουνιστές καί τούς συνεπείς ύλιστές νά άναπτύξουν, μέ βάση τή διάδοση τών γνώσεων τών φυσικών έπιστημών, μιά πλατιά άθεϊστική προπαγάνδα στίς λαϊκές μάζες, νά τίς βοηθήσουν νά ξεκόψουν άπό τίς θρησκευτικές προλήψεις. ' Εφιστοΰσε τήν προσοχή τών σοβιετικών έπιστημόνων-φυσιοδιφών στήν άνάγκη τής άφομοίωσης τοΰ μαρξιστικού διαλεκτικού ύλισμοΰ. «...' Οφείλουμε νά καταλάβουμε — έγραφε ό Λένιν — ότι χωρίς * «Αλλαγή τών όροσήμων». Σημ. μετ.

381

μιά γερή φιλοσοφική θεμελίωση, καμιά φυσική Επιστήμη, κανένας Ολισμός δέν μπορεϊ ν ' άντέξει στήν πάλη ένάντια στήν π(εση τών άστικών Ιδεών καί στήν άναστήλωση τής άστικής κοσμοαντίλη­ ψης. Γιά ν'άντέξει στήν πάλη αύτή καί νά τή φέρει σέ πέρας μέ πλήρη Επιτυχία, ό φυσικός πρέπει νά είναι συγχρονισμένος ύλιστής, συνειδητός όπαδός τοϋ ύλισμοϋ Εκείνου, πού άντιπροσώπευε ό Μάρξ, δηλαδή πρΕπει νά είναι διαλεκτικός ύλιστής» ("Α­ π α ν τ α , ρωσ. Εκδ., τόμ. 45ος, σελ. 29-30). Ό В. I. ΛΕνιν προειδοποιούσε τούς κομμουνιστΕς νά προφυλάγονται άπό τή δογματική στενότητα, ΕπΕμεινε νά χρησιμοποιούνται όλες οΙ νομιμόφρονες άπΕνταντι στή Σοβιετική Εξουσία δυνάμεις τής παλιάς κοινωνίας γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού. Τό νά πιστεύει κανείς ότι ό κομμουνισμός μπορεϊ νά οίκοδομηθεϊ μόνο μΕ τά χέρια τών κομμουνιστών, είναι ένα άπό τά πιό μεγάλα κι Επικίνδυνα λάθη. Ό В. I. Λένιν έγραφε ότι χωρίς τή συμμαχία μέ τούς έξωκομματικούς, πού δουλεύουν στούς διάφορους τομείς, δέν μπορεϊ νά γίνει λόγος γιά καμιά έπιτυχή |οίκοδόμηση τού κομμουνισμού. Ό В. I. Λένιν έφιστοΰσε τήν προσοχή τών κομμουνιστών στήν έξαιρετική σημασία πού Εχει τό συστηματικό ξεσκέπασμα τής άστικής «σύγχρονης δημοκρατίας», καί Ιδιαίτερα τών Ενωμένων Πολιτειών τής 'Αμερικής. Μπροστά σ ’αύτή τή «δημοκρατία» οί κάθε λογής «σοσιαλιστές» ύποκλίνονται, «τσακίζονται στίς μετάνοιες», Εγκωμιάζοντάς την. Στήν πραγματικότητα ή πολυπαινεμΕνη αύτή «δημοκρα­ τία» δέν άποτελεϊ «τίποτ'άλλο παρά έλευθερία νά προπαγανδίζεται ό,τι συμφέρει στήν άστική τάξη, καί σ ’ αύτήν συμφέρει νά προπαγαν­ δίζονται οΙ πιό άντιδραστικές Ιδέες, ή θρησκεία, ό σκοταδισμός, ή ύπεράσπιση τών έκμεταλλευτών κτλ.»(στό ίδιο,σελ. 128). Ή 12η Συνδιάσκεψη τοϋ Κόμματος τόν Αύγουστο τοΰ 1922 κάλεσε όλα τά μέλη τοϋ Κόμματος νά παλαίψουν άποφασιστικά ένάντια στήν ιδεολογία τής άστικής τάξης. Ό В. I. Λένιν καλοΰσε τό Κόμμα νά μάθει νά έκτιμά τήν Επιστήμη, νά συμπεριφερεται προσεκτικά στούς παράγοντές της, νά τούς βοηθάει μέ κάθε τρόπο. Τόνιζε πώς ή άναγέννηση τής βιομηχανίας καί τής γεωργίας πρέπει νά γίνεται σέ νέα, σύγχρονη βάση, σύμφωνα μέ τίς τελευταίες κατακτήσεις τής Επιστήμης. « Ή άναγΕννηση τής βιομηχανίας σέ παλιά βάση, — Ελεγε ό Λένιν, — άπαιτεϊ πολύ μεγάλη δουλιά καί χρόνο. Πρέπει νά δόσουμε νέες σύγχρονες μορφές στή βιομηχανία, καί συγκεκριμένα νά περάσουμε στόν Εξηλεκτρισμό» ("Α π α ν τ α, ρωσ. Εκδ., τόμ. 44ος, σελ. 51). Γιά τή λύση τοΰ καθή­ κοντος αύτοΰ πρέπει νά τραβηχτούν ο! καλύτερες έπιστημονικές καί τεχνικές δυνάμεις, νά καταρτίσουμε σέ πλατιά κλίμακα. Επιστημονικά καί τεχνικά στελέχη, ν’ άνατττυχθεϊ μΕ κάθε τρόπο ή Επιστήμη. Τό Κόμμα μΕ βάση τή ΝΕΠ Ελυνε τά προβλήματα τής οικονομικής άναγΕννησης τής Σοβιετικής χώρας. Στά τΕλη τοΰ 1922 ή ύλική κατάσταση τών Εργατών καί τών άγροτών βελτιώθηκε. Σταθεροποιή382

θηκε ή πολιτική κατάσταση τής χώρας. Τσακίστηκαν άλες οΐ κάπως ύπολογίσιμες δυνάμεις τοΰ κουλάκικου συμμοριτισμού. Τό φθινόπω­ ρο τοΰ 1922 ό Κόκκινος Στρατός ξεκαθάρισε τήν "Απω 'Ανατολή άπ'τούς Ιάπωνες έπιδρομεϊς. Τό πολιτικό κύρος τής χώρας τών Σοβιέτ στό διεθνή στίβο μεγάλωσε σημαντικά. Γιά τήν έπιτυχία τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης ήταν άπαραίτητη ή ειρήνη. Ό В. I. Λένιν έλεγε: «...γιά μάςτό πολιτιμότερο άπ'δλα εϊναι ή διαφύλαξη τής εΙρήνης καί ή πλήρης δυνατότητα ν'άφιερώσουμε όλες τίς δυνάμεις μας στήν άνόρθωση τής οίκονομίας...» ('Α π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 42ος, σελ. 313). Ή υπόδειξη αύτή τοΰ Λένιν ισχύει σ'όλη τήν περίοδο τής ύπαρξης δυό συστημάτων, τοΰ σοσιαλισμού καί τοΰ καπιταλισμού. Ό Λένιν τόνιζε: «...κατακτήσαμε τέτιους όρους πού μάς έπιτρέπουν νά ύπάρχουμε δίπλα στά καπιταλιστικά κράτη...» ("Α π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 42ος, σελ. 12). Ό Λένιν διαρκώς τόνιζε τήν έπιδίωξη τοΰ σοβιετικού λαοΰ νά ζεϊ ειρηνικά μ’όλους τούς λαούς, έξηγοΰσε μ’έπιμονή τή φιλειρηνική έξωτερική πολιτική τοΰ Σοβιετικού κράτους, άτι ένδιαφέρεται ν'άναπτύξει οικονομικές καί πολιτιστικές σχέσεις μ' όλα τά κράτη. «Είμαστε κατηγορηματικά ύπέρ τής οικονομικής συμφωνίας μέ τήν 'Αμερική, μ'όλες τίς χώρες, όμως ιδιαίτερα μέ τήν 'Αμερική» ("Α π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 39ος, σελ. 209). «’ Ας μή μάς πειράζουν οί άμερικανοί καπιταλιστές — δήλωνε ό Λένιν. — ' Εμείς δέν θά τούς πειράξουμε» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 40ός, σελ. 145). Τό Κομμουνιστικό κόμμα έπιδίωκε τήν ειρηνική συνύπαρξη κρα­ τών μέ διαφορετικά κοινωνικά συστήματα, πράγμα πού σήμαινε: τή λύση τών έπίμαχων ζητημάτων όχι μέ τόν πόλεμο άλλά μέ διαπραγμα­ τεύσεις, τή μή άνάμιξη στίς έσωτερικές ύποθέσεις, τήν άναγνώριση τής κυριαρχίας καί τής έδαφικής άκεραιότητας τοΰ κάθε Φνους. Αύτό ήταν μιά νέα μορφή τής ταξικής πάλης. ' Η ειρήνη συνέβαλλε στίς έπιτυχίες τής σοσιαλιστικής οικοδόμησης στή Σοβιετική χώρα, πράγμα πού έπιδροΰσε στήν ταξική πάλη στίς καπιταλιστικές χώρες καί στό δυνάμωμα τού έθνικοαπελευθερωτικού κινήματος τών καταπιεζόμενων λαών. Ό σο ν άφορά τήν πάλη ένάντια στήν άστική ιδεολογία, στόν τομέα αύτό δέν μπορεί νά ύπάρξει καμιά εΙρήνη. Τό Σοβιετικό κράτος έπιδίωκε τήν έξομάλυνση τών σχέσεων μέ τά καπιταλιστικά κράτη. Τό 1921 έκλεισε έμπορική συμφωνία μέ τήν 'Αγγλία, καί σέ συνέχεια μέ όρισμένα άλλα κράτη. ' Η ΠΚΕΕ έκανε τό 1921 πρόταση καί στίς ΕΠΑ γιά άποκατάσταση έμπορικών σχέσεων. Ωστόσο, ή κυβέρνηση τών 'Ενωμένων Πολιτειών έδοσε άρνητική άπάντηση, έξακολουθώντας νά έμμένει σταθερά στίς θέσεις της γιά έπέμβαση. ΟΙ κυβερνητικοί κύκλοι τής Γαλλίας έπίσης σαμποτάριζαν τήν άνάπτυξη τοΰ έμπορίου μέ τή Σοβιετική Ρωσία. Τό φθινόπωρο τοΰ 1921 ή Σοβιετική κυβέρνηση, στήν προσπάθειά της νά διευκολύνει τήν άποκατάσταση οίκονομικής συνεργασίας μέ τίς καπιταλιστικές χώρες, δήλωσε ότι εϊναι έτοιμη ν'άναγνωρίσει 383

ύπό όρισμένους όρους τά προπολεμικά χρέη τής τσαρικής κυβέρνη­ σης καί πρότεινε νά συγκληθεΐ διεθνής συνδιάσκεψη, πού θ ' άσχολοΰνταν μέ τήν έξέταση τών άξιώσεων τών ξένων κρατών άπό τή Ρωσία καί τών σοβιετικών άξιώσεων άπό τά κράτη αύτά, καί θά έπεξεργαζόταν τούς όρους εΙρήνης άνάμεσα στή Ρωσία καί στούς άντιπάλους της. ' Επειδή οί άγορές ήταν πολύ περιορισμένες λόγω τής οίκονομικής κρίσης, οΙ δυνάμεις τής Άντάντ άποφάσισαν νά συγκαλέσουν στή Γένουα (Ιταλία) οίκονομική καί δημοσιονομική συνδιάσκεψη δλων τών εύρωπαϊκών κρατών μαζί καί τής Σοβιετικής Ρωσίας καί τής ήττημένης Γερμανίας, δήθεν «μέ τό σκοπό νά βοηθήσουν στήν οίκονομική άναγέννηση τής Εύρώπης. Ή συνδιάσκεψη συνήλθε τόν Απρίλη μέ Μάη τοϋ 1922. Αρχηγός τής σοβιετικής άνπΊπροσωπείας είχε όριστεϊ ό В. I. Λένιν. ΟΙ έργάτες, όμως, έπειδή φοβούνταν άπόπειρα δολοφονίας του, διαμαρτυρήθηκαν ένάντια στήν άναχώρησή του στό έξωτερικό. Ό Λένιν καθοδηγούσε τή δουλιά τής άντιπροσωπείας άπό τή Μόσχα. Στή συνδιάσκεψη τής Γένουας χρέη άρχηγοϋ τής άντιπροσωπείας έκτελοϋσε ό λαϊκός έπίτροπος ' Εξωτερικών Γκ. Β. Τσιτσέριν. ’ Η σοβιετική άντιπροσωπεία έκανε δήλωση στήν όποία άναφερόταν: « Ή Ρωσική άντιπροσωπεία, έπιμένοντας σταθερά στήν άποψη τών άρχών τοΰ κομμουνισμού, άναγνωρίζει ότι στή σημερινή Ιστορική έποχή, πού κάνει δυνατή τήν παράλληλη ύπαρξη τοΰ παλιού καί τοΰ νέου κοινωνικού καθεστώτος πού γεννιέται, ή οίκονομική συνεργασία άνάμεσα στά κράτη πού έκπροσωποϋν τά δυό αύτά συστήματα Ιδιοκτησίας εϊναι έπιτακτική άνάγκη...». Ή Σοβιετική άντιπροσωπεία στή συνδιάσκεψη δέχτηκε ν'άναγνωρίσει τά προπολεμικά χρέη τής τσαρικής κυβέρνησης μέ τόν όρο ότι θά παραχωρηθεϊ νέο δάνειο στή Ρωσία καί θ ’ άνάγνωριστεϊ νομικά ή Σοβιετική κυβέρνηση. ' Η Σοβιετική άντιπροσωπεία δήλωσε πώς εί­ ναι έτοιμη νά δόσει στούς ξένους Ιδιοκτήτες όρισμένη άποζημίωση γιά τίς ζημιές πού είχαν στή Ρωσία. Μέ τή σειρά της πρόβαλε άντίστοιχες άξιώσεις γιά τήν έπανόρθωση τών ζημιών πού προκάλεσαν στή χώρα τά στρατεύματα τών είσβολέων καί οι ρώσοι λευκοφρουρίτες, τούς όποίους ύποστήριζε ή Άντάντ. ΟΙ ιμπεριαλιστές, όμως, είχαν τά σχέδιά τους. Δέν ήθελαν συνεργασία μέ τή Σοβιετική χώρα πάνω στίς άρχές τής ισοτιμίας καί σκόπευαν μέ τήν οίκονομική καί διπλωματική πίεση νά έπιβάλςυν στή Σοβιετική Ρωσία άποικιακό καθεστώς. Απαιτούσαν τήν πληρωμή δλων τών χρεών καί τήν έπιστροφή στούς ξένους κατόχους τής περιουσίας τους, πού εϊχε έθνικοποιηθεϊ. ' Η θρασύτητα τών ιμπερια­ λιστών έφτασε στό σημείο, νά θέλουν νά έγκαθιδρύσουν ξένο έλεγχο πάνω στά σοβιετικά δημόσια οικονομικά, άκόμη καί πάνω σ ’δλη τή λαϊκή οίκονομία τής Ρωσίας. Ή Σοβιετική άντιπροσωπεία άπόριψε 384

κατηγορηματικά τίς άξιώσεις αύτές καί ξεσκέπασε τά ληστρικό τους χαρακτήρα. Στή συνδιάσκεψη Εκδηλώθηκαν όξύτατες άντιθέσεις άνάμεσα στίς ιμπεριαλιστικές δυνάμεις καί κατά πρώτο λόγο άνάμεσα στούς νικητές τοΰ πρώτου παγκόσμιου πολέμου καί στήν ήττημένη Γερμανία. Μάταια ή Γερμανία προσπαθούσε νά πετύχει ένα ξαλάφρωμα άπό τό άφόρητο βάρος τών έπανορθώσεων, πού τής είχαν έπιβληθεϊ μέ τή συνθήκη τών Βερσαλλιών. Ή μόνη δύναμη πού τάχθηκε ένάντια σ'αύτή τή ληστρική συνθήκη ήταν ή Σοβιετική Ρωσία. Οί πιό διορατικοί έκπρόσωποι τών κυβερνητικών κύκλων τής Γερμανίας κατέληξαν στό συμπέρασμα πώς ή προσέγγιση μέ τή Σοβιετική Ρωσία θά δυναμώσει τίς διεθνείς θέσεις τής Γερμανίας, θά τήν βοηθήσει νά πετύχει όρισμένες ύποχωρήσεις άπό τήν Άντάντ καί ταυτόχρονα θά δημιουργήσει πλατιές δυνατότητες γιά τό έμπόριο μέ τή Ρωσία. ’ Η Σοβιετική κυβέρνηση μέ τή σειρά της ένδιαφερόταν νά μήν Επιτρέψει τήν άπομόνωση τών σοβιετικών δημοκρατιών. Έτσι, παρουσιάστηκε ή δυνατότητα μιάς άμοιβαίας προσέγγισης. Τόν Απρίλη τοΰ 1922 στό Ραπάλλο (προάστιο τής Γένουας), ύπογράφηκε ή σοβιετογερμανική συμφωνία. Έπαναλήφθηκαν οΙ διπλωματικές σχΕσεις άνάμεσα στίς δυό χώρες. Ή Σοβιετική Ρωσία καί ή Γερμανία παραιτήθηκαν άμοιβαία άπ'τίς άξιώσεις τους, άπό τίς Επανορθώσεις, πού είχε τό δικαίωμα νά πάρει ή Ρωσία σύμφωνα μΕ τή συνθήκη τών Βερσαλ­ λιών, άπό τήν πληρωμή τών παλιών χρεών, άπό τίς άποζημιώσεις γιά τήν ΕθνικοποιημΕνη Ιδιοκτησία. Ή Σοβιετική κυβΕρνηση, κλείνοντας τή συμφωνία τοΰ Ραπάλλο, άνοιξε ρήγμα στό μΕτωπο τών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Χρησιμο­ ποίησε άριστοτεχνικά τίς ίμπεριαλιστικΕς άντιθΕσεις πρός τό συμφέρον τής εΙρήνης καί τής άσφάλειας τής Σοβιετικής Ρωσίας. Στή ΓΕνουα δΕν στάθηκε δυνατό νά κλειστεί συμφωνία μΕ τίς δυνάμεις τής Άντάντ. Οί διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν στή συνδιάσκεψη τής Χάγης τό καλοκαίρι τοΰ 1922, άλλά καί πάλι χωρίς άποτΕλεσμα. ’ Η Σοβιετική κυβέρνηση Εκανε στή συνδιάσκεψη τής ΓΕνουας τήν πρόταση νά συζητηθεί τό ζήτημα τοΰ γενικού περιορισμού τών Εξοπλισμών καί τής άπαγόρευσης τών πιό βάρβαρων μΕσων πολέμου: «τών δηλητηριωδών άερίων, τοΰ έναέριου πολέμου καί άλλων». Τά ιμπεριαλιστικά κράτη δέν δέχτηκαν νά συζητήσουν τήν πρόταση αύτή. ' Η πάλη τοΰ Σοβιετικού κράτους Εδειξε στούς λαούς όλου τοΰ κόσμου, ότι γιά πρώτη φορά στήν ιστορία Εμφανιζόταν πάνω στή γή μιά κυβΕρνηση, πού Επιδιώκει τό γενικό άφοπλισμό. Τό Κόμμα καί ή Σοβιετική κυβΕρνηση κατΕβαλαν μεγάλες προσπά­ θειες γιά τήν προσΕγγιση μΕ τούς καταπιεζόμενους κι ΕξαρτημΕνους λαούς. Τό 1921 ή Σοβιετική Ρωσία Εκλεισε συμφωνίες μΕ τό ' Ιράν, τό Αφγανιστάν καί τήν Τουρκία, καί έδοσε στά κράτη αύτά σημαντική βοήθεια στήν πάλη γιά τήν έθνική τους άπελευθέρωση. "Ηταν οί 385

πρώτες ισότιμες συμφωνίες τών χωρών τής 'Ανατολής μέ μιά μεγάλη δύναμη. Ή Σοβιετική κυβέρνηση παραιτήθηκε άπ'δλα τά προνόμια καί τίς εκχωρήσεις, πού είχε στίς χώρες αύτές ή τσαρική Ρωσία. ' Ο λαός τής Μογγολίας, μέ τήν καθοδήγηση τοΰ Λαϊκού έπαναστατικοΰ κόμματος τής Μογγολίας, πού είχε ιδρυθεί τό Μάρτη τοΰ 1921, μέ τή βοήθεια τών σοβιετικών στρατευμάτων έδιωξε τόν ίδιο κιόλας χρόνο άπό τή χώρα του τούς κινίζους μιλιταριστές καί τούς ρώσους λευκοφρουρίτες καί δημιούργησε λαϊκή κυβέρνηση. ' Αποκαταστάθηκε στενή φιλία άνάμεσα στό σοβιετικό καί στό μογγολικό λαό. ’ Η Λαοκρατική Δημοκρατία τής Μογγολίας μπήκε στό δρόμο τής μή καπιταλιστικής έξέλιξης. Ό θεμελιωτής της Ντ. Σουχέ-Μπάτορ συναντήθηκε καί συζήτησε μέ τόν В. I. Λένιν γιά τούς δρόμους οικοδόμησης τής νέας ζωής στή Μογγολία. Τό 1922 τέλειωσε ό πόλεμος άνάμεσα στήν Τουρκία, πού πάλαιβε γιά τήν άνεξαρτησία της, καί στήν ' Ελλάδα, πού πίσω της έστεκαν οί άγγλοι ιμπεριαλιστές. Ή Τουρκία νίκησε. Γιά τήν έπεξεργασία τών όρων ειρήνης συγκλήθηκε ή διεθνής συνδιάσκεψη τής Λωζάνης. Οΐ ιμπεριαλιστικές δυνάμεις κάλεσαν τή Σοβιετική Ρωσία νά πάρει μέρος στή συζήτηση μόνο ενός ζητήματος: τής τύχης τών Στενών. Ή Σοβιετική κυβέρνηση ύποστήριξε τήν κυριαρχία τής Τουρκίας πάνω στά Στενά, τό όλοκληρωτικό κλείσιμο τών Στενών γιά όλα τά πολεμικά πλοία, έκτός άπό τά τουρκικά, καί τήν πλήρη έλευθερία τής έμπορικής ναυτιλίας. Οί ιμπεριαλιστές δέν δέχτηκαν τή συμμετοχή τών άντιπροσώπων τής Σοβιετικής δημοκρατίας στή συζήτηση τών άλλων ζητημάτων, γιατί φοβούνταν ότι ή φιλική πρός τούς λαούς τής 'Ανατολής στάση τοΰ Σοβιετικού κράτους θά συντελέσει στήν άνάπτυξη τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος στίς καταπιεζόμενες χώρες. Παρά τίς διαμαρτυρίες τής ΣΟΣΔΡ, ή συνδιάσκεψη πήρε άπόφαση μέ τήν όποία τά Στενά καί ή Μαύρη Θάλασσα έμεναν άνοιχτά γιά τά πλοία δλων τών κρατών. "Ετσι οί ιμπεριαλιστές διατηρούσαν άνοιχτό τό δρόμο γιά τίς ένοπλες δυνάμεις τους πρός τά νότια σύνορα τής Σοβιετικής χώρας. Οί άποφάσεις τής συνδιάσκεψης τής Λωζάνης ύπενθύμιζαν άκόμη μιά φορά στούς έργαζόμενους τών σοβιετικών δημοκρατιών τόν κίνδυνο πολέμου άπό τήν πλευρά τών καπιταλιστικών κρατών καί τήν άνάγκη νά είναι πάντα σ'επιφυλακή. Αύτό τό ύπενθύμιζρν διαρκώς κι οί πολυάριθμες έχθρικές έπιθέσεις τών ιμπεριαλιστικών κρατών ένάντια στή χώρα τών Σοβιέτ. Έτσι, τό 1923 ή άγγλική κυβέρνηση έπέδοσε στή Σοβιετική κυβέρνηση τελεσίγραφο, γνωστό μέ τήν όνομασία «τελεσίγραφο Κώρζον», άπό τό όνομα τοΰ άγγλου ύπουργοΰ έξωτερικών. Τό τελεσίγραφο διατύπωνε τήν άξίωση ν ’ άνακληθοΰν οί σοβιετικοί έκπρόσωποι άπό τό Ιράν καί τό Αφγανιστάν καί περιείχε μιά σειρά άλλους έκβιασμούς. Ή Σοβιετική κυβέρνηση πρότεινε νά συγκληθεί άγγλοσοβιετική συνδιά­ σκεψη γιά τόν ειρηνικό διακανονισμό τών έπίμαχων ζητημάτων, άπέριψε όμως κατηγορηματικά τήν κύρια άξίωση τού τελεσίγραφου, 386

τήν άνάκληση τών Εκπροσώπων της άπό τίς παραπάνω χώρες. Ή άγγλική κυβέρνηση ύποχώρησε μόλις βρήκε άποφασιστική άντίστα­ ση. Ή πολιτική πυγμής άπέναντι στό Σοβιετικό κράτος δοκίμασε άκόμη μιά άποτυχία. Τά καθήκοντα τής ύπεράσπισης τών κυριαρχικών δικαιωμάτων τής Σοβιετικής χώρας, τής έξάλειψης τών συνεπειών τής οίκονομικής καταστροφής, καθώς καί τά καθήκοντα τής οικοδόμησης τοΰ σοσια­ λισμού άπαιτοΰσαν Επιτακτικά τή στενότατη συνένωση τών οικονομι­ κών, πολιτικών καί στρατιωτικών δυνάμεων τών σοβιετικών δημοκρα­ τιών, τίς Ενιαίες διπλωματικές τους ένέργειες. Τήν άνάγκη τής συνένωσης σ'Ενα Ενιαίο σύνολο τήν καταλάβαιναν οί Εργαζόμενοι όλων τών σοβιετικών Εθνικών δημοκρατιών. Οί σοβιετικοί λαοί, πού τούς Ενωνε ή κοινή πάλη γιά τήν Εγκαθίδρυση καί τή σταθεροποίηση τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, ή κοινή προσπάθεια γιά τήν οικοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού, ποθούσαν καί τήν κρατική συνΕνωση, πού ήταν άναγκαία γιά τήν Επιτυχή ύπεράσπιση τών κατακτήσεων τοΰ Μεγάλου ' Οχτώβρη καί γιά νά προχωρήσουν μέ γρήγορους ρυθμούς στό σοσιαλισμό. Τό Κόμμα Εκφραζε τόν πόθο τών σοβιετικών λαών γιά συνένωση. Τό ζήτημα τής συνένωσης καί τίς μορφές της τό έπεξεργάστηκε καί τό συζήτησε ή ΚΕ τοΰ Κόμματος. Ό I. Β. Στάλιν πρότεινε τήν Ιδέα τής «αύτονόμησης», δηλ. τής προσχώρησης όλων τών σοβιετικών δημο­ κρατιών στήν ΣΟΣΔΡ μέ τό δικαίωμα τής αύτονομίας. Ό В. I. Λένιν Εκανε αύστηρή κριτική στήν πρόταση, αύτή. ' Ο Λένιν έγραφε ότι στό ζήτημα αύτό «Επαιξαν μοιραίο ρόλο ή βιασύνη καί ό διοικητικός ζήλος τοΰ Στάλιν» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. Εκδ., τόμ. 45ος, σελ. 357). Ό Λένιν πρότεινε νά δημιουργηθεΐ ή "Ενωση Σοβιει:κών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών. Ό Στάλιν άπόσυρε τήν λανθασ(.· νη του πρόταση. Στήν ' Ολομέλεια τής ΚΕ τοΰ ' Οχτώβρη (1922) ψηφίστηκε άπόφα­ ση πού έλεγε: «Θεωρεί άπαραίτητη τή σύναψη συμφώνου άνάμεσα στήν Ούκρανία, στή Λευκορωσία, στήν ’ Ομοσπονδία τών δημοκρατιών τής Ύπερκαυκασίας καί στή ΣΟΣΔΡ γιά τή συνένωσή τους στήν «'Ενωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών» μέ διατήρηση γιά τήν καθεμιά άπ' αύτές τοΰ δικαιώματος Ελεύθερης Εξόδου άπό τήν «Ένωση». Τόν Όχτώβρη μΕ ΔεκΕμβρη τοΰ 1922 οι όλομΕλειες τών ΚΕ τών Κομμουνιστικών κομμάτων τής Ούκρανίας, τής Λευκορωσίας, τοϋ ‘Αζερμπαϊτζάν, τής Γεωργίας, τής 'Αρμενίας τάχθηκαν ύπέρ τής συνένωσης τών σοβιετικών δημοκρατιών στήν Ένωση τών ΣΣΔ. Τό Ενωτικό κίνημα πήρε παλλαϊκό χαρακτήρα. Τίς διαθΕσεις τών λαών τίς Εκφρασαν τά συνέδρια τών Σοβιέτ όλων τών δημοκρατιών, πού έγιναν τό Δεκέμβρη τοϋ 1922 καί τάχθηκαν όμόφωνα ύπέρ τής ίδρυσης τής ΕΣΣΔ. Στίς 30 τοΰ Δεκέμβρη 1922 συγκλήθηκε στή Μόσχα τό 1ο 387

Συνέδριο τών Σοβιέτ τής "Ενωσης τών Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών. Ό В. I. Λένιν, πού δέν παραβρίσκονταν στό συνέδριο λόγω άρρώστιας, έκλέχτηκε έπίτιμος πρόεδρός του. Τό συνέδριο ψήφισε τή διακήρυξη γιά τό σχηματισμό τής ΕΣΣΔ κα( τό 'Ενωτικό Σύμφωνο, έξέλεξε άνώτατο νομοθετικό όργανο, τήν ΚΕΕ τής ΕΣΣΔ. Πρόεδροι τής ΚΕΕ έκλέχτηκαν ό М. I. Καλίνιν, ό Γκ. I. Πετρόβσκι, ό Α. Γ κ. Τσερβιακόφ καί ό Ν. Ν. Ναριμάνοφ. Στή δεύτερη σύνοδο τής ΚΕΕ σχηματίστηκε τό Συμβούλιο τών ’ Επιτρόπων τοϋ Λαοΰ. ' Η ΚΕΕ όρισε πρόεδρο τοΰ Συμβουλίου τών ’ Επιτρόπων τοΰ Λαοϋ τής ΕΣΣΔ τόν Β. I. Λένιν. "Ετσι κάτω άπό τήν καθοδήγηση τοΰ Κόμματος μ' έπικεφαλής τόν В. I. Λένιν δημιουργήθηκε τό πολυεθνικό σοβιετικό σοσιαλιστικό κράτος. Ή ίδρυσή του ήταν συνέχιση τοΰ έργου τοΰ Μεγάλου ' Οχτώβρη. Αύτό όργανώθηκε πάνω σέ έθελοντική άρχή, μέ βάση τή διατήρηση τής έθνικής κυριαρχίας κάθε σοβιετικής δημοκρατίας, πού μπήκε στήν ΕΣΣΔ. "Ηταν όμοσπονδιακό προλεταριακό κράτος νέου τύπου, πού άποτέλεσε μεγαλειώδη έπιστημονική άνακάλυψη τοΰ В. I. Λένιν. Ό σχηματισμός τής ΕΣΣΔ άποτέλεσε θρίαμβο τών Ιδεών той λενινισμού, τής λενινιστικής έθνικής πολιτικής τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος. Χάραξε γιά όλη τήν προοδευτική άνθρωπότητα τό δρόμο τής λύσης τοϋ έθνικοϋ προβλήματος, τής έξάλειψης τής άνισοτιμίας τών έθνών καί τών λαών, τό δρόμο τής συνένωσης τών λαών σέ μιά ένιαία άδελφική οίκογένεια γιά τήν οικοδόμηση τοϋ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμουνισμοϋ. Τό 2ο Συνέδριο τών Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ, πού έγινε τό 1924, ψήφισε τό πρώτο Σύνταγμα τής "Ενωσης τών Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών. Τό Νοέμβρη μέ Δεκέμβρη τοΰ 1922 έγινε τό 4ο Συνέδριο τής Κομμουνιστικής Διεθνοϋς στό όποιο άντιπροσωπεύτηκαν τά Κομμου­ νιστικά κόμματα 58 χωρών. Ό В. I. Λένιν είσηγήθηκε στό συνέδριο τό θέμα: «Πέντε χρόνια τής ρωσικής έπανάστασης καί οί προοπτικές τής παγκόσμιας έπανάστασης». Τό κύριο άποτέλεσμα αύτών τών χρόνων ήταν ή έδραίωση τών θέσεων τοΰ σοσιαλισμού. "Εφερε, άραγε, όφελος ή νέα οίκονομική πολιτική; Αύτό, έλεγε ό В. I. Λένιν, είναι τό κύριο ζήτημα κι έχει πρωταρχική σημασία γιά όλα τά Κομμουνιστικά κόμματα. "Αν ή άπάντηση ήταν άρνητική, τότε «όλοι έμεϊς θά εΤμασταν καταδικασμένοι νά χαθούμε» ( " Α π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 45ος, σελ. 283). ' Η ΝΕΠ όμως άπόδειξε πώς ήταν άπόλύτα σωστό τό πέρασμα τοϋ Κόμματος άπό τόν πολεμικό κομμουνισμό στή νέα οίκονομική πολιτική. Αύτή ήταν ή τελευταία όμιλία τού В. I. Λένιν σέ συνέδρια. Τό περιεχόμενο τής είσήγησής του ήταν σάν μιά διαθήκη σ'όλα τά άδελφά Κομμουνιστικά κόμματα νά διδάσκονται άπό τήν πείρα του Κομμουνιστικού κόμματος τής Ρωσίας στήν πάλη τους ένάντια στόν 388

καπιταλισμό, γιά τή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου, Εφαρμόζοντας αυτήν τήν πείρα δημιουργικά στίς συγκεκριμένες συνθήκες των χωρών τους. Τό συνέδριο διαπίστωσε ότι ή Σοβιετική Ρωσία παραμέ­ νει γιά τό παγκόσμιο προλεταριάτο Ινα πλουσιότατο θησαυροφυλά­ κιο ιστορικής έπαναστατικής πείρας. Τό συνέδριο, άναλύοντας τή διεθνή κατάσταση, διαπίστωσε τήν όξυνση τής παγκόσμιας οίκονομικής κρίσης, τήν αύξηση τής άνεργίας, τήν όργανωμένη σέ παγκόσμια κλίμακα έπίθεση τοΰ κεφάλαιου ένάντια στίς κατακτήσεις τής έργατικής τάξης. ΟΙ κεφαλαιοκράτες ήθελαν κατά πρώτο λόγο νά κατεβάσουν τά μεροκάματα κι όλο τό βιοτικό έπίπεδο τών έργατών. Τό προλεταριάτο σ ’ δλες τίς χώρες ήταν άναγκασμένο νά περάσει στήν άμυνα. Ή έπίθεση τοΰ κεφάλαιου ξύπνησε μέσα στούς έργάτες τήν αύθόρμητη τάση γιά ένότητα, πλησίασε τίς μάζες πρός τούς κομμου­ νιστές. Τό συνέδριο τόνισε καί πάλι πώς τό βασικό καθήκον τών Κομμουνιστικών κομμάτων είναι ή κατάκτηση τής πλειοψηφίας τής έργατικής τάξης μέ βάση τήν τακτική τοΰ ένιαίου μέτωπου. Λέγοντας ένιαϊο έργατικό μέτωπο έννοοΰσε τήν ένότητα δλων τών έργατών, πού παλαίβουν ένάντια στόν καπιταλισμό, μαζί κι έκείνων πού άκολουθοΰσαν τούς σοσιαλδημοκράτες, τούς άναρχικούς, τούς συνδικαλιστές κτλ. Τό συνέδριο τόνισε τήν άστάθεια τοΰ συστήματος τής συνθήκης τών Βερσαλλιών, τήν όξυνση τών Ιμπεριαλιστικών άντιθέσεων καί τό δυνάμωμα τοΰ μιλιταρισμού σ ’όλες τίς χώρες τοΰ κεφάλαιου. Τό συνέδριο σημείωσε ότι οΙ έσωτερικοί νόμοι τοΰ καπιταλισμού όδηγοΰν άκατάσχετα σέ μιά νέα παγκόσμια σύγκρουση, καί κάλεσε τά Κομμουνιστικά κόμματα νά παλαίψουν ένάντια στόν κίνδυνο τοΰ ιμπεριαλιστικού πολέμου. Ιδιαίτερα ένάντια στίς πολεμικές άπειλές κατά τής Σοβιετικής χώρας. 4. Τά τελευταία άρθρα καί γράμματα τοϋ В. I. Λένιν. Ή παραπέρα άνάπτυξη άπό τόν Λένιν τής θεωρίας τής έπανά­ στασης, τοϋ σχεδίου οίκοδόμησης τοϋ σοσιαλισμοΰ στήν ΕΣΣΔ καί τής διδασκαλίας γιά τό Κόμμα Τό Νοέμβρη τοΰ 1922 ό σοβιετικός λαός γιόρτασε τήν πέμπτη έπέτειο τοΰ ’ Οχτώβρη. ’ Η έδραίωση τής έξωτερικής πολιτικής θέσης τοΰ Σοβιετικού κράτους καί οΙ οίκονομικές κατακτήσεις χαροποιούσαν τό Κόμμα, τό σοβιετικό λαό καί τούς φίλους τους στό έξωτερικό. ' Η χαρά δμως αύτή έπισκιάστηκε άπό τήν άρρώστια τοΰ В. I. Λένιν. ' Η γιγάντια, πολύχρονη καί φοβερά έντατική δουλιά ύπονόμευσε τήν ύγεία τοΰ Βλαντίμιρ ' Ιλίτς. Εϊχαν τήν έπίδρασή τους καί οί συνέπειες τοΰ τραυματισμού του άπό τό έγκληματικό χέρι τής έσέρας τρομοκράτισσας. 389

Τό φθινόπωρο τοϋ 1922 ή άρρώστια του Επιδεινώθηκε. Στίς 20 τοΰ Νοέμβρη, μόλις ό В. I. Λένιν όνέλαβε λίγο άπό τήν άρρώστια του, εκφώνησε λόγο στούς βουλευτές τοΰ Σοβιέτ τής Μόσχας. Μιλώντας γιά τ ' άποτελέσματα τής άνάπτυξης τής χώρας στή βάση τής νέας οίκονομικής πολιτικής, ό В. I. Λένιν είπε πώς τό πέρασμα αύτό είναι δύσκολο, άλλά οί δυσκολίες θά ξεπεραστοΰν. Τό Κόμμα σημείωσε κιόλας όρισμένες επιτυχίες: «Προωθήσαμε τό σοσιαλισμό στήν καθημερινή ζωή». ' Ο Λένιν τέλειωσε τό λόγο του μέσα σέ θυελλώδη χειροκροτήματα, έκφράζοντας τήν άκλόνητη πίστη πώς «άπό τή Ρωσία τής ΝΕΠ θά βγει ή Ρωσία ή σοσιαλιστική» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 45ος, σελ. 309). Αύτή ήταν ή τελευταία δημόσια όμιλία τοΰ άρχηγοΰ τοϋ Κόμματος καί τοϋ σοβιετικού λαοϋ. Τό Δεκέμβρη τοϋ 1922 άρχισε μιά άκόμα πιό ισχυρή κρίση τής άρρώστιας. Τό Δεκέμβρη τοΰ 1922 μέ Μάρτη τοΰ 1923 ό В. I. Λένιν ύπαγόρευσε τά τελευταία του άρθρα: «Σελίδες ήμερολόγιου», «Γιά τό συνεταιρισμό», «Πώς ν ’ άναδιοργανώσουμε τήν Έργστοαγροτική Επιθεώρηση», «Γιά τήν Επανάστασή μας», «Κάλλιο άργότερα καί καλύτερα», καί τά γράμματα: «Γράμμα πρός τό συνΕδριο», «Γιά τήν άνάθεση νομοθετικών λειτουργιών στήν Κρατική Επιτροπή σχεδίου», «Σχετικά μΕ τό ζήτημα τών Εθνικοτήτων ή τής «αύτονόμησης». Τά άρθρα καί τά γράμματα αύτά ήταν μιά ιδιόμορφη πολιτική διαθήκη τοΰ В. I. Λένιν πρός τό Κόμμα καί τό παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα. Ό Λένιν στά άρθρα αύτά, στά έργα του τής μεταοχτωβριανής περιόδου γενίκευσε τήν πείρα τοΰ παγκόσμιου έπαναστατικοΰ κινή­ ματος, έδοσε χαρακτηρισμό τής νέας Ιστορικής έποχής, άποκάλυψε τίς Ιδιομορφίες της, έδειξε τό συσχετισμό τών δυνάμεων στό διεθνή στίβο καί τίς προοπτικές τής έξέλιξης τής παγκόσμιας έπανάστασης, πλούτισε τή μαρξιστική θεωρία μΕ σπουδαία συμπεράσματα καί ΘΕσεις. ΜΕ τή Μεγάλη ' Οχτωβριανή σοσιαλιστική Επανάσταση άρχισε ή έποχή τοΰ περάσματος τής άνθρωπότητας άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό. ' Ο κόσμος χωρίστηκε σέ δυό συστήματα: στό καπιταλι­ στικό καί στό σοσιαλιστικό. Στό διεθνή στίβο διαμορφώθηκε ό νέος συσχετισμός δυνάμεων. Ή έμφάνιση τοϋ πρώτου σοσιαλιστικού κράτους, ή άνάπτυξη τοΰ έργατικοΰ καί Εθνικοαπελευθερωτικοϋ κινήματος, όδήγησαν στήν αύξηση τής Επιροής τών ιδεών τοΰ σοσιαλισμού σ ’όλο τόν κόσμο. ΟΙ τρεις αύτές δυνάμεις πού συγχω­ νεύονταν σΕ Ενα ρεύμα ύπόσκαπταν καί κλόνιζαν τό Ιμπεριαλιστικό σύστημα. Ή πάλη τών δυό άντίθετων κοινωνικών συστημάτων, οί δραστήριες ΕνΕργειες όλων τών δυνάμεων πού παλαίβουν Ενάντια στόν Ιμπεριαλισμό γιά τήν κοινωνική πρόοδο καί τό σοσιαλιστικό μετασχηματισμό τής κοινωνίας άποτελούσαν τό κύριο περιεχόμενο καί τήν κύρια ιδιομορφία τής ιστορικής ΕξΕλιξης. 390

Η 'Οχτωβριανή έπανάσταση άποτέλεσε τήν άρχή τής παγκό­ σμιας έπανάστασης. Τό πέρασμα τής άνθρωπότητας άπό τόν καπιτα­ λισμό στό σοσιαλισμό, αύτό είναι μιά όλόκληρη έποχή, πού στή διάρκειά της μερικές χώρες ή καί όμάδες χωρών βαθμιαία θ' άποσπαστούν άπό τόν καπιταλισμό καί θά μποΰν στό δρόμο τοΰ σοσιαλι­ σμού. Ποιές χώρες, πότε καί μέ ποιά σειρά θ ' άποσπαστοΰν άπό τόν καπιταλισμό είναι άδύνατο νά προβλέψει κανείς. Οί έπαναστάσεις δέν γίνονται κατά παραγγελία. Δέν μπορείς νά τίς έπιβάλεις άπό τά έξω. Ξεσποΰν σάν άποτέλεσμα τής όξυνσης τών έσωτερικών ταξικών άντιθέσεων σέ κάθε χώρα. Τό διεθνές προλεταριάτο προβάλλει στήν πρωτοπορία τοΰ άπελευθερωτικού κινήματος. ' Η έργατική τάξη πολλές δεκαετίες διεξήγαγε πάλη ένάντια στόν καπιταλισμό, συσπειρώνοντας γύρω της τούς έργαζόμενους. ' Η έργατική τάξη πρώτη ύψωσε τή σημαία τής πάλης ένάντια στόν ιμπεριαλισμό, γιά τήν ύπεράσπιση τών καταπιεζόμεων λαών. Μέ τή νίκη τής Όχτωβριανής έπανάστασης τό διεθνές προλεταριάτο έφτασε σέ νέο ιστορικό όρόσημο. Στό πρόσωπο τοΰ σοσιαλιστικού κράτους βρήκε έλπιδοφόρα βάση. Στίς καπιταλιστικές χώρες έμφανίστηκαν Κομμουνιστικά κόμματα, ένωμένα στήν Κομ­ μουνιστική Διεθνή, πού έγινε ήγετική δύναμη τοΰ διεθνούς έπαναστατικοΰ προλεταριάτου. Τά Κομμουνιστικά κόμματα θεωρούσαν πρω­ ταρχική τους ύποχρέωση νά έμποδίσουν μιά νέα έπέμβαση ένάντια στή Σοβιετική χώρα. Τό έπαναστατικό προλεταριάτο κάτω άπό τή σημαία τοΰ μαρξι­ σμού διεξάγει πάλη στά φρούρια τοΰ Ιμπεριαλισμού, στίς άναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, κατανοώντας πώς χωρίς τό γκρέμισμα τής άστικής τάξης τών χωρών αύτών δέν μπορεϊ νά βάλει τέλος στήν κυριαρχία τοΰ Ιμπεριαλισμού. Στά Κομμουνιστικά κόμματα έμπαινε τό διπλό καθήκον: τό δυνάμωμα τών γραμμών τους καί ή προετοιμασία τών μαζών γιά τήν έπανάσταση. «Γιά τό δυνάμωμα τών Κομμουνιστικών κομμάτων καί τό άνέβασμα τής μαχητικότητάς τους, τόνιζε ό Λένιν, εϊναι άνάγκη νά παλαίψουν άποφασιστικά ένάντια στό δεξιό καί στόν «άριστερό» όπορτουνισμό, νά σφυρηλατήσουν σταθερά καθοδηγητικά στελέχη, νά μάθουν σωστά νά έφαρμόζουν δημιουργικά τή μαρξιστική θεω­ ρία καί τήν πείρα τοΰ μπολσεβικισμοΰ. Στά Κομμουνιστικά κόμματα συνενώθηκε ή πρωτοπορία τοΰ προλεταριάτου. Όμως, μόνο ή πρωτοπορία δέν μπορεϊ νά νικήσει. Τήν κύρια κινητήρια δύναμη τής κοινωνικής έπανάστασης τήν άποτελεϊ ή ένωση τής έργατικής τάξης μέ τήν έργαζόμενη άγροτιά. Τό Κόμμα έχει γιά άποστολή του νά καθοδηγεί τήν πάλη τους. Εϊναι άνάγκη νά ξεσκεπάζονται οΙ δεξιοί ήγέτες τής σοσιαλδημοκρατίας, νά γίνεται συστηματική δουλιά στίς μάζες, νά διδάσκονται οΙ μάζες άπό τήν Ιδια τους τήν πείρα. Τό Κόμμα πρέπει νά κατακτήσει όλες τίς μορφές τής κοινωνικής δράσης καί τά μέσα πάλης, νά εϊναι έτοιμο γιά τή γοργή τους έναλλαγή. Νά ξέρει νά 391

βρίσκει, νά ψηλαφίζει, νά καθορίζει σωστά τό συγκεκριμένο δρόμο ή τήν ιδιαίτερη στροφή τών γεγονότων, πού όδηγεϊ τίς μάζες στόν πραγματικό, άποφασιστικό, τελευταίο, μεγάλο έπαναστατικό άγώνα, αύτό είναι τό κυριότερο καθήκον, τοϋ σύγχρονου κομμουνισμού στή Δυτική Εύρώπη καί στήν Αμερική» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 41ος, σελ. 82). Τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα τών καταπιεζόμενων λαών τών άποικιακών κι εξαρτημένων χωρών, έγινε δραστήρια δύναμη τοϋ παγκόσμιου άπελευθερωτικοΰ κινήματος στήν πάλη ένάντια στόν ιμπεριαλισμό. Αποστολή του είναι νά παίξει σημαντικό ρόλο στήν παγκόσμια έπανάσταση. Ή έπιτυχία, όμως, τού κινήματος αύτοΰ, έλεγε ό Λένιν, είναι δυνατή μόνο μέ τήν ύποστήριξη τού διεθνούς προλεταριάτου, μόνο «σέ άμεση σύνδεση μέ τήν έπαναστατική πάλη τής Σοβιετικής μας δημοκρατίας ένάντια στό διεθνή ιμπεριαλισμό» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 39ος, σελ. 318). Μέσα στίς συνθήκες τής νέας έποχής ό Λένιν καθιέρωσε τό διεθνιστικό σύνθημα τοΰ άπελευθερωτικοΰ κινήματος: «Προλετάριοι δλων τών χωρών καί καταπιεζόμενοι λαοί, ένωθείτεΙ». Τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα τών καταπιεζόμενων λαών μπορεί ν'άρχίσει σάν πανδημοκρατικό. Ό Λένιν, όμως, έκφρασε τή βεβαιότητα ότι τό κίνημα αύτό, πού κατευθύνεται άρχικά στήν έθνική άπελευθέρωση άπό τόν ιμπεριαλισμό, θά στραφεί ένάντια στόν καπιταλισμό γενικά. Στήν πλειοψηφία τών καθυστερημένων χωρών κυριαρχούσαν οί προκαπιταλιστικές σχέσεις, έπικρατοΰσε ή άγροτιά καί σχεδόν δέν ύπήρχε προλεταριάτο. Ποιά λοιπόν είναι ή προοπτική έπαναστάσεων στίς χώρες αύτές; ' Η πείρα τών σοβιετικών δημοκρα­ τιών τής Κεντρικής Άσίας, όπου κυριαρχούσαν οί φεουδαρχικές καί μάλιστα οί πατριαρχικές σχέσεις τών γενών, έδειξε ότι οί άγροτικές μάζες άφομοίωναν μ ’έπιτυχία τήν ιδέα τής σοβιετικής όργάνωσης, μπαίνανε στό σοσιαλιστικό δρόμο άνάπτυξης. Ά πό έδώ έβγαινε τό συμπέρασμα ότι μπροστά στούς λαούς τών καθυστερημένων χωρών ξανοίγεται ή προοπτική той περάσματος στό σοσιαλισμό, παρακάμ­ πτοντας τόν καπιταλισμό. Μέ τή βοήθεια τοΰ νικηφόρου προλεταριά­ του τών άλλων χωρών, έλεγε ό Λένιν, μποροΰν νά περάσουν «ύστερα άπό όρισμένες βαθμίδες άνάπτυξης, στόν κομμουνισμό, παρακάμ­ πτοντας τό καπιταλιστικό στάδιο άνάπτυξης» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 41ος, σελ. 246). Μεγάλο γεγονός γιά τίς χώρες τής Ανατολής ήταν ή δημιουργία τών κομμουνιστικών όργανώσεών τους, πού μπήκαν στήν Κομμουνι­ στική Διεθνή. Ό В. I. Λένιν προειδοποιούσε τούς κομμουνιστές τών χωρών αύτών γιά τόν κίνδυνο τού μικροαστικού εθνικισμού, τούς έξηγοΰσε τήν ούσία τοΰ σοσιαλιστικού διεθνισμού, τούς μάθαινε δημιουργικά νά άφομοιώνουν τό μαρξισμό, τους καλοΰσε νά όργανώσουν έτσι τή δουλιά στίς μάζες, ώστε νά συνενώνουν τήν πάλη τους μέ τή γενική πάλη τοΰ διεθνούς προλεταριάτου, νά πετύχουν 392

«τήν πιό στενή συμμαχία όλων τών Εθνικοαπελευθερωτικών καί τών άπελευθερωτικών κινημάτων τών άποικιών μέ τή Σοβιετική Ρωσία» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. Εκδ., τόμ. 41ος, σελ. 163). Τό κύριο βάρος τής πάλης ένάντια στόν παγκόσμιο Ιμπεριαλισμό έπεσε στή Σοβιετική χώρα. Ή βασική άντίθεση τής νέας έποχής έγινε ή άντίθεση άνάμεσα στό πρώτο σοσιαλιστικό κράτος καί στά Ιμπερια­ λιστικά κράτη. Ό λ η ή διεθνής πολιτική κατάσταση, τόνιζε ό В. I. Λένιν, συγκεντρωνόταν γύρω άπ'αύτό τό κεντρικό σημείο. Ή Σοβιετική χώρα, γέννημα τοΰ διεθνοΰς προλεταριάτου, έγινε τό προπύργιο όλων τών Επαναστατικών δυνάμεων τοΰ κόσμου. 01 λαοί άπό τήν πορεία τών πραγμάτων έμαθαν νά βλέπουν τή χώρα τών Σοβιέτ σάν τό κέντρο έλξης, πού συγκεντρώνει γύρω του τά κινήματα τών προοδευτικών έργατών όλων τών χωρών καί όλα τά έθνικοαπελευθερωτικά κινήματα. 01 Εργαζόμενοι όλων τών χωρών είδαν ότι οΙ έργάτες κι ο! άγρότες τής χώρας τών Σοβιέτ πραγματοποιούν τήν κοινή τους ύπόθεση, άνοίγουν τό δρόμο πρός τό σοσιαλισμό, δημιουργούν τό πρότυπο τής νέας κοινωνίας γιά όλη τήν άνθρωπότητα. Ό μεγάλος διεθνιστής В. I. Λένιν έλεγε ότι έμεϊς «δουλεύουμε όχι μόνο γιά μάς, άλλά καί γιά τή διεθνή Επανάσταση* ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 44ος, σελ. 36). Κεντρική θέση στή λενινιστική θεωρία τής έπανάστασης κατείχε τό ζήτημα γιά τίς τύχες τοΰ σοσιαλισμού στή Σοβιετική Ένωση. Στά τελευταία του άρθρα καί λόγους ό В. I. Λένιν τό φώτισε διεξοδικά. Τό βασικό στήν οικοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού, έγραφε ό Λένιν, είναι ή άνάπτυξη τής μεγάλης βιομηχανίας καί Ιδιαίτερα τής βαριάς, πού άποτελεϊ τήν οίκονομική βάση τοΰ σοσιαλισμού. Ό Λένιν έβαλε μπροστά στό Κόμμα τό καθήκον τής Εκβιομηχάνισης τής χώρας καί ύπόδειξε πώς νά πραγματοποιηθεί: «...Κάνοντας όλο καί μεγαλύτερες οικονομίες στήν οίκονομική διαχείριση τοΰ κράτους μας — έγραφε ό В. I. Λένιν — νά πετύχουμε ώστε τό κάθε ποσό, άκόμη καί τό παραμικρό, πού άποταμιεύουμε, νά χρησιμοποιηθεί γιά τήν άνάπτυξη τής μεγάλης μηχανικής βιομηχανίας, γιά τήν άνάπτυξη τοΰ Εξηλεκτρισμού, τής ύδραυλικής Εξόρυξης τύρφης, γιά τήν άποπεράτωση τοϋ ύδροηλεκτρικοΰ σταθμού τοΰ Βόλχοφ κτλ. Αύτοΰ καί μόνο αύτού βρίσκεται ή Ελπίδα μας» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. Εκδ., τόμ. 45ος, σελ. 405). Τό προλεταριάτο μπορεϊ νά πετύχει τήν Εκπλήρωση τοΰ βασικού του καθήκοντος μόνο άν διατηρήσει τήν καθοδήγηση άπό μΕρους του τής άγροτιας, άν τήν τραβήξει στήν οικοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού. Ό В. I. ΛΕνιν θεωρούσε τή στερέωση τής συμμαχίας τής Εργατικής τάξης μέ τήν Εργαζόμενη άγροτιά Εναν άπό τούς άποφασιστικούς όρους γιά τήν οίκοδόμηση τού σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. Ό В. I. ΛΕνιν Εβλεπε στό συνεταιρισμό τό δρόμο γιά τήν προσΕλκυση τών άγροτών στήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού. Στόν καπιταλισμό ό συνεταιρισμός Εχει 393

καπιταλιστικό χαρακτήρα, είναι «συλλογικός καπιταλιστικός όργανισμός». Στό σοβιετικό καθεστώς, όταν ή έξουσία βρίσκεται στό χέρια τοΰ προλεταριάτου, όταν έχει έξασφαλιστεϊ ή συμμαχία τοΰ προλετα­ ριάτου μέ τήν άγροτιά κι ό ήγετικός ρόλος τής έργατικής τάξης, όταν όλα τά βασικά μέσα παραγωγής μαζί καί τής γής, βρίσκονται στά χέρια τοϋ κράτους, ό συνεταιρισμός είναι σοσιαλιστική έπιχείρηση. Ό συνεταιρισμός είναι ή πιό προσιτή μορφή συνένωσης τών άγροτών σέ μεγάλες όμάδες. Στό συνεταιρισμό συνδυάζονται ιδιωτι­ κά, τά άτομικά συμφέροντα τοϋ άγρότη μέ τά συμφέροντα όλης τής κονωνίας. «...Τώρα, έγραφε ό В. I. Λένιν, βρήκαμε τό βαθμό συνδυασμού τοϋ άτομικοϋ συμφέροντος, τοϋ άτομικοϋ, εμπορικού συμφέρον­ τος, μέ τήν παρακολούθηση καί τόν έλεγχό του άπό τό κράτος, βρήκαμε τό βαθμό ύποταγής τοϋ συμφέροντος αύτοϋ στά γενικά συμφέροντα, πράγμα πού προηγούμενα ήταν ή πέτρα τοΰ σκανδάλου γιά πάρα πολλούς σοσιαλιστές» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 45ος, σελ. 370). ' Η συνεταιριστική όργάνωση τής μικροαστικής παραγωγής είναι τό πιό δύσκολο πρόβλημα ύστερα άπό τήν κατάληψη έξουσίας άπό τό προλεταριάτο. Τό πρόβλημα αύτό μπορεϊ νά λυθεί μόνο μέ τήν τεράστια βοήθεια τοΰ κράτους στίς άγροτικές μάζες καί μέ τήν ένεργό συμμετοχή τών ίδιων τών άγροτών. ’ Η συνένωση τών άγροτών σέ συνεταιρισμούς πρέπει νά γίνεται πάνω σέ έθελοντική βάση καί σέ καμιά περίπτωση μέ διοικητικά μέτρα. Όταν ό πληθυσμός τής χώρας όργανωθεϊ σέ συνεταιρισμούς, τότε θάχουμε, έγραφε ό В. I. Λένιν, ένα καθεστώς πολιτισμένων συνεταιρισμών. Κι ένα τέτιο καθεστώς σέ προλεταριακό κράτος, μέ κοινωνική ιδιοκτησία στά μέσα παραγωγής, είναι τό σοσιαλιστικό καθεστώς. ' Η διδασκαλία τοΰ Λένιν ότι ό συνεταιρισμός άποτελεϊ τή μόνη δυνατότητα γιά τό πέρασμα τής άγροτιάς στό σοσιαλιστικό δρόμο άποτελοϋσε δημιουργική άνάπτυξη τοϋ μαρξισμοΰ στίς νέες συνθή­ κες. Ό В. I. Λένιν χάραξε μιά καθαρή προοπτική οικοδόμησης τοϋ σοσιαλισμού στό χωριό. Γ ιά όλόκληρη τήν ύπόθεση τής οικοδόμησης τοϋ σοσιαλισμού, ό В. I. Λένιν άπόδινε τεράστια σημασία στήν πολιτιστική έπανάσταση. Ύπόδειχνε πώς τό Κόμμα καί ή Σοβιετική έξουσία πρέπει νά κατορθώσουν νά μάθει γράμματα όλος ό πληθυσμός. Γ ιά τό σκοπό αύτό πρέπει νά δημιουργηθοΰν πολιτιστικές-μορφωτικές όργανώσεις καί όργανώσεις παροχής βοήθειας άπό έργάτες εργοστασίων, νά όργανώνονται συστηματικά περιοδείες έργατών στά χωριά, γιά νά βοηθήσουν τήν άγροτιά στήν πολιτιστική της άνάπτυξη καί στήν πολιτική της διαφώτιση. Στά τελευταία του άρθρα καί γράμματα ό В. I. Λένιν ύπογράμμιζε ξανά, ότι τό κράτος εϊναι τό όργανο τής οικοδόμησης τοϋ σοσιαλι­ σμού. Τό κράτος αύτό πρέπει διαρκώς νά καλυτερεύει καί νά 394

δυναμώνει. Ό В. I. Λένιν πρότεινε νά συνενωθεί ή Έργατοαγροτική 'Επιθεώρηση μέ τήν ΚΕΕ, νά περιβληθεί τό ένιαϊο αύτό όργανο μέ πλατιές δικαιοδοσίες γιά νά μπορέσει νά κάνει μεγάλες περικοπές στόν κρατικό μηχανισμό, νά τόν άνανεώσει καί νά έλαττώσει στό έπακρο τά έξοδα συντήρησής του. Ά πό τή συγχώνευσή τους θά κερδίσει καί ή ΚΕ τοϋ Κόμματος, γιατί μέσω τής ΚΕΕ-ΕΑΕ ή Κεντρική Έπιτροπή θά έχει πιό στενή επαφή μέ τίς μάζες, θά είναι πιό ενημερωμένη καί θά μπορεί νά λύνει καλύτερα όλα τά ζητήματα «...θά έχουμε άκόμη τό κέρδος, έγραφε ό В. I. Λένιν, ότι μέσα στήν ΚΕ μας θά ελαττωθεί ή επίδραση τών καθαρά προσωπικών καί τυχαίων περιστατικών κι έτσι θά περιοριστεί ό κίνδυνος τής διάσπασης» ( Ά ­ π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 45ος, σελ. 387). О В. I. Λένιν φρόντιζε πάνω άπ'όλα γιά τή διαφύλαξη τής ένότητας, τής μονολιθικότητας τοϋ Κόμματος. "Ηθελε νά θυμάται πάντα τό Κόμμα τήν άπόφαση τοϋ 10ου Συνεδρίου τοϋ ΚΚΡ (μπ) γιά τήν κατηγορηματική άπαγόρευση κάθε φράξιας καί όμάδας. ' Ο Λένιν έλεγε: «...άν διατηρήσουμε καί στερεώσουμε τήν ένότητα τοϋ Κόμμα­ τός μας, άν κατορθώσουμε νά ξεπεράσουμε τίς διεθνείς δυσκολίες μέ τήν ίδια έπιτυχία, πού τίς ξεπερνούσαμε μέχρι σήμερα, άν κατευθύ­ νουμε όλες τίς δυνάμεις μας στή λύση τών προβλημάτων, πού μέ άπόλυτη άναγκαιότητα δημιουργοϋνται άπό τίς σημερινές συνθήκες, τότε δέν υπάρχει άμφιβολία πώς όλες αύτές τίς δυσκολίες θά τίς ξεπεράσουμε» ( σ τ ό ϊ δ ι ο, σελ. 67-68). О В. I. Λένιν στάθηκε καί στή διεθνή κατάσταση: έχει άραγε τό Σοβιετικό κράτος άρκετές δυνάμεις γιά νά ύπερασπίσει τήν άνεξάρτητη ύπαρξή του άπό τήν έπίθεση τής παγκόσμιας άστικής τάξης; Θά μπορέσει άραγε ή Σοβιετική χώρα νά πετύχει τή νίκη τοΰ σοσιαλι­ σμού; Ό В. I. Λένιν ξεκινώντας άπό τήν επιστημονική άνάλυση τής διεθνούς κατάστασης καί τίς άντικειμενικές νομοτέλειες τής έξέλιξης τής κοινωνίας, έδοσε στά ερωτήματα αύτά καταφατική άπάντηση. Στό στρατόπεδο τών ιμπεριαλιστών δέν μπορεί νά ύπάρχει ένότητα καί πλήρης συμφωνία, γιατί αύτοί, κυνηγώντας τό κέρδος, τήν κυριαρχία στήν παγκόσμια άγορά, όπωσδήποτε θά συγκρουστοΰν μεταξύ τους. Ένώ ή διεθνής πολιτική τής Σοβιετικής Ένωσης άποβλέπει στήν πάλη γιά τήν ειρήνη, σέ εμπορικές συμφωνίες μέ τά καπιταλιστικά κράτη μέ όρους πού συμφέρουν καί στά δυό μέρη. ' Ο В. I. Λένιν έλεγε πώς πρέπει νά κρατάμε γερά τό τιμόνι, νά δείχνουμε σταθερότητα κι άντοχή, νάκολουθοϋμε τό δρόμο μας, χωρίς νά ύποκύπτουμε σέ όποιεσδήποτε προκλήσεις καί εκφοβισμούς τών ιμπεριαλιστών. Παρ'δλο πού ή νίκη τοΰ επαναστατικού κινήματος τοΰ παγκό­ σμιου προλεταριάτου άργοπορεί, ώστόσο, αύτό είναι ένα φαινόμενο προσωρινό. Ή «ειρήνη» άνάμεσα στίς άνταγωνιστικές τάξεις τών καπιταλιστικών χωρών είναι μόνο φαινομενική. Στήν πραγματικότητα 395

διεξάγεται ένας άδιάκοπος ταξικός άγώνας, πού άλλοτε παρουσιάζει ύφεση κι άλλοτε όξύνεται. ' Η παραπέρα δξυνση τής ταξικής πάλης είναι άναπόφευκτη, όπως όναπόφευκτη εϊναι καί ή νίκη τοΰ προλετα­ ριάτου. ‘Αναπόφευκτο είναι καί τό δυνάμωμα τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ άγώνα. ’ Η πάλη τών άποικιακών λαών γιά τήν άπελευθέρωσή τους θά συγκλονίζει τά θεμέλια τοΰ καπιταλισμού, θά έξασθενίζει τή δύναμή του. Γι’ αύτό — έγραφε ό В. I. Λένιν — «δέν μπορεϊ νά ύπάρχει ούτε Γχνος άμφιβολίας γιά τό ποιά θά εϊναι ή τελική έκβαση τής παγκόσμιας πάλης. Μ ’ αύτήν τήν έννοια εϊναι όλοκληρωτικά κι άπόλυτα έξασφαλισμένη ή όριστική νίκη τοΰ σοσιαλισμού» ( στ ό Γδ ι ο, σελ. 404). Στό μεγαλοφυή έργα του μετά τήν ’ Οχτωβριανή έπανάσταση καί ιδιαίτερα στά τελευταία του άρθρα καί γράμματα ό В. I. Λένιν θεμελίωσε καί άνάπτυξε τό σχέδιο τής οίκοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. Οί βασικές άρχές τοΰ λενινιστικοΰ σχεδίου συνοψίζονται στά παρακάτω: 1. Στή Σοβιετική χώρα ύπάρχουν δλα τ ’άπαραίτητα καί σέ έπαρκή βαθμό γιά τήν οίκοδόμηση πλήρους σοσιαλιστικής κοινωνίας. Τό κύριο καθήκον τοΰ Κόμματος εϊναι ν ’ άναστηλώσει καί νά άναπτύξει τή βιομηχανία. Ιδιαίτερα τή βαριά, νά έξηλεκτρίσει τή χώρα, ν ’άνεβάσει τήν παραγωγικότητα τής έργασίας σ ’όλη τή λαϊκή οικονομία. Γιά τή δημιουργία τής ύλικοτεχνικής βάσης τοΰ σοσιαλισμού, γιά τό δυνάμωμα τής άμυντικής ικανότητας τοΰ Σοβιετικού κράτους πρέπει νά έκβιομηχανιστεϊ ή χώρα, νά έξαλειφθεϊ ή τεχνικο-οίκονομική της καθυστέρηση. 2. Ή έργατική τάξη πρέπει νά τραβήξει στήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού τήν έργαζόμενη άγροτιά καί νά τή βοηθήσει ν ’άναδιοργανώσει τό κομματιασμένο άτομικό νοικοκυριό της σέ μεγάλο κοινωνικοποιημένο νοικοκυριό. Ό καλύτερος τρόπος γιά τή συμμε­ τοχή τών άγροτών στή σοσιαλιστική οίκοδόμηση εϊναι ό συνεταιρι­ σμός. Τό Κόμμα πρέπει νά βοηθήσει τήν άγροτιά νά δημιουργήσει συνεταιριστικό σύστημα στό χωριό. Αύτό πρέπει νά δημιουργηθεϊ βαθμιαία, βήμα πρός βήμα, ώστε ή άγροτιά νά πειστεί μέ τήν πείρα της γιά τά πλεονεκτήματα τών μορφών той συλλογικού νοικοκυριού καί νά μπεϊ θεληματικά, χωρίς έξαναγκασμό, στό συνεταιριστικό δρόμο. "Οταν ή άγροτιά πειστεί ότι είναι άνάγκη νά περάσει στίς συλλογικές μορφές νοικοκυριού, τότε θά έπιταχυνθούν οί ρυθμοί τής κίνησής της πρός τό σοσιαλισμό. Ή έκβιομηχάνιση έξάλλου τής χώρας, ή άνάπτυξη τής βαριάς βιομηχανίας θά έπιτρέψει νά έφοδιάσουμε τό χωριό μέ μηχανικά μέσα. 3. Γ ιά τή νίκη του σοσιαλισμού εϊναι άπαρσίτητο νά πραγματοποι­ ηθεί ή πολιτιστική έπανάσταση. Σκοπός της εϊναι νά καθιερώσει στή σοβιετική κοινωνία τό σοσιαλιστικό πολιτισμό, τή μαρξιστική κοσμο­ αντίληψη. ’ Ο σοσιαλιστικός πολιτισμός δέν εϊναι έπινόηση άνθρώπων 396

κα( δΕν Εμφανίζεται άπό τό μηδΕν. Είναι νομοτελειακή συνΕπεια τής άνάπτυξης όλων τών άποθεμάτων τής γνώσης, πού συγκΕντρωσε ή άνθρωπότητα σΕ προηγούμενες ΕποχΕς. Έκφραση τών συμφερόντων καί τοϋ πολιτισμού τοϋ προλεταριάτου άποτελεϊ ό μαρξισμός, πού Εμφανίστηκε μΕσα άπ' όλο τό σύνολο τών άνθρώπινων γνώσεων καί πού στηρίζεται στά γερά θεμΕλια αύτών τών γνώσεων. ’ Ο μαρξισμός σάν ιδεολογία τοΰ προλεταριάτου, κατάκτησε τήν κοσμοϊστορική άναγνώρισή του, τόνιζε ό ΛΕνιν, γιατί «δΕν άπόριψε καθόλου τίς πολυτιμότατες κατακτήσεις τής άστικής Εποχής, άλλ'άντίθετα άφομοίωσε κι Επεξεργάστηκε ότι τό πολύτιμο είχε νά παρουσιάσει μΕσα σΕ δυό χιλιάδες καί πλΕον χρόνια ή άνάπτυξη τής άνθρώπινης σκΕψης καί τοΰ πολιτισμού» ("Α π α ν τα, ρωσ. Εκδ., τόμ. 41ος, σελ. 337). Ό προλεταριακός πολιτισμός, βασισμΕνος σ'όλα τά πολύτιμα Εφόδια τών άνθρώπινων γνώσεων καί μελετώντας τα κριτικά, καλείται νά τά άναπτύξει καί νά τούς δόσει πνοή μΕ τήν πρακτική πείρα τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, μΕ τίς ϊδεες τοΰ κομμουνισμού. Τό καθήκον πού μπαίνει είναι: μΕ τήν Εξάλειψη τής άγραμματοσύνης τοΰ πληθυσμού, μΕ τήν πραγματοποίηση τής μόρφωσης τής νΕας γενιάς, μΕ τή δημιουργία στελεχών τής νΕας διανόησης, μΕ τήν Εξασφάλιση τής πολιτικής μόρφωσης τών σοβιετικών άνθρώπων, νά δοθεί σ'αύτούς όχι μόνο μόρφωση, άλλά καί νά διαπαιδαγωγηθοΰν στό πνεύμα τής μαρξιστικής κοσμοαντίληψης, στό πνεύμα τού κομμουνι­ σμού. 4. Βασικό όρο γιά τήν οίκοδόμηση τοϋ σοσιαλισμού άποτελεϊ ή δικτατορία той προλεταριάτου. Γ ιά τή διαφύλαξη καί τήν Εδραίωσή της, τό Κόμμα πρΕπει άδιάκοπα νά δυναμώνει τήν συμμαχία τών Εργατών καί τών άγροτών, στήν όποία τόν καθοριστικό ρόλο παίζει ή Εργατική τάξη μ'Επικεφαλής τό Κομμουνιστικό κόμμα. Τό Κόμμα Εχει ύποχρΕωση νά παρακολουθεί μΕ προσοχή τά περιστατικά Εκείνα πού μπορούν ν' άπειλήσουν μΕ διάσπαση τή συμμαχία γιά νά τά Εξουδετε­ ρώσει Εγκαιρα. Τότε τό Σοβιετικό κράτος θά εϊναι άτράνταχτο. Τό κράτος στά χΕρια τής Εργατικής τάξης εϊναι όργανο οίκοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού. Γ ιά νά μεγαλώσει ό ρόλος τοΰ κρατικού μηχανισμού, καθώς καί γιά λόγους Εξοικονόμησης μΕσων πού ξοδεύονται γιά τή συντήρισή του πρΕπει νά περιοριστεί ό μηχανισμός στό Ελάχιστο δυνατό όριο, νά άπολυθοΰν τά στοιχεία πού Εχουν γίνει γραφειοκρά­ τες καί τά ξΕνα στοιχεία, ν'άνανεωθεϊ μΕ καινούργιες δυνάμεις άπό τούς Εργαζόμενους. ' Ο μηχανισμός, στηριζόμενος στή βοήθεια τών Εργαζόμενων, θά βελτιώνεται, θά γίνει άντάξιος τοϋ νΕου κοινωνικού συστήματος. 5. Ή οίκοδόμηση τοϋ σοσιαλισμού εϊναι δυνατή μόνο μΕ τήν άκατάλυτη φιλία τών λαών τής Σοβιετικής Ένωσης. Τό Κόμμα πρΕπει νά βοηθήσει γιά τή γρηγορότερη Εξάλειψη τής πραγματικής άνισότητας τών καθυστερημΕνων λαών, νά διαπαιδαγωγεϊ όλους τούς λαούς στό πνεύμα τοΰ διεθνισμού καί τής άδελφικής Ενότητας, νά φΕρνεται 397

μέ προσοχή άπέναντί στά έθνικά αισθήματα τοΰ κάθε λαοΰ. ' Ο Λένιν έγραφε: «Ποιό πράγμα έχει σημασία, γιά τό προλεταριάτο; Γιά τό προλεταριάτο δέν έχει μόνο σημασία, άλλά είναι ούσιαστικά άπαραί­ τητο νά έξασφαλίσει στόν άνώτερο βαθμό τήν έμπιστοσύνη τών άλλοεθνών στήν προλεταριακή ταξική πάλη. Τί χρειάζεται γι’ αύτό; Γι'αύτό δέν χρειάζεται μόνο ή τυπική ισοτιμία. Γι'αύτό χρειάζεται νά έπανορθώσει μέ τόν ένα ή τόν άλλο τρόπο, μέ τή συμπεριφορά του ή μέ τίς παραχωρήσεις του άπέναντί στόν άλλεθνή, τή δυσπιστία έκείνη, τήν καχυποψία έκείνη, τίς προσβολές έκεϊνες, πού στό Ιστορικό παρελθόν τοϋ έχει προξενήσει ή κυβέρνηση τοΰ «μεγαλοκρατικοΰ έθνους» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 45ος, σελ. 359). 6. Ή οίκοδόμηση τής σοσιαλιστικής κοινωνίας στήν ΕΣΣΔ είναι άπόλυτα έξασφαλισμένη καί άπό διεθνή άποψη. Στόν καπιταλιστικό κόσμο θά μεγαλώνουν οί άντιθέσεις, ταξικές καί διεθνείς. Οί ταξικοί άγώνες άνάμεσα στό προλεταριάτο καί στήν άστική τάξη άναπόφευκτα θά δυναμώνουν. Τό άναπτυσσόμενο έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα στίς άποικίες καί στίς μισοαποικίες, Ιδιαίτερα στίς χώρες τής Ανατολής, θά ύπονομεύει όλο καί περισσότερο τήν κυριαρχία τών ιμπεριαλιστών. "Ολα αύτά, μαζί θά κλονίζουν όλο καί πιό πολύ τά θεμέλια τοϋ καπιταλισμού. Κάθε άπόπειρα τών ιμπεριαλιστών νά έκμηδενίσουν τό σοβιετικό καθεστώς, θ ’ άποτύχει. 7. Τό Κομμουνιστικό κόμμα καί ή Σοβιετική κυβέρνηση πρέπει νά έφαρμόζουν σοφή έξωτερική πολιτική, νά προσπαθούν ν'άποτρέπουν τίς πολεμικές συγκρούσεις μέ τά άστικά κράτη. Ό έπίμονος άγώνας γιά τήν εΙρήνη, γιά τήν εΙρηνική συνύπαρξη καί τήν οίκονομική άμιλλα той σοσιαλισμού μέ τόν καπιταλισμό, πρέπει ν’ άποτελεϊ τήν σταθερή πολιτική τοϋ Κόμματος. Ό В. I. Λένιν έκφρασε τήν άκλόνητη πεποίθηση ότι στήν άμιλλα αύτή ό σοσιαλι­ σμός θά νικήσει, ότι «ό σοσιαλισμός κρύβει μέσα του γιγάντιες δυνάμεις κι ότι ή άνθρωπότητα πέρασε τώρα σ'ένα νέο στάδιο έξέλιξης πού τής δίνει έξαιρετικά λαμπρές δυνατότητες» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 45ος, σελ. 402). Ταυτόχρονα ό Λένιν καλοΰσε έπίμονα τό σοβιετικό λαό, μέ κάθε τρόπο νά δυναμώνει τήν άμυνα τής χώρας, ν'άνεβάζει τή μαχητική Ικανότητα τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ καί τοϋ Στόλου, γιά νά δόσει συντριπτικό χτύπημα σέ περίπτωση έπίθεσης τοϋ έπιδρομέα. 8. Καθοδηγητική δύναμη τής οικοδόμησης той σοσιαλισμού είναι τό Κομμουνιστικό κόμμα, πού έκφράζει τά συμφέροντα τής έργατικής τάξης, δλων τών έργαζόμενων καί συνδέεται στενά μέ τίς μάζες. Τό Κόμμα καθοδηγεί τό κράτος καί όλες τίς όργανώσεις τών έργαζόμε­ νων, κατευθύνει τήν άνάπτυξη τής οίκονομίας καί τοΰ πολιτισμού στό δρόμο τοΰ σοσιαλισμοΰ, όργανώνει τήν άμυνα τής χώρας, έπεξεργάζεται τίς άρχές καί τίς μεθόδους τής έξωτερικής πολιτικής τής Σοβιετικής έξουσίας, έμψυχώνει τούς έργαζόμενους στή σοσιαλιστική οίκοδόμηση. 398

Αύτές εϊναι οΙ βασικές θέσεις τοΰ λενινιστικού σχεδίου οικοδόμη­ σης τοΰ σοσιαλισμού καί οί όροι πραγματοποίησής του στή Σοβιετική Ένωση. Τό σχέδιο τοΰ Λένιν στάθηκε ισχυρό θεωρητικό καί πρακτικό όπλο στήν πάλη γιά τήν Εκπλήρωση τοΰ Προγράμματος τοΰ Κόμματος, πού ψηφίστηκε στό 8ο Συνέδριο, στήν πάλη γιά τό σοσιαλισμό. ' Εμψύχω­ σε τούς έργάτες καί τούς άγρότες γιά άθλους στή δουλιά. Ό В. I. Λένιν, μέ τή νίκη τής Όχτωβριανής έπανάστασης, παλαίβοντας γιά τήν έδραίωση τοϋ Σοβιετικού κράτους, έδινε τεράστια προσοχή στά νέα προβλήματα πού έμπαιναν μπροστά στό Κόμμα. Σέ πολλές θεωρητικές έργασίες καί λόγους του, στήν πορεία τής πρακτικής ώυλιάς τοΰ Κόμματος άνάπτυξε όλόπλευρα τή διδασκαλία γιά τό Κόμμα στήν περίοδο πού αύτό καθοδηγεί τό σοσιαλιστικό κράτος. Ό В. I. Λένιν δίδασκε ότι μετά τήν 'Οχτωβριανή έπανάσταση τό Κομμουνιστικό κόμμα έγινε ή καθοδηγητική καί κατευθυντήρια δύναμη τής σοβιετικής κοινωνίας. «...Ή δικτατορία τοΰ προλεταριά­ του, — τόνιζε ό Λένιν, — δέν μπορεϊ νά πραγματοποιείται διαφορετι­ κά, παρά μέσω τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 43ος, σελ. 42). Τό Κόμμα κατευθύνει τήν Εξέλιξη τής σοβιετικής κοινωνίας μέ βάση τά δεδομένα τής Επιστήμης, με βάση τό μαρξισμό. Επεξεργάζεται τό πρόγραμμα τοΰ μετασχηματισμού τής κοινωνίας, καθορίζει τή γενική του γραμμή καί τήν πολιτική τοΰ Σοβιετικού κράτους, πού άνταποκρίνεται στίς άντικειμενικές άνάγκες τής έξέλιξης τής κοινωνίας καί στά καθήκοντα τής οίκοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού. Ό В. I. Λένιν τόνιζε ότι γιά τήν έπιτυχή οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού τά στελέχη τού Κόμματος πρέπει νά εϊναι καλά άτσαλωμένα θεωρητικά. Πρέπει νά ξέρουν νά Εφαρμόζουν τή μαρξιστική θεωρία στίς νέες συνθήκες πάλης γιά τό σοσιαλισμό καί τόν κομμουνισμό. 01 κομμουνιστές πρέπει πάντα νά θυμούνται ότι ό μαρξισμός δέν εϊναι δόγμα, άλλά καθοδήγηση γιά δράση, ότι ό μαρξισμός εϊναι αΙώνια ζωντανή διδασκαλία πού διαρκώς άνατττύσσεται καί έμπλουτίζεται. Γι'αύτό τό Κόμμα θαρραλέα πρέπει νά προβάλλει νέες θεωρητικές θέσεις άνάλογα μέ τίς νέες Ιστορικές συνθήκες. Τό Κομμουνιστικό κόμμα εϊναι κόμμα νεωτεριστών, διακρίνεται γιά τό αίσθημα τοΰ καινούργιου, καί κατέχοντας τούς νόμους τής Ιστορικής έξέλιξης έχει τό χάρισμα νά προβλέπει, νά ύποδεικνύει τούς δρόμους κίνησης τής κοινωνίας πρός τό σοσιαλισμό καί τόν κομμουνισμό. Τό Κόμμα, Ελεγε ό ΛΕνιν, πρΕπει νά δίνει συντριπτικό χτύπημα σΕ κάθε είδους προσπάθειες άναθεώρησης τοΰ μαρξισμού, προσπάθειες νά τό σπρώξουν άπό τόν Επαναστατικό δρόμο πρός τό δρόμο τοΰ ρεφορμισμού ή τοΰ τυχοδιωκτισμού. Ά ν άνΕχεται στίς γραμμΕς του τούς δεξιούς ή τούς «άριστερούς» άναθεωρητΕς, τότε δΕν θά μπορΕσει 399

μ ' Επιτυχία νά οικοδομήσει τό σοσιαλισμό, θά διατρέχει τόν κίνδυνο τοΰ έκφυλισμοΰ του. Ή πάλη γιά τήν καθαρότητα τοΰ μαρξισμού είναι άπαραίτητος όρος τής ζωής καί τής δράσης τοΰ Κόμματος. Ό В. I. Λένιν δίδασκε ότι γιά τό Κόμμα πού βρίσκεται στήν έξουσία. Ιδιαίτερη σημασία άποκτά ή Ιδεολογική κι ή όργανωτική ένότητα τών γραμμών του. Στό Κόμμα δέν έπιτρέπεται ό φραξιονι­ σμός, πού άναπόφευκτα όδηγεϊ στό άδυνάτισμα τής ένότητας τής θέλησης καί τής δράσης του. Ή ένότητα τοΰ Κόμματος άποτελεϊ τή βάση τής συσπείρωσης τής έργατικής τάξης κι δλων τών έργαζόμενων γύρω άπό τό Κόμμα, σοβαρότατη προϋπόθεση τής δύναμης καί σταθερότητας τοϋ κράτους καί τής νίκης τοϋ σοσιαλισμού. Οί έπιτροπές έλέγχου πού δημιουργήθηκαν στό Κόμμα πρέπει νά βοηθάνε στό δυνάμωμα τής ένότητάς του. Ό Λένιν θεωρούσε τά όργανα αύτά τοΰ Κόμματος πολύ σπουδαία. Έγραφε: «...τό κύριο καθήκον τής ΚΕ μας καί τής ΚΕΕ, καθώς καί όλου γενικά τοϋ Κόμματός μας, συνίσταται στό νά παρακολουθεί προσεκτικά τά γεγονότα πού μπορούν νά γίνουν αΙτία διάσπασης καί νά τά προλαβαίνει» ( Ά π α ­ ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 45ος, σελ. 387)· ’ Η αύστηρή πειθαρχία στό Κόμμα έξουσίας είναι Ιδιαίτερα άπαραίτητη, τόσο γιά τούς καθοδη­ γούμενους δσο καί γιά τούς καθοδηγητές. «Όποιος άδυνατίζει έστω καί λίγο τή σιδερένια πειθαρχία τοϋ Κόμματος τοϋ προλεταριάτου (προπαντός τόν καιρό τής δικτατορίας του), αύτός βοηθά έμπρακτα τήν άστική τάξη ένάντια στό προλεταριάτο» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 41ος, σελ. 28). Ό В. I. Λένιν έπανειλημμένα ύπογράμμιζε ότι τό Κόμμα θά μπορεϊ νά έκπληρώνει τόν καθοδηγητικά του ρόλο, νά λύνει τά πολύμορφα καί σύνθετα καθήκοντα στήν περίοδο τής δικτατορίας τοϋ προλετα­ ριάτου, νά ξεπερνά τίς πιό μεγάλες δυσκολίες στήν οίκοδόμηση τοϋ σοσιαλισμοϋ μόνο άν τηρεί άδιάκοπα καί αύστηρά τήν άρχή τής συλλογικότητας σ ’δλη τή δουλιά του. Υπόδειγμα τής συλλογικότητας αύτής πρέπει ν'άποτελεϊ ή Κεντρική Επιτροπή. Στό 8ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος ό Λένιν έλεγε: «Πρέπει νά ύπογραμμίσουμε εύθύς έξαρχής, γιά ν ’ άποφύγουμε κάθε παρεξήγηση, πώς μόνο οί συλλογι­ κές άποφάσεις τής ΚΕ, πού παίρνονταν στό όργανωτικό Γραφείο ή στό Πολιτικό Γραφείο ή στήν όλομέλεια τής ΚΕ, άποκλειστικά καί μόνο τέτιες άποφάσεις έφαρμόζονταν άπό τόν γραμματέα τής ΚΕ τοΰ Κόμματος. Διαφορετικά ή δουλιά τής ΚΕ δέν μπορεϊ νά διεξάγεται σωστά» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 40ός, σελ. 238). Ό В. I. Λένιν δίδασκε ότι ή Επεξεργασία τής κομματικής γραμμής έχει πολύ μεγάλη σημασία. Τό Κόμμα πρέπει παράλληλα νά έξασφαλίσει καί τήν έφαρμογή τής γραμμής αύτής. Χωρίς αύτό ή κομματική γραμμή θά κρέμεται στόν άέρα. ' Η έφαρμογή της έξασφαλίζεται άπό τίς κομματικές μάζες, πού τίς όργανώνει ό κομματικός μηχανισμός. ’ Ο κομματικός μηχανισμός καί ο! κομματικές μάζες άποτελοΰν ένα ένιαϊο σύνολο. Ό καθοδηγητικός μηχανισμός τοΰ Κόμματος άπαρτίζεται 400

άπό τά καλύτερα στελέχη του. Τό Κόμμα χωρίς τή σωστή έπιλογή, τή όιαπαιόαγώγηση καί τό άτσάλωμα τών στελεχών, χωρίς τή σωστή τους τοποθέτηση καί τόν έλεγχό τους, τήν προσεχτική συμπεριφορά άπέναντί τους δέν θά μπορέσει νά έκπληρώσει τόν καθοδηγητικό του ρόλο στό σοσιαλιστικό κράτος. ' Ο Λένιν έλεγε ότι «καμιά πολιτική δέν μπορεί νά έφαρμοστεϊ, άν δέν έκφραστεί μέ τοποθετήσεις καί μεταθέσεις στελεχών» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 40ός, σελ. 237). Δέν έπιτρέπεται ή συκοφάντηση τοΰ κομματικού μηχανισμού' αύτό άπειλεϊ μέ άποσύνθεση τό Κόμμα, τό άφοπλίζει. 'Ιδιαίτερα σοβαρή σημασία στήν περίοδο τής οικοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού άποκτά ή φροντίδα γιά τήν καθαρότητα τών γραμμών τοΰ Κόμματος. Ό В. I. Λένιν πάντοτε, ιδιαίτερα στίς σοβιετικές συνθήκες, άπαιτοΰσε νά φροντίζει πάρα πολύ τό Κόμμα γιά τήν κοινωνική του σύνθεση, νά πυκνώνουν οί γραμμές του κυρίως άπό έργάτες, νά περιοριστεί ή πρόσληψη στό Κόμμα άνθρώπων πού προέρχονται άπό μή προλεταριακές τάξεις καί στρώματα. Στό Κόμμα έξουσίας, έλεγε ό Λένιν, προσπαθούν νά εισχωρήσουν καριερίστες, τυχοδιώκτες, άγύρτες, άπατεώνες. Γι’ αύτό πρέπει νά περιοριστεί στό έπακρο ή πρόσληψη νέων μελών στό Κόμμα καί νά γίνεται μέ πολύ μεγάλη προσοχή. Τό Κόμμα πρέπει νά ξεκαθαρίζεται συστηματικά άπό τά ξένα στοιχεία πού έχουν εισχωρήσει σ'αύτό. Μιά τέτια έκκαθάριση, έλεγε ό Λένιν, «θά κάνει τό Κόμμα μιά πολύ πιό δυνατή πρωτοπορία τής τάξης... καί πιό Ικανή γιά νά τήν όδηγήσει στή νίκη μέσα σ'ένα σωρό δυσκολίες καί κινδύνους» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 44ος, σελ. 123). Ό В. I. Λένιν τόνιζε ότι ή διακυβέρνηση τοΰ κράτους, ή οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού είναι ένα έργο έντελώς νέο, πού κανείς μέχρι τώρα δέν άποπειράθηκε νά κάνει. Γ ι' αύτό στήν πρακτική δράση τοΰ Κόμματος είναι πιθανά διάφορα λάθη, άδυναμίες καί σφάλματα. Τό Κόμμα πρέπει έγκαιρα νά διορθώνει τά λάθη καί τίς άδυναμίες του καί νά μή τίς άποσιωπά. Ή άνοιχτή άναγνώριση τών λαθών μόνο άνεβάζει τό κύρος τοΰ Κόμματος στίς μάζες. 'Ο Λένιν έλεγε: «...άν δέ φοβόμαστε νά λέμε χωρίς περιστροφές τήν άλήθεια, άκόμη κι όταν είναι πικρή καί σκληρή, άναμφίβολα κι άναμφισβήτητα θά μάθουμε νά ύπερνικάμε όποιεσδήποτε δυσκολίες» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 44ος, σελ. 210). 'О В.Ч. Λένιν καλοΰσε ν'άναπτυχθεϊ μέ κάθε τρόπο μέσα στό Κόμμα ή κριτική καί αύτοκριτική. Αύτό είναι ιδιαίτερα άπαραίτητο δταν στό τιμόνι τοΰ κρατικού καραβιού στέκεται ένα Κόμμα, τό Κομμουνιστικό κόμμα, ένώ δλα τά άλλα κόμματα βγήκαν άπό τή σκηνή τής ιστορίας, σάν χρεοκοπημένα στήν πορεία τής έπανάστα­ σης. Στίς συνθήκες αύτές δυναμώνει ό κίνδυνος νά έμφανιστεί τό πνεΰμα τής ύπεροψίας, τής μόλυνσης όρισμένων κρίκων τοΰ κομματι­ κού καί κρατικού μηχανισμού άπό τή γραφειοκρατία. Γι’ αύτό ή κριτική καί αύτοκριτική χρειάζονται στό Κόμμα, δπως ό άέρας. Μόνο 401

σέ συνθήκες άνάπτυξης τής κριτικής καί τής αύτοκριτικής μπορεϊ κανείς ν'άνακαλύπτει έγκαιρα καί νά Εξαλείφει τίς άδυναμίες καί τά λάθη, νά κατακτά τήν άκλόνητη εμπιστοσύνη τών έργαζόμενων μαζών, πρός τό Κόμμα, τήν συσπείρωσή τους γύρω άπό τό Κόμμα. Ό В. I. Λένιν δίδασκε ότι οί έπιτυχίες στήν οικοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού θά έξασφαλιστοΰν μόνο όταν τό Κόμμα θά έχει στενούς δεσμούς μέ τίς εργαζόμενες μάζες. ’ Ο Λένιν έλεγε ότι οι κομμουνιστές πρέπει όχι μόνο νά διδάσκουν τίς μάζες, άλλά νά διδάσκονται άπό τίς μάζες, ν ’ άφομοιώνουν τήν λαϊκή σοφία. Σ'αύτό βρίσκεται ή δύναμη τοΰ Κόμματος. ’ Ο Λένιν τόνιζε ότι «ένας άπό τούς πιό μεγάλους καί πιό φοβερούς κινδύνους» γιά τό Κόμμα έξουσίας εϊναι «ό κίνδυνος τής άπόσπασης άπό τίς μάζες...» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 44ος, σελ. 348). ‘ Ο δεσμός μέ τίς μάζες εϊναι ισχυρός κι άκατάλυτος, άν τό Κόμμα εκφράζει τά συμφέροντά τους καί φροντίζει γιά τό καλό τους. ‘ Η φροντίδα γιά τό καλό τοΰ λαοϋ εϊναι ό άνώτατος νόμος γιά τό Κόμμα. Τό Κόμμα κατακτά τήν Εμπιστοσύνη τών μαζών όταν αύτές πεισθοΰν γιά τή σωστότητα τής πολιτικής του. «...Τό καθήκον τής πειθούς τών λαϊκών μαζών, — έλεγε ό Λένιν, — ποτέ δέν μπορεϊ νά παραμεριστεί Εντελώς, άντίθετα, θά βρίσκεται πάντα άνάμεσα στά σοβαρά καθήκοντα τής διοίκησης» ( Ά π α ν τ τ α, ρωσ. Εκδ., τόμ. 36ος, σελ. 127). Μετά τήν κατάκτηση τής Εξουσίας άπό τήν Εργατική τάξη, άλλαξε ό ρόλος τοϋ κομμουνιστικού κόμματος στό διεθνή στίβο. ' Η Εργατική τάξη τής Ρωσίας Εγινε ταξιαρχία κρούσης τοΰ παγκόσμιου προλετα­ ριάτου στήν πάλη του γιά τόν κομμουνισμό, Ενώ τό Κόμμα Εγινε μαχητικό τμήμα τοΰ παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος. Τό Κόμμα, καθοδηγώντας τήν οικοδόμηση τοϋ σοσιαλισμού στή χώρα του. Εκπληρώνει ταυτόχρονα καί τίς διεθνιστικΕς του ύποχρεώσεις πρός τό διεθνές έργατικό κίνημα. Διαπαιδαγωγεϊ τά μέλη τοϋ Κόμματος κι όλο τό σοβιετικό λαό στό πνεύμα τοϋ προλεταριακού διεθνισμού. ’ Ο Λένιν προειδοποιούσε τό Κόμμα νά μήν άνέχεται στίς γραμμές του αύτούς πού βάζουν τά Εθνικά τους συμφέροντα πάνω άπό τά διεθνή προλεταριακά συμφέροντα, πού πέφτουν στό μικροα­ στικό Εθνικισμό. Ό В. I. Λένιν τόνιζε, ότι τό Κόμμα έξουσίας εϊναι ύποχρεωμενο ν άνεβάζει μέ κάθε τρόπο τό Επίπεδο τής δράσης του: ν'άναπτύσσει τήν Εσωκομματική δημοκρατία καί τήν πρωτοβουλία τών κομμουνι­ στών, νά τηρεί αύστηρά τούς κανόνες καί τίς άρχΕς τής Εσωκομματι­ κής ζωής, ν' άνεβάζει τό ιδεολογικό Επίπεδο τών μελών τοΰ Κόμματος, νά διεξάγει πλατιά διαπαιδαγωγητική δουλιά στίς μάζες, νά τελειο­ ποιεί τίς μεθόδους καθοδήγησης, τής κρατικής, οικονομικής καί πολιτιστικής οικοδόμησης, τό στύλ τής δουλιάς του. Ό В. I. ΛΕνιν ήταν ό ϊδιος ή προσωποποίηση τοϋ νέου, τοϋ άνώτατου τύπου πολιτικού καθοδηγητή, άρχηγοΰ καί δασκάλου τών Εργαζόμενων μαζών. Ό λ η ή πολύπλευρη κομματική καί κρατική 402

δράση του ήταν τό υπόδειγμα, πού πρέπει ν ' άκολουθοϋν τά στελέχη τοΰ Κόμματος. Ό В. I. Λένιν έκτιμοΰσε πολύ τήν πρακτική пе/ρα τών μαζών, έβλεπε α'αύτήν τήν συμπύκνωση τής συλλογικής σκέψης τοϋ λαοΰ. «...Τό μυαλό δεκάδων εκατομμυρίων δημιουργών, — υπογράμμιζε ό Λένιν, — πραγματοποιεί κάτι τό άσύγκριτα πιό ύψηλό καί άπό τήν πιό μεγάλη καί μεγαλοφυή πρόβλεψη» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 35ος, σελ. 281). Ή πίστη στή δημιουργική δύναμη τοΰ λαοΰ, ή Ικανότητα νά κατανοεί τή σημασία τής δράσης του, ή προσεκτική μελέτη τής πείρας του έπέτρεπαν στόν В. I. Λένιν νά δίνει σωστή κατεύθυνση στήν κίνηση τών μαζών, νά καθοδηγεί μ ' έπιτυχία τήν πάλη τους. Στή δράση του συνδυαζόταν όργανικά ή έπαναστατική θεωρία μέ τήν έπαναστατική πρακτική. Πρέπει νά καταλάβουμε, έγραφε ό В. I. Λένιν, ότι «τώρα όλη ή ύπόθεση βρίσκεται στήν πράξη, ότι έφτασε άκριβώς ή Ιστορική έκείνη στιγμή, πού ή θεωρία μετατρέπεται σέ πράξη, άναζωογονείται άπό τήν πράξη, διορθώνεται άπό τήν πράξη, έλέγχεται άπό τήν πράξη» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 35ος, σελ. 202 ).

Ό В. I. Λένιν φρόντιζε πάντα γιά τήν προσέλκυση τών μαζών στήν Ιστορική δημιουργία. ' Η σωστή καθοδήγηση, δίδασκε ό Λένιν, είναι άδύνατη χωρίς τήν Ικανότητα «νά τραβάμε όλο καί πιό πλατιά τήν έργατική τάξη καί τίς έργαζόμενες μάζες σ'δλη τήν οίκοδόμηση» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 44ος, σελ. 347). Ή δράση τοΰ В. I. Λένιν άποτελεϊ παράδειγμα γιά τό πώς πρέπει νά δουλεύει κανείς στίς μάζες. Συνδεόταν μέ χίλια νήματα μέ τίς μάζες. Πολυάριθμες άντιπροσωπείες έργατών, άπεσταλμένοι τών χωρικών, άνθρωποι δλων τών έθνικοτήτων καί έπαγγελμάτων άπευθύνονταν σ ’ αύτόν μέ τά ζητήματά τους, τίς προτάσεις τους, τίς σκέψεις τους, τούς πόθους τους. ' Υπολόγιζε προσεκτικά καί γενίκευε τά χιλιάδες στοιχεία πού έπαιρνε άπό τίς έπαφές μέ τίς μάζες. Ό В. I. Λένιν ήξερε νά ξυπνάει καί νά κατευθύνει τή δημιουργική πρωτοβουλία τών μαζών. Ό Λένιν φλογιζόταν άπό τό πνεύμα τής δημιουργίας, εϊχε τήν ικανότητα νά παρατηρεί τό καινούργιο έκείνο. στό όποϊο άνήκει τό μέλλον. Μέ μεγάλη προσοχή μελετούσε καί ύποστήριζε άποφασιστικά τά φύτρα τοϋ καινούργιου, θεωρούσε πρωταρχική υποχρέωση τοΰ Κόμματος καί τοΰ κράτους νά φροντίζουν γι'αύτά. Ό В. I. Λένιν άποτελοΰσε ό ίδιος παράδειγμα μεγάλης άφοσίωσης στήν ύπόθεση τοΰ Κόμματος, τοΰ λαοΰ, παράδειγμα όλόψυχης υπηρέτησης τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Έδοσε όλοκληρωτικά τόν έαυτό του, τή ζωή του στήν πάλη γιά τήν άπελευθέρωση τής έργατικής τάξης, δλων τών έργαζόμενων, στό όνομα τής νίκης τοΰ κομμουνισμού. Ή τα ν άκλόνητα πιστός μαρξιστής, δέν μπορούσε ν'άνεχθεϊ καμιά έκδήλωση όπορτουνισμοΰ. Ό В. I. Λένιν, πιστός καί φλογερός έπαναστάτης, ήταν προβλεπτι­ κός, ρεαλιστής πολιτικός, έβλεπε τή ζωή δπως εϊναι στήν πραγματικό­ 403

τητα χωρίς στολίσματα. Ποτέ δέν ξελογιαζόταν άπό τίς έπιτυχίες καί ποτέ δέν άπελπιζόταν άπό τίς άποτυχίες. Έλεγε, ότι τόν κομματικό καί τόν κρατικό ήγέτη πρέπει νά τόν διακρίνει ή «Ικανότητα νά σκέφτεται, νά ζυγιάζει, νά έλέγχει μέ τόν πιό ψύχραιμο καί νηφάλιο τρόπο» ( Ά ­ π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 44ος, σελ. 223). Χαρακτηριστικό γνώρισμα τοΰ λενινιστικοΰ στύλ είναι ή τόλμη στή σκέψη, ή έπαναστατική έξαρση στή δουλιά. Ό В. I. Λένιν δίδασκε ότι γιά τόν έπαναστατικό μετασχηματισμό τής χώρας «χρειάζεται ή έξαιρετικά τολμηρή, μεγάλη άπό Ιστορική άποψη, γεμάτη άνιδιοτελή Ενθουσιασμό πρωτοβουλία καί όρμή μιάς πραγμα­ τικά έπαναστατικής τάξης» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 32ος, σελ. 406). Δέν είχαν άκόμη σταματήσει οί μάζες τόν έμφύλιο πόλεμο, καί ό Λένιν άναπτύσσει ήδη τολμηρά σχέδια έξηλεκτρισμοΰ τής φτωχής καί κατεστραμμένης χώρας, διαγράφει συναρπαστικές προοπτικές τών σοσιαλιστικών μετασχηματισμών, πού βασίζονται στή βαθιά μελέτη τής δημιουργικότητας τών λαϊκών μαζών, στίς γνώσεις τών νόμων τής κοινωνικής έξέλιξης. Ό В. I. Λένιν ήξερε νά συνδυάζει τήν έπαναστατική έξαρση μέτό πρακτικό πνεύμα, μέ τή συγκεκριμένη καθοδήγηση, μέ τήν έπίμονη όργανωτική καί διαπαιδαγωγητική δουλιά, πού άνεβάζει τή δραστη­ ριότητα τών μαζών καί δυναμώνει τήν πίστη στίς δυνάμεις τους. Στόν Λένιν, ή τόλμη τής σκέψης, ή μεγάλη έξαρση τοΰ έπαναστάτη πού βλέπει τούς κοντινούς καί μακρινούς σκοπούς, πάντα συνδυάζονταν μέ τόν αύστηρό έπιστημονικά ύπολογισμό καί τήν νηφάλια έκτίμηση τής κατάστασης. Τό βασικότερο γνώρισμα τοΰ λενινιστικοΰ στύλ εϊναι ή συλλογικότητα στή λύση τών βασικών ζητημάτων τής πολιτικής καί τής πρακτικής. ' Ο Λένιν, χρησιμοποιώντας τό τεράστιο κύρος του καί τήν άπεριόριστη έμπιστοσύνη τοΰ Κόμματος, δέν έπέτρεπε τήν μονοπρόσωπη λύση τών ζητημάτων άρχών, παραγκωνίζοντας τά συλλογικά όργανα. Κατέκρινε αύστηρά ένα στέλεχος, πού έκφρασε τή σκέψη δτι τάχα όλα τά ζητήματα στήν ΚΕ τά λύνει ό Λένιν μονοπρόσωπα: «Κάνετε λάθος, έπαναλαμβάνοντας (πολλές φορές), δτι ««ΚΕ είμαι έγώ». Αύτό μπορεϊ νά τό γράψει κανείς μόνο δταν βρίσκεται σέ κατάσταση νευρικού έρεθισμοΰ καί ύπερκόπωσης... Γιατί λοιπόν νά νευριάζετε έτσι, ώστε νά .γράφετε τήν άπόλυτα άπαράδεκτη, τήν άπόλυτα άνεπίτρεπτη φράση, ότι τάχα ΚΕ είμαι έγώ» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 52ος, σελ. 100). ’ Η συλλογικότητα είναι άκστανόητη χωρίς τήν προσωπική εύθύνη τοΰ στελέχους γιά τό έργο πού τοΰ άνέθεσαν. Αύτή δέν μειώνει τή σημασία τών καθοδηγητών καί τό κύρος τους. ' О В. I. Λένιν ήταν ένάντια στήν κάθε έξύμνηση καί έκθειασμό τής προσωπικότητάς του καί τών ύπηρεσιών του, δέν άνεχόταν τήν κολακεία καί τή δουλοπρέπεια. Άποτελοΰσε παράδειγμα άπλότητας καί σεμνότητας. ’ Ο Λένιν όταν έμαθε ότι ή ' Επιτροπή γιά τήν ' Ιστορία 404

τοΰ Κομμουνιστικού Κόμματος καί τήν 'Οχτωβριανή Επανάσταση (Ίστπάρτ) άρχισε τήν συλλογή ύλικοΰ γιά τό μελλοντικό Μουσείο Λένιν, άπαγόρευσε κατηγορηματικά νά τό κάνουν αύτό, λέγοντας: «Δέν μπορεϊτε νά καταλάβετε, σέ τ( βαθμό εϊναι δυσάρεστη σέ μένα αύτή ή συνεχής προβολή τής προσωπικότητάς μου». ' О В. I. Λένιν ήταν κατηγορηματικά άντίθετος σέ κάθε Επισημότη­ τα, θόρυβο, πολυλογία. Εκανε άλύπητη πάλη Ενάντια στήν γραφειο­ κρατία. ΚατΕκρινε αύστηρά τήν «κομμουνιστική ύπεροψία», τόν κομπασμό τών στελεχών, συμβούλευε νά καθαιροΰν άπό καθοδηγητικΕς δουλιΕς τΕτιους άνθρώπους. Ό В. I. ΛΕνιν κατέκρινε αύστηρά κάθε Εκδήλωση Ελλειψης άρχών καί ύποκρισίας. ' Η πολιτική άρχών, Ελεγε, είναι ή πιό σωστή πολιτική. Ή ειλικρίνεια κι ή Εντιμότητα, οΙ βασικότερες άρχΕς τοΰ κομμουνιστή, πρΕπει νά Εκδηλώνονται παντοΰ καί πρώτα άπ'δλα στή στάση του πρός τή δουλιά. Ό ταν σ ’ Εναν άνθρωπο «ύπάρχει διάσταση άνάμεσα στά λόγια καί στά Εργα είναι πολύ άσχημο. Αύτό όδηγεί στήν ύποκρισία» (В. I. ΛΕνιν. Ά π α ν τ α , Ελλην. Εκδ., τόμ. 14ος, σελ. 30). Ό В. I. ΛΕνιν Εδινε τό παράδειγμα ύποδειγματικής τήρησης τών νόμων καί άπαπΌΰσε τήν αύστηρή τήρηση τής έπαναστατικής νομοθεσίας άπό τούς άλλους. Δέν ΕπΕτρεπε νά γίνεται όποιαδήποτε Εξαίρεση γΓ αύτόν άπό τούς κανόνες πού καθόριζαν οΙ νόμοι. Ά πό τήν πληθώρα τών ύποθέσεων ό В. I. Λένιν μπορούσε νά ξεχωρίζει τήν κύρια καί νά συγκεντρώσει σ ’ αύτήν τήν προσοχή. Άπαιτοΰσε προσήλωση στή δουλιά, ка/ άποπεράτωση τοϋ έργου πού είχε άρχίσει. θεωρούσε τή λήψη σωστής άπόφασης μόνο σάν τήν άρχή τής δουλιάς. Σάν κύριο Εβλεπε τή σωστή Επιλογή τών άνθρώπων καί τόν Ελεγχο. «Νά έλέγχονται ο! άνθρωποι, νά έλέγχεται καί ή πραγματική έκπλήρωση τής δουλιάς, σ ’ αύτό καί πάλι σ'αύτό, καί μόνο σ'αύτό βρίσκεται τώρα ή ούσία όλης τής δουλιάς, όλης τής πολιτικής» (В. I. Λένιν. Ά π α ν τ α , ρωσ. Εκδ., τόμ. 45ος, σελ. 16). Ό В. I. Λένιν κατά τήν Επιλογή τών στελεχών Εβαζε πάντα στήν πρώτη σειρά τά πολιτικά καί τά πρακτικά τους προσόντα. Έκτιμοΰσε τήν στοχοπροσήλωση, τή δραστήρια πρακτική δράση, τήν πρωτοβουλία, τήν αύτενΕργεια στήν λύση τών ζητημάτων, τή συναίσθηση τής εύθύνης, δΕν μπορούσε καθόλου νά ύποφΕρει τήν τυπική στάση άπΕναντι στή δουλιά, τήν άμέλεια, τήν άδιαφορία πρός τίς άδυναμίες. ΟΙ ύπηρεσιακές σκέψεις καί τά γενικά κρατικά συμφέροντα. Ελεγε, πρΕπει νά μπαίνουν πάνω άπό τά προσωπικά. Στόν Β. /. Λένιν συνδυάζονταν ή άπσιτητικότητα κι ή αύστηρότητα μέ τή λεπτότητα συμπεριφοράς πρός τούς άνθρώπους. ' Ο ΛΕνιν Εδειχνε Εξαιρετική προσοχή στά αΐτήματα τών Εργαζόμενων. Ό В. I. ΛΕνιν σάν πατΕρας φρόντιζε γιά τήν κατάσταση τής ύγείας καί τόν τρόπο ζωής τών συνεργατών του. Ό Α. Μ. Γκόρκι Εγραφε πώς αύτό δΕν ήταν «Ιδιοτελές Ενδιαφέρον, πού δείχνει κάποτε Ενας μυαλομΕνος νοικοκύρης γιά τούς τίμιους κι ΕπιδΕξιους ύπαλλήλους. 405

Ό χ ι, αύτό άκριβώς ήταν μιά Εγκάρδια προσοχή ένός άληθινοΰ συντρόφου, ένα αΓσθημα άγάπης Γσου πρός Γσους» ( « ' Α ν α μ ν ή ­ σ ε ι ς γ ι ά τ ό ν В. I . Λέ ν ι ν » , ρωσ. έκδ., 1962, Πολπ. ' Εκδόσεις, τόμ. 2ος, σελ. 266). Ό Ντεμιάν Μπέντνι, σκιαγράφοντας τή μορφή τοΰ В. I. Λένιν χαρακτήρισε τή μεγαλοφυΓα, τήν καθαρότητα σκέψης, τή λαϊκή του σοφία, μέ τά παρακάτω λόγια: Μιλάει ό Λένιν Δέν κάνει γκριμάτσες, δέ λέει έξυπνάδες. δέν άστράφτίΐ, ούτε βροντάει. Δέ θά τόν νοιώσει μόν'αύτός, πού δέ θέλει νά τόν νοιώσει Λές κι είν’ό Βόλγας ποταμός: πλάτος καί βάθος Καί καθάρια τά νερά μέχρι τά βάθια Μέ τίποτ' άλλο δέν συγκρίνεις τοϋ Λένιν τό λόγο Στήν καθάρια σκέψη βλέπεις τή σκέψη ένός μεγάλου μυαλοΰ Στήν άπλότητα τή βαθιά λαϊκή σοφία Περνάει μ'άκράτητη δύναμη τό πολύνερο ποτάμι ΚΓάπλώνει τά νερά του στόν άπέρσντο κάμπο Παρασέρνοντας στ'άφρισμένα του νερά όλα τά φράγματα. Καί δέν ύπάρχει δύναμη τέτια γιά νά τοΰ φράξει τό δρόμο Ή νά μπορέσει τήν κοίτη του σ ’άλλη κατεύθυνση νά στρέψει.

5. Τό 12ο Συνέδριο τοϋ Κόμματος. Ή πάλη ένάντια στόν τροτσκισμό. Τό ξεπέρασμα των οικονομικών δυσκολι­ ών. Ό θάνατος τοΟ В. I. Λένιν. Ή στρατολογία στό Κόμμα πρός τιμήν той В. I. Λένιν ΟΙ Ιδέες τού λενινιστικοΰ σχεδίου γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ βρήκαν τήν έκφρασή τους στίς άποφάσεις τοΰ 12ου Συνέδριου τοΰ ΚΚΡ (μπ). Τό συνέδριο, πού άντιπροσώπευε περίπου 400 χιλ. μέλη τοΰ Κόμματος, έγινε στίς 17 μέ 25 τοΰ ’ Απρίλη 1923. ' Η έλάττωση τοΰ άριθμοΰ τών μελών τοΰ Κόμματος όφειλόταν στήν έκκαθάριση, πού έγινε στά χρόνια 1921-1922. Αύτό ήταν τό πρώτο συνέδριο μετά τόν ' Οχτώβρη, άπό τό όποϊο, λόγω άρρώστιας, άπουσίαζε ό В. I. Λένιν. Στήν ήμερήσια διάταξη τοΰ συνεδρίου ύπήρχαν οΙ έκθέσεις δράσης τής ΚΕ καί τής ΚΕΕ, τά ζητήματα τής βιομηχανίας, τό έθνικό, τής φορολογικής πολιτικής στό χωριό καί άλλα. Στήν άπόφασή του πάνω στήν έκθεση δράσης τής ΚΕ τό συνέδριο ύπογράμμισε πώς ή ΝΕΠ δημιουργεί τό έδαφος γιά παρεκκλίσεις μέσα στό Κόμμα. 'Ιδιαίτερα έπικίνδυνες καί όλέθριες είναι οΙ παρεκκλίσεις, πού άντιπαραθέτουν τό Σοβιετικό κράτος στήν έργατική τάξη, καί τό Κόμμα στό κράτος. Τό συνέδριο προειδοποίησε κστηγορηματκά ότι ένάντια στούς άνθρώπους έκείνους, πού προσπαθούν νά βγάλουν τό Κόμμα άπό τό λενινιστικό δρόμο, νά κλονίσουν τήν ένότητά του, θά διεξάγεται άποφασιστική πάλη, πού θά φτάνει κι ώς τή διαγραφή τους άπό τό ΚΚΡ (μπ). 406

Τό συνέδριο τόνισε δτι πρωταρχικό καθήκον τοΰ Κόμματος είναι ή συστηματική βελτίωση τοϋ κρατικού μηχανισμού. Μόνο ένας πραγ­ ματικά σοσιαλιστικός κρατικός μηχανισμός εξασφαλίζει τήν άδιάσπαστη συμμαχία τών έργατών καί τών άγροτών. Τό συνέδριο πήρε άπόφαση γιά συγχώνευση τής ' Εργατοαγροτικής έπιθεώρησης μέ τήν ΚΕΕ κι έβαλε στήν ΚΕΕ-Έργατοαγροτική ‘ Επιθεώρηση τήν ύποχρέωση νά τραβήξει έργάτες άπό τά έργοστάσια γιά τή βελτίωση τοΰ κρατικού μηχανισμού. Τό συνέδριο τόνισε δτι είναι άνάγκη νά γίνει καταμερισμός δουλιάς άνάμεσα στά όργανα τοΰ Κόμματος καί τών Σοβιέτ, ειδίκευση τών οίκονομικών καί διοικητικών στελεχών, νά τηρείται αύστηρά ή άρχή τής προσωπικής εύθύνης γιά τή δουλιά πού άνατίθεται στόν καθένα. Τό συνέδριο, σημειώνοντας τίς έπιτυχίες στή λαϊκή οίκονομία καί στό άνέβασμα τής παραγωγικότητας τής έργασίας, κάλεσε τήν έργατική τάξη νά στρέψει τίς προσπάθειές της στήν άνοδο τής βιομηχανίας, κατά πρώτο λόγο τής βαριάς «πού μόνο αύτή μπορεϊ ν'άποτελέσει τό στέριο θεμέλιο μιας πραγματικά σοσιαλιστικής οίκοδόμησης» («‘Α π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ ΚΚΣ Ε » , ρωσ. έκδ., τόμ. 2ος, σελ. 405). Μαζί μέ τή βαριά βιομηχανία καί πάνω στή βάση της πρέπει ν'άναπτύσσεται γοργά κι ή έλαφριά βιομηχανία. Τό συνέδριο σύστησε στίς φάμπρικες καί στά έργοστάσια «ν ’ άποφεύγονται όπωσδήποτε ό άποπνικτικός συγκεντρωτισμός, ό στραγγαλισμός τής πρωτοβουλίας κι οί μηχανικές έπεμ βάσεις στή δουλιά τών έπιχειρή­ σεων» (σ τ ό ϊ δ ι ο, σελ. 421). Τό 12ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος ύπογράμμισε δτι ή κύρια εύθύνη γιά τή δουλιά τών οίκονομικών όργάνων πέφτει στό Κόμμα, δτι τό Κόμμα πρέπει νά τήν καθορίζει καί νά τήν έλέγχει. « Άκόμη πιό κοντά στήν οίκονομία, άκόμη μεγαλύτερη προσοχή, καθοδήγηση, άκόμη περισσότερες δυνάμεις στά οίκονομικά όργανα, αύτό είναι τό σύνθημα той Κόμματος γιά τήν προσεχή περίοδο» ( σ τ ό ί δ ι ο , σελ. 406). ’ Η όχι σωστή όργάνωση τής πούλησης τών βιομηχανικών προϊόν­ των εϊχε κιόλας άρχίσει νά δημιουργεί πολύ μεγάλα γενικά έξοδα καί ένμέρει πληθώρα άπούλητων Εμπορευμάτων. Έπρεπε νά δημιουργηθεϊ ένα σύστημα κατώτερων κρίκων στό μηχανισμό τοΰ έμπορίου, γιά νά έξασφαλιστεϊ ή σύνδεση τής βιομηχανίας μέ τήν άγροτική άγορά. 'Επρεπε έπίσης νά ρυθμιστούν οί τιμές τών έμπορευμάτων, γιατί οί τιμές τών βιομηχανικών είδών ήταν σέ σημαντικό βαθμό μεγαλύτερες άπό τίς τιμές τών άγροτικών προϊόντων. Γιά νά διευκολυνθεί ή κατάσταση τών άγροτών καί ν'αύξηθεϊ ή έμπορευματική κυκλοφορία στή χώρα, έπιβαλλόταν νά ένοπόιηθοΰν δλοι οί κρατικοί άμεσοι φόροι, πού είσπράττονταν άπ’τήν άγροτιά (φάρος σέ εϊδος, χρηματικός <|κ5ρος σέ κάθε νοικοκυριό καί τρουντ407

γκουζναλόγκ*), καθώς καί όλοι οΙ τοπικοί άμεσοι φόροι σέ ένα ένιαϊο άμεσο άγροτικό φόρο. Τά κύρια φορολογικά βάρη έπεφταν στά πιό εύπορα νοικοκυριά, πράγμα πού έδειχνε τήν πολιτική περιορισμού τών κουλάκων όρισμένοι φτωχοί άγρότες άπαλλάσσονταν άπό τό φόρο. Στό συνέδριο τά όπορτουνιστικά στοιχεία, προσπάθησαν ν'άπομακρύνουν τό Κόμμα άπό τό λενινιστικό δρόμο. Ό Τρότσκι τάχθηκε ύπέρ τής αύστηρής συγκεντρωποίησης τής βιομηχανίας, καί ζήτησε τό κλείσιμο πολλών έπιχειρήσεων. Τίς παραμονές άκόμη τοΰ συνεδρίου ό Τρότσκι πρότεινε νά κλείσουν τά πιό μεγάλα έργοστάσια, όπως τοΰ Πουλίτοφ, τοΰ Μπριάνσκ καί άλλα, Επειδή δούλευαν μέ παθητικό. Τό κλείσιμο αύτών τών Εργοστασίων θά προξενούσε τεράστια ζημιά στή βαριά βιομηχανία, θά ξεσήκωνε τούς έργάτες ένάντια στό Κόμμα. ' Η ΚΕ τοΰ Κόμματος άπόριψε κατηγορηματικά τήν πρόταση τοΰ Τρότσκι, τονίζοντας ότι ή άποδοχή τής πρότασής του θά σήμαινε πολιτική ήττα τής Σοβιετικής δημοκρατίας. Τό 12ο Συνέδριο τοϋ Κόμματος Επικύ­ ρωσε τή γραμμή τής ΚΕ. ' Ο Τρότσκι στίς θέσεις πού Ετοίμασε γιά τό 12ο ΣυνΕδριο Εριξε τό σύνθημα: Εγκαθίδρυση τής «δικτατορίας τής βιομηχανίας». Τό σύνθη­ μα αύτό στό στόμα τοϋ Τρότσκι δΕν σήμαινε τήν ύπογράμμιση τοΰ ήγετικοϋ ρόλου τής βιομηχανίας στή λαϊκή οίκονομία ή τήν προτε­ ραιότητα άνάπτυξης τής παραγωγής μΕσων παραγωγής σΕ σχέση μέ τήν παραγωγή είδών κατανάλωσης. Στήν άντίληψη τοΰ Τρότσκι τό σύνθημα αύτό σήμαινε άνάπτυξη τής βιομηχανίας μέ τήν Εκμετάλ­ λευση τής άγροτιας. Τό συνΕδριο άπόριψε τίς Επιζήμιες άπαιτήσεις τοϋ Τρότσκι. Ή γραμμή αύτή θά όδηγοϋσε στή διάσπαση τής συμμαχίας τών Εργατών καί τών άγροτών, στήν κατάρευση τοϋ σοβιετικού καθεστώτος. Τό συνέδριο ύπογράμμισε ότι στό σημερινό στάδιο ή άγροτική οίκονομία Εχει πρωταρχική σημασία γιά όλη τήν οίκονομία τής χώρας. Θεμελιακή σημασία είχε ή άπόφαση τοΰ συνεδρίου γιά τό μονοπώλιο τοϋ Εξωτερικού Εμπορίου. Τό ζήτημα αύτό στή διάρκεια Ενός χρόνου μελετιόταν κι Εξετάζονταν ΕπανειλημμΕνα στήν ΚΕ τοΰ Κόμματος. ' Ο Σοκόλνικοφ καί ό Μπουχάριν ΕπΕμειναν νά γίνει μερική κατάργηση τοΰ μονοπωλίου τοΰ Εξωτερικού Εμπορίου. ' Η πλειοψη­ φία τών μελών τής ΚΕ τοΰ Κόμματος Εκλινε ύπΕρ τής Εξασθένισής του. Ό Λένιν τάχθηκε άποφασιστικά ένάντια στόν Σοκόλνικοφ καί στόν Μπουχάριν, Ενάντια στίς ταλαντεύσεις τών άλλων μελών τής ΚΕ. Τό συνέδριο Εκρινε σωστή τή λενινιστική γραμμή γιά τό ζήτημα τοΰ μονοπωλίου τοΰ Εξωτερικού Εμπορίου, Επιβεβαίωσε ότι ή γραμμή αύτή εϊναι άπαρασάλευτη, κατάκρινε άποφασιστικά τίς όπορτουνιστικές άπόψεις τοΰ Σοκόλνικοφ καί τοΰ Μπουχάριν. ' Ο Κράσιν καί άλλοι * ' Υποχρεωτική δουλιά νιά τούς Ιδιοκτήτη κάρων, άμαξιών κτλ. *Ηταν ύποχρεωμένοι νά δουλεύουν μέ τό άμάξι τους 6 μέρες τό χρόνο σέ δημόσιες έρνασίες. ΟΙ κάτοικοι τών πόλεων πλήρωναν σέ χρήμα τήν άνάλονη δουλιά. Σημ. μα.

408

πρότειναν νά γίνουν μεγάλες οίκονομικές ύποχωρήσεις στούς ξένους καπιταλιστές, άρκεϊ νά παρθοϋν άπ'αυτούς δάνεια. Τό συνέδριο άπόριψε τίς λαθεμένες αύτές προτάσεις. Τό συνέδριο, άφοΰ όκουσε τήν είσήγηση τοΰ I. Β. Στάλιν πάνω στό έθνικό ζήτημα, τάχθηκε ύπέρ τής γρήγορης έξάλειψης τής πραγματικής άνισότητας τών έθνών. Τό ρωσικό προλεταριάτο όφειλε ν ’ αύξήσει τή βοήθειά του πρός τούς καθυστερημένους λαούς τής ΕΣΣΔ γιά τήν οικονομική καί πολιτιστική τους άνάπτυξη. Μέσα στίς συνθήκες τής ΝΕΠ ξαναζωντάνεψε ό άστικός έθνικισμός. Τό 12ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΡ (μπ), όπως καί τό 10ο Συνέδριο κάλεσε καί πάλι τό Κόμμα νά παλαίψει άποφασιστικά ενάντια στό μεγαλορωσικό σωβινισμό, πού ήταν ό κύριος κίνδυνος, καί στόν τοπικό έθνικισμό, ό όποιος έκδηλώθηκε έξαιρετικά έντονα στή Γεωργία. Έπρεπε νά καταδικαστεί ή πρακτική τού μεγαλορωσικοΰ σωβινισμού στίς κρατικές ύπηρεσίες, πού έκφραζόταν μέ τήν άλαζωνική καί περιφρονητική, καθώς καί τήν άδιάφορη γραφειοκρατική άντιμετώπιση τών άναγκών καί τών άπαιτήσεων τών έθνικών δημοκρατι­ ών. Τό συνέδριο κατάκρινε άποφασιστικά τούς γεωργιανούς φορείς τών παρεκκλίσεων (Μντιβάνι, Όκουντζάβα καί τούς_ άλλους), πού συμπεριφέροντσν στή Γεωργία σάν μεγαλοκρατικοί σωβινιστές, άντιτάσσονταν στή δημιουργία όμοσπονδίας τής Ύπερκαυκασίας. Μετά τό 12ο Συνέδριο той Κόμματος βελτιώθηκε ή καθοδήγηση τής λαϊκής οικονομίας. 'Ανορθωνόταν ή άγροτική οίκονομία κι ή βιομηχανία. Διευρύνονταν οί καλλιεργούμενες έκτάσεις, μεγάλωνε ή έτήσια προσαύξηση τής βιομηχανικής παραγωγής. Ύπήρχαν όμως καί μεγάλες έλλείψεις. Ή παραγωγικότητα τής έργασίας καί τό μεροκάματο τών έργατών ήταν σέ χαμηλότερο έπίπεδο άπό τό προπολεμικό. ΟΙ κρατικές κι οί συνεταιριστικές έμπορικές όργανώσεις δέν δούλευαν καλά. Οί όδηγίες τοΰ 12ου Συνεδρίου του Κόμματος γιά τήν έξάλειψη τής διαφοράς τών τιμών άνάμεσα στά βιομηχανικά καί στά άγροτικό προϊόντα δέν έκτελέστηκαν. ' Η διαφορά τιμών, (ή «ψαλίδα»), τό φθινόπωρο τοΰ 1923 πήρε τεράστιες διαστάσεις. Γ ιά τό λόγο αύτό μεγάλωσαν οί διακυμάνσεις τής τιμής τοΰ ρουβλιού, έπεσε ή άξία του. "Ολα αύτά εϊχαν άρνητικό άντίκτυπο στήν οίκονομική κατάσταση τών έργατών καί τών άγροτών καί στήν άγοραστική τους ικανότητα. Στίς άποθήκες παρουσιάστηκαν άποθέματα βιομηχανικών έμπορευμάτων, παρ'όλο πού οί άγρότες εϊχαν άνάγκη άπ'αύτά, όμως δέν μπορούσαν νά τά άγοράσουν έξαιτίας τών ύψηλών τιμών. Ή πολιτική αύτή τών τιμών δημιουργούσε δυσαρέσκεια στό χωριό. Δυσαρεστημένοι ήταν κι οί έργάτες, γιατί λόγω τής συσσώρευσης άπούλητων εμπορευμάτων καθυστερούσε ή πληρωμή τών μεροκάμα­ των. Σέ όρισμένες έπιχειρήσεις τά πράγματα έφτασαν ώς τήν άπεργία. Ή ΚΕ τοΰ Κόμματος καί ή Σοβιετική κυβέρνηση χωρίς άργοπορία μείωσαν τίς τιμές τών βιομηχανικών προϊόντων, ένώ άνέβασαν τίς 409

τιμές τών άγροτικών προϊόντων. Μεγάλωσε ή εισαγωγή στήν έμπορευματική κυκλοφορία τοΰ τσερβόνετς*, πού έκδόθηκε τόν ' Οχτώβρη τοϋ 1922 κι άποτέλεσε ένα γερό καί σταθερό νόμισμα. Ρυθμίστηκε ή τακτική πληρωμή τών μεροκάματων τών έργατών, πάρθηκαν μέτρα γιά τή ρύθμιση τοΰ έμπορίου, γιά τήν έκτόπιση τοΰ ιδιώτη άπό τό εμπόριο, γιά τήν άποφασιστική καταπολέμηση τής κερδοσκοπίας. 'Οργανώθηκε ή χορήγηση πιστώσεων μέ χαμηλό επιτόκιο στούς άγρότες γιά τήν άνάπτυξη τοΰ νοικοκυριού τους, πράγμα πού βοήθησε νά βελτιωθεί ή κατάσταση τών φτωχών άγροτών. Στό διάστημα πού παρουσιάστηκαν δυσκολίες στό οικονομικό μέτωπο, ξαναζωντάνεψαν τά άντιλενινιστικά στοιχεία μέσα στό Κόμμα. ' Επειδή ό άρχηγός τοΰ Κόμματος, ό В. I. Λέν·ν λόγω τής βαριάς άρρώστιας του τέθηκε έκτός μάχης, ό Τρότσκι έπωφελήθηκε άπό τό γεγονός αύτό καί ξανάρχισε τήν πάλη του ένάντια στό Κόμμα. Υπολόγιζε ότι οί δυσκολίες πού δημιουργήθηκαν στή χώρα εύνοοϋν τήν πραγματοποίηση τών σχεδίων του: νά πάρει τήν καθοδήγηση τοϋ Κόμματος στά χέρια του καί νά έφαρμόσει τή γραμμή, πού σέ τελευταία άνάλυση θά όδηγοΰσε στήν παλινόρθωση τοΰ καπιταλι­ σμού. Στίς άρχές τοΰ Όχτώβρη 1923 ό Τρότσκι έστειλε στήν ΚΕ γράμμα, δπου συκοφαντούσε τή δουλιά της. ' Αντί νά προσπαθεί νά έξαλείψει τίς άδυναμίες μέσα στό Κόμμα μέ τή συζήτηση τών ζητημάτων στίς συνεδριάσεις τοΰ Πολιτικού Γραφείου καί στίς όλομέλειες τής ΚΕ, δπως συνήθως γινόταν καί γίνεται, ό Τρότσκι κινητοποίησε δλους τούς όπαδούς του στήν πάλη ένάντια στήν ΚΕ τοΰ Κόμματος. Άμέσως ύστερα άπό τό γράμμα τοΰ Τρότσκι έφτασε στήν ΚΕ ή δήλωση τών 46, πού εϊχε ύπογραφεϊ άπό τούς τροτσκιστές, άπό τούς όπαδούς τοϋ «δημοκρατικού συγκεντρωτισμού», άπό τά ύπολείμματα τών όμάδων τών «άριστερών κομμουνιστών» καί τής «έργατικής άντιπολίτευσης». Άνάμεσά τους ήταν καί μερικά μέλη τής ΚΕ. Οί άντιπολιτευόμενοι δήλωναν συκοφαντικά δτι τάχα ό κομματι­ κός μηχανισμός ύποκατέστησε τό Κόμμα, προσπαθώντας νά στρέ­ ψουν τούς κομμουνιστές ένάντιά τους. Οί τροτσκιστές καί οί άλλοι όπορτουνιστές άπαιτοΰσαν ξανά έλευθερία γιά τίς φράξιες καί τίς όμάδες. "Ηθελαν νά πετύχουν τήν κατάργηση τής άπόφασης τοΰ 10ου Συνεδρίου του .Κόμματος, πού άπαγόρευε τίς φράξιες, κι έκφραζαν τίς προσδοκίες τών μενσεβίκων, τών έσέρων, τής νέας άστικής τάξης, νά διασπάσουν τό Κόμμα. Οί τροτσκιστές κυκλοφόρησαν στίς τοπικές κομματικές όργανώσεις τό γράμμα τοΰ Τρότσκι καί τή δήλωση τών 46. Τό ζήτημα τής έσωκομματικής κατάστασης συζητήθηκε τόν Όχτώβρη στήν πλατιά όλομέλεια τής ΚΕ καί τής ΚΕΕ, μέ τή συμμετοχή άντιπροσώπων άπό τίς δέκα μεγαλύτερες κομματικές * Χαρτονόμισμα τών 10 ρουβλιών.

410

όργανώσεις — της Πετρούπολης, τής Μόσχας, τοΰ Χάρκοβου καί άλλων. Ή όλομέλεια καταδίκασε τήν Ενέργεια τοΰ Τρότσκι καί τών 46, σάν πολιτικά λαθεμένη, σάν ένέργεια πού πήρε τό «χαρακτήρα φραξιονιστικής έκδήλωσης πού άπειλεϊ νά καταφέρει χτύπημα στήν ένότητα τδ Κόμματος καί δημιουργεί κρίση στό Κόμμα» ( « Α π ο φ ά ­ σ ε ι ς τ ο ϋ Κ Κ Σ Ε » , ρωσ. έκδ., τόμ. 2ος, σελ. 496). Ή άπόφαση τής όλομέλειας ύποχρέωνε μερικούς πού είχαν προσχωρήσει στήν άντιπολίτευση νά σκεφτοΰν, δπως λόγου χάρη, οί В. Α. Άντόνοφ-’ Οβσέγενκο, Α. Σ. Μποΰμπνοφ καί άλλοι, οί όποιοι μετά πάλαιψαν ένάντια στόν τροτσκισμό. Αύτό όμως δέν εϊχε καμιά έπίδραση στόν Τρότσκι. Ό Τρότσκι έβγαλε τή μπροσούρα «Νόβι Κούρς»*, δπου κατηγορούσε τήν καθοδήγηση τοΰ Κόμματος γιά έκφυλισμό, σύγκρινε τά παλιά στελέχη τοΰ Κόμματος μέ τούς όπορτουνιστές ήγέτες τής II Διεθνούς, άντιπαράθετε στά παλιά, στά δοκιμασμένα κομματικά στελέχη τήν άπειρη άπό κομματική πλευρά νεολαία, Ιδιαίτερα τή φοιτητική νεολαία, άποκαλώντας την κολακευτι­ κά «βαρόμετρο τοΰ Κόμματος». Ό Τρότσκι καί οΙ τροτσκιστές άρχισαν νά κατηγορούν τήν ΚΕ σέ συνελεύσεις τών πυρήνων τών έργοστασίων καί τών άνώτερων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων. "Ετσι, οΙ τροτσκιστές άνάγκασαν ξανά τό Κόμμα ν ’ άνοίξει συζήτηση. Μέσα στίς κομματικές όργανώσεις όλης τής χώρας άρχισε μιά μανιασμένη συζήτηση. 01 κομματικές όργανώσεις Μόσχας, Πετρού­ πολης, ΟύκρανΙας, Ούραλίων, Μπακοΰ καί άλλων μεγάλων βιομηχα­ νικών κέντρων τής χώρας άπόκρουσαν καί τσάκισαν αύτή τήν τροτσκιστική έξόρμηση. 01 τροτσκιστές έπαθαν πανωλεθρία. Τό Κόμμα συσπειρώθηκε γύρω άπό τή λενινιστική ΚΕ. Ή 13η Συνδιάσκεψη τοΰ ΚΚΡ (μπ), πού συνήλθε τό Γενάρη τοΰ 1924, έβγαλε τά συμπεράσματα τής συζήτησης. Ή συνδιάσκεψη καταδίκασε αύστηρά τήν πάλη τών τροτσκιστών ένάντια στό Κόμμα καί δήλωσε δτι «στό πρόσωπο τής σημερινής άντιπολίτευσης έχουμε μπροστά μας δχι μόνο μιά άπόπειρα άναθεώρησης τοϋ μπολσεβικισμού, άλλά καί μιά καθαρά Εκδηλωμένη μικροαστική παρέκκλιση» ( « ' Α π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ Κ Κ Σ Ε » , ρωσ. έκδ., τόμ. 2ος, σελ. 511). Ή καινούργια αύτή έξόρμηση τών τροτσκιστών άντανακλοϋσε τήν όξυνση τής ταξικής πάλης στή χώρα στίς συνθήκες τής ΝΕΠ. Στίς πόλεις δυνάμωσαν τήν πάλη ένάντια στήν προλεταριακή δικτατορία οί νέπμαν καί στά χωριά οΐ κουλάκοι. Οί τροτσκιστές ήταν τό φερέφωνό τους. Γιά νά βοηθήσουν τά μέλη τοΰ Κόμματος νά καταλάβουν καλύτερα τήν ούσία καί τόν κίνδυνο τοΰ τροτσκισμού, άναπτύχθηκε ή μελέτη τής ιστορίας τοΰ ΚΚΡ (μπ), τής πάλης του ένάντια στίς κάθε λογής φράξιες, όμάδες, παρεκκλίσεις, ένάντια στόν όπορτουνισμό μέσα στίς γραμμές του, ένάντια στούς πράκτορες τής άστικής τάξης • «Νέα κατεύθυνση». Σημ. μετ.

411

μέσα στό έργατικό κίνημα. Τά νεαρά μέλη τοΰ Κόμματος έμαθαν τήν επαίσχυντη πολύχρονη πάλη τοΰ Τρότσκι στό πλευρό τών μενσεβί­ κων, ένάντια στόν В. I. Λένιν, ένάντια στό Κόμμα τών μπολσεβίκων. Βασικό ιδεολογικό όπλο τών κομμουνιστών άποτέλεσε ή έκδοση, σύμφωνα μέ άπόφαση τοΰ Κόμματος καί τής Σοβιετικής έξουσίας, τών Απάντων τοϋ В. I. Λένιν. Μελετώντας τα ή νέα γενιά τών κομμουνιστών έβλεπε τή γιγάντια πάλη πού έκαναν ό Λένιν, οί μπολσεβίκοι γιά τά συμφέροντα τής έργατικής τάξης, τών λαϊκών μαζών γιά τή νίκη τής έπανάστασης στή Ρωσία, έβλεπε πώς πάλαιβε άποφασιστικά ό Λένιν ένάντια στόν Τρότσκι, καθώς έπίσης ενάντια στούς όπορτουνιστές τής II Διεθνοΰς, γιά νά κατευθύνει τό διεθνές έπαναστατικό κίνημα στό μαρξιστικό δρόμο. Τά έργα τοΰ Λένιν εϊναι πραγματικά μιά άστείρευτη πηγή γνώσεων στά ζητήματα τής θεωρίας καί τής πρακτικής στήν πάλη γιά τό σοσιαλισμό. Σ'αύτά ό μεγάλος θεωρητικός άνάπτυξε τόν μαρξισμό, έφαρμόζοντάς τον στό νέο στάδιο τής ιστορικής έξέλιξης. Στό ξεσκέπασμα τοϋ τροτσκισμού συντέλεσε τό βιβλίο τοΰ I. Β. Στάλιν «Οί βάσεις τοΰ λενινισμού», πού βγήκε τό 1924 καί στό όποϊο άναπτύσσονται τά βασικά προβλήματα τοΰ λενινισμοΰ, τής θεωρίας καί τής τακτικής τής προλεταριακής έπανάστασης καί τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, άποκαλύπτεται τό καινούργιο πού πρόσφερε ό Β. I. Λένιν στό μαρξισμό. 'Αμέσως μετά τήν 13η Συνδιάσκεψη έπληξε τό Κόμμα, τό σοβιετικό λαό, τό παγκόσμιο προλεταριάτο, όλη τήν προοδευτική άνθρωπότητα μιά μέγιστη συμφορά: στίς 21 τοϋ Γενάρη 1924 πέθανε ό Βλαντίμιρ ’ Ιλίτς Λένιν. ’ Η εΓδηση γιά τό θάνατο τοϋ Λένιν προκάλεσε άνέκφραστο πόνο στούς σοβιετικούς άνθρώπους, στούς έργάτες καί στούς καταπιεζόμενους λαούς όλου τοϋ κόσμου. Ή έκτακτη Ολομέλεια τής ΚΕ τοϋ Κόμματος άπεύθυνε έκκληση «Πρός τό Κόμμα. Πρός όλους τούς έργαζόμενους». Στήν έκκληση αύτή άναφερόταν: «Ό ,τι πραγματικά μεγάλο κι ήρωικό έχει τό προλεταριάτο, άτρόμητο μυαλό, θέληση σιδερένια, άλύγιστη, έπίμονη θέληση πού δαμάζει τά πάντα, ιερό μίσος, μίσος θανάσιμο ένάντια στήν σκλαβιά καί τήν καταπίεση, έπαναστατικό πάθος, πού μετακινεί βουνά, άπεριόριστη πίστη στίς δημιουργικές δυνάμεις τών μαζών, τεράστια όργανωτική μεγαλοφυία, όλα αύτά βρήκαν τήν μεγαλειώδη ένσάρκωσή τους στόν Λένιν, πού τό όνομά του έγινε τό σύμβολο τοΰ νέου κόσμου άπό τή Δύση ώς τήν 'Ανατολή, άπό τό Νότο ώς τό Βορά» («'Α π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ Κ ΚΣ Ε » , ρωσ. έκδ., τόμ. 2ος, σελ. 534). 'Ολόκληρη σχεδόν έβδομάδα ό λαός άποχαιρετοΰσε τόν В. I. Λένιν. Οί άνθρωποι παρά τήν δυνατή παγωνιά πήγαιναν νύχτα-μέρα στήν Αίθουσα μέ τίς κολώνες τοϋ Μεγάρου τών συνδικάτων, γιά ν'άποχαιρετήσουν τόν άρχηγό, πού εϊχε κλείσει γιά πάντα τά μάτια. Τήν ήμέρα τής κηδείας τοΰ В. I. Λένιν όλος ό σοβιετικός λαός 412

σταμάτησε τή δουλιά γιά πέντε λεπτά καί ξεπροβόδισε μέ μεγάλη θλίψη τόν πατέρα, δάσκαλο καί φίλο του. ' Ενώ άντηχοΰσαν πένθιμα σ'δλη τή χώρα οΐ σειρήνες τών έργοστασίων καί τών άτμομηχανών ή σορός τού В. I. Λένιν τοποθετήθηκε στό Μαυσωλείο τής Κόκκινης Πλατείας. 'Αποχαιρετώντας τόν Λένιν, τό Κόμμα, ό σοβιετικός λαός όρκίστηκαν νά έκπληρώσουν ώς τό τέλος τίς ύποθήκες του. Μαζί μέ τό σοβιετικό λαό δοκίμασε μεγάλη θλίψη τό διεθνές προλεταριάτο, οΙ έργαζόμενοι όλου τοΰ κόσμου. Τήν ήμέρα τής κηδείας τοΰ В. I. Λένιν οΙ έργάτες πολλών καπιταλιστικών χωρών σταμάτησαν πέντε λεπτά τή δουλιά, άποχαιρετώντας νοερά τόν άρχηγό τών έργατών όλου τοΰ κόσμου. Στό θάνατο τοΰ άρχηγοΰ ή έργατική τάξη άπάντησε μέ τήν άκόμη μεγαλύτερη συσπείρωσή της γύρω άπό τό Κόμμα. Τίς μέρες τοΰ πένθους έφτασαν αΐτήσεις άπό χιλιάδες έργάτες, πού ζητούσαν νά μποΰν στό ΚΚΡ (μπ). ’ Η ΚΕ, παίρνοντας ύπόψη τό πλάτος αύτοΰ τοΰ κινήματος κήρυξε λενινιστική στρατολογία έργατών στό Κόμμα άπό τά έργοστάσια. ’ Η Κεντρική ' Επιτροπή δημοσίευσε έκκληση πρός τούς έργάτες καί τίς έργάτριες πού έλεγε, ότι ό θάνατος τοΰ άρχηγοΰ άνατάραξε τήν έργατική τάξη κι έκατοντάδες χιλιάδες έργάτες άπλω­ σαν τά χέρια τους γιά νά βοηθήσουν τό Κόμμα. Στήν περίοδο τής λενινιστικής στρατολογίας μπήκαν στό Κόμμα οί καλύτεροι, οΙ πρωτοπόροι έργάτες, πού είχαν άτσαλωθεϊ στίς έπανα­ στατικές μάχες. Στίς κομματικές συνελεύσεις κατά τήν συζήτηση τών αΐτήσεων είσδοχής στό ΚΚΡ (μπ) πήραν ένεργό μέρος καί οΙ έξωκομματικοί έργάτες, πού βοήθησαν νά διαλεχτοΰν γιά νά μπουν στίς γραμμές τοϋ Κόμματος οί πρωτοπόροι τής παραγωγής, οΙ πιό άφοσιωμένοι στήν προλεταριακή έπανάσταση άνθρωποι. Μέ τή λενινιστική στρατολογία μπήκαν στό ΚΚΡ (μπ) πάνω άπό 240 χιλ. έργάτες. ' Η στρατολογία αύτή ήταν μιά λαμπρή έκδήλωση τής άδιάσπαστης ένότητας τής έργατικής τάξης καί τοϋ Κόμματός της. 6. Τό 13ο Συνέδριο τοϋ Κόμματος. Δυνάμωμα τής δουλιάς τοΰ Κόμματος στό χωριό. Ξεσκέττασμα τής καινούργιας έξόρμησης τοϋ Τρότσκι Τό 13ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΡ (μπ) (23 μέ 31 τοΰ Μάη 1924) έδειξε τή μονολιθικότητα τοΰ Κόμματος μετά τό θάνατο τοΰ Λένιν. Στό συνέδριο αύτό άντιπροσωπεύτηκαν περίπου 736 χιλ. τακτικά καί πάνω άπό 127 χιλιάδες δόκιμα μέλη τοΰ Κόμματος. Στό διάστημα πού μεσολάβησε άπό τό 12ο Συνέδριο τό Κόμμα αύξήθηκε σχεδόν στό διπλάσιο, πυκνώνοντας τίς γραμμές του κυρίως μέ έργάτες. Αύτό καί μόνο έδειχνε ήδη τό μεγάλωμα καί τή στερέωση τών δεσμών τοϋ Κόμματος μέ τήν έργατική τάξη, τή συσπείρωση τών μαζών γύρω άπό τό Κόμμα, τήν αύξηση τοϋ κύρους του. 413

Στήν ήμερήσια διάταξη τόϋ συνεδρίου ύπήρχαν τά παρακάτω ζητήματα: έκθέσεις δράσης τής ΚΕ καί τής ΚΕΕ τό έμπόριο, οί συνεταιρισμοί, ή δουλιά στό χωριό καί άλλα. Τό συνέδριο διαπίστωσε μέ Ικανοποίηση δτι, παρ'δλο πού τό Κόμμα είχε στερηθεί τήν άμεση καθοδήγηση τοϋ В. I. Λένιν, ή ΚΕ του, άντιμετωπίζοντας μιά δύσκολη καί περίπλοκη κατάσταση, σημείωσε σοβαρές έπιτυχίες σ'δλους τούς τομείς τής δουλιάς. Τό συνέδριο έκφρασε στήν Κεντρική ' Επιτροπή τήν πλήρη έπιδοκιμασία του γιά τή σταθερότητά της καί τήν λενινιστική άδιαλλαξία της στήν πάλη ένάντια τόν τροτσκισμό, γιά τήν άκλόνητη ύπεράσπιση τοΰ λενινι­ σμού. Τό συνέδριο έξουσιοδότησε τήν ΚΕ νά περιφρουρεϊ καί στό μέλλον μέ τήν ίδια άποφασιστικότητα καί σταθερότητα τήν ένότητα καί τή συνεπή γραμμή τοΰ Κόμματος άπό όποιεσδήποτε παρεκκλίσεις καί έπικύρωσε τήν άπόφαση τής 13ης Συνδιάσκεψης τού ΚΚΡ (μπ), στήν όποία ό τροτσκισμός χαρακτηριζόταν σάν μικροαστική παρέκ­ κλιση. ’ Εξαιρετικά σοβαρή σημασία έδοσε τό συνέδριο στή μαρξιστικήλενινιστική διαπαιδαγώγηση τών μελών τοΰ Κόμματος, Ιδιαίτερα αύτών πού είχαν μπεϊ στό Κόμμα μέ τήν λενινιστική στρατολογία, για­ τί θεωρούσε τή στρατολογία αύτή πηγή κομματικών στελεχών γιά τήν κρατική, τήν κοινωνική, τήν οίκονομική καί τήν πολιτιστική δουλιά. Τό συνέδριο έβαλε καθήκον νά συνδεθεί δλη ή κομματική μορφωτική δουλιά «μέ τά βασικά στάδια τής Ιστορίας τού Κόμματός μας σέ συνδυασμό μέ τήν έξαιρετική σημασία πού είχαν σ’ αύτήν τήν Ιστορία οί καθοδηγητικές Ιδέες τοΰ σ. Λένιν» ( « ' Α π ο φάσ ε ι ς τ οΰ ΚΚΣΕ» , ρωσ. έκδ., τόμ. 3ος, σελ. 50). Τό συνέδριο διαπίστωσε μιά γενική οίκονομική άνοδο μέσα στή χώρα. Έδοσε έντολή ν' άναπτυχθεϊ ό άγώνας γιά τό μέταλλο, γιά τήν άνάπτυξη τής βαριάς βιομηχανίας, γιά τήν όργάνωση τής παραγωγής μέσων παραγωγής. Τό συνέδριο, παίρνοντας ύπόψη τίς Επιτεύξεις στήν άγροτική οικονομία, ύπογράμμισε τήν άνάγκη νά δυναμώσει ή δουλιά τού Κόμματος γιά τή συνεταιριστική όργάνωση του άγροτικοΰ πληθυ­ σμού. Επειδή στό χωριό ή φτωχολογιά ύποδουλωνόταν οίκονομικά στούς κουλάκους, τό συνέδριο ύποχρέωσε τίς κομματικές όργανώσεις τοΰ χωριού νά φροντίζουν γιά τήν έφαρμογή τών νόμων περί φορολογικών διευκολύνσεων στούς φτωχούς άγρότες, γιά τήν προάσπιση τών συμφερόντων τους, νά έφαρμόζουν αύστηρά τή φορολογική πολιτική άπέναντί στόν κουλάκο, ώστε νά περιοριστεί ή άνάπτυξή του. Τό συνέδριο παρατήρησε δτι ή πολιτική τής έλάττωσης τών τιμών στά βιομηχανικά έμπορεύματα δικαιώθηκε άπόλυτα. Τό συνέδριο ένέκρινε τή δημιουργία Λαϊκοΰ ' Επιτροπάτου ' Εσωτερικού έμπορίου. Βασική άποστολή τού ' Επιτροπάτου ήταν ή κυριαρχία στήν έσωτε­ ρική άγορά, καί κατά πρώτο λόγο ή κατάκτηση άπό τό κράτος τοΰ 414

χοντρικού έμπορίου, ό έλεγχος της δράσης τοΰ Ιδιωτικού κεφαλαίου, καί ό έκτοπισμός του άπό τό Εμπόριο. Στήν άπόφαση «Τά άμεσα καθήκοντα τής κομματικής οικοδόμη­ σης» υπογραμμιζόταν ή άνάγκη νά τραβηχτούν στό Κόμμα τά βασικά παραγωγικά στελέχη τοϋ προλεταριάτου. Οί κομματικές όργανώσεις ύποχρεώνονταν νά κάνουν διαπαιδαγωγητική δουλιά μέ τά νέα μέλη τοϋ Κόμματος, νά τά τραβούν μέ κάθε τρόπο στήν κομματική, στήν κρατική καί στήν κοινωνική ζωή. Έπρεπε νά καλυτερέψει ή δουλιά τών έργοστασιακών πυρήνων καί νά μεγαλώσει ό ρόλος τους στήν παραγωγική ζωή, νά δυναμώσει ή καθοδήγησή τους. Τό συνέδριο συζήτησε τό ζήτημα τής δουλιάς μέσα στή νεολαία καί διατύπωσε τή γνώμη ότι πρέπει νά δυναμώσει ή καθοδήγηση τοϋ Κόμματος στήν Κομσομόλ. Ή λενινιστική Κομσομόλ ήταν πιστός βοηθός τοΰ Κόμματος. Κάτω άπό τήν καθοδήγησή του ή Κομσομόλ πάλαιβε μέ αύτοθυσία γιά τήν άνόρθωση τής λαϊκής οίκονομίας. Τό συνέδριο κάλεσε τήν Κομσομόλ νά πάρει δραστήριο μέρος στή σοσιαλιστική οίκοδόμηση, σ'όλες τίς κοινωνικοπολιτικές καί εκπολιτι­ στικές πρωτοβουλίες τοΰ Κόμματος καί τής Σοβιετικής έξουσίας στήν πόλη καί στό χωριό, στήν κομμουνιστική διαπαιδαγώγηση τής νεολαίας, στήν κατάρτιση ειδικευμένων στελεχών άπό έργάτες καί διανοούμενους, στήν άπόκτηση γνώσεων. Στό 13ο Συνέδριο δέν παρουσιάστηκαν άνοιχτές έκδηλώσεις τών άντιπολιτευτικών όμάδων. Αύτό άποτελοΰσε λαμπρή άπόδειξη τής ήττας τών τροτσκιστών, τής ιδεολογικής συσπείρωσης τοΰ Κόμματος. ' Ο Τρότσκι κι οΙ όπαδοί του άναγκάστηκαν νά τό πάρουν αύτό ύπόψη τους. Όμως καιροφυλακτοΰσαν γιά νά ξαναρχίσουν μετά τή φραξιο­ νιστική τους πάλη. Στό συνέδριο άνακοινώθηκε σέ κάθε άντιπροσωπεία χωριστά τό «Γράμμα πρός τό συνέδριο» τοΰ В. I. Λένιν, τό γνωστό μέ τό όνομα ύποθήκες. Στό γράμμα αύτό ύπογραμμίζεται ή άνάγκη νά διαφυλαχτεϊ ή ένότητα τοΰ Κόμματος, νά δήμιουργηθεϊ σταθερή ΚΕ, ικανή ν'άποτρέψει τή διάσπαση той Κόμματος. Γιά τό σκοπό αύτό ό .В I. Λένιν πρότεινε ν'αύξηθεϊ πρίν άπ'όλα ό άριθμός τών μελών τής ΚΕ γιά ν'άνεβεί τό κύρος της, γιά νά καλυτερέψει ή δουλιά τού μηχανισμού καί «γιά νά μήν μπορούν οί συγκρούσεις μικρού μέρους τής ΚΕ νά πάρουν έξαιρετικά ύπερβολική σημασία γιά όλες τίς τύχες τοϋ Κόμματος» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 45ος, σελ. 343). Στό γράμμα του ό В. I. Λένιν έδοσε τό χαρακτηρισμό όρισμένων μελών τής ΚΕ. Γ ιά τόν Ζηνόβιεφ καί τόν Κάμενεφ έγραφε ότι τό «έπεισόδιο τοΰ ' Οχτώβρη», δέν εϊναι, φυσικά, κάτι τό τυχαίο. ' Ο Λένιν τόνισε τήν «έλλειψη μπολσεβικισμοΰ» τοϋ Τρότσκι, προειδοποιώντας ταυτό­ χρονα τό Κόμμα νά φυλάγεται άπό τίς έξαιρετικά έπικίνδυνες ύποτροπές τού μενσεβικισμοϋ του. Σέ συνέχεια ό Λένιν έγραφε γιά τόν Τρότσκι πώς εϊναι άνθρωπος «πού κατέχεται άπό ύπερβολική αύτοπεποίθηση καί παρασύρεται πολύ άπό τήν καθαρά διοικητική 415

πλευρά τών ζητημάτων» ( στ ό Ι δι ο, σελ. 345). Τόν Μπουχάριν τόν χαρακτήρισε ό В. I. Λένιν σάν σχολαστικό, πού «ποτέ δέν έμαθε καί, νομίζω, ποτέ, δέν κατάλαβε όλοκληρωτικά τήν διαλεκτική» ( σ τ ό Ιδιο).

Ό В. I. Λένιν έδοσε ένα συνοπτικό χαρακτηρισμό στούς άνθρώ­ πους, πού στίς άπόφασιστικές στιγμές τής πάλης τού Κόμματος γιά τή νίκη τής ' Οχτωβριανής έπανάστασης τάχθηκαν ένάντια στή γραμμή τοΰ Κόμματος, προσπάθησαν νά διασπάσουν τίς γραμμές του. Μόνον ή σταθερότητα κι ή άδιαλλαξία τοΰ Λένιν, τής Κεντρικής ’ Επιτροπής τοΰ Κόμματος στήν πάλη ένάντια στήν άπεργοσπαστική ένέργεια τοΰ Ζηνόβιεφ καί τοΰ Κάμενεφ στήν περίοδο τοΰ ' Οχτώβρη, ένάντια στήν προδοτική κι όλέθρια πολιτική τοΰ Τρότσκι καί τοΰ Μπουχάριν στήν περίοδο τοϋ Μπρέστ, ένάντια στήν άντικομματική γραμμή καί στό φραξιονισμό τους τόν καιρό τής συζήτησης γιά τά συνδικάτα, έξασφάλισαν τήν έφαρμογή τής σωστής πολιτικής τοΰ Κόμματος καί τήν μονολιθικότητα τών γραμμών του, τή νίκη τής Όχτωβριανής έπανάστασης καί τήν ύπεράσπιση τών κατακτήσεών της. Ό Β.Ι. Λένιν στό γράμμα του έδοσε έπίσης τό χαρακτηρισμό τοΰ I. Β. Στάλιν. Άφοΰ σημείωσε, ότι ό I. Β. Στάλιν είναι ένας άπό τούς πιό επιφανείς παράγοντες τοΰ Κόμματος, ό В. I. Λένιν έκανε ταυτόχρονα κριτική καί στίς άδυναμίες του. Έγραφε: « Ό σ.Στάλιν, μπαίνοντας στή θέση τοΰ γενικού γραμματέα, συγκέντρωσε στά χέρια του άπεριόριστη έξουσία, καί δέν είμαι βέβαιος, άν θά τά καταφέρει νά χρησιμοποιεί πάντα αύτή τήν έξουσία μέ άρκετή σύνεση». Ό В. I. Λένιν πρότεινε «νά μελετηθεί ή δυνατότητα μετάθεσης τοΰ Στάλιν άπό τή θέση αύτή καί νά διοριστεί στή θέση αύτή άλλος άνθρωπος, πού νά ύπερέχει άπό τόν Στάλιν μόνο κατά τοΰτο: νά είναι πιό άνεκτικός, πιό λεπτός, πιό εύγενικός καί πιό προσεκτικός άπέναντι στούς συντρό­ φους, νά έχει λιγότερες Ιδιοτροπίες κτλ. Τό περιστατικό αύτό μπορεί νά φαίνεται μιά άσήμαντη λεπτομέρεια, άλλά «δέν είναι λεπτομέρεια, ή είναι μιά λεπτομέρεια, πού μπορεί ν'άποκτήσει άποφασιστική σημασία» ("Α π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 45ος, σελ. 345-346). Τό «Γράμμα» τοΰ Λένιν ήταν γεμάτο φροντίδα γιά τήν ένότητα καί τό κύρος τής Κεντρικής ' Επιτροπής τοΰ Κόμματος. 10 Λένιν ήθελε μέ τήν κριτική του γιά τίς άδυναμίες τών ήγετικών μελών τής ΚΕ νά τά βοηθήσει νά έξαλείψουν τίς άδυναμίες τους αύτές. 01 άντιπροσωπείες συζήτησαν τό γράμμα τοΰ В. I. Λένιν. Πήραν ύπόψη τόν άδιάλλακτο άγώνα τοΰ I. Β. Στάλιν ένάντια στόν τροτσκισμό καί στούς τροτσκιστές καί τό γεγονός ότι ή άπαλλαγή άπό τή θέση τοΰ γενικού γραμματέα τήν έποχή έκείνη θά ήταν πρός όφελος τών τροτσκιστών. Οί άντιπροσωπείες άφοΰ πήραν ύπόψη έπίσης τίς διαβεβαιώσεις τοΰ I. Β. Στάλιν ότι θά διορθώσει τίς άδυναμίες του, πού υποδείχνει στό γράμμα του ό В. I. Λένιν, άποφάσισαν νά παραμείνει ό I. Β. Στάλιν στή θέση τοΰ γενικού γραμματέα τής ΚΕ τοΰ Κόμματος. 416

' Η κριτική πού Ικανέ ό В. I. Λένιν στίς άρνητικές πλευρές τού I. Β. Στάλιν, τόν ύποχρέωνε σάν κομμουνιστή νά τήν μελετήσει βαθιά καί νά διορθώσει τίς άδυναμίες του. Τόσο περισσότερο ό Στάλιν είχε υποχρέωση νά τό κάνει αύτό, γιατί ήταν καθοδηγητικός παράγοντας τοΰ Κόμματος καί πάντα ύπογράμμιζε τήν πίστη του καί τήν άφοσίωσή του στό λενινισμό καί τόν Λένιν. Τό 13ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος έκπλήρωσε τίς ύποδείξεις τού В. I. Λένιν γιά τή σημαντική αύξηση τοΰ άριθμοΰ τών μελών τής ΚΕ. Άμέσως μετά τό 13ο Συνέδριο τού ΚΚΡ (μπ), τόν Ίούνη μέ ’ Ιούλη τοΰ 1924, συνήλθε στή Μόσχα τό 5ο Συνέδριο τής Κομμουνι­ στικής Διεθνούς. Στήν περίοδο πού μεσολάβησε άνάμεσα στό 4ο καί στό ά) Συνέδριο οΙ ταξικές μάχες στίς χώρες τής Δυτικής Εύρώπης τέλειωταν μέ τήν ήττα τών έργατών. Ή άστική τάξη κατόρθωσε ν'άποκρούσει τήν έπίθεση τοΰ προλεταριάτου. Μεγάλο ρόλο στήν ήττα τής έργατικής τάξης έπαιξε ή προδοσία τών άρχηγών τής σοσιαλδημοκρατίας, καθώς καί τά σοβαρά λάθη πού έκαναν όρισμένα Κομμουνιστικά κόμματα. Τεράστια ζημιά στό έργατικό κίνημα καί στά Κομμουνιστικά κόμματα τής Γερμανίας καί όρισμένων άλλων χωρών προξένησε ή ήττοπαθής στάση τών δεξιών όπορτουνιστών, πού βρίσκονταν στήν ήγεσία, άπ'τούς όποίους ξεκαθαρίστηκαν άργότερα τά Κομμουνιστικά κόμματα. Τό 1924 ό καπιταλισμός μπήκε στήν περίοδο τής σταθεροποίη­ σης. Αύτή εϊχε σχετικό, άσταθή χαρακτήρα. Τό 5ο Συνέδριο τής Κομμουνιστικής Διεθνούς, ξεκινώντας άπό τήν άνάλυση τής διεθνούς κατάστασης, επεξεργάστηκε τήν τακτική τής πάλης τών Κομμουνι­ στικών κομμάτων στίς νέες συνθήκες. ' Η μπολσεβικοποίηση τών Κομμουνιστικών κομμάτων τών καπι­ ταλιστικών χωρών μπήκε σάν ένα άπό τά κύρια καθήκοντα. Αύτό σήμαινε άφομοίωση άπό τά Κόμματα τών ιδεολογικών, όργανωτικών, καθώς καί τών άρχών τακτικής τοΰ μπολσεβικισμοΰ, άνειρήνευτο άγώνα ένάντια στίς παρεκκλίσεις άπό τό μαρξισμό-λενινισμό, επιδέξιο συνδυασμό τής πάλης γιά τή δικτατορία τού προλεταριάτου μέ τήν ύπεράσπιση τών καθημερινών διεκδικήσεων τών έργατών, στενότατη σύνδεση μέ τίς μάζες. Ή άπόλυτα σωστή τακτική τοΰ ενιαίου μετώπου παρέμεινε σταθερή. Ή ένότητα τών έργατικών μαζών, ή ένότητα άπό τά κάτω άποτελοΰσε τή βάση της. Τό 5ο Συνέδριο έξέτασε τό ζήτημα τής συζήτησης πού έπέβαλε στό ΚΚΡ (μπ) ό Τρότσια, καί καταδίκασε τόν τροτσκισμό. Τό συνέδριο έπικύρωσε τίς άποφάσεις τής 13ης Συνδιάσκεψης καί τού 13ου Συνεδρίου τού ΚΚΡ (μπ), πού χαρακτήριζαν τόν τροτσκισμό σάν μικροαστική παρέκκλιση μέσα στό Κόμμα. Τό συνέδριο παραδέχτηκε δτι οί ένέργειες τών τροτσκιστών άπειλοΰν τήν ένότητα τοΰ Κόμμα­ τος, έπομένως καί τή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου στήν ΕΣΣΔ. ΟΙ άποφάσεις του 13ου Συνεδρίου τοΰ Κόμματος καί τοΰ 5ου Συνεδρίου τής Κομμουνιστικής Διεθνοΰς έμψύχωσαν τούς κομμουνι­ 417

στές της Σοβιετικής Ένωσης γιά νά δυναμώσουν τήν οικοδόμηση τοϋ σοσιαλισμοΰ. Στίς φάμπρικες καί στά έργοστάσια οί κομμουνιστές ήταν ύποδείγματα ύψηλής παραγωγικότητας τής έργασίας. Τό παρά­ δειγμά τους τό άκολουθοΰσαν οι Εξωκομματικοί έργάτες. ΟΙ κομμου­ νιστές βελτίωναν συστηματικά τόν έμπορικό μηχανισμό, κατακτού­ σαν τό έμπόριο, τήν άγορά, έκτοπίζοντας όλο καί περισσότερο τόν ιδιώτη έμπορο. Ή τα ν οί όργανωτές τής πολιτιστικής βοήθειας στό χωριό καί καθοδηγούσαν τήν προσέλκυση τής έργαζόμενης άγροτιας στούς συνεταιρισμούς. Ή ΚΕ τοϋ Κόμματος παρακολουθούσε προσεκτικά αύτό πού γινόταν στό χωριό, ποιά προτσές συντελούσαν σ’ αύτό. ' Η παραγωγι­ κότητα τής άγροτικής οίκονομίας κι ή εύημερία τών άγροτικών μαζών άνέβσιναν καί κυρίως τών μεσαίων καί τών εύπορων στρωμάτων τοΰ χωριοΰ. Άρχισαν νά μεγαλώνουν καί τά καπιταλιστικά στοιχεία. Ό λ α αύτά βρίσκανε τήν πολιτική έκφρασή τους στή δραστηριοποίηση τών εύπορων στρωμάτων τής άγροτιας. ' Ο κουλάκος δυνάμωσε τήν έπιροή του πάνω στό μεσαίο άγρότη. ’ Ο μεσαίος άγρότης άρχισε πάλι νά ταλαντεύεται, φάνηκε ή μικροαστική του φύση. Μέ τήν ύποστήριξή του ό κουλάκος άρχισε νά τρυπώνει στά Σοβιέτ τοΰ χωριού καί νά διοχετεύει σ ’ αύτά τή γραμμή του. Τά τέτια Σοβιέτ διαστρέβλωναν τή φορολογική πολιτική τής Σοβιετικής κυβέρνησης πρός όφελος τοΰ κουλάκου, καταπατούσαν τά συμφέροντα τής φτωχολογιάς. Σέ μερικά μέρη οί κουλάκοι, παλαίβοντας ενάντια στή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου, σκότωναν σοβιετικά στελέχη, δρα­ στήριους άνθρώπους τοΰ χωριού, άγροτικούς άνταποκριτές, πού ξεσκέπαζαν τίς άντισοβιετικές τους ένέργειες. Στή Γεωργία, στό νομό τής Γκούρια, οί κουλάκοι ύποστήριζαν ένεργά τούς μενσεβίκους, πού στασίασαν ένάντια στή Σοβιετική έξουσία τόν Αύγουστο τοΰ 1924. Οί μενσεβίκοι έπαιρναν ύλική βοήθεια άπό τήν άστική τάξη τοΰ Εξωτερι­ κού. ' Η έργαζόμενη όμως άγροτιά τής Γεωργίας δέν ύποστήριξε τούς μενσεβίκους καί ή έξέγερση καταπνίγηκε μέσα σέ μιά μέρα. Ή Ολομέλεια τής ΚΕ, πού συνήλθε τόν Όχτώβρη τοΰ 1924, εξέτασε τά άμεσα καθήκοντα τής δουλιάς στό χωριό καί καθόρισε τά μέτρα πάλης ένάντια στήν έπίδραση τών κουλάκων πάνω στό μεσαίο άγρότη. Έπρεπε ό μεσαίος άγρότης ν ’ άποσπασθεί άπό τόν κουλάκο καί νά δυναμώσει ή συμμαχία του μέ τή φτωχολογιά. Ή 'Ολομέλεια συνέστησε ή δραστηριότητα τής άγροτιας νά κστευθυνθεί πρώτ'άπ' όλα στήν άναζωογόνηση τής δουλιάς τών Σοβιέτ, στό δυνάμωμα τής δράσης τών συνεταιριστικών καί τών άλλων κοινωνικών όργανώσεων. ’ Η άναζωογόνηση τών Σοβιέτ, τονίζεται στήν άπόφαση «είναι ένα άπό τά βασικά καί τά πιό φλέγοντα καθήκοντα τής στιγμής» ( « Α π ο φ ά ­ σ ε ι ς τ ο ΰ ΚΚΣΕ» , ρωσ. έκδ., τόμ. 3ος, Πολιτικές εκδόσεις, 1970, σελ. 137). Γ ιά τήν ένίσχυση τών δεσμών μέ τίς άγροτικές μάζες άποφασίστηκε νά τραβηχτούν πιό πλατιά οί άγρότες στή διακυβέρνηση τοΰ 418

κράτους. Ή 'Ολομέλεια σύστησε ν'αυξηθεί ό άριθμός των έξωκομματικών άγροτών στίς κεντρικές ' Εκτελεστικές έπιτροπές τών ένωσιακών καί αύτόνομων δημοκρατιών. Τά όργανα μιας σειράς Λαϊκών Έπιτροπάτων, δπως λ.χ. τοΰ Λαϊκού Έπιτροπάτου Γεωργίας, τοΰ Λαϊκού ' Επιτροπάτου Παιδείας, τοΰ Λαϊκού ’ Επιτροπάτου ' Εσωτερι­ κών, τής ’ Εργατοαγροτικής Επιθεώρησης καί άλλων, έπρεπε νά συμπληρωθούν μέ ένα ή δυό μέλη πού προέρχονταν άπό άγρότες. Οί άγρότες παίρνονταν έπίσης σάν μέλη τών όργάνων στά άντίστοιχα τμήματα τών κυβερνείων καί τών νομών, έκλέγονταν προέδροι τών έπαρχιακών καί νομαρχιακών 'Εκτελεστικών έπιτροπών. "Ετσι, ή 'Ολομέλεια έστρεψε τήν προσοχή όλου τοΰ Κόμματος στό χωριό. Μέ βάση τίς άποφάσεις της άναδιοργανώθηκε ή &>υλιά τών κομματικών όργανώσεων τοΰ χωριού, πού άρχισαν ν'άντιμετωπίζουν μέ μεγαλύτερη προσοχή τίς άνάγκες τών άγροτών. ' Ενώ ή Κεντρική ’ Επιτροπή, τό Κόμμα στό σύνολό του, έβαζαν όλες τους τίς δυνάμεις γιά ν' άνορθώσουν πιό γρήγορα τίς παραγωγι­ κές δυνάμεις τής χώρας καί νά προχωρήσουν παραπέρα στό δρόμο τοϋ σοσιαλισμού, ό Τρότσκι κι οί τροτσκιστές έκαναν νέες άπόπειρες νά τορπιλίσουν τίς προσπάθειες αύτές καί ν'άπομακρύνουν τό Κόμμα άπό τίς λενινιστικές θέσεις. Τό φθινόπωρο τοϋ 1924 ό Τρότσκι έπέβαλε στό Κόμμα νέα συζήτηση. Δημοσίευσε ένα άρθρο, στό όποιο διαστρέβλωνε τήν ιστορία τοϋ Κόμματος καί συκοφαντούσε τόν В. I. Λένιν , τό λενινισμό. ’ Από τά λεγάμενα τοΰ Τρότσκι έβγαινε τό συμπέρασμα ότι ό μπολσεβικισμός έγινε συνεπής μόνο ύστερα άπό τό 1917, μόνο άφοΰ πήρε δήθεν στό όπλοστάσιό του τήν τροτσκιστική Ιδέα τής «διαρκοΰς έπανάστασης». Ό Τρότσκι άπέδιδε τόν ήγετικό ρόλο τής έπανάστασης τοΰ ’ Οχτώβρη όχι στό Κόμμα, όχι στό Λένιν, άλλά στόν έαυτό του. "Ετσι, ύστερα άπό τό θάνατο τοΰ Λένιν, ό Τρότσκι έκανε τή θρασεία άπόπειρα νά άντικαταστήσει τό λενινισμό μέ τόν τροτσκι­ σμό. Όταν ζοΰσε ό В. I. Λένιν, ό Τρότσκι δέν τόλμησε νά φέρει στό φώς τίς σκουριασμένες ιδέες του, πού άπό καιρό εϊχαν ξεσκεπαστεί σάν όπορτουνιστικές. Τώρα πού δέν ύπήρχε ό В. I. Λένιν, ό Τρότσκι έβαλε ξανά σέ ένέργεια τό δηλητηριασμένο στό φαρμάκι τοΰ όπορτουνισμοΰ όπλο του, τή συκοφαντία ένάντια στό λενινισμό. Ό Τρότσκι τάχθηκε ένάντια στό λενινισμό, στίς βάσεις τής κοσμοθεωρίας τοΰ Κόμματος. "Επρεπε νά ξεσκεπαστεί ή συκοφαντία του. Ή ΚΕ τοϋ Κόμματος καί όλα τά κομματικά στελέχη ήταν άναγκασμένα ν'άποσπάσουν γι'αύτό τό πράγμα τήν προσοχή τους άπό τή δημιουργική δουλιά. Καταπολεμούσαν τόν Τρότσκι στόν τύπο, στίς κομματικές συνελεύσεις. Τόν Τρότσκι τόν ύπεράσπιζαν οί όπαδοί του. "Αναψε ή συζήτηση. Ή ΚΕ τοΰ Κόμματος κι οΙ τοπικές κομματικές όργανώσεις άπόκρουσαν άποφασιστικά τόν Τρότσκι. 'Ενάντια στόν Τρότσκι τάχθηκαν οί έπιφανεϊς παράγοντες τοϋ 419

Κόμματος, καί πρώτα άπ'δλα Εκείνοι, πού μαζί μέ τόν Λένιν πάλαιψαν γιά τή νίκη τής Όχτωβριανής έπανάστασης. Αύτοί άπόδειξαν μέ στοιχεία δτι ό Τρότσκι διαστρεβλώνει τήν ιστορία τής πάλης γιά τό Κόμμα, τή θεωρία του, τή στρατηγική καί τακτική του, γιά τήν προετοιμασία καί τή διεξαγωγή τής έπανάστασης, γιά τό σοσιαλισμό. Στή συζήτηση αύτή ξεσκεπάστηκαν οί τροτσκιστές σάν άντιλενινιστές καί καταδικάστηκαν σάν παραβάτες τής κομματικής πειθαρχίας. Στήν πάλη ένάντια στόν τροτσκισμό μεγάλο ρόλο έπαιξε ή έργασία τοΰ I. Β. Στάλιν «Τροτσκισμός ή λενινισμός;». Στήν έργασία αύτή ύπερασπιζόταν ή λενινιστική θεωρία τής προλεταριακής έπανάστασης καί ξεσκεπαζόταν ή άντιμαρξιστική «διαρκής έπανάσταση» τοΰ Τρότσκι, οί επινοήσεις του καί ή συκοφαντία του, οί προσπάθειές του νά άντικαταστήσει τό λενινισμό μέ τόν τροτσκισμό, έμπαινε τό καθήκον νά θαφτεί ό τροτσκισμός σάν Ιδεολογικό ρεϋμα. Ή πλατιά "Ολομέλεια τής ΚΕ τού ΚΚΡ (μπ), πού συνήλθε τό Γενάρη τοΰ 1925, συζήτησε τή νέα έξόρμηση τοΰ Τρότσκι ένάντια στό λενινισμό. ’ Η ' Ολομέλεια ύπόδειξε δτι «δέν σταμάτησαν οΙ έκδηλώσεις τοΰ συντρ. Τρότσκι ένάντια στόν μπολσεβικισμό», τίς χαρα­ κτήρισε σάν προσπάθεια ν 'άντικαταστήσει τόν λενινισμό μέ τόν τροτ­ σκισμό» ( « ' Α π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ ΚΚΣΕ» , ρωσ. έκδ., τόμ. 3ος, σελ. 142, 143). Ή 'Ολομέλεια έκανε στόν Τρότσκι τήν πιό κατηγορηματι­ κή προειδοποίηση, άπαίτησε άπ'αύτόν νά ύποταχθεΐ στήν κομματική πειθαρχία στήν πράξη κι δχι στά λόγια καί νά παραιτηθεί άνεπιφύλακτα άπό όποιαδήποτε πάλη ένάντια στίς Ιδέες τοΰ λενινισμού. Ό Τρότσκι άπαλλάχτηκε άπό τή δουλιά του στό 'Επαναστατικό Στρα­ τιωτικό Συμβούλιο τής ΕΣΣΔ. Στή θέση του διορίστηκε πρόεδρος τοΰ 'Επαναστατικού Συμβουλίου τής ΕΣΣΔ ό πιστός λενινιστής Μ. Β. φροΰνζε. Ή 'Ολομέλεια άποφάσισε νά θεωρήσει δτι ή συζήτηση τελείωσε, δμως στήν κομματική προπαγάνδα νά έξακολουθήσει ή άνάλυση τοΰ άντιμπολσεβίκικου, μικροαστικού χαρακτήρα τοΰ τρο­ τσκισμού, άρχίζοντας άπό τό 1903. Τό Κόμμα, άποκρούοντας άποφασιστικά τήν τελευταία έξόρμηση τοΰ Τρότσκι, έξακολούθησε νά έκπληρώνει μέ δλη του τήν δραστη­ ριότητα τήν Ιστορική του άποστολή, νά καθοδηγεί τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. 7. Τό πρόβλημα τής δυνατότητας τής νίκης τοϋ σοσιαλισμοΰ στήν ΕΣΣΔ. Τό 14ο Συνέδριο τοϋ ΠΚΚ (μπ). Προσανατολι­ σμός πρός τή σοσιαλιστική έκβιομηχάνιση τής χώρας. Συντριβή τής «νέας άντιπολίτευσης» ' Η ήρωική δουλιά τοΰ σοβιετικού λαού κάτω άπό τήν καθοδήγηση τοΰ Κόμματος έδοσε τούς καρπούς της: ή άνόρθωση τής λαϊκής οίκονομίας, πλησίαζε στό τέρμα της. ' Η Σοβιετική χώρα δυνάμωνε δλο καί περισσότερο. ΟΙ έλπίδεςτής παγκόσμιας κεφαλαιοκρατίας, δτι 420

μέσα στίς συνθήκες τής ΝΕΠ τό σοσιαλιστικό καθεστώς θά έκφυλιστεί σέ καπιταλιστικό, δέν πραγματοποιήθηκαν. ΟΙ ξένοι καπιταλιστές διεύρυναν τ(ς οικονομικές τους σχέσεις μέ τή Σοβιετική χώρα. Γ ιά τούς ήγετικούς καπιταλιστικούς κύκλους γινόταν φανερό ότι ή πολιτική τής «μή άναγνώρισης» τής ΕΣΣΔ δέν μπορεϊ νά παρεμποδίσει τή σταθεροποίηση καί τίς έπιτυχίες της. ' Εκτός άπ' αύτό, ή πολιτική αύτή ζημίωνε τίς Ιδιες τίς καπιταλιστικές χώρες, γιατί έβαζε τροχοπέδη στήν άνάπτυξη τών οίκονομικών σχέσεων μέ τήν ΕΣΣΔ, πού τούς έδιναν όχι λίγα όφέλη. Παίρνοντας ύπόψη αύτό τό γεγονός, τό 1924 ή Αγγλία, ή ' Ιταλία, ή Αύστρία, ή Νορβηγία, ή ' Ελλάδα, ή Σουηδία, ή Δανία, τό Μεξικό καί ή Γαλλία άναγνώρισαν τή Σοβιετική κυβέρνηση κάΙ άποκατάστησαν διπλωματικές σχέσεις μαζί της. Άποκαταστάθηκαν έπίσης διπλωματικές σχέσεις τής ΕΣΣΔ μέ τήν Κίνα (καί μάλιστα ύπογράφηκε μιά συμφωνία, πού ήταν ή πρώτη Ισότιμη συμφωνία τής Κίνας μέ μιά μεγάλη ξένη δύναμη). Τό παράδειγμα αύτών τών κρατών τό άκολούθησε στά 1925 ή Ιαπωνία. Ά π ό τίς μεγάλες δυνάμεις μόνο οΙ ΕΠΑ έπέμειναν στήν πολιτική τής «μή άναγνώρισης» τής ΕΣΣΔ. 'Επειδή ή λαϊκή οίκονομία τής Σοβιετικής χώρας πλησίαζε τό προπολεμικό έπΙπεδο, πρόβαλε στήν ήμερήσια διάταξη τό καθήκον τής σοσιαλιστικής άνασυγκρότησής της. Τό Κόμμα άκολουθοϋσε σταθερά τή γραμμή γιά τήν έφαρμογή τοΰ λενινιστικοΰ σχεδίου οικοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. Τό ζήτημα γιά τήν δυνατότητα τής οίκοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού πήρε Ιδιαίτερη όξύτητα. ΟΙ τροτσκιστές ύποστήριζαν ότι στήν καθυστερημένη άπό οίκονομική καί τεχνική άποψη Σοβιετική χώρα, μέσα σέ συνθήκες καπιταλιστικής περικύκλωσης καί σταθεροποίησης τοϋ καπιταλισμού, χωρίς τήν κρατική ύποστήριξη τοϋ νικηφόρου προλεταριάτου τής Εύρώπης δέν εϊναι δυνατό νά οίκοδομηθεϊ ό σοσιαλισμός στήν ΕΣΣΔ. " Εσπρωχναν τό Κόμμα στή συνθηκολόγηση μπροστά στόν καπιταλι­ σμό. Τό Κόμμα άπόκρουσε άποφασιστικά τούς τροτσκιστές. Ή 14η Συνδιάσκεψη (' Απρίλης τοϋ 1925) διακήρυξε μέ άπόλυτη σαφήνεια «ότι τό Κόμμα τοϋ προλεταριάτου πρέπει νά καταβάλει κάθε προσπά­ θεια γιά νά οίκοδομήσει τή σοσιαλιστική κοινωνία μέ τήν πεποίθηση ότι ή οίκοδόμηση αύτή μπορεϊ νά πραγματοποιηθεί κι άσφαλώς θά νικήσει, άν κατορθώσουμε νά προασπίσουμε τή χώρα άπό κάθε άπόπειρα παλινόρθωσης» ( « Α π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ Κ ΚΣ Ε » , ρωσ. έκδ., τόμ. 3ος, σελ. 214). Τό Κόμμα ήξερε καλά πώς οί έργάτες κι ο! άγρότες έχουν άρκετές δυνάμεις γιά νά καταβάλουν τήν άστική τάξη στήν ΕΣΣΔ. Τό Σοβιετικό κράτος, όμως, καί μέ τήν οίκοδόμηση τής όλοκληρωμένης σοσιαλι­ στικής κοινωνίας δέν ήταν έξασφαλισμένο άπό τίς έπεμβάσεις τών καπιταλιστικών χωρών, άπό τίς προσπάθειές τους νά παλινορθώσουν τόν καπιταλισμό στήν ΕΣΣΔ. 421

«Μοναδική Εγγύηση γιά τήν τελική νίκη τοΰ σοσιαλισμοΰ. — λέει ή άπόφαση τής συνδιάσκεψης, — δηλαδή έγγύηση ότι δέν θά ύπάρξει παλινόρθωση, είναι, συνεπώς, ή νικηφόρα σοσιαλιστική έπανάσταση σέ μιά σειρά χώρες» ( σ τ ό ί δ ι ο , σελ .213). ΟΙ άποφάσεις τής 14ης συνδιάσκεψης γιά τή δυνατότητα οικοδό­ μησης τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ έγιναν κομματικός νόμος γιά τό κάθε μέλος τοΰ Κόμματος. Σ'αύτές έκφράζεται ή ούσία τής θεωρίας τοΰ Λένιν γιά τή δυνατότητα τής νίκης τοΰ σοσιαλισμοΰ άρχικά σέ μιά χώρα, ή ούσία τοΰ σχεδίου τοΰ Λένιν γιά τήν οίκοδόμηση τοϋ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. Στά τέλη τοΰ 1925 σημειώθηκαν σημαντικές έπιτυχίες στήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού. Ή λαϊκή οικονομία εϊχε βασικά άνορθωθεϊ. Δυνάμωσαν κι άνσπτύχθηκσν οί δεσπόζουσες θέσεις της, πού βρίσκονταν στά χέρια τοΰ Σοβιετικού κράτους. Σταθεροποιήθηκε ή συμμαχία τών έργατών καί τών άγροτών πάνω σέ οίκονομική βάση, έδραιώθηκε ή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου. ’ Η άγροτική οίκονομία τής χώρας έδινε τά 112% τής προπολεμι­ κής παραγωγής. ΟΙ καλλιεργημένες έκτάσεις έφταναν τά 99,3% τών καλλιεργούμενων έκτάσεων τού 1913. Μεγάλα κερασφόρα ζώα καί γουρούνια ύπήρχαν στή χώρα περισσότερα άπό τό 1916. Τό καλοκαίρι τοϋ 1925 ό άριθμός τών άγροτικών νοικοκυριών, πού μπήκαν σέ διάφορους συνεταιρισμούς, άνέβηκε περίπου σέ 5 έκατομ. Ή μεγάλη βιομηχανία έβγαζε τό 1925 τά τρία τέταρτα τής προπολεμικής παραγωγής. Τό ποσοστό παραγωγής τής κρατικής καί τής συνεταιριστικής βιομηχανίας άποτελοΰσε τά 81% τής συνολικής παραγωγής, ένώ τής ιδιωτικής τά 19%. Ή μεταλλουργική, όμως, βιομηχανία ύστεροΰσε άκόμα πάρα πολύ. ’ Η παραγωγή χυτοσίδηρου έφτανε περίπου στό ένα τρίτο, τοϋ άτσαλιοϋ στό μισό περίπου τής προπολεμικής. Ή συνολική παραγωγή τών κλάδων, πού παρήγαν εΓδη κατανάλωσης, ξεπέρασε τά δυό τρίτα τοϋ προπολεμικού Επιπέ­ δου. ’ Η μεταφορά φορτίων μέσω τών σιδηροδρόμων έφτανε τά 80% τών μεταφορών τοΰ 1913. ' Εκπληρωνόταν μέ έπιτυχία τό σχέδιο ΓΚΟΕΛΡΟ τοΰ Λένιν. Στά τέλη τοϋ 1925 χτίστηκαν οΙ παρακάτω ήλεκτρικοί σταθμοί: τής Κασίρα, τής Σατούρα, «Κόκκινος Όχτώβρης» (Λένινγκρσντ), τοϋ Κιζελόβσκ, τοϋ Νίζνι-Νόβγκοροντ (Μπαλαχνά). Πλησίαζε πρός τό τέλος της ή οίκοδόμηση τών ήλεκτρικών σταθμών τής Στέροφκα καί τοΰ Βόλχοφ. Στά τέλη τοΰ 1925 ό άριθμός τών έργατών τής βιομηχανίας καί τής άγροτικής οίκονομίας ξεπερνοϋσε τά 6 έκατομμύρια. Μέσα σ ’ ένα χρόνο δόθηκε δουλιά σέ 1,5 έκατομμύριο άνθρώπους. Ύπήρχαν όμως στή χώρα γύρω στό ένα έκατομμύριο άνεργοι, πού εϊχαν έρθει κυρίως άπ'τό χωριό. Μεγάλες έπιτυχίες σημειώθηκαν στόν τομέα τοϋ έσωτερικοϋ έμπορίου. Τό σύνολο τών έμπορικών συναλλαγών έφτανε στά 70% 422

τών προπολεμικών. Ή μερίδα τοϋ κράτους σ'αύτές τίς συναλλαγές έφτανε τά 50%, ή μερίδα τών συνεταιρισμών τά 25%, ή άναλογία τών Ιδιωτών τά 25%. Έτσι, οΙ κομμουνιστές έκπλήρωσαν μέ τιμή τίς ύποδείξεις τοΰ В. I. Λένιν νά μάθουν νά έμπορεύονται. Εκτόπισαν μ'έπιτυχία άπό τήν άγορά τόν ιδιώτη έμπορο. Βελτιώθηκε ή ύλική κατάσταση τών έργαζόμενων. Τό πραγματικό μεροκάματο τών έργατών τής κρατικής βιομηχανίας ξεπέρασε τό προπολεμικό. Ξεπεράστηκε ή καθυστέρηση τής παραγωγικότητας τής έργασίας άπό τήν αύξηση τοΰ μεροκάματου. ' Η κατανάλωση άπό τήν άγροτική οίκογένεια ψωμιοΰ, κρέατος, λίπους, λαδιού, ζάχαρης αύξήθηκε σημαντικά. Όρισμένες επιτυχίες σημειώθηκαν στή λαϊκή παιδεία καί στήν πολιτιστική οικοδόμηση. Τό ποσοστό τών άνθρώπων πού ήξεραν γραφή κι άνάγνωση σ'όλη τή χώρα άπό 32% πού ήταν τό 1920 αύξήθηκε στά τέλη τοΰ 1926 σέ 40%. Στά χωριά λειτουργούσαν πάνω άπό 22 χιλ. άναγνωστήρια- άρχισαν νά μπαίνουν στήν καθημε­ ρινή ζωή τό ραδιόφωνο κι ό κινηματογράφος. Στά χρόνια πού πέρασαν τό Κόμμα δυνάμωσε σέ σημαντικό βαθμό τόν κρατικό μηχανισμό. Μέ τήν καθοδήγησή του όργανώθηκε ένα σύστημα διεύθυνσης τής βιομηχανίας. Τό σύστημα αύτό εϊχε σάν βάση του τή λενινιστική άρχή τοΰ δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Τό Κόμμα εϊχε έπιτυχίες στό σχεδίασμά τής λαϊκής οικονομίας, ιδιαίτερα τής βιομηχανίας. Ταυτόχρονα, τό Κόμμα δέν ξεχνούσε τό ρόλο πού παίζει ή προτεραιότητα τής βαριάς βιομηχανίας στή λαϊκή οικονομία. Μέ βάση τήν άρχή τοϋ σχεδιασμοΰ πού δυνάμωνε χρόνο μέ τό χρόνο, ή λαϊκή οίκονομία άνορθώθηκε μέ άφάνταστα ταχείς ρυθμούς, πού δέν γνώρισε καί δέν μπορούσε νά γνωρίσει ή μεταπολεμική οίκονομία τών καπιταλιστικών χωρών. Στά τέλη τής άνορθωτικής περιόδου ή ΕΣΣΔ δυνάμωσε άκόμη πιό πολύ. Τά χρόνια 1924-1925 χαρακτηρίζονταν άπό βαρυσήμαντα μέτρα στήν έθνική πολιτική. Στήν Κεντρική Άσία ιδρύθηκαν οί ένωσιακές σοβιετικές δημοκρατίες, τοΰ Τουρκμενιστάν καί τοΰ Ούζμπεκιστάν καί ύστερα άπό μερικά χρόνια τοΰ Τατζικιστάν. Σχηματί­ στηκαν τά Κομμουνιστικά κόμματα τοΰ Τουρκμενιστάν, τοΰ Ούζμπεκιστάν καί τοϋ Τατζικιστάν. Μπροστά στά Κομμουνιστικά κόμματα τών ένωσιακών δημοκρατιών έμπαινε τό καθήκον νά τραβήξουν τίς λαϊκές μάζες στήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμοΰ. Τό Κόμμα πέτυχε τή στερέωση τής ειρήνης, τό μεγάλωμα τοϋ ρόλου τής ΕΣΣΔ στό διεθνή στίβο. Ύπήρχαν, όμως, στόν κόσμο δυνάμεις, πού ετοίμαζαν στρατωτική έπίθεση στή Σοβιετική Ένωση. Γιά τό δυνάμωμα τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ άρχισε τό 1924 ή πραγμα­ τοποίηση τής στρατιωτικής μεταρύθμισης, σύμφωνα μέ τή νέα στρατιωτική τεχνική, πράγμα πού έπέφερε ριζικές άλλαγές στήν όργάνωση τοΰ στρατοΰ. Παράλληλα μέ τόν όλιγάριθμο τακτικό στρατό συγκροτήθηκαν κατά τόπους τμήματα πολιτοφυλακής. Ή 423

στρατιωτική μεταρύθμιση, πού τέλειωσε τό 1928, άνέβασε σημαντικά τή μαχητική Ικανότητα τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ. Τό ίδιο τό Κόμμα στήν περίοδο αύτή άτσαλώθηκε σημαντικά άπό ιδεολογική άποψη κι αύξησε τήν άριθμητική του δύναμη. 'Ανέβηκε ό καθοδηγητικός του ρόλος. Τό Κόμμα καθοδηγούσε τήν Κομσομόλ, πού άριθμοΰσε πάνω άπό Ενάμιση Εκατομμύριο μέλη, τά συνδικάτα μέ 7 έκατομ. μέλη καί τή στρατιά τών 10 έκατομ. μελών τών διαφό­ ρων Εθελοντικών συλλόγων. ’ Η δράση αύτών τών όργανώσεων μαρ­ τυρούσε τήν αύξηση τής δραστηριότητας τών μαζών, τήν άνάπτυξη τής προλεταριακής δημοκρατίας, τήν τεράστια διαπαιδαγωγητική δουλιά τοΰ Κόμματος. Οί κατακτήσεις στήν οίκονομική καί τήν πολιτική ζωή τής χώρας Εδειχναν χειροπιαστά πώς τό ζήτημα «ποιός-ποιόν», πού έβαλε ό Λένιν στίς άρχές τής ΝΕΠ, λυνόταν πρός όφελος τοΰ σοσιαλισμού. Ή νέα οίκονομική πολιτική διακαιώθηκε: ό σοβιετικός λαός προχωρούσε άποφασιστικά στό δρόμο τοϋ σοσιαλισμού. Έπρεπε νά Επιταχυνθούν οΙ ρυθμοί κίνησης πρός τό σοσιαλισμό. Αύτό ύπόδειξε τό 14ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος, πού συνήλθε στίς 18 μέ 31 τοΰ Δεκέμβρη 1925. Στό συνέδριο άντιπροσωπεύονταν 643 χιλ. μέλη τοΰ Κόμματος καί 445 χιλ. δόκιμα μέλη. Τό συνέδριο συζήτησε τίς Εκθέσεις δράσης τής ΚΕ καί τής ΚΕΕ, τό ζήτημα τής τροποποίησης τοΰ Καταστατικού τοΰ Κόμματος καί άλλα ζητήματα. Έκθεση δράσης στό συνέδριο έκανε ό I. Β. Στάλιν. Τό 14ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος Ενέκρινε τήν πολιτική καί όργανωτική γραμμή τής ΚΕ, πού ή Εφαρμογή της είχε Εξασφαλίσει τήν Επιτυχή άνόρθωση τής λαϊκής οικονομίας, τήν είχε πλησιάσει στό προπολεμικό Επίπεδο, είχε Εδραιώσει τίς θέσεις τοΰ σοσιαλισμού. Τό συνέδριο, παίρνοντας ύπόψη δτι ύπάρχει καπιταλιστική περι­ κύκλωση τής ΕΣΣΔ καί τό γεγονός δτι μέ τήν καθοδήγηση τής 'Αγγλίας καί τών ΕΠΑ τά καπιταλιστικά κράτη σκάρωναν συνασπι­ σμούς γιά νέα Επίθεση Ενάντια στή Σοβιετική χώρα, έδοσε Εντολή στήν Κεντρική Έπιτροπή νά μήν ύποκύπτει στίς προκλήσεις, νά παλαίβει μ'Επιμονή γιά τήν ειρήνη σ'δλον τόν κόσμο, νά δυναμώνει τή συμμαχία μέ τό διεθνές προλεταριάτο καί τούς καταπιεζόμενους λαούς, νά Ενισχύει όλόπλευρα τήν άμυντική ικανότητα τής χώρας καί νά αύξάνει τήν Ισχύ τών Ενόπλων δυνάμεών της. Στόν τομέα τής οίκοδόμησης τής οίκονομίας τό συνέδριο. Εφαρμό­ ζοντας τό Πρόγραμμα τοϋ Κόμματος, καθόρισε νά Εφαρμοστεί μ'Επιμονή τό λενινιστικό σχέδιο γιά τή σοσιαλιστική Εκβιομηχάνιση τής χώρας. Ή άπόφαση τοϋ συνεδρίου Ελεγε: «Τό συνέδριο θεωρεί δτι ή πάλη γιά τή νίκη τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης στήν ΕΣΣΔ άποτελεϊ βασικό καθήκον τοΰ Κόμματός μας» ( « Ά π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ Κ Κ Σ Ε » , ρωσ. Εκδ., τόμ. 3ος, σελ. 246). ’ Η οίκονομική οίκοδόμηση, πρέπει νά άναπτύσσεται πρός τήν κατεύθυνση τής μετατροπής τής χώρας μας άπό χώρας πού εΙσάγει μηχανές καί Εγκαταστάσεις, σέ 424

χώρα πού παράγει μηχανές καί έγκαταστάσεις, σέ χώρα βιομηχανική, Εφοδιασμένη μέ νεότατη τεχνική. ' Η ΕΣΣΔ πρέπει ν' άποτελεϊαύτοτελή οίκονομική μονάδα, πού νά μήν έξαρτιέται άπό τήν παγκόσμια κα­ πιταλιστική οίκονομία. Τά προβλήματα πού έμπαιναν μπροστά στό Κόμμα μπορούσαν νά λυθούν μόνο άν θά ύπήρχε άπόλυτη ένότητα θέλησης καί άπόλυτη συνοχή στίς γραμμές τοΰ Κόμματος. Τό συνέδριο έδοσε έντολή στήν ΚΕ «νά διεξάγει άποφασιστικά άγώνα ένάντια σέ κάθε προσπάθεια ύπονόμευσης τής ένότητας τοΰ Κόμματος, άπό όπουδήποτε καί άν προέρχεται καί άπό όποιονδήποτε κι άν καθοδηγείται» ( σ τ ό ί δ ι ο , σελ. 252). ’ Η άπόφαση αύτή είχε σχέση καί μέ τό γεγονός ότι τόν καιρό τοΰ 14ου Συνεδρίου είχε διαμορφωθεί ή λεγάμενη «νέα άντιπολίτευση» μ'έπικεφαλής τόν Ζηνόβιεφ καί τόν Κάμενεφ, μέλη τοΰ Πολιτικού Γραφείου τής ΚΕ. ' Ενώ προηγούμενα αύτοί τάσσονταν ένάντια στόν τροτσκισμό, ύστερα άπό τήν 14η Συνδιάσκεψη τοΰ ΚΚΡ (μπ) κατρακύλησαν οί ίδιοι στίς θέσεις τοΰ τροτσκισμού. Στή συνδιάσκεψη ψήφισαν ύπέρ τής άπόφασης, στήν όποία γινόταν λόγος γιά τόν προσανατολισμό τοΰ Κόμματος πρός τήν οίκοδόμηση τής πλήρους σοσιαλιστικής κοινωνίας στήν ΕΣΣΔ, άλλά πολύ γρήγορα άρχισαν νά ισχυρίζονται ότι χωρίς τή σοσιαλιστική έπανάσταση στή Δύση, δέν μπορεϊ νά οΐκοδίομηθεϊ ό σοσιαλισμός στήν ΕΣΣΔ. Αύτό ήταν ύποτροπή τής συνθηκόλογης θέσης, πού εϊχαν πάρει ό Ζηνόβιεφ κι ό Κάμενεφ τόν 'Οχτώβρη τοΰ 1917, όταν πάλαιβαν ένάντια στή γραμμή τοϋ Κόμματος γιά τή σοσιαλιστική έπανάσταση, γιατί δέν πίστευαν στίς δυνάμεις τοΰ προλεταριάτου, στήν ικανότητά του νά πάρει μαζί του τήν έργαζόμενη άγροτιά. Καί ό Τρότσκι έπίσης ύποστήριζε άπό καιρό πώς, χωρίς τήν κρατική βοήθεια τοΰ προλετα­ ριάτου τής Δυτικής Εύρώπης, όταν τό προλεταριάτο αύτό θάρθει στήν έξουσία, δέν μπορεϊ νά χτιστεί σοσιαλισμός στή Ρωσία. "Ετσι, οί ιδεολογικές θέσεις τοΰ Ζηνόβιεφ, Κάμενεφ καί τοΰ Τρότσκι ταυτίστη­ καν μέ τίς άντιλήψεις τών μενσεβίκων, πού δέν παραδέχονταν πώς μπορεϊ νά νικήσει ό σοσιαλισμός στήν ΕΣΣΔ. Τό ζήτημα άν μπορεϊ νά οίκοδομηθεϊ ό σοσιαλισμός στήν ΕΣΣΔ, ήταν τό κύριο ζήτημα πάνω στό όποίο διαφωνούσαν μέ τόν В. I. Λένιν, μέ τό Κόμμα, όλοι οί όπορτουνιστές, όλες οί φράξιες. Οί πιό φανατικοί άντίπαλοι τής λενινιστικής θεωρίας γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού στή Σοβιετική χώρα ήταν ό Τρότσκι,ό Κάμενεφ, ό Ζηνόβιεφ, ό Ράντεκ. ' Η «νέα άντιπολίτευση», πού άρνοΰνταν τή δυνατότητα οικοδό­ μησης τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ κι έπαιρνε θέση ένάντια στόν προσανατολισμό τοΰ Κόμματος πρός τήν έκβιομηχάνιση τής χώρας, ύποστήριζε ότι ή κρατική βιομηχανία δέν εϊναι σοσιαλιστική, άλλά κρατικοκαπιταλιστική, ότι ή ΝΕΠ δέν εϊναι παρά μόνο ύποχώρηση, ύποχώρηση πρός τόν καπιταλισμό. ' Η όμάδα αύτή πάλαιβε ένάντια 425

στή λενινιστική γραμμή τοϋ Κόμματος γιά τή συμμαχία τής έργατικής τάξης μέ τό μεσαίο άγρότη, πράγμα πού σήμαινε ύπονόμευση τών βάθρων τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. Δήλωνε συκοφαντικά ότι τάχα τό Κόμμα έκφυλίζεται. ’ Η «νέα άντιπολίτευση», πού άντανακλοΰσε μέ τίς άπόψεις της τήν πίεση τών μικροαστικών στρωμάτων, συγκέντρωνε τά όπορτουνιστικά στοιχεία μέσα στό Κόμμα, τούς ήττοπαθεϊς καί τούς λιγόπιστους, πού είχαν τρομάξει άπό τίς τεράστιες δυσκολίες τής οικοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού. Είχε πανικοβληθεϊ άπό τή δύναμη τοΰ παγκόσμιου καπιταλισμού, τήν τρόμαζε ή δραστηριότητα τοΰ κουλάκου. Ή «νέα άντιπολίτευση» δήλωνε συκοφαντικά ότι τάχα τό Κόμμα δέν παλαίβει ενάντια στούς κουλάκους, ότι κλείνει τά μάτια μπροστά στόν κίνδυνο τών κουλάκων. Τό Κόμμα όμως, πάλαιβε σέ δυό μέτωπα: ένάντια σ'έκείνους πού ύπερτιμοϋσαν τόν κίνδυνο τοΰ κουλάκου καί ύποτιμούσαν τό ρόλο τοΰ μεσαίου άγρότη, καί ένάντια σ'έκείνους πού δέν έβλεπαν τόν κίνδυνο τοϋ κουλάκου. Ή άπόφαση τοϋ 14ου Συνεδρίου λέει: «Τό συνέδριο καταδικάζει άποφασιστικά τήν παρέκκλιση, πού συνίσταται στήν ύποτίμηση τής διαφοροποίησης στό χωριό, πού δέν βλέπει τούς κινδύνους πού συνδέονται μέ τό δυνάμωμα τών κουλάκων... Ταυτόχρονα όμως τό συνέδριο καταδικάζει μέ τήν ίδια άποφασιστικότητα τίς προσπάθειες νά σκεπαστεί τό βασικό ζήτημα τής κομμουνιστικής πολιτικής στό χωριό, τό ζήτημα τής πάλης γιά τήν κατάκτηση τοΰ μεσαίου άγρότη, πού είναι ή κεντρική μορφή τής γεωργίας, καί τό ζήτημα τοΰ συνεταιρισμού, πού είναι ή βασική όργανωτική μορφή τής πορείας τοϋ χωριοϋ πρός τό σοσιαλισμό. Τό συνέδριο ύπογραμμίζει ιδιαίτερα τήν άνάγκη τής πάλης ενάντια στήν τελευταία αύτή παρέκκλιση» ( « Α π ο φ ά σ ε ι ς τ οΰ К К Σ Ε», ρωσ. έκδ., τόμ. 3ος, σελ. 249). ' Η «νέα άντιπολίτευση» διαμορφώθηκε σύμφωνα μέ τίς θέσεις τού τροτσκισμού. Αύτό γιά άλλη μιά φορά έπιβεβαιώνει ότι έπρεπε νά συντρίβει όλοκληρωτικά ό τροτσκισμός, σάν μιά παραλλαγή τοϋ μενσεβικισμοΰ. Ό Τρότσκι κι οϊ τροτσκιστές προσπαθούσαν νά μειώσουν καί νά διαστρεβλώσουν τό ρόλο τοΰ Κόμματος σάν καθοδηγητικής δύναμης στήν έπανάσταση καί στή σοσιαλιστική οίκοδόμηση. Οί τροτσκιστές, ύπερασπίζοντας τήν ύπαρξη όμάδων μέσα στό Κόμμα, στήν πραγματικότητα έπεδίωκαν τήν καταστροφή του, γιατί όταν τό Κόμμα έχει μέσα του φράξιες, σέ περίοδο σκληρής ταξικής πάλης, είναι καταδικασμένο νά χαθεί. Οί τροτσκιστές άκολουθοΰσαν γραμμή πού διασποΰσε τή συμμα­ χία τής έργατικής τάξης μέ τήν έργαζόμενη άγροτιά, θεωρώντας τήν άγροτιά άντιδραστική δύναμη, πού παλαίβει ένάντια στό σοσιαλισμό. "Ετσι, ή γραμμή τών τροτσκιστών όδηγοΰσε στήν έκμηδένιση τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, γιατί δέν μπορεί νά ύπάρχει Σοβιετι­ 426

κή Εξουσία χωρίς τή συμμαχία τών Εργατών καί τών άγροτών, χωρίς τόν καθοδηγητικό ρόλο στή συμμαχία αύτή τής Εργατικής τάξης μ'Επικεφαλής τό Κομμουνιστικό κόμμα. ΟΙ τροτσκιστές, παλαίβοντας Ενάντια στή γραμμή τοΰ Κόμματος γιά τήν οικοδόμηση τοΰ σοσιαλισμοΰ στήν ΕΣΣΔ, Εσπερναν άνάμεσα στούς Εργάτες ήττοπαθεϊς ίδΕες. Σύμφωνα με τήν άποψή τους, στήν Εργατική τάξη δΕν άπόμεινε παρά μόνο Ενα πράγμα: ν'άναγνωρίσει τήν Ενοχή της καί νά προσκυνήσει τόν καπιταλισμό. Ή «νέα άντιπολίτευση» Εκανε προσπάθεια ν'άντικαταστήσει τό λενινισμό μΕ τόν τροτσκισμό. Ή προσπάθεια όμως αύτή ξεσκεπάστηκε άπό τό Κόμμα, καί σ'αύτό βοήθησε τό βιβλίο τοΰ I. Β. Στάλιν «Γιά τά ζητήματα τοΰ λενινισμού». "Ετσι, σ'όλα τά βασικά ζητήματα τοΰ λενινισμού οί τροτσκιστές Επαιρναν άντιλενινιστική, άντικομματική θέση καί τό Κόμμα Επρεπε νά τελειώνει μιά γιά πάντα με τόν τροτσκισμό. Τό κΕντρο τής «νΕας άντιπολίτευσης» βρισκόνταν στό Λενινγκράντ. ' Ο Ζηνόβιεφ κι οί όμόφρονΕς του Εκρυβαν ώς Ενα διάστημα άπό τούς κομμουνιστές τοΰ ΑΕνινγκραντ τίς διαφωνίες τους μΕ τήν ΚΕ τοΰ Κόμματος. Δημιουργούσαν τήν Εντύπωση δτι άκολουθοΰν τάχα τή γραμμή τής ΚΕ, τή γραμμή τοΰ Κόμματος. Ή «νέα άντιπολίτευση», άφοΰ με τήν άπάτη Εφτασε ώς τό 14ο ΣυνΕδριο μέ τήν Ιδιότητα τών άντιπροσώπων, παρουσιάστηκε Εκεί μΕσα σάν ξεχωριστή όμάδα καί άποφάσισε νά δόσει μάχη μΕ τήν ΚΕ, γιά νά τήν άνατρέψει καί νά πάρει τήν καθοδήγηση τοΰ Κόμματος στά χΕρια της. "Εβαλε Ενάντια στήν ΚΕ τό δικό της συνεισηγητή Ζηνόβιεφ, πού σ'όλα τά βασικά ζητήματα άντιπαράθεσε στή γραμμή τοΰ Κόμματος τίς άπόψεις τής «νέας άντιπολίτευσης». ' Ενώ ή συνδιάσκεψη τοΰ κυβερνείου Λένιν γκραντ Εξέφρασε τήν Εμπιστοσύνη της πρός τήν Κεντρική ' Επιτροπή, ή «νέα άντιπολίτευση» στό 14ο ΣυνΕδριο τοΰ Κόμματος ψήφισε Ενάν­ τια στήν ΚΕ. Τά πράγματα Εφτασαν ώς τό σημείο νά δηλώσει ή «νέα άντιπολίτευση» πώς δΕν ύποτάσσεται στίς άποφάσεις τοΰ συνεδρίου καί, γυρίζοντας στό ΑΕνινγκραντ, Εκανε ύπονομευτική δουλιά άνάμε­ σα στούς κομμουνιστές. Τό συνέδριο σέ ειδική έκκλησή του πρός τήν κομμουνιστική όργάνωση τοΰ ΑΕνινγκραντ Εξιστόρησε τή διαγωγή τών ήγετών τής «νέας άντιπολίτευσης» στό συνέδριο. Μέ τή λήξη τοΰ συνεδρίου ή ΚΕ Εστειλε στό Λένινγκραντ όμάδα μελών τής ΚΕ γιά νά άναλύσει τίς άποφάσεις τοΰ συνεδρίου καί νά ξεσκεπάσει τήν άντικομματική δράση τής «νέας άντιπολίτευσης». Οί συνελεύσεις τών κομμουνιστών τοΰ ΑΕνινγκραντ ύπήρξαν θυελλώδεις. ' Η άγανάκτηση άπό τή δράση τής «νέας άντιπολίτευσης» ήταν μεγάλη. Πάνω άπό τά 97% τών κομμουνιστών τοΰ Λένινγκραντ ένέκριναν τίς άποφάσεις τοΰ συνε­ δρίου καί καταδίκασαν τήν «νέα άντιπολίτευση». ’ Η συνδιάσκεψη τοΰ κυβερνείου Λένινγκραντ, πού Εγινε Ενα μήνα μετά τό συνέδριο, άπομάκρυνε τούς ζηνοβιεφικούς άπό τήν καθοδήγηση κι Εβγαλε νέα 427

Κομματική έπιτροπή Κυβερνείου, μ'έπικεφαλής τόν Σ. Μ. Κύροφ. Έτσι, μιά άκόμη άντικομματική όμάδα άπότυχε οίκτρά στίς προσπάθειές της νά κλονίσει τήν ένότητα τοϋ Κόμματος καί ν' άντικαταστήσει τό λενινισμό μέ τόν τροτσκισμό. Τό 14ο Συνέδριο ψήφισε τό νέο Καταστατικό τοϋ Κόμματος καί άπόφαση γιά τήν μετονομασία τοΰ ΚΡ (μπ) σέ Πανενωσιακό Κομμουνιστικό Κόμμα (μπολσεβίκων) — ΠΚΚ (μπ). Τό 14ο Συνέδριο τοϋ ΠΚΚ (μπ) μπήκε στήν Ιστορία σάν συνέδριο τής Εκβιομηχάνισης τής χώρας. Στίς άποφάσεις του έκφράζεται ή λενινιστική γραμμή τοϋ Κόμματος γιά τή γρήγορη άνάπτυξη τής βαριάς βιομηχανίας, τής μεγάλης μηχανικής σοσιαλιστικής βιομηχα­ νίας, πού θά είναι σέ θέση νά έξοπλίζει τίς φάμπρικες, τά έργοστάσια, τήν άγροτική οίκονομία μέ νεότατη τεχνική καίν'άνασυγκροτήσει τήν άγροτική οίκονομία πάνω σέ σοσιαλιστικές βάσεις, νά μεταβάλει τή χώρα άπό άγροτική σέ βιομηχανική, νά έξασφαλίσει τήν οίκοδόμηση στήν ΕΣΣΔ τής σοσιαλιστικής κοινωνίας. Σ Υ Ν Τ Ο Μ Α

Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α Τ Α

Τά χρόνια 1921-1925 ήταν χρόνια συνεχοϋς πάλης. Τό Κόμμα, έφαρμόζοντας τή νέα οίκονομική πολιτική, σάν τήν μόνη σωστή πολιτική σ ’όλη τή μεταβατική περίοδο άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό, στερέωσε μ'αύτό τό σοφό βήμα τή συμμαχία τών έργατών καί τών άγροτών, σταθεροποίησε τή δικτατορία τοϋ προλε­ ταριάτου. Ή χώρα άρχισε μέ γοργούς ρυθμούς νά προχωράει πρός τό σοσιαλισμό. Μέ τή σωστή, μαρξιστική-λενιστική έθνική πολιτική του τό Κόμμα πέτυχε τήν ένότητα καί τήν άδελφότητα τών λαών, πού κατοικούν στή Σοβιετική χώρα,τή συσπείρωσή τους στήν άκατάλυτη Ένωση τών Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, τήν ψήφιση τό 1924 τοΰ πρώτου της Συντάγματος. Τό Κόμμα έφάρμοσε άποφαστικά τίς ύποδείξεις τοϋ Λένιν, ότι στή Σοβιετική χώρα ύπάρχουν όλα όσα χρειάζονται γιά τήν οίκοδόμηση πλήρους σοσιαλιστικής κοινωνίας. Τό πρόβλημα άν μπορεϊ νά οίκοδομηθεϊ ό σοσιαλισμός στήν ΕΣΣΔ ήταν τό βασικό καί τό πιό όξύ πρόβλημα. Γι'αύτό άκριβώς τό πρόβλημα έκαναν σκληρό άγώνα ένάντια στό Κόμμα όλοι οΙ όπορτουνιστές, όλες οΙ φραξιονιστικές παρατάξεις, άνάμεσα στίς όποιες κύριο ρόλο έπαιζε ή τροτσκιστική παράταξη. Όλο ι αύτοί προσπαθούσαν ν'άπομακρύνουν τό Κόμμα άπό τό λενινιστικό δρόμο καί νά τό βάλουν στό δρόμο τής συνθηκολόγησης, πού όδηγοϋσε στήν παλινόρθωση τοΰ καπιταλι­ σμού στή Σοβιετική χώρα. Τό Κόμμα τσάκισε άποφασιστικά τίς όμάδες αύτές. ' Εδώ βρίσκεται ή μέγιστη ύπηρεσία τοΰ μεγάλου Λένιν, πού στάθηκε ύπόδειγμα άδιαλλαξίας άπέναντι στούς όπορτουνιστές κι έδοσε στό Κόμμα ένα 428

Ισχυρό Ιδεολογικό όπλο πάλης γιά τήν ένότητα καί τή μονολιθικότητα τών γραμμών του, γιά τή σιδερένια πειθαρχία, γιά τήν άδιαλλαξία άπέναντι σέ κάθε φραξιονισμό. Τό Κόμμα έφαρμόζοντας άπαρέγκλιτα τήν λενινιστική πολιτική, σέ συνθήκες όξύτατου ταξικού άγώνα ένάντια στά καπιταλιστικά στοι­ χεία σημείωσε στήν περίοδο αύτή μέσα στά πλαίσια τής ΝΕΠ τεράστια έπιτυχία. Μέ τήν καθοδήγησή του ή έργατική τάξη κι ή Εργαζόμενη άγροτιά σέ συντομότατο. Ιστορικά, διάστημα άνόρθωσαν τή λαϊκή οίκονομία κι έβαλαν τά στέρεα θεμέλια γιά τό πέρασμα στό νέο στά,διο τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης. Τό Κόμμα, παλαίβοντας γιά τή διαφύλαξη τής εΙρήνης, στή βάση τής λενινιστικής έξωτερικής πολιτικής, δυνάμωσε σημαντικά τήν έπιροή τής ΕΣΣΔ στό διεθνή στίβο. "Ετσι, τό Κόμμα σέ μιά άπό τίς πιό περίπλοκες περιόδους τής ζωής του άντεξε μπροστά στήν δύσκολη. Ιστορική δοκιμασία. Ανέβηκε πολύ τό κύρος του στά μάτια τών έργαζομένων. ' Ο λαός πείστηκε μέ τήν πείρα του γιά τή σοφία τοΰ Κόμματος, γιά τήν έπιδεξιότητά του νά καθοδηγεί, ότι τό Κόμμα ύπερασπίζει τά συμφέροντα τοΰ έργαζόμε­ νου λαοΰ, ότι ή δράση του όλόκληρη άποβλέπει στό καλό καί στήν πρόοδο τής σοβιετικής κοινωνίας. Τό Κόμμα, λύνοντας τά βασικά προβλήματα τής άνορθωτικής περιόδου, όδήγησε τό σοβιετικό λαό στήν περίοδο τής σοσιαλιστικής έκβιομηχάνισης τής ΕΣΣΔ.

429

ΚΕΦΑΛΑΙΟ XI

Η ΠΑΛΗ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΚΒΙΟΜΗΧΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΗΣ ΚΟΛΛΕΚΤΙΒΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (1926 - 1929) 1. Ή διεθνής κατάσταση καί ή Εξωτερική πολιτική τοΰ Κόμματος καί τοϋ Σοβιετικού κράτους στά 1926 - 1929 Τό Κόμμα άρχιζε τή σοσιαλιστική Εκβιομηχάνιση τής χώρας μέσα σέ μιά κατάσταση σχετικής σταθεροποίησης τοΰ καπιταλισμού. Ή σταθεροποίηση ήταν άσταθής καί προσωρινή, δέν έξάλειψε καί δέν μπορούσε νά έξαλείψει τήν όξύτητα τών ιμπεριαλιστικών καί τών ταξικών άντιθέσεων. Όξύνθηκαν έξαιρετικά οΙ άντιθέσεις άνάμεσα στήν 'Αγγλία καί στίς ΕΠΑ, πού στρίμωχναν τήν 'Αγγλία στήν παγκόσμια άγορά. ' Η σταθεροποίηση τοΰ καπιταλισμού συνοδευόταν παντοΰ άπό τήν ένταση τής έκμετόλλευσης τών έργατών καί δλων τών έργαζομένων. Ή έπίθεση τών καπιταλιστών ένάντια στήν έργατική τάξη προκαλούσε σκληρές ταξικές μάχες τοΰ προλεταριάτου μέ τήν άστική τάξη. Τό 1926 ξέσπασε ή γενική άπεργία τοΰ άγγλικοϋ προλεταριά­ του, στήν όποία πήραν μέρος πάνω άπό 5 έκατομ. άτομα ' Η έργατική τάξη τής ΕΣΣΔ έδειξε άμέσως τό ένδιαφέρον της γιά τήν άπεργία καί συγκέντρωσε μεγάλα χρηματικά ποσά γιά τήν ένίσχυση τών άπεργών. ΟΙ άγγλοι έργάτες χαιρέτησαν τήν ήθική καί ύλική ένίσχυση άπό μέρους τής έργατικής τάξης τής ΕΣΣΔ σάν λαμπρή έκδήλωση προλεταριακής άλληλεγγύης. Τόν 'Ιούλη τοΰ 1927 ξεσηκώθηκαν οΙ έργάτες τής Βιέννης ένάντια στήν έπίθεση τοΰ κεφαλαίου καί τής άντίδρασης στήν Αύστρία. Σημαντικό χτύπημα ένάντια στή σταθεροποίηση τοΰ καπιταλισμού άποτέλεσε ή άνοδος τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος στίς άποικιακές καί στίς έξαρτημένες χώρες ένάντια στόν άφόρητο ζυγό τών ιμπεριαλιστών. Τό μεγαλύτερο γεγονός στό κίνημα αύτό ήταν ή έπανάσταση τοϋ μεγάλου κινέζικου λαοΰ. Τό Κομμουνιστικό κόμμα τής Κίνας, στηριζόμενο στή διδασκαλία τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ, καθοδηγώντας τήν έργατική τάξη καί τήν έργαζόμενη άγροτιά, έφάρμοζε τακτική ένιαίου μετώπου, προσανατολισμένη πρός τή συνένωση όλων τών έπαναστατικών δυνάμεων, έπιδίωκε νά έξασφαλίσει τόν ήγετικό ρόλο τοΰ προλεταριάτου στήν έπανάσταση. Ή έπιτυχής οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμοΰ στήν ΕΣΣΔ καί οΙ πρώτες 430

έπιτυχίες τής κινέζικης έπανάστασης είχαν σοβαρή έπίδραση στήν άνάπτυξη τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ άγώνα σ'δλο τόν κόσμο, ιδιαίτερα στίς ' Ινδίες, στήν ' Ινδονησία, στό Μαρόκο, στήν Αίγυπτο. Τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα τών λαών τών άποικιακών καί τών έξαρτημένων χωρών συνάντησε τή θερμή συμπάθεια τοΰ σοβιετικού λαοΰ. ΟΙ έργαζόμενοι τής ΕΣΣΔ χαιρέτησαν μέ μεγάλο ένθουσιασμό τήν κινέζικη έπανάσταση. Άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί στόν έξεγερμένο λαό τής Κίνας άναπτύχθηκε έγκάρδια φιλία. Τό Κόμμα, στηριζόμενο στίς ύποδείξεις τοΰ В. I. Λένιν, μεγάλου φίλου τών καταπιεζόμενων λαών, ύποστήριζε τό έπαναστατικό κίνημα τής Κίνας, τών ’ Ινδιών, τής ΑΙγύπτου καί τών άλλων χωρών. ΟΙ Ιμπεριαλιστές όλων τών χωρών θεωρούσαν τήν έδραίωση καί τήν άνάπτυξη τής Σοβιετικής Ένωσης κίνδυνο γιά τό καπιταλιστικό σύστημα. ΟΙ σχέσεις άνάμεσα στά καπιταλιστικά κράτη καί στήν ΕΣΣΔ, Εξακολουθούσαν νά είναι τεταμένες. ΟΙ ιμπεριαλιστές, καταλα­ βαίνοντας δτι ή Εκβιομηχάνιση θά Επιταχύνει τήν προώθηση τοΰ σοβιετικού λαοΰ πρός τό σοσιαλισμό, θά Εδραιώσει τήν άνεξαρτησία τής ΕΣΣΔ καί θά Ενισχύσει τήν άμυντική Ικανότητα, προσπαθούσαν νά τήν τορπιλίσουν ή νά τής βάλουν τροχοπέδη. Δέν δέχονταν νά δόσουν πιστώσεις στό Σοβιετικό κράτος, άκολουθοΰσαν πολιτική οικονομικής άπομόνωσης τής ΕΣΣΔ, τήν άπειλοϋσσν μέ νέα Ενοπλη Επέμβαση. Πρωτεργάτης τής άντισοβιετικής πολιτικής ήταν ό παλιός έχθρός τοϋ άπελευθερωτικοΰ κινήματος τών λαών, όάγγλικός Ιμπεριαλισμός. ΟΙ άγγλοι Ιμπεριαλιστές μέσω τών πρακτόρων τους όργάνωναν σέ διάφορες χώρες σειρά άπό άντισοβιετικές προκλήσεις: έπιθέσεις ένάντια σέ σοβιετικές άντιπροσωπείες καί όργανισμούς στό Πεκίνο, στό Λονδίνο καί σέ άλλα μέρη, τή δολοφονία τοϋ σοβιετικού πρεσβευτή Βόικοφ στή Βαρσοβία. ΟΙ Ιμπεριαλιστές βοηθούσαν τήν ύπονομευτική δράση τών ύπολειμμάτων τών λευκοφρουριτών στό Εσωτερικό τής Σοβιετικής Ένωσης. Τό 1927 άγγλοι δολιοφθορείς Εριξαν βόμβες στήν κομματική λΕσχη τοΰ Λένινγκραντ καί τραυμάτι­ σαν 30 περίπου άτομα. Άγγλοι, γάλλοι, κι άμερικάνοι Ιμπεριαλιστές κατέφυγαν σέ κάθε λογής προκλήσεις γιά νά παρεμποδίσουν τήν Εκβιομηχάνιση τής ΕΣΣΔ. Τό 1927 ή συντηρητική κυβέρνηση τής Αγγλίας διέκοψε τίς διπλωματικές σχέσεις μέ τήν ΕΣΣΔ. Προσπαθούσε νά στρέψει πρός τήν κατεύθυνση αύτή καί τίς άλλες καπιταλιστικές χώρες κι Ετσι νά όργανώσει τήν άπομόνωσή τής Σοβιετικής Ένωσης. Ά λλά τά σχέδια τών άγγλων συντηρητικών άπότυχαν: κανένα άστικό κράτος δέν άκολούθησε τό παράδειγμά τους. Στήν ματαίωση τών άντισοβιετικών σχεδίων τών άγγλων συντηρη­ τικών συνέβαλε σέ σημαντικό βαθμό ή εΙρηνική έξωτερική πολιτική τοϋ Κόμματος καί τής Σοβιετικής κυβέρνησης. Ή πολιτική αύτή παρΕλυσε τίς προσπάθειές τους, πού άπέβλεπαν στή δημιουργία 431

ενιαίου άντισοβιετικοϋ μετώπου τών καπιταλιστικών χωρών. Ή Αγγλία κατέβαλλε Ιδιαίτερες προσπάθειες γιά νά παρασύρει στήν άντισοβιετική πολιτική τή Γερμανία, πού τήν έποχή έκείνη μέ τή βοήθεια τών, άμερικάνικων δολλαρίων άνοικοδομοϋσε γοργά τή βαριά βιομηχανία της καί Ιδίως τήν πολεμική της βιομηχανία. Τό 1925 ή γερμανική κυβέρνηση ύπόγραψε μέ τήν Αγγλία, τή Γαλλία, τήν ’ Ιταλία καί τό Βέλγιο τίς συμφωνίες τοΰ Λοκάρνο, πού άποτελοΰσαν ένα βήμα γιά τή δημιουργία άντισοβιετικοϋ συνασπισμού μέ τήν ήγεσία τής Αγγλίας. 'Ωστόσο, οί Ιθύνοντες γερμανικοί κύκλοι δέν σχεδίαζαν νά κόψουν κάθε σχέση μέ τή Σοβιετική Ένωση καί νά μποϋν όλοκληρωτικά στό άντισοβιετικό μέτωπο, γιατί θεωρούσαν ότι οι όμαλές σχέσεις μέ τό Σοβιετικό κράτος έχουν μεγάλη σημασία γιά τή Γερμανία. Τό 1926 κλείστηκε άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί στή Γερμανία σύμφωνο ούδετερότητας, πού δυσκόλευε τή συμμετοχή τής Γερμανίας στήν άντισοβιετική πολιτική. Ή Σοβιετική Ένωση εϊχε κλείσει μέσα στά χρόνια 1925-1927 σύμφωνα ούδετερότητας καί μή έπίθεσης μέ τήν Τουρκία, τό Αφγανιστάν, τό ' Ιράν καί τή Λιθουανία. Τά σύμφωνα αύτά άποτελοΰσαν κάποιο έμπόδιο γιά τά παραπάνω καπιταλιστικά κράτη νά μποϋν στόν άντισοβιετικό συνασπισμό. Αύτό ήταν μιά έπιτυχία τής φιλειρηνικής έξωτερικής πολιτικής τής ΕΣΣΔ. Ή 'Αγγλία άφοΰ άπότυχε νά όργανώσει μιά νέα έπέμβαση ένάντια στήν ΕΣΣΔ καί είδε πώς ζημιώνει άπό τήν παραβίαση τών κανονικών έμπορικών σχέσεων μ' αύτή, άναγκάστηκε τό 1929 ν ’άποκαταστήσει διπλωματικές σχέσεις μέ τή Σοβιετική Ένωση. ' Ωστόσο, οί Ιμπεριαλιστές δέν σταμάτησαν τίς προκλήσεις τους ένάντια στήν ΕΣΣΔ. Μέ ύπόδειξή τους οί κινέζοι στρατοκράτες κατέλαβαν τό καλοκαίρι τοϋ 1929 τούς Κινέζο-Ανατολικούς σιδηρο­ δρόμους, πού άνήκαν στήν ΕΣΣΔ, εΙσέβαλαν στό σοβιετικό έδαφος, άπειλώντας στήν άσφάλεια τών συνόρων τής ΕΣΣΔ στήν Ά πω Ανατολή. "Ολες οι προσπάθειες τής σοβιετικής κυβέρνησης γιά τή διευθέτηση τής σύγκρουσης μέ ειρηνικό τρόπο έμειναν χωρίς άποτέ­ λεσμα. Χρειάστηκε νά παρθοϋν άντίμετρα ένάντια στούς έμπρηστές τοΰ πολέμου στήν Ά πω Ανατολή. Τόν Αύγουστο τοΰ 1929 δημιουργήθηκε ή Ειδική στρατιά τής Ά πω Ανατολής μέ διοικητή τόν Β. Κ. Μπλιοϋχερ. Ή στρατιά αύτή άρχισε άμέσως πολεμικές έπιχειρήσεις ένάντια στούς παραβιαστές τών σοβιετικών συνόρων καί σύντριψε τά στρατεύματα τών κινέζων στρατοκρατών. ' Επακολού­ θησαν σοβιετο-κινεζικές διαπραγματεύσεις. Τό Δεκέμβρη τοΰ 1929 ύπογράφηκε συμφωνία γιά διευθέτηση τής διαφοράς, άποκαταστάθηκε όμαλή τάξη στούς Κινέζο-Ανατολικούς σιδηροδρόμους. Τό Κόμμα καί ή Σοβιετική κυβέρνηση στήν περίοδο 1926-1929 έπιδιώκοντας νά στεριώσουν τήν εΙρήνη συνέχισαν δραστήρια τόν άγώνα γιά τόν άφοπλισμό. Πρός τό σκοπό αύτό χρησιμοποιήθηκε σέ πλατιά κλίμακα ή Έπιτροπή Προετοιμασίας τής συνδιάσκεψης άφοπλισμοΰ, πού είχε συστήσει ή Κοινωνία τών ' Εθνών. Τό Νοέμβρη 432

τοϋ 1927 ή Σοβιετική κυβέρνηση ύπόβαλε στήν Έπιτροπή πρόταση γιά πλήρη όφοπλισμό όλων τών κρατών. Ή πρόταση αύτή άπορίφθηκε. Τότε ή Σοβιετική κυβέρνηση ύπόβαλε τό 1928 άλλη πρόταση γιά μερικό όφοπλισμό. ΟΙ Ιμπεριαλιστές όπόριψαν κι αύτή τήν πρόταση. ' Η πάλη τής Σοβιετικής Ένωσης γιά τήν ειρήνη, οΐ ένέργειές της ύπέρ τοϋ όφοπλισμοϋ συναντούσαν ζωηρότατη συμπάθεια άπό μέρους τοϋ διεθνούς προλεταριάτου κι όλων τών έργαζομένων. Τό κύρος τής ΕΣΣΔ μέσα στίς λαϊκές μάζες τών καπιταλιστικών, τών άποικιακών καί τών εξαρτημένων χωρών μεγάλωνε διαρκώς. Αύτό εϊχε τεράστια σημασία γιά τήν οικοδόμηση τής σοσιαλιστικής κοινω­ νίας. Ό В. I. Λένιν τόνιζε ότι γιά τή Σοβιετική χώρα, πού οίκοδομεϊτό σοσιαλισμό σέ συνθήκες έχθρικής καπιταλιστικής περικύκλωσης, είχε έξαιρετική σημασία νά κερδίσει τήν ύποστήριξη τών έκατομμυρίων έργαζομένων σέ διεθνή κλίμακα. ' Η διεθνής προλεταριακή άλληλεγγύη ήταν παράγοντας πρωταρ­ χικής σημασίας γιά τή διαφύλαξη τής εΙρήνης. ' Η έργατική τάξη τών καπιταλιστικών χωρών όντιδροϋσε στήν πραγματοποίηση τών κατα­ κτητικών σχεδίων τών Ιμπεριαλιστών. ΟΙ έπιτυχίες τής ΕΣΣΔ ένίσχυαν τίς θέσεις τής έργατικής τάξης στίς καπιταλιστικές χώρες, τή βοηθού­ σαν στόν ταξικό άγώνα ένάντια στό κεφάλαιο. ' Η έργατική τάξη, οΙ έργαζόμενοι όλου τοϋ κόσμου παρακολου­ θούσαν μέ μεγάλο ένδιαφέρον τήν οίκοδόμηση τοϋ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. 'Από τήν 'Αγγλία, τίς ΕΠΑ, τή Γαλλία, τή Γερμανία, τήν Αύστρία, τήν Τσεχοσλοβακία, τό Βέλγιο καί άλλες χώρες έπισκέπτονταν τήν ΕΣΣΔ έργατικές άντιπροσωπεϊες καί γνωρίζονταν μέ τίς έπιτεύξεις τής σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Τά μέλη τών άντιπροσωπειών, έπιστρέφοντας στήν πατρίδα τους, έλεγαν τήν άλήθεια γιά τήν πρώτη σοσιαλιστική χώρα, ξεσκέπαζαν τίς συκοφαντίες τής άστικής προπαγάνδας. Τό Νοέμβρη τοΰ 1927, μέ τήν εύκαιρία τής δέκατης έπετείου τής Μεγάλης Όχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης, συνήλθε στή Μόσχα τό Παγκόσμιο συνέδριο τών φίλων τής ΕΣΣΔ. Τό συνέδριο σημείωσε ότι ή οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού στή Σοβιετική χώρα άνταποκρίνεται στά συμφέροντα τοΰ έπαναστατικοϋ κινήματος δλων τών χωρών κι άποτελεϊ ζωτική ύπόθεση τών προλετάριων όλου τοϋ κόσμου. 2. ’ Η έναρξη τής σοσιαλιστικής Εκβιομηχάνισης τής χώρας. ’ Η πάλη τοϋ Κόμματος ένάντια στόν τροτσκιστικό-ζηνοβιεφικό αντικομματικό συνασπισμό Τό πέρασμα στή σοσιαλιστική έκβιομηχάνιση τής χώρας σήμαινε ένα νέο στάδιο στήν πάλη τοΰ Κόμματος καί τοϋ σοβιετικού λαοϋ γιά τό σοσιαλισμό. Ή άνόρθωση τής λαϊκής οικονομίας στήν ΕΣΣΔ 433

γινόταν βασικά πάνω στήν παλιά τεχνική βάση. Τώρα ή χώρα περνούσε στή σοσιαλιστική άνασυγκρότησή της, στή δημιουργία σύγχρονης βιομηχανίας. ' Η σοσιαλιστική Εκβιομηχάνιση τής χώρας βασικό σκοπό της είχε τή δημιουργία τής ύλικοτεχνικής βάσης τοΰ σοσιαλισμού, τήν άνάπτυξη καί έδραίωση τών σοσιαλιστικών παρα­ γωγικών σχέσεων στή χώρα. Τό Κόμμα ξεκινούσε άπό τήν άμεση ύπόδειξη τοΰ В. I. Λένιν: «Μοναδική ύλική βάση τοΰ σοσιαλισμού μπορεί νά είναι ή μεγάλη μηχανική βιομηχανία, πού είναι ικανή νά άναδιοργανώσει καί τή γεωργία» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ.,τόμ. 44ος, σελ. 9). ’ Η άνάπτυξη τής μεγάλης βιομηχανίας συνδέεται άναπόσπαστα μέ τόν έξηλεκτρισμό όλων τών κλάδων τής λαϊκής οίκονομίας. Στόν έξηλεκτρισμό έβλεπε ό Λένιν τό σπουδαιότερο μέσο τής τεχνικής προόδου. «...Ά ν ή Ρωσία, — έλεγε, — καλυφθεί μ’ ένα πυκνό δίχτυ ήλεκτρικών σταθμών καί Ισχυρών τεχνικών έγκαταστάσεων, τότε ή κομμουνιστική οίκονομική οικοδόμησή μας θά γίνει τό πρότυπο γιά τήν μελλοντική σοσιαλιστική Εύρώπη καί ’ Ασία» (Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 42ος, σελ. 161) Ή νίκη τοΰ σοσιαλισμοΰ στήν ΕΣΣΔ μπορούσε νά έπιτευχθεϊ μόνο μέ τήν ισχυρή άνάπτυξη τής βάσης τών βάσεων τής σοσιαλιστι­ κής οίκονομίας: τής βαριάς βιομηχανίας, πού είναι σέ θέση νά προωθήσει όλη τή λαϊκή οικονομία, ν ' άναδιοργανώσει πάνω σέ σοσιαλιστικές άρχές τήν άγροτική οίκονομία, νά άνεβάσει τή λαϊκή εύημερία, νά έξασφαλίσει τήν άμυντική ικανότητα τής χώρας. Έπρεπε νά δημιουργηθεϊ έξαρχής όλόκληρη σειρά κλάδων τής σύγχρονης βαριάς βιομηχανίας: ή σιδηρουργία, ή μηχανουργία, ή βιομηχανία κατασκευής έργαλειομηχανών, ή χημική βιομηχανία, ή άμυντική βιομηχανία, ή βιομηχανία κατασκευής τρακτέρ καί άλλες. Ή τα ν άπαραίτητο νά άνασυγκροτηθοΰν οί παλιές καί νά κατασκευα­ στούν καινούργιες έπιχειρήσεις μέσων παραγωγής. Άπαιτοΰνταν ύψηλοί ρυθμοί άνάπτυξης τής μεγάλης βιομηχανίας γιά νά έξαλειφθεϊ ή άναντιστοιχία άνάμεσα στό πιό προοδευτικό κοινωνικό σύστημα στόν κόσμο καί στήν άδύνατή του ύλικοτεχνική βάση. ’ Η σοσιαλιστική έκβιομηχάνιση ήταν τό κλειδί τής άνασυγκρότησης όλης τής λαϊκής οικονομίας, άποτελοΰσε προϋπόθεση γιά τήν αύξηση τής έργατικής τάξης, τή βάση γιά τήν έδραίωση τής συμμαχίας τής έργατικής τάξης μέ- τήν έργαζόμεη άγροτιά, τής παραγωγικής ένωσης τής πόλης και τοΰ χωριοΰ. Έπρεπε νά δημιουργηθεϊ σύγχρονη βιομηχανία σ'όλες τίς ένωσιακές δημοκρατίες, στίς έθνικές περιοχές. Αύτό εϊχε τεράστια σημασία γιά τήν έξάλειψη τής πραγματικής καθυστέρησης τών άλλοτε καταπιεζόμενων λαών, γιά τήν άνάπτυξη έθνικών στελεχών, γιά τήν άνάπτυξη τών έθνικών πολιτισμών. Ή σοσιαλιστική έκβιομηχάνιση τής χώρας έξασφάλιζε τό άνέβασμα τοΰ ύλικοΰ καί πολιτιστικού 434

Επιπέδου τής ζωής τής έργατικής τάξης, δλων τών έργαζομένων. Ή άνάγκη υψηλών ρυθμών έκβιομηχάνισης ύπαγορευόταν άπό τήν ύπαρξη τής έχθρικής καπιταλιστικής περικύκλωσης. Γιά νά έξασφαλιστεί ή οίκονομική άνεξαρτησία καί ή άμυντική Ικανότητα τής Σοβιετικής Ένωσης, τό Κόμμα έβαλε τό καθήκον: νά μετατραπεϊ ή ΕΣΣΔ σέ πρωτοπόρα βιομηχανική δύναμη μέσα σέ συντομότατο Ιστορικά χρονικό διάστημα νά φτάσει καί σέ συνέχεια νά ξεπεράσει σέ όγκο τής βιομηχανικής παραγωγής τίς άναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Αύτό ήταν σύνθετο καί δύσκολο καθήκον, πού γιά πρώτη φορά στήν ιστορία έπρεπε νά λυθεί. ' Η έργατική τάξη τής ΕΣΣΔ δέν μπορεί νά δανειστεί τήν πείρα έκβιομηχάνισης τών καπιταλιστικών χωρών. Ή σοσιαλιστική μέθοδος έκβιομηχάνισης διαφέρει ριζικά άπό τήν καπιταλιστική. ' Η σοσιαλιστική έκβιομηχάνιση δέν γίνεται στοιχειακά, άλλά σχεδιασμένα. Δέν άρχίζει άπό τήν άνάπτυξη τής έλαφράς βιομηχανίας, όπως έγινε στίς χώρες τοϋ καπιταλισμού, άλλά άπό τή βαριά βιομηχανία. Ή Σοβιετική Ένωση δέν μποροΰσε νά ύπολογίζει σέ καμιά βοήθεια άπό τό έξωτερικό. Τήν είχαν κυκλωμένη έχθρικά καπιταλιστικά κράτη, πού οΙ ιθύνοντες κύκλοι τους ένδιαφέρονταν νά καθυστερήσουν τήν οικονομική άνάπτυξη τής ΕΣΣΔ. Οί δυσκολίες τής εκβιομηχάνισης προέρχονταν άπό τήν τεχνικο-οΐκονομική καθυστέ­ ρηση τής χώρας, άπό τό πολύπλοκο πρόβλημα τής συσσώρευσης πόρων γιά τήν κατασκευή έργων ύποδομής, άπό τό μικρό άριθμό τών βιομηχανικών στελεχών. ΟΙ δυσκολίες έπιτείνονταν άκόμη καί άπό τό γεγονός ότι ή σοσιαλιστική έκβιομηχάνιση συναντούσε λυσσασμένη άντίσταση άπό τά καπιταλιστικά στοιχεία πού ύπήρχαν στή χώρα καί άπό τούς συνθηκολόγους μέσα στό Κόμμα. Στίς συνθήκες αύτές ή σοσιαλιστική έκβιομηχάνιση τής χώρας, ή οικοδόμηση τοΰ σοσιαλι­ σμού, ήταν ένας μεγάλος άθλος τοΰ Κόμματος, τής έργατικής τάξης, τοΰ σοβιετικού λαοΰ. Τό Κόμμα, άρχίζοντας τήν έκβιομηχάνιση τής χώρας, συγκέντρω­ σε τίς προσπάθειες τοΰ σοβιετικού λαοΰ πρώτ'άπ'δλα γιά τήν έξεύρεση πόρων καί τήν όλοκληρωτική χρησιμοποίηση δλων τών πηγών συσσώρευσής τους. ' Η οικοδόμηση μεγάλων έργων ύποδομής στή βιομηχανία άπαιτοΰσε έπενδύσεις δισεκατομμυρίων, ένώ ή Σοβιετική χώρα ήταν φτωχή. ΟΙ άστικές χώρες εύρισκαν πόρους, γιά τή δημιουργία βαριάς βιομηχανίας άπό τήν καταλήστευση τών άποικιών καί τών μισοαποικιών, άπό τίς πολεμικές έπανορθώσεις, άπό τήν άμείλικτη έκμετάλλευση τών έργαζομένων τής χώρας τους. Ή Σοβιετική χώρα άπό λόγους άρχών δέν μποροΰσε νά χρησιμοποιήσει τέτιους τρόπους έξεύρεσης μέσων, τρόπους άσυμβίβαστους μέ τό σοσιαλιστικό καθεστώς. Στήν έκβιομηχάνιση τών άστικών κρατών σημαντικό ρόλο έπαιζαν τά έξωτερικά δάνεια. ' Η Σοβιετική χώρα δέν μποροΰσε νά ύπολογίζει σέ έξωτερικά δάνεια. Τά μέσα γιά τόν ριζικό 435

έπανεξοπλισμό τών παλιών καί τήν κατασκευή νέων Εργοστασίων έπρεπε νά βρεθούν στό έσωτερικό τής χώρας. Καί τά μέσα αύτό βρέθηκαν χάρη στίς κατακτήσεις τής Μεγάλης Όχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Η συγκέντρωση στά χέρια той προλεταριακού κράτους τών μέσων παραγωγής έδοσε τή δυνατότητα νά κινητοποιηθούν γιά τή σοσιαλιστική έκβιομηχάνιση τής χώρας ισχυρές έφεδρεϊες. Οί κρατι­ κές φάμπρικες καί τά έργοστάσιο, οί μεταφορές, οί τράπεζες, τό έξωτερικό καί τό έσωτερικό κρατικό έμπόριο άφηναν κέρδη, πού τό κράτος τά διέθετε γιά τήν άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής βιομηχανίας. Ή χώρα άπαλλάχτηκε άπό τίς τεράστιες ετήσιες πληρωμές στό έξωτερικό, πού άνέρχονταν σέ 800 μέ 900 έκατομμύρια χρυσά ρούβλια, μέ τήν μορφή τόκων γιά τά τσαρικά δάνεια καί μερισμάτων (εισοδήματα πού είσπάττουν οι κάτοχοι μετοχών) στούς ξένους καπιταλιστές γιά τά κεφάλαιά τους, τά τοποθετήμενα στή Ρωσία. 1Η Σοβιετική άγροτιά, πού μέ τήν κατάργηση τής τσιφλικάδικης ιδιοκτησίας στή γή άπαλλάχτηκε άπό τήν καταβολή στούς τσιφλικά­ δες μεγάλων ποσών γιά τό νοίκιασμα καί τήν έξαγορά τής γής, μπορούσε τώρα μέ τή δουλιά της καί τά ύλικά της μέσα νά βοηθήσει στήν έκβιομηχάνιση τής χώρας. ' Η άγροτιά ένδιαφερόταν γι ’ αύτό όχι λιγότερο άπό τούς έργάτες, γιατί είχε μεγάλη άνάγκη άπό άγροτικές μηχανές καί βιομηχανικά προϊόντα. Όλες αύτές οΐ πηγές συσσώρευσης πόρων βρίσκονταν στά χέρια τής Σοβιετικής έξουσίας. Έπρεπε μόνο νά χρησιμοποιηθούν κατάλ­ ληλα, νά έφαρμοστεϊ αύστηρό καθεστώς οίκονομιών, νά κσταργηθοϋν τά μή παραγωγικά έξοδα, νά περιοριστούν οί ύπερβολικά έξογκωμένοι μηχανισμοί τών ύπηρεσιών καί νά διατεθούν οί έξοικονομούμενοι πόροι γιά τήν έκβιομηχάνιση τής χώρας. Έμπαινε τό καθήκον ν'άνεβεΐ ή παραγωγικότητα τής έργασίας, νά όργανωθεϊ όρθολογιστικά ή παραγωγή, νά μειωθεί τό κόστος τής βιομηχανικής παραγωγής. Μέ τή λύση αύτών άκριβώς τών οικονομικών προβλημά­ των καταπιάστηκε μέ όλη του τή δραστηριότητα τό Κομμουνιστικό κόμμα, κινητοποιώντας τήν έργατική τάξη, όλο τό σοβιετικό λαό γιά τή δημιουργία τής σοσιαλιστικής βιομηχανίας. Ή ΚΕ καί ή ΚΕΕ той ΚΚΡ (μπ) τόν Απρίλη той 1926 άπευθύνθηκαν πρός όλες τίς κομματικές όργανώσεις, πρός όλους τούς έργαζόμενους καί τούς κάλεσαν νά καθιερώσουν αύστηρότατο καθεστώς οίκονομιών στίς ύπηρεσίες, στίς έπιχειρήσεις καί στίς όργανώσεις «άπό τά πάνω μέχρι τά κάτω», γιά ν ’ αύξηθοΰν οί συσσωρεύσεις. Ή έκκληση αύτή βρήκε άπήχηση στό λαό. Στό οίκονομικό έτος 1926-27 τοποθετήθηκαν στή βιομηχανία περίπου ένα δισεκατομμύριο ρούβλια κι ύστερα άπό τρία χρόνια πάνω άπό πέντε δισεκατομμύρια ρούβλια. Ό σοβιετικός λαός άρχισε τήν οίκοδόμηση γιγάντιων έργων, όπως ό ήλεκτρικός σταθμός τοΰ Δνείπερου, ή σιδηροδρομική γραμμή Τουρ­ κεστάν - Σιβηρίας, τό έργοστάσιο τρακτέρ, φ. Ε. Τζερζίνσκι καί άλλα. 436

Ή οίκοδόμηση τής σοσιαλιστικής βιομηχανίας μπήκε σέ στέρεη βάση καί προχωρούσε μ'έπιτυχία. Οί έχθροί δμως τού σοσιαλισμού καί τά καπιταλιστικά στοιχεία στήν πόλη καί στό χωριό προσπαθού­ σαν νά τήν εμποδίσουν. 1Η δξυνση τής ταξικής πάλης είχε τήν άντανάκλασή της καί μέσα στό Κόμμα: σήκωσαν κεφάλι οΐ διάφοροι συνθηκολόγοι κι άντιπολιτευόμενοι. Ό κύριος κίνδυνος ήταν οί τροτσκιστές καί οί ζηνοβιεφικοί. ' Η «νέα άντιπολίτευση», πού τήν Εκπροσωπούσαν οί Ζηνόβιεφ, Κάμενεφ καί άλλοι, άφού ήττήθηκε στό 14ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος, πέρασε άνοιχτά στίς ήττοπαθεϊς θέσεις τοΰ τροτσκισμού. Τό καλοκαί­ ρι τοϋ 1926 οί τροτσκιστές καί οί ζηνοβιεφικοί συνενώθηκαν σ ’ ένα άντικομματικό συνασπισμό, πού είχε σάν βάση τίς θέσεις τοΰ Τρότσκι. Στό συνασπισμό αύτό προσχώρησαν τά ύπολείμματα δλων τών τσακισμένων άντιπολιτευτικών όμάδων: τής «έργατικής άντιπολίτευσης», τής όμάδας τοΰ «δημοκρατικού συγκεντρωτισμού» καί άλλων. Έτσι, ό συνασπισμός τών συνθηκολόγων μετατράπηκε σέ πόλο συγκέντρωσης δλων τών άντιπολιτευτικών όμάδων, πού είχαν καταδικαστεί άπό τό Κόμμα. Ό λα αύτά τά παρδαλά άντικομματικά στοιχεία έκφραζαν τά συμφέροντα τών ύπολειμμάτων τών καπιταλι­ στικών τάξεων, τή δυσαρέσκεια τών μικροαστών τής πόλης καί τοΰ άνώτερου στρώματος τής άστικής διανόησης άπό τό καθεστώς τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. Όλο ι αύτοί ήταν πράκτορες τών ταξικών έχθρών μέσα στό Κόμμα, φερέφωνα τής Εχθρικής καπιταλι­ στικής περικύκλωσης. Τό βασικό ζήτημα τών θεμελιακών διαφωνιών τοϋ Κόμματος μέ τόν τροτσκιστικό-ζηνοβιεφικό συνασπισμό ήταν τό ζήτημα γιά τή δυνατότητα τής νίκης τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. Τό Κόμμα άκολουθοΰσε αύστηρά τίς ύποδείξεις τοϋ В. I. Λένιν δτι ή Σοβιετική χώρα διαθέτει σέ έπαρκή ποσότητα όλα δσα χρειάζονται γιά τήν οίκοδόμηση τής όλοκληρωμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας, στηριζόμενη στή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου καί στή σταθερή συμμαχία τής έργατικής τάξης μέ τήν άγροτιά. ' Ο άντικομματικός τροτσκιστικόςζηνοβιεφικός συνασπισμός τάχθηκε ένάντια στή γενική γραμμή τοΰ Κόμματος γιά τή νίκη τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. ' Επικεφαλής τής πάλης τοΰ Κόμματος ένάντια στούς τροτσκιστές καί στούς άλλους συνθηκολόγους, γιά τήν Εκπλήρωση τοΰ λενινιστικοΰ σχεδίου τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης, βρισκόταν ή Κεντρική Έπιτροπή. ΟΙ κομματικές όργανώσεις, καθοδηγούμενες άπό τήν Κεντρική ' Επιτροπή, πάλαιβαν έπίμονα κι άδιάλλακτα ένάντια στούς συνθηκολόγους, ξεσήκωναν τίς μάζες γιά τήν έκπλήρωση τών σχεδίων τής σοσιαλιστικής έκβιομηχάνισης τής χώρας πού άπαιτοΰσαν έντατικές προσπάθειες. Στήν πάλη αύτή Επαιξαν Ενεργό ρόλο παράγοντες καί στελέχη τοΰ Κόμματος σάν τόν А. Α. ' Αντρέγεφ, τόν Κ. Ε. Βοροσίλοφ, τόν φ. Ε. Τζερζίνσκι, τόν А. Α. Ζντάνοφ, τόν М. I. Καλίνιν, τόν Σ. Μ. Κύροφ, τόν Σ. Β. Κοσιόρ, τόν В. Β. Κούιμπισεφ, τόν 437

В. М. Μόλοτοφ, τόν А. I. Μικογιόν, τόν Γκ. I. Πετρόβσκι, τόν Π. Π. Πόστισεφ, τόν Γκ. Κ. ’ Ορτζονικίτζε, τόν Г. Ε. Ρουντζουτόκ τόν Ν. Α. Σκρίπνικ, τόν I. Β. Στάλιν, τόν Β. Μ. φροΰνζε, τόν В. Γ. Τσουμπάρ, τόν Ν. Μ. Σβέρνικ, τόν Ε. Μ. Γιαροσλάβσκι καί άλλους. Τό Κόμμα ξεσκέπαζε τούς τροτσκιστές καί τούς ζηνοβιεφικούς σάν άνοιχτούς συνθηκολόγους, πού έχουν ξεκόψει άπό τό λενινισμό. ΟΙ άνθρωποι αύτοί άντιδροΰσαν στήν πραγματοποίηση τοΰ σχε­ δίου той Λένιν γιά τή σοσιαλιστική έκβιομηχάνιση τής χώρας κι έριχναν κάθε λογής τυχοδιωκτικά συνθήματα. ' Ο άντικομματικός τροτσκιστικός-ζηνοβιεφικός συνασπισμός διακήρυσσε ότι είναι άναπόφευκτες οΙ ταξικές συγκρούσεις άνάμεσα στήν έργατική τάξη καί στήν άγροτιά καί ή διάλυση τής συμμαχίας τους. ΟΙ ήγέτες τής άντιπολίτευσης δέν παραδέχονταν ότι μπορεί ν άναπτυχθεϊ τό άγροτικό νοικοκυριό, άκολουθώντας τό σοσιαλιστικό δρόμο. ' Επικίν­ δυνες ήταν καί οί προτάσεις τους ν'αύξηθεί ό γεωργικός φόρος τών άγροτών, νά ύψωθοΰν οΙ τιμές πώλησης τών βιομηχανικών έμπορευμάτων. Ή συνθηκόλογη πολιτική τών τροτσκιστών καί τών ζηνοβιεφικών όδηγοΰσε στήν άρνηση τών καταχτήσεων τής ' Οχτωβριανής έπανάστασης, στήν έκμηδένιση τής δικτατορίας τοΰ προλε­ ταριάτου, στήν παλινόρθωση τοΰ καπιταλισμού στή Σοβιετική Ένω ­ ση. ΟΙ τροτσκιστές καί οΙ ζηνοβιεφικοί έπιδίωκαν τήν έλευθερία τών φράξεων καί όμάδων, τήν άκύρωση τής λενινιστικής άπόφασης τοΰ 10ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΡ (μπ) γιά τήν ένότητα τοΰ Κόμματος, παραβίαζαν τήν πειθαρχία τοϋ Κόμματος, προσπαθούσαν νά δυσφη­ μήσουν τόν κομματικό μηχανισμό, πού είχε δημιουργήσει τό Κόμμα μέσα σέ δεκαετίες έπαναστατικής πάλης, άντιπαραθέντοτάς τον στά μέλη τοΰ Κόμματος. Στά ζητήματα τής εξωτερικής πολιτικής οΙ τροτσκιστές καί οΙ ζηνοβιεφικοί κατρακύλησαν στό σημείο ν'άρνοϋνται τήν άνάγκη ύπεράσπισης τής ΕΣΣΔ άπό τήν Ιμπεριαλιστική έπέμβαση. Τυφλωμέ­ νοι άπό τό μίσος ένάντια στήν κομματική ήγεσία καί στή Σοβιετική κυβέρνηση, έφτασαν στό σημείο νά είναι έτοιμοι νά χτυπήσουν πισώπλατα τή Σοβιετική χώρα τή στιγμή πού θά δεχόταν έπίθεση άπό τούς Ιμπεριαλιστές. ΟΙ τροτσκιστές καί οί ζηνοβιεφικοί έπιδίωξαν τή διάσπαση τής Κομμουνιστικής Διεθνοΰς. Συνδέθηκαν μέ φραξιονιστικές όμάδες άντιλενινιστικοΰ φυράματος, μέ διαγραμμένους άπό τήν Κομμουνι­ στική Δ ι^ν ή έχθρούς καί προδότες τοΰ κομμουνιστικού κινήματος, καθώς καί μέ άνοιχτές άντικομμουνιστικές όργανώσεις, όμάδες καί πρόσωπα πού πάλαιβαν ένάντια στήν Κομμουνιστική Διεθνή. Αύτή ήταν ή συνθηκόλογη ούσία τοΰ τροτσκιστικοϋ-ζηνοβιεφικοϋ συνασπισμού. Ή κεντρική Έπιτροπή κάλεσε τούς κομμουνιστές κι όλη τήν έργατική τάξη σέ άποφασιστικό άγώνα ένάντια στήν τροτσκιστική 438

άντιπολίτευση, πού τορπίλιζε τήν ενότητα τοΰ Κόμματος καί τόν ήγετικό του ρόλο μέσα στή χώρα. ' Η ΚΕ ύπογράμμισε ότι τό Κόμμα μόνο όταν είναι ένιαϊο, μόνο όταν είναι ό μοναδικός ήγέτης τών λαϊκών μαζών καί καθοδηγητής τής προλεταριακής δικτατορίας μπορεϊ νά έξασφαλίσει τή νίκη τοΰ σοσιαλισμού. ' Η ΚΕ έκανε αύστηρή προειδοποίηση στόν άντικομματικό συνασπισμό πώς, άν δέν σταμα­ τήσει τήν φραξιονιστική του δράση καί δέν διαλυθεί, ή ύπόθεση θά λήξει μέ τή διαγραφή τών μελών του άπό τό Κόμμα. Ωστόσο, οΐ άντιπολιτευόμενοι δέν ήσύχασαν. Τό φθινόπωρο τοϋ 1926 οΐ ήγέτες τής τροτσκιστικής-ζηνοβιεφικής άντιπολίτευσης έκα­ ναν άνοιχτή άντικομματική έξόρμηση στίς κομματικές συνελεύσεις τοΰ έργοστασίου «Άβιαπριμπόρ» στή Μόσχα καί τοΰ έργοστασίου Πουτίλοφ στό Λένινγκραντ. Έβαλαν γιά συζήτηση τίς φραξιονιστικές θέσεις τους, προσπαθώντας ν'άναγκάσουν τό Κόμμα ν'άνοίξει καινούργια συζήτηση. Οΐ κομμουνιστές άντέκρουσαν όμόφωνα αύτές τίς έξορμήσεις. Σέ όρισμένα μάλιστα μέρη τούς τροτσκιστές καί τούς ζηνοβιεφικούς άπλούστατα τούς κυνήγησαν άπό τίς έργατικές κομμα­ τικές συνελεύσεις. "Υστερα άπό τήν οίκτρή ήττα τους μέσα στό Κόμμα καί στίς γραμμές τής έργατικής τάξης, οί ήγέτες τοΰ άντιπολιτευτικοΰ συνασπισμού ύπόβαλαν στήν ΚΕ δήλωση, μέ τήν όποία καταδίκαζαν τήν φραξιονιστική τους δράση. Αύτά ήταν όμως μόνο λόγια. Στήν πραγματικότητα σκάρωναν στά κρυφά ένα άντιλενινιστικό κόμμα μέ δική του πειθαρχία καί κομματικές συνδρομές, μέ δικό του παράνομο τυπογραφείο. Παραβιάζοντας τό καταστατικό τού Κόμματος, έκαναν μυστικές συνεδριάσεις, όπου συζητούσαν τίς φραξιονιστικές τους θέσεις καί τήν τακτική τής πάλης ένάντια στό Κόμμα καί στήν Κεντρική του Έπιτροπή. Τόν 'Οχτώβρη μέ Νοέμβρη τοΰ 1926 ή 15η Πανεσωσιακή κομματική συνδιάσκεψη έβγαλε τά συμπεράσματα τοϋ χρόνου πού πέρασε. Τά συμπεράσματα αύτά έδειχναν πειστικά ότι ή λαϊκή οίκονομία, ύπερνικώντας τίς δυσκολίες, τραβάει μπροστά στό σοσια­ λιστικό δρόμο. Ή συνδιάσκεψη διαπίστωσε ότι σταθεροποιήθηκε ή ήγεμονία τής μεγάλης βιομηχανίας στήν οίκονομία τής χώρας, ότι δυνάμωσε ό ήγετικός της ρόλος στό ζήτημα τής άνόδου τής άγροτικής οικονομίας καί τής άνάπτυξης τών γεωργικών συνεταιρισμών. Ή συνδιάσκεψη κινητοποίησε τό Κόμμα, τήν έργατική τάξη καί τήν έργαζόμενη άγροτιά γιά τήν πραγματοποίηση τοΰ λενινιστικοΰ σχεδίου έκβιομηχάνισης τής χώρας. Ή συνδιάσκεψη έδοσε έναν άναλυτικό πολιτικό χαρακτηρισμό τής τροτσκιστικής-ζηνοβιεφικής άντιπολίτευσης, εϊπε ότι εϊναι μία μενσεβίκικη παρέκκλιση μέσα στό Κόμμα καί προειδοποίησε τούς άντιπολιτευόμενους ότι ή παραπέρα έξέλιξή τους πρός τήν κατεύθυν­ ση τοΰ μενσεβικισμοΰ θά όδηγήσει στή διαγραφή τους άπό τό Κόμμα. Κάλεσε όλους τούς κομμουνιστές σέ άποφασιστικά άγώνα ένάντια στόν τροτσκιστικό-ζηνοβιεφικό συνασπισμό. 439

Τό Νοέμβρη μέ Δεκέμβρη τοΰ 1926 συνήλθε ή 7η πλατιά όλομέλεια τής Εκτελεστικής Έπιτροπής τής Κομμουνιστικής Διε­ θνούς (ΕΕΚΔ). ' Η όλομέλεια είχε έξαιρετική σημασία γιά τήν Ιδεολο­ γική συντριβή τοΰ τροτσκισμού σέ διεθνή κλίμακα καί γιά τό ξεκαθάρισμα τών Κομμουνιστικών κομμάτων άπό τά τροτσκιστικά καί τά άλλα άναθεωρητικά στοιχεία. ' Η όλομέλεια τής ΕΕΚΔ ένέκρινε τήν άπόφαση τής 15ης Συνδιάσκεψης γιά τόν άντιπολιτευτικό συνασπι­ σμό κι έβαλε στά Κομμουνιστικά κόμματα τό καθήκον τό διεξάγουν άποφασιστικό άγώνα ένάντια σέ κάθε προσπάθεια τών τροτσκιστών νά διασπάσουν τό διεθνές κομμουνιστικό κίνημα. Στή 15η κομματική Συνδιάσκεψη καί στήν όλομέλεια τής ΕΕΚΔ τίς είσηγήσεις γιά τήν τροτσκιστική-ζηνοβιεφική άντιπολίτευση καί γιά τά μέτρα καταπολέ­ μησής της έκανε ό I. Β. Στάλιν. Οί άποφάσεις τής 15ης κομματικής συνδιάσκεψης, τής 7ης όλομέλειας τής ΕΕΚΔ, οί εισηγήσεις κι οί όμιλίες στελεχών τοΰ Κόμματος γιά τήν υπεράσπιση τής λενινιστικής γραμμής έπαιξαν μεγάλο ρόλο στή συσπείρωση τών κομματικών γραμμών κάτω άπό τή σημαία τών Ιδεών τοΰ Λένιν, τό ξεσκέπασμα τών τροτσκιστών, τής ήττοπάθειάς τους καί τής άποδιοργανωτικής άντικομματικής τους δράσης. Όμως οΙ τροτσκιστές-ζηνοβιεφικοί δέν σταμάστησαν τήν πάλη τους ένάντια στή γραμμή τοΰ Κόμματος. Τό 1927, όταν Επιδεινώθηκε ή διεθνής θέση τής ΕΣΣΔ ύστερα άπό τή διακοπή άπό μέρους τής άγγλικής κυβέρνησης τών διπλωματικών καί έμπορικών σχέσεων μέ τή Σοβιετική Ένωση, οί τροτσκιστές δυνάμωσαν τήν άντικομματική πάλη τους, καί παρουσιάστηκαν μέ τίς λεγάμενες «θέσεις τών 83». Οί θέσεις αύτές ήταν φαρισαϊκές κι άπόβλεπαν στήν εξαπάτηση τοΰ Κόμματος καί τής έργατικής τάξης. Στά λόγια οί τροτσκιστές κι οί ζηνοβιεφικοί ήταν ενάντια στή διάσπαση τοΰ Κόμματος, τάσσονταν ύπέρ τής έκβιομηχάνισης τής χώρας, ύπέρ τής κολλεκτιβοποίησης τής άγροτικής οικονομίας, στήν πραγματικότητα δμως δημιουργούσαν δικό τους παράνομο κόμμα, κορόιδευαν τήν πολιτική τής έκβιομηχάνισης καί τής κολλεκτιβοποίησης τής άγροτικής οίκονομίας. Οί θέσεις αύτές περιείχαν διάφορες συκοφαντικές έπινοήσεις, δπως λ.χ. δτι τό Κόμμα καί ή Σοβιετική κυβέρνηση θέλουν τάχα νά καταργήσουν τό μονοπώλιο τοΰ έξωτερικοϋ έμπορίου, νά δόσουν στούς κουλάκους πολιτικά δικαιώματα. Αύτές τίς πέρα γιά πέρα ψευδόλογες θέσεις τίς τύπωσε ή άντιπολίτευση στό μυστικό τυπογραφείο της σέ χιλιάδες άντίτυπα καί τίς κυκλοφόρησε σέ μέλη τοΰ Κόμματος καί σέ Εξωκομματικούς. Τό Κόμμα ξεσκέπασε κι αύτή τή συκοφαντική άντικομματική διακήρυξη τού τροτσκιστικού-ζηνοβιεφικοΰ συνασπι­ σμού. Οί έργαζόμενοι άπόκρουσαν μ'άγανάκτηση τίς συκοφαντικές έπινοήσεις τών τροτσκιστών. Χρόνια όλόκληρα ή τροτσκιστική άντιπολίτευση, γιά νά καταφέρει χτύπημα στήν ένότητα τοΰ Κόμματος καί στήν ήγεσία του, έκμεταλλευόταν κάθε δυσκολία πού παρουσιαζόταν στή χώρα. ’ Η άντιπολί440

τευση προσπαθούσε νά μετατρέψει τό Κόμμα, σέ λέσχη συζητήσεων. Έπρεπε νά μπεί τέρμα στίς Αντικομματικές ένέργειες τών τροτσκιστών καί τών ζηνοβιεφικών. Μέ άπόφαση τής πλατιάς ’ Ολομέλειας τής ΚΕ καί τής ΚΕΕ τοΰ ‘Οχτώβρη 1927 οΐ άρχηγοί τής άντιπολίτευσης Τρότσκι καί Ζηνόβιεφ διαγράφηκαν άπό μέλη τής Κεντρικής ' Επιτροπής γιά τή φραξιονιστική τους πάλη ένάντια στό Κόμμα καί στήν ενότητά του. Τόν ' Οχτώβρη τοΰ 1927 ή ΚΕ δημοσίευσε τίς θέσεις σχετικά μέ τά ζητήματα τής ήμερήσιας διάταξης τοΰ 15ου Συνεδρίου καί άνοιξε γενική κομματική συζήτηση πάνω σ'αύτά. ΟΙ συζητήσεις στίς συνελεύσεις έδειξαν άνάγλυφα τήν πολιτική ωριμότητα τών μελών τοΰ Κόμματος, τή συσπείρωσή τους γύρω άπό τή λενινιστική ΚΕ. Ύπέρ τής πολιτικής τής ΚΕ ψήφισαν 724 χιλ. μέλη τοΰ Κόμματος, καί ύπέρ τοΰ συνασπισμού τών τροτσκιστών καί τών ζηνοβιεφικών μόνο 4 χιλ. (λιγότερο άπό τό 1%). Ό άντικομματικός συνασπισμός χτυπήθηκε κατακέφαλα. Νίκησε ή λενινιστική πολιτική той Κόμ­ ματος. Πρός τιμήν τών δεκάχρονων τής Μεγάλης Όχτωβριανής σοσια­ λιστικής έπανάστασης, μέ πρόταση τής ΚΕ τοΰ Κόμματος, ή ΚΕΕ τής Ένωσης ΣΣΔ ψήφισε διακήρυξη, πού θέσπιζε τό πέρασμα στήν έφτάωρη έργάσιμη μέρα καί τήν έφαρμογή μιας σειράς μέτρων, πού άποσκοποΰσαν στήν άνοδο τής εύημερίας τών έργαζομένων. ' Ενάν­ τια στή διακήρυξη, πού τήν έπιδοκίμασε ό λαός, τάχθηκε ή τροτσκιστική-ζηνοβιεφική άντιπολίτευση, άποκαλύπτοντας έτσι τήν άντιλαϊκή φύση τής πολιτικής της. Ό σ ο πιό έξόφθαλμη γινόταν ή πολιτική χρεοκοπία τής τροτσκιστικής-ζηνοβιεφικής όμάδας, ή άπομόνωσή της άπό τίς μάζες, τόσο πιό πολύ κατρακυλούσε στό βάραθρο τής άντισοβιετικής πάλης. Τήν ήμέρα τής δέκατης έπετείου τής Μεγάλης ' Οχτωβριανής σοσιαλιστι­ κής έπανάστασης οΐ τροτσκιστές έκαναν μιά άντισοβιετική ένέργεια. Σέ άντιστάθμισμα τής τεράστιας διαδήλωσης τών μαζών μέ τά συνθήματα τοΰ λενινισμού, ή χούφτα τών τροτσκιστών μ ’ έπικεφαλής τόν Τρότσκι, τόν Ζηνόβιεφ καί τόν Κάμενεφ, παραβιάζοντας ώμά τούς σοβιετικούς νόμους, κατέβηκε στούς δρόμους τής Μόσχας καί τοΰ Λένινγκραντ μέ άντικομματικά κι άντισοβιετικά συνθήματα. Κύμα λαϊκής όργής κι άγανάκτησης ξέσπασε ένάντια στούς τροτσκιστές. Τό Νοέμβρη τοΰ 1927, ή ΚΕ καί ή ΚΕΕ, έκπληρώνοντας τή θέληση τοΰ Κόμματος, διέγραψαν άπό τό Κόμμα τόν Τρότσκι καί τόν Ζηνόβιεφ καί καθαίρεσαν άπό μέλη τής ΚΕ καί τής ΚΕΕ τούς άλλους άντιπολιτευόμενους. Τό ζήτημα τής άντιπολίτευσης παραπέμφθηκε γιά έξέταση στό 15ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος.

441

3. ' Η κινητοποίηση τών δυνάμεων τοΰ σοβιετικού λαοΰ γιά τήν εκβιομηχάνιση τής χώρας. Ή άναδιοργάνωση τής δουλιάς τοΰ Κόμματος καί τών μαζικών όργανώσεων τών έργαζομένων Ή πραγματοποίηση μ'επιτυχία τής έκβιομηχάνισης τής χώρας συνδεόταν άδιάσπαστα μέ τό άνέβασμα τής μαχητικής ικανότητας τών κομματικών όργανώσεων. Τό Καταστατικό τοΰ κόμματος, πού ψήφισε τό 14ο Συνέδριο, δημιουργούσε εύνοϊκές συνθήκες γιά τήν άνάπτυξη τής εσωκομματικής δημοκρατίας καί τήν αύξηση τής δραστηριότητας τών κομμουνιστών. ' Η ΚΕ τοΰ Κόμματος παρακο­ λουθούσε άγρυπνα τήν τήρηση τών λενινιστικών κανόνων τής κομματικής καθοδήγησης, τούς κανόνες τής αϊρετότητας τών κομμα­ τικών όργάνων, πάλαιβε άποφασιστικά ένάντια στίς εκδηλώσεις γραφειοκρατισμοΰ, ενάντια στίς προσπάθειες κατάπνιξης τής ύγιοΰς κριτικής καί σέ άλλες παραβιάσεις τής εσωκομματικής δημοκρατίας. ' Η δουλιά τής ΚΕ καί τών τοπικών κομματικών όργανώσεων στη­ ριζόταν στήν άρχή τής συλλογικής καθοδήγησης, στήν άνάπτυξη τής έσωκομματικής δημοκρατίας. Συγκαλοΰνταν τακτικά οί όλομέλειες τής ΚΕ, οί όλομέλειες τών κομματικών έπιτροπών, οί συσκέψεις στελεχών τών κομματικών όργανώσεων, οί κομματικές συνελεύσεις τών πυρήνων, όπου συζητιούνταν τά σοβαρότερα ζητήματα τής κομματικής, τής κρατικής καί τής οικονομικής καί πολιτιστικής οικοδόμησης. "Εγιναν πιό ποικιλόμορφοι οί τρόποι τής έπικοινωνίας τής ΚΕ μέ τίς κομματικές όργανώσεις. Στό κέντρο τής προσοχής τών κομματικών όργανώσεων μπήκαν τά προβλήματα τής όρθολογιστικής όργάνωσης τής παραγωγής, τοΰ άνεβάσματος τής παραγωγικότητας τής έργασίας,τής έφαρμογής καθεστώτος οικονομιών, τής έλάττωσης τοΰ κόστους τής παραγωγής. ’ Η ΚΕ έκανε κριτική στή δράση όρισμένων κομματικών όργανώσεων, πού, συνεπαρμένες άπό τίς μαζικές-πολιτικές καμπάνιες, δέν μελε­ τούσαν τήν παραγωγική ζωή τών έπιχειρήσεων, δέν έμπαιναν στήν ούσία τών πρακτικών ζητημάτων τής οικονομικής οικοδόμησης. Ιδιαίτερη σημασία είχε ή βελτίωση τής δουλιάς στίς κομματικές όργανώσεις τών εργοστασιακών τμημάτων, πού βρίσκονταν στά σπλάχνα τών έργατικών μαζών. Τό 1924 ύπήρχαν 2 χιλ. κομματικές όργανώσεις εργοστασιακών τμημάτων, ένώ τό 1927 ό άριθμός τους έφτασε στίς 4 χιλ. περίπου. Γύρω άπό τίς όργανώσεις αύτές άναπτύχθηκε ένας μεγάλος άριθμός έξωκομματικών στελεχών. Μεγά­ λωσε ή πολιτική έπιροή τοΰ Κόμματος καί οί δεσμοί του μέ τίς μάζες. Ή Κεντρική Έπιτροπή τοΰ Κόμματος έπαιρνε μέτρα γιά τή βελτίωση τής κοινωνικής σύνθεσης τοΰ Κόμματος, γιά τό μεγάλωμα τοΰ προλεταριακού πυρήνα του. Μέ τήν εύκαιρία τοΰ γιορτασμού τών δεκάχρονων τής Μεγάλης ' Οχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανά­ στασης άρχισε μαζική στρατολογία έργατών στό Κόμμα. ' Η εισδοχή 442

στό Κόμμα γινόταν κατά τρόπο αύστηρά προσωπικό. Μπήκαν στό Κόμμα 108 χιλ. άτομα. Γιά τό δυνάμωμα των κομματικών όργανώσεων στό χωριό Επαιξε ρόλο ή πρόσληψη στό Κόμμα δραστήριων έργατών τής άγροτικής οικονομίας, έργατών γής καί φτωχών άγρο­ τών, πού δούλευαν στίς όμάδες φτωχολογιάς, στά Σοβιέτ καί στούς συνεταιρισμούς. ' Η έκβιομηχάνιση τής χώρας έβαλε μπροστά στίς μαζικές όργανώσεις τών έργαζομένων νέα καθήκοντα. "Επρεπε ν'άναδιοργανωθεϊ ή δουλιά τών Σοβιέτ, τών συνδικάτων, τής Κομσομόλ καί τών άλλων κοινωνικών όργανώσεων, νά ζωηρέψει ή δράση τους. Τό Κόμμα έριξε τό σύνθημα ·Μέτωπο πρός τήν παραγωγή!», πού άπευθυνόταν σ'όλες τίς μαζικές όργανώσεις τής έργατικής τάξης. Τό Κόμμα έξακολουθοΰσε νά βελτιώνει καί νά τελειοποιεί τή δουλιά τών όργάνων τής κρατικής έξουσίας, έφαρμόζοντας πολιτική δραστηριοποίησης τών Σοβιέτ. Δυνάμωσε ό ρόλος τών Σοβιέτ στήν πολιτική, οικονομική καί πολιτιστική οίκοδόμηση. Στήν διακυβέρνηση τοΰ κράτους έπαιρναν μέρος όλο καί πιό πλατιές μάζες τής έργατικής τάξης καί τής έργαζόμενης άγροτιάς. Γύρω άπό τό Σοβιέτ δημιουργούνταν ένα σώμα έξωκομματικών στελεχών. Οΐ βουλευτές τών Σοβιέτ άρχισαν νά λογοδοτούν δλο καί πιό συχνά στούς έκλογεϊς τους. Τό 1926 καί τό 1927 έγιναν έκλογές τών Σοβιέτ μέσα σέ άτμόσφαιρα αύξανόμενης δραστηριότητας τών έργαζομένων μαζών καί δξυνσης τής ταξικής πάλης. Οί έκλογές έδειξαν τήν αύξηση τής έπιροής τοΰ Κόμματος στίς έργαζόμενες μάζες τής πόλης καί τοΰ χωριού καί τήν έξασθένιση τών θέσεων τών καπιταλιστικών στοι­ χείων ήταν όλοφάνερο δτι οί κουλάκοι άπομονώνονται δλο καί περισσότερο άπό τό μεσαίο άγρότη. Τό Κόμμα, άκολουθώντας τίς ύποδείξεις τοΰ В. I. Λένιν, περιόριζε τόν κρατικό μηχανισμό καί ελάττωνε τά έξοδα συντήρησής του, έκανε συστηματικό άγώνα ένάντια στίς γραφειοκρατικές παραμορφώσεις τοΰ κρατικού μηχανι­ σμού. Τό πέρασμα στήν άνασυγκρότηση τής λαϊκής οίκονομίας άπαιτοΰσε τή βελτίωση τής δράσης τών συνδικάτων. Ή άριθμητική αύξηση τής έργατικής τάξης προχωρούσε μέ ταχείς ρυθμούς. Μέσα στά πρώτα δυό χρόνια τής έκβιομηχάνισης προστέθηκαν στίς γραμμές της πάνω άπό 2 έκατομ. άνθρωποι. Τά συνδικάτα έπρεπε νά έντείνουν τή δουλιά γιά.τή διαπαιδαγώγηση τών μαζών, ιδιαίτερα τών καινούργιων έργατών, γιά τήν προσέλκυσή τους στήν σοσιαλιστική οίκοδόμηση. ' Η βελτίωση τής δουλιάς τών συνδικάτων γινόταν μέ βάση τήν άνάπτυξη τής προλεταριακής δημοκρατίας. Σπουδαιότατος τρόπος προσέλκυσης τών έργατικών μαζών στή σοσιαλιστική οίκοδό­ μηση, στή διεύθυνση τής παραγωγής καί στήν πάλη γιά τό άνέβασμα τής παραγωγικότητας τής έργασίας ήταν οί παραγωγικές συσκέψεις, πού άρχισαν νά γίνονται μέ πρωτοβουλία τών έργατών! ΟΙ συσκέψεις 443

αύτές πήραν πλατιά έκταση. Στίς συσκέψεις συζητιούνταν τά ζητή­ ματα: ή κατάσταση τής παραγωγής τό καθεστώς οικονομιών, ή έξάλειψη τών χασομεριών στήν ώρα τής δουλιάς, ή μείωση τοΰ κό­ στους, τό άνέβασμα τής παραγωγικότητας τής έργασίας, τό δυνάμω­ μα τής εργασιακής πειθαρχίας. Τό Κόμμα φρόντιζε νά διαδίδεται ή πείρα τών παραγωγικών συσκέψεων σ'όλους τούς κλάδους τής βιομηχανίας καί τών μεταφορών. 'Αναπτύχθηκε ή δραστηριότητα τής Κομσομόλ. Πήρε άρκετές δημιουργικές πρωτοβουλίες στήν πάλη γιά τήν έκβιομηχάνιση τής χώρας. Άνάδειξε άπό τίς γραμμές της δεκάδες χιλιάδες άνακαινιστές τής παραγωγής κι έφευρέτες. Μεγάλη σημασία είχε ή προσέλκυση τών γυναικών στήν παραγω­ γή καί στή δραστήρια κοινωνική δουλιά, ιδιαίτερα στίς έθνικές δημοκρατίες καί περιοχές τής χώρας. Πήραν πλατιά έκταση οΙ συνελεύσεις τών έργατριών καί άγροτισσών. Τόν Όχτώβρη τοΰ 1927 έγινε τό 1ο Πανενωσιακό συνέδριο τών έργατριών καί άγροτισσών. Τό συνέδριο σημείωσε τήν αύξηση τής δραστηριότητας καί τοΰ πολιτιστικού έπιπέδου τών έργαζομένων γυναικών, τήν διεύρυνση τοΰ πολιτικού όρίζοντά τους, τήν άφοσίωση στήν ύπόθεση τοΰ Κόμματος, στήν ύπόθεση τοΰ σοσιαλισμού. Μέσα σέ συνθήκες όξυνσης τής ταξικής πάλης στή χώρα τό δυνάμωμα τής προλεταριακής έπιροής στό χωριό άποκτουσε Εξαιρε­ τικά σπουδαία σημασία. Στό χωριό γινόταν σκληρός άγώνας άνάμεσα στήν έργατική τάξη καί στά άστικά-κουλάκικα στοιχεία γιά τήν κατάκτηση τής βασικής μάζας τής άγροτιας, τών μεσαίων άγροτών. Τό σύνθημα «Μέτωπο πρός τό χωριό!», πού έριξε τό Κόμμα, πραγματο­ ποιούνταν μ'έπιτυχία άπό τίς κομματικές όργανώσεις. Περίπου 21 χιλ. πυρήνες, πάνω άπό 250 χιλ. κομμουνιστές άποτελοΰσαν τό προπύργιο τοΰ Κόμματος στό χωριό. Τό Κόμμα συνδύαζε τήν άποστολή κομμουνιστών άπό τήν πόλη στό χωριό μέ τήν άνάδειξη νέων στελεχών, πού άναπτύχθηκαν μέσα άπό τό ίδιο τό χωριό. ' Ο ρόλος τών κομμουνιστών στήν κοινωνική ζωή τοΰ χωριού μεγάλωσε σημαντικά. Γι'αύτό μιλούσαν εύγλωττα τ'άποτελέσματα τών έκλογών γιά τά Σοβιέτ: τό ένα πέμπτο τών προέδρων τών Σοβιέτ τοΰ χωριού καί τά μισά μέλη τών ’ Επαρχιακών έκτελεστικών έπιτροπών ήταν κομμουνιστές. Ή προλεταριακή επίδραση πάνω στήν άγροτιά άσκοΰνταν καί μέσω τών διαφόρων κοινωνικών όργανώσεων τής πόλης, πού άγκάλιαζαν έκατομμύρια έργάτες. Σοβαρό στήριγμα τοΰ Κόμματος στό χωριό ήταν τά συνδικάτα. Πολλοί έργάτες είχαν δεσμούς μέ τό χωριό, είχαν έκεϊ νοικοκυριό. Μά καί στό ίδιο τό χωριό δούλευαν πάνω άπό δυό έκατομμύρια μέλη τών συνδικάτων, άπ'αύτά πάνω άπό ένα έκατομμύρια ήταν μέλη τής "Ενωσης έργατών γής καί ύλοτόμων. Τό Κόμμα φρόντιζε γιά τό δυνάμωμα τού ρόλου τών συνδικάτων στήν κοινωνική ζωή τού χωριοΰ, χρησιμοποιούσε και­

νούργιες Εργατικές δυνάμεις γιά τήν παροχή βοήθειας στό χωριό. Στούς Συλλόγους παροχής βοήθειας συμμετείχαν τά χρόνια έκεΐνα ενάμισι περίπου έκατομμύριο άνθρωποι. Στήν πάλη γιά τή σοσιαλιστική άναδιοργάνωση τοΰ χωριού τό Κόμμα στηριζόταν καί στίς δυνάμεις πού ύπήρχαν μέσα στήν Γδια τήν άγροτιά. 'Επρεπε όμως οΙ δυνάμεις αύτές νά συσπειρωθούν καί νά όργανωθοϋν. Στήριγμα τοϋ Κόμματος ήταν οΙ όμάδες φτωχολογιάς στά Σοβιέτ καί στούς συνεταιρισμούς, όπου έπαιρναν μέρος καί ο! μεσαίοι άγρότες. Χάρη στήν άνάπτυξη τοΰ πνεύματος όργάνωσης, ή φτωχολογιά άσκοΰσε όλο καί πιό Ισχυρή έπίδραση στήν κοινωνική ζωή τοΰ χωριοϋ καί πάλαιβε όραστήρια ένάντια στόν κουλάκο. Πιστός βοηθός τοϋ Κόμματος στό χωριό ήταν ή Κομσομόλ. "Ενα έκατομμύριο νεαροί άγωνιστές τοϋ σοσιαλιστικού χωριοϋ μάχονταν θαρραλέα ένάντια στούς κουλάκους καί σ'όλες τίς άντισοβιετ^κές δυνάμεις, καθώς καί ένάντια στή ρουτίνα, στή δυσπιστία πρός τόν άνεξερεύνητο άκόμα σοσιαλιστικό δρόμο. Σπουδαίο ρόλο έπαιζε ό τύπος. Δέν ύπήρχε καμιά έπαρχία, όπου νά μήν έβγαινε έφημερίδα τοίχου, ή όποία όργάνωνε τίς έργατικές μάζες γύρω άπό τό Κόμμα καί τή Σοβιετική έξουσία. Μιά στρατιά άπό 200 χιλ. άνταποκριτές τοϋ χωριού ύπεράσπιζε θαρραλέα τήν ύπόθεση τοΰ σοσιαλισμοΰ, χωρίς νά φοβάται τή δολοφονική σφαίρα τοΰ κουλάκου. Τό Κόμμα χρησιμοποιούσε καί τόν Κόκκινο Στρατό γιά τό άνέβασμα τοΰ πολιτικοϋ καί μορφωτικού έπιπέδου τής άγροτικής νεολαίας. Οί άποστρατευμένοι μαχητές τοϋ Κόκκινου Στρατοΰ είχαν μεγάλη έπιροή στό χωριό. 01 μισοί πρόεδροι τών Σοβιέτ τοϋ χωριοϋ καί τά δύο τρίτα τών προέδρων τών 'Επαρχιακών έκτελεστικών έπιτροπών είχαν περάσει άπό τό σχολειό τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ. Μέ τήν άνάπτυξη τής πολιτικής καί όργανωτικής δουλιάς τοΰ Κόμματος καί τών κοινωνικών όργανώσεων οί Εργαζόμενες άγροτικές μάζες δυνάμωσαν τήν πάλη γιά τήν άντίκρουση τών κουλάκων. ’ Η έργατική τάξη, στηριζόμενη στή φτωχολογιά, έδραίωσε τή συμμαχία μέ τό μεσαίο άγρότη. Ό λ ο καί περισσότεροι άγρότες προσελκύονταν στίς διάφορες μορφές κοινωνικού νοικοκυριού στό χωριό. Στούς καταναλωτικούς συνεταιρισμούς συμμετείχαν τά 38% τών άγροτικών νοικοκυριών οι γεωργικοί συνεταιρισμοί άγκάλιαζαν σχεδόν τό ένα τρίτο τών άγροτικών νοικοκυριών. Τό συνεταιριστικό σχέδιο τοΰ В. I. Λένιν πραγματοποιούνταν μ'έπιτυχία. Ή γραμμή τοϋ Κόμματος ήταν νά διευρυνθοϋν οΐ γεωργικοί συνεταιρισμοί, ώστε νά γίνει ή προετοιμασία γιά τό μαζικό πέρασμα άπό τό άτομικό άγροτικό νοικοκυριό στό σοσιαλιστικό, στό σύστημα τών κολχόζ.

445

4. 01 πρώτες έπιτυχίες. τής σοσιαλιστικής Εκβιομηχάνισης τής χώρας. Τό 16ο Συνέδριο τοΟ Κόμματος καί ό προσα­ νατολισμός πρός τήν κολλεκτιβοποίηση τής άγροτικής οίκονομίας. Ή συντριβή τοϋ άντικομματικοϋ τροτσκιστικοϋ-ζηνοβιεφικοϋ συνασπισμού Ύστερα άπό δυό χρόνια Επίμονης δουλιάς φάνηκαν τά πρώτα άπστελΕσματα τής σοσιαλιστικής Εκβιομηχάνισης τής χώρας. ’ Επανεξοπλίστηκαν τά παλιά Εργοστάσια καί χτίστηκαν καινούργια. Στά τέλη τοΰ 1927 ή συνολική παραγωγή τής βιομηχανίας καί τής άγροτικής οίκονομίας, ήταν μεγαλύτερη άπό τήν προπολεμική. Τήν πιό γοργή άνάπτυξη σημείωνε ή μεγάλη βιομηχανία. Στό οίκονομικό Ετος 1926-27 Εδοσε κατά 18% μεγαλύτερη παραγωγή άπό τό προηγούμενο Ετος. ’ Ο πρωτοφανής αύτός ρυθμός άνάπτυξης τής μεγάλης βιομηχανίας τής ΕΣΣΔ ξεπερνοΟσε κατά πολλές φορΕς τούς ρυθμούς άνάπτυξης τής βιομηχανίας τών κυριότερων καπιταλι­ στικών χωρών. Ή άνάπτυξη τής μεγάλης βιομηχανίας δυνάμωσε τόν ήγετικό ρόλο τού σοσιαλιστικού τομΕσ στή λαϊκή οίκονομία. Τό ποσοστό τοΰ σοσιαλιστικού τομΕα στή βιομηχανία Εφτασε στά τΕλη τοΰ 1927 σέ 86%, Ενώ τό ποσοστό τοΰ Ιδιωτικού τομΕα Επεσε στά 14% (χωρίς νά ύπολογίζεται ή άλευροβιομηχανία, πού σημαντικό μΕρος της βρί­ σκονταν σΕ χΕρια Ιδιωτών). "Ηταν πιά άποδειγμΕνο στήν πράξη δτι ή Εκβιομηχάνιση Εχει σοσιαλιστικό χαρακτήρα. ' Εκτοπίζονταν τά καπι­ ταλιστικά στοιχεία άπό τό Εμπόριο. Τό ποσοστό τοΰ Ιδιωτικού τομΕα στίς λιανικΕς Εμπορικές συναλλαγές άπό 53% πού ήταν στό οίκονομικό Ετος 1924-25 μειώθηκε σΕ 35% τό 1926-27, καί στό χοντρικό Εμπόριο άπό 9% σέ 5%. Τό Εθνικό εΙσόδημα στό οίκονομικό Ετος 1926-27 αύξήθηκε σέ σχΕση^ μΕ τό προηγούμενο Ετος πάνω άπό 11 %. "Αν παρθεϊ ύπόψη δτι ή μέση Ετήσια αύξηση τοΰ Εθνικού είσοδήμστος στίς ΕΠΑ, στήν 'Αγγλία, στή Γερμανία καί στίς άλλίς καπιταλιστικές χώρες μΕ ύψηλή άνάπτυξη δΕν ξεπερνοΰσε τά 2-4%, τότε φαίνεται καθαρά μέ πόσο γοργούς ρυθμούς άναπτυσσόταν ή λαϊκή οίκονομία τής ΕΣΣΔ. Ή Σοβιετική χώρα μΕ τήν καθοδήγηση τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος προχωρούσε μέ ταχύτητα καί σιγουριά στό σοσιαλισμό, Εκτοπίζοντας άπό τή λαϊκή οίκονομία τά καπιταλιστικά στοιχεία. Ταυτόχρονα τό Κόμμα τό άνησυχοΰσε ή καθυστέρηση τής άγροτικής οίκονομίας, πού ήταν ό πιό πλατύς καί ζωτικής σημασίας κλάδος τής λαϊκής οίκονομίας. Γενικά ή συνολική παραγωγή τής άγροτικής οίκονομίας ξεπερνοΰσε τήν προπολεμική. Ή συνολική παραγωγή τού βασικού κλάδου της, τών δημητριακών. Εφτανε κατά τό οίκονομικό Ετος 1926-27 στά 95% τής συνολικής παραγωγής τοΰ 1913. Τό Εμπορεύσιμο μέρος τους δμως Εφτανε μόνο στά 13,3% Εναντι τών 26% τής προπολεμικής περιόδου. 446

' Η Ελάττωση τής παραγωγής τών Εμπορεύσιμων σιτηρών όφειλόταν στό γεγονός ότι μΕ τήν 'Οχτωβριανή Επανάσταση είχαν διαλυθεί στό χωριό τά μεγάλα τσιφλικάδικα νοικοκυριά και είχαν Ελαττωθεί σημαντικά τά νοικοκυριά τών κουλάκων, πού Εδιναν πρίν άπό τόν πόλεμο τή μεγαλύτερη ποσότητα Εμπορεύσιμων σιτηρών. Οί τσιφλι­ κάδες παρήγαγαν 281,6 Εκατομμύρια πούτια τών συνολικών Εμπο­ ρεύσιμων σιτηρών (22%), καί οί κουλάκοι 650 Εκατομμύρια πούτια (50%). Βασικοί παραγωγοί σιτηρών στή σοβιετική περίοδο Εγιναν τά μικρομεσαϊα καί τά φτωχά άγροτικά νοικοκυριά. Τό 1927 τά νοικοκυριά αύτά παρήγαγαν περισσότερα σιτηρά άπ'δτι πρίν άπό τόν πόλεμο (4 δισεκατομμύρια πούτια Εναντι 2,5 δισεκατομμυρίων), καί Εμπορεύσιμα σιτηρά Εδοσαν 466 Εκατομμύρια πούτια (74%). Τά σοβχόζ καί τά κολχόζ παρήγαγαν τήν Τδια περίοδο 80 Εκατομμύρια πούτια σιτηρών καί Εδιναν μόνο 6% τών συνολικών Εμπορεύσιμων σιτηρών. Τά νοικοκυριά τών κουλάκων παρήγαγαν τό 1927 — 617 Εκατομμύρια πούτια σιτηρών καί πούλησαν 126 Εκατομμύρια πούτια (20%). Ένώ όμως τά τσιφλικάδικα καί τά κουλάκικα νοικοκυριά είχαν ύψηλή Εμπορεύσιμη παραγωγή, τά μεσαία καί τά φτωχά νοικοκυριά, οι βασικοί κάτοχοι σιτηρών τό 1927 είχαν χαμηλή Εμπορεύσιμη παραγωγή, πουλούσαν μόνο τά 11,2% τών σιτηρών πού παρήγαγαν. Στήν κατάσταση πού βρισκόταν ή παραγωγή σιτηρών δΕν μπορούσε νά Ικανοποιήσει τίς άνάγκες τής χώρας σΕ σιτηρά, άνάγκες πού μεγάλωναν μΕ τήν αύξηση τοΰ πληθυσμού τών πόλεων καί τής Εργατικής τάξης. Μεγάλες Επιτυχίες στήν άνάπτυξη τής βιομηχανίας καί σοβαρή καθυστΕρηση τής άγροτικής οίκονομίας, αύτή ήταν ή οίκονομική κατάσταση πρίν άπό τό 15ο ΣυνΕδριο τοΰ Κόμματος. Τό συνΕδριο συνήλθε στίς 2-19 τοΰ ΔεκΕμβρη 1927. Τό Κόμμα είχε τήν Εποχή Εκείνη 887 χιλ. τακτικά καί 349 χιλ. δόκιμα μΕλη. Τό συνΕδριο συζήτησε τήν Εκθεση δράσης τής ΚΕ καί τής ΚΚΕ-Έργστοαγροτικής ' Επιθεώρησης, τίς όδηγίες γιά τήν κατάρτιση τοΰ πεντάχρονου σχεδίου, τά ζητήματα τής δουλιάς στό χωριό, τής άντιπολίτευσης καί άλλα. ΕΙσηγήσεις Εκαναν ό I. Β. Στάλιν, ό Σ. Β. Κοσιόρ, ό Γκ. Κ. Όρτζονικίτζε, ό Γκ. Μ. Κρζιζανόβσκι καί άλλοι. Τό συνΕδριο ΕνΕκρινε τήν πολιτική καί όργανωτική δράση τής ΚΕ. Στόν τομΕα τής Εξωτερικής πολιτικής τό συνΕδριο Εξουσιοδότησε τήν ΚΕ νά Εφαρμόσει σταθερά τή λενινιστική γραμμή τής πάλης γιά τήν είρήνη, νά δυναμώνει τούς διεθνιστικούς δεσμούς μΕ τούς Εργαζόμε­ νους δλων τών χωρών, ν ’ άνεβάζει τήν άμυντική Ικανότητα τής ΕΣΣΔ. Στόν τομΕα τής Εσωτερικής πολιτικής, τό συνΕδριο Εδοσε τήν όδηγία νά συνεχιστεί μΕ άναλλοίωτους ρυθμούς ή Εκβιομηχάνιση τής χώρας, νά δοθεί Ιδιαίτερη προσοχή στήν άνοδο τής άγροτικής οίκονομίας, στούς τρόπους τοΰ σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της, νά γίνεται 447

πιό άποφασιστική έπίθεση Ενάντια στό καπιταλιστικό στοιχεία μέ προσανατολισμό τή διάλυσή τους. Τό συνέδριο όποκάλυψε τίς αίτίες τής όργής άνάπτυξης τής άγροτικής οίκονομίας. Ή βιομηχανία ήταν μεγάλη καί συγκεντροποιημένη. Ή άγροτική οίκονομία έξακολουθοϋσε νά είναι μικρή καί κομματιασμένη. Ή μεγάλη βιομηχανία είχε γιά βάση της τήν κοινωνική ιδιοκτησία στά μέσα παραγωγής, ή άνάπτυξήτης έδραίωνε τίς θέσεις τοΰ σοσιαλισμού στή λαϊκή οίκονομία, όδηγοΰσε στήν έκμηδένιση τών καπιταλιστικών στοιχείων. Ή μικρή άγροτική οικο­ νομία βασιζόταν στήν άτομική Ιδιοκτησία στά μέσα παραγωγής (έκτός τής γής, πού εϊχε Μνικοποιηθεϊ). ' Η σοσιαλιστική βιομηχανία ύποτασσόταν στήν άρχή τοΰ σχεδιασμοϋ. Τό μικρό άγροτικό έμπορευματικό νοικοκυριό Επηρεαζόταν άπό τή στοιχειακή δύναμη τής άγορδς. ’ Η μεγάλη βιομηχανία έφοδιαζόταν διαρκώς μέ νέα τεχνικά μέσα, άναπτυσσόταν πάνω στήν άρχή τής διευρυμένης άναπαραγωγής. Τό άγροτικό νοικοκυριό βασιζόταν στά πρωτόγονα τεχνικά μέσα καί τή χειρωνακτική δουλιά, άναπτυσσόταν άργά, καί συχνά δέν έξασφάλιζε ούτε καί τήν άπλή άναπαρογωγή. Τό 1927 τό μικρό κομματιασμένο άγροτικό νοικοκυριό εϊχε βασικά έξαντλήσει τίς δυνατότητές του γιά παραπέρα αύξηση τής παραγωγι­ κότητας. Στό χωριό συνεχιζόταν τό προτσές τοΰ κατατεμαχισμού τών άγροτικών νοικοκυριών. 1Η έμπορευματική τους παραγωγή, ιδιαίτερα στά σιτηρά, ήταν Ελάχιστη. Ή άγροτική οίκονομία άναπτυσσόταν κάθε χρόνο καί πιό άργά, έμενε όλο καί πίσω άπό τούς ρυθμούς άνάπτυξης τής σοσιαλιστικής βιομηχανίας. Αύτό δημιουργούσε δυ­ σκολίες στόν άνεφοδιασμό τοΰ πληθυσμού τών πόλεων μέ άγροτικά προϊόντα καί τής βιομηχανίας μέ πρώτες ύλες. Ή παραγωγή τής άγροτικής οικονομίας άποτελοΰσε άσήμαντο μέρος τών έξαγωγών, δυσκολευόταν ή δημιουργία κρατικών άποθεμάτων. Ή καθυστέ­ ρηση τής άγροτικής οικονομίας καταντούσε τροχοπέδη γιά όλη τή σοσιαλιστική οίκοδόμηση καί τήν ένίσχυση τής άμυνας τής χώρας. Τό 15ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος, άφοΰ έξέτασε όλόπλευρα τό ζήτημα αύτό, πήρε άπόφαση γιά τήν άνάπτυξη τής κολλεκτιβοποίησης τής άγροτικής οίκονομίας, γιά τό πέρασμα, στόν τομέα τής γεωργίας, στή μεγάλη σοσιαλιστική παραγωγή, πού στηρίζεται στή νέα τεχνική. Μπήκε τό καθήκον νά προετοιμαστεί ή όλομέτωπη Επίθεση той σοσιαλισμοΰ. Χωρίς τή συνεταιριστική όργάνωση τής άγροτικής οικονομίας δέν ήταν δυνατό νά βγει ή χώρα στόν πλατύ δρόμο τής σοσιαλιστικής οικοδόμησης καί ν ’ άπαλλαγοΰν τά έκατομμύρια τών έργαζομένων άγροτών άπό τή σκλαβιά τοΰ κουλάκου, άπό τή φτώχια καί τήν άμάθεια. Στό ζήτημα αύτό τό Κόμμα εϊχε όδηγό του τό σχέδιο τοΰ Λένιν γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ, στηριζόταν στό μεγαλοφυές σχέδιο τοΰ В. I. Λένιν γιά τούς συνεταιρισμούς, στίς γνωστές ύποδείξεις του: 448

«Έφόσον ζοϋμε σέ μιά μικροαγροτική χώρα, ύπάρχει στή Ρωσία πιό σταθερή οικονομική βάση γιά τόν καπιταλισμό, παρά γιά τόν κομμουνισμό. Αύτό δέν πρέπει νά τό ξεχνάμε. Όποιος παρακολουθεί προσεκτικά τή ζωή τοϋ χωριοϋ, καί τή συγκρίνει μέ τή ζωή τής πόλης ξέρει πώς δέν έχουμε βγάλει τίς ρίζες τοΰ καπιταλισμού καί δέν έχουμε ύπονομεύσει τό θεμέλιο, τή βάση τοΰ εσωτερικού έχθροΰ. Ό τελευταίος κρατιέται στό μικρό νοικοκυριό καί γιά τήν ύπονόμευσή του δέν ύπάρχει παρά μόνο ένα μέσο: νά μεταφερθεί ή οίκονομία τής χώρας, μαζί καί ή γεωργία, στή νέα τεχνική βάση τής σύγχρονης μεγάλης παραγω­ γής» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 42ος, σελ. 158-159). « Ά ν ή οικονομία τοΰ άγρότη μπορεί ν' άναπτυχθεί παραπέρα είναι άπαραίτητο νά έξασφαλιστεί καλά καί τό παραπέρα στάδιο, καί τό παραπέρα στάδιο συνίσταται άναπότρεπτα στή βαθμιαία συνένωση τοΰ ελάχιστα σύμφορου καί πολύ καθυστερημένου, μικρού, μεμονωμένου άγροτικοΰ νοικοκυριού καί στήν όργάνωσή του σέ κοινωνικό, μεγάλο άγροτικό νοικοκυριό» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 43ος, σελ. 148). Τό συνέδριο, θεωρώντας επιτακτικό καθήκον τήν πλατιά άνάπτυξη τής όργάνωσης κολχόζ, τόνισε κατηγορηματικά ότι τό πέρασμα τών άγροτών στό δρόμο τοΰ κολχόζ πρέπει νά γίνεται όπωσδήποτε μέ τήν έλεύθερη συγκατάθεση τών ίδιων τών έργαζομένων άγροτών. Ταυτό­ χρονα τό συνέδριο έδοσε έντολή νά ένισχυθοΰν καί ν'άναπτυχθοϋν τά σοβχόζ. Τό συνέδριο ύπογράμμισε δτι ό μοναδικός δρόμος γιά τήν εξάλειψη τής καθυστέρησης τής άγροτικής οικονομίας είναι ή πραγμα­ τοποίηση τοΰ σχέδιου τοΰ Λένιν γιά τούς συνεταιρισμούς, ό μετα­ σχηματισμός τών κοινωνικών σχέσεων στό χωριό μέ βάση τά κολχόζ καί τά σοβχόζ. Ό γεωργικός συνεταιρισμός στίς συνθήκες τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου βοηθά τή σοσιαλιστική βιομηχανία νά καθοδηγήσει τό χωριό. Οί έπιτεύξεις στόν τομέα τής συνεταιριστικής όργάνωσης τής άγροτιάς έπέτρεψαν νά μπει τό καθήκον τής προσέλ­ κυσης στούς συνεταιρισμούς μέσα σέ σύντομο διάστημα δλης τής φτωχολογιάς καί τοΰ μεγαλύτερου μέρους τών μεσαίων άγροτών. ' Ο γεωργικός συνεταιρισμός βοηθούσε τή φτωχολογιά καί τή μεσαία άγροτιά ν’ άπαλλαγοϋν άπό τή σκλαβιά τοϋ κουλάκου μέ τήν όργάνωση τής εξυπηρέτησής τους άπό ένα πλατύ δίχτυ κέντρων ένοικίασης εργαλείων, μέ τήν παροχή μηχανών μέ εύνοϊκούς όρους γιά τήν κοινή καλλιέργεια τής γής. Τό συνέδριο κατέληξε δτι είναι καιρός νά προχωρήσει τό Κόμμα μαζί μ όλη τή μάζα τών φτωχών καί τών μεσαίων άγροτών, στόν παραπέρα πιό συστηματικό κι επίμονο περιορισμό καί παραμερισμό τοϋ κουλάκου καί τοΰ ιδιώτη έμπορου, στηριζόμενο στήν πραγματο­ ποιημένη ήδη έδραίωση τής συμμαχίας τής έργατικής τάξης καί τής άγροτιάς. 449

Ή άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής οικοδόμησης, οί Επενδύσεις τεράστιων κεφαλαίων γιά μιά μακρόχρονη περίοδο, όλα αύτά άπαιτοΰσαν ν ’ άνεβεϊ σέ πιό ύψηλό Επίπεδο ή σχεδιασμένη διεύθυνση τής οίκονομίας τής χώρας. Τό Κόμμα συγκέντρωσε σημαντική πείρα άπό τό σχεδιασμό τής λαϊκής οίκονομίας. Άρχισε νά δημιουργεΐται ή δυνατότητα γιά τό πέρασμα άπό τούς Ετήσιους άριθμητικούς δείκτες σέ σχέδια μέ προοπτική πολλών Ετών. Αύτό άποτελοΰσε μεγάλη νίκη τής λενινιστ'κής οικονομικής πολιτικής τοΰ Κόμματος. Στά τελευταία άρθρα του, τά άφιερωμένα στό σχέδιο οικοδόμησης τοΰ σοσιαλισμοΰ, ό В. I. Λένιν Εγραφε ότι γιά πρώτη φορά στήν ιστορία Εγινε δυνατό «νά καθορίζονται οί προθεσμίες, πού χρειά­ ζονταν γιά νά γίνουν οί ριζικές κοινωνικές άλλαγές, κι Εμείς βλΕπουμε τώρα καθαρά ποιό πράγμα μπορεί νά γίνει μΕσα σΕ πΕντε χρόνια καί γιά ποιό πράγμα άπαιτοΰνται πολύ πιό μεγάλες προθεσμίες» ( Ά π α ­ ν τ α , ρωσ. Εκδ., τόμ. 45ος, σελ. 385). Τό 15ο ΣυνΕδριο ψήφισε τίς όδηγίες γιά τήν κατάρτιση τοΰ πρώτου πεντάχρονου σχεδίου άνάπτυξης τής λαϊκής οικονομίας. Οί βασικοί οικονομικοί στόχοι τοΰ πρώτου πεντάχρονου σχεδίου ήταν νά άναπτυχθεϊ σταθερά ή βαριά βιομηχανία καί στή βάση της ή γοργή άνάπτυξη δλων τών κλάδων τής λαϊκής οικονομίας καί ν ' άνέβει τό ειδικό βάρος τοΰ σοσιαλιστικού τομέα σ ’ αύτήν, νά Εκτοπιστούν πιό άποφασιστικά τά καπιταλιστικά στοιχεία, Εχοντας ύπόψη τό πέρασμα τοΰ σοσιαλισμού σ'Επίθεση Ενάντια στά ύπολείμματα τοΰ καπιταλισμού σ'όλο τό μΕτωπο τής λαϊκής οίκονομίας. ' Η ψήφιση τών όδηγιών γιά τό πρώτο πεντάχρονο σχέδιο σήμαινε Ενα νΕο στάδιο γιά τήν Εδραίωση τής άρχής τοΰ σχεδιασμοΰ στή σοβιετική λαϊκή οίκονομία. ΜΕ τίς όδηγίες αύτΕς καθορίζονταν Επακριβώς τά χρονικά όρια καί οί ρυθμοί τών μεγάλων σοσιαλιστικών μετασχηματισμών στή Σοβιετική Ένωση. Τό 15ο Συνέδριο τέλειωσε τίς Εργασίες του μΕ Εμβλημά του τήν πάλη γιά τήν Εδραίωση τής Ενότητας τοΰ Κόμματος. Τήν εισήγηση «Γιά τήν άντιπολίτευση» τήν Εκανε ό Γκ. Κ. ' Ορτζονικίτζε Εξονόμστος τής Εκλεγμένης άπό τό συνέδριο Επιτροπής. Τό συνέδριο σημείωσε ότι ή τροτσκιστική-ζηνοβιεφική άντικομματική «άντιπολίτευση ξέκοψε ιδεολογικά άπό τό λενινισμό. Εκφυλίστηκε σε μενσεβίκικη όμάδα, πήρε τό δρόμο τής συνθηκολόγησης μπροστά στίς δυνάμεις τής διεθνοΰς καί τής Εσωτερικής άστικής τάξης καί μετατράπηκε άντικειμενικά σε όργανο τρίτης δύναμης Ενάντια στό καθεστώς τής προλε­ ταριακής δικτατορίας» ( « Α π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ Κ Κ Σ Ε » Πολιτικές Εκδόσεις, ρωσ. Εκδ., τόμ. 4ος, 1970, σελ. 20-21). Ή άντιπολίτευση Εγινε όργανο τών ταξικών Εχθρών στή λυσσασμΕνη πάλη τους Ενάντια στό Κόμμα καί στή Σοβιετική Εξουσία. Τό συνΕδριο κήρυξε τή συμμετοχή στήν τροτσκιστική άντιπολίτευση καί τήν προπαγάνδιση τών άπόψεών της άσυμβίβαστες μέ τήν παραμονή στις γραμμές той Κόμματος. 450

Τό συνέδριο διαπίστωσε δτι ή άντιπολίτευση δχι μόνο παραβίασε ώμά τήν κομματική πειθαρχία, άλλά ξεπέρασε τά όρια τής σοβιετικής νομιμότητας, άπό τό φραξιονισμό πέρασε στή δημιουργία άντισοβιετικοΰ τροτσκιστικοϋ κόμματος. Παίρνοντας δλα αύτά ύπόψη, τό συνέδριο ένέκρινε τήν άπόφαση τής ΚΕ καί τής ΚΕΕ γιά τή διαγραφή άπό τό Κόμμα τών άρχηγών τής άντικομματικής άντιπολίτευσης Τρότσκι καί Ζηνόβιεφ καί διέγραψε άπό τό κόμμα 75 δραστήρια στελέχη τοϋ τροτσκιστικοΰ-ζηνοβιεφικοΰ συνασπισμού: τόν Κάμενεφ, τόν Πιατακόφ, τόν Ράντεκ, τόν Ρακόβσκι, τόν Σαφάροφ, τόν Σμίλγκα, τόν I. Σμυρνόφ, τόν Λασέβιτς καί άλλους. Διαγράφηκε άπό τό Κόμμα, σάν καθαρά άντεπαναστατική, ή όμάδα τοΰ Σαπρόνοφ πού άποτελοΰνταν άπό 23 άτομα. Τό συνέδριο πρότεινε στίς κομματικές όργανώσεις νά καθαρίσουν τίς γραμμές τους «άπό δλα τά καταφανώς άδιόρθωτα στοιχεία τής τροτσκιστικής άντιπολίτευσης». Ταυτόχρονα τό συνέδριο άνάθεσε στήν ΚΕ καί τήν ΚΕΕ νά πάρουν δλα τά μέτρα, ώστε νά έπηρεάσουν ιδεολογικά τούς άπλούς όπαδούς τής άντιπολίτευσης, νά τούς πείσουν ν'άποκηρύξουν τίς συνθηκόλογες άπόψεις τοΰ τροτσκισμού καί ν άκολουθήσουν τό λενινιστικό δρόμο. Τό 15ο Συνέδριο ψήφισε μιά σοβαρή προσθήκη στό Καταστατικό τοΰ Κόμματος: «Τά μέλη τού Κόμματος, πού άρνοΰνται νά πουν τήν άλήθεια στίς έρωτήσεις τών Έπιτροπών έλέγχου, διαγράφονται άμέσως άπό τό Κόμμα» ( « Ά π ο φ ά σ ε ι ς τ ο Ο ΚΚΣΕ» , ρωσ. έκδ.. Πολιτικές έκδόσεις, τόμ. 4ος, 1970, σελ. 74). Τήν προσθήκη αύτή τήν προκάλεσε τό γεγονός ότι οΐ άντιπολιτευόμενοι, δταν καλούνταν στά κομματικά όργανα, άρνοΰνταν νά καταθέσουν τήν άλήθεια γιά τήν άντικομματική δράση τών τροτσκιστών. Τό 15ο Συνέδριο τοΰ ΠΚΚ (μπ) μπήκε στήν ιστορία τοϋ Κόμματος σάν συνέδριο τής κολλεκτιβοποίησης τής άγροτικής οίκονομίας καί τής προετοιμασίας γιά τήν όλομέτωπη έπίθεση той σοσιαλισμοΰ. Οί άποφάσεις τοϋ συνεδρίου είχαν έγκριθεί άπό τίς κομματικές όργανώσεις καί άπό τά εκατομμύρια τών μαζών τής έργατικής τάξης, όλων τών έργαζομένων. Οί άποφάσεις αύτές έκφραζαν ένα νέο σταθμό στήν οικοδόμηση τοϋ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ καί στήν έδραίωση τής ένότητας τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος. Τό συνέδριο συνόψισε τήν πολύχρονη πείρα τής πάλης τοΰ λενινισμού ενάντια στόν τροτσκισμό, τόν σύντριψε όριστικά ιδεολο­ γικά κι έδιωξε τούς πιό δραστήριους τροτσκιστές άπό τό Κόμμα. Άμέσως μετά τό συνέδριο πολλά μέλη τής τροτσκιστικήςζηνοβιεφικής άντιπολίτευσης, πού είχαν διαγραφεί άπό τό Κόμμα, άρχισαν νά ύποβάλλουν αιτήσεις, στίς όποιες δήλωναν ότι κόβουν κάθε σχέση μέ τόν τροτσκισμό καί παρακαλούν νά έπανέλθουν στό Κόμμα. Τό Κόμμα, παίρνοντας ύπόψη δτι στό παρελθόν, τίς τέτιες δηλώσεις τών άντιπολιτευομένων τίς άκολουθούσαν συνήθως νέες άντικομματικές εκδηλώσεις τους, έβλεπε μ'επιφύλαξη .τίς αιτήσεις 451

αύτές τών τροτσκιστών. Τό Κόμμα, γιά νά δεχτεί νά έπανέλθουν στίς γραμμές του τά μέλη τής άντιπολίτευσης πού ύπέβαλαν αιτήσεις, έβαζε σάν όρο τόν πλήρη ιδεολογικό καί όργσνωτικό όφοπλισμό τους, τήν κατηγορηματική κι άνοιχτή καταδίκη άπό μέρους τους τών άντιλήψεών τους σάν άντιλενινιστικών καί τήν άνάληψη τής υπο­ χρέωσης νά ύπερασπίζουν τίς άποφάσεις τοΰ Κόμματος, τών συνε­ δρίων του καί τής Κεντρικής 'Επιτροπής του. Γιά όσους ύπέβαλαν αιτήσεις καθορίστηκε έξάμηνη περίοδος δοκιμασίας. Τό Κόμμα μόνο μετά τή λήξη τής προθεσμίας αύτής, καί άφοΰ θά πείθονταν ότι ή διαγωγή τών πρώην άντιπολιτευομένων άνταποκρίνεται στίς ύποχρεώσεις πού άνέλαβαν: νά τηρούν τό Καταστατικό καί τό Πρόγραμ­ μα τοϋ Κόμματος, τήν πειθαρχία του, νά έφαρμόζουν τή γενική γραμμή τοϋ Κόμματος, πού καθιερώθηκε στίς άποφάσεις του, τότε θά έξέταζε τό ζήτημα τής έπανόδου στίς γραμμές του κάθε διαγραμμέ­ νου χωριστά. Οΐ περισσότεροι άπό τούς διαγραμμένους έκπλήρωσαν αύτές τίς ύποχρεώσεις κι άποκαταστάθηκαν στά δικαιώματα τοΰ μέλους τοΰ Κόμματος. Πολλοί άπ'αύτούς δούλευαν τίμια στό Κόμμα καί συμμε­ τείχαν στήν πάλη γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού. Ό Τρότσκι, ό άνειρήνευτος έχθρός τοΰ λενινισμού, δέν άφοπλίστηκε. Γιά τήν άντισοβιετική του δράση άπελάθηκε στό έξωτερικό τό 1929, όπου χωρίς καθυστέρηση πήρε μέρος στήν συκοφαντική έκστρατεία τής άστικής τάξης ένάντια στή Σοβιετική Ένωση, ένάντια στό ΠΚΚ (μπ). Τό Κόμμα διαφύλαγε άγρυπνα τήν ένότητα τών γραμμών του, έξόπλισε τίς λαϊκές μάζες μ'ένα όλοκάθαρο λενινιστικό πρόγραμμα πάλης γιά τή νίκη τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ καί όργάνωσε αύτή τή νίκη. 5. Προετοιμασία τής όλομέτωπης Επίθεσης τοΰ σοσιαλισμού. Πάλη τοϋ Κόμματος Ενάντια στή δεξιά παρέκκλιση. Ψή­ φιση τοϋ πρώτου πεντάχρονου σχεδίου. Ά ρ χ ή τοϋ μαζι­ κού κολχόζνικου κινήματος Τό Κόμμα, έκπληρώνοντας τίς άποφάσεις τοΰ 15ου Συνεδρίου, άνάπτυξε μέ νέα δύναμη τήν πάλη γιά τή σοσιαλιστική έκβιομηχάνιση τής χώρας καί τήν προετοιμασία τής μαζικής κολλεκτιβοποίησης τής άγροτικής οίκονομίας μέ βάση τό σχέδιο τοΰ Λένιν γιά τήν οικοδό­ μηση τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. Ή άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής άνασυγκρότησης τής λαϊκής οικονομίας τής ΕΣΣΔ προκάλεσε τήν πεισματική άντίσταση τών καπιταλιστικών στοιχείων μέσα στή χώρα καί τίς σοβαρές άνησυχίες τής παγκόσμιας άστικής τάξης. ΟΙ Ιμπεριαλιστές καθώς καί οΙ τσιφλικάδες, οΙ μεγαλοβιομήχανοι κι οΙ τραπεζίτες, πού εϊχαν φύγει στό έξωτερικό, έβλεπαν τόν νέπμαν καί τόν κουλάκο σάν στήριγμά 452

τους στή σκληρή πάλη γιά τό τορπίλισμα τής σοσιαλιστικής οι­ κοδόμησης στήν ΕΣΣΔ. Τά καπιταλιστικά στοιχεία στήν ΕΣΣΔ άπο­ τελοΰσαν τό 1928 τά 4,6% τοΰ πληθυσμού. Έπαιζαν άκόμη Εναν όρισμένο ρόλο στήν οίκονομία τής χώρας. Στά χέρια τών νέπμαν βρισκόταν περίπου τό Ινα τέταρτο τοϋ λιανικού Εμπορίου καί τό Ενα Εκτο τής βιομηχανικής παραγωγής. Ό κουλάκος παρήγε τό Ενα πέμπτο τών Εμπορεύσιμων σιτηρών. Καί παρ'δλο πού ή μερίδα τών νέπμαν καί τών κουλάκων στή λαϊκή οίκονομία Επεφτε διαρκώς, ώστόσο παρατηρούνταν άκόμη μιά άπόλυτη αύξησή τους. Είχαν ρίζες στή μικροεμπορευμστική παραγωγή, στή βιοτεχνία καί στό άτομικό άγροτικό νοικοκυριό. Τά καπιταλιστικά στοιχεία, Ιδιαίτερα οί κουλά­ κοι, άσκοΰσαν Επιροή σΕ όρισμΕνο μΕρος τής άγροτιας, τών Επαγγελματιών, τών βιοτεχνών καί τών ύπαλλήλων. ’ Η ταξική πάλη στή χώρα όξύνθηκε. ΟΙ Εχθροί προσπαθούσαν νά Εκμεταλλευτούν τίς δυσκολίες στό ζήτημα τών σιτηρών τό 1928. Στή γενική καθυστΕρηση τής παραγωγής σιτηρών προστΕθηκε ή σιτοδεία στήν νότια Ούκρανία καί στό Βόρειο Καύκασο. Τό στρώμα τών κουλάκων, πού εϊχε άνατττυχθεϊ μέσα στίς συνθήκες τής ΝΕΠ καί διέθετε μεγάλα άποθέματα σιτηρών, άρνοΰνταν νά τά πουλήσει στό κράτος μέ τίς τιμές πού καθόριζε ή Σοβιετική έξουσία. Προσπαθούσε νά τρομοκρατήσει τούς μεσαίους άγρότες, πού πουλούσαν τά πλεονάσματα σιτηρών. ΟΙ κουλάκοι προσπαθούσαν μΕ κάθε τρόπο νά Εξασθενίσουν καί νά ύπονομεύσουν μΕ κάθε τρόπο τήν όργάνωση τών κολχόζ. Προξενούσαν ζημιΕς στά κολχόζ. Εκαιγαν τίς σιταποθή­ κες, δολοφονούσαν κομματικά καί σοβιετικά στελΕχη στά χωριά. Τό Κόμμα καί ή Σοβιετική Εξουσία, Εφαρμόζοντας σταθερά ταξική πολιτική στό χωριό καί στηριζόμενοι στήν ύποστήριξη τών μαζών, τσάκισαν τήν άντίσταση τών κουλάκων. Πάρθηκαν Εκτακτα μέτρα Ενταντίον τους. Γιά τήν άπόκρυψη τών πλεονασμάτων σιτηρών οί κουλάκοι παραπΕμπονταν σΕ δίκη καί μΕ άπόφαση τοϋ δικαστηρίου δημεύονταν τά σιτηρά τους. Παράλληλα, τό Ενα τΕταρτο άπό τά δημευμΕνα σιτηρά παραχωροΰνταν σάν δάνειο στή φτωχολογιά τοΰ χωριού. Κατά τή συγκΕντρωση τών σιτηρών Εφαρμοζόταν ή μΕθοδος τοϋ αύτοκαθαρισμοϋ τής φορολογίας. Οί άγρότες είχαν τό δικαίωμα νά κατανείμουν στά διάφορα νοικοκυριά τήν ποσότητα σιτηρών πού πρόβλεπε ή συγκΕντρωση. Έτσι, στήν πάλη γιά τά σιτηρά προσελκύονταν οΙ μάζες τών φτωχομεσαίων άγροτών τοΰ χωριού, πού συσπειρώνονταν γύρω άπό τίς κομματικές καί τίς σοβιετικές όργανώσεις Ενάντια στούς κουλάκους. Ά π ό τό σοβιετικό καί τό συνεταιρι­ στικό μηχανισμό διώχνονταν τά στοιχεία πού εϊχαν Εκφυλιστεί, διαφθαρεϊ, μολυνθεϊ άπό τή συνθηκόλογη Ιδεολογία καί δΕν ήθελαν •νά τσακωθούν» μΕ τόν κουλάκο. Ό λα αύτά συνΕβαλλαν στήν Επιτυχή πορεία τής συγκέντρωσης τών σιτηρών. Στά τέλη τοΰ 1928 τό κράτος δημιούργησε άρκετά άποθέματα σιτηρών. Τό τσάκισμα τής άντίστασης τών κουλάκων 453

εδραίωσε τή σοβιετική Εξουσία καί δυνάμωσε τίς θέσεις τοΰ σοσιαλι­ σμού στό χωριό. ' Η συγκέντρωση σιτηρών καί οί καμπόνιες γιά τή σπορά τό 1928 καί τό 1929 δραστηριοποίησαν τίς κομματικές όργανώσεις τοΰ χωριού, τίς κρατικές καί κοινωνικές όργανώσεις τών έργαζομένων. Οΐ κομμουνιστές, άπτόητοι άπό τίς άπειλές τών κουλάκων κι έφαρμόζοντας ταξική πολιτική, πάλαιβαν δραστήρια γιά τήν έκπλήρωση τοΰ κρατικού σχεδίου συγκέντρωσης σιτηρών. Ωστόσο, σέ όρισμένες σοβιετικές καί κομματικές όργανώσεις σημειώθηκαν άκρότητες, πού έκδηλώθηκαν μέ τήν έφαρμογή καί σέ μιά μερίδα μεσαίων άγροτών τών έκτάκτων μέτρων πού στρέφονταν ένάντια στούς κουλάκους. ’ Η ΚΕ καταδίκασε άποφασιστικά αύτή τή διαστρέβλωση τής κομματικής γραμμής καί διόρθωσε τήν κατάσταση. ’ Η λύση τοΰ προβλήματος τών δημητριακών ήταν ένα άπό τά πιό σοβαρά καθήκοντα. Ή ΚΕ τοϋ Κόμματος καί ή κυβέρνηση άσχολοϋνταν άκούραστα μέ τό πρόβλημα αύτό, καθοδηγούμενες άπό τή λενινιστική άρχή τοΰ σωστού συνδυασμού τών κρατικών συμφε­ ρόντων μέ τά άτομικά συμφέροντα τής έργαζόμενης άγροτιάς. Ή πλατιά όλομέλεια τής ΚΕ καί τής ΚΕΕ, πού συνήλθε τόν Απρίλη τοΰ 1928, πήρε άπόφαση γιά αύξηση τοΰ ποσού τών προκαταβολών πού χορηγούνταν μέ συμβόλαια στά άγροτικό νοικοκυριά (συμβόλαια άνάμεσα στίς κρατικές καί στίς συνεταιριστικές όργανώσεις μέ τά άγροτικά νοικοκυριά) σέ 135 έκατομ. ρούβλια καί τών γενικών κονδυλίων γιά τήν άνάπτυξη τής άγροτικής οίκονομίας σέ 717 έκατομμύρια ρούβλια. Δημιουργούνταν καινούργια μεγάλα σιτοπαραγωγικά σοβχόζ. Ύστερα άπό πέντε χρόνια τά σοβχόζ αύτά έπρεπε νά δίνουν στή χώρα κάθε χρόνο σχεδόν 100 έκατ. πούτια έμπορεύσιμα σιτηρά. Τά σοβχόζ γίνονταν σημεία στήριξης στή σοσιαλιστική άναδιοργάνωση τής άγροτικής οικονομίας. Ή πάλη γιά τά σιτηρά ήταν όργανικό μέρος τής πάλης γιά τήν έκβιομηχάνιση, γιά τήν οικοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. Ή λυσσαλέα άντίσταση τών κουλάκων έμψύχωσε τίς κρυφές έχθρικές όμάδες στήν πάλη τους γιά τήν παλινόρθωση τοΰ καπιταλι­ σμού στή χώρα. Στίς άρχές τού 1928 άνακαλύφθηκε μιά μεγάλη όργάνωση δολιοφθοράς άπό άστούς ειδικούς στήν περιοχή Σάχτινσκ καί σέ άλλες περιοχές τοΰ Ντονμπάς («ύπόθεση Σάχτινσκ»), Παρ'όλο πού ή πλειοψηφία τής μάζας τών παλιών ειδικών δούλευε τίμια σέ διάφορους κλάδους τής λαϊκής οικονομίας, ή «ύπόθεση Σάχτινσκ» έδειξε ότι ύπήρχαν δολιοφθορεΐς, σαμποταριστές πού τορπίλιζαν τήν ύπόθεση τής έκβιομηχάνισης τής χώρας καί τής οικοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού. Στή διάρκεια άρκετών χρόνων όμάδα άστών ειδικών, καμουφλαρισμένων λευκοφρουριτών, έκτελώντας έντολές τών πρώ­ ην ιδιοκτητών τών έπιχειρήσεων, ρώσων καί ξένων καπιταλιστών καί τών ξένων κατασκοπειών, έκανε συνωμοτική ύπονομευτική δουλιά, έπιδιώκοντας νά καταστρέψει τήν άνθρακοβιομηχανία τοΰ Ντονμπάς. 454

Οί δολιοφθορεϊς άνατίναζαν καί προκαλοΰσαν πλημμύρες στά άνθρακωρυχεϊα, κατάστρεφαν άκριβές Εγκαταστάσεις, έβαζαν φωτιά στούς ήλεκτρικούς σταθμούς, σπαταλούσαν σκόπιμα τό λαϊκό χρήμα, πού προοριζόταν γιά έργα ύποδομής. Τά μέλη αύτής τής όργάνωσης δολιοφθορεων άγόραζαν άπό τό έξωτερικό έγκαταστάσεις εντελώς άχρηστες γιά τά άνθρακωρυχεϊα καί τούς ήλεκτρικούς σταθμούς τοΰ Ντονμπάς. ' Ιδιαίτερα έπικίνδυνη ήταν ή άπόπειρα τών δολιοφθορεων νά χειροτερέψουν τήν οικονομική κατάσταση τών άνθρακωρύχων. Περιέκοβαν τούς μισθούς έργασίας, τορπίλιζαν τήν οικοδόμηση κατοικιών, παραβιάζαν τούς κανόνες τής άσφάλειας τής έργασίας στά άνθρακωρυχεϊα, δημιουργώντας κίνδυνο γιά τή ζωή τών άνθρακωρύ­ χων. "Ολα αύτά γίνονταν γιά νά προκαλέσουν τή δυσαρέσκεια τών έργατών, νά τούς ξεσηκώσουν ένάντια στό Κόμμα καί στή Σοβιετική έξουσία. Οί δολιοφθορεϊς επιδίωκαν νά έξασθενίσουν τήν οίκονομική καί άμυντική ισχύ τής ΕΣΣΔ, νά δημιουργήσουν εύνοϊκές συνθήκες γιά τήν έπέμβαση τών Ιμπεριαλιστικών κρατών. 'Ανάμεσα στούς δολιοφθορεϊς πού άνακαλύφθηκαν στό Σάχτινσκ ύπήρχαν τριακόσιοι περίπου πρώην μεγάλοι καπιταλιστές καί εύγενεϊς. Ή «ύπόθεση Σάχτινσκ» μαρτυρούσε πώς εϊχε άμβλυνθεϊ ή έπαναστατική έπαγρύπνηση τών κομμουνιστών-οΐκονομικών στελε­ χών άπέναντί στούς άστούς είδικούς, πώς δέν δούλευαν καλά οί μαζικές έργατικές όργανώσεις τοΰ Ντονμπάς, πρώτ'άπ'δλα τά συνδικάτα, πού δέν δκουγαν μέ προσοχή τά παράπονα τών άνθρα­ κωρύχων. ’Απ'άφορμή τήν «ύπόθεση Σάχτινσκ» μπήκε σέ μεγαλύτερη όξύτητα τό πρόβλημα τής δημιουργίας νέας σοβιετικής τεχνικής διανόησης, βγαλμένης άπό τό λαό καί δεμένης στενά μαζί του, πού ν' άνταποκρίνεται στό έπίπεδο τής σύγχρονης έπιστήμης καί τεχνικής. Οί μπολσεβίκοι — στελέχη τής οίκονομίας έπρεπε νά κατέχουν τήν τεχνική, ώστε νά διευθύνουν δπως πρέπει τή βιομηχανία καί νά έλέγχουν τή δουλιά τών άστών ειδικών. Τό νά δημιουργηθεϊ σέ -συντομότατο χρονικό διάστημα μπολσεβίκικη τεχνική διανόηση ήταν ένα πράγμα έξαιρετικά πολύπλοκο καί δύσκολο. Τό Κόμμα έπιδόθηκε μέ σιγουριά στό έργο τής κατάρτισης στελεχών. Διευρύνθηκε τό δίχτυ τών άνώτερων τεχνικών έκπαιδευτικών ιδρυμάτων καί τών μέσων τεχνικών σχολών, μεγάλωσε ό έργατικός πυρήνας καί ό άριθμός τών κομμουνιστών στά Ιδρύματα αύτά. Στά άνώτερα τεχνικά έκπαιδευτικά Ιδρύματα στάλθηκαν χιλιά­ δες κομμουνιστές, πού εϊχαν περάσει άπό τό σχολειό τής κομματικής, σοβιετικής, οίκονομικής καί συνδικαλιστικής δουλιάς (οί «παρττίσιατσνικι»), Διευρύνθηκε τό σύστημα τών νυχτερινών σπουδών καί τών σπουδών μέ άλληλογραφία. ΟΙ πρωτοπόροι έργάτες, άποφοιτώντας άπό τίς άνώτερες καί μέσες τεχνικές σχολές, πύκνωναν τίς γραμμές τής σοβιετικής τεχνικής διανόησης. 455

Ή άνασυγκρότηση τής λαϊκής οίκονομίας άπαιτοΰσε ν'άναπτυχθεϊ ή κριτική τών άδυναμιών τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης. Σέ είδική έκκλησή της «Πρός όλα τά μέλη τοΰ Κόμματος, πρός όλους τους έργάτες» (Ίουνης του 1928) ή ΚΕ έλεγε: «Τό σύνθημα τής αυτοκριτικής — «άνεξάρτητα άπό πρόσωπα», τής κριτικής άπό τά πάνω ώς τά κάτω ка/ άπό τά κάτω ώς τά πάνω, είναι ένα άπό τά κεντρικά συνθήματα τής ήμέρας». Τό Κόμμα έβλεπε τήν αύτοκριτική καί τήν κριτική σάν μέσο βελτίωσης τής ποιότητας τής όλης δουλιάς, στερέωσης τής ένότητας τών γραμμών του, ξεσκεπάσματος τών δολιοφθορέων, τών συνθηκο­ λόγων, τών γραφειοκρατών, δλων τών άδρανών άνθρώπων. Ή αύτοκριτική καί ή κριτική άποτελοΰσαν μέσο πολιτικής κινητοποίησης τών μαζών στήν πάλη ύπέρ τής γενικής γραμμής τοΰ Κόμματος. Ταυτόχρονα ή ΚΕ τάχθηκε άποφασιστικά ένάντια στίς κακόβουλες καί άβάσιμες κατηγορίες καί τή δυσφήμηση τής οικονομικής καί κομμα­ τικής καθοδήγησης, ένάντια στή μετατροπή τοϋ συνθήματος τής κριτικής καί αύτοκριτικής σέ όπλο γιά τόν κατατρεγμό τών οίκονομικών καί σοβιετικών στελεχών, τή χρησιμοποίηση τής κριτικής καί αύτοκριτικής άπό τά άντικομματικά στοιχεία ένάντια στήν κομματικό­ τητα καί στήν κομματική πειθαρχία. Οί δυσκολίες τής σοσιαλιστικής άνασυγκρότησης καί ή άναπόφευκτη δξυνση τής ταξικής πάλης στή χώρα, σάν έπακόλουθο τής έπίθεσης τού σοσιαλισμοΰ, προκαλοΰσαν ταλαντεύσεις στά μικρο­ αστικά στρώματα τοΰ πληθυσμού. Αύτό εϊχε τήν άντανάκλασή του καί στό Κόμμα: σχηματίστηκε μιά όμάδα δεξιών συνθηκολόγων μ'έπικεφαλής τόν Μπουχάριν, τόν Ρίκοφ καί τόν Τόμσκι. Ό Μπουχάριν άπό τό 1925 άκόμη εϊχε ρίξει τό σύνθημα «Πλουτίστε»!. Τό σύνθημα αύτό σήμαινε ύποστήριξη τών κουλάκικων νοικοκυριών στό χωριό. Ό ταν όμως τό Κόμμα πάλαιβε ενάντια στούς τροτσκιστές καί τούς ζηνοβιεφικούς, πού άποτελοΰσαν τόν κύριο κίνδυνο, οί δεξιοί δέν έκφραζαν τίς διαφωνίες τους μέ τό Κόμμα, μάλιστα έπαιρναν μέρος στήν πάλη ένάντια στούς τροτσκιστές. Μέ τό πέρασμα όμως τοΰ Κόμματος στήν άποφασιστική έπίθεση ένάντια στούς κουλάκους, οί ήγέτες τών δεξιών τάχθηκαν άνοιχτά ενάντια στήν πολιτική του. Οί δεξιοί όπορτουνιστές, ένώ παραδέχονταν στά λόγια τή δυνατότητα οίκοδόμησης τού σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ, στήν πραγματικότητα άντιτάσσονταν στήν πολιτική άνάπτυξης τής βαριάς βιομηχανίας. Είχαν άντιρήσεις όσον άφορά τούς ύψηλούς ρυθμούς έκβιομηχάνισης. Οί δεξιοί τάσσονταν ένάντια στήν άνάπτυξη τής όλομέτωπης έπίθεσης τού σοσιαλισμοΰ καί στόν Εξοστρακισμό τών καπιταλιστι­ κών στοιχείων άπό τή λαϊκή οίκονομία, άντιτάσσονταν στήν έπίθεση ένάντια στούς κουλάκους. Οί δεξιοί διακήρυσσαν τή «θεωρία» τής βαθμιαίας εξάλειψης τής ταξικής πάλης μέσα στή χώρα καί τής ειρηνικής έξελικτικής ένσωμάτωσης τού κουλάκου στό σοσιαλισμό. 456

Δέν ήθελαν ν ' άναγνωρίσουν πώς ό κύριος δρόμος τού χωριού πρός τό σοσιαλισμό, όπως δίδασκε ό В. I. Λένιν, είναι ό παραγωγικός συνεταιρισμός στήν όνώτερη μορφή του, στή μορφή τοΰ κολχόζ. Οΐ δεξιοί θεωρούσαν πώς τό χωριό μπορεϊ νά μπει σέ σοσιαλιστικό δρόμο μόνο μέ τούς προμηθευτικούς καί καταναλωτικούς συνεταιρι­ σμούς. Πρότειναν «ν'άφεθεϊ έλεύθερη» ή άγορά καί νά καταργηθοΰν όλοι οΐ περιορισμοί πού όφοροϋν τά νοικοκυριά τών κουλάκων, νά γίνουν ύποχωρήσεις άπέναντι στά καπιταλιστικά στοιχεία. Έτσι, οΐ δεξιοί στήν πραγματικότητα άρνοΰνταν τήν δυνατότητα τής οικοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. Καλλιεργούσαν μέσα στό κόμμα τήν ιδεολογία τής συνθηκολόγησης μπροστά στίς δυσκο­ λίες, άπόβλεπαν στή συμφωνία μέ τά κουλάκικα καπιταλιστικά στοιχεία τής πόλης καί τού χωριού. Ή θέση τους όδηγούσε άναπόφευκτα στήν παλινόρθωση τοΰ καπιταλισμού. Ή Κεντρική Έπιτροπή κινητοποίησε τό Κόμμα καί τήν έργατική τάξη στόν όποφασιστικό άγώνα ένάντια στούς δεξιούς συνθηκολόγους, πού έγιναν ό κύριος κίνδυνος στό Κόμμα, φερέφωνο τών άντισοβιετικών δυνάμεων μέσα στή χώρα, όργανο τής καπιταλιστικής περικύκλωσης. Ή άνειρήνευΥη πάλη τοΰ ΠΚΚ (μπ) γιά τό θρίαμβο τοΰ σοσιαλισμοΰ, γιά τή γενική γραμμή τοΰ Κόμματος, ενάντια σέ κάθε είδους παρεκκλίσεις βρήκαν άπόλυτη ύποστήριξη άπό τό δι^νές κομμουνιστικό κίνημα. Τόν Αύγουστο τοΰ 1928 έγινε στή Μόσχα τό 6ο Συνέδριο τής Κομμουνιστικής Διεθνοϋς. Τό συνέδριο διαπίστωσε τίς έπιτεύξεις τής σοσιαλιστικής οικοδόμησης στήν ΕΣΣΔ, τόνισε τό σοβαρό τους ρόλο γιά τήν έδραίωση τών έπαναστατικών θέσεων τοϋ διεθνοϋς προλεταριάτου, γιά τήν άνάπτυξη τοΰ έπαναστατικοϋ κινήματος σ'όλο τόν κόσμο. Τό συνέδριο έδοσε ένα μαρξιστικό-λενινιστικό χαρακτηρισμό τής διεθνούς κατάστασης. Ή όξυνση τών άντιθέσεων άνάμεσα στίς καπιταλιστικές χώρες καί τών ταξικών άντιθέσεων στό έσωτερικό αύτών τών χωρών, ή άνάπτυξη τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοϋ κινήμα­ τος στίς άποικίες καί στίς μισοαποικίες, ή όξυνση τών άντιθέσεων άνάμεσα στόν καπιταλιστικό κόσμο καί στή Σοβιετική Ένωση, όλα αύτά όδηγοΰσαν στόν παραπέρα κλονισμό τής καπιταλιστικής σταθε­ ροποίησης καί στό ξέσπασμα μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Οί καπιταλιστές έβλεπαν τή δυνατότητα άποτροπής τής κρίσης σέ νέους πολέμους γιά τό ξαναμοίρασμα τών άποικιών καί στόν πόλεμο ένάντια στήν ΕΣΣΔ. Τό συνέδριο κάλεσε τά Κομμουνιστικά κόμματα ν'άρχίσουν συστηματική διαφώτιση γιά τόν κίνδυνο νέων πολέμων, νά παλαίψουν άποφασιστικά γιά τήν ειρήνη, γιά τήν ύπεράσπιση τής ΕΣΣΔ, νά ύποστηρίξουν τίς έξεγέρσεις τών άποικιακών λαών ένάντια στήν ιμπεριαλιστική σκλαβιά, νά ύποστηρίξουν ιδιαίτερα τήν κινέζικη έπανάσταση. Τό συνέδριο στιγμάτισε τήν άντεπαναστατική, μενσεβίκικη δράση 457

τών τροτσκιστών μέσα στό ΠΚΚ (μπ) καί στήν Κομμουνιστική Διεθνή, θεώρησε σωστή τή διαγραφή τους άπό τό ΠΚΚ (μπ) καί άπό τά άλλα Κομμουνιστικά κόμματα. Τό συνέδριο κάλεσε τά Κομμουνιστικά κόμματα νά διεξάγουν διμέτωπο άγώνα: τόσο ένάντια στά ύπολείμματα τών καμουφλαρισμένων τροτσκιστών, δσο κι ένάντια στούς δεξιούς συνθηκολόγους. Οί δεξιοί όπορτουνιστές, μαζί κι ή όμάδα Μπουχάριν, στήν έκτίμηση τής σταθεροποίησης τοΰ καπιταλισμού, γλιστρούσαν σιγά-σιγά στό δρόμο τών ρεφορμιστών. Συγκάλυπταν τίς ριζικές άντιθέσεις τοΰ καπιταλισμού, άρνοΰνταν τόν άνσπόφευкто χαρακτήρα τής παγκόσμιας οίκονομικής κρίσης, τήν άνάπτυξη μιας νέας έπαναστατικής άνόδου τοΰ έργατικού κινήματος στίς καπιταλι­ στικές χώρες καί τοϋ έθνικοαπελευθερωτικοΰ άγώνα στίς άποικιακές καί τίς έξαρτημένες χώρες. Τό συνέδριο τόνισε ότι σέ μιά σειρά Κομμουνιστικά κόμματα, ό δεξιός όπορτουνισμός, πού συμμαχεί μέ τόν ρεφορμισμό τής II Διεθνούς, έγινε ό κύριος κίνδυνος μέσα στό διεθνές κομμουνιστικό κίνημα. Τό 6ο Συνέδριο ψήφισε τό Πρόγραμμα καί τό Καταστατικό τής Κομμουνιστικής Διεθνοΰς, πού έπαιξαν σημαντικό ρόλο στήν έδραί­ ωση καί άνάπτυξη τοϋ διεθνοΰς κομμουνιστικού έπαναστατικοϋ κινήματος. Οί άποφάσεις τοΰ συνεδρίου συνέβαλαν στήν έδραίωση τής λενινιστικής ένότητας τών Κομμουνιστικών κομμάτων, στήν κινητοποίηση τών μαζών γιά τόν άγώνα ένάντια στόν καπιταλισμό. Οί δεξιοί μέσα στό ΠΚΚ (μπ) καί στήν Κομμουνιστική Διεθνή, παρά τήν αύστηρή κριτική πού τούς έγινε, έξακολουθοϋσαν νά ύποστηρίζουν τίς άντιλενινιστικές άπόψεις τους. Έκαναν φραξιονι­ στική πάλη ένάντια στό Κόμμα, πήραν μέ τό μέρος τους τούς καθοδηγητές τής κομματικής όργάνωσης Μόσχας (Ούγκλάνοφ καί άλλοι), σχεδιάζαν νά φέρουν άντιμέτωπη τήν κομματική όργάνωση τής Μόσχας μέ τήν Κεντρική Έπιτροπή τοΰ Κόμματος. Μέ έκκληση τής ΚΕ, όμως, οί μπολσεβίκοι τής Μόσχας άντέκρουσαν όμόφωνα τούς δεξιούς φραξιονιστές, πού είχαν παραβιάσει κατάφωρα τή λενινιστική ένότητα τοΰ Κόμματος, κι είχαν σπάσει τήν κομματική πειθαρχία. ' Η όλομέλεια τής ΚΕ τό Νοέμβρη τοΰ 1928 κάλεσε νά καταπολε­ μηθεί άποφασιστικά ή δεξιά, καθαρά όπορτουνιστική παρέκκλιση, πού άποτελοΰσε τόν κύριο κίνδυνο, τονίζοντας ταυτόχρονα ότι δέν πρέπει νά έξασθενίσει ή πάλη κι ένάντια στόν τροτσκισμό. Πρέπει νά γίνεται άνειρήνευτη πάλη ένάντια στίς όπορτουνιστικές παρεκκλίσεις μέσα στό Κόμμα σέ δυό μέτωπα καί ένάντια στό πνεύμα συνδιαλλαγής άπέναντί τους. αύτή ήταν ή έντολή τής 'Ολομέλειας τής ΚΕ. Οί δεξιοί, πού τούς έκπροσωποΰσε ό Μπουχάριν, συνδέθηκαν μέσω τοΰ Κάμενεφ μέ τούς τροτσκιστές κι έκαναν μαζί τους παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις μέ σκοπό ν'άλλάξουν τήν πολιτική τής Κεντρικής Έπιτροπής καί τοΰ Πολιτικοϋ Γραφείου τής ΚΕ. Οί ήγέτες τών δεξιών προσπαθούσαν ν'άσκήσουν πίεση στήν ΚΕ καί νά 458

τήν άναγκάσουν νά κάνει υποχωρήσεις στό χωριό άπέναντι στόν κουλάκο καί στά καπιταλιστικά στοιχεία τής πόλης. Τό Κόμμα υποχρεώθηκε καί πάλι ν' άπασχοληθεΐ μέ τό ζήτημα τών δεξιών. ' Η πλατιά ' Ολομέλεια τής ΚΕ καί τής ΚΕΕ καί ή 16η κομματική Συνδιάσκεψη, πού έγινε τόν 'Απρίλη τοϋ 1929, καταδίκασαν τίς πολιτικές άπόψεις τών δεξιών σάν άσυμβίβαστες μέ τή γενική γραμμή τοΰ Κόμματος, καταδίκασαν τίς παρασκηνιακές φραξιονιστικές τους διαπραγματεύσεις μέ τούς τροτσκιστές. Ή 'Ολομέλεια καθαίρεσε τόν Μπουχάριν καί τόν Τόμσκι άπό τίς ύπεύθυνες θέσεις πού είχαν καί τούς προειδοποίησε ότι, σέ περίπτωση πού θά Επιχειρήσουν ξανά νά παραβοϋν τίς άποφάσεις τής ΚΕ θά καθαιρεθοΰν άμέσως άπό τό Πολιτικό Γραφείο. Ώστόσο, οί δεξιοί κι ύστερα άπ'αύτή τήν προειδοποίηση δέν άκολούθησαν τόν κομματικό δρόμο. Προετοίμασαν νέα έπίθεση ενάντια στό Κόμμα καί στή λενινιστική του καθοδήγηση. Τό Κόμμα μέ τήν καθοδήγηση τής ΚΕ ξεσκέπασε τή συνθηκόλογη ιδεολογία τών δεξιών καί τήν άντικομματική δράση τους στό συνδικαλιστικό κίνημα. Τό Κόμμα, στηριζόμενο στό σώμα τών στελεχών, πού είχε άνδρωθεϊ στά συνδικάτα, κατόρθωσε ν ’ άπομονω θ οϋ ν μέσα στά συνδικαλιστικά όργανα τά τρέιντ-γιουνιονιστικά, γραφειοκρατικά στοιχεία καί ν ’ άναδειχτοϋν άπό τά κάτω στίς καθοδηγητικές θέσεις τών συνδικάτων νέα στελέχη, άφοσιωμένα στήν ύπόθεση τοΰ σοσιαλισμοΰ. ' Η ΚΕ άναγκάστηκε νά πάρει πιό άποφασιστικά μέτρα άπέναντι στούς δεξιούς, πού τάσσονταν διαρκώς ένάντια στή γενική γραμμή τοΰ Κόμματος. ’ Η ' Ολομέλεια τής ΚΕ τοΰ Νοέμβρη 1929 δήλωσε ότι αύτοί πού προπαγανδίζουν τίς άπόψεις τών δεξιών δέν έχουν θέση μέσα στό Κόμμα. Ή 'Ολομέλεια, άφοΰ έξέτασε τό ζήτημα τών ήγετών τής δεξιάς Μπουχάριν, Ρίκοφ καί Τόμσκι, καθαίρεσε άπό τό Πολιτικό Γραφείο τής ΚΕ τόν Μπουχάριν, σάν πρωτεργάτη καί καθοδηγητή τών δεξιών συνθηκολόγων κι έκανε σοβαρή προειδοποί­ ηση στόν Ρίκοφ καί στόν Τόμσκι. "Υστερα άπό τήν άπόφαση αύτή τής ΚΕ, οί ήγέτες τών δεξιών συνθηκολόγων ύπόβαλαν δήλωση, στήν όποία άναγνώριζαν τά λάθη τους, τήν όρθότητα τής γενικής γραμμής τοΰ Κόμματος. Όμως, δέν πάλαιβαν δραστήρια γιά τήν έφαρμογή της, κρατούσαν καιροσκοπική στάση. Τό Κόμμα στή σοβιετική περίοδο πάνω άπό δώδεκα χρόνια έκανε σκληρή, άνειρήνευτη πάλη γιά τό λενινισμό, ένάντια στούς τροτσκιστές, στούς δεξιούς, ένάντια στούς φορείς έθνικών παρεκκλίσεων καί στούς άλλους συνθηκολόγους. ' Η πάλη αύτή άπόσπασε πολύ χρόνο καί πολλές δυνάμεις, όμως, μέ τά διδάγματά της άνατττύχθηκαν καί δυνάμωσαν τά κομματικά στελέχη, άτσαλώθηκαν οί κομματικές όργανώσεις, οι όποιες ύπεράσπιζαν μέ σταθερότητα τό λενινιστικό σχέδιο οικοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ, πάλαιβαν γιά τήν 459

εκβιομηχάνιση τής χώρας, τήν κολλεκτιβοποίηση τής άγροτικής οικονομίας, γιά τήν πολιτιστική έπανάσταση, τή συνεχή άνοδο τής ευημερίας τοϋ λαοϋ. Ή 16η κομματική Συνδιάσκεψη, πού έγινε τόν 'Απρίλη τοΰ 1929, κινητοποίησε τό Κόμμα καί τό λαό γιά μιά νέα άνοδο τής σοσιαλιστι­ κής οικοδόμησης. Βασικά ζητήματα τής συνδιάσκεψης ήταν: τό πεντάχρονο σχέδιο άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας (1928-1932/ 33), οί τρόποι άνάπτυξης τής άγροτικής οικονομίας, τά άποτελέσματα καί τά άμεσα καθήκοντα τής πάλης ένάντια στή γραφειοκρατία, ή έκκαθάριση τοΰ Κόμματος. Ή συνδιάσκεψη ψήφισε τήν παραλλαγή «μάξιμουμ» τού πεντά­ χρονου σχεδίου. "Ετσι άπορίφθηκαν οί θέσεις μίνιμουμ τών δεξιών όπορτουνιστών. Οί έπενδύσεις κεφαλαίων μέσα στήν πενταετία όρίστηκαν στό ποσό τών 64,6 δισεκατομμυρίων ρουβλίων, ένώ στήν προηγούμενη πενταετία εϊχαν έπενδυθεϊ 26,5 δισεκατομμύρια ρού­ βλια. ' Η παραγωγή όλης τής βιομηχανίας αύξανόταν κατά 2,8 φορές, καί τής βαριάς κατά 3,3 φορές. Τό ειδικό βάρος τοΰ σοσιαλιστικού τομέα στή συνολική παραγωγή τής βιομηχανίας θά έφτανε στά τέλη τής πενταετίας τά 92%. ' Ο άριθμός τών άγροτικών νοικοκυριών, πού θά συνενώνονταν σ ’όλες τίς μορφές γεωργικών συνεταιρισμών, θά αύξάνονταν σέ 85%. Τό σχέδιο πρόβλεπε τήν κολλεκτιβοποίηση περίπου τοΰ ένός έκτου δλων τών άγροτικών νοικοκυριών, τήν αύξηση τών καλλιεργήσιμων έκτάσεων τών κολχόζ σέ 20 έκατομ. εκτάρια καί τήν αύξηση τής έμπορευματικής παραγωγής σιτηρών τών κολχόζ καί τών σοβχόζ ώς τά 43% τής όλικής έμπορευματικής παραγωγής τής χώρας. Τό πρώτο πεντάχρονο σχέδιο ήταν πρόγραμμα πλατιάς έπίθεσης τοΰ σοσιαλισμού σ'όλο τό μέτωπο τής λαϊκής οίκονομίας. 'Απόβλεπε στήν οικοδόμηση των θεμελίων τής σοσιαλιστικής οίκονομίας καί στήν παραπέρα έκτόπιση τών καπιταλιστικών στοιχείων τής πόλης καί τοΰ χωριού μέ σκοπό τήν πλήρη έξάλειψή τους. ' Η ψήφιση τοΰ πρώτου πεντάχρονου σχεδίου σήμαινε ότι ή καθοδήγηση άπό τό Κόμμα τής οικοδόμησης τής σοσιαλιστικής κοινωνίας άνέβηκε σέ ύψηλότερη βαθμίδα. Οί άποφάσεις τής συνδιάσκεψης έδραίωναν τήν παραγωγική μορφή συμμαχίας τής πόλης καί τοΰ χωριού. Ύποστήριζαν τό τράβηγμα πρός τό συλλογικό νοικοκυριό όχι μόνο τών φτωχών στρωμάτων τοΰ χωριοϋ, άλλά καί τών μεσαίων. Έπρεπε νά δοθεί υλική καί χρηματική βοήθεια στά κολχόζ, νά έφοδισστούν μέ τεχνικά μέσα καί στελέχη. Μεγάλη προσοχή έδοσε ή συνδιάσκεψη στήν καταπολέμηση τοΰ γραφειοκρατικού πνεύματος. Ό Λένιν δίδασκε ότι ή πάλη αύτή θά εϊναι μακρόχρονη κι έπίμονη. Ή συνδιάσκεψη, σημειώνοντας όρισμένες έπιτυχίες στόν τομέα αύτό, έδοσε έντολή νά δυναμώσει ή πάλη ένάντια στή γραφειοκρατία μέσα στόν κρατικό μηχανισμό, καί 460

τόνισε ότι εϊναι άνάγκη νά διεξάγεται «ή πιό άποφασιστική, ή πιό άνεπιφύλακτη, ή πιό έπίμονη πάλη ένάντια στά στοιχεία τής γραφειο­ κρατίας μέσα στό Ιδιο τό Κόμμα, μέσα στόν κομματικό μηχανισμό...» ( « Α π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ ΚΚΣΕ» , ρωσ. έκδ., τόμ. 4ος, σελ. 236). ' Η συνδιάσκεψη ύπογράμμισε, δτι ή κριτική καί αύτοκριτική άποτελεϊ άποφασιστική μέθοδο πάλης ένάντια στό γραφειοκρατισμό. ’ Η συνδιάσκεψη είχε σάν έμβλημά της τήν όλόπλευρη άνάπτυξη τής δημιουργικής δραστηριότητας τών μαζών. Ψήφισε έκκληση «Πρός δλους τούς έργάτες καί τούς έργαζόμενους άγρότες τής Σοβιετικής Ένωσης» γιά τήν άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής άμιλλας σάν μαζικού κινήματος γιά τήν έκπλήρωση τοΰ πρώτου πεντάχρονου σχεδίου. « Ή άμιλλα καί τό πεντάχρονο — έλεγε ή έκκληση — συνδέονται άναπόσπαστα μεταξύ τους. Μέ έμβλημά του τήν έκπλήρωση αύτών τών καθηκόντων τό προλεταριάτο τής ΕΣΣΔ προχωρεί στήν παραπέρα έπίθεση ένάντια στούς ταξικούς έχθρούς τής προλεταριακής δικτατορίας» ( σ τ ό Ι δ ι ο , σελ. 252253). Ή συνδιάσκεψη ψήφισε άπόφαση γιά τή διεξαγωγή γενικής έκκαθάρισης κι έλέγχου τών τακτικών καί δόκιμων μελών τοΰ Κόμματος. Τό βασικό καθήκον τής έκκαθάρισης ήταν ν ’ άπαλλάξει τό Κόμμα άπό τά ξένα καί διεφθαρμένα στοιχεία, νά δυναμώσει άκόμη περισσότερο τίς κομματικές όργανώσεις, νά ένισχύσει τόν πρωτοπο­ ριακό ρόλο τών κομμουνιστών. Μέ τήν έκκαθάριση διαγράφηκαν άπό τό Κόμμα τά 10% τών μελών του. Ό λο ι αυτοί ήταν άχρηστα, ξένα, χαλασμένα στοιχεία. ’ Η έκκαθάριση δυνάμωσε τήν εΙσροή στό Κόμμα χιλιάδων πρωτοπόρων έργατών, έργατών γής, φτωχών άγροτών καί δραστήριων μεσαίων άγροτών. Τό Κόμμα άπόκτησε άκόμη μεγαλύτερη ένότητα, δύναμη καί κύρος. Τό 1929 μπήκε στήν ΙσΤορία τής Σοβιετικής Ένωσης σάν χρόνος τής μεγάλης καμπής σ ’δλα τά μέτωπα τής σοσιαλιστικής οικοδόμη­ σης. Στή βιομηχανία έγινε ριζική καμπή στήν άνάπτυξη τής παραγωγι­ κότητας τής έργασίας. Βασικά είχε λυθεί τό πρόβλημα τής σοσιαλι­ στικής συσσώρευσης. Στήν άγροτική οικονομία οΙ βασικές μάζες τών άγροτών στράφηκαν στό δρόμο τών κολχόζ. Τό πεντάχρονο σχέδιο προκάλεσε μεγάλο δημιουργικό ένθουσιασμό τών έκατομμυρίων τής έργατικής τάξης, δλων τών έργαζομένων. ’ Η σοσιαλιστική άμιλλα, πού άναπτύχθηκε στίς έπιχειρήσεις, έδοσε θαυμάσια ύποδείγματα σοσιαλιστικής σχέσης πρός τήν έργασία. Μέσα στίς μάζες τής έργατικής τάξης γεννήθηκε τό περίφημο σύνθημα «Τό πεντάχρονο σέ τέσσερα χρόνιαΙ». Στήν άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής άμιλλας μεγάλο ρόλο έπαιξε τό άρθρο τοΰ В. I. Λένιν «Πώς νά όργανώσουμε τήν άμιλλα;», πού δημοσιεύτηκε γιά πρώτη φορά τό Γενάρη τοΰ 1929 στήν «Πράβντα». 461

« ’ Ο σοσιαλισμός — έγραφε ό Λένιν — όχι μόνο όέν σβήνει τήν άμιλλα, μά, άντίθετα, δημιουργεί γιά πρώτη φορά τή δυνατότητα νά εφαρμοστεί ή άμιλλα σέ πραγματικά πλατιά κλίμακα, σέ πραγματικά μαζική έκταση, νά τραβηχτεί πραγματικά ή πλειοψη­ φία τών έργαζομένων στό στίβο μιας δουλιάς, δπου μπορούν νά άναδειχτοϋν, ν'άνατττύξουν τίς ίκανότητές τους, νά φανερώσουν τά ταλέντα, πού άστείρευτη πηγή τους είναι ό λαός καί πού ό καπιταλισμός τά τσαλαπατοΰσε, τά πίεζε, τά έπνιγε κατά χιλιάδες κι έκατομμύρια» ( Ά π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 35ος, σελ. 195). ' Εμφανίζονταν καί διαδίνονταν γοργά νέες μορφές σοσιαλιστικής άμιλλας. Τόν Ιούλη τοΰ 1926 στό μηχανοστάσιο τοΰ σταθμού Μόσχας τής σιδηροδρομικής γραμμής τοΰ Καζάν καί τό Σεπτέμβρη τοΰ ίδιου χρόνου στό έργοστάσιο «Κράσνι Τρεουγκόλνικ» τοΰ Λένινγκραντ δημιουργήθηκαν οί πρώτες ούντάρνικες όμάδες νέων. Τό παράδειγμά τους τό άκολούθησαν οί κομσομόλοι καί ή νεολαία τών άλλων έπιχειρήσεων καί οικοδομικών έργων τής χώρας. Τό 1928 ή Κομσομόλ μέ τήν εύκαιρία τών δεκάχρονων της τιμήθηκε γιά τήν παληκαριά καί τό θάρρος της στά χρόνια τοϋ έμφύλιου πολέμου μέ τό παράσημο τής Κόκκινης Σημαίας. Αύτό προκάλεσε ένα νέο κύμα έργασιακής δραστηριότητας μέσα στή νεολαία. Στήν άμιλλα προσχω­ ρούσαν όλο καί νέα στρώματα έργατών. Οί κομματικές όργανώσεις μπήκαν έπικεφαλής τής σοσιαλιστικής άμιλλας τών έργατών. Στά τέλη τοϋ 1929 όλες οί μορφές άμιλλας άγκάλιασαν τά δύο τρίτα τών έργατών τών μεγάλων έπιχειρήσεων καί οί όμάδες ούντάρνικων πάνω άπό τό ένα τέταρτο. Τό Δεκέμβρη τοϋ 1929 συνήλθε τό 1ο Πανρωσικό Συνέδριο τών ούντάρνικων όμάδων. Τό συνέδριο έκανε άπολογισμό τών άποτελεσμάτων τοΰ κινήματος τών ούντάρνικων καί καθόρισε τά άμεσα καθήκοντα τής πάλης γιά τό άνέβασμα τής παραγωγικότητας τής έργασίας. Οί ούντάρνικοι είναι οι πρωτοπόροι τής έργατικής τάξης· πάλαιβαν κάτω άπό τήν καθοδήγη­ ση τοΰ Κόμματος γιά ύψηλή παραγωγικότητα τής έργασίας, γιά πρωτοπόρες μεθόδους δουλιάς καί γιά βελτίωση τής όργάνωσης τής παραγωγής. Ή σοσιαλιστική άμιλλα καί ή ούντάρνικη δουλιά άναπτύσσονταν καί στό χωριό, μέ πρωτοβουλία τών κομμουνιστών καί τών κομσομόλων, τών δραστήριων στελεχών τοϋ κολχόζνικου συστήματος. ’ Η παραγωγικότητα τής έργασίας τό 1929 μεγάλωσε σέ σχέση μέ τόν προηγούμενο χρόνο σχεδόν κατά 13%, ξεπερνώντας τό προπολε­ μικό έπίπεδο πάνω άπό 1,3% φορές. Τό άνέβασμα τής παραγωγικό­ τητας τής έργασίας, τό καθεστώς οικονομιών καί τής μείωσης τοϋ κόστους παραγωγής έδοσαν τή δυνατότητα νά λυθεί ένα άπό τά πιό δύσκολα προβλήματα τής έκβιομηχάνισης, τό πρόβλημα τής σοσιαλι­ στικής συσσώρευσης. Τό 1929 είχαν έπενδυθεϊ στή βιομηχανία 3400 έκατομμύρια ρούβλια, μιάμιση φορά περισσότερο άπ'δ,τι τόν προη­ γούμενο χρόνο. Οί ρυθμοί άνάπτυξης τής σοσιαλιστικής βιομηχανίας 462

ξεπέρασαν όλους τούς δείκτες τοΰ σχεόίου. Ή παραγωγή αύξήθηκε στή μεγόλη βιομηχανία μέσα σ 'ένα χρόνο κατά 25%, στή βαριά βιομηχανία κατά 31%. Τά έργα ύποδομής στή βιομηχανία πήραν πολύ πλατιά έκταση. Κατασκευαζόταν ό ύδροηλεκτρικός σταθμός τοΰ Δνειπέρου. Στό Ντονμπάς άρχισε ή οίκοδόμηση τοΰ έργοστασίου Νόβο-Κραματόρσκ, στά Ούράλια τοΰ έργοστασίου βαριάς μηχανουργίας (Ούραλμασζαβόντ), τών συγκροτημάτων τών χημικών έργοστασίων Μπερεζνικί καί Σολικάμσκ, τού μεταλλουργικού συγκροτήματος Μαγνιτογκόρσκ. Στή Μόσχα καί στό Λένινγκραντ χτίζονταν κι άνασυγκροτοΰνταν έργοστάσια άεροπλάνων, έργαλειομηχανών, κινητήρων καί άλλα. Κατα­ σκευαζόταν τό έργοστάσιο αύτοκινήτων τής Μόσχας. Τέλειωνε ή οίκοδόμηση τοΰ έργοστασίου τρακτέρ φ. Ε. Τζερτζίνσκι καί τών νέων μεγάλων έργοστασίων παραγωγής γεωργικών μηχανών στό Ροστόβ καί στό Ζαπαρόζιε. Διευρυνόταν ή δεύτερη βάση κάρβουνου τής Σοβιετικής "Ενωσης, τό Κουζμπάς. Τό Κόμμα πραγματοποιούσε μέ συνέπεια τήν έκβιομηχάνιση καί στίς έθνικές δημοκρατίες. Στό Καζαχστάν χτίζονταν τό συγκρότημα έγχρωμης μεταλλουργίας τοΰ Ρίντερ καί τό έργοστάσιο μολυβιού τοΰ Τσιμκέντ, στίς πρωτεύουσες τοΰ Ούζμπεκιστάν καί τοΰ Τουρκμενι­ στάν (Τασκέντη καί Άσχαμπάντ) υφαντουργεία κι άλλες έπιχειρήσεις. ’ Η έμφάνιση βιομηχανικών έστιών στίς έθνικές περιοχές είχε τεράστια οίκονομική, πολιτική καί πολιτιστική σημασία. Μέ τήν έκβιομηχάνιση δημιουργοΰντσν έθνικά στελέχη έργατών. ' Η οικοδόμηση τοΰ σοσια­ λισμού στερέωνε τή φιλία τών λαών τής Σοβιετικής "Ενωσης. Τό Κόμμα, έφαρμόζοντας τή λενινιστική έθνική πολιτική, διεξήγε άνειρήνευτο άγώνα ένάντια στίς έκδηλώσεις τοΰ άστικοΰ έθνικισμοΰ, ένάντια στό μεγαλοκρατικό σωβινισμό καί στόν τοπικό έθνικισμό, πού έπαπειλοΰσαν τή φιλία τών λαών τής ΕΣΣΔ. Ή έκβιομηχάνιση πραγματοποιούνταν μέ πρωτοφανή στόν κό­ σμο, πραγματικά μπολσεβίκικη όρμή. ’ Η έργατική τάξη έδοσε θαυμάσια δείγματα ήρωισμοΰ στή δουλιά. Οί διαστάσεις καί οί ρυθμοί τής οικοδόμησης στήν ΕΣΣΔ προκαλοϋσαν κατάπληξη σ ’ όλον τόν κόσμο. Οί έχθροί Ισχυρίζονταν ότι δέν ήταν πραγματοποιήσιμα τά πεντάχρονα σχέδια, προφητεύαν τήν άποτυχία τους. Οί έργαζόμενοι όμως όλων τών χωρών χαίρονταν γιά τίς έπιτυχίες τής Σοβιετικής "Ενωσης. ’ Η γιγάντια έκταση τής βιομηχανικής οίκοδόμησης καί ό ήρωισμός τής έργατικής τάξης άσκούσαν ισχυρή έπίδραση στήν έργαζόμενη άγροτιά, πού έβλεπε ότι τό Κόμμα καί ή Σοβιετική έξουσία, οί έργάτες, ξεπερνώντας τίς δυσκολίες, χτίζουν έργοστάσια γιά τήν παραγωγή τρακτέρ καί νέων γεωργικών μηχανών. Πολυάριθμες άντιπροσωπεϊες άγροτών έπισκέπτονταν τά έργοστάσια καί τά νέα έργοτάξια, παρα­ κολουθούσαν τίς συνελεύσεις τών έργατών, έμψυχώνονταν άπό τόν ενθουσιασμό τους. ΟΙ πρωτοπόροι άντιπρόσωποι τής έργαζόμενης 463

άγροτιάς, έπιστρέφοντας στό χωριό, γίνονταν οί πρωτεργάτες τής δημιουργίας νέων κολχόζ. Ό σοσιαλιστικός τομέας έπέδρασε στή σχεδιασμένη άνάπλαση τής οίκονομίας τοΰ χωριοΰ. Στά 1928-1929 είχαν κλειστεί συμβόλαια μέ τό ένα τρίτο καί πλέον τών άγροτικών νοικοκυριών. Χρόνο μέ τό χρόνο, μεγάλωνε ό άριθμός τών τρακτέρ, τών γεωργικών μηχανών πού στέλνονταν στό χωριό. Τό σοβιετικό κράτος βσηθοΰσε τήν έργαζόμενη άγροτιά, όργσνώνοντας σταθμούς δανεισμού έργσλείων, κινητά τμήματα τρακτέρ καί μηχανοτρακτερικούς σταθμούς. Ή οίκονομική σύνδεση άνάμεσα στήν έργατική τάξη καί στίς βασικές μάζες τής άγροτιάς πήρε κυρίως παραγωγικό χαρακτήρα. Τό Κόμμα, πραγματοποιώντας τό συνεταιριστικό σχέδιο τοΰ Λένιν, φρόντιζε έπίμς>να γιά τήν άνάπτυξη στό χωριό μ;άς συνεταιρι­ στικής κοινωνικής ζωής, ένθάρρυνε μέ κάθε τρόπο τούς γεωργικούς συνεταιρισμούς. Ή οίκοδόμηση κολχόζ ήταν ή άνώτερη μορφή συνεταιριστικής όργάνωσης τών άγροτικών νοικοκυριών. Σπουδαία σημασία γιά τήν προετοιμασία τοΰ μαζικού κολχόζνικου κινήματος είχε ή άποφασιστική πάλη ένάντια στούς κουλάκους στή διάρκεια τής καμπάνιας τοΰ 1928 καί 1929 γιά τή σπορά καί τή συγκέντρωση σιτηρών, πού ύπόσκαψε σοβαρά τή δύναμη τοΰ κουλάκου στό χωριό καί συσπείρωσε τούς φτωχούς καί τούς μεσαίους άγρότες γύρω άπό τίς κομματικές όργανώσεις καί τά Σοβιέτ. ' Η στροφή τών άγροτικών μαζών πρόςτά κολχόζ προετοιμάστηκε έπίσης άπό τή θετική πείρα τής δουλιάς τών πρώτων κολχόζ καί σοβχόζ. ΟΙ άγρότες πείθονταν στήν πράξη γιά τά πλεονεκτήματα τοΰ μεγάλου νοικοκυριού καί τής συλλογικής έργασίας σέ σύγκριση μέ τό άτομικό νοικοκυριό. Τά κολχόζ καί τά σοβχόζ ύπήρξαν οΙ έστίες τής πρωτοπόρας άγροτεχνικής καλλιέργειας στή γεωργία. Βοηθοΰσαν, δπως δίώσκε ό Λένιν, τό γύρω άγροτικό πληθυσμό μέ μηχανές, μέ ζώα έκλεκτής ράτσας, μέ έκλεκτούς σπόρους κτλ. Τεράστια πολιτική έπιροή άσκοϋσε στό χωριό ή έργατική τάξη. Οί έργαζόμενοι τών έργοστασίων άναλάμβαναν υποχρεώσεις παροχής βοήθειας στίς άγροτικές περιοχές, έστελναν στό χωριό πολυάριθμες έργατικές όμάδες. Είχαν σταλεί στό χωριό, γιά συμμετοχή στίς καμπάνιες σποράς καί συγκέντρωσης σιτηρών περίπου 250 χιλ. κομμουνιστές, κομσομόλοι καί έξωκομματικοί έργάτες. Έτσι άρχισε τό μαζικό κίνημα τών κολχόζ, πού μετεξελίχτηκε σέ πλήρη κολλεκτιβοποίηση, ή όποία προετοιμάστηκε μέ μιά σειρά πολιτικά καί οικονομικά μέτρα τοΰ Κόμματος καί τοΰ Σοβιετικού κράτους. ' Η άγροτιά στράφηκε πρός τό σοσιαλιστικό δρόμο άνάπτυ­ ξης, πρός τό δρόμο τών κολχόζ. Ύστερα άπό τούς φτωχούς μπήκαν στά κολχόζ καί οί μεσαίοι άγρότες. Μόνο μέσα σέ τρεϊς μήνες (Ίούλης-Σεπτέμβρης) τοΰ 1929 μπήκαν στά κολχόζ ένα έκατομμύριο περίπου άγροτικό νοικοκυριά, δηλαδή σχεδόν τόσα δσα μπήκαν μέσα στά δώδεκα χρόνια πού μεσολάβησαν μετά τόν ' Οχτώβρη, καί στό 464

τελευταίο τρίμηνο τοΰ 1929 μπήκαν ήδη στά κολχόζ περίπου 2,4 έκατομμύρια άγροτικό νοικοκυριά. Στά μέσα τοΰ Νοέμβρη 1929 έγινε ή ’ Ολομέλεια τής ΚΕ τοΰ Π ΚΚ (μπ), πού έκανε άπολογισμό των άποτελεσμάτων τοΰ πρώτου χρόνου τοΰ πεντάχρονου. Ή 'Ολομέλεια τής ΚΕ τοΰ Κόμματος διαπίστωσε ότι ή άποφασιστική στροφή τών βασικών μαζών τής άγροτιάς πρός τό σοσιαλισμό, πού έκδηλώθηκε στό μαζικό κίνημα τών κολχόζ, σημαίνει ένα «νέο ιστορικό σταθμό στό έργο τής ο/κοόόμησης τοϋ σοσιαλισμοΰ στή χώρα μας» ( « ' Α π ο φ ά σ ε ι ς τ οϋ ΚΚΣΕ» , ρωσ. έκδ., τόμ. 4ος, σελ. 323). Τό Κομμουνιστικό κόμμα, έξοπλισμένο μέ τό μαρξισμό-λενινισμό, συσπειρωμένο γύρω άπό τήν Κεντρική ' Επιτροπή, έκπλήρωνε θαρ­ ραλέα τά νέα καθήκοντα τής σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Σ Υ Ν Τ Ο Μ Α

Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α Τ Α

Στά 1926-1929 τό Κομμουνιστικό κόμμα, έξοπλισμένο μέ τό σχέδιο τοϋ Λένιν γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμόϋ στήν ΕΣΣΔ, στηριζόμενο στή δημιουργική δραστηριότητα καί στήν αύταπάρνηση τής μάζας τών έκατομμυρίων έργατών καί άγροτών καί ύπερνικώντας τίς τεράστιες διεθνείς καί έσωτερικές δυσκολίες, προετοίμασε καί πραγματοποίησε τή στροφή πρός τή σοσιαλιστική άνασυγκρότηση τής λαϊκής οικονομίας. Τό Κόμμα καί τό Σοβιετικό κράτος πάλαιψαν μ'επιτυχία γιά τήν είρήνη. Ματαιώθηκαν τά σχέδια τών ιμπεριαλιστών ν ' άπομονώσουν τήν ΕΣΣΔ καί νά προετοιμάσουν νέα επέμβαση. Τό Κόμμα, στηριζόμενο στήν άρχή τοϋ προλεταριακού διεθνισμού διεύρυνε καί στερέ­ ωσε τούς δεσμούς του μέ τό παγκόσμιο έπαναστατικό κίνημα τής έργατικής τάξης, μέ τό άπελευθερωτικό κίνημα τών άποικιακών καί τών έξαρτημένων χωρών κι έβαλε τά στέρεα θεμέλια τής μαχητικής συμμαχίας τής ΕΣΣΔ καί τής κινέζικης λαϊκής έπανάστασης. Μέσα στή χώρα τό Κόμμα έξασφάλισε τή νίκη τής λενινιστικής πολιτικής τής σοσιαλιστικής έκβιομηχάνισης. ' Η γενική γραμμή τοϋ Κόμματος γιά τήν έξάλειψη τής μακραίωνης καθυστέρησης τής χώρας καί γιά τή μετατροπή της σέ ισχυρή βιομηχανική σοσιαλιστική δύναμη εϊχε τήν πιό πλατιά ύποστήριξη τών μαζών. Λύθηκε βασικά ένα άπό τά δυσκολότερα προβλήματα τής έκβιομηχάνισης: ή συσσώρευση πό­ ρων γιά τήν οίκοδόμηση τής βαριάς βιομηχανίας, πού τά θεμέλιά της μπήκαν σ' αύτά τά χρόνια. Στήν πάλη γιά τήν έκπλήρωση τοϋ πρώτου πεντάχρονου σχέδιου ό σοβιετικός λαός, καθοδηγούμενος άπό τό Κόμμα, έδοσε θαυμάσια δείγματα ήρωισμοϋ στή δουλιά, άνάπτυξε τή σοσιαλιστική άμιλλα σάν κίνημα τών έκατομμυρίων έργαζομένων γιά τήν οίκοδόμηση τοϋ σοσιαλισμού. Οί ρυθμοί άνάπτυξης τής σοσια­ λιστικής βιομηχανίας πήραν μιά έκταση άγνωστη ώς τότε στήν ιστορία. 465

Τό 1929, πού μπήκε στήν ιστορία σάν χρόνος τής μεγάλης καμπής, τό Κόμμα σημείωσε σημαντική άνοδο τής παραγωγικότητας τής έργασίας στή βιομηχανία καί τίς πρώτες σοβαρές έπιτυχίες στή σοσιαλιστική άναδιοργάνωση τής άγροτικής οίκονομίας. Τά φτωχομεσαϊα στρώματα τοΰ χωριού στράφηκαν πρός τά κολχόζ, άρχισε τό μαζικό κίνημα τών κολχόζ. Ή πορεία τής Σοβιετικής Ένωσης στό δρόμο τοΰ σοσιαλισμού συνοδευόταν άπό τήν όξυνση τής ταξικής πάλης στή χώρα καί στό δυνάμωμα τής έσωκομματικής πάλης. Τό Κόμμα κινητοποίησε τήν έπαναστατική δραστηριότητα τής έργατικής τάξης καί τών έργαζό­ μενων άγροτών ένάντια στά καπιταλιστικά στοιχεία τής πόλης καί τοΰ χωριού. Σέ σκληρό ταξικό άγώνα τσακίστηκε ή άντίσταση τών κουλάκων καί τών δολιοφθορέων στή βιομηχανία. Δυνάμωσε ή συμμαχία τών έργατών καί τών άγροτών κάτω άπό τήν ήγεσία τής έργατικής τάξης. Τό Κόμμα άνασύνταξε τίς γραμμές του κι άναδιοργάνωσε τή δουλιά δλων τών μαζικών όργανώσεων τών έργαζόμενων σύμφωνα μέ τά καθήκοντα τής σοσιαλιστικής άναδιοργάνωσης τής λαϊκής οίκονομίας. Σοβαρότατος όρος τής νίκης τής σοσιαλιστικής οικοδόμησης ήταν ή άπομόνωση κι ή συντριβή άπό τό Κόμμα τών άντιλενινιστικών άντιπολιτευτικών όμάδων, τοΰ τροτσκιστικοΰ-ζηνοβιεφικού συνα­ σπισμού, τών δεξιών συνθηκολόγων, τών φορέων έθνικιστικών παρεκκλίσεων. Στήν πάλη αύτή τό Κόμμα άτσαλώθηκε ιδεολογικά, έδραιώθηκε ή ένότητα τών γραμμών του. Οί άντιλήψεις τών τροτσκιστών καί τών δεξιών συνθηκολόγων θεωρήθηκαν άσυμβίβαστες μέ τήν ιδιότητα τοΰ μέλους τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος. Μέσα στά χρόνια 1926-1929 τό Κόμμα αύξησε σημαντικά τίς δυνάμεις του. Μπήκαν στίς γραμμές του έκατοντάδες χιλιάδες πρωτοπόροι έργάτες κι έργαζόμενοι άγρότες· άνδρώθηκαν κι άτσαλώθηκαν τά στελέχη τοΰ Κόμματος στήν πάλη γιά τήν έκβιομηχάνιση τής χώρας, γιά τήν όργάνωση τών κολχόζ. Τό Κόμμα, έφαρμόζοντας σταθερά τή λενινιστική γενική γραμμή, προετοίμασε τήν έπίθεση τοΰ σοσιαλισμού σ'όλο τό μέτωπο.

466

ΚΕΦΑΛΑΙΟ XII

ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΤΩΠΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΛΧΟΖΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (1929-1932)

1. Ή οίκονομική κρίση στόν καπιταλιστικό κόσμο. ' Η διεθνής θέση τής ΕΣΣΔ στά χρόνια τής πλατιάς έπΙθεσης τοΰ σοσιαλισμοΰ Στά τέλη τοΰ 1929 έπήλθε σοβαρή άλλαγή στή διεθνή κατάσταση. Μιά οίκονομική κρίση πρωτοφανής σέ ένταση καί σέ διάρκεια συγκλόνισε όλόκληρο τόν καπιταλιστικό κόσμο. Ή καταστροφική έπίδραση τής κρίσης στήν οικονομία των καπιταλιστικών χωρών ήταν τεράστια. ' Η πτώση τής παραγωγής συνεχίστηκε έπί τρία περίπου χρόνια καί τό 1932 έφτασε στό χαμηλότερό της σημείο. Στήν περίοδο αύτή ή παραγωγή στίς ΕΠΑ έλαττώθηκε σέ σχέση μέ τόν όγκο παραγωγής τοΰ 1929 σχεδόν κατά δυό φορές, καί στή Γερμανία πάνω άπό 40%. ’ Η κρίση τοΰ 1929 προκάλεσε πρωτάκουστη άνεργία. Μόνο στίς ΕΠΑ ό άριθμός τών άνέργων έφτασε στά 15 μέ 17 εκατομμύρια. Στά 1932 στή Γερμανία περίπου τά 44% τών συνδικαλισμένων έργατών ήταν έντελώς άνεργοι. ' Η μαζική άνεργία είχε χαρακτήρα διαρκείας. Όδήγησε στά έσχατα όρια τής έξαθλίωσης σημαντικό μέρος τής έργατικής τάξης σ ’όλες τίς άστικές χώρες. Ή κρίση έβαλε τέρμα στήν προσωρινή σταθεροποίηση τοΰ καπιταλισμού, έπαναστατικοποίησε τίς έργατικές μάζες. ’ Αποδείχτη­ καν άβάσιμες οί ρεφορμιστικές θεωρίες δτι εΤναι δυνατό νά συμβιβα­ στούν τά ταξικά συμφέροντα τοΰ προλεταριάτου καί τής άστικής τάξης καί δτι ή καπιταλιστική οίκονομία μπορεί ν' άναπτύσσεται χωρίς κρίσεις. Σέ πολλές χώρες μεγάλωσε ή έπιροή τών Κομμουνιστικών κομμάτων. Στή Γερμανία, λ.χ. τό Κομμουνιστικό κόμμα στίς έκλογές τοΰ Ράιχσταγκ, τό Νοέμβρη τοΰ 1932, πήρε περίπου 6 έκατομ. ψήφους. Ό λ ο καί πιό μεγάλη έπίδραση άσκοΰσαν στή διεθνή κατάσταση οϊ έπιτυχίες τής ΕΣΣΔ. ’ Η έπίγνωση τής ύπεροχής τοΰ σοσιαλιστικού συστήματος άπέναντί στό καπιταλιστικό έπαιρνε δλο καί πιό πλατιά έκταση άνάμεσα στούς έργαζόμενους όλου τοΰ κόσμου. =αναζωήρεψαν μέσα στους άντιδραστικούς καπιταλιστικούς κύ467

κλους οΙ έπεμβατικές διαθέσεις, έντάθηκαν οί προσπάθειες νά παρεμποδιστεί ή σοσιαλιστική οίκοδόμηση στήν ΕΣΣΔ, νά ματαιωθεί ή έκπλήρωση τοϋ πρώτου πεντάχρονου σχεδίου. ΟΙ Ιμπεριαλιστές, δέν άποφάσιζαν ν'άρχίσουν πόλεμο ένάντια στή Σοβιετική Ένωση, βοηθοϋσαν, όμως, στήν όργάνωση δολιοφθορών στή λαϊκή οίκονομία τής ΕΣΣΔ, έξαπολοϋσαν συκοφαντικές έκστρατείες. Άμέσως μετά τήν άντισοβιετική έκστρατεία γιά τήν ύποστήριξη τών κληρικών, πού έπικεφαλής της βρισκόταν ό πάπας τής Ρώμης, άρχισαν μιά μανια­ σμένη προπαγάνδα γιά τό ύποθετικό ντάμπνινγκ*, πού τάχα έφάρμοζε ή Σοβιετική Ένωση. Σέ συνέχεια μπήκε σέ κυκλοφορία ό μύθος ότι στήν ΕΣΣΔ έφαρμόζεται ή καταναγκαστική έργασία. ' Η συκοφαντία ένάντια στή Σοβιετική χώρα δέν εϊχε όρια. Οί ιθύνοντες κύκλοι πολλών καπιταλιστικών χωρών (ΕΠΑ, Γαλλία, Πολωνία, Βέλγιο), χρησιμοποίησαν τήν άντισοβιετική προπαγάνδα γιά τόν περιορορισμό τών σοβιετικών έξαγωγών, καθώς καί γιά νά μή χορηγούνται πιστώσεις στή Σοβιετική Ένωση. Ενάντια στή χώρα τών Σοβιέτ γινόταν ένας πραγματικός οίκονομικός πόλεμος. Ώστόσο, στήν πολιτική τών καπιταλιστικών κρατών άπέναντι στήν ΕΣΣΔ ύπήρχε καί ή άντίθετη τάση. Στά χρόνια τής κρίσης μεγάλωσε έξαιρετικά ή σημασία τής Σοβιετικής άγοράς γιά τήν διάθεση τών προϊόντων τής βιομηχανίας τών καπιταλιστικών χωρών. Γ ιά όρισμένους σοβαρούς κλάδους τής βιομηχανίας, όπως λ.χ. γιά τή μηχανουργία, ή άγορά τής σοσιαλιστικής χώρας άπόκτησε άποφασιστική σημασία. Τό ένδιαφέρον όρισμένων έγκυρων έπιχειρηματικών κύκλων γιά τίς σοβιετικές παραγγελίες δυσκόλευε κάπως τίς άντισοβιετικές μηχανοραφίες τών όντιδραστικών Ιμπεριαλιστικών δυνά­ μεων. Στήν έφαρμογή μιάς πολιτικής έχθρικής πρός τή Σοβιετική Ένωση έναντιώνονταν οί έργατικές μάζες, πού έτρεφαν βαθιά συμπάθεια πρός τή Σοβιετική χώρα. « ' Η διεθνής κατάσταση στά χρόνια αύτά ήταν διαρκώς τεταμένη. ' Οξύνθηκε ή πάλη γιά τίς άγορές καί τίς σφαίρες έπιροής, δυνάμωσαν οΙ άντιθέσεις άνάμεσα στά Ιμπεριαλιστικά κράτη. Πολλοί έκπρόσωποι τών άντιδραστικών ιθυνόντων κύκλων τών καπιταλιστικών χωρών εϊχαν τήν τάση ν'άναζητήσουν διέξοδο άπό τήν κρίση στόν πόλεμο καί στήν κατάληψη ξένων έδαφών. Πρωτύτερα άπό τούς άλλους πήρε τό δρόμο τής έπίθεσης ή Ιαπωνία. Τό 1931 οΙ Ιάπωνες Ιμπεριαλιστές κατέλαβαν χωρίς έπίσημη κήρυξη πολέμου τίς Βορειοανατολικές έπαρχίες τής Κίνας (Μαντζουρία). Δημιουργήθηκε μιά έστία πολέμου στήν Ά πω Α ν α ­ τολή. Ή Σοβιετική κυβέρνηση έκφρασε ξανά τή συμπάθεια τών έργαζόμενων τής ΕΣΣΔ πρός τόν κινέζικο λαό. * Πούλησπ Εμπορευμάτων σέ ξένες χώρες μέ τιμές κατώτερες τοΰ κόστους. Σημ. цет.

468

Διαφορετική ήταν ή στάση τών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Παρ'όλο πού ή Επέκταση τής 'Ιαπωνίας στήν Κίνα έθιγε τά συμφέροντά τους, στήν ούσία ένθάρρυναν τήν ιαπωνική είσβολή. ΟΙ δυτικές δυνάμεις ύπολόγιζαν νά προκαλέσουν έτσι μιά σύγκρουση άνάμεσα στήν Ιαπωνία καί στήν ΕΣΣΔ. Ή έξωτερική πολιτική τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος καί τοΰ Σοβιετικού κράτους έξακολουθοΰσε νά είναι πολιτική εΙρήνης. Τό Κόμμα κατόρθωσε νά διαφυλάξει τήν εΙρήνη καί νά μήν έπιτρέψει στούς έχθρούς νά παρασύρουν τή Σοβιετική χώρα σέ διεθνείς συράξεις. Όμως, ύστερα άπό τήν έναρξη τής ιαπωνικής έπίθεσης ένάντια στήν Κίνα ή Σοβιετική "Ενωση άναγκάστηκε νά πάρει μέτρα γιά τήν ένίσχυση τής άμυνας τών συνόρων της στήν Άπω Ανατολή. Οί μηχανοραφίες τών έπεμβασιών, ή όργάνωση άπό μέρους τους δολιοφθορών καί σαμποτάζ στήν ΕΣΣΔ, ή οίκονομική πίεση τοΰ παγκόσμιου κεφαλαίου πάνω στή Σοβιετική χώρα, ή έμφάνιση μιάς έστίας πολέμου κοντά στή Σοβιετική Ά πω Ανατολή, όλοι αύτοί οί έξωτερικοί παράγοντες ύποχρέωναν τό Κόμμα καί τό σοβιετικό λαό νά εδραιώνουν άκούραστα τήν άμυντική ικανότητα τής χώρας, νά διαθέτουν σημαντικές δυνάμεις καί μέσα γιά τό άνέβασμα τής μαχητικής Ικανότητας τών 'Ενόπλων δυνάμεων, ώστε νά άποκρούσουν τυχόν έπίθεση τών Ιμπεριαλιστών έπιδρομέων. 2. Ή άνάπτυξη τής όλοκληρωτικής κολλεκτιβοποίησης τής άγροτικής οίκονομίας. Τό πέρασμα στήν πολιτική τής εξάλειψης τών κουλάκων σάν τάξης. Τό 16ο Συνέδριο τοϋ Κόμματος Ενώ τόν καπιταλιστικό κόσμο τόν μάστιζε ή οίκονομική κρίση, στήν ΕΣΣΔ συντελοΰνταν μιά σταθερή άνοδος τής σοσιαλιστικής οικονομίας. Η μέση χρονιάτικη προσαύξηση τής βιομηχανικής παραγωγής έφτανε περίπου στά 20%. Παράλληλα μέ τή ραγδαία άνάπτυξη τής βιομηχανίας, άναπτυσ­ σόταν σ'όλη τή χώρα ένα ισχυρό κίνημα τών κολχόζ. Στίς άρχές τοΰ 1930 είχε βασικά έκπληρωθεΐ τό πεντάχρονο πρόγραμμα τής δημι­ ουργίας κολχόζ. Σέ πολλές περιοχές τής χώρας τό κολχόζνικο κίνημα μετεξελίχτηκε σέ όλοκληρωτική κολλεκτιβοποίηση. ΟΙ άγρότες έμπαι­ ναν στά κολχόζ κατά όλόκληρα χωριά. Πιό πολλές περιοχές μέ όλοκληρωτική συνεταιριστική όργάνωση βρίσκονταν στό Μέσο καί Κάτω Βόλγα, στό Βόρειο Καύκασο καί στίς στέπες τής Ούκρανίας. Τό πέρασμα στήν όλοκληρωτική κολλεκτιβοποίηση σήμαινε ριζική στροφή τών βασικών μαζών τής άγροτιάς πρός τό σοσιαλισμό. Προτού άρχίσει τό μαζικό κίνημα τοΰ κολχόζ, ύπήρχαν στήν ΕΣΣΔ 24,5 έκατομ. άτομικά νοικοκυριά, άπό τά όποια περίπου τά 8,5 έκατομ. ήταν φτωχά, τά 15 έκατομ. μεσαία καί πάνω άπό 1 έκατομ. 469

κουλάκικα. Οΐ φτωχοί καί μεσαίοι άγρότες, άποτελοϋσαν τήν πιό πολυάριθμη έργαζόμενη τάξη στήν ΕΣΣΔ. Ή μικροαγροτική έμπορευματική οικονομία όέν ήταν καπιταλιστική, στή βάση της όμως στηριζόταν στήν άτομική ιδιοκτησία στά μέσα παραγωγής καί άπό τούς κόλπους της έβγαιναν οΐ κουλάκοι-καπιταλιστές. Μπαίνοντας στό κολχόζ ή άγροτιά περνούσε σέ νέο, σοσιαλιστικό δρόμο άνάπτυξης πού τήν λύτρωνε άπό τό ζυγό τοΰ κουλάκου καί τήν καπιταλιστική έκμετάλλευση. Στό χωριό δημιουργοΰνταν т0“σοσια­ λιστικό κολχόζνικο σύστημα. ' Η κολλεκτιβοποίηση σήμαινε ριζική καμπή στήν άνάπτυξη τής σοβιετικής γεωργίας. Προτοΰ γίνουν τά κολχόζ, οΐ άγρότες δούλευαν μονάχοι τους, χρησιμοποιούσαν πρωτόγονα έργαλεϊα. Συχνά καλ­ λιεργούσαν τή γή μέ ξυλάλετρα καί άλέτρια μέ ξύλινο φτερό, θέριζαν τά σιτηρά μέ δρεπάνια ή μέ κόσες, καίτ 'άλώνιζαν μέ ραβδιά. Δύναμη έλξης ήταν τά άλογα καί τά βόδια. Οί μικροσκοπικές διαστάσεις τών νοικοκυριών δέν έπέτρεπαν τή χρησιμοποίηση τρακτέρ κι άλλων νέων μηχανών. ’ Η έργασία τών άγροτών είχε μικρή παραγωγικότητα. ’ Η στροφή τής βασικής μάζας τής άγροτιάς πρός τά κολχόζ σήμαινε πέρασμα άπό τό καθυστερημένο, μικρό άτομικό νοικοκυριό, στήν πρωτοπόρα, μεγάλη συλλογική μηχανική καλλιέργεια τής γής. Άκόμη καί μέ τήν άπλή συνένωση τών γεωργικών έργαλείων στά κολχόζ άνέβηκε σημαντικά ή παραγωγικότητα τής έργασίας στά κολχόζ. Τά πλεονεκτήματα τών κολχόζ φαίνονταν άκόμη καλύτερα μέ τή χρησι­ μοποίηση άπ'αύτά τών τρακτέρ καί τών άλλων μηχανών. Ή συλλογική έργασία μέ τή χρησιμοποίηση τής νέας τεχνικής έδινε στούς άγρότες τή δυνατότητα ν'αύξάνουν τίς καλλιεργούμενες έκτάσεις, ν'άνεβάζουν τό έπίπεδο τής γεωργίας, νά βελτιώνουν συστηματικά τήν οικονομική καί πολιτιστική τους κατάσταση. Έτσι, ή συνεταιριστική όργάνωση σήμαινε μιά πολύ βαθιά έπαναστατική άλλαγή στήν άγροτική οικονομία τής ΕΣΣΔ. Στή βάση τής άλλαγής αύτής βρισκόταν ή μετατροπή τής άτομικής ιδιοκτησίας τής έργαζόμενης άγροτιάς στά μέσα παραγωγής σέ κοινωνική ιδιοκτησία, τό πέρασμα στή μεγάλη συλλογική σοσιαλιστική παραγω­ γή. Μέ τήν όργάνωση τοΰ κολχόζνικου συστήματος καθιερωνόταν τό σοσιαλιστικό σύστημα σ ’ένα σπουδαιότατο κλάδο τής λαϊκής οίκονομίας, δπως ή άγροτική οικονομία, ξεριζώνονταν οΐ ρίζες τοΰ καπιταλισμού στή γεωργία, έξαφανιζόταν τό έδαφος γιά τήν άναγέννηση τών καπιταλιστικών στοιχείων καί τή διαφοροποίηση τών άγροτών. Βασικός πόρος ζωής γιά τόν άγρότη-κολχόζνικο γινόταν τό συνεταιριστικό νοικοκυριό καί ή προσωπική του έργασία στό νοικο­ κυριό αύτό. ’ Η μεγάλη έπαναστατική άλλαγή στό χωριό, πού προετοιμάστηκε σ ’όλη τήν πορεία τής άνάπτυξης τής χώρας, πραγματοποιούνταν μέ τήν πρωτοβουλία καί τήν καθοδήγηση τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος 470

καί της Σοβιετικής έξουσίας, μέ τήν όλόπλευρη ύποστήριξη τής έργατικής τάξης καί τή δραστήρια κι ένεργό συμμετοχή τών πλατιών μαζών τής έργαζόμενης άγροτιας. Τό Ισχυρό κίνημα τών κολχόζ άπαιτοΰσε τήν έπανεξέταση τοΰ πεντάχρονου πλάνου τής όργάνωσης τών κολχόζ, τή συγκεκριμενο­ ποίηση τοΰ χρόνου τής κολλεκτιβοποίησης στίς διάφορες περιοχές τής χώρας, τόν καθορισμό τών τρόπων καί τών μεθόδων τής έφαρμογής της. Γ ιά τήν έπεξεργασία τών ζητημάτων αύτών, πού είχαν σπουδαία πρακτική καί θεωρητική σημασία, ή ΚΕ συγκρότησε τό Δεκέμβρη τοΰ 1929 μιά Έπιτροπή μ ’ έπικεφαλής τόν Λαϊκό Επίτρο­ πο Γεωργίας τής ΕΣΣΔ Г. А, Γιάκοβλεφ. Στήν ' Επιτροπή αύτή μπήκαν τακτικά καί άναπληρωματικά μέλη τής ΚΕ, καθοδηγητές τών πιό μεγάλων κομματικών όργανώσεων δπως: А. Α. Άντρέγεφ (Βόρειος Καύκασος), Κ. Γ. Μπάουμαν (περιοχή Μόσχας), ό I. Μ. Βαρέικις (Κεντρική περιοχή τοΰ μαύρου χώματος), ό φ. I. Γκολοστσέκιν (Καζαχστάν), ό Σ. Β. Κοσιόρ (Ούκρανία), ό Μ. Μ. Χατάγιεβιτς (Μέσος Βόλγας), ό Μπ. Π. Σεμπολντάγεφ (Κάτω Βόλγας) καί άλλοι. Στίς 5 τοΰ Γενάρη τοΰ 1930 ή ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ) ψήφισε άπόφαση «Γιά τούς ρυθμούς τής κολλεκτιβοποίησης καί τά μέτρα βοήθειας τοΰ κράτους γιά τήν όργάνωση τών κολχόζ». Ή Κεντρική Έπιτροπή προσανατόλισε τό Κόμμα στήν άποπεράτωση τής συνεταιριστικής όργάνωσης βασικά κατά τά τέλη τοΰ πρώτου πεντάχρονου. Στήν άπόφαση παίρνονταν παράλληλα αύστηρά ύπόψη ή ποικιλομορφία τών συνθηκών κι ό διαφορετικός βαθμός προετοιμασίας τών άγροτών γιά τή συνεταιριστική όργάνωση στίς διάφορες περιοχές, περιφέρειες καί έθνικές δημοκρατίες. ' Η ΚΕ, ώς πρός τούς ρυθμούς τής κολλεκτιβοποίησης, χώρισε τή χώρα σέ τρεις όμάδες περιοχών. Ή πρώτη όμάδα περιλάβαινε τίς σπουδαιότερες σιτοπαραγωγικές περιοχές: τό Βόρειο Καύκασο, τόν Κάτω Βόλγα, καί τό Μέσο Βόλγα, στίς όποίες ύπολογιζόταν νά τελειώσει βασικά ή κολλεκτιβοποίηση κατά τήν άνοιξη τοΰ 1931. 01 περιοχές αύτές ήταν καλύτερα προετοιμασμένες γιά τήν κολλεκτιβοποίηση. Έπαιρναν σέ μεγαλύτερο άριθμό τρακτέρ, κι άλλες γεωργι­ κές μηχανές. Έδώ ήταν πιό βαθιά ή ταξική διαφοροποίηση τής άγροτιάς, ή ταξική πάλη έπαιρνε όξύτερες μορφές, ήταν όργανωμένη καλύτερα ή φτωχολογιά, ύπήρχαν πιό μεγάλα σοβχόζ καί κολχόζ, έφοδιασμένα μέ σύγχρονα τεχνικά μέσα, ήταν πιό άναπτυγμένοι οί γεωργικοί συνεταιρισμοί. 01 κομματικές καί σοβιετικές όργανώσεις αύτών τών περιοχών εϊχαν σημαντική πείρα έφαρμογής τής κολλεκτιβοποίησης. Στή δεύτερη όμάδα άνήκαν δλες οί άλλες σιτοπαραγωγικές περιοχές τής χώρας: ή Ούκρανία, ή Κεντρική περιοχή τού μαύρου χώματος, ή Σιβηρία, τά Ούράλια, τό Καζαχστάν, όπου ή κολλεκτιβοποίηση ύπολογιζόταν νά περατωθεϊ βασικά τήν άνοιξη τοϋ 1932. Στίς ύπόλοιπες άκρινές περιοχές, περιφέρειες κι έθνικές 471

δημοκράτες ύπολογιζόταν νά τελειώσει βασικά ή συνεταιρική όργάνωση κατά τά τέλη του πεντάχρονου, δηλαδή τό 1933. Ή ΚΕ του Κόμματος, καθοδηγούμενη άπό τΙς υποδείξεις του В. I. Λένιν γιά τήν παραγωγική συνεταιριστική όργάνωση των άγροτών, άπό τό Λενινιστικό Πρόγραμμα τού Κόμματος καί, παίρνοντας ύπόψη τήν πείρα των περιοχών τής όλοκληρωτικής κολλεκτιβοποίησης, καθόρισε ότι βασική όργανωτική μορφή τής συγκρότησης τών κολχόζ πρέπει νά είναι ό γεωργικός παραγωγικός συνεταιρισμός (άρτέλ), όπου κοινωνικοποιούνται ή γαιοχρησία καί τά άροτριώντα ζώα, οι γεωργι­ κές μηχανές καί τά έργαλεΐα, τά χρήσιμα γιά τό νοικοκυριό χτίρια, τά παραγωγικά ζώα καί τά έμπορεύσιμα. Σέ διάκριση άπό τούς όμίλους κοινής καλλιέργειας τής γής καί άπό τίς κομμούνες, ό γεωργικός παραγωγικός συνεταιρισμός συνδύαζε πολύ πιό Επιτυχημένα τά άτομικά συμφέροντα τών κολχόζνικων μέ τά κοινά συμφέροντα, πράγμα πού διευκόλυνε τή διαπαιδαγώγηση τών χθεσινών άτομικών ιδιοκτητών στό πνεύμα τής συλλογικότητας. ' Η ΚΕ τού Κόμματος έπαιρνε έπίσης μέτρα γιά τήν έπιτάχυνση τής κατασκευής έργοστασίων παραγωγής τρακτέρ, θεριζοαλωνιστικών μηχανών καί άλλων γεωργικών μηχανών. ΟΙ μηχανοτρακτερικοί σταθμοί στίς περιοχές τής όλοκληρωτικής κολλεκτιβοποίησης, έμπαι­ ναν στήν ύπηρεσία τών κολχόζ. Κατά τό οίκονομικό έτος 1929-30 χορηγήθηκε στά κολχόζ πίστωση 500 έκατομ. ρουβλιών. Τό κράτος άναλάμβανε τίς δαπάνες γιά τή γεωρύθμιση στά κολχόζ. Γιά τήν κατάρτιση στελεχών τών κολχόζ δημιουργήθηκε ένα πλατύ δίχτυ σχολών μικρής διαρκείας. Ή Κεντρική 'Επιτροπή κάλεσε όλες τίς κομματικές όργανώσεις νά μπουν επικεφαλής τού άναπτυσσόμενου άπό τά κάτω κολχόζνικου κινήματος. ' Η άπόφαση τής Κεντρικής ’ Επιτροπής έφιστοϋσε αυστη­ ρά τήν προσοχή τόσο ένάντια στίς προσπάθειες νά παρεμποδιστεί ή άνάπτυξη τού κινήματος τών κολχόζ, όσο καί προπαντός ένάντια σ ’ όποιαδήποτε έπιβολή τού κολχόζνικου κινήματος μέ «διαταγές» άπό τά πάνω. Στήν άπόφαση τής ΚΕ κατοχυρώθηκε ή νέα πολιτική άπέναντι στόν κουλάκο, ή πολιτική τής έξάλειψης τών κουλάκων σάν τάξης μέ βάση τήν όλοκληρωτική κολλекτιβοποίηση. ΟΙ κουλάκοι ήταν ή πιό πολυάριθμη έκμεταλλεύτρια τάξη στή χώρα, άσπονδος έχθρός τού σοσιαλισμού. Οί κουλάκοι πού άποτελοϋσαν περίπου τά 5% τών άγροτικών νοικοκυριών, τό 1927 είχαν περίπου 10 έκατομ. έκτάρια σπαρμένα μέ σιτηρά (σέ συνολική έκταση 94,7 έκατομ. έκτάρια) κι έδιναν τό ένα πέμπτο τού συνόλου τών έμπορεύσιμων σιτηρών. "Υστερα άπό τήν έξάλειψη τών τσιφλικάδων καί τών καπιταλιστών οί κουλάκοι ήταν τό τελευταίο στήριγμα τής παλινόρθωσης τού καπιταλισμού μέσα στή χώρα. Σαμποτάριζαν τά μέτρα τής Σοβιετικής 472

Εξουσίας, όργόνωναν άντισοβιετικες Εξεγέρσεις, τρομοκρατούσαν τά στελέχη τής ύπαίθρου, προσπαθούσαν μέ κάθε τρόπο νά ύποδουλώσουν καί νά υποτάξουν στήν έπιροή τους τούς φτωχούς καί τούς μεσαίους άγρότες. Δυό φορές, τό 1918 καί τό 1928, οί κουλάκοι έκαναν άπεγνωσμένες προσπάθειες νά στερήσουν άπό τό Σοβιετικό κράτος τά σιτηρά κι έτσι νά τορπιλίσουν τά σοσιαλιστικά μέτρα πού έπαιρνε. Οί κουλάκοι ύπολόγιζαν ότι στίς συνθήκες τής ΝΕΠ θά κατορθώσουν νά εδραιώσουν τή θέση τους καί νά Επαναφέρουν τήν παλιά, τήν καπιταλιστική τάξη πραγμάτων. Στούς κουλάκους στήρι­ ζαν τίς Ελπίδες τους οι καπιταλιστές όλων τών χωρών, πού έπλαθαν όνειρα γιά παλινόρθωση τού καπιταλισμού στήν ΕΣΣΔ. Τό Κόμμα άρχίζοντας άπό τό 8ο Συνέδριο τού ΚΚΡ (μπ), άκολουθοϋσε πολιτική περιορισμού τών Εκμεταλλευτικών τάσεων τών κουλάκων, πολιτική Εκτόπισης τών καπιταλιστικών στοιχείων. ' Η Σοβιετική Εξουσία μέ τούς νόμους γιά τήν Εκμίσθωση τής γής καί γιά τή χρησιμοποίηση τής μισθωτής Εργασίας στό άτομικό άγροτικό νοικοκυριό περιόριζε τίς διαστάσεις τής παραγωγής των κουλάκων καί τίς δυνατότητες Εκμετάλλευσης τής Εργαζόμενης άγροτιάς άπό τούς κουλάκους. ' Επέβαλε στά νοικοκυριά τών κουλάκων μεγάλη φορολο­ γία, άπαιτούσε άπό τούς κουλάκους νά πουλούν στό κράτος τά σιτηρά τους μέ σταθερές τιμές. ' Η πολιτική τού περιορισμού Εμπόδιζε τήν αύξηση τών κουλάκων, δέν σήμαινε όμως τήν Εξάλειψή τους. Ό В. I. Λένιν τόνιζε ότι δέν μπορεϊ νά ύπάρξει ειρήνη μέ τούς κουλάκους κι ότι ή Εργατική τάξη πρέπει νά προετοιμαστεί γιά νά καταφέρει συντριπτικό χτύπημα στούς κουλάκους.«...' Εμείς, — έλεγε ό В. I. Λένιν, — κάναμε, κάνουμε καί θά κάνουμε άνοιχτό εμφύλιο πόλεμο ένάτια στούς κουλάκους» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 38ος, σελ. 145). ' О В. I. Λένιν προειδοποιούσε τό Κόμμα στό 11ο Συνέδριο τού ΚΚΡ (μπ), ότι μάς περιμένει στό άμεσο μέλλον ή «τελευταία καί άποφασιστική μάχη» μέ τό «ρωσικό καπιταλισμό, μέ τόν καπιταλισμό Εκείνον, πού άναπτύσσεται άπό τή μικρή άγροτική οικονομία, μέ τόν καπιταλισμό Εκείνον πού ύποστηρίζεται άπ'αύτήν» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 45ος, σελ. 83). Δίνοντας τήν τελευταία κι άποφασιστική μάχη μέ τούς κουλάκους, τό Κομμουνιστικό κόμμα καί ή Σοβιετική έξουσία στηρίζονταν στίς μεγάλες Επιτυχίες πού είχε σημειώσει ή σοσιαλιστική οικοδόμηση τίς παραμονές τού 1930. Στή λαϊκή οίκονομία δυνάμωσε ό σοσιαλιστικός τομέας: ή σοσια­ λιστική βιομηχανία άναπτυσσόταν μέ γοργούς ρυθμούς, δεκάδες χιλιάδες νέα κολχόζ ξεφύτρωσαν. Πρσγματοποιήθηκε μιά άνακατάταξη τών ταξικών δυνάμεων μέσα στή χώρα πρός όφελος τού σοσιαλισμού. Στήν πορεία τής σοσιαλιστικής έκβιομηχάνισης αύξήθηκε άριθμητικά ή Εργατική τάξη κι άνέβηκε ό ήγετικός της ρόλος. ' Η Εργατική τάξη είχε ζωτικό συμφέρον νά Εξαλειφθοΰν οί κουλάκοι, ή 473

τελευταία Εκμεταλλεύτρια τάξη στή χώρα. Στίς περιοχές τής όλοκλη­ ρωτικής κολλεκτιβοποίησης μπήκαν στά κολχόζ οί μεσαίοι άγρότες, πού μαζί μέ τούς φτωχούς πάλαιβαν άποφασιστικά Ενάντια στούς κουλάκους. Τό Κόμμα καί ή Σοβιετική Εξουσία γιά νά ξεμπερδεύουν μέ τούς κουλάκους σάν τάξη μπορούσαν τώρα νά στηρίζονται γερά όχι μόνο στήν Εργατική τάξη καί στή φτωχολογιά τού χωριού, άλλά καί στό μεσαίο άγρότη, πού είχε μπεϊ στά κολχόζ. Εκτός άπ'αύτό, ή Σοβιετική Εξουσία κατά τό 1930 είχε πιά τήν ύλική βάση γιά ν'άντικαταστήσει τήν κουλάκικη παραγωγή σιτηρών. Ή ραγδαία άνάπτυξη τών κολχόζ δημιουργούσε τήν άπόλυτη πεποίθηση ότι τό 1930 τά κολχόζ καί τά σοβχόζ θά δόσουν τουλάχιστον 400 Εκατομ. πούτια Εμπορεύσιμα σιτηρά, δηλ. κάμποσες φορές περισσότερα άπ'ό,τι έδιναν τά νοικοκυριά τών κουλάκων τό 1927. ' Η άνάπτυξη τού σοσιαλιστικού τομέα στή λαϊκή οίκονομία, ό νέος συσχετισμός τών ταξικών δυνάμεων στή χώρα καί τό γεγονός ότι τό Σοβιετικό κράτος μέ τά κολχόζ καί τά σοβχόζ εϊχε μιά σταθερή σιτοπαραγωγική βάση. Επέτρεψαν στό Κόμμα νά περάσει στά τέλη τού 1929 άπό τήν πολιτική τού περιορισμού καί τής έκτόπισης τών κουλάκων, στήν πολιτική τής διάλυσής τους σάν τάξης μέ βάση τήν όλοκληρωτική συνεταιριστική όργάνωση. Ή ούσία τής πολιτικής αύτής ήταν ή άφαίρεση άπό τούς κουλάκους τών παραγωγικών πηγών συντήρησης κα! άνάπτυξής τους: τού δικαιώματος Ελεύθερης γαιοκτησίας, τών Εργαλείων παραγωγής, τού δικαιώματος Ενοικίασης τής γής καί Εκμίσθωσης Εργατικής δύναμης. Ή πολιτική αύτή διατυπώθηκε νομοθετικά στίς άποφάσεις τών άνώτατων όργάνων τού Σοβιετικού κράτους. Στίς περιοχές τής όλοκληρωτικής κολλεκτιβοποίησης Επαυσαν νά ισχύουν οΙ νόμοι γιά τήν Εκμίσθωση τής γής καί τή χρησιμοποίηση μισθωτής Εργασίας στά άτομικά άγροτικά νοικοκυριά. ’ Η όλοκληρωτική κολλεκτιβοποίηση σήμαινε τό πέρασμα όλης τής γής στήν περιοχή τού χωριού ή τού κεφαλοχωριού στή διάθεση τού κολχόζ. Τά κτήματα τών κουλάκων, πού βρίσκονταν σ'αύτήν τήν έκταση, περνούσαν στά κολχόζ. Οί κουλάκοι έχαναν όχι μόνο τό δικαίωμα Εκμίσθωσης τής γής, άλλά καί τή γή πού χρησιμοποιούσαν. Ή Εθνικοποίηση τής γής Εξασφάλιζε τήν Εφαρμογή μιας συμφέρουσας γιά τά κολχόζ γεωρύθμισης. Ό Λένιν τόνιζε ότι ή Εθνικοποί­ ηση τής γής έδοσε «στό προλεταριακό κράτος τίς μεγαλύτερες δυνατότητες νά περάσει στό σοσιαλισμό στή γεωργία» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 37ος, σελ. 327). Τά κολχόζ δέν εϊχαν άνάγκη ούτε ν'άγοράζουν γεωργικούς κλήρους άπό τούς άγρότες, ούτε νά τούς άποζημιώνουν γιά τή γή, πού περνούσε σέ συλλογική χρήση, μιά πού στήν ΕΣΣΔ δέν υπήρχε άτομική ιδιοκτησία στή γή. Οί κουλάκοι άνάπτυξαν μιά μανιασμένη προπαγάνδα Ενάντια στά κολχόζ, διάδιναν διάφορες συκοφαντικές φήμες, έβαζαν φωτιά στά 474

κτίρια κα( στίς Εγκαταστάσεις τών κολχόζ, δηλητηρίαζαν τά ζώα, κατάστρεφαν τά τρακτέρ καί τίς μηχανές, δολοφονούσαν τούς κομμουνιστές τής ύπαίθρου, τούς προέδρους τών κολχόζ, τούς άνταποκριτές τοϋ χωριού καί τά άγροτικά στελέχη. "Εκαναν δ,τι μπορούσαν γιά νά ματαιώσουν τήν κολλεκτιβοποίηση. Τό πέρασμα τών άγροτικών μαζών στήν όλοκληρωτική κολλεκτιβοποίηση συνο­ δευόταν γι’ αύτό τό λόγο άπό έναν άποφασιστικό άγώνα ένάντια στούς κουλάκους. ΟΙ άγρότες ζήτησαν άπό τά όργανα τής Σοβιετικής έξουσίας τήν όλοκληρωτική άπαλλοτρίωση τών κουλάκων καί τό διώξιμό τους άπό τήν περιοχή τών κεφαλοχωριών καί τών χωριών τους. ' Η Σοβιετική Εξουσία, ύποστηρίζοντας μ ' όλα τά μέσα τήν πάλη τών φτωχών καί τών μεσαίων άγροτών, κατάργησε τό διάταγμα πού άπαγόρευε τή δίωξη τών κουλάκων. Στά τοπικά όργανα τής Σοβιετικής Εξουσίας στίς περιοχές τής όλοκληρωτικής κολλεκτιβοποίησης παραχωροϋνταν τό δικαίωμα νά Εκτοπίζουν τούς κουλάκους σέ περιοχές άπομακρυσμένες άπό τόν τόπο μόνιμης κατοικίας τους, καί νά δημεύουν όλα τά μέσα παραγωγής τους: ζώα, μηχανές κι άλλα Εργαλεία καί νά τά μεταβιβάζουν στήν ιδιοκτησία τών κολχόζ. ΟΙ κουλάκοι άπαλλοτριώνονταν Εντελώς. Τά μέτρα αύτά άπέναντι στούς κουλάκους ήταν τά μόνα σωστά. ' Ανταποκρίνονταν στά συμφέροντα τής οικοδόμησης τού σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ, Εξασφάλιζαν τήν Επιτυχία τού κινήματος τών κολχόζ, τήν Εδραίωση τών κολχόζ. Σοβαρό ρόλο στήν όργάνωση καί στήν καθιέρωση τοϋ συστή­ ματος τών κολχόζ έπαιξαν οί μηχανοτρακτερικοί σταθμοί. Τόν πρώτο μηχανοτρακτερικό σταθμό στή χώρα τόν ίδρυσε τό σοβχόζ Σεβτσένκο τής περιοχής ' Οδησσού τό 1928. ' Η ΚΕ τού Κόμματος, βασιζόμενη στή θετική πείρα τής δουλιας τού ΜΤΣ, τόν ’ Ιούνη τοϋ 1929 θεώρησε σκόπιμο νά Ιδρυθεί Πανενωσιακό κέντρο γιά τήν όργάνωση καί καθοδήγηση τών μηχανοτρακτερικών σταθμών (Τρακτοροτσέντρ). Τό 1929 διαδόθηκαν πλατιά ο! φάλαγγες τρακτέρ, πού δημιουργοϋνταν άπό τά όργανα τών άγροτικών συνεταιρισμών καί άπό όμάδες κολχόζ. ' Η πράξη όμως ύπόδειξε ότι είναι σκόπιμο νά μείνουν στά χέρια τοϋ κράτους τά τρακτέρ καί τά άλλα άγροτικά τεχνικά μέσα. Τά νεαρά κολχόζ δέν είχαν τότε πόρους γιά ν'άγοράσουν τρακτέρ κι άλλες μηχανές, δέν είχαν τεχνικά στελέχη. Τό Σοβιετικό κράτος, παίρνοντας όλα αύτά ύπόψη, άνέλαβε τό ίδιο νά φροντίσει γιά τήν τεχνική Εξυπηρέτηση τών κολχόζ, γιά τήν κατάρτιση μηχανοτεχνικών στελεχών. Σπουδαία σημασία είχε καί ή πολιτική πλευρά. ΟΙ ΜΤΣ ήταν Ισχυροί μοχλοί καθοδηγητικής Επίδρα­ σης τοϋ Σοβιετικού κράτους γιά τήν άνάπτυξη τής άγροτικής οίκονομίας σέ σοσιαλιστικό δρόμο. Οί ΜΤΣ ήταν μέσο διαπαιδαγώγησης τών μαζών τών Εκατομμυρίων κόλχόζνικων στό πνεύμα τ
Έτσι, άπό τίς άρχές κιόλας τοϋ μαζικού κολχόζνικου κινήματος τό Κόμμα Εξόπλισε τήν Εργατική τάξη καί τήν Εργαζόμενη άγροτιά μ Ένα συγκεκριμΕνο πρόγραμμα πάλης γιά τή νίκη τού κολχόζνικου συστή­ ματος. ΟΙ θέσεις τής άπόφασης τής ΚΕ τού Κόμματος γιά τόν άγροτικό συνεταιρισμό σάν τή βασική μορφή παραγωγικού συνεταιρισμού τών άγροτών, γιά τήν Εξάλειψη τών κουλάκων σάν τάξη στή βάση τής όλοκληρωτικής κολλεκτιβοποίησης, γιά τό ρόλο τών κρατικών μηχανοτρακτερικών σταθμών στή σοσιαλιστική άνασυγκρότηση τής άγροτικής οίκονομίας, άνάπτυσσαν τό λενινιστικό συνεταιριστικό σχέδιο, τή μαρξιστική λενινιστική θεωρία. Μετά τή λήψη άπό τήν ΚΕ τοϋ ΠΚΚ (μπ) τής άπόφασης τής 5 τοϋ Γενάρη 1930, όλες οΙ κομματικές όργανώσεις δυνάμωσαν τή δουλιά γιά τήν κολλεκτιβοποίηση. 01 κομμουνιστές τής ύπαίθρου Εμπαιναν πρώτοι στά κολχόζ, παίρνοντας μαζί τους τούς φτωχούς καί τούς μεσαίους άγρότες. Τήν άνοιξη τοϋ 1930 σχε­ δόν τά τρία τέταρτα τών κομμουνιστών τοϋ χωριού, πού άσχολοϋνταν στήν άγροτική οικονομία, είχαν μπει στά κολχόζ. Τό Κόμμα Εριξε τό σύνθημα «Τά Σοβιέτ νά στραφούν πρός τά κολχόζΙ». Τά Σοβιέτ ήταν οΙ φορείς τής νέας πολιτικής τοϋ Κόμματος στό χωριό. Σπουδαίο ρόλο Επαιζαν τά Σοβιέτ τοϋ χωριοϋ, πού ξεπερνοΰσαν τίς 70 χιλ. Τά Σοβιέτ αύτά συγκέντρωναν περίπου 4 Εκατομ. δραστήριους φτωχομεσαίους άγρότες. Τά στελέχη αύτά τοϋ χωριοϋ ήταν οΙ πρωτεργάτες τού κινήματος τών κολχόζ. Τό Κόμμα ύποστήριζε τήν αύξανόμενη τάση τών Εργατών τών πόλεων νά πάρουν μέρος στήν κολλεκτιβοποίηση. Τό 1930 τά συνδικάτα Εστειλαν στό χωριό 180 χιλ. Εργατικές όμάδες γιά τήν όργάνωση κολχόζ καί τήν Επισκευή μηχανών. ' Εξαιρετικά σπουδαίο ρόλο στήν άνάπτυξη τοϋ κινήματος τών κολχόζ Επαιξαν ο! είκοσιηεντ€χ/λιάρηδ€ς, πρωτοπόροι Εργάτες πού μέ Εκκληση τού Κόμματος πήγαν στίς άρχές τού 1930 γιά δουλιά στά κολχόζ. "Ηταν ΕθελοντΕς, σταλμένοι άπό τίς ΕργοστασιακΕς κομματικές καί συνδικαλιστικές όργανώσεις, άπό τό σύνολο τοϋ προσωπικού τών Εργοστασίων. Περίπου τά 70% αύτών τών είκοσιπεντεχιλιάρηδων ήταν κομμουνι­ στές. Δραστήριος βοηθός τοϋ Κόμματος ήταν ή Κομσομόλ. Τήν άνοιξη τοϋ 1930 οί μισοί περίπου κομσομόλοι τής ύπαίθρου (550 χιλ.) μπήκαν στά κολχόζ. ’ Η Κομσομόλ γινόταν στό χωριό ή όργάνωση τής νεολαίας τών κολχόζ. Ό Γενάρης κι ό Φλεβάρης τού 1930 ήταν οί μήνες τής πιό ραγδαίας άνάπτυξης τών κολχόζ. Στίς 20 τοϋ Φλεβάρη στά κολχόζ άνήκαν 14 έκατομμύρια περίπου, δηλ. τά 60% σχεδόν όλων τών άγροτικών νοικοκυριών. ’ Ο βαθμός κολλεκτιβοποίησης πού Επιτεύ­ χθηκε ξεπερνοΰσε σημαντικά τό δείχτη πού είχε καθοριστεί μΕ τήν άπόφαση τοϋ Γενάρη τής ΚΕ. Στό διάστημα αύτό παράλληλα μέ τίς 476

πραγματικές έπιτυχίες, πού σημειώθηκαν στήν όργάνωση τών κολχόζ, παρουσιάστηκαν καί σοβαρά λάθη. Ό В. I. Λένιν τόνιζε ότι τό πέρασμα τών άγροτών άπό τό άτομικό, τό Ιδιωτικό νοικοκυριό, στό συλλογικό είναι τό πιό δύσκολο καί περίπλοκο καθήκον τής σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Προειδοποιούσε ότι δέν επιτρέπεται ή βία ένάντια στούς άγρότες, ιδιαίτερα ένάντια στούς μεσαίους άγρότες, στήν περίοδο τής δημιουργίας τών κολχόζ, ότι χρειάζεται μεγάλη περίσκεψη στό έργο αϋτό, καί νά παρθεϊ ύπόψη ότι ό άγρότης είναι δεμένος μέ τό νοικοκυριό του. Στήν άπόφαση τοϋ 8ου Συνεδρίου τοϋ ΚΚΡ (μπ) πού είχε γράψει ό Λένιν «Γιά τή στάση άπέναντι στή μεσαία άγροτιά» τονιζόταν: «Ή ύπερβολική βιασύνη στή δουλιά αύτή είναι βλαβερή, γιατί μπορεΤ μόνο νά δυναμώνει τήν προκατάληψη τοϋ μεσαίου άγρότη ένάντια σέ καθετί τό νέο» («'Α πο­ φ ά σ ε ι ς τ ο ϋ ΚΚΣΕ» , ρωσ. έκδ., τόμ. 2ος, σελ. 78). Ό φ. ’ Ενγκελς τόνισε κι αύτός στόν καιρό του ότι δέν επιτρέπεται βιασύνη. ’ Η πρακτική τής όργάνωσης τών κολχόζ στίς άρχές τοϋ 1930 έδειξε ότι παραβιάστηκαν σέ πολλές περιπτώσεις οΙ σπουδαίες αύτές ύποδείξεις τοϋ Λένιν. Παραβιαζόταν κατά πρώτο λόγο ή λενινιστική άρχή τής έθβλοντικότητας. Τήν κοπιαστική διαφωτιστική δουλιά μέσα στούς άγρότες τήν ύποκαθιστοϋσαν σέ όρισμένσ μέρη μέ διοικητικά μέτρα κι έντολές άπ' τά πάνω. 01 άγρότες συχνά έξαναγκάζονταν νά μπούν στά κολχόζ μέ τόν μπαμπούλα ότι «θά διωχτοϋν σάν κουλάκοι», θά χάσουν τά έκλογικά τους δικαιώματα κτλ. Σέ μερικές περιοχές τό ποσοστό αύτών «πού διώχτηκαν σάν κουλάκοι» έφτανε στά 15% καί αύτών πού στερήθηκαν τά έκλογικά τους δικαιώματα στά 15 μέ 20%. Παραβιαζόταν ή θέση τοϋ Κόμματος γιά τήν βασική μορφή τής όργάνωσης τών κολχόζ πού είναι ό γεωργικός συνεταιρισμός (άρτέλ). Υπήρχαν άρκετές περιπτώσεις. Ιδιαίτερα στήν Ούκρανία καί στή Σιβηρία πού όργάνωναν κομμούνες μέ τήν άναγκαστική κοινωνικο­ ποίηση όλων τών ζώων, συμπεριλαμβανομένων καί τών μικρών ζώων καί τών πουλερικών. Παραβιαζόταν ή άρχή τού ύπολογισμοϋ τών Ιδιομορφιών τών συνθηκών στίς διάφορες περιοχές τής χώρας. Οί έθνικές περιοχές καί μιά σειρά περιοχές τής ’ Ομοσπονδίας τής Ρωσίας, πού ήταν λιγότερο προετοιμασμένες γιά τήν συνεταιριστική όργάνωση, άρχισαν νά προσανατολίζονται πρός τίς πρωτοπόρες περιοχές. Οί έπιτροπές περιοχών, παραδείγματος χάρη, τής Κεντρικής περιοχής τοϋ μαύρου χώματος καί τής περιοχής Μόσχας ήθελαν ν'άποπερατώσουν τήν κολλεκτιβοποίηση τήν άνοιξη τού 1930, άν καί, σύμφωνα μέ τήν άπόφαση τού Γενάρη τής ΚΕ, ή Κεντρική περιοχή τοϋ μαύρου χώματος είχε στή διάθεσή της τουλάχιστον δυό χρόνια, καί ή περιοχή τής Μόσχας δχι λιγότερο άπό τρία χρόνια. Προσπαθούσαν νά μή μείνουν πίσω κι ο) κομματικές όρνανώσεις τών έθνικών περιοχών: τού 477

Βόρειου Καυκάσου, της Ύπερκαυκασίας, τής Κεντρικής Άσίας κα( τοϋ Καζαχστάν. ' Ολα αύτά προκαλοϋσαν τή δυσαρέσκεια των άγροτών, ιδιαίτερα τοΰ μεσαίου άγρότη. Τά λάθη αύτά προέρχονταν πρώτα άπ’ δλα άπό τίς δυσκολίες πού παρουσίαζε ή λύση τοϋ προβλήματος τής κολλεκτιβοποίησης τών εκατομμυρίων άγροτικών νοικοκυριών. Τέτιο πρόβλημα λυνόταν στήν ΕΣΣΔ γιά πρώτη φορά στήν ιστορία σέ συνθήκες όξύτατης ταξικής πάλης στό εσωτερικό τής χώρας καί έχθρικής καπιταλιστικής περικύ­ κλωσης. "Εγινε φανερό ότι τά στελέχη τοΰ Κόμματος δέν είχαν έντελώς ξεκαθαρισμένη άντίληψη γιά τήν έφαρμογή τής νέας ταξικής πολιτι­ κής στό χωριό. Τό νέο σύνθημα: έξόϊλειψη τών κουλάκων σάν τάξη μέ τήν όλοκληρωτική κολλεκτιβοποίηση, σήμαινε άπότομη στροφή στήν πολιτική τοΰ Κόμματος. Στό παρελθόν, σ'όλες τίς άπότομες στροφές, τό Κόμμα, καθορίζοντας τή νέα του γραμμή, τήν τεκμηρίωνε πειστικά στά συνέδριά του, στίς συνδιασκέψεις ή στίς όλομέλειες τής ΚΕ. Καί τά καθοδηγητικά στελέχη τοϋ Κόμματος, όλοι οί κομμουνι­ στές, ξεκαθαρίζοντας τήν ούσία τής πολιτικής τοΰ Κόμματος, τήν έφάρμοζαν μέ πλήρη κατανόηση. Στίς άρχές τοϋ μαζικοϋ κινήματος τών κολχόζ ή σειρά αύτή είχε παραβιαστεΐ. Τό νέο σύνθημα ρίχτηκε άπό τόν Στάλιν στά τέλη τοϋ 1929 στή συνδιάσκεψη τών μαρξιστών είδικών στά άγροτικά ζητήματα καί, ύστερα άπό μερικές μέρες κατακυρώθηκε στήν άπόφαση τοϋ Γενάρη τής ΚΕ. Γιά τή θεμελίωση καί τή διασαφήνισή του μάλιστα δέν συνήλθε ούτε όλομέλεια τής ΚΕ. Οι τοπικές κομματικές όργανώσεις καί τά πολυάριθμα στελέχη τοΰ Κόμματος, πού άσχολοϋντσν μέ τήν κολλεκτιβοποίηση, δέν μπορού­ σαν άμέσως νά ξεκαθαρίσουν τήν ούσία τής νέας πολιτικής στό χωριό. Πολλοί τήν έκτίμησαν σάν όδηγίες γιά τή λήψη διοικητικών μέτρων, άρχισαν νά καταγίνονται μέ τή δίωξη τών κουλάκων όχι στή βάση τής όλοκληρωτικής κολλεκτιβοποίησης, άλλά, πρίν όργανωθοϋν τά κολ­ χόζ καί γιά νά έξαναγκάσουν τούς άγρότες νά μπουν στά κολχόζ τούς άπειλοϋσαν ότι θά τούς «ξεκληρίσουν σάν κουλάκους». ' Επέδρασε έπίσης κι ό Ενθουσιασμός άπό τίς πρώτες έπιτυχίες τοϋ κινήματος τών κολχόζ, ή σημαντική πίεση άπό τά πάνω καί τό κυνήγι τών υψηλών ποσοστών κολλεκτιβοποίησης κατά τόπους. ’ Η καθοδή­ γηση τής πορείας τής κολλεκτιβοποίησης έμενε πίσω άπό τήν έκταση πού είχε πάρει. Τό κύριο-στήν κολλεκτιβοποίηση ήταν ή κοινωνικο­ ποίηση τών άγροτικών μέσων παραγωγής. Όμως, τό βασικό αύτό ζήτημα στίς άρχές τοϋ μαζικού κινήματος τών κολχόζ δέν προσέ­ χονταν όσο έπρεπε. Τό ύπόδειγμα καταστατικού τών άγροτικών συνεταιρισμών (άρτέλ) δημοσιεύτηκε μόνο στίς 6 τοϋ Φλεβάρη. Καί αύτό όμως δέν ξεκαθάριζε τά πράγματα. Δέν γινόταν λόγος σ'αύτό γιά τούς άγρόκηπους κοντά στό σπίτι, δέν διευκρινιζόταν πώς έπρεπε νά γίνει ή κοινωνικοποίηση τών ζώων στίς περιπτώσεις πού στά 478

νοικοκυριά υπήρχε μιά άγελάδα, δέν ξεκαθαριζόταν άν έπρεπε νά κοινωνικοποιηθούν ή νά μήν κοινωνικοποιηθούν τά μικρά ζώα καί τά πουλερικά. Τά λάθη στήν όργάνωση τών κολχόζ τά έκμεταλλεύτηκαν οΙ έχθροί τής Σοβιετικής, έξουσίας καί κατά πρώτο λόγο οί κουλάκοι. Δραστηριοποιούνταν οί πρώην λευκοφρουρίτες, οΙ έσέροι καί τ ' άλλα καμουφλαρισμένα άντισοβιετικά στοιχεία. Ό έχθρός ένεργοΰσε μέ υπουλότητα καί πανουργία. ' Εβαζε σ ' ένέργεια όλα τά μέσα, άπό τίς σκηνοθετημένες προκλήσεις μέχρι τίς άγριες δολοφονίες κομμουνι­ στών καί στελεχών τής υπαίθρου. ΟΙ ταξικοί ^(θροί υποκινούσαν τούς άγρότες νά σκοτώνουν τά ζώα τους προτού μπούν στά κολχόζ, διαδίδοντας τή φήμη ότι στό κολχόζ θά τούς πάρουν όπωσδήποτε όλα τά ζώα. Πολλοί άγρότες, παρασυρμένοι άπό τίς προβοκάτσιες τών κουλάκων, έσφαζαν τίς άγελάδες, τά γουρούνια, τά πρόβατα καί τά πουλερικά τους. Μέσα στό οίκονομικό έτος 1929-30 ό άριθμός τών μεγάλων κερασφόρων ζώων μειώθηκε κατά 14,6 έκατομ. κεφά­ λια, τών γουρουνιών κατά τό ένα τρίτο, τών γιδοπροβάτων πάνω άπό 25%. Ό λ α σχεδόν τά ζώα αύτά έξοντώθηκαν κυρίως τό Φλεβάρη καί τό Μάρτη τοΰ 1930. ’ Η κτηνοτροφία έπαθε μεγάλη ζημιά, άπό τήν όποία γιά πολύ καιρό δέν μπορούσε νά συνέλθει. ΟΙ έχθροί τής Σοβιετικής έξουσίας ύπολόγιζαν ότι ο! άκρότητες καί τά λάθη στήν όργάνωση τών κολχόζ θά έξαγριώσουν τούς άγρότες καί θά τούς σπρώξουν σέ μαζικές άντισοβιετικές έξεγέρσεις. Έλπιζαν νά Εκμεταλλευτούν τήν προσωρινή δυσαρέσκεια μιας μερίδας μεσαί­ ων άγροτών καί νά τούς πάρουν μαζί τους. Σέ όρισμένες περιπτώσεις κατόρθωσαν νά προκαλέσουν άντισοβιετικές έκδηλώσεις. Τίς δυσκολίες τοΰ κινήματος τών κολχόζ προσπαθούσαν νά τίς έκμεταλλευτοΰν καί τά δεξιά όπορτουνιστικά στοιχεία, μέ σκοπό νά δυσφημίσουν όλη τή δουλιά τοΰ Κόμματος γιά τή συνεταιρική όργάνωση. Τά λάθη στήν όργάνωση τών κολχόζ έκαναν μεγάλη ζημιά στό κολχόζνικο κίνημα, σ'όλη τή σοσιαλιστική οίκοδόμηση. Παρουσιά­ στηκε ό κίνδυνος ρήξης τής συμμαχίας τής έργατικής τάξης μέ τίς βασικές μάζες τής άγροτιας, τής ύπονόμευσης τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. ' Η ΚΕ τοΰ Κόμματος δούλευε έντατικά στό διάστημα αύτό. "Ήταν τό έπιτελεϊο τής πολιτικής καί όργανωτικής καθοδήγησης τοΰ κολχόζνικου κινήματος. Δροΰσαν άδιάκοπα οι έπιτροπές τής ΚΕ, πού είχαν συγκροτηθεί γιά διάφορα ζητήματα τής όργάνωσης τών κολχόζ. Μιά σειρά μέλη τοΰ Πολιτικού Γραφείου τής ΚΕ περιόδευαν στά διάφορα μέρη. ΟΙ καθοδηγητές τών κομματικών όργάνων τών δημοκρατιών, τών άκρινών περιοχών καί τών περιφερειών πληροφορούσαν συστη­ ματικά τήν ΚΕ γιά τήν πορεία τής κολλεκτιβοποίησης, έκαναν πολύτιμες προτάσεις. Χάρη στό συλλογικό νοΰ τής ΚΕ, χάρη στή 479

σταθερότητα καί στήν εύλυγισία της διορθώνονταν τά λάθη καί οί άδυναμίες στήν Εφαρμογή τής κολλεκτιβοποίησης. Στά μέσα τοϋ Φλεβάρη ή ΚΕ κάλεσε σύσκεψη τών καθοδη­ γητών τών κομματικών όργανώσεων τών Εθνικών περιοχών τής χώρας. Πάρθηκε άπόφαση γιά τόν τρόπο Εφαρμογής τής κολλεκτιβοποίησης στίς Εθνικές περιοχές τών δημοκρατιών τής ’ Υπερκαυκασίας, τής Κεντρικής Άσίας καί στίς Εθνικές περιοχές τής ΣΟΣΔΡ. Ή ΚΕ συνιστοϋσε στίς κομματικές όργανώσεις νά είναι προσεκτικές ώστε ν ’ άποφεύγεται ή μεταφορά στίς έθνικές περιοχές τών μορφών καί μεθόδων συνεταιρικής όργάνωσης, πού Εφαρμό­ ζονταν στίς περιοχές πού ήταν πιό προετοιμασμένες γιά τήν κολλεκτιβοποίηση. Τούς συνιστοϋσε νά συγκεντρώσουν κυρίως τήν προσο­ χή τους στήν προπαρασκευαστική δουλιά γιά τήν κολλεκτιβοποίηση, παίρνοντας ύπόψη τίς έθνικές καί τίς οίκονομικές Ιδιομορφίες τών περιοχών τους. Στό δεύτερο δεκαπενθήμερο τοϋ Φλεβάρη, όταν σέ μιά σειρά περιοχές τής χώρας παρουσιάστηκαν Επικίνδυνα σημάδια άγανάκτησης τών άγροτικών μαζών, ή ΚΕ τοϋ Κόμματος άμέσως πήρε μέτρα γιά νά διορθωθούν τά λάθη στήν όργάνωση τών κολχόζ. Μετά τίς 20 τοϋ Φλεβάρη ή ΚΕ συγκάλεσε σύσκεψη τών καθο­ δηγητών μερικών κομματικών όργανώσεων άκρινών περιοχών καί περιοχών τής ΣΟΣΔΡ καί τής Ούκρανίας, πού συζήτησε τά ζητήματα τής κολλεκτιβοποίησης. Στή σύσκεψη μίλησαν τά μέλη τοϋ Πολιτικού Γραφείου τής ΚΕ М. I. Καλίνιν, Γκ. Κ. Όρτζονικίτζε καί άλλοι, πού είχαν έπιστρέψει άπό τίς περιοδείες στίς δημοκρατίες καί στίς άκρινές περιοχές. Οί όμιλητές τόνισαν ότι δέν ύπάρχουν ξεκαθαρισμένες όδηγίες γιά τά ζητήματα τής κοινωνικοποίησης, κατέκριναν τόν προ­ σανατολισμό νά Επιδιώκονται ταχείς ρυθμοί κολλεκτιβοποίησης. ' Η σύσκεψη αύτή έπαιξε σπουδαίο ρόλο γιά τή διόρθωση τών λαθών στήν όργάνωση τών κολχόζ. Αποτέλεσμα τών έργασιών τής σύσκεψης ήταν νά κάνει ή Κεντρική Επιτροπή τοϋ Κόμματος στά τέλη τοΰ Φλεβάρη διασα­ φηνίσεις καί διορθώσεις στό 'Υπόδειγμα καταστατικού τών γεωργι­ κών παραγωγικών συνεταιρισμών. Στίς 2 τοΰ Μάρτη τό Καταστατικό αύτό δημοσιεύτηκε στόν τύπο. Τό Καταστατικό ξεκαθάριζε τό ζήτημα τής κοινωνικοποίησης τών μέσων παραγωγής. Τήν ίδια μέρα μέ άπόφαση τοΰ Πολιτικού Γραφείου τής ΚΕ δημοσιεύτηκε τό άρθρο τοΰ I. Β. Στάλιν «Ίλιγγος άπό τίς έπιτυχίες». Τό άρθρο αύτό έπαιξε πολύ θετικό ρόλο. Ξεκαθάριζε τήν πολιτική τοϋ Κόμματος στήν όργάνωση τών κολχόζ, τόνιζε τήν άρχή τής Εθελοντικής προσχώρησης, κατα­ δίκαζε τά μέτρα Επιβολής διοικητικής πίεσης στούς άγρότες. Μέ Ικανοποίηση τό δέχτηκε ή μάζα τών μεσαίων χωρικών. Τό άρθρο προσανατόλιζε τά κομματικά στελέχη στή διόρθωση τών λαθών καί τών άκροτήτων, πού είχαν γίνει στό κίνημα τών κολχόζ. " Ωστόσο, δέν 480

ξεσκεπάζονταν σ' αύτό όλοκληρωτικά ο! παραπάνω αιτίες τών λαθών αύτών ή βασική εύθύνη έπιρίπτονταν στά τοπικά στελέχη. Ταυτόχρονα οΙ τοπικές κομματικές όργανώσεις προσέκρουσαν σέ νέες δυσκολίες: άρχισε μαζική διαροή άπό τά κολχόζ. ΟΙ κουλάκοι καί οΙ πράκτορές τους προσπαθούσαν νά δυσφημίσουν τά κολχόζ καί τήν Γδια τήν πολιτική τής κολλεκτιβοποίησης. Τούς κομμουνιστές όμως δέν τους φόβισαν οί νέες αύτές δυσκολίες. Οί κομματικές όργανώσεις έδειξαν μπολσεβίκικη δεξιοτεχνία γρήγορης προσαρμογής. 'Ανάπτυ­ ξαν τή δουλιά τους γιά τή συσπείρωση τών φτώχομεσαίων μαζών, πού άκολουθοΰσαν τό δρόμο τών κολχόζ, τσάκιζαν τίς άντικολχόζνικες ένέργειες τών κουλάκων, έδραίωναν τά νέα κολχόζ. Ά ρχιζε νά κοπάζει τό κύμα τών άντικολχόζνικων έκδηλώσεων καί τής διαροής τών άγροτών άπό τά κολχόζ. Στίς 14 τοϋ Μάρτη 1930 ή Κεντρική 'Επιτροπή ψήφισε τήν άπόφαση «Γιά τήν καταπολέμηση τών διαστρεβλώσεων τής κομματι­ κής γραμμής στό κίνημα τών κολχόζ». Ή άπόφαση τόνιζε ότι οί διαστρεβλώσεις αύτές τής κομματικής γραμμής άποτελοΰσαν τή «βασική τροχοπέδη γιά τήν παραπέρα άνάπτυξη τού κινήματος τών κολχόζ καί άμεση βοήθεια στούς ταξικούς έχθρούς μας» ( « Α π ο φ ά ­ σ ε ι ς τ ο ΰ Κ Κ Σ Ε » , ρωσ. έκδ., τόμ. 4ος, σελ. 396). Ή ΚΕ ύποχρέωνε τίς κομματικές όργανώσεις: νά σταματήσουν τήν έφαρμογή μεθόδων καταναγκασμού κατά τήν κολλεκτιβοποίηση, συνεχί­ ζοντας ταυτόχρονα τήν έπίμονη δουλιά γιά τήν προσέλκυση τών άγροτών στά κολχόζ μέ βάση τήν έθελοντική προσχώρηση· νά συγκεντρώσουν τήν προσοχή τους στήν όργανωτική καί οίκονομική συγκρότηση καί στέρηση τών κολχόζ. Τό Κόμμα έξέτασε νηφάλια τήν κατάσταση πού διαμορφώ­ θηκε στό χωριό κι άρχισε νά έξαλείφει τά λάθη πού έγιναν. ΟΙ κομματικές όργανώσεις καταπιάστηκαν άποφασιστικά μέ τήν έξομάλυνση τής κατάστασης στό χωριό, συγκεντρώνοντας τήν κύρια προσοχή στήν όργανωτικο-οίκονομική συγκρότηση τών κολχόζ σύμ­ φωνα μέ τό Υπόδειγμα καταστατικού τών γεωργικών συνεταιρι­ σμών. Τά λάθη καί οί άποτυχίες δέν κλόνισαν τήν πίστη τού Κόμματος στή σωστότητα τοΰ λενινιστικοΰ συνεταιριστικού σχέδιου, στή γραμμή τής κολλεκτιβοποίησης. Τό Κόμμα έξηγοΰσε στίς άγροτικές μάζες ότι ό δρόμος τών κολχόζ είναι ό μόνος σωστός δρόμος άπαλλαγής τους άπό τό ζυγό τών κουλάκων, άπό τή φτώχεια καί τό σκοτάδι, ότι μόνο αύτός ό δρόμος όδηγεϊ στήν έλεύθερη, εύτυχισμένη καί φωτεινή ζωή. ' Η δραστήρια διόρθωση τών λαθών καθησύχασε τίς μάζες τών άγροτών. Άποκαταστάθηκε ή λενινιστική άρχή σχετικά μέ τή στάση άπέναντι στό μεσαίο άγρότη. Τά σχέδια τών κουλάκων νά χρησι­ μοποιήσουν ένάντια στή Σοβιετική έξουσία τή δυσαρέσκεια τοΰ μεσαίου άγρότη άνατράπηκαν. Τό Κόμμα πήρε μιά σειρά συμπληρωματικά μέτρα γιά τήν 481

κατοχύρωση τών έπιτυχιών τής κολλεκτιβοποίησης. Στίς 2 τοϋ Απρίλη 1930 ή ΚΕ ψήφισε τήν άπόφαση «Γιά τίς διευκολύνσεις στά κολχόζ». Τά κολχόζ καί οΙ κολχόζνικοι άπαλλάσσονταν γιά δυό χρόνια άπό τήν φορολογία τών ζώων. Χορηγήθηκε στά κολχόζ άπό τά κρα­ τικά άποθέματα άφορολόγητο δάνειο άπό 61 έκατομ. πούτια σπόρου σιτηρών. Μέ γοργούς ρυθμούς δημιουργοϋνταν ή ύλικοτεχνική βάση τής σοσιαλιστικής άγροτικής οικονομίας. Τόν Ίούνη τοΰ 1930 άρχισαν νά λειτουργούν τό έργοστάσιο τρακτέρ «φ. Ε. Τζερτζίνσκι» καί τό εργοστάσιο κατασκευής άγροτικών μηχανών τοϋ Ροστόβ. Τό έργοστάσιο θεριστικών μηχανών τοϋ Ζαπορόζιε άρχισε νά παράγει θεριζοαλωνιστικές μηχανές. Χτίζονταν καί άνασυγκροτοΰνταν πολλά άλλα έργοστάσιο κατασκευής γεωργικών μηχανών. Τήν άνοιξη τοΰ 1930 έξυπηρετοΰσαν τά κολχόζ 158 μηχανοτρακτερικοί σταθμοί, ένώ τό καλοκαίρι τό 1931 άνέβηκαν σέ 1228. Σ'αύτούς ύπήρχαν πάνω άπό 62 χιλ. τρακτέρ. Τό Κόμμα έξάλειψε τά λάθη στό ζήτημα τής όργάνωσης τών κολχόζ καί κατοχύρωσε τίς πρώτες έπιτυχίες τής κολλεκτιβοποίησης. Είναι άλήθεια ότι διαλύθηκαν τά «χάρτινα» κολχόζ, πού εΤχαν δημιουργηθεϊ τεχνικά, έγινε διαροή άτι'αύτά τών ταλαντευόμενων άγροτών. Μειώθηκε τό ποσοστό τής κολλεκτιβοποίησης, λιγόστεψαν τά κολχόζ. Αύτό όμως δέν μείωσε τό βασικό, τήν ιστορική στροφή τής σοβιετικής άγροτιάς πρός τό σοσιαλισμό. Έμειναν στά κολχόζ σταθερές άγροτικές μάζες, πού πείστηκαν άκράδαντα γιά τή σωστότητα τής πολιτικής τοΰ Κόμματος καί τής Σοβιετικής έξουσίας. Τήν 1 τοΰ Ιούλη 1930 ύπήρχαν στή χώρα περίπου 86 χιλ. κολχόζ. Έξι έκατομμύρια άγροτικά νοικοκυριά, περίπου τό ένα τέταρτο (23,6%) τών άγροτικών νοικοκυριών, μπήκαν στόν κολχόζνικο δρόμο άνάπτυξης. Τό Κόμμα, άναπτύσσοντας τό μαζικό κίνημα τών κολχόζ, πραγμα­ τοποιούσε ταυτόχρονα μ'έντονους ρυθμούς τήν έκβιομηχάνιση τής χώρας. Τό 1930 γιά πρώτη φορά στήν Ιστορία τής χώρας κατορθώ­ θηκε νά ύπερισχύσει στή λαϊκή οικονομία (σέ χρηματικό ύπολογισμό) τό είδικό βάρος τής βιομηχανίας σέ σχέση μέ τό είδικό βάρος τής άγροτικής οίκονομίας. ' Η γοργή άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής βιομη­ χανίας καί τών κολχόζ στό χωριό διεύρυνε τό μέτωπο τής έπίθεσης ένάντια στά καπιταλιστικά στοιχεία. Ώ ς τό 1929 σοβαρή έπίθεση ένάντια στά καπιταλιστικά στοιχεία γινόταν κυρίως στίς πόλεις, στή βιομηχανία καί στό έμπόριο. ' Η άγροτική παραγωγή δέν είχε σχεδόν καθόλου κοινωνικοποιηθεί. Μέ τό πέρασμα τής βασικής μάζας τής άγροτιάς στό δρόμο τού σοσιαλισμού, ή έπίθεση ένάντια στά καπιταλιστικά στοιχεία πήρε γενικό χαρακτήρα, άναπτύχθηκε σ'όλο τό μέτωπο, τόσο στήν πόλη, όσο καί στό χωριό. Μέσα στίς συνθήκες αύτές έγινε τό 1930, άπό τίς 26 τοΰ Ίούνη ώς τίς 13 τοϋ ' Ιούλη, τό 16ο Συνέδριο τοΰ ΠΚΚ (μπ) πού μπήκε στήν 482

ιστορία σάν συνέδριο τής άνσπτυγμένης όλομέτωπης έπΙθεσης τοΰ σοσιαλισμού. Οί άντιπρόσωποι του συνεδρίου Εκπροσωπούσαν 1.260.000 τακτικά καί 712.000 δόκιμα μέλη τοϋ Κόμματος. ΟΙ έργάτες πού έρχονταν κατευθείαν άπό τό έργοστάσιο άποτελοΟσαν περίπου τή μισή δύναμη όλου τοΰ Κόμματος. Τό συνέδριο άκουσε καί συζήτησε τήν πολιτική καί όργανωτική έκθεση δράσης τής ΚΕ, τίς έκθέσεις δράσης τής ΚΕΕ καί τής άντιπροσωπείας τοϋ ΠΚΚ (μπ) στήν ЕЕ τής Κομμουνιστικής Διεθνούς, καθώς καί τά ζητήματα πού άφοροΰσαν τήν έκπλήρωση τοΰ πεντάχρονου σχεδίου τής βιομηχανίας, τό κίνημα τών κολχόζ καί τήν άνοδο τής άγροτικής οίκονομίας, τά καθήκοντα τών συνδικάτων στήν άνορθωτική περίοδο. ΕΙσηγήσεις έκαναν οΙ I. Β. Στάλιν, Γκ. Κ. Όρτζονικίτζε, В. Β. Κούιμπισεφ, Г. Α. Γιάκοβλεφ καί Ν. Μ. Σβέρνικ. Στήν έκθεση τής ΚΕ τονιζόταν ότι τά χρόνια, πού πέρασαν μετά τό 15ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος, ήταν περίοδος σοβαρής δοκιμασίας στόν παγκόσμιο στίβο τών δυό άντίθετων οίκονομικών συστημάτων, τοΰ σοβιετικού καί τού καπιταλιστικού. Τό σοβιετικό σύστημα οίκονομίας φανέρωσε τήν τεράστια ύπεροχή του άπέναντι στό καπιταλιστικό, πού φάνηκε περίλαμπρα άπό τούς ύψηλούς ρυθμούς άνάπτυξης τής σοσιαλιστικής βιομηχανίας. Ή ΕΣΣΔ, όμως, έμεινε πολύ πίσω άπό τίς άνατττυγμένες καπιταλιστικές χώρες ώς πρός τό έπΙπεδο τής βιομηχανικής παραγωγής. Τό 1929 ή ΕΣΣΔ κατείχε στήν παραγωγή άτσαλιοΰ τήν πέμπτη θέση στόν κόσμο (ύστερα άπό τίς ΕΠΑ, τήν 'Αγγλία, τή Γερμανία καί τή Γαλλία), στήν παραγωγή χυτο­ σιδήρου καί στήν έξόρυξη κάρβουνου τήν έκτη θέση, στήν παραγωγή ήλεκτρικής ένέργειας τήν έννατη θέση. 'Ιδιαίτερα άπαράδεκτη ήταν ή καθυστέρηση τής ΕΣΣΔ στή σιδηρουργία. Τό 1929 ή παραγωγή χυτοσιδήρου στήν ΕΣΣΔ ήταν 4 έκατομ. τόννοι, ένώ στίς ΕΠΑ περίπου 43 έκατομ. τόννοι, στή Γερμανία 13,2 έκατομ. τόννοι, στή Γαλλία 10,3 έκατομ. στήν 'Αγγλία 7,7 έκατομ. τόννοι. Ή καθυστέρηση τής σιδηρουργίας έμπόδιζε τήν άνάπτυξη τής λαϊκής οίκονομίας καί άνάγκαζε τή χώρα νά άγοράζει χυτοσίδηρο άπό τό έξωτερικό. Τά συμφέροντα τής οίκοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού, τής έξασφάλισης τής οίκονομικής άνεξαρτησίας καί τού ξεπεράσματος τής τεχνικο-οΐκονομικής καθυστέρησης τής ΕΣΣΔ άπαιτοΰσαν έπιτακτικά τήν έπιτάχυνση τής άνάπτυξης τής μεταλ­ λουργίας. Τό 16ο Συνέδριο άποφάσισε νά συγκεντρώσει τό Κόμμα τίς δυνάμεις του γιά τήν όλόπλευρη άνάπτυξη τής βαριάς βιομηχανίας, νά έπιταχυνθοϋν οΙ ρυθμοί άνάπτυξης τής σιδηρουργίας, νά δημιουργηθεϊ πολύ σύντομα στά άνατολικά τής χώρας δεύτερη άνθρακομεταλλουργική βάση, τό έργοστασιακό συγκρότημα ΟύραλΙων-Κουζμπάς. Τό συνέδριο έστρεψε τήν προσοχή τοΰ Κόμματος στήν άνάπτυξη καί τήν άνασυγκρότηση τών μεταφορών, πού εϊχαν γίνει 483

ένας άπό τούς δύσκολους τομείς τής λαϊκής οίκονομίας. Σοβαρή θέση στίς άποφάσεις τοΰ Κόμματος κατείχαν τά ζητήματα άνάπτυξης τής Ελαφρός βιομηχανίας, τής Εκμηχάνισης τής άγροτικής οίκονομίας καί τής πλατιάς χρησιμοποίησης τρακτέρ, τής άνόρθωσης καί τής άνάπτυξης τής κτηνοτροφίας. Τό συνέδριο ύπογράμμισε τήν άποφασιστική σημασία τής κατάρτισης οίκονομικών καί τεχνικών στελεχών. ' Ο γοργός ρυθμός τής σοσιαλιστικής έκβιομηχάνισης τής χώρας στάθηκε δυνατός πρώτ'άπ'όλα γιατί τό Κόμμα κατόρθωσε νά όργανώσει μιά πλατιά σοσιαλιστική άμιλλα. Πήραν μέρος στήν άμιλλα πάνω άπό δυό Εκατομμύρια έργάτες* πάνω άπό ένα έκατομμύριο έργάτες δούλευαν στίς ούντάρνικες όμάδες. ' Η έργατική τάξη πάλαιβε γιά τήν έπιτάχυνση τών ρυθμών τής σοσιαλιστικής έκβιομηχάνισης μέ τό σύνθημα «Τό πεντάχρονο σέ τέσσερα χρόνιαΙ». Τό συνέδριο έξουσιοδότησε τήν ΚΕ «νά έξασφαλίσει καί στό μέλλον μαχητικούς μπολσεβίκικους ρυθμούς στή σοσιαλιστική οικοδόμηση, νά πετύχει τήν έμπρακτη έκπλήρωση той πεντάχρονου σέ τέσσερα χρόνια...» («Ά π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ ΚΚΣΕ», ρωσ. έκδ., τόμ. 4ος, σελ. 418). Τό συνέδριο, άνεβάζοντας τό ρόλο τών συνδικάτων στήν οικονο­ μική οίκοδόμηση, τούς άνέθεσε τό καθήκον νά όργανώνουν τή σοσιαλιστική άμιλλα. Τό συνέδριο κάλεσε τά συνδικάτα νά βελτιώ­ σουν τή δουλιά τών παραγωγικών συνελεύσεων στίς Επιχειρήσεις, νά δόσουν περισσότερη προσοχή στήν κατάρτιση ειδικευμένων έργατών, νά βοηθήσουν στήν άνάδειξη πρωτοπόρων έργστών καί Αδικών γιά τήν οίκονομική δουλιά, νά παλαίβουν ένάντια στήν ρουτίνα καί τή γραφειοκρατία, πού έμποδίζουν τήν άνάπτυξη τής πρωτοβουλίας τών έργατών. Τό 16ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος τόνισε τήν τεράστια σημασία πού έχει γιά τή νίκη τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ τό μαζικό κίνημα τών κολχόζ. ΣτΙς άποφάσεις του τονιζόταν: «"Αν ή δήμευση τής γής τών τσιφλικάδων ήταν τό πρώτο βήμα τής Όχτωβριανής έπανάστασης στό χωριό, τό πέρασμα στά κολχόζ είναι τό δεύτερο καί μάλιστα τό άποφασιστικό βήμα, πού άποτελεϊ σπουδαιότατο σταθμό στό έργο τοΰ χτισίματος τών θεμελίων τής σοσιαλιστικής κοινωνίας στήν ΕΣΣΔ» ( « ' Α π ο φ ά ­ σ ε ι ς τ ο υ Κ Κ Σ Ε » , ρωσ. έκδ., τόμ. 4ος, σελ. 458). Τό καλοκαίρι τοΰ 1930 στίς βασικές σιτοπαραγωγικές περιοχές τά κολχόζ είχαν περιλάβει τά 40-50% τών άγροτικών νοικοκυριών. ΟΙ καλλιεργημένες έκτάσεις τών κολχόζ έφταναν τά 36 έκατομ. έκτάρια. Μπορούσαν νά δόσουν πάνω άπό τή μισή παραγωγή έμπορεύσιμων σιτηρών. Τήν τύχη τής άγροτικής οίκονομίας τής^ΕΣΣΔ άρχισαν νά τήν καθορίζουν όχι τά άτομικά άγροτικά νοικοκυρά άλλά τά κολχόζ καί τά σοβχόζ. Ά λλαξε ό συσχετισμός τών διαφόρων μορφών οικονομίας στή λαϊκή οίκονομία τής ΕΣΣΔ. ΟΙ σοσιαλιστικές παραγωγικές σχέσεις, 484

πού στηρίζονταν ώς τότε άποκλειστικά σχεδόν στή βιομηχανία, άρχισαν τώρα νά στηρίζονται καί στόν γοργά άναπτυσσόμενο σοσιαλιστικό τομέα τής άγροτικής οικονομίας. Μέ καινούργιο τρόπο έμπαινε τό ζήτημα τοϋ κοινωνικού στηρίγματος τής Σοβιετικής έξουσίας στό χωριό. Προτοϋ άρχίσει ή όλοκληρωτική κολλεκτιβοποίηση, ή Σοβιετική έξουσία στηριζόταν στό χωριό πάνω στή φτωχή άγροτιά- ό μεσαίος άγρότης ήταν σύμμαχος τής έργατικής τάξης. Τώρα στίς περιοχές τής όλοκληρωτικής κολλεκτιβοποίησης όλη ή κολχόζνικη άγροτιά, όπως σημείωσε τό 16ο Συνέδριο, έγινε «τό πραγματικό καί σταθερό στήριγμα τής Σοβιετικής έξουσίας» («‘Α π ο ­ φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ Κ Κ Σ Ε » , ρωσ. έκδ., τόμ. 4ος, σελ. 449). Είχαν σημειωθεί όρισμένες έπιτυχίες στήν πραγμάτωση τής πολι­ τιστικής έπανάστασης. Ωστόσο, τό συνέδριο θεώρησε άνεπαρκεΐς τούς ρυθμούς τής πολιτιστικής οικοδόμησης κι έβαλε τό καθήκον νά καθιερωθεί πολύ σύντομα ή γενική ύποχρεωτική στοιχειώδης έκπαίδευση καί νά έξαλειφθεϊ ό άναλφαβητισμός. Τό συνέδριο παρατήρησε ότι τό Κόμμα σημείωσε έπιτυχίες στή σοσιαλιστική οίκοδόμήση χάρη στή σταθερή έφαρμογή τής γενικής γραμμής καί στόν άποφασιστικό άγώνα ένάντια στόν τροτσκισμό καί στή δεξιά παρέκκλιση. Τό συνέδριο διαπίστωσε ότι ό τροτσκισμός κατρακύλησε όλοκληρωτικά σέ άντεπαναστστικές, μενσεβ/κικες θέ­ σεις. ' Ο κύριος κίνδυνος στήν περίοδο τής άναπτυγμένης έπίθεσης τοΰ σοσιαλισμού ήταν ή δεξιά παρέκκλιση, πού άντικειμενικά άντιπροσώπευε τούς πράκτορες τών κουλάκων μέσα στό Κόμμα. Τό συνέδριο έπικύρωσε τήν άπόφαση τής όλομέλειας τής ΚΕ τοΰ Νοέμβρη 1929 γιά τό άσυμβίβαστο τών άπόψεων τής δεξιάς αντιπο­ λίτευσης μέ τήν ιδιότητα той μέλους τοϋ ΠΚΚ (μπ). Τό συνέδριο έπέστησε έπίσης τήν προσοχή στήν πάλη ένάντια στίς παρεκκλίσεις στό έθνικό ζήτημα, ένάντια στό μεγαλοκρατικό σωβινισμό, σάν τόν κύριο κίνδυνο, καί ένάντια στόν τοπικιστικό έθνικισμό. Τό συνέδριο κάλεσε όλους τούς κομμουνιστές νά περιφρουροΰν τήν ένότητα τοϋ Κόμματος, καί άνάθεσε στήν ΚΕ καί στό μέλλον «νά χτυπάει άμείλικτα κάθε προσπάθεια πού έπιδιώκει τόν κλονισμό καί τήν ύπονόμευση τής σιδερένιας κομματικής πειθαρχίας καί τής ενότη­ τας τοΰ λενινιστικοΰ κόμματος» ( « ' Α π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ΰ ΚΚΣΕ», ρωσ. έκδ., τόμ. 4ος, σελ. 418). Τό 16ο Συνέδριο έδοσε έντολή ν'άναδιοργανωθοϋν όλοι οί κλάδοι τής λαϊκής οικονομίας μέ βάση τή νέα, τήν σύγχρονη τεχνική. Ή άναδιοργάνωση έξασφάλιζε τή δημιουργία τής ύλικοτεχνικής βάσης τοΰ σοσιαλισμού, τήν έξάλειψη τής μακραίωνης καθυστέρησης τής χώρας, τήν έδραίωση τής οικονομικής άνεξαρτησίας τής ΕΣΣΔ καί τήν άνάπτυξη τής άμυντικής της ικανότητας. "Εδινε τή δυνατότητα στή Σοβιετική χώρα μέσα σέ συντομότατο ιστορικά χρονικό διάστημα νά φτάσει καί νά ξεπεράσει άπό οίκονομικο-τεχνική άποψη τίς προηγμένες καπιταλιστικές χώρες. 486

’ Η τεχνική άναδιοργάνωση άποτελοΰσε άπαραίτητο δρο γιά τήν έπιτυχή όλομέτωπη έπίθεση τοΰ σοσιαλισμού. Διευκόλυνε τήν άναδιοργάνωση τής παλιάς κοινωνικο-οΐκονομικής διάρθρωσης τής άγρο­ τικής οικονομίας, τήν κολλεκτιβοποίησή της κα( τό ξερίζωμα τού καπιταλισμού άπό τήν οικονομία τής ΕΣΣΔ. Ή άνασυγκρότηση τής τεχνικής βάσης τής λαϊκής οίκονομίας σέ συνθήκες σοσιαλιστικής όργάνωσης τής παραγωγής δημιουργούσε τίς προϋποθέσεις γιά μιά άκόμη πιό γοργή άνάπτυξη τών παραγωγι­ κών δυνάμεων τής χώρας, γιά τό άνέβασμα τής παραγωγικότητας τής έργασίας, γιά τήν αύξηση τής παραγωγής καί γιά τήν άνοδο τής εύημερίας τών έργαζομένων. 3. Ή όργανωτική καί πολιτική δουλιά τού Κόμματος στήν περίοδο τής πλατιάς καί όλομέτωπης έπίθεσης τού σοσια­ λισμού Τό Κόμμα, έξοπλισμένο μέ τίς άποφάσεις τοΰ 16ου Συνεδρίου, άνέπτυσσε τήν όλομέτωπη έπίθεση τού σοσιαλισμού. Τό βασικό ήταν νά έπιταχυνθοΰν οΙ ρυθμοί τής σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Τό πρώτο πεντάχρονο ήταν πεντάχρονο τής νέας οίκοδόμησης. Στίς άπέραντες έκτάσεις τής Σοβιετικής Ένωσης κατασκευάζονταν έκατοντάδες μεγάλα έργοστάσιο, άνθρακωρυχεϊα, μεταλλεία, ήλεκτρικοί σταθμοί. Ξεφύτρωναν νέες πόλεις κι έργατικοί συνοικισμοί. Στρώνονταν σιδηροδρομικές άρτηρίες. Δημιουργοϋνταν χιλιάδες κολχόζ, σοβχόζ καί μηχανοτρακτερικοί σταθμοί. Χτίζονταν σχολεία, λέσχες, νοσοκομεία. Στά χρόνια τοΰ πρώτου πεντάχρονου κάθε μέρα έμπαινε σέ λειτουργία κατά μέσο δρο μιά βιομηχανική έπιχείρηση, δημιουργοϋνταν 2 σοβχόζ, 1-2 ΜΤΣ, περίπου 115 κολχόζ. Έπρόκειτο γιά ένα άσυνήθιστο φαινόμενο οικοδόμησης. Οΐκοδομούνταν σοσιαλιστικές επιχειρήσεις. Καθεμιά άπ'αύτές άποτελοϋσε κι ένα καινούργιο φρούριο τοΰ σοσιαλισμού. ’ Η γιγάντια άνάπτυξη τής βιομηχανικής οικοδόμησης κι ή σοσια­ λιστική άναδιοργάνωση τής άγροτικής οίκονομίας άπαιτοΰσαν άπ'τό Κόμμα ν' άνεβάσει τό έπίπεδο τής πολιτικής καί όργανωτικής δουλιάς. Τό Κόμμα έπρεπε νά όργανώσει πρακτικά τή δημιουργική δράση δεκάδων έκατομμυρίων άνθρώπων σ'όλη τή χώρα καί σέ κάθε έργο, σέ κάθε έργοστάσιο, σέ κάθε κολχόζ. Ή τα ν άπαραίτητο νά έξευρεθοΰν νέες μορφές καί μέθοδοι πρακτικής καθοδήγησης τής σοσια­ λιστικής οικοδόμησης, νά πλησιάσουν δλοι οι κρίκοι τής προλετα­ ριακής δικτατορίας στίς μάζες, στήν παραγωγή. Τό Κόμμα δέν ξεχνούσε τίς ύποδείξεις τοΰ В. I. Λένιν γιά τή σπουδαιότητα τής όργανωτικής δουλιάς, καταλάβαινε τή σημασία τους γιά τή νίκη τοΰ σοσιαλισμού. Τό Κόμμα άναδιοργάνωσε τίς γραμμές του σύμφωνα μέ τά προβλήματα τής όλομέτωπης σοσιαλιστικής έπίθεσης. 486

ΈξαιτΙας τής γοργής άνάπτυξης τοϋ Κόμματος, οι κομματικοί πυρήνες των μεγάλων Εργοστασίων μετατράπηκαν σέ όργανώσεις μέ πολλές χιλιάδες μέλη. Στά 1930-1932 στίς έπιχειρήσεις, πού είχαν τουλάχιστο 500 κομμουνιστές, δημιουργοϋνταν κομματικές έπιτροπές, πυρήνες στά τμήματα καί κομματικές όμάδες στά συνεργεία. ΟΙ κομματικές όργανώσεις τών έργοστασίων άρχισαν νά έμβαθύνουν στά ζητήματα τής παραγωγής, άνέβηκε ή έπιροή τους στίς έργατικές μάζες. Στίς πόλεις μέ πληθυσμό πάνω άπό 50 χιλιάδες, ιδρύονταν κομματικές έπιτροπές πόλης γιά τήν καλύτερη καθοδήγηση τών κομματικών πυρήνων. Αναδιοργανώνονταν κι οΙ κομματικές όργανώσεις τής ύπαίθρου, όπου τό καλοκαίρι τοΰ 1930 ύπήρχαν περίπου 30 χιλ. πυρήνες, πού άριθμοΰσαν πάνω άπό 400 χιλ. κομμουνιστές. Τά δύο τρίτα σχεδόν άπ'αύτούς άνήκαν στούς κομματικούς πυρήνες μέ βάση τή γεωγρα­ φική άρχή. ΣτΙς περιοχές τής όλοκληρωτικής κολλεκτιβοποίησης δημιουργοϋνταν κομματικοί πυρήνες στά μεγάλα κολχόζ, στούς όποιους περνούσαν οΙ κομμουνιστές-κολχόζνικοι άπό τούς πυρήνες τών χωριών. ΟΙ πυρήνες τών κολχόζ γίνονταν τά σημεία στήριξης τής κομματικής δουλιάς στό χωριό. 'Αμέσως μετά τό συνέδριο κσταργήθηκαν οΙ περιφέρειες καί καθιερώθηκαν οΙ άχτίδες, σάν βασικός κρίκος τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης στό χωριό. ' Η άναδιοργάνωση αύτή έκανε τά κομματικά όργανα πιό εύλύγιστα καί τή δουλιά τους πιό έπιτελική. Τά έφερε πιό κοντά στά κολχόζ καί στίς άγροτικές μάζες. Τό Κόμμα έπιδίωκε τό άνέβασμα τοϋ όργανωτικοΰ ρόλου τών σοβιετικών όργάνων γιά τήν έπακριβή κι έπιτελική δουλιά όλων τών κρίκων τοΰ κρατικού μηχανισμού. 'Αναπτύχθηκαν ή κριτική καί ή αύτοκριτική τών άδυναμιών στή δουλιά τών σοβιετικών ύπηρεσιών, ή έκκαθάριση τοϋ κρστικοϋ μηχανισμού άπό τά γραφειοκρατικά στοι­ χεία. Χιλιάδες πρωτοπόροι έργάτες πάρθηκαν άπό τήν παραγωγή καί προωθήθηκαν σέ καθοδηγητικές θέσεις τοΰ μηχανισμού. Πολλή δουλιά γιά τή βελτίωση τοΰ κρατικού μηχανισμού έκαναν ή Κεντρική Επιτροπή 'Ελέγχου-' Εργατοαγροτική 'Επιθεώρηση καί τά κατά τόπους όργανά της. Μετά τό 16ο Συνέδριο τοϋ Κόμματος πρόεδρος τής ΚΕΕ καί Λαϊκός ' Επίτροπος ' Εργατοαγροτικής ' Επιθεώρησης τής ΕΣΣΔ διορίστηκε ό А. Α. Άντρέγεφ. Γιά νά έρθει σ ’ έπαφή ή καθοδήγηση μέ τίς έπιχειρήσεις καί γιά νά δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στήν άνάπτυξη τών άποφασιστικών κλάδων τής λαϊκής οικονομίας, τά Λαϊκά ’ Επιτροπάτα χωρίστηκαν σέ έπιμέρους έπιτροπάτα. Τό 'Ανώτατο Συμβούλιο Λαϊκής Οικονομίας άναδιοργανώθηκε σέ τρία Λαϊκά Έπιτροπάτα: τής Βαριάς Βιομηχα­ νίας, τής Ελαφρός Βιομηχανίας καί τής Βιομηχανίας Ξυλείας. Στούς άποφασιστικούς τομείς τής οικονομικής οίκοδόμησης τό Κόμμα τοπο­ θέτησε έπιφανεϊς παράγοντες: ό В. Β. Κούιμπισεφ διορίστηκε πρόε­ δρος τής Κρατικής Επιτροπής Σχεδίου τής ΕΣΣΔ, ό Γκ. Κ. Ό τζο487

νικίτζε Λαϊκός έπίτροπος βαριάς βιομηχανίας τής ΕΣΣΔ, ό А. I. Μικογιάν Λαϊκός έπίτροπος 'Ανεφοδιασμού τής ΕΣΣΔ. Άνασυγκροτήθηκαν τά συνδικάτα. Τό Κόμμα φρόντιζε γιά τή δραστήρια συμμετοχή τους στή σοσιαλιστική οικοδόμηση. Τά συνδι­ κάτα ξεκαθάρισαν τά καθοδηγητικά τους όργανα άπό τά δεξιά συνθηκόλογα στοιχεία. ’ Η ΚΕ τοΰ Κόμματος ένίσχυσε τήν καθοδή­ γηση τοΰ Πανενωσιακοΰ Κεντρικού Συμβουλίου τών Συνδικάτων (ΠΚΣΣ). Πρώτος γραμματέας του εκλέχτηκε ό Ν. Μ. Σβέρνικ. Μέ πρωτοβουλία τής ΚΕ τοΰ Κόμματος έγινε έπιμέρους χωρισμός τών συνδικάτων. Τά συνδικάτα άρχισαν νά μελετούν βαθύτερα τούς διάφορους κλάδους τής βιομηχανίας, νά καθοδηγούν πιό συγκε­ κριμένα τίς όργανώσεις βάσης, νά έξυπηρετοΰν καλύτερα τίς έργατικές μάζες. ’ Η όργανωτική δουλιά τοΰ Κόμματος άπέβλεπε κατά πρώτο λόγο στήν επιτάχυνση τών ρυθμών τής βιομηχανικής οίκοδόμησης. Τό Κόμμα συγκέντρωσε τά καλύτερα στελέχη του καί τίς καλύτερες δυνάμεις τής έργατικής τάξης στήν οίκοδόμηση τοΰ ύδροηλεκτρικοΰ σταθμού τοΰ Δνειπέρου, τών μεταλλουργικών συγκροτημάτων τοΰ Μαγνιτογκόρσκ καί τοΰ Κουζνέτσκ, τών συγκροτημάτων χημικής βιομηχανίας τής πόλης Μπερεζνικί καί τοΰ Νέβα, τοΰ έργοστασίου βαριάς βιομηχανίας τών Ούραλίων, τοΰ έργοστασίου μηχανουργίας τοΰ Νόβο-Κραματόρσκ, τών έργοστασίων τρακτέρ τοΰ Τσελιάμπινσκ καί τοΰ Χάρκοβου, τών έργοστασίων αυτοκινήτων τής Μόσχας καί τοΰ Γκόρκι, τού έργοστασίου θεριζοσλωνιστικών μηχανών τοΰ Σαράτοφ. Ή ΚΕ τοΰ Κόμματος καθοδηγούσε καθημερινά τήν πορεία τής οικοδόμησής τους, φρόντιζε τό καθένα άπ'αύτά νά μπαίνει σέ λειτουργία στήν καθορισμένη προθεσμία. Τά νέα έργα καί Ιδιαίτερα τής Μόσχας, τών Ούραλίων, τής Δυτικής Σιβηρίας, τής Ούκρανίας, τοΰ Καζαχστάν, τοΰ Γκόρκι, τοϋ Σαράτοφ βρίσκονταν στό κέντρο τής προσοχής τών τοπικών κομματικών όργανώσεων. Τεράστια δουλιά έκαναν στά έργα ο! κομματικοί πυρήνες. ΟΙ πυρήνες αύτοί όργάνωναν τούς οίκοδόμουςπού κατέφθαναν άπό τίς διάφορες γωνιές τής χώρας καί κυρίως άπό τά χωριά, συνένωναν τίς καινούρ­ γιες έργασιακές όμάδες. φρόντιζαν γιά τό συντονισμό τής δουλιάς τους. ' Η κομμστική-πολιτική δουλιά μέσα στίς μάζες ήταν ύποταγμένη στήν έξασφάλιση ύψηλών ρυθμών σοσιαλιστικής οίκοδόμησης. Τό Κόμμα έξηγοΰσε γιά ποιό λόγο εϊναι άνάγκη νά έπιταχυνθοϋν οΙ ρυθμοί τής έκβιομηχάνισης καί δέν έκρυβε άπό τό λαό τίς δυσκολίες. 'Ανέβαζε τήν πολιτική συνειδητότητα τών έργατών καί τών μηχανι­ κών τεχνικών, άνέπτυσσε τή δραστηριότητά τους, τούς κινητοποιούσε γιά τό ξεπέρασμα τών δυσκολιών, καί γιά τήν έκπλήρωση τοΰ πεντάχρονου πρίν τήν προθεσμία. Στά χρόνια μιας τέτιας γιγάντιας οίκοδόμησης παρουσιαζόταν ή άνάγκη νά παραβλέπονται πολλές στερήσεις κι έλλείψεις. ’ Η χώρα 488

ήταν άκόμα φτωχή. Δέν ύπήρχαν ρούχα, παπούτσια καί πολλά άλλα είδη πρώτης άνάγκης. Στά έργα οί έργάτες ζοϋσαν σέ άντίσκηνα καί παράγκες. Τά τρόφιμα καί πολλά βιομηχανικά προϊόντα μοιράζονταν μέ τό δελτίο. ΟΙ δυσκολίες αύτές έπεφταν κατά πρώτο λόγο στούς ώμους τής έργατικής τάξης. ΟΙ έργάτες όμως ένιωθαν πώς δέν ύπάρχει άλλη διέξοδος γιά τήν μετατροπή τής χώρας τους σέ Ισχυρή βιομηχανική δύναμη μέσα σέ συνθήκες έχθρικής καπιταλιστικής περικύκλωσης, ότι γιά τή δημιουργία βιομηχανίας χρειάζονταν θυσίες καί αύστηρότστες οίκονομίες. ΟΙ έργάτες, ύποβαλλόμενοι σέ μύριες στερήσεις, σφίγγοντας τό ζωνάρι τους, έδειχναν άπαράμιλλο ήρωισμό στή δουλιά. Ή έργατική τάξη, οΙ έργαζόμενες μάζες πίστευαν άκράδαντα στή νίκη τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ, στήν όρθότητα τής πολιτικής τοΰ Κόμματος. Προχωρούσαν άκλόνητα στό σκοπό τους. ' Ο ένθουσιασμός τής έργατικής τάξης εϊχε τεράστια ήθική έπίδραση πάνω στίς έργαζόμενες μάζες τής άγροτιάς, πού οικοδομούσαν τά κολχόζ. 'Εξαιρετικά μεγάλος ήταν ό ένθουσιασμός άνάμεσα στή νεολαία. Δεκάδες χιλιάδες νέοι καί νέες, άπαντώντας στό κάλεσμα τοΰ Κόμματος κατευθύνονταν μέ φύλλα πορείας τής Κομσομόλ σέ άκατοίκητα μέρη, στά νέα έργα τών Ούραλίων, τοΰ Κουζμπάς, τού Ντονμπάς, τής Άπω Ανατολής καί τής Κεντρικής Άσίας. Μετά τό 16ο Συνέδριο τοϋ Κόμματος μέ νέα δύναμη ξεδιπλώθηκε στή χώρα ή σοσιαλιστική άμιλλα. Ά λλαξε ή όψη τών έργοστασίων κι ό συνηθισμένος ρυθμός τής ζωής τους. Γίνονταν άμοιβαϊες προσκλή­ σεις σέ άμιλλα δουλιάς άνάμεσα στό προσωπικό τών διάφορων νέων έργων, τών διάφορων έργοστασίων, όργανώνονταν στίς έπιχειρήσεις έπιδείξεις τών παραγωγικών έπιτυχιών, διαγωνισμοί γιά τήν άνάδειξη τοΰ καλύτερου τμήματος, τοΰ καλύτερου συνεργείου. 01 πίνακες τιμής γέμιζαν μ'όλο καί νέους δείκτες τών πρωτοπόρων συνεργείων, τών ούντάρνικων. Γεννιούνταν καινούργιες μορφές σοσιαλιστικής άμιλλας. Τό καλοκαίρι τοΰ 1930 οΙ έργάτες τοΰ έργοστασίου «Κάρλ Μάρξ» τοΰ Λένινγκραντ, άφοΰ έξέτασαν τούς δείκτες έλέγχου τής έπιχείρησής τους γιά τό οίκονομικό έτος 1930-31 έφτιαξαν ένα καινούργιο βιομηχανικό-οΐκονομικό άντισχέδιο. Πολύ σύντομα τό κίνημα γιά βιομηχανικό-οΐκονομικό άντισχέδιο έπεκτάθηκε στά περισ­ σότερα έργοστάσια καί φάμπρικες, κι άποτέλεσε τήν άρχή τών συλλογικών μορφών άμιλλας. ΟΙ έργάτες τού έργοστασίου «Ίλίτς» τής Μαριούπολης ύπήρξαν καί πρωτεργάτες τής κατάρτισης άντισχεδίου γιά κάθε βάρδια. Στίς άρχές τοΰ 1931 άρχισαν νά έμφανίζονται στό Λένινγκραντ όμάδες οίκονομικής Ιδιοσυντήρησης. Τήν άνοιξη τοΰ 1932 ύπήρχαν κιόλας στή χώρα 155 χιλ. τέτιες όμάδες. Βασική μορφή τής σοσιαλιστικής άμιλλας στό πρώτο πεντάχρονο ήταν τό κίνημα τών ούντάρνικων όμάδων. Τό ούντάρνικο κίνημα ήταν ή συνέχεια καί ή έξέλιξη τών θαυμαστών παραδόσεων τών κομμου­ νιστικών Σάβατων. 'Επικεφαλής τών όμάδων βρίσκονταν έργάτες πού συγκέντρωναν τό μεγαλύτερο κύρος καί τή μεγαλύτερη δραστη­ 489

ριότητα, συνήθως κομμουνιστές καί κομσομόλοι. Πολλοί άπ'αυτούς, τελειώνοντας χωρίς νά άποσπώνται άπό τήν παραγωγή, Εργατικά πανεπιστήμια καί τεχνικές σχολές, γίνονταν έπειτα τμηματάρχες, διευθυντές έργοστασίων. ' Οργνωτές τής σοσιαλιστικής άμιλλας ήταν οΙ κομματικές όργανώσεις, οΙ κομμουνιστές κι οί κομσομόλοι. Στήν περίοδο τού πεντά­ χρονου σχεδίου σέ κάθε έξι έργάτες ό ένας ήταν κομμουνιστής. Τό φθινόπωρο τού 1932 οΙ κομματικές όργανώσεις τών μεγάλων Επιχειρήσεων έκπλήρωσαν τήν όδηγία τοΰ 16ου Συνεδρίου του Κόμμα­ τος, πέτυχαν τή συμμετοχή όλων σχεδόν τών κομμουνιστών καί τών κομσομόλων στή σοσιαλιστική άμιλλα. Μεγάλωσε ό άριθμός τών μελών τοΰ Κόμματος στά βασικά τμήματα καί στούς άποφασιστικούς τομείς. ΟΙ κομμουνιστές πήγαιναν γιά δουλιά στά όρυχεϊα, δούλευαν στίς ύψικάμινες, στούς φούρνους Μαρτέν, στίς Εργαλειομηχανές, άνέβαιναν στίς σκαλωσιές τών νέων οικοδομών. Μέ τήν ήρωική δουλιά τους έμψύχωναν δλη τή μάζα τών έργστών. Γιά τίς Εξαιρετικές ύπηρεσίες, πού πρόσφεραν στή σοσιαλιστική οίκοδόμηση, πάνω άπό 400 πρωτοπόροι τού πεντάχρονου τιμήθηκαν μέ τό παράσημο τής Κόκκινης Σημαίας τής ' Εργασίας, πάνω άπό 600 μέ τό παράσημο Λένιν, πού καθιέρωσε ή Σοβιετική Κυβέρνηση τόν 'Απρίλη τοΰ 1930. ΟΙ ήρωες τής δουλιάς γίνονταν γνωστοί σ ’ δλη τή χώρα. ' Ο λαός τούς περιέβαλλε μέ τό φωτοστέφανο τής δόξας καί τής τιμής. ' Η ήθική ένθάρρυνση συνδυαζόταν μέ τό ύλικό ένδιαφέρον τών έργατών γιά τό άνέβασμα τής παραγωγικότητας τής έργασίας. Βελτιωνόταν καί είσαγόταν ένα νέο μισθολογικό σύστημα πού πρόβλεπε μεγαλύτερη πληρωμή τής έργασίας τοΰ ειδικευμένου έργάτη κι αυτών πού δούλευαν σέ βαριές δουλιές. Στά τέλη τοΰ 1932 έπαιρναν μέρος στήν άμιλλα σχεδόν τά τρία τέταρτα όλων τών έργστών. Στήν άμιλλα έπαιρνε μέρος καί ή σοβιε­ τική διανόηση. Ό γενικός έργασιακός Ενθουσιασμός είχε εύνοϊκή Επίδραση καί στίς διαθέσεις τής παλιάς τεχνικής διανόησης. Ή συντριπτική πλειοψηφία της έπαιρνε δραστήριο μέρος στή σοσιαλι­ στική οίκοδόμηση. 'Ακολουθούσαν τό παράδειγμα τών έργατών οΙ κολχόζνικοι, οΙ Εργαζόμενοι τών σοβχόζ καί τών ΜΤΣ. ’ Η σοσιαλι­ στική άμιλλα καί τό ούντάρνικο κίνημα έγιναν παλλαϊκό κίνημα. ΟΙ σοβιετικοί άνθρωποι δούλευαν στό μέτωπο τής εΙρηνικής σοσιαλι­ στικής οικοδόμησης μέ τόν Γδιο Ενθουσιασμό καί ήρωισμό, μέ τόν όποιο πολεμούσαν γιά τή Σοβιετική Εξουσία τόν καιρό τής Επανά­ στασης καί τοΰ Εμφυλίου πολέμου. ' Η Ιστορία δέν είχε γνωρίσει άκόμη μιά τέτια άνοδο τής δημιουρ­ γικής δράσης τών λαϊκών μαζών. ' Εκατομμύρια Εργάτες κυριεύτηκαν άπό τό πάθος τής νέας οίκοδόμησης. Τό μαζικό κίνημα τών Εργατών καί τό άνέβασμα τής παραγωγικότητας τής Εργασίας συντόμευε τά χρονικά όρια τής οίκοδόμησης. 01 πρωτοπόρες όμάδες στά έργα τοΰ Δνείπερου καί τοΰ Μαγνιτογκόρσκ πέτυχαν παγκόσμιο ρεκόρ στό 490

χύσιμο μπετόν. Ή συναρμολόγηση τοΰ πρώτου στρόβιλου στόν υδροηλεκτρικό σταθμό τοΰ Δνείπερου, άντί γιά 90 μέρες, όπως πρόβλεπε τό σχέδιο, έγινε σέ 36 μέρες. Στό Εργοστάσιο αυτοκινήτων τής Μόσχας συναρμολογήθηκαν 1200 έργαλειομηχανές τοΰ τμήμα­ τος συναρμολόγησης μηχανών μέσα σ ’ ένα μήνα. Οί βιομηχανικοί γίγαντες, ό ένας μετά τόν άλλον, άρχισαν νά λειτουργούν. Τό 1931 άρχισαν νά λειτουργούν τό εργοστάσιο τρακτέρ τοΰ Χάρκοβου, τό έργοστάσιο αυτοκινήτων της Μόσχας, τό έργοστάσιο χυσίματος χαλκοΰ τών Ούραλίων καί τό πρώτο συγκρό­ τημα τοΰ εργοστασίου βαριάς μηχανουργίας τών Ούραλίων. Στίς άρχές τοΰ 1932 άρχισαν νά λειτουργούν: τό έργοστάσιο αυτοκινήτων τοΰ Γκόρκι καί τό έργοστάσιο θεριζοαλωνιστικών μηχανών τοΰ Σαράτοφ. Τό Φλεβάρη τοΰ 1932 έδοσε χυτοσίδερο ή πρώτη υψικά­ μινος τοΰ Μαγνιτογκόρσκ καί τόν 'Απρίλη ή πρώτη υψικάμινος τοΰ Κουζνέτσκ. Μέ τήν λειτουργία τών πρώτων ύψικάμινων τών μεταλ­ λουργικών συγκροτημάτων τοΰ Μαγνιτογκόρσκ καί τοΰ Κουζνέτσκ καί τήν ταυτόχρονη άνάπτυξη τής άνθρακοφόρας λεκάνης τοΰ Κουζνέτσκ μπήκαν γερά τά θεμέλια τής νέας Ισχυρής άνθρακομεταλλουργικής βάσης στό άνατολικό τμήμα τής ΕΣΣΔ. Γύρω άπό τούς βιομηχανικούς γίγαντες άναπτύχθηκαν μεγάλες πόλεις. Μέ έξαιρετική ταχύτητα άναπτύχθηκαν οί νέες πόλεις Μαγνιτογκόρσκ καί Νοβοκουζνιέτσκ. Στά τέλη τοΰ 1929, όταν στή Σιβηρία έμπαιναν τά θεμέλια τοΰ μεταλλουργικού γίγαντα, ό Βλαντίμιρ Μσγιακόβσκι, σέ ποίημά του άφιερωμένο στούς άνθρώπους τοΰ έργου τοΰ Κουζνέτσκ, έγραφε: Ξέρω — θά γίνϊΐ ή πόλη. Ξέρω — θ ’ άνθίσίΐ ό κήπος, "Οταν τέτιοι Ανθρωποι υπάρχουν στή Σοβιετική γήΙ

Πέρασαν δυόμισι χρόνια καί μέσα στήν έρημο φύτρωσε μιά τεράστια πόλη μέ πληθυσμό πάνω άπό 100 χιλ. άνθρώπους, καί τό μεταλλουργικό συγκρότημα άρχισε νά δίνει χυτοσίδηρο. Τό έργοστάσιο καί ή πόλη χτίστηκαν άπό τούς σοβιετικούς άνθρώπους. ΟΙ άνθρωποι αυτοί έχτιζαν καί μάθαιναν. ΟΙ χθεσινοί σκαφτιάδες, μπετατζήδες καί συναρμολογητές έγιναν δουλευτές στίς ύψικάμινες καί χύτες. Ό διευθυντής τοΰ έργου I. Π. Μπάρντιν, ένας άπό τούς πρώτους μεγάλους μηχανικούς, πού μετά τήν Όχτωβριανή έπανάσταση άφοσιώθηκε όλόψυχα στήν έξυπηρέτηση τοΰ λαοΰ, στή δημιουργία τής σοβιετικής μεταλλουργίας, έγινε άκαδημαϊκός. Στή νικηφόρα πορεία τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ πρόβαλαν 491

λυσσαλέα άντΙόραση τά υπολείμματα των τσακισμένων έκμεταλλευτριων τάξεων καί τά φερέφωνά τους. Οί έχθρικές δυνάμεις τής καπιταλιστικής περικύκλωσης τούς ύποστήριζαν μέ κάθε τρόπο, προσπαθούσαν νά τορπιλίσουν τό πεντάχρονο. Στά 1930/31 άνακαλύφτηκαν τρεις μεγάλες άντεπαναστατικές όργανώσεις: «Τό Βιομη­ χανικό κόμμα», περιλάβαινε τό άνώτερο στρώμα τής παλιάς, τής άστικής τεχνικής διανόησης, πού άσχολοΰνταν μέ τή δολιοφθορά στή βιομηχανία. Τό λεγόμενο «Κόμμα έργαζομένων άγροτών», πού τό κέντρο του βρισκόταν στό Λαϊκό ' Επιτροπάτο Γεωργίας, έκφραζε τά συμφέροντα τών κουλάκων, έπιδίωκε τή ματαίωση τής κολεκτιβο­ ποίησης. Ή μενσεβίκικη άντεπαναστατική όμάδα «Ένωσιακό γρα­ φείο του ΣΔΕΚΡ», δροϋσε στήν 'Επιτροπή Κρατικού Σχεδίου, στό 'Ανώτατο Συμβούλιο Λαϊκής Οίκονομίας, στήν Κρατική τράπεζα, στήν Κεντρική Ένωση Συνεταιρισμών. Τά μέλη τών άντεπαναστατικών αύτών όργανώσεων παραπέμφθηκαν στή δικαιοσύνη γιά νά δικαστούν δημόσια. Στίς δίκες ξεσκεπάστηκαν τά έγκλήματά τους. ΟΙ δολιοφθορεϊς συνδέονταν μέ ρώσους κεφαλαιοκράτες καί λευκοφρουρίτες, πού εϊχαν καταφύγει στό έξωτερικό. Βοηθού μενοι άπό τά άστικά κράτη, άσχολοΰνταν μέ τή δολιοφθορά καί τήν κατασκοπεία, προσπαθούσαν ν'άνατρέψουν τή Σοβιετική έξουσία καί νά παλινορθώσουν τόν καπιταλισμό στήν ΕΣΣΔ. Ή έγκληματική δράση τών άντεπαναστατικών όμάδων προκάλεσε τήν άγανάκτηση τοΰ λαοΰ. ΟΙ σοβιετικοί άνθρωποι πείθονταν ότι άπαιτοΰνταν μεγάλη έπαγρύπνηση κι άδιαλλαξία άπέναντι στούς έχθρούς, πού άντιτάσσονταν άπεγνωσμένα στήν οικοδόμηση τής νέας κοινωνίας. Στά έργοστάσια καί στά κολχόζ γίνονταν πολυάριθ­ μες συνελεύσεις καί συγκεντρώσεις, πού άπαιτοΰσαν τήν αύστηρή τιμωρία τών προδοτών. Τό προλεταριακό δικαστήριο έπέβαλε αύστη­ ρή καί δίκαιη τιμωρία στούς ξεσκεπασμένους έχθρούς τοΰ λαοΰ. Οί έργάτες, οί κολχόζνικοι κι οΙ διανοούμενοι, άπαντώντας στίς ύπονομευτικές ένέργειες τών ύπολειμμάτων τής έσωτερικής άντεπανάστασης καί τοΰ διεθνούς ιμπεριαλισμού, συσπειρώθηκαν άκόμη πιό πολύ γύρω άπό τό Κομμουνιστικό κόμμα, δυνάμωσαν άκόμη πιό πολύ τήν έργασιακή καί τήν πολιτική τους δραστηριότητα. Τό Κόμμα έκανε σοβαρή δουλιά γιά τό άνέβασμα τού ιδεολογικού έπιπέδου τών κομμουνιστών. ’ Εδραίωνε έπίμονα τήν έσωκομματική πειθαρχία, ξεκαθαρίζονταν άπό τά ξένα στοιχεία, άπαιτοΰσε άπό τούς πρώην όπορτουνιστές νά πάρουν δραστήριο μέρος στή σοσιαλιστική οικοδόμηση. Ή Κεντρική Επιτροπή καί ή Κεντρική Επιτροπή ' Ελέγχου περιφρουροΰσαν μέ τή μεγαλύτερη άποφασιστικότητα τήν ένότητα τοΰ Κόμματος, χτυπούσαν άποφασιστικά κάθε άπόπειρα τών όπορτουνιστικών στοιχείων νά κλονίσουν τήν κομματική πειθαρχία, νά βάλουν τροχοπέδη στή σοσιαλιστική οικοδόμηση. ’ Η πλατιά ’ Ολομέλεια τής ΚΕ καί τής ΚΕΕ τό Δεκέμβρη τοΰ 1930 492

καθαίρεσε άπ’ τό Πολιτικό Γραφείο τόν Ρίκοφ, πού ήταν Ινας άπό τούς ήγέτες τής δεξιάς άντιπολίτευσης. ’ Απαλλάχτηκε Επίσης άπό τά καθήκοντα τοΰ Προέδρου τοΰ Συμβουλίου τών Επιτρόπων τοΰ Λαοΰ. Πρόεδρος τοΰ Συμβουλίου τών Επιτρόπων τοΰ Λαοΰ τής ΕΣΣΔ Εκλέχτηκε ό Β. Μ. Μόλοτοφ. 4. ’ Η πάλη τοϋ Κόμματος γιά τόν τεχνικό Εττανεζοττλισμό τής λαϊκής οίκονομίας. ’ Η άνάπτυξη τοΰ κινήματος των κολχόζ. ' Η όργανωτική-οίκονομική έδραίωση των κολ­ χόζ. Τά άποτελέσματα τοΰ πρώτου πεντάχρονου Σοβαρότατος όρος τής νίκης τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ καί μέσο Επιτάχυνσης τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης ήταν ό Επανεξοπλισμός τής Εθνικής οίκονομίας μέ βάση τή σύγχρονη τεχνική. Ό В. I. Λένιν τόνιζε: «Μόνο όταν Εξηλεκτριστεϊ ή χώρα, όταν ή βιομηχανία, ή άγροτική οικονομία καί οί μεταφορές άποκτήσουν τήν τεχνική βάση τής σύγχρονης μεγάλης βιομηχανίας, τότε'θά νικήσουμε όριστικά» ("Α π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 42ος, σελ. 159). Άπό τίς υποδείξεις той В. I. Λένιν ξεκίνησε τό 16ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος, πού έβαλε τό καθήκον τής ριζικής τεχνικής άναδιοργάνωσης όλων τών κλάδων τής λαϊκής οίκονομίας. ' Η τεχνική στήν περίοδο τής άναδιοργάνωσης άποκτοϋσε άποφασιστική σημασία. ’ Ο Επανεξοπλισμός τής λαϊκής οικονομίας, ή κάλυψη τών άναγκών σΕ τεχνικά μέσα ήταν δυνατό νά πραγματοποιηθεί μόνο άν στηριζόταν σέ μιά πολύ άναπτυγμένη μηχανουργία. Τό Κόμμα δούλευε μ ‘ Επιμονή γιά τή δημιουργία μηχανουργίας, Εξασφαλίζοντάς της γοργότερους άπό τούς άλλους κλάδους ρυθμούς άνάτττυξης. Ιδιαίτερα Επιταχυνόταν ή άνάπτυξη τής παραγωγής Εργαλειομηχανών, Εργαλείων καί άλλου βιομηχανικού Εξοπλισμού, πού άποτελοϋσαν τή βάση τής μηχανουργίας. Ή άνασυγκρότηση τών παλιών καί ή κατασκευή νέων Εργοστασίων παραγωγής Εργαλειομηχανών (τοΰ Εργοστασίου περιστροφικών τόρνων τής Μόσχας, τοΰ Εργοστασίου παραγωγής φρεζών τοΰ Γκόρκι καί άλλων), γινόταν μέ Εντατικούς ρυθμούς. Αυξανόταν γοργά τό σύνολο τών Εργαλειομηχανών τής βιομηχανίας. Μέσα στό πρώτο πεντάχρονο κατασκευάστηκαν πάνω άπό 50 χιλ. μεταλλοκοπτικές μηχανές. Οϊ έπιτυχίες στήν άνάπτυξη τής παραγωγής Εργαλειομηχανών καί τής παραγωγής βιομηχανικού Εξοπλισμού Επέτρεψαν νά πραγματοποιηθεί μιά ριζική τεχνική άναδιοργάνωση όλης τής μηχανουργίας καί νά δημιουργηθοϋν νέοι κλάδοι της: βαριάς μηχανουργίας, κατασκευής τρακτέρ, θεριζοαλωνιστικών μηχανών, άεροπλάνων. Γιά τόν τεχνικό Εξοπλισμό τής βιομηχανίας χρησιμοποιήθηκε σέ πλατιά κλίμακα Επίσης καί ή πρωτοπόρα τεχνική τών ξένων χωρών. Χάρη στίς προσπάθειες τοΰ Κόμματος καί τής Εργατικής τάξης οί 493

στόχο πού Εβαζε τό πεντάχρονο στή μηχανουργία Εκπληρώθηκαν μέσα σέ τρία χρόνια. Άπό τό 1931 ή μηχανουργία κατέλαβε δεσπόζουσα θέση στή βιομηχανία. Ή συνολική παραγωγή τής μηχανουργίας καί τής βιομηχανίας Επεξεργασίας μετάλλου αύξήθηκε τό 1932 σέ σύγκριση μέ τό 1928 στό τετραπλάσιο, καί σέ σύγκριση μέ τό 1913 στό εφταπλάσιο. Ή ΕΣΣΔ έφτασε τίς πιό προηγμένες χώρες, καί κατέλαβε στήν παγκόσμια μηχανουργία τή δεύτερη θέση μετά τίς ЁПА. Τό καθήκον πού έβαλε τό 16ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος νά μετατραπεϊ ή ΕΣΣΔ άπό χώρα πού εισάγει μηχανές σέ χώρα πού παράγει μόνη της μηχανές κι εγκαταστάσεις είχε βασικά Εκπληρωθεί. Τό γεγονός αύτό άποτελοΰσε μεγάλη νίκη τοΰ Κόμματος στό μέτωπο τής Εκβιομηχάνισης. Ή λαϊκή οικονομία τής ΕΣΣΔ άπόκτησε Ισχυρή τεχνική βάση, πού Εξασφάλιζε τήν άναδιοργάνωση όλων τών κλάδων της. Στέρεη βάση άπόκτησε πρώτα-πρώτα ή ϊδια ή βιομηχανία. "Ολοι οι κλάδοι της άρχισαν ν ’ άποκτοΰν νέο Εξοπλισμό. Σοβαρότατη σημασία είχε ή δημιουργία τής βαριάς μηχανουργίας. Άπό τό 1931 άναπτύσσεται ή παραγωγή ισχυρών μηχανών καί μεγάλων Εγκατα­ στάσεων γιά ήλεκτρικούς σταθμούς (κατασκευάστηκε ό πρώτος στρόβιλος ισχύος 50 χιλ. κιλοβάτ), γιά τή σιδηρουργία (κατασκευά­ στηκε τό πρώτο σοβιετικό μπλούμινγκ) καί γιά τήν άνθρακοβιομηχανία. Άρχισε ή άναδιοργάνωση τών σιδηροδρομικών μεταφορών. Τό ζήτημα τής άνάπτυξης τών σιδηροδρομικών μεταφορών τό 1931 Εξετάστηκε δυό φορές (τόν ' Ιούνη καί τόν ' Οχτώβρη) στίς ' Ολομέλει­ ες τής ΚΕ τοΰ Κόμματος. Βασικός κρίκος τής άνασυγκρότησης τών μεταφορών θεωρήθηκε ό Εξηλεκτρισμός τών σιδηροδρόμων. Τό 1932 Εμφανίστηκαν οί πρώτες ήλεκτράμαξες. Άρχισε ό Εξηλεκτρι­ σμός τών σιδηροδρόμων τών Ούραλίων, τοΰ Ντονμπάς καί τοΰ Κουζμπάς, ή άναδιοργάνωση τών γραμμών, ή Εκμηχάνιση τής φορτοεκφόρτωσης. ' Η παραγωγή άτμομηχανών καί βαγονιών μέσα στό πεντάχρονο αύξήθηκε σχεδόν στό διπλάσιο. Ό Εφοδιασμός τής οικοδομικής βιομηχανίας μέ τή νέα τεχνική εδοσε τή δυνατότητα ν άρχίσει ή άνασυγκρότηση τών παλιών πόλεων καί νά Επιταχυνθεί τό χτίσιμο νέων πόλεων. Τόν Ίούνη τοΰ 1931 ή 'Ολομέλεια τής ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ) Εξέτασε τό ζήτημα «Ή πολεοδομία τής Μόσχας καί ή άνάπτυξη τής πολεοδομίας στήν ΕΣΣΔ». Γιά πρώτη φορά τό Κόμμα έβαζε τό ζήτημα αύτό σέ τόση πλατύτητα. ' Η ' Ολομέλεια πρότεινε στήν Κομματική ' Επιτροπή καί στό Σοβιέτ Μόσχας νά καταρτίσουν ένα Επιστημονικά στηριγμένο σχέδιο άνοικοδόμησης τής Μόσχας, πού νά προβλέπει σωστή ρυμοτομία, άνέγερση νέων κατοικιών καί έργων κοινής ώφελείας, τήν κατασκευή ισχυρών θερμοηλεκτρικών σταθμών, ύπόγειου σιδηρό­ δρομου καί τοΰ καναλιού Μόσχας-Βόλγα. Προβλεπόταν ή άνοικοδόμηση τοΰ Λένινγκραντ, τοΰ Χάρκοβου, τοΰ Μπακού, τοΰ Γκόρκι, τοΰ 494

Ντνιεπροπετρόβσκ, τοΰ Ροστόφ, τοϋ Ντόν κι άλλων πόλεων, ή σχεδιασμένη οίκοδόμηση νέων πόλεων στά Ουράλια, στό Ντονμπάς, στό Κουζμπάς, στό λεκανοπέδιο τής Μόσχας. Πραγματοποιούνταν μιά ριζική τεχνική άναδιοργάνωση τής άγρο­ τικής οικονομίας. Στό πεντάχρονο ό άριθμός τών τρακτέρ έφθασε τίς 120 χιλ. Τό όνειρο τοΰ Λένιν νά δοθούν στήν άγροτιά 100 χιλιάδες τρακτέρ πραγματοποιήθηκε. Βασικοί μοχλοί τοΰ τεχνικού έξοπλισμοΰ τής άγροτικής οίκονομίας τής έξάλειψης τής μακραίωνης καθυστέρη­ σής της ήταν οί μηχανοτρακτερικοί σταθμοί καί τά σοβχόζ. Στά τέλη τοϋ 1932 ύπήρχαν 2446 ΜΤΣ, πού διέθεταν πάνω άπό 75 χιλ. τρακτέρ. Τώρα πού σ ’ όλους τούς κλάδους τής λαϊκής οικονομίας είσορμοΰσε σάν άσταμάτητος χείμαρος ή νεότατη τεχνική, παρουσιάστηκε μιά άλλη δυσκολία έγινε αίσθητή ή μεγάλη έλλειψη άνθρώπων. Ικανών νά όργανώσουν τή νέα παραγωγή καί νά χειριστούν τά πολύπλοκα τεχνικά μέσα. Τά νέα έργοστάσιο χρειάζονταν διοικητικά-οΐκονομικά στελέχη μέ τεχνική μόρφωση, μηχανικούς καί τεχνικούς, πού νά βρίσκονται στό ύψος τής σύγχρονης έπιστήμης καί τεχνικής, ειδικευ­ μένους έργάτες, πού νά κατέχουν τή νέα τεχνική. Τό Κόμμα άντιμετώπισε γιά πρώτη φορά τίς δυσκολίες αύτές στό έργοστάσιο τρακτέρ «φ. Ε. Τζερζίνσκι». Τό έργοστάσιο χτίστηκε σέ χρονικό διάστημα πού άποτελεϊ ρεκόρ: μέσα σέ 11 μήνες, ένώ γιά τήν άφομοίωη τής λειτουργίας του πέρασε πάνω άπό ένας χρόνος. Πολλοί μηχανικοί, τεχνικοί κι έργάτες τοΰ έργοστασίου δέν ήξεραν νά χειρίζονται τή νέα τεχνική καί νά συντονίζουν τή δουλιά τους μέ τήν άλυσωτή παραγωγή. ' Η καθυστέρηση στήν άφομοίωση τών νέων κλάδων παραγωγής καί τής νέας τεχνικής μπορούσε νά βάλει τροχοπέδη στή σοσιαλιστική οικοδόμηση. Ό κίνδυνος βρισκόταν στό γεγονός ότι ένα μέρος άπό τούς κομμουνιστές-στελέχη τής οίκονομίας ύποτιμοΰσαν τό ρόλο τής τεχνικής καί δέν ένιωθαν έντονη τήν άνάγκη τής άνάπτυξης τών τεχνικών τους γνώσεων. Άνάμεσα στούς καθοδηγητές τής βιομηχα­ νίας ύπήρχαν άρκετοί, πού εϊχαν άναδειχτεϊ άπό άπλοι έργάτες, πού ήταν καλοί όργανωτές, άλλά δέν εϊχαν ειδική τεχνική κατάρτιση. Πολλοί άπ'αύτούς έξακολουθοΰσαν νά ζοΰν μέ τίς άντιλήψεις τής άνορθωτικής περιόδου καί δέν καταλάβαιναν ότι στίς νέες συνθήκες δέν εϊναι δυνατό νά διευθύνει κανείς έπιχειρήσεις, χωρίς νά έχει τίς άπαιτούμενες τεχνικές γνώσεις. Οί διευθυντές αύτοί τής οίκονομίας εμπιστεύονταν συχνά τήν τεχνική διεύθυνση τών επιχειρήσεων στούς «ειδικούς», διατηρώντας γιά τό εαυτό τους μόνο τή «γενική» καθοδή­ γηση. ' Ο άριθμός τών μελών τοΰ Κόμματος άνάμεσα στούς ειδικούς μέ άνώτερη μόρφωση ήταν τότε άσήμαντος. Μέσα στά τεχνικά στελέχη ύπήρχαν άκόμη πολλοί παλιοί ειδικοί, άνάμεσά τους καί άνθρωποι πολιτικά άσταθεϊς, πού μερικές φορές έβλεπαν μέ έχθρικό μάτι τή Σοβιετική εξουσία. 495

Τό Κόμμα διαπίστωσε έγκαιρα τόν κίνδυνο αύτό. Σοβαρό ρόλο γιά νά στραφεί ή προσοχή στήν κατάχτηση τής νέας τεχνικής έπαιξε ή 1η Πανενωσιακή συνδιάσκεψη τών στελεχών τής σοσιαλιστικής βιομη­ χανίας. πού συνήλθε μέ πρωτοβουλία τής ΚΕ του Κόμματος στά τέλη τοΰ Γενάρη 1931. Τό σύνθημα πού έριξε τό Κόμμα «Ο/ μπολσ€βΙκοι πρέπα νά κατακτήσουν τήν τεχνική/» μπήκε στό κέντρο τής προσοχής όλων τών κομματικών, τών συνδικαλιστικών, τών οικονομικών καί τών κομσομόλικων όργανώσεων. Ή τεχνική άνανέωση τών επιχειρήσεων καί ή έξάλειψη τής άνεργίας πού υπήρχε στή χώρα στά τέλη τοΰ 1930 δημιούργησαν γιά τή βιομηχανία νέες συνθήκες. Τό Κόμμα πήρε ύπόψη του τά νέα φαινόμενα στήν άνάπτυξη τής βιομηχανίας καί συγκέντρωσε πάνω σ'αύτά τήν προσοχή τών στελεχών τής οικονομίας. Τόν Ίούνη τοΰ 1932 ή ΚΕ τοΰ Κόμματος συγκάλεσε σύσκεψη τών στελεχών τής οίκονομίας. Ή σύσκεψη έξέτασε τό ζήτημα τής άνάπτυξης τής βιομηχανίας. Καθόρισε τίς πιό βασικές άπαιτήσεις διεύθυνσης τής οίκονομίας μέσα στίς νέες συνθήκες: όργανωμένη στρατολογία τής εργατικής δύναμης, τακτοποίηση τού συστήματος μισθοδοσίας, βελτίωση τής άργάνωσης τής έργασίας, δυνάμωμα τής οίκονομικής ίδιοσυντήρησης, προσέλκυση στήν ένεργό συμμετοχή στή σοσιαλι­ στική οίκοδόμηση τής παλιάς παραγωγικής-τεχνικής διανόησης, δημιουργία νέας παραγωγικής-τεχνικής διανόησης τής έργστικής τάξης. Τό Κόμμα πήρε μιά σειρά μέτρα γιά τό άνέβασμα τών τεχνικών γνώσεων τών στελεχών τής οίκονομίας, γιά τήν κατάρτιση μηχανικών καί τεχνικών. Διευρύνθηκε τό δίχτυ τών βιομηχανικών άκαδημιών, όπου καταρτίζονταν τά καθοδηγητικά στελέχη τής σοσιαλιστικής βιομηχανίας. ' Ο άριθμός τών βιομηχανικών άνώτερων έκπαιδευτικών Ιδρυμάτων αύξήθηκε μέσα στό πεντάχρονο σχεδόν στό δεκαπλάσιο, καί τών μεσαίων τεχνικών σχολών στό τετραπλάσιο. Δίπλα στά άνώτερα τεχνικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα λειτουργούσαν προπαρασκευαστι­ κά έργστικά πανεπιστήμια. Σχεδόν τά τρία τέταρτα τών σπουδαστών τών άνώτερων τεχνικών έκπαιδευτικών Ιδρυμάτων καί τών μεσαίων τεχνικών σχολών άποτελοΰνταν άπό έργάτες. Σέ κάθε τέσσερις σπουδαστές ύπήρχε ένας κομμουνιστής. Ή μεγάλη βιομηχανία άπόκτησε μέσα στό πεντάχρονο περίπου 100 χιλ. μηχανικούς καί τεχνικούς. Αύτή ήταν ή νέα, ή σοβιετική παραγω γική-техνική διανόη­ ση, στήν όποία μπορούσαν τό Κόμμα καί ή Σοβιετική έξουσία νά στηρίζονται άφοβα στή μεγαλειώδικη προσπάθειά τους γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού. Τό Κόμμα όργάνωσε ένα πλατύ κίνημα τής έργατικής τάξης γιά τήν κατάκτηση τής νέας τεχνικής. Ή ΚΕ τοΰ Κόμματος σύστησε σ ’ όλες τίς κομματικές όργανώσεις τών νέων έργων νά όργανώσουν τήν έκπαίδευση τών έργατών γιά τά νέα έπαγγέλμστα. Μέ τή δουλιά αύτή καταπιάστηκαν δραστήρια τά συνδικάτα καί ή Κομσομόλ. Στά 496

Εργοστάσια καί στά νέα έργα δημιουργοΰνταν συγκροτήματα διάφο­ ρων σχολών γιά τή μόρήκϋση τοΰ Εργάτη, κύκλοι τεχνικών μαθημά­ των, σχολεία, κύκλοι εΐόικών μαθημάτων, καθιερώνονταν μέρες τεχνικής Εκπαίδευσης. ΟΙ Εργάτες τών νέων έργων πήγαιναν στά Εργοστάσια πού λειτουργούσαν γιά νά μάθουν τά νέα Επαγγέλματα. Αυξήθηκε ό άριθμός τών Εργοστασιακών σχολών μαθήτευσης. Τό Κόμμα ύποστήριξε τήν πρωτοβουλία τής Κομσομόλ: τήν καθιέρωση κοινωνικο-τεχνικών Εξετάσεων. Ή άπόκτηση τεχνικών γνώσεων βοήθησε τούς Εργάτες νά γίνουν τεχνίτες στή δουλιά τους. ' Εκατον­ τάδες χιλιάδες άπό τούς χθεσινούς άνειδίκευτους Εργάτες κι οικοδό­ μους γίνονταν κάτοχοι νέων Επαγγελμάτων, ειδικευμένοι τορναδόροι κι Εφαρμοστές, Εργάτες στίς ύψικάμινες καί χύτες, χειριστές διατρητικών μηχανών, κτλ. Στό χωριό, τήν άνοιξη τοΰ 1931, πάνω άπό 200 χιλ. κολχόζνικοι έγιναν όδηγοί τρακτέρ καί χειριστές διάφορων μηχανών. ’ Η άνασυγκρότηση τής λαϊκής οίκονομίας συνοδευόταν άπό τήν πολιτιστική Επανάσταση. Τό 1930 τό Σοβιετικό κράτος καθιέρωσε τή γενική ύποχρεωτική στοιχειώδη Εκπαίδευση. 'Αναπτύχθηκε στή χώρα ένα παλλαϊκό κίνημα γιά τήν Εξάλειψη τοΰ άναλφαβητισμοΰ καί τοΰ μισοαναλφαβητισμοϋ στούς Ενήλικους. Στά 1930-1932 στά σχολειά Εξάλειψης τοΰ άναλφαβητισμοΰ φοιτοΰσαν πάνω άπό 30 Εκατομ. άνθρωποι. ' Η τεχνική άνασυγκρότηση καί τό μαζικό κίνημα τών Εργατών γιά τήν κατάκτηση τής. νέας τεχνικής συντελούσαν στήν Επιτάχυνση τών ρυθμών τής Εκβιομηχάνισης. ΟΙ παραγωγικές Επιτεύξεις τοΰ 1931 στή βιομηχανία Εξασφάλισαν τήν Εκπλήρωση τοΰ πεντάχρονου σέ τέσσε­ ρα χρόνια. Μπροστά στό Κόμμα μπήκε τό καθήκον τής κατάρτισης τοΰ σχεδίου τοΰ δεύτερου πεντάχρονου. Τό ζήτημα αύτό τό Εξέτασε ή 17η Συνδιάσκεψη τοΰ ΠΚΚ (μπ), πού έγινε τό Γενάρη μέ Φλεβάρη τοΰ 1932. Τό Κόμμα καθοδηγούσε σχεδιασμένα τή σοσιαλιστική άνάπτυξη τοΰ χωριού. Ή όλομέλεια τής ΚΕ τοΰ Δεκέμβρη (1930) έβαλε τό "καθήκον νά κολλεκτιβοποιηθοΰν τό 1931 τά μισά τουλάχιστον άγροτικά νοικοκυριά τής χώρας* νά όλοκληρωθεϊ βασικά ή κολλεκτιβοποίηση στίς στέπες τής Ούκρανίας, τοΰ Βόρειου Καύκασου, τοΰ Κάτω Βόλγα καί τοΰ Μέσου Βόλγα (Ζαβόλζιε) στίς ύπόλοιπες σιτοπαραγωγικές περιοχές νά κολλεκτιβοποιηθοΰν τουλάχιστο τά μισά άγροτικά νοικοκυριά' στίς καταναλωτικές περιοχές περίπου τό ένα τέταρτο. Οί κομματικές όργανώσεις άνάπτυξαν άνάμεσα στούς μονονοικοκύρηδες άγρότες Επίμονη διαφωτιστική δουλιά, τραβώντας σ ' αύτή τά στελέχη τών κολχόζ. "Αρχισε νέα ισχυρή άνοδος τοΰ κινήματος τών κολχόζ. Μέσα στόν ένα χρόνο πού πέρασε μετά τό 16ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος, μπήκαν στά κολχόζ πάνω άπό 7 Εκατομ. άγροτικά νοικοκυριά. Στό Βόρειο Καύκασο, στόν Κάτω καί Μέσο Βόλγα, στήν 497

Ουκρανία (στίς στέπες καί στήν 'Αριστερή όχθη τοΰ Δνείπερου), στήν Κριμαία καί στίς σιτοπαραγωγικές περιοχές τών Ούραλίων καί τής Μολδαβίας είχαν κολλεκτιβοποιηθεϊ άπό τά 68% ώς τά 90% τών άγροτικών νοικοκυριών. Ή κολλεκτιβοποίηση στίς περιοχές αύτές είχε βασικά τελειώσει. Στίς ύπόλοιπες σιτοπαραγωγικές, βαμβακοπαραγωγικές καί τευτλοπαραγωγικές περιοχές είχαν κολλεκτιβοποιηθεϊ πάνω άπό τά μισά άγροτικά νοικοκυριά. ’ Η τάξη τών κουλάκων στίς περιοχές τής όλοκληρωτικής κολλεκτιβοποίησης έξαλείφθηκε. Οί κουλάκοι πού άντιδροΰσαν στήν κολλεκτιβοποίηση έκτοπίζονταν άπό τούς τόπους τής μόνιμης διαμονής τους. 'Απ'τίς άρχές τοΰ 1930 ώς τό φθινόπωρο τοΰ 1932 έκτοπίστηκαν 240.757 οικογένειες κουλάκων, δηλαδή περίπου τό 1% τοΰ συνολικού άριθμοΰ τών άγροτικών νοικοκυριών. Ή σοβιετική έξουσία πήρε όλα τά άπαραίτητα μέτρα ώστε νά βρούν δουλιά οί πρώην κουλάκοι στούς νέους τόπους διαμονής τους, δημιούργησε γ ι' αύτούς κανονικές συνήκες διαβίωσης. Ή βασική μάζα τών έκτοπισμένων κουλάκων δούλευε στή βιομηχανία ξυλείας, στήν οίκοδομική καί στήν έξορυκτική βιομηχανία, καθώς καί στά σοβχόζ τής Δυτικής Σιβηρίας καί τοΰ Καζαχστάν. Τό Κόμμα καί ή Σοβιετική έξουσία άναδιαπαιδαγωγούσαν τούς κουλάκους τούς βοηθούσαν νά γίνον πολίτες μέ πλήρη δικαιώματα καί δραστήριοι δουλευτές τής σοσιαλιστικής κοινωνίας. Τό καλοκαίρι τοΰ 1931 ύπήρχαν 211,1 χιλιάδες κολχόζ, πού περιλάβαιναν 13 έκατομ. (52,7%) άγροτικά νοικοκυριά. Έγιναν ό βασικός παραγωγός σιτηρών, βαμβακιού, ζαχαρότευτλων, ήλιόσπορων καί άλλων γεωργικών προϊόντων. Ή κολχόζνικη άγροτιά μετατράπηκε σέ κεντρική μορφή τής γεωργίας. Τό Κόμμα σημείωσε άποφασιστική νίκη στόν άγώνα γιά τήν κολλεκτιβοποίηση. Στήν πρώτη θέση προωθούνταν τώρα όχι τό καθήκον τής όργάνωσης νέων κολχόζ, άλλά τής έδραίωσης τών κολχόζ πού εϊχαν ήδη δημιουργηθεϊ καί τής προσέλκυσης σ'αύτά τών ύπόλοιπων μονονοικοκύρηδων άγροτών. Τό Κόμμα, χωρίς νά χαλαρώσει τή δουλιά γιά τήν προσέλκυση τών μονονοικοκύρηδων άγροτών στά κολχόζ, συγκέντρωσε τήν κύρια προσοχή του στήν όργσνωτική καί οίκονομική έδραίωση τών κολχόζ. Τά κολχόζ, σάν μεγάλο σοσιαλιστικό νοικοκυριό, δημιουργούσε τεράστιες δυνατότητες γιά τό άνέβασμα τής παραγωγικότητας τής έργασίας καί τής εύημερίας τών άγροτών-κολχόζνικων. 'Ωστόσο, ή έκμετάλλευση αύτών τών δυνατοτήτων ήταν έργο πολύπλοκο καί δύσκολο. Ή κολλεκτιβοποίηση σήμαινε ριζική άλλαγή τοΰ τρόπου ζωής, πού έπικρατοΰσε στό χωριό χιλιάδες χρόνια. ' 0 άγρότης, πού είχε συνηθίσει έπί αίώνες νά ζεϊ καί νά δουλεύει στό άτομικό νοικοκυριό «ό καθένας μοναχός του», μπαίνοντας στό κολχόζ, δέν προσαρμοζόταν άμέσως στή νέα κι άσυνήθιστη γι'αύτόν κατάσταση. Πάνω στόν άγρότη-κολχόζνικο βάραιναν οί έξεις κι οί συνήθειες τοΰ 498

ιδιοκτήτη, πού διαχειρίζεται προσωπικά τό νοικοκυριό του. Στά κολχόζ μόλις άρχιζε ή μετάπλαση τής ψυχολογίας του άγρότη, τοΰ χθεσινοΰ μονονοικοκύρη, στό πνεΰμα τοΰ σοσιαλισμού, μόλις άρχιζε νά διαμορφώνεται ή νέα κοινωνική πειθαρχία. Στή δράση τών κολχόζ παρατηρούνταν πολλές άδυναμίες, πού παρεμπόδιζαν τήν έκμετάλλευση τών πλεονεκτημάτων τους. ΟΙ μάζες τών κολχόζνικων καί τά καθοδηγητικά στελέχη τών κολχόζ δέν είχαν άκόμη τήν πείρα τής διεύθυνσης μιας μεγάλης παραγωγής. ' Η δουλιά σέ πολλά κολχόζ δέν ήταν καλά όργανωμένη. Δέν είχε άργανωθεϊ ό ύπολογισμός καί ό έλεγχος. ' Εφαρμοζόταν πλατιά ή κατανομή τών εισοδημάτων άνάλογα μέ τά άτομα. ΓΓαύτό τό λόγο λιγόστευε τό Ενδιαφέρον γιά τή δουλιά καί ή Εργασιακή πειθαρχία, πολλοί κολχόζνικοι δέν πήγαιναν στή δουλιά. Πολλές φορές τά χρονικά όρια τής συγκομιδής παρατείνονταν, κι έτσι υπήρχαν πολλές άπώλειες. ' Η έλλειψη προσωπικής εύθύνης γιά τή διαφύλαξη τών ζώων, τών μηχανών καί τής άλλης περιουσίας καί ή άνευθυνότητα προξενούσαν μεγάλες ζημιές στήν ιδιοκτησία τών κολχόζ. ΟΙ πρώην κουλάκοι κι άλλα Εχθρικά στοιχεία, πού είχαν τρυπώσει στά κολχόζ, καταλήστευαν τήν περιουσία καί χαλούσαν τίς μηχανές. Εξόντωναν τ ’ άλογα καί τά παραγωγικά ζώα, έβγαζαν πολλή σκάρτη δουλιά κι άντιδροϋσαν μέ κάθε τρόπο στήν προσπάθεια τών τίμιων κολχόζνικων νά βάλουν τάξη στή ζωή τών κολχόζ. Ή δημιουργία νέας κοινωνικής πειθαρχίας τής έργασίας στά κολχόζ άπαιτοϋσε χρόνο καί μεγάλες προσπάθειες. Έπρεπε νά βρεθούν οΙ άνάλογοι τρόποι καί μέθοδοι, πού θά προκαλοϋσαν τό ύλικό ένδιαφέρον τών κολχόζνικων, τρόποι σωστής όργάνωσης τού κοινωνικού νοικοκυριού. Τό Κόμμα δέν είχε άρκετή πείρα αύτής τής δουλιάς. Μόνο τό δημιουργικό πνεΰμα τών ίδιων τών κολχόζνικων μπορούσε νά προβάλει νέες μορφές όργάνωσης τής έργασίας, ρύθμισης τής έργασιακής πειθαρχίας καί Εφαρμογής τής σοσιαλιστι­ κής άρχής κατανομής τών εισοδημάτων τών κολχόζ άνάλογα μέ τή δουλιά. ΟΙ μορφές αύτές βρέθηκαν. ’ Η πρακτική τής όργάνωσης τών κολχόζ δημιούργησε μιά Εντελώς νέα μορφή ύπολογισμού τής κοινωνικής έργασίας στά κολχόζ: τήν Εργατοημέρα σόν μέτρο έργασίας καί κατανομής τών έσόδων. Ή όλομέλεια τής ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ), πού έγινε τόν Ίούνη τοΰ 1931, στηριζόμενη στήν πείρα τών καλύτερων γεωργικών παραγωγι­ κών συνεταιρισμών, σύστησε στά κολχόζ νά όργανώσουν δλη τή δουλιά μέ βάση τήν έργασία μέ τό κομμάτι, νά καθιερώσουν τήν Εκτίμηση τής έργασίας κατά Εργατοημέρες καί νά κατανέμουν τά εισοδήματα (σέ είδος καί σέ χρήμα) άνάλογα μέ τίς έργατοημέρες. Οί κομματικές καί οΙ κομσομόλικες όργανώσεις τών κολχόζ, μέ τή βοήθεια τών κομματικών στελεχών τών άχτίδων καθοδηγούσαν τήν πάλη γιά τήν είσαγωγή στά κολχόζ τής έργασίας μέ τό κομμάτι καί γιά τή ρύθμιση τοΰ ύπολογισμού τής έργασίας. Ή πρωτοπορία τής

κολχόζνικης άγροτιάς δέχτηκε μέ ικανοποίηση τά μέτρα γιά τή ρύθμιση τών ζητημάτων τής έργασίας καί γιά τό δυνάμωμα τής πειθαρχίας μέσα στά κολχόζ καί τά ύποστήριξε ένεργά. Μέσα στό 1931 όλα τά κολχόζ πέρασαν στήν έργασία μέ τό κομμάτι καί στήν έργατοημέρα. Τό επόμενο βήμα γιά τήν όργάνωση τής έργασίας στά κολχόζ ήταν ή δημιουργία παραγωγικών συνεργείων άπό κολχόζνικους, μέ μόνιμη σύνθεση. Κάθε συνεργείο χρεωνόταν μέ όρισμένα κομμάτια γής, μέ τά άνάλογα άροτριώντα ζώα, μηχανές καί διάφορα έργαλεία. Γιά τά κτηνοτροφικά συνεργεία γινόταν ή σύσταση νά άνατεθεϊ σέ κάθε άρμέχτρα ή χοιροτρόφο ή περιποίηση όρισμένων ζώων καί νά πληρώνεται ή έργασία τών κτηνοτρόφων άνάλογα μέ τ ' άποτελέσματα τής δουλιάς τους. Μέ τήν κατοχύρωση τοΰ συστήματος τών κολχόζ μεγάλωσε ό ρόλος τοΰ Σοβιετικού κράτους στό σχεδίασμά καί στή ρύθμιση τής άγροτικής οίκονομίας. Τό κράτος άπόκτησε τή δυνατότητα νά έπηρεάζει τήν άνάπτυξή της. Τό Μάη τοΰ 1932 τό Κόμμα καί ή κυβέρνηση πήραν άπόφαση γιά τήν άνάπτυξη τοΰ κολχόζνικου εμπορίου. Μειώθηκαν οί ποσότητες τής ύποχρεωτικής παράδοσης άπό τά κολχόζ σιτηρών στό κράτος καί τούς έπιτράπηκε νά πουλοΰν τά πλεονάσματα τών σιτηρών στίς κολχόζνικες άγορές μετά τήν εκπλήρωση άπό μέρους τών κολχόζ τοΰ σχεδίου συγκέντρωσης σιτηρών καί τήν άποθήκευση τών άποθεμάτων σπόρου. Στίς άρχές τοΰ 1933 καταργήθηκε τό σύστημα συμφωνιών (ύπογραφής έκ τών προτέρων συμβολαίων μέ τό κράτος) γιά τήν παράδοση στή συγκέν­ τρωση όρισμένης ποσότητας σιτηρών. Γιά τά κολχόζ έμπαινε ή υποχρέωση νά παραδίνουν σιτηρά στό κράτος μέ σταθερές τιμές. Οί ποσότητες τής παράδοσης σιτηρών καθορίζονταν μέ βάση τήν άπόδοση κατά εκτάριο, πού πρόβλεπε τό σχέδιο σποράς. Στήν έδραίωση τών βάσεων τοΰ συστήματος τών κολχόζ συντέλεσε ό νόμος τής Σοβιετικής εξουσίας τής 7 Αύγούστου 1932 γιά τήν περιφρούρηση τής σοσιαλιστικής ιδιοκτησίας. Μέ τό νόμο αυτόν ή περιουσία τών κολχόζ εξισωνόταν ώς πρός τή σημασία της μέ τήν κρατική περιουσία. Ή ιδιοκτησία τών κολχόζ, όπως καί ή κρατική ιδιοκτησία, άνακηρυσσόταν ιερή κι άπαραβίαστη. Γιά τήν άνοδο τής δραστηριότητας τών κολχόζνικων στήν όργάνωση τής ζωής τών κολχόζ βοήθησε τό 1ο Πανενωσιακό συνέδριο τών κολχόζνικων-ούντάρνικων, πού έγινε τό Φλεβάρη τοΰ 1933. Τό Κόμμα έριξε τό σύνθημα: νά κάνουμε όλα τά κολχόζ μπολσεβίκικα καί τούς κολχόζνικους εύπορους. Μεγάλες επιτυχίες σημειώθηκαν στήν όργάνωση τών σοβχόζ πού ό άριθμός τους ξεπέρασε στά τέλη τοΰ 1932 τίς 4,5 χιλιάδες. Οί καλλιεργούμενες εκτάσεις τους ήταν γύρω στά 13,5 εκατομμύρια εκτάρια. Τό 1932 τά σοβχόζ δίνανε πάνω άπό 100 εκατομμύρια 500

πούτια έμπορεύσιμων σιτηρών, σχεδόν τό 1 /1 0 όλων τών σιτηρών πού συγκέντρωσε τό κρότος. Στίς άρχές τοΰ 1933 διαδόθηκε σάν άστραπή σ ’ όλη-τή χώρα ή εύχάριστη είδηση: τό πρώτο πεντάχρονο έκπληρώθηκε πρίν άπό τήν προθεσμία, σέ τέσσερα χρόνια καί τρεις μήνες. Τά συμπεράσματα τοϋ πεντάχρονου τά συνόψισε ή κοινή ' Ολομέλεια τής ΚΕ καί τής ΚΕΕ τοϋ Κόμματος, πού συνήλθε τό Γενάρη τοΰ 1933. ' Η ’ Ολομέλεια τόνιζε τά παρακάτω άποτελέσματα άπό τήν έκπλήρωση τοΰ πρώτου πεντάχρονου σχεδίου τής λαϊκής οίκονομίας. ’ Η ΕΣΣΔ άπό χώρα άγροτική μετατράπηκε σέ χώρα βιομηχανική. Τό σοσιαλιστικό σύστημα στή βιομηχανία έκτόπισε όριστικά τά καπιταλιστικά στοιχεία κι έγινε τό μοναδικό σύστημα. Ό όγκος παραγωγής τής μεγάλης βιομηχανίας τό 1932 ξεπέρασε πάνω άπό τρεις φορές τό προπολεμικό έπίπεδο καί πάνω άπό δυό φορές τό επίπεδο τοΰ 1928. Τό είδικό βάρος τής μεγάλης βιομηχανίας στή συνολική παραγωγή τής έθνικής οικονομίας αύξήθηκε σέ 70%. Ή ΕΣΣΔ δημιούργησε τή δική της πρωτοπόρα τεχνική βάση, πού έξασφάλιζε τήν άνασυγκρότηση όλων τών κλάδων τής λαϊκής οικονομίας. Μπήκαν σέ λειτουργία 1500 νέες βιομηχανικές Επιχειρή­ σεις. Δημιουργήθηκαν άπό τήν άρχή σύγχρονη σιδηρουργία, βιομη­ χανία τρακτέρ, αυτοκινήτων, άεροπλάνων καί χημική βιομηχανία. Δημιουργήθηκε νέα άνθρακο-μεταλλουργική βάση στά άνατολικά τής χώρας, στό Ούραλο-Κουζμπάς. Ή παραγωγή ήλεκτρικής ένέργειας μέσα στό πεντάχρονο αύξήθηκε πάνω άπό δυόμισι φορές. ’ Εδραιώ­ θηκε ή οίκονομική άνεξαρτησία τής χώρας- ή ΕΣΣΔ άρχισε νά παράγει στίς δικές της έπιχειρήσεις τό μεγαλύτερο μέρος άπ’ τίς άπαραίτητες βιομηχανικές έγκαταστάσεις. Αύξήθηκε ή άμυντική Ισχύς τής Σοβιετι­ κής Ένωσης- δημιουργήθηκαν επιχειρήσεις Ικανές νά παράγουν σύγχρονα πολεμικά τεχνικά μέσα γιά τόν Κόκκινο Στρατό καί Στόλο. Στήν άγροτική οικονομία, μέ τήν άποφασιστική στροφή τών φτωχομεσαίων κολχόζ πρός τό σοσιαλισμό, τή δεσπόζουσα θέση τήν πήραν τά κολχόζ καί τά σοβχόζ. Στήν ύπαιθρο δημιουργήθηκε τό σύστημα τών κολχόζ ή μεγάλη σοσιαλιστική γεωργία. ’ Η ΕΣΣΔ άπό χώρα μικροαγροτική μετατράπηκε σέ χώρα τής πιό μεγάλης άγροτικής οικονομίας στόν κόσμο. Ή έξάλειψη τής τάξης τών κουλάκων πραγματοποιήθηκε μέ βάση τήν όλοκληρωτική κολλεκτιβοποίηση. Σοβαρό μοχλό γιά τή σοσιαλιστική άναδιοργάνωση τής άγροτικής οικονομίας άποτέλεσαν οί μηχανοτρακτερικοί σταθμοί. Σάν βασική μορφή τής δημιουργίας κολχόζ καθιερώθηκε ό γεωργικός συνεταιρι­ σμός (άρτέλ). Οι έπιτυχίες τοΰ σοσιαλισμού σ ’ όλους τούς τομείς τής λαϊκής οικονομίας έξασφάλισαν τή ριζική βελτίωση τής υλικής κατάστασης τών έργαζόμενων. Εξαφανίστηκε ή άνεργία στίς πόλεις, ή μάστιγα αϋτή τής έργατικής τάξης στίς καπιταλιστικές χώρες. Τό σύστημα τών κολχόζ έξαφάνισε τήν ύποδούλωση στόν κουλάκο καί τήν έξαθλίωση 501

τών Εργαζόμενων μαζών τής άγροτιας. ' Η φτωχολογιά τοΰ χωριού καί τά κατώτερα στρώματα τών μεσαίων άγροτών έγιναν στά κολχόζ άνθρωποι εύποροι. ’ Η αύξηση τού Εθνικού είσοδήματος καί ή άνοδος τής εύημερίας τών έργαζόμενων συνοδευόταν άπό σημαντική άνύψωση τοΰ πολιτιστικού τους έπιπέδου καί άπό τή ραγδαία άνάπτυξη τών γραμμών τής νέας, τής σοβιετικής διανόησης. Στή Σοβιετική Ένωση μπήκαν τά θεμέλια τοΰ σοσιαλισμού. Έγιναν ριζικές άλλαγές στήν ταξική σύνθεση τής σοβιετικής κοινω­ νίας. Τά καπιταλιστικά στοιχεία στή χώρα βασικά Εξαλείφτηκαν. Διευρύνθηκε κι εδραιώθηκε ή κοινωνική βάση τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. Γερό στήριγμα τής Σοβιετικής εξουσίας έγινε ή κολχόζνικη άγροτιά. Ή άγροτιά αύτή ήταν πιά μιά νέα τάξη, πού όργάνωνε τή ζωή της μέ βάση τή συλλογική ιδιοκτησία στά μέσα παραγωγής. Άλλαξε όψη καί πήρε νέο περιεχόμενο ή συμμαχία τής έργατικής τάξης μέ τήν άγροτιά. Ή σοφή λενινιστική πολιτική τής συμμαχίας τής έργατικής τάξης καί τής φτωχολογιάς τού χωριοΰ μέ τό μεσαίο άγρότη Εξασφάλισε τό τράβηγμα τών βασικών μαζών τής άγροτιας στή σοσιαλιστική οίκοδόμηση καί τή νίκη ένάντια στά καπιταλιστικά στοιχεία. Ή συμμαχία τής έργατικής τάξης μέ τήν κολχόζνικη άγροτιά διαμορφωνόταν πάνω σέ νέα βάση, πάνω στήν κοινότητα τών συμφερόντων τους στήν οίκοδόμηση, στήν έδραίωση καί στήν άνάπτυξη τοΰ σοσιαλισμού στήν πόλη καί στό χωριό. ' Η νίκη αύτή ήταν μιά κοσμοϊστορική νίκη τής έργατικής τάξης, τής έργαζόμενης άγροτιας καί τής διανόησης τής ΕΣΣΔ, νίκη πού τήν κέρδισαν μέ τήν καθοδήγηση τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος. Τά άποτελέσματα τού πεντάχρονου είχαν τεράστια διεθνή σημα­ σία. Ή ΕΣΣΔ έδειξε πειστικά σ ’ όλο τόν κόσμο τήν ύπεροχή τοΰ σοσιαλιστικού συστήματος τής σχεδιασμένης οίκονομίας άπέναντι στό καπιταλιστικό σύστημα, σταθεροποίησε τήν οικονομική της Ισχύ, κι άνεξαρτησία, έγινε σοβαρή δύναμη στή διεθνή ζωή. Ή έκπλήρωση τοΰ πεντάχρονου έξασκοΰσε έπαναστατική έπίδραση στίς έργαζόμενες μάζες τών καπιταλιστικών χωρών. Έγινε μεγάλη άλλαγή στό συσχετισμό τών ταξικών δυνάμεων ύπέρ τοΰ σοσιαλισμού. Τ" άποτελέσματα τοΰ πεντάχρονου άνέβασαντό Επανα­ στατικό πνεύμα τής έργατικής τάξης σ'όλον τόν κόσμο, τής Εδραίω­ σαν τήν πίστη στή νίκη της. Τήν έπιτυχία τοΰ πεντάχρονου άναγκάστηκαν νά τήν παραδεχτούν κι οΙ έχθροί τής Σοβιετικής Ένωσης. Διαψεύστηκαν οί προφητείες τής παγκόσμιας άστικής τάξης καί τών πρακτόρων της γιά άναπόφευκτη χρεοκοπία τοΰ πεντάχρονου. Ή έργατική τάξη κι ή Εργαζόμενη άγροτιά τής ΕΣΣΔ άπόδειξαν ότι μπορούν νά τά βγάλουν μ Έπιτυχία πέρα χωρίς τούς τσιφλικάδες, τούς καπιταλιστές καί τούς κουλάκους, νά δημιουργήσουν ένα νέο, καλύτερο σύστημα, τό σοσιαλιστικό 502

σύστημα, πού δέν ξέρει κρίσεις καί άνεργία, καί πού εξασφαλίζει στούς Εργαζόμενους άδιάκοπη άνοδο τής εύημερίας τους. ΣΥΝΤΟΜΑ

Σ ΥΜΠΕΡΑΣΜ ΑΤΑ

Στά χρόνια 1929-1932 στήν ΕΣΣΔ άναπτύχθηκε μιά όλομέτωπη επίθεση τοΰ σοσιαλισμού. ' Ως πρός τή σπουδαιότητα καί τό πολύπλοκο τών προβλημάτων, ως πρός τό νεοφανές καί τό βάθος τών κοινωνικο-οΐκονομικών προτσές, ώς πρός τούς ρυθμούς καί τήν έκταση τής σοσιαλιστικής οικοδόμησης, ή περίοδος αύτή ήταν μιά άπ’ τίς δυσκολότερες στή δράση τοΰ Κόμματος. ’ Ως πρός τήν τολμηρότητα τών σχεδίων καί τή δημιουργική λύση τών πρακτικών προβλημάτων τής σοσιαλιστικής οικοδόμησης, ώς πρός τή γιγάντια έκταση τής πολιτικής καί όργανωτικής δράσης τοΰ Κόμματος, ώς πρός τόν πλούτο τών μορφών καί τών μεθόδων τής δουλιας του, τή μεγάλη δραστηριότητα καί τήν άπαράμιλλη αύτοθυσία τών Εργαζόμενων μαζών στήν οικοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού, ή περίοδος αύτή ήταν πραγματικά μιά ήρωική περίοδος στήν Ιστορία τοΰ Κόμματος καί τοΰ σοβιετικού λαού. Στή δημιουργική του δουλιά τό Κομμουνιστικό κόμμα καθοδη­ γούνταν άπαρέγκλιτα άπό τό λενινιστικό σχέδιο οικοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού. Τό Κόμμα τσάκισε όλοκληρωτικά τά ύπολείμματα τοΰ τροτσκισμού, ξεσκέπασε κι άπομόνωσε τούς δεξιούς ήττοπαθεϊς, εδραίωσε τήν ενότητα τών γραμμών του. Τό Κόμμα άναδιοργανώθηκε τό Γδιο κι άναδιοργάνωσε όλες τίς μαζικές όργανώσεις τών εργαζόμε­ νων, δημιούργησε μέσα σ ’ αύτές ένα γερό πυρήνα άπό δραστήρια καί πρωτόβουλα σ τελ^η, έφερε κοντά στίς μάζες, στήν παραγωγή, όλους τούς κρίκους τού κομματικού, τού σοβιετικού, τοΰ οικονομικού καί τοΰ συνδικαλιστικού μηχανισμού. Ξύπνησε μέσα στίς μάζες τών εργαζόμενων μιά κολοσσιαία Ενέργεια, όργάνωσε τήν παλλαϊκή σο­ σιαλιστική άμιλλα. Τό Κόμμα,, στηριζόμενο στόν ισχυρό Εργατικό Ενθουσιασμό τών μαζών, ξεπέρασε μ ’ Επιτυχία τίς πολυάριθμες δυσκολίες, πέτυχε τήν Επιτάχυνση τών ρυθμών τής σοσιαλιστικής οικοδόμησης, τήν Εκπλή­ ρωση πρίν τήν προθεσμία τού πρώτου πεντάχρονου σχεδίου. Μέσα σέ καταπληκτικά σύντομο διάστημα ή ΕΣΣΔ μετατράπηκε άπό καθυστερημένη άγροτική χώρα σέ προηγμένη βιομηχανική δύναμη. Δημιουργήθηκε βαριά βιομηχανία μέ πολύ άναπτυγμένη μηχανουργία. Ή λαϊκή οικονομία άπόκτησε μιά ισχυρή ύλικοτεχνική βάση, ικανή νά Εξασφαλίσει τήν όλοκλήρωση τής τεχνικής άναδιοργάνωσης όλων τών κλάδων της, μέ βάση τή νέα τεχνική. Τό Κόμμα άνάπτυξε τήν πάλη γιά τήν πραγματοποίηση τοΰ μεγαλοφυούς συνεταιριστικού σχεδίου τοΰ Λένιν. Εκπληρώθηκε μ ’ Επιτυχία ή δυσκολότερη μετά τήν κατάκτηση τής Εξουσίας άπό τήν 503

Εργατική τάξη Ιστορική άποστολή τής σοσιαλιστικής Επανάστασης, τό πέρασμα τών Εκατομμυρίων Ιδιοκτητών μικρών άγροτικών νοικοκυ­ ριών στό δρόμο τών κολχόζ, στό δρόμο τοϋ σοσιαλισμού. Αύτό ήταν μιά μεγάλη Επανάσταση στίς οίκονομικές σχέσεις, σ'όλο τό σύστημα τής ζωής τών άγροτών. Έδοσε στή Σοβιετική έξουσία μιά στέρεη βάση στήν άγροτική οίκονομία δημιούργησε τούς άποφασιστικούς όρους γιά τήν οίκοδόμηση τής σοσιαλιστικής λαϊκής οίκονομίας. Εδραίωσε όριστικά τή Σοβιετική Εξουσία στό χωριό, δυνάμωσε κι άνέβασε σέ νέα Οψη τή συμμαχία τής έργατικής τάξης μέ τήν άγροτιά. ’ Η άναπτυγμένη έπίθεση τοϋ σοσιαλισμού στέ<^Πκε άπό πλήρη έπιτυχία. ’ Εκτοπίστηκαν όλοκληρωτικά άπό τή βιομηχανία τά καπιτα­ λιστικά στοιχεία, ή σοσιαλιστική μορφή παραγωγής έγινε άπόλυτα κυρίαρχη. Μέ τήν όλοκληρωτική κολλεκτιβοποίηση συντρίφθηκε καί βασικά έξαλείφθηκε ή τελευταία έκμεταλλεύτρια τάξη στή χώρα, οΙ κουλάκοι, τό στήριγμα τής παλινόρθωσης τοϋ καπιταλισμού. Ό λη ή έμπορευματική κυκλοφορία συγκεντρώθηκε στά χέρια τοΰ κράτους καί τών συνεταιρισμών. ' Εξαλείφθηκε ή άνεργία στήν πόλη κι ή φτώχεια στό χωριό. Στή χώρα συντελοΰνταν μιά πραγματική πολιτιστική έπσνάσταση. Δημιουργοΰνταν πολυάριθμα στελέχη τής νέας, τής σοβιετικής διανόησης. ΟΙ έπιτυχίες τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης στήν ΕΣΣΔ Εδραίω­ σαν τή θέση της έσωτερικά καί διεθνώς, δυνάμωσαν τήν άμυντική της Ικανότητα. Τό Κομμουνιστικό Κόμμα στήν πάλη μέ τίς δυσκολίες τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης άτσαλώθηκε Ιδεολογικά, δυνάμωσε άργανωτικά καί πλουτίστηκε μέ καινούργια πείρα.

504

ΚΕΦΑΛΑΙΟ XIII

Η ΠΑΛΗ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΛΑ Ϊ ΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ. Η ΝΙΚΗ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΣΣΔ (1933-1937)

1. Ή έναρξη τής φασιστικής Επίθεσης. Ή σοβιετική Εξωτερική πολιτική στίς συνθήκες αύξησης τοϋ κινδύ­ νου πολέμου Τό χαρακτηριστικό γνώρισμα τής διεθνούς κατάστασης στήν περίοδο 1933-1937 ήταν ή οίκονομική ύφεση πού παρατηρούνταν στόν καπιταλιστικό κόσμο, ή παραπέρα δξυνση όλων τών άντιθέσεων τής καπιταλιστικής κοινωνίας, ή Εγκαθίδρυση τής φασιστικής δικτατο­ ρίας στή Γερμανία. Ό άριθμός τών άνέργων παρέμεινε Εξαιρετικά μεγάλος. Στίς ΕΠΑ τό 1935 ό άριθμός τους έφτασε γύρω στά ΤΟ Εκατομμύρια. Στίς χώρες τοϋ καπιταλισμού καί τοϋ άποικιακοϋ κόσμου μεγάλωνε ή Επαναστατική άνοδος. Τά μονοπώλια Εβλεπαν τή σωτηρία τής κυριαρχίας τους στήν Εγκαθίδρυση φασιστικού καθεστώτος, δηλαδή στήν άνοιχτή τρομο­ κρατική δικτατορία. 'Υπολόγιζαν νά χρησιμοποιήσουν τό φασισμό γιά νά καταπνίξουν τό Εργατικό κίνημα, γιά νά Εξαπολύσουν τόν πόλεμο μΕ σκοπό τό καινούργιο ξαναμοίρασμα τοϋ κόσμου. Εξαιρετικά τεταμένη κατάσταση δημιουργήθηκε στή Γερμανία. Ό γερμανικός Ιμπεριαλισμός μέ τή βοήθεια τών άμερικάνικων πιστώσεων άνόρθωσε τήν οίκονομική του Ισχύ. ' Επιδίωκε δχι μόνο νά τορπιλίσει τή συνθήκη τών Βερσαλλιών, άλλά καί νά καταλά­ βει τήν 'Αλσατία, τή Λωραίνη, τά πολωνικά Εδάφη, τίς άποικίες, όλα όσα είχε χάσει στόν παγκόσμιο πόλεμο. ΟΙ γερμανοί Ιμπεριαλιστές κατάστρωναν σχέδια γιά ένα ριζικό ξαναμοίρασμα τοΰ κόσμου πρός όφελός τους. Αύτό σήμαινε προσανατολισμό πρός τόν πόλεμο. Τόν Τδιο καιρό στή Γερμανία μεγάλωναν οΙ έπαναστατικές διαθέσεις μέσα στήν Εργατική τάξη. ' Η γερμανική άστική τάξη φοβόταν τή σοσιαλι­ στική Επανάσταση. Τό φασιστικό κόμμα, πού είχε Επικεφαλής του τόν Χίτλερ καί αύτοκαλοΰνταν δημαγωγικά κόμμα τών Εθνικο-σοσιαλιστών, παρου­ 505

σιαζόταν άπροκάλυπτα μέ τά σωβινιστικά συνθήματα τοΰ πολέμου γιά τήν κυριαρχία τής γερμανικής φυλής, προπαγάνδιζε τό μίσος πρός τούς άλλους λαούς, ζητούσε τόν άγριο διωγμό τών κομμουνιστών καί τήν κατάπνιξη τοΰ Εργατικού κινήματος. Οί ήγετικοί κύκλοι τοΰ γερμανικού ιμπεριαλισμού τό Γενάρη τοΰ 1933 τοποθέτησαν τό χιτλερικό κόμμα στήν Εξουσία. ' Η χιτλερική κυβέρνηση άρχισε νά καταδιώκει όλες τίς προοδευτικές δυνάμεις τής Γερμανίας καί κατά πρώτο λόγο τούς κομμουνιστές. Κατάργησε όλα τά δημοκρατικά δικαιώματα καί Ελευθερίες, διακήρυξε τήν Εξωφρενι­ κή ιδέα Επιβολής τής κοσμοκρατορίας τής Γερμανίας. Οί χιτλερικοί, προετοιμαζόμενοι γιά πόλεμο, άρχισαν νά Εξοπλίζουν πυρετωδώς τή χώρα. Τό 1936 έστειλαν στρατεύματα στήν περιοχή τοΰ Ρήνου καί προωθήθηκαν ώς τά σύνορα τής Γαλλίας. Έτσι, άμέσως μετά τήν Επιδρομή τής ιμπεριαλιστικής ' Ιαπωνίας Ενάντια στήν Κίνα καί τήν Εμφάνιση μιας Εστίας πολεμικού κινδύνου στήν Άπω Ανατολή, δημιουργήθηκε μέσα στήν καρδιά τής Εύρώπης μιά άλλη Εστία πολέμου. Ή Σοβιετική Ένωση ήταν ύποχρεωμένη νά φροντίσει γιά τήν Ενίσχυση τής άμυνάς της καί πρός τά δυτικά σύνορα. Η τρίτη δύναμη, πού Ενδιαφερόταν γιά τό ξαναμοίρασμα τοΰ κόσμου, ήταν ή ' Ιταλία. Τό 1935 οι Ιταλοί Ιμπεριαλιστές άρχισαν τόν πόλεμο γιά τήν κατάληψη τής ΑΙΘιοπίας. Τό 1936 ή Γερμανία καί ή ' Ιταλία άναψαν τόν Εμφύλιο πόλεμο στήν ’ Ισπανία, ύποστηρίζοντας τό φασιστικό πραξικόπημα Ενάντια στή δημοκρατική κυβέρνηση. Οϊ γερμσνοί καί οΙ Ιταλοί φασίστες ύπολόγιζαν νά Εδραιωθούν στήν Ισπανία, δημιουργούσαν άπειλή κατά τής Γαλλίας άπό τά νώτα, καί κρατούσαν ύπό συνεχή άπειλή κτυπήματος τίς κυριότερες συγκοινω­ νίες τής Αγγλίας καί τής Γαλλίας στόν Ατλαντικό καί στή Μεσόγειο. ΟΙ Επιθετικές Ενέργειες τών Ιαπώνων, τών γερμανών καί τών ϊταλών κατακτητών, άπειλοϋσαν τούς λαούς τής ' Ασίας, τής Εύρώπης καί τής Αφρικής, καί σέ συνέχεια καί τούς λαούς τής Αμερικής. Τά τρία αύτά Επιθετικά κράτη έθιγαν τά ιμπεριαλιστικά συμφέρον­ τα τών ΕΠΑ, τής Αγγλίας καί τής Γαλλίας. Ή σοβαρότερη όμως άπειλή προερχόταν άπό τή Γερμανία, πού ήταν ό πιό Ισχυρός Επιτιθέμενος. Ό λα αύτά όδηγοΰσαν στήν όξυνση τών ιμπεριαλιστι­ κών άντιθέσεων άνάμεσα στά κράτη πού Ετοίμαζαν τόν πόλεμο γιά τό ξαναμοίρασμα τοΰ κόσμου: τή Γερμανία, τήν Ιαπωνία, καί τήν Ιτα λία άπό τό ένα μέρος καί στίς ΕΠΑ, τήν Αγγλία καί τή Γαλλία, πού ύπεράσπιζαν τίς θέσεις τους, άπό τό άλλο. Τό Κομμουνιστικό κόμμα έβλεπε ότι ωρίμαζε ό δεύτερος παγκό­ σμιος πόλεμος. ' Η Σοβιετική χώρα άπειλοΰνταν άπό Επίθεση καί στήν Εύρώπη καί στήν Άπω Ανατολή. ΟΙ χιτλερικοί έριχναν τό σύνθημα τού πολέμου Ενάντια στή Σοβιετική Ένωση γιά νά καταλάβουν τήν Ούκρανία καί άλλα σοβιετικά Εδάφη καθώς καί γιά «νά Εξοντώσουν τόν κομμουνισμό». Στά 1936 ή Γερμανία κι ή ' Ιαπωνία έκλεισαν τό λεγόμενο «σύμφωνο Ενάντια στήν Κομμουνιστική Διεθνή», στό όποϊο 506

ύστερα άπό ένα χρόνο προσχώρησε καί ή ' Ιταλία. Τό σύμφωνο αύτό ήταν ό συνασπισμός τριών Επιδρομέων. Μέ τό πρόσχημα τών συνθημάτων «σταυροφορίας», ένάντια στόν κομμουνισμό οΙ χιτλερι­ κοί προετοίμαζαν τόν παγκόσμιο πόλεμο γιά τό ξαναμοίρασμα τοϋ κόσμου. Στήν πραγματικότητα ό συνασπισμός τών τριών έπιδρομέων στρεφόταν έπίσης κι ένάντια στά δυτικά κράτη. Τό Κόμμα, έξαιτίας τής άνάπτυξης τής φασιστικής έπίθεσης, προσανατόλιζε τήν έξωτερική πολιτική τής ΕΣΣΔ στήν ύποστήριξη τών λαών, πού είχαν πέσει θύματα τής έπίθεσης καί άγωνίζονταν γιά τήν άνεξαρτησία τών χωρών τους. Τό Κόμμα καί ή Σοβιετική κυβέρνηση κατέβαλλαν προσπάθειες γιά τή δημιουργία συστήματος συλλογικής άπόκρουσης τοϋ έπιδρομέα. Τό Δεκέμβρη τοϋ 1933 ή ΚΕ τοϋ Κόμματος θεώρησε ότι ή ΕΣΣΔ μπορούσε νά προσχωρήσει στήν Κοινωνία τών Εθνών καί νά ύπογράψει συμφωνία μέ τή συμμετοχή πλατιού κύκλου εύρωπαϊκών κρατών γιά τήν άμοιβαία ύπεράσπισή τους άπό ένδεχόμενη έπιδρομή. Σύντομα ή ΕΣΣΔ πήρε πρόσκληση νά προσχωρήσει στήν Κοινωνία τών ' Εθνών, καί ή Σοβιετική κυβέρνηση άποδέχτηκε τήν πρόσκληση, γιά νά τήν άξιοποιήσει σάν όπλο, έστω καί άτελές, στήν πάλη ένάντια στήν έπιδρομή. Ή ΕΣΣΔ στήν Κοινωνία τών ' Εθνών έκανε δραστήρια πάλη γιά τήν ύπεράσπισή τών λαών τής Κίνας, τής ΑΙΘιοπίας, τής ’ Ισπανίας, καί μετά καί τών άλλων λαών, πού έγιναν θύματα τής έπιδρομής. Άνάμεσα στίς μεγάλες χώρες τής Εύρώπης ή Γαλλία, σάν άμεσος γείτονας τής Γερμανίας, ήταν έκτεθειμένη στόν πιό μεγάλο κίνδυνο φασιστικής έπίθεσης. ΓΓ αύτό τό λόγο παρστηρήθηκε προσέγγιση τής Σοβιετικής "Ενωσης μέ τή Γαλλία. Τό 1934 ή ΕΣΣΔ καί ή Γαλλία τάχθηκαν άπό κοινού ύπέρ τής σύναψης συμφώνου γιά συλλογική άπόκρουση τής έπίθεσης. Τό σύστημα συλλογικής άσφάλειας θά περιλάβαινε τά κράτη τής Κεντρικής καί τής Ανατολικής Εύρώπης, μαζί καί τής Γερμανίας. Ή Αγγλική κυβέρνηση, όμως, βοήθησε τόν Χίτλερ νά ματαιώσει τήν όργάνωση ένός τέτιου συστήματος. ’ Ενάντια στό σύστημα αύτό τάχθηκε ή άστοτσιφλικάδικη κυβέρνηση τής Πολωνίας. ’ Η κυβέρνηση τής ΕΣΣΔ, άφοϋ δέν μπόρεσε νά πετύχει πλατιά συμφωνία, έκλεισε τό 1935 σύμφωνα άμοιβαίας βοήθειας μέ τή Γαλλία καί τήν Τσεχοσλοβακία. Τό σύμφωνο μέ τήν Τσεχοσλοβακία πρόβλεπε ότι ή ύποχρέωση τής ΕΣΣΔ νά τής παράσχει βοήθεια σέ περίπτωση έπίθεσης θά Γσχυε μόνο ύπό τόν όρο ότι θά δινόταν παρόμοια βοήθεια καί άπό μέρους τής Γαλλίας. Τά σύμφωνα αύτά μπορούσαν ν' άποτελέσουν τή βάση γιά τήν άπόκρουση τών έπιδρο­ μέων. Αύτό όμως δέν έγινε. Στούς Ιθύνοντες κύκλους τοΰ Παρισιού καί τής Πράγας, καθώς καί τοΰ Λονδίνου, έπικρατοϋσαν οΙ όπαδοί τής πολιτικής τής συμφωνίας μέ τούς χιτλερικούς, πράγμα πού φάνηκε ιδιαίτερα στή διάρκεια τής γερμανοϊταλικής έπέμβασης στήν ' Ισπα­ νία. ΟΙ κυβερνήσεις τής ' Αγγλίας καί τής Γαλλίας, παραβλέποντας τά 507

έθνικά συμφέροντα τών χωρών τους, άκολούθησαν τή θέση τής «μή άνάμιξης», πράγμα πού στήν πράξη σήμαινε υποβοήθηση τής φασιστικής έπιδρομής. Οί άντιδραστικοί Ιθύνοντες κύκλοι ύπολάγιζαν νά χρησιμοποιήσουν τούς γερμανούς φασίστες ένάντια στή χώρα τοϋ σοσιαλισμού. Σοβαρό πολιτικό γεγονός υπήρξε ή άποκστάσταση τό 1933 διπλωματικών σχέσεων άνάμεσα στή Σοβιετική Ένωση καί στίς 'Ενωμένες Πολιτείες τής 'Αμερικής. Μέ τήν πράξη αύτή οί ΕΠΑ έπιβεβαίωσαν ότι ήταν άνεδαφική ή πολύχρονη πολιτική τής «μή άναγνώρισης» μιας μεγάλης δύναμης σάν τήν ΕΣΣΔ. Μετά τό διακανονισμό τών σχέσεων διευρύνθηκε σημαντικά τό σοβιετοαμερικάνικο εμπόριο. ’ Ωστόσο, ή πολιτική τών ΕΠΑ στό σύνολό της ύποβοηθοϋσε τούς έπιδρομεϊς, παρέχοντάς τους τή δυνατότητα νά ύποδουλώνουν άνεμπόδιστα τόν ένα λαό ύστερα άπό τόν άλλο. Τό 1935 τό Κογκρέσο τών ' Ενωμένων Πολιτειών ψήφισε νόμο, πού στήν πράξη στέρησε τήν Αιθιοπία καί μετά καί τή δημοκρατική ' Ισπανία άπό τή δυνατότητα νά προμηθευτεί άπό τίς ΕΠΑ όπλα, πού τά είχαν μεγάλη άνάγκη. ’ Ο νόμος αύτός ούσιαστικά βοηθούσε τή φασιστική έπίθεση. ' Η διεθνής κατάσταση άπαιτοΰσε άπό τό Κόμμα καί τό λαό τήν όλόπλευρη ένταση τών δυνάμεων γιά τήν ένίσχυση τής άμυντικής ικανότητας τής χώρας. Αύτό άκριβώς τό σκοπό έξυπηρετούσε ή άνοδος τής οικονομικής καί πολιτικής Ισχύος τοϋ Σοβιετικού κράτους, τό δυνάμωμα τών ενόπλων δυνάμεων, ή φιλία τών λαών τής Σοβιετικής "Ενωσης, ή ήθική ύποστήριξη τών έργαζόμενων όλων τών χωρών, πού ένδιαφέρονταν άμεσα γιά τή διαφύλαξη τής εΙρήνης. Τό ΠΚΚ (μπ) μαζί μέ τά άλλα Κομμουνιστικά κόμματα μπήκε στήν πρωτοπορία τών άγωνιστών ένάντια στό φασισμό καί στόν κίνδυνο τού νέου παγκόσμιου πολέμου, γιά τήν ένότητα τής έργατικής τάξης καί τή συσπείρωση όλων τών δημοκρατικών δυνάμεων σέ άντιφασιστικό μέτωπο. Μέ τήν επικράτηση τοϋ φασιστικού καθεστώτος στή Γερμανία οί λαοί όλου τού κόσμου πείθονταν ότι ό φασισμός στήν εξουσία είναι άνοικτή τρομοκρατική δικτατορία τών πιό άντιδραστικών, τών πιό σωβινιστικών, τών πιό έπιθετικών κύκλων τοϋ μονοπωλιακού κεφα­ λαίου. Ό φασισμός άποτελοΰσε τεράστιο κίνδυνο γιά τήν έργατική τάξη, γιά όλους τούς έργαζόμενους κι όλους τούς φιλελεύθερους λαούς. Ό φασισμός άρχιζε παντού μέ τή λυσσαλέα πάλη ένάντια στόν κομμουνισμό. ΟΙ φασίστες, πού δροϋσαν κάτω άπό τή σημαία τοϋ άντικομμουνισμοϋ, έπεδίωκαν πρώτ'άπ'δλα νά συντρίψουν τά Κομμουνιστικά κόμματα, τό κύριο έμπόδιο στό δρόμο τους πρός τήν εξουσία. Προσπαθούσαν νά πετύχουν τόν κατατεμαχισμό τών δυνά­ μεων τοϋ προλεταριάτου, γιά νά τό τσακίσουν κομματιαστά. Οί φασίστες άφοϋ σύντριβαν τούς κομμουνιστές, ρίχνονταν μετά ένάντια στους σοσιαλιστές καί σ'όλα τά δημοκρατικά κόμματα καί 508

όργανώσεις. ' Η πάλη Ενάντια στό φασισμό κι ή χαλιναγώγηση τών Επιδρομέων ήταν τό βασικό καθήκον όλου τού παγκόσμιου κομμουνι­ στικού καί Εργατικού κινήματος. Τά Κομμουνιστικά κόμματα πρότειναν μ'Επιμονή καί ύπομονή στήν ήγεσία τής σοσιαλδημοκρατίας, πού τήν άκολουθοΰσε τότε ένα μεγάλο μέρος τών έργατών, νά συνενώσουν τίς δυνάμεις γιά τήν πάλη Ενάντια στό φασισμό. 'Ωστόσο, σέ μερικές χώρες, πρώτ'άπ'όλα στή Γερμανία, όπου ή φασιστική άπειλή ήταν Ιδιαίτερα μεγάλη, οΙ δεξιοί ήγέτες τής σοσιαλδημοκρατίας άρνήθηκαν νά συνεργαστούν μέ τούς κομμουνιστές, διέσπασαν τήν Ενότητα τών Εργατών. ' Η προδοτική τακτική τους βοήθησε σέ τεράστιο βαθμό στήν Επικράτηση τής φασιστικής δικτατορίας. Χιλιάδες κομμουνιστές καί άλλοι άντιφασί* στες, τά καλύτερα παιδιά τού γερμανικού λαού, βασανίστηκαν, δεκάδες χιλιάδες κλείστηκαν στίς φυλακές καί σέ στρατόπεδα θανάτου. ΟΙ χιτλερικοί ληστές ρίξανε στή φυλακή τόν άρχηγό τού Κομμουνιστικού κόμματος καί τής Εργατικής τάξης τής Γερμανίας τόν Ε. Τέλμαν. Πολλοί κομμουνιστές δόσανε τή ζωή τους στήν πάλη γιά τά συμφέροντα τής Εργατικής τάξης, όμως δέν μπόρεσαν οΙ φασίστες νά τσακίσουν τή θέλησή τους, νά Εξοντώσουν τό Κόμμα. ΟΙ κομμουνιστές τής Γερμανίας, μ'Επικεφαλής τούς συνεργάτες τού Ε. Τέλμαν, τόν Β. Πίκ καί τόν Β. Οΰλμπριχτ, στίς σκληρές συνθήκες τής φασιστικής δικτατορίας συνέχιζαν τήν ήρωική τους πάλη. ΟΙ δεξιοί ήγέτες τής σοσιαλδημοκρατίας τής Γερμανίας, προδίδοντας τούς κομμουνιστές, έλπιζαν νά διατηρήσουν τό Κόμμα τους. Αύτό όμως δέν τούς έσωσε. Τό Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα άπαγορεύτηκε κι Επαψε ουσιαστικά νά ύπάρχει. Ή νίκη τού φασισμού στή Γερμανία προκάλεσε σέ διάφορες χώρες άριστεροποίηση τών πλατιών μαζών πού άκολουθοϋσαν τά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. ' Ενάντια στό φασισμό τασσόταν Επί­ σης σημαντικό μέρος τής άγροτιας, τής μικροαστικής τάξης τών πόλεων καί μάλιστα όρισμένοι κύκλοι τής μεσαίας καί μεγάλης άστικής τάξης. Ή κατάσταση ύπαγόρευε Επιτακτικά τή συνένωση όλων τών άντιφασιστικών δυνάμεων στήν πάλη γιά τήν ειρήνη καί τή δημοκρατία. Σοβαρή σημασία γιά τήν κινητοποίηση τών μαζών Ενάντια στό φασισμό είχε ή πάλη τοΰ Γκ. Μ. Δημητρόφ στή δίκη πού σκάρωσε ή γερμανική κυβέρνηση τό 1933 στή Λειψία. Τού άπάγγειλαν ψεύτικη κατηγορία γιά Εμπρησμό τού Ράιχσταγκ, πού τόν είχαν όργανώσει οί ίδιοι οί χιτλερικοί. Ό Γκ. Μ. Δημητρόφ μέ Εξαιρετικό θάρρος ξεσκέπασε τό φασισμό καί τά Εγκλήματά του. Ή θύελλα τής λαϊκής άγανάκτησης σέ πολλές χώρες τοΰ κόσμου Ενάντια στούς φασίστες προβοκάτορες, οί μαζικές κινητοποιήσεις γιά τήν υπεράσπιση τοΰ ήρωα-κομμουνιστή ήταν τόσο μεγάλες, ώστε τά χιτλερικά τέρατα δέν μπόρεσαν νά Εξοντώσουν τόν Γκ. Μ. Δημητρόφ. Άποσπάστηκε άπό τίς φασιστικές φυλακές καί ήρθε στή Σοβιετική Ένωση. Έμπνευστές καί όργανωτές τοΰ άντιφασιστικοΰ κινήματος, τής 509

πάλης ένάντια στό φασισμό καί στόν κίνδυνο πολέμου, μέ βάση τή δημιουργία ένός ένιαίου έργστικοΰ καί λαϊκού μετώπου, ήταν τά Κομμουνιστικά κόμματα: στήν Αυστρία μ ’ έπικεφαλής τόν I. Κόπλενιγκ, στή Βουλγαρία μέ τούς Γκ. Δημητρόφ καί Β. Κολάροφ, στήν Ούγγαρία μέ τόν Μπ. Κούν, στήν ' Ιταλία μέ τούς А. Γκράμσκι καί Π. Τολιάτι, στήν Πολωνία μέ τόν Γ. Λένσκι, στήν Ιαπωνία μέ τόν Σ. Καταγιάμα, στήν Ισπανία μέ τούς X. Ντίας καί Ντ. Ίμπαρούρι, στή Γαλλία μέ τούς Μ. Τορέζ καί Μ. Κασέν, στήν Τσεχοσλοβακία μέ τόν Κ. Γκότβαλντ, στήν 'Αγγλία μέτούς Ού. Γκάλλαχερ καί Γκ. Πόλλιτ, στίς ΕΠΑ μέ τόν Ού. φόστερ. Τό Φλεβάρη τοϋ 1934 ή έργστική τάξη τής Γαλλίας άνάτρεψε τήν άπόπειρα τοϋ φασιστικού πραξικοπήματος. Στή χώρα ξέσπασε ένα ισχυρό κίνημα τών άντιφασιστικών δυνάμεων μ ’ έπικεφαλής τό Κομμουνιστικό κόμμα. Κάτω άπό τήν πίεση τών έργατών ή καθοδή­ γηση τοΰ Σοσιαλιστικού κόμματος τό καλοκαίρι τοϋ 1934 ύπόγραψε τό σύμφωνο κοινής δράσης ένάντια στό φασισμό, πού πρότειναν οΙ κομμουνιστές. Τότε έπίσης οΙ έργάτες τής Αύστρίας έξεγέρθηκαν γιά ν' άποτρέψουν τήν έγκαθίδρυση φασιστικής δικτατορίας τής κληρικής άντίδρασης. Στίς μάχες όδοφραγμάτων, πού έδινε τό προλεταριάτο τής Βιέννης μέ τήν πρωτοβουλία τών κομμουνιστών, πραγματοποι­ ούνταν ή ένότητα δράσης τών έργατών, κομμουνιστών καί σοσιαλδη­ μοκρατών. ' Η έξέγερση ήττήθηκε, έδειξε όμως τή σπουδαιότητα καί τήν άναγκαιότητα τής έπαναστατικής ένότητας τής έργατικής τάξης. Τό 1934 τό Κομμουνιστικό κόμμα τής 'Ιταλίας πέτυχε ν'άποκαταστήσει συνεργασία μέ τό Σοσιαλιστικό κόμμα. Μέσα σ' αύτές τίς συνθήκες τό καλοκαίρι τοΰ 1935 συνήλθε τό 7ο Συνέδριο τής Κομμουνιστικής Διεθνούς. 'Αντιπροσωπεύτηκαν στό συνέδριο τά Κομμουνιστικά κόμματα 65 χωρών. Τό συνέδριο άποτέλεσε πειστική μαρτυρία τής άνάπτυξης τών έπαναστατικών δυνάμεων τοΰ διεθνούς προλεταριάτου καί τής ιδεολογικής συσπεί­ ρωσης τών Κομμουνιστικών κομμάτων στή βάση τών άρχών τοϋ μαρξισμοϋ-λενινισμοϋ. Οί άντιλενινιστικές όμάδες στά Κομμουνιστι­ κά κόμματα συντρίφτηκαν Ιδεολογικά κι άπομονώθηκαν. Στήν πάλη ένάντια στόν τροτσκισμό, στό δεξιό όπορτουνισμό καί στόν σεχταρι­ σμό μέσα στά Κομμουνιστικά κόμματα άτσαλώθηκαν άλύγιστα μαρξιστικά-λενινιστικά στελέχη. Τό βασικό ζήτημα στή δουλιά τοΰ συνεδρίου ήταν ή πάλη ένάντια στό φασισμό καί στήν προετοιμασία τοΰ νέου πολέμου. Ό Γκ. Μ. Δημητρόφ έκανε τή βασική εισήγηση «Ή έπίθεση τοΰ φασισμού καί τά καθήκοντα τής Κομμουνιστικής Διεθνοϋς στήν πάλη γιά τήν ένότητα τής έργατικής τάξης, ένάντια στό φασισμό». Τό συνέδριο κάλεσε τά Κομμουνιστικά κόμματα νά καταβάλουν έπίμονες προσπά­ θειες γιά νά πραγματοποιηθεί μέ βάση τή συνεργασία μέ τούς σοσιαλδημοκράτες έργάτες ή ένότητα δράσης τής έργατικής τάξης ένάντια στήν άπειλή τοΰ φασισμοϋ καί τοΰ κινδύνου πολέμου. Τό συνέδριο έβαλε καθήκον νά δημιουργηθεϊ, μέ βάση τήν προλεταριακή 510

ενότητα, ένα πλατύ λαϊκό άντιφασιστικό μέτωπο, στό όποιο γύρω άπό τήν έργατική τάξη νά συνενωθούν ή άγροτιά, ή μικροαστική τάξη, ή διανόηση. Τό συνέδριο έκρινε έπίσης άπαραίτητο νά δημιουργηθεΐ ένα ένιαϊο άντιιμπεριαλιστικό μέτωπο στίς άποικιακές κι έξαρτημένες χώρες. Κάλεσε όλους τούς λαούς νά κινητοποιήσουν τίς δυνάμεις τους γιά νά βοηθήσουν τίς χώρες πού παλαίβουν γιά τήν άνεξαρτησία τους, ένάντια στήν έπιδρομή καί τήν ιμπεριαλιστική καταπίεση. Τό 7ο Συνέδριο έξόπλισε τά Κομμουνιστικά κόμματα, τήν έργστική τάξη μέ ένα μαχητικό πρόγραμμα πάλης ένάντια στό φασισμό καί τήν άπειλή τού πολέμου. Μεγάλες έπιτυχίες είχε τό Κομμουνιστικό κόμμα τής Κίνας. Δημιούργησε ενιαίο άντιιμπεριαλιστικό μέτωπο, πού άνάπτυξε δραστήρια πάλη ένάντια στούς ϊάπωνες έπιδρομεϊς. Τό 1936 τό Λαϊκό Μέτωπο στή Γαλλία μ'έπικεφαλής τό Κομμουνιστικό κόμμα, νίκησε στίς εκλογές. Σχηματίστηκε κυβέρνηση τού Λαϊκού Μετώπου, πού άπάλλαξε στό στάδιο αύτό τή Γαλλία άπό τή φασιστική δικτατορία. Κυβέρνηση Λαϊκού Μετώπου σχηματίστηκε έπίσης στήν Ισπανία, ή όποια βοήθησε στή συσπείρωση τών δημοκρατικών δυνάμεων, πού είχαν έπικεφαλής τό Κομμουνιστικό κόμμα, στήν άνάπτυξη τής άντίστασής τους ένάντια στό φασιστικό πραξικόπημα. ’ Ωστόσο, στίς περισσότερες χώρες οι δεξιοί ήγέτες τής σοσιαλδημοκρατίας τορπίλισαν τήν άποκατάσταση τής ένότητας του έργατικού κινήματος, τή δημιουργία λαϊκού μετώπου. Οί άποφάσεις τού 7ου Συνεδρίου τής Κομμουνιστικής Διεθνούς κινητοποίησαν ένάντια στό φασισμό καί τήν άπειλή τοϋ πολέμου πολλές δυνάμεις. Σέ μιά σειρά χώρες άναπτύχθηκε ένα πλατύ λαϊκό άντιφασιστικό, άντιπολεμικό κίνημα. Όμως, όπως έδειξαν τά γεγονό­ τα μετέπειτα, οί δυνάμεις αύτές δέν ήταν άκόμη ισχυρές γιά ν'άποτρέψουν τόν πόλεμο. 2.' Η πάλη τοΰ Κόμματος γιά τήν έδραίωση καί τήν άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής οικονομίας. Δυνάμωμα τής κομματικήςπολιτικής δουλιδς μέσα στίς μάζες. Τό 17ο Συνέδριο τοϋ Κόμματος Τό 1933 ό σοβιετικός λαός άρχισε τήν πραγματοποίηση τοΰ δεύτερου πεντάχρονου. ’ Η χώρα μπήκε στήν περίοδο τής όλοκλήρωσης τής σοσιαλιστικής άνασυγκρότησης τής λαϊκής οικονομίας. Ή περίοδος αυτή είχε τίς ιδιομορφίες καί τίς δυσκολίες της. Στή βιομηχανία, δίπλα στήν παραπέρα άνάπτυξη τής οικοδόμησης έργων ύποδομής, πρόβαλε σέ πρώτη γραμμή τό πρόβλημα τής άξιοποίησης τών νέων Επιχειρήσεων. Τό πράγμα αύτό παρουσίαζε πολύ μεγαλύτερες δυσκολίες, άπ'δ,τι ή έκμετάλλευση τών παλιών εργοστασίων. Άπαιτοΰνταν όρισμένο χρονικό διάστημα γιά νά καταρτιστούν τά άπαραίτητα στελέχη μηχανικών, τεχνικών καί ειδικευμένων έργατών, γιά νά άποκτήσουν πρακτική πείρα χρησιμο­ 511

ποίησης τών νέων τεχνικών μέσων, γιά νά όργανωθεί άκριβής καί Εναρμονισμένη δουλιά τοΰ πολυάριθμου έργατικοΰ προσωπικού τών έργοστασίων, πού μόλις άρχιζε νά διαμορφώνεται. Στήν άγροτική οίκονομία τό κύριο ζήτημα ήταν ή όργανωτικήοίκονομική έδραίωση τών κολχόζ. Στά 1931-1932 τό Κόμμα έκανε σημαντική δουλιά πρός τήν κατεύθυνση αύτή. ’ Η πείρα, όμως, έδειξε ότι ή δουλιά αύτή είναι δύσκολη. Στίς άρχές τοΰ δεύτερου πεντάχρο­ νου, σχεδόν τά δύο τρίτα (61,5%) τών άγροτικών νοικοκυριών είχαν συνενωθεί σέ κολχόζ. Τά κολχόζ, όμως, ήταν στήν πλειοψηφία τους άδύνατα άπό οίκονομική άποψη. Τήν κολχόζνικη Ιδιοκτησία τήν άποτελοΰσαν τότε τά κοινωνικοποιημένα άπό τούς άγρότες μέσα παραγωγής: ζώα, άλέτρια, ξυλάλετρα, σβάρνες καί μερικά βοηθητικά κτίρια. Τό σπουδαιότερο μέρος τής κολχόζνικης Ιδιοκτησίας — τό άδιαίρετο κεφάλαιο — έφτανε τό 1932 κατά μέρο όρο τά 22 χιλ. ρούβλια γιά κάθε κολχόζ. Τά τρία τέταρτα τών κολχόζ δέν είχαν κτηνοτροφία μεγάλων κερασφόρων ζώων. Τά κολχόζ είχαν άνάγκη άπό συνεχή βοήθεια άπό τό Κόμμα καί τό Σοβιετικό κράτος γιά τήν όργάνωση καί τήν άνάπτυξη τοΰ κοινωνικού νοικοκυριού, γιά τόν Εφοδιασμό του μέ σύγχρονα τ^νικά μέσα, γιά τήν Ενίσχυσή τους μέ έμπειρα στελέχη. Στόν τομέα τών κοινωνικών σχέσεων τό Κόμμα στό δεύτερο πεντάχρονο έλυνε τό πρόβλημα τής όριστικής Εξάλειψης τών καππαλ/στικών στοιχείων στήν ΕΣΣΔ. Αύτό τό πράγμα δέν μπορούσε παρά νά προκαλέσει άπεγνωσμένη άντίσταση τών ύπολειμμάτων τών Εκμεταλλευτριών τάξεων. Τώρα δέν μπορούσαν νά Εμφανίζονται άνοιχτά γιατί δέν είχαν δυνάμεις. Μά καί δέν σταμάτησαν τήν πάλη, έκαναν δολιοφθορές, λήστευαν τήν κρατική καί τήν κολχόζνικη περιουσία, προσπαθούσαν νά ύπονομεύσουν τή βάση τοΰ σοβιετικού καθεστώτος, τήν κοινωνική Ιδιοκτησία. Αύτή ήταν ή πιό διαδομένη μορφή ταξικής πάλης. Ή τα ν άπαραίτητο νά Εδραιωθούν οΙ νέες, οΙ σοσιαλιστικές μορφές οίκονομίας, νά όργανωθεί μιά αύστηρότατη περιφρούρηση τής κρατικής καί τής κολχόζνικης Ιδιοκτησίας, νά όλοκληρωθεϊ ή Εξάλειψη τών καπιταλιστικών στοιχείων. Στόν Ιδεολογικό τομέα μπήκε σ'όλο του τό μέγεθος τό πρόβλημα τής ύπερν/κησης τών καπιταλιστικών Επιβιώσεων στή συνείδηση τών σοβιετικών άνθρώπων καί τής μετατροπής τους σέ δραστήριους οίκοδόμους τοΰ σοσιαλισμού. Τό Κόμμα καταλάβαινε ότι τό πρόβλη­ μα αύτό είναι δύσκολο καί ότι ή λύση του θ'άπαιτήσει μεγάλο χρονικό διάστημα. ’ Η συνείδηση τών άνθρώπων, διδάσκει ό μαρξισμός-λενινισμός, μένει πίσω σέ σχέση μέ τή θέση τους στήν κοινωνική παραγωγή. Στά χρόνια τοΰ πρώτου πεντάχρονου είχαν προστεθεί στή βιομηχανία πάνω άπό τέσσερα έκατομμύρια καινούργιοι Εργάτες καί ύπάλληλοι, άνθρωποι πού δέν είχαν περάσει άπό τό σχολειό τής μεγάλης παραγωγής καί είχαν σέ σημαντικό βαθμό τή νοοτροπία μικροϊδιοκτήτη. ‘ Εξαιρετικά ισχυρές ήταν οΙ Εξεις τής άτομικής ιδιοκτησίας στούς κολχόζνικους. ΟΙ έπιβιώσεις τοΰ παρελθόντος 512

Εκδηλώνονταν μέ τήν άδιαφορία άπέναντι στήν κρατική καί τήν κολχόζνικη περιουσία μέ τίς διαρπαγές καί τήν καταστροφή της, μέ τήν πλεονεξία καί τίς παραβάσεις τής σοσιαλιστικής έργασιακής πειθαρχίας. Γιά νά καλλιεργηθεί ή συνειδητή σχέση άπέναντι στή δουλιά έξαιρετικά μεγάλη σημασία άποκτοϋσε ή υπόδειξη του Λένιν γιά τήν αύστηρή τήρηση τής άρχής τοΰ ϋλικοΰ Ενδιαφέροντος, τή σωστή όργάνωση τής έργασίας καί τήν καλλιέργεια τής νέας, τής σοσιαλιστι­ κής πειθαρχίας. Ό Λένιν θεωρούσε ότι σοβαρότατο μέσο γιά τήν άλλαγή τής ψυχολογίας τών άγροτών είναι ό έπανεξοπλισμός τής άγροτικής οίκονομίας μέ βάση τήν έκμηχάνιση καί τόν έξηλεκτρισμό. Ό Λένιν έλεγε: «...Τό ζήτημα τής άνάπλασης τοΰ μικρού γεωργού, τής άνάπλασης όλης τής ψυχολογίας του καί τών έξεών του, είναι έργο πού άπαιτεϊ γενεές. Ό σον άφορά τό μικροαγρότη τό πρόβλημα αύτό μπορεϊ νά τό λύσει, μπορεϊ νά έξυγιάνει, σάν νά λέμε, όλη τήν ψυχολογία του μόνο ή υλική βάση, ή τεχνική, ή χρησιμοποίηση σέ μαζική κλίμακα τρακτέρ καί μηχανών στή γεωργία, ό έξηλεκτρισμός σέ μαζική κλίμακα» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 43ος, σελ. 60). Κύρια έπιδίωξη τής δράσης τοΰ Κόμματος έγινε ή όργάνωση τής σοσιαλιστικής παραγωγής καί ή διαπαιδαγώγηση τών έργαζόμενων στό πνεύμα τοΰ σοσιαλισμού. Ή όλοκλήρωση τής σοσιαλιστικής άνασυγκρότησης άπαιτοΰσε άπό τό Κόμμα τό δυνάμωμα τής πολιτι­ κής έπιροής του μέσα στίς έργαζόμενες μάζες, τή βελτίωση τής όργανωτικής-πρακτικής διεύθυνσης τής οίκοδόμησης τής οίκονομίας, τήν παραπέρα βελτίωση τών μεθόίδων δουλιάς. Τό Κόμμα, δυναμώνοντας κι άνατττύσσοντας τή σοσιαλιστική παραγωγή, συγκέντρωσε τήν προσοχή του στούς άποφασιστικούς τομείς τής λαϊκής οίκονομίας. Μέ τήν Επικράτηση τοΰ κολχόζνικου συστήματος στό χωριό μεγάλωσε ή εύθύνη τοΰ Κόμματος γιά τήν άνάπτυξη τής άγροτικής οίκονομίας. Τό Κόμμα έπρεπε τώρα νά δίνει καθημερινή βοήθεια στά κολχόζ καί στούς κολχόζνικους γιά τή σχεδιασμένη διεύθυνση τοΰ συλλογικού νοικοκυριού καί τήν άξιοποίηση τών έπιτευγμάτων τής έπιστήμης καί τής τεχνικής. 'Εξαιρετικά σοβαρή σημασία στό έργο αύτό είχαν τά Πολιτικά τμήματα δίπλα στούς μηχσνοτρακτερικούς σταθμούς καί στά σοβχόζ, πού Ιδρύθηκαν τό χειμώνα той 1933 μέ άπόφαση τής όλομέλειας τοΰ Γενάρη τής ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ). ’ Η ΚΕ τοΰ Κόμματος έστειλε στά πολιτικά τμήματα τών ΜΤΣ 17 χιλ. καί στά σοβχόζ θ χιλ. έμπειρα κομματικά στελέχη. Άπό τούς έπικεφαλής τών πολιτικών τμημάτων τών ΜΤΣ περίπου τά 80% ήταν κομμουνιστές, πού είχαν μπεϊ στό Κόμμα πρίν άπό τό 1920. Μέ τήν όργάνωση τών Πολιτικών τμημάτων οΙ ΜΤΣ έγιναν κέντρα όχι μόνο τής όργανωτικής-οΐκονομικής. άλλά καί τής πολιτικής 513

καθοδήγησης τών κολχόζ, φορείς τής Επιροής του Κόμματος πάνω στίς πλατιές μάζες τών κολχόζνικων. Τά Πολιτικά τμήματα συσπείρωσαν τούς κομμουνιστές τών ΜΤΣ καί τών κολχόζ. Στήν περίοδο πού μεσολάβησε άνάμεσα στό 16ο καί 17ο Συνέδριο τοϋ Κόμματος ό άριθμός τών κομμουνιστών τοΰ χωριού σχεδόν διπλασιάστηκε κι έφτασετίς 790χιλ. 'Ολοκληρώθηκε ή άνασυγκρότηση τών κομματικών όργανώσεων τοΰ χωριοΰ μέ βάση τόν τόπο δίουλιάς. Τό φθινόπωρο τοΰ 1933 ύπήρχαν στά κολχόζ 30 χιλ. κομματικοί πυρήνες, 20 χιλ. όμάδες δόκιμων μελών, 22 χιλ. κομματικές-κομσομόλικες όμάδες καί 38 χιλ. μεμονωμένοι κομμουνι­ στές. ΟΙ κομματικές όργανώσεις τών κολχόζ Εγιναν οί πραγματικοί όργανωτές τής κολχόζνικης παραγωγής. Τά Πολιτικά τμήματα διαπαιδαγωγοϋσαν πολιτικά καί συσπείρω­ ναν τά Εξωκομματικά δραστήρια μέλη τών κολχόζ. Σέ κάθε κολχόζ δημιουργήθηκε ένας γερός πυρήνας κολχόζνικων-στελεχών, πού μέ τήν καθοδήγηση τών πολιτικών τμημάτων πρωτοστατούσαν στήν πάλη γιά τήν όργάνωση τοΰ κοινωνικού νοικοκυριού καί τό δυνάμωμα τής Εργασιακής πειθαρχίας. Τά Πολιτικά τμήματα άσκοΰσαν τόν κομματικό έλεγχο γιά τή δουλιά τών ΜΤΣ καί τών κολχόζ πού αύτοί Εξυπηρετούσαν, ξεσκέπα­ ζαν καί τσάκιζαν τίς μηχανοραφίες τών έχθρών τοϋ κολχόζνικου συστήματος, Εξασφάλιζαν τήν έγκαιρη Εκπλήρωση άπό τά κολχόζ καί τούς κολχόζνικους τών ύποχρεώσεών τους άπέναντι στό κράτος. Τά κολχόζ ξεκαθαρίστηκαν άπό τούς κουλάκους καί τ'άλλα Εχθρικά στοιχεία πού είχαν τρυπώσει μέσα σ ’ αύτά. Τήν κύρια προσοχή τά Πολιτικά τμήματα τήν έδιναν στήν Επιλογή, τήν κατάρτιση καί τή διαπαιδαγώγηση τών καθοδηγητικών στελεχών τών κολχόζ. Εκατοντάδες χιλιάδες πρόεδροι, διευθυντές νοικοκυ­ ριών, όμαδάρχες, γεωπόνοι, ειδικοί κτηνοτρόφοι καί λογιστές τών κολχόζ πήραν τή σχετική κατάρτιση στά φροντιστήρια τών ΜΤΣ. Προωθήθηκσν σέ διευθυντικές δουλιές τών κολχόζ πάνω άπό 250 χιλ. πρωτοπόροι κολχόζνικοι, άνάμεσα στούς όποίους ήταν περίπου 30 χιλ. πρόεδροι κολχόζ. Τά στελέχη τών Πολιτικών τμημάτων βρίσκονταν κοντά στίς μάζες τών κολχόζνικων, μαζί τους λύνανε τά πρακτικά ζητήματα τής οικοδόμησης τών κολχόζ, βοηθούσαν στή σωστή όργάνωση τής δουλιδς, διαπαιδαγωγοϋσαν τούς κολχόζνικους στό πνεΰμα τής έντιμης στάσης πρός τή δουλιά καί τής διαφύλαξης τής περιουσίας τών κολχόζ. Μέ τή δημιουργία τών Πολιτικών τμημάτων στούς ΜΤΣ τό Κόμμα έδοσε σοβαρή βοήθεια στά κολχόζ, πού άρχισαν νά δυναμώνουν. Βελτιώθηκε ή Εργασιακή πειθαρχία τών κολχόζνικων. ’ Η άνοιξιάτικη σπορά, ή συγκομιδή καί ή καμπάνια γιά τή συγκέντρωση τών σιτηρών έγιναν τό 1933 πιό συντονισμένα καί πιό όργανωμένα, άπ'ό,τι στά προηγούμενα χρόνια. Τό Κόμμα Εφάρμοζε μέ άμείωτη δραστηριότητα τή λενινιστική γενική γραμμή τής έκβιομηχάνισης τής χώρας, ξεσκέπαζε έγκαιρα τίς 514

άδυναμίες καί ξεπερνοΰσε τήν καθυστέρηση όρισμένων κλάδων τής βιομηχανίας. Ιδιαίτερα τής άνθρακοβιομηχανίας, καθώς καί τών σιδηροδρομικών μεταφορών. Στά χρόνια τοϋ πρώτου πεντάχρονου είχε γίνει σημαντική δουλιά γιά τόν τεχνικό Επανεξοπλισμό τών μεταφορών καί γιά τήν έκμηχάνιση τής Εξόρυξης κάρβουνου. ' Ωστό­ σο, οΙ μεταφορές καί ή άνθρακοβιομηχανία δέν Ικανοποιούσαν τίς άνάγκες τής λαϊκής οίκονομίας πού άναπτυσσόταν μέ γοργούς ρυθμούς. ’ Η μή Ικανοποιητική δουλιά τής άνθρακοβιομηχανίας καί τών μεταφορών όφείλονταν κυρίως στίς άδυναμίες τής διεύθυνσης τής οίκονομίας καί στήν παράβαση τής άρχής τού υλικού Ενδιαφέροντος, πού προκαλοΰσαν τίς τάσεις Ισοπέδωσης, τής ρευστότητας τής έργατικής δύναμης, τήν άργή άφομοίωση καί τήν κακή χρησιμοποίη­ ση τής νέας τεχνικής. ' Η Κεντρική ’ Επιτροπή βοήθησε τίς κομματικές καί τίς οίκονομικές όργανώσεις νά έξαλείψουν αύτές τίς άδυναμίες. Ό μηχανισμός τών τράστ καί τών διευθύνσεων περιορίστηκε κι άπλοποιήθηκε, οΙ περισσότεροι μηχανικοί καί τεχνικοί στάλθηκαν στήν παραγωγή. Μπήκε τάξη στήν πληρωμή τής έργασίας τών άνθρακωρύχων καί τών σιδηροδρομικών: καθιερώθηκαν τυποποιημένες νόρμες, Εγκαινιάστη­ κε τό σύστημα τής προοδευτικής άπονομής συμπληρωματικών άμοιβών, πού άπόβλεπε στήν Ενθάρρυνση τών έργατών τών βασικών Επαγγελμάτων, πού άξιοποιοϋσαν μ'Επιτυχία τά νέα τεχνικά μέσα. ’ Η ΚΕ τοϋ Κόμματος γιά νά προσδόσει στήν κομματική-πολιτική δουλιά μαχητικό χαρακτήρα καί ν ' άνεβάσει τόν όργανωτικό ρόλο τών κομματικών όργανώσεων, δημιούργησε, τό καλοκαίρι τοϋ 1933 στίς σιδηροδρομικές μεταφορές Πολιτικά τμήματα καί στά άνθρακωρυχεϊα τού Ντονμπάς καί άλλων άνθρακοφόρων περιοχών ' Ινστιτούτο κομματικών όργανωτών. Τά Πολιτικά τμήματα στίς μεταφορές καί οΙ κομματικοί όργανωτές στά άνθρακωρυχεία καθοδηγούσαν έπιτελικά τήν κομματική καί τήν πολιτική δουλιά μέσα στίς μάζες, βοηθούσαν τούς υπεύθυνους τής παραγωγής νά έκπληρώσουν τά παραγωγικά σχέδια καί νά δυναμώσουν τήν έργασιακή πειθαρχία, άνάπτυσσαν μέσα στούς έργάτες τό κίνημα γιά τήν κατάκτηση τής νέας τεχνικής καί τό άνέβασμα τής παραγωγικότητας τής έργασίας. Τά Πολιτικά τμήματα, πού ήταν μιά έκτακτη μορφή όργάνωσης, στηρίζονταν στή δύναμη καί στό κύρος τοΰ Κόμματος. Δημιουργοΰνταν στούς τομείς τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης πού υστερούσαν καί πού ε ίχ α ν Εξαιρετικά σπουδαία σημασία γιά τή λαϊκή οικονομία. Τά Πολιτικά τμήματα δικαίωσαν τόν προορισμό τους. Χάρη σ ’ αύτά άνέβηκε τό έπίπεδο τής κομματικής καθοδήγησης στήν άγροτική οικονομία καί στούς σιδηροδρόμους, άνέβηκε ό πρωτοποριακός ρόλος τών κομμουνιστών στήν παραγωγή. Στό άνέβασμα τής μαχητικής Ικανότητας τών όργανώσεων βοήθη­ σε Επίσης καί ή μαζική Εκκαθάριση τού Κόμματος πού γίνονταν στήν περίοδο Εκείνη. Ή Εκκαθάριση βοήθησε στό ξεκαθάρισμα τοΰ Κόμματος άπό τά τυχαία, άσταθή καί τά καιροσκοπικά στοιχεία. 515

Προσωρινά σταμάτησε ή πρόσληψη νέων μελών στό Κόμμα. ‘ Αν κα( στήν πορεία τής Εκκαθάρισης γίνονταν λάθη, ιδιαίτερα μέ τή μορφή τής άβάσιμης διαγραφής άπό τό κόμμα τών λεγόμενων «άδρανών», γενικά, όμως, ή έκκαθάριση βοήθησε στό δυνάμωμα τών γραμμών τοΰ Κόμματος καί στό άνέβασμα τοΰ πρωτοποριακού ρόλου τών κομματικών όργανώσεων στήν οικοδόμηση τού σοσιαλισμού. Στίς 26 τού Γενάρη μέ 10 τού Φλεβάρη 1934, σέ περίοδο πού ό σοβιετικός λαός παρουσίαζε μεγάλη πολιτική κι έργασιακή άνοδο, συνήλθε τό 17ο Συνέδριο τοΰ ΠΚΚ (μπ). Τό Κόμμα είχε τότε 1.872.500 τακτικά καί 935.000 δόκιμα μέλη. Τό 17ο Συνέδριο συζήτησε τίς Εκθέσεις δράσης τής Κεντρικής 'Επιτροπής, τής Κεντρι­ κής ' Επιτροπής ' Ελέγχου-' Εργατοαγροτικής ' Επιθεώρησης, τής άντιπροσωπείας τού ΠΚΚ (μπ) στήν 'Εκτελεστική 'Επιτροπή τής Κομ­ μουνιστικής Διεθνούς, Εξέτασε τό σχέδιο τοΰ δεύτερου πενντάχρονου καί όργσνωτικά προβλήματα (κομματική καί Σοβιετική οικοδόμη­ ση). Έκθεση δράσης στό συνέδριο έκαναν οί I. Β. Στάλιν, Μ. φ. Βλαντίμιρσκι, Г. Ε. Ρουτζουτάκ καί Ντ. Ζ. Μανουήλσκι. Ή λογοδοσία τής ΚΕ τόνιζε τίς ριζικές άλλαγές πού μέ τήν πραγμάτωση τής λενινιστικής γραμμής τοΰ Κόμματος είχαν γίνει στήν ΕΣΣΔ. Ή Σοβιετική Ένωση άλλαξε μορφή, άποβάλλοντας τά χαρακτηριστικά τής καθυστέρησης καί τοΰ μεσαιωνισμού, έγινε πρωτοπόρα βιομηχανική-κολχόζνικη δύναμη. ΟΙ έπιτυχίες τοΰ σοσια­ λισμού Επέφεραν θεμελιώδεις άλλαγές στή διάρθρωση τής λαϊκής οικονομίας τής ΕΣΣΔ. Στή βιομηχανία ό σοσιαλιστικός τομέας άποτελοΰσε τά 99,5%. Στήν άγροτική οικονομία οΙ καλλιεργούμενες Εκτάσεις μέ σιτηρά τών κολχόζ καί τών σοβχόζ έφταναν τά 84,5%. Άπό τό Εμπόριο τά καπιταλιστικά στοιχεία είχαν Εκτοπιστεί Εντελώς. Τά γεγονότα αύτά άποτελοΰσαν εύγλωττη άπόδειξη ότι ή καπιταλιστι­ κή οικονομία είχε Εξαλειφθεί στήν ΕΣΣΔ. Σ'όλες τίς σφαίρες τής λαϊκής οικονομίας κατείχε κυρίαρχη θέση τό σοσιαλιστικό σύστημα οικονομίας μέ τή μορφή τής συνεταιριστικής-κολχόζνικης Ιδιοκτησίας. Στήν ΕΣΣΔ συντελοΰνταν μιά βαθύτατη πολιτιστική Επανάσταση. Άπό χώρα καθυστερημένη, άγράμματη κι άπολίτιστη, όπως ήταν ή προεπαναστατική Ρωσία, ή Σοβιετική Ένωση γινόταν χώρα πρωτοπό­ ρου πολιτισμού. Ένα πλατύ δίχτυ άπό σχολειά τής άνώτερης, μέσης, καί στοιχειώδους έκπαίδευσης, πού λειτουργούσαν στίς γλώσσες τών σοβιετικών Εθνοτήτων,-κάλυψε τή χώρα. Διαμορφώνονταν στελέχη τής σοβιετικής διανόησης. ' 0 άριθμός τών ειδικών στά χρόνια τού πρώτου πεντάχρονου σχεδόν διπλασιάστηκε. ’ Η τεράστια έκταση τής πολιτιστικής οικοδόμησης άντικαθρεφτιζόταν στήν πρωτοφανή άνά­ πτυξη τοΰ τύπου, τοΰ κινηματογράφου, τοΰ ραδιοφώνου, τών λεσχών καί τού θεάτρου. Τό συνέδριο κάλεσε τό Κόμμα νά δυναμώσει σ'όλους τούς κρίκους του τήν ιδεολογική δουλιά, νά προπαγανδίζει άκούραστα τίς ιδέες τοΰ Επιστημονικού κομμουνισμού, νά διαπαιδαγωγεί τούς 516

κομμουνιστές καί τούς Εξωκομματικούς στό πνεύμα τού διεθνισμού, τοϋ μαρξισμοϋ-λενινισμοϋ. Τό 17ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος Ενέκρνε τήν άπόφαση γιά τό δεύτερο πεντάχρονο σχέδιο άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ στά χρόνια 1933-1937. Σάν βασικό πολιτικό καθήκον τοϋ δεύτερου πεντάχρονου έμπαινε ή όριστική Εξάλειψη τών καπιταλιστι­ κών στοιχείων καί ή πλήρης Εξαφάνιση τών αΐτιών πού γεννούν τήν Εκμετάλλευση άνθρώπου άπό άνθρωπο καί τό χωρισμό τής κοινωνίας σέ Εκμεταλλευτές καί Εκμεταλλευόμενους. Σάν βασικό οίκονομικό καθήκον έμπαινε ή άποπεράτωση τής τεχνικής άνασυγκρότησης όλης τής λαϊκής οικονομίας. 'Υπογραμμιζόταν ή άδιάσπαστη σχέση τής τεχνικής άνασυγκρότησης μέ τήν κατάρτιση στελεχών καί τήν άφομοίωση τών νέων τεχνικών μέσων, μέ τήν άνάπτυξη τής σοβιετι­ κής Επιστήμης καί τεχνικής. ' Ο γενικός όγκος τών έργων ύποδομής στό δεύτερο πεντάχρονο καθοριζόταν σέ 133 δισεκατομμύρια ρούβλια, δηλ. δυό φορές περισσότερο άπό τό πρώτο πεντάχρονο. Ό όγκος τής συνολικής παραγωγής τής βιομηχανίας στά 1937 προβλεπόταν ν ’ αυξηθεί περί­ που όχτώ φορές σέ σύγκριση μέ τό 1913. Τό συνέδριο σύστησε νά συγκεντρωθούν οΙ προσπάθειες στήν άφομοίωση τής νέας τεχνικής καί τών νέων είδών παραγωγής, στήν άνύψωση τής ειδίκευσης τών Εργατών καί στήν κατάρτιση μηχανικών καί τεχνικών στελεχών. ’ Η κύρια Επιδίωξη στήν άγροτική οίκονομία ήταν τό όργανωτικοοίκονομικό δυνάμωμα τών κολχόζ, τών ΜΤΣ καί τών σοβχόζ, ή όλοκλήρωση βασικά τής Εκμηχάνισης τής γεωργίας καί ή είσαγωγή τής γεωπονίας, ή αύξηση τοϋ άριθμοϋ τών ζώων καί τό άνέβασμα τής παραγωγικότητάς τους. Μεγάλες Εργασίες σχεδιάζονταν γιά τήν άνασυγκρότηση τών μεταφορών καί τών τηλεπικοινωνιών, γιά τήν ά­ νάπτυξη τής Επιστήμης καί τοΰ πολιτισμού. Τό συνέδριο ψήφισε άπόφαση γιά τήν κομματική καί σοβιετική οικοδόμηση, όπου ύπογραμμιζόταν ότι τό βασικό στήν όργανωτική δουλιά είναι ή Επιλογή τών άνθρώπων καί ό έλεγχος τής Εκτέλεσης. Η ΚΕΕ- Έργατοαγροτική Επιθεώρηση μετατράπηκε σέ 'Επιτροπή Κομ­ ματικού 'Ελέγχου δίπλα στήν ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ) καί σέ Επιτροπή Σοβιετικού ' Ελέγχου δίπλα στό Συμβούλιο τών ' Επιτρόπων τοΰ Λαοϋ τής ΕΣΣΔ. Τό 17ο Συνέδριο ψήφισε τήν καινούργια διατύπωση τοΰ Κατα­ στατικού τοϋ Κόμματος. Στό εισαγωγικό του μέρος δίνεται ένας σύντομος όρισμός τοϋ Κομμουνιστικού κόμματος, τής σημασίας του στήν πάλη τής Εργατικής τάξης καί όλων τών Εργαζόμενων γιά τή νίκη τοΰ σοσιαλισμού, καί τής θέσης του στό σύστημα τής δικτατορίας τοϋ προλεταριάτου. Οί κομματικοί πυρήνες όνομάζονταν τώρα κομματι­ κές όργανώσεις βάσης. Τό Καταστατικό τοΰ Κόμματος συμπληρώθη­ κε μέ ειδικό μέρος γιά τήν Εσωκομματική δημοκρατία καί τήν κομματική πειθαρχία. Τό Κόμμα ήρθε στό συνέδριό του συσπειρωμένο καί μονολιθικό. 517

Καμιά άντιπολιτευτική όμάδα δέν ύπήρχε στό συνέδριο. Οί πρώην ήγέτες τών άντιπολιτευόμενων όμάδων Ζηνόβιεφ, Κάμενεφ, Μπουχάριν, Ρίκοφ, Τόμσκι, έβγαλαν λόγους μετανοίας καί άναγνώρισαν τίς έπιτυχίες τοϋ Κόμματος. ΟΙ έπιτυχίες τοϋ σοσιαλισμού Εδραίωναν τήν πίστη τών κομμουνι­ στών κι όλων τών Εργαζόμενων στήν όλοκληρωτική νίκη τοΰ σοσιαλισμοΰ. Μαζί μέ τό σοβιετικό λαό χαίρονταν γιά τίς έπιτυχίες αύτές έκατομμύρια έργαζόμενοι τών χωρών τοΰ καπιταλισμού. Τίς διαθέσεις τους τίς έκφραζαν τά Κομμουνιστικά κόμματα τοΰ έξωτερικοϋ στά χαιρετιστήριά τους πρός τό συνέδριο. ΟΙ σοβιετικοί άνθρωποι δέχτηκαν μέ μεγάλο ένθουσιασμό τίς άποφάσεις τοΰ 17ου Συνεδρίου τοϋ Κόμματος γιά τό δεύτερο πεντάχρονο πλάνο. Ξεπερνώντας πολλές δυσκολίες, ό σοβιετικός λαός τραβοΰσε μπροστά μέ σταθερότητα καί μέ πίστη. ' Ωστόσο, στά τέλη τοϋ 1934 ή χαρά του άμαυρώθηκε άπό ένα θλιβερό γεγονός. Τήν 1 τοΰ Δεκέμβρη 1934 στό Λένινγκραντ δολοφονήθηκε άγρια ό Σ. Μ. Κύροφ, ένας άπό τούς έπιφανέστερους παράγοντες τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος καί τοΰ Σοβιετικού κράτους μέλος τοΰ Πολιτικού Γραφείου καί γραμματέας τής ΚΕ, γραμματέας τής περιο­ χής Λένινγκραντ τοΰ ΠΚΚ (μπ). Ό θάνατός του ήταν βαριά άπώλεια γιά τό Κόμμα καί τό λαό. Ό δολοφόνος, πού πιάστηκε στόν τόπο τοΰ έγκλήματος, ήταν ποτισμένος άπό αίσθήματα Εχθρότητας καί μίσους ένάντια στό Κόμμα, στά ήγετικά στελέχη, πού έφάρμοζαν σταθερά τή γενική λενινιστική γραμμή γιά τή νίκη τού σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. ΊΗταν ένας μανιασμένος έξωμότης, διαγραμμένος παλιότερα άπ’ τό Κόμμα, πού καλυπτόμενος πίσω άπό τό κομματικό βιβλιάριο, διέπραξε τό στυγερό έγκλημα. ' Ο δολοφόνος, πού σήκωσε τό χέρι του ένάντια στό άγαπημένο στέλεχος τοΰ Κόμματος, τόν άκούραστο άγωνιστή γιά τήν ύπόθεση τοΰ κομμουνισμού, γιά τήν εύτυχία τοϋ λαοϋ, τιμωρήθηκε όπως τοϋ άξιζε. Καταδικάστηκε στήν έσχάτη τών ποινών. ' Η δολοφονία τοϋ Σ. Μ. Κύροφ έβαλε σέ άνησυχία τό Κόμμα καί τό σοβιετικό λαό. Γι'άλλη μιά φορά ή δολοφονία αύτή τόνιζε τήν άνάγκη ν ’ άνέβει ή έπαναστατική Επαγρύπνηση. Έπρεπε νά προφυλαχτεϊ τό Κόμμα άπό τά ξένα στοιχεία, ώστε νά καταστούν άδύνατες οί Εχθρικές πρός τό σοσιαλισμό καί τά συμφέροντα τοΰ Σοβιετικού κράτους ένέργειες, μέ όποιοδήποτε μανδύα κι άν καλύπτονταν. ‘Ανάμεσα στά μέτρα πού δυνάμωναν τό Κόμμα, ήταν ό έλεγχος καί ή άλλαγή τών κομματικών βιβλιαρίων. ' Ο έλεγχος προβλέπονταν άκόμα άπό τόν Όχτώβρη τοΰ 1934. Ή ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ) είχε στή διάθεσή της πολυάριθμα στοιχεία, πού έδειχναν πώς δέν πάει καλά ή δουλιά μέ τήν καταγραφή κομμουνιστών, τήν χορήγηση καί φύλαξη τών κομματικών ντοκουμέντων. Συχνά ή σοβαρή αύτή δουλιά θεωρούνταν σάν καθαρά τεχνική καί βρισκόταν έξω άπό τόν έλεγχο τών καθοδηγητικών στελεχών, τών άχτιδικών καί τών περιφερειακών έπιτροπών τοΰ Κόμματος. Ή παραμέληση τοΰ κομματικού νοικοκυ518

ριοϋ είχε σοβαρές συνέπειες. Ή κλοπή κομματικών βιβλιαρίων, οί πλαστογραφίες καί οι παραποιήσεις κομματικών ντοκουμέντων είχαν πάρει επικίνδυνο χαρακτήρα. Οι τέτιες πράξεις ήταν έργο όχι μόνο τών άπατεώνων καί τών κατεργάρηδων άλλά καί τών άπροκάλυπτων εχθρών τοΰ σοβιετικού καθεστώτος, πού είχαν σαμποταριστικούς σκοπούς. ' Ο έλεγχος κι ή άλλαγή τών κομματικών βιβλιαρίων έγιναν στά 1935-1936. Γενικά τό μέτρο αύτό δικαιώθηκε. Τό Κόμμα ξεκαθαρί­ στηκε καλά άπό τά ξένα καί τά τυχάρπαστα στοιχεία, δυνάμωσε τίς γραμμές του, άνέβασε τή μαχητική του ικανότητα. Μπήκε τάξη στήν όργάνωση τού μητρώου τών κομμουνιστών, στή φύλαξη καί στή χορήγηση τών κομματικών βιβλιαρίων. Ωστόσο κατά τόν έλεγχο έγιναν άδικαιολόγητες διαγραφές άπό τό Κόμμα τών λεγόμενων «άδρανών». Άρχισαν νά καταφθάνουν στήν Κεντρική ' Επιτροπή πολυάριθμες αιτήσεις κομμουνιστών, πού διαγράφτηκαν άβάσιμα άπό τό Κόμμα. Στήν πορεία ήδη τού έλέγχου καί τής άλλαγής τών κομματικών βιβλιαρίων ή Κεντρική ' Επιτροπή καί οί τοπικές όργανώσεις άρχισαν νά διορθώνουν τά λάθη πού είχαν γίνει. Τό ζήτημα αύτό Εξετάστηκε στίς 'Ολομέλειες τής ΚΕ τού ΠΚΚ (μπ), πού συνήλθαν τό Δεκέμβρη τού 1935 καί τόν Ίούνη τού 1936. Άπό τήν 1 τού Νοέμβρη 1936 ξανάρχισε ή εισδοχή μελών στό Κόμμα. Ή Κεντρική ‘ Επιτροπή ύπενθύμισε στίς κομματικές όργανώσεις ότι ή είσδοχή μελών στό Κόμμα πρέπει νά γίνεται άτομικά, ότι πρέπει νά Επιλέγονται στίς γραμμές του «οί πραγματικοί πρωτοπόροι, οί πραγματικά άφοσιωμένοι στήν υπόθεση τής έργατικής τάξης, οί καλύτεροι άνθρωποι τής χώρας μας, κατά πρώτο λόγο άπό τούς Εργάτες, καθώς καί άπό τούς άγρότες καί τήν Εργαζόμενη διανόηση, πού έχουν δοκιμαστεί στούς διάφορους τομείς τής πάλης γιά τό σοσιαλισμό». 3 .Ή πάλη γιά τήν Εκτέλεση той δεύτερου πεντάχρονου πρίν τήν προθεσμία. Ή νίκη τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. Τό νέο σοβιετικό Σύνταγμα Μετά τό 17ο Συνέδριο τοΰ ΠΚΚ (μπ) δυνάμωσε ή πάλη τοΰ Κόμματος καί τού λαοΰ γιά τήν Εκπλήρωση τοΰ δεύτερου πεντάχρο­ νου πρίν τήν προθεσμία. ' Ιδιαίτερα γρήγορα άνέβαινε τό δυναμικό τής Ενεργειακής καί τής σιδηρουργίας. "Αρχιζαν νά λειτουργούν μεγάλοι ήλεκτροσταθμοί, ύψικάμινοι καί φούρνοι μαρτέν. Ύστερα άπό τά μέτρα πού πήρε τό Κόμμα, διορθώθηκε ή κατάσταση στή βιομηχανία καυσίμων. "Ηταν ευχάριστο νά βλέπει κανείς πόσο γρήγορα Εκμηχανιζόταν ή χώρα. Τό Κόμμα στήν άγροτική οικονομία, στηριζόμενο στήν αυξανόμε­ νη δραστηριότητα τών κολχόζνικων μαζών, υπερνικούσε γρήγορα καί δραστήρια τίς συνέπειες τής περιόδου τής άνασυγκρότησης. Μέ τή 519

νίκη τοϋ κολχόζνικου συστήματος τό Κόμμα, στηριζόμενο στήν έδραίωση καί τήν άνάπτυξη τοΰ συστήματος αύτοΟ, όργάνωσε νέα άνοδο τής άγροτικής παραγωγής. Στά τέλη τοΰ 1934 τά κολχόζ είχαν συνενώσει περίπου τά 75% τών άγροτικών νοικοκυριών. Αύξήθηκε ή παραγωγή τών σιτηρών καί τών βιομηχανικών φυτών. Τό κράτος Εκείνο τό χρόνο πήρε άπό τήν άγροτική οΙκονομία Επαρκή ποσότητα σιτηρών καί άλλων προϊόντων, ώστε νά Εξασφαλίσει άπόλυτα τόν Εφοδιασμό τοΰ πληθυσμοΰ. Τό 1934 ή όλομέλεια τοϋ ΝοΕμβρη τής ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ) ψήφισε άπόφαση γιά τήν κατάργηση τοϋ δελτίου στό ψωμί καί σέ άλλα προϊόντα, πού είχε καθιερωθεί στίς άρχές τοϋ •πρώτου πεντάχρονου. Τή συγκεντροποιημένη κατανομή άρχισε νά τήν άντικαθιστά παντοΰ τό άναπτυσσόμενο σοβιετικό Εμπόριο. ' Η Εδραίωση τοΰ κολχόζνικου συστήματος Επέτρεψε στό Κόμμα νά μετασχηματίσει τά Πολιτικά τμήματα τών ΜΤΣ σέ συνηθισμένα κομματικά όργανα, πού συγχωνεύτηκαν μέ τίς άχτιδικές Επιτροπές τοΰ Κόμματος. Τά Πολιτικά τμήματα τών ΜΤΣ είχαν Εκπληρώσει μέ τιμή τά καθήκοντά τους. Μετασχηματίζοντάς τα, τό Κόμμα δυνάμωσε τά κομματικά καί σοβιετικά όργανα, πού ήταν Ικανά ν'άγκαλιάσουν όλη τή δουλιά στό κολχόζνικο χωριό, πολιτική, διοικητική, οίκονομική, πολιτιστική-βιοτική κλπ. Τό μέτρο αύτό τοΰ Κόμματος Εδειχνε τήν εύλυγισία τής όργανωτικής του καθοδήγησης, τό άνδρωμα τών τοπικών κομματικών στελεχών. Λυνόταν μ'Επιτυχία τό βασικό καθήκον τοϋ πεντάχρονου, ή όλοκλήρωση τής τεχνικής άνασυγκρότησης τής λαϊκής οίκονομίας. Μόνο μέσα στά δυό πρώτα χρόνια τοΰ δεύτερου πεντάχρονου ή βιομηχανία, οί μεταφορές κι ή άγροτική οΙκονομία Εφοδιάστηκαν μέ τόσες Εργαλειομηχανές, μηχανές κι άλλο τεχνικό Εξοπλισμό, μΕ όσες περίπου εϊχαν Εφοδιαστεί στή διάρκεια όλου του πρώτου πεντάχρο­ νου. Άπό τήν καλή άξιοποίηση τών τεχνικών αύτών μέσων Εξαρτιόταν τώρα ή παραπέρα άνάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμεων τής χώρας. Τό πρόβλημα τών στελεχών πού θά ήταν Ικανά νά κάνουν κτήμα τους τήν τεχνική καί νά τήν χρησιμοποιούν στό άκέραιο άπόκτησε άποφασιστική σημασία. Τό Κόμμα Εριξε τό σύνθημα: «Τά στελέχη κρίνουν τό ττάνΙ». Τό σύνθημα αύτό άποτελοϋσε συμπλήρωση τοϋ συνθήματος «Ή τεχνική στήν περίοδο τής άνασυγκρότησης κρίνει τό πάνΙ», πού Εριξε τό Κόμμα στήν άρχή τής άνορθωτικής περιόδου. Τώρα δέν γινόταν λόγος γιά δεκάδες κι Εκατοντάδες χιλιάδες, άλλά γιά Εκατομμύρια άνθρώπους, πού θά ήταν Ικανοί νά βάλουν σέ κίνηση καί ν'άξιοποιοΰν στό άκέραιο τή νέα τεχνική στή βιομηχανία, στίς μεταφορές, στήν άγροτική οΙκονομία, στό στρατό, παντοΰ όπου αύτή είσαγόταν. Τό Κόμμα, ρίχνοντας τό νέο σύνθημα. Εβλεπε ότι τό προτσές τής κατάκτησης τής νέας τεχνικής συντελείται ήδη στήν πράξη. Σ'όλους τούς τομείς τής λαϊκής οίκονομίας άναπτυσσόταν τό κίνημα τών πρωτοπόρων Εργατών γιά ν'άναθεωρηθοϋν οί παλιές τεχνικές νόρ­ 520

μες. Τό κίνημα αύτό άρχισε στήν άνθρακωβιομηχανία καί στή μεταλλουργία, όπου έμφανίστηκαν πολλοί έργάτες, πού ξεπερνοΰσαν τΙς παλιές τεχνικές νόρμες. Τό 1934 τιμήθηκε μέ τό παράσημο Λένιν ό μιναδόρος τοϋ άνθρακωρυχείου άρ. 1 (Γκόρλοφκα) τοϋ Ντονέτσκ Νικήτα Ίζότοφ γιά τήν ούντάρνικη δουλιά του στήν έξόρυξη κάρβουνου. Τό παράδειγμά του τό άκολούθησαν πολλοί άνθρακωρύχοι. Τό πάθος τής νέας οίκοδόμησης, πού ήταν τό χαρακτηριστικό γνώρισμα τοΰ πρώτου πεντάχρονου, συμπληρωνόταν τώρα μέ τό πάθος τής άφομοίωσης τής νέας τεχνικής, μέ τήν πάλη γιά ύψηλή παραγωγικότητα τής έργασίας. Τό 1935 τό κίνημα τών πρωτοπόρων έργατών γιά τήν άφομοίωση τής νέας τ^νικής, γιά ν ’ άναθεωρηθοΰν οΙ παλιές τεχνικές νόρμες όνομάστηκε σταχανοφικό κίνημα, άπό τό όνομα τοϋ μιναδόρου Άλεξέι Σταχάνοφ, πού έβγαλε στή βάρδιά του 102 τόννους κάρβουνο καί ξεπέρασε τή συνηθισμένη νόρμα κατά 14 φορές. 'Οπαδοί του έμφανίστηκαν σ'όλους τούς κλάδους τής λαϊκής οίκονομίας. Τό Κόμμα υποστήριξε τήν πρωτοβουλία τών καινοτόμων, έδοσε μεγάλη πολιτική σημασία σ'αύτό τό κίνημα τών πρωτοπόρων έργατών καί μπήκε έπικεφαλής του. Τό Κόμμα καθοδηγούνταν άπό τήν υπόδειξη τού Λένιν ότι «Κομμουνισμός σημαίνει, σέ σχέση μέ τόν καπιταλισμό, μιά άνώτερη παραγωγικότητα τής έργασίας έθελοντών έργατών, έργατών συνειδη­ τών, ένωμένων, πού χρησιμοποιούν τήν πρωτοπόρα τεχνική» ( Ά π αν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 39ος, σελ. 22). Τό κίνημα τών καινοτόμων γιά ύψηλή παραγωγικότητα τής έργασίας άποτελοΰσε ένα νέο στάδιο στή σοσιαλιστική άμιλλα των μαζών. Τό κίνημα αύτό στηριζόταν σέ μιά πρώτης τάξης τεχνική καί σέ στελέχη πού τήν κατείχαν καλά. Τό κίνη­ μα αύτό ήταν άναπόσπαστα συνδεμένο μέ τήν έπικράτηση τών σοσιαλιστικών παραγωγικών σχέσεων σ ’ όλους τούς κλάδους τής λαϊκής οίκονομίας, μέ τή ριζική άλλαγή τών άντιλήψεων τών άνθρώπων γιά τήν έργασία. Βασικός κινητήριος σκοπός τοϋ κινήματος αύτοΰ ήταν ή έπΙτευξη ύψηλών δεικτών παραγωγικότητας τής έργασίας κι ό πολλαπλασιασμός τοϋ πλούτου τής σοσιαλιστικής Πατρίδας, τό άνέβασμα τής εύημερίας τοϋ σοβιετικού λαοΰ. Ή έργασία πρός όφελος τής κοινωνίας, γιά τήν άνθηση καί τό δυνάμωμα τής Ισχύος τοΰ σοσιαλιστικού κράτους άποτελοΰσε τή βάση τοϋ κινήματος τών καινοτόμων. Παράλληλα, οΙ ύψηλοί δείκτες τής δουλιάς τους όδηγοΰσαν στή γενική άνοδο τοϋ μισθού έργασίας τών έργατών καί τών ύπαλλήλων. Τό κίνημα αύτό ήταν άντανάκλαση τής άνόδου τοϋ πολιτιστικοϋ-τεχνικοϋ έπιπέδου τών έργατών, συνέβαλλε στήν άνάδειξη τοΰ νέου τμήματος τών όργανωτών τής σοσιαλιστικής βιομηχανίας. Τό Νοέμβρη τοϋ 1935 στήν Πανενωσιακή σύσκεψη τών σταχανοφικών τής βιομηχανίας καί τών μεταφορών, οΙ άντιπρόσωποι άντάλλαξαν τήν πείρα τους άπό τή χρησιμοποίηση τής νέας τεχνικής. 'Εδώ φάνηκαν τά νέα χαρακτηριστικά τής μορφής τοϋ σοβιετικού 521

άνθρώπου, πού πρός τό συμφέρον τής κοινωνίας, προσπαθεί νά κάνει τίς άτομικές του Επιτεύξεις κτήμα όλων. Τό Κόμμα μπαίνοντας Επικεφαλής τοΰ κινήματος τών καινοτόμων τής παραγωγής, φρόντιζε νά τό κάνει μαζικό. ΟΙ κομματικές όργανώσεις ύποστήριζαν κάθε πολύτιμη πρωτοβουλία σχετική μέ τήν άφομοίωση τής νέας τεχνικής, τήν άντικατάσταση τών παλιών, χαμηλών όρίων άπόδοσης μέ υψηλές νόρμες καί τήν Εκαναν κοινό κτήμα. Συγκαλοϋνταν παραγωγικές-τεχνικές συνδιασκέψεις γιά τήν διάδοση τής πείρας τών καινοτόμων, γιά συζήτηση τών προοδευτικών μεθόδων δουλιάς· γίνονταν συσκέψεις μεταξύ τών Εργοστασίων γιά άνταλλαγή τής πείρας τής δουλιάς- οί πρωτοπόροι Εργάτες άναλάβαιναν νά βοηθούν τούς Εργάτες πού έμεναν πίσω, οι παλιοί Εργάτες τούς καινούργιους· ιδρύονταν σχολειά γιά τή μετάδοση τής πρωτοπόρας πείρας. Ό ήγετικός ρόλος άνήκε στούς κομμουνιστές καί στούς κομσομόλους. Αύτοί άνέβαζαν τό τεχνικό τους Επίπεδο, παρακολου­ θώντας μαθήματα μέ άλληλογραφία, νυχτερινά φροντιστήρια, φοι­ τώντας σέ σχολειά, σέ μέσες τεχνικές σχολές καί σέ άνώτερα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Τό παράδειγμά τους τό άκολουθοΰσε δλη ή μάζα τών Εργατών. Ή άνύψωση τοΰ πολιτιστικο-τεχνικοΰ Επιπέδου τής Εργατικής τάξης μπήκε στό κέντρο τής προσοχής τών κομματικών όργανώσεων. Κάθε νέο προοδευτικό κίνημα άνοίγει τό δρόμο του παλαίβοντας μέ τό παλιό. Αύτό Εγινε καί μέ τό κίνημα τών καινοτόμων τής παραγωγής. 'Ορισμένοι Εργάτες φοβούνταν ότι οΙ ύψηλές νόρμες δουλιάς θά προκαλέσουν πτώση τών μισθολογίων, μείωση τών μισθών Εργασίας. "Ενα μέρος τών μηχανικών καί τών τεχνικών στελεχών, πού δέν είχαν άπαλλαγεί άπ ’ τίς παλιές άντιλήψεις γιά τίς τεχνικές νόρμες, δέν ήταν σέ θέση νά ύποστηρίξουν αύτό τό κίνημα καί νά τό όργανώσουν. Γιά τό ξεπέρασμα αύτών τών Εμποδίων καταπιάστηκαν οΙ κομμουνιστές, πού είναι φορείς κάθε πρωτοπορια­ κού καί προοδευτικού. Μεγάλη βοήθεια στό μαζικό κίνημα τών καινοτόμων καί τής παραγωγής Εδοσε ή ' Ολομέλεια τοΰ Δεκέμβρη 1935 τής ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ) πού Εξέτασε τήν κατάσταση τής δουλιάς στή βιομηχανία καί στίς μεταφορές σέ συνάρτηση μέ τήν άνάπτυξη τοΰ σταχανοφικοΰ κινήματος. Στήν 'Ολομέλεια πήραν μέρος περίπου τρεϊς χιλιάδες οίκονομικά καί κομματικά στελέχη, μηχανικοί καί πρωτοπόροι Εργά­ τες. Ή ΌλομΕλεια σύστησε νά άναθεωρηθοΰν τολμηρότερα οΙ παλιές νόρμες δουλιάς καί ν'άντικατασταθοΰν μέ καινούργιες, παίρνοντας ύπόψη τήν πείρα τών πρωτοπόρων Εργατών. ' Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στό άνέβασμα τών τεχνικών γνώσεων όλων τών Εργατών κι Εργατριών. Μέ τό κίνημα τών καινοτόμων ή παραγωγικότητα τής Εργασίας στή βιομηχανία μέσα στό δεύτερο πεντάχρονο αύξήθηκε κατά 82%, άντί 63% πού πρόβλεπε τό σχέδιο. Στό χωριό γινόταν άγώνας γιά τή βελτίωση τής καλλιέργειας τής 522

γής, γιά τήν αύξηση τοΰ όγκου συγκομιδής τών σιτηρών καί τών βιομηχανικών φυτών, γιά τήν Εξάλειψη τής καθυστέρησης τής κτηνοτροφίας. Αύξάνονταν τά στελέχη τών όργανωτών τής άγροτικής παραγωγής. Μεγάλη σημασία γιά τήν Εδραίωση τοϋ κολχόζνικου συστήματος είχε τό 2ο Πανενωσιακό συνέδριο τών πρωτοπόρων κολχόζνικων, πού συνήλθε τό Φλεβάρη τοΰ 1935 καί ψήφισε τό νέο Καταστατικό τών γεωργικών συνεταιρισμών (άρτέλ). Στό Καταστατικό γενικεύτηκε ή πείρα τών κολχόζ. Σύμφωνα μέ τό Καταστατικό, ή γή πού καλλιεργούσαν τά κολχόζ, παραχωροΰνταν σ'αύτά γιά παντοτινή χρήση, πράγμα πού δημιουργούσε μιάστέρεη βάση γιά τήν άνάπτυξη τών κολχόζ. Στό Καταστατικό διατυπώνονταν οι βασικές άρχές όργάνωσης καί διεύθυνσης τοΰ μεγάλου συλλογικού νοικοκυριού. Τό Καταστατικό καθόριζε τίς διαστάσεις τοϋ άτομικοϋ νοικοκυριού, πού δέν έθιγαν τά συμφέροντα τής κοινωνικής παραγωγής καί πού Επαρκοΰσαν γιά τήν ικανοποίηση τών άτομικών άναγκών τοϋ κολχόζνικου καί τής οίκογένειάς του. Τό Καταστατικό πρόβλεπε πλατιά άνάπτυξη τής κολχόζνικης δημοκρατίας, καί διατύπωνε τά δικαιώματα τών κολχόζνικων. ' Η έμπρακτη Εφαρμογή τοΰ Καταστατικού τών κολχόζ είχε θετική Επίδραση στήν άγροτική παραγωγή, στήν Εδραίωση τής Εργασιακής πειθαρχίας καί στό άνΕβασμα τής παραγωγικότητας τής Εργασίας. ' Ωστόσο, χρειάστηκαν γι ’ αύτό μεγάλες προσπάθειες τοΰ Κόμματος καί τοΰ λαοϋ. Τό Κόμμα Εδραίωνε άκούραστα τά κολχόζ, Εξασφάλιζε τήν άδιάκοπη αύξηση τής άγροτικής παραγωγής. Στίς όλομέλειες τής ΚΕ πού συνήλθαν στά χρόνια 1935-1937 Εξετάζονταν συστηματικά τά ζητήματα πού άφοροϋσαν τήν προετοιμασία καί τή διεξαγωγή τής σποράς καί τής συγκομιδής, τή βοήθεια στά άδύνατα κολχόζ, τή συγκέντρωση καί τήν άγορά σιτηρών άπ'τό κράτος. Τά ζητήματα αύτά βρίσκονταν στό κέντρο τής προσοχής τών περιφερειακών καί τών άχτιδικών Επιτροπών τοΰ Κόμματος καί τών κομματικών όργανώσεων τών κολχόζ. ΟΙ άχτιδικές Επιτροπές τοϋ Κόμματος στήν ύπαιθρο βοηθούσαν τά κολχόζ νά όργανώσουν σωστά τήν Εργασία καί τήν άμοιβή τους, νά Εδραιώσουν τήν Εργασιακή πειθαρχία, νά διαλΕξουν καθοδηγητικά στελέχη, νά κάνουν σωστή τοποθέτηση κομμουνιστών στούς άποφασιστικούς τομείς τής κολχόζνικης παραγωγής, νά δυναμώσουν τίς κομματικές όργανώσεις τών κολχόζ. Κάθε βήμα πρός τήν κατεύθυνση αύτή άποτελοΰσε πολύτιμη κατάκτηση γιά τό Κόμμα. Οί κομμουνι­ στές τών κολχόζ, έφαρμόζοντας τό νέο Καταστατικό τοΰ γεωργικού συνεταιρισμού, στέριωναν τό κοινωνικό νοικοκυριό τών κολχόζ, άνέβαζαν τήν παραγωγή, καλλιεργούσαν στούς κολχόζνικους τή σοσιαλιστική στάση άπέναντι στήν Εργασία. Τό Κόμμα δυναμώνοντας τά κολχόζ. Επιδίωκε τήν προσέλκυση σ ’ αύτά νέων στρωμάτων τής άγροτιάς. Τήν Εποχή πού ψηφίστηκε τό Καταστατικό βρίσκονταν άκόμα Εξω άπό τά κολχόζ τΕσσερα περίπου 523

εκατομμύρια άγροτικά νοικοκυριά, ένώ στό τέλος τοΰ δεύτερου πεντάχρονου ύπήρχαν περίπου ένάμισι έκατομμύριο. Τό δεύτερο πεντάχρονο, όπως καί τό πρώτο, έκπληρώθηκε πρίν τήν προθεσμία, τήν 1 τοΰ 'Απρίλη 1937, δηλ. μέσα σέ 4 χρόνια καί τρεις μήνες. Τό 1937 ή συνολική παραγωγή τής μεγάλης βιομηχανίας αύξήθη­ κε πάνω άπό δυό φορές σέ σύγκριση μέ τό 1932 καί 8 φορές σέ σύγκριση μέ τό 1913. Ή άνάπτυξη τής μεγάλης βιομηχανίας, ιδιαίτερα τής μηχανουργίας, είχε θετική έπίδραση στόν τεχνικό έπανεξοπλισμό όλων τών κλάδων τής λαϊκής οικονομίας. Πάνω άπό τά 80% όλης τής βιομηχανικής παραγωγής, προέρχονταν άπό επιχειρήσεις νεοϊδρυμένες ή όλοκληρωτικά Ανασυγκροτημένες στήν περίοδο τοΰ πρώτου καί τοΰ δεύτερου πεντάχρονου. Τό 1937 στήν άγροτική οικονομία δούλευαν 456 χιλ. τρακτέρ, περίπου 129 χιλ. θεριζοαλωνιστικές μηχανές καί 146 χιλ. φορτηγά αύτοκίνητα. Ή τεχνική άνασυγκρότηση τής λαϊκής οίκονομίας είχε βασικά όλοκληρωθεϊ. Τό δεύτερο πεντάχρονο στόν τομέα τής άγροτικής οίκονομίας έληξε έπίσης μ'έπιτυχία. 'Ολοκληρώθηκε ή κολλεκτιβοποίηση. Τά κολχόζ εϊχαν συνενώσει 18,5 έκατομ. άγροτικά νοικοκυριά, δηλ. τά 93% τοΰ συνολικού άριθμοΰ τών άγροτικών νοικοκυριών. Ή σιτοκαλλιέργεια τών κολχόζ ξεπερνοΰσε τά 99% τής σιτοκαλλιέργειας όλων τών άγροτών. Τό 1937 ήταν χρόνος εύνοϊκός, ή σοδειά τών σιτηρών καί τών βιομηχανικών φυτών ήταν μεγαλύτερη άπό τή σοδειά όποιασδήποτε άλλης χρονιάς. ' Η άνόρθωση όμως τής κτηνοτροφίας προχωρούσε άκόμη άργά. Γιά τήν άνόρθωση τής κτηνοτροφίας έπρεπε ν ’ άνεβεϊ ραγδαία ή παραγωγή σιτηρών στή χώρα, νά διευρυνθεϊ σημαντικά ή βάση τών κτηνοτροφών καί νά κεντριστεί τό ύλικό ένδιαφέρον τών κολχόζνικων. Στά χρόνια τοΰ δεύτερου πεντάχρονου βελτιώθηκε σημαντικά ή οικονομική κατάσταση τοΰ λαοΰ. Τό εθνικό εισόδημα τής ΕΣΣΔ αύξήθηκε πάνω άπό τό διπλάσιο, καί τά κονδύλια μισθοδοσίας τών έργατών καί τών ύπαλλήλων, δυόμισι φορές. Τό χρηματικό εΙσόδημα τών κολχόζ αύξήθηκε πάνω άπό τό τριπλάσιο. Πραγματοποιούνταν μ'έπιτυχία ή πολιτιστική έπανάσταση στήν ΕΣΣΔ. ' Ο άριθμός τών μαθητών στά σχολειά τής στοιχειώδους καί τής μέσης έκπαίδευσης ξεπέρασε μέσα στό δεύτερο πεντάχρονο τά 8 έκατομ. Τό 1937 φοιτοΰσαν στά άνώτερα έκπαιδευτικά ιδρύματα πάνω άπό 500 χιλ. σπουδαστές. 'Αποφοίτησαν άπό τά μεσαία καί τά άνώτερα ειδικά έκπαιδευτικά ιδρύματα δυό φορές περισσότεροι ειδικοί σέ σύγκριση μέ τό πρώτο πεντάχρονο. ' Η Σοβιετική διανόηση έφτανε περίπου τά 10 έκατομ. άτομα. Τό δεύτερο πεντάχρονο ξεχωρίζει γιά τίς μεγάλες έπιτυχίες στήν εφαρμογή τής λενινιστικής έθνικής πολιτικής. Στίς έθνικές δημοκρα­ τίες άναπτύχθηκε μεγάλη βιομηχανική οικοδόμηση, άνδρώθηκαν 524

πολυάριθμα στελέχη, μηχανικοί καί τεχνικοί. ' Ορισμένοι λαοί, όπως οί καζάχοι, οι κιργίζιοι, οΙ τουρκμένοι, οί τατζίκοι, οί λαοί τού Βορά, τού Νταγκεστάν καί άλλοι, πέρασαν στά σοσιαλισμό, παρακάμπτοντας τό βασανιστικό στάδιο τοΰ καπιταλισμού. Τό ΠΚΚ (μπ) μέ τή θεωρητική καί πρακτική λύση πού έδοσε στό σύνθετο αύτό πρόβλημα έδειχνε τό δρόμο πρός τό σοσιαλισμό σέ πολλούς λαούς τοΰ κόσμου πού βρίσκονταν στό прокапггολιστικό στάδιο άνάπτυξης. Τό βασικό άποτέλεσμα τής νίκης τού σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ ήταν ή Επικράτηση τών σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής σ ’ όλους τούς κλάδους τής λαϊκής οίκονομίας. Λύθηκε τό θεμελιακό πρόβλημα τής σοσιαλιστικής Επανάστασης: ή δημιουργία τής νέας σοσιαλιστικής οίκονομίας. Ή οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ συντελοΰνταν σύμφωνα μέ τό σχέδιο, πού εϊχε προδιαγράφει ό В. I. Λένιν, μέ βάση τό Λενινιστικό Πρόγραμμα του Κόμματος. Τό Κομμουνιστικό κόμμα ύπήρξε ή κύρια, ή καθοδηγητική δύναμη στήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού. Τό κυριότερο βάρος τού άγώνα γιά τή νίκη τοΰ σοσιαλισμού τό σήκωσαν στούς ώμους τους τά πολυάριθμα κομματι­ κά στελέχη τών δημοκρατιών, τών περιοχών, τών άχτίδων καί τών κομματικών όργανώσεων βάσης. Ή Εργατική τάξη, οΙ Εργαζόμενες μάζες τής άγροτιας καί ή σοβιετική διανόηση ύποστήριζαν όμόθυμα τήν πολιτική τού Κόμματος καί μέ τήν ήρωική δουλιά τους Εξασφάλι­ σαν τή νίκη τοΰ σοσιαλισμού. ΟΙ βαθιές άλλαγές στή ζωή τής Σοβιετικής Ένωσης, οΙ άποφασιστικές Επιτυχίες τοΰ σοσιαλισμού στήν οίκονομία τής χώρας καί στό κοινωνικό της σύστημα κατοχυρώθηκαν νομοθετικά στό δεύτερο Σύνταγμα τής ΕΣΣΔ πού ψηφίστηκε τό Δεκέμβρη τού 1935 ατό 8ο Έκτακτο Πανενωσιακό συνέδριο τών Σοβιέτ. Τό Σύνταγμα άντικαθρέφτιζε τό γεγονός τής νίκης τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. Τονιζόταν σ ’ αύτό ότι τό σοσιαλιστικό σύστημα Επικράτησε σ'όλους τούς κλάδους τής λαϊκής οίκονομίας. Ή κοινωνική ιδιοκτησία στά μέσα παραγωγής έγινε ή άκλόνητη βάση τής κοινωνίας. Άρχισε νά Εφαρμόζεται ή σοσιαλιστική άρχή τής κατανομής: «Άπό τόν καθένα σύμφωνα μέ τίς ίκανότητές του, στόν καθένα σύμφωνα μέ τή δουλιά του». Ή άρχή αύτή Εξασφάλιζε τό Ενδιαφέρον τών μελών τής κοινωνίας γιά τό άποτέλεσμα τής δουλιάς τους, έδινε τή δυνατότητα συνδυασμού τών άτομικών καί κοινωνικών συμφερόντων κι άποτελούσε ισχυρό κίνητρο γιά τό άνέβασμα τής παραγωγικότητας τής Εργασίας, τής άνόδου τής οίκονομίας τής χώρας, τής εύημερίας τοΰ λαοΰ. Ά λλαξε ή ταξική σύνθεση τοΰ πληθυσμού. Όλες οί έκμεταλλεύτριες τάξεις έξαλείφθηκαν. Στήν ΕΣΣΔ έμειναν ή Εργατική τάξη, ή τάξη τών άγροτών καί ή διανόηση. Στήν πορεία όμως τής πάλης γιά τό σοσιαλισμό καί στίς τάξεις αύτές Εγιναν ριζικές άλλαγές. Ή Εργατική τάξη τής χώρας τών Σοβιέτ, Εξαλείφοντας τόν 525

καπιταλισμό καί μετατρέποντας τά μέσα παραγωγής σέ κοινωνική σοσιαλιστική ιδιοκτησία, Επαψε νά είναι προλεταριάτο μέ τήν κυριο­ λεκτική, τήν παλιά σημασία αύτής τής λέξης. Τό προλεταριάτο τής ΕΣΣΔ μετστράπηκε σέ άπαλλαγμένη άπό κάθε Εκμετάλλευση Εργατική τάξη, πού κατέχει ήγετική θέση στήν κοινωνία καί κατευθύνει τήν Εξέλιξή της πρός τά μπρός, πρός τόν κομμουνισμό. ' Η τάξη τών άγροτών Επαψε Επίσης νά είναι τάξη μικρόπαραγωγών, δεμένων μέ τό κομματάκι τής γής τους, πού τούς Εκμεταλλεύον­ ταν οί τσιφλικάδες, οί κουλάκοι, οί Εμποροι, οί τοκογλύφοι. Μέ τή νίκη τοΰ κολχόζνικου συστήματος ή άγροτιά λυτρώθηκε άπό κάθε Εκμετάλλευση. ' Η Εργασία τών άγροτών Εγινε συλλογική, θεμελιωμέ­ νη πάνω στήν κοινωνική Ιδιοκτησία. ' Η κοινότητα τών δυό μορφών τής σοσιαλιστικής ιδιοκτησίας (τής παλλαϊκής καί τής κολχόζνικης-συνεταιρικής) σύνδεσε πιό στενά τήν Εργατική τάξη μέ τήν κολχόζνικη άγροτιά. Εδραίωσε τή συμμαχία τους. Εκανε άκατάλυτη τή φιλία τους. Ά λλαξε καί ή διανόηση τής ΕΣΣΔ. Αναπτύχθηκε νΕα διανόηση, πού βγήκε άπό τό λαό κι είναι άφοσιωμένη στό σοσιαλισμό. Χάρη στήν κοινότητα τών συμφερόντων τών Εργατών, τών άγροτών, τών διανοουμΕνων, διαμορφώθηκε ή άκατάλυτη κοινωνικοπολιτική καί ιδεολογική Ενότητα τοΰ σοβιετικού λαού. Στά χρόνια τής οικοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού άλλαξε ριζικά ή ψυχοσύνθεση άλων τών λαών τής Σοβιετικής Ένωσης. Οί λαοί αύτοί διαμορφώθηκαν όριστικά σέ σοσιαλιστικά έθνη. Τό αίσθημα τής παλιάς άμοιβαίας δυσπιστίας τό διαδέχτηκε τό αίσθημα τής άμοιβαίας φιλίας. Καθιερώθηκε ή άδελφική συνεργασία τών λαών αυτών μέσα στό σύστημα τού Ενιαίου Ενωσιακοΰ σοσιαλι­ στικού κράτους. Τό Σύνταγμα Επέφερε μεγάλες βελτιώσεις στήν όργάνωση τοΰ κράτους, πού άπόβλεπαν στήν όλόπλευρη άνάπτυξη τοΰ σοβιετικού δημοκρατισμού καί τοΰ πραγματικού διεθνισμού στίς σχέσεις μεταξύ τών λαών τής Σοβιετικής Ένωσης. Τό Σύνταγμα Εξάλειψε όλα τά ύπολείμματα τών περιορισμών στίς ΕκλογΕς γιά τά Σοβιέτ, άντικατάστησε τίς πολυβάθμιες Εκλογές μέ άμεσες. Καθιερώθηκε ή καθολική, άμεση, ίση καί μυστική ψηφοφορία σ'όλα τά Σοβιέτ τών βουλευτών τών Εργαζομένων. Ό λο ι οί πολίτες τής Σοβιετικής χώρας άπόκτησαν ίσα δικαιώματα τοΰ Εκλέγειν καί Εκλεγεσθαι στά Σοβιέτ. Τό Σύνταγμα κατοχύρωσε νομοθετικά γιά όλους τούς πολίτες τής ΕΣΣΔ τό δικαίωμα στήν Εργασία, στήν άνάπαυση, στή μόρφωση, στήν ύλική Εξασφάλιση στά γηρατιά, καθώς καί σέ περίπτωση άρρώστιας ή άνικανότητας γιά έργασία. Τό Σύνταγμα, παρΕχοντας σ'όλους τούς πολίτ€ς τά δικαιώματα, γιά τά όποϊα Επί αιώνες πάλαιβε ή άνθρωπότητα, τούς Επιφόρτισε ταυτόχρονα καί μέ σοβαρές ύποχρεώσεις: νά τηρούν αύστηρά τούς νόμους τοΰ Σοβιετικού κράτους, νά τηρούν τήν Εργασιακή πειθαρχία, νά Εκπληρώνουν τίμια τό κοινωνικό τους χρέος, νά σέβονται τούς 526

κανόνες τής σοσιαλιστικής συμβίωσης, νά περιφρουροΰν καί νά εδραιώνουν τήν κοινωνική σοσιαλιστική ιδιοκτησία, νά έκτελοΰν μέ τιμή τό υψηλό τους χρέος: τή στρατιωτική τους θητεία στίς Ένοπλες Δυνάμεις τοΰ Σοβιετικού κράτους, νά υπερασπίζουν μέ αύτοθυσία τή σοσιαλιστική Πατρίδα. Τό Σύνταγμα διακήρυσσε: «Ή ύπεράσπισή τής Πατρίδας είναι χρέος ίερό κάθε πολίτη τής ΕΣΣΔ». Στά δικαιώματα καί στίς ύποχρεώσεις τών πολιτών τής Σοβιετικής Ένωσης παίρνουν σάρκα καί όστά οΙ άρχές τοϋ σοσιαλιστικού δημοκρατισμού. Ό παραπέρα έκδημοκρατισμός τοϋ κοινωνικού καί τοϋ κρατικού συστήματος βοηθούσε στή σταθεροποίηση καί άνάπτυξή του. Στό Σύνταγμα τής ΕΣΣΔ ύπογραμμίζεται ή ήγετική θέση τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος στή Σοβιετική κοινωνία. Στό Σύνταγμα άναγράφεται: «... Οί πιό δραστήριοι καί συνειδητοί πολίτες άπό τήν έργστική τάξη καί τά άλλα στρώματα τών έργαζομένων ενώνονται στό Πανενωσιακό Κομμουνιστικό κόμμα (μπολσεβίκων), πού είναι τό πρωτοπόρο τμήμα τών έργαζομένων στήν πάλη τους γιά τήν έδραίωση καί τήν άνάπτυξη τού σοσιαλιστικού καθεστώτος καί πού άποτελεϊ τόν ήγετικό πυρήνα όλων τών όργανώσεων τών έργαζομέ­ νων, τόσο τών κοινωνικών, όσο καί τών κρατικών». Τό Σύνταγμα τής χώρας, όπου νίκησε ό σοσιαλισμός, είναι τό πιό δημοκρατικό άπ'όλα τά συντάγματα, τά γνωστά στήν ιστορία. Τό Σύνταγμα τής ΕΣΣΔ άποτέλεσε μεγάλη βοήθεια γιά όλους τούς άγωνιστές τής δημοκρατίας στίς καπιταλιστικές χώρες. Σ'αύτό άκριβώς βρισκόταν καί ή τεράστια διεθνής σημασία του. ΣΥΝΤΟΜΑ

ΣΥΜ ΠΕΡΑΣΜ ΑΤΑ

Στά χρόνια 1933-1937 τήν εσωτερική ζωή τής Σοβιετικής χώρας τή χαρακτηρίζει ή άποπεράτωση τής σοσιαλιστικής άνασυγκρότησης όλων τών κλάδων τής λαϊκής οίκονομίας καί ή οικοδόμηση, βασικά, τής σοσιαλιστικής κοινωνίας. Τό ζήτημα «ποιός-ποιόν» μέσα στή χώρα λύθηκε πρός όφελος τοΰ σοσιαλισμού. ' Η νίκη τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ εϊχε κοσμοϊστορική σημασία. "Ανοιξε τόν πλατύ δρόμο τοΰ σοσιαλισμού γιά όλους τούς λαούς τοΰ κόσμου. ' Η οικοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ ήταν ή έκπλήρωση τών ύποθηκών τοΰ μεγάλου Λένιν, τό άποτέλεσμα τής όργανωτικής καί καθοδηγητικής δράσης τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος, τής σοφής καθοδήγησής του, τής ήρωικής δουλιάς τών έργατών, τών άγροτών, τής διανόησης, πού ύποστηρίζουν όμόθυμα τήν πολιτική τού Κόμματος. Ή Σοβιετική Ένωση μετατράπηκε σέ κραταιότατη βιομηχανικήκολχόζνικη σοσιαλιστική δύναμη, πού έξασφαλίζει τήν οικονομία της καί τίς άνάγκες τής άμυνάς της μέ όλο τόν άπαραίτητο τεχνικό εξοπλισμό καί τίς άπαραίτητες έγκαταστάσεις. Ολοκληρώθηκε ή συλλογική όργάνωση τής άγροτικής οίκονομίας. 527

■Η προσοχή τοΰ Κόμματος στά χρόνια τοΰ δεύτερου πεντάχρονου συγκεντρώθηκε στά σοβαρότατα καθήκοντα τής όλοκλήρωσης τής σοσιαλιστικής άνασυγκρότησης τής λαϊκής οίκονομίας: στήν άξιοποίηση τών νέων Επιχειρήσεων καί τής νέας τεχνικής στή βιομηχανία' στήν όργσνωτική-οΐκονομική έδραίωση τών κολχόζ' στή δημιουργία πολυάριθμων στελεχών τής τεχνικής διανόησης γιά τήν πόλη καί τό χωριό. Μέ τή νίκη τών σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής στήν οίκονομία τής χώρας, άλλαξε ή ταξική διάρθρωση τής σοβιετικής κοινωνίας. Ό λες οΐ έκμεταλλεύτριες τάξεις έξαλείφθηκαν. Έμειναν δυό φιλικές τάξεις, ή Εργατική τάξη καί ή άγροτιά καί ή Εργαζόμενη διανόηση πού σύνδεόταν στενά μ' αύτές. Δυνάμωσε ή φιλία κι ή άδελφική συνεργα­ σία άνάμεσα στά σοσιαλιστικά Φνη τής ΕΣΣΔ. Δημιουργήθηκε ή ήθικοπολιτική καί ή Ιδεολογική Ενότητα той λαοΰ. Μέ πρωτοβουλία τοΰ Κόμματος ό σοβιετικός λαός ψήφισε τό νέο Σύνταγμα τής ΕΣΣΔ, τό πιό δημοκρατικό σύνταγμα τοΰ κόσμου, πού άντικαθρέφτιζε τίς άλλαγές στήν οίκονομική καί τήν πολιτική ζωή τής χώρας. Μέ τή νίκη τοΰ σοσιαλισμού Εξαλείφθηκε ή Εκμετάλλευση άνθρώπου άπό άνθρωπο, βελτιώθηκε ριζικά ή οίκονομική κατάσταση τών Εργαζομένων. ' Η Εδραίωση той σοσιαλιστικού συστήματος στήν οίκονομία τής χώρας δημιούργησε τ(ς συνθήκες γιά τήν άδιάκοπη καί γοργή αΰξηση τής κοινωνικής παραγωγής στή βάση τής άνώτερης τεχνικής, γιά τήν αύξηση τοΰ κοινωνικοΰ πλούτου καί τό συστηματικό άνέβασμα τής εύημερίας τών Εργαζομένων. ’ Η όλοκλήρωση τής σοσιαλιστικής άνασυγκρότησης τής Εθνικής οίκονομίας στήν ΕΣΣΔ έγινε μέσα σέ μιά άνησυχαστική διεθνή κατάσταση. ' Η άνοδος στήν έξουσία той φασισμού στή Γερμανία, 61 Επιθετικές Ενέργειες той γερμανικού φασισμού στήν Εύρώπη καί τού Ιαπωνικού Ιμπεριαλισμού στήν Άπω Ανατολή μεγάλωσαν γιά τήν ΕΣΣΔ τόν κίνδυνο τοΰ πολέμου. Γι ’ αύτό τό λόγο, τό Κόμμα κι ό λαός. Ενώ άσχόλοΰντσν μέ τήν εΙρηνική σοσιαλιστική οίκοδόμηση, Εδραίω­ ναν ταυτόχρονα τήν άμυνα τής χώρας. ' Η οίκοδόμηση той σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ σέ συνθήκες Εχθρι­ κής καπιταλιστικής περικύκλωσης καί διαρκούς κινδύνου Επίθεσης άπό τά έξω, ήταν ένας χωρίς προηγούμενο κοσμοϊστορικός δθλος τοΰ σοβιετικού λαού, μ'Επικεφαλής του τό Κομμουνιστικό κόμμα.

528

ΚΕΦΑΛΑΙΟ XIV

ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΣΤΗΝ ΠΑΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ. ΤΟ ΔΥΝΑΜΩΜΑ ΤΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ (1937-Ίούνης τοϋ 1941)

1. ’ Η πάλη τής ΕΣΣΔ γιά τήν «Ιρήνη καί τήν άσφάλεια τών λαών σέ συνθήκες έντασης τής φασιστικής Επίθεσης στά 1937-1938 Τό φθινόπωρο τοϋ 1937 στόν καπιταλιστικό κόσμο, ύστερα άπό μιά παρστεταμένη ύφεση, ξέσπασε νέα κρίση. Ή κρίση αύτή δέν έθιξε μονάχα τήν ’ Ιαπωνία καί τή Γερμανία, πού άναδιοργάνωσαν τήν οΙκονομία τους πάνω σέ πολεμική βάση. ’ Η άνοδος τής βιομηχανίας στίς χώρες αύτές συνδεόταν μέ τήν προετοιμασία τους γιά πόλεμο. ’ Οξύνθηκε ή πάλη άνάμεσα στίς κυριότερες καπιταλιστικές χώρες γιά τίς άγορές κατανάλωσης καί γιά τίς πηγές πρώτων ύλών. Ή άνισόμετρη οίκονομική άνάπτυξη δυνάμωνε τήν τάση τών Επιθετικών κρατών νά ξαναμοιράσουν τόν κόσμο μέ τή βία, μέ τόν πόλεμο. ’ Η 'Ιαπωνία, άφοϋ Εδραιώθηκε στίς βορειοανατολικές Επαρχίες τής Κίνας, άρχισε τό 1937 πόλεμο γιά τήν κατάληψη όλόκληρης τής Κίνας, μέ σκοπό νά τήν μετατρέψει σέ άποκία της. Ή Γερμανία τό 1938 εΙσέβαλε στήν Αύστρία καί τήν κατέλαβε. Ή 'Ιταλία καί ή Γερμανία συνέχιζαν τήν στρατιωτική τους ΕπΕμβαση στήν ’ Ισπανία. Μιά σειρά περιοχΕς τής ύδρογείου βρέθηκαν τυλιγμένες στίς φλόγες τού πολέμου. ΟΙ πόλεμοι αύτοί ήταν κατακτητικοί άπό τήν πλευρά τών Ιμπεριαλιστικών κρατών, καί Εθνικοαπελευθερωτικοί, δίκαιοι άπό τήν πλευρά τών λαών τής Κίνας, τής ΑΙΘιοπίας, τής ' Ισπανίας, πού δέχτηκαν τήν Επίθεση. ' Ο Επαναστατικός λαός τής Κίνας, μ'Επικεφαλής τό Κομμουνιστικό κόμμα, διεξήγε πόλεμο Ενάν­ τια στίς δυνάμεις τής Εσωτερικής καί τής Εξωτερικής άντίδρασης. ΜΕ τό δυνάμωμα τής Ιαπωνικής Επίθεσης τό Κομμουνιστικό κόμμα τής Κίνας Εριξε τό σύνθημα «Σταμάτημα τοΰ Εμφυλίου πολέμου, όμόθυμη άντίσταση στήν ' ΙαπωνίαΙ». ΟΙ κινέζοι κομμουνιστές μπήκαν έπικεφαλής τής ήρωικής άντίστασης του λαοΟ τους Ενάντια στούς Ιάπωνες ιμπεριαλιστές, πού άπειλοΰσαν νά ύποδουλώσουν τή χώρα. Ή πυρκαϊά τοΰ πολέμου άπλωνόταν όλο καί σέ μεγαλύτερη Εκταση. Στίς συνθήκες αύτές τό Κόμμα καί τό Σοβιετικό κράτος 529

κατέβαλλαν νέες προσπάθειες γιά νά έπιτευχθεϊ ή συλλογική άσφάλεια καί ή άπόκρουση τών έπιδρομέων. Μετά τήν κατάληψη τής ΑύστρΙας άπό τή Γερμανία ή Σοβιετική κυβέρνηση δήλωσε, τό Μάρτη τοΰ 1938 ότι ή ΕΣΣΔ είναι έτοιμη νά πάρει μέρος σέ συλλογικές ένέργειες γιά νά παρεμποδιστεί ή άνάπτυξη τής φασιστικής έπίθεσης καί ν'άποτραπεϊ ένας νέος παγκόσμιος πόλεμος. Ή Σοβιετική κυβέρνηση πρότεινε νά συζητήσει άμέσως μαζί μέ τίς άλλες δυνάμεις, στήν Κοινωνία τών 'Εθνών, ή έξω άπ'αύτήν, τά ένδεικνυόμενα πρακτικά μέτρα. «Αύριο ίσως νάναι πιά άργά, έλεγε ή δήλωση, σήμερα, όμως, υπάρχει άκόμη καιρός γι'αύτό, άν όλα τά κράτη, καί προπαντός οί μεγάλες δυνάμεις, πάρουν σταθερή κι άπερίφραστη θέση άπέναντι στό πρόβλημα τής συλλογικής διάσωσης τής ειρήνης». "Οταν οι χιτλερικοί άρχισαν ν'άπειλοϋν τήν Τσεχοσλοβακία, ή Σοβιετική κυβέρνηση δήλωσε ότι είναι έτοιμη νά σπεύσει σέ βοήθειά της, τηρώντας τίς υποχρεώσεις τής ΕΣΣΔ που άπορέουν άπό τό σοβιετο-τσεχοσλοβάκικο σύμφωνο τού 1935, δηλαδή ύπό τόν δρο ότι καί ή Γαλλία θά ταχθεί ένάντια στόν έπιδρομέα. Ή Σοβιετική κυβέρνηση πρότεινε νά συγκληθεϊ σύσκεψη τών στρατιωτικών άντιπροσώπων τής ΕΣΣΔ, τής Γαλλίας καί τής Τσεχοσλοβακίας γιά νά έξεταστοϋν τά μέτρα πού είναι άπαραΗητα γιά τήν ύπεράσπισή τοϋ νέου θύματος τής χιτλερικής έπιδρομής. Ή Σοβιετική "Ενωση ήταν έτοιμη νά βοηθήσει τήν Τσεχοσλοβακία καί χωρίς τή Γαλλία, ύπό τόν δρο ότι ή Τσεχοσλοβακία θά ήταν σύμφωνη νά δεχτεί αύτή τή βοήθεια καί θά πρόβαλλε ή ίδια άντίσταση στόν έπιδρομέα. ' Η διατήρηση τής ειρήνης έξαρτιόταν σέ σημαντικό βαθμό άπό τό άν οί δυτικές δυνάμεις θά ύποστήριζαν τίς προσπάθειες τής ΕΣΣΔ γιά τήν όργάνωση κοινής άντίστασης στόν έπιδρομέα. Ό Χίτλερ δέν θ'άποφάσιζε νά τά βάλει μέ τή συμμαχία τής ΕΣΣΔ, ’ Αγγλίας, Γαλλίας, ΕΠΑ καί άλλων χωρών. Ωστόσο, οί Ιθύνοντες κύκλοι τών δυτικών δυνάμεων άπόριψαν καί πάλι τήν πολιτική τής συλλογικής άσφάλειας, παρά τό γεγονός ότι οΙ φασίστες έπιδρομεϊς άπειλοΰσαν σοβαρά τά συμφέροντα τών κρατών αύτών, άκόμη καί τήν ύπόστασή τους. Προτίμησαν τήν πολιτική τών ύποχωρήσεων άπέναντι στούς έπιδρομεϊς, έλπίζοντας νά συνεννοηθοϋν μαζί τους. Υπολόγιζαν ν'άποτρέψουν τό χτύπημα πού τούς άπειλούσε καί νά τό κατευθύνουν ένάντια στή Σοβιετική Ένωση. Ήθελαν νά ύποκινήσουν τή Γερμανία καί τήν 'Ιαπωνία ένάντια στή Σοβιετική Ένωσή, γιά νά έξοντώσουν τό σοσιαλιστικό κράτος καί, ταυτόχρονα, νά έξασθενίσουν καί τούς άντιπάλους τους. Μέ τήν ύπουλη αύτή πολιτική τουςοΙ μονοπωλητέςτής 'Αγγλίας, τών ΕΠΑ καί τής Γαλλίας έλπιζαν νά έπιβάλουν τήν κυριαρχία τους σ'όλο τό κόσμο. ' Ενώ ο! χιτλερικοί προετοίμαζαν τήν έπίθεση ένάντια στήν Τσεχοσλοβακία, οΙ άρχπγοί τών κυβερνήσεων τής 'Αγγλίας, τής Γαλλίας, τής Γερμανίας καί τής ' Ιταλίας συνήλθαν τό Σεπτέμβρη του 1938 στό Μόναχο καί πήραν άπόφαση νά διαμελίσουν τήν Τσεχο­ σλοβακία καί νά παραδόσουν στή Γερμανία μιά σειρά παραμεθόριες 530

περιοχές της. Ή Τσεχοσλοβακία προδόθηκε άπό τούς Ιθύνοντες άγγλογαλλικούς κύκλους. Άπό τότε ή έκφραση «πολιτική τοΰ Μονάχου» άρχισε νά σημαίνει τήν έπαίσχυντη πολιτική συνεργασίας μέ τούς έπιδρομεϊς καί προδοσίας των άλλων λαών χάρη συναλλαγής μαζί τους. Κάτω άπό τήν πίεση τών δυτικών δυνάμεων ή άστική κυβέρνηση τής Τσεχοσλοβακίας συνθηκολόγησε καί παραιτήθηκε άπό τήν άντίσταση στούς χιτλερικούς, παρ'δλο πού ύπήρχε όλη ή δυνατότητα νά όργανώσει τήν άμυνα τής χώρας, έχοντας γι ’ αύτό καί τήν ύποστήριξη τής Σοβιετικής Ένωσης. Ή κυβέρνηση τών ΕΠΑ δέν πήρε έπίσημα μέρος στή συνδιάσκεψη τοΰ Μονάχου, ένθάρρυνε ό­ μως τή σύγκλησή της κι ένέκρινε άπόλυτα τίς άποφάσεις της. Μόνο ή ΕΣΣΔ καταδίκασε τήν προδοσία τοΰ Μονάχου. Έφόσον ή Γαλλία πρόδοσε τήν Τσεχοσλοβακία, τό γαλλοσοβιετικό σύμφωνο άμοιβαίας βοήθειας τοϋ 1935 είχε ουσιαστικά καταστεί άκυρο. Κάτω άπό τή σημαία τής λεγάμενης «πολιτικής τής μή έπέμβασης» οί κύκλοι τής πολιτικής τοϋ Μονάχου βοηθούσαν έπίσης τή νίκη τοΰ φασισμού στήν ’ Ισπανία, άν καί ή νίκη αύτή όδήγησε στήν έξασθένιση τών στρατηγικών θέσεων τών ίδιων τών δυτικών δυνάμεων. Στίς άρχές τοΰ 1939 ή δημοκρατική κυβέρνηση τής Ισπανίας ήττήθηκε. Στή χώρα έπιβλήθηκε τό φασιστικό καθεστός. Τό Κόμμα καί ή Σοβιετική κυβέρνηση έβγαλαν τ'άπαραίτητα συμπεράσματα άπό τήν προδοσία τών δυτικών δυνάμεων στό Μόναχο. Γινόταν όλο καί πιό καθαρό ότι στήν πάλη ένάντια στούς έπιδρομεϊς δέν μπορούσε κανείς νά βασίζεται στή συνεργασία τους. 2. ' Η κομματική-πολιτική δουλιά στίς συνθήκες τής οίκοδόμησης τοΟ σοσιαλισμού. Τό 18ο Συνέδριο τοΰ Κόμ­ ματος Ή Σοβιετική Ένωση ήταν άπαλλαγμένη άπό τούς οικονομικούς καί πολιτικούς τρανταγμούς. Στήν ΕΣΣΔ συνεχιζόταν ή δημιουργική δουλιά. Μέ τήν έκπλήρωση τοΰ δεύτερου πεντάχρονου τά βασικά καθήκοντα τής μεταβατικής περιόδου είχαν έκπληρωθεϊ. Ή νέα οίκονομική πολιτική, πού είχε άρχίσει νά έφαρμόζεται τό 1921, εϊχε δόσει όσα μπορούσε νά δόσει. Στήν ΕΣΣΔ εϊχε βασικά οίκοδομηθεϊ ή σοσιαλιστική κοινωνία. Ό σοσιαλισμός είναι ή πρώτη φάση τοΰ κομμουνισμού. Ό πλήρης κομμουνισμός γεννιέται κι άναπτύσσεται άπό τό σοσιαλισμό, μέ βάση τή στερέωση καί τήν έξέλιξή του. «... Ό σοσιαλισμός, έλεγε ό В. I. Λένιν, είναι ή κοινωνία έκείνη, πού γεννιέται άμεσα άπό τόν καπιταλισμό... ' Ενώ ό κομμουνισμός είναι μιά άνώτερη μορφή κοινωνίας, καί μπορεϊ ν ’ άναπτυχθεϊ μόνο τότε, όταν σταθεροποιηθεί άπόλυτα ό σοσιαλισμός ("Α π α ν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 40ός, σελ. 33). ’ Η ΕΣΣΔ, όπως διαπίστωσε τό 18ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος, άφοΰ 531

οικοδόμησε βασικά τό σοσιαλισμό, μπήκε στήν περίοδο τής όλοκλήρωσης τής οίκοδόμησης τής σοσιαλιστικής κοινωνίας καί той βαθμιαί­ ου περάσματος άπό τό σοσιαλισμό στόν κομμουνισμό. Ό σοσιαλισμός άπό πολλές άπόψεις Εχει άκόμη σημάδια τής παλιάς κοινωνίας, άπό τά Εγκατα τής όποίας βγήκε. Τό Επίπεδο άνάπτυξης τής κοινωνικής παραγωγής δέν Εξασφαλίζει άκόμη Επαρκή ποσότητα υλικών άγαθών γιά μιά πλήρη Ικανοποίηση τών άναγκών όλων τών μελών τής κοινωνίας. Παραμένει μιά όρισμένη άνισότητα στή διανομή τών είδών κατανάλωσης. Οί σοσιαλιστικές παραγωγικές σχέσεις σ'Ενα τέτιο σοβαρό τομέα τής οικονομίας, όπως ή άγροτική οικονομία, μόλις διαμορφώθηκαν. Ή παραγωγικότητα τής κοινωνι­ κής Εργασίας, παρ' όλο πού άνέβηκε, δέν ήταν όμως άκόμη άνάλογη μέ τίς δυνατότητες πού Ενυπήρχαν στό σοσιαλιστικό σύστημα. Στή συνείδηση τών άνθρώπων διατηρούνταν υπολείμματα τής ψυχολογί­ ας τοΰ άτομικοΰ Ιδιοκτήτη. Τό Κόμμα συγκέντρωσε τήν κύρια προσοχή στήν όλοκλήρωση τής οίκοδόμησης τής σοσιαλιστικής κοινωνίας καί τής Εδραίωσής της. Ή τ α ν άπαραίτητο ν'άναπτυχθεϊ καί νά δυναμώσει ή ύλικοτεχνική βάση τού σοσιαλισμού, νά τελειοποιηθούν οί σοσιαλιστικές παραγω­ γικές σχέσεις. Σοβαρή σημασία είχε ή αυστηρή τήρηση τής σοσιαλι­ στικής άρχής διανομής σύμφωνα μέ τή δουλιά, τό άνέβασμα τού ύλικοΰ Ενδιαφέροντος τών Εργαζομένων γιά τ ' άποτελέσματα τής δουλιάς τους, ό Ελεγχος άπό μέρους τής κοινωνίας καί τού κράτους τού μέτρου Εργασίας καί τού μέτρου κατανάλωσης, καθώς Επίσης καί ή Εφαρμογή τού καταναγκασμού στά άτομα πού δέν θέλουν νά δουλέψουν τίμια. Μεγάλα καθήκοντα Εμπαιναν γιά τήν καλλιέργεια στούς Εργαζόμενους τοΰ πνεύματος τής σοσιαλιστικής σχέσης άπέναντι στή δουλιά καί στήν κοινωνική ιδιοκτησία. ' Η νίκη τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ δυνάμωσε τήν πολιτική καί οικονομική ισχύ τοΰ Σοβιετικού κράτους, διεύρυνε τήν κοινωνικοοι­ κονομική του βάση. Τό σοσιαλιστικό κράτος μπήκε σέ μιά νέα περίοδο τής άνάπτυξής του: άρχισε τό προτσές τής βαθμιαίας μετεξέλιξης τοΰ κράτους τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου σέ παλλαϊκό κράτος, πράγμα πού βρήκε τήν Εκφρασή του στό νέο Σύνταγμα. "Ηταν άπαραίτητο καί στό Εξής νά δυναμώνει ή πολιτική βάση τοΰ Σοβιετικού κράτους, πού είναι ή συμμαχία τής Εργατικής τάξης μέ τήν άγροτιά, ή φιλία τών λαών τής ΕΣΣΔ, ή Ενότητα τοΰ σοβιετικού λαοΰ, ν'άναπτύσσεται ή σοσιαλιστική δημοκρατία. Τά συμφέροντα τοΰ σοσιαλισμού άπαιτούσαν νά Ενισχυθεϊ ή περιφρούρηση τής σοσιαλι­ στικής νομιμότητας καί τής κοινωνικής ιδιοκτησίας, ή σίγουρη Εξασφάλιση τής άμυνας καί τής άσφάλειας τής χώρας. Στίς συνθήκες τοΰ σοσιαλισμού μεγάλωσε ό ρόλος τού Κόμματος στήν καθοδήγηση τής ζωής τής κοινωνίας. Ή νέα κατάσταση άπαιτοΰσε νέο τρόπο άντιμετώπισης τής κομματικής δουλιάς, τή βελτίωση τής όργανωτικής δουλιάς στίς μάζες, τό άνέβασμα τής πολιτικής καί έργατικής δραστηριότητας τοΰ κάθε κομμουνιστή. Τό

532

Κόμμα χάραξε γραμμή διεύρυνσης τής εσωκομματικής δημοκρατίας. Στήν πορεία τής πάλης γιά τό σοσιαλισμό τό Κόμμα δυνάμωσε σημαντικά, άπόκτησε μεγάλη πείρα τόσο στήν καθοδήγηση τής οικονομίας, όσο καί τής κομματικής μαζικής δουλιάς. ' Ωστόσο, στή δράση τών κομματικών όργανώσεων ύπήρχαν σοβαρές έλλείψεις. ' Η πειθώ καί ή διαπαιδαγώγηση τών άνθρώπων συχνά άντικαθιστοΰνταν μέ τήν έκδοση διαταγμάτων καί μέ διοικητικούς τρόπους. Σέ μιά σειρά κομματικές όργανώσεις δέν τηρούνταν τό Καταστατικό τοΰ Κόμμα­ τος: ή αίρετότητα τών κομματικών όργάνων παραβιαζόταν συχνά, έπί πολύ καιρό δέν γίνονταν κομματικές συνδιασκέψεις, έφαρμοζόταν πλατιά ή μέθοδος τής πρόσληψης, πράγμα πού όδηγοϋσε στήν ώμή παραβίαση τής άρχής τοΰ δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Οΐ έλλείψεις αύτές ύποβλήθηκαν σέ κριτική στήν ' Ολομέλίια τοΰ φλεβάρη-Μάρτη 1937 τής ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ), πού συζήτησε τό ζήτημα τής προετοιμασίας τών κομματικών όργανώσεων γιά τίς έκλογές τοΰ ‘Ανώτατου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ. ' Η έφαρμογή τοΰ νέου Συντάγματος καί ό παραπέρα έκδημοκρατισμός τοΰ έκλογικοΰ συστήματος σήμαιναν στροφή .στήν πολιτική ζωή τής χώρας. Τό Κόμμα έπρεπε νά προετοιμαστεί γιά τή στροφή αύτή. Έπρεπε τό ίδιο τό Κόμμα νά έφαρμόζει μέ συνέπεια τή δημοκρατία στή δουλιά του, νά τηρεί άπαρέγκλιτα στή ζωή του τήν άρχή τοΰ δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Ή ΚΕ ύποχρέωσε τίς κομματικές όργανώσεις ν ' άναδιοργανώσουν τή δουλιά τους. Προτεινόταν νά έξαλειφθεί ή πρακτική τής πρόσληψης στά κομματικά όργανα, άπαγορευόταν νά γίνεται ή ψηφοφορία στίς έκλογές μέ κατάλογο, καθιερωνόταν ή κλειστή (μυστική) ψηφοφορία. Τό Κόμμα κατέβηκε στίς έκλογές τοΰ 'Ανώτατου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ σέ συνασπισμό, σέ συμμαχ/α μέ τούς έξωκομματικούς, άνάδειξε μαζί τους κοινούς ύποψήφιους βουλευτές. Ό έκλογικός συνασπισμός τών κομμουνιστών καί τών εξωκομματικών ήταν έντελώς νομοτελειακός καί φυσικός γιά μιά χώρα, όπου είχε νικήσει ό σοσιαλισμός. Μαρτυρούσε τή σοσιαλιστική ένότητα τής σοβιετικής κοινωνίας. Οί έκλογές γιά τό 'Ανώτατο Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ έγιναν στίς 12 τοΰ Δεκέμβρη 1937. Πήραν μέρος σ ’ αύτές τά 96 ,8 % τοΰ συνολικού άριθμού τών εκλογέων. ' Υπέρ τών υποψηφίων τοΰ συνασπισμού τών κομμουνιστών καί τών έξωκομματικών ψήφισαν τά 98,6% τών ψηφοφόρων πού πήραν μέρος στίς εκλογές. Ό σοβιετικός λαός έκφρασε τήν άπόλυτη έμπιστοσύνη του στό Κομμουνιστικό κόμμα καί έπιδοκίμασε τήν πολιτική του. ' Η νίκη τοΰ σοσιαλισμού δημιούργησε εύνοϊκές συνθήκες γιά τήν παραπέρα άνάπτυξη τής κομματικής καί τής σοβιετικής δημοκρατίας. Αντίθεση σ'α ύτό άποτελοΰσαν οί άμεσες παραβάσεις τής κομματι­ κής καί τής σοβιετικής δημοκρατίας, πού είχαν σχέση μέ τήν έκδήλωση τήν όποία τό Κόμμα χαρακτήρισε άργότερα σάν προ­ σωπολατρία πρός τόν Στάλιν. ’ Ορισμένους περιορισμούς τής έσωκομματικής καί τής σοβιετικής δημοκρατίας, πού ήταν άναπόφευ-

533

κτοι στίς συνθήκες τής σκληρής πάλης ένάντια στόν ταξικό έχθρό καί τούς πράκτορές του, ό Στάλιν τούς έκανε κανόνα καθοδήγησης τοϋ Κόμματος καί τής χώρας. Παραβίαζε τούς κανόνες τής κομματικής ζωής πού είχε έπεξεργαστεϊ ό В. I. Λένιν, τήν άρχή τής συλλογικής καθοδήγησης. Πολλά σοβαρά κομματικά καί κρατικά ζητήματα λύνονταν άπό τόν Γδιο προσωπικά. Στή δράση τοΰ Στάλιν παρουσιά­ στηκε διάσταση άνάμεσα στά λόγια, καί στά έργα. Στίς έργασίες του ύπήρχαν σωοτές, μαρξιστικές θέσεις γιά τό λαό σάν δημιουργό τής ιστορίας, γιά τό ρόλο τοΰ Κόμματος καί τής Κεντρικής του ' Επιτροπής σάν συλλογικού καθοδηγητή, γιά τήν προσοχή πρός τά στελέχη, γιά τήν άνάπτυξη τής έσωκομματικής δημοκρατίας. Στήν πράξη, όμως, οί θέσεις αύτές παραβιάζονταν. Καί στίς συνθήκες τής νίκης τοΰ σοσιαλισμού διστηροΰσε τήν Ισχύ της ή άπαίτηση γιά τό δυνάμωμα μέ κάθε τρόπο τοΰ Σοβιετικού κράτους, γιά τό άνέβασμα τής έπαγρύπνησης άπέναντι στίς μηχανοραφίες τών έχθρών καί πρίν άπ'όλα στίς μηχανοραφίες τής καπι­ ταλιστικής περικύκλωσης. "Ηταν έπίσης άπαραίτητο νά ύπάρχει προσεκτικότητα κι έπαγρύπνηση άπέναντι στά έχθρικά στοιχεία άπό τό περιβάλλον τών έκμηδενισμένων έκμεταλλευτριών τάξεων καί τών πρακτόρων τους. Ή τ α ν , όμως, λαθεμένη ή θέση πού διατύπωσε ό I. Β. Στάλιν στήν ' Ολομέλεια τού φλεβάρη-Μάρτη 1937 τής ΚΕ, όταν είχε πιά νικήσει ό σοσιαλισμός στήν ΕΣΣΔ, ότι τάχα όσο έδραιώνονται οί θέσεις τοϋ σοσιαλισμού, όσο προχωρεί τό Σοβιετικό κράτος πρός τά μπρός, τόσο περισσότερο θά όξύνεται ή ταξική πάλη μέσα στή χώρα. Στήν πραγματικότητα, ή ταξική πάλη μέσα στή Σοβιετική χώρα είχε φτάσει στή μεγαλύτερή της όξύτητα στήν περίοδο πού κρινόταν τό ζήτημα «ποιός-ποιόν», στήν περίοδο πού έμπαιναν τά θεμέλια τού σοσιαλισμού. Ύστερα , όμως, άπό τή νίκη τοΰ σοσιαλισμού, τήν έξάλειψη τών τάξεων τών εκμεταλλευτών καί τήν άποκατάσταση τής σοσιαλιστικής ένότητας τής σοβιετικής κοινωνίας, ή θέση γιά άναπόφευκτη όξυνση τής ταξικής πάλης ήταν λαθεμένη. Στήν πράξη ή θέση αύτή άποτελοΰσε δικαιολογία γιά μαζικούς διωγμούς ένάντια σ'έπ ιφανεΐς παράγοντες τοϋ Κόμματος καί τοΰ κράτους, σέ μέλη καί άναπληρωματικά μέλη τής ΚΕ, σέ μεγάλους σοβιετικούς στρατιωτι­ κούς ήγέτες καί σέ πολλούς άλλους κομμουνιστές καί έξωκομματικούς, πού δέν έφταιγαν σέ τίποτε. Εύθύνη γ ι' αύτό φέρνουν έπίσης ό Μόλοτοφ καί ό Καγκανόβιτς. Παραβιάστηκαν ώμά τό Καταστατικό τού Κόμματος καί οί σοβιετικοί νόμοι. Οί αύθαίρετες κατηγορίες ενάντια σέ μέλη καί άναπληρωματικά μέλη τής Κεντρικής ’ Επιτροπής άπ'τά όργανα τοΰ Λαϊκού ’ Επιτροπάτου τών 'Εσωτερικών μ ’ έντολή τοΰ Γεζόφ καί τοΰ Μπέρια δέν έξετάζονταν στίς όλομέλειες τής ΚΕ. Παραβιάστηκαν οί λενινιστικές άρχές τών άμοιβαίων σχέσεων άνάμεσα στό Κόμμα καί στά όργανα τοΰ Λαϊκού 'Επιτροπάτου Εσωτερικών. Τά όργανα τής κρατικής άσφάλειας πρόσφεραν άναμφίβολες υπηρεσίες στήν ύπεράσπιση τών κατακτήσεων τής επανά­ στασης καί περιβάλλονταν μέ μεγάλη έμπιστοσύνη. Ή ύπόθεση,

534

όμως, άλλαξε μόλις ό έλεγχός τους άπό μέρους τοΰ Κόμματος καί τής κυβέρνησης άντικαταστάθηκε μέ τόν προσωπικό έλεγχο τοΰ Στάλιν καί ή κανονική νομική διαδικασία άντικαθιστοΰνταν συχνά μέ προσωπικές άποφάσεις του. Μέ δική του έντολή στή θέση τοΰ λαϊκοΰ έπιτρόπου ' Εσωτερικών διορίστηκε άρχικά ό Γεζόφ καί σέ συνέχεια ό Μπέρια. Μέ τήν έγκληματική τους δράση αύτοί προξένησαν έξαιρετικά μεγάλη ζημιά στό Κόμμα καί στό λαό. Μέ τή δραστήρια σύμπραξή τους συκοφαντήθηκαν καί ύπόφεραν χωρίς νά φταίνε πολλοί τίμιοι κομμουνιστές καί Εξωκομματικοί σοβιετικοί άνθρωποι. Τόν καιρό έκεϊνο δέν ήταν γνωστές στό Κόμμα καί στό λαό οί καταχρήσεις έξουσίας άπό τόν Στάλιν. Οί σοβιετικοί άνθρωποι γνώριζαν τόν Στάλιν σάν δραστήριο άγωνιστή γιά τή νίκη τοΰ σοσιαλισμού, τοΰ είχαν έμπιστοσύνη- έπικρατοϋσε ή πεποίθηση ότι οί διώξεις γίνονται ένάντια σέ πραγματικούς έχθρούς, γιά τό συμφέρον τοΰ σοσιαλισμού. Ω στόσ ο, άβάσιμες κατηγορίες άπαγγέλλονταν καί ένάντια σέ κομμουνιστές πού πάλαιβαν δραστήρια καί μέ συνέπεια γιά τή λενινιστική γενική γραμμή τοΰ Κόμματος. Στό διάστημα αύτό μιά σειρά έπιφανεϊς παράγοντες τοΰ Κόμματος (Γκ. Κ. Όρτζονικίτζε, Γ. Ν. Καμίνσκι), άνησυχώντας γιά τά άνώμαλα φαινόμενα μέσα στό Κόμμα, τάχθηκαν ένάντια στίς παραβάσεις τής σοσιαλιστικής νομιμό­ τητας καί τών λενινιστικών κανόνων τής κομματικής ζωής ένάντια στίς καταχρήσεις έξουσίας. Οί παραβάσεις τής σοσιαλιστικής νομιμότητας καί οί μαζικές διώξεις προξένησαν σοβαρή ζημιά στό Κομμουνιστικό κόμμα, στή σοσιαλιστική οίκοδόμηση. Ω σ τόσ ο, τά άνώμαλα αύτά φαινόμενα δέν μπόρεσαν ν ’ άλλάξουν καί δέν άλλαξαν τό χαρακτήρα καί τή φύση τοΰ σοσιαλιστικού κοινωνικού καθεστώτος, τή φύση καί τήν ούσία τοΰ σοσιαλιστικού κράτους, δέν μπόρεσαν νά κλονίσουν τίς πολιτικές καί όργανωτικές βάσεις τού Κόμματος. Ή λενινιστική γενική γραμμή τοΰ Κόμματος παρέμεινε άκράδαντη. Τό Κόμμα καί οί τοπικές όργανώσεις του ζοϋσαν μιά δραστήρια, αυτόβουλη ζωή, ξεπερνοΰσαν όλα τά έμπόδια στό δρόμο τής οίκοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού. Ή ρωμαλέα πρωτοβουλία τών λαϊκών μαζών δημιουργούσε τό μεγάλο Ιστορικό της έργο καί στό πράγμα αύτό έβρισκε τήν έκφρασή του ό δημοκρατισμός τοΰ σοβιετικού σοσιαλιστικού καθεστώτος. Τό Κόμμα στό σύνολό του μέ τήν καθοδήγηση τής Κεντρικής ’ Επιτροπής, πάλαιβε μέ αύτοθυσία γιά τά συμφέροντα τοΰ λαοΰ, γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. ’ Ο σοβιετικός λαός περιέβαλλε μέ άπόλυτη έμπιστοσύνη τό Κόμμα, καθοδηγούνταν άπό τίς ύποδείξεις του καί προωθούσε τή μεγάλη ύπόθεση τοΰ σοσιαλισμού. Ή σοσιαλιστική οίκοδόμηση σημείωνε όλο καί νέες έπιτυχίες. Δυνάμωνε ή ισχύς τής Σοβιετικής Ένωσης. ’ Η νίκη τοΰ σοσιαλισμού συνοδεύτηκε άπό μιά μαζική είσοδο στό Κόμμα νέων μελών καί άπό σημαντική αύξηση τής διανόησης. Στήν καθοδηγητική κομματική, διοικητική καί οικονομική δουλιά προωθή-

535

θηκαν νεαρά στελέχη, πού συχνά δέν €ΐχαν πείρα καί τήν άπαραίτητη Ιδεολογική πολιτική κατάρτιση. Άπαιτοϋντσν τό δυνάμωμα τής Ιδεολογικής πολιτικής διαπαιδαγώγησης τής διανόησης, τών κομματι­ κών στελεχών. Ή ΚΕ τοϋ ΠΚΚ (μπ) πήρε μιά σειρά μέτρα γιά τή βελτίωση τής κομματικής προπαγάνδας καί ζύμωσης. Στό κέντρο καί στίς τοπικές όργανώσεις ένισχύθηκε ό μηχανισμός πού καθοδηγούσε τήν Ιδεολογική δουλιά τοΰ Κόμματος. Δημιουργήθηκε ένα σύστημα κατάρτισης καί μετεκπαίδευσης τών κομματικών στελεχών σέ διάφο­ ρες σχολές καί φροντιστήρια. Σοβαρή σημασία στή ζωή τοΰ Κόμματος καί τοϋ λαοϋ είχε τό 18ο Συνέδριο τοΰ ΠΚΚ (μπ), πού έγινε άπό τίς 10 ώς τίς 21 τοΰ Μάρτη Ί 9 3 9 . Στό συνέδριο άντιπροσωπεύτηκαν περίπου 1 589 0 00 μέλη τοΰ Κόμματος καί πάνω άπό 888 0 00 δόκιμα μέλη. ' Εκθέσεις δράσης στό συνέδριο έκαναν οΙ I. Β. Στάλιν, Μ. φ. Βλαντίμιρσκι, Ντ. Ζ. Μανουήλσκι. Τό συνέδριο έξέτασε καί έπικύρωσε τό τρίτο πεντάχρο­ νο σχέδιο άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ καί τό ζήτημα τών τροποποιήσεων στό Καταστατικό του ΠΚΚ (μπ). Τό συνέδριο τοΰ Κόμματος σημείωσε ότι ή έξαπόλυση τοϋ πολέμου άπό τά φασιστικά κράτη ένάντια στούς φιλελεύθερους λαούς άποτελεί κίνδυνο γιά τήν εΙρήνη όλου τοΰ κόσμου. Τήν έποχή έκείνη ό πόλεμος είχε τραβήξει στήν τροχιά του χώρες μέ πληθυσμό 500 περίπου έκατομμύρια άνθρώπους. Στό συνέδριο ξεσκεπάστηκε ή πολιτική τοϋ Μονάχου τών δυτικών δυνάμεων, ή πολιτική τής άνοχής άπέναντι στούς είσβολεϊς, πολιτική πού μπορεϊ νά καταλήξει σέ σοβαρή άποτυχία τών δυτικών δυνάμεων. Τό 18ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος ένέκρινε τήν έξωτερική πολιτική τής Σοβιετικής κυβέρνησης κι έδοσε τήν όδηγία: νά άκολουθηθεϊ καί στό μέλλον ή πολιτική εΙρήνης καί ένίσχυσης τών έμπορικών σχέσεων μ'όλες τίς χώρες- νά ένταθεϊ ή προσοχή καί νά μήν έπιτραπεϊ στούς προβοκάτορες τοΰ πολέμου νά παρασύρουν τή Σοβιετική χώρα στή σύρραξη- νά δυναμώσει μ'όλα τά μέσα ή μαχητική Ισχύς τοϋ Κόκκινου Στρατού καί τοϋ Πολεμικού Στόλου- νά συσφιχτοϋν οΙ διεθνείς δεσμοί μέ τούς έργαζόμενους όλων τών χωρών, πού ένδιαφέρονται γιά τήν εΙρήνη καί τή φιλία μεταξύ τών λαών. Τό συνέδριο έβαλε τό ζήτημα τοϋ βασικού οίκονομικοΰ καθήκον­ τος τής ΕΣΣΔ: νά φτάσουμε καί νά ξβπεράσουμε τίς κυριότερες καππαλιστικές χώρες στήν παραγωγή προϊόντων κατ'άτομο. Τό καθήκον αύτό τό είχε βάλει ό В. I. Λένιν τίς παραμονές άκόμη τής ' Οχτωβριανής έπανάστασης, σάν προοπτική γιά τή χώρα τοΰ σοσια­ λισμού. Μέ τή νίκη τοϋ σοσιαλισμοϋ στήν ΕΣΣΔ τό πρόβλημα αύτό έγινε πρακτικό καθήκον τοΰ Κόμματος καί όλου τοϋ σοβιετικοϋ λαοΰ. Τό συνέδριο τοΰ Κόμματος έξέτασε μερικά ζητήματα τής μαρξιστικής-λενινιστικής θεωρίας. Ξεκινώντας άπό τίς Ιδέες τοΰ Λένιν, ό Στάλιν στήν έκθεση δράσης τής ΚΕ πρόβαλε τή θέση ότι είναι δυνατή ή οίκοδόμηση τοϋ κομμουνισμού σέ μιά χώρα, στή Σοβιετική Ένω σ η, πράγμα πού είχε σοβαρή σημασία γιά τίς προοπτικές άνάπτυξης τής

536

σοβιετικής σοσιαλιστικής κοινωνίας στό δρόμο πρός τόν κομμουνι­ σμό. Τό συνέδριο καταδίκασε τίς Επιζήμιες, λαθεμένες άπόψεις γιά τήν άπονέκρωση του κράτους στό σοσιαλισμό, γιά τόν περιορισμό καί τήν Εξασθένιση τών κρατικών όργάνων. Ή διάδοση παρόμοιων άπόψεων Εγκυμονούσε μεγάλους κινδύνους στίς συνθήκες πού ή ΕΣΣΔ ήταν ή μοναδική στόν κόσμο χώρα τού σοσιαλισμού καί βρισκόταν περικυκλωμένη άπό Εχθρικά καπιταλιστικά κράτη. Στήν Εκθεση δράσης τής ΚΕ τού Κόμματος καί στίς όμιλίες τών άντιπροσώπων τοΰ συνεδρίου καθορίστηκαν τά βασικά στάδια Εξέλιξης τού σοβιετικού κράτους καί οί βασικές λειτουργίες του. Τό σοβιετικό κράτος πέρασε δυό βασικές φάσεις ΕξΕλιξης. Ή πρώτη φάση περιλαβαίνει τήν περίοδο πού μεσολαβεί άπό τή νίκη τής ' Οχτωβριανής Επανάστασης ώς τήν Εξάλειψη τών Εκμεταλλευτριών τάξεων. ' Η δεύτερη φάση άρχισε μέ τή νίκη τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. ΟΙ λειτουργίες του σοσιαλιστικού κράτους στήν πρώτη του φάση ήταν: συντριβή στό Εσωτερικό τής χώρας τής άντίστασης τών τάξεων πού άνστράπηκαν, άμυνα τής χώρας Ενάντια στήν Επίθεση άπό τά Εξω, οίκονομική-όργανωτική καί πολιτιστική-διαπαιδαγωγητική δουλιά. Στή δεύτερη φάση άτονεϊ ή λειτουργία τής συντριβής τών Εκμεταλλευτριών τάξεων, γιατί οΙ τάξεις αύτές Εχουν Εξαλειφθεϊ, καί άνατττύσσεται ή λειτουργία τής περιφρούρησης τής σοσιαλιστικής Ιδιοκτησίας* άναπτύσσεται όλόπλευρα ή οίκονομική-όργανωτική καί ή πολιτιστική-διαπαιδαγωγητική λειτουργία- διατηρείται στό άκέραιο ή λειτουργία τής στρατιωτικής άμυνας τής χώρας άπέναντι στήν Επίθεση άπό τά Εξω. ’ Η άλλαγή τών λειτουργιών τού σοσιαλιστικού κράτους στίς συνθήκες τής νίκης τού σοσιαλισμού δέν σημαίνει καθόλου ότι τό κράτος αύτό Εξασθενεϊ καί άπονεκρώνεται. Τό συνέδριο τού Κόμματος ζήτησε νά Ενισχύονται όλόπλευρα όλα τά κρατικά όργανα. Ιδιαίτερα Εκείνα, πού άποστολή τους είναι νά πραγματοποιούν τή λειτουργία τής υπεράσπισης τής χώρας τού σοσιαλισμού. Έξέχουσα θέση στό συνέδριο πήρε τό ζήτημα τής σοβιετικής διανόησης καί τής σωστής στάσης άπέναντί της. Στίς συνθήκες τού σοσιαλισμού ή διανόηση Εγινε πραγματικά λαϊκή, συνδέθηκε στενά μέ τήν Εργατική τάξη καί τήν κολχόζνικη άγροτιά καί άποτελοΰσε σημαντική δύναμη τής Σοβιετικής κοινωνίας. Τό συνέδριο ύποχρέωσε τίς κομματικές όργανώσεις νά φέρνονται μέ κατανόηση καί προσοχή στή διανόηση, νά βάλουν άποφασιστικά τέρμα στή δυσπιστία πού παρατηρούνταν άπέναντί της, στίς Επιβιώσεις παλιών άντιλήψεων γιά τή διανόηση. Τό συνέδριο Εξέτασε τό τρίτο πεντάχρονο σχέδιο άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ (1938-1942). Τό σχέδιο πρόβλεπε τήν αύξηση τής βιομηχανικής Ισχύος τής χώρας, τό δυνάμωμα τοΰ κολχόζνικου συστήματος, τήν άνύψωση τής ύλικής ευημερίας τού πολιτιστικού Επιπέδου τού λαοΰ, τήν Ενίσχυση τής άμυντικής Ικανότη: τας τής χώρας. Τό τρίτο πεντάχρονο σχΕδιο ήταν τό πρώτο προοπτικό

537

σχέδιο τής λαϊκής οικονομίας τής σοσιαλιστικής κοινωνίας πού οϊκοδομήθηκε στήν ΕΣΣΔ. Προβλεπόταν ν'αύξηθεϊ τό 1942 ή παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων σχεδόν στό διπλάσιο σέ σύγκρι­ ση μέ τό 1937. Τό σχέδιο αύτό ήταν πεντάχρονο χημείας καί ειδικών ποιότητων άτσαλιοΰ. Στό πεντάχρονο καθοριζόταν ν'αύξηθεϊ ή παραγωγή ήλεκτρικής ενέργειας 2 φορές, τής μηχανουργίας 2,3 φορές, τής χημικής μομηχανίας 2,4 φορές. Στή μεταλλουργία δινόταν προσοχή στήν παμαγωγή ειδικών ποιοτήτων άτσαλιοΰ πού ήταν άναγκαϊες γιά τή μηχανουργία καί τήν άμυντική βιομηχανία. Προβλεπόταν ή γοργή άνάπτυξη τής άμυντικής βιομηχανίας, ή δημιουργία μεγάλων κρατικών άποθεμάτων καυσίμων, ήλεκτρικής ενέργειας, καθώς καί άλλων κλάδων παραγωγής. Σχεδιαζόταν ή σύνθετη άνάπτυξη τών βασικών οικονομικών περιοχών τής χώρας, ή οικοδόμηση παράλληλων έπιχειρήσεων στά Ούράλια, στό Μέσο καί Κάτω Βόλγα, στή Σιβηρία καί στήν Κεντρική Ά σ ία , ή διεύρυνση τής άνθρακομεταλλουργικής βάσης στά άνατολικά τής χώρας, ή δημιουρ­ γία βάσης πετρελαίου στήν περιοχή μεταξύ Βόλγα καί Ούραλίων καί νέας σιτοπαραγωγικής βάσης στίς άνστολικές καί τίς νοτιοανατολικές περιοχές τής ΕΣΣΔ. Τό συνέδριο ψήφισε άπόφαση σχετικά μέ τίς τροποποιήσεις τοΰ Καταστατικού τοΰ ΠΚΚ (μπ) καί έπικύρωσε τό Καταστατικό στή νέα του διατύπωση. Καταργήθηκε κατά τήν είσδοχή μελών στό Κόμμα ό χωρισμός τους σέ διάφορες κατηγορίες, άνάλογα μέ τήν προέλευσή τους άπό τή μιά ή τήν άλλη κοινωνική όμάδα. Γιά όλους τούς εισερχόμενους στό Κόμμα καθορίστηκαν ενιαίοι όροι είσδοχής καί τό ίδιο στάδιο δοκιμασίας. Αύτό, ωστόσο, δέν σήμαινε ότι λιγοστεύουν οί άπαιτήσεις άπ’ αύτούς πού μπαίνουν στό Κόμμα ή ότι άτονεϊ ή εύθύνη τών κομματικών όργανώσεων γιά τό ποιόν τών στρατολογουμένων. Στό Καταστατικό μπήκε μιά προσθήκη γιά τά δικαιώματα τών μελών τοΰ Κόμματος. Κάθε κομμουνιστής έχει τό δικαίωμα: νά παίρνει μέρος σέ έλεύθερη καί γόνιμη συζήτηση τών πρακτικών ζητημάτων τής πολιτικής τοΰ Κόμματος στίς κομματικές συνελεύσεις καί στόν κομματικό τύπο- νά κάνει κριτική στίς κομματικές συνελεύσεις στό κάθε στέλεχος τού Κόμματος· νά έκλέγει καί νά έκλέγεται στά κομματικά όργανα- νά ζητά νά παρευρίσκεται προσωπικά σ'όλες τίς περιπτώσεις πού θά παρθεΐ άπόφαση γιά τή δράση του ή γιά τή διαγωγή του- νά άπευθύνεται γιά όποιοδήποτε ζήτημα καί αίτημα σέ όποιοδήποτε άνώτερο κομματικό όργανο, άκόμη καί στήν Κεντρική 'Επιτροπή τοΰ Κόμματος. ’ Η άπόφαση τοΰ συνεδρίου «Τροποποιήσεις στό Καταστατικό τοΰ ΠΚΚ (μπ)» καταδίκασε τήν τυπική, τήν ψυχρή-γραφεικρατική στάση άπέναντι στήν τύχη τών μελών τοΰ Κόμματος, ύπόβαλε σέ αύστηρή κριτική τίς ένέργειες τών συκοφαντών καί τών καριεριστών, πού κηλίδωναν τά στελέχη τοΰ Κόμματος. Τό Καταστατικό συμπληρώθηκε μέ μιά σειρά θέσεις, πού έξασφαλίζουν, σέ περιπτώσεις πού κρίνεται τό ζήτημα τής διαγραφής ένός μέλους τοΰ Κόμματος ή τής άποκατά-

538

στάσης ένός διαγραμμένου, τήν προσεκτική άντιμετώπιση καί έπισταμένη έξέταση τών κατηγοριών πού τοΰ άποδίνονται. Τό Καταστατικό καταργούσε τίς μαζικές έκκαθαρίσεις, πού άποτελοΰσαν μέσο γιά τή βελτίωση τής σύνθεσης τοΰ Κόμματος στή μεταβατική περίοδο καί είχαν χάσει τή σημασία τους μέ τή νίκη τοϋ σοσιαλισμού. Στό Καταστατικό ύπογραμμιζόταν ό ρόλος τών κομμα­ τικών όργανώσεων βάσης στήν οίκονομική καί πολιτιστική οίκοδόμη­ ση. Στίς κομματικές όργανώσεις βάσης τών παραγωγικών έπιχειρήσεων, μαζί καί τών κολχόζ, τών σοβχόζ καί τών Μ ΤΣ, δινόταν τό δικαίωμα νά έλέγχουν τή δράση τής διοίκησης. Αύτό άνέβαζε τήν εύθύνη τους. Τό Καταστατικό ύπόδειχνε ότι ή Κομσομόλ είναι δραστήριος βοηθός τοΰ Κόμματος στήν κρατική καί οίκονομική οικοδόμηση' έκεϊ πού δέν ύπάρχουν κομματικές όργανώσεις βάσης, οί κομσομόλικες όργανώσεις φέρνουν όλη τήν εύθύνη γιά τήν έφαρμογή τών άποφάσεων τοΰ Κόμματος. Οί τροποποιήσεις καί οί συμπληρώσεις πού έκανε τό συνέδριο στό Καταστατικό τοΰ Κόμματος συντέλεσαν στήν άνάπτυξη τής έσωκομματικής δημοκρατίας, στή βελτίωση όλης τής έσωκομμστικής δουλιάς, στό πλάταιμα καί στό δυνάμωμα τών δεσμών τοΰ Κόμματος μέ τίς έξωκομματικές μάζες, άνέβασαν τό κύρος του μέσα στό λαό. Τό 18ο Συνέδριο τοΰ ΠΚΚ (μπ) προσανατόλισε τό Κόμμα στήν όλοκλήρωση τής οίκοδόμησης τοϋ σοσιαλισμού καί στό βαθμιαίο πέρασμα στόν κομμουνισμό. 01 άποφάσεις του είχαν σοβαρή σημασία γιά τό δυνάμωμα τής άμυνας τής χώρας μέ βάση τήν πρόβλεψη ότι ό πόλεμος είναι κοντά.

3. Ή πάλη τοΟ Κόμματος καί τοϋ Σοβιετικού κράτους γιά τήν όργάνωση τής συλλογικής άπόκρουσης τής φασι­ στικής έπίθεσης στά 1939. Έ να ρξη τοΟ δεύτερου παγ­ κόσμιου πολέμου Τά γεγονότα πού διαδραματίστηκαν στόν παγκόσμιο στίβο μετά τό 18ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος δικαίωσαν άπόλυτα τήν έκτίμηση τής διεθνούς κατάστασης πού είχε κάνει τό συνέδριο. Ή χιτλερική Γερμανία όλοκλήρωνε έπειγόντως τήν πολεμική προετοιμασία κι ετοιμαζόταν νά έξαπολύσει τόν πόλεμο γιά τήν παγκόσμια κυριαρχία τοΰ γερμανικού Ιμπεριαλισμού. Ή πολιτική τοΰ Μονάχου τών δυτικών δυνάμεων στηριζόταν στούς ύπολογισμούς ότι οΙ Ιμπεριαλιστικές άντιθέσεις άνάμεσά τους μπορούν νά ξεπεραστοΰν μέ τόν πόλεμο τών φασιστικών κρατών ένάντια στήν ΕΣΣΔ. Παρουσιάστηκαν, ώστόσο, σημάδια πού έδει­ χναν ότι οΙ ύπολογισμοί αύτοί δέν πρόκειται νά άποδειχτοΰν σωστοί, τουλάχιστο στό άμεσο μέλλον. Τό Μάρτη τοΰ 1939 οΙ χιτλερικοί κατέλαβαν όλη τήν Τσεχοσλοβακία, χωρίς κάν νά έξασφαλίσουν τή

539

συγκατάθεση τής 'Αγγλίας καί τής Γαλλίας. Ά ψ ο ϋ τελείωσαν μέ τήν Τσεχοσλοβακία, οι χιτλ€ρικοί άρχισαν άμέσως νά προετοιμάζονται γιά Επίθεση Ενάντια στήν Πολωνία. Οί χιτλερικοί πρόβαλαν στήν πολωνι­ κή κυβέρνηση ιταμές άξιώσεις γιά Εδαφικές παραχωρήσεις, γιά άλλαγές τής κατάστασης τών γερμανών στήν Πολωνία κτλ. Ταυτό­ χρονα ή Γερμανία ούτε κάν σκεφτόταν νά παραιτηθεί άπό τίς άξιώσεις της γιά Επιστροφή τών άλλοτε γερμανικών άποικιών. Έ γ ιν ε φανερό πώς οί δυτικές δυνάμεις, παρ’όλη τήν προδοσία τοΰ Μονάχου, δέν είχαν κατορθώσει νά περιφρουρήσουν τά συμφέροντά τους καί νά Εξασφαλίσουν μιά σταθερή συμφωνία μέ τόν Χίτλερ. Μέσα σ ’ αύτήν τήν κατάσταση τήν άνοιξη τοΰ 1939 ή 'Α γγλία καί ή Γαλλία δήλωσαν ότι παρέχουν Εγγυήσεις γιά τήν κρατική άνεξαρτησία τής Πολωνίας, τής Ελλάδας, τής Ρουμανίας, καί τής Τουρκίας, πού άπειλοΰνταν άπό τούς φασίστες κατακτητΕς. Ταυτόχρονα ή ‘Αγγλία καί ή Γαλλία άρχισαν διαπραγματεύσεις μΕ τή Σοβιετική Ένω σ η γιά τούς τρόπους άντίδρασης στή γερμανική Επίθεση. Ή άγγλική καί ή γαλλική κυβέρνηση Επαιζαν διπλό παιχνίδι. ' Επιζητούσαν, όπως καί προηγούμενα, μιά συναλλαγή μέ τόν Χίτλερ σΕ βάρος τής ΕΣΣΔ, καί άπλώς άλλαξαν τήν τακτική τους. Ή δημοκρατική κοινή γνώμη καί τών δυό χωρών άπαιτοΰσε Επίμονα άπό τίς κυβερνήσεις τους τήν άποκατάσταση στενής συνεργασίας μΕ τή Σοβιετική Ένω σ η. Οι ιθύνοντες κύκλοι τής Α γ γλία ς καί τής Γαλλίας άρχισαν διαπραγματεύσεις μέ τήν ΕΣΣΔ, συγκαλύπτοντας τά πραγ­ ματικά τους σχέδια. Ό μ ω ς, έβλεπαν τίς διαπραγματεύσεις μέ τή Σοβιετική κυβέρνηση σάν μέσο πίεσης πάνω στόν Χίτλερ, ύπολογίζοντας νά τόν Εκφοβίσουν μέ τό Ενδεχόμενο δημιουργίας μιας ισχυρής συμμαχίας μΕ τή συμμετοχή τής ΕΣΣΔ καί νά τόν κάνουν Ετσι νά στραφεί πρός μιά συμφωνία μέ τίς δυτικές δυνάμεις καί νά κατευθύνει τίς Ενοπλες δυνάμεις τής Γερμανίας Ενάντια στή Σοβιετική χώρα. ’ Η Σοβιετική κυβέρνηση είχε ύπόψη της τούς Ελιγμούς αυτούς τής ‘Αγγλίας καί τής Γαλλίας. Π αρ’ όλα αύτά όμως δϊέχτηκε ν'άρχίσει διαπραγματεύσεις. ’ Η Σοβιετική Ένω σ η δέν ήθελε ν ' άφήσει άνεκμετάλλευτη ούτε καί τήν παραμικρότερη δυνατότητα, γιά νά όργανώσει τή συλλογική άπόκρουση Ενάντια στόν Επιδρομέα καί ν ’ άποτρέψει Ενα νΕο παγκόσμιο πόλεμο. ' Η πορεία όμως τών διαπραγματεύσεων άπόδειξε ότι οί κυβερνήσεις τής 'Αγγλίας καί τής Γαλλίας δΕν Επιθυμούσαν νά συνεργαστούν μέ τήν ΕΣΣΔ γιά τήν Επίτευξη αυτού τοΰ σκοπού. Οι προτάσεις τής άγγλικής καί τής γαλλικής κυβέρνησης πρός τή Σοβιετική Ένω σ η ήταν Εντελώς άπαράδεκτες. "Ηθελαν χωρίς νά άναλάβουν οί ίδιες καμιά συγκεκριμΕνη ύποχρέωση, νά δεσμεύσουν μέ ύποχρεώσεις συμμετοχής στόν πόλεμο μόνο τήν ΕΣΣΔ, νά παρασύρουν τήν ΕΣΣΔ στόν πόλεμο Ενάντια στή Γερμανία κι αύτές νά μείνουν έξω άπό τόν πόλεμο. Η Σοβιετική κυβέρνηση άπόριψε τίς άγγλικές καί τίς γαλλικές

540

προτάσεις, γιατί δέν άνταηοκρίνονταν στήν άρχή τής άμοιβαιότητας. 'Υπόβαλε δικές της άντιπροτάσεις, πού πρόβλεπαν τό κλείσιμο συμφώνου άμοιβαίας βοήθειας άνάμεσα στίς τρεις δυνάμεις. Τό σύμφωνο αύτό θά ύποχρέωνε τήν ΕΣΣΔ, τήν Α γ γ λ ία καί τήν Γαλλία νά σπεύσουν ή μιά σέ βοήθεια τής άλλης σέ περίπτωση έπίθεσης στήν Εύρώπη ένάντια σέ μιά άπό τίς τρεις αύτές δυνάμεις, καθώς καί σέ περίπτωση έπίθεσης ένάντια στήν Πολωνία, τή Ρουμανία, τά Βαλτικά κράτη, τήν Τουρκία καί τό Βέλγιο. Ή άποδοχή τών σοβιετικών προτάσεων θά έπέτρεπε τήν άντιπαράθεση στή Γερμανία μιας ισχυρής συμμαχίας δυνάμεων καί θά μπορούσε νά σταματήσει τόν έπιδρομέα. Σέ άπάντηση ή άγγλική καί ή γαλλική κυβέρνηση παρουσίαζαν όλο καί νέα σχέδια συμφώνων, πού άπόβλεπαν στήν πρόκληση σοβιετογερμανικοϋ πολέμου. Ό λ α έδειχναν πώς έκεϊνο πού χρειαζόταν καί στίς δυό κυβερνήσεις δέν ήταν καθόλου ή συμφωνία μέ τήν ΕΣΣΔ, άλλά μόνο οί συζητήσεις γιά μιά τέτια συμφωνία χάρη κάποιων άλλων σκοπών. ΟΙ διαπραγματεύσεις κράτησαν άπό τό Μάρτη ώς τόν Αύγουστο τοϋ 1939. Τό γεγονός ότι ή 'Α γγλία καί ή Γαλλία δέν έπιθυμοϋσαν νά συνάψουν συμμαχία μέ τή Σοβιετική "Ενωση, σέ περίπτωση πού ή Γερμανία θ'άρχιζε τόν πόλεμο, ξεκαθαρίστηκε όριστικά στή διάρκεια τών συνομιλιών τών στρατιωτικών άντιπροσώπων τών τριών κρατών, πού έγιναν μέ πρωτοβουλία τής ΕΣΣΔ στή Μόσχα τόν Αύγουστο τοϋ 1939. Γ ιά νά μπορέσει ό Κόκκινος Στρατός ν ' άρχίσει πολεμικές έπιχειρήσεις ενάντια στά γερμανικά στρατεύματα έπρεπε νά περάσει άπό τό έδαφος τής Πολωνίας, πού τόν χώριζε άπό τά στρατεύματα αύτά. Ό μ ω ς, ή κυβέρνηση τής Πολωνίας άρνοϋνταν νά έπιτρέψει στά σοβιετικά στρατεύματα νά περάσουν άπό τό έδαφός της, ένώ ή 'Α γγλία καί ή Γαλλία δέν έδειχναν διάθεση νά παρακινήσουν τήν πολωνική κυβέρνηση ν ’ άλλάξει στάση. "Ηταν φανερό ότι ή 'Αγγλία καί ή Γαλλία, άρχίζοντας τίς διαπραγματεύσεις μέ τήν ΕΣΣΔ, δέν σκέφτονταν καθόλου ν'άντιμετωπίσουν μαζί της μέ τά όπλα τή χιτλερική επίθεση. Μιά μυστική όδηγία πρός τήν άγγλική στρατιωτική άποστολή, πού διεξήγε στή Μόσχα συνομιλίες μέ τή σοβιετική στρατιωτική διοίκηση, έλεγε άνοιχτά: « Ή βρετανική κυβέρνηση δέν επιθυμεί ν ’ άναλάβει όποιεσδήποτε συγκεκριμένες ύποχρεώσεις άπέναντι στή Σοβιετική Ένω ση». Ή άγγλική κυβέρνηση, ένώ διεξήγε διαπραγματεύσεις μέ τή Σοβιετική Ένω σ η, άρχισε ταυτόχρονα μυστικές διαπραγματεύσεις μέ τή γερμανική κυβέρνηση, προτείνοντας στό Χίτλερ τή σύναψη συμφώνου μή έπίθεσης καί συμφωνίας γιά τή διαίρεση τοϋ κόσμου σέ σφαίρες έπιροής. Συνάμα γινόταν μιά τερατώδης πρόταση νά συμπεριληφθεί ή Σοβιετική Ένω σ η στίς χώρες πού έπρόκειτο νά μοιραστούν. Ή άγγλική κυβέρνηση ύποσχόταν στούς χιτλερικούς νά διακόψει τίς συνομιλίες μέ τήν ΕΣΣΔ. Συμφωνούσε’ έπίσης νά

541

παραιτηθεί άπό τίς έγγυήσεις τής άνεξαρτηαίας τής Πολωνίας, παραδίδοντάς την στόν Χίτλερ, όπως άκριβώς είχε γίνει μέ τήν Τσεχοσλοβακία. ' Ο κίνδυνος πολέμου άπειλοΰσε τήν ΕΣΣΔ όχι μόνο άπό τή Δύση, άλλά κι άπό τήν 'Ανατολή. ' Η Σοβιετική Ένω σ η έδινε ύλική καί ήθική βοήθεια στόν κινέζικο λαό στήν πάλη του ένάντια στόν ιαπωνικό Ιμπεριαλισμό, ένω οί ΕΠ Α καί ή 'Α γγλία ένθάρρυναν τούς ίάπωνες έπιδρομεϊς καί τούς βοηθούσαν άπλόχερα μέ τήν προμήθεια στρατη­ γικών ύλικών. « Ά π ό τότε πού άρχισε ό πόλεμος ένάντια στούς ίάπωνες κατακτητές — έγραφε ό Μάο Τσέ-τούνγκ — καμιά άπό τίς κυβερνήσεις τών ιμπεριαλιστικών κρατών δέν μάς έδοσε πραγματική βοήθεια, μόνο ή Σοβιετική Ένω σ η μδς βοήθησε μέ πολεμικά άεροπλάνα καί μέ ύλικά μέσα» ( Δ ι α λ ε χ τ ά έ ρ γ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 3ος, σελ. 190). Οί σχέσεις άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί τήν Ιαπωνία γίνονταν όλο καί πιό τεταμένες. Τό 1938 οί ίάπωνες μιλιταριστές ένήργησαν ένοπλη έπίθεση ένάντια στό Σοβιετικό έδαφος στήν περιοχή τής λίμνης Χασάν. ” Ηθελαν μέ τίς ξιφολόγχες νά δοκιμάσουν τή δύναμη τής Σοβιετικής Ένωσης καί τήν προετοιμασία της γιά άμυνα. Τό καλοκαίρι τού 1939 σημαντικές ιαπωνικές δυνάμεις εισέβαλαν στήν περιοχή τοΰ ποταμού Χαλχίν-Γκόλ στό έδαφος τής Λαϊκής Δημοκρατίας τής Μογγολίας, μέ τήν όποίας ή Σοβιετική Ένω σ η άπό τό 1936 εϊχε συνάψει σύμφωνο άμοιβαίας βοήθειας. Καί οΙ δυό έπιθέσεις άποκρούστηκαν μέ μεγάλες άπώλειες γιά τά ιαπωνικά στρατεύματα. ΟΙ πολιτικοί τοΰ Μονάχου ήθελαν νά παρασύρουν τήν ΕΣΣΔ σέ πόλεμο μέ τή Γερμαναί καί τήν ' Ιαπωνία, νά μείνουν άπέξω καί νά συσσωρεύουν δυνάμεις, περιμένοντας τή στιγμή πού θά μπορούσαν νά ύπαγορεύσουν τίς άπαιτήσεις τους καί στίς τρεϊς έξαντλημένες άπό τόν πόλεμο χώρες. Δημιουργήθηκε μιά έξαιρετικά δυσμενής κατά­ σταση: ό πόλεμος άπειλοΰσε τή Σοβιετική Ένω σ η σέ συνθήκες όλοκληρωτικής άπομόνωσής της καί μάλιστα σέ δυό ταυτόχρονα μέτωπα: στή Δύση καί στήν Ά π ω Α να τολή. Ή τ α ν άνάγκη μέ κάθε θυσία ν'άλλάξει ή κατάσταση πού δημιουργήθηκε γιά τήν ΕΣΣΔ, νά άπομακρυνθεϊ, δσο αύτό ήταν δυνατό, ή έπίθεση τών ιμπεριαλιστών, νά χαλάσουν τά σχέδιά τους. Τή διατήρηση τοΰ πρώτου καί τοΰ μοναδικού τότε σοσιαλιστικού κράτους τήν άπαιτοϋσαν τά συμφέ­ ροντα τοΰ διεθνούς σοσιαλισμού καί τά συμφέροντα τών έργαζόμενων όλων τών χωρών. Ή ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ) καί ή Σοβιετική κυβέρνηση εϊχαν όδηγό τους τίς ύποδείξεις τοΰ 18ου Συνεδρίου τοΰ Κόμματος: νά έπιδειχτεϊ μεγάλη προσοχή καί νά μήν έπιτραπεϊ στούς προβοκάτορες τού πολέμου νά μπλέξουν σέ συράξεις τή Σοβιετική χώρα. Ά π ό τήν ύπόδειξη αύτή ξεκινούσαν τό Κόμμα καί ή κυβέρνηση όταν τόν Αύγουστο τοΰ 1939 πήραν ύπεύθυνα τήν άπόφαση νά ύπογράψουν μέ τή Γερμανία τό σύμφωνο μή έπίθεσης, πού εϊχε προτείνει ή γερμανική κυβέρνηση. Ή άπόφαση αύτή πάρθηκε άφοΰ διευκρινί-

542

στηκ€ άπόλυτα ότι ή Α γ γλία , ή Γαλλία καί ή Πολωνία δέν Επιθυμούν νά κλείσουν μιά συμφωνία μέ τήν ΕΣΣΔ γιά κοινή πάλη ένάντια στή χιτλερική Επιδρομή καί άφοΰ Εξαντλήθηκαν όλες οί άλλες δυνατότη­ τες κατοχύρωσης τής άσφάλειας τής ΕΣΣΔ. Τό Κόμμα καί ή Σοβιετική κυβέρνηση είχαν επίγνωση ότι ή χιτλερική κυβέρνηση, κλείνοντας τό σύμφωνο, δέν παραιτούνταν καθόλου άπό τόν κατακτητικό πόλεμο Ενάντια στήν ΕΣΣΔ. Ή Σοβιετική Ένω σ η μέ τό σύμφωνο αύτό κέρδιζε άρκετό καιρό γιά νά προετοιμάσει τήν άμυνά της καί άπόφευγε τόν κίνδυνο νά μπλεχτεί σέ διμέτωπο πόλεμο μέσα στήν Εντελώς δυσμενή γι'αύτήν κατάσταση. Οί άντιδραστικοί ιθύνοντες κύκλοι τής 'Αγγλίας, τής Γαλλίας καί τών ΕΠ Α Επιδίωκαν ν ' άπομονώσουν τήν ΕΣΣΔ καί νά δημιουργήσουν Εναντίον της ένα Ενιαίο μέτωπο τών καπιταλιστικών δυνάμεων. Παράλληλα πήγαιναν ν'άναθέσουν στή Γερμανία καί στήν Ιαπωνία τό ρόλο δύναμης κρούσης στόν πόλεμο Ενάντια στή Σοβιετική Ένω ση. Στίς συνθήκες πού ή ΕΣΣΔ ήταν μόνη μέσα στήν καπιταλιστική περικύκλωση καί ή διεθνής Εργατική τάξη διασπασμένη άπό τούς δεξιούς σοσιαλιστές, ή άποτροπή τού πολέμου ήταν Ενα πρόβλημα άλυτο. Μπορούσε όμως κι Επρεπε νά προφυλαχτεΐ ή πρώτη σοσιαλι­ στική χώρα άπό τόν πόλεμο μέσα σέ τόσο δυσμενείς γι'αύτήν συνθήκες. ' Η Σοβιετική κυβέρνηση ήταν ύποχρεωμένη άπέναντί στό λαό της καί γιά τό συμφέρον τής ύπόθεσης τοΰ σοσιαλισμού σ'ό λο ν τόν κόσμο νά τσακίσει τίς άντιδραστικές μηχανοραφίες τών πολιτικών τού Μονάχου. Τό σύμφωνο μή Επίθεσης μΕ τή Γερμανία βοηθούσε σ'α ύτό τό πράγμα. Οί πολιτικοί τοΰ Μονάχου ήθελαν νά Εξαπολύσουν τόν πόλεμο άνάμεσα στόν καπιταλιστικό κόσμο καί στήν άπομονωμένη Σοβιετική χώρα. Ό μ ω ς τά πράγματα ήρθαν Ετσι, ώστε ό πόλεμος άρχισε στούς κόλπους τού ίδιου τοΰ καπιταλιστικού κόσμου. Τήν 1 τοΰ ΣεπτΕμβρη 1939 ή Γερμανία Επιτέθηκε Ενάντια στήν Πολωνία. ’ Ο πολωνικός λαός ύπήρξε θύμα τής φασιστικής Επίθεσης. Πρόταξε πεισματική άντίσταση, στήν όποία ήρωικό ρόλο έπαιξαν οί κομμουνιστές, οί έργάτες κι οί άγρότες πού είχαν συσπειρωθεί γύρω τους. Έφ όσον όμως ή άστοτσιφλικάδικη κυβέρνηση, διαπράττοντας πράξη Εθνικής προδοσίας, άπόκρουσε τή βοήθεια τής Σοβιετικής Ένωσης, ή Πολωνία δέν μπορούσε ν'άντισταθεί στήν Εφοδο τής Γ ερμανίας. Μετά τήν Επίθεση τών χιτλερικών Ενάντια στήν Πολωνία, ή άγγλική καί ή γαλλική κυβέρνηση κατάλαβαν ότι ή χιτλερική Γερμανία, άφοΰ τελειώσει μέ τήν Πολωνία, θά ριχτεί ένάντια στή Γαλλία, στήν 'Α γγλία καί στίς άποικίες τους. Οί κυβερνήσεις τής 'Αγγλίας καί τής Γαλλίας τό κατάλαβαν αύτό καί κήρυξαν, στίς άρχές τοΰ Σεπτέμβρη τοΰ 1939, τόν πόλεμο κατά τής Γερμανίας. Ά ρ χισ ε ό δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος. Ή Α γ γ λ ία καί ή Γαλλία μπήκαν στόν πόλεμο Ενάντια στή

543

Γ ερμανία όχι γιά τό χατήρι της Πολωνίας καί κάθε άλλο παρά γιά τήν άνατροπή τοϋ φασισμού, άλλά γιά νά Εξασφαλίσουν τά δικά τους συμφέροντα καί τίς θέσεις τους, γιά νά περιφρουρήσουν τή θέση τους σάν μεγάλες δυνάμεις. ' Η 'Α γγλία καί ή Γαλλία δέν έκαναν τίποτε γιά νά δόσουν πραγματική βοήθεια στήν Πολωνία. Τά γερμανικά στρα­ τεύματα προελαύνανε όρμητικά στά άνατολικά έδάφη τής Πολωνίας καί πλησίαζαν στά σύνορα τής ΕΣΣΔ. Τό Κόμμα καί ή Σοβιετιή κυβέρνηση έπαιρναν ύπόψη τους, ότι δέν ήταν δυνατό νά περιμένει κανείς πώς ή χιτλερική Γ ερμανία θά τηρήσει γιά πολύ καιρό τίς ύποχρεώσεις της πού άπόρεαν άπό τό σύμφωνο. Γιά τό συμφέρον τής άμυνας τής χώρας έπρεπε τά προελαύνοντα χιτλερικά στρατεύματα νά σταματήσουν όσο πιό μακριά άπό τά ζωτικά κέντρα τής ΕΣΣΔ, νά μήν τούς έπιτραπεϊ νά μεταφέρουν τά στρατηγικά τους σύνορα πρός τά σύνορα τά σοβιετικά. ' Η ΕΣΣΔ δέν μπορούσε νά μείνει άδιάφορη γιά τήν τύχη τοΰ άδελφικοϋ πληθυ­ σμού τής Δυτικής Ούκρανίας καί τής Δυτικής Λευκορωσίας, δέν μποροΰσε νά τόν έγκαταλείψει στό φασιστικό ζυγό. Στίς 17 τοϋ Σεπτέμβρη 1939 ό Κόκκινος Στρατός πέρασε τά σύνορα καί κατέλαβε σέ σύντομο χρονικό διάστημα τή Δυτική Ουκρανία καί τή Δυτική Λευκορωσία. Οί περιοχές αύτές συνενώθηκαν μέ τή Σοβιετική Ούκρανία καί τή Σοβιετική Λευκορωσία στά ένιαϊα κράτη τοϋ ούκρανικοΰ καί τοϋ λευκορωσικού λαοϋ. Ό πόλεμος άνάμεσα στή Γερμανία καί στόν άγγλογαλλικό ιμπεριαλισμό άρχικά είχε καί άπό τίς δυό πλευρές ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα. ’ Ο πολωνικός λαός, όπως καί τά άλλα θύματα έπίθεσης, πάλαιβε γιά τήν άνεξαρτησία του, όσο όμως γιά τίς μεγάλες δυνάμεις, καί οί δυό έμπόλεμες πλευρές έπιδίωκαν Ιμπεριαλιστικούς σκοπούς. ' Η Γ ερμανία πάλαιβε γιά τό ξαναμοίρασμα τοΰ κόσμου πρός όφελός της. Ή 'Α γγλία καί ή Γαλλία πάλαιβαν γιά τήν περιφρούρηση τών άποικιοκρατικών αύτοκρατοριών τους καί γιά τήν κυριαρχία τους πάνω στούς ύποδουλωμένους λαούς, γιά τόν παραμερισμό τής Γερμανίας σάν άνταγωνιστή. 'Ωστόσο, τά πράγματα ήρθαν έτσι, ώστε ή 'Α γγλία καί ή Γαλλία μαζί μέ όλους τούς λαούς πού έπεσαν θύματα τής φασιστικής έπίθεσης νά έχουν έναν κοινό έχθρό. ’ Εκτός άπ’ αύτό, ύστερα άπό τίς βαρύτατες ήττες, πού ύπέστησαν ή ' Αγγλία καί ή Γαλλία τό 1940 άπό τούς χιτλερικούς, καί οί δυό αύτές δυνάμεις άναγκάστηκαν πιά νά σκεφτούν όχι τόσο τήν πραγματοποίηση τών ιμπεριαλιστικών τους σχεδίων, όσο τήν περιφρούρηση τής έθνικής ύπαρξής τους. Ταυτό­ χρονα στήν 'Αγγλία, στή Γαλλία, καθώς καί στίς ΕΠΑ, δυνάμωσε ή πίεση τών λαϊκών μαζών, πού άπαιτούσαν άπό τίς κυβερνήσεις τους τή διεξαγωγή ένεργοΰ άντιφασιστικοΰ, άπελευθερωτικοΰ πολέμου. Κάτω άπό τήν έπίδραση τών λαών ό πόλεμος τής 'Α γγλίας καί τής Γαλλίας ένάντια στή χιτλερική Γερμανία μέ τόν καιρό άλλαξε χαρακτήρα. Ούσιαστικά συνενώθηκε μέ τόν πόλεμο τών φιλελεύθε­

544

ρων λαών ένάντια στή φασιστική έπιδρομή καί πήρε άπελευθερωτικό χαρακτήρα. Τόν πρώτο καιρό μετά τήν έναρξη τοϋ δεύτερου παγκόσμιου πολέμου τά στοιχεία τής πολιτικής τοϋ Μονάχου στήν 'Α γγλία καί στή Γαλλία, καθώς καί στίς ΕΠΑ, έξακολουθοϋσαν νά βαυκαλίζονται μέ τήν έλπίδα ότι θά στρέψουν τό μέτωπο τοΰ πολέμου ένάντια στήν ΕΣΣΔ. Τά γαλλικά καί τά άγγλικά στρατεύματα στό Δυτικό μέτωπο βρίσκονταν σχεδόν σέ άδρίάνεια. Τόν ίδιο καιρό ή 'Α γγλία καί ή Γαλλία προσπαθούσαν νά παρασύρουν σέ πόλεμο ένάντια στή Σοβιετική Ένω σ η τά όμορά της κράτη. Στή Λεττονία, στήν Εσθονία καί στή Λιθουανία οί μηχανοραφίες τών ιμπεριαλιστών άπότυχαν. Προκάλεσαν έκεϊ τόσο μεγάλη άγανάκτηση σ 'όλες τίς δημοκρατικές δυνάμεις, ώστε οί κυβερνήσεις τών τριών κρατών ύποχρεώθηκαν νά κλείσουν, τό φθινόπωρο τοϋ 1939, σύμφωνα άμοιβαίας βοήθειας μέ τήν ΕΣΣΔ. Μά καί ύστερα άπ'αύτό οί άντισοβιετικές ραδιουργίες στίς Βαλτικές χώρες δέν σταμάτησαν. Εξακολουθούσε νά ύπάρχει ό κίνδυνος νά παρασυρθοϋν οί χώρες αύτές σέ ιμπεριαλιστικούς τυχοδιωκτισμούς. Τότε οί έργαζόμενες μάζες άξίωσαν τήν άμεση άποκστάσταση τής Σοβιετικής έξουσίας, πού είχε άνατραπεί τό 1919 άπό τήν ' Αντάντ, καί τή συνένωση μέ τήν ΕΣΣΔ. Κάτω άπό τήν πίεση τών λαϊκών μαζών, τόν ' Ιούνη τοϋ 1940 στή Λιθουανία, Λεττονία καί ' Εσθονία άλλαξαν οί κυβερνήσεις. ' Η έξουσία πέρασε στά χέρια τών προοδευτικών δυνάμεων. Έ γ ιν α ν βουλευτικές έκλογές. 01 νεοεκλεγμένες βουλές ύπέβαλαν στή Σοβιετική κυβέρνηση τήν παράκληση νά γίνουν δεκτές οΙ χώρες αύτές στήν Ένω σ η τών Σοβιετικών Σοσιαλι­ στικών Δημοκρατιών. Τόν Αύγουστο τοΰ 1940, τό Α νώ τατο Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ, Ικανοποίησε τήν παράκληση αύτή καί δέχτηκε στούς κόλπους τής ΕΣΣΔ τίς Σοβιετικές Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες τής Λιθουανίας, τής Λεττονίας καί τής Εσθονίας. Μέ τή Σοβιετική Ένω σ η συνενώθηκε έπίσης ή Βεσσαραβία, πού εϊχε άποσπαστεί βίαια άπ'αύτήν τό 1918, καί ή Βόρεια Βουκοβίνα, πού ό ούκρανικός πληθυσμός της ήθελε τήν ένωση μέ τή Σοβιετική Ούκρανία. ’ Η συνένωση τών Βαλτικών δημοκρατιών καί τής Βεσσαραβίας μέ τή Σοβιετική Ένω σ η ένίσχυσε τήν άσφάλεια τής ΕΣΣΔ, γιατί οΙ περιοχές αύτές μπορούσαν νά χρησιμοποιηθούν άπό τούς έχθρούς σάν προγεφυρώματα, πού θά πλησίαζαν τά στρατεύματά τους πρός τά ζωτικά κέντρα τής Σοβιετικής χώρας. Κάποια προσωρινή έπιτυχία κατόρθωσαν νά σημειώσουν οΙ ιμπεριαλιστές στή φιλλανδία. Στά τέλη τού 1939 κατάφεραν νά έξωθήσουν τούς φιλλανδούς άντιδραστικούς σέ πόλεμο ένάντια στήν ΕΣΣΔ. Ή Αγγλία καί ή Γαλλία βοηθούσαν ένεργά τούς φιλλανδούς μέ προμήθειες όπλων κι έτοιμάζονταν νά τούς στείλουν γιά ένίσχυση στρατεύματα. Βοηθούσε καλυμμένα τή φιλλανδική άντίδραση καί ό γερμανικός φασισμός. Ή ήττα τών φιλλανδικών στρατευμάτων χάλασε τά σχέδια τών άγγλογάλλων Ιμπεριαλιστών. Τό Μάρτη τοΰ

545

1940 ό πόλεμος άνάμεσα στή φιλλανδία καί στήν ΕΣΣΔ έληξε μέ τήν υπογραφή στή Μόσχα συνθήκης ειρήνης. Τόν 'Απρίλη τοΰ 1940 ό χιτλερικός στρατός εΙσέβαλε στή Σκανδιναβία καί κατέλαβε τή Δανία καί τή Νορβηγία. Τό Μάη πέρασε σέ έπίθεση καί στό Δυτικό μέτωπο καί κατέλαβε γρήγορα τήν ' Ολλανδία καί τό Βέλγιο. ΟΙ άγγλικές έκστρατευτικές δυνάμεις πού βρίσκονταν στή Γαλλία καί στό Βέλγιο ήττήθηκαν. Πέταξαν τά όπλα καί μεταφέρθηκαν βιαστικά στήν 'Αγγλία. Ό γαλλικός στρατός τσακισμένος ύποχωρούσε στά Ενδότερα τής χώρας. Στίς 22 τού Ίο ϋ νη 1940 ή άντιδραστική γαλλική κυβέρνηση συνθηκολόγησε. Σημαντικό μέρος τού έδάφους τής Γαλλίας, μαζί καί τό Παρίσι, περνούσε στήν κατοχή τών χιτλερικών στρατευμάτων. Αύτό ήταν τό οίκτρό τέλος τής πολιτικής τοΰ Μονάχου. ' Η Γαλλία τσακίστηκε, ένώ ή 'Α γγλία βρέθηκε στρατιωτικά άντιμέτωπη μέ τή Γ ερμανία. Ή Εξέλιξη τοΰ πολέμου στήν Εύρώπη άπαιτούσε άπό τό Κόμμα καί τό Σοβιετικό κράτος νέα μέτρα στόν τομέα τής Εξωτερικής πολιτικής. Έπρεπε νά παρεμποδιστεί ή παραπέρα Επέκταση τοΰ πολέμου καί τής φασιστικής Επίθεσης. Τόν 'Α πρίλη τοΰ 1940 ή Σοβιετική κυβΕρνηση προειδοποίησε τή χιτλερική Γερμανία νά μήν παραβιάσει τήν ουδετερότητα τής Σουηδίας κι Ετσι συντΕλεσε στή σωτηρία τής χώρας αύτής άπό τή γερμανική είσβολή. Ή Σοβιετική κυβέρνηση πήρε μέτρα γιά νά Εμποδίσει τή Γερμανία νά προσδέσει στό άρμα της τή φιλλανδία, τή Βουλγαρία, τήν Τουρκία, τή Γιουγκοσλαβία. 'Ωστόσο, μετά τήν ήττα τής Γαλλίας, ή χιτλερική Γερμανία δυνάμωσε σέ τέτιο βαθμό, ώστε γινόταν όλο καί πιό δύσκολη ή άναχαίτιση τής κατακτητικής της δράσης. ΟΙ χιτλερικοί Εστειλαν στρατεύματα στή φιλλανδία, στή Ρουμανία καί στή Βουλγα­ ρία, πού οΙ άντιδραστικές κυβερνήσεις τους Εγιναν ύποτελεϊς τής Γερμανίας. Τόν 'Απρίλη τοΰ 1941 ο! χιτλερικοί Επιτέθηκαν στή Γιουγκοσλαβία, καί σέ συνέχεια στήν 'Ελλάδα καί κατέλαβαν τίς χώρες αύτές. Τό Νοέμβρη τοΰ 1939 ή Κομμουνιστική Διεθνής, τά άδελφά κόμματα καθόρισαν τά νέα καθήκοντα τών Κομμουνιστικών κομμά­ των γιά τή συσπείρωση όλων τών Επαναστατικών δυνάμεων στήν πάλη κατά τοΰ φασισμού. Ύ σ τερα άπό τήν κατάληψη άπό τούς χιτλερικούς τής Τσεχοσλοβακίας, τής Πολωνίας, τής Γαλλίας, τού Βελγίου, τής Δανίας, τής Νορβηγίας, τής ' Ολλανδίας, τής Γιουγκοσλαβίας, τής Ελλάδας καί τής ' Αλβανίας, οί κομμουνιστές τών χωρών αύτών Εγιναν οί όργανωτΕς τών πατριωτικών δυνάμεων, τού άντιφασιστικοΰ Εθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος. Τό 1941 τό κίνημα αύτό άρχισε νά μετεξελίσσεται σέ Ενοπλο άγώνα, κυρίως, στή Γιουγκοσλαβία. Ή φασιστική Γερμανία, άπό τό δεύτερο κιόλας έξάμηνο του 1940, προετοιμαζόταν άμεσα γιά τόν πόλεμο Ενάντια στήν ΕΣΣΔ, μέ σκοπό νά βγάλει τό κύριο Εμπόδιο γιά τήν παραπέρα Εφαρμογή τών

546

έπιθετικών της σχεδίων. "Υστερα άπ' αύτό υπολόγιζε νό καταλάβει τά νησιά τής Βρετανίας ένάντια στά όποϊα δέν άποφάσιζε νά έπιτεθεϊ, έφόσον στά νώτα της βρισκόταν ό Κόκκινος Στρατός. Μαζί μέ τήν ’ Ιαπωνία σχεδίαζε νά συντρίψει καί τίς ΕΠΑ. Ό τρομερός κίνόυνος, πού κρεμόταν πάνω άπό τή Σοβιετική χώρα, άπαιτοϋσε άκόμη πιό ένταντική δουλιά τοΰ Κόμματος καί όλου τοΰ σοβιετικού λαοΰ γιά τό άνέβασμα τής άμυντικής Ισχύος τής Σοβιετικής Ένω σης καί τό δυνάμωμα τής άμυντικής της Ικανότητας.

4. Ή όργανωτική δουλιά τοϋ Κόμματος στόν τομέα τής βιομηχανίας. Τό δυνάμωμα τής βιομηχανικής Ισχύος τής χώρας καί ή έδραίωση τής άμυντικής της Ικανότητας Τό Κόμμα θεωρούσε ότι γιά τήν όλοκλήρωση τής οικοδόμησης τής σοσιαλιστικής κοινωνίας τό τρίτο πεντάχρονο σχέδιο άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ άποτελοΰσε ένα μεγάλο βήμα πρός τά μπρός. Ή έκπλήρωση όμως τοΰ σχεδίου στόν τομέα τής βιομηχανίας ήταν συνδεμένη μέ μεγάλες δυσκολίες. Ή διεθνής κατάσταση γινόταν όλο καί πιό τεταμένη λόγω τής έξαπόλυσης άπό τούς φασίστες έπιδρομεϊς τοΰ δεύτερου παγκόσμιου πολέμου. Έπρεπε ό λαός νά εϊνσι πανέτοιμος γιά ν ’ άποκρούσει τήν έπίθεση τών φασιστι­ κών έπιδρομέων, έπρεπε νά διατίθενται σημαντικά μέσα γιά τό δυνάμωμα τής άμυντικής Ισχύος τής χώρας. ' Η οίκονομική πολιτική τοΰ Κόμματος τά χρόνια αύτά άποσκοποΰσε στήν πιό όρθολογική γεωγραφική κατανομή τών παραγωγικών δυνάμεων, στήν έπιτάχυνση τών ρυθμών τής νέας οίκοδόμησης, στήν άξιοποίηση στό άκέραιο τοΰ παραγωγικού δυναμικού κάθε έπιχείρησης. ΟΙ νέες φάμπρικες καί τά νέα έργοστάσια χτίζονταν όσο τό δυνατό πιό κοντά στίς πηγές πρώτων ύλών. 'Αναπτύσσονταν έντατικά οΙ άνατολικές περιοχές τής χώρας: τοΰ Μέσου καί τοΰ Κάτω Βόλγα, τών Ούραλίων, τής Δυτικής καί τής 'Ανατολικής Σιβηρίας, τής Κεντρικής 'Ασίας καί τής "Απω 'Ανατολής. 'Ανάμεσα στό Βόλγα καί στά Ουράλια άρχισε νά δημιουργεϊται νέα πετρελαιοπαραγωγική βάση, «τό δεύτερο Μπακού». Διευρυνόταν τό μεταλλουργικό συγκρό­ τημα τοΰ Μαγνιτογκόρσκ καί άποπερατωνόταν τό μεταλλουργικό έργοστάσιο τοΰ Νίζνι-Ταγκίλ. Μεγάλα μεταλλουργικά έργοστάσια χτίζονταν πέρα άπό τή Βαϊκάλη (τό Πετρόβσκο-Ζαμπαϊκάλσκι) καί στήν "Απω 'Ανατολή (τό « ' Αμούρσταλ»). Δημιουργοΰνταν καί παράλληλες έπιχειρήσεις στή μηχανουργία, στή χημική βιομηχανία καί στή βιομηχανία κατεργασίας πετρελαίου. Πλάταινε ή σύμπραξη τών έπιχειρήσεων. Τό Κόμμα φρόντιζε γιά τήν έπιβολή αύστηρού καθεστώτος οικονομιών. Τά χρηματικά μέσα, τά οικοδομικά ύλικά καί οί έγκαταστάσεις κατευθύνονταν κυρίως γιά τήν άποπεράτωση τών έργων πού ή οίκοδόμησή τους εϊχε άρχίσει νωρίτερα. Στό κέντρο τής προσοχής τοΰ Κόμματος έξακολουθοΰσαν νά

547

βρίσκονται οΙ βασικοί κλάδοι τής βιομηχανίας: τής άνθρακοβιομηχανίας καί τής μεταλλουργίας. ΟΙ άνάγκες τής χώρας σέ κάρβουνο καί μέταλλο μεγάλωναν χρόνο μέ τό χρόνο. Τό μέταλλο χρειαζόταν σέ μεγάλες ποσότητες στήν άμυντική βιομηχανία. Στό μεταξύ τό 1939 ή παραγωγή χυτοσιδήρου καί άτσαλιοϋ δχι μόνο δέν μεγάλωσε, άλλά καί κάπως μειώθηκε, ένώ ή αύξηση τής έξόρυξης κάρβουνου ήταν άσήμαντη. Αύτό δημιουργούσε σοβαρό κίνδυνο γιά τήν άνάπτυξη όλόκληρης τής λαϊκής οίκονομίας καί ήταν πράγμα έντελώς άπαράδεκτο, σέ περίοδο πού μεγάλωνε ό κίνδυνος τοϋ πολέμου. Καθορίστηκαν οί αΙτίες τής καθυστέρησης τής άνθρακοβιομηχανίας καί τής μεταλλουργίας. Στήν έκπλήρωση τοϋ σχεδίου έξόρυξης κάρβουνου έπιδροϋσαν άρνητικά οι σοβαρές άδυναμίες στή δουλιά τοΰ Ντονμπάς. Μεγάλη πληγή άποτελοΰσε ή ρευστότητα τής έργατι­ κής δύναμης. Συχνά μέσα σ'ένα χρόνο άνανεωνόταν έντελώς τό έργατικό προσωπικό τών άνθρακωρυχείων. Γίνονταν διαστρεβλώσεις στό σύστημα τών μισθών έργασίας τών άνθρακωρύχων καί στήν όργάνωση τής έργασίας τους. ΟΙ νόρμες δουλιάς ήταν μειωμένες. ΟΙ μηχανικοί καί τά τεχνικά στελέχη στρογγυλοκάθησαν στά γραφεία τών τράστ καί τών διευθύνσεων. Γι'αύτό τά άνθρακωρυχεϊα έμεναν χωρίς έπαρκή τεχνική διεύθυνση, οί νέες προοδευτικές μέθοδοι έξόρυξης κάρβουνου εΙσάγονταν μέ άργούς ρυθμούς, ή παραγωγικό­ τητα τής έργασίας παρέμενε σχεδόν στό ίδιο έπίπεδο. Παρόμοιες άδυναμίες ύπήρχαν καί στή μεταλλουργία. Στά συγ­ κροτήματα τοΰ Μαγνιτογκόρσκ καί τοϋ Κουζνέτσκ, στά νότια μεταλλουργικά έργοστάσιο, όπως καί στό Ντονμπάς, οΙ κομματικές όργανώσεις, πολύ λίγο άσχολοΰνταν μέ τέτια σοβαρά ζητήματα, όπως ή έπιλογή καί ή διαπαιδαγώγηση καθοδηγητικών στελεχών, ή κατάρτι­ ση ειδικευμένων μεταλλουργών καί ή σωστή όργάνωση τής έργασίας τους. Στήν άνάπτυξη τής μεταλλουργίας είχε τόν άντίκτυπό της καί ή άργοπορία τής κατασκευής νέων ύψικάμινων καί φούρνων Μαρτέν, ή καθυστέρηση τής έξόρυξης μεταλλεύματος. Στά χρόνια αύτά στήν καθοδήγηση τής βιομηχανίας έπέδρασαν άρνητικά οί διώξεις στελεχών, ή συχνή άντικατάστασή τους, ή άντικατάσταση κάποτε έμπειρων καθοδηγητικών μέ λιγότερο έμπει­ ρους. ΟΙ διώξεις άναστάτωναν τίς κομματικές όργανώσεις. Οι κομμου­ νιστές, όμως, κατανοώντας τήν εύθύνη τών τοπικών κομματικών όργανώσεων γιά τήν άνάπτυξη τής βιομηχανίας, άνάδειξαν άπό τό περιβάλλον τους νέα καθοδηγητικά στελέχη, τά βοήθησαν νά άποκτήσουν οικονομική πείρα. Στίς πλάτες τους έπεσε τό κύριο βάρος τής προετοιμασίας τής οίκονομίας τής χώρας γιά τόν πόλεμο. Άνάμεσά τους πολλοί άναδείχτηκαν μεγάλα κομματικά καί κρατικά στελέχη. Στό πρώτο έξάμηνο τοϋ 1940 ή ΚΕ τοϋ Κόμματος πήρε μερικές άποφάσεις γιά τή βελτίωση τής δουλιάς τής άνθρακοβιομηχανίας στό Ντονμπάς καί στή μεταλλουργική βιομηχανία. Οί κομματικές όργανώσεις άρχισαν ν ’ άσχολοϋνται πιό πολύ καί

548

πιό συγκεκριμένα μέ τά ζητήματα τής όργάνωσης τής παραγωγής, μέ τήν Επιλογή κομματικών-οίκονομικών κα( μηχανικών-τεχνικών στελε­ χών καί μέ τήν τοποθέτησή τους στήν παραγωγή, φρόντιζαν νά μεγαλώσει τό αίσθημα εύθύνης τών διευθυντών όσον άφορά τήν Εκπλήρωση τών όδηγιών τοΰ Κόμματος καί τής κυβέρνησης. Ή κομματική-πολιτική δουλιά άρχισε νά συνδέεται πιό στενά μέ τήν Εκπλήρωση τών παραγωγικών καθηκόντων, μέ τήν πάλη γιά τήν άφομοίωση τής νέας τεχνικής, γιά τό δυνάμωμα τής Εργασιακής πειθαρχίας. Εμφανίστηκαν νέες μορφές άμιλλας: ή ταυτόχρονη δουλιά σέ πολλές Εργαλειομηχανές, οί μέθοδοι γρήγορης Επεξεργα­ σίας, ή κατοχή πολλών ειδικοτήτων, ή οικονομία πρώτων ύλών, υλικών καί ήλεκτρικής ΕνΕργειας, ή μείωση τών μή παραγωγικών Εξόδων. ' Η κατάσταση στήν άνθρακοβιομηχανία καί στή μεταλλουρ­ γική βιομηχανία βελτιώθηκε άρκετά. Ή αύξηση τής Εξόρυξης κάρβουνου τό 1940 Εφτασε περίπου τά 20 Εκατομ. τόννους. Μεγάλη σημασία γιά τήν άνοδο τής βιομηχανίας στίς συνθήκες πού μεγάλωνε ό κίνδυνος πολέμου είχε τό πΕρασμα άπό τήν Εφτάωρη στήν όχτάωρη Εργάσιμη μΕρα, στήν Εργάσιμη Εβδομάδα τών Εφτά ήμερών καί ή άπαγόρευση τής αύθαίρετης άποχώρησης τών Εργατών καί τών ύπαλλήλων άπό τίς Επιχειρήσεις καί άπό τίς ύπηρεσίες. Χάρη στά μΕτρα αύτά, πού τά Επέβαλε ή άνάγκη νά δυναμώσει ή άμυνα τής χώρας, δυνάμωσε ή Εργασιακή πειθαρχία, αυξήθηκε ή παραγωγή προϊόντων. Κάτω άπό τήν καθοδήγηση τοΰ Κόμματος λυνόταν μ'Επιτυχία τό πρόβλημα τής Εξασφάλισης τής βιομηχανίας μέ ειδικευμένη Εργατική δύναμη μΕ τή δημιουργία τοΰ συστήματος τών κρατικών Εργατικών Εφεδρειών. Καθιερώθηκε ή κλήση (Επιστράτευση) κάθε χρόνο τής νεολαίας στίς ΕπαγγελματικΕς σχολΕς καί σΕ σχολειά Εργοστασιακής Εκπαίδευσης. Ό σ ο ι άποφοιτοΰσαν άπό τίς σχολές αύτές στέλνονταν στίς κρατικές Επιχειρήσεις. ' Εξασφαλιζόταν Ενα μόνιμο ρεύμα προσέ­ λευσης ειδικευμένων έργατών στή βιομηχανία καί στίς μεταφορές, πράγμα πού δυνάμωνε τήν οικονομική καί στρατιωτική ισχύ τοΰ κράτους. Οί σοβιετικοί άνθρωποι, καί προπαντός ή νεολαία, δέχτηκαν μέ μεγάλη ικανοποίηση τό νόμο γιά τή δημιουργία Εργατικών Εφεδρειών. Σημαντικό ρόλο στή βιομηχανία Επαιζαν οί γυναίκες. Στίς άρχές τοΰ 1940 οί γυναίκες άποτελοΰσαν τά 4 1 % όλων τών Εργατών καί τών ύπαλλήλων. Οϊ Εργάτριες κατακτούσαν μ'Επιτυχία τή νΕα τεχνική. Μαθαίνοντας τά άνδρικά Επαγγέλματα άκόμη στήν ειρηνική περίοδο, σέ περίπτωση πολέμου θά μπορούσαν μ'Επιτυχία νά άντικαταστήσουν στήν παραγωγή τούς άντρες πού θά καλούνταν στό στρατό. Χάρη στίς προσπάθειες τοΰ Κόμματος καί τής έργατικής τάξης στά προπολεμικά ήδη χρόνια άρχισε ή άνοδος τής βιομηχανίας τής Σοβιετικής Ένωσης. Τό 1940 ή ΕΣΣΔ Εβγαλε 166 Εκατομ. τόννους κάρβουνου, περίπου 15 Εκατομ. τόννους χυτοσίδηρου καί πάνω άπό

549

18 έκατομ. τόννους άτσάλι. Η παραγωγή ήλεκτρικής Ενέργειας έφτασε τά 48,3 δισεκατομμύρια ωριαία κιλοβάτ. Ή συνολική βιομηχανική παραγωγή τό 1940 αύξήθηκε σέ σύγκριση μέ τό 1913 κατά 7,7 φορές καί ή παραγωγή μέσων παραγωγής κατά 13,4 φορές. Μ 'αύτήν άκριβώς τή βιομηχανική-οίκονομική βάση μπήκε ή Σοβιετική Ένω σ η στό Μεγάλο Πατριωτικό πόλεμο. Σέ συνθήκες πού μπάλωνε ό κίνδυνος πολέμου τό πρόβλημα τής λειτουργίας τής βιομηχανίας άποτελοΰσε τό κεντρικό πρόβλημα τής δράσης τοΰ Κόμματος. Τό Φλεβάρη τοΰ 1941 ή 18η κομματική Συνδιάσκεψη έξέτασε τά καθήκοντα τών κομματικών όργανώσεων στόν τομέα τής βιομηχανίας καί Τών μεταφορών. Ό παγκόσμιος πόλεμος πού είχε άρχίσει, άπό τεχνική-οίκονομική πλευρά ήταν πόλεμος κινητήρων, πόλεμος έφεδρειών. Τό Κόμμα, παίρνοντας ύπόψη αύτό τό πράγμα, επιδίωκε ν'άνεβάσει τή βιομηχανία στό έπίπεδο πού άπαιτοϋσαν οί άνάγκες τοΰ δυναμώματος τής άμυνας τής χώρας, τελειοποιούσε τή διεύθυνση τής βιομηχανίας. Γιά νά βρίσκεται ή καθοδήγηση δσο τό δυνατό πιό κοντά στίς έπιχειρήσεις, πολλά Λαϊκά Έπιτροπάτα τό 1939 ύποδιαιρέθηκαν. Δημιουργήθηκαν νέα Λαϊκά Έπιτροπάτα, πού διεύθυναν μερικότερους βιομηχανικούς κλάδους. Στή δουλιά, όμως, τών Λαϊκών ' Επιτροπάτων ύπήρχαν σοβαρές άδυναμίες. Συχνά, στηριζόμενα σέ γενικούς συνολικούς άριθμούς, θεωρούσαν ότι εϊχε έκπληρωθεϊ τό χρονιάτικο παραγωγικό σχέδιο, ένώ στά κυριότερα είδη προϊόντων τό σχέδιο στήν πραγματικότητα δέν εϊχε έκπληρωθεϊ. Παράλληλα, οί κομματικές όργανώσεις, οί 'Επιτροπές περιοχών καί οί 'Επιτροπές πόλης δέν καταπιάνονταν άρκετά σοβαρά μέ τά ζητήματα τής βιομηχανίας καί τών μεταφορών. ' Η συνδιάσκεψη έστρεψε τήν προσοχή τών κομματικών όργάνων στίς άνάγκες καί τά συμφέροντα τής βιομηχανίας καί τών μεταφορών καί τόνισε ότι πρέπει νά δείξουν έξαιρετική φροντίδα γιά τά ζητήματα αύτά. Στίς συνθήκες τοΰ σοσιαλισμού μέ τή σχεδιασμένη διεύθυνση τής λαϊκής οικονομίας, τονιζόταν στήν άπόφαση τής συδιάσκεψης, ή βιοηχανία πρέπει νά δουλεύει έξαιρετικά όργανωμένα καί στόν άνώτατο βαθμό παραγωγικά. Οί έπιτυχίες στήν άνάπτυξή της έξαρτιοΰνται άπό τή ρυθμική δουλιά τής κάθε έπιχείρησης. Ή συνδιάσκεψη έβαλε στίς κομματικές όργανώσεις μιά σειρά συγκεκριμένα οίκονομικά-πολιτικά καθήκοντα: νά έξασφαλίσουν τό μόνιμο έλεγχο τής δουλιάς τών έπιχειρήσεων καί τήν έκτέλεση άπό μέρους τους τών κομματικών όδηγιών νά όργανώσουν τήν αύστηρή καταγραφή καί τή συντήρηση τών έγκαταστάσεων, τών ύλικών καί όλης τής περιουσίας τους· νά έξασφαλίσουν τή σωστή χρησιμοποίη­ ση τών έργαλείων, τών ύλικών, τών πρώτων ύλών, τών καυσίμων, τής ήλεκτρικής ένέργειας- νά έπιβάλουν στίς έπιχειρήσεις ύποδειγματική τάξη καί καθαριότητα- νά όργανώσουν τή ρυθμική δουλιά τών έπιχειρήσεων καί τήν έγκαιρη έκπλήρωση τών παραγωγικών τους σχεδίων- νά πετύχουν τήν τήρηση αύστηρότατης πειθαρχίας στά

550

τεχνολογικά προτσές καί νά έξασφαλίσουν παραγωγή προϊόντων καλής ποιότητας καί όλοκληρωμένης έπεξεργασίας- νά δουλεύουν άδιάκοπα γιά τήν τελειοποίηση καί τήν άφομοίωση τής νέας τεχνικήςνά έπιδιώκουν συστηματική μείωση τοΰ κόστους παραγωγής, τό δυνάμωμα τής οίκονομικής Ιδιοσυντήρησης καί τό ξερίζωμα τοΰ πνεύματος σπατάλης. ’ Η συνδιάσκεψη ζήτησε νά έφαρμοστεϊ μέ συνέπεια ή άρχή τής ύλικής ένθάρρυνσης τών έργατών καί τής άνταμοιβής τών καθοδηγη­ τών γιά τήν καλή δουλιά τους, νά παγιωθεϊ ή μονοπρόσωπη διεύθυνση στίς έπιχειρήσεις καί νά βελτιωθεί ή τεχνική διεύθυνση τής παραγωγής. Γιά τήν ένίσχυση τής κομματικής καθοδήγησης δημιουργήθηκε στίς ' Επιτροπές πόλεων, περιοχών, άκρινών περιοχών καί στίς ΚΕ τών κομμάτων τών ένωσιακών δημοκρατιών ό θεσμός τών γραμματέων γιά τή βιομηχανία καί τίς μεταφορές. Ή συνδιάσκεψη ένέκρινε τό σχέδιο τής λαϊκής οίκονομίας γιά τό 1941 πού άπόβλεπε στό δυνάμωμα τής οίκονομικής καί τής άμυντικής ισχύος τής χώρας. Οί άποφάσεις τής συνδιάσκεψης άποτέλεσαν σοβαρή ώθηση γιά τή νέα άνοδο όλων τών κλάδων τής λαϊκής οίκονομίας καί προπαντός τής βιομηχανίας καί τών μεταφορών. Ύστερα άπό σκληρό άγώνα στά μέσα τοΰ 1941 ή συνολική παραγωγή τής βιομηχανίας τής ΕΣΣΔ έφτασε στά 8 6 % τοΰ έπιπέδου, πού πρόβλεπε τό τρίτο πεντάχρονο σχέδιο γιά τό 1942. Σέ λίγο, μετά τή συνδιάσκεψη, τό Μάη τοΰ 1941, Πρόεδρος τοΰ Συμβουλίου τών 'Επιτρόπων τοΰ Λαοΰ τής ΕΣΣΔ όρίστηκε ό I. Β. Στάλιν, καί συνάμα παρέμεινε στή θέση τοΰ Γραμματέα τής ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ). Μέσα στίς συνθήκες τοϋ αύξανόμενου κινδύνου πολέμου τό Κόμμα έδινε όλο καί μεγαλύτερη προσοχή στήν άνάπτυξη τής άμυντικής βιομηχανίας. Πρίν τήν έπανάσταση ή πολεμική βιομηχανία τής Ρωσίας εϊχε τή σφραγίδα τής γενικής οίκονομικής καθυστέρησης τής χώρας. Ή Σοβιετική έξουσία άλλαξε ριζικά τήν κατάσταση. Μέ τήν έκβιομηχάνιση δημιουργήθηκε μιά νέα άμυντική βιομηχανία, πού δέν ύστεροΰσε άπό τήν πολεμική βιομηχανία τών προηγμένων καπιταλιστικών χωρών. Ώ ς πρός τούς ρυθμούς άνάπτυξης τής συνολικής παραγωγής ή άμυντική βιομηχανία ξεπερνοϋσε σημαντικά τούς άλλους βιομηχανικούς κλάδους. Μέσα στά τρία χρόνια τοΰ τρίτου πεντάχρονου ή έτήσια αΰξηση τής παραγωγής όλης τής βιομηχανίας ήταν κατά μέσο δρο 13%, ένώ τής άμυντικής βιομηχανίας 39%. Οί έπιχειρήσεις άμυντικής σημασίας έφοδιάζονταν κατά προτε­ ραιότητα μέ πρώτες ύλες, τεχνικό έξοπλισμό, καύσιμα καί ήλεκτρενέργεια. Στίς άρχές τοΰ 1939 δημιουργήθηκαν Λαϊκά Έπιτροπάτα Βιομη­ χανίας άεροπλάνων, Εξοπλισμού, Πολεμοφοδίων καί Ναυπήγησης. Στίς έπιχειρήσεις άμυντικής σημασίας έργάζοντσν κομματικοί όργανωτές τής ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ). Κομματικοί όργανωτές τής ΚΕ διορίζονταν έμπειρα κομματικά στελέχη άπό ειδικευμένους μηχανικούς, άπό

551

καλούς όργανωτές, πού μπορούσαν νά συνδυάζουν σωστά στήν κομματική δουλιά μέ τήν έπίλυση τών παραγωγικών ζητημάτων. ' Η χώρα είχε πρίν άπό τόν πόλεμο σημαντικό άριθμό άμυντικών έργοστασίων καί άλλων πολεμικών-βιομηχανικών Επιχειρήσεων, πού έπέτρεψαν στά χρόνια τοΰ πολέμου ν ' άναπτυχθεϊ ή μαζική παραγωγή τάνκς, άεροπλάνων, πυροβόλων, πυρομαχικών καί άλλου Εξοπλι­ σμού. Ω στόσ ο, παρά τίς άναμφισβήτητες Επιτυχίες στήν άνάπτυξη τής άμυντικής βιομηχανίας, ύπήρχαν καί σοβαρές άδυναμίες στή δουλιά της. Καθυστερούσε στήν Εκπλήρωση τών κρατικών παραγγε­ λιών ή βιομηχανία άεροπλάνων. Μερικοί κλάδοι τής άμυντικής βιομηχανίας δΕν πρόλαβαν νά περάσουν στή μαζική παραγωγή νέων όπλων, πράγμα πού καθυστέρησε τόν Εφοδιασμό τοΰ Κόκκινου Στρατού μΕ νεότατα τεχνικά μΕσα στήν πρώτη περίοδο τοΰ πολέμου. Στά προπολεμικά χρόνια πραγματοποιήθηκε ή άναδιοργάνωση τοΰ στρατού: άναδιοργανώθηκαν τά στρατιωτικά τμήματα καί μονά­ δες, πού ήταν συγκροτημένες σύμφωνα μέ τό σύστημα τοπικής πολιτοφυλακής*. Οί Ένοπ λες Δυνάμεις πέρασαν όλοκληρωτικά στόν τακτικό στρατό. Αύξήθηκε σημαντικά ή άριθμητική δύναμη τοΰ στρατού. Ή όργάνωση τών Ενόπλω ν Δυνάμεων σύμφωνα μέ τίς άρχές τού τακτικού στρατού κατοχυρώθηκε μέ τό νέο νόμο «Περί γενικής στρατιωτικής θητείας», πού ψηφίστηκε στή Σύνοδο τοΰ 'Ανώτατου Σοβιέτ τής Ένω σης τών Σ ΣΔ τό Σεπτέμβρη τοΰ 1939. Τό Σοβιετικό κράτος Επιδίωκε νά πετύχει ώστε ό στρατός του νά ύπερέχει ως πρός τήν Ισχύ του άπό τούς στρατούς τών καπιταλιστικών κρατών. Ή υπεράσπιση τών κατακτήσεων τοΰ σοσιαλισμού καθώς καί ή έπιτυχία τής πάλης γιά τήν είρήνη σ 'ό λο ν τόν κόσμο Εξαρτιόνταν σέ μεγάλο βαθμό άπό τήν Ισχύ τής ΕΣΣΔ καί τών ' Ενόπλων Δυνάμεών της.

5. ’ Η πάλη τοΟ Κόμματος γιά τή σταθεροποίηση τοΰ κολχόζινικου συστήματος, γιά τήν άνοδο τής άγροτικής πα­ ραγωγής ’ Η άγροτική οίκονομία είχε νά παίξει σοβαρό ρόλο γιά τήν αύξηση μΕσα στό πεντάχρονο τής -λαϊκής κατανάλωσης κατά μιάμιση-δυό φορές. Ά π ό τήν άνοδό της έξαρτιόταν Επίσης καί ή διεύρυνση τής βάσης πρώτων ύλών γιά τήν Ελαφρά καί τήν Επισιτιστική βιομηχανία. ' Η άγροτική όμως οίκονομία στά προπολεμικά χρόνια περνούσε σοβαρές δυσκολίες. Γιά τή σύνθετη &μηχάνισή της τά κολχόζ καί τά σοβχόζ είχαν άνάγκη άπό μεγάλο άριθμό τρακτΕρ, θεριζοαλωνιστικών * Σύστημα πολιτοφυλακής (τοπικής): τά στρατιωτικά τμήματα κατά τό σύστημα αύτό σέ καιρό Κρήνης ίχουν μόνο {να στρατολογικό-ίκπαιδευτικό μηχανισμό' οΙ στρατεύσιμοι ύπηρετοϋν τή θητεία τους στά τμήματα τοΰ τόπου διαμονής τους, περνώντας άπό λιγόχρονα Εκπαιδευτικά γυμνάσια. Μ£ τό σύστημα αύτό είναι όργανωμίνος λ.χ. ό στρατός τής Ελβετίας. Σημ. μςτ.

552

καί άλλων γεωργικών μηχανών, στό μετάξι), όμως, ένα μέρος τοϋ μετάλλου, πού προοριζόταν γιά τήν παραγωγή τρακτέρ καί γεωργι­ κών μηχανών, χρειάστηκε νά διατεθεί γιά τίς άνάγκες τής άμυνας. ' Η παραγωγή τρακτέρ στά χρόνια τοϋ τρίτου πεντάχρονου μειώθηκε κατά δυό φορές σέ σχέση μέ τό δεύτερο πεντάχρονο. ' Ακόμη, όμως, καί μέσα στίς δύσκολες αύτές συνθήκες ή άγροτική οΙκονομία άναπτυσσόταν σταθερά. ' Εκδηλώνονταν τά πλεονεκτήμα­ τα τοΰ κολχόζνικου συστήματος. "Αλλωστε δέν ήταν πιά καί λίγα τά νέα τεχνικά μέσα στή σοσιαλιστική γεωργία. Τό 1940 τά κολχόζ συνένωναν τά 96,9% όλων τών άγροτικών νοικοκυριών 7 χιλ. Μ ΤΣ έξυπηρετοΰσαν τά κολχόζ. Ύπήρχαν στή χώρα πάνω άπό 4 χιλ. σοβχόζ. Στά χωράφια τών κολχόζ καί τών σοβχόζ δούλευαν 531 χιλ. τρακτέρ καί 182 χιλ. θεριζοαλωνιστικές μηχανές, 228 χιλ. φορτηγά αύτοκίνητα. Πάνω άπό 1400 χιλ. όδηγοί τρακτέρ, θεριζοαλωνιστικών μηχανών καί σωφέρ έξυπηρετοΰσαν τίς μηχανές αύτές. Ή κολχόζνικη παραγωγή άπαιτοΰσε άδιάπτωτη προσοχή καί καθημερινή φροντίδα άπό τό Κόμμα. Ή όργανωτική-παραγωγική έδραίωση τών κολχόζ άποτελοΰσε σοβαρότατο καθήκον τής δουλιάς τών κομματικών όργανώσεων στό χωριό. Αύτό τό καταλάβαιναν όλα τά στελέχη τής άγροτικής οίκονομίας. ’ Ωστόσο, δέν είχαν όλοι σωστή άντίληψη τών μεθόδων πού έπρεπε νά χρησιμοποιηθούν γιά τήν έδραίωση τοΰ κολχόζνικου συστήματος. Συχνά άγνοοΰσαν τήν άρχή τοΰ ύλικοΰ ένδιαφέροντος τών κολχόζνικων, δέν έδειχναν τήν άπαιτούμενη φροντίδα γιά τή διεύρυνση καί τή σταθεροποίηση τοΰ κοινωκοΰ νοικοκυριού τών κολχόζ, τηρούσαν διαλλακτική στάση άπέναντι στήν πλεονεξία καί στίς άλλες έκδηλώσεις τού πνεύματος τής άτομικής Ιδιοκτησίας. "Ολα αύτά έπιδροΰσαν άρνητικά στήν άνάπτυξη τής κολχόζνικης παραγωγής. Στήν πάλη γιά τή σταθεροποί­ ηση καί τήν άνάπτυξη τοΰ κολχόζνικου συστήματος, τό Κόμμα έπρεπε νά έφαρμόζει μέ συνέπεια τήν άρχή τοΰ ύλικοΰ ένδιαφέροντος τών κολχόζνικων στή δουλιά καί νά παλαίβει άποφασιστικά ένάντια στήν πλεονεξία καί στίς άλλες έκδηλώσεις τοΰ πνεύματος τής άτομικής ιδιοκτησίας, πού προξενούσαν ζημιά στό κοινωνικό νοικοκυριό. Γιά τήν καθοδήγηση τής άγροτικής οίκονομίας τό Κόμμα στηριζόταν στίς κομματικές όργανώσεις τών κολχόζ, τών Μ ΤΣ καί τών σοβχόζ. Στίς άρχές τοϋ 1941 ύπήρχαν 62.300 κολχόζνικες κομματικές όργανώσεις. Μέ τήν παροχή στίς κολχόζνικες κομματικές όργανώσεις τοΰ δικαιώ­ ματος νά έλέγχουν τή δράση τών διευθύνσεων τών κολχόζ μεγάλωσε ή συναίσθηση τής εύθύνης τους γιά τήν άνάπτυξη τής κολχόζνικης παραγωγής. Στό έργο τής οίκοδόμησης τών κολχόζ έπαιρναν δραστή­ ριο μέρος ο! κομσομόλοι, πού τότε ό άριθμός τους στό χωριό ξεπερνοΰσε τά δυό έκατομμύρια. Στά προπολεμικά χρόνια τό Κόμμα πήρε πολλά σοβαρά μέτρα γιά τήν έδραίωση τοΰ κολχόζνικου συστήματος. Τό Μάη τοΰ 1939 στήν Ολομέλεια τής ΚΕ τοϋ ΠΚΚ (μπ) συζητήθηκε καί έγκρίθηκε άπόφαση τής ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ) καί τοΰ Συμβουλίου τών 'Επιτρόπων τοΰ Λαοΰ

553

τής ΕΣΣΔ «Γιά τά μέτρα περιφρούρησης τής κοινόκτητης γής τών κολχόζ άπό τή διασπάθιση». Στήν άπόφαση αύτή άναφέρονταν ένα σωρό περιπτώσεις παραβίασης τοΰ Καταστατικού τοΰ γεωργικοΰ παραγωγικού συνεταιρισμού σχετικά μέ τήν έκταση πού πρέπει νά έχει ό αύλόκηπος τών κολχόζνικων, περιπτώσεις παράνομης έπέκτασης τών αύλόκηπων, διασπάθισης καί διαρπαγής τής γής τών κολχόζ. ' Η ΚΕ τοΰ Κόμματος καί ή κυβέρνηση κάλεσαν τΙς κομματικές καί σοβιετικές όργανώσεις νά βάλουν τάξη στήν κολχόζνικη γαιοχρησία. Ή κοινόκτητη γή τών κολχόζ κηρύχτηκε άπσραβίαστη. 'Απαγορεύ­ τηκε νά νοικιάζονται οΙ αύλόκηποι. 'Απαγορεύτηκε έπίσης κάθε έπέκταση τών αύλόκηπων πάνω άπό τίς διαστάσεις, πού προβλέπει τό Καταστατικό τών παραγωγικών συνεταιρισμών. Ό λ η ή παραπανίσια γή πού βρισκόταν στήν άτομική χρήση τών κολχόζνικων, έπιστρεφόταν στά κολχόζ. Γ ιά κάθε Ικανό γιά δουλιά κολχόζνικο καθορίστηκε ένα ύποχρεωτικό έλάχιστο όριο έργατοημερών τό χρόνο, άνάλογα μέ τό χαρακτήρα τής γεωργικής παραγωγής στίς διάφορες περιοχές τής ΕΣΣΔ. Τό άποτέλεσμα ήταν νά βελτιωθεί ή Εκμετάλλευση τής κολχόζνικης γής, νά δυναμώσει ή Εργασιακή πειθαρχία, ν'αύξηθεί ό άριθμός τών κολχόζνικων, πού έβγαζαν τίς άπαραίτητες έργατοημέρες τό χρόνο. Τόν 'Ιούλη τοΰ 1939 ή ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ) καί τό Συμβούλιο τών ’ Επιτρόπων τοΰ Λαού τής ΕΣΣΔ ψήφισαν τήν άπόφαση «Γιά τά μέτρα άνάπτυξης τής κοινόκτητης κτηνοτροφίας τών κολχόζ». Σύμφωνα μ ’ αύτήν τήν άπόφαση ή άνάπτυξη τής κτηνοτροφίας ένθαρρυνόταν άπό τό γεγονός ότι ή παραδοτέα ποσότητα κρέατος ύπολογιζόταν όχι άνάλογα μέ τόν άριθμό τών ζώων, πού είχαν τά κτηνοτροφεϊα τών κολχόζ, άλλά άνάλογα μέ τήν έκταση γής πού είχε κάθε κολχόζ. Τό άποτέλεσμα ήταν μόνο μέσα στό 1939 νά δημιουργηθοΰν στά κολχόζ 200 χιλ. κτηνοτροφεϊα, ένώ σ 'ό λο τό διάστημα τών 7 προηγούμενων χρόνων είχαν δημιουργηθεϊ μόνο 343 χιλ. Στά 1939-1940 ό άριθμός τών μεγάλων κερασφόρων ζώων τών κολχόζ αύξήθηκε άπό 15,6 Εκατομ. σέ 20,1 έκατομ. κεφάλια. Παίρνοντας ύπόψη τήν πείρα άπό τή συγκέντρωση τών κτηνοτροφικών προϊόντων, ή 'Ολομέλεια τού Μάρτη 1940 τής ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ) θεώρησε άπαραίτητο νά περάσει στό σύστημα κατά έκτάριο ύπολογ/σμού όλων τών κρατικών συγκεντρώσεων άγροτικών προϊόν­ των. Καταργήθηκε τό παλιό σύστημα συγκέντρωσης, πού έπαιρνε ύπόψη μόνο τήν καλλιεργημένη έκταση. Τό σύστημα αύτό ήταν άσύμφορο γιά τά πρωτοπόρα κολχόζ καί ύπονόμευε τό ένδιαφέρον τους γιά τήν άνάπτυξη τού κοινωνικού νοικοκυριού. Τό νέο σύστημα συγκέντρωσης βοηθούσε νά Επεκταθοΰν οί καλλιεργημένες Εκτάσεις στά κολχόζ καί ν ’ άναπτυχθεϊ ή άγροτική παραγωγή πρός όλες τίς κατευθύνσεις. Δημιουργούσε έπίσης τίς προϋποθέσεις γιά τή βελτίω­ ση τοΰ σχεδιασμοΰ τής κολχόζνικης παραγωγής άπό τά κάτω, άπό τά ϊδια τά κολχόζ. Δυνάμωσε ό ρόλος τού Σοβιετικού κράτους στή σχεδιασμένη 554

ρύθμιση τής άνάπτυξης τής άγροτικής οίκονομίας. "Εγινε δυνατό νά κατανέμονται πιό σωστά οΙ γεωργικές καλλιέργειες στίς διάφορες περιοχές τής χώρας, νά ένισχύονται οΙ καλλιέργειες πού ή άνάπτυξή τους ύπαγορευόταν άπό τά γενικά συμφέροντα τοΰ κράτους. Μεγάλες έπιτυχίες σημειώθηκαν στήν παραγωγή τών βιομηχανι­ κών φυτών, ιδιαίτερα τοΰ βαμβακιού. ΟΙ έκτάσεις τής βαμβακοκαλ­ λιέργειας τό 1940 ξεπέρασαν τά 2 εκατομμύρια έκτάρια καί ή συγκομιδή τοΰ σύσπορου βαμβακιού ήταν 2237 χιλ. τόννοι, δηλ. τρεις φορές περισσότερο άπ'ό,τι τό 1913. Ή ύφαντουργική βιομη­ χανία τής ΕΣΣΔ έξασφαλιζόταν στό μεγαλύτερο μέρος της μέ ντόπιο βαμβάκι. Αύξήθηκαν οΙ έκτάσεις οί σπαρμένες μέ λινάρι, ήλιόσπορο, ζαχαρότευτλα. Στή αύξηση τής καλλιέργειας τών βιομηχανικών φυτών συντέλεσε καί ή μετατόπιση τής καλλιέργειας τών σιτηρών άπό τίς νότιες στίς άνατολικές περιοχές τής χώρας (Νότια Ουράλια, Σιβηρία, Καζαχστάν). Στά άνστολικά τής χώρας ύπήρχαν πολλά γόνιμα έδάφη, συμπεριλαμ­ βανομένων τών παρθένων καί χέρσων έδαφών, πού δέν μπορούσαν νά καλλιεργηθούν, όταν έπι κρατούσε τό άτομικό νοικοκυριό. Τά έδάφη αύτά άρχισαν σέ μερικά μέρη νά τά άξιοποιοΰν τά κολχόζ πού διΦεταν σημαντικά γεωργοτεχνικά μέσα. Ή ΚΕ τού ΠΚΚ (μπ) τόνιζε ότι οΙ άνατολικές περιοχές μπορούν καί πρέπει νά νίνουν ένας άπό τούς βασικούς σιτοβολώνες τής ΕΣΣΔ. Τό Κόμμα ύπογράμμιζε ότι βάση τής άγροτικής οικονομίας είναι ή παραγωγή σιτηρών, ότι μέ τήν άνάπτυξη τής παραγωγής σιτηρών λύνονται όλα τά ύπόλοιπα προβλήματα τής άνόδου τής άγροτικής οίκονομίας. Τό Κόμμα, οΙ τοπικές του όργανώσεις έπιδίωκαν νά άνεβάσουν πιό ψηλά τήν άποδοτικότητα τών σιτοκαλλιεργειών. Μελετήθηκαν μέτρα γιά τήν άντιμετώπιση τής ξηρασίας στίς νοτιοα­ νατολικές περιοχές καί γιά τή δημιουργία νέας βάσης πραγωγής σιτηρών στά άνατολικά τής χώρας. Στά τέλη τού 1940 ή ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ) καί τό Συμβούλιο τών 'Επιτρόπων τοΰ Λαοΰ τής ΕΣΣΔ πήραν τήν άπόφαση «Γιά τήν πρόσθετη άμοιβή τής έργασίας τών κολχόζνικων πού άνεβάζουν τήν άποδοτικότητα τών γεωργικών καλλιεργειών καί τήν παραγωγικότητα τής κτηνοτροφίας στήν Σ ΣΔ τής Ούκρανίας». Τό σύστημα αύτό τής άμοιβής άποτελοΰσε κίνητρο γιά τό άνέβασμα τής παραγωγικότητας τής έργασίας καί έπεκτάθηκε στίς άλλες δημοκρα­ τίες, περιοχές καί περιφέρειες τής ΕΣΣΔ. Μέ τή δουλιά πού έκανε τό Κόμμα στά προπολεμικά χρόνια, τά κολχόζ σημείωσαν όρισμένες έπιτυχίες στήν άνοδο τής παραγωγής σιτηρών. ' Ωστόσο, τό πρόβλημα τών σιτηρών δέν είχε άκόμη λυθεί στή χώρα. Π αρ'όλο πού ή συνολική συγκομιδή σιτηρών τό 1940 ήταν κάπως άνώτερη άπ'ό,τι τό 1913, ή χώρα έξακολουθοΰσε, ώστόσο, νά έχει άνάγκη άπό πολύ περισσότερα σιτηρά άπό όσα παράγονταν. Οί άνάγκες σέ σιτηρά μεγάλωναν άπό μιά σειρά αιτίες: ό άστικός πληθυσμός κατά τό 1940 είχε αύξηθεϊ πάνω άπό δυό φορές σέ σύγκριση μέ τό 1913' σέ άμεση έξάρτηση άπό τήν παραγωγή

555

σιτηρών βρισκόταν καί ή άνάπτυξη τής κτηνοτροφίας. Χρειάζονταν άποθέματα σιτηρών γιά τό ένδεχόμενο πολέμου. Τό κράτος εϊχε έντείνει πολύ τή συγκέντρωση καί τήν άγορά σιτηρών, ώστόσο, δέν μπορούσε νά καλύψει όλες τίς άνάγκες τής χώρας μέ σιτηρά. ’ Η παραγωγή σιτηρών στίς συνθήκες τοϋ κολχόζνικου συστήμα­ τος θά μπορούσε ν ' άναπτύσσεται μέ μεγαλύτερη έπιτυχία, άν υπήρχε πιό κριτική στάση άπέναντι στήν καθοδήγησή της καί στίς άδυναμίες πού ύπήρχαν. Μέ βάση τά στοιχεία τής λεγάμενης βιολογικής άποδοτικότητας ύπολογιζόταν ότι ή χρονιάτικη συνολική συγκομιδή σιτηρών είχε φτάσει τά έφτά καί πλέον δισεκατομμύρια πούτια, ένώ στήν πραγματικότητα συγκεντρώνονταν στίς άποθήκες λιγότερα. Αύτή ή μεγαλοποίηση τών επιτυχιών τής παραγωγής σιτηρών όχι μόνο δέν κινητοποιούσε γιά τό άνέβασμα τής άποδοτικότητας τών σιτοκαλλιεργειών, άλλά άντίθετα, δημιουργούσε τάσεις αύτοϊκανοποίησης. 'Ωστόσο, παρ'όλες τίς άδυναμίες τής άγροτικής οίκονομίας, τό Κόμμα, ο! τοπικές του όργανώσεις στά προπολεμικά χρόνια δυνάμω­ σαν σημαντικά αύτόν τόν σοβαρό τομέα τής λαϊκής οίκονομίας. Ή άγροτική οΙκονομία τής ΕΣΣΔ στάθηκε Ικανή ν'άντέξει στίς σκληρές δοκιμασίες τόν καιρό τοΰ πολέμου καί νά προμηθεύσει τό στρατό καί τή χώρα μέ τήν άπαιτούμενη ποσότητα τροφίμων καί πρώτων ύλών.

6. ’ Η άνοδος τοϋ ύλικοϋ καί τοϋ πολιτιστικού έπιπέδου τής ζωής τών έργαζόμενων. Τό δυνάμωμα τής πολιτικής ισχύος τοϋ Σοβιετικού κράτους. ' Η άνάπτυξη τών γραμ­ μών τοϋ Κόμματος Μέ τή νίκη τοΰ σοσιαλισμού καί τήν έξάλειψη τών έκμεταλλευτριών τάξεων τό ύλικό έπίπεδο τής ζωής τού λαού άνέβαινε διαρκώς. Αύτό φαινόταν άπό τήν αύξηση τοϋ έθνικού είσοδήματος καί τοΰ μισθού έργασίας τών έργατών καί τών ύπαλλήλων, άπό τήν αύξηση τών έσόδων τών κολχόζνικων, άπό τήν άνάπτυξη τής έμπορευματικής κυκλοφορίας, άπό τήν έπέκταση τής οίκοδόμησης κατοικιών, άπό τόν έξωραϊσμό τών πόλεων καί τών χωριών. Τό έθνικό εΙσόδημα αύξήθηκε άπό 96,3 δισεκστομ. ρούβλια πού ήταν τό 1937 σέ 128,3 δισεκατομ. ρούβλια τό 1940. Τό κονδύλι τοΰ μισθού έργασίας στά χρόνια αύτά αύξήθηκε μιάμιση φορά. Αύξήθηκαν τά έσοδα τών κολχόζνικων σέ χρήμα καί σέ είδος. "Ενα σημαντικό έσοδο είχαν οί κολχόζνικοι άπό τήν πούληση τών προϊόν­ των τους στίς κολχόζνικες άγορές. 'Ανέβαινε τό πολιτιστικό έπίπεδο τών λαών τής ΕΣΣΔ. Τό σχολικό έτος 1940-41 στά σχολεία γενικής μόρφωσης φοιτούσαν πάνω άπό 35 έκατομμύρια άτομα καί στά άνώτερα έκπαιδευτικά Ιδρύματα πάνω άπό 800 χιλ. άτομα. ’ Η άδιάκοπη άνοδος τοΰ ύλικοϋ καί τοΰ πολιτιστικού έπιπέδου τής

556

ζωής τών Εργαζόμενων συσπείρωσε άκόμη πιό πολύ όλα τά στρώμα­ τα τού λαού γύρω άπό τό Κόμμα καί τήν κυβέρνηση, δυνάμωσε τή συμμαχία τής Εργατικής τάξης καί τής κολχόζνικης άγροτιας. Μεγά­ λωσε ή πολιτική Ισχύς τού Σοβιετικού κράτους. Ισχυ ρή πηγή δύναμης τοΰ Σοβιετικού σοσιαλιστικού κράτους ήταν ό ζωογόνος σοβιετικός πατριωτισμός. Τό Γδιο τό Κόμμα άντιπροσώπευε τήν πραγματικό πατριωτική δύναμη. ' Η ύπηρεσία του στήν πατρίδα, στό λαό του συνδεόταν άδιάσπαστα μέ τήν πάλη γιά τήν οίκοδόμηση τής κομμουνιστικής κοινωνίας. Τό αίσθημα τής άγάπης τοΰ Σοβιετικού άνθρώπου πρός τήν Πατρίδα του, ή ύπερηφάνεια γιά τό λαό του, γιά τή χώρα του, τό δόξασμά της μέ τούς δικούς του άθλους, όλα αύτά Εκδηλώθηκαν μέ πρωτοφανή δύναμη στή Σοβιετική χώρα. Ιδιαίτερα στίς συνθήκες τοΰ σοσιαλισμού. Γιά πρώτη φορά στήν Ιστορία ό άνθρωπος άπόκτησε μιά Πατρίδα, όπου Ενιωθε τόν Εαυτό του άπόλυτο κύριο τής τύχης του. Τό δυνάμωμα τής σοσιαλιστικής Πατρίδας μέ τά δικά του Εργα, ή ύπεράσπισή της μέ αύτοθυσία άπό τήν Εξωτερική Επίθεση άποτελοϋσε Ιερό χρέος γιά κάθε σοβιετικό άνθρωπο. Ό σοβιετικός πατριωτισμός συνδυάζει άρμονικά τίς &νικές παραδόσεις καί τά συμφέροντα όλων τών λαών τής ΕΣΣΔ μέ τά γενικά συμφέροντα τοΰ πολυεθνικού σοβιετικού κράτους. Αύτός είναι ό πατριωτισμός τών νέων, τών σοσιαλιστικών Εθνών, πού Ενώθηκαν σέ ένιαϊο Ενωσιακό κράτος πάνω στίς άρχές τής Ισοτιμίας. ' Ο σοβιετικός πατριωτισμός συνδυάζεται όργανικά μέ τόν προλεταριακό διεθνισμό. Τά πατριωτικά Εργα καί οί άθλοι τών σοβιετικών άνθρώπων δυνάμω­ ναν τή φιλία άνάμεσα στούς λαούς, άποσκοποΰσαν στήν παροχή βοήθειας στούς Εργαζόμενους όλων τών χωρών στόν άγώνα τους γιά τήν άπελευθέρωσή τους. Στά προπολεμικά χρόνια άναπτύχθηκε τό πλατύ πατριωτικό κίνημα τών σοβιετικών άνθρώπων στό μέτωπο τής δουλιάς. Τό Κόμμα καί ή κυβέρνηση ύποστήριξαν τό παλλαϊκό αύτό κίνημα. Τό 1938 καθιερώθηκε ό άνώτστος βαθμός έργασιακής διάκρισης: ό τίτλος τοΰ Ή ρ ω α τής Σοσιαλιστικής Δουλιάς καί θεσπίστηκαν τά μετάλλια «Γιά ήρωισμό στή δουλιά» καί «Γιά διάκριση στή δουλιά». ΟΙ άνθρωποι πού δούλευαν μ ' Ενθουσιασμό, μέ τούς πατριωτικούς άθλους τους παρα­ κινούσαν τούς άλους γιά Ενδοξα Εργα. Τό 1938 ή ξακουστή όδηγός τρακτέρ Πάσα ’ Αγγελίνα άπεύθυνε τήν πατριωτική Εκκληση στίς σοβιετικές γυναίκες: « 'Εκατό χιλιάδες γυναίκες στά τρακτέρI». Στήν Εκκλησή της άπάντησαν περίπου 200 χιλ. γυναίκες. ΟΙ σοβιετικοί άνθρωποι Επιτελοϋσσν ήρωικΕς πράξεις γιά νά δοξάσουν τήν πατρίδα τους. Τό πλήρωμα τού παγοθραυστικού «Σεντόφ» άποτελούμενο άπό 15 ήρωες ναυτικούς Επί δυό καί πλέον χρόνια Εκτελοΰσε τόν περίφημο πλοΰ του στό Βόρειο Παγωμένο ' Ωκεανό. Μέ μεγάλες πτήσεις χωρίς Ενδιάμεσο σταθμό δόξασαν τήν Πατρίδα σοβιετικοί άεροπόροι σάν τόν Β. Τσκάλοφ. Πολλά Ενδοξα Εργα πραγματοποίησαν οΙ σοβιετικοί Εξερευνητές τού Πόλου. Στόν

557

Κόκκινο Στρατό καί Στόλο, στίς συνοριακές φρουρές διαπαιδαγωγοΰνταν φλογεροί πατριώτες, ήρωικοΙ υπερασπιστές τής σοσιαλιστι­ κής Πατρίδας. Ή λενινιστική Κομσομόλ μέ τήν καθοδήγηση τοϋ Κομμουνιστικού κόμματος διαπαιδαγωγούσε χιλιάδες τολμηρούς, δυνατούς καί γενναίους πατριώτες. Ή ισχύς τής ΕΣΣΔ έξασφαλιζόταν έπίσης χάρη στή σωστή λενινιστική έθνική πολιτική, στήν όλόπλευρη άνάπτυξη τών έθνικών δημοκρατιών. Οί σοσιαλιστικές σοβιετικές δημοκρατίες τοΰ 'Α ζερ­ μπαϊτζάν, τής ' Αρμενίας καί τής Γεωργίας, πού άποτελοΰσαν προη­ γούμενα τήν 'Ομοσπονδία τής ’ Υπερκαυκασίας, σύμφωνα μέτό νέο Σύνταγμα μετατράπηκαν σέ ένωσιακές καί μπήκαν άμεσα στήν "Ενωση τών Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών. ΟΙ σοβιετικές αύτόνομες δημοκρατίες τοΰ Καζαχστάν καί τής ΚιργιζΙας μετατράπη­ καν έπίσης σέ ένωσιακές δημοκρατίες. Στή βάση τών κομματικών όργανώσεων περιοχών τών δημοκρατιών αύτών δημιουργήθηκαν τά Κομμουνιστικά κόμματα τοΰ Καζαχστάν καί τής Κιργιζίας. Στά χρόνια τοϋ τρίτου πεντάχρονου ή άνάπτυξη τών σοσιαλιστικών έθνών προχώρησε πάρα πολύ. Σ 'α ύτό συντέλεσαν τά οίκονομικά, πολιτικά καί πολιτιστικά μέτρα τοϋ Σοβιετικού Κράτους γιά τήν όλόπλευρη άνάπτυξη τής βιομηχανίας, τής άγροτικής οικονομίας καί τοϋ πολιτι­ σμού τών ένωσιακών καί τών αυτόνομων δημοκρατιών. Μεγάλες έπιτυχίες στήν οίκονομική καί πολιτιστική άνάπτυξη σημείωσαν ή Ού κρανία, ή Λευκορωσία, οί ένωσιακές δημοκρατίες τής ’ Υπερκαυ­ κασίας καί τής Κεντρικής 'Ασίας. 'Ακόμη καί οί πιό καθυστερημένοι στό παρελθόν λαοί ένιωσαν τή σωτήρια έπίδραση τής σοσιαλιστικής έκβιομηχάνισης τής χώρας καί τής κολλεκτιβοποίησης τής άγροτικής οίκονομίας. " Η συνολική παραγωγή τής μεγάλης βιομηχανίας τό 1940 σέ σύγκριση μέ τό 1913 αύξήθηκε στή Σ ΣΔ τοΰ Ούζμπεκιστάν 7 φορές, στή Σ ΣΔ τοΰ Καζαχστάν 20 φορές, στή Σ ΣΔ τής Γεωργίας 27 φορές, στή Σ ΣΔ τής Κιργιζίας 153 φορές, στή Σ ΣΔ τοΰ Τατζικιστάν 324 φορές. Χάρη στήν έξάλειψη τής πραγματικής άνισότητας στέριωσε άκόμη περισσότερο ή φιλία άνάμεσα στούς λαούς τής ΕΣΣΔ, πού είναι ή μεγάλη πηγή τής δύναμης καί τής Ισχύος τοΰ σοβιετικού κράτους. Στό δυνάμωμα τής πολιτικής, τής οίκονομικής καί τής άμυντικής ισχύος τοΰ Σοβιετικού κράτους καί στό άνέβασμα τοΰ διεθνούς του κύρους στά χρόνια αύτά συντέλεσε σέ σημαντικό βαθμό ή προσχώ­ ρηση στή Σοβιετική Ένω σ η τών νέων σοσιαλιστικών δημοκρατιών τής Λιθουανίας, τής Λεττονίας καί τής ’ Εσθονίας καί ή συνένωση τής Δυτικής Ουκρανίας μέ τή Σοβιετική Ούκρανία, τής Δυτικής Λευκορω­ σίας μέ τή Σοβιετική Λευκορωσία καί τής Βεσσαραβίας μέ τή Σοβιετική Μολδαβία. Γιά τούς λαούς τών δημοκρατιών αύτών καί περιοχών ή προσχώρηση στή Σοβιετική Ένω σ η, στή μεγάλη οΙκογένεια τών έλεύθερων λαών, σήμαινε ριζική στροφή στήν Ιστορική τους έξέλιξη. , Ά π ό τίς πρώτες κιόλας μέρες τής έγκαθίδρυσης τής Σοβιετικής έξουσίας στίς νέες δημοκρατίες καί περιοχές άρχισαν οΙ μεγάλοι

558

κοινωνικοί μετασχηματισμοί πού άπόβλεπαν στή βελτίωση τής ζωής τών Εργαζόμενων. ΟΙ μετασχηματισμοί αύτοί συντελοΰνταν μέ τήν καθοδήγηση τών Κομμουνιστικών κομμάτων τής Ούκρανίας, τής Λευκορωσίας, τής Μολδαβίας, τής Λιθουανίας, τής Λεττονίας καί τής ' Εσθονίας, καί μέ τή δραστήρια ύποστήριξη τών κεντρικών κομματι­ κών καί κυβερνητικών όργάνων τής Σοβιετικής "Ενωσης. Τά κομμου­ νιστικά αύτά κόμματα έκαναν τεράστια δουλιά γιά τήν Ιδεολογική διαπαιδαγώγηση τών Εργαζόμενων πού λυτρώθηκαν άπό τήν καπιτα­ λιστική σκλαβιά καί Εγκαθίδρυσαν στή χώρα τους τό σοβιετικό καθεστώς. "Εγινε πολύ δουλιά γιά τήν κατάρτιση σοβιετικών, κομμα­ τικών καί οίκονομικών στελεχών άπό τόν ντόπιο πληθυσμό. Σταθερο­ ποιούνταν καί καλυτΕρευε ή λειτουργία τού Κομματικού καί σοβιετι­ κού μηχανισμού. ΟΙ κομμουνιστικΕς όργανώσεις τών νέων σοβιετικών δημοκρατιών Εγιναν δεκτές στό Πανενωσιακό κομμουνιστικό κόμμα. Τόν ' Οχτώβρη τοΰ 1940 μπήκαν στό ΠΚΚ (μπ) τά Κομμουνιστικά κόμματα τής Λιθουανίας, τής Λεττονίας καί τής 'Εσθονίας. Τό Φλεβάρη τοΰ 1941 ή κομματική όργάνωση τής περιοχής Μολδαβίας μετατράπηκε σέ Κομμουνιστικό κόμμα τής Μολδαβίας. Στή Δυτική Ούκρανίας, στή Δυτική Λευκορωσία καί στή Βεσσαραβία μετά τήν προσχώρησή τους στήν ΕΣΣΔ δημιουργήθηκσν κομμουνιστικές όργανώσεις. Τά πρόσω­ πα πού άνήκσν προηγούμενα στά Κομμουνιστικά κόμματα τής Πολωνίας, τής Δυτικής Ούκρανίας καί τής Δυτικής Λευκορωσίας καί παρέμειναν στό Εδαφος τής Σ ΣΔ τής Ούκρανίας καί τής Λευκορωσίας περνούσαν στό ΠΚΚ (μπ). ΟΙ Επιτυχίες τοΰ σοσιαλισμού είχαν θετική Επίδραση στή ζωή τοΰ Κόμματος. Δυνάμωσαν οΙ δεσμοί του μΕ τό λαό, αύξήθηκε ή εΙσροή στό Κόμμα τών πρωτοπόρων άνθρώπων τής σοβιετικής κοινωνίας. ’ Η καθιΕρωση Ενιαίων όρων πρόσληψης τών Εργατών, τών άγροτών καί τής διανόησης στό Κόμμα συντέλεσε τήν πύκνωση τών γραμμών του. Ά π ό τήν 1 τοΰ Απρίλη 1939 ώς τήν 1 Ίο ύ νη 1940 προσλήφθηκαν στό Κόμμα περίπου 1128 χιλιάδες δόκιμα μέλη καί περίπου 606 χιλιάδες τακτικά μέλη. Στό Κόμμα Εμπαιναν οΙ πιό δραστήριοι Εκπρόσωποι τής Εργατικής τάξης, τής κολχόζνικης άγροτιας καί τής διανόησης. Ό μ ω ς, αύτό δέν λιγόστευε άλλά μεγάλωνε τήν εύθύνη τών κομματικών όργάνων καί τών κομματικών όργανώσεων βάσης γιά τήν Επιλογή στό Κόμμα άξιων άνθρώπων. Στό μεταξύ σΕ μιά σειρά κομματικές όργανώσεις κυνηγούσαν τήν ποσότητα γιά τήν είσδοχή στό Κόμμα. Πολλές ’ Επιτροπές περιοχής, πόλης καί άχτιδικές έπιτροπές τοΰ Κόμματος έξέταζαν άνεπαρκώς τό ποιόν τών στρατολογουμένων, δέν Εδιναν τήν άπαιτούμενη προσοχή στή ρύθμιση τής άνάπτυξης τοΰ Κόμματος. Συχνά στίς κομμστικΕς όργανώσεις πόλεων άνάμεσα σ ’ αύτούς πού γίνονταν δεκτοί στό Κόμμα ήταν λίγοι Εργάτες βασικών Επαγγελμάτων καί στίς κομματικΕς όργανώσεις τής ύπαίθρου ήταν λίγοι ο! κολχόζνικοι, ο! όδηγοί τρακτΕρ καί θεριζοαλωνιστικών μηχανών.

559

' Η Κεντρική ' Επιτροπή τοϋ Κόμματος πρότειν€ μιά σειρά μέτρα πού έξασφάλιζαν τήν αύστηρή τήρηση τής άρχής τής άτομικής έπιλογής κατά τήν είσδοχή στό Κόμμα: έπιστάμ€νος έλεγχος καί προσεκτική έξέταση κάθε αίτησης γιά είσδοχή στό Κόμμα- Ιδιαίτερη προσοχή στήν έπιλογή γιά τό Κόμμα έργατών άπό τά βασικά έπαγγέλματα καί μηχανικών-τεχνικών στελεχών, πού δουλεύουν στίς βιομηχανικές έπιχειρήσεις, κολχόζνικων, όδηγών τρακτέρ, θεριζοαλωνιστικών μηχανών καί διανοουμένων, πού δουλεύουν στό χωριό. ΟΙ έπιτροπές περιοχών, άκρινών περιοχών καί οΙ ΚΕ τών Κομμουνιστι­ κών κομμάτων τών ένωσιακών δημοκρατιών υποχρεώνονταν νά παρακολουθούν συστηματικά τήν άνάπτυξη τών κομματικών όργανώσεων καί νά έξετάζουν τακτικά τά ζητήματα τής στρατολογίας στό Κόμμα. "Εγινε σύσταση στίς κομματικές όργανώσεις νά δυναμώσουν τήν μπολσεβίκικη διαπαιδαγώγηση τών νέων μελών τοΰ Κόμματος, ν'άνεβάσουν τή σημασία τοΰ χρόνου έλέγχου τοϋ δόκιμου μέλους, πού άποτελεϊ σοβαρή δοκιμασία γιά όσους πρόκειται νά γίνουν μέλη τοϋ Κόμματος. ΟΙ κομματικές όργανώσεις δφειλαν νά έξασφαλίσουν τόν έλεγχο τών πολιτικών καί πρακτικών Ικανοτήτων τών δόκιμων μελών καί νά τά βοηθήσουν νά γνωρίσουν τό Πρόγραμμα, τό Καταστατικό καί τήν πολιτική τοΰ Κόμματος. Μετά τό 18ο Συνέδριο οί κομματικές όργανώσεις δυνάμωσασν τήν Ιδεολογική-πολιτική διαπαιδαγώγηση τών κομμουνιστών, βελτίω­ σαν τή δουλιά τής κομματικής προπαγάνδας. ' Η κομματική μόρφωση άναπτυσσόταν μέ βάση τή μελέτη τών άποφάσεων τοΰ συνεδρίου καί τής Ιστορίας τοϋ Κόμματος. Ιδιαίτερη προσοχή δινόταν στήν Ιδεολογική-θεωρητική κατάρτιση τών καθοδηγητικών στελεχών τοϋ Κόμματος. Διευρύνθηκε σημαντικά τό δίχτυ τών σχολών καί τών φροντιστηρίων γιά τήν κατάρτιση καί τήν μετεκπαίδευση τών κομμα­ τικών στελεχών. Ή μελέτη τής Ιστορίας τοΰ Κόμματος προκάλεσε μεγάλο ένδιαφέρον γιά τά κλασικά έργα τού μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ. Ή ΚΕ τοϋ Κόμματος, παίρνοντας ύπόψη τό γεγονός αύτό, αύξησε σημαντικά τίς έκδόσεις έργων γιά τό μαρξισμό-λενινισμό. ΤΙς παραμονές τοΰ πολέμου τό Κόμμα άποτελοΰσε μιά Ισχυρή όργάνωση μέ τέσσερα σχεδόν έκστομμύρια μέλη. Καθοδηγούσε όλη τή ζωή καί τή δράση τοΰ Σοβιετικοΰ Κράτους, τοϋ σοβιετικού λαοϋ καί τήν πάλη του γιά τήν όλοκλήρωση τής οίκοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού. Σ Υ Ν Τ Ο Μ Α

Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α Τ Α

Στά 1937-1941 ή ΕΣΣΔ μπήκε στήν περίοδο τής όλοκλήρωσης τής οίκοδόμησης τοϋ σοσιαλισμού καί τοΰ βαθμιαίου περάσματος στόν κομμουνισμό. Τό Κόμμα, ή κυβέρνηση καί ό λαός καταπιάστηκαν μέ τήν έκπλήρωση τού βασικού οικονομικού καθήκοντος τής ΕΣΣΔ: νά

560

φτάσει κα( νά ξεπεράσει τίς πιό προηγμένες καπιταλιστικές χώρες στήν κατ' άτομο παραγωγή προϊόντων. Αύτό έκφραζόταν στό δυνά­ μωμα τής βιομηχανικής Ισχύος τής χώρας, στήν άνάπτυξη καί στήν έδραίωση τοΰ κολχόζνικου συστήματος, στήν άνοδο τοΰ ύλικοΰ καί τοΰ πολιτιστικού έπιπέδου τών έργαζόμενων. Τό Κόμμα καθόρισε τά νέα καθήκοντα καί τίς όργανωτικές μορφές δουλιάς, πού άνταποκρίνονταν στίς συνθήκες όλοκλήρωσης τής οίκοδόμησης τής σοσιαλιστικής κοινωνίας, κινητοποίησε τό λαό στήν πάλη γιά τήν έκπλήρωση τοΰ τρίτου πεντάχρονου πλάνου. Έ γ ιν ε σοβαρή δουλιά γιά τήν έδραίωση τοΰ Σοβιετικού κράτους. Ά κ ό μ η πιό ισχυρή έγινε ή συμμαχία τών έργατών καί τών άγροτών, άκόμη πιό πολύ στέριωσε ή φιλία τών λαών τής ΕΣΣΔ. ' Ο σχηματι­ σμός στά δυτικά σύνορα τοΰ Σοβιετικού κράτους τών σοβιετικών δημοκρατιών καί ή προσχώρησή τους στή Σοβιετική Ένω σ η σήμαιναν μιά νέα περίοδο στήν Ιστορική έξέλιξη τών λαών τους καί συντέλεσαν στό δυνάμωμα τής πολιτικής, οίκονομικής καί στρατιωτι­ κής Ισχύος τής ΕΣΣΔ. Στά χρόνια αύτά σημειώθηκαν μεγάλες έπιτυχίες στήν πραγματοποίηση τής πολιτιστικής έπανάστασης στήν ΕΣΣΔ, Ιδιαίτερα στίς έθνικές σοβιετικές δημοκρατίες. ' Η νίκη τοϋ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ προκάλεσε τεράστια άνοδο τής πρωτοβουλίας όλου τοΰ λαοϋ, πού άποσκοποϋσε στήν έδραίωση καί στήν άνάπτυξη τοΰ σοσιαλισμού. Τό Κόμμα, καθοδηγώντας τή δημιουργική δραστηριότητα τών μαζών, έφάρμοσε μιά σειρά μέτρα γιά τή διεύρυνση τής σοβιετικής δημοκρατίας μέ βάση τό νέο Σύνταγμα τής ΕΣΣΔ. Μεγάλωσε ό καθοδηγητικός ρόλος τοΰ Κόμμα­ τος σ ’ όλους τούς τομείς τής ζωής τοΰ κράτους. Ή άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής κοινωνίας καί ή προετοιμασία τής χώρας γιά τήν άμυνα θά γίνονταν πιό πετυχημένα, άν δέν διαπράττονταν κατάφωρες παραβιάσεις τών λενινιστικών κανόνων τής Κομματικής ζωής καί τής σοσιαλιστικής νομιμότητας. Ή διεθνής κατάσταση χαρακτηριζόταν άπό τήν όξυνση τής γενικής κρίσης τοΰ καπιταλισμού, τό δυνάμωμα τής έπίθεσης τών φασιστικών κρατών, τήν έναρξη τού δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, τό μεγάλωμα τού πολεμικού κινδύνου γιά τήν ΕΣΣΔ. Τό Κόμμα καί τό Σοβιετικό κράτος έκαναν ό,τι μποροΰσαν γιά ν'άποτρέψουν τόν πόλεμο. Ή Σοβιετική Ένω σ η έκανε δραστήρια πάλη γιά τήν όργάνωση τής συλλογικής άπόκρουσης τής φασιστικής έπιδρομής. 'Ω στόσο, ή άποτροπή τοΰ πολέμου δέν έξαρτιόταν μόνο άπό τήν ΕΣΣΔ, άλλά καί άπό πολλά άλλα κράτη, τά όποϊα δέν ύποστήριξαν στό έργο αύτό τή Σοβιετική Ένω σ η. Ό αύξανόμενος κίνδυνος πολέμου γιά τήν ΕΣΣΔ έβαζε μέ 'ιδιαίτερη όξύτητα τό καθήκον τής ένίσχυσης τής άμυνας τής χώρας. Τό Κόμμα καί ό λαός καταβάλανε μεγάλες προσπάθειες γιά τήν έκπλήρωση τού καθήκοντος αύτοΰ.

561

ΚΕΦ Α ΛΑΙΟ XV

ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (Ίο ύ νη ς τοΰ 1941-1945)

1. Ή ύπουλη έπΙθεση τής Γερμανίας ένάντια στή Σοβιετική Ένω σ η . Ή κινητοποίηση όλων των δυνάμεων τής χώ­ ρας γιά τήν άπόκρουση τοΰ έχθροΰ Στίς 22 τοΰ Ίο ύ νη 1941 ή φασιστική Γερμανία, χωρίς νά κηρύξει τόν πόλεμο, Επιτέθηκε αιφνιδιαστικά κατά τής Σοβιετικής Ένωσης. Ή κλίκα τοΰ Χίτλερ διΕπραξε μιά τερατώδη πράξη δολιότητάς, ξεσχίζοντας τό σύμφωνο μή Επίθεσης. Ό Χίτλερ κατάφερε κατά τής Σοβιετικής Ένω σης Ενα χτύπημα τεράστιας δύναμης. Χιλιάδες φασιστικά άεροπλάνα εισέβαλαν στόν ΕναΕριο χώρο τής ΕΣΣΔ, ρίχνοντας βόμβες σΕ πόλεις, σΕ άεροδρόμια καί σΕ σιδηροδρομικούς κόμβους, χιλιάδες πυροβόλα άνοιξαν πΰρ Ενάντια στά μεθοριακά φυλάκια καί στά τμήματα τοΰ Κόκκινου Στρατού, μονάδες τάνκς καί μηχανοκίνητων είσΕβαλαν στό σοβετικό Εδαφος. Ή ειρηνική Εργασία τών σοβιετικών άνθρώπων άνακόπηκε. Ό Σοβιετικός λαός ρίχτηκε σΕ μιά μάχη ζωής ή θανάτου μέ τόν άσπονδο Εχθρό του, τόν γερμανικό φασισμό. 'Α ρχισε μιά νέα περίοδος στή ζωή τού Σοβιετικού κράτους καί τού Κομμουνιστικού κόμματος, ή περίοδος τού Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου. Οί γερμανοί Ιμπεριαλιστές Εβαζαν σάν σκοπό τους νά κατακτή­ σουν τό Εδαφος καί τόν πλούτο τής Σοβιετικής Ένωσης, νά Εξοντώσουν τό σοσιαλιστικό καθεστώς, νά Εξολοθρέψουν Εκατομμύ­ ρια σοβιετικών άνθρώπων καί τούς ύπόλοιπους νά τούς μετατρέψουν σέ δούλους τους. Γιά τήν πραγματοποίηση τών προθέσεών τους οΙ γερμανοί στρατηγοί κατάστρωσαν τό σχέδιο τοΰ «κεραυνοβόλου πολέμου» κατά τής Σοβιετικής Ένωσης. 'Υπολόγιζαν νά συντρίψουν τόν Κόκκινο Στρατό καί τό χειμώνα νά τελειώσουν τόν πόλεμο. ’ Η Γερμανία όταν άρχισε τήν Επίθεσή της Ενάντια στήν ΕΣΣΔ είχε ήδη Επιβάλει τήν κυριαρχία της σχεδόν σ'δ λη τή Δυτική Εύρώπη. Στόν καπιταλιστικό κόσμο δέν ύπήρχε δύναμη Ικανή νά τής φράξει τό δρόμο. Ή 'Α γγλία ήταν σχεδόν άποκλεισμένη στό νησί της, οΙ ΕΠΑ κρατούσαν στάση άναμονής. Ή Σοβιετική Ένω σ η ήταν ή μοναδική χώρα τοΰ κόσμου πού Εμπαινε Εμπόδιο στήν πραγματοποίηση τών

562

έγκληματικών σχεδίων τοϋ γερμανικού Ιμπεριαλισμού. Ό κίνδυνος τής φασιστικής ύποδούλωσης άρχισε ν ’ άπειλεϊ όλο τόν κόσμο. Ή Γερμανία μέ τήν έπίθεσή της κατά τής Σοβιετικής Ένω σης ξεσκεπάστηκε μπροστά σ 'ό λο τόν κόσμο σάν αίμοσταγής έπιδρομέας. 'Αντίθετα ή ΕΣΣΔ άπόκτησε τή συμπάθεια όλων τών φιλελεύθε­ ρων λαών, μπήκε έπικεφαλής τής πάλης τους κατά τής φασιστικής άπειλής πού κρεμόταν πάνω άπό τόν κόσμο. 'Αμέσως μόλις πήρε διαταγή ό Κόκκινος Στρατός νά άποκρούσει τή φασιστική έπιδρομή, άρχισαν σφοδρές μάχες σ ’ ένα πλατύτατο μέτωπο πού άπλώνονταν άπό τή θάλασσα τοΰ Βάρεντς μέχρι τή Μαύρη θάλασσα. ’ Η αιφνιδιαστική, όμως, έπίθεση τών χιτλερικών έφερε τόν Κόκκινο Στρατό σέ έξαιρετικά δύσκολη θέση. Παρά τήν καρτερικότητα καί τήν άνδρεία του δέν μπόρεσε νά συγκροτήσει τόν έχθρό πού ύπερτεροϋσε καί άριθμητικά καί σέ πολεμικό έξοπλισμό. ΟΙ όμάδες κρούσης τών φασιστικών στρατευμάτων άρχισαν νά άναπτύσσουν τήν έπίθεση πρός τρεις κύριες κατευθύνσεις: πρός τό Λένινγκραντ, πρός τή Μόσχα καί πρόςτό Κίεβο. Ό Κόκκινος Στρατός ήταν ύποχρεωμένος νά ύποχωρεϊ, δίνοντας σκληρές μάχες. Στίς άρχές τοϋ 'Ιούλη 1941 ό έχθρός κατέλαβε τή Λιθουανία, μέρος τής Μολδαβίας καί τής Λεττονίας, τή Δυτική Λευκορωσία καί τή Δυτική Ού κρανία. θανάσιμος κίνδυνος κρεμόταν πάνω άπ'τή Σοβιετική χώρα. Ή Σοβιετική Ένω σ η ήταν Ικανή νά άποκρούσει τήν Ιμπεριαλιστική είσβολή. Ή Ισχυρή βιομηχανία έφοδίαζε έπαρκώς τόν Κόκκινο Στρατό μέ έξοπλισμό. Τό καθεστώς τών κολχόζ έφοδίαζε σταθερά τή χώρα, τίς ένοπλες δυνάμεις της μέ τρόφιμα. Τό ύψηλό πολιτιστικότεχνικό έπίπεδο τών σοβιετικών άνθρώπων έδινε τή δυνατότητα νά άφομοιώσουν γρήγορα τά στρατιωτικά τεχνικά μέσα, τή σύγχρονη πολεμική τέχνη. ’ Η χώρα τών Σοβιέτ σημείωσε μεγάλες έπιτυχίες στήν άνάπτυξη τής έπιστήμης, είχε πολυάριθμα στελέχη είδικών. ΟΙ σοβιετικοί άνθρωποι δέν λυπήθηκαν δυνάμεις καί μέσα γιά τό δυνάμωμα τών Ενόπλω ν Δυνάμεων. Δέν άμφέβαλλαν γιά τήν άφοσίωση καί τήν καρτερικότητα του στρατού τους, γιά τήν Ικανότη­ τά του νά υπερασπίσει τίς μεγάλες κατακτήσεις τοΰ ’ Οχτώβρη, τοΰ σοσιαλισμού. 'Α πό τήν άποψη αύτή ή ΕΣΣΔ είχε τεράστια ύπεροχή άπέναντι σέ όποιοδήποτε καπιταλιστική χώρα. Στήν άρχή, όμως, τοΰ πολέμου γιά τή Σοβιετική χώρα καί γιά τόν Κόκκινο Στρατό της διαμορφώθηκαν έξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες. Ή φασιστική Γερμανία άπό πολύν καιρό είχε μετατρέψει τήν οΙκονομία της σέ πολεμική, είχε άφομοιώσει τή μαζική παραγωγή όλων τών ειδών έξοπλισμοΰ. ’ Εκτός άπ' αύτό κατάχτησε καί χρησιμο­ ποίησε τούς οικονομικούς πόρους όλης σχεδόν τής Δυτικής Εύρώπης. Οί στρατιωτικο-οΐκονομικοί πόροι τής Γερμανίας, τών ύποτελών της καί τών καταχτημένων χωρών ξεπερνοΰσαν πάνω άπό δυό φορές τούς πόρους τής ΕΣΣΔ. Ή Σοβιετική οΙκονομία είχε εΙρηνικό προσανατολισμό. Μόλις πρίν τόν πόλεμο είχε άρχίσει ή άφομοίωση

563

τής παραγωγής νέων τεχνικών πολεμικών μέσων. ' Η ΕΣΣΔ μπορούσε νά στηρίζεται σταθερά στούς δικούς της μόνο πόρους. Ή Σοβιετική Ένω σ η μόνη δέχτηκε πάνω της τό χτύπημα τής φασιστικής Γερμανίας καί τών συμμάχων της, τής φιλλανδίας, τής Ουγγαρίας, τής Ρουμανίας, καί τής ' Ιταλίας. ' Η ΕΣΣΔ δέν μπόρεσε νά μεταφέρει στά δυτικά της σύνορα σημαντικό μέρος τών στρατευμά­ των της, γιατί στήν Α ν α το λή ύπήρχε ή άπειλή τής ’ Ιαπωνίας. Ά ν καί ή ΕΣΣΔ εϊχε υπογράψει μαζί της συμφωνία γιά ούδετερότητα, όμως, ξέροντας τΙς συνήθειες τών Ιμπεριαλιστών, ήταν ύποχρεωμένη ένα μέρος τών δυνάμεών της νά τό άπασχολεϊ γιά τή φρούρηση τών συνόρων της στήν Ά π ω Α να τολή. Ή Γερμανία είχε πανέτοιμο τό στρατό της. Ά φ ο ϋ τελείωσε τίς έπιχειρήσεις στή Δύση, μετέφερε τό μεγαλύτερο μέρος τού στρατού στά σύνορα τής ΕΣΣΔ, συγκεντρώνοντας έδώ 190 μεραρχίες, άπό τίς όποιες 153 γερμανικές. Ό Γερμανικός στρατός ξεπερνοϋσε τόν Κόκκινο Στρατό σέ μερικά είδη νέων πολεμικών τεχνικών μέσων καί ήταν όλοκληρωτικά σχεδόν μηχανοκίνητος. Αύτό τοΰ έξασφάλιζε μεγάλη δύναμη κρούσης καί Ικανότητα έλιγμοΰ. Στή διάρκεια τού πολέμου στήν Εύρώπη ή χιτλερική ήγεσία άπόκτησε πείρα διεξαγωγής σύγχρονου πολέμου. ' Η στρατιωτική ήγεσία τού Κόκκινου Στρατού δέν είχε τέτια πείρα. Έξαιτίας τής έξάπλωσης τής φασιστικής έπιδρομής καί τής αύξησης τοΰ κινδύνου τοϋ πολέμου ή Σοβιετική Κυβέρνηση πήρε σοβαρά μέτρα γιά τό δυνάμωμα τής άμυντικής Ικανότητας τής χώρας. Στήν περίοδο άπό τό 1939 ώς τόν Ίο ύ νη τοϋ 1941 αύξήθηκε ή άριθμητική δύναμη τών Ενόπλω ν Δυνάμεων σχεδόν τρεις φορές. Συγκροτήθηκαν 125 νέες μεραρχίες. Έ γ ιν ε ό έφοδιασμός τοϋ στρατού μέ νέα πολεμικά τεχνικά μέσα καί καινούργιους τύπους έξοπλισμοΰ. ' Ωστόσο δέν άποπερατώθηκε ή άναδιοργάνωση καί ό τεχνικός έπανεξοπλισμός τοϋ Κόκκινου Στρατού. Ή έπίθεση τής φασιστικής Γερμανίας άρχισε νωρίτερα άπ'ό,τι περίμενε κανείς. ΟΙ άποτυχίες τοΰ Κόκκινου Στρατού στήν άρχή τοϋ πολέμου καθορίζονταν πρώ τ'άπ’ όλα άπό τήν αιφνιδιαστική έπίθεση τού έχθρού. Ό Κόκκινος Στρατός, προβάλλοντας σθεναρή άντίσταση στά ύπέρτερα φασιστικά στρατεύματα, όπισθοχωροΰσε στά ένδότερα τής χώρας. «ΟΙ χιτλερικοί — άναφέρεται στίς θέσεις τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ γιά τά 50χρονα τής Μεγάλης Όχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης — έκμεταλλεύτηκαν τά προσωρινά πλεονεκτήματα: τήν στρατιωτικοποίηση τής οίκονομίας καί όλης τής ζωής τής Γερμανίας' τήν μακρόχρονη προετοιμασία γιά έναν κατακτητικό πόλεμο καί τήν πείρα άπό τίς πολεμικές έπιχειρήσεις στή Δύση' τήν ύπεροχή σέ έξοπλισμό καί σέ άριθμητική δύναμη τών στρατευμάτων, πού έγκαιρα συγκεντρώθηκαν στίς παραμεθόριες ζώνες. Στή διάθεσή τους είχαν τά οίκονομικά καί στρατιωτικά μέσα σχεδόν όλης τής Δυτικής Εύρώπης. ’ Η χιτλερική Γερμανία κυρίευσε στή Δυτική Εύρώπη όλα τά άποθέματα έξοπλισμοΰ, τεράστια άποθέμστα μετάλλων, στρατηγικών πρώτων

564

υλών, τά μεταλλουργικά καί πολεμικά Εργοστάσια. Ή Σοβιετική ‘ Ενωση ύποχρεώθηκε νά μονομαχήσει μΕ μιά κολοσιαία στρατιωτική μηχανή. Έπαιξαν τό ρόλο τους καί οί λανθασμένοι ύπολογισμοί στήν Εκτίμηση τοΰ χρόνου τής πιθανής Επίθεσης τής Γερμανίας Εναντίον μας καί τά λάθη πού συνδΕονταν μΕ τήν προετοιμασία τής άπόκρουσης τών πρώτων χτυπημάτων» (Τά δΟχρονα τής Μεγάλης 'Οκτωβρι­ ανής σοσιαλιστικής Επανάστασης. Απόφ αση τής ' Ολομέλειας τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ. θέσεις τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ. Μόσχα, ρωσ. Εκδ., 1967, σελ.

19). Υπήρχαν άξιόπιστα στοιχεία γιά τή συγκΕντρωση γερμανικών στρατευμάτων στά σοβιετικά σύνορα καί γιά τήν προετοιμασία τής Γερμανίας νά Επιτεθεί κατά τής ΕΣΣΔ. Παρ'δλα αύτά όμως τά στρατεύματα τών δυτικών στρατιωτικών περιοχών δέν είχαν τεθεί σέ κατάσταση πλήρους πολεμικής Ετοιμότητας. ’ Ο Στάλιν άπόφευγε νά δόσει στούς γερμανούς φασίστες άφορμή γιά Επίθεση, σκοπεύοντας μέ διπλωματικές διαπραγματεύσεις νά Επιβραδύνει τή σύγκρουση. 'Ορισμένο μέρος εύθύνης γιά τίς παραβλέψεις στήν προετοιμασία τοΰ Κόκκινου Στρατού νά άποκρούσει τά πρώτα χτυπήματα τών φασιστών είσβολέων φέρουν Επίσης οί καθοδηγητές τοΰ Λαϊκού ’ Επιτροπάτου τής Ά μ υ να ς καί τοΰ Γ ενικού Επιτελείου Σ. Κ. Τιμοσένκο καί Γκ. Κ. Ζοΰκοφ. ' Ο Σοβιετικός λαός άντιμετώπισε μέ άνδρεία τόν τρομερό κίνδυνο πού κρεμόταν πάνω άπό τή χώρα. Κανένα άλλο κράτος δέν θά μπορούσε ν ’ άντέξει σ ’ Ενα τέτιο αιφνιδιαστικό χτύπημα, σάν αύτό πού κατάφερε ή φασιστική Γερμα­ νία Ενάντια στή Σοβιετική Ένω σ η. Τό Σοβιετικό κράτος, όμως, άντεξε. Ό Λαός πίστευε στή δύναμη τοΰ σοσιαλιστικού καθεστώτος, στό Κόμμα του, στήν Ικανότητα τοΰ Κόμματος νά όργσνώσει τήν άντίσταση Ενάντια στούς Επιδρομείς καί νά τούς συντρίψει. Ή Σοβιετική Ένω σ η είχε Επαρκείς δυνάμεις καί ύλικά μέσα καθώς καί άμυντικά μέσα γιά τήν άπόκρουση τοΰ είσβολέα καί τήν όλοκληρωτική συντριβή του. Τό Κομμουνιστικό κόμμα μ'Επικεφαλής τήν Κεντρική του Ε π ι­ τροπή ήταν στήν περίοδο τοΰ Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου, όπως καί στά χρόνια τής εΙρηνικής οίκοδόμησης, ή δύναμη πού ΕνΕπνεε τό Σοβιετικό λαό καί τό στρατό του, ήταν ό μαχητικός όργανωτής τής παλλαϊκής πάλης Ενάντια στούς φασίστες κατακτητές. Τό Κόμμα κάλεσε τούς λαούς τής ΕΣΣΔ νά συσπειρωθούν άκόμη πιό σφιχτά μπροστά στόν τεράστιο κίνδυνο πού άπειλοϋσε τήν Πατρίδα. Τό Κομμουνιστικό κόμμα ξεσήκωσε καί όργάνωσε τό Σοβιετικό λαό γιά τό Μεγάλο Πατριωτικό πόλεμο. Ή Κεντρική 'Επιτροπή τοΰ Κόμματος πραγματοποιούσε πολύ δραστήρια τήν όργάνωση τών δυνάμεων γιά τήν άπόκρουση τοΰ είσβολέα.

565

Τά μέλη τής ΚΕ, άνώτεροι στρατιωτικοί διοικητές καί οικονομικά στ€λέχη άνέλαβαν διάφορους τομείς τοϋ μετώπου καί τών μετόπισθεν καί, έχοντας γιά όδηγό τίς υποδείξεις τής ΚΕ τοϋ Κόμματος καί τής Σοβιετικής Κυβέρνησης, άνάλογα μέ τή συγκεκριμένη κατάσταση, λύνανε έπί τόπου τά άμεσα ζητήματα τής όργανωτικής, πολιτικής, τής στρατιωτικής καί τής οικονομικής δουλιδς. Στίς 22 καί 23 τοΰ ' Ιούνη 1941 κηρύχτηκε ή έπιστράτευση καί ή κατάταξη στόν Κόκκινο Στρατό όλων τών στρατεύσιμων, ή κατάστα­ ση πολέμου καί ή έφαρμογή τοΰ σχεδίου κινητοποίησης γιά τήν παραγωγή πολεμοφοδίων. Ά π ό τίς πρώτες ήδη μέρες τοϋ πολέμου ή Κεντρική Επιτροπή κατάρτισε πρόγραμμα κινητοποίησης όλων τών δυνάμεων τοΰ λαοϋ στήν πάλη ενάντια στόν έχθρό. Τό πρόγραμμα αύτό διατυπώθηκε στίς όδηγίες τής 29 τοΰ ' Ιούνη 1941 τοΰ Συμβουλίου τών ' Επιτρό­ πων τοΰ Λαοΰ τής ΕΣΣΔ καί τής ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ) πρός τίς κομματικές καί τίς σοβιετικές όργανώσεις τών περιοχών πού βρίσκονταν στά μέτωπα. Τό Κόμμα ξεσκέπασε τίς έγκληματικές προθέσεις τών γερμανών Ιμπεριαλιστών. «...Στόν πόλεμο πού μάς έπιβλήθηκε ένάντια στή φασιστική Γερμανία, λέγονταν στό ντοκουμέντο αύτό, κρίνεται ή ζωή ή ό θάνατος τοϋ Σοβιετικού κράτους, άν θά είναι οί λαοί τής Σοβιετικής Ένω σης έλεύθεροι, ή θά γίνουν σκλάβοι». Ή Κεντρική Επιτροπή καί ή Σοβιετική Κυβέρνηση καλοϋσαν όλους ν ’ άντιληφθοΰν όλο τό βάθος τοΰ κινδύνου καί ν'άπαλλαγοϋν άπό τήν νοοτροπία τής εΙρηνικής περιόδου, ν ' άναδιοργανώνουν όλη τή δουλιά πάνω σέ πολεμική βάση, νά όργανώνουν τήν όλόπλευρη βοήθεια τοΰ μετώπου, ν ’ αύξήσουν μέ κάθε τρόπο τήν παραγωγή όπλισμοϋ, πολεμοφοδίων, τάνκς, άεροπλάνων. Κατά τήν άναγκαστική ύποχώρηση τοϋ Κόκκινου Στρατοϋ νά μεταφέρονται όλα τά πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία, καί δ,τι είναι δυνατό νά μεταφερθεΐ νά καταστρέφεται, στίς περιοχές πού έχουν καταληφθεί άπό τόν έχθρό νά όργανώνονται παρτιζάνικα τμήματα. Κάθε κομματική όργάνωση, άναφερόταν στήν άπόφαση, πρέπει ν ’ άναπροσαρμόίσει όλη τή δουλιά της άνάλογα μέ τίς άπαιτήσεις τοϋ καιροΰ τοΰ πολέμου, νά καθοδηγεί έπιτελικά καί συγκεκριμένα όλη τήν πολεμική, τήν οικονο­ μική καί τήν πολιτική δράση. Κάθε κομματικό στέλεχος έχει τήν ύποχρέωση νά δείχνει όργανωτικότητα, πειθαρχία καί σταθερότητα. Μέ σκοπό τή γρηγορότερη έπιστράτευση όλων τών δυνάμεων τής χώρας γιά τήν άπόκρουση καί τήν συντριβή του έχθροϋ στίς 30 τοΰ ' Ιούνη 1941 μέ κοινή άπόφαση τής ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ), τοΰ Προεδρείου τοΰ Ανώτατου Σοβιέτ καί του Συμβουλίου τών ’ Επιτρόπων τοϋ Λαοΰ τής ΕΣΣΔ σχηματίστηκε ή Κρατική Επιτροπή Ά μυ να ς (ΚΕΑ). Τό έκτακτο αύτό όργανο συγκέντρωνε στά χέρια του όλη τήν έξουσία τής χώρας, τήν κρατική, στρατιωτική καί οίκονομική καθοδήγηση. Συνέ­ νωνε τή δράση όλων τών κρατικών καί στρατιωτικών ύπηρεσιών τών κομματικών, συνδικαλιστικών καί κομσομόλικων όργανώσεων.

566

Ό Πρόεδρος της Κρατικής 'Επιτροπής Ά μ υ να ς I. Β. Στάλιν στίς 3 τοϋ ' Ιούλη 1941 έξέθεσε σέ ραδιοφωνική του όμιλία τό πρόγραμμα πού κατάρτισε ή Κεντρική 'Επιτροπή καί ή Σοβιετική Κυβέρνηση. Τό Κόμμα έξήγησε στό λαό τό δίκαιο χαρακτήρα τοϋ Μεγάλου Πατριωτι­ κού πολέμου, τήν Ιερή ύποχρέωση τοϋ κάθε σοβίετικοϋ άνθρώπου νά ύπερασπίσει τήν πατρίδα, νά περιφρουρήσει τίς κατακτήσεις τοϋ σοσιαλισμού, καλοϋσε τό λαό νά δείξει άνδρεία καί ήρωισμό στό μέτωπο, νά δουλέψει μέ πλήρη αύταπάρνηση στά μετόπισθεν. Τό Κόμμα έκανε έκκληση πρός τήν έργατική τάξη,* τήν κολχόζνικη άγροτιά καί τή διανόηση μέ τό σύνθημα: «'Ο λ α γιά τό μέτωπο! "Ολα γιά τή νίκηΙ». Στόν Κόκκινο Στρατό έβαζε τό καθήκον νά ύπερασπίζει κάθε σπιθαμή γής, νά μάχεται ώς τήν τελευταία ρανίδα τοΰ αίματος γιά κάθε πόλη καί κάθε χωριό, νά έξαντλεϊ καί νά ματώνει στίς άμυντικές μάχες τά γερμανο-φασιστικά στρατεύματα, νά τά συντρί­ ψει καί νά τά έκδιώξει άπό τό σοβιετικό έδαφος, νά βοηθήσει τούς λαούς τής Εύρώπης νά άποτινάξουν τό φασιστικό ζυγό. ΟΙ σοβιετικοί άνθρωποι, κατανοώντας τήν άπειλή τής ύποδούλωσης τής χώρας άπό τό φασισμό, έμπνεόμενοι άπό τό Κόμμα, γεμάτοι άπό αίσθήματα ύψηλοϋ πατριωτισμού, βαθιάς πίστης στίς δυνάμεις τους, στό θρίαμβο τής δίκαιης ύπόθεσής τους ξεσηκώθηκαν έτοιμοι γιά πολεμικά κι έργατικά κατορθώματα. ΟΙ λαοί τής ΕΣΣΔ έξέφραζαν τήν άποφασιστικότητά τους νά πολεμήσουν ώς τήν όλοκληρωτική νίκη. Αύτό βρήκε τήν έκφρασή του στόν τεράστιο άριθμό αΐτήσεων τών σοβιετικών άνθρώπων γιά νά σταλούν στό μέτωπο καί στό κίνημα γιά τή δημιουργία παλλαϊκών έθελοντικών τμημάτων έθνοφρουράς, πού τήν πρωτοβουλία γ ι' αύτό τήν εϊχαν ο! έργάτες τής Μόσχας καί τοΰ Λένινγκραντ. Τό Κόμμα, έφαρμόζοντας τό πρόγραμμα τής πολεμικής περιόδου, άνέπτυξε τεράστια όργανωτική καί πολιτική δουλιά γιά τή μετατροπή τής χώρας σέ ένα ένιαϊο πολεμικό στρατόπεδο. Στηρίζονταν γι'αύτό στίς ύποδίείξεις τοΰ В. I. Λένιν πού έλεγε ότι σέ συνθήκες πολέμου «όλοι οί κομμουνιστές πρώτα άπ'δλα καί πάνω άπ'όλα, όλοι οΙ συμπαθοΰντες, όλοι οΙ τίμιοι έργάτες καί οί άγρότες, όλα τά σοβιετικά στελέχη πρέπει νά έντείνουν τή δουλιά τους μέ στρατιωτικό τρόπο, νά μεταφέρουν τό μάξψουμ τής δουλιάς τους. τών προσπαθειών καί τών φροντίδων τους στά άμεσα καθήκοντα τοΰ πολέμου» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 39ος, σελ. 45). Οί κομματικές όργανώσεις άποτελοϋσαν παράδειγμα γρήγορης άναπροσαρμογής, έκπληρώνοντας στό άκέραιο τίς όδηγίες τής ΚΕ. Παντοΰ στίς περιοχές πού βρίσκονταν κοντά στά μέτωπα, όπως έπίσης καί στά μετόπισθεν οΙ Κεντρικές ‘ Επιτροπές τών Κομμάτων τών ένωσιακών δημοκρατιών, ο! έπιτροπές περιοχών, οΙ περιφερεια­ κές έπιτροπές, οι έπιτροπές τών πόλεων καί οΙ άχτιδικές έπιτροπές τοΰ Κόμματος μπήκαν έπικεφαλής τής πάλης γιά τήν πραγματοποίηση τοΰ προγράμματος πού κατάρτισε ή ΚΕ τοϋ ΠΚΚ (μπ). ΟΙ έπιτροπές

567

έμφυσοΰσαν τό πνεΰμα τής όργανωτικότητας καί τής δραστηριότητας στή δουλιά τών κομματικών καί κοινωνικών όργανώσεων. Τά μέλη τών τοπικών κομματικών όργάνων βοηθούσαν μέ κάθε τρόπο τά τμήματα τοΰ Κόκκινου ΣτρστοΟ γιά τήν έπιστράτευση τών στρατεύσι­ μων, καθοδηγούσαν τήν κατασκευή άμυντικών όχυρομστικών έργων, τή δημιουργία τμημάτων καταστροφών καί παρτιζάνικων τμημάτων, τήν έκκένωση του πληθυσμού καί τή μεταφορά τών Ολικών άξιών στά μετόπισθεν τής χώρας. ΟΙ κομματικές όργανώσεις έξασφάλιζαν τή γρήγορη άνασυγκρότηση τών έργοστασίων καί τών φάμπρικων γιά τήν παραγωγή στρατιωτικών είδών, τή χρησιμοποίηση όλων τών έφεδρειών τών διάφορων έγκαταστάσεων, βοηθούσαν στή συγκρό­ τηση καί στόν έξοπλισμό τών νέων τμημάτων καί μονάδων, στή γρήγορη προώθησή τους στό μέτωπο. Τό Κόμμα άνέπτυξε μεγάλη στρατιωτική-όργανωτική δουλιά άνάμεσα στόν πληθυσμό. Καθιερώθηκε ή υποχρεωτική στρατιωτική έκπαίδευση καί ή γενική ύποχρεωτική προετοιμασία τοΰ πληθυσμού γιά τήν άντιαεροπορική άμυνα. Στίς περιοχές πού βρίσκονταν κοντά στά μέτωπα συγκροτούνταν 'Επιτροπές άμυνας περιοχών, πόλεων, πού έπικεφαλής τους ήταν ο! κομματικοί γραμματείς τών έπιτροπών περιοχής καί τών έπιτροπών πόλεων. Πιστός βοηθός του Κόμματος γιά τή στρατιωτική έκπαίδευση του πληθυσμού ήταν ή Κομσομόλ. Στό κέντρο τής προσοχής τοΰ Κόμματος ήταν τά ζητήματα τοΰ δυναμώματος τών ένόπλων δυνάμεων καί τής κατεύθυνσης τής πολεμικής τους δράσης. Μέ τήν άνάπτυξη τοΰ Κόκκινου Στρατού συμπληρωνόταν τό σώμα τών άξιωματικών, συγκροτούνταν νέες μονάδες, διεξάγονταν ή στρατιωτική έκπαίδευση τών έφεδρειών. Ό στρατός έφθασε νά έχει πολλά έκατομμύρια. Έπρεπε νά όργανωθοϋν καί νά δυναμώσουν τά νέα τμήματα καί ο! νέες μονάδες, νά μετατραποΰν σέ άξιόμαχη δύναμη. Τό Κόμμα έδινε πρωταρχική σημασία στήν ήθική σταθερότητα τού στρατού. «Σέ κάθε πόλεμο, — έλεγε ό В. I. Λένιν — ή νίκη καθορίζεται σέ τελευταία άνάλυση άπό τό ήθικό τών μαζών πού χύνουν τό αίμα τους στό πεδίο τής μάχης. ’ Η πεποίθηση τών στρατιωτών πώς ό πόλεμος είναι δίκαιος, ή έπίγνωση ότι είναι άνάγκη νά θυσιάσουν τή ζωή τους γιά τό καλό τών άδελφών τους άνεβίάζει τό ήθικό τους καί τούς κάνει νά ύπομένουν άφάνταστες δυσκολίες» (" Α π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 41ος, σελ. 121). Γ ιά τό δυνάμωμα τής κομματικής καθοδήγησης τών ' Ενόπλων Δ υ ­ νάμεων, γιά τό άνέβασμα τού ρόλου τών πολιτικών όργάνων, τών στρατιωτικών κομματικών όργανώσεων ή Κεντρική 'Επιτροπή πήρε μιά σειρά σοβαρά όργανωτικά μέτρα. 'Εκτός άπ'αύτούς πού κατα­ τάχτηκαν στό στρατό σύμφωνα μέ τή γενική έπιστράτευση τά κομματικά όργανα διάλεξαν καί έστειλαν στό μέτωπο τούς πιό κατατοπισμένους άπό στρατιωτική άποψη κομμουνιστές καί κομσομόλους. Στό στρατό μπήκαν χιλιάδες κομματικά στελέχη: γραμματείς

568

' Επιτροπών περιοχών, 'Επιτροπών πόλεων καί Άχτιδικών Επιτροπών τοϋ Κόμματος. Στούς πρώτους έξι μήνες τοϋ πολέμου κατατάχθηκαν στόν Κόκκινο Στρατό καί στό Πολεμικό Ναυτικό ένα έκατομμύριο περίπου κομμουνιστές καί πάνω άπό δυό έκατομμύρια κομσομόλοι. Στά τέλη τοΰ 1941 στόν Κόκκινο Στρατό ύπηρετοΰσαν 1300 χιλιάδες κομμουνιστές. Ή Κεντρική 'Επιτροπή τοϋ ΠΚΚ (μπ) έστειλε στίς "Ενοπλες Δυνάμεις πολλά τακτικά καί άναπληρωματικά μέλη τής ΚΕ, έπιφανή στελέχη τοΰ Κόμματος. Τό ένα τρίτο σχεδόν τής ΚΕ τοϋ Κόμματος, καθώς έπίσης καί πολλοί γραμματείς τών ΚΕ τών Κομμάτων τών Ένωσιακών Δημοκρατιών, τών 'Επιτροπών περιοχών, τών Περιφε­ ρειακών έπιτροπών τοϋ Κόμματος, έμπειρα κομματικά στελέχη, βρίσκονταν στό μέτωπο. 'Ανάμεσα σ ' αύτά ήταν ό Λ. I. Μπρέζνιεφ, Κ. Ε. Βοροσίλοφ, А . Α. Ζντάνοφ, Ν. Γκ. ' Ιγκνάτοφ, Г. Ε. Καλνμπερζίν, Α. Α. Κουζνετσόφ, Ντ. Ζ. Μανουήλσκι, Π. Κ. Πονομαρένκο, А. Γ. Σνέτσκους, Μ. Α. Σοϋσλοφ, Ν. Σ. Χρουστσιόφ, Α. Σ. Στσερμπακόφ καί άλλοι. Ό Πρόεδρος τοΰ Προεδρείου τοϋ 'Ανωτάτου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ М. I. Καλίνιν πολλές φορές περιόδευσε στό μέτωπο καί στίς πόλεις τών μετόπισθεν, κινητοποιώντας τό λαό γιά τή συντριβή τών φασιστών καταχτητών. Τά μέλη τής Κρατικής ' Επιτροπής "Αμυνας Ν. Α. Βοζνεσένσκι, А . I. Μικογιάν, ό γραμματέας τής ΚΕ А. Α. ' Αντρέγεφ, ό πρόεδρος τοϋ ΠΚΣΣ Ν. Μ. Σβέρνικ τέθηκαν έπικεφαλής σπουδαιότατων τομέων τής λαϊκής οίκονομίας, πού έξασφάλιζαν τόν έφοδιασμό τοϋ Κόκκινου Στρατού. Συγκροτήθηκε τό Γ ενικό Στρατηγείο. ' Επικεφαλής τών ’ Ενόπλων Δυνάμεων τής ΕΣΣΔ τέθηκε ό I. Β. Στάλιν. Τό Γενικό Στρατηγείο στή δράση του στηριζόταν στά πολεμικά συμβούλια τών μετώπων καί τών στρατιών, στίς διοικήσεις. Τά μέλη τών Πολεμικών Συμβουλίων συνδέονταν μέ τήν ΚΕ τοΰ Κόμματος, μέ τήν ΚΕΑ, έφάρμοζαν τίς όδηγίες τους. Τά Πολεμικά Συμβούλια, πού στηρίζονταν σ 'ό λη τή δράση τους στόν κομματικό-πολιτικό μηχανισμό καί στίς στρατιωτι­ κές κομματικές όργανώσεις, έκαναν σοβαρή δουλιά γιά τήν όργάνωση τών νέων σχηματισμών τοΰ Κόκκινου Στρατού καί τό άνέβασμα τής μαχητικής τους Ικανότητας. "Επαιρναν μέρος στήν έπεξεργασία τών σχεδίων έπιχειρήσεων, τήν πείρα τοΰ πολέμου. '< Σοβαρή σημασία γιά τήν άνάπτυξη τής δύναμης τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ καί τοΰ Πολεμικοΰ Ναυτικού, γιά τήν ένίσχυση τής κομματι­ κής πολιτικής δουλιδς στίς γραμμές τους είχε ή άναδιοργάνωση τών πολιτικών όργάνων στό στρατό πού έκανε ή ΚΕ τοΰ Κόμματος καί ή καθιέρωση τοΰ θεσμού τών στρατιωτικών έπιτρόπων. Διευρύνθηκαν τά δικαιώματά τους, άνέβηκε ό ρόλος τής όργάνωσης τής κομματικήςπολιτικής δουλιδς στό στρατό στήν καθοδήγηση τής πολεμικής δράσης τών στρατευμάτων. Τό Κόμμα προώθησε στό άξίωμα τών στρατιωτικών έπιτρόπων έμπειρα κομματικά στελέχη πού καθοδη­ γούσαν τήν πολιτική δουλιά, συσπείρωναν τούς μαχητές, παγίωναν τό

569

κύρος τών διοικητών, τούς βοηθούσαν στή λύση τών πολεμικών προβλημάτων. Τά πολιτικά όργανα καί οΙ κομματικές όργανώσεις καλλιεργούσαν στούς μαχητές τήν άπεριόριστη άφοσίωση καί άγάπη πρός τή Σοβιετική Πατρίδα, τήν προσωπική εύθύνη γιά τίς τύχες τής σοσιαλιστικής Πατρίδας, τή βαθιά πίστη στή νίκη ένάντια στό φασισμό. Οί κομμουνιστές έδιναν τό παράδειγμα σταθερότητας καί ήρωισμοΰ. Στίς σκληρές μάχες ένάντια στόν έχθρό τό Κόμμα είχε μεγάλες άπώλειες. Στό πρώτο έξάμηνο τοΰ πολέμου σκοτώθηκαν πάνω άπό μισό εκατομμύριο κομμουνιστές. Ή ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ) φροντίζοντας γιά τή συμπλήρωση τών γραμμών τοΰ Κόμματος καί γιά τό δυνάμωμα τοΰ καθοδηγητικοΰ του ρόλου στό στρατό καί στό ναυτικό, πήρε, τόν Αύγουστο καί τό Δεκέμβρη τοΰ 1941 σοβαρές άποφάσεις, πού διευκόλυναν τήν πρόσληψη στό Κόμμα τών μαχητών τοΰ μετώπου. Ό σ ο ι μαχητές καί διοικητές διακρίνονταν στίς μάχες γίνονταν δεκτοί στό Κόμμα μέ σύσταση τών κομμουνιστών πού εϊχαν ένα χρόνο κομματική ήλικία καί πού τούς γνώριζαν λιγότερο άπό ένα χρόνο. Καθορίζονταν τρίμηνο δριο δοκιμασίας. Δικαίωμα πρόσληψης στό Κόμμα είχαν τά γραφεία τών κομματικών όργανώσεων βάσης. Στό Κόμμα έμπαιναν πατριώτες άφοσιωμένοι άπεριόριστα στήν Πατρίδα, έτοιμοι νά θυσιάσουν καί τόν έαυτό τους. Στό δεύτερο ήδη έξάμηνο τοΰ 1941 μπήκαν στό Κόμμα γύρω στίς 200 χιλ. μαχητές, καί τό 1942 γύρω στό 1,4 έκατομμύριο. Οί κομματικές όργανώσεις τοϋ στρατού καί τοϋ ναυτικού μέ τήν καθοδήγηση τών πολιτικών όργάνων, συσπείρωναν καί έμψύχωναν τούς μαχητές γιά πολεμικά κατορθώμα­ τα. Τό Κόμμα στάθηκε έπικεφαλής τής άναδιοργάνωσης τής λαϊκής οικονομίας γιά τήν έξυπηρέτηση τών άναγκών τοΰ πολέμου. Τό Κόμμα ξεκινούσε άπό τίς ύποδείξεις τοϋ В. I. Λένιν ότι γιά τή διεξαγωγή τοϋ πολέμου χρειάζονται πραγματικά γερά όργσνωμένα μετόπισθεν, γιά νά έφοδιάζουν άδιάκοπα καί σέ έπαρκή βαθμό τό μέτωπο μέ έκπαιδευμένες έφεδρεϊες, έξοπλισμό καί τρόφιμα. Τό σύνθετο καθήκον τής άναδιοργάνωσης τής οίκονομίας σέ πολεμική βάση τό δυσκόλευε καί ή δυσμενής πολεμική κατάσταση. ’ Η προσωρινή κατοχή ένός μέρους τών έδαφών τής χώρας καί ή (Ιεταφορά τών έπιχειρήσεων στίς άνατολικές περιοχές διατάραξαν τίς οικονομικές σχέσεις, τό σύστημα συνεργασίας καί άνάμεσα στούς διάφορους κλάδους τής βιομηχανίας καί μέσα στούς ίδιους τούς κλάδους. Ή λαϊκή οικονομία στερήθηκε σοβαρούς κλάδους τής βιομηχανίας καί όλόκληρες πολύ άναπτυγμένες περιοχές. Ό λ α αύτά παίρνονταν ύπόψη κατά τήν άναδιοργάνωσή της. Ό λ η ή δράση τών κρατικών καί τών οικονομικών όργάνων τών κοινωνικών όργανώσεων ύποτάσσονταν στίς άνάγκες τοϋ πολέμου. Δημιουργήθηκαν Λαϊκά Έπιτροπάτα βιομηχανίας παραγωγής τάνκς, έξοπλισμοΰ μέ όλμοβόλα, ’ Επιτροπή ύπολογισμοϋ καί κατανομής τής

570

έργατικής δύναμης. Σοβιετικό Γραφείο πληροφοριών. Μέ τήν διεύ­ ρυνση τής δράσης τών Συμβουλίων τών λαϊκών έπιτρόπων στίς ένωσιακές καί στίς αύτόνομες δημοκρατίες, καθώς έπίσης καί τών τοπικών όργάνων τής κρατικής έξουσίας τούςχορηγήθηκε περισσότε­ ρη αύτοτέλεια στή δουλιά τους. Στά μέσα τοΰ Αύγούστου μέ έντολή τής ΚΕ του ΠΚΚ (μπ) καί τής ΚΕΑ έκπονήθηκε στρατιωτικό-οίκονομικό σχέδιο γιά τό τέταρτο τρίμηνο τοΰ 1941 καί γιά τό 1942 γιά τίς Περιοχές τοΰ Μέσου καί Κάτω Βόλγα, τών Ούραλίων, τής Δυτικής Σιβηρίας, τοΰ Καζαχστάν καί τής Κεντρικής 'Ασίας. Τό σχέδιο πρόβλεπε τήν άναδιοργάνωση τής βιομηχανίας καί τών μέσων μεταφοράς, τή μεταφορά τών Επιχειρήσεων άπό τίς περιοχές πού ήταν κοντά στά μέτωπα καί τήν έναρξη τής λειτουργίας τους, τήν οίκοδόμηση νέων έργοστασίων άνθρακωρυχείων καί μεταλλίων, τήν άνακατανομή τών άνθρωπίνων έφεδρειών καί τών υλικών πόρων, τήν κατάρτιση στελεχών ειδικευμέ­ νων έργατών, τήν κινητοποίηση τής άγροτικής οίκονομίας γιά τήν έξυπηρέτηση τών άναγκών τοΰ πολέμου. ’ Ο σοβιετικός λαός μέ τήν καθοδήγηση τοΰ Κόμματος σέ σύντομο χρονικό διάστημα καί μέ πρωτοφανείς ρυθμούς έλυσε μέ έπιτυχία τό περίπλοκο πρόβλημα τής μεταφοράς καί έγκατάστασης τής βιομηχα­ νίας καί έκατομμυρίων άνθρώπων άπό τή Δύση στήν 'Ανατολή. Τή δουλιά αύτή τήν καθοδηγούσε τό Συμβούλιο έκκένωσης. Πρόεδρος τοΰ Συμβουλίου τοποθετήθηκε ό Ν. Μ. Σβέρνικ, άναπληρωτής τοΰ προέδρου ό Α. Ν. Κοσύγκιν Μέ τήν καθοδήγησή τους τό Συμβούλιο έκκένωσης έκανε τεράστια δουλιά. Κατά τόπους καθοδηγούσαν τήν έκκένωση τά κομματικά καί τά σοβιετικά όργανα καί τά Πολεμικά συμβούλια τών μετώπων. Ά π ό τόν Ιο ύ λη ώς τό Νοέμβρη τοΰ 1941 μεταφέρθηκαν στά ένδότερα τής χώρας πάνω άπό 10 έκατομμύρια άτομα καί πάνω άπό 1360 μεγάλες έπιχειρήσεις. Ά π ό τίς περιοχές πού ήταν κοντά στά μέτωπα μεταφέρθηκαν σχεδόν όλες οΙ μηχανές, μεγάλο μέρος τών ενεργειακών Εγκαταστάσεων. ' Η ΚΕΑ ένέκρινε ένα άκριβές πρόγραμ­ μα έναρξης τής λειτουργίας τών μεταφερόμενων έπιχειρήσεων. Αντιπρόσωποι τής ΚΕ βοηθούσαν τίς τοπικές κομματικές σοβιετικές καί οικονομικές όργανώσεις στή δουλιά αύτή. Τά ζητήματα τής έγκατάστασης τών μεταφερόμενων έργοστασίων, τής συναρμολόγη­ σής τους, τής έξασφάλισης τών νέων έπιχειρήσεων μέ έργστική δύναμη καί ύλικά, τής ταχτοποίησης τών έργατών πού έρχονταν δέν έβγαιναν άπό τήν ήμερήσια διάταξη τών κομματικών όργάνων τών Ούραλίων, τής Δυτικής Σιβηρίας, τοΰ Καζαχστάν, τής Κεντρικής Άσίας. Χάρη στίς ήρωικές προσπάθειες τών έργστών καί τών ύπαλλήλων, τών κομματικών καί σοβιετικών όργανώσεων οΙ έπιχειρήσεις άρχιζαν νά λειτουργούν μέσα σέ τρεϊς-τέσσερις βδομάδες. Δούλευαν νύχτα-μέρα. ΟΙ έργάτες, οΙ μηχανικοί, οΙ τεχνικοί έδειχναν άφθαστο ήρωισμό, δούλευαν 13-14 ώρες στήν ύπαιθρο, πολλές

571

φορές κάτω άπό βροχή καί χιόνι. Μερικές έπιχειρήσεις μέσα σέ τρεις τέσσερις κιόλας μήνες ξεπέρασαν τό προπολεμικό έπίπεδο παραγω­ γήςΤό Κόμμα έδινε μεγάλη προσοχή στήν έξασφάλιση τής βιομηχα­ νίας μέ έργατική δύναμη. Λόγω τής γρήγορης έξέλιξης τών πολεμικών έπιχειρήσεων ένα μεγάλο μέρος τοΰ πληθυσμού δέν πρόλαβε νά μεταφερθεί. Πολλοί έργάτες καί ύπάλληλοι κλήθηκαν στό στρατό. ' Η συνολική δύναμη τής έργατικής δύναμης έλαττώθηκε άπό 31,5 έκατομμύρια πού ήταν στίς άρχές τοΰ 1941 σέ 18,5 έκατομμύρια στά τέλη τοΰ χρόνου. Ή έλλειψη έργατικής δύναμης καλύφτηκε μέ τήν καθιέρωση νέου κανονισμού έργασίας καί μέ τή μαζική πρόσληψη νέων έργατών. Μεγάλωσε ή έργάσιμη ή μέρα, θεσπίστηκαν ο! ύποχρεωτικές ύπερωρίες στή δουλιά, καταργήθηκαν οΙ έτήσιες καί οί συμπληρωματικές άδειες. Αύτό άνέβασε κατά τό ένα τρίτο περίπου τή φόρτωση τών έγκαταστάσεων. ΟΙ έργάτες καί οΙ ύπάλληλοι τής άμυντικής βιομηχανίας κηρύσσονταν έπιστρατευμένοι καί έντάσσονταν μόνιμα στίς έπιχειρήσεις. Στή βιομηχανία περιλαμβάνονταν πλατιά άνήλικοι καί γυναίκες. Χάρη στίς μεγάλες προσπάθειες τοΰ Κόμματος, τής έργατικής τάξης καί τών μηχανικών-τεχνικών τό Δεκέμβρη πιά τού 1941 ή δουλιά τής βιομηχανίας ρυθμίστηκε, ή πτώση τής παραγωγής σταμάτησε. Στίς άρχές τοΰ 1942 σημειώθηκε γενική άνοδος τής βιομηχανικής παραγωγής. Μέ αύταπάρνηση δούλευαν οΙ σιδηροδρομικοί. Σ'α ύτούς έπεσε τό κύριο βάρος τών μεταφορών. Στή Δύση, πρός τό μέτωπο κατευθύνονταν ένα άδιάκοπο ρεΰμα στρατιωτικών άμαξοστοιχιών, στήν 'Ανατολή, πρός τά βαθιά μετόπισθεν κατευθύνονταν άμαξοστοιχεϊες μέ τόν μεταφερόμενο πληθυσμό καί μέ βιομηχανικές έγκαταστάσεις. ΟΙ σιδηροδρομικοί τό 1941 άνταποκρίθηκαν μέ τιμή στό τεράστιο καθήκον τής έξυπηρέτησης τοΰ μετώπου καί τής έκκένωσης. Ό λ α τά σοβιετικά μετόπισθεν μέ τίς Ισχυρές τους πλάτες ύποβοηθοΰσαν τό μέτωπο. ’ Η ΚΕ τοΰ Κόμματος καί ή ΚΕΑ έβαλαν στόν Κόκκινο Στρατό τό καθήκον « Λ Γ άναχαπιστεϊ ό έχθρός/». Στήν έκπλήρωση αύτοΰ τοΰ καθήκοντος ύποτάχτηκε όλη ή δράση τής ήγεσίας τοΰ Κόκκινου Στρατού, τών Πολεμικών συμβουλίων τών μετώπων καί τών στρατιών, τών διοικητών τών μονάδων καί τών τμημάτων, τών πολιτικών όργάνων καί τών στρατιωτικών κομματικών όργανώσεων. ΟΙ σοβιετικοί μαχητές πολεμούσαν τόν άσπονδο έχθρό μέ άπαράμιλλη άνδρεία καί θάρρος, δείχνοντας άφθαστη άντοχή καί ήρωισμό. Ό τ α ν πιά οΙ μάχες διεξάγονταν έξω άπό τό Σμολένσκ, στά βαθιά μετόπισθεν τοΰ έχθροΰ μιά μικρή φρουρά τοΰ φρουρίου τοΰ Μπρέστ μέ τήν καθοδήγηση τών κομμουνιστών I. Ν. Ζουμπατσιόφ, Σ. Μ. φομίν καί τοΰ Π. Μ. Γκαβρίλοφ συνέχιζε μέ άνδρεία νά άποκρούει τίς

572

άδιάκοπες έπιθέσεις τοΰ έχθροΰ. «Πεθαίνω, μά δέν παραδίνομαι. Έ χ ε γειά Πατρίδα!». Στή συγκινητική αύτή έπιγραφή, γραμμένη σέ έναν τοϊχο τοΰ φρουρίου, έκφράζεται ή μεγάλη δύναμη τοΰ πατριωτισμού τών ύπίρασπιστών της. Στό φρούριο τοΰ Μπρέστ άπονεμήθηκε ό τιμητικός τίτλος «φρούριο-'Ηρωας». Αξέχαστο είναι τό κατόρθωμα τοΰ σμηναγού Ν. Γκαστέλλο. "Οταν ένα θραύσμα βλήματος έπληξε τό ρεζερβουάρ τοΰ άεροπλάνου του κατεύθυνε τό φλεγόμενο άεροπλάνο πάνω σέ μιά έχθρική φάλαγγα τάνκς καί πετρελαιοφόρων όχημάτων. ΤοΟ άπονεμήθηκε ό τίτλος τοΰ "Ηρώα τής Σοβιετικής Ένωσης, τό κατόρθωμά του έγινε σύμβολο άνδρείας καί αύτοθυσίας στό όνομα τής Πατρίδας. ' Ο Κόκκινος Στρατός άντεξε στά ισχυρά χτυπήματα τοΰ έχθροϋ. Δυνάμωνε τήν άντίστασή του. Δυό μήνες συνεχίστηκε ή μάχη στό Σμολένσκ. Έ δ ώ γεννήθηκε ή σοβιετική έπίλεκτη φρουρά. Στή διάρκεια τής μάχης πάνω άπό 500 χιλιάδες άτομα άπό τίς περιοχές τοΰ Σμολένσκ, Μόσχας, Καλίνιν, Ό ρ λ ό φ κατασκεύαζαν άμυντικά όχυρωματικά έργα. Τά σοβιετικά στρατεύματα άπό τήν άμυνα περνούσαν στήν έπίθεση. Κοντά στήν πόλη Έ λ ν ια .σύντριψαν 8 γερμανικές μεραρχίες. Τόν Ιο ύ λη τά φασιστικά στρατεύματα έφτασαν κοντά στό Λένινγκραντ. Εϊχε μάλιστα διοριστεί καί ό γερμανικός φρούραρχος τής πόλης. Δέν πραγματοποιήθηκαν όμως τά σχέδια τοΰ έχθροΰ. Οί λυσσασμένες έπιθέσεις τών φασιστών συντρίβονταν μπροστά στήν άλύγιστη θέληση τών υπερασπιστών τής πόλης τοΰ Λένιν, τοϋ λίκνου τής ’ Οχτωβριανής έπανάστασης. Τά στρατεύματα τής ξηράς ύποστηρίζονταν άπό τό στόλο τής Βαλτικής. Πάνω άπό 160 χιλιάδες κάτοικοι τοϋ Λένινγκραντ μπήκαν στήν λαϊκή έθνοφρουρά. Οϊ 70 χιλιάδες κομμουνιστές πού έφυγαν στό μέτωπο μαζί μέ τούς κομμουνιστές τοΰ στρατού συσπείρωναν τίς γραμμές τών ύπερασπιστών τής πόλης, τούς έμψύχωναν γιά νέα κατορθώματα. Οί κάτοικοι τοΰ Λένινγκραντ μέρα καί νύχτα κατασκεύαζαν άμυντικά καί όχυρωματικά έργα, μέ διπλασιασμένες δυνάμεις δούλευαν στά έργοστάσια καί στίς φάμπρι­ κες κάτω άπό τούς συνεχείς κανονιοβολισμούς, τούς άεροπορικούς βομβαρδισμούς. Τό Λένινγκραντ μεταβλήθηκε σέ άπόρθητο φρούριο. Ό έχθρός άντιμετωπίζοντας σταθερή άντίστασή άρχισε μέ βάρβαρο τρόπο νά κανονιοβολεί τήν πόλη. Στό Νότο οί φασίστες είχαν τήν ίδια άποτυχία. Οί χιτλερικοί έλπιζαν νά καταλάβουν τό Κίεβο τόν πρώτο κιόλας μήνα τοΰ πολέμου. Στίς 10 τοΰ Ιο ύ λη έφθασαν στά προάστια τής πόλης. Άνα ψ αν σκληρές μάχες. 73 μέρες συνεχιζόταν ή λυσσώδης μάχη. 90 περίπου χιλιάδες έργαζόμενοι τής πόλης καί τής περιοχής κατατάχτηκαν στή λαϊκή έθνοφρουρά. Οί χιτλερικοί έχασαν έδώ πάνω άπό 100 χιλιάδες στρατιώτες καί άξιωματικούς. Μόνο στίς 19 τοΰ Σεπτέμβρη μέ διαταγή τοΰ Γενικού Στρατηγείου τά σοβιετικά στρατεύματα έγκατέλειψαν τό Κίεβο.

573

' Απότυχε ή προσπάθεια τών χιτλερικών νά καταλάβουν διαμιάς τήν Οδησσό. 100 χιλιάδες κάτοικοι τής πόλης βγήκαν καί πήραν μέρος στήν κατασκευή όχυρωματικών έργων. Πάνω άπό δυό μήνες συνεχίζονταν λυσσώδεις μάχες. Έ τ σ ι καί δέν μπόρεσε ό έχθρός νά καταλάβει τήν πόλη μέ μάχη. Μπήκε στήν 'Ο δησσό μόνο όταν μέ έντολή τοΰ Γενικοΰ Στρατηγείου έγκαταλήφθηκε άπό τά στρατεύματα καί όταν οί ύπερασπιστές της μεταφέρθηκαν στήν Κριμαία. Τό δεύτερο δεκαπενθήμερο τοΰ Όχτώ βρη ό έχθρός εΙσόρμησε στήν Κριμαία. Σκόπευε νά καταλάβει γρήγορα τή Σεβαστούπολη. Αύτό όμως δέν τό πέτυχε. "Αρχισε ή ήρωική άμυνα τής πόλης. Τό στρατό πού ύπεράσπιζε τήν πόλη τόν ύποστήριζε ό στόλος τής Μαύρης θάλασσας. Οί κάτοικοί της πού κινητοποιήθηκαν άπ'τήν ’ Επιτροπή πόλης, έφτιαχναν κάτω άπό τά έχθρικά πυρά όχυρωματικά έργα, κατασκεύαζαν στά υπόγεια Εργαστήρια όλμοβόλα, νάρκες, χειροβομβίδες, έπισκεύαζαν τά τεχνικά μέσα. Μέ έξαιρετική σθεναρό­ τητα μάχονταν οί πεζοναύτες. Σέ έναν τομέα πέντε ναύτες τού στόλου τής Μαύρης θάλασσας, μέ έπικεφαλής τόν πολιτικό καθοδηγητή Ν. Ντ. Βίλτσενκοφ, άρχισαν μονομαχία μέ τά έχθρικά τάνκς. Έπεσαν στή μάχη οί ναύτες I. Κρασνοσέλκσι καί Β. Τσιμποΰλκο. Ό τ α ν τέλειωσαν τά πολεμοφόδια ό Ν. Ντ. φίλτσενκοφ, άφοΰ ζώστηκε μέ χειροβομβίδες ρίχτηκε κάτω άπό ένα έχθρικό τάνκς. Τό παράδειγμά του τό άκολούθησαν ό Γ. Πάρσιν καί ό Ντ. Όντιντσόφ . Ό έχθρός έχασε 10 τάνκς, ή έπίθεσή του άναχαιτίστηκε. Καί στούς πέντε ναύτες τής Μαύρης θάλασσας άπονεμήθηκε μετά θάνατο ό τίτλος τοΰ ήρωα τής Σοβιετικής Ένω σης καί στήν τοποθεσία πού έκαναν τό κατόρθω­ μά τους στήθηκε μνημείο άπό γρανίτη. Ή άμυνα τοΰ Λένινγκραντ, τού Κιέβου, τής 'Οδησσού, τής Σεβαστούπολης είχε μεγάλη σημασία γιά τή ματαίωση τοΰ φασιστι­ κού σχεδίου τοΰ «κεραυνοβόλου πολέμου» καί γιά τήν ύπέράσπιση τής Μόσχας. Γ ιά τή σθεναρότητα καί τόν ήρωισμό τών ύπερασπιστών τοΰ Λένινγκραντ. τοΰ Κιέβου. τής ' Οδησσού καί τής Σεβαστούπολης οί πόλεις αύτές κσταχωρήθηκαν αΙώνια στόν τιμητικό κατάλογο τών πόλεων-ήρωίδων. Στά τέλη τοΰ Σεπτέμβρη οΙ χιτλερικοί άρχισαν γενική έπίθεση κατά τής Μόσχας. Στόν τομέα αύτό δροΰσαν 77 έχθρικές μεραρχίες, άπ’ αύτές 23 ήταν μεραρχίες τάνκς καί μηχανοκινήτων. "Αρχισε μιά μεγαλειώδης μάχη. Ό έχθρός είχε σημαντική ύπεροχή σέ τάνκς καί άεροπλάνα. ΟΙ φασίστες έπεδίωκαν νά κυκλώσουν τά σοβιετικά στρατεύματα πού ύπεράσπιζαν τήν πρωτεύουσα, νά τά συντρίψουν καί νά είσβάλουν στήν πόλη. Δημιουργήθηκε ή πιό έπικίνδυνη κατάσταση. Στίς 19 τού ' Οχτώβρη ή ΚΕΑ κήρυξε τήν πρωτεύουσα σέ κατάσταση πολιορκίας, κάλεσε όλους τούς Εργαζόμενους νά βοηθή­ σουν όλόπλευρα τόν Κόκκινο Στρατό. Τή Μόσχα δέν τήν παραδίνου­ με/, αύτή ήταν ή θέληση τοΰ σοβιετικού λαοΰ. 'Ακόμη άπό τόν 'Ιούλη στή Μόσχα μέ τήν καθοδήγηση τής

574

κομματικής όργάνωσης πόλης, είχαν συγκροτηθεί 12 μεραρχίες λαϊκής Εθνοφρουράς μέ άριθμητική δύναμη 120 χιλ. περίπου άτομα. Τό μισό σχεδόν τής δύναμης αύτής άποτελοΰνταν άπό κομμουνιστές καί κομσομόλους. 42 χιλιάδες άτομα κατατάχτηκαν στό στρατό τής άντιαεροπορικής άμυνας τής Μόσχας καί στά τάγματα καταστροφών. Μισό έκατομμύριο κάτοικοι τής πρωτεύουσας κατασκεύαζαν όχυρωματικά έργα. Στά έργοστάσια καί στίς φάμπρικες κόχλαζε ή έντατική δουλιά. Ή κομματική όργάνωση περιοχής Μόσχας έκπλήρωσε τό καθήκον πού είχε βάλει ή ΚΕ του Κόμματος: έξασφάλισε μέ τρόφιμα τό στρατό καί τόν πληθυσμό τής πρωτεύουσας. Ό λ ο ς ό σοβιετικός λαός δυνάμωσε τή βοήθειά του πρός τούς ύπερασπιστές τής Μόσχας. ΟΙ κομματικές όργανώσεις τών Ούραλίων, τής Σιβηρίας, τής περιοχής τοΰ Μέσου καί Κάτω Βόλγα, τής Κεντρικής Άσ ία ς, τοΰ Καυκάσου έξόπλιζαν βιαστικά μέ πολεμικά τεχνικά μέσα τίς μεραρχίες πού στέλνονταν στή Μόσχα. Ταραγμένες μέρες περνούσε ή Μόσχα. Σάν πέταλο στραμμένο πρός τήν 'Ανατολή, στέκονταν στίς προσβάσεις της οΙ φασιστικές όρδές. Πολλές κομματικές καί κυβερνητικές ύπηρεσίες είχαν έκκενωθεϊ. Τό Πολιτικό Γραφείο όμως τής ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ), ή Σοβιετική Κυβέρνηση, ή Κρατική 'Επιτροπή "Αμυνας, τό Γενικό Στρατηγείο δέν έγκατέλειψαν τήν πρωτεύουσα. ' Ο Κόκκινος Στρατός, προβάλλοντας σκληρή άντίσταση, σταμάτησε τήν έπίθεση τοΰ έχθροϋ στίς προσβά­ σεις τής Μόσχας. Στίς 6 τοΰ Νοέμβρη 1941, όπως συνήθως, καί παρά τό γεγονός ότι τό μέτωπο ήταν κοντά, έγινε ή πανηγυρική συνεδρίαση τοΰ Σοβιέτ Μόσχας, μαζί μέ τίς κομματικές καί κοινωνικές όργανώσεις άφιερωμένη στήν 24 έπέτειο τής Μεγάλης Όχτωβρισνής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Τήν έκθεση τήν έκανε ό I. Β. Στάλιν. Στίς 7 τοΰ Νοέμ­ βρη 1941 στήν Κόκκινη Πλατεία, μπροστά άπό τό Μαυσωλείο τοΰ В. I. Λένιν, έγινε ή καθιερωμένη παρέλαση τών σοβιετικών στρατευ­ μάτων. Κατευθείαν άπό τήν παρέλαση τά στρατεύματα έφευγαν γιά τό μέτωπο. Στίς φοβερές αύτές μέρες άκόμα περισσότερο ό σοβιετικός λαός συσπειρώθηκε γύρω στό Κόμμα. Στά μέσα τοΰ Νοέμβρη ό έχθρός άρχισε νέα έπίθεση κατά τής Μόσχας. Άνα ψ α ν άκόμη πιό άγριες μάχες. Τά φασιστικά στρατεύμα­ τα μάχονταν μέ λύσσα. ’ Η κλίκα τοΰ Χίτλερ κατάλαβε πώς στή μάχη τής Μόσχας κρινόταν ή τύχη της, ή τύχη τοΰ γερμανικού φασισμού. 'Η προσπάθεια όμως τών γερμανών φασιστών νά καταλάβουν μέ κάθε θυσία τή Μόσχα προσέκρουσε στήν άποφασιστικότητα τοΰ σοβιετικού λαού καί τοΰ Κόκκινου Στρατού του, νά ύπερασπιστοΰν μέ κάθε τρόπο τήν πρωτεύουσά τους. Ό έχθρός δέν πέτυχε νά κυριεύσει όλοκληρωτικά τό Καλίνιν καί νά καταλάβει τήνΤούλα. Στήν άμυνα τής Τούλας, διακρίθηκε, παράλληλα μέ τό στρατό, καί τό σύνταγμα τών έργατών τής Τούλας. Πυρήνες του ήταν οΙ κομμουνι­ στές.

575

Στήν ιστορική μάχη τής Μόσχας, σέ μιά σειρά μεραρχίες καί χωριστά τμήματα, πού έδειξαν εξαιρετική σθεναρότητα καί μεγάλη στρατιωτική μαστοριά, τούς άπονεμήθηκε ό τιμητικός τίτλος: Τμήμα­ τα τής ' Επίλεκτης φρουράς. Μαζικό ήρωισμό καί αυτοθυσία έπέδειξε ή 316η μεραρχία πεζικού πού τή διοικούσε ό I. Β. Παμφίλοφ. Στίς γραμμές της ύπηρετούσαν μαχητές καί διοικητές ρώσοι, ούκρανοί, καζάχοι. Στίς πρώτες γραμμές τών μαχομένων βρίσκονταν οί κομμου­ νιστές. Στή διασταύρωση Ντουμποσέκοβο 28 ήρωες τής μεραρχίας Παμφίλοφ δέχτηκαν έπίθεση 50 εχθρικών τάνκς καί δέν ύποχώρησαν. Σχεδόν όλοι βρήκαν γενναίο θάνατο, όμως εκπλήρωσαν τό καθήκον τους. Σέ όλη τή χώρα άντήχησαν τά φλογερά λόγια τοΰ επίτροπου λόχου πού διοικούσε τή μάχη αύτή Β. Γκ. Κλοτσκόφ: «Είναι μεγάλη ή Ρωσία, όμως δέν ύπάρχει μέρος γιά ύποχώρηση, πίσω μας είναι ή ΜόσχαΙ». Στή μάχη τής Μόσχας πολέμησαν γενναία οί μεραρχίες τής λαϊκής εθνοφρουράς τής Μόσχας. Μετατράπηκαν μετά σέ τακτικά τμήματα καί πέρασαν ένα μεγάλο κι ένδοξο πολεμικό δρόμο. Ά π ό κοινού μέ τούς μαχητές τής Αντιαεροπορικής άμυνας στήν ύπεράσπισή τής Μόσχας συμμετείχε καί ό πληθυσμός τής πρωτεύουσας. Ισχυρά χτυπήματα ένάντια στίς συγκοινωνίες τοΰ έχθροΰ κατάφεραν οί παρτιζάνοι τών περιοχών τής Μόσχας, Καλίνιν, καί Τούλας. Γιά τόν μαζικό ήρωισμό καί τή σθεναρότητα πού έπέδειξαν οί εργαζόμενοι τής πρωτεύουσας τής ΕΣΣΔ άπονεμήθηκε στή Μόσχα ό τιμητικός τίτλος «Π ό λη-Ή ρω ίδα ». Στά τέλη τοΰ Νοέμβρη 1941 τά γερμανοφασιστικά στρατεύματα κατέλαβαν σημαντική περιοχή τής Εύρωπαϊκής ΕΣΣΔ. 'Εκατομμύρια σοβιετικών πολιτών βρέθηκαν κάτω άπό τή φασιστική σκλαβιά. Οί φασιστικές συμμορίες βασάνιζαν καί σκότωναν τούς σοβιετικούς άνθρώπους, τούς όδηγοΰσαν μέ τή βία στή Γερμανία, έκαιγαν καί λεηλατούσαν τίς πόλεις καί τά χωριά. Οι σοβιετικοί άνθρωποι έμπνεόμενοι άπό τά αισθήματα πατριωτισμού, πρόβαλλαν στούς κατακτητές γενναία άντίστασή. Τό Κόμμα ήταν ό όργανωτής τοΰ παρτιζάνικου κινήματος στίς κατεχόμενες άπό τόν έχθρό περιοχές. Στίς άρχές κιόλας τοΰ πολέμου, μέ βάση τίς όδηγίες τής ΚΕ τού ΠΚΚ (μπ)τής 29 τοΰ ' ίούνη 1941, στά μετόπισθεν τοΰ εχθρού άρχισαν νά έμφανίζονταν παράνομα κομματι­ κά κέντρα, πού άρχισαν νά συγκροτούν παρτιζάνικα τμήματα καί όμάδες. Στίς 18 τού ' Ιούλη ή ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ) πήρε άπόφαση «Γιά τήν όργάνωση τής πάλης στά μετόπισθεν τών γερμανικών στρατευμά­ των». Ή ΚΕ κάλεσε νά όργανωθοΰν στά μετόπισθεν τοΰ εχθρού παράνομες κομματικές όργανώσεις, νά δοθεί στό παρτιζάνικο κίνημα «πλατιά έκταση καί μαχητική δραστηριότητα». Στά τέλη τού 1941 στίς κατεχόμενες περιοχές δρούσαν πάνω άπό 250 παράνομες κομματικές έπιτροπές περιοχών, πόλεων καί άχτίδων. Μέ τήν καθοδήγησή τους

576

στίς περιοχές τοΰ Λένινγκραντ, τοΰ Ό ρ ιό λ, τοΰ Σμολένσκ, της Μόσχας, τοΰ Κούρσκ καί τοΰ Καλίνιν, στήν Ούκρανία, στή Λευκορω­ σία, στή Μολδαβία, στήν Καρελία καί τήν Κριμαία άναπτύχθηκε ισχυρό παρτιζάνικο κίνημα. Στά τέλη τοΰ 1941 διενεργούσαν πολεμικές επιχειρήσεις στά μετόπισθεν τοΰ έχθροΰ πάνω άπό 2000 παρτιζάνικα τμήματα. Διοικητές καί ' Επίτροποι πολλών τμημάτων ήταν οί γραμματείς τών Έπιτροπών πόλεων καί τών Άχτιδικών έπιτροπών τοΰ Κόμματος έμπειρα κομματικά στελέχη. Τόν πυρήνα τών τμημάτων τόν άποτελοΰσαν οί κομμουνιστές καί οί κομσομόλοι. Οί παρτιζάνοι είχαν παλλαϊκή ύποστήριξη. Τά παρτιζάνικα τμήματα, συγκεντρώνοντας πείρα καί τελειοποιώντας τή στρατιωτική τους κατάρτιση, δίνανε γερά χτυπήματα στούς φασίστες κατακτητές: σύντριβαν τά έπιτελεϊα καί τίς φρουρές τους, άνατίναζαν άποθήκες καί βάσεις, αυτοκίνητα καί άμαξοστοιχίες, κατέστρεφαν γέφυρες καί μέσα έπικοινωνίας. Τό παρτιζάνικο κίνημα μετατρεπόταν σέ σοβαρή μαχητική δύναμη, πού έδινε μεγάλη βοήθεια στόν Κόκκινο Στρατό. ' Η άπαράμιλλη γενναιότητα καί άνδρεία τών σοβιετικών στρατευ­ μάτων, τό άνέβασμα τής στρατιωτικής τους τέχνης οί ήρωικές έπιχειρήσεις τών παρτιζάνων στά μετόπισθεν τοΰ έχθροΰ άνέτρεψαν τά σχέδιά του. Ό Κόκκινος Στρατός, συγκροτώντας τά φασιστικά στρατεύματα στίς άμυντικές τους θέσεις, κέρδιζε χρόνο γιά τήν πραγματοποίηση τής Επιστράτευσης, τή συγκρότηση τών νέων μονάδων καί τμημάτων, τήν άναπροσαρμογή τής λαϊκής οικονομίας σέ πολεμική βάση, τήν έκκένωση καί τή μεταφορά τών βιομηχανικών έπιχειρήσεων. Ό λ α αύτά έδοσαν τή δυνατότητα στό Κόμμα νά δηλώσει στά τέλη τοΰ Νοέμβρη: « Έ ξ ω άπό τή Μόσχα πρέπει ν'άρχίσει ή συντριβή τοΰ έχθροϋΙ». Στίς άρχές τοΰ Δεκέμβρη 1941 τά σοβιετικά στρατεύματα πέρασαν σέ άντεπίθεση έξω άπό τή Μόσχα, καί προξένησαν στούς γερμανούς βαριά ήττα. Ταυτόχρονα καταφέρθηκαν ισχυρά χτυπήμα­ τα στόν Εχθρό έξω άπό τό Ροστόβ καί τό Τιχβίν. Άναπτύχθηκε γενική Επίθεση τοΰ Κόκκινου Στρατού. Στά τέλη τοΰ Φλεβάρη 1942 ό Κόκκινος Στρατός προέλασε πρός δυσμάς σέ όρισμένα μέρη πάνω ύπό 400 χιλιόμετρα καί άπελευθέρωσε τίς περιοχές τής Μόσχας καί τής Τούλας, πολλές περιφέρειες τών περιοχών Καλίνιν καί Λένινγκραντ, Ό ρ ιό λ καί Σμολένσκ. Ή ήττα τών γερμανών στίς προσβάσεις τής Μόσχας καί ή Επιτυχής Επίθεση τοΰ Κόκκινου Στρατού τό χειμώνα τοΰ 1941 -42 είχαν τεράστια στρατιωτικοπολιτική καί διεθνή σημασία. Οί νίκες αύτές άπόδειχναν τήν άνεξάντλητη δύναμη καί τήν ισχύ τοΰ Σοβιετι­ κού κράτους τοΰ στρατού του. Ή συντριβή τών φασιστικών στρατευμάτων έξω άπό τή Μόσχα ήταν τό άποφασιστικό στρατιωτικο-πολιτικό γεγονός τοΰ πρώτου χρόνου τοΰ Πατριωτικού πολέμου, ή άρχή τής ριζικής του στροφής καί ή πρώτη μεγάλη ήττα τών

577

χιτλερικών στό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Κατέρευσε όλοκληρωτικά τό φασιστικό σχέδιο τοΰ «κεραυνοβόλου πολέμου» καί διαλύθηκε ό μύθος γιά τό άήττητο τοΰ γερμανικού στρατού. Χρεοκόπησαν οΙ ύπολογισμοί τών χιτλερικών γιά τήν άστάθεια τοϋ σοβιετικού κοινωνι­ κού καί κρατικού συστήματος, τών σοβιετικών μετόπισθεν. Χρεοκόπησαν οί ύπολογισμοί τών χιτλερικών καί γιά τή δημιουρ­ γία γενικού συνασπισμού τών καπιταλιστικών κρατών μέ τή συμμετο­ χή τής Μεγάλης Βρετανίας καί τών ΕΠΑ. Ή ΕΣΣΔ πού δέχτηκε τό κύριο βάρος τών χτυπημάτων τής πολεμικής μηχανής τού Χίτλερ, ρπήκε στήν πρωτοπορία τής μεγάλης Ιστορικής πάλης τών φιλελεύ­ θερων λαών κατά τοΰ φασισμού. ' Ο πόλεμος τοϋ σοβιετικοϋ λαοΰ ένάντια στόν άσπονδο έχθρό τής άνθρωπότητας — τό φασισμό — συνενώθηκε μέ τήν πάλη τών λαών τής Εύρώπης καί τής 'Ασίας γιά τήν Φ νική τους άνεξαρτησία, γιά τά δημοκρατικά τους δικαιώματα καί τήν έλευθερία. ' Η έξωτερική πολιτική τοϋ Κομμουνιστικού Κόμματος τής Σοβιετι­ κής Ένω σης προετοίμασε τό έδαφος γιά τή δημιουργία ένός Ισχυρού άντιφασιστικοΰ συνασπισμού. Ό συνασπισμός αύτός δημιουργοΰνταν μέ δυσκολίες. ' Επρόκειτο γιά τή δημιουργία ένός συνασπισμού κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά συστήματα καί πού έβαζαν διαφορετικούς σκοπούς στόν πόλεμο αύτό. ΟΙ πιό άντιδραστικοΙ Ιμπεριαλιστικοί κύκλοι τών ΕΠ Α καί τής Α γγλία ς, πού κινούνταν άπό τό μίσος τους πρός τό Σοβιετικό κράτος, ήθελαν τήν έξάντλησή του στόν πόλεμο. Ό άμερικανός γερουσιαστής Γκ. Τροϋμαν, πού άργότερσ έγινε πρόεδρος τών ΕΠΑ, δήλωνε άνοιχτά: « Ά ν δούμε πώς κερδίζει ή Γερμανία, πρέπει νά βοηθάμε τή Ρωσία, άν όμως θά κερδίζει ή Ρωσία, τότε πρέπει νά βοηθάμε τή Γ ερμανία' κι έτσι μακάρι νά σκοτώνονται όσο τό δυνατόν περισσότεροι». Μέ τό Ιδιο πνεύμα μιλούσε καί ό άγγλος ύπουργός Μούρ-Μπράμπαζον. ΟΙ πιό διορατι­ κοί κρατικοί παράγοντες τής ’ Αγγλίας καί τών ΕΠ Α καταλάβαιναν πώς τά συμφέροντα τής πάλης ένάντια στό γερμανικό Ιμπεριαλισμό, πού άποτελεϊ σοβαρή άπειλή καί γιά τίς χώρες τους, άπαιτοΰσαν έπίμονα τή δημιουργία άντιφασιστικοΰ συνασπισμού. Ά π ό τίς πρώτες κιόλας μέρες τοΰ πολέμου οΙ κυβερνήσεις τής Α γγλία ς καί τών ΕΠ Α έκδήλωσαν τήν πρόθεση νά ύποστηρίξουν τήν ΕΣΣΔ στόν πόλεμο κατά τής Γερμανίας. Στίς 12 του Ιο ύ λη 1941 ή ΕΣΣΔ καί ή Α γ γ λ ία έκλεισαν συμφωνία «Γιά κοινές ένέργειες στόν πόλεμο κατά τής Γερμανίας». Στίς άρχές τού Αύγούστου ή κυβέρνηση τών ΕΠ Α άνακοίνωσε στή Σοβιετική Κυβέρνηση τήν άπόφασή της ότι είναι έτοιμη νά τή συνδράμει οίκονομικά. Παράλληλα άποκαταστάθηκε έπαφή μέ τήν έθνική έπιτροπή «Ελεύθερη Γαλλία», μέ τίς έξόριστες κυβερνήσεις τής Τσεχοσλοβακίας, τής Πολωνίας καί άλλων χωρών πού κατέχονταν άπό τούς γερμσνούς. Μπήκαν οΙ βάσεις τοΰ άντιφασιστικοΰ συνασπισμού. Στίς άρχές τοΰ Δεκέμβρη 1941 ή ' Ιαπωνία έπιτέθηκε κατά τής άμερικανικής πολεμικής ναυτικής βάσης

578

τοΰ Πέρλ-Χάρμπορ. ΟΙ ΕΠ Α μπήκαν στόν πόλεμο κατά τής ' Ιαπωνίας καί μετά κατά τής Γερμανίας καί τής ' Ιταλίας. Αύτό έπιτάχυνε τή διαμόρφωση τοΰ άντιφασιστικοΰ συνασπισμού. Τήν 1 τοΰ Γενάρη 1942, 26 κράτη κι άνάμεσά τους ή ΕΣΣΔ, οί ΕΠΑ, ή Α γ γ λ ία καί ή Κίνα ύπέγραψαν διακήρυξη, σχετικά μέ τή συνένωση τών στρατιωτι­ κών καί οικονομικών δυνάμεων γιά τή συντριβή τοΰ φασιστικού συνασπισμού. Πραγματοποιήθηκε συμφωνία γιά τό άνοιγμα άπό μέρους τής 'Αγγλίας καί τών ΕΠΑ, μέσα στά 1942, τοΰ δεύτερου μετώπου στήν Εύρώπη. Κάτω άπό τήν έπίδραση τών νικών τοΰ Κόκκινου Στρατού δυνάμωσε τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα στίς κατεχόμενες άπό τούς γερμανούς χώρες τής Εύρώπης. Έ ν το νο παρτιζάνικο πόλεμο ένάντια στούς κατακτητές πού άπασχολοΰσε δεκάδες χιλιάδες στρα­ τιωτών τοΰ έχθροΰ, έκαναν ο! λαοί τών χωρών τής Βαλκανικής χερσονήσου: τής Γιουγκοσλαβίας, όπου ό παρτιζάνικος πόλεμος πήρε μαζικό καί όργανωμένο χαρακτήρα, καθώς έπίσης καί τής ' Ελλάδας καί τής 'Αλβανίας. Στήν Πολωνία, Τσεχοσλοβακία, Γαλλία, Βέλγιο, Δανία, Νορβηγία άναπτύχθηκε τό κίνημα τής 'Αντίστασης. Ό λ α αύτά άδυνάτιζαν τά μετόπισθεν τοΰ φασιστικού στρατού. ' Η θέση όμως τής Γ ερμανίας διευκολύνονταν άπό τό γεγονός ότι έξακολουθούσε νά κάνει πόλεμο μόνο σέ ένα μέτωπο, τό σοβιετογερμανικό. Τά χιτλερικά στρατεύματα στή Δύση ήταν όλιγάριθμα. Ή 'Α γγλία καί οί ΕΠ Α δέν έκπλήρωναν τήν ύπόσχεσή τους ν'άνοίξουν τό δεύτερο μέτωπο στήν Εύρώπη τό 1942. ’ Ο Χίτλερ, έκμεταλλευόμενος αύτή τήν κατάσταση, συνέχιζε νά στέλνει στήν 'Ανατολή τό μεγαλύτερο μέρος τών ένόπλων δυνάμεων, ύποχρεώνοντας τούς συμμάχους του, τήν Ιταλία, τήν Ούγγαρία καί τή Ρουμανία νά διαθέσουν συμπληρωματικά πάνω άπό 40 μεραρχίες. Τό καλοκαίρι τοΰ 1942 στό σοβιετογερμανικό μέτωπο συγκεντρώθηκαν 237 καί τό φθινόπωρο 266 έχθρικές μεραρχίες, άπό τίς όποιες 193 ήταν γερμανικές, μιάμιση φορά σχεδόν περισσότερες, άπ’ ότι τό 1941. Παρ'όλα αύτά ή χιτλερική διοίκηση δέν άποφάσιζε νά κάνει έπίθεση σ 'ό λο τό μέτωπο. Συγκέντρωσε τά στρατεύματά της στή νότια πτέρυγα τοΰ σοβιετογερμανικοΰ μετώπου, δημιουργώντας έκεϊ ύπεροχή δυνάμεων. ’ Ο Χίτλερ γιά νά έξασφαλίσει τή δεξιά του πτέρυγα άρχισε έπίθεση κατά τής Κριμαίας. ΟΙ χιτλερικοί, άφοΰ κατέλαβαν τή χερσόνησο τοΰ Κέρτς, ξανάρχισαν τόν ' Ιούνη τοΰ 1942 τήν έφοδό τους κατά τής Σεβαστούπολης. ' Η σφοδρή μάχη κράτησε σχεδόν ένα μήνα. Ό μ ω ς οΙ δυνάμεις ήταν άνισες. Στίς 3 τοϋ 'Ιούλη, μέ διαταγή τοΰ Γ ενικού Στρατηγείου, τά τμήματα τής παραθαλάσσιας στρατιάς καί ό στόλος τής Μαύρης θάλασσας, ύστερα άπό ήρωική άμυνα 250 ήμερών, έγκατέλειψαν τή Σεβαστούπολη. Ταυτόχρονα διεξάγονταν οΙ σκληρές μάχες πρός τήν κατεύθυνση τοΰ Χάρκοβου. Έ δ ώ έπίθεση έκανε ό Κόκκινος Στρατός. 01 γερμανοί γιά νά τήν άναχαιτίσουν

579

άρχισαν μέ μεγάλες δυνάμεις έπΙθεση νοτιοανατολικά του Χάρκοβου καί κύκλωσαν ένα μεγάλο μέρος τών σοβιετικών στρατευμάτων. Ή άναγκαστική ύποχώρηση στήν Κριμαία καί ή ήττα τών σοβιετικών στρατευμάτων στό Χάρκοβο άλλαξαν τήν κατάσταση στή νότια πτέρυγα τοΰ μετώπου. ' 0 έχθρός πήρε καί πάλι τήν πρωτοβου­ λία. ΟΙ μονάδες του κρούσης είχαν στόχο τό Βόλγα. Στά τέλη τοΰ Ίο ύ νη τά χιτλερικά στρατεύματα πέρασαν σέ έπΙθεση πρός τήν κατεύθυνση τοΰ Βορόνεζ, όμως, μή μπορώντας νά κάμψουν έόώ τήν άμυνα τών σοβιετικών στρατευμάτων, στράφηκαν πρός τό Νότο, πρός τό Στάλινγκραντ. Στήν κατεύθυνση αύτή δροΰσε ή 6η στρατιά, μία άπό τίς έπίλεκτες γερμανικές στρατιές. Τά σοβιετικά στρατεύματα πρόβαλλαν σκληρή άντίσταση στίς διπλάσιες άριθμητικά δυνάμεις τοΰ έχθροΰ. Σέ ένΙσχυση τής 6ης στρατιάς ρίχτηκε ή 4η γερμανική στρατιά τεθωρακισμένων, μιά Ιταλική καί δυό ρουμάνικες στρατιές. Τό φθινόπωρο τοΰ 1942 στήν κατεύθυνση αύτή ό έχθρός συγκέντρωσε πάνω άπό 50 μεραρχίες: περισσότερο άπό ένα έκατομμύριο άνδρες. ' Εδώ ήταν συγκεντρωμένο τό ένα πέμπτο τοΰ πεζικού καί τό ένα τρίτο περίπου τών γερμανικών μεραρχιών τεθωρακισμέ­ νων. Ή ΚΕ τοΰ Κόμματος καί ή ΚΕΑ πήραν άμεσα μέτρα γιά νά ματαιώσουν τό έχθρικό σχέδιο έπίθεσης. Στόν Κόκκινο Στρατό έμπαινε τό καθήκον: Τό Στάλινγκραντ νά μήν παραδοθείΙ Τόν Ιο ύ λη συγκροτήθηκε τό μέτωπο τοΰ Στάλινγκραντ. ’ Η δύναμη τοΰ μετώ­ που, άφοΰ πήρε ένισχύσεις, όργάνωσε τήν άμυνα τής πόλης. ΟΙ διοικητές καί τά πολιτικά στελέχη, οΙ κομμουνιστές, έξηγοΰσαν στούς μαχητές ότι άν άντέξει ό Κόκκινος Στρατός στό χτύπημα τοΰ έχθροΰ στό Βόλγα, αύτό σημαίνει ότι έξασφάλισε τή νίκη. Σύνθημα τών ύπερασπιστών τής πόλης ήταν: «Ούτε βήμα πίσω!». Μεγάλη βοήθεια στόν Κόκκινο Στρατό έδοσσν οΙ έργαζόμενοι τής πόλης καί τής περιοχής Στάλινγκραντ. 150 χιλιάδες έργάτες καί κολχόζνικοι κατασκεύαζαν άμυντικά όχυρωματικά έργα. Στίς γραμ­ μές τοΰ στρατού κατατάχτηκαν χιλιάδες κομμουνιστές καί κομσομόλοι. ' Η βιομηχανία τής πόλης έφοδίαζε τό μέτωπο μέ όπλισμό καί πολεμοφόδια. Στά μέσα τοΰ ' Ιούλη ή ΚΕ καί ή ΚΕΑ έδοσαν έντολή στήν ’ Επιτροπή περιοχής Στάλινγκραντ νά αύξήσουν τήν παραγωγή πολεμικών είδών. Αύτό δραστηριοποίησε άκόμη περισσότερο τήν κομματική όργάνωση τής πόλης, έδοσε στούς έργαζόμενους καινούρ­ γιες δυνάμεις. Ύ σ τερα άπό τά μέτρα αύτά τό έργοστάσιο κατασκευής τρακτέρ άνέβασε σημαντικά τήν παραγωγή τάνκς. Τά τάνκς άπό τό έργοστάσιο τραβούσαν κατευθείαν στό μέτωπο. Οί μάχες στίς προσβάσεις τοΰ Στάλινγκραντ καί βορειότερα συνεχίστηκαν πάνω άπό δυό μήνες. Τό Σεπτέμβρη διεξάγονταν μάχες μέσα στήν πόλη. Διεξήγαγαν τίς μάχες ή 62η στρατιά μέ διοικητή τόν В. I. Τσουικόφ, ή 64η στρατιά μέ διοικητή τόν Μ. Σ. Σουμίλοβ. ' Εξαιρετική σθεναρότητα έδειξε ή 13η μεραρχία έπίλεκτης φρουράς

580

μέ διοικητή τόν А. I . Ροντίμτσεφ, ή μεραρχία τών σιβηριανών μέ διοικητή τόν Λ . Ν. Γκούρτιεφ καί τά στρατεύματα μέ διοικητές τούς Ν. Τ. Μπατιούκ, I. I. Λιούντικοφ καί Σ. φ. Γκορόχοφ. ΟΙ μονάδες αύτές άπέκρουσαν έκατοντάδες λυσσασμένες έχθρικές έφόδους καί άντεξαν. Μάχες γίνονταν γιά κάθε όδό, γιά κάθε σπίτι. Δοξάστηκε σ ’ όλη τή χώρα ή όμάδα στρατιωτών μ ’ έπικεφαλής τόν λοχία Г. Β. Πάβλοφ, πού άμύνονταν σέ ένα κτίριο. Στήν όμάδα αύτή άνήκαν ρώσοι, ούκρσνοί, γεωργιανοί, ούζμπέκοι, καζάκοι, τατζίκοι καί τάταροι. Κράτησαν τό σπίτι 58 μέρες, άποκρούοντας όλες τίς έφόδους τοΰ έχθροϋ. ΟΙ κομμουνιστές ήταν τό στήριγμα τοΰ μαχητικού πνεύματος καί τής σταθερότητας τών ύπερασπιστών τής πόλης. Μέ τό προσωπι­ κό παράδειγμα τής γεμάτης αύταπάρνησης παληκαριδς καί μέ τόν μπολσεβίκικο λόγο ένέπνεαν τούς μαχητές γιά νέα κατορθώματα. Χιλιάδες ύπερασπιστές τοϋ φρουρίου τοΰ Βόλγα έγιναν κομμουνι­ στές. Τήν ύψηλή συναίσθηση τού πατριωτικού χρέους έξέφρασε τίς μέρες έκεϊνες ό έπίλεκτος σκοπευτής, Ή ρ ω α ς τής Σοβιετικής Έ ν ω ­ σης, В. Γ κ. Ζάιτσεφ, πού όταν προσλαμβανόταν τίς μέρες έκεϊνες στό Κόμμα δήλωσε: «Πέρα άπό τό Βόλγα δέν ύπάρχει γιά μάς έδαφοςΙ». Ταυτόχρονα μέ τίς άμυντικές μάχες στό Βόλγα καί στό Βόρειο Καύκασο ό Κόκκινος Στρατός έκανε έπίθεση στήν περιοχή τοΰ Ρζέβ, τοΰ Βελίκι Λούκι καί έξω άπό τό Λένινγκραντ. Έ τ σ ι δέν έδοσε τή δυνατότητα στόν έχθρό νά μεταφέρει στρατιωτικές δυνάμεις στό Στάλινγκραντ. Μέ τίς άμυντικές καί τίς έπιθετικές τους ένέργειες τά σοβιετικά στρατεύματα ματαίωσαν τίς προθέσεις τού έχθροϋ, σταμά­ τησαν τήν έπίθεσή του. Τό Κόμμα έμφυσοΰσε στούς μαχητές τίς ύψηλές ήθικές άρχές. Μεγάλο ρόλο στό κίνημα αύτό έπαιξαν τά συνθήματα του Κόμματος, ο! έκθέσεις, οΙ όμιλίες καί ο! λόγοι τών μελών τής ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ) καί τών μελών τής κυβέρνησης άπ’ τό ραδιόφωνο ή στόν τύπο, στίς στρατιωτικές μονάδες. Σοβαρό μέσο διαπαιδαγωγητικής δουλιδς άποτελοΰσε ή πλατιά ένημέρωση τών μαχητών μέ τά κατορθώματα τών υπερασπιστών τών πόλεων-ήρωίδων, τών μαχητών καί τών διοικητών πού τούς άπονέμονταν ό ύψηλός τιμητικός τίτλος τοΰ "Ηρώα τής Σοβιετικής Ένωσης, καθώς έπίσης καί τά μέτρα βράβευ­ σης. Ή πατρίδα τιμοΰσε έπάξια τά τέκνα της, βραβεύοντάς τα μέ παράσημα καί μετάλλια. Καθιερώθηκε τό παράσημο τού Πατριωτικού πολέμου, τά μετάλλια γιά τήν άμυνα τού Λένινγκραντ, τής ' Οδησσού, τής Σεβαστούπολης, τού Στάλινγκραντ καί άργότερα γιά τήν άμυνα τής Μόσχας, τοϋ Καυκάσου καί του Ζαπολιάριε. Γ ιά τίς έξαιρετικές ύπηρεσίες στήν όργάνωση καί καθοδήγηση τών πολεμικών έπιχειρή­ σεων οΙ διοικητές καί οΙ στρατιωτικοί ήγέτες παρασημοφοροϋνταν μέ τά παράσημα Σουβόροφ, ΚουτοΟζοφ, Ά λεξά ντρ Νιέβσκι, πού καθιερώθηκαν στά χρόνια τοΰ πολέμου. Στίς σκληρές μάχες άνέβηκε τό πολιτικό άτσάλωμα καί ή πολεμική κατάρτιση τών διοικητών καί τών πολιτικών στελεχών. ’Απόκτησαν

581

πείρα σύγχονου πολέμου. Τά διοικητικά στελέχη τοΰ στρστοΰ άνδρώθηκαν άπό άποψη πολιτική, καί οΙ στρατιωτικοί έπΙτροποι καί τά πολιτικά στελέχη άνέβασαν τίς στρατιωτικές τους γνώσεις. Αύτό έπέτρεψε τόν Όχτώ βρη тор 1942 νά καταργηθεϊ ό θεσμός τών στρατιωτικών έπιτρόπων καί νά καθιερωθεί στό στρατό καί στό στόλο ή άπόλυτη μονομελής διοίκηση. Χιλιάδες πολιτικά στελέχη πέρασαν σέ διοικητικές θέσεις. ' Η έφαρμογή τής άπόλυτης μονομελούς διοίκησης, ή άνοδος τοΰ έπιπέδου τής είδικής καί πολιτικής κατάρτι­ σης τών στρατηγών καί τών άξιωμστικών, άνέβασε τό κύρος τών διοικητών, βελτίωσε τή διεύθυνση τοΰ στρατού, είχε θετική έπίδραση στή μαχητική Ικανότητα τών ένόπλων δυνάμεων. Τό δυνάμωμα τής άντίστασης στόν έχθρό συνδέεται μέ τή στερέωση τών μετόπισθεν, μέ τίς έπιτυχίες τοΰ λαοΰ στόν τομέα τής έργασίας. Στά μέσα τοΰ 1942 άποπερατώθηκε ή άνασυγκρότηση τής λαϊκής οίκονομίας πάνω σέ πολεμική βάση. Στά τέλη τοΰ χρόνου ή χώρα είχε ήδη μιά καλά όργανωμένη, γοργά άναπτυσσόμενη πολεμική οίκονομία. Στά χρόνια τοΰ πολέμου τήν κύρια μάζα τών έργατών τήν άποτελοΰσαν οΙ γυναίκες καί ή νεολαία. Στά τέλη τοΰ 1942 οΙ γυναίκες άποτελοΰσαν τά 5 2% τών έργατών. Γιά τήν έκπλήρωση τών σχεδίων τής πολεμικής περιόδου έπρεπε νά έκπαιδευτοΰν σύντομα νέοι έργάτες τών μαζικών έπαγγελμάτων. Τό καθήκον αύτό έκπληρωνόταν μέ έπιτυχία: τό 1942 στήν παραγωγή έκπαιδεύτηκαν 1.300.000 περίπου έργάτες καί πάνω άπό 2,5 έκατομμύρια άνέβασαν τήν εΙδίκευσή τους. Πάνω άπό ένα έκατομμύριο ειδικευμένων έργατών έδοσαν οΙ έργστικές έφεδρεϊες στόν ένάμιση χρόνο τοΰ πολέμου. ' Η ύψηλή πατριωτική συνείδηση τής έργατικής τάξης φάνηκε στίς δημιουργικές της πρωτοβουλίες, στή σοσιαλιστική άμιλλα. Στούς πρώτους μήνες τοΰ πολέμου έμφανίστηκαν οΙ κομσομόλικες-νεολαιίστικες ταξιαρχίες μετώπου, πού έκπλήρωναν ένάμισι -δυό πλάνα τήν ήμέρα. Σύνθημά τους εϊχαν: «Στή δουλιά, όπως στή μάχηΙ». ΟΙ πρωτοπόροι έργάτες έκπλήρωναν 5 - ΙΟήμερήσιες νόρμες. Δοξάστηκε σ ' όλη τή χώρα μέ τά έργατικά κατορθώματά του ό φρεζαδόρος Ντ. φ. Μπόσι, οΙ γεωτρητές А. I. Σεμιβολόςκαί I. Π. Γιάνκιν, ό χειριστής μηχανών Ν. Α. Λούκιν. Τιμήθηκαν μέ μεγάλα έπαθλα καί μέ Κρατικό βραβείο. Τόν 'Απρίλη τοΰ 1942 ή ΚΕ τοΰ Κόμματος κάλεσε τούς έργάτες νά όργανώσουν τήν Πανενωσιακή σοσιαλιστική άμιλλα γιά νά βοηθή­ σουν τό μέτωπο. Πρώτοι άπάντησαν οί μεταλλουργοί τοΰ συγκροτή­ ματος τοΰ Κουζνέτσκ. 'Ακολούθησαν μετά καί άλλες έπιχειρήσεις. Τό Μάη μέ ' Ιούνη έγιναν παντοΰ όλομέλειες τών Κομματικών έπιτροπών, συνελεύσεις τών κομμουνιστών καί τών έργαζόμενων, πού συζήτη­ σαν τίς ύποχρεώσεις πού άναλάμβανε κάθε κολλεκτίβα τών έπιχειρήσεων. Ή άμιλλα άγκάλιασε δεκάδες χιλιάδες έπιχειρήσεις, έκατομμύ-

582

ρια έργάτες, μηχανικούς κα( τεχνικούς. ' Η ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ) καί ή ΚΕΑ καθιέρωσαν γιά τούς νικητές τής άμιλλας έπαμειβόμενες Κόκκινες σημαίες. Τό Π ΚΣΣ καί τά Λαϊκά ’ Επιτροπάτα συνόψιζαν κάθε μήνα τά άποτελέσματα τής άμιλλας καί τά δημοσίευαν στόν τύπο. Οί Κόκκινες σημαίες άπονέμονταν σέ πανηγυρικές συνελεύσεις. ’ Η Πανενωσιακή σοσιαλιστική άμιλλα, πού όργσνώνοντσν καί καθοδηγούνταν άπό τό Κόμμα, έπαιξε τεράστιο ρόλο στήν αύξηση τής παραγωγής στρατιωτι­ κών είδών. Χάρη στήν τεράστια οίκονομική-όργανωτική δουλιά τοΰ Κόμμα­ τος, στίς ήρωικές προσπάθειες καί στή δημιουργική πρωτοβουλία τής έργατικής τάξης καί τών μηχανικών καί τεχνικών, ή παραγωγή τής πολεμικής βιομηχανίας καί τής μηχανουργίας τό Δεκέμβρη τοΰ 1942 άνέβηκε δυό φορές σέ σύγκριση μέ τό Δεκέμβρη τοΰ 1941. Αυξήθηκε ή Ισχύς τών ήλεκτρικών σταθμών, άναπτύχθηκε ή παραγωγή άτσαλιοΰ. Ιδιαίτερα τών είδών υψηλής ποιότητας, στή χώρα οίκοδομοΰνται πάνω άπό 10.300 βιομηχανικές έπιχειρήσεις. 'Αναπτύσσονταν γοργά ή παραγωγή είδών έξοπλισμοΰ καί πολεμοφοδίων. ΟΙ άνατολικές περιοχές άρχισαν νά γίνονται τό Ισχυρό όπλοστάσιο τοΰ Κόκκινου Στρατού. Τόν Ίο ύ νη τοΰ 1942 έδιναν πάνω άπό τά τρία τέταρτα τοΰ συνόλου τής πολεμικής παραγωγής. ’ Η παραγωγή πολεμικών είδών τό 1942, σέ σύγκριση μέ τό 1940, αύξήθηκε στά Ούράλια πάνω άπό 5 φορές, στήν περιοχή τοΰ Μέσου καί Κάτω Βόλγα 9 φορές, στή Δυτική Σιβηρία 27 φορές. "Αν τό 1940 ή βιομηχανία κατασκευής τάνκς παρήγαγε 2800 περίπου πολεμικές μηχανές, καί τό 1941 γύρω στίς 6600, τό 1942 έδινε 24.719. Ή βιομηχανία άεροπλάνων παρήγαγε τό 1941 15.735 άεροπλάνα, ένώ τό 1942 γύρω στό 25.500. 'Οργανώθηκε ή μαζική παραγωγή πυροβόλων καί όλμοβόλων, καθώς καί τών άεροπροωθοϋμενων συσκευών («Κστιοΰσες»). ’ Η κολχόζνικη άγροτιά καί οΙ έργάτες τών σοβχόζ έφοδίαζαν τόν Κόκκινο Στρατό μέ τρόφιμα, καί τή βιομηχανία μέ πρώτες ύλες. 1Η πρώτη περίοδος τοΰ πολέμου ήταν ή πιό δύσκολη, ή χώρα είχε χάσει σχεδόν τό μισό τών καλλιεργήσιμων έδαφών. Ό λ ο τό βάρος τοΰ άνεφοδιασμοϋ τής χώρας μέ τρόφιμα έπεσε στίς άνατολικές περιοχές. ’ Επρεπε νά διευρυνθοϋν σημαντικά στίς περιοχές αύτές οι καλλιέρ­ γειες τών σιτηρών, νά άφομοιωθεϊ ή καλλιέργεια νέων είδών: σιμιγδαλοειδών, ζαχαρότευτλων, λιναριού, ήλιόσπορων, καπνού. Στήν άγροτική οίκονομία έλαττώθηκε σημαντικά ή έργστική δύναμη, τά τρακτέρ, τά αύτοκίνητα. 'Εκπλήρωναν τή δουλιά κυρίως τά γυναικόπαιδα. Στό χωριό μειώθηκε ό άριθμός τών κομμουνιστών καί τών κομματικών όργανώσεων. Συχνά ο! κομμουνιστές τών κομματι­ κών όργανώσεων τοΰ χωριού, όλοι μαζί φεύγανε γιά τό μέτωπο. Στήν καθοδήγηση τών κολχόζ ήρθανε πολλοί καινούργιοι άνθρωποι. Τό Κόμμα έδινε στήν άγροτική οικονομία μεγάλη βοήθεια. Τό φθινόπωρο τοΰ 1941 γιά τήν ένίσχυση τής πολιτικής καί όργανωτικής

583

δουλιδς στό χωριό δημιουργήθηκαν τά πολιτικά τμήματα τών Μ ΤΣ καί τών σοβχόζ. Τά τμήματα αύτά πού στηρίζονταν στίς κομματικές όργανώσεις, έπαιζαν μεγάλο ρόλο στήν άνάπτυξη τής δραστηριότη­ τας τών δουλευτών τοΰ χωριού στήν όργάνωση τών έργασιακών τους προσπαθειών. Αύξήθηκε τό έλάχιστο ύποχρεωτικό όριο τών έργατοημερών γιά τούς κολχόζνικους, έφαρμόστηκε ή ύλική άμοιβή. Τό 1942 ό μέσος άριθμός έργατοημερών πού πραγματοποιούσε κάθε κολχόζνικος αύξήθηκε, σέ σύγκριση μέ τό 1941, κατά μιάμιση φορά. Μεγάλη βοήθεια στήν καλλιέργεια καί στήν έγκαιρη συγκομιδή τής σοδειάς, έδινε ό πληθυσμός τών πόλεων. ' Οργανώθηκε έπί τόπου ή κατασκευή άνταλλακτικών γιά τά τρακτέρ καί ή έκπαίδευση τών χειριστών μηχανών. Οίκοδομήθηκαν τά έργοστάσια τρακτέρ στό Ά λ τά ι καί στό Βλαντίμιρ, τό έργοστάσιο θεριζοαλωνιστικών μηχα­ νών τού- Κρασνογιάρσκ. ΟΙ έργαζόμενοι τού χωριού ξεπερνώντας τεράστιες δυσκολίες αύξησαν τό 1942 τίς καλλιεργούμενες έκτάσεις τών άνατολικών περιοχών σχεδόν κατά πέντε έκατομμύρια έκτάρια. Αύτό άποτελοΰσε σοβαρή συμβολή στήν έξασφάλιση τοΰ μετώπου καί τού πληθυσμού τών πόλεων μέ τρόφιμα. Μέ τίς έπιτυχεϊς άμυντικές μάχες τών σοβιετικών στρατευμάτων στό Βόλγα τελείωσε ή πρώτη περίοδος τοΰ Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου. Τά άποφασιστικά μέτρα τού Κομμουνιστικού κόμματος καί τής Σοβιετικής κυβέρνησης, τά σχετικά μέ τήν όργάνωση όλων τών δυνάμεων τοΰ λαού γιά τήν άπόκρουση τοΰ έχθροϋ, ή ήρωική πάλη τών σοβιετικών άνθρώπων στό μέτωπο καί στά μετόπισθεν προετοί­ μασαν τή ριζική στροφή στήν πορεία τοϋ πολέμου. Στήν πρώτη, τήν πιό δύσκολη περίοδο τοΰ πολέμου, φανερώθηκε άκόμη περισσότερο ό καθοδηγητικός ρόλος τοΰ Κόμματος, ή σύνδε­ σή του μέ τίς μάζες. Τό Κόμμα έδειξε μεγάλη σταθερότητα κι άποφασιστικότητα στήν πάλη ένάντια στόν έχθρό. Ικανότητα ν'άνα συντάσσει γοργά τίς γραμμές του. καί νά έπιστρατεύει όλες τίς δυνάμεις γιά τήν άπόκρουση τοΰ έχθροϋ. 'Ανέβηκε τό κύρος του. ’ Η μεγάλη έμπιστοσύνη τού λαού πρός τό Κόμμα έκφράστηκε μέ τήν άνάπτυξη τών γραμμών του. Τό 1942 μπήκαν στό Κόμμα 1.368.000 περίπου άτομα. Στόν Κόκκινο Στρατό καί στό Στόλο ύπηρετούσαν πάνω άπό δυό έκατομμύρια κομμουνιστές, τά 54 ,3 % όλης τής άριθμητικής δύναμης τοΰ Κόμματος. Τό Κόμμα περνούσε στή νέα περίοδο τού πολέμου άκόμη πιό άτσαλωμένο, μέ μεγάλη πείρα πολιτικής, όργανωτικής, πολεμικής καί οίκονομικής δουλιδς.

2. Τό Κομμουνιστικό κόμμα όργανωτής τής ριζικής στρο­ φής στήν πορεία τοΰ Μεγάλου Πατριωτικοϋ πολέμου Τό Κομμουνιστικό κόμμα έκτίμησε έγκαιρα τό συσχετισμό τών δυνάμεων στό μέτωπο, πού διαμορφώθηκε στά τέλη τοΰ 1942, καί έβαλε σάν καθήκον νά έπιτευχθεϊ ή ριζική στροφή στήν πορεία τοΰ

584

πολέμου. .Στή μάχη τοΰ Βόλγα ό Κόκκινος Στρατός έξάντλησε τίς έπιτιθέμενες Ισχυρές στρατιές τοΰ έχθροΰ καί πέρασε σέ άντεπίθεση. ' Η προετοιμασία τής άντεπίθεσης άρχισε όταν άκόμη ή άμυνα τοΰ Στάλινγκραντ βρισκόταν στό άποκορύφωμά της. Τό Γενικό Στρατη­ γείο συγκέντρωσε βορειοδυτικότερα καί νοτιότερα στό Στάλινγκραντ μεγάλα στρατιωτικά συγκροτήματα. Στίς καΥευθύνσεις τών βασικών χτυπημάτων πραγματοποιήθηκε σημαντική υπεροχή σέ έμψυχο ύλικό καί σέ τεχνικά μέσα. Μόνο στήν άεροπορία ό έχθρός είχε κάποια ύπεροχή. Τό στρατηγικό σχέδιο τής συντριβής τών γερμανοφασιστικών στρατευμάτων στό Στάλινγκραντ καί τών μεγάλων έπιχειρήσεων τό χειμώνα τοΰ 1942-43 στή νότια πτέρυγα τοΰ σοβιετογερμανικοΰ μετώπου ήταν άποτέλεσμα μιας μεγάλης κοινής δημιουργικής δράσης τοΰ Γενικού Στρατηγείου, τών διοικητών τών διαφόρων όπλων καί μονάδων τοΰ στρατού, τών διοικήσεων τών μετώπων. Σοβαρό ρόλο στήν έπεξεργασία καί τήν έφαρμογή τού σχεδίου αϋτοΰ έπαιζαν οί έκπρόσωποι τοΰ Γενικού Στρατηγείου Γκ. Κ. Ζοΰκοφ, Α. Μ. Βασιλιέβσκι καί Ν. Ν. Βόρονοφ. Στά στρατεύματα έμπαινε τό καθήκον: περικύ­ κλωση καί έξόντωση όλης τής όμάδας στρατιών τοϋ έχθροΰ. Προβλέπονταν νά καταφέρουν χτυπήματα οΙ δυνάμεις τριών μετώ­ πων: τοϋ Νότιο-Δυτικοΰ, τοΰ Ντόν καί τοΰ Στάλινγκραντ. Νωρίς τό πρωί τής 19 τοΰ Νοέμβρη 1942 τά στρατεύματα τοΰ Νότιο-Δυτικοϋ μετώπου καί τοϋ Ντόν πέρασαν ταυτόχρονα στήν έπίθεση. "Υστερα άπό Ισχυρή προπαρασκευή πυροβολικού τό πεζικό καί οΙ μονάδες τάνκς διέσπασαν τήν άμυνα τοϋ έχθροΰ καί στράφη­ καν πρός τά νοτιοδυτικά, πρός τήν κατεύθυνση τοΰ Καλάτς. Τήν άλλη μέρα πέρασαν σέ άντεπίθεση τά στρατεύματα τοΰ μετώπου τοΰ Στάλινγκραντ. Στό ρήγμα πού σχηματίστηκε είσχώρησαν μηχανοκίνη­ τα τμήματα, πού άκάθεκτα κινούνταν έπίσης πρός τό Καλάτς άπό βορειοδυτική κατεύθυνση. Στίς 23 τοϋ Νοέμβρη τά σοβιετικά στρατεύματα κύκλωσαν πάνω άπό 330 χιλ. στρατό τοϋ έχθροΰ μέ πολυάριθμα τεχνικά μέσα. Τά σοβιετικά στρατεύματα γιά νά έξουδετερώσουν τίς δυνατότητες τοΰ έχθροΰ νά ένισχύσει τά κυκλωμένα στρατεύματα, δημιούργησαν ταυτόχρονα καί έσωτερικό καί έξωτερικό μέτωπο τοΰ κλοιού. ’ Ο Χίτλερ διέταξε τίς κυκλωμένες 22 γερμανικές μεραρχίες νά μήν παραδοθοΰν. " Ελπιζε νά τίς βοηθήσει νά βγοΰν άπό τόν κλοιό. ' Η γερμανική διοίκηση έριξε γιά ένίσχυση τών κυκλωμένων στρατευμά­ των Ισχυρές μονάδες, πού τίς άπέσπασε άπό τό Βόρειο Καύκασο. Τά Σοβιετικά στρατεύματα όμως άπόκρουσαν τίς προσπάθειές τους νά δημιουργήσουν ρήγμα στόν κλοιό. ’ Ο Κόκκινος Στρατός, τσακίζοντας τά φασιστικά στρατεύματα στό Μέσο Ντόν καί νοτιότερα τοΰ Στάλινγκραντ, πέρασε σέ γενική έπίθεση σ'ό λη τή νότια πτέρυγα τοΰ μετώπου καί άρχισε τή διάλυση τών κυκλωμένων στρατευμάτων. Στίς άρχές τ4Β φλεβάρη 1943 άποπέρατωσε τήν έπιχείρηση αύτή μέ

585

έπιτυχία τό μέτωπο τοΰ Ντόν. ' Η ιστορία τών πολέμων όέν γνώρισε άκόμη παρόμοιο παράδειγμα όλοκληρωτικής κύκλωσης καί έξόντωσης μιας τόσο πολυάριθμης δύναμης τού έχθροΰ. Σέ ένδειξη τής μεγάλης άνδρείας καί τοΰ ήρωισμοΰ, πού έπέδειξαν οί ύπερασπιστές τοΰ Στάλινγκραντ, ή πόλη άναγράφηκε γιά πάντα στόν κατάλογο τών πόλεων-ήρωίδων. ’ Η νίκη στόν Βόλγα είναι ένα άπό τά μεγαλύτερα στρατιωτικοπολιτικά γεγονότα τοΰ δεύτερου παγκόσμιου πολέμου. Άποτέλεσε τήν άρχή τής άποφασιστικής καμπής στήν πορεία τοΰ Μεγάλου Πατριωτι­ κού πολέμου κι όλου τού δεύτερου παγκόσμιου πολέμου. ' Υπόσκαψε τήν πολεμική δύναμη τής Γερμανίας, τό στρατιωτικό γόητρό της. Ταυτόχρονα άνέβηκε τό διεθνές κύρος τής ΕΣΣΔ καί τών ένόπλων δυνάμεών της. ' Η νίκη αύτή συντέλεσε στήν άνοδο τής άπελευθερωτικής πάλης στήν Εύρώπη, στήν έδραίωση τοΰ άντιχιτλερικοΰ συνασπισμού, στό δυνάμωμα τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος τών λαών τής 'Ανατολής. Γιά όλο τόν κόσμο άποτέλεσε πειστική άπόδειξη γιά τό άμετάκλητο τέλος τοΰ φασισμού, γιά τήν άναπόφευκτη χρεοκοπία του καί είχε άποφασιστική έπίδραση στή στάση τών ούδέτερων χωρών. Ή έκβαση τής μάχης τοΰ Στάλινγκραντ κλόνισε τό οίκοδόμημα τοΰ φασιστικού συνασπισμού καί όξυνε τήν έσωτερική πολιτική κατάσταση τής Γερμανίας. Υποσκάφτηκε ή πίστη τών πλατιών στρωμάτων τοΰ γερμανικού λαοΰ, τοΰ στρατού, άκόμη καί μιας μερίδας τών χιτλερικών στρατηγών γιά τή δυνατότητα νά κερδίσουν τόν πόλεμο. Ή Γερμανία μπήκε σέ περίοδο κρίσης. Όξύνθηκε ή έσωτερική πολιτική κατάσταση στή Ρουμανία, στήν 'Ιταλία, στήν Ουγγαρία. ’ Η ' Ιαπωνία καί ή Τουρκία άναγκάστηκαν νά έγκαταλείψουν τά σχέδιά τους νά μπούν στόν πόλεμο στό πλευρό τής Γερμανίας, ένάντια στή Σοβιετική Ένω ση. Ή συντριβή τών φασιστικών στρατευμάτων στό Στάλινγκραντ άποτέλεσε τήν άφετηρία γιά τά παραπέρα χτυπήματα στόν έχθρό, έβαλε τή βάση τής Ισχυρής έπίθεσης τοΰ Κόκκινου Στρατού τό χειμώνα τοΰ 1942-43 στό Βόρειο Καύκασο, στήν περιοχή τοΰ Ά ν ω καί Κάτω Ντόν, στό Βορόνεζ, στόν Κεντρικό τομέα τοΰ μετώπου καί στό Λένινγκραντ. Τεράστια στρστιωτικοπολιτική σημασία είχε τό ρήγμα τοΰ Εχθρι­ κού κλοιού στίς προσβάσεις τοΰ Λένινγκραντ, πού πραγματοποιήθηκε τό Γενάρη τοΰ 1943. Τό πρώτο δεκαπενθήμερο τοΰ Μάρτη διαλύθη­ κε τό προγεφύρωμα τοΰ έχθροΰ Ρζέβσκ-Βιάζμα. Ή γραμμή τοΰ μετώπου μετατοπίστηκε άπό τή Μόσχα πρός τή Δύση. Τό χειμώνα τοΰ 1942-43 ό Κόκκινος Στρατός έκμηδένισε τίς θερινές έπιτυχίες τών γερμανών, άπελευθερώνοντας τήν περιοχή τοΰ Βσρόνεζ καί σημαντι­ κό μέρος τής περιοχής τοΰ Κούρσκ. Απώ θησε τόν έχθρό πρός τή Δύση, σέ μερικούς τομείς μέχρι 60 0-7 0 0 χιλιόμετρα καί άπελευθέρωσε έδαφος 480 χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων. ' Εκ^ρμμύρια

586

σοβιετικών άνθρώπων λυτρώθηκαν άπό τή φασιστική σκλαβιά. 'Α ρ ­ χισε ή μαζική έκδίωξη τοΰ έχθροϋ άπό τό Σοβιετικό έδαφος. Ή χιτλερική κλίκα, όμως, δέν έννοοϋσε νά παραδεχτεί ότι ή Γερμανία δέν θά μπορέσει νά κερδίσει τόν πόλεμο. Κήρυξε, γενική όλοκληρωτική έπιστράτευση καί άρχισε νέα έπίθεση τό καλοκαίρι τοΰ 1943 στήν περιοχή του Κούρσκ. Σκοπός τής έπιχείρησης αύτής ήταν να συντρίψει τίς στρατιωτικές μονάδες τοϋ Κεντρικού μετώπου καί τοΰ μετώπου τοϋ Βορόνεζ, πού ύπεράσπιζαν τήν προεξοχή τοϋ Κούρσκ, νά εύθυγραμμίσουν τή γραμμή τοϋ μετώπου καί ν'άναπτύξουν έπίθεση πρός τήν άνατολική καί τήν βορειοανατολική κατεύ­ θυνση. ’ Η άπουσία τοΰ δεύτερου μετώπου στήν Εύρώπη βοηθούσε τήν έπίθεση αύτή. ’ Η Γ ερμανία μετακίνησε πρός τήν ' Ανατολή νέες μεραρχίες. Ό έχθρός συγκέντρωσε ένάντια στόν Κόκκινο Στρατό 232 μεραρχίες. Στόν τομέα τοΰ Ό ρ ιό λ καί τοΰ Μπέλγκοροντ συγκροτήθηκαν Ισχυρά συγκροτήματα στρατιές κρούσης πού άριθμοϋσαν πάνω άπό 50 μεραρχίες, άπ'τίς όποιες οΙ 20 ήταν μεραρχίες τάνκς καί μηχανοκινήτων. Ή θερινή έπίθεση τοΰ έχθροϋ δέν αίφνιδίασε τόν Κόκκινο Στρατό. Τό Γενικό Στρατηγείο, προετοιμάζοντας τή θερινή έκστρατεία, πρόβλεψε τίς έπιθέσεις τοϋ έχθροϋ καί, παίρνοντας ύπόψη τίς προτάσεις τών πολεμικών συμβουλίων τών μετώπων, κατάρτισε τό σχέδιο τής έπικείμενης στρατηγικής έπιχείρησης. Σκοπός της ήταν νά έξαντλήσει καί νά ματώσει τόν άντίπαλο σέ άμυντικές μάχες καί μετά νά περάσει στήν άντεπίθεση καί νά τόν συντρίψει. Στήν κατασκευή όχυρωμστικών έργων έπαιρνε μέρος δραστήρια ό πληθυσμός τών περιοχών πού βρίσκονταν κοντά στό μέτωπο, τοΰ Κούρσκ, τοΰ ' Οριόλ καί τοϋ Βορόνεζ. Σέ διάκριση άπό τίς άμυντικές μάχες τοϋ 1941 καί τοΰ καλοκαιριού τοϋ 1942, ή άμυνα τοΰ Κούρσκ δέν ήταν άναγκαστική, άλλά προμελετημένη καί έγινε σέ συνθήκες εύνοϊκές γιά τόν Κόκκινο Στρατό. Μέ τίς ήρωικές προσπάθειες τών σοβιετικών στρατευμάτων ή έπίθεση τών γερμανών, πού άρχισε στίς 5 τοϋ Ίού νη , σύντομα άνακόπηκε. ' Ο Κόκκινος Στρατός, ύποσκάπτοντας τήν έπιθετική Ισχύ τοΰ έχθροϋ στίς προσβάσεις τοΰ ’ Οριόλ καί τοΰ Κούρσκ πέρασε σέ άποφασιστική άντεπίθεση. ΟΙ Ισχυρές άμυντικές γραμμές τών χιτλερι­ κών σαρώθηκαν. Ή τελευταία άπόπειρα τής φασιστικής Γερμανίας νά έπανακτήσει τή χαμένη πιά στρατηγική πρωτοβουλία χρεοκόπησε όλοκληρωτικά. ’ Η νίκη στήν περιοχή του Κούρσκ άποτέλεσε τήν άρχή τής νέας νικηφόρας έπίθεσης τοΰ Κόκκινου Στρατού πού έξαπολύθηκε σέ μέτωπο δυό περίπου χιλιάδων χιλιομέτρων. ’ Η μάχη στήν περιοχή τοΰ Κούρσκ ήταν μιά άπό τίς πιό άξιόλογες μάχες τοΰ δεύτερου παγκόσμιου πολέμου. ’ Η νίκη στήν περιοχή τοΰ Κούρσκ εϊχε σάν άποτέλεσμα νά βγοϋν τά σοβιετικά στρατεύματα στόν Δνείπερο καί όλοκλήρωσε τήν άποφασιστική καμπή στήν πορεία

587

τοΰ Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου καί δλου τοϋ δεύτερου παγκό­ σμιου πολέμου. Ό Κόκκινος Στρατός κρατούσε σταθερά τή στρατη­ γική πρωτοβουλία μέχρι τήν πλήρη συντριβή τής φασιστικής Γερμα­ νίας. ’ Ο Κόκκινος Στρατός άπελευθέρωσε τό Ντονμπάς καί ξεκαθάρισε τήν περιοχή τής Ούκρανίας πού βρίσκεται άριστερά τής όχθης τοΰ Δνείπερου. Στίς 6 τοΰ Νοέμβρη διώχτηκε ό έχθρός άπό τό Κίεβο. Τά σοβιετικά στρατεύματα άπελευθέρωσαν τό Νοβοροσίσκ καί έξόντωσαν τό έχθρικό προγεφύρωμα στό Τάμάν, πέρασαν τό Δνείπερο καί εδραιώθηκαν γερά στή δεξιά του όχθη. Γιά τήν άνδρεία καί τόν ήρωισμό πού έπέδειξαν στόν Δνείπερο άπονεμήθηκε ό ύψηλός τίτλος τοΰ Ή ρ ω α τής Σοβιετικής Ένω σης σέ δύο καί πάνω χιλιάδες μαχητές. Ματαιώθηκαν τά σχέδια τών χιτλερικών πού έπεδίωκαν νά κρατηθούν στόν Δνείπερο. Στά τέλη τοΰ 1942 άπελευθερώθηκαν πάνω άπό τά μισά έδάφη πού είχε καταλάβει ό έχθρός. Οί έπιτυχίες τών σοβιετικών στρατευμάτων στό Κούρσκ διευκόλυ­ ναν τήν άπόβαση στήν ' Ιταλία τών άγγλοαμερικανικών στρατευμά­ των. Βοήθησαν στήν άπόβαση καί οΙ Ιταλοί πατριώτες, πού στίς πρώτες γραμμές τους βρίσκονταν οΙ κομμουνιστές. Δυνάμωσαν τήν πάλη τους ένάντια στό καθεστώς τοΰ Μουσολίνι καί στήν πίεση τοΰ γερμανικού φασισμού. ' Η λαϊκή έξέγερση όδήγησε στήν άνατροπή τοϋ καθεστώτος τοΰ Μουσολίνι καί στή διάλυση τοΰ φασιστικού κόμματος. ’ Η ' Ιταλία, πού κατέρευσε στρατιωτικά καί πολιτικά, τό Σεπτέμβρη τοϋ 1943 συνθηκολόγησε άνευ όρων. Ά ρ χισ ε ή άποσύνθεση τοϋ συνασπισμού τών φασιστικών κρατών. Οί έπιτυχίες τών σοβιετικών στρατευμάτων στό Βόλγα, στή μάχη τοϋ Κούρσκ καί στίς άλλες έπιχειρήσεις τής περιόδου αύτής είναι άποτέλεσμα τών προσπαθειών πού κατέβαλλαν οί έργαζόμενοι τών μετόπισθεν, τής κολοσιαίας όργανωτικής δουλιάς τοΰ Κόμματος γιά τό δυνάμωμα τοΰ Κόκκινου Στρστοΰ, γιά τόν έφοδιασμό του μέ νεότατα τεχνικά μέσα καί τήν άφομοίωση τής σύγχρονης τεχνικής άπό τούς σοβιετικούς μαχητές. Στό δεύτερο έξάμηνο τοΰ 1942 άρχισε ή δημιουργία μεγάλων μονάδων τάνκς, πυροβολικού καί άεροπορίας, αυξανόταν ή δύναμη πυρός τους. Τό καλοκαίρι τοΰ 1943 ό Κόκκινος Στρατός είχε πέντε στρατιές τάνκς. Σημαντική άνάπτυξη σημείωσε τό άντιαεροπορικό πυροβολικό καί οί ρακέτες. Τό 1943 στόν τακτικό στρατό ύπήρχαν σχεδόν δυό φορές πιό πολλά άντιαεροπορικό πυροβόλα άπ'ότι τό 1942. Σέ άριθμό άεροπλάνων ή σοβιετική άεροπορία υπερτερούσε τόν έχθρό κατά δυόμιση σχεδόν φορές. ' Η Κεντρική ' Επιτροπή τοΰ Κόμματος έδινε μεγάλη προσοχή στήν προετοιμασία καί τήν μετεκπαίδευση τών διοικητικών στελεχών. Τό 1-943, σέ σύγκριση μέ τό 1941, ό άριθμός τών στρατιωτικών σχολών αύξήθηκε μιάμιση φορά, ένώ ό άριθμός τών σχολών μετεκπαίδευσης

588

3 φορές. Κάθε τρίτος άξιωματικός φοιτούσε ή σέ στρατιωτική σχολή ή σέ μετεκπαίδευση. Ό λ ο ι τους μελετούσαν μέ έπιμονή τήν πείρα τοΰ Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου. ' Η σθεναρότητα καί ή δραστηριότητα πού έπέδειξαν τά σοβιετικά στρατεύματα στήν πάλη ένάντια στόν έχθρό σέ σημαντικό βαθμό ήταν άποτέλεσμα τής μεγάλης δουλιάς τών διοικητών, τών πολιτικών όργάνων καί τών κομματικών όργανώσεων γιά τή διαπαιδαγώγηση τών σοβιετικών μαχητών. Ή μαζική πολιτική δουλιά στό στρατό έξασκοΰσε τεράστια έπίδραση στήν πορεία τών μαχών, έξασφάλιζε τό ύψηλό φρόνημα τού στρατού. Στήν προέλασή τους οί σοβιετικοί μαχητές έβλεπαν στάχτες καί έρείπια, σωρούς άπό πτώματα είρηνικών κατοίκων καί αΙχμαλώτων κόκκινων στρατιωτών πού βασανίστηκαν κι έκτελέστηκαν άπό τούς φασίστες. Στίς καρδιές τών μαχητών άναβε Ιερό μίσος πρός τόν έχθρό καί τούς καλοϋσε σέ νέα κατορθώματα. ΟΙ σοβιετικοί μαχητές όρμοϋσαν στή μάχη, τσάκιζαν τήν Ισχυρή άντίσταση τοΰ έχθροΰ, έξόντωναν τίς έμψυχες δυνάμεις, τήν τεχνική του. Στό Ιστορικό χρονικό τοΰ πολέμου έχουν καταχωρηθεϊ έκατοντάδες χιλιάδες ύπέροχα κατορθώματα τών σοβιετικών μαχητών. Τό κατόρ­ θωμα τοΰ στρατιώτη κομσομόλου 'Αλεξάντρ Ματρόσοφ πού θυσία­ σε τή ζωή του σκεπάζοντας μέ τό σώμα του τήν πολεμίστρα τοΰ έχθρικοΰ πυροβόλου, γιά νά σταματήσει τά θανατηφόρα πυρά τών χιτλερικών, είναι ένα άπό τά πολυάριθμα παραδείγματα πολεμικής άνδρείας καί αύτοθυσίας γιά τήν άπελευθέρωση τής πατρικής γής άπό τό μισητό έχθρό. Τόν άθλο του τόν έπανέλαβαν πάνω άπό 200 σοβιετικοί μαχητές. Τό κατόρθωμα τοΰ Ν. φ. Γκαστέλλο τό έπανέλα­ βαν 74 πληρώματα πολεμικών άεροπλάνων. Οί κομμουνιστές βρίσκονταν πάντα στούς πιό δύσκολους καί έπικίνδυνους τομείς του μετώπου. Τό ήθικό πολιτικό θάρρος, ή έξαιρετική άνδρεία καί ή τόλμη, ή μεγάλη πολεμική μαστοριά χαρακτήριζαν τήν μορφή τοΰ κομμουνιστή πού μάχονταν στίς γραμμές τοΰ μετώπου. ' Η πλουσιότατη πείρα τής δουλιάς τών κομματικών όργανώσεων τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ, έδοσε τή δυνατότητα νά καταργηθεϊ τήν άνοιξη τοΰ 1943 ό θεσμός τών άναπληρωτών διοικητών λόχου γιά τήν πολιτική δουλιά καί νά άναδιοργανωθεί ή διάρθρωση τών κομματικών όργανώσεων. Παλιότερα ύπήρχαν κομματικές όργανώσεις βάσης μόνο στά συντάγματα, τώρα όμως δημιουργήθηκαν τέτιες όργανώσεις στά τάγματα καί στά Ισοβάθμια στρατιωτικά τμήματα. Αύτό δυνάμωσε τή σύνδεση τών κομματικών όργανώσεων μέ τούς μαχητές, έγιναν πιό εύλίγιστες ο! μορφές τής κομματικής δουλιάς στό στρατό. Μεγάλο ρόλο στήν πραγματοποίηση τής ριζικής στροφής στήν πορεία του πολέμου έπαιξε τό παρτιζάνικο κίνημα. Τό Κόμμα, στηριζόμενο στίς παράνομες όργανώσεις του, ξεσήκωσε τόν πληθυ­ σμό τών κατεχόμενων περιοχών σέ έναν παλλαϊκό άγώνα ένάντια

589

στούς γερμανοφασίστες καταχτητές. ' Η χιτλερική κλίκα μέ τήν άγρια καί τερατώδη τρομοκρατία της ήθελε νά τσακίσει τό ήθικό τών σοβιετικών άνθρώπων, νά τούς έκφοβίσει. Έ γ ιν ε όμως τό άντίθετο. ΟΙ θηριωδίες τών χιτλερικών μονάχα δυνάμωσαν τήν άγανάκτηση καί τό μίσος ένόίντια στούς βάρβαρους φασίστες. ΟΙ σοβιετικοί άνθρωποι τών κατεχόμενων περιοχών άνέπτυξσν ήρωική πάλη ένάντια στούς γερμανοφασίστες κατακτητές. ' Εκατοντάδες χιλιάδες πατριώτες έγιναν παρτιζάνοι. ' Εκατομμύρια άνθρώπων βοηθούσαν μέ κάθε τρόπο τούς παρτιζάνους, μέ τό μαζικό σαμποτάρισμα τών μέτρων τών άρχών κατοχής ματαίωναν τά σχέδια τών γερμανών γιά τήν καταλήστευση τής χώρας τών Σοβιέτ. Στά κατεχόμενα άπό τόν έχθρό έδάφη δυνάμωναν καί μεγάλωσαν άριθμητικά οΙ παράνομες κομματικές όργανώσεις. Στήν Ούκρανία καί στή Λευκορωσία δημιουργήθηκαν παράνομες Κεντρικές Έπιτροπές τοΰ Κόμματος πού καθοδηγούσαν τήν δράση τών παράνομων κομματικών όργανώσεων. Μέ τήν καθοδήγηση τής Κεντρικής ’ Επιτροπής τοΰ Κόμματος, τών ΚΕ τών Κομμάτων τών ένωσιακών δημοκρατιών πού κστέχονταν άπ'τόν έχθρό, τών Κομματικών έπιτροπών περιοχών, πόλεων, άχτίδων, έπαρχιών καί περιφερειών τό παρτιζάνικο κίνημα έγινε μαζικό, μετατράπηκε σέ άπειλητική δύναμη γιά τόν έχθρό. Έπαιρναν μέρος στό κίνημα αύτό έργάτες, άγρότες, ύπάλληλοι, έργαζόμενοι όλων τών έθνοτήτων τής χώρας. Εύρύτατες διαστάσεις πήρε τό παρτιζάνικο κίνημα στίς κατεχόμενες περιοχές τής ΣΟΣΔΡ: τοΰ Λένινγκραντ, τοΰ Ό ρ ιό λ, τοΰ Σμολένσκ καί τοΰ Καλίνιν, στήν Ούκρανία, στή Λευκορω­ σία καί στήν Κριμαία. Τό κίνημα αύτό άνατττυσσόταν γοργά στή Λεττονία, στή Λιθουανία, στήν ' Εσθονία, στή Μολδαβία. Στά τέλη τοΰ 1943 οΙ ένοπλοι παρτιζάνοι ξεπερνοΰσαν τό ένα έκατομμύριο. Τά παρτιζάνικο τμήματα έξελίχθηκαν σέ ταξιαρχίες. Πολλές ταξιαρχί­ ες άνατττύχθηκαν σέ μεγάλες παρτιζάνικες μονάδες. Οί κομματικές όργανώσεις, οΙ κομμουνιστές ήταν ή δύναμη πού έξασφάλιζε τή συνοχή τοϋ παρτιζάνικου κινήματος. Ή πολπική δουλιά πού έκαναν πήρε συστηματικό χαρακτήρα. Σοβαρό ρόλο σ'α ύτήν έπαιζε ό κομματικός παράνομος καί παρτιζάνικος τύπος. ’ Η κυκλοφορία τών έφημερίδων καί τών προκηρύξεων άνάμεσα στούς παρτιζάνους καί τόν πληθυσμό έδραίωνε τήν πίστη στή νίκη. Τό χειμώνα τοΰ 1941-42 στά μετόπισθεν τοΰ έχθροΰ έβγαιναν τυπογραφημένες 20 περίπου έφημερίδες, ένώ τό 1943 καί 1944 μερικές έκατοντάδες. Βελτιώνονταν ή καθοδήγηση τοΰ παρτιζάνικου κινήματος. Μέ άπόφαση τής ΚΕ τοΰ ΚΚΠ (μπ) τής 30 τοΰ Μάη 1942 ιδρύθηκε Κεντρικό ' Επιτελείο τοΰ παρτιζάνικου κινήματος μ ' έπικεφαλής τόν Π. Κ. Πονομαρένκο. Στίς περιοχές πού βρίσκονταν κοντά στά μέτωπα σχηματίζονταν έπιτελεϊα γιά τήν καθοδήγηση τοΰ παρτιζάνικου κινήματος στίς κατεχόμενες περιοχές τών ένωσιακών δημοκρατιών καί

590

τών περιοχών τής ΣΟ ΣΔΡ . ' Επικεφαλής τους έμπαιναν οί γραμματείς τών ΚΕ τών Κομμάτων τών ένωσιακών δημοκρατιών καί οί γραμματείς τών Κομματικών έπιτροπών περιοχής. Έ τ σ ι όλα ·τά παρτιζάνικα τμήματα, οί ταξιαρχίες, τά στρατιωτικά άποσπάσματα ενώνονταν κάτω άπό μιά ενιαία διοίκηση. Ό λ α αύτά τά τμήματα διατηρούσαν μέ τά έπιτελεϊα έπικοινωνία μέ τόν άσύρματο, Εφοδιάζονταν μέ τή βοήθεια τών τμημάτων τής άεροπορίας μέ όπλισμό, πολεμοφόδια καί έκρηκτικές ύλες. Τά έπιτελεϊα συντόνιζαν τίς έπιχειρήσεις τών παρτι­ ζάνων μέ τίς ένέργειες τοΰ Κόκκινου Στρατού. Μεγάλωνε ή δύναμη τών κτυπημάτων τών παρτιζάνων ένάντια στόν έχθρό. Τό Κεντρικό έπιτελεϊο έβαλε στίς παρτιζάνικες μονάδες, στίς ταξιαρχίες καί στά στρατιωτικά άποσπάσματα τό βασικό καθήκον νά καταστρέφουν τίς έπικοινωνίες τοΰ έχθροϋ καί τά βασικότερα στρατιωτικά έργα τοϋ έχθροϋ. Τόν Αύγουστο τοϋ 1943, όταν ή μάχη τοΰ Κούρσκ βρισκόταν στό άποκορύφωμά της, ο! παρτιζάνοι φούν­ τωσαν τόν «πόλεμο καταστροφής τών σιδηροτροχιών». Τό σχέδιό του τό έπεξεργάστηκε τό Κεντρικό έπιτελεϊο. Στήν πρώτη φάση τής έπιχείρησης πήραν μέρος 170 τμήματα καί ταξιαρχίες τών παρτιζά­ νων τής Ούκρανίας, τής Λευκορωσίας, τοΰ ' Οριόλ, .τού Σμολένσκ, τοΰ Καλίνιν καί τοΰ Λένινγκραντ, μέ άριθμητική δύναμη 100 περίπου χιλιάδων. Τήν πρώτη ήδη νύχτα, 3 τοΰ Αύγούστου καταστράφηκαν 42 χιλιάδες σιδηροτροχιές καί στά μέσα τοΰ Σεπτέμβρη 200 χιλιάδες. Ή έπιχείρηση αύτή τών παρτιζάνων δημιούργησε στόν έχθρό σοβαρές δυσκολίες στήν άνασύνταξη τών στρατευμάτων του, στήν μεταφορά έφεδρειών, τεχνικών μέσων καί πολεμοφοδίων. Βοήθησε τόν Κόκκινο Στρατό νά πετύχει τήν άπελευθέρωση τής περιοχής τής Ούκρανίας πού βρισκόταν στήν άριστερή όχθη τοΰ Δνείπερου. Οι παρτιζάνοι έκοβαν τό δρόμο στά κατάδιωκόμενα άπό τόν Κόκκινο Στρατό έχθρικά στρατεύματα στίς διαβάσεις τών ποταμών καί στούς δημόσιους δρόμους καί διευκόλυναν τή συντριβή τους. Στά μέσα τοϋ Σεπτέμβρη 1943 άρχισε ή δεύτερη φάση τοΰ «πολέμου καταστροφής τών σιδηροτροχιών» μέ τή συνθηματική όνομασία «Κοντσέρτ». Στήν έπιχείρηση αύτή πήραν μέρος καί οί παρτιζάνοι τής Λεττονίας, τής Λιθουανίας, τής Εσθονίας, τής Καρελίας καί τής Κριμαίας, συνολικά πήραν μέρος 193 τμήματα καί ταξιαρχίες πού άριθμοΰσαν 120 χιλιάδες μαχητές. Οί πολεμικές αύτές έπιχειρήσεις τών παρτιζάνων τό 1943 είχαν σάν άποτέλεσμα νά άνατιναχθοϋν 11 περίπου χιλιάδες σιδηροδρομικές άμαξοστοιχίες τοϋ έχθροϋ, νά καταστραφοϋν 6 χιλιάδες άτμομηχανές, 40 περίπου χιλιάδες κλειστά καί άνοιχτά βαγόνια, νά καοϋν καί άνατιναχτοϋν 6,5 περίπου χιλιάδες γέφυρες. Ό σ ο συνεχιζόταν ή έπίθεση τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ, τά παρτιζάνι­ κα τμήματα, οί ταξιαρχίες καί τά στρατιωτικά άποσπάσματα διείσδυαν όλο καί πιό βαθιά στά νώτα τοΰ έχθροΰ καί κατάστρεφαν τίς έπικοινωνίες του. Τό 1943 οί παρτιζάνικες μονάδες τοΰ Σ. Α. Κοβπάκ

591

καί той А. I. Ναοΰμοφ έκαναν βαθιές διεισδύσεις στίς περιοχές τής Ούκρανίας πού βρίσκονταν στήν δεξιά όχθη той Δνείπερου, διανύοντας πάνω άπό δυό χιλιάδες χιλιόμετρα. Τό 1944 μιά σειρά μονάδες καί ταξιαρχίες τών ούκρανών καί τών λευκορώσων παρτιζάνων, πού έπαιξαν σημαντικό ρόλο στήν άπελευθέρωση άπό τόν Κόκκινο Στρατό τής Ούκρανίας τής δεξιάς όχθης той Δνείπερου καί τής Λευκορωσίας, μεταφέραν τίς πολεμικές έπιχειρήσεις τους στό χώρο τών Καρπαθίων, στά έδάφη τής Πολωνίας καί τής Τσεχοσλοβακίας. ’ Η λενινιστική κομσομόλ βοηθούσε πολύ τό Κόμμα στήν άνάπτυ­ ξη той παρτιζάνικου κινήματος. Λαμπρό παράδειγμα αύτοθυσίας στήν πάλη ένάντια στόν έχθρό άποτελεϊ ή δράση τών κομσομόλων τοΰ Κρασνοντόν, πού καθοδηγούνταν άπό τήν μπολσεβίκικη παράνο­ μη όργάνωση. ' Επικεφαλής τής παράνομης κομσομόλικης όργάνωσης той Κρασνοντόν «Νέα φρουρά» ήταν οί κομσομόλοι πού διαπαιδαγωγήθηκαν άπό τό Κόμμα Ίβάν Τουρκένιτς, Βίκτορ Τρετιακέβιτς, Ό λέγκ Κοσεβόι, Ίβάν Ζεμνουχόφ, Σεργκέι Τιουλένιν, Ούλιάνα Γκρόμοβα καί Λιουμπόβ Σεβτσόβα πού βρήκαν άνδρεΐο θάνατο. Μέ γενναιότητα πάλευαν τούς φασίστες καταχτητές οΙ κομσομόλοι τής «Παρτιζάνικης σπίθας» στήν περιοχή τοΰ Νικολάγεφ, ή όργάνωση τής πόλης Λιουντίνοβο τής περιοχής Καλούγκα, οί κομσομόλικες παράνο­ μες όργανώσεις τής πόλης Κάουνας, той σταθμοϋ Όμπόλ τής περιοχής Βίτεμπσκ, τής πόλης Χότιν στήν Μπουκοβίνα καί πολλές άλλες. ' Η ιστορία δέν γνώρισε ένα τέτιο μαζικό, όργανωμένο καί μέ τόσες έπιτυχίες στή δράση του παρτιζάνικο κίνημα, σάν τό κίνημα πού άνάπτυξαν οί σοβιετικοί παρτιζάνοι στά χρόνια τοΰ Μεγάλου Πατριωτικοΰ πολέμου. Ή δύναμή του βρισκόταν στήν καθοδήγηση τοΰ Κόμματος. Οί σοβιετικοί άνθρωποι θαύμαζαν τήν άνδρεία καί τήν γενναιότητα τών παρτιζάνων, τών παράνομων κομμουνιστών καί κομσομόλων. Γιά τά έξαιρετικά κατορθώματά τους στήν ένοπλη πάλη στά μετόπισθεν той έχθροΰ έκστοντάδες χιλιάδες παρτιζάνοι καί παρτιζάνες παρασημοφορήθηκαν μέ παράσημα καί μετάλλια, σέ πολλούς άπονεμήθηκε ό τίτλος τοΰ "Ηρώα τής Σοβιετικής Ένωσης. Ή άποφασιστική καμπή στήν πορεία τοΰ πολέμου τό 1943 έξαρτήθηκε πολύ άπό τίς έπιτυχίες τών σοβιετικών μετόπισθεν. Ή γοργή άνάπτυξη τής πολεμικής οίκονομίας έξασφάλισε τήν ύπεροχή той Κόκκινου Στρατού σέ δυνάμεις καί σέ πολεμικά μέσα. Μέ τίς προσπάθειες τοΰ Κόμματος, τής έργατικής τάξης ή παραγωγή τής βαριάς βιομηχανίας αυξήθηκε τό 1943 κατά 19%, ένώ ή συνολική παραγωγή τής βιομηχανίας κατά 17%. Μ έ πολύ άλμστώδεις ρυθμούς άνέβηκε ή παραγωγή πολεμικών ειδών στίς άνατολικές περιοχές. ' Η βιομηχανία όλο καί περισσότερο έξασφάλιζε τόν Κόκκινο Στρατό μέ άνώτερης ποιότητας πολεμικά τεχνικά μέσα. "Αρχισε νά δίνει στό μέτωπο πολύ περισσότερα πολεμικά τεχνικά μέσα άπ'ότι έδινε ή βιομηχανία τής Γερμανίας στό φασιστικό στρατό. Τά σοβιετικά

592

Εργοστάσια κατασκευής τάνκς παρήγαγαν σέ όυό χρόνια (1942-43) 44,6 χιλιάδες πολεμικές μηχανές, ένώ τά γερμανικά 18,2 χιλιάδες μηχανές. Στό Γδιο χρονικό διάστημα ή σοβιετική βιομηχανία άεροπλάνων έδοσε στό μέτωπο 2 0 χιλιάδες άεροπλάνα περισσότερα άπό τή Γερμανία. Ή αύξηση τών πολεμικών τεχνικών μέσων συνδεόταν μέ τήν τελειοποίησή τους. ’ Ενώ στήν πρώτη περίοδο τοΰ πολέμου παράγον­ ταν άεροπλάνα, τάνκς, πυροβόλα, προπολεμικού τύπου, δμως στίς άρχές τοΰ 1943 άρχισαν μέ έπιτυχία νά παράγονται μαζικά νέοι πιό τελειοποιημένοι τύποι πολεμικών τεχνικών μέσων καί όπλισμοΰ. Οί χιτλερικοί ύποχρεώθηκαν νά άναγνωρίσουν τήν άνωτερότητα τών σοβιετικών τάνκς άπέναντι στά γερμανικά. Στήν πρακτική τών άλλων χωρών δέν ύπάρχουν παραδείγματα μιας τόσο γοργής άφομοίωσης τής μαζικής παραγωγής νέων τύπων πολεμικών τεχνικών μέσων. Τήν άνάπτυξη τής πολεμικής παραγωγής, τήν έμπόδιζε ή καθυστέ­ ρηση τής θερμοενεργειακής καί μεταλλουργικής βάσης, πού τά άποθέματά της μειώθηκαν σημαντικά, λόγω τής άπώλειας τών σιδηρωρυχείων τής περιοχής Κριβόι Ρόγκ, τών μεταλλουργικών έργοστασίων καί τών ύδροηλεκτρικών σταθμών τής Ούκρανίας, τοΰ άνθρακοφόρου λεκανοπεδίου τοΰ Ντονέντσκ. ‘ Επρεπε ν'αύξηθεϊ άλματικά ή παραγωγή μετάλλου καί ήλεκτρενέργειας, ή έξόρυξη κάρβουνου στίς άνατολικές περιοχές τής χώρας. Τό Κόμμα διάθεσε μεγάλες δυνάμεις γιά τήν άνάπτυξη τών κλάδων αύτών τής βιομηχανίας. Τά μεταλλουργικά έργοστάσιο τών Ούραλίων, τής Δυτικής Σιβηρίας, τοΰ Καζαχστάν καί τών άλλων περιοχών σέ σύντομο χρονικό διάστημα άρχισαν νά παράγουν διάφορα είδη μαύρων καί έγχρωμων μετάλλων, είδικών κραμάτων άτσαλιοΰ, έλασμάτων, θωράκισης. Τά έργοστάσια πού μεταφέρθηκαν στήν 'Ανατολή παρήγαγαν δυό-τρεϊς φορές περισσότερα πολεμικά εΓδη άπ'ότι στούς τόπους πού ήταν προηγούμενα. ΟΙ έργάτες τοΰ Μαγκνιτογκόρσκ μέσα σέ τέσσερις μήνες οίκοδόμησαν τή μεγαλύτε­ ρη στήν Εύρώπη υψικάμινο. "Αρχισαν νά δίνουν μέταλλα τά μεταλλουργικά έργοστάσια τής Τσελιάμπινσκ, τοΰ Ουζμπεκιστάν, οΙ νέες υψικάμινοι τού Νίζνι Ταγκίλ. Ά ρχισ ε ή Εκμετάλλευση νέων άνθρακωρυχείων στά Ούράλια, στή Σιβηρία, στό Καζαχστάν, όργανώθηκε σέ μεγάλη κλίμακα ή συγκέν­ τρωση ξυλείας, χρησιμοποιήθηκαν οΙ τοπικές πηγές καυσίμων. Στά τέλη τοΰ 1942 ή ΚΕ πήρε άπόφαση γιά τή βελτίωση τής κομματικής δουλιάς στά άνθρακοφόρα λεκανοπέδια τού Κουζνέτσκ καί τής Καραγκαντά, έδοσε όδηγίες νά ύποταχθεί όλη ή δουλιά στό καθήκον γιά τήν αύξηση τής έξόρυξης κάρβουνου. ΟΙ κομματικές όργανώσεις τοΰ Καζαχστάν καί τής περιοχής Νοβοσιμπίρσκ κινητοποίησαν τούς έργαζόμενους γιά τήν πραγματοποίηση αύτοϋ τοΰ καθήκοντος. Στά όρυχεϊα στάλθηκαν χιλιάδες κομμουνιστές. Στό Βορά γρήγορα άρχισε νά λειτουργεί τό άνθρακοφόρο λεκανοπέδιο τοΰ Πετσόρ. ΟΙ κομματι­

593

κές όργανώσεις τών περιοχών Μόσχας καί Τούλας κινητοποίησαν τούς Εργαζόμενους γιά τήν άναστύλωση τών άνθρακωρυχείων τοΰ άνθρακοφόρου λεκανοπεδίου τής περιοχής Μόσχας. Στίς άνστολικές περιοχές κατασκευάζονταν νέοι ήλεκτροσταθμοί καί έπεκτείνονταν οί παλιοί. Τό 1943 ή δύναμη τών ήλεκτροσταθμών πού λειτουργούσαν ξεπέρασε τό ένα έκατομμύριο κιλοβάτ. Κατα­ σκευάζονταν μεγάλα έργα ύποδομής σέ βασικούς κλάδους τής βιομηχανίας. Τό 1943 οΙ Επενδύσεις κεφαλαίου στή σιδηρομεταλ­ λουργία, στήν άνθρακοβιομηχανία καί στή βιομηχανία παραγωγής ήλεκτρενέργειας διπλασιάστηκαν σέ σύγκριση μέ τό 1942. Στά Ούράλια καί στήν περιοχή Μέσου καί Κάτω Βόλγα, στή βάση τών έργοστασίων αύτοκινήτων τρακτέρ καί τής βαριάς σιδηρουργίας, οίκοδομήθηκαν μεγάλες έπιχειρήσεις μαζικής παραγωγής άνώτερης ποιότητας τάνκς Τ -34 καί τών βαριών τάνκς ΚΒ. Σ 'αύτές έπίσης τίς περιοχές, καθώς έπίσης καί στή Σιβηρία όργανώθηκε ή μαζική παραγωγή άεροπλάνων, καταδιωκτικών καί κάθετης έφόρμησης, διάφορων τύπων πυροβόλων. Ή όργανωτική καί ή Ιδεολογική διαπαιδαγωγητική δουλιά τοΰ Κόμματος άπέβλεπε στό νά άξιοποιηθούν όλες ο! πηγές τής χώρας. ΟΙ σοβιετικοί άνθρωποι άνάπτυξαν μεγάλη πρωτοβουλία γιά τήν άξιοποίηση τών έφεδρειών τής παραγωγής, πάλαιβαν γιά τήν αύξηση τής παραγωγής όπλισμού, πολεμοφοδίων καί άλλων πολεμικών ύλικών. Ή άπαράμιλλη άνδρεία τών ύπερασπιστών τής Πατρίδας στό μέτωπο συνδυαζόταν μέ τόν ήρωισμό τών σοβιετικών άνθρώπων στά μετόπισθεν. Τό 1943 ή Πανενωσιακή σοσιαλιστική άμιλλα πήρε άκόμη μεγαλύτερες διαστάσεις. ’ Ο έργστικός Ενθουσιασμός άγκάλιασε όλη τήν Εργατική τάξη. Ά π ό τόν Απρίλη τοΰ 1942 ώς τόν Απρίλη τοΰ 1944 ή παραγωγικότητα τής έργασίας στή βιομηχανία αύξήθηκε κατά 40%. ' Η αύξηση αύτή έξασφαλίστηκε κυρίως χάρη στήν είσσγωγή τής πρωτοπόρας τεχνικής, στήν καλύτερη άξιοποίηση τοΰ παραγωγι­ κού δυναμικού, στήν έπιτάχυνση του κύκλου τής παραγωγής. Ξεπερνιοΰνταν μέ έπιτυχία οΙ δυσκολίες στήν άγροτική οΙκονομία. Χάρη στίς προσπάθειες τοΰ Κόμματος καί τής κυβέρνησης, στή γεμάτη αύταπάρνηση δουλιά τών κολχόζνικων, τών έργατών καί τών έργστριών τών ΜΤΣ καί τών σοβχόζ τό 1 943 ή καλλιεργούμενη έκταση αύξήθηκε σέ σύγκριση μέ τό 1942 κατά 6,4 έκατομμύρια έκτάρια. Ανέβηκε ή παραγωγή τής πατάτας, τοΰ γάλακτος καί τών άλλων προϊόντων. ΟΙ έργαζόμενοι τοΰ χωριού καλλιεργούσαν έκτάσεις πάνω άπό τό πλάνο γιά τό ταμείο τής άμυνας. ΟΙ έπιτυχίες όμως τής άγροτικής οίκονομίας στίς άνατολικές περιοχές τής χώρας δέν ήταν σέ θέση νά άναπληρώσουν τίς τεράστιες άπώλειες. ' Ο πληθυσμός άντιμετώπιζε μεγάλες δυσκολίες σέ τρόφι­ μα. Ό μω ς στίς συνθήκες τής πολεμικής περιόδου πραγματοποιήθηκε μέ έπιτυχία ή όργάνωση τοϋ έφοδιασμοΰ τοΰ πληθυσμού μέ τρόφιμα.

594

Ό νορμαρισμένος έφοδιασμός έξασφάλιζε πιό ύψηλό έπίπεδο κατανάλωσης στούς έργάτες τών βασικών κλάδων τής βιομηχανίας. Διστηρήθηκαν οΙ προπολεμικές τιμές τών νορμαρισμένων ειδών πρώτης άνάγκης. Τό κράτος έξοικονομοΰσε έπίσης πόρους γιά τίς κοινωνικές-έκπολιτιστικές άνάγκες τών έργαζόμενων. Τά μέτρα τοΰ Κόμματος καί τής Κυβέρνησης γιά τήν άνασυγκρό­ τηση τής οίκονομίας τών Απελευθερωμένων περιοχών, διαπνέονταν άπό τήν φροντίδα γιά τίς άνάγκες τοΰ λαοΰ. Τόν Αύγουστο τοΰ 1943 τό ΣΕΑ τής ΕΣΣΔ καί ή ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ) πήραν τήν άπόφαση «Σχετικά μέ τά έπείγοντα μέτρα γιά τήν άνασυγκρότηση τής οίκονομίας στίς περιοχές πού άπελευθερώνονται άπό τή γερμανική κατοχή». Τά κολ­ χόζ τών περιοχών αύτών ήδη τό Γενάρη τοΰ 1944 πήραν 1720 χιλιά­ δες ζώα, 96 χιλιάδες τόννους σπόρους. Γίνονταν μεγάλη δουλιά γιά τήν έπισκευή τών κατοικιών, τών σχολείων καί τών νοσοκομείων, τών βιομηχανικών έπιχειρήσεων. Ό τομέας τών μεταφορών μέ μεγάλη έπιτυχία έκπλήρωνε τά καθήκοντά του. Παρ'δλο πού έλαττώθηκε σημαντικά ό άριθμός τών άτμομηχανών σιδηροδρόμου, τών φορτη­ γών βαγονιών, τών πλοίων θαλάσσης καί ποταμοπλοΐας, οί έργάτες καί οί υπάλληλοι τών μεταφορών διεξήγαγσν μεγάλης κλίμακας μεταφορές στρατευμάτων, όπλισμοΰ, πολεμοφοδίων καί άλλων φορτίων. Οί σοβιετικοί έπιστήμονες, οί έργάτες τοΰ πολιτισμού βοηθούσαν μέ κάθε τρόπο τό μέτωπο. ’ Η 'Ακαδημία ' Επιστημών τής ΕΣΣΔ μέ τίς έρευνές της πρόσφερε μεγάλη βοήθεια στή χρησιμοποίηση τών πηγών τών Ούραλίων, τοΰ Δυτικού Καζαχστάν. Οί συγγραφείς, οί έργάτες τής τέχνης μέ τά δημιουργήματά τους ένέπνεαν τό λαό, τό στρατό γιά πατριωτικά κατορθώματα στήν πάλη ένάντια στούς καταχτητές. Ό λ ο καί πιό στέρεη γινόταν ή σύνδεση άνάμεσα στό μέτωπο καί στά μετόπισθεν. Μ έ πρωτοβουλία τών κατοίκων τού Ταμπόφ καί τοΰ Σαράτοφ άρχισε τήν άνοιξη τοΰ 1942 τό παλλαϊκό πατριωτικό κίνημα συγκέντρωσης χρημάτων γιά τόν έξοπλισμό τοΰ Κόκκινου Στρατού. Τό 1943 τό μέτωπο έφοδιάστηκε μέ συμπληρωματικές φάλαγγες τάνκς, μέ σμήνη άεροπλάνων καί μέ πολεμικά πλοϊα. Μέσα σέ τέσσερα χρόνια οί έθελοντικές εισφορές τοΰ πληθυσμού γιά τίς άνάγκες τοΰ μετώπου έφτασαν τά 94,5 δισεκατομμύρια ρούβλια. Οί έργάτες, οί κολχόζνικοι, οί διανοούμενοι, έστειλαν στό μέτωπο χιλιάδες άμαξοστοιχίες μέ δώρα γιά τούς ύπερασπιστές τής Πατρίδας. ’ Η ριζική στροφή στά μετόπισθεν καί στό μέτωπο κατορθώθηκε μέ τήν ύπερένταση όλων τών δυνάμεων τής χώρας. Ό λαός ύπόφερε μεγάλες στερήσεις στό όνομα τής νίκης κατά τοΰ έχθροΰ. Τό ένα τρίτο σχεδόν τοΰ έθνικοΰ εισοδήματος πήγαινε γιά τίς άνάγκες τοΰ πολέμου. Πουλιούνταν τρεις φορές λιγότερα είδη πρώτης άνάγκης. Τά πολεμικά έξοδα τής περιόδου αύτής, ήταν τά πιό μεγάλα γιά δλη τή διάρκεια τοΰ πολέμου.

Οί μεγάλες νίκες τοϋ σοβιετικού λαοϋ είχαν τεράστια Επίδραση στό φούντωμα τής έθνικοαπελευθερωτικής πάλης τών λαών τών κατεχόμενων χωρών, τής Γιουγκοσλαβίας, τής Τσεχοσλοβακίας, τής Πολωνίας, τής 'Ελλάδας, τής Αλβανίας, τής Γαλλίας, καθώς έπίσης καί στό κίνημα Αντίστασης στήν ίδια τή Γερμανία καί στίς υποτελείς σ αύτήν χώρες. Στή Γιουγκοσλαβία ό Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός πού δημιουργήθηκε άπό τά παρτιζάνικο τμήματα καί τίς παρτιζάνικες μονάδες καί καθοδηγήθηκε άπό τό Κομμουνιστικό κόμμα, άπασχολοΰσε ένα μέρος τών δυνάμεων τής Γερμανίας καί τής Ιταλίας. Παρόμοιος άγώνας άνατττύχθηκε έπίσης στήν 'Ελλάδα. Ένάτια στό φασιστικό καθεστώς ξεσηκώθηκε ό βουλγάρικος λαός, πού καθοδη­ γούνταν άπό τό Κομμουνιστικό κόμμα. Μεγάλη έκταση πήρε τό κίνημα 'Αντίστασης στήν Πολωνία, όπου ένάντια στούς χιτλερικούς δροϋσε δραστήρια ή παρτιζάνικη «Γκβάρντια λιούντοβα». Μ έ τή βοήθεια τοΰ σοβιετικού λαοΰ οι πολωνοί καί οΙ τσέχοι πατριώτες σχημάτισαν στό έδαφος τής ΕΣΣΔ δικά τους στρατιωτικά τμήματα, οΙ ρουμάνοι αΙχμάλωτοι πού είχαν πατριωτικές καί άντιφασιστικές διαθέσεις συγκρότησαν έθελοντική μεραρχία γιά τήν πάλη ένάντια στή χιτλερική Γερμανία. Στίς κατεχόμενες άπό τούς γερμανούς χώρες τής Δυτικής Εύρώπης άπό τίς πρώτες ήδη μέρες τής όργάνωσης τοΰ κινήματος 'Αντίστασης έμφανίστηκαν δυό πολιτικές γραμμές, δυό στρατηγικές καί τακτικές. ' Η πολιτική γραμμή τών Κομμουνιστικών κομμάτων, πού έκφραζε τά ζωτικά έθνικά συμφέροντα τών λαών, άποσκοποϋσε στήν όλοκληρω­ τική συντριβή τοΰ φασισμοΰ καί τών συνεργατών του στίς διάφορες χώρες. ' Επιδίωξη τών Κομμουνιστικών κομμάτων ήταν ή συνένωση όλων τών δυνάμεων τοΰ λαοΰ, δλων τών τάξεων καί τών κοινωνικών στρωμάτων τοΰ πληθυσμού καί ή δημιουργία μ'αύτόν τόν τρόπο ένός ενιαίου έθνικοΰ μετώπου πάλης ένάντια στό φασισμό καί στήν έσωτερική άντίδραση. ' Η πολιτική γραμμή τών άστικών Εξόριστων κυβερνήσεων καί τών όπαδών τους στό έσωτερικό τών χωρών δέν έβαζαν σάν καθήκον τους τήν πλήρη συντριβή τής Γερμανίας, άλλά έπεδίωκαν μόνο τήν ύποβίβασή της στήν κατηγορία δευτερότερης δύναμης. Συγκέντρωναν τίς δυνάμεις τους γιά νά καταλάβουν τήν έξουσία μετά τήν ήττα τής Γερμανίας, έβαζαν σάν σκοπό τους τήν έξασθένιση τών κομμουνιστών. ΟΙ όπαδοί τής γραμμής αύτής τάσσονταν ένάντια στήν άνάπτυξη πλατιού μετώπου πάλης, διακή­ ρυσσαν τήν παθητική στρατηγική, καί μερικές φορές έμπαιναν έμπόδιο στίς άπελευθερωτικές δυνάμεις, πού πάλαιβαν ένάντια στό φασισμό. Κύρια καί άποφασιστική δύναμη πού καθοδηγούσε τήν άπελευθερωτική πάλη κατά τών φασιστών καταχτητών στίς κατεχόμενες χώ­ ρες τής Εύρώπης, ήταν τά Κομμουνιστικά καί ’ Εργατικά κόμματα καί οΙ πατριωτικές μάζες πού τά άκολουθοΰσαν. Τά Κΰμμουνιστικά

596

κόμματα ξεσήκωναν τούς λαούς στήν πόλη ένάντια στό φασιστικό ζυγό, γιά τήν εθνική άνεξαρτησία τών χωρών τους, γιά τήν Ελευθερία τους. ΟΙ κομμουνιστές τής Γαλλίας, τής Τσεχοσλοβακίας, τής Πολω­ νίας καί τών άλλων χωρών, καί οΙ μάζες τών έργαζόμενων πού τούς ύποστήριζαν ύποβλήθηκαν σέ τεράστιες θυσίες στόν πόλεμο ένάντια στούς γερμανοφασίστες καταχτητές καί τούς συνεργάτες τους. Χιλιάδες κομμουνιστές καί όπαδοί τους έκτελέστηκαν άπό τούς γερμανούς, χιλιάδες πέθσναν στίς φυλακές καί στά στρατόπεδο συγκέντρωσης. Τά Κομμουνιστικά κόμματα τών χωρών πού άνήκαν στό φασιστικό συνασπισμό τής Γερμανίας, τής ' Ιταλίας, τής Ρουμανίας, τής Ούγγαρίας, τής φιλλανδίας, άκολουθοΰσαν πολιτική τής στρατιωτικής ήττας τοΰ συνασπισμού αύτοΰ στόν πόλεμο, τής άνατροπής τών φασιστι­ κών κυβερνήσεων. ΟΙ κομμουνιστές τών χωρών αύτών, δρώντας σέ δύσκολες συνθήκες, έξηγοϋσαν στούς στρατιώτες τών κρατών τους τήν ληστρική ούσία τοΰ πολέμου, πού έκανε ή φασιστική Γερμανία καί οΙ ύποτελεϊς της, καί τόν άπελευθερωτικό, δίκαιο χαρακτήρα τοΰ πολέμου άπό τήν πλευρά τής ΕΣΣΔ καί τοΰ άντιχιτλερικοϋ συνασπι­ σμού. ΟΙ κομμουνιστές καλοϋσαν τούς στρατιώτες νά σταματήσουν τόν έγκληματικό πόλεμο, πού έκαναν οΙ χιτλερικοί καί οΙ συνεργάτες τους, νά συντελέσουν μέ κάθε τρόπο στήν ήττα τών φασιστών καταχτητών. Ή δράση αύτή τών Κομμουνιστικών κομμάτων είχε Επιτυχίες στούς στρατούς τών χωρών τού φασιστικού συνασπισμού. Δέν είναι λίγες οΙ περιπτώσεις πού οΙ στρατιώτες άπόφευγαν νά πολεμήσουν ένάντια στόν Κόκκινο Στρατό καί στό στρατόπεδο τών συμμάχων του, παραδίνονταν πρόθυμα αΙχμάλωτοι, προσχωρούσαν στά παρτιζάνικα τμήματα καί στίς όργανώσεις τού κινήματος Α ν τ ί­ στασης. 'Ολόκληρα τμήματα, μονάδες, άκόμη καί μεγάλα άποσπά­ σματα σλοβάκικων καί ρουμάνικων στρατευμάτων, μεγάλες όμάδες Ιταλών, ούγγρων, αύστριακών, φιλλανδών καί, στά τέλη τοϋ πολέ­ μου, καί γερμανών στρατιωτών περνούσαν μέ τό μέρος τών στρατευ­ μάτων τοΰ άντιφασιστικοΰ συνασπισμού. Άποτέλεσμα τών συντριπτικών χτυπημάτων τοΰ Κόκκινου Στρα­ τού καί τής δουλιδς τών γερμανών κομμουνιστών, ήταν νά δυναμώ­ σουν μέσα στό γερμανικό στρατό οΙ άντιφασιστικές διαθέσεις. Μεγάλωσε ό άριθμός τών γερμανών στρατιωτών πού δέν ήθελαν νά ύπηρετήσουν στό στρατό. Αύτό τό μαρτυρούν τά όλοφάνερα μειωμένα στοιχεία τής ποινικής στατιστικής τοϋ γερμανικού στρατού. Στή διάρκεια τοϋ πολέμου μόνο στίς δυνάμεις πεζικού καταδικάστη­ καν σέ θάνατο 2 7 περίπου χιλιάδες στρατιώτες, ρίχτηκαν στά κάτεργα μέ ποινή πάνω άπό 1 χρόνο 110 χιλιάδες άτομα. ΟΙ κομμουνιστές μέσα σέ συνθήκες άφάνταστης τρομοκρατίας άφοβα καί άκούραστα συσπείρωναν τά μέλη τού κινήματος Α ν τ ί­ στασης, τά καθοδηγούσαν στήν πάλη ένάντια στό φασιστικό καθε­ στώς. Στήν Ιτα λ ία καί στή Ρουμανία μέ τήν καθοδήγηση τών

597

Κομμουνιστικών κομμάτων, γεννήθηκε καί άναπτύχθηκε τό παρτιζά­ νικο κίνημα. ' Ο ήγετικός ρόλος τών κομμουνιστών στόν άπελευθερωτικό άγώνα ένάντια στούς γερμανοφασίστες κατακτητές, ό ήρωισμός καί ή όλόψυχη άφοσίωσή τους στό λαό, είχαν σάν άποτέλεσμα τήν τεράστια αύξηση τής έπιροής καί τού κύρους τών Κομμουνιστικών καί ' Εργατικών κομμάτων, τό παραπέρα δυνάμωμα τών δεσμών τους μέ τά πλατιά λαϊκά στρώματα. Τά Κομμουνιστικά κόμματα τών καπιταλιστικών χωρών, πού άνήκαν στόν άντιχιτλερικό συνασπισμό, ύποστήριζαν τίς πολεμικές προσπάθειες τών χωρών τους καί συνέβαλλαν στό δυνάμωμα τής πολεμικής συνεργασίας μέ τήν Σοβιετική Ένωση γιά τήν γρήγορη καί όλοκληρωτική συντριβή τής φασιστικής Γερμανίας καί τών συνεργα­ τών της. Ή πείρα τοΰ άγώνα έδειξε ότι ή συνένωση τών προοδευτικών δυνάμεων καί ή κινητοποίηση τών μαζών κατά τοΰ φασισμού καί τών άντιδραστικών δυνάμεων στίς καπιταλιστικές χώρες, πού άνήκαν στόν άντιχιτλερικό συνασπισμό, μπορούν νά πραγματοποιούνται πολύ καλύτερα άπό τά Κομμουνιστικά κόμματα κάθε ξεχωριστής χώρας, έξω άπό τά πλαίσια τής Κομμουνιστικής Διεθνούς. Ή τα ν άπαραίτητο έπίσης νά ξεσκεπαστεί όριστικά ή άστική συκοφαντία, ότι δήθεν τά Κομμουνιστικά κόμματα δέν δρουν άνεξάρτητα, δέν δρούν πρός τό συμφέρον τού λαού τους, άλλά σύμφωνα μέ τίς έντολές πού παίρνουν άπέξω. Ξεκινώντας άπ'όλα αύτά καί παίρνοντας ύπόψη ότι ή Κομμουνιστική Διεθνής έκπλήρωσε τήν Ιστορική της άποστολή, τό Προεδρείο τής Εκτελεστικής Επιτροπής τής Κομμουνιστικής Διε­ θνούς πήρε, τό Μάη τοΰ 1943, τήν άπόφαση νά διαλυθεί ή Κομμουνιστική Διεθνής, Τήν άπόφαση αύτή τήν ένέκριναν όλα τά Κομμουνιστικά κόμματα. Ή Κομμουνιστική Διεθνής έπαιξε σπουδαίο Ιστορικό ρόλο. ΟΙ ύπηρεσίες πού πρόσφερε συνίστανται στό ότι άποκατέστησε καί δυνάμωσε τή σύνδεση άνάμεσα στούς έργαζόμενους τών διάφορων χωρών, πού τήν είχαν διακόψει οΙ σοσιαλσωβινιστές στήν περίοδο τοΰ πρώτου παγκόσμιου πολέμου, ότι περιφρούρησε τό μαρξισμόλενινισμό άπό τόν έκχυδαϊσμό καί τή διαστρέβλωσή του άπό τούς όπορτουνιστές, δτι συντέλεσε στήν έσωτερική συσπείρωση τών νεαρών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων, στό μαρξιστικόλενινιστικό τους άτσάλωμα, ότι βοήθησε στή διαμόρφωση ήγετικών έπαναστατικών στελεχών. Έτσι δημιουργήθηκαν οί συνθήκες γιά τή μετατροπή τών νεαρών κομμουνιστικών κομμάτων σέ μαχητικά μαζικά έπαναστστικά έργστικά κόμματα, πού στέκονταν στίς άρχές τοΰ λενινισμού. Στήν πορεία τοΰ πολέμου ή ΕΣΣΔ άκολουθοΰσε σταθερή έξωτερική πολιτική πού άποσκοποΰσε στή συσπείρωση τών άντιφασιστικών δυνάμεων. ' Η πολιτική αύτή άνέβαζε τό κύρος της στό διεθνή στίβο, συντελούσε στό δυνάμωμα τοΰ άντιχιτλερικοϋ συνασπισμού.

598

Στά τέλη τοϋ 1943 στήν Τεχεράνη συνήλθε ή συνδιάσκεψη τών άρχηγών τών κυβερνήσεων τής ΕΣΣΔ, τών ΕΠΑ κσ! τής 'Αγγλίας. ' Η συνδιάσκεψη αύτή ψήφισε διακήρυξη στήν όποΐα οΙ τρεις μεγάλες δυνάμεις διατύπωναν καί Επιβεβαίωναν τή γενική γραμμή τους στόν πόλεμο, καί έπίσης δήλωναν τήν άποφασιστικότητά τους γιά τήν άπό κοινοϋ συνεργασία στή μεταπολεμική περίοδο. Ή διακήρυξη υπο­ γράμμιζε τήν Επιδίωξη τών τριών μεγάλων Δυνάμεων νά Εξασφαλί­ σουν σταθερή εΙρήνη στήν μεταπολεμική περίοδο καί νά άποκσταστήσουν τή συνεργασία όλων τών φιλειρηνικών κρατών, μεγάλων καί μικρών. Στή συνδιάσκεψη Εξετάστηκε τό ζήτημα τοϋ δεύτερου μετώπου στήν Εύρώπη, πού παρ'όλες τίς ύποσχέσεις τών συμ­ μάχων δΕν άνοιξε τό 1943. Στή συνδιάσκεψη, παρ'δλη τήν άντίσταση πού πρόβαλε ό Τσώρτσιλ, άποφασίστηκε νά άνοιχτεϊ τό δεύτερο μέτωπο στήν Εύρώπη όχι άργότερα άπό τήν 1 τοϋ Μάη τοΰ 1944. "Ομως καί αύτή ή προθεσμία δέν τηρήθηκε. Οί Σοβιετικές Ένοπλες Δυνάμεις συνέχιζαν μόνες τους νά σηκώνουν τό κύριο βάρος τοϋ πολέμου Ενάντια στή χιτλερική Γερμανία καί στούς ύποτελεϊς της. ' Η συνδιάσκεψη έπαιξε σοβαρό ρόλο στήν Εδραίωση τοΰ άγγλο-σοβιετο-άμερικάνικου συνασπισμού. Άπόδειξε πόσο άβάσιμοι ήταν οί ύπολογισμοί τής χιτλερικής διπλωματίας γιά τή διάσπασή του. Τό Δεκέμβρη τοΰ 1943 στή Μόσχα ύπογράφτηκε τό σοβιετοτσεχοσλοβάκικο σύμφωνο εΙρήνης, άμοιβαίας βοήθειας καί μεταπολε­ μικής συνεργασίας γιά 2 0 χρόνια. Τό σύμφωνο Εξασφάλιζε στήν Τσεχοσλοβακία στρατιωτική βοήθεια τής Σοβιετικής Ένωσης γιά τήν ύπόθεση τής άπελευθέρωσης τών τσέχων καί σλοβάκων άπό τό φασιστικό ζυγό. Κάθε άρθρο τοϋ συμφώνου ήταν διαποτισμένο άπό τήν Ιδέα τής διατήρησης σταθερής εΙρήνης στήν Εύρώπη κατά τή μεταπολεμική περίοδο. Τό σύμφωνο αύτό άποτελοΰσε φωτεινό ύπόδειγμα συνεργασίας στή βάση τής όλοκληρωτικής Ισοτιμίας καί τής άμοιβαίας κατανόησης καί τών δυό πλευρών, παράδειγμα πραγματικά άδελφικών σχέσεων άνάμεσα στά μεγάλα καί στά μικρά κράτη. Όλόπλευρη βοήθεια πρός τό σοβιετικό λαό έδινε ή Λαϊκή Δημοκρατία τής Μογγολίας, Εκπληρώνοντας τό συμμαχικό της χρέος. ΟΙ έπιφσνεϊς νίκες τοϋ Κόκκινου Στρατού, ή ήρωική έργασία τών σοβιετικών άνθρώπων στά μετόπισθεν, ή συνεπής σοβιετική έξωτερική πολιτική Εξασφάλισαν τίς άποφασιστικές νίκες τής Σοβιετικής Ένωσης κατά τής φασιστικής Γερμανίας.

3. ' Ο νικηφόρος τερματισμός τοΟ Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου Ή Σοβιετική Ένωση μπήκε στό 1944, άφοϋ κιόλας εϊχε κερδίσει μιά σειρά λαμπρές νίκες κατά τής Γερμανίας. 'Αρχισε ή пер/οδος τοϋ

τερματισμού τοΰ πολέμου στήν Εύρώπη. Ή τα ν δμως δύσκολος ό δρόμος πού όδηγοϋσ€ στό τέλος του. Στίς άρχές τοϋ 1 944 ό Κόκκινος Στρατός ύπερτερούσε κιόλας τόν έχθρό καί σέ άριθμό καί σέ πολεμικό έξοπλισμό. ' Η Σοβιετική Ένωση μπόρεσε όχι μόνο νά άποκρούσει τή λυσσαλέα έπίθεση τοΰ έχθροϋ, άλλά καί νά Εξαλείψει Εντελώς τήν ύπεροχή του σέ πολεμική δύναμη καί τεχνικά μέσα. Στήν πράξη φάνηκε άνάγλυφα ή άκαταμάχητη δύναμη τοΰ Σοβιετικοΰ κράτους καί τών ένόπλων του δυνάμεων. ' 0 φασιστικός στρατός δμως έξακολουθοΰσε νά παραμένει Ισχυρός. ' Η Γερμανία συνέχιζε νά διατηρεί τά βασικά της στρατεύματα στό σοβιετο-γερμανικό μέτωπο, όπου δροΰσαν 236 μεραρχίες καί 18 ταξιαρχίες της, ένώ ένάντια στούς δυτικούς συμμάχους ύπήρχαν μόνο 120 μεραρχίες. Ή Γερμανία έξακολουθοΰσε έπίσης νά έχει στή διάθεσή της τούς πόρους όλης σχεδόν τής Εύρώπης. ΟΙ χιτλερικοί κατείχαν άκόμη τό μισό σχεδόν τοΰ σοβιετικού έδάφους πού είχαν κατακτήσει. Γιά τήν τελική νίκη ήταν άπαραίτητη ή ύπερένταση όλων τών δυνάμεων τοϋ σοβιετικού λαοΰ. Τό Κόμμα έβαλε στόν Κόκκινο Στρατό τό καθήκον νά έκκαθαρίσει άπό τόν έχθρό όλο τό σοβιετικό έδαφος, νά βοηθήσει τούς λαούς τής Εύρώπης νά άπελευθερωθοϋν άπό τό φασισμό, νά άποπερατώσει τόν πόλεμο μέ τήν όλοκληρωτική συντριβή τών χιτλερικών ληστρικών όρδών στό έδαφος τής ίδιας τής Γερμανίας. Στό καθήκον αύτό ύποτασσόταν όλη ή πολιτική δουλιά τοΰ Κόμματος στό μέτωπο καί στά μετόπισθεν. Εξαιρετική προσοχή δινόταν στόν τύπο, πού κινητοποιούσε τούς μαχητές γιά τήν έκπλήρωση τών πολεμικών καθηκόντων. Στό στρατό καί στό στόλο έκδίδονταν 4 κεντρικές έφημερίδες, 19 έφημερίδες τών μετώπων καί τών στόλων, πάνω άπό 90 έφημερίδες τών στρατιών καί τών σωμάτων μέ γενικό τιράζ 3,5 έκατομμύρια άντίτυπα. Γιά τούς μαχητές μή ρωσικής έθνικότητας έκδίδονταν 5 0 έφημερίδες τοΰ μετώπου τών τομέων καί τών στρατιών. Έπίσης κάθε μεραρχία είχε καί τή δική της έντυπη έφημερίδα. ' Ο Κόκκινος Στρατός δέν έδοσε άνάπαυλα στά γερμανικά στρα­ τεύματα μετά τά χτυπήματα τοΰ 1943. Τό 1944 τούς κατάφερε άκόμη πιό συντριπτικά χτυπήματα. Τό Γενάρη άρχισε ή Ισχυρή έπίθεση τών στρατευμάτων τοΰ μετώπου τοΰ Λένινγκραντ καί τοϋ Βόλχοφ μέ τήν ύποστήριξη τού Στόλου τής Βαλτικής. Τά σοβιετικά στρατεύματα, προελαύνοντας άκάθεκτα, σύντριψαν τίς βασικές δυνάμεις τοΰ γερμανικού στρατού καί τίς άπώθησαν πρός τά σύνορα τών Βαλτικών χωρών. Τό Λένινγκραντ άπελευθερώθηκε όλοκληρωτικά άπό τόν έχθρικό άποκλεισμό. Στά μέσα τοϋ Φλεβάρη, ό Κόκκινος Στρατός πέρασε σέ έπίθεση νοτιότερα άπό τή λίμνη Ίλμεν καί προξένησε νέα σοβαρή ήττα στό γερμανικό στρατό. Τό Φλεβάρη-Μάρτη τά στρατεύματα τών τεσσάρων Ούκρσνικών μετώπων άρχισαν έπίθεση στό τεράστιο μέτωπο, άπό τόν ποταμό

600

Πρίπιατ ώς τΙς έκβολές τοϋ Δνείπερου. Ό Κόκκινος Στρατός περικύκλωσε καί έξόντωσε δυό μεγάλες Εχθρικές όμάδες στρατευμά­ των στήν περιοχή τοΰ Κόρσουν-Σεβτσένκοβο καί τοΰ Ζβενιγκορόντκα-Οΰμαν. Απελευθερώθηκε τό λεκανοπέδιο σιδηρωρυχείων τοΰ Κριβόι Ρόγκ. Ό Κόκκινος Στρατός, περνώντας τό Δνείστερο άπελευθέρωσε σημαντικό μέρος τής Μολδαβίας. Στίς 26 τοΰ Μάρτη 1944 έγινε ένα άξιοσημείωτο γεγονός: τά σοβιετικά στρατεύματα έφθασαν στά σύνορα τής Ρουμανίας. Ά ρ χισ ε ή άποκατάσταση τών κρατικών συνόρων τής ΕΣΣΔ. Τόν Απρίλη-Μάη τά στρατεύματα τοΰ 3ου καί τοΰ 4ου Ούκρανικοϋ μετώπου σέ συνεργασία μέ τό στόλο τής Μαύρης θάλασσας άπελευθέρωσαν τό Κέρτς καί τήν ’ Οδησσό. Μέχρι τό καλοκαίρι τοΰ 1944 ό Κόκκινος Στρατός άπελευθέρωσε τά τρία τέταρτα περίπου τών κστεχόμενων έδαφών. Τά Σοβιετικά στρατεύματα έφθασαν στούς πρόποδες τών Καρπαθίων, διασπώντας τό έχθρικό μέτωπο σέ δυό μέρη. Βγήκαν στίς προσβάσεις πρός τά Βαλκάνια καί μπόρεσαν νά ύποστηρίξουν άμεσα τούς λαούς τής Νοτιοανατολικής Εύρώπης. Δυνάμωσαν ο! διαφωνίες άνάμεσα στούς δορυφόρους τής Γερμανίας, όξύνθηκε ή έσωπολιτική τους κατάστα­ ση. Ή Γερμανία βρέθηκε στά πρόθυρα τής πλήρους πολιτικής άπομόνωσης. ‘ Εγινε φανερό σ'όλο τόν κόσμο, άτι ή ΕΣΣΔ είναι σέ θέση μέ τίς δικές της δυνάμεις νά συντρίψει τό φασισμό καί ν' άπελευθερώσει τήν Εύρώπη. Αύτό άνάγκασε τήν άμερικανική καί τήν άγγλική κυβέρνηση ν' άρχίσουν έπιτέλους τήν είσβολή στήν Εύρώπη. Τό δεύτερο μέτωπο στήν Εύρώπη άνοιξε τόν Ίούνη τοΟ 1944, μέ καθυστέρηση δυό χρόνων. ‘ Ομως καί ύστερα άπ'αύτό τό σοβιετογερμανικό μέτωπο παρέμεινε τό άποφασιστικό, γιατί καθήλωνε τά δύο τρίτα τών φασιστικών δυνάμεων. Αύτά ήταν τά άποτελέσματα τής χειμερινής-έαρινής έκστρατείας τοΰ Κόκκινου Στρατού τό 1944. ' Η θερινο-φθινοπωρινή έκστρστεία ήταν άκόμη πιό μεγαλειώδης καί ώς πρός τήν έκταση καί ώς πρός τά άποτελέσματά της. Τόν ' Ιούνη τά στρατεύματα τοΟ μετώπου τοΰ Λένινγκραντ καί τής Καρελίας, μέ τήν ύποστήριξη τοΰ στόλου τής Βαλτικής, πέρασαν σέ έπίθεση στόν Ισ θμ ό τής Καρελίας καί στήν Νότια Καρελία. Τά σοβιετικά στρατεύματα, ύπερνικώντας τά μόνιμα άμυντικά όχυρά, άπελευθέρωσαν τό Βίμποργκ καί τό Πετροζαβόντσκ. Ό έχθρός άπωθήθηκε βαθιά μέσα στή φιλλανδία. Τόν Αύγουστο ή φιλλανδία πρότεινε στήν ΕΣΣΔ άνακωχή καί στίς 4 τοΰ Σεπτέμβρη δήλωσε άτι διακόπτει τίς σχέσεις της μέ τήν Γερμανία. Στίς 14 τοΰ Ίούνη τά στρατεύματα τοΰ 1ου Βαλτικού μετώπου καί τών τριών μετώπων τής Λευκορωσίας, πού έκαναν έπίθεση σέ μέτωπο άπό τό Δυτικό Ντβίνα ώς τό Πρίπιατ, κατάφεραν στόν έχθρό συντριπτικά χτυπήματα. Μέσα σέ έξι μέρες κύκλωσαν κι έξόντωσαν στίς περιοχές τοϋ Βίτεμπεκ καί τοϋ Μπομπρούισκ μεγάλη όμάδα στρατευμάτων τοϋ έχθροΰ. Αναπτύσσοντας τήν έπίθεση, άπελευθέ-

601

ρωσαν στίς 3 του Ιο ύ λ η τήν πρωτεύουσα τής Λευκορωσίας Μίνσκ καί στίς 13 τοϋ 'Ιούλη τήν πρωτεύουσα τής Λιθουανίας Βίλνα. Ούσιαστική ήταν ή συμβολή τών ήρώων παρτιζάνων στήν άπελευθέρωση τής πατρικής γής άπό τούς γερμανοφασίστες κατακτητές. Πρίν άρχίσει ή μάχη γιά τήν άπελευθέρωση τής Λευκορωσίας, οΙ παρτιζάνοι, στή διάρκεια μιας Εβδομάδας, πραγματοποίησαν μιά μεγαλειώδη καί τολμηρή Επιχείρηση γιά τήν άνατίναξη τών σιδηρο­ δρομικών γραμμών στά μετόπισθεν τοϋ Εχθροϋ. Στή Λευκορωσία ό Κόκκινος Στρατός Εξόντωσε καί αΙχμαλώτισε πάνω άπό μισό Εκατομμύριο στρατιώτες καί άξιωματικούς τοϋ Εχθροϋ. ΟΙ φασίστες στρατιώτες, οΙ άξιωματικοί καί οΙ στρατηγοί πού μέ υπεροψία Ετοιμάζονταν νά παρελάσουν σάν νικητΕς στή Μόσχα, τό καλοκαίρι τοϋ 194 4 πΕρασαν στούς δρόμους τής σοβιετικής πρωτεύουσας σάν αΙχμάλωτοι πολέμου. ' Ο Κόκκινος Στρατός άπελευθέρωσε όλη τή Λευκορωσία καί Ενα μεγάλο μέρος τής ΣΣΔ τής Λιθουανίας. Σέ 24 μέρες τά σοβιετικά στρατεύματα προχώρησαν πρός τή Δύση πάνω άπό 5 0 0 χιλιόμετρα, μέ Επιτυχία πέρασαν τό ποτάμι Νέμαν. Πλησίασαν στά σύνορα τής Γερμανίας. "Ανοιξε γιά τόν Κόκκινο Στρατό ό δρόμος πρός τήν Πολωνία, τίς Βαλτικές χώρες καί τήν 'Ανατολική Πρωσία. Έφθασε ή ώρα τής τιμωρίας τοϋ χιτλερικού φασισμού γιά όλα τά αίματηρά του έγκλήματα κατά τής άνθρωπότητας. Ταυτόχρονα, τόν Ίούλη-ΑΟγουστο, ό Κόκκινος Στρατός κατάφε­ ρε συντριπτικά χτυπήματα στό Νότο. Τά στρατεύματα τοΰ 1ου Ούκρανικοΰ μετώπου διέσπασαν μέ έπιτυχία τήν άμυνα τοΰ έχθροϋ καί στίς 27 τοϋ Ιο ύλη , άπελευθέρωσσν τό κέντρο τής Δυτικής Ούκρανίας τό Λβόφ. Καταδιώκοντας τόν έχθρό πού ύποχωροϋσε, άπελευθέρωσσν γρήγορα όλη τή Δυτική Ούκρανία. Τό φθινόπωρο τοΰ 194 4 ό Κόκκινος Στρατός άπελευθέρωσε τήν Ούκρανία τών Καρπαθίων. Τό Νοέμβρη, στό συνέδριο τών άντιπροσώπων τών Λαϊκών Επιτροπών, έγκρίθηκε διακήρυξη γιά τή συνένωση τής Ούκρανίας τών Καρπαθίων μέ τή Σοβιετική Ούκρανία. Τόν Αύγουστο μεγάλη νίκη κέρδισαν τά στρατεύματα τού 2ου καί той 3ου μετώπου τής Ούκρανίας. Προελαύνοντας άκάθεκτα, κύκλωσαν καί έξόντωσαν στήν περιοχή Κισινιόφ 22 γερμανικές μεραρχίες. Ή Μολδαβία όλοκληρωτικά άπελευθερώθηκε. Τό Σεπτέμβρη- Όχτώβρη ό Κόκκινος Στρατός πέτυχε μεγάλη νίκη στίς Βαλτικές χώρες. Τά στρατεύματα τών τριών μετώπων τής Βαλτικής πέρασαν σέ έπίθεση πρός τήν κατεύθυνση τής Ρίγας, ένώ τά στρατεύματα τοΰ μετώπου τοΰ Λένινγκραντ άρχισαν τήν έπίθεση γιά τό Τάλλιν. Στίς 22 τοΰ Σεπτέμβρη τά σοβιετικά στρατεύματα άπελευθέρωσσν άπό τόν έχθρό τήν πρωτεύουσα τής 'Εσθονίας Τάλλιν καί στίς 13 του Όχτώβρη τήν πρωτεύουσα τής Λεττονίας Ρίγα. ’ Η ' Εσθονία καί τό μεγαλύτερο μέρος τής Λεττονίας άπελευθερώθηκαν. ' Η όμάδα τών χιτλερικών στρατευμάτων, πού εϊχε πάνω

602

άπό 3 0 μεραρχίες, συμπιέστηκε πρός τή θάλασσα καί άποκόπηκε άπό τήν ‘ Ανατολική Πρωσία. Τόν Όχτώβρη τό στρατεύματα τοΰ μετώπου τής Καρελίας άπό κοινού μέ τό Βόρειο στόλο διώξανε τόν έχθρό άπό τήν Πετσένγκα, πού είναι πατροπαράδοτη ρωσική περιοχή, μπήκαν στή Νορβηγία καί βοήθησαν τό λαό της νά άπελευθερωθεϊ άπό τό γερμανικό ζυγό. Τά κρατικά σύνορα τής Σοβιετικής "Ενωσης άποκαταστάθηκαν σ'όλο τό μήκος, άπό τή θάλασσα той Μπόρεντς ώς τή Μαύρη Θάλασσα. 01 σοβιετικοί μαχητές άφοΰ διάσπασαν τήν άμυνα τοΰ έχθροΰ, σύντριψαν τό έμψυχο Ολικό καί τά τεχνικά του μέσα, πραγματοποι­ ούσαν θαύματα ήρωισμοΰ, καταδιώκοντας τούς χιτλερικούς πρός τή Δύση. Στίς μάχες γιά τήν κατάληψη τοΰ Νικολάγεφ στεφανώθηκε μέ άθάνατη δόξα μιά όμάδα πεζοναυτών μέ διοικητή τόν Οπολοχαγό Κ. φ. Όλσάνσκι. Ή όμάδα άποβιβάστηκε κρυφά τή νύχτα στό λιμάνι, καί άντιμετώπισε σέ άγρια μάχη τρία τάγματα χιτλερικών μέ πυροβό­ λα, όλμους καί τάνκς. 'Από τούς 67 άνδρες μόνο 12 έμειναν ζωντανοί. Στούς άνδρείους πεζοναύτες άπονεμήθηκε ό τίτλος του Ή ρωα τής Σοβιετικής Ένωσης, τό κατόρθωμά τους τό άποθανατίζει τό μνημείο πού έχει στηθεί στήν πόλη. Στή μάχη γιά τήν άπελευθέρωση του πολωνικού χωρίου Γκερασιμόβιτς ό υποδεκανέας Γκ. Π. Κουνάβιν έπσνέλαβε τόν άθλο той ’Αλεξάνδρ Ματρόσοφ, κλείνοντας μέ τό σώμα του τό άνοιγμα τοΰ πολυβολείου. Στόν ένδοξο μαχητή άπονεμήθηκε ό τίτλος τοΰ "Ηρωα τής Σοβιετικής Ένωσης. ΟΙ κάτοικοι τής πόλης σέ ένδειξη εύγνωμοσύνης πρός τό σοβιετικό μαχητή-άπελευθερωτή καταχώρησαν γιά πάντα τό όνομά του στόν κατάλογο τών έπίτιμων πολιτών καί υποχρέωσαν τούς δασκάλους, κάθε χρόνο ν ’ άρχίζουν τό πρώτο μάθημα στήν πρώτη τάξη μέ διήγηση γιά τό κατόρθωμα той Κουνάβιν. Ό Κόκκινος Στρατός προχωρούσε στή Δύση σάν στρατόςέλευθερωτής. Ό Σοβιετικός λαός, πού πάλαιβε γιά τήν έλευθερία καί τήν άνεξαρτησία του, δέν μπορούσε νά μένει άδιάφορος γιά τίς τύχες τών άλλων λαών πού βασανίζονταν κάτω άπό τό φασιστικό ζυγό. Τό Κόμμα, πιστό στίς Ιδέες του προλεταριακού διεθνισμού, σέ όλη τή διάρκεια τοΰ πολέμου Οπογράμμιζε τήν Ιστορική άπελευθερωτική άποστολή τών σοβιετικών μαχητών. Ό Κόκκινος Στρατός, πού έμπνέονταν άπό τόν ύψηλό αύτό σκοπό, έφερνε στούς ύΐτοδουλωμένους λαούς τής Εύρώπης τήν άπελευθέρωση άπό τή φασιστική σκλαβιά. Στά τέλη ήδη τοΰ Μάρτη 1 944 τά σοβιετικά στρατεύματα μπήκαν στό έδαφος τής Ρουμανίας. ΟΙ πολεμικές έπιχειρήσεις μεταφέρθηκαν έξω άπό τά σύνορα τής ΕΣΣΔ. Τόν Ιο ύ λη τά σοβιετικά στρατεύματα μπήκαν στό έδαφος τής Πολωνίας. Άρχισε νά ροδίζει ή αύγή τής άπελευθέρωσης τών ύποδουλωμένων λαών τής Δυτικής Εύρώπης. Έξαιτίας τής προέλασης той Κόκκινου Στρατοΰ πρός τή Δύση

603

έμπαιναν σοβαρά προβλήματα τής κρατικής, τής οικονομικής καί τής πολιτικής ζωής τών λαών τών Ευρωπαϊκών χωρών. Τό Κομμουνιστικό κόμμα καί ή Σοβιετική κυβέρνηση διακήρυξαν σάν σκοπό τους: 1. Τήν άπελευθέρωση τών λαών τής Εύρώπης άπό τούς φασίστες καταχτητές καί τήν παροχή βοήθειας σ ' αύτούς γιά τήν άναδημιουργία τών δικών τους άνεξάρτητων έθνικών κρατών. 2. Τήν παροχή στούς άπελευθερωμένους λαούς πλήρους έλευθερίας γιά τή λύση του ζητήματος τής κρατικής τους συγκρότησης καί τοϋ κοινωνικού τους καθεστώτος. 3. Τήν λήψη μέτρων, ώστε οί κύριοι έγκληματίες πολέμου, οί ένοχοι τοϋ πολέμου καί τών βασάνων τών λαών, νά ύποστοΰν αύστηρή τιμωρία γιά τά έγκλήματα πού διέπραξαν. 4. Τήν άποκατάσταση στήν Εύρώπη μιας τάξης πραγμάτων, πού νά άποκλείει έντελώς τό ένδεχόμενο μιας νέας έπιδρομής άπό μέρους τής Γερμανίας. 5. Τήν άποκατάσταση μιας μακρόχρονης οίκονομικής, πολιτικής καί πολιτιστικής συνεργασίας όλων τών λαών τής Εύρώπης πού νά βασίζεται στήν άμοιβαία έμπιστοσύνη καί άλληλοβοήθεια, μέ σκοπό τήν άνόρθωση τής οικονομίας καί τοϋ πολιτισμοϋ στίς χώρες πού είχαν καταληφθεί καί ληστευθεϊ άπό τούς φασίστες. Ή νικηφόρα προέλαση τοϋ Κόκκινου Στρατοϋ όδήγησε στήν άπότομη άνοδο τοϋ έθνικοϋ άπελευθερωτικοϋ άγώνα τών εύρωπαϊκών λαών ένάντια στή χιτλερική «νέα τάξη πραγμάτων». Μεγάλωσε ή έπιροή τών κομμουνιστών. Ή Ιδέα τοϋ λαϊκού μετώπου, πού διακήρυξαν οί κομμουνιστές πρίν τόν πόλεμο άκόμα, κατέχτησε τίς λαϊκές μάζες πολλών χωρών, πού δοκίμασαν τή φρίκη τής φασιστικής σκλαβιάς. Στή Γιουγκοσλαβία ιδρύθηκε τό ’ Ενιαϊο Λαϊκοαπελευθερωτικό Μέτωπο, στή Βουλγαρία τό Πατριωτικό Μέτωπο, στήν 'Ελλάδα τό 'Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, στή Ρουμανία ό Έθνικοδημοκρατικός συνασπισμός, στήν Ούγγαρία τό 'Εθνικό Μέτωπο Ανεξαρτησίας, στήν Πολωνία έκφραστής καί συσπειρωτής όλων τών δημοκρατικών δυνάμεων τής χώρας, στάθηκε ή Κράγιοβα Ράντα Ναρόντοβα. Οί Κεντρικές ' Επιτροπές τών Κομμουνιστικών κομμάτων τής ' Ιταλίας καί τής Γαλλίας κάλεσαν τούς λαούς τών χωρών τους σέ ένοπλη έξέγερση ένάντια στούς κατακτητές. Στήν πάλη τών λαών τής Εύρώπης ένάντια στή φασιστική κατοχή έπαιρναν μέρος άμεσα οί σοβιετικοί άνθρωποι, οί σοβιετικοί κομμου­ νιστές. Παντού, όπου καί άν βρέθηκαν, πάλαιβαν άποφασιστικά ένάντια στό φασισμό, κατατάσσονταν στά παρτιζάνικα τμήματα καί στίς παράνομες όργανώσεις. Στό πρώτο έξάμηνο τοΰ 1944 δροϋσαν στήν Πολωνία πάνω άπό δέκα σχηματισμοί σοβιετικών παρτιζάνων. Μέ παράκληση τών Κομμουνιστικών κομμάτων τής Τσεχοσλοβακίας, τής Ρουμανίας καί τής Ούγγαρίας δόθηκε βοήθεια στούς λαούς τών χωρών αύτών γιά τήν άνάπτυξη τοΰ παρτιζάνικου κινήματος. Στή Γαλλία, όπου δροϋσαν 3 0 σοβιετικά παρτιζάνικα τμήματα, μέ τή

604

βοήθεια τών γάλλων κομμουνιστών δημιουργήθηκ€ ή Κεντρική 'Επιτροπή τών σοβΐ€τικών αΙχμαλώτων. Άπό τά μέσα той 1944 άρχισε ή μεγάλη άπελευθερωτική έκστρατεΐα τοΰ Κόκκινου Στρατού, πού βοήθησε άμεσα τούς λαούς τής Εύρώπης στήν πάλη τους ένάντια στή φασιστική τυραννία. Μαζί μέ τόν Κόκκινο Στρατό προχώρησαν πρός τή Δύση γιά νά άπελευθερώσουν τήν πατρίδα τους ό Στρατός τής Πολωνίας, ένα τσεχοσλοβάκικο σώμα, μιά μεραρχία Ρουμάνων καί μιά ταξιαρχία τής Γιουγκοσλαβίας. Τό καλοκαίρι τά σοβιετικά στρατεύματα μπήκαν στό έδαφος τής Πολωνίας. Ό πολωνικός λαός, πού είχε υποβληθεί σέ βαριές δοκιμασίες καί πού έδοσε πολλά θύματα, προϋπάντησε τόν Κόκκινο Στρατό μέ άγάπη καί εύγνωμοσύνη. Μαζί μέ τόν Κόκκινο Στρατό γιά τήν άπελευθέρωση τής πατρίδας της μάχονταν ή 1 η πολωνική στρατιά. Στό πολωνικό έδαφος πού έκκαθαρίστηκε άπό τόν έχθρό ό λαός τής Πολωνίας πού καθοδηγούνταν άπό τό ' Εργατικό Κόμμα (Κομμουνι­ στών), συγκρότησε λαϊκή κυβέρνηση, τήν Πολωνική 'Επιτροπή 'Εθνικής Απελευθέρωσης. ΟΙ νίκες τοΰ Κόκκινου Στρατοί) έμ ψύχωναν τό ρουμάνικο λαό στήν πάλη του ένάντια στή φασιστική τυραννία. ΟΙ λαϊκές πατριωτικές δυνάμεις τής Ρουμανίας, μέ τήν καθοδήγηση τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος, ξεσηκώθηκαν στίς 23 Αύγούστου σέ ένοπλη έξέγερση καί γκρέμισαν τή φασιστική κυβέρνηση. ' Ο ρουμάνικος στρατός έστρεψε τά όπλα ένάντια στά γερμανικά στρατεύματα καί ένώθηκε μέ τόν Κόκκινο Στρατό. Πατριωτικά άποσπάσματα καί τμήματα τού ρουμάνικου στρατού έκκαθάρισαν τήν πρωτεύουσα άπό τούς μισητούς κατακτητές κι άρχισαν νά διεξάγουν μαζί μέ τά σοβιετικά στρατεύμα­ τα, άποφασιστική πάλη γιά τήν όλοκληρωτική έκδίωξη τών γερμανοφασιστικών στρατευμάτων άπ'τό έδαφος τής χώρας τους. Στίς 31 τοΰ Αύγούστου οΙ σοβιετικοί στρατιώτες μπήκαν στό Βουκουρέστι, όπου μέ χαρά τούς ύποδέχτηκε ό ρουμάνικος πληθυσμός. Ή Ρουμανία έπαψε νά είναι σύμμαχος τής Γερμανίας καί τής κήρυξε τόν πόλεμο. ’ Η έμφάνιση τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ στά Βαλκάνια έπέδρασε άποφασιστικά στήν κατάσταση τής Βουλγαρίας. ΟΙ φασίστες κυβερνήτες της, ξέροντας τίς θερμές συμπάθειες τού βουλγάρικου λαοΰ πρός τό Σοβιετικό λαό, δέν τόλμησαν νά πολεμήσουν ένάντια στήν ΕΣΣΔ, όμως μέ κάθε τρόπο βοηθοΰσαν τή Γερμανία. Στίς 5 τοϋ Σεπτέμβρη 1944 ή ΕΣΣΔ κήρυξε τόν πόλεμο κατά τής φασιστικής κυβέρνησης τής Βουλγαρίας. Τά Σοβιετικά στρατεύματα μπήκαν στή Βουλγαρία όπου ό πληθυσμός τά ύποδέχτηκε μέ ένθουσιασμό, προσφέροντάς τους γλυκά καί δώρα. Ό παλλαϊκός άγώνας τοΰ βουλγάρικου λαοΰ ενάντια στούς χιτλερικούς καί στούς ντόπιους φασίστες κυβερνήτες, καθοδηγούμενος άπό τό 'Εργατικό Κόμμα Βουλγαρίας, έφθασεστό κστακόρυφό του. Στίς 9 τοΰ Σεπτέμβρη ξέσπασε ένοπλη έξέγερση στή Σόφια. Τό μισητό στίς λαϊκές μάζες μοναρχοφασιστικό καθεστώς

γκρεμίστηκε. Σχηματίστηκε κυβέρνηση τοΰ Πατριωτικοΰ Μετώπου. ' Η Βουλγαρία διέκοψε τίς σχέσεις της μέ τή Γερμανία καί τής κήρυξε τόν πόλεμο. Τά σοβιετικό στρατεύματα άρχισαν τόν ' Οχτώβρη μεγάλη έπίθεση στήν πλατιά πεδιάδα τοΰ βαθύπεδου τοΰ Μέσου Δούναβη. Μπαίνον­ τας στό έδαφος τής Γιουγκοσλαβίας, μαζί μέ τό Λαϊκοαπελευθερωτικό Στρατό τής Γιουγκοσλαβίας, άπελευθέρωσαν στίς 20 τοΰ ’ Οχτώβρη τήν πρωτεύουσά τους, τό Βελιγράδι. Τά Σοβιετικά στρατεύματα, πού δροΰσαν στή Ρουμανία, ύστερα άπό τήν άπελευθέρωση τής Τραν­ συλβανίας είσχώρησαν βαθιά στό έδαφος τής Ούγγαρίας καί στά τέλη τοΰ Δεκέμβρη περικύκλωσαν στήν περιοχή τής Βουδαπέστης μιά μεγάλη όμάδα στρατευμάτων τοΰ έχθροΰ. Οί χιτλερικοί μαζί μέ τούς σαλασίστες*, τούς προδότες τοΰ ούγγρικοΰ λαοΰ, άφοΰ μετάτρεψαν τή Βουδαπέστη σέ άπόρθητο φρούριο, άμύνονταν μέ πείσμα. 01 σκληρές μάχες γιά τήν κατάληψη τής Βουδαπέστης κράτησαν περίπου ένάμιση μήνα. Στίς 13 τοΰ Φλεβάρη 1945 τά γερμανοφασιστικά καί τά ούγγρικά στρατεύματα άναγκάστηκαν νά παραδοθοΰν. Ή πρωτεύουσα τής Ούγγαρίας Λπ€λευθερώθηκε. Τά σοβιετικά στρατεύματα ξεκαθάρισαν τό μεγαλύτερο μέρος τής Ούγγαρίας άπό τούς γερμανοφασίστες καταχτητές. Ή δημοκρατική κυβέρνηση πού σχηματίστηκε στήν Ούγγαρία στίς 28 τοΰ Δεκέμβρη κήρυξε τόν πόλεμο ένάντια στή Γερμανία. ' Η άκάθεκτη προέλαση τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ στά Βαλκάνια είχε άποφασιστική σημασία γιά τήν έππυχή έπίθεση ένάντια στούς γερμανοφασίστες κατακτητές τοΰ Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρα­ τού τής 'Αλβανίας, πού καθοδηγούνταν άπό τό Κομμουνιστικό κόμμα. Στίς 29 τοΰ Νοέμβρη 1 944 όλοκληρώθηκε ή άπελευθέρωση τής 'Αλβανίας. ΟΙ νίκες τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ δημιούργησαν εύνοϊκές συνθήκες γιά τήν πάλη τών έλλήνων πατριωτών. Μέχρι τόν Νοέμβρη τοΰ 1944 ό ελληνικός λαός, μέ τήν καθοδήγηση τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος τσάκισε τά γερμανοφασιστικά στρατεύματα κι άπελευθέρωσε τή χώρα του άπ'τούς κατακτητές. Τό γεγονός αύτό άνησύχησε τούς άγγλοαμερικάνους Ιμπεριαλιστές, πού έπιδίωκαν νά χρησιμοποιήσουν τήν Ελλάδα σάν προγεφύρωμα στήν πάλη τους ένάντια στούς βαλκανικούς λαούς καί τήν ΕΣΣΔ. Ή άγγλική κυβέρνηση, άφοΰ μετάφερε στρατεύματά της στήν ’ Ελλάδα, έμπόδισε τόν έλληνικό λαό ν'άπολαύσει τούς καρπούς τής νίκης του, βοήθησε ν ’ άποκατασταθεϊ ή παλιά άντιδραστική τάξη πραγμάτων στήν 'Ελλάδα. Τά πολιτικά καί στρατιωτικά άποτελέσματα τής θερινής-φθινοπωρινής έκστρατείας τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ ήταν μεγαλειώδη. Ό Κόκκινος Στρατός όλοκλήρωσε τήν άπελευθέρωση τοΰ σοβιετικού έδάφους καί βοήθησε τούς λαούς τής Νοτιο-'Ανατολικής καί τής Κεντρικής Εύρώπης νά άποτινάξουν τόν ζυγό τής χιτλερικής τυραν­ * ΣαλοσΙστίς, οΰνγροι φασίστες. Σημ. μετ.

606

νΙας. 01 άπελευθερωμένοι λαοί άρχισαν νά οΙκοδομούν τή ζωή τους μέ νέο τρόπο, κτίζοντας τό λαϊκοδημοκρατικό καθεστώς. ' Ο συνασπι­ σμός τών φασιστικών κρατών χρεοκόπησε. Ή Γερμανία βρέθηκε σέ πλήρη άπομόνωση. Οί λαοί τής Ρουμανίας, τής Βουλγαρίας, καί τής Ούγγαρίας έστρεψαν τά όπλα τους ένάντια στή φασιστική Γερμανία. 01 νίκες τοΰ Κόκκινου Στρατού τό 1944 άπόδειξαν άδιάψευστα ότι είναι άνώτερος άπό τόν χιτλερικό στρατό άπό κάθε άποψη. ’ Ο Κόκκινος Στρατός άπόκτησε τεράστια πολεμική πείρα κι άτσαλώθηκε στίς σκληρές μάχες. Ή πατρίδα τόν έφοδίαζε άφθονα μέ πρώτης τάξης όπλισμό. ' Ο Κόκκινος Στρατός κρατούσε σταθερά τήν πρωτο­ βουλία. Έδινε χτυπήματα στόν έχθρό έκεϊ πού τόν συνέφερε καί έκεϊ πού τόν περίμενε λιγότερο ό έχθρός. Τά σοβιετικά στρατεύματα όχι μόνο καταδίωκαν τόν έχθρό, άλλά τόν περικύκλωναν καί τόν έξόντωναν. Τούς σοβιετικούς μαχητές τούς έμψύχωναν οΙ άνώτεροι καί εύγενικοί σκοποί του: ή άπελευθέρωση τής Ιερής σοβιετικής γής, ή βοήθεια πρός τούς λαούς τής Εύρώπης πού ύπόφεραν κάτω άπό τό ζυγό τής χιτλερικής «νέας τάξης πραγμάτων». ΟΙ λαμπρές νίκες στό μέτωπο έξασφαλίζονταν άπ'τίς άδιάκοπες έργατικές έπιτυχίες στά μετόπισθεν. ' Η πολεμική βιομηχανία τό 1944 παρήγαγε κάθε μήνα 5 φορές περισσότερα τάνκς καί άεροπλάνα, άπ'ότι τό 1941. Τό 1944 ό Κόκκινος Στρατός πήρε 29 χιλιάδες τάνκς καί αύτοκινούμενα πυροβόλα, πάνω άπό 4 0 χιλιάδες άεροπλάνα, πάνω άπό 1 20 χιλιάδες πυροβόλα, ήταν άφθονα έφοδιασμένος μέ όπλοπολυβόλα καί βαριά πόλυβόλα, τουφέκια καί αύτόματα. Παρ' όλο πού ή ΕΣΣΔ παρήγαγε σχεδόν τρεις φορές λιγότερο άτσάλι άπό τή Γερμανία καί τίς κατεχόμενες άπ'αύτήν χώρες, ή ΕΣΣΔ τήν ξεπέρασε σέ πολεμικά τεχνικά μέσα. Αύτό ήταν μιά μεγαλειώδης νίκη τής σοβιετικής πολεμικής οικονο­ μίας, πού μαρτυρούσε τήν τεράστια Ισχύ καί τήν ύπεροχή τοΰ σοσιαλιστικού συστήματος οικονομίας. Ό κύριος ρόλος στήν οίκονομική νίκη κατά τού έχθροϋ άνήκε στήν ήρωική έργατική τάξη, πού άπό μήνα σέ μήνα άνέβαζε τήν παραγωγή τών βιομηχανικών προϊόντων. ' Η παραγωγή σιδηρομεταλλευμάτων τό 1 944 σέ σύγκριση μέ τήν προηγούμενη χρονιά αύξήθηκε σχεδόν κατά τό ένα τέταρτο, τό άτσάλι κατά 28%, ό χυτοσίδερος κατά 31%, ή έξόρυξη κάρβουνου κατά 30%. Τό έθνικό εισόδημα έφθασε στό άνώτατο έπίπεδο στά χρόνια τοΰ πολέμου. Τό 1 944 τό μερίδιο τών στρατιωτικών δαπανών στή λαϊκή οικονομία άρχισε νά μειώνεται. ’ Ο όγκος τών έπενδύσεων έφθασε τό έπίπεδο τού 1940. Στά 1 9 4 2 -1 94 4 στίς άνατολικές περιοχές οΐκοδομήθηκαν 225 μεγάλες έπιχειρήσεις. Στό πρώτο έξάμηνο τοΰ 1945 ή συνολική παραγωγή όλης τής βιομηχανίας στίς περιοχές τών μετόπισεθν τής χώρας ήταν 2 φορές περισσότερη καί στίς έπιχειρήσεις τής πολεμικής βιομηχανίας 5,6 φορές περισσότερη, άπ'ότι στό πρώτο έξάμηνο τοΰ 1941. Αύξήθηκε ή παραγωγή έμπορευμάτων λαϊκής κατανάλωσης. Έτσι τό Κόμμα έχοντας σωστή προοπτική έβαζε τίς σταθερές βάσεις

607

γιά τή γρήγορη άνασυγκρότηση τής λαϊκής οίκονομίας καί τήν μετατροπή της σέ οικονομία τής ειρηνικής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης. Οί νίκες στό μέτωπο έμπνέανε τούς σοβιετικούς άνθρώπους γιά νέα έργατικά κατορθώματα. Τό κίνημα γιά τήν άνάπτυξη τής παραγωγικότητας τής έργασίας, πού άρχισε μέ πρωτοβουλία τών μεταλλουργών, τών κατασκευαστών τάνκς καί άεροπλάνων, μετατρά­ πηκε τό 194 4 σέ παλλαϊκό κίνημα. Δυνάμωσε ή άμιλλα τών κομσομόλικων καί τών νεολαιίστικων ταξιαρχιών. Στά τέλη τοΰ 1944 στήν άμιλλα έπαιρναν μέρος τά 85% τών έργατών τής χώρας. Μαζί μέ τήν έργατική τάξη πολλαπλασίαζε τίς έπιτυχίες της καί ή κολχόζνικη άγροτιά. Τό κολχόζ «Κράσνι πουτίλοβετς» τής περιοχής Καλίνιν άπευθύνθηκε πρός τούς έργαζόμενους τής άγροτικής οικονο­ μίας μέ τό σύνθημα: «νά όργανώσουμε Πανενωσιακή σοσιαλιστική άμιλλα γιά μεγάλη σοδειά!». Οί κολχόζνικοι τής Ούκρανίας καλοϋσαν σέ άμιλλα γιά τήν πρίν τήν προθεσμία έκπλήρωση του πλάνου τής κρατικής συγκέντρωσης σιτηρών καί γιά τήν παράδοση τών πάνω άπό τό πλάνο σιτηρών στό ταμείο ένίσχυσης τοΰ Κόκκινου Στρατού. Τό 1944 οί καλλιεργήσιμες έκτάσεις τής χώρας αυξήθηκαν σχεδόν κατά 16 έκατομμύρια έκτάρια σέ σχέση μέ τό 1943. Συγκεντρώθηκαν περισσότερα σιτηρά, αύξήθηκε ό άριθμός τών ζώων. ' Η κατάσταση όμως τής άγροτικής οικονομίας παράμενε δύσκολη. ' Η σοβιετική διανόηση βάδιζε στήν ίδια μαχητική παράταξη μέ τούς έργάτες καί τούς άγρότες, πολλαπλασιάζοντας τή συμβολή της στήν νίκη κατά τοΰ έχθροΰ. Μ'έπιτυχία άναπτύσσονταν ή έπιστημονική καί ή τεχνολογική έφευρετική σκέψη. Τό μέτωπο πήρε τό 1944 νέα Ισχυρά πυροβόλα, θαυμάσια βαριά τάνκς, νέους τύπους άερο­ πλάνων. ΟΙ σοβιετικοί ύγειονομικοί ε^αν πρωτοφανείς έπιτυχίες στή θεραπεία τών τραυματιών. Σχεδόν τά τρία τέταρτα τών τραυματισμέ­ νων μαχητών, μετά τή θεραπεία τους στά στρατιωτικά νοσοκομεία, έπέστρεφίαν στό μέτωπο. ΟΙ αίμοδότες δόσανε στούς τραυματίες, στή διάρκεια τοΰ πολέμου πάνω άπό 8 0 0 χιλιάδες λίτρες αΤμα, βοήθησαν νά έπιστρέψουν στήν πρώτη γραμμή έκατοντάδες χιλιάδες σοβιετικοί μαχητές. Τό Κόμμα έδινε λύσεις στά άμεσα προβλήματα πού παρουσιάζον­ ταν στίς άπελευθερωμένες άπό τούς φασίστες κατακτητές περιοχές. Τά ζητήματα τής άνόρθωσης τής λαϊκής οίκονομίας τών άπελευθερωμένων περιοχών δέν έβγαιναν άπό τήν ήμερήσια διάταξη τής ΚΕ καί τής κυβέρνησης. Στό βαθμό πού άπελευθερώνονταν ή σοβιετική γή άρχιζε άμέσως ή έπούλωση τών βαθιών πληγών. Μόλις τά σοβιετικά στρατεύματα άπελευθέρωσαν τό σιδηρομεταλλευτικό λεκανοπέδιο τοΰ Κριβόι Ρόγκ, άρχισε σέ πλατιά κλίμακα ή άνόρθωση τής μεταλλουργίας τοΰ Νότου. Άκόμη συνεχίζονταν οΙ μάχες γιά τήν άπελευθέρωση τής Ούκρανίας, τής Λευκορωσίας, τής 'Εσθονίας καί παίρνονταν κιόλας μέτρα γιά τήν άνασυγκρότηση τής οίκονομίας τους. Σχεδόν ταυτόχρονα μέ τά σχέδια άπελευθέρωσης τής Μολδα­

βίας παίρνονταν καί τά μέτρα γιά τήν άναγέννηση τών εύφόρων έκτάσεών της. Μαζί μέ τά έπιτιθέμενα στρατεύματα προχωρούσαν καί οί όμάδες πρακτικής δράσης, πού καταπιάνονταν άμέσως μέ τήν άνασυγκρότηση τών κομματικών καί τών σοβιετικών όργάνων, μέ τήν άναγέννηση τής οίκονομικής καί τής έκπολιτιστικής ζωής. ΟΙ κομματι­ κές όργανώσεις τών άπελευθερωμένων περιοχών καταπιάστηκαν δραστήρια μέ τήν άνασυγκρότηση τής οίκονομίας καί όλης τής ζωής. Άνέλαβαν τήν καθοδήγησή τους στελέχη πού άτσαλώθηκαν στήν πάλη κατά τοΰ φασισμού. Ή άνόρθωση τής οίκονομίας τής άπελευθερωμένης σοβιετικής γής έγινε παλλαϊκή υπόθεση. ΟΙ κομματικές όργανώσεις θεωρούσαν παντού ύποχρέωσή τους νά όργανώσουν τήν όλόπλευρη βοήθεια πρός τους σοβιετικούς άνθρώπους πού άπελευθερώνονταν άπό τό φασιστικό ζυγό. Ή Κομσομόλ άνέλαβε τήν παροχή βοήθειας στό Ντονμπάς. Στήν άνασυγκρότηση τής άνθρακοβιομηχανίας βοηθού­ σαν οί άνθρακωρϋχοι τής περιοχής Μόσχας καί Κουζμπάς, ένώ τήν μεταλλουργία τοΰ Νότου βοηθούσαν οΙ έργαζόμενοι τών Ούραλίων καί τής Δυτικής Σιβηρίας, οΙ έργαζόμενοι τών Κομπινάτ, τοΰ Μαγνιτογκόρσκ καί τοΰ Κουζνέτσκ. Τά κολχόζ καί τά σοβχόζ έπαιρναν τεχνικά μέσα καί ζώα άπό τή Σιβηρία, τό Καζαχστάν, τήν Κεντρική Ά σ ία καί τήν ' Υπερκαυκασία. Ή φιλία τών λαών τής Σοβιετικής Ένωσης πού εϊχε έπισφραγιστεϊ μέ τό αίμα πού χύθηκε στό μέτωπο, έκδηλώθηκε μέ νέα δύναμη στήν άδελφική βοήθεια στόν πληθυσμό, πού είχε δοκιμάσει όλη τή φρίκη τής φασιστικής κατοχής. Μέ έπιτυχία έκπληρώνονταν τό πρωταρχικό καθήκον τής άνα­ συγκρότησης τής άνθρακομεταλλουργικής βάσης той Νότου. Στό Ντουνμπάς στίς άρχές той 1945 άρχισαν νά παράγουν κάρβουνο τά τρία τέταρτα τών άνθρακωρυχείων πού δούλευαν πρίν τόν πόλεμο. Ξαναζωντάνεψαν τά μεταλλουργικά καί τά μηχανουργικά έργοστάσιο τοΰ Νότου. Μ έ γρήγορους ρυθμούς άναπτύσσονταν ή παραγωγή ήλεκτρενέργειας. 'Αναστηλώθηκε όλοκληρωτικά ό ήλεκτροσταθμός τοΰ Βόλχοβ. Ά ρχισαν νά δίνουν ήλεκτρενέργεια οΙ ήλεκτροσταθμοί του Στάλινγκραντ, τού Ζοϋεβο, καί τής Στέροβκα. Άρχισ ε νά άνασυγκροτείται ό υδροηλεκτρικός σταθμός τού Δνείπερου. Πρός τό τέλος τού πολέμου Επισκευάστηκαν 51 περίπου χιλιάδες χιλιόμετρα τών βασικών σιδηροδρομικών γραμμών. Στίς περιοχές πού ύπόφεραν άπό τήν κατοχή σπάρθηκαν τά 72% τών προπολεμικών καλλιεργήσι­ μων έκτάσεων. ΟΙ δημοκρατίες καί οΙ περιοχές πού άπελευθερώνονταν άπό τήν κατοχή άρχισαν νά συμβάλλουν σημαντικά στήν πολεμική οίκονομία. Τό 1944 ή βιομηχανία τών περιοχών αύτών έδοσε περίπου τό ένα πέμπτο τής παραγωγής όλης τής χώρας. Τό άνθρακοφόρο λεκανοπέ­ διο τής Μόσχας στά τέλη τοΰ πολέμου άρχισε νά βγάζει δυό φορές περισσότερο κάρβουνο άπ' ότι τό 1940. Τά έργοστάσιο τρακτέρ φ . Ε. Τζερζίνσκι καί του Χάρκοβου τό 1945 έδοσαν στή χώρα τό μισό τής συνολικής παραγωγής τρακτέρ.

Στίς πολεμικές καί έργστικές έπιτυχίες συνέβαλλε ή πολιτική δουλιά του Κόμματος. ' Η άναγκαιότητό της υπαγορεύονταν άπό μιά σει­ ρά λόγους. 'Αναπτύσσονταν γοργά οί γραμμές τοΰ Κόμματος. Τό 1944 μπήκαν στό Κόμμα πάνω άπό 1.336 .0 00 δόκιμα μέλη καί περίπου 1.12 5.0 0 0 τακτικά μέλη. Τά 2 / 3 σχεδόν όλων τών κομμουνιστών έγιναν μέλη στή διάρκεια τοΰ πολέμου. Μ έ τό σκοπό νά ένισχυθεϊ ή Ιδεολογική δουλιά, ή ΚΕ τοΰ Κόμματος πήρε μιά σειρά άποφάσεις. Δυνάμωσε σημαντικά ή Ιδεολογική δουλιά τοΰ Κόμματος. Σοβαρή σημασία είχε ή πολιτική δουλιά άνάμεσα στά έκατομμύρια τών σοβιετικών άνθρώπων, πού είχαν άπελευθερωθεϊ άπό τή φασιστι­ κή σκλαβιά. ' Ο πληθυσμός τών περιοχών αύτών στήν καταπληκτική του πλειοψηφία στάθηκε πιστός στή Σοβιετική έξουσία καί στίς Ιδέες τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος. ’ Η χιτλερική όμως προπαγάνδα έχυνε τό δηλητήριό της, ύποδαύλιζε τό №νικό μίσος. ΊΗταν άπαραΐτητο όσο τό δυνατό γρηγορότερα νά έξαλειφθοΰν οΙ ήθικοπολιτικές συνέπειες τής φασιστικής κατοχής. Τό Κόμμα έπαιρνε ύπόψη του έπίσης άτι ό πληθυσμός τής Δυτικής Ούκρανίας καί τής Δυτικής Λευκορωσίας, τής Βεσσαραβίας καί τών Βαλτικών χωρών μόλις πρίν τόν πόλεμο ένσωματώθηκαν στήν οίκογένεια τών σοβιετικών λαών. ’ Η Σοβιετική έξουσία, άμέσως μετά τήν άπελευθέρωση τών περιοχών αύτών, έπέστρεψε στούς άγρότες τή γή πού είχε δοθεί στούς φασίστες γαιοκτήμονες, τούς βοήθησε μέ γεωργικά έργαλεϊα καί ζώα. Τά Κομμουνιστικά κόμματα τών δημοκρατιών αύτών διαπαιδαγωγοΰσαν τό λαό στό πνεύμα τής άνειρήνευτης πάλης ένάντια στήν άστικοεθνικιστική Ιδεολογία, δυνάμωναν τούς δεσμούς τής άδελφικής φιλίας μέ τούς άλλους σοβιετικούς λαούς. Αύτό έφερε τούς καρπούς του. Ό λαός πού ύπόφερε άπό τά φοβερά κακουργήματα τών χιτλερικών καί τών ντόπιων έθνικιστών, βοήθησε νά κατασταλεί ή ύπονομευτική τους δράση. 01 πλατιές μάζες πήραν δραστήριο μέρος στήν οίκοδόμηση τού σοσιαλισμού στίς δημοκρατίες τους. 01 κομματικές όργανώσεις μέ αύταπάρνηση δούλευαν μέσα στίς μάζες, κινητοποιούσαν όλες τίς δυνάμεις γιά τή γρήγορη άνασυγκρό­ τηση τής οίκονομίας στίς άπελευθερωμένες άπό τούς κατακτητές περιοχές τής ΕΣΣΔ καί στά μετόπισθεν. Ταυτόχρονα έπρεπε νά δυναμώσει περισσότερο ή δουλιά. Ό πόλεμος τραβούσε πρός τό τέλος του. Ό Κόκκινος Στρατός κατέλαβε εύνοϊκές θέσεις γιά· νά καταφέρει τά τελειωτικά χτυπήματα ένάντια στή Γερμανία Ή έπίθεση είχε σχεδιαστεί γιά τά τέλη τοΰ Γενάρη 1945, όμως άρχισε νωρίτερα. Τά γερμανοφασιστικά στρατεύ­ ματα περνώντας σέ έπίθεση στή Δύση, στίς Άρδέννες, έφεραν σέ δύσκολη θέση τόν άγγλοαμερικάνικο στρατό καί ό Τσώρτσιλ ζήτησε βοήθεια άπό τήν ΕΣΣΔ. ’ Ο Κόκκινος Στρατός, πιστός στό συμμαχικό του καθήκον, άρχισε στίς 12 τοΰ Γενάρη τήν τελειωτική του έπίθεση σέ ένα τεράστιο μέτωπο 1200 χιλιομέτρων άπό τή Βαλτική θάλασσα ώς τά Καρπάθια. ' Η έπίθεση αύτή χαρακτηριζόταν άπό τίς τεράστιες

610

διαστάσεις καί τούς εύρείς έλιγμούς της, τή μεγάλη δύναμη καί τό βάθος των χτυπημάτων της, τούς ταχύτατους ρυθμούς προέλασης. Τά Σοβιετικά στρατεύματα ξεκαθάρισαν άπό τούς καταχτητές όλη τήν Πολωνία καί Ούγγαρία, έλευθέρωσαν τό μεγαλύτερο μέρος τής Τσεχοσλοβακίας καί τής Αυστρίας, βοήθησαν τό λαό τής Δανίας νά γκρεμίσει τή χιλτερική τυραννία. ΟΙ πολεμικές' έπιχειρήσεις μεταφέρ­ θηκαν στό έδαφος τής ίδιας τής Γερμανίας. Τό Φλεβάρη τοΰ 1945 έγινε στήν Κριμαία ή συνδιάσκεψη τών τριών συμμάχων κρατών, τής 'Αγγλίας, τών ΕΠΑ καί τής ΕΣΣΔ. Σ'αύτή καθορίστηκε τό σχέδιο τής όριστικής συντριβής τής Γερμανί­ ας, έκπονήθηκαν οί όροι τής άνευ όρων συνθηκολόγησής της. Μέ έπιμονή τής ΕΣΣΔ ή συνδιάσκεψη ψήφισε τίς βασικές θέσεις γιά τήν άποστρατικοποίηση καί τόν έκδημοκρατισμό τής Γερμανίας. Διακη­ ρύχτηκε ή άποφασιστικότητα γιά τήν έξόντωση τοΰ γερμανικού μιλιταρισμού καί τοΰ ναζισμού καί τή δημιουργία τέτιων έγγυήσεων πού δέν θά έπέτρεπαν στή Γερμανία νά δισταράξει στό μέλλον τήν εΙρήνη. ΟΙ άποφάσεις τής συνδιάσκεψης στρέφονταν ένάντια στό φασισμό καί όχι ένάντια στό γερμανικό λαό. ’ Υπογραμμίζονταν ότι «μόνο όταν ξεριζωθεί ό ναζισμός καί ό μιλιταρισμός, θά ύπάρξει έλπίδα γιά μιά άξιοπρεπή ζωή γιά τό γερμανικό λαό καί θέση γ ι' αύτόν στήν κοινότητα τών έθνών». Γιά τήν έξασφάλιση τής εΙρήνης άνάμεσα στούς λαούς ή συνδιάσκεψη τάχτηκε ύπέρ τής ίδρυσης τού ' Οργανι­ σμού 'Ενωμένων Έθνών. ’ Η συνδιάσκεψη γιά άλλη μιά φορά άπόδειξε τή δυνατότητα τής συνεργασίας τών κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά συστήματα. ΟΙ άποφάσεις της άνέτρεψσν τά σχέδια τών χιτλερικών καί τών πιό άντιδραστικών κύκλων τής 'Αγγλίας καί τών ΕΠΑ, πού προσπαθού­ σαν νά διασπάσουν τούς συμμάχους καί πίσω άπό τίς πλάτες τής Σοβιετικής Ένωσης νά κλείσου ν χωριστή εΙρήνη μέ τή φασιστική Γερμανία. Ό άρχηγός, όμως, τής άγγλικής κυβέρνησης Τσώρτσιλ έξακολου­ θοΰσε τήν ύπουλη πολιτική του άπέναντι στήν ΕΣΣΔ. Δέν έπεδίωκε τόσο τή συντριβή τής Γερμανίας, όσο τό πώς νά μποΰν νωρίτερα τά άγγλοαμερικάνικα στρατεύματα στίς πρωτεύουσες τής Γερμανίας, τής Τσεχοσλοβακίας καί τής Αύστρίας. Μετά τόν πόλεμο έγινε γνωστό πώς ό Τσώρτσιλ, βλέποντας ότι πλησιάζει ή συντριβή τής Γερμανίας, διέταξε νά συγκεντρωθεί ό όπλισμός τών γερμανοφασιστικών στρα­ τευμάτων πού παραδίνονταν, καί νά είναι έτοιμος νά ξαναμοιραστεί στούς χιτλερικούς γιά νά χτυπήσουν μαζί τήν ΕΣΣΔ. ’ Ο Κόκκινος Στρατός έξακολουθοΰσε νά άναπτύσσει τήν άκάθεκτη έπίθεσή του. Στίς 16 τοΰ 'Απρίλη άρχισε ή έπιχείρηση γιά τήν κατάληψη τοΰ Βερολίνου. Στίς παραμονές της στίς κομματικές καί κομσομόλικες συνελεύσεις, στίς συζητήσεις μέ τούς μαχητές έξηγοΰντΰν ή Ιστορική σημασία τοΰ τελικοΰ κτυπήματος κατά τού έχθροΰ. Στήν Ισχυρή πίεση τών σοβιετικών στρατευμάτων δέν άντεξε ή άμυνα τών χιτλερικών. ' Ο πόλεμος πλησίασε πιά άμεσα στήν πρωτεύουσα

611

τής Γερμανίας. 10 μέρες γίνονταν σκληρές μάχες στούς δρόμους τοΰ Βερολίνου. Μ έ νέα δύναμη έκδηλώθηκε ό μαζικός ήρωισμός καί ή ύψηλή πολεμική μαστοριά των σοβιετικών μαχητών. Ά φ ο ΰ τσάκισαν τήν άντίσταση τοΰ έχθροΰ κύκλωσαν τό Ράιχσταγκ. Στ(ς 3 0 τοΰ Απρίλη πολλοί σοβιετικοί μαχητές εΐσόρμησαν μέσα στό κτίριο καί κρέμασαν στίς κολών^ς, στά άετώματα καί στά παράθυρα κόκκινες σημαίες. Τά ξημερώματα τής 1 τοΰ Μάη κυμάτιζε κιόλας στό Ράιχσταγκ ή Σημαία τής Νίκης. Τήν έστησαν οί γενναίοι άνιχνευτές Μ. Α. Έγκόροφ καί Μ. Β. Καντάριγια. ' Η πτώση τοΰ Βερολίνου σήμαινε τό τέλος τοΰ χιτλερικού ράιχ. Τό γερμανικό φασιστικό κράτος κατάρευσε κάτω άπό τά χτυπήματα τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ. ' Ο Σοβιετικός λαός καί οί ένοπλες δυνάμεις του νίκησαν τούς έπιδρομείς σέ πολεμική συνεργασία μέ τά στρατεύματα τής Αγγλίας, τών ΕΠΑ, τής Γαλλίας, τής Πολωνίας, τής Τσεχοσλοβα­ κίας, τής Γιουγκοσλαβίας, τής Αλβανίας, καί μέ τά τμήματα τοΰ ρουμανικού , τοΰ βουλγαρικού καί τοΰ ουγγρικού στρατοΰ, μέ τίς μαχητικές δυνάμεις τοΰ κινήματος 'Εθνικής Αντίστασης. Οί λαοί той άντιφασιστικοΰ συνασπισμού συνέδραμαν στή γενική ύπόθεση τής πάλης ένάντια στό φασισμό. Ή Σοβιετική 'Ενωση, όμως, έπαιξε άποφασιστικό ρόλο στήν πάλη αύτή, σήκωσε στίς πλάτες της τό κύριο βάρος той πολέμου. Στίς 8 той Μάη 1945 ή Γερμανία ύπέγραψε τήν πράξη συνθηκολόγησης χωρίς όρους. Τήν έπομένη, 9 τού Μάη, τά σοβιετικά στρατεύματα όλοκλήρωσαν τήν τελευταία τους έπιχείρηση, σύντριψαν τό συγκρότημα τών γερμανοφασιστικών στρατευμάτων, πού είχε κυκλώσει τήν πρωτεύουσα τής Τσεχοσλοβακίας, Πράγα, καί μπήκαν στήν πόλη πού τήν είχε ήδη έλευθερώσει άπ'τούς κατακτη­ τές ό έξεγερμένος λαός. Στίς 2 4 той Μάη στήν Κόκκινη πλατεία τής Μόσχας έγινε ή παρέλαση τής Νίκης. Μπροστά στό Μαυσωλείο той Λένιν, κάτω άπό τίς πολεμικές σημαίες παρήλασαν μέ θριαμβευτικό μάρς τά μικτά συντάγματα τών Μετώπων καί τών στολίσκων. Στούς άνδρείους μαχητές έγινε θερμή υποδοχή. Στό τέλος τής παρέλασης οί μαχητέςνικητές πέταξαν στό βάθρο той Μαυσωλείου τίς σημαίες той συντριμένου φασιστικού στρατοΰ. Μέ τή λήξη τοΰ πολέμου τούς λαούς τής Εύρώπης τούς άπασχολοΰσε τό πρόβλημα τής έδραίωσης τής εΙρήνης. Ή μεταπολεμική όργάνωση той κόσμου συνδέονταν μέ τό ζήτημα τής τύχης τής Γερμανίας. Ή λύση αύτοΰ той προβλήματος, πού συγκινούσε όλη τήν άνθρωπότητα έκπονήθηκε στή συνδιάσκεψη τών άρχηγών τών κυβερνήσεων τής ΕΣΣΔ, τών ΕΠΑ καί τής Αγγλίας, πού έγινε στό Πότσνταμ, στίς 17 τοΰ Ιούλη ώς τίς 2 τοΰ Αύγούστου 1945. Ή Σοβιετική άντιπροσωπεία ύπεράσπιζε σταθερά τίς δίκαιες καί δημο­ κρατικές άρχές τών σχέσεων μέ τήν ήττημένη Γερμανία καί χάρη σ ’ αύτό χρεοκόπησε τό σχέδιο διαμελισμοΰ της, πού πρότειναν οί ΕΠΑ. Οί ήγέτες τών τριών δυνάμεων άνέλαβαν έπίσημα τήν ύποχρέ-

612

ωση νά πετύχουν μιά τέτια κατάσταση, πού ή Γερμανία νά μήν μπορέ­ σει ποτέ πιά νά άπειλήσει τήν εΙρήνη. Συμφώνησαν νά ξεριζωθεί γιά πάντα ό γερμανικός μιλιταρισμός, νά έκμηδενιστεϊ τό χιτλερικό κόμμα καί νά μήν έπιτραπεϊ ή άναγέννησή του, νά διαλυθούν οΙ γερμανικές μονοπωλιακές ένώσεις. ' Η συνδιάσκεψη έδοσε όδηγίες στό Συμβού­ λιο τών ύπουργών τών έξωτερικών νά έπεξεργαστοΰν τούς όρους τής συνθήκης εΙρήνης μέ τή Γερμανία, πού δέν θά έπέτρεπαν τήν άναγέννηση τοΰ γερμανικού Ιμπεριαλισμού καί θά έξασφάλιζαν τή σταθερή καί μακρόχρονη εΙρήνη, τήν άσφάλεια τών λαών. Στίς άποφάσεις τονιζόταν, ότι στήν περίοδο τής κατοχής της ή Γερμανία πρέπει νά θεωρείται άπό τούς συμμάχους σάν ένα ένιαϊο οίκονομικό σύνολο καί τά όργανα τοΰ έλέγχου ύποχρεώνονταν νά έφαρμόζουν μιά ένιαία προσυμφωνημένη γραμμή. ΟΙ γραμμές αύτές καθορίζαν τούς δρόμους τοΰ έκδημοκρατισμοΰ τής Γερμανίας. Ή συνδιάσκεψη άποφάσισε νά παραχωρηθεϊ στήν ΕΣΣΔ ή Καινιξβέργη (Καλίνινγκραντ) καί ή γύρω της περιοχή. ’ Η σοβιετική άντιπροσωπεία, ύπερασπίζοντας άποφασιστικά τά συμφέροντα τής Πολωνίας, πέτυχε νά έπιστραφοϋν σ'αύτή τά έδάφη πού άνέκαθεν τής άνήκαν καί νά παρθεϊ ή άπόφαση γιά τά νέα δυτικά σύνοραΌδερος καί Νέις. Μ έ τήν έπιμονή τής Σοβιετικής άντιπροσωπείας ή συνδιάσκεψη άποφάσισε νά συντομεύσει τήν όργάνωση τής δίκης ένάντια στούς κυριότερους φασίστες έγκλημστίες πολέμου. Ή χιτλερική Γερμανία είχε κσταρεύσει, δμως ό πόλεμος έξακο­ λουθοΰσε νά μαίνεται στή λεκάνη τοΰ ΕΙρηνικοΰ ώκεανοΰ. Ή Σοβιετική Ένωση δέν μποροΰσε νά βλέπει μέ άδιαφορία τίς συμ­ φορές τών λαών τής Ά σ ίας, πού είχαν ύποστεΐ τήν Ιαπωνική έπιδρομή. Ή χώρα τών Σοβιέτ άνησυχοΰσε γιά τήν άσφάλειά της στήν Άπ ω Ανατολή. ΟΙ Ιάπωνες Ιμπεριαλιστές παραβίαζαν ώμά τό σύμφωνο ούδετερότητας τής ΕΣΣΔ καί μέ κάθε τρόπο βοηθούσαν τή Γερμανία στόν πόλεμο ένάντια στή χώρα τών Σοβιέτ, διατηρούσαν στά σύνορά της μεγάλο στρατό, παρεμπόδιζαν τήν έμπορική ναυσι­ πλοΐα άνάμεσα στή Σοβιετική Ένωση καί στίς ΕΠΑ. ΓΓαϋτό ή Σοβιετική κυβέρνηση στίς 5 τοΰ Απρίλη 1945 κατάγγειλε τό σοβιετο-Ιαπωνικό σύμφωνο ούδετερότητας. Ή Σοβιετική Κυβέρνηση, παίρνοντας ύπόψη της τήν παράκληση τών ΕΠΑ καί τής Αγγλίας, δήλωσε στή συνδιάσκεψη τής Κριμαίας, ότι θά μπεϊ στόν πόλεμο ύστερα άπό δυό-τρεϊς μήνες μετά τή λήξη τοΰ πολέμου μέ τή Γερμανία. Ή Σοβιετική Ένωση έκπλήρωσε πιστά τή συμμαχική της ύποχρέωση, κηρύσσοντας στίς 8 Αύγούστου τόν πόλεμο ένάντια στήν Ιαπωνία. Ή Λαϊκή Δημοκρατία τής Μογγολίας μπήκε έπίσης στόν πόλεμο ένάντια στήν Ιαπωνία. Πέρασε σέ έπίθεση ένάντια στούς Ιάπωνες κατακτητές ό Λαϊκό-Απελευθερωτικός Στρατός τής Κίνας, πού εϊχε έπικεφαλής του τούς κομμουνιστές. Άκόμη πιό πολύ άναψε ή φλόγα τής άπελευθερωτικής πάλης τών λαών τής Νοτιοανα­ τολικής Άσίας. Στίς δύσκολες συνθήκες τού θεάτρου τοΰ πολέμου στήν Άπ ω

613

'Ανατολή, ό Κόκκινος Στρατός κατάφερε συντριπτικό χτύπημα στίς ένοπλες δυνάμεις τής 'Ιαπωνίας. Ή στρατιά του Κβαντούν πού άριθμοϋσε πάνω άπό ένα Εκατομμύριο σταμάτησε νά προβάλλει άντίστασή καί αιχμαλωτίστηκε. ' Αποτέλεσμα τής συντριβής της ήταν νά άπελευθερώσει ό Κόκκινος Στρατός τήν Βορειοανατολική Κίνα μέ σαράντα εκατομμύρια πληθυσμό. ' Η περιοχή αύτή ήταν Γση μέ τό έδαφος τής Γερμανίας, τής ' Ιταλίας καί τής ' Ιαπωνίας. ' Η κεραυνοβόλα συντριβή τής κύριας δύναμης κρούσης τών Ιαπώνων μιλιταριστών στήν ξηρά τούς ζάλισε. Στίς 2 τοΰ Σεπτέμβρη 1945 ή 'Ιαπωνία υπέγραψε τήν πράξη τής χωρίς όρους συνθηκολόγησής της. Στά τέλη τοΰ πολέμου ή άμερικανική άεροπορία στίς 6 καί 9 τοΰ Αύγούστου έριξε δυό άτομικές βόμβες στίς ιαπωνικές πόλεις Χιροσίμα καί Ναγκασάκι. Δέν μπορεϊ μέ κανένα τρόπο νά δικαιολογηθεί ή τραγωδία τών πόλεων αύτών. ΟΙ ένέργειες τής κυβέρνησης τών ΕΠΑ δέν ύπαγορεύονταν άπό στρατιωτικές άνάγκες, άλλά άπό τήν διάθεσή της νά έπιδείξει τήν άτομική δύναμη πού εϊχε στά χέρια της, νά φοβίσει τούς λαούς τοΰ κόσμου καί νά έξασκήσει πίεση στήν ΕΣΣΔ κατά τήν ώρα τής έπίλυσης τών μεταπολεμικών προβλημάτων. Είναι άναμφισβήτητο τό γεγονός ότι στό γρήγορο τερματισμό τοΰ πολέμου στή λεκάνη τοΰ ΕΙρηνικοΰ ώκεανοΰ όδήγησε ή συντριβή άπό τόν Κόκκινο Στρατό τών Ιαπωνικών ένόπλων δυνάμεων στήν Ματζουρία. Ό Μεγάλος Πατριωτικός πόλεμος τής Σοβιετικής Ένωσης, καί ταυτόχρονα κα/ ό δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος τέλειωσε. Ή Σοβιετική "Ενωση, πού καθοδηγείται άπό τούς κομμουνιστές έσωσε τήν άνθρωπότητα άπό τό φασισμό. "Αρχισε ή πολυπόθητη εΙρήνη γιά τούς λαούς όλου τοΰ κόσμου.

4. ' Η κοσμοϊστορική σημασία καί οί πηγές τής νίκης τής Σοβιετικής "Ενωσης στό Μεγάλο Πατριωτικό πόλεμο Στό Μεγάλο Πατριωτικό πόλεμο ό σοβιετικός λαός κέρδισε στρατιωτική, πολσική κα! οίκονομική νίκη ένάντια στούς έχθρούς τής σοσιαλιστικής Πατρίδας. 'Υπεράσπισε τίς σοσιαλιστικές καταχτήσεις, τό πιό πρωτοπόρο κοινωνικό καί κρατικό καθεστώς, τήν έλευθερία καί τήν άνεξαρτησία τών λαών τής ΕΣΣΔ. Ή νίκη αύτή εϊχε σάν άποτέλεσμα, νά δυναμώσει ή άσφάλεια τών συνόρων τής ΕΣΣΔ. Καμιά φορά, σ ' όλη τή διάρκεια τής Ιστορίας της ή χώρα δέν είχε τόσο δίκαια καί τόσο καλά διευθετημένα κρατικά σύνορα. Μ έ τήν ήρωική του πάλη ό σοβιετικός λαός άχι μόνο ύπεράσπισε τήν Πατρίδα του, άλλά καί έσωσε τούς λαούς τής Εύρώπης άπό τή φασιστική σκλαβιά, έδοσε τεράστια βοήθεια στούς λαούς τής Κίνας καί τών άλλων χωρών τής ΆσΙσς στήν πάλη τους ένάντια στόν Ιαπωνικό Ιμπεριαλισμό, άπάλλαξε τούς λαούς όλου τοϋ κόσμου άπό τήν άπειλή τής υποδούλωσης στό φασισμό. ' Ο Κόκκινος Στρατός έκπλήρωσε μέ τιμή τήν άπελευθερωτική του άποστολή. Βασιζόμενος στήν ύποστήριξη τών λαών τών κατεχόμενων χωρών, έδιωξε τούς ξένους κατακτη-

614

τές άπό τήν Πολωνία, τήν Τσεχοσλοβακία, τή Γιουγκοσλαβία, τή Βουλγαρία, τή Ρουμανία, Ούγγαρία, τήν Αυστρία, τή Βόρεια Νορβη­ γία, τ(ς βορειοανατολικές Επαρχίες τής Κίνας καί τής Βόρειας Κορέας. ΟΙ χώρες πού είχαν ύποδουλωθεϊ στούς κατακτητές άπόχτησαν καί πάλι τήν έθνική τους άνεξαρτησία. ' Η ήττα τοΰ Ιαπωνικού Ιμπεριαλι­ σμού δημιούργησε εύνοϊκές συνθήκες γιά τή νικηφόρα έπανάσταση τής Κίνας. ΟΙ σοβιετικές ένοπλες δυνάμεις, συντρίβοντας τή Γερμανία καί τήν πολεμική μηχανή της, βοήθησαν στήν άπελευθέρωση άπό τή φασιστι­ κή σκλαβιά τών λαών τής Γαλλίας, τής ' Ιταλίας καί τών άλλων χωρών. Ή συντριβή τοΰ γερμανικού φασισμού δημιούργησε έξαιρετικά εύνοϊκές συνθήκες γιά νά προχωρήσει ό γερμανικός λαός στό δρόμο τής εΙρήνης, τής δημοκρατίας καί τοΰ σοσιαλισμού. Ό δεύτερος Ιμπεριαλιστικός πόλεμος βάθυνε τή γενική κρίση τοΰ καπιταλισμού, έβαλε τή βάση γιά τό δεύτερο στάδιό της. Τό διεθνές καπιταλιστικό σύστημα άδυνάτισε. ΟΙ λαοί πολλών χωρών τής Εύρώπης καί τής Ά σ ίας γκρέμισαν τήν έξουσίατών καπιταλιστών καί τών τσιφλικάδων. Τό λαϊκοδημοκρατικό καθεστώς πού έγκαθιδρύθηκε στίς χώρες αύτές άνοιξε τό δρόμο γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού. Ή άπελευθερωτική πάλη ένάντια στούς φασίστες κατακτητές άνέβασε τήν ταξική συνείδηση τοΰ προλεταριάτου καί δυνάμωσε τήν έπιροή τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων μέσα στίς μάζες. Ό ξύνθηκε ή κρίση όλου τοΰ άποικιακού συστήματος τοΰ Ιμπερια­ λισμού, πήρε τεράστια έκταση ή έθνικοαπελευθερωτική πάλη. Ή νίκη τής Σοβιετικής "Ενωσης ένάντια στούς έπιδρομείς είναι φαινόμενο έντελώς νομοτελειακό. ΟΙ πηγές τής δύναμης καί τής κραταιότητας τοΰ σοβιετικού λαοΰ καί τών ένόπλων δυνάμεών του βρίσκονται μέσα στήν Ιδια τή φύση той σοσιαλιστικού κοινωνικού καί κρατικού καθεστώτος, στά μεγάλα πλεονεκτήματα άπέναντί στό καπιταλιστικό καθεστώς, πού έχει σαπίσει καί έφαγε πιά τά ψωμιά του. ’ Η ΕΣΣΔ άποδείχτηκε πιό δυνατή άπό τόν άντίπαλό της άκριβώς γιατί στή χώρα ή έξουσία άνήκει στούς έργάτες καί στούς άγρότες, έχει κτιστεί ό σοσιαλισμός, δημιουργήθηκε μιά Ισχυρή σοσιαλιστική οικονομία. Εξασφαλίστηκε ή ήθικοπολιτική ένότητα τής σοβιετικής κοινωνίας. Ό σοβιετικός λαός, πού διαπαιδαγωγήθηκε άπό τό Κομμουνιστικό κόμμα στά ύψηλά Ιδεώδη τοΰ προλεταριακού διεθνι­ σμού, έδειξε άπαράμιλλο ήρωισμό στό μέτωπο, στά μετόπισθεν καί στίς προσωρινά κατεχόμενες άπό τόν έχθρό περιοχές. Στό Μεγάλο Πατριωτικό πόλεμο άκόμη πιό πολύ δυνάμωσε ή ταξική βάση τής δύναμης τοΰ Σοβιετικού κράτους, ή άκατάλυτη ένότητα τής έργατικής τάξης καί τής άγροτιας. Αύτή είναι ή κύρια καί ή άποφασιστική δύναμη τής σοβιετικής κοινωνίας, ή σίγουρη έγγύηση τής βιωσιμότητάς της καί στήν ειρηνική περίοδο καί στήν περίοδο τοΰ πολέμου, είναι ή πηγή όλων τών νικών τοΰ σοβιετικού λαοΰ. Στόν πόλεμο Ενάντια στήν ΕΣΣΔ ό Εχθρός προσέκρουσε στήν άκα­

615

ταμάχητη δύναμη τής φιλίας τών σοβιετικών λαών. 01 ύπολογισμοί του γιά τήν διάσπαση τής ένωσης τών λαών τής πολυεθνικής μας χώ­ ρας καί τή σύγκρουση μεταξύ τους χρεοκόπησε όλοκληρωτικά. ' Από τίς πρώτες κιόλας μέρες τής φασιστικής έπιδρομής όλοι οί λαοί τής Σο­ βιετικής Ένωσης ξεσηκώθηκαν γιά νά ύπερσσπίσουν τήν Πατρίδα. Τό σοβιετικό σοσιαλιστικό καθεστώς άποδείχτηκε όχι μόνο ή καλύτερη μορφή άνάπτυξης τών έθνών, άλλά καί ή πιό κατάλληλη μορφή όργάνωσης τής συνεργασίας τών λαών ένός πολυεθνικού κράτους γιά τή νικηφόρα διεξαγωγή τοΰ δίκαιου άπελευθερωτικοΰ πολέμου. Ή φιλία τών λαών τής ΕΣΣΔ είναι μιά άπό τίς κύριες πηγές τής νίκης ένάντια στούς φασίστες κατακτητές. ' Η φιλία αύτή άτσαλώθηκε στό καμίνι τών βαριών δοκιμασιών τοΰ πολέμου. Τό σοβιετικό σοσιαλιστικό κοινωνικό καί κρατικό καθεστώς άνοιξε πρωτοφανέρωτους όρίζοντες γιά τήν οίκονομική άνάπιτυξη τής χώρας, τήν κινητοποίηση όλων τών δυνάμεων τοΰ λαοΰ γιά τή λύση τών πιό σύνθετων οικονομικών προβλημάτων τόσο στίς συνθήκες τής ειρηνικής άνάπτυξης, όσο καί στήν πολεμική περίοδο. Μ έ τήν ύπερνίκηση τών τεράστιων δυσκολιών τοϋ πολέμου, δημιουργήθηκε μιά άρτια όργανωμένη πολεμική οΙκονομία, πού έδοσε τή δυνατότητα τής όργάνωσης μιας μαζικής παραγωγής σύγχρονου έξοπλισμοΰ τοΰ Κόκκινου Στρατού. Ό πόλεμος άπέδειξε, ότι ή οΙκονομία τοΰ Σοβιετικού κράτους είναι άσύγκριτα πιό βιώσιμη, παρά ή οΙκονομία τών καπιταλιστικών κρατών. Αύτό είναι μιά σπουδαία πηγή τής νίκης τής Σοβιετικής Ένωσης στό Μεγάλο Πατριωτικό πόλεμο. Τή νίκη στό Μεγάλο Πατριωτικό πόλεμο τήν έξασφάλισε ή άκατανίκητη Ισχύς τών Σοβιετικών ’ Ενόπλων Δυνάμεων. ’ Ο Κόκκινος Στρατός είναι άναπόσπαστο κομμάτι τοΰ λαοΰ. Είναι έμποτισμένος μέ τήν ψυχική δύναμη τοΰ λαοΰ, τό πνεύμα τοΰ προλεταριακού διεθνισμού, έχει μπροστά του ξεκάθαρο σκοπό, τήν άμυνα τοΰ κράτους, πού χτίζει τήν πιό δίκαια στήν Ιστορία τής άνθρωπότητας κοινωνία. Ό λ ες οΙ Ιδιότητες τοΰ στρατού νέου τύπου βρήκαν τήν λαμπρή άντανάκλασή τους στή γενναιότητα, στήν άνδρεία, στή βαθιά συνείδηση τών άπελευθερωτικών του σκοπών, στήν έτοιμότητα τών μαχητών του νά θυσιάσουν τόν έαυτό τους στό όνομα τής έλευθερίας καί τής άνεξαρτησίας τής Πατρίδας, στό όνομα τού σοσιαλισμού, στήν όλοκληρωτική του ήθικοπολιτική ύπεροχή άπέναντι στούς έχθρικούς στρατούς. * Ο Κόκκινος Στρατός άντεξε ήρωικά σέ όλες τίς κακουχίες τοΰ πολέμου, τσάκισε κατακέφαλα τόν Ισχυρό καί ύπουλο άντίπαλο καί βγήκε άπό τόν πόλεμο άκόμη πιό δυνατός καί πιό έμπειροπόλεμος. Άπ ό στρατιωτικό-τεχνική άποψη ό Κόκκινος Στρατός άποδείχτη­ κε ότι είναι πρώτης γραμμής στρατός, μέ σύγχρονο έξοπλισμό, μέ έμπειρους διοικητές, που ξέρει νά χτυπά τόν έχθρό όπως τό άπαιτεϊ ή πρωτοπόρα στρατιωτική έπιστήμη. Τό Κομμουνιστικό κόμμα διαπαιδαγώγησε καί άνάδειξε σέ καθοδηγητικές θέσεις τοΰ Κόκκινου Στρατού μεγάλους στρατιωτικούς ήγέτες: τούς X. Μπαγκραμιάν. Σ. Σ.

616

Μπιριουζόφ, Σ. Μ. Μπουντιόννι, Α. Μ. Βασιλιέβσκι, Ν. φ. Βστούτιν, Ν. Ν. Βόρονοφ, Κ. Ε. ΒοροσΙλοφ, Λ. Α. Γκόβοροφ, А. Α. Γκρέτσκο, Α. I. Έρεμένκο, Γκ. Κ. Ζοΰκοφ, Μ. Β. Ζάχαροφ, I. Σ. Κόνιεφ, Р. Γ. Μαλινόβσκι, Κ. А. Μερετσκόφ, Κ. Σ. Μοσκαλένκο, φ . Σ. ’ Οκτιάμπρσκι, I. Ε. Пггрбф, Κ. Κ. Ροκοσσόβσκι, Π. Σ. Ριμπάλκο, Β. Ντ. Σοκολόβσκι, Σ. Κ. Τιμοσένκο, φ. I. Τολμπούχιν, I. Ν τ. Τσερνιαχόβσκι, В. I. Τσούικοφ, Μπ. Μ. Σάποσνικοφ καί άλλους. ’ Η π€(ρα τοϋ Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου άποδείχνει εύγλωττα τήν άδιαφιλονίκητη ύπεροχή τής Σοβιετικής στρατιωτικής τέχνης σάν συστατικό μέρος τής στρατιωτικής έπιστήμης γενικά άπέναντι στή στρατηγική καί τακτική τών γερμανοφασιστικών στρατευμάτων. ' Η πορεία καί ή έκβαση τού πολέμου άπόδειξαν πειστικά ότι ή στρατιωτι­ κή όργάνωση πού στηρίζεται στά πλεονεκτήματα τοΰ σοσιαλιστικού κοινωνικού καί κρατικού καθεστώτος, ξεπέρασε άπό κάθε άποψη τή στρατιωτική όργάνωση τών καπιταλιστικών χωρών. ' 0 Κόκκινος Στρατός στηριζόμενος μέ σιγουριά στή σταθερότητα καί άντοχή τών μετόπισθεν μπορούσε νά έκπληρώνει μέ έπιτυχία τό Ιερό του χρέος άπέναντι στήν πατρίδα. Τόν βοηθούσε όλόψυχα όλη ή χώρας μας, όλοι οΙ λαοί τής Σοβιετικής Ένωσης. Ή ένότητα τοΰ μετώπου καί τών μετόπισθεν, τοΰ στρατού καί τού λαοΰ. άποτέλεσε άποφασιστικό δρο τής νίκης. Στά χρόνια τοϋ πολέμου άποκαλύφθηκε μέ έξαιρετική πληρότητα ή μεγαλειώδης πηγή δύναμης τοΰ λαού μας καί του στρατού του, ό ζωογόνος σοβιετικός πατριωτισμός. Ό Μεγάλος Πατριωτικός πόλε­ μος είναι ένας άπαράμιλλος άθλος τών έκατομμυρίων σοβιετικών άνθρώπων στό μέτωπο, στά μετόπισθεν καί στίς κατεχόμενες άπό τόν έχθρό περιοχές, στό όνομα τής σοσιαλιστικής τους Πατρίδας. ΟΙ εύγενικοί, οΙ ύψηλοί σκοποί τοΰ πολέμου ένάντια στούς γερμανοφασίστες καί στούς Ιάπωνες έπιδρομεϊς γέννησαν μέσα άπ’τά σοβιετικά στρατεύματα χιλιάδες ήρωες, πού δέν λυπήθηκαν νά δόσουν τή ζωή τους στό όνομα τής Πατρίδας. Ό Ν. φ. Γκαστέλλο, ό В. Β. ΤαλαλΙχιν, ό Τ. Μ. φροϋνζε, ό Α. Μ. Ματρόσοφ, ό А. Π. Μαρέσιεφ, ό Π. Ο. Μπολότα, ό Г. Β. Σμιρνόφ, ό Β. Γκ. Ζάιτσεφ, ό Α. Β. Καλιούζνι, ό А. I. Ποκρίσκιν, ό I. Ν. Κοζεντούμπ, ό Β. Γκ. Κλοτσκόφ, ό Ν. Ν. φίλτσενκο καί πάρα πολλοί άλλοι μαχητές-ήρωες μέ τή γεμάτη αυταπάρνηση πάλη τους ένάντια στόν έχθρό Ενσάρκω­ ναν τό ύψηλό ήθικό σθένος καί τόν πατριωτισμό τών σοβιετικών άνθρώπων. ΑΙώνια θά ζοΰν στή μνήμη τών λαών τά όνόματα τοΰ στρατηγού Ντ. Μ. Κάρμπισεφ, τοϋ ποιητή Μουσά Τζαλίλ, τών ήρώων τοΰ άντιφασιστικοΰ άγώνα έξω άπό τά σύνορα τής Σοβιετικής Ένωσης φ. Α. Πολετάγεφ, В. Β. Πόρικ, Μεχτί Γκουσέιν-Ζαντέ. Ό λ ο ι οΙ σοβιετικοί άνθρωποι, όλοι οΙ φιλελεύθεροι λαοί τοΰ κόσμου άναγνωρίζουν τήν άνδρεία, τήν τόλμη, τό μαζικό ήρωισμό τών σοβιετικών μαχητών. Στή διάρκεια τού πολέμου παρασημοφορήθηκϋν μέ παράσημα καί μετάλλια τής Σοβιετικής ’ Ενωσης πάνω άπό έφτά έκατομμύρια στρατιώτες, ναύτες, άξιωματικοί, στρατηγοί καί

617

ναύαρχοι. Πάνω άπό έντεκα χιλιάδες τιμήθηκαν μέ τόν τίτλο τοΰ Ή ρωα τί^ς Σοβιετικής Ένωσης. Τό παλλαϊκό παρτιζάνικο κίνημα, είναι μιά λαμπρή άπόδειξη τοΰ ζωογόνου πατριωτισμού τών σοβιετικών άνθρώπων στόν πόλεμο. Τό παρτιζάνικο κίνημα άποτελοΰσε σοβαρότατη δύναμη στήν πάλη ένάντια στόν έχθρό. Σκορπούσε τόν πανικό καί άποδιοργάνωνε τ(ς γραμ­ μές τοΰ έχθροΰ. ΟΙ παρτιζάνοι σέ στενή συνεργασία μέ τούς σοβιετι­ κούς στρατιώτες κατάφερσν μεγάλα χτυπήματα στόν έχθρό. Μέσα άπό τό λαό άναδείχτηκαν έπιφανεϊς διοικητές καί όργανωτές τοΰ παρτιζάνικου κινήματος: ό Τ. Λ. Μπουμάζκοφ, ό А. Β. Γκέρμαν, ό Μ. Α. Γκουριάνοφ, ό Κ. Σ. Ζασλόνοφ, ό Σ. Α. Κοβπάκ, ό В. I. Κοζλόφ, ό I. Α. Κοζλόφ, ό В. I. Κόρζ, ό N. I. Κουζνετσόφ, ό М. I. Ναοΰμοφ, ό Π. Κ. Πονομαρένκο, ό Σ. Β. Ροΰντνεφ, ό Α. Ν. ΣαμποΟροφ, ό В. Π. Σαμσόν, ό Α. φ. φιόντοροφ, ό В. Γ. Χορουζάγια, ό Μ. φ. Σμιριόφ, καί πολλοί άλλοι. Στήν πάλη γιά τήν ύπεράσπιση τής σοσιαλιστικής Πατρίδας μαζικό ήρωισμό έδειξε ή σοβιετική νεολαία, τό πρωτοπόρο της τμήμα, ή λενινιστική Κομσομόλ. ΟΙ νέοι καί οΙ νέες μάχονταν μέ αύτοθυσία ένάντια στόν έχθρό στό μέτωπο, στά παρτιζάνικα τμήματα, δούλευαν ήρωικά στά έργοστάσια καί φάμπρικες, στά κολχόζ καί σοβχόζ. ' Ο λαός μέ εύγνωμοσύνη θυμάται παντοτινά τά όνόματα τής Ζώγιας Κοσμοντεμιάνσκαγια, τοΰ ’ Αλεξάντρ Τσεκάλιν, τής Λίζας Τσάικινα, τοΰ ' Ολέγκ Κοσεβόι, τοΰ Παρφέντι Γκρετσανόι, τής Ντάσα Ντιατσένκο, τοΰ Βλαντίμιρ Μοργκουνένκο, τής φρόσια Ζενκόβα, τής Ζηναίντα Πορτνόβα, τής Μανσούκ Μαμέτοβα, τής Μαρίας Μαλνικάιτε, τοΰ Γιούοζας Άλεξόνις, τοΰ Γκουμπέρτας ΜπορΙς, τοΰ Άλφόνσας Τσεπόνις, τοΰ Ά λ εξέι Σουμαβτσόφ καί τών άλλων συμπολεμιστών τους. Στά χρόνια τοΰ πολέμου έκδηλώθηκε μέ τεράστια δύναμη ή ψυχική δύναμη τοΰ σοβιετικού λαοΰ. Ή Σοσιαλιστική Ιδεολογία νίκησε τήν άστικοφσσιστική Ιδεολογία. ' Ο φασισμός συντρίφτηκε όχι μόνο μέ τά πολεμικά τεχνικά μέσα καί μέ τήν πολεμική τέχνη τών ένόπλων δυνάμεών μας, άλλά καί μέ τήν μεγάλη δύναμη του μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ, μέ τή σοσιαλιστική συνειδητότητα τών μαζών. Ό γερμανικός φασισμός καί ό Ιαπωνικός Ιμπεριαλισμός έκαναν πόλεμο κατακτητικό, άδικο. Ή Σοβιετική Ένωση έκανε πόλεμο γιά τήν ύπεράσπιση τής σοσιαλιστικής Πατρίδας, πόλεμο άντιφασιστικό, δίκαιο. ’ Η έπίγνωση τοΰ γεγονότος αύτοΰ δεκαπλασίαζε τΙς δυνάμεις τοΰ σοβιετικού λαοΰ. Έμψυχωτής, όργανωτής τής νίκης τοΰ σοβιετικού λαοΰ, τοΰ στρατοΰ του ήταν τό Κομμουνιστικό κόμμα, ή καθοδηγητική καί κατευθυντήρια δύναμη τής σοσιαλιστικής κοινωνίας. Τό Κόμμα ξεσήκωσε όλο τό σοβιετικό λαό καί τούς μαχητές του στό δίκαιο Πατριωτικό πόλεμο, τούς έμψύχωσε γιά μεγάλα κατορθώματα, συνένωσε καί κατεύθυνε τΙς προσπάθειες τών σοβιετικών άνθρώπων

618

στό μέτωπο καί στά μετόπισθεν στόν κοινό σκοπό: στή συντριβή τοϋ έχθροϋ. Τό Κόμμα τά καθοδηγητικά του όργανα, οΙ τοπικές του όργανώσεις, κινητοποίησαν όλες τίς δυνάμεις τής χώρας γιά τήν έξασφάλιση τής νίκης. ΟΙ κομμουνιστές βρίσκονταν πάντα στήν πρώτη γραμμή καί στό μέτωπο καί στά μετόπισθεν, έμψύχωναν τό λαό μέ τό προσωπικό τους παράδειγμα, τόν παρότρυναν σέ κατορθώματα, τραβούσαν ξοπίσω τους τίς μάζες. Μεγάλωνε ή σύνδεση τοΰ Κόμματος μέ τίς μάζες, έδραιώνονταν τό κύρος του μέσα σ ’ όλα τά στρώματα τοΰ λαοΰ. Στίς γραμμές τοΰ Κόμματος έμπαιναν ο! καλύτεροι άνθρωποι. Στή διάρκεια τοΰ πολέμου πάνω άπό 5 έκατομμύρια άτομα έγιναν δόκιμα καί 3 ,5 περίπου έκατομμύρια τακτικά μέλη τοΰ Κόμματος. Παρ’ όλες τίς τεράστιες άπώλειες τών κομμουνιστών στό μέτωπο, στά χρόνια τοΰ πολέμου αύξήθηκε σημαντικά ή άριθμητική δύναμη τοΰ Κόμματος. Στίς άρχές τοΰ 1945 στόν Κόκκινο Στρατό καί στό Στόλο ύπήρχαν 3 3 2 5 χιλιάδες κομμουνιστές, ή σχεδόν τά 60% όλης τής άριθμητικής δύναμης τοϋ Κόμματος. Οί βαριές δοκιμασίες τοϋ πολέμου άτσάλωσαν άκόμη πιό πολύ τίς γραμμές τοϋ Κόμματος, άνέβασαν τήν μαχητική Ικανότητα καί τόν καθοδηγητικά του ρόλο. Στήν νίκη κατά τής χιτλερικής Γερμανίας μεγάλη ύπήρξε ή συμβολή τών λαών τής 'Αλβανίας, τής Βουλγαρίας, τής Πολωνίας, τής Τσεχοσλοβακίας, τής Γιουγκοσλαβίας καί τών άλλων χωρών τής Εύρώπης, πού βρίσκονταν κάτω άπό τό φασιστικό ζυγό καί στή νίκη κατά τής Ιμπεριαλιστικής ’ Ιαπωνίας, ή συμβολή τοϋ λαοΰ τής Κίνας, τής Κορέας, τοΰ Βιετνάμ καί τών άλλων χωρών τής 'Ασίας. Στίς συνθήκες τοϋ φασιστικού καθεστώτος έκαναν πολλά γιά τήν συντρι­ βή τού έχθροϋ οί προοδευτικές δυνάμεις τής Ούγγαρίας, τής Ρουμανίας, τής 'Ιταλίας καί τής Γερμανίας. · Στίς πρώτες γραμμές τών άγωνιστών ένάντια στό φασισμό βάδιζαν οΙ κομμουνιστές, που οΙ γραμμές τους, παρά τίς μεγάλες άπώλειες, πύκνωναν κάθε χρόνο. ’ Ενώ τό 1939 τά κομμουνιστικά κόμματα όλου τοϋ κόσμου άριθμοϋσαν 4 περίπου έκατομμύρια μέλη, τό 1945 ό άριθμός τών κομμουνιστών αύξήθηκε πάνω άπό 4 φορές. ' 0 σοβιετικός λαός έκτιμα πολύ τήν ήθική ύποστήριξη πού έδιναν σ'αύτόν οΙ προοδευτικές δυνάμεις τοϋ κόσμου στό δίκαιο πόλεμο ένάντια στό φασισμό. ' 0 σοβιετικός λαός εκτιμά έπάξια τή βοήθεια πού τοϋ πρόσφεραν στή διάρκεια τοϋ πολέμου οί ΕΠΑ καί ή ‘Αγγλία. Στόν καπιταλιστικό κόσμο ύπάρχουν κάθε λογής καλοθελητές, πού θά ήθελαν νά μειώσουν καί ν' άποσιωπήσουν τήν κοσμοϊστορική σημασία τής νίκης τής ΕΣΣΔ, τό ρόλο τών ένόπλων δυνάμεων της στή συντριβή τής φασιστικής Γερμανίας καί τής ιμπεριαλιστικής ' Ιαπωνί­ ας. Ό μω ς ποτέ καί πουθενά δέν θά μπορέσει κανείς νά διαγράψει άπό τήν Ιστορία, άπό τή μνήμη τών λαών τό άθάνατο κατόρθωμα τών σοβιετικών άνθρώπων, πού πραγματοποιήθηκε στά χρόνια τοϋ Μεγάλου Πατριωτικοΰ πολέμου. Ή ιστορική νίκη τοΰ σοβιετικού λαού στόν πόλεμο αύτό γιά άλλη μιά φορά έπιβεβαίωσε ότι δέν

619

ύπάρχει καμιά δύναμη στόν κόσμο πού θά μπορούσε νά σταματήσει τήν νικηφόρα πορεία πρός τό σοσιαλισμό καί τόν κομμουνισμό. Ή κοσμοϊστορική νίκη τού σοβιετικού λαού στόν περασμένο πόλεμο έκανε συντρίμια τίς έλπίδες τής παγκόσμιας άντίδρασης, ότι ύστερα άπό τόν πόλεμο ή ΕΣΣΔ γιά ένα μεγάλο διάστημα θά χάσει τήν άξία της σάν μεγάλη δύναμη καί θά πέσει κάτω άπό τήν έξάρτηση τών καπιταλιστικών χωρών. Ή Σοβιετική Ένωση άφού κστήγαγε μιά μεγάλη νίκη στόν Πατριωτ ικό πόλεμο πέρασε στήν άνασυγκρότηση τής καταστραμμένης άπό τόν πόλεμο οίκονομίας της, στήν παραπέρα άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής κοινωνίας καί στήν έπέκταση τής δουλιδς της στό διεθνή στίβο. Σ Υ Ν Τ Ο Μ Α

Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α Τ Α

Ή έπίθεση τής φασιστικής Γερμανίας ένάντια στή Σοβιετική Ένωση άνέκοψε τήν εΙρηνική ζωή τού σοβιετικού λαού. Τό Κομμου­ νιστικό κόμμα είπε στό λαό όλη τήν άλήθεια γιά τό φοβερό κίνδυνο πού κρέμονταν πάνω άπ'τή χώρα καί κάλεσε τούς σοβιετικούς άνθρώπους νά ξεσηκωθούν γιά τήν ύπεράσπιση τής Πατρίδας, νά διαθέσουν όλες τίς δυνάμεις, καί άν χρειαστεί, καί τή ζωή τους, στήν πάλη ένάντια στούς φασίστες έπιδρομεϊς. Τό Κόμμα κινητοποίησε, έμψύχωσε καί όργάνωσε τό λαό γιά τή συντριβή τού έχθροϋ. Στίς άρχές τοΰ Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου ή δράση τοΰ Κόμματος, άποσκοποΰσε στό νά άναχαιτήσει τόν έχθρό, νά μήν τόν άφήσει νά έκμεταλλευτεϊ τό αιφνιδιαστικό κτύπημα. Έμπαινε τό καθήκον νά όργανωθεϊ ή άντίσταση στόν έχθρό, νά τοϋ προξενηθούν όσο τό δυνατό μεγαλύτερες άπώλειες καί νά σταματήσει ή προέλασή του στά ένδότερα τής χώρας, νά δημιουργηθούν οί συνθήκες γιά τή ριζική καμπή στήν πορεία τού πολέμου πρός όφελος τής ΕΣΣΔ. Τό Κόμμα, άφού σταμάτησε τόν έχθρό, κινητοποιώντας τίς τεράστιες έφεδρείες σέ έμψυχο ύλικό καί τούς οικονομικούς πόρους τής χώρας, έστρεψε τίς προσπάθειες τοΰ λαοΰ γιά τή συντριβή τοΰ έχθροϋ, όργάνωσε τή νικηφόρα έπίθεση τών σοβιετικών στρατευμά­ των, γιά τό διώξιμο τών χιτλερικών κατακτητών άπό τή Σοβιετική γή. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου είναι τό ότι οί δυνάμεις τοΰ Κόκκινου Στρατού καί τά χτυπήματά του ένάντια στόν έχθρό στήν πορεία τοΰ πολέμου δυνάμωναν διαρκώς, ένώ άντίθετα οι δυνάμεις του χιτλερικού στρατοΰ, έξασθένιζσν. Τά μεγάλα μέτρα στόν τομέα τής στρατιωτικής οίκοδόμησης, πού έφάρμοζε τό Κόμμα στήν περίοδο αύτή, βοήθησαν στήν άνάπτυξη τής σοβιετικής στρατιωτικής τέχνης, στό άνέβασμα τής πολεμικής μαστοριάς τών μαχητών καί τών άξιωματικών τών ένόπλων δυνά­ μεων. Τό Κομμουνιστικό κόμμα, πετυχαίνοντας τή ριζική καμπή στόν

620

πόλεμο, όδήγησε τούς μαχητές τοΟ Κόκκινου Στρατού καί τού Στόλου στό νικηφόρο τερματισμό τού πολέμου, στήν όλοκληρωτική άπελευ­ θέρωση τού έδάφους τής Σοβιετικής Ένωσης άπό τούς γερμανοφασίστες κατακτητές, στήν έκπλήρωση τής μεγάλης άπελευθερωτικής άποστολής άπέναντι στούς λαούς τής Εύρώπης, πού βρίσκονταν κάτω άπό τό φασιστικό ζυγό, στή συντριβή τών μιλπαριστικών δυνάμεων τής 'Ιαπωνίας. Ή συντριβή τής στρατιάς τοϋ Κβαντούν έπαιξε άποφασιστικό ρόλο στήν πολύ γρήγορη καί όλοκληρωτική ήττα τής μιλιταριστικής ' Ιαπωνίας. ’ Η συνθηκολόγησή της προκάλεσε νέα άνοδο τοΰ έπαναστστικοΰ κινήματος στίς χώρες τής Νοτιοανατολικής Άσίας. Τό Κομμουνιστικό κόμμα, πού στηριζόταν στά πλεονεκτήματα τοΰ σοβιετικού σοσιαλιστικού κοινωνικού καί κρατικού καθεστώτος, όργάνωσε μιά καλά ρυθμισμένη πολεμική οίκονομία, μετατρέποντας τή χώρα σέ ένα ένιαΐο πολεμικό στρατόπεδο. Μπήκε έπικεφαλής τού Ισχυρού πατριωτικού κινήματος τών έργατών καί τών κολχόζνικων γιά τήν έκπλήρωση όλων τών παραγγελιών τοΰ μετώπου, γιά τόν άδιάκοπο έφοδιασμό του μέ τρόφιμα καί μέ όλα τά άπαραίτητα εΤδη. Αναπτύχθηκε στή χώρα ή Πανενωσιακή σοσιαλιστική άμιλλα, πού άγκάλιασε έκατομμύρια έργάτες καί ύπάλληλους. Χάρη στόν ήρωισμό τής έργατικής τάξης καί τής κολχόζνικης άγροτιάς, τής σοβιετικής διανόησης, τό μέτωπο καί τά μετόπισθεν έξασφαλίζονταν μ'όλα τ'άπαραίτητα γιά τή συντριβή τοϋ έχθροΰ. Στό δρόμο πρός τή νίκη, στό Μεγάλο Πατριωτικό πόλεμο, ό Σοβιετικός λαός ύποχρεώθηκε νά ξεπεράσει άφάνταστες δυσκολίες^ Ό μω ς δέν ύποχώρησε μπροστά σ" αύτές, άντεξε στήν πίεση τοΰ έχθροΰ, τόν νίκησε. Σ'α ύτόν τόν σκληρό άγώνα άνατττυσσόταν καί δυνάμωνε τό Κομμουνιστικό κόμμα, μεγάλωνε καί άτσαλώνονταν ή σθεναρότητα καί άνδρεία τών σοβιετικών άνθρώπων. Ό Σοβιετικός λαός έτρεφε μεγάλη έμπιστοσύνη στό Κόμμα καί υποστήριζε τήν πολιτική του. Τά διδάγματα τοϋ Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου, όλου τοϋ δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, έπι βεβαιώνουν άνάγλυφα τόν μεγά­ λο ρόλο τών λαϊκών μαζών στήν πορεία τής Ιστορικής έξέλιξης. Ακριβώς χάρη στίς προσπάθειες τών λαϊκών μαζών, στή μαχητική δράση τής πρωτοπορίας τους, τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων, ό δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, άπό Ιμπεριαλιστικός, πού ήταν στήν άρχή καί άπό τίς δυό έμπόλεμες πλευρές, μετατράπηκε, άπό τήν πλευρά τού άντιχιτλερικού συνασπισμού, σέ δίκαιο, άπελευθερωτικό πόλεμο. Ή νίκη τής Σοβιετικής Ένωσης ένάντια στούς φασίστες έπιδρομεϊς ήταν νίκη τοΰ σοβιετικού συστήματος, τών ένόπλων του δυνάμεων ένάντια στούς Ιμπεριαλιστές κατακτητές, πού διεκδικοΰσαν τήν παγκόσμια κυριαρχία. ΟΙ Ιμπεριαλιστές ύπολόγιζαν πώς στό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο θά έξοντωθεϊ εΓτε θά έξασθενίσει άνεπα-

621

νόρθωτα ή χώρα τοΰ σοσιαλισμού. Στήν πραγματικότητα όμως είχε τεράστιες άπώλειες τό καπιταλιστικό σύστημα. Άποσπάστηκαν άπ'αύτό μιά σειρά χώρες τής Εύρώπης καί τής Ά σ ίας, όπου έγκαθιδρύθηκε λαϊκοδημοκρατικό καθεστώς. Ό Κόκκινος Στρατός έσωσε τούς λαούς τής Εύρώπης άπό τή φασιστική σκλαβιά καί τούς λαούς τής Ά σ Ιας άπό τό ζυγό τοΰ Ιαπωνικού Ιμπεριαλισμού. Ό σοβιετικός λαός, παρέχοντας στούς λαούς αύτούς τή βοήθειά του, άπόδειξε στήν πράξη τόν προλεταριακό διεθνισμό του, τή διεθνή του άλληλεγγύη μέ τούς έργαζόμενους όλων Τών χωρών. "Ολη ή προοδευτική άνθρωπότητα πείστηκε περίτρανα ότι ή Σοβιετική Ένωση είναι ό σταθερός ύπερασπιστής τής έλεύθερης έθνικής άνάπτυξης τών λαών, τό άκλόνητο στήριγμα στήν πάλη γιά τή δημοκρατία, τήν εΙρήνη καί τήν έλευθερία. Τά διδάγματα τοΰ Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου άποτελοΰν μιά αύστηρή προειδοποίηση γιά όλους τούς θιασώτες τών πολεμικών τυχοδιωκτισμών. 'Επιβεβαιώνουν άνάγλυφα ότι ό έχθρός πού θά ^σβάλει στό έδαφος τής χώρας τών Σοβιέτ, θά ύποστεί άναπόφευχτα ήττα, ότι οΙ δυνάμεις τοΰ σοσιαλισμού καί τής προόδου είναι άκατανίκητες, ότι τά σχέδια τών Ιμπεριαλιστών πού διεκδικοΰν τήν παγκόσμια κυριαρχία δέν μπορούν νά πραγματοποιηθούν.

622

ΚΕΦΑΛΑΙΟ XVI

Η ΠΑΛΗ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΟΡΘΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΛΑ Ϊ ΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ. Ο ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ (1945-1952)

1. Ριζικές άλλαγές στή διεθνή κατάσταση μετά τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Σχηματισμός δυό στρατοπέδων Μετά τή λήξη τοϋ Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου ό σοβιετικός λαός έστρεψε τίς δυνάμεις του στήν άνόρθωση καί στήν άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής λαϊκής οίκονομίας. Στήν έκπλήρωση αύτών τών καθη­ κόντων ύποτάχθηκε ή έσωτερική καί ή έξωτερική πολιτική τοΰ κόμματος. Βασικός σκοπός τής έξωτερικής πολιτικής δράσης του ήταν ή έξασφάλιση σταθερής καί διαρκούς εΙρήνης, τό δυνάμωμα τών θέσεων τοΰ σοσιαλισμού στό διΛ νή στίβο, ή βοήθεια στούς λαούς, πού άποσπάσθηκαν άπό τόν καπιταλισμό, νά οικοδομήσουν μιά νέα ζωή. Στό διεθνή στίβο έγινε άλλαγή στό συσχετισμό τών δυνάμεων πρός όφελος τοΰ σοσιαλισμού, σέ βάρος τοΰ καπιταλισμού. Ή άλλαγή αύτή έγινε πρώτα-πρώτα χάρη στίς λαμπρές νίκες τής ΕΣΣΔ στό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Ή ΕΣΣΔ βγήκε άπό τόν πόλεμο πολιτικά πιό Ισχυρή, άπ’ ό,τι όταν μπήκε σ ’ αύτόν: παγιώθηκε ή ενότητα τοϋ λαοΰ, τοΰ κόμματος καί τής κυβέρνησης, άνέβηκε τό κύρος καί τό ήθικοπολιτικό γόητρο τού Σοβιετικού κράτους, αύξήθηκε ή διεθνής έπιροή της. Τώρα κανένα μεγόίλο ζήτημα τής παγκόσμιας πολιτικής δέν μπορούσε νά λυθεϊ όλοκληρωτικά χωρίς τή συμμετοχή τής ΕΣΣΔ. Τά ζητήματα τής έξωτερικής πολιτικής κατέλαβαν πολύ μεγαλύτε­ ρο μέρος στή δουλιά τοϋ κόμματος. Δραστηριοποιήθηκαν περισσότε­ ρο κι έγιναν πιό πολύπλευρες οΙ σχέσεις τής ΕΣΣΔ μέ όλες τίς άλλες Χώρες.

Διαφορετική κατεύθυνση εϊχε ή έξέλιξη τών γεγονότων στόν καπιταλιστικό κόσμο. Μ έ τόν πόλεμο τό σύστημα τοΰ καπιταλισμού εϊχε τεράστιες άπώλειες κι έγινε πιό άδύνατο άπ' ό,τι πρίν τόν πόλεμο. "Αρχισε τό δεύτερο στάδιο τής γενικής κρίσης τοϋ καπιταλισμού, πού σοβαρότερη έκδήλωσή της ήταν τό νέο κύμα έπαναστάσεων. Άπ οσπάστηκαν άπό τό καπιταλιστικό σύστημα στήν Εύρώπη ή 'Αλβανία, ή Βουλγαρία, ή 'Ανατολική Γερμανία, ή Ούγγαρία, ή Τσεχοσλοβακία,

623

ή Πολωνία, ή Ρουμανία, ή Γιουγκοσλαβία. Στήν άνάπτυξη τής Επανάστασης σέ καθεμιά άπό τίς χώρες αύτές δροϋσαν κοινές νομοτέλειες, υπήρχαν όμως καί είδικές Ιδιομορφίες, πού όφείλονταν στή διαφορά τών Ιστορικών καί κοινωνικο-οϊκονομικών συνθηκών. ’ Η λαϊκή έξουσία πού γεννήθηκε στίς χώρες αύτές πραγματοποίησε σοβαρούς δημοκρατικούς μετασχηματισμούς. ΟΙ λαοί άπόκτησαν πλατιά δημοκρατικά δικαιώματα καί έλευθερίες. Πρσγματοποιήθηκε ή άγροτική μεταρύθμιση στό χωριό. Έξαλείφθηκε ή τσιφλικάδικη Ιδιοκτησία πάνω στή γή (έκεϊ πού αύτή ύπήρχε)· οΙ άγρότες πήραν γή. Στό βαθμό πού λύνονταν τά δημοκρατικά προβλήματα ή έργστική τάξη τών χωρών τής λαϊκής δημοκρατίας περνούσε στούς σοσιαλιστι­ κούς μετασχηματισμούς. Παντού δημεύτηκε ή Ιδιοχτησία τών γερμανών καί Ιταλών Ιμπεριαλιστών καί όλων τών προσώπων πού είχαν συνεργασθεϊ μέ τόν έχθρό. Στή σκληρή ταξική πάλη τσακίσθηκαν τά άστικά στοιχεία καί λύθηκε όριστικά τό ζήτημα τής έξουσίας. Στίς χώρες τής Κεντρικής καί Νοτιοανατολικής Εύρώπης θριάμβευσε ή δικτατορία τού προλεταριάτου μέ τή μορφή τής λαϊκής δημοκρατίας. Έγινε Εθνικοποίηση τής βιομηχανίας, τών τραπεζών, τών μεταφορών. Ή οίκονομία άρχισε νά άνατττύσσεται άκολουθώντας τό σοσιαλιστι­ κό δρόμο. ' Η γρήγορη νίκη τών λαϊκών μαζών ένάντια στήν άστική τάξη στίς χώρες αύτές έπιτεύχθηκε χάρη στή σωστή πολιτική τών κομμουνιστι­ κών κομμάτων, χάρη στό καθοδηγητικό ρόλο τής έργατικής τάξης. Μεγάλη σημασία στόν άπελευθέρωτικό άγώνα τών λαών τών χωρών αύτών εϊχε ή βοήθεια τής Σοβιετικής Ένωσης. Τό Κόμμα καί ή σοβιετική κυβέρνηση στίς σχέσεις τους μέ τίς λαϊκοδημοκρατικές χώρες τηρούσαν αύστηρίά τήν άρχή τής μή άνάμιξης στίς έσωτερικές ύποθέσεις. Ή ΕΣΣΔ άναγνώρισε καί ύποστήριξε πολιτικά τίς κυβερνήσεις τους. Ή ΕΣΣΔ, πιστή στό διεθνιστικό της χρέος, έδοσε στίς λαϊκοδημοκρατικές χώρες άπό τά άποθέμστά της, πού είχαν έλσττωθεϊ πολύ στή διάρκεια τού πολέμου, σιτηρά, σπόρο, πρώτες ύλες. Αύτό βοήθησε στό νά έξασφαλιστοϋν τρόφιμα γιά τόν πληθυσμό τους, στό ν'άνορθωθεί ή οίκονομία τους. ’ Η Σοβιετική έξωτερική πολιτική στρεφόταν στήν περιφρούρηση τών λαϊκοδημοκρατικών κρατών άπό τήν άνάμιξη τών άμερικανών καί τών άγλλων Ιμπεριαλιστών, πού προσπαθούσαν νά άναστηλώσουν στίς χώρες αύτές τήν έξουσία τής άστικής τάξης. Ή παρουσία τών Ενόπλων Δυνάμεων τής ΕΣΣΔ σέ μιά σειρά χώρες τής λαϊκής δημοκρατίας έπίσης συνέδραμαν, ώστε ο! Ιμπεριαλιστές καί ή έσωτερική άντεπανάσταση νά μή μπορέσουν νά ξαπολύσουν τόν έμφύλιο πόλεμο καί νά όργσνώσουν τήν έπέμβαση. Ή Σοβιετική Ένωση παρέλυσε τίς προσπάθειες τών ιμπεριαλιστών νά άναμιχθοΰν στίς έσωτερικές ύποθέσεις τών δημοκρατικών κρατών. Μεγάλα ρήγματα στήν άλυσίδα τού Ιμπεριαλισμού έγιναν καί στήν 'Ασία. Ύστερα άπό πολύχρονο ένοπλο άγώνα ένάντια στούς

624

τσιφλικάδες καί στή μεσιτική άστική τάξη, ένάντια στούς ξένους Ιμπεριαλιστές ό κινέζικος λαός μέ έπικεφαλής τήν έργατική τάξη, κάτω άπό τήν καθοδήγηση τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος, άνέτρεψε τήν κυβέρνηση τοΰ Κουόμινταγκ καί πήρε τήν έξουσία στά χέρια του. Τόν Όχτώβρη τοΰ 1949 δημιουργήθηκε ή Λαϊκή Δημοκρατία τής Κίνας. Μπροστά στήν Κίνα άνοιξε ό δρόμος τής σοσιαλιστικής άνάπτυξης. Ή νίκη τοΰ κινέζικου λαοΰ είναι τό σπουδαιότερο γεγονός τής μεταπολεμικής περιόδου. Ή κινέζικη έπανάσταση κατάφερε Ισχυρό πλήγμα ένάντια στόν καπιταλισμό. Ιδιαίτερα ένάντια στό άποικιακό του σύστημα καί άλλαξε άκόμη περισσότερο τό συσχετισμό τών δυνάμεων στό παγκόσμιο στίβο ύπέρ τοΰ σοσιαλισμού. Πήραν έπίσης τό δρόμο τής σοσιαλιστικής άνάπτυξης καί ή Λαοκρατική Δημοκρατία τής Κορέας (Λ.Δ.Κ.) καί ή Λαοκρατική Δημοκρατία τού Βιετνάμ (Λ.Δ.Β.). Μετά τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο άποσπάστηκαν άπό τό καπιταλιστικό σύστημα συνολικά ένδεκα κράτη μέ πληθυσμό πάνω άπό 7 0 0 έκατομμύρια άνθρώπους. Αύτό άλλαξε ριζικά τή διεθνή θέση τής ΕΣΣΔ. Έληξε ή μακρόχρονη περίοδος πού ή Σοβιετική Ένωση ήταν ή μοναδική στόν κόσμο σοσιαλιστική χώρα. Ά ρχισ ε ένα νέο στάδιο άνάπτυξης τοΰ διεθνούς σοσιαλισμού. Πρίν άπό τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο στό σοσιαλιστικό σύστημα άναλογοΰσαν τά 17% τοΰ έδάφους καί περίπου τά 9% τοϋ πληθυσμού τής ύδρογείου, μετά τόν πόλεμο τά 26% τοϋ έδάφους καί περίπου τά 35% τοϋ πληθυσμού τής ύδρογείου. Ή σφαίρα τής καπιταλιστικής έκμετάλλευσης στόν κόσμο περιορίστηκε σημαντικά. Τό δεύτερο στάδιο τής γενικής κρίσης τού καπιταλισμού χαρακτη­ ρίζεται άπό τήν παραπέρα άξυνση τών άντιθέσεων άνάμεσα στή μονοπωλιακή άστική τάξη άπό τό ένα μέρος, καί τήν έργατική τάξη καί όλους τούς έργαζόμενους, άπό τό άλλο. Τό πέρασμα άπό τόν πόλεμο στήν εΙρήνη συνοδεύονταν στίς καπιταλιστικές χώρες άπό τήν άνεργία. Τό 1949 ό άριθμός τών άνέργων σ'αύτές ξεπερνοϋσε τά 4 0 έκατομμύρια. Ό πραγματικός μισθός έργασίας τών έργατών σέ μιά σειρά άναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες ήταν χαμηλότερος άπό τόν προπολεμικό. Ή πρέσσα τών μονοπωλίων σύνθλιβε τίς άγροτικές μάζες στό χωριό καί τή μικρή άστική τάξη στίς πόλεις. Στένευε ή κοινωνική βάση τής μονοπωλιακής άστικής τάξης. Σέ άλες τίς ιμπεριαλιστικές χώρες δυνάμωσε ή άντιδραστικότητα τής μονοπωλια­ κής άστικής τάξης. Δέν μπορούσε νά συμβιβαστεί μέ τίς παλιές άστικοδημοκρστικές έλευθερίες καί έπιδίωκε νά έπιβάλει άνοιχτή δικτατορία. Ή όξυνση τών άντιθέσεων έκδηλώθηκε μέ τό δυνάμωμα τής ταξικής πάλης, μέ τήν άνάπτυξη τής συνειδητότητας καί τής όργανωτικότητας τής έργατικής τάξης. Αύξήθηκε τό κύρος καί ή έπιροή τών κομμουνιστικών κομμάτων τών καπιταλιστικών χωρών. Πρίν τόν πόλεμο ό άριθμός τών μελών τους έφτανε τίς 1724 χιλιάδες καί τό

625

1946 τά 5 έκατομμύρια περίπου, παρ' όλο πού έλαττώθηκε ό άριθμός τών καπιταλιστικών χωρών. Μερικά κομμουνιστικά κόμματα, πού προηγούμενα είχαν μικρό άριθμό μελών, μετατράπηκαν σέ μαζικά κόμματα. Στήν ' Ιταλία καί στή Γαλλία κατέλαβαν τήν πρώτη θέση άνάμεσα στά κόμματα ώς πρός τήν έπιροή τους στίς λαϊκές μάζες. Γύρω άπ'τήν έργατική τάξη συσπειρώνονταν τά πλατιά μή προλεταριακά στρώματα τών έργαζόμενων. Στήν 'Ιταλία, στή Γαλλία, στήν Ελλάδα, στή Μαλαισία, στήν Ινδονησία, στή Βιρμανία, στίς Φιλιππίνες καί σέ άλλες χώρες άναπτύχθηκε δραστήρια πάλη τών έργαζόμενων ένάντια στήν άντίδραση, γιά μιά πραγματική έλευθερία, γιά τή λαϊκή έξουσία. ’ Η μονοπωλιακή άστική τάξη τών περισσότερων καπιταλιστικών κρατών άποδείχτηκε άνίκανη μέ τίς δικές της δυνάμεις νά σταματήσει τήν έπαναστατική έφοδο τών λαϊκών μαζών. ΟΙ Ιθύνοντες κύκλοι τών χωρών αύτών άρχισαν νά ένώνονται γύρω άπό τίς ΕΠΑ καί νά δημιουργούν διεθνείς άντιδραστικές συμμαχίες γιά τήν άπό κοινού έπίθεση ένάντια στήν έργατική τάξη καί όλους τούς έργαζόμενους, γιά τήν πάλη ένάντια στή δημοκρατία καί στό σοσιαλισμό. Ό καπιταλιστικός κόσμος μ'έπικεφαλής τίς ΕΠΑ κατεύθυνε όλη τήν Ισχύ του στή σταθεροποίηση τών έξασθενημένων κρίκων του καί στή διατήρησή τους μέσα στό σύστημα τοΰ Ιμπεριαλισμού. Γιά τήν κατάπνιξη τοϋ έπαναστατικοΰ κινήματος χρησιμοποιούνταν καί ή ένο­ πλη δύναμη καί ή οίκονομική πίεση καί ή άπροκάλυπτη έπέμβαση στίς έσωτερικές ύποθέσεις τών άλλων χωρών. Στά 1 947-1949 οΙ ένωμένες δυνάμεις τής διεθνούς άντίδρασης κατέπνιξαν τό λαϊκό κίνημα στήν 'Ελλάδα, κατάφεραν βαριά πλήγματα στόν άπελευθερωτικό άγώνα τών έργαζόμενων τής ' Ιταλίας, τής Γαλλίας καί πολλών άλλων χωρών. Ή μονοπωλιακή άστική τάξη τών ΕΠΑ, τής 'Αγγλίας, τής Γαλλίας, τής ' Ιταλίας έπιχείρησε νά ξαπολύσει μεγάλη έπίθεση στόν πολιτικό τομέα. "Αρχισε ή έκστρατεία ένάντια στίς δυνάμεις τής δημοκρατίας, δυνάμωσε καί πάλι ή τάση γάί τόν έκφασισμό τής πολιτικής ζωής, άρχισε ένας άχαλίνωτος διωγμός τών κομμουνιστών. Οί έπιθέσεις όμως τών φασιστικών καί τών μισοφασιστικών δυνάμεων βασικά άποκρούστηκαν, τό προλεταριάτο διατήρησε τίς σπουδαιότε­ ρες θέσεις του. Σοβαρή έκδήλωση τοϋ δεύτερου σταδίου τής γενικής κρίσης τοϋ καπιταλισμού ήταν ή Ισχυρή άνάπτυξη τοϋ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος. Ή Όχτωβριανή έπανάσταση έγκαινίασε τή βαθύτατη κρίση τοϋ άποικιακοϋ συστήματος. Μετά τή συντριβή τών φασιστών έπιδρομέων άρχισε ή άποσύνθεσή του. Ή Λ.Δ. Κίνας, ή Λ . ’Δ. Κορέ­ ας, ή Λ. Δ. Βιετνάμ άποσπάσθηκαν άπό τό σύστημα τοϋ καπιταλι­ σμού καί άρχισαν τήν οίκοδόμηση τοϋ σοσιαλισμού. Μπήκαν στό δρόμο τής άνεξάρτητης άνάπτυξης ή ' Ινδία, ή Βιρμανία, ή ' Ινδονησία, ή Κεϋλάνη καί πολλές άλλες χώρες. ' Ο άπελευθερωτικός άγώνας άνα­ ψε όχι μόνο στήν ’ Ασία, άλλά καί στίς χώρες τής Αφρικής. Γιά τούς

626

Ιμπεριαλιστές έγιναν λιγότερες οΙ δυνατότητες άποικιακής Εκμετάλ­ λευσης τών λαών. Τό Φνικοαπελευθερωτικό κίνημα έξασθένιζε τίς δυνάμεις τοϋ ιμπεριαλισμού, ένίσχυε τό μέτωπο τής Επαναστατικής πόΛης τών λαών, δυνάμωνε τίς θέσεις τών όπαδών τής εΙρήνης καί τής δημοκρατίας, τίς θέσεις τού σοσιαλισμού. Ή άποσυνθεση τοΰ άποικιακοΰ συστήματος Επιταχυνόταν χάρη στήν άνάπτυξη του κύρους καί τής έπιροής τής Σοβιετικής Ένωσης, χάρη στήν έδραίωση τών θέσεων του σοσιαλισμού σέ παγκόσμια κλίμακα. ’ Η ΕΣΣΔ, πού ύπεράσπιζε μέ συνέπεια τό δικαίωμα κάθε λαού νά καθορίζει τήν τύχη του, μαζί μέ τίς άλλες σοσιαλιστικές χώρες περιόριζε τίς έπιθετικές ένέργειες τών άποικιοκρατών καί σέ πολλές περιπτώσεις έκανε άδύνατη τήν ένοπλη κστάπνιξη τοΰ άπελευθερωτικοϋ κινήματος. ' Η ΕΣΣΔ ύποστήριζε μέ κάθε τρόπο τήν έθνικοαπελευθερωτική πάλη, παγίωνε τή φιλία μέ τούς λαούς πού είχαν άποτινάξει τόν άποικιακό ζυγό. Ή γενική κρίση τοϋ καπιταλισμού έκδηλώθηκε έπίσης μέ τό παραπέρα δυνάμωμα τής άνισομέτριας τής οίκονομικής καί πολιτικής άνάπτυξης τών καπιταλιστικών χωρών. ' Η οίκονομική τους ζωή πήρε άκόμη πιό άντιφστικό χαρακτήρα, δυνάμωσε ή άποσυνθεση καί ό παρασπισμός. Ή οΙκονομία τής Ιταλίας, τής 'Ιαπωνίας καί τής Δυτικής Γερμανίας ήταν γιά πολύ καιρό άποδιοργανωμένη. Ά ρχισ ε νά καταρέει ή βρετανική αύτοκρατορία, νά δύει ή Ισχύς τού άγγλικοΰ Ιμπεριαλισμού. Ή βιομηχανική παραγωγή στήν Α γγλία καί στή Γαλλία βρισκόταν σέ κατάσταση στασιμότητας. Τήν Τδια περίοδο αύξήθηκε άπότομα τό οίκονομικό καί πολεμικό δυναμικό τών ΕΠΑ. ΟΙ ΕΠΑ έγιναν ούσιαστικά τό οίκονομικό, χρημστιστικό καί πολιτικό κέντρο τοϋ καπιταλιστικού κόσμου, ή βασική δύναμη τής Ιμπεριαλιστικής άντίδρασης. Ό λες σχεδόν ο! καπιταλιστικές χώρες, μεταξύ τών όποίων ή 'Ιαπωνία, ή Δυτική Γερμανία, ή Ιταλία, ή Γαλλία, ή Α γγλία έπεσαν κάτω άπ'τήν έξάρτηση τών ΕΠΑ. Μ έ τή μορφή βοήθειας οΙ ΕΠΑ άρχισαν νά είσχωρούν στήν οίκονόμία τών χωρών αύτών, νά.άναμιγνύονται στίς έσωτερικές τους ύποθέσεις. Μπροστά στούς λαούς τής Δυτικής Εύρώπης μπήκε καθήκον νά ύίτερασπίσουν τήν έθνική κυριαρχία τους άπό τίς έπιβουλές τού άμερικάνικου Ιμπεριαλισμού. Ύστερα άπό πέντε-έξι χρόνια μετά τό τέλος τού δεύτερου παγκόσμιου πολέμου οΙ καπιταλιστικές χώρες κατόρθωσαν νά ξεπεράσουν τό προπολεμικό έπίπεδο παραγωγής. Ό μω ς ή άνοδος τής βιομηχανικής παραγωγής συντελοΰνταν σέ άσταθή βάση. Οξύνθηκε τό πρόβλημα τών άγορών. ’ Η πάλη άνάμεσα στά καπιταλιστικά κράτη γιά τίς σφαίρες έπιροής, τίς πηγές πρώτων ύλών γινόταν όλο καί πιό σκληρή, οΙ άντιθέσεις άνάμεσά τους δυνάμωναν. Αποτέλεσμα τών ριζικών άλλαγών πού συντελέστηκαν μετά τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ήταν νά δημιουργηθοϋν δυό βασικά

627

παγκόσμια κοινωνικο-πολιτικά στρατόπεδα. Τό στρατόπεδο τό σοσια­ λιστικό, δημοκρατικό καί τό στρατόπεδο τό Ιμπεριαλιστικό, τό άντιδραστικό. Στό σοσιαλιστικό στρατόπεδο μπήκαν ή ΕΣΣΔ, οί χώρες τής λαϊκής δημοκρατίας τής Εύρώπης καί τής Άσίας. Καί τό ύποστήριζε όλο τό διεθνές εργατικό κίνημα, όλα τά μαρξιστικο-λενινιστικά κόμματα. Πρός τό στρατόπεδο τοΰ σοσιαλισμού έκλιναν όλα τά προοδευτικά κοινωνικά στρώματα τών χωρών, πού πάλευαν ένεργά γιά τήν έθνική άνεξαρτησία. Τό ΚΚΣΕ διεύρυνε τίς σχέσεις του μέ τά κομμουνιστικά κόμματα τών άλλων χωρών, άντάλλασσε μ ' αύτά τήν πείρα του, συζητούσε τά σοβαρότερα ζητήματα τής διεθνούς ζωής. Τό 1947 τά Κομμουνιστικά κόμματα τής ΕΣΣΔ, μιας σειράς χωρών τής λαϊκής δημοκρατίας, τής Γαλλίας καί τής ’ Ιταλίας συγκρότησαν τό Γραφείο Πληροφοριών γιά τήν όργάνωση τής άνταλλαγής τής πείρας καί τοΰ συντονισμού τής δράσης τών Κομμουνιστικών Κομμάτων μέ βάση τήν άμοιβαία συμφωνία. Δίπλα στό Γραφείο Πληροφοριών δημιουργήθηκε ένα έντυπο όργανο, ή έφημερίδα «Γιά σταθερή ειρήνη, γιά τή λαϊκή δημοκρατίαΙ». ΟΙ δυνάμεις τοΰ σοσιαλιστικού στρατόπεδου άνάπτυξαν μιά συνεπή πάλη γιά τήν ειρήνη, ένάντια στήν άπειλή νέων πολέμων,προασπίζοντας τήν έθνική άνεξαρτησία καί τήν έλευθερία τών λαών. Τή βάση τοΰ ιμπεριαλιστικού στρατόπεδου τήν άποτέλεσε ό συνασπι­ σμός τών ήγετικών καπιταλιστικών κρατών μέ έπικεφαλής τίς ΕΠΑ. Στό συνασπισμό αύτό προσχώρησαν όλες οί άντιδραστικές τάξεις, όλες οί άντιδραστικές δυνάμεις στίς άλλες καπιταλιστικές χώρες. Οί δυνάμεις τοΰ στρατόπεδου αύτοϋ έπιδίωκαν νά δυναμώσουν τίς θέσεις τοΰ καππαλισμοΰ καί νά καταπνίξουν τό κομμουνιστικό κίνημα, νά λυγίσουν τή θέληση τών λαών γιά έθνική άνεξαρτησία. Οί ιθύνοντες κύκλοι τών ΕΠΑ, πού έπιδίωκαν τήν έγκαθίδρυση κοσμοκρατορίας, δήλωσαν άνοιχτά ότι οί σκοποί τους μπορούν νά έπιτευχθοΰν μόνο «άπό θέσεις ισχύος». Έξαπόλυσαν τό λεγόμενο «ψυχρό πόλεμο». Τό 1949 τά ιμπεριαλιστικά κράτη μέ πρωτοβουλία τών ΕΠΑ δημιούργησαν τόν έπιθετικό στρατιωτικό συνασπισμό, τό γνωστό μέ τήν όνομασία «Βορειοατλαντική συμμαχία» (ΝΑΤΟ). Στό μεταξύ τά κράτη τής Δύσης όλοκλήρωσαν τό διαμελισμό τής Γερμανίας, δημιουργώντας τό 1949 τό δυτικογερμανικό κράτος, τήν 'Ομοσπονδιακή Δημοκρατία τής Γερμανίας (ΟΔΓ). Αργότερα προσανατολίσθηκαν πρός τή στρστικοποίησή της, πράγμα πού βάθυνε άκόμη περισσότερο τή διαίρεση τής Γερμανίας. Στήν Εύρώπη άρχισε νά διαμορφώνεται καί πάλι μιά έπικίνδυνη έστία έντασης. Ό ιμπεριαλισμός δξυνε τήν ένταση καί στήν Ά σ ία. Στά τέλη τοΰ 1946 οί γάλλοι άποικιοκράτες άρχισαν πολεμικές έπιχειρήσεις ένάντια στή Λαοκρατική Δημοκρατία τοΰ Βιετνάμ. Άρ χισ ε ή έθνικοαπελευθερωτική πάλη τοΰ βιετναμέζικου λαοΰ. Οί ΕΠΑ έγκατέστησαν

628

στρατιωτικές τους βάσεις καί ένοπλες δυνάμεις στό έδαφος τής 'Ιαπωνίας, μετέτρεψαν τό κινέζικο νησί Ταϊβάν σέ στρατιωτική βάση. Τό 19 50 ό άμερικανικός Ιμπεριαλισμός πέρασε σέ άνοιχτή έπίθεση. ΟΙ ΕΠΑ προκάλεσαν ένοπλη σύγκρουση άνάμεσα στήν Λαοκρατική Δημοκρατία τής Κορέας καί τή Νότια Κορέα καί άρχισαν έπιθετικό πόλεμο ένάντια στόν λαό τής Κορέας. Ό πόλεμος στήν Κορέα δημιούργησε άπειλή γιά τή Λ. Δ. Κ. Σέ βοήθεια τοΰ κορεάτικου λαοΰ έσπευσαν οΙ κινέζοι έθελοντές. Ό πολεμικός τυχοδιωκτισμός τών ΕΠΑ στήν Κορέα μεγάλωσε άπότομα τή διεθνή ένταση. ΟΙ ΕΠΑ άρχισαν τό κυνηγητό τών έξοπλισμών, αύξησαν τήν παραγωγή τών άτομικών, θερμοπυρηνικών, τών βακτηριολογικών καί τών άλλων όπλων μαζικής έξόντωσης. Στά διάφορα σημεία τού καπιταλιστικού κόσμου κατασκευάζονταν έσπευσμένα άμερικάνικες πολεμικές βάσεις, πού στρέφονταν ένάντια στήν ΕΣΣΔ καί στίς άλλες σοσιαλιστικές χώρες. ΟΙ Ιμπεριαλιστές σκάρωναν νέους πολεμικούς συνασπισμούς. ‘ Οδήγησαν τόν κόσμο μπροστά στόν κίνδυνο ένός τρίτου παγκόσμιου πολέμου μέ τή χρησιμοποίηση όπλων μαζικής έξόντωσης τών άνθρώπων. Τό ζήτημα τής Κρήνης άποχτοϋσε πρωταρχική σημασία. Ή ύπεράσπιση τής εΙρήνης σέ κάθε χώρα προβάλλονταν σάν σοβαρότα­ το παλλαϊκό, πανεθνικό καθήκον. ‘Αναπτύχθηκε τό πανδημοκρατικό κίνημα τών όπαδών τής εΙρήνης, τό πιό μαζικό στήν Ιστορία κοινωνικο-πολιτικό κίνημα. Στό κίνημα αύτό έπαιρναν μέρος έκπρόσωποι διάφορων τάξεων καί κομμάτων, άνθρωποι διαφορετικών πολιτικών άντιλήψεων καί διαφορετικών θρησκευτικών πεποιθήσεων. Τό Κόμμα καί τό Σοβιετικό κράτος, έφαρμόζοντας μέ συνέπεια τήν πολιτική τής ύπεράσπισης τής Κρήνης καί τής άσφάλειας τών λαών, πρότειναν νά ρυθμίζονται τά έπίμαχα διεθνή ζητήματα σέ διαπραγμα­ τεύσεις, νά έλσττωθοϋν οί κλασικοί έξοπλίσμοί καί οί ένοπλες δυνάμεις, νά άπαγορευτεϊ τό άτομικό όπλο, νά έπιβληθεϊ αύστηρός έλεγχος γιά τόν άφοπλισμό. Ή ΕΣΣΔ έπιδίωκε τήν όλόπλευρη άνάπτυξη τών έμπορικών σχέσεων. Ή Σοβιετική κυβέρνηση πρότεινε νά άποκατασταθεϊ ή ένότητα τής Γερμανίας πάνω σέ δημοκρατική βάση μέ τήν προσέλκυση στό έργο αύτό τών Γδιων τών γερμανών καί νά ύπογραφεϊ σύμφωνο ειρήνης μέ τήν ένιαία δημοκρατική Γερμανία. Ή ΕΣΣΔ ύπεράσπιζε τήν άνεξαρτησία τής ‘ Ιαπωνίας, έπιδίωκε νά κλείσει μαζί της δίκαιη ειρήνη, νά άποκαταστήσει σχέσεις καλής γειτονίας. ‘ Επιδίωκε τήν ειρηνική λύση τοΰ κορεατικού προβλήματος καί τό σταμάτημα τοΰ πολέμου στό Βιετνάμ, πού τόν διεξήγσν οΙ γάλλοι άποικιοκράτες μέ τήν ύποστήριξη τών ΗΠΑ. Τή φιλειρηνικότητά της ή Σοβιετική Ένωση τήν άπόδειχνε στήν πράξη. Άπέσυρε τά στρατεύματά της άπό τίς χώρες έκεϊνες, όπου είχαν μπει καταδιώκοντας τούς γερμανούς καί τούς Ιάπωνες έπιδρομεϊς. ΟΙ Ένοπλες Δυνάμεις τής ΕΣΣΔ περιορίστηκαν ώς τήν άριθμπτι-

629

κή δύναμη τού 1939. ΟΙ σοβιετικοί άνθρωποι ύπόγραψαν όμόφωνα τήν έκκληση τής Στοκχόλμης πού άπαιτούσε τήν άπαγόρευση τοΰ άτομικοΰ όπλου. Τό 1951 τό 'Ανώτατο Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ ψήφισε νόμο πού χαρακτήριζε τήν προπαγάνδιση τού πολέμου βαρύ έγκλημα. Στήν πάλη γιά τήν εΙρήνη, τόν άφοπλισμό, γιά τή δίκαιη λύση τών διεθνών ζητημάτων ή ΕΣΣΔ έδινε σοβαρή σημασία στήν 'Οργάνωση τών 'Ενωμένων 'Εθνών (ΟΕΕ), έπαιρνε ένεργό μέρος στίς έργασίες του. Παρ’ όλες τίς άδυναμίες τοΰ ΟΕΕ, πού προέρχονταν άπ’τό γεγονός ότι οΙ ΕΠΑ είχαν σ'αύτόν τήν πλειοψηφία, σχηματίζοντας μιά μεγάλη όμάδα ύπάκουων σ'αύτές κρατών, ή Σοβιετική κυβέρνηση έβλεπε στή δράση τοΰ ΟΕΕ ένα συγκεκριμένο παράγοντα διεθνούς συνεργασίας καί πάλης γιά τήν εΙρήνη. Τό ΚΚΣΕ καί ή Σοβιετική κυβέρνηση, άνατττύσσοντας δραστήρια πάλη γιά τήν έδραίωση τής εΙρήνης, δέν μπορούσαν νά παραβλέψουν τήν αύξηση τής διεθνούς έντασης, πού δημιουργοΰνταν άπό τήν έπιθετική πολιτική τοΰ άμερικάνικου Ιμπεριαλισμού. Ή κατάσταση περιπλέκονταν άπό τό γεγονός ότι οΙ ΕΠΑ κατείχαν τό μονοπώλιο τοΰ άτομικοΰ όπλου. Τό Κόμμα πήρε ύπόψη του τά διδάγματα τοΰ Πατριωτικού πολέμου, συναισθανόταν σέ τί σοβαρές συνέπειες μπορεί νά όδηγήσει κάτω άπ'αύτές τίς συνθήκες μιά αιφνιδιαστική έπίθεση τών Ιμπεριαλιστικών έπιδρομέων. ' Επσγρυπνοΰσε καί διαπαιδαγωγοΰσε τούς σοβιετικούς άνθρώπους στό πνεύμα τής Επαγρύ­ πνησης. Π αρ' όλες τίς δυσκολίες πού προκάλεσε ή άνασυγκρότηση τής οίκονομίας μετά τόν πόλεμο, τό Σοβιετικό κράτος δέν λυπήθηκε μέσα γιά νά δυναμώσει τήν άμυντική Ικανότητα τής χώρας, ν'αύξήσει τήν μαχητητική Ισχύ τών ' Ενόπλων Δυνάμεων, νά τίς έφοδιάσει μέ τά σύγχρονα όπλα. Ή φιλειρηνική πολιτική τής ΕΣΣΔ άνταποκρινόταν στά συμφέ­ ροντα όλων τών λαών τής ύφηλίου, όλων τών προοδευτικών στρωμάτων τής κοινωνίας. Στήν πάλη γιά τήν έρήνη ή ΕΣΣΔ άπόκτησε πολλούς συμμάχους στίς καπιταλιστικές χώρες. ’ Ο Σοβιετι­ κός λαός άποκατέστησε στενές σχέσεις μέ όλους τούς όπαδούς τής Κρήνης καί μαζί τους διεξήγαγε δραστήριο άγώνα ένάντια στίς άπόπειρες τών έπιδρομέων νά ξαπολύσουν νέο παγκόσμιο πόλεμο.

2. Ή δουλιά τοΰ Κόμματος γιά τήν άνόρθωση καί τήν παραπέρα άνάπτυξη τής λαϊκής οίκονομίας. Ή έκπλήρωση πρίν άπό τήν προθεσμία τοΰ τέταρτου πεντάχρο­ νου σχεδίου ' Ο πόλεμος καί ή προσωρινή κατοχή άπό τά χιτλερικά στρατεύμα­ τα ένός μέρους τοΰ σοβιετικού Εδάφους προξένησαν κολοσιαϊες ζημιές στή Σοβιετική Ένωση. Στά μέτωπα καί στή φασιστική σκλαβιά σκοτώθηκαν πάνω άπό 2 0 έκατομμύρια σοβιετικοί άνθρωποι. ΟΙ χιτλερικοί κατάστρεψσν καί καταλήστεψαν 1710 πόλεις καί κωμοπό­

630

λεις, έκαψαν πάνω άπό 70 χιλιάδες χωριά καί κεφαλοχώρια. Κατάστρεψαν όλοκληρωτικά ή ένμέρει 32 περίπου χιλιάδες βιομηχανικές έπιχειρήσεις, 65 χιλιάδες χιλιόμετρα σιδηροδρομικές γραμμές, καταλήστεψαν 98 χιλιάδες κολχόζ, 5 περίπου χιλιάδες σοβχόζ καί ΜΤΣ, κατέστρεψαν δεκάδες χιλιάδες νοσοκομεία, σχολειά, τεχνικές σχολές, άνώτερα έκπαιδευτικά Ιδρύματα καί βιβλιοθήκες. Συνολικά οΙ ύλικές άπώλειες τοΰ σοβιετικού λαού άνέρχονται σέ 2 6 0 0 δισεκατομμύρια ρούβλια (σέ προπολεμικές τιμές), άπό τά όποια 6 79 δισεκατομμύρια άποτελοΰν τήν άξία τών διαρπαγμένων καί καταστραμμένων άπό τούς χιτλερικούς ύλικών άγαθών. Καμιά χώρα καί σέ κανένα πόλεμο δέν είχε τέτιες άπώλειες καί καταστροφές. ' Ο πόλεμος καθυστέρησε πάνω άπό δέκα χρόνια τήν πορεία τής Σοβιετικής χώρας πρός τόν κομμουνισμό. Όποιοδήποτε καπιταλιστικό κράτος άν πάθαινε τόσο τεράστια ζημιά, θά είχε ριχτεί πολύ πίσω καί θά γινόταν έξάρτημα τών πιό ισχυρών κρατών. Τέτιο πράγμα όμως δέν συνέβη μέ τή χώρα τών Σοβιέτ. Τό σοσιαλιστικό σύστημα, ή ήρωική δουλιά τών σοβιετικών άνθρώπων, ή καθοδήγηση του Κομμουνιστικού κόμματος έξασφάλισαν τή γρήγορη άνόρθωση καί τήν παραπέρα άνάπτυξη τής λαϊκής οικονομίας. Τό σοβαρότερο καθήκον τοΰ Κόμματος καί τοΰ Σοβιετικού κράτους ήταν ή μεταφορά τής οίκονομίας τής χώρας άπό τήν πολεμική βάση στήν εΙρηνική τροχιά. Στίς καπιταλιστικές χώρες τό πέρασμα άπό τήν πολεμική στήν εΙρηνική οίκονομία γινόταν αυθόρ­ μητα καί πολύ βασανιστικά. Στίς συνθήκες τοΰ σοσιαλισμού τό πέρασμα άπό τήν πολεμική οίκονομία στήν εΙρηνική παρουσίαζε έπίσης πολλές δυσκολίες, άπαιτοΰσε χρόνο καί θυσίες. Τό σοσιαλιστι­ κό όμως καθεστώς έδοσε τή δυνατότητα ν ’ άναδιοργανωθεϊ ή οικονομία χωρίς τρανταγμούς, σχεδιασμένα. Σύμφωνα μέ τά σχέδια οΙ βιομηχανικές έπιχειρήσεις άνέλαβαν καθήκοντα γιά τήν παραγωγή εΙρηνικών προϊόντων. Γινόταν άνακατανομή τής έργατικής δύναμης, τών πρώτων ύλών, τών ύλικών. Διαμορφώνονταν νέες άναλογίες άνάμεσα στούς διάφορους κλάδους τής οίκονομίας. Ή μείωση τών πολεμικών έξόδων έπέτρεψε νά αύξηθοΰν σημαντικά ο! έπενδύσεις κεφαλαίων στήν λαϊκή οίκονομία. Μεγάλο μέρος τής πολεμικής βιομηχανίας άρχισε νά άσχολεϊται γιά ειρηνικούς σκοπούς. Στίς ειρηνικές συνθήκες άρχισε ν ’ άποκαθίσταται τό όμαλό καθε­ στώς έργασίας τών έπιχειρήσεων. Καταργήθηκαν οί ύποχρεωτικές ύπερωρίες δουλιάς, καθιερώθηκε ή τακτική άνάπαυση τών έργατών καί τών ύπαλλήλων. ’ Η άναδιοργάνωση τής οικονομίας πάνω σέ ειρηνική βάση άποπερατώθηκε βασικά τό 1946. Τό Κόμμα, όργανώνοντας τίς μάζες γιά τήν άνόρθωση καί τήν άνάπτυξη τής λαϊκής οικονομίας, έδειχνε καθαρά τό μεγάλο σκοπό τοΰ άγώνα: τήν οικοδόμηση τοΰ κομμουνισμού. Καθορίζοντας τίς

631

προοπτικές άνάπτυξης τής σοβιετικής κοινωνίας, τό Κόμμα ξεκινούσε άπό τό γεγονός ότι ή πρώτη φάση τής κομμουνιστικής κοινωνίας στήν ΕΣΣΔ βασικά είχε ήδη πραγματοποιηθεί. Ό μω ς μερικά γνωρίσματα τοϋ σοσιαλισμού δέν είχαν άκόμη έκδηλωθεί στό άκέραιο. Ό πόλεμος έπέφερε τεράστια ζημιά στίς παραγωγικές δυνάμεις τής χώρας. ' Ο πληθυσμός είχε άνάγκη άπό τά πιό άπαραίτητα: άπό τρόφιμα, ρούχα, παπούτσια, άπό κατοικία. ΓΓαύτό στά πρώτα μεταπολεμικά χρόνια ύπήρχαν δυσκολίες στήν πραγματοποίηση τής σοσιαλιστικής άρχής τής διανομής. Χρειάστηκε νά διατηρηθεί άρκετά χρόνια τό σύστημα τών δελτίων, ύπήρχε διαφορά άνάμεσα στίς χαμηλές τιμές τού δελτίου καί στίς ύψηλές τιμές τού λεγάμενου έλεύθερου έμπορίου, άκόμη ύψηλότερες ήταν οΙ τιμές στήν κολχόζνικη άγορά. Στό βαθμό πού άνορθωνόταν καί άναπτυσσόταν ή οΙκονομία, αύξανόταν καί ή παραγωγή έμπορευμάτων πλατιάς κατα­ νάλωσης. Ό μω ς όρισμένα προϊόντα δέν έπαρκοϋσαν άκόμη. Τό Κόμμα θεωρούσε ότι κστά πρώτο λόγο πρέπει νά λυθούν τά έκκρεμή προβλήματα τής πρώτης φάσης τοϋ κομμουνισμού, νά έδραιωθεϊ ό σοσιαλισμός, νά άποπερατωθεϊ ή οίκοδόμησή του. Στόν τομέα τής παραγωγής έπρεπε κατά πρώτο λόγο νά άνορθωθεϊ στό συντομότατο χρονικό διάστημα ή λαϊκή οΙκονομία καί νά ξεπεραστεΐ τό προπολεμικό της έπίπεδο σέ σημαντικό βαθμό, νά αύξηθεϊ ή παραγωγή, νά δυναμώσει ή Ισχύς τής χώρας, νά έξασφαλιστεϊ ή χώρα άπό κάθε άπρόοτττο. Γιά ένα πιό μακρόχρονο διάστημα έμπαινε ό σκοπός νά λυθεί τό βασικό οίκονομικό πρόβλημα: νά έπιτευχθεϊ μεγαλύτερη άπό τόν καπιταλισμό παραγωγικότητα τής έργασίας καί έτσι νά έξασφαλιστεϊ ή οίκονομική νίκη τοΰ σοσιαλισμού πάνω στόν καπιταλισμό. Στόν τομέα τών οίκονομικών σχέσεων τό καθήκον ήταν στό βαθμό πού άνσπτύσσονταν οΙ παραγωγικές δυνάμεις νά άναπτύσσονται καί νά βελτιώνονται οΙ σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής: ν άνεβ εϊ πιό ψηλά ό ρόλος τής παλλαϊκής Ιδιοχτησίας, νά παγιωθεΐ σημαντικά ή συλλογική Ιδιοχτησία στά μέσα παραγωγής' νά έξαλειφθοϋν έντελώς σέ συντομότατο χρονικό διάστημα όλες οί άποκλίσεις άπό τή σοσιαλιστική άρχή τής διανομής σύμφωνα μέ τήν ποσότητα καί τήν ποιότητα τής κσταβαλόμενης έργασίας· νά μπεϊ τέρμα στό πνεύμα τής Ισοπέδωσης καί στά άλλα άντικανονικά φαινόμενα πού παρουσιάζον­ ται στήν πληρωμή τής έργασίας, νά αύξηθεϊ ό πραγματικός μισθός έργασίας, νά καταργηθεϊ κάθε καθορισμός όρίου στήν χορήγηση τών προϊόντων. Στόν τομέα τής Ιδεολογίας καί τοΰ πολιτισμού μπήκαν τά καθήκον­ τα: νά διεξαχθεϊ άποφασιστικός άγώνας ένάντια στά ύπολείμματα τών άστικών άντιλήψεων, ήθών καί έθίμων, νά έξουδετερωθεϊ ή όλέθρια έπίδραση τού άντιδραστικού πολιτισμού τής Ιμπεριαλιστικής Δύσης, νά γίνουν όλοι οΙ σοβιετικοί άνθρωποι συνειδητοί πατριώτες, ν'άνεβεϊ άκόμη πιό ψηλά τό πολιτιστικό έπίπεδο τών έργαζόμενων.

632

Συγκεκριμένη έκφραση τά καθήκοντα αύτά πήραν στό σχέδιο τοΰ τέταρτου πεντάχρονου, πού έγκρ(θηκε άπό τό 'Ανώτατο Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ τό 1946. Τό βασικό οίκονομι ко-πολιτικό καθήκον τοΰ τέταρτου πεντάχρνου ήταν «Νά άνορθωθοϋν οί περιοχές τής χώρας, πού δεινοπάθησσν. νά άποκσταστσθεϊ τό προπολεμικό έπΙπεδο τής βιομη­ χανίας καί τής άγροτικής οίκονομίας καί σέ συνέχεια νά ξεπεραστεϊ αύτό τό έπΙπεδο σέ σημαντικό βαθμό». Κατά πρώτο λόγο σχεδιαζόταν νά άνορθωθοϋν καί νά άναπτυχθοϋν παραπέρα ή βαριά βιομηχανία καί οί σιδηροδρομικές μεταφο­ ρές, γιατί χωρίς αύτό ήταν άδύνστο νά άνορθωθεί μέ ταχύτητα καί έπιτυχία δλη ή λαϊκή οίκονομία τής ΕΣΣΔ. Πάνω στή βάση αύτή σχεδιαζόταν νά έπιτευχθεϊ ή άνοδος τής άγροτικής οίκονομίας καί τής βιομηχανίας, πού παρήγαγε είδη λαϊκής κατανάλωσης· νά έπιτευχθεϊ τό προπολεμικό Επίπεδο κατανάλωσης καί νά ξεπερασθεΓ νά άνατττυχθεϊ πλατιά τό έμπόριο μέ συστηματική έλάττωση τών τιμών τών Εμπορευμάτων ν ’ άποκατασταθεϊ καί νά διευρυνθεϊ τό δίχτυ τών σχολείων καί τών άνώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων ν'άναπτυχθεϊ ή οίκοδόμηση κατοικιών- νά βελτιωθεί ή ύγειονομική περίθαλψη τοΰ λαού. Ά π ό τό Σεπτέμβρη άκόμη τοΰ 1945 καταργήθηκε ή Κρατική Επιτροπή Ά μυνας. Ό λ ες οΙ άρμοδιότητες γιά τήν κυβέρνηση τής χώρας πέρασαν στό Συμβούλιο τών 'Επιτρόπων τοΰ Λαοΰ τής ΕΣΣΔ. Ή πρώτη Σύνοδος τοΰ Άνωτάτου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ τής δεύτερης περιόδου, πού συνήλθε τό Μάρτη τοΰ 1946, ψήφισε Νόμο γιά τό μετασχηματισμό τοΰ Συμβουλίου τών 'Επιτρόπων του Λαοΰ τής ΕΣΣΔ σέ 'Υπουργικό Συμβούλιο τής ΕΣΣΔ. Ή Σύνοδος Ικανοποίησε τήν παράκληση τοΰ М. I. Καλίνιν γιά τήν άπαλλαγή του λόγω ύγείας άπό τή θέση του Προέδρου τοΰ Προεδρείου του Άνωτάτου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ. 2 7 χρόνια συνέχεια είχε τό ύψηλό αύτό άξίωμα στό Σοβιετικό κράτος, έχοντας τή γενική άγάπη καί Εκτίμηση όλου τοΰ πληθυσμού τής χώρας. Ή Σύνοδος Εξέλεξε Πρόεδρο τοΰ Προεδρεί­ ου τοΰ Άνωτάτου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ τόν Ν. Μ. Σβέρνικ. ΟΙ κομματικές όργανώσεις κινητοποιώντας τό λαό γιά τήν έκπλήρωση τοΰ πεντάχρονου, δραστηριοποίησαν τή δουλιά τών συνδικάτων καί τής Κομσομόλ, πέτυχαν τή μαζική συμμετοχή τών έργαζόμενων στήν άμιλλα. Τό χαρακτηριστικό γνώρισμά της ήταν ή αυξημένη δραστηριότητα τών μαζών καί ή ποικιλία τών μορφών. Τό 1946, μέ πρωτοβουλία τών μεταλλουργών τής Μακέεβκα, τών Εργατών μιας σειράς Εργοστασίων τής Μόσχας καί άλλων Επιχειρή­ σεων τής χώρας άρχισε ή Πανενωσιακή σοσιαλιστική άμιλλα γιά τήν Εκπλήρωση καί ύπερεκπλήρωση τοΰ τέταρτου πεντάχρονου σχεδίου. 'Επικεφαλής της μπήκαν οΙ κομμουνιστές. Ακολουθώντας τό παρά­ δειγμά τους έκατοντάδες χιλιάδες Εργάτες άνέλαβαν προσωπικές ’ύποχρεώσεις γιά τήν Εκπλήρωση πρίν τήν προθεσμία τών χρονιάτικων σχεδίων καί τοΰ πεντάχρονου γενικά. ΟΙ κομματικές όργανώσεις ήταν

633

οί όργανωτές τοΰ περάσματος άπό τίς υψηλές έπιτεύξεις τών μεμονομένων έργατών στήν ύψηλή παραγωγική έργασία τών συνερ­ γείων, τών τμημάτων καί όλόκληρων τών έργοστασίων. Άρ χισ ε τό κίνημα γιά τίς μεθόδους έπιτάχυνσης τής δουλιάς. Πρωτεργάτες τών μεθόδων αύτών ήταν ό μοσχοβίτης τορναδόρος Πάβελ Μπίκοφ καί ό τορναδόρος άπό τό Λένινγκραντ Γκένριχ Μπορτκέβιτς. ΟΙ τορναδόροι-καινοτόμοι άνέβασαν τήν ταχύτητα κοπής μετάλλου άπό τά 7080 μέτρα τό λεπτό μέχρι 1 0 0 0 -15 00 μέτρα. Μ έ πρωτοβουλία τών κομμουνιστών οΙ μέθοδοι έπιτάχυνσης διαδόθηκαν στή μεταλλουρ­ γία, στή διάτρηση φρεάτων πετρελαίου καί στόν τομέα τής έξόρυξης. Ό λαός όνόμαζε τούς έργάτες πού δούλευαν μέ ύψηλές ταχύτητες άνθρώπους πού ξεπερνούν τό χρόνο. ΟΙ έργάτες τοΰ Λένινγκραντ διεύρυναν τή συνεργασία τών έργατών τής έπιστήμης καί τών έργατών τής παραγωγής. Στή φάμπρικα παραγωγής λεπτών μάλλινων υφασμάτων τής Κουπάβη (περιοχή Μόσχας) άρχισε ή άμιλλα γιά τήν οίκονομία πρώτων ύλών, πού άγκάλιασε έκατοντάδες χιλιάδες πρω­ τοπόρους έργάτες άλλων Επιχειρήσεων. Τό προσωπικό τοΰ κομπινάτ Κρασνοχόλμσκ παραγωγής κασμηριών στή Μόσχα άρχισε έκστρατεία γιά τήν παραγωγή προϊόντων μόνο άριστης ποιότητας. Ά ρχισ ε στή χώρα ό άγώνας γιά μιά άποδοτική δουλιά τών έπιχειρήσεων καί γιά τήν αύξηση τής συσσώρευσης πάνω άπό τό προβλεπόμενο σχέδιο, γιά τήν έπιτάχυνση τής κίνησης τών κυκλοφοριακών κεφα­ λαίων. Τό κύμα τής λαϊκής πρωτοβουλίας μεγάλωνε όρμητικά. Μ έ τή μεγάλη άργανωτική δουλιά τών κομματικών όργανώσεων προσχω­ ρούσαν στήν άμιλλα δλο καί νέες φάλαγγες έργατών. Άμιλλώντσν τμήματα μέ τμήματα, έργοστάσια μέ έργοστάσια, οΙ άνθρακωρύχοι τοΰ Ντονμπάς μέ τούς άνθρακωρύχους τοΰ Κουζμπάς, οΙ πετρελαιοεργάτες τοΰ Μπακού μέ τούς πετρελαιοεργάτες τής ΜπασκιρΙας. ΟΙ έργάτες έκαναν έκατοντάδες χιλιάδες πολύτιμες προτάσεις. Κάθε χρόνο έμπαιναν σέ έφαρμογή κατά μέσο δρο πάνω άπό 4 0 0 χιλιάδες έφευρέσεις, τεχνικές βελτιώσεις καί όρθολογικές προτάσεις, πού έπιτάχυναν τό προτσές τής παραγωγής καί έδιναν μεγάλη οίκονομία. ΟΙ κομματικές όργανώσεις διαπαιδαγωγοΰσαν τούς Εργαζόμε­ νους, χρησιμοποιώντας τά παραδείγματα ήρωικής δουλιάς, γενίκευαν τήν πείρα τών πρωτοπόρων, τήν προπαγάνδιζαν στίς μάζες. Πήραν έκταση οΙ συνδιασκέψεις γιά τή μελέτη καί τήν έφαρμογή τών πρωτοπόρων μεθόδων δουλιάς. 'Οργανώνονταν συναντήσεις τών πρωτοπόρων Εργατών διαφόρων Εργοστασίων καί πόλεων γιά τήν άνταλλαγή πείρας. Τό Κόμμα έστρεψε τή δραστηριότητα τών Εργαζόμενων στήν άνόρθωση τής οίκονομίας τών περιοχών πού δεινοπάθησαν κατά τήν περίοδο τοΰ πολέμου. 01 κομμουνιστές μπήκαν έπικεφαλής στούς πιό δύσκολους τομείς τών άνορθωτικών έργασιών. Δραστήρια συμμετεί­ χαν στήν έπούλωση τών πληγών τοΰ πολέμου οΙ κομσομόλοι. Ή

634

Κομσομόλ άνέλαβε ύποχρέωση νά παρέχει βοήθεια στήν άνόρθωση 15 άρχαίων ρωσικών πόλεων: τοΰ Βορόνεζ, τοΰ Πσκόφ, τοΰ Νοβγκορόντ, τοΰ ' Οριόλ καί άλλων. Δεκάδες χιλιάδες κομσομόλοι έργάζονταν γιά τήν άνόρθωση τοϋ Ντονμπάς, τοΰ Υδροηλεκτρικού σταθμού τοΰ Δνείπερου, τοΰ «Ζαποροζστάλ». Μ έ τήν ήρωική δουλιά τών σοβιετικών άνθρώπων ξαναγεννήθηκαν άπό τά έρείπια καί τίς στάχτες έργοστάσια καί φάμπρικες, πόλεις καί χωριά. Ξαναλειτούργησαν τά όρυχεϊα τοΰ Κριβόι-Ρόγκ καί τά άνθρακωρυχεΐα τοΰ Ντον­ μπάς, οΙ μεταλλουργικές έπιχειρήσεις τοΰ Νότου καί τά έργοστάσια μηχανοκστασκευών τοΰ Χάρκοβου καί τοΰ Βολγογκράντ, οΙ πετρε­ λαιοπηγές τοΰ Μαϊκόπ καί τοΰ Γκρόζνι, όλοι οΙ ήλεκτροσταθμοί, μαζί καί ό υδροηλεκτρικός σταθμός τοΰ Δνείπερου καί χιλιάδες άλλες έπιχειρήσεις, πού είχαν κσταστραφεϊ άπό τούς χιτλερικούς. Οί άναγεννώμενες έπιχειρήσεις έφοδιάζονταν μέ νεότατα τεχνικά μέσα. Τά θαύματα τοΰ ήρωισμοϋ στή δουλιά θύμιζαν τούς άθλους τής πολεμικής περιόδου. Εκατοντάδες χιλιάδες έθελοντών πήγαν στά έργα. ΟΙ έργάτες καί οΙ μηχανικοί έδειχναν μεγάλη έπινοητικότητα καί έφευρετικότητα. Στό έργοστάσιο «Άζοφστάλ» ή ύψικάμινος άρ. 4, πού άνατινάχτηκε άπό τούς χιτλερικούς, είχε πάθει μεγάλη ζημιά, κατακάθισε κι έγειρε. Είχε γίνει ή σκέψη ότι θά ήταν καλύτερο νά τήν κατεδαφίσουν καί νά χτίσουν καινούργια. ΟΙ μηχανικοί δμως καί οΙ έργάτες μέ πρωτοβουλία τήςκομμστικής όργάνωσης άποφάσισαν νά άνορθώσουν τήν ύψικάμινο. Τό φούρνο πού ζύγιζε 1300 τόννους τόν έστησαν όρθιο καί τόν έπανέφεραν στή θέση του. Χρειάστηκε γι' αύτό συνολικά ένάμισης μήνας. Μ έ γρήγορους ρυθμούς άναστηλώθηκε τό μεταλλουργικό έργοστάσιο Σέργκο ' Ορτζονικίτζε-«Ζαποροζστάλ». Κι έδώ χρησιμοποιήθηκε ένας πρωτότυπος τρόπος νά Ισιωθεί τό σκέπα­ σμα τής ύψικαμίνου, οΙ έργάτες έδώ έδειξαν μεγάλη έφευρετικότητα. Ψυχή τής κολλεκτίβας τών τριάντα χιλιάδων οίκοδόμων ήταν ή κομματική όργάνωση. Ή ’ Επιτροπή περιοχής Ζαπορόζ έδινε καθημε­ ρινά βοήθεια στό «Ζαποροζστάλ». Στίς άρχές τοΰ Όχτώβρη 1947 είχε άρχίσει ήδη ή λειτουργία τοΰ πρώτου τμήματος τοΰ έργοστασίου. Τό προσωπικό τοΰ ύδροηλεκτρικοΰ σταθμοΰ τοΰ Δνείπερου χρησιμο­ ποίησε έναν τρόπο γιά τό κλείσιμο τών ρηγμάτων τοϋ βυθού τοϋ φράγματος, άγνωστο στήν παλιά πρακτική καί έπιτάχυνε σημαντικά τίς άνορθωτικές έργασίες. ΟΙ άνθρακωρύχοι τοΰ Ντονμπάς σέ χρονικό διάστημα πού άποτελεϊ ρεκόρ άντλησαν 6 50 έκατομμύρια κυβικά μέτρα νεροϋ άπό τά πλημμυρισμένα όρυχεϊα. ' Ως πρός τόν όγκο της, ή έργασία αύτή Ισοδυναμεΐ μέ τήν άποξήρανση μιας λίμνης μέ έπιφάνεια 7 0 τετραγωνικών χιλιομέτρων καί βάθος 10 μέτρων. Οί άνθρακωρύχοι ξανάνοιξαν πάνω άπό 2 5 0 0 χιλιόμετρα βουλωμένες ύπόγειες στοές, πού Ισοδυναμεΐ περίπου μέ τό άνοιγμα σήραγγας σέ βάθος 2 0 0 -7 0 0 μέτρα πού νά φτάνει άπ’ τή Μόσχα ώς τό Παρίσι. Τό Ντονμπάς κατέλαβε καί πάλι τήν θέση τοΰ μεγαλύτερου άνθρακοφόρου λεκανοπεδίου τής χώρας.

635

Γιά νά άνορθώσουν τή λαϊκή οίκονομία τών δημοκρατιών καί τών περιοχών πού δοκιμάστηκαν, τό Κόμμα καί ό λαός στηρίχτηκαν στή βιομηχανία τών Ούραλίων, τής Σιβηρίας, τοΰ Καζαχστάν καί τής Μέσης Άσίας. Τό βιομηχανικό δυναμικό αύτών τών περιοχών στά χρόνια τοΰ πολέμου αύξήθηκε σημαντικά. Άπ ό τίς άνατολικές περιοχές τής χώρας στέλνονταν άκατάπαυστα στίς άπελευθερωμένες περιοχές μεγάλος άριθμός άμαξοστοιχιών μέ μηχανές καί έξαρτήματα. Τό Καζαχστάν, οΙ δημοκρατίες τής Μέσης Άσίας, πού είχαν ξεπεράσει τήν καθυστέρησή τους μέ τή βοήθεια τών έργαζόμενων τής ΣΟΣΔΡ, τής Ούκρανίας, τής Λευκορωσίας, τώρα έδιναν στίς περιοχές πού δεινοπάθησαν τεράστια βοήθεια σέ στελέχη καί σέ τεχνικά μέσα. Αύτό άποτελεϊ λαμπρή έκφραση τής μεγάλης δύναμης τής φιλίας τών λαών. Τό 1948 ό όγκος τής βιομηχανικής παραγωγής τής ΕΣΣΔ ξεπέρασε τό προπολεμικό έπίπεδο. ' Η βιομηχανία άνορθώθηκε σέ έξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Μετά τόν έμφύλιο πόλεμο ή χώρα είχε χρειαστεί έξι χρόνια γιά ν' άνορθώσει τήν οίκονομία της. ΟΙ τεράστιες άπώλειες στόν Πατριωτικό πόλεμο δέν μπορούν νά συγκριθοΰν μέ τίποτε. Π αρ’ όλα αύτά γιά τήν άνόρθωση τής βιομηχανίας χρειάστη­ καν μόνο δυόμισι χρόνια περίπου. Τό Κόμμα, άνορθώνοντας τήν οίκονομία τών άπελευθερωμένων περιοχών, ταυτόχρονα κατεύθυνε τίς δυνάμεις του καί στήν άνάπτυξη τής βιομηχανίας σ'άλες τίς δημοκρατίες καί τίς περιοχές τής ΕΣΣΔ, βελτίωνε τήν τοποδιάταξη τών παραγωγικών δυνάμεων στή χώρα. Στά χρόνια τοϋ τέταρτου πεντάχρονου αύξήθηκε σημαντικά τό παραγωγικό δυναμικό τής μεταλλουργίας τών Ούραλίων καί τής Σιβηρίας. Δημιουργήθηκαν νέα κέντρα σιδηρουργίας στή Μέση Ά σ ία καί στήν Ύπερκαυκασία. Ά ρχισ ε ή δημιουργία μεταλλουργι­ κής βάσης στά βόρεια τοΰ Εύρωπαϊκοΰ τμήματος τής ΕΣΣΔ. Αύξήθηκε ή έξόρυξη κάρβουνου στό Κουζμπάς, στήν Καραγκαντά, στά Ούράλια, ή έξόρυξη πετρελαίου στό λεκανοπέδιο Ούραλίων-Βόλγα. Α ν α ­ πτύχθηκε ή οίκοδόμηση νέων θερμικών καί ύδροηλεκτρικών σταθμών (τοΰ Γκόρκι, τοΰ Κάμα καί άλλων). Ά ρχισ ε ή κατασκευή πάνω στό Βόλγα δυό πολύ μεγάλων ύδροηλεκτρικών σταθμών. Μεγάλο βήμα πρός τά έμπρός έκανε ή μηχανουργία καί ή χημική βιομηχανία. ' Η έπιστήμη άρχισε νά παίζει στά μεταπολεμικά χρόνια όλο καί πιό σοβαρό ρόλο στήν άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής οίκονομίας καί στό δυνάμωμα τής στρατιωτικής Ισχύος τής χώρας. Τό Κόμμα έδινε έξαιρετικά προσοχή στήν άνάπτυξή της. Τό 1945 σέ πολλούς έπιστήμονες άπονεμήθηκε ό ύψηλός τίτλος τοΰ Ή ρωα τής Σοσιαλι­ στικής δουλιάς. Άνάμεσα σ'αύτούς ήταν οί άκαδημαϊκοί I. Π. Μπάρντιν, Α. Ν. Μπάχ, Ν. Ντ. Ζελίνσκι, В. Α. Όμπρουτσεφ, Ντ. Ν. Πριάνισνικοφ καί άλλοι. Διευρυνόταν τό δίχτυ τών Επιστημονικών Ιδρυμάτων καί ένισχύονταν οί ύλικές τους βάσεις. ' Ιδιαίτερη προσοχή δινόταν στήν άνάπτυξη τών νέων καί μέ προοπτική άνάπτυξης

636

Επιστημονικών κλάδων όπως ή πυρηνική φυσική καί ή φυσική ήμιαγωγών, ή βιοφυσική καί ή βιοχημεία, ή πυραυλική, ή ύπολογιστική τεχνική, ή ήλεκτρονική καί ή ραδιοτεχνία. ' 0 Επιφανής Επιστήμο­ νας κομμουνιστής I. Β. Κουρτσάτοφ μπήκε Επικεφαλής τών Ερευνητι­ κών Εργασιών στόν τομέα τής άτομικής Ενέργειας, ό Επιφανής Επιστήμονας κομμουνιστής Σ. Π. Κορολιόφ στόν τομέα τής πυραυλι­ κής τεχνικής. Οί σοβιετικοί ειδικοί πραγματοποίησαν μιά σειρά σοβαρές Εππυχίες στήν άνάπτυξη τής Επιστήμης καί τεχνικής, άνάμεσα στίς όποιες είναι ό δαμασμός τής Ενδοατομικής Ενέργειας, πού ή χρησιμοποίησή της στήν παραγωγή άποτελεϊ τήν άρχή τής πιό βαθιάς τεχνικής Επανάστασης στήν ιστορία, τήν άρχή τής νέας Εποχής, τής Εποχής τής υποταγής τών δυνάμεων τής φύσης στόν άνθρωπο. Οί κομματικές όργανώσεις έδειξαν μεγάλη φροντίδα γιά τόν Εξοπλισμό τής λαϊκής οίκονομίας μέ σύγχρονα τεχνικά μέσα. Στά χρόνια τοΰ τέταρτου πεντάχρονου συνεχίστηκε ό Εξηλεκτρισμός τής χώρας, άρχισε ή είσαγωγή τής ήλεκτρονικής τεχνικής. Εφαρμόστηκε Εκμηχάνιση τών βαριών Εργασιών στή σιδηρουργία, στήν Εξόρυξη κάρβουνου, άφομοιώθηκε ή καλύτερη στόν κόσμο τεχνική διάτρηση φρεάτων πετρελαίου (γαιοτρύπανα). Στή μηχανουργία διαδόθηκαν σέ σημαντικό βαθμό οί γραμμές άλυσωτής καί αύτόματης παραγωγής. Οί μηχανοκατασκευαστές κατασκεύασαν πάνω άπό χίλιες νέες έργαλειομηχανές ύψηλής παραγωγικότητας, αύτόματες καί άλλες μηχανές καί άφομοίωσαν τήν παραγωγή τους. ‘ Ωστόσο, σέ μιά σειρά κλάδους τής βιομηχανίας μέ άργούς ρυθμούς εΙσάγονταν στήν παραγωγή τά νεότατα Επιτεύγματα τής Επιστήμης καί τής τεχνικής, υπήρχε καθυ­ στέρηση άπό τό Επίπεδο τοΰ Εξωτερικού. Ή ήρωική δουλιά τών Εργατών καί ή άκούραστη όργανωτική δράση τών κομματικών όργανώσεων Εξασφάλισαν τήν Εκπλήρωση τού τέταρτου πεντάχρονου σχεδίου στή βιομηχανία μέσα σέ τέσσερα χρόνια καί τρεις μήνες. Ανορθώθηκαν, οίκοδομήθηκαν καί άρχισαν νά λειτουργούν πάνω άπό 6 χιλιάδες μεγάλες βιομηχανικές Επιχειρή­ σεις, δηλ. σχεδόν τόσες, όσες στό πρώτο καί δεύτερο πεντάχρονο μαζί. 1Η συνολική παραγωγή τής βιομηχανίας τό 1950 ξεπέρασε τό προπολεμικό Επίπεδο κατά 73% , Ενώ σύμφωνα μέ τό σχέδιο προβλεπόταν μόνο κατά 48%. ' Η παραγωγικότητα τής Εργασίας τών Εργατών τής βιομηχανίας αύξήθηκε σέ σύγκριση μέ τό 1940 κατά 37%. Μπροστά στό Κόμμα καί στό λαό έμπαιναν περίπλοκα προβλήμα­ τα τής άγροτικής οικονομίας, πού είχε ύποστεϊ τεράστιες ζημιές άπό τόν πόλεμο, καθώς καί άπό τήν ξηρασία τοΰ 1946. Μειώθηκαν οί καλλιεργημένες Εκτάσεις τής χώρας τό 1945 σέ σύγκριση μέ τό 1940, τό ένα τέταρτο. Τό κράτος συγκέντρωσε τό 1945 σιτηρά, κρέας καί βαμβάκι 2 φορές λιγότερο άπ'ό.τι προπολεμικά τό 1940, γάλα σχεδόν 3 φορές λιγότερο.

637

Τό κόμμα όργάνωσε στίς όπελευθερωμένες περιοχές τής χώρας τήν άνόρθωση τών κολχόζ, τών σοβχόζ καί τών ΜΤΣ, έξασφάλισε τήν έδρα Ιωση τής κολχόζνικης Ιδιοκτησίας. 01 σοβιετικοί άγρότες, πού πείστηκαν μέ τήν προσωπική τους πείρα γιά τά πλεονεκτήματα τής συλλογικής έργασίας, άμέσως μετά τό διώξιμο τών φασιστών μέ τήν καθοδήγηση τών κομματικών όργανώσεων ξανάφτιαξαν τά κολχόζ. Τά άνασυγκροτούμενα κολχόζ πήραν πρακτική βοήθεια σέ μηχανές, ζώα καί σπόρο. Τά κολχόζ τών άνατολικών περιοχών τής χώρας έστειλαν στά κολχόζ πού δεινοπάθησαν άπό τόν πόλεμο πολλά ζώα, σπόρο καί γεωργικά έργαλεΐα. ' Η ΚΕ έπεξεργάστηκε συγκεκριμένα μέτρα γιά τήν άνόρθωση καί τήν άνάπτυξη τής άγροτικής οίκονομίας. Στήν άπόφαση τής Σοβιετι­ κής κυβέρνησης καί τής ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ)«Γιά τά μέτρα σχετικά μέτήν έξάλειψη τών παραβιάσεων τοΰ Καταστατικού τοΰ γεωργικού συνε­ ταιρισμού στά κολχόζ», πού πάρθηκε τό φθινόπωρο τοΰ 1946 καί στίς άποφάσεις τής ' Ολομέλειας τής ΚΕ τοΰ Κόμματος τό Φλεβάρη 1947 γίνεται κριτική στίς άδυναμίες στή ζωή τών κολχόζ (παζάρεμα τής κοινόχρηστης γής καί τών κολχόζνικων άγαθών, ή όχι σωστή διάθεση τών έργατοημερών) καί καθορίζονταν οι τρόποι γιά τό ξεπέρασμά τους. ' Η κοινόχρηστη γή, τά ζώα τών κολχόζ καί άλλα ύλικά άγαθά, τά χρησιμοποιούσαν διάφορες όργανώσεις καί ύπηρεσίες ή πού είχαν δοθεί παράνομα σέ όρισμένα πρόσωπα, έπιστράφηκαν στά κολχόζ, περιορίστηκε ό διοικητικός μηχανισμός τών κολχόζ. Ωστόσο, δέν είχαν φανερωθεί ο! σοβαρές άδυναμίες στήν καθοδήγηση τών κολχόζ καί στήν όργάνωση τής παραγωγής τών κολχόζ. ' Η άνόρθωση τής άγροτικής οίκονομίας ήταν πιό περίπλοκη άπό τήν άνόρθωση τής βιομηχανίας. Ό πόλεμος είχε σάν συνέπεια νά μειωθεί στό χωριό ό Ικανός γιά έργασία πληθυσμός. Ταυτόχρονα τά συμφέροντα τής πιό γοργής άνόρθωσης τής οίκονομίας τής χώρας άπαιτοΰσαν τήν προσέλκυση σημαντικού άριθμοΰ τής άγροτικής νεολαίας στή βιομηχανία. Τό σύνολο τών τρακτέρ στά χρόνια τού πολέμου είχε σημαντικά φθαρεί' ό συνολικός άριθμός τών άλόγων έλαττώθηκε πάνω άπό τό μισό. Τό Κόμμα στή διάρκεια άκόμη τοΰ πολέμου πρόβλεψε τίς δυσκο­ λίες πού θά άντιμετωπίσει στήν άγροτική οικονομία μετά τή λή­ ξη τοΰ πολέμου καί προετοιμαζόταν γιά τήν ύπερνίκησή τους. Στίς συνθήκες τοΰ πολέμου.οϊκοδομήθηκαν τρία έργοστάσια τρακτέρ: του Ά λτάι, τοΰ Βλαντίμιρ καί τοΰ Λίπετσκ. Ανορθώθηκαν τό έργοστάσιο τρακτέρ τοΰ Στάλινγκραντ καί τοΰ Χάρκοβου. "Αρχισε νά ξαναβγάζει τρακτέρ τό έργοστάσιο Τσελιάμπινσκ. Στά χρόνια τοΰ τέταρτου πεντάχρονου κτίσθηκε τό έργοστάσιο τρακτέρ τοΰ Μίνσκ. "Ετσι, ένώ πρίν τόν πόλεμο λειτουργούσαν τρία έργοστάσια τρακτέρ, ώς τό 1 950 έγιναν έφτά. Στά 1 94 5 -1 9 5 0 τά έργοστάσια αύτά έδοσαν στήν άγροτική οικονομία 5 36 χιλιάδες τρακτέρ (ύπολογισμένα σέ

Ισχύ 15 Γτπτων), δηλ.σχεδόν τόσα, όσα πήρε ή άγροτική οίκονομία στά δύο πρώτα πεντάχρονα. ' Η βιομηχανία γεωργικών μηχανοκατασκευ­ ών έδοσε στά ΜΤΣ καί στά σοβχόζ 93 χιλιάδες κομπάιν, πάνω άπό 2 5 0 χιλιάδες τρακτεροσπαρτικές μηχανές καί έκατοντάδες χιλιάδες άλλες μηχανές καί έίργαλεϊα. Ή ύλικοτεχνική βάση τής άγροτικής οίκονομίας άνανεώθηκε καί δυνάμωσε σέ σημαντικό βαθμό. Στηριζόμενοι σ'αύτή τή βάση, οΙ Εργαζόμενοι τής άγροτικής οίκονομίας, άν καί μέ έλαττωμένο τόν άριθμό τού Ικανού γιά δουλιά πληθυσμού σέ σύγκριση μέ τά προπολεμικά χρόνια, μπόρεσαν, στά τέλη τοΰ τέταρτου πεντάχρονου, ν ' άποκσταστήσουν βασικά τό προπολεμικό έπΙπεδο τής άγροτικής παραγωγής. Μεγάλες ήταν ο! υπηρεσίες πού πρόσφεραν σ' αύτό οΙ όδηγοί τών τρακτέρ καί τών κομπάιν. Σ'όλη τή χώρα έγιναν γνωστοί γιά τίς Επιτεύξεις τους οΙ μηχανοδηγοί А. Β. Γκιτάλοφ, Π. Β. Νιέκτοφ, Σ. Ε. Πιάτνιστα καί πολλοί άλλοι. Στήν άγροτική οίκονομία ύπήρχαν πιό πολλά τρακτέρ κι άλλες μηχανές άπ'ό,τι προπολεμικά. 'Αναπτύχθηκε ό Εξηλεκτρισμός τών κολχόζ, τών σοβχόζ καί τών ΜΤΣ. Μπήκε στήν ήμερήσια διάταξη τό καθήκον τής μεγέθυνσης τών κολχόζ. Ύπήρχαν στή χώρα πολλά μικρά κολχόζ μέ 1 0 -30 νοικοκυριά μέ μικρές έκτάσεις γής. Στά μικρά κολχόζ δέν χρησιμοποιούνταν καλά τά τεχνικά μέσα, τά διοικητικάδιαχειριστικά έξοδα ήταν πολύ μεγάλα. Τέτια κολχόζ έβαζαν τροχοπέ­ δη στήν άνάπτυξη τής παραγωγικότητας τής άγροτικής οίκονομίας. Μέ πρωτοβουλία τών κομμουνιστών τό 1950 έγινε ένα πλατύ κίνημα τών κολχόζνικων γιά τή συνένωση τών μικρών κολχόζ σέ μεγάλα. ' Η μεγέθυνση τών κολχόζ γινόταν μέ τήν έλεύθερη συγκατά­ θεση καί τήν άμοιβαία συμφωνία τών κολχόζ πού θά ένώνονταν. Πρίν τήν συνένωση στή χώρα ύπήρχαν 254 χιλιάδες κολχόζ, πρός τά τέλη τοΰ 1953 έγιναν 93 χιλιάδες. ’ Η μεγέθυνση τών κολχόζ είχε σοβαρή σημασία γιά τήν άνάπτυξη τής παραγωγής τής άγροτικής οίκονομίας. Στά μεγάλα κολχόζ άξιοποιοΰνταν πληρέστερα τά τεχνικά μέσα, τά κολχόζ αύτά έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες νά έπιτύχουν μεγάλες σοδειές καί ν'άνεβάσουν τήν παραγωγικότητα τής κτηνοτροφίας. Μετά τό τέλος τοΰ πολέμου πραγμστόποιήθηκε ή κολλεκτιβοποίηση στίς δυτικές περιοχές, τής Ούκρανίας, τής Λευκορωσίας, τής Μολδαβίας, στήν 'Εσθονία, στή Λεττονία, στή Λιθουανία, πού προσχώρησαν στή Σοβιετική Ένωση στίς παραμονές τού πολέμου. ΟΙ κομματικές όργανώσεις αύτών τών δημοκρατιών καί τών περιοχών έκαναν μεγάλη δουλιά άνάμεσα στούς άγρότες-μανονοικοκύρηδες, τούς έδειξαν τά πλεονεκτήματα τής μεγάλης κολχόζνικης παραγωγής καί τούς βοήθησαν νά περάσουν στό νέο αύτό δρόμο. Στά 19491950 ή κολλεκτιβοποίηση τής άγροτικής οικονομίας στίς περιοχές αύτές είχε βασικά άποπερατωθεϊ. Μετά τόν πόλεμο στό χωριό πήγαν πολλοί κομμουνιστές πού άπολύθηκαν άπό τό στρατό. ' Επεκτάθηκε τό δίχτυ τών κομματικών όργανώσεων. Τό 1950 στό χωριό ύπήρχαν 148 χιλιάδες κομματικές

63 £

όργανώσεις βάσης, πού συνένωναν γύρω στό 1,5 Εκατομμύριο κομμουνιστές. ΟΙ κολχόζνικοι, οΙ έργάτες του ΜΤΣ καί τών σοβχόζ μέ τήν καθοδήγηση τών κομματικών όργανώσεων, στηριζόμενη στή βοήθεια όλου του σοβιετικού λαοΰ, Εξάλειψαν βασικά τίς κολοσιαϊες ζημιές πού είχε προξενήσει στήν άγροτική οίκονομία ό πόλεμος. ' Ωστόσο, δέν Ικανοποιούσε άκόμη τίς άνάγκες τοΰ πληθυσμοΰ σέ εΓδη διατροφής καί τής έλαφριάς καί έπισπιστικής βιομηχανίας σέ πρώτες Ολες. Παρέμεινε άλυτο τό πρόβλημα τών σιτηρών. ΟΙ έκτάσεις πού σπέρνονταν μέ σιτηρά, παρ'όλο πού αύξήθηκαν μέσα στήν πενταετία, όμως δέν έφτασαν τό προπολεμικό έπίπεδο. ’ Η στρεματική άπόδοση παρέμεινε άκόμη χαμηλή. Μεγάλες άδυναμίες υπήρχαν στήν άνάπτυ­ ξη τής κτηνοτροφίας. Ό άριθμός τών άγελάδων καί τών γουρουνιών ήταν λιγότερος άπό τόν προπολεμικό. ’ Η παραγωγικότητα τών ζώων παρέμεινε χαμηλή. Στή χώρα ύπήρχαν πολλά καθυστερημένα κολχόζ, πολλές καθυστερημένες περιοχές. ' Η κατάσταση αύτή όφείλονταν σέ σημαντικό βαθμό στά σοβαρά κενά πού παρουσιάζονταν στήν καθοδήγηση τής άγροτικής οίκονομία ς στήν παράβαση τής άρχής τοΰ ύλικοϋ Ενδιαφέροντος τών κολχόζ καί τών κολχόζνικων γιά τά άποτελέσματα τής δουλιάς τους. Μ έ τή γοργή άνάπτυξη τής βιομηχανίας καί μέ όρισμένες έπιτυχίες στήν άνάπτυξη τής άγροτικής οίκονομίαςτό Κόμμα πέτυχε τήν άνοδο τής υλικής ευημερίας τοΰ σοβιετικού λαοΰ. Στά τέλη τοΰ 1947 άντικαταστάθηκε ή διανομή τών προϊόντων κατά μερίδες μέ τό πλατύ κρατικό καί συνεταιριστικό έμπόριο. Έγινε νομισματική μεταρύθμιση. Στά χρόνια 1 94 7 -1 9 5 0 μειώθηκαν τρεϊς φορές οΙ τιμές τών έμπορευμάτων πλατιάς κατανάλωσης. Τά έσοδα τών έργατών, τών ύπαλλήλων καί τών άγροτών αύξήθηκαν αίσθητά. Ανέβηκε τό καταναλωτικό έπίπεδο τών Εργαζόμενων τής ΕΣΣΔ. Ωστόσο ή παραπέρα άνοδός του Εμποδιζόταν κατά πρώτο λόγο άπό τήν καθυστέρηση τής άγροτικής οίκονομίας. Σέ μεγάλη κλίμακα άναπτύχθηκε ή άνοικοδόμηση τών καταστραμμένων κατοικιών άπό τούς χιτλερικούς καί τό χτίσιμο νέων. Μέσα στό πεντάχρονο στίς πόλεις καί στούς Εργατικούς συνοικισμούς άνοικοδομήθηκαν καί χτίστικαν κατοικίες μέ συνολική έπιφάνεια πάνω άπό 100 έκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα, στά χωριά πάνω άπό 270 0 χιλιάδες σπίτια. Παρέμεινε όμως όξύτατη ή άνάγκη σέ κατοικίες. Αύξήθηκε σημαντικά ό άριθμός τών Ιατρικών Ιδρυμάτων, τών σανατορίων, τών σπιτιών άνάπαυσης τών λεσχών, τών θεάτρων, τών βιβλιοθηκών. Στήν πάλη γιά τήν έκπλήρωση τοΰ τέταρτου πεντάχρονου ύπήρ­ χαν μεγάλες δυσκολίες. Δέν στάθηκε δυνατό νά ξεπεραστοΰν όλες αύτές οΙ δυσκολίες. Γενικά όμως τό τέταρτο πεντάχρονο τό χαρακτη­ ρίζουν μεγάλες Επιτυχίες στό δυνάμωμα τής Ισχύος τής ΕΣΣΔ. "Ηταν ένα σοβαρό βήμα πρός τά μπρός γιά τήν άνάπτυξη τής ύλικοτεχνικής βάσης τοΰ σοσιαλισμού.

640

3. ' Η όργανωτική καί ή Ιδεολογική δουλιά τοϋ Κόμματος. Τό 19ο Συνέδριο τοϋ ΚΚΣΕ Τό πέρασμα άπό τόν πόλεμο στήν εΙρηνική οίκοδόμηση άπαιτούσε έπιδέξια καί γοργή άνασυγκρότηση τών κομματικών γραμμών, άνέβασμα τοϋ έπιπέδου τής όργανωτικής καί πολιτικής δουλιάς τοΰ Κόμματος. Πάνω άπό 2,6 έκατομμύρια κομμουνιστών μετά τήν άποστράτευσή τους άπό τίς γραμμές τοΰ Σοβιετικού Στρατοΰ καί τοΰ Πολεμικού Στόλου πέρασαν στίς τοπικές κομματικές όργανώσεις. ' Η πλειοψηφία τους στάλθηκε στή βιομηχανία, στά οίκοδομικά έργα, στήν άγροτική οΙκονομία. Πολλοί πρώην μαχητές-κομμουνιστές άνέλαβαν καθοδηγητική κομματική, διοικητική καί οίκονομική δουλιά. Ή Κεντρική Επιτροπή τοΰ Κόμματος έκανε σοβαρή δουλιά γιά τή στελέχωση τών κομματικών όργάνων τής Ούκρανίας, τής Λευκορωσίας, τής Μολδαβίας, τής Λεττονίας, τής Λιθουανίας, τής Εσθονίας καί τών δυτικών περιοχών τής Ρωσικής 'Ομοσπονδίας, πού δεινοπάθησαν άπό τή φασιστική έπιδρομή. Τά καθοδηγητικά στελέχη τών τοπικών κομματικών όργάνων σήκωσαν τό κύριο βάρος τής κινητοποίησης καί τής όργάνωσης τών κομμουνιστών, όλων τών σοβιετικών άνθρώπων γιά τήν έκπλήρωση τών έντατικών καθηκόντων τοΰ μεταπολεμικού πεντάχρονου σχεδίου, τή γρήγορη άνόρθωση καί τήν παραπέρα άνοδο τής λαϊκής οίκονομίας. Ή ΚΕ τοΰ Κόμματος, δυναμώνοντας τίς τοπικές κομματικές όργανώσεις, άνέβαζε τό κύρος καί τόν καθοδηγητικά τους ρόλο. Μεγάλη σημασία γιά τό άνέβασμα τής μαχητικής Ικανότητας τών κομματικών όργανώσεων είχε ή έξάλειψη τών περιορισμών τής έσωκομμστικής δημοκρατίας, πού είχαν έπιβληθεί στά χρόνια τοΰ πολέμου. Τό πρώτο βήμα γιά τήν άποκατάσταση τής έσωκομμστικής δημοκρατίας ύπήρξε ή έφαρμογή τής λογοδοσίας καί τής έκλογής τών κομματικών όργάνων μέσα στά χρονικά όρια πού καθορίζει τό Καταστατικό τοΰ Κόμματος. Στά 1 9 4 5 -1 94 8 έγιναν οΙ Κομματικές συνδιασκέψεις τών άχτίδων, τών πόλεων καί τών περιοχών καί μετά έγιναν τά συνέδρια τών Κομμάτων τών ένωσιακών δημοκρατιών Τό Κόμμα φρόντιζε νά άσκοΰν οί κομματικές όργανώσεις άποτελεσματικό έλεγχο τής δράσης τών κρατικών καί τών οίκονομικών τοπικών όργάνων, νά έκπληρώνουν μέ έπιτυχία τόν πολιτικό καί τόν όργανωτικό τους ρόλο μέσα στίς μάζες, νά συνδυάζουν σωστά τήν κομματική-πολιτική καί οίκονομική δράση. Ή ΚΕ καί ο! κομματικές συνδιασκέψεις ύπέβαλαν σέ κριτική τίς κομματικές έπιτροπές, πού άδυνάτιζαν τήν κομματική-όργανωτική καί τήν πολιτική δουλιά, πού έδιναν περισσότερη προσοχή στήν διοικητική-έντολοδοτική δουλιά. ' Η ΚΕ τοΰ Κόμματος προειδοποιούσε τίς κομματικές έππροπές νά μήν παρασύρονται άπό τά μικροζητήμστα οίκονομικοΰ χαρακτήρα, τίς μάθαινε νά είναι Ικανές νά λύνουν τά τρέχοντα ζητήματα, παίρνοντας

641

ύπόψη τους τίς μεγάλες προοπτικές τής άνάπτυξης τής οίκονομίας. Ή Κεντρική 'Επιτροπή τοΰ Κόμματος φρόντιζ€ συνεχώς ώστε ν' άνεβαίνει όλο καί περισσότερο ό ρόλος τών κομματικών έπιτροπών σάν μαχητικών πολιτικών καθοδηγητών, τίς βοηθούσε νά βελτιώνουν τήν όργανωτική καί τήν πολιτική δουλιά μέσα στίς μάζες. Οί έπιτροπές άκρινών περιοχών, περιοχών, πόλεων καί άχτίδων τοΰ κόμματος, καθοδηγούμενες άπό τίς όδηγίες τής ΚΕ, έγιναν πιό άπαιτητικές άπέναντι στά στελέχη τών διοικητικών καί τών οικονομι­ κών όργάνων. Δυνάμωσε ό κομματικός έλεγχος τής δράσης τους. Ένισχύθηκε ό ρόλος τών κομματικών όργανώσεων σάν πολιτικών καθοδηγητών. ΟΙ κομματικές όργανώσεις συγκέντρωναν τήν προσοχή τους στά βασικά ζητήματα τής άνάπτυξης τής οίκονομίας καί τοϋ πολιτισμού, δυνάμωναν τή δουλιά τής κινητοποίησης τών μαζών στήν πάλη γιά τήν έκπλήρωση τοΰ μεταπολεμικού πεντάχρονου. ΟΙ κομματικές όργανώσεις, όλοι οΙ κομμουνιστές, είχαν συνείδηση τών δυσκολιών πού δημιουργούσαν ο! βαριές συνέπειες τοΰ πολέμου καί τής άνάγκης τής έντασης όλων τών δυνάμεων γιά τή γρηγορότερη άνόρθωση τής οίκονομίας τής χώρας καί τή βελτίωση τών συνθηκών ζωής τών σοβιετικών άνθρώπων. Πλουτισμένες μέ τήν πείρα τών πολεμικών χρόνων άνάπτυσσαν μέ κάθε τρόπο τή δραστηριότητα τών έργαζόμενων, ξεπερνούσαν άποτελεσματικά, μαχητικά τίς δυσκολίες, πετύχαιναν γενική άνοδο τής δουλιάς. Ή ΚΕ τοΰ ΠΚΚ (μπ) σέ μιά σειρά άποφάσεις γιά τή δουλιά τών κομματικών όργανώσεων βάσης, καθόρισε τό περιεχόμενο καί τίς μ^όδους τής δουλιάς τους, τόνιζε τήν άνάγκη τής άνάπτυξης τής έσωκομμστικής δημοκρατίας, τή σπουδαιότητα τής έξάσκησης τοΰ δικαιώματός τους νά έλέγχουν τή δράση τής διεύθυνσης τών έπιχειρήσεων. Αΰτό είχε σάν άποτέλεσμα νά άνέβει ή δραστηριότητα καί ή πρωτοβουλία τών μελών τοΰ Κόμματος, ή μαχητικότητα τών κομματικών όργανώσεων. Μεγάλωσε ό ρόλος του στήν κρατική, στήν οικονομική καί στήν πολιτιστική οίκοδόμηση, στήν πολιτική διαπαιδα­ γώγηση τών μαζών. Σημαντική θέση στή δραστηριότητα τοΰ κόμματος κατείχε ή διαπαιδσγωγική, ή Ιδεολογική δουλιά. Ό В. I. Λένιν δίδασκε άτι ό κομμουνισμός είναι άποτέλεσμα τής συνειδητής Ιστορικής δημιουργί­ ας τών μαζών. ' Η άδιάκοπη άνάπτυξη τής συνειδητής, τής δημιουργι­ κής δραστηριότητας τών μαζών άποτελεί νομοτέλεια τής έξέλιξης τής σοσιαλιστικής κοινωνίας, άπαραίτητο όρο γιά τό πέρασμα άπό τό σοσιαλισμό στόν κομμουνισμό. Στήν πορεία τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης, μέ τήν έπίδραση τής διαπαιδαγωγητικής δουλιάς τοΰ Κόμματος έπήλθαν ριζικές άλλαγές στήν ψυχοσύνθεση τών σοβιετι­ κών άνθρώπων. Ύψηλή Ιδεολογική στάθμη, άπεριόριστη πίστη στήν υπόθεση τοΰ κομμουνισμού, άντιμετώπιση τής έργασίας σάν ύπόθεση τιμής καί ήρωισμοΰ, φροντίδα γιά τόν πολλαπλασιασμό τής σοσιαλιστικής Ιδιοκτησίας, σοβιετικός πατριωτισμός καί άντίληψη άτι

642

τά κοινωνικά συμφέροντα είναι τά ύψιστα — αύτά άποτελούν τό χαρακτηριστικό γνώρισμα τής ψυχοσύνθεσης τού σοβιετικού άνθρώπου. Στή συνείδηση όμως μιας μερίδας σοβιετικών άνθρώπων διατηρήθηκαν Επιβιώσεις τοΰ καπιταλισμού: υπολείμματα τής ψυχο­ λογίας τής άτομικής Ιδιοκτησίας καί τής άστικής ήθικής, υπόκλιση μπροστά στόν άντιδραστικό πολιτισμό τής Δύσης, Εκδηλώσεις Φνικισμοΰ. Τά καθήκοντα τής Εδραίωσης του σοσιαλιστικού συστήματος προώθησαν νομοτελειακά τήν ιδεολογική δράση τού Κόμματος σάν βασική κατεύθυνση πάλης Ενάντια στά υπολείμματα καί στίς παραδόσεις τού παλιού κόσμου. ' Επήλθε ή Ιστορική στιγμή, πού Εγινε άπαραίτητο νά διωχτεί ό καπιταλισμός άπό τό τελευταίο καταφύγιό του, άπό τόν τομέα τών Ιδεολογικών σχέσεων. Μόνο τότε, όταν έξαλειφθοΰν Εντελώς τά υπολείμματα τών παραδόσεων καί τών ήθών, τών σχέσεων άτομικής Ιδιοκτησίας πού καλλιεργούνται άπό αΙώνες, θά μπορούμε νά πούμε ότι καρφώσαμε «τό τελευταίο καρφί στό φέρετρο τής καπιταλιστικής κοινωνίας πού τή θάβουμε Εμείς» (В. I. Λένιν, Ά π α ν τα. 5η ρωσ. Εκδ., τόμ. 36ος, σελ. 386). Στό κάθε βήμα μας πρός τά μπρός τά προβλήματα τής κομμουνιστικής διαπαιδαγώγησης προβάλλονται άπό τήν ίδια τή ζωή σάν πρωταρχικά προβλήματα καί άποχτοϋν όλο καί μεγαλύτερη σημασία. Υπήρχαν καί μερικά άλλα περιστατικά πού ύπαγόρευαν τήν άνάγκη νά δυναμώσει ή διαπαιδαγωγητική, ή Ιδεολογική δουλιά. Στήν περίοδο τού πολέμου δεκάδες έκατομμύρια άνθρώπων έζησαν σέ Εδάφη πού είχαν καταληφθεί προσωρινά άπ'τόν Εχθρό. Έκατομμύ­ ρια άνθρωποι είχαν μεταφερθεί άπ’ τούς χιτλερικούς στή Γερμανία. Πολλοί σοβιετικοί στρατιώτες ήταν αΙχμάλωτοι. Ό λο ι αύτοί οΙ άνθρωποι ήταν ξεκομμένοι άπό τήν Πατρίδα. Στίς δυτικές περιοχές τής Ούκρανίας καί τής Λευκορωσίας, στίς Βαλτικές χώρες οΙ άστικές Εθνικιστικές όμάδες, πού άφησαν ο! χιτλερικοί, έκαναν άντισοβιετική δουλιά μέσα στόν πληθυσμό. Ά π ό διάφορα κανάλια άπό τό Εξωτερικό διοχετευόταν βλαβερή Ιδεολογική Επίδραση. 01 σοβιετικοί άνθρωποι άπόκρουσαν μέ περιφρόνηση τίς άντιδραστικές άστικές άντιλήψεις πού έπιδίωκαν νά τούς Επιβάλουν. ’ Ωστόσο ένα μέρος τών πολιτών Εδειξε Ιδεολογική άστάθεια. Έπρεπε Επίσης νά παρϊθεί ύπόψη ότι μερικές κομματικές όργανώσεις ύποτιμοΰσαν τήν Ιδεολογική δουλιά, ή προπαγάνδα καί ή διαφώτιση είχαν ΕξασθενΙσει. Ένα μΕρος τών καθοδηγητικών στελε­ χών τού Κόμματος γιά πολύ καιρό δέν συμπλήρωναν τίς γνώσεις τους στόν τομέα τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοϋ. Ό λ α αύτά όδήγησαν στήν καθυστέρηση γενικά τής Ιδεολογικής δουλιάς, σέ σχέση μέ τά καθήκοντα τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης πού Εκπλήρωνε τό Κόμμα. Τό Κόμμα, παίρνοντας ύπόψη τίς γενικές άνάγκες τής σοσιαλιστι­ κής οίκοδόμησης στήν μεταπολεμική περίοδο, δυνάμωσε τή δράση στό Ιδεολογικό μέτωπο.

643

Ή έπιτυχία τής διαπαιδαγωγητικής δουλιδς έξαρτιόταν κατά πρώτο λόγο άπ'τό Ιδβολογικό έπίπεδο τών κομμουνιστών. Στά χρόνια τοΰ πολέμου ή σύνθεση τοΰ Κόμματος είχε άνανεωθεϊ σημαντικά. Τό 1946 τό Κόμμα είχε περίπου 6 έκατομμύρια μέλη. Α π ’ αύτά, τά μισά καί πλέον είχαν μπεϊ στό Κόμμα στά χρόνια τοΰ πολέμου. Σημαντικό μέρος τών κομμουνιστών δέν μπόρεσε ν ’ άποκτήσει τήν άπαιτούμενη θεωρητική κατάρτιση. Δημιουργήθηκε κάποια δυσαναλογία άνάμεσα στήν ποσοτική άνάπτυξη τοΰ Κόμματος καί στό έπίπεδο τής πολιτικής μόρφωσης τών κομμουνιστών. ΓΓαύτό ή ΚΕ άποφάσισε νά μήν έπισπεύσει τήν πύκνωση τών γραμμών τοΰ Κόμματος, άλλά ν ’ άναπτύξει πλατιά τήν κομματική μόρφωση τών κομμουνιστών. ΟΙ κομματικές όργανώσεις άρχισαν νό κάνουν προσεκτικότερη έπιλογή αύτών πού ήθελαν νά μπούν στό Κόμμα, δυνάμωσαν τήν πολιτική διαπαιδαγώγηση τών κομμουνιστών. Δημιουργήθηκε καί πάλι ένα πολύκλαδο σύστημα κομματικής μόρφωσης: σχολές πολιτι­ κών γραμμάτων, κύκλοι γιά τή μελέτη τής Ιστορίας τού Κόμματος, πολιτικής Οίκονομίας, φιλοσοφίας, άχτιδικές κομματικές σχολές, πανεπιστήμια μαρξισμοΟ-λενινισμοϋ. Πολλοί κομμουνιστές μελετού­ σαν τή θεωρία μόνοι τους. Στά χρόνια 1 9 4 6-1952 πέρασε άπό μετεκπαίδευση ένα μεγάλο μέρος τών κομματικών καί τών σοβιετικών στελεχών. ' Η άνύψωση той Ιδεολογικού έπιπέδου τών κομμουνιστών έπέτρεψε νά διευρυνθεϊ ή διαπαιδαγωγητική δουλιά μέσα στίς μάζες. ’ Η ΚΕ τοϋ Κόμματος πήρε μιά σειρά μέτρα γιά τή βελτίωση τής πολιτικής διαφώτισης, κάλεσε τίς κομματικές όργανώσεις νά τής δόσουν πιό στοχοπροσηλωμένο, πιό μαχητικό χαρακτήρα, νά άνεβάσουν τό Ιδεολογικό έπίπεδο τής διαφώτισης, γιά νά μπορεϊ καλύτερα νά έξυπηρετεϊ τήν ύπόθεση τής άνάπτυξης τής πολιτικής συνειδητότητας τών έργαζόμενων, τής κινητοποίησης τών μαζών γιά τήν έπιτάχυνση τών ρυθμών άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας. ΟΙ τοπικές κομματικές όργανώσεις, έκπληρώνοντας τήν άπόφαση τής ΚΕ βελτί­ ωσαν σημαντικά τή διαφώτιση τών μαζών, έπιδίωκαν νά άγκαλιάσουν όλα τά στρώματα τοΰ πληθυσμοΰ μέ τήν πολιτική διαπαιδαγώγηση. Τό κύριο χτύπημα στό Ιδεολογικό μέτωπο τό Κόμμα τό κατεύθυνε ένάντια στά ύπολείμμστα τών. άστικών άπόψεων καί άντιλήψεων, ένάντια στή μή κριτική έκτίμηση τοΰ άντιδραστικοΰ δυτικού πολιτι­ σμού, ενάντια στήν άπομάκρυνση άπό τό μαρξισμό-λενινισμό τής έπιστήμης καί τής λογοτεχνίας καί τής τέχνης. Σπουδαίο καθήκον τής ιδεολογικής δουλιδς άποτελοΰσε τό ξεσκέπασμα καί ή ύπερνίκηση τών έκδηλώσεων δουλοπρέπειας μπροστά στόν άντιδραστικό πολιτι­ σμό τής Δύσης, πράγμα πού παρατηρούνταν σέ μιά μερίδα τής σοβιετικής διανόησης. ΟΙ κομματικές όργανώσεις φρόντιζαν, ώστε ό κάθε πολίτης τής ΕΣΣΔ νά είναι συνειδητός σοβιετικός πατριώτης, δραστήριος μαχητής τοϋ κομμουνισμού. Τό Κόμμα, άποκαλύπτοντας τήν κοσμοϊστορική σημασία τών έπιτυχιών τής ΕΣΣΔ στήν οίκοδόμηση τοϋ σοσιαλισμού,

644

τά πλεονεκτήματα τοϋ σοσιαλισμού άπέναντι στόν καπιταλισμό, παγίωνε τό Ιερό αίσθημα τής άγάπης τών σοβιετικών άνθρώπων πρός τή σοσιαλιστική Πατρίδα, τό αίσθημα τής πατριωτικής ύπερηφάνειας, τούς καλλιεργούσε τήν πίστη στίς δυνάμεις τους, τήν άφοσίωσή τους στήν υπόθεση τοϋ κομμουνισμού. Τό Κόμμα Ιδιαίτερα φρόντιζε γιά τή διαπαιδαγώγηση τής νέας γενιάς, ώστε νά άνδρώνεται ιδεολογικά άτσαλωμένη, ψυχικά ρωμαλέα καί χαρούμενη, γεμάτη δημιουργικό σφρίγος καί πρόθυμη ν ’ άγωνιστεί μ ' αυταπάρνηση γιά τόν κομμουνι­ σμό. Ή καλλιέργεια τοΰ σοβιετικού πατριωτισμού έπαιζε έζαιρετικό ρόλο στήν πνευματική άνάπτυζη τών έργαζόμεων τής Σοβιετικής Ένωσης. Άνέβηκε τό Ιδεολογικό έπίπεδο καί ή δραστηριότητα τών σοβιετικών άνθρώπων. Παράλληλα όμως έγιναν καί μερικά λάθη στήν προπαγάνδιση τοΰ σοβιετικού πατριωτισμού. ' Ο τύπος, ζεσκεπάζοντας τά τρωτά τοΰ καπιταλισμού, συχνά παρουσίαζε όλη τή ζωή στόν καπιταλιστικό κόσμο έντελώς διεφθαρμένη. ' Η δράση τών προοδευ­ τικών δυνάμεων ύποτιμοΰνταν, οΙ έπιτεύξεις στήν άνάπτυζη τής έπιστήμης καί τής τεχνικής στό έζωτερικό άγνοοΰνταν. Αύτό έμπόδιζε τήν άξιοποίηση τών μεγάλων έπιστημονικο-τεχνικών Ανακαλύψεων τοϋ έζωτερικοΰ, περιόριζε τή δημιουργική έπικοινωνία τών σοβιετικών καί τών ζένων Επιστημόνων καί είδικών, δυσκόλευε τήν παγίωση τών δεσμών μέ τά δημοκρατικά, τά προοδευτικά στρώματα τών καπιταλι­ στικών χωρών. ' Η Κεντρική ’ Επιτροπή, καθορίζοντας τά καθήκοντα τής ιδεολογι­ κής δουλιάς, πήρε μιά σειρά σοβαρές άποφάσεις, στίς όποιες σημειώνονταν οΙ έπιτεύξεις τοΰ σοβιετικού πολιτισμού καί ταυτόχρο­ να άποκαλύπτονταν ο! σοβαρές άδυναμίες στήν άνάπτυζη τής λογοτεχνίας καί τής τέχνης. Μερικοί συγγραφείς καί καλλιτέχνες διακήρυχναν ότι ή καλλιτεχνική δημιουργία πρέπει νά είναι έζω άπό Ιδεολογίες καί τήν πολιτική. Γίνονταν παρερμηνείες τής άληθινής ζωής, άπομάκρυνση άπό τή ρεαλιστική παράδοση. Στίς στήλες μερικών περιοδικών δημοσιεύονταν έργα χαμηλής καλλιτεχνικής στάθμης. Ιδεολογικά έπιζήμια, διαπνεόμενα συχνά άπό μελαγχολία κάί άπογοήτευση, άπό δυσπιστία γιά τό μέλλον. Στό δραματολόγιο τών θεάτρων περιλαβαίνονταν έργα ζένων άστών δραματουργών κακής ποιότητας, άντικαλλιτεχνικά, άγοραΐα. Στή μουσική παρουσιά­ στηκαν φορμαλιστικές ταλαντεύσεις. Ό λ α αύτά έδειχναν πώς ύπήρχε κάποιος κίνδυνος ν'άποσπασθεϊ ή δημιουργία μερικών άνθρώπων τής τέχνης άπό τά ζωτικά συμφέροντα τοΰ λαοϋ, άπό τήν πολιτική τοϋ Κόμματος. ’ Η Κεντρική ' Επιτροπή πήρε σοβαρά μέτρα γιά τήν έζάλειψη τών άδυναμιών αύτών, καταδίκασε άποφασιστικά κάθε άπόπειρα άπόσπασης τής τέχνης άπό τήν πολιτική. Στίς άποφάσεις της βρήκαν τήν παραπέρα άνάπτυζή τους οΙ λενινιστικές άρχές τοϋ σοβιετικού πολιτισμού: ή εξυπηρέτηση τοΰ λαοΰ, ή άναγνώριση τοϋ ύψηλοΰ

645

κοινωνικού ρόλου τής τέχνης, ή σύνδεσή της μέ τά πολιτικά προβλήματα τής σύγχρονης έποχής, μέ τή ζωή τού λαού, ό ρεαλισμός τής τέχνης. ' Η ΚΕ τοΰ Κόμματος άποκάλυψε σ ’ όλο της τό μέγεθος τή σημασία τής λενινιστικής άρχής τής κομματικότητας γιά τήν καλλιτε­ χνική δημιουργία, τό ρόλο τής μαζικής-λενινιστικής κοσμοθεωρίας στή σωστή άπεικόνιση τής σοσιαλιστικής πραγματικότητας. ΟΙ άποφάσεις τής ΚΕ άπέβλεπαν στή δημιουργία έργων πού συνδυάζουν τό ύψηλό Ιδεολογικό έπίπεδο μέ τήν τελειότητα τής καλλιτεχνικής μορφής. ΟΙ άποφάσεις τής ΚΕ τοΰ Κόμματος σχετικά μέ τά ζητήματα τής λογοτεχνίας καί τής τέχνης συζητήθηκαν σ ’ όλες τίς όργανώσεις τών λογοτεχνών καί τών καλλιτεχνών, σέ συσκέψεις, πού έκαναν οΙ επιτροπές περιοχών καί πόλεων. Στή συζήτησή τους πήραν μέρος εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι. Μέσα στό λαό δημιουργήθηκε άτμόσφαιρα άπαιτητικότητας πρός τούς άνθρώπους τής τέχνης, άδιαλλαξίας πρός τίς Ιδεολογικές ταλαντεύσεις. Ταυτόχρονα, όπως τονιζόταν στήν άπόφαση τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ τής 28 τοΰ Μάη 1958, στήν άπόφαση τής ΚΕ σχετικά μέ τήν όπερα «' Η μεγάλη φιλία» πού πάρθηκε τό 1948, περιέχονταν μερικές όχι δίκαιες καί άδικαιολόγητες αύστηρές κρίσεις όσον άφορά τό δημιουργικό έργο μιας σειράς ταλαντούχων άνθρώπων τής τέχνης. Στόν τύπο καί στίς όργανώσεις τών λογοτεχνών καί τών καλλιτεχνών κατά τήν έφαρμογή τών άποφάσεων τοΰ Κόμματος γιά τό ζήτημα τής λογοτε­ χνίας καί τής τέχνης γίνονταν συχνά λάθη καί διαστρεβλώσεις: τή δημιουργική συζήτηση τών καλλιτεχνικών προβλημάτων τήν ύποκαθιστοϋσαν μερικές φορές τά διοικητικά μέτρα, κατά τήν έκτίμηση τών έργων τής λογοτεχνίας, τής μουσικής καί τοΰ κινηματογράφου, σέ μιά σειρά περιπτώσεις επικρίνονταν άδικαιολόγητα όρισμένα έργα καί έγκωμιάζοντσν άλλα. Τό Κόμμα παραμέριζε έπίσης τίς άδυναμίες καί στήν άνάπτυξη τής επιστήμης. Πολλές θεωρητικές έργασίες ήταν άποσπασμένες άπό τήν πρακτική τής σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Αύτό καλλιεργούσε τό δογματισμό καί τό σχολαστικισμό. ’ Εμφανίστηκαν έργασίες γραμμέ­ νες μέ άντικειμενιστικό πνεύμα, πράγμα πού σήμαινε παραχώρηση στήν άστική ιδεολογία. Μέ πρωτοβουλία τής ΚΕ σέ μιά σειρά τομείς τής επιστήμης έγιναν συζητήσεις. Στή φιλοσοφική συζήτηση τό 1947 άποκαλύφθηκαν καί ύποβλήθηκαν σέ κριτική σοβαρές άδυναμίες στήν επεξεργασία τής μαρξιστικής-λενινιστικής φιλοσοφίας: ξέχασμα τής άρχής τής κομμα­ τικότητας, προσπάθειες' εξομάλυνσης τών άντιθέσεων άνάμεσα στό μαρξισμό-λενινισμό καί στίς ξένες πρός αύτόν φιλοσοφικές κατευ­ θύνσεις, άπόσπαση άπό τά φλέγοντα προβλήματα τής σύγχρονης έποχής, έκδηλώσεις σχολαστικισμού. Ή συζήτηση χάραξε τούς δρόμους τής άνάπτυξης τής φιλοσοφικής έπιστήμης. Στήν πορεία τής οικονομικής συζήτησης τό 1951 έξετάσθηκαν οΙ ιδιομορφίες τής

646

οΙκονομικής άνάπτυξης τοϋ σύγχρονου καπιταλισμού, οΙ βασικές νομοτέλειες τής σοσιαλιστικής άναδιοργάνωσης τής κοινωνίας, οΙ δρόμοι τοϋ βαθμιαίου περάσματος άπό τό σοσιαλισμό στόν κομμου­ νισμό. Καταδικάστηκαν οΙ κάθε λογής ύποκειμενικές-βουλησιαρχικές άντιλήψεις πού οΙ έκφραστές τους άρνοϋνταν τόν άντικειμενικό χαρακτήρα τών οίκονομικών νόμων καί θεωρούσαν ότι δήθεν στό σοσιαλισμό οί οικονομικοί νόμοι μπορούν νά δημιουργηθοϋν, νά μετασχηματιστούν ή νά καταργηθοΰν μέ τή θέληση τών άνθρώπων. ’ Η συζήτηση άποκάλυψε τίς σοβαρές συνέπειες πού είχε ή μακρό­ χρονη άπόσπαση τής οίκονομικής έπιστήμης άπό τά πραγματικά προτσές έξέλιξης τής σοσιαλιστικής κοινωνίας. ΟΙ συζητήσεις βοηθούσαν στήν ύπερνίκηση τών Ιδεολογικών διαστρεβλώσεων, δυνάμωναν τήν άρχή τής κομματικότητας στήν έπιστήμη, συντελούσαν στό άνέβασμα τοΰ έπιπέδου τών έπιστημονικών έρευνών. Ωστόσο, σέ όρισμένες περιπτώσεις, ή πάλη τών γνωμών περιοριζόταν, ύπήρχαν περιπτώσεις διχασμού τών έπιστημονικών δυνάμεων. ΟΙ άποφάσεις καί τά μέτρα τής ΚΕ τοϋ Κόμματος γιά τά Ιδεολογικά ζητήματα είχαν σοβαρή σημασία στήν Ιδεολογική ζωή τοΰ Κόμματος καί τοΰ λαοΰ, στήν άνάπτυξη τοΰ σοβιετικού πολιτισμού. Τά ζητήματα άνάπτυξης τής έπιστήμης, τής λογοτεχνίας καί τής τέχνης θεωρούνταν σάν γενική, κρατική, παλλαϊκή ύπόθεση. ΟΙ έργάτες τής έπιστήμης καί τής τέχνης συνδέθηκαν πιό στενά μέ τούς έργαζόμενους, δυνάμωσε ή έπίδραση τοΰ λαοΰ στό προτσές τής καλλιτεχνικής δημιουργίας. Δόθηκαν συντριπτικά χτυπήματα στήν έλλειψη τής ΐδέολογικότητας, στόν υποκειμενισμό καί σέ άλλες έκδηλώσεις τής άστικής Ιδεολογίας. Τό Ιδεολογικό έπίπεδο τοΰ σοβιετικού πολιτισμού άνέβηκε σημαντικά, πράγμα πού έπέτρεψε ν'άνέβει ή συνειδητότητα καί τό πολιτιστικό έπίπεδο τοΰ σοβιετικού λαοΰ. Τό 1951 ό σοβιετικός λαός άρχισε τήν έκπλήρωση τοΰ πέμπτου πεντάχρονου σχεδίου άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ. Τόν ’ Οχτώβρη τοΰ 1952 συνήλθε τό 19ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος πού έκπροσωποϋσε πάνω άπό 6 έκατομμύρια τακτικό μέλη καί 8 7 0 χιλιάδες περίπου δόκιμα μέλη τοϋ Κόμματος. Στό συνέδριο σάν προσκεκλημένοι παραβρέθηκαν άντιπροσωπεϊες 4 4 άδελφών κομ­ μουνιστικών καί έργατικών κομμάτων. Τό συνέδριο έβγαλε τά συμπεράσματα άπό τήν πάλη καί τίς νίκες τοϋ Κόμματος καί τοϋ σοβιετικού λαοΰ μέσα στά 13 καί πλέον χρόνια. ’ Η Ιστορική νίκη στό Μεγάλο Πατριωτικό πόλεμο, ή γοργή άνόρθωση καί οΙ ύψηλοί ρυθμοί άνάτπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ, τό άνέβασμα τής ύλικής ευημερίας καί τοϋ πολιτιστικού έπιπέδου τοϋ σοβιετικού λαοΰ, ή έδραίωση τοΰ σοβιετικού κοινωνικού καί κρατικού καθεστώτος, ή συσπείρωση γύρω άπό τή Σοβιετική Ένωση όλων τών δυνάμεων τής εΙρήνης καί τής δημοκρατίας είναι τά κύρια άποτελέσματα πού έπιβεβαίωσαν τήν όρθότητα τής πολιτικής τοΰ Κόμματος. Τό συνέδριο

647

ένέκρινε τήν πολιτική γραμμή καί τήν πρακτική δουλιά τής ΚΕ τοϋ Κόμματος. Τό 19ο Συνέδριο τοϋ ΚΚΣΕ ήταν τό πρώτο του συνέδριο σέ συνθήκες τής Εμφάνισης τής διεθνούς κοινότητας τών σοσιαλιστικών χωρών. 'Αντιπρόσωποι τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμά­ των τών χωρών αύτών παραβρέθηκαν σάν προσκεκλημένοι στό συνέδριο. Τό συνέδριο στόν καθορισμό τής Εξωτερικής πολιτικής τοϋ Κόμματος καί τοϋ Σοβιετικού κράτους πήρε ύπόψη του τίς ριζικές άλλαγές στό συσχετισμό τών δυνάμεων στό διεθνή στίβο καί τή δημιουργία τών δυό παγκόσμιων στρατοπέδων, τοΰ Επιθετικοϋάντιδημοκρατικοϋ καί τοϋ φιλειρηνικοϋ-δημοκρατικοϋ. ΟΙ σοσιαλι­ στικές χώρες σέ σύντομο χρονικό διάστημα είχαν σπουδαίες πολιτικές καί οίκονομικές Επιτυχίες. Ό λο ι οΙ Αντιπρόσωποι τών Κομμουνιστι­ κών καί ' Εργατικών κομμάτων τών χωρών αύτών, πού μίλησαν στό συνέδριο, ύπογράμμισαν τόν άποφασιστικό ρόλο τής Σοβιετικής Ένωσης στή συντριβή τών πιό άντιδραστικών δυνάμεων τοϋ Ιμπεριαλισμού στήν περίοδο τοϋ δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, Εξέφρασαν τίς εύχαριστίες τους γιά τήν άπό μέρους της βοήθεια καί ύποστήριξη. Στήν έκθεση δράσης τής ΚΕ ύπογραμμιζόταν δτι οΙ σχέσεις τής ΕΣΣΔ μέ τίς χώρες τής λαϊκής δημοκρατίας άποτελοϋν παράδειγμα Εντελώς νέων σχέσεων άνάμεσα σέ κράτη, πού ποτέ μέχρι τώρα στήν Ιστορία δέν ύπήρχαν. ΟΙ σχέσεις αύτές στηρίζονται στίς άρχές τής Ισοτιμίας, τής οίκονομικής συνεργασίας καί τοΰ σεβασμού τής Εθνικής άνεξαρτησίας. Ή Σοβιετική Ένωση, δήλωσε στό συνέδριο, πιστή στό διεθνιστικό της καθήκον, έδινε καί θά δίνει όλόπλευρη ύποστήριξη καί βοήθεια σ'όλες αύτές τίς χώρες. Τό συνέδριο έκανε άναλυτικό χαρακτηρισμό τής διάταξης τών ταξικών δυνάμεων στό διεθνή στίβο, πράγμα πού έγινε άποδεκτό άπ'δλο τό παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα. ΟΙ χώρες τοΰ Ιμπεριαλι­ στικού στρατοπέδου μ'Επικεφαλής τίς ΕΠΑ, δημιουργώντας Επιθετι­ κούς συνασπισμούς, άνέπτυξαν τό κυνήγι τών έξοπλισμών καί τήν προετοιμασία τοϋ νέου πολέμου. Ό άμερικάνικος Ιμπεριαλισμός, Επιδώκοντας τήν «καθοδήγηση τοϋ κόσμου» Εγινε ή κύρια Επιθετική δύναμη καί ό διεθνής χωροφύλακας. 'Αντίπαλος τοΰ στρατοπέδου τοϋ Ιμπεριαλισμού καί τοΰ πολέμου στάθηκε τό στρατόπεδο τής εΙρήνης καί τής δημοκρατίας. Ή ΕΣΣΔ πάλαιβε δραστήρια γιά τήν διαφύλαξη καί τήν Εδραίωση τής γενικής εΙρήνης. Γιά τήν Εφαρμογή τής εΙρηνικής Εξωτερικής της πολιτικής ή ΕΣΣΔ στηριζόταν στήν συνεργασία τών σοσιαλιστικών χωρών καί στήν ύποστήριξη τών φιλειρηνικών δυνάμεων δλου τοΰ κόσμου. Τό συνέδριο δήλωσε δτι ή σοβιετική Εξωτερική πολιτική πηγάζει άπ'τή λενινιστική γραμμή γιά τή δυνατότητα τής εΙρηνικής συνύπαρξης τών κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά συστήματα. Τό 19ο Συνέδριο Ενέκρινε τίς όδηγίες γιά τό πεντάχρονο σχέδιο

άνάπτυξης τής ΕΣΣΔ στά 1951 -19 55 . Τό σχέδιο πρόβλεπε τήν παραπέρα άνοδο τής σοσιαλιστικής οίκονομίας μέ βάση τήν κατά προτεραιότητα άνάπτυξη τής βαριάς βιομηχανίας. Τό σχέδιο καθόριζε ύψηλούς ρυθμούς άνάπτυξης τής μεταλλουργίας, τήςάνθρακοβιομηχανίας, τής πετρελαιοβιομηχανίας, του έξηλεκτρισμοϋ καί τής μηχα­ νουργίας πού άποτελοϋν τή βάση μιας Ισχυρής τεχνικής προόδου σ'όλους τούς κλάδους τής λαϊκής οίκονομίας. Προβλεπόταν ν'αύξηθεϊ ή βιομηχανική παραγωγή στήν πενταετία γενικά κατά 70%, ή παραγωγή μέσων παραγωγής κατά 80% καί ή παραγωγή είδών κατανάλωσης κατά 65%. Ή παραγωγή τής μηχανουργίας, τής βιομηχανίας έπεξεργασίας μετάλλων καί τό δυναμικό τών ήλεκτρικών σταθμών αύξάνονταν περίπου στό διπλάσιο. Στήν άγροτική οίκονομία έμπαιναν τά καθήκοντα: νά έπεκταθεϊ ό έκμηχανισμός, ν ’ αύξηθεϊ ή στρεμμστική άπόδοση, ν'αύξηθεϊ ό άριθμός τών κοινόκτητων ζώων μέ ταυτόχρονη σημαντική αύξηση τής παραγωγικότητάς τους, ν'αύξηθεϊ ή συνολική καί ή έμπορευματική παραγωγή τής γεωργίας καί τής κτηνοτροφίας. Προβλεπόταν ή παραπέρα άνοδος τοΰ ύλικοϋ καί τοΰ πολιτιστικού έπιπέδου τής ζωής τών έργαζόμενων. Τό έθνικό εΙσόδημα αυξανόταν κατά 60%. Τό 19ο Συνέδριο μετενόμασε τό Πσνενωσιακό Κομμουνιστικό Κόμμα (μπολσεβίκων)-ΠΚΚ (μπ) σέ Κομμουνιστικό Κόμμα τής Σο­ βιετικής Ένωσης ΚΚΣΕ. Ή διπλή όνομασία τοΰ Κόμματος («Κομ­ μουνιστικό», «μπολσεβίκικο») είχε διαμορφωθεί Ιστορικά σάν άποτέ­ λεσμα τής πάλης ένάντια στούς μενσεβίκους καί είχε σκοπό νά τό διαχωρίσει άπ'αύτούς. ' Εφόσον τό κόμμα τών μενσεβίκων τής ΕΣΣΔ άπό καιρό πιά έφυγε άπ'τή σκηνή, ή διπλή όνομασία τοΰ κόμματος έχασε τό νόημά της, πολύ περισσότερο γιατί ή έννοια «Κομμουνιστι­ κό» έκφράζει πολύ πιό έπακριβώς τό περιεχόμενο той βασικοΰ καθήκοντος той κόμματος, τής οίκοδόμησης τής κομμουνιστικής κοινωνίας. Τό συνέδριο έκανε τροποποιήσεις στό Καταστατικό той Κόμματος. Στό Καταστατικό δίνεται ένας σύντομος όρισμός τοΰ ΚΚΣΕ, τονίζονται τά κύρια καθήκοντα τοΰ Κόμματος, οΙ ύποχρεώσεις τών κομματικών όργάνων καί όλων τών κομμουνιστών. ' Ιδιαίτερη σημασία άπόχτησε τό ζήτημα τοΰ ήγετικοΰ ρόλου τών κομμουνιστών στήν σοβιετική κοινωνία. Τό γεγονός αύτό βρήκε τήν άντανάκλασή του στίς θέσεις τοΰ Καταστατικού πού άναφέρονται στό ρόλο τοΰ κομμουνιστή σάν δραστήριου άγωνιστή γιά τήν έκπλήρωση τών άποφάσεων τού Κόμματος, στίς ύποχρεώσεις καί τά δικαιώματα той μέλους той Κόμματος πού καθορίζονται πιό όλοκληρωμένα καί συγκεκριμένα. Τό Καταστατικό ύπογραμμίζει τήν ύποχρέωση τοΰ κομμουνιστή «νά περιφρουρεϊ μ'όλα τά μέσα τήν ένότητα του Κόμματος, πού είναι ό κύριος όρος τής δύναμης καί τής κραταιότητας τοΰ Κόμματος». ΟΙ άπαιτήσεις πού προβάλλει τό Καταστατικό στούς κομμουνιστές, άκόμη πιό ψηλά άνεβάζουν τό ρόλο τού κάθε μέλους той Κόμματος

649

σάν δραστήριου, συν€ΐδητοϋ καί γεμάτου αύταπάρνηση άγωνιστή γιά τήν ύπόθεση τοΰ κομμουνισμού. Τό συνέδριο έπέφερε μιά σειρά άλλαγές στή διάρθρωση τών κεντρικών κομματικών όργάνων. Τό Πολιτικό Γραφείο τής ΚΕ μετα­ σχηματίστηκε σέ Προεδρείο τής ΚΕ. ’ Η όργανωτική δουλιά τής ΚΕ πού έχει έκτελεστικό χαρακτήρα συγκεντρώθηκε στήν Γραμμστεία τής ΚΕ. Ή ' Επιτροπή Κομματικού ’ Ελέγχου άναδιοργανώθηκε σέ ' Επι­ τροπή Κομματικού 'Ελέγχου δίπλα στήν ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ. Καταργοϋνταν ή σύγκληση Πανενωσιακών Κομματικών συνδιασκέψεων. Τό Κόμμα, έμπνευσμένο άπό τ(ς άποφάσεις τοΰ συνεδρίου, άνάπτυξε δραστήρια πάλη γιά τήν έκπλήρωση τοΰ πέμπτου πεντά­ χρονου σχεδίου.

4. Ό ρόλος τοϋ ΚΚΣΕ στήν έδραίωση τής συνεργασίας των σοσιαλιστικών χωρών. Ή δημιουργία τοϋ Παγκό­ σμιου συστήματος τοϋ σοσιαλισμού ' Η έξοδος τοΰ σοσιαλισμού άπό τά πλαίσια μιας χώρας έβαλε μπροστά στό Κομμουνιστικό Κόμμα τής Σοβιετικής Ένωσης καί στά Κομμουνιστικά κόμματα τών σοσιαλιστικών χωρών ένα νέο πρόβλη­ μα, τή δημιουργία διεθνών σχέσεων νέου τύπου, τή δημιουργία τής κοινότητας τών σοσιαλιστικών χωρών. Ποτέ άλλοτε δέν είχε μπεϊ καί κανένας στήν Ιστορία δέν είχε λύσει ένα τέτιο πρόβλημα. Προηγούμε­ να ή ΕΣΣΔ στήν έξωτερική της πολιτική, μέ έξαίρεση τή ΛΔ Μ , είχε νά κάνει μόνο μέ καπιταλιστικές χώρες. Τώρα έπρεπε νά όργανωθοΰν διακρατικές σχέσεις καί μέ σοσιαλιστικές χώρες. Τό περιεχόμενο τής δράσης τοΰ σοβιετικού κράτους στόν τομέα τής έξωτερικής πολιτικής διευρύνθηκε καί έμπλουτίστηκε. ΟΙ γενικές άρχές τής σοσιαλιστικής έξωτερικής πολιτικής, ή άπόλυτη Ιτοτιμία τών άλλων χωρών, ή μή άνάμιξη τής μιας στίς έσωτερικές ύποθέσεις τής άλλης, ό άμοιβαϊος σεβασμός τής έδαφικής άκεραιότητας, ή ύπεράσπιση τής εΙρήνης, άρχές πού καθορίζουν τό περιεχόμενο τών σχέσεων μέ τίς καπιταλιστικές χώρες, έγιναν έπίσης ή βάση τών σχέσεων τής ΕΣΣΔ καί μέ τ'άλλα σοσιαλιστικά κράτη. Δέν έπιτρεπόταν όμως ό περιορισμός σέ τέτιες μόνο σχέσεις πολύ περισσότερο πού ο! νεαρές λαοκρατικές δημοκρατίες είχαν άνάγκη άπό πολιτική ύπστήριξη, οίκονομική βοήθεια καί άνταλλαγή τής πείρας τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης. Άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί στίς χώρες τής λαϊκής δημοκρατίας διαμορφώνονταν σχέσεις νέου τύπου. Ά π 'τ ό διεθνιστικό χαρακτήρα τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου γεννήθηκε μιά θεμελιακά και­ νούργια, άνύπαρκτη ώς τότε λειτουργία τοΰ σοσιαλιστικού κράτους ή λειτουργία τής βοήθειας πρός τίς άλλες χώρες στήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού καί τής ύπεράσπισης τών κατακτήσεών του, τής ρύθμι­ σης τών διεθνών σοσιαλιστικών σχέσεων.

650

Γιά τήν καθιέρωση τών νέων, τών σοσιαλιστικών σχέσεων άνάμε­ σα στούς λαούς πού άνέτρεψαν τόν καπιταλισμό, ύπήρχαν οΙ άντικειμενικές οίκονομικές, πολιτικές καί Ιδεολογικές βάσεις. Σ'όλες τίς σοσιαλιστικές χώρες βρίσκεται στήν έξουσία ό λαός, καθοδηγού­ μενος άπ’ τήν έργατική τάξη μ'έπικεφαλής τήν πρωτοπορία της, τό Κομμουνιστικό κόμμα. Ή κοινωνική Ιδιοκτησία στά μέσα παραγωγής καθόρισε τήν κοινότητα τών οίκονομικών συμφερόντων τών χωρών τοϋ σοσιαλισμού. Αύτό καθόρισε τό ένδιαφέρον τής κάθε χώρας γιά τήν άνοδο τής οίκονομίας τοΰ σοσιαλιστικού στρατοπέδου γενικά καί τοΰ καθενός άπ'τά μέλη χωριστά. ΟΙ χώρες αύτές έχουν μιά κοινή κατεύθυνση τής κοινωνικο-οΐκονομικής άνάπτυξης πρός τήν πλευρά τοϋ σοσιαλισμού καί τοϋ κομμουνισμού, κοινά συμφέροντα γιά τήν ύπεράσπιστη τών έπαναστστικών κατακτήσεων καί τής έθνικής άνεξαρτησίας. ΟΙ χώρες αύτές καθοδηγούνται άπό μιά ενιαία Ιδεολο­ γία, τό μαρξισμό-λενινισμό. Πάνω σ'αύτήν τή βάση διαμορφώθηκαν οΙ ποιοτικά νέες σχέσεις, οΙ σοσιαλιστικές σχέσεις άνάμεσα στούς λαούς πού άποτίναξαν τό ζυγό τοΰ καπιταλισμού: ή άδελφική συνεργασία, ή άμοιβαία βοήθεια, ή είλικρινής άμοιβαία ύποστήριξη στήν πάλη γιά τόν κομμουνισμό μέ βάση τίς άρχές τοΰ προλεταριακού διεθνισμού. Τό Κομμουνιστικό Κόμμα τής Σοβιετικής Ένωσης έπαιρνε ένεργό μέρος στή δημιουργία καί στήν έδραίωση τής σοσιαλιστικής κοινότη­ τας. Ό ντα ς ή ήγετική δύναμη τής πρώτης χώρας πού οίκοδόμησε τό σοσιαλισμό, έδινε τήν πείρα του άπό τήν οίκοδόμηση τής νέας ζωής στά άδελφά κόμματα. Τά άδελφά Κομμουνιστικά καί Εργατικά κόμματα, γιά νά βροϋν τίς πιό κατάλληλες γιά τίς χώρες τους μορφές καί μεθόδους οίκοδόμησης τοϋ σοσιαλισμού, μελετούσαν προσεχτικά τήν πείρα τοϋ ΚΚΣΕ. Τό ΚΚΣΕ μέ τή σειρά του άντλοΰσε ό,τι τό ώφέλιμο άπό τήν πείρα τών άδελφών κομμάτων. Τά Κομμουνιστικά καί Εργατικά κόμματα, καθώς έπίσης καί τά κρατικά όργανα τών σοσιαλιστικών χωρών έστελναν στή Σοβιετική Ένωση κομματικά καί κρατικά στελέχη, παράγοντες τών συνδικάτων, οίκονομικό στελέχη, μηχανικούς καί τεχνικούς, έπιστήμονες, έργάτες καί άγρότες γιά νά μελετήσουν τή σοβιετική πείρα. 1Η ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, ή Σοβιετική κυβέρνηση, οΙ τοπικές κομματικές καί σοβιετικές όργανώσεις βοηθούσαν όλόπλευρα τ ’ άδελφά κόμματα τοϋ έξωτερικοϋ στή μελέτη τής πείρας τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης στήν ΕΣΣΔ. Δέχονταν πρόθυμα τίς άντιπροσωπεϊες αύτές, τούς άνοιγαν όλες τίς πόρτες. ΟΙ άπεσταλμένοι τών φιλικών χωρών έπισκέπτονταν πόλεις καί χωριά, φάμπρικες καί έργοστάσια, κολχόζ, ΜΤΣ καί σοβχόζ, έπιστημονικά καί έκπαιδευτικά Ιδρύματα, κομματικές όργανώσεις καί κρατικές ύπηρεσίες. Τ'άδελφά κόμματα, μελετώντας τή σοβιετική πείρα, τήν σύγκριναν μέ τή δική τους πείρα καί τήν πείρα τών άλλων σοσιαλιστικών κρατών, τήν έφάρμοζαν δημιουργικά στόν τόπο τους, διάλεγαν τίς μορφές καί τίς μεθόδους οίκοδόμησης τοϋ σοσιαλισμού

651

πού άνταποκρίνονταν καλύτερα στίς συγκεκριμένες Ιστορικές συνθή­ κες τής χώρας τους. Μέ τή μεγάλη κοινή θεωρητική καί πρακτική δράση τού ΚΚΣΕ καί τών άδελφών κομμάτων τών λαϊκοδημοκρατικών κρατών έγινε ή έπεξεργασία τής μοναδικά σωστής έπιστημονικής άντίληψης γιά τή σημασία τής πείρας τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης στήν ΕΣΣΔ, πού έκφράζει τήν γενική νομοτέλεια τοΰ σοσιαλιστικού μετασχηματισμού τής κοινωνίας. Ό δρόμος, πού διένυσε ό σοβιετικός λαός, είναι ό κατευθυντήριος δρόμος τής σοσιαλιστικής έξέλιξης γιά τούς έργαζόμενους όλων τών χωρών. Τά βασικά γνωρίσματα καί οΙ νομοτέλειες τής σοσιαλιστικής έπανάστασης καί τής οίκοδόμησης τοΰ σοσιαλι­ σμού στήν ΕΣΣΔ δέν έχουν τοπική, είδική έθνική, άλλά διεθνή σημασία. Τό ΚΚΣΕ καθιέρωσε στενή, έγκάρδια πολιτική συνεργασία άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί τίς σοσιαλιστικές χώρες. Κλείστηκαν διμερή σύμφωνα φιλίας καί άμοιβαίας βοήθειας, πράγμα πού έδραίωσε τήν έθνική άνεξαρτησία τών χωρών τής λαϊκής δημοκρατίας. ΟΙ σοσιαλι­ στικές χώρες συνεργάζονταν στήν πάλη γιά τήν εΙρήνη. Ή ΕΣΣΔ βοηθούσε τίς άδελφές χώρες στή δημιουργία τοΰ νέου κρατικοϋ μηχανισμού, μέ παράκληση τών κυβερνήσεών τους έστελνε σύμβου­ λους γιά διάφορα ζητήματα. Μέ τίς κοινές προσπάθειες τοΰ ΚΚΣΕ καί τών άδελφών Κομμουνι­ στικών κομμάτων δημιουργούνταν, στή βάση τής πλήρους Ισοτιμίας, τοΰ άμοιβαίου συμφέροντος καί τής συντροφικής άλληλοβοήθειας, ένας νέος τύπος οίκονομικής συνεργασίας άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί στά λαϊκοδημοκρατικά κράτη. ΟΙ άμοιβαΐες σχέσεις τών σοσιαλιστι­ κών χωρών, στό μέτρο τής άνάπτυξης καί τής στερέωσής τους, άγκάλιαζαν όλο καί νέες σφίαϊρες τής οίκονομικής ζωής. Στόν πρώτο καιρό βασική μορφή τής οικονομικής συνεργασίας ήταν τό έξωτερικό έμπόριο. Τό έμπόίδιο αύτό δέν διεξαγόταν μέ βάση τόν άνταγωνισμό καί τόν άμείλιχτο στραγγαλισμό τών άδύνατων, όπως γίνεται στόν καπιταλισμό, άλλά μέ βάση τήν πλήρη Ισοτιμία, τό άμοιβαίο όφελος, χωρίς κανένα ίδιοτελή σκοπό. ΟΙ έμπορικές άνταλλαγές μεγάλωναν χρόνο μέ τό χρόνο. Διαμορφωνόταν ή παγκόσμια σοσιαλιστική άγορά. Μεγάλη σημασία άπόχτησε ή πιστωτική βοήθεια. Στά μεταπολεμικά χρόνια (ώς τά τέλη τού 1952) ή ΕΣΣΔ χορήγησε στίς χώρες τής λαϊκής; δημοκρατίας μακροπρόθεσμες πιστώσεις συνολικού ποσού περίπου 15 δισεκατομμυρίων ρουβλιών. ΟΙ όροι τών πιστώσεων ήταν στό έπακρο εύνοϊκοί. Χρόνο μέ τό χρόνο μεγάλωνε ή παραγωγικο-τεχνική άλληλοβοήθεια. Ή Σοβιετική Ένω σ η βοηθούσε τά κράτη τής λαϊκής δημοκρα­ τίας νά σχεδιάζουν, νά οικοδομούν καί νά μαθαίνουν νά έκμεταλλεύοντρι νέες βιομηχανικές έπιχειρήσεις. Διαμορφωνόταν ή επιστημονική καί τεχνική συνεργασία. Ή ΕΣΣΔ έδοσε στίς σοσιαλιστικές χώρες μεγάλο άριθμό οικοδομικών σχεδίων, πολλά πλήρη σχέδια νέων

652

μηχανών καί Εργοστασίων, πολλές τεχνολογικές περιγραφές καί ύπολογισμούς. Σοβαρή βοήθεια δόθηκε γιά τήν κατάρτιση στελεχών. Στά Σοβιετικά άνώτερα έκπαιδευτικά Ιδρύματα καταρτίστηκαν χιλιά­ δες άνθρωποι άπό τίς χώρες τής λαϊκής δημοκρατίας. Πολλοί έργάτες άπ'τίς άδελφές χώρες έκαναν κτήμα τους τή νεότατη τεχνική στά σοβιετικά έργοστάσια. ' Η ΕΣΣΔ έπαιρνε μέ τή σειρά της παραγωγικοτεχνική βοήθεια άπό τίς χώρες τής λαϊκής δημοκρατίας. Ό σ ο άναπτυσσόταν ή οίκονομική συνεργασία, τόσο πιό αίσθητή γινόταν ή άνάγκη ένός είδικοϋ όργάνου συντονισμού τών οίκονομικών σχέσεων. Στίς άρχές τού 1949 ή ΕΣΣΔ καί τά Εύρωπαϊκά κράτη τής λαϊκής δημοκρατίας ίδρυσαν τό Συμβούλιο ΟΙκονομικής "Αλλη­ λοβοήθειας. Σοβαρή μορφή τής οίκονομικής συνεργασίας καί τής άλληλοβοήθειας ήταν ό συντονισμός τών οικονομικών σχεδίων. Στό πέμπτο πεντάχρονο έγιναν τά πρώτα βήματα γιά τό συντονισμό τους. Διαμορφωνόταν ή διακρατική έξειδίκευση καί ή σύμπραξη τής παραγωγής. Ό λ ’ αύτά έξασφάλιζαν τίς πιό εύνοϊκές συνθήκες γιά τήν άνάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμεων, τίς καλύτερες δυνατότητες γιά τήν άξιοποίηση τών παραγωγικών πόρων καί τών πηγών πρώτων ύλών, έπιτάχυναν τούς ρυθμούς τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης καί έδρα (ωνα ν τήν οίκονομική αύτοτέλεια τών χωρών τής λαϊκής δημο­ κρατίας. Τό παγκόσμιο σύστημα τοϋ σοσιαλισμού είναι ένα σύνολο Ενικ ώ ν σοσιαλιστικών οίκονομιών άνεξάρτητων καί κυρίαρχων κρατών, άναπτύσσεται σύμφωνα μέ τίς οίκονομικές νομοτέλειες πού προσιδιάζουν στή σοσιαλιστική κοινωνία. Περιλαβαίνει τό διεθνή καταμερισμό έργασίας τών σοσιαλιστικών χωρών, τήν έξειδίκευση καί τή σύμπραξη στήν παραγωγή. Σπουδαίο διακριτικό γνώρισμά του είναι ή συντροφική συνεργασία καί ή άλληλοβοήθεια. Ό λ ’ αύτά έξασφαλίζουν τή γοργή καί σχεδιομετρική άνάπτυξη τής οίκονομίας τής κάθε χώρας κι όλου τοϋ παγκόσμιου οίκονομικοϋ συστήματος τοϋ σοσιαλισμού γενικά. Στήν πορεία τής δημιουργίας καί τής άνάπτυξης τής κοινότητας τών σοσιαλιστικών χωρών παρουσιάστηκαν όρισμένες δυσκολίες. Πολύ άπασχόλησαν τήν ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ οΙ σχέσεις μέ τό Κομμουνιστικό κόμμα τής Γιουγκοσλαβίας, οΙ κρατικές σχέσεις τής ΕΣΣΔ καί τής Γιουγκοσλαβίας. Τή στιγμή πού τό ΚΚΣΕ, τά Κομμουνιστικά κόμματα τών χωρών τής λαϊκής δημοκρατίας ρύθμιζαν τίς σχέσεις μεταξύ τους στό πνεύμα τοϋ μαρξισμοϋ-λενινισμοϋ, τού προλεταριακού διεθνι­ σμού, ή ήγεσία τοϋ ΚΚΓ, σέ μιά σειρά ζητημάτων άρχών, έπαιρνε διαφορετική θέση πού διέφερε άπό τή θέση τών Κομμουνιστικών κομμάτων τών άλλων σοσιαλιστικών χωρών. ’ Η πολιτική φιλίας καί άλληλοβοήθειας πού έφάρμοζε τό ΚΚΣΕ σημείωσε πλήρη νίκη. 'Ορισμένα λάθη πού έγιναν στίς άμοιβαϊες σχέσεις μέ τίς άδελφές χώρες έίχαν παροδικό χαρακτήρα. *Η ούσΙα

653

τών άμοιβαίων αύτών σχέσεων ήταν πραγματικά σοσιαλιστική, άνταποκρινόταν στό άκέραιο στίς άρχές τοΰ προλεταριακού διεθνι­ σμού. Μέ τίς κοινές ένέργειες τοΰ ΚΚΣΕ καί τών άλλων Κομμουνιστι­ κών κομμάτων, πού βρίσκονται στήν έξουσία, δημιουργήθηκε ή άδελφική κοινοπολιτεία τών σοσιαλιστικών χωρών. Στήν κοινότητα αύτή, στή στενή αύτή ένότητα τών σοσιαλιστικών χωρών, βρίσκεται ή πηγή τής δύναμής τους. Ή δημιουργία τοΰ παγκόσμιου συστήματος τοΰ σοσιαλισμού άποτέλεσε μεγάλη Ιστορική κατάκτηση τών λαών. Ώ ς πρός τή σημασία καί τήν έπίδρασή της στίς τύχες τής άνθρωπότητας ή έμφάνισή του κατέχει μετά τήν ’ Οχτωβριανή έπανάσταση τήν δεύτερη θέση στήν Ιστορία τού παγκόσμιου Απελευθερωτικού κινή­ ματος. Βασιζόμενες στή συντροφική συνεργασία καί τήν άλληλοβοήθεια, οί σοσιαλιστικές χώρες σημείωσαν μεγάλες έπιτυχίες στήν οίκονομική καί πολιτιστική άνάπτυξή τους, στήν πάλη γιά τό σοσιαλι­ σμό. ΟΙ σχέσεις φιλίας καί άμοιβαίας βοήθειας πού διαμορφώνονταν άνάμεσα στίς σοσιαλιστικές χώρες συνδύαζαν μέ έπιτυχία τά συμφέ­ ροντα τής κάθε χώρας μέ τά συμφέροντα τής σοσιαλιστικής κοινοπο­ λιτείας γενικά. Τό πρόβλημα τών σχέσεων άνάμεσα στίς σοσιαλιστικές χώρες στό πρώτο τους στάδιο, παρ'δλο πού ήταν πολυσύνθετο καί καινούργιο, λύθηκε μ'έπιτυχία πρός τό συμφέρον τής καθεμιάς χώρας χωριστά καί όλου τοΰ σοσιαλιστικού στρατοπέδου. Σ Υ Ν Τ Ο Μ Α

Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α Τ Α

Τό νικηφόρο τέρμα τού Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου ένάντια στούς φασίστες έπιδρομεϊς έπέτρεψε στό Κόμμα καί στό σοβιετικό λαό νά καταπιαστούν ξανά μέ τήν ειρηνική, τή δημιουργική δουλιά, μέ τήν όλοκλήρωση τής οίκοδόμησης τού σοσιαλισμού καί τό βαθμιαίο πέρασμα στόν κομμουνισμό. Τό βασικό καθήκον τοϋ Κόμματος καί τοΰ σοβιετικοϋ λαού μετά τόν τερματισμό τοϋ πολέμου ήταν νά άνορθώσουν σέ συντομότερο χρονικό διάστημα τή λαϊκή οίκονομία, νά έξασφαλίσουν τήν παραπέ­ ρα άνάπτυξή της. Γιά τήν έκπλήρωση τού καθήκοντος αύτοΰ τό Κόμμα ξεσήκωσε τούς έργαζόμενους, όργάνωσε τήν άλληλοβοήθεια τών δημοκρατιών καί τών περιοχών. Πέτυχε γοργούς ρυθμούς τών άνορθωτικών έργασιών στίς άπελευθερωμένες περιοχές καί ταυτό­ χρονα τήν άνάπτυξη τής οικονομίας στά άνατολικά τής χώρας, του τεχνικού της έπανεξοπλισμού. Στίς μεταπολεμικές συνθήκες βελτιώθηκε σημαντικά ή κομματικοπολιτική καί Ιδεολογική δουλιά, ξεπερνοΰνταν οί περιορισμοί τής έσωκομματικής δημοκρατίας πού ύπήρχαν τόν καιρό τοϋ πολέμου, παρ’ δλο που δέν εϊχαν έξαλειφθεϊ έντελώς. Σέ όρισμένο βαθμό άναπτύχθηκαν ή κριτική καί ή αύτοκριτική. Χάρη στό σωστό συντονισμό τής κομματικής-πολιτικής καί τής οικονομικής δουλιάς

654

άνέβηκε ό ρόλος τών κομματικών όργανώσεων σάν πολιτικών καθοδηγητών. Στήν Ιδεολογική δουλιά δόθηκαν σοβαρά κτυπήματα ένάντια στήν έλλειψη ιδεολογικών άρχών, στόν κοσμοπολιτισμό, στόν άντικειμενισμό καί στίς άλλες έκδηλώσεις τής άστικής ιδεολογίας. ’ Η νίκη ένάντια στούς φασίστες έπιδρομείς έδραίωσε τή θέση τής Σοβιετικής Ένωσης, δύναμωσε τήν έπιροή καίτό κύρος της σέ διεθνή κλίμακα. Ά λ λ α ξ ε ριζικά ό συσχετισμός τών δυνάμεων στόν παγκό­ σμιο στίβο ύπέρ τοΰ σοσιαλισμού, σέ βάρος τοΰ καπιταλισμού. Τό Κόμμα χρησιμοποίησε μ'έπιτυχία τίς μεταπολεμικές άλλαγές στόν παγκόσμιο στίβο γιά νά δημιουργήσει εύνοϊκές συνθήκες γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ κομμουνισμού. Μέ τήν έμφάνιση τών χωρών τής λαϊκής δημοκρατίας άρχισε ένα νέο στάδιο στήν άνάπτυξη τοΰ σοσιαλισμού. Σχηματίστηκε τό παγκόσμιο σύστημα τοΰ σοσιαλισμού. Γιά τό ΚΚΣΕ παρουσιάστηκε νέος τομέας δράσης — ή συνεργασία μέ τά άδελφά κόμματα τών χωρών τοΰ σοσιαλισμού, ή παροχή άμοιβαίας βοήθειας γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού καί τήν ύπεράσπιση τών καταχτήσεών του, γιά τήν άνάπτυξη καί έδραίωση τής κοινότητας τών σοσιαλιστι­ κών κρατών. Αύτή ή άμοιβαία βοήθεια συμφέρει σέ κάθε σοσιαλιστι­ κή χώρα χωριστά καί στή σοσιαλιστική κοινότητα γενικά. Τό Κόμμα χρησιμοποίησε τό τεράστιο κύρος τής Σοβιετικής Ένω σης γιά τή διαφύλαξη καί τή στερέωση τής εΙρήνης, γιά τήν πάλη ένάντια στούς άμερικανοά^γλους εμπρηστές τοΰ πολέμου. Μέ συνέ­ πεια έφάρμοζε τήν λενινιστική έξωτερική πολιτική.

655

Κ ΕΦ Α ΛΑΙΟ XVII

ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΣΤΗΝ ΠΑΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΣΣΔ ΚΑΙ Η ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ (1952-1961)

1. Ή πάλη τοΟ ΚΚΣΕ καί τοΰ Σοβιετικού κράτους γιά τήν ειρήνη. ένάντια στήν έπιθετική πολιτική τοΟ Ιμπεριαλι­ σμού. *Η άνάπτυξη τής συνεργασίας τής ΕΣΣΔ μέ τΙς σοσιαλιστικές χώρες. Ή έπιτάχυνση τής κατάρευσης τού άποικιακοΟ συστήματος τοϋ Ιμπεριαλισμού ' Η δεκαετία τοΰ 1950 Επισφραγίστηκε μέ μεγάλα γεγονότα στή ζωή τής Σοβιετικής "Ενωσης, στή δραστηριότητα τοΰ Κόμματος, στήν πάλη του γιά τήν άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής κοινωνίας στήν ΕΣΣΔ, τήν έδραίωση τοΰ παγκόσμιου συστήματος τοΰ σοσιαλισμού, γιά τή διαφύλαξη τής εΙρήνης. ΟΙ δυνάμεις τής εΙρήνης, τής δημοκρατίας καί τοΰ σοσιαλισμού συνέχισαν τήν έπίθεση ένάντια στίς θέσεις τοΰ Ιμπεριαλισμού. Ό σοβιετικός λαός σημείωσε νέες έπιτυχίες στήν άνάπτυξη τής οίκονομίας καί στούς διάφορους τομείς τής ζωής τής κοινωνίας. Μεγάλη θεμελιακή σημασία είχε ή άπόκτηση άπό τή Σοβιετική "Ενωση τοΰ άτομικοΰ καί στή συνέχεια τοΰ θερμοπυρηνικού όπλου, ή άφομοίωση τής κατασκευής τών διαπλανητικών πυραύλων: όλα έγιναν μέ τή γεμάτη αύταπάρνηση δουλιά τών έπιστημόνων, τών μηχανικών καί τών έργατών. Ούτε ένα κράτος τοϋ καπιταλιστικού κόσμου δέν μπορούσε πιά νά άπειλεϊ τή Σοβιετική χώρα μέ τό θερμοπυρηνικό όπλο χωρίς νά ριψοκινδυνεύσει νά δεχτεί συντριπτικό άπαντητικό χτύπημα. Ό λ α αύτά στερέωσαν τήν άμυντική Ικανότητα τής ΕΣΣΔ, δημιούργησαν σίγουρη άμυντική άσπίδα γιά τίς χώρες τής σοσιαλι­ στικής κοινότητας καί άπόκτησε σοβαρή σημασία γιά τήν υπεράσπιση τής γενικής εΙρήνης. Σέ όλες τίς χώρες τοΰ σοσιαλισμού έγιναν ριζικές κοινωνικοπολπΊκές άλλαγές, προχώρησε μ'έπιτυχία ή σοσιαλιστική οίκοδόμηση καί άναπτύχθηκε γοργά ή οίκονομική Ισχύς, βελτιώθηκε ή κατάσταση τών έργαζόμενων μαζών. Τό παγκόσμιο σοσιαλιστικό σύστημα μετατρε­ πόταν σέ άποφασιστικό παράγοντα τής κοινωνικής έξέλιξης. ΣτΙς άρχές τού 1959 μέ τή νικηφόρα λαϊκή έπανάσταση ή Κούβα άποσπάστηκε άπό τό σύστημα τού καπιταλισμού καί μέ τήν καθοδή­

656

γηση τοϋ Εξέχοντα παράγοντα τοϋ Επαναστατικού κινήματος φιντέλ Κάστρο άκολούθησε τό σοσιαλιστικό δρόμο Εξέλιξης. Στόν καπιταλι­ στικό κόσμο συνεχίστηκε ή άνάπτυξη τής ταξικής πάλης. Τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα άνέβηκε σέ νέα βαθμίδα. Δυνάμωσε ό άγώνας των λαών γιά τήν εΙρήνη. Άποτέλεσμα τών Ισχυρών αύτών κοινωνι­ κών δυνάμεων ήταν ν'άρχίσει στό τέλος τής δεκαετίας τοϋ 1950 ή νέα, τρίτη περίοδος τής γενικής κρίσης τοΰ καπιταλισμού. Μέ τή δημιουργία τοΟ παγκόσμιου συστήματος τού σοσιαλισμού τό ΚΚΣΕ καί τό Σοβιετικό κράτος έστρεψαν τίς προσπάθειές τους κατά πρώτο λόγο στήν όλόπλευρη έδραίωσή του. Διευθετούνταν ή άδελφική συνεργασία τών κομμουνιστικών καί έργστικών κομμάτων τών σοσιαλιστικών χωρών σ ’ όλους τούς τομείς τής δραστηριότητας. ΟΙ χώρες τοΰ σοσιαλισμού συμπλήρωναν όλο καί πιό πολύ τίς άμοιβαϊες έπωφελεϊς έμπορικές σχέσεις μέ τήν διεύρυνση τών παραγωγικών δεσμών. Ά π ό τά μέσα τής δεκαετίας τού 1950 οΙ χώρες τοϋ Σ Ο Α άρχισαν νά συντονίζουν τά οίκονομικό τους προ­ γράμματα. Ή Σοβιετική "Ενωση έδινε μεγάλη βοήθεια στίς άδελφές χώρες γιά τήν άνάπτυξη τής οίκονομίας τους κυρίως τής βιομηχανίας, τίς έφοδίαζε μέ σύνθετες Εγκαταστάσεις, τεχνικά ντοκουμέντα, τίς έξασφάλιζε μέ μέταλλο, προϊόντα πετρελαίου καί άλλες πρώτες ύλες. Στίς άρχές τής δεκαετίας τοΰ 1950 ή διεθνής κατάσταση ήταν άρκετά τεταμένη. Αύξήθηκε ή Επιθετικότητα τών κύριων Ιμπεριαλιστι­ κών κρατών καί πρώτ’ άπ'άλατών ΕΠΑ, Ιδιαίτερα μετάτή δημιουργία τοΰ βορειοατλαντικού συνασπισμού καί τήν έξαπόλυση άπό τούς άμερικανούς Ιμπεριαλιστές τοΰ πολέμου στήν Κορέα. Συνεχίστηκε ό άποικιακός πόλεμος τών γάλλων Ιμπεριαλιστών στήν ' Ινδοκίνα. ' Ο πόλεμος στήν Κορέα έγκυμονοϋσε τήν άπειλή τής μετεξέλιξής του σέ παγκόσμια σύρραξη. Ό άμερικανικός Ιμπεριαλισμός προσπαθούσε νά χρησιμοποιήσει τήν προσωρινή ύπεροχή του στό άτομικό όπλο πού ύπήρχε τότε καί έκανε έπίμονα άγώνα ένάντια στίς σοσιαλιστικές χώρες, έπιδίωκε νά έξασθενίσει τίς θέσεις τοΰ παγκόσμιου σοσιαλι­ σμού καί νά έδραιώσει τίς θέσεις του. Στίς συνθήκες αύτές τό ΚΚΣΕ καί τό Σοβιετικό κράτος άνέπτυξαν μιά ένεργητική πάλη γιά τή χαλάρωση τής διεθνούς έντασης. Βασιζόμενη στήν αύξημένη Ισχύ της, στήν άδελφική ύποστήριξη τών σοσιαλιστικών κρατών καί τής διεθνούς έργατικής τάξης, ή ΕΣΣΔ έκανε άρκετές σοβαρές Ενέργειες γιά τήν έδραίωση τής εΙρήνης. Τό ΚΚΣΕ καί τό Σοβιετικό κράτος κατεύθυνσν τίς κύριες προσπά­ θειές τους γιά νά θέσουν τέρμα στήν αίματοχυσία στήν Κορέα καί στήν 'Ινδοκίνα. Ή ΕΣΣΔ ύποστήριξε ένεργά τή Λαοκρατική Δημοκρατία τής Κορέας καί τή Λαϊκή Δημοκρατία τής Κίνας στίς προσπάθειές τους νά τερματιστεί ό πόλεμος στήν Κορέα. Δυό χρόνια οΙ άμερικανοί έπιδρομεϊς τορπίλιζαν τίς διαπραγματεύσεις άνακωχής. Τό 1953 κατορθώθηκε τελικά νά κλειστεί άνακωχή. ’ Εσβυσε μιά έστία πολέ­

657

μου. Ό άμερικανικός Ιμπεριαλισμός δέν πέτυχε τό σκοπό του. Ή Λ Δ τής Κορέας διαφύλαξε τήν αύτοτέλεια καί τήν άνεξαρτησία της. Είναι άλήθεια ότι ή Κορέα έμεινε χωρισμένη. Στό νότιο τμήμα της έμειναν τά στρατεύματα τών ΕΠ Α καί έξακολουθοϋσε νά διαφεντεύει ή φιλοαμερικανική κυβέρνηση-άνδρείκελο. Τό 1954, μέ τήν ένεργό συμπαράσταση τής Σοβιετικής Ένω σης ή Λαοκρατική Δημοκρατία τοΰ Βιετνάμ καί οί δημοκρατικές δυνάμεις τοΰ Λάος καί τής Καμπότζης, παρά τήν άντίσταση τών ΕΠΑ, κατόρθωσαν, στή διεθνή συνδιάσκεψη πού συγκλήθηκε στή Γενεύη, νά καταλήξουν σέ συμφωνία μέ τή Γαλλία γιά τό σταμάτημα τών πολεμικών έπιχειρήσεων στήν Ινδοκίνα. Έσ βυσε κι αύτή ή έστία πολέμου. Τό ΚΚΣΕ βοήθησε τό Ενιαίο Σοσιαλιστικό Κόμμα τής Γερμανίας στήν οίκοδόμηση τοΰ πρώτου γερμανικού έργατοαγροτικού κράτους — τής Λαϊκής Δημοκρατίας τής Γερμανίας. Ή Σοβιετική Ένω σ η δη­ μοσίευσε τό Μάρτη τοΰ 1954 Δήλωση σχετικά μέ τήν παραχώρηση πλήρους κυριαρχίας στή Λαϊκή Δημοκρατία τής Γερμανίας. ΟΙ σχέσεις άνάμεσα στά δυό κράτη οίκοδομήθηκαν σέ Ισότιμη βάση, άμοιβαϊο σεβασμό τής κυριαρχίας καί τής μή άνάμιξης στίς έσωτερικές ύποθέσεις. ΟΙ άρχές αύτές βρήκαν τήν έκφρασή τους στό Σύμφωνο γιά τίς σχέσεις άνάμεσα στήν Ε ΣΣΔ καί τή Λ Δ Γ , πού ύπογράφτηκετό Σεπτέμ­ βρη τοΰ 1955. ' Η Λαϊκή Δημοκρατία τής Γερμανίας άπόχτησε πλήρη έλευθερία στή λύση όλων τών προβλημάτων τής έσωτερικής καί τής έξωτερικής δραστηριότητας, μαζί καί στίς άμοιβαΐες σχέσεις μέ τήν Ο Δ Γ, πήρε στά χέρια της τό ρόλο καί τή φρούρηση τών συνόρων τής ΛΔΓ. ' Η ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ καί ή Σοβιετική κυβέρνηση τό 1953 θεώρησαν άναγκαϊο νά άρουν άπό τήν πλευρά τους τίς παρεξηγήσεις καί τά κατάλοιπα πού όδήγησαν στό παρελθόν σέ διένεξη άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί τή Γιουγκοσλαβία. ' Η πρωτοβουλία αυτή ύποστηρίχτηκε άπό τή γιουγκοσλαβική πλευρά. Σάν άποτέλεσμα έπιτεύχθηκε βελτί­ ωση τών σχέσεων άνάμεσα στίς δυό χώρες. Στή Διακήρυξη του Βελιγραδιού той 1955 καί στή Δήλωση καί τή Διακήρυξη τής Μόσχας τό 1956 τέθηκαν οΙ βάσεις γιά τήν παραπέρα άνάπτυξη τών σοβιετογιουγκοσλαβικών σχέσεων στόν κρατικό καί τόν κομματικό τομέα. ΟΙ προσπάθειες τοΰ ΚΚΣΕ καί τοΰ Σοβιετικού κράτους πού άπόβλεπαν στήν έξάλειψη τών έστιών πολέμου, καθώς καί οΙ άλλες εΙρηνικές πρωτοβουλίες τους όδήγησαν στή χαλάρωση τής διεθνούς ύφεσης. ’ Η Σοβιετική Ένω σ η άπό κοινού μέ τίς άδελφές χώρες άξιοποίησε τίς δυνατότητες πού δημιουργήθηκαν γιά τή στερέωση τών θέ­ σεων του σοσιαλισμού. Ό μ ω ς οΙ έπιθετικοί κύκλοι τοΰ Ιμπεριαλισμού συνέχισαν τήν πολπική τοΰ ψυχρού πολέμου καί τήν ύπονομευτική δραστηριότητα ένάντια στίς χώρες τοΰ σοσιαλισμού. Τόν ’ Οχτώβρη τοΰ 1956 οΙ άντεπαναστατικές δυνάμεις ξεσήκω­

658

σαν κίνημα στήν ΟύγγαρΙα μέ σκοπό νά έξαλείψουν τΙς σοσιαλιστικές καταχτήσεις τής χώρας καί νά έπαναφέρουν τόν καπιταλισμό, νά τήν άποσπάσουν άπό τό παγκόσμιο σύστημα τοϋ σοσιαλισμού. ' Εμπνευστής τοϋ άντεπαναστατικού κινήματος ήταν οΙ ξένοι Ιμπεριαλιστικοί κύκλοι. ΟΙ κινηματίες ύποστηρίχτηκαν άπό τούς προδότες καί τούς άποστάτες καί μέ άπάτη κατέλαβαν τήν έξουσία. Μέ τή συνδρομή τους όργάνωσαν τή μαζική έξόντωση τών κομμουνιστών καί τών όπαδών τής λαϊκής έξουσίας. Χιλιάδες κομμουνιστές καί στελέχη έξωκομματικά έπεσαν θύματά τους. ΟΙ ΕΠ Α στό άποκορύφωμα τοϋ άντεπαναστατικού κινήματος έξέφρασαν τήν προθυμία νά δόσουν δάνεια στούς κινηματίες. ΟΙ ένέργειές τους κατευθύνονταν καί συντονίζονταν άπό τό ραδιοσταθμό «'Ελεύθερη Εύρώπη», πού βρίσκονταν κάτω άπό τόν έλεγχο τών άμερικανών. Σοβαρός κίνδυνος άπειλοΰσε τίς καταχτήσεις τοϋ σοσιαλισμού στήν Ούγγαρία. ' Η έργατική τάξη δμως συσπειρώθηκε γύρω στούς σταθερούς κομμουνιστές γιά νά άποκρούσει άποφασιστικά τούς άντεπαναστάτες. Σ'αύτή τήν κρίσιμη γιά τίς τύχες τοϋ σοσιαλισμού στιγμή στήν Ούγγαρία ή Σοβιετική Ένω σ η, έκπληρώνοντας τό διεθνιστικό της καθήκον, έδοσε στόν ούγγρικό λαό μεγάλη καί άποτελεσματική βοήθεια. Τά σοβιετικά στρατεύματα πού βρίσκονταν στήν Ούγγαρία σύμφωνα μέ τούς όρους τοϋ Συμφώνου τής Βαρσο­ βίας μέ παράκληση τής έπαναστατικής έργατοαγροτικής κυβέρνησης μ'έπικεφαλής τό Γ. Κάνταρ πήραν μέρος στήν άποκατάσταση τής τάξης καί τής ήσυχίας στή χώρα καί στή συντριβή τών άντεπαναστατικών δυνάμεων. ' Η άπόπειρα τής διεθνούς άντίδρασης νά έξάγει τήν άντεπανάσταση στήν Ούγγαρία χρεοκόπησε. Αύτό ήταν μεγάλη νίκη τών δυνάμεων τοϋ σοσιαλισμού. Ναυάγησαν τά ύπουλα σχέδια τών Ιμπεριαλιστών νά διασπάσουν τίς σοσιαλιστικές χώρες. Προσηλωμένη στίς άρχές τοΰ προλεταρια­ κού διεθνισμού ή Σοβιετική κυβέρνηση στή Διακήρυξη τής 30 τοϋ ' Οχτώβρη 1956 πρόβαλε τό πρόγραμμα τής παραπέρα στερέωσης τών φιλικών σχέσεων μέ όλες τίς χώρες τής λαϊκής δημοκρατίας πάνω στίς άρχές τής πλήρους Ισοτιμίας, τού σεβασμού τής έδαφικής άκεραιότητας, τής κρατικής άνεξαρτησίας καί κυριαρχίας, τής μή άνάμιξης στίς έσωτερικές ύποθέσεις, τής άδελφικής συνεργασίας καί άλληλοβοήθειας. Πάνω στή βάση άύτή οίκοδομεϊται μέ έπιτυχία ή συνεργασία τών άδελφών χωρών τοΰ σοσιαλισμού. 'Αναπτύχθηκαν οΙ φιλικές σχέσεις τής ΕΣΣΔ μέ τήν Κούβα, έδραιώθηκαν οΙ θέσεις τοΰ πρώτου σοσιαλιστικού κράτους στό Δυτικό ήμισφαίρκ). ΟΙ Ιμπεριαλιστικοί κύκλοι τών ΕΠ Α προσπάθησαν μέ κάθε μέσο νά έξαλείψουν τίς καταχτήσεις τοϋ κουβανικοϋ λαού. .' Οργάνωσαν άλλεπάλληλες συνωμοσίες γιά νά δολοφονήσουν τόν άρχηγό τής κυβέρνησης τής Κούβας φιντέλ Κάστρο. Τό 1961 εΙσέβαλαν άπό τίς ΕΠ Α στό νησί τής ' Ελευθερίας οΙ κουβανοί άντεπαναστά­ τες. ' Ο λαός τής Κούβας μέ μεγάλο ένθουσιασμό καί όρμή ξεσηκώθη-

659

кс γιά νά ύπερασπιστεϊ τίς καταχτήσεις του, σύντομα σύντριψε τίς άντεπαναστατικές συμμορίες καί προχώρησε μέ σιγουριά μπροστά στό δρόμο τής οίκοδόμησης τού σοσιαλισμού. Ή ΕΣΣΔ βοήθησε ένεργά γιά τήν περιφρούρηση τής άσφάλειας τών άσιατικών χωρών τοΰ σοσιαλισμού. ΟΙ άντιπρόσωποι τής Σοβιετικής κυβέρνησης στόν Όργάνισμό τών 'Ενωμένων 'Εθνών έπιδίωξαν έπίμονα νά άποκατασταθοΰν τά νόμιμα δικαιώματα τής Λαϊκής Δημοκρατίας τής Κίνας στόν ΟΕΕ, παρά τά έμπόδια πού πρόβαλαν έπίμονα οί ΕΠ Α καί οί συνεταίροι της. Τό Σοβιετικό κράτος ύποστήριξε τά δικαιώματα τής Λ Δ Κ στήν Ταϊβάν καί τήν προσπάθεια τής Λαϊκής Δημοκρατίας τής Κορέας νά ένώσει τή χώρα. ' Η Σοβιετική "Ενωση σύναψε τό 1961 Σύμφωνο φιλίας, συνεργασίας καί άμοιβαίας βοήθειας μέ τή Λ Δ τής Κορέας. Τό σοσιαλιστικό σύστημα άσκοϋσε όλο καί μεγαλύτερη έπίδραση στήν παγκόσμια έξέλιξη, συμβάλλοντας στήν άνάπτυξη τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος, στήν έδραίωση τής κυριαρχίας τών νέων έθνικών κρατών. Δυνάμωσε τό προτσές τής κατάρευσης τοΰ άποικιακοΰ συστήματος τοΰ Ιμπεριαλισμού. Ξεσηκώνονταν όλο καί πιό ένεργά στόν άγώνα οΙ λαοί τής 'Αφρικής. "Αρχισε Ισχυρή άνοδος τοΰ άντιαποικιακοΰ κινήματος στίς βόρειες περιοχές τής ήπείρου, καθώς καί στίς χώρες τής ' Αραβικής ' Ανατολής. Στό τέλος τοΰ 1951 ή Λιβύη άπόκτησε τήν άνεξαρτησία της. Τό 1952 ό λαός τής ΑΙγύπτου άνέτρεψε τή βασιλεία καί άνακήρυξε τή δημοκρατία. Πρόεδρος τής κυβέρνησης ήταν ό σταθερός άγωνιστής ένάντια στήν άποικιοκρστία καί τόν Ιμπεριαλισμό, ό έξέχοντας παράγοντας τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος τής 'Αραβικής 'Ανατολής Г. Α. Νάσερ. Τό 1 9540 άλγερινός λαός ξεσηκώθηκε σέ ένοπλο άγώνα ένάντια στή γαλλική κυριαρχία. Τό 1956 τό Μαρόκο, ή Τυνησία καί τό Σουδάν άπόκτησαν τήν άνεξαρτησία τους. "Ενα Ισχυρό κύμα τοΰ άπελευθερωτικοΰ κινήματος ξέσπασε στή Νότια 'Αφρική. Ό λ α αύτά προκάλεσαν σοβαρή άνησυχία στούς Ιμπεριαλιστικούς κύκλους τής Δύσης. ΟΙ άγγλοι καί οΙ γάλλοι άποικιοκράτες άντιδρούσαν έπίμονα στήν προσπάθεια τής κυβέρνησης καί τοΰ λαοΰ τής ΑΙγύπτου νά έδραιώσουν τήν κυριαρχία καί τήν άμυντική Ισχύ τής χώρας, νά άφαιρέσουν τά δικαιώματα καί τά προνόμια τών άποικιοκρατών στή χρησιμοποίη­ ση τής διώρυγας τού Σουέζ, πού έδινε στούς άγγλους καί τούς γάλλους κατόχους τεράστια κέρδη. Τό 1956 ή κυβέρνηση τής ΑΙγύπτου №νικοποίησε τή διώρυγα τού Σουέζ. Ή Σοβιετική "Ενωση ύποστήρι­ ξε αύτή τή δίκαιη πράξη. Τό φθινόπωρο τοΰ 1956 ή 'Αγγλία, ή Γαλλία καί τό Ισ ρ α ή λ έξαπόλυσαν ένοπλη έπίθεση ένάντια στήν Αίγυπτο γιά νά τής έπιβάλουν ξανά τό άποικιακό καθεστώς. ' Ο αιγυπτιακός λαός μπήκε στόν πόλεμο ένάντια στούς έπιδρομείς. " Ομως ο! δυνάμεις του γιά τή συντριβή τών έπιδρομέων ήταν λίγες. Ή Σοβιετική "Ενωση, έχοντας τήν ύποστήριξη καί τών άλλων χωρών τοΰ σοσιαλισμού καί όλων τών

660

φιλειρηνικών δυνάμεων τοΰ κόσμου, ζήτησε άποφασιστικό άπό τήν 'Α γγλία, τή Γαλλία καί τό 'Ισραήλ νά σταματήσουν τήν Επιδρομή Ενάντια στήν ΑΓγυπτο καί νά Αποσύρουν τά στρατεύματά τους άπό τό Εδαφός της. Παίρνοντας ύπόψη τό αΓτημα αύτό καί Αντιμετωπίζοντας τήν ήρωική άντίστασή τοΰ αίγυπτιακοΰ λαοΰ, καθώς καί τήν Αγανά­ κτηση τών προοδευτικών δυνάμεων τοΰ κόσμου, οΙ κυβερνήσεις τής ' Αγγλίας, τής Γαλλίας καί τοϋ ' Ισραήλ άναγκάστηκαν νά σταματή­ σουν τήν Επιδρομή καί νά Αποσύρουν τΑ στρατεύματΑ τους Από τήν ΑΓγυπτο. ΟΙ δυνόμεις τής εΙρήνης καί τοΟ σοσιαλισμού μ'Επικεφαλής τήν ΕΣΣΔ βοήθησαν τόν αίγυπτιακό λαό νΑ προασπίσει τήν Ανεξαρτησία καί τήν Εδαφική Ακεραιότητα τοΰ κράτους του. Δυνάμωσε ή φιλία ΑνΑμεσα στήν ΕΣΣΔ καί τήν ΑΓγυπτο. ' Η Σοβιετική Ένω σ η Αρχισε νΑ τή βοηθΑει πολύπλευρα, συμβΑλλοντας στήν Εδραίωση τής Αμυντι­ κής της Ικανότητας. Μέ τίς πιστώσεις πού έδοσε τό Σοβιετικό κρότος καί μέ τή βοήθειΑ του Αρχισε στό Νείλο ή Ανέγερση τοϋ τερΑστιου ύδατοφράκτη καί τοϋ ήλεκτροσταθμοΰ, Αναγέρθηκαν πολλές βιομη­ χανικές έπιχειρήσεις. ' Η σταθερή στΑση τής ΕΣΣΔ κατά τή διάρκεια τής κρίσης τοϋ Σουέζ, καί ό Αποφασιστικός της ρόλος στήν Εξάλειψη τής τριπλής Επιδρομής ΕνΑντια στήν ΑΓγυπτο είχαν πλατύ Αντίχτυπο στόν κόσμο. ’ Η Σοβιετική Ένω σ η ώειξε Επιβλητικό τήν Ισχύ της, πού ύπηρετεϊ τήν Μνική λευτεριά καί τό σοσιαλισμό. ΟΙ Ιμπεριαλιστικοί κύκλοι τή ς' Δύσης είδαν δτι πέρασαν οΙ καιροί πού μπορούσαν Ανεμπόδιστα νά ύπαγορεύουν τούς όρους τους μέ τή χρησιμοποίηση δύναμης καί νά καταπιέζουν τούς ύποδουλωμένους λαούς. ΟΙ Απελευθερωμένοι άπό τόν Αποικιακό ζυγό λαοί καί οΙ λαοί πού Αγωνίζονταν γιΑ τή λευτεριΑ τους πείστηκαν γιά μιά άκόμη φορά ότι ή Σοβιετική Ένω σ η είναι τό Ισχυρό στήριγμα τής εΙρήνης, ό πιστός τους φίλος στόν άγώνα ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό καί τήν άποικιοκρατία. Μετά τήν ήττα τους στήν ΑΓγυπτο τά ιμπεριαλιστικά κράτη προσπάθησαν Επανειλημμένα νά έπιβουλευτοϋν τήν Ανεξαρτησία τών άλλων Αραβικών κρατών. Ή Σοβιετική Ένω σ η Εμπόδισε ΑποφασιστικΑ τίς Επιθετικές τους Ενέργειες, Εξέφρασε τήν προθυμία νά συμμετάσχει μέ τίς ένοπλες δυνάμεις της στήν καταστολή τών ταραχοποιών τής ειρήνης. Ό τ α ν τό φθινόπωρο τοΰ 1957 οΙ χώρες τοϋ Ν Α ΤΟ όργάνωσαν συνωμοσία Ενάντια στήν άνεξαρτησία τής Συρίας, ύποκινώντας τήν Τουρκία καί άλλες χώρες Εναντίον της, ή Σοβιετική Ένω σ η βοήθησε τή Συρία νά άποτρέψει τόν κίνδυνο πού τήν Απειλοΰσε. Ή ΕΣΣΔ τό 1958 Εμπόδισε τήν Επέκταση τής Αμερικανικής καί τής Αγγλικής έπιδρομής στό ' Ιράκ, βοήθησε τούς λαούς τοϋ ΛιβΑνου καί τής 'Ιορδανίας νΑ Απαλλαγούν Από τό ΑμερικανικΑ καί τΑ ΑγγλικΑ στρατεύματα πού είχαν εισβάλει στό έδαφός τους. ’ Η ήττα τών ιμπεριαλιστών έπιδρομέων στήν ΑΓγυπτο ένθουσίασε

661

τούς λαούς τής 'Αφρικής. Ά ρ χ ισ ε ή άπελευθέρωση τής τροπικής Αφρικής: τό 1957 ή Γκάνα άνακήρυξε τήν άνεξαρτησία της καί τό 1958 ή Γουινέα. Τό 1960 πέρασε στήν Ιστορία τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοϋ κινήματος σάν «Χρόνος τής Αφρικής»: στό έδαφός της όημιουργήθηκαν 17 νέα άνεξάρτητα κράτη. Στίς άρχές τοΰ 1961 ή Αφ ρική είχε πιά 26 άνεξάρτητα έθνικά κράτη, όπου διαβιοϋσαν σχεδόν τά τρία τέταρτα τού πληθυσμού της. Τό ΚΚΣΕ καί τό Σοβιετικό κράτος βοήθησαν όλόπλευρα τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα τών άφρικανικών λαών καί τά νέα έθνικά κράτη τής Αφρικής, άγωνίστηκαν γιά τήν έξάλειψη τοΰ άποικιακοΰ συστήματος πάνω στή γή. Τό 1960 ή Γενική Συνέλευση τοϋ ΟΕΕ, παρά τήν άντίσταση τών άποικιοκρατών ψήφισε τή Διακήρυξη γιά τήν παραχώρηση άνεξαρτησίας στίς χώρες καί τούς λαούς τών άποικιών, διακήρυξη πού είχε προτείνει ή Σοβιετική κυβέρνηση. Οί άποικιοκράτες προσπάθησαν νά παρεμποδίσουν τό όρμητικά άναπτυσσόμενο έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα στήν Αφ ρική μέ τή χρησιμοποίηση τής δύναμης καί μέ άλλες μεθόδους πάλης νά έπανακτήσουν τήν κυριαρχία τους. Αύτό συνέβη στό Κογκό (άπό τό 1971 ΖαΓρ). ό λαός τοϋ όποίου, άφού άποτίναξε τή βελγική άποικιακή κυριαρχία, άνακήρυξε τόν ' Ιούνη τοΰ 1960 τήν άνεξαρτησία του. ' Επικεφαλής τής κυβέρνησης τοΰ Κογκό ήταν ό έξέχοντας παράγον­ τας τοϋ έθνικοαπελευθερωτικού κινήματος τού Κογκό καί όλης τής Αφ ρικής ΠατρΙς Λουμούμπα. Οί ιμπεριαλιστές όργάνωσαν άλλεπάλληλες συνωμοσίες ένάντια στό Κογκό. Αποβιβάστηκαν στό έδαφός του βελγικά στρατεύματα. Ά φ ο ύ σκηνοθέτησαν κίνημα προσπάθησαν νά άνατρέψουν τή νόμιμη κυβέρνηση καί νά διαμελίσουν τή χώρα. ' Η Σοβιετική Ένω σ η καταδίκασε άποφασιστικά τίς έγκληματικές Ενέργειες τών Ιμπεριαλι­ στών καί τάχθηκε ύπέρ τής άνεξαρτησίας καί τής έδαφικής άκεραιότητας τής Δημοκρατίας τοϋ Κογκό. Ό μ ω ς ο ί βέλγοι κατακτητές, έχοντας τήν ύποστήριξη τών συμμάχων τους στό Ν Α ΤΟ , συνέχισαν τά κακουργήματά τους. Ό Πατρίς Λουμούμπα πού άνστράπηκε παρά­ νομα άπό τό άξίωμα τοϋ πρωθυπουργού μέ τή συμμετοχή τών πρακτόρων τής άμερικανικής ΣΙΑ δολοφονήθηκε. Ή Σοβιετική κυβέρνηση κατέταξε αύτό τό άνοσιούργημα τών Ιμπεριαλιστών σάν διεθνές έγκλημα. Μέ τήν έπιμονή τής ΕΣΣΔ, τών άλλων σοσιαλιστικών χωρών καί πολλών άφρικανοασιατικών χωρών τά ξένα στρατεύματα άποσύρθηκαν άπό τό έδαφος τοΰ Κογκό. Στήν Ά σ ία ό άμερικανικός ιμπεριαλισμός προσπάθησε νά πάρει τή θέση τών παλιών άποικιοκρατών: τής Α γ γλία ς καί τής Γαλλίας. ’ Η Σοβιετική Ένω σ η ξεσκέπαζε συνεχώς τίς μηχανοραφίες του καί ύποστήριζε όλόπλευρα τίς προσπάθειες τών δημοκρατικών δυνάμεων νά έδραιώσουν τήν άνεξαρτησία τών έθνικών κρατών τους. Τά ιμπεριαλιστικά κράτη άσκοϋσαν δυνατή πίεση στήν Ινδονησία. Ή

662

ΕΣΣΔ τή βοήθησε νά άναπτύξει τήν οίκονομία καί νά Εδραιώσει τήν άμυνά της, τήν ύποστήριξε άποφασιστικά στόν άγώνα της γιά τήν ένωση τοΰ Δυτικοΰ Ίριά ν μέ τήν Ινδονησία. Ή Σοβιετική Ένω σ η άγωνίστηκε έπίμονα γιά τήν έξομάλυνση τής κατάστασης στό Λάος, όπου οί ΕΠ Α μέ τήν έπέμβασή τους καί μέ τή βοήθεια τών άντιδραστικών δυνάμεων προκάλεσαν αίματηρή άλληλοσφαγή. ’ Η Σοβιετική κυβέρνηση ύποστήριξε μέ συνέπεια τίς προσπάθειες τής Λαοκρατικής Δημοκρατίας τοΰ Βιετνάμ νά ένώσει εΙρηνικά τή χώρα, γεγονός πού παρεμπόδιζαν μέ κάθε τρόπο οί ΕΠΑ, πού τορπίλισαν τίς άποφάσεις τής διάσκεψης τής Γενεύης καί ύποστήριζαν τό καθεστώς-άνδρείκελο τοΰ Νότιου Βιετνάμ. Π αρ’ όλες τίς άπεγνωσμένες προσπάθειές του, ό Ιμπεριαλισμός δέ μπόρεσε νά συγκροτήσει τήν Ισχυρή πίεση τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος. Στή θέση των παλιών άποικιών καί μισοαποικιών δημιουργήθηκαν δεκάδες κυρίαρχα κράτη. Ό μ ω ς ό βαθμός τής άπελευθέρωσής τους ήταν διαφορετικός. ' Ορισμένες, ένώ άπόκτησαν τυπικά τήν κρατική τους άνεξαρτησία, ούσιαστικά βρέθηκαν έξαρτημένες άπό τά Ιμπεριαλιστικά κράτη. ’ Αλλες, άφοΰ δημιούργη­ σαν κυρίαρχο κράτος, έπιδίωξαν έπίμονα νά έδραιώσουν τήν πολιτική τους άνεξαρτησία καί τήν οίκονομική τους αύτοτέλεια. Τά κυβερνητι­ κά έθνικοδημοκρατικά κόμματα καί κυβερνήσεις άρκετών νέων Φνικών κρατών έξέφρασαν τήν έπιθυμία νά κατευθύνουν τήν έξέλιξη τών χωρών τους πρός τό μή καπιταλιστικό δρόμο, στό σοσιαλισμό. Ή Σοβιετική Ένω σ η, έδραιώνοντας τούς δεσμούς φιλίας καί συνεργασίας μέ πολλά νέα έθνικά κράτη τής ’ Ασίας καί τής 'Αφρικής, βοήθησε τόν άγώνα τους γιά τήν έπιτυχία τής οίκονομικής αύτοτέλειάς τους. Έχ τισ ε τίς σχέσεις της μέ τά κράτη αύτά πάνω στίς άρχές τής πλήρους Ισοτιμίας, τής μή άνάμιξης στίς έσωτερικές ύποθέσεις, χωρίς προβολή κανενός είδους πολιτικούς καί στρατιωτικούς όρους. Ό χαρακτήρας τών σχέσεων αύτών ήταν διαμετρικά άντίθετος μέ τίς ύποδουλωτικές άρχές, στίς όποϊες βασίζεται ή λεγάμενη βοήθεια τών ΕΠ Α καί τών άλλων Ιμπεριαλιστικών κρατών. ΟΙ ΕΠ Α καί τά άλλα Ιμπεριαλιστικά κράτη έπιδιώκουν νά έπιβάλουν στίς άπελευθερωμένες χώρες τό σύστημα τής νεοαποικιοκρατίας καί νά τίς ξαναϋποδουλώσουν. Ή ύποστήριξη πού παρέχει ή Σοβιετική Ένω σ η στίς ύποανάπτυχτες χώρες συντελεί στήν έδραίωση τών οικονομικών τους θέσεων, περιορίζει τίς δυνατότητες τοΰ Ιμπεριαλισμού νά τίς έπιβάλει ύποδουλωτικούς όρους. Μέ τή βοήθεια τής Σοβιετικής Ένω σης στίς άπελευθερωμένες χώρες οίκοδομήθηκαν καί οίκοδομοΰνται εκατον­ τάδες βιομηχανικές καί άλλες έπιχειρήσεις, έκπαιδευτικά καί έπιστημονικά Ιδρύματα καί έπιστημονικά κέντρα. Στήν οίκοδόμησή τους πήραν μέρος χιλιάδες σοβιετικοί ειδικοί καί έργάτες. Νέοι καί νέες άπό τίς χώρες τής 'Ασίας, τής 'Αφρικής καί τής Λατινικής 'Αμερικής φοιτούν στά σοβιετικά άνώτατα έκπαιδευτικά Ιδρύματα. Τό 1960 έγκαινιάστηκε στή Μόσχα τό Πανεπιστήμιο τής φιλίας τών Λαών

663

Πατρίς Λουμούμπα, πού πήγαν γιά νά σπουδάσουν σ'α ύτό φοιτητές άπό 80 χώρες. Μέ τή σειρά της ή Σοβιετική Ένω σ η άγόραζε άπό τίς ΑπελευθερωμΕνες χώρες Εμπορεύματα πού παρήγαν οί Ιδιες. Τό ΚΚΣΕ καί τό Σοβιετικό κράτος Επιδίωκαν Επίμονα τή χαλάρωση τής διεθνούς Εντασης καί τή σταθεροποίηση τής εΙρήνης, Εφάρμοζαν μΕ συνέπεια τή λενινιστική πολιτική τής εΙρηνικής συνύπαρξης τών κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά καθεστώτα. ' Η πολιτική αύτή είχε άποτελέσματα. Έσ βησαν οΙ Εστίες πολέμου στήν Ά σ ία καί στήν ’ Εγγύς ' Ανατολή, άπότυχαν οΙ Ιμπεριαλιστικές προκλήσεις Ενάντια σέ μερικές σοσιαλιστικές χώρες. Τό 1955 μέ πρωτοβουλία τής Σοβιετι­ κής Ένω σης ρυθμίστηκε τελικά τό αύστριακό ζήτημα πάνω στίς άρχές τής μόνιμης ούδετερότητας τής Αύστρίας. Μέ πρωτοβουλία τής Σοβιετικής Ένω σης τό 1955 άποκαταστάθηκαν οΙ διπλωματικές σχέσεις τής ΕΣΣΔ μέ τήν Ο Δ Γ καί τό 1956 οΙ διπλωματικές σχέσεις μέ τήν ' Ιαπωνία. Δυνάμωσαν Επίσης οΙ σχέσεις τής ΕΣΣΔ μέ τά ούδέτερα κράτη πού δέν άνήκουν σέ στρατιωτικούς συνασπισμούς. Τό Σοβιετι­ κό κράτος πήρε Επανειλημμένα τήν πρωτοβουλία γιά τή βελτίωση τών σχέσεων μέ τίς ΕΠΑ, τήν 'Α γγλία, τή Γαλλία τήν Ιταλία καί τ'ά λλα καπιταλιστικά κράτη. ' Η ΕΣΣΔ κατέβαλλε προσπάθειες γιά τή σταθε­ ροποίηση τής εΙρήνης καί τής άσφάλειας, γιά τήν άνάπτυξη τού Εξωτερικού Εμπορίου, γιά τήν κατάργηση κάθε είδους διακρίσεων, γιά τή διεύρυνση τών Επαφών καί τής συνεργασίας στόν τομέα τού πολιτισμού καί τής Επιστήμης. Τό ΚΚΣΕ θεωρούσε ότι μπορεϊ νά Εξασφαλιστεί σταθερή καί μακρόχρονη εΙρήνη μέ τή δημιουργία συστήματος συλλογικής άσφάλειας. Τό σύστημα αύτό βασίζεται στή συνένωση τών προσπαθειών δλων τών κρατών τής μιας ή τής άλλης περιοχής τής ύδρογείου γιά τήν άπό κοινού ύποστήριξη τής εΙρήνης καί είναι διαμετρικά άντίθετο μέ τό Ιμπεριαλιστικό σύστημα τών αττρατιωτικών συνασπισμών, πού διαιρούν τά κράτη σέ Αντιμέτωπες κλειστές Εχθρικές όμάδες. Τό 1954 ή Σοβιετική κυβέρνηση πρότεινε στά κράτη τής Εύρώπης, καθώς καί στίς ΕΠ Α Ενα σχέδιο «Πανευρωπαϊκού συμφώνου γιά τή συλλογική άσφάλεια στήν Εύρώπη». ' Η πρωτοβουλία είχε τήν Ενεργό ύποστήριξη τών πλατιών λαϊκών μαζών. Ω στόσ ο, τά δυτικά κράτη άρνήθηκαν νά δεχτούν τίς σοβιετικές προτάσεις. Τά σχέδιά τους Απόβλεπαν σέ διαφορετικούς σκοπούς. Τόν Όχτώ βρη τοΰ 1954 ύπόγραψαν συμφωνίες, πού πρόβλεπαν τήν Επαναστρστιωτικοποίηση τής Δυτικής Γερμανίας καί τήν Ενταξή της στό Βορειοατλαντικό στρατιωτικό συνασπισμό. Στήν Ο Δ Γ συντελοΰνταν Εντατικά ή Αναβίωση τού μιλιταρισμού. ' Επικεφαλής τών Ενόπλων δυνάμεων τοποθε­ τούνταν πρώην χιτλερικοί στρατηγοί. 'Αναπτύσσονταν ή προπαγάν­ δα τής Αντεκδίκησης. ’ Η ΕΣΣΔ καί οΙ άλλες σοσιαλιστικΕς χώρες δέν μπορούσαν νά μείνουν άδιάφορες άπΕναντι σ'αύτά τά γεγονότα, πού ήταν πολύ Επικίνδυνα γιά τήν παγκόσμια εΙρήνη. Τό Μάη τού 1955 ύπογράφτη-

664

кб στή Βαρσοβία Σύμφωνο φιλίας, συνεργασίας καί άμοιβαίας βοήθειας άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί στά εύρωπαϊκά κράτη τής λαϊκής δημοκρατίας. Τά μέλη τοϋ Συμφώνου τής Βαρσοβίας άνάλαβαν τήν ύποχρέωση, σέ περίπτωση ένοπλης έπίθεσης ένάντια σέ όποιοδήποτε χώρα πού ύπέγραψε τό Σύμφωνο, νά τή βοηθήσουν άμεσα καί μέ όλα τά μέσα. ’ Η κυβέρνηση τής Λαϊκής Δημοκρατίας τής Κίνας δήλωσε ότι είναι πέρα γιά πέρα άλληλέγγυα μέ τίς άποφάσεις πού πάρθηκαν καί τίς ύποστηρίζει. Τό Σύμφωνο τής Βαρσοβίας έγινε σοβαρός παράγοντας σταθε­ ροποίησης στήν Εύρώπη. Είναι ένα άμυντικό μέτρο τών φιλειρη­ νικών χωρών, έξυπηρετεϊ τήν άσφάλεια τών λαών τής Εύρώπης καί τή διατήρηση τής εΙρήνης σ 'ό λο τόν κόσμο. Σέ άντίθεση πρός τά σύμφωνα τών στρατιωτικών συνασπισμών τών Ιμπεριαλιστικών κρατών, τό Σύμφωνο τής Βαρσοβίας είναι άνοιχτό γιά τήν προσχώρη­ ση σ ’ αύτό άλλων κρατών, άνεξάρτητα άπό τό κοινωνικό τους καθεστώς. Σέ περίπτωση δημιουργίας στήν Εύρώπη συστήματος συλλογικής άσφάλειας τό Σύμφωνο τής Βαρσοβίας παύει νά Ισχύει. Ή ΕΣΣΔ κατέβαλλε έπίμονες προσπάθειες γιά τό διακανονισμό, τασσόταν ύπέρ τής ύπογραφής συνΐθήκης εΙρήνης μέ τή Γερμανία καί τής άποχώρησης άπό τό έδαφός της όλων τών ξένων στρατευμάτων. ' Εφόσον στό έδαφος τής Γερμανίας ύπάρχουν δυό αύτοτελή γερμα­ νικά κράτη μέ διαφορετικά κοινωνικά συστήματα, ή λύση τοΰ γερμανικού προβλήματος χρειάζονταν νέο χειρισμό. Αύτό θά μπο­ ρούσε νά έπιτευχθεϊ μόνο μέ διαπραγματεύσεις άνάμεσα στή Λαο­ κρατική Δημοκρατία τής Γερμανίας καί τήν 'Ομόσπονδη Δημοκρατία τής Γερμανίας. Ό μ ω ς ή άνάπτυξη τής Ο Δ Γ στό δρόμο τοϋ Ιμπεριαλι­ σμού, ή παλινόρθωση σ'αύτή τού μιλιταρισμού καί ή ένταξή της στό στρατιωτικό συνασπισμό τοϋ Ν Α ΤΟ , πού στρέφεται ένάντια στίς σοσιαλιστικές χώρες, μαζί καί ένάντια στήν Λ Δ Γ, δημιουργούσαν δυσυπέρβλητα έμπόδια γιά τ;'| λύση τοΰ γερμανικού προβλήματος. Τό καλοκαίρι τοΰ 1955 στή Γενεύη στή διάσκεψη τών άρχηγών τών κυβερνήσεων καί τών κρατών τής ΕΣΣΔ, τών ΕΠΑ, τής 'Α γγλίας καί τής Γαλλίας, ή Σοβιετική Έ νω σ η ξανάθεσε τό ζήτημα γιά τή δημιουργία συστήματος συλλογικής άσφάλειας στήν Εύρώπη. Ό μ ω ς τά δυτικά κράτη άρνήθηκσν νά συζητήσουν τό θέμα αύτό καί πρόβαλαν τό γερμανικό πρόβλημα μέ σκοπό νά περιλάβουν τήν Λ Δ Γ στήν Ο Δ Γ καί τήν ένταξη τής «ένωμένης Γερμανίας» στό Ν Α ΤΟ . Καί μόνο ύστερα άπ’ αύτό συμφώνησαν νά συζητήσουν τό θέμα τής συλλογικής άσφάλειας στήν Εύρώπη. φυσικά, τό σχέδιό τους άποκρούσθηκε άποφασιστικά άπό τή σοβιετική πλευρά. Παρότι δέν πάρθηκε καμιά συγκεκριμένη άπόφαση στά θέματα πού συζητήθηκαν στή διάσκεψη, τά μέλη τής διάσκεψης ύστερα άπό τήν άνταλλαγή γνωμών έξέφρασαν τήν έπιθυμία νά συμβάλουν στή χαλάρωση τής διεθνούς έντασης. 'Ωστόσο, μόνο ή Σοβιετική κυβέρνηση έπιβεβαίωσε μέ έργα τή δήλωσή της.

665

Ή Σοβιετική Ένω σ η μαζί μέ τίς άλλες σοσιαλιστικές χώρες δέν έξασθένισε τίς προσπάθειες γιά τή σταθεροποίηση τής εΙρήνης στήν Εύρώπη, τή λύση τοΰ γερμανικού προβλήματος, τήν έξάλειψη τών ύπολειμμάτων τοϋ Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου. ’ Η ΕΣΣΔ πρότεινε τά σχέδια συνθήκης εΙρήνης μέ τή Γερμανία καί παραχώρησης στό Δυτικό Βερολίνο καθεστώτος έλεύθερης πόλης. Ό μ ω ς ο Ι διαπραγμα­ τεύσεις πού έγιναν τό 1959 γιά τόν εΙρηνικό διακανονισμό τοϋ γερμανικού προβλήματος δέν είχαν καί πάλι θετικά Αποτελέσματα. Στό μεταξύ στήν Ο Δ Γ ένισχύθηκε ό μιλιταρισμός καί ό ρεβανσισμός, ένώ ό στρατός της (μπούντεσβερ) έγινε πολύ μεγάλη δύναμη στή Δ υ ­ τική Εύρώπη. Αύξήθηκε ό κίνδυνος γιά τήν εΙρήνη στήν Εύρώπη: ό δυτικογερμανικός Ιμπεριαλισμός έπιδίωκε νά έπεκτείνει τό κράτος του στό Δυτικό Βερολίνο, νά καταλάβει τήν Λ Δ Γ καί νά άναθεωρήσει τά Αποτελέσματα τοΰ Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου. Τό καλοκαίρι τοΰ 1961 οί Ιθύνοντες κύκλοι τών κύριων χωρών τοϋ Ν Α ΤΟ δξυναν τήν κατάσταση στήν Εύρώπη καί άρχισαν άνοιχτά νά άπειλοϋν τή Σοβιετική Ένω σ η μέ πόλεμο. ΟΙ άπειλές συνοδεύονταν μέ πολεμικές προετοιμασίες καί άπότομα ένταση τής ύπονομευτικής δραστηριότητας άπό τό έδαφος τοΰ Δυτικού Βερολίνου. Ή Σοβιετική 'Ενωση μέ τήν ύποστήριξη όλων τών μελών τοΰ Συμφώνου τής Βαρσοβίας πήρε δραστικά μέτρα γιά τήν αύξηση τής άμυντικής της Ικανότητας: σταμάτησε τή μείωση τών ένόπλων δυνάμεων πού είχε προγραμματιστεί γιά τό 1961, αύξησε τίς Αμυντικές δαπάνες. Ή Λαοκρατική Δημοκρατία τής Γερμανίας μετά τίς διαβουλεύσεις μέ τίς χώρες τοϋ Συμφώνου τής Βαρσοβίας έπέβαλε στά σύνορα μέ τή Δυτική Γερμανία , πού μέχρι τότε ήταν άνοιχτά, κανονικό μεθοριακό έλεγχο, δηλ. τήν ίδια τάξη πού ύπάρχει παντού στά κρατικά σύνορα. Τά νόμιμα άμυντικά μέτρα πού πήρε ή Λ Δ Γ προκάλεσαν τήν ύποκριτική άγανάκτηση τών δυτικών κρατών, πού όργάνωσαν έναντίον της ύπονομευτικές ενέργειες. Ή Σοβιετική Ένω σ η δήλωσε έπιβλητικά δτι θά ύπερασπιστεϊ τή Λ Δ Γ ένάντια σέ κάθε έπιβουλή τών συνόρων της. Τό πιό ριζοσπαστικό μέσο σταθεροποίησης τής γενικής εΙρήνης, πού άνταποκρίνεται στά συμφέροντα όλων τών λαών, τό ΚΚΣΕ θεωρεί τήν πραγματοποίηση τοϋ γενικοϋ καί πλήρους άφοπλισμοϋ. Μετά τή δοκιμή τών ύδρογονικών βομβών καί τών διαπλανητικών πυραύλων πού είναι έξοπλισμένες ή ΕΣΣΔ καί οΙ ΕΠΑ, τό πρόβλημα τού άφοπλισμοϋ άπόκτησε μεγαλύτερη σημασία. Ό μ ω ς τά δυτικά κράτη δέν ήθελαν ούτε κάν ν ’ άκούσουν γιά τόν πλήρη άφοπλισμό. ’ Η ΕΣΣΔ, παίρνοντας ύπόψη τό γεγονός αύτό πήρε τήν πρωτοβουλία γιά μιά σταδιακή λύση τοΰ προβλήματος τοΰ άφοπλισμοϋ. Ή Σοβιετική κυβέρνηση πρότεινε νά μειωθούν οί ένοπλες δυνάμεις τών μεγάλων κρατών κατά τό ένα τρίτο καί ταυτόχρονα νά άπαγορευτεϊ τό άτομικό καί τό ύδρογονικό όπλο καί νά καθιερωθεί αύστηρός διεθνής *λ*γχος γιά τήν έκπλήρωση όλων αύτών τών μέτρων. Ή ΕΣΣΔ,

666

θέλοντας νά διευκολύνει τή σύναψη συμφωνίας γιά τόν άφοπλισμό, τό 1955 συμφώνησε μέ τή πρόταση τών δυτικών κρατών νά μειωθούν οΙ ένοπλες δυνάμεις τους ώς ένα καθορισμένο έπίπεδο: γιά τίς ΕΠΑ, τήν ΕΣΣΔ καί τήν Κίνα στό 1-1,5 έκατομμύριο, γιά τήν 'Α γγλία καί τή Γαλλία ώς τίς 650 χιλιάδες. Ή ΕΣΣΔ, άποδεχόμενη τήν πρόταση τών δυτικών κρατών συμφώνησε νά άρχίσει ό πυρηνι­ κός άφοπλισμός, άφοΰ έλαττωθοΰν πιά οί συνηθισμένοι έξοπλισμοί. Μόλις όμως ή Σοβιετική κυβέρνηση δέχτηκε τήν πρόταση τών δυτικών κρατών, αύτά άρνήθηκαν τίς Γδιες τίς προτάσεις τους. Τήν Γδια στάση κράτησαν καί τό 1957, όταν ή Σοβιετική Ένω σ η πρόβαλε νέο πρόγραμμα άφοπλισμοϋ μέ βάση τίς προτάσεις τους. Έ τ σ ι, τά δυτικά κράτη άποκάλυψαν τήν πρόθεσή τους νά τορπιλίσουν τό έργο той άφοπλισμοϋ. Καλυπτόμενα πίσω άπό τίς συζητήσεις γιά τήν έλάττωση τών έξοπλισμών καί γιά τόν άφοπλισμό, έξαπατοϋσαν τούς λαούς καί συνέχιζαν τό κυνηγητό τών εξοπλισμών. Ταυτόχρονα ή Σοβιετική Ένω σ η καί οί άλλες σοσιαλιστικές χώρες — μέλη τοΰ Συμφώνου τής Βαρσοβίας πραγματοποίησαν μονομερώς τό 1955 σημαντική έλάττωση τών ένοπλων δυνάμεών τους. ΟΙ λαοί πείθονταν όλο καί πιό πολύ ότι μόνο ή Σοβιετική Ένω σ η καί τά άλλα κράτη τής σοσιαλιστικής κοινότητας είναι είλικρινεϊς όπαδοί той άφοπλισμοϋ. Ή Σοβιετική Ένω σ η, έλαττώνοντας τούς συνηθισμένους έξοπλισμούς πήρε τό 1958 νέα πρωτοβουλία. Τό Μάρτη той 1958 τό 'Ανώτατο Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ άποφάσισε τήν μονομερή διακοπή άπό μέρους τής Σοβιετικής Ένω σ ης τών δοκιμών той άτομικοΰ καί той ύδρογονικοϋ όπλου. Ή ΕΣΣΔ κάλεσε τ'ά λλα κράτη, πού διαθέτουν τέτια όπλα, νά πάρουν τά άνάλογα μέτρα, προειδοποιώντας ταυτό­ χρονα, ότι άν τά άλλα κράτη πού κατέχουν πυρηνικά όπλα δέν σταματήσουν τίς δοκιμές, τότε ή Σοβιετική Ένω σ η θά ύποχρεωθείνά τίς ξαναρχίσει. ’ Η Σοβιετική Ένω σ η, έφαρμόζοντας συνεπή φιλειρηνική πολιτική τό 1960 έκανε μονομερή έλάττωση той άριθμοϋ τών ένόπλων δυνάμεών της κατά τό ένα τρίτο. Τά δυτικά κράτη όμως δέν άκολούθησαν τό παράδειγμά της. Ταυτόχρονα μέ τήν πρωτοβουλία τής ΕΣΣΔ τό 1960 άρχισε ή προετοιμασία γιά τή σύγκληση νέας διάσκεψης έπί άνωτάτου έπιπέδου γιά τή συζήτηση τών έπίκαιρων διεθνών προβλημάτων. Ό μ ω ς αύτή τορπιλίστηκε άπό τήν προβοκατόρικη είσβολή τών άμερικανικών πολεμικών άεροπλάων στόν έναέριο χώρο τής ΕΣΣΔ. Παρ'δλα αύτά ή ΕΣΣΔ συνέχισε νά πετύχει πρόοδο στή λύση той προβλήματος той γενικοϋ καί πλήρους άφοπλισμοϋ. Ή Σοβιετική Ένω σ η έκανε διμερείς διαπραγματεύσεις μέ τίς ΕΠ Α γιά τά θέματα αύτά. Μέ άποτέλεσμα νά συνταχθεί κοινή Δήλωση γιά τίς συμφωνημένες άρχές γιά τόν άφοπλισμό πού ύποβλήθηκε τό 1961 στή 16η Σύνοδο τής Γενικής Συνέλευσης той ΟΕΕ, ή όποία Σύνοδος δέχτηκε θετικά τή σοβιετοαμερικανική δήλωση. Ή Σοβιετική Ένω σ η πήρε

667

στή Σύνοδο αύτή σοβαρές πρωτοβουλίες: νά άπαγορευτεί ή χρησιμο­ ποίηση τοΰ πυρηνικού όπλου καί ή διάδοσή του, νά άπαγορευτεί ή προπαγάνδα τοΰ πολέμου, νά μπλοκαριστοΰν οΙ στρατιωτικοί προϋ­ πολογισμοί τών κρατών, νά άποσυρθοϋν τά ξένα στρατεύματα άπό τά ξένα έδάφη, νά ύπογραφεϊ συμφωνία μή έπίθεσης άνάμεσα στίς χώρες τοΰ Ν Α ΤΟ καί τίς χώρες-μέλη τοΰ Συμφώνου τής Βαρσοβίας, νά άρχίσει ή δημιουργία άποστομικοποιημένων ζωνών, νά παρθοΰν μέτρα γιά τήν έλάττωση τοϋ κινδύνου τής ξαφνικής έπίθεσης. Ή 16η Σύνοδος τής Γ ενικής Συνέλευσης τοΰ ΟΕΕ πήρε άπόφαση νά κηρυχτεί ή 'Αφρική άποατομικοποιημένη ζώνη καί Διακήρυξη γιά τήν άπαγόρευση τής χρησιμοποίησης τοΰ πυρηνικοΰ καί τοΰ θερμοπυρηνικού όπλου. Τά άποτελέσματα τής 16ης Συνόδου τής Γενικής Συνέλευσης τοΰ ΟΕΕ έδειχναν ότι σημειώθηκε μιά όρισμένη έπιτυχία τοϋ άγώνα τής Σοβιετικής Ένωσης, τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας καί όλων τών φιλειρηνικών δυνάμεων γιά τή χαλάρωση τής διεθνοϋς έντασης. "Ολες οί ένέργειες τής ΕΣΣΔ στό διεθνή στίβο, ένέργειες πού διαπνέονται άπό άνθρωπισμό καί εΙρηνοφιλία, προκάλεσαν τή θερμή έπιδοκιμασία τών πλατιών κύκλων τής παγκόσμιας κοινής γνώμης. Έ ν α άπό τά σπουδαιότερα άποτελέσματα τής δράσης τοΰ Κόμματος καί τής Σοβιετικής κυβέρνησης στόν τομέα τής έξωτερικής πολιτικής στά χρόνια 1950-1960 ήταν ή άνάπτυξη τών διεθνών σχέσεων τής Σοβιετικής Ένωσης. Έπισκέφτηκε τή Σοβιετική Ένω σ η ένας μεγάλος άριθμός έκπροσώπων όλων τών στρωμάτων τοϋ πληθυσμού τών καπιταλιστικών χωρών. ΟΙ άνθρωποι αύτοί είδαν μόνοι τους καί πείστηκαν γιά τήν εΙρηνοφιλία καί τήν καλή θέληση τοΰ σοβιετικού λαοΰ, είδαν μέ τά ίδια τους τά μάτια τίς έπιτεύξεις του. Πολλοί σοβιετικοί πολίτες έπίσης έπισκέφτηκαν τίς χώρες τοΰ έξωτερικοϋ. Ό λ α αύτά συντελούσαν στό ξεσκέπασμα τής συκοφαν­ τικής άντισοβιετικής προπαγάνδας τής Ιμπεριαλιστικής άντίδρασης, έπειθαν τούς πλατιούς κύκλους τοΰ έξωτερικοϋ ότι ό σοβιετικός λαός ποθεί είλικρινά τήν εΙρήνη. Χρεοκόπησαν οΙ άπόπειρες τής Ιμπεριαλι­ στικής άντίδρασης νά έπιβάλει στήν παγκόσμια κοινή γνώμη διαστρε­ βλωμένες άντιλήψεις γιά τήν κατάσταση στήν ΕΣΣΔ. Τό Κόμμα έκανε πολλά στά χρόνια αύτά γιά τή διάδοση τής άλήθειας σχετικά μέ τήν πρώτη χώρα τοΰ σοσιαλισμού. Σ 'ό λο τόν κόσμο αύξήθηκε ό άριθμός τών φίλων τής Σοβιετικής Ένωσης, μεγάλωσαν οΙ κοινωνικές δυνά­ μεις πού ύποστηρίζουν τήν πολιτική της. Κατάρευσε ό μύθος τοϋ «σιδηρού παραπετάσματος», μέ τό όποιο τάχα ή ΕΣΣΔ θέλει ν ' άπομονωθεϊ άπ'τόν καπιταλιστικό κόσμο. Τό Κομμουνιστικό κόμμα καί ή Σοβιετική κυβέρνηση συνδύαζαν τήν εΙρηνική πολιτική τους μέ τό παραπέρα δυνάμωμα τής άμυντικής ισχύος τής ΕΣΣΔ. Ή αύξανόμενη δύναμη τής ΕΣΣΔ είναι ή πιό σίγουρη έγγύηση ένάντια στήν άπειλή ένός νέου πολέμου, Ισχυρός παράγοντας γιά τήν διασφάλιση τής εΙρήνης σ 'ό λο τόν κόσμο.

668

2. ’ Η πάλη γιά τήν έκπλήρωση τοΟ σχεδίου τοΰ πέμπτου πεντάχρονου. Τά μέτρα τοϋ Κόμματος γιά τήν ένίσχυση τών λενινιστικών κανόνων τής κομματικής καί τής κρακής ζωής Ή Σοβιετική "Ενωση, άφοΰ άνόρθωσε τήν έθνική της οικονομία, προχώρησε μέ σταθερά καί σίγουρα βήματα πρός τά μπρός. Οί κομμουνιστές καί όλοι οί Εργαζόμενοι δέχτηκαν μέ μεγάλη ικανοποίη­ ση τίς άποφάσεις του 19ου Συνεδρίου τοϋ ΚΚΣΕ. Τό Κόμμα σημείωσε νέες έπιτυχίες στήν οίκοδόμηση τής Αναπτυγμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας στήν ΕΣΣΔ. Ό σοβιετικός λαός έκπλήρωνε τό καθήκον αύτό σέ συνθήκες αύξσνόμενου δυναμικού τής χώρας καί όχι μόνος του, άλλά σέ συνεργασία μέ τούς λαούς πολλών χωρών. Μπροστά στό ΚΚΣΕ, μπροστά σέ όλα τά κομμουνιστικά καί έργατικά κόμματα τών χωρών τής λαϊκής δημοκρατίας μπήκε τό καθήκον τής επιδέξιας καί σωστής χρησιμοποίησης τών πλεονεκτημά­ των τοΰ παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος, τής έπίτευξης, στή βάση τής συντροφικής άλληλοβοήθειας καί τής στενής συνεργασίας, γρήγορης άνόδου τής οίκονομίας καί τού πολιτισμού κάθε χώρας, τοϋ δυναμώματος τής οικονομικής τους άνεξαρτησίας άπό τόν καπιταλι­ στικό κόσμο, τής έδραίωσης όλόκληρου τοΰ παγκόσμιου συστήματος τοΰ σοσιαλισμού. Ή Σοβιετική ‘ Ενωση, όντας ή πρώτη καί ή πιό Ισχυρή σοσιαλιστι­ κή χώρα, έδινε στίς νεαρές σοσιαλιστικές χώρες τήν άπαραίτητη οίκονομική, έπιστημονικοτεχνική καί πολιτιστική βοήθεια. Στίςόδηγίες τοΰ 19ου Συνεδρίου τουί ΚΚΣΕ σχετικά μέ τό πέμπτο πεντάχρονο σχέδιο άνάπτυξης τής ΕΣΣΔ γιά τό 1951-1955 ύπογραμμιζόταν ή σημασία του γιά τό δυνάμωμα καί τό πλάταιμα τής οικονομικής συνεργασίας τής ΕΣΣΔ μέ τά κράτη τής λαϊκής δημοκρατίας. Ή κύρια προσοχή στρεφόταν στήν πραγματοποίηση τής εκβιομηχάνισης τής πλειοψηφίας τών άδελφών χωρών. Στά χρόνια τοΰ πέμπτου πεντάχρονου, μέ τή βοήθεια τής Σοβιετικής "Ενωσης, στίς σοσιαλιστι­ κές χώρες οίκοδομήθηκαν έκατοντάδες μεγάλα βιομηχανικά έργα. Χιλιάδες σοβιετικές έπιχειρήσεις κατασκεύαζαν έγκαταστάσεις γιά τά έργα αύτά. ' Εκατοντάδες έπιστημονικά ιδρύματα τά έξασφάλιζαν μέ τά τεχνικά έγγραφα. Τό ΚΚΣΕ στή δράση του έπαιρνε ύπόψη του τόσο τίς άνάγκες άνάπτυξης τής οίκονομίας στήν ΕΣΣΔ, όσο καί τής άνάπτυξης τοΰ παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος γενικά. Γιά τήν έπιτυχή έκπλήρωση τών καθηκόντων αύτών ήταν άπαραίτητο νά χρησιμοποι­ ηθούν πιό άποτελεσματικά όλες οί δυνατότητες τής σοσιαλιστικής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ, τών βασικότερων κλάδων της, τής βιομηχανίας καί τής άγροτικής οικονομίας. ΟΙ άποφάσεις τοΰ 19ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ, ή άλληλεγγύη τών λαών τών σοσιαλιστικών χωρών πού όλο καί δυνάμωνε έμψύχωναν

669

τούς σοβιετικούς άνθρώπους. ' Η βιομηχανία Εκπλήρωσε μέ έπιτυχία τά καθήκοντα τών πρώτων δυό χρόνων τοΰ πέμπτου πεντάχρονου. Έφ τασε τό προπολεμικό έπίπεδο καί ή παραγωγή τής άγροτικής οικονομίας. Ό μ ω ς ή καθυστέρησή της συγκρατοΰσε τή γενική οικονομική άνοδο τής σοβιετικής χώρας. Αμέσω ς μετά τό 19ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος, στίς 5 τοΰ Μάρτη 1953, πέθανε ό Ίώ σ ηφ Βισσαριόνοβις Στάλιν. ΟΙ έχθροί τοΰ σοσιαλισμού ύπολόγιζαν πώς στό λαό, στίς γραμμές τοΰ Κόμματος, στήν καθοδήγησή του θά παρουσιαστεί σύγχυση, θά έκδηλωθοΰν ταλαντεύσεις στήν έφαρμογή τής έσωτερικής καί τής έξωτερικής πολιτικής. Ό μ ω ς ο! ύπολογισμοΙ τους χρεοκόπησαν. Ό σοβιετικός λαός συσπειρώθηκε πιό στενά γύρω άπ’ τό Κόμμα καί τήν Κεντρική του Επιτροπή. Τό Κόμμα σήκωσε πιό ψηλά τήν πανικήτρια σημαία τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ, όδήγησε μέ έπιτυχία τό λαό στό δρόμο πρός τόν κομμουνισμό. Τό Κόμμα χάραξε σπουδαία πολιτικά καί οικονομικά μέτρα, τά όποϊα έπρεπε νά συμβάλουν στήν παραπέρα έδραίωση τοΰ σοβιετι­ κού κοινωνικού καί κρατικού καθεστώτος, στήν άνάπτυξη τής λαϊκής οικονομίας, στό άνέβασμα τής εύημερίας καί τοΰ πολιτισμού τών έργαζόμενων. Πάρθηκαν μέτρα γιά τήν έξάλειψη τών παραβιάσεων τής νομιμότητας καί τήν έδραίωση τής έννομης τάξης καί τής δημοκρατίας. 'Αναδιοργανώθηκε ή δουλιά τών κομματικών, κρατι­ κών . καί κοινωνικών όργανώσεων στή βάση τών δοκιμασμένων λενινστικών κανόνων. Στή δράση τής Κεντρικής ' Επιτροπής τοΰ Κόμματος καθιερωνόταν ή άρχή τής συλλογικής καθοδήγησης. ' Η άρχή αύτή άπαιτεϊ άπό τό κάθε στέλεχος τοΰ καθοδηγητικοϋ κομματικού όργάνου τήν αύστηρή τήρηση τών λενινιστικών κανόνων τής κομματικής ζωής, τό σεβασμό τής συλλογικής γνώμης καί τήν ύποταγή στή θέληση τής πλειοψηφίας, τήν πλήρη δικαίωση μέ τή δράση του τής μεγάλης έμπιστοσύνης πού τοΰ έχει τό Κόμμα. Σέ λίγο όμως έξακριβώθηκε ότι ένα άπό τά μεγάλα στελέχη, ό Μπέρια, άψηφώντας αύτές τίς άπαιτήσεις, έφάρμοζε άντικομματική καί άντικρατική γραμμή. Κατέχοντας μεγάλα άξιώμστα, τό άξίωμα τού πρώτου άναπληρωτή τοΰ Προέδρου τού 'Υπουργικού Συμβουλίου τής ΕΣΣΔ καί τό άξίωμα τοΰ ύπουργοϋ 'Εσωτερικών τής ΕΣΣΔ, προσπάθησε νά χρησιμοποιήσει τά όργανα τοΰ Υπουργείου ' Εσωτερικών ένάντια στό Κόμμα καί στήν καθοδήγησή του, ένάντια στή Σοβιετική κυβέρνηση. ' Ο Μπέρια, μέ τό νά μήν έπιτρέπει τήν άνάμιξη τής Κεντρικής 'Εππροπής τοΰ Κόμματος καί τοΰ Υπουργικού Συμβουλίου τής ΕΣΣΔ στίς υποθέσεις τοΰ Υπουργείου 'Εσωτερικών καί προωθώντας στά όργανά του στελέχη πού ήταν άφοσιωμένα προ­ σωπικά σ ’ αύτόν, προσπάθησε νά βάλει τό 'Υπουργείο 'Εσωτερικών πάνω άπ'τό Κόμμα καί τήν κυβέρνηση, νά καταλάβει τήν έξουσία στό Κόμμα καί στή χώρα. Τό Προεδρείο τής ΚΕ τοΰ Κόμματος ξεσκέπασε τά έχθρικά αύτά

670

σχέδια. Τόν ' Ιούλη τοΰ 1953 ή ' Ολομέλεια τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ ένέκρινε όμόφωνα άποφασιστικά μέτρα γιά τήν έξάλειψη τής έγκληματικής δράσης τοΰ Μπέρια. ' Εξακριβώθηκε ότι ό πολιτικός αύτός τυχοδιώ­ κτης έπ( άρκετό χρονικό διάστημα έκανε άνομίες, σκάρωνε ψεύτικες κατηγορίες ένάντια σέ τίμια κομμουνιστικά καί κρατικά στελέχη, τά έξόντωνε άγρια. ’ Ο Μπέρια καί οΙ συνεργοί του παραπέμφθηκαν στό δικαστήριο καί τιμωρήθηκαν όπως τούς άξιζε. Ή Κεντρική Επιτροπή, βγάζοντας πολιτικά διδάγματα άπ’ τήν υπόθεση τοΰ Μπέρια, άπαίτησε νά μποΰν όλα τά διοικητικά όργανα τοΰ κράτους κάτω άπό τόν έλεγχο τοϋ Κόμματος καί τής Σοβιετικής κυβέρνησης καί νά δρουν σύμφωνα μέ τούς σοβιετικούς νόμους. *Η ΚΕ κάλεσε όλες τίς κομματικές όργανώσεις νά τηρούν αύστηρά τήν όρχή τής συλλογικής καθοδήγησης, νά δυναμώνουν μέ στελέχη όλους τούς κρίκους τοΰ Κόμματος καί τοΰ Κρστικοΰ μηχανισμού. ' Η έφημερίδα «Πράβντα» σέ κύριο άρθρο τής 10 τοΰ Ιο ύ λη 1953 έγραφε: «Όποιοδήποτε στέλεχος, όποιο άξίωμα καί άν κατέχει, πρέπει νά βρίσκεται κάτω άπό τό διαρκή έλεγχο τοΰ Κόμματος. ΟΙ κομματικές όργανώσεις πρέπει νά έλέγχόυν τακτικά τή δουλιά όλων τών όργανώσεων καί ύπηρεσιών, τή δράση όλων τών καθοδηγητικών στελεχών. Είναι άπαραίτητο έπίσης νά μπεϊ κάτω άπό συστηματικό καί συνεχή έλεγχο ή δράση τών όργάνων τού Υπουργείου Εσω τερι­ κών». Τό Κόμμα καί ό λαός ένέκριναν όμόφωνα τά άποφασιστικά μέτρα τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, πού έβαλαν τέρμα στήν έγκληματική δράση τού Μπέρια καί τών συνεργατών του. *Η Κεντρική ’ Επιτροπή προσανατο­ λίστηκε πρός τήν όλόπλευρη άνάπτυξη τών κανόνων τής κομματικής ζωής καί τών άρχών καθοδήγησης πού έπεξεργάστηκε ό В. I. Λένιν καί έπαληθεύτηκαν άπό τήν πράξη, καί κατά πρώτο λόγο τής άρχής τής συλλογικότητσς. Μόνον ή συλλογική πολιτική πείρα όλου τοΰ Κόμματος, τόνιζε ή άπόφαση τής όλομέλειας τοΰ Ιο ύ λη 1953, ή συλλογική σοφία τής ΚΕ, πού ή δράση της στηρίζεται στή μαρξιστικολενινιστική θεωρία, στήν πρωτοβουλία καί δραστηριότητα τών καθοδηγητικών στελεχών καί τών κομματικών μαζών, έξασφαλίζουν τή σωστή καθοδήγηση τοΰ Κόμματος καί τής χώρας, τήν άκλόνητη ένότητα καί συνοχή τών γραμμών τοΰ Κόμματος, τήν έπιτυχή οίκοδόμηση τοΰ κομμουνισμού. Τό Κόμμα ξεσκέπασε τίς σοβαρές έλλείψεις στήν κομματική, κρατική καί οίκονομική δουλιά, πολλές άπ'τίς όποιες προκλήθηκαν άπό τήν ύποκατάσταση τής συλλογικότητσς μέ τίς μονοπρόσωπες λύσεις θεμελιακών ζητημάτων. Στή ζωή τοΰ ίδιου τοΰ Κόμματος, όπως τόνισε ή ’ Ολομέλεια τής ΚΕ, οΙ άνωμαλίες παρουσιάζονταν πρίν άπ’ όλα λόγω τής παραβίασης τών λενινιστικών κανόνων καί τών άρχών τής μπολσεβίκικης καθοδήγησης. "Υστερα άπό τό 18ο Συνέδριο, 14 περίπου χρόνια δέν συγκαλοϋνταν τό συνέδριο τοϋ Κόμματος. ' Αραιά συγκαλοϋνταν καί οΙ όλομέλειες τής ΚΕ. Στή δράση

671

τής Κεντρικής Επιτροπής, τοϋ Πολιτικού ΓραφΙου τής ΚΕ δέν ήταν Εξασφαλισμένη ή συλλογικότητα, δέν ύπήρχε κριτική κι αύτοκριτική. ' Η υποτίμηση τών οίκονομικών κινήτρων είχε σάν άποτέλεσμα νά χρησιμοποιούνται άδύνατα οΙ πραγματικές δυνατότητες άνάπτυξης τής παραγωγής καί οΙ Εφεδρείες της καί νά μήν Εξασφαλίζεται άρκετό πεδίο δράσης στή δημιουργική πρωτοβουλία τών μαζών. Στήν κρατική οίκοδόμηση παρουσιάστηκαν τάσεις γιά περιορισμό τών δικαιωμάτων τών Ενωσιακών δημοκρατιών. ' Η λύση πολλών τοπικών ζητημάτων άλο καί πιό πολύ συγκεντρωνόταν στό κέντρο. Τό Κόμμα άνάπτυξε τήν πάλη γιά τό ξεπέρασμα τών Ελλείψεων καί τών λαθών αύτών. Ή Εξάλειψή τους άποτέλεσε τό σπουδαιότερο πολιτικό καθήκον, τό βασικό δρο άνεβάσματος τοϋ καθοδηγητικοϋ ρόλου τοϋ Κόμματος, παραπέρα δυναμώματος τοΰ σοβιετικού κοινωνικού καί κρατικού καθεστώτος, έπιτάχυνσης τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης. Ή ΚΕ Εξασφάλισε τήν ούσιαστική διεύρυνση τής Εσωκομματικής δημοκρατίας στή βάση τής άρχής τοΰ δημοκρατικού συγκεντρωτι­ σμού. Έ γ ιν ε άναδιοργάνωση τής δουλιάς τών κεντρικών όργάνων τοΰ Κόμματος. Άρ χισ α ν νά συγκαλοΰνται τακτικά, σύμφωνα μέ τό Καταστατικό τοΰ Κόμματος, οΙ όλομέλειες τής Κεντρικής ' Επιτροπής. Ανυψώθηκε ό ρόλος τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, πού είναι τό άνώτατο καθοδηγητικό όργανο τοΰ Κόμματος στήν περίοδο μεταξύ τών συνεδρίων. Τό Μάρτη τοΰ 1953 στή θέση τών δυό όργάνων τής ΚΕ, τοΰ Προεδρείου καί τοΰ Γραφείου τοΰ Προεδρείου, τά όποια δημιουργήθηκαν μετά τό 19ο Συνέδριο, άποφασίστηκε νά δημιουργηθεϊ ένα όργανο, τό Προεδρείο τής ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ, δπως άπαιτοϋσε τό Καταστατικό τοΰ Κόμματος. Στή δράση τών κομματικών, τών κρατι­ κών καί τών κοινωνικών όργανώσεων καθιερώνονταν σταθερά οΙ λενινιστικές μέθοδοι καί τό λενινιστικό στύλ καθοδήγησης. Τά στοιχεία τοϋ διοικητικού τρόπου καθοδήγησης ξεριζώνονταν. Ή σύνθεση τοϋ κομματικού άχτίφ εύρύνθηκε, άνέβηκε ό ρόλος του. Τά βασικά ζητήματα τής ζωής τοΰ Κόμματος καί τοΰ λαοΰ άρχισαν νά μπαίνουν γιά πλατιά συζήτηση στίς συνελεύσεις τών κομμουνιστών. ’ Η ΚΕ, ξεσκεπάζοντας καί Εξοστρακίζοντας τίς ώμές παραβιάσεις τής σοσιαλιστικής νομιμότητας. Εξέτασε τήν λεγάμενη «υπόθεση τοϋ Λένινγκραντ» καί διαπίστωσε δτι ή ύπόθεση αύτή σκηνοθετήθηκε άπό καριερίστες μέ σκοπό νά Εξασθενίσουν τήν κομματική όργάνωση τοϋ Λένινγκραντ, νά δυσφημήσουν τά καθοδηγητικά στελέχη. Τό Κόμμα άποκστάστησε τό γραμματέα τής ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ А. Α. Κουζνετσόφ' τό μέλος τοϋ Πολιτικοϋ Γ ραφείου τής ΚΕ, άναπληρωτή τοϋ Προέδρου τοϋ Ύπουργικοϋ Συμβουλίου τής ΕΣΣΔ, Πρόεδρο τής Κρατικής Επιτροπής σχεδίου τής ΕΣΣΔ Ν. Α. Βοζνεσένσκι, τόν Πρόεδρο τοΰ 'Υπουργικού Συμβουλίου τής ΣΟ Σ ΔΡ М. I. Ροντιόνοφ καί άλλους. ' Εξετάστηκαν όλες οΙ ύπό άμφισβήτηση ύποθέσεις πού είχαν σκηνοθετηθεϊ στά 1937-1938 καί σέ άλλα χρόνια. Χιλιάδες τίμια κομματι­

672

κά, κρατικά, οίκονομικά, κομσομόλικα καί στρατιωτικά στελέχη, πού είχαν χαρακτηριστεί έχθροί τοΰ λαοΰ καί είχαν καταδικαστεί άδικα, άποκαταστάθηκαν. Άνά μεσα σ'α ύτά είναι οΙ έπιφανείς παράγοντες τοΰ Κόμματος: Α. Σ. Μποϋμπνοφ, Σ. Β. Κοσιόρ, Ν. Β. Κριλένκο, Π. Π. Πόστισσεφ, Г. Ε. Ρουτζουτάκ, В. Γ. Τσουμπάρ, Р. I. ’ Ειχε, Г. Α. Γιάκοβλεφ* οί καθοδηγητές τής Κομσομόλ: А. Β. Κόσαρεφ, Ν. Π. Τσάπλιν· οΙ στρατιωτικοί διοικητές: Β. Κ. Μπλύχερ, А. I. Έγκόροφ, Μ. Ν. Τουχατσέβσκι, I. Π. Ούμπόρεβιτς, Г. Ε. ΓιακΙρ. Έφ υγα ν άπ'τή μέση οΙ διαστρεβλώσεις τής λενινιστικής έθνικής πολιτικής, πού είχαν γίνει στήν περίοδο τοΰ Μεγάλου Πατριωτικοΰ πολέμου. Άπόκτησσν ξανά τήν αύτονομία τους οΙ μπαλκάροι, οΙ καλμίκοι, οΙ τσεντέντσοι, οΙ ΙνγκουσοΙ, οΙ καρατσάεβτσοι. Αύτό έπέδρασε εύεργετικά στήν όλόπλευρη άνάπτυξή τους μέσα στήν άδελφική οίκογένεια των λαών τής ΕΣΣΔ καί στήν έδραίωση τής φιλίας τών σοβιετικών λαών. Τό Κόμμα καί ή Σοβιετική κυβέρνηση πήραν άποφασιστικά μέτρα ώστε νά τηρούνται αύστηρά οΙ κανόνες τής σοσιαλιστικής νομιμότη­ τας σέ όλους τούς τομείς τής ζωής καί τής δράσης τοΰ Σοβιετικού κράτους. Τά όργανα τής κρατικής άσφάλειας, οί δικαστικές καί είσαγγελικές άρχές ένισχύθηκαν μέ δοκιμασμένα στελέχη· άποκαταστάθηκε ό κομματικός έλεγχος τής δουλιάς αυτών τών όργάνων. Τό Κόμμα έβαλε τέρμα στίς ώμές παραβιάσεις τών δικαιωμάτων τών σοβιετικών πολιτών, δικαιωμάτων πού κατοχυρώνονται άπό τό Σύνταγμα. Ε γ ιν α ν όλα τά άπαραίτητα ώστε νά έξασφαλιστεί στούς σοβιετικούς άνθρώπους ή δυνατότητα νά άπολαμβάνουν όλα τά άγαθά τής σοβιετικής σοσιαλιστικής δημοκρατίας. Τά μέτρα γιά τήν παραπέρα άνάπτυξη τών λενινιστικών κανόνων τής κομματικής καί κρατικής ζωής καί τήν άναδιοργάνωση πάνω στή βάση αύτή τής κομματικής καί κρατικής δουλιάς έπέτρεψαν στό Κόμμα νά δυναμώσει τή μαχητικότητα τών γραμμών του, νά πολλαπλασιάσει τούς δεσμούς του μέ τίς μάζες, νά άνεβάσει τόν καθοδηγητικό του ρόλο. Ό λ ’ αύτά βοήθησαν στήν έπιτυχή έκπλήρωση τών καθηκόντων τού πέμπτου πεντάχρονου. Μεγάλες προσπάθειες τό Κόμμα κατέβαλλε γιά τήν έξάλειψη τής καθυστέρησης τής άγροτικής οίκονομίας. Ή καθυστέρηση αύτή γινόταν σοβαρό πρόσκομμα γιά τήν άνάπτυξη τής χώρας, παρεμπόδι­ ζε τήν άνάπτυξη τής λαϊκής οίκονομίας, τήν άνοδο τής εύημερίας τών έργαζόμενων, τήν προώθηση τής σοβιετικής κοινωνίας πρός τόν κομμουνισμό. Τό Σεπτέμβρη τού 1953 ή 'Ολομέλεια τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ έξέτασε όλόπλευρα τήν κατάσταση τής άγροτικής οίκονομίας καί καθόρισε τά μέτρα γιά τήν άνοδό της. ΣτΙς άποφάσεις της έξετάστηκε μέ πνεΰμα κριτικής ή κατάσταση τής άγροτικής οίκονομίας. Είχε τό άντίκτυπό της πρίν άπ’ όλα ή σημαντική ζημιά πού προκάλεσε ό πόλεμος στήν άγροτική οίκονομία. Δέν ύπήρχε ή δυνατότητα νά άναπτυχθοϋν στόν ίδιο βαθμό καί ή βαριά βιομηχανία καί ή άγροτική

673

οΙκονομία καί ή Ελαφριά βιομηχανία. Τό μεγαλύτερο μέρος τών πόρων πήγαινε γιά τή βαριά βιομηχανία. ΟΙ αΙτίες τής καθυστέρησης τής άγροτικής οίκονομίας είχαν έπίσης τή ρίζα τους στίς άδυναμίες τής καθοδήγησης. ’ Επί πολλά χρόνια δέν μελετιόταν καλά ή κατάσταση τής άγροτικής οίκονομίας. Δέν δίνονταν ή άπαιτούμενη προσοχή στό ύλικό Ενδιαφέρον τών κολχόζ καί τών κολχόζνικων γιά τήν αύξηση τής παραγωγής. ΟΙ τιμές συγκέντρωσης καί άγοράς σέ πολλά άγροτικά προϊόντα δέν άποτελοΰσαν κίνητρο γιά τήν παραγωγή τους. Σέ πολλά κολχόζ ή πληρωμή τής δουλιδς τών κολχόζνικων ήταν χαμηλή. Διαστρεβλωνόταν ή άρχή ύποχρεωτικής παράδοσης προϊόντων μέ βάση τά καλλιεργούμενα έκτάρια. Τά πρωτοπόρα κολχόζ έπιφορτίζονταν άπ’ τό κράτος καί μέ έκεϊνες τίς ύποχρεώσεις πού δέν τίς έκπλήρωναν τά καθυστερημένα κολχόζ. Ή 'Ολομέλεια έξέλεξε τόν Ν. Σ. Χρουστσιόφ πρώτο Γραμματέα τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ. Σύμφωνα μέ τίς άποφάσεις τής όλομέλειας τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ πού συνήλθε τό Σεπτέμβρη αύξήθηκαν οΙ τιμές συγκέντρω­ σης καί άγοράς στά βασικά προϊόντα τής άγροτικής οίκονομίας. ’ Ελαττώθηκαν οΙ ποσότητες τής ύποχρεωτικής παράδοσης σιτηρών, λαχανικών, πατάτας, σπόρων τών έλαιωδών φυτών άπό τά κολχόζ καί τών κτηνοτροφικών προϊόντων άπό τούς κολχόζνικους. Καθιερώθη­ καν νέες, προοδευτικές μορφές ύλικών κίνητρων γιά τήν έργασία, πράγμα πού συντέλεσε στό άνέβασμα τής παραγωγικότητάς της καί στό δυνάμωμα τής πειθαρχίας. Αύξήθηκαν τά κρατικά κονδύλια γιά τήν άγροτική οΙκονομία, ένισχύθηκε ή ύλικοτεχνική της βάση. Στά 1954-1955 οΙ Μ ΤΣ, τά σοβχόζ καί τά κολχόζ πήραν πάνω άπό 400 χιλιάδες τρακτέρ (ύπολογισμένα σέ τρακτέρ τών 15 Γππων), 227 χιλιάδες φορτηγά αύτοκίνητα, πάνω άπό 80 χιλιάδες θεριστικοαλωνιστικές μηχανές καί πολλά άλλα τεχνικά μέσα. Τά κολχόζ, οΙ Μ ΤΣ καί τά σοβχόζ ένισχϋθηκαν μέ έμπειρους καθοδηγητές καί μέ είδικούς. Τό Κόμμα Ιδιαίτερη προσοχή έδοσε στήν άνοδο τής σιτοκαλλιέρ­ γειας, πού εϊναι ή βάση όλης τής άγροτικής παραγωγής. ' Ο βασικός κρίκος γιά τήν αύξηση τής παραγωγής σιτηρών ήταν τήν περίοδο έκείνη ή άξιοποίηση τών παρθένων καί χέρσων Εδαφών ατό Καζαχ­ στάν, στή Σιβηρία, στήν περιοχή τοΰ Μέσου καί Κάτω Βόλγα, στό Βόρειο Καύκασο καί σ'άλλες περιοχές τής χώρας. Ή Κεντρική 'Επιτροπή τοΰ Κόμματος κάλεσε τή νεολαία ν'άρχίσει τήν έκστρατεία γιά τήν άξιοποίηση τών παρθένων έδαφών. Στίς παρθένες έκτάσεις τοΰ Καζαχστάν καί τής Σιβηρίας πήγαν έκατοντάδες χιλιάδες πρώτων οίκιστών, άνάμεσα στούς όποίους πάνω άπό 350 χιλιάδες νέοι καί νέες. Ό λ ο ι αύτοί έδειξαν ήρωισμό στή δουλιά, άντάξιο τών οίκοδόμων τοϋ κομμουνισμού. Στίς περιοχές πού έπρόκειτο νά καλλιεργηθούν παρθένα έδάφη στά 1954-1955 τό κράτος έστειλε πάνω άπό 200 χιλιάδες τρακτέρ (ύπολογισμένα σέ τρακτέρ τών 15 Γππων), χιλιάδες άλλες μηχανές. Στίς περιοχές αύτές

674

δημιουργήθηκαν 425 σοβχόζ, πολλοί Μ ΤΣ, κρατικές άποθήκες καί σιλό, κατασκευάστηκαν δημόσιοι δρόμοι καί σιδηροδρομικές γραμ­ μές. Μέσα σέ τρία χρόνια (1954-1956) άξιοποιήθηκαν 36 περίπου έκατομμύρια έκτάρια παρθένα καί χέρσα έδάφη. Ή χώρα πήρε συμπληρωματικά έκατοντάδες έκατομμύρια πούτια σιτηρών, μετα­ μορφώθηκαν τεράστιες περιοχές τής Ανατολής. Τό Κόμμα άσχολήθηκε καί μέ τό ζήτημα τής άνόδου τής κτηνοτροφίας πού έπί πολλά χρόνια έμεινε πίσω. ' Η άνάπτυξή της καθυστερούσε βασικά άπό έλλειψη ζωοτροφών. Ή αύξηση τών άποθεμάτων σιτηρών τής χώρας, πού έπιτεύχθηκε άπό τή χρησιμοποί­ ηση τών παρθένων καί χέρσων έδαφών έδοσε τή δυνατότητα σέ άλλες περιοχές νά Επεκτείνουν τήν καλλιέργεια κτηνοτροφικών φυτών, πράγμα πού βελτίωσε άρκετά τήν κατάσταση στήν κτηνοτρο­ φία. Σοβαρές άλλαγές έγιναν στή δράση τών κομματικών καί τών διοικητικών όργάνων πού έχουν σχέση μέ τό χωριό, Ιδιαίτερα τών άχτιδικών έπιτροπών τού Κόμματος καί τών έκτελεστικών έπιτροπών τών άχτίδων. Τά όργανα αύτά ένισχύθηκαν μέ έμπειρα στελέχη. ‘Ανέβηκε ό ρόλος τών όργανώσεων τοϋ Κόμματος καί τής Κομσομόλ στά κολχόζ. ΟΙ κομμουνιστές άγρότες στά κολχόζ καί στά σοβχόζ μπήκαν έπικεφαλής τοϋ κινήματος γιά τήν έφαρμογή τών έπιτεύξεων τής γεωπονικής έπιστήμης καί τής πρωτοπόρας πείρας, γιά τήν αύξηση τής παραγωγής σιτηρών, γάλακτος, βουτύρου, κρέατος καί άλλων προϊόντων. Τά μέτρα πού πήρε τό Κόμμα καί ή κυβέρνηση γιά τήν άγροτική οίκονομία, ή έντατική βοήθεια τής πόλης πρός τό χωριό, ή γεμάτη αύτσπάρνηση δουλιά τών κολχόζνικων, τών έργατών τών Μ ΤΣ καί τών σοβχόζ γρήγορα έδοσαν θετικά άποτελέσματα. Ή δ η στά 1954-1955 αύξήθηκε σημαντικά ή συνολική παραγωγή σπηρών. Τό Κόμμα, παράλληλα μέ τή βελτίωση τοϋ έφοδιασμοϋ τοΰ πληθυσμού μέ τρόφιμα, έπεδίωξε καί τήν αύξηση τής παραγωγής βιομηχανικών έμπορευμάτων πλατιάς κατανάλωσης. Στά μαγαζιά έμφανίστηκαν πιό πολλά έμπορεύματα. Ό μ ω ς ή έλαφριά βιομηχανία, παρά τίς έπιτυχίες της, δέν Ικανοποιούσε άκόμη τίς άνάγκες τών σοβιετικών άνθρώπων. Τό Κόμμα άκολουθοΰσε σταθερά τή λενινιστική γραμμή γιά τήν κατά προτεραιότητα άνάπτυξη τής βαριάς βιομηχανίας. Τό Κόμμα, φροντίζοντας γιά τήν Επιτάχυνση τών ρυθμών τής οίκονομικής οίκοδόμησης, δέν μπορούσε νά μήν πάρει ύπόψη του τίς ριζικές άλλαγές πού έγιναν στόν κόσμο σχετικά μέ τήν άνάπτυξη τής έπιστήμης καί τής τεχνικής, νά μήν ύπολογίσει τ'άποτελέσματα τής χρησιμοποίησης τών έπιτεύξεών τους στήν παραγωγή. ’ Η έπιστήμη καί ή τεχνική άποκτοΰσαν όλο καί περισσότερη σημασία γιά τήν άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής παραγω γή, τών παραγωγικών δυνά­ μεων τής ΕΣΣΔ. Στά μέσα τής δεκαετίας 1950-1960 τό Κόμμα

675

χάραξε γραμμή γιά τήν Επιτάχυνση τής έπιστημο νικο- тех νικής προό­ δου. Βασική σημασία στήν έπεξεργασία τής γραμμής αύτής είχε ή 'Ολομέλεια τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ τοΰ Ιο ύ λ η 1955, πού συζήτησε τό ζήτημα τής βελτίωσης τής δουλιάς τής βιομηχανίας. ’ Η ' Ολομέλεια σημείωσε ότι ή χώρα είχε μεγάλες έπιτυχίες στήν άνάπτυξη τής έπιστήμης καί τής τεχνικής. Στήν ένεργειακή βιομηχανία καί στή μηχανουργία έντάθηκε τό πέρασμα στήν αύτοματοποίηση. Πρώτη ή Σοβιετική Ένω σ η άρχισε νά χρησιμοποιεί τήν άτομική ένέργεια γιά εΙρηνικούς σκοπούς Ιδρύοντας ήλεκτροοταθμό μέ άτομική ένέργεια. Ό μ ω ς δίπλα σ ’ αύτό μερικοί κλάδοι τής βιομηχα­ νίας καθυστερούσαν στήν τεχνική τους άνάπτυξη. Πολλοί οΙκονομικοΙ καθοδηγητές δέν άσχολοΰνταν άρκετά μέ τήν είσαγωγή τής νέας τεχνικής, έχαναν τήν προοπτική, τόν προσανατολισμό πρός μιά τεχνική πολιτική, δέν έπαιρναν ύπόψη ότι ή τεχνική πρέπει νά άναπτύσσεται άδιάκοπα, ή παλιά τεχνική νά άντικαθίσταται άπ’ τή νέα καί ή νέα άπ’τή νεότατη. Συχνά τά έπιτεύγματα τής έπιστήμης τής πατρίδας μας δέν άξιοποιοϋνταν, έμπαιναν στά χρονοντούλαπα, ένώ οΙ έπιτυχίες τής έπιστήμης καί τέχνης τοΰ έξωτερικοϋ άγνοοϋνταν. Ό λ 'α ύ τ ά είχαν άρνητικό άντίκτυπο στήν πρόοδο τής τεχνικής. Ή 'Ολομέλεια άξίωσε άπ’ τίς κομματικές όργανώσεις καί τά στελέχη τής βιομηχανίας νά βάλουν τέρμα στό πνεύμα τής μακαριό­ τητας καί τού κομπασμού. Αδιάκοπη πρόοδος τής τεχνικής, προσα­ νατολισμός πρός τήν άνώτατη τεχνική, παραπέρα άνοδος πάνω σ'αύτή τή βάση τής παραγωγικότητας τής έργασίας, αύτή ήταν ή κύρια γραμμή στήν άνάπτυξη τής βιομηχανίας. ΟΙ κομματικές όργανώσεις δυνάμωσαν τήν πάλη γιά τήν τεχνική πρόοδο, φρόντιζαν γιά τή βελτίωση τής μαζικής πολιτικής δουλιάς στίς Επιχειρήσεις, Εξάλειφαν τό φορμαλισμό στή σοσιαλιστική άμιλλα. Τό κίνημα γιά τήν έκπλήρωση πρίν τήν προθεσμία τοΰ σχεδίου τοΰ πέμπτου πεντάχρονου, πού άρχισε μέ πρωτοβουλία τών έργατών τής Μόσχας καί τοΰ Λένινγκραντ, έπεκτάθηκε σέ δλη τή χώρα. Τό πέμπτο πεντάχρονο σχέδιο (1951 -1955) ώς πρός τό βιομηχα­ νικό όγκο τής βιομηχανικής παραγωγής έκπληρώθηκε σέ τέσσερα χρόνια καί σέ τέσσερις μήνες. ' Ο σοβιετικός λαός κέρδισε μιά νέα μεγάλη έπιτυχία στήν πάλη γιά τό δυνάμωμα τής οίκονομικής καί άμυντικής Ισχύος τής ΕΣΣΔ. Τό Κόμμα, ή ΚΕ του, πραγματοποιώντας τήν καθοδήγηση τής σοβιετικής κοινωνίας, φρόντιζαν νά ύπερνικήσουν τήν άντίσταση τών στελεχών πού είχαν συντηρητική νοοτροπία καί τά όποια, έπειδή δέν καταλάβαιναν τίς νέες άπαιτήσεις τής ζωής, ύποστήριζαν άποστεωμένες καί δογματικές άντιλήψεις, έβαζαν τροχοπέδη στήν άναδιοργάνωση, κολλούσαν στίς παλιές, ξεπερασμένες μεθόδους. Σοβαρό ρόλο στήν προβολή τών νέων καθηκόντων, στήν έπεξεργασία τών θεμελια­ κών προβλημάτων τής έσωτερικής καί τής έξωτερικής πολιτικής τής ΕΣΣΔ έπαιξε τό 20ό Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ.

676

3. Τό 20ό Συνέδριο τοϋ Κόμματος Τό Φλεβάρη τοΰ 1956 συνήλθε τό 20ό Συνέδριο τοΰ Κόμματος. ΟΙ άντιπρόσωποι τοΰ συνεδρίου έκπροσωποΰσαν 6.796.000 τακτικά καί πάνω άπό 419.000 δόκιμα μέλη τοΰ Κόμματος. Στό συνέδριο παραβρέθηκαν άντιπροσωπεϊες τών Κομμουνιστικών καί ' Εργατικών κομμάτων 55 ξένων χωρών. Τό συνέδριο συζήτησε τίς έκθέσεις δράσης τών καθοδηγητικών όργάνων τοΰ Κόμματος καί τίς όδηγίες γιά τό έκτο πεντάχρονο σχέδιο άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ (1956-1960). Τίς έκθέσεις τίς παρουσίασαν ο! Ν. Σ. Χρουστσιόφ, Π. Γκ. Μοσκάτοφ καί Ν. Α. Μπουλγκάνιν. Στό συνέδριο δόθηκε όλόπλευρη άνάλυση τής διεθνούς κατάστα­ σης καί τής έσωτερικής κατάστασης τής ΕΣΣΔ, συνοψίστηκαν τ'άποτελέσματα τής δράσης τοΰ Κόμματος στήν περίοδο πού μεσολάβησε μετά τό 19ο Συνέδριο, καθορίστηκαν ο! προοπτικές τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης. Μέ μιά έκτενή άπόφαση τό συνέδριο ένέκρινε όμόφωνα τήν πολιτική γραμμή καί τήν πρακτική δράση τής ΚΕ, χάραξε τά καθήκοντα τοΰ Κόμματος γιά τά προσεχή χρόνια. Τό συνέδριο υπογράμμισε Ιδιαίτερα ότι τό κύριο γνώρισμα τής σημερι­ νής έποχής είναι ή έξοδος τοΰ σοσιαλισμού άπ'τά πλαίσια μιας χώρας καί ή μετατροπή του σέ παγκόσμιο σύστημα. Τό συνέδριο έδοσε χαρακτηρισμό τών άποτελεσμάτων τής άνά­ πτυξης τών δυό άντίθετων παγκόσμιων κοινωνικών συστήματων: τοΰ σοσιαλιστικού καί τοΰ καπιταλιστικού. ' Η περίοδος πού μεσολάβησε άνάμεσα στά δυό συνέδρια τοΰ ΚΚΣΕ χαρακτηρίζεται άπό μιά άλματώδη άνοδο τής οικονομικής Ισχύος τής ΕΣΣΔ, όλων τών σοσιαλιστικών χωρών. Χαρακτηριστικό γνώρισμα τής άνάπτυξης τής οικονομίας τους ήταν ή όλόπλευρη άνάπτυξή της καί ή ειρηνική της κατεύθυνση. ΟΙ ρυθμοί άνάπτυξης τής βιοηχανικής παραγωγής στίς σοσιαλιστικές χώρες ξεπερνούσαν κατά πολύ τούς ρυθμούς τών καπιταλιστικών χωρών. Αύτό άποτελεϊ πραγματική έγγύηση γιά νέες επιτυχίες τού σοσιαλισμού στήν οικονομική του άμιλλα μέ τόν καπιταλισμό. ' Η βιομηχανική βάση τοΰ σοσιαλισμού γινόταν όλο καί πιό ισχυρή. 1Η σταθερή αύξηση τοΰ ποσοστού τών σοσιαλιστικών χωρών στήν παγκόσμια βιομηχανική παραγωγή άποτελεϊ τήν ύλική έκφραση τού προοδευτικού ιστορικού προτσές τής μείωσης τής σφαίρας τής καπιταλιστικής έκμετάλλευσης καί τής διεύρυνσης τών παγκόσμιων θέσεων τού σοσιαλισμού. Σημαντικότατο άποτέλεσμα τής άνάπτυξης τών σοσιαλιστικών χωρών ήταν ή διεύρυνση τών οικονομικών τους σχέσεων καί ή έδραίωση τής φιλίας άνάμεσα σ ’ αύτές. Ό λ 'α ύ τ ά έδειχναν τή νικηφόρα πορεία τού σοσιαλισμού. Πρός άντίθετη κατεύθυνση άναπτυσσόταν ή οικονομία τοΰ παγκόσμιου καπιταλισμού. Αύτή ήταν άσταθής, μεγάλωσε ή άνισόμερη άνάπτυξη τών καπιταλιστικών χωρών. Δυνάμωσε ή στρατιωτικο-

677

ποίησή τους. Τό πρόβλημα τών άγορών όξύνθηκε, οί Αντιθέσεις άνάμεσα στίς ιμπεριαλιστικές χώρες μεγάλωσαν. Ή πάλη τών έργατών, όλων τών Εργαζόμενων ένάντια στό ζυγό τών μονοπωλίων γινόταν δλο καί πιό δραστήρια καί έπίμονη. Ή συντελούμενη κατάρευση τοΰ άποικιακοΰ συστήματος τοΰ ιμπεριαλισμού Αποτέλεσε κοσμοϊστορικό γεγονός τής μεταπολεμικής περιόδου. ΟΙ θέσεις τοΰ παγκόσμιου καπιταλισμού έξασθένιζαν διαρκώς. Τό συνέδριο καθόρισε τά καθήκοντα τής έξωτερικής πολιτικής τής Σοβιετικής 'Ενωσης: όλόπλευρο δυνάμωμα τών άδελφικών σχέσεων μέ τίς σοσιαλιστικές χώρες, παίρνοντας πάντα ύπόψη ότι όσο πιό συσπειρωμένο καί πιό Ισχυρό είναι τό σοσιαλιστικό σύστημα, τόσο πιό σίγουρη είναι ή ύπόθεση τής ειρήνης- άκούραστο δυνάμωμα τών δεσμών φιλίας καί συνεργασίας μέ τίς χώρες πού Απελευθερώθηκαν άπό τόν έθνικοαποικιακό ζυγό, ύποστήριξη τών Απελευθερωτικών επαναστατικών κινημάτων- έπιδίωξη βελτίωσης τών σχέσεων μέ τίς καπιταλιστικές χώρες, μέ τή σταθερή έφαρμογή τής λενινιστικής πολιτικής τής εΙρηνικής συνύπαρξη τών κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά συστήματα- ύπεράσπισή τής εΙρήνης, άγρυπνη παρακο­ λούθηση τών μηχανοραφιών τών Αντιδραστικών Ιμπεριαλιστικών κύκλων καί δυνάμωμα τής άμυντικής Ισχύος τής ΕΣΣΔ. Τό συνέδριο στηριζόμενο στή βαθιΑ Ανάλυση καί στήν έπιστημονική γενίκευση τών νεότατων κοινωνικών φαινομένων πού συντελοΰνταν στόν κόσμο, διατύπωσε μιΑ σειρΑ νέες θέσεις γιΑ τΑ βασικά προβλήματα τής παγκόσμιας έξέλιξης, πού πλούτισαν τή θεωρία τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμού. Τό συνέδριο συγκεκριμενοποίησε τήν λενινιστική άρχή τής εΙρηνι­ κής συνύπαρξης τών χωρών μέ διαφορετικά κοινωνικά συστήματα, σύμφωνα μέ τήν σύγχρονη έποχή. Ό τ α ν ό κόσμος είναι διαιρεμένος σέ δυό διαφορετικά κοινωνικά συστήματα, ή άρχή αύτή είναι ή μοναδικά σωστή. Ή πολιτική πού στηρίζεται στήν έφαρμογή τής άρχής αύτής έχει σάν σκοπό της τήν άποτροπή τουΤ παγκόσμιου θερμοπυρηνικού πολέμου, τήν έπίλυση τών διαφορών ΑνΑμεσα στά κράτη μέ δΛιπραγματεύσεις, τό σεβασμό τοΰ δικαιώματος τοΰ κάθε λαού νά λύνει μόνος του τά ζητήματα τής έσωστερικής ΑνΑπτυξης. ' Η ειρηνική συνύπαρξη είναι μορφή ταξικής πΑλης καί δέν μπορεϊ νΑ όδηγήσει στή συμφιλίωση τής σοσιαλιστικής μέτήν Αστική Ιδεολογία. ' Η εΙρηνική συνύπαρξη προϋποθέτει τήν ΑνΑπτυξη τής πΑλης τής έργατικής τΑξης καί τό θρίαμβο τών σοσιαλιστικών Ιδεών καί συμβάλ­ λει στήν επιτυχία τοΰ Απελευθερωτικού Αγώνα, στήν πραγματοποίη­ ση τών επαναστατικών καθηκόντων τών λαών. ’ Ο μαρξισμός διδΑσκει ότι ό σοσιαλισμός ΘΑ νικήσει Αναπόφευ­ κτα σέ όλες τίς χώρες. ' Η νίκη όμως ΘΑ έπέλθει όχι μέ τήν «έξαγωγή τής έπανόστασης», πρΑγμα πού είναι Αδύνατο καί ξένο πρός τή' μαρξιστική Αντίληψη γιΑ τήν πορεία τής Ιστορίας, ΑλλΑ μέ τήν Ανάπτυξη τών έσωτερικών Αντιθέσεων καί τών ταξικών Ανταγωνι­

678

σμών σέ κάθε καπιταλιστική χώρα. ' Η πίστη τών κομμουνιστών στή νίκη τοΰ σοσιαλιστικού τρόπου παραγωγής στηρίζεται στά άποφασιστικά του πλεονεκτήματα άπέναντί στό καπιταλιστικό καθεστώς. Τό 20ό Συνέδρο τοϋ ΚΚΣΕ έβγαλε τό συμπέρασμα δτι είναι πραγματικά δυνατό ν'άποτραπεϊ ό παγκόσμιος πόλεμος στίς σημε­ ρινές διεθνείς συνθήκες. Ό В. I. Λένιν είχε διατυπώσει τή θέση ότι είναι άναπόφευκτοι οί πόλεμοι στήν έποχή του Ιμπεριαλισμού, σ'έποχή, πού πρώτο, ό καπιταλισμός ήταν ένιαϊο καθολικό παγκόσμιο σύστημα, καί, δεύτερο, οΙ κοινωνικές καί πολιτικές δυνάμεις, πού δέν είχαν συμφέρον άπό τόν πόλεμο καί τάσσονταν έναντίον του, ήταν άδύνατες, δέν ήταν άρκετά όργανωμένες καί δέν μπορούσαν νά άναγκάσουν τούς Ιμπεριαλιστές νά παραιτηθούν άπ'τόν πόλεμο. Ά π ό τό 1922 άκόμη ό Λένιν πρότεινε ν'άφαιρεθούν άπό τό σχέδιο τής δήλωσης τής σοβιετικής άντιπροσωπείας στή συνδιάσκεψη τής Γένουας οΙ λέξεις ότι «ή δική μας Ιστορική θεωρία... προϋποθέτει τό άναπόφευκτο νέων παγκόσμιων πολέμων» (В. I. Λένιν. Ά π α ν τ α, 5η ρωσ. έκδ., τόμ. 45, σελ. 63). 'Εννοείται ότι, ώσότου στή γήινη σφαίρα ύπάρχει ό Ιμπεριαλι­ σμός, θά διατηρείται καί τό έδαφος, ή οίκονομική βάση γιά τή γέννηση έπιθετικών πολέμων. ΟΙ άντιδραστικές δυνάμεις, πού έκπροσωποϋν τά συμφέροντα τών καπιταλιστικών μονοπωλίων θά έπιχειροΰν νά κάνουν στρατιωτικούς τυχοδιωκτισμούς καί έπιθέσεις. Αύτό άπαιτεϊ άπ'δλες τίς εΙρηνόφιλες δυνάμεις μεγάλη έπαγρύπνηση καί νά είναι έτοιμες ν'άποκρούσουν άποφασιστικά τήν Ιμπεριαλιστική έπίθεση. Στίς νέες όμως συνθήκες, πού έχει σχηματιστεί τό Ισχυρό στρατόπεδο τοΰ σοσιαλισμού, πού άναπτύσσεται τό έργατικό κίνημα στίς καπιτα­ λιστικές χώρες, πού δυναμώνει τό παλλαϊκό κίνημα γιά τήν εΙρήνη σέ όλες τίς χώρες, πού ύπάρχουν άλλα εΙρηνόφιλα κράτη, τά όποϊα παίρνουν άντιϊμπεριαλιστική θέση καί σχηματίζουν μαζί μέ τίς σοσιαλιστικές χώρες μιά τεράστια ζώνη εΙρήνης, ύπάρχουν πραγματι­ κές δυνατότητες νά μήν έπιτραπεϊ ή έξαπόλυση ένός νέου παγ­ κόσμιου πολέμου άπό τούς Ιμπεριαλιστές. Ά ν όμως ο! Ιμπεριαλιστές έπιχειρήσουν νά τόν άρχίσουν, οΙ Ισχυρές κοινωνικές καί πολιτικές δυνάμεις είναι σέ θέση νά δόσουν συντριπτικό χτύπημα ένάντια στούς έπιδρομείς, νά ματαιώσουν τά τυχοδιωκτικά τους σχέδια, νά τούς νικήσουν. « Γ ι' αύτό πρέπει νά είναι άγρυπνες καί πανέτοιμες όλες οί δυνάμεις πού τάσσονται κατά τοΰ πολέμου, νά δροΰν ένιαιομετωπικά καί νά μήν άδυνατοΰν τήν πάλη τους γιά τή διατήρηση καί τή στερέωση τής εΙρήνης» (« Τ ό 2 0 ό Σ υ ν έ δ ρ ι ο τ ο ϋ Κ ο μ μ ο υ ν ι ­ σ τ ι κ ο ύ Κ ό μ μ α τ ο ς τ ή ς Σ ο β ι ε τ ι κ ή ς "Ενωσης. Στενογραφημένα πρακτικά», τόμος 2, Κρατικό πολιτικό έκδοτικό, ρωσ. έκδ., 1956, σελ. 414). Τό 20ό Συνέδριο, γενικεύοντας τήν πείρα τοΰ παγκόσμιου έργατικοϋ καί κομμουνιστικού κινήματος, τήν πείρα τής ΕΣΣΔ καί τών χωρών τής λαϊκής δημοκρατίας, άνέπτυξε τή λενινιστική θέση γιά τήν

679

ποικιλία τών μορφών περάσματος τών διαφόρων χωρών στό σοσια­ λισμό. ΟΙ ριζικές άλλαγές πού συντελέστηκαν στόν κόσμο, ή ύπαρξη καί ή έδραίωση τοΰ Ισχυρού σοσιαλιστικού στρατοπέδου, ή αύξηση τής έλκτικής δύναμης τοΰ σοσιαλισμού, ή άνάπτυξη τοΰ έργατικοϋ καί τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος, ή έξασθένιση τοΰ καπιταλι­ στικού συστήματος, δημιούργησαν ένα πιό εύνοϊκό κλίμα γιά τό πέρασμα στό σοσιαλισμό τών χωρών, όπου γιά τήν ώρα κυριαρχεί άκόμη ό καπιταλισμός. Στό μέλλον οΙ συγκεκριμένες μορφές περά­ σματος όρισμένων χωρών στό σοσιαλισμό θά είναι άκόμη πιό πολυποίκιλες. Τό έπαναστατικό πέρασμα στό σοσιαλισμό δέν συνδέεται άναπόφευκτα μέ τόν έμφύλιο πόλεμο. Σέ μιά σειρά καπιταλιστικές χώρες ή έργατική τάξη, μέ έπικεφαλής τό πρωτοπόρο τμήμα της, τό Κομμου­ νιστικό κόμμα, έχει τήν πραγματική δυνατότητα νά ένώσει κάτω άπό τήν καθοδήγησή της τήν έργαζόμενη άγροτιά, τούς πλατιούς κύκλους τής διανόησης, όλες τίς πατριωτικές δυνάμεις καί νά έξασφαλίσει τό πέρασμα τών βασικών μέσων παραγωγής στά χέρια τοΰ λαοΰ. Ή έργατική τάξη, στηριζόμενη στή δραστήρια ύποστήριξη τής πλειοψηφίας τοΰ λαοΰ, άποκρούοντας άποφασιστικά τά όπορτουνιστικά στοιχεία, πού είναι άνίκανα νά έγκαταλείψουν τήν πολιτική τοΰ συμφιλιωτισμοΰ μέ τούς καπιταλιστές καί'τούς τσιφλικάδες, μπορεί νά έπιφέρει ήττα στίς άντιδραστικές, άντΊλάϊκές δυνάμεις, νά κατακτή­ σει σταθερή πλειοψηφία στή βουλή καί νά τήν μετατρέψει άπό όργανο έξυπηρέτησης τών ταξικών συμφερόντων τής άστικής τάξης, σέ όργανο πραγματικής λαϊκής θέλησης, δηλ. σέ όργανο πού έξυπηρετεϊ τόν έργαζόμενο λαό. Μ 'α ύτόν τόν τρόπο μπορούν νά δημιουργηθοΰν οΙ προϋποθέσεις γιά τήν έφαρμογή μέ τόν εΙρηνικό δρόμο ριζικών πολιτικών καί οίκονομικών μετασχηματισμών. Σ'έκεϊνες τίς καπιταλιστικές χώρες, όπου ή άστική τάξη διαθέτει Ισχυρή στρστιωτικο-άστυνομική μηχανή, όπου οί έκμεταλλεύτριες τάξεις, στηριζόμενες στή στρατοκρατία καί στόν άντιδραστικόγραφειοκρατικό μηχανισμό, θά προβάλουν άντίσταση στή θέληση τών έργαζόμενων, ώς τό σημείο νά τούς έπι βάλουν τόν ένοπλο άγώνα, ή έργατική τάξη καί όλοι οι έργαζόμενοι θά άναγκαστοΰν νά άνατρέψουν μέ τά όπλα τήν έξουσία τής άστικής τάξης. ’ Ο λενινισμός διδάσκει ότι οΙ κυρίαρχες τάξεις δέν παραδίνουν τήν έξουσία έθελοντικά. ’ Ο βαθμός τής σκληρότητας τής ταξικής πάλης κατά τό πέρασμα στό σοσιαλισμό θά έξαρτηθεί όχι τόσο άπό τό προλεταριάτο, όσο άπό τό βαθμό άντίστασης τών έκμεταλλευτών στή θέληση τής συντριπτι­ κής πλειοψηφίας τοϋ λαοϋ, άπό τή χρησιμοποίηση άπ'αύτούς τής βίας στό άλφα ή στό βήτα στάδιο τής πάλης τών έργαζόμενων μαζών γιά τό σοσιαλισμό. Ή πείρα διδάσκει ότι τό κόμμα τής έργατικής τάξης πρέπει νά συνδυάζει τίς διάφορες μορφές πάλης: εΙρηνικές καί μή εΙρηνικές, κοινοβουλευτικές καί έξωκοινοβουλευτικές. ' Εννοείται, κάθε Κομμουνιστικό κόμμα καθορίζει τό ίδιο μέσα στή χώρα του τούς

680

δρόμους καί τίς μορφές πάλης γιά τήν έξάλειψη τοΰ καπιταλιστικού συστήματος καί τό πέρασμα στό σοσιαλισμό. Παρ'όλη τήν ποικιλία των συγκεκριμένων μορφών περάσματος στό σοσιαλισμό, Απαραίτητος καί Αποφασιστικός όρος είναι ή έπαναστατική κατάκτηση άπ’τό προλεταριάτο, σέ συμμαχία μέ τήν έργαζόμενη Αγροτιά, τής πολιτικής έξουσίας, ή Εγκαθίδρυση τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, ή πολιτική καθοδήγηση τής σοσιαλιστικής οικο­ δόμησης Από τήν έργατική τόξη, μ ’ έπικεφαλής τό μαρξισπκό-λενινιστικό κόμμα. Τό συνέδριο ΰπογρΑμμισε ότι ή Αναγνώριση Από τούς κομμουνι­ στές τοΰ εΙρηνικοΰ δρόμου περΑσματος στό σοσιαλισμό, συμπερι­ λαμβανομένου καί τοΰ περΑσματος μέσω τής κατΑκτησης τών κοι­ νοβουλίων, δέν πρέπει νΑ συγχέεται μέ τίς Αντιλήψεις τών ρεφορμιστών, πού Αρνοΰνται τή δικτατορία τοΰ προλεταριΑτου, πού ύποκαθιστοΰν τούς Επαναστατικούς μετασχηματισμούς τής κοινωνίας μέ μικρομεταρυθμίσεις καί ούσιαστικΑ παραιτούνται Από τήν έξάλειψη τοϋ καπιταλιστικού καθεστώτος, τήν κατάκτηση τής πολιτικής έξουσίας Από τήν έργατική τάξη. ’ Ενάντια στούς ρεφορμιστές πρέπει νά διεξάγεται Αποφασιστική πΑλη σΑν ένΑντια σέ ύπερασπιστές τοΰ καπιταλιστικού καθεστώτος. ΟΙ βασικές θέσεις πού έπεξεργΑστηκε τό 20ό Συνέδριο τοΰ Κόμματος πάνω στά σύγχρονα κεφαλαιώδη διεθνή προβλήματα έδιναν άπάντηση στά ζωτικά ζητήματα πού συγκινοΰν τίς μάζες. 01 θέσεις αύτές άνοιγαν μπροστά στΑ Κομμουνιστικά κόμματα νέους δρόμους καί νέα μέσα πάλης γιά τή διαφύλαξη καί τήν παγίωση τής εΙρήνης, νέες προοπτικές Επαναστατικού μετασχηματισμού τοΰ καπι­ ταλισμού σέ σοσιαλισμό, γιά τή συσπείρωση όλων τών προοδευτικών δυνάμεων κάτω άπό τήν καθοδήγηση τής έργατικής τάξης. Τό συνέδριο συνόψισε τά Αποτελέσματα τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης γιά τήν περίοδο πού μεσολάβησε μετά τό 19ο Συνέδριο. Τό συνέδριο έδοσε τήν Αδηγία νά συνεχιστεί Επίμονα ή πάλη γιά τήν έκπλήρωση τοΰ βασικού οίκονομικού καθήκοντος τής ΕΣΣΔ: σέ Ιστορικά .συντομότατο χρονικό διάστημα νά φτάσει καί νά ξεπεράσει τίς άναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, ώς πρός τήν παραγωγή προϊόντων κατ'άτομο. Τό συνέδριο ύπογρΑμμισε τήν άποφασιστική σημασία τής άδιάκοπης τεχνικής προόδου γιά τήν αύξηση όλης τής βιομηχανικής παραγωγής. Τό συνέδριο καθόρισε τίς όδηγίες γιά τό έκτο πεντάχρονο σχέδιο άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ στά 1956-1960, τίς κύριες κατευθύνσεις έκπλήρωσης τών καθηκόντων του: νά άναπτύσσεται καί στό μέλλον κατά πρώτο λόγο ή βαριά βιομηχανία- νά πραγματοποιείται μέ συνέπεια ή ύποθήκη τοΰ Λένιν γιά τόν έξηλεκτρισμό τής χώρας- ν ’ άναπτύσσεται Αλόπλευρα καί νά τελειοποιείται ή οίκοδομική βιομηχανία- νά χρησιμοποιείται όσο τό δυνατόν Αποδοτι­ κότερα ό μεγάλος φυσικός πλούτος τής χώρας, νά χρησιμοποιούν

681

στήν παραγωγή νέες πηγές πρώτων ύλών, καυσίμων, ήλεκτρικής ένέργειας' νά άκολουθεϊται μέ έπιμονή ή πολιτική έπιτάχυνσης τής τεχνικής προόδου- νά βελτιώνεται ή όργάνωση τής παραγωγής μέ βάση τήν έπέκταση τής εΙδίκευσης καί τής σύμπραξης στή βιομηχανίανά έπιταχυνθοΰν οί ρυθμοί άνάπτυξης τής παραγωγής είδών λαϊκής κατανάλωσης- νά συνεχιστεί μέ άμείωτη δραστηριότητα ή δουλιά γιά τήν άνοδο τής άγροτικής οίκονομίας- νά έπιτευχθεϊ παραπέρα άνοδος του υλικού έπιπέδου τής ζωής τών έργαζόμενων- νά άναπτύσσεται όλόπλευρα ή δημιουργική δραστηριότητα καί ή πρωτοβουλία τών ■έργαζόμενων στήν πάλη γιά τήν άνοδο τής παραγωγικότητας τής έργασίας- νά βελτιώνεται συστηματικά ή δουλιά τών σοβιετικών, τών συνδικαλιστικών καί τών κομσομόλικων όργανώσεων καί ν' άνεβαίνει ό ρόλος τους στήν οίκονομική ζωή τής χώρας. Τό συνέδριο έβαλε τό σοβαρό καθήκον τής λαϊκής οίκονομίας: νά δημιουργηθούν στά προσεχή 10-15 χρόνια στίς άνατολικές περιοχές τής χώρας μιά πολύ μεγάλη βάση έξόρυξης κάρβουνου καί παραγω­ γής ήλεκτρικής ένέργειας, τρίτη Ισχυρή μεταλλουργική βάση, μέ παραγωγή 15-20 έκατομμυρίων τόννων χυτοσιδήρου τό χρόνο, καθώς καί νέα κέντρα μηχανουργίας. ’ Εγγύηση γιά τήν έκπλήρωση τών καθηκόντων αύτών, ύπογράμμισε τό 20ό Συνέδριο, εϊναι ή βελτίωση όλης τής όργανωτικής δουλιάς τού Κόμματος. Τό 20ό Συνέδριο έξέτασε τό ζήτημα τής έξάλειψης τής προ­ σωπολατρίας τού Στάλιν καί τών συνεπειών της. Στήν άπόφαση πού ψήφισε τό συνέδριο έγκρίθηκε ή μεγάλη δουλιά πού έκανε ή Κεντρική Επιτροπή γιά τήν έδραίωση τών λενινιστικών κανόνων τής κομματικής ζωής, καί τήν άνάπτυξη τής έσωκομματικής δημοκρατίας. Τό συνέδριο πρότεινε στήν ΚΕ νά πραγματοποιήσει μέ συνέπεια τά μέτρα πού έξασφάλιζαν τήν όλοκληρωτική έξάλειψη τής ξένης πρός τό μαρξισμό-λενινισμό προσωπολατρίας, τήν έξάλειψη τών συνεπει­ ών της σ 'όλους τούς τομείς τής κομματικής, τής κρατικής καί τής Ιο€(>λογικής δουλιάς, τήν αυστηρή τήρηση τών λ€νινιστικών κανόνων τής κομματικής ζωής καί τής άρχής τής συλλογικής καθοδήγησης. Στήν κριτική τής προσωπολατρίας, τό Κόμμα είχε γιά όδηγό τίς γνωστές θέσεις τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ γιά τό ρόλο τών λαϊκών μαζών, τοΰ Κόμματος καί τής προσωπικότητας στήν Ιστορία. Τό Κόμμα, παίρνοντας άποφασιστική θέση ένάντια στήν προσω­ πολατρία, ξεκινούσε άπό τό γεγονός ότι καί άν άκόμη ή κριτική αύτή προκαλέσει προσωρινές δυσκολίες, όμως άπό τήν άποψη τών συμφερόντων καί τών τελικών σκοπών τής έργατικής τάξης θά δόσει θετικά άποτελέσματα. Τό Κόμμα ήξερε ότι τήν κριτική τών λαθών πού έγιναν σέ σχέση μέ τήν προσωπολατρία οΙ έχθροί θά προσπαθήσουν νά τήν χρησιμοποιήσουν γιά άντισοβιετικούς σκοπούς. Ό μ ω ς τό Κόμμα έκανε αύτή τήν ένέργεια, ξεκινώντας άπό ύψηλές άντιλήψεις άρχών, άπό τά συμφέροντα τής πάλης γιά τόν κομμουνισμό.

682

Στήν άπόφαση τής ΚΕ του ΚΚΣΕ τής 30 τοΰ ' Ιούνη 1956 «Γιά τήν έξάλειψη τής προσωπολατρίας καί τών συνεπειών της», τό Κόμμα έδοσε σαφή άπάντηση στά έρωτήμστα πού άφοροΰσαν τίς αΙτίες τής έμφάνισης τής προσωπολατρίας, τό χαρακτήρα τής έκδήλωσής της, τήν ούσία τής προσωπολατρίας καί τίς συνέπειές της. ' Η προσωπολατρία πρός τό Στάλιν παρουσιάστηκε σέ όρισμένες συγκεκριμένες-Ιστορικές συνθήκες. ’ Η οίκοδόμηση τοϋ σοσιαλισμού σέ μιά χώρα σχετικά καθυστερημένη, άγροτική, κατεστραμμένη άπ'τόν Ιμπεριαλιστικό καί τόν έμφύλιο πόλεμο καί περικυκλωμένη άπό τά έχθρικά καπιταλιστικά κράτη, πού έστελναν στή χώρα κατασκόπους καί δολιοφθορείς, σέ μιά χώρα πού άντιμετώπιζε διαρκώς τόν κίνδυνο έπίθεσης άπό τό έξωτερικό συνδέονταν μέ τήν ύπερνίκηση άφάνταστων δυσκολιών. 1Η γενική γραμμή τοΰ Κόμμα­ τος δεχόταν λυσσασμένες έπιθέσεις άπό μέρους τών φραξιονιστών άπ'τά άριστερά καί τά δεξιά. Ή περίπλοκη διεθνής καί έσωτερική κατάσταση άπαποΰσε σιδερένια πειθαρχία, άδιάκοπη ένταση τής έπαγρύπνησης, αύστηρότατο συγκεντρωτισμό στήν καθοδήγηση. Σέ μιά περίοδο λυσσασμένων έπιθέσεων τών Ιμπεριαλιστικών κρατών ή σοβιετική κοινωνία βρέθηκε στήν άνάγκη νά καταφύγει σέ όρισμένους προσωρινούς περιορισμούς τής δημοκρατίας, οΙ όποίοι καταργοΰνταν στό βαθμό πού έδραιώνονταν τό Σοβιετικό κράτος καί άναπτύσσονταν οΙ δυνάμεις τής δημοκρατίας καί τοΰ σοσιαλισμού σ 'ό λο τόν κόσμο. Ό Σοβιετικός λαός, ύπερνικώντας τεράστιες δυσκολίες, άκολούθησε σταθερά τό δρόμο πού ύπόδειξε ό Λένιν, οίκοδόμησε τό σοσιαλισμό. Ή νίκη τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ ύπήρξε ένας κοσμοϊστορικός άθλος πού πραγματοποίησε ό σοβιετικός λαός μέ έπικεφαλής τό Κόμμα. Στά χρόνια αύτά ό I. Β. Στάλιν, πού κατείχε τή θέση τοΰ γενικού γραμματέα τής ΚΕ τοΰ Κόμματος, μαζί μέ τ' άλλα ήγετικά στελέχη τοΰ Κόμματος καί τοΰ Σοβιετικού κράτους, πάλευε δραστήρια γιά τήν πραγματοποίηση τών σοσιαλιστικών μετασχηματισμών στήν ΕΣΣΔ. Σάν θεωρητικός καί μεγάλος όργανωτής καθοδηγούσε τήν πάλη ένάντια στούς τροτσκιστές, στούς δεξιούς όπορτουνιστές, στούς άστούς έθνικιστές, ένάντια στίς μηχσνοραφίες τής καπιταλιστικής περικύκλωσης. Ό I. Β. Στάλιν πρόσφερε μεγάλες ύπηρεσίες, όχι μόνο γιά τήν έξασφάλιση τής νίκης τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ, άλλά καί γιά τήν άνάπτυξη τοΰ παγκόσμιου κομμουνιστικού καί τοΰ άπελευθερωτικοΰ κινήματος. Ό λ ’ αύτά, φυσικά, έδοσαν στόν I. Β. Στάλιν μεγάλο κύρος καί δημοτικότητα. 'Ωστόσο, μέ τόν καιρό, άρχισαν ν ’ άποδίδονται σ'αύτόν όλες οΙ νίκες, πού σημείωσε ή Σοβιετική χώρα κάτω άπό τήν καθοδήγηση τού Κόμματος. Σιγά-σιγά άρχισε νά διαμορφώνεται ή λατρεία πρός τό πρόσωπό του. Στήν άνάπτυξη τής προσωπολατρίας; συνέβαλαν όρισμένες άρνητικές πλευρές τοϋ χαρακτήρα τοΰ I. Β. Στάλιν, τίς όποιες τίς ύπογράμμιζε ό В. I. Λένιν. ' Ο Στάλιν, ύπερεκτιμώντας τό ρόλο του καί

683

τίς ύπηρεσίες πού πρόσφερε, πίστευε δτι είναι άλάνθαστος, άρχισε νά κάνει κατάχρηση τής έμπιστοσύνης τοΰ Κόμματος, νά παραβιάζει τίς λενινιστικές άρχές καί τούς κανόνες τής κομματικής ζωής, νά παραβαίνει τούς νόμους. 'Η προσωπολατρία πρός τόν Στάλιν, Ιδιαίτερα στά τελευταία χρόνια τής ζωής του, προξένησε μεγάλη ζημιά στό έργο τής κομματικής καί τής κρατικής καθοδήγησης, στήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού. Ό μ ω ς, παρ'όλες τίς έπινοήσεις τών έχθρών τοΰ σοσιαλισμού, ή προσωπολατρία δέν μπόρεσε νά έμποδίσει τή δράση τών άντικειμενικών νομοτελείων τοΰ σοσιαλισμού, δέν μπόρεσε ν'άλλάξει καί δέν άλλαξε τό βαθιά δημοκρατικό, τόν πραγματικό λαϊκό χαρακτήρα τοΰ σοβιετικού συστήματος, πού άποφασιστική κινητήρια δύναμή του πάντα ήταν, εϊναι καί θά είναι ή έργατική τάξη, τά έκατομμύρια τών μαζών τών έργαζόμενων, μέ έπικεφαλής τό μαρξιστικό λενινιστικό Κόμμα. ’ Η προσωπολατρία δέν μπόρεσε νά κλονίσει τίς όργανωτικές, τίς πολιτικές καί τίς θεωρητικές βάσεις τοΰ Κόμματος, πού δημιουργήθηκε καί γαλουχήθηκε στό έπαναστατικό πνεύμα άπό τό μεγάλο Λένιν. Τό Κόμμα δρούσε σάν ζωντανός όργανισμός, οΙ τοπικές κομματικές όργανώσεις δούλευαν δημιουργικά. Ή πολιτική πού άκολουθοΰσε τό Κόμμα ήταν σωστή, έξέφραζε τά συμφέροντα τοϋ λαοΰ, άποσκοποϋσε στήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού. Κανένας δέν μπορεϊ νά μειώσει τίς μεγάλες έπιτυχίες τού Κόμματος καί τοΰ λαοΰ στήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού. ’ Η κομματική κριτική γιά τήν προσωπολατρία εϊχε σάν σκοπό νά έξαλείψει τίς βλαβερές συνέπειες τής προσωπολατρίας αύτής καί μ'αύτόν τόν τρόπο νά δυναμώσεις τίς θέσεις τοϋ σοσιαλισμού. Στή δράση τοϋ I. Β. Στάλιν τό Κόμμα έβλεπε δυό πλευρές: τή θετική, πού τό Κόμμα τήν έκτιμά, καί τήν άρνητική, στήν όποία τό Κόμμα κάνει κριτική καί τήν καταδικάζει. Τό Κόμμα, ύπερνικώντας τίς συνέπειες τής προσωπολατρίας, άνοιξε διόίπλατα τό δρόμο γιά τήν ένεργό δράση καί τή δημιουργική πρωτοβουλία τών μαζών, γιά τήν άνάπτυξη τοϋ σοσιαλιστικού δημοκρατισμού. Τό συνέδριο έκανε ύποδείξεις άρχής γιά τήν εθνική πολιτική. Σέ συνθήκες, όταν εϊχε πιά Αναπτυχθεί καί δυναμώσει ή οίκονομία τών ένωσιακών δημοκρατιών, είχαν άνδρωθεϊ πολυάριθμα έθνικά στελέ­ χη, γινόταν όλο καί πιό έκδηλη ή άνάγκη έπεξεργασίας τέτιων μορφών διεύθυνσης τής οίκονομίας άπό μέρους τοϋ κράτους, οΙ όποιες θά συνδύαζαν σωστά τή συγκεντρωτική καθοδήγηση μέ τήν αύτοτέλεια τών δημοκρατιών, θά έπαιρναν ύπόψη τους τά κοινά συμφέροντα τών λαών στήν οικοδόμηση τοϋ κομμουνισμού, καθώς έπίσης καί τίς4 έθνικές διαφορές καί Ιδιομορφίες, θά συντελούσαν στό παραπέρα δυνάμωμα τής φιλίας τών λαών. Τό συνέδριο καθόρισε ένα πλατύ πρόγραμμα πολιτιστικής οίκοδό­

684

μησης, κομμουνιστικής διαπαιδαγώγησης τών έργαζόμενων, έβαλε τό ζήτημα ότι είναι άπαρσίτητη ή σοβαρή βελτίωση όλου του συστήμα­ τος άγωγής καί μόρφωσης τής νέας γενιάς. Στό 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ υποβλήθηκαν σέ όξύτατη κριτική οί άδυναμίες τής Ιδεολογικής δουλιάς, καί έβαλε τό καθήκον νά ξεπεραστοΰν οΙ άδυναμίες αύτές, νά βελτιωθεί όλη ή δουλιά, νά συνδυαστεί στενά ή θεωρητική δράση, ή προπαγάνδα καί ή ζύμωση μέ τ(ς ζωτικές άνάγκες τής πάλης γιά τόν κομμουνισμό. Στίς άποφάσεις той συνεδρίου υπογραμμίζεται ή ύποχρέωση τών στελεχών той Ιδεολογικού μετώπου, τών κομματικών όργανώσεων νά φυλάγουν σάν τά μάτια τους τήν καθαρότητα τής μαρξιστικήςλενινιστικής θεωρίας, νά παλεύουν άδιάλλσχτα ένάντια σέ κάθε έκδήλωση τής άστικής Ιδεολογίας, νά άνεβάζουν τό μαρξιστικόλενινιστικό άτσάλωμα τών στελεχών. Τό 20ό Συνέδριο άνέθεσε στήν Κεντρική ' Επιτροπή τοΰ ΚΚΣΕ νά έτοιμάσει τό σχέδιο Προγράμματος той Κομμουνιστικού κόμματος, ξεκινώντας άπό τίς βασικές θέσεις τής μαρξιστικής-λενινιστικής θεωρίας, πού άναπτύσσεται δημιουργικά μέ βάση τήν Ιστορική πείρα той Κόμματός μας, τήν πείρα τών άδελφών κομμάτων τών σοσιαλι­ στικών χωρών καί όλου той διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Τό 20ό Συνέδριο τού ΚΚΣΕ άποτέλεσε σημαντικό σταθμό στή ζωή той Κόμματος, στήν άνάπτυξη τής Σοβιετικής χώρας, στό διεθνές κομμουνιστικό καί έργατικό κίνημα. Καθόρισε τά καθήκοντα τής οίκοδόμησης той κομμουνισμού στήν ΕΣΣΔ, χάραξε τό δρόμο τής έξέλιξης καί έδραίωσης τού σοβιετικού καθεστώτος. Τό συνέδριο έβαλε καί έλυσε κατά καινούργιο τρόπο μιά σειρά βασικά ζητήματα άρχών τής σύγχρονης διεθνούς έξέλιξης, πού καθορίζουν τόσο τήν πορεία τών τρέχοντων γεγονότων, όσο καί τίς μελλοντικές προοπτι­ κές. Δημιουργικά άναπτύσσοντας τό μαρξισμό-λενινισμό, πλούτισε τήν έπαναστατική θεωρία μέ σπουδαία συμπεράσματα καί θέσεις. Τό συνέδριο έδειξε ότι τό Κόμμα, ή ΚΕ του είναι όχι μόνο συλλογικό πολιτικό καί όργανωτικό κέντρο, άλλά καί συλλογικό κέντρο άνάπτυξης τής μαρξιστικής θεωρητικής σκέψης. 01 άποφάσεις той Κόμματος άσκησαν τεράστια έπίδραση σ ’ δλη τή ζωή той Κόμματος, στήν έξέλιξη τής σοβιετικής σοσιαλιστικής κοινωνίας στό δρόμο τού κομμουνισμού. Οί θέσεις πού πρόβαλε τό συνέδριο γιά τά προβλήματα τής σύγχρονης παγκόσμιας έξέλιξης είχαν μεγάλη σημασία γιά τό διεθνές κομμουνιστικό κίνημα.

4. ' Η δράση τοΰ Κόμματος γιά τήν άνοδο τοΰ ρόλου τών κρατικών καί των κοινωνικών όργανώσεων, γιά τήν άνάπτυξη τής οίκονομίας καί τήν άνύψωση τής ευημε­ ρίας той λαοΰ. Τό 21ο Συνέδριο той ΚΚΣΕ. Ή πλήρης καί όριστική νίκη той σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ Οί άποφάσεις τού 20ού Συνεδρίου έπιδοκιμάστηκαν όμόφωνα

άπ' τό Κόμμα, άπ ’ όλο τό σοβιετικό λαό. ' Αναπτύχθηκε ή πάλη γιά τήν πραγματοποίησή τους. ' Η λαϊκή δραστηριότητα βρήκε τήν έκδήλωσή της στήν παραπέρα άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής άμιλλας. Γεννήθηκαν νέες μορφές άμιλλας. ΟΙ έργάτες τοϋ έργοστασίου τής Μόσχας «Προλετάρσκι Τρούντ», τοϋ έργοστασίου τοϋ Κούιμπισεφ «Αύτοτρακτοροντετάλ», τοΰ μεταλλουργικού έργοστασίου τοϋ Β έρχ-' Ισέτ, άρχισαν τό κίνημα γιά νά βγάλουν σέ έφτά ώρες τήν ποσότητα δουλιάς μιας όχτάωρης έργάσιμης ήμέρας. Ό λ η ή χώρα άκουσε τή φλογερή έκκληση τών άνθρακωρύχων τής μπριγάδας τοΰ Ή ρ ω α τής σοσιαλιστικής δουλιάς Νικολάι Μαμάι: «Πάρτε μέρος στήν άμιλλα γιά τήν ύπερεκπλήρωση τών παραγωγικών καθηκόντων κάθε μέρα καί σέ κάθε τόπο έργα­ σίας». Ή διεύρυνση τών διαστάσεων τής οικονομικής καί πολιτιστικής οικοδόμησης άπαιτοϋσε τή βελτίωση τής κομματικής καθοδήγησης. Τό Κόμμα έβαζε σάν έπιδίωξή του ν'άνεβάσει τή δραστηριότητα τών κομμουνιστών καί τή μαχητικότητα τών κομματικών όργανώσεων, νά βελτιώσει τίς μεθόδους καθοδήγησης, όλον τόν τρόπο τής δουλιάς. Στή χώρα ύπήρχαν πάνω άπό 350 χιλιάδες κομματικές όργανώσεις βάσης. Γιά τήν ένίσχυση τής κομματικής έπιροής, στή βάση τών άλλαγών πού έκανε στό καταστατικό τό 20ό Συνέδριο τοϋ ΚΚΣΕ, στά τμήματα, στίς μπριγάδες καί στά συνεργεία τών έπιχειρήσεων δημιουργοΰνταν όργανώσεις τμημάτων στά πλαίσια τών κομματικών όργανώσεων βάσης πού άριθμοΰσαν πάνω άπό 50 κομματικά μέλη καί όχι πάνω άπό 100, όπως ίσχυε πρίν. ’ Η ΚΕ έδοσε ιδιαίτερη προσοχή στίς άχτιδικές κομματικές όργανώσεις, γιατί άπ'τό έπίπεδο τής δουλιδς τους έξαρτιόνταν κατά πολύ ή έπιτυχία τής πάλης γιά τήν άνοδο τής βιομηχανίας καί τής άγροτικής οίκονομίας. Στήν Ιδεολογική-πολιτική διαπαιδαγώγηση τών κομμουνιστών καταπολεμήθηκε ή έπιζήμια άπόσπαση τής προπαγάνδας άπό τήν πράξη τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης. Άναζωογονήθηκε αίσθητά ή θεωρητική δράση τοΰ Κόμματος, πού περιεχόμενό της είχε τήν πάλη ένάντια στό δογματισμό στή θεωρία καί στήν πράξη, καθώς έπίσης καί ένάντια στίς έκδηλώσεις άναθεωρητικών άπόψεων όρισμένων μελών τοΰ Κόμματος. Γ ιά τή διεξοδική μελέτη άπό τούς κομμουνιστές τής λενινιστικής θεωρητικής κληρονομιάς ή ΚΕ τοΰ Κόμματος θεώρησε άναγκαϊο νά έκδόσει τήν πλήρη έκδοση τών 'Απάντων τοϋ В. I. Αένιν. Έκδίδονταν οί τόμοι τής δεύτερης έκδοσης τών 'Απάντων τοϋ Κ. Μάρξ καί φ. Ένγκελς. Έκδίδονταν τά πραχτικά τών συνεδρίων καί τών συνδιασκέψεων τοΰ Κόμματος. Μέ έπιμονή καί λεπτότητα ύπερνικιόταν ή ιδεολογική σύγχυση πού παρουσίαζαν όρισμένοι παράγοντες τοΰ πολιτισμού. ΜερικοΓ λογοτέχνες δέν κατάλαβαν τήν ούσία τής κομματικής κριτικής τής προσωπολατρίας, άίρχισαν νά άναζητοΰν μόνο λάθη καί μελανά

σημεία στήν οίκοδόμηση τοϋ σοσιαλισμού, νά άρνοϋνται τήν άνάγκη τοΰ καθοδηγητικοΰ ρόλου τοΰ Κόμματος στόν Ιδεολογικό τομέα. Άκούγονταν φωνές κατά τής κομματικότητας καί τής Ιδεολογικότητας στήν έπιστήμη, στή λογοτεχνία καί στήν τέχνη, κατά τής σύνδεσής τους μέ τά ώριμα προβλήματα τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης, γίνονταν Απόπειρες νά τεθεί ύπό Αμφισβήτηση ή βασική μέθοδος τής σοβιετικής λογοτεχνίας καί τέχνης, ή μ# ο δος τοΰ σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Τό Κόμμα έκανε πολλή δουλιά άνάμεσα στούς άνθρώπους τής έπιστήμης, τής λογοτεχνίας καί τής τέχνης, έξηγώντας τους τήν ούσία τής μαρξιστικής-λενινισπής Ιδεολογίας. Τό Κόμμα έδειξε γιά άλλη μιά φορά πειστικά ότι τό βασικότερο μέσο γιά μιά πραγματική άνθιση τοϋ σοβιετικού πολιτισμού είναι ή ύψηλή Ιδεολογικότητά του, ή σύνδεσή του μέ τή ζωή, ή έξυπηρέτηση τοΰ λαοΰ καί τής οίκοδόμησης τοΰ κομμουνισμού. 'Υπογραμμιζόταν ότι τό κύριο γιά τήν άνάπτυξη τής σοβιετικής λογοτεχνίας καί τής τέχνης είναι ή στενή σύνδεση μέ τό λαό, ή δραστήρια συμμετοχή στήν πραγματοποίηση τής πολιτικής τοΰ Κόμματος, ή άληθινή άπεικόνιση τής σοσιαλιστικής πραγματικότητας, ή προβολή τών εύγενικών έπιδιώξεων τοΰ λαοΰ, τών ύψηλών ήθικών Ιδιοτήτων του. Στή δουλιά τών σοβιετικών όργάνων άναπτύχθηκε άκόμη πιό πλατιά ή σοσιαλιστική δημοκρατία μέ βάση τήν προσέλκυση τών μαζών στή διεύθυνση τοΰ κράτους. Στήν άπόφαση «Γιά τή βελτίωση τής δράσης τών Σοβιέτ τών βουλευτών τών έργαζόμενων καί γιά τό δυνάμωμα τής σύνδεσής τους μέ τίς μάζες» (Γενάρης τοϋ 1957), ή ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ καθόρισε τά βασικά καθήκοντα τών Σοβιέτ: δυνάμωμα τών τοπικών Σοβιέτ καί δυνάμωμα τοϋ ρόλου τους στήν οίκονομική καί πολιτιστική οίκοδόμηση, δραστηριοποίηση τής δουλιάς τους. Στά κομματικά καί στά σοβιετικά όργανα τών ένωσιακών δημοκρατιών γινόταν σύσταση νά εύρύνουν τά δικαιώματα τών τοπικών Σοβιέτ, πρώ τ'άπ'όλα στό σχεδιασμό τής λαϊκής οικονομίας, τής παραγωγής καί τής κατανομής τών προϊόντων τών έπιχειρήσεων τής τοπικής καί συνεταιριστικής βιομηχανίας, στήν όργάνωση τής οίκοδόμησης κατοι­ κιών καί κτιρίων γιά πολιτιστικές καί βιοτικές άνάγκες, στήν όργάνωση κατασκευής δρόμων, στήν άνάπτυξη τής παραγωγής οίκοδομικών ύλικών καί καυσίμων, στή λύση τών προβλημάτων πού έχουν σχέση μέ τά δημοσιονομικά καί τόν προϋπολογισμό. Μεγάλωσε ή δραστη­ ριότητα τών Σοβιέτ καί τών βουλευτών τους. Μέ συνέπεια έφαρμοζόταν ή πολιτική τής διεύρυνσης τών δικαιωμάτων τών ένωσιακών δημοκρατιών. Πέρασαν στή δικαιοδοσία τους πολλές έπιχειρήσεις τής βιομηχανίας καί τών μεταφορών, εύρύνθηκαν σημαντικά τά δικαιώματά τους στόν τομέα τοϋ προϋπο­ λογισμού. Γιά τήν έξέταση τών προτάσεων τών ένωσιακών δημοκρα­ τιών σχετικά μέ τήν οίκονομική καί πολιτιστική τους άνάπτυξη τό Σοβιέτ τών ' Εθνοτήτων τοΰ ' Ανωτάτου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ δημιούργη­

687

σε Οίκονομική 'Επιτροπή. Στήν άρμοδιότητα τών ένωσιακών δημο­ κρατιών πέρασε ή νομοθεσία γιά τή συγκρότηση τών δικαστηρίων, τό δικαίωμα νά δημιουργούν στό έδαφός τους νέες περιφέρειες καί περιοχές. Ή αύτόνομη περιοχή τών ΚαλμΙκων μετασχηματίστηκε σέ αύτόνομη δημοκρατία, ή αύτόνομη δημοκρατία τής ΜπουριατίαςΜογγολίας μετονομάστηκε σέ αύτόνομη δημοκρατία τής Μπουριατίας. Σέ μιά σειρά κομματικά ντοκουμέντα, καί κατά πρώτο λόγο στήν άπόφαση τής 'Ολομέλειας τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ πού συνήλθε τό Δεκέμβρη τοΰ 1957, τεκμηριώνεται ή άνάπτυξη τοΰ ρόλου τών συνδικάτων στήν κομμουνιστική οίκοδόμηση, ή άνάγκη τής βελτίω­ σης τής δουλιάς τους, καθορίζονται οί μορφές τής συμμετοχής τους στήν έπΙλυση τών πολιτικών, οίκονομικών, πολιτιστικών καί τών διαπαιδαγωγητικών προβλημάτων στίς νέες συνθήκες, χαράζονται οΙ δρόμοι γιά τήν άναδιοργάνωση τής δουλιάς τών συνδικάτων. Γ ιά τό άνέβασμα τοΰ ρόλου τών συνδικάτων στή διεύθυνση τής παραγωγής θεωρήθηκε άπαραίτητο νά μετατραποϋν οΙ παραγωγικές συσκέψεις σέ όργανα μόνιμης λειτουργίας, νά συμπεριληφθοϋν σ ' αύτές έκπρόσωποι τών έργατών, τών ύπαλλήλων, τής διεύθυνσης, τών κομματι­ κών καί κομσομόλικων όργανώσεων, τών έπιστημονικοτεχνικών συλλόγων. Έπεκτάθηκαν οΙ άρμοδιότητες τών έργοστασιακών καί τών τοπικών έπιτροπών τών συνδικάτων. Τούς δόθηκε τό δικαίωμα νά παίρνουν μέρος στήν κατάρτιση τών βιομηχανικών-οΐκονομικών σχεδίων τών έπιχειρήσεων, στή λύση τών ζητημάτων τοΰ καθορισμού τής νόρμας έργασίας καί όργάνωσης τοΰ μισθοΰ έργασίας, νά έλέγχουν τήν τήρηση τής έργατικής νομοθεσίας. Τά συνδικάτα μπορούν νά βάζουν ζήτημα άντικατάστασης τών διευθυντών έκείνων τής οίκονομίας πού παραβιάζουν τούς νόμους γιά τήν έργασία καί άποφεύ.γουν νά έκπληρώσουν τίς ύποχρεώσεις πού άπορέουν άπ'τίς συλλογικές συμβάσεις, νά λένε τή γνώμη τους γιά τούς ύποψήφιους πού προορίζονται γιά διευθυντικές θέσεις. ' Η άπόλυση τών έργατών καί τών ύπαλλήλων μπορεΤ νά γίνει μόνο μέ τή συγκατάθεση τών έργοστασιακών καί τών τοπικών έππροπών. Άναζωογονήθηκε καί άπόκτησε νέο περιεχόμενο ή δράση τής Κομσομόλ. ΟΙ όργανώσεις τής Κομσομόλ πάλευαν δραστήρια γιά τήν έφαρμογή τών άποφάσεων τοΰ Κόμματος. Τό Κόμμα βοηθοΰσε τήν Κομσομόλ νά άνατττύξει τήν πρωτοβουλία τής νεολαίας, νά μεγαλώσει τήν έργατική συνεισφορά της στή σοσιαλιστική οίκοδόμηση, νά βελτιώσει τή διαπαιδαγωγητική δουλιά. Άναγγενιοΰνταν καί άνατττύσσονταν οί ήρωικές παραδόσεις τών πρώτων πεντάχρονων. ’ Η νεολαία έδοσε άξια έξετάσεις στήν άξιοποίηση τών χέρσων έδαφών. Γ ιά τά γεμάτα αύτοθυσία κατορθώμστά της ή Κομσομόλ παρασημοφορήθηκε μέ τό παράσημο τοΰ Λένιν. Ή νεολαία άπάντησε μέ ένθουσιασμό στό κάλεσμα τοΰ Κόμματος νά πάρει δραστήριο μέρος στήν οίκοδόμηση τών ήλεκτροσταθμών καί τών βιομηχανικών έπιχει-

688

ρήσεων στίς άνατολικές καί βόρειες περιοχές τής χώρας καί στό Ντονμπάς. Στά τέλη τοΰ 1956 στά καινούργια αύτά έργοτάξια, μέ φύλλα άποστολής τής Κομσομόλ, πήγαν πάνω άπό 200 χιλιάόες νέοι καί νέες. ΟΙ νέοι καί οΙ νέες τών κολχόζ καί τών σοβχόζ άρχισαν νά παίρνουν πιό δραστήριο μέρος στήν άγροτική παραγωγή. Ό τ α ν συνήλθε τό 13ο Συνέδριο τής ΠΛΚ ΕΝ τόν 'Α πρίλη τοΰ 1958 ύπήρχαν 18 έκατομμύρια μέλη τής Κομσομόλ. ' Η άπόφαση πού πήρε ή Κεντρική ' Επιτροπή τοΰ Κόμματος καί τό 'Υπουργικό Συμβούλιο σχετικά μέ τό Καταστατικό του άγροτικοΰ συνεταιρισμού συνέβαλε στήν άνάπτυξη τής πρωτοβουλίας καί τής αύτενέργειας τών κολχόζνικων γιά τήν όργάνωση τής κολχόζνικης παραγωγής καί τής διεύθυνσης τοϋ συνεταιρισμού. ΟΙ κολχόζνικοι μόνοι τους μποροϋσαν νά συμπληρώσουν καί νά τροποποιήσουν σέ όρισμένες διατάξεις τοΰ Καταστατικού μέ βάση τίς τοπικές συνθήκες, γεγονός πού συνέβαλε στήν άνάπτυξη τής κολχόζνικης δημοκρατίας. 'Ανέβηκε ή πρωτοβουλία καί τό ένδιαφέρον τών κολχόζνικων στή σωστή, οίκονομική καί παραγωγική όργάνωση τοΰ νοικοκυριού τους, στήν άνοδο τής παραγωγής. ' Η βελτίωση τής δράσης τών κομματικών, τών κρατικών, τών συνδικαλιστικών καί τών κομσομόλικων όργανώσεων, ό έργασιακός ένθουσιασμός τών μαζών μέ βάση τήν άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής δημοκρατίας έξασφάλισαν τήν έκπλήρωση άπό τή βιομηχανία τών καθηκόντων τοΰ σχεδίου. Στά 1956-1957 μπήκαν σέ λειτουργία πάνω άπό 1600 μεγάλες βιομηχανικές έπιχειρήσεις. Αύξήθηκε ή παραγωγή τών βιομηχανικών προϊόντων, θετικά άποτελέσματα είχαν καί οΙ έργαζόμενοι τοΰ χωριού. Τό 1956 ή συνολική συγκομιδή τών σιτηρών ήταν μεταλύτερη άπό τή συγκομιδή όλων τών προηγούμε­ νων χρόνων, πράγμα πού έπέτρεψε στό κράτος νά συγκεντρώσει πάνω άπό 3 δισεκατομμύρια 300 έκατομμύρια πούτια σιτηρών. 'Ανέβηκε ή εύημερία τών σοβιετικών άνθρώπων. Τή στιγμή πού τό Κόμμα έφάρμοζε τίς άποφάσεις τοϋ 20οϋ Συνεδρίου καί σημείωνε σταθερά έπιτυχίες στήν άνοδο τοΰ βιοτικού Ъпгёбои τού λαού, ένάντια στή γραμμή τοϋ Κόμματος τάχθηκε ή όμάδα τών Μόλοτοφ, Καγκανόβιτς, Μαλενκόφ καί άλλων πού σχηματίστηκε μέσα στό Προεδρείο τής ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ. Τά μέλη της έκαναν φραξιονιστική δουλιά, άντιδροϋσαν στήν έγκριμένη άπό τό 20ό Συνέδριο τού ΚΚΣΕ γραμμή τοϋ Κόμματος γιά τήν έξάλειψη τών λαθών καί τών έλλείψεων, πού προκλήθηκαν άπό τήν Προσωπολα­ τρία. ’ Η πάλη έναντια στήν άντικομμστική, φραξιονιστική όμάδα ήταν όξύτατη καί γινόταν γιά ζητήματα άρχών. Στήν πορεία τής πάλης αύτής τά τακτικά καί άναπληρωματικά μέλη τοϋ Προεδρείου, τά μέλη τής ΚΕ Λ. I. Μπρέζνιεφ, А. Π. Κιριλένκο, φ. Ρ. Κοζλόφ, Α. Ν. Κοσίγκιν, Ο. Β. Κούουσινεν, Κ. Τ. Μάζουροφ, А. I. Μικογιάν, Ν. Β. Ποντγκόρνι, Μ. Α. Σοϋσλοφ, Ν. Σ. Χρουστσιόφ, Ν. Μ. Σβέρνικ καί

άλλα καθοδηγητικά στελέχη τοϋ Κόμματος τάχθηκαν ένάντια στήν άντικομματική όμάδα καί άπόκρουσαν άποφασιστικό τίς έπιθέσεις της ένάντια στή λενινιστική γραμμή τοΰ Κόμματος καί τής ΚΕ του. Τό ζήτημα τής άντικομματικής όμάδαςτό συζήτησε ή 'Ολομέλεια τής Κεντρικής 'Επιτροπής τοΰ ΚΚΣΕ, πού συνήλθε τόν Ίο ύ νη τοΰ 1957. Στήν άπόφαση «Γιά τήν άντικομματική όμάδα» πού ψηφίστηκε όμόφωνα, ή όλομέλεια σημείωνε ότι ή άντικομματική όμάδα έβαζε σάν καθήκον της τήν άλλαγή τής πολιτικής γραμμής τοϋ Κόμματος, τή ματαίωση τής πραγματοποίησης τών άποφάσεων τοΰ 20οΰ Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ. Στήν άπόφαση τονιζόταν ότι ή όμάδα αύτή παραβίασε τό Καταστατικό τοΰ Κόμματος καί τήν άπόφαση τοΰ 10ου Συνεδρίου «Γιά τήν ένότητα του Κόμματος» πού τήν είχε συντάξει ό Λένιν. Τά μέλη τής άντικομματικής όμάδας μέ τό συντηρητικό πνεύμα πού έδειχναν, προσπαθούσαν νά τραβήξουν τό Κόμμα πρός τά πίσω. «Τόσο στά ζητήματα τής έσωτερικής, όσο καί στά ζητήματα τής έξωτερικής πολιτικής, έλεγε ή άπόφαση τής ’ Ολομέλειας τής ΚΕ, είναι σεχταριστές καί δογματιστές, άντικρύζουν μηχανικά καί άγονα τό μαρξισμό-λενινισμό. Δέν μπορούν νά καταλάβουν άτι στίς σημερινές συνθήκες ό έν δράσει ζωντανός μαρξισμός-λενινισμός, ή πάλη γιά τόν κομμουνισμό φαίνονται στήν έφαρμογή τών άποφάσεων τού 20οΰ Συνεδρίου τού Κόμματος, στήν έπίμονη έφαρμογή τής πολιτικής τής εΙρηνικής συνύπαρξης, τής πάλης γιά τή φιλία άνάμεσα στούς λαούς, τής πολιτικής τής όλόπλευρης έδραίωσης τοΰ σοσιαλιστικού στρατοπέδου, στή βελτίωση τής διεύθυνσης τής βιομηχανίας, στήν πάλη γιά τήν όλόπλευρη άνοδο τής άγροτικής οίκονομίας, γιά τήν άφθονία προϊόντων, γιά τήν πλατιά οίκοδόμηση κατοικιών, γιά τή διεύρυνση τών δικαιωμάτων τών ένωσιακών δημοκρατιών, γιά τήν άνθιση τών έθνικών πολιτι­ σμών, γιά τήν όλόπλευρη άνάπτυξη τής πρωτοβουλίας τών λαϊκών μαζών» ( « Ά π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ύ Κ Κ Σ Ε » , τόμ. 7ος, Πολιτικό έκδοτικό, ρωσ. έκδ. 1971, σελ. 271). Ή ‘ Ολομέλεια θεώρησε τή δράση τής άντικομματικής όμάδας άσυμβίβαστη μέ τίς λενινιστικές άρχές του Κόμματος. Μπροστά στά άδιάψευστα γεγονότα, πού άποκαλύφθηκαν στήν 'Ολομέλεια, τά μέλη τής όμάδας άναγνώρισαν τόν έπιζήμιο χαρακτήρα τής φραξιονι­ στικής τους δράσης καί ύποσχ&ηκαν νά συμμορφωθούν μέ τίς άποφάσεις τοΰ Κόμματος. ' Ή 'Ολομέλεια καθαίρεσε άπό τήν ΚΕ καί τό Προεδρείο τής ΚΕ τούς Β. Μ. Μόλοτοφ, Γκ. Μ. Μαλενκόφ, Λ. Μ. Καγκανόβιτς. Αύστηρή μομφή μέ προειδοποίηση δόθηκε στόν Πρόεδρο τοΰ Ύπουργικοΰ Συμβουλίου τής ΕΣΣΔ Ν. Α. Μπουλγκάνιν γιά τή συμμετοχή του στήν άντικομματική όμάδα. ' Ο Μπουλγκάνιν ύποσχέθηκε νά διορθώσει τά χονδρά λάθη του καί νά άγωνιστεϊ ένεργά γιά τήν γραμμή τού Κόμματος. Ό μ ω ς δέν έκπλήρωσε τήν ύπόσχεσή του, δέν δικαίωσε τήν έμπιστοσύνη πού τοΰ έπιδείχθηκε σάν μέλος τοΰ

690

Προεδρείου τής ΚΕ. Γι'αύτό ή ΚΕ άπάλλαξε τόν Ν. Α. Μπουλγκάνιν άπό τά καθήκοντα του μέλους τοΰ Προεδρείου τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ. 'Απαλλάχτηκε έπίσης άπό τά καθήκοντα τοΰ Προέδρου τοΰ Υ π ο υ ρ ­ γικού Συμβουλίου τής ΕΣΣΔ. Αύστηρά κομματικά μέτρα πάρθηκαν καί γιά άλλα μέλη τής άντικομματικής όμάδας. ’ Η άπόφαση τής ’ Ολομέλειας τοΰ ’ Ιούνη τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ γιά τήν άντικομμστική Ό μ ά δ α έπιδοκιμάστηκε όμόφωνα άπό τό Κόμμα. ’ Η ’ Ολομέλεια τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, πού συνήλθε τόν ’ Οχτώβρη τοΰ 1957, στήν άπόφασή της «Γιά τή βελτίωση τής κομμστικής-πολιτικής δουλιάς στό Σοβιετικό Στρατό καί στό Στόλο» καταδίκασε τίς ώμές παραβιάσεις τών λενινιστικών άρχών στήν καθοδήγηση τών 'Ενό­ πλων Δυνάμεων, τίς όποιες έκανε ό Γκ. Κ. Ζοΰκοφ, πού ήταν τότε ύπουργός "Αμυνας. ' Αποκαλύφθηκε ότι ό Ζοΰκοφ, όντας ύπουργός "Αμυνας, άκολουθοΰσε γραμμή περιορισμού τής δουλιάς τών κομμα­ τικών όργανώσεων τοΰ στρατοΰ, τών πολιτικών όργάνων καί τών στρατιωτικών συμβουλίων, γραμμή κατάργησης τής καθοδήγησης καί τοΰ έλέγχου τών ' Ενόπλων Δυνάμεων άπό μέρους τοΰ Κόμματος, τής ΚΕ του καί τής Σοβιετικής Κυβέρνησης. ' Η 'Ολομέλεια καθαίρεσε τόν Γ κ. Κ. Ζοΰκοφ άπ’τά καθοδηγητικά όργανα τοΰ Κόμματος. 'Απαλλά­ χτηκε άπ'τά καθήκοντα τοΰ ύπουργοΰ "Αμυνας τής ΕΣΣΔ. Ή 'Ολομέλεια τοΰ ' Οχτώβρη τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ ύπογράμμισε τήν άποφασιστική σημασία πού είχε γιά τή συγκρότηση τών 'Ενόπλων Δυνάμεων ή καθοδήγηση άπό μέρους τοΰ Κόμματος, τήν άνάγκη τήρησης τών λενινιστικών κανόνων καί άρχών καθοδήγησης στό Σοβιετικό Στρατό. ' Η κύρια πηγή δύναμης τοΰ Σοβιετικού Στρατού καί τοΰ Στόλου, άναφέρεται στήν άπόφαση τής ' Ολομέλειας, είναι τό γεγονός ότι όργανωτής καθοδηγητής καί δάσκαλός τους είναι τό Κομμουνιστικό κόμμα. Γιά τήν ένίσχυση τών Ενόπλω ν Δυνάμεων έκτός άπό τούς διοικητές πού διοικούν μονοπρόσωπα, σπουδαίο ρόλο παίζουν τά στρατιωτικά συμβούλια, τά πολιτικά όργανα καί οί κομματικές όργανώσεις πού έχουν τήν άποστολή νά έφαρμόζουν σταθερά καί μέ συνέπεια τήν πολιτική τού Κόμματος στό στρατό καί στό στόλο. Μεγάλη θέση στήν πραγματοποίηση τών άποφάσεων τοΰ 20οΰ Συνεδρίου τού ΚΚΣΕ κατείχαν τά ζητήματα τής όργανωτικής δουλιάς στόν τομέα τής οίκονομικής οίκοδόμησης. Έ ν α άπό τά μέτρα πρός τήν κατεύθυνση αύτή ήταν ή άναδιοργάνωση τής διεύθυνσης τής βιομηχανίας καί τής οΙκοδομικής Τό ζήτημα αύτό τό έξέτασε ή 'Ολομέλεια τής ΚΕ τού ΚΚΣΕ-πού συνήλθε τό Φλεβάρη τού 1957. Στίς βασικές οίκονομικές-διοικητικές περιοχές τής χώρας άποφασίστηκε νά δημιουργηθούν συμβούλια λαϊκής οίκονομίας (σοβναρχόζ). 'Ορισμένα πανενωσιακά, όπως έπίσης καί μιά σειρά ύπουργεϊα τών ένωσιακών δημοκρατιών καταργήθηκαν καί οΙ έπιχειρήσεις πού βρίσκονταν κάτω άπό τή δικαιοδοσία τους πέρασαν στήν άρμοδιότητα τών Συμβουλίων λαϊκής οίκονομίας. Ό λ α αύτά

691

σημαίνον τό πέρασμα άπό τήν κλαδική στήν έδαφική άρχή διεύθυν­ σης τής βιομηχανίας. ' Η άναδιοργάνωση τής διεύθυνσης τής βιομηχανίας είχε όρισμέ­ νες θετικές πλευρές. Ταυτόχρονα δμως όσο περνούσε ό καιρός, τόσο πιό πολύ έκδηλώνονταν οί άδυναμίες της. Ή καθοδήγηση τών κλάδων τής βιομηχανίας κατατεμαχίστηκε σέ πολυάριθμες οικονομι­ κές περιοχές. Παραβιάστηκαν οί οικονομικές σχέσεις, πού είχαν διαμορφωθεί άνάμεσα στίς έπιχειρήσεις τών διαφόρων οικονομικών περιοχών, γίνονταν παράλληλες όμοιότυπες δουλιές στόν τομέα τής άνάπτυξης τής τεχνικής, στά στελέχη παρουσιάστηκε τοπικιστικό πνεύμα σέ βάρος τοΰ γενικού κρατικού πνεύματος. Δόθηκε προσοχή στήν άνάπτυξη τών κλάδων έκείνων τής βιομη­ χανικής παραγωγής πού είχαν τή μεγαλύτερη οίκονομική άποδοτικότητα καί έδραίωναν έτσι τήν ύλικοτεχνική βάση τοΰ σοσιαλισμού. Κύρια σημασία έδώ είχε ή γρήγορη άνάπτυξη τής χημικής βιομηχα­ νίας, γιά τήν όποία έγινε λόγος στήν Ολομέλεια τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ τό Μάη τοΰ 1958. Μετά τό 20ό Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ τό Κόμμα πραγματοποίησε μιά σειρά νέα μέτρα στόν τομέα τής άγροτικής οίκονομίας. Τό Κόμμα έπαιρνε ύπόψη του τή νέα κατάσταση στό χωριό. Τά κολχόζ έγιναν πιό μεγάλα καί δυνάμωσαν οίκονομικά. Τά χρηματικά τους έσοδα τό 1957 ήταν σχεδόν τριπλάσια άπ'ότι τό 1950, καί τό Ιδιο διάστημα τά άδιαίρετα φόντα μεγάλωσαν πάνω άπό δυό φορές. Ή 'Ολομέλεια τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ πού έγινε τό Φλεβάρη τοΰ 1958 θεώρησε σκόπιμο νά άναδιοργανώσει τούς μηχανοτρακτερικούς σταθμούς, νά πουλήσει στά κολχόζ τά τεχνικά μέσα πού ύπήρχαν στούς Μ ΤΣ. Τίς προτάσεις τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ γιά τήν άναδιοργάνωση τών Μ ΤΣ μετά τήν παλλαϊκή τους συζήτηση τίς ένέκρινε τό Μάρτη τοΰ 1958 ή Σύνοδος τοΰ Άνω τάτου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ. Στή Σύνοδο αύτή Πρόεδρος τοΰ 'Υπουργικού Συμβουλίου τής ΕΣΣΔ τοποθετήθηκε ό Ν. Σ. Χρουστσιόφ. Τό Κόμμα άνάπτυξε δουλιά γιά τήν άναδιοργάνωση τών Μ ΤΣ. Κατά τά τέλη τοΰ 1958 πάνω άπό τά 8 0% τών κολχόζ άπόκτησαν τρακτέρ κι άλλες μηχανές άξίας 21 δισεκατομμυρίων ρουβλιών. Ά π ό τούς Μ ΤΣ πέρασαν στά κολχόζ 137 περίπου χιλιάδες κομμουνιστέςμηχανοδηγοί. Οί άλλαγές στήν παραγωγικοτεχνική εξυπηρέτηση τών κολχόζ ύπαγόρευσαν καί νέες μορφές οικονομικών σχέσεων άνάμεσα στό κράτος καί στά κολχόζ. Γι'αύτό ή ΚΕ καί ή κυβέρνηση άποφάσισαν ν ’ άλλάξουν τόν τρόπο καί τούς δρους τής συγκέντρωσης τών άγροτικών προϊόντων. Καταργήθηκαν οί πολλαπλές μορφές συγκέν­ τρωσης καί καθιερώθηκε μιά ένιαία μορφή συγκέντρωσης τών άγροτικών προϊόντων, κατά τήν όποία οί άγορές γίνονται μέ ένιαϊες τιμίς, κυμαινόμενες άνάλογα μέ τίς διάφορες ζώνες τής χώρας.

692

Τ ' άποτελέσματα τής πεντάχρονης παλλαϊκής πάλης γιά τήν άνοδο τής άγροτικής οίκονομίας τά συνόψισε ή ’ Ολομέλεια τής ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ τοϋ Δεκέμβρη (1958). Σ'α ύτήν τονίστηκαν οΙ ούσιαστικές έπιτυχίες στήν άνάπτυζη τής άγροτικής οίκονομίας. Ταυτόχρονα ή 'Ολομέλεια τής ΚΕ ύπογράμμισε άτι οί έπιτυχίες πού σημειώθηκαν δέν πρέπει νά άποκρύψουν τό γεγονός τής καθυστέρησης πολλών κολχόζ καί όλόκληρων διαμερισμάτων. Ή όλομέλεια προειδοποίησε άτι κανείς δέν πρέπει νά θαμπώνεται άπό τίς έπιτυχίες, ύπογράμμισε άτι είναι άνάγκη νά δυναμώσει άκόμη περισσότερο ή προσοχή καί ή ένταση τών δυνάμεων γιά τήν κατοχύρωση καί τήν άνάπτυξη τών έπιτυχιών, πού σημειώθηκαν στήν άγροτική οίκονομία. «...Δέν πρέπει νά έπιτρέψουμε, — έλεγε ή όλομέλεια τής ΚΕ στήν άπόφασή της, — άπως οΙ έπιτυχίες αύτές έξασθενίσουν τή θέλησή μας νά παλαίψουμε γιά τήν παραπέρα άνάπτυξη τής άγροτικής οίκονομίας. Πρέπει νά έχουμε ύπόψη μας άτι έχουμε άκόμη νά κάνουμε τεράστια δουλιά, αύτό πού έχουμε κάνει είναι μόνον ή άρχή. ΟΙ έπιτυχίες πού είδαμε πρέπει νά άποτελέσουν ώθηση γιά μιά νέα, πιό μεγάλη αύξηση τής άγροτικής παραγωγής, έτσι πού στούς σοβιετικούς άνθρώπους νά παρέχονται σέ άφθονία είδη διατροφής καί στή βιομηχανία πρώτες ύλες» ( « Α π ο φ ά ­ σ ε ι ς τ ο ϋ Κ Κ Σ Ε » , τόμ. 7ος, σελ. 369). ' Η ΚΕ κάλεσε τίς κομματικές όργανώσεις νά παλέψουν έπίμονα γιά τήν άνοδο τής άγροτικής οίκονομίας. Παρά τήν προειδοποίηση αύτή, άργότερα, μέ τίς άπερίσκεπτες ύποκειμενικές ένέργειες τοϋ Ν. Σ. Χρουστσιόφ, έγιναν σοβαρά λάθη στήν καθοδήγηση τής άγροτικής οίκονομίας, πού έπέδρασαν άρνητικά στήν άνάπτυξή της. Τό Κόμμα, άκολουθώντας τίς ύποδείξεις τοϋ Λένιν, έδοσε μεγάλη προσοχή στήν άνάπτυξη τής έπιστήμης καί τής τεχνικής, στήν έφαρμογή τών έπιτεύξεών της στή λαϊκή οίκονομία. Τό 1958 στήν ΕΣΣΔ ύπήρχαν 3200 περίπου έπιστημονικά Ιδρύματα, πάνω άπό 28Ю χιλιάδες έπιστημονικά στελέχη, άνάμεσα στά όποϊα πάνω άπό 100 χιλιάδες δόκτορες καί διδάκτορες έπιστημών. Τό Κόμμα συγκέντρωνε τήν προσοχή τών έπιστημόνων στήν έπίλυση τών σπουδαιότερων έπιστημονικο-τεχνικών προβλημάτων, στό δυνάμωμα τής σύνδεσης τής έπιστήμης μέ τήν παραγωγή, άνέβαζε τό ρόλο τής έπιστήμης στήν πραγματοποίηση τών καθηκόντων τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης. Πρωτεύοντα ρόλο στήν άνάπτυξη τής σοβιετικής έπιστήμης παίζει ή Ακαδημία έπιστημών τής ΕΣΣΔ. ΟΙ σοβιετικοί έπιστήμονες έκαναν μιά σειρά μεγάλες άνακαλύψεις στόν τομέα τής ήλεκτρονικής, τής τηλεμηχανικής, τής φυσικής ήμιαγωγών καί σέ πολλούς άλλους επιστημονικούς κλάδους. Κατασκεύασαν άεριοπροωθούμενα άερο­ πλάνα καί διηπειρωτικούς πυραύλους. Τό άποκορύφωμα τής έπιστημονικοτεχνικής προόδου στή Σοβιετική Ένω σ η ήταν ή έκτόξευση στίς 4 τοϋ ’ Οχτώβρη 1957 τοϋ πριίττου στόν κόσμο τεχνητού δορυφόρου

693

τής γής· ' Η χώρα τοΰ σοσιαλισμού έκανε τήν άρχή στή μελέτη καί άφομοίωση τοΰ κοσμικού διαστήματος. Τό Κόμμα καί τό Σοβιετικό κράτος ένθάρρυναν μέ κάθε τρόπο τά στελέχη τής έπιστήμης καί τής τεχνικής. Τό 1956 ή ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ καί τό 'Υπουργικό Συμβούλιο τής ΕΣΣΔ έπανέφεραν τά βραβεία Λένιν γιά τ(ς πιό διακεκριμένες έργασίες στόν τομέα τής έπιστήμης, τής τεχνικής, τής λογοτεχνίας καί τής τέχνης, βραβεία πού είχαν σταματή­ σει τό 1936. Ά π ό τό 1957 τά βραβεία αύτά άρχισαν ν'άπονέμονται κάθε χρόνο τήν ήμέρα τών γενώλίων τοΰ В. I. Λένιν. ΟΙ βραβευμένοι μέ τό βραβείο Λένιν είναι άνθρωποι πού χαίρουν τής έκτίμησης όλης τής χώρας. φορείς τής τεχνικής προόδου ήταν ή τεράστια στρατιά τών έφευρετών, τών όρθολογιστών καί τών καινοτόμων τής παραγωγής. Σ 'α ύτό συνέβαλε ή Πανενωσιακή Σύσκεψη πού συνήλθε τόν Ό χ τ ώ βρη τοΰ 1956. ΟΙ κομματικές όργανώσεις γενίκευαν καί διέδιδαν τήν πείρα τους. Πραγματοποιούνταν οΙ άποφάσεις τοΰ 20οΰ Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ στόν τομέα τής άνόδου τής εύημερίας τών έργαζόμενων. Τό Κόμμα καί ή κυβέρνηση έπεξεργάστηκαν ένα μακρόχρονο πρόγραμμα οίκοδόμησης κατοικιών, πού πρόβλεπε νά έξαλειφθεί μέσα στή χώρα ή έλλειψη κατοικιών. Μέ βάση τό Νόμο γιά τίς κρατικές συντάξεις πού ψηφίστηκε τόν ' Ιούνη τοΰ 1956 άρχισαν νά παίρνουν συντάξεις 18 έκατομμύρια άτομα. Γ ιά όρισμένες κατηγορίες συνταξιούχων τό ποσό τών συντάξεών τους μεγάλωσε δυό καί πάνω φορές. Γ ιά τούς έργάτες καί ύπάλληλους έλαττώθηκε κατά δυό ώρες ή έργάσιμη μέρα τά Σάβατα καί τίς παραμονές τών έορτών: γιά τούς νέους μέχρι 16 χρονών καθιερώθηκε ή έξάωρη έργάσιμη ήμέρα. Μεγάλωσε ή διάρκεια τής άδειας τών γυναικών κατά τήν έγκυμοσύνη καί τόν τοκετό. Ά π 'τ ό 1956 άρχισε τό πέρασμα τών έργατών καί τών ύπαλλήλων στήν έξάωρη καί στήν έφτάωρη έργάσιμη ήμέρα. Καταργήθηκαν τά δίδακτρα στίς άνώτερες τάξεις τών μέσων σχολών, στίς μέσες Οδικές σχολές καί στά άνώτατα έκπαιδευτικά Ιδρύματα. Σπουδαιότατο μέτρο τοΰ Κόμματος καί τοΰ Σοβιετικού κράτους στόν τομέα τής πολιτιστικής οίκοδόμησης στήν περίοδο αύτή ήταν ή καθιέρωση τό 1958 τής ύποχρεωτικής όχτάχρονης Εκπαίδευσης γιά όλα τά παιδιά σχολικής ήλικίας. Τό Νοέμβρη τοΰ 1957 ό σοβιετικός λαός οΙ έργαζόμενοι όλων τών χωρών, όλη ή προοδευτική άνθρωπότητα γιόρτασαν τά σαραντάχρονα τής Μεγάλης Όχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Στήν πανηγυρική σύνοδο τοΰ Άνω τάτου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ, μαζί μέ τούς βουλευτές καί τούς έκπροσώπους τής σοβιετικής κοινωνίας παραβρέ­ θηκαν καί ξένοι προσκεκλημένοι: κομματικές καί κυβερνητικές άντιπροσωπεϊες όλων τών σοσιαλιστικών χωρών, έκπρόσωποι 64 άδελφών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων, άντιπροσωπείες άπό κοινωνικές πολιτιστικές έπιστημονικές όργανώσεις διαφόρων κρα­

τών, άντιπρόσωποι τών μεγαλύτερων διεθνών όργανώσεων τών συνδικάτων, τής νεολαίας καί τών γυναικών. Στήν σύνοδο έγινε άνακεφαλαίωση τών άποτελεσμάτων τών μεγάλων μετασχηματισμών, έκτέθηκαν ο! έπιτεύξεις τής Σοβιετικής Ένω σης στήν οίκονομική καί πολιτιστική οίκοδόμηση, πού έδειχναν άνάγλυφα τά άναμφισβήτητα πλεονεκτήματα του σοσιαλισμού άπέναντι στόν καπιταλισμό. Τά άποτελέσματα τής πάλης καί οΙ έπιτυχίες τής Σοβιετικής Ένω σης έδειξαν σ 'ό λο τόν κόσμο μιά μεγαλειώδη εΙκόνα τών νικών τοΰ σοσιαλισμού. ’ Ο σοβιετικός λαός, πραγματοποιώντας τίς άποφάσεις τού 20οΰ Συνεδρίου τοΰ Κόμματος, είχε σοβαρές έπιτυχίες στήν άνάπτυξη τής οίκονομίας, τού πολιτισμού καί τής έπιστήμης, στήν έδραίωση τοΰ σοσιαλισμού. Τό έπίπεδο τών παραγωγικών δυνάμεων, τών σοσιαλι­ στικών κοινωνικών σχέσεων καί τοΰ πολπισμοϋ, πού έπιτεύχθηκε, έδειχνε ότι ή Σοβιετική Ένω σ η περνά σέ πιό ύψηλή βαθμίδα στήν οίκοδόμηση τοΰ κομμουνισμού. Κατά τήν έκπλήρωση τοΰ έκτου πεντάχρονου σχεδίου έμφανίστηκαν όρισμένα νέα προβλήματα καί νέες δυνατότητες γιά τήν άνάπτυξη τής οίκονομίας τής χώρας. Τό συμφέρον τής έπιστημονικοτεχνικής προόδου καί οί άνάγκες τής έθνικής οίκονομίας άπαιτοΰσαν τήν έπιτάχυνση τής άνάπτυξης τής χημικής βιομηχανίας, τήν άνάπτυξη τών ένεργειακών δυναμικών, τή δημιουργία νέων έγκαταστάσεων καί τήν άνακαίνιση τών έργαλειομηχανών, τήν άξιοποίηση νέων πηγών πρώτων ύλών καί τό πλησίασμα τής βιομηχανικής παραγωγής κοντά σ ’ αύτές. Έπρεπε νά ύπολογιστοΰν μέ μεγαλύτερη άκρίβεια ή αύξανόμενες διαστάσεις τής οίκονομικής συνεργασίας μέ τίς χώρες τοΰ σοσιαλισμού. Ή ΚΕ той ΚΚΣΕ καί ή Σοβιετική κυβέρνηση ύπολογίζοντας όλα αύτά θεώρησαν σκόπιμο νά έπανεξετάσουν τούς προκαταρκτικούς δείκτες άνάπτυξης τής έθνικής οίκονομίας στά δυό χρόνια τοΰ έκτου πεντάχρονου σχεδίου. Έ γ ιν ε έπεξεργασία той έβδομου σχεδίου άνάπτυξης τής έθνικής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ γιά τά χρόνια 1959-1965, έγκρίθηκε τό σχέδιο αύτό άπό τήν ΚΕ той Κόμματος καί τέθηκε σέ παλλαϊκή συζήτηση καί προτάθηκε νά τό έξετόσει τό έκτακτο 21ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος. Ά π ό τίς 27 той Γενάρη ώς τίς 5 τοΰ Φλεβάρη 1959 έγινε τό έκτακτο 21ο Συνέδριο той ΚΚΣΕ, πού συνήλθε γιά νά έξετάσει καί νά έπικυρώσει τό έφτάχρονο πλάνο άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ. ΟΙ άντιπρό«ωποι той συνεδρίου άντιπροσώπευαν πάνω άπό 7.622.000 μέλη του Κόμματος καί περίπου 617.000 δόκιμα μέλη. ΠαραβρΜηκαν σάν προσκεκλημένοι στό συνέδριο άντιπροσωπεϊες τών Κομμουνιστικών καί ' Εργατικών κομμάτων 72 χωρών той έξωτερικοΰ. Τό συνέδριο ένέκρινε τή δράση τής Κεντρικής Επιτροπής, τά μέτρα πού αύτή πήρε μετά τό 20ό Συνέδριο του Κόμματος στόν

695

τομέα τής έσωτερικής καί τής έξωτερικής πολιτικής, τά όποια έξασφάλιζαν τήν άνοδική πορεία τής Σοβιετικής χώρας πρός τόν κομμουνισμό, τό δυνάμωμα τής Ισχύος τοϋ Σοβιετικού κράτους καί τό άνέβασμα τοϋ διεθνούς κύρους του. Τό συνέδριο διατράνωσε τή μονολιθική ένότητα καί τό άνεβασμένο κύρος τοϋ Κόμματος, τή στενή συσπείρωση γύρω άπ'αύτό τοϋ σοβιετικού λαού. Στήν περίοδο πού μεσολάβησε άνάμεσα στό 20ό καί στό 21ο Συνέδριο μπήκαν στό Κόμμα πάνω άπό ένα έκατομμύριο άτομα. Τό συνέδριο ένέκρινε όμόφωνα τήν άπόφαση τής ’ Ολομέλειας τής ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ τοΰ ’ Ιούνη (1957) γιά τήν άντικομματική όμάδα. Τό συνέδριο, βγάζοντας συμπεράσματα άπό τίς νίκες τοΰ Κόμμα­ τος καί τοΰ σοβιετικού λαοΰ γιά όλη τήν περίοδο μετά τόν Όχτώβρη, κατάληξε στό σπουδαίο συμπέρασμα: ό σοσιαλισμός στήν Ε ΣΣΔ νίκησε όλοκληρωτικά, όριστικά. Ή Σοβιετική Ένω σ η μέ τή δημιουρ­ γική δουλιά τοϋ λαοϋ καί ύστερα άπό τούς βαθιούς μετασχηματι­ σμούς σ'όλους τούς τομείς τής κοινωνικής ζωής μπήκε στήν περίοδο τής πλατιάς οίκοδόμησης τής κομμουνιστικής κοινωνίας. Τά βασικά καθήκοντα τής περιόδου αύτής είναι: ή δημιουργία τής ύλικοτεχνικής βάσης τοΰ κομμουνισμού' ή άνάπτυξη καί ή τελειοποίηση τών σοσιαλιστικών κοινωνικών σχέσεων ή διαπαιδαγώγηση τών σοβιετι­ κών άνθρώπων στόν πνεύμα τοϋ κομμουνισμού. Τό κεντρικό καθήκον τοϋ έφτάχρονου, πού έπικυρώθηκε άπό τό συνέδριο, ήταν ή παραπέρα Ισχυρή άνοδος όλων τών κλάδων τής οίκονομίας μέ βάση τήν κατά προτεραιότητα άνάπτυξη τής βαριάς βιομηχανίας, τό σημαντικό δυνάμωμα τοϋ οίκονομικοϋ δυναμικού τής χώρας, έτσι πού νά έξασφαλιστεί ή άδιάκοπη άνοδος τού βιοτικού έπιπέδου τοΰ λαοΰ. Τό σχέδιο πρόβλεπε ν'αύξηθεϊ τό έθνικό 3σόδημα τό 1965 σέ σύγκριση μέ τό 1958 κατά 62 -6 5 % , ή συνολική βιομηχανική παραγωγή περίπου κατά 80%. ΟΙ κρατικές έπενδύσεις στή λαϊκή οίκονομία στά 1959-1965 καθορίζονταν στά ποσά 194-197 δισεκατομμύρια ρούβλια (μέ τή νέα βάση τών τιμών). Τό ποσό αύτό ήταν σχεδόν ίσο μέ τόν όγκο τών έπενδύσεων πού έγιναν στή λαϊκή οίκονομία σ ’όλα τά χρόνια τής Σοβιετικής έξουσίας. Πρωταρχική προσοχή δινόταν στήν άνάπτυξη τών άνατολικών περιοχών: Ούραλίων, τής Σιβηρίας, τής Ά π ω Ανατολής, τοΰ Καζαχστάν καί τής Κεντρικής Άσία ς. Προβλεπόταν ή παραπέρα όλόπλευρη οίκονομική καί πολιτιστική άνοδος όλων τών ένωσιακών δημοκρατιών. Καθοριζόταν τό άνέβασμα τών πραγματι­ κών έσόδων τών έργατών καί τών ύπαλλήλων, τοΰ μισθού έργασίας τών έργατών πού είχαν χαμηλές άποδοχές καί τών κατώτερων συντάξεων γηρατειών, ή οίκοδόμηση 15 περίπου έκατομμυρίων διαμερισμάτων. Προβλέπονταν μεγάλα μέτρα στόν τομέα τής λαϊκής έκπαίδευσης, τής κατάρτισης μηχανικών καί τεχνικών, τής άνάπτυξης τής έπιστήμης καί τοΰ πολπισμοϋ. Στόν πολιτιστικό τομέα τό συνέδριο έβαλε τό καθήκον νά

Εξασφαλιστεί ή παραπέρα Εδρα ίωση τοΰ σοσιαλιστικού συστήματος, τής Ενότητας καί τής συσπείρωσης τοΰ σοβιετικού λαού, τό όλόπλευρο δυνάμωμα τής συμμαχίας τών Εργατών καί άγροτών, τής φιλίας τών λαών τής ΕΣΣΔ. Τονιζόταν ή άνάγκη τής άνάπτυξης τής σοβιετικής δημοκρατίας, τής δραστηριότητας καί τής πρωτοβουλίας τών μαζών, τής διεύρυνσης τοϋ ρόλου τών κοινωνικών όργανώσεων στήν Επίλυση τών κρατικών προβλημάτων, τοΰ άνεβάσματος τοϋ όργανωτικοϋ καί διαπαιδαγωγητικοΰ ρόλου τοϋ Κόμματος καί τοϋ σοσιαλιστικού κράτους. ' Η Ιδεολογική δουλιά τοϋ Κόμματος, ύπόδειχνε τό συνέδριο, πρέπει νά κατευθύνεται στή διαμόρφωση κομμουνι­ στικής συνείδησης στούς έργαζόμενους καί πρίν άπ'δλα στή νέα γενιά. Τό συνέδριο δήλωσε ότι ή Σοβιετική Ένω σ η θεωρεί σπουδαιότατο καθήκον της νά συμβάλει όλόπλευρα στό δυνάμωμα τής ένότητας τών σοσιαλιστικών χωρών πάνω στή βάση τών λενινιστικών άρχών τοϋ προλεταριακού διεθνισμού, τής Διακήρυξης τής Σύσκεψης τοΰ 1957. Τό ΚΚΣΕ μαζί μ έτ'ά λλα Κομμουνιστικά κόμματα φέρει εύθύνη γιά τΙς τύχες τοΰ παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος. Τό Κομμου­ νιστικό κόμμα τής Σοβιετικής Ένωσης, άναφέρεται στήν άπόφαση τοΰ συνεδρίου, καί στό έξής «θ'άκολουθεϊ μέ έμμονή τή μεγάλη διεθνιστική διδασκαλία τών Μάρξ, Ένγκελς καί Λένιν, θά παλαίβει ένάντια στούς άναθεωρητές όλων τών άποχρώσεων, γιά τήν καθαρό­ τητα τοΰ μαρξισμοϋ-λενινισμοΰ, γιά νέες έπιτυχίες τοϋ παγκόσμιου κομμουνιστικού καίέργστικοϋ κινήματος»(Τό 2 1 ο έ κ τ α κ τ ο Σ υ ­ ν έ δ ρ ι ο τ οΰ Κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ο ύ Κόμματ ος τής Σοβιε­ τ ι κ ή ς Έ ν ω σ η ς , Στενογραφημέναπρακτικά, ρωσ. έκδ.,τόμ. 11, σελ. 451). Τό συνέδριο κάλεσε τίς κομματικές, κρατικές, συνδικαλιστικές καί κομσομόλικες όργανώσεις νά μπουν έπικεφαλής τής παλλαϊκής πάλης γιά τήν έκπλήρωση τοϋ έφτάχρονου σχεδίου καί ν'άναπτύξουν άκόμη πιό πλατιά τή σοσαλιστική άμιλλα. 'Αναπτύχθηκε ή πάλη γιά τήν έκπλήρωση τοΰ έφτάχρονου σχεδίου. ΟΙ κομματικές όργανώσεις καί οΙ Εργαζόμενοι τών βιομηχανι­ κών έπιχειρήσεων, τών κολχόζ καί τών σοβχόζ άποκάλυψαν νέες έφεδρείες. Έπικεφαλής ήταν οΙ μπριγάδες καί οΙ ούντάρνικοι τοϋ κινήματος γιά τήν κομμουνιστική στάση άπέναντι στή δουλιά, πού έμφσνίστηκε πρίν τό 21ο Συνέδριο. Πύκνωσαν γρήγορα οΙ γραμμές τών όπαδών τοΰ κινήματος αύτοϋ. Τό Μάη τοϋ 1960, μέ πρωτοβου­ λία τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ συγκλήθηκε Πανενωσιακή σύσκεψη τών πρωτο­ πόρων τής άμιλλας. Τότε έπαιρναν μέρος στό κίνημα γιά τήν κομμου­ νιστική σχέση άπέναντι στή δουλιά πάνω άπό 5 έκατομμύρια άτομα, ένώ τό 1961 ήδη πάνω άπό 20 έκατομμύρια. Στά πρώτα τρία χρόνια τοϋ έφτάχρονου μπήκαν σέ λειτουργία περίπου 3 χιλιάδες μεγάλες έπιχειρήσεις. Ά ρ χισ α ν νά δίνουν προϊόν­ τα τά μεταλλουργικά έργοστάσια τής Καραγκαντα καί τοϋ Κουίμπι-

697

σ€φ. Μπήκε σέ λειτουργία ό ΥΗ Σ τοϋ Βόλγα, τοϋ Κρεμεντσούκ, τής Βαλτικής καί άλλοι Ισχυροί ήλεκτροσταθμοί. ' Η Σιβηρία ήλεκτροφωτίστηκε άπό τόν ΥΗ Σ τοΰ Μπράτσκ. Στά 1959-1961 ό όγκος τής βιομηχανικής παραγωγής αύξήθηκε κατά 3 3% άντί 2 7% πού πρόβλεπε τό σχέδιο. ΟΙ έπιτυχίες στήν άνάπτυξη τής βιομηχανίας θά μπορούσαν νά ήταν πιό μεγάλες. Ό μ ω ς, όπως τονίστηκε στίς Ολομέλειες τής ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ τοΰ Ίο ύ ν η (1959) καί τοϋ Ιούλη (1960), πολλά Συμ­ βούλια λαϊκής οίκονομίας καί έπιχειρήσεις δέν έδιναν τήν άπαιτούμενη προσοχή στήν τεχνική πρόοδο, δέν έκπλήρωσαν τά σχέδια τής έκπόνησης καί τής είσαγωγής τής νέας τεχνικής. Ορισμέ­ νες νέες μηχανές, μηχανισμοί, συσκευές καί ύλικά δέν άνταποκρίνονταν ώς πρόςς τούς τεχνικοοικονομικούς δείχτες στίς σύγ­ χρονες άπαιτήσεις. Παρά τίς προειδοποιήσεις τοϋ Κόμματος, οΙ καθοδηγητές όρισμένων Συμβουλίων τής λαϊκής οίκονομίας καί έπιχειρήσεων παραβίαζαν τήν κρατική πειθαρχία, δέν έκπλήρωναν έγκαιρα τά σχέδια тип/ συμφωνημένων προμηθειών, έκδήλωναν τοπικισμό, άποσποϋσσν έπενδύσεις καί ύλικούς πόρους πού προορί­ ζονταν γιά παγκρατικούς σκοπούς καί τά διέθεταν σέ δευτερεύουσες, τοπικές άνάγκες. Ενώ στήν περίοδο αύτή ή βιομηχανία άναπτυσσόταν στό έπίπεδο τών ρυθμών πού πρόβλεπε τό έφτάχρονο σχέδιο, στήν άγροτική οίκονομία τά καθήκοντα τοϋ έφτάχρονου σέ μιά σειρά δείχτες δέν έκπλήρώνονταν. Στά 1959-1961 ή συνολική συγκομιδή σιτηρών ήταν λιγότερη άπ'ό,τι τό 1958. Ό πληθυσμός όμως τής χώρας στά χρόνια αύτά αύξήθηκε κατά 11 σχεδόν έκατομμύρια άτομα. Τό 1961 ή Σοβιετική χώρα πέρασε σ'ένα σπουδαίο όρόσημο: ό άστικός πληθυσμός έξισώθηκε μέ τόν άγροτικό καί σέ συνέχεια τόν ξεπέρασε. Αυξήθηκαν έπίσης τά έσοδα τών έργαζόμενων, μεγάλωσε ή ζήτηση σέ εΓδη τροφίμων. Γιά τόν άπό χρόνο σέ χρόνο αύξανόμενο πληθυσμό τής χώ­ ρας άπαιτοϋνταν όλο καί περισσότερα προϊόντα τής άγροτικής οίκονομίας. Έπρεπε ν'αύξηθεϊ ή συγκέντρωση σιτηρών. Στά σοβχόζ καί στά κολχόζ συγκεντρώνονταν καί Αγοράζονταν σιτηρά πάνω άπό τό σχέδιο, όμως μέ τίς Τδιες τιμές, όπως οΙ τιμές γιά τίς ποσό­ τητες πού πρόβλεπε τό σχέδιο. Αύτό τό πράγμα, άπό τή μιά μεριά μείωνε τό κίνητρο γιά τήν αύξηση τής παραγωγής άγροτικών προϊόντων καί, άπ'τήν άλλη, ύπόσκαπτε τή βάση ζωοτροφών τής κτηνοτροφίας. Είναι άλήθεια ότι στή χώρα έπεκτάθηκαν οΙ καλλιερ­ γούμενες έκτάσεις μέ καλαμπόκι. 'Ομως, ύποχρεώνονταν νά σπέρ­ νουν καλαμπόκι καί τά κολχόζ καί σοβχόζ τών περιοχών έκείνων πού, λόγω τών δυσμενών κλιματικών συνθηκών, τό καλαμπόκι άναπτυσ­ σόταν άσχημα ή καί δέν άναπτυσσόταν καθόλου. Γι'αύτό τό καλαμπόκι δέν άναπλήρωνε τή μείωση τής συγκομιδής τών άλλων καλλιεργειών, Ιδιαίτερα τών ζωοτροφικών. Ή έλλειψη ζωοτροφών

698

άρχισε νά φρενάρει τήν άνάπτυξη τής κτηνοτροφίας. ' Επιβραδύνθηκε ή αύξηση τής παραγωγής κρέατος καί γάλατος. Καί έπιπρόσθετα, έλαττώθηκε ό έφοδιασμός τής άγροτικής οίκονομίας μέ τρακτέρ κι άλλες μηχανές. Τά κολχόζ, πού άγόρασαν άπό τούς Μ ΤΣ τό 1958 τά τεχνικά μέσα καί δαπάνησαν γ ι' αύτό σημαντικά ποσά, δέν μπορούσαν τά πρώτα χρόνια νά προμηθευτούν νέες άγροτικές μηχανές. ' Η άνανέωση τών τρακτέρ καί τών μηχανών καί ή συμπλήρωσή τους έπιβραδύνθηκε. ΟΙ καλλιεργούμενες, όμως, έκτάσεις, έπειδή άρχισαν νά καλλιεργούνται δεκάδες έκατομμύρια έκτάρια χέρσας καί παρθένας γής αύξήθηκαν σημαντικά, ό φόρτος έργασίας στό κάθε τμήμα τρακτέρ μεγάλωσε. Ή κατάσταση τής άγροτικής οίκονομίας δέν μπορούσε νά μήν προκαλέσει άνησυχία στό Κόμμα. Τό Γενάρη τού 1961 ή 'Ολομέλεια τής ΚΕ τού ΚΚΣΕ συζήτησε τίς έκθέσεις τών κομματικών όργανώσεων τών ένωσιακών δημοκρατιών γιά τήν άνάπτυξη τής γεωργίας καί τής κτηνοτροφίας. ' Η κατάσταση άπαιτούσε έπίμονα τή βαθιά άνάλυση τής κατάστασης στήν άγροτική οίκονομία, τήν άναζήτηση νέων μέσων γιά τήν παρότρυνση τών έργαζόμενων τού χωριού καί τήν άνεύρεση νέων έφεδρειών γιά τό άνέβασμα τής παραγωγικότητας τής άγροτικής οίκονομίας. Ή τ α ν άπαραίτητο νά ύπολογιστούν μέ άκρίβεια καί νά άξιοποιηθοΰν σωστά οΙ άντικειμενικές νομοτέλειες άνάπτυξης τής σοσιαλιστικής παραγωγής. Ό μ ω ς, όντί νά γίνει μιά ούσιαστική διασαφήνιση τών αΐτιών τής καθυστέρησης τής άγροτικής οίκονομίας καί νά παρθούν δραστικά μέτρα γιά τήν παραπέρα άνοδό της, ό Ν.Σ. Χρουστσιόφ στήν όμιλία του στήν ' Ολομέλεια έριξε τήν εύθύνη γιά τή μή έκπλήρωση τού κρατικού σχεδίου παραγωγής καί πώλησης στό κράτος προϊόντων τής άγροτικής οίκονομίας στίς τοπικές κομματικές, κρατικές καί γεωργικές όργανώσεις. Ό Χρουστσιόφ θεωρούσε ότι γιά τήν καλυτέρευση τής κατάστασης τής άγροτικής οίκονομίας είναι έπαρκή τά όργανωτικά-διοικητικά μέτρα καί γι'αύτό χρειάζεται ν'άλλάξει άπλώς ή διάρθρωση τών όργάνων τής άγροτικής οικονο­ μίας. Μέ τήν έπιμονή του έγινε τότε ή άναδιοργάνωση τοΰ Υ π ο υ ρ ­ γείου Άγροτικής Οίκονομίας καί πού άποτέλεσμά της ήταν νά παραμεριστεί τό 'Υπουργείο αύτό ούσιαστικά άπό τήν καθοδήγηση τής άγροτικής οίκονομίας. Προβλεπόταν νά φτάσει στά πιό κοντινά χρόνια ή συγκέντρωση σιτηρών ώς 4 δισεκατομμύρια 200 έκατομμύ­ ρια πούτια τό χρόνο, ν'αύξηθεϊ ή συγκέντρωση κρέατος καί γάλατος. Ό μ ω ς, τά έξογκωμένα αυτά καθήκοντα той σχεδίου δέν βασίζονταν στήν άπαραίτητη χρηματοδότηση καί στήν έξασφάλιση τών άναγκαίων ύλικών πόρων, σέ μέτρα πού θ'άποτελούσαν κίνητρο γιά τούς έργαζόμενους τής άγροτικής οίκονομίας. ΟΙ σοβιετικοί άνθρωποι δούλευαν μέ αύτοθυσία. ΟΙ έπιτυχίες στήν ' άνάπτυξη τής βιομηχανίας έπέτρεψαν νά καλυτερεύσει ό έφοδιασμός τού πληθυσμού μέ βιομηχανικά προϊόντα. Πραγματοποιούνταν σέ μεγάλη έκταση ή οίκοδόμηση κατοικιών καί κτιρίων γιά τίς πολιτιστι­

κές κα! βιοτικές άνάγκες. Στά τρία χρόνια τοϋ εφτάχρονου οίκοδομήθηκαν στ(ς πόλεις καί στά χωριά περίπου 7 έκατομμύρια διαμερίσμα­ τα. ΟΙ κολχόζνικοι καί ή διανόηση του χωριού έκτισαν στό Γδιο διάστημα πάνω άπό 1900 χιλιάδες κατοικίες. ΟΙκοδομήθηκαν χιλιά­ δες σχολεία, παιδικά Ιδρύματα π ροσχολικής ήλικίας, νοσοκομεία, σανατόρια καί άναπαυτήρια. Τό Μάη τού 1960 ψηφίστηκε νόμος γιά τήν όλοκλήρωση τής 7ωρης καί τής 6ωρης έργάσιμης μέρας όλων τών έργατών καί τών ύπαλλήλων. Νέες έπιτυχίες είχε ή σοβιετική έπιστήμη, Ιδιαίτερα στή χρησιμο­ ποίηση τής άτομικής ένέργειας γιά εΙρηνικούς σκοπούς καί στήν κατάκτηση τοΰ κοσμικού διαστήματος. Στίς 12 τοΰ 'Απρίλη 1961 ό σοβιετικός πολίτης, ό κομμουνιστής Γιούρι Γκαγκάριν γιά πρώτη φορά στήν Ιστορία έκανε πτήση στό κοσμικό διάστημα. Τόν Αύγου­ στο άκολούθησε πτήση στό διάστημα τοΰ δεύτερου σοβιετικού πολίτη, κομμουνιστή Γκέρμαν Τιτόφ. Αύτό ήταν μεγαλειώδης κατά­ χτηση τής έπιστήμης καί τής τεχνικής, πρωτόφαντη νίκη τοΰ άνθρώπου πάνω στίς δυνάμεις τής φύσης, πού έγκαινίασε νέα έποχή στή γνώση τού Σύμπαντος. Δραστηριοποιήθηκαν οί κομματικές όργανώσεις. Τό πύκνωμα τών γραμμών τοϋ Κόμματος καί τό τράβηγμα νέων δυνάμεων στή δουλιά τών κομματικών όργάνων πλάτυναν τή σφαίρα δράσης τους, δυνά­ μωσαν τούς δεσμούς μέ τίς μάζες. Σπουδαίο γεγονός στήν Ιδεολογική ζωή ήταν ή έκδοση πολλών τόμων τών 'Απάντων τού В. I. Λένιν. Κυκλοφόρησε ή βιογραφία τοϋ В. I. Λένιν, τό Εγχειρίδιο τής Ιστορίας τοΰ ΚΚΣΕ, διδακτικά βοηθήματα γιά τίς βάσεις τού μαρξισμοΰλενινισμοΰ, τής φιλοσοφίας καί τής πολιτικής οίκονομίας.

5. ' Η συμβολή τοϋ ΚΚΣΕ στήν έδραίωση τής συσπείρωσης των γραμμών τοϋ διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος ' Η ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, δυναμώνοντας μαζί μέ τ' άλλα άδελφά κόμματα τήν κοινότητα τών σοσιαλιστικών χωρών, έδινε μεγάλη προσοχή στή σταθεροποίηση τής άλληλεγγύης τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων στή βάση τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ. Εύρύνονταν οί διμερείς σχέσεις τοΰ ΚΚΣΕ μέ τ'άδελφά κόμματα τών ξένων χωρών. Αντιπρόσωποι τοΰ ΚΚΣΕ όλο καί πιό τακτικά συναντιόνταν μέ τούς καθοδηγητές τών άδελφών κομμάτων γιά νά συζητήσουν καί άνταλλάξουν γνώμες πάνω στά ζητήματα πού τούς ένδιέφεραν. Μέ πρόσκληση τής καθοδήγησης πολλών άδελφών κομμάτων άντιπροσωπεϊες τοΰ ΚΚΣΕ πήραν μέρος σάν προσκεκλημένες στά συνέδρια τών κομμάτων αύτών. Τό Γραφείο Πληροφοριών τών Κομμουνιστι­ κών καί ' Εργατικών Κομμάτων πού δημιουργήθηκε μετά τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο γιά νά συντονίζει τή δράση μερικών κομμάτων, δέν άνταπόκρινόταν στίς άνάγκες τοΰ κομμουνιστικού κινήματος. Τόν 'Απρίλη τοΰ 1956 τά κόμματα, πού άνήκαν στό όργανο αύτό, πήραν

700

άπόφαση νά σταματήσει ή δράση του. Συνεχίστηκαν οί άναζητήσεις νέων μορφών συνεργασίας τών κομμουνιστικών καί Εργατικών κομμάτων, συσπείρωσης τών γραμμών τοΰ κομμουνιστικού κινήμα­ τος. Οί καινούργιες συνθήκες δράσης, τά πολύπλοκα, ύπεύθυνα καθήκοντα πού μπήκαν μπροστά στό κομμουνιστικό κίνημα, άπαιτούσαν νά συγκληθεΐ Διεθνής Σύσκεψη τών κομμουνιστικών καί Εργατι­ κών κομμάτων. ΟΙ άντιπροσωπεϊες τών άδελφών κομμάτων πού πήραν μΕρος στό γιορτασμό τών σαραντάχρονων τής Μεγάλης ’ Οχτωβριανής σοσιαλιστικής Επανάστασης, άποφάσισαν νά έπωφεληθοΟν άπό τήν παραμονή τους στή Μόσχα γιά νά συναντηθούν καί νά συζητήσουν μιά σειρά θεμελιακά ζητήματα. Τό κομμουνιστικό κίνημα τόν καιρό Εκείνο άντιπροσώπευε μιά τεράστια δύναμη: στίς γραμμές του άριθμοΰνταν πάνω άπό 33 Εκατομμύρια κομμουνιστές. Στίς 14-16 Νοέμβρη 1957 έγινε ή σύσκεψη τών άντιπροσώπων τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων τών σοσιαλιστικών χωρών. Στίς 16-19 τοΰ Νοέμβρη έγινε ή σύσκεψη τών άντιπροσώπων τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων 64 χωρών τοΰ κόσμου. Τά μέλη τής Σύσκεψης, άφοΰ άντάλλαξαν γνώμες πάνω στά έπίκαιρα ζητήματα τής διεθνούς κατάστασης καί τού παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος, ψήφισαν Διακήρυξη. Σ'α ύτή ύποστηρίχτηκαν τά συμπεράσματα καί οί θέσεις τοϋ 20ού Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ πάνω στά σοβαρότερα θεμελιακά ζητήματα τής διεθνούς Εξέλιξης. Στή Διακήρυξη γενικεύτηκε θεωρητικά ή τεράστια πείρα τής πάλης γιά τό σοσιαλισμό καί τήν εΙρήνη κι έτσι προσφέρθηκε μιά σοβαρή συλλογική συμβολή στή δημιουργική άνάπτυξη τοΰ μαρξισμοΰλενινισμοΰ. ' Η πλατιά διεθνής σύσκεψη τών κομμουνιστών ύπογράμμισε, ότι βασικό περιεχόμενο τής έποχής μας είναι τό πέρασμα άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό. Στή Διακήρυξη γίνεται μιά μαρξιστικά θεμελιωμένη άνάλυση τής διεθνούς κατάστασης, τών ριζικών άλλαγών πού έπήλθαν τήν τελευταία περίοδο στή διάταξη τών δυνάμεων στό διεθνή στίβο. Σ 'α ύτή τονιζόταν ότι ή λενινιστική άρχή τής εΙρηνικής συνύπαρξης τών δυό συστημάτων άποτελεϊ σίγουρη βάση τής πάλης γιά τήν εΙρήνη καί τήν άσφάλεια τών λαών. Ώ σότο υ θά διατηρείται ό Ιμπεριαλισμός θά ύπάρχει καί τό έδαφος γιά έπιθετικούς πολέμους. Τήν ύπόθεση δμως τής εΙρήνης τήν ύπερασπίζουν οΙ κραταιές δυνάμεις τής σύγχρονης έποχής, πού είναι Ικανές ν'άποτρέψουν τόν παγκόσμιο πόλεμο. Τό σοβαρότερο διεθνές καθήκον τών κομμουνιστών εϊναι ή πάλη γιά τήν ύπεράσπιση τής εΙρήνης, ένάντια στήν πολιτική προετοιμασίας ένός νέου παγκόσμιου πολέμου πού άκολουθούν οΙ Ιμπεριαλιστές. Ή Διακήρυξη έπιβεβαίωσε τήν ένότητα τών άντιλήψεων τών Κομμουνιστικών καί ’ Εργατικών κομμάτων πάνω στά βασικά προβλή­

701

ματα τής σοσιαλιστικής έπανάστασης καί τής σοσιαλιστικής οίκοδό­ μησης. Ά π ό τίς Ιδιομορφίες τών συγκεκριμένων Ιστορικών συνθηκών τής κάθε χώρας προκύπτει ή ποικιλομορφία τών μορφών καί τών μεθόδων τής οίκοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού. Ό μ ω ς ύπάρχουν κοινά γνωρίσματα καί νομοτέλειες, πού άποτελοΰν τή βάση τής πάλης γιά τό σοσιαλισμό. Τέτια γνωρίσματα καί νομοτέλειες είναι: ή καθοδήγηση τών έργαζόμενων μαζών άπό τήν έργατική τάξη, πού πυρήνας της είναι τό μαρξιστικό-λενινιστικό κόμμα, γιά τή διεξαγωγή τής προλε­ ταριακής έπανάστασης μέ τή μιά ή τήν άλλη μορφή καί γιά τήν έγκαθίδρυση τής δικτατορίας τού προλεταριάτου μέ τήν μιά ή τήν άλλη μορφή· ή συμμαχία τής έργατικής τάξης μέ τή βασική μάζα τής άγροτιας καί μέ τ'ά λλα στρώματα τών έργαζόμενων ή κατάργηση τής καπιταλιστικής Ιδιοκτησίας καί ή έγκαθίδρυση τής κοινωνικής Ιδιοκτησίας στά βασικά μέσα παραγωγής* ό βαθμιαίος σοσιαλιστικός μετασχηματισμός τής άγροτικής οίκονομίας- ή σχεδιομετρική άνάπτυ­ ξη τής λαϊκής οίκονομίας, πού άποβλέπει στήν οίκοδόμηση τού σοσιαλισμού καί τού κομμουνισμού, στήν άνύψωση τού βιοτικού έπιπέδου τών έργαζόμενων- ή πραγματοποίηση τής σοσιαλιστικής έπανάστασης στήν Ιδεολογία καί στόν πολιτισμό καί ή δημιουργία πολυάριθμης διανόησης, άφοσιωμένης στήν ύπόθεση τοΰ σοσιαλι­ σμού- ή έξάλειψη τής Φνικής καταπίεσης καί ή καθιέρωση τής Ισοτιμίας καί τής άδελφικής φιλίας άνάμεσα στούς λαούς- ή υπερά­ σπιση τών κστακτήσεων τοΰ σοσιαλισμού άπό τίς έπιβουλές τών έξωτερικών καί έσωτερικών έχθρών- ή άλληλεγγύη τής έργατικής τάξης μιας χώρας μέ τήν έργατική τάξη τών άλλων χωρών, ό προλεταριακός διεθνισμός. Τά κύρια αύτά γνωρίσματα καί οΙ νομοτέ­ λειες προσιδιάζουν στήν άνάπτυξη όλων τών χωρών, πού μπήκαν στό δρόμο τοΰ σοσιαλισμού. Είναι άπαραίτητη ή όρθή έφαρμογή τών βασικών αύτών άρχών τοΰ κομμουνισμού σύμφωνα μέ τίς Ιστορικές συνθήκες καί τΙς έθνικές Ιδιομορφίες τής μιας ή τής άλλης χώρας. Ή Σύσκεψη έδοσε συντριπτικό χτύπημα στούς όπορτουνιστές. ' Η Διακήρυξη, τονίζοντας τήν άνάγκη τής άποφασιστικής έξουδετέρωσης τοΰ άναθεωρητισμοΰ καί τοΰ δογματισμού στίς γραμμές τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων, ύπογράμμισε ότι τόν κύριο κίνδυνο τόν άποτελεϊ ό άναθεωρητισμός σάν έκδήλωση τής άστικής Ιδεολογίας, πού παραλύει τήν έπαναστατική δραστηριότητα τής έργατικής τάξης καί άπαιτεϊ τή διατήρηση ή τήν παλινόρθωση τού καπιταλισμού. Ταυτόχρονα τονίστηκε ότι ό δογματισμός καί ό σεχταρισμός μπορούν ν'άποτελέσουν έπίσης τόν κύριο κίνδυνο στά διάφορα στάδια άνάπτυξης τοΰ ένός ή τού άλλου κόμματος. Στή Διακήρυξη ύπογραμμίζεται ότι μπροστά στά κομμουνιστικά καί έργατικά κόμματα στέκονται μεγάλα Ιστορικά καθήκοντα. Γ ιά τήν πραγματοποίησή τους είναι άπαραίτητη ή συσπείρωση τών χωρών τοΰ παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος, όλης τής έργατικής τάξης, ή έδραίωση τής συμμαχίας τής έργατικής τάξης καί τής

702

άγροτιάς, ή συσπείρωση όλων τών Εργαζόμενων, όλων τών ειρηνόφι­ λων δυνάμεων όλου τοϋ κόσμου. ' Η Σύσκεψη τών άντιπροσώπων τών Κομμουνιστικών καί ’ Εργατι­ κών κομμάτων άπευθύνθηκε πρός τούς έργάτες καί τούς άγρότες άλων τών χωρών, πρός τούς άνδρες καί τΙς γυναίκες όλου τοϋ κόσμου, πρός όλους τούς άνθρώπους καλής θέλησης, μέ τό Μανιφέ­ στο τής εΙρήνης, τούς κάλεσε νά δυναμώσουν τήν πάλη τους γιά τήν εΙρήνη. « ' Η εΙρήνη, λέγεται τό Μανιφέστο, μπορεϊ νά διαφυλαχτεϊ μόνο ύπό τόν όρο ότι όλοι όσοι θεωρούν πολύτιμη τήν ειρήνη θά ένώσουν τΙς προσπάθειές τους, θ'άνεβάσουν τήν Επαγρύπνησή τους άπέναντι στίς μηχανοραφίες τών Εμπρηστών τοΰ πολέμου, θά συναισθανθούν πέρα γιά πέρα πώς Ιερό τους χρέος είναι τό δυνάμωμα τής πάλης γιά τήν ύπεράσπισή τής εΙρήνης, πού βρίσκεται σέ κίνδυνο» ( Π ρ ο γ ρ α μ μ α τ ι κ ά ν τ ο κ ο υ μ έ ν τ α τ ή ς π ά λ η ς γ ι ά τ ήν εΙ ρήνη, τή δ η μ ο κ ρ α τ ί α κ α ί τ ό σ ο σ ι α λ ι σ μ ό . Μόσχα, Πολιτικό ' Εκδοτικό, ρωσ. έκδ., σελ. 29). Ή όμοφωνία μέ τήν όποία τά μέλη τής Σύσκεψης ψήφισαν τή Διακήρυξη καί τό Μανιφέστο τής εΙρήνης σήμαινε τεράστια ιδεολογι­ κή νίκη τού παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος.· Ή όμοφωνία αύτή είχε άκόμη μεγαλύτερη σημασία γιά τό λόγο ότι ή διεθνής άντίδραση κατέβαλε όχι λίγες προσπάθειες γιά νά προκαλέσει διάσπαση στό κομμουνιστικό κίνημα. Τά προγραμματικά ντοκουμέντα, ή Διακήρυξη καί τό Μανιφέστο τής Κρήνης πού έπεξεργάστηκαν οί συσκέψεις, ύποστηρίχτηκαν καί Επιδοκιμάστηκαν άπ'όλα τά Κομμουνιστικά καί 'Εργατικά κόμματα τού κόσμου. ' Η Σύσκεψη τοΰ Νοέμβρη καί τά ντοκουμέντα πού αύτή ψήφισε στερέωσαν τήν ένότητα καί τή στενή συνεργασία τών Κομμουνιστι­ κών καί 'Εργατικών κομμάτων πάνω στήν Ιδεολογική βάση τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ. 'Ανοιξε νέες προοπτικές γιά τήν άνάπτυξη του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος, γιά τήν παγίωση τών ισχυρών δυνάμεων τοΰ σοσιαλιστικού στρατοπέδου, γιά τήν πάλη όλων τών λαών γιά τήν εΙρήνη, τή δημοκρατία καί τό σοσιαλισμό. Τά προγραμματικά ντοκουμέντα τής Σύσκεψης: ή Διακήρυξη καί τό Μανιφέστο τής εΙρήνης βρήκαν τήν ύποστήριξη καί τήν Επιδοκιμα­ σία όλων τών κομμουνιστικών καί Εργατικών κομμάτων τού κόσμου. Τά προγραμματικά ντοκουμέντα πού ήταν καρπός συλλογικής Επεξεργασίας τής πρώτης διεθνούς σύσκεψης τών κομμουνιστών, ή όποία τά ψήφισε όμόφωνα καί στά όποϊα κατοχυρώθηκαν οί άρχές τού μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ καί τοΰ προλεταριακού διεθνισμού άποτέλεσαν γιά τό διεθνές κομμουνιστικό κίνημα καί γιά όλα τά κομμουνι­ στικά καί Εργατικά κόμματα καθοδήγηση γιά δράση καί βάση γιά τήν άδελφικήσυνεργασία. Τό ΚΚΣΕ τήρησε αύστηρά τίς άρχές αύτές. Στίς συνθήκες πού δέν ύπάρχει στό διεθνές κομμουνιστικό κίνημα

703

καθοδηγητικά κέντρο μεγάλωσε Ιδιαίτερα ή σημασία τής έθελοντικοϋ συντονισμού τής δράσης τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμά­ των γιά τή συνένωση τών προσπαθειών τους στόν άγώνα γιά τούς κοινούς σκοπούς. Τό ΚΚΣΕ όλόπλευρα διεύρυνε καί στερέωνε τούς δεσμούς του μέ όλα τά κομμουνιστικά καί έργατικά κόμματα. Τό ΚΚΣΕ συμβάλλοντας στή συσπείρωση τοϋ διεθνούς κομμουνι­ στικού κινήματος, άξιοποίησε όλόπλευρα τίς μορφές συνεργασίας πού διαμορφώθηκαν στίς γραμμές του μετά τό Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο: τίς διμερείς διαβουλεύσεις, τίς περιφερειακές συναντήσεις, τΙς διεθνείς συσκέψεις τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων. Τό καλοκαίρι τοΰ 1958 συνήλθε στό Βερολίνο σύσκεψη 25 κομμουνιστικών κομμάτων τών σοσιαλιστικών καί τών καπιταλιστι­ κών χωρών τής Εύρώπης γιά νά έπεξεργαστοϋν τίς συντονισμένες ένέργειες ένάντια στήν έττιθετική πολιτική τοϋ άμερικσνικοϋ καί τοΰ δυτικογερμανικοϋ Ιμπεριαλισμού. Τή ν Γδια χρονιά τό ΚΚΣΕ σέ συνεργασία μέ τ' άλλα κομμουνιστικά καί έργατικά κόμματα έξέδοκε στήν Πράγα τό θεωρητικό καί πληροφοριακό περιοδικό «Προβλήματα τής Ειρήνης καί τοϋ Σοσιαλισμού». Τό ΚΚΣΕ, όπως καί τ'ά λλα άδελφά κόμματα έδοσε Ιδιαίτερη προσοχή στίς Διεθνείς Συσκέψεις τών μαρζιστικών-λενινιστικών κομμάτων. Μέ τή συγκατάθεση όλων τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων άποφασίστηκε νά συγκληθεϊ δεύτερη Σύσκεψη, πού συνήλθε τό Νοέμβρη τοΰ 1960 στή Μόσχα καί στήν όποία πήραν μέρος άντιπροσωπείες 81 κομμάτων. ' Η Σύσκεψη, άφοϋ συζήτησε τά έπίκαιρα προβλήματα τής σύγχρονης παγκόσμιας έξέλιξης καί τοϋ κομμουνιστικού κινήματος, ψήφισε όμόφωνα Διακήρυξη καί Έ κ κ λη ­ ση πρός όλους τούς λαούς τοΰ κόσμου. Τά ντοκουμέντα αύτά άποτελοϋν ύπόδειγμα δημιουργικής άνάπτυξης τοϋ μαρξισμοΰλενινισμού, ένσάρκωση τού συλλογικού νοΰ τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων. Άναπτύχθηκαν καί πλουτίστηκαν σ'αύτά οΙ Ιδέες τής Διακήρυξης καί τοϋ Μανιφέστου τής Εύρώπης τοϋ 1957. Τό προγραμματικό ντοκουμέντο τής Σύσκεψης — ή Διακήρυξη, γενικεύοντας τήν πολύπλευρη πείρα τοϋ παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος, έκανε βαθιά μαρξιστική-λενινιστική άνάλυση τής παγκό­ σμιας έξέλιξης καί τής σύγχρονης διεθνοϋς κατάστασης, συνόψισε τά έξαιρετικά έπιτεύγματα τοΰ σοσιαλιστικού συστήματος, τοϋ έργατικοΰ καί τοϋ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος. Τεράστια σημασία έχει ό χαρακτηρισμός τής σύγχρονης έποχής πού διατυπώθηκε στή Δήλωση. «' Η έποχή μας — άναφέρίται στή Δήλωση — βασικό περιεχό­ μενο τής όποΐας άποτελεϊ τό πέρασμα άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό, πού άρχισε μέ τή Μεγάλη ' Οχτωβριανή σοσιαλιστική έπανάσταση, εϊναι ή έποχή τής πάλης τών δυό άντιτιθέμενωχ κοινωνικών συστημάτων, ή έποχή τών σοσιαλιστικών έπαναστάσεων καί τών έθνικοαπελευθερωτικών έπαναστάσεων, ή έποχή τής

704

κατάρευσης той Ιμπεριαλισμού, τής κατάργησης τού άποικιακοΰ συστήματος, ή έποχή περάσματος όλο καί νέων λαών στό σοσιαλισμό, τού θριάμβου τοΰ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμουνι­ σμού σέ παγκόσμια κλίμακα» ( Π ρ ο γ ρ α μ μ α τ ι κ ά ν τ ο κ ο υ ­ μ έ ν τ α τ ή ς π ά λ η ς γι ά τ ή ν εΙ ρήνη, τή δ η μ ο κ ρ α τ ί α κ α ί τ ό σ ο σ ι α λ ι σ μ ό . Μόσχα, Πολιτικό έκδοτικό, ρωσ. έκδ., 1964, σελ. 39). Τό βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα τοΰ σύγχρονου σταδίου είναι ότι τό παγκόσμιο σοσιαλιστικό σύστημα, οΙ δυνάμεις πού άγωνίζονται ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό, γιά τή σοσιαλιστική άναδιοργάνωση τής κοινωνίας, καθορίζουν τό περιεχόμενο, τήν κύρια κατεύθυνση καί τήν κύρια Ιδιομορφία τής Ιστορικής έξέλιξης τής άνθρώπινης κοινωνίας. Τό παγκόσμιο σύστημα τοΰ καπιταλισμού — τονίζεται στή Δήλωση — έχει καταληφθεί άπό τό βαθύ προτσές τής κατάπτωσης καί τής άποσύνθεσης. Ά ρ χισ ε νέο στάδιο τής γενικής κρίσης τοΰ καπιταλισμού, ή Ιδιομορφία τοΰ όποίου συνίστσται στό γεγονός ότι δέν δημιουργήθηκε τό στάδιο αύτό άπό πόλεμο, άλλά σέ συνθήκες όλο καί μεγαλύτερης άλλαγής τοΰ συσχετισμού τών δυνάμεων πρός όφελος τοΰ σοσιαλισμού, άπότομης όξυνσης όλων τών άντιθέσεων τοΰ Ιμπεριαλισμού καί τεράστιας αύξησης τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων σ 'ό λο τόν κόσμο. Ό άμερικάνικος Ιμπεριαλισμός είναι τό στήριγμα τοΰ Ιμπεριαλισμού καί τής παγκόσμιας άντίδρασης, ό μεγαλύτερος διεθνής έκμεταλλευτής, ό παγκόσμιος χωροφύλακας, ό έχθρός τών λαών όλου τού κόσμου, πού τόν ύποστηρίζουν τά πιό άντιδραστικά καί τυραννικά καθεστώτα. Ό π ω ς τόνισε ή Σύσκεψη, ό σοσιαλισμός κέρδισε άποφασιστικές νίκες σέ όλο τό παγκόσμιο σοσιαλιστικό σύστημα. Ό χ ι μόνο στήν ΕΣΣΔ, άλλά καί σέ όλες τίς χώρες τής λαϊκής δημοκρατίας έξαλείφθη­ καν ο! κοινωνικοοικονομικές δυνατότητες παλινόρθωσης τοΰ καπιτα­ λισμού, στά πλαίσια όλου τοΰ συστήματος έξασφαλίστηκε ή πλήρη νίκη той σοσιαλισμού. Ή Σύσκεψη κάλεσε τά κομμουνιστικά καί έργατικά κόμματα τών σοσιαλιστικών χωρών νά δυναμώσουν τήν ένότητα, νά μελετήσουν τή συλλογική πείρα τής οίκοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού, νά άξιοποιήσουν πληρέστερα τά πλεονεκτήματα τοΰ σοσιαλιστικού συστήματος καί τούς πόρους τής κάθε χώρας, νά τηρούν τίς άρχές τοΰ προλεταριακού διεθνισμού στίς άμοιβαΐες σχέσεις άνάμεσα στίς χώρες, νά διαπαιδαγωγοΰν τούς έργαζόμενους στό πνεΰμα αύτό, νά είναι άδιάλλακτοι σέ κάθε έκδήλωση τοΰ έθνικισμοΰ καί τοΰ σωβινισμού. «Γιά τή στερέωση τών άδελφικών σχέσεων καί τής φιλίας άνάμεσα στίς χώρες τοΰ σοσιαλισμού — άναφέρεται στή Δήλωση τής Σύσκεψης — είναι άναγκαία ή μαρξιστική-λενινιστική διεθνιστική πολιτική τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων, ή διαπαιδαγώγηση όλων τών έργαζόμεων στό πνεΰμα τοΰ συνδυα­ σμού τοΰ διεθνισμού καί τοΰ πατριωτισμού, ή άποφασιστική πάλη

706

γιά τήν ύπερνίκηση τών κατάλοιπων τοΰ άστικοϋ Εθνικισμού καί σωβινισμού» ( σ τ ό ί δ ι ο , σελ. 53). Ή Δήλωση καί ή Έκκ ληση είναι Αναπτυγμένο πρόγραμμα άποφασιστικής πάλης τών λαών ένάντια στήν άπειλή ένός νέου παγκόσμιου πολέμου. «ΟΙ κομμουνιστές βλέπουν τήν Ιστορική τους άποστολή όχι μόνο στό νά έξαλείψουν τήν έκμετάλλευση καί τήν έξαθλίωση σέ παγκόσμια κλίμακα καί νά άποκλείσουν γιά πάντα τή δυνατότητα όποιουδήποτε πολέμου άπό τή ζωή τής άνθρώπινης κοινωνίας — τονίζεται στή Δήλωση — άλλά ήδη στή σημερινή έποχή νά άπαλλάξουν τήν άνθρωπότητα άπό τή φρίκη ένός νέου παγκό­ σμιου πολέμου» ( σ τ ό Γδ ι ο, σελ. 63). Ώ ς τότε πού θά ύπάρχει ό Ιμπεριαλισμός θά ύπάρχει καί τό έδαφος γιά Επιθετικούς πολέμους, κύριος έμπνευστής τών όποΐων είναι ό άμερικάνικος Ιμπεριαλισμός. 'Α λλά δέν ύπάρχει μοιρολατρικό άναπόφευκτο τοΰ πολέμου. Ό χρόνος έργάζεται γιά τό σοσιαλισμό καί ένάντια στόν καπιταλισμό. Ή νίκη τοΰ σοσιαλισμού σ 'ό λο τόν κόσμο θά έξαλείψει όριστικά τίς κοινωνικές καί τίς №νικές αΙτίες Εξαπόλυσης κάθε πολέμου. ' Η Δήλωση τόνισε ότι στίς συνθήκες τής διαίρεσης τοΰ κόσμου σέ δυό συστήματα ή μοναδικά σωστή άρχή τών δια νώ ν σχέσεων εΤναι ή άρχή τής ^ρηνικής συνύπαρξης τών κρατών μέ διαφορετικά κοινωνι­ κά καθεστώτα, άρχή πού πρόβαλε ό В. I. Λένιν καί άναπτύχθηκε στή Διακήρυξη καί στό Μανιφέστο τής εΙρήνης τοΰ 1957, στά ντοκουμέ­ ντα τών κομμουνιστικών καί Εργατικών κομμάτων. ' Η Δήλωσε σημείωσε ότι κάτω άπό τά πλήγματα τοΰ Εθνικούπελευθερωτικοΰ κινήματος κατέρευσε τό άποικιακό σύστημα τοΰ Ιμπεριαλισμού, πού άποτελεϊ τό δεύτερο ώς πρός τήν Ιστορική του σημασία φαινόμενο μετά τή δημιουργία τοΰ παγκόσμιου συστήματος τού σοσιαλισμού. ΟΙ λαοί πού κατάχτησαν τήν Εθνική τους άνεξαρτησία, έχοντας τήν ύποστήριξη τοΰ σοσιαλιστικού στρατοπέδου, μπο­ ρούν νά άποκρούσουν τίς μηχανοραφίες τών Ιμπεριαλιστών καί νά άκολουθήσουν τό δρόμο τής μή καπιταλιστικής άνάπτυξης. ΟΙ σοσιαλιστικές χώρες καί τό διεθνές έργατικό καί κομμουνιστικό κίνημα θεωροΰν καθήκον τους νά παράσχουν όλόπλευρη ήθική καί οίκονομική ύποστήριξη στούς λαούς πού άγωνίζονται γιά τήν άπαλλαγή τους άπό τήν Ιμπεριαλιστική καί τήν άποικιακή καταπίεση, καί στούς λαούς πού κατέχτησαν τήν έθνική τους άνεξαρτησία. Στή Δήλωση γίνεται βαθιά άνάλυση τοΰ Εργατικού κινήματος τών καπιταλιστικών χωρών. Στίς σημερινές συνθήκες τό κύριο χτύπημα πρέπει νά δοθεί στά καπιταλιστικά μονοπώλια πού τά συμφέροντά τους είναι άντίθετα μέ τά συμφέροντα τών περισσοτέρων έθνφν. Πάνω στή βάση αύτή εΤναι δυνατή ή συσπείρωση όλων τών δυνάμεων πού είναι Ενάντια στά μονοπώλια, ή Επίτευξη τής Ενότητας δράσης τής Εργατικής τάξης, ή στερέωση τής συμμαχίας της μέ τήν άγροτιά. ' Η

706

Σύσκ€ψη κάλεσε τίς σοσιαλδημοκρατικές μάζες νά άποκσταστήσουν τήν ένότητα τοΰ συνδικαλιστικού κινήματος καί τών άλλων δημοκρα­ τικών όργανώσεων σέ έθνική καί σέ διεθνική κλίμακα. ' Η Σύσκεψη, άφού έξέτασε τίς μορφές περάσματος τών διαφό­ ρων χωρών άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό έπιβεβαίωσε τή θέση τής Διακήρυξης τού 1957 γιά τή δυνατότητα τοϋ εΙρηνικοΰ καί τοϋ μή ^ρηνικοΰ περάσματος στό σοσιαλισμό. Τό ζήτημα αύτό θά τό άποφασίσουν μόνα τους τά κομμουνιστικά κόμματα τής κάθε χώρας. Σέ όλες τίς μορφές περάσματος στό σοσιαλισμό βασικός όρος είναι ή πολιτική καθοδήγηση τής έργατικής τάξης μ ' έπικεφαλής τό μαρξιστικό-λενινιστικό κόμμα καί ή έγκαθίδρυση τής δικτατορίας τοϋ προλε­ ταριάτου. Τά κομμουνιστικά κόμματα — άναφέρεται στή Δήλωση — είναι ένάντια στήν έξαγωγή τής έπανάστασης, δμως ταυτόχρονα άγωνίζονται καί ένάντια στήν έξαγωγή τής άντεπανάστασης άπό τούς Ιμπεριαλιστές. Ή Σύσκεψη κάλεσε νά ξεσκεπάζεται άκούραστα ό άντικομμουνισμός, κάτω άπό τή σημαία τοϋ όποίου ή άστική τάξη καί οΙ συνεργοί της καταπολεμούν τό προλεταριάτο. Τό παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα μετεξελίχτηκε στήν πιό έπιβλητική πολπική δύναμη, έγινε σοβαρός παράγοντας τής κοινωνι­ κής προόδου. Στήν περίοδο τής Σύσκεψης λειτουργούσαν κομμουνι­ στικά κόμματα σέ 72 χώρες μέ 36 έκατομ. μέλη. Στή Δήλωση τονίζεται ή άνάγκη τής άποφασιστικής πάλης στά δυό μέτωπα: ένάντια στόν άναθεωρητισμό πού είναι ό βασικός κίνδυνος καί ένάντια στό δογματισμό καί τό σς(ταρισμό. ' Η Δήλωση προειδοποί­ ησε ότι άν δέν γίνει συνεπής πάλη ένάντια στό δογματισμό καί τό σεχταρισμό μποροϋν νά γίνουν καί οΙ δυό σέ όρισμένα κόμματα ό βασικός κίνδυνος. ΟΙ άρχές τής συνεργασίας τών μαρξιστικών-λενινιστικών κομμά­ των πού έπεξεργάστηκε ή Σύσκεψη έχουν σοβαρή σημασία. Τά συμφέροντα τοϋ κομμουνιστικού κινήματος άπαιτοϋν άπό τό κάθε κόμμα νά ύπερασπίζεται τήν ένότητά του μέ βάση τίς άρχές τοϋ μαρξισμοϋ-λενινισμού καί τοϋ προλεταριακού διεθνισμού, νά μήν έπιτρέπει όποιεσδήποτε ένέργειες πού μπορούν νά ύπονομεύσουν τήν ένότητα αύτή, νά τηρεί αύστηρά τίς άπό κοινοϋ έπεξεργσσμένες έκτιμήσεις καί συμπεράσματα πού άφοροϋν τά γενικά καθήκοντα τής πάλης ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό, γιά τήν εΙρήνη, τή δημοκρατία καί τό σοσιαλισμό. Ή Σύσκεψη έδοσε ύψηλή έκτίμηση στή δράση τοΰ ΚΚΣΕ. Στή Δήλωση άναφέρεται: «Τά κομμουνιστικά καί έργατικά κόμματα δηλώνουν όμόθυμα ότι άναγνωρισμένη άπ'όλους πρωτοπορία τοϋ παγκόσμιου κομ­ μουνιστικού κινήματος ήταν καί θά παραμείνει καί στό έξής τό Κομμουνιστικό Κόμμα τής Σοβιετικής Ένωσης, σάν τό πιό έμπειρο καί τό πιό άτσαλωμένο τμήμα τοΰ διΛνοΰς κομμουνιστικού κινήματος. ’ Η πείρα τοΰ ΚΚΣΕ πού συγκεντρώθηκε στήν πάλη γιά

707

τή νίκη τής έργατικής τάξης, στήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού καί στήν πραγματοποίηση τής άναπτυγμένης οίκοδόμησης τοΰ κομμουνισμού, έχει θεμελιακή σημασία γιά όλο τό διεθνές κομμουνιστικό κίνημα. Τό παράδειγμα τοΰ ΚΚΣΕ καί ή άδελφική του άλληλεγγϋη έμψυχώνουν όλα τά κομμουνιστικά κόμματα στήν πάλη τους γιά τήν ειρήνη καί τό σοσιαλισμό καί άποτελοΰν έκφραση τής έφαρμογής τών έπαναστατικών άρχών τοΰ προλετα­ ριακού διεθνισμού στήν πράξη. ΟΙ ιστορικές άποφάσεις τού 20οΰ Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ έχουν όχι μόνο μεγάλη σημασία γιά τό ΚΚΣΕ καί τήν κομμουνιστική οίκοδόμηση στήν ΕΣΣΔ, άλλά καί 83εσαν τήν άρχή τοΰ νέου σταδίου στό διεθνές κομουνιστικό κίνημα, συνέβαλαν στήν παραπέρα άνάπτυξή του πάνω στή βάση τοΰ μ α ρ ξ ισ μ ο ύ -λ ε ν ιν ισ μ ο ύ »(Π ρ ο γ ρ α μ μ α τικ ά ν τ ο κ ο υ μ έ ν τ α τ ή ς π ά λ η ς γ ι ά τ ή ν ε ι ρ ήν η, τ ή δ η μ ο κ ρ α τ ί α καί τό σ ο σ ι α λ ι σ μ ό , σελ. 83-84). Ή Σύσκεψη συνέβαλε στή συσπείρωση καί στή στερέωση τής ένότητας τοΰ παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος πάνω στίς άρχές τοΰ μαρξισμού-λενινισμού καί τού προλεταριακού διεθνισμού, διαδήλωσε τή νέα νίκη τών μεγάλων λενινιστικών ιδεών. Τό Κομμουνιστικό Κόμμα τής Σοβιετικής Ένω σης τόνισε ότι θεωρεί τή Δήλωση καί τήν Έκκληση πρός τούς λαούς όλου τοΰ κόσμου πού ψήφισε ή Σύσκεψη σάν σοβαρά μαρξιστικά-λενινιστικά ντοκουμέντα, τά άποδέχεται σάν καθοδήγηση γιά δράση καί θά τηρήσει αύστηρά τίς έκτιμήσεις καί τά συμπεράσματα πού περιέχονται σ ’ αύτά. Ό λ α τά κομμουνιστικά καί έργστικά κόμματα ένέκριναν όμόθυμα τή Δήλωση τής Σύσκεψης καί τήν Έκκ λησή της πρός τούς λαούς όλου τοΰ κόσμου. Τά ντοκουμέντα αύτά έγιναν τό μαχητικό πρόγραμμα τοΰ παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος. Τά άποτελέσματα τής Σύσκεψης τά δέχτηκαν μέ βαθιά Ικανοποίηση έκστοντάδες εκατομμύ­ ρια άνθρωποι: οΙ έργαζόμενοι τών σοσιαλιστικών χωρών, ο! έργάτες καί οί πλατιές λαϊκές μάζες τών χωρών τοΰ καπιταλισμού, ο! άγωνιστές τής έθνικής λευτεριάς, δλη ή φιλειρηνική άνθρωπότητα. Τό ΚΚΣΕ χρησιμοποίησε τίς θεμελιακές έκτιμήσεις τών ντοκουμέντων τής Σύσκεψης κατά τήν έπεξεργασία τού νέου Προγράμματος τοΰ Κόμματος.

6. Τό 22ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ. Τό τρίτο Πρόγραμμα τοΰ Κόμματος Τόν ' Οχτώβρη τοΰ 1961 συνήλθε τό 22ο Συνέδριο τού Κόμματος. Οΐ άντιπρόσωποι τοΰ συνεδρίου άντιπροσώπευαν πάνω άπό 9700 χιλιάδες κομμουνιστές. Στό συνέδριο παραβρέθηκαν σάν προσκεκλη­ μένοι άντιπροσωπεϊες 80 άδελφών κομμάτων τού έξωτερικοΰ, καθώς

708

καί άντιπρόσωποι τών έθνικοδημοκρστικών κομμάτων μιας σειράς χωρών τής 'Αφρικής. Τό συνέδριο συζήτησε τήν έκθεση τής Κεντρικής 'Επιτροπής καί τήν "Εκθεση τής Κεντρικής 'Εξελεγκτικής 'Επιτροπής, Επικύρωσε τό νέο Πρόγραμα τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος τής Σοβιετικής "Ενω­ σης καί έπέφερε τροποποιήσεις στό Καταστατικό τοΰ ΚΚΣΕ. Στό συνέδριο έκαναν έκθεση ό Ν. Σ. Χρουστσιόφ, ό А. φ. Γκόρκιν καί όφ. Ρ. Κοζλόφ. Τό συνέδριο ένέκρινε τήν πολιτική γραμμή καί τήν πρακτική δράση τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ γιά τό διάστημα άνάμεσα στό 20ό καί στό 22ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος. Τό συνέδριο τόνισε τή γόνιμη δουλιά τής ΚΕ γιά τήν άνάπτυξη τής συνεργασίας τοΰ ΚΚΣΕ μέ τ'άδελφά μαρξιστικο-λενινιστικά κόμματα. Τό συνέδριο ύπογράμμισε ότι τό ΚΚΣΕ βλέπει πώς διεθνιστικό του καθήκον εΤναι νά δυναμώνει όλόπλευρα τήν ένότητα τών σοσιαλιστι­ κών χωρών, τοΰ παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος. Τό διεθνές έργατικό καί <£νικοαπελευθερωτικό κίνημα άνέβαινε σέ νέα βαθμίδα. ’ Η ταξική πάλη τοΰ προλεταριάτου κλόνιζε τίς θέσεις τοΰ Ιμπεριαλισμού στά φρούριά του, στίς καπιταλιστικές χώρες, όλο καί πιό μεγάλη πίεση έξασκούσαν στόν Ιμπεριαλισμό ό κόσμος τοΰ σοσιαλισμού καί τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα. 01 λαοί μιάς σειράς νέων κυρίαρχων κρατών, άπορίπτοντας τόν καπιταλιστικό δρόμο άνάπτυξης, μελετούσαν τίς δυνατότητες Εφαρμογής τής πείρας τών σοσιαλιστικών χωρών. Τό συνέδριο, άφοΰ Ενέκρινε τήν Εξωτερική πολιτική τής Κεντρικής ' Επιτροπής τοΰ Κόμματος καί τής Σοβιετικής κυβέρνησης, θεώρησε άπαραίτητο νά έξακολουθήσει νά Εκδηλώνει μόνιμη φροντίδα γιά τό δυνάμωμα τής Ενότητας τών σοσιαλιστικών χωρών καί προλεταριακή άλληλεγγύη μέ τήν Εργατική τάξη καί τούς Εργαζόμενους όλους τοΰ κόσμου, νά παρέχει όλόπλευρη ύποστήριξη στούς λαούς πού παλαίβουν γιά τήν άπελευθέρωσή τους άπ'τόν Ιμπεριαλιστικό καί άποικιοκρατικό ζυγό, γιά τή στερέωση τής άνεξαρτησίας τους, νά έφαρμόζει μέ συνέπεια τήν άρχή τής ειρηνικής συνύπαρξης τών κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά συστήματα' νά ξεσκεπάζει τίς μηχανοραφίες καί τούς Ελιγμούς τών Ιμπεριαλιστών Εμπρηστών τοϋ πολέμου, νά Εδραιώνει τήν εΙρήνη σ 'ό λο τόν κόσμο. Στήν Εσωτερική ζωή τής χώρας τό Κόμμα καί ό λαός πέτυχαν ΐύξηση τής βιομηχανικής παραγωγής. Συνάμα τό συνέδριο τόνισε ότι ττήν άγροτική οίκονομία πολλά προβλήματα έμειναν άκόμα άλυτα. Τό Κόμμα, χρησιμοποιώντας τούς αύξημένους ήδη οίκονομικούς πόρους, πραγματοποίησε μιά σειρά μέτρα γιά τήν άνοδο τού πολιτιστικού καί βιοτικού Επιπέδου τών Εργαζόμενων. Τό συνέδριο έδοσε έντολή στήν Κεντρική 'Επιτροπή νά κατευθύ­ νει τίς δυνάμεις τοΰ Κόμματος καί τοΰ λαοΰ στήν πραγματοποίηση τών καθηκόντων τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης, στήν έκπλήρωση τών καθηκόντων τοΰ έφτάχρονου σχεδίου σάν βασικού σταδίου στή

709

δημιουργία τής ύλικοτεχνικής βάσης τοϋ κομμουνισμού. Τό συνέδριο τόνισε ότι είναι άπαραίτητο ν'άνεβεϊ όλόπλευρα ή παραγωγικότητα τής έργασίας πάνω στή βάση τής έφαρμογής τών νεότερων έπιτεύξεων τής έπιστήμης καί τής τεχνικής στή λαϊκή οΙκονομία. Τό συνέδριο έπικύρωσε τή γραμμή γιά τήν όλόπλευρη άνάπτυξη τών λενινιστικών κανόνων τής κομματικής καί κρατικής ζωής, τής συλλογικότητσς τής καθοδήγησης, γιά τό άνέβασμα τοΰ καθοδηγητικοΰ ρόλου τοΰ Κόμματος καί τό δυνάμωμα τ ή ς . ένότητας τών γραμμών του, γιά τήν άνάπτυξη τής δημιουργικής δραστηριότητας τών λαϊκών μαζών. Τό συνέδριο, τόνισε ότι πρέπει νά δοθεϊ μεγαλύτερη προσοχή στήν καλυτέρευση τής δουλιάς μέ τά στελέχη, στήν έπιλογή καί στήν άνάδειξή τους, στήν κατάρτιση καί στό πολιτικό τους άτσάλωμα, στήν καθιέρωση σωστών σχέσεων μέσα στίς γραμμές τοΰ Κόμματος, στά καθοδηγητικά του όργανα. Σχετικά μ'αύτό,τό Κόμμα ξεκινούσε άπ'τή γνωστή ύπόδειξη τοΰ В. I. Λένιν ότι «όλο τό Κόμμα νά διαπαιδσγωγεϊ συστηματικά, βαθμιαία καί σταθερά κατάλληλους άνθρώπους γιά τό κεντρικό όργανο, νά βλέπει μπροστά του, σάν τήν παλάμη του, όλόκληρη τή δράση κάθε ύποψήφιου γι'αύτό τό ύψηλό πόστο, νά γνωρίζει άκόμη καί τίς άτομικές Ιδιότητές τους, τίς δυνατές καί τίς άδύνατες πλευρές τους, τίς νίκες καί τίς «ήττες» τους» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 8ος, σελ. 96). Τό 22ο Συνέδριο ψήφισε τό νέο, τό τρίτο Πρόγραμμα τοΰ Κόμματος. Σέ συνδυασμό μέ τήν ψήφισή του συνοψίστηκαν τ ' άποτε­ λέσματα άπό τήν πραγματοποίηση του λενινιστικοΰ Προγράμματος πού είχε ψηφίσει τό 8ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος τό 1919. Τό κύριο άποτέλεσμα ήταν ή όλοκληρωτική, όριστική νίκη τού σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ, πού έχει κοσμοϊστορική σημασία. «Μέ τή γεμάτη αύτοθυσία δουλιά τοΰ σοβιετικού λαοΰ, μέ τή θεωρητική καί πρακτική δράση τού Κομμουνιστικού Κόμματος τής Σοβιετικής "Ενωσης, — άναφέρεται στό Πρόγραμμα, — ή άνθρωπότητα άπόκτησε τή σοσιαλιστική κοινωνία πού ύπόρχει στήν πραγματικότητα, άπόκτησε τήν έπιστήμη τής οίκοδόμησης τού σοσιαλισμού, πού είναι έλεγμένη μέ τήν πείρα. Ή λεωφόρος πρός τό σοσιαλισμό είναι άνοιχτή. Αύτήν άκολουθοΰν ήδη πολλοί λαοί. Σ ' αύτήν θά βαδίσουν άργά ή γρήγορα όλοι οΙ λαοί» (Τ ό 2 2ο Σ υν έ δ ρ ι ο τ ο ΰ Κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ο ύ Κ ό μ μ α τ ο ς τής Σοβι ­ ε τ ι κ ή ς " Ε ν ω σ η ς . Στενογραφημένα πρακτικά, ρωσ. έκδ., τόμ. 3ος, σελ. 240). Τό Πρόγραμμα πού ψήφισε τό συνέδριο είναι πρόγραμμα οίκοδόμησης τοΰ κομμουνισμού. Στηρίζεται στίς άρχές τού μαρξισμοΰ-λενινισμού, γενικεύει δημιουργικά τήν πρακτική τής οίκοδόμη­ σης τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ καί στίς άλλες σοσιαλιστικές χώρες, παίρνει ύπόψη τήν πείρα τοΰ έπαναστατικοΰ κινήματος σ 'ό λο τόν κόσμο καί έκφράζει τή συλλογική σκέψη τοΰ Κόμματος. Στό Πρό­ γραμμα αύτό βρήκαν τήν άντανάκλασή τους οί ιδέες καί οί θέσεις τών

710

ντοκουμέντων του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, τής Διακήρυ­ ξης καί τής Δήλωσης πού ψηφίστηκαν στίς Συσκέψεις τών άντιπροσώπων τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων. Ό ύπέρτστος σκοπός τού Κόμματος, άναφέρεται στό Πρόγραμ­ μα, είναι ή οίκοδόμηση τής κομμουνιστικής κοινωνίας. « Ό κομμουνισμός είναι άταξικό κοινωνικό σύστημα μέ ένιαία παλλαϊκή ΙδιοχτησΙα στά μέσα παραγωγής, μέ πλήρη κοινωνική ισότητα όλων τών μελών τής κοινωνίας, όπου μαζί μέ τήν όλόπλευρη άνάπτυξη τών άνθρώπων θ ' άναπτύσσονται καί οί παραγωγικές δυνάμεις πάνω στή βάση τής διαρκούς άναπτυσσόμενης έπιστήμης καί τεχνικής, όλες οί πηγές τοΰ κοινωνικού πλούτου θά ξεχυθούν μέ πλήρη άφθονία καί θά πραγματοποιηθεί ή μεγάλη άρχή «άπό τόν καθένα άνάλογα μέ τίς ίκανότητές του. στόν καθένα άνάλογα μέ τίς άνάγκες του». Ό κομμουνισμός είναι κοινωνία μέ άνώτερη όργάνωση έλεύθερων καί συνειδητών δουλευτών. στήν όποία θά έπικρατήσει ή κοινωνική αύτοδιοίκηση. ή έργασία γιά τό καλό τής κοινωνίας θά γίνει γιά όλους πρωταρχική ζωτική άνάγκη. συνειδητοποιημένη άναγκαιότητα.· οί Ικανότητες τοΰ καθένα θά άξιοποιοΰνται μέ τό μεγαλύτερο όφελος γιά τό λαό» (Τ ό 2 2 ο Σ υ ν έ δ ρ ι ο τ ο ύ Κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ο ύ Κ ό μ μ α ­ τ ο ς τ ή ς Σ ο β ι ε τ ι κ ή ς Έ ν ω σ η ς . Στενογραφημένα πρακτι­ κά, ρωσ. έκδ., τόμ. 3ος, σελ. 274). Ό κομμουνισμός, άναφέρεται στό Πρόγραμμα, είναι ή κοινωνία στήν όποία θά βασιλεύει ή ΕΙρήνη. ή Δουλιά, ή 'Ελευθερία, ή Ισότητα, ή Αδελφοσύνη κι ή ΕύτυχΙα όλων τών λαών. Τό Πρόγραμμα ένσαρκώνει στή ζωή τό σύνθημα τού Κόμματος: « Ό λ α γιά τόν άνθρωπο, γιά τό καλό τού άνθρώπουΙ». Τό Πρόγραμμα άποσκοπεϊ στήν άδιάκοπη άνοδο τής ύλικής ευημερίας καί τού πολιτισμού τού λαού. Ή οίκοδόμηση τού κομμουνισμού, τονίζεται στό Πρόγραμμα, συνδέεται μέ τήν έκπλήρωση τριών άλληλοσυνδεόμενων ιστορικών καθηκόντων: τή δημιουργία τής ύλικοτεχνικής του βάσης, τήν άνάπτυξη τών κομμουνιστικών κοινωνικών σχέσεων καί τή διαπαιδα­ γώγηση τού νέου άνθρώπου. Τό κύριο οικονομικό καθήκον τού Κόμματος καί τού λαού είναι ή δημιουργία τής ύλικοτεχνικής βάσης τού κομμουνισμού, ή έπίτευξη τού άνώτατου στήν Ιστορία τής άνθρωπότητας βαθμού άνάπτυξης τών παραγωγικών δυνάμεων. Ή δημιουργία της σημαίνει: όλοκληρωτικό έξηλεκτρισμό τής χώρας καί τελειοποίηση πάνω στή βάση του τής τεχνικής, τής τεχνολογίας καί τής όργάνωσης τής κοινωνικής παραγωγής σ'όλους τούς κλάδους τής λαϊκής οικονομίας- σύνθετη έκμηχάνιση τών παραγωγικών προτσές, καί στά έπόμενα στάδια σύνθετη αύτοματοποίησή τους· πλατιά χρησιμοποίηση τής χημείας στή λαϊκή οικονομία· όλόπλευρη άνάπτυξη νέων, οικονομικά άποδοτικών κλάδων τής παραγωγής, νέων είδών ένεργείας καί Ολικών

711

όλόπλευρη καί όρθολογιστική χρησιμοποίηση τών φυσικών, ύλικών καί Εργατικών Εφεδρειών όργανική συνένωση τής έπιστήμης μέ τήν παραγωγή καί γοργοί ρυθμοί Επιστημονικοτεχνικής προόδου' ύψηλό πολιτιστικοτεχνικό Επίπεδο τών Εργαζόμενων. Ό λ ’ αύτά θά Εξασφα­ λίσουν τή σημαντική ύπεροχή τής ΕΣΣΔ στήν παραγωγικότητα τής Εργασίας άπέναντι στίς πιό άναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Τό μεγαλειώδες οίκοδόμημα τοϋ κομμουνισμού θά στηρίζεται στήν Ισχυρή καί στήν πιό τελειοποιημένη στόν κόσμο, άπό τεχνική άποψη, βιομηχανία. ' Ο άξονας τής οίκοδόμησης τής οίκονομίας τής κομμουνιστικής κοινωνίας είναι ό Εξηλεκτρισμός. Σ ’ αύτόν άνήκει ό βασικός ρόλος γιά τήν άνάπτυξη όλων τών κλάδων τής λαϊκής οίκονομίας, γιά τήν πραγματοποίηση όλης τής σύγχρονης τεχνικής προόδου. Τό Πρόγραμμα προβλέπει τή γοργή άνάπτυξη καί τεχνική τελειοποίηση όλων τών κλάδων τής βιομηχανίας, τής οίκοδομικής βιομηχανίας καί τής βιομηχανίας οίκοδομικών ύλικών, τών μεταφο­ ρών καί τών μέσων διαβίβασης. 'Υποχρεωτικός όρος οίκοδόμησης τοϋ κομμουνισμού είναι ή δημιουργία, δίπλα στήν Ισχυρή βιομηχανία, μιας όλόπλευρα άναπτυγμένης καί μέ ύψηλή παραγωγικότητα άγροτικής οίκονομίας. Τό κύριο στήν άνάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμεων τής άγροτικής οίκονομίας είναι ή όλόπλευρη Εκμηχάνισή της, ό Εξηλεκτρισμός καί ή έντατικοποίησή της. ’ Η άνάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμεων στήν άγροτική οίκονομία θά Επιφέρει μεγάλες άλλαγές στίς κοινωνικοοικο­ νομικές σχέσεις. Τό Πρόγραμμα ξεκινάει άπ’ τό γεγονός ότι ή διαμόρφωση τών κομμουνιστικών σχέσεων στό χωριό θά συντελεστεϊ μέ τήν άνάπτυξη καί τήν τελειοποίηση τών δυό μορφών τής σοσιαλιστικής παραγωγής, τών κολχόζ καί τών σοβχόζ. Τ ό κολχόζ είναι σχολειό τοΰ κομμουνισμού γιά τήν άγροτιά. *Η οίκονομική άνοδος τών κολχόζ θά συ μ βάλει στήν τελειοποίηση τών έσωκολχόζνικών σχέσεων: στό άνέβασμα τοΰ βαθμού κοινωνικοποίησης τής παραγωγής- στήν προσέγγιση τής όργάνωσης καί τής πληρωμής τής έργασίας μέ τό έπίπεδο καί τίς μορφές πού ύπάρχουν στίς κρατικές έπιχειρήσεις- στό πέρασμα στήν Εγγυημένη μηνιάτικη πληρωμή τής έργασίας- στήν άνάπτυξη τών κοινωνικών ύπηρεσιών. Τό προτσές τής κοινωνικοποίησης βαθμιαία θά βγει άπό τά πλαίσια τών ξεχωριστών κολχόζ, θά ρυθμιστούν καί θά δυναμώσουν οΙ διακολχόζνικες παραγωγικές σχέσεις, θ'άναπτυχθούν καί θά έδραιωθοϋν οΙ παρα­ γωγικές σχέσεις τών κολχόζ καί τών σοβχόζ καί άνάμεσά τους καί μέ τίς βιομηχανικές έπιχειρήσεις. Στό Πρόγραμμα άναφέρεται ότι είναι άπαραίτητη ή διαρκής φροντίδα γιά τήν παραγωγή τών κολχόζ, γιά τό δυνάμωμα τοΰ άγροτικοΰ άρτέλ μέ βάση τίς άρχές πού χαρακτηρίζουν τή μορφή αύτή καί πού άνάμεσά τους, όπως δίδασκε ό Λένιν, μεγάλη σημασία έχει τό ύλικό Ενδιαφέρον, ό συνδυασμός τών άτομικών συμφερόντων μέ τά κρατικά συμφέροντα, μέ τά καθήκοντα οίκοδόμησης τοΰ κομμουνισμού.

712

« Ή οίκονομική άνθιση τοΰ κολχόζνικου συστήματος, άναφέρεται στό Πρόγραμμα, δημιουργεί τούς όρους γιά τήν άμοιβαΐα προσέγγιση, καί τήν προοπτική γιά τή συγχώνευση τής κολχόζνικης Ιδιοκτησίας μέ τήν παλλαϊκή σέ μιά ένισ/α κομμουνιστική Ιδιοκτησία·. (Τ ό 2 2ο Σ υ ν έ δ ρ ι ο τ ο ϋ Κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ο ύ Κ ό μ μ α τ ο ς τ ή ς Σ ο β ι ε τ ι κ ή ς Έ ν ω σ η ς . Στενογραφημένα πρακτικά, ρωσ. έκδ., τόμ. 3ος, σελ. 285). Τό Πρόγραμμα ύπογραμμίζει τό σπουδαίο ρόλο τής έπιστημονικής καθοδήγησης τής οίκονομίας καί τοϋ σχεδιασμοΰ. ' Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στό άνέβασμα τής άποδοτικότητας τών έπενδύσεων, τήν αύστηρή τήρηση τής άναλογικότητας κατά τό σχεδίασμά τής άνάπτυ­ ξης τής λαϊκής οίκονομίας. «Στό προτσές τής οίκοδόμησης τοΰ κομμουνισμού, — άναφέρεται στό Πρόγραμμα, — ή καθοδήγηση τής οίκονομίας θά στηρίζεται στήν ύλική καί ήθική παρότρυνση γιά ύψηλούς δείκτες τής παραγωγής» ( σ τ ό Ι δ ι ο , σελ. 294). ' Η άνάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμεων καί ο! βαθιοί κοινωνικο­ οικονομικοί μετασχηματισμοί, πού καθορίζονται άπό τό Πρόγραμμα, ύποτάσσονται στήν πραγματοποίηση τοΰ μεγάλου καθήκοντος: νά έξασφαλιστεΐ στή Σοβιετική Ένω σ η τό ύ ψηλότερο στήν Ιστορία τής κοινωνίας βιοτικό έπίπεδο τών έργαζόμενων, νά δημιουργηθοϋν οί συνθήκες γιά τήν άρμονική καί όλόπλευρη άνάπτυξη τοϋ άνθρώπου, νά φτάσουμε άμεσα στήν πλήρη Ικανοποίηση τών ύλικών καί πολιτιστικών άναγκών, καί, σέ συνέχεια, νά όλοκληρωθεί τό πέρασμα στήν κομμουνιστική διανομή. Τό Πρόγραμμα, καθορίζοντας τά καθήκοντα στόν τομέα τής άνόδου τής ύλικής εύημερίας τοΰ λαοΰ, τονίζει τήν άλληλεπίδραση τών δυό βασικών άρχών τής Ικανοποίησης τών άναγκών τών πολιτών: τής αύξησης τής άτομικής πληρωμής άνάλογα μέ τήν ποσότητα καί τήν ποιότητα τής έργασίας πού δαπανήθηκε, σέ συνδυασμό μέ τή μείωση τών λιανικών τιμών, μέ τήν κατάργηση τών φόρων πού παίρνονται άπό τόν πληθυσμό' τής διεύρυνσης τών κοινωνικών φόντων κατανάλωσης, πού προορίζονται γιά τήν Ικανοποίηση τών άναγκών τών μελών τής κοινωνίας, άνεξάρτητα άπό τή δαπάνη έργασίας. Στό βαθμό πού ή κοινωνία θά προχωρεί πρός τόν κομμουνι­ σμό ό ρόλος καί ή σημασία τών κοινωνικών φόντων κατανάλωσης, οί ρυθμοί αύξησής τους θά μεγαλώσουν. Τό Πρόγραμμα δείχνει μέ τί τρόπο οΙ σοσιαλιστικές κοινωνικές σχέσεις μέ βάση τήν άνάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμεων,τίς άλλαγές στή διάρίθρωση τής οίκονομίας, μετεξελίσσονται σέ κομμου­ νιστικές, πώς άλΛάζει ή πολιτική καί πνευματική ζωή τής κοινωνίας, πώς διαμορφώνεται ό άνθρωπος τής κομμουνιστικής κοινωνίας. Στό Πρόγραμμα δίνονται τά χαρακτηριστικά γνωρίσματα τής πολιτικής όργάνωσης τής κοινωνίας στήν περίοδο τής οίκοδόμησης τοϋ κομμουνισμού, θεμελιώνονται έπιστημονικά οΙ θέσεις γιά τή μετεξέλιξη τοΰ κράτους τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου σέ

713

παλλαϊκό κράτος, γιά τό βαθμιαίο πέρασμα στήν κοινωνική αυτοδιοί­ κηση. «Τό κράτος, πού έμφανίστηκε σάν κράτος τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, άναφέρεται στό Πρόγραμμα τοΰ Κόμματος, μετατράπηκε στό νέο, σύγχρονο στάδιο σέ παλλαϊκό κράτος, σέ όργανο πού έκφράζει τά συμφέροντα καί τή θέληση όλου τοΰ λαοΰ» (Τ ό 2 2ο Σ υ ν έ δ ρ ι ο τ ο ΰ Κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ο ύ Κ ό μ μ α τ ο ς τ ή ς Σ ο β ι ε τ ι κ ή ς Έ ν ω σ η ς . Στενογραφημένα πρακτικά, ρωσ. έκδ., τόμ. 3ος, σελ. 303). Τό κράτος σάν παλλαϊκή όργάνωση θά διατηρηθεί ώς τήν όλοκληρωτική νίκη τοΰ κομμουνισμού. Ταυτόχρονα διατηρείται σ'αύτό ό καθοδηγητικός ρόλος τής έργατικής τάξης, σάν τής πιό πρωτοπόρας καί όργανωμένης δύναμης τής κοινωνίας. ' Η Ιστορική έξέλιξη όδηγεϊ στήν άπονέκρωση τοΰ κράτους. Γ ιά τήν πλήρη άπονέκρωσή του είναι άπαραίτητο νά δημιουργηθοΰν τόσο ο! έσωτε­ ρικές συνθήκες (οίκοδόμηση τής άνατττυγμένης κομμουνιστικής κοι­ νωνίας), όσο καί οΙ έξωτερικές συνθήκες (ή νίκη καί ή έδραίωση τοΰ σοσιαλισμού στό διεθνή στίβο). Στό Πρόγραμμα καθορίζεται ή κύρια κατεύθυνση τής άνάπτυξης τού σοσιαλιστικού κρατικού συστήματος στήν περίοδο τής οικοδό­ μησης τοΰ κομμουνισμού: όλόπλευρη άνάπτυξη καί τελειοποίηση τής σοσιαλιστικής δημοκρατίας, δραστήρια συμμετοχή όλων τών πολιτών στή διακυβέρνηση τοΰ κράτους, στήν καθοδήγηση τής οίκονομικής καί πολιτιστικής οίκοδόμησης, καλυτέρευση τής δουλιάς τοΰ κρατι­ κού μηχανισμού καί δυνάμωμα τοΰ λαϊκοΰ έλέγχου πάνω στή δράση του, άνέβασμα τοΰ ρόλου τών κοινωνικών όργανώσεων (τών συνδι­ κάτων, τής Κομσομόλ, τών συνεταιρισμών) στήν κομμουνιστική οίκοδόμηση. ' Στό Πρόγραμμα βρήκε τήν έκφρασή του τό νέο στάδιο στήν άνάπτυξη τών έθνικών σχέσεων στήν ΕΣΣΔ. Στό Πρόγραμμα τονίζεται ότι στό προτσές τής οίκοδόμησης τού κομμουνισμού θά έπέλθει ή παραπέρα προσέγγιση τών έθνών. ’ Η έξάλειψη τών έθνικών διαφο­ ρών είναι άντικειμενικό. Ιστορικό προτσές πού έχει προοδευτικό χαρακτήρα. ’ Ωστόσο, τό προτσές αύτό είναι πολύ μακρόχρονο, καί ή τεχνητή του έπιτάχυνση μπορεΐ νά όδηγήσει μόνο στήν άναζωογόνηση τών βλαβερών έθνικιστικών ύπολειμμάτων. Γιά τήν όλοκληρωτική νίκη τοΰ κομμουνισμού, τό θρίαμβο τών νέων σχέσεων, είναι άπαραίτητο νά όλοκληρωθεϊ τό προτσές τής διαμόρφωσης τοΰ νέου άνθρώπου, τοΰ οίκοδόμου καί δουλευτή τής κομμουνιστικής κοινωνίας, προτσές πού άρχισε μέ τή σοσιαλιστική έπανάσταση. Τό Κόμμα στόν τομέα αύτό βάζει τά παρακάτω βασικά καθήκοντα: τή διαμόρφωση μαρξιστικής-λενινιστικής κοσμοθεωρίας σ'όλους τούς σοβιετικούς άνθρώπους, τή διαπαιδαγώγησή τους στό πνεΰμα τοΰ κομμουνισμού, τήν έργασιακή διαπαιδαγώγηση τών μελών τής κοινωνίας' τήν άνάπτυξη τής κομμουνιστικής σχέσης πρός

714

τή δουλιά' τή διαπαιδαγώγηση άλου τοϋ λαοΰ στό πνεΰμα τής υψηλής Ιδεολογικότητας, τής άφοσίωσης στήν ύπόθεση τοΰ κομμου­ νισμού, στό πνεύμα τοΰ προλεταριακού διεθνισμού καί τοΰ σοσιαλι­ στικού πατριωτισμού. Τό ΚΚΣΕ βάζει σκοπό του νά Εξασφαλίσει τήν όλόπλευρη άρμονική άνάπτυξη τής προσωπικότητας, πού σ'αύτή συνδυάζεται ό ψυχικός πλούτος, ή ήθική καθαρότητα, ή σωματική τελειότητα. Μεγάλη σημασία δίνεται στή διαπαιδαγώγηση τής νέας γενιάς. Στό προτσές τού περάσματος στόν κομμουνισμό όλο καί πιό πολύ αύξάνεται ό ρόλος τών ήθικών άρχών στή ζωή τής κοινωνίας. Τό Πρόγραμμα προβάλλει τόν ήθικό κώδικα τοϋ οίκοδόμου τοϋ κομμου­ νισμού: άφοσίωση στήν ύπόθεση τοϋ κομμουνισμού, άγάπη πρός τή σοσιαλιστική Πατρίδα, τίς χώρες τοΰ σοσιαλισμού' εύσυνείδητη έργασία γιά τό καλό τής κοινωνίας: όποιος δέν δουλεύει αύτός δέν τρώει: φροντίδα τοΰ καθένα γιά τή διαφύλαξη καί τήν αύξηση τοΰ κοινωνικού πλούτου- ύψηλή συνείδηση τοΰ κοινωνικού καθήκοντος, άδιαλλαξία πρός τίς παραβιάσεις τών κοινωνικών συμφερόντωνσυλλογικότητα καί συντροφική άλληλοβοήθεια: ό καθένας γιά όλους, όλοι γιά τόν καθένα- άνθρωπιστικές σχέσεις καί άμοιβαία έκτίμηση άνάμεσα στούς άνθρώπους: ό κάθε άνθρωπος είναι γιά τόν άλλο φίλος, σύντροφος, άδελφός- έντιμότητα καί είλικρίνεια, ήθική καθα­ ρότητα, άπλότητα καί σεμνότητα στήν κοινωνική καί Ιδιωτική ζωήάμοιβαία έκτίμηση στήν οίκογένεια, φροντίδα γιά τή διαπαιδαγώγηση τών παιδιών- άδιαλλαξία άπέναντι στήν άδικία, στόν παρασιτισμό, στήν άνεντιμότητα, στόν καριερισμό, στήν κερδοσκοπία- φιλία καί άδελφοσύνη όλων τών λαών τής ΕΣΣΔ, άδιαλλαξία άπέναντι στήν έχθρική καί φυλετική άντιπάθεια- άδιαλλαξία άπέναντι στούς έχθρούς τοΰ κομμουνισμού, τής ύπόθεσης τής εΙρήνης καί τής έλευθερίας τών λαών- άδελφική άλληλεγγύη μέ τούς έργαζόμενους όλων τών χωρών, μέ όλους τούς λαούς. Ή όλόπλευρη άνάπτυξη τής προσωπικότητας προϋποθέτει καί ύψηλή μόρφωση. Ικανότητα τοΰ άνθρώπου γιά γόνιμη δράση στόν τομέα τής παραγωγής, τής έπιστήμης, τοΰ πολιτισμού, τής τέχνης, γιά δραστήρια συμμετοχή στήν κοινωνική ζωή. Τό Πρόγραμμα τοΰ Κόμματος καθορίζει μέτρα γιά τήν όλόπλευρη άνάπτυξη τής λαϊκής μόρφωσης, καθώς καί όλων τών μορφών τής έξωσχολικής πολιτιστικής-διαφωτιστικής καί μορφωτικής δουλιάς. Στήν περίοδο τής οίκοδόμησης τοϋ κομμουνισμού' θά πάρει όλόπλευρη άνάπτυξη ή πολιτιστική ζωή. ' Η σοβιετική λογοτεχνία, ή μουσική, ή ζωγραφική, ό κινηματογράφος, τό θέατρο, ή τηλεόραση, όλα τά είδη τής τέχνης θά φτάσουν σέ νέα ύψη ώς πρός τό Ιδεολογικό περιεχόμενο καί τήν καλλιτεχνική τους άξία. 'Αντικείμενο ιδιαίτερης φροντίδας τοΰ Κόμματος εϊναι ή όλόπλευ­ ρη άνάπτυξη τής έπιστήμης, τό δυνάμωμα τοΰ ρόλου της στήν οίκοδόμηση τοϋ κομμουνισμοΰ. Ή έπιστήμη γίνεται άποφασιστικός

715

παράγοντας τής Ισχυρής άνάπτυξης τών παραγωγικών δυνάμεων τής κοινωνίας, θά γίνει όλοκληρωτικά άμεση παραγωγική δύναμη τής κοινωνίας. Τό Πρόγραμμα προβλέπει τή γοργή άνάπτυξη όλων τών τομέων τής έπιστήμης, τό δυνάμωμα τής σύνδεσής της μέ τή δημιουργική έργασία τοΰ λαοΰ. Τό Πρόγραμμα τοΰ ΚΚΣΕ δίνει μαρξιστική-λενινιστική άνάλυση τών σπουδαιότερων κοινωνικών φαινομένων τής σύγχρονης έποχής, τής άνάπτυξης τών δυνάμεων τοΰ σοσιαλισμού. Στό Πρόγραμμα άναφέρεται ότι ή ΕΣΣΔ έκπληρώνει τά καθήκοντα τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης στήν άδελφική οίκογένεια τών σοσιαλιστικών χωρών πού δημιούργησαν τό παγκόσμιο σύστημα τοΰ σοσιαλισμού. Τό Πρόγραμμα, χαρακτηρίζοντας τήν άνάπτυξη τού σοσιαλιστικού συστήματος, τονίζει ότι εΤναι άπαραίτητη ή συνένωση τών προσπα­ θειών τών σοσιαλιστικών χωρών στήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού, ή πάλη ένάντια στίς έκδηλώσεις έθνικισμοΰ στενού έθνικοΰ πνεύμα­ τος, πού δέν έξαφανίζονται άπότομα μέ τήν έγκαθίδρυση τοΰ νέου κοινωνικού καθεστώτος. ΟΙ έκδηλώσεις έθνικισμοΰ καί τά ύπολείμματα τής παλιάς Φνικής διχόνοιας άποτελοΰν τόν τομέα έκεΐνον, όπου ή άντίσταση στήν κοινωνική πρόοδο μπορεΤ νά είναι ή πιό μακρόχρονη, ή πιό λυσσαλέα, ή πιό έπιδέξια. Ή Ιμπεριαλιστική άντίδρσση τά χρησιμοποιεί σάν τό βασικό πολιτικό καί Ιδεολογικό της όπλο. « ' Η πείρα τοΰ παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος, άναφέρεται στό Πρόγραμμα τοΰ ΚΚΣΕ, έπιβεβαίωσε τήν άνάγκη τής στενότατης συμμαχ/ας τών χωρών πού άποσπώνται άπό τόν καπιταλισμό, τής συνένωσης τών προσπαθειών τους στήν οικοδό­ μηση τοΰ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμουνισμού. Ή γραμμή πού ύποστηρίζει τήν άπομονωμένη, άποσπασμένη άπό τήν παγκόσμια κοινότητα τών σοσιαλιστικών χωρών οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλι­ σμού είναι άστήρικτη άπό θεωρητική άποψη, γιατί βρίσκεται σέ άντίθεση μέ τούς άντικειμενικούς νόμους άνάπτυξης τής σοσιαλι­ στικής κοινωνίας. Ή γραμμή αύτή είναι έπιζήμια άπό κοινωνική άποψη, γιατί όδηγεί σέ κατασπατάληση τής κοινωνικής έργασίας, στήν έλάττωση τών ρυθμών αύξησης τής παραγωγής καί στήν έξάρτηση τής χώρας άπ'τόν καπιταλιστικό κόσμο. Ή γραμμή αύτή είναι άντιδραστική καί έπικίνδυνη άπό πολιτική άποψη, γιατί δέ συσπειρώνει, άλλά διαχωρίζει τούς λαούς μπροστά στό ένωμένο μέτωπο τών Ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, έκτρέφει άστικοέθνικιστικές τάσεις καί σέ τελευταία άνάλυση μπορεί νά όδηγήσει στήν άπώλεια τών σοσιαλιστικών κατακτήσεων» (Τ ό 2 2 ο Σ υν έ δ ρ ι ο τ ο ϋ Κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ο ύ Κ ό μ μ α τ ο ς τής Σοβι ­ ε τ ι κ ή ς " Ε ν ω σ η ς . Στενογραφημένα πρακτικά, ρωσ. έκδ., τόμ. 3ος, σελ. 242). Στό Πρόγραμμα δόθηκαν τά χαρακτηριστικά γνωρίσματα τοΰ σύγχρονου καπιταλισμού. "Αρχισε τό τρίτο στάδιο τής γενικής κρίσης τοΰ παγκόσμιου καπιταλισμού. Τά νέα φαινόμενα στό στρατόπεδο

716

τού Ιμπεριαλισμού Επιβεβαιώνουν τά λενινιστικά συμπεράσματα γιά τίς βασικές νομοτέλειες τού καπιταλισμού στό τελευταίο του στάδιο μέ τήν κυριαρχία τού κρατικού μονοπωλιακού καπιταλισμού. Τό παγόσμιο σύστημα τού Ιμπεριαλισμού σπαράσσετσι άπό βαθιές καί όξύτατες άντιθέσεις. ' Ο άνταγωνισμός τής έργασίας καί τοΰ κεφαλαί­ ου, οΙ άντιθέσεις άνάμεσα στό λαό καί στά μονοπώλια, ό άναπτυσσόμενος μιλιταρισμός, ή κατάρευση τοΰ άποικιοκρστικοΰ συστήματος, οΙ άντιθέσεις άνάμεσα στίς Ιμπεριαλιστικές χώρες, οΙ συγκρούσεις καί οΙ άντιθέσεις άνάμεσα στά νεαρά έθνικά κράτη καί στά παλιά άποικιοκρατικά κράτη, καί, τό κυριότερο, ή όρμητική άνάπτυξη τού παγκόσμιου σοσιαλισμού ύποσκάπτουν καί καταστρέφουν τόν ιμπε­ ριαλισμό, τόν όδηγοΰν στήν έξασθένιση καί στό χαμό του» ( σ τ ό I 6 ι ο, σελ. 253). Τό οίκονομικό, πολιτικό καί στρατιωτικό κέντρο τού ιμπεριαλισμού μετατοπίστηκε άπ’ τήν Εύρώπη στίς ΕΠΑ. Ή μονοπωλιακή άστική τάξη τών ΕΠΑ, πού άνέλαβε τό ρόλο τοΰ «σωτήρα»τοΰ καπιταλισμού, έγινε ό παγκόσμιος έκμεταλλευτής καί τό κύριο στήριγμα τής διεθνούς άντίδρασης. « Ό άμερικανικός Ιμπεριαλισμός, άναφέρεται στό Πρό­ γραμμα τού ΚΚΣΕ, καλυ^όμενος μέ μιά κίβδηλη σημαία τής έλευθερίας καί τής δημοκρατίας, έκπληρώνει στήν πράξη τό ρόλο τού διεθνούς χωροφύλακα, ύποστηρίζοντας τά άντιδραστικά δικτατορικά καθεστώτα, τίς μοναρχίες πού σάπισαν, τασσόμενος ένάντια στούς δημοκρατικούς, έπαναστατικούς μετασχηματισμούς, έξαπολύοντας έπίθεση ένάντια στούς λαούς πού άγωνζονται γιά τήν άνεξαρτησία τους» ( σ τ ό Γδ ι ο, σελ. 250). Τό Πρόγραμμα τονίζει ότι ή άνθρωπότητα έχει χαρούμενο καί φωτεινό μέλλον, τόν κομμουνισμό, τήν πιό τέλεια καί τήν πιό προοδευτική κοινωνία, πού τραβά νομοτελειακά καί άναπόφευκτα ν ’ άντικαταστήσει τό έκμεταλλευτικό καπιταλιστικό σύστημα πού έφαγε τά ψωμιά του. Ή οίκοδόμηση τοΰ κομμουνισμού στήν ΕΣΣΔ είναι συστατικό μέρος τής δημιουργίας τής κομμουνιστικής κοινωνίας άπ'τούς λαούς πού άποσπάστηκαν άπ'τόν καπιταλισμό καί ούσιαστικός παράγοντας δυναμώματος τοΰ παγκόσμιου συστήματος τοΰ σοσιαλισμού. Ή χώρα πού πρώτη προχωρεί πρός τόν κομμουνισμό άνοίγει τό δρόμο στούς άλλους λαούς, τούς διευκολύνει τήν κίνησή τους πρός τίς άνώτερες μορφές όργάνωσης τής κοινωνίας. 'Η οικοδόμηση τοΰ κομμουνισμού στήν ΕΣΣΔ άνταποκρίνεται στά συμφέροντα τής καθε­ μιάς χώρας τής σοσιαλιστικής κοινότητας, δυναμώνει τήν Ισχύ καί τήν άμυντική Ικανότητα τού σοσιαλιστικού στρατόπεδου, δημιουργεί πιό μεγάλες δυνατότητες γιά συνεργασία καί άμοιβαία βοήθεια. Τό Πρόγραμμα τού ΚΚΣΕ φωτίζει τό δρόμο πρός τό φωτεινό μέλλον τών έργαζόμενων όλων τών χωρών. Στή σύγχρονη έποχή, στό ένιαϊο παγκόσμιο έπαναστστικό προτσές, πού ύπονομεύει καί κατα­ στρέφει τόν καπιταλισμό, ένώνονται ο! σοσιαλιστικές έπαναστάσεις,

717

οΙ έθνικοαπελευθερωτικές άντιιμπεριαλιστικές έπαναστάσεις, τά πλα­ τιά άγροτικά κινήματα, ή πάλη τών λαϊκών μαζών γιά τήν άνστροπή τών φασιστικών καί τών άλλων τυραννικών καθεστώτων, τά πανδη­ μοκρατικά κινήματα ένάντια στήν έθνική καταπίεση. Σήμερα, μέ τήν ύπαρξη τοΰ παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος, πού άναπτύσσεται καί δυναμώνει, συντελεϊται μιά παραπέρα προσέγγιση καί συνύ­ φανση τών λαϊκών δημοκρατικών, έθνικοαπελευθερωτικών καί σο­ σιαλιστικών έπαναστάσεων. Ή πραγματοποίηση τοΰ Προγράμματος οίκοδόμησης τοΰ κομ­ μουνισμού στήν ΕΣΣΔ θά άσκεϊ όλο καί περισσότερη έπίδραση στήν άνάπτυξη τοΰ έργατικοϋ καί τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος. Στό Πρόγραμμα καί στό Καταστατικό τοΰ Κόμματος, πού ψήφισε τό συνέδριο, τονίζεται ότι τό Κομμουνιστικό κόμμα, κόμμα τής έργατικής τάξης, έγινε τό κόμμα όλου τοΰ σοβιετικού λαού. Ό καθοδηγητικός, κατευθυντήριος καί όργανωτικός ρόλος του στήν περίοδο τοΰ περάσματος άπ'τό σοσιαλισμό στόν κομμουνισμό μεγαλώνει. Τό 22ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος έκανε μιά σειρά τροπο­ ποιήσεις στό Καταστατικό τοΰ ΚΚΣΕ. Τό Καταστατικό καθορίζει τά μέτρα γιά τό άνέβασμα τοΰ ρόλου καί τής εύθύνης τών κομμουνιστών γιά τή μαχητική ικανότητα τοΰ Κόμματος. Τό Καταστατικό πρόβαλε σάν βασικό κριτήριο τής ιδιότητας τοϋ μέλους τοΰ Κόμματος τήν άπαίτηση νά παίρνει δραστήριο μέρος στήν οίκοδόμηση τοΰ κομμου­ νισμού. Αύτό καθορίζει καί τίς βασικές ύποχρεώσεις τοΰ κομμουνιστή στήν κοινωνική έργασία, στή δημιουργία τής ύλικοτεχνικής βάσης τοΰ κομμουνισμού, στή στερέωση καί στήν τελειοποίηση τών σοσιαλιστι­ κών κοινωνικών σχέσεων, στήν τήρηση τών κανόνων τής κομμουνιστι­ κής ήθικής. Ό ήθικός κώδικας τοΰ οίκοδόμου τού κομμουνισμού μπήκε στό Καταστατικό τοΰ Κόμματος σάν νόμος τής κομμουνιστικής ζωής. Σπουδαιότατη σημασία έχει τό νέο άρθρο τού Καταστατικού, πού ύποχρεώνει τόν κομμουνιστή νά διοχετεύει δραστήρια τίς Ιδέες τοϋ σοσιαλιστικού διεθνισμού καί τοϋ σοβιετικού πατριωτισμού στίς μάζες, νά παλαίβει ένάντια στά ύπολείμματα τοΰ έθνικισμοϋ καί τοΰ σωβινισμού, νά συμβάλλει στό δυνάμωμα τής φιλίας τών λαών τής ΕΣΣΔ, τών άδελφικών δεσμών τοΰ σοβιετικού λαοΰ μέ τούς λαούς τών χωρών τοΰ σοσιαλισμού, μέ τούς προλετάριους καί τούς έργαζόμενους όλων τών χωρών. Στό Καταστατικό έγινε ένα σπουδαίο βήμα στό δρόμο τής παραπέρα άνάπτυξης τής έσωκομματικής δημοκρατίας, κατοχυρώθη­ κε ή θέση ότι άνώτατη άρχή τής κομματικής καθοδήγησης είναι ή συλλογικότητα. Γράφτηκε στό Καταστατικό ή άπαίτηση τής άνανέωσης καί τής άντικατάστασης τών κομματικών όργάνων καί τών γραμματέων τών κομματικών όργανώσεων. Παράλληλα ύπογραμμΐ; ζόταν ή άνάγκη νά τηρείται ή διαδοχικότητα στήν καθοδήγηση. Τό 22ο Συνέδριο έξόπλισε τό Κόμμα, τό σοβιετικό λαό μέ ένα διεξοδικό πρόγραμμα πάλης γιά τήν οικοδόμηση τοΰ κομμουνισμού.

718

Σ Υ Ν Τ Ο Μ Α

Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α Τ Α

Στά χρόνια 1952-1961 τό Κόμμα πραγματοποίησε μιά σειρά σοβαρά κοινωνικά-οΐκονομικά μέτρα. Κάτω άπό τήν καθοδήγησή του ό σοβιετικός λαός πέτυχε θετικά άποτελέσματα στήν άνάπτυξη τής βιομηχανίας, τής άγροτικής οίκονομίας καί τοΰ πολιτισμού. 'Ανέβηκε ή εύημερία τών έργαζόμενων. Ή χρησιμοποίηση τής άτομικής ένέργειας γιά εΙρηνικούς σκο­ πούς ή έκτόξευση τών τεχνητών δορυφόρων τής Γής, οΙ πρώτες στήν Ιστορία πτήσεις σοβιετικών άνθρώπων στό Διάστημα έδειξαν τά έξαιρετικά έπιτεύγματα τής σοβιετικής έπιστήμης καί τεχνικής καί έγκαινίασαν νέα έποχή στή γνώση τού Σύμπαντος. ’ Η κατάχτηση άπό τή Σοβιετική Ένω σ η τοΰ πυραυλοπυρηνικού όπλου στερέωσε τήν άμυντική της Ισχύ, δημιούργησε σίγουρη άμυντική άσπίδα γιά όλη τή σοσιαλιστική κοινότητα καί είχε σοβαρή σημασία γιά τή διασφάλιση τής παγκόσμιας εΙρήνης. 'Αναπτύχθηκε παραπέρα ή σοσιαλιστική δημοκρατία, εύρύνθηκε ή συμμετοχή τών έργαζόμενων στή διακυβέρνηση τοϋ κράτους. Μεγάλωσε ό ρόλος τών Σοβιέτ, τών συνδικάτων καί τών άλλων κοινωνικών όργανώσεων στήν οίκονομική καί στήν πολιτιστική οίκοδόμηση, σέ όλη τή ζωή τής κοινωνίας. Σπουδαία Ιστορικά γεγονότα τής περιόδου αύτής άποτέλεσαν τά 20ό-22ο Συνέδρια του Κόμματος. ΟΙ άποφάσεις τοϋ 20οϋ Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ άσκησαν μεγάλη έπίδραση στή ζωή τοϋ Κόμματος καί στήν άνάπτυξη τής σοβιετικής σοσιαλιστικής κοινωνίας, στό διεθνές κομ­ μουνιστικό κίνημα. ' Η έπιστημονική γενίκευση άπό τό ΚΚΣΕ τόσο τής πρακτικής τής έσωτερικής ζωής τής ΕΣΣΔ, όσο καί τών νέων κοινωνικών φαινομένων πού συντελοΰνται στόν κόσμο, έπέτρεψε νά προβληθοϋν μιά σειρά σπουδαίες θέσεις πάνω σέ θεμελιακά προβλήματα τής παγκόσμιας έξέλιξης. Τό Κόμμα έκανε κριτική στήν προσωπολατρία τοϋ Στάλιν καί έξάλειψε τίς συνέπειές της. 'Αναδιοργάνωσε τήν κομματική δουλιά πάνω στή βάση τών λενινιστικών άρχών καί κανόνων τής κομματικής ζωής. Δυνάμωσαν οΙ δεσμοί τοϋ Κόμματος μέ τίς μάζες, άνέβηκε ό καθοδηγητικός του ρόλος στό Σοβιετικό κράτος. Στό 21ο Συνέδριο τού ΚΚΣΕ τό Κόμμα, συνοψίζοντας τή δημιουρ­ γική δραστηριότητα τοϋ σοβιετικού λαού, έπιβεβαίωσε τήν πλήρη καί τήν όριστική νίκη τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. Τό 22ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ ψήφισε νέο Πρόγραμμα τοΰ Κόμματος — τό Πρόγραμμα τής οίκοδόμησης τής κομμουνιστικής κοινωνίας. Τό Κόμμα έξασφάλισε τήν ένίσχυση τής δραστηριότητας τής έξωτερικής πολιτικής τοΰ Σοβιετικού κράτους. Τό ΚΚΣΕ άπό κοινοΰ μέ τ'άδελφά κόμματα τών σοσιαλιστικών χωρών σημείωσαν σοβαρές έπιτυχίες στήν άνάπτυξη τοΰ παγκόσμιου συστήματος τοΰ σοσιαλι-

719

σμοϋ, στή στερέωση τής οίκονομικής καί τής άμυντικής Ισχύος του στήν άνοδο τοΰ ρόλου τοϋ παγκόσμιου σοσιαλισμού στό διεθνή στίβο. Σάν άποτέλεσμα τής συνεποϋς πάλης γιά τή διαφύλαξη τής ειρήνης καί τήν περιφρούρηση τής άσφάλειας τών λαών έγινε κατορθωτό νά σβήσουν οΙ έστίες πολέμου πού άναψαν ο! Ιμπεριαλι­ στές καί νά προασπιστεί ή φ ή ν η . ΟΙ λαοί τοϋ κόσμου δυνάμωσαν τήν πεποίθησή τους ότι μέ τό δραστήριο άγώνα τους μποροϋν νά άποτρέψουν ένα νέο παγκόσμιο πόλεμο. ' Η φιλειρηνική πολιτική τοΰ ΚΚΣΕ καί τής Σοβιετικής κυβέρνησης συνέβαλε στήν άνοδο τοϋ κύρους τής ΕΣΣΔ καί τής έπίδρασής της στήν έξέλιξη τών παγκόσμιων γεγονότων. Σημαντικά γεγονότα στήν άνάπτυξη τοϋ διεθνοϋς κομμουνιστικού κινήματος τήν περίοδο αύτή στάθηκαν οΙ δυό Συσκέψεις τών άντιπροσώπων τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων. Στά ντοκουμέντα πού ψήφισαν ο! δυό αύτές Συσκέψεις έδραιώθηκαν οΙ άρχές τού μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ καί τοϋ προλεταριακού διεθνισμού. Πάνω στή βάση τής συλλογικής συνόψισης τών έπιτευγμάτων τού παγκόσμιου σοσιαλισμού καί τών έπιτυχιών του έργατικοϋ καί τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος, έχοντας σάν άφετηρία τίς άρχές τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ, οί Συσκέψεις καθόρισαν τίς γενικές νομοτέλειες τής άνάπτυξης τής έπανάστασης καί τοΰ περάσματος άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό, στό λενινιστικό πνεύμα διατύπωσαν τίς διεθνιστικές ύποχρεώσεις τών μαρξιστικών-λενινιστικών κομμά­ των.

720

Κ ΕΦ Α ΛΑΙΟ XVIII

Η ΠΑΛΗ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΣΤΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΗ Σ ΑΝΑΠΤΥΓΜΕΝΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΟ Υ ΒΑΘΜΙΑΙΟΥ ΠΕΡΑΣΜΑΤΟΣ ΣΤΟΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟ. Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ (1962-1970)

1. ' Η Εξωτερική πολιτική δραστηριότητα τού ΚΚΣΕ καί τοΰ ΣοβιετικοΟ κράτους. Ή άνάπτυξη τής φιλίας καί τής συνεργασίας των χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας. ' Η άττόκρουσο τών Επιβουλών τοΰ Ιμπεριαλισμού Η διεθνής κατάσταση στά 1962-1970 χαρακτηριζόταν άπό τήν παραπέρα έδραίωση τών θέσεων τοΰ σοσιαλισμού καί τήν έξασθένιση τών θέσεων τοΰ Ιμπεριαλισμού. Τό παγκόσμιο σύστημα τοΰ σοσιαλισμού μπήκε σέ νέο στάδιο τής άνάπτυξής του. ' Η Σοβιετική Ένω σ η, άφοΰ οίκοδόμησε τήν άναπτυγμένη σοσιαλιστική κοινωνία, άρχισε τόν άγώνα γιά τό βαθμιαίο πέρασμα στόν κομμουνισμό. Πολλές άδελφές χώρες άποπεράτωσαν τή δημιουργία τών βάσεων τοΰ σοσιαλισμού καί πέρασαν στήν οίκοδόμηση τής άνστττυγμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας. Στήν άμιλλα τών δυό κοινωνικών συστημά­ των ό σοσιαλισμός είχε σοβαρές νίκες. Μεγάλωνε συνεχώς τό μερίδιό του στήν παγκόσμια βιομηχανική παραγωγή. Ά λ λ α ξ ε ό συσχετισμός τών δυνάμεων μέσα στόν καπιταλιστικό κόσμο. Στά τέλη τής δεκαετίας 1960-1970 Ελαττώθηκε τό μερίδιο τών ΕΠ Α στήν οίκονομία τού παγκόσμιου συστήματος του καπιταλι­ σμού, έξασθένισε ή πολιτική τους Επιροή. Στό Ιδιο διάστημα σημειώ­ θηκε γοργή αύξηση τής οίκονομίας τής Ο Δ Γ καί τής Ιαπωνίας. Σημαντικές οίκονομικές έπιτυχίες είχε ή Γαλλία. Ή Ο Δ Γ άρχισε νά διεκδικεϊ τό ρόλο τοΰ κύριου σύμμαχου τών ΕΠΑ. ' Η κυβέρνηση τής Γαλλίας τάχθηκε ένάντια στίς άξιώσεις τών ΕΠ Α νά παίζουν καθοδηγητικό ρόλο στή Δυτική Εύρώπη. ΟΙ έσωιμπεριαλιστικές άντιθέσεις όξύνθηκαν πολύ περισσότερο άπ’ ό,τι στά πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. ΟΙ θέσεις τοΰ Ιμπεριαλισμού κλονίστηκαν άπό τήν όξυμένη ταξική πάλη τής έργατικής τάξης καί τών συμμάχων της. Τό έργστικό κίνημα ένάντια στήν κυριαρχία τοΰ μονοπωλιακού κεφαλαίου, γιά τή διαφύλαξη τών δημοκρατικών δικαιωμάτων καί έλευθεριών Εκδηλω­ νόταν μέ τίς μαζικές άπεργίες καί τίς πολιτικές έκδηλώσεις Ιδιαίτερα στά τέλη τής δεκαετίας 1960-1970. Δυνάμωσε ή πάλη τής έργατικής

721

τάξης άκόμη καί στίς χώρες πού διστηρήθηκε ή φασιστική δικτατορία, όπως είναι ή 'Ισπανία καί ή Πορτογαλία. Στήν Ιταλία, στή Γαλλία καί σέ μιά σειρά λατινοαμερικανικά κράτη ξέσπασε ένα κύμα άγροτικών έκδηλώσεων. Σέ μερικές χώρες τής Λατινικής 'Αμερικής, στή Δομινικανή Δημοκρατία, στήν Κολομ­ βία, στή Βενεζουέλα, στή Γουατεμάλα, στό Περού, ή λαϊκή όργή ένάντια στήν άσυδοσία τών άμερικανικών μονοπωλίων, ένάντια στά άντιδραστικά καθεστώτα πού ύποστηρίζονται άπό τίς ΕΠΑ, ξεχείλησε καί πήρε τή μορφή άνοιχτής ένοπλης πάλης. Στό φρούριο τοΰ Ιμπεριαλισμού, στίς 'Ενωμένες Πολιτείες τής 'Αμερικής, ή έλλειψη πολιτικών δικαιωμάτων τοΰ νέγρικου πληθυσμού, ή ταπεινωτική του θέση καί ή φτώχεια φούντωσαν τήν άγανάκτησή του, έντάθηκαν οΙ άγώνες τών σπουδαστών. Λόγω τής στρατιωτικής έπέμβασης στό Βιετνάμ στίς ΕΠ Α πήρε μεγάλη έκταση τό άντιπολεμικό κίνημα. Σ'δλες τίς καπιταλιστικές χώρες τά κομμουνιστικά κόμματα βρίσκον­ ταν στήν πρώτη γραμμή τής πάλης τών έπαναστατικών μαζών. ' Η έξωτερική πολιτική δραστηριότητα τών Ιμπεριαλιστικών κρα­ τών μ'έπικεφαλής τίς ΕΠΑ, έξακολουθοΰσε νά έχει στραμμένη, όπως καί πρίν, τήν αΙχμή της ένάντια στήν ΕΣΣΔ καί τίς άλλες σοσιαλιστικές χώρες, ένάντια στό παγκόσμιο έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα. ΟΙ Ιθύνοντες κύκλοι τών ΕΠ Α μέ τό ίδιο πείσμα συνέχιζαν τήν πολιτική τοΰ «ψυχρού πολέμου». ’ Ο δυναμωμένος δυτικογερμανικός Ιμπερια­ λισμός έπιδίωκε νά άποκτήσει τό άτομικό όπλο, προσπαθούσε νά άλλάξει πρός όφελός του τά μεταπολεμικά σύνορα, γεγονός πού δημιουργούσε ένταση στήν Εύρώπη. Τό ΚΚΣΕ καί τό Σοβιετικό κράτος συνέχισαν στό διεθνή στίβο τήν πολιτική πού είναι θεμελιωμένη πάνω στίς άρχές τοϋ μαρξισμοΰλενινισμοΰ καί τοΰ προλεταριακού διεθνισμού. ' Η έξωτερική πολιτική δραστηριότητα τού ΚΚΣΕ στή δεκαετία τοΰ 1960 καθορίζονταν άπό τό νέο Πρόγραμμά του καί τίς άποφάσεις τοΰ 23ου Συνεδρίου. Τό ΚΚΣΕ διεύρυνε καί στερέωσε τή συνεργασία μέ τ'άδελφά κόμματα τών σοσιαλιστικών χωρών. Έ γ ιν α ν παραδοσιακές οΙ έπισκέψεις τών καθοδηγητών τών κομμάτων καί τών κυβερνήσεων, καθώς καί ή άνταλλαγή τών κομματικο-κυβερνητικών Αντιπροσωπειών. Κατά τίς συναντήσεις καί τίς φιλικές συνομιλίες οΙ άντιπροσωπεϊες άντάλλασσαν τήν άμοιβαία πείρα, συζητούσαν τά προβλήματα τής συνερ­ γασίας άνάμεσα στίς χώρες, τά έπίκαιρα προβλήματα τής διεθνούς ζωής, έπεξεργάζονταν κοινή έξωτερική πολιτική γραμμή. ’ Η συμφωνημένη έξωτερική πολιτική συνέβαλε στήν έδραίωση τών θέσεων τοΰ σοσιαλισμού, στήν άνάπτυξη τοΰ παγκόσμιου προτσές, στή χαλινα­ γώγηση τών Ιμπεριαλιστών έπιδρομέων, στήν έπικράτηση τής άρχής τής εΙρηνικής συνύπαρξης στίς διεθνείς σχέσεις. Ή Σοβιετική "Ενωση συνέβαλε πολύ στήν συνεργασία τών χωρών-μελών τοϋ Συμφώνου τής Βαρσοβίας. ’ Η αύξηση τής Ισχύος τής ΕΣΣΔ καΊ τής άμυντικής της δύναμης, καθώς έπίσης καί. ή

722

συνεργασία τών σοσιαλιστικών χωρών άποτέλεσαν τόν κύριο παρά­ γοντα χαλιναγώγησης τής Επιθετικότητας τοΰ ιμπεριαλισμού. Οί Ενωμένες δυνάμεις τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας έξασφάλιζαν τήν καθεμιά άπ'αύτές άπό τίς έπιβουλές τής Ιμπεριαλιστικής άντίδρασης. Ό χρόνος κυλούσε καί στήν Εύρώπη διατηρούνταν ή βαριά κληρονομιά τού Δεύτερου Παγκόσμιου πολέμου, έμεινε άλυτο τό γερμανικό πρόβλημα, πού περιλάβαινε καί τήν έξομάλυνση τής κατάστασης στό Δυτικό Βερολίνο. Ό τ α ν ή Λαοκρατική Δημοκρατία τής Γερμσνίας πήρε μέτρα γιά τήν ύπεράσπιση τών συνόρων της γιά τήν είσοδο στό Δυτικό Βερολίνο άπαιτοϋνταν ό σεβασμός τής κυριαρχίας της. Ή τ α ν άναγκαία μιά συμφωνία γιά τή διαμόρφωση καί τή στερέωση τών ύφιστάμενων συνόρων τών γερμανικών κρατών, μαζί καί τών συνόρων άνάμεσα στή Λ Δ Γ καί τήν Ο Δ Γ. Ό μ ω ς οί διαπραγματεύσεις τής ΕΣΣΔ μέ τά δυτικά κράτη στά θέματα αύτά, ιδιαίτερα στό καθεστώς τού Δυτικού Βερολίνου, άπό ύπαιτιότητα τών ΕΠ Α καί τών συμμάχων τους δέν όδήγησαν σέ θετικά άποτελέσματα. Στό μεταξύ στήν Ο Δ Γ συνέχιζαν νά δραστηριοποιούνται οί ρεβανσιστικές δυνάμεις, πού είχαν άξιώσεις άπό τή Λ Δ Γ. Τά άμερικανικά άεροπλάνα έκαναν προκλητικές πτήσεις πάνω άπό τό έδαφός της. Τό 1964 ή ΕΣΣΔ έκλεισε μαζί της σύμφωνο φιλίας, άμοιβαίας βοήθειας καί συνεργασίας. Σέ περίπτωση έπίθεσης κατά τής ΓΛΔ , άναφέρεται στό σύμφωνο, ή ΕΣΣΔ θά τής παράσχει άμεση βοήθεια. Τό 1965 ύπογράφτηκε τό σύμφωνο φιλίας, συνεργασίας καί άμοιβαίας βοήθειας μέ τήν Πολωνία, πού άντικατέστησε τό σοβιετοπολωνικό σύμφωνο τού 1945. Στή σύσκεψη τής Πολιτικής συμβουλευτικής έπιτροπής τών χωρών-μελών τοϋ Συμφώνου τής Βαρσοβίας, πού έγινε τόν Ιο ύ λη τού 1966 στό Βουκουρέστι, ψηφίστηκε ή Διακήρυξη γιά τήν έδραίωση τής εΙρήνης καί τήν άσφάλεια στήν Εύρώπη. Στή Διακήρυξη τονίζεται ότι τά συμφέροντα τής εΙρήνης άπαιτοΰν νά άποριφθούν τά σχέδια τής δημιουργίας πολυμερών πυρηνικών δυνάμεων τού Ν Α ΤΟ καί νά μήν δοθεί τό πυρηνικό όπλο στή Δυτική Γερμανία, άναφέρεται ότι τά ύπάρχοντα σύνορα τών εύρωπαϊκών κρατών, μαζί καί τά σύνορα τής Γ Λ Δ , τής Πολωνίας καί τής Τσεχοσλοβακίας, είναι άπαραβίαστα. Τά κράτη-μέλη τού Συμφώνου τής Βαρσοβίας έπιβεβαίωσαν τήν άποφασιστικότητά τους νά συντρίψουν όποιοδήποτε έπίθεση ένάντιά τους. Στή Διακήρυξη περιέχεται έκκληση πρός όλα τά εΰρωπαϊκά κράτη γιά τή χαλάρωση τής έντασης στήν Ευρώπη καί τήν άποκατάσταση σχέσεων καλής γειτονίας πάνω στή βάση τών άρχών τής εΙρηνικής συνύπαρξης τών κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά συστήματα, γιά τή διάλυση τών στρατιωτικών συνασπισμών καί τών ξένων στρατιωτικών βάσεων, γιά τή δημιουργία στήν Εύρώπη ένός συστήματος συλλογικής άσφάλειας. Τά μέλη τής σύσκεψης έκαναν έκκληση νά συγκληθεϊ πανευρωπαϊκή σύσκεψη γιά νά συζητηθούν τά

723

ζητήματα τής Εξασφάλισης τής ασφάλειας στήν Εύρώπη καί τής δημιουργίας μιας πανευρωπαϊκής συνεργασίας. Τόν 'Απρίλη τοΰ 1967 συνήλθε ή συνδιάσκεψη τών Κομμουνιστι­ κών καί Εργατικών κομμάτων τής Εύρώπης στό Κάρλοβι Βάρι (Τσεχοσλοβακία). Στή συνδιάσκεψη πήραν μέρος 24 άντιπροσωπεϊες τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων τών σοσιαλιστικών καί καπιταλιστικών χωρών τής Εύρώπης. ' Η Δήλωση πού ψήφισε ή συνδιάσκεψη κάλεσε νά δημιουργηθεϊ ένα σύστημα συλλογικής άσφάλειας στήν Εύρώπη, πού νά στηρίζεται στίς άρχές τής εΙρηνικής συνύπαρξης τών κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά συστήματα, κάλεσε τίς δυτικές χώρες νά ύπογραφεϊ ένα σύμφωνο παραίτησης άπό τή χρησιμοποίηση τής δύναμης καί μή έπέμβασης στίς έσωτερικές ύποθέσεις, τίς κάλεσε νά έξομαλύνουν τίς σχέσεις τους μέ τή ΓΛ Δ , νά κλείσουν σύμφωνο γιά τή μή διάδοση τοΰ πυρηνικού όπλου. Ή συνδιάσκεψη ύποστήριξε τίς προτάσεις γιά τή σύγκληση σύσκεψης όλων τών εύρωπαϊκών κρατών, γιά τό άπαραβίαστο τών μεταπολεμι­ κών συνόρων τών εύρωπαϊκών κρατών, γιά τήν άναγνώριση τών δυό κυρίαρχων καί Ισότιμων γερμανικών κρατών, γιά τόν άποκλεισμό τής δυνατότητας νά δοθεϊ μέ όποιαδήποτε μορφή τό πυρηνικό όπλο στήν Ο Δ Γ. Τό ΚΚΣΕ καί τό Σοβιετικό κράτος παρακολουθούσαν προσεκτικά τήν έξέλιξη τών γεγονότων στήν Εύρώπη. Τό 1967 ή Σοβιετική κυβέρνηση δυό φορές — τό Γενάρη καί τό Δεκέμβρη — έπέστησε τήν προσοχή τής κυβέρνησης τής Ο Δ Γ, καθώς έπίσης καί τών κυβερνή­ σεων τών ΕΠΑ, τής 'Αγγλίας καί τής Γαλλίας σχετικά μέ τή δραστηριοποίηση στή Δυτική Γερμανία τών δυνάμεων τοΰ μιλιταρι­ σμού καί τοΰ ρεβανσισμού, καί τήν άνάπτυξη τοΰ νεοναζισμού. 'Ω στόσο, οΙ Ιθύνοντες κύκλοι τής Ο Δ Γ άψηφοΰσαν τίς σοβιετικές προειδοποιήσεις. Ή ΕΣΣΔ άπό κοινού μέ τ ’ άλλα κράτη-μέλη τοΰ Συμφώνου τής Βαρσοβίας, πήρε συμπληρωματικά μέτρα γιά τήν ένίσχυση τής άσφάλειας τών σοσιαλιστικών χωρών. Τό 1967 άνανεώθηκαν γιά ένα νέο χρονικό διάστημα τά σύμφωνα φιλίας, συνεργασίας καί άμοιβαίας βοήθειας άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί στή Λαϊκή Δημοκρατία τής Βουλγαρίας, άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί στή Λαϊκή Δημοκρατία τής Ούγγαρίας. Λίγο νωρίτερα, τό 1966, είχε άνανεωθεΐ τό σύμφωνο μέ τή Λαϊκή Δημοκρατία τής Μογγολίας, καί μετέπειτα άκολούθησαν τά σύμφωνα μέ τή Ρουμανία καί τήν Τσεχοσλοβακία. Ή Σοβιετική Ένω σ η άναγκάστηκε νά κάνει πάλη ένάντια στή· Ιμπεριαλιστική έπίθεση καί στίς άλλες ήπείρους. ΟΙ ΕΠ Α δέν σταμο τοϋσαν τίς προκλήσεις κατά τής Κούβας. Τό καλοκαίρι τού 196 άρχισε ή προετοιμασία γιά έπίθεση στήν Κούβα. Τή φορά αυτί·, σχεδιαζόταν νά χρησιμοποιηθούν όχι μόνο τά τμήματα τών κουβανέ ζων έμιγρέδων, άλλά καί οΙ ένοπλες δυνάμεις τών ΕΠΑ. ' Η Σοβιετικι κυβέρνηση σάν άπάντηση έβαλε σ'έπιφυλακή τίς ένοπλες δυνάμει

724

της. Μέτρα κινητοποίησης πήραν καί οί άλλες χώρες-μέλη τοϋ Συμφώνου τής Βαρσοβίας. Δημιουργήθηκε ή πιό άξυμένη πολιτική κατάσταση μετά τόν Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο. Τότε ή κυβέρνηση τών ΕΠ Α παραιτήθηκε άπό τή σχεδιαζόμενη έπίθεση. Ό ήρωικός λαός τής Κούβας, ύποστηριζόμενος άπό τήν ΕΣΣΔ καί τίς άλλες σοσιαλιστικές χώρες, μπόρεσε νά ύπερασπίσει τόν έαυτό του. Ή οίκονομική βοήθεια τής ΕΣΣΔ τόν βοήθησε ν'άντέξει στόν οίκονομικό άποκλεισμό στό μποϋκοτάρισμα τών έξαγώγιμων κουβανέζικων έμπορευμάτων καί στίς άλλες έπιβουλές τών άμερικανών ιμπεριαλι­ στών. ΟΙ ΕΠ Α δέν άφηναν σέ ήσυχία καί τίς σοσιαλιστικές χώρες τής Άσία ς. Τά πολεμικά άεροπλάνα καί τά πλοία τών ΕΠ Α παραβίαζαν συστηματικά τόν έναέριο χώρο καΓτά χωρικά ύδατα τής ΛΔ Κ . Τά άμερικανικά στρατεύματα έξακολουθοΰσαν νά παραμένουν στή Νότια Κορέα. Στήν ’ Ιαπωνία καί στήν Ταϊβάν συνεχιζόταν ή ένίσχυση τών στρατιωτικών άεροπορικών καί ναυτικών βάσεων. Τό 1961 ή Σοβιετική ‘ Ενωση έκλεισε μέ τή Λαοκρατική Δημοκρα­ τία τής Κορέας σύμφωνο φιλίας, συνεργασίας καί άμοιβαίας βοή­ θειας. Ό άμερικανικός Ιμπεριαλισμός δημιούργησε στό Βιετνάμ τήν πιό σοβαρή άπειλή κατά τής εΙρήνης καί τής άνεζαρτησίας τών λαών τής Άσία ς. ΟΙ ΕΠ Α ματαίωσαν τήν ένωση τοϋ Βιετνάμ, πού προβλεπόταν άπ’ τίς συμφωνίες τής Γενεύης τοΰ 1954, καί έγκαθίδρυσαν στό Νότιο Βιετνάμ ένα άντιλαϊκό καθεστώς Ανδρεικέλων, πλημμυρίζοντας τό Νότιο Βιετνάμ μέ στρατεύματα καί όπλα. Ό τ α ν έκεϊ ξεσηκώθηκε ένα δυνατό λαϊκό κίνημα γιά τήν άπελευθέρωση τής χώρας, οί ΕΠΑ κατέφυγαν στήν ένοπλη έπέμβαση. Τό 1965 έπέκτειναν τίς πολεμικές έπιχειρήσεις στό έδαφος τής Λ Δ Β , βομβαρδίζοντάς την άπό άέρα καί θάλασσα. Τό ΚΚΣΕ, ή Σοβιετική κυβέρνηση κι όλος ό σοβιετικός λαός ύποστήριξαν τίς άπαιτήσεις τοΰ βιετναμικοΰ λαοϋ γιά τό σταμάτημα τών βομβαρδισμών τής Λ Δ Β , γιά τήν άποχώρηση τών άμερικανικών στρατευμάτων άπό τό Νότιο Βιετνάμ καί τήν παροχή στό βιετναμικό λαό τής δυνατότητας νά καθορίσει τήν τύχη του χωρίς καμιά έξωτερική έπέμβαση. Ή Σοβιετική "Ενωση, παρέχονταςάποτελεσματική βοήθεια στό βιετναμικό λαό, άρχισε νά στέλνει στό Βιετνάμ όπλα καί πολεμικό ύλικό γιά τήν άπόκρουση τής άμερικανικής έπίθεσης. Τό 1965 έγκαταστάθηκε στή Μόσχα μόνιμη άντιπροσωπεία τοΰ ' Εθνι­ κού Μετώπου Απελευθέρωσης τοϋ Νότιου Βιετνάμ. Τό καλοκαίρι τοϋ 1966 οΙ ΕΠ Α άρχισαν νά βομβαρδίζουν τήν πρωτεύουσα τής Λ Δ Β , τό Ά ν ό ϊ. Αύτό άναστάτωσε όλο τόν κόσμο. Στή Σύσκεψη τής Πολιτικής συμβουλευτικής έπιτροπής τών κρατώνμελών τού Συμφώνου τής Βαρσοβίας, πού έγινε στό Βουκουρέστι τόν ' Ιούλη τοΰ 1966, καταδικάστηκαν οΙ έπικίνδυνες ένέργειες τών ΕΠΑ. Ή Σύσκεψη δήλωσε κατηγορηματικά ότι οί σοσιαλιστικές χώρες θά

725

δίνουν σ τ ή Λ Δ ΐ όλο καί περισσότερη βοήθεια συμπεριλαμβανομέ­ νων καί άμυντικών μέσων. ' Η Σοβιετική Ένω σ η καί οί άλλες σοσιαλιστικές χώρες μεγάλωσαν τή βοήθεια πρός τή Λαοκρατική Δημοκρατία τοΰ Βιετνάμ. ' Η ΕΣΣΔ αύξησε τόν έφοδιασμό τής Λ Δ Β μέ πολεμικά τεχνικά μέσα, μέ ποικίλο έξοπλισμό καί διάφορα ύλικά, πού ήταν άπαραίτητα γιά τό δυνάμωμα τής άμυνας καί τής λαϊκής οίκονομίας της. ’ Η Λ Δ Β , στηριζόμενη στή βοήθεια τών σοσιαλιστικών κρατών, άνέβασε τήν άμυντική της ικανότητα, δυνάμωσαν οί Λαϊκές ένοπλες άπελευθερωτικές δυνάμεις τοΰ Νότιου Βιετνάμ. ΟΙ αύξανόμενες άπώλειες τής άμερικανικής άεροπορίας πάνω άπό τή Λ Δ Β καί τά χτυπήματα τών Λαϊκών ένόπλων άπελευθερωτικών δυνάμεων ένάντια στίς βάσεις καί στά στρατεύμα­ τα τών έπεμβασιών καί τής κυβέρνησης τών άνδρεικέλων άνάγκασαν τήν κυβέρνηση τών ΕΠ Α νά άποκαταστήσει έπαφές μέ τήν κυβέρνηση τής Λ Δ Β , καί σέ συνέχεια άρχισε τετραμερείς διαπραγματεύσις μέ τή Λ Δ Β καί τό Εθνικό Μέτωπο 'Απελευθέρωσης той Νότιου Βιετνάμ. Συνειδητοποιώντας τόν κίνδυνο άπό τήν αυξανόμενη έπιθετικότητα той ιμπεριαλισμού τό ΚΚΣΕ καί τά άδελφά Κόμματα τών άλλων σοσιαλιστικών χωρών, όλα τά μαρξιστικά-λενινιστικά Κόμμτα πήραν δραστικά μέτρα γιά τή συσπείρωση τών δυνάμεών τους καί τήν κινητοποίηση τών πλατιών μαζών γιά τήν άπόκρουση τών έπιθέσεων τοΰ Ιμπεριαλισμού. Τό Μάρτη τοΰ 1968 στή Σόφια (Βουλγαρία) έγινε σύσκεψη τής Πολιτικής συμβουλευτικής έπιτροπής τών κρατώνμελών τοΰ Συμφώνου τής Βαρσοβίας καί στή Δρέσδη (Λ Δ Γ ) έγινε Συνάντηση τών καθοδηγητικών παραγόντων τών Κομμουνιστικών καί ' Εργατικών κομμάτων καί κυβερνήσεων τής Βουλγαρίας, τής Ούγγαρίας, τής Λ Δ Γ , τής Πολωνίας, τής ΕΣΣΔ καί τής Τσεχοσλοβακίας. ' Η Σύσκεψη τής Σόφιας ψήφισε Διακήρυξη γιά τόν κίνδυνο κατά τής ειρήνης, πού δημιουργήθηκε άπό τήν έπέκταση τής άμερικανικής έπίθεσης στό Βιετνάμ. Στήν κυβέρνηση τών ΕΠ Α έγινε νέα προειδοποίση άτι εύθύνεται άπέναντι στήν άνθρωπότητα γιά τή συνέχιση καί τήν έπέκταση той πολέμου στό Βιετνάμ. Τά κράτη-μέλη той Συμφώ­ νου τής Βαρσοβίας δήλωσαν καί πάλι ότι δίκαια βάση γιά τήν έπίλυση той βιετναμικοϋ ζητήματος εϊναι ή θέση πού πρότεινε ή κυβέρνηση τής Λ Δ Β καί τό Εθνικό 'Απελευθερωτικό Μέτωπο той Νότιου Βιετνάμ, έπιβεβαίωσαν τήν έτοιμότητά τους νά παράσχουν στό λαό той Βιετνάμ πλήρη ύποστήριξη καί τήν άπαραίτητη βοήθεια όσο αύτή θά εϊναι άναγκαία στό βιετναμικό λαό γιά τή νικηφόρα άπόκρουση τής ιμπεριαλιστικής έπίθεσης. Στή Συνάντηση τής Δρέσδης οί καθοδηγητές τών Κομμάτων καί τών κυβερνήσεων τών εύρωπαϊκών σοσιαλιστικών χωρών συζήτησαν τό ζήτημα τοΰ δυναμώμστος τής συνεργασίας τους, λόγω τής έντασης τών ύπονομευτικών ένεργειών τοΰ Ιμπεριαλισμού ένάντια σέ όρισμέ-’ νες χώρες τού σοσιαλισμού. Έκφρασαν όμόφωνα τή γνώμη τους ότι εϊναι άπαραίτητο ν'άνεβεϊ ή έπαγρύπνηση άπέναντι στίς έπιθετικές

726

Επιδιώξεις τών Ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, δήλωσαν άτι είναι άποφασισμένοι νά κάνουν τά άπαραίτητα βήματα γιά τήν παραπέρα συσπείρωση τών σοσιαλιστικών χωρών, γιά τό δυνάμωμα του Συμφώνου τής Βαρσοβίας καί τών Ενόπλων δυνάμεών του, καθώς καί γιά τή συνεργασία στόν τομέα τής άνόδου τής οίκονομίας. ΟΙ άνησυχίες τών Κομμουνιστικών καί ’ Εργατικών κομμάτων γιά τό δυνάμωμα τών ύπονομευτικών Ενεργειών τοΰ Ιμπεριαλισμού, πού έκφράστηκαν στή Συνάντηση τής Δρέσδης, σέ λίγο έπιβεβαιώθηκαν. Τό καλοκαίρι τοΰ 1968 στήν Τσεχοσλοβακία δραστηριοποιήθηκαν οΙ άντισοσιαλιστικές δυνάμεις, που ύποκινοΰνταν άπ'τούς Ιμπεριαλι­ στές τής Δύσης. ΟΙ δυνάμεις αύτές έξαπόλυσαν Επιθέσεις κατά τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος. Επιδιώκοντας νά τοΰ ρίξουν τό κύρος, νά ύπονομεύσουν τόν καθοδηγητικό ρόλο του στήν κοινωνία καί στό κράτος, νά κλονίσουν τίς βάσεις του σοσιαλιστικού καθεστώτος. ' Ο κίνδυνος μεγάλωσε κι άπ’τό γεγονός ότι μέ τίς άντεπαναστστικές δυνάμεις συντάχθηκαν τά δεξιά όπορτουνιστικά στοιχεία τοΰ ΚΚΤσ. Στήν Τσεχοσλοβακία παρουσιάστηκε κίνδυνος γιά τίς κατακτήσεις τού σοσιαλισμού. ' Η κατάσταση πού διαμορφώθηκε στήν Τσεχοσλοβακία άνάγκασε τίς εύρωπαϊκές χώρες τοΰ σοσιαλισμού νά πάρουν έπείγοντα μέτρα γιά τήν άποτροπή άντεπαναστατικοΰ πραξικοπήματος. Τόν Αύγουστο τοΰ 1968 πέντε εύρωπαϊκές χώρες τοΰ σοσιαλισμού, ή Βουλγαρία, ή Ούγγαρία, ή Λ Δ Γ , ή Πολωνία καί ή ΕΣΣΔ, σύμφωνα μέ τούς όρους τού Συμφώνου τής Βαρσοβίας καί μέ τή Δήλωση τής Μπρατισλάβας τών Κομμουνιστικών καί ' Εργατικών κομμάτων τής Βουλγαρίας, τής Ούγγαρίας, τής Λ Δ Γ , τής Πολωνίας, τής ΕΣΣΔ καί τής Τσεχοσλοβα­ κίας γιά τήν άπό κοινού ύπεράσπιση τών κατακτήσεων τοΰ σοσιαλι­ σμού, προώθησαν τά στρατεύματά τους στό έδαφος τής Τσεχοσλο­ βακίας. Τά σχέδια τής έσωτερικής άντεπανάστασης καί τοΰ διεθνούς ιμπεριαλισμού ν ' άνατρέψουν τό σοσιαλιστικό καθεστώς στήν Τσεχο­ σλοβακία ματαιώθηκαν. Τά γεγονότα πού έπακολούθησαν έδειξαν ότι τά μέτρα πάρθηκαν έγκαιρα. Μέ τή βοήθεια τών άδελφών κομμάτων ή νέα καθοδήγηση τού Κομμουνιστικού κόμματος τής Τσεχοσλοβα­ κίας μ'έπικεφαλής τό Γκ. Χούζακ, υπερνικώντας τήν άντίσταση τών δεξιών όπορτουνιστών στίς γραμμές της, όργάνωσε τήν άπόκρουση τών άντισοσιαλιστικών, άντεπαναστατικών δυνάμεων. ’ Η νέα καθο­ δήγηση συσπείρωσε τό Κόμμα καί τό λαό πάνω στίς άρχές τού μαρξισμού-λενινισμού καί τοΰ προλεταριακού διεθνισμού, άνάπτυξε τήν πάλη γιά τήν οίκοδόμηση τής άναπτυγμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας. Έ τ σ ι ματαιώθηκε άκόμη μιά άπόπειρα τού Ιμπεριαλισμού νά ύπονομεύσει τήν κοινότητα τών σοσιαλιστικών χωρών, νά έξασθενίσει τήν Ισχύ τους. Τά σοσιαλιστικά κράτη άποκροϋοντας τίς έπιθέσεις τών έχθρών, προσπαθούσαν νά πετύχουν ταυτόχρονα τή χαλάρωση τής έντασης στήν Εύρώπη. Τό Μάρτη τού 1969 στή Βουδαπέστη (Ούγγαρία) έγινε

727

σύσκεψη τής Πολιτικής συμβουλευτικής έπιτροπής τών κρατώνμελών τοΰ Συμφώνου τής Βαρσοβίας. Τά μέλη τής σύσκεψης, έκφράζοντας τούς πόθους τών λαών τών χωρών τους, άπεύθυναν έκκληση πρός όλες τίς χώρες τής Εύρώπης, μέ τήν όποία καλοΰσαν νά πολλαπλασιαστοϋν οί προσπάθειες ύπέρ τής έδραίωσης τής εΙρήνης καί τής Ασφάλειας στήν Εύρώπη. Επιβεβαίωσαν τήν πρότασή τους ότι έπιθυμοΰν νά συγκληθεΐ τό γρηγορότερο ή πανευρωπαϊκή σύσκεψη. ’ Η Σοβιετική "Ενωση, συντονίζοντας τή δράση της στόν τομέα τής έξωτερικής πολιτικής μέ τά άδελφά κόμματα, ταυτόχρονα άνέπτυσσε καί δυνάμωνε τή συνεργασία μαζί τους στόν οίκονομικό τομέα. Τό παγκόσμιο σύστημα τοϋ σοσιαλισμού άπό τή στιγμή τής έμφάνισής του κρατά σταθερά τήν πρώτη θέση στούς ρυθμούς τής βιομηχανικής παραγωγής, πράγμα πού δείχνει πειστικά τήν ύπεροχή τοΰ σοσιαλισμού άπέναντι στόν καπιταλισμό. ΟΙ μέσοι χρονιάτικοι ρυθμοί αύξησης τής βιομηχανικής παραγωγής στά 1951-1970 ήταν: στίς σοσιαλιστικές χώρες 10,4%, στίς άναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες 5,3%. Μεγάλωνε όλο καί πιό πολύ ό ρόλος τοϋ Συμβουλίου Οίκονομικής Αλληλοβοήθειας. ' Η ΕΣΣΔ καί οΙ άλλες χώρες τοϋ Σ Ο Α άρχισαν νά ρυθμίζουν τίς οίκονομικές σχέσεις τους γιά μακρόχρονες περιόδους. Άνάμεσα στίς χώρες τοϋ Σ Ο Α πραγματοποιούνται μ'έπιτυχία μέτρα πάνω σέ άμοιβαία ώφέλιμους όρους γιά τήν έξειδίκευση τής παραγω­ γής καί γιά τήν παραγωγική συνεργασία. ΟΙ χώρες πού άνήκουν στό Σ Ο Α, τελειοποιώντας τίς μορφές καί τίς μεθόδους τής οίκονομικής συνεργασίας, έριχναν τό κύριο βάρος στήν άνοδο τής άποδοτικότητας τής παραγωγής καί στό δυνάμωμα τών οικονομικών σχέσεων. ΟΙ χώρες αύτές πραγματοπιοΰσαν τό πέρασμα σέ μιά πιό βαθιά σοσιαλιστική οίκονομική όλοκλήρωση. Σοβαρή σημασία εϊχε ή 23η (είδική) σύνοδος τού Συμβουλίου Οίκονομικής Αλληλοβοήθειας, πού έγινε τόν Α π ρ ίλ η τοϋ 1969 στή Μόσχα. Στή σύνοδο αύτή τοΰ Σ Ο Α καθορίστηκαν τά βασικά καθήκοντα καί οΙ θεμελιακές κατευθύνσεις τής σοσιαλιστικής οίκονομικής όλοκλήρωσης. Μέ βάση τίς άπρφάσεις της τό 1971 ψηφίστηκε ένα συγκεκριμέ­ νο Σύνθετο πρόγραμμα οίκονομικής συνεργασίας τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας. Ό λ η ή δουλιά τοΰ Σ Ο Α στηρίζεται στίς άρχές τοΰ προλεταριακού διεθνισμού, τοΰ σεβασμού τής κρατικής κυριαρχίας, τής άνεξαρτησίας καί τών έθνικών συμφερόντων, τής όλοκληρωτικής ισοτιμίας καί έθελοντικότητας, τοΰ άμοιβαίου συμφέροντος καί τής συντροφικής άλληλοβοήθειας. Τό σύνθετο πρόγραμμα τής σοσιαλιστικής οίκονομι­ κής όλοκλήρωσης, πού καταρτίστηκε πάνω στίς άρχές αύτές, άποσκοπεϊ στό νά έκπληρωθοϋν μέ τή μεγαλύτερη έπιτυχία τά πιό σοβαρά κοινωνικοοικονομικά καθήκοντα άνάπτυξης τών παραγωγικών δυνά­ μεων καί τής άνόδου τής λαϊκής εύημερίας, στό νά δυναμώσει ή άμυντική Ικανότητα τής σοσιαλιστικής κοινότητας.

728

’ Η άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής οίκονομικής όλοκλήρωσης άποτελεϊ προτσές τοϋ διεθνούς σοσιαλιστικού καταμερισμού τής έργασίας, πού ρυθμίζεται συνειδητά καί σχεδιομετρικά άπό τά Κομμουνιστικά καί Έργατικά κόμματα καί τίς κυβερνήσεις των χωρών-μελών τοΰ ΣΟΑ. Αύτό συμβάλλει στή δημιουργία σύγχρονης, μέ ύψηλή άποδοτικότητα διάρθρωσης τής λαϊκής οίκονομίας τών χωρών-μελών τοΰ ΣΟΑ, στήν προσέγγιση καί στήν έξίσωση τών έπιπέδων τής οικονομι­ κής τους άνάπτυξης, στή διαμόρφωση βαθιών καί σταθερών σχέσεων στούς βασικούς κλάδους τής οίκονομίας, τής έπιστήμης καί τής τεχνικής, στή διεύρυνυση καί στήν έδραίωση τής διεθνούς άγοράς τών χωρών αύτών, στήν τελειοποίηση τών έμπορευματικών-νομισματικών σχέσεων. Ή άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής οίκονομικής όλοκλή­ ρωσης θά έξυπηρετήσει τή μεγάλη ύπόθεση τής μετατροπής τών χωρών τοϋ παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος σέ μιά συσπειρω­ μένη οίκογένεια τών λαών πού άνοίγουν στήν άνθρωπότητα τό δρόμο πρός τόν κομμουνισμό. Ή έξωτερική πολιτική δραστηριότητα τών άδελφών κομμάτων τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας στά πλαίσια τής ' Οργάνω­ σης той Συμφώνου τής Βαρσοβίας καί τοϋ Σ Ο Α συνέβαλε στή στερέωση τών θέσεων τοϋ παγκόσμιου σοσιαλισμού, στήν περιφρού­ ρηση τής άσφάλειας τών σοσιαλιστικών κρατών, καθήλωνε τίς έπιθετικές δυνάμεις τοΰ Ιμπεριαλισμού. Στήν περίοδο αύτή στό σοσιαλιστικό κόσμο δημιουργήθηκαν δυσκολίες πού προκλήθηκσν άπό τή νέα έξωτερική γραμμή τού Πεκίνου. Στίς άρχές τής δεκαετίας τού 1960 ή καθοδήγηση τοΰ ΚΚΚ πραγματοποίησε άπότομη στροφή στήν έξωτερική πολιτική. ' Η Κίνα άρνήθηκε τήν πολιτική συνεργασία μέ τά περισσότερα σοσιαλιστικά κράτη, περιόρισε τίς οικονομικές καί τίς πολιτιστικές σχέσεις μέ τά κράτη αύτά. Ταυτόχρονα ή έπίσημη προπαγάνδα τού Πεκίνου δυνάμωσε τίς έπιθέσεις ένάντια στά μαρξιστικά-λενινιστικά κόμματα, Ιδιαίτερα ένάντια στό ΚΚΣΕ καί τό σοβιετικό λαό. ' Εντάθηκε στήν Κίνα ή άντισοβιετική προπαγάνδα. Τήν άνοιξη καί τό καλοκαίρι τού 1969 ή Κίνα προκάλεσε ένοπλες συγκρούσεις σέ άρκετές περιοχές τών σοβιετοκινεζικών συνόρων. Τά σοβιετικά μεθοριακά στρατεύματα άπόκρουσαν κατάλληλα τούς έπιτιθέμενους. Μετά τά γεγονότα αύτά μέ πρόταση τής σοβιετικής πλευράς οί ήγέτες τού Πεκίνου δέχτηκαν νά προβούν σέ διαπραγμα­ τεύσεις γιά τά μεθοριακά προβλήματα. Ό μ ω ς παρ'όλες τίς έπανειλημμένες θετικές προτάσεις τής σοβιετικής πλευράς οΙ διαπραγματεύ­ σεις παρστάθηκαν γιά μεγάλο χρονικό διάστημα. Σοβαρή κατεύθυνση τής έξωτερικής πολιτικής δραστηριότητας τού ΚΚΣΕ καί τού Σοβιετικού κράτους στή δεκαετία τού 1960 έξακολουθοΰσε νά εϊναι ή ύποστήριξη τού έθνικοαπελευθερωτικού κινήματος. ' Η διαδικασία τής άποσύνθεσης τού άποικιακού συστήμα­ τος τοϋ Ιμπεριαλισμού συνεχίστηκε. Στά χρόνια 1962-1970 άκόμη

729

26 κράτη τής 'Αφρικής, τής Ά σ Ια ς καί τής Λατινικής 'Αμερικής άπόκτησαν τήν άνεξαρτησία τους. Ό ιμπεριαλισμός μ'Επικεφαλής τίς ΕΠ Α Επιδίωκε μΕ νΕες μεθό­ δους καί μέ νέες μορφές, μέ τή μορφή τής οίκονομικής «βοήθειας», νά διατηρήσει τήν κυριαρχία του στίς πρώην άποικίες. Τά Ιμπεριαλιστικά κράτη άσκοϋσαν οίκονομική πίεση στά νέα έθνικά κράτη, προσπα­ θούσαν νά βάζουν στήν έξουσία τά άνδρείκελά τους, άσχολοΰνταν μέ τήν έξαγορά ένός όρισμένου τμήματος τής άστικής τάξης, υποδαύλι­ ζαν τήν έθνική καί τή φυλετική διχόνοια. Οί συνεργοί τους ήταν σέ άρκετές χώρες οί άντιδραστικοί κύκλοι άπό τούς κόλπους τών έγχώριων έκμεταλλευτριών τάξεων. Ταυτόχρονα τά έθνικοδημοκρατικά κόμματα σέ όρισμένα νέα έθνικά κράτη κατεύθυνον τήν έξέλιξη τών χωρών τους στό δρόμο τής κοινωνικής προόδου: άπόκρουαν άποφασιστικά τίς έπιβουλές τοΰ Ιμπεριαλισμού, δημιουργούσαν τόν κρατικό τομέα, ρύθμιζαν τή σχεδιασμένη διαχείρηση τής οίκονομίας, πραγματοποιούσαν βαθιούς κοινωνικούς μετασχηματισμούς, χορη­ γούσαν τή γή σ ’ αύτούς πού τήν καλλιεργούσαν. Ό ιμπεριαλισμός Επιδίωκε νά παρεμποδίσει τή συνεργασία τών έθνικών κρατών μέ τίς χώρες τής σοσιαλιστικής κοινότητας, τή στερέωση τήςσυμμαχίας τοΰ έθνικοαπελευθερωτικού κινήματος μέτό διεθνές έργατικό καί κομμουνιστικό κίνημα. ' Η Σύσκεψη τών κομμου­ νιστικών καί έργατικών κομμάτων τοΰ 1960 τόνισε ότι ή γνήσια έθνική άναγέννηση τών χωρών πού άποτίναξαν τόν άποικιακό ζυγό μπορεϊ νά έπιτευχθεϊ μέ τή συσπείρωση όλων τών προοδευτικών δυνάμεων τών χωρών αύτών, μέ τήν άποφασιστική πάλη ένάντια στόν ιμπεριαλισμό καί τά υπολείμματα τοΰ φεουδαρχισμοΰ, μέ τή συνεργασία μέ τά σοσιαλιστικά κράτη. ’ Η Εκπλήρωση τοΰ διεθνιστικοϋ τους χρέους άπό τό ΚΚΣΕ καί τό σοβιετικό λαό πρός τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα έκφράστηκε στήν ύποστήριξη τής πάλης τών λαών πού έξακολουθοϋν νά βρίσκονται' κάτω άπό τόν άποικιακό ζυγό, στή διεύρυνση τής όλόπλευρης συνεργασίας μέ τίς άπελευθερωμένες χώρες, στή βοή­ θεια σέ περίπτωση τής ιμπεριαλιστικής έπίθεσης, στό ξεσκέπασμα τών μηχανοραφιών τού Ιμπεριαλισμού. Ή Σοβιετική "Ενωση συμπαραστάθηκε όλόπλευρα στόν άλγερινό λαό, πού τό 1954 ξεσήκωσε ένοπλη πάλη ένάντια στούς γάλλους άποικιοκράτες καί άπαίτησε έπίμονα τή δίκαιη λύση τοΰ άλγερινοΰ προβλήματος. Τά γερά χτυπήματα τών άλγερινών πατριωτών άνάγκασαν τή γαλλική κυβέρνηση νά σταματήσει τίς πολεμικές έπιχειρήσεις. ' Ο άλγερινός λαός μετά τή νίκη του άνακήρυξε τό Σεπτέμβρη τού 1962 τή δημιουργία τής Λαοκρατικής Δημοκρατίας τής 'Α λγε ­ ρίας. Τό Σοβιετικό κράτος ύποστήριξε τό λαό τής Υεμένης πού άνέτρεψε τό 1962 τή μοναρχία καί προάσπισε τήν άνεξαρτησία τού άπό τίς άπόπειρες τών άντιδραστικών δυνάμεων, πού ύποστηρίζονταν άπό τίς ΕΠΑ, νά παλινορθώσουν τό παλιό καθεστώς. Τό 1964 ή

730

ΕΣΣΔ υπέγραψε μέτήν Αραβική Δημοκρατία τής Υεμένης Σύμφωνο φιλίας. Ή Σοβιετική Ένω σ η έδοσε άνιδιοτελή στρατιωτική βοήθεια στούς πατριώτες τής Γουϊνέας-Μπισάου, τής Μοζαμβίκης καί τής Αγκόλα, πού άρχισαν στίς άρχές τής δεκαετίας τοΰ 1960 ένοπλη πάλη ένάντια στούς Πορτογάλους άποικιοκράτες, υποστήριξε τή δίκαιη πάλη τών λαϊκών μαζών τής Νότιας 'Αφρικής καί τής Νότιας Ροδεσίας ένάντια στά ρατσιστικά καθεστώτα. Σταθερή ύποστήριξη καί βοήθεια πήραν ο! λαοί τοΰ Λάος καί τής Καμπότζης, πού έκαναν ένοπλη πάλη ένάντια στούς άμερικανούς έπιδρομεϊς. ’ Ο σοβιετικός λαός έξέφρασε τήν άλληλεγγύη του πρός τούς λαούς τής Λατινικής 'Αμερικής, πού άγωνίζονταν ένάντια στόν άμερικανικό ιμπεριαλισμό καί τούς συνεργούς του. Ή Σοβιετική κυβέρνηση καταδίκασε άποφασιστικό τήν άνοιξη τοΰ 1965 τήν ένοπλη έπέμβαση τών ΕΠ Α στίς έσωτερικές ύποθέσεις τής Δομινικανής Δημοκρατίας. ΟΙ σοβιετι­ κοί άνθρωποι ένιωσαν μεγάλη χαρά γιά τή νίκη τοΰ συνασπισμού τής Λαϊκής Ενότητας τής Χιλής στίς έκλογές τοϋ 1970, πού άνοιξαν μπροστά στό λαό της τήν προοπτική τών ριζικών κοινωνικοοικονομι­ κών μετασχηματισμών καί τήν άπαλλαγή του άπό τό ζυγό τών άμερικανικών μονοπωλίων. Στό τέλος τής δεκαετίας τοϋ 1960 περίπου 70 χώρες τής Άσία ς, τής ’ Αφρικής καί τής Λατινικής ' Αμερικής άπόχτησαν τήν έθνική τους άνεξαρτησία. ΟΙ άπελευθερωμένοι λαοί συμμετείχαν ένεργά στή διεθνή ζωή. Τά νέα άνεξάρτητα κράτη μπήκαν στόν ΟΕΕ, άλλάζοντας άπότομα σ'α ύτόν τό συσχετισμό τών δυνάμεων πρός όφελος τής εΙρήνης. Τά περισσότερα άπ'αύτά έφαρμόζουν πολπική ουδετερότη­ τας, δέν άνήκουν στούς Ιμπεριαλιστικούς στρατιωτικούς συνασπι­ σμούς, δέν έπιτρέπουν τήν έγκατάσταση ξένων στρατιωτικών βάσεων στό έδαφός τους. Εϊναι φυσικό, οΙ λαοί πού άπόχτησαν πρόσφατα τήν έθνική τους άνεξαρτησία νά άντιδροϋν άμέσως καί στίς παραμικρές άπόπειρες τών Ιμπεριαλιστικών κρατών νά άναμιχθούν στίς έσωτερι­ κές τους ύποθέσεις, ύπερασπίζονται ένιαϊα τά θύματα τής Ιμπεριαλι­ στικής έπιδρομής, εϊναι άνειρήνευτοι άντίπαλοι τού Ιμπεριαλισμού. Γιά τήν ύπεράσπισή τών συμφερόντων τους ο! Απελευθερωμένες χώρες δημιούργησαν περιφερειακές, ήπειρωτικές καί διεθνείς όργανώσεις. 'Ετσι, τό 1963 στή συνδιάσκεψη τών άρχηγών τών κρατών καί τών κυβερνήσεων 32 άνεξάρτητων χωρών τής Αφ ρικής συγκροτήθηκε ή ' Οργάνωση τής ' Αφρικανικής ' Ενότητας (ΟΑΕ) πού παίζει σοβαρό ρόλο στόν άγώνα γιά τήν πλήρη κατάργηση τής άποικιοκρατίας στήν ήπειρο αύτή, πού τάσσεται ένάντια στήν άνάμιξη τών ιμπεριαλιστικών κρατών στίς έσωτερικές ύποθέσεις τών άφρικανικών κρατών, γιά τήν έδραίωση τής άνεξαρτησίας τους. Τό ΚΚΣΕ στήν έξωτερική πολιτική δραστηριότητά του ύπολόγιζε τήν άριθμητική αύξηση τών άνεξάρτητων έθνικών κρατών καί τόν αύξανόμενο ρόλο τους στή διεθνή ζωή. Τόνιζε συνέχεια τήν κοινότητα τών συμφερόντων τών άπελευθερωμένων καί τών σοσιαλιστικών

731

χωρών στήν πάλη γιά τή στερέωση τής εΙρήνης, τήν Εθνική άνεξαρτησ(α καί τήν κοινωνική πρόοδο, γιά τήν Εξάλειψη τής βαριάς κληρονο­ μιάς τής άποικιοκρατίας, τό σταμάτημα τών Επιθετικών Ενεργειών τοϋ ιμπεριαλισμού καί τών προσπαθειών του νά Επιβάλουν τό νΕο σύστημα τής νεοαποικιοκρατίας, γιά τήν πλήρη Ισοτιμία όλων τών λαών καί τήν άμοιβαΐα Επωφελή οίκονομική συνεργασία μεταξύ τους. 'Ανάμεσα στό Σοβιετικό κράτος καί τά περισσότερα νέα Εθνικά κράτη άποκαταστάθηκαν φιλικΕς σχέσεις. Σοβιετικοί κομματικοί καί κρατικοί παράγοντες ΕπισκΕφτηκαν τΙς χώρες τής Ά σ ία ς καί τής Αφρικής. ' Επίσης κρατικοί παράγοντες τών χωρών αύτών έπισκέφτηκαν τή Σοβιετική "Ενωση. Άποκαταστάθηκαν σχέσεις άνάμεσα στό ΚΚΣΕ καί τά Επαναστατικά-δημοκρστικά κόμματα τών άπελευθερωμΕνων χωρών. Κατά τίς συναντήσεις καί τίς διμερείς συνομιλίες διαπιστώνονταν ταύτιση τών συμφερόντων τών άπελευθερωμένων κα( τών σοσιαλιστικών χωρών στή συσπείρωση όλων τών προοδευτι­ κών δυνάμεων γιά τόν άγώνα ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό, τήν άποικιοκρατία καί τό ρατσισμό. Ή ΕΣΣΔ έδοσε άφειδώλευτη βοήθεια στά νέα έθνικά κράτη : πιστώσεις μέ εύνοϊκούς όρους, βιομηχανικές έγκαταστάσεις, γεωργι­ κές μηχανές. Μέ τήν τεχνική βοήθεια τής ΕΣΣΔ στίς άπελευθερωμένες χώρες οίκοδομήθηκαν καί οίκοδομοΰνται πάνω άπό 680 βιομηχανικές έπιχειρήσεις καί άλλες μονάδες. Περισσότερες βιομηχανικές έπιχειρήσεις οίκοδομήθηκαν καί οίκοδομοΰνται στήν 'Ινδία, τήν 'Αλγερία, τό Αφγανιστάν, τό 'Ιράκ, τήν Αίγυπτο, τή Γουινέα, τή Συρία καί τή Γ κάνα. Στήν ' Ινδία οίκοδομήθηκαν δυό μετσλλουργικοί γίγαντες: τό συγκρότημα στό Μπχιλάί καί τό έργοστάσιο στό Μποκάρο. Στούς κάμπους πολλών άπελευθερωμένων χωρών έργάζονται σοβιετικά τρακτέρ. Αναπτύσσονταν μ'έπιτυχία οΙ έμπορικές σχέσεις τής ΕΣΣΔ μέ τίς άπελευθερωμένες χώρες. Γ ιά τίς έγκαταστάσεις της ή Σοβιετική "Ενωση πληρώθηκε μέ πολλά έμπορεύματα πού πήρε άπό τΙς χώρες αύτές. Ή ΕΣΣΔ συμβάλλει σοβαρά στήν κατάρτιση στελεχών γιά τίς άπελευθερωμένες χώρες, τΙς βοηθάει στήν πολιτιστική οίκοδόμηση καί στήν άνάπτυξη τής Ιατρικής περίθαλψης. Μέ τή βοήθειά της οίκοδομήθηκαν καί οίκοδομοΰνται πάνω άπό 100 έκπαιδευτικά καί Ιατρικά Ιδρύματα καί έπιστημονικά κέντρα. Στά σοβιετικά άνώτατα έκπαιδευτικά Ιδρύματα καί στά είδικά έκπαιδευτικά Ιδρύματα, στά οίκοδομικά έργα καί τΙς έπιχειρήσεις, πού οίκοδομοΰνται μέ τή βοήθεια τής ΕΣΣΔ στίς άπελευθερωμένες χώρες, στίς σοβιετικές έπιχειρήσεις καταρτίστηκαν έκατοντάδες χιλιάδες είδικοί καί έργάτες. "Ολα αύτά συνέβαλαν στήν έδραίωση τοϋ άντιιμπεριαλιστικοΰ μετώπου τής Σοβιετικής Ένωσης, τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας καί τών νέων άνεξάρτητων κρατών. Ή Σοβιετική Έν ω σ η καταχτούσε όλο καί μεγαλύτερη έμπιστοσύ«/η μεταξύ τών άπελευθερωμένων χωρών. Ή Σοβιετική Ένω σ η

732

πρόσφερε μεγάλη συμβολή στό σταμάτημα τών πολεμικών Επιχειρή­ σεων, πού ξέσπασαν τό 1965 άνάμεσα στήν ' Ινδία καί τό Πακιστάν. Μέ τή βοήθεια τής Σοβιετικής κυβέρνησης έγινε τό Γενάρη τοΟ 1966 στήν Τασκέντη (ΕΣΣΔ) συνάντηση τοΰ πρωθυπουργού τής ' Ινδίας καί τοΰ προέδρου τοΰ Πακιστάν. Σάν άποτέλεσμα τών διαπραγματεύ­ σεων ήταν νά ψηφιστεί ή Διακήρυξη τής Τασκέντης γιά τήν άποκατάσταση тип/ σχέσεων άνάμεσα στήν ' Ινδία καί τό Πακιστάν. ’ Η ένότητα τών νέων άνεξάρτητων κρατών πού συνεχώς δυναμώ­ νει καί ή συνεργασία τους μέ τίς χώρες той σοσιαλισμού προκάλεσαν έντονο έκνευρισμό τών Ιμπεριαλιστικών κρατών. Συνέχισαν νά Επεμβαίνουν στίς έσωτερικές τους ύποθέσεις, προσπάθησαν νά τούς έπιβάλουν τή θέλησή τους καί όταν αύτό δέν τό κατάφεραν προσέφυγαν στή χρησιμοποίηση τών όπλων. Στή διάρκεια τής δεκαετίας τοΰ 1960 οΙ Ιμπεριαλιστικοί κύκλοι τής Δύσης όργάνωσαν όλόκληρη σειρά έπιθετικών ένεργειών ένάντια στά κράτη αύτά. ' Η Σοβιετική Ένω σ η στηλίτευσε τίς συνωμοσίες τών Ιμπεριαλιστών, καταδίκασε άποφασιστικά τήν έπιδρομή τους καί ύπεράσπισε τήν κυριαρχία τών νέων άνεξάρτητων κρατών. Μέ τήν ένεργό βοήθεια τής ΕΣΣΔ ή Δημοκρατία τής Κύπρου πού κατέχτησε τήν άνεξαρτησία της τό 1960 διαφύλαξε τήν αύτοτέλεια καί τήν άκεραιότητά της. Σάν άποτέλεσμα τής άποφασιστικής κοινής άπαίτησης τής ΕΣΣΔ, τών άλλων χωρών τοΰ σοσιαλισμού καί τών άφρικανικών κρατών, τών προοδευτικών κύκλων τών καπιταλιστικών χωρών, τό Βέλγιο καί οΙ ΕΠ Α άπέσυραν τά στρατεύματα καταστολής άπό τό Κογκό. ' 0 Ιμπεριαλισμός συνέχισε τίς προκλήσεις ένάντια στίς άραβικές χώρες, Ιδιαίτερα όταν οΙ περισσότερες άπ’ αύτές κατέχτησσν τήν έθνική τους άνεξαρτησία. Στήν πλούσια σέ άποθέματα πετρελαίου Ε γ γύ ς καί Μέση 'Α νατολή πολλές δεκαετίες κυριαρχούσαν άνεξέλεγκτα τά μεγάλα μονοπώλια πετρελαίου τών ΕΠΑ, τής 'Αγγλίας καί τής Γαλλίας, Αποκομίζοντας μυθώδη κέρδη. ΟΙ Ιμπεριαλιστές φο­ βούνταν ότι οΙ άραβικές χώρες, άφοϋ γίνουν κυρίαρχα κράτη θά θελήσουν νά διευθύνουν μόνες τους τόν πλούτο τους. Δέν μπορού­ σαν νά συγχωρέσουν τήν ΑΓγυπτο γιά τήν έδραίωση τής κυριαρχίας της καί τό διώξιμο τών ξένων μονοπωλίων, γιά τή συνεργασία της μέ τίς σοσιαλιστικές χώρες καί τήν έφαρμογή προοδευτικών μέτρων στή χώρα. Τούς τρόμαζε τό γεγονός ότι τό παράδειγμα τής ΑΙγύπτου μπορούν νά τό άκολουθήσουν καί οί άλλες άραβικές χώρες. Στήριγμα καί δύγαμη κρούσης той Ιμπεριαλισμού στόν άραβικό κόσμο έγινε τό ' Ισραήλ, πού πήρε άφθονα όπλα άπό τίς δυτικές χώρες καί κυρίως άπό τίς ΕΠΑ. Τό καλοκαίρι τοΰ 1967 οΙ Ιθύνοντες κύκλοι той ’ Ισραήλ έπέδραμαν στήν ’ Ενωμένη ' Αραβική Δημοκρατία (ΑΓγυπτο), τή Συρία καί τήν 'Ιορδανία. ΟΙ Ισραηλινοί έπιδρομεϊς, πού ύποστηρίχτηκαν άπό τούς άμερικανούς καί άλλους Ιμπεριαλιστές; κατέλαβαν σημαντικές περιο­ χές τών άραβικών κρατών. ΟΙ άλλες άραβικές χώρες βοήθησαν

733

άμέσως τά θύματα τής έπιδρομής. Τό ' Ισραήλ άγνόησε τίς άπαιτήσεις τοΰ Συμβουλίου ' Ασφαλείας τοΰ ΟΕΕ νά σταματήσει τήν Επιδρομή. Στήν 'Εγγύς 'Ανατολή δημιουργήθηκε Επικίνδυνη έστία πολέμου. Ή Σοβιετική "Ενωση καί τ'ά λλα σοσιαλιστικά κράτη ύπεράσπισαν άποφασιστικά τούς άραβικούς λαούς. Στίς άρχές τοΰ Ίο ύ νη 1967 συνήλθαν στή Μόσχα οΙ καθοδηγητές τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων καί τών κυβερνήσεων τής Βουλγαρίας, τής Ούγγαρίας, τής Λ Δ Γ , τής Πολωνίας, τής ΕΣΣΔ, τής Τσεχοσλοβακίας καί τής Γιουγκοσλαβίας. Στή δήλωσή τους άπαίτησαν άπό τό ' Ισραήλ νά σταματήσει άμέσως τίς πολεμικές έπιχειρήσεις καί ν'άποσύρει τά στρατεύματα στή γραμμή τής άνακωχής, έξέφρασαν τήν προθυμία τους νά βοηθήσουν τούς λαούς τών άραβικών χωρών ν'άποκρούσουν τόν έπιδρομέα. Ταυτόχρονα ή Σοβιετική κυβέρνηση έβαλε τό ζήτημα γιά τήν άμεση σύγκληση έκτακτης συνόδου τής Γενικής Συνέλευσης -τοΰ ΟΕΕ γιά νά καταδικαστεί ή έπίθεση τοΰ ' Ισραήλ. Τά έκτακτα μέτρα πού πάρθηκαν άπ'τή Σοβιετική "Ενωση καί ύποστηρίχτηκαν άπ'τά άλλα σοσιαλιστικά κράτη έξάσκησαν έπίδραση στούς Ισραηλινούς τυχοδιώκτες. Τό 'Ισραήλ σταμάτησε τίς πολεμικές έπιχειρήσεις. Ω στόσ ο, δέν άπόσυρε τά στρατεύματά του άπό τά έδάφη τών άραβικών κρατών πού είχε καταλάβει. Τόν Ίο ύ νη τοΰ 1967 συνήλθε ή έκτακτη σύνοδος τής Γενικής Συνέλευσης του ΟΕΕ, πού συγκλήθηκε μέ πρωτοβουλία τής Σοβιετι­ κής "Ενωσης, στήν όποία ή σοβιετική άντιπροσωπεία υπέβαλε τήν πρόταση νά καταδικαστεί ή έπίθεση τοΰ ' Ισραήλ, νά άπαιτηθεϊ άπ'τό ' Ισραήλ νά άποσύρει άμέσως, χωρίς όρους τά στρατεύματά του άπό τά καταληφθέντα έδάφη, καί νά πληρώσει άποζημίωση γιά τή ζημιά πού προξένησε στά άραβικά κράτη. Τή θέση τής Σοβιετικής Ένωσης τήν ύποστήριξαν οΙ άντιπρόσωποι τών σοσιαλιστικών κρατών καί πολλών κρατών τής 'Ασίας καί τής 'Αφρικής. Ω στόσ ο, οΙ ΕΠ Α καί.οΙ συνέταιροί τους στούς στρατιωτικούς συνασπισμούς έμπόδισαν τήν ψήφιση τών σοβιετικών προτάσεων. Ό μ ω ς , στή Γενική’ Συνέλευση του ΟΕΕ ή σοβιετική πολιτική άποκάλυψε μπροστά σ ’ όλο τόν κόσμο τό γεγονός ότι ή έπίθεση τοΰ ’ Ισραήλ είναι άποτέλεσμα συνωμοσίας του διεθνούς Ιμπεριαλισμού ένάντια σ'ένα άπό τά τμήματα τού έθνικοαπελευθερωτικού κινήματος. Τό Ισ ρ α ή λ καίοΙ Ιμπεριαλιστικοί κύκλοι, πού στέκουν πίσω του, έπιδίωξαν νά άνατρέψουν τά προοδευτικά καθεστώτα τής ΕΑΔ καί τής Συρίας. Χάρη στή βοήθεια τής ΕΣΣΔ καί τών άλλων σοσιαλιστικών χωρών ή συνωμοσία αύτή ματαιώθηκε, οί λαοί τής ΕΑΔ, τής Συρίας καί τών άλλων άραβικών κρατών διατήρησαν τήν άνεξαρτησία τους. Τό Νοέμβρη 1967 τό Συμβούλιο 'Ασφαλείας ψήφισε άπόφαση πού πρόβλεπε σάν σπουδαιότερο προκαταρκτικό όρο τής έπίλυσης τής κρίσης τής ' Εγγύς ' Ανατολής τήν άποχώρηση τών Ισραηλινών στρατευμάτων άπό όλα τά καταληφθέντα άραβικά έδάφη. Ό μ ω ς κι ύστερα άπ’ αύτό, τό 'Ισραήλ, ύποστηριζόμενο άπό τίς ΕΠΑ, δέν

734

Εκπλήρωσε τή θέληση τής συντριπτικής πλειοψηφίας τών λαών τοΰ κόσμου, δέν άπόσυρε τά στρατεύματά του άπό τά άραβικά έδάφη, πού είχε καταλάβει. \ Τό ΚΚΣΕ καί ό σοβιετικός λαός ύποστήριξαν τούς λαούς τών χωρών τής Λατινικής 'Αμερικής, πού άγωνίζονταν ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό καί τήν ντόπια άντίδραση, γιά μιά πραγματική έθνική άνεξαρτησία. Μετά τή νίκη στή Χιλή τού συνασπισμού τής ' Εθνικής 'Ενότητας καί τήν έκλογή τοΰ Σ. 'Αλιέντε στό άξίωμα τοΰ προέδρου άρχισε νά διευρύνεται ή συνεργασία τής ΕΣΣΔ καί τών άλλων χωρών τοΰ σοσιαλισμού μέ τή Χιλή. ' Η Σοβιετική "Ενωση στάθηκε πάντα στό πλευρό τών λαών τής 'Αφρικής: τής Γουινέας-Μπισάου καί τών Νήσων τοΰ Πράσινου 'Ακρωτηρίου, τής Μοζαμβίκης καί τής 'Α γκό­ λας, πού ξεσηκώθηκαν σέ ένοπλη πάλη ένάντια στούς Πορτογάλους άποικιοκράτες, τής Νότιας Ροδεσίας (Ζιμπάμπουε) καί τής Νοτιοαφρικανικής Δημοκρατίας ένάντια στά ρατσιστικά καθεστώτα, άπαιτοΰσε έπίμονα τήν παραχώρηση λευτεριάς καί άνεξαρτησίας στή Ναμίμπια. ’ Η ΕΣΣΔ ξεσκέπασε τά ύπουλα σχέδια τών Ιμπεριαλιστών ένάντια στή Νιγηρία, πού άποσκοποΰσαν στό διαμελισμό της, ύποστήριξε άποφασιστικά τή δίκαιη πάλη τής όμοσπονδιακής κυβέρνησης τής Νιγηρίας γιά τή διαφύλαξη τής άκεραιότητας καί τής άνεξαρτησίας τοΰ κράτους της. Τό ΚΚΣΕ καί τό Σοβιετικό κράτος έπιδίωκαν έπίμονα τή συνένωση όλων τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων γιά νά γίνει ή χαλάρωση τής διεθνούς έντασης καί νά έπικρατήσουν στίς διεθνείς σχέσεις οΙ άρχές τής εΙρηνικής συνύπαρξης τών κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά καθεστώτα, νά έδραιωθεί ή παγκόσμια εΙρήνη. Ό σ ο καί άν άντιδροΰσαν τά Ιμπεριαλιστικά κράττη, άνσγκάστηκαν βαθμιαία, άλλά άναπόφευκτα νά κάνουν ένέργειες πρός τήν κατεύθυνση τής χαλάρωσης τής έντασης. Ή ΕΣΣΔ συνέχισε έπίμονα τήν πάλη γιά τόν άφοπλισμό. Τό Μάρτη τοΰ 1962 ή Σοβιετική "Ενωση πρότεινε στήν έπιτροπή τών 18 πού συγκρότησε ό ΟΕΕ σχέδιο Συμφώνου γιά τό γενικό καί πλήρη άφοπλισμό μέ αύστηρό διεθνή έλεγχο, στό όποιο προτείνονταν νά πραγματοποιηθεί ό άφοπλισμός μέσα σέ τέσσερα χρόνια. Ά λ λ ά οΙ ΕΠΑ καί οΙ άλλες χώρες τοΰ Ν Α ΤΟ πού τίς ύποστήριζαν υπέβαλαν άντισχέδιο, στό όποιο καθορίζονταν πολύ περιορισμένα μέτρα γιά τόν άφοπλισμό, ή διαδικασία αύτή τραινάρονταν χωρίς τέλος καί κατά τήν πραγματοποίησή της Εξασφαλίζονταν ή στρατιωτική ύπεροχή τών ΕΠ Α άπέναντι στή Σοβιετική "Ενωση. Ά φ ο ΰ έγινε φανερό ότι τά δυτικά κράτη δέν ήταν πρόθυμα νά προβοΰν στό γενικό καί πλήρη άφοπλισμό ή Σοβιετική "Ενωση συγκέντρωσε τίς προσπάθειές της στήν πάλη γιά μερικότερα μέτρα άφοπλισμοΰ, καί κατέβαλε προσπάθειες γιά τό γρηγορότερο περιορι­ σμό τών έξοπλισμών. Μέ πρωτοβουλία τής Σοβιετικής "Ενωσης τό 1963 στή Μόσχα κλείστηκε Σύμφωνο άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ, στίς ΕΠ Α

735

καί στήν ' Αγγλία γιά τήν άπαγόρευση τών δοκιμών τών πυρηνικών όπλων στήν άτμόσφαιρα, στό διάστηκα καί κάτω άπό τό νερό. Τότε δέν άπαγορεύτηκαν οί υπόγειες δοκιμές, γιατί έφεραν άντιρήσεις οι ΕΠ Α καί ή 'Αγγλία. Τό κλείσιμο τοΰ Συμφώνου τής Μόσχας, παρά τίς άτέλειές του, ήταν μιά όρισμένη έπιτυχία στή μακρόχρονη πάλη όλων τών ειρηνόφιλων δυνάμεων γιά τήν άπαγόρευση τών δοκιμών τών πυρηνικών όπλων. ' Η άνθρωπότητα Απαλλάχτηκε άπό τόν κίνδυνο πού συνδέεται μέ τήν πτώση ραδιενεργών ούσιών. Στό Σύμφωνο τής Μόσχας προσχώρησε ή συντριπτική πλειοψηφία τών κρατών. Ή Σοβιετική Ένω σ η καί οί άλλες χώρες τοϋ σοσιαλισμού άγωνίζονταν ένάντια στή δημιουργία τών πολυμερών ή άτλαντικών, πυρηνικών δυνάμεων τοΰ Ν Α ΤΟ , στή σύνθεση τοϋ όποίου άνήκε ή Ο Δ Γ. Ταυτόχρονα ή ΕΣΣΔ έκανε διαπραγματεύσεις μέ τίς ΕΠ Α καί σάν άποτέλεσμα οί δυό χώρες προετοίμασαν σχέδιο Συμφώνου γιά τή μή διάδοση τοϋ πυρηνικού όπλου πού τό ένέκρινε ό ΟΕΕ. Στίς άρχές τοΰ 1970 τό Σύμφωνο τό ύπόγραψαν σχεδόν 100 κράτη. Τό Δεκέμβρη τοΰ 1969 μέ πρόταση τής ΕΣΣΔ ό ΟΕΕ ένέκρινε τό Σύμφωνο γιά τήν άπαγόρευση τής έγκατάστασης πυρηνικών όπλων καί άλλων ειδών όπλων μαζικής έξόντωσης στό βυθό τών θαλασσών καί τών ώκεανών καί στό ύπέδαφός τους. Ή συνεπής έξωτερική πολιτική δραστηριότητα τοϋ ΚΚΣΕ καί τοϋ Σοβιετικού κράτους στή δεκαετία τοΰ 1960 ήταν γόνιμη καί έλπιδοφόρα. ' Ο παγκόσμιος σοσιαλισμός καί οί φιλειρηνικές δυνάμεις όλων τών χωρών άπέσπασαν άπό τόν ιμπεριαλισμό νέες σοβαρές θέσεις, σημείωσαν μιά όρισμένη πρόοδο στή μείωση τοΰ κινδύνου τοϋ θερμοπυρηνικού πολέμου καί στή στερέωση τής παγκόσμιας εΙρήνης.

2. ’ Η πάλη γιά τήν έκπλήρωση τοΰ Εφτάχρονου σχεδίου. Η Ολομέλεια τής ΚΕ τοΟ Κόμματος τοΰ Όχτώ βρη 1964. ' Η συνεπής έφαρμογή τών λενινιστικών κανόνων τής κομματικής ζωής καί των άρχών τής κομματικής καθοδήγησης "Υστερα άπό τό 22ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ άρχισε ή δουλιά γιά τήν πραγματοποίηση τοϋ νέου Προγράμματος. Τό Κόμμα συγκέντρωσε τίς προσπάθειες τών κομμουνιστών, όλων τών σοβιετικών άνθρώπων, στήν έκπλήρωση τών καθηκόντων πού πρόβλεπε τό έφτάχρονο. Μέ καινούργια δύναμη ξεδιπλώθηκε στή χώρα ή σοσιαλιστική άμιλλα. Στίς άρχές τοΰ 1962 οί έργαζόμενοι τής Μόσχας καί τοΰ Λένινγκραντ άνέλαβαν τήν ύποχρέωση νά έκπληρώσουν πρίν τήν προθεσμία τά χρονιάτικα παραγωγικά σχέδια. Οί έργαζόμενοι τοΰ Λένινγκραντ άνέλαβαν τήν ύποχρέωση νά έκπληρώσουν τό έφτάχρονο σχέδιο στόν τομέα τής παραγωγικότητας τής έργασίας σέ πέντε χρόνια. Καί κράτησαν τό λόγο τους. Νέες ύποχρεώσεις άνέλαβαν οί άμιλλόμενοι μεταξύ τους μεταλλουργοί τοΰ Κουζνέτσκ καί τοΰ Μαγκνιτογκόρσκ, τοΰ «Ζαπορόζ-στάλ» καί τοΰ έργοστασίου τής Μακέεβκα, οί άνθρα-

736

κωρύχοι τού Ντονμπάς καί τοΰ Κουζμπάς, οί έργαζόμενοι τών περιοχών Γκόρκι καί Σβερντλόφ. ' Η άμιλλα άγκάλιασε τούς οίκοδό­ μους, τούς Εργαζόμενους στήν Ενεργειακή, στή χημική βιομηχανία, τούς σιδηροδρομικούς, τούς έργάτες καί τούς υπαλλήλους τών άλλων έπαγγελμάτων, τούς Εργαζόμενους στό χωριό, τούς χειριστές μηχα­ νών, τούς καλλιεργητές καί τούς κτηνοτρόφους. Τό κίνημα γιά τήν κομμουνιστική σχέση πρός τή δουλιά μετεξελίχτηκε σέ κίνημα όλόκληρων έργοστασιακών τμημάτων, οίκοδομικών τομέων καί έπιχειρήσεων. Στά μέσα τοΰ 1964 στό κίνημα αύτό έπαιρναν μέρος πάνω άπό 30 έκστομμύρια άτομα, οί μισοί σχεδόν έργάτες καί ύπάλληλοι. Οί κομματικές όργανώσεις ήταν έπικεφαλής στόν έργατικό Ενθου­ σιασμό τών Εργατών, τών κολχόζνικων καί τής διανόησης. Ό μ ω ς στή δράση τους Επιδροΰσαν οί άδιάκοπες άνασυγκροτήσεις καί άναδιοργανώσεις. Στά τέλη τοΰ 1962, μέ βάση τίς άποφάσεις τής ’ Ολομέ­ λειας τοΰ Νοέμβρη τής ΚΕ του ΚΚΣΕ, γινόταν άνασυγκρότηση τών κομματικών όργάνων σύμφωνα μέ τή λεγάμενη παραγωγική άρχή. Στήν πλειοψηφία τών περιοχών καί τών άκρινών περιοχών δημιουργήθηκαν δυό αύτοτελεϊς κομματικές όργανώσεις: ή βιομηχανική κι ή άγροτική μέ έπικεφαλής τά δικά τους καθοδηγητικά όργανα. Οί κομματικές έπιτροπές άγροτικών περιοχών καταργήθηκαν. Τίς άντικατέστησσν οί κομματικές έπιτροπές τών παραγωγικών διευθύνσεων τών κολχόζ καί σοβχόζ. Στίς ΚΕ τών Κομμουνιστικών κομμάτων τών ένωσιακών δημοκρατιών σχηματίστηκαν δυό γραφεία, τό ένα γιά τήν καθοδήγηση τής βιομηχανικής παραγωγής καί τ'ά λλο γιά τήν καθο­ δήγηση τής άγροτικής παραγωγής. Στό πρότυπο τών κομματικών όργανώσεων άνασυγκροτήθηκαν τά όργανα τών Σοβιέτ, τής Κομσο­ μόλ καί τών συνδικάτων. Ω στόσ ο, άρχισε σύντομα νά γίνεται αισθητό ότι ή νέα διάρθρωση τών κομματικών όργάνων είναι περίπλοκη καί όγκώδης, φάνηκαν οί άδύνατες πλευρές της. 01 άνασυγκροτήσεις τών κομματικών όργάνων, οί άναδιοργανώσεις στό σύστημα τής διεύθυνσης τής λαϊκής οίκονομίας, ή συχνή άλλαγή τών καθοδηγητικών στελεχών στίς έπαρχίες έκαναν σπασμώδική τή δουλιά τών κομματικών όργανώσεων. Ό μ ω ς, καί στίς συνθή­ κες αύτές, οί όργανώσεις δούλευαν μέ άμείωτη Ενεργητικότητα. Τό Κόμμα καθόρισε σωστά τό βασικό κρίκο στήν άλυσίδα τών καθηκόν­ των τής οίκοδόμησης τοΰ κομμουνισμού: τήν Επιτάχυνση στόν άνώτστο βαθμό τής έπιστημονικοτεχνικής προόδου σ'όλους τούς κλάδους τής λαϊκής οίκονομίας. Τό Κόμμα θεωρεί τήν έπιστημονικοτεχνική πρόοδο σάν τήν κύρια κατεύθυνση άνόδου τής παραγωγικότη­ τας τής Εργασίας. Αύτό καθορίζεται όχι μόνο άπό Εσωτερικά, άλλά καί άπό Εξωτερικά περιστατικά. Χρειάζεται νά γίνει δ,τι είναι δυνατό γιά νά πραγματοποιηθεί, βήμα πρός βήμα, τό καθήκον πού έβαλε ό В. I. Λένιν: νά φτάσουμε καί νά ξεπεράσουμε τίς άναπτυγμένες τεχνικοοικονομικά χώρες, νά δυναμώνουμε διαρκώς καί νά τελειοποιούμε τήν όμυνα τής χώρας.

737

Μιά άπό τ(ς σπουδαιότερες έκδηλώσεις τοΰ καθοδηγητικοΰ καί κατευθυντικοΰ ρόλου τοΰ Κόμματος στή ζωή τής σοβιετικής κοινω­ νίας ήταν ή έκπόνηση τής τεχνικής πολιτικής καί ή άναζήτηση τέτιων μορφών όργάνωσης καί διεύθυνσης τής σοσιαλιστικής λαϊκής οίκονομίας, πού θά συμβάλλανε όλόπλευρα στήν Επιτάχυνση στόν άνώτστο βαθμό τής έπιστημονικοτεχνικής προόδου. ΜΕ νΕο τρόπο Εκδηλωνό­ ταν ό πρωτοποριακός ρόλος τοΰ Κόμματος, τών όργανώσεών του, τών κομμουνιστών. Καλοΰνταν νά κατευθύνουν τή δημιουργική πρωτοβουλία τών Επιστημόνων, τών σχεδιαστών, τών μηχανικών, τών τεχνικών, τών Εργατών καί τών κολχόζνικων στήν Επίλυση τών σπουδαιότερων Επιστημονικών προβλημάτων καί στή γρήγορη Εφαρ­ μογή τών Επιτεύξεων τής Επιστήμης καί τής τεχνικής στήν παραγωγή. Ένα ς άπό τούς προοδευτικούς κλάδους εϊναι ή χημική βιομηχα­ νία. Μέ βάση τίς άποφάσεις τής ' ΟλομΕλειας τοΰ Μάη (1958) τής ΚΕ τοΰ Κόμματος, ή χημική βιομηχανία άναπτύχθηκε γρηγορότερα άπό τούς άλλους βιομηχανικούς κλάδους. Ω σ τόσ ο, οΙ αύξανόμενες δυνατότητες τής χημείας άξιοποιοϋνταν άνεπαρκώς. Ή 'Ολομέλεια τοΰ Δεκέμβρη (1963) τής ΚΕ τοϋ Κόμματος έβαλε τό καθήκον νά άναπτυχθεϊ πιό γρήγορα ή χημική βιομηχανία. Άποφασίστηκε νά αύξηθοϋν οΙ Επενδύσεις κεφαλαίων στή χημική βιομηχανία, νά γίνει πλατιά οίκοδόμηση νέων έργοστασίων καί άνασυγκρότηση τών λειτουργούντων. Κέντρο τής έπιστημονικοτεχνικής προόδου στή χώρα εϊναι ή Ακαδημία ’ Επιστημών. Ποτέ άλλοτε ό ρόλος της στήν άνάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμεων τής χώρας δέν ήταν τόσο μεγάλος, όσο στίς συνθήκες τής σύγχρονης έπιστημονικοτεχνικής έπανάστασης. Ή τ α ν μεγάλη ή συμβολή τών σοβιετικών έπιστημόνων στά χρόνια τοϋ έφτάχρονου γιά τήν πρόοδο τής έπιστήμης καί όλων τών κλάδων τής λαϊκής οίκονομίας. Συνεχιζόταν ή έντστική δουλιά στόν τομέα τής χρησιμοποίησης τής άτομικής Ενέργειας γιά εΙρηνικούς σκοπούς καί τής τελειοποίησης τής άτομικής τεχνικής. Κατασκευάστηκαν νέοι Ισχυροί άτομικοί ήλεκτροσταθμοί. Τρεϊς Α Η Σ: τοΰ Μπελογιάρσκ, τοΰ Νοβοβορόνεζ καί στή Σιβηρία μπήκαν σέ λειτουργία. Ή Σοβιετική Ένω σ η κατέλαβε ήγετική θέση στή μελέτη τών προβλημάτων καί στή χρησιμοποίηση τής πυρηνικής ένέργειας. ΟΙ σοβιετικοί έπιστήμονες δημιούργησαν τήν πιό πρωτοπόρα τεχνική στόν τομέα τών άεριωθούμενων καί τών πυραύλων καί άδιάκοπα τήν τελειοποιούν. ' Εξόπλισαν τή βιομηχανία, τίς κατασκευές καί τίς μεταφορές μέ γεννήτριες τών κβάντ, μέ τεχνητούς άδάμαντες, μέ συγκολημμένες κατασκευές, μέ νέα συνθετικά ύλικά, μέ καθολικές ύπολογιστικές μηχανές καί μέ άλλες σπουδαίες τεχνικές τελειοποιήσεις. ' Επικεφαλής τής τεχνικής προόδου μπήκαν: τό κομπινάτ σκληρών κραμάτων τής Μόσχας, πού πρώτο άφομοίωσε τήν παραγωγή έργαλείου άπό τούς άδάμαντες τής Γιακουτίας καί μέ έπιτυχία χρησιμοποίησε τούς συνθετικούς άδάμαντες, τό έργοστάσιο έπεξερ-

738

γασίας μετάλλου, «Τό 22ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ» τοΰ Λένινγκραντ, πού άφομοίωσε τήν παραγωγή γιγάντιων άτμοτουρμπίνων ισχύος 300χιλ. κιλοβάτ καί ύδροτουρμπίνων ισχύος 508 χιλ. κιλοβάτ γιά τόν Υ Η Σ τοΰ Κρασνογιάρσκ. Στή μεταλλουργία επικεφαλής τής τεχνικής προόδου μπήκαν οΙ Εργαζόμενοι τοΰ έργοστασίου «Ζαποροζστάλ», πού μέ έπιτυχία άφομοίωσαν τό νέο, προοδευτικό τρόπο παραγωγής άτσαλιοΰ μέ όξυγονο-μεταλλακτική μέθοδο. Σέ κάθε δημοκρατία παρουσιάστη­ καν πολλές πρωτοπόρες επιχειρήσεις πού έδιναν τόν τόνο στήν τεχνι­ κή πρόοδο. Μ 'αύτές ευθυγραμμίζονταν οί άλλες επιχειρήσεις. Στήν πάλη γιά τήν τεχνική πρόοδο πήρε δραστήριο μέρος ή Κομσομόλ. Δυνάμωσε ή έλξη τής νεολαίας πρός τίς τεχνικές γνώσεις. Οικοδομούσε καί σπούδαζε. Πάνω άπό ένα έκατομμύριο νέοι καί νέες στά χρόνια τοΰ εφτάχρονου πήγαν μέ φύλλο πορείας τής Κομσομόλ στά μεγάλα έργα. Μέ τή δουλιά καί τόν ένθουσιασμό τής νεολαίας οίκοδομοΰνταν οί γίγαντες τής ένεργειακής, τής μεταλλουργίας καί τής χημείας. Τή δουλιά της στά νέα έργα καί στίς έπιχειρήσεις ή νεολαία τή συνδύαζε μέ τήν έπίμονη κατάκτηση τών γνώσεων. Στό ξεδίπλωμα τής μαζικής τεχνικής δημιουργικότητας συμβάλλα­ νε όλόπλευρα τά συνδικάτα. Κάτω άπ'τήν καθοδήγησή τους δούλευουν στίς έπιχειρήσεις ο! έπιστημονικοτεχνικοί σύλλογοι καί οΙ όργανώσεις βάσης τοϋ Πανενωσιακοϋ 'Ο μίλου έφευρετών καί όρθολογιστών. Τό 1965 ό άριθμός τών έφευρετών καί τών όρθολογιστών στή χώρα έφτασε τά 3 έκατομμύρια. Τό κίνημα γιά τήν έπιστημονικοτεχνική πρόοδο πήρε πλατιά έκταση. Ω στόσ ο, στό δρόμο του ύπήρχαν σοβαρά έμπόδια. Σέ πολλά Συμβούλια τής λαϊκής οίκονομίας παρατηρούνταν άδιαφορία άκόμη καί συντηρητισμός στά ζητήματα τής τελειοποίησης τής τεχνικής καί τής άνόδου τοΰ τεχνικού έπιπέδου τών έπιχειρήσεων. Δέν δημιουργοϋνταν τό άνάλογο ένδιαφέρον τών έπιχειρήσεων γιά τόν τεχνικό έπανεξοπλισμό τής παραγωγής, μιά καί δέν χρησιμοποιούνταν οικονομικοί μοχλοί, άλλά χρησιμοποιούνταν κυρίως μέσα διοικητικής έπενέργειας. Γι'α ύτό σέ πολλές περιπτώσεις ύπήρχε σημαντική διάσταση άνάμεσα στίς επιστημονικές άνακαλύψεις, στις έφερεύσεις, στίς τεχνικές τελειοποιήσεις καί στήν έφαρμογή τους στήν παραγωγή. Μέ τήν έξασθένιση τής συγκεντρωτικής καθοδήγησης τών κλάδων τής βιομηχανίας καί μέ τά σοβαρά έμπόδια πού παρουσιάστηκαν στήν εφαρμογή τής ένιαίας τεχνικής πολιτικής, οί ρυθμοί αύξησης τής χρονιάτικης παραγωγικότητας τής έργασίας καί τής συνολικής παρα­ γωγής άρχισαν νά πέφτουν. Ή ίδια ή ζωή, καί πρίν άπ'δλα οί άπαιτήσεις τής τεχνικής προόδου, δημιούργησαν τήν άνάγκη έπιστροφής στήν καθοδήγηση τής βιομηχανίας κατά κλάδους. Τό 1962 τά Συμβίούλια τής λαϊκής οίκονομίας έγιναν πιό μεγάλα καί τό 1963 δημιουργήθηκαν οί κλαδικές έπιτροπές. Ό μ ω ς, οί έπιτροπές αύτές δέν εϊχαν επαρκή δικαιώματα, ήταν άποσπασμένες άπ'τίς επιχειρή­ σεις, άποτελοΰσαν ούσιαστικά συμβουλευτικά μόνο όργανα καί δέν

739

έξασκοΰσαν άποφασιστική Επίδραση στήν άνοδο τοΰ τεχνικού Επιπέδου τής βιομηχανικής παραγωγής. Ά ν καί ή βιομηχανία στό σύνολό της άναπτυσσόταν μ Έπιτυχία, όμως, ή τόση πού σημειώθηκε γιά Ελάττωση τών ρυθμών αύξησής της δέν μπορούσε νά μήν άνησυχήσει τό Κόμμα. Δυσμενής κατάσταση δημιουργοΰνταν καί στήν άγροτική οίκονομία. Τό 1963 ή χώρα συγκέντρωσε σιτηρά κατά 2 δισεκατομμύρια πούτια λιγότερα άπ'ό,τι τήν προηγούμενη χρονιά. Στίς κρατικές σιταποθήκες συγκεντρώθηκαν κατά 750 σχεδόν έκστομ. πούτια λιγότερα σιτηρά. Ή άνεπάρκεια ζωοτροφών είχε τήν άντανάκλασή της στήν κτηνοτροφία. Ό άριθμός τών γουρουνιών τό 1963 Ελαττώθηκε σχεδόν στό μισό, τών προβάτων κατά 6 έκατομμύρια κεφάλια. Ελαττώθηκε καί ή ποσότητα τού άρμεγόμενου γάλατος. Παρουσιάστηκαν δυσκολίες στόν Εφοδιασμό τοΰ άστικοΰ πληθυ­ σμού μέ σιτηρά, κρέας καί μ ’ άλλα προϊόντα. Οί αίτίες τής τόσο άπότομης έλάττωσης τής άποδοτικότητας τής άγροτικής οίκονομίας δέν έξηγοΰνταν μόνο μέ τίς δυσμενείς κλιματι­ κές συνθήκες τοΰ 1963. Σέ σημαντικό βαθμό οί αίτίες αύτές προέκυψαν άπό τόν ύποκειμενισμό στήν καθοδήγηση, άπ’ τά λάθη στό σχεδίασμά, στή χρηματοδότηση καί στή πιστοδότηση τής άγροτικής οίκονομίας, άπό τίς Ελλείψεις στήν όργάνωση τής συγκέν­ τρωσης καί τής άγοράς τών άγροτικών προϊόντων καί τήν πολιτική τών τιμών. ' Επιβραδύνθηκε ή άνανέωση τών μηχανών καί τρακτέρ στά άμαξοστάσια. ’ Η ζήτηση άπό τό κολχόζ νέων μηχανών μειώθηκε. ’ Ο άριθμός τών τρακτέρ στά κολχόζ έμεινε στό έπίπεδο τοΰ 1959, Ενώ τών θεριζοαλωνιστικών μηχανών καί τών φορτηγών μάλιστα λιγόστεψε. Τά κολχόζ άντιμετώπιζαν δυσκολίες καί στό ζήτημα τής έπισκευής τής τεχνικής πού ύπήρχε. Τό άποτέλεσμα ήταν ή τεχνική βάση τών κολχόζ νά μή δυναμώνει, άλλά νά έξασθενίζει. Γιά νά ένισχυθοΰν τά άμαξοστάσια τών κολχόζ μέ μηχανές καί τρακτέρ χρειάζονταν σημαντικά ποσά. ΟΙ νέες συνθήκες άπαιτοΰσαν μεγαλύτερη φροντίδα γιά νά μεγαλώσουν στά κολχόζ οΙ άπαιτούμενες συσσωρεύσεις. Ό μ ω ς δέν δινόταν ή πρέπουσα προσοχή στά ζητήματα τής δημιουργίας στά κολχόζ τών άπαραίτητων συσσωρεύ­ σεων γιά τό δυνάμωμα τής ύλικοτεχνικής τους βάσης, τής διεξαγωγής τής οίκονομίας πάνω στή βάση τής διευρυμένης άναπαραγωγής καί τής ύλικής παρότρυνσης. Στήν πρακτική τής καθοδήγησης τής άγροτικής οίκονομίας όλο καί πιό πολύ έπικρατοΰσαν τά μέτρα κι οί ένέργειες ύποκειμενιστικοΰ, Ετσιθελικοΰ χαρακτήρα, πράγμα πού έπιδροΰσε άρνητικά στήν κατάσταση τοΰ χωριού. Ή σχετικά άρΥή άνάπτυξη τής βιομηχανίας καί τής άγροτικής οίκονομίας, ή Ελάιτωση τής άποδοτικότητάς τους προκάλεσσν τή σοβαρή άνησυχία τοΰ Κόμματος καί τού λαού. Οί κομμουνιστές καί κατά πρώτο λόγο τά καθοδηγητικά στελέχη τοΰ Κόμματος έβλεπαν σωστά ότι οΙ βασικές αίτίες τών άδυναμιών αύτών ήταν ό βολουνταρισμός καί ό ύποκειμενισμός. Ή Κεντρική 'Επιτροπή τοΰ Κόμματος

740

πήρε τά άπαραίτητα μέτρα γιά νά έξαλειφθοΰν τά άρνητικά αύτά φαινόμενα καί νά έφαρμοστοΰν μέ συνέπεια οΙ λενινιστικές άρχές καθοδήγησης. ' Η 'Ολομέλεια τοΰ ' Οχτώβρη (1964) τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ διαδήλωσε τήν άκατάλυτη πίστη στό Κόμμα, στή γενική γραμμή του, στούς λενινιστικούς κανόνες τής κομματικής ζωής καί στίς άρχές τής κομματικής καθοδήγησης. Στίς άποφάσεις της ύπογραμμιζόταν ή αύξηση τοΰ καθοδηγητικοΰ ρόλου τοΰ Κόμματος, τής κστευθυντικής γραμμής τής σοβιετικής κοινωνίας, ή σταθερότητα τής γενικής γραμμής πού τήν έπεξεργάστηκαν τό 20ό, τό 21ο καί τό 22ο Συνέδριο. Τονίστηκε ότι ή μεγάλη ύπόθεση τής οίκοδόμησης τοΰ κομμουνισμού άπαιτεϊ τήν άκλόνητη έφαρμογή στή δράση τοΰ Κόμματος καί τοΰ Σοβιετικού κράτους τών άρχών καί τών κανόνων πού έπεξεργάστηκε ό В. I. Λένιν καί πού έλέχθηκαν, έπιβεβαιώθηκαν καί πλουτίστηκαν άπό τήν Ιστορική πείρα πολλών δεκαετιών. Ή 'Ολομέλεια Ικανοποίησε τήν παράκληση τού Ν. Σ. Χρουστσιόφ ν'άπαλλαγεϊ άπό τά καθήκοντα τοΰ Πρώτου Γραμματέα τής Κεντρικής ' Επιτροπής, τοΰ μέλους τοΰ Προεδρείου τής ΚΕ καί τοΰ Προέδρου τοΰ 'Υπουργικού Συμβουλίου τής ΕΣΣΔ. Ή 'Ολομέλεια δέν έκρινε σκόπιμο στό έξής νά συγκεντρώνονται στό Γδιο πρόσωπο τά καθήκοντα τοΰ Πρώτου Γραμματέα τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ καί τοΰ Προέδρου τοΰ Υπουργικού Συμβουλίου τής ΕΣΣΔ. Πρώτο Γραμματέα τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ ή ’ Ολομέλεια έξέλεξε τόν Λ. I. Μπρέζνιεφ. Ταυτόχρονα τό Προεδρείο τού Ανώ τατου Σοβιέτ διόρι­ σε Πρόεδρο τοΰ 'Υπουργικού Συμβουλίου τής ΕΣΣΔ τόν Α. Ν. Κοσίγκιν. Ή 'Ολομέλεια τοΰ Ό χτώ βρη τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ άποτελεϊ σπουδαίο Ιστορικό όρόσημο στή ζωή τοΰ Κόμματος. Ή τ α ν λαμπρή μαρτυρία μονολιθικής συσπείρωσης καί ένότητας τοΰ Κόμματος, προσήλωσης στίς λενινιστικές άρχές καί πολιτικής ώριμότητας. Ή 'Ολομέλεια διαδήλωσε τήν πίστη τοΰ Κόμματος στίς ύποθήκεςτοΰ Β. I. Λένιν, στό μαρξισμό-λενινισμό, έκφρασε τήν άκλόνητη θέληση νά τηρούνται αύστηρά καί ν ’ άναπτύσσονται οΙ λενινιστικοί κανόνες τής •κομματικής ζωής καί οΙ λενινιστικές άρχές καθοδήγησης, νά παραμε­ ρίζεται θαρραλέα καί άποφασιστικά καθετί πού έμποδίζει τή δημιουρ­ γική, καρποφόρα δράση τοΰ Κόμματος καί τοΰ λαοΰ, τήν κίνηση τής χώρας πρός τόν κομμουνισμό. Ή 'Ολομέλεια έδραίωσε τή γραμμή πού χάραξαν τά τελευταία συνέδρια τοΰ Κόμματος γιά τήν άνάπτυξη τής έσωκομμστικής δημοκρατίας, γιά τήν έπικράτηση τοΰ λενινιστιοΰ στύλ στή δουλιά' έμφύσησε νέο πνεύμα στίς κομματικές γραμμές. Υπογράμμισε τό άπαραβίαστο τής σπουδαιότατης λενινιστικής άρχής: τής συλλογικότητας τής καθοδήγησης. ΟΙ άποφάσεις της ήταν διαποτισμένες άπό τή φ ροντίώ γιά τήν αύστηρή καί άκριβή τήρηση τής συλλογικότητσς τής καθοδήγησης σ'όλους τούς κρίκους τοΰ Κόμματος, άπό τίς όργανώσεις βάσης ώς τήν Κεντρική ' Εππροπή. ’ Η συνεπής έφαρμογή τής

741

άρχής αυτής, ή παραπέρα άνάπτυξη τής Εσωκομματικής δημοκρατίας, συντελούν στό ξεδίπλωμα τής δραστηριότητας καί τής πρωτοβουλίας όλων τών κομμουνιστών, στό άνέβασμα τής εύθύνης τών καθοδηγη­ τών άπέναντι στά κομματικά μέλη, στήν άνάπτυξη τής κριτικής καί αύτοκριτικής, στό δυνάμωμα τών δεσμών μέ τούς Εργαζόμενους, Εξασφαλίζουν τή σωστή καθοδήγηση τής οικονομικής καί πολιτιστι­ κής οικοδόμησης, δλων τών τομέων τής κοινωνικής ζωής. ' Η Κεντρική ' Επιτροπή μέ βάση τήν Εφαρμογή τΟάν λενινιστικών άρχών καθοδήγησης. Επιδίωκε νά πετύχει ώστε στή λύση τών μεγάλων καί μικρών ζητημάτων νά μήν έχουν θέση ό ύποκειμενισμός, ό διοικητικός τρόπος άντιμετώπισής τους, καί τά βιαστικά, άποσττασμένα άπό τή ζωή συμπεράσματα καί Ενέργειες, ώστε τό Κόμμα νά νιώθει μόνιμα τόν παλμό τής ζωής τοΰ λαού, νά δυναμώνει τούς δεσμούς μέ τίς μάζες καί ν'άναπτύσσει τίς Ισχυρές δημιουργικές δυνάμεις τους. Χωρίς βιασύνη καί πανηγυρικό θόρυβο, ή ΚΕ, στηριζόμενη στήν πλούσια λενινιστική θεωρητική κληρονομιά. Επιλέ­ γοντας καθετί τό πολύτιμο άπό τήν πείρα τοΰ Κόμματος, Εκανε βαθιά κι Επιστημονική άνάλυση τής κατάστασης στήν κοινωνική ζωή καί στήν οικονομία τής χώρας, χάραξε τούς δρόμους γιά τήν πιό πετυχημένη πραγματοποίηση τών καθηκόντων τής κομμουνιστικής οικοδόμησης. Τό Νοέμβρη τοΰ 1964 ή 'Ολομέλεια τής ΚΕ του ΚΚΣΕ συζήτησε τό ζήτημα «Γιά τήν Ενοποίηση τών βιομηχανικών καί τών άγροτικών κομματικών όργανώσεων καί τών όργάνων τών Σοβιέτ περιοχών καί άκρινών περιοχών». Εισήγηση έκανε ό Ν. Β. Ποντγκόρνι. Ή 'Ολομέ­ λεια Εξέτασε όλόπλευρα τά άποτελέσματα τής άναδιοργάνωσης τών κομματικών όργανώσεων, πού έγινε τό 1962, καί τήν έκρινε άσκοπη καί λαθεμένη. Ή πράξη Εδειξε ότι είναι άδύνστο νά ύπάρχει ξεχωρισμός τών τομέων δράσης τών βιομηχανικών καί τών άγροτικών κομματικών όργανώσεων. ' Η άναδιοργάνωση είχε σάν άποτέλεσμα νά κατατεμαχιστεί ή άχτίδα, πού άποτελεϊ ένα Ενιαίο σύνολο. Ό ξεχωρισμός τών βιομηχανικών ζωνών άπό τίς άγροτικές άχτίδες γινόταν τεχνητά. Ό λ α αύτά άφαιροΰσαν άπό τά κομματικά, τά σοβιετικά καί τά οικονομικά όργανα τή δυνατότητα νά δροΰν συντονισμένα καί εύστοχα κατά τή λύση τών πολιτικών καί οικονομι­ κών ζητημάτων. ' Ο άχτιδικός κρίκος, πού βρισκόταν πιό κοντά στήν παραγωγή καί στίς μάζες, Εξασθένισε πολύ. ' Ιδιαίτερα μειωνόταν ό ρόλος τών άχτιδικών καί τών κοινοτικών Σοβιέτ. ’ Η ' Ολομέλεια τοΰ Νοέμβρη, ύπολογίζοντας άλα αύτά, έπέστρεψε στήν οίκοδόμηση τών κομματικών όργανώσεων καί τών καθοδη­ γητικών τους όργάνων σύμφωνα μέ τή δοκιμασμένη λενινιστική Εδαφική-παραγωγική άρχή-, όπως πρόβλεπε τό Καταστατικό τοΰ Κόμματος. Άποκαταστάθηκαν ο! Ενιαίες κομματικές όργανώσέις περιοχών, άκρινών περιοχών, ο! όποιες συνενώνουν όλους τούς κομμουνιστές πού δουλεύουν τόσο στή βιομηχανία όσο καί στήν άγροτική οίκονομία. ΟΙ Κομματικές Επιτροπές τών παραγωγικών

742

διευθύνσεων τών κολχόζ καί σοβχόζ άναδιοργσνώθηκαν σέ άχτιδικές έπιτροπές καί οΙ βιομηχανικές-παραγωγικές (κατά ζώνες) κομματικές έπιτροπές κσταργήθηκαν. 01 άχτιδικές έπιτροπές τοΰ Κόμματος συγκέντρωσαν τήν καθοδήγηση όλων τών κομματικών όργανώσεων: τών άγροτικών, των βιομηχανικών έπιχειρήσεων καί τών οίκοδομών. Ύ στερα άπό τά κομματικά όργανα άναδιοργανώθηκαν τά σοβιετικά, τά συνδικαλιστικά καί τά κομσομόλικα όργανα. Μέ βάση τίς άποφάσεις τής 1Ολομέλειας τοΰ ' Οχτώβρη τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ έξαλείφονταν οΙ Ελλείψεις στήν οίκονομική οίκοδόμηση, διορθώνονταν τά λάθη πού προέκυψαν άπό τίς άσκοπες άναδιοργανώσεις τών οίκονομικών όργάνων. Τό Κόμμα, ή Κεντρική 'Επιτροπή του, ξεριζώνοντας τόν ύποκειμενισμό, χάραξαν σταθερή γραμμή γιά τήν παραπέρα άνάπτυξη τών λενινιστικών άρχών τής σοσιαλιστικής διεύθυνσης τής οίκονομίας, άρχισαν νά έπεξεργάζονται, σύμφωνα μέ τίς άπαιτήσεις τών άντικειμενικών νόμων τοΰ σοσιαλισμού, Επιστημο­ νικά βασισμένες μεθόδους καθοδήγησης τής οίκονομίας. Τό Κόμμα έδειξε μεγάλη φροντίδα γιά τήν άνάπτυξη τής άγροτικής οίκονομίας. Τό Μάρτη τοΰ 1965 ή Ολομέλεια τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ συζήτησε τό ζήτημα: «Τά Επείγοντα μέτρα γιά τήν παραπέρα άνάπτυξη τής άγροτικής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ». ΕΙσήγηση πάνω στό θέμα αύτό έκανε ό Д. I. Μπρέζνιεφ. Ή 'Ολομέλεια άποκάλυψε λεπτομερειακά τίς αΙτίες τής άργής άνάπτυξης τής άγροτικής οίκονομίας. ΟΙ αΙτίες αύτές βρίσκονταν στό γεγονός ότι λαβαίνονταν ύπόψη άνεπαρκώς, καί κάίποτε άγνοοΰνταν, οΙ άντικειμενικές οίκονομικές νομοτέλειες άνάπτυξης τής σοσιαλιστικής οίκονομίας. Παραβιάστηκε ή άρχή τού συνδυασμού τών κοινωνικών καί τών άτομικών συμφε­ ρόντων, τοΰ ύλικοϋ ένδιαφέροντος τών κολχόζνικων καί τών έργατών τών σοβχόζ γιά τήν αύξηση τής παραγωγής άγροτικών προϊόντων. Στήν πρακτική τής καθοδήγησης όλο καί πιό πολύ έπικρατοΰσαν οΙ ένέργειες ύποκειμενικοΰ χαρακτήρα: Ιδιαίτερα στόν τομέα τοΰ σχεδιασμοΰ, τού καθορισμού τών τιμών, τής χρηματοδότησης καί τής πιστοδότησης. Στά κολχόζ καί στά σοβχόζ δίνονταν άστήρικτα παραγωγικά καθήκοντα, άλλαζόταν αύθαίρετα ή γεωγραφική κατανο­ μή τών γεωργικών καλλιεργειών, παρατηρούνταν αύθαιρεσίες στόν καθορισμό τών τιμών. Τά τεράστια καθήκοντα πού έμπαιναν μπροστά στήν άγροτική οΙκονομία δέν κατοχυρώνονταν άρκετά μέ τά άπαραίτητα οίκονομικά μέτρα, καί ειδικότερα μέ ένα σωστό συσχετισμό τών τιμών στά άγροτικά προϊόντα καί στά βιομηχανικά εΓδη πού είχαν ζήτηση στό χωριό, μέ τή διάθεση τών άνάλογων κεφαλαιουχικών έπενδύσεων καί μέ τήν καλυτέρευση τοΰ ύλικοτεχνικοΰ έφοδιασμοΰ. Λίγα πράγματα γίνονταν γιά τήν έφαρμογή έντατικών μεθόδων όργάνωσης τής άγροτικής οίκονομίας, γιά τήν άνοδο τοΰ έπιπέδου τής γεωργίας, γιά τήν αύξηση τής γονιμότητας τοΰ έδάφους. ’ Η ' Ολομέλεια τής ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ ψήφισε άποφάσεις πού άποσκοποΰσαν στήν έξάλειψη τών λαθών καί τών έλλείψεων στήν καθοδήγη­

743

ση τής άγροτικής οίκονομίας, στήν άττομάκρυνση κάθε έμποδίου πού συντελούσε στή στασιμότητά της, δυσχέραινε τή γοργή της άνάπτυ-

ξπ· Σοβαρή σημασία έχουν οί άρχές πού καθιέρωσε ή 'Ολομέλεια σχετικά μέ τίς άγορές άγροτικών προϊόντων άπό τά κολχόζ. Τό σχέδιο άγορών σιτηρών, πού είχε καθοριστεί γιά τό 1965, μειώθηκε άπό 4 δισεκατομμύρια πούτια σέ 3 δισεκατομμύρια 400 έκστομμύρια. Τό σχέδιο αύτό κρίθηκε σταθερό καί άμετάβλητο γιά τήν περίοδο μέχρι καί τού 1970 συμπεριλαμβανομένου. Μετά τήν έκπλήρωση τού σταθερού σχεδίου άπό τά κολχόζ, δλη ή ύπόλοιπη παραγωγή παραμένει στή διάθεσή του. 'Αγορές πάνω άπό τό σχέδιο τών πλεονασμάτων τής παραγωγής μπορούν νά γίνονται πάνω σέ αύστηρά έθελοντική βάση. Γ ιά τό άνέβασμα τού ένδιαφέροντος τών κολχόζ άνέβηκαν σημαντικά οί τιμές άγοράς στό σιτάρι, στή βρίζα, στό ρύζι, στό φαγόπυρο, στό κεχρί· καί στά σοβχόζ, έκτός άπ'αύτά, άνέβηκαν οί τιμές καί στό σπόρο τοΰ ήλιοτρόπιου. Καθιερώθηκαν προσαυξήσεις στίς τιμές γιά τήν πώληση πάνω άπό τό σχέδιο τών προϊόντων τους στό κράτος. Αύξάνονταν οί έπενδύσεις στήν άγροτική οίκονομία, δυνάμωνε ή τεχνική της βάση. Προβλεπόταν νά γίνουν σέ μεγάλες έκτάσεις έγγειοβελτιωτικά έργα. Στήν άπόφαση τής 'Ολομέλειας μέ Ιδιαίτερη δύναμη ύπογραμμιζόταν ή άνάγκη γιά τό πραπέρα όργσνωτικό καί οίκονομικό δυνάμωμα τών κολχόζ, γιά τήν όλόπλευρη άνάπτυξη τών δημοκρατικών άρχών στή διεύθυνση τών ύποθέσεων τού άγροτικοϋ άρτέλ, γιά τό δυνάμω­ μα τής οίκονομικής αύτοτέλειας τών κολχόζ καί τών σοβχόζ. Γινόταν ή σύσταση νά έφαρμοστεί στά κολχόζ ή έγγυημένη πληρωμή τής δουλιάς τών κολχόζνικων σέ χρήμα καί σέ άγροτικά προϊόντα. ' Η ' Ολομέλεια τής ΚΕ τόνισε ότι είναι άπαράδεκτες οΙ διαταγές καί ό διοικητικός τρόπος καθοδήγησης, ό ύποκειμενισμός στήν έκτίμηση τοΰ ένός ή τού άλλου φαινομένου, πού είναι ξένος πρός τό λενινιστικό τρόπο καθοδήγησης, ή έπιβολή στά κολχόζ καί στά σοβχόζ οίκονομικά άστήρικτων λύσεων τών παραγωγικών ζητημάτων, ή πανηγυρικότητα καί ό θόρυβος γύρω άπό άνύπαρκτες ή λιγόχρονες έπιτεύξεις. ’ Ιδαίτερη προσοχή δόθηκε στό άνέβασμα τοΰ ρόλου τοΰ κομματικών όργανώσεων βόίσης τών κολχόζ καί τών σοβχόζ, καθώς καί τών Σοβιέτ, τών συνδικάτων καί τής Κομσομόλ. Άμέσω ς μετά τήν ’ Ολομέλεια τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, σύμφωνα μέ τήν άπόφασή της, στά κολχόζ δόθηκε μεγάλη οίκονομική βοήθεια: διαγράφηκαν τά χρέη τους άπό δάνεια τής Κρατικής Τράπεζας τής ΕΣΣΔ, παρατάθηκε ή προθεσμία έξόφλησης τών όφειλών άπό χρηματικές προκαταβολές πού πήραν άπό τίς όργανώσεις συγκέντρω­ σης σύμφωνα μέ τά συμβόλαια παράδοσης· καθιερώθηκε νέος τρόπος είσπραξης τοΰ φόρου είσοδήματος άπό τά κολχόζ: όχι άπό τό συνολικό εΙσόδημα, όπως ήταν πρίν, ά λλ' άπ'τό καθαρό εΙσόδημα* τό

744

κράτος περιέλαβε στόν προϋπολογισμό του όλες τίς. δαπάνες γιά τή ριζική βελτίωση τών γαιών τών κολχόζ. Τό Κόμμα δίνοντας πρωταρχική σημασία στήν άνάπτυξη τής κοινωνικής παραγωγής στά κολχόζ καί στά σοβχόζ, διόρθωσε ταυτόχρονα τά ύποκειμενιστικά λάθη σχετικά μέ τά άτομικά βοηθητι­ κά νοικοκυριά τών κολχόζνικων, τών έργατών καί τών ύπαλλήλων. Κσταργήθηκαν οί άπερίσκεπτοι καί άστήρικτοι περιορισμοί, πού είχαν έπιβληθεϊ σ'αύτά στά προηγούμενα χρόνια στίς άγροτικές περιοχές, στίς πόλεις καί στίς ζώνες τών προαστίων: καταργήθηκε ό φόρος άπό τά πρόσωπα πού έχουν ζώα, έπιτράπηκε ή πώληση στούς ιδιοκτήτες τών ζώων συμπυκνωμένων ζωοτροφιών. 'Ο λ α αύτά τά μέτρα άποσκοποϋσαν στή σταθερή άνοδο τής άγροτικής οίκονομίας, τής παραγωγικότητάς της, στήν άνάπτυξη τής οίκονομίας τής χώρας καί στό άνέβασμα τής ύλικής εύημερίας τοΰ λαοΰ. Ή σημασία τών άποφάσεων τής 'Ολομέλειας τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ ξεπέρασε κατά πολύ τά πλαίσια τών προβλημάτων τής άγροτικής οίκονομίας. Τό βασικό τους νόημα ήταν νά ύπσλογίζονται καί ν ’ άξιοποιοϋνται πιό όλοκληρωμένα στήν καθοδήγηση τής οικονομίας οΙ οίκονομικοί νόμοι του σοσιαλισμού, νά άνεβαίνει ό ρόλος τών οικονομικών μοχλών καί ν ’ άναπτύσσεται τό ύλικό ένδιαφέρον τών έργαζόμενων γιά τά άποτελέσματα τής δουλιάς τους, νά τελειοποιεί­ ται τό σύστημα σχεδιασμοΰ καί νά διευρύνεται ή έπιχειρηματικήοίκονομική πρωτοβουλία τών παραγωγικών κολλεκτίβων. Στά προβλήματα αύτά άφιερώθηκε καί ή 'Ολομέλεια τοΰ Σεπτέμ­ βρη (1965) τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, πού έξέτασε τό ζήτημα «Γιά τή βελτίωση τής διεύθυνσης τής βιομηχανίας, τήν τελειοποίηση τοΰ σχεδιασμοΰ καί τό δυνάμωμα τής οίκονομικής παρότρυνσης τής βιομηχανικής παραγωγής». ΕΙσήγηση έκανε ό Α. Ν. Κοσίγκιν. Τό ζήτημα αύτό μπήκε όχι γιατί σημειώθηκαν άποτυχίες στήν άνάπτυξη τής βιομηχανίας, άλλά γιά λόγους πληρέστερης καί καλύτε­ ρης χρησιμοποίησης τών τεράστιων έφεδρειών της. Ή σοβιετική βιομηχανία άναπτυσσόταν πάνω στή γερή καί σταθερή βάση τών σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής. Τό έφτάχρονο σχέδιο στά βασικά εΓδη τής βιομηχανικής παραγωγής έκπληρωνόταν. Στή βιομη­ χανία έγιναν ποιοτικές άλλαγές: άνέβηκε τό τεχνικό της έπίπεδομπήκαν σέ λειτουργία νέοι κλάδοι παραγωγής· αύξήθηκε τό ποσοστό τής ήλεκτροενεργειακής, τής μηχανουργίας, τής κατεργασίας μετάλ­ λου καί τής χημικής βιομηχανίας, πού έξασφαλίζουν τήν τεχνική πρόοδο καί τήν άδιάκοπη γενική αύξηση τής παραγωγής. Σέ τεράστιο βαθμό μεγάλωσαν στή χώρα οΙ διαστάσεις τής παραγωγής, έπιταχύνθηκαν ο! ρυθμοί τής έπιστημονικοτεχνικής προόδου. Ό μ ω ς, τά τελευταία χρόνια στή βιομηχανία παρουσιάστηκαν καί φαινόμενα δυσμενή. ΟΙ ρυθμοί αύξησης τοϋ έθνικοϋ είσοδήματος ήταν κατώτεροι άπ'ό,τι πρόβλεπε τό σχέδιο. Σημειώθηκε έλάττωση τοΰ όγκου παραγωγής βιομηχανικών προϊόντων στό κάθε ρούβλι τών

745

πάγιων παραγωγικών φόντων Επιβραδύνθηκαν οΙ ρυθμοί άνόδου τής παραγωγικότητας τής έργασίαςπαρστεινόταν ή έναρξη λειτουργίας τών νέων έπιχειρήσεων μέ βραδύτητα άξιοποιοΰνταν οί νέες παραγω­ γικές μονάδες καί μέ άργοπορία έφαρμόζονταν στήν παραγωγή οί έπιστημονικές επιτεύξεις. ' Ορισμένοι κλάδοι τής βιομηχανίας, όπως ή ελαφρά, ή βιομηχανία τροφίμων, ή χημική, ή ξυλουργική, ή χαρτοποιιτική, ή βιομηχανία οικοδομικών ύλικών άκόμη δέν Ικανοποιούσαν τίς άνάγκες τής χώρας. Στό σχεδιασμό γίνονταν λάθη πού έξηγοϋνταν μέ τό βουλησιοκρστικό τρόπο άντιμετώπισης τής έπίλυσης τών οικονομι­ κών προβλημάτων. Στήν άνάπτυξη τής βιομηχανίας έπιδροΰσε άρνητικά ή παραβίαση τής άρχής τής διεύθυνσης κατά κλάδους. Ό μ ω ς, οΙ δυσκολίες αύτές, πού προκάλεσαν τήν έπι βράδυνση τών ρυθμών άνάπτυξης τής οίκονομίμας, τόνισε ή 'Ολομέλεια, είχαν πρσωρινό χαρακτήρα καί μπορούσαν νά ξεπεραστοϋν σέ σύντομο χρονικό διάστημα. ' Η ' Ολομέλεια, λύνοντας τά ώριμα ποροβλήματα τής παραπέρα άνάπτυξης τής βιομηχανίας, συγκέντρωσε τήν προσοχή στήν τελειο­ ποίηση τής καθοδήγησης, γιατί οί έφαρμοζόμενες μορφές καί μέθοδοι διεύθυνσης, σχεδιασμοΰ καί παρότρυνσης δέν άνταποκρίνονταν στίς σύγχρονες τεχνικοοικονομικές συνθήκες καί στό έπίπεδο άνάπτυξης τών παραγωγικών δυνάμεων τής χώρας. Διαπιστώθηκε ότι ή καθοδή­ γηση τής βιομηχανίας στίς σύγχρονες συνθήκες πρέπει νά οίκοδομεϊται μέ βάση τό συνδυασμό τής συγκεντρωτικής καθοδήγησης, μέ τή διεύρυνση τής οικονομικής πρωτοβουλίας τών έπιχειρήσεων, μέ τήν ένίσχυση τών οικονομικών μοχλών καί τών ύλικών κινήτρων στήν άνάπτυξη τής παραγωγής, μέ τήν ίδιοσυντήρηση. Ξεκινώντας άπό τή λενινιστική άρχή τόύ δημοκρατικού συγκεντρωτισμού στήν καθοδή­ γηση τής οικονομίας, ή 'Ολομέλεια τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ καθόρισε τρεις κύριες κατευθύνσεις τελειοποίησης τών μορφών τής σχεδιασμένης καθοδήγησης τής οικονομίας καί τών μεθόδων οίκονομικής διεύθυν­ σης τών έπιχειρήσεων: άνοδο τοΰ έπιστημονικοΰ έπιπέδου τοΰ κρατικού σχεδιασμοΰ τής οικονομίας- διεύρυνση τής οίκονομικής αύτοτέλειας καί πρωτοβουλίας τών έπιχειρήσεων, δυνάμωμα τής ίδιοσυντήρησης- ένίσχυση τής οίκονομικής παρότρυνσης τής παρα­ γωγής μέ τή βοήθεια μέσων όπως είναι ή τιμή, τό κέρδος, ή πρόσθετη άμοιβή, ή πίστωση. Κατά τήν κατάρτιση τών σχεδίων τής λαϊκής οίκονομίας, υπογράμ­ μισε ή 'Ολομέλεια, εϊναι·άπαραίτητο νά τηρούνται οί έξής άρχές: άκριβής ύπολογισμός τών οικονομικών νόμων τοΰ σοσιαλισμού, έξασφάλιση τής άναλογικότητας στήν άνάπτυξη τής οίκονομίας, ή παραγωγή όσο τό δυνατό περισσότερων βιομηχανικών προϊόντων μέ τίς πιό έλάχιστες δαπάνες. Τά σχέδια πρέπει νά ύπολογίζουν τίς προοπτικές τής έπιστημονικοτεχνικής προόδου, νά προβλέπουν γορ­ γούς ρυθμούς έφαρμογής καί άξιοποίησης τών βασικότερων έπιτεύξεων τής έπιστήμης καί τής τεχνικής, νά βασίζονται σέ ρεαλιστικούς καί άντικειμενικούς υπολογισμούς.

746

Ό 'Ολομέλεια έπεξεργάστηκε τά μέτρα γιά τή διεύρυνση τής οίκονομικής αύτοτέλειας των έπιχειρήσεων σάν βασικού πυρήνα τής σοσιαλιστικής οίκονομίας. Περιορίστηκε ό άριθμός των δεικτών πού καθιερώνονται άπό τά πάνω. Κύριος δείκτης τής δουλιάς τής έπιχείρησης, όπως καί όλων τών κλάδων τής βιομηχανίας, δέν καθορίζεται ό γενικός όγκος τών παραχθέντων προϊόντων (ή συνολική παραγωγή), άλλά ό όγκος τών προϊόντων που πουλήθηκσν. 'Υπ ο­ γραμμιζόταν ή άνάγκη νά μπεϊ τάξη στό σύστημα διαμόρφωσης τών τιμών, τού καθορισμού οίκονομικά θεμελιωμένων τιμών στά βιομηχα­ νικά προϊόντα καί ή έξασφάλιση κέρδους στίς έπιχειρήσεις. ’ Η ' Ολομέλεια έβαλε μέ νέο τρόπο τό πρόβλημα τής Ιδιοσυντήρησης καί τής οικονομικής παρότρυνσης τών έπιχειρήσεων. Προβλεπό­ ταν νά δημιουργηθοΰν στήν κάθε έπιχείρηση κονδύλια παρότρυνσης: γιά τήν άνάπτυξη τής παραγωγής καί τήν τελειοποίηση τής τεχνικής· γιά τήν ύλική παρότρυνση τών έργατών καί τών ύπαλλήλων- γιά τή βελτίωση τών συνθηκών έργασίας καί διαβίωσης. Τά κονδύλια αύτά δημιουργοϋνται μέ κρατήσεις άπό τά κέρδη. Τό μέγεθος τών ποσών, πού άφήνονται στίς έπιχειρήσεις, βρίσκεται σέ έξάρτηση άπό τήν άποδοτικότητα τής χρησιμοποίησης τών παραχωρηθέντων παραγωγι­ κών φόντων. Γινόταν ή σύσταση νά καθιερωθεί γιά όλες τίς έπιχειρήσεις πληρωμή γιά τά πάγια φόντα της καί τά κυκλοφοριακά τους μέσα, νά έφαρμοστεϊ ή άρχή τής Ιδιοσυντήρησης στίς σχέσεις άνάμεσα στίς έπιχειρήσεις, ν'άνεβεϊ ή ύλική εύθύνη τους γιά τήν έκπλήρωση τών ύποχρεώσεων προμήθειας προϊόντων πού άναλάμβαναν μέ βάση τά άμοιβαία σύμφωνα. Ή άπόφαση τής 'Ολομέλειας άνέβαζε τό ένδιαφέρον γιά τ'ά π ο­ τελέσματα τής δουλιάς τών έργαζόμενων τών έπιχειρήσεων καί στό σύνολό τους καί γιά τόν κάθε έργαζόμενο ξεχωριστά. Ά π ό τό κονδύλιο τής ύλικής παρότρυνσης πληρώνονται στούς έργάτες καί στούς ύπαλλήλους, έκτός άπό τόν καθορισμένο βασικό μισθό έργασίας, όχι μόνο έπιχορηγήσεις γιά τούς ύψηλούς δείκτες δουλιάς, άλλά δίνονται έφάπαξ άμοιβές στά τέλη τοΰ χρόνου. Στίς επιχειρήσεις δημιουργεϊται, έκτός άπ'αύτό, κεφάλαιο κοινωνικών-πολιτιστικών μέτρων καί οικοδόμησης κατοικιών. ' Η ' Ολομέλεια, έξετάζοντας τό ζήτημα σχετικά μέ τήν καλυτέρευ­ ση τής όργάνωσης τής διεύθυνσης τής οίκονομίας, σημείωσε ότι τά Συμβούλια τής λαϊκής οικονομίας έπαιξαν έναν όρισμένο θετικό ρόλο. Ό μ ω ς, μέ τήν πάροδο τοΰ χρόνου στήν διεύθυνση τής βιομηχανίας, πού πραγματοποιούνταν μέσω τών Συμβουλίων τής λαϊκής οικονο­ μίας άρχισαν νά παρουσιάζονται μεγάλες έλλείψεις. ' Η καθοδήγηση τοΰ κάθε κλάδου τής βιομηχανίας, πού άποτελοΰσε άπό παραγωγικοτεχνική άποψη ένα ένιαϊο σύνολο, είχε κατατεμαχιστεί σέ πολυάριθ­ μες οικονομικές περιοχές καί καταστρατηγηθεί. Τίς έπιχειρήσεις άνομοιογενών κλάδων στά Συμβούλια τής λαϊκής οίκονομίας όχι σπάνια τίς καθοδηγούσαν μή ειδικευμένες, άλλά πολυκλαδικές διευθύνσεις. Γ ιά τήν έπιτυχή άνάπτυξη τής βιομηχανίας ή ' Ολομέλεια τής ΚΕ

747

έκρινε άπαραίτητο νά έξασφαλιστεϊ ένιαία καθοδήγηση τής παραγω­ γής. τής τεχνικής, τής οίκονομίας καί τών Επιστημονικών έρευνών στόν κάθε κλάδο τής βιομηχανίας, νά δημιουργηθοϋν γιά τό σκοπό αύτό ύπουργεϊα κατά κλάδους βιομηχανίας. Τά Συμβούλια τής λαϊκής οίκονομίας καταργήθηκαν. Τό πέρασμα στήν άρχή διεύθυνσης τής βιομηχανίας κατά κλάδους, ή δημιουργία ύπουργείων έξασφαλίζουν στόν άνώτερο βαθμό τήν έφαρμογή ένιαίας τεχνικής πολιτικής. Ή ' Ολομέλεια ύπογράμμισε δτι «τά ύπουργεϊα φέρνουν εύθύνη μπρο­ στά στό Κόμμα, στό κράτος καί στό λαό γιά τήν έπιτυχή άνάπτυξη τής βιομηχανίας, γιά τό ύψηλό τεχνικό της έπίπεδο, γιά τήν έξασφάλιση όλων τών κλάδων τής λαϊκής οίκονομίας μέ τεχνικά τελειοποιημένες μηχανές, μηχανικές έγκαταστάσεις καί συσκευές, μέ πρώτες ύλες καί ύλικά άνώτερης ποιότητας, γιά τήν πιό πλήρη Ικανοποίηση τών άναγκών τοϋ πληθυσμού μέ έμπορεύματα λαϊκής κατανάλωσης καλής ποιότητας». Τά μέτρα πού έπεξεργάστηκε ή ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ άποσκοποΰσαν στό άνέβασμα той τεχνικού έπιπέδου τής βιομηχανίας, πράγμα πού τό θεωρούσαν σάν τόν κύριο όγκο τής γοργής άνάπτυξης τών παραγωγι­ κών δυνάμεων τής χώρας, τής δημιουργίας τής ύλικοτεχνικής βάσης τοΰ κομμουνισμού, τής άνόδου τής εύημερίας τοΰ λαοΰ. ' Η βιομηχα­ νία μπήκε σέ τέτια περίοδο, ύπογράμμισε ή 'Ολομέλεια, πού οΙ ρυθμοί άνάπτυξής της σ'ό λο καί μεγαλύτερο βαθμό καθορίζονται άπό τήν έπιστημονικοτεχνική πρόοδο, άπό τή γρήγορη έφαρμογή τών έπιστημονικών έπιτεύξεων στήν παραγωγή. ' Η σύγχρονη έπιστημονικοτεχνική έπανάσταση προώθησε σέ πρώτη γραμμή τά ζητήματα τοΰ τεχνικού έπιπέδου, τή σταθερή ποιότητα τών προϊόντων, τήν άποδοτι­ κότητα τής χρησιμοποίησής τους. Ακριβώς στόν τομέα αύτόν μετατοπίστηκε τό κέντρο βάρους τής οίκονομικής άμιλλας τών χωρών τοΰ σοσιαλισμού μέ τίς χώρες τοΰ καπιταλισμού. ' Η άναδιοργάνωση τής διεύθυνσης τής βιομηχανίας άνέβασε τό ρόλο τής κομματικής καθοδήγησης τής οίκονομίας. ’ Ιδιαίτερα μεγά­ λωσε ή εύθύνη τών Κεντρικής ' Επιτροπής τών Κομμουνιστικών κομ­ μάτων τών ένωσιακών δημοκρατιών, τών κομματικών έπιτροπών τών περιοχών καί τών περιφερειών γιά τήν έπιστημονική καθοδήγηση τής βιομηχανίας, Απαλλαγμένη άπό κάθε εΓδους έπίδραση τοΰ τοπικισμού καί τοΰ στενού ύπηρεσιακοΰ πνεύματος, γιά τήν πιό πλήρη άξιοποίηση πρός τό συμφέρον τής οίκοδόμησης τοΰ κομμουνισμού, τών δυνα­ τοτήτων καί έφεδρειών πού ένυπάρχουν στή σοσιαλιστική βιομηχα­ νία. ΟΙ κομματικές έπιτροπές, άπό τά κάτω ώςτά πάνω, χωρίς νά ύποκαθιστούν τά οίκονομικά όργανα καί χωρίς νά τά κηδεμονεύουν γιά μικροζητήματα, έχουν άποστολή νά χρησιμοποιούν τίς χαρακτηριστι­ κές γιά τά κομματικά όργανα μεθόδους δουλιάς μέ τούς άνθρώπους, νά κινητοποιούν τήν πρωτοβουλία, τή δραστηριότητα καί τή δημιουρ­ γική ένεργητικότητά τους γιά τήν καλυτέρευση τής δράσης τών έπιχειρήσεων. Τά μέτρα τοΰ Κόμματος βρήκαν τή γενική ύποστήριξη τοΰ 748

σοβιετικού λαοΰ. Τό Κομμουνιστικό κόμμα ξεδίπλωσε τήν πάλη γιό τήν Εκπλήρωσή τών άποφάσεων τών 'Ολομελειών τής ΚΕ τοΰ Μόρτη καί τού Σεπτέμβρη καί γιό τήν όλοκλήρωση μέ βάση τίς άποφάσεις αύτές τοϋ αύτές τοΰ έφτάχρονου σχεδίου. Τό 1965, τόν τελευταίο χρόνο τοΰ έφτάχρονου, τόν χαρακτήρισε ή ύψηλή δημιουργική δραστηριότητα καί ή γόνιμη δράση τοΰ Κόμματος καί τοΰ λαοΰ. ' Η σοσιαλιστική άμιλλα μπήκε σέ νέο στάδιο, βάση της γινόταν ή πλατιά έφαρμογή στήν παραγωγή τών έπιτεύξεων τής σύγχρονης έπιστήμης καί τεχνικής. Ή βιομηχανία άρχισε νά αύξάνει τούς ρυθμούς. Τό σχέδιο τοΰ 1965 καθόριζε αύξηση τής συνολικής βιομηχανικής παραγωγής κατά 8,1%. Στήν πράξη ή αύξηση έφτασε τά 8,6%. Ό λ ο ι οί βασικότεροι κλάδοι τής βιομηχανίας έκπλήρωσαν μ ' έπιτυχία τό χρονιάτικο σχέδιο. Στό δεύτερο έξάμηνο τοΰ 1965 έγινε όλοφάνερο ότι ή βιομηχανία έκπλήρωσε ώς πρός τό συνολικό όγκο παραγωγής, τό έφτάχρονο σχέδιο. ' Η έργατική τάξη, οί μηχανικοί καί οι τεχνικοί πέτυχαν νέα έπιφανή νίκη. ΟΙ έργστικές έπιτυχίες έδειξαν τό μεγάλο πατριωτικό ένθουσιασμό τών σοβιετικών άνθρώπων. Τό Κόμμα, μέ βάση τίς έπαναστατικές παραδόσεις καί τά ήρωικά κατορθώματα τοΰ λαοΰ, καλλιεργεί στούς σοβιετικούς άνθρώπους τά βαθιά αίσθήματα τοϋ σοσιαλιστικού διεθνισμού καί τού σοβιετικού πατριωτισμού. ' Ο γιορτασμός τό 1965 τών εικοσάχρονων τής νίκης τής Σοβιετικής Ένω σης κατά τής χιτλερικής Γερμανίας στό Μεγάλο Πατριωτικό πόλεμο μετατράπηκε σέ παλλαϊκή γιορτή τοϋ σοβιετικού λαοΰ. Στίς ήρωίδες πόλεις, στή Μόσχα, στό Λένινγκραντ, στό Βολγκογκράντ, στό Κίεβο, στή Σεβαστούπολη καί στήν ’ Οδησσό, στό ήρωικό φρούριο τοΰ Μπρέστ άπονεμήθηκαν τά άνώτατα παράσημα, τό παράσημο τοΰ Λένιν καί τοϋ χρυσοΰ 'Αστέρα. ΟΙ σοβιετικοί άνθρωποι βλέπουν στά ένδοξα πολεμικά κατορθώματα καί στίς ήρωικές έπαναστατικές παραδόσεις τοϋ Κόμματος καί τοϋ λαοΰ τό μεγαλείο τών Ιστορικών κατακτήσεων, τή δύναμη τών λενινιστικών Ιδεών, πού μεταμορφώνει τόν κόσμο, έμπνέονται στήν πάλη γιά τή δημιουργία τοΰ κομμουνισμού.

3. Τό 23ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ. Τελειοποίηση τών μεθόδων καθοδήγησης τής οίκονομίας Ά π ό τίς 29 τοΰ Μάρτη ώς τίς 8 τοΰ Απρίλη 1966 έγινε στή Μόσχα τό 23ο Συνέδριο τοϋ Κομμουνιστικού Κόμματος τής Σοβιετι­ κής Ένωσης. Τό Κόμμα έφτασε στό τακτικό του συνέδριο άκόμη πιό συσπειρωμένο, έγιναν πιό σταθεροί οΙ δεσμοί του πού τό συνδέουν μέ τό λαό. Στίς έργασίες τοϋ 23ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ πήραν μέρος 4942 άντιπρόσωποι, άπ' αύτούς 4619 μέ θετική ψήφο καί 323 μέ συμβου­

749

λευτική. Αντιπροσώπευαν πάνω άπό 11 έκατομμύρια 670 χιλιάδες μέλη τοΰ Κόμματος καί 800 περίπου χιλιάδες · δόκιμα μέλη τοΰ Κόμματος, δηλ. 12,5 σχεδόν έκατομμύρια κομμουνιστές. Στό συνέ­ δριο παραβρΦηκαν σάν προσκεκλημένοι άντιπροσωπεϊες 86 κομ­ μουνιστικών, έθνικοδημοκρατικών καί άριστερών σοσιαλιστικών κομ­ μάτων. Έκθεση δράσης τής Κεντρικής 'Επιτροπής τοΰ ΚΚΣΕ στό συνέ­ δριο έκανε ό Λ . I. Μπρέζνιεφ, έκθεση δράσης τής Κεντρικής Εξελεγκτικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ έκανε ό Ν. Α. Μουραβιόβα, εισήγηση σχετική μέ τό σχέδιο ’ Οδηγιών γιά τό πεντάχρονο σχέδιο άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ στά 1966-1970 έκανε ό Α. Ν. Κοσύγκιν. Τό συνέδριο ένέκρινε όλοκληρωτικά τήν πολιτική γραμμή καί τήν πρακτική δράση τής Κεντρικής ' Επιτροπής τοΰ ΚΚΣΕένέκρινε τίς προτάσεις καί τά συμπεράσματα πού έγιναν στήν έκθεση δράσης τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ' έπικύρωσε τήν έκθεση τής Κεντρικής ' Εξελεγκτικής ’ Επιτροπής καί τίς Οδηγίες γιά τό πεντάχρονο σχέδιο άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ. ' Η δράση τοΰ Κόμματος στήν άπολογιστική περίοδο πραγματο­ ποιούνταν πάνω στή βάση τής πολιτικής γραμμής πού καθορίστηκε άπό τό 20ό, 21ο καί 22ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ, τήν Ολομέλεια τοΰ 'Οχτώβρη (1964) καί τίς έπόμενες όλομέλειες τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, άπό τό Πρόγραμμα τοΰ Κόμματος. Έ γ ιν ε πιό σταθερή ή πολιτική βάση τής σοβιετικής κοινωνίας, πού στηρίζεται στήν άδιάρηκτη συμμαχία τής έργατικής τάξης καί τής κολχόζνικης άγροτιας, στή φιλία τών λαών τής Σοβιετικής Ένωσης. Δυνάμωσε ή οίκονομική καί ή στρατιωτικοπολιτική Ισχύς τής ΕΣΣΔ. Μεγάλωσε ή έπιροή της στό διεθνή στίβο. Ή παγκόσμια έξέλιξη έπιβεβαίωσε τό συμπέρασμα τού ΚΚΣΕ, όλου τοΰ κομμουνιστικού κινήματος, γιά τήν κύρια κατεύθυνση τής Ιστορικής έξέλιξης στή σύγχρονη έποχή, πού καθορίζεται άπό τίς έπιτυχίες τοΰ παγκόσμιου συστήματος τοΰ σοσιαλισμού, άπό τήν αύξηση τών δυνάμεων πού παλαίβουν ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό, γιά τό σοσιαλιστικό μετασχηματισμό τής κοινωνίας. Μεγάλωσε τό διεθνές κύρος τού παγκόσμιου συστήματος τοΰ σοσιαλισμού καί ή έπίδρασή του στίς τύχες τής άνθρωπότητας. Τό ΚΚΣΕ μέ συνέπεια καί έπιμονή έπιδίωκε τό δυνάμωμα τής συσπείρωσης τών σοσιαλιστικών κρατών. Τό συνέδριο ένέκρινε τή δράση τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ γιά τή συσπείρωση τών γραμμών τοΰ κομμουνιστικού κινήματος πάνω στή βάση τών άρχών τού μαρξισμού-λενινισμού, τής Διακήρυξης του 1957 καί τής Δήλωσης τοΰ 1960. Τό ΚΚΣΕ, δήλωσε τό συνέδριο, τάσσεται ένάντια στόν ήγεμονισμό στό κομμουνιστικό κίνημα, ύπέρ τής πλήρους ισοτιμίας καί τών άδελφικών σχέσεων άνάμεσα σέ όλα τά κόμματα πάνω στίς άρχές τοΰ προλεταριακού διεθνισμού·. Το ­ νίστηκε ότι ή Ιδεολογικοπολιτική συσπείρωση τών γραμμών τοΰ κομμουνιστικού κινήματος προϋποθέτει άδιάλλακτη πάλη ένάντια στό δεξιό καί τόν «άριστερό» άναθεωρητισμό, πού εϊναι Ιδιαίτερα έπικίν-

750

δυνος, όταν αύτές οΙ Εκτροπές άπό τή μαρξιστική-λενινιστική γραμμή συνδέονται μέ έκδηλώσεις τοϋ «ίνικισμοΰ καί τοϋ ήγεμονισμοΰ. Τό ΚΚΣΕ, όπως καί ή πλειοψηφία τών άδελφών κομμάτων, Εκφράστηκε ύπέρ τής σύγκλησης διά)νοϋς σύσκεψης τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων, όταν γι αύτό ώριμάσουν οΙ συνθήκες. Τό συνέδριο ένέκρινε τά συγκεκριμένα μέτρα πού πήρε ή ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ γιά τή διευθέτηση τών διαφωνιών μέ τό Κομμουνιστικό Κόμμα τής Κίνας πάνω στή βάση τών άρχών τοϋ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ. Τό ΚΚΣΕ, έξέφρασε τήν προθυμία σέ όποιαδήποτε στιγμή νά Εξετάσει άπό κοινοϋ μέ τήν καθοδήγηση τοΰ ΚΚΚ τΙς διαφωνίες του, γιά νά Εξεβρεθοΰν τρόποι γιά τήν ύπερνίκησή τους πάνω στίς Αρχές τοϋ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ. Τό συνέδριο Εξέφρασε τήν πεποίθηση δτι τά Κομμουνιστικά κόμματα καί ο! λαοί τής Σοβιετικής ‘ Ενωσης καί τής Κίνας, ξεπερνώντας όλες τίς δυσκολίες, θά βαδίσουν μαζί στήν πάλη γιά τήν κοινή μεγάλη Επαναστατική ύπόθεση. Τό 23ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ συνήλθε μέσα σέ περίπλοκη διεθνή κατάσταση. Τό βάθαιμα τής γενικής κρίσης τοϋ καπιταλισμοϋ, ή δξυνση όλων τών άντιθέσεών του συνοδεύονταν μέ τή δραστηριοποίηση τών δυνάμεων τής Ιμπεριαλιστικής Αντίδρασης. Ό Ιμπεριαλι­ σμός καί πρώτα Απ'όλα οΙ ΕΠΑ, δυνάμωσε τήν ύπονομευτική του δράση ένάντια στίς χώρες πού μπήκαν στό δρόμο τής κοινωνικής προόδου, όξυνε τή διεθνή κατάσταση. 01 Ιθύνοντες κύκλοι τών ΕΠ Α συνέχιζαν νά Επεμβαίνουν στίς Εσωτερικές ύποθέσεις των χωρών καί τών λαών τής 'Αφρικής, τής 'Ασίας καί τής Λατινικής 'Αμερικής. Ή Σοβιετική Ένω σ η ξεσκέπαζε Επίμονα τούς Ιμπεριαλιστές Επιθετιστές, έδινε όλόπλευρη βοήθεια καί ύποστήριξη στά θύματα τής Επίθεσης. Τό συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ ψήφισε τή Δήλωση, όπου καταδίκα­ σε τήν Επίθεση τών ΕΠ Α Ενάντια στόν Αδελφό βιετναμικό λαό. Απαίτησε τό σταμάτημά της καί τήν Αποχώρηση όλων τών στρατευ­ μάτων τών Επεμβασιών Από τό ΒιετνΑμ, τόνισε ότι τό βιετναμικό ζήτημα μπορεϊ νά λυθεί μόνο πάνω στή βάση τής άναγνώρισης τών δίκαιων αΐτημάτων τής κυβέρνησης τής Λ Δ Β καί той Εθνικού 'Απελευθερωτικού Μετώπου τοΰ Νότιου Βιετνάμ. Τό συνέδριο Απευθύνθηκε πρός όλα τά Κομμουνιστικά καί ' Εργατικά κόμματα μέ τήν έκκληση νά προσπαθοϋν πιό έπίμονα νά πετύχουν τήν ένότητα δράσης στήν πάλη ένάντια στήν άμερικανική Επίθεση, νά δίνουν Αποτελεσματική βοήθεια καί ύποστήριξη στό βιετναμικό λαό. ' Η Εξωτερική πολιτική той Σοβιετικοΰ κράτους, Αναφέρεται στήν Απόφαση той συνεδρίου, Εχει σκοπό: νΑ Εξασφαλίσει εύνοϊκές διεθνείς συνθήκες γιά τήν οίκοδόμηση той σοσιαλισμού καί той κομμουνισμού' νά Εδραιώσει τήν Ενότητα καί τή συσπείρωση τών σοσιαλιστικών χωρών, τή φιλία καί τήν Αδελφοσύνη τους- νΑ ύποστηρίζει τΑ Εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα καί νά πραγματοποιεί όλόπλευρη συνεργασία μέ τά νέα Αναπτυσσόμενα κράτη' νά ύπερασπίζει μέ συνέπεια τήν Αρχή τής εΙρηνικής συνύπαρξης κρατών μέ διαφορετικό κοινωνικό σύστημα' ν'Αποκροϋει Αποφασιστικά τΙς

751

έπιθετικές δυνάμεις τοΰ ιμπεριαλισμού, ν'άπαλλάξει τήν άνθρωπότητα άπό ένα νέο παγκόσμιο πόλεμο. Τό συνέδρω ύπογράμμισε ότι ή άρχή τής εΙρηνικής συνύπαρξης είναι άνεφάρμοστη στίς σχέσεις άνάμεσα στούς καταπιεστές καί στούς καταπιεζόμενους, άνάμεσα στούς άποικιοκράτες καί στά θύματα τής άποικιοκρατικής καταπίεσης. Γιά τήν έξυγίανση τής διεθνούς κατάστασης, τήν έδραίωση τής ειρήνης καί τήν άνάπτυξη τής εΙρηνικής συνύπαρξης στό δοσμένο στάδιο είναι άπαραίτητο νά μπεϊ τέρμα στήν έπίθεση τών ΕΠ Α στό Βιετνάμ. Τό συνέδριο δήλωσε ότι στίς συνθήκες δξυνσης άπό τούς ιμπεριαλιστές έπιθετιστές τής διεθνούς έντασης, τό ΚΚΣΕ θά άνεβάζει καί στό έξής τήν έπαγρύπνηση τοϋ σοβιετικού λαού, θά δυναμώνει τήν άμυντική Ισχύ τής χώρας. Στόν τομέα τής έσωτερικής έξέλιξης τής Σοβιετικής Ένω σης ή άπολογιστική περίοδος ήταν τό τελευταίο στάδιο τής έκπλήρωσης τοϋ έφτάχρονου σχεδίου. ’ Η έργατική τάξη, ή κολχόζνικη άγροτιά καί ή διανόηση, κάτω άπό τήν καθοδήγηση τοϋ Κόμματος, έκπληρώνοντας τά Ιστορικά καθήκοντα πού μπήκαν άπό τό Πρόγραμμα τοϋ ΚΚΣΕ, σημείωσαν μεγάλες έπιτυχίες στήν άνάπτυξη τής οίκονομίας καί τοϋ πολιτισμοϋ, στήν άνοδο τοϋ βιομηχανικού έπιπέδου. ' Η βιομηχανία έκπλήρωσε τό έφτάχρονο σχέδιο πρίν τήν προθε­ σμία. Τά πάγια παραγωγικά της φόντα αύξήθηκαν σχεδόν δυό φορές. Οίκοδομήθηκαν 5,5 χιλιάδες μεγάλες βιομηχανικές έπιχειρήσεις. Μέ γοργούς ρυθμούς άναπτύχθηκαν ή ένεργειακή καί ή χημική βιομηχα­ νία, ή βιομηχανία πετρελαίου καί φυσικοϋ άερίου, ή μηχανουργία καί ή βιομηχανία κατασκευής συσκευών. Τό 1965 παράχθηκαν 507 δισεκατομμύρια κιλοβατώρες ήλεκτρικής ένέργειας, έξορύχθηκαν 243 έκατομμύρια τόννοι πετρελαίου, 129 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικοϋ άερίου, 578 έκατομμύρια τόννοι κάρβουνου, παρά­ χθηκαν 66,2 έκατομμύρια τόννοι χυτοσιδήρου, 91 έκατομμύρια τόννοι χάλυβα. Αύξήθηκε ή παραγωγή προϊόντων τής έλαφράς βιομηχανίας καί τής βιομηχανίας τροφίμων. Ανέβηκε τό ύλικό έπίπεδο τής ζωής τών έργαζόμενων. Ρυθμίστη­ κε καί άνέβηκε ή πληρωμή τής δουλιάς σέ όλους τούς κλάδους τής οίκονομίας. Γ ιά ένα σημαντικό τμήμα τοΰ πληθυσμού καταργήθηκαν ή έλσττώθηκσν ο! φόροι. Αύξήθηκε τό ποσό τών συντάξεων πολλών κατηγοριών τών έργαζόμενων καί καθιερώθηκαν συντάξεις γιά τούς κολχόζνικους. ' Ο γενικός άριθμός άτόμων πού έπαιρναν σύνταξη στό έφτάχρονο αύξήθηκε άπό 20 έκατομμύρια σέ 32 έκατομμύρια άτομα. Στίς πόλεις καί στίς άγροτικές περιοχές οίκοδομήθηκαν 17 σχεδόν έκατομμύρια διαμερίσματα καί ιδιωτικά σπίτια. Τό συνέδριο τόνισε συνάμα ότι μιά σειρά δείκτες τοΰ έφτάχρονου σχεδίου δέν πραγματοποιήθηκαν. Λιγότερη άπ’ό,τι προβλεπόταν ήταν ή παραγωγή όρισμένων χημικών προϊόντων, μηχανών καί καυσίμων. Ό όγκος τής άγροτικής παραγωγής αύξήθηκε στό έφτά­ χρονο μόνο κατά 14%. Στήν άνάπτυξη τής άγροτικής οίκονομίας έπέδρασαν άρνητικά τά άφορα χρόνια 1963 καί 1965. Λόγω τής

752

όξυνσης τής διεθνούς κατάστασης, χρειάστηκε νά διατεθούν συμπλη­ ρωματικά ποσά γιά τό δυνάμωμα τής άμυνας τής χώρας. Τό Κόμμα, καθοδηγούμενο άπό τή διδασκαλία τοΰ Λένιν, άπομάκρυνε καθετί πού δέν άντεχε στόν έλεγχο τήςπρακτικής, πού έμπόδιζε τήν κίνηση πρός τά μπρός. Μετά τήν 'Ολομέλεια τοΰ ' Οχτώβρη (1964) τής ΚΕ τού ΚΚΣΕ πού τίς άποφάσεις της ένέκρινε όλο τό Κόμμα, ή Κεντρική ’ Επιτροπή άνάτττυξε τή δουλιά γιά τήν τελειοποίη­ ση τών μορφών καί τών μεθόδων διεύρυνσης τής λαϊκής οίκονομίας, σύμφωνα μέ τίς λενινιστικές άρχές διεύθυνσης τής οικονομίας, μέ τίς άπαιτήσεις τοΰ έπιπέδου άνάπτυξης τών παραγωγικών δυνάμεων πού είχε έπιτευχθεϊ στή χώρα καί μέ τίς άπαιτήσεις τής σύγχρονης έπιστημονικοτεχνικής προόδου. Τό συνέδριο ένέκρινε όλοκληρωτικά τίς άποφάσεις τών ' Ολομελειών τού Μάρτη καί τού Σεπτέμβρη 1965 τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ πού άποκάλυψαν τίς αίτίες τών έλλείψεων στήν άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής οίκονομίας καί πού διαμόρφωσαν ένα νέο τρόπο καθοδήγησης τής λαϊκής οίκονομίας. Τό 23ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ τόνισε ότι τό Κόμμα διόρθωσε τά ύποκειμενικά λάθη στό στύλ καί στίς μεθόδους καθοδήγησης, στίς άδικαιολόγητες άναδιοργανώσεις τοΰ κομματικού, διοικητικού καί οίκονομικοϋ μηχανισμού. Οί άντιπρόσωποι τοΰ συνεδρίου στίς όμιλίες τους ύπογράμμιζαν τήν τεράστια σημασία τών άποφάσεων τής ’ Ολομέλειας τοΰ ' Οχτώβρη 1964 τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ γιά δλη τή δράση τοΰ Κόμματος καί γιά τήν άνόίπτυξη τής σοσιαλιστικής κοινωνίας. «Τό συνέδριο, άναφέρεται στήν άπόφασή του, θεωρεί ότι ό έπιστημονικός τρόπος άντιμετώπισης, ή συλλογικότητα καί τό πρακτι­ κό πνεΰμα στήν καθοδήγηση τής οίκοδόμησης τοΰ κομμουνισμού, στήν έφαρμογή τής έσωτερικής καί έξωτερικής πολιτικής τού Σοβιετι­ κού κράτους, πού καθιερώθηκαν στό στύλ τής δουλιάς τής Κεντρικής 'Επιτροπής, πρέπει καί στό έξής ν ’ άποτελοΰν τή βάση όλης τής δράσης της». Στήν έκθεση δράσης τής Κεντρικής 'Επιτροπής ό Λ. I. Μπρέζνιεφ τόνισε τόν αύξανόμενο ρόλο τοΰ Κόμματος στή ζωή τής σοβιετικής κοινωνίας. Τό συνέδριο ένέκρινε τά έπεξεργασμένα άπό τήν Κεντρική ’ Επιτροπή μέτρα γιά τήν παραπέρα τελειοποίηση τής όργανωτικής δράσης τοΰ Κόμματος, γιά τήν άνάπτυξη τής ιδεολογικής δουλιάς άνάμεσα στούς κομμουνιστές καί σ'όλους τούς έργαζόμενους καί κάλεσε νά έφαρμοστοΰν μέ συνέπεια. Τό συνέδριο ύπογράμμισε ότι ή διεύρυνση καί ή πολυπλοκότητα τών καθηκόντων τής οίκοδόμησης τοΰ κομμουνισμού άπαιτοΰν τό άνέβασμα τής μαχητικής ικανότητας όλων τών κρίκων τοΰ Κόμματος, πιό μελετημένη έπιλογή καί κατάρτιση τών στελεχών, πιό θαρραλέα προώθηση στελεχών νέων, δραστήριων καί πού νά ξέρουν τή δουλιά τους, τό συνδυασμό τών γνώσεων καί τής ένεργητικότητάς τους μέ τήν πείρα τών παλιών στελεχών. Τονιζόταν ότι εϊναι άπαραίτητο νά βελτιωθεί ή δουλιά τών κρατικών καί κοινωνικών όργανώσεων.

753

Τό συνέδριο έδοσε μεγάλη προσοχή στήν Ιδεολογική δουλιά τοΰ Κόμματος. Κάλεσε τίς κομματικές όργανώσεις νά καλυτερεύσουν τή μαρξιστική-λενινιστική μόρφωση τών μελών τοΰ Κόμματος, νά δυναμώσουν τό Ιδεολογικός τους άτσάλωμα, Ιδιαίτερα τών νεαρών κομμουνιστών, ν'άνεβάσουν τό έπίπεδο τής Ιδεολογικής-πολιτικής κατάρτισης τών καθοδηγητικών στελεχών. Στό κέντρο τής Ιδεολογικής-πολιτικής δουλιάς той Κόμματος έβαλε τή διαπαιδαγώγηση τών έργαζόμενων στό πνεΰμα τής πολιτι­ κής συνειδητότητας καί τής κομμουνιστικής σχέσης πρός τή δουλιά, τήν έπεξήγηση τής πολιτικής τοΰ Κόμματος, τήν κινητοποίηση τών έργατών, τών άγροτών καί τής διανόησης στήν πάλη γιά τήν έκπλήρωση той πεντάχρονου σχεδίου, γιά τήν πραγματοποίηση τών καθηκόντων τής κομμουνιστικής οικοδόμησης. Τό Κόμμα καλλιεργεί στους σοβιετικούς άνθρώπους τήν άφοσίωση στά κομμουνιστικά ιδανικά, τό αίσθημα той σοβιετικού πατριωτισμού καί τοΰ σοσιαλιστι­ κού διεθνισμού, τήν άδιαλλαξία στίς έκδηλώσεις τοϋ έθνικισμοΰ καί τοΰ σωβινισμού. Υπογραμμιζόταν ότι είναι άνάγκη νά γίνει συνεπής πάλη ενάντια στήν άδιαφορία πρός τήν πολιτική, ένάντια στά ύπολείμματα той πνεύματος τής άτομικής Ιδιοκτησίας καί στίς μικροαστικές διαθέσεις, ένάντια στή μηδενιστική στάση άπέναντι στά ιδανικά καί στίς κατακτήσεις той σοσιαλισμού. Σπουδαίος ρόλος στή διαμόρφωση той πνευματικού κόσμου τού οίκοδόμου τού κομμουνι­ σμού άνήκει στή λογοτεχνία καί στήν τέχνη. ΟΙ ενώσεις τών λογοτεχνών καί τών καλλιτεχνών καλούνταν νά δυναμώσουν τή σύνδεση τής τέχνης μέ τή ζωή, ν'άνεβάσουν τήν εύθύνη τών σοβιετικών καλλιτεχνών άπέναντι στήν κοινωνία γιά τά έργα τους, νά τούς διαπαδαγωγούν στό πνεΰμα τής πίστης στίς λενινιστικές άρχές τής κομματικότητας καί τής λαϊκότητας. Τό συνέδριο ύπογράμμισε ότι στίς σημερινές συνθήκες παίρνει μεγάλη όξύτητα ή ιδεολογική πάλη στό διεθνή στίβο. Τό Κόμμα καλλιεργεί στούς σοβιετικούς άνθρώπους τήν άφοσίω­ ση στά κομμουνιστικά ιδανικά, τό αίσθημα той σοβιετικού πατριω­ τισμού καί той σοσιαλιστικού διεθνισμού, τήν άδιαλλαξία στίς έκδηλώσεις той εθνικισμού καί той σωβινισμού. «Πρέπει πάντα νά θυμόμαστε, τόνισε στήν έκθεση δράσης τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ στό συνέδριο ό Λ. I. Μπρέζνιεφ, ότι ό ταξικός έχθρός μας είναι ό ιμπεριαλισμός. Ό ιμπεριαλισμός κάνει ύπονομευτική δράση ενάντια στό σοσιαλιστικό σύστημα, ένάντια στίς άρχές του, στήν Ιδεολογία καί στήν ήθική του. ’ Ο γιγάντιος προπαγανδιστικός μηχανισμός τοΰ ιμπεριαλισμού διαφθείρει τήν προσωπικότητα, προσπαθεί ν'άποτραβήξει τίς μάζες άπό τήν πολιτική. Ή πάλη ένάντια στήν άστική Ιδεολογία πρέπει νά εϊναι σ'όλες τίς περιστά­ σεις άδιάλλακτη, γιατί είναι πάλη ταξική, πάλη γιά τόν άνθρωπο, γιά τήν άξιοπρέπεια καί τήν έλευθερία του, γιά τήν έδραίωση τών θέσεων τοΰ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμουνισμού, εϊναι πάλη γιά τά συμφέροντα τής διεθνούς έργατικής τάξης» ( Τ ό 2 3 ο Σ υ ν έ ­ δ ρ ι ο τ ο ύ Κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ο ύ Κ ό μ μ α τ ο ς τής Σοβι ε754

τ ι к ή ς Έ ν ω σ η ς . Στενογραφημένα πρακτικά, ρωσ. έκδ., τόμ. 1, σελ. 101). Στίς συνθήκες τής όξυμένης ταξικής πάλης τών δυό άντίθετων κοινωνικοπολιτικών συστημάτων στό διεθνή στίβο οΙ κομμουνιστές, όλοι οΙ σοβιετικοί άνθρωποι, τόνισε τό συνέδριο, όφείλουν νά έχουν έπαναστατική έπαγρύπνηση, νά ξεσκεπάζουν τίς Ιδεολογικές δολιοφθορές Ιμπεριαλισμού ένάντια στήν ΕΣΣΔ καί στίς άλλες σοσιαλιστικές χώρες. Γ ιά τό άνέβασμα τοΰ καθοδηγητικοϋ ρόλου τοϋ Κόμματος καί τοϋ πρωτοποριακού ρόλου τών κομμουνιστώνν τό 23ο Συνέδριο τοϋ Κόμματος έκρινε άπαραίτητο νά γίνουν στό Καταστατικό τοϋ ΚΚΣΕ μερικές τροποποιήσεις. Τά πρόσωπα πού δίνουν συστάσεις γιά πρόσληψη στό Κόμμα πρέπει νά έχουν κομματική ήλικία όχι λιγότερο άπό πέντε χρόνια. ' Η άπόφαση τής κομματικής όργάνωσης βάσης γιά πρόσληψη στό Κόμμα θεωρείται έγκυρη, άν ύπέρ αύτής ψηφίσουν όχι λιγότερο άπό τά δυό τρίτα τών μελών τοΰ Κόμματος πού πήραν μέρος στή συνέλευση. Τό είσαγωγικό μέρος τοΰ Καταστατικού συμπληρώ­ θηκε μέ τίς θέσεις ότι τό Κόμμα άπαλλάσσεται άπό τά πρόσωπα πού παραβιάζουν τό Πρόγραμμα καί τό Καταστατικό τοΰ ΚΚΣΕ καί πού έκθέτουν μέ τή διαγωγή τους τόν ύψηλό τίτλο τοϋ κομμουνιστή. Καταργήθηκε ή μεταφορά μελών τοΰ Κόμματος σέ δόκιμα σάν μέτρο κομματικής τιμωρίας. ' Η άπόφαση τής κομματικής όργάνωσης βάσης γιά διαγραφή άπό τό Κόμμα μπαίνει σέ ισχύ μετά τήν έπικύρωσή της άπό τήν Άχτιδική έπггροπή ή τήν Επιτροπή πόλης τοΰ Κόμματος. Τό συνέδριο δέν έκρινε σκόπιμο νά διατηρηθούν στό Καταστατικό οΙ υποδείξεις γιά τούς κανόνες άνανέωσης καί άντικατάστασης τών κομματικών όργάνων καί τών γραμματέων τών κομματικών όργανώσεων. Τό συνέδριο, άφαιρώντας τήν παράγραφο αύτή, έγραψε ταυτόχρονα στό Καταστατικό ότι κατά τίς έκλογές όλων τών κομματι­ κών όργάνων, άπό τίς όργανώσεις βάσης ώς τήν Κεντρική ’ Επιτροπή, είναι άπαραίτητο νά τηρείται ή άρχή τής συστηματικής άνανέωσης τής σύνθεσης καί τής διαδοχικότητάς τους. Στήν Κεντρική ' Επιτροπή τοΰ ΚΚΣΕ παραχωρήθηκε τό δίκαίωμα νά συγκαλεϊ, άν ύπάρχει άνάγκη, πανενωσιακές κομματικές συνδιασκέψεις άνάμεσα στά συνέδρια, καί στίς ΚΕ τών Κομμουνιστικών κομμάτων τών ένωσιακών δημοκρα­ τιών συνδιασκέψεις δημοκρατίας. Στό Καταστατικό τοΰ ΚΚΣΕ προβλέπεται ότι ή Κεντρική ’ Επιτροπή τοϋ ΚΚΣΕ έκλέγει: Πολιτικό Γραφείο γιά τήν καθοδήγηση τής δουλιάς τοΰ Κόμματος άνάμεσα στίς όλομέλειες τής ΚΕ- Γραμματεία γιά τήν καθοδήγηση τής τρέχουσας δουλιάς, κυρίως γιά τήν έπιλογή στελε­ χών καί τόν έλεγχο τής έκτέλεσης. ' Η Κεντρική ’ Επιτροπή έκλέγει τό Γενικό Γραμματέα τής ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ. Τό 23ο Συνέδριο τοϋ ΚΚΣΕ ένεκρινε όμόφωνα τίς ' Οδηγίες γιά τό πεντάχρονο σχέδιο άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ γιά τά χρόνια 1966-1970. Αύτό ήταν τό όγδοο προοπτικό σχέδιο τής λαϊκής οίκονομίας τής χώρας τών Σοβιέτ. Τό σχέδιο αύτό έξασφάλιζε τήν παραπέρα άνάπτυξη τής ύλικοτεχνικής βάσης τής χώρας, τό δυνάμω-

755

μα τής οίκονομικής καί άμυντικής της Ισχύος: «Τό Κόμμα βλέπει σάν κύριο οίκονομικό καθήκον τού πεντάχρονου - άναφέρεται στίς ‘Οδηγίες. - νά έξασφσλίσει στή βάση τής όλόπλευρης άξιοπο/ησης τών έπ/τεύξεων τής έπιστήμης καί τής τεχνικής, τής βιομηχανικής άνάπτυξης όλης τής κοινωνικής παραγωγής, τής αύξησης τής άποδοτικότητάς της καί τής παραγωγικότητας τής έργασίας. τήν παραπέρα σημαντική άνοδο τής βιομηχανίας, ύψηλούς σταθερούς ρυθμούς άνάπτυξης τής άγροτικής οίκονομίας καί χάρη σ'αύτό νά πετύχει ουσιαστική άνοδο τού βιοτικού έπιπέδου τοΰ λαοΰ. πληρέστερη Ικανοποίηση τών ύλικών καί πολπιστικών άναγκών όλων τών σοβιετι­ κών άνθρώπων». Στίς όδηγίες προβλεπόταν: ταυτόχρονη σημαντική αύξηση τής κοινωνικής παραγωγής καί τής λαϊκής κατανάλωσης* άνέβασμα τής άποδοτικότητας τής κονωνικής παραγωγής* έπιτάχυνση τής έπιστημονικοτεχνικής προόδου* προσέγγιση στή βιομηχανία τών ρυθμών αύξησης τών μέσων παραγωγής καί τών είδών κατανάλωσης* σταθεροί ρυθμοί αύξησης τής παραγωγής τής άγροτικής οικονο­ μίας* προσέγγιση τού βιοτικού έπιπέδου τοΰ άγροτικοϋ καί τοΰ άστικοΰ πληθυσμού* άνέβασμα τοΰ γενικού μορφωτικού καί πολιτιστικού-τεχνικού έπιπέδου τοΰ πληθυσμού. Στό πεντάχρονο καθοριζόταν ν'αύξηθεϊ ό όγκος τοΰ συνολικού κοινωνικού προϊόντος 1,4 φορά. τά πάγια παραγωγικά φόντα 1,5 φορά, τό έθνικό εΙσόδημα κατά 38-41% . ό όγκος της βιομηχανικής παραγωγής περίπου 1,5 φορά. Στίς όδηγίες συγκεντρωνόταν ή προσοχή κυρίως στό σταθερό άνέβασμα τής άποδοτικότητας τής παραγωγής, στήν έπιτάχυνση τής έπιστημονικοτεχνικής προόδου, στήν καλυτέρευση τής καθοδήγησης τής οίκονομίας τής χώρας πάνω στή βάση τών έπεξεργασμένων άπό τό Κόμμα νέων μεθόδων διεύθυνσης τής οίκονομίας. Πρωταρχική σημασία δινόταν στήν άνάπτυξη τής άγροτικής οίκονομίας. Προβλεπόταν ν'αύξηθεϊ ό μέσος χρονιάτικος όγκος τής άγροτικής παραγωγής κατά 2 5 % καί ή μέση χρονιάτικη συγκομιδή σιτηρών κατά 30%. ' Ανέβηκε τό τεχνικό έπΙπεδο όλων τών είδών τών μεταφορών καί διαβιβάσεων. 'Ολοκληρωνόταν βασικά ή άντικατάσταση τών άτμομηχανών μέ ήλεκτράμαξες καί μέ ντιζελομηχανές. ' Ο γενικός όγκος τών έπενδύσεων στή λαϊκή οίκονομία τής ΕΣΣΔ στά 1966-1970 ξεπερνοϋσε τά 300 δισεκατομμύρια ρούβλια. Γ ιά τήν οίκοδόμηση κατοικιών, έργων κοινής ώφελείας καί Ιδρυμάτων πολιτιστικο-βιοτικής μέριμνας χορηγούνταν 75 δισεκατομμύρια ρούβλια. Καθοριζόταν ν'άνεβούν στό πεντάχρονο τά πραγματικά έσοδα κατ'άτομο τοΰ πληθυσμού περίπου 1,3 φορά. Ή κύρια κατεύθυνση

756

γιά τό άνέβασμα τών Εσόδων τών Εργαζόμενων καθοριζόταν ή αύξηση σέ χρήμα τού μισθού έργασίας τών Εργατών καί τών υπαλλήλων καί τών Εσόδων τών κολχόζνικων άπό τό κοινωνικό νοικοκυριό. Στό πεντάχρονο τά κονωνικά κονδύλια αύξάνονταν περίπου κατά 40 % καί τό 1970 Επρεπε νά ξεπεράσουν τά 60 δισεκατομμύρια ρούβλια. Αύτό Εδινε τή δυνατότητα ν'άνεβοϋν σχεδόν κατά τό Ενα τρίτο οί κατώτερες συντάξεις γήρατος' νά όριστοϋν γιά όρισμΕνες κατηγορίες Εργατριών βιομηχανικών Επιχειρήσεων συντάξεις γήρατος στά 50 χρόνια- νά Εξισωθούν ο! κολχόζνικοι μέ τούς Εργάτες καί τούς ύπαλλήλους (ώς πρός τήν ήλικία) γιά τή χορήγηση τών συντάξεων γήρατος καί γιά τόν τρόπο ύπολογισμοΰ τους· νά βελτιωθεί ή Εξασφάλιση τών έργαζόμενων μέ Επιδόματα στήν περίοδο τής άπώλειας τής Ικανότητας γιά δουλιά, νά πλατύνει τό δίχτυ τών κρατικών Ιδρυμάτων γιά τά παιδιά προσχολικής ήλικίας, τών νοσοκο­ μείων καί τών σανατορίων. Καθοριζόταν νά οίκοδομηθούν μέ κρατικά καί συνεταιριστικά κεφάλαια κατοικίες συνολικής έπιφάνειας 400 περίπου Εκατομμυρίων τετραγωνικών μΕτρων στίς άγροτικές περιοχές μέ τίς δυνάμεις τοϋ πληθυσμού καί τών κολχόζ 2-2,5 έκατομμύρια σπίτια. Προβλεπόταν ή παραπέρα άνάπτυξη όλων τών κλάδων τής έπιστήμης, τής λαϊκής μόρφωσης, τό άνέβασμα τού γενικού μορφωτι­ κού έπιπέδου τοΰ πληθυσμού καί τής ποιοτικής στάθμης τής κατάρτισης τών στελεχών. Καθοριζόταν τό 1970 νά καθιερωθεί ή γενική μέση μόρφωση τής νεολαίας. Στήν έκπλήρωση τών καθηκόντων τοΰ νέου πεντάχρονου συνέβα­ λε τό πλάταιμα τής οίκονομικής συνεργασίας τής ΕΣΣΔ μέ τίς χώρες τού σοσιαλιστικού συστήματος, ή άνάπτυξη τών οίκονομικών σχέ­ σεων καί ή άξιοποίηση τών πλεονεκτημάτων τοΰ διεθνούς σοσιαλιστι­ κού καταμερισμοΰ τής έργασίας πάνω στή βάση τών λενινιστικών άρχών τοΰ προλεταριακού διεθνισμού καί τής άδελφικής άλληλοβοήθειας. Ταυτόχρονα ή έκπλήρωση τοΰ πεντάχρονου δυνάμωνε τό παγκόσμιο σύστημα τοΰ σοσιαλισμού. Προβλεπόταν Επίσης τό πλάταιμα τής οίκονομικής συνεργασίας μέ τίς άναπτυσσόμενες χώρες καί ή άνάπτυξη τοΰ Εμπορίου μέ τά άλλα ξένα κράτη. Τό συνέδριο έκφρασε τή στεθερή του πεποίθηση ότι οΙ έργάτες, οΙ μηχανικοί καί οΙ τεχνικοί, οΙ κολχόζνικοι, οΙ εΙδικοΙ τής άγροτικής οίκονομίας, οΙ άνθρωποι τής έπιστήμης καί τής τέχνης, άναπτύσσοντας τή σοσιαλιστική άμιλλα, μέ τή δουλιά τους, τήν ένεργητικότητα καί τήν πρωτοβουλία τους θά έξασφαλίσουν τήν Εκπλήρωση τών καθηκόντων τοΰ πεντάχρονου σχεδίου. Τό συνέδρο Εξέλεξε τά καθοδηγητικά όργανα τού Κόμματος. Στήν Όλομέλεια τής Κεντρικής Επιτροπής πύ συνήλθε άμέσως μετά τό συνέδριο Γενικός Γραμματέας τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ Εκλέχτηκε ό Λ. I. Μπρέζνιεφ. Τά άδελφά Κόμματα, άνσγνώρισαν ότι τό 23ο Συνέδριο τού ΚΚΣΕ

757

διαδήλωσε τήν πίστη τοΰ ΚΚΣΕ στό μαρξισμό-λενινισμό κα( στόν προλεταριακό διεθνισμό, τή λενινιστική προσήλωση στίς άρχές καί τή συνέπεια τής πολιτικής του. Τό συνέδριο ύπόδειξε τούς δρόμους γιά τό δυνάμωμα τής ένότητας τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας, τή συσπείρωση τών γραμμών τοΰ παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος, τήν άνάπτυξη τοϋ έργατικοΰ καί τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος, τή συνένωση όλων τών δυνάμεων τής έργατικής τάξης, τών δυνάμεων τής δημοκρατίας καί τής προόδου στήν πάλη ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό, γιά τό θρίαμβο τής ύπόθεσης τής εΙρήνης καί τοΰ σοσιαλισμού. Τό συνέδριο καθόρισε τά κύρια καθήκοντα γιά τό έπικείμενο πεντάχρονο, τούς δρόμους καί τίς μεθόδους πραγματο­ ποίησής του, τίς άρχές τής οίκονομικής καθοδήγησης, έδραίωσε τίς λενινιστικές άρχές τής έσωκομμστικής ζωής. ΟΙ άποφάσεις τοΰ 23ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ έπιδοκιμάστηκαν άπ' όλο τό Κόμμα. Στίς έκλογές γιά τό ' Ανώτατο Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ, πού έγιναν τόν Ίού νη τοϋ 1966, οΙ άποφάσεις αύτές έπιδοκιμάστηκαν άπ'όλο τό λαό. Ό σοβιετικός λαός μέ τήν όμόθυμη ψηφοφορία του ύπέρ τών ύποψήφιων τοΰ συνασπισμού τών κομμουνιστών καί τών έξωκομματικών έκφρασε τήν άκλόνητη θέλησή του νά βαδίσει κάτω άπό τή δοκιμασμένη καθοδήγηση τοΰ Κόμματος τοΰ Λένιν στό δρόμο τής οίκοδόμησης τής κομμουνιστική ςκοινωνίας. Τό Κόμμα, έξοπλισμένο μέ τίς άποφάσεις τοϋ 23ου Συνεδρίου τοϋ ΚΚΣΕ, άνάπτυξε τή δουλιά γιά τήν πραγματοποίησή τους, γιά τήν έκπλήρωση τών όδηγιών τοϋ όγδοου πεντάχρονου. Ή πάλη γιά τήν έπιτυχή έκπλήρωση τοϋ πεντάχρονου πλάνου άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας άναπτυσσόταν σέ συνθήκες πού γινόταν τό πέρασμα στό νέο σύστημα σχεδιασμοΰ καί. οίκονομικής παρότρυνσης. ’ Η έφαρμογή τών οίκονομικών μεθόδων διεύθυνσης τής οίκονομίας έγινε ένα άπό τά σπουδαιότερα καθήκοντα στή δράση τοΰ Κόμματος. Ή Κεντρική 'Επιτροπή τοϋ ΚΚΣΕ, ένεργώντας μέ λενινιστικό πνεύμα, έδινε τό παράδειγμα έπιστημονικής άντιμετώπισης καί πρακτικού πνεύματος στή λύση τών πρακτικών ζητημάτων τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης καί άπαιτοϋσε άπ'όλες τίς κομματι­ κές όργανώσεις νά δουλεύουν μέ τό Γδιο πνεύμα. Ή οίκονομική μεταρύθμιση πραγματοποιούνταν χωρίς βιασύνη, μελετημένα καί προγραμματισμένα, άφού παίρνονταν ύπόψη οΙ Ιδιομορφίες τοΰ κάθε κλάδου τής οίκονομίας καί ό βαθμός έτοιμότητας τών έπιχειρήσεων. Γιά τήν άνάπτυξη τής άγροτικής οίκονομίας τό Κόμμα έβαλε σέ κίνηση τούς βασικότερους μοχλούς, πού έξασφαλίζουν τή σταθερή άνοδο τής άγροτικής παραγωγής: δυνάμωνε τό ρόλο τών οίκονομικών κινήτρων γιά τό άνέβασμα τού ένδιαφέροντος τών έργαζόμενων τοΰ χωριού, τών κολχόζ καί τών σοβχόζ γιά τήν αύξηση τής παραγωγής γεωργικών προϊόντων έπαιρνε σοβαρά μέτρα γιά τό άνέβασμα τής γονιμότητας τών έδαφών καί τήν έξασφάλιση ύψηλών σταθερών σοδειών μεγάλωνε τόν ένεργειακό καί τεχνικό έφοδιασμό τής

758

άγροτικής παραγωγής- φρόντιζε γιά τό άνέβασμα τής ειδίκευσης τών στελεχών τής άγροτικής οίκονομίας. Πλάταινε ή σφαίρα έφαρμογής τών νέων άρχών διεύθυνσης τής οίκονομίας, τής οίκονομικής παρότρυνσης τών κολχόζ καί τών σοβχόζ, τών έργαζόμενων τοΰ χωριοϋ. Τήν άνοιξη τοϋ 1965 τό κάθε κολχόζ πήρε τό κρατικό σχέδιο-παραγγελία γιά τήν πώληση προϊόν­ των. Τά κολχόζ γνώριζαν πόσα καί τί προϊόντα πρέπει νά πουλήσουν στό κράτος, πόσα έσοδα θά πάρουν άπό τήν πώληση τών προϊόντων μέ βάση τό σχέδιο καί πάνω άπό τό σχέδιο, τί θά πάρουν οΙ κολχόζνικοι γιά τή δουλιά τους. 01 σταθερές τιμές στά άγροτικά προϊόντα άνέβαζαν τά έσοδα τών κολχόζ, δυνάμωναν τήν οίκονομία τους. Τό Μάη τοϋ 1966 ή ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ καί ή Σοβιετική κυβέρνηση ψήφισαν τήν άπόφαση «Τό άνέβασμα τοΰ ύλικοΰ ένδιαφέροντος τών κολχόζνικων γιά τήν άνάπτυξη τής κοινωνικής παραγωγής». ' Η άπόφαση αύτή σήμαινε ένα νέο στάδιο στήν οίκοδόμηση τών κολχόζ. Γινόταν ή σύσταση στά κολχόζ νά καθιερώσουν άπό τήν 1 τοΰ 'Ιούλη 1966 έγγυημένη πληρωμή τής έργασίας τών κολχόζνικων (σέ χρήμα καί σέ προϊόντα), σύμφωνα μέ τά μισθολόγια τών άντίστοιχων κατηγοριών τών έργαζό­ μενων στά σοβχόζ. Γινόταν σύσταση νά γίνεται ή σέ χρήμα πληρωμή τής έργασίας τών κολχόζνικων όχι λιγότερο άπό μιά φορά τό μήνα, καί σέ προϊόντα άνάλογα μέ τά χρονικά διαστήματα πού συγκεντρώνον­ ται τά προϊόντα. Παράλληλα μέ τή μηνιάτικη πληρωμή προβλέπεται καί πληρωμή σύμφωνα μέ τά τελικά άποτελέσματα τής δουλιάς τών κολχόζνικων: γιά τήν ποσότητα καί τήν ποιότητα τών παραχθέντων προϊόντων ή γιά τά συνολικά έσοδα. Τά κολχόζ ύποχρεώθηκαν νά δημιουργούν φόντα πληρωμής τής έργασίας τών κολχόζνικων σέ χρήμα καί σέ είδος, νά έξασφαλίζουν τή δημιουργία τους στά παρσγωγικο-οΐκονομικά σχέδια καί νά δαπανούν τά φόντα αύτά μόνο σύμφωνα μέ τόν προορισμό τους. ΟΙ κολχόζνικοι μέ μεγάλο ένθουσιασμό ύποδέχτηκαν τήν καθιέ­ ρωση τής έγγυημένης πληρωμής τής έργασίας τους, βλέποντας σ'α ύτό μιά άκόμη άπόδειξη τής φροντίδας τοΰ Κόμματος καί τής κυβέρνησης γιά τό δυνάμωμα τής οίκονομίας τών κολχόζ, γιά τήν άνοδο τής εύημερίας τών έργαζόμενων τοΰ χωριοϋ, πού άρχισαν μέ μεγαλύτερη άκόμη Ενεργητικότητα νά δουλεύουν γιά τήν αύξηση τής παραγωγής άγροτικών προϊόντων. Τό νέο σύστημα διεύθυνσης τής οίκονομίας Εφαρμοζόταν καί στά σοβχόζ. Τά σοβχόζ περνούσαν στήν πλήρη Ιδιοσυντήρηση. Ά ρ χισ ε νά καθορίζονται σ'α ύτά: ό άγκος τής πώλησης τών σπουδαιότερων ^δώ ν προϊόντων, τό συνολικό ποσό κέρδους, οΙ Επιχορηγήσεις άπό τόν προϋπολογισμό καί ή πληρωμή στό κράτος γιά τά πάγια παραγωγικά φόντα άγροτικο-οΐκονομικοϋ προορισμού. Τό κράτος άγοράζει άπό τά σοβχόζ τά προϊόντα μέ τιμές πού καθορίστηκαν γιά τά κολχόζ. Τά σοβχόζ, πού πέρασαν στήν πλήρη Ιδιοσυντήρηση, μόνα τους, μέ τά δικά τους μέσα καλύπτουν όλες τίς παραγωγικές δαπάνες,

759

κάνουν τίς πληρωμές ατό κράτος, έπιστρέφουν τΙς πιστώσεις στήν τράπεζα καί δημιουργούν τά φόντα τής οίκονομικής παρότρυνσης. Τό κράτος παραχώρησε στά κολχόζ καί στά σοβχόζ μιά σειρά έπιπρόσθετες διευκολύνσεις. Καθιερώθηκε νέος τρόπος πληρωμής άπό τά κολχόζ τού φόρου εισοδήματος. Ά π ό τό Γενάρη τοΰ 1966 μειώθηκαν οΙ τιμές στά αύτοκίνητα, στά τρακτέρ, στίς άγροτικές μηχανές καί στά άνταλλακτικά τους, πού άγοράζουν τά κολχόζ καί τά σοβχόζ. ’ Επίσης μειώθηκαν τά τιμολόγια γιά τήν ήλεκτρική ένέργεια πού καταναλώνεται γιά παραγωγικούς σκοπούς. Ό λ ’ αύτά συνέβα­ λαν στήν αύξηση τών έσόδων τους. Τά κολχόζ καί τά σοβχόζ άρχισαν ν ’ άγοράζουν περισσότερα τεχνικά μέσα, νά καταναλώνουν περισσό­ τερη ήλεκτρική ένέργεια. Ά λ λ ο σοβαρό καθήκον στήν άγροτική οίκονομία, πού γιά τήν έκπλήρωσή του τό Κόμμα καταπιάστηκε μ 'όλη του τή δραστηριότη­ τα, είναι τό άνέβασμα τοΰ έπιστημονικοΰ έπιπέδου τής γεωργίας, τής γονιμότητας τών έδαφών. Τό πρόβλημα αύτό τό συζήτησε ή ' Ολομέλεια τοΰ Μάη (1966) τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, πού χάραξε ένα πλατύ πρόγραμμα έγγειοβελτιωτικών έργων. Ή συνολική έκταση τών έδαφών, στά όποια θά γίνουν έγγειοβελτιωτικά έργα θά φτάσει τό 1975 στά 37-4 9 έκατομμύρια έκτάρια, πράγμα πού θά έξασφαλίσει τή συγκέντρωση άπό τά έδάφη αύτά σταθερών ύ ψηλών σοίδειών. Ή γή στήν ΕΣΣΔ είναι παλλαϊκή ιδιοκτησία καί ή φροντίδα γΓ αύτή άποτελεΐ παλλαϊκή ύπόθεση. Στή Σοβιετική χώρα τήν οίκονομική έκμετάλλευση τής γής τήν πραγματοποιούν τά σοβχόζ καί τά κολχόζ. Καί οί έργαζόμενοι τοΰ χωριού, οί κομματικές όργανώσεις τής ύπαίθρου, τα οικονομικά στελέχη, οί ειδικοί τής άγροτικής οίκονομίας θεωρούν σοβαρό καθήκον τους τή διατήρηση καί τό άνέβασμα τής γονιμότητας τών έδαφών. Ά π ’ αύτό, πρίν άπ'όλα, έξαρτάται τό άνέβασμα. τής άποδοτικότητας καί ή αύξηση τής συγκομιδής τών άγροτικών καλλιεργειών, ή εύημερία τών έργαζόμενων τοΰ χωριού καί ή εύημερία όλου τοΰ πληθυσμού τής χώρας. Τό Κόμμα φρόντιζε γιά τά καθοδηγητικά στελέχη τής άγροτικής οίκονομίας, γιά τό άνέβασμα τής ειδίκευσής τους. Τό 1966 δημιούρ­ γησε ένα καλά όργανωμένο καί όλοκληρωμένο σύστημα γιά τό άνέβασμα τής ειδίκευσης τών άγροτικών στελεχών. Οί σχολές κατάρτισης καθοδηγητικών στελεχών τών κολχόζ καί τών σοβχόζ τών δημοκρατιών, τών περιοχών καί τών περιφερειών καί τά φροντιστήρια γιά τό άνέβασμα τής ειδίκευσης τών ειδικών τής άγροτικής οίκονομίας μετατράπηκαν σέ έξάμηνες καί τρίμηνες σχολές γιά τό άνέβασμα τής ειδίκευσής τους, πού δημιουργήθηκαν σέ 78 άνώτερα έκπαιδευτικά ιδρύματα τής άγροτικής οίκονομίας τής χώρας. Στίς σχολές αύτές καταρτίζονται καί άνεβάζουν τήν ειδίκευσή τους, κατά προτίμηση όσοι έχουν άνώτερη μόρφωση πρόεδροι τών κολζόζ καί οί άναπληρωτές τους, διευθυντές τών σοβχόζ καί οί άναπληρωτές τους, διευθυντές τμημάτων, ύπεύθυνοι παραγωγικών συνεργείων, διευθυντές κτηνο­ τροφείων, ειδικοί τής άγροτικής οίκονομίας. ΟΙ διευθυντές τμημάτων,

760

οΙ ύπεύθυνοι συνεργείων καί οΙ διευθυντές κτηνοτροφείων, οί άγρονόμοι, οΙ ζωοτέ)ο/ες καί οΙ κτηνίατροι πού έχουν μέση έκπαίδευση, άνεβάζουν τήν εΙδίκευσή τους σέ δίμηνες-τρίμηνες σχολές, πού λειτουργούν στίς μέσες άγροτικές σχολές. ΟΙ άγροτικοί οίκοδόμοι άνεβάζουν τήν εΙδίκευσή τους στίς άνώτερες σχολές πολιτικών μηχανικών. ' Η ζωή Επιβεβαίωσε τήν όρθότητα τής πολιτικής, πού έπεξεργάστηκε καί Εφάρμοσε τό Κόμμα, γιά τήν άνοδο τής άγροτικής οίκονομίας. ' Η πολιτική αύτή είναι προσιτή καί κατανοητή στούς κολχόζνικους καί στούς έργάτες τών σοβχόζ, άνέβασε τό ένδιαφέρον τους γιά τήν άνάπτυξη τής κοινωνικής παραγωγής. Τό 1966 οΙ Εργαζόμενοι τοΰ χωριοϋ, άξιοποιώντας τίς εύνοϊκΕς κλιματικές συνθήκες, συγκέντρω­ σαν πρωτοφανέρωτη στήν Ιστορία τής χώρας σοδειά σιτηρών: 171,5 έκατομμύρια τόννους (πάνω άπό 10,5 δισεκατομμύρια πούτια). Καλή σοδειά συγκεντρώθηκε καί άπό τίς άλλες άγροτικές καλλιέργειες: ήλίανθο, ζαχαρότευτλα, βαμβάκι. Αύξήθηκε ή παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων. Τό Κόμμα μέ τήν Ιδια έπίσης συνέπεια, όπως καί στήν άγροτική οίκονομία, πραγματοποιούσε τίς μεθόδους οίκονομικής καθοδήγησης τής βιομηχανίας, προσπαθώντας νά Επιτύχει τό άνέβασμα τής άποδοτικότητας τής παραγωγής. Εϊχε σαφή άντίληψη ότι εϊναι περίπλοκο τό πέρασμα τών βιομηχανικών έπιχειρήσεων στό νέο σύστημα διεύθυνσης τής οίκονομίας. Πολλά χρόνια σάν κριτήριο έκτίμησης τής οίκονομικής δραστηριότητας τών έπιχειρήσεων χρησί­ μευε ή συνολική παραγωγή. Τά οίκονομικά στελέχη συνήθισαν στό σύστημα αύτό. Στίς κομματικές όργανώσεις εϊχε διαμορφωθεί Ενα στύλ καθοδήγησης, προσαρμοσμένο στό σύστημα αύτό. Τώρα έπρεπε όλοι νά άναπροσαρμοστούν. Τά κρατικά όργανα σχεδιασμοΰ κλήθηκαν νά όργανώσουν μέ νέο τρόπο τή συγκεντρωτική καθοδή­ γηση τής άνάπτυξης τής οίκονομίας τής χώρας. ΟΙ έπιχειρήσεις περνούσαν στήν πλήρη Ιδιοσυντήρηση. Καθιερωνόταν μιά νέα άρχή έκτίμησης τής οίκονομικής δραστηριότητάς τους: σύμφωνα μέ τόν όγκο τών προϊόντων πού πουλήθηκαν καί τοΰ κέρδους πού πάρθηκε. Στίς Επιχειρήσεις παραχωροΰνταν περισσότερη οίκονομική άνεξαρτη­ σία καί πιό πολλά δικαιώματα στήν όργάνωση τής παραγωγής, περισσότερες δυνατότητες γιά τήν παρότρυνση τής Εργασίας τών Εργατών καί τών ύπαλλήλων ό μισθός Εργασίας τους έμπαινε σέ έξάρτηση άπό τά άποτελέσματα τής παραγωγικής δραστηριότητας τών έργαζόμεων τών έπιχειρήσεων στό σύνολό τους. Ή τ α ν φυσικό ότι τό πέρασμα στό νέο σύστημα διεύθυνσης τής οίκονομίας δεκάδων χιλιάδων έπιχειρήσεων άπαιτοΰσε όρισμένο χρόνο καί έπισταμένη προετοιμασία. Ή βιομηχανία περνούσε στό νέο σύστημα σχεδιασμοΰ καί οικονομικής παρότρυνσης σταδιακά. Τό 1966 τό σύστημα αύτό έφαρμοζόταν μόνο σέ όρισμένες Επιχειρήσεις- τό Γενάρη σέ 20 πόλεις τής χώρας πέρασαν στό νέο σύστημα διεύθυνσης τής οίκονομίας 4 3

761

έργοστάσια καί φάμπρικες πού δούλευαν έπί πολλά χρόνια προσοδο­ φόρα. Άνάμεσά τούς ήταν μεγάλες έπιχειρήσεις, όπως τό έργοστάσιο θερμικής αύτομστικής τής Μόσχας, τό χημικό κομπινάτ τοΰ Βοσκρεσένσκ, τό μεταλλουργικό έργοστάσιο «Κράσνι Όκτιάμπρ» τοΰ Βολγκογκράντ, τό έργοστάσιο τουρμπινών «Σ. Μ. Κύροφ» τοΰ Χάρκοβου, τό έργοστάσιο «ΝτβΙγκστελ Ρεβολούτσιι» τοΰ Γκόρκι, τό έργοστάσιο έκσκαφέων «Κομιντέρν» τοϋ Βορόνεζ. Ώ ς τ ό καλοκαίρι ή οίκονομική μεταρύθμιση έπεκτάθηκε σέ πάνω άπό 200 έπιχειρήσεις, καί στά τέλη τοΰ χρόνου σέ 704 έπιχειρήσεις μέ πάνω άπό 2 έκατομμύρια έργάτες καί ύπαλλήλους. Τό νέο σύστημα διεύθυνσης τής οίκονομίας προώθησε σέ πρώτη γραμμή τά οίκονομικά ζητήματα. ' Η κατάκτηση τών νέων μεθόδων τής οικονομικής καθοδήγησης έγινε ζωτική άνάγκη γιά τά ' κομματικά, τά διοικητικά καί τά οίκονομικά στελέχη. 01 κομματικές όργανώσεις άνάπτυξαν τήν προπαγάνδα τών οίκονομικών γνώσεων. Στά σεμινά­ ρια τοΰ κομματικού άχτίφ τής ΚΕ τών Κομμουνιστικών κομμάτων τών ένωσιακών δημοκρατιών, τών κομματικών έπιτροπών περιοχών καί περιφερειών γινόταν μελέτη τών ζητημάτων τής σοσιαλιστικής διεύ­ θυνσης τής οίκονομίας, τών νέων μεθόδων καθοδήγησης τής οίκονομίας. 01 κομματικές έπιτροπές πόλεων καί άχτίδων όργάνωσαν στά σεμινάρια τοΰ κομματικοϋ καί οίκονομικοϋ άχτίφ τή μελέτη τών νέων άρχών σχεδιασμοΰ καί οίκονομικής παρότρυνσης, γενίκευαν καί διάδιναν τήν πείρα τών έπιχειρήσεων πού δούλευαν μέ τό νέο σύστημα. Τά κομματικά όργανα καθοδηγούσαν τήν έφαρμογή τής οικονομι­ κής μεταρύθμισης στή βιομηχανία. Χωρίς νά ύποκαθιστοϋν τά κρατικά καί τά παραγωγικά-οΐκονομικά όργανα, άσχολοϋνταν μέ τήν όργανωτική καί τή διαπαιδσγωγητική δουλιά: βοηθούσαν τίς Επιχειρή­ σεις στήν προετοιμασία γιά τό πέρασμα στό νέο σύστημα σχεδιασμοΰ καί οίκονομικής παρότρυνσης, κι αύτές πού περνούσαν στό σύστημα αύτό τίς βοηθούσαν νά όργανώσουν τήν παραγωγή μέ τό νέο τρόπο' προσπαθούσαν νά έζηγήσουν στούς καθοδηγητές τών έπιχειρήσεων τίς νέες άρχές διεύθυνης τής οίκονομίας καί νά άνεβάσουν τήν εύθύνη τους γιά τά άποτελέσματα τής παραγωγικής δραστηριότητας τών έργαζόμενων στίς έπιχειρήσεις. Ή βασική δουλιά γινόταν στίς έπιχειρήσεις. Τά τοπικά κομματικά όργανα, δηλ. οί έπιτροπές περιο­ χών, πόλεων, άχτίδων, βοηθούσαν τίς κομματικές όργανώσεις βάσης νά προσαρμοστούν πιό γρήγορα στή νέα κατάσταση, πού δημιουρ­ γούσε ή μεταρύθμιση, νά προετοιμάσουν τούς έργαζόμενους γιά τό πέρασμα στό νέο σύστημα διεύθυνσης τής οίκονομίας καί νά έξασφαλίσουν τήν άποδοτικότητα τής έργασίας τους στίς νέες συνθήκες. ’ Ο πρώτος ήδη χρόνος έδειξε τή μεγάλη άποδοτικότητα τοΰ νέου συστήματος σχεδιασμοΰ καί οικονομικής παρότρυνσης, τήν εύεργετική του έπίδραση σ ’ όλους τούς τομείς τής ζωής τών έπιχειρήσεων. Στίς έπιχειρήσεις πού πέρασαν στό νέο σύστημα διεύθυνσης τής

762

οικονομίας, άνέβηκε τό Ενδιαφέρον τών έργαζόμενων γιά τ ’ άποτελέ­ σματα τής παραγωγικής τους δραστηριότητας, γιά τήν έπίτευξη καλύτερων δεικτών μέ τίς έλάχιστες δαπάνες έργασίας, γιά τήν οίκονομία στή δαπάνη τών μέσων καί τών ύλικών, γιά τήν πιό πλήρη άξιοποίηση τής τεχνικής καί τήν έγκαιρη άνανέωσή της. Τό 1967 πέρασαν στό νέο σύστημα σχεδιασμοΰ καί οικονομικής παρότρυνσης όρισμένοι κλάδοι τής βιομηχανίας. Πρώτες πέρασαν στή δουλιά μέ τό νέο τρόπο οι έπιχειρήσεις τοΰ Ύ π ο υ ρ γ ε ίΛ Κατασκευής μηχανημάτων, μέσων αύτοματοποίησης καί συστημάτων διεύθυνσης. Αύξήθηκε σημαντικά ό άριθμός τέτιων έπιχειρήσεων σ'όλους τούς κλάδους τής βιομηχανίας. Στίς έπιχειρήσεις αύτές άναλογοϋσαν περίπου τά 40% όλης τής βιομηχανικής παραγωγής καί έκπλήρωσαν τά άνεβασμένα σχέδια πού είχαν άναλάβει. ΟΙ κομματικές όργανώσεις, οί έργαζόμενοι τών έπιχειρήσεων συσσώρευσσν σημαντική πείρα δουλιάς μέ τό νέο τρόπο. Τό νέο οικονομικό σύστημα άρχισε νά έφαρμόζεται στούς σιδηροδρόμους, στίς ποτάμιες-θαλάσσιες καί αύτοκινητιστικές μετα­ φορές. Ή μεταρύθμιση συνέβαλε στήν τελειοποίηση τών μορφών όργάνωσης τής παργωγής καί τής τεχνικής άνασυγκρότησης τής διεύθυνσής της, δυνάμωνε καί διεύρυνε τόν τομέα τοΰ σχεδιασμοΰ. 'Ακόμη πρίν τή μεταρύθμιση, στό Λένινγκραντ έμφανίστηκε μιά άπό τίς πρώτες στή χώρα φίρμες, ή «Έλεκτροσίλα», πού συνένωσε τέσσερις έπιχειρήσεις. ΟΙ νέες συνθήκες διεύθυνσης τής οίκονομίας συνέβαλαν στήν έπιτυχία της. Ή φίρμα είναι κλαδική Ιδιοσυντήρητη παραγωγική ένωση μιας σειράς έπιχειρήσεων, πού έπιτρέπει πιό όρθολογικά καί πιό άποδοτικά νά χρησιμοποιήσουν τά πάγια φόντα τους, τούς ύλικούς καί έργασιακούς τους πόρους. Οί έπιχειρήσεις πού πέρασαν στό νέο σύστημα αισθάνονταν σέ μεγαλύτερο βαθμό, άπό όσο πρίν, τήν άνάγκη τής γρήγορης καί έγκαιρης έπεξεργασίας τών στοιχείων τής οικονομικής ένημέρωσης γιά τόν έπιτελικό σχεδιασμό καί τήν έπιτελική ρύθμιση τής παραγωγής. "Αρχισαν νά ζητούν περισσότερες ύπολογιστικές μηχανές καί ειδικούς πού νά ξέρουν νά τίς χρησιμοποιούν. Γ ιά τήν κάλυψη τών άναγκών αύτών ιδρύθηκε τό ύπουργεϊο τής Ηλεκτρονικής βιομηχανίας, έπιταχυνόταν ή κατα­ σκευή ύπολογιστικών μηχανών, άναπτυσσόταν ή κατάρτιση τών άπαραίτητων στελεχών. Γιά τή γρήγορη πώληση τών προϊόντων λαϊκής κατανάλωσης έπρεπε νά ξέρουν οί έπιχειρήσεις τή ζήτηση τοΰ πληθυσμού. Καί στήν κατεύθυνση αύτή έγιναν έρευνες. Στά τέλη τού 1968 στό νέο σύστημα διεύθυνσης τής οίκονομίας εϊχαν περάσει οί έπιχειρήσεις όλων τών ύπουργείων μηχανοκατα­ σκευών, καθώς έπίσης καί τής βιομηχανίας αύτοκινήτων, ξυλείας καί κατεργασίας ξύλου, χαρτοποιίας καί μερικών άλλων υπουργείων. Μέ τό νέο σύστημα δούλευαν 27 χιλιάδες βιομηχανικές επιχειρήσεις. Τό 1970, τελευταία χρονιά τού πεντάχρονου, τό πέρασμα τών βιομηχα­ νικών έπιχειρήσεων στό νέο σύστημα σχεδιασμοΰ καί οίκονομικής

763

παρότρυνσης βασικά είχε όλοκληρωθεί' οΙ έπιχειρήσεις αύτές έδοσαν τά 9 3% όλης τής βιομηχανικής παραγωγής. Τό νέο σύστημα διεύθυνσης τής οίκονομίας δημιούργησε πιό σταθερή βάση τοΰ κρατικού σχεδιασμοΰ άνάπτυξης τής σοσιαλιστι­ κής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ. Τό πέρασμα των βιομηχανικών έπιχειρή­ σεων καί τών κολχόζ σέ πλήρη Ιδιοσυντήρηση, οί σταθερές οίκονομικές σχέσεις άνάμεσα στά κολχόζ καί στό κράτος, τό δυνάμωμα τοΰ ρόλου τών οίκονομικών μεθόδων καί κινήτρων σ ' όλους τούς κλάδους τής λαϊκής οίκονομίας πλάτυναν τή βάση τοΰ κρατικού σχεδιασμοΰ, τοΰ έδοσαν μεγάλη εύλυγισία. Ό σχεδιασμός αύτός συνδύαζε τή συγκεντρωτική καθοδήγηση μέ τό πλότταιμα τής οίκονομικής πρωτο­ βουλίας τών ξεχωριστών έπιχειρήσεων, μέ τό άνέβασμα τής εύθύνης καί τοΰ ύλικοΰ ένδιαφέροντος τών έργαζόμενων γιά τά άποτελέσματα τής δραστηριότητάς τους. Στήν έκπόνηση καί στήν έκπλήρωση τών παραγωγικών σχεδίων ένδιαφέρονται άμεσα καί παίρνουν δραστήρια μέρος οΙ μάζες τών έργατών καί τών κολχόζνικων. ' Η νέα οίκονομική μεταρύθμιση, πού τήν έπεξεργάστηκε τό Κόμμα καί τήν ένέκρινε ό λαός, στηρίζεται στή σταθερή μαρξιστικήλενινιστική βάση, καί ή πολιτική τοΰ Κόμματος καί τοΰ Σοβιετικού κράτους έχει έπιστημονικά θεμελιωμένο χαρακτήρα. ' Η πολιτική αύτή άποβλέπει στήν τελειοποίηση τής σοσιαλιστικής κοινωνίας καί στό άνέβασμα τής άποδοτικότητας τής κοινωνικής παραγωγής, έπιταχύνει τήν άνάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμεων τής χώρας, στή δημιουρ­ γία τής ύλικοτεχνικής βάσης τοΰ κομμουνισμού καί στό άνέβασμα τοΰ βιοτικού έπιπέδου τών έργαζόμενων.

4. Τά 50χρονα τοϋ Μεγάλου ' Οχτώβρη. Τά ΙΟΟχρονα άπό τή γέννηση τοϋ В. I. Λένιν Τό Γενάρη τοΰ 1967 ή Κεντρική 'Επιτροπή τοΰ Κόμματος στήν άπόφασή της « Ή προετοιμασία γιά τά 50χρονα τής Μεγάλης Όχτωβριανής σοσιαλιστικής Επανάστασης» κάλεσε όλους τούς σο­ βιετικούς άνθρώπους νά προϋπαντήσουν καί νά διεξάγουν τήν ένδοξη έπέτειο σάν μιά μεγάλη γιορτή τών έργαζόμενων, όλων τών λαών τής ΕΣΣΔ, σάν τόν θρίαμβο τών Ιδεών τοΰ ' Οχτώβρη, τών Ιδεών τοΰ κομμουνισμού. Πρώτοι στό κάλεσμα τοΰ Κόμματος άπάντησαν οΙ έργαζόμενοι τής Μόσχας καί τοΰ Λένινγκραντ. Πρωτεργάτες τής άμιλλας γιά τόν ' Οχτώβρη στόν Ιωβηλαίο χρόνο στάθηκαν οΙ έργαζόμενοι τών παλιών γνωστών για τίς ένδοξες έπαναστατικές καί Εργασιακές παραδόσεις τους έπιχειρήσεων τής χώρας: τό έργοστάσιο «Βλαντίμιρ ' Ιλίτς Λένιν» στή Μόσχα καί τό έργοστάσιο Ίζόρσκι στό Λένινγκραντ. Τά ύποστήριξαν παντού οΙ έργαζόμενοι τών άλλων Επιχειρήσεων. Σ ’ όλη τή χώρα φούντωσε ή άμιλλα πρός τιμή τών 50χρονων τοΰ ’ Οχτώβρη. Στόν Ιωβηλαίο χρόνο οΙ σοβιετικοί άνθρωποι. Ιδιαίτερα ή νεολαία. Επιδίωκαν νά μάθουν όσο τό δυνατόν πιό πολλά γιά τήν ’ Οχτωβριανή

764

Επανάσταση, γιά τά ένδοξα κατορθώματα τοϋ λαοΰ μέ τήν καθοδήγη­ ση τοΰ Κόμματος τοΰ Λένιν. Τό Κόμμα όργάνωσε πλατιά διαφωτιστική δουλιά γιά τήν άνάλυση τής Ιστορικής σημασίας τής ' Οχτωβριανής έπανάστασης καί τών έπιτεύξεων τής χώρας τών Σοβιέτ στά δΟχρονα. Τόν Ίο ύ νη τοΰ 1967 ή 'Ολομέλεια τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ έξέτασε κι έπικύρωσε τίς θέσεις «Τά δΟχρονα τής Μεγάλης 'Οχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης». Στίς θέσεις γενικεύτηκε ή πενηντάχρογη πείρα τοΰ Κόμματος τοΰ Λένιν γιά τήν καθοδήγηση τής οικοδόμη­ σης τοΰ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμουνισμού στήν ΕΣΣΔ. ΟΙ θέσεις αύτές καθόρισαν τήν κατεύθυνση καί τό περιεχόμενο τής κομματικής προπαγάνδας στόν Ιωβηλαίο χρόνο. ΟΙ θέσεις μελετοΰνταν στίς κομματικές όργανώσεις, άναλύονταν στούς έργαζόμενους. Παντού όργανώνονταν συναντήσεις μέ όσους πήραν μέρος στήν ’ Οχτωβρισνή έπανάσταση καί στόν έμφύλιο πόλεμο. Καταθέτονταν στεφάνια στά μνημεία τών ήρώων τοΰ Όχτώ βρη, τοΰ έμφύλιου καί τοΰ Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου. Άναγείρονταν νέα μνημεία. Στόν τάφο τοΰ Ά γνω σ το υ στρατιώτη στό τείχος τοΰ Κρεμλίνου στή Μόσχα τό Μάη άνάφτηκε ή Ά σ β η σ τη φλόγα πού πάρθηκε άπ’ τόν τάφο τών ήρώων τοΰ Όχτώ βρη στό πεδίο τοΰ Ά ρ εω ς στό Λένινγκραντ. Ή Κομσομόλ όργάνωσε πορεία τής νεολαίας στούς τόπους τής έπαναστατικής, πολεμικής καί έργατικής δόξας, στήν όποία πήραν μέρος 20 έκατομμύρια νέοι καί νέες. Μέ τό πλησίασμα τής γιορτής όλο καί μεγαλύτερος άριθμός έργοστασίων, φάμπρικων καί νέων έργοταξίων άνάφεραν στήν Πατρίδα τήν έκπλήρωση τών έργατικών ύποχρεώσεων γιά τό Ιωβη­ λαίο. Τά πρωτοπόρα σοβχόζ καί κολχόζ έκπλήρωναν πρίν τήν προθεσμία καί ύπερεκπλήρωναν τά σχέδια-παραγγελίες τού κράτους, τά σχετικά μέ τήν πώληση άγροτικών προϊόντων. Στά τέλη τοΰ Σεπτέμβρη οΙ οίκοδόμοι παράδοσαν γιά έκμετάλλευση τόν Υ Η Σ τοΰ Μπράτσκ, πού όνομάστηκε «Τά δΟχρονα τοΰ Μεγάλου Όχτώβρη». Στόν Υ Η Σ τοΰ Κρασνογιάρσκ, πού εϊναι ό μεγαλύτερος στόν κόσμο, μπήκαν σέ λειτουργία τά δυό πρώτα συγκροτήματα Ισχύος δ08 χιλιάδων κιλοβάτ τό καθένα. Τό καθένα άπ’ αύτά Ισοδυναμεΐ μέ τήν Ισχύ τοϋ ΥΗ Σ τοΰ Δνείπερου. Στίς άρχές τοΰ Όχτώ βρη άποπερατώθηκε ή κατασκευή τοϋ πρώτου τμήματος τοϋ μεγαλύτερου στόν κόσμο άγωγοϋ φυσικοϋ άερίου Κεντρική Άσία-Κέντρο. Μπήκε σέ λειτουργία ό μεγαλύτερος πετρελαιοαγωγός στή Σιβηρία ΟύστΜ πα λίκ-Ό μ σκ. Στό μεταλλουργικό έργοστάσιο «В. I. Λένιν» τοϋ Κριβόι Ρόγκ μπήκε σέ λειτουργία ή μεγαλύτερη στόν κόσμο ύψικάμινος. Στή Μόσχα άποπερατώθηκε ή άνέγερση τοΰ σταθμοΰ τηλεόρα­ σης στό ’ Οστάνκινο μέ τόν ύψηλότερο στόν κόσμο πύργο πού φτάνει τά 533 μέτρα. Ά ρ χισ ε νά λειτουργεί τό σύστημα έκπομπών τηλεόρασης μεγάλων άποστάσεων «Ό ρμ πίτα », πού μέ τή βοήθεια τών τεχνητών δορυφόρων «Μόλνια» κάνει τή λήψη καί τή μετάδοση τών έκπομπών τής κεντρικής τηλεόρασης στίς πιό άπομακρυσμένες περιοχές τής χώρας.

765

Νέες λαμπρές έπιτυχίες σημείωσε ή σοβιετική έπιστήμη στήν κατάκτηση τοΰ κοσμικού διαστήματος. Στίς παραμονές τής γιορτής δυό χαρμόσυνες ειδήσεις κυκλοφόρησαν σ ’ όλο τόν κόσμο: γιά πρώτη φορά στήν κοσμοναυτική στ(ς 18 τοΰ 'Οχτώβρη 1967 ό σοβιετικός αυτόματος σταθμός «Βενιέρα-4» έπεσε όμαλά στήν έπιφάνεια τοΰ πλανήτη Αφροδίτη καί στίς 30 τού Οχτώβρη πραγματοποιήθηκε ή αυτόματη σύνδεση καί άποσύνδεση δυό σοβιετικών δορυφόρων στήν τροχιά γύρω άπό τή γή. Στήν Πατρίδα, στό Κόμμα έδινε άναφορά ή νεολαία γιά τήν έκπλήρωση τών ύποχρεώσεών της πρός τιμήν τοΰ 'Οχτώβρη. Στό γράμμα πρός τήν Κεντρική ' Επιτροπή τοΰ Κόμματος μέ πάνω άπό 50 έκστομμύρια ύπογραφές, οί Κομσομόλοι καί οί κομσομόλες, οί νέοι καί οί νέες έκαναν άπολογισμό γιά τίς έργατικές τους έπιτυχίες στόν ιωβηλαίο χρόνο στά έργοστάσια καί στά νέα έργα, στά χωράφια καί στίς φέρμες τών κολχόζ καί τών σοβχόζ, γιά τίς έπίμονες προσπάθειές τους νά κατακτήσουν τίς γνώσεις τής έπιστήμης καί τής τεχνικής στήν παραγωγή, στά έργαστήρια, στά άνώτερα έκπαιδευτικά Ιδρύματα, στίς μεσαίες τεχνικές σχολές καί στά σχολεία. Ό Ιωβηλαϊος χρόνος έφερε στούς σοβιετικούς άνθρώπους και­ νούργια όφέλη. Μέ άπόφαση τοΰ Κόμματος, τής κυβέρνησης καί τών συνδικάτων άρχισε τό Μάρτη, καί ώς τή γιορτή βασικά άποπερατώθηκε, τό πέρασμα τών έργατών καί τών ύπαλλήλων στήν πενθήμερη έργάσιμη έβδομάδα μέ δυό μέρες άνάπαυσης. Τό Σεπτέμβρη ή ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ καί τό 'Υπουργικό Συμβούλιο τής ΕΣΣΔ ψήφισαν τήν άπόφαση «Μέτρα γιά τήν παραπέρα άνοδο τής εύημερίας τοΰ σοβιετικού λαοΰ». Τό κατώτερο όριο τοΰ μισθού έργασίας γιά τούς έργάτες καί τούς ύπαλλήλους αύξήθηκε ώς τά 60 ρούβλια τό μήνα, καί ή μικρότερη χρονιάτικη άδεια — ώς 15 έργάσιμες μέρες. ' Ελαττώθηκε ό φόρος άπό τούς έργάτες καί τούς ύπαλλήλους, πού έπαιρναν μισθό έργασίας μέχρι 80 ρούβλια. Αύξήθηκε ό μισθός έργασίας τών έργατών έργαλειομηχανών στή μηχανουργία καί στήν κατεργασία μετάλλου, καθώς καί τών έργαζόμενων τών περιοχών τής *Απω 'Ανατολής καί τού Εύρωπαϊκοΰ Βορά. Αύξήθηκαν τά βοηθήματα στούς έργάτες καί ύπαλλήλους πού χάνουν προσωρινά τήν Ικανότητα γιά δουλιά, οΙ συντάξεις τών άναπήρων, τών στρατιωτικών καί τών κολχόζνικων, καθώς καί όσων είναι άνάπηροι άπό τήν παιδική τους ήλικία. ' Ελαττώθηκε κατά πέντε χρόνια τό όριο ήλικίας πού δίνει τό δικαίωμα συνταξιοδότησης λόγω γήρατος στούς κολχόζνικους καί στίς έργάτριες όρισμένων έπαγγελμάτων. Τά άποτελέσματα τής παλλαϊκής άμιλλας τοΰ Ιωβηλαίου χρόνου είναι εύγλωττα. ΟΙ νικητές τής άμιλλας, χιλιάδες έργαζόμενοι τών έπιχειρήσεων, τών όργανώσεων καί τών κολχόζ, καθώς καί πολλοί στρατιωτικοί σχηματισμοί, τμήματα καί στρατιωτικά έκπαιδευτικά Ιδρύματα βραβεύτηκαν μέ 'Αναμνηστικές σημαίες, πού καθιερώθη­ καν πρός τιμήν τών 50χρονων τής Μεγάλης ’ Οχτωβριανής σοσιαλι­

766

στικής Επανάστασης. Τιμήθηκαν μέ 'Αναμνηστικές σημαίες άλες οί σοβιετικές δημοκρατίες, άκρινές περιοχές καί οί περιοχές. Η χώρα τίμησε τούς ήρωες του Οχτώβρη. Περίπου 130 χιλιάδες άπ’ αύτούς πού πήραν δραστήριο μέρος στήν ' Οχτωβριανή Επανάσταση καί στόν Εμφύλιο πόλεμο, παρασημοφορήθηκαν μέ παράσημα καί μετάλλια. Παρασημοφορήθηκε Επίσης μέ παράσημα καί μετάλλια τής ΕΣΣΔ μεγάλη όμάδα πολιτών τών ξένων χωρών γιά τή δραστήρια συμμετο­ χή τους στήν ' Οχτωβριανή Επανάσταση καί στόν Εμφύλιο πόλεμο στό πλευρό τής Σοβιετικής Εξουσίας. Τό Προεδρείο τοϋ 'Ανώτατου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ καθιέρωσε τό παράσημο τής ' Οχτωβριανής ' Επανάστασης. Πρώτοι τιμήθηκαν μέ τό άνώτερο αύτό παράσημο ή Μόσχα καί τό Λένινγκραντ. Μαζί μέ τό σοβιετικό λαό τά δΟχρονα τοΰ Μεγάλου ' Οχτώβρη τά τίμησαν οΙ λαοί τών σοσιαλιστικών χωρών, ο! κομμουνιστές κι οΙ προοδευτικοί άνθρωποι όλου τοϋ κόσμου. Τά άδελφά Κόμματα στά συνέδριά τους καί στίς όλομέλειες τών ΚΕ, στίς κομματικές όργανώσεις, στίς συγκεντρώσεις καί συνελεύσεις, μέ τόν τύπο καί τό ραδιόφωνο, τόν κινηματογράφο καί μέ Εκθέσεις φωτογραφιών προπαγάνδιζαν κι Εξηγούσαν στούς Εργαζόμενους τή σημασία τής 'Οχτωβριανής Επανάστασης, τίς μεγάλες Επιτεύξεις τοΰ σοβιετικού λαοΰ στήν οίκοδόμηση τοϋ σοσιαλισμού καί τοϋ κομμουνισμού. Γ ιά τή γνωριμία μέ τή ζωή τών σοβιετικών άνθρώπων καί τίς Επιτυχίες τους Επισκέφτηκαν τή Σοβιετική Ένω σ η πολυάριθμες Αντιπροσωπεί­ ες κοινωνικών όργανώσεων καί τών Εργαζόμενων στό Εξωτερικό. 'Εγιναν μιά σειρά πανηγυρικές διεθνείς συναντήσεις: ή Ιωβηλαία σύνοδος τής Σοβιετικής Επιτροπής ύπεράσπισης τής εΙρήνης μέ τή συμμετοχή τών μελών τοΰ Προεδρείου τοΰ Παγκόσμιου Συμβουλίου ΕΙρήνης, ή συνέλευση τής Παγκόσμιας Συνδικαλιστικής ’ Ομοσπονδί­ ας, τό Διεθνές συνέδριο νεολαίας, οί διεθνείς Επιστημονικές συνδια­ σκέψεις «Τά Πενηντάχρονα τοΰ "Οχτώβρη καί ή διεθνής Εργατική τάξη», « ’ Ο ' Οχτώβρης καί τό Εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα*. Σ ’ αύτές πήραν μέρος άντιπρόσωποι άπό 100 καί πάνω χώρες τοΰ κόσμου: καθοδηγητές τών Κομμουνιστικών καί ’ Εργατικών κομμάτων. Επιφα­ νείς παράγοντες τοϋ διεθνοΰς κομμουνιστικού. Εργατικού καί Εθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος, σοβιετικοί καί ξένοι Επιστήμονες. Παντού στή χώρα Εγιναν πανηγυρικές συνεδριάσεις, Αφιερωμένες στά δΟχρονα τοΰ Μεγάλου ’ Οχτώβρη. Στούς Ιωβηλαίους πανηγυρι­ σμούς στό Λένινγκραντ, τήν κοιτίδα τής ’ Οχτωβριανής Επανάστασης, πήραν μέρος οΙ καθοδηγητές τοΰ Κόμματος καί τοΰ κράτους καί προσκαλεσμένοι άπό τό Εξωτερικό. Τούς κατοίκους τοΰ Λένινγκραντ στήν πανηγυρική συγκέντρωση τούς συγχάρηκε θερμά γιά τή μεγάλη γιορτή ό Γενικός γραμματέας τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ Λ. I. Μπρέζνιεφ. Στήν πανηγυρική συγκέντρωση στή Μόσχα μίλησε καί Εκφρασε τά συγχαρητήρια γιά τή γιορτή ό Πρόεδρος τοΰ Υπουργικού Συμβουλί­ ου τής ΕΣΣΔ Α. Ν. Κοσίγκιν. Ή Κεντρική Επιτροπή τοΰ ΚΚΣΕ, τό Προεδρείο τοΰ 'Ανώτατου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ καί τό Υπουργικό

767

Συμβούλιο τής ΕΣΣΔ συγχάρηκαν θερμά τό σοβιετικό λαό, όλους τούς έργαζόμενους τής Σοβιετικής Ένω σης μέ τήν εύκαιρία τής παλλαϊκής γιορτής. ΣτΙς παραμονές τής γιορτής, στ(ς 3 καί 4 τοΰ Νοέμβρη, στή Μόσχα στό Μέγαρο τών συνεδρίων τοΰ Κρεμλίνου έγινε ή πανηγυρική συνεδρίαση τής Κεντρικής Επιτροπής τοΰ ΚΚΣΕ, τοΰ 'Ανώτατου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ καί τοΰ 'Ανώτατου Σοβιέτ τής ΣΟΣΔΡ, Αφιερωμένη στά δΟχρονα τής Μεγάλης 'Οχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστα­ σης. Στόν πανηγυρισμό τοΰ ’ Οχτώβρη στή Μόσχα πήραν μέρος ξένοι προσκαλεσμένοι άπό 107 χώρες τοΰ κόσμου. Τήν Ιωβηλαία πανηγυ­ ρική συγκέντρωση άνοιξε ό Πρόεδρος τοΰ Προεδρείου τοΰ 'Ανώ τα­ του Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ Ν. Β. Ποντγκόρνι. Τήν όμιλία «Πενήντα χρόνια μεγάλων νικών τού σοσιαλισμού» έκανε ό Γ ενικός γραμματέας τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ Λ. I. Μπρέζνιεφ. ΟΙ καθοδηγητές τών ά\ΠΊπροσωπειών τών σοσιαλιστικών χωρών, τών Κομμουνιστικών καί Έργατικών κομμά­ των, ό Αντιπρόσωπος τοΰ 'Εθνικού 'Απελευθερωτικού Μετώπου τοΰ Νότιου Βιετνάμ, ο! καθοδηγητές τών Αντιπροσωπειών τών νεαρών έθνικών κρατών καί τών ' Εθνικοδημοκρατικών κομμάτων συγχάρη­ καν έγκάρδια τό σοβιετικό λαό καί τό Κομμουνιστικό κόμμα τής Σοβιετικής Ένω σης γιά τά δοξασμένα δΟχρονα τοΰ Όχτώβρη. Στήν όμιλία τοϋ Λ. I. Μπρέζνιεφ συνοψίστηκαν τά άποτελέσματα τών Ιστορικών νικών καί τών μεγάλων κατορθωμάτων τοϋ σοβιετικού λαού κάτω άπό τήν καθοδήγηση τοϋ Κομμουνιστικού κόμματος στήν οίκοδόμηση τοϋ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμουνισμού στά 50 χρόνια τής Σοβιετικής έξουσίας, δείχτηκε ή τεράστια έπίδραση τών Ιδεών τού Μεγάλου Όχτώ βρη στήν όλη πορεία τής παγκόσμιας έξέλιξης. Ή Όχτωβριανή έπανάσταση μέ καταπληκτική άρτιότητα καί τεράστια δύναμη έκφρασε τίς κύριες τάσεις τής νέας Ιστορικής έποχής, τής έποχής τοΰ περάσματος τής άνθρωπότητας άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό, άποκάλυψε τήν κοσμοίστορική άποστολή τής έργατι­ κής τάξης στήν πράξη. Τό προλεταριάτο τής Ρωσίας ήταν ή κύρια κινητήρια δύναμη τής ‘ Οχτωβριανής έπανάστασης. Τό καθοδηγούσε τό έμπειρο κι άτσαλωμένο στήν πάλη Κόμμα τοΰ Λένιν. Τό προλετα­ ριάτο τής Ρωσίας, πραγματοποιώντας τή νικηφόρα σοσιαλιστική έπανάσταση, έκπλήρωσε τό διεθνιστικό του καθήκον άπέναντι στή διεθνή έργατική τάξη, άπέναντι στό παγκόσμιο άπελευθερωτικό κίνημα. Άπόδειξε ότι εϊναι έφικτή ή άνατροπή τών έκμεταλλευτριών τάξεων, ή άντικατάσταση του καππαλισμοΰ άπό τό σοσιαλισμό. ' Η ' Οχτωβριανή σοσιαλιστική έπανάσταση, όντας ώς πρός τό περιεχόμε­ νό της προλεταριακή, ήταν συνάμα βαθιά λαϊκή. ’ Η έργατική τάξη τής Ρωσίας, καθοδηγούμενη άπό τό Κόμμα τών μπολσεβίκων, στήν πορεία τής προετοιμασίας καί τής πραγματοποίησης τής έπανάστα­ σης, συσπείρωσε γύρω της τίς πλατιές μάζες τής έργαζόμενης άγροτιάς, τών έργαζόμενων όλων τών καταπιεζόμενων έθνών τής χώρας. Ή συμμαχία τής έργατικής τάξης καί τής έργαζόμενης

768

άγροτιας, πού σφυρηλστήθηκε στήν πορεία τής Επανάστασης, έγινε ή άκλάνητη βάση τής δικτατορίας τού προλεταριάτου, τού σοβιετικού κρατικού συστήματος. Σ ' άλα τά 50 χρόνια μετά τόν ' Οχτώβρη ή έργατική τάξη τής ΕΣΣΔ ήταν ή κύρια καί άποφασιστική δύναμη τής οικοδόμησης τού σοσιαλισμού καί τού κομμουνισμού. Χρησιμοποίησε τή δικτατορία της γιά νά καταπνίξει τήν άντίσταση τών Εκμεταλλευτριών τάξεων πού άνατράπηκαν, νά τίς έκμηδενίσει, δυνάμωνε όλόπλευρα τή συμμαχία μέ τίς έργαζόμενες μάζες τής άγροτιάς καί πάνω στή βάση αύτή άνάπτυσσε τή σοβιετική δημοκρατία. Μέ τή νίκη τού σοσιαλισμού άλλαξε ή σύνθεση όλων τών έργαζόμενων τάξεων τής σοβιετικής κοινωνίας. Διαμορφώθηκε ή άκατάλυτη Ιδεολογικοπολιτική τους ένότητα. Τό σοβιετικό κράτος, πού Εμφανίστηκε σάν κράτος τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, έγινε παλλαϊκό κράτος, πολιτική όργάνωση όλου τοΰ λαοΰ. "Ομως, ό κύριος ρόλος στό Σοβιετικό κράτος έξακολουθεϊ ν ' άνήκει στήν έργατική τάξη, στήν τάξη πού εϊναι πιό καλά όργανωμένη καί συσπειρωμένη καί πού συνδέεται μέ τήν παλλαϊκή Ιδιοκτησία, στήν τάξη πού είναι φορέας καί Εκφραστής τών κομμουνιστικών Ιδεωδών, θεματοφύλακας τών άγωνιστικών Επαναστατικών παραδόσεων. ’ Η νίκη τής ' Οχτωβριανής έπανάστασης όνοιξί τό δρόμο γιά τήν πραγματοποίηση τών Ιδανικών τού κομμουνισμού. Ο σοβιετικός λαός, άκολουθώντας τό δρόμο αύτό καί καθοδηγούμενος άπό τό Κόμμα τοΰ Λένιν, πρώτος στόν κόσμο οίκοδόμησε τή νέα, τή σοσιαλιστική κοινωνία, τήν πρώτη φάση τοΰ κομμουνισμού. ’ Η πείρα τής Σοβιετικής Ένω σης άπόδειξε τήν πλήρη δυνατότητα οικοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού, μέ βάση τήν πείρα αύτή Εξακριβώθηκαν καί έλέγχθηκαν πρακτικά οΙ βασικές νομοτέλειες τής οικοδόμησής του. Ανοίχτηκε στήν άνθρωπότητα ό δρόμος πρός τό σοσιαλισμό. Σ ' αύτό βρίσκεται τό κύριο άποτέλεσμα τής πενηντάχρονης δημιουργικής δράσης τοΰ Σοβιετικού λαοΰ, ό μεγάλος άθλος του. Άποτέλεσμα τής πενηντάχρονης αύτής άνάπτυξης ήταν: ή χώρα τών Σοβιέτ, μέ τόν ήρωικό λαό της, άνανεωμένη καί μετασχηματισμέ­ νη άπό τό σοσιαλισμό νά προβάλλει μπροστά στήν άνθρωπότητα σέ όλη της τήν ισχύ καί τή μεγαλοπρέπεια. ' Ο σοβιετικός λαός έχτισε τήν άναπτυγμένη σοσιαλιστική κοινωνία. Ά λ λ α ξ ε ριζικά ή μορφή καί ή σύνθεση τών τάξεων. Σέ άκατάλυτη άδελφική ένότητα ή έργατική τάξη, ή κολχόζνικη άγροτιά, ή διανόηση όλα τά έθνικά τμήματα τών Εργαζόμενων, ένωμένα μέ κοινά συμφέροντα, σκοπούς καί ιδανικά βαδίζουν πρός τό φωτεινό μελλοντικό κομμουνισμό τής κοινωνίας. Τό σοσιαλιστικό σύστημα, πού έπικράτησε στή χώρα τών Σοβιέτ, δείχνει λαμπρά τήν άδιαφιλονίκητη ύπεροχή του πάνω στόν καπιταλι­ σμό στόν κύριο τομέα τής άνθρώπινης δράσης: στήν άνάπτυξη τής οικονομίας, τών παραγωγικών δυνάμεων τής κοινωνίας. ' Η Εργατική τάξη, οί Εργαζόμενες μάζες κληρονόμησαν άπό τήν άστική τάξη καί

769

τούς τσιφλικάδες μιά φτωχή χώρα μέ καθυστερημένη οίκονομία. ' Η τσαρική Ρωσία παρήγαγε τό 1913 περίπου 4 % τής παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής. Ή χώρα τών Σοβιέτ, ύπερνικώντας σέ Ιστορικά σύντομο διάστημα τήν προαιώνια καθυστέρηση, μετατρά­ πηκε σέ πολύ άνσπτυγμένο σοσιαλιστικό κράτος μέ Ισχυρή βιομηχα­ νία καί μέ μεγάλη έκμηχανισμένη άγροτική οίκονομία. Ή Σοβιετική Ένω σ η προχώρησε σ'ένα νέο Ιστορικό όρόσημο όσον άφορα τήν οίκονομική άμιλλα μέ τίς βασικές καπιταλιστικές χώρες. Τό 1967 τό ποσοστό της στήν παγκόσμια βιομηχανική παραγωγή έφτασε περίπου στά 20%, δηλαδή στό ένα πέμπτο. ' Η πενηντάχρονη Ιστορία τής χώρας τών Σοβιέτ έδειξε παραστατι­ κά καί πειστικά ότι ό σοσιαλισμός έξασφαλ/ζει τή ριζική βελτίωση τών βιοτικών συνθηκών καί τή σταθερή άνοδο τής εύημερ/ας όλων τών έργαζόμενων. ' 0 σοσιαλισμός έδοσε στούς σοβιετικούς άνθρώπους τέτια άγαθά, πού οι έργαζόμενοι τών καπιταλιστικών χωρών μπορούν μόνο νά τά όνειρεύονται. Στήν ΕΣΣΔ άπό καιρό ήδη έχουν έξαλειφθεΐ οΙ έκμεταλλεύτριες τάξεις καί ή Εκμετάλλευση άνθρώπου άπό άνθρω­ πο, δέν ύπάρχει άνεργία καί φτώχεια. Ή σοσιαλιστική άρχή « Ά π ό τόν καθένα άνάλογα μέ τίς Ικανότητές του, στόν καθένα άνάλογα μέ τή δουλιά του» έγγυάται στό σοβιετικό άνθρωπο τό δικαίωμα τής δουλιάς καί τής υλικής Εξασφάλισης. ΟΙ ύψηλοί καί σταθεροί ρυθμοί άνάπτυξης τής κοινωνικής παραγωγής Εξασφαλίζουν τή γρήγορη αύξηση τοϋ λαϊκοϋ πλούτου καί τής εύημερίας τών Εργαζόμενων. Σπουδαιότατο άποτΕλεσμα τών 50 χρόνων πού πέρασαν άπό τήν ' Οχτωβριανή Επανάσταση είναι ή Επικράτηση τής όκατάλυτης σοσια­ λιστικής άδελφοσύνης όλων τών λαών τής Σοβιετικής Ένωσης. Τό σοβιετικό σύστημα καί ό σοσιαλισμός άνέβασαν όλα τά Εθνη καί τίς λαότητες τής ΕΣΣΔ στό Επίπεδο τής σύγχρονης προόδου, τούς συσπείρωσαν σέ μιά άγαπημένη άδελφική οικογένεια. Πολλοί λαοί τής χώρας, πού στό παρελθόν ήταν καθυστερημένοι, έφτασαν στό σοσιαλισμό, παρακάμπτοντας τό καπιταλιστικό στάδιο άνάπτυξης. Στά 50 μετά τόν ' Οχτώβρη χρόνια άλλαξε ριζικά ή κοινωνικοπολιτική καί πολιτιστική μορφή όλων τών σοβιετικών Εθνών καί λαοτήτων. Ό λ ε ς οΙ σοβιετικές δημοκρατίες σημείωσαν τεράστιες έπιτυχίες στήν άνάπτυξη τής οικονομίας καί τοϋ πολιτισμού. Αναπτύχθηκαν πολυά­ ριθμα Εθνικά στελέχη τής Εργατικής τάξης καί τής διανόησης, άλλαξε στίς συνθήκες τοΰ κολχόζνικου συστήματος ή τάξη τής άγροτιάς. 'Επιτεύχθηκε ή καθολική μόρφωση τοΰ πληθυσμού, άνέβηκε σέ ύψηλή βαθμίδα ή Επιστήμη. φρουροί τών κστακτήσεων τοϋ ’ Οχτώβρη καί τοΰ σοσιαλισμού στΕκουν οί ισχυρές Ένοπλες Δυνάμεις τής ΕΣΣΔ. ' Η Εργατική τάξη, οί Εργαζόμενες μάζες τοΰ Σοβιετικού κράτους, άκολουθώντας τίς ύποδείξεις τοϋ ΛΕνιν, μέ τήν καθοδήγηση τοΰ Κόμματος δημιούργησαν γιά τήν ύπεράσπισή τών κατακτήσεών τους τόν Έργατοαγροτικό Κόκκινο Στρατό, Εδειξαν στήν πράξη όχι μόνο τήν Ικανότητα

770

όργάνωσης τοϋ στρατού, άλλά καί τή στρατιωτική τους υπεροχή πάνω στούς έσωτερικούς καί Εξωτερικούς έχθρούς. Ό Κόκκινος Στρατός, συντρίβοντας τούς έπεμβασίες καί τούς λευκοφρουρίτες, άπόκτησε αΙώνια δόξα. Τό Κόμμα, ό σοβιετικός λαός δέν λυπήθηκαν δυνάμεις καί μέσα γιά τό δυνάμωμα τής Ισχύος τους. Κι όταν στά βαριά χρόνια τοΰ Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου ό Κόκκινος Στρατός συγκρούστηκε ξανά μέ τίς δυνάμεις κρούσης τοΰ Ιμπεριαλισμού, πού έπιτέθηκαν ένάντια στή χώρα τών Σοβιέτ, τίς σύντριψε κατακέφαλα. Σέ μισό αΙώνα οΙ Ένοπλες Δυνάμεις τής ΕΣΣΔ, στηριζόμενες στήν αύξημένη οίκονομική Ισχύ τοΰ Σοβιετικού Κράτους, μετατράπηκαν σέ άκατανίκητη δύναμη. ΟΙ Ένοπ λες Δυνάμεις τής ΕΣΣΔ είναι έφοδιασμένες μέ τά πιό σύγχρονα μέσα όπλισμοΰ καί είναι έτοιμες νά δόσουν συντριπτικό κτύπημα σ ' όποιονδήποτε έχθρό, πού θά τολ­ μούσε νά έπιβουλευτεΐ τήν ΕΣΣΔ. ΟΙ σοβιετικές Ένοπλες Δυνάμεις, μαζί μέ τίς ένοπλες δυνάμεις τών άλλων άδελφικών σοσιαλιστικών κρατών, έξασφαλίζουν σταθερά τήν άσφάλεια τών λαών τους, άποτελοϋν Ισχυρό παράγοντα διαφύλαξης τής εΙρήνης. Ή νίκη τοΰ Όχτώ βρη, οΙ μεγάλες έπιτυχίες τοϋ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ στά 50 μετά τόν ' Οχτώβρη χρόνια άποτελοϋν θρίαμβο τοΰ λενινισμού, θρίαμβο των Ιδεών καί τών έργων τοϋ Κόμματος той Λένιν. Ά π ό τόν ' Οχτώβρη τοΰ 1917 γιά πρώτη φορά στήν Ιστορία ή θεωρία τού μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ έγινε στή χώρα τών Σοβιέτ τό μέσο έπαναστατικοΰ μετασχηματισμού τής κοινωνίας, τής οίκοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμουνισμού. Τά 50 χρόνια τοΰ Όχτώβρη είναι θρίαμβος τοΰ λενινισμού, τών Ιδεών του. Τό Κομμουνιστικό κόμμα, ό σοβιετικός λαός, συνεχίζοντας έπάξια τό έργο τοΰ Λένιν, πραγματοποιούν τίς άθάνατες Ιδέες του, άκολουθοΰν σταθερά τό λενινιστικό δρόμο πρός τόν κομμουνισμό. ' Η μαρξιστική-λενινιστική ιδεολογία έγινε ή κυρίαρχη ιδεολογία τής σοβιετικής κοινωνίας, άποτελεϊ τήν Ισχυρή κινήρια δύναμή της, τή βάση τής ιδεολογικής ένότητας καί συσπείρωσης τών σοβιετικών άνθρώπων, τήν πηγή τοΰ ένθουσιασμοϋ τους γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ κομμουνισμού. Οί μεγάλες Ιδέες τοΰ Όχτώ βρη πραγματοποιούνταν μέ τήν καθοδήγηση τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος πού έκανε μέσα σέ μισό αιώνα πρωτόφαντη, ώς πρός τό περιεχόμενο καί τήν έκτασή της, δουλιά. Τό ΚΚΣΕ, διαπαιδαγωγημένο στό πνεϋμα τοΰ μαρξισμοΰλενινισμοΰ καί διαποτισμένο άπό τίς Ιδέες του, έλυσε μ'έπιτυχία τά μεγάλα θεωρητικά προβλήματα τοΰ σοσιαλισμού καί τού κομμουνι­ σμού κι έξασφάλισε μέ τήν όργανωτική δουλιά του τήν πρακτική τους έφαρμογή. Συνοψίζοντας τά γενικά συμπεράσματα άπό τά μεγάλα έπιτεύγματα τοΰ σοβιετικού λαοΰ στά 50 χρόνια μετά τόν Όχτώ βρη, ό Λ . I. Μπρέζνιεφ στήν όμιλία στήν ιωβηλαία πανηγυρική συνεδρίαση είπε: «Τό μεγαλειώδες οικοδόμημα τοΰ σοσιαλισμού, πού ύψώθηκε στή χώρα μας είναι τό έπάξιο έπαθλο γιά τίς προσπάθειες καί τά

771

κατορθώματα τών σοβιετικών άνθρώπων, γιά τήν πενηντάχρονη όλόψυχη δουλιά καί τίς ήρωικές μάχες τους γιά τή νίκη τών Ιδανικών, πού στό όνομά τους πραγματοποιήθηκε ή Μεγάλη Όχτωβριανή σοσιαλιστική Επανάσταση». Τό πρώτο στόν κόσμο σοσιαλιστικό κράτος, πού δημιουργήθηκε άπό τήν ' Οχτωβριανή Επανάσταση, Εγινε τό φρούριο τού διεθνούς προλεταριάτου καί τών καταπιεζόμενων μαζών όλου τού κόσμου στήν πάλη τους Ενάντια στόν Ιμπεριαλισμό. ' Η πείρα τού ' Οχτώβρη Εγινε άπόκτημα τοΰ διεθνοΰς κομμουνιστικού. Εργατικού καί έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος. Ή Μεγάλη Όχτωβριανή σοσιαλιστική Επανάσταση άσκεϊ Ισχυρή Επίδραση σ'δ λη τήν πορεία τής παγκόσμιας Εξέλιξης, στό παγκόσμιο Επαναστατικό προτσές. Στό μισό αΙώνα πού πέρασε άπό τόν ' Οχτώ­ βρη κάτω άπό τήν έπίδραση τών Ιδεών του καί τών έπιτυχιών τοΰ σοσιαλισμού, άλλαξε σέ τεράστιο βαθμό ή όψη όλου τοΰ πλανήτη, άλλαξε ριζικά ό συσχετισμός τών δυνάμεων στόν κόσμο. Τά 50 αύτά χρόνια ήταν περίοδος ένός άδιάκοπου βαθαίματος τής γενικής κρίσης τοΰ καπιταλισμού, περίοδος τής μετατροπής τοΰ σοσιαλισμού σέ άποφασιστική δύναμη τής παγκόσμιας έξέλιξης. Τόν 'Οχτώβρη τοΰ 1917 τό σύγχρονο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα μόλις γεννιόταν. Σ 'ό λ ο τόν κόσμο ό άριθμός τών κομμουνι­ στών έφτανε τίς 400 χιλιάδες. Στά 50χρονα τοΰ Οχτώβρη ό κομμουνισμός έγινε Ισχυρή δύναμη πού μετασχηματίζει τόν κόσμο. 88 Κομμουνιστικά καί ' Εργατικά κόμματα συνένωναν στίς γραμμές τους 50 έκατομμύρια κομμουνιστών. Τό ΚΚΣΕ μαζί μέ τ'ά λλα μαρξιστικά-λενινιστικά κόμματα φροντίζει άδιάκοπα γιά τή συσπεί­ ρωση τών γραμμών τοΰ διεθνοΰς κομμουνιστικού κινήματος πάνω στίς άρχές τοΰ μαρξισμού-λενινισμού καί τοΰ προλεταριακού διεθνι­ σμού. Τό ν ’ Οχτώβρη τοΰ 1917 0 σοσιαλισμός έκπροσωποΰσε μόνο μιά χώρα, τή Σοβιετική Δημοκρατία τής Ρωσίας. Ό Ιμπεριαλισμός κυριαρχούσε πάνω στά πέντε έκτα τοΰ πλανήτη. Στήν πορεία τής πενηντάχρονης πάλης ό σοσιαλισμός έπέκτεινε σημαντικά τά σύνορά του. Τώρα ύπάρχει τό Ισχυρό παγκόσμιο σοσιαλιστικό σύστημα' κάτω άπό τή σημαία τοΰ σοσιαλισμού ζεϊ καί οίκοδομεΐ τή νέα ζωή τό ένα τρίτο τής άνθρωπότητας. ’ 0 σοσιαλισμός έγινε άκατάλυτη δύναμη. Τό διεθνές έργατικό κίνημα έγινε Ισχυρότατο. Στό πρόσωπο τής Σοβιετικής 'Ενωσης, τοΰ παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος αύτό άπόκτησε μιά σταθερή βάση γιά τήν πάλη του ένάντια στόν καπιταλισμό. Μέ τήν καθοδήγηση τών Κομμουνιστικών κομμάτων μεγάλωσε ή όργανωτικότητα τοΰ διεθνοΰς Εργατικού κινήματος, ή έκταση τών ταξικών μαχών τοΰ προλεταριάτου καί ή δύναμη τών κτυπημάτων του ένάντια στό μονοπωλιακό κεφάλαιο. Μέχρι τήν Όχτωβριανή έπανάσταση ένα μεγάλο μέρος τοΰ κόσμου ήταν τυλιγμένο στίς άλυσίδες τής άποικιοκρατικής καταπίε­

772

σης. Κάτω άπό τό ζυγό τοΰ Ιμπεριαλισμού στίς άποικίες καί στίς μισοαποικίες βασανίζονταν Ενάμισι δισεκατομμύριο άνθρωποι. Τό Εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα τών καταπιεζόμενων λαών μόλις γεν­ νιόταν. Στό μισό αΙώνα πού πέρασε άπ'τήν ' Οχτωβριανή Επανάσταση τό κίνημα αύτό μετατράπηκε σέ κίνημα Εκατοντάδων Εκατομμυρίων, πού σύντριψαν τό άποικιακό σύστημα. Ό Όχτώβρης διακήρυξε τήν εΙρήνη άνάμεσα στούς λαούς. Ή γενέτειρα τοΰ Όχτώ βρη, ή Σοβιετική δημοκρατία Εγινε τό φρούριο τής εΙρήνης, τό κΕντρο Ελξης όλων τών ειρηνόφιλων δυνάμεων τοϋ πλανήτη. Ή χώρα τών ΣοβιΕτ, Εκπληρώνοντας τό διεθνιστικό της καθήκον άπέναντι στό παγκόσμιο άπελευθερωτικό κίνημα, σήκωσε πρώτη τή σημαία τής πάλης Ενότντια στόν Ιμπεριαλι­ σμό, δΕχτηκε πρώτη τά χτυπήμστά του, τά άπόκρουσε μ'Επιτυχία καί τοϋ προξΕνησε αίσθητή ζημιά. Στή διάρκεια μισοϋ αΙώνα τό Κομμου­ νιστικό κόμμα, κατευθύνοντας τήν Εξωτερική πολπική τοΰ Σοβιετικού κράτους, ύποστήριζε άδιάκοπα κι άποφασιστικό τίς ΕπαναστστικΕς καί εΙρηνόφιλες δυνάμεις, τήν Ελευθερία καί τήν άνεξαρτησία όλων τών λαών. ΜΕ τή δημιουργία τοΰ παγκόσμιου συστήματος τοΰ σοσιαλι­ σμού οΙ προσπάθειΕς του κατευθύνονται στήν άνοδο τής μαχητικής Ισχύος τής κοινότητας τών σοσιαλιστικών χωρών, στήν ύποστήριξη τών νεαρών άνατττυσσόμενων κρατών, πού ύπερασπίζουν τήν Εθνική τους άνεξαρτησία στήν πάλη Ενάντια στό διεθνή Ιμπεριαλισμό, καί τών λαών πού παλαίβουν γιά τήν άπελευθΕρωσή τους άπό τόν άποικιοκρατικό ζυγό. « Ή σημαία τής εΙρήνης καί τής φιλίας άνάμεσα στούς λαούς, πού τή σήκωσε ψηλά ή Χώρα τών ΣοβιΕτ, — είπε στήν όμιλία του ό Λ. I. ΜπρΕζνιεφ, — άποκτα τίς συμπάθειες καί τήν ύποστήριξη Εκατομμυ­ ρίων άνθρώπων όλων τών ήπείρων, προσελκύοντάς τους μΕ τό μΕρος τοΰ σοσιαλισμού. ΟΙ άνθρωποι όλου τού κόσμου βλΕπουν ότι ή Σοβιετική ‘ Ενωση Εφαρμόζει μΕ συνΕπεια τίς νΕες άρχές στίς διεθνείς σχΕσεις, πού διακηρύχτηκαν άπό τή μεγάλη μας Επανάσταση». Ό γιορτασμός τών δΟχρονων τοΰ ' Οχτώβρη μετατράπηκε σέ μιά Ισχυρή διαδήλωση τών νικών τοΰ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμουνι­ σμού τών Ιδεών τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ, τών Ιδεών τής ' Οχτωβριανής Επανάστασης. Τά μεγάλα δΟχρονα τοΰ Όχτώ βρη άποτΕλεσαν μιά Επιθεώρηση τών Επαναστατικών δυνάμεων σ ’ όλο τόν κόσμο, τής διεθνιστικής τους συσπείρωσης γύρω άπό τίς ΙδΕες τής ’ Οχτωβριανής Επανάστασης. ΜΕ τήν άνθιση τών δυνάμεων καί τής Ισχύος της ή Χώρα τών ΣοβιΕτ μπήκε στή δεύτερη δΟετία. ' Ο σοβιετικός λαός μΕ τήν καθοδήγηση τοΰ λενινιστικοΰ του Κόμματος άνάπτυξε μΕ καινούργια Ενεργητικότητα τήν οίκοδόμηση τής κομμουνιστικής κοινωνίας. Τό Κόμμα, ό σοβιετικός λαός, στηριζόμενοι στίς μεγάλες κατακτήσεις τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ, άκολουθώντας σταθερά καί άπαρΕγκλπα τή λενινιστική γραμμή, συγκΕντρωναν τίς προσπάθειΕς τους στήν πραγ­

773

ματοποίηση τών ιστορικών καθηκόντων πού διατυπώθηκαν στό Πρόγραμμα τοΰ ΚΚΣΕ, στίς άποφάσεις τοΰ 23ου Συνεδρίου τοΰ Κόμματος. Μετά τό γιορτασμό τών δΟχρονων τοΰ Μεγάλου ' Οχτώ­ βρη, τό Δεκέμβρη τοΰ 1967 ή Σοβιετική ' Ομοσπονδιακή Δημοκρατία τής Ρωσίας καί ή Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία τής Ούκρανίας παρασημοφορήθηκαν μέ τό παράσημο τής 'Οχτωβριανής Έπ α νά ­ στασης γιά τίς έξαιρετικές ύπηρεσίες τών έργαζόμενων τής Ρωσικής 'Ομοσπονδίας καί τής Ούκρανίας στό έπαναστατικό κίνημα, στήν Όχτωβριανή έπανάσταση καί στό δυνάμωμα τής Ένω σ ης τών Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, γιά τή γενναιότητα καί τόν ήρωισμό πού έδειξαν ύπερασπίζοντας τίς κατακτήσεις τής Σοβιετικής έξουσίας καί γιά τίς έπιτυχίες πού σημείωσαν στήν οίκοδόμηση τοΰ κομμουνισμού. Τό Κόμμα καί τό λαό τούς συνδέουν μέ τό Μεγάλο Όχτώβρη πολλά ένδοξα ιστορικά γεγονότα. Αμέσω ς μετά τό γιορτασμό τοΰ ιωβηλαίου τοΰ Όχτώ βρη, οί σοβιετικοί άνθρωποι γιόρτασαν τά δΟχρονα τής δημιουργίας τών Σοβιετικών ' Ενόπλων Δυνάμεων, τών όργάνων τής έξωτερικής πολιτικής, τής κρατικής άσφάλειας, τής πολιτοφυλακής καί τής δικαιοσύνης, πού ή δημιουργία καί ή όργάνωσή τους συνδέονται άδιάρηκτα μέ τή δράση той В. I. Λένιν. ΟΙ Ένοπλες Δυνάμεις ύπηρετοΰν πιστά τό λαό τους, ύπερασπίζουν τίς κατακτήσεις τοΰ Μεγάλου Όχτώβρη. Τά όργανα τής κρατικής άσφάλειας, δουλεύοντας κάτω άπό τήν καθοδήγηση τοΰ Κόμματος, στή δράση τους έχουν σάν βάση τίς άποφάσεις τοΰ 20οϋ, 21 ου, 22ου καί 23ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ, τηρούν τή σοβιετική σοσιαλιστική νομιμότητα, έξασφαλίζουν τήν ύπεράσπιση τών συνόρων καί τής άσφάλειας τής ΕΣΣΔ άπό τίς έπιβουλές τοϋ ιμπεριαλιστικού στρατόπέδου. Τόν ' Οχτώβρη τοΰ 1968 ή χώρα τίμησε πλατιά τά πενηντάχρονα τής Λενινιστικής Κομσομόλ, πού παρασημοφορήθηκε μέ τό παράση­ μο τής 'Οχτωβριανής έπανάστασης. Τό 1968 συμπληρώθηκαν 50 χρόνια άπό τήν Γδρυση τών Κομμουνιστικών κομμάτων τής Ούκρα­ νίας, τής Λιθουανίας καί τής Λευκορωσίας. Σάν παλλαϊκή γιορτή τιμήθηκαν τό Δεκέμβρη τοΰ 1967 τά δΟχρονα τής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας τής Ούκρανίας καί στά τέλη τοΰ 1968 ή έγκαθίδρυση τής Σοβιετικής έξουσίας στήν ' Εσθονία, στή Λεττονία, στή Λιθουανία, καθώς καί τά δΟχρονα τής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας τής Λευκορωσίας. Πλούτισε καί πλάτυνε σημαντικά όλη ή ίδεολογικο-πολιτική δουλιά τοΰ Κόμματος. Μεγάλο μέρος σ'αύτή κατείχε ή προπαγάνδα τών έπανασταστικών, τών πολεμικών καί τών έργατικών παραδόσεων τοΰ Κόμματος καί τοΰ σοβιετικού λαοΰ, πού άσκοΰν Ισχυρή έπίδραση στή νέα γενιά καί παίζουν σοβαρό ρόλο στή διαμόρφωση τοΰ νέου, τοϋ σοβιετικοϋ άνθρώπου. Ή νεολαία αίσθάνθηκε πιό βαθιά καί πιό έντονα τήν πνοή καί τά Ιδανικά τοΰ Μεγάλου Όχτώ βρη, τό μεγαλείο

774

τών νικών πού κέρδισε ό σοβιετικός λαός μέ τήν καθοδήγηση τοΰ Κόμματος τοΰ Λένιν, τήν άδιάρηκτη σύνδεσή της μέ τΙς παλιές καί τίς μελλοντικές γενιές γιά τήν πραγματοποίηση τών κομμουνιστικών ιδανικών. Ταυτόχρονα τό Κόμμα άπόκρουσε άποφασιστικά τήν προπαγάνδα τής άστικής Ιδεολογίας, πού έξαπολύθηκε μέ Ιδιαίτερη δύναμη άπό τούς έχθρούς той σοσιαλισμού άπ'άφορμή τά δΟχρονα τού 'Οχτώβρη. Τό Μάη той 1968 τό Κομμουνιστικό κόμμα τής Σοβιετικής Ένω σης τίμησε πανηγυρικά τά 150 χρόνια άπό τή γέννηση той θεμελιωτή той έπιστημονικοΰ κομμουνισμού Κάρλ Μάρξ. Τόν Ίο ύ νη τού 1968 ή ΚΕ той ΚΣΚΕ ψήφισε τήν άπόφαση « Ή προετοιμασία τών ΙΟΟχρονων άπό τή γέννηση той Βλαντίμιρ Ίλίτς Λένιν». Στή χώρα έγινε πολλή δουλιά γιά τήν έπάξια προϋπάντηση τής ένδοξης αύτής έπετείου. Τό Δεκέμβρη τοΰ 1969 ή ΚΕ той ΚΚΣΕ δημοσίευσε τίς θέσεις «Γιά τά ΙΟΟχρονα άπό τήν γέννηση τοΰ Βλαντίμιρ Ίλίτς Λένιν», στίς όποιες φωτίστηκε ή ζωή καί ή έπαναστατική του δράση, ή μεγάλη δημιουργική συμβολή του στή μαρξιστική θεωρία, ό ρόλος του στή δημιουργία καί στό άτσάλωμα той Μπολσεβίκικου κόμματος, στή δημιουργία καί στήν οίκοδόμηση τοΰ πρώτου στόν κόσμο σοσιαλιστι­ κού κράτους. Στίς θέσεις φάνηκε καθαρά ή διεθνιστική σημασία τοΰ λενινισμού γιά τό διεθνές κομμουνιστικό, έργστικό καί όλο τό άπελευθερωτικό κίνημα. Μέ βάση τήν άπόφαση τής Κεντρικής ' Επιτροπής καί τίς θέσεις της τό Κόμμα έκανε στίς μάζες πλατιά Ιδεολογικοπολιτική καμπάνια. 01 κομματικές έπιτροπές όργάνωσαν κύκλους διαλέξεων γιά τόν Λένιν καί έκθέσεις, όργάνωσαν τή μελέτη τής ζωής καί τής δράσης τοΰ В. I. Λένιν, τών έργων του. Εγιν α ν θεωρητικά σεμινάρια καί συνδιασκέ­ ψεις. Έβγαιναν έπετειακές έφημερίδες καί περιοδικά. 'Οργανώνον­ ταν έκπομπές άπό τό ραδιόφωνο καί τήν τηλεόραση, φεστιβάλ κινηματογραφικών έργων άφιερωμένων στόν В. I. Λένιν. Στό Λένιν­ γκραντ καί στίς άλλες πόλεις στήθηκαν άνδριάντες του. Στήν πόλη Ούλιάνοφσκ, στή γενέτειρα τοΰ Βλαντίμιρ ' Ιλίτς, γιά τήν άποθανάτιση τής μνήμης του οίκοδομήθηκε όλόκληρο έργο — μνημείο той Λένιν. 01 θεωρητικές έργασίες καί τά πολυάριθμα ντοκουμέντα τοΰ В. I. Λένιν, πού συγκέντρωσε τό ΚΚΣΕ, άποτελοϋν άνεκτίμητη Ιδεολογική κληρονομιά, ή όποία έξοπλίζει τούς κομμουνιστές, όλους τούς σοβιετικούς άνθρώπους μέ έπιστημονική κοσμοθεωρία, πού τούς έμπνέει στήν πάλη γιά τή νίκη τού κομμουνισμού. Ή συγγραφική κληρονομιά τοΰ В. I. Λένιν, πού άποτελεϊται άπό 30 καί πάνω χιλιάδες χειρόγραφα, γράμματα κι άλλα ντοκουμέντα, φυλάγεται στό Κεντρικό κομματικό άρχεϊο τοΰ ’ Ινστιτούτου μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ τής ΚΕ τού ΚΚΣΕ καί έκλαϊκεύεται πλατιά. Στά πενήντα χρόνια πού μεσολάβησαν άπό τόν καιρό πού τό 9ο Συνέδριο той ΚΚΡ (μπ) ψήφισε τήν άπόφαση

775

γιά τήν Εκδοση τών Εργασιών τοϋ В. I. Λένιν στήν ΕΣΣΔ, Εκδόθηκαν πΕντε Εκδόσεις τών 'Απάντων του. Τελευταία τά "Απαντα τοΰ В. I. Λένιν βγήκαν σέ 55 τόμους καί περιέχουν περίπου 9 χιλιάδες Εργα του. Σέ μαζικό τιράζ Εκδίδονταν καί Εκδίνονται διαλεχτά Εργα, συλλογές κατά θέματα καί ξεχωριστά Εργα τοΰ В. I. Λένιν. Στά χρόνια τής Σοβιετικής έξουσίας, ώς τό ιωβηλαίο τοϋ Λένιν, στίς γλώσσες τών λαών τής Σοβιετικής " Ενωσης οί Εργασίες του Εκδόθηκαν πάνω άπό 10 χιλιάδες φορές μέ συνολικό τιράζ 350 περίπου Εκατομμύρια άντίτυπα. Τό ΚΚΣΕ βοηθάει όλόπλευρα τά άδελφά Κομμουνιστικά καί ' Εργατικά κόμματα, όλες τίς προοδευτικές όργανώσεις τοϋ Εξωτερι­ κού στήν προπαγάνδιση τών Ιδεών τοΰ λενινισμού, στήν Εκδοση τών Εργων τοΰ В. I. Λένιν. Τά Εργα αύτά Εκδόθηκαν σέ 117 γλώσσες τών λαών τοΰ κόσμου καί σέ έκατοντάδες έκατομμύρια άντίτυπα. Τά μελετούν, διδάσκονται άπ'αύτά νά ζοϋν καί νά παλαίβουν άνθρωποι όλων τών χωρών, σ'όλες τίς ήπείρους. Ό λενινισμός είναι ή πιό πρωτοπόρα, άκατανίκητη καί μέ τήν πιό μεγάλη Επιροή ιδεολογία στό σύγχρονο κόσμο, πού Επαναστατικοποιεϊ τίς πλατιές λαϊκές μάζες καί συσπειρώνει διεθνιστικά όλα τά Επαναστατικά ρεύματα τοϋ παγκό­ σμιου άπελευθερωτικοϋ κινήματος. Έκατομμύρια Επαναστατών άγωνιστών βρίσκουν στό λενινισμό άπαντήσεις στά πιό ζωτικά ζητήματα. Στό Λένιν, στή διδασκαλία του, στίς μεγαλοφυείς Εργασίες του, στό πλουσιότατο αύτό θησαυροφυλάκιο γνώσεων καί πείρας, άπευθύνονται διαρκώς όλοι όσοι άγωνίζονται Ενάντια στόν Ιμπεριαλισμό, στήν κοινωνική καί Εθνική καταπίεση, γιά τό θρίαμβο τών ιδανικών τοϋ σοσιαλισμού καί τοϋ κομμουνισμού. Τήν τεράστια διεθνή σημασία τοϋ λενινισμού τόνισε ή Σύσκεψη τών Κομμουνιστικών καί ’ Εργατικών κομμάτων, πού Εγινε τόν ’ Ιούνη τοΰ 1969. Στήν Έκκληση, πού ψηφίστηκε άπό τή Σύσκεψη, «Τά ΙΟΟχρονα άπό τή γέννηση τοΰ Βλαντίμιρ Ίλ ίτς Λένιν» άναφέρ^ται: «Κάτω άπό τή σημαία τοΰ λενινισμού τό Επαναστατικό κίνημα στίς περισσότερες χώρες άνέβηκε σέ νέο έπίπεδο, ιδρύθηκαν καί δυνάμωσαν τά Κομμουνιστικά κόμματα, τό διεθνές κομμουνιστικό κίνημα μετατράπηκε σέ πραγματικά παγκόσμια καί μέ τό μεγαλύ­ τερο κύρος πολιτική δύναμη τής Εποχής μας» ( Ή Δ ι ε θ ν ή ς Σ ύ σ κ ε ψ η τ ώ ν Κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ώ ν καί Ε ρ γ α τ ι κ ώ ν κ ο μ μ ά τ ω ν . ΝτοκουμΕντα καί ύλικά, ρωσ. Εκδ., Μόσχα 1969, σελ. 332). Οί σοβιετικοί άνθρωποι, Ετοιμαζόμενοι γιά τήν προϋπάντηση τοΰ Ενδοξου ιωβηλαίου τοΰ Λένιν, άνάτττυξαν Ενα παλλαϊκό κίνημα γιά τήν πρίν τήν προθεσμία Εκπλήρωση τοΰ πεντάχρονου. Σ'α υτό Εκδηλώθηκε λαμπρά ή δημιουργική καί κινητήρια δύναμη τών λενινιστικών ιδεών. Οί Εργαζόμενοι τών Εργοστασίων καί τών φάμπρικων, τών όρυχείων καί τών νέων έργων, τών σοβχόζ καί τών κολχόζ Εδιναν άναφορά στήν Πατρίδα γιά τίς έπιτυχίες τής Εργατικής

776

λενινιστικής άμιλλας. Στίς 11 τοϋ Απρίλη 1970 δλη ή χώρα πήρε μέρος στό μεγαλοπρεπές κομμουνιστικό Σάβατο. Πρός τιμήν τών ΙΟΟχρονων άπό τή γέννηση τοΰ В. I. Λένιν στίς πρωτοπόρες έπιχειρήσεις, όργανώσεις, σοβχόζ, κολχόζ, στρατιωτικές μονάδες καί τμήματα άπονεμήθηκαν Λενινιστικά ιωβηλαία γράμματα τιμής. ' Εκα­ τομμύρια σοβιετικοί άνθρωποι γιά τή δραστήρια συμμετοχή τους στήν έργατική καί κοινωνική ζωή παρασημοφορήθηκαν μέ τό μετάλ­ λιο «Γιά ήρωική δουλιά», πού καθιερώθηκε πρός τιμήν τών 100χρονων άπό τή γέννηση τοΰ В. I. Λένιν. Στίς 21 τοΰ 'Απρίλη 1970 στή Μόσχα έγινε πανηγυρική συνεδρί­ αση τής Κεντρικής 'Επιτροπής τοϋ ΚΚΣΕ, τοΰ 'Ανώτατου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ καί τοΰ 'Ανώτατου Σοβιέτ τής ΣΟΣΔΡ , άφιερωμένη στά ΙΟΟχρονα άπό τή γέννηση τοΰ Βλαντίμιρ Ίλ ίτς Λένιν. Στήν πανηγυρική συνεδρίαση πήραν μέρος πολυάριθμες άντιπροσωπεϊες άπ'τό έξωτερικό, πού ήρθαν άπό τά σοσιαλιστικά καί τά νεαρά έθνικά κράτη, άντιπρόσωποι τών Κομμουνιστικών καί ' Εργατικών κομμάτων, τών έθνικοδημοκρατικών καί άριστερών σοσιαλιστικών Κομμάτων, έπιφανείς παράγοντες τών προοδευτικών κινημάτων άπ'όλες τίς ήπείρους. Τήν όμιλία «Τό έργο τοΰ Λένιν ζεϊ καί θριαμβεύει» στήν πανηγυρι­ κή συνεδρίαση τήν έκανε ό Γενικός Γραμματέας τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ Λ. I. Μπρέζνιεφ. Στήν όμιλία έξηγήθηκε μέ βαθύτητα καί πειστικότητα ότι μέ τό όνομα καί τή δράση τοΰ Λένιν, τοΰ μεγάλου στοχαστή καί έπαναστάτη, συνδέεται μιά όλόκληρη έπαναστατική έποχή στή ζωή τής άνθρωπότητας. Ό Λένιν έδοσε άπάντηση στά πιό έπίκαιρα ζητήματα πού έβαλε ή πορεία τής ιστορικής έξέλιξης, πλούτισε όλόπλευρα τή μαρξιστική θεωρία τής σοσιαλιστικής έπανάστασης, τής οικοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμουνισμού, έξόπλισε τό ρωσικό καί όλο τό διεθνές έπαναστατικό κίνημα μέ επιστημονικά θεμελιωμένη στρατηγική καί τακτική, μπήκε έπικεφαλής τής πάλης τής έργατικής τάξης, τών έργαζόμενων μαζών γιά τήν πραγματοποίηση τών ιδανικών τοϋ σοσιαλισμού. Ό σοσιαλισμός, πού μετατράπηκε άπό τόν Μάρξ καί τόν Ένγκελς άπό ούτοπία σέ έπιστήμη, πλουτίστη­ κε άπό τόν Λένιν μέ νέα σπουδαία συμπεράσματα καί άνακαλύψεις, καί ή πρακτική τής οικοδόμησης τής νέας, τής σοσιαλιστικής κοινωνίας στή Σοβιετική Ένω σ η, στίς χώρες τής παγκόσμιας σοσιαλιστικής κοινότητας, άπόδειξε τήν όρθότητά του. Ό λενινισμός, άφού έγινε όδηγός γιά τή δράση τών Κομμουνιστικών κομμάτων, πήρε ύλική ύπόσταση στήν κοινωνική πρακτική κοσμοϊστορικών διαστάσεων, έγινε ισχυρή δύναμη τής σύγχρονης έποχής. Ό επαναστατικός μετασχηματισμός τής κοινωνίας στή Σοβιετική Έ νω σ η πάνω στή βάση τών μεγαλοφυών λενινιστικών όδηγιών καί σχεδίων, ή πετυχημένη λύση πολλών σύνθετων κοινωνικοπολιτικών προβλημάτων στήν πορεία τής οίκοδόμησης τοϋ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ, άποτελοϋν θρίαμβο τού λενινισμού. Καί σήμερα, ύπογράμμισε

777

ό Λ. I. Μπρέζνιεφ στήν όμιλία του στήν πανηγυρική συνεδρίαση, οΙ σκέψεις τοΰ Λένιν, ή πλουσιότατη πρακτική πείρα του δίνουν στό Κόμμα άνεκτίμητη βοήθεια γιά λύση σοβαρών προβλημάτων τής σύγχρονης έξέλιξης τής χώρας τών Σοβιέτ. Τίς έπιτυχίες τής οικοδόμη­ σής τού σοσιαλισμού καί τού κομμουνισμού στή Σοβιετική Έ νω σ η τό ΚΚΣΕ, όπως καί τά άδελφά κόμματα τών άλλων σοσιαλιστικών χωρών, τίς θεωρεί σάν τήν έκπλήρωση τού διεθνιστικοΰ του καθήκον­ τος άπέναντί στό παγκόσμιο έπαναστστικό κίνημα, συνειδητοποιών­ τας μέ λενινιστικό πνεύμα ότι οΙ έπιτυχίες αύτές έδραιώνουν τίς θέσεις τών δυνάμεων τής ειρήνης, τής δημοκρατίας καί τοΰ σοσιαλισμού, άσκοΰν τεράστια έπαναστστική έπίδραση, άποτελοΰν σίγουρο στή­ ριγμα όλων τών επαναστατών πού παλαίβουν ένάντια στόν Ιμπεριαλι­ σμό. ' Η δύναμη τοΰ λενινιστικοΰ κόμματος βρίσκεται στήν πίστη στίς άρχές τοΰ μαρξισμού-λενινισμού, τού προλεταριακού διεθνισμού. Τό Κομμουνιστικό κόμμα τής Σοβιετικής Ένω σης τόσο έπί Λένιν, όσο καί μετά τό θάνατό του, ύπεράσπιζε καί ύπερασπίζει άποφασιστικά τίς άρχές τοΰ μαρξισμού-λενινισμού, έκανε καί κάνει άδιάλλακτη πάλη ένάντια στούς άστούς θεωρητικούς καί στούς άναθεωρητές, άναπτύσσει δημιουργικά καί πλουτίζει τή θεωρία τοΰ έπιστημονικοΰ κομμουνισμού. «Στό διάστημα πού πέρασε ύστερα άπό τό θάνατο τοΰ Λένιν, — δήλωσε ό Λ. I. Μπρέζνιεφ στήν όμιλία του, — ή ζωή τράβηξε πολύ μπροστά, πολλά άλλαξαν, έμφανίστηκαν πολλά νέα φαινό­ μενα καί προβλήματα, πού τότε ήταν δύσκολο άκόμη καί νά προβλεφθοΰν. Ό μ ω ς οί νομοτέλειες άνάπτυξης τοΰ σοσιαλισμού, πού άνακάλυψε ό Λένιν, δίνουν καί σήμερα τό κλειδί γιά τήν κατανόηση καί τή λύση τους. Νά γιατί ό Λένιν έξακολουθεΐ νά παίρνει ζωντανό μέρος στά έργα μας, παραμένει ό σίγουρος καί σοφός δάσκαλός μας» (Λ. I. Μ π ρ έ ζ ν ι ε φ . Τ ό έ ρ γ ο τ ο ΰ Λ έ ν ι ν ζ ε ϊ κ α ί θ ρ ι α μ β ε ύ ε ι , ρωσ. έκδ.. Πολιτικές εκδόσεις, 1970, σελ. 26). Οί σοβιετικοί κομμουνιστές, τιμώντας τά ΙΟΟχρονα άπό τή γέννηση τοΰ В. I. Λένιν, διαβεβαίωσαν τά άδελφά κόμματα, όλες τίς έπαναστατικές δυνάμεις τοΰ κόσμου ότι αύτοί καί στό έξής θά είναι πιστοί στίς ύποθήκες τοΰ Λένιν, θά κάνουν τό παν ώστε τό δημιουργημένο καί διαπαιδσγωγημένο άπό τόν Λένιν Κομμουνιστικό κόμμα τής Σοβιετικής Ένω σης νά είναι πάντα άξιο τού μεγάλου ιδρυτή του. Ό μαρξισμός-λενινισμός σάν μεγάλη καί Ενιαία διεθνιστική διδασκαλία τοΰ προλεταριάτου άποτελεϊ κτήμα όλων τών κομμουνι­ στών, όλων τών έπαναστατών έργατών, όλων τών έργαζόμενων. Τιμώντας τά ΙΟΟχρονα άπό τή γέννηση τοΰ В. I. Λένιν, τά άδελφά Κομμουνιστικά καί ' Εργατικά κόμματα, ή διεθνής έργατική τάξη, δλη ή προοδευτική άνθρωπότητα κατανόησαν καί πάλι τή σημασία καί τό

778

μεγαλείο των Ιδεών καί τών έργων τοϋ άρχηγοΰ τοΰ παγκόσμιου προλεταριάτου, τοΰ μεγάλου Επαναστάτη, στοχαστή καί θεωρητικού. Μαζί μέ τό σοβιετικό λαό οΐ Εργαζόμενοι όλου τοΰ πλανήτη μΕ Επικεφαλής τήν κομμουνιστική τους πρωτοπορία άπότισαν φόρο βαθύτατου σεβασμού κι άγάπης στόν Λένιν, πού μΕ τό όνομά του συνδΕεται ή Εναρξη τής νΕας Εποχής στήν Ιστορία τής άνθρωπότητας. Ή Ιστορική ΕπΕτειος τιμήθηκε σΕ όλες τίς χώρες, άπ'όλους τούς λα­ ούς, άπ' όλους τούς προοδευτικούς άνθρώπους τής γής. Γ ιά τούς Επα­ ναστάτες τό λενινιστικό Ιωβηλαίο άποτέλεσε Ενα Ισχυρό κίνητρο γιά τό δυνάμωμα τής πάλης Ενάντια στόν ιμπεριαλισμό καί τήν άντίδραση, γιά νά γίνει μιά παραβολή τής δράσης καί τής πάλης τους μΕ τΙς ύποθήκες τοΰ ΛΕνιν, πού οΙ σκέψεις καί τά Εργα του άσκησαν καί συνεχίζουν ν'άσκοΰν τεράστια έπίδραση σ 'ό λη τήν πορεία τής παγκόσμιας Εξέλιξης. "Ολα τά θεμελιακά κοινωνικά προβλήματα τής σύγχρονης Εποχής μπορεϊ σωστά νά Εκτιμηθοΰν καί νά λυθούν μόνο άν ή λύση τους στηριχτεί στήν Επαναστατική κληρονομιά τοΰ ΛΕνιν καί άν χρησιμοποιηθεί ή σίγουρη πυξίδα: ό αΙώνια ζωντανός καί δημι­ ουργικός μαρξισμός-λενινισμός. Ό σ ο πιό βαθιΕς είναι οΙ άλλαγές στήν κοινωνική ζωή, όσο πιό πλατιά είναι ή εύρύτητα τών Επαναστατικών μετασχηματισμών στόν πλανήτη μας, τόσο πιό'πειστικά άποκαλύπτεται τό μεγαλείο τών λενινιστικών Ιδεών καί όδηγιών. ΟΙ λενινιστικΕς Ιδεολογικές άρχές, πολλαπλασιασμΕνες μΕ τήν πολυτιμότατη πρακτική πείρα τοΰ ΚΚΣΕ, όλου τοΰ διεθνοΰς κομμουνιστικού κινήματος, άποτελοΰν Ισχυρό όπλο στήν πάλη Ενάντια στόν Ιμπεριαλισμό, γιά τή δημοκρατία καί τό σοσιαλισμό, στήν πάλη γιά τήν Ενότητα τοΰ κομμουνιστικού κινήμα­ τος πάνω στή βάση τού μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ.

Б. ' Η Εσωκομματική ζωή. ' Η όργανωτική καί ή Ιδεολογικο­ πολιτική δουλιά τοϋ Κόμματος Τό ΚΚΣΕ άρχισε γιά πρώτη φορά νά καθοδηγεί τήν άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής κοινωνίας. *Επρεπε κατά πρώτο λόγο νά καθορίσει πώς αύτές οί νέες συνθήκες στή ζωή τής σοβιετικής κοινωνίας θά Εκφραστούν στήν Εσωτερική ζωή τοΰ Κόμματος καί ποιά μέτρα πρέπει νά παρθοΰν στόν τομέα τής κομματικής οίκοδόμησης γιά τήν αύξηση τοΰ καθοδηγητικοΰ ρόλου του στήν κομμουνιστική οικοδόμηση. Τό 23ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος μέ βάση τίς λενινιστικές όργανωτικές άρχΕς καί τήν άνάπτυξή τους στίς νΕες συνθήκες Εδοσε συγκεκριμΕνες θέσεις στά βασικά προβλήματα τής κομματικής άνοικοδόμησης. Τό Κόμμα, καθορίζοντας τίς θέσεις αύτές, βασίστηκε στήν όργάνωση τής Εσωτερικής ζωής του, στή διεξαγωγή όλης τής όργανωτικής καί ιδεολογικοπολιτικής δουλιάς του. ' Η άναπτυγμένη σοσιαλιστική κοινωνία στήν ΕΣΣΔ χαρακτηρίζε­ ται άπό τή μονολιθική συνοχή τοΰ λαοΰ. Συντελείται βαθμιαία

779

προσέγγιση όλων τών τάξεων καί τών κοινωνικών όμάδων. Τό Κομμουνιστικό κόμμα παίζει τό ρόλο τής πολιτικής πρωτοπορίας όλου τοΰ σοβιετικού λαοΰ. Ό μ ω ς καί στήν Αναπτυγμένη σοσιαλιστι­ κή κοινωνία διατηρούνται οΙ κοινωνικές διαφορές άνάμεσα στήν έργατική τάξη, τήν κολχόζνικη άγροτιά καί τή διανόηση. Ή έργατική τάξη ήταν καί έξακολουθεΐ νά είναι ή βασική παραγωγική δύναμη τής κοινωνίας. Στό τέλος τής δεκαετίας τοΰ 1960 οΙ έργάτες άποτελοΰσαν πάνω άπό τό μισό τού άπασχολούμενου στή λαϊκή οΙκονομία πληθυσμού τής χώρας. Ή προσήλωση τής έργατικής τάξης στά Ιδανικά τοΰ κομμουνισμού, ή έπαναστατικότητά της, ή όργανωτικότητα, ή πειθαρχία καί ό κολλεκτιβισμός της, ή άνοδος τοΰ γενικού πολιτιστικού έπιπέδου, ή μόρφωση καί ή πολιτική της δραστηριότητα προσδιορίζουν τήν κυρίαρχη θέση της στό σύστημα τών σοσιαλιστικών κοινωνικών σχέσεων καί στήν οίκοδόμηση τοΰ κομμουνισμού. Τό Κόμμα, ύπολογίζοντας τίς άλλαγές στήν κοινωνική δομή τής σοβιετικής κοινωνίας, πραγματοποιούσε μέ συνέπεια τή θέση τοΰ 23ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ γιά τή στερέωση τοΰ ήγετικοΰ ρόλου τής έργατικής τάξης στήν κοινωνική σύνθεση τοΰ κόμματος. Στό διάστη­ μα άνάμεσα στό 23ο καί στό 24ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ στίς γραμμές του προσχώρησαν 3 έκατομμύρια μέλη, άπό τά όποια σχεδόν τό 1 εκατομμύριο 600 χιλιάδες, δηλ. πάνω άπό τά μισά, ήταν έργάτες. Τό είδικό βάρος τών έργστών στό Κόμμα αύξήθηκε άπό 33,9% , πού ήταν στίς άρχές τοΰ 1961, σέ 40,1 % στίς άρχές τοΰ 1971. ΟΙ γραμμές τού ΚΚΣΕ αύξήθηκαν έπίσης μέ τήν προσχώρηση τών πρωτοπόρων έκπροσώπων τής κολχόζνικης άγροτιάς καί τής διανόησης. Ιδιαίτερα τών μηχανικών καί τών τεχνικών καί τών είδικών τής άγροτικής οίκονομίας, πού άσχολοΰνται στόν τομέα τής ύλικής παραγωγής. Τήν περίοδο αύτή έλαττώθηκε ό άριθμός τών δόκιμων μελών τοΰ Κόμματος, γεγονός πού έδειχνε τήν άνοδο τής άπαιτητικότητας τών κομματικών όργανώσεων. Τό Κόμμα Απαλλασσόταν άπό τά μέλη έκεϊνα πού μέ τήν άνάξια συμπεριφορά καί δράση τους δέν δικαίωναν τόν τίτλο τοΰ κομμουνιστή, παραβίαζαν τό Πρόγραμμα καί τό Καταστατικό τοΰ ΚΚΣΕ. Μόνο μέσα σέ 3 χρόνιά μετά τό 23ο Συνέδριο διαγράφτηκαν άπό τό ΚΚΣΕ πάνω άπό 170 χιλιάδες τακτικά καί δόκιμα μέλη τοΰ Κόμματος. Στήν έδραίωση τού Κόμματος καί στήν ένίσχυση τοΰ καθοδηγητικού ρόλου στή σοβιετική κοινωνία συνέβαλαν όλόπλευρα ή συνεπής έφαρμογή τών λενινιστικών κανόνων τής κομματικής ζωής καί ή άνοδος τής δραστηριότητας τών κομμουνιστών. Μέ βάση τήν έκπλήρωση τών άποφάσεων τής 'Ολομέλειας τής ΚΕ πού συνήλθε τόν Όχτώ βρη τοΰ 1964 καί τοΰ 23ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ στό Κόμμα έδραιώθηκε τό πνεύμα τής συλλογικής καθοδήγησης καί τής συλλογικής δουλιάς. Συντελέστηκε παραπέρα άνάπτυξη τής έσωκομματικής δημοκρατίας: τής έκλογιμότητας καί τής λογοδοσίας τών

780

καθοδηγητικών όργάνων, προσέλκυση όλο καί μεγαλύτερου άριθμού κομμουνιστών στή λύση τών διαφόρων προβλημάτων. Τά κομματικά στελέχη πού προέρχονταν άπό έργάτες, κολχόζνικους, έκπροσώπους όλων τών κοινωνικών όμάδων καί Μνοτήτων, πού ήταν μέλη τών κομματικών γραφείων καί τών κομματικών έπιτροπών τών κομματι­ κών όργανώσεων βάσης, τών έπιτροπών πόλεων, τών περιφερειακών καί τών άκρινών έπιτροπών καί τών ΚΕ τών ένωσιακών δημοκρατιών άποτελούσαν 3 έκατ. 600 χιλιάδες, δηλ. ό κάθε τέταρτος κομμουνι­ στής είχε έκλεγεϊ στή σύνθεση τών αιρετών κομματικών όργάνων. Ή δημοκρατική άρχή στή δραστηριότητα τοΰ Κόμματος καί ή δραστηριότητα τών κομμουνιστών φανερώνονται ιδιαίτερα στίς κομματικές συνελεύσεις, τίς συνδιασκέψεις καί τά συνέδρια, στίς όλομέλειες τών κομματικών όργάνων. Ή Κεντρική 'Επιτροπή τοΰ Κόμματος, όπως καθορίζεται άπό τό Καταστατικό τού ΚΚΣΕ, συγκαλοΰσε τακτικά όλομελειακές συνεδριάσεις. Παρακολουθούσε τήν τήρηση τών καταστατικών άπαιτήσεων κατά τή διεξαγωγή τών όλομελειών άπό τά τοπικά κομματικά όργανα. ' Η ΚΕ τού ΚΚΣΕ καί τά τοπικά κομματικά όργανα, θεωρώντας τίς κομματικές συνελεύσεις σάν όργανα τής συλλογικής καθοδήγησης καί σάν σοβαρό μέσο αύξησης τής δραστηριότητας καί τής εύθύνης τών κομμουνιστών γιά τήν έκπλήρωση όλων τών ζητημάτων τής ζωής τών έργαζόμενων, άνέλυαν καί γενίκευαν τήν πείρα τής διεξαγωγής τους στίς κομματικές όργανώσεις βάσης. ' Η ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, άφοΰ μελέτησε τό 1969 τήν πρακτική διεξαγωγή τών κομματικών συνελεύσεων στήν κομματική όργάνωση τής πόλης Γιαροσλάβ έκανε μιά σειρά συστάσεις γιά τήν τελειοποίηση αύτής τής σοβαρής μορφής δουλιάς, τήν άνοδο τής έπίδρασής της στήν όργανωτική καί τήν Ιδεολογικο-διαπαιδαγωγητική δράση τών κομματικών όργανώσεων, γιά τήν άνοδο τής παραγωγής καί τής άποδοτικότητάς της. Τό κύριο στή δουλιά τών κομματικών όργανώσεων βάσης ήταν ή πάλη γιά τήν έκπλήρωση τών άποφάσεων τοΰ 23ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ καί τών καθηκόντων τοΰ όγδοου πεντάχρονου σχεδίου. ΟΙ κομματικές όργανώσεις βάσης έστρεψαν τή δημιουργική πρωτοβου­ λία τών έργασιακών όμάδων στήν άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής άμιλλας, στήν έφαρμογή τών έπιτευγμάτων τής έπιστήμης καί τής τεχνικής στήν παραγωγή, βοήθησαν τά καθοδηγητικά οίκονομικά στελέχη νά έφαρμόσουν τίς νέες άρχές σχεδιασμοΰ καί οικονομι­ κής παρότρυνσης τής παραγωγής, πού έπεξεργάστηκε ή ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ. Κατά τή διάρκεια τής δουλιάς αύτής οΙ κομματικές έπιτροπές πρόβαλαν καί έκπλήρωσαν άποδοτικά πολλές πολύτιμες πρωτοβουλί­ ες: συγκροτούνταν σέ κοινωνική βάση γραφεία οίκονομικής άνάλυσης, έπιτροπές βοήθειας τής τεχνικής προόδου, πανεπιστήμια τεχνι­ κών γνώσεων, συμβούλια καινοτόμων τής παραγωγής. 01 κομματικές όργανώσεις τών σοβχόζ καί τών κολχόζ πρόβαλαν πολύτιμες πρωτο­

781

βουλίες, άποσκοποΰσαν στήν άνοδο τής άποδοτικότητας τής άγροτι­ κής παραγωγής. ' Η Κεντρική ' Επιτροπή τοΰ Κόμματος καί τά τοπικά κομματικά όργανα μελετούσαν καί γενίκευαν τήν πείρα τής οίκονομικής-όργανωτικής δραστηριότητας τών κομματικών όργανώσεων βάσης καί σημείωναν Εγκαιρα τίς πολύτιμες πρωτοβουλίες, πού συνέβαλαν στήν άνοδο τής οίκονομικής άποδοτικότητας τής παραγωγής καί στήν Επιτάχυνση τής Επιστημονικοτεχνικής προόδου, τίς ύποστήριζαν καί τίς διΕδιδαν πλατιά. Σοβαρή σημασία άπό τήν άποψη αύτή είχαν οί άποφάσεις τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ στόν τομΕα τής βιομηχανίας, στή δουλιά τών κομματικών Επιτροπών τοΰ συγκροτήματος βαμβακερών ύφασμάτων τοϋ ΌρΕχοβο (1966) καί τών κομματικών Επιτροπών τών χημικών Εργοστασίων στό ΣεσΕκινο καί στό Νεβινομίσκ (1969), στόν τομΕα τής άγροτικής οίκονομίας — στή δουλιά τής κομματικής Επιτροπής τοϋ σοβχόζ «Μιχάηλοβσκι» τής περιφΕρειας τοΰ Βορόνεζ. ' Η Κεντρική ' Επιτροπή τοΰ Κόμματος ΕνΕκρινε τήν πείρα τής δουλιάς τών κομματικών όργανώσεων τών ύφαντουργικών καί τών χημικών συγκροτημάτων καί Εδοσε Εντολή στά τοπικά κομματικά όργανα καί στίς κομματικΕς όργανώσεις τών Επιχειρήσεων μΕ βάση τήν Εφαρμογή καί τήν άξιοποίηση τής πείρας αύτής νά κινητοποιήσουν τίς παραγωγικΕς όμάδες γιά νά άξιοποιήσουν όλόπλευρα τίς Εφεδρείες τής παραγωγής, τόν τεχνικό Επανεξοπλισμό τών λειτουργούντων Επιχει­ ρήσεων, γιά νά αύξήσουν τήν οίκονομική άποδοτικότητα τής παραγω­ γής καί τήν παραγωγικότητα τής Εργασίας, τήν οικονομία των μΕσων καί τών ύλικών, νά αύξήσουν τήν. παραγωγή τών προϊόντων, νά βελτιώσουν τήν ποιότητα καί τήν ποικιλία τους. Ή Κεντρική ' Επιτροπή τοΰ Κόμματος Εδοσε Εντολή ή συγκεντρωμΕνη άπό τήν κομματική Επιτροπή τοΰ σοβχόζ «Μιχάηλοβσκι» πείρα γιά τήν αύξηση τής καλλιέργειας τής γεωργίας καί τής άποδοτικότητας τής κτηνοτρο­ φίας νά γίνει κτήμα όλων τών άγροτικών κομματικών όργανώσεων. Οί κομματικές όργανώσεις χρησιμοποιούσαν Ενεργά τό δικαίωμα ΕλΕγχου στή δράση τής διεύθυνσης. ΟΙ κομματικΕς όργανώσεις βάσης τών βιομηχανικών Επιχειρήσεων, τών κολχόζ, τών σοβχόζ, τών γραφείων σχεδίασης προσΕλκυαν στή δουλιά αύτή Εκτός άπό τούς κομμουνιστές καί Εξωκομματικούς, βοηθούσαν τίς όμάδες καί τά φυλάκια τοΰ λαϊκού ΕλΕγχου. Τόν καθοδηγητικό ρόλο τού Κόμματος τόν άσκοΰν όλοι οι κρίκοι του — άπό τήν Κεντρική ' Επιτροπή ώς τίς κομματικΕς όργανώσεις βάσης. 'Υπόδειγμα στοχοπροσήλωσης καί Επιτελικότητας, δημιουργικής Εκπλήρωσης τών άποφάσεων τού 23ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ άποτΕλεσε ή δράση τής Κεντρικής ' Επιτροπής τοΰ Κόμματος. Στίς συνε­ δριάσεις τοΰ Πολιτικού Γραφείου καί στίς ΌλομΕλειες τής ΚΕ Εξετάζονταν τά σοβαρά προβλήματα τής άνάπτυξης τής βιομηχανίας, τής άγροτικής οικονομίας, τής πολιτιστικής οικοδόμησης καί τι^ς

782

Ιδεολογικής δουλιδς τοϋ Κόμματος, τά έπίκαιρα προβλήματα τής έξωτερικής πολιτικής. Μέ πρωτοβουλία τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ έντάθηκε ή δουλιά γιά τήν τελειοποίηση τοΰ συστήματος τοΰ προγραμματισμού καί των μ ^ ό δ ω ν τής διεύθυνσης τής βιομηχανίας, τών οίκοδομικών έργων, τής άγροτικής οίκονομίας, τών μεταφορών, τών τηλεπικοινω­ νιών καί τοΰ έμπορίου. Ή προσοχή στράφηκε στήν άξιοποίηση τών μέσων τής ήλεκτρονικής ύπολογιστικής τεχνικής καί τών αύτόματων συστημάτων διεύθυνσης, έφαρμόστηκε όλόκληρο σύμπλεγμα μέ­ τρων γιά τήν παρότρυνση τής κοινωνικής παραγωγής καί τήν αύξηση τής άποδοτικότητάς της, γιά τήν έπιτάχυνση τής έπιστημονικοτο(νικής προόδου. ΟΙ κομματικές όργανώσεις, άκολουθώντας τό παράδειγμα τής Κεντρικής 'Επιτροπής καί καθοδηγούμενες άπό τίς έντολές της, έκπλήρωναν μ'έπιτυχία τίς άποφάσεις τοΰ 23ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ, τελειοποιούσαν τό στύλ καί τίς μεθόδους δουλιάς. 01 άγροτικές άχτιδικές έπιτροπές τοΰ Κόμματος πού άποκαταστάθηκαν σάν πολιτι­ κά όργανα μέ πλήρη δικαιώματα πήραν ξανά τή θέση τους σάν μαχητικοί καί μέ κύρος φορείς τής πολιτικής τοϋ Κόμματος στό χωριό. Πλαισιώθηκαν μέ έμπειρα καί ειδικευμένα στελέχη. Ή Κεντρική ' Επιτροπή τοΰ Κόμματος τά βοηθούσε νά άνεβάσουν τό έπίπεδο τής καθοδηγητικής τους δραστηριότητας. Ή ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, άφοΰ μελέτησε τό 1968 τή δουλιά τής άχτιδικής έπιτροπής τής Ντομπρίνκα τής περιφέρειας Λίπετσκ έδοσε μιά σειρά σοβαρές έντολές γιά τήν τελειοποίηση τής κομματικοπολιτικής καί οίκονομικοοργανωτικής δουλιδς τών άγροτικών άχτιδικών έπιτροπών τοΰ Κόμματος, τή βελτίωση τής καθοδήγησης τών κομματικών όργανώσεων βάσης τών κολχόζ καί τών σοβχόζ, στήν έκπλήρωση τών καθηκόντων γιά τήν καλύτερη καλλιέργεια τής γής καί τήν άποδοτικότητα τής κτηνοτρο­ φίας. Τά καθοδηγητικά όργανα τοΰ Κόμματος — άπό τά γραφεία τών κομματικών όργανώσεων βάσης ώς τήν Κεντρική ' Επιτροπή τοΰ ΚΚΣΕ — ένημέρωναν τακτικά τούς κομμουνιστές γιά τήν ποικιλόμορφη δραστηριότητα τοΰ Κόμματος, τήν έσωτερική καί τήν έξωτερική κατάσταση τής χώρας. Αύτό τούς βοήθησε νά προσανατολίζονται καλύτερα στήν κατάσταση, νά ύπολογίζουν πληρέστερα τήν πείρα καί τή γνώμη τών κομματικών όργανώσεων, τών κομμουνιστών, τών έξωκομμστικών, νά λύνουν σωστότερα τά προβλήματα, νά έξαλείφουν τίς έλλείψεις, νά δυναμώνουν τήν κομματική πειθαρχία, νά άνεβάζουν τήν πρωτοβουλία τών κομμουνιστών. Ή έσωκομματική ένημέρωση γινόταν σοβαρό μέσο καθοδήγησης, διαπαιδαγώγησης καί έλέγχου. Τό Κόμμα έπαιρνε ύπόψη του ότι οΙ αυξανόμενες διαστάσεις καί τά περίπλοκα καθήκοντα τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης άπαιτοΰν αύξημένες ύποχρεώσεις άπό τά καθοδηγητικά κομματικά στελέχη. Τό πέρασμα στό νέο σύστημα τής σοσιαλιστικής διαχείρισης τά ύπο-

783

χρέωνε νά κατακτήσουν τίς μεθόδους τής καθοδήγησης τής οικονομί­ ας. Ό λ α αύτά παίρνονταν ύπόψη κατά τήν κατάρτιση καί τή διαπαιδαγώγηση τών στελεχών, ύπολογίζονταν καί οΙ τεράστιες έφεδρείες γιά τήν άνάδειξη τών στελεχών. Ή άνοδος τού γενικού μορφωτικού έπιπέδου τοΰ πληθυσμού τής χώρας βρήκε τήν άντανάκλασή του καί στό Κόμμα. Τό έπίπεδο τοΰ μορφωτικού έπιπέδου τών κομμουνιστών καί τών κομματικών στελεχών συνεχώς άνέβαινε. Στίς άρχές τοΰ 1971 πάνω άπό 5 6 % τών κομμουνιστών είχαν άνώτατη καί μέση μόρφωση. Στό Κόμμα ύπήρχαν πολλοί είδικοί άνώτατης ειδίκευσης: δόκιμοι διδάκτορες καί διδάκτορες έπιστημών διαφόρων τομέων τής γνώσης. Αύτό δημιουργούσε γιά τό Κόμμα τή δυνατότητα νά έξασφαλίσει όλους τούς τομείς τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης μέ στελέχη ύψηλής ειδίκευσης, νά λύνει άρμοδίως τά δυσκολότερα προβλήματα. Ανέβηκε αίσθητά τό μορφωτικό έπίπεδο τών καθοδη­ γητικών στελεχών τών κομματικών όργάνων. Ό λ ο ι σχεδόν οΙ γραμματείς τών ΚΕ τών ΚΚ τών ένωσιακών δημοκρατιών, οΙ γραμμα­ τείς τών άκρινών έπιτροπών, τών περιφερειακών έπιτροπών καί τών άχτιδικών έπιτροπών τού Κόμματος είχαν άνώτατη μόρφωση, πάνω άπό τούς μισούς ήταν μηχανικοί, οικονομολόγοι, τεχνικοί καί γεωπό­ νοι, ό κάθε δεύτερος μετεκπαιδεύτηκε στίς άνώτατες κομματικές σχολές, είχε είδική κομματικοπολιτική μόρφωση. Τό πέρασμα στό νέο σύστημα διαχείρισης άπαιτούσε άπό τά κομματικά, κρατικά καί οίκονομικά στελέχη βελτίωση τών οικονομι­ κών τους γνώσεων. Στίς άρχές τοΰ 1967 ή ΚΕ τοΰ Κόμματος όργάνωσε στήν Άνώ τατη Κομματική Σχολή τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ καί σέ όρισμένες κομματικές σχολές τών δημοκρατιών καί τών περιφερειών μόνιμες βραχύχρονες σχολές γιά τήν μετεκπαίδευση τών κομματικών καί διοικητικών στελεχών. Στό διάστημα πού μεσολάβησε άνάμεσα στό 23ο καί στό 24ο Συνέδριο άπό τίς σχολές αύτές άποφοίτησαν γύρω στίς 200 χιλ. κομματικά καί διοικητικά στελέχη. Γιά τούς καθοδηγητές τής οίκονομίας καί τούς είδικούς όργανώθηκαν Ινστι­ τούτα, σχολές καί βραχύχρονες σχολές βελτίωσης τών γνώσεων καί τελειοποίησης τής ^δίκευσης. Λειτούργησε τό '.Ινστιτούτο διεύθυνης τής λαϊκής οίκονομίας, στό όποιο βελτίωσαν τίς γνώσεις του τά καθοδηγητικά στελέχη τής βιομηχανίας. Έ γ ιν ε πολλή δουλιά γιά τή έπιλογή, τοποθέτηση καί διαπαιδαγώ­ γηση τών καθοδηγητικών στελεχών τών βιομηχανικών έπιχειρήσεων. ' Η ΚΕ τοΰ Κόμματος ένθάρρυνε τήν τολμηρή άνάδειξη νέων είδικών σέ καθοδηγητικές θέσεις τής βιομηχανίας, καθώς καί έργατών πού πέρασαν τό μεγάλο πρακτικό σχολειό τής παραγωγής καί κατείχαν όργανωτικές Ικανότητες καί τήν άπαραίτητη θεωρητική,κατάρτιση. Στίς άρχές τοΰ 1971 οΙ περισσότεροι διευθυντές τών μεγάλων βιομηχανικών έπιχειρήσεων τής χώρας προέρχονταν άπό έργάτες. Τό Κόμμα ένέτεινε τήν προσοχή του στήν Ιδεολογική δουλιά, τό Ιδεολογικό άτσάλωμα τών κομματικών στελεχών, όλων τών κομμου-

784

νιατών, στήν κομμουνιστική διαπαιδαγώγηση τών Εργαζόμενων. Έπρεπε νό Εξαλειφτεί άποφασιστικό ό δογματισμός καί ό σχολαστι­ κισμός στήν κομματική προπαγάνδα καί νά πλησιάσει στή ζωή καί στά καθήκοντα τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης. Τό Κόμμα, παλεύοντας γιά τή στενή σύνδεση τής προπαγάνδας καί τής διαφωτιστικής δουλιάς μΕ τή ζωή, τής θεωρίας μΕ τήν πράξη, ταυτόχρονα άπόριπτε τΙς άπλουστευμΕνες άντιλήψεις στό ζήτημα αύτό, τίς άπόπειρες νά ταυτιστεί ή θεωρία μΕ τήν πράξη πού όδηγούσαν στήν υποτίμηση τών κοινωνικών Επιστημών. Τό Κόμμα, παλεύοντας Ενάντια στήν άδιαφορία στή θεωρία Ενίσχυσε τή δουλιά τής προπαγάνδας τοΰ μαρξισμοΰλενινισμοΰ. ' Η άνάγκη τής άνόδου τής Ιδεολογικής δουλιάς υπαγορευόταν όχι μόνο μΕ τά καθήκοντα τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης, άλλά καί άπό τή διεθνή κατάσταση. ΟΙ Ιθύνοντες κύκλοι τών Ιμπεριαλιστικών χωρών, χωρίς νά παραιτηθούν άπό τίς άλλες μορφΕς πάλης Ενάντια στό σοσιαλισμό, Ενίσχυσαν τήν άντικομμουνιστική Εκστρατεία, χρη­ σιμοποιώντας ώμΕς καί πιό ραφιναρισμΕνες μεθόδους καί άξιοποιώντας τά νεότερα μΕσα τής σύγχρονης τεχνικής. Τό Κόμμα θεωρούσε καί θεωρεί πρώτιστο καθήκον του τήν άνειρήνευτη καί Επιθετική πάλη Ενάντια στήν Ιμπεριαλιστική Ιδεολογία, τήν πιό δραστήρια Επαφή τών μαζών μΕ τίς μεγάλες ΙδΕες τοΰ κομμουνισμού. Τό ΚΚΣΕ Εκπληρώνει μΕ τιμή τό ρόλο τής πολιτικής πρωτοπορίας τοΰ σοβιετικού λαοΰ βασικά γιατί μΕνει πιστό στή μαρξιστική-λενινιστική διδασκαλία, άγωνίζεται άποφασιστικό γιά τήν καθαρότητα τής Επαναστατικής θεωρίας, φροντίζει γιά τήν άνάπτυξη καί τόν πλουτισμό της, παλεύει άποφασιστικό Ενάντια στόν άναθεωρητισμό, τό δογματισμό καί τό σεχταρισμό. Τό Κόμμα άνΕπτυσσε δημιουργικά τή μαρξιστική-λενινιστική θεωρία σχετικά μΕ τό νΕο στάδιο στή ζωή τής σοβιετικής κοινωνίας καί τής παγκόσμιας ΕξΕλιξης. Στίς άποφάσεις τού 23ου Συνεδρίου καί σΕ μιά σειρά ντοκουμΕντα τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ άναπτύχθηκαν καί συγκεκριμενοποιήθηκαν σοβαρά προβλήματα τής κομμουνιστικής οικοδόμη­ σης, δόθηκε χαρακτηρισμός τοϋ άναπτυγμΕνου σοσιαλισμού, πλουτί­ στηκε ή διδασκαλία γιά τόν αύξανόμενο καθοδηγητικό ρόλο τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος, θεμελιώθηκε διεξοδικά ή μαρξιστικήλενινιστική άρχή τοΰ προλεταριακού διεθνισμού καί οΙ Εκδηλώσεις του στίς σύγχρονες συνθήκες. Στήν άπόφαση τής ΚΕ τού ΚΚΣΕ τοΰ 1967 «Γιά τά μΕτρα τής παραπΕρα άνάπτυξης τών κοινωνικών Επιστημών καί τής αύξησης τοΰ ρόλου τους στήν κομμουνιστική οίκοδόμηση» διατυπώθηκαν σοβαρΕς ΘΕσεις γιά τά στελΕχη τού θεωρητικού μετώπου. Στήν άπόφαση τονίζεται ότι ή θεωρητική δουλιά πρΕπει νά γίνεται σΕ στενή σύνδεση μΕ τήν πρακτική τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης, νά Εξασφαλίζει υψηλούς ρυθμούς άνάπτυξης τών παραγωγικών δυνάμεων, νά άξιοποιεί στόν άνώτατο βαθμό όρθολογικά τά πλεονεκτήματα τοΰ

785

σοσιαλιστικού συστήματος, νά άνεβάζει τό ρόλο όλων τών κοινωνι­ κών Επιστημών στήν ιδεολογικοπολιτική διαπαιδαγώγηση τών έργα­ ζόμενων. Ή ΚΕ τοΰ Κόμματος, άφού συνόψισε καί έκρινε τήν κατάσταση τών κοινωνικών έπιστημών στή χώρα, άποκάλυψε τίς έλλείψεις τους καί κυρίως καθόρισε τίς προοπτικές τής συνολικής άνάπτυξης τής έπιστημονικοερευνητικής έργασίας στίς φιλοσοφικές, οικονομικές καί νομικές έπιστήμες, στήν Ιστορία τοΰ ΚΚΣΕ καί στίς άλλες Ιστορικές έπιστήμες. ' Ενα άπό τά βασικότερα καθήκοντα τών κοινωνικών έπιστημών είναι ή έπιθετική συστηματική πάλη ένάντια στόν άντικομμουνισμό καί τήν άστική Ιδεολογία στό σύνολό της, ένάντια στίς έκδηλώσεις τοΰ δεξιοΰ καί τοΰ «άριστεροΰ» άναθεωρητισμού, τής έθνικιστικής στενότητας τόσο στή θεωρία, όσο καί στήν πολιτική. Τό Κόμμα προπαγάνδισε τό μαρξισμό-λενινισμό σέ πλατιές διαστάσεις καί σέ ποικίλες μορφές. 'Εφαρμόστηκαν σοβαρά μέτρα γιά τή βελτίωση τής όργάνωσης καί τοΰ περιεχομένου τής κομματικής μόρφωσης. ' Εξασφαλίστηκε ή συνέπεια στή μελέτη τής θεωρίας, τής Ιστορίας καί τής πολιτικής τοΰ Κόμματος, δυνάμωσε ή προσοχή στή μελέτη τών οικονομικών έπιστημών. Στίς άρχές του 1971 φοίτησαν στό σύστημα τής κομματικής μόρφωσης 16 έκατομμύρια κομμουνι­ στές καί έξωκομματικοί καί 1 εκατομμύριο προπαγανδιστές έκαναν έκπαιδευτική δουλιά. Βάση όλης τής Ιδεολογικοπολιτικής δουλιδς τού Κόμματος άποτελοΰσε ή καλλιέργεια τής κομμουνιστικής κοσμοθεωρίας. Βασική της κατεύθυνση ήταν ή διαπαιδαγώγηση τών άνθρώπων στό πνεύμα τής κομμουνιστικής σχέσης πρός τή δουλιά, τής άγάπης πρός τή σοσιαλι­ στική Πατρίδα, τής διεθνιστικής Αλληλεγγύης. Κάτω άπό τήν καθοδήγηση τοΰ Κόμματος δραστηριοπόιήθηκαν οΙ κρατικές καί όλες οΙ κοινωνικές όργανώσεις καί κατά πρώτο λόγο τά Σοβιέτ, τά συνδικάτα καί ή Κομσομόλ. Τό 1970 έγιναν οΙ τακτικές έκλογές γιά τό 'Ανώτατο Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ, τά 'Ανώτατα Σοβιέτ τών ένωσιακών δημοκρατιών καί τά τοπικά Σοβιέτ. Στήν περίοδο τής προεκλογικής έκστρατείας τό Κόμμα έκανε άνάμεσα στόν πληθυσμό μεγάλη πολιτική καί όργανωτική δουλιά. Στίς παραμονές τών έκλογών γιά τό 'Ανώτατο Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ ή Κεντρική ' Επιτροπή τοΰ ΚΚΣΕ έξέδοσετό έκλογικό της πρόγραμμα καί κάλεσε τό σοβιετικό λαό νά άποπερατώσει μ'έπιτυχία τό έβδομο πεντάχρονο, νά πραγματοποιήσει έπιτεύγματα στήν κομμουνιστική οίκοδόμηση. ΟΙ σοβιετικοί πολίτες δίνοντας τήν ψήφο τους γιά τούς ύποψήφιους τού συνδυασμού τών κομμουνιστών καί τών Εξωκομμα­ τικών έξέφρασαν τήν ύψηλή Εμπιστοσύνη τους πρός τό Κόμμα τού Λένιν, έπιδοκίμασαν τήν έσωτερική καί τήν έξωτερική πολιτική του. Ή Κεντρική 'Επιτροπή τού Κόμματος καί τά τοπικά κομματικά όργανα φρόντιζαν καθημερινά γιά τή βελτίωση τής δουλιδς τών Σοβιέτ, άνέβαζαν τή δραστηριότητα τών κομμουνιστών πού έκλέχτη-

786

καν στά κρατικά όργανα. Αύξήθηκε σημαντικά ό ρόλος τών Σοβιέτ των βουλευτών τών έργαζόμενων στήν άνάπτυξη τής οίκονομίας, στήν καθοδήγηση τών βιομηχανικών έπιχειρήσεων, τών κολχόζ καί τών σοβχόζ, τών τοπικών βιομηχανικών έπιχειρήσεων, τού έμπορίου καί τής κοινωνικής έστίασης, τών βιοτικών έπιχειρήσεων έξυπηρέτησης τοΰ πληθυσμού, τής άνάπτυξης τής οίκονομίας τών πόλεων καί τών άγροτικών περιοχών. Τό Κόμμα άσκοΰσε μεγάλη έπίδραση στήν άνοδο τοΰ έπιπέδου τής δουλιάς τών συνδικάτων, τά βοηθοΰσε μέ στελέχη κύρους. Υποστήριζε τίς πολύτιμες πρωτοβουλίες τών συνδικάτων πού άπέβλεπαν στήν άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής άμιλλας, τή δραστηριοποίηση τοΰ κινήματος τών καινοτόμων καί τών έφευρετών, στήν έκπλήρωση τών προβλημάτων τής οίκονομικής καί τής πολιτιστικής οίκοδόμησης στή βελτίωση τής έργασίας καί τής ζωής τών έργατών καί τών ύπαλλήλων. ’ Η νεολαία συνέβαλε κατά πολύ στήν έκπλήρωση μ ' έπιτυχία τών καθηκόντων τού έβδομου πεντάχρονου. Πολλές μεγάλες βιομηχανι­ κές έπιχειρήσεις άνακηρύχτηκαν κοσμομόλικα έργα. Τό Κόμμα βοή­ θησε τήν Κομσομόλ νά καθορίσει τά βασικά της καθήκοντα στό νέο στάδιο τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης, νά βελτιώσει τίς μορφές καί τίς μεθόδίους τής δουλιάς, νά διαπαιδαγωγήσει τά στελέχη της. 'Ανέβηκε ή κοινωνικοπολιτική δραστηριότητα τής Κομσομόλ. Πάνω άπό 500 χιλιάδες νέοι καί νέες έκλέχτηκαν στά Σοβιέτ τών βουλευτών τών έργαζόμενων. ' Ανάμεσα στούς βουλευτές τοΰ ' Ανώτατοΰ Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ άποτελοΰν τό ένα πέμπτο καί στά τοπικά Σοβιέτ σχεδόν τό ένα τρίτο. ' Ενισχύθηκε ή προσχώρηση τών νέων κομμουνιστών στό Κόμμα. Ά π ό τό 1966 ώςτό 1971 προσλήφθηκαν στό Κόμμα 1 έκατομμύριο 350 χιλιάδες μέλη τής Κομσομόλ, δηλ. τό 4 5 % άπό τό γενι­ κό άριθμό πού προσλήφθηκε στό Κόμμα. ΟΙ περισσότεροι νέοι κομμουνιστές συνέχισαν τή δουλιά τους στήν Κομσομόλ καί στά καθοδηγητικά της όργανα. ’ 0 κομματικός πυρήνας στήν Κομσομόλ αύξήθηκε στά χρόνια αύτά σχεδόν δυό φορές ξεπερνώντας τό μισό έκατομμύριο άτομα. Τό Κόμμα, άναπτύσσοντας τή δραστηριότητα τών κομμουνιστών καί άνεβάζοντας τόν πρωτοποριακό τους ρόλο καί τή μαχητική Ικανότητα τών κομματικών όργανώσεων. Ιδιαίτερα τών κομματικών όργανώσεων βάσης, ξεδίπλωσε σέ πλατιές διαστάσεις τήν κομμάτι κοπολιτική καί όίργανωτική δουλιά. Ά σ κ οΰσε άποδοτικάτήν καθοδήγη­ ση τών κρατικών καί τών κοινωνικών όργανώσεων καί άνταποκρίθηκε μ ' έπιτυχία στή λύση τών προβλημάτων πού έθεσε τό 23ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ, στήν έκπλήρωση τοΰ όγδοου πεντάχρονου σχεδίου.

787

β. ' Η πάλη τοΟ ΚΚΣΕ καί τών άδελφών κομμάτων γιά τήν Ενότητα τοΰ διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος καί τή συσπείρωση όλων τών άντιιμπεριαλιστικων δυνάμεων Σέ συνθήκες σκληρής πάλης τών δυό παγκόσμιων κοινωνικών συστημάτων ή άποτελεσματικότητα τής δράσης καί τής πολιτικής τοΰ ΚΚΣΕ, καθώς καί δλων τών άλλων άδελφών κομμάτων, ΕξαρτιΕται άπό τό βαθμό τής συνεργασίας τους, άπό τήν ένότητα δλου τοΰ διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Γι'αύτό ή φροντίδα γιά τή συσπείρωση τών γραμμών τού διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος πάνω στίς άρχές τού μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ καί τοΰ προλεταριακού διεθνισμού, γιά τό συντονισμό δράσης δλων τών μαρξιστικών-λενινιστικών κομμάτων βρίσκεται πάντοτε στό κέντρο τής προσοχής τοΰ ΚΚΣΕ. "Εχουν Ιδιαίτερα σοβαρή σημασία ή συνεργασία καί οι άδελφικές σχέσεις τών κομμουνιστικών καί Εργατικών κομμάτων τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας. Τό Κομμουνιστικό Κόμμα τής Σοβιετικής Ένω σης καθοδηγείται αυστηρά κι άνυποχώρητα άπό τά ντοκουμέντα τών Συσκέψεων τών άντιπροσώπων τών Κομμουνιστικών καί Εργατικών κομμάτων τού 1957 καί τοΰ 1960. Τή ν πίστη του στίς μεγάλες λενινιστικές άρχές τήν άπόδειξε δλη ή μακρόχρονη ήρωική Ιστορία του, τά Ενδοξα Εργα του στήν οίκοδόμηση τού σοσιαλισμού καί τού κομμουνισμού, ή πάλη του στό διεθνή στίβο Ενάντια στόν Ιμπεριαλισμό καί στούς Επιθετι­ κούς πολΕμους, γιά τήν ύπόθεση τής εΙρήνης, τής δημοκρατίας, τής Εθνικής άνεξαρτησίας, τοΰ σοσιαλισμού. ' Ιδιαίτερη ΘΕση άπέναντι στά ντοκουμέντα τών Συσκέψεων πήρε ή καθοδήγηση τού Κομμουνιστικού Κόμματος τής Κίνας. Ή ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ θεωρούσε δτι οΙ διαφωνίες πού προέκυψαν άνάμεσα στό ΚΚΚ καί στό παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα πρέπει νά συζητηθούν στή Σύσκεψη δλων τών Κομμουνιστικών κ αί ' Εργατικών κομμάτων, κι όχι μέ άνοικτή πολεμική. Γιά τό σκοπό αύτό τό καλοκαίρι τοΰ 1963 πραγμστοποιήθηκε συνάντηση άντιπροσωπείας τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ μέ άντιπροσωπεία τής ΚΕ τοΰ ΚΚΚ. Ό μ ω ς, ή συνάντηση αύτή δέν είχε άποτελέσματα. Μετά τήν ’ Ολομέλεια τοΰ ' Οχτώβρη (1964) τής ΚΕ του, τό ΚΚΣΕ Εκανε μιά σειρά βήματα γιά τή βελτίωση τών σχΕσεών του μΕ τό Κομμουνιστικό Κόμμα τής Κίνας, άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί στή Λαϊκή Δημοκρατία τής Κίνας. Τό ΝοΕμβρη τοΰ 1964 οΙ καθοδηγητΕς τοϋ ΚΚΣΕ καί τής Σοβιετικής κυβέρνησης συναντήθηκαν κι είχαν συνομι­ λίες μέ τήν κομματική-κυβερνητική άντιπροσωπεία τής Λαϊκής Δημο­ κρατίας τής Κίνας, πού εϊχε Ερθει γιά τό γιορτασμό τής 47ης Επετείου τής Μεγάλης 'Οχτωβριανής σοσιαλιστικής Επανάστασης. Ά π ό μΕρους τοΰ ΚΚΣΕ Εγιναν μιά σειρά ΕποικοδομητικΕς προτάσεις, ο! όποιες άποσκοποΰσαν στή διευθΕτηση τών διαφωνιών πού προΕκυψαν, στή βελτίωση τών σχΕσεων άνάμεσα στό ΚΚΣΕ καί στό ΚΚΚ, άνάμεσα στή

788

Σοβιετική Ένω σ η καί στή Λαϊκή Δημοκρατία τής Κίνας. 01 καθοδηγη­ τές τοϋ ΚΚΣΕ πρότειναν νά σταματήσει ή άνοιχτή πολεμική καί νά έξεταστοϋν όλα τά ζητήματα σέ συνάντηση άντιπροσώπων τών δυό κομμάτων καί σέ διεθνή Σύσκεψη τών Κομμουνιστικών καί ' Εργατι­ κών κομμάτων. Ό μ ω ς ή κινέζικη Αντιπροσωπεία άπόριψε τίς προτά­ σεις αύτές. Τό Μάρτη τοΰ 1965 στή Μόσχα έγινε Συμβουλευτική συνάντηση τών άντιπροσώπων τών Κομμουνιστικών καί ' Εργατικών κομμάτων, πού ψήφισε τό Ανακοινωθέν καί τή Δήλωση γιά τά γεγονότα τοΰ Βιετνάμ. ' Η ΚΕ τοΰ ΚΚΚ δέν έστειλε τούς άντιπροσώπους της σ ' αύτή τή συνάντηση. Ή 'Ολομέλεια τοΰ Μάρτη (1965) τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, άφοΰ συζήτησε τ ’ άποτελέσματα τής Συμβουλευτικής συνάντησης τών άντιπροσώπων τών Κομμουνιστικών καί Έργατικών κομμάτων, ένέκρινε όλοκληρωτικά τά ντοκουμέντα πού ψηφίστηκαν στή συνάν­ τηση αύτή. Ή 'Ολομέλεια, έγκρίνοντας τά μέτρα πού πήρε τό Προεδρείο τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ μετά τήν Ολομέλεια τοΰ Όχτώ βρη (1964) τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ γιά τό δυνάμωμα τής άδελφικής φιλίας μέ τίς σοσιαλιστικές χώρες καί γιά τή συσπείρωση τοΰ διεθνούς κομμουνι­ στικού κινήματος, δήλωσε: «Τό ΚΚΣΕ θά έξακολουθήσει καί στό έξής νά έφαρμόζει σταθερά τή λενινιστική γραμμή, πού διατυπώθηκε στό Πρόγραμ­ μα τοΰ ΚΚΣΕ, στή Διακήρυξη καί στή Δήλωση τών Συσκέψεων τής Μόσχας, θά ύπερασπίζει σταθερά τίς άρχές τοΰ μαρξισμοΰλενινισμοΰ καί τοΰ προλεταριακού διεθνισμού καί μαζί μέ τ'ά λλα Κομμουνιστικά κόμματα θά έπιδιώκει τή συσπείρωση όλων τών σοσιαλιστικών χωρών, όλων τών μαρξιστικών-λενινιστικών κομ­ μάτων, όλων τών έπαναστατικών δυνάμεων τής σύγχρονης έποχής στήν πάλη κατά τοϋ ιμπεριαλισμού καί τής άποικιοκρατίας, γιά τήν έθνική άπελευθέρωση, γιά τήν εΙρήνη, τή δημοκρατία καί τό σοσιαλισμό» ( Α π ο φ ά σ ε ι ς τ ο ϋ Κ Κ Σ Ε , τόμ. 8, Μόσχα, Πολιτικό Εκδοτικό, 1972, σελ. 507). ' Η πάλη γιά τήν ενότητα μέ σκοπό τό δυνάμωμα τής άπόκρουσης τοϋ ιμπεριαλισμού δυσκολευόταν άπ'τό γεγονός ότι στό κομμουνι­ στικό κίνημα παρουσιάστηκαν άναθεωρητικές έπιδράσεις τόσο δε­ ξιάς, όσο καί «άριστεράς» άπόχρωσης. Καί στή μιά καί στήν άλλη περίπτωση ό άναθεωρητισμός σήμαινε ύποχώρηση άπό τίς προλετα­ ριακές ταξικές θέσεις, άντικατάσταση τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ μέ κάθε λογής άστικές καί μικροαστικές θεωρίες, παλιού καί μοντέρνου τύπου. Ό δεξιός όπορτουνισμός σημαίνει κατρσκύλισμα στίς θέσεις τοϋ λικβινταρισμοΰ, συμβιβασμό μέ τή σοσιαλδημοκρατία στήν ιδεολογία καί στήν πολιτική. Στίς σοσιαλιστικές χώρες ό δεξιός όπορτουνισμός φτάνει ώς τήν άρνηση τοϋ καθοδηγητικοϋ ρόλου τοΰ μαρξιστικοΰ-λενινιστικοΰ κόμματος, πράγμα πού μπορεϊ νά όδηγήσει τό σοσιαλισμό στήν παράδοση τών θέσεών του. Οί «άριστεροί» όπορτουνιστές, καλυπτόμενοι μέ ύπερεπαναστατική φρασεολογία,

789

σπρώχνουν τίς μάζες σέ τυχοδιωκτικές ένέργειες, καί τό Κόμμα σέ σεχταριστικό δρόμο, πού παραλύει τήν Ικανότητά του νά συσπειρώ­ σει τούς άγωνιστές ένάντια στόν ιμπεριαλισμό. Τά κοινά σημεία πού χαρακτηρίζουν τόσο τό δεξιό, όσο καί τόν «άριστερό» όπορτουνισμό φάνηκαν πολύ καθαρά μέ τίς παραχωρήσεις τους στόν έθνικισμό, κι άκόμη μέ τό πέρασμά τους στίς έθνικιστικές θέσεις. "Ετσι, τόσο ή γενική κατάσταση στόν κόσμο, όσο καί ή κατάσταση στό κομμουνιστικό κίνημα άπαπούσαν έπίμονα άπό τά μαρξιστικάλενινιστικά κόμματα νά καταβάλλουν συλλογικές προσπάθειες γιά τή λύση τών επίκαιρων διεθνιστικών προβλημάτων πού έμπαιναν μπρο­ στά στούς κομμουνιστές. Σ 'δ λη τους τήν έκταση αύτά μπορούσε νά τά εξετάσει καί νά τά λύσει μιά διά)νής Σύσκεψη τών Κομμουνιστικών καί ' Εργατικών κομμάτων, πού γιά τή σκοπιμότητα τής σύγκλησής της εκφράστηκε τό 23ο Συνέδριο τού ΚΚΣΕ. Τό θέμα σχετικά μέ τή σύγκληση νέας Σύσκεψης τών Κομμουνιστι­ κών καί ' Εργατικών κομμάτων συζητήθηκε στό παγκόσμιο κομμουνι­ στικό κίνημα έπί άρκετά χρόνια. Στά κομματικά συνέδρια πού έγιναν τό 1966 καί τό 1967, στίς περιφερειακές συσκέψεις καί κατά τή διάρκεια τών διμερών συναντήσεων τών καθοδηγητών τών κομμά­ των, μεγάλος άριθμός τών Κομμουνιστικών κ α ί' Εργατικών κομμάτων έξέφρασε τήν έπιθυμία γιά τή στερέωση τής ενότητας τών γραμμών τοΰ παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος. Ή Συνδιάσκεψη τών εύρωπαϊκών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων πού συνήλθε τόν 'Απρίλη τοΰ 1967 στό Κάρλοβο Βάρυ (Τσεχοσλοβακία) τόνισε τή σημασία τής έδραίωσης τής ένότητσς καί τής άλληλεγγύης τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων. «Τό Κόμμα μας, — δήλωσε στή Συνδιάσκεψη αύτή ό Γενικός Γραμματέας τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ Λ. I. Μπρέζνιεφ, — είναι βαθιά πεπεισμένο ότι ύπάρχουν οί άπαραίτητοι όροι, ώστε μέ μιά άρμονική καί άπό κοινοΰ δουλιά νά πετύχουμε σέ σύντομο χρονικό διάστημα τή συσπείρωση τών γραμμών μας. ' Η άποψή μας αύτή είναι άκλόνητη καί θά κάνουμε τό πάν, ώστε σέ μιά γραμμή μέ τά άλλα άδελφά κόμματα νά έφαρμόσουμε τήν ιδέα αύτή στή ζωή» (Λ. I. Μπρέζνιεφ. Μ έ τή λ ε ν ι ν ι σ τ ι κ ή γ ρ α μ μ ή . Λόγοι καί άρθρα, τόμ. 2, Μόσχα, Πολιτικό 'Εκδοτικό, 1973, σελ. 22). Τό ΚΚΣΕ έκανε ό,τι έξαρτιόταν άπ'αύτό γιά τή σύγκληση τής νέας Σύσκεψης. Στίς μέρες τών δΟχρονων τοΰ Μεγάλου 'Οχτώβρη, όταν στή Μόσχα ήρθαν οί άντιπροσωπεϊες τών Κομμουνιστικών κομμάτων τών περισσότερων χωρών, έξακριβώθηκε ότι σχεδόν 70 άδελφά κόμματα τάσσονται ύπέρ τής σύγκλησης τής Σύσκεψης. Στά τέλη τοΰ Φλεβάρη τοΰ 1968 στή Βουδαπέστη (Ούγγαρία) έγινε ή Συμβουλευτική συνάντηση όπου πήραν μέρος άντιπρόσωποι 65 Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων. Τά μέλη τής Συνάντη­ σης ύστερα άπό άνταλλαγή γνωμών, τάχθηκαν ύπέρ τής σύγκλησης νέας Διεθνοΰς Σύσκεψης τών Κομμουνιστικών καί ' Εργατικών κομμά­

790

των. Καθορίστηκε ή ήμερήσια διάταξη τής Σύσκεψης, δημιουργήθηκε Προπαρασκευαστική Επιτροπή γιά τήν Επεξεργασία τών σχεδίων τών ντοκουμέντων. Τά μέλη τής Συνάντησης άπευθύνθηκαν στήν Αντι­ προσωπεία τοϋ ΚΚΣΕ μέ τήν παράκληση νά γίνει ή Σύσκεψη στή Μόσχα. Ή ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ συμφώνησε. Ά π ό τόν Α π ρ ίλ η τοϋ 1968 ώς τό Μάρτη τοϋ 1969 έγιναν πέντε σύνοδοι τής Προπαρασκευαστικής Επιτροπής, τρεις στή Βουδαπέστη καί δυό στή Μόσχα. Ή Προπαρασκευαστική έπιτροπή Εξέτασε καί γενίκευσε τίς προτάσεις καί τά άλλα ύλικά τών Κομμουνιστικών καί ' Εργατικών κομμάτων, πού σχετίζονταν μέ τή Σύσκεψη, έπεξεργάστηκε τά σχέδια τών ντοκουμέντων. Ό λ α αύτά βοήθησαν στήν έπιτυχία τής Σύσκεψης τών κομμουνιστών, πού έγινε στή Μόσχα. ’ Η άπό θέση άρχών καί συνεπής στάση τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, τών άντιπροσώπων της στά προπαρασκευαστικά όργανα βοήθησε στήν έπεξεργασία μαρξιστικών ντοκουμέντων μέ βαθύ περιεχόμενο καί μέ μαχητικό χαρακτήρα. Στήν πορεία τής προπαρασκευαστικής δουλιάς τό ΚΚΣΕ πρότεινε έπίσης νά πάρει ή Σύσκεψη είδική άπόφαση άφιερωμένη στά 100 χρόνια άπό τή γέννηση τοΰ В. I. Λένιν. Ή πρωτοβουλία αύτή τοϋ ΚΚΣΕ ύποστηρίχτηκε όμόφωνα άπό τήν Προπαρασκευαστική έπιτροπή κι έγινε σύσταση νά συμπεριληφθεϊ τό ζήτημα αύτό στήν ήμερήσια διάταξη τής Σύσκεψης. ' Η διεθνής Σύσκεψη τών Κομμουνιστικών καί ' Εργατικών κομμά­ των έγινε στή Μόσχα άπό τίς 5 ώς τίς 17 τοΰ Ίο ύ νη 1969. Στή Σύσκεψη πήραν μέρος άντιπροσωπεϊες 75 Κομμουνιστικών καί ' Εργατικών κομμάτων. Στή σύνθεση τής άντιπροσωπείας τοΰ ΚΚΣΕ ήταν οί: Λ. I. Μπρέζνιεφ (έπικεφαλής τής άντιπροσωπείας), А. Π. Κιριλένκο, Α. Ν. Κοσίγκιν, Ν. Β. Ποντγκόρνι, Μ. Α. Σοΰσλοφ, Κ. φ. Κάτουσεφ, Μπ. Ν. Πονομαριόφ, Κ. Β. Ρουσακόφ. Τό Γδιο τό γεγονός τής σύγκλησης μιας τόσο άντιπροσωπευτικής σύσκεψης έπιβεβαίωσε πειστικά ότι τά Κομμουνιστικά καί ' Εργατικά κόμματα έχουν έπίγνωση τής εύθύνης τους γιά τίς τύχες τοΰ κινήματος πού ήγοΰνται καί μέ τό όποιο συνδέεται τό μέλλον όλης τής άνθρωπότητας. Στή Σύσκεψη αύτή ήταν προσηλωμένη ή προσοχή τών λαών όλου τοϋ κόσμου. Ό λ η τή δουλιά τής Σύσκεψης τή διαπερνούσε τό πνεύμα τής συλλογικής άνάλυσης τών γενικών προβλημάτων καί τής συλλογικής έπεξεργασίας τών κοινών πολιτικών θέσεων. Οί Εργασίες της διεξά­ γονταν σέ άτμόσφαιρα ειλικρίνειας, άδελφικής άλληλεγγύης καί είχαν πάρει πλατιά δημοσιότητα. Στή Σύσκεψη τηρήθηκε ή άρχή τής ισοτιμίας όλων τών Κομμάτων, ή δημοκρατική συζήτηση όλων τών προβλημάτων. Πάνω στά σχέδια τών ντοκουμέντων μίλησαν στή Σύσκεψη οί άντιπρόσωποι όλων τών Κομμάτων πού έπαιρναν μέρος σ ’ αύτή. Στό κέντρο τής προσοχής τής Σύσκεψης ήταν τό βασικό πρόβλημα τής σύγχρονης έποχής, ή πάλη ένάντια στόν ιμπεριαλισμό, τόν κύριο έχθρό τής ειρήνης, τής Ελευθερίας καί τής άνεξαρτησίας τών λαών.

791

"Ολοι οΙ όμιλητΕς Εξέτασαν τό πρόβλημα αύτό σΕ άδιάρηκτη σύνδεση μΕ τό ζήτημα τής άναζήτησης τών πιό δραστικών μορφών γιά τήν Εδραίωση τής Ενότητας τών κομμουνιστών τών διαφόρων χωρών, όλων τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων. ΜΕ μεγάλη προσοχή τά μΕλη τής Σύσκεψης άκουσαν τήν όμιλία τού Γ ενικού Γ ραματΕα τής ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ Λ . I. ΜπρΕζνιεφ πού άνάλυσε τή ΘΕση τοΰ ΚΚΣΕ. Στήν όμιλία τής άντιπροσωπείας τοϋ ΚΚΣΕ δόθηκε διεξοδική άνάλυση τής σύγχρονης κατάστασης στόν κόσμο, τών άλλαγών πού Εγιναν στήν παγκόσμια Εξέλιξη άπό τόν καιρό τής Σύσκεψης τών Κομμουνιστικών καί ' Εργατικών κομμάτων τοϋ 1960, μερικών βασικών χαρακτηριστικών τοΰ σύγχρονου Ιμπεριαλισμού, τής οίκονομίας του, τής πολιτικής καί τής Ιδεολογίας του, τών κύριων προβλημάτων τής δράσης καί τής πάλης τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων. ’ Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στά ζητήματα τής άνάπτυξης τοΰ παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος, τής Εδραίωσης τής Ενότητάς του. ’ ΕκτΕθηκε ή άποψη τοΰ ΚΚΣΕ γιά τίς αΙτίες τών διαφωνιών στό κομμουνιστικό κίνημα καί γιά τούς δρόμους τής πάλης, γιά τή συσπείρωσή του πάνω στή βάση τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ καί τοΰ προλεταριακού διεθνισμού. Μπήκαν μΕ όξύτητα καί άπό θέση άρχών τά ζητήματα τής πάλης Ενάντια ατό δεξιό καί στόν «άριστερό» όπορτουνισμό. Ενάντια σΕ όποιεσδήποτε διαστρεβλώσεις τού μαρξι­ σμού-λενινισμού στή θεωρία καί στήν πολιτική. Τό ΚΚΣΕ θεωρεί ότι μιά ρεαλιστική γραμμή γιά τήν ύπερνίκηση τών διαφωνιών συμπερι­ λαμβάνει: τίς κοινές ΕνΕργειες τών Κομμουνιστικών κομμάτων Ενάντια στόν Ιμπεριαλισμό' τό πλάταιμα τών σχέσεων καί Επαφών, τών διμερών καί πολυμερών συναντήσεων άνάμεσα στά Κόμματα' τήν τελειοποίηση τών μεθόδων καί τών μΕσων τής άπό κοινού θεωρητικής δουλιάς τών Κομμουνιστικών κομμάτων, τήν άνάπτυξη πάνω στή βάση αύτή τής μαρξιστικής-λενινιστικής θεωρίας, τήν ύπεράσπισή τών άρχών της καί τών θεμελιακών Ιδεών της. ΔοκιμασμΕνο μΕσο στήν πάλη γιά τήν Ενότητα τών κομμουνιστών ήταν καί παραμΕνει ό προλεταριακός διεθνισμός πού είναι ή βάση τών άμοιβαίων σχέσεων άνάμεσα στά Ισότιμα, άνεξάρτητα καί αύτοτελή Κομμουνιστικά κόμματα. Ό διεθνισμός, μέ τήν λενινιστική του Εννοια, άπορίπτοντας κάθε ΕπΕμβαση στίς ΕσωτερικΕς ύποθέσεις τών Κομμάτων, άπαιτεί ταυτόχρονα νά τηρούν όλα τά Κομμουνιστικά καί ' Εργατικά κόμματα τή διεθνή προλεταριακή άλληλεγγύη, τό σωστό συνδυασμό τών Εθνικών καί διεθνιστικών καθηκόντων, τήν Ενεργό ύποστήριξη καί ύπεράσπισή άπ'δλα τά άδελφά Κόμματα τής σοσια­ λιστικής κοινωνίας πού ύπάρχει πραγματικά, τής παγκόσμιας κοινότη­ τας τών σοσιαλιστικών χωρών. «...' Εμείς θεωρούμε, δήλωσε ό Λ . I. ΜπρΕζνιεφ, ότι ή σημερινή κατάσταση στόν κόσμο Επιβεβαιώνει μΕ νΕα δύναμη τήν όρθότητα καί τή ζωτικότητα τής λενινιστικής θεωρίας τού προλεταριακού διε θ νισ μ ο ύ »(«Ή Δ ι ε θ ν ή ς Σ ύ σ κ ε ψ η τ ώ ν Κ ο μ μ ο υ ν ι -

792

σ' τ ι к ώ ν κ α ί ‘ Ε ρ γ α τ ι κ ώ ν κ ο μ μ ά τ ω ν . Ντοκουμέντα καί ύλικά. Μόσχα, ρωσ. έκδ., 1969, σελ. 74). Έ ν α σημαντικό μέρος τής όμιλίας ήταν άφιερωμένο στήν παρου­ σίαση τής δράσης τού ΚΚΣΕ καί τοΰ σοβιετικού λαοΰ, δράσης πού άποσκοπεϊ στήν έκπλήρωση τού διεθνιστικού τους καθήκοντος στή γενική πάλη όλων τών έπαναστστικών δυνάμεων ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό. «Τό Κομμουνιστικό Κόμμα τής Σοβιετικής Έ ν ω σ η ς ό σοβιετι­ κός λαός διαβεβαίωσε ή άντιπροσωπεία τού ΚΚΣΕ, θά έξακολουθήσουν νά συμβάλλουν άκόμη περισσότερο στήν έκπλήρωση τών καθηκόντων τής άντιιμπεριαλιστικής πάλης, νά ύπερασπίζουν μέ άκλόνητη σταθερότητα τήν ύπόθεση τής εΙρήνης, τής δημοκρα­ τίας, τής έθνικής άνεξαρτησίας καί τού σοσιαλισμού» ( σ τ ό Γ δ ι ο, σελ. 92). Έ τ σ ι, διεξοδικά έκτ&ηκε στή Σύσκεψη ή πολιτική γραμμή τοΰ ΚΚΣΕ πάνω σ'ό λα τά έπίκαιρα προβλήματα. Ή άντιπροσωπεία τοΰ ΚΚΣΕ έκθεσε σέ συμπυκνωμένη μορφή τήν τεράστια πείρα τής πάλης τοΰ Κόμματός της ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό, γιά τή συσπείρωση τών έπαναστατικών δυνάμεων, γιά τήν ένότητα τοΰ παγκόάμιου κομμου­ νιστικού κινήματος. Τεράστια σημασία είχε ή όλόπλευρη έξέταση στή Σύσκεψη τών προβλημάτων τοΰ σύγχρονου σοσιαλισμού, πού είναι ό προμαχώνας, ή κύρια δύναμη τής άντιιμπεριαλιστικής πάλης. Τά μέλη τής Σύσκεψης ύπογράμμισαν τόν άποφασιστικό ρόλο τοΰ σοσιαλιστικού συστήμα­ τος στό παγκόσμιο έπαναστατικό προτσές. ΟΙ καθοδηγητές τών κομματικών άντιπροσωπειών τών σοσιαλιστικών χωρών γνώρισαν τά μέλη τής Σύσκεψης μέ τή δράση τών Κομμάτων καί τών λαών τών χωρών τους γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού, έκθεσαν τίς θέσεις τους πάνω στά ζητήματα τής έδραίωσης τής κοινότητας τών χωρών τοΰ σοσιαλισμού, τής συνένωσης τών προσπαθειών τους στήν πάλη ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό, γιά τή συσπείρωση τοΰ κομμουνι­ στικού κινήματος. Στήν πορεία τής συζήτησης στή Σύσκεψη έγινε έπισταμένη άνταλλαγή γνωμών, πού πλούτισε τή μαρξιστική-λενινιστική θεωρία καί πρόσφερε άρκετά νέα στοιχεία στήν άποκάλυψη όρισμένων σοβαρών φαινόμενων καί προτσές τής σύγχρονης έποχής. Πρίν άπ’ όλα αύτό άφορά τήν άνάλυση μιάς σειράς χαρακτηριστικών γνωρισμάτων τοΰ σύγχρονου Ιμπεριαλισμού, πού όλο καί πιό πολύ βαθαίνουν τή γενική κρίση του, τήν έπίδραση στή ζωή τής καπιταλι­ στικής κοινωνίας τής έπιστημονικοτεχνικής έπανάστασης. Στίς όμιλίες τών μελών τής Σύσκεψης περιέχονταν σπουδαίες θέσεις γιά τούς συμμάχους τής έργατικής τάξης τών καπιταλιστικών χωρών στήν πάλη όχι μόνο ένάντια στά μονοπώλια, ένάντια στόν ιμπεριαλισμό, άλλά καί γιά τό ριζικό μετασχηματισμό τής κοινωνίας πάνω σέ σοσιαλιστικές άρχές.

793

Οί Αντιπροσωπείες πολλών Κομμάτων ύπογράμμισαν τή σπουδαιότητα τοϋ σωστοΰ συνδυασμού τών διεθνιστικών καί τών Εθνικών καθηκόντων στή δράση τών Κομμουνιστικών κομμάτων. «'Εμείς, δήλωσε ό Γ ενικός Γ ραμματέας τοϋ Γ αλλικοϋ Κομμουνιστικού κόμμα­ τος Β. Ροσέ, δέν ξεχωρίζουμε τίς Εθνικές πλευρές τής ταξικής πάλης άπό τίς διεθνιστικές, όπως δέν ξεχωρίζουμε τήν έθνική εύθύνη τού Κόμματός μας άπό τό διεθνιστικό του χρέος». «' Εμείς, έλεγε ό Γενικός Γραμματέας τού Κομμουνιστικού κόμματος τών ΕΠ Α Γκάς Χόλλ, δέν θεωρούμε τό διεθνισμό σάν βάρος, σάν ύποχώρηση ή σάν σταυρό πού είμαστε υποχρεωμένοι νά τόν κουβαλάμε. Ό διεθνισμός δέν μοιάζει μέ τήν ζαχαρένια κρούστα, πού σκεπάζουν τήν τούρτα άπλώς γιά νά καλυτερεύσουν τή γεύση της καί τήν έξωτερική της Εμφάνιση. ' Ο διεθνισμός είναι βασικό συστατικό στοιχείο, πού προσδίνει στήν ταξική πάλη τό άπαραίτητο έπαναστατικό περιεχόμενο». « Ά ν καί τά Κόμματά μας, τόνισε ό Πρόεδρος τού 'Εθνικού συμβουλίου τού Κομμουνιστικού κόμματος τής ' Ινδίας Σ. Α . Ντάνγκε, είναι πατριωτι­ κές καί έθνικές όργανώσεις, δέν έχουν τίποτε τό κοινό μέ τόν Εθνικισμό, άποτελούν Εθνικά τμήματα τής διεθνούς άδελφότητας τής Εργατικής τάξης». Ό λ ο ι όσοι μίλησαν στή Σύσκεψη στέκονταν στά προβλήματα τού διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, Αποκάλυπταν τίς αΙτίες τών δυσκολιών πού παρουσιάστηκαν, μιλούσαν γιά τούς δρόμους καί τίς μεθόδους δυναμώματος τής ένότητας τών γραμμών του. Στήν πορεία τής ειλικρινούς καί συντροφικής συζήτησης τών παραπάνω ζητημά­ των φάνηκε καθαρά ή Επιδίωξη τών άδελφών Κομμάτων νά συσπει­ ρωθεί τό κομμουνιστικό κίνημα πάνω στίς άρχές τού μαρξισμοΰλενινισμοΰ καί τοΰ προλεταριακού διεθνισμού. Οί μαρξιστές-λενινιστές, τονίζεται στό βασικό Ντοκουμέντο τής Σύσκεψης, είναι ταυτόχρονα καί πατριώτες καί διεθνιστές. Τό κάθε μαρξιστικό.-λενινιστικό Κόμμα είναι ύπεύθυνο γιά τή δράση του άπέναντι στήν έργατική τάξη καί τό λαό τής χώρας του καί ταυτόχρονα καί άπέναντι στή διεθνή έργατική τάξη. ' Η έθνική καί ή διεθνιστική τους εύθύνη είναι άξεχώριστες. ’ Η πίστη στό μαρξισμόλενινισμό, ή άπαρέγκλιτη έφαρμογή τών άρχών τοΰ προλεταριακού διεθνισμού είναι ή κύρια κατεύθυνση στό έργο τής συσπείρωσης τών γραμμών τού διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, τοΰ παγκόσμιου συστήματος τού σοσιαλισμού. Τά μέλη τής Σύσκεψης θεώρησαν άναγκαία τήν ένίσχυση τής πάλης ένάντια στόν άντικομμουνισμό. Ό ιμπεριαλισμός μπροστά στήν Εδραίωση τών διεθνών θέσεων τού σοσιαλισμού καί τής συνεχώς αύξανόμενης ισχύος του, κάτω άπό τήν έπίδραση τών έπιτυχιών τού διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος καί όλου τού παγκόσμιου έπαναστατικού κινήματος, καταφεύγει όλο καί πιό πολύ σέ νέα στρατηγική καί τακτική. Θέτει στήν ύπηρεσία τοΰ άντικομμουνισμού όλη του τήν ιδεολογική μηχανή, όλα τά μέσα μαζικής

794

Ενημέρωσης, γιά νά Εξασθενίσει τήν Ενότητα τοϋ παγκόσμιου συστή­ ματος τοϋ σοσιαλισμού, νά διασπάσει τΙς γραμμές τοϋ διεθνούς Επαναστατικού κινήματος καί δλων τών προοδευτικών δυνάμεων τοϋ κόσμου. Οΰτε μιά μΕρα δΕν σταματάνε οΙ άπόπειρες τοϋ Ιμπεριαλι­ σμού νά ύπονομεύσει τΙς θέσεις τοΰ σοσιαλισμού καί τήν Ενότητα τοΰ διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. ' Η Σύσκεψη κάλεσετά Κομμου­ νιστικά καί ' Εργατικά κόμματα νά Εντείνουν άκούραστα τήν Επαγρύ­ πνηση άπΕναντι στίς μηχανοραφίες τοΰ Ιμπεριαλισμού, νά ξεσκεπά­ ζουν άποφασιστικό τήν Ιδεολογία του τοϋ άντικομμουνισμοϋ, νά άποκαλύπτουν όλοκληρωτικά καί βαθιά τά άνθρωπιστικά ιδανικά τοϋ κομμουνισμού, τά πλεονεκτήματα τοϋ σοσιαλισμού, τίς Επιτυχίες τών σοσιαλιστικών χωρών. Στή Σύσκεψη άποκρούστηκαν άποφασιστικό οΙ δεξιές καί «άριστερΕς» όπορτουνιστικές, ΕθνικιστικΕς τάσεις, πού Εκδηλώθηκαν στό διε­ θνές κομμουνιστικό κίνημα, ύπογραμμίστηκε ότι ή πάλη Ενάντια στίς παρεκκλίσεις αύτΕς άποτελεϊ άπαραίτητο δρο τής ύγιοΰς άνάπτυξης τών Κομμάτων, Επιτακτική άπαίτηση τοΰ σύγχρονου Επαναστατικού προτσές. Τονίστηκε ή ζημιά τοΰ μαοϊσμού, τής κινΕζικης προπαγάνδας τοΰ Πεκίνου Ενάντια στά μαρξιστικά-λενινιστικά κόμματα. Ενάντια στίς χώρες τής σοσιαλιστικής κοινότητας. Ό Λ. I. ΜπρΕζνιεφ τόνισε τή θέση τοΰ ΚΚΣΕ άπΕναντι στήν Κίνα. ' Η άντιπροσωπεία τοΰ ΚΚΣΕ άνάφερε στή Σύσκεψη ότι ή ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ καί ή Σοβιετική κυβΕρνηση άπευθύνθηκαν Επανειλημμένα στήν κινέζικη καθοδήγηση, καλώντας την ν'άποφεύγει Ενέργειες πού συμβάλλουν στήν δξυνση τών σχΕσεων, καί νά λυθοϋν οί διαφωνίες μΕσα σΕ ήρεμη άτμόσφαιρα, μΕ συνομιλίες. ' Η γραμμή τοΰ ΚΚΣΕ καί τοΰ Σοβιετικού κράτους άπΕναντι στήν Κίνα είναι γραμμή άπό ΘΕσεις άρχών καί συνεπής. Καθορίζεται πάνω στή βάση μιας μακροχρόνιας προοπτικής, ξεκινάει άπό τό ότι τά ζωτικά συμφέροντα τοΰ σοβιετικού καί τοϋ κινεζικού λαού συμπίπτουν. Τό ΚΚΣΕ Επιδίωκε καί Επιδιώκει νά κάνει τό παν γιά νά διαφυλαχτοΰν καί νά υποστηριχτούν τά φιλικά αισθήματα πού ύπάρχουν στό σοβιετικό λαό άπΕναντι στόν άδελφό κινΕζικο λαό καί πού ύπάρχουν Επίσης, όπως εΤναι πεπεισμένο, καί στόν κινέζικο λαό άπέναντι στούς λαούς τής Σοβιετικής "Ενωσης καί τών άλλων σοσιαλιστικών χωρών. Ταυτόχρονα τό ΚΚΣΕ θά κάνει άποφασιστική πάλη Ενάντια στίς άντιλενινιστικΕς θέσεις καί στήν άντισοβιετική γραμμή τής κινέζικης προπαγάνδας, θά κάνει δ,τι είναι άπαραίτητο γιά τήν ύπεράσπισή τών συμφερόντων καί τής άσφάλειας τής Σοβιετικής "Ενωσης. Ή Σύσκεψη ψήφισε τό Ντοκουμέντο «Τά καθήκοντα τοΰ άγώνα κατά τοΰ ιμπεριαλισμού στό σύγχρονο στάδιο καί ή ένότητα δράσης τών Κομμουνιστικών καί ' Εργατικών κομμάτων, δλων τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων» καί μ'Ενθουσιασμό ΕνΕκρινε τήν "Εκκληση «Τά ΙΟΟχρονα άπό τή γΕννηση τοΰ Βλαντίμιρ Ίλίτς ΛΕνιν». Ή Σύσκεψη ψήφισε τήν «"Εκκληση γιά τήν ύπεράσπισή τής εΙρήνης» καί τήν προκήρυξη: «Άνεξαρτησία, λευτεριά καί εΙρήνη στό Βιετνάμ». ’ Η

795

Σύσκεψη ψήφισε τή Δήλωση γιά τήν ύποστήριξη τού δίκαιου άγώνα τών άραβικών λαών ένάντια στούς Ισραηλινούς έπιδρομείς, καθώς έπίσης καί τή Δήλωση άλληλεγγύης πρός τούς κομμουνιστές καί τούς δημοκράτες, πού παλαίβουν μέ αύτοθυσία καί σέ συνθήκες άγριων διωγμών ένάντια στά δικτατορικά καθεστώτα, πού ύποστηρίζονται άπό τό διεθνή Ιμπεριαλισμό. Στό βασικό Ντοκουμέντο δίνεται μαρξιστική-λενινιστική άνάλυση τής σύγχρονης παγκόσμιας έξέλιξης, τής ούσίας καί τών ένδεχόμενων συνεπειών τής έπιθετικής πολιτικής τού Ιμπεριαλισμού, διατυπώθη­ καν άκριβολογημένες καί συγκεκριμένες θέσεις γιά τή συσπείρωση καί τήν ένότητα δράσης όλων τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Στό Ντοκουμέντο τονίζεται ότι ή κύρια γραμμή τής παγκόσμιας έξέλιξης έξακολουθεϊ νά καθορίζεται άπό τίς δυνάμεις τής έπανάστασης καί τού σοσιαλισμού, τής εΙρήνης καί τού έθνικοαπελευθερωτικοϋ κινή­ ματος, πού συνεχίζουν τήν έπίθεση, παρά τίς δυσκολίες καί τίς άποτυχίες όρισμένων τμημάτων του. Τό παγκόσμιο σοσιαλιστικό σύστημα, ή διεθνής έργατική τάξη, όλες οΙ έπαναστατικές δυνάμεις καθορίζουν τό βασικό δρόμο έξέλιξης τής άνθρωπότητας. Στό Ντοκουμέντο τονίζεται ταυτόχρονα ότι ό Ιμπεριαλισμός έξακολουθεϊ νά είναι έπικίνδυνος άντίπαλος. Ό μ ω ς, σ'αύτόν άντιπαρατάσσεται τό Ισχυρό μέτωπο τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων. ΟΙ θέσεις τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων, πού έκτέθηκαν στό Ντοκουμένο, έπιτρέπουν νά γίνει πιό στοχοπροσηλωμένη ή πάλη γιά τή συσπείρωση τών τριών βασικών έπαναστατικών δυνάμεων τής σύγχρονης έποχής: τοΰ παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος, τής διεθνοΰς έργατικής τάξης καί τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοϋ κινήματος. «Γιά νά μπει τέρμα στίς Εγκληματικές Ενέργειες τοΰ Ιμπεριαλι­ σμού. πού μπορεί νά προκαλέσει στήν άνθρωπότητα άκόμη πιό βαριά δεινά, ή έργατική τάξη. ο! δημοκρατικές έπαναστατικές δυνάμεις, ο! λαοί πρέπει νά συνενωθούν καί νά δράσουν άπό κοινού. 'Αποστολή τής έργατικής τάξης, όλων τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων, πού άγωνίζονται γιά τήν εΙρήνη, τή δημοκρατία, τήν έθνική άνεξαρτησία καί τό σοσιαλισμό είναι νά χαλιναγωγή­ σουν τούς έπιδρομείς, ν 'άπαλλάξουν τήν άνθρωπότητα άπό τόν Ιμπεριαλισμό»{ ' Η Δ ι ε θ ν ή ς Σ ύ σ κ ε ψ η τ ώ ν Κ ο μ μ ο υ ν ι ­ σ τ ι κ ώ ν κ α ί Ε ρ γ α τ ι κ ώ ν κ ο μ μ ά τ ω ν . Ντοκουμέντα καί ύλικά, ρωσ. έκδ., σελ. 301). ’ Η Σύσκεψη έπιβέβαίωσε ξανά ότι ή άποφασιστική δύναμη στήν άντιιμπεριαλιστική πάλη είναι τό παγκόσμιο σοσιαλιστικό σύστημα. Ά π ό τίς έπιτυχίες του έξαρτάται σέ άποφασιστικό βαθμό ή έκβαση τοΰ άντιπαλαίματος τοΰ νέου κόσμου μέ τόν παλιό. Υπογραμμίζεται έντονα τό διεθνιστικό χρέος τών κομμουνιστών όλων τών χωρών νά ύπερασπίζουν τό σοσιαλισμό. Σοβαρά καθήκοντα τών Κομμουνιστι­ κών καί ' Εργατικών κομμάτων τών χωρών τού σοσιαλισμού, άναφέρεται στό Ντοκουμέντο, είναι ή άνάπτυξη τής όλόπλευρης συνεργα­

796

σίας άνάμεσα στίς χώρες αύτές καί ή έπίτευξη νέων έπιτυχιών στούς άποφασιστικούς τομείς τής οικονομικής άμιλλας τών δυό συστημά­ των: στήν πρόοδο τής έπιστήμης καί τής τεχνικής καί στό όλόπλευρο δυνάμωμα τής οίκονομικής καί στρατιωτικής Ισχύος τών σοσιαλιστι­ κών χωρών. «ΟΙ έπιτυχίες τοϋ σοσιαλισμού, ή έπίδρασή του στήν πορεία τών παγκόσμιων γεγονότων, ή άποτελεσματικότητα τοΰ άγώνα κατά τής Ιμπεριαλιστικής έπίθεσης, ύπογραμμίζεται στό Ντοκου­ μέντο, έξαρτιώνται σέ σημαντικό βαθμό άπ'τή συσπείρωση τών σοσιαλιστικών χωρών. Ή ένότητα δράσης τών χωρών τοΰ σοσιαλισμού άποτελεϊ σοβαρό παράγοντα γιά τή συσπείρωση όλων τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων» ( Ή Δ ι ε θ ν ή ς Σ ύ ­ σ κ ε ψ η τ ώ ν Κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ώ ν κ αί Έ ρ γ α τ ι κ ώ ν κ ο μ ­ μ ά τ ω ν . Ντοκουμέντα καί ύλικά, ρωσ. έκδ., σελ. 304). ' Η Σύσκεψη διαπίστωσε ότι βάση γιά τή συσπείρωση τών χωρών τοΰ σοσιαλιστικού συστήματος άποτελεϊ ή άπαρέγκλπη έφαρμογή τών άρχών τοϋ σοσιαλιστικού διεθνισμού, ό σωστός συνδυασμός τών έθνικών καί τών διεθνιστικών καθηκόντων τών σοσιαλιστικών κρα­ τών, ή άνάπτυξη τής άδελφικής άλληλοβοήθειας καί τής άμοιβαίας ύποστήριξης. Τά γεγονότα τοΰ τελευταίου καιροΰ, τονίζεται στό Ντοκουμέντο τής Σύσκεψης, έπιβεβαίωσαν καί πάλι ότι ή έργατική τάξη άποτελεϊ τήν κύρια κινητήρια καί κινητοποιητική δύναμη τής Επαναστατικής πάλης όλου τοϋ δημοκρατικού καί άντιιμπεριαλιστικοΰ κινήματος στά φρούρια τοΰ καπιταλισμού. Δυναμώνει ή τάση γιά τήν ένότητα όλων τών τμημάτων της. Κάτω άπό τήν έπίδρασή τών έπαναστατικών έκδηλώσεων τοϋ προλεταριάτου μπαίνουν όλο καί πιό δραστήρια στήν πάλη ή έργαζόμενη άγροτιά, ή προοδευτική διανόηση, ή νεολαία. Στήν πορεία τών άντιμονοπωλιακών καί τών άντιιμπεριαλιστικών έκδηλώσεών τους δημιουργοΰνται οΙ δυνατότητες γιά τή συνένωση όλων τών δυνάμεων αύτών πού εϊναι Ικανές νά βάλουν περιορισμούς στά μονοπώλια καί νά πραγματοποιήσουν ριζικούς οικονομικούς καί πολιτικούς μετασχηματισμούς, πού έξασφαλίζουν ευνοϊκές συνθήκες συνέχισης τής πάλης γιά τό σοσιαλισμό. Στό παγκόσμιο έπαναστατικό προτσές μεγαλώνει ό ρόλος τού άντιιμπεριαλιστικοΰ κινήματος τών λαών τής Άσία ς, τής Αφ ρικής καί τής Λατινικής Αμερικής. Ή Σύσκεψη καθόρισε διεξοδικά τά χαρακτηριστικά τοΰ κινήματος αύτοΰ. ' Η χρεοκοπία τοΰ άποικιοκρατικού συστήματος, ή δημιουργία στήν Ά σ ία καί στήν Αφ ρική ένός μεγάλου άριθμοΟ άνεξάρτητων έθνικών κρατών άλλαξαν τό συσχετι­ σμό τών δυνάμεων σέ βάρος τοΰ Ιμπεριαλισμού. Τά νεαρά κράτη, άποκρούοντας τήν πίεση τής νεοαποικιοκρατίας, ξεπερνούν τήν οικονομική τους καθυστέρηση, έπιδιώκουν τή δημιουργία άνεξάρτητης έθνικής οίκονομίας. 'Ορισμένα άπ'αύτά πέρασαν στό μή καπιτα­ λιστικό δρόμο άνάπτυξης, δημιουργώντας τίς συνθήκες γιά τό

797

πέρασμα στό σοσιαλισμό. Πλατιά έκταση πήρε ή ένοπλη πάλη τών λαών τής Νότιας 'Αφρικής, πού είναι ένα άπό τά τελευταία φρούρια τής άποικιακής κυριαρχίας. ' Επιφανή ρόλο παίζει τό άραβικό Απελευ­ θερωτικό κίνημα ενάντια στόν ιμπεριαλισμό καί στήν έπίθεση τοΰ ' Ισραήλ. Οί λαοί τών χωρών τής Λατινικής ’ Αμερικής κάνουν έπίμονη πάλη ένάντια στόν ιμπεριαλισμό τών ΕΠΑ, γιά μιά πραγματική έθνική κυριαρχία καί οικονομική άνεξαρτησία. Στό άντιιμπεριαλιστικό κίνημα τών χωρών αύτών όλο καί πιό σοβαρό ρόλο παίζουν τό προλεταριάτο, τά Κομμουνιστικά καί 'Εργατικά κόμματα. ' Η Σύσκεψη ύπογράμμισε τήν άνάγκη τής συσπείρωσης καί τής δραστηριοποίησης δλων τών δυνάμεων πού τάσσονται ένάντια στόν ιμπεριαλισμό. « Τά Κομμουνιστικά κα! 'Εργατικά κόμματα, πού αντιπροσω­ πεύτηκαν στή Σύσκεψη, έχοντας έπίγνωση τής Ιστορικής τους ευθύνης άπευθύνονται σ 'όλους τούς κομμουνιστές τοϋ κόσμου, σ'όλους τούς άντίπαλους τοΰ Ιμπεριαλισμού, σ'όλους, όσοι είναι έτοιμοι ν 'άγωνιστούν γιά τήν εΙρήνη, τή λευτεριά κα! τήν πρόοδο, καί τούς καλούν σέ κοινή δράση» ( α τ ό Ι δ ι ο , σελ. 316). "Αμεσος σκοπός τής ένότητας δράσης είναι νά δοθεί όλόπλευρη ύποστήριξη στόν ήρωικό βιετναμικό λαό, νά έξαναγκαστεί ό άμερικάνικος ιμπεριαλισμός ν'άποσύρει τά στρατεύματα τών έπεμβασιών άπό τό Βιετνάμ, νά σταματήσει ή έπέμβαση στίς ύποθέσεις τοϋ βιετναμικοϋ λαοΰ, νά γίνει σεβαστό τό δικαίωμά του νά λύνει μόνος του τά προβλήματά του. Κύριος σκοπός τής ένότητας δράσης τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων παραμένει ή ύπεράσπισή τής εΙρήνης, ή πάλη ένάντια στόν κίνδυνο τοΰ πολέμου, ή άποτροπή ένός παγκόσμιου θερμοπυρηνικού πολέμου. ' Η Σύσκεψη άπευθύνθηκε πρός τούς λαούς τοΰ κόσμου, καλώντας τους νά παλαίψουν γιά ν ' άναγκαστοΰν οΙ ιμπεριαλιστές νά δεχτούν τήν εΙρηνική συνύπαρξη τών κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά συστήματα, γιά νά μπει τέρμα στίς έπιθετικές τους πράξεις, γιά νά σταματήσει ή στρατιωτικοποίηση τών Ιμπεριαλιστικών κρατών, ν'άποτραπεί ή έξάπλωση τοΰ πυρηνικού όπλου καί ν'άπαγορευτεί ή χρησιμοποίησή του, νά διαλυθούν οΙ στρατιωτικοί συνασπισμοί. Στά ντοκουμέντα τής Σύσκεψης έκτέθηκαν τά συγκεκριμένα καθήκοντα τής πάλης τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων σ ’ όλες τίς ήπείρους τής Γής: έπίτευξη σταθερής άσφάλειας στήν Εύρώπη μέ τή χαλιναγώγηση τών ρεβανσιστικών δυνάμεων στήν Ο Δ Γ καί μέ τό σταμάτημα τής έπέμβασης τών ΕΠ Α στίς ύποθέσεις τών εύρωπαίκών λαώ ν νά έξαλειφθοϋν οΙ τελευταίες έστίες τής άποικιοκρατίας καί νά μήν έπιτραπεϊ ή άναγέννησή της σέ νέες μορφές- παραχώρηση πραγματικής κυριαρχίας στά Φνικά κράτη τής Άσ ία ς, τής Αφ ρικής καί τής Λατινικής ' Αμερικής, όλόπλευρη βοήθεια γιά τήν έξάλειψη τής καθυστέρησης πού ύπάρχει στήν πλειοψηφία τών χωρών τών ήπείρων αύτών.' Η Σύσκεψη κάλεσε τή διεθνή κοινή γνώμη νά δείξει

798

άμείωτη καί δραστήρια άλληλεγγύη πρός τούς λαούς καί τίς χώρες πού είναι μόνιμοι στόχοι έττιβουλών τοΰ Ιμπεριαλισμού: πρός τή Λαοκρατική Δημοκρατία τής Γερμανίας, τή Λαϊκή Δημοκρατία τής Κορέας κι όλο τόν κορεάτικο λαό, τή Δημοκρατία τής Κούβας καί τούς άραβικούς λαούς. Τά Κομμουνιστικά καί 'Εργατικά κόμματα, οΙ δημοκρατικές καί προοδευτικές δυνάμεις όλων τών χωρών πρέπει νά είναι άγρυπνες καί νά δυναμώσουν τήν πάλη ένάντια στό φασισμό καί στό νεοφασισμό, ένάντια στήν άπάνθρωπη Ιδεολογία καί πρακτική τοΰ ρατσισμού καί τοΰ έθνικισμοΰ. Τό ξερίζωμά τους συνδέεται άδιάρηκτα μέ τήν πάλη ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό, ένάντια στήν έξουσία τοΰ μονοπωλιακού κεφαλαίου, γιά τόν έκδημοκρατισμό τής κοινωνικής ζωής. Τά μέλη τής Σύσκεψης άπευθύνθηκαν πρός όλες τίς όργανώσεις, πού συνενώνουν τούς έργάτες, τούς άγρότες, τή διανόηση, τούς ύπαλλήλλους, τίς γυναίκες, τή νεολαία, τούς σπουδαστές, πρός όλα τά κοινωνικά στρώματα καί όμάδες μέ διαφορετικές πολιτικές, φιλοσοφικές καί θρησκευτικές πεποιθήσεις, πρός όλους τούς πολιτι­ κούς καί κοινωνικούς παράγοντες τών καπιταλιστικών κρατών, πού σκέφτονται ρεαλιστικά, πρός όλα τά δημοκρατικά κόμματα, πρός τίς έθνικές καί κοινωνικές όργανώσεις, μέ τήν έκκληση νά συνενώσουν τίς προσπάθειές τους μέ τίς προσπάθειες τών Κομμουνιστικών κομμάτων μέ σκοπό τήν κοινή δράση στόν άντιιμπεριαλιστικό άγώνα γιά τήν ύφεση τής έντασης καί τής υπεράσπισης τής εΙρήνης. ' Η Σύσκεψη συσπείρωσε τά Κομμουνιστικά καί 'Εργατικά κόμμα­ τα πάνω στίς άρχές τού μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ, τοΰ προλεταριακού διεθνισμού, άνέβασε τήν ένότητα τοΰ κομμουνιστικού κινήματος σέ πιό ύψηλό έπίπεδο, πράγμα πού άποτελεϊ σοβαρό παράγοντα γιά τή συνένωση όλων τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Τά μέλη τής Σύσκεψης δήλωσαν ότι τά Κόμματά τους διαπνέονται άπό τήν άκλόνητη θέληση νά κάνουν όσο μπορούν περισσότερα στήν πάλη ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό, πρός τό συμφέρον τών έργαζόμενων μαζών καί τής κοινωνικής προόδου, στό όνομα τής προώθησης τοΰ άγώνα γιά τήν όλοκληρωτική νίκη ένάντια στό διεθνές κεφάλαιο. Τήν κοινή δράση ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό, τήν πάλη γιά τίς δημοκρατι­ κές διεκδικήσεις τά Κόμματα αύτά τή βλέπουν σάν συστατικό μέρος καί άπαραίτητο στάδιο τής πάλης γιά τή σοσιαλιστική έπανάσταση καί τήν έξάλειψη τού συστήματος τής έκμετάλλευσης άνθρώπου άπό άνθρωπο. Ό λ η τή δουλιά τής Σύσκεψης, τά ντοκουμέντα πού αύτή ψήφισε, τά διαποτίζει ή έπιδίωξη τών Κομμουνιστικών καί ' Εργατικών κομμά­ των νά συνεργαστούν στενά, νά συσπειρωθούν διεθνιστικά στίς γραμμές τοΰ κομμουνιστικού κινήματος πάνω στίς άρχές τοΰ μαρξι­ σμού-λενινισμού. ' Η Σύσκεψη τόνισε ότι ή γραμμή τοΰ κομμουνιστικού κινήματος γιά κοινή άντιιμπεριαλιστική δράση άπαιτεϊ τό όλόπλευρο άνέβασμα

799

τοΰ Ιδεολογικοπολιτικού ρόλου τών μαρξιστικών-λενινιστικών κομμά­ των στό διεθνές Επαναστατικό κίνημα, τήν άνειρήνευτη πάλη Ενάντια στήν άστική Ιδεολογία, τό δυνάμωμα τής προπαγάνδας τοϋ μαρξισμοΰ-λενινισμοϋ στίς μάζες, πράγμα πού είχε Ιδιαίτερη σοβαρότητα λόγω τοΰ ΙΟΟχρονου Ιωβηλαίου άπό τή γέννηση τοΰ В. I. Λένιν. Στήν Έκκληση πού ψήφισε όμόφωνα ή Σύσκεψη, «Τά ΙΟΟχρονα άπό τή γέννηση τοΰ Βλαντίμιρ Ίλ ίτς Λένιν», άναφέρεται: «' Η πίστη στό μαρξισμό-λενινισμό, στή μεγάλη διεθνιστική διδασκαλία, είναι έγγύηση τών παραπέρα Επιτυχιών τοΰ κομμου­ νιστικού κινήματος. ΟΙ κομμουνιστές θεωρούν καθήκον τους στήν πάλη ένάντια σέ κάθε λογής άντίπαλους νά ύπερασπίζουν σταθερά τίς έπαναστατι­ κές άρχές τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ, τοΰ προλεταριακού δ ιΛ ν ισμού, νά τίς έφαρμόζουν άπαρέγκλιτα, ν'άναπτύσσουν άδιάκοπα τή μαρξιστική-λενινιστική θεωρία, νά τήν πλουτίζουν πάνω στή βάση τής σύγχρονης πείρας τής ταξικής πάλης καί τής οίκοδόμησης τής σοσιαλιστικής κοινωνίας. ΟΙ κομμουνιστές θά είναι πάντα πιστοί στό δημιουργικό πνεΰμα τοΰ λενινισμού ( Ή Δ ι ε θ ν ή ς Σ ύ σ κ ε ψ η τ ώ ν Κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ώ ν καί Έ ρ γ α τ ι κ ώ ν κ ο μ μ ά τ ω ν . Ντοκουμέντα καί ύλικά, ρωσ. έκδ., σελ. 332333). ’ Η Σύσκεψη δήλωσε ότι γιά τήν πετυχημένη πάλη ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό καί τήν έξασφάλιση τής νίκης τής ύπόθεσής τους οΙ κομμουνιστές θά προπαγανδίζουν μέσα στό έργατικό κίνημα, στίς πλατιές λαϊκές μάζες, μαζί καί στή νεολαία, τίς Ιδέες τοΰ έπιστημονικοΰ σοσιαλισμού, θά ύπερασπίζουν μέ συνέπεια τίς άρχές τους, θά προσπαθούν νά πετύχουν τό θρίαμβο τού μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ, θά παλαίβουν ένάντια στίς δεξιές καί άριστερές όπορτουνστικές διαστρε­ βλώσεις τής θεωρίας καί τής πολιτικής, ένάντια στόν άναθεωρητισμό, στό δογματισμό καί στόν άριστερό σεχταριστικό τυχοδιωκτισμό. « Ή πίστη στό μαρξισμό-λενινισμό καί τόν προλεταριακό διεθνισμό, ή όλόψυχη καί άφοσιωμένη Εξυπηρέτηση τών συμφε­ ρόντων той λαού τους. τής κοινής ύπόθεσής τοϋ σοσιαλισμού, ύπογραμμίζεται στό βασικό Ντοκουμέντο τής Σύσκεψης, είναι άπαρα/τητος όρος γιά τόν άποτελεσματικό καί σωστό προσανατο­ λισμό τών κοινών ένεργειών τών Κομμουνιστκών καί 'Εργατικών κομμάτων, έγγύηση τής έπιτυχίας στήν έκπλήρωση τών ιστορικών τους καθηκόντων» ( σ τ ό Γ δ ι ο, σελ. 329). Ή Σύσκεψη τών Κομμουνιστικών καί Εργατικών κομμάτων άπευθύνθηκε πρός τό διεθνές προλεταριάτο, πρός τούς έργαζόμενους όλου τού κόσμου μέ τό μαχητικό σύνθημα: «Λαοί τών σοσιαλιστικών χωρών, προλετάριοι, όλες ο! δημο­ κρατικές δυνάμεις στίς χώρες τοΰ κεφαλαίου, άπελευθερωμένοι κα/ καταπιεζόμενοι λαοί, Ενωθείτε στόν κοινό άγώνα κατά τοϋ Ιμπεριαλισμού, γιά τήν εΙρήνη, τήν έθνική άνεξαρτησία, τήν

800

κοινωνική πρόοδο, τή δημοκρατία καί τό σοσιαλισμό» ( σ τ ό Γ-δ ι δ ι ο, σελ. 330). Τόν Ίο ϋ νη τοϋ 1969 συνήλθε ή Ολομέλεια τής ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ, πού συζήτησε τήν είσήγηση τοϋ Λ. I. Μπρέζνιεφ «Γιά τά άποτελέσμα­ τα τής διεθνούς Σύσκεψης τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων». Ή 'Ολομέλεια ένέκρινε τήν πολιτική γραμμή καί τήν πρακτική δράση τοϋ Πολιτικού Γραφείου τής ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ, τή δουλιά τής Αντιπροσωπείας τοϋ ΚΚΣΕ στή διεθνή Σύσκεψη τών Κομμουνιστι­ κών καί 'Εργατικών κομμάτων. Ή Όλομέλεια, άφοϋ ένέκρινε τά ντοκουμέντα πού ψήφισε ή Σύσκεψη, τόνισε μέ μεγάλη Ικανοποίηση δτι τόσο στά ντοκουμέντα τής Σύσκεψης, όσο καί στίς όμιλίες τών μελών της ύποστηρίχτηκε πλατιά ή πολιτική τοΰ ΚΚΣΕ, τοΰ Σοβιετικού κράτους, πού άποσκοπεΤ στό δυνάμωμα τής συσπείρωσης τοϋ κομμουνιστικού κινήματος, τών θέσεων τοϋ σοσιαλισμού, στήν όλόπλευρη ύποστήριξη τών λαών πού παλαίβουν ένάντια στόν ιμπεριαλισμό, γιά τήν κοινωνική καί έθνική Απελευθέρωσή τους, στήν έξασφάλιση τής εΙρήνης καί τής Ασφάλειας τών λαών καί τήν Αποτροπή ένός παγκόσμιου θερμοπυρηνικού πολέμου, στήν έπικρότηση τών Αρχών τής εΙρηνικής συνύπαρξης τών κρατών μέ διαφορετι­ κό κοινωνικΑ καθεστώτα. Ή δ ιΛ ν ή ς Σύσκεψη τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμΑτων, ύπογράμμισε ή ' Ολομέλεια, έδειξε καί πάλι δτι τό κομμουνιστικό κίνημα, παρά τίς όρισμένες δυσκολίες στήν Ανάπτυξή του, είναι ή μαχητική πρωτοπορία δλων τών Αντιιμπεριαλιστικών δυνΑμεων, ή πιό Ισχυρή πολιτική δύναμη τής σύγχρονης έποχής. Ή Ό λομέλεια θεώρησε μιά Από τίς βασικές κατευθύνσεις στή δράση τού ΚΚΣΕ τό καθήκον: νά συνεχιστεί ή δουλιά μέ βάση τά συμπεράσματα τής Σύσκεψης γιά τή συσπείρωση τού κομμουνιστι­ κού κινήματος πΑνω στή βάση τών Αρχών τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ, τοϋ προλεταριακού διεθνισμοΰ, ν'Αναπτύσσονται όλόπλευρα οΙ δεσμοί μέ τά Κομμουνιστικά κόμματα, νό διεξάγεται πάλη ένάντια στήν άστική Ιδεολογία, γιά τήν καθαρότητα τής μαρξιστικής-λενινιστικής διδασκαλίας, ενάντια στό δεξιό καί τόν «Αριστερό» όπορτουνισμό καί έθνικισμό.

Σ Υ Ν Τ Ο Μ Α

Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α Τ Α

' Η δεκαετία τοΰ 1960 Επισφραγίστηκε μέ μεγάλα γεγονότα στή ζωή τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος, τής Σοβιετικής χώρας, τού παγκόσμιου σοσιαλισμού. Σάν άποτέλεσμα τών κοινών προσπαθειών τοϋ ΚΚΣΕ καί τών Αδελφών κομμάτων καί τών χωρών τής σοσιαλιστι­ κής κοινότητας, τής συντονισμένης έξωτερικής πολιτικής δραστηριό­ τητας κερδίθηκαν μεγάλες νίκες σέ δλο τό σοσιαλιστικό σύστημα. Σέ Αντίθεση μέ τόν Ιμπεριαλισμό ό παγκόσμιος σοσιαλισμός Απέσπασε όρισμένες νέες σοβαρές θέσεις. Ή αυξανόμενη οίκονομική καί

801

άμυντική ισχύς τής ΕΣΣΔ καί όλων τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας συγκρότησε τήν έπιθετικότητα τοΰ Ιμπεριαλισμού. Αύξή­ θηκε τό μερίδιο τών σοσιαλιστικών χωρών στήν παγκόσμια βιομηχα­ νική παραγωγή. Ό σοσιαλισμός έγινε άποφασιστικός παράγοντας τής παγκόσμιας έξέλιξης, τής συσπείρωσης όλων τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων στήν πάλη γιά τήν εΙρήνη, τήν έθνική άνεξαρτησία, τή δημοκρατία καί τήν κοινωνική πρόοδο. Στήν έσωτερική ζωή τής Σοβιετικής χώρας ή δεκαετία τοΰ 1960 σήμανε τήν οικοδόμηση τής άναπτυγμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας στήν ΕΣΣΔ, πράγμα πού έπέτρεψε στό Κόμμα νά διακηρύξει στό νέο Πρόγραμμα πού ψήφισε τό 22ο Συνέδριο τού ΚΚΣΕ τή γραμμή γιά τήν οικοδόμηση τοΰ κομμουνισμού, νά συγκεντρώσει τίς προσπάθει­ ες τοΰ σοβιετικού λαοΰ στή δημιουργία τής ύλικοτεχνικής βάσης του. Γιά τήν έκπλήρωση τοΰ καθήκοντος αύτοΰ είχαν σοβαρή σημασία τά μέτρα πού έπεξεργάστηκαν οΙ όλομέλειες τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ τόν Μάρτη καί τό Σεπτέμβρη τοΰ 1965 γιά τήν άνάπτυξη τής άγροτικής οικονομίας καί τής βιομηχανίας, πού έξασφαλίζουν τή γενική άνοδο τής οίκονομίας τής χώρας καί τή σταθερή άνύψωση τής εύημερίας τοΰ σοβιετικού λαού. Ή προώθηση τής Σοβιετικής χώρας πρός τόν κομμουνισμό καθόρισε τόν αυξανόμενο καθοδηγητικό ρόλο τού ΚΚΣΕ. Τό Κομμου­ νιστικό κόμμα σάν πρωτοπορία τοΰ σοβιετικού λαοΰ— οίκοδόμου τοΰ κομμουνισμού αύξαινε συνεχώς τήν άπαιτητικότητα πρός τίς κομματι­ κές όργανώσεις, πρός τά στελέχη τοΰ Κόμματος, πρός όλους τούς κομμουνιστές, άνέβαζε τή δραστηριότητά τους, τελειοποιούσε τό στύλ καί τίς μεθόδους δουλιάς στίς μάζες. Σοβαρό όρόσημο στή ζωή τοΰ Κόμματος καί όλης τής σοβιετικής κοινωνίας άποτέλεσε ή ' Ολομέλεια τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ τόν ' Οχτώβρη τοΰ 1964 πού έξέφρασε τήν άκλόνητη θέληση τοΰ Κόμματος νά άναπτύξει καί νά τηρήσει αύστηρά τούς λενινιστικούς κανόνες τής κομματικής ζωής καί τίς άρχές τής καθοδήγησης. Τό 22ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ ένέκρινε τά μέτρα πού επεξεργάστηκε ή ΚΕ τοΰ Κόμματος γιά τήν παραπέρα τελειοποίηση τής όργανωτικής δράσης, τήν άνάπτυξη τής ιδεολογικής δουλιάς καί τής έσωκομματικής δημοκρατίας. Κάλεσε τίς κομματικές όργανώσεις νά έξασφαλίσουν τήν συνεπή έφαρμογή τών άρχών τής σοσιαλιστικής διαχείρισης, τήν έκπλήρωση τοΰ δγώ ου πεντάχρονου σχεδίου. Σημαντική θέση στή δράση τοΰ Κομμουνιστικού Κόμματος τής Σοβιετικής Ένω σης κατείχε ή πάλη του σέ συνεργασία μέ τ ' άδελφά κομμουνιστικά καί έργατικά κόμματα γιά τήν ένότητα τοΰ διεθνοΰς κομμουνιστικού κινήματος, γιά τή συσπείρωσή του πάνω στίς άρχές τού μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ καί τοΰ προλεταριακού διεθνισμού. Ή διεθνής Σύσκεψη τών κομμουνιστών πού έγινε τό 1969 συσπείρωσε τίς γραμμές τοΰ διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος — αύτής τής σοβαρής δύναμης τής έποχής μας, τής μαχητικής πρωτοπορίας όλων τών έπαναστατικών δυνάμεων τού κόσμου.

802

Κ ΕΦ Α ΛΑΙΟ XIX

ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΣΤΗΝ ΠΑΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΛΕΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΓΜΕΝΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΤΟ Υ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ. ΟΙ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΞΕΛΙΞΗ (1971-197Б) 1. Ή διεθνής θέση τής ΕΣΣΔ. ' Η συνεργασία τών σοσιαλι­ στικών χώρων είναι Αποφασιστικός παράγοντας τής παγκόσμιας Εξέλιξης Ή διεθνής κατάσταση στίς άρχές τής δεκαετίας τοΰ 1970 παρΕμεινε τεταμένη. Κατά τή διάρκεια τής προηγούμενης δεκαετίας ό Ιμπεριαλισμός Επιδίωκε μέ δλα τά μέσα νά άλλάξει τό συσχετισμό τών δυνάμεων πρός δφελός του. Στόν καπιταλιστικό κόσμο συντελοϋνταν σέ πρωτοφανείς διαστάσεις ή αύξηση τοΰ μιλιταρισμού, ένισχύθηκε τό κυνηγητό τών Εξοπλισμών, μεγάλωσαν τά άποθέματα τών θερμοπυρηνικών, τών πυρηνικών καί άλλων όπλων. ' Η αύξηση τοΰ μιλιταρισμού στίς ΕΠ Α άποτελοΰσε Ιδιαίτερο κίνδυνο. Μέσα στά χρόνια 1965-1970 διέθεσαν γιά στρατιωτικούς σκοπούς γύρω στά 400 δισεκατομμύρια δολλάρια. ΟΙ πολεμικές δαπάνες τοΰ Ν Α ΤΟ Εφτασαν τό 1970 στά 100 καί πάνω δισεκατομμύρια δολλάρια. ΟΙ ιμπεριαλιστικοί κύκλοι τών ΕΠ Α μέ τήν αύξηση τοΰ κυνηγητού τών Εξοπλισμών καί τή δραστηριοποίηση τών Επιθετικών στρατιωτικών συνασπισμών Επιδίωκαν νά παρεμποδίσουν τήν οίκονομική άνάπτυξη τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας, νά χρησιμοποιήσουν τίς διαφωνίες πού δημιουργήθηκαν στό σοσιαλιστικό κόσμο Εξαιτίας τής ήγεσίας τής Λ Δ Κ γιά τήν ύπονόμευση τής Ενότητάς του, νά Εξασθενίσουν τίς ΘΕσεις τοΰ παγκόσμιου σοσιαλισμού καί τήν Επίδρασή του στήν πορεία τών παγκόσμιων γεγονότων. 'Οργάνωσαν καί άμεσες ΕπιθετικΕς ΕνΕργειες Ενάντια σΕ όρισμένες χώρες τοΰ σοσιαλισμού. Ό ιμπεριαλισμός, Επιδιώκοντας Επίμονα νά διατηρήσει τίς ΘΕσεις του, Εμπόδιζε τήν Εδραίωση τής κυριαρχίας τών νΕων Εθνικών κρατών, ύποστήριζε τίς άντιδραστικΕς δυνάμεις τών χωρών αύτών, προσπαθούσε μΕ τή χρησιμοποίηση τής δύναμης, τήν οίκονομική πίεση καί τήν Εξαγορά νά Επιβάλει τή θέλησή του στίς άπελευθερωμΕνες χώρες. ’ Ο Ιμπεριαλισμός, διογκώνοντας τόν άντικομμουνισμό καί Ενθαρρύνοντας τόν άντιδραστικό Εθνικισμό Επιδίωκε νά φΕρει σΕ διάσταση τίς Επαναστατικές δυνάμεις τών άπελευθερωμΕνων χωρών, νά τίς άπομονώσει άπό τόν παγκόσμιο σοσιαλισμό καί τό διεθνές Εργατικό κίνημα.

803

Ό Ιμπεριαλισμός ένίσχυε τήν ένταση σέ πολλές περιοχές τοΰ κόσμου. Συνεχιζόταν ή στρατιωτική έπίθεση τοΰ άμερικανικοΰ Ιμπε­ ριαλισμού στή Νοτιανστολική Ά σ Ια . Μισό έκατομμύριο στρατιώτες καί Αξιωματικοί τών ΕΠ Α μαζί μέ τοϋς συνεταίρους τους έκαναν έξοντωτικό πόλεμο ένάντια στό βιετναμικό λαό. ’ Επεκτάθηκε ή έπιδρομή στήν Καμπότζη καί τό Αάος. Διατηρούνταν έκρηκτική κατάσταση στήν 'Εγγύς 'Ανατολή. ΟΙ Ιμπεριαλιστικοί κύκλοι τών ΕΠΑ, δημιουργώντας όξύτατη κρίση σ ' αύτή τήν περιοχή τού κόσμου, έμπόδισαν μέ κάθε τρόπο τή λύση της. Τό Ισ ρ α ή λ σέ συμφωνία μέ τούς Ιθύνοντες κύκλους τών ΕΠ Α περιφρονοΰσε τίς άποφάσεις τοϋ ΟΕΕ, άρνοΰνταν νά έπιστρέψει τά καταχτημένα έδάφη στά άραβικά κράτη. Ά π ό τίς ΕΠ Α στό Ισραήλ έφθανε μεγάλη ποσότητα διαφόρων όπλων, γεγονός πού δημιουργούσε άπειλή νέας έπιδρομής άπό τήν πλευρά του. ΟΙ προκλήσεις καί ό οίκονομικός άποκλεισμός ένάντια στήν Κούβα πού πραγματοποιούσαν οΙ Ιθύνοντες κύκλοι τών ΕΠ Α καί οΙ ύπονομευτικές ένέργειες ένάντια στά προοδευτικά καθεστώτα τών χωρών τής Λατινικής Αμερικής ένίσχυαν τήν ένταση στό Δυτικό Η μ ι ­ σφαίριο. ΟΙ μιλιταρκτπκοί κύκλοι τοΟ Βορειοατλαντικού συνασπισμοΰ δξυνσν τήν κατάσταση στήν Εύρώπη. ΟΙ ΕΠ Α πού έχουν τήν ήγεμονία τοΰ συνασπισμού αύτοΰ ζητούσαν άπό τούς συνεταίρους τους τήν ένίσχυση τοΰ Ν Α ΤΟ καί τοΰ κυνηγητού τών έξοπλισμών, εξόπλιζαν τά στρατεύματά τους πού ήταν έγκαταστημένα στή Δυτική Εύρώπη μέ νέα είδη όπλων. Οί ρεβανσιστικοί κύκλοι τής Ο Δ Γ δημιουργούσαν σοβαρή περιπλοκή τής κατάστασης στήν Εύρώπη. Καλοΰσαν νά άναθεωρηθοΰν τά μεταπολεμικά σύνορα καί άπειλούσαν τή Γερμανι­ κή Λαοκρατική Δημοκρατία. ’ Ωστόσο ή έξέλιξη τών παγκόσμιων γεγονότων στή δεκαετία τοΟ 1960 έδειξε ότι ό Ιμπεριαλισμός δέν είναι σέ θέση νά άλλάξει τήν παγκόσμια κατάσταση πρός δφελός του, νά τήν πισωγυρίσει, νά συντρίψει τίς Ισχυρές δυνάμεις τής εΙρήνης, τής δημοκρατίας καί τοΰ σοσιαλισμού. Τή λεωφόρο τής έξέλιξης τής άνθρωπότητας, όπως τόνισε ή Σύσκεψη τών άντιπροσώπων τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων τό 1969, άρχισαν νά τήν καθορίζουν ό παγκόσμιος σοσιαλισμός, τό διεθνές έργατικό κίνημα, όλες οΙ έπανα­ στατικές δυνάμεις τοΰ κόσμου. Περιορίστηκαν σημαντικά οΙ δυνατότητες τού Ιμπεριαλισμού νά χρησιμοποιήσει τό πολεμικό δυναμικό γιά έπιθετικές ένέργειες. Πέρασε ό καιρός πού οΙ ΕΠ Α μέ τή βοήθεια τών έφοδιασμένων μέ πυρηνικά όπλα βομβαρδιστικών, πού ήταν έγκαταστημένα στίς στρα­ τιωτικές βάσεις τών χωρών πού περικυκλώνουν τήν ΕΣΣΔ καί τά άλλα σοσιαλιστικά κράτη, μπορούσαν νά άπειλοΰν ότι θά έπιτεθοΰν ένάντιά τους, ένώ ο! Ιδιες ήταν άσφαλισμένες άπό τό άντιχτύπημα. Στή δεκαετία τού 1960 ή Σοβιετική Ένω σ η δι№ετε ένα έπαρκές

804

όπλοστάσιο θερμοπυρνικοΰ όπλου καί διαπλαντητικών πυραύλων γιό νά προκαλέσει άντιχτύπημα σ'όποιοδήποτε Επιδρομέα, σ'όποιο πλανήτη κι άν βρισκόταν. ΟΙ Ιμπεριαλιστικοί κύκλοι τής Δύσης καί κατά πρώτο λόγο οΙ ΕΠΑ δέν μπορούσαν νά μήν ύπολογίζουν τήν αυξανόμενη Ισχύ τής Σοβιετικής Ένωσης. Ή Σοβιετική Ένω σ η μαζί μέ τίς άλλες σοσιαλι­ στικές χώρες, βασιζόμενη στήν Ισχύ της αύτή τά χρόνια έκεΐνα άπόκρουε άποφασιστικά τίς έπικίνδυνες προκλήσεις τοΰ ιμπεριαλι­ σμού, ματαίωνε τά έπιθετικά του σχέδια. Ό Ιμπεριαλισμός δέν κατάφερε νά παρεμποδίσει καί τήν οικονο­ μική άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής κοινότητας. Διατηρώντας σταθερά τήν πρωτοβουλία στήν πάλη γιά τήν χαλάρωση τής διεθνοΰς έντασης καί ματαιώνοντας άποφασιστικά τήν Ιμπεριαλιστική έπιδρομή στίς διάφορες περιοχές τοΰ κόσμου, ή ΕΣΣΔ καί οί άδελφές χώρες τοΰ σοσιαλισμού προόδευαν στήν άνάπτυξη τής οικονομίας, στήν στερέ­ ωση τής οίκονομικής Ισχύος όλης τής σοσιαλιστικής κοινότητας. Σέ ό­ λη τή διάρκεια τής μεταπολεμικής περιόδου ή οίκονομία τών χωρών τοΰ σοσιαλισμού άνατττύσσονταν γρηγορότερα άπό τήν οίκονομία τών καπιταλιστικών χωρών. ΟΙ μέσοι χρονιάτικοι ρυθμοί τής προσαύξησης τής βιομηχανικής παραγωγής στά χρόνια 1951 -1 97 0 έφτασαν: στά 10,4% στίς χώρες τοΰ σοσιαλισμού καί στά 5,3% στίς καπιταλι­ στικές χώρες. Στή δεκαετία τοΰ 1960 ό παγκόσμιος σοσιαλισμός κατέχτησε νέες σημαντικές θέσεις στήν οίκονομική άμιλλα μέ τόν καπιταλισμό. ’ Ιδιαίτερα σημαντικές έπιτυχίες σημείωσαν οΙ χώρες-μέλη τοΰ Συμ­ βουλίου Οίκονομικής 'Αλληλοβοήθειας. Είναι γνωστό ότι στήν μεταπολεμική περίοδο στήν Εύρώπη δημιουργήθηκαν δυό διακρατι­ κές οίκονομικές ενώσεις: τό Συμβούλιο Οίκονομικής 'Αλληλοβοήθειας (ΣΟΑ), πού συνένωνε τίς περισσότερες σοσιαλιστικές χώρες τής 'Ανατολικής Εύρώπης, καί ή Ευρωπαϊκή Οίκονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), πού συνένωνε τά περισσότερα καπιταλιστικά κράτη τής Δυτικής Εύρώπης. Ό πληθυσμός τών δυό αύτών οικονομικών ένώσεων εϊναι σχεδόν Γσος. . 'Αρχικά οΙ χώρες τής ΕΟΚ είχαν σημαντική οίκονομική ύπεροχή. 'Α λλά στή δεκαετία τοΰ 1970 ή σχέση τών δεικτών τών δυό οίκονομικών ένώσεων τής Εύρώπης άλλαξε ύπέρ τών χωρών τού σοσιαλισμού. ΟΙ χώρες τοΰ Σ Ο Α , άφοΰ έπούλωσαν γρήγορα τίς πληγές τοΰ πολέμου καί άξιοποίησαν τά πλεονεκτήματα τοΰ σοσιαλι­ στικού συστήματος οίκονομίας καί τά όφέλη τής άδελφικής συνεργα­ σίας, σημείωσαν σημαντικές έπιτυχίες στήν άνάπτυξη τής οίκονομίας. Τό &)νικό εΙσόδημα τών χώρών-μελών τοΰ Σ Ο Α αύξήθηκε τό 1970 σέ σχέση μέ τό 1950 κατά 4,8 φορές, ένώ στίς χώρες τής ΕΟΚ αύξήθηκε 2,5 φορές. Γενικά οΙ χώρες τοΰ ΣΟΑ, ό πληθυσμός τών όποίων άποτελεϊ τό ένα δέκατο τού πληθυσμού τής ύδρογείου, παρήγαγαν τό 1970 περίπου τό ένα τρίτο όλου τοΰ όγκου τής παγκόσμιας

805

βιομηχανικής παραγωγής, τό Ενα πέμπτο τής παγκόσμιας παραγωγής ηλεκτρικής Ενέργειας καί πάνω άπό τό Ενα τέταρτο τής παγκόσμιας παραγωγής χάλυβα. Παρ'δτι οί άναπτυγμένες καπιταλιστικΕς χώρες Εξακολουθούσαν νά κυριαρχούν στήν παγκόσμια παραγωγή προϊόν­ των, τό μερίδιό τους μειώθηκε. Ενώ τό μερίδιο τών χωρών τοϋ σοσιαλισμού συνεχώς άνΕβαινε. Στή βάση τής γενικής οικονομικής αύξησης τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας αύξήθηκε καί ή άμυντική τους Ισχύς. Τήν ϊδια περίοδο όξύνθηκαν οΙ άντιθΕσεις άνάμεσα στά καπιταλι­ στικά κράτη. Οί συναλλαγματονομισματικΕς δυσκολίες, ή αύξηση τοϋ παθητικού τοϋ Εξωτερικού Εμπορικού ισοζυγίου, ή αύξηση τής άκρίβειας καί ό πληθωρισμός δξυναν τόν άνταγωνισμό άνάμεσα στά τρία βασικά κΕντρα τοΰ σύγχρονου καπιταλισμού: τίς ΕΠ Α, τίς εύρωπαϊκΕς χώρες τής Κοινής Αγορά ς καί τήν ’ Ιαπωνία. Οί κυβερνή­ σεις τών χωρών αύτών, ύπερασπίζοντας τά συμφΕροντα τών Εθνικών τους μονοπωλίων, δλο καί πιό συχνά κατΕφυγαν στήν άνοδο τών δασμών καί στόν περιορισμό τών εισαγωγών. Στίς εύρωπαϊκΕς χώρες τοΰ καπιταλισμού δυνάμωσε ή τάση άπαλλαγής άπό τήν άσυδοσία τοϋ άμερικανικοΰ κεφαλαίου. Κάτω άπό τήν Επίδραση τής αύξανόμενης Ισχύος καί τοϋ διεθνούς κύρους τής ΕΣΣΔ καί δλου τοΰ παγκόσμιου συστήματος τοΰ σοσιαλισμού, λόγω τής κατάρευσης τοΰ άποικιακοϋ συστήματος καί τής Εμφάνισης μεγάλης όμάδας νΕων Εθνικών κρατών στούς Ιθύνον­ τες κύκλους τών καπιταλιστικών χωρών Εμφανίστηκε ή Επιδίωξη νά προσαρμοστούν στή νΕα παγκόσμια κατάσταση. ΟΙ ύγιώς σκεπτόμενοι παράγοντες τών χωρών τής Δύσης άρχισαν νά καταλαβαίνουν τήν άνάγκη τής στροφής άπό τόν ψυχρό πόλεμο στή χαλάρωση τής διεθνούς Εντασης. 'Απόδειξη τής στροφής αύτής ήταν ειδικότερα ή σύναψη τόν Αύγουστο τοΰ 1970 άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί τήν Ο Δ Γ συμφώνου γιά τή μή χρησιμοποίηση τής δύναμης, πού ΕξΕφραζε τήν Επιθυμία σημαντικής μερίδας τής κοινής γνώμης τής Ο Δ Γ νά διευρυνθεΐ ή συνεργασία άνάμεσα στή Δύση καί στήν 'Ανατολή, μΕ τήν Σοβιετική "Ενωση καί τά άλλα σοσιαλιστικά κράτη. "Ετσι, ή δεκαετία τοΰ 1960 ήταν ή περίοδος τής Επίθεσης τών φιλειρηνικών δυνάμεων Ενάντια στήν Ιμπεριαλιστική άντίδραση καί Επιδρομή, στήν όποία άποφασιστικό ρόλο Επαιξε ό παγκόσμιος σοσιαλισμός: ή Σοβιετική "Ενωση καί ή σοσιαλιστική κοινότητα. Τό ΚΚΣΕ καί τό Σοβιετικό κράτος Επιδίωκαν μΕ συνέπεια καί Επιμονή τή χαλάρωση τής διεθνοΰς έντασης, τήν Επικράτηση τών σχΕσεων άνάμεσα στά κράτη τών δυό παγκόσμιων συστημάτων, τοϋ σοσιαλι­ σμού καί τοϋ καπιταλισμού, μΕ βάση τίς άρχΕς τής εΙρηνικής συνύπαρξης. Εφάρμοζαν ταξική, διεθνιστική πολιτική, πού άπΕβλεπε στήν Εδραίωση τών ΘΕσεων τοΰ παγκόσμιου σοσιαλισμού, στήν ύποστήριξη τοΰ Εργατικού καί τοϋ Εθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήμα­ τος, στή χαλιναγώγηση τών Επιθετικών δυνάμεων τοϋ Ιμπεριαλισμού.

806

Μπαίνοντας στή νέα δεκαετία οί φιλειρηνικές δυνάμεις τοϋ πλανήτη έστρεφαν τά βλέμματά τους πρός στήν ΕΣΣΔ — τό σίγουρο στήριγμα τής εΙρήνης, πρός τό Κομμουνιστικό Κόμμα τής Σοβιετικής "Ενωσης — τό πρωτοπόρο τμήμα όλων τών προοδευτικών δυνάμεων τοΰ κόσμου. Άνέμενα ν άπό τό έπικείμενο 24ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ νέες σοβαρές πρωτοβουλίες, πού νά άποβλέπουν στήν έξυγίανση τής διεθνούς κατάστασης καί στήν έδραίωση τής παγκόσμιας εΙρήνης.

2. Τό 24ο Συνέδριο τού ΚΚΣΕ Ά π ό τίς 30 τοΰ Μάρτη ώς τίς 9 τοΰ Α π ρ ίλ η 1971 έγινε στή Μόσχα τό 24ο Συνέδριο τοΰ Κομμουνιστικού Κόμματος τής Σοβιετι­ κής "Ενωσης. Γιά τό συνέδριο έκλέχτηκαν 4963 Αντιπρόσωποι, άπό τούς όποίους 47 40 μέ θετική καί 223 μέ συμβουλευτική ψήφο. ΟΙ άντιπρόσωποι Εκπροσωπούσαν γύρω στά 14,5 έκατομμύρια μέλη τοΰ Κόμματος. Έκθεση δράσης τής Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ στό συνέ­ δριο έκανε ό Γενικός Γραμματέας τής ΚΕ Λ . I. Μπρέζνιεφ, τής Κεντρικής ' Εξελεγκτικής ' Επιτροπής ό πρόεδρός της Γ κ. φ. Σιζόφ, είσήγηση γιά τό σχέδιο ' Οδηγιών σχετικά μέ τό πεντάχρονο σχέδιο άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ γιά τό 1971-1975 έκανε ό πρόεδρος τοΰ Υπουργικού Συμβουλίου τής ΕΣΣΔ Α. Ν. Κοσίγκιν. Σάν προσκεκλημένοι'‘παραβρέθηκνα 102 άντιπροσωπεϊες τών κομ­ μουνιστικών καί έργατικών κομμάτων, τών Μνικο-δημοκρστικών κομ­ μάτων καί τών Αριστερών σοσιαλιστικών κομμάτων Από 91 χώρες. Εκδοτικό, 1973, σελ. 204). Ά π ό τό βήμα τοϋ συνεδρίου Αντήχησε ή φωνή τών Αντιπροσώπων όλων τών περιοχών τοϋ κόσμου, δλων τών βασικών τμημάτων τοϋ παγκόσμιου έπαναστστικοϋ κινήματος, πού Απεύθυναν έμπνευσμένους χαιρετισμούς πρός τό λενινιστικό Κόμμα. Τό συνέδριο ένέκρινε Απόλυτα τήν πολιτική γραμμή καί τήν πρακτική δράση τής Κεντρικής ’ Епгтροπής· ένέκρινε τίς προτάσεις καί τά συμπεράσματα, πού περιέχονταν στήν έκθεση δράσης τής Κεντρι­ κής ' Επιτροπής. Τό συνέδριο ψήφισε όμόφωνα διεξοδική Απόφαση πάνω στήν έκθεση δράσης τής ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ, ένέκρινε τήν έκθεση δράσης τής Κεντρικής Εξελεγκτικής Επιτροπής καί τίς 'Οδηγίες γιά τό πεντάχρονο σχέδιο Ανάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ στά χρόνια 1971-1975. Τό 24ο Συνέδριο τοϋ ΚΚΣΕ έδοσε ύψηλή Εκτίμηση στή δράση τής Κεντρικής 'Επιτροπής γιά τό διάστημα πού μεσολάβησε ΑνΑμεσα στΑ συνέδρια, δράση πού Απόβλεπε στή συνεπή έφαρμογή τής λενινιστικής έξωτερικής πολιτικής. Στό κέντρο τής προσοχής τοΰ Κόμματος — τόνισε τό συνέδριο — βρίσκονταν διαρκώς τό καθήκοντα τής έδραίωσης καί τής άνάπτυξης τοΰ παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστή­ ματος, τής Ανάπτυξης τής συνεργασίας μέ Αδελφά κόμματα τών σοσιαλιστικών χωρών. ΟΙ κοινές προσπάθειες тип/ μαρξιστικώνλενινιστικών κομμάτων καί τών λαών τών Αδελφών χωρών είχαν σάν

807

άποτέλεσμα νά μεγαλώσει ούσιαστικά τό οίκονομικό τους δυναμικό, νά έδραιωθοΰν οΙ πολιτικές βάσεις τού σοσιαλισμού, ν'άνεβεϊ ή εύημερία τών λαών, ν'άναπτυχθεϊ ό πολιτισμός κι ή έπιστήμη. Τά συλλογικά μέτρα είχαν σάν άποτέλεσμα νά δυναμώσει ή ' Οργάνωση τών χωρών τού Συμφώνου τής Βαρσοβίας. ΟΙ ένοπλες δυνάμεις τους άποτελοΰν τή σίγουρη έγγύηση τής εΙρηνικής δουλιάς τών λαών τών σοσιαλιστικών κρατών. 'Αναπτύσσεται μέ έπιτυχία ή οίκονομική τους συνεργασία. Ή γραμμή τών χωρών τοΰ Συμβουλίου Οίκονομικής Αλληλοβοήθειας γιά τή διακρατική έξειδίκευση καί συνεργασία στήν παραγωγή, γιά τή σοσιαλιστική οίκονομική όλοκλήρωση έκφράζει τήν άντικειμενική άνάγκη τής άνάπτυξης τοΰ παγκόσμιου σοσιαλισμού. ' Εξονόματος τών σοβιετικών κομμουνιστών, όλων τών σοβιετικών άνθρώπων τό 24ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ έστειλε άδελφικό χαιρετισμό πρός τόν ήρωικό λαό τού Βιετνάμ καί στήν πρωτοπορία του, τό Κόμμα 'Εργαζομένων τοΰ Βιετνάμ, στούς γενναίους πατριώτες τοΰ Λάος καί τής Καμπότζης. Διαβεβαίωσε τό λαό τής Λαοκρατικής Δ η ­ μοκρατίας τοΰ Βιετνάμ καί τό Κόμμα Έργαζόμενων τοΰ Βιετνάμ ότι τόσο στόν ένοπλο άγώνα ένάντια στούς Ιμπεριαλιστές έπιδρομείς, όσο καί στήν εΙρηνική σοσιαλιστική οίκοδόμηση μπορούν νά ύπολογίζουν σταθερά στήν άδελφική ύποστήριξη τής Σοβιετικής Ένωσης. Τό συνέδριο έκδήλωσε τήν πλήρη άλληλεγγύη τάϋ μέ τίς άπελευθερωτικές δυνάμεις τοΰ Νότιου Βιετνάμ, μέ τΙς πατριωτικές δυνάμεις τοΰ Λάος καί τής Καμπότζης, κάλεσε όλους όσοι άγαποΰν τήν έλευθερία, τήν εΙρήνη καί τήν πρόοδο νά διαμαρτυρηθοϋν άκόμη πιό έντονα κατά τής έπίθεσης τοΰ άμερικάνικου Ιμπεριαλισμού στήν ' Ινδοκίνα. Τό 24ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ ένέκρινε άπόλυτα τή δράση τής Κεντρικής ' Επιτροπής σχετικά μέ τή διεθνιστική βοήθεια πού δόθηκε, άπό κοινοΰ μέ τΙς άδελφές χώρες, στόν τσεχοσλοβάκικο λαό γιά τήν ύπεράσπιση τών κατακτήσεων τοΰ σοσιαλισμού άπό τήν έσωτερική άντεπανάσταση καί τήν Ιμπεριαλιστική άντίδραση. Τό συνέδριο ένέκρινε καί έπιβεβαίωσε άπόλυτα τή λενινιστική γραμμή άρχών καί τά συγκεκριμένα βήματα τής Κεντρικής ' Επιτροπής καί τής Σοβιετικής κυβέρνησης σχετικά μέ τίς σοβιετοκινέζικες σχέσεις, τή θέση τους τής συνεπούς ύπεράσπισης τών άρχών τοΰ μαρξισμοΰλενινισμοΰ, τής ύπεράσπισης τών συμφερόντων τοΰ Σοβιετικού κράτους, τής όλόπλευρης έδραίωσης τής ένότητας τών σοσιαλιστικών χωρών καί τοΰ διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Τό συνέδριο άπόκρουσε άποφασιστικά τίς συκοφαντικές έπινοήσεις τής έπίσημης προπαγάνδας τοΰ Πεκίνου γιά τήν έσωτερική καί τήν έξωτερική πολιτική τού ΚΚΣΕ καί τοΰ Σοβιετικού κράτους. Ταυτόχρονα τό 24ο Συνέδριο τάχθκε ύπέρ τής διευθέτησης τών σχέσεων άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί στή ΛΔ Κ . «... Τό Κόμμα μας καί τό Σοβιετικό κράτος — δήλωσε ό Λ . I. Μπρέζνιεφ στό συνέδριο — έχουν βαθιά πεποίθηση ότι ή βελτίωση τών σχέσεων άνάμεσα στή Σοβιετική Ένω σ η καί στή

808

Λαϊκή Δημοκρατία τής Κίνας θά άνταποκρίνονταν στά ριζικά, μακρό­ χρονα συμφέροντα καί τών δυό χωρών, στά συμφέροντα τοϋ σοσιαλισμού, τής Ελευθερίας τών λαών καί τής έδραίωσης τής Κρήνης. ΓΓα ύτό είμαστε πρόθυμοι νά συμβάλουμε όλόπλευρα όχι μόνο στήν διευθέτηση τών σχέσεων, άλλά καί τής άποκατάστασης τών σχέσεων καλής γειτονίας καί φιλίας άνάμεσα στή Σοβιετική Ένω σ η καί στή Λαϊκή Δημοκρατία τής Κίνας καί Εκφράζουμε τήν πεποίθηση δτι σέ τελική άνάλυση αύτό θά Επιτευχθεί» (Λ. I. ΜπρΕζνιεφ. Μ Ε τ ή λ ε ν ι ν ι σ τ ι κ ή γ ρ α μ μ ή . Λόγοι καί άρθρα τόμ. 3, Μόσχα, Πολιτικό Εκδοτικό 1973, σελ. 204). Τό συνΕδριο Επιβεβαίωσε ξανά τήν προθυμία νά άποκατασταθούν όμαλΕς σχέσεις μΕ τήν 'Αλβανία. Τό 24ο ΣυνΕδριο τοΰ ΚΚΣΕ άνάθεσε στήν Κεντρική 'Επιτροπή «νά δυναμώνει καί νά άνστττύσσει παραπέρα τή συνεργασία μΕ τά κομμουνιστικά καί Εργατικά κόμματα τών σοσιαλιστικών κρατών, άπό τήν όποία Εξαρταται πρίν άπ'δλα ή Ενότητα καί ή συσπείρωση τού παγκόσμιου συστήματος τοϋ σοσιαλισμού. Νά πλαταίνει μΕ κάθε τρόπο τή συνεργασία μΕ τά σοσιαλιστικά κράτη στόν τομΕα τής διεθνούς πολιτικής, τών οίκονομικών σχέσεων, συμπεριλαμβανομΕνης καί τής άνάπτυξης τής οίκονομικής όλοκλήρωσης, νά δυναμώνει τίς ΕπιστημονικΕς καί πολιτιστικΕς σχΕσεις» ( Υ λ ι κ ά τ ο ΰ 2 4 ο υ Σ υ ν ε δ ρ ί ο υ τ ο ΰ Κ Κ Σ Ε . Πολιτικό Εκδοτικό, ρωσ. Εκδ., 1971, σελ. 193). Τό ΚΚΣΕ άπό κοινοΰ μΕ τά άδελφά κόμματα κατέβαλλε προσπά­ θειες γιά τή συσπείρωση τών γραμμών τοϋ παγκόσμιου κομμουνιστι­ κού κινήματος πάνω στίς άρχΕς τού μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ καί τοΰ προλεταριακού διεθνισμού Σπουδαίο βήμα γιά τήν Εδραίωση τής διεθνούς Ενότητας τών κομμουνιστών καί τή συσπείρωση δλων τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων άποτΕλεσε ή διεθνής Σύσκεψη τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων τού 1969. Τεράστια σημασία γιά τή συσπείρωση του κομμουνιστικού κινήματος πάνω στίς ΙδεολογικΕς βάσεις τού μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ είχε ό γιορτασμός τών 100 χρόνων άπό τήν γΕννηση той В. I. ΛΕνιν, πού πήρε πραγματικά πραγκόσμιο χαρακτήρα. Τό συνΕδριο τόνισε ότι ή πάλη Ενάντια στόν άντικομμουνισμό καί στόν άντισοβιετισμό, στόν δεξιό καί στόν «άριστερό» άναθεωρητισμό, στόν Εθνικισμό, Εξακολουθεί νά παραμΕνει σοβαρό καί Επίκαιρο καθήκον. Τό συνΕδριο άνάθεσε στήν Κεντρική Επιτροπή «νά συνεχί­ σει άπαρΕγκλιτα τήν πάλη γιά τήν συσπείρωση τοΰ κομμουνιστικού κινήματος, γιά τό άνΕβασμα τοϋ ρόλου του σΕ δλη τήν άντιιμπεριαλιστική πάλη, νά Επιδιώκει δλο καί πιό σταθερή πολιτική συσπείρωσης τοϋ κομμουνιστικού κινήματος καί τήν Ιδεολογική μαρξιστική-λενινιστική του Ενότητα» ( Υ λ ι κ ά τ ο ϋ 2 4 ο ΰ Σ υ ν ε δ ρ ί ο υ τ ο υ Κ Κ Σ Ε , ρωσ. Εκδ„ σελ. 195). Στήν Εκθεση δράσης τής Κεντρικής ' Επιτροπής καί στήν άπόφαση πάνω στήν Εκθεση δόθηκε όλόπλευρη άνάλυση τών Ιδιομορφιών τοΰ

809

σημερινού καπιταλισμού, τών αιτιών βαθαίματος τής γενικής του κρίσης. Τό συνέδριο έξονόματος τών σοβιετικών κομμουνιστών καί όλου τού σοβιετικού λαοΰ έκφρασε τήν διεθνιστική του άλληλεγγύη πρός τό παγκόσμιο Εργατικό κίνημα, τή δοκιμασμένη αύτή μαχητική πρωτοπορία τών έπαναστστικών δυνάμεων. Τό συνέδριο ύπογράμμισε ότι ή ταξική πάλη πού άναπτύσσεται στόν καπιταλιστικό κόσμο επιβεβαιώνει τή σημασία τής έργατικής τάξης σάν τού κύριου καί τοΰ πιό ίσχυροϋ άντιπάλου τής έξουσίας τών μονοπωλίων, κέντρου έλξης δλων τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Τό ΚΚΣΕ, δήλωσε στό συνέδριο, θά έφαρμόσει μέ συνέπεια καί στό έξής τήν πολιτική ένότητας καί διεθνιστικής άλληλεγγύης μέ τό διεθνές έργστικό κίνημα. Τό 24ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ τάχθηκε ύπέρ τής διεύρυνσης καί τής έδραίωσης τών σχέσεων μέ τά έπαναστατικά δημοκρατικά κόμματα τών νέων έθνικών κρατών. Στήν περιοχή τών κρατών αύτών συντελεΐται ένα πολύπλευρο προτσές κοινωνικών άλλαγών. Σέ πολλές χώρες ή πάλη γιά τήν έθνική άπελευθέρωση άρχισε νά μετεξελίσσεται σέ πάλη ένάντια στίς έκμεταλλευτικές σχέσεις, τόσο στίς φεουδαρχι­ κές, όσο καί τίς καπιταλιστικές. Μιά σειρά χώρες τής Ά σ ία ς καί τής Αφ ρικής πού άκολούθησαν τό μή καπιταλιστικό δρόμο άνάπτυ­ ξης, χάραξαν γραμμή οίκοδόμησης μελλοντικά μιάς σοσιαλιστικής κοινωνίας. Μεγάλες άλλαγές συντελοΰνται σέ μιά σειρά χώρες τής Λατινικής ’ Αμερικής, πού οί λαοί τους τάσσονται ένάντια στήν πίεση τών άμερικανικών μονοπωλίων, ύπέρ τής Ελευθερίας καί τής άνεξαρ­ τησίας. Σοβαρές κατακτήσεις είχε ό λαός τής Χιλής, όπου νίκησαν μέ συνταγματικό τρόπο οί δυνάμεις τής Λαϊκής ένότητας, πού σχημάτι­ σαν νέα δημοκρατική κυβέρνηση. Τό συνέδριο, έκφράζοντας τήν άλληλεγγύη τών σοβιετικών κομμουνιστών, όλου τοΰ σοβιετικού λαοΰ, πρός τήν πάλη τών άραβικών λαών Ενάντια στούς ίσραηλινούς Επιδρομείς, ψήφισε όμόφωνα τή Δήλωση «Γιά μιά δίκαια καί σταθερή ειρήνη στήν ' Εγγύς ' Ανατολή». Ή Σοβιετική Ένω σ η καί οί χώρες τής σοσιαλιστικής κοινότητας. Εδραιώνοντας τίς θέσεις τοΰ παγκόσμιου σοσιαλισμού. Εξακολου­ θούν όπως καί πριν νά βρίσκονται στήν πρωτοπορία τής πάλης γιά τή σταθεροποίηση τής ειρήνης, χαλνώντας τά Επιθετικά σχέδια τοΰ ιμπεριαλισμού καί συμβάλλοντας άποφασιστικά στήν άποτροπή ένός νέου παγκόσμιου πολέμου. Στή σοβιετική έξωτερική πολιτική ή σταθερή άπόκρουση τών έπιδρομέων συνδυάζονταν πάντοτε μέ τήν Εποικοδομητική γραμμή τής διευθέτησης τών ώριμων διεθνών προ­ βλημάτων, μέ τή συνεπή έφαρμογή τής λενινιστικής άρχής τής ειρηνικής συνύπαρξης τών κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά καθε­ στώτα. Τό 24ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ Ενέκρινε όλοκληρωτικά τό Πρόγραμμα ειρήνης καί τίς βασικές κατευθύνσεις τής πάλης ένάντια στήν

810

έπιθετική πολιτική τοΰ Ιμπεριαλισμού, γιά τήν εΙρήνη, τήν άσφάλεια' τών λαών κα( τό σοσιαλισμό, πού προβλήθηκαν στήν έκθεση δράσης τής Κεντρικής Επιτροπής, τήν όποία έκανε στό συνέδριο ό Λ. I. Μπρέζνιεφ. Ή ούσΙα τοΰ προγράμματος αύτοΰ είναι οΙ έξής: — Νά έξαλειφθοΰν οΙ πολεμικές έστίες στή Νοτιοανατολική ’ Ασία καί στήν ' Εγγύς ' Ανατολή καί νά βοηθηθεί ό πολιτικός διακανονισμός στίς περιοχές αύτές μέ βάση τό σεβασμό τών νόμιμων δικαιωμάτων τών κρατών καί τών λαών πού ύπέστησαν έπΙθεση' νά άποκρούεται άμεσα καί σταθερά κάθε έπιθετική ένέργεια καί διεθνής αύθαιρεσία. ' Η παραίτηση τής έφαρμογής τής βίας καί τής άπειλής χρησιμοποίη­ σής της γιά τήν έπίλυση τών έπΙμαχων προβλημάτων πρέπει νά γίνει νόμος τής διεθνοΰς ζωής. Ή Σοβιετική Ένω σ η είναι πρόθυμη νά κλείσει μέ τίς χώρες πού συμμερίζονται τήν άντίληψη αύτή άντίστοιχα διμερή ή περιφερειακά σύμφωνα. — Νά παρθεί σάν βάση ή τελική άναγνώριση τών έδαφικών άλλαγών πού έπήλθαν στήν Εύρώπη σάν άποτέλεσμα τοΰ δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, νά πραγματοποιηθεί ριζική στροφή πρός τή χαλάρωση τής έντασης καί τήν εΙρήνη στήν ήπειρο αύτή, νά έξασφαλιστεϊ ή σύγκληση καί ή έπιτυχία τής πανευρωπαϊκής σύσκε­ ψης' νά γίνει τό πάν γιά τήν έξασφάλιση τής συλλογικής άσφάλειας στήν Εύρώπη. Ή Σοβιετική Ένω σ η έπιβεβαιώνει τήν έκφρασμένη μέ τίς χώρες-μέλη τού άμυντικοΰ Συμφώνου τής Βαρσοβίας προθυμία γιά ταυτόχρονη άκύρωση τού Συμφώνου αύτοΰ καί τής Βορειοατλαν­ τικής συμμαχίας ή — σάν πρώτο βήμα — τήν κατάργηση τών στρατιωτικών τους όργανώσεων. — Νά κλειστούν σύμφωνα γιά τήν άπαγόρευση τών πυρηνικών, τών χημικών καί τών βακτηριολογικών όπλων νά έπιτευχθεϊ ή κατάπαυση παντού καί άπ ’ όλους τών δοκιμών τών πυρηνικών όπλων, μαζί καί τών ύπόγειων δοκιμών νά βοηθηθεί ή δημιουργία άποπυρηνικοποιημένων ζωνών σέ διάφορες περιοχές τοΰ κόσμου. ’ Η Σοβιετι­ κή Ένω σ η τάσσεται ύπέρ τοΰ πυρηνικού άφοπλισμοϋ όλων τών κρατών, πού διαθέτουν πυρηνικά όπλα, ύπέρ τής σύγκλησης γιά τό σκοπό αύτό διάσκεψης τών πέντε πυρηνικών δυνάμεων: τής ΕΣΣΔ, τών ΕΠΑ, τής Λ Δ Κίνας, τής Γαλλίας, τής ‘Αγγλίας. — Νά ένταθεϊ ή πάλη γιά τήν κατάπαυση τοΰ κυνηγητού τών έξοπλισμών όλων τών είδών. Ή Σοβιετική 'Ενωση είναι ύπέρ τής σύγκλησης παγκόσμιας συνδιάσκεψης γιά τήν έξέταση τών ζητημά­ των τοΰ άφοπλισμοϋ σ ’ δλη τους τήν κλίμακα, ύπέρ τής κατάργησης τών ξένων πολεμικών βάσεων, ύπέρ τής μείωσης τών ένόπλων δυνάμεων καί τών έξοπλισμών στίς περιοχές, όπου ή πολεμική άναμέτρηση είναι Ιδιαίτερα έπικίνδυνη, πρίν άπ'όλα στήν Κεντρική Εύρώπη' θεωρεί σκόπιμη τήν έπεξεργασία μέτρων, πού νά άποβλέπουν στή μείωση τής πιθανότητας τυχαίας έμφάνισης ή προμελετημένης χάλκευσης πολεμικών έπεισοδίων καί τής μετατροπής τους σέ διεθνείς κρίσεις, σέ πόλεμο. Ή Σοβιετική Ένω σ η είναι έτοιμη νά

811

συνάψει σύμφωνα γιά τή μείωση τών πολεμικών δαπανών, καί σέ πρώτη γραμμή τών μεγαλύτερων κρατών. — Νά εφαρμοστούν όλοκληρωτικά ο! άποφάσεις τοΰ ΟΕΕ γιά τήν κατάργηση τών άποικιοκρστικών καθεστώτων πού Εξακολουθούν άκάμη νά ύπάρχουν. ΟΙ Εκδηλώσεις ρατσισμού καί φυλετικών διακρίσεων νά γίνουν άντικείμενο γενικής κατάκρισης καί καταδίκης. Ή Σοβιετική Ένω σ η είναι Ετοιμη νά βαθύνει τίς σχΕσεις τής άμοιβαία ώφΕλιμης συνεργασίας σ'όλους τούς τομείς μΕ τά κράτη πού Επιδιώκουν τό ίδιο. Είναι Ετοιμη νά μετάσχει, μαζί μΕ άλλα Ενδιαφερόμενο κράτη, στήν Επίλυση τών Προβλημάτων τής διαφύλα­ ξης τοϋ φυσικού περιβάλλοντος, τής άξιοποίησης τών Ενεργειακών καί τών άλλων φυσικών πηγών, τής άνάπτυξης τών μεταφορών καί τών Επικοινωνιών, τής πρόληψης καί τής Εξάλειψης τών πιό Επικίνδυ­ νων καί διαδομΕνων νόσων, τής Εξερεύνησης καί τής άξιοποίησης τοϋ Διαστήματος καί τών ‘ Ωκεανών. Αύτό είναι τό Πρόγραμμα πάλης γιά τήν εΙρήνη καί τή διεθνή συνεργασία, γιά τήν Ελευθερία καί τήν άνεξαρτησία, πού παρουσίασε τό 24ο ΣυνΕδριο τόϋ ΚΚΣΕ. Τό 24ο ΣυνΕδριο τοΰ ΚΚΣΕ άνΕθεσε στήν Κεντρική Επιτροπή νά Εξακολουθήσει νά άντιδρα άποφασιστικό στήν Ιμπεριαλιστική πολιτι­ κή τοΰ πολΕμου καί τής Επίθεσης, νά ξεσκεπάζει καί νά ματαιώνει τά Εχθρικά πρός τό σοσιαλισμό, τήν εΙρήνη καί τήν Ελευθερία σχΕδια καί ΕνΕργειες τοΰ Ιμπεριαλισμού, νά συμβάλλει μΕ κάθε τρόπο στή συσπείρωση δλων τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων, νά Εξασφαλί­ σει τήν Εφαρμογή τής άρχής τής εΙρηνικής συνύπαρξης κρατών μΕ διαφορετικά κοινωνικοπολιτικά καθεστώτα, νά διευρύνει, μΕ βάση τό άμοιβαϊο όφελος, τίς σχΕσεις μΕ τίς καπιταλιστικές χώρες. Τό συνΕδριο ΕπΕστησε τήν προσοχή στήν Επίλυση Ενός άπό τά βασικότερα προβλήματα τής στερΕωσης τής γενικής εΙρήνης καί τής ύφεσης τής διεθνούς Εντασης: τής Εξασφάλισης τής εύρωπαϊκής άσφάλειας στή βάση τής άναγνώρισης άπ’ δλες τίς χώρες τής Εύρώπης τών Εδαφικών καί πολιτικών άλλαγών πού δημιουργήθηκαν σάν άποτΕλεσμα τού Δεύτερου Παγκόσμιου πολΕμου. Τό συνΕδριο ύπογράμμισε ότι στήν καλυτΕρευση τής κατάστασης στήν Εύρώπη μπορεϊ νά συμβάλει ή σύσκεψη τών εύρωπαϊκών κρατών γιά τά ζητήματα τής άσφάλειας καί τής συνεργασίας. Ή Σοβιετική Ένω σ η είναι πρόθυμη ν'άναπτύξει τή συνεργασία μΕ τίς ΈνωμΕνες Πολιτείες τής 'Αμερικής, πού Εξασφαλίζει τόσο τά συμφΕροντα τών λαών τών δυό χωρών, δσο καί τά συμφΕροντα τής γενικής εΙρήνης. Ταυτόχρονα ή Σοβιετική Ένω σ η είναι καί θά είναι άποφασιστκά Ενάντια στήν Επιθετική πολιτική τών ΕΠΑ, Ενάντια στήν πολιτική άπό ΘΕση Ισχύος. «Καί δηλώνουμε, είπε ό Λ . I. ΜπρΕζνιεφ στήν Εκθεση δράσης τής Κεντρικής Επιτροπής στό συνέδριο, δτι ή Σοβιετική Ένω σ η, Εφαρμόζοντας με συνέπεια τήν πολιτική Κρήνης καί φιλίας

812

άνάμεσα στούς λαούς, θά Εξακολουθήσει νά διεξάγει άποφασιστ.κή πάλη κατά τοϋ Ιμπεριαλισμού, θά άποκρούει σταθερά τίς ραδιουργίες καί τίς ύπονομευτικές Ενέργειες τών έπιδρομέων. Θά έξακολουθήσουμε νά ύποστηρίζουμε σταθερά τόν άγώνα τών λαών γιά τή δημοκρατία, τήν έθνική άπελευθέρωση καί τό σ ο σ ια λ ισ μ ό »('Υ λ ικ ά τ ο ϋ 2 4 ο υ Σ υ ν ε δ ρ ί ο υ τ ο ΰ Κ Κ Σ Ε , ρωσ. έκδ., σελ. 31). Τό συνέδριο σημείωσε μέ μεγάλη ικανοποίηση δτι στά 1966-1970 έγινε ένα μεγάλο βήμα γιά τή δημιουργία τής ύλικοτεχνικής βάσης τοΰ κομμουνισμού, γιά τό άνέβασμα τής εύημερίας τού λαού, γιά τήν έδραίωση τής Ισχύος τής χώρας. Τό όγδοο πεντάχρονο σχέδιο έκπληρώθηκε μ'έπιτυχία στός βασικούς δείκτες. Τό έθνικό εισόδημα έφτασε τό 1970 στά 290 δισεκατομμύρια ρούβλια, αύξήθηκε κατά μιάμιση φορά ό όγκος τής βιομηχανικής παραγωγής. Μπήκαν σέ λειτουργία 1900 βιομηχανικές Επιχειρήσεις καί άλλες παραγωγικές μονάδες. 'Επιτεύχθηκε ή προσέγγιση τών ρυθμών άνάπτυξης τών μέσων παραγωγής καί τών μέσων κατανάλωσης. Πιό γρήγορα άπ'τούς άλλους κλάδους άναπτύσσονταν οΙ κλάδοι πού καθορίζουν τήν έπιστημονικο-τεχνική πρόοδο τής λαϊκής οίκονομίας: ή ήλεκτροενεργειακή, ή χημική καί ή πετρελαιοχημική βιομηχανία, ή μηχανουρ­ γία, καί, Ιδιαίτερα, ή ραδιοηλεκτρονική καί ή βιομηχανία κατασκευής συσκευών. Αναπτύχθηκαν πιό πολύ όλα τά εΤδη μεταφορών καί έπικοινωνιών. Αύξήθηκε ούσιαστικά τό οίκονομικά δυναμικό τής χώρας, άνανεώθηκαν τά βασικά παραγωγικά φόντα τής λαϊκής οίκονομίας. Σημαντικές έπιτυχίες σημείωσε ή άγροτική οΙκονομία. ’ 0 μέσος χρονιάτικος όγκος τής παραγωγής της στά πέντε χρόνια πού πέρασαν αύξήθηκε κατά 21%, έναντι τών 12%, στό προηγούμενο πεντάχρονο. Αύξήθηκε σημαντικά ή παραγωγή σιτηρών, βαμβακιού, κρέατος, γάλατος καί άλλων άγροτικών προϊόντων. Τό 1970 ή χώρα συγκέν­ τρωσε πάνω άπό 186 έκατομμύρια τόννους σιτηρά, τήν πιό μεγάλη σοδειά σ 'ό λη τήν Ιστορία της. Δυνάμωσε ή οΙκονομία τών κολχόζ καί τών σοβχόζ, πάρθηκαν σοβαρά μέτρα γιά τόν ύλικο-τεχνικό Εφοδια­ σμό καί τήν οίκονομική ένίσχυση τής άγροτικής παραγωγής. Βελτιώθηκε ή υλική εύημερία τοϋ λαοϋ. Αύξήθηκε κατά πολύ ό όγκος τοΰ κρατικού καί τοΰ συνεταιριστικού έμπορίου. Μεγάλες έπιτυχίες σημειώθηκαν στήν άνάπτυξη τής λαϊκής παιδείας, τού πολιτισμού καί τής ύγιεινής. Πραγματοποιήθηκε τό πέρασμα τής πλειοψηφίας τών έργατών καί τών ύπαλλήλων στήν πενθήμερη έργάσιμη έβδομάδα, αύξήθηκε τό έλάχιστο όριο διαρκείας τών άδειών, αύξήθηκαν τά κεφάλαια τής συνταξιοδότησης. Στά 19661970 κτίστηκαν κατοικίες μέ πάνω άπό μισό δισεκατομμύριο τετρα­ γωνικά μέτρα κατοικήσιμο χώρο. Σέ άλα αύτά συνέβαλε ή τεράστια δουλιά πού έκανε τό Κόμμα γιά τήν όλοκλήρωση τών άποφάσεων τής Ολομέλειας τής ΚΕ ( Όχτώβρης 1964) καί τοΰ 23ου Συνεδρίου τοΰ

813

ΚΚΣΕ γιά τήν τελειοποίηση τής καθοδήγησης τής οίκονομίας καί τήν Εφαρμογή νέων μεθόδων προγραμματισμού καί οικονομικής παρό­ τρυνσης. 'Αλλάζει εύεργετικά ή κοινωνική διάρθρωση τής σοβιετικής κοινωνίας. Γίνεται προσέγγιση τής έργατικής τάξης, τής κολχόζνικης άγροτιάς καί τής διανόησης, ξεπερνιώνται βαθμιαία οί ούσιαστικές διαφορές άνάμεσα στήν πόλ!η καί στό χωριό, άνάμεσα στήν πνευματι­ κή καί στή σωματική έργασία. ’ Η προσέγγιση όλων τών τάξεων καί τών κοινωνικών όμάδων, ή ήθικοπολιτική ένότητα τής σοβιετικής κοινωνίας στηρίζονται στή μαρξιστική-λενινιστική ιδεολογία, στά Ιδανικά τής έργατικής τάξης, ήγετικής δύναμης τής σοβιετικής κοινωνίας. Παγιώθηκε ή πολιτική της βάση, ή συμμαχία τής έργατικής τάξης καί τής άγροτιάς. Δυναμώνει ή ένότητα τής λαϊκής διανόησης μέ τήν έργατική τάξη καί τήν κολχόζνικη άγροτιά, διανόησης πού άφιερώνει όλες τίς δημιουργικές της δυνάμεις στήν ύπόθεση τού λαοΰ, στήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού. Στήν κοινή δουλιά, στήν πάλη γιά τόν κομμουνισμό, άνατττύσσεται μ'έπιτυχία ή νέα Ιστορική κοινότητα άνθρώπων, ό σοβιετικός λαός. ' Η σοβιετική σοσιαλιστική κοινωνία γίνεται όλο καί πιό πολύ όμοιογενής κοινωνία, είσχωρεΐ πιό βαθιά στή συνείδηση όλων τών κοινωνικών όμάδων της ή Ιδεολογία τής έργατικής τάξης, τής πρωτοπορίας της, τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος, ό μαρξισμός-λενινισμός. Τό συνέδριο σημείωσε ότι τό ξεπέρασμα τών συνεπειών τής προσωπολατρίας, καθώς έπίσης καί τών ύποκειμενικών λαθών έπέδρασε εύεργετικά σ ’ όλη τή γενική πολιτική καί, πρίν άπ'όλα, στήν Ιδεολογική κατάσταση στή χώρα. Στή βάση τής οίκονομικής άνάπτυξης καί τής κοινωνικής ένότητας τής κοινωνίας δυναμώνει τό Σοβιετικό κράτος, άναπτύσσεται ή σοσιαλιστική δημοκρατία. 'Ανέβηκε ό ρόλος τών κρατικών καί τών κοινωνικών όργανώσεων στό πολιτικό σύστημα τής κοινωνίας, οΙ έργαζόμενοι πιό πλατιά προσελκύονται στή διώθυνση τών κρατικών ύποθέσεων. Τά μέτρα πού πήρε τό Κόμμα είχαν σάν άποτέλεσμα νά γίνει πιό δραστήρια καί πιό πολύπλευρη ή δράση τών Σοβιέτ τών βουλευτών τών έργαζόμενων, δυνάμωσε ό έλεγχός τους στή δουλιά όλων τών τομέων τής οίκονομικής καί πολιτιστικής οικοδόμησης. Τό 24 Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ άνέλυσε τά χαρακτηριστικά γνωρίσμα­ τα τών Ιδιομορφιών τοΰ σημερινού σταδίου τής οίκονομικής άνάπτυξης τής χώρας καί θεμελίωσε τήν οίκονομική πολιτική τοΰ Κόμματος, πού άντιστοιχεϊ στό στάδιο αύτό. ' Η κύρια Ιδιομορφία συνίσταται στό ότι στήν ΕΣΣΔ οίκοδομήθηκε ή άναπτυγμένη σοσιαλιστική κοινωνία. Μεγάλωσαν άπροσμέτρητα οΙ δυνατότητές της. Νωρίτερα τό Κόμμα κι ό σοβιετικός λαός συγκέν­ τρωναν τίς προσπάθειές τους στήν έπίλυση κάποιου πρωταρχικού καθήκοντος, σήμερα όμως μποροΰν μ'έπιτυχία νά συγκεντρώσουν ταυτόχρονα έναν πιό πλατύ κύκλο ζητημάτων, νά συγκεντρώσουν πιό πολλές δυνάμεις καί μέσα γιά τήν άνοδο τής εύημερίας τοΰ λαού.

814

Ό λ 'α ύ τ ά άπαιτοϋν νά άνεβεί πιό ψηλά τό Επίπεδο τού σχεδιασμοΰ, τής διεύθυνσης, των μ ^ ό δ ω ν τής οίκονομικής δουλιάς. ' Η τελειοποί­ ηση τοΰ συστήματος διεύθυνσης τής λαϊκής οίκονομίας, ύπογράμμισε τό συνέδριο, είναι κεφαλαιώδες πολιτικο-οΐκονομικό πρόβλημα. Ούσιαστικά, πρόκειται γιά τό πώς νά όργανωθεϊ καλύτερα ή δράση τής άναπτυγμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας, νά Επιταχυνθεί ή οίκονομική καί ή κοινωνική της άνάπτυξη, πώς νά χρησιμοποιηθούν πιό όλοκληρωτικά οΙ τεράστιες δυνατότητές της, πώς νά όργανωθοϋν οΙ δεκάδες Εκατομμύρια τών Εργαζόμενων, δλες οΙ παραγωγικές κολλεκτίβες γιά τήν πραγματοποίηση τοΰ κύριου σκοπού τοϋ Κόματος καί του λαοΰ. Ή Ιδιομορφία τοΰ σύγχρονου σταδίου τής οίκονομικής άνάπτυ­ ξης τής Σοβιετικής Ένω σης καθορίζεται κι άπό τή σύγχρονη Επιστημονικο-τεχνική Επανάσταση. Ό σοσιαλισμός, μΕ τή σχεδιασμΕνη οίκονομία του, άνοίγει διάπλατα τό δρόμο γιά τήν άνάπτυξη τής Επιστημονικο-τεχνικής προόδου, δμως αύτό δΕν Εφαρμόζεται στήν οίκονομία αύθόρμητα. 'Αντίθετα, γιά νά χρησιμοποιηθούν στόν άνώτατο βαθμό οΙ νεότατες Επιτεύξεις τής Επιστήμης καί τής τεχνικής είναι Επιτακτικά άναγκαϊο νά τελειοποιηθούν όλες οΙ πλευρές τής οίκονομικής δράσης. Τό συνΕδριο Εθεσε μπροστά στό Κόμμα καί στό σοβιετικό λαό Ενα καθήκον Ιστορικής σημασίας: νά συνδυαστούν όργανικά οΙ Επιτεύξεις τής Επιστημονικο-τεχνικής Επανάστασης μΕ τά πλεονεκτήματα τοΰ σοσιαλιστικού συστήματος οίκονομίας, νά άναπτυχθοϋν μέ κάθε τρόπο οΙ χαρακτηριστικές γιά τό σοσιαλισμό μορφές συνΕνωσης τής Επιστήμης μΕ τήν παραγωγή. ΟΙ Ιδιομορφίες τοΰ σημερινού σταδίου τής οίκονομικής άνάπτυξης τής Σοβιετικής χώρας καθορίζονται Επίσης άπό τΙς σοβαρές άλλαγές τών Εξωτερικών συνθηκών, ή σπουδαιότερη άπό τΙς όποιες είναι ή άνάπτυξη τοϋ προτσές τής οίκονομικής όλοκλήρωσης τών σοσιαλιστι­ κών χωρών. Πρέπει νά πάρουμε άκόμη ύπόψη μας καί τόν αύξημένο ρόλο τής σφαίρας Εκείνης τής ταξικής πάλης άνάμεσα στό σοσιαλισμό καί στόν καπιταλισμό, πού Εκδηλώνεται μΕ τήν οίκονομική καί τήν Επιστημονικο-το(νική άμιλλα στά δυό παγκόσμια κοινωνικά συστήμα­ τα. Ό λ ε ς αύτΕς τΙς Ιδιομορφίες τό Κόμμα τΙς παίρνει ύπόψη στήν οίκονομική του πολιτική, στήν άνάπτυξη τής λαϊκής οίκονομίας, στήν τελειοποίηση τών κοινωνικών σχΕσεων τοΰ σοσιαλισμού, στό άνΕβασμα τοΰ ύλικοΰ ΕπιπΕδου τοΰ λαοΰ. Στίς Εγκριμένες άπό τό συνέδριο όδηγίες άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ γιά τό 1971-1975 άναφέρεται: «Κύριο καθήκον той πεντάχρονου είναι ή Εξασφάλιση σημαντικής άνόόου τοΰ ύλικοΰ κα/ τοΰ πολπιστικοΰ έπιπέδου τής ζωής τοΰ λαοΰ, μέ βάση τούς ύψηλούς ρυθμούς άνάπτυξης τής σοσιαλιστικής παραγωγής, αύξηση τής άποδίοτικότητάς της, τής έπιστημονικο-τεχνικής προόδου κα! τής έπιτάχυνσης τής άνάπτυξης τής παραγωγικότητας τής έργασίας· (' Υ­

815

λ ι κ ά τ ο ϋ 2 4 ο υ Σ υ ν ε δ ρ ί ο υ τ ο ϋ Κ Κ Σ Ε , ρωσ. έκδ., σελ. 2 39-240). Τό συνέδριο ύπογράμμισε δτι ή γραμμή γιά τό άνέβασμα τής εύημερίας τοϋ λαοϋ δέν θά καθορίζει τό κύριο καθήκον μόνο τοϋ ένατου πεντάχρονου, άλλά καί τό γενικό προσανατολισμό τής οίκονομικής άνάπτυξης τής χώρας γιά μιά μακρόχρονη περίοδο. Τό συνέδριο ένέκρινε ένα έκτενές πρόγραμμα κοινωνικών μέτρων, πού έχουν διατυπωθεί στό ένατο πεντάχρονο σχέδιο, ένα πρόγραμμα πού άποβλέπει στήν άνοδο τής εύημερίας δλων τών στρωμάτων τοΰ πληθυσμού, στήν προσέγγιση τοΰ έπιπέδου ζωής τών κατοίκων τών πόλεων καί τών χωριών, στή βελτίωση τών συνθηκών έργασίας καί άνάπαυσης τών έργαζόμενων, τής διαπαιδαγώγησης τής νέας γενιάς. Τό πρόγραμμα αύτό προβλέπει: — ν ’ άνεβεϊ τό πραγματικό είσόδημα τοΰ πληθυσμού, κυρίως μέ τήν παραπέρα αύξηση τής πληρωμής σύμφωνα μέ τή δουλιά, μέ τήν αύξηση τοϋ μισθού έργασία τών έργατών καί τών ύπαλλήλων, τοΰ είσοδήματος τών κολχόζνικων άπό τό κοινωνικό νοικοκυριό. Ν ' αύξηθοϋν τά κατώτερα δρια τοΰ μισθού έργασίας, τά μισθολόγια καί οί μισθοί τών έργαζόμενων πού έχουν μέσες άποδοχές· νά μεγαλώσουν οΙ προσαυξήσεις στούς μισθούς έργασίας αύτών πού δουλεύουν στίς άνατολικές καί βόρειες περιοχές τής χώρας· — νά έξασφαλιστεϊ ή παραπέρα αύξηση τών κοινωνικών φόντων κατανάλωσης χρησιμοποιώντας τά φόντα αύτά γιά τή βελτίωση τής ύλικής κατάστασης τών πολύτεκνων καί τών άνεπαρκώς Εξασφαλι­ σμένων οίκογενειών, τών γυναικών πού δουλεύουν στήν παραγωγή, γιά τή βελτίωση τής λαϊκής ύγειονομικής ύπηρεσίας γιά τήν παραπέρα άνάπτυξη τής παιδείας γιά τή διαπαιδαγώγηση τής νέας γενιάς γιά τήν αύξηση τών συντάξεων, καθώς έπίσης τών φοιτητικών έπιδομάτω ν — νά αύξηθεϊ σημαντικά ή παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων καί τροφίμων, νά βελτιωθεί ή ποιότητά τους νά μεγαλώσει ή ποικιλία τους, νά άναπτυχθοϋν οΙ κλάδοι τοϋ τομέα τών ύπηρεσιών* — νά έπεκταθεϊ ή οίκοδόμηση κατοικιών καί ή κατασκευή έργων κοινής ώφελείας καί πολιτισμού. Ιδιαίτερα στίς άνατολικές περιοχές νά βελτιωθούν οΙ συνθήκες έργασίας άνάπαυσης καί φυσικής άγωγής. Νά βελτιωθεί ή ύγειονομική κατάσταση τών πόλεων καί τών έργατικών συνοικισμών, νά δυναμώσει ή προστασία τής φύσης νά γίνει όθολογιστική Εκμετάλλευση τοΰ πλούτου της. Προϋπόθεση γιά τήν έκπλήρωση τοΰ κοινωνικού αύτοΰ προγράμ­ ματος είναι ή σταθερή άνοδος τής ύλικής παραγωγής τής άποδοτικότητάς της καί τής παραγωγικότητας τής έργασίας. Στό ένατο πεντάχρονο διατηρούνται οΙ υψηλοί ρυθμοί άνάπτυξης τής βαριάς βιομηχανίας. ' Η παραγωγή ήλεκτρικής ένέργειας τό 1975, τελευταίο χρόνο τοΰ πεντάχρονου, θά ξεπεράσει τό 1 τρισεκατομμύ­ ριο ώριαία κιλοβάτ. ' Η έξόρυξη κάρβουνου σύμφωνα μέ τό σχέδιο θά φτάσει τά 685-698 έκατομμύρια τόννους τοΰ πετρελαίου 480-

816

500 περίπου εκατομμύρια τόννους, ή παραγωγή άτσαλιοΰ 142-150 περίπου έκατομμύρια τόννους. Στή μηχανουργία καί στήν έπεξεργασία μετάλλου ή παραγωγή προϊόντων θά αύξηθεϊ κατά 1,7 φορές, συσκευών 2 φορές, ήλεκτρονικών ύπολογιστικών μηχανών 2,6 φορές, τών έπιβατικών αύτοκινήτων 3,5-3,8 φορές. ' Εξασφαλίζεται ή γρήγορη αύξηση τής παραγωγής στήν έλαφριά καί στήν έπισιτιστική βιομηχανία, στή βιομηχανία κρέατος καί γάλατος, ψαριών, στή βιομηχανία ξυλείας καί σ'άλλους κλάδους τής βιομηχανίας. Τό συνέδριο ύπογράμισε τή μεγάλη σημασία πού έχει ή άνάπτυξη τής άγροτικής οίκονομίας γιά τήν άνοδο όλης τής οίκονομίας τής χώρας, γιά τήν άνοδο τής εύημερίας τών σοβιετικών άνθρώπων. Στά 1971 -1975 πρέπει ν ’ αύξηθεϊ ό μέσος χρονιάτικος όγκος τής παραγω­ γής άγροτικών προϊόντων κατά 2 0 -2 2 % σέ σύγκριση μέ τό προηγού­ μενο πεντάχρονο. Ό π ω ς καί πρίν, ή άνάπτυξη τής παραγωγής σιτηρών εϊναι τό βασικότερο πρόβλημα άνάπτυξης τής άγροτικής οίκονομίας. Τό συνέδριο, βασιζόμενο στήν αύξημένη οίκονομική ισχύ τής χώρας, θεώρησε δυνατό νά κάνει όρισμένες άλλαγές στή δομή τής βιομηχανικής παραγωγής. Στίς όδηγίες γιά τό ένατο πεντάχρονο σχέδιο προβλέπονταν μιά όρισμένη ύπεροχή τών ρυθμών άνάπτυξης τής βιομηχανικής όμάδας «Β» σέ σχέση μέ τήν όμάδα «Α». Τό συνέδριο έπέστησε τήν προσοχή τών όργάνων προγραμματισμού, καί τού μηχανισμού τής οικονομίας τών κρατικών καί τών κομματικών όργανώσεων γιά τήν άνάγκη σοβαρής άλλαγής τοΰ χειρισμού τής παραγωγής καταναλωτικών άγαθών — τής βελτίωσης τής ποιότητας καί τής ποικιλίας τους. Στίς άποφάσεις τού συνεδρίου γιά τά καθήκοντα τού νέου πεντάχρονου βρήκε τή λαμπρή έκφρασή της ή γραμμή τού Κόμματος γιά τή σημαντική άνοδο τοΰ ρόλου τών παραγόντων τής έντατικής άνάπτυξης τής κοινωνικής παραγωγής: τής έφαρμογής τών νεότατων έπιτεύξεων τής έπιστήμης καί τής τεχνικής, τής άνόδου τής οίκονομι­ κής άποδοτικότητας. ΟΙ Όδηγίες προβλέπουν τή δημιουργία καί τή χρησιμοποίηση έντελώς νέων έργαλείων έργασίας, νέων ύλικών καί νέων τεχνολογικών προτσές· τή γρήγορη άνοδο τοΰ τεχνικού έπιπέ­ δου τών τεχνολογικών έγκαταστάσεων, καθώς έπίσης καί τήν έπίσπευση τής άντικατάστασης καί τόν έκσυγχρονισμό τών μηχανών, πού έχουν ήθικά φθαρεί' τή δημιουργία καί τήν άξιοποίηση νέων πιό οίκονομικών ύλικών, άνάμεσα στά όποια καί πολυμερών καί Ιδιαίτερα καθαρών τήν πλατιά έφαρμογή τών προοδευτικών. Ιδιαίτερα τών άδιάκοπων, τεχνολογικών προτσές τής ύπολογιστικής τεχνικής. Τό συνέδριο έδοσε πρωταρχική σημασία στήν τελειοποίηση όλου τοΰ οίκονομικοΰ μηχανισμού, τοΰ συστήματος διεύθυνσης καί σχεδιασμού. ' Η τελειοποίηση τής διεύθυνσης, τοΰ σχεδιασμοΰ καί τής οικονο­ μικής παρότρυνσης, ή χρησιμοποίηση στόν τομέα αύτό τής νεότατης

817

τεχνικής, ή Εφαρμογή σ'όλους τούς κλάδους τής ύλικής παραγωγής καί στόν τομέα τών ύπηρεσιών τών άρχών τής οίκονομικής ίδιοσυντήρησης, ή άκόμη πιό πλατιά προσέλκυση τών έργαζόμενων στή διεύθυνση τής οίκονομίας θά συμβάλουν στήν έξασφάλιση τής όλόπλευρης έντατικοποίησης τής κοινωνικής παραγωγής καί στό άνέβασμα τής άποδοτικότητάς της. Τό ΚΚΣΕ καί ό Σοβιετικός λαός τήν έπιτυχή οίκοδόμηση τοΰ κομμουνισυοϋ τήν βλέπουν σάν ένα σπουδαιότατο διεθνιστικό τους καθήκον. ' Η Σοβιετική χώρα θά έξακολουθήσει νά τελειοποιεί καί νά εύρύνει τούς οικονομικούς καί έπιστημονικο-τεχνικούς δεσμούς της μέ τίς σοσιαλιστικές χώρες μέ σκοπό τήν παραπέρα έδραίωση τής κοινότητας, τή συνεπή σοσιαλιστική οίκονομική όλοκλήρωση. Ή Σοβιετική ‘ Ενωση θά άναπτύσσει σταθερές διπλωματικές καί έπιστημονικο-τεχνικές σχέσεις μέ τίς άναπτυσσόμενες χώρες τής Άσία ς, τής Αφ ρικής καί τής Λατινικής Αμερικής. Θά εύρυνθοΰν άκόμα περισσότερο οί οίκονομικά συμφέρουσες Εμπορικές καί έπιστημονικο-τεχνικές σχέσεις μέ τίς βιομηχανικά άναπτυγμένες καπιτα­ λιστικές χώρες. Τά έγκριμένα άπό τό 24ο Συνέδριο οικονομικά σχέδια συνδέονται όργανικά μέ τά καθήκοντα τής κοινωνικο-πολιτικής άνάπτυξης τής σοβιετικής κοινωνίας, τής παραπέρα προσέγγισης όλων τών τάξεων, τών κοινωνικών όμάδων καί τών Εθνών της μέ τόν καθοδηγητικά ρόλο τής έργατικής τάξης. Ανοίγονται άκόμη πιό μεγάλες δυνατότητες γιά τή δραστήρια συμμετοχή τών έργαζόμενων μαζών σ'όλους τούς τομείς δράσης τοΰ σοσιαλιστικού παλλαϊκού κράτους, γιά πιό μεγάλη ικανοποίηση τών ύλικών άπαιτήσεων καί τών πνευματικών ένδιαφερόντων τών σοβιετικών άνθρώπων, τών συμφερόντων όλης τής κοινωνίας. ’ Η άνάπτυξη τής σοβιετικής οίκονομίας βοήθησε στή στερέωση τής παγκόσμιας σοσιαλιστικής κοινότητας, διαδήλωσε καί πάλι τά πλεονεκτήματα τοϋ σοσιαλιστικού συστήματος σχεδιασμένης οικο­ νομίας, συνέβαλε έπάξια στή συσπείρωση όλων τών δυνάμεων, πού παλεύουν γιά τήν ειρήνη, τή δημοκρατία καί τό σοσιαλισμό. Ή περίοδος πού μεσολάβησε άνάμεσα στό 23ο καί στό 24ο Συνέδριο χαρακτηρίζεται άπό τήν παραπέρα πύκνωση καί τό δυνάμω­ μα τών γραμμών τοϋ Κόμματος, τών δεσμών του μέ τίς μάζες, άπό τήν έπιτυχή έκπλήρωση τού ρόλου του σάν καθοδηγητή καί όργανωτή τής οίκοδόμησης τοϋ κομμουνισμού. Ό π ω ς ύπογραμμίζεται στίς άποφάσεις τού συνεδρίου, εϊναι άπαραίτητο καί στό έξής νά άνεβάζουμε μέ κάθε τρόπο τόν καθοδηγητικά ρόλο τού Κόμματος. ' Η τελευταία πενταετία έκανε άκόμη πιό όλοφάνερο τό γεγονός άτι στίς συνθήκες τής οίκοδόμησης τού κομμουνισμού καί τής στερέωσης τής κοινωνικο-πολιτικής καί ιδεολογικής ένότητας τής σοσιαλιστικής κοινωνίας οί άπαιτήσεις πού προβάλλονται στό Κόμμα άνεβαίνουν. Ό έπαυξημένος καθοδηγητικός ρόλος τοΰ ΚΚΣΕ βασίζε­

818

ται σέ πραγματικές δυνατότητες, στό όργανωτικό καί πολιτικό δυνάμωμα τών κομματικών γραμμών. Μετά τό 23ο Συνέδριο τό Κόμμα μεγάλωσε κατά 3 έκατομμύρια άτομα. Άνάμεσα στά νέα μέλη τοϋ Κόμματος πάνω άπό τά μισά είναι έργάτες. ' Η υπόδειξη τοϋ 23ου Συνεδρίου τοϋ ΚΚΣΕ γιά τήν προεξάρχουσα θέση τών έργατών άνάμεσα σ ' αύτούς πού προσλαμβάνονται στό Κόμμα έφαρμόζεται μέ συνέπεια. ' Η γραμμή αύτή τοΰ Κόμματος βρίσκεται σέ άντιστοιχία μέ τό ρόλο καί τή θέση τής έργατικής τάξης στή ζωή τοΰ σοβιετικού λαοΰ. Τό άνέβασμα τοϋ καθοδηγητικοϋ ρόλου τοΰ Κόμματος, ή μαχητι­ κή του Ικανότητα στηρίζονται έπίσης καί στήν άπαρέγκλιτη τήρηση άπ'αύτό τών λενινιστικών όργανωτικών άρχών, πρίν άπ’ δλα τής άρχής τοΰ δημοκρατικοΰ συγκεντρωτισμού, τών λενινιστικών κανό­ νων τής κομματικής ζωής καί τών άρχών τής κομματικής καθοδήγη­ σης, τοΰ άνεβάσματος τής δραστηριότητας τών κομμουνιστών. Ό λ ' αύτά τά χρόνια τό Κόμμα, ή ΚΕ του Εφάρμοζαν τή γραμμή αύτή. •Εφαρμοζόταν μέ συνέπεια ή άρχή τής. αίρετότητας καί τής λογοδο­ σίας τών καθοδηγητικών όργάνων, Εδραιωνόταν τό πνεΰμα τής συλλογικής καθοδήγησης. Τό 24ο Συνέδριο τόνισε ότι στό διάστημα πού πέρασε βελτιώθηκε ή Εσωκομματική Ενημέρωση άπ'τά πάνω πρός τά κάτω κι άπ'τά κάτω πρός τά πάνω. Στή δράση τών κομματικών όργανώσεων άναπτύχθηκε παραπέρα ή κριτική καί ή αυτοκριτική. ' Η άνάπτυξη τής Εσωκομματι­ κής δημοκρατίας συνδΕεται άναπόσπαστα μΕ τήν Εδραίωση τής κομματικής πειθαρχίας, τό άνΕβασμα τής Ιδεολογικότητας καί δρα­ στηριότητας τών κομμουνιστών. Στήν Εκθεση δράσης τής Κεντρικής 'Επιτροπής καί στήν άπόφαση τοΰ Κόμματος τονίζεται ότι ό κάθε κομμουνιστής πρΕπει νά είναι συνειδητός πολιτικός άγωνιστής, νά φΕρνει Επάξια παντού καί πάντα τόν ύψηλό τίτλο τοΰ μέλους τοϋ λενινιστικοϋ Κόμματος. Τό συνέδριο κάλεσε τά κομματικά όργανα νά καθοδηγήσουν τήν σχεδιαζόμενη άλλαγή τών κομματικών βιβλιαρίων, πού ν'άποτελΕσει σπουδαίο όργανωτικό-πολιτικό μέτρο, καί θά συμβάλει στό παραπΕρα δυνάμωμα τοΰ Κόμματος, στό άνΕβασμα τής δραστηριότητας καί τής Πειθαρχίας τών κομμουνιστών. Ή βελτίωση τής δράσης τών κομματικών όργανώσεων βάσης άποτΕλεσε τή βασική κατεύθυνση γιά τήν άσκηση τοΰ καθοδηγητικοϋ ρόλου τοϋ Κόμματος. Στό ΚΚΣΕ ύπάρχουν πάνω άπό 370 χιλιάδες ΚΟΒ. Τό άνΕβασμα τοϋ ρόλου τών κομματικών όργανώσεων βάσης συνδΕεται μΕ τό γεγονός ότι ή οίκονομική μεταρύθμιση πού Εγινε διεύρυνε τήν άνεξαρτησία τών Επιχειρήσεων, άνΕβασέ τή σημασία τών κολλεκτίβων τής βάσης, διεύρυνε τά δικαιώματά τους στό σύστημα τής σχεδιασμΕνης καθοδήγησης καί διεύρυνσης τής οίκονομίας. Οί διαρθρωτικΕς άλλαγές πού Εγιναν ύστερα άπό τό 23ο ΣυνΕδριο τοΰ ΚΚΣΕ (ή δημιουργία κομματικών Επιτροπών στούς σιδηροδρομι­

819

κούς κόμβους, ή ίδρυση ένιαίων κοματικών όργανώσεων στίς παρα­ γωγικές ένώσεις καί όργανισμούς καί άλλες) συνέβαλαν στή βελτίωση τής δράσης τών κομματικών όργανώσεων. Τό συνέδριο θεώρησε σκόπιμο νά εύρύνει τίς διατυπωμένες στό Καταστατικό του ΚΚΣΕ θέσεις σχετικά μέ τά δικαιώματα έλέγχου τής δράσης τής διεύθυνσης. ' Εκτός άπό τίς παραγωγικές κομματικές όργανώσεις, τέτιο δικαίωμα δίνεται στίς κομματικές όργανώσεις βάσης τών έπιστημονικο-έρευνητικών ινστιτούτων, τών έκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, τών πολιτιστικών διαφωτιστικών καί θεραπευτικών Ιδρυμάτων. Ό σ ο ν άφορά τίς κομματικές όργανώσεις τών κεντρικών καί τών τοπικών σοβιετικών οικονομικών Ιδρυμάτων καί υπηρεσιών, αύτές πρέπει νά έλέγχουν τή δράση τοΰ μηχανισμού γιά τήν έκπλήρωση τών όδηγιών τοΰ Κόμματος καί τής κυβέρνησης. Τό συνέδριο καθόρισε ότι όταν κριθεϊ άναγκαϊο καί μέ τήν άδεια τών κομματικών έπιτροπών περιοχής, άκρινής περιοχής, τής ΚΕ τοΰ Κόμματος τής δοσμένης ένωσιακής δημοκρατίας μπορούν νά δημιουργηθοΰν κομματικές όργανώσεις βάσης στά πλαίσια μερικών έπιχειρήσεων, πού άνήκουν στήν παραγωγική ένωση καί οΙ όποιες βρίσκονται, κατά κανόνα, στό χώρο μιάς ή μερικών συνοικιών μιάς πόλης. Σέ μερικές περιπτώσεις, στίς κομματικές όργανώσεις πού άριθμοΰν πάνω άπό 500 κομμουνιστές μπορούν νά δημιουργηθοΰν κομματικές έπιτροπές σέ μεγάλα έργοστασιακά τμήματα μέ τήν παροχή δικαιωμάτων Κομματικής ’ Οργάνωσης Βάσης στίς κομματι­ κές όργανώσεις τών παραγωγικών συνεργείων. Τό 24ο Συνέδριο έκανε άλλαγές στήν περιοδικότητα τής σύγκλη­ σης τών συνεδρίων τοΰ Κόμματος καί τών κομματικών συνδιασκέψε­ ων. Τά συνέδρια τοΰ ΚΚΣΕ θά συγκαλοΰνται κάθε πέντε χρόνια. Οί λόγοι πού έπιβάλλουν μιά τέτια περιοδικότητα είναι ότι έτσι θά δίνεται ή δυνατότητα στό Κόμμα νά συνοψίζει τ ' άποτελέσματα καί νά χαρά­ ζει τά καθήκοντα γιά τήν κάθε νέα πενταετία, σύμφωνα μέ τήν καθιε­ ρωμένη πρακτική τοΰ σχεδιασμοΰ τής λαϊκής οίκονομίας. Τά συνέδρια τών Κομμουνιστικών κομμάτων τών δημοκρατιών θά γίνονται έπίσης κάθε πέντε χρόνια. Ό σ ο ν άφορά τίς κομματικές συνδιασκέψεις τών άκρινών περιοχών, τών περιοχών, τών πόλεων καί τών άχτίδων, αύτές θά γίνονται δυό φορές στά πέντε χρόνια. ' Η Ιδια περιοδικότητα καθο­ ρίστηκε καί γιά τή διεξαγωγή τών έκλογικο-άπολογιστικών συνελεύ­ σεων καί συνδιασκέψεων τών κομματικών όργανώσεων βάσης πού έχουν κομματικές έπιτροπές. Σ ’ όλες τίς ύπόλοιπες κομματικές όργανώσεις βάσης καί στίς κομματικές όργανώσεις τών τμημάτων ό άπολογισμός καί ο! έκλογές θά γίνονται, όπως καί πρίν, κάθε χρόνο. Μεγάλη προσοχή τό συνέδριο έδοσε στά ζητήματα τής δουλιάς μέ τά στελέχη. ' Υπογραμμίστηκε ότι ή δουλιά μέ τά στελέχη άποβλέπει στήν προώθηση προικισμένων στελεχών, πολιτικά συνειδητών, μορ­ φωμένων καί έπαγγελματικά καταρτισμένων. Παράλληλα μέ τήν προσεχτική στάση άπέναντί στά παλιά στελέχη, τήν όσο τό δυνατό

820

μεγαλύτερη χρησιμοποίηση τής πείρας καί των γνώσεών τους τό Κόμμα προωθεί νέα έξελίξιμα στελέχη, πράγμα πού άποτελεϊ όρο γιά τήν έξασφάλιση τής συνέχισης τής έφαρμογής τής πολιτικής γραμμής τοΰ Κόμματος καί τών έπαναστατικών παραδόσεών του. Ταυτόχρονα τό συνέδριο τόνισε τήν άνάγκη τής συστηματικής Ιδεολογικής σφυρηλάτησης τών στελεχών καί τής άνάπτυξης τής ειδίκευσής τους. Τό συνέδριο τόνισε τή σπουδαιότητα τής όλης Ιδεολογικής δουλιάς τοϋ Κόμματος πρίν άπ'όλα τής θεωρητικής του δράσης. Στήν πενταετία πού μεσολάβησε άπό τό 23ο ώς τό 24ο Συνέδριο ή συλλογική σκέψη τοϋ Κόμματος πρόσφερε σημαντική συνεισφορά στό θησαυροφυλάκιο τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ, πού βρήκε τήν έκφρασή της στίς άποφάσεις τοΰ ΚΚΣΕ, στά ντοκουμέντα τοΰ Κόμματος τά άφιερωμένα στά πενηντάχρονα τοΰ Μεγάλου Ό χ τ ώ ­ βρη, στά έκατοντάχρονα άπό τή γέννηση той В. I. Λένιν, καθώς έπίσης καί σέ σχέση μέ τέτια βαρυσήμαντα γεγονότα στή ζωή τοΰ διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος όπως τά 150 χρόνια άπό τή γέννηση τοΰ Κ. Μάρξ καί τοΰ φ. Ένγκελς καί τά έκατοντάχρονα τής Παρισινής κομμούνας. Μέ βάση τίς έργασίες τών θεμελιωτών τοΰ έπιστημονικοΰ κομμου­ νισμού καί μέ τήν άνάλυση τής πολύπλευρης πείρας άπό τήν πάλη τοΰ Κόμματος καί τοΰ λαοΰ γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ κομμουνισμού, στά χρόνια πού πέρασαν συγκεκριμενοποιήθηκαν οΙ τρόποι δημιουργίας τής ύλικοτεχνικής βάσης τοΰ κομμουνισμού, τής τελειοποίησης τών κοινωνικών σχέσεων τοΰ σοσιαλισμού, τής κομμουνιστικής διαπαιδα­ γώγησης τών έργαζόμενων. ' Η σκέψη τοΰ Κόμματος στράφηκε στήν έπεξεργασία τών προβλημάτων τοΰ σχεδιασμοΰ καί τής διεύθυνσης τών τρόπων αύξησης τής άποδοτικότητας τής λαϊκής οίκονομίας τής τελειοποίησης τών ύλικών καί ήθικών κινήτρων, όλων τών ζητημάτων πού άφοροΰν τήν άνάπτυξη τής βιομηχανίας καί τής άγροτικής οίκονομίας. Τό ΚΚΣΕ έδοσε μεγάλη προσοχή στήν παραπέρα άνάπτυξη τής διδασκαλίας γιά τόν καθοδηγητικά ρόλο τοΰ Κόμματος. Αύτό είναι ένα άπό τά θεμελιακά ζητήματα τοϋ έπαναστατικού κινήματος καί τής οίκοδόμησης τής νέας κοινωνίας. Καί στό δοσμένο στάδιο τό κεντρικό σημείο τής πάλης άνάμεσα στούς μαρξιστές-λενινιστές καί τούς άναθεωρητές. ' Η θέση άρχών τού ΚΚΣΕ πάνω στό ζήτημα αύτό είχε διεθνή σημασία, συμβάλλει, όπως ύπογραμμίζουν τά άδελφά κόμμα­ τα, στό σωστό προσανατολισμό τών κομμουνιστών καί τών έκατομμυρίων τών έργαζόμενων. Τό ΚΚΣΕ μαζί μέ τ'ά λλα Κομμουνιστικά καί Έργατικά κόμματα πού βρίσκονται στήν έξουσία έπεξεργάστηκαν τά θεμελιακά ζητήματα τής άνάπτυξης τοΰ παγκόσμιου συστήματος τού σοσιαλισμού. Ή άμοιβαία μελέτη τής πείρας έπέτρεψε νά διασαφινιστεϊ ό χαρακτηρι­ σμός τών γενικών νομοτελειών άνάπτυξης τοϋ σοσιαλισμού καί ν ’ άποκαλυφθοΰν πληρέστερα τά βασικά του γνωρίσματα. Ίδαίτερη

821

θέση κατέλαβαν τά προβλήματα τής οίκονομικής όλοκλήρωσης καί άλλα ζητήματα πού δημιουργοϋνται στήν πορεία τής συνεργασίας τών άδελφών κομμάτων τών σοσιαλιστικών χωρών. Σέ σχέση μέ τή σύγκλιση τής δ ι^ν ο ΰ ς Σύσκεψης τοΰ 1969, σημαντική θέση στή θεωρητική δουλιά τοΰ Κόμματος κατέλαβε ή μαρξιστική-λενινιστική άνάλυση τών νέων φαινομένων στήν άνάπτυ­ ξη τοΰ σύγχρονου καπιταλισμού, τών τρόπων καί τών μορφών έπΙδρασης τοΰ παγκόσμιου σοσιαλισμού στήν άνάπτυξη τοΰ καπιτα­ λιστικού κόσμου, ή μελέτη τών νέων προτσέίς στήν καπιταλιστική οΐκονομία, πού συντελοΰνται. Ιδιαίτερα, κάτω άπό τήν έπίδραση τής Επιστημονικο-τεχνικής Επανάστασης. Τό συνέδριο τόνισε ότι ή δημιουργική άνάπτυξη καί ή προπαγάνδα τής μαρξιστικο-λενινιστικής διδασκαλίας, ή πάλη κατά τών προσπα­ θειών άναθεώρησής της πρέπει νά εΤναι καί στό εξής στό κέντρο τής Ιδεολογικής δουλιάς τοΰ Κόμματος. Κεντρικό ζήτημα δλης τής Ιδεολογικο-διαπαιδαγωγητικής δουλιάς τοϋ Κόμματος είναι νά διαπλαστοΰν οΙ πλατιές μάζες τών έργαζόμε­ νων στό πνεϋμα τής κομμουνιστικής κοσμοθεωρίας, νά διαπαιδαγωγηθοϋν στίς Ιδέες τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ, τοϋ προλεταριακού διεθνισμού καί τοΰ σοβιετικού πατριωτισμού. Τό 24ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ τόνισε τόν αύξανόμενο ρόλο τής λογοτεχνίας καί τής τέχνης στή διαμόρφωση τής κοσμοαντίληψης τοΰ σοβιετικού άνθρώπου, τών ήθικών του πεποιθήσεων, τοϋ πνευματι­ κού του πολιτισμού. ΓΓα ύτό τό Κόμμα έδινε καί δίνει μεγάλη προσοχή στό Ιδεολογικό περιεχόμενο τής λογοτεχνίας καί τής τέχνης, κστευθύνοντας τήν άνάπτυξή τους σύμφωνα μέ τή λενινιστική άρχή τής κομματικότητας πρός τή δραστήρια συμμετοχή στήν παλλαϊκή ύπόθεση τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης. Τό Κόμμα συνδυάζει τήν προσεκτική στάση άπέναντι στούς δημιουργούς τών καλλιτεχνικών άξιών μέ τήν άπαιτητικότητα πρός αύτούς πάνω στή βάση άρχών: «ΕΓμαστε ύπέρ τής προσεκτικής στάσης άπέναντι στίς δημιουργικές άναζητήσεις, ύπέρ τής όλόπλευρης άποκάλυψης τών άτομικών χαρισμάτων καί τών ταλέντων, άνέφερε ό Λ. I. Μπρέζνιεφ στήν έκθεση δράσης τής ΚΕ, ύπέρ τής ποικιλίας καί τοΰ πλούτου τών μορφών καί στυλ πού διαμορφώνονται μέ βάση τή μέθοδο τοΰ σοσιαλιστικού ρεαλισμού. ' Η δύναμη τής κομματικής καθοδήγησης βρίσκεται στήν έπιδεξιότητα νά προσελκύει τόν καλλιτέχνη στό εύγενικό καθήκον τής Εξυπηρέτησης τοΰ λαού, νά τόν κάνει πεπεισμένο καί δραστήριο μέτοχο τοΰ μετασχηματισμού τής κοινωνίας πάνω στίς κομμουνιστικές άρχές» ( ' Υ λ ι κ ά τ ο ΰ 2 4 ο ΰ Σ υ ν ε δ ρ ί ο υ τ ο ΰ Κ Κ Σ Ε , ρωσ. Εκδ., σελ. 89). Τό συνέδριο, άφοΰ σημείωσε όρισμένες Επιτυχίες στήν Ιδεολογική δουλιά, κάλεσε τό Κόμμα νά κάνει πιό δραστήρια καί πιό στοχοπροσηλωμΕνη τήν προπαγάνδιση τών κομμουνιστικών Ιδεωδών, τών συγκεκριμΕνων καθηκόντων τής οίκοδόμησης τού κομμουνισμού, νά

822

έπεξηγεί διεξοδικό τΙς άποφάσεις καί τΙς ιδέες τοΰ 24ου Συνεδρίου. Ταυτόχρονα πρέπει νά παρθεϊ ύπόψη ότι ή πάλη άνάμεσα στήν άστική καί τή σοσιαλιστική Ιδεολογία ούτε μιά μέρα δέν έξασθενίζει. Χρέος τών στελεχών πού δουλεύουν στόν Ιδεολογικό τομέα είναι νά άποκρούουν άποφασιστικά κάθε είδους Ιδεολογικές έπιθέσεις τής ιμπεριαλιστικής άντίδρασης, νά διαδίδουν στίς έκστοντάδες έκστομμύρια τών άνθρώπων τήν άλήθεια γιά τή σοσιαλιστική κοινωνία, γιά τήν οίκοδόμηση τού κομμουνισμού στή χώρα τών Σοβιέτ. Τό 24ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ έγραψε άκόμη μιά σπουδαία σελίδα στήν άνάπτυξη τού μαρξισμοΰ-λενινισμοϋ. Έδ οσ ε τό χαρακτηρισμό τής άναπτυγμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας στήν ΕΣΣΔ, διατύπωσε τά καθήκοντα τοΰ σύγχρονου σχεδίου τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης στήν ΕΣΣΔ. Τό 24ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ, στηριζόμενο στίς γενικές άρχές τοΰ μαρξισμού-λενινισμού, έφαρμόζοντάς τες δημιουργικά, στηριζόμενο στίς θέσεις τού Προγράμματος τοΰ Κόμματος, γενικεύοντας τήν πρακτική πείρα τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης στήν ΕΣΣΔ καί τών άδελφών χωρών τοΰ σοσιαλισμού, πρόσφερε μεγάλη συμβολή στή θεμελίωση τών βασικών κατευθύνσεων τής οικοδόμη­ σης τής κομμουνιστικής κοινωνίας: δημιουργία τής ύλικοτεχνικής βάσης τοΰ κομμουνισμού, τελειοποίηση τών σοσιαλιστικών κοινωνι­ κών σχέσεων, διάπλαση τής κομμουνιστικής συνείδησης καί διαπαι­ δαγώγησης τοΰ νέου άνθρώπου. Τό 24ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ άποτέλεσε σημαντικό Ιστορικό σταθμό τόσο στή ζωή τοΰ Κόμματος καί τής σοβιετικής κοινωνίας, όσο καί στήν Ιστορία τής παγκόσμιας έξέλιξης. Τό συνέδριο άποτέλεσε μεγάλο όρόσημο στήν άνοδική πορεία τής ΕΣΣΔ πρός τόν κομμουνισμό, στήν παραπέρα άνάπτυξη τοΰ παγκό­ σμιου σοσιαλισμού. Τό συνέδριο διαδήλωσε τούς στενούς διώνιστικούς δεσμούς τοΰ ΚΚΣΕ μέ όλα τά άδελφά κόμματα, διαδήλωσε τήν Ισχυροποιούμενη συσπείρωση τών γραμμών τού διεθνοΰς κομμουνι­ στικού κινήματος πάνω στίς άρχές τού μαρξισμού-λενινισμού, πάνω στό Ιδεολογικό πρόγραμμα τής Σύσκεψης τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων τού 1969, τής συσπείρωσης τών τριών βασικών έπαναστστικών ρευμάτων τής σύγχρονης έποχής, όλων τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων. ΟΙ άποφάσεις τού 24ου Συνεδρίου έπιδοκιμάστηκαν άπ'δλο τό Κόμμα καί όλο τό σοβιετικό λαό. Τά συμπεράσματα τοΰ συνεδρίου στά θεμελιακά προβλήματα τής παγκόσμιας έξέλιξης, ή έπιστημονική άνάλυση τής κατάστασης καί τών προοπτικών έξέλιξης τών δυό παγκόσμιων κοινωνικών συστημάτων, τοΰ παγκόσμιου έπαναστατικού κινήματος, τό Πρόγραμμα εΙρήνης, ή γραμμή τής οίκονομικής άνάπτυξης τής χώρας τών Σοβιέτ είχαν πλατιά άπήχηση σέ όλο τόν κόσμο. Τό Κομμουνιστικό Κόμμα τής Σοβιετικής Ένω σης στό 24ο Συνέδριό του παρουσιάστηκε καί πάλι μπροστά σ ’ όλο τόν κόσμο σάν

823

συνεπής Εκφραστής καί πιστός υπερασπιστής τών άρχών τοΰ μαρξι­ σμού-λενινισμού, σάν άνειρήνευτος άγωνιστής Ενάντια σ'όλους τούς Εχθρούς του, σάν καθοδηγητική δύναμη τής μεγάλης χώρας τοΰ σοσιαλισμού, σάν Επικεφαλής τής πορείας τοΰ σοβιετικού λαοΰ πρός τόν κομμουνισμό.

3. ’ Η στερέωση τής φιλίας καί ή διεύρυνση τής συνεργα­ σίας τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας. ' Η πάλη τοΰ ΚΚΣΕ καί τοϋ Σοβιετικοϋ κράτους γιά τήν έκπλήρω­ ση τοΟ Προγράμματος ειρήνης, γιά τή χαλάρωση τής διεθνούς έντασης Ή περίοδος 1971-1975 σημειώθηκε μέ τήν ύψηλή Εξωτερική πολιτική δραστηριότητα τοΰ ΚΚΣΕ καί τοΰ Σοβιετικού κράτους γιά τήν Εκπλήρωση τοΰ Προγράμματος εΙρήνης πού ψήφισε τό 22ο Συνέδριο, μέ μεγάλες έπιτυχίες τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας στή λύση τών ζωτικών σοβαρών προβλημάτων τής έποχής μας. Τό ΚΚΣΕ είχε στό κέντρο τής προσοχής του τά ζητήματα τών άμοιβαίων σχέσεων μέ τ'άδελφά σοσιαλιστικά κράτη, τή στερέωση τής ένότητάς τους καί τής άνάπτυξης τής συνεργασίας, τή σταθερο­ ποίηση τών γενικών θέσεων τοΰ παγκόσμιου σοσιαλισμού, φρόντιζε σταθερά γιά τή διεύρυνση καί τό βάθαιμα τής φιλίας μέ τά κομμουνιστικά κόμματα τών χωρών τοΰ σοσιαλισμού. Τήν Ιδια φροντίδα έδειχναν καί τά άδελφά κόμματα. ΟΙ έπαφές τοΰ ΚΚΣΕ μέ τά κόμματα αύτά πήραν πλατιές διαστάσεις καί συστηματικό χαρακτήρα καί γίνονταν σέ δλα τά έπίπεδα — άπό τίς καθοδηγήσεις τών κομμάτων ώς τά στελέχη τών τοπικών κομματικών όργάνων καί τούς κομμουνιστές τών κομματικών όργανώσεων βάσης. ΟΙ καθοδηγητές τών ΚΚ τών σοσιαλιστικών χωρών βρίσκονταν σέ συνεχή έπαφή μεταξύ τους. Έ γ ιν α ν πολυμερείς καί διμερείς φιλικές συναντήσεις τών γενικών καί τών πρώτων γραμματέων τών ΚΕ τών κομμάτων. Μέ πρωτοβουλία τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ έγιναν στήν Κριμαία τό καλοκαίρι τοΰ 1971, τοΰ 1972 καί τοΰ 1973 φιλικές συναντήσεις τών καθοδηγητών τών κομμάτων. Τό 1975 τέτιες συναντήσεις έγιναν κατά τή διάρκεια τών κομματικών συνεδρίων στή Βουδαπέστη καί στή Βαρσοβία. Ή πρώτη συνάντηση τών καθοδηγητών τών κομμουνιστικών κομμάτων τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας έγινε στήν Κριμαία τέσσερις μήνες μετά τό 24ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ. Τά μέλη τής συνάντησης άντάλλαξαν τήν πείρα τής σοσιαλιστικής καί τής κομμου­ νιστικής οικοδόμησης, έξέφρασαν τήν Ικανοποίησή τους γιά τό Σύνθετο πρόγραμμα πού ψήφισε τό Σ Ο Α καί τόνισαν ότι ή πορεία τής παγκόσμιας έξέλιξης έπιβεβαιώνει τίς Εκτιμήσεις καί τά συμπεράσματα τή£ Διεθνούς Σύσκεψης τών Κομμουνιστικών καί Έργατικών κομμά­ των τού 1969. Τόνισαν Επίσης τή μεγάλη σημασία πού έχει τό Πρόγραμμα ειρήνης τοΰ 24ου Συνεδρίου τοϋ ΚΚΣΕ, έδοσαν προσοχή στά προβλήματα τής έδραίωσης τής εύρωπαϊκής άσφάλειας, τόνισαν

824

«5τι οΙ άδελφές σοσιαλιστικές χώρες πρόβαλαν άρκετές άξιόλογες πρωτοβουλίες πού άπόβλεπαν στήν διαφύλαξη σταθερής εΙρήνης στήν Εύρώπη καί κυρίως στή σύγκληση τής πανευρωπαϊκής διάσκε­ ψης. ΟΙ άντιπρόσωποι πού πήραν μέρος στή σύσκεψη έπανέλαβσν τή δήλωση γιά σταθερή καί άμετάβλητη άπόφασή τους νά συμπαραστα­ θούν όλόπλευρα στόν ήρωικό βιετναμικό λαό. Έξέφρασαν τήν κοινότητα τών άπόψεων άπέναντί στή δίκαιη πάλη τών άραβικών λαών. Τόνισαν τή σημασία τής παραπέρα στερέωσης τής ένότητας καί τής συσπείρωσης τής σοσιαλιστικής κοινότητας, τού διεθνοΰς κομ­ μουνιστικού κινήματος καί όλων τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Στή δεύτερη συνάντηση τών καθοδηγητών τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων τής σοσιαλιστικής κοινότητας, πού έγινε στήν Κριμαία τόν ’ Ιούλη τού 1972, έγινε γόνιμη άνταλλαγή γνωμών πάνω σέ πλατύ κύκλο προβλημάτων. ΟΙ άντιπρόσωποι τής συνάχπησης έπι βεβαίωσαν όμόθυμα τή βαθιά ζωτικότητα καί άποτελεσματικότητα τής δραστήριας φιλειρηνικής πολιτικής τών σοσιαλιστικών χωρών, τοΰ Προγράμματος εΙρήνης πού ψήφισε τό 24ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ. Τόνισαν ότι ή στερέωση τής συσπείρωσης τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας άποτελεϊ άποφασιστική προϋπόθεση γιά νά κατοχυρωθούν οΙ έπιτυχίες πού σημείωσαν οΙ χώρες αύτές στό δ ι^ ν ή στίβο καί στήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμουνισμού. Στήν τρίτη συνάντηση, πού έγινε τόν 'Ιούλη τού 1973 στήν Κριμαία, πήραν μέρος ό Πρώτος Γραμματέας τής ΚΕ τού ΚΚ τής Βουλγαρίας Τ. ΖΙβκοφ, ό Πρώτος Γραμματέας τής ΚΕ τοΰ ΚΚ τής Ούγγαρίας Γ. Κάνταρ, ό Πρώτος Γραμματέας τής ΚΕ τοΰ ΕΣΚΓ Ε. Χόνεκκερ, ό Πρώτος Γραμματέας τής ΚΕ τοΰ ΛΕΚΜ Γ. Τσέντεμπαλ, ό Πρώτος Γραμματέας τής ΚΕ τοΰ ΕΕΚΠΕ Γκέρεκ, ό Γενικός Γραμμα­ τέας τής ΚΕ τοΰ ΚΚΡ Ν. Τσαουσέσκου, ό Γενικός Γραμματέας τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ Λ. I. Μπρέζνιεφ, ό Γενικός Γραμματέας τής ΚΕ τοΰ ΚΚΤσ. Γ. Χούζακ. ΟΙ άντιπρόσωποι πού πήραν μέρος στή συνάντηση συζήτη­ σαν τά προβλήματα τής πολιτικής, τής οίκονομικής καί τής Ιδεολογι­ κής συνεργασίας. Έ γ ιν ε άνταλλαγή γνωμών πάνω στά έπίκαιρα διεθνή προβλήματα. ΟΙ άντιπρόσωποι τόνισαν τίς σημαντικές έπιτυχίες πού σημειώθηκαν στήν έκπλήρωση τών έξωτερικών πολιτικών στόχων, πού εΤχε προβάλει ή Πολιτική Συμβουλευτική έπιτροπή τοΰ Συμφώνου τής Βαρσοβίας, οΙ άποφάσεις τών συνεδρίων τών άδελ­ φών κομμάτων καί τό Πρόγραμμα εΙρήνης πού ψήφισε τό 24ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ. ΟΙ καθοδηγητές τών άδελφών κομμάτων έδοσαν ύψηλή έκτίμηση στή λενινιστική έξωτερική πολιτική τοΰ ΚΚΣΕ καί στήν προσωπική συνεισφορά τοΰ Γενικού Γραμματέα τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ Λ. I. Μπρέζνιεφ γιά τήν έφαρμογή της. ΟΙ άντιπρόσωποι πού πήραν μέρος στή συνάντηση χάραξαν τίς βασικές κατευθύνσεις τής παραπέρα συνεργασίας. Καί οΙ διμερείς έπαφές είχαν στόχο τους τό συντονισμό τής δράσης. Τό 1971-1975 σοβιετικοί κομματικοί καί κρατικοί παράγον­ τες έπισκέφτηκαν τίς άδελφές χώρες, όπου είχαν συζητήσεις μέ τούς

825

κομματικούς καί κρατικούς καθοδηγητές τών χωρών αύτών. 01 καθοδηγητές τών κομμάτων καί τών κυβερνήσεων τών σοσιαλιστικών χωρών ΕπισκΕφτηκαν Επίσης τή Σοβιετική Έ νω σ η καί συνομίλησαν μέ τούς καθοδηγητές τοΰ ΚΚΣΕ καί τοΰ Σοβιετικού κράτους. ' Ιδιαίτερα σοβαρή σημασία γιά τή στερέωση τής φιλίας μέ τ'άδελφά κόμματα καί τούς λαούς τών χωρών τοΰ σοσιαλισμού είχαν οΙ Επισκέψεις τοΰ Λ . I. Μπρέζνιεφ στή Βουλγαρία, τήν Ούγγαρία, τή Λ Δ Γ , τήν Πολωνία, τήν Τσεχοσλοβακία, τή Λ Δ Μ καί τήν Κούβα. Τό 1971 έγινε συνάντηση τοΰ Λ. I. Μπρέζνιεφ καί τοΰ I. Μπρός Τίτο. Γ ιά τά άποτελέσματα τών συνομιλιών ψηφίστηκε κοινή δήλωση, στήν όποία Επιβεβαιώθηκαν καί άναπτύχθηκαν οΙ άρχές, πού περιέ­ ρχονται στή Διακήρυξη τοΰ Βελιγραδίου τοΰ 1955, στή Δήλωση καί στή Διακήρυξη τής Μόσχας τοΰ 1956, γεγονός πού είχε σοβαρή σημασία γιά τήν παραπέρα άνάπτυξη τής όλόπλευρης σοβιετογιουγκοσλαβικής συνεργασίας. Αναπτύχθηκε περισσότερο ή πολιτική συνεργασία τών σοσιαλι­ στικών κρατών στά πλαίσια τής 'Οργάνωσης τοΰ Συμφώνου τής Βαρσοβίας. Ή σύσκεψη τής Πολιτικής Συμβουλευτικής Επιτροπής πού Εγινε τό Γενάρη τοΰ 1972 στήν Πράγα μΕ τή συμμετοχή τών γενικών καί τών πρώτων γραμμστΕων τών ΚΕ τών άδελφών κομμάτων δλων τών χωρών-μελών τοΰ Συμφώνου τής Βαρσοβίας ψήφισε τή «Διακήρυξη γιά τήν εΙρήνη, τήν άσφάλεια καί τή συνεργασία στήν Εύρώπη». Στή σύσκεψη αύτή διατυπώθηκαν οΙ βασικές άρχές τής ευρωπαϊκής άσφάλειας καί τών άμοιβαίων σχέσεων τών κρατών καί ύποβλήθηκαν γιά συζήτηση στήν Εύρωπαϊκή Συνδιάσκεψη. Αύτό ήταν σοβαρή πρωτοβουλία τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας, πού Εβαλε τή σφραγίδα της σΕ όλες τίς Εργασίες τής συνδιάσκεψης. Ή σύσκεψη τής Συμβουλευτικής Πολιτικής Επιτροπής πού συνήλθε τόν 'Απρίλη τοΰ 1974 στή Βαρσοβία χαρακτήρισε τήν πανευρωπαϊκή διάσκεψη σάν μεγάλη νίκη τών δυνάμεων τής ειρήνης καί τής ύγιοΰς σκΕψης στίς διεθνείς σχΕσεις καί Εξέφρασε τήν προθυμία τών χωρών τοΰ σοσιαλισμού νά κάνουν δ,τι Εξαρτιέται άπ'αύτές γιά νά όλοκληρωθεϊ μ'έπιτυχία ή συνδιάσκεψη αύτή. Ή σύσκεψη τόνισε δτι ή τάση γιά τήν ύφεση Εχανε τό κυρίαρχο γνώρισμα τής άνάπτυξης τής κατάστασης στήν Εύρώπη καί σΕ όλο τόν κόσμο. Συνάμα τά μέλη τής σύσκεψης διαπίστωσαν ότι ο! άντιδραστικές δυνάμεις τοΰ Ιμπεριαλισμού προσπαθούν νά άντιδράσουν στήν ύφεση καί νά δραστηριοποιήσουν τό Ν Α ΤΟ . ’ Η σύσκεψη ψήφισε τίς δηλώσεις: «Γιά σταθερή καί δίκαιη εΙρήνη στήν Ε γ γύ ς 'Ανατολή, «Γιά σταθερή εΙρήνη στό Βιετνάμ, γιά τή διασφάλιση τών №νικών συμφερόντων τοΰ βιετναμικοϋ λαοΰ», «Νά σταματήσει ή αύθαιρεσία καί ο! διώξεις τών δημοκρατών τής Χιλής». ’ Η συνεπής καί δραστήρια Εξωτερική πολιτική δραστηριότητα τοΰ ΚΚΣΕ καί τοΰ Σοβιετικού κράτους, δλων τών άδελφών κομμάτων καί κρατών τής σοσιαλιστικής κοινότητας άπΕβλεπε κυρίως στήν παγίωση τών ΘΕσεων τοΰ παγκόσμιου σοσιαλισμού.

826

Στίς άρχές τοϋ 1970 ό ιμπεριαλισμός συνέχισε τίς έπιθέσεις του ένάντια σέ τρία σοσιαλιστικά κράτη: τή Λαοκρατική Δημοκρατία τοΰ Βιετνάμ, τή Λαοκρατική Δημοκρατία τής Γερμανίας καί τή Δημοκρα­ τία τής Κούβας. Συνεχιζόταν ή άμερικανική έπιδρομή ένάντια στή Λ Δ Β καί τό βιετναμικό λαό. Οί ΕΠ Α καί οί σύμμαχοί τους στό Ν Α ΤΟ πολιορκούσαν πολιτικά καί διπλωματικά τή Λ Δ Γ . Κάτω άπό τήν πίεση τοΰ Ν Α ΤΟ οί χώρες τοΰ Δυτικού 'Ημισφαιρίου άσκοϋσαν διπλωμα­ τικό άποκλεισμό τής Κούβας. Οί άδελφές χώρες κατέβαλλαν όλες τίς προσπάθειές τους γιά τήν άπόκρουση τών ιμπεριαλιστικών έπιθέσεων ένάντια στή Λ Δ Β , τή Λ Δ Γ καί τήν Κούβα, έπιδίωκαν τήν άναγνώριση τών κυριαρχικών τους δικαιωμάτων καί τή διευθέτηση τής διεθνούς κατάστασης, βοηθούσαν όλόπλευρα γιά τήν παγίωση τής άσφάλειάς τους. ’ Η έπίδρασή τής συντονισμένης έξωτερικής πολιτικής δραστηριό­ τητας τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας, βασιζόμενη στήν ισχυροποιούμενη οικονομική καί άμυντική τους δύναμη αύξαινε διαρκώς. Αύτό φάνηκε καθαρά κυρίως στά γεγονότα τοϋ Βιετνάμ. Σ ’ δλη τή διάρκεια τοΰ πολέμου τοΰ βιετναμικοϋ λαοΰ ένάντια στούς άμερικσνούς έπιδρομεϊς ό σοβιετικός λαός τοϋ έξέφρασε τή διεθνιστική του άλληλεγγύη, τοϋ πρόσφερε ύποστήριξη καί τήν άναγκαία βοήθεια. Ή Σοβιετική Ένω σ η στόν ΟΕΕ καταδίκασε τήν έπιδρομή τών ΕΠΑ. 'Υπήρχαν μόνιμες έπαφές άνάμεσα στήν ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ καί τή Σοβιετική κυβέρνηση, άπό τή μιά μεριά καί στήν ΚΕ τοΰ Κόμματος τών Έργαζόμενων τοΰ Βιετνάμ καί στήν κυβέρνηση τής Λ Δ Β , καθώς καί στό Εθ νικό 'Απελευθερωτικό Μέτωπο τοΰ Νότιου Βιετνάμ καί στήν Προσωρινή έπαναστατική κυβέρνηση τής Δημοκρατίας τοΰ Νότιου Βιετνάμ, άπό τήν άλλη. Κατά τή διάρκεια τών συναντήσεων τών έκπροσώπων τους σέ άνώτατο έπίπεδο έξετάζονταν ή κατάσταση στό Βιετνάμ, έπεξεργάζονταν κοινές πολιτικές ένέργειες καί άποτελεσματικά μέσα γιά τήν άπόκρουση τής έπιδρομής, ύπογράφονταν συμφωνίες σχετικά μέ τίς διαστάσεις τής σοβιετικής βοήθειας γιά τήν ένίσχυση τής άμυντικής ίκανόητας τής Λ Δ Β καί τής άμυντικής ικανότητας τών άπελευθρωτικών δυνάμεων τοΰ Νότιου Βιετνάμ, γιά τήν ύποστήριξη τών πατριωτών τοΰ Λάος καί τής Καμπότζης. Ή Σοβιετική 'Ενωση πρόσφερε σέ όλο καί αύξανόμενες διαστάσεις δωρεάν οίκονομική καί στρατιωτική βοήθεια στή Λ Δ Β , καί έφοδίαζε μέ διάφορα τεχνικά μέσα καί όπλα, πυρομαχικά καί άλλα στρατιωτικά εΓδη, μέ βιομηχανικές έγκαταστάσεις καί μεταφορικά μέσα, μέ είδη πετρελαίου, μέταλλα καί φάρμακα. ' Υποστήριζε ένεργά τίς πολιτικές καί διπλωματικές ένέργειες τής κυβέρνησης τής Λ Δ Β καί τής Δημο­ κρατίας τοϋ Νότιου Βιετνάμ, πού άποσκοποϋσαν στήν ταχύτερη καί δίκαιη διευθέτηση τοϋ βιετναμικοϋ προβλήματος. Τό ΚΚΣΕ συντόνιζε τίς ένέργειές του μέ τ'άδελφά κόμματα γιά τή λύση τοϋ βιετναμικοϋ προβλήματος, γιά τήν έπεξεργασία άποτελεσματικών μέσων ύποστήριξης καί βοήθειας στή Λ Δ Β καί στό βιετναμικό λαό. Τά θέματα αύτά έξετάζονταν τακτικά στίς πολυμερείς καί στίς διμερείς συναντήσεις

827

τών ήγετών τών κομμάτων, καθώς καί στίς συσκέψεις τής ’ Οργάνω­ σης τοϋ Συμφώνου τής Βαρσοβίας. Τό καλοκαίρι τοΰ 1972 άντιπρόσωποι τοΰ ΚΚΣΕ πήραν μέρος στήν ευρωπαϊκή συνδιάσκεψη τών Κομμουνιστικών καί ' Εργατικών κομμάτων γιά τήν άλληλεγγύη πρός τό Βιετνάμ. Τά Κομμουνιστικά καί ‘ Εργατικά κόμματα όλων τών χωρών τοϋ κόσμου βρίσκονταν στήν πρωτοπορία τοΰ κινήματος άλληλεγγύης πρός τό βιετναμικό λαό, συμμετείχαν Ενεργά στό κίνημα τών φιλειρηνικών δυνάμεων Ενάντια στήν άμερικανική έπιδρομή στό Βιετνάμ, γιά τήν ύπεράσπισή τών δικαιωμάτων του. Κάτω άπό τήν Επίδραση τών όλο καί πιό δυνατών χτυπημάτων τοΰ Λαϊκού Στρατοϋ τής Λ Δ Β καί τών άπελευθερωτικών δυνάμεων τοϋ Νότιου Βιετνάμ οΙ ΕΠ Α άναγκάστηκαν νά άποσύρουν τά στρατεύματά τους. Τήν άνοιξη τοϋ 1975 συντρίφτηκε ό στρατός τοΰ καθεστώτος-άνδρείκελου τής Σαϊγκόν. Ό ήρωικός βιετναμικός λαός κέρδισε Ενδοξη νίκη Ενάντια στίς δυνάμεις τοϋ Ιμπεριαλισμού καί τής Εσωτερικής άντίδρασης. Κατέχτησαν τή λευτεριά τους οΙ λαοί τοϋ Λάος καί τής Καμπότζης. 'Εσβησε ή Εστία τοϋ πολΕμου στήν ’ Ινδοκίνα. Ή Σοβιετική Ένω σ η καί οί άλλες χώρες τοϋ σοσιαλισμοΰ πρόσφεραν σοβαρή συμβολή στή νίκη τοϋ βιετναμικοΰ λαοΰ. Μεγάλο ρόλο Επαιξε τό διεθνές κίνημα τών φιλειρηνικών δυνάμεων όλου τοΰ κόσμου γιά τήν ύπεράσπισή τής δίκαιας πάλης του καί τών νόμιμων δικαιωμάτων του. Ό Ιμπεριαλισμός δέν κατάφερε νά συντρίψει τήν προφυλακή τοΰ σοσιαλισμού στή Νοτιοανατολική ‘Ασία. Ή Λαο­ κρατική Δημοκρατία τού Βιετνάμ προάσπισε τήν άνεξαρτησία της καί τίς σοσιαλιστικές καταχτήσεις της. Ά ν ο ιξε μπροστά στό βιετναμικό λαό ή άντικειμενική δυνατότητα γιά τή συνένωση τής χώρας του καί τήν άνάπτυξή της στό δρόμο τής κοινωνικής προόδου. Στό τΕλος τοΰ ' Ιούλη 1976 Εγινε στό Ά ν ό ι ή πρώτη σύνοδος τής Εθνικής Συνέλευσης τοΰ Ενωμένου Βιετνάμ, στήν όποία Εκανε είσήγηση ό Πρώτος ΓραμματΕας τής ΚΕ τοΰ Κόμματος τών Ε ρ γα ζό ­ μενων τοΰ Βιετνάμ ΛΕ Ζουάν. 'Ολοκληρώθηκε ή κρατική συνΕνωση τοΰ Βιετνάμ. Άνακηρύχτηκε ή Σοσιαλιστική Δημοκρατία τοϋ Βιετ­ νάμ. ' Ο λαός τοΰ Ενιαίου Βιετνάμ ΕξΕφρασε τήν άκλόνητη θέληση νά οίκοδομήσει τή ζωή του στίς συνθήκες τοϋ σοσιαλισμού, μΕ βάση τή δοκιμασμένη πολιτική τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου καί τής γερής συμμαχίας τών έργατών καί άγροτών. Στίς συνθήκες τής οίκοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού σέ κλίμακα δλης τής χώρας, όπως καί στά χρόνια τού πολΕμου , πρωτοπορία τών 50 Εκατομμυρίων τοΰ βιετναμικοΰ λαοΰ βρίσκεται τό Κόμμα τών Έργαζόμενων τοϋ Βιετνάμ, διαπαιδαγωγημένο στίς άρχές τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ. Στόν ήρωικό άγώνα του άφιέρωσε όλη τή ζωή του ό μεγάλος γιός τοΰ βιετναμικοΰ λαοΰ, ΕξΕχοντας Επαναστάτης Χό Σί Μίν. ' Η παγκόσμια άνσγνώριση τής κυριαρχίας καί τοΰ άπαραβίαστου τών συνόρων τής Λαοκρατικής Δημοκρατίας τής Γ ερμανίας άποτΕλεσε κοινή νίκη τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας. Χρεοκόπησε

828

ή πολιτική τής κακομεταχείρισης τής Λ Δ Γ , τής περιφρόνησης τών κυριαρχικών δικαιωμάτων της, πού Εφάρμοζαν οΙ χώρες τοΰ Ν Α ΤΟ . Τό 1973 προσλήφθηκε στόν ΟΕΕ. Ή παγκόσμια άναγνώριση τής Λ Δ Γ άπόδειχνε τήν παγίωση τών θέσεων τοΰ παγκόσμιου σοσιαλι­ σμού καί τήν άνοδο τής έπιροής της στή διεθνή ζωή. ' Εδραιώνοντας τίς σχέσεις μέ τΙς χώρες τής σοσιαλιστικής κοινό­ τητας καί ^(οντας τήν όλόπλευρη συμπαράσταση καί βοήθειά τους προχωρούσε μέ σιγουριά τό πρώτο σοσιαλιστικό κράτος τοΰ Δυτικού ‘ Ημισφαιρίου, ή Δημοκρατία τής Κούβας. Ό διπλωματικός καί ρίκονομικός άποκλεισμός άπό μέρους τοΰ ιμπεριαλισμού δέν πέτυχε τό στόχο. ‘ Ανάμεσα στίς χώρες τοΰ σοσιαλισμού διευρύνονταν οί οικονομι­ κές σχέσεις, βάθαινε ή διαδικασία τής σοσιαλιστικής οίκονομικής όλοκλήρωσης, βασικό μέσο τής όποίας έξακολουθοΰσε νά είναι τό Συμβούλιο Οικονομικής ‘Αλληλοβοήθειας. Τό Σύνθετο πρόγραμμα γιά τό παραπέρα βάθαιμα καί τελειοποίηση τής συνεργασίας καί τής άνάπτυξης τής σοσιαλιστικής οίκονομικής όλοκλήρωσης πού ψηφί­ στηκε μέ πρωτοβουλία τοΰ ΚΚΣΕ στήν 25η Σύνοδο τοΰ Σ Ο Α άποτελεϊ στρατηγικό σχέδιο άνάπτυξης τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότη­ τας. Ή έκπλήρωσή του θά συμβάλει νά αύξηθεϊ άκόμη πιό πολύ ή οικονομική Ισχύς τοΰ παγκόσμιου σοσιαλισμού, νά παγιωθεϊ ή οικονομία τών χωρών τού Σ Ο Α, νά προσεγγίσουν σταδιακά καί νά έξισωθοϋν τά έπίπεδα τής οικονομικής άνάπτυξης, νά διαμορφωθούν βαθιές καί σταθερές σχέσες στούς βασικούς τομείς τής οίκονομίας, τής έπιστήμης καί τής τεχνικής. ' Η 26η Σύνοδος τοΰ Σ Ο Α πού συνήλθε τό 1972 προσέλαβε σάν μέλος του τή Δημοκρατία τής Κούβας. Τόν Ίο ύ νη τού 1975 ή 29η Σύνοδος τού Σ Ο Α έξέτασε τά θέματα σχετικά μέ τήν έφαρμογή τοΰ Σύνθετου προγράμματος. Ή σύνοδος ένέκρινε τό συμφωνημένο σχέδιο τών πολυμερών μέτρων τής όλοκλήρωσης γιά τό 1976-1980, πού στάθηκε νέος σταθμός στό βάθαιμα τής συνεργασίας γιά τήν ανάπτυξη τής σοσιαλιστικής οίκονομικής όλοκλήρωσης. φωτεινή έκδήλωση τής άνάπτυξης τής σοσιαλιστικής οικονομικής όλοκλήρω­ σης ήταν ή άνέγερση βιομηχανικών έπιχειρήσεων μέ κοινές προσπά­ θειες τών χωρών τοΰ ΣΟΑ. Οί χώρες τοΰ Σ Ο Α δίνουν σοβαρή σημασία στή σχεδιασμένη άνάπτυξη τοΰ ένεργεακοϋ τους δυναμικού. Γίνονται προπαρασκευα­ στικές έργασίες γιά τή δημιουργία ένιαίου ένεργειακοΰ συστήματος τών ένδιαφερομένων εύρωπαϊκών χωρών τοΰ Σ Ο Α μέ τήν ένωση τών ένεργειακών συστημάτων μέ τό ‘ Ενιαίο ένεργειακό σύστημα τής ΕΣΣΔ. Στά πλαίσια τού Σ Ο Α άναπτύσσονται μέ ύψηλούς ρυθμούς οί έμπορικές άνταλλαγές. Στήν προηγούμενη πενταετία οί έμπορικές άνταλλαγές τής ΕΣΣΔ μέ τίς χώρες τοΰ Σ Ο Α ύπερδιπλασιάστηκαν, φτάνοντας τό 1975 στά 26 δισεκατομμύρια δολλάρια. Τό Σ Ο Α έγινε πολύ μεγάλος οικονομικός όργανισμός στό διεθνή στίβο. Στό μερίδιο τών χωρών τοΰ Σ Ο Α τό 1975 άναλογοΰσε περίπου

829

τό 1/3 τής παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής. 'Απόδειξη τής στερέωσης τοΰ διεθνοΰς κύρους τοΰ Σ Ο Α ήταν ή ύπογραφή μαζί του συμφωνιών μέ άρκετά μή σοσιαλιστικό κράτη, όπως ή φιλλανδϊα, τό Μεξικό καί τό ' Ιράκ. Τό 1974 ή 29η Σύνοδος τής Γ ενικής Συνέλευσης τοΰ ΟΕΕ παραχώρησε στό Σ Ο Α διάταξη τού παρατηρητή τοΰ ΟΕΕ. Μέ πρόταση τοΰ Σ Ο Α άποκαταστάθηκε έπαφή μέ τήν έπιτροπή τής Εύρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας. Τό Σ Ο Α άποτελεϊ Ισχυρό παράγοντα τής άναδιοργάνωσης τών διεθνών οίκονομικών σχέσεων σέ δίκαιη καί άμοιβαία Επωφελή βάση. Τό ΚΚΣΕ καί τά άδελφά κόμματα διεύρυναν τή συνεργασία στόν ιδεολογικό τομέα. Χρησιμοποιούνται τακτικά οί συσκέψεις τών γραμματέων τών ΚΕ τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων τών σοσιαλιστικών χωρών πάνω σέ διεθνή καί ιδεολογικά προβλήμα­ τα καί προβλήματα τής κομματικής άνοικοδόμησης. Δυνάμωσαν οΙ σχέσεις άνάμεσα στίς κοινωνικές όργανώσεις, τά έπιστημονικά Ιδρύ­ ματα, τά όργανα τής μαζικής Ενημέρωσης, άναπτύχθηκαν παραπέρα οί πολιτιστικές άνταλλαγές. Σχετικά μέ τή Λ Δ Κ τήν περίοδο πού πέρασε δέν είχαμε καμιά θετική άλλαγή. ’ Η ΕΣΣΔ όχι μόνο διακήρυξε τήν προθυμία της νά διευθετηθούν οί σοβιετοκινεζικές σχέσεις, άλλά καί έκανε συγκεκριμέ­ νες καί έποικοδομητικές προτάσεις: γιά μή έπίθεση, γιά τή διευθέτηση τών μεθοριακών προβλημάτων. Ή Σοβιετική Ένω σ η πρότεινε νά γίνει συνάντηση άντιπροσώπων τής ΕΣΣΔ καί τής Λ Δ Κ σέ ύψηλό έπίπεδο, νά ύπογραφεϊ σύμφωνο γιά τή μή χρησιμοποίηση τής δύναμης, συμπεριλαμβανομένων τών συνηθισμένων καί τών πυραυλοπυρηνικών όπλων. ΟΙ προτάσεις αύτές έμειναν άναπάντητες. Ή κινεζική πλευρά δέν άπάντησε έπίσης καί στήν πρόταση πού έκανε ή σοβιετική κυβέρνηση τό 1973 νά ύπογραφεϊ σύμφωνο μ ή έπίθεσης άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί τή ΛΔΚ. ’ Η ΕΣΣΔ, έκπληρώνοντας τό Πρόγραμμα εΙρήνης δυνάμωνε τίς σχέσεις της μέ τίς χώρες πού άπαλλάχτηκαν άπό τήν άποικιακή έξάρτηση, ύπολόγιζε τόν αύξημένο ρόλο τους στήν παγκόσμια έξέλιξηΉ Σοβιετική Ένω σ η έδοσε μεγάλη προσοχή στό δίκαιο πολιτικό διακανονισμό στήν Ε γ γύ ς 'Ανατολή, ύποστήριξε μέ συνέπεια τόν άγώνα τών άραβικών λαών γιά τήν έξάλειψη τών συνεπειών τής ίσραηλινής έπιδρομής. Επιδίωξε τήν παραπέρα παγίωση τών σχέσεων τής ΕΣΣΔ μέ τίς άραβικές χώρες. Τό Μάη τοΰ 1971 ύπογράφτηκε τό Σύμφωνο φιλίας καί συνεργασίας άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί στήν 'Αραβική Δημοκρατία τής ΑΙγύπτου, πού άνταποκρίνονταν δχι μόνο στά συμφέροντα τής ΕΣΣΔ καί τής ΑΙγύπτου, μά καί όλου τοΰ άραβικοϋ κόσμου. Ή ήγεσία τής ΑΙγύπτου δμως. Εφαρμόζοντας γιά μακρόχρονο διάστημα μή φιλική πολιτική άπέναντι στήν ΕΣΣΔ καί έπιδιώκοντας έγωιστικούς σκοπούς δήλωσε τό 1976 άτι άκυρώνει τήν Ισχύ τοΰ Συμφώνου. Τόν 'Απρίλη τοϋ 1972 ύπογράφτηκε Σύμφωνο φιλίας καί

830

συνεργασίας άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί τή Δημοκρατία τοΰ ' Ιράκ. ΟΙ δυό πλευρές έξέφρασσν τήν άπόφασή τους νά άναπτύσσουν καί στό έξής τήν όλόπλευρη συνεργασία, μαζί καί τή στερέωση τής άσφάλειάς τους. Μέ τή βοήθεια τής Σοβιετικής Ένω σης άρχισε ή κατασκευή ύδατοφράκτη καί μεγάλου ήλεκτροσταθμοΰ στόν Εύφράτη. Ή προμήθεια στρατιωτικών μέσων μέ τούς πιό συμφέροντες όρους συνέβαλαν στή στερέωση τοΰ στρατιωτικοΰ δυναμικού τών άραβικών χωρών καί έπαιξαν μεγάλο ρόλο, όταν τόν ’ Οχτώβρη τοΰ 1973 σάν άποτέλεσμα τής έπιθετικής πολιτικής той ' Ισραήλ ξέσπασε ξανά ό πόλεμος στήν 'Εγγύς 'Ανατολή. Ή ΕΣΣΔ βοήθησε τΙς χώρες αύτές νά έπανορθώσουν τίς ζημιές καί νά παγιώσουν τήν άμυνά τους: Ή Σοβιετική "Ενωση στόν ΟΕΕ καί σέ άλλους διεθνείς όργανισμόύς παρείχε μεγάλη ύποστήριξη στούς άραβικούς λαούς. Διευρύνθηκαν σημαντικά οΙ σχέσεις τής ΕΣΣΔ μέτήν 'Αλγερία, τή Λιβύη καί τή Συρία, άποκαταστάθηκαν φιλικές σχέσεις καί συνέχισαν νά άναπτύσσονται μέ τή Νότια 'Υεμένη καί μέ τό λαό τής Νότιας 'Αραβίας. Ή Σοβιετική Ένω σ η ύποστήριξε καί ύποστηρίζει μέ συνέπεια τήν πάλη τοΰ λαοΰ τής Παλαιστίνης, πού στερήθηκε όλων τών νόμιμων δικαιωμάτων του, γιά τή δημιουργία τοΰ έθνικοϋ του κράτους. Καταβλήθηκαν προσπάθειες γιά τήν παραπέρα βελτίωση τών σχέσεων καί μέ άλλα κράτη τής 'Αφρικής καί τής ΆσΙας. Τόν Αύγουστο τοΰ 1971 ύπογράφτηκε Σύμφωνο εΙρήνης, φιλίας καί συνεργασίας άνάμεσα στή Σοβιετική Ένω σ η καί τήν Ινδία, πού παίζει σοβαρό ρόλο τόσο στίς διμερείς σχέσεις άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί τήν ΊνδΙα, όσο καί στή σταθεροποίηση τής κατάστασης στήν ’ Ασία καί στόν κόσμο γενικά. Σάν άποτέλεσμα τής έπΙσκεψης τοΰ Λ . I. Μπρέζνιεφ στήν ΊνδΙα τό Νοέμβρη τοΰ 1973 ύπογράφτηκε κοινή διακήρυξη, πού καθόρισε τίς βασικές άρχές τών σχέσεων άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί τήν ' Ινδία καί τίς κύριες κατευθύνσεις τής συνεργα­ σίας. 'Υπογράφτηκαν έπίσης καί οίκονομικές συμφωνίες. Ή Σοβιετι­ κή Ένω σ η άνέπτυξε σχέσεις καί μέ άλλα κράτη τής νοτιοασιατικής ύποηπείρου. Έ δ ο σ ε πολιτική, ήθική καί οίκονομική βοήθεια καί ύποστήριξη στό λαό τοΰ Μπαγκλαντές, πού μπήκε τό 1971 στό δρόμο τής άνεξαρτησίας. Ή Σοβιετική Ένω σ η άγωνίστηκε δραστήρια γιά τήν πραγματο­ ποίηση τής Ιδέας πού πρόβαλε ή ίδια γιά τήν περιφρούρηση τής άσφάλειας στήν ' Ασία μέ βάση τίς κοινές προσπάθειες τών κρατών τής ήπείρου αύτής. Τό Μάρτη τοΰ 1972 ό Λ . I. Μπρέζνιεφ σέ λόγο του στό 15ο Συνέδριο τών σοβιετικών συνδικάτων τόνισε ότι ή άσφάλεια στήν ' Ασία πρέπει νά βασίζεται στίς άρχές τής άρνησης τής χρησιμοποίησης δύναμης στίς σχέσεις μεταξύ τών κρατών, τοΰ σεβασμού τής κυριαρχίας καί τοΰ άπαραβίαστου τών συνόρων, τής μή άνάμιξης στίς έσωτερικές ύποθέσεις, τής πλατιάς άνάπτυξης τής οίκονομικής καί λοιπής συνεργασίας μέ βάση τήν Ισοτιμία καί τό άμοιβαϊο όφελος.

831

Ή πάλη γιά τήν κατάργηση τών άποικιακών καθεστώτων πού Εμειναν άκόμη καί Ενάντια στό ρατσισμό καί τήν πολιτική τών φυλετικών διακρίσεων (άπαρτχάιντ) άποτΕλεσε Ενα άπό τά σημαντικά καθήκοντα πού διατυπώθηκαν στό Πρόγραμμα εΙρήνης. Στά χρόνια 1970-1975 κατΕχτησαν μΕ σκληρό άγώνα τήν άνεξαρτησία τους καί δημιούργησαν άνεξάρτητα κράτη οΙ λαοί τών πρώην πορτογαλικών άποικιών στήν Αφ ρική. Ή Σοβιετική "Ενωση τούς πρόσφερε πολιτική, οίκονομική καί ήθική βοήθεια, συμπεριλαμβανομΕνης καί τής Λαϊκής Δημοκρατίας τής "Αγκόλα, πού Εγινε πεδίο ΕπΕμβασης τής ρατσιστικής Ν Α Δ, ύποκινούμενη άπό τό διεθνή Ιμπεριαλισμό, μΕ τόν όποιο συνασπίστηκαν καί οΙ μαοϊκοί. Χάρη στή σταθερότητα τών πατριωτών τής "Αγκόλα καί τήν ύποστήριξη τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας άπότυχε ή προσπάθεια τής Εγκαθίδρυσης νεοαποικιακοΰ καθεστώτος. Ή Σοβιετική "Ενωση βοήθησε στήν άνάπτυξη τής συνεργασίας τών άφρικανικών χωρών μεταξύ τους καί στήν Εδραίωση τής Ενότητάς τους μΕ βάση τίς άντιιμπεριαλιστικΕς άρχΕς. ’ Εκδήλωση τής είλικρινοΰς φιλίας τής ΕΣΣΔ μΕ τά κράτη τής ' Αφρικής άποτΕλεσε ή σύναψη τό 1974 τοΰ Συμφώνου φιλίας καί συνεργασίας μΕ τή Σομαλία. ' Η ΕΣΣΔ πρόσφερε μεγάλη βοήθεια στίς άπελευθερωμΕνες χώρες στήν πάλη τους γιά τή στερΕωση τής οίκονομικής τους άνεξαρτησίας, συμβάλλοντας στή δημιουργία δικής τους βιομηχανικής βάσης καί βασικών κλάδίων της καί στήν ύπερνίκηση τής οίκονομικής καθυστΕρησης. ΜΕ τή βοήθεια τής Σοβιετικής "Ενωσης στίς άπελευθερωμΕνες χώρες οΐκοδομήθηκαν καί οίκοδομοΰνται 900 περίπου μεγάλες βιομηχανικΕς Επιχειρήσεις καί άλλες παραγωγικΕς μονάδες. ' Η ΕΣΣΔ καί οΙ άλλες σοσιαλιστικΕς χώρες. Εκτός άπό τίς μορφΕς τής οίκονομικής συνεργασίας μΕ τίς άπελευθερωμΕνες χώρες πού ύπήρ­ χαν νωρίτερα, άρχισαν νά Εφαρμόζονται καί κοινά οικονομικά σχέδια άνάλογα μΕ τό Σύνθετο πρόγραμμα τή σοσιαλιστικής οίκονομικής όλοκλήρωσης τών χωρών τοΰ ΣΟ Α. Συγκροτήθηκε είδικό ταμείο γιά τή βοήθεια τών άπελευθερωμΕνων κρατών. ’ Η οίκονομική συνεργα­ σία τής Σοβιετικής "Ενωσης μΕ τίς άπελευθερωμΕνες χώρες βοηθάει στήν άναδιοργάνωση τής οίκονομίας τους καί τής κοινωνικής ζωής πάνω σΕ προοδευτικΕς άρχΕς. Ή Σοβιετική "Ενωση, Εκπληρώνοντας τό Πρόγραμμα εΙρήνης, στίς σχΕσεις της μΕ τίς καπιταλιστικΕς χώρες άγωνίστηκε μΕ συνΕπεια γιά τήν Επικράτηση τών άρχών τής εΙρηνικής συνύπαρξης, γιά σταθερή εΙρήνη, γιά ύφεση, μΕ προοπτική τήν ΕξουδετΕρωση τοΰ κινδύνου Εξαπόλυσης Ενός νΕου παγκόσμιου πολΕμου. Στήν κατεύ­ θυνση αύτή Εγινε σημαντική προόδος. 01 πιό αΙσθητΕς άλλαγές στήν κατεύθυνση τής χαλάρωσης τής Εντασης Εγιναν στήν Εύρώπη. Καί αύτό Εξηγείται άπό τό ότι άκριβώς στήν ήπειρο αύτή είναι περισσότε­ ρο σταθερΕς οί ΘΕσεις τοΰ σοσιαλισμού καί ή Επίδραση τής συντονισμΕνης πολιτικής τών σοσιαλιστικών κρατών. "Αναπτύσσονταν μ "Επιτυχία οΙ άμοιβαϊες σχΕσεις τής Σοβιετικής

832

Ένω σης καί τής Γαλλίας, ή όποια άπό τά πρώτα δυτικά κράτη άκολούθησε τό δρόμο τής συνεργασίας σέ σοβαρά προβλήματα τής Εξωτερικής πολιτικής. ' Από τό 1970 άρχισαν τακτικές συναντήσεις έπί ύψηλοϋ έπιπέδου. Κατά τή διάρκεια τής έπίσκεψης τοΰ Λ. I. Μπρέζνιεφ στή Γαλλία τό 1971 ύπογράφτηκαν οί Ά ρ χέ ς τής συνεργασίας άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί τή Γαλλία. Τό ντοκουμέντο αύτό έθεσε τή μακρόχρονη πολιτική βάση τών σοβιετογαλλικών σχέσεων καί στάθηκε ένα βήμα στήν έπεξεργασία τών άμοιβαίων σχέσεων μεταξύ τών κρατών όλης τής Εύρώπης. ΟΙ συναντήσεις έπί ύψηλοΰ έπιπέδου τό 1973, τό 1974 καί τό 1975 έξέφρασαν τήν όλο καί μεγαλύτερη άλληλοκατσνόηση καί τό βάθαιμα τών σοβιετογαλλικών σχέσεων. Έ ν α άπό τά σημαντικά πεδία τής δραστηριότητας τού ΚΣΚΕ καί τού Σοβιετικού κράτους γιά τή διασφάλιση τής ειρήνης καί τήν περιφρούρηση τής άσφάλειας στήν Εύρώπη έξακολουθοΰσε νά είναι οί σχέσεις μέ τήν Ο Δ Γ, πού συνέχιζαν νά άναπτύσσονται στή βάση τού συμφώνου τής Μόσχας πού κλείστηκε τόν Αύγουστο τοΰ 1970 καί άρχισε νά ισχύει τό 1972. Έ γ ιν α ν άρκετές συναντήσεις τών σοβιετικών καί τών δυτικογερμανών ήγετών. Κατά τήν έπίσκεψη τού Λ. I. Μπρέζνιεφ τήν Ο Δ Γ τό 1973 ύπογράφτηκαν σοβαρές συμφωνί­ ες γιά τήν άνάπτυξη τής διμερούς συνεργασίας. Οί ήγέτες τής ΕΣΣΔ καί τής Ο Δ Γ κατά τή συνάντησή τους τό 1974 στή Μόσχα έξέφρασαν τή σταθερή πρόθεση νά κάνουν ό,τι έξαρτιέται άπ' αύτούς γιά νά γίνει άνεπίστρεπτη ή διαδικασία τής ύφεσης καί τής στερέωσης τής συνεργασίας στήν Εύρώπη. Προβλέπονταν ή διεύρυνση τών οικονο­ μικών σχέσεων, μαζί καί ή ύπογραφή μακρόπνοων συμφωνιών. * Η χαλάρωση τής ύφεσης στίς σχέσεις τής ΕΣΣΔ καί τής Ο Δ Γ μέ βάση τήν παραίτηση άπό τΙς άξιώσεις νά άλλάξουν τά σημερινά σύνορα τής Εύρώπης συνέβαλε στή γενική βελτίωση τής κατάστασης. Τό Σεπτέμβρη τοΰ 1971, ύστερα άπό μακρόχρονες διαπραγματεύσεις μέ τήν πρωτοβουλία τής Σοβιετικής Ένωσης, ή ΕΣΣΔ, οί ΕΠΑ, ή Μεγάλη Βρετανία καί ή Γαλλία ύπέγραψαν τή συμφωνία γιά τό Δυτικό Βερολίνο, πού έξασθένησε σημαντικά τήν πηγή αύτή τών προστριβών καί τής έντασης στήν Εύρώπη. Αναπτύσσονταν θετικά οι σχέσεις μέ τήν Α γ γλία , τήν ’ Ιταλία καί άλλες δυτικοευρωπαϊκές χώρες. Πρακτικά δέν ύπάρχει ούτε ένα κράτος τής Δυτικής Εύρώπης πού νά έμεινε στό περιθώριο άπό τή διαδικασία τής διευθέτησης τών σχέσεων μέ τίς σοσιαλιστικές χώρες. Π αρ'δλη τήν άντίσταση τών δυνάμεων τού μιλιταρισμού καί τής άντίδρασης, ή Σοβιετική Ένω σ η καί οί άλλες σοσιαλιστικές χώρες, ύστερα άπό τίς τεράστιες προσπάθειες πού κατέβαλαν, κατάφεραν νά συγκληθεϊ ή εύρωπαϊκή διάσκεψη, πού άρχισε τίς έργασίες της στό ’ Ελσίνκι τής φιλλσνδίας τό 1973. ' Η Σοβιετική Ένω σ η ύπέβαλε στή διάσκεψη σχέδιο τού βασικού πολιτικού ντοκουμέντου: τή «Γενική Διακήρυξη γιά τίς βάσειξ τής εύρωπαϊκής άσφάλειας καί τίς άρχές τών σχέσεων μεταξύ τών κρατών στήν Εύρώπη». Ή Βουλγαρία, ή

833

Ουγγαρία, ή Πολωνία καί ή Λ Δ Γ έκαναν κοινή δήλωση γιά τήν άνάπτυξη τής συνεργασίας στόν τομέα τής οίκονομίας, τοΰ έμπορίου, τής έπιστήμης καί τής τεχνικής, καθώς έπίσης καί γιά τήν προστασία τοΰ περιβάλλοντος καί υπέβαλαν τό σχέδιο ντοκουμέντο «Οί βασικές κατευθύνσεις άνάπτυξης τής πολιτιστικής συνεργασίας, τών έπαφών καί τής άνταλλαγής πληροφοριών». Ή Τσεχοσλοβακία πρότεινε τό σχέδιο ντοκουμέντο «Γιά τήν Συμβουλευτική ' Επιτροπή στά ζητήματα τής άσφάλειας καί τής συνεργασίας στήν Εύρώπη». Στό δεύτερο στάδιο τής διάσκεψης πού συνήλθε τό φθινόπωρο τοΰ 1973 στή Βιέννη ξέσπασε όξύτατη πάλη πάνω σέ όλα τά θέματα πού συζητήθηκαν, πάλη πού έξέφραζε τό άντιπάλαιμα τών όπαδών τής ύφεσης καί τών άντιπάλων της στό διεθνή στίβο. ΟΙ άντιπροσωπεϊες όρισμένων δυτικών χωρών προσπάθησαν νά χρησιμοποιήσουν τήν τακτική τών καθυστερήσεων καί τών χρονοτριβών, τοΰ παζαρέ­ ματος μονομερών παραχωρήσεων άπό μέρους τών σοσιαλιστικών χωρών, τής τεχνητής διόγκωσης τής σημασίας όρισμένων προβλημά­ των καί τοΰ ύποβιβασμοΰ άλλων. Οι άντιπροσωπεϊες τών σοσιαλιστι­ κών χωρών, άποκρούοντας τίς προσπάθειες αύτές, έπιδίωκαν τά ντοκουμέντα τής διάσκεψης νά συμβάλουν στήν έδραίωση τής ειρήνης, στό βάθαιμα τής διαδικασίας τής ύφεσης, στή διεύρυνση τής πανευρωπαϊκής συνεργασίας πρός τό συμφέρον όλων τών κρατών πού συμμετείχαν στή διάσκεψη. ' Η θέση άρχών καί συνάμα εύέλικτη τών σοσιαλιστικών χωρών συνέβαλε στήν έπικράτηση τών ρεαλιστι­ κών τάσεων στίς έργασίες τής διάσκεψης. Στά μέσα τοΰ 1975 έγινε κατορθωτή ή σύναψη συμφωνίας σέ μιά σειρά σοβαρά ζητήματα. Τά σοσιαλιστικά κράτη πρόσφεραν βαρύνουσα συμβολή στήν έπεξεργασία τοΰ βασικού ντοκουμέντου τής διάσκεψης — τής Τελικής πράξης. Τόν Ίούνη-Α ύγουστο τοΰ 1975 ή διάσκεψη προχώρησε στό τελευταίο στάδιό της — στή συνάντηση τών άνώτατων πολιτικών καί κρατικών ήγετών 33 εύρωπαϊκών χωρών, καθώς καί τών ΕΠ Α καί τοΰ Καναδά στό Ελσίνκι. Οι άντιπρόσωποι ύπέγραψαν τήν Τελική Πράξη. Οι συναντήσεις τοΰ άρχηγοΰ τής σοβιετικής άντιπροσωπείας Λ. I. Μπρέζνιεφ μέ τούς γενικούς καί τούς πρώτους γραμματείς τών ΚΕ τών άδελφών κομμάτων πού ήταν έπικεφαλής τών άντιπροσωπειών τών σοσιαλιστικών χωρών συνέβαλαν στό συντονισμό τής δράσης τών σοσιαλιστικών κρατών στό τελευταίο στάδιο τής διάσκε­

ψηςΟι άντιπρόσωποι πού πήραν μέρος στή διάσκεψη έπεξεργάστηκαν συλλογικά καί άνέγραψαν στήν Τελική Πράξη τάν κώδικα τών άρχών τών διακρατικών σχέσεων, πού άνταποκρίνεται πλήρως — καί στό γράμμα καί στό πνεΰμα — στίς άπαιτήσεις τής ειρηνικής συνύπαρξης. 'Οργανικό μέρος τής Τελικής Πράξης ήταν ή «Διακήρυξη τών άρχών, μέ τίς όποιες πρέπει νά καθοδηγούνται τά κράτη-μέλη στίς άμοιβαϊες σχέσεις τους», πού διακήρυξε τίς άρχές τής κυριαρχικής ισότητας τών κρατών καί τών κυριαρχικών τους δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομέ­

834

νου τοϋ δικαιώματος Ελεύθερα νά Εκλέγουν καί νά άνατττύσσουν τά πολιτικά, κοινωνικά, οίκονομικό καί πολιτιστικά συστήματά τους, τή μή χρησιμοποίηση τής δύναμης ή τήν άπειλή δύναμης, τό άπαραβίαστο τών συνόρων, τής Εδαφικής άκεραιότητας τών κρατών, τήν εΙρηνική διευθέτηση τών διαφωνιών, τή μή άνάμιξη στίς ΕσωτερικΕς υποθέσεις ό Ενας στόν άλλο, τό σεβασμό τών άνθρωπίνων δικαιωμά­ των καί τών βασικών Ελευθεριών, τήν Ισοτιμία καί τό δικαίωμα τών λαών νά διαχειρίζονται τήν τύχη τους, τή συνεργασία μεταξύ τών κρατών καί τήν Ενσυνείδητη Εκπλήρωση τών υποχρεώσεων σύμφωνα μΕ τό διεθνΕς δίκαιο. Σημαντικό μΕρος τής Τελικής Πράξης είναι άφιερωμΕνο στά ζητήματα τής διεύρυνσης καί τής δραστηριοποίησης τής συνεργασίας μεταξύ τών εύρωπαϊκών κρατών στόν τομΕα τής οίκονομίας, τής Επιστήμης, τής τεχνικής, τής προστασίας τοϋ περιβάλλοντος καί σ'άλλες σφαίρες, καθώς Επίσης στά άνθρωπιστικά ζητήματα, όπως είναι ο! άνταλλαγΕς στόν τομΕα τοϋ πολιτισμού, τής παιδείας, τής ΕνημΕρωσης, οΙ άνταλλαγΕς μεταξύ τών άνθρώπων. Τά συντονισμΕνα μΕτρα γιά τήν Εδραίωση τής Εμπιστοσύνης, πού άποβλΕπουν στήν Ελάττωση τοϋ κινδύνου δημιουργίας πολεμικών συγκρούσεων, προορίζονται νά παίξουν σπουδαίο ρόλο στήν Εδραί­ ωση τής εΙρήνης καί τής άσφάλειας στήν Εύρώπη, στή συμπλήρωση τής πολιτικής ύφεσης μέ τή στρατιωτική. ΟΙ συμφωνίες στόν τομέα αύτό διατυπώθηκαν στό «ΝτοκουμΕντο σχετικά μΕ τά μΕτρα γιά τήν Εδραίωση τής Εμπιστοσύνης καί μέ όρισμένες πλευρές τής άσφάλειας καί τοΰ άφοπλισμοϋ». Στό ντοκουμΕντο αύτό προβλέπεται ή προκα­ ταρκτική ΕνημΕρωση γιά τά μεγάλα στρατιωτικά γυμνάσια, γιά τίς μεγάλες μετακινήσεις στρατευμάτων, ή άμοιβαία άνταλλαγή παρατη­ ρητών καί όρισμΕνα άλλα μΕτρα. ' Η πανευρωπαϊκή διάσκεψη κατοχύρωσε τούς καρπούς τής νίκης Ενάντια στό φασισμό. Εθεσε τελεία καί παύλα στό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο καί Επισφράγησε τήν είσοδο τής Εύρώπης στή νΕα Ιστορική περίοδο τής ΕξΕλιξής της. Τό Πολιτικό Γραφείο τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, τό Προεδρείο τοΰ 'Ανώτατου ΣοβιΕτ τής ΕΣΣΔ καί τό 'Υπουργικό Συμβούλιο τής ΕΣΣΔ ΕξΕτασαν τά άποτελέσματα τής Διάσκεψης καί τόνισαν ότι αύτή ή πρωτοφανής στήν Ιστορία συνάντηση άποτΕλεσε γεγονός τεράστιας διεθνοΰς σημασίας. Εθεσε τήν άρχή στό νέο στάδιο τής χαλάρωσης τής Εντασης, στάθηκε Ενα σοβαρό σώμα στήν κατοχύρωση τών άρ­ χών τής ειρηνικής συνύπαρξης καί τής διευθΕτησης τών σχΕσεων ισό­ τιμης συνεργασίας άνάμεσα στά κράτη μΕ διαφορετικά κοινωνικά καθεστώτα. ' Η βελτίωση τών σχΕσεων τής ΕΣΣΔ καί τών ' ΕνωμΕνων Πολιτει­ ών τής 'Αμερικής είχε άποφασιστική σημασία γιά τή μείωση τής άπειλής Ενός νΕου παγκόσμιου πολΕμου καί τήν Εδραίωση τής ειρήνης. ' Η ΚΕ τοϋ Κόμματος δίνει πολύ μεγάλη προσοχή στό ζήτημα αύτό. Τό Πρόγραμμα ειρήνης τοΰ 24ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ καί ή

835

Ουγγαρία, ή Πολωνία καί ή Λ Δ Γ έκαναν κοινή δήλωση γιά τήν άνάπτυξη τής συνεργασίας στόν τομέα τής οίκονομίας, τοΰ έμπορίου, τής έπιστήμης καί τής τεχνικής, καθώς έπίσης καί γιά τήν προστασία τοΰ περιβάλλοντος καί υπέβαλαν τό σχέδιο ντοκουμέντο «Οί βασικές κατευθύνσεις άνάπτυξης τής πολιτιστικής συνεργασίας, τών έπαφών καί τής άνταλλαγής πληροφοριών». Ή Τσεχοσλοβακία πρότεινε τό σχέδιο ντοκουμέντο «Γιά τήν Συμβουλευτική ' Επιτροπή στά ζητήματα τής άσφάλειας καί τής συνεργασίας στήν Εύρώπη». Στό δεύτερο στάδιο τής διάσκεψης πού συνήλθε τό φθινόπωρο τοΰ 1973 στή Βιέννη ξέσπασε όξύτατη πάλη πάνω σέ όλα τά θέματα πού συζητήθηκαν, πάλη πού έξέφραζε τό άντιπάλαιμα τών όπαδών τής ύφεσης καί τών άντιπάλων της στό διεθνή στίβο. ΟΙ άντιπροσωπεϊες όρισμένων δυτικών χωρών προσπάθησαν νά χρησιμοποιήσουν τήν τακτική τών καθυστερήσεων καί τών χρονοτριβών, τοΰ παζαρέ­ ματος μονομερών παραχωρήσεων άπό μέρους τών σοσιαλιστικών χωρών, τής τεχνητής διόγκωσης τής σημασίας όρισμένων προβλημά­ των καί τοΰ ύποβιβασμού άλλων. Οι Αντιπροσωπείες τών σοσιαλιστι­ κών χωρών, άποκρούοντας τίς προσπάθειες αύτές, έπιδίωκαν τά ντοκουμέντα τής διάσκεψης νά συμβάλουν στήν έδραίωση τής ειρήνης, στό βάθαιμα τής διαδικασίας τής ύφεσης, στή διεύρυνση τής πανευρωπαϊκής συνεργασίας πρός τό συμφέρον όλων τών κρατών πού συμμετείχαν στή διάσκεψη. ' Η θέση άρχών καί συνάμα εύέλικτη τών σοσιαλιστικών χωρών συνέβαλε στήν έπικράτηση τών ρεαλιστι­ κών τάσεων στίς έργασίες τής διάσκεψης. Στά μέσα τού 1975 έγινε κατορθωτή ή σύναψη συμφωνίας σέ μιά σειρά σοβαρά ζητήματα. Τά σοσιαλιστικά κράτη πρόσφεραν βαρύνουσα συμβολή στήν έπεξεργασία τού βασικού ντοκουμέντου τής διάσκεψης — τής Τελικής πράξης. Τόν ' Ιούνη-Αύγουστο τού 1975 ή διάσκεψη προχώρησε στό τελευταίο στάδιό της — στή συνάντηση τών άνώτατων πολιτικών καί κρατικών ήγετών 33 εύρωπαϊκών χωρών, καθώς καί τών ΕΠ Α καί τού Καναδά στό Ελσίνκι. Οί άντιπρόσωποι ύπέγραψαν τήν Τελική Πράξη. Οί συναντήσεις τού άρχηγοΰ τής σοβιετικής άντιπροσωπείας Λ. I. Μπρέζνιεφ μέ τούς γενικούς καί τούς πρώτους γραμματείς τών ΚΕ τών άδελφών κομμάτων πού ήταν έπικεφαλής τών άντιπροσωπειών τών σοσιαλιστικών χωρών συνέβαλαν στό συντονισμό τής δράσης τών σοσιαλιστικών κρατών στό τελευταίο στάδιο τής διάσκε­

ψης· Οί άντιπρόσωποι πού πήραν μέρος στή διάσκεψη έπεξεργάστηκαν συλλογικά καί άνέγραψαν στήν Τελική Πράξη τόν κώδικα τών άρχών τών διακρατικών σχέσεων, πού άνταποκρίνεται πλήρως — καί στό γράμμα καί στό πνεύμα — στίς άπαιτήσεις τής ειρηνικής συνύπαρξης. 'Οργανικό μέρος τής Τελικής Πράξης ήταν ή «Διακήρυξη τών άρχών, μέ τίς όποιες πρέπει νά καθοδηγούνται τά κράτη-μέλη στίς άμοιβαίες σχέσεις τους», πού διακήρυξε τίς άρχές τής κυριαρχικής ισότητας τών κρατών καί τών κυριαρχικών τους δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομέ­

834

νου τού δικαιώματος έλεύθερα νά έκλέγουν καί νά άνατττύσσουν τά πολιτικά, κοινωνικά, οίκονομικά καί πολιτιστικά συστήματά τους, τή μή χρησιμοποίηση τής δύναμης ή τήν άπειλή δύναμης, τό άπαραβίαστο τών συνόρων, τής Εδαφικής άκεραιότητας τών κρατών, τήν εΙρηνική διευθέτηση τών διαφωνιών, τή μή άνάμιξη στίς έσωτερικές ύποθέσεις ό ένας στόν άλλο, τό σεβασμό τών άνθρωπίνων δικαιωμά­ των καί τών βασικών έλευθεριών, τήν Ισοτιμία καί τό δικαίωμα τών λαών νά διαχειρίζονται τήν τύχη τους, τή συνεργασία μεταξύ τών κρατών καί τήν ένσυνείδητη έκπλήρωση τών ύποχρεώσεων σύμφωνα μέ τό διεθνές δίκαιο. Σημαντικό μέρος τής Τελικής Πράξης είναι άφιερωμένο στά ζητήματα τής διεύρυνσης καί τής δραστηριοποίησης τής συνεργασίας μεταξύ τών εύρωπαϊκών κρατών στόν τομέα τής οίκονομίας, τής έπιστήμης, τής τεχνικής, τής προστασίας τού περιβάλλοντος καί σ'άλλες σφαίρες, καθώς έπίσης στά άνθρωπιστικά ζητήματα, όπως είναι ο! άνταλλαγές στόν τομέα τού πολιτισμού, τής παιδείας, τής ένημέρωσης, οΙ άνταλλαγές μεταξύ τών άνθρώπων. Τά συντονισμένα μέτρα γιά τήν έδραίωση τής έμπιστοσύνης, πού άποβλέπουν στήν έλάττωση τού κινδύνου δημιουργίας πολεμικών συγκρούσεων, προορίζονται νά παίξουν σπουδαίο ρόλο στήν έδραί­ ωση τής εΙρήνης καί τής άσφάλειας στήν Εύρώπη, στή συμπλήρωση τής πολιτικής ύφεσης μέ τή στρατιωτική. ΟΙ συμφωνίες στόν τομέα αύτό διατυπώθηκαν στό «Ντοκουμέντο σχετικά μέ τά μέτρα γιά τήν έδραίωση τής έμπιστοσύνης καί μέ όρισμένες πλευρές τής άσφάλειας καί τού άφοπλισμοϋ». Στό ντοκουμέντο αύτό προβλέπεται ή προκα­ ταρκτική ένημέρωση γιά τά μεγάλα στρατιωτικά γυμνάσια, γιά τίς μεγάλες μετακινήσεις στρατευμάτων, ή άμοιβαία άνταλλαγή παρατη­ ρητών καί όρισμένα άλλα μέτρα. ' Η πανευρωπαϊκή διάσκεψη κατοχύρωσε τούς καρπούς τής νίκης ένάντια στό φασισμό, έθεσε τελεία καί παύλα στό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο καί έπισφράγησε τήν είσοδο τής Εύρώπης στή νέα Ιστορική περίοδο τής έξέλιξής της. Τό Πολιτικό Γραφείο τής ΚΕ τού ΚΚΣΕ, τό Προεδρείο τού 'Ανώτατου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ καί τό 'Υπουργικό Συμβούλιο τής ΕΣΣΔ έξέτασαν τά άποτελέσματα τής Διάσκεψης καί τόνισαν ότι αύτή ή πρωτοφανής στήν Ιστορία συνάντηση άποτέλεσε γεγονός τεράστιας διεθνοΰς σημασίας, έθεσε τήν άρχή στό νέο στάδιο τής χαλάρωσης τής έντασης, στάθηκε ένα σοβαρό σώμα στήν κατοχύρωση τών άρ­ χών τής ειρηνικής συνύπαρξης καί τής διευθέτησης τών σχέσεων ισό­ τιμης συνεργασίας άνάμεσα στά κράτη μέ διαφορετικά κοινωνικά καθεστώτα. ' Η βελτίωση τών σχέσεων τής ΕΣΣΔ καί τών ' Ενωμένων Πολιτει­ ών τής 'Αμερικής είχε άποφασιστική σημασία γιά τή μείωση τής άπειλής ένός νέου παγκόσμιου πολέμου καί τήν έδραίωση τής ειρήνης. ’ Η ΚΕ τού Κόμματος δίνει πολύ μεγάλη προσοχή στό ζήτημα αύτό. Τό Πρόγραμμα ειρήνης τοΰ 24ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ καί ή

835

Εφαρμογή του συνΕβαλαν στήν πρόοδο τής στάσης τών ΕΠ Α πρός τή συνεργασία μΕ τήν ΕΣΣΔ. Τά ζητήματα των άμοιβαίων σχΕσεων τής ΕΣΣΔ καί τών ΕΠΑ, καθώς καί τών άλλων χωρών Εξετάστηκαν στίς όλομΕλειες τής ΚΕ καί στίς συνεδριάσεις τοΰ Π Γ τής ΚΕ. Ή πρώτη στήν Ιστορία τοΰ Σοβιετικού κράτους Επίσκεψη τοΰ προΕδρου τών ΕΠ Α στή Σοβιετική Ένω σ η τό 1972 ήταν σοβαρό γεγονός στή διεθνή ζωή. Εδειξε δτι οΙ Ιθύνοντες κύκλοι τών ΕΠ Α άνσγνωρίζουν τήν Ισχύ τοΰ Σοβιετικοΰ κράτους καί δτι είναι άνώφελη ή Ιμπεριαλιστική πολιτική" «άπό ΘΕσεις Ισχύος». Στήν πορεία τών διαπραγματεύσεων ύπογράφτηκε τό ντοκουμΕντο «ΟΙ βάσεις τών άμοιβαίων σχΕσεων άνάμεσα στήν Ένω σ η Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών καί στίς ΈνωμΕνες Πολιτείες τής 'Αμερικής», τό σύμφωνο γιά τόν περιορισμό τών συστημάτων τής άντιπυραυλικής άμυνας καί ή προσωρινή συμφωνία γιά όρισμΕνα μΕτρα στόν τομΕα τοΰ περιορισμού τών στρατηγικών Επιθετικών Εξοπλισμών. Υπ ο γρ ά ­ φτηκαν συμφωνίες γιά τή συνεργασία στήν Εξερεύνηση καί χρησιμο­ ποίηση τοΰ διαστήματος γιά εΙρηνικούς σκοπούς, γιά τή συνεργασία στόν τομΕα τής Επιστήμης καί τής τεχνικής, γιά τό Εμπόριο, γιά τήν άποτροπή Επεισοδίου στήν άνοικτή θάλασσα καί στόν πάνω άπ’ αύτή ΕναΕριο χώρο. ΟΙ συμφωνίες αύτΕς ήταν μιά νΕα Επιβεβαίωση τής Επικαιρότητας καί τής όρθότητας τοϋ Προγράμματος εΙρήνης πού Επεξεργάστηκε τό 24ο ΣυνΕδριο τοΰ ΚΚΣΕ, άποτελοϋν τήν Εμπρακτη Εφαρμογή του. Ό σοβιετικός λαός, οΙ λαοί τών άδελφών χωρών καί ή φιλειρηνική άνθρωπότητα Επιδοκίμασαν τίς συμφωνίες αύτΕς. Τό 1973 ό Λ. I. ΜπρΕζνιεφ ΕπισκΕφτηκε τίς ΈνωμΕνες Πολιτείες τής'Α μερικής. ' Υπογράφτηκαν νΕες συμφωνίες καί ντοκουμΕντο. Ή ύπογραφή τής Συμφωνίας μεταξύ τής ΕΣΣΔ καί τών ΕΠ Α γιά τήν άποτροπή τοΰ πυρηνικού πολΕμου Εχει Ιδιαίτερη σημασία γιά τήν κατοχύρωση τής χαλάρωσης τής Εντασης καί τήν Εδραίωση τής παγκόσμιας εΙρήνης καί άσφάλειας. 'Αποτελεΐ σημαντικό βήμα στό δρόμο τής μείωσης καί σΕ τελική άνάλυση καί τής Εξάλειψης τής άπειλής τοΰ πυρηνικού πολΕμου. Υπογράφτηκε Επίσης τό ντοκου­ μΕντο «ΟΙ βασικΕς άρχΕς τών διαπραγματεύσεων γιά τόν παραπΕρα περιορισμό τών στρατηγικών Επιθετικών Εξοπλισμών», στό όποιο καθορίζονταν νά καταβληθούν σοβαρΕς προσπάθειες γιά τήν Επεξερ­ γασία διατάξεων συμφωνιών γιά πληρΕστερα μΕτρα περιορισμού τών στρατηγικών Επιθετικών Εξοπλισμών. Ή Εμπρακτη Εφαρμογή τών συμφωνιών πού ύπογράφτηκαν άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί στίς ΕΠ Α άποτελεϊ στροφή τους άπό τήν άτομική άντιπαράταξη πρός τήν πολπική πού άποσκοπεϊ στήν άποτροπή τοΰ πυρηνικού πολΕμου, γεγονός πού Εχει πραγματικά Ιστορική σημασία γιά τήν άνθρωπότητα. Κατά τή διάρκεια τής δεύτερης Επίσκεψης τοΰ προΕδρου τών ΕΠ Α στήν ΕΣΣΔ τό 1974 ύπογράφτηκαν: σύμφωνο γιά τόν περιορισμό τών ύπόγειων δοκιμών τοΰ πυρηνικού όπλου, πρωτόκολλο σχετικά μΕ τό σύμφωνο τής ΕΣΣΔ καί τών ΕΠ Α γιά τόν περιορισμό τών

836

συστημάτων τής Αντιπυραυλικής άμυνας καί άλλα ντοκουμέντα. Τό Πολιτικό Γραφείο τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, τό Προεδρείο τοϋ Ανώτατου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ καί τό Υπουργικό Συμβούλιο τής ΕΣΣΔ έξέτασαντά άποτελέσματα τής σοβιετοαμερικανικής συνάντησης έπ( άνωτάτου έπιπέδου καί τόνισαν ότι ή συνάντηση αύτή ήταν νέα μεγάλη συνεισφορά στή βελτίωση τών σοβιετοαμερικανικών σχέσεων καί συντελεί στήν παραπέρα χαλάρωση τής διεθνούς έντασης. Τό Νοέμβρη έγινε στό Βλαδιβοστόκ νέα συνάντηση τών ήγετών τής ΕΣΣΔ καί τών ΕΠΑ. ΟΙ δυό πλευρές συμφώνησαν νά όλοκληρώσουν ώς τό τέλος τοΰ 1985 τήν έπεξεργασία νέας συμφωνίας γιά τόν περιορισμό τών στρατηγικών έπιθετικών έξοπλισμών μέ βάση τήν άρχή τής Ισοτιμίας καί τής Ισόροπης άσφάλειας. Διατυπώθηκαν οΙ βασικές διατάξεις της. Ή θετική γενικά άνάπτυξη τών σοβιετοαμερικανικών σχέσεων περιπλέχτηκε άπό μιά σειρά σοβαρούς παράγοντες. Προσπαθούσαν νά έμποδίσουν τήν άνάπτυξη αύτή σοβαρές δυνάμεις τών ΕΠ Α πού δέν ένδιαφέρονται γιά τή βελτίωση τών σχέσεων μέ τήν ΕΣΣΔ καί γιά τή χαλάρωση τής διεθνούς έντασης. Ύπήρχα ν άκόμη καί άμεσες άπόπειρες Ανάμιξης στίς έσωτερικές ύποθέσεις τής ΕΣΣΔ πού συνδέ­ ονταν μέ τήν ψήφιση στίς ΕΠ Α μέτρων διάκρισης στόν τομέα τών οίκονομικών σχέσεων. ' Ορισμένες δυσκολίες συνδέονται έπίσης καί μέ κείνες τίς πλευρές τής πολιτικής τών ΕΠ Α πού άπειλοΰσαν τή λευτεριά καί τήν άνεξαρτησία τών λαών. 'Αναπτύσσονταν θετικά οΙ σχέσεις τής Σοβιετικής "Ενωσης καί τής ' Ιαπωνίας. Κατά τήν παραμονή τοΰ πρωθυπουργού τής ' Ιαπωνίας στήν ΕΣΣΔ τό 1973 οΙ δυό πλευρές άνσγνώρισαν ότι ή στερέωση τών σχέσεων καλής γειτονίας καί φιλίας άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί στήν ' Ιαπωνία μέ βιάση τίς άρχές τής μή άνάμιξης στίς έσωτερικές ύποθέσεις τοϋ άμοιβαίου όφέλους καί τής Ισοτιμίας όχι μόνο άνταποκρίνεται στήν ύπόθεση τής εΙρήνης καί τής σταθερότητας στήν "Απω 'Ανατολή, άλλά καί σ 'ό λο τόν κόσμο. Ή ΕΣΣΔ καί ή 'Ιαπωνία άναγνώρισαν σάν εύχής έργο τήν έφαρμογή πλατιάς οικονομικής συνεργασίας. Υπογράφτηκαν άρκετές άμοιβαίες έπωφελεϊς συμφω­ νίες. Διευρύνθηκαν οΙ σοβιετοϊαπωνικές έμπορικές άνταλλαγές, έντάθηκαν οΙ έπαφές πολιτικών καί κοινωνικών παραγόντων, καθώς καί οΙ πολιτιστικές σχέσεις. 'Ορισμένοι κύκλοι τής Ιαπωνίας δμως μέ τήν άμεση ύποκίνηση άπό τά έξω προσπαθούν άπ' άφορμή τά προβλήμα­ τα τοΰ εΙρηνικού διακανονισμού νά προβάλουν στήν ΕΣΣΔ άβάσιμες καί παράνομες άξιώσεις, πράγμα πού έμποδίζει τή διατήρηση τών καλών γειτονικών σχέσεων. Τό Πρόγραμμα εΙρήνης εϊχε σάν στόχο του νά έξαλείψει τή δυνατότητα έξαπόλυσης πολέμου, νά καταργήσει μέ βάση τίς διεθνείς σχέσεις τά ύλικά μέσα διεξαγωγής του. Τό Σεπτέμβρη τού 1971 ή Σοβιετική Ένω σ η έκανε πρόταση στόν ΟΕΕ γιά σύγκληση παγκό,σμιας διάσκεψης γιά τόν άφοπλισμό. Ή Γενική Συνέλευση ένέκρινε τήν ιδέα αύτή. Τό Δεκέμβρη τής ίδιας χρονιάς ένέκρινε τή Συνθήκη γιά

837

τήν άπαγόρευση καί τήν καταστροφή τοΰ βακτηριολογικοΰ όπλου πού ή έπεξεργασία της έγινε μέ βάση τό σχέδιο τής ΕΣΣΔ καί τών άλλων σοσιαλιστικών χωρών. Τό 1972 άρχισε ή ύπογραφή της. Μέ πρωτοβουλία τής Σοβιετικής "Ενωσης ή Γενική Συνέλευση τοΰ ΟΕΕ ψήφισε σ«ιρά σοβαρών άποφάσεων στά θέματα τής συγκράτη­ σης τοΰ κυνηγητού τών έξοπλισμών καί τής άπαγόρευσης τών νέων είδών όπλων μαζικής έξόντωσης, τών νέων συστημάτων τών όπλων αύτών. ' Η ΕΣΣΔ έκανε πρόταση νά μή χρησιμοποιηθεί ή δύναμη στίς διεθνείς σχέσεις καί νά άπαγορευτεϊ γιά πάντα ή χρησιμοποίηση τοΰ πυρηνικού όπλου. Πρότεινε έπίσης νά τεθεί τέρμα στή διόγκωση τών πολεμικών προϋπολογισμών καί τοΰ πολεμικού δυναμικού. Τό 1973 ή Γενική Συνέλευση τοΰ ΟΕΕ ένέκρινε τό σχέδιο πού πρότεινε ή Σοβιετική κυβέρνηση «Γιά τή μείωση τών πολεμικών προϋπολογισμών τών κρστών-μόνιμων μελών той Συμβουλίου Ασφαλείας κατά 10% καί γιά τή χρησιμοποίηση μέρους τών χρημάτων πού θά έξοικονομηθοΰν άπό τή μείωση αύτή γιά βοήθεια στίς άναπτυσσόμενες χώρες». ΟΙ σημερινές τεχνικές δυνατότητες τών κρατών καί τά μέσα πού διαθέτουν τά κράτη έπιτρέπουν κατ’ άρχήν νά κατασκευαστεί ένα άκόμη πιό ισχυρό ώς πρός τήν καταστροφική του έπίδραση όπλο άπ’ό,τι τό πυρηνικό. Γιά νά άναχαιτιστεϊ ή κατασκευή той όπλου αύτοΰ ή Σοβιετική κυβέρνηση τό 1975 πρότεινε νά συμπεριληφτεϊ στήν ήμερήσια διάταξη τής 30ής Συνόδου τής Γενικής Συνέλευσης τοΰ ΟΕΕ σάν σοβαρό καί έπεϊγον θέμα «Γιά τήν άπαγόρευση τής έπεξεργασίας καί τής κατασκευής νέων είδών όπλων μαζικής έξόντω­ σης καί νέων συστημάτων τών όπλων αύτών». Τό Πρόγραμμα ειρήνης πρότεινε νά έλαττωθοΰν οί ένοπλες δυνάμεις καί οί έξοπλισμοί στήν Κεντρική Εύρώπη. Στίς διαπραγμα­ τεύσεις 19 κρατών πού άρχισαν τόν ' Οχτώβρη τοΰ 1973 στή Βιέννη γιά τό θέμα αύτό οί σοσιαλιστικές χώρες πρότειναν νά πραγματοποι­ ηθεί Ισότιμη έλάττωσή τους, έξάλλου τόσων τών ξένων, όσο καί τών Εθνικών. Οί χώρες τοΰ Ν Α ΤΟ δέν συμφώνησαν. Τά σοσιαλιστικά κράτη στήν προσπάθειά τους νά πετύχουν πρόοδο στό έργο αύτό έξέφρασαν τήν προθυμία άρχικά νά έλαττωθοΰν μόνο τά στρατεύμα­ τα τής ΕΣΣΔ καί τών ΕΠΑ, ενώ τό έπίπεδο τών ένόπλων δυνάμεων τών άλλων μελών τών διαπραγματεύσεων νά μείνει προσωρινά στάσιμο καί νά έλαττωθεϊ στό έπόμενο στάδιο. Αύτές καί ο! άλλες προτάσεις τών σοσιαλιστικών χωρών οίκοδομοΰνται στή ρεαλιστική βάση τής διατήρησης τοΰ συσχετισμού τών δυνάμεων πού διαμορφώθηκε στήν Κεντρική Εύρώπη, στήν ούσία τής Ισοροπίας τους, χωρίς νά ζημιωθεί ή άσφάλεια καμιάς άπό τίς πλευρές. Σημαντική είναι ή συνεισφορά τής παγκόσμιας κοινής γνώμης στόν άγώνα γιά τήν ειρήνη καί τήν άσφάλεια τών λαών. Τόν ’ Οχτώβρη τού 1973 συνήλθε στή Μόσχα τό Παγκόσμιο Συνέδριο τών φιλειρηνικών δυνάμεων, πού στάθηκε τό πιό πλατύ στήν Ιστορία τών κοινωνικών κινημάτων φόρουμ, πού συνένωσε τούς έκπροσώπους 128 διεθνών όργανώσεων καί κινήσεων. ’ О Λ . I. Μπρέζνιεφ διαβεβαίωσε στό λόγο

838

του τούς άντιπροσώπους τοΰ συνεδρίου δτι στή δράση τους γιά τήν έδραίωση τής εΙρήνης θά τύχουν τής πιό θερμής υποστήριξης τοΰ Κομμουνιστικού Κόμματος τής Σοβιετικής Ένω σης καί τής Σοβιετι­ κής κυβέρνησης, όλου τοΰ σοβιετικού λαοΰ. Τό συνέδριο κα( δλη ή διεθνής κοινή γνώμη έδοσαν ύψηλή έκτίμηση στήν τεράστια συμβολή τής Σοβιετικής Ένωσης, τοΰ λενινιστικοΰ Κομμουνιστικού κόμματος καί προσωπικά τοΰ Γενικού Γραμματέα τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ Λ. I. Μπρέζνιεφ στό έργο τής ύφεσης καί τής στερέωσης τής παγκόσμιας άσφάλειας. 'Αναγνώριση τών έξαιρετικών ύπηρεσιών τοΰ Λ. I. Μπρέζνιεφ στήν πάλη γιά τήν παγκόσμια εΙρήνη, γιά τή λευτεριά καί τήν εύτυχία τών λαών ήταν ή άπονομή του τό 1973 τοΰ διεθνούς βραβείου Λένιν «Γιά τήν έδραίωση τής εΙρήνης άνάμεσα στούς λαούς» καί τό 1975 τού άνώτατου βραβείου τού Παγκόσμιου κινήματος τών όπαδών τής ειρήνης — τοΰ «Χρυσού μετάλιου εΙρήνης» τού φ. ΖολιόΚιουρί. Τόν Ίο ύ νη τοΰ 1975 μέ τήν εύκαιρία τής 25ης έπετείου τής Έκκλησης τής Στοκχόλμης γιά τήν άπαγόρευση του άτομικοΰ δπλου τό Προεδρείο τοΰ Παγκόσμιου Συμβουλίου ΕΙρήνης άπεύθυνε νέα έκκληση τής Στοκχόλμης που καλοΰσε όλες τίς κυβερνήσεις καί τά κοινοβούλια, τά πολιτικά κόμματα καί τίς κοινωνικές όργανώσεις νά συνενώσουν τίς προσπάθειές τους στόν άγώνα γιά τό σταμάτημα τοΰ κυνηγητού τών Εξοπλισμών καί γιά τόν άφοπλισμό. 'Αναπτύχηκε σέ όλες τίς χώρες έκστρατεία γιά τή συγκέντρωση ύπογραφών κάτω άπό τήν έκκληση αύτή. Τόν ' Ιούλη τοΰ 1976 έβαλαν τίς ύπογραφές τους κάτω άπό τή νέα έκκληση τής Στοκχόλμης οΙ καθοδηγητές του ΚΚΣΕ καί τοϋ Σοβιετικού κράτους. ' Η παραπέρα αύξηση τοΰ διεθνούς κύρους τής ΕΣΣΔ, ή έδραίωση καί ή συσπείρωση τής σοσιαλιστικής κοινότητας, τό πέρασμα άπό τή διεθνή ένταση στήν ύφεση, πού έγινε κυρίαρχη τάση στίς σχέσεις μεταξύ τών κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά καθεστώτα, ή έκπλή­ ρωση μ'έπιτυχία τών καθηκόντων πού πρόβλεπε τό Πρόγραμμα εΙρήνης — αύτά είναι τά κύρια άποτελέσματα τής Εξωτερικής πολιτικής δραστηριότητας τοΰ ΚΚΣΕ στό πρώτο μισό τής δεκαετίας τοΰ 1970.

4. Τά δΟχρονα τής Γδρυσης τής Σοβιετικής Ένω σ ης Ό σοβιετικός λαός. Εξοπλισμένος μΕ τίς άποφάσεις τοΰ 24ου Συνεδρίου τοϋ ΚΚΣΕ καί κάτω άπό τήν καθοδήγηση τοΰ Κόμματος, άνάπτυξε τήν Επιτυχή Εφαρμογή τους. Στή χώρα άναπτύχθηκε ή παλλαϊκή σοσιαλιστική άμιλλα. ΟΙ Εργαζόμενοι τής Μόσχας καί τοΰ ΛΕνινγκραντ άνΕλαβαν τήν ύποχρΕωση νά Εκπληρώσουν πρίν άπό τήν προθεσμία τά πλάνα τοΰ πρώτου χρόνου τοΰ Ενατου πεντάχρονου καί νά ύπερεκπληρώσουν τό καθήκοντα σχετικά μΕ τήν παραγωγικό­ τητα τής Εργασίας. Ή πρωτοβουλία τους υΙοθετήθηκε άπ'δλη τή χώρα.

839

Σ'Αλα τά στάδια τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης ή άμιλλα άποτέλεσε άποτελεσματική μέθοδο αύξησης τής παραγωγικότητας τής έργασίας. Στίς συνθήκες τοϋ Αναπτυγμένου σοσιαλισμού καί τής έπιστημονικοτεχνικής έπανάστασης ή άμιλλα έπαιρνε νέο περιεχόμενο. Τό Κόμμα καθοδηγούσε τή σοσιαλιστική άμιλλα πού Αναπτύχθηκε ύστερα Από τό 24ο Συνέδριο τοϋ ΚΚΣΕ, πού όνταποκρίνονταν στά καθήκοντα τοϋ ένατου πεντάχρονου. Τό Σεπτέμβρη τοΰ 1971 ή ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ ψήφισε τήν Απόφαση «Γιά τήν παραπέρα βελτίωση τής όργάνωσης τής σοσιαλιστικής άμιλλας», στήν όποία τονίζονταν ότι στίς συνθήκες τής έπιστημονικοτεχνικής έπανάστασης ή άμιλλα προορίζεται νά παίξει ένα ποιοτικά νέο ρόλο στήν άνάπτυξη τής λαϊκής οίκονομίας καί στή διαπαιδαγώγηση τών έργαζόμενων. Κύρια κατεύθυνσή της εϊναι ή όλόπλευρη αύξηση τής παραγωγικότητας τής έργασίας, τής άποδοτικότητας τής παραγωγής μέ βάση τήν εισαγωγή τής νέας τεχνικής καί τής πρωτοπόρας τεχνολογίας, τής έλάττωσης τών έργατικών έξόδων, τής οίκονομίας τών πηγών πρώτων ύλών καί ύλικών, τής αύξησης τής ποιότητας τών προϊόντων, τής βελτίωσης τής χρησιμοποίησης τών παραγωγικών κεφαλαίων καί τών έπενδύσεων, τής είσαγωγής τής έπιστημονικής όργάνωσης τής έργασίας. Ή Κεντρική 'Επιτροπή τοΰ ΚΚΣΕ κάλεσε όλα τά κομματικά, διοικητικά, συνδικαλιστικά, κομσομόλικα καί οίκονομικά όργανα νά αύξήσουν όλόπλευρα τήν δραστηριότητα τών έργαζόμενων γιά τήν έπιτάχυνση τής έπιστημονικοτεχνικής προόδου. Ή ΚΕ έπιδίωκε έπίμονα νά δημιουργηθεϊ σέ κάθε παραγωγική καί έπιστημονική κολλεκτίβα άτμόσφαιρα μαζικής δημιουργικής Αναζήτησης, Ανάπτυ­ ξης τών δημοκρατικών βάσεων τής σοσιαλιστικής άμιλλας, τήρησης τών λενινιστικών Αρχών τής όργόνωσής της: τής δημοσιότητας, τής σύγκρισης τών Αποτελεσμάτων, τής δυνατότητας τής πρακτικής έπανάληψης τής πείρας, τής αύξησης τοΰ ρόλου τών όμάδων έργασίας στή λύση τών προβλημάτων τής άμιλλας. Στήν πρώτη γραμμή τής πάλης γιά τήν έκπλήρωση τών ΑποφΑσεων τοϋ 24ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ καί τών καθηκόντων τοϋ ένατου πεντάχρονου βρίσκονταν ο! κομματικές όργανώσεις βάσης, πού Αποτελοϋν τόν πρωτοποριακό πυρήνα τών όμόδων έργασίας. Γ ιά τήν αύξηση τοΰ ρόλου τους καί τήν άνάπτυξη τής δραστηριότητας τών παραγωγικών όμάδων βοήθησαν οΙ άποφάσεις πού πήρε τό 1972 ή ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ σχετικά μέ τή δουλιά πού έκανε ή κομματική όργάνωση τοϋ έργοστασίου κατασκευής τρακτέρ τοϋ Μίνσκ γιά τήν αύξηση τής παραγωγικής καί τής κοινωνικής δραστηριότητας τών έργατούπαλλήλων τοΰ έργοστασίου αύτού καί γιά τή δουλιά τής κομματικής όργάνωσης τών κολχόζ «Λένιν» τής περιφέρειας τοΰ Ζερνογκράντ τής περιοχής τοΰ Ροστόφ. ' Επιδοκιμάστηκαν οΙ προσπάθειες πού κατέ­ βαλαν γιά τήν άνάπτυξη τής έργατικής καί τής κοινωνικής δραστηριό­ τητας τών έργατών, τών κολχόζνικων, τών ειδικών καί τών ύπαλλήλων. ' Η ΚΕ τοΰ Κόμματος συνέστησε νά άξιοποιηθοΰν πλήρως οί

840

δυνατότητες τών παραγωγικών όμάδων γιά νά Εκπληρωθούν μ'Επι­ τυχία οΙ άποφάσεις τοΰ 24ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ, νά ένισχυθεϊ ή κομμουνιστική διαπαιδαγώγηση τών έργαζόμενων, νά προσελκυθοΰν μαζικά στή διεύθυνση τών κοινωνικών υποθέσεων, νά άνέβει ή άποτελεσματικότητα τής άμιλλας, νά τελειοποιηθεί ή παραγωγή μέ βάση τήν Επιστημονική όργάνωση τής έργασίας, νά είσαχθοΰν στήν παραγωγή τά έπιτεύγματα τής έπιστήμης καί τής τεχνικής σ ’ όλους τούς τομείς: πολιτικό, οίκονομικό καί κοινωνικό. Ή έργατική τάξη, ή κολχόζνικη άγροτιά, ή διανόηση, όλος ό σοβιετικός λαός δουλεύει έμπνευσμένα καί δημιουργικά στό όνομα τής εύημερίας τής σοσιαλι­ στικής Πατρίδας. Μέ νέο έργατικό καί πολιτικό ένθουσιασμό άπάντησε ό σοβιετικός λαός στήν άπόφαση τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ « Ή προετοιμασία γιά τά 50χρονα τής ίδρυσης τής "Ενωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημο­ κρατιών» πού πάρθηκε τό Φλεβάρη τοΰ 1972. ' Η Κεντρική ' Επιτροπή τοΰ Κόμματος κάλεσε τούς σοβιετικούς άνθρώπους νά γιορτάσουν τή μεγάλη αύτή γιορτή μέ νέες έπιτυχίες στήν πραγματοποίηση τών άποφάσεων τοΰ 24ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ. Στά έργοστάσια καί στίς φάμπρικες, στίς μεταφορές καί στά νέα έργα, στά κολχόζ καί στά σοβχόζ άναπτύχθηκε παλλαϊκή σοσιαλιστι­ κή άμιλλα γιά τήν άντάξια προϋπάντηση τής ένδοξης έπετείου. ΟΙ έργαζόμενοι όλων τών έθνικοτήτων ρίχτηκαν μέ ένθουσιασμό στή δουλιά. ΟΙ Μνικές δημοκρατίες καί οί περιοχές, άμιλλόμενες ή μιά μέ τήν άλλη, άντάλασσαν τήν πλούσια πείρα καί τίς κοινές έπιτεύξεις. Γεννήθηκαν νέες μορφές έργασιακής άμιλλας: «15 δημοκρατίες 15 ούντάρνικες βάρδιες», «Συμφωνίες τών χιλίων» καί πολλές άλλες. ΟΙ ΚΕ τοΰ Κόμματος, οι κομματικές, σοβιετικές, συνδικαλιστικές καί κομσομόλικες όργανώσεις ύποστήριζαν μέ κάθε τρόπο τίς πρωτοβου­ λίες τών έργαζόμενων, τίς έκαναν κτήμα όλης τής χώρας. Στήν άμιλλα αύτή έκδηλώθηκαν μέ νέα δύναμη τά αίσθήματα φιλίας καί συνεργα­ σίας τών λαών τής Σοβιετικής Ένωσης, ή συσπείρωσή τους γύρω άπό τό Κομμουνιστικό κόμμα. Οί έργαζόμενοι προϋπάντησαν τήν ένδοξη έπέτειο μέ μεγάλες παραγωγικές έπιτυχίες. Πάνω άπό 3 χιλιάδες κολλεκτίβες έργαζόμε­ νων, πού νίκησαν στήν άμιλλα, βραβεύτηκαν μέ ' Ιωβηλαία παράσημα τιμής τής Κεντρικής Επιτροπής τού ΚΚΣΕ, τοΰ Προεδρείου τοΰ 'Ανώτατου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ, τοΰ 'Υπουργικού Συμβουλίου τής ΕΣΣΔ καί τοΰ ΠΚΣΣ. 'Ορισμένες έπιτυχίες σημείωσαν καί οί έργαζόμενοι τοΰ χωριού, άν καί τό 1972 ήταν εξαιρετικά δύσκολος χρόνος άπό τήν άποψη τών καιρικών συνθηκών. Στίς δυσμενείς καιρικές συνθήκες τό Κόμμα άντιπαράθεσε τή θέληση, τήν έπιμονή, καί τήν όργανωτικότητα τών έκατομμυρίων σοβιετικών άνθρώπων, έξοπλισμένων μέ τή σύγχρονη τεχνική.' Ιδιαίτερη εύθύνη έπεσε στούς έργαζόμενους τοΰ Καζαχστάν, τής Σιβηρίας καί μιάς σειράς περιοχών τών Ούραλίων, όπου υπήρχε καλή σοδειά. Σ'α ύτούς ήταν προσηλωμένη ή προσοχή τοΰ Κόμματος

841

καί τοϋ λαοϋ. Στίς άνατολικές περιοχές τής χώρας άναπτύχθηκε μιά πραγματική μάχη γιά τά σιτηρά. Στό Καζαχστάν, στήν άκρινή περιοχή τοϋ Κρασνογιάρσκ, στίς περιοχές τοϋ Νοβοσιμπίρσκ καί τοϋ Ό μ σ κ έγιναν συσκέψεις τών κομματικών καί οίκονομικών στελεχών, στήν άκρινή περιοχή τοϋ Ά λ τ ά ι έγινε όλομέλεια τής Κομματικής ’ Επιτρο­ πής τΠς άκρινής περιοχής στήν Τασκέντη έγινε σύσκεψη τών βαμβακοπαραγωγών τών δημοκρατιών τής Κεντρικής Άσία ς, τοϋ Καζαχστάν καί τοΰ Αζερμπαϊτζάν, πού στίς έργασίες τους πήρε μέρος ό Γενικός Γραμματέας τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ Λ. I. Μπρέζνιεφ. Στίς όμιλίες του ό Λ . I. Μπρέζνιεφ τόνισε τήν ιδιαίτερη σημασία σ'αύτόν τόν χρόνο τών άνατολικών περιοχών γιά τήν έξασφάλιση τοΰ πληθυσμού τής χώρας μέ σιτηρά καί τή μεγάλη εύθύνη τών κομματικών, τών σοβιετικών καί τών οικονομικών όργάνων, δλων τών κομμουνιστών τών περιοχών αύτών, γιά τήν ύποδειγματική όργάνωση τής συγκέντρωσης τής πλούσιας σοδειάς καί τήν πώληση στό κράτος τών σιτηρών καί τών άλλων προϊόντων τής άγροτικής οίκονομίας. ’ Ο Λ. I. Μπρέζνιεφ κάλεσε τούς σιτοπαραγωγούς καί τούς βαμβακοπα­ ραγωγούς νά πραγματοποιήσουν τή συγκέντρωση τής σοδειάς σέ σύντομο χρονικό διάστημα καί χωρίς άπώλειες, νά Εξασφαλίσουν τήν άδιάκοπη καί μέ ύψηλή παραγωγικότητα χρησιμοποίηση δλων τών τεχνικών μέσων. ' Εμπνεόμενοι άπό τήν προσοχή καί τή φροντίδα τοΰ Κόμματος, έχοντας επίγνωση τοΰ χρέους τους άπέναντι στήν Πατρί­ δα, οί άγρότες κομμουνιστές, οι παραγωγικές κολλεκτίβες τών κολχόζ καί τών σοβχόζ τής Σιβηρίας, τοΰ Καζαχστάν καί τών δημοκρατιών τής Κεντρικής Άσία ς, ξεδιπλώνοντας τή σοσιαλιστική άμιλλα, προ­ σπαθούσαν νά συντομεύσουν τή διάρκεια τής συγκέντρωσης τής σοδειάς, άναλάβαιναν άνεβασμένες ύποχρεώσεις γιά τήν πώληση σιτηρών καί βαμβακιοϋ πάνω άπό τό σχέδιο στό κράτος. Οί έργαζόμενοι τών άνατολικών περιοχών άνταποκρίθηκαν έπάξια στό υπεύθυνο αύτό καθήκον τους. Οί σιτοπαραγωγοί τοΰ Καζαχστάν έδοσαν στήν Πατρίδα πάνω άπό 17 έκατομμύρια τόννους σιτηρών καί τήν ίδια σχεδόν ποσότητα έδοσαν οί σιβηριανοί καί οί άγρότες τών περιοχών τών Ούραλίων. Χάρη στήν ύψηλή όργανωτικότητα καί στήν ούντόρνικη δουλιά συγκέντρωσαν άρκετά καλή σοδειά μιά σειρά περιοχές καί αύτόνομες δημοκρατίες τού Κέντρου καί τοΰ Νότου, τής ' Ομοσπονδίας τής Ρωσίας, τής Ούκρανίας, τά κολχόζ καί τά σοβχόζ τής Λευκορωσίας, τής Μολδαβίας, τών δημοκρατιών τών Βαλτικών χωρών, τής ’ Υπερκαυκασίας καί τής Κεντρικής Άσίας. "Ετσι συγκεντρώθηκαν σ 'δ λη τή χώρα 168 έκατομμύρια τόννοι σιτηρών (πάνω άπό 10,3 δισεκατομμύρια πούτια). Στίς κρατικές σιταποθήκες παραδόθηκαν 60 έκατομμύρια τόννοι σιτηρών, πράγμα πού άντιστοιχεϊ στήν έκπλήρωση τοΰ σταθερού σχεδίου. Θαυμάσια έπιτυχία σημείωσαν οί βαμβακοπαραγωγοί: συγκέντρωσαν τήν πιό μεγάλη στήν ιστορία σοδειά βαμβακιού καί παρέδοσαν στό κράτος 7,3 έκατομμύρια τόννους. Τά άποτελέσματα αύτά μέσα σέ έξαιρετικά δύσκολες συνθήκες γιά τήν άγροτική οίκονομία έδειξαν καί πάλι

842

πειστικά τί δύναμη έχει ή Αναπτυγμένη σοσιαλιστική κοινωνία τής Χώρας τών Σοβιέτ. Τό Κόμμα, ό σοβιετικός πολυεθνικός λαός είναι περήφανοι γιά τά άποτελέσματα τοΰ έπετειακοΰ χρόνου. Στίς 2 1-22 τοΰ Δεκέμβρη 1972 στή Μόσχα, στό Μέγαρο τών συνεδρίων τοΰ Κρεμλίνου, έγινε πανηγυρική συνεδρίαση τής Κεντρι­ κής 'Επιτροπής τοΰ ΚΚΣΕ, τοΰ 'Ανώτατου Σοβιέτ τής "Ενωσης ΣΣΔ καί τοΰ 'Ανώτατου Σοβιέτ τής ΣΟΣΔΡ, άφιερωμένη στά δΟχρονα τής Γδρυσης τής "Ενωσης τών Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών. Στήν έπετειακή αύτή συνεδρίαση πήραν μέρος καί κομματικέςκρατικές άντιπροσωπεϊες τών σοσιαλιστικών χωρών, άντιπροσωπεϊες τών'Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων τών καπιταλιστικών καί Αναπτυσσόμενων χωρών, τών έθνικο-δημοκρατικών καί τών άριστερών-σοσιαλιστικών κομμάτων, κρατικοί παράγοντες πολλών χωρών τοΰ έξωτερικοϋ, Αντιπρόσωποι τών διεθνών δημοκρατικών όργανώσεων, φίλοι τοΰ έξωτερικοϋ άπ'δλες τίς ήπείρους. "Εκθεση γιά τά 60 χρόνια τής "Ενωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών έκανε ό Γενικός Γραμματέας τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ Λ. I.Μπρέζνιεφ. Στήν έκθεση γίνεται βαθιά ΑνΑλυση τής δημιουργίας καί τής Ανάπτυξης τοΰ καθοδηγούμενου Από τό Κομμουνιστικά κόμμα πολυεθνικού κράτους, συνοψίζονται τά μεγάλα συμπεράσματα τής πενηντάχρονης ύπαρξης τής "Ενωσης ΣΣΔ, Αποκαλύπτονται οί προοπτικές τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης, δείχνεται ή κοσμοϊστορική σημασία τής δημιουργίας καί τής ύπαρξης τού Σοβιετικού πολυεθνικού σοσιαλιστικού κράτους. « Ή πενηντάχρονη Ιστορία τής Ένω σης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, τόνισε στήν έκθεση ό Λ. I. Μπρέζνιεφ, είναι ή Ιστορία τής δημιουργίας τής Ακατάλυτης ένότητας καί φιλίας όλων τών λαών, πού ένώθηκαν στά πλαίσια τοΰ Σοβιετικού σοσιαλιστικού κράτους. Είναι ή Ιστορία τής πρωτόφαντης άνόδου καί τής όλόπλευρης άνάπτυξης τοΰ κράτους πού γεννήθηκε άπό τή σοσιαλιστική έπανά­ σταση καί πού έγινε σήμερα μιά άπ'τίς πιό Ισχυρές δυνάμεις τοΰ κόσμου. Είναι ή Ιστορία τής άνδρωσης καί τής πραγματικής άνθισης — οίκονομικής, πολιτικής καί πολιτιστικής — όλων τών συσπειρωμέ­ νων κάτω άπό τή σημαία της δημοκρατιών, όλων τών έθνών καί Μνοτήτων πού κατοικούν στή χώρα μας» (Λ. I. Μ π ρ έ ζ ν ι ε φ. Τ ά π ε ν ή ν τ α χ ρ ό ν ι α τής "Ενωσης Σ οβ ι ε τ ι κ ών Σ ο σ ι α λ ι ­ σ τ ι κ ώ ν Δ η μ ο κ ρ α τ ι ώ ν . Πολιτικό εκδοτικό, ρωσ. έκδ., 1972, σελ. 3). Ή ίδρυση τής ΕΣΣΔ άποτελεϊ θρίαμβο τής λενινιστικής έθνικής πολιτικής. Ή δημιουργία τής Σοβιετικής Ένω σης είναι άμεση συνέχιση τού έργου τοΰ Μεγάλου Όχτώ βρη, ένσάρκωση τών Ιδεών τοΰ Λένιν γιά τήν έθελοντική συνένωση έλεύθερων έθνών. Στά πρώτα κιόλας χρόνια μετά τόν ' Οχτώβρη, στή φωτιά τοΰ έμφύλιου πολέμου, διαμορφώθηκε ή στενή πολιτική, στρατιωτική οίκονομική καί διπλω­ ματική συμμαχία τών σοβιετικών δημοκρατιών πού ύπήρχαν τότε. ' Η

843

Εργατική τάξη, οΙ Εργαζόμενοι όλων των Εθνικοτήτων Επιδίωκαν τή στερέωση τής Ενότητας. Τά ζωτικά συμφέροντα όλων τών σοβιετικών λαών, τά καθήκοντα τής πάλης γιά τό σοσιαλισμό καί τής ύπεράσπισής τους άπό μιά νέα Ιμπεριαλιστική έπέμβαση άπαιτοΰσαν τήν όλοκληρωτική συνένωση τών στρατιωτικών, πολιτικών καί διπλωματι­ κών προσπαθειών τών άδελφών δημοκρατιών, τή δημιουργία ένιαίου πολυεθνικού σοσιαλιστικού κράτους. ’ Οργανωτής τού ένωσιακοΰ κράτους ήταν τό καθοδηγούμενο άπό τό Λένιν Κόμμα τών κομμουνιστών, πού κατείχε τή μαρξιστικολενινιστική διδασκαλία γιά τό έθνικό ζήτημα. Στό Ιστορικό έργο τής δημιουργίας τοΰ ένιαίου πολυεθνικού σοβιετικού κράτους τό Κόμμα έβαλε τήν έπαναστστική του ένέργεια, τήν τεράστια δουλιά καί τή θέλησή του. ' Η μεγαλοφυΓα τού Λένιν έδειξε τόν μοναδικά σωστό δρόμο τής δημιουργίας ένιαίου ένωσιακοΰ κράτους, μέ τή μορφή τής Εθελοντικής ένωσης τών Ισότιμων δημοκρατιών. Ή Γδρυση τό Δεκέμβρη τού 1922 τής Ένω σης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημο­ κρατιών έδραίωσε τήν έπιτυχία τής ' Οχτωβριανής έπανάστασης καί τών θεμελιακών κοινωνικών μετασχηματισμών πού αύτή πραγματο­ ποίησε. Ή άκαταλάλυτη ё/ότητα ка/ή άδελφική φιλία τών λαών τής ΕΣΣΔ άποτελοΰν μεγάλη κατάκτηση του σοσιαλισμού. ' Η συνένωση όλων τών λαών τής χώρας σέ μιά ένιαία ένωση έξασφάλισε πρωτόφαντες δυνατότητες γιά τήν κοινωνική, οίκονομική καί πολιτιστική πρόοδο τής Σοβιετικής χώρας. Συντελέστηκαν βαθύτατοι μετασχηματισμοί στήν οίκονομία, στίς κοινωνικο-πολιτικές σχέσεις, στήν Ιδεολογία καί στόν πολιτισμό, πού άλλαξαν τήν όψη όλης τής σοβιετικής κοινωνίας, καθιερώθηκαν νέες, σοσιαλιστικές σχέσεις άνάμεσα σ'όλους τούς λαούς. Ό Λ . I. Μπρέζνιεφ ύπογράμμισε στήν έκθεση ότι τό έθνικό ζήτημα, στή μορφή πού τό βρήκε τό Κόμμα άπό τό προεπαναστατικό παρελθόν, λύθηκε στήν ΕΣΣΔ όλοκληρωτικά, όριστικά καί άμετάκλη? τα. ’ Η έπΙτευξη αύτή μπορεΤ νά μπεϊ στήν Γδια σειρά μέ τέτιες νίκες στήν οίκοδόμηση τής σοσιαλιστικής κοινωνίας στήν ΕΣΣΔ, όπως είναι ή Εκβιομηχάνιση τής χώρας, ή κολλεκτιβοποίηση τής άγροτικής οίκονομίας, ή πολιτιστική έπανάσταση. Γεννήθηκε καί παγιώθηκε μιά άπ’τίς σημαντικές καί πολύτιμες γιά κάθε σοβιετικό άνθρωπο κατά­ κτηση τοΰ σοσιαλισμού, ή λενινιστική φιλία τών λαών. Έ να ς άπό τούς κυριότερους πολιτικούς σκοπούς τοΰ Κόμματος ήταν νά μπεϊ τέρμα στήν πραγματική άνισότητα τών σοβιετικών Εθνών, νά ξεπεραστεϊ ή οίκονομική καί πολιτιστική καθυστέρηση τών κσταπιεζόμενων στό παρελθόν Εθνών καί Εθνοτήτων. Πείρα γιά τήν Επίλυση τού δυσκολότατου αύτοΰ προβλήματος δέν ύπήρχε άκόμη. Τό προλεταριάτο τής Ρωσίας καί τό Κόμμα του άρχισε πρώτο τήν έπίλυσή του. Μέ τή γέννηση τοΰ Σοβιετικού κράτους χαράχτηκε ή γραμμή γιά μιά γοργή οικονομική, πολιτιστική καί κοινωνικο-πολιτική άνάπτυξη τών Μνικών άκρινών περιοχών. Ή Τδρυση τής ΕΣΣΔ άποτέλεσε ένα καινούργιο στάδιο στήν άνάπτυξή τους. Ή βοήθεια

844

πού δόθηκε σ'αύτές πήρε τή μορφή μιας Επεξεργασμένης άπ’ τό Κόμμα συνεπούς καί όλόπλευρης γραμμής πανενωσιακής οίκονομικής πολιτικής. ' Η έργατική τάξη τής Ρωσίας, ό ρωσικός λαός κατέβαλλαν τεράστιες προσπάθειες, έκαναν θυσίες στό δνομα τής ύπερνίκησης τής καθυστέρησης τών Ενικώ ν άκρινών περιοχών, καί αύτό τό θεωρούσαν σάν ένα ύψηλό διεθνιστικό τους καθήκον. Μέ βάση τή λενινιστική έθνική πολιτική, μέ τήν έντατική δουλιά δλου τοΰ σοβιετι­ κού λαοΰ, έπαψε νά ύπάρχει ή έννοια τής καθυστερημένης έθνικής άκρινής περιοχής. ' Η συνένωση τών οίκονομικών δυνατοτήτων καί τών πόρων δλων τών δημοκρατιών έπιτάχυνε τήν άνάπτυξη τήςκαθεμιας άπ'αύτές. Στή βάση τών βαθιών καί όλόπλευρων κοινωνικο-πολιτικών άλλαγών πού έγιναν στά 50 χρόνια πού πέρασαν, ή σοβιετική κοινωνία ύψώθηκε ποιοτικά σ'ένα καινούργιο έπίπεδο. Διαμορφώθη­ κε μιά νέα Ιστορική κοινότητία άνθρώπων. ό σοβιετικός λαός. 'Ανάμεσα στά σοσιαλιστικά έθνη διαμορφώθηκαν σχέσεις νέου τύπου. Ή οίκονομία τής Σοβιετικής Ένω σης εΤναι ένας ένιαϊος οίκονομικός όργανισμός, πού διαμορφώθηκε στή βάση τών κοινών οίκονομικών σκοπών καί συμφερόντων δλων τών έθνών καί Ε ν ο τ ή ­ των. Σήμερα όλος ό σοβιετικός λαός άποτελεϊται άπό σοσιαλιστικές τάξεις καί κοινωνικές όμάδες. Τό ν έχει συσπειρώσει ή κοινότητα σκοπού καί κοσμοθεωρίας: σκοπός του είναι ό κομμουνισμός, βάση τής κοσμοθεωρίας του είναι ό μαρξισμός-λενινισμός. Ό λ ο καί πιό έκδηλα παρουσιάζεται τό προτσές τής διεθνιστικοποίησης όλης τής ζωής τής σοβιετικής κοινωνίας. Ή άδελφική συνεργασία καί οΙ κοινές προσπάθειες τών έργαζόμενων δλων τών έθνών καί Ενοτήτω ν έχουν σάν άποτέλεσμα τήν έντατική οίκονομική άνάπτυξη τής καθεμιάς Ενικ ής δημοκρατίας σάν συστατικού καί άναπόσπαστου τμήματος τοΰ ένιαίου λαϊκο-οΐκονιμικοΰ συνόλου τής χώρας. Σέ κάθε σοβιετική δημοκρατία, σέ κάθε περιοχή, σέ κάθε μεγάλη πόλη ζοΰν καί Εργάζονται σέ φιλικές παραγωγικές κολλεκτίβες Εκπρόσωποι δλων τών Ενικοτήτων. ’ Η πενηντάχρονη κοινή πάλη καί ή κοινή έργασία μέσα στό ένιαϊο πολυεθνικό κράτος όδήγησαν, μέ βάση τίς νίκες τοΰ σοσιαλισμού, στήν κοινωνική όμοιογένεια τοΰ σοβιετικού λαοΰ, όλων τών Εθνών κα( Ενοτήτω ν του, στήν κοινότητα τών σκοπών τους, τών άντιλήψεων καί συμφερόντων τους, τών Ιστορικών πεπρωμΕνων καί τής πείρας τους. Εφεραν στή ζωή νΕες παραδόσεις. Διαμορφώθηκε καί άνθισε ένας Ενιαίος σοβιετικός πολπισμός στό περιεχόμενό του, πολυποίκιλος στίς ΕθνικΕς του μορφές, διεθνιστικός στό πνεύμα καί στό χαρακτήρα του. 01 ΕθνικΕς σχΕσεις διατηρούν τήν έπικαιρότητά τους καί στήν άναπτυγμΕη σοσιαλιστική κοινωνία. Ή άνάπτυξή τους προβάλλει καινούργια προβλήματα καί καθήκοντα. Τό Κόμμα Εχει συνεχώς στραμμΕνη τήν προσοχή του στά ζητήματα αύτά καί τά λύνει Εγκαιρα 'πρός τό συμφέρον όλης τής χώρας καί τής καθεμιάς χωριστά δη­ μοκρατίας, πρός τό συμφέρον τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης. Τό

845

κόμμα κάνα σοβαρή δουλιά γιά τό ξεπέρασμα των №νικιστικών επιβιώσεων καί προλήψεων, έπιδιώκει έπίμονα τήν έδραίωση στή συνείδηση όλων τών σοβιετικών άνθρώπων τών διεθνιστικών Ιδανι­ κών. Στό Σοβιετικό πολυεθνικό κράτος στίς συνθήκες τοΰ ώριμου σοσιαλισμού συντελεΤται ένα Αντικειμενικό προτσές παραπέρα προ­ σέγγισης τών έθνών καί έθνοτήτων. Στό ζήτημα αύτό άποφασιστικός ρόλος άνήκει στήν έργατική τάξη, στήν πιό διεθνιστική τάξη τής κοινωνίας. Οί σοβιετικοί άνθρωποι είναι διεθνιστές. Ύσ τε ρα άπό μισό αΙώνα μετά τήν ίδρυση τής Ένω σης Σ ΣΔ έγινε πιό δυνατό καί πιό περιεκτικό τό πατριωτικό αίσθημα τοΰ σοβιετικού λαού. Ό λ ο ι οΙ σοβιετικοί άνθρωποι, άνεξάρτητα άπό έθνικότητα καί γλώσσα, άγαποΰν τήν Πατρίδα τους, είναι ύπερήφανοι γι'α ύτή. Αύτό άποτελεϊ πανεθνική ύπερηφάνεια τού σοβιετικού άνθρώπου, πού διαπαιδαγωγήθηκε άπό τό Κόμμα, άπ’ δλη τή σοβιετική πραγματικότητα. « Ή πανεθνική ύπερηφάνεια τοΰ σοβιετικού λαού, είπε ό Λ. I. Μπρέζνιεφ, εϊναι ένα πολύ μεγάλο, περιεκτικό καί πλουσιότατο ώς πρός τό περιεχόμενό του αίσθημα. Αύτό εϊναι πιό βαθύ καί πιό πλατύ άπό τά φυσιολογικά έθνικά αίσθήματα τοϋ καθενός άπό τούς λαούς, πού άποτελοϋν τή χώρα μας. Τό αίσθημα αύτό συγκέντρωσε δ,τι τό καλύτερο δημιούργησαν μέ τή δουλιά τους, τήν άνδρεία τους, τή δημιουργική τους ιδιοφυία τά έκατομμύρια τών σοβιετικών άνθρώ­ πων» (Λ. I. Μ π ρ έ ζ ν ι ε φ . Τ ά π ε ν ή ν τ α χ ρ ό ν ι α τ ή ς Έ ν ω ­ σ η ς Σ ο β ι ε τ ι κ ώ ν Σ ο σ ι α λ ι σ τ ι κ ώ ν Δ η μ ο κ ρ α τ ι ώ ν , σελ. 61). Ζωντανή ένσάρκωση τοΰ σοσιαλιστικού διεθνισμού άποτελοϋν ο! Ένοπλες Δυνάμεις τής Σοβιετικής Ένωσης. Ό Σοβιετικός Στρατός εϊναι σχολειό διεθνισμού, σχολειό διαπαιδαγώγησης άδελφικών αίσθημάτων, άλληλεγγύης καί άμοιβαίου σεβασμού όλων τών έθνών καί έθνοτήτων τής Σοβιετικής χώρας. Ή ένότητα τοΰ σοβιετικού λαού, ή συμμαχία καί ή φιλία όλων τών έθνών καί έθνοτήτων βρήκαν τήν πειστική τους έκφραση στήν ύπεράσπιση τής σοσιαλιστικής Πατρίδας, άντεξαν στή σκληρή δοκιμασία στά χρόνια τοΰ Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου. Στόν πόλεμο αύτό ό Σοβιετικός Στρατός όχι μόνο ύπεράσπισε μέ τιμή τίς σοσιαλιστικές κατακτήσεις τής Σοβιετικής Πατρίδας, άλλά καί έσωσε τόν παγκόσμιο πολιτισμό άπό τή φασιστι­ κή βαρβαρότητα, έδοσε μεγάλη βοήθεια στήν άπελευθερωτική πάλη τών λαών τού κόσμου. ΟΙ Ένοπλες Δυνάμεις τής Σοβιετικής Ένωσης άποτελοϋν σίγουρη άσπίδα τοϋ πολυεθνικού σοσιαλιστικού κράτους. Τό Κομμουνιστικό κόμμα είναι ή ήγετική δύναμη στή δημιουργία, στήν άνάπτυξη καί στήν έδραίωση τής Σοβιετικής ' Ενωσης. Τό ΚΚΣΕ εϊναι Κόμμα διεθνιστών-λενινιστών ώς πρός τήν Ιδεολογία καί τήν πολπική, τή σύνθεση καί συγκρότησή του. ΟΙ μπολσεβίκοι ήταν τό πρώτο στήν ιστορία πολιτικό κόμμα συγκροτημένο πάνω στήν άρχή τής συνένωσης τών προλεταριακών όργανώσεων, στίς όποιες οΙ έργάτες όλων τών έθνοτήτων συγχωνεύτηκαν σέ μιά ένιαία μαχητική

846

δύναμη. Τό Κόμμα συνενώνει τούς πρωτοπόρους Εκπροσώπους όλων τών Εθνών καί Εθνοτήτων τής χώρας καί άποτελεϊ τήν πιό λαμπρή Ενσάρκωση τής μαχητικής συντροφικότητας καί τής φιλίας τών Εργαζόμενων τής ΕΣΣΔ, τής άκατάλυτης Ενότητας τοΰ σοβιετικού λαοΰ. Ή άκούραΰτη δράση τοΰ Κόμματος είχε σάν άποτέλεσμα νά γίνει ό διεθνισμός βαθιά πεποίθηση καί κανόνας τών σοβιετικών άνθρώπων όλων τών Εθνών καί Ενοτήτω ν. Ό π ω ς ύπογράμμισε στήν έκθεσή του ό Λ . I. Μπρέζνιεφ, αύτό είναι μιά πραγματική έπαναστατική άλλαγή στήν κοινωνική συνείδηση, πού ή σημασία της είναι δύσκολο νά άξιολογηθεϊ. ' Ο διεθνισμός καί ό σοβιετικός πατριωτι­ σμός συγχωνεύτηκαν άδιάρηκτα σ'ένα ένιαϊο σύνολο. Καλλιεργούν­ ται άπό τήν Γδια τή σοβιετική ζωή. 'Αναπτύσσονται άπό τή συνειδητή δράση τού Κόμματος, όλων τών στελεχών τοΰ πολιτικο-ίδεολογικοϋ μετώπου, έδραιώνονται στήν πάλη ένάντια σέ κάθε έκδήλωση φνικισμοΰ καί μεγαλοκρατικοϋ σωβινισμού. «Τό Κόμμα τοΰ Λένιν, ό συλλογικός του νοΰς καί ή άκαμπτη θέλησή του, ό όργανωτικός καί κατευθυντικός του ρόλος, τόνιζε ό Λ. I. Μπρέζνιεφ, νά ή δύναμη πού έτοίμασε τή δημιουργία τής μεγάλης "Ενωσης τών Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, πού καθοδη­ γούσε τήν άνάπτυξή της στή διάρκεια μισού αίώνα, πού τήν όδηγεΤ μέ σιγουριά πρός τά μπρός» ( σ τ ό Γδ ι ο, σελ. 23). Ή Σοβιετική "Ενωση είναι ό σίγουρος προμαχώνας τής πάλης τών λαών γιά τήν εΙρήνη, τήν έθνική άνεξαρτησία καί τό σοσιαλισμό. ' Η πενηντάχρονη ύπαρξη τής ΕΣΣΔ σημειώθηκε μέ πρωτοφανείς σέ έκταση καί βάθος κοινωνικο-πολιτικές άλλαγές στόν κόσμο. Σέ όλες αύτές τίς Ιστορικές άλλαγές όχι μικρό ρόλο έπαιξε ή Σοβιετική "Ενωση — τό Γδιο τό γεγονός τής ύπαρξής της, ή δύναμη τοΰ παραδείγματος τής σοβιετικής κοινωνίας, ή δραστήρια διεθνής πολιτική τοΰ σοβιετι­ κού κράτους. Προορισμός τής σοβιετικής διέΒνοΰς πολιτικής είναι ή παγίωση τής εΙρήνης, ή άντίσταση στήν πολιτική τής έπίθεσης, ή συμβολή στήν έξάλειψη σ 'ό λο τόν κόσμο τών συνθηκών πού προκαλοϋν τούς έπιθετικούς πολέμους, ή παροχή βοήθειας σ'ό λους τούς λαούς γιά τήν πραγματοποίηση τών άναφαίρετων δικαιωμάτων τους καί πρίν άπ'όλα τοΰ δικαιώματος τής αύτοτελοϋς άνεξάρτητης άνάπτυξης, ή ένταξη τής ΕΣΣΔ πάντα μέ τό μέρος έκείνων πού παλεύουν ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό, ένάντια σ'ό λες τίς μορφές έκμετάλλευσης καί καταπίεσης, καί έκείνων πού παλεύουν γιά τήν Ελευθερία καί τήν άνθρώπινη άξιοπρέπεια, γιά τή δημοκρατία καί τό σοσιαλισμό. «'Α π ό τήν πρώτη πράξη τής Σοβιετικής έξουσίας στόν τομέα τής έξωτερικής πολιτικής, τό Διάταγμα γιά τήν εΙρήνη, μέχρι τό Πρόγραμμα ΕΙρήνης, πού παρουσίασε τό 24ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ, άναφέρεται στήν έκθεση τοΰ Λ . I. Μπρέζνιεφ, τό Κόμμα μας καί τό κράτος διατήρησαν τή διαδοχικότητα τών κύριων κατευθύνσεων τής πάλης γιά τήν εΙρήνη, τήν έλευθερία καί τήν άσφάλεια τών λαών» ( σ τ ό Γ δ ι ο , σελ. 28-29). 01 πρώτοι γραμματείς τών Κεντρικών 'Επιτροπών τών Κομμουνι-

847

σηκών Κομμάτων τών Ένωσιακών Δημοκρατιών, μιλώντας στήν πανηγυρική συνεδρίαση, άνέφεραν γιά τΙς τεράστιες Επιτυχίες πού σημείωσαν οΙ λαοί τους στήν άνάπτυξη τής οίκονομίας καί τοϋ πολιτισμού στή βάση τής στενής συνεργασίας καί τής άμοιβαίας βοήθειας δλων τών λαών τής χώρας μέ τήν καθοδήγηση τοϋ Κομμουνιστικού κόμματος, γιά τήν άνθιση τών σοσιαλιστικών έθνών καί έθνοτήτων στή βάση τών νικών τού σοσιαλισμού, γιά τή συνεισφορά τους στήν κοινή ύπόθεση τής οίκοδόμησης τής κομμου­ νιστικής κοινωνίας. ' Η Επέτειος τών 50χρονων τής ΕΣΣΔ μετατράπηκε σέ μιά λαμπρή διαδήλωση τής διεθνούς άλληλεγγύης. Τόν ήρωικό σοβιετικό λαό, τή δοκιμασμένη πρωτοπορία του, τό λενινιστικό κόμμα, συγχάρηκαν γιά τήν ένδοξη ΕπΕτειο τών 50χρονων τής ΕΣΣΔ ο! Εκπρόσωποι τών άδελφών κομμάτων καί τών λαών τών σοσιαλιστικών χωρών, τών κομμουνιστικών καί τών Εθνικοδημοκρατικών κομμάτων. Στά συγχα­ ρητήριά τους ύπογράμμιζαν τήν κοσμοϊστορική σημασία τής δημι­ ουργίας καί τής άνάπτυξης τοΰ Σοβιετικού πολυεθνικού κράτους, τής Επίδρασής του σ 'ό λη τήν πορεία τής παγκόσμιας Εξέλιξης, στό παγκόσμιο Επαναστατικό προτσΕς. ' Η πανηγυρική συνεδρίαση ψήφισε Διακήρυξη «Πρός τούς λαούς τοΰ κόσμου». ΜΕ τήν Ιδρυση τής Σοβιετικής Ένωσης, άναφΕρεται στήν Διακήρυξη, Εγινε πραγματικότητα ό χιλιόχρονος Εξαίρετος πόθος τών καλύτερων άνθρώπων: νά μπεί τΕρμα στίς συγκρούσεις άνάμεσα στίς φυλΕς, στίς ράτσες καί στά Εθνη πού συνεχίζονται σ ’ όλη τήν Ιστορία τής άνθρωπότητας. Γ ιά πρώτη φορά στήν Ιστορία Εμφανίστηκε Ενα πολυεθνικό κράτος νΕου, σοσιαλιστικού τύπου, μιά Ισχυρή Εθελοντική Ενωση Ελεύθερων λαών, πού τούςΕνώνβ σφικτά ή φιλία καί ή άδελφότητα. Ό ΛΕνιν, τό Κομμουνιστικό κόμμα, δημιουργώντας τή Σοβιετική Ένω σ η, σκΕφτονταν γιά τό μΕλλον όχι μόνο τής χώρας τους, άλλά καί γιά τίς τύχες όλης τής άνθρωπότητας, πού τό πολυεθνικό κράτος τή βοηθά γιά ν'άνοίξει τό δρόμο τής άπολύτρωσης. Μποροϋμε νά εΓμαστε υπερήφανοι, ύπογραμμζεται στή Διακήρυξη, ότι ή Σοβιετική Ένω σ η πάντα τασσόταν καί τάσσεται σταθερά μΕ τό μΕρος Εκείνων πού παλεύουν γιά τήν Ελευθερία καί τήν εύτυχία τών λαών. Εκανε καί κάνει δ,τι μπορεϊ γιά τή νίκη τής δίκαιας υπόθεσής τους. Πρός τιμήν τής Επετείου τής Σοβιετικής Ένω σ ης καθιερώθηκε τό παράσημο τής «φιλίας τών Λαών». ΜΕ τό παράσημο αύτό παρασημοφορήθηκαν γιά τίς μεγάλες υπηρεσίες τους στήν Εδραίωση τής άδελφικής φιλίας καί συνεργασίας τών σοβιετικών λαών, γιά τίς μεγάλες Επιτυχίες στήν οίκονομική, κοινωνικο-πολιτική καί πολιτιστική οίκοδόμηση δλες οΙ Ενωσιακές καί αυτόνομες δημοκρατίες, οΙ αύτόνομες περιοχές καί Εθνικές περιφέρειες. Στήν πρωτεύουσα τής Σοβιετι­ κής Έ ν ω σ η ς τή Μόσχα, μπήκαν τά θεμέλια τοΰ μνημείου τής «φιλίας τών Λαών».

6. ' Η πάλη τοΰ Κόμματος γιά τήν έκπλήρωση τοΰ ένατου πεντάχρονου σχεδίου Τό Κομμουνιστικό Κόμμα καί ό σοβιετικός λαός, γιορτάζοντας τά 50 χρόνια τής Γδρυσης τής Ένω σης Σ ΣΔ συνέχισαν τήν πάλη μέ άμείωτη δραστηριότητα γιά τήν έκπλήρωση τών άποφάσεων τοΰ 24ου Συνεδρίου, γιά τήν έφαρμογή τοΰ ένατου πεντάχρονου σχε­ δίου. Τό Κόμμα έστρεψε τίς προσπάθειες τών κομματικών, κρατικών, συνδικαλιστικών, κομσομόλικων καί οικονομικών όργανώσεων, τήν έργασιακή δραστηριότητα τής έργατικής τάξης καί τής κολχόζνικης άγροτιδς, τή δημιουργική σκέψη τών έπιστημόνων καί τής το(νικής διανόησης στήν έκπλήρωση τών βασικών καθηκόντων πού καθόρισε τό συνέδριο: τής αύξησης τής άποδοτικότητας τής παραγωγής, τής έπιτάχυνσης τής έπιστημονικοτεχνικής προόδου, τής τελειοποίησης τής διεύθυνσης τής οικονομίας. ' Η Κεντρική ' Επιτροπή τοΰ ΚΚΣΕ έπιδίωκε έπίμονα τήν άνοδο τοΰ έπιπέδου τής κομματικής καθοδήγησης γιά τήν άνάπτυξη τής οικονο­ μίας, παρακολουθούσε καθημερινά τήν πρόοδο τοΰ κάθε κλάδου τής λαϊκής οικονομίας, μελετούσε μέ προσοχή καί κατεύθυνε τή δραστη­ ριότητα τών τοπικών κομματικών όργανώσεων, άνέλυε διεξοδικά τήν πείρα τής έργασιακής δραστηριότητας τών μαζών, ύποστήριζε καί συνιστοΰσε νά διαδοθούν πλατιά οί άξιόλογες πρωτοβουλίες τους. Ιδιαίτερα σοβαρή σημασία εϊχαν οΙ όλομέλειες τής Κεντρικής Επιτροπής τοΰ Κόμματος πού συνήλθαν τό μήνα Δεκέμβρη τών χρόνων 1972, 1973, 1974 καί 1975, οΙ άποφάσεις τών όποίων όπλισαν τό Κόμμα μέ τή συγκεκριμένη άνάλυση τών έπίκαιρων οίκονομικών προβλημάτων, συγκέντρωσαν τήν προσοχή των κομμα­ τικών όργανώσεων, τών κομμουνιστών καί όλων τών έργαζόμενων στή λύση τών προβλημάτων πού άπαιτοΰσαν μέγιστη συγκέντρωση τών προσπαθειών. ’ Η ΚΕ τοΰ Κόμματος άσκοΰσε τήν καθοδήγηση τής άνάπτυξης τής οίκονομίας τής χώρας όλόπλευρα, μέ στοχοπροσήλωση καί έπιτελικότητα. Τό Πολιτικό Γραφείο καί ή Γραμματεία τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ έξέταζαν τακτικά τά προβλήματα τής βιομηχανίας, τών οικοδομών, τής άγροτικής οίκονομίας, τής τελειοποίησης τοΰ συστήματος διεύ­ θυνσης καί τοΰ μηχανισμού τής οίκονομίας, παρακολουθούσαν συστηματικά γιά τό πώς τά τοπικά κομματικά όργανα έκπληρώνουν τίς άποφάσεις τού 24ου Συνεδρίου. Οί άποφάσεις τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ γιά τά ζητήματα τής οίκονομικής οίκοδόμησης άποτελοΰσαν γιά τά κομματικά όργανα σαφείς όδηγίες καί άκριβή προσανατολισμό, γεγονός πού συντελούσε στήν άνοδο τοΰ έπιπέδου τής όργανωτικής τους δουλιδς. Σύμφωνα μέ τίς άποφάσεις τοΰ συνεδρίου τό Κόμμα στό ένιαίο πεντάχρονο σχέδοι έφάρμοζε στήν οίκονομική του πολιτική άπότομη στροφή στήν έντατικοποίηση τής παραγωγής, στήν αύξηση τής άποδοτικότητάς της, στήν έπιτάχυνση τής αύξησης τής παραγωγικό­ τητας τής έργασίας. Τό Κόμμα συνέδεε τήν έπίλυση τών προβλημά­

849

των αύτών κατά πρώτο λόγο μέ τήν εΙσαγωγή τών νεότερων έπιτεύξεων τής έπιστήμης καί τής τεχνικής στήν παραγωγή, μέ τόν τεχνικό έπανεξοπλισμό τής λαϊκής οίκονομίας. ' Η Κεντρική ' Επιτροπή μ ’ όποιο κλάδο τής λαϊκής οίκονομίας κι άν άσχολήθηκε καί όποιο οικονομικό πρόβλημα κι άν έξέτασε, ή είσαγωγή τής νεότερης τεχνικής καί τεχνολογίας στήν παραγωγή προβάλλονταν σάν τό κύριο πρόβλημα. ’ Ηγετικό ρόλο στόν έπανεξοπλισμό τής λαϊκής οίκονομίας παίζει ή μηχανουργία. Στόν κλάδο αύτό συγκεντρώθηκε τό πολυαριθμότερο τμήμα τής έργατικής τάξης, γύρω στά 4 0 % όλου τού βιομηχανοπαραγωγικοϋ δυναμικού. Τά 13 έκατομμύρια τών μηχανουργών, στή σύνθεση τών όποΐων ύπάρχουν περίπου ένα έκστομμύριο κομμουνι­ στές: έργάτες, έπιστήμονες, κατασκευαστές, μηχανικοί καί τεχνικοί — βρίσκονται στήν πρώτη γραμή τής έπιστημονικοτεχνικής προόδου. Τό 24ο Συνέδριο τού ΚΚΣΕ τούς άπεϋθυνε έκκληση νά αύξήσουν τήν κατασκευή ύψηλών παραγωγικών μηχανών καί Εγκαταστάσεων, συσκευών καί μέσων αύτοματοποίησης, νά έξασφαλίσουν τήν άνοδο τοΰ τεχνικού τους έπιπέδου καί τής έκμεταλλεύσιμης άντοχής. ' Η ΚΕ τοΰ Κόμματος μέ μιά σειρά άποφάσεις της έφιστοΰσε τήν προσοχή τών διευθυντών τών κλάδων τής μηχανουργίας νά έπιταχύνουν τήν έκμηχάνηση τής βαριάς έργασίας καί τής φορτοεκφόρτωσης, τόν τεχνικό έπανεξοπλισμό τής άνθρακοβιομηχανίας, τήν τελειοποίηση τών έγκαταστάσεων τής βιομηχανίας κατεργασίας πετρελαίου καί τής χημικής βιομηχανίας, τόν τεχνικό έπανεξοπλισμό τής άγροτικής οικονομίας καί τής έλαφριάς βιομηχανίας. Ταυτόχρονα έμπαινε τό καθήκον νά άνέβουν σέ ψηλότερο τεχνικό έπίπεδο οΙ μηχανοκατα­ σκευές. Γίνονταν πιό σταθερές οί σχέσεις τής έπιστήμης μέ τήν παραγωγή. Ή 'Ακαδημία 'Επιστημών τής ΕΣΣΔ είναι τό συντονιστικό καί κατευθυντήριο όργανο στήν άνάπτυξη τόσο τών θεμελιακών, όσο καί τών έφαρμοσμένων έρευνών. Τόν ' Οχτώβρη τοΰ 1975 ό σοβιετικός λαός τίμησε πλατιά καί πανηγυρικά τά 250 χρόνια τής 'Ακαδημίας ' Επιστημών. ' Η Πατρίδα έδοσε ύψηλή έκτίμηση τής συνεισφοράς τών έπιστημόνων στήν έπίλυση τών καθηκόντων πού έθεσε τό Κόμμα: τής συνένωσης τών έπιτευγμάτων τής έπιστημονικοτεχνικής έπανά­ στασης μέ τά πλεονεκτήματα τοΰ σοσιαλιστικού συστήματος οίκονομίας. Μεγάλη όμάδα έπιστημόνων καί κολλεκτίβες πολλών Ινστιτού­ των καί Ιδρυμάτων τής ‘ Ακαδημίας ‘ Επιστημών τής ΕΣΣΔ καί τών άκαδημιών έπιστημών τών ένωσιακών δημοκρατιών τιμήθηκαν μέ παράσημα καί μετάλλια τής Ένω σης ΣΣΔ. Εξαιρετικά έπιτεύγματα σημείωσαν τό 'Ινστιτούτο άτομικής ένέργειας I. Β. Κουρτσάτοφ, τό Ινστιτούτο ήλεκτρικής συγκόλλησης τής 'Ακαδημίας 'Επιστημών τής Σ ΣΔ τής Ούκρανίας Ε. Ο. Πάτον καί άλλα, πού έδιναν τόν τόνο στούς άντίστοιχους τομείς τών έπιστημών. Ή συνεργασία τών έπιστημονικών κέντρων μέ τίς έπιχειρήσεις έπαιρνε όλο καί μεγαλύτερες διαστάσεις. Στό Λένινγκραντ, τή Μόσχα

850

καί τήν Ούκρανία, όπου προχωρούσε Εντατικά ή διαδικασία τής δημιουργίας τών παραγωγικών Ενώσεων, μεγάλο όφελος Εδινε ή Ενταξη τών Ερευνητικών όργανώσεων καί τών όργανώσεων σχεδιασμού καί κατασκευής στή σύνθεση τών Ενώσεων αύτών. Σ'όλες τίς Επιχειρήσεις δημιουργοϋνταν σύνθετες όμάδες δημιουργίας άπό Επιστήμονες, είδικούς καί Εργάτες γιά τήν άπό κοινού Επεξεργασία νέας τεχνολογίας, νΕων τύπων μηχανών καί κατασκευής νέων ύλικών, γιά τήν άφομοίωση καί τήν είσαγωγή τους στήν παραγωγή. Τά 4 έκατομμύρια τών έφευρετών καί τών όρθολογιστών έκαναν στά χρόνια τοΰ πεντάχρονου σχεδίου πάνω άπό 20 έκατομμύρια προτά­ σεις. Πάνω άπό 18 έκατομμύρια άπ' αύτές άσάχθηκαν στήν παραγω­ γή. ' Η έκθεση τών έππευγμάτων τής λαϊκής οίκονομίας άποτελοϋσε παραστατικό παράδειγμα τών έπιτευγμάτων τής έπιστήμης καί τής τεχνικής, καθώς καί τής είσαγωγής τους στήν παραγωγή. Στά χρόνια τοϋ ένατου πεντάχρονου σχεδίου οΙ έργάτες τών μηχανοκατασκευών σέ συνεργασία μέ τούς έπιστήμονες, τούς κατα­ σκευαστές καί τούς είδικούς συνεισέφερσν σημαντικά στήν έπιστημονικοτεχνική πρόοδο, στήν άνανέωση τών παραγωγικών κεφαλαίων τής λαϊκής οίκονομίας, στήν άνάπτυξη τής οίκονομικής Ισχύος τής χώρας. Ή παραγωγή τής μηχανουργίας αύξήθηκε 1,7 φορές, άπ'αύτή ή ύπολογιστική τεχνική 4,3 φορές ή κατασκευή συσκευών καί μέσων αύτοματοποίησης 1,9 φορές. Στό τέλος τοΰ πεντάχρο­ νου σχεδίου στή βιομηχανία λειτουργούσαν γύρω στίς 140 μηχανο­ ποιημένες γενικές καί αύτόματες γραμμές καί πάνω άπό 66 χιλιάδες σύνθετες αύτόματες μονάδες, τμήματα καί άλλες έπιχειρήσεις. Ή είσαγωγή τής νέας-τεχνικής καί τεχνολογίας στή λαϊκή οικονομία, καθώς καί ή έφαρμογή άλλων όργσνωτικο-τεχνικών μέτρων εϊχαν σάν άποτέλεσμα νά έξοικονομηθεϊ μέσα στό ένατο πεντάχρονο έργασία 20 έκατομμυρίων άτόμων. 2 χιλιάδες περίπου μεγάλες βιομηχανικές έπιχειρήσεις πού μπήκαν σέ λειτουργία έφοδιάστηκαν μέ νέες έγκαταστάσεις. Σέ πλατύ μέτωπο πραγματοποιούνταν ό έκσυγχρονισμός καί ή έπέκταση τών λειτουργούντων Εργοστασίων καί βιομηχανικών συγκροτημάτων. 'Ανανεώ­ θηκαν τά πρώτα έργα τών προπολεμικών πεντάχρονων σχεδίων: τό έργοστάσιο βαριάς μεταλλουργίας τών Ούραλίων, τά έργοστάσια κατασκευής αύτοκινήτων τής Μόσχας «Λιχατσιόφ» καί τοΰ Γκόρκι, τά έργοστάσια κατασκευής τρακτέρ τού Χάρκοβου καί τού Τσελιάμπινσκ, τό έργοστάσιο κατασκευής θεριζοαλωνιστικών μηχανών του Ροστόφ. ’Ανασυγκροτήθηκε ή παραγωγική ένωση «Εργοστάσιο Κύροφ» τοΰ Λένινγκραντ. Τά έργοστάσια μηχανοκατασκευών πού εϊχαν έπανεξοπλιστεϊ μέ νέες τεχνικές έγκαταστάσεις άρχισαν νά κατασκευάζουν πιό ισχυρά καί πιό έκσυγχρονισμένα καί τελειοποιη­ μένα τεχνικά μέσα. Άνασυγκροτήθηκαν καί έπεκτάθηκαν καί πολλά άλλα έργοστάσια μηχανοκατασκευών, μεγάλα χημικά, άνθρακομεταλλουργικά, ύφαντουργικά έργοστάσια καί έργοστάσια χάρτου καί κυτταρίνη^· Τό 1971-1975 παρήχθηκαν περίπου 6 0% τής προσαύ-

851

ξησης τής βιομηχανικής παραγωγής. ΟΙ Επιχειρήσεις πού άνασυγκροτήθηκαν καί άρχισαν νά ξαναλειτουργοϋν είχαν σάν άποτέλεσμα νά άνανεωθοϋν περίπου τά 6 0% τών βασικών παραγωγικών κεφαλαίων τής λαϊκής οίκονομίας, μαζί καί στήν άγροτική οίκονομία σχεδόν τά 56%. ' Η άνασυγκρότηση τών λειτουργούντων έπιχειρήσεων σέ τόσο μεγάλες διαστάσεις, δπως στό ένατο πεντάχρονο σχέδιο, γίνονταν στή χώρα γιά πρώτη φορά. Απαιτούσε άπό τά τοπικά κομματικά δργανα καί τίς κομματικές όργανώσεις τών έπιχειρήσεων νέους χειρισμούς τής διεύθυνσης τής οίκονομίας. Μιά δυσκολία πού ύπήρχε ήταν κυρίως τό δτι οΙ Εγκαταστάσεις τών άνασυγκροτημένων βιομη­ χανικών Επιχειρήσεων όρισμΕνες φορές δΕν χρησιμοποιούνταν Ενερ­ γά, Ενώ τά σχΕδια Εμειναν άμετάβλητα. ' Εκτός άπ' αύτό συνήθως τό κρατικό σχΕδιο πρόβλεπε τό πΕρασμα τής Επιχείρησης στήν κατα­ σκευή πιό ύψηλών παραγωγικών είδών μηχανών καί Εγκαταστάσεων. Ό λ α αύτά άπαιτοϋσαν οΙ τοπικές κομματικές όργανώσεις καί τά οίκονομικό όργανα νά άντιμετωπίζουν πολύ μελετημένα τό σχεδιασμό τής άνασυγκρότησης, τήν ύλικοτεχνική της Εξασφάλιση, τήν τήρηση τοΰ αυστηρού κανονισμού τής έκπλήρωσης δλων τών έργασιών. ’ Υπήρχαν άρκετά στελέχη τών τοπικών κομματικών όργάνων καί τών ύπουργείων πού δέ συνέλαβαν άμέσως τή σημασία τής άπότομης στροφής πρός τήν αύξηση τής άποδοτικότητας τής παραγωγής, πού έκπλήρωνε τό Κόμμα μέ βάση τίς άποφάσεις τοϋ 24ου Συνεδρίου. 'Ορισμένα στελέχη Εδειχαν άδιαφορία καί βράδυκινησία. Τέτιο παράδειγμα άποτελοΰν οΙ Επιχειρήσεις τής κατασκευής αύτοκινήτων καί τής χημικής βιομηχανίας τής περιοχής τοΰ Γκόρκι. Στό Εργοστά­ σιο κατασκευής αύτοκινήτων τοΰ Γκόρκι καί στό χημικό συγκρότημα τοϋ ΤσερνορΕτσενσκ καί σ ' άλλες Επιχειρήσεις οΙ Εργασίες γίνονταν μΕ τό συνηθισμΕνο τρόπο. 01 Εργάτες συμμετείχαν στή σοσιαλιστική άμιλλα, οΙ Επιχειρήσεις Εκπλήρωναν βασικά τά παραγωγικά τους καθήκοντα, δμως οί τοπικΕς κομματικΕς όργανώσεις καί οί διευθυντΕς τών Επιχειρήσεων, καθώς καί τό ύπουργεϊα τής κατασκευής αύτοκινήτων καί τής χημικής βιομηχανίας δΕν Εδειχναν τήν άπαιτούμενη πρωτοβουλία καί Επιμονή στήν Επίτευξη τών καλύτερων άποτελεσμάτων μΕ τίς πιό Ελάχιστες δαπάνες. 01 κομματικΕς όργανώσεις, οΙ Επιχειρήσεις καί τά ύπουργεϊα δΕν είχαν συγκεκριμΕνα Επεξεργασμένα μακροπρόθεσμα σχΕδια αύξησης τής άποδοτικότητας τής παραγωγής μΕ βάση τήν είσαγωγή τών Επιστημονικοτεχνικών Επιτευγμάτων, τήν άνασυγκρότηση καί τόν τεχνικό Επανεξοπλισμό τών Επιχειρήσεων, τήν παραγωγή νΕων είδών καί ύλικών. Βραδυκίνητα γίνονταν ή Εκμηχάνιση καί ή αύτοματοποίηση τών βασικών καί τών βοηθητικών Εργασιών. ' Η Κεντρική ' Επιτροπή σΕ άπόφασή γης τόν Αύγουστο τό 1971 ΕπΕστησε τήν προσοχή τών τοπικών κομματικών όργάνων καί τών καθοδηγητών τών Επιχειρήσεων τής περιοχής τοϋ Γ κόρκι, τών ύπουργείων τής κατασκευής αυτοκινήτων καί τής χημικής βιομηχανίας

852

στίς Ελλείψεις αύτές. ' Η κομματική όργάνωση τοΰ Γκόρκι άνασυγκροτήθηκε γρήγορα, άνέπτυξε μιά έντονη πάλη γιά τήν άνασυγκρότη­ ση τών έπιχειρήσεων πάνω στή σύγχρονη τεχνική βάση καί σημείωσε σημαντικές έπιτυχίες. Ά π ό τήν άπόφαση τής ΚΕ τοΰ Κόμματος γιά τήν περιοχή τοΰ Γ κόρκι οί τοπικές κομματικές όργανώσεις έβγαλαν τά συμπεράσματά τους. 'Επιταχύνθηκαν παντού οΙ έργασίες γιά τήν άνασυγκρότηση τών λειτουργούντων έπιχειρήσεων καί τόν τεχνικό τους έπανεξοπλισμό. Σ'α ύτό έπαιξε σπουδαίο ρόλο τό γεγονός ότι ή Κεντρική 'Επιτροπή τοΰ ΚΚΣΕ έπιδοκίμασε τή θετική πείρα τής κομματικής όργάνωσης τοΰ Σβερντλόβσκ γιά τήν αύξηση τής παραγωγής άπό τήν άνασυγκρότηση τών λειτουργούντων έπιχειρήσεων μέ τίς πιό έλάχιστες κεφαλαιουχικές έπενδύσεις. ' Εγκρίθηκαν οί πρωτοβουλίες τών έργστών τοΰ έργοστασίου κατασκευής αύτοκινήτων Άιχατσιόφ τής Μόσχας γιά τήν έπιτάχυνση τής είσαγωγής τών έπιτεύξεων τής έπιστήμης καί τής τεχνικής στήν παραγωγή καί τήν αύξηση πάνω στή βάση αύτή τοΰ δυναμικού τής παραγωγής προϊόντων ύ ψηλής ποιότητας, καθώς καί τά μέτρα τοΰ ύπουργείου πετρελαιοχημικής βιομηχανίας καί βιομηχανίας κατεργασίας τοΰ πετρελαίου γιά τήν έκπλήρωση μ'έπιτυχία τοΰ σύνθετου προγράμματος έπέκτασης καί άνασυγκρότησης τών λειτουργούντων έπιχειρήσεων. Δόθηκε ύψηλή έκτίμηση στή δουλιά πού έκανε ή Κομματική ’ Επιτροπή τοΰ έργοστα­ σίου οίκοδομών άρ. 36 τής Γενικής οίκοδομικής διεύθυνσης τών δυτικών περιοχών, πού συνέβαλε σοβαρά στήν άξιοποίηση τών νέων δυνατοτήτων καί έφεδρειών καί στόν τεχνικό έπανεξοπλισμό τών έπιχειρήσεων τής πόλης καί τής περιοχής τοΰ Λένινγκραντ. ’ Η έντστική δουλιά γιά τήν άνασυγκρότηση καί τήν έπέκταση τών λειτουργούντων έπιχειρήσεων έδινε μεγάλο οίκονομικό όφελος. ΟΙ κεφαλαιουχικές δαπάνες γιά τίς έγκαταστάσεις έπιτάχυναν τήν άποδοτικότητά τους. Γι'αύτό τό δεύτερο κιόλας χρόνο τοΰ πεντάχρονου σχεδίου άλλαξε ή δομή τών κεφαλαιουχικών έπενδύσεων: αύξήθηκαν ο! δαπάνες γιά τόν τεχνικό έπανεξοπλισμό τών λειτουργούντων έπιχειρήσεων καί έλαττώθηκαν οί δαπάνες γιά τήν οίκοδόμηση σέ όρισμένους κλάδους τής βιομηχανίας. Αύτό έδινε τή δυνατότητα νά συγκεντρωθούν μεγάλοι έργασιακοί πόροι καί ύλικά μέσα γιά τά νέα έργα, γεγονός πού έδινε ένα όρισμένο όφελος. ' Η Κεντρική ’ Επιτροπή τοΰ Κόμματος ύποστήριζε όλόπλεϋρα τίς άξιόλογες πρωτοβουλίες καί τή θετική πείρα τής δουλιάς τών τοπικών κομματικών όργάνων, τών κομματικών όργανώσεων. βάσης καί τών έργασιακών οικοδομικών όμάδων γιά τήν έπιτάχυνση τών έργων ύποδομής, τό άνέβασμα τής άποδοτικότητάς τους, έπιδίωκε νά λειτουργήσουν χωρίς καθυστέρηση οΙ οίκοδομούμενες έπιχειρήσεις, καί νά γίνει ταχύτερα ή άφομοίωση τού παραγωγικού τους δυναμι­ κού. Υποστηρίχτηκε ή πρωτοβουλία τών μεταλλουργών τού έργο­ στασίου τής Δυτικής Σιβηρίας, πού άνέτττυξαν τή σοσιαλιστική άμιλλα γιά τή γρήγορη άφομοίωση τοΰ παραγωγικού δυναμικού. ' Επιδοκιμά-

853

στη καν έπίσης οί σοσιαλστικές ύποχρεώσεις των όμάδων τών χημικών συγκροτημάτων τοΰ Νεβινομίσκ καί Βοσκρεσένσκ, τοΰ άνθρακοχημικοΰ συγκροτήματος «Ά π α τΙτ» καί πολλών άλλων οίκοδομικών καί έπισκευαστικών όργανώσεων γιά εισαγωγή σέ λειτουργία νέων δυναμικών πριν άπό τήν προθεσμία, γιά τήν άφομοίωσή τους καί τήν παραγωγή χημικών λιπασμάτων πάνω άπό τό οικονομικό πλάνο. 01 οικοδόμοι έκπλήρωναν μεγάλης έκτασης έργα ύποδομής. Συνεχιζόταν ή όργάνωση μεγάλης βάσης πετρελαίου καί άερίου στίς ' Ανατολικές περιοχές τής χώρας, κυρίως στίς περιφέρειες той Τιοΰμεν καί τοΰ Όρενμπουργκ, στήν Α Σ Σ Δ τής Κόμι, καθώς καί στίς ένωσιακές δημοκρατίες του Ούζμπεκιστάν καί τής Τουρκμενίας. Δημιουργοϋνταν νέα σιδηρωρυχεία τής μαύρης μεταλλουργίας στά κοιτάσματα τής μαγνητικής άνωμαλίας той Κούρσκ. Άνεγείρονταν στό Λένινγκραντ καί άλλοι άτομικοί ύδροηλεκτρικοί σταθμοί, ό μεγαλύτερος στόν κόσμο ύδροηλεκτρικός σταθμός στό ΣαγιάνοΣούσενσκο, τό έργοστάσιο αύτοκινήτων στόν Κάμα, στή Ναμπερέζνι Τσελνί, τά έργοστάσια άλουμινίου ατό Μπράτσκ, στό Κρασνογιάρσκ καί στό Ίρκούτσκ. Αναπτύχθηκε ή κατασκευή τής σιδηροδρομικής άρτηρίας Βαϊκάλης-Άμούρ. Σέ όλη τή χώρα γίνονταν έντατική οικοδόμηση κατοικιών. Μέ βάση τίς άποφάσεις τοϋ 24ου Συνεδρίου τοϋ ΚΚΣΕ τό Κόμμα έδινε μεγάλη προσοχή στήν άνάπτυξη τής βιομηχανίας τής όμάδας «Β». Τό ένατο πεντάχρονο ήταν στήν ούσία τό πρώτο όταν άρχισε ό ριζικός τεχνικός έπανεξοπλισμός. 'Επιχειρήσεις τής βιομηχανικής αύτής όμάδας οίκοδομήθηκαν άρκετές καί στά προηγούμενα πεντά­ χρονα. 'Α λλά τά πλάνα τής άνάπτυξής της δέν ένισχύονταν πάντα μέ τά άπαραίτητα χρηματικά καί ύλικά μέσα. ' Ενώ οι άπαιτήσεις της μεγάλωναν. Μέ βάση τίς έντολές τοϋ 24ου Συνεδρίου τοϋ ΚΚΣΕ οί τοπικές κομματικές όργανώσεις έδοσαν μεγαλύτερη προσοχή στήν άνάπτυξη τής βιομηχανίας τής όμάδας «Β». ' Η ΚΕ τού ΚΚΣΕ έπιδοκίμασε τήν πρωτοβουλία τών οικοδομικών όργανώσεων καί έπιχειρήσεων τών περιοχών той Λένινγκραντ, τού Νόβγκοροντ, τοΰ Ντονέτσκ καί τοΰ Βίτεμπσκ, τής πόλης τής Μόσχας καί τοΰ ένωσιακών δημοκρατιών τής Λευκορωσίας καί τής Λιθουανίας, γιά νά μποΰν πιό γρήγορα σέ λειτουργία οί παραγωγικές δυνατότητες καί έφεδρεΐες τών έπιχειρή­ σεων τής έλαφριάς καί τής έπισιτιστικής βιομηχανίας, τής βιομηχανίας κρέατος καί γάλατος, καθώς καί τών έπιχειρήσεων τού ύπουργείου μηχανοκατασκευών γιά τόν έξοπλισμό τής έλαφριάς καί τής έπισιτιστικής βιομηχανίας καί τών οικιακών συσκευών. 'Υποστηρίζονταν όλόπλευρα όσοι έπαιρναν πρωτοβουλία γιά τήν καλύτερη άξιοποίηση τών δυνατοτήτων καί τών έφεδρειών τών έπιχειρήσεων. ' Επεκτείνονταν γρήγορα οί παραγωγικοί χώροι τών βιομηχανικών έπιχειρήσεων τής όμάδας «Β» καί οί βιομηχανικές αύτές έπιχειρήσεις έξοπλίζονταν μέ νέες έγκαταστάσεις. Ή ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ καί τό 'Υπουργικό Συμβούλιο τής ΕΣΣΔ πήραν ειδική άπόφαση γιά τήν

αύξηση τής παραγωγής νΕων τεχνικών μέσων γιά τΙς Επιχειρήσεις τής Ελαφριάς καί τής Επισιτιστικής βιομηχανίας, τού Εμπορίου, τής κοινής Εστίασης καί τών βιοτικών υπηρεσιών. Στήν άπόφαση καθορίστηκαν συγκεκριμΕνα μΕτρα γιά τήν ΕπΕκταση τής παραγωγικής βάσης καί τόν Εξοπλισμό τών Επιχειρήσεων τοϋ 'Υπουργείου μηχανοκατασκευών μΕ νΕα τεχνικά μΕσα γιά τήν Ελαφριά βιομηχανία καί τή βιομηχανία τροφίμων, κϋθώς καί μΕτρα γιά τό γρήγορο Εξοπλισμό τών Επιχειρή­ σεων τής Ελαφριάς βιομηχανίας μΕ νΕα τεχνικά μΕσα. Σ ’ αύτό τό σοβαρό Εργο προσελκύθηκαν σχεδόν όλα τά ύπουργεϊα τών μηχανο­ κατασκευών τής χώρας, καθώς καί άλλα ύπουργεϊα. Σάν άποτΕλεσμα όλης αύτής τής δουλιάς γιά τήν άνάπτυξη τής βιομηχανίας τής όμάδίας «Β» σημειώθηκε σημαντική πρόοδος. Στά χρόνια τοϋ πεντάχρονου σχεδίου μπήκαν σΕ λεπουργία χίλιες περίπου νΕες Επιχειρήσεις. Στόν τομΕα τής άγροτικής οίκονομίας τό Κόμμα Εξακολουθούσε νά Εφαρμόζει τήν πολιτική πού χάραξε ή ' Ολομέλεια τοϋ Μάρτη 1965 καί ΕνΕκριναν τό 23ο καί τό 24ο ΣυνΕδριο τοϋ ΚΚΣΕ. ' Η Κεντρική ' Επιτροπή τοϋ Κόμματος κατεύθυνε καί συνΕνωνε τίς προσπάθειες τών τοπικών κομματικών όργανώσεων, δλων τών Εργαζόμενων τής ύπαίθρου γιά τήν Εκπλήρωση τοϋ μακροπρόθεσμου σύνθετου προ­ γράμματος τής Εντατικής άνάπτυξης τής άγροτικής οίκονομίας, συγκεντρώνοντας τήν προσοχή σΕ τρεις κύριες κατευθύνσεις: στήν Εκμηχάνιση τής κολχόζνικης καί τής σοβχόζνικης παραγωγής, στά Εγγειοβελτιωτικά Εργα καί στή χημικοποίησή της. ΟΙ κεφαλαιουχικΕς Επενδύσεις στήν άγροτική οίκονομία στά 1971-1975 ξεπΕρασαν τά 131 δισεκατομμύρια ρούβλια, δηλ. πάνω άπό τό 1/ 4 δλων τών Επενδύσεων στή λαϊκή οίκονομία τής χώρας. ΟΙ Επενδύσεις αύτΕς Εδραίωσαν σΕ σημαντικό βαθμό τήν ύλικοτεχνική βάση τών κολχόζ καί τών σοβχόζ, δημιούργησαν γερό θεμέλιο γιά τή μετατροπή τής άγροτικής οίκονομίας σΕ ύψηλά άνατττυγμΕνο κλάδο τής λαϊκής οίκονομίας. Ή άγροτική οίκονομία άναδιοργανώνονταν πάνω σΕ βιομηχανική βάση. ΜΕ βάση τήν άπόφαση τής ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ καί τοϋ 'Υπουργικού Συμβουλίου τής ΕΣΣΔ άρχισε ή κατασκευή μεγάλων Εργων γιά τήν άνάπτυξη τής άγροτικής οίκονομίας στή ΝετσερνοζΕμνσγια, ζώνης τής ΣΟΣΔΡ, πού περιλαβαίνει 29 περιοχΕς καί αύτόνομες δημοκρατίες. Ή ΚΕ τοϋ Κόμματος μελετούσε βαθιά τίς διεργασίες πού συντελοϋνταν στήν άγροτική οίκονομία. Ιδίως μΕ τήν Εναρξη τής Εφαρμογής μΕτρων μΕ πρωτοβουλία τών κολχόζ καί τών σοβχόζ όρισμΕνων περιοχών καί αύτόνομων δημοκρατιών γιά τήν Εξειδίκευση καί τή συγκΕντρωση τής παραγωγής. Γενίκευε τήν πείρα τής δουλιάς τών τοπικών κομματικών όργανώσεων στόν τομΕα τής καθοδήγησης τών κολχόζ καί τών σοβχόζ, άνΕπτυσσε τή δημιουργική δραστηριότη­ τα τών Εργαζόμενων τής ύπαίθρου. ΟΙ κομματικΕς όργανώσεις Επιδιώκοντας τήν Ενίσχυση τής Επίδρασής τους στήν αύξηση τής άποδοτικότητας τής άγροτικής οίκονομίας Εστρεφαν τήν προσοχή τους στό ότι αύτό τό πρόβλημα στήν άγροτική οικονομία λύνεται στό

855

σύνολό του μέ τήν Εκμηχάνιση, τήν καλλιέργεια τής γής μέ χημικά μέσα, καί κεϊ πού ήταν άπαραίτητη ή άρδευση καί ή άποξήρανση, μέ ένα όλόκληρο σύστημα γεωργικών μέτρων, μέ τή βελτίωση τής ποιότητας τών σπόρων καί τής ράτσας τών ζώων, μέ τήν τελειοποίηση τής διεύθυνσης τής παραγωγής. Δέν ήταν όλα τά χρόνια τού ένατου πεντάχρονου σχεδίου εύνοϊκά γιά τούς έργαζόμενους τής άγροτικής οίκονομίας. Μόνο τό 1973 ήταν καλή χρονιά, ένώ τά χρόνια 1972 καί 1975 ήταν χρόνια πρωτοφα­ νούς ξηρασίας. ‘ Ομως καί τότε οί τοπικές κομματικές όργανώσεις στή μάχη γιά τά σιτηρά κατάφεραν νά όργανώσουν τούς έργαζόμενους τής ύπαίθρου καί νά άντιπαρατάξουν τή θέληση καί τήν έπιδεξιότητά τους στίς θεομηνίες. Παρ'ότι τά κολχόζ καί τά σοβχόζ λόγω τών δυσμενών καιρικών συνθηκών δέ μπόρεσαν νά έκπληρώσουν τά καθήκοντα πού χάραξε τό 24ο Συνέδριο, ή μέση χρονιάτικη προσαύξηση τής άγροτικής παραγωγής στό ένατο πεντάχρονο σχέδιο ήταν μεγαλύτερη άπό τά προηγούμενα πεντάχρονα σχέδια. Σοβαρός παράγοντας τής αύξησης τής άποδοτικότητας τής παρα­ γωγής είναι ή έντατική χρησιμοποίηση τών βασικών παραγωγικών κεφαλαίων τής λαϊκής οίκονομίας. Ιδίως τού πιό ένεργητικοϋ τους μέρους — τών έγκαταστάσεων. Τό 24ο Συνέδριο той ΚΚΣΕ τόνισε ότι τό πρόβλημα αύτό στό σημερινό στάδιο τής οίκονομικής άνάπτυξης έγινε έξαιρετικά Επίκαιρο. Ό όγκος τών βασικών παραγωγικών κεφαλαίων τής ΕΣΣΔ σέ άξιακή έκφραση ξεπέρασε τά 800 δισεκατομ­ μύρια ρούβλια καί αύξάνει διαρκώς. Ά π ό τήν άπόδοση τών παραγω­ γικών κεφαλαίων έξαρτιέται τό μέγεθος τού έθνικοΰ εισοδήματος καί τής παραγωγής προϊόντων, ή άνοδος τής εύημερίας τοΰ λαοΰ. Ή αύξηση τής άποδοτικότητας τών βασικών παραγωγικών κεφαλαίων σέ κάθε καπίκι той κάθε ρουβλιού άποτελεϊ τήν προσαύξηση той &)νικοΰ είσοδήματος κατά πολλά δισεκατομμύρια ρούβλια. ΓΓα ύτό ή ΚΕ τοΰ Κόμματος στίς όλομέλειες καί στήν καθημερινή δράση της έφιστοΰσε συνεχώς τήν προσοχή τών κομματικών, τών κρατικών καί τών οίκονομικών όργανώσεων, τών κολλεκτίβων τών έργαζόμενων στήν όρθολογική άξιοποίηση τών βασικών παραγωγικών κεφαλαίων, καλούσε έπίμονα νά έπιδιώκουν τήν αύξηση τής άποδοτικότητάς τους. Τό πρόβλημα τής έντστικής χρησιμοποίησης τών έγκαταστάσεων συνδέεται μέ τό σύστημα διεύθυνσης τής παραγωγής καί τής όργάνωσής της, ένώ ή άξιοποίηση τών βασικών παραγωγικών κεφαλαίων όλης τής χώρας μέ τό σύστημα τής διεύθυνης τής λαϊκής οίκονομίας. ' Η Κεντρική ’ Επιτροπή τού ΚΚΣΕ, τά τοπικά κομματικά όργανα καί ο! κομματικές όργανώσεις βάσης έκαναν στό ένατο πεντάχρονο σχέδιο πολλή δουλιά γιά τήν τελειοποίηση όλων τών κρίκων τού συστήματος διεύθυνσης τής λαϊκής οικονομίας, γεγονός πού συνέβαλε σέ σημαντικό βαθμό στήν αύξηση τής άποδοτικότητας τής κοινωνικής παραγωγής. ’ Ολοκληρώθηκε τό πέρασμα όλων τών

856

βιομηχανικών Επιχειρήσεων, τών οικοδομικών όργανώσεων καί τών σοβχόζ στό νέο σύστημα σχεδιασμοΰ καί οικονομικής παρότρυνσης. Τό 1972 στό νέο σύστημα διεύθυνσης πέρασαν ο! έπιστημονικοερευνητικές όργανώσεις, οΙ όργανώσεις σχεδιασμοΰ καί κατασκευής καί ο! τεχνολογικές όργανώσεις καί έπιχειρήσεις τών ύπουργείων τής βαρι­ άς, τής ένεργειακής βιομηχανίας καί τών μεταφορών. Μπήκαν σέ λειτουργία νέοι οικονομικοί μοχλοί: τά ύπουργεϊα καί οί ύπηρεσίεςτής βιομηχανίας άνέλαβαν τό καθήκον νά αύξήσουν τήν παραγωγικότητα τής έργασίας καί αύτά καθόριζαν τά Ιδια καθήκοντα στίς έπιχειρήσεις καί τίς όργανώσεις πού βρίσκονταν κάτω άπό τόν έλεγχό τους. ' Ο δγκος τών κεφαλαίων Ενθάρρυνσης πού δίνονταν στίς έπιχειρήσεις ήταν άνάλογος μέ τήν αύξηση τής παραγωγικότητας τής έργασίας, τήν εισαγωγή τής νέας τεχνικής στήν παραγωγή καί τήν ποιότητα τών προϊόντων. Στά χρόνια άκόμη τοΰ όγδοου πεντάχρονου σχεδίου στό Λένινγκραντ καί στή συνέχεια στήν Ούκρανία καί σέ άλλες περιοχές τής χώρας δημιουργήθηκαν βιομηχανικές παραγωγικές ένώσεις πού πολύ γρήγορα φάνηκε ό προοδευτικός τους ρόλος. ΟΙ ένώσεις αύτές άνοιξαν πλατιές δυνατότητες γιά τήν αύξηση τής άποδοτικότητας τής παραγωγής μέ βάση τή συγκέντρωση καί τήν Εξειδίκευσή της, τήν είσαγωγή τών Επιτευγμάτων τής Επιστήμης καί τής τεχνικής, τήν άνανΕωση καί τόν Εκσυγχρονισμό τών Εγκαταστάσεων, τήν όρθολογική άξιοποίηση τών Εργασιακών καί τών ύλικών πόρων, τήν άνοδο τής Επιτελικής διεύθυνσης τής παραγωγής. Τό 24ο ΣυνΕδριο τοΰ ΚΚΣΕ, γενικεύοντας τήν πείρα άπό τή δουλιά τών πρώτων παραγωγικών Ενώσεων, χάραξε πολιτική δημιουργίας παρόμοιων Ενώσεων στή βιομηχανία. Τήν άνοιξη τοΰ 1971 λειτουργούσαν στή βιομηχανία πάνω άπό 600 παραγωγικές ένώσεις καί πολλά μεγάλα βιομηχανικά συγκροτή­ ματα, πού γίνονταν σοβαρό μέσο τελειοποίησης τής όργάνωσης τής διεύθυνσης τής βιομηχανίας μέ τό μεγάλωμα τών έπιχειρήσεων. Τό Μάρτη τοΰ 1973 ή Κεντρική ^Επιτροπή τοΰ ΚΚΣΕ καί τό Υπουργικό Συμβούλιο τής ΕΣΣΔ πήραν άπόφαση σχετική μέ τήν παραπέρα τελειοποίηση τής διεύθυνσης τής βιομηχανίας καί γίνονταν πρόταση στά ύπουργεϊα καί τίς υπηρεσίες, τά υπουργικά Συμβούλια τών ένωσιακών δημοκρατιών νά άναπτύξουν δραστήρια πάλη γιά τή δημιουργία παραγωγικών ένώσεων, καθώς καί βιομηχανικών Ενώσε­ ων σΕ κλίμακα δλης τής χώρας καί σέ κάθε δημοκρατία. Γιά νά πλησιάσουν τά όργανα τής οικονομικής καθοδήγησης στήν παραγωγή γίνονταν πρόταση νά έξαλειφθεϊ ή πολυεδρικότητα τής διεύθυνσης τών κλάδων τής βιομηχανίας καί νά περάσουν στό διπλό ή τό τριπλό σύστημα διεύθυνσης. Τό Υπουργικό Συμβούλιο τής ΕΣΣΔ μέ βάση τήν άπόφαση αύτή έπικύρωσε τόν κανονισμό γιά τήν παραγωγική ένωση (κομπινάτ), όπου τονίζεται ότι οί Ενώσεις άποτελοΰν Ενιαίο παραγωγικοοικονομικό συγκρότημα, όπου άνήκουν Επιχειρήσεις, Εργοστάσια, ΕπιστημονικοερευνητικΕς όργανώσεις, όργανώσεις σχε-

857

διασμοΰ καί κατασκευής καί τεχνολογικές όργανώσεις καί άλλες παραγωγικές μονάόες. 01 παραγωγικές ένώσεις (κομπινάτ) γίνονταν ό βασικός (ό πρώτος) κρίκος τής βιομηχανίας. Παράλληλα δημιουργοϋνταν καί έπιστημονικοπαραγωγικές ένώσεις. Οί παραγωγικές καί οί έπιστημονικοπαραγωγικές ένώσεις άποτε­ λοϋν ένα ποιοτικά νέο φαινόμενο στή διεύθυνση τής παραγωγής. ' Η έπίδρασή τών ένώσεων αύτών στήν αύξηση τής άποδοτικότητας τής παραγωγής συνίσταται στό γεγονός ότι συνενώνουν όργανικά τήν έπιστήμη καί τήν παραγωγή, πραγματοποιούν πλατιά τήν έξειδίκευση καί τή συνεργασία. ' Αποτέλεσαν σοβαρό μέτρο γιά τήν τελειοποίηση τής όργανωτικής δομής τής διεύθυνσης τής βιομηχανικής παραγωγής, τών μεθόδων τής οίκονομικής διαχείρισης. Στίς άρχές τοΰ 1976 λειτουργούσαν στή χώρα πάνω άπό 200 παραγωγικές καί έπιστημονικοπαραγωγικές ένώσεις καί στό μερίδιό τους άναλογοϋσε σχεδόν τό 1/4 όλων τών βιομηχανικών προϊόντων. Ταυτόχρονα πραγματοποιούνταν ό έξοπλισμός τών όργάνων σχεδιασμοΰ καί διεύθυνσης μέ τή νέα τεχνική ΗΝ/Μ δεύτερης καί τρίτης γενιάς. Πάνω στή βάση τών ΗΝ/Μ άκόμη στό όγδοο πεντάχρο­ νο σχέδιο άρχισε τό πέρασμα στά αύτοποιημένα συστήματα τής λήψης καί τής έπεξεργασίας τής παραγωγικής πληροφορίας (ΑΣΔ). Στό όγδοο πεντάχρονο σχέδιο τά συστήματα αύτά εϊχαν φτάσει στά 400. Στό τέλος τοΰ ένατου πεντάχρονου σχεδίου ό άριθμός τών αύτοματοποιημένων συστημάτων διεύθυνσης τής βιομηχανίας έφτα­ σε στά 2750 περίπου. Ή διαδικασία τής συγκέντρωσης καί τής έξειδίκευσης τής παραγωγής συντελοΰνταν καί στήν άγροτική οικονομία. Δημιουργοΰνταν γεωργικοβιομηχανικά συγκροτήματα: σοβχόζ, έργοστάσια, κτηνοτροφεϊα, χοιροτροφεία, κομπινάτ παραγωγής ζάχαρης. Ταυτό­ χρονα δημιουργήθηκαν κρατικό-κολχόζνικες παραγωγικές ένώσεις σέ άρκετές ένωσιακές δημοκρατίες: τής Μολδαβίας, τής Λευκορωσίας καί τής Ούκρανίας καί σέ όρισμένες περιοχές τής ρωσικής όμοσπονδίας. Αύτό ήταν νέα μορφή τής παραγωγικής συνεργασίας στήν άγροτική οικονομία. Ό μ ω ς χρειάζονταν τή δοκιμασία τοΰ χρόνου. Τά τοπικά κομματικά όργανα συγκέντρωναν πείρα άπό τήν όργάνωση καί τήν καθοδήγηση τών κρατικοκολχόζνικων παραγωγικών ένώσεων. ’ Η Κεντρική ' Επιτροπή τοΰ Κόμματος μελετούσε τήν πείρα τους, δμως δέν βίαζε τήν όργανωτική άνασυγκρότηση τής άγροτικής παραγωγής, ώσπου νά φανούν καθαρά όλες οί πλευρές δράσης τών κρατικοκολχόζνικων παραγωγικών ένώσεων. Τό Κόμμα θεωρεί ότι βασικός παράγοντας τής αύξησης τής άποδοτικότητας τής παραγωγής καί τής παραγωγικότητας τής έργα­ σίας είναι ή έργασιακή δραστηριότητα τών μαζών: τών έργατών, τών κολχόζνικων, τής παραγωγικο-τεχνικής διανόησης. Αύτοί στέκονται δίπλα στίς μηχανές καί στά αύτόματα μηχανήματα, κάθονται στό τιμόνι τών σύτοκινήτων καί τών άλλων μηχανών. Ή νέα τεχνική περνάει άπό τά χέρια τους καί άπ' αύτούς έξαρτιέται κατά πρώτο λόγο

858

ή άποδοτική άξιοποίησή τους, καθώς καί ή ποιότητα τών παραγόμενων προϊόντων. ' Η Εργασιακή δραστηριότητα τών Εργατών καί τών κολχόζνικων Εκδηλώνεται στή μαζική σοσιαλιστική άμιλλα. Στίς άρχΕς τοΰ 1973 ή ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, τό Υπουργικό Συμβούλιο, τό ΠΚΣΣ καί ή ΚΕ τής ΠΑΚΕΝ άπεύθυναν Εκκληση στούς Εργάτες καί τούς ύπαλλήλους τής βιομηχανίας, τών οίκοδομών, τών μεταφορών καί τής άγροτικής οίκονομίας νά ξεδιπλώσουν τήν Πανενωσιακή σοσιαλιστική άμιλλα μΕ τό σύνθημα: νά δόσουμε περισσότερα προϊόντα, καλύτερης ποιότη­ τας καί μΕ τίς πιό άσήμαντες δαπάνες. ΟΙ κομματικές όργανώσεις βάσης καί ο! παραγωγικές καί Επιστημονικές κολλεκτίβες χρησιμοποί­ ησαν τό σύνθημα αύτό γιά τή δμιουργική άναζήτηση άποτελεσματικών μορφών τής σοσιαλιστικής άμιλλας. Ό κάθε χρόνος τοΰ πεντάχρονου γεννούσε νΕες Εργατικές πρωτοβουλίες. Τό 1973 πήρε μαζικό χαρακτήρα τό κίνημα «Σύμφωνο τών χιλίων»: ή άμιλλα μεταξύ τών παραγωγικών όμάδων. Τό 1974 οί άμιλλόμενοι άνάπτυξαν τήν πάλη γιά τήν Εκπλήρωση τών σχεδίων. Ό λ ο καί πιό πλατιά άναπτύσσοντσν ή σοσιαλιστική άμιλλα τών παραγωγικών κολλεκτίβων άνάμεσα στίς μπριγάδες, τά' τμήματα, τίς βάρδιες καί τίς όμάδες, άνάμεσα στούς Εργάτες καί τούς είδικούς. Γ ιά τήν Ενθάρρυνση τών άμιλλόμενων καθιερώθηκε τό πανενωσιακό τιμητικό δίπλωμα «Γιά τήν πρίν τήν προθεσμία έκπλήρωση τοΰ ένατου πεντάχρονου σχεδίου» καί γιά τίς κολλεκτίβες τών έπιχειρή­ σεων, τών περιφερειών, τών άκρινών περιοχών, τών περιοχών καί τών δημοκρατιών — οΙ έπαμοιβόμενες κόκκινες σημαίες τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, τού Υπουργικού Συμβουλίου τής ΕΣΣΔ, τοΰ ΠΚΣΣ καί τής Π ΛΚΕΝ , πού δίνονταν στούς νικητές μετά τή συνόψιση τών άποτελεσμάτων, ταυτόχρονα μέ τό 'Αναμνηστικό σήμα «Γιά ήρωική δουλιά στό ένατο πεντάχρονο σχέδιο» καί μέ χρηματικό βραβείο. Τό 1974 τό Προεδρείο τοΰ Άνω τάτου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ καθιέρωσε τό πα­ ράσημο τής έργατικής δόξας 1, 2, καί 3 βαθμού, μέ τό όποιο έπιβραβεύονταν οί έργάτες καί ο! κολχόζνικοι γιά τήν μακρόχρονη ύψηλή παραγωγική έργασία στήν Γδια παραγωγή. ΟΙ καλύτεροι έκπρόσωποι τής παλιάς γενιάς τών έργαζόμενων έπιβραβεύονται μέ τό μετάλλιο «Βετεράνου τής έργασίας». ΟΙ κομματικές όργανώσεις καί οΙ κομμουνιστές πρωτοστατούσαν στή σοσιαλιστική άμιλλα. Τά τοπικά κομματικά όργανα γενίκευαν καί διέδιδαν τήν θετική πείρα τους. ' Η Κεντρική ' Επιτροπή τοΰ Κόμματος ύποστήριζε τίς άξιόλογες πρωτοβουλίες τών έργατικών κολλεκτίβων καί συνιστοΰσε νά διαδοθούν πλατιά. Α ξιό λο γη πρωτοβουλία έδειξε ό μπριγαντίρης τών οικοδόμων τής Γενικής οίκονομικής διεύθυνσης τής Μόσχας Ν. Α. Ζλόμπιν. Ή μπριγάδα, περνώντας σέ πλήρη ϊδιοσυντήρηση, άρχισε νά Εργάζεται μέ τή μέθοδο τής έργολαβίας, έξασφαλίζοντας μέ άκρίβεια τίς προθεσμίες άποπεράτωσης τών έργων ύψηλής ποιότητας. Δημιουργήθηκε νέα άποδοτική μορφή ϊδιοσυντήρησης, ή έργολαβική, πού άνεβάζει τήν παραγωγικότητα τής

εργασίας καί τήν ποιότητά της. Ό Ν. Α. Ζλόμπιν πήρε τόν τίτλο τοΰ "Ηρώα τής Σοσιαλιστικής Έργασίας. Ή Κεντρική Επιτροπή τοϋ Κόμματος έδοσε ύψηλή έκτίμηση τής προοδευτικής μεθόδου τής μπριγάδας τοΰ Ν. Α. Ζλόμπιν καί τή συνέστησε νά είσαχθεϊ πλατιά στίς οίκοδομές. Ή ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ ύποστήριξε καί συνέστησε νά είσαχθεϊ πλατιά στήν άνθρακοβιομηχανία ή προοδευτική πείρα τών πρωτοπόρων μπριγάδων τών Γ. Ν. Σμυρνόφ, В. Γ. Μουρζένκο, Μ. Π. Τσίχο καί А. Γ. Τατσένκο, πού έβγαζαν τό χρόνο πάνω άπό ένα έκατομμύριο τόννους κάρβουνο. 'Υποστηρίχτηκε καί έγινε σύσταση νά διαδοθεί ή πείρα τών έπιχειρή­ σεων τής πόλης τοϋ Λβόφ, πού δημιούργησαν ένα σύνθετο σύστημα 'διεύθυνσης τής ποιότητας τών προϊόντων, καθώς καί τήν πρωτοβου­ λία τών οίκοδόμων τοΰ Ό ρ σ ό λ , πού όργάνωσαν ρυθμική έργασία βάση δίχρονα σχέδια. Έ γ ιν ε παράδοση στό σοβιετικό λαό νά σημειώνει μέ έργατικές βάρδιες τά βασικά γεγονότα καί τίς άξισημείωτες έπετείους: τό γιορτασμό τής Πρωτομαγιάς, τήν έπέτειο τοϋ Μεγάλου Όχτώ βρη κ.ά. φυλάσσοντας στή μνήμη τοΰ λαοΰ τό μεγαλείο τής πρώτης κομμουνιστικής έξόρμησης καί γιορτάζοντας κανονικά τίς έπέτειες τής γέννησης τοΰ В. I. Λένιν άπό τόν 'Απρίλη τοϋ 1970 γίνονται Πανενωσιακές έξορμήσεις, όπου συμμετέχει δλη ή χώρα. Τά χρήματα άπό τήν έξόρμηση πηγαίνουν στό Παλλαϊκό ταμείο τής Πατρίδας καί διατίθενται γιά τήν προστασία τής ύγείας καί τήν παιδεία. Στίς πρώτες μέρες τοϋ 1976 οΙ σοβιετικοί άνθρωποι ξεσηκώθηκαν σέ νέα έργατική βάρδια, άφιερωμένη στό έπικείμενο 25ο Συνέδριο τοϋ Κομμουνιστι­ κού Κόμματος τής Σοβιετικής Ένωσης.

6. Ή άνάπτυξη τοϋ ΚΚΣΕ. Ή όργανωτική καί ή Ιδεολογικο-διαπαιδαγωγική δουλιά τοϋ Κόμματος Γ ιά νά έκπληρωθοΰν τά μεγάλα καί δύσκολα καθήκοντα πού έθεσε τό 24ο Συνέδριο τοϋ ΚΚΣΕ έπρεπε τό Κόμμα νά στρέψει τήν προσοχή του στά προβλήματα τής έσωτερικής του ζωής, στήν τελειοποίηση τής όργανωτικής καί τής Ιδεολογικο-διαπαιδαγωγικής δουλιάς. ’ Η άμείωτη εΙσροή τών νέων δυνάμεων στό κόμμα: έκπροσώπων τής έργατικής τάξης, τής κολχόζνικης άγροτιάς καί τής διανόησης έδειχνε τό αύξημένο κύρος του στίς μάζες. Στήν περίοδο πού μεσολάβησε άνάμεσα στό 24ο καί στό 25ο Συνέδριο τό Κόμμα αύξησε τά μέλη του κατά 2,6 έκατομμύρια. ' Ο άριθμός αύτός ήταν κάπως μικρότερος άπ'ό,τι τήν περίοδο άνάμεσα στά προηγούμενα συνέδρια. Ή κατάσταση αύτή έξηγοϋνταν μέ τήν αύξηση τής άπαιτητικότητας τών κομματικών όργανώσεων κατά τήν πρόσληψη νέων δόκιμων μελών τοΰ ΚΚΣΕ. Τό Κόμμα όχι μόνο ρύθμιζε τήν αύξηση τών γραμμών του, άλλά καί μελετοϋσε τή σύνθεσή του, έξηγοΰσε τήν τάση στή δυναμική

860

αύξηση τών κομματικών γραμμών στ(ς συνθήκες τοΰ άναπτυγμένου σοσιαλισμού. Διαπιστώθηκε δτι ύστερα άπό τό 24ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ ή αύξηση τών γραμμών τοΰ Κόμματος συντελοΰνταν κυρίως μέ τήν πρόσληψη έργατών, νέων καί γυναικών. Τό γεγονός δτι οΙ έργάτες άποτελοΰσαν τό 5 8% άνάμεσα στά νέα μέλη τοΰ Κόμματος μαρτυρεί τήν ύψηλή πολιτική συνειδητότητα τής έργατικής τάξης. Στίς συνθήκες τοΰ άναπτυγμένου σοσιαλισμού, πού τό ΚΚΣΕ έγινε Κόμμα όλου τοΰ λαοΰ, πρέπει νά διατηρήσει τόν ταξικό του χαρακτήρα. Ή ταξική φύση τοΰ ΚΚΣΕ έκφράζεται τόσο στή μαρξιστική-λενινιστική Ιδεολογία του, στίς κομμουνιστικές έπιδιώξεις, στό πρόγραμμα καί στήν πρακτική δράση του, όσο καί στόν δεσπόζοντα ρόλο τών έργατών στή σύνθεση τοΰ Κόμματος. Στό Κόμμα αύξάνει τό είδικό βάρος τής νεολαίας. Ό μισός άριθμός τών δόκιμων μελών τού Κόμματος μετά τό 24ο Συνέδριό του άποτελεϊται άπό νέους καί νέες ήλικίας ώς 25 χρόνων. Αύτό είναι νομοτελειακό φαινόμενο. Ή νεολαία περνάει στό σχολειό τής πολιτικής διαπαιδαγώγησης στήν Κομσομόλ, άτσαλώνεται στά πολυ­ άριθμα νέα έργα, στίς δύσκολες κολλεκτίβες τών έργοστασίων τών έπιχειρήσεων, τών σοβχόζ καί τών κολχόζ, στίς τάξεις τού Σοβιετικού Στρατού, στά άνώτατα έκπαιδευτικά Ιδρύματα, στά φοιτητικά οίκοδομικά τμήματα. « Ή αυξανόμενη εΙσροή τής νεολαίας στό ΚΚΣΕ — είπε ό Λ . I. Μπρέζνιεφ — δείχνει παραστατικά δτι οΙ ζωτικές δυνάμεις τοΰ Κόμμας είναι άνεξάντλητες, ότι ή νέα γενιά μας είναι βαθιά προ­ σηλωμένη στά Ιδανικά τοΰ κομμουνισμού» ( ' Υ λ ι κ ά τ ο ΰ 2 4 ο υ Σ υ ν ε δ ρ ί ο υ τ ο ΰ Κ Κ Σ Ε . Μόσχα, Πολιτικό ' Εκδοτικό, 1976, σελ. 63). Στό Κόμμα αύξάνει ό άριθμός τών γυναικών. Σχεδόν τό 1/3 άπό τά δόκιμα μέλη τοϋ Κόμματος είναι γυναίκες, γεγονός πού δείχνει τήν αύξηση τής κοινωνικο-πολιτικής δραστηριότητας τών γυναικών, πού προσδιορίζεται άπό τή μόνιμη φροντίδα τού Κόμματος γιά τίς γυναίκες. Σοβαρό φαινόμενο τής έσωκομμστικής ζωής στάθηκε ή άλλαγή τών κομματικών βιβλιαρίων τό 1973-1974. Σύμφωνα μέ τήν άπόφα­ ση τοΰ 24ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ έγινε νέο ύπόδειγμα τοΰ κομματι­ κού βιβλιαρίου. Σύμφωνα μέ τήν έπιθυμία τών κομμουνιστών στό νέο ύπόδειγμα έγινε άναπαράσταση τής προσωπογραφίας τοΰ Ιδρυτή καί άρχηγοΰ τοΰ Κομμουνιστικού Κόμματος τής Σοβιετικής Ένω σης Βλαντίμιρ ' Ιλίτς Λένιν καί παράθεση τοΰ έμπνευσμένου άποφθέγματός του: «Τό Κόμμα είναι ό νοΰς, ή τιμή καί ή συνείδηση τής έποχής μας», πού θυμίζει πάντοτε στούς κομμουνιστές ότι γιά νά γίνει κανείς μέλος τοϋ μεγάλου λενινιστικοϋ Κόμματος σημαίνει ότι πρέπει νά ύίτηρετεΐ πιστά καί είλικρινά τό λαό του, νά δίνει όλες τίς δυνάμεις του καί τίς γνώσεις του στήν πάλη γιά τά συμφέροντα τού'λαοΰ, γιά τήν ύπόθεση τοΰ κομμουνιστικού, τοΰ έργστικοΰ καί τοΰ έθνικοαπελευθερωτικού κινήματος, ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό, γιά τόν κομμούνα σμό. ’ Η άλλαγή τών κομματικών βιβλιαρίων είχε ύπαχθεί όλοκληρω-

861

τικά στήν στερέωση τοΰ ΚΚΣΕ, στήν άνοδο τής δραστηριότητας καί τής πειθαρχίας των κομμουνιστών, στή βελτίωση τής δαυλιάς όλων τών κομματικών όργανώσεων, στήν ένίσχυση τής δουλιάς τοΰ Κόμματος γενικά γιά τήν έκπλήρωση τών καθηκόντων τής οικονομικής καί τής πολιτιστικής οικοδόμησης, πού έθεσε τό 24ο Συνέδριο. ' Η άλλαγή τών κομματικών βιβλιαρίων άρχισε τήν 1 τού Μάρτη 1973 καί έληξε στό τέλος τού 1974. Σύμφωνα μέ τήν καθιερωμένη παράδοση τό κομματικό βιβλιάριο άριθμός 1 έκδόθηκε στήν Κεντρική ‘ Επιτροπή τοΰ ΚΚΣΕ στό όνομα τοΰ Βλαντίμιρ Ίλίτς Λένιν. ' Η άλλαγή τών κομματικών βιβλιαρίων δέν άποτελοΰσε έκκαθάριση τοΰ Κόμματος, όμως οι κομματικές όργανώσεις δέν έπέτρεπαν στίς γραμμές τους άτομα πού ήταν άνάξια νά φέρουν τόν τίτλο τού κομμουνιστή. Κατά τήν άλλαγή δέν πήραν κομματικά βιβλιάρια 347 χιλιάδες άτομα περίπου. Τό κύριο άποτέλεσμα τής άλλαγής τών κομματικών βιβλιαρίων είναι ότι τό Κόμμα πλουτίστηκε μέ νέα πείρα όργσνωτικής καί πολιτικής δουλιάς, στερέωσε τίς γραμμές του, δυνάμωσε τούς δεσμούς του μέ τίς μάζες. Τό βασικό άποτέλεσμα — τόνισε ό Λ . I. Μπρέζνιεφ — ήταν ή αύξηση τής άμοιβαίας άπαιτητικότητας τών κομμουνιστών, ή δημιουργία στίς κομματικές όργανώσεις πνεύματος άδιαλλαξίας στούς παραβάτες τοΰ Καταστατικού τοΰ ΚΚΣΕ. ' Η Κεντρική ‘ Επιτροπή, άνεβάζοντας τό ρόλο όλων τών κρίκων τοΰ Κόμματος στήν έκπλήρωση τών καθηκόντων τοΰ ένατου πεντά­ χρονου, άνέλυε διαρκώς τή δράση τών κομματικών όργανώσεων, τελειοποιούσε τό στύλ τής δουλιάς τους, άσκοΰσε τόν έλεγχο τής έκπλήρωσης τών άποφάσεων. ' Αντικείμενο Ιδιαίτερης προσοχής ήταν ή βελτίωση τής δουλιάς τών κομματικών όργανώσεων βάσης, πού άποτελοΰν τή βάση τοΰ Κόμματος καί βρίσκονται στήν πρώτη γραμμή τής οίκονομικής καί τής πολιτικής οίκοδόμησης καί δουλεύουν μέσα στό λαό. Ή άπόφαση τής Κεντρικής 'Επιτροπής τού ΚΚΣΕ τό Μάη τοΰ 1972 γιά τή δουλιά τής κομματικής όργάνωσης του έργοστασίου κατασκευής τρακτέρ τοΰ Μίνσκ γιά τήν αύξηση τής παραγωγικής καί τής κοινωνικο-πολιτικής δραστηριότητας τής έργασιακής κολλεκτίβας είχε σοβαρή σημασία γιά τήν άνοδο τής δραστηριότητας καί τήν αύξηση τοΰ ρόλου τών κομματικών όργανώσεων βάσης. ’ Η Κεντρική ’ Επιτροπή ένέκρινε πολλές άξιόλογες πρωτοβουλίες τών κομματικών όργανώσεων καί τίς συνέστησε γιά πλατιά διάδοση. ' Η άπόφαση τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ τοΰ 1975 «Γιά τήν κατάσταση τής κριτικής καί τής αύτοκριτικής στήν περιφερειακή κομματική όργάνωση τοΰ Ταμπόφ» είχε ευεργετική έπίδραση στή δράση τών τοπικών κομματικών όργάνων καί τών καθοδηγητικών στελεχών, στό στύλ τής δουλιάς τους. Στήν άπόφαση τονίζονταν ότι στίς συνθήκες αύξησης τών διαστάσεων τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης καί τής πολυπλοκότητάς της ή κριτική καί ή αύτοκριτική άποκτάει όλοένα μεγαλύτερη σημασία σάν μέσο άνύψωσης τοΰ έπιπέδου τής όργσνωτικής καί τής

862

Ιδεολογικο-διαπαιδαγωγικής δουλιάς. ’ Η ΚΕ πρότεινε στίς κομματι­ κές όργανώσεις νά χρησιμοποιούν πληρέστερα τή μέθοδο τής κριτικής καί τής αύτοκριτικής γιά τή διαπαιδαγώγηση τών στελεχών, γιά τήν έξάλειψη τών άδυναμιών καί τών αΐτιών καί πού προκαλοϋν τά άρνητικά φαινόμενα, νά σταματάνε άποφασιστικά τίς περιπτώσεις πίεσης τής κριτικής, νά διορθώνουν καί άν χρειάζεται νά τιμωρούν μέ καθαίρεση έκείνα τά στελέχη πού λαθεμένα άντιμετωπίζουν τήν κριτική. Τό Κόμμα συνέχιζε νά τελειοποιεί τό έργο τών Σοβιέτ τών βουλευτών τών έργαζόμενων, νά άνεβάζει τό ρόλο τους στήν έκπλήρωση τών οίκονομικών, κοινωνικών καί πολιτιστικών καθηκόν­ των τοΰ ένατου πεντάχρονου σχεδίου. Τό 1974 σέ συνθήκες μεγάλου έργατικοΰ καί πολπικοΰ ένθουσιασμού τοϋ σοβιετικού λαοϋ, παραπέ­ ρα συσπείρωσης γύρω στό ΚΚΣΕ έγιναν οΙ έκλογές γιά τό 'Ανώτατο Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ. Στήν πρώτη σύνοδο τοϋ 'Ανωτάτου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ τής νέας περιόδου Πρόεδρος τοϋ Προεδρείου τοϋ ' Ανωτάτου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ έκλέχτηκε ό Ν. Β. Ποντγκόρνι καί Πρόεδρος τοϋ Υπουργικού Συμβουλίου τής ΕΣΣΔ όρίστηκε ό Α. Ν. Κοσύγκιν. Τό Κόμμα φρόντιζε γιά τό άνέβασμα τοϋ ρόλου τών συνδικάτων σ'όλους τούς τομείς τής ζωής τής κοινωνίας: στή διεύθυνση τής οίκονομίας, στήν άνοδο τής άποδοτικότητας τής παραγωγής, στή διαπαιδαγώγηση τών έργαζόμενων, στήν προστασία τών δικαιωμά­ των καί των συμφερόντων τους, στή βελτίωση τών όρων έργασίας καί ζωής. Τό 15ο Συνέδριο τών συνδικάτων πού συνήλθε τό Μάρτη τοϋ 1972, έχοντας σάν όδηγό τίς άποφάσεις τοΰ 24ου Συνεδρίου τοϋ ΚΚΣΕ, κάλεσε τίς συνδικαλιστικές όργανώσεις νά κατευθύνουν τή δημιουργική δραστηριότητα τών έργαζόμενων γιά τήν έκπλήρωση τοΰ ένατου πεντάχρονου σχεδίου, γιά τήν όλόπλευρη τελειοποίηση τής σοσιαλιστικής άμιλλας, τήν πλατύτερη προσέλκυση τών έργαζό­ μενων στή διεύθυνση τής παραγωγής. Στίς άρχές τοΰ 1976 τά συνδικάτα συνένωναν γύρω στά 107 έκατομμύρια έργάτες καί ύπαλλήλους. Στή σοσιαλιστική άμιλλα στά τελευταία χρόνια τοΰ πεντάχρονου σχεδίου συμμετείχαν πάνω άπό 80 έκατομμύρια άτομα. Στή σύνθεση τών μόνιμων παραγωγικών συσκέψεων στίς έπιχειρήσεις καί στίς όργανώσεις ύπήρχαν γύρω στά 6 έκατομμύρια. 'Από τήν έφαρμογή στήν παραγωγή τών προτάσεων τών έφευρετών καί τών όρθολογιστών έξοικονομήθηκαν πάνω άπό 19 δισεκατομμύρια ρού­ βλια. Ή Κομσομόλ ήταν ό μαχητικός βοηθός τοϋ Κόμματος στήν έκπλήρωση δλων τών καθηκόντων τοΰ ένατου πεντάχρονου. Κάτω άπό τήν καθοδήγηση τοΰ Κόμματος έγινε άκόμη πιό δυνατή. Σοβαρή σημασία γιά τήν ένΙσχυση όλης τής έσωτερικής δουλιάς τής Κομσο­ μόλ καί τήν άνάπτυξη τής δραστηριότητας καί τής πρωτοβουλίας της είχε ό λόγος πού έξεφώνησε ό Λ. I. Μπρέζνιεφ στό 17ο Συνέδριο τής

863

ΠΛΚΕΝ, πού έγινε τό 1974. Στίς άρχές τοΰ 1976 ή λενινιστική Κομσομόλ είχε στίς γραμμές της 35 έκατομμύρια νέους καί νέες. Τό όνομα τοΰ κομσομόλου συνδέεται στενά μέ τά μεγαλύτερα έργα τοΰ πεντάχρονου σχεδίου, όπως είναι ή άρτηρία Βαϊκάλης-’ Αμούρ, τό έργοστάσιο κατασκευής αύτοκινήτων τοΰ Βόλγα, τό έργοστάσιο τοΰ Κάμα, ό Υ Η Σ τοΰ Κρασνογιάρσκ καί άλλα έργα. Καί τά φοιτητικά οίκοδομικά τμήματα πρόσφεραν τή συμβολή τους στό πεντάχρονο σχέδιο. Γιά τή δραστήρια συμμετοχή τους στήν έκπλήρωση τών καθηκόντων τοΰ πεντάχρονου σχεδίου γύρω στίς 100 χιλιάδες νέοι πήραν κυβερνητικές διακρίσεις. Μέ τήν όργανωτική δουλιά συνδέεται στενά ή Ιδεολογικοδιαπαιδαγωγική δραστηριότητα τοΰ Κόμματος. Στά 1971-1975 ή ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ ψήφισε πάνω άπό 30 άποφάσεις, στίς όποιες συγκεκρι­ μενοποιούνταν καί άνατττύσσονταν οΙ ύποδείξεις τοΰ 24ου Συνεδρίου γιά τά ζητήματα τής μαρξιστικής-λενινιστικής κατάρτισης τών στελε­ χών καί όλων τών κομμουνιστών, τήν οίκονομική μόρφωση τών έργαζόμενων, τή συμμετοχή τών μηχανικών καί τεχνικών πού έχουν καθοδηγητικές θέσεις στήν Ιδεολογικο-πολιτική διαπαιδαγώγηση τών μελών τών έργασιακών όμάδων, γιά τήν αύξηση τοΰ Ιδεολογικοθεωρητικοΰ έπιπέδου τής διδασκαλίας τών κοινωνικών έπιστημών στά άνώτατα έκπαιδευτικά Ιδρύματα κ.ά. Στίς άποφάσεις τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ γενικεύονταν ή πείρα τής ιδεολογικής δουλιάς, άποκαλύπτονταν οΙ άδυναμίες καί καθορίζονταν τά μέτρα γιά τή βελτίωσή της. Στίς άποφάσεις σχετικά μέ τή δουλιά τής κομματικής όργάνωσης τής περιφέρειας τοΰ Αβόφ καί γιά τήν όργανωτική καί τήν πολιτική δουλιά τής έπιτροπής πόλης τοΰ Κόμματος τής Τιφλίδας ή ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ έφιστοΰσε τήν προσοχή στίς άδυναμίες κατά τήν τοποθέτηση τής διεθνιστικής διαπαιδαγώγησης τών έργαζόμενων καί ύποδείχνονταν στίς κομματικές όργανώσεις νά δυναμώσουν τή διαπαιδαγώγησή τους στό πνεύμα τής άδελφικής φιλίας τών λαών τής Σοβιετικής Ένωσης, νά άποκαλύπτουν όλόπλευρα τό θρίαμβο τής λενινιστικής έθνικής πολιτικής, τήν Ιστορική σημασία τής συνένωσης τών σοβιετι­ κών δημοκρατιών στό ένιαϊο πολυεθνικό σοσιαλιστικό κράτος, τίς νομοτέλειες τής έξέλιξης καί τής ποροσέγγισης τών σοσιαλιστικών έθνών, τήν άδελφική τους συνεργασία στήν κομμουνιστική οίκοδόμηση. Οί κομματικές όργανώσεις δυνάμωσαν τή δουλιά γιά τήν πατριω­ τική καί τή διεθνιστική διαπαιδαγώγηση τών έργαζόμενων, άνέπτυξαν τήν πάλη ένάντια στήν άπληστία, τίς Ιδιωτικές τάσεις, τίς όρισμένες έθνικιστικές καί σωβινιστικές έκδηλώσεις, τή μή ταξική έκτίμηση τών ιστορικών γεγονότων, τίς έκδηλώσεις τοπικισμού. Στήν άπόφαση τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ «Σχετικά μέ τή δουλιά γιά τήν έπιλογή καί διαπαιδαγώγηση τών στελεχών τής ιδεολογικής δουλιάς στήν κομματική όργάνωση τής Λευκορωσίας» καθορίστηκε όλόκληρο σύστημα δουλιάς μέ τά στελέχη τής ιδεολογικής δουλιάς: όργάνωση

864

τής θεωρητικής τους Εκπαίδευσης, τής Επαγγελματικής κατάρτισης, τής Επιτελικής Ενημέρωσης γιά τά βασικά προβλήματα τής Εσωτερικής καί τής διεθνούς ζωής. Μέ βάση τΙς ύποδείξεις τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ άνέβηκε ή δραστηριότητα τών κομματικών όργανώσεων καί τών ιδεολογικών Ιδρυμάτων, τών έφημερίδων, τών περιοδικών, τών έκδοτικών, τοΰ ραδιοφώνου καί τής τηλεόρασης. Ή ϊδεολογικοδιαπαιδαγωγική τους δουλιά συνδέθηκε πιό στενά μέ τήν οίκονομική καί τήν πολιτιστική οικοδόμηση. Τό Κόμμα έδοσε μεγαλύτερη προσοχή σ ’ όλους τούς τομείς τής Ιδεολογικής δουλιάς, όργάνωσε τήν Ιδεολογικο-πολιτική, έργασιακή καί ήθική διαπαιδαγώγηση άνάλογα μέ τίς ιδιομορφίες τών διαφόρων όμάδων τοΰ πληθυσμού. Βελτίωσε τό σύστημα τής κομματικής μόρφωσης, πού στό τέλος τοΰ 1975 άγκάλιασε γύρω στά 20 έκατομμύρια άτομα, άπ’ αύτά 7 έκατομμύρια Εξωκομματικούς. Έ ν ισχύθηκε ή ϊδεολογικο-θεωρητική κατάρτιση τής νεολαίας στά μεσαία καί στ'άνώτατα έκπαιδευτικά Ιδρύματα, στό σύστημα τής πολιτικής μόρφωσης τής νεολαίας. Σοβαρό ρόλο στήν έργασιακή διαπαιδαγώ­ γηση τής νεολαίας άρχισε νά παίζει ή κίνηση τής μετάδοσης γνώσεων πού άρχισε μέ τήν πρωτοβουλία τών πρωτοπόρων κομμουνιστών έργατών τοΰ Λένινγκραντ. Ή κίνηση αύτή, πού συμμετέχουν πρωτοπόροι έργάτες καί βετεράνοι τής έργασίας, συμβάλλει δραστή­ ρια στήν επαγγελματική κατάρτιση καί στήν κομμουνιστική διαπαιδα­ γώγηση τής νεολαίας. Στήν κίνηση αύτή συμμετείχαν τό 1974 καί γύρω στίς 4 χιλιάδες Ή ρ ω ε ς τής Σοσιαλιστικής 'Εργασίας. Ή τεράστια όργανωτική καί ϊδεολογικο-διαπαιδαγωγική δουλιά τού Κόμματος είχε σημαντική έπίδραση στήν άνάπτυξη τής οικονο­ μίας, τής έπιστήμης καί τοΰ πολιτισμού, σέ όλη τήν κοινωνική ζωή τής Σοβιετικής Ένωσης. Χειροπιαστό παράδειγμα τής έπίδρασής του ήταν ή άνοδος τοϋ έργασιακοΰ Ενθουσιασμού τοϋ σοβιετικού λαοΰ, ή άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής άμιλλας, ή έκπλήρωση μ'έπιτυχία τών βασικών κοινωνικο-οϊκονομικών καθηκόντων τοΰ Ενατου πεντάχρο­ νου σχεδίου, ή παλλαϊκή ύποστήριξη τής Εσωτερικής καί τής Εξωτερικής πολιτικής τοΰ Κόμματος.

Σ Υ Ν Τ Ο Μ Α

Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α Τ Α

Τό πρώτο μισό τής δεκαετίας τοΰ 1970 ήταν γιά τό Κομμουνιστικό κόμμα καί όλο τό σοβιετικό λαό περίοδος μεγάλων Επιτευγμάτων. Τό κύριο γεγονός τής περιόδου αύτής ήταν τό 24ο ΣυνΕδριο τοϋ ΚΚΣΕ, πού πρόβαλε μιά σειρά μεγάλα καί θεμελιακής σημασίας καθήκοντα, τόσο γιά τήν άνάπτυξη τής σοβιετικής κοινωνίας στίς συνθήκες τοϋ ώριμου σοσιαλισμού, όσο καί στό διεθνή στίβο. Στόν τομΕα τής Εσωτερικής πολιτικής τό συνέδριο διακήρυξε τή γραμμή τής άποφασιστικής αύξησης τής άποδοτικότηατς τής κοινωνι­

865

κής παραγωγής στή βάση της έπιστημονικο-τεχνικής προόδου, τής γοργής αύξησης τής παραγωγικότητας τής έργασίας, τής τελειοποίη­ σης τοΰ συστήματος διεύθυνσης τής λαϊκής οίκονομίας. 'Α κολου­ θώντας τή γραμμή ή Χώρα τών Σοβιέτ σημείωσε νέες έππυχίες στή δημιουργία τής ύλικοτεχνικής βάσης τού κομμουνισμού, στήν στερέ­ ωση τής οικονομικής καί τής άμυντικής ισχύος της, στήν έξασφάλιση σημαντικής άνόδου τοΰ ύλικοΰ καί τοΰ πολιτιστικού έπιπέδου τής ζωής τοΰ λαού. Πιό δραστήρια έγινε ή κοινωνική ζωή τής χώρας: έδραιώθηκε ή ήθικοπολιτική ένότητα τής σοβιετικής κοινωνίας, πιό γερή ή φιλία τών λαών τής Σοβιετικής Ένωσης, πού γιόρτασε πανηγυρικά τό 1972 τά πενηντάχρονά της. 'Ανέβηκε ή δημιουργική δραστηριότητα τοΰ σοβιετικού λαοΰ, ή συμμετοχή του στή λύση τών κοινωνικών καί τών κρατικών ύποθέσεων, στή διεύθυνση τής παρα­ γωγής, στήν παλλαϊκή σοσιαλιστική άμιλλα. Οί χώρες τής σοσιαλιστικής κοινότητας συμείωσαν νέες έπιτυχίες στήν οίκοδόμηση τοΰ άναπτυγμένου σοσιαλισμού καί στήν πορεία πρός τόν κομμουνισμό, διευρύνθηκε καί παγιώθηκε ή συνεργασία μεταξύ τους. Αύξήθηκε ή επίδρασή τους στήν πορεία τών παγκόσμιων γεγονότων. Σάν άποτέλεσμα τών κοινών προσπαθειών τών χωρών τού σοσιαλισμού έχουν έπιλυθεϊ άρκετά σοβαρά προβλήματα στό διεθνή στίβο. Στή βάση τής έφαρμογής τού Προγράμματος ειρήνης πού πρόβα­ λε τό 24ο Συνέδριο τό ΚΚΣΕ καί τό Σοβιετικό κράτος πρόσφεραν μεγάλη συμβολή στήν κοινωνική πρόοδο στό διεθνή στίβο. Σάν άποτέλεσμα τής δύναμης, τής συσπείρωσης καί τής δραστηριότητας τών χωρών τοΰ σοσιαλισμού, τής ισχυρής συμμαχίας τους μέ όλες τίς προοδευτικές καί τίς φιλειρηνικές δυνάμεις τού κόσμου, σημειώθηκε στροφή στήν άνάπτυξη τών διεθνών σχέσεων άπό τόν «ψυχρό πόλεμο» στήν ειρηνική συνύπαρξη τών κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά καθεστώτα. ' Εδραιώθηκαν οί σχέσεις καί ή συνεργασία τοΰ Σοβιετικού κράτους μέ τίς άπελευθερωμένες χώρες. Σοβαρές έπιτυ­ χίες σημειώθηκαν στήν άποτροπή τοΰ παγκόσμιου πολέμου, στήν περιφρούρηση τής άσφάλειας τών λαών, στή σταθεροποίηση τής παγκόσμιας ειρήνης. Μέ βάση τή συνεπή εφαρμογή τών λενινιστικών κανόνων τής κομματικής ζωής καί τών άρχών τής κομματικής καθοδήγησης έγινε πιό σταθερή ή ιδεολογική καί ή όργανωτική ένότητα τοΰ Κόμματος. 'Ανέβηκε ό καθοδηγητικός ρόλος τοΰ Κόμματος στή σοβιετική κοινωνία, ή επίδρασή του στήν άνάπτυξη τής οίκονομίας καί τοΰ πολιτισμού της, ή διαπαιδαγώγηση τοΰ σοβιετικού λαοΰ, ή άνάπτυξη τής μαζικής πρωτοβουλίας τοΰ λαοΰ στήν οίκοδόμηση τοΰ κομμουνι­ σμού. Τό ΚΚΣΕ βλέπει τήν έκπλήρωση τοΰ διεθνιστικοΰ του καθήκοντος στήν πετυχημένη οίκοδόμηση τοΰ κομμουνισμού στήν ΕΣΣΔ, στήν όλόπλευρη στερέωση τών θέσεων τοΰ παγκόσμιου σοσιαλισμού, στή

διαρκή προσπάθεια γιά τή συσπείρωση τού διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος πάνω στίς άρχές τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ, στή δραστή­ ρια ύποστήριξη τοΰ παγκόσμιου Απελευθερωτικού κινήματος. «Τό Κόμμας μας — είπε ό Λ . I. Μπρέζνιεφ — κρατά ψηλά τή σημαία τού μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ καί τοΰ προλεταριακού διά)νισμοΰ, εκπληρώνει μέ τιμή τήν Ιστορική του άποστολή, άγωνίζεται άκούραστα γιά τό θρίαμβο τών κομμουνιστικών Ιδανικώ ν»(Ύ λ ικ ά τ ο ϋ 2 4 ο υ Σ υ ν ε δ ρ ί ο υ τ ο ΰ Κ Κ Σ Ε , Μόσχα, Πολιτικό 'Εκδοτικό, 1976, σελ. 62).

867

Κ ΕΦ Α ΛΑΙΟ XX

ΤΟ 25ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΚΚΣΕ ΑΠΟΤΕΛΕΪ ΝΕΟ ζΟΒΑΡΟ ΟΡΟΣΗΜΟ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟ

1. Σέ συνθήκες λενινιστικής ίδεολογικότητας, προσήλω­ σης στίς άρχές καί πρακτικοΰ πνεύματος 'Α π ό τΙς 24 τοϋ Φλεβάρη ώς τΙς 5 τοϋ Μάρτη 1976 έγινε στή Μόσχα τό 25ο Συνέδριο τοΰ Κομμουνιστικού Κόμματος τής Σοβιετι­ κής "Ενωσης. Ό σοβιετικός λαός μέ τήν καθοδήγηση τοΰ λενινιστικοΰ Κόμματος άπό συνέδριο σέ συνέδριο προχωρεί σταθερά πρός τό μεγάλο σκοπό, τήν οίκοδόμηση τής κομμουνιστικής κοινωνίας. Τό ΚΚΣΕ, άκολουθώντας άμετάβλητα τή λενινιστική πολιτική ήρθε στό τακτικό του συνέδριο Ιδεολογικά συσπειρωμένο, πιό δυναμωμένο καί πλουτισμένο μέ καινούργια πείρα. Στίς έργασίες τοΰ συνεδρίου πήραν μέρος 4998 άντιπρόσωποι. Ά π 'α ύ το ύ ς τό ένα τέταρτο περίπου είχαν έκλεγεΤ πρώτη φορά. 01 άντιπρόσωποι έκπροσωποΰσαν γύρω στά 15 έκατομμύρια 700 χιλιάδες κομμουνιστές. Παραβρέθηκαν σάν προσκεκλημένοι στό συνέδριο άντιπροσωπεϊες 103 κομμουνιστικών καί έργατικών, έθνικοδημοκρατικών καί σοσιαλιστικών κομμάτων. Ή συμμετοχή τους στό συνέδριο έδειχνε τή διεύρυνση καί τή στερέωση τών διεθνιστικών δεσμών τών σοβιετικών κομουνιστών μέ όλα τά άδελφά κόμματα, καθώς καί μέ τίς προοδευτικές δημοκρατικές δυνάμεις τού κόσμου. Τήν είσήγηση στό συνέδριο « ‘ Εκθεση τής Κεντρικής 'Επιτροπής του ΚΚΣΕ καί τά άμεσα καθήκοντα τοΰ Κόμματος στόν τομέα τής έσωτερικής καί τής έξωτερικής πολιτικής» έκανε ό Γ ενικός Γ ραμματέας τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ Λ. I. Μπρέζνιεφ, τήν έκθεση δράσης τής Κεντρικής 'Εξελεγκτικής 'Επιτροπής ό πρόεδρός της Γ. φ. Σιζόφ καί τήν είσήγηση «Οί βασικές κατευθύνσεις άνάπτυξης τής λαϊκής οικονομίας τής ΕΣΣΔ στά 1976-1980» έκανε ό Πρόεδρος τού Ύπουργικοΰ Συμβουλίου τής ΕΣΣΔ Α. Ν. Κοσΰγκιν. Στή συζήτηση τών εισηγήσεων πήραν μέρος κομματικά καί κρατικά στελέχη, έργάτες, κολχόζνικοι, συγγραφείς, στελέχη τής λαϊκής παιδείας καί τοΰ πολιτισμού. Τίς έργασίες τοΰ συνεδρίου τίς παρακολουθούσαν μέ άδιάπτωπη προσοχή όλο τό Κόμμα καί όλος ό σοβιετικός λαός. Στό συνέδριο 868

στάλθηκαν τεράστιος άριθμός χαιρετιστήριων, Εργασιακών άναφορών καί γραμμάτων. Ά π ό τό βήμα τοϋ συνεδρίου καί στίς συγκεντρώσεις καί στίς κομματικές όργανώσεις άντήχησαν τά λόγια δλων τών τμημάτων, τοϋ σύγχρουν παγκόσμιου Επαναστατικού κινήματος, όλων τών ήπείρων. ΟΙ άντιπρόσωποι τών κομμουνιστικών καί Εργατικών κομμάτων, τών Εθνικοδημοκρατικών καί τών σοσιαλιστικών κομμάτων χαιρέτησαν τό Κομμουνιστικό Κόμμα τής Σοβιετικής Ένωσης καί τό σοβι£Νκό λαό, τίς Επιτυχίες του στήν οικοδόμηση τοϋ κομμουνισμού. Επιδοκίμασαν τή συνεπή Εξωτερική πολιτική δραστηριότητα τοΰ ΚΚΣΕ, πού άπΕβλεπε στή χαλάρωση τής διεθνούς έντασης καί στήν έδραίωση τής παγκόσμιας εΙρήνης, στή διεθνιστική βοήθεια καί συσπείρωση όλων τών έπαναστστικών δυνάμεων. Κατά γενική όμολογία τών άδελφών κομμάτων καί τών φίλων τοΰ Εξωτερικού, τό 25ο ΣυνΕδριο τού ΚΚΣΕ άποτΕλεσε γεγονός παγκόσμιας σημασίας. 01 άντιπρόσωποί τους στίς χαιρετιστήριες όμιλίες τους άποκάλεσαν τό συνΕδριο «μιά άπό τίς μεγαλύτερες διασκΕψεις τών άντιπροσώπων τοϋ παγκόσμιου Επανα­ στατικού κινήματος». Στίς Εργασίες τού 25ου Συνεδρίου τοϋ ΚΚΣΕ έδινε πνοή καί έξαρση ή Έκθεση δράσης τής Κεντρικής Επιτροπής τοϋ ΚΚΣΕ, πού έκανε καθολική άνάλυση τής διεθνοϋς θέσης τής Σοβιετικής Ένωσης καί τής Εξωτερικής πολιτικής δραστηριότητας τοϋ ΚΚΣΕ, τοϋ σύγχρο­ νου σταδίου τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης στήν ΕΣΣΔ καί τής Εσωτερικής πολιτικής τοϋ Κόμματος, τοΰ όργανωτικοϋ του ρόλου στή ζωή τής σοβιετικής κοινωνίας, τής όργανωτικής καί ΐδεολογικοδιαπαιδαγωγικής δουλιάς τοΰ Κόμματος. Ή είσήγηση τού Λ . I. ΜπρΕζνιεφ άποτΕλεσε Εξαιρετικό ντοκουμΕντο τού δημιουργικού μαρξισμού, στό όποιο Εγινε Επιστημονική άνάλυση τοϋ σύγχρονου σταδίου τής παγκόσμιας ΕξΕλιξης, τής οίκοδόμησης τοΰ κομμουνι­ σμού στήν ΕΣΣΔ, τής στερΕωσης τής Ενότητας καί τής αύξησης τής Ισχύος τών χωρών τοΰ σοσιαλισμοϋ,τής συσπείρωσης τοΰ παγκόσμι­ ου κομμουνιστικού κινήματος, όλων τών άντιιμπεριαλιστικών δυνά­ μεων. 01 ΕκθΕσεις καί οΙ όμιλίες τών άντιπροσώπων, όλη ή δουλιά του συνεδρίου ήταν διαποτισμΕνες άπό τό πνεύμα τής λενινιστικής Ιδεολογικότητας, τής προσήλωσης στίς άρχΕς καί τής Επιτελικότητας, τοΰ δημιουργικού χειρισμού τών Εξωτερικών πολιτικών καί Εσωτερι­ κών προβλημάτων πού όρθώνονται μπροστά στό Κόμμα. Τό συνΕδριο ΕξΕφρασε τή λενινιστική σοφία τού Κόμματος, τήν πίστη του στά κομμουνιστικά Ιδανικά, τήν όλόψυχη ύπηρΕτηση τοΰ λαοΰ, τήν Εκπλήρωση τοΰ διεθνιστικοΰ χρέους του Κόμματος άπΕναντι στό παγκόσμιο άπελευθερωτικό κίνημα. 01 άντιπρόοωποι τοϋ συνεδρίου άνΕλυσαν διεξοδικά καί όλόπλευρα τή συσσωρευμΕνη πείρα, ΕξΕφρασαν σκέψεις σχετικές μΕ τήν Εκπλήρωση τών νΕων τεράστιων καθηκόντων τής κομμουνιστικής οικοδόμησης. Τόνισαν όμόθυμα ότι

οι έπιτυχίες πού σημειώθηκαν στήν άνάπτυξη τής σοβιετικής σοσιαλι­ στικής κοινωνίας, στήν έδραίωση τής ειρήνης καί τής διεθνούς άσφάλειας έχουν σέ άποφασιστικά βαθμό άμεση συνάρτηση μέ τή γόνιμη δραστηριότητα τής Κεντρικής 'Επιτροπής, τοΰ Πολιτικού Γ ραφείου τής ΚΕ μ' έπικεφαλής τό Γ ενικό Γ ραμματέα τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ Λ. I. Μπρέζνιεφ — έξέχοντα κομματικό καί κρατικό παράγοντα, πιστό καί άλύγιστο λενινιστή, ένθερμο όπαδό τής ειρήνης καί τής φιλίας μεταξύ τών λαών. 01 όμιλητές τόνισαν έπίσης ότι ό Λεονίντ Ίλίτς Μπρέζνιεφ προσφέρει μεγάλη προσωπική συμβολή στήν έπεξεργασία καί στήν εφαρμογή τής έσωτερικής καί τής έξωτερικής πολιτικής τοΰ ΚΚΣΕ, στήν ένίσχυση τής δύναμης τής Σοβιετικής "Ενωσης καί τοΰ έξέφρασαν τίς έγκάρδιες εύχαριστίες τους. Τό 25ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ ένέκρινε άπόλυτα τήν πολιτική γραμμή καί τήν πρακτική δράση τής Κεντρικής 'Επιτροπής τοΰ Κόμματος, πρότεινε σέ όλες τίς κομματικές όργανώσεις νά καθοδηγούνται στή δουλιά τους άπό τίς θέσεις καί τά καθήκοντα πού διατύπωσε ό Λ. I. Μπρέζνιεφ στήν "Εκθεση δράσης τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ. Τό συνέδριο ένέκρινε τήν έκθεση δράσης τής Κεντρικής ' Εξελεγκτικής ’ Επιτροπής καί τίς «Βασικές κατευθύνσεις άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ στά 1976-1980».

2. Ή διεθνής δραστηριότητα τοϋ ΚΚΣΕ Τό 25ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ έδοσε μεγάλη προσοχή στήν παγκό­ σμια κατάσταση καί στήν έξωτερική πολιτική δραστηριότητα τοΰ Κόμματος. Τόνισε ότι ή διεθνής θέση τής Σοβιετικής "Ενωσης είναι τόσο σταθερή, όσο ποτέ άλλοτε. ' Εδραιώθηκαν οί θέσεις τού παγκόσμιου σοσιαλισμού. ' Η χαλάρωση τής έντασης έγινε κυρίαρχη τάση στίς διεθνείς σχέσεις. Γιά όλα αύτά ύπερηφανεύονται οΙ σοβιετικοί κομμουνιστές καί όλος ό σοβιετικός λαός. ' Η Κεντρική ' Επιτροπή τοΰ Κόμματος καί τό Πολιτικό Γ ραφείο τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ έδιναν τήν κύρια προσοχή τους στίς άμοιβαΐες σχέσεις μέ τίς σοσιαλιστικές χώρες, στήν συνεργασία μέ τ ' άδελφά κόμματα τών χωρών αύτών καί στήν έδραίωση τών γενικών θέσεων τοϋ παγκό­ σμιου σοσιαλισμού. Τά χρόνια πού πέρασαν ύστερα άπό τό 24ο Συνέδριο χαρακτηρίζονταν-άπό τήν συνεχή άνοδο τών χωρών τοϋ σοσιαλισμού, τήν σίγουρη άνοδική πορεία. ' Ισχυρότερη καί βαθύτε­ ρη γίνεται ή έπίδρασή τους στήν πορεία τών παγκόσμιων γεγονότων. Μέ τήν άνθιση τοϋ κάθε σοσιαλιστικού έθνους, τήν έδραίωση τής κυριαχίας τών σοσιαλιστικών κρατών γίνονται στενότερες οΙ άμοιβαϊες σχέσεις τους, δημιουργοΰνται όλοένα περισσότερα κοινά στοιχεία στήν πολιτική τους, στήν οίκονομία καί στήν κοινωνική ζωή τους, συντελεΐται βαθμιαία έξίσωση τών έπιπέδων έξέλιξης. ' Η πορεία τής βαθμιαίας προσέγγισης τών χωρών τοΰ σοσιαλισμού γίνεται τώρα καθοριστική νομοτέλεια.

870

Στό προηγούμενο πεντάχρονο σχέδιο χάρη στήν ένότητα, τήν άλληλεγγύη καί τήν άμοιβαία ύποστήριξη οί χώρες τοΰ σοσιαλισμού κστάφεραν νά έπιλύσουν άρκετά σοβαρά προβλήματα, πού έξασφαλίζουν τήν έδραίωση τών θέσεων τοΰ παγκόσμιου σοσιαλισμού. ' Ο ήρωικός βιετναμικός λαός κέρδισε ένδοξη νίκη. ' Ο σοβιετικός λαός είναι ύπερήφανος γιά τήν άναγκαία βοήθεια που τοΰ πρόσφερε. ΟΙ λαοί τοΰ Λάος καί τής Καμπότζης κατέχτησαν τή λευτεριά τους. Στήν Εύρώπη ή άναγνώριση τής Λαοκρατικής Δημοκρατίας τής Γερμανίας, ή πρόσληψή της στόν ΟΕΕ, ή έπικύρωση σέ διεθνή κλίμακα τών δυτικών συνόρων τής Λ Δ Γ , τής Πολωνίας καί τής Τσεχοσλοβακίας, άποτέλεσαν έξαιρετικά άποτέλεσμα τών κοινών προσπαθειών τών χωρών τοΰ σοσιαλισμού. Κατοχυρώθηκαν τά σημαντικά άποτελέσμα­ τα τοΰ δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, δημιουργήθηκαν οί προϋπο­ θέσεις γιά τή σταθερή ειρήνη καί τήν καλή γειτονική συνεργασία τόσο στήν Εύρώπη, όσο καί έξω άπ’ αύτή. ' Ο σοσιαλισμός σταθεροποιήθηκε στό κουβανικό έδαφος, έδραιώθηκε ή διεθνής θέση καί τό κύρος τής Κούβας. 1Η βάση τών έπιτυχιών καί τής στενής συνεργασίας τών σοσιαλι­ στικών χωρών, ή ζωντανή ψυχή, ή δύναμη πού κατευθύνει καί όργανώνει είναι ή μαχητική συμμαχία τών κομμουνιστικών κομμάτων τών χωρών τοΰ σοσιαλισμού, ή ένότητα τής κοσμοθεωρίας τους, τών σκοπών καί τής θέλησής τους. ΟΙ σχέσεις τους έγιναν πολύπλευρες, συστηματικές καί βαθιές. ΟΙ συναντήσεις καί ο! έπαφές σέ διάφορα έπίπεδα δίνουν στά άδελφά κόμματα τή δυνατότητα νά συμβουλεύ­ ονται πάνω σέ όλα τά μεγάλα θέματα, νά χαράζουν άπό κοινοϋ τούς δρόμους τής παραπέρα άνοδικής πορείας. ’ Η σοσιαλιστική κοινότητα παίζει όλοένα σημαντικότερο ρόλο στήν παγκόσμια οικονομία. Τό μακροπρόθεσμο πρόγραμμα τής σοσιαλιστικής οίκονομικής όλοκλήρωσης άνύψωσε τή συνεργασία τών σοσιαλιστικών χωρών σέ ύψηλότερη βαθμίδα, συμβάλλει στό βάθαιμα τής οίκονομικής άλληλεπίδρασης, στήν αύξηση τής άμοιβαίας συμπληρωματικότητας τής οίκονομίας τής κοινότητας πρός όφελος τής κάθε χώρας. Διευρύνθηκε σημαντικά ή ιδεολογική συνεργασία τών άδελφών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας, πού έχει Ιδιαίτερη σημασία στίς συνθήκες τής έντασης τής Ιδεολογικής πάλης μεταξύ τών δυό παγκόσμιων συστημάτων. ' Ο σοσιαλισμός άσκεϊ όλοένα μεγαλύτερη έπίδρασή στίς σκέψεις καί στά αίσθήματα τών άνθρώπων όλου τοΰ κόσμου, διαδηλώνοντας τήν ύπεροχή του άπέναντι στόν καπιταλισμό. Στίς σχέσεις μέ τήν Κίνα τό ΚΚΣΕ έφάρμοσε τήν πολιτική πού καθόρισε τό 24ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος, τήν όρθότητα τής όποίας έπι βεβαίωσε ή ζωή καί ή πολιτική αύτή, όπως τόνισε τό συνέδριο, πρέπει νά συνεχιστεί καί στό έξής: νά διεξαχθεί πάλη άρχών, πάλη άδιάλλακτη ένάντια στήν άντισοβιετική προπαγάνδα καί ταυτόχρονα νά ύπάρχει ή προθυμία γιά τή διευθέτηση τών σχέσεων μέ τήν Κίνα. «...θά ήθελα νά έπιβεβαιώσω ξανά — είπε ό Γενικός Γραμματέας τής

871

ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ Λ. I. Μπόζνιεφ στό συνέδριο — δτι όσο γιά τήν Κίνα, όπως καί γιά τίς άλλες χώρες, στεκόμαστε σταθερά στίς άρχές τής Ισοτιμίας, τοΰ σεβασμού τής κυριαρχίας καί τής έδαφικής άκεραιότητας, τής μή άνάμιξης στίς έσωτερικές ύποθέσεις ό ένας στόν άλλο, τής μή χρησιμοποίηση τής δύναμης. Μέ δυό λόγια, είμαστε πρόθυμοι νά διευθετήσουμε τίς σχέσεις μέ τήν Κίνα πάνω στίς άρχές τής ειρηνικής συνύπαρξης» ( ' Υ λ ι κ ά τ ο ΰ 2 5 ο υ Σ υ ν ε δ ρ ί ο τ ο ΰ Κ Κ Σ Ε , Μόσχα, Πολιτικό 'Εκδοτικό, 1976, σελ. 11). Οί σχέσεις τής ΕΣΣΔ μέ τίς άπελευθερωμένες χώρες έδραιώθηκαν καί άπόκτησαν νέο περιεχόμενο. ' Η Σοβιετική "ένωση δέν έπεμβαίνει στίς έσωτερικές τους ύποθέσεις, σέβεται τό δικαίωμα τοΰ κάθε λαοΰ νά διαλέξει τό δικό του δρόμο έξέλιξης. Ά λ λ ά , όπως καί παντοΰ, ή ΕΣΣΔ κι έδώ τάσσεται μέ τό μέρος τών δυνάμεων τής προόδου, τής δημοκρατίας καί τής άνεξαρτησίας. Ή Σοβιετική "Ενωση χαιρέτησε τή νίκη τών λαών τής Γουϊνέας-Μπισάου καί τών νήσων τοΰ Πράσινου Ακρωτηρίου, τής Μοζαμβίκης καί τής Αγκόλας, τήν άπαλλαγή τους άπό τό ζυγό τών Πορτογάλων άποικιοκρατών. Τό ΚΚΣΕ έξέφρασε τή μόνιμη άλληλεγγύη του πρός τούς λαούς τών χωρών αύτών, παρείχε όλόπλευρη ύποστήριξη στίς πατριωτικές τους δυνάμεις. ’ Η ΕΣΣΔ ύποστηρίζει τήν προσπάθεια τών νέων έθνικών κρατών νά άπαλλαγοΰν όριστικά άπό τήν Ιμπεριαλιστική έκμετάλλευση. Τή Χώρα τών Σοβιέτ, άναφέρεται στήν "Εκθεση δράσης τής ΚΕ τού ΚΚΣΕ, τήν ένώνει μέ τά περισσότερα κράτη, πού δημιουργήθηκαν ύστερα άπό τήν κατάρευση τοΰ άποικιακοΰ συστήματος, ή βαθιά προσήλωση στήν εΙρήνη καί τή λευτεριά, ή άποστροφή σέ κάθε μορφή έπίθεσης καί κυριαρχίας, στήν έκμετάλλευση τής μιάς χώρας άπό τήν άλλη. ΟΙ κοινές ριζικές έπιδιώξεις είναι ή βάση, πάνω στήν όποία θά δυναμώνει καί θά άνθίζει ή φιλία τής Σοβιετικής Ένω σης μέ τίς άπελευθερωμένες χώρες. Στίς σχέσεις τής ΕΣΣΔ μέτά καπιταλιστικά κράτη τό κύριο ήταν καί είναι ή πάλη γιά τήν έπικράτηση τών άρχών τής ειρηνικής συνύπαρ­ ξης, γιά τή σταθερή εΙρήνη, τήν έξάλειψη τοΰ κινδύνου έξαπόλυσης ένός νέου παγκόσμιου πολέμου. Στήν κατεύθυνση αύτή συντελέστηκε σημαντική πρόοδος. Τό συνέδριο μέ μεγάλη ικανοποίηση διαπί­ στωσε τίς έξαιρετικές έπιτυχίες στήν έφαρμογή τοΰ Προγράμματος εΙρήνης πού έπεξεργάστηκε τό 24ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ. Τό πέρασμα άπό τόν «ψυχρό πόλεμο» καί άπό τήν έπικίνδυνη άντιπαράταξη τών δυό κόσμων στή χαλάρωση τής έντασης έξηγεϊται πρίν άπ'δλα άπό τήν άλλαγή τοΰ συσχετισμού τών παγκόσμιων δυνάμεων πρός όφελος τών δυνάμεων τής ειρήνης καί τοΰ σοσιαλι­ σμού. Χρειάστηκαν όμως μεγάλες προσπάθειες, ώστε οί άνθρωποι καί Ιδιαίτερα αύτοί πού καθορίζουν τήν πολιτική τών καπιταλιστικών κρατών, νά άρχίσουν νά συνηθίζουν στή σκέψη ότι τό φυσικό δέν είναι ή ϊσοροπία στό χείλος τοϋ πολέμου, άλλά οί διαπραγματεύσεις στά έπίμαχα προβλήματα, δέν είναι ή άντιπαράταξη, άλλά ή ειρηνική συνεργασία. ' Η έναρξη τής έξυγίανσης τοϋ διεθνούς κλίματος δείχνει

872

ότι ή Επίτευξη σταθερής ειρήνης εϊναι άπόλυτα ρεαλιστικό καθήκον. Σάν άποτέλεσμα όλόκληρης σειράς συμφωνιών μέ τίς καπιταλιστικές χώρες, τής διεξαγωγής τής πανευρωπαϊκής Διάσκεψης στό ' Ελσίνκι δημιουργήθηκαν εύνοϊκές συνθήκες γιά τήν έξασθένιση τοΰ κινδύνου ένός νέου παγκόσμιου πολέμου. "Οπως άναφέρεται στήν "Εκθεση δράσης τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, τό κύριο τώρα είναι νά γίνουν πράξη όλες οί άρχές καί οι συμφωνίες τής Διάσκεψης τοΰ 'Ελσίνκι. Μιά άπό τίς κύριες κατευθύνσεις τής Εξωτερικής πολιτικής δραστηριότητας τοΰ ΚΚΣΕ καί τοΰ Σοβιετικού κράτους ήταν καί παραμένει ή πάλη γιά τό σταμάτημα τοΰ κυνηγητού τών Εξοπλισμών καί γιά τόν άφοπλισμό. Τό ΚΚΣΕ καί τό Σοβιετικό κρότος καλοΰν όλες τίς χώρες νά ένώσουν τίς προσπάθειές τους γιά νά θέσουν τέρμα στό κυνηγητό τών έξοπλισμών, έχοντας ύπόψη τήν Επίτευξη τοΰ τελικοΰ στόχου — τοΰ γενικού καί πλήρους άφοπλισμοϋ. φυσικά, όπως σημείωσε τό συνέδριο, γιά νά γίνει αύτό δέν είναι τόσο εύκολο, γιατί μιά σειρά μεγάλα κράτη δείχνουν φανερή άπροθυμία νά σταματή­ σουν τό κυνηγητό τών Εξοπλισμών. Ύπάρχουν άκόμη δυσκολίες στίς σχΕσεις τής ΕΣΣΔ καί τών σοσιαλιστικών χωρών μέ όρισμένα κράτη, μέ τήν άπροθυμία όρισμένων κύκλων κύρους τών κρατών αύτών νά παραιτηθούν όλοκληρωτικά άπό τόν «ψυχρό πόλεμο». Μεγάλο μέρος τών μέσων τής μαζικής Ενημέρωσης στή Δύση διογκώνουν τήν Εχθρότητα άπΕναντι στίς σοσιαλιστικΕς χώρες, καί όρισμένες προσπα­ θούν νά άφαιρέσουν καί νά παραποιήσουν τήν ούσία τών άρχών τής ειρηνικής συνύπαρξης. Κρίνοντας τή διεθνή θέση τής Σοβιετικής "Ενωσης καί τήν παγκόσμια κατάσταση τό 25ο Συνέδριο έπιδοκίμασε τό συμπέρασμα τής Κεντρικής ’ Επιτροπής τοΰ ΚΚΣΕ γιά τό ότι ή πάλη γιά τήν ειρήνη, τή λευτεριά κα! τήν άνεξαρτησία τών λαών άπαπεϊ τήν λύση κατά πρώτο λόγο τών άκόλουθων ώριμων προβλημάτων: — 'Εδραιώνοντας σταθερά τήν ένότητα τών άδελφών σοσιαλι­ στικών κρατών καί άναπτύσσοντας τήν όλόπλευρη συνεργασία τους στήν οικοδόμηση τής νέας κοινωνίας, νά αύξηθεϊ ή ένεργή κοινή συμβολή τους στήν σταθεροποίηση τής ειρήνης. — Νά Επιδιωχθεϊ τό σταμάτημα τοΰ αυξανόμενου, Επικίνδυνου γιά τήν ειρήνη, κυνηγητού τών Εξοπλισμών καί τό πέρασμα στήν έλάττωση τών συσσωρευμένων άποθεμάτων όπλων, στόν άφοπλισμό. Γιά τούς στόχους αύτούς είναι άπαραίτητο: α) Νά γίνει δ,τι είναι δυνατόν γιά τήν άποπεράτωση τής Επεξεργα­ σίας τής νΕας συμφωνίας άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί στίς ΕΠΑ γιά τόν περιορισμό καί τήν έλάττωση τών στρατηγικών Εξοπλισμών, γιά τή σύναψη διεθνών συμφωνιών γιά τό γενικό καί πλήρες σταμάτημα τών δοκιμών τοΰ πυρηνικού όπλου, γιά τήν άπαγόρευση καί τήν κατα­ στροφή τοΰ χημικού όπλου, γιά τήν άπαγόρευση τής κατασκευής νέων ειδών καί συστημάτων όπλων μαζικής Εξόντωσης, καθώς καί τής Επίδρασης στό φυσικό περιβάλλον γιά στρατιωτικούς καί άλλους έχθρικούς σκοπούς.

873

β) Νά καταβληθούν προσπάθειες γιά τήν ενεργοποίηση τών διαπραγματεύσεων γιά τήν ελάττωση τών ενόπλων δυνάμεων καί εξοπλισμών στήν Κεντρική Εύρώπη καί τήν επόμενη στρατιωτική ύφεση στήν περιοχή αύτή. γ) Νά έπιδιωχθεϊ ή Εγκαθίδρυση πρακτικής τής συστηματικής ελάττωσης τών στρατιωτικών δαπανών δ) Νά παρθούν όλα τά μέτρα γιά τήν όσο τό δυνστόν γρηγορότερη σύγκληση τής Παγκόσμιας διάσκεψης γιά τόν άφοπλισμό. — Νά συγκεντρωθούν οι προσπάθειες γιά τήν έξάλειψη τών πολεμικών έστιών, όπου υπάρχουν καί κυρίως στήν ' Εγγύς 'Ανατολή. Καί νά έπιδιωχθεϊ τό σταμάτημα τοΰ κυνηγητού τών έξοπλισμών στήν περιοχή αύτή. — Νά γίνει ό,τι είναι δυνατόν γιά τό βάθαιμα τής διεθνούς ύφεσης, τήν ένσάρκωσή της σέ συγκεκριμένες μορφές άμοιβαίας έπωφελούς συνεργασίας μεταξύ τών κρατών. Νά έφαρμοστεϊ δρα­ στήρια πολιτική γιά τήν πλήρη έφαρμογή τής Τελικής Πράξης τής πανευρωπαϊκής Διάσκεψης, γιά τήν άνάπτυξη τής ειρηνικής συνεργα­ σίας στήν Εύρώπη. Νά συνεχιστεί μέ συνέπεια ή άνάπτυξη τών σχέσεων τής μακροπρόθεσμης άμοιβαίας έπωφελούς συνεργασίας στούς διάφορους τομείς στήν πολιτική — τήν οικονομία, τήν έπιστήμη καί τόν πολιτισμό — μέ τίς ΕΠΑ, τή Γαλλία, τήν Ο Δ Γ, τή Μεγάλη Βρετανία, τήν ' Ιταλία, τόν Καναδά, καθώς έπίσης μέ τήν ' Ιαπωνία καί τά άλλα καπιταλιστικά κράτη. — Νά γίνει προσπάθεια γιά τήν περιφρούρηση τής άσφάλειας στήν Ά σ ία μέ βάση τίς κοινές προσπάθειες τών κρατών τής ήπείρου αύτής. — Νά έπιδιωχθεϊ ή ύπογραφή παγκόσμιου συμφώνου γιά τή μή χρησιμοποίηση τής δύναμης στίς διεθνείς σχέσεις. — Νά θεωρηθεί σάν ένα άπό τά βασικότερα διεθνή προβλήματα ή πλήρη έξάλειψη όλων τών ύπολειμμάτων τοΰ συστήματος τής άποικιακής καταπίεσης, τοΰ στραγγαλισμού τής ισοτιμίας καί τής άνεξαρτησίας τών λαών, όλων τών έστιών τής άποικιοκρατίας καί τοΰ ρατσισμοΰ. — Νά έπιδιωχθεϊ ή εξάλειψη τών φυλετικών διακρίσεων καί όποιων τεχνητών έμποδίων στό διεθνές έμπόριο, ή έξάλειψη όλων τών έκδηλώσεων άνισοτιμίας, ύπαγόρευσης καί έκμετάλλευσης στίς διε­ θνείς οικονομικές σχέσεις. Οί προτάσεις αύτές ήταν όργανική συνέχιση καί άνάπτυξη τοΰ Προγράμματος ειρήνης, πού πρόβαλε τό 24ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ καί πρόγραμμα τής παραπέρα πάλης γιά τήν ειρήνη καί τή διεθνή συνεργασία, γιά τή λευτεριά καί τήν άνεξαρτησία των λαών στίς σημερινές συνθήκες. Στή λύση αύτών τών προβλημάτων, στήν παραπέρα ύλοποίηση τής διεθνοΰς ύφεσης, τόνισε τό συνέδριο, άποβλέπει ή έξωτερική πολιτική τοΰ ΚΚΣΕ καί τού Σοβιετικού κράτους.

874

Τό συνέδριο έδοσε μεγάλη προσοχή στά προβλήματα τοϋ παγκόσμιου έπαναστατικού κινήματος. Διαπίστωσε ότι τήν κύρια κατεύθυνση τής κοινωνικής προόδου τής άνθρωπότητας τήν καθορί­ ζει ή έξέλιξη τών χωρών τοϋ σοσιαλισμού, ή αύξηση τής δύναμής τους, ή ένίσχυση τής εύεργετικής έπίδρασης τής διεθνοΰς πολιτικής πού έφαρμόζουν οί χώρες αύτές. ' Η έλκτική δύναμη τοΰ παγκόσμιου σοσιαλισμού αύξήθηκε ύπέρμετρα στό φόντο τής όξυνσης τής γενικής κρίσης τοϋ καπιταλισμού. Ή οικονομική κρίση πού ξέσπασε στόν καπιταλιστικό κόσμο προκάλεσε άπότομη έλάττωση τής παραγωγής καί αύξηση τής άνεργίας. Σύμφωνα μέ τά έπίσημα στοιχεία τοΰ ΟΕΕ, ό άριθμός τών άνέργων στίς άναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες ξεπέρασε τά 15 έκατομμύρια. Ή όξύτητα τής κρίσης έπιδεινώνεται άπό τούς σοβα­ ρούς τρανταγμούς τής παγκόσμιας καπιταλιστικής οίκονομίας, όπως ή συναλλαγματική, ή ένεργειακή κρίση καί ή κρίση τών πρώτων ύλών. Σέ πρωτοφανείς διαστάσεις γιά ειρηνική περίοδο έφθασε ό πληθωρι­ σμός πού άναθερμαίνεται άπό τίς συνεχώς αύξανόμενες στρατιωτικές δαπάνες. Διαψεύστηκε, επομένως, ό μύθος πού κατασκεύασαν οί ρεφορμιστές καί οί άστοί θεωρητικοί γιά τήν Ικανότητα τοΰ σύγχρο­ νου καπιταλισμού νά άπαλλαγεί άπό τίς κρίσεις. Οί προσπάθειες «νά έξυγιανθεϊ» ό καπιταλισμός, νά δημιουργεί πά^ω στή βάση αύτή ή «κοινωνία τής γενικής εύημερίας» χρεοκόπησαν καί τούτη τή φορά. Όξύνεται ό διϊμπεριαλιστικός συναγωνισμός καί άνταγωνισμός τών διεθνών μονοπωλίων. Οί προσπάθειες πού καταβάλλουν οί κυβερνήσεις τών καπιταλιστικών χωρών νά συμφωνήσουν σέ κοινά μέτρα γιά τό ξεπέρασμα τής κρίσης άποκαλύπτουν όλοένα μεγαλύτε­ ρες διαφωνίες καί άντιθέσεις μεταξύ τους. Δυνάμωσε ή ιδεολογικο­ πολιτική κρίση τής άστικής κοινωνίας, πού προσβάλλει τούς θεσμούς τής έξουσίας, τά άστικά πολιτικά κόμματα καί κλονίζει τούς ήθικούς κανόνες, πού γεννάει τήν παρακμή τοΰ πνευματικού πολιτισμού καί τήν αύξηση τής έγκληματικότητας. ’ Εντείνονται οί άντιθέσεις άνάμε­ σα στίς βιομηχανικά άναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες καί τίς άπελευθερωμένες χώρες. Οί κυβερνήσεις τών καπιταλιστικών χωρών καί τά μονοπώλια, άναζητώντας διέξοδο άπό τήν κρίση, επιδιώκουν νά φορτώσουν τά βάρη της στούς ώμους τών λαϊκών μαζών. Ή έργατική τάξη, σάν ήγετική έπαναστατική δύναμη, δυναμώνει τούς άγώνες της ένάντια στό κρατικο-μονοπωλιακό κεφάλαιο. Τό άπεργιακκό κίνημα έφτασε στίς τελευταίες δεκαετίες στό άνώτατο έπίπεδο. Στίς πεισματικές ταξικές μάχες σφυρηλατεϊται ή ένότητα τών έργαζόμενων. ' Ενάντια σέ όρισμένες έστίες τής παγκόσμιας άντίδρασης καταφέρθηκαν γερά πλήγματα. Στή δεκαετία τοΰ 1970 ξέσπασαν έπαναστάσεις στή Χιλή καί στήν Πορτογαλία, σημείωσαν σοβαρή έπιτυχία οί έπαναστατικοαπελευθερωτικές δυνάμεις στό Περοΰ, έπεσε ή στρατιωτικο-φασιστική κυβέρνηση στήν ’ Ελλάδα, κλονίστηκε τό φρανκικό καθεστώς στήν

875

Ισπανία. Αύξήθηκε ή δύναμη καί τό κύρος τής έργατικής τάξης, άνέβηκε ό ρόλος της σάν πρωτοπορίας στήν πάλη γιά τά συμφέροντα τών έργαζόμενων, τά πραγματικά συμφέροντα τοΰ έθνους, πλουτί­ στηκε ή έπαναστατική της πείρα. 'Ωστόσο, όπως είναι γνωστό, ή συνωμοσία τής έσωτερικής άντίδρασης καί τοΰ ξένου Ιμπεριαλισμού αίφνιδίασε τήν χιλισνή έπανάσταση, αύτή ύπέστη προσωρινή ήττα. Ή χιλιανή άντίδραση, άνατρέποντας τή νόμιμη κυβέρνηση έγκαθΙδρυσε στρατιωτικοφασιστική δικτατορία, έπνιξε τή χώρα στό άϊμα. 'Αξιοσημείωτο γεγονός τής τελευταίας περιόδου είναι ή αύξηση τής έπιροής τών κομμουνιστικών κομμάτων στίς χώρες τοΰ κεφα­ λαίου. 'Εκπληρώνονται μέ έπιτυχία οί άποφάσεις τών διεθνών συσκέψεων τών κομμουνιστών, τά καθήκοντα πού έθεσε ή Διεθνής Σύσκεψη τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων τοΰ 1969. Πολλά κομμουνιστικά καί Εργατικά κόμματα τών καπιταλιστικών χωρών δουλεύουν σέ παράνομες συνθήκες. Τό 25ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ στήν όμόφωνη Δήλωσή του «Λευτεριά στούς δεσμώτες τοΰ Ιμπεριαλισμού καί τής άντίδρασηςΙ» καταδίκασε άποφασιστικό τίς διώξεις καί τίς διακρίσεις σέ βάρος τών κομμουνιστών, έξέφρασε τήν πλήρη συμπαράσταση τούς μάρτυρες καί τούς ήρωες τοΰ Επαναστα­ τικού άπελευθερωτικοΰ κινήματος καί τούς άπεύθυνε άδελφικό χαιρετισμό. 'Απαίτησε Επίμονα τήν άπελευθέρωση τοΰ Γενικού Γραμματέα τοΰ ΚΚ τής Χιλής ΛουΓς Κορβαλάν καί τών άλλων ήγετών τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος, τοΰ Σοσιαλιστικού κόμματος καί τής Λαϊκής Ένότητας τής Χιλής, όλων τών δεσμωτών τοΰ φασιστικού καθεστώτος, καθώς Επίσης τών ήγετών τών κομμουνιστικών κομμά­ των καί τών άλλων δημοκρατών, πού σαπίζουν στίς φυλακές τής Ούρουγουάης, τής Παραγουάης, τής Βραζιλίας, τής 'Ινδονησίας καί άλλων χωρών. ΟΙ άντιπρόσωποι καί οΙ προσκεκλημένοι τοΰ συνε­ δρίου μέ μεγάλο ένθουσιασμό καί έπιδοκιμασία δέχτηκαν τήν πρόταση τοΰ Γενικού Γραμματέα τής ΚΕτοΰ ΚΚΣΕ Λ I. Μπρέζνιεφ γιά τήν άνέγερση στή Μόσχα μνημείου γιά τήν άποθανάτιση τών ήρώων τοΰ διεθνούς κομμουνιστικού καί έργατικοΰ κινήματος, πού έπεσαν άπό τά χέρια τών ταξικών έχθρών. Στήν Έκθεση δράσης τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ καί στίς όμιλίες τών άντιπροσώπων τών κομμουνιστικών κομμάτων στό συνέδριο τονί­ στηκε ότι ο! κομμουνιστές στήν πάλη τους ξεκινάνε άπό τίς γενικές νομοτέλειες τής άνάπτυξης τής Επανάστασης καί τής οίκοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού καί τοϋ κομμουνισμού. 01 νομοτΕλειες αύτές, πού Εχουν άντικατοπτριστεϊ στή θεωρία τοϋ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ καί Επιβεβαι­ ωθεί άπό τήν πράξη, διατυπώθηκαν σΕ ΕκτεταμΕνη μορφή άπό τίς διεθνείς συσκΕψεις τών άδελφών κομμάτων. Ή κατανόηση τών γενικών νομοτελειών, ή στήριξη σ' αύτΕς σέ συνδυασμό μέ τό δημιουργικό χειρισμό καί τόν ύπολογισμό τών συγκεκριμένων συνθη­ κών στήν κάθε δοσμένη χώρα, τονίζεται στήν Έκθεση δράσης τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, ήταν καί Εξακολουθούν νά είναι άναπόσπαστη ιδιομορφία τών μαρξιστών-λενινιστών.

876

Τό συνέδριο έπέσυρε τήν προσοχή στή σοβαρή σημασία τής αύστηρής τήρησης τοΰ προλεταριακού διεθνισμού, πού είναι άπό τίς βασικές άρχές τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ, ισχυρό καί δοκιμασμένο όπλο τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων, τοΰ διεθνούς έργατικοΰ καί κομμουνιστικού κινήματος. Οί άντιπρόσωποι τών άδελφών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων, τών έπαναστατικο-δημοκρατικών κομμάτων στίς όμιλίες τους στό συνέδριο διαδήλωσαν ξεκάθαρα τήν επίκαιρη στόν καιρό μας άρχή τοϋ προλεταριακού διεθνισμού πού θεμελίωσαν καί προάσπισαν σταθερά ό Κ. Μάρξ καί ό В. I. Λένιν. Στίς όμιλίες τους έδειξαν μιά εκτεταμένη εικόνα τής συνεχώς αύξανόμενης στόν κόσμο πολυμορφίας καί άκάθεκτης στήν έξέλιξή της διεθνικής έπαναστατικής διαδικασίας. Μίλησαν γιά τήν ιερή ύποχρέωση τοΰ κάθε μαρξιστικοΰ-λενινιστικοΰ κόμματος, τοΰ κάθε κομμουνιστή νά ύπερασπίζεται διαρκώς τίς άρχές τοΰ προλετα­ ριακού διεθνισμού άπό τίς διαστρεβλώσεις, νά μήν έπιτρέπει σέ όποιεσδήποτε περιστάσεις τήν άγνοιά τους. ΟΙ άντιπρόσωποι τών άδελφών κομμάτων τόνισαν τή σταθερή καί συνεπή έκπλήρωση τοΰ διεθνιστικού καθήκοντος άπό μέρους τοΰ Κομμουνιστικού Κόμματος τής Σοβιετικής Ένωσης, τήν ιστορική του άποστολή στό άνοιγμα τοΰ δρόμου στήν άνθρωπότητα γιά τό σοσιαλισμό καί τόν κομμουνισμό, τόνισαν έπίσης τόν έξέχοντα ρόλο τοΰ ΚΚΣΕ καί τοΰ Σοβιετικού κράτους στήν πάλη γιά τήν ειρήνη, τή λευτεριά καί τήν εύτυχία όλων τών λαών. 'Απαντώντας στά χαιρετι­ στήρια τών άδελφών κομμάτων ό Λ . I. Μπρέζνιεφ στό λόγο του κατά τή λήξη τών έργασιών τοΰ συνεδρίου, τούς έξέφρασε τή βαθιά εύγνωμοσύνη καί δήλωσε ότι ο! σοβιετικοί κομμουνιστές καί όλος ό σοβιετικός λαός θά στέκουν άκλόνητα καί στό έξής στό ύψος τών μεγάλων διεθνιστικών καθηκόντων.

3. Τά άποτελέσματα τοΰ ένατου πεντάχρονου σχεδίου καί τά καθήκοντα τής οίκονομικής πολιτικής τοΟ Κόμματος. Οί βασικές κατευθύνσεις άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας στό δέκατο πεντάχρονο σχέδιο Τό 25ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ πρόβαλε πανηγυρικά τά νέα έξαιρετικά έπιτεύγματα τοΰ σοβιετικού λαοΰ σ'όλους τούς τομείς τής κομμουνι­ στικής οικοδόμησης. Συνόψισε τά άποτελέσματα άπό τήν έκπλήρωση τοΰ ένατου πεντάχρονου σχεδίου, συνέβαλε σοβαρά στήν έπεξεργασαί τής οίκονομικής πολιτικής, πού άντιστοιχεϊ στίς συνθήκες τοΰ άναπτυγμένου σοσιαλισμού, ένέκρινε τίς βασικές κατευθύνσεις άνά­ πτυξης τής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ στά 1976-1980. Στήν περίοδο τοΰ ένατου πεντάχρονου σχεδίου έγινε νέο μεγάλο βήμα στή δημιουργία τής ύλικοτεχνικής βάσης τοΰ κομμουνισμού, στήν άνοδο τοΰ βιοτικοΰ έπιπέδου τοΰ λαοΰ, στήν περιφρούρηση τής άσφάλειας τής Σοβιετικής Ένωσης. Ή κατεύθυνση καί ό χαρακτήρας

877

της οικονομικής της άνάπτυξης άντιστοιχοϋσαν άπόλυτα μέ τίς θεμελιακές θέσεις καί όδηγίες τοΰ 24ου Συνεδρίου τοϋ ΚΚΣΕ. Τό κύριο αποτέλεσμα τοΰ πεντάχρονου σχεδίου είναι ότι μέ τή γεμάτη αύταπάρνηση έργασία τοΰ σοβιετικού λαοΰ καί τή δραστηριό­ τητα τοΰ Κόμματος πού τόν κατεύθυνε καί τόν όργάνωνε έξασφαλίστηκαν ή σταθερή άνοδος τής οίκονομίας καί ή λύση τών κοινωνικοοι­ κονομικών προβλημάτων. Τό ένατο πεντάχρονο σχέδιο δέν συγκρίνεται μέ κανένα άπό τά προηγούμενα στίς διαστάσεις τής άπόλυτης προσαύξησης τής βιομηχανικής παραγωγής, τών έπενδύσεων, τών κρατικών χρηματοδοτήσεων γιά τήν έφαρμογή τών νέων μέτρων γιά τήν άνοδο τής ευημερίας τοΰ λαοΰ. Ή Σοβιετική "Ενωση κατέλαβε τήν πρώτη θέση στόν κόσμο όχι μόνο στήν έξόρυξη κάρβουνου, σιδηρομεταλλεύματος καί στήν παραγωγή τσιμέντου, άλλά καί στήν έξόρυξη πετρελαίου, στήν παραγωγή χάλυβα, χημικών λιπασμάτων καί όρισμένων άλλων προϊόντων. Στά 1971-1975 τό έθνικό εισόδημα αύξήθηκε κατά 28%. Τά πάγια παραγωγικά κεφάλαια τής λαϊκής οικονομίας αύξήθηκαν 1 1 / 2 φορά’ ό όγκος τής βιομηχανικής παραγωγής αύξήθηκε κατά 43%. Τό 1975 έξορύχτηκαν πάνω άπό 490 έκστομμύρια τόννοι πετρέλαιο, παράχθησαν γύρω στά 1040 δισεκατομμύρια ώριαϊα κιλοβάτ ήλεκτρικής ένέργειας, 141 έκστομμύρια τόννοι χάλυβα, 90 έκστομμύρια τόννοι χημικά λιπάσματα καί 122 έκατομμύρια τόννοι τσιμέντο. ' Ο γενικός όγκος τών έπενδύσεων κεφαλαίου στή λαϊκή οίκονομία έφτασε πάνω άπό τά 500 δισεκατομμύρια ρούβλια. Πολλή δουλιά έγινε γιά τήν άνασυγκρότηση καί τήν έπέκταση τών λειτουργούντων έπιχειρήσεων, καί τήν άνάπτυξη όλων τών μεταφορικών μέσων καί τών τηλεπικοινωνιών. Πραγματοποιούνταν σταδιακά καί βαθμιαία τό μακροπρόθεσμο πρόγραμμα τής άνόδου τής άγροτικής οίκονομίας. Οί έπενδύσεις στόν κλάδο αύτό έφτασαν στά 1971-1975 στά 131 δισεκατομμύρια ρούβλια, δηλ. 49 δισεκατομμύρια περισσότερα άπ'δ,τι στό όγδοο πεντάχρονο σχέδιο. Ή άγροτική οικονομία έφοδιάστηκε μέ 1,7 έκατομμύρια τρακτέρ, πάνω άπό 1,1 έκατομμύρια έπιβατικά αύτοκίνητα, μέ διάφορα γεωργικά μηχανήματα άξίας 15,8 δισεκατομμυρίων ρουβλιών, πάνω άπό 300 έκατομμύρια τόννους χημικά λιπάσματα. "Εγιναν κατάλληλα γιά ποτιστική καλλιέργεια 4,6 έκατομμύρια έκτάρια γής καί έγινε άποξήρανση 4,4 έκατομμυρίων εκταρίων. Π α ρ' ότι οί καιρικές συνθήκες ήταν έξαιρετικά δυσμενείς στά 1971 -1 97 5 ό μέσος χρονιάτικος δγκος τής συνολικής παραγωγής τής άγροτικής οίκονομίας αύξήθηκε κατά 13% σέ σχέση μέ τό προηγού­ μενο πεντάχρονο σχέδιο. Αύξήθηκε κατά 14 έκστομμύρια τόννους ή μέση χρονιάτικη συγκομιδή σιτηρών. Σοβαρές έπιτυχίες σημειώθηκαν καί στήν αύξηση τής άποδοτικό­ τητας τής παραγωγής. Τό πρόβλημα αύτό βρίσκονταν μόνιμα στό κέντρο τής προσοχής τοΰ Κόμματος. Οί όλομέλειες τής ΚΕ τοΰ Κόμματος καί τά τοπικά κομματικά όργανα άπαιτοΰσαν άπό τίς

878

οικονομικές όργανώσεις καί τούς διευθυντές τών έπιχειρήσεων νά βελτιώσουν τούς σοβαρούς οικονομικούς δείχτες, όπως ή άπόδοση τών πάγιων παραγωγικών κεφαλαίων καί τών έπενδύσεων, ή αύξηση τής παραγωγικότητας τής έργασίας στή βάση τής όλόπλευρπς εισαγωγής τών επιτευγμάτων τής έπιστήμης καί τής τεχνικής στήν παραγωγή, ή βελτίωση τής ποιότητας τών προϊόντων. ' Η βιομηχανία μέσα στά χρόνια τοϋ ένατου πεντάχρονου σχεδίου άφομοίωσε πάνω άπό 16,5 χιλιάδες νέες μηχανές, έγκαταστάσεις, μηχανισμούς καί συσκευές, δηλ. δυό φορές περισσότερες άπό τό όγδοο πεντάχρονο σχέδιο. Ά π ό τήν αύξηση τής παραγωγικότητας τής έργασίας ή προσαύξηση τής βιομηχανικής παραγωγής έφτασε στά 84%, τών οικοδομών στά 78%, στήν άγροτική οίκονομία καλύφτηκε όλη ή προσαύξηση. ΟΙ έππυχίες στήν άνάπτυξη τής λαϊκής οικονομίας έξασφάλισαν τήν έφαρμογή τοϋ κοινωνικού προγράμματος πού καθόρισε τό 24ο Συνέδριο τού ΚΚΣΕ. Στήν περίοδο τοΰ ένατου πεντάχρονου τά πραγματικά έσοδα κατ'άτομο τοΰ πληθυσμού αύξήθηκαν στά 24%. ' Ο μέσος μισθός έργασίας σέ χρήμα τών έργατών καί τών ύπαλλήλων αύξήθηκε κατά 2 0% καί τό 1975 έφτασε στά 146 ρούβλια, πού μαζί μέ τίς άλλες έπιπρόσθετες πληρωμές καί διευκολύνσεις άπό τά κοινωνικά κονδύλια έφτασε στά 198 ρούβλια. 'Εξάλλου ή αύξηση τοΰ μισθού έργασίας γινόταν κυρίως άπό τήν αύξηση τών ήμερομισθίων καί τών μισθών έκείνων τών κατηγοριών τών έργατών καί τών ύπαλλήλων μέ μικρές καί μέσες άποδοχές στούς κλάδους τής υλικής παραγωγής. ΟΙ άποδοχές τών κολχόζνικων αύξήθηκαν κατά 25%. ’ Η αύξηση τών έσόδων τοΰ πληθυσμού γίνονταν σέ σταθερό έπίπεδο τών κρατικών τιμών στά βασικά είδη τροφίμων καί στά βιομηχανικά έμπορεύματα. Στά 1971-1975 οίκοδομήθηκαν 11 έκατομμύρια διαμερίσματα καί ιδιωτικές κατοικίες συνολικής έπιφάνειας 544 εκατομμυρίων τετραγωνικών μέτρων. 'Ολοκληρώθηκε βασικά τό πέ­ ρασμα στή γενική μέση έκπαίδευση τής νεολαίας. Αύξήθηκε κστά 350 χιλιάδες περίπου ό άριθμός τών νοσοκομειακών κρεβατιών γιά νά φθάσει ό γενικός άριθμός τους στά 3 έκατομμύρια καί πάνω. Τό συνέδριο, άφοΰ έδοσε ύψηλή έκτίμηση στίς έππυχίες πού σημειώθηκαν, τόνισε καί τίς δυσκολίες, τίς έλλείψεις καί τά άλυτα προβλήματα, πού εϊχαν συζητηθεί διεξοδικά στίς όλομέλειες τής ΚΕ τοΰ Κόμματος, στίς κομματικές συνελεύσεις, τίς συνδιασκέψεις καί τά συνέδρια τών ΚΚ τών ένωσιακών δημοκρατιών. Γι'αύτά ειπώθηκε άνοιχτά στήν Έκθεση δράσης τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ καί στίς όμιλίες τών άντιπροσώπων τοΰ συνεδρίου. Έπικρίθηκαν άπό θέσεις άρχών οί όργανώσεις καί οί καθοδηγητές πού έδειξαν άδυναμίες καί ελλείψεις στή δουλιά. Τό συνέδριο σημείωσε ότι μέ μεγαλύτερη βραδύτητα άπ'ό,τι προβλεπόταν, πραγματοποιούνταν ή τελειοποίηση τοϋ σχεδισσμοΰ, ή άναδιοργάνωση τοϋ οικονομικού μηχανισμού, ή γραμμή τής έντατικοποίησης τής παραγωγής. Μέρος τοΰ παραγωγικού δυνα­ μικού δέν μπήκε σέ λειτουργία ή δέν άφομοιώθηκε στήν προθεσμία.

879

Σέ πολλούς κλάδους τό άδύνατο σημείο παραμένει ή είσαγωγή τών έπιτευγμάτων τής έπιστήμης καί τής τεχνικής στήν παραγωγή. Δέν ξεπεράστηκαν άκόμη οΙ παραβάσεις τής σχεδιασμένης τεχνολογικής καί έργασιακής πειθαρχίας. 'Ωστόσο τό συνέδριο έστρεψε τήν προσοχή του στίς άδυναμίες γιά νά τίς έξαλείψει γρηγορότερα καί πιό άποφασιστικά. Τό συνέδριο, καθορίζοντας τά άμεσα καθήκοντα τής οίκονομικής οίκοδόμησης συγκεκριμενοποίησε καί άνέπτυξε τίς θεμελιακές θέσεις τής πολιτικής τοϋ Κόμματος στίς συνθήκες τής Αναπτυγμένης σοσια­ λιστικής κοινωνίας γιά τό έπικείμενο πεντάχρονο σχέδιο καί γιά μιά μακρόπνοη προοπτική. Τό ένατο καί τό δέκατο πεντάχρονο σχέδια ώς πρός τά κύρια καθήκοντα καί τίς βασικές κατευθύνσεις άποτελοϋν ένα ένιαϊο σύνολο, γιατί έκφράζουν τόν μακρόπνοο προσανατολισμό τής οίκονομικής πολιτικής τοϋ Κόμματος. Μεταξύ τών θεμελιακών καί τών μεγαλόπνοων στόχων τοϋ Κόμματος ό ύπέρτατος σκοπός του ήταν καί έξακολουθεϊ νά είναι ή σταθερή άνοδος τοϋ ύλικοϋ καί τοΰ πολιτιστικού έπιπέδου τής ζωής τοϋ λαοϋ. ' Η οίκονομική στρατηγική, όπως καί κάθε στρατηγική, προσδιορίζει έπίσης τά μέσα καί τούς τρόπους γιά τήν έπίτευξη τοϋ έπιδιωκόμενου σκοποϋ. Στό δοσμένο στάδιο τά μέσα αύτά είναι τά έξής: ή δυναμική καί Αναλογική ΑνΑπτυξη τής κοινωνικής παραγωγής ή· άνοδος τής άποδοτικότητάς της, ή έπιτάχυνση τής έπιστημονικο-τεχνικής προόδου, ή αύξηση τής παραγωγικότητας τής έργασίας ή όλόπλευρη βελτίωση τής ποιότητας τής έργασίας όλων τών κρίκων τής λαϊκής οίκονομίας. Ή προετοιμασία τοϋ δέκατου πεντάχρονου σχεδίου γίνονταν ταυτόχρονα μέ τήν έπεξεργασία τών άφετηριακών θέσεων τής μακρόπνοης άνάπτυξης τής οίκονομίας τής χώρας ώς τό 1990. ΟΙ θέσεις αύτές δέν είναι κατευθυντήριες καί λεπτομερειακές όπως τά πεντάχρονα σχέδια. Εϊναι προσανατολισμοί γιά τήν έπικείμενη δεκα­ πενταετία. Ά π ό τούς προκαταρκτικούς ύπολογισμούς φαίνεται ότι στήν περίοδο 1976-1990 ή Σοβιετική "Ενωση θά διαθέτει περίπου δυό φορές περισσότερους υλικούς καί χρηματικούς πόρους Απ' δ,τι στήν προηγούμενη δεκαπενταετία. Αύτό θά δημιουργήσει νέες δυνατότητες γιά τήν πετυχημένη λύση τών κοινωνικο-οΐκονομικών προβλημάτων πού καθόρισε τό Πρόγραμμα τοϋ ΚΚΣΕ καί τά τελευταία συνέδρια τοϋ Κόμματος. Στά πλαίσια τών βασικών κατευθύνσεων τό συνέδριο συγκέντρω­ σε τήν προσοχή του σέ μιά σειρά βασικά προβλήματα, όπως εϊναι ή έπιτάχυνση τής έπιστημονικο-τεχνικής προόδου, ή παραπέρα άνάπτυ­ ξη τής άγροτικής οίκονομίας ή αύξηση τής παραγωγής ειδών πλατιάς κατανάλωσης ή βελτίωση τοϋ έμπορίου καί τών βιοτικών Αναγκών τοϋ πληθυσμού, ή Ανάπτυξη τών έξωτερικών οίκονομικών σχέσων, ή παραπέρα τελειοποίηση τής διεύθυνσης τής οίκονομίας καί όλου τού οικονομικού δυναμικού, ή πιό άποδοτική άξιοποίηση τών οικονομικών κινήτρων καί μοχλών. Τό δέκατο πεντΑχρονο σχέδιο εϊναι νέο στάδιο στήν έφαρμογή τής

μακρόπνοης πολιτικής τοΰ Κόμματος στόν τομέα τής κοινωνικο­ οικονομικής άνάπτυξης, τής οίκοδόμησης τής ύλικοτεχνικής βάσης τού κομμουνισμού στίς συνθήκες τής άνάπτυξης τής έπιστημονικοτεχνικής έπανάστασης, στήν άνάπτυξη τών σοσιαλιστικών κοινωνικών σχέσεων καί τοΰ σοβιετικού τρόπου ζωής, καθώς καί στήν περιφρού­ ρηση τής άσφάλειας τής Σοβετικής Ένωσης. •Κύριο καθήκον τού δέκατου πεντάχρονου, — άναφέρεται στίς «Βασικές κατευθύνσεις άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ στά 1976-1980» — είναι ή συνεπής έφαρμογή τής πολιτικής той Κομμουνιστικού κόμματος γιά τήν άνοδο τοϋ ύλικοϋ καί τοΰ πολΓΓίστικοΰ έπιπέδου τής ζωής τοΰ λαού στή βάση τής δυναμικής καί άναλογικής άνάπτυξης τής κοινωνικής παραγωγής καί τής αύξησης τής άποδοτικότητάς της, τής έππάχυνσης τής έπιστημονικο-τεχνικής προόδου, τής αύξησης τής παραγωγικότητας τής έργασίας, τής όλόπλευρης βελτίωσης τής ποιότητας τής έργασίας σέ όλους τούς τομείς τής λαϊκής οίκονομίας» ( ' Υ λ ι κ ά τ ο ΰ 2 5 ο υ Σ υ ν ε δ ρ ί ο υ τ ο ΰ Κ Κ Σ Ε . Μόσχα. Πολιτικό ' Εκδοτικό, 1976, σελ. 166). Άξο να ς τής οίκονομικής στρατηγικής τοΰ Κόμματος, τόσο στή μακρόπνοη προοπτική, όσο καί στό δέκατο πεντάχρονο σχέδιο, είναι ή παραπέρα άνάπτυξη τής οίκονομικής ισχύος τής χώρας, ή έπέκταση καί ή ριζική άνανέωση τών παραγωγικών κεφαλαίων τής λαϊκής οίκονομίας, ή έξασφάλιση σταθερής ίσόροπης αύξησης τής βαριάς βιομηχανίας. Τό έθνικό εΙσόδημα προβλέπεται νά φθάσει τό 1980 στά 457,5 δισεκατομμύρια ρούβλια. ' Η βιομηχανική παραγωγή θά αύξηθεϊ κατά 35 -3 9 % . Τό 1980 προβλέπεται νά φτάσει ή παραγωγή ήλεκτρικής ένέργειας στά 1340-1380 δισεκατομμύρια κιλοβατώρες, ή έξόρυξη κάρβουνου στά 790-8 1 0 έκατομμύρια τόννους, τού πετρελαίου στά 620-6 4 0 έκατομμύρια τόννους, τού φυσικού άερίου στά 400-435 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, νά παραχθούν: χάλυβας 160-170 έκατομμύρια τόννοι, χημικά λιπάσματα 143 έκατομμύρια τόννοι, τσιμέντο 143-146 έκατομμύρια τόννοι. Ό όγκος τής παραγωγής οικοδομικών ύλικών θά αύξηθεϊ περίπου 1,3 φορές, ή παραγωγή προϊόντων έλαφριάς βιομηχανίας θά αύξηθεϊ κατά 2 6 -28% , τών έμπορευμάτων πολιτιστικο-βιοτικού προορισμού καί είδών οικιακής χρήσης κατά 1,6 φορές. Έπισύρεται ή κύρια προσοχή στήν άνάπτυξη τής μηχανουργίας, πού παίζει άποφασιστικό ρόλο στήν άνάπτυξη τού τεχνικού έπιπέδου καί στή βελτίωση τών ποιοτικών δεικτών όλων τών κλάδων τής ύλικής παραγωγής. Τά προϊόντα της θά αύξηθοΰν περίπου 1,6 φορές. Ή τεχνική πολιτική τοΰ Κόμματος προσανατολίζει τή μηχανουργία στήν έπιτάχυνση τής δημιουργίας τεχνικής πού νά ένσαρκώνει τίς νεότερες άνακαλύψεις καί έφευρέσεις, καί νά δίνει ύψηλό οίκονομικό όφελος. Προβλέπονται ειδικά καθήκοντα γιά τήν παραγωγή τεχνικής, πού νά έλαττώνει άπότομα τή χειρωνακτική έργασία. θά άναπτυχθοΰν μέ

881

γοργούς ρυθμούς οί άτομικΕς μηχανοκατασκευές. ΟΙ γεωργικές μηχανοκαταοκευές θά αύξήσουν τίς μηχανές 1,5 φορές, θά διευρυνθεί ή παραγωγή προοδευτικών Εγκαταστάσεων γιά τή μεταλλουργική καί τή χημική βιομηχανία, καθώς καί τή βιομηχανία πετρελαίου. ‘ Εντελώς νέες έγκαταστάσεις θά δημιουργηθοΰν γιά τήν έλαφριά βιομηχανία καί τή βιομηχανία τροφίμων. ' Η μέση χρονιάτικη παραγωγή γεωργικών προϊόντων προβλέπεται νά αύξηθεϊ στά 1976-1980 στά 14-17% . Γιά τήν άνάπτυξη τής άγροτικής οικονομίας θά διατεθούν 171,1 έκατομμύρια ρούβλια, δηλ. πάνω άπό τό ένα τέταρτο τοΰ συνολικού όγκου τών έπενδύσεων. ’ Η άγροτική οίκονομία θά Εφοδιαστεί μέ περισσότερα άπ’ ό,τι στό Ενατο πεντάχρονο σχέδιο τρακτέρ, θεριζοαλωνιστικές μηχανές. Επιβατικά αύτοκίνητα, διάφορα γεωργικά μηχανήματα, χημικά λιπάσματα, θά γίνουν μεγάλα άρδευτικά καί άποξηραντικά Εργα, πού πρΕπει νά Εξασφαλίσουν σταθερή συγκομιδή. Ή κυκλοφορία δλων τών είδών Εμπορίου θά αύξηθεϊ περίπου κατά 30%. θά αυξηθεί τό τεχνικό Επίπεδο τών σιδηροδρομικών καί τών άλλων ειδών μεταφορών. Μεγάλος όγκος Εργασιών προβλέπεται νά γίνουν στήν άρτηρία Βαϊκάλης-Άμούρ. θά συνεχιστεί ή Επιταχυμένη άνάπτυξη τών μεταφορών μέ σωληνωτούς άγωγούς. θά άναπτυχθοΰν πιό πολύ όλα τά εΓδη τηλεπικοινωνιών. Σ ’ όλη τήν οίκονομία στήν πρώτη γραμμή προβάλλεται τό καθήκον τής αύξησης τής άποδοτικότητας τών έπενδύσεων. Στό δέκατο πεντάχρονο σχέδιο θά φθάσουν περίπου στά 630 δισεκατομμύρια ρούβλια, δηλ. θά αύξηθοϋν κατά 2 4 -2 6 % . Στό γενικό όγκο τών έπενδύσεων θά αύξηθεϊ τό ποσοστό τών δαπανών γιά έγκαταστάσεις. Προβλέπεται οί έπενδύσεις νά έξασφαλίσουν τήν παραπέρα αύξηση καί τελειοποίηση τών πάγιων κεφαλαίων, τή γρηγορότερη λειτουργία καί άφομοίωση τών νέων παραγωγικών δυναμικών, τήν οίκοδόμηση Εγκαταστάσεων πού θά συμβάλουν στήν έπιτάχυνση τής έπιστημονικο-τεχνικής προόδου, στόν τεχνικό έπανεξοπλισμό καί τήν άνασυγ­ κρότηση τών λειτουργούντων Επιχειρήσεων. Μπήκε τό καθήκον νά Εξασφαλιστεί ή ύπεροχή τών πάγιων παραγωγικών κεφαλαίων σΕ σχέση μΕ τήν αύξηση τών Επενδυτικών δαπανών, ή συγκέντρωση τών Επενδύσεων γιά τή γρήγορη άποπεράτωση τών νΕων Εργων. Τό συνΕδριο έδοσε ιδιαίτερη προσοχή στήν άνοδο τής ποιότητας τών παραγομένων προ.ϊόντων, τή διεύρυνση τής έπιλογής καί τής αύξησης νέων είδών Εμπορευμάτων, πού νά ικανοποιούν τίς σύγχρο­ νες άπαιτήσεις. ΠροβλΕπεται νά μελετηθεί Ενα όλόκληρο σύστημα μΕτρων, πού νά Εξασφαλίζουν τήν ποιοτική παραγωγή Εμπορευμά­ των: αύξηση τής ποιότητας τών άρχικών ύλικών καί πρώτων ύλών, τελειοποίηση τής τεχνολογίας, αύξηση τοΰ ρόλου τών τελικών Εργασιών. Ταυτόχρονα προτίνεται νά δυναμώσει ή άναζήτηση άποτελεσματικών δεικτών γιά τήν Ενίσχυση τής σχεδιασμΕνης Επίδρασης στή βελτίωση τής ποιότητας τών προϊόντων. Οί βασικΕς κατευθύνσεις, άφοΰ καθορίζουν τή διάταξη τών

882

παραγωγικών δυνάμεων στό δέκατο πεντάχρονο σχέδιο, προβλέπουν σημαντική άνοδο τής οίκονομίας δλων τών ένωσιακών καί αύτόνομων δημοκρατιών, τών οίκονομικών περιοχών, τών αύτόνομων καί τών Μνικών περιοχών, τήν έδραίωση τών οίκονομικών σχέσεων μεταξύ τους. θ ά αύξηθεϊ ή συνεισφορά τής κάθε δημοκρατίας καί τής κάθε οίκονομικής περιοχής στή λύση τών γενικών κρατικών προβλημάτων. Μέ πιό γοργούς ρυθμούς θά αύξηθοΰν οί άνατολικές περιοχές τής χώρας, Ιδιαίτερα ή Σιβηρία, δπου ή βιομηχανική παραγωγή προβλέπεται νά αύξηθεϊ σχεδόν 1,5 φορά. ' Η μορφή τών διαφόρων περιοχών θά καθορίζεται δλο καί περισσότερο άπό τήν έφαρμογή τών οικονομι­ κών προγραμμάτων καί τή δημιουργία τών έδαφικο-παραγωγικών συγκροτημάτων. ΟΙ βασικές κατευθύνσεις προσανατολίζουν στήν έπεξεργασία καί τήν έφαρμογή μέτρων γιά τήν προστασία τοΰ περιβ<ίλλοντος, τήν όρθολογική άξιοποίηση καί άναπαραγωγή τών φυσικών πόρων. ΟΙ δαπάνες γιά τήν έφαρμογή τών μέτρων αύτών στό δέκατο πεντάχρο­ νο θά φθάσουν στά 11 δισεκατομμύρια ρούβλια. Τό συνέδριο έδοσε μεγάλη προσοχή στήν άνάπτυξη τής έπιστή­ μης. Καθόρισε δτι δλα τά μέρη τοϋ πεντάχρονου σχεδίου, δλοι οΙ κλάδοι τής ύλικής παραγωγής νά συνδεθοΰν άργανικά μέ τήν έπιστήμη. Τονίζεται ή σοβαρή σημασία τής άνάπτυξης τόσο τών θεμελιακών, δσο καί τών έφαρμοσμένων έπιστημονικών έρευνών, πού έχουν στενή συνάφεια μέ τήν έπιστημονικο-τεχνική πρόοδο. ' Η προσοχή τών έπιστημόνων συγκεντρώνεται στά βασικότερα προβλή­ ματα τής έπιστημονικο-τεχνικής καί τής κοινωνικής προόδου, άπό τή λύση τών άποΐων θά έξαρτηθεϊ σέ πολύ μεγάλο βαθμό ή άνάπτυξη τής οίκονομίας, του πολιτισμού καί τής ίδιας τής έπιστήμης. Ό λαός άνόμασε τό δέκατο πεντάχρονο σχέδιο πεντάχρονο άποδοτικότητας καί ποιότητας. Τά προβλήματα αύτά φωτίστηκαν διεξοδικά στίς είσηγήσεις τοΰ Λ . I. Μπρέζνιεφ καί τοΰ Α. Ν. Κοσίγκιν καί στίς όμιλίες τών άντιπροσώπων τοΰ συνεδρίου, καθώς καί στίς βασικές κατευθύνσεις. Τονίζεται δτι ό δγκος τών έργασιών στή λαϊκή οΙκονομία πού καθόρισε τό δέκατο πεντάχρονο σχέδιο θά πραγματο­ ποιηθεί μόνο μέ τήν άποφασιστική άνοδο τής άποδοτικότητας τής κοινωνικής παραγωγής. Ή άποδοτικότητα τής κοινωνικής παραγωγής είναι δχι μόνο παραγωγικο-οΐκονομικό ή έπιστημονικο-τεχνικό πρόβλημα, είναι καί τεράστιο κοινωνικό καθήκον. Ό σ ο πιό δυναμική είναι ή λαϊκή οικονομία, τόσο γρηγορότερα άλλάζει ή κλαδική καί ή έδαφική της δομή, τόσο πιό όξύ όρθώνεται τό καθήκον τής όρθολογικής Αξιοποίη­ σης τών έργασιακών πόρων. Μέ τούς έργασιακούς πόρους πού ύπάρχουν τώρα στή χώρα άποφασιστικός όρος γιά τήν παραπέρα άνάπτυξη τής παραγωγής καί τήν άνοδο τής εύημερίας τοΰ σοβιετικοΰ λαοΰ εϊναι ή έπιτάχυνση τής αύξησης τής παραγωγικότητας τής έργασίας, πού άποτελεϊ τό συνοπτικό δείκτη τής άποδοτικότητας τής παραγωγής. Γενικά στή λαϊκή οικονομία στό δέκατο πεντάχρονο

σχέδιο προβλέπεται νά αυξηθεί ή παραγωγικότητα τής έργασίας περίπου κατά 2 7% έναντι 2 6 % στό προηγούμενο πεντάχρονο σχέδιο. Αύτό Ισοδυναμεϊ οίκονομία τής έργασίας 26 έκατομμυρίων άτόμων. Μέ τήν αύξηση τής παραγωγικότητας τής έργασίας προβλέπεται ή προσαύξηση τοΰ έθνικοϋ είσοδήματος νάφθάσει στά 8 5 -9 0 % καί τών βιομηχανικών προϊόντων περίπου στά 90%, όλη ή προσαύξηση τών γεωργικών προϊόντων καί τών οίκοδομικών έργασιών καί έπισκευών. Μπροστά στίς παραγωγικές ένώσεις καί τίς έργασιακές κολλεκτί­ βες τών έπιχειρήσεων μπαίνει τό καθήκον νά έξασφαλίσουν όλη τήν προσαύξηση τών προϊόντων ή τών έργασιών, κατά κανόνα, μέ τόν Γδιο ή μικρότερο άριθμό έργατών. Τονίζεται ή σημασία τής έπιτάχυνσης τών ρυθμών τής σύνθετης έκμηχάνισης καί αύτοματοποίησης τών παραγωγικών διεργασιών σέ όλους τούς κλάδους τής λαϊκής οίκονομίας, Ιδιαίτερα τής έκμηχάνισης τών βοηθητικών καί τών συμπληρω­ ματικών έργασιών, τής σημαντικής αύξησης τοΰ κεφαλαιουχικού καί τοΰ ένεργειακοΰ έξοπλισμοΰ τής έργασίας, τής άνόδου τής ειδίκευσης καί τής άλλσγής τής εΙδίκευσης τών έργατών καί τών ύπαλλήλων σύμφωνα μέ τίς άπαιτήσεις τής έπιστημονικο-τεχνικής προόδου, τής στερέωσης τής έργασιακής καί τής παραγωγικής πειθαρχίας. Τό συνέδριο τόνισε ότι βασικός παράγοντας τής άνόδου τής άποδοτικότητας τής παραγωγής πρέπει νά είναι ή άποδοτικότητα τών κεφαλαίων, δηλ. ή παραγωγή προϊόντων σέ κάθε ρούβλι τών πάγιων κεφαλαίων. Μέ τά τεράστια πάγια κεφάλαια τής χώρας καί τή γρήγορη αύξησή τους ή αύξηση τής παραγωγής προϊόντων μόνο σέ ένα έκατοστό Ισοδυναμεϊ μέ κάμποσα δισεκατομμύρια ρούβλια. Στό δέκατο πεντάχρονο σχέδιο προβάλλεται τό έπιτακτικό αίτημα τής βελτίωσης τής άξιοποίησης τών έν ένεργεία παραγωγικών δυναμικών, τής αύξησης τής άνσπλήρωσης τής έργασίας, τών έγκαταστάσεων καί τής έλάττωσης τής άπώλειας χρόνου. Τό 25ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ καθόρισε τούς τρόπους τής παραπέρα τελειοποίησης τοΰ σχεδιασμοΰ καί τής διεύθυνσης, όλου τοΰ οίκονομικοϋ μηχανισμοΰ. ' Η Κρατική ' Επιτροπή σχεδίου τής ΕΣΣΔ πρότεινε κατά τήν κατάρτιση τοΰ πεντάχρονου σχεδίου άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ στά 1976-1980 νά συγκεντρωθεί ή προσοχή στήν έπεξεργασία τών βασικών κατευθύνσεων τής άνάτττυξής της, στήν έξκτορόπηση τοϋ σχεδίου, στήν κατάρτιση σύνθετων προγραμ­ μάτων, στή λύση τών προβλημάτων κατά περιοχές καί τής διάταξης τών παραγωγικών δυνάμεων, στόν προσδιορισμό τών τρόπων άνό­ δου τής άποδοτικότητας τής κοινωνικής παραγωγής. θ ά συνεχιστεί ή πολιτική τής βελτίωσης τής όργσνωτικής δομής τής διεύθυνσης, πού έπεξεργάστηκε τό Κόμμα. Στή βιομηχανία προβλέπεται νά άποπερστωθεϊ ή δημιουργία τών παραγωγικών ένώσεων, στίς οίκοδομές νά μελετηθούν καί νά είσαχθούν σύνθετα σχήματα διεύθυνσης καί στήν άγροτική οίκονομία νά παροτρυνθεϊ ή διακολχόζνικη συνεργασία καί ή γεωργικοβιομηχανική όλοκλήρωση. θά τελειοποιηθούν καί ο! άλλες πλευρές τοΰ οίκονομικοϋ μηχανι-

σμοΰ: ή παγίωση τής Ιδιοσυντήρησης, ή αύξηση τοϋ ρόλου τών σταθεροποιητικών (πεντάχρονων) οίκονομικών όρΙων άπόδοσης τής έργασίας, ή ένΙσχυση του ρόλου τών οίκονομικών μοχλών — τοϋ συστήματος τοΰ μισθού έργασίας καί τής πριμοδότησης. Τό 25ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ ένέκρινε έκτεταμένο πρόγραμμα κοινωνικής έξέλιξης καί άνόδου τοϋ έπιπέδου ζωής τών έργαζόμενων. Στόν τομέα τών έσόδων κα! τής κατανάλωσης: Βασικός τρόπος αύξησης τών έσόδων τοΰ πληθυσμού είναι όπως καί πρώτα ή αύξηση τής πληρωμής άνάλογα μέ τήν έργασία. ' Ο μέσος μισθός έργασίας τών έργατών καί τών ύπαλλήλων θά αύξηθεϊ μέσα στό πεντάχρονο σχέδιο κατά 16-18% . θά όλοκληρωθοΰν οΙ αύξήσεις τών κατώτερων όρίων τοΰ'μισθού έργασίας, καθώς καί τών μισθολογίων καί τών μισθών δλων τών έργαζόμενων στούς κλάδους τής μή παραγωγικής σφαίρας πούέχουν μέσες άποδοχές καί θά άρχίσει νέο στάδιο αύξησης τών κατώτερων όρίων μισθών έργασίας. Τά εισοδή­ ματα τών κολχόζνικων θά αύξηθοΰν κατά 2 4 -2 7 % . ΟΙ προσαυξήσεις καί άλλες χρηματικές διευκολύνσεις στόν πληθυσμό άπό τά κοινωνικά κονδύλια θά μεγαλώσουν κατά 28-30% . Μέ τά κονδύλια αύτά προβλέπεται νά έφαρμοστοΰν μιά σειρά κοινωνικά μέτρα: χορήγηση τΙς γυναίκες μέρους τής χρονιάτικης πληρωμένης άδειας γιά τήν φροντίδα του παιδιού, ώστε νά συμπληρώσει ένα χρόνο, αύξηση τών κατώτερων όρίων τών συντάξεων γιά τούς έργάτες, τούς υπαλλήλους καί τούς κολχόζνικους, καθιέρωση συντάξεων γιά τά πρώην μέλη τών κολχόζ, προσαύξηση τών συντάξεων στούς άνάπηρους τής πρώτης όμάδας άπό τόν άριθμό τών κολχόζνικων. θά διατηρηθούν σταθερές κρατικές λιανικές τιμές στά βασικά είδη κατανάλωσης καί σέ όρισμένα έμπορεύματα μέ τή δημιουργία τών άπαραίτητων συνθηκών ο! τιμές θά πέσουν, θά συνεχιστεί ή άπόσβεση τών κρατικών δανείων. Στήν οίκοδόμηση κατοικιών καί έργων κοινής ώφελείας. Προβλέπεται νά έπενδυθούν περίπου 100 δισεκατομμύρια ρούβλια, θά μποΰν σέ λειτουργία 545-5 5 0 έκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα συνολικής κατοικήσιμης έπιφάνειας. θά οίκοδομηθοϋν σέ μεγάλες διαστάσεις παιδικά προσχολικά Ιδρύματα, σχολεία, έμπορικές Επιχει­ ρήσεις καί έπιχειρήσεις βιοτικών άναγκών. Μεγάλα κοινωνικά μέτρα προβλέπονται γιά τή βελτίωση τών όρων καί τής προστασίας τής έργασίας. τής προστασίας τής ύγείας. τής άνόδου τής παιδείας καί той πολιτισμού той σοβιετικού λαού. ' Η προστασία τής ύγείας τοΰ πληθυσμού, ή βελτίωση τής Ιατρικής περίθαλψης είναι ένα άπό τά σοβαρά καθήκοντα τοΰ δέκατου πεντάχρονου σχεδίου. Προβλέπονται μέτρα γιά τήν ένΙσχυση καί τήν τελειοποίηση τής ύλικής βάσης τής ύγιεινής. Ό γενικός άριθμός τών νοσοκομειακών κρεβατιών θά φθάσει τό 1980 σχεδόν στά 3,3 έκατομμύρια. Στόν τομέα τής παιδείας προβλέπεται ή άνάπτυξη έκτεταμένου διχτύου έπαγγελματο-τεχνικών καί τεχνικών σχολών. Προβλέπεται έπίσης ή ένΙσχυση τής ύλικής βάσης τών πολιτιστικών

885

Ιδρυμάτων, Ιδιαίτερα στήν ύπαιθρο καί στίς νέες περιοχές τής βιομηχανικής οίκοδόμησης. Τό 25ο Συνέδριο τοϋ ΚΚΣΕ τόνισε τή σοβαρή σημασία πού έχει ή άνάπτυξη τών έξωτερικών οίκονομικών σχέσεων. 01 έπιτυχίες τής πολιτικής τής εΙρήνης καί τής ύφεσης εύνοοϋν τήν άνάπτυξη τής άμοιβαίας έπωφελοϋς οίκονομικής συνεργασίας μεταξύ τών κρατών. Τό συνέδριο μέ Ικανοποίηση τόνισε τίς έπιτυχίες πού σημειώθηκαν στήν άνάπτυξη τής οίκονομικής συνεργασίας μεταξύ τών χωρών τοϋ σοσιαλισμού στή βάση τής σοσιαλιστικής οίκονομικής όλοκλήρωσης, τής αύξησης τής οίκονομικής δύναμης τοϋ παγκόσμιου σοσιαλισμού καί πρότεινε στό έξής νά διευρυνθεϊ όλόπλευρα καί νά βαθύνει ή οίκονομική καί ή έπιστημονικο-τεχνική συνεργασία τής ΕΣΣΔ μέ τίς άδελφές χώρες. Προβλέπεται έπίσης ή διεύρυνση τών οίκονομικών καί τών έπιστημονικο-τεχνικών σχέσεων μέ τίς άπελευθερωμένες καί βιομηχανικά άναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες σέ άμοιβαία έπωφελή βάση. Τό συνέδριο τόνισε ότι ή Σοβιετική Ένω σ η ένδιαφέρεται νά λυθοϋν τά σφαιρικά προβλήματα, πού άφοροΰν τά συμφέροντα όλης τής άνθρωπότητας, όπως εϊναι τών πρώτων ύλών, τό ένεργειακό, ή προστασία τοΰ περιβάλλοντος, ή έξάλειψη τών πιό έπικίνδυνων καί διαδομένων άσθενειών, ή κατάχτηση τοΰ Διαστήματος, ή χρησιμο­ ποίηση τών πόρων τών ώκεανών. 01 «Βασικές κατευθύνσεις άνάπτυξης τής λαϊκής οίκονομίας τής ΕΣΣΔ στά 1976-1980» πού ένέκρινε τό 25ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ δείχνουν τή συνεπή έφαρμογή τής πολιτικής τοΰ Κόμματος γιά τήν άνοδο τοΰ ύλικοϋ καί τοΰ πολιτιστικού έπιπέδου τοΰ σοβιετικού λαοΰ, τήν Αποτελεσματική άξιοποίηση καί τήν παραπέρα άνάπτυξη τοΰ οίκονομικοΰ καί τοΰ έπιστημονικο-τεχνικοϋ δυναμικού τής Χώρας τών Σοβιέτ, τίς νέες έπιτυχίες στήν οίκοδόμηση τοΰ κομμουνισμού.

4. Τό Κόμμα στίς συνθήκες τοϋ άναπτυγμένου σοσιαλισμού Τό προηγούμενο πεντάχρονο σχέδιο έδειξε πειστικά δτι τό Κόμμα έκπληρώνει έπάξισ τό ρόλο τής καθοδηγητικής δύναμης τής κοινω­ νίας, τοΰ πολιτικοϋ άρχηγοΰ τής έργατικής τάξης, όλων τών έργαζό­ μενων, όλου τοϋ λαοΰ. ’ Επιβεβαιώθηκε ξανά ή δύναμη τής έπιστημονικής του πρόβλεψης καί ό ρεαλισμός τής πολιτικής του, ή Ικανότητα νά κατευθύνει τή δραστηριότητα τών μαζών γιά τήν έκπλήρωση τών καθηκόντων τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης. Ή περίοδος πού μεσολάβησε άνάμεσα στό 24ο καί στό 25ο Συνέδριο χαρακτηρίζεται μέ τήν αύξηση καί τήν ένίσχυση τών γραμμών τοΰ Κόμματος καί τών δεσμών του μέ τίς μάζες. Έγιν ε σταθερότερη ή Ιδεολογική καί ή όργανωτική του ένότητα. Βελτιώθηκε ή κοινωνική σύνθεση τοΰ Κόμματος. Πρίν άπό τό συνέδριο οΙ έργάτες-μέλη τοΰ Κόμματος ήταν 41,6% , οΙ κολχόζνικοι 13,9% καί ή τεχνική διανόηση γύρω στά 20%. ' Η ύπεροχή τών έργατών στή σύνθεση τοΰ ΚΚΣΕ εϊναι φαινόμενο 886

νομοτελειακό. ' Εκφράζει τόν ήγετικό ρόλο τής έργατικής τάξης στή ζωή τής σοβιετικής κοινωνίας. Στήν Έκθεση δράσης στό συνέδριο τονίστηκε ή θεμελιακή θέση στίς συνθήκες τοϋ άνσπτυγμένου σοσιαλισμού, πού τό Κομμουνιστικό κόμμα έγινε τό Κόμμα όλου τοϋ λαοΰ, δέν χάνει τόν ταξικό του χαρακτήρα. ' Ως πρός τή φύση του τό ΚΚΣΕ ήταν καί είναι τό Κόμμα τής έργατικής τάξης. Στά μεταπολεμικά χρόνια ό άριθμός τών μελών τοΰ ΚΚΣΕ σχεδόν διπλασιάστηκε. ' Η αύξηση τών γραμμών του είναι άντικειμενική τάση τής κοινωνικής έξέλιξης στό σοσιαλισμό, τής άνόδου τοΰ ρόλου καί τοΰ κύρους τοΰ Κόμματος. Τό Κόμμα όμως δέν έπιταχύνει τήν άριθμητική αύξηση. Δέχεται στίς γραμμές του μόνο αύτούς πού μπαίνουν στό Κόμμα μέ τή διάθεση νά έργαστοΰν μέ αύτσπάρνηση πρός όφελος τοΰ κομμουνισμού, αύτούς πού δείχνουν αύτή τήν έπιθυμία στήν πράξη. Ή άλλαγή τών κομματικών βιβλιαρίων πού έγινε μετά τό 24ο Συνέδριο έπαιξε σοβαρό ρόλο στήν προσήλωση στίς έντολές τοΰ Λένιν, στό άνέβασμα τοΰ τίτλου τοΰ μέλους τοΰ Κόμματος. Ανέβηκε ή δραστηριότητα τών κομματικών όργανώσεων καί όλων τών κομμουνιστών. Σήμερα τό ΚΚΣΕ είναι ένας μεγάλος δυνατός όργανισμός. Στή σύνθεσή του ύπάρχουν 14 ΚΕ τών ΚΚ τών ένωσιακών δημοκρατιών, 154 κομματικές έπιτροπές άκρινών περιοχών καί περιφερειών, 10 κομματικές έπιτροπές περιοχών, 1243 κομματικές περιοχές πόλεων καί άχτιδικές έπιτροπές, 390 χιλιάδες κομματικές όργανώσεις βάσης, άπ'αύτές 150 χιλιάδες στίς έπιχειρήσεις. Ή ρυθμισμένη, δραστήρια καί μέ στοχοπροσήλωση έργασία όλων τών κρίκων τοΰ Κόμματος έξασφαλίζεται μέ βάση τήν έφαρμογή τών λενινιστικών κανόνων τής κομματικής ζωής καί τών άρχών τής κομματικής καθοδήγησης, καθώς καί τής άρχής τοϋ δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Μεγάλη δραστηριότητα άνέπτυξε ή Κεντρική Επιτροπή, τό Πολιτικό Γραφείο καί ή Γραμματεία τής ΚΕ. Στήν περίοδο πού μεσολάβησε άνάμεσα στό 24ο καί στό 25ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος έγιναν 11 όλομέλειες τής Κεντρικής ' Επιτροπής, πού έξέτασαν τά βασικά προβλήματα τής ζωής τοΰ Κόμματος καί τής χώρας, τά έπίκαιρα οίκονομικά προβλήματα, καθόρισαν τά καθήκοντα πού άπαιτοΰσσν τήν πιό μεγάλη ένταση τών προσπαθειών τών κομμουνι­ στών καί όλων τών έργαζόμενων. Αρκετές όλομέλειες άσχολήθηκαν μέ θέματα τής έξωτερικής πολιτικής. Τό Πολιτικό γραφείο έργάστηκε δραστήρια καί έπιτελικά. ' Εξέταζε τακτικά θέματα τής άνάπτυξης τής βιομηχανίας, τής άγροτικής οίκονομίας, τών έργων ύποδομής. Ιδιαίτερα τής αύξησης τοΰ βιοτικού έπιπέδου τοΰ λαοΰ, τής τελειοποίησης τής διεύθυνσης όλων τών κρίκων τού κρατικού καί τοΰ οίκονομικοΰ μηχανισμού, θέματα τής έξωτερικής πολιτικής δραστηριότητας καί τής ένίσχυσης τής άμυνας τής χώρας. Συζητούσε συστηματικά τά βασικά προβλήματα τής βελτίωσης τής έσωκομμστικής καί τής Ιδεολογικής δουλιάς. ' Επίσης έργάστηκε κανονικά καί γόνιμα ή Γραμματεία τής ΚΕ, άσχολήθηκε μέ

887

τή δραστηριότητα τών κομματικών όργανώσεων, μέ τήν έπιλογή καί τήν τοποθέτηση τών στελεχών, μέ τόν έλεγχο τής έκπλήρωσης τών άποφάσεων. Ή Κεντρική 'Επιτροπή μελετούσε συστηματικά καί γενίκευε τήν πείρα άπό τή δουλιά τών τοπικών κομματικών όργανώσεων. ' Η Κεντρική ' Επιτροπή, τό Πολιτικό της Γ ραφείο καί ή Γ ραμματεία της μέ τίς άποφάσεις της έδιναν στίς κομματικές όργανώσεις άκριβή προσανατολισμό καί σαφείς όδηγίες πού βοηθούσαν στή βελτίωση τής δράσης τους. Τά τοπικά κομματικά όργανα καί ο! κομματικές όργανώσεις βάσης έκπλήρωναν δραστήρια καί έπίμονα τίς άποφάσεις τοϋ 24ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ. 01 λενινιστικές άρχές, όπως ή συνεπής άνάπτυξη τής Εσωκομματικής δημοκρατίας, ή αύξηση τής μαχητικής Ικανότητας τών κομματικών όργανώσεων, ή δραστηριότητα τών κομμουνιστών , ή άπαιτητικότητα πρός τό κάθε μέλος τοΰ Κόμματος άποτελοϋν τή βάση τής δραστηριότητας τοΰ Κόμματος καί στίς συνθήκες τής άναπτυγμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας. 01 έπιτυχίες τής κομματικής καθοδήγησης — τόνισε τό συνέδριο — Εξασφαλίζονται μέ τό λενινιστικό στύλ δουλιάς μέ τό δημιουργικό έπιστημονικά χειρισμό δλων τών κοινωνικών διαδικασιών, πού προϋ­ ποθέτει ύψηλή άπαιτητικότητα άπό τόν έαυτό σου καί άπό τούς άλλους δέν άνέχεται την αύτοϊκανοποίηση, όποιεσδήποτε γραφειο­ κρατικές καί φορμαλιστικές ^δηλώσεις. Ά π ό τήν άποψη αύτή τό συνέδριο τόνισε τή μεγάλη σημασία τής κριτικής καί τής αύτοκριτικής. Ό λ ε ς οΙ πλευρές τής δραστηριότητας τής κάθε όργάνωσης τοϋ κάθε στελέχους πρέπει νά κρίνονται άντικειμενικά καί οΙ άδυναμίες πού παρουσιάστηκαν νά ύποβάλλονται σέ όλόπλευρη άνάλυση μέ σκοπό τήν Εξάλειψή τους. Ή Εμπιστοσύνη καί ή έκτίμηση πρός τούς άνθρώπους πρέπει νά συνδυάζεται μέ ύψηλή άπαιτητικότητα άπέναντι στό καθήκον. Αύτή είναι νόμος τής κομματικής ζωής όλης τής δουλιάς γενικά. Βασικό τμήμα τής όργανωτικής δουλιάς τοϋ Κόμματος είναι ό έλεγχος τής έκπλήρωσης τών άποφάσεων. 01 άποφάσεις τοΰ Κόμμα­ τος είναι ή συλλογική του θέληση, ή συμπυκνωμένη πείρα τών μαζών. ’ Ο έλεγχος τής έκπλήρωσης τών άποφάσεων είναι ύπόθεση τοΰ κάθε κομματικού όργάνου, τής κάθε κομματικής όργάνωσης, τοϋ κάθε κομματικού, κρατικού καί οίκονομικοϋ καθοδηγητή. Ά π ό τήν άποψη αύτή σοβαρή δουλιά κάνει ή ' Επιτροπή Κομματικού ' Ελέγχου τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ. Τό 25ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ έξέτασε διεξοδικά τήν πολιτική στελεχών. Στήν "Εκθεση δράσης τής ΚΕ καί στίς όμιλίες τών άντιπροσώπων τονίστηκε μέ Ικανοποίηση ότι στό Κόμμα έδραιώθηκε ή προσοχή καί ή φροντίδα άπέναντι στά στελέχη. Γίνεται δραστήρια δουλιά γιά τήν έπιλογή καί τήν άνάδειξη νέων καί μέ προοπτική στελεχών σέ καθοδηγητικές θέσεις ή σχεδιασμένη κατάρτιση τών καθοδηγητικών στελεχών, ή άνοδος τοϋ Επαγγελματικού καί τοΰ θεωρητικού τους έπιπέδου, ή κατάχτηση τών σύγχρονων Επίτευγμά-

των τής έπιστήμης καί τής τεχνικής. Τό συνέδριο κάλεσε νά άνεβεί σέ νέο πιό ύψηλό έπίπεδο ή κατάρτιση των καθοδηγητικών κομματικών στελεχών, Ιδιαίτερα τοϋ Ιδεολογικού μετώπου, νά βελτιωθεί ή δουλιά τών κεντρικών κομματικών έκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, νά δημιουργηθεϊ πιό πλατιά έφεδρεία έμπειρων καί θεωρητικά ώριμων στελεχών. Τό συνέδριο έδοσε μεγάλη σημασία στά ζητήματα τής ιδεολογικής διαπαιδαγώγησης τών άνθρώπων, τής διαμόρφωσης τοϋ νέου Αν­ θρώπου, άξιου οίκοδόμου τοϋ κομμουνισμού. Αύτό προσδιορίζεται τόσο άπό τά καθήκοντα τής Αναπτυγμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας, όσο καί άπό τά προβλήματα τής σύγχρονης Ιδεολογικής πάλης τών δυό παγκόσμιων συστημάτων. Τό ΚΚΣΕ οίκοδομεί τήν κομμουνιστική διαπαιδαγώγηση πάνω στό γερό θεμέλιο τού μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ. Ή δύναμή του βρίσκεται στή διαρκή δημιουργική άνάπτυξη. Σύμφωνα μέ τίς έντολές τοϋ 24ου Συνεδρίου τό Κόμμα έκανε πολλά στόν τομέα τής έττεξεργασίας τών έπίκαιρων προβλημάτων τής μαρξιστικής-λενινιστικής θεωρίας. Ό ­ μως στό σύγχρονο στάδιο, ύπογράμμισε τό συνέδριο, γίνεται όλοένα μεγαλύτερη ή Απαίτηση τής παραπέρα δημιουργικής έπεξεργασίας τής θεωρίας. Τό συνέδριο κάλεσε νά άξιοποιηθοϋν πέρα γιά πέρα οι νέες δυνατότητες τών έρευνών, τόσο γενικοϋ θεωρητικοϋ, θεμελιακού, όσο καί έφαρμοσμένου χαρακτήρα, πού δημιουργοϋνται στά σημεία συνάντησης τών διαφόρων έπιστημών. Ιδιαίτερα τών κοινωνικών καί τών φυσικών. Χρειάζονται οΙ έρευνες τών προβλημάτων πού συνδέ­ ονται μέ τήν όλόπλευρη άνάπτυξη τής παραγωγής καί τής διεύθυνσης τής παραγωγής, μέ τήν άνοδο τής άποδοτικότητάς της. ' Εχει έπίσης σοβαρή σημασία ή διεξοδική έρευνα τών τΑσεων άνάπτυξης τής σοβιετικής κοινωνίας καί τών παραγωγικών της δυνάμεων: τοΰ χαρακτήρα καί τοϋ περιεχομένου τής έργασίας στίς συνθήκες τοϋ ώριμου σοσιαλισμού, τής τελειοποίησης τοΰ καταμερισμού τής έργασίας, τοϋ συνδυασμού τής ήθικής καί τής ύλικής παρότρυνσης, τής σοσιαλιστικής ζωής, τής άνάπτυξης τοΰ πολύπλευρου σοβιετικού πολιτισμού. Είναι άναγκαία ή παραπέρα μελέτη τών άλλαγών στήν κοινωνική δομή τής κοινωνίας, τής άνάπτυξης τοΰ σοβιετικού κρά­ τους, τών μορφών καί τών μεθόδων τής ιδεολογικής δουλιάς. Γίνεται όλοένα έπιτακτική ή μελέτη τών προβλημάτων τής παγκόσμιας έξέλιξης καί τών διεθνών σχέσεων, τοΰ έπαναστατικοΰ προτσές, τής άλληλεπίδρασης καί τής ένότητας τών διαφόρων ρευμάτων του, τής σχέσης τής πάλης γιά τή δημοκρατία μέ τή σχέση γιά τό σοσιαλισμό, τών προβλημάτων τοΰ πολέμου καί τής ειρήνης. Τό συνέριο ύπογράμμισε τή σοβαρή σημασία τής ϊδεολογικοδιαπαιδαγωγητικής δουλιάς τού Κόμματος πού κατευθύνει ή Κεντρική Έπιτροπή. Μεγάλο μέρος τής δραστηριότητάς του κατέχουν τά θέματα τής άνάπτυξης τού ιδεολογικού περιεχομένου, τοΰ συντονι­ σμού καί τής πρακτικής έφαρμογής τών μέσων τής μαζικής ένημέρωσης καί προπαγάνδας, τής άνάπτυξης τής λογοτεχνίας καί τής τέχνης.

'Ανέβηκε ή δραστηριότητα τών τοπικών κομματικών όργανώσεων στήν Ιδεολογικο-διαπαιδαγωγητική δουλιά. Προσέλαβε μαζικό χαρα­ κτήρα ή μελέτη τοϋ μαρξισμού-λενινισμού άπό τούς κομμουνιστές καί τούς έξωκομμστικούς. Δεκάδες έκατομμύρια έργαζόμενοι καταχτούν τίς οικονομικές γνώσεις. Ή νεολαία διδάσκεται τίς βάσεις τών πολιτικών γνώσεων στά σχολειά καί στά άνώτατα έκπαιδευτικά ιδρύματα, στό σύστημα τής κομσομόλικης μόρφωσης. Δίνεται μεγάλη προσοχή στήν πατριωτική διαπαιδαγώγηση τών έργαζόμενων. Ιδιαί­ τερα τής νεολαίας, στήν ένΙσχυση τής διεθνιστικής τους συνείδησης, γεγονός πού έχει θετική έπΙδραση στή στερέωση τής φιλίας καί τής άδελφοσύνης τών λαών τής ΕΣΣΔ. Τό συνέδριο τόνισε ότι είναι άπαράδεκτη κάθε είδους άδιαφορία στό έργο τής ίδεολογικοδιαπαιδαγωγητικής δουλιάς. 01 άλλαγές πού έγιναν στή ζωή άπαιτοϋν έπιτακτικά τήν ένίσχυση καί τήν τελειοποίηση τής Ιδεολογικής δουλιάς, τήν δραστήρια καί πειστική Ιδεολογική προπαγάνδα, τήν άνοδο τής πολιτικής Επαγρύπνησης άπέναντί στίς έχθρικές Ιδεολογι­ κές δολιοφθορές. Τό συνέδριο τόνισε, ότι στήν πάλη τών δυό κοσμοθεωριών δέν μπορεϊ νά ύπάρχει ουδετερότητα καί συμβιβα­ σμός. Στήν έκθεση δράσης τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ προβλήθηκε καί θεμελιώθη­ κε ή βασική θέση γιά τή στενή συγχώνευση τής πολιτικής, τής έργασιακής καί τής ήθικής διαπαιδαγώγησης τών σοβιετικών άνθρώ­ πων. ’ Η κομμουνιστική Ιδεολογικότητα είναι κράμα γνώσεων, πεποι­ θήσεων καί πρακτικής δράσης. Κριτήριο τής έπιτυχίαςτής Ιδεολογικοδιαπαιδαγωγικής διαπαιδαγώγησης τών μαζών είναι τά έργα. Προ­ βάλλοντας ύψηλές άπαιτήσεις στήν όργάνωση τής κομματικής προ­ παγάνδας, σέ δλη τήν ίδεολογικο-διαπαιδαγωγική δουλιά, τό συνέ­ δριο τόνισε ότι τό κύριο καθήκον τής στιγμής είναι ή βαθιά μελέτη τών άποφάσεων τού 25ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ άπ’ όλους τούς κομμουνι­ στές καί τίς πλατιές μάζες τών έξωκομματικών. Μεγάλο μέρος στίς έργασίες τοΰ συνεδρίου κατέλαβαν τά θέματα τής παραπέρα άνάπτυξης τοΰ πολιτικού συστήματος τής σοβιετικής κοινωνίας, δηλ. ή τελειοποίηση τοΰ σοσιαλιστικού κράτους, ή παραπέρα άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής δημοκρατίας, ή ένίσχυση τής νομικής βάσης τής κρατικής καί τής κοινωνικής ζωής, ή δραστηριοποίηση τών κοινωνικών όργανώσεων. Στήν προηγούμενη πενταετία άπό τήν άποψη αύτή έγινε πολλή δουλιά. "Ηρθε ό καιρός νά γενικευθοϋν όλα, όσα έγιναν, νά προετοιμαστεί τό σχέδιο τοΰ νέου Συντάγματος τής ΕΣΣΔ. «Είχαμε καί έχουμε σάν άφετηρία — άναφέρεται στήν Έκθεση δράσης τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ — ότι τό νέο Σύνταγμα πρέπει νά κατοχυρώσει καί νά καθορίσει μέ άκρίβεια τόν ύπέρτατο σκοπό τοΰ κράτους μας. Κι αύτός ό υπέρτατος σκοπός είναι ή οίκοδόμηση τής κομμουνιστικής κοινωνίας» ( Υ λ ι κ ά τ ο ϋ 2 5 ο υ Σ υ ν ε δ ρ ί ο υ τ ο ΰ Κ Κ Σ Ε , σελ. 86-87). 890

Τό 25ο Συνέδριο ΕξΕλεξε τήν Κεντρική ' Επιτροπή καί τήν Κεντρική 'Εξελεγκτική 'Επιτροπή. ΣτΙς 5 τού Μάρτη 1976 συνήλθε ή Ολομέλεια τής Κεντρικής ’ Επιτροπής τοΰ ΚΚΣΕ, πού έξέλεξε τό 25ο Συνέδριο τοΰ Κομμουνιστι­ κού Κόμματος τής Σοβιετικής Ένωσης. Ή Ολομέλεια έξέλεξε όμόθυμα τό Λ. I. Μπρέζνιεφ Γενικό Γραμματέα τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ. Στό Πολιτικό Γραφείο τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ έκλέχτηκαν: μέλη τοϋ Πολιτικού Γραφείου τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ οΙ: Μπρέζνιεφ Λ. I., Άντρόποφ Г. В., Γκρίσιν В. Β., Γκρομίκο А. Α., Κιριλένκο А. Π., ΚοσΙγκιν Α. Ν., Κουλακόφ φ. Ντ., Κουνάγιεφ Ντ. Α., Μάζουροφ Κ. Τ., Πέλσε А. Г., Ρομάνοφ Г. Β., Σοΰσλοφ Μ. Α., ΟύστΙνοφ Ντ. φ., ΣεσερμπΙνσκι В. Β. 'Αναπληρωματικά μέλη τοΰ Πολιτικοΰ Γραφείου οΙ: 'ΑλΙεφ Г. Α., Ντέμιτσεφ Π. Ν., Κουζνετσόφ В. Β., Μασέροφ П. Μ., Πονομαριόφ Μπ. Ν., Ρασίντοφ Σ. Р., Σολόμεντσεφ Μ. Σ., Τσερνιένκο Κ. Ού. Γραμματείς τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ έκλέχτηκαν οΙ: Μπρέζνιεφ Λ. I. (Γενικός Γραμματέας), Σοΰσλοφ Μ. Α., Κιριλένκο А. Π., Κουλακόφ φ. Ντ., Πονομαριόφ Μπ. Ν., Καπιτόνοφ I. Β., Ντολγκίχ В. I., Ζιμιάνιν Μ. Β., Τσερνιένκο Κ. Ού, Ριάμποφ Γ, Ρουσακόφ Κ. Β. Πρόεδρος τής ' Επιτροπής Κομματικού ' Ελέγχου τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ τοποθετήθηκε ό Πέλσε А. Γ. Πρόεδρος τής Κεντρικής Εξελεγκτικής ' Επιτροπής τοΰ ΚΚΣΕ έκλέχτηκε ό Σιζόφ Γ. φ. Σέ λίγο καιρό ύστερα άπό τό συνέδριο, τόν 'Απρίλη τοΰ 1976 διορίστηκε σάν υπουργός τής ‘ Αμυνας τής ΕΣΣΔ τό μέλος τού Πολιτικού Γραφείου τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ Στρατάρχης τής Σοβιετικής Ένωσης Ούστίνοφ Ντ. φ. Τό 25ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ θά καταλάβει Ιδιαίτερη θέση στήν ένδοξη Ιστορία τοΰ λενινιστικοΰ κόμματος. Όπως είπε ό Λ. I. Μπρέζνιεφ αύτό ήταν «συνέδριο μεγάλων Επιτευγμάτων πού έγινε μέ τό σύνθημα τοΰ ρεαλισμού καί τού πρακτικού πνεύματος, άτάραχης πεποίθησης στίς δυνάμεις του, πεποίθησης στίς νέες νίκες τής μεγάλης μας υπόθεσης τής οίκοδόμησης τού κομμουνισμού, τής πάλης μας γιά σταθερή καί δίκαιη ειρήνη πάνω στή Γή». Τό 25ο Συνέδριο διαδήλωσε τήν πίστη τοΰ ΚΚΣΕ στίς άρχές τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ καί τοϋ προλεταριακού διεθνισμού, τή συνεπή έφαρμογή τής πολιτικής πού είχε Επεξεργαστεί στά προηγούμενα συνέδρια καί Εκφράστηκε στό Πρόγραμμα τού Κόμματος. Στά ύλικά τοΰ συνεδρίου Εκφράστηκε ή μεγάλη ζωτική δύναμη τής μαρξιστικήςλενινιστικής Επιστήμης γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμουνισμού, θεμελιώθηκε θεωρητικά ή πολιτική γραμμή τοΰ Κόμματος όχι μόνο στό Επικείμενο πεντάχρονο σχέδιο, άλλά καί σέ μακρόπνοη προοπτική. Τό συνέδριο Εδοσε Ιδιαίτερη προσοχή στά ΘΕματα τής άνόδου τοΰ καθοδηγητικοϋ ρόλου τοΰ Κόμματος σ ' όλους τούς τομείς τής ζωής τής σοβιετικής κοινωνίας, τής άποτελεσματικότητας τής πολιτικής τοΰ Κόμματος, τής άνόδου τής εύημερίας τοΰ λαοΰ. 891

Στά ύλικά τοΰ συνεδρίου καί κατά πρώτο λόγο στήν Έκθεση δράσης τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ γίνεται δημιουργική Επεξεργασία τών προβλημάτων τής σύγχρονης παγκόσμιας Εξέλιξης, τής έξωτερικής πολιτικής καί τής πάλης γιά τήν εΙρήνη. Γίνεται άνάλυση όλων τών βασικών παγκόσμιων δυνάμεων πού βρίσκονται σέ στενή άλληλεπίδραση μεταξύ τους, τής σχέσης τους καί τοΰ ρόλου τους στό παγκόσμιο έπαναστατικό προτσές. Πήρε παραπέρα άνάπτυξη τό Πρόγραμμα εΙρήνης, πού πρόβαλε καί θεμελίωσε τό 24ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ. Διαδηλώνοντας τά πλεονεκτήματα τοΰ σοσιαλισμού τό 25ο Συνέδριο άπόδειξε πειστικά τή σταθερότητα τοΰ κοινωνικού σοσιαλι­ στικού συστήματος στήν ΕΣΣΔ καί σ ’ όλες τίς χώρες τής σοσιαλιστι­ κής κοινωνίας, πού είναι σίγουρο στήριγμα τής εΙρήνης, τής Ασφά­ λειας τών λαών καί τής κοινωνικής προόδου. Ό λη ή δουλιά τοΰ συνεδρίου, καθώς καί οΙ άποφάσεις πού ψήφισε άποτελοϋν Ισχυρή ώθηση γιά νέα Επιτεύγματα. Ό σοβιετικός λαός δέχτηκε τίς άποφάσεις αύτές σάν δική του ύπόθεση. Ό δρόμος πού ύπόδειξε τό συνέδριο εΤναι ό δρόμος τής εύτυχίσς καί τής εύημερίας τοΰ λαοΰ, ό δρόμος τής σίγουρης πορείας τής Χώρας τών Σοβιέτ πρός τόν κομμουνισμό. Τά Κομμουνιστικά καί Έργατικά κόμματα, καθώς καί δλη ή διεθνής προοδευτική κοινή γνώμη δέχτηκαν μ ' Ενθουσιασμό τίς άποφάσεις той 25ου Συνεδρίου καί τή φιλειρηνική πολπική τοΰ ΚΚΣΕ. ’ Η διεθνιστική άλληλεγγύη той ΚΚΣΕ πρός τά άδελφά κόμματα πού διαδήλωσε τό συνέδριο, ο! προσπάθειές του γιά τήν έδραίωση τοΰ παγκόσμιου σοσιαλισμού, ή ύποστήριξη τοϋ έπαναστατικοΰ άπελευθερωτικοΰ κινήματος είχαν βαθιά άπήχηση στούς κομμουνι­ στές καί στούς έργαζόμενους όλου τοΰ κόσμου. 5. Ή Συνδιάσκεψη τών Κομμουνιστικών καί Έργατικών κομμάτων τής Εύρώπης Μερικούς μήνες μετά τό 25ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ, στό τέλος τοΰ ’ Ιούνη 1976 συνήλθε στό Βερολίνο — πρωτεύουσα τής Λαοκρατικής Δημοκρατίας τής Γερμανίας — ή Συνδιάσκεψη τών Κομμουνιστικών καί Έργατικών κομμάτων τής Εύρώπης.τ Ηταν τό πιό άντιπροσωπευτικό σώμα τών κομμουνιστών τής Εύρώπης. Πήραν μέρος σ ’ αύτή ήγετικοί παράγοντες 29 Κομμουνιστικών καί Έργατικών κομμάτων τών καπιταλιστικών καί τών σοσιαλιστικών κρατών τής Εύρώπης, πού συνενώνουν στίς γραμμές τους 29 έκατομμύρια κομμουνιστές. Αρχηγός τής άντιπροσωπείας τοΰ Κομμουνιστικού Κόμματος τής Σοβιετικής Ένωσης ήταν ό Γενικός Γραμματέας τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ Λ. I. Μπρέζνιεφ. Ή Συνδιάσκεψη τών κομμουνιστών τής Εύρώπης ση­ μείωσε άπόλυτη έπιτυχία. Ή Συνδιάσκεψη ψήφισε όμόθυμα τό σημαντικό, βασισμένο στίς άρχές τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ ντοκου­ 892

μέντο «Γιά τήν εΙρήνη, τήν άσφάλεια, τή συνεργασία καί τήν κοινωνική πρόοδο στήν Εύρώπη». Στή Συνδιάσκεψη έγινε πλατιά καί διεξοδική άνταλλαγή γνωμών άνάμεσα στούς άντιπροσώπους τών άδελφών κομμάτων, πού βρί­ σκονται σέ διαφορετικές συνθήκες καί έκπληρώνουν διαφορετικά καθήκοντα, πού έφαρμόζουν τακτική άνάλογη μέ τίς συνθήκες αύτές καί μέ τά καθήκοντα αύτά. Ή Συνδιάσκεψη άποκάλυψε τίς κοινές άπόψεις όλων τών κομμάτων στά έπίκαιρα προβλήματα τής πολιτικής έξέλιξης τής Εύρώπης. Ό Λ. I. Μπρέζνιεφ διατύπωσε τίς θέσεις τοΰ ΚΚΣΕ στά προβλήματα αύτά. Στό λόγο του άνέλυσε βαθιά τή σύγχρονη διεθνή κατάσταση καί τήν κατάσταση στήν Εύρώπη, τόνισε τά έπιτεύγματα τοΰ σοβιετικού λαοΰ στήν οίκοδόμηση τοΰ κομμουνι­ σμού, έδειξε τήν έπίδραση τών κοινωνικο-πολιτικών επιτυχιών καί τής έξωτερικής πολιτικής δραστηριότητας τής ΕΣΣΔ καί τών χωρών τοϋ σοσιαλισμού στήν παγκόσμια έξέλιξη καί στήν κατάσταση στήν Εύρώπη, διατύπωσε τήν έσωτερική καί τήν έξωτερική πολιτική πού έπεξεργάστηκε τό 25ο Συνέδριο τοϋ ΚΚΣΕ. «Τό Κόμμα μας, πιστό στίς μεγάλες Ιδέες τοΰ προλεταριακού διΛνισμού — δήλωσε ό Λ. I. Μπρέζνιεφ — ποτέ δέν ξεχώρισε τίς τύχες τής Χώρας τών Σοβιέτ άπό τίς τύχες τών άλλων χωρών τής Εύρώπης καί όλου τοΰ κόσμου. Καί ή έξωτερική πολιτική τής ΕΣΣΔ πού άποσκοπεϊ στήν ένίσχυση τής ύπόθεσης τής εΙρήνης καί τής λευτεριάς τών λαών, καί ή έσωτερική μας πολιτική, πού έχει σκοπό τήν οικοδόμηση τοϋ κομμουνισμού, άντσποκρίνονται όχι μόνο στά ριζικά συμφέροντα τοϋ σοβιετικοϋ λαοΰ άλλά άποτελούν, είμαστε βέβαιοι γι' αύτό, τή συνεισφορά μας στήν κοινή πάλη τών κομμουνιστών όλου τοϋ κόσμου γιά ένα καλύτε­ ρο μέλλον τής άνθρωπότητας» (Γ ιά τ ή ν ε Ι ρ ή ν η , τ ή ν ά σ φ ά λ ε ι α , τ ή σ υ ν ε ρ γ α σ ί α κ α ί τ ή ν κ ο ι ν ω ν ι κ ή π ρ ό ο δ ο στ λει α, τή σ υ ν ε ρ γ α σ ί α κ αί τή ν κ ο ι ν ω ν ι κ ή π ρ ό ο δ ο σ τ ή ν Εύ ρώπη . Σ χ ε τ ι κ ά μέ τ ’ ά π ο τ ε λ έ σ μ α τ α τ ή ς Σ υ ν ­ δ ι ά σ κ ε ψ η ς τ ώ ν Κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ώ ν καί ' Ε ρ γ α τ ι κ ών κ ο μ μ ά τ ω ν τ ή ς Εύ ρ ώπ η ς . Βερολίνο, 29-30τοΰ ’ Ιούνη 1976. Μόσχα, Πολιτικό Εκδοτικό, 1976, σελ. 13). Ή Συνδιάσκεψη τών κομμουνιστών τής Εύρώπης έγινε σέ συνθήκες χαλάρωσης τής διεθνούς έντασης, πού ή άρχή τής εΙρηνικής συνύπαρξης έγινε κυρίαρχη τάση στίς σχέσεις μεταξύ τών κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά κοβεστώτα. Τά μέλη τής Συνδιάσκεψη διαπί­ στωσαν ότι ή θετική αύτή πρόοδος είναι άποτέλεσμα τής άλλαγής τοϋ συσχετισμού τών δυνάμεων πρός όφελος τής εΙρήνης, τής δημοκρα­ τίας, τής έθνικής λευτεριάς, τής άνεξαρτησίας καί τοΰ σοσιαλισμού, είναι άποτέλεσμα τών προσπαθειών καί τής πάλης τών λαϊκών μαζών, τών πλατιών πολιτικών καί κοινωνικών δυνάμεων. Αποφασιστικό ρόλο στήν έξασφάλιση τής στροφής πρός τήν ύφεση, τήν έδραίωση τής άσφάλειας καί τής συνεργασίας στήν Εύρώπη έπαιξαν οΙ πολιτικές πρωτοβουλίες τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων τών 893

εύρωπαίκών χωρών. Σάν άποτέλεσμα στήν Εύρώπη διαμορφώθηκε καινούργια κατάσταση, γεγονός πού βρήκε τήν μεγαλύτερη Εφρασή του στήν Τελική Πράξη τής Διάσκεψης γιά τήν άσφάλεια καί τή συνεργασία στήν Εύρώπη πού έγινε στό 'Ελσίνκι. Τά μέλη τής Συνδιάσκεψης ήταν όμόφωνα γιά τό ότι τά ντοκουμέντα πού ψήφισε ή Διάσκεψη τοΰ ‘ Ελσίνκι άποτελοϋν σοβαρό καί μακρόχρονο παράγοντα τής εΙρήνης. ' Επιδοκιμάζοντας όλοκληρωτικά τίς Ιδέες καί τά συμπεράσματα τής Τελικής Πράξης, τά Κομμουνιστικά καί 'Εργα­ τικά κόμματα τής Εύρώπης έξέφρασαν τήν προθυμία νά χρησιμοποιή­ σουν τό κύρος τους καί νά καταβάλουν κάθε προσπάθεια γιά νά γίνουν οΙ Ιδέες αύτές καί τά συμπεράσματα αύτά πραγματικότητα. ' Η Συνδιάσκεψη παράλληλα τόνισε ότι ή παγκόσμια εΙρήνη δέν είναι άκόμη έξασφαλισμένη. ' Εντάθηκε ή δραστηριότητα τών διαφό­ ρων έχθρών τής ύφεσης. 'Εξακολουθεί νά δυναμώνει σέ όρισμένες χώρες τό κυνηγητό τών έξοπλισμών. Διατηρούνται έστίες πολεμικού κινδύνου. Τό κύριο έμπόδιο στήν πορεία τής ύφεσης καί τής άσφάλειας τών λαών, ή κύρια άπειλή ένάντια στήν εΙρήνη έξακολουθεϊ νά είναι ό Ιμπεριαλισμό,ς πού δέν άλλαξε ή φύση του. Ή δραστηριοποίηση τών άντιδραστικών κύκλων τού Ιμπεριαλισμού καθορίστηκε άπό τό παραπέρα βάθαιμα τής γενικής κρίσης τού καπιταλισμού. Τά μέλη τής Συνδιάσκεψης έκαναν έκκληση νά μπει τέρμα στό κυνηγητό τών έξοπλισμών, νά έπιδιωχθεϊ έπίμονα τό βάθαιμα τής ύφεσης μέ τήν έφαρμογή άποτελεσματικών μέτρων γιά τόν άφοπλισμό καί τήν έδραίωση τής άσφάλειας στήν Εύρώπη. ’ Εξέφρασαν τήν πεποίθηση ότι οΙ κύριες Επαναστατικές δυνάμεις: τά σοσιαλιστικά κράτη, τό Εργατικό κίνημα τών χωρών τού κεφαλαίου, τό Εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα μαζί μέ όλες τίς δημοκρατικές φιλειρηνικές δυνάμεις είναι σέ θέση νά ύπερνικήσουν τήν άντίστασή τής άντίδρασης καί νά άποτρέψουν τήν έξαπόλυση ένός νέου παγκόσμιου πολέμου. ’ Η Συνδιάσκεψη τοΰ Βερολίνου τόνισε τήν άδιάσπαστη σχέση τής πάλης γιά τήν εΙρήνη καί τής πάλης γιά τήν κοινωνική πρόοδο. Ή πάλη γιά τήν ύφεση δημιουργεί τίς διεθνείς συνθήκες πού συμβάλ­ λουν στήν κοινωνική πρόοδο. Κατά τή γενική γνώμη τών μελών τής Συνδιάσκεψης, ή Επικράτηση τών άρχών τής εΙρηνικής συνύπαρξης καί ειδικότερα σχετικά μέ τήν Εύρώπη δημιουργεί εύνοϊκούς όρους: — γιά τήν πλήρη άνεξαρτησία καί αύτοτελεια τής άνάπτυξης τών χωρών, συμβάλλει στήν πάλη τών λαών γιά τήν οίκονομική καί τήν κοινωνική πρόοδο' — γιά τίς κινήσεις γιά δημοκρατικούς καί σοσιαλιστικούς μετα­ σχηματισμούς στίς καπιταλιστικές χώρες— γιά τήν Εφαρμογή τών προγραμμάτων οίκονομικής, κοινωνικής καί πολιτικής άνάπτυξης τών σοσιαλιστικών χωρών, γιά τήν πληρΕστερη ύλοποίηση τών δυνατοτήτων πού δημιουργεί ό σοσιαλισμός. Στήν πάλη γιά τή δημοκρατία, τήν Εθνική άνεξαρτησία καί τήν 894

κοινωνική πρόοδο, τόνισε ή Συνδιάσκεψη, είναι Επιτακτικά άναγκαϊο νά ξεριζωθεί ό φασισμός, νά γίνει πάλη ένάντια στή ρατσιστική προπαγάνδα, νά Αναχαιτιστεί ή αύξανόμενη τάση τοϋ μονοπωλιακού κεφαλαίου γιά κατασταλτικές καί αύταρχικές μεθόδους κυριαρχίας, πού δημιουργούν άπειλή ένάντια στά έπιτεύγματα τών εύρωπαϊκών λαών καί στήν πορεία τους πάνω στό δρόμο τής εΙρήνης καί τής κοινωνικής προόδου. Τά Κομμουνιστικά καί 'Εργατικά κόμματα θεωρούν ότι γιά τήν έπικράτηση τής εΙρήνης καί τής προόδου στήν Εύρώπη είναι άπαραίτητες οΙ πολύμορφες προσπάθειες τών πλατιών πολιτικών καί κοινωνικών δυνάμεων, ό διάλογος καί ή συνεργασία άνάμεσα στούς κομμουνιστές καί σ'όλες τίς άλλες δημοκρατικές καί φιλειρηνικές δυνάμεις. ' Επιβλητική διεθνής δύναμη έγιναν τώρα οΙ λαοί πού κατέχτησαν τή λευτεριά καί τήν άνεξαρτησία τους. Σοβαρός παράγοντας τής παγκόσμιας πολιτικής είναι τό κίνημα τών άδέσμευτων χωρών, πού συμβάλλει ένεργά στήν πάλη γιά τήν εΙρήνη, τήν άσφάλεια καί τήν ύφεση. Τά Κομμουνιστικά καί Έργατικά κόμματα τής Εύρώπης έξέφρασαν τήν άλληλεγγύη τους πρός τήν πάλη τών νέων Ενικών κρατών ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό καί τή νεοαποικιοκρατία, γιά τόν έκδημοκρατισμό τών διεθνών σχέσεων καί τήν άνάπτυξή τους στή βάση τής Ισοτιμίας καί τοΰ άμοιβαίου όφελους γιά όλους τούς λαούς, γιά τή δημιουργία διεθνοϋς κοινότητας, άπαλλαγμένης άπό τόν Ιμπεριαλισμό καί τή νεοαποικιοκρατία, πού θά συμβάλλει στό ξεπέρα­ σμα τών βαθιών δυσαναλογιών άνάμεσα στίς άναπτυγμένες καί στίς άπελευθερωμένες χώρες, γιά τήν καθιέρωση καινούργιων, δίκαιων διεθνών οίκονομικών σχέσεων. Ή Συνδιάσκεψη τών κομμουνιστών τής Εύρώπης έπέσυρε τήν προσοχή όλων τών λαϊκών μαζών στήν τεράστια ζημιά πού προκαλεί στήν πρόοδο καί τήν εΙρήνη ό πολεμοχαρής άντικομμουνισμός — τό βασικό όπλο τών Ιμπεριαλιστών καί άντιδραστικών δυνάμεων. ΟΙ δυνάμεις αύτές ξεσηκώνουν έκστρατεία ένάντια στά κομμουνιστικά κόμματα, ένάντια στίς σοσιαλιστικές χώρες, άρχίζοντας άπό τή Σοβιετική Ένωση, ένάντια στίς δυνάμεις τού σοσιαλισμού καί τής προόδου, έπιδιώκοντας νά δυσφημήσουν στά μάτια τών λαϊκών μαζών τήν πολιτική καί τά Ιδανικά τών κομμουνιστών, νά μήν έπιτρέψουν νά έπιτευχθεΐ ή ένότητα τού έργατικού κινήματος καί ή συνεργασία τών δημοκρατικών καί τών λαϊκών μαζών. Στό ντοκου­ μέντο ή Συνδιάσκεψη δήλωσε ότι εϊναι άνάγκη «νά άπομονωθεΐ καί νά νικηθεί ό άντικομμουνισμός». Τά Κομμουνιστικά καί Έργατικά Κόμματα πού πήραν μέρος στή Συνδιάσκεψη, άφοΰ χαιρέτισαν τίς έπιτυχίες πού σημειώθηκαν στήν άνάπτυξη τής συνεργασίας τών κομμουνιστικών καί τών σοσιαλιστι­ κών ή τών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων καί έξέφρασαν τήν προθυμία νά συνεισφέρουν καί στό έξής στήν Ισότιμη συνεργασία μ ’ αύτά τά κόμματα καί μέ όλες τίς δημοκρατικές δυνάμεις στήν πάλη γιά τήν ^ρήνη, τή δημοκρατία καί τήν πρόοδο τής κοινωνίας, 895

παράλληλα δήλωσαν άτι άποκροϋουν όποιαδήποτε πολιτική ή κοσμο­ θεωρία, πού σημαίνουν, στήν ούσία ύποταγή τής έργατικής τάξης στό καπιταλιστικό σύστημα. Ή Συνδιάσκεψη άποτέλεσε παράγοντας άλληλεπίδρασης τών άδελφών κομμάτων τής Εύρώπης, άνάπτυξης τής διεθνιστΓκής συνερ­ γασίας τους στή βάση τών γενικά παραδεχτών άμοιβαίων σχέσεων μεταξύ τους. Τά άδελφά κόμματα δήλωσαν ότι θά άγωνιστούν καί στό έξής ένεργά γιά μιά Εύρώπη τής εΙρήνης, τής συνεργασίας-καί τής κοινωνικής προόδου. «Στό όνομα αύτοΰ τού σκοποΰ — άναφέρεται στό ντοκουμέντο τών Κομμουνιστικών καί ’ Εργατικών κομμάτων τής Εύρώπης — τά κόμματα αύτά θά έξακολουθήσουν νά άναπτύσσουν τή διβθνιστική τους συντροφική έθελοντική συνεργασία καί άλληλεγγύη στή βάση τών μεγάλων Ιδεών τοϋ Μάρξ, τοΰ Ένγκελς καί τοΰ Λένιν μέ τήν αύστηρή τήρηση τής Ισοτιμίας καί τής κυρίαρχης άνεξαρτησίας τοϋ κάθε κόμματος, τήν μή άνάμιξη στίς έσωτερικές ύποθέσεις, τό σεβασμό τής έλευθερίας έπιλογής τών διαφόρων δρόμων στήν πάλη γιά προοδευτικούς κοινωνικούς μετασχηματισμούς καί γιά τό σοσιαλισμό» ( σ τ ό ί δ ι ο , σελ. 31). Τό ντοκουμέντο πού ψήφισε όμόθυμα ή Συνδιάσκεψη τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων τής Εύρώπης, οΙ έκτιμήσεις καί.τά συμπεράσματα πού περιέχονται σ'αύτό γιά μιά σειρά έπίκαιρα προβλήματα έχουν τεράστια σημασία γιά τούς λαούς τής Εύρώπης καί όλου τού κόσμου. Ή έργατική τάξη, οί έργαζόμενες μάζες, οΙ λαοί τής Εύρώπης άπόχτησαν σαφή προσανατολισμό γιά τή δραστηριοποίηση τής πάλης γιά τό σταμάτημα τοϋ κυνηγητοΰ τών έξοπλισμών, τήν έδραίωσή τής διεθνοΰς ύφεσης, γιά τήν εΙρήνη καί τήν κοινωνική πρόοδο. Τό Πολιτικό Γραφείο τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, άφοΰ έξέτασε τήν έκθεση τής άντιπροσωπείας τού ΚΚΣΕ μ ' έπικεφαλής τό Γενικό Γραμματέα τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ Λ. I. Μπρέζνιεφ γιά τίς έργασίες τής Συνδιάσκεψης τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων τής Εύρώπης, ένέκρινε άπόλυτα τή δράση τής άντιπροσωπείας. Τό Πολιτικό Γραφείο τής ΚΕ δήλωσε ότι τό ΚΚΣΕ θά διεξάγει καί στό έξής δραστήρια καί έπίμονη πάλη γιά τήν έπίτευξη τών σκοπών πού προβάλλονται στό ντοκουμέν­ το, θά συνεισφέρει καί στό έξής έπάξια στήν κοινή διά)νιστική ύπόθεση τών κομμουνιστικών κομμάτων καί όλων τών άντιιμπεριαλιστικών καί φιλειρηνικών δυνάμεων, στήν ύπόθεση τής πάλης γιά τήν εΙρήνη, τήν άσφάλεια τών λαών, τή δημοκρατία καί τό σοσιαλισμό. 6. Τό Σύνταγμα τοϋ άνατττυγμένου σοσιαλισμού. Τά 60χρονα τοϋ Μβγάλου 'Οχτώβρη ' Εξοπλισμένο μέ τίς άποφάσεις τοΰ 25ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ, τό Κόμμα άνέπτυξε τήν πάλη γιά τήν έφαρμογή τους στή ζωή. Ή έργατική τάξη, ή κολχόζνικη άγροτιά καί ή λαϊκή διανόηση, έπιδοκίμα-

σαν όμόθυμα τήν πολιτική πού Επεξεργάστηκε τό συνέδριο καί μέ τεράστιο ένθουσιασμό άρχισαν νά έκπληρώνουν τό δέκατο πεντά­ χρονο σχέδιο. Ξεδιπλώθηκε ή μαζική σοσιαλιστική, άμιλλα γιά τήν παραπέρα άνοδο τής άποδοτικότητας τής κοινωνικής παραγωγής, τήν Επιτάχυνση τής Επιστημονικο-τεχνικής προόδου καί τή βελτίωση τής ποιότητας τής έργασίας σέ όλους τούς κρίκους τής λαϊκής οικονομίας. Τό ΚΚΣΕ καί τό Σοβιετικό κράτος έκπλήρωναν μέ Επιμονή καί μΕ συνΕπεια τό Πρόγραμμα τής παραπΕρα πάλης γιά τήν ειρήνη καί τή διεθνή συνεργασία, γιά τή λευτεριά καί τήν άνεξαρτησία τών λαών. Ή Σοβιετική "Ενωση μαζί μΕ τίς άδελφΕς χώρες τής σοσιαλιστικής κοινότητας πήραν νΕες είρηνικΕς πρωτοβουλίες. 'Η σύσκεψη τής Πολπικής Συμβουλευτικής 'Επιτροπής τών κρατών-μελών τοϋ Συμ­ φώνου τής Βαρσοβίας, πού συνήλθε τό Νοέμβρη τοΰ 1976 στή Βουδαπέστη, δήλωσε ότι τό πιό όξύ καί Επιτακτικό πρόβλημα τής Εποχής μας είναι τό σταμάτημα τοΰ κυνηγητού τών Εξοπλισμών καί ή πραγματοποίηση τοϋ άφοπλισμοϋ, κατά πρώτο λόγο τοϋ πυρηνικού. Τά κράτη τοϋ Συμφώνου τής Βαρσοβίας πρότειναν σΕ όλα τά κράτη πού ύπόγραψαν τήν Τελική Πράξη τοΰ 'Ελσίνκι νά άναλάβουν τήν ύποχρΕωση νά μή χρησιμοποιήσουν πρώτα τό πυρηνικό όπλο τό Ενα Ενάντια στό άλλο. Συνεχίστηκαν ο! διαπραγματεύσεις γιά τήν Ελάττω­ ση τών Εξοπλισμών καί τών Ενόπλων δυνάμεων στήν Κεντρική Εύρώπη καί οί διαπραγματεύσεις άνάμεσα στήν ΕΣΣΔ καί στίς ΕΠΑ γιά τήν ύπογραφή νΕας συμφωνίας γιά τόν περιορισμό τών στρατηγι­ κών Επιθετικών Εξοπλισμών. Τό ΔεκΕμβρη той 1977 μΕ πρωτουβλία τής Σοβιετικής "Ενωσης ή Γενική Συνέλευση του ΟΕΕ ψήφισε τή Διακήρυξη γιά τό βάθαιμα καί τήν Εδραίωση τής χαλάρωσης τής διεθνούς Εντασης. Τό ΣεπτΕμβρη τοϋ 1977 ή Σοσιαλιστική Δημοκρα­ τία τοϋ Βιετνάμ Εγινε μέλος τοϋ 'Οργανισμού τών ΈνωμΕνων ' Εθνών. Τό 1977 ή διοίκηση τών ΕΠΑ ΕξΕφρασε τήν πρόθεσή της νά άρχίσει τήν παραγωγή νΕων ειδών όπλων μαζικής Εξόντωσης—τής βόμβας νετρονίου. Αύτό θά δημιουργούσε συμπληρωματική κατεύθυνση ϋτό κυνηγητό τών Εξοπλισμών καί θά Ενισχοϋσε τόν κίνδυνο τής Εξαπόλυ­ σης πυρηνικού πολΕμου. ' Η παγκόσμια κοινωνία ξεσήκωσε πλατιά Εκ­ στρατεία γά τήν άπαγόρευση τής βόμβας νετρονίου. Ή Σοβιετική "Ενωση τάχθηκε άποφασιστικά Ενάντια στά Επικίνδυνα σχΕδια τών ΕΠΑ. Ή Σοβιετική κυβΕρνηση, φροντίζοντας γιά τήν Εδραίωση τής εΙρήνης καί τής άσφάλειας τών λαών πρότεινε στήν ήγεσία τών ΕΠΑ νά συμφωνήσουν γιά τήν άμοιβαία άρνηση τής παραγωγής τής βόμβας νετρονίου. ' Η Σοβιετική "Ενωση μαζί μΕ τίς άλλες χώρες-μΕλη τής 'Οργάνωσης τού Συμφώνου τής Βαρσοβίας ύπεβαλαν στήν ' Επιτροπή άφοπλισμοϋ τοΰ ΟΕΕ σχΕδιο Συνθήκης «Γιά τήν άπαγόρευση τής παραγωγής, τής συσσώρευσης, τής άνάπτυξης καί τής χρησιμοποίησης τοΰ πυρηνικού όπλου νετρονίου». ' Η πρωτοβουλία τών χωρών τοΰ σοσιαλισμού βρήκε πλατιά ύποστήριξη δλων τών φιλειρηνικών δυνάμεων. 897

Μεγάλη είναι ή προσωπική συμβολή τοΰ Γενικού Γραμματέα τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ στήν Επεξεργασία καί στήν έφαρμογή τής λενινιστικής γραμμής τοΰ Κόμματος. Τονίζοντας τίς έξαιρετικές του ύπηρεσίες άπέναντι στό Κομμουνιστικό κόμμα καί τό Σοβιετικό κράτος στήν κομμουνιστική οίκοδόμηση, τή δραστήρια καί τή γόνιμη δραστηριότητά του γιά τή σταθεροποίηση τής εΙρήνης καί τής άσφάλειας τών λαών, τή μεγάλη προσωπική συμβολή του στή νίκη ένάντια στοϋς γερμανοφασίστες καταχτητές στό Μεγάλο Πατριωτικό πόλεμο, στήν ένίσχυση τής οίκονομικής καί τής άμυντικής ισχύος τής Σοβιετικής Ένωσης καί μέ τήν εύκαιρία τών 70 χρόνων του τό Δεκέμβρη τοΰ 1976 ό Λ. I. Μπρέζνιεφ παρασημοφορήθηκε μέ τό παράσημο τοΰ Λένιν καί τό δεύτερο μετάλλιο «Χρυσός Αστέρας» τοΰ "Ηρώα τής Σοβιετικής Ένωσης. 'Αναγνώριση τοΰ ύψηλοΰ κύρους καί τών μεγάλων ύπηρεσιών τού Λ. I. Μπρέζνιεφ ήταν ή βράβευσή του μέ τά άνώτατα παράσημα τών άδελφών κρατών τής σοσιαλιστικής κοινό­ τητας. Τόν ' Ιούνη τοΰ 1977 τό 'Ανώτατο Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ όμόφωνα καί μέ μεγάλο ένθουσιασμό ψήφισε άπόφαση γιά τήν έκλογή τοϋ Γενικού Γραμματέα τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ Λ. I. Μπρέζνιεφ ώς προέδρου τοϋ Προεδρείου τοΰ ’ Ανωτάτου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ. Οί σοβιετικοί άνθρωποι, εμπνευσμένοι άπό τίς άποφάσεις τοϋ 25ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ, έκπλήρωσαν μ'έπιτυχία τό σχέδιο τοΰ πρώτου χρόνου τοΰ δέκατου πεντάχρονου. ' Ο δεύτερος χρόνος τοΰ πεντάχρονου συνέπεσε μέ μιά άξιοσημείωτη επέτειο στή ζωή τοϋ σοβιετικού λαού, στήν Ιστορία τοϋ άπελευθερωτικοΰ κινήματος — τά δΟχρονα τοΰ Μεγάλου Όχτώβρη. Στό κάλεσμα τοΰ Κόμματος γιά τήν έπάξια προϋπάντηση τοΰ ένδοξου ιωβηλαίου οί σοβιετικοί άνθρωποι άπάντησαν μέ τήν ισχυρή άνοδο τής σοσιαλιστικής άμιλλας. Σέ όλες τίς δημοκρατίες οί παραγωγικές έργασιακές κολλεκτίβες, πρόβαλλαν δικά τους σχέδια μέ αύξημένες σοσιαλιστικές ύποχρεώσεις. Τήν άνοιξη τοΰ 1977 ή Συνταγματική Έπιτροπή μ ' έπικεφαλής τό Λ. I. Μπρέζνιεφ πού συγκρότησε τό 'Ανώτατο Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ, προετοίμασε τό σχέδιο τοΰ νέου Συντάγματος (θεμελιώδους Νόμου) τής Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών. Τό Μάη τό σχέδιο τό συζήτησαν καί τό ένέκριναν βασικά ή όλομέλεια τής ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ καί τό Προεδρείο τοΰ 'Ανώτατου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ. Τό σχέδιο τοϋ νέου Συντάγματος τής ΕΣΣΔ ύποβλήθηκε σέ παλλαϊκή συζήτηση. ' Η παλλαϊκή συζήτηση τοΰ σχεδίου τοΰ θεμελιώδους Νόμου τής ΕΣΣΔ κράτησε 4 μήνες περίπου. Οί σοβιετικοί άνθρωποι έδειξαν τεράστια δραστηριότητα καί ένδιαφέρον στή συζήτηση καί στήν έπεξεργασία τοΰ Συντάγματος. Έγιναν ένάμισι περίπου έκατομμύρια συνελεύσεις στίς έπιχειρήσεις καί στά κολχόζ, στίς στρατιωτικές μονάδες καί στόν τόπο κατοικίας. Τό σχέδιο τοΰ Συντάγματος τό μελέτησαν όλα τά Σοβιέτ. Τό συζήτησαν στίς συνελεύσεις τους οί κομμουνιστές, τά μέλη τών συνδικάτων, τά μέλη τής Κομσομόλ.

Πλήθος ήταν τά γράμματα πού έστελναν οΙ σοβιετικοί άνθρωποι στή Συνταγματική 'Επιτροπή. Στήν παλλαϊκή συζήτηση πήραν μέρος πάνω άπό 140 έκατομμύρια άτομα — πάνω άπό τά τέσσερα πέμπτα όλου τοϋ ένήλικου πληθυσμού τής χώρας. Οί σοβιετικοί άνθρωποι έγκρίνοντας τό σχέδιο τοϋ νέου θεμελιώδους Νόμου έκαναν 400 χιλιάδες προτάσεις καί διευκρινίσεις. Ή Συνταγματική 'Επιτροπή μέ βάση τίς προτάσεις αυτές έκανε τροποποιήσεις σέ 118 άρθρα άπό τά 174. Έτσι, όλος ό σοβιετικός λαός έγινε ό άληθινός δημιουργός τοΰ θεμελιώδους Νόμου τής ΕΣΣΔ. «Τό κύριο πολιτικό άποτέλεσμα τής παλλαϊκής συζήτησης — τόνισε ό Λ. I. Μπρέζνιεφ — βρίσκεται στό γεγονός ότι οί σοβιετικοί άνθρωποι είπαν: ναί, αύτός άκριβώς είναι ό θεμελιώδης Νόμος πού περιμέναμε. Αντανακλά σωστά τίς καταχτήσεις μας, τούς πόθους καί τίς προσδοκίες μας, καθορίζει σωστά τά δικαιώματα καί τίς ύποχρεώσεις μας. ' 0 θεμελιώδης Νόμος, κατοχυρώνοντας τά όσα πετύχαμε χαράζει τήν προοπτική γιά τήν παραπέρα άνάπτυξη τής οικοδόμησης τοΰ κομμουνισμού» (Λ. I. Μ π ρ έ ζν ι ε φ . Γ ι ά τ ό Σ ύ ν τ α γ μ α τ ή ς ΕΣΣΔ. Ε ί σ η γ ή σ ε ι ς κ α ί λ όγ ο ι. Μόσχα, Πολιτικό 'Εκδοτικό, 1977, σελ. 32). Τό σχέδιο той νέου Συντάγματος άμέσως μετά τή δημοσίευσή του βρέθηκε στό κέντρο τής προσοχής δλου той κόσμου. Τό έπιδοκίμασαν οί λαοί τών χωρών той σοσιαλισμοϋ, οί έργαζόμενοι καί τά άδελφά κομμουνιστικά κόμματα τών καπιταλιστικών χωρών. Ζωηρό ένδιαφέρον έδειξαν γιά τό σχέδιο той νέου Συντάγματος τά νέα έθνικά κράτη. Δέν τό άγνόησε καί ό άστικός Τύπος. Πολλοί σχολιαστές τόνισαν ότι ό θεμελιώδης Νόμος σημαίνει παραπέρα άνάπτυξη τής δημοκρατίας στή Σοβιετική Ένωση, διεύρυνση τών δικαιωμάτων τών πολιτών καί τών κοινωνικών όργανώσεων, κατοχύ­ ρωση τής φιλειρηνικής έξωτερικής πολιτικής τοϋ Σοβιετικού κράτους. ' Η άστική προπαγάνδα όμως δέν σταμάτησε νά καταβάλλει προσπά­ θειες γιά νά άποσιωπήσει καί νά υποτιμήσει τή σημασία той νέου Σοβιετικοϋ Συντάγματος, νά διαστρεβλώσει καί νά παραποιήσει τίς άρχές του. ' Ιδιαίτερα κίβδηλες καί ύποκριτικές ήταν ο! έπιθέσεις τών άστών κριτικών ενάντια στά δικαιώματα καί τίς ελευθερίες πού παραχωρεί τό Σύνταγμα στους σοβιετικούς πολίτες, ένάχάια στόν καθοδηγητικό ρόλο τού Κομμουνιστικού κόμματος στή σοβιετική κοινωνία. Ό λες οί ψεύτικες έπινοήσεις καί οΙ κακόβουλες έπιθέσεις τών άπολογητών τού καπιταλισμού ξεσκεπάστηκαν. ’ Η παλλαϊκή συζήτηση той σχεδίου Συντάγματος έπιβεβαίωσε τήν πλήρη έμπιστοσύνη τού σοβιετικοϋ λαού στό Κόμμα του. Έδειξε τήν ένότητα όλων τών τάξεων καί τών κοινωνικών όμάδων, όλων τών εθνών καί λαοτήτων, όλων τών γενεών τής Σοβιετικής κοινωνίας, τή συσπείρωσή τους γύρω στό Κομμουνιστικό κόμμα. Οί σοβιετικοί άνθρωποι έπιδοκίμασαν τόν καινούργιο θεμελιώδη Νόμο τής ΕΣΣΔ καί μέ λόγια καί μέ έργα. Οί παραγωγικές κολλεκτίβες όλης τής χώρας, παίρνοντας τή θέση τους στήν έπετειακή έργατική

βάρδια, άγωνίστηκαν μέ πεϊσμα γιά τήν Εκπλήρωση τών δικών τους πρωτόβουλων σχεδίων. ΟΙ κάτοικοι τής Μόσχας άμιλλώνταν γιά τήν αύξηση τής παραγωγικότητας τής Εργασίας, τήν άνοδο τοϋ τεχνικού Επιπέδου τής παραγωγής κα( τής ποιότητας τών προϊόντων. Στό 1977, πού ήταν χρόνος Επετειακός, πάνω άπό 1500 βιομηχανικά είδη τής πρωτεύουσας πήραν τό κρατικό σήμα ποιότητας. 01 κάτοικοι τοϋ ΛΕνινγκραντ άμιλλώνταν γιά τήν Εκπλήρωση πρίν άπό τήν προθεσμία τών παραγγελιών τών νΕων έργων. Στίς άρχΕς κιόλας τοΰ ΣεπτΕμβρη οΙ κολλεκτίβες τών παραγωγικών Ενώσεων τοϋ ΛΕνινγκραντ «Εργο­ στάσιο Ίζόρσκ», «’ Ηλεκτροσίλα» «Μεταλλουργικό Εργοστάσιο» καί «' Ηλεκτροπαράτ» Εκπλήρωσαν τίς σοσιαλιστικΕς τους ύποχρεώσεις. ΜΕ Εξαιρετική νίκη τής σοβιετικής Επιστήμης καί τεχνικής δόξασαν τήν Πατρίδα οΙ ναύτες, οΙ Επιστήμονες καί οΙ άεροπόροι τοΰ παγοθραυ­ στικού «Αρκτική». Πρώτη φορά στήν Ιστορία τής ναυσιπλοΓας, άφοϋ έσπασαν Ενα πολύ σκληρό στρώμα πάγου έφτασαν στίς 17 Αύγού­ στου τοΰ 1977 στό γεωγραφικό σημείο τοΰ Βόρειου Πόλου. Γίνονταν μέ γοργούς ρυθμούς ή οίκοδόμηση τής άρτηρίας Βαϊκάλης-’Αμούρ, τοΰ μεγαλύτερου τοϋ κόσμου ύδροηλεκτρικοϋ σταθμοϋ τοϋ ΣαγιάνοΣούσενσκοτ στόν ' Ενισέι καί άλλων ήλεκτρικών σταθμών. Πραγμα­ τοποιούνταν σέ αύξανόμενες διαστάσεις τό σύνθετο πρόγραμμα τής άναμόρφωσης καί τής άνάπτυξης τής ζώνης Νετσερνοζέμνι τής ΣΟΣΔΡ Μεγάλη έργασιακή νίκη κέρδισαν οΙ σιτοπαραγωγοί τής Ούκρανίας πού έδοσαν στήν Πατρίδα πάνω άπό 1 δισεκατομμύριο 100 έκατομμύρια πούτια σιτηρά. Ό σ ο πλησίαζαν οΙ Ιστορικές μέρες τής ψήφισης τοΰ νέου Συντάγματος τής ΕΣΣΔ καί τό ένδοξο Ιωβηλαίο τοΰ Όχτώβρη, μεγάλωνε ό παλλαϊκός έργασιακός ένθουσιασμός. Τό Σεπτέμβρη ο! έργαζόμενοι τής πόλης Νάρο-φομίνσκ τής περιοχής τής Μόσχας προκήρύξαν άμιλλα μέ τό σύνθημα «Νά λήξει μ'έπιτυχία ή βάρδια πρός τιμή τοΰ ’ Ιωβηλαίου». ' Η πατριωτική τους πρωτοβουλία βρήκε πλατιά ύποστήριξη. Έκατομμύρια πρωτοπόροι τής βιομηχανίας τής χώρας Εκπλήρωσαν πρός τιμήν τών 60 χρόνων τοΰ Όχτώβρη τά προσωπικά τους οίκονομικά σχΕδια γιά δυό καί πάνω χρόνια τοΰ πεντάχρονου. Χιλιάδες τμήματα συγκομιδής καί μεταφοράς στά σοβχόζ καί στά κολχόζ στάθηκαν παράδειγμα υψηλής παραγωγικότη­ τας στή συγκομιδή τών προϊόντων. Οί βαμβακοπαραγωγοί τοΰ Ούζμπεκιστάν, τής Τουρκμενίας καί τοΰ Τατζικιοτάν σημείωσαν πρωτοφανείς Εππυχίες στή συγκομιδή τοϋ βαμβακιοϋ, καθώς καί τοϋ τσαγιού οΙ καλλιεργητές τσαγιού τής Γεωργίας. Στίς άρχές τοΰ ' Οχτώβρη 1977 έγινε ή Εκτακτη έβδομη σύνοδος τοΰ 'Ανώτατου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ. ΕΙσήγηση «Γιά τό σχέδιο Συντάγμα­ τος (τοΰ θεμελιώδους Νόμου) τής Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών καί γιά τά άποτελέσματα τής παλλαϊκής συζήτησης» έκανε ό Γενικός Γραμματέας τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, Πρόεδρος τοΰ Προεδρείου τοΰ 'Ανωτάτου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ, Πρόεδρος τής Συνταγ­ ματικής Επιτροπής Λ. I. Μπρέζνιεφ. Ά φ οϋ στάθηκε διεξοδικά στίς 900

νέες διατάξεις τοΰ σχεδίου τοΰ θεμελιώδους Νόμου τής ΕΣΣΔ καί στή σημασία του, στίς προτάσεις καί τίς διευκρινίσεις πού έστειλαν στή Συνταγματική Έπιτροπή οΙ πολίτες στήν πορεία τής παλλαϊκής συζήτησης καί στή δουλιά πού έκανε ή Συνταγματική ' Επιτροπή, ό Λ. I. Μπρέζνιεφ τόνισε: «Τό νέο Σύνταγμα είναι, μπορούμε νά πούμε, τό συμπυκνωμένο άποτέλεσμα όλης τής έξηντάχρονης άνάπτυξης του Σοβιετικού κράτους» ( σ τ ό ί δ ι ο , σελ. 31). Τό νέο Σύνταγμα τής ΕΣΣΔ διατηρεί τή συνέχεια τών ιδεών καί τών άρχών τών προηγούμενων Συνταγμάτων. Κατοχυρώνει τίς καταχτή­ σεις καί τά έπιτεύγματα τοΰ σοβιετικού λαοΰ, θεσπίζει τά δικαιώματα καί τίς ύποχρεώσεις τών σοβιετικών πολιτών. Παράλληλα χαράζεται ή προοπτική τής παραπέρα οίκοδόμησης τοΰ κομμουνισμού στήν ΕΣΣΔ. Άπό τό 1936 πού ψηφίστηκε τό Σύνταγμα τής ΕΣΣΔ πέρασαν πάνω άπό 40 χρόνια. Στήν περίοδο αύτή ό σοσιαλισμός στή Χώρα τών Σοβιέτ, πού άναπτύσσεται πάνω στή δική του βάση, έφτασε σέ ύψηλή ώριμότητα. Τό νέο Σύνταγμα τής ΕΣΣΔ είναι τό Σύνταγμα τής άναπτυγμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας πού πρώτη φορά οίκοδομήθηκε στήν ΕΣΣΔ καί έχει τά άκόλβυθα χαρακτηριστικά γνωρίσματα: — ‘ Ισχυρές παραγωγικές δυνάμεις, πρωτοπόρα έπιστήμη καί πρωτοπόρος πολιτισμός, όπου μεγαλώνει διαρκώς ή εύημερία τοΰ λαοΰ, διαμορφώνονται όλο καί πιό εύνοϊκοί όροι γιά τήν όλόπλευρη άνάπτυξη τοϋ άτόμου. — Ώ ριμες σοσιαλιστικές κοινωνικές σχέσεις, όπου μέ τήν προ­ σέγγιση όλων τών τάξεων κάί τών κοινωνικών στρωμάτων, μέ τή νομική καί τήν πραγματική Ισότητα όλων τών έθνών καί λαοτήτων καί μέ τήν άδελφική τους συνεργασία προέκυψε μιά νέα Ιστορική κοινότητα άνθρώπων, ό σοβιετικός λαός. — Ύψηλή όργανωτική διάρθρωση, Ιδεολογικό έπίπεδο καί συνειδητότητα τών έργαζόμενων — πατριωτών καί διεθνιστών. — Ή φροντίδα όλων γιά τήν εύημερία τοΰ καθενός καί ή φροντίδα τοΰ καθένα γιά τήν εύημερία όλων έγινε νόμος τής ζωής. — Πραγματική δημοκρατία. Τό πολιτικό σύστημα τοΰ άναπτυγ­ μένου σοσιαλισμού έξασφαλίζει τήν άποτελεσματική διεύθυνση όλων τών κοινωνικών ύποθέσεων, τήν όλο καί πιό ένεργό συμμετοχή τών έργαζόμενων στή ζωή, τό συνδυασμό τών πραγματικών δικαιωμάτων καί έλευθεριών τών πολιτών μέ τίς ύποχρεώσεις καί τήν «ύθύνη τους άπέναντι στήν κοινωνία. Τό νέο Σύνταγμα τής ΕΣΣΔ είναι τό Σύνταγμα τοΰ πρώτου στόν κόσμο παλλαϊκού κράτους. Ύστερα άπό τή γοργή άνοδο τής σοσιαλιστικής οίκονομίας, τήν προσέγγιση τής κρατικής (παλλαϊκής) καί τής συνεταιριστικής-κολζόνικης μορφής Ιδιοκτησίας έγιναν μεγά­ λες άλλσγές στή δομή τής σοβιετικής κοινωνίας. ' Η έργατική τάξη πού άποτελεϊ τώρα τά δυό τρίτα τού οίκονομικά ένεργοΰ πληθυσμού, έξακολουθεϊ νά είναι ήγετική δύναμη τής κοινωνίας. Ή κολχόζνικη άγροτιά ώς πρός τήν κοινωνική της θέση, τήν έργασιακή δραστηριό­ 901

τητα, τό πολιτιστικό έπίπεδο καί τόν τρόπο ζωής δλο καί πιό πολύ προσεγγίζει μέ τήν έργατική τάξη. Οί άνάγκες τοΰ άναπτυγμένου σοσιαλισμού σέ πολυάριθμα στελέχη μέ ύψηλή ειδίκευση γιά δλους τούς κλάδους τής λαϊκής οικονομίας, ή άνάπτυξη τής έπιστημονικοτεχνικής έπανάστασης καθόρισαν τή γοργή αύξηση τών διανοουμέ­ νων. Όπως καί ή έργατική τάξη, ή κολχόζνικη άγροτιά καί ή λαϊκή διανόηση στέκουν τώρα γερά στίς θέσεις τοΰ σοσιαλισμού. Ή συμμαχία τους ένσαρκώνεται στή γερή πολιτική καί Ιδεολογική ένότητα. Πάνω στή βάση αύτή οίκοδομοΰν τή ζωή τους καί άναπτύσσονται όλα τά σοβιετικά έθνη καί λαότητες. Μέ τήν προσέγγι­ ση τών δυό μορφών τής σοσιαλιστικής ιδιοκτησίας, τό πέρασμα όλων τών έργαζόμενων στίς Ιδεολογικο-πολιτικές θέσεις τής έργατικής τάξης έγιναν ούσιαστικές άλλαγές στό πολιτικό σύστημα τής σοβιετι­ κής κοινωνίας — τό κράτος τής δικτατορίας той προλεταριάτου μ€Τΐξελίχθηκ€ σέ παλλαϊκό κράτος. Τό νέο Σύνταγμα τής ΕΣΣΔ κατοχυρώνει πληρέστερα τίς βάσεις τού πολιτικού συστήματος καί τής πολιτικής τής ΕΣΣΔ. Τό σοσιαλιστι­ κό παλλαϊκό κράτος έκφράζει τή θέληση καί τά συμφέροντα τών έργστών, τών άγροτών καί τών διανοουμένων, τών έργαζόμενων όλων τών έθνών καί λαοτήτων τής χώρας. Ό λη ή έξουσία άνήκει στό λαό. Τά Σοβιέτ τών λαϊκών άντιπροσώπων άποτβλοϋν τήν πολιτική βάση τής ΕΣΣΔ. Ό λαός άσκεΐ τήν κρατική έξουσία μέσω τών Σοβιέτ. Τό Σύνταγμα χαρακτηρίζει πλατιά τό ρόλο τοΰ ΚΚΣΕ στό πολιτικό σύστημα τοΰ κράτους καί τής σοβιετικής κοινωνίας. «Ή δύναμη πού καθοδηγεί καί κατευθύνει τή σοβιετική κοινωνία, ό πυρήνας τοΰ πολίτικου της συστήματος κι δλων τών κρατικών καί κοινωνικών όργανώσεων εΤναι τό Κομμουνιστικό Κόμμα τής Σοβιετι­ κής Ένωσης. Τό ΚΚΣΕ ύπάρχει γιά τό λαό καί ύπηρετεϊ τό λαό. Τό Κομμουνιστικό κόμμα, έξοπλισμένο μέτή μαρξιστική-λενινιστική θεωρία χαράζει τή γενική προοπτική έξέλιξης τής κοινωνίας, τή γραμμή τής έσωτερικής καί τής έξωτερικής πολιτικής τής ΕΣΣΔ, καθοδηγεί τή μεγάλη δημιουργική δραστηριότητα τοΰ σοβιετικού λαοΰ, προσδίδει προγραμματισμένο καί έπιστημονικά θεμελιωμένο χαρακτήρα στήν πάλη του γιά τή νίκη τοϋ κομμουνισμού» (Τό Σ ύ ­ ν τ α γ μ α ( θ ε μ ε λ ι ώ δ η ς Νό μ ο ς ) τ ή ς Έ ν ω σ η ς Σ ο β ι ε τ ι ­ κ ώ ν Σ ο σ ι α λ ι σ τ ι κ ώ ν Δ η μ ο κ ρ α τ ι ώ ν . Μόσχα, Πολιτικό Εκδοτικό, 1977, ρωσ. έκδ. σελ. 7 καί έλλ. έκδ. σελ. 43). Ό λες οΙ κομματικές όργανώσεις δρούν στά πλαίσια τοΰ Συντάγ­ ματος τής ΕΣΣΔ. Ό λες οΙ κρατικές ύπηρεσίες καί οΙ κοινωνικές όργανώσεις καί τά άρμόδια πρόσωπα ύποχρεοΰνται νά τηρούν τό Σύνταγμα τής ΕΣΣΔ καί τούς σοβιετικούς νόμους. Βάση του οίκονομικοΰ συστήματος τής ΕΣΣΔ είναι ή σοσιαλιστική Ιδιοκτησία στά μέσα παραγωγής μέ τή μορφή τής κρατικής (παλλαϊκής) καί τής συνεταιριστικής-κσλχόζνικης Ιδιοκτησίας. Ή οίκονομία τής ΕΣΣΔ άποτελεϊ ένα ένιαϊο σύμπλεγμα λαϊκής οΙ­ 902

κονομίας πού άγκαλιάζει όλους τούς κρίκους τής κοινωνικής παραγωγής, κατανομής καί άνταλλαγής σ'όλη τή χώρα.'Ανώτατος σκοπός τής κοινωνικής παραγωγής στό σοσιαλισμό είναι ή πληρέστε­ ρη Ικανοποίηση τών αύξανόμενων ύλικών καί πνευματικών άναγκών τών άνθρώπων. Κοινωνική βάση τής ΕΣΣΔ είναι ή άκατάλυτη συμμαχία τών έργατών, τών άγροτών κα/ τών διανοουμένων. Τό Κράτος Συμ­ βάλλει στήν Επίτευξη τής κοινωνικής όμοιογένειας τής κοινωνίας — στήν έξαφάνιση τών ταξικών διαφορών, τών ούσιαστικών διαφο­ ρών πού ύπάρχουν άνάμεσα στήν πόλη καί στό χωριό, στήν πνευματική καί στή χειρωνακτική έργασία, στήν όλόπλευρη έξέλιξη καί προσέγγιση δλων τών έθνών καί τών λαοτήτων τής ΕΣΣΔ. Τό Σύνταγμα περιλαβαίνει νέο σοβαρό κεφάλαιο, όπου κατοχυρώ­ νεται ό φιλειρηνικός χαρακτήρας τής Εξωτερικής πολπικής τής Σοβιετικής Ένωσης. Ή ΕΣΣΔ άνα<^ρεται στό Σύνταγμα, έφαρμόζει μέ συνέπεια τή λενινιστική πολπική τής εΙρήνης, άγωνίζεται γιά τήν άσφάλεια τών λαών καί γιά τήν πλατιά διεθνή συνεργασία. Στή Σοβιετική Ένωση άπαγορεύεται ή προπαγάνδα τοϋ πολέμου. Ή έξωτερική πολιτική τής ΕΣΣΔ άποβλέπει στήν έξασφάλιση εύνοϊκών διεθνών προϋποθέσεων γιά τήν οίκοδόμηση τοϋ κομμουνισμού στήν ΕΣΣΔ, γάι τήν ύπεράσπισή τών κρατικών της συμφερόντων, τήν ένΙσχυση τών θέσεων τοϋ παγκόσμιου σοσιαλισμού, τήν ύποστήριξη τής πάλης τών λαών γιά τήν Ενική άπελευθέρωση καί τήν κοινωνική πρόοδο, γιά τήν άποτροπή τών έπιθετικών πολέμων, τήν έπίτευξη τοΰ γενικού καί πλήρους άφοπλισμοϋ καί τή συνεπή έφαρμογή τής άρχής τής εΙρηνικής συνύπαρξης τών κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά καθεστώτα. Ή ΕΣΣΔ, σάν μέλος τοϋ ΟΕΕ καί τών σοβαρότερων διεθνών συμφωνιών Εκπληρώνει εύσυνείδητα τίς ύποχρεώσεις πού πηγάζουν άπό τίς άναγνωρισμένες άπ'όλους άρχές καί κανόνες τοϋ διεθνούς δικαίου καί άπό τίς διεθνείς συμφωνίες πού ύπόγραψε ή Ιδια. ' Η ΕΣΣΔ σάν συστατικό τμήμα τού παγκόσμιου συστήματος τοϋ σοσιαλισμού, τής σοσιαλιστικής κοινότητας, άναπτύσσει καί Εδραιώ­ νει τή φιλία καί τή συνεργασία, τή συντροφική άλληλοβοήθεια στή βάση τής άρχής τού σοσιαλιστικού διεθνισμού. Βασική λειτουργία τοϋ Σοβιετικού κράτους, τονίζει τό Σύνταγμα, είναι ή ύπεράσπισή τής σοσιαλιστικής Πατρίδας. Τό κράτος περιφρουρεί τήν άσφάλεια καί τήν άμυντική Ικανότητα τής χώρας, έφοδιάζει τίς ' Ενοπλες Δυνάμεις τής ΕΣΣΔ μέ όλα τά άπαραίτητα καί τΙς έχει πάντα σέ πολεμική Ετοιμότητα, πού νά Εγγυάται τήν άμεση άπόκρουση κάθε ΕπιδρομΕα. Είδικό μΕρος τού Συντάγματος είναι άφιερωμΕνο στήν Ενική καί κρατική συγκρότηση τής ΕΣΣΔ. ' Η Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών είναι Ενιαίο ένωσιακό πολυεθνικό κράτος, πού δημιουργήθηκε μέ βάση τήν άρχή τής σοσιαλιστικής όμοσπονδίας, μέ τήν έλεύθερη αύτοδιάθεση τών έθνών καί μέ τήν έθελοντική Ενωση τών Ισότιμων Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών. Ή ΕΣΣΔ Ενσαρ903

κώνο τήν κρατική ένότητα τοΰ σοβιετικού λαοΰ, συσπειρώνει όλα τά έθνη καί τίς λαότητες μέ σκοπό τήν άπό κοινοΰ οίκοδόμηση τοΰ κομμουνισμού. Στό Σύνταγμα καθορίζονται μέ άκρίβεια οί άρμοδιότητες τοΰ ένωσιακοΰ κράτους καί τών ένωσιακών δημοκρατιών. ΟΙ ένωσιακές δημοκρατίες έχουν τά συντάγματά τους, άντίστοιχα μέ τό Σύνταγμα τής ΕΣΣΔ, τά όποϊα παίρνουν ύπόψη τους τίς Ιδιομορφίες τών δημοκρατιών. Τό νέο Σύνταγμα τής ΕΣΣΔ άποτελεϊ σοβαρό στάδιο στήν άνάπτυξη τής σοβιετικής δημοκρατίας. ΟΙ άρχές του διαποτίζουν όλες τΙς σφαίρες τής κοινωνικής ζωής. Πολύμορφη έγινε ή συμμετοχή τών πολιτών στή διεύθυνση τών ύποθέσεων τοΰ κράτους καί τής κοινωνίας. Όρισμένες μορφές τής λαϊκής έξουσίας πού μπήκαν στήν πρακτική τής δημοκρατικής ζωής καί δέν είχαν διατυπωθεί συνταγ­ ματικά κατοχυρώθηκαν στό νέο Σύνταγμα. Έχει γίνει πιά παράδοση ή διεξαγωγή τής συζήτησης τών βασικών νομοσχεδίων. Τό νέο Σύνταγμα δίνει τό δικαίωμα στό 'Ανώτατο Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ νά θέσει τά βασικότερα προβλήματα τής ζωής τοΰ κράτους σέ παλλαϊκή συζήτηση καί σέ παλλαϊκή ψηφοφορία (δημο­ ψήφισμα). Τά Σοβιέτ τών βουλευτών τοΰ λαοΰ εϊναι οί βασικοί έκφραστές τής λαϊκής έξουσίας. Εκλέγουν τίς μόνιμες έπιτροπές, συγκροτούν Εκτελεστικά καί διοικητικά, καθώς καί άλλα ύπόλογα άπέναντί τους όργανα, συγκροτούν όργανα λαϊκού έλέγχου. Τά Σοβιέτ τών βουλευ­ τών τοΰ λαοΰ, άμεσα καί διά μέσου τών όργάνων πού συγκροτούν, καθοδηγοΰν όλους τούς τομείς τής κρατικής, οίκονομικής καί κοινωνικοπολιτικής οίκοδόμησης, παίρνουν άποφάσεις καί Εξασφαλίζουν τήν Εκπλήρωσή τους. 'Οφείλουν νά ένημερώνουν συστηματικά τόν πληθυσμό γιά τό έργο τους καί τίς άποφάσεις τους, όργανώνουν τήν έκπλήρωση τών έντολών τών έκλογέων καί γνωστοποιούν στούς πολίτες γιά τήν έφαρμογή τους. ΟΙ έκτελεστικές έπιτροπές λογοδο­ τούν μπροστά στά Σοβιέτ, στίς συνελεύσεις τών έργασιακών κολλεκτίβων καί στόν τόπο κατοικίας. Στό Σύνταγμα ύπάρχει είδικό κεφάλαιο γιά τό βουλευτή τοΰ λαοΰ. Καθορίζονται οΙ άρμοδιότητες τοΰ βουλευτή, τά δικαιώματα καί οΙ ύποχρεώσεις του, ή άσυλία, καθώς καί άλλες έγγυήσεις γιά τό βουλευτικό έργο. ’ 0 βουλευτής πού δέν δικαίωσε τήν έμπιστοσύνη τών έκλογέων μπορεϊ νά άνακληθεϊ όποιοδήποτε στιγμή μέ άπόφαση τής πλειοψηφίας τών έκλογέων σύμφωνα μέ τή διαδικασία πού όρίζει ό νόμος. Στό Σύνταγμα κατοχυρώνεται ή διαδικασία τής συμμετοχής τών συνδικάτων, τής Κομσομόλ, τών συνεταιρισμών καί τών άλλων κοινωνικών όργανώσεων στή διοίκηση τών κρατικών καί τών κοινωνι­ κών ύποθέσεων. Τούς παραχωρεϊται τό δικαίωμα τής νομοθετικής πρωτοβουλίας. Στό Σύνταγμα ύπάρχει άρθρο γιά τίς έργασιακές κολλεκτίβες, πού είναι ό άρχικός πυρήνας τής σοβιετικής κοινωνίας. ΟΙ έργασιακές 904

κολλεκτίβες παίρνουν μέρος στή συζήτηση καί Επίλυση τών κρατικών καί τών κοινωνικών ύποθέσεων, στή διεύθυνση τής παραγωγής, στή βελτίωση τών δρων έργασίας καί τών βιοτικών συνθηκών, στή χρησιμοποίηση τών μέσων πού προορίζονται γιά τήν άνάπτυξη τής παραγωγής, καθώς καί στά κοινωνικοπολιτιστικά μέτρα καί τήν ύλική Ενθάρρυνση καί άνάπτυξη τής σοσιαλιστικής άμιλλας, στό δυνάμωμα τής έργασιακής πειθαρχίας, στή διαπαιδαγώγηση τών μελών τους στό πνεύμα τής κομμουνιστικής ήθικής, στό άνέβασμα τής πολιτιστικής τους συνειδητότητας, τοΰ πολιτιστικού έπιπέδου καί τής έπαγγελματικής τους ειδίκευσης. Ή κοινωνία τού άναπτυγμένου σοσιαλισμού έξασφαλίζει τή διεύρυνση τών πολιτικών δικαιωμάτων κα! Ελευθεριών δλων τών πολιτών. ' Ο θεμελιώδης Νόμος τής ΕΣΣΔ άντανακλά τίς ποιοτικές άλλαγές στήν άσκηση άπό τούς πολίτες τών δικαιωμάτων καί τών Ελευθεριών τους. ’ Ο όγκος τους Εγινε πιό πλατύς, πιό περιεκτικός καί μΕ πιό σταθερΕς Εγγυήσεις. Ό νέος θεμελιώδης Νόμος Επικυρώνει όλες τίς Ελευθερίες πού είχαν κατοχυρωθεί στό Σύνταγμα τοΰ 1936 τοΰ λόγου, τοΰ Τύπου, τών συγκεντρώσεων, τών συλλαλητηρίων, τών πορειών καί τών διαδηλώσεων. Στούς πολίτες τής ΕΣΣΔ Εξασφαλίζεται ή Ελευθερία συνείδησης, τό άπαραβίαστο τοΰ άτόμου καί τής κατοικίας. Ό σεβασμός τοϋ άτόμου, ή περιφρούρηση τών δικαιωμάτων καί τών Ελευθεριών τών πολιτών είναι ύποχρΕωση δλων τών κρατικών όργάνων, τών κοινωνικών όργανώσεων καί τών άρμόδιων προσώπων. Ό θεμελιώδης Νόμος κατοχύρωσε καί συνταγματικά τά πολιτικά δικαιώματα πού είχαν μπει στήν πρακτική τής κοινωνικής ζωής. θεμελιακή σημασία Εχει τό άρθρο πού λΕει ότι οί πολίτες τής ΕΣΣΔ Εχουν τό δικαίωμα νά παίρνουν μΕρος στή διοίκηση τών κρατικών καί τών κοινωνικών ύποθΕσεων, στή συζήτηση καί στήν Εγκριση τών νόμων καί τών άποφάσεων παγκρατικής καί τοπικής σημασίας. Τή σημασία αύτή τή συμπληρώνει τό άρθρο πού άναφέρεται στό δικαίωμα τοΰ κάθε πολίτη νά ύποβάλλει στά κρατικά όργανα καί στίς κοινωνικές όργανώσεις προτάσεις γιά τή βελτίωση τής δράσης τους, νά κάνει κριτική στίς άδυναμίες τής δουλιάς τους. Τό δικαίωμα τής άσκησης κριτικής κατοχυρώνεται μΕ τή συνταγματική άπαγόρευση τής δίωξής της. Τά πρόσωπα πού άντιμετωπίζουν μέ διώξεις τήν κριτική φέρνουν εύθύνη. Διευρύνθηκε ό όγκος καί πλουτίστηκαν τά κοινωνικοοικονομικά δικαιώματα τών πολιτών. Οί έργαζόμενοι τής ΕΣΣΔ άπολαμβάνουν τό δικαίωμα γιά έργασία, δηλαδή νά έχουν μιά δουλιά έγγυημένη έδώ καί μισό αΙώνα περίπου. Τώρα έχουν τό δικαίωμα νά διαλέγουν τό Επάγγελμά τους, τό είδος τής άπασχόλησης καί τής δουλιάς άνάλογα μΕ τήν κλίση, τίς ικανότητες, τήν Επαγγελματική κατάρτιση καί τή μόρφωσή τους καί άνάλογα μΕ τίς κοινωνικΕς άνάγκες. Πλουτίστηκαν μΕ νΕο περιεχόμενο τά δικαιώματα τών πολιτών γιά άνάπαυση, προστασία τής ύγείας, μόρφωση, ύλική Εξασφάλιση τών γηρατειών 905

τους, σέ περίπτωση πού θά άρρωστήσουν, καθώς καί όταν χάσουν όλοκληρωτικά ή έν μέρει τήν Ικανότητά τους πρός έργασία, ή τόν άνθρωπο πού τούς συντηρεί. Οί πολίτες τής ΕΣΣΔ έχουν τό δικαίωμα νά άπολαμβάνουν τά έπιτεύγματα τοϋ πολιτισμού. Τό Σύνταγμα τούς έξασφαλίζει τό δικαίωμα τής ελευθερίας τής έπιστημονικής, τής τεχνικής καί τής καλλιτεχνικής δημιουργίας. Τό νέο Σύνταγμα παραχωρεί στούς πολίτες τό δικαίωμα κατοικίας. Τό δικαίωμα αύτό έξασφαλίζεται μέ τήν άνάπτυξη καί τή διαφύλαξη τού κρατικού καί κοινωνικού στεγαστικού δυναμικού, μέ τήν παροχή βοήθειας στή συνεταιριστική καί άτομική άνέγερση κατοικιών, μέ τή δίκαιη κατανομή κάτω άπό τόν κοινωνικό έλεγχο τού κατοικήσιμου χώρου. Οί πολίτες τής ΕΣΣΔ όφείλουν νά διατηρούν σέ καλή κατάσταση τήν κατοικία τους. Ό θεμελιώδης Νόμος τονίζει ότι ή άσκηση τών δικαιωμάτων τών πολιτών είναι άναπόσπαστη άπό τήν έκτέλεση τών ύποχρεώσεών τους. Οί πολίτες όφείλουν νά τηρούν τό Σύνταγμα τής ΕΣΣΔ καί τούς σοβιετικούς νόμους, νά σέβονται τούς κανόνες τής σοσιαλιστικής συμβίωσης, νά φέρουν έπάξια τόν τίτλο τοΰ πολίτη τής ΕΣΣΔ. Χρέος τοΰ κάθε πολίτη είναι νά συμμετέχει στόν τομέα τής κοινωνικά ωφέλιμης έργασίας, νά τηρεί τήν πειθαρχία, νά διαφυλάει καί νά ενισχύει τή σοσιαλιστική ιδιοκτησία, νά προστατεύει τή φύση καί νά περιφρουρεϊ τόν πλούτο της. ’ Ο πολίτης όφείλει νά φροντίζει γιά τήν άνατροφή τών παιδιών του καί τά παιδιά όφείλουν νά φροντίζουν γιά τούς γονείς. ' Η άσκηση άπό τούς πολίτες τών δικαιωμάτων καί τών ελευθεριών τους δέν πρέπει νά ζημιώνει τά συμφέροντα τής κοινωνίας καί τοΰ κράτους, τά δικαιώματα τών άλλων πολιτών. ΟΙ πολίτες όφείλουν νά σέβονται τά δικαιώματα καί τά νόμιμα συμφέροντα τών άλλων προσώπων, νά σέβονται τήν έθνική άξιοπρέπεια τών άλλων πολιτών, νά ενισχύουν τή φιλία τών έθνών καί τών λαοτήτων τοΰ σοβιετικού πολυεθνικοΰ κράτους. Ό πολίτης τής ΕΣΣΔ όφείλει νά προστατεύει τά συμφέροντα τοΰ Σοβιετικού κράτους, νά συμβάλλει στήν ένίσχυση τής Ισχύος καί τού κύρους του. Ή ύπεράσπιση τής σοσιαλιστικής Πατρίδας είναι ιερό καθήκον τών σοβιετικών πολιτών. Ή στρατιωτική θητεία στίς γραμμές τών 'Ενόπλων Δυνάμεων τής ΕΣΣΔ είναι τιμητικό καθήκον τών σοβιετικών πολιτών. ' Η προδοσία τής Πατρίδας είναι βαρύτατο έγκλημα άπέναντί στό λαό. Διεθνιστικό χρέος τού σοβιετικού πολίτη είναι νά συμβάλλει στήν άνάπτυξη τής φιλίας καί τής συνεργασίας μέ τούς λαούς τών άλλων χωρών, στή διαφύλαξη καί τήν έδραίωση τής παγκόσμιας ειρήνης. Ή σοσιαλιστική δημοκρατία τού ώριμου σοσιαλισμού διακηρύσ­ σει όχι μόνο τά πλατιά πολιτικά καί κοινωνικοοικονομικά δικαιώματα τών πολιτών, άλλά καίτά έξασφαλίζει σίγουρα. Ανοίγει όρίζοντες γιά μιά ένεργή πολτική, οικονομική καί πνευματική δράση τών πολιτών, 906

κατευθύνει τΙς προσπάθειες τους πρός τό γενικό σκοπό — τήν οικοδόμηση τής κομμουνιστικής κοινωνίας. Τό νέο Σύνταγμα τής ΕΣΣΔ άποτελεϊ σοβαρή συμβολή στή θεωρία καί στή διεθνιστική πρακτική τής οίκοδόμησης τοϋ σοσιαλισμού. Συσσωρεύει τή συλλογική πείρα τής οίκοδόμησης καί τής όργάνωσης τής κοινωνίας τοΰ άναπτυγμένου σοσιαλισμού τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας, τοΰ σχηματισμού καί τής άνάπτυξης τοΰ πολιτικού της συστήματος. Ό Λ. I. Μπρέζνιεφ συνοψίζοντας τήν πείρα αύτή τόνισε στήν έκτακτη σύνοδο τοΰ ’ Ανωτάτου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ: «Όποιες κι άν είναι οί ειδικές συνθήκες τών χωρών πού οικοδομούν τό σοσιαλισμό τό στάδιο τής τελειοποίησής του πάνω στή δική του βάση, τό στάδιο τής ώριμης, τής άναπτυγμένης σοσιαλιστι­ κής κοινωνίας άποτελεϊ τόν άπαραίτητο κρίκο τών κοινωνικών μετασχηματισμών σάν τή σχετικά μακρόχρονη περίοδο άνάπτυξης στό δρόμο άπό τόν καπιταλισμό στόν κομμουνισμό. 'Εξάλλου ή γνώση καί ή άξιοποίηση όλων τών δυνατοτήτων τοϋ άναπτυγμένου σοσιαλισμού είναι ταυτόχρονα καί πέρασμα στήν οίκοδόμηση τοϋ κομμουνισμού» (Λ. I. Μ π ρ έ ζ ν ι ε φ . Γ ι ά τ ό Σ ύ ν τ α γ μ α τ ή ς ΕΣΣΔ. Ε ι σ η γ ή σ ε ι ς κ α ί ό μ ι λ ί ε ς , ρωσ. έκδ., σελ. 51. έλλ. έκδ. σελ. 36). ' Η διεθνής σημασία τοΰ νέου Σοβιετικού Συντάγματος συνίστσται στό γεγονός ότι άσκεϊ καί θά άσκεϊ όλο καί μεγαλύτερη έπίδρασή στήν πορεία τής σύγχρονης σκληρής πάλης τών δυό παγκόσμιων συστημά­ των. Πολλαπλασιάζει τήν έλκτική δύναμη τού σοσιαλιστικού παρα­ δείγματος, άνοίγει μπροστά στούς έργαζόμενους τοΰ μή σοσιαλιστι­ κού κόσμου τούς πρακτικούς δρόμους γιά τή γνήσια δημοκρατική λύση τών θεμελιακών προβλημάτων τής κοινωνικής έξέλιξης πρός όφελος τών συμφερόντων του. Ή διεθνής σημασία τοΰ Σοβιετικού Συντάγματος συνίσταται έπίσης στό ότι είναι διαποτισμένο άπό τή φροντίδα γιά τήν ένίσχυση τής παγκόσμιας ειρήνης καί τής άσφάλειας τών λαών, τή διά)νιστική άλληλεγγύη όλων τών προοδευτικών δυνάμεων. Τό κεφάλαιο τοϋ νέου Συντάγματος γιά τή φιλειρηνική έξωτερική πολιτική τής Σοβιετι­ κής "Ενωσης δείχνει τήν άποφασισπκότητα τοϋ σοβιετικού λαού καί τής πρωτοπορίας του, τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος, νά άκολουθήσουν σταθερά τή- λενινιστική πολιτική εΙρήνης, τή σταθερή τους προσπάθεια νά άπαλλάξουν τήν άνθρωπότητα άπό τίς φρικαλεότητες τοΰ πολέμου καί άπό τά βάρη πού έχουν σχέση μέ τό έπικίνδυνο κυνηγητό τών έξοπλισμών. Τό 'Ανώτατο Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ ψήφισε όμόφωνα τό Σύνταγμα (Θεμελιώδη Νόμο) τής Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρα­ τιών καί άνακοίνωσε ότι θά τεθεί σέ ισχύ άπό τίς 7 τού ’ Οχτώβρη 1977. Ή μέρα αύτή κηρύχτηκε παλλαϊκή γιορτή-Μέρα τοΰ Συντάγ­ ματος τής ΕΣΣΔ. Λίγους μήνες ύστερα άπό τήν ψήφιση τοΰ νέου Συντάγματος τής ΕΣΣΔ ό σοβιετικός λαός γιόρτασε πανηγυρικά τά δΟχρονα τής 907

Μεγάλης Όχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Μαζί μέ τό σοβιετικό λαό τά 60χρονα τοϋ Μεγάλου 'Οχτώβρη γιόρτασαν οΙ κομμουνιστές όλων τών χωρών καί δλη ή προοδευτική άνθρωπότητα. Στίς μέρες τοΰ γιορτασμοΰ τοϋ ένδοξου Ιωβηλαίου στή Μόσχα έγινε κοινή πανηγυρική συνεδρίαση τής Κεντρικής Επιτροπής τοΰ ΚΚΣΕ, τοΰ Άνωτάτου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ καί τοΰ Άνωτάτου Σοβιέτ τής ΣΟΣΔΡ, στήν όποία ό Γενικός Γραμματέας τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ καί Πρόεδρος τοΰ Προεδρείου τοΰ Άνωτάτου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ Λ. I. Μπρέζνιεφ έκανε όμιλία μέ θέμα: « Ό Μεγάλος Όχτώβρης καί ή πρόοδος τής άνθρωπότητας». Στούς γιορτασμούς τοΰ 'Οχτώβρη στή Σοβιετική "Ενωση πήραν μέρος ξένοι προσκεκλημένοι άπό 104 χώρες τοΰ κόσμου: κομματικές καί κυβερνητικές άντιπροσωπεϊες τών σοσιαλιστικών χωρών, άντιπροσωπεϊες τών κομμουνιστικών, τών έπαναστατικοδημοκρατικών καί τών σοσιαλιστικών κομμάτων, έκπρόσωποι τών διεθνών δημοκρα­ τικών όργανώσεων. ΟΙ άντιπρόσωποι αύτοί στίς χαιρετιστήριες όμιλίες τους τόνισαν τήν κοσμοϊστορική σημασία τής Μεγάλης Όχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης, τήν τεράστια έπίδρασή της στό παγκόσμιο άπελευθερωτικό κίνημα. 'Εξέφρασαν τή βαθιά τους άλληλεγγύη πρός τόν ήρωικό βιετναμικό λαό καί τήν πρωτοπο­ ρία του — τό Κομμουνιστικό κόμμα. Ό Λ. I. Μπρέζνιεφ στήν όμιλία του τόνισε τήν Ιστορική σημασία τής Μεγάλης ' Οχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης γιά τίς τύχες τής Χώρας τών Σοβιέτ καί όλου τοΰ κόσμου, γιά τήν πρόοδο τής άνθρωπότητας. ’ Η νικηφόρα ' Οχτωβριανή σοσιαλιστική έπανάσταση έθεσε τήν άρχή τής νέας Ιστορικής έποχής — τής έποχής τής έπαναστατικής άνανέωσης τοΰ κόσμου, τής έποχής τοΰ περάσματος τής άνθρωπότη­ τας άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό. ' Ο Μεγάλος ' Οχτώβρης έθεσε τό σοβιετικό λαό στήν πρωτοπορία τής προόδου. Στό σοβιετικό λαό έλαχε ή τιμή πρώτος νά λύσει τά πολυάριθμα δύσκολα προβλήματα Τής άναδιοργάνωσης τής κοινω­ νίας, νά πραγματοποιήσει τήν έπαναστατική άνανέωση τής χώρας του πάνω στίς βάσεις τοΰ σοσιαλισμού. Μέ τήν καθοδήγηση τοΰ λενινιστικοΰ Κόμματος οΙ σοβιετικοί άνθρωποι άνταποκρίθηκαν μέ τιμή σ'αύτά τά κοσμοϊστορικά καθήκοντα. ΟΙ έξι δεκαετίες άλλαξαν έντελώς τή μορφή τής Χώρας τών Σοβιέτ. Σέ σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα ή καθυστερημένη στό παρελθόν μεγάλη χώρα μετατράπηκε σέ χώρα ύψηλής άναπτυγμένης βιομηχανίας καί μεγάλης συνεταιρι­ στικής άγροτικής οίκονομίας. Τό 1977 ή Σοβιετική "Ενωση παρήγαγε βιομηχανικά προϊόντα περισσότερα άπ'όσσ παρήγαγε όλος ό κόσμος στή δεκαετία τοΰ 1950. Μόνο στήν προηγούμενη άπό τά 60 χρόνια τοΰ 'Οχτώβρη δεκαετία τό οίκονομικό δυναμικό τής Χώρας τών Σοβιέτ διπλαστιάστηκε. Σταθερή καί σίγουρη εϊναι ή άμυντική της Ικανότητα. Μέ τή σταθερή καί συνεπή έφαρμογή τής λενινιστικής πολιτικής 908

άπό τό Κομμουνιστικό κόμμα στήν ΕΣΣΔ λυθήκαν μ ’ έπιτυχία τά κοινωνικά προβλήματα. 'Εδραιώθηκε ή κοινωνική καί ή ιδεολογικο­ πολιτική ένότητα τής έργατικής τάξης, τής κολχόζνικης άγροτιάς καί τής λαϊκής διανόησης. Λύθηκε ίιποδειγμστικά τό έθνικό ζήτημα. ' Η κοινωνική όμοιογένεια όλων τών σοβιετικών έθνών καί λαοτήτων, τά μεγάλα έπιτεύγματα τών έθνικών δημοκρατιών στήν οίκονομική καί τήν πολιτιστική άνάπτυξη άποτελοϋν τή βάση τής άκστάλυτης ένότητας τών λαών τής Σοβιετικής Ένωσης. Διαμορφώθηκε νέα Ιστορική κοινότητα άνθρώπων — ό σοβιετικός λαός. Μέ τήν πραγμα­ τοποίηση τής πολιτιστικής έπανάστασης άνέβηκε τό μορφωτικό έπίπεδο τών σοβιετικών άνθρώπων. Άπό τούς κόλπους τοΰ λαοΰ ξεπήδησε νέα, σοσιαλιστική διανόηση, πού δοξάζει τή Σοβιετική Πατρίδα μέ τά έξαιρετικά έππεύγματα τής έπιστήμης καί τής τεχνικής, τής λογοτεχνίας καί τής τέχνης. Αποκαλύπτονται καί πλουτίζονται όλοένα πληρέστερα οί άρχές τής Ισοτιμίας καί τής δικαιοσύνης τά δικαιώματα καί οΙ έλευθερίες τών σοβιετικών άνθρώπων πού διακή­ ρυξε ό ' Οχτώβρης. Ή ΕΣΣΔ καί τώρα, 60 χρόνια ύστερα άπό τή νίκη τοϋ Μεγάλου Όχτώβρη βρίσκεται στήν πρώτη γραμμή τής κοινωνικής προόδου. 01 σοβιετικοί κομμουνιστές όλοι οΙ σοβιετικοί άνθρωποι ύπερηφανεϋονται γιά τό ότι τόσο στίς μέρες τοϋ Όχτώβρη 1917, όσο καί στή διάρκεια τών δεκαετιών πού έπακολούθησαν τά προβλήματα πού λύνουν γιά τήν άναδιοργάνωση τής κοινωνίας εϊναι ταυτόχρονα γενικά προβλήματα πού τά πρόβαλε όλη ή πορεία τής κοινωνικής έξέλιξης καί όρθώνονται μπροστά στήν άνθρωπότητα. Ό Μεγάλος Όχτώβρης άλλαξε τή μορφή όλου τοϋ κόσμου. Άσκησε τεράστια έπίδραση στήν άνάπτυξη τοΰ Εργατικού κινήματος στίς καπιταλιστικές χώρες. Τό παράδειγμα της έργατικής τάξης τής Ρωσίας, πού σέ συμμαχία μέ τίς έργαζόμενες μάζες τής άγροτιάς πραγματοποίησε τή νικηφόρα σοσιαλιστική έπανάσταση τούς έδοσε πνοή καί έξαρση. ΟΙ πρωτοπόροι έργάτες συνθδητοποιοϋσαν όλο καί περισσότερο ότι γιά νά νικήσουν τούς έκμεταλλευτές καί νά καταχτή­ σουν τήν έξουσία μπορούν μόνο μέ τήν καθοδήγηση ένός πραγματικά έπαναστατικοΰ, μαρξιστικοΰ-λενινιστικοϋ κόμματος. Στίς χώρες, ό­ που οί έργάτες καί οΙ πλατιές μάζες τών έργαζόμενων ύποστηρίζουν τά κομμουνιστικά κόμματα καί άκολουθοϋν τά συνθήματά τους σημειώνουν μεγάλες έπιτυχίες. Τό διεθνές κομμουνιστικό κίνημα εϊναι δημιούργημα τοϋ Μεγάλου Όχτώβρη. Τά κομμουνιστικά κόμματα καθοδηγούνται στή δράση τους άπό τήν έπιστημονική θεωρία τοϋ Μάρξ, τοΰ Ένγκελς καί τοΰ Λένιν, οίκοδομοΰν τίς άμοιβαϊες σχέσεις τους πάνω στίς άρχές τοΰ προλεταριακού διεθνισμού. Σ'αύτό βρίσκεται ή δύναμη καί ή πηγή τών νικών καί τών έπιτυχιών τοϋ διεθνοϋς κομμουνιστικού κινήματος. Τό δεύτερο μετά τόν Όχτώβρη άηόκτημα τής Εργατικής τά­ ξης κα! τών συμμάχων της είναι τό παγκόσμιο σοσιαλιστικό σύ­ στημα. Μέ βάση τή συλλογική πείρα τών σοσιαλιστικών χωρών 909

πλουτίζεται τώρα ή πρακτική τοϋ παγκόσμιου σοσιαλισμού. Άποκαλύφθηκσν καθαρά τόσο οί ποικίλες συγκεκριμένες μορφές τής σοσιαλιστικής άναδημιουργίας τής κοινωνίας στίς διάφορες χώρες, όσο καί τά γενικά, θεμελιακά χαρακτηριστικά γνωρίσματα τής σοσιαλιστικής έπανάστασης καί τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης. ' Η πείρα τών χωρών τοϋ σοσιαλισμού δείχνει ταυτόχρονα ότι ή Απομάκρυνση άπό τίς άρχές τοϋ προλεταριακού διεθνισμού όδηγεϊ σέ άποτυχίες καί σέ βαριές συνέπειες. Οί νέες σχέσεις μεταξύ τών σοσιαλιστικών κρατών καί κατά πρώτο λόγο μεταξύ τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας πού διαμορ­ φώθηκαν χάρη στή διεθνιστική πολιτική τών άδελφών κομμάτων άποτελοϋν νέα συμβολή τοΰ παγκόσμιου σοσιαλισμού στή ζωή τοΰ σύγχρονου κόσμου. ΟΙ σχέσεις αύτές οίκοδομοΰνται πάνω στή σταθερή συμμαχία, φιλία καί συνεργασία τών κυρίαρχων Ισότιμων κρατών, πού είναι συσπειρωμένα μέ κοινούς σκοπούς καί συμφέρον­ τα, μέ τούς δεσμούς τής συντροφικής άλληλεγγύης καί άλληλοβοήθειας. Ό Όχτώβρης άσκησε τεράστια έπίδρασή στήν άνάπτυξη той έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος. ' Η σοσιαλιστική έπανάσταση στή Ρωσία άφύπνισε τή συνείδηση τών καταπιεζόμενων λαών τών άποικιών καί τών έξαρτημένων χωρών, τούς έμψύχωσε στήν πάλη, συνέβαλε στήν έπιτυχία της. Μετά τή νίκη τοΰ σοβιετικού λαού ένάντια στό φασισμό στό Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο μέτήν Ισχυρή όρμή τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος κατέρευσε τό άποικιακό σύστημα τοΰ Ιμπεριαλισμού. Πάνω άπό δυό δισεκατομμύρια άτομα άπελευθερώθηκσν άπό τόν άποικιακό ζυγό καί κατάχτησαν τήν έθνική τους άνεξαρτησία. Στό πρόσωπο τών σοσιαλιστικών χωρών τά νέα έθνικά κράτη έχουν πιστούς καί σίγουρους φίλους. ΟΙ λαοί πολλών άπελευθερωμένων χωρών, έχοντας σάν προσανατολισμό τους τό σοσιαλισμό, πραγματοποιούν βαθιούς δημοκρατικούς μετασχηματι­ σμούς. Τά νέα έθνικά κράτη παίζουν όλο καί μεγαλύτερο ρόλο στή διεθνή ζωή καί μαζί μέ τίς σοσιαλιστικές χώρες προσφέρουν σοβαρή συμβολή στήν πάλη ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό, έπιδιώκουν νά άποκατασταθοΰν δίκαιες καί Ισότιμες σχέσεις μεταξύ τών λαών. Ή άπαλλσγή τής άνθρωπότητας άπό τούς πολέμους είναι μύ­ χιος πόθος τών έργαζόμενων όλου τού κόσμου, όλων τών τίμιων άνθρώπων τής Γής. Τό Σοβιετικό σοσιαλιστικό κράτος τών έργατών καί άγροτών πού δημιουργήθηκε μετά τή νίκη τού ' Οχτώβρη πρώτη φορά στήν Ιστορία τό 1917 διακήρυξε σέ όλο τόν κόσμο τήν έπιδίωξή του νά άποκλείσει τόν πόλεμο μεταξύ τών λαών καί νά έγκαθιδρύσει πάνω στή Γή γενική καί σταθερή εΙρήνη. Γύρω στήν ΕΣΣΔ συσπειρώνονταν όλες ο! φιλειρηνικές δυνάμεις τού κόσμου. Τότε όμως στή Σοβιετική Ένωση καί στούς όπαδούς πού ύποστήριζαν τή φιλειρηνική της πολιτική δέν έπαρκούσαν ο! δυνάμεις γιά τήν άποτροπή τού Δεύτερου Παγκόσμιου πολέμου. Μετά τόν 910

πόλεμο ή παγκόσμια κατάσταση άλλαξε ριζικά. Ή Σοβιετική Ένωση καί οΙ άδελφές χώρες τοϋ σοσιαλισμού όιαθέτουν τώρα Ισχυρά μέσα γιά νά συντρίψουν κάθε έπιδρομέα. Μαζί μέ όλες τίς φιλειρηνικές δυνάμεις άγωνίζονται γιά τή χαλιναγώγηση τών Ιμπεριαλιστών επι­ δρομέων, γιά τήν έδραίωση τής εΙρήνης καί τής άσφάλειας τών λαών. Ή Σοβιετική κυβέρνηση μ'έπικεφαλής τό Λένιν άπό τίς πρώτες μέρες τοϋ Όχτώβρη άπεύθυνε έκκληση σέ όλες τίς χώρες νά οικοδομήσουν τΙς διεθνείς σχέσεις πάνω στίς άρχές τής εΙρηνι­ κής συνύπαρξης των κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά καθεστώ­ τα. Ή Σοβιετική κυβέρνηση στήν έξωτερική πολιτική δραστηριότητα άκολούθησε άμετάβλητα τίς άρχές αύτές. Τώρα οΙ άρχές αύτές καθιερώνονται όλο καί πιό σταθερά στίς διΕ νεΐς σχέσεις. Αύτό είναι άποτέλεσμα τής άλλαγής τοϋ συσχετισμού τών παγκόσμιων δυνά­ μεων καί κατά πρώτο λόγο τής Ισχύος καί τοΰ διεθνούς κύρους τής Σοβιετικής Ένωσης καί όλης τής σοσιαλιστικής κοινότητας. Αύτό είναι ταυτόχρονα καί άποτέλεσμα τής έπίδρασης τοϋ έπαναστστικοΰ έργστικοΰ κινήματος καί τών δυνάμεων τής έθνικής άπελευθέρωσης πάνω στόν Ιμπεριαλισμό. ΟΙ έπιτυχίες τών φιλειρηνικών δυνάμεων είναι σημαντικές. Ταυτό­ χρονα όμως χρειάζεται ή έπαγρύπνηση καί ή άδιάκοπη πάλη γιά τή σταθεροποίηση τής εΙρήνης. ΟΙ Ιμπεριαλιστές κάνουν πεισματική πάλη ένάντια στή σοσιαλιστική κοινότητα. ’ Ο κίνδυνος τού πολέμου δέν έξέλειπε. Τό Κομμουνιστικό κόμμα καί τό Σοβιετικό κράτος έπιδιώκουν έπίμονα τό σταμάτημα τού κυνηγητού τών έξοπλισμών καί τήν έλάττωσή τους καί κατά πρώτο λόγο τών πυραυλοπυρηνικών όπλων. ΟΙ σοβιετικοί κομμουνιστές, όλος ό σοβιετικός λαός άτενίζουν μέ αίσιοδοξία τό μέλλον. ΟΙ καταχτήσεις τού Όχτώβρη καί τό δυναμικό τού σοσιαλισμού άποτελοΰν σίγουρη έγγϋηση γιά τήν παραπέρα πρόοδο τής άνθρωπότητας. «Έμεϊς — είπε ό Λ. I. Μπρέζνιεφ στήν πανηγυρική συνεδρία­ ση, τήν άφιερωμένη στά 60 χρόνια τού Μεγάλου ' Οχτώβρη — πορευόμαστε πρός μιά έποχή, πού ό σοσιαλισμός στή μιά ή στήν άλλη συγκεκριμένη Ιστορικά καθορισμένη μορφή του θά γίνει τό κυρίαρχο κοινωνικό σύστημα πάνω στή Γή, φέροντας μαζίτου τήν εΙρήνη, τή λευτεριά, τήν Ισότητα καί τήν εύημερία σέ όλη τήν έργαζόμενη άνθρωπότητα» (Λ. I. Μ π ρ έ ζ ν ι ε φ . Ό Μ ε γ ά λ ο ς Ό χ τ ώ β ρ η ς καί ή πρ ό οδ ος τής άνθρωπότητας. Μόσχα, Πολιτικό Εκδοτικό, 1977, σελ. 31). Τό Δεκέμβρη τού 1977 έγινε όλομέλεια τής ΚΕ τού ΚΚΣΕ καί ή τακτική σύνοδος τοΰ ' Ανωτάτου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ καί συζήτησαν τά σχέδια τοϋ Κρατικού σχεδίου οίκονομικής καί κοινωνικής άνάπτυξης τής ΕΣΣΔ καί τόν Κρατικό προϋπολογισμό τής ΕΣΣΔ γιά τό 1978. Στήν όλομέλεια τοΰ ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ μίλησε ό Γενικός Γραμματέας τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ, Πρόεδρος τοϋ Προεδρείου τοϋ 'Ανώτατου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ Λ.Ι. Μπρέζνιεφ. Στό λόγο του καί στά ύλικά τής όλομέλειας καί τής συνόδου συνοψίστηκαν τά άποτελέσματα τής δουλιάς τοϋ 911

Κόμματος καί τοϋ λαοΰ στά πρώτα δυό' χρόνια τοϋ δέκατου πεντάχρονου σχεδίου καί σύμφωνα μέ τίς άποφάσεις τοϋ 25ου Συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ καθορίστηκαν τά άμεσα καθήκοντα. Στόν Ιωβηλαίο χρόνο 1977.πού έπισφραγίστηκε μέ τήν ψήφιση τοΰ νέου Συντάγματος τής ΕΣΣΔ οί σοβιετικοί άνθρωποι κατέβαλλαν σοβαρές προσπάθειες σέ όλους τούς τομείς. Δραστηριοποιήθηκαν οΙ κομματικές, κρατικές, κομσομόλικες καί συνδικαλιστικές όργανώσεις. Τό άποτέλεσμα ήταν νά αύξηθεϊ σημαντικά ή οίκονομία. 1Η προσαύ ξηση τής βιομηχανικής παραγωγής έφτασε στά 5,8% έναντι 5,6% πού πρόβλεπε τό χρονιάτικο σχέδιο καί σέ δυό χρόνια στά 10,9%, γεγονός πού άναλογεϊ στά καθήκοντα τοΰ πεντάχρονου. ' Ο μέσος χρονιάτικος όγκος τής συνολικής παραγωγής τής άγροτικής οίκονομίας στά 19761977 αύξήθηκε σέ σχέση μέ τά πρώτα χρόνια τοΰ ένατου πεντάχρο­ νου σχεδίου κατά 6,6%. Ή μέση χρονιάτικη παραγωγή σιτηρών έφτασε στά 209,6 έκατομμύρια τόννους έναντι 181,6 έκατομμύρια τόννους στό ένατο πεντάχρονο σχέδιο. Στήν άνάπτυξη τής λαϊκής οίκονομίας στά 1976-1977 διατ&ηκαν 240 δισεκατομμύρια ρού­ βλια. Τά πραγματικά έσοδα κατά κεφαλήν τοΰ πληθυσμού στά χρόνια αύτά μεγάλωσαν κατά 7%. 22 έκατομμύρια άτομα βελτίωσαν τίς συνθήκες κατοικίας. Κάθε χρόνο Ικανοποιοποϋνται πλήρως οί ύλικές καί πνευματικές άνάγκες τών σοβιετικών άνθρώπων. Ταυτόχρονα ό Λ. I. Μπρέζνιεφ στό λόγο του, άποδίδοντας τά δέοντα στίς έπιτυχίες πού σημειώθηκαν, έπέσυρε τήν προσοχή στό ξεπέρασμα τών έλλείψεων καί τών άδυναμιών, στήν πληρέστερη άξιοποίηση τών έφεδρειών τής λαϊκής οίκονομίας. Βασικά προβλήμα­ τα τής οίκονομικής δραστηριότητας στό σύγχρονο στάδιο, παράλλη­ λα μέ τήν έπιτάχυνση τής έπιστημονικοτεχνικής προόδου είναι ή όρθολογική άξιοποίηση όλων, όσων διαθέτει καί όσων παράγει ή λαϊκή οίκονομία Είναι κατά πρώτο λόγο ή οίκονομία τής ένέργειας, τών καυσίμων, τών μετάλλων καί άλλων ύλικών, ή πιό άποδοτική χρησιμοποίηση τού παραγωγικού δυναμικού, ή συγκέντρωση τών πόρων στίς κύριες κατευθύνσεις, τό σταμάτημα τής διασποράς τών δυνάμεων καί τών μέσων στά έργα ύποδομής, ή μακρόπνοη άνάπτυξη τοϋ προβλήματος τών καυσίμων καί τής ένέργειας, ή μείωση τών άπωλειών τών γεωργικών προϊόντων. Ό λα αύτά πρέπει νά συνδυά­ ζονται μέ τήν ύψηλή όργάνωση, τάξη καί πειθαρχία σέ όλες τίς σφαίρες καί σέ όλους τούς τομείς τής οίκονομικής δουλιάς, τή βελτίωση τοΰ σχεδιασμοΰ, τήν έπιδέξισ άξιοποίηση τών οίκονομικών μοχλών, τήν κινητοποίηση τής έργασιακής δραστηριότητας τών μαζών, τήν ύποστήριξη τής δημιουργικής πρωτοβουλίας τους. Οί ύποδείξεις той Λ. I. Μπρέζνιεφ καί οΙ άποφάσεις τής 'Ολομέ­ λειας τής ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ βρήκαν τήν πλήρη έκφρασή τους στό Νόμο τοϋ Άνωτάτου Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ. «Γιά τό Κρατικό σχέδιο οίκονομικής καί κοινωνικής άνάπτυξης τής ΕΣΣΔ στό 1978», ό όποιος είναι σοβαρός κρίκος στήν έφαρμογή τών άποφάσεων τοϋ 25ου Συνεδρίου 912

τοϋ ΚΚΣΕ καί στήν πραγματοποίηση τών καθηκόντων τοΰ δέκατου πεντάχρονου σχεδίου. ΟΙ κομματικές, κρατικές, κομσομόλικες καί συνδικαλιστικές όργανώσεις, τά οικονομικά όργανα καί οΙ έργασιακές κολλεκτίβες Ανάπτυ­ ξαν τήν πάλη γιά τήν πραγματοποίηση τών καθηκόντων ποϋ τέθηκαν στό λόγο τοϋ Λ. I. Μπρέζνιεφ καί στίς άποφάσεις τής όλομέλειας τής ΚΕ τοϋ ΚΚΣΕ, γιά τήν έκπλήρωση καί τήν ύπερεκπλήρωση τοΰ σχεδίου τοϋ τρίτου χρόνου τοϋ δέκατου πεντάχρονου πού ψήφισε τό 'Ανώτατο Σοβιέτ τής ΕΣΣΔ. ΤΕ Λ ΙΚ Α

Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α Τ Α

Ποιά είναι τά βασικά συμπεράσματα άπό τόν Ιστορικό δρόμο πού διάνυσετό Κομμουνιστικό Κόμμα τής Σοβιετικής Ένωσης; Ποιές είναι ο! βασικές νομοτέλειες τής άνάπτυξης καί τής πάλης του; Τί διδάσκει ή Ιστορία τοΰ ΚΚΣΕ; 1. ' Η Ιστορία τοϋ Κόμματος διδάσκει πώς ή έργατική τάξη μπορεϊ νά νικήσει, νά έκπληρώσει τά Ιστορικά καθήκοντα τής'έπιβολής τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, τής οίκοδόμησης τοϋ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμουνισμού, μόνο μέ τήν καθοδήγηση τοϋ Κομμουνιστικοί1 κόμματος. Κόμματος έπαναστατικοΰ άπέναντι στό καπιταλιστικό καθεστώς, άδιάλλακτου πρός κάθε καταπίεση, άνειρήνευτου πρός τούς συμβιβαστές καί τούς συνθηκολόγους καί άπαλλαγμένου άπό τόν όπορτουνισμό καί τό δογματισμό. Τό Κομμουνιστικό κόμμα,, πού ιδρύθηκε άπό τό μεγάλο Λένιν, είναι Κόμμα νέου τύπου. Σέ διάκριση άπό τά ρεφορμιστικά, τά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, τά κόμματα παλιοϋ τύπου, πού άκολουθοϋν πολιτική συμβιβασμού καί συμφιλίωσης τοϋ προλεταριάτου μέ τήν άστική τάξη, τό Κομμουνιστικό κόμμα έκφράζει τά ζωτικά συμφέροντα τοΰ προλεταριάτου σάν τάξης πού άγωνίζεται γιά τή νίκη τής σοσιαλιστικής έπανάστασης, γιά τήν έξάλειψη τοΰ έκμεταλλευτικοϋ καθεστώτος, γιά τή δημιουργία τής κομμουνιστικής κοινωνίας. Τό ΚΚΣΕ είναι τό πρωτοπόρο, τό όργανωμένο μαρξιστικό-λενινιστικό τμήμα, ό πολιτικός καθοδηγητής τής έργατικής τάξης κι όλου τοϋ σοβιετικού λαοΰ. Ό λενινισμός διδάσκει, καί ή Ιστορία τό έπιβεβαιώνει, ότι τό Κόμμα κατακτά τό ρόλο τοϋ πρωτοπόρου τμήματος τής έργατικής τάξης, τοϋ όδηγητή τών λαϊκών μαζών καί τόν δυναμώνει μέ τήν ήρωική πάλη γιά τά ζωτικά συμφέροντα τών έργαζόμενων σ'όλα τά στάδια τοϋ έπαναστατικοΰ κινήματος καί τής οίκοδόμησης τοϋ κομμουνισμοΰ. «Μόνο τό Κομμουνιστικό κόμμα, έγραφε ό Λένιν, άν είναι πραγματικά πρωτοπορία τής έπαναστατικής τάξης, άν περιλαβαί­ νει μέσα του όλους τούς καλύτερους έκπροσώπους της, άν άποτελεϊται άπό άπόλυτα συνειδητούς καί άφοσιωμένους κομμου­ νιστές, μορφωμένους κι άτσαλωμένους άπό τήν πείρα τής σκλη­ 913

ρής επαναστατικής πάλης, άν αύτό τό Κόμμα κατορθώσει νά συνδεθεί άναπόσπαστα μ'όλη τή ζωή τής τάξης του, κα( μέσω αύτής μ'όλη τή μάζα τών έκμεταλευόμενων καί νά έμπνεύσει στήν τάξη αύτή καί στή μάζα αύτή άπόλυτη έμπιστοσύνη, μόνο τό κόμμα αύτό είναι Ικανό νά καθοδηγήσει τό προλεταριάτο στήν πιό άμείλικτη, στήν πιό άποφασιστική, στήν έσχατη πάλη ένάντια σ ’ όλες τίς δυνάμεις τοϋ καπιταλισμού. Άπ ό τό άλλο μέρος, μόνο μέ τήν καθοδήγηση ένός τέτιου Κόμματος μπορεί τό προλεταριάτο νά άναπτύξει όλη τή δύναμη τής έπαναστατικής του όρμής, έκμηδενίζοντας τήν άναπόφευκτη άπάθεια καί ένμέρει τήν άντίσταση τής διαφθαρμένης άπό τόν καπιταλισμό έργατικής άριστοκρστίας, πού είναι μιά μικρή μειοψηφία, τών παλιών ήγετών τών τρέιντ-γιούνιονς, τών συνεταιρισμών κτλ., μπορεί ν’ άναπτύξει δλη τή δύναμή του, πού είναι άσύγκριτα πιό μεγάλη άπό τό ποσοστό πού άντιπροσωπεύει μέσα στόν πληθυσμό, έξαιτίας τής ίδιας τής οικονομικής όργάνωσης τής καπιταλιστικής κοινωνίας» ( Ά π αν τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 41ος, σελ. 187). ’ Η ύπαρξη ένός τέτιου Κόμματος στή Ρωσία καί ή καθοδήγηση άπό μέρους του τών μαζών άποτέλεσαν σπουδαιότατο όρο τής νίκης τής Μεγάλης ' Οχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης. ‘ Η καθοδή­ γηση τού Κόμματος έξασφάλισε τή δημιουργία στήν ΕΣΣΔ τής πρώτης στό κόσμο σοσιαλιστικής κοινωνίας μέσα σέ δύσκολες καί περίπλοκες διεθνείς καί έσωτερικές συνθήκες, τήν ύπεράσπιση τής χώρας άπό τ(ς εχθρικές, ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, τήν έπιτυχή πορεία της πρός τόν κομμουνισμό. Τό Κομμουνιστικό κόμμα συνενώνει στίς γραμμές του τό πρωτοπόρο, τό πιό συνειδητό τμήμα τής έργατικής τάξης, τής κολχόζνικης άγροτιάς καί τής διανόησης τής ΕΣΣΔ. ' Η έξέλιξη τής σοβιετικής κοινωνίας παρουσίαζε μιά καθορισμένη νομοτέλεια: τή σταθερή άνοδο τοϋ ρόλου τοΰ Κόμματος στήν οικοδόμηση τοΰ κομμουνισμού, στήν πολιτική καί ιδεολογική καθο­ δήγηση τ'ής κοινωνίας, στήν οικονομική καί πολιτιστική ζωή τής χώρας. Τό Κομμουνιστικό κόμμα καθοδηγεί τή μεγάλη δημιουργική δράση τοΰ σοβιετικού λαού, προσδίνει όργανωμένο, σχεδιομετρικό, έπιστημονικά βασισμένο, χαρακτήρα στήν πάλη του γιά τήν έπίτευξη τοΰ τελικοΰ σκοπού, γιά τή νίκη τού κομμουνισμού. Ό λη ή πορεία τής άπελευθερωτικής πάλης τών έργαζόμενων όδηγεϊ στή δημιουργία τών μαρξιστικο-λενινιστικών κομμάτων. Τό παράδειγμα τών έπαναστατών μαρξιστών τής Ρωσίας τό άκολούθησαν οί πρωτοπόροι έπαναστάτες έργάτες τών άλλων χωρών. Μπήκε τέρμα στήν άπόλυτη κυριαρχία τών δεξιών σοσιαλιστών στό έργστικό κίνημα. Στίς περισσότερες χώρες τοΰ κόσμου δημιουργήθηκαν κομμουνιστικά κόμματα. ' Ο κομμουνισμός εδραιώθηκε σταθερά στό παγκόσμιο έργατικό κίνημα, έγινε ή δύναμη πού πιό πολύ άπ'δλα έπαναστατικοποιεϊ τήν έξέλιξη τής άνθρωπότητας, έγινε κυρίαρχη ιδεολογία τής νέας κοινωνίας, στήν όποία ζεί ήδη πάνω άπό τό ένα τρίτο τού πληθυσμού τού κόσμου. 914

2. Ή Ιστορική πείρα τοϋ ΚΚΣΕ Επιβεβαίωσε τό σπουδαιότατο συμπέρασμα τοϋ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ, ότι τό πέρασμα άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό, ή έπιτυχής λύση τών προβλημάτων τής οίκοδόμησης той σοσιαλισμού, είναι δυνατό νά πραγματοποιηθούν μόνο μέ τή δικτατορία τοϋ προλεταριάτου, δηλαδή μέ τήν πολιτική, τήν κρατική καθοδήγηση τής κοινωνίας άπομέρους τής έργατικής τάξης. ' Η δικτατορία той προλεταριάτου εϊναι άπαραίτητη πρώτα άπ' όλα γιά τήν κστάπνιξη τής άντίστασης τών έκμεταλλευτών πού άνστράπηκαν καί δλων τών εχθρικών πρός τό σοσιαλισμό ταξικών δυνάμεων στό έσωτερικό τής χώρας, γιά τήν ύπεράσπισή τών κατακτήσεων τοϋ σοσιαλισμού άπό τήν έπίθεση τών έξωτερικών έχθρών. ' Η δικτατορία τοΰ προλεταριάτου δέν είναι μόνο βία καί μάλιστα δέν είναι κυρίως βία. Σπουδαιότατο καθήκον της είναι νά πραγματο­ ποιεί άπό μέρους τής έργατικής τάξης τήν κρατική καθοδήγηση τών έργαζόμενων μαζών τής άγροτιάς, τών μή προλεταριακών στρωμά­ των τών έργαζόμενων τής πόλης καί τής διανόησης, νά έδραιώνει τή συμμαχία μαζί τους μέ σκοπό νά τά διαπαιδαγωγήσει καί νά τά προσελκύσει στή σοσιαλιστική οίκοδόμηση. ' Η δικτατορία τοϋ προλεταριάτου είναι ειδική μορφή τής ταξικής συμμαχίας τής έργατικής τάξης μέ τά πολλά έκατομμύρια τών έργαζόμενων στρωμάτων, κατά πρώτο λόγο μέ τήν έργαζόμενη άγροτιά, μέ σκοπό τή δημιουργία καί τήν έδραίωση του σοσιαλισμού. Ή άνάπτυξη αύτής τής συμμαχίας στήν έποχή τοΰ σοσιαλισμού όδήγησε στήν κοινωνικο-πολιτική καί Ιδεολογική ένότητα τής κοινω­ νίας. Ή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου έκφράζει καί ύπερασπίζει τά συμφέροντα τών έργαζόμενων. Άποτελεί μιά νέα, άνώτερη μορφή δημοκρατίας σέ σύγκριση μέ τήν άστική δημοκρατία. Μέ τή νίκη той σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ, ό δημοκρατισμός έγινε καθολικός, σοσιαλι­ στικός δημοκρατισμός. ’ Η ιστορία τοϋ ΚΚΣΕ διδάσκει ότι ή δικτατορία τού προλεταριά­ του δέν είναι πραγματοποιήσιμη χωρίς τό Κομμουνιστικό κόμμα. «...' Η δικτατορία τού προλεταριάτου, έλεγε ό Λένιν, δέν είναι δυνατό νά πραγματοποιηθεί διαφορετικά, παρά μέσω τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. &<δ., τόμ. 43ος, σελ. 42). Μόνο ένα μαρξιστικό-λενινιστικό Κομμουνιστικό κόμμα πού βαδίζει έπικεφαλής τών μαζών μπορεϊ νά όργανώσει τούς έργαζόμενους, νά τούς διαφωτίσει πολιτικά, νά τούς δείχνει τό δρόμο πρός τό σοσιαλισμό καί τόν κομμουνισμό, νά τούς παροτρύνει γιά ήρωικά κατορθώματα. Τό Κομμουνιστικό κόμμα εϊναι ή ήγετική δύναμη στό σύστημα τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. Μέ τήν καθοδήγησή του δημιουργήθηκε καί δοκιμάστηκε στήν πράξη ό μηχανισμός τής νέας κρατικής έξουσίας καί οί άρχές τής λειτουργίας του. Στό σύστημα τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου στή Σοβιετική Ένωση περιλαμβά­ νονται: τά Σοβιέτ τών βουλευτών τών έργαζόμενων, πού'άποτελοΰν 915

άμεση έκφραση τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου· τά συνδικάτα, ή πιό μαζική όργάνωση τών έργατών καί τών ύπαλλήλων ή Κομσομόλ πού συνενώνει τά πλατιά στρώματα τής πρωτοπόρας σοβιετικής νεολαίας· οί συνεταιρισμοί όλων τών είδών άλλες κοινωνικές όργανώσεις* τό Κόμμα είναι ή πρωτοπορία τοΰ σοβιετικού λαοΰ, ό πολιτικός καθοδηγητής όλων τών όργανώσεων τών έργαζόμενων. «* Εχουμε σέ γενικές γραμμές καί στό σύνολο — έγραφε ό Λένιν — ένα τυπικά όχι κομμουνιστικό, εύλύγιστο καί σχετικά πλατύ, άρκετά Ισχυρό, προλεταριακό μηχανισμό, μέσω τοΰ όποίου τό Κόμμα συνδέεται στενά μέ τήν τάξη καί τίς μάζες καί μέσω τοΰ όποίου, μέ τήν καθοδήγηση τοΰ κόμματος, πραγματοποεϊται ή δικτατορία τής τάξης» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 41 ος, σελ. 31). ’ Η πείρα τής ΕΣΣΔ έπιβεβαίωσε τήν όρθότητα τής μαρξιστικήςλενινιστικής διδασκαλίας γιά τό κράτος, τήν πλούτισε μέ νέες σπουδαίες θέσεις καί συμπεράσματα. Ή έργατική τάξη εϊναι ή μοναδική στήν Ιστορία τάξη πού δέν βάζει σάν σκοπό τή διαιώνιση τής έξουσίας της. Ή έξουσία χρειάζεται στήν έργατική τάξη γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού, τής πρώτης φάσης τοΰ κομμουνισμού. Τό σοσιαλιστικό κράτος, πού δημιουργήθηκε στήν ΕΣΣΔ σάν κράτος τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, μετατράπηκε σέ παλλαϊκό κράτος, σέ όργανο πού έκφράζει τά συμφέροντα καί τή θέληση όλου τοΰ λαοΰ. Τό κράτος σάν παλλαϊκή όργάνωση θά διατηρηθεί ώς τήν πλήρη νίκη τοΰ κομμουνισμού. ' Ο καθοδηγητικός ρόλος στό σοσιαλιστικό κράτος, σ'όλη τήν περίοδο τής ύπαρξής του, άνήκει στήν έργατική τάξη, σάν τήν πιό πρωτοπόρα καί όργανωμένη δύναμη τής κοινωνίας. Ή έργατική τάξη θά όλοκληρώσει τό ρόλο της σάν καθοδηγητή τής κοινωνίας όταν οίκοδομηθεϊ ό κομμουνισμός, όταν έξαληφθεϊ κάθε διαίρεση τής κοινωνίας σέ τάξεις. 3. ' Η Ιστορία τοΰ ΚΚΣΕ διδάσκει ότι τό Κόμμα δέν θά σημείωνε τίς Ιστορικές νίκες τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ άν δέν είχε γιά όδηγό, σ'όλη τή δράση του, τή θεωρία той μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ. «...Ό μπολσεβικισμός, έγραφε ό Λένιν, έμφανίστηκε τό 1903 πάνω στήν πιό στέρεη βάση τής θεωρίας τοΰ μαρξισμού» ( σ τ ό Γ δ ι ο, σελ. 7). ’ Ο μαρξισμός-λενινισμός είναι όλοκληρωμένη καί συνεπής υλιστι­ κή διαλεκτική κοσμοθεωρία καί ή θεωρία τοΰ έπιστημονικού κομμου­ νισμού. Ό μαρξισμός-λενινισμός είναι ή έπιστήμη τών νόμων έξέ­ λιξης τής κοινωνίας, ή έπιστήμη τής σοσιαλιστικής έπανάστασης καί τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, ή έπιστήμη τής οίκοδόμησης τής κομμουνιστικής κοινωνίας. Άπ ό τή μαρξιστική-λενινιστική θεω­ ρία τό κόμμα άντλεϊ τή δύναμη καί τήν πίστη γιά τήν νίκη τοΰ κομμουνισμού. Ή θεωρία δίνει στό Κόμμα τή δυνατότητα νά κατανοεί τίς νομοτέλειες τής κοινωνικής ζωής, νά προσανατολίζεται σωστά στήν κατάσταση, νά καταλαβαίνει τήν έσωτερική σχέση τών γεγονότων πού συντελοϋνται καί τήν κατεύθυνση τής έξέλιξής τους, 916

τό βοηθά νά βρίσκει άπαντήσεις στά ζωτικά προβλήματα πού προβάλλο ή πράξη τής Επαναστατικής πάλης καί τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης. 'Απαράβατο κανόνα στόν τομέα τής θεωρίας άποτελοΰν οι παρακάτω άπαιτήσεις τού Κομμουνιστικού κόμματος: α) πίστη στό ^αρξισμό-λενινισμό, υπεράσπιση καί ύποστήριξη τών άρχών του, άδιαλλαξία άπέναντι σέ κάθε παρέκκλιση άπό τό μαρξισμό-λενινισμό, άποφασιστική πάλη ένάντια σέ κάθε άπόπειρα άναθεώρησής τουβ) δημιουργικό άντίκρυσμα τής θεωρίας, κατάκτηση τής θεωρίας, άνάπτυξή της άνάλογα μέ τίς μεταβαλλόμενες συνθήκες τής ζωής τής κοινωνίας καί τά καθήκοντα, πού μπαίνουν μπροστά στό Κόμμα στά διάφορα στάδια τής πάλης γιά τή νίκη τοΰ προλεταριάτου καί τήν οίκοδόμηση τοΰ κομμουνισμού, άποφασιστική πάλη ένάντια στό δογματισμό καί στό σχολαστικισμό, ένάντια στήν άπόσπαση άπό τή ζωή, άπό τήν έμπρακτη έπαναστατική πάλη· γ) άδιάρηκτη σύνδεση τής θεωρίας μέ τήν πράξη, μέ τή ζωή, όργσνική ένότητα τής θεωρίας καί τής πράξης, σ'όλη τή δράση τοΰ Κόμματος. Ό В. I. Λένιν, οί συνεργάτες του, τό Κόμμα, διεξήγαν σ'όλη τή διάρκεια τής δράσης τους άποφασιστική πάλη ένάντια στούς άνοικτούς καί στούς καμουφλαρισμένους άντίπαλους τοΰ μαρξισμού καί ένάντια στούς άναθεωρητές όλων τών άποχρώσεων, τόσο μέσα στή Ρωσία, όσο καί στό διεθνή στίβο. Μέ τήν πάλη αύτή, παρ'όλες τίς σκληρές έπιθέσεις έναντίον της, ή έπαναστατική διδασκαλία τών Μάρξ-Ένγκελς θριάμβευσε, διαδόθηκε πλατύτατα σ ' όλον τόν κόσμο καί άποτελεί σήμερα Ισχυρό Ιδεολογικό όπλο γιά τήν οικοδόμηση τοΰ κομμουνισμού στήν ΕΣΣΔ, γιά τήν έδραίωση καί τήν άνάπτυξη τοΰ παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος καί τοΰ διεθνούς άπελευθερωτικού κινήματος. ' Η Ιστορία τοΰ Κόμματος είναι Ιστορία άνειρήνευτης πάλης γιά τήν καθαρότητα τής μαρξιστικής-λενινιστικής θεω­ ρίας τόσο ένάντια στόν άπροκάλυπτο άναθεωρητισμό, όσο κι ένάντια ■στό δογματισμό. ' Η πάλη τοΰ В. I. Λένιν καί τών συνεχιστών τοΰ έργου του γιά την καθαρότητα τής μαρξιστικής θεωρίας, συνδυαζόταν άδιάρηκτα μέ τή δημιουργική έπεξεργασία της. Κατέχω τή μαρξιστική θεωρία δέν θά πεϊ άποστηθίζω τοΰτα ή έκεϊνα τά συμπεράσματά της, τοΰτες ή έκεΐνες τίς θέσεις της. Τή μαρξιστική θεωρία δέν πρέπει νά τή βλέπει κανείς σάν κάτι τό άποστεωμένο καί τό άπολιθωμένο, σάν συλλογή δογμάτων. ' Η θεωρία αύτή, όπως καί κάθε Επιστήμη, έξελίσσεται καί τελειοποιείται, πλουτίζεται μέ νέα πείρα, μέ νέες γνώσεις, μέ νέα συμπεράσματα καί θέσεις. Κατέχω τή μαρξιστική θεωρία_ σημαίνει άφομοιώνω τήν ούσία της καί μαθαίνω νά τή χρησιμοποιώ κατά τή λύση τών πρακτικών προβλημάτων τοΰ επαναστατικού κινήματος καί τής κομμουνιστικής οικοδόμησης. ' Η προσήλωση τοΰ Κόμματος στό πνεύμα τοΰ μαρξισμοΰ συνδυαζόταν μέ τήν άντικατάσταση όρισμέ917

νων ξεπερασμέων θέσεων του καί τήν έπεξεργασία νέων θεωρητικών θέσεων άρχής, πού άνταποκρίνονται στίς άλλαγές τής ζωής τής κοινωνίας καί στίς άνάγκες τής πρακτικής πάλης γιά τά συμφέροντα τής έργατικής τάξης, γιά τήν ύπόθεση τοΰ κομμουνισμού. Ό В. I. Λένιν, ξεκινώντας άπό τήν ούσία τής μαρξιστικής θεωρίας, έκανε μιά σειρά μεγαλοφυείς άνακαλύψεις πού έχουν άποφασιστική σημασία γιά τό προλεταριάτο καί τό έπαναστστικό του κόμμα στίς νέες συνθήκες τής έποχής τοΰ ιμπεριαλισμού καί τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Παράδειγμα τής δημιουργικής άνάπτυξης τοΰ μαρξισμού καί άντικατάστασης τών ξεπερασμένων θέσεων μέ νέες θέσεις, άνταποκρινόμενες στίς άνάγκες τής πολιτικής πάλης τοΰ προλεταριάτου, άποτελεϊ ή έπεξεργασία άπό τό В. I. Λ έ^ν τής θεωρίας τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. ' Ο Κ. Μάρξ καί ό φ. Ένγκελς, πού άνακάλυψσν τούς νόμους τού καπιταλισμού στό προμονοπωλιακό του στάδιο, δίδασκαν ότι ή σοσιαλιστική έπανάσταση μπορεϊ νά νικήσει ταυτόχρονα σ'όλες ή στίς περισσότερες καπιταλιστικές χώρες. Τό συμπέρασμα αύτό, πού ήταν σωστό έκείνη τήν περίοδο, όταν ό καπιταλισμός άνατττυσσόταν σέ άνοδική γραμμή, είχαν σάν γνώμονα ο! μαρξιστές. Στίς άρχές όμως τοΰ 20οϋ αίώνα ή κατάσταση άλλαξε άπότομα: ό καπιταλισμός μεταξελίχθηκε σέ Ιμπεριαλισμό, πού όξυνε στό έπακρο όλες τίς άντιθέσεις τοΰ καπιταλισμού κι έβαλε άμεσα τήν άνθρωπότητα μπροστά στό πέρασμα στό σοσιαλισμό: ό άνοδικός καπιταλισμός μετατράπηκε σέ καπιταλισμό πού πεθαίνει. Ή παλιά μαρξιστική θέση δέν άνταποκρινόταν στή νέα κατάσταση καί ό В. I. Λένιν τήν έπανεξέτασε. 'Αναλύοντας τόν καπιταλισμό στό νέο του στάδιο, ό Λένιν άπόδειξε ότι ή άνισομετρία τής άνάπτυξης τοΰ καπιταλισμού έντείνεται Ιδιαίτερα στήν έποχή τού Ιμπεριαλισμού καί ή έξέλιξη άποκτά άλματικό, καταστροφικό χαρακτήρα. Ό В. I. Λένιν κατέληξε στό συμπέρασμα ότι στίς συνθήκες τοΰ Ιμπεριαλισμού δέν είναι δυνατή ή ταυτόχρονη νίκη τοΰ σοσιαλισμού σ'όλες τίς καπιτα­ λιστικές χώρες καί, ότι, άπεναντίας είναι δυνατό τό σπάσιμο τής παγκόσμιας Ιμπεριαλιστικής άλυσίδας στόν πιό άδύνατο κρίκο της, εΤναι δυνατή ή νίκη τοΰ σοσιαλισμού άρχικά σέ μερικές ή άκόμη σέ μιά, χωριστά παρμένη, καπιταλιστική χώρα. Τή μεγαλοφυή αύτή άνακάλυψη τοΰ В. I. Λένιν τό Κόμμα τήν ύπεράσπισε στήν πάλη ένάντια στούς όπορτουνιστές όλων τών άποχρώσεων. ’ Η άνακάλυψη αύτή έγινε ή καθοδηγητική θέση γιά δλο τόν έπαναστστικό μαρξισμό, γονιμοποίησε τήν έμπρακτη έπαναστατική πάλη, τής άνοιξε νέες προοπτικές καί άποδέσμευσε τήν πρωτοβου­ λία τοϋ προλεταριάτου στό ζήτημα τής έπαναστατικής έφόδου ένάντια στήν άστική τάξη στήν κάθε ξεχωριστή χώρα. ' Η νίκη τής Μεγάλης ' Οχτωβριανμής σοσιαλιστικής έπανάστασης καί ή οίκοδόμηση τής άνστττυγμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας στήν ΕΣΣΔ άπέδει918

ξαν άδιάψευστα τήν όρθότητα τής λενινιστικής θεωρίας τής σοσιαλι­ στικής έπανάστασης. ' Η παγκόσμια σοσιαλιστική έπανάσταση, διδάσκει ό λενινισμός, δέν είναι μιά ταυτόχρονη έκδήλωση του προλεταριάτου όλων τών χωρών, άλλά είναι μιά όλόκληρη έπαναστστική έποχή. ' Η έποχή αύτή άρχίζει μέ τή σοσιαλιστική έπανάσταση σέ μιά, ξεχωριστή χώρα. ' Η άπόσπαση νέων χωρών άπό τόν καπιταλισμό δέν μπορεί νά γίνει μέ τήν έξώθηση τής παγκόσμιας έπανάστασης ή μέ τήν έξαγωγή τής έπανάστασης· ή έπανάσταση έξαρτάται άπό τήν άνάπτυξη τών ταξικών άνταγωνισμών στίς καπιταλιστικές χώρες, άπό τό βαθμό ώριμότητας τοΰ έπαναστατικοΰ προλεταριάτου καί τοΰ Κόμματός του. ’ Η νίκη τών σοσιαλιστικών έπαναστάσεων σέ μιά σειρά χώρες τής Εύρώπης καί τής Άσίας, ή δημιουργία τοΰ παγκόσμιου συστήμα­ τος τοϋ σοσιαλισμού, έπιβεβαίωσαν τήν όρθότητα τής λενινιστικής θεωρίας τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Στά Ιστορικά ντοκουμέντα τοΰ διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος καί στό νέο Πρόγραμμα τοΰ ΚΚΣΕ ή θεωρία αύτή άναπτύχθηκε παραπέρα σύμφωνα μέ τίς συνθήκες τοΰ σημερινού σταδίου. «ΟΙ σοσιαλιστικές έπαναστάσεις, οΙ έθνικοαπελευθερωτικές άντιιμπεριαλιστικές έπαναστάσεις, οί λαϊκές δημοκρατικές έπσναστάσεις, τά πλατιά άγροτικά κινήματα, ή πάλη τών λαϊκών μαζών γιά τήν άνατροπή τών φασιστικών καί τών άλλων τυραννικών καθεστώτων, τά γενικά δημοκρατικά κινήματα ένάντια στήν έθνική καταπίεση, άναφέρεται στό Πρόγραμμα τοΰ ΚΚΣΕ, όλα αύτά συγχωνεύονται σ'ένα ένιαϊο παγκόσμιο έπαναστατικό προτσές, πού ύποσκάπτει καί καταστρέφει τόν καπιταλισμό» (Τ ό 2 4 ο Σ υ­ ν έ δ ρ ι ο τ ο ϋ Κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ο ύ Κ ό μ μ α τ ο ς τ ή ς Σο ­ β ι ε τ ι κ ή ς " Ε ν ω σ η ς . Στενογραφημένα πρακτικά, ρωσ. έκδ., τόμ. 3ος, σελ. 256). Παράδειγμα τής δημιουργικής άνάπτυξης τοΰ μαρξισμού είναι έπίσης ή άνακάλυψη άπό τόν В. I. Λένιν τής Σοβιετικής έξουσίας σάν κρατικής μορφής τής δικτατορίας τοϋ προλεταριάτου, πού έγκαθιδρύθηκε στήν ΕΣΣΔ. Ό В. I. Λένιν έκανε μεγαλοφυή άνακάλυψη τού περιεχόμενου καί τής σημασίας τών Σοβιέτ. " Εδειξε ότι τά Σοβιέτ είναι ένας νέος τύπος κράτους: ή δημοκρατία τών Σοβιέτ είναι μορφή τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. Ή Σοβιετική έξούσία ήταν τό δεύτερο μετά τήν Παρισινή Κομμούνα κοσμοΐστορικό βήμα τής σοσιαλιστικής έπανάστασης, τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. Ό Λένιν δμως δέν θεωρούσε τή σοβιετική μορφή σάν τή μοναδική μορφή τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. «Τό πέρασμα άπό τόν καπιταλισμό στόν κομμουνισμό, έγραφε ό Λένιν, δέν μπορεϊ φυσικά νά μήν δόσει μιά τεράστια άφθονία καί ποικιλία πολιτικών μορφών, μά ή ούσία έδώ θά είναι άνσπόφευκτα μία: ή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 33ος, σελ. 35). Απόδειξη τής δημιουργικής άνάπτυξης τοΰ μαρξισμού άποτελεϊ ή 919

άνακάλυψη άπό τούς μαρξιστές-λενινιστές τής νέας μορφής δικτατο­ ρίας τοΰ προλ€ταριάτου, τής λαϊκής δημοκρατίας. Πρίν άπό τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ήταν γνωστή μιά μορφή τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, τά Σοβιέτ. ' Η πείρα τής χώρας τών Σοβιέτ, πού ή σημασία της μεγάλωσε άκόμη περισσότερο άπό τήν οίκοδόμηση τής σοσιαλιστικής κοινωνίας καί τή νίκη τής ΕΣΣΔ στό Δεύτερο Παγκό­ σμιο πόλεμο, έπιβεβαίωσε τή ζωτική δύναμη τών Σοβιέτ. Ωστόσο, παίρνοντας ύπόψη τή διεθνή κατάσταση, στό διάστημα τοΰ Δεύτερου Παγκόσμιου πολέμου καί μετά τό τέλος του, παίρνοντας ύπόψη τήν άντικειμενική έξέλιξη τών έπαναστατικών προτσές στίς χώρες όπου ξετυλιγόταν ή λαϊκή έπανάσταση οί μαρξιστές-λενινιστές, στηριζόμενοι στίς λενινιστικές θέσεις δτι μπορεϊ νά ύπάρξουν διάφορες μορφές δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, καί παίρνοντας ύπόψη τήν πείρα τών μαζών, πρόβαλαν τή νέα μορφή δικτατορίας τοϋ προλεταριάτου, τή λαϊκή δημοκρατία. ' Η μορφή αύτή έφαρμόστηκε σέ άλλα σοσιαλι­ στικά κράτη, πού σχηματίστηκαν μετά τό Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο. Παραπέρα άνάπτυξη τής μαρξιστικής-λενινιστικής θεωρίας στή σημερινή έποχή άποτελοΰν τά ντοκουμέντα τοΰ διεθνούς κομμουνι­ στικού κινήματος, τών μαρξιστικών-λενινιστικών κομμάτων. Στά προγραμματικά ντοκουμέντα τών Συσκέψεων τών άντιπροσώπων τών Κομμουνιστικών καί ’ Εργατικών κομμάτων τοΰ 1957, τοΰ 1960 καί τοΰ 1 96 9/στίς άποφάσεις τών 20οϋ-24ου Συνεδρίου τοϋ ΚΚΣΕ καί στίς άποφάσεις τών άλλων μαρξιστικών-λενινιστικών κομμάτων έγινε έπεξεργασία τών έπίκαιρων προβλημάτων τής σύγχρονης παγκόσμιας έξέλιξης, τοϋ διεθνούς κομμουνιστικού καί άπελευθερωτικοΰ κινήμα­ τος, πολλών σοβαρών ζητημάτων τής οίκοδόμησης τοϋ κομμουνι­ σμού. Σ’ αύτά καθορίστηκαν οί άρχές τών άμοιβαίων σχέσεων άνάμεσα στίς σοσιαλιστικές χώρες, οί τρόποι έδραίωσης καί άνάπτυ­ ξης τοΰ παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος, ό ρόλος καί ή άλληλεπίδραση τών διαφόρων ρευμάτων τοΰ παγκόσμιου Επαναστα­ τικού κινήματος, πού στρέφεται ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό, στήν περίοδο τοΰ περάσματος τής άνθρωπότητας άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό, χαράχτηκε ή γραμμή τών σοσιαλιστικών κρατών στόν τομέα τής έξωτερικής πολιτικής- ή έδραίωση τής ένότητας καί τής συσπείρωσης τών σοσιαλιστικών χωρών ή ύποστήριξη τών άπελευθερωτικών κινημάτων, ή όλόπλευρη άνάπτυξη τής άλληλεγγύης καί τής συνεργασίας μέ τά νεαρά άνεξάρτητα κράτη- ή καθιέρωση τών άρχών τής εΙρηνικής συνύπαρξης τών κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά συστήματα· ή στερέωση τής γενικής εΙρήνης. Σοβαρή θεωρητική καί πολιτική σημασία έχουν οί τεκμηριωμένες θέσεις πού προβλήθηκαν: ή δυνατότητα άποτροπής τοϋ παγκόσμιου πολέμου στή σημερινή έποχή- τό λίγο-πολύ πέρασμα τών σοσιαλιστικών χωρών στόν κομμουνισμό* οί νομοτέλειες άνάπτυξης τής κοινωνίας άπό τό σοσιαλισμό στόν κομμουνισμό- ή δημιουργία τής ύλικοτεχνικής βάσης τοΰ κομμουνισμού. 920

Σοβαρή συνεισφορά στή μαρζιστική-λενινιστική θεωρία άποτέλε­ σε τό Πρόγραμμα τοΰ ΚΚΣΕ πού ψήφισε τό 22ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ. Τό Πρόγραμμα ξεκινά άπό τίς όδηγίες τών Μάρξ-'Ενγκελς-Λένιν γιά τήν οίκοδόμηση τοϋ σοσιαλισμού καί τοϋ κομμουνισμού, ένσαρκώνει τήν προσήλωση τοϋ Κόμματος στό μαρξισμό-λενινισμό, τό δημιουρ­ γικό άντίκρυσμα τής θεωρίας, τήν άδιάρηκτη σύνδεση τής θεωρίας μέ τήν πράξη, μέ τή ζωή. Τό Πρόγραμμα τοϋ ΚΚΣΕ δίνει ένα λεπτομερή χαρακτηρισμό τής κομμουνιστικής κοινωνίας, δείχνει τούς δρόμους τής δημιουργίας της. Καθορίζει τίς βασικές κατευθύνσεις τής μετεξέ­ λιξης τοϋ σοσιαλισμοϋ σέ κομμουνισμό: δημιουργία τής ύλικοτεχνικής βάσης τής κομμουνιστικής κοινωνίας, διαμόρφωση τών κομμουνιστικών κοινωνικών σχέσεων, διάπλαση τοΰ νέου άνθρώπου. Ή εΙκόνα τής δημιουργίας τοϋ κομμουνισμού στήν ΕΣΣΔ δίνεται στό Πρόγραμμα τοϋ ΚΚΣΕ, πού παίρνει ύπόψη τή σημερινή έποχή τής παγκόσμιας έξέλιξης τής ύπαρξης δυό παγκόσμιων συστημάτων, τοϋ παγκόσμιου άπελευθερωτικοϋ κινήματος. Στίς έκθέσεις δράσης τής Κεντρικής ' Επιτροπής τοΰ Κόμματος στό 23ο, 24ο καί 25ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ καί στίς άποφάσεις τών συνεδρίων, στά ντοκουμέντα πού είναι άφιερωμένα στά 50 χρόνια τοΰ 'Οχτώβρη, στά 100 χρόνια άπό τή γέννηση τοΰ 0. I. Λένιν, στά 150 χρόνια άπό τή γέννηση τοΰ Κ. Μάρξ καί τοΰ φ. Ένγκελς, στά 50 χρόνια άπό τήν Γδρυση τής ΕΣΣΔ, στό νέο Σύνταγμα τής ΕΣΣΔ καί στά ύλικά γιά τά 60 χρόνια τής Όχτωβριανής έπανάστασης, στά ντοκουμέντα πού έχουν σχέση μέ τή διεθνή Σύσκεψη τών Κομμουνι­ στικών καί ' Εργατικών κομμάτων τοΰ 1969, τό ΚΚΣΕ, μαζί μέ τά άλλα άδελφά κόμματα, πρόσφερε μιά νέα σπουδαία συμβολή στήν έπεξεργασία μιάς σειράς σοβαρών θεωρητικών προβλημάτων. Α ν ά ­ μεσα σ'αύτά είναι: τά προβλήματα τής οίκοδόμησης τής κομμου­ νιστικής κοινωνίας, τών δρόμων δημιουργίας τής ύλικο-τεχνικής βάσης· ό χαρακτηρισμός τοΰ πολιτικού, οίκονομικοΰ καί κοινωνικού συστήματος τής άναπτυγμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας καί τών νομοτελειών τής άνάπτυξής της· ή έπεξεργασία τών άρχών τής σοσιαλιστικής οικονομικής όλοκλήρωσης τών χωρών τοΰ σοσιαλι­ σμού' τών δρόμων καί τών μορφών έπίδρασης τού παγκόσμιου σοσιαλισμού στά κοινωνικά πολιτικά προτσές στό μή σοσιαλιστικό τμήμα τοϋ κόσμου' ή άνάλυση τών νέων φαινομένων στήν έξέλιξη τοϋ σημερινοϋ καπιταλισμού, στήν οίκονομία του' ή παραπέρα άνάπτυξη τής διδασκαλίας γιά τόν καθοδηγητικό ρόλο τοΰ μαρξιστικοϋλενινιστικοϋ κόμματος. Τό Κομμουνιστικό κόμμα ποτέ δέν άποσποΰσε τή θεωρία άπό τήν έπαναστστική πράξη. Στήν όργανική ένότητα τής θεωρίας μέ τήν πράξη βρίσκεται ή άκαταμάχητη δύναμη τοΰ Κομμουνιστικού κόμμα­ τος. Ό λενινισμός διδάσκει ότι όποιος δέν παίρνει ύπόψη του τίς άλλαγές πού γίνονται στήν έξέλιξη τής κοινωνίας, όποιος αγνοεί τίς συγκεκριμένες Ιστορικές συνθήκες, όποιος ύποστηρίζει ξεπερασμένες 921

θέσεις καί συμπεράσματα, όποιος ύποκαθιστά τήν Επιστημονική άνάλυση τών νέων Ιστορικών συνθηκών καί τή θεωρητική γενίκευση τής νέας πείρας τής ταξικής πάλης τοϋ προλεταριάτου μέ τήν άπλή έπανάληψη τών παλιών διατυπώσεων τοϋ μαρξισμού, αύτός διαστρε­ βλώνει τήν έπαναστστική του ούσία καί, στήν πραγματικότητα, ξεφεύγει άπ'τό μαρξισμό. Στό μαρξισμό-λενινισμό είναι ξένος ό υποκειμενισμός καί ή βουλησιοκρατία, πού έξωθοϋν τό Κόμμα στό δρόμο τού τυχοδιωκτι­ σμού καί σέ λάθη, πού φέρνουν ζημιά στήν ύπόθεση τής οίκοδόμησης τοϋ σοσιαλισμού καί τοϋ κομμουνισμού. Τό Κομμουνιστικό κόμμα εϊχε πάντα καί έχει σάν γνώμονα τή θέση τοϋ Μάρξ καί τοΰ Λένιν ότι ό μαρξισμός δέν είναι δόγμα, άλλά όδηγός γιά δράση. 4. ’ Η Ιστορία τοΰ ΚΚΣΕ διδάσκει ότι ή ένότητα τής έργατικής τάξης άποτελεϊ άπαραίτητο όρο γιά τή νίκη στή σοσιαλιστική έπανάσταση καί ότι ή ένότητα τής έργατικής τάξης δέν μπορεϊ νά έπιτευχθεϊ χωρίς τό ξεσκέπασμα καί τήν άπομόνωση τών μικροαστικών κομμάτων άπό τίς μάζες, χωρίς τήν Ιδεολογική συντριβή τών κομμάτων αύτών. ΟΙ έσέροι, οί μενσεβίκοι, οΙ άναρχικοί, τά έθνικιστικά, καί τ'άλλα μικροαστικά κόμματα, γιά νά έξαπατήσουν τίς μάζες καλύπτονταν μέ τή σημαία τών σοσιαλιστικών καί έπαναστατικών κομμάτων καί καλοΰσαν τό προλεταριάτο όχι στήν πάλη, άλλά στό συμβιβασμό μέ τήν άστική τάξη, όχι στήν έξάλειψη, άλλά στή διατήρηση τοΰ καπιταλισμού. Τά κόμματα αύτά άρνοϋνταν τόν ήγετικό ρόλο τής έργατικής τάξης στήν έπαναστατική πάλη τών λαϊκών μαζών, δέν άναγνώριζαν τή δικτατορία τοϋ προλεταριάτου, προσπαθούσαν νά μετατρέψουν τό προλεταριάτο σέ σύνεργό τής άστικής τάξης. Ή πολιτική τοϋ συμβιβασμού τών ταξικών συμφερόντων τοΰ προλετα­ ριάτου μέ τά συμφέροντα τής άστικής τάξης, ή πολιτική τής συνεννόησης μεταξύ τών τάξεων αύτών, όδήγησε τά μικροαστικά κόμματα στήν προδοσία τών συμφερόντων τής έργατικής τάξης καί όλων τών έργαζόμενων καί, τελικά, στό στρατόπεδο τής άντεπανάστασης. Τό Κομμουνιστικό κόμμα, μέ τήν άδιάλλακτη πάλη του ένάντια στά μικροαστικά κόμματα, μέ τήν έπιδέξια καί εύλύγιστη τακτική γιά τήν κατάκτηση τών μαζών μέ τό μέρος τής πρωτοπορίας τοΰ προλεταριάτου, σφυρηλάτησε τή μαχητική ένότητα τής έργατικής τάξης τής Ρωσίας, τήν προφύλαξε άπ'τό συμβιβασμό μέ τήν άστική τάξη, άπό τό σωβινισμό, άπό τό μίσος άνάμεσα στά 8)νη. Ταυτόχρονα ή ιστορία τοΰ ΚΚΣΕ δείχνει ότι τό προλεταριάτο, καθοδηγούμενο άπό τό Κόμμα τών κομμουνιστών, κατόρθωσε νά έκπληρώσει τό ρόλο τοΰ ήγεμόνα τών λαϊκών μαζών σέ μιά άμείλικτη, γεμάτη αύτοθυσία πάλη ένάντια σ ’ όλα τά κόμματα, πού έκπροσωπούσαν τά συμφέροντα τών τσιφλικάδων καί τής άστικής τάξης, ένάντια στούς μοναρχικούς, στός όχτωβριστές, στούς καντέτους. Τό Κομμουνιστικό κόμμα άπόσπασε άπό τούς καντέτους καί τούς 922

έσέρους τίς άγροτικές μάζες καί τίς τράβηξε μέ τό μέρος τοϋ προλεταριάτου. Έδοσε πρότυπα πάλης ενάντια στά κόμματα τής έθνικής άστικής τάξης, έπεισε τίς λαϊκές μάζες τών καταπιεζόμενων έθνών ότι μπορούν ν'άπελευθερωθοΰν μόνο κάτω άπό τήν ήγεσία τοΰ προλεταριάτου. Τό Κομμουνιστικό κόμμα, διεξάγοντας άνειρήνευτη πάλη ένάντια στά άστικά καί μικροαστικά κόμματα, έφάρμοσε παράλληλα μιά ευλύγιστη τακτική άπέναντι στίς ταλαντευόμενες πολιτικές όμάδες καί στά ταλαντευόμενα στοιχεία. Πρίν τήν έπανάστασητό Κομμουνιστικό κόμμα συνεργαζόταν μέ τά κόμματα καί τίς όμάδες πού εϊχαν γραμμή έπαναστατικής πάλης ένάντια στόν τσαρισμό καί στόν καπιταλισμό. Έκανε δ,τι μποροΰσε γιά νά βοηθήσει τά κόμματα καί τίς όμάδες πού ήταν πρόθυμες νά συνεργαστούν μέ τή Σοβιετική έξουσία, ν ’ άναγνωρίσουν τήν πλατφόρμα της, νά ύπερνικήσουν τίς ταλαντεύσεις τους, νά καταλάβουν τήν άνάγκη τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, καί νά τήν ύποστηρίξουν. Τό Κομμουνιστικό κόμμα έκλεινε συμφωνίες μαζί τους γιά νά έξασθενίσει τό στρατόπεδο τών άντιπάλων τής έπανάστασης, νά βοηθήσει τή διαφοροποίηση άνάμεσα σέ κείνους, πού άπό τήν ταξική τους θέση ήταν ύπέρ τής προάσπισης τοΰ καπιταλιστικού καθεστώτος, καί σέ κείνους, πού δέν ήταν ύπέρ τοΰ καπιταλισμού. Τό Κομμουνιστικό κόμμα έδινε τή δυνατότητα σ ’ δλους τούς τίμιους κοινωνικούς παράγοντες, στίς πολιτικές όμάδες καί τά κόμματα, πού διακήρυσσαν τά σοσιαλιστικά τους Ιδανικά καί τήν πίστη τους στό λαό, νά ταχθούν στό πλευρό τής νικηφόρας έπανάστασης καί νά έξυπηρετήσουν τά συμφέροντα τής έργατικής τάξης, τών λαϊκών μαζών, τά συμφέροντα τής Πατρίδίας. Στίς συμφωνίες αύτοΰ τού είδους άνήκει ή γνωστή συμφωνία μέ τό κόμμα τών άριστερών έσέρων πάνω στό ζήτημα τής κρατικής έξουσίας, πού κλείστηκε τό Νοέμβρη τοΰ 1917 καί είχε σάν άποτέλεσμα νά μποΰν οΙ άριστεροί έσέροι στό Συμβούλιο τών ' Επιτρόπων τοΰ Λαοΰ καί νά δηλώσουν ότι ύποστηρίζουν τή Σοβιετική έξουσία, καθώς καί ή συμφωνία στίς έθνικές περιοχές τής χώρας, μέ μιά σειρά δημοκρατικά κόμματα καί όμάδες, πού άντιτάσσονταν στήν έθνική καταπίεση καί ύποστήριζαν τή Σοβιετική έξουσία. «...Τή στιγμή τής κατάκτησης τής έξουσίας καί τής δημιουργίας τής Σοβιετικής δημοκρατίας, έγραφε ό Λένιν, ό μπολσεβικισμός άποδείχτηκε ενιαίος, τράβηξε μέ τό μέρος του δ,τι καλύτερο ύπήρχε στά παραπλήσια μ'αύτόν ρεύματα τής σοσιαλιστικής σκέψης, συνένωσε γύρω του όλη τήν πρωτοπορία τοΰ προλετα­ ριάτου καί τήν τεράστια л λειοψηφία τών έργαζόμενων» ("Α πα ν­ τ α, ρωσ. έκδ., τόμ. 39ος, σελ. 216). 5. Ή Ιστορία τοΰ ΚΚΣΕ διδάσκει ότι, χωρίς άδιάλλακτη πάλη ένάντια στούς όπορτουνιστές, στούς συμβιβαστές καί στούς όλιγόπιστους μέσα στίς ίδιες τίς γραμμές του, χωρίς τή συντριβή καί τήν κστστρόπωσή τους, τό Κόμμα δέν θά μποροΰσε νά διατηρήσει τή μαχητική του ένότητα, δέν θά μποροΰσε νά έκπληρώσει τό ρόλο τοΰ 923

ήγέτη τής σοσιαλιστικής έπανάστασης, τό ρόλο τής κατευθυντήριας καί ήγετικής δύναμης τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου, τό ρόλο τοΰ οίκοδόμου τής κομμουνιστικής κοινωνίας. ' Η Ιστορία τοΰ ΚΚΣΕ δείχνει ότι ή κύρια πηγή τοΰ όπορτουνισμοϋ στήν προεπαναστατική περίοδο ήταν ή Επίδραση τής άστικής Ιδεολο­ γίας καί τοΰ μικροαστικού στοιχείου πάνω στό προλεταριάτο καί στήν πρωτοπορία του, τό Κομμουνιστικό κόμμα, ή άνομοιογένεια τής έργατικής τάξης, ή ύπαρξη στούς κόλπους της έκτός άπό ένα σταθερό πυρήνα στελεχών έργατικής άριστοκρστίας, καί άνθρώπων πού προέρχονται άπό μή προλεταριακές τάξεις, ή διείσδυση στίς γραμμές τοΰ Κόμματος μικροαστών συνοδοιπόρων, φορείς τής άστικής έπίδρασης καί τοΰ όπορτουνισμοϋ ήταν οΙ «οίκονομιστές», οΙ μενσεβί­ κοι, οΙ τροτσκιστές, οΙ ότζοβιστές, οΙ φορείς έθνικών παρεκκλίσεων καί οΙ άλλοι συνθηκολόγοι. ΟΙ μπολσεβίκοι μέ έπικεφαλής τόν В. I. Λένιν τσάκισαν τούς όπορτουνιστές όλων τών άποχρώσεων έδιωξαν άπό τό ΣΔΕΚΡ τούς μενσεβίκους, πού έπιδίωκαν τή διάλυση τοΰ έπαναστατικοϋ μαρξιστικού κόμματος τής έργατικής τάξης. ΟΙ μπολσεβίκοι άκολουθοΰσαν τή συνεπή γραμμή τής παγίωσης τοϋ προλεταριακού πυρήνα τοΰ κόμματος, δούλευαν μέ έπιμονή γιά τήν Ιδεολογική κατάρτιση καί τό έπαναστστικό άτσάλωμα τών μελών τοΰ κόμματος, δυνάμωναν όργανωτικά τό Κόμμα καί τούς δεσμούς του μέ τίς μάζες. Χωρίς αύτό ο! μπολσεβίκοι δέν θά μπορούσαν νά δημιουργήσουν μαχητικό, έπαναστατικό, μαρξιστικό κόμμα, δέν θά μπορούσαν νά έξασφαλίσουν τή νίκη τής Μεγάλης Όχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστασης. ' Η Ιστορία τοΰ ΚΚΣΕ δείχνει ότι στήν περίοδο τοΰ περάσματος άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό διεξάγεται σκληρή ταξική πάλη. ’ Η πάλη αύτή είχε τήν άντανάκλασή της καί μέσα στό Κόμμα, στίς άντικομματικές ένέργειες τών τροτσκιστών, τών ζηνοβιεφικών, τών μπουχαρινικών, τών φορέων έθνικιστικών παρεκκλίσεων καί τών άλλων συνθηκολόγων. Κύρια πηγή τού όπορτουνισμοϋ στό Κόμμα στήν περίοδο τής οίκοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ ήταν: ή πεισματική άντίσταση τών ύπολειμμάτων τών καπιταλιστικών τάξεων καί κατά πρώτο λόγο τών κουλάκων ή ύπαρξη τής έχθρικής καπιταλιστικής περικύκλωσης· ή έπίδραση τής μικροαστικής τάξης, πού είχε μολύνει μέ μικροαστικές άντιλήψεις τήν έργατική τάξη καί τά άσταθή στοιχεία μέσα στό Κόμμα* ή άνομοιογένεια τής έργατικής τάξης, πού διευκόλυνε τά έχθρικά στοιχεία νά έπηρεάζουν τούς έργάτες, πού δέν είχαν άναπτυγμένη ταξική συνείδηση, πού δέν είχαν περάσει τό σχολειό τής πολιτικής πάλης. 1Η ιδεολογική καί όργανωτική συντριβή τών άντιλενινιστικών όμάδων μέσα στό Κόμμα, τό άνεπίτρεπτο φραξιονιστικής δράσης στίς γραμμές του ήταν άπαραίτητος όρος γιά τή νίκη τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. Μετά τή νίκη τοΰ σοσιαλισμού, πηγή τών όπορτουνιστικών ταλαντεύσεων ήταν οΙ καπιταλιστικές έπιβιώσεις στή συνείδηση τών άνθρώπων, ή άνεπαρκής μαρξιστική-λενινιστική κατάρτιση καί τό 924

Ανεπαρκές Επαναστατικό άτσάλωμα ένός μέρους τών μελών τοΰ Κόμματος, ή άπόσπασή τους άπ'τήν πραγματικότητα, άπό τή ζωή τοΰ λαοΰ, ό δογματισμός, ή μή κατανόηση τών νέων προβλημάτων τής οίκοδόμησης τοϋ κομμουνισμού. Δέν πρέπει έπίσης νά ξεχνά κανείς, ότι έφόσον διατηρούνται τά καπιταλιστικά κράτη δέν Αποκλείεται ή δυνατότητα διείσδυσης τής άστικής Ιδεολογίας στή σοβιετική κοινω­ νία καί ή Αποσυνθετική έπίδρασή της πάνω στά άσταθή στοιχεία. Αύτό μπορεϊ νά έχει τήν άντανάκλασή του καί στίς γραμμές τοϋ Κομμουνιστικού κόμματος. Άπό δώ πηγάζει τό σοβαρότατο καθήκον τοΰ Κόμματος νά φροντίζει άκούραστα γιά τό ιδεολογικό άτσόλωμα τών κομμουνιστών, γιά τήν προπαγάνδιση τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ στίς πλατύτατες μάζες τών έργαζόμενων καί νά παλεύει άποφασιστικά γιά τό παραπέρα δυνάμωμα τής ένότητας τών γραμμών του. Ή ένότητα τοϋ Κομμουνιστικού κόμματος, πού στηρίζεται στίς Ιδεολογικές άρχές τού μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ, ήταν καί παραμένει ό κύριος όγκος τής σταθερότητας τοΰ σοβιετικού καθεστώτος, ή δύναμη πού σφιχτοδένει τήν κοινωνικο-πολιτική καί τήν Ιδεολογική ένότητα τής σοβιετικής κοινωνίας καί ή έγγύηση τής νίκης τοΰ κομμουνισμού στήν ΕΣΣΔ. Τό Κόμμα πρέπει νά διατηρεί διαρκώς στό όπλοστάσιό του τίς όργανωτικές έγγυήσεις κατά τών έκδηλώσεων φραξιονισμού καί φστριασμοΰ, πού δέν συμβιβάζονται μέ τή μαρξιστική-λενινιστική κομματικότητα. «Στήν άκατάλυτη Ιδεολογική καί πολιτική συσπείρωση τοϋ Κόμματος, άναφέρεται στό Πρόγραμμα τοΰ ΚΚΣΕ, βρίσκεται ή σπουδαιότατη πηγή πού κάνει τό Κόμμα άκστανίκητο, βρίσκεται ή έγγύηση τής έπσυχοΰς έκπλήρωσης τών μεγάλων καθηκόντων τής οίκοδόμησης τοΰ κομμουνισμού» (Τ ό 2 2 ο Σ υ ν έ δ ρ ι ο τ ο ΰ Κ ο μ μ ο υ ν ισ τ ικ ο ύ Κ ό μ μ α το ς τής Σοβιε τικ ής "Εν ω σ η ς. Στενογραφημένα πρακτικά, ρωσ. έκδ., τόμ. 3ος, σελ. 333). 6. Ό Ιστορικός δρόμος πού διάνυσε τό Κομμουνιστικό κόμμα τής Σοβιετικής "Ενωσης, δείχνει ότι τό Κόμμα μπορεί νά καθοδηγεί μέ έπιτυχία τήν πάλη τής έργατικής τάξης γιά τήν έξουσία, γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμουνισμού, μόνον έφόσον ή έσωτερική ζωή τοΰ Κόμματος είναι γερά όργανωμένη, έφόσον ο! όργανώσεις του, όλα τά μέλη του ίχουν μιά ένιαία θέληση καί δρούν σάν συσπειρωμένη δύναμη, έφόσον στίς γραμμές ίου έπικρατεϊ σιδερένια πειθαρχία. ΟΊ μέθοδοι τής κομματικής δουλιάς καί ο! μορφές τής κομματικής όργάνωσης έξαρτώνται άπ'τίς συγκεκριμένες Ιστορικές συνθήκες, είναι δμως άπαράβατες οΙ βασικές άρχές τής όργανωτικής συγκρότησης, πού τίς έπεξεργάστηκε καί τίς θεμελίωσε ό В. I. Λένιν καί έγιναν τό σιδερένιο βάθρο τού μπολσεβικισμοΰ. Τό Κόμμα τηρεί αύστηρά τούς λενινιστικούς κανόνες τής κομματι­ κής ζωής καί τίς άρχές τής κομματικής καθοδήγησης. Κύρια καθοδηγητική άρχή τής όργανωτικής συγκρότησης καί τής έσωτερικής ζωής 925

τοΰ Κόμματος είναι ό δημοκρατικός συγκεντρωτισμός. ' Η άξία τής άρχής αύτής, πού Εχει δοκιμαστεί άπ’ δλη τήν Ιστορία τοΰ ΚΚΣΕ, βρίσκεται στό γεγονός ότι συνδυάζει τόν αύστηρότατο συγκεντρωτι­ σμό μέ τήν πλατιά κομματική δημοκρατία, τό άδιάβλητο κύρος τών καθοδηγητικών κομματικών όργάνων μέ τήν αίρετότητα καί τήν ύποχρέωσή τους νά λογοδοτούν μπροστά στίς κομματικές μάζες, τήν κομματική πειθαρχία μέ τή δημιουργική δραστηριότητα τών κομματι­ κών μαζών. Ό В. I. Λένιν δίδασκε ότι ό δημοκρατικός συγκεντρωτι­ σμός είναι άπαραίτητος γιά νά μπορέσει «τό προλεταριάτο νά παίξει τόν όργανωτικό του ρόλο (κι αύτός είναι ό κύριος ρόλος του) σωστά, Επιτυχημένα, νικηφόρα» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 41ος, σελ. 27). Δέν είναι τυχαίο, ότι οΙ έχθροί τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ, ο! κάθε λογής άναθεωρητές, καταφέρονται ένάντια στή λενινιστική άρχή τοΰ δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, ύπερασπίζοντας τήν άρχή τής όμοσπονδίας (φεντεραλισμό), τόν άναρχικό αύτονομισμό κι άλλες παρόμοιες μικροαστικές άρχές. Ή κομματική δημοκρατία καί πειθαρχία είναι πράγματα άναπόσπαστα· άπό τήν ένότητα αύτή καθορίζονται ή εσωτερική ζωή καί ή μαχητικότητα τών γραμμών τοΰ μαρξιστικου-λενινιστικού κόμματος, ή στερεότητα τών δεσμών του μέ τίς μάζες. Μόνο ένισχύοντας τήν κομματική καθοδήγηση καί τήν κομματική πειθαρχία είναι δυνατό νά διευρυνθεί μ'έπιτυχία ή εσωκομματική δημοκρατία. ’ Εδώ Εκδηλώνε­ ται ή άμοιβαία σχέση τής δημοκρατίας μέ τό συγκεντρωτισμό καί τήν κομματική πειθαρχία, τής Ελεύθερης συζήτησης μέ τήν ύποχρέωση δλων τών μελών τοΰ Κόμματος νά έκτελοΰν άνεπιφύλακτα τίς άποφάσεις πού παίρνονται. Σοβαρότατη σημασία στή ζωή καί στή δράση τοΰ Κόμματος έχει ή λενινιστική άρχή τής συλλογικής καθοδήγησης, πού αύτή άπορέει άπό τήν ίδιά τή φύση τοΰ Κόμματος, τό όποιο είναι συγκροτημένο πάνω στίς άρχές τοΰ δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Τό Κόμμα, έλεγε ό Β. I. Λένιν, δέν μπορεϊ νά κάνει πολπική πάλη, νά όργανώσει τίς έπαναστατικές δυνάμεις, νά τίς ύποτάξει σέ πειθαρχία «χωρίς νά γίνεται συλλογική Επεξεργασία όρισμένων μορφών καί κανόνων διεξαγωγής τής δουλιάς» ( Ά π α ν τ α , έλλην. έκδ., τόμ. 4ος, σελ. 195). Σοβαρό ρόλο στήν άποκατάσταση καί στήν έδραίωση τής λενινιστικής άρχής τής συλλογικής καθοδήγησης έπαιξε ή ' Ολομέλεια τοΰ Όχτώβρη (τοΰ 1964) τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ. ' Η συλλογικότητα τής καθοδήγησης προφυλάσσει τό Κόμμα άπό τή μονομέρεια τών άποφάσεων πού παίρνει, άπό σοβαρά λάθη, καί άν έχουν γίνει λάθη, έξασφαλίζει τή γρήγορη διόρθωσή τους. ' Η συλλογική πείρα όλου τοΰ Κόμματος, ή συλλογική σοφία τής Κεντρικής ’ Επιτροπής του Εξασφαλίζουν τήν άκλόνητη Ενότητα καί τή συνοχή τών κομματικών γραμμών, τή σωστή καθοδήγηση τής χώρας, τήν Επιτυχή οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμουνισμού. ' Η πείρα τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος δείχνει ότι δσο προχω­ ρούσε πρός τά μπρός, πρός τόν κομμουνισμό, διευρύνεται ή 926

έσωκοκομματική δημοκρατία, άνεβαίνει ή δραστηριότητα καί ή δημιουργική πρωτοβουλία τών κομμουνιστών στή λύση τών προβλη­ μάτων τής πολιτικής καί τής οίκονομικής ζωής τής χώρας. Ή άκριβής τήρηση τών λενινιστικών κανόνων τής κομματικής ζωής καί τής άρχής τής συλλογικής καθοδήγησης, μέ τούς όποίους έρχεται σέ ριζική άντίθεση ή προσωπολατρία, ή αύστηρή εύθύνη τών κομματικών όργάνων καί τών στελεχών τους μπροστά στίς κομματι­ κές μάζες είναι νόμος τής ζωής καί τής άνάπτυξης τοΰ Κόμματος. Τό Κόμμα, τηρώντας αύστηρά τό νόμο αύτό, δημιουργεί τίς έγγυήσεις ένάντια τήν προσωπολατρία, ένάντια στήν έπανάληψη τών λαθών πού συνδεόνται μ ’ αύτή. Τό Κόμμα, άπορίπτοντας τήν προσωπολα­ τρία, άναπτύσσοντας καί τελειοποιώντας τούς λενινιστικούς κανόνες τής κομματικής ζωής, πρέπει νά φροντίζει διαρκώς γιά τό άνέβασμα τοΰ κύρους τών καθοδηγητικών του στελεχών, γιά τή διαδοχή τής καθοδήγησης, γιά τό συνδυασμό παλιών καί νέων στελεχών. 7. ' Η Ιστορία τοΰ ΚΚΣΕ διδάσκει ότι ή άκατανίκητη δύναμη τοΰ μαρξιστικού-λενινιστικοΰ Κόμματος βρίσκεται στή στενή καί άδιάρηκτή σύνδεσή του μέ τήν έργατική τάξη. μέ τίς λαϊκές μάζες- ή δύναμη τοΰ λαοΰ βρίσκεται στή συσπείρωσή του γύρω άπό τό Κόμμα. Τό Κόμμα τότε μόνο είναι πραγματικός ήγέτης τοΰ λαοΰ, όταν γίνεται συνειδητός έκφραστής τών πόθων τών λαϊκών μαζών , όταν βαδίζει μπροστά άπό τίς μάζες καί φωτίζει μέ τή θεωρία τοΰ μαρξισμού-λενινισμού τό δρόμο τους πρός τή νίκη. Τό Κόμμα τότε μόνο έκπληρώνει τό ρόλο τής πρωτοπορίας, δταν δέν άπομονώνεται άπό τίς μάζες, άλλά δουλεύει καθημερινά μαζί τους, ξέρει νά πείθει τίς μάζες, καθώς καί τά καθυστερημένα στρώματά τους, ότι έχει δίκιο καί νά τίς άνεβάζει ώς τό έπίπεδο τών πρωτοπόρων άγωνιστών γιά τήν ύπόθεση τοΰ κομμουνισμού. Γιά τό μαρξιστικό-λενινιστικό Κόμμα είναι έξίσου ξένη τόσο ή σεχταριστική άπόσπαση άπό τίς μάζες, όσο καί ή όπορτουνιστική προσαρμογή στίς καθυστερημένες νοοτροπίες. Ό λενινισμός διδάσκει καί ή πείρα τοΰ ΚΚΣΕ τό έπιβεβαιώνει ότι τό Κόμμα είναι άκατανίκητο, όταν ξέρει νά έπικοινωνεί μέ τά πιό πλατιά στρώματα τών έργαζόμενων, όταν ξέρει νά συνδέεται στενά μέ τή ζωή τής έργατικής τάξης καί δλων τών έργαζόμενων. Τό Κόμμα χάνει τό ρόλο τής πρωτοπορίας τής έργατικής τάξης, όταν κλείνεται στό στενό κομματικό καβούκι του καί μετατρέπεται σέ αίρεση, σέ άποκλειστικά προπαγανδιστική όργάνωση. Τό Κόμμα είναι άκατανίκητο, δταν όχι μόνο διδάσκει τίς μάζες, άλλά καί διδάσκεται άπ' αύτές, μελετά μέ προσοχή τή δημιουργία τού λαοΰ, φροντίζει νά προβάλλει τά βλαστάρια τοΰ καινούργιου, άπομακρύνει άποφασιστικά τά γραφειοκρατικά έμπόδια πού άνακόπτουν τή δημιουργική πρωτοβουλία, ύποστηρίζει ένεργά κάθε ^ δ ή ­ λωση πρωτοβουλίας τών έργαζόμενων στόν έπαναστστικό μετασχη­ 927

ματισμό τής κοινωνίας, Ελέγχει κριτικά τΙς άποφάσεις του στό φώς τής πείρας άπό τήν άνάπτυξη τής κοινωνικής ζωής. 8. Ή Ιστορία τοΰ ΚΚΣΕ διδάσκει ότι σπουδαιότατος όρος τών Επιτυχιών τοΰ Κόμματος είναι ή τολμηρή κριτική άπό μέρους του τών έλλείψεων, τών άδυναμιών καί τών λαθών του. Ή δράση τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος τής Σοβιετικής Ένωσης Επιβεβαιώνει περίλαμπρα τή σκέψη τοΰ Κάρλ Μάρξ, ότι χαρακτηριστικό γνώρισμα τής προλεταριακής έπανάστασης εϊναι ή διαρκής κριτική καί αύτοκριτική, ότι αύτό άποτελεϊ νομοτέλεια τής άνάπτυξής της. Τό Κόμμα δέν μπορεϊ νά έκπληρώσει τό ρόλο τοϋ'όδηγητή τής έργατικής τάξης καί όλων τών Εργαζόμενων, άν πάψει νά έπισημαίνει τΙς έλλείψεις του, άν φοβάται ν ’ άναγνωρίσει άνοιχτά καί τίμια τά λάθη του κι άν δέν μπορεϊ νά τά διορθώσει έγκαιρα. Τό Κόμμα εϊναι άκατανίκητο, διδάσκει ό В. I. Λένιν, όταν δέν φοβάται τήν κριτική καί τήν αύτοκριτική, όταν δέν σκεπάζει τά λάθη καί τίς έλλείψεις του, όταν εϊναι σέ θέση νά άποκαλύπτει καί νά διορθώνει έγκαιρα τά λάθη του. Τό Κόμμα χάνει τό κύρος του, όταν κρύβει άπό τίς μάζες τά λάθη πού κάνει, όταν συγκαλύπτει τά δυσάρεστα ζητήματα, όταν σκεπάζει τίς άδυναμίες του μέ ψευτοεπιδείξεις μακαριότητας, όταν δέν άνέχεται τήν κριτική καί αύτοκριτική, όταν διαπνέεται άπό αίσθημα αύτοϊκανοποίησης καί εϊναι έτοιμο νά έπσναπαυθεΐ στίς δάφνες του. «' Η στάση ένός πολιτικού κόμματος άπέναντι στά λάθη του, έγραφε ό Λένιν, εϊναι ένα άπό τά σπουδαιότερα καί άσφαλέστερα κριτήρια τής σοβαρότητας τοϋ κόμματος, καί τής έκπλήρωσης άπό μέρους του στήν πράξη τών ύποχρεψσεών του άπέναντι στήν τάξη του καί στίς έργαζόμενες μάζες. Νά άναγνωρίζει άνοιχτά τό λάθος, νά άποκαλύπτει τίς αΙτίες του, νά άναλύει τήν κατάσταση πού τό γέννησε, νά έξετάζει προσεχτικά τούς τρόπους γιά τή διόρθωση τοΰ λάθους, αύτό άκριβώς εϊναι τό γνώρισμα ένός σοβαροΰ κόμματος, αύτό θά πεϊ έκπλήρωση άπό μέρους του τών ύποχρεώσεών του, αύτό θά πεϊ διαπαιδαγώγηση καί διδασκαλία τής τάξης καί συνέχεια καί τής μάζας» ( Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 41ος, σελ. 40-41). Παράδειγμα θαρραλέας αύτοκριτικής μπορεϊ ν'άποτελέσει ή άνοιχτή δήλωση τοΰ Κόμματος σχετικά μέ τίς βαριές συνέπειες τής προσωπολατρίας τοΰ Στάλιν καί τά σοβαρά λάθη πού αύτός διέπραξε Ιδιαίτερα στήν τελευταία περίοδο τής ζωής του. Ή άποφασιστική αύτή αύτοκριτική άποτελεϊ μιά νέα λαμπρή άπόδειξη τής δύναμης καί τής ρωμαλεότητας τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος καί τοΰ σοβιετικού σοσιαλιστικού συστήματος. Τό Κόμμα ταυτόχρονα άπόκρουσε άποφασιστικά όλους, όσοι άποπειράθηκαν νά έκμεταλλευτοϋν τήν κριτική τής προσωπολατρίας γιά νά τεθούν ένάντια στό σοσιαλιστικό καθεστώς, ένάντια στό Κομμουνιστικό κόμμα. Ή προσωπολατρία δέν άλλαξε τή φύση τοΰ σοσιαλιστικού καθεστώ­ τος, δέν σταμάτησε τήν άνοδική πορεία τής σοβιετικής κοινωνίας πρός 928

τόν κομμουνισμό, δέν κλόνισε τΙς λενινιστικές βάσεις τοΰ Κόμματος. Νέα έκδήλωση τής λενινιστικής στάσης τοΰ Κόμματος άπέναντι στή δράση του ήταν οΙ 'Ολομέλειες τής ΚΕ τοΰ ΚΚΣΕ πού έγιναν τόν Όχτώβρη καί τό Νοέμβρη (1964) καί τό Μάρτη καί Σεπτέμβρη (1965), πού άποκάλυψαν τίς έλλείψεις στήν έσωτερική ζωή τοΰ Κόμματος καί στήν καθοδήγηση τής λαϊκής οίκονομίας. Τό Κόμμα θαρραλέα κι άποφασιστικό άπομάκρυνε όλα τά έμπόδια πού έμπόδιζαν τή σωστή χρησιμοποίηση τών λενινιστικών μΕόδων έπεξεργασίας καί έφαρμογής τής πολιτικής του, καθόρισε ένα όλόκληρο σύστημα μέτρων, πού έξασφαλίζουν τήν έπιτυχή έκπλήρωση τών καθηκόντων τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης. 9. ’ Ο Ιστορικός δρόμος πού διάνυσε τό Κομμουνιστικό κόμμα, άποδείχνει ότι αύτό άκριβώς τό κόμμα, τό μαρξισπκό-λενινιστικό κόμμα, άποτελεϊ τήν πραγματική πατριωτική δύναμη, έκφράζει καί ύπερασπίζει μέ συνέπεια ώς τό τέλος τά συμφέροντα του λαοΰ, τά συμφέροντα τής Πατρίδας. Τό παράδειγμα τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος δείχνει ότι οί κομμουνιστές μπήκαν στήν Ιστορία τής άνθρωπότητας σάν ή πιό μεγάλη δημιουργική δύναμη, πού μεταπλάθει καί άνανεώνει τόν κόσμο. Τό Κομμουνιστικό Κόμμα τής Σοβιετικής "Ενωσης άνέβηκε στήν έξουσία σέ μιά χώρα, πού ο! κυρίαρχες τάξεις καί τά πολιτικά τους κόμματα τήν εϊχαν όδηγήσει σέ έσχατη κατάπτωση, σέ γενική έρείπωση καί τήν εϊχαν έκθέσει στόν κίνδυνο νά διαμελιστεί άπό τίς Ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Τό Κόμμα, άναλαβαίνοντας τήν εύθύνη γιά τίς τύχες τής χώρας, ξεσήκωσε, όργάνωσε καί έμψύχωσε τίς λαϊκές μάζες στήν πάλη ένάντια στήν καθυστέρηση, στήν έρείπωση, στόν κίνδυνο τής ύποδούλωσης στίς ξένες δυνάμεις, στήν πάλη γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού καί τού κομμουνισμού. Μέτήν καθοδή­ γησή του άποδεσμεύτηκαν οΙ παραγωγικές δυνάμεις τής χώρας καί έξασφαλίστηκε μιά πρωτόφαντη πρόοδος τής οικονομίας καί τής τεχνικής, τής έπιστήμης καί τού πολιτισμού. Τό Κόμμα, σέ συντομότα­ το χρονικό διάστημα, όδήγησε τή χώρα σέ μεγάλες Ιστορικές νίκες, πέτυχε τή μετατροπή της σέ Ισχυρή σοσιαλιστική δύναμη, έξασφάλισε τήν άνθιση καί τό μεγαλείο τής Πατρίδας. Τό Κόμμα έξασφάλισε τή νίκη τής Σοβιετικής χώρας άπό δυό πατριωτικούς πολέμους, έσωσε τήν πατρίδα άπό τόν κίνδυνο τής ύποδούλωσης στούς ξένους Ιμπεριαλιστές, ύπεράσπισε τήν άνεξαρ­ τησία καί τήν έθνική κυριαρχία τοΰ σοβιετικού κράτους. Μέτή σωστή πολιτική του, πού έκφράζει τά συμφέροντα τού λαοΰ, τό Κόμμα άνέβασε τή χώρα σέ τέτιο ύψος, πού ποτέ της δέν είχε φτάσει σ'δλη τήν Ιστορία της. "Ολα τά άλλα πολιτικά κόμματα, ποΰ έδρασαν στήν Ιστορική σκηνή τής Ρωσίας, παρ'όλο πού διαφήμιζαν τήν «άγάπη» τους πρός τή Ρωσία, στήν πραγματικότητα δέν ύπεράσπιζαν τά συμφέροντα τού λαού, τής Πατρίδας, άλλά τά Ιδιοτελή συμφέροντα τών καπιταλιστών 929

καί τών τσιφλικάδων, καταδίκαζαν τή Ρωσία στήν καθυστέρηση καί τό μαρασμό, ήταν έτοιμα νά τήν παραδόσουν στό ζυγό τών ξένων Ιμπεριαλιστών. Ό λαός δοκίμασε μέ τήν πείρα του όλα τά πολιτικά κόμματα πού δροϋσαν στή Ρωσία καί έμπιστεύθηκε τήν ήγεσία τής χώρας στό Κομμουνιστικό κόμμα. Ό λαός παραμέρισε όλα τ'άλλα πολιτικά κόμματα: τούς μοναρχικούς, τούς όχτωβριστές, τούς καντέτους, τούς έσέρους, τούς μενσεβίκους, τά πολυάριθμα έθνικιστικά κόμματα. ’ Η πολιτική έξέλιξη αύτών τών κομμάτων, πού μπήκαν στήν ύπηρεσία τών ξένων Ιμπεριαλιστών, δείχνει ότι τά κόμματα αύτά δέν ήταν μόνο άντισοσιαλιστικά, άλλά καί άντιλαϊκά, άντιπατριωτικά. Τάσσονταν ένάντια στά έθνικά συμφέροντα τής χώρας. ' Ο λενινισμός διδάσκει, καί ή Ιστορική πείρα τό έπιβεβαιώνει, ότι τά μαρξιστικά-λενινιστικά κόμματα ένεργοΰν σάν πραγματικά πα­ τριωτική δύναμη. Αύτό άπτελεϊ νομοτέλεια γιά τό κόμμα νέου τύπου. 10. Ή πλουσιότατη πείρα τοΰ ΚΚΣΕ διδάσκει ότι τό Κόμμα σημείωσε Ιστορικές έπιτυχίες στήν πάλη γιά τή νίκη τοΰ σοσιαλισμού καί άπόκτησε τεράστιο κύρος μέσα στίς λαϊκές μάζες τής ΕΣΣΔ καί τών χωρών τοΰ έξωτερικοΰ, γιατί στή θεωρία καί στήν πράξη καθοδηγούνταν άπαρέγκλιτα άπό τήν άρχή τοΰ προλεταριακού διεθνισμού. Μέ πρόταση τοΰ В. I. Λένιν τό Κόμμα άπό τό πρώτο ξεκίνημά του συγκροτήθηκε σάν ένιαία όργάνωση τών έργατών όλων τών Ε νοτή­ των τής Ρωσίας. Τό Κόμμα άνδρώθηκε κι άτσαλώθηκε στήν πάλη ένάντια στό μεγαλοκρατικό σωβινισμό καί στόν τοπικό έθνικισμό. Τό Κόμμα έριξε τό Ιστορικό σύνθημα τής αύτοδιάθεσης τών έθνών. Σέ όλα τά έθνη πού περιλάβαινε ή Ρωσία άναγνωρίστηκε τό δικαίωμα ν'άποχωριστοΰν έλεύθερα καί νά δημιουργήσουν άνεξάρτητο κρά­ τος. Τό ρωσικό προλεταριάτο μέ τήν ήρωική του πάλη ένάντια στό μεγαλοκρατικό σωβινισμό, ύπέρ τής έλευθερίας τών λαών, ύπέρ τοΰ σοσιαλισμού κατάκτησε τήν έμπιστοσύνη δλων τών έργαζόμενων τών καταπιεζόμενων άπό τόν τσαρισμό έθνών. Γιά πρώτη φορά στήν ιστορία δημιουργήθηκε ένα πρότυπο πολυεθνικού κράτους, πού στηρίζεται στήν έθελοντική συνένωση όλων τών έθνών καί στήν ισότιμη συμμετοχή τους στή σοσιαλιστική οίκοδόμηση. Στήν πορεία τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης έκπληρώθηκε μ ‘ έπιτυχία τό δυσκο­ λότατο Ιστορικό καθήκον τής έξάλειψης τής οίκονομικής καί πολιτιστι­ κής άνισότητας τών άλλοτε καταπιεζόμενων λαών καί τοΰ περάσμα­ τος πολλών καθυστερημένων λαών άπό τίς πατριαρχικές-φεουδαρχικές σχέσεις στό σοσιαλισμό, παρακάμπτοντας τόν καπιταλισμό. Τό Κομμουνιστικό κόμμα, πιστό στό διεθνιστικό του χρέος, δυναμώνει μέ συνέπεια τή φιλία άνάμεσα στούς λαούς τής ΕΣΣΔ καί τούς συσπειρώνει γύρω άπ’ τή μεγάλη κοινή ύπόθεση τής οικοδόμη­ σης τής κομμουνιστικής κοινωνίας. Στό Πρόγραμμα τοΰ ΚΚΣΕ, στίς άποφάσεις τών 24ου-25ου Συνεδρίων τοΰ Κόμματος, στά ύλικά γιά τά 50 χρόνια άπό τήν Γδρυση τής ΕΣΣΔ, στό νέο Σύνταγμα τής 930

ΕΣΣΔ, διατυπώνεται ή λενινιατική γραμμή γιά τήν παραπέρα οίκονομική καί πολιτιστική άνθιση τών σοβιετικών δημοκρατιών καί τήν όλόπλευρη προσέγγιση τών έθνών στήν πορεία τής κομμουνιστικής οίκοδόμησης. ' Η μαρξιστικο-λενινιστική άρχή γιά τόν προλεταριακό διεθνισμό βρίσκεται σέ ριζική άντίθεση μέ τίς θέσεις τών κομμάτων παλιού τύπου, τών κομμάτων τής II Διεθνούς. Ή Αναγνώριση τοΰ διεθνι­ σμού στά λόγια καί ή υποκατάστασή του στήν πράξη μέ τόν μικροαστικό έθνικισμό, έλεγε ό В. I. Λένιν, εΤναι συνηθισμένο φαινόμενο μέσα στά κόμματα τής II Διεθνούς. Ό μικροαστικός έθνικισμός χαρακτηρίζει σάν διεθνισμό τήν άναγνώριση τής Ισοτιμίας τών Μνών, ένώ διατηρεί άνέπαφο τόν έθνικό έγωισμό. Ό προλετα­ ριακός διεθνισμός, διδάσκει ό Λένιν, άπατεϊ άδιάρηκτη σύνδεση τών συμφερόντων τής προλεταριακής πάλης σέ μιά χώρα μέ τά συμφέ­ ροντα τής πάλης αύτής στίς άλλες χώρες, μέ τά συμφέροντα όλου τοΰ διεθνούς έργατικοϋ κινήματος. Τό ΚΚΣΕ, ύπερασπίζοντας τήν άρχή τοΰ προλεταριακού διεθνι­ σμού, έκπλήρωνε καί έκπληρώνει τό χρέος του άπέναντι στό διεθνές προλεταριάτο καί στό παγκόσμιο άπελευθερωτικό κίνημα τών έργα­ ζόμενων γιά τήν άπαλλαγή τους άπό τήν καταπίεση τοΰ Ιμπεριαλι­ σμού καί τοΰ άποικισμοΰ. Τό Πρόγραμμα, ή στρατηγική καί ή τακτική τού λενινιστικοΰ κόμματος, όλη ή πρακτική του δράση εΤναι δισποτισμένη μέ τό πνεύμα τοΰ προλεταριακού διεθνισμού. ΟΙ κομμουνιστές, πού θεωρούν τόν έαυτό τους ένα άπό τά τμήματα τοΰ διεθνούς στρατού τής έργασίας, πάλευαν πάντα καί παλεύουν δραστήρια γιά τήν έπικράτηση τοΰ μαρξισμού στίς γραμμές αύτοΰ τοΰ στρατοΰ. Τό Κόμμα τών μπολσεβίκων μ ’ έπικεφαλής τόν Β. I. Λένιν, άπό τήν άρχή ήδη τής δημιουργίας του, άσκοϋσε έπίδρασή στό διεθνές έργατικό κίνημα, καί στά χρόνια 1914-1919 βοήίθησε άμεσα νά προετοιμαστούν καί νά συγκροτηθούν όργανωτικά μέσα στά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα άριστερές διεθνιστικές όμάδες καί ρεύματα, στή βάση τών όποίων άρχισαν νά δημιουργούνται τά κομμουνιστικά κόμματα, δημιουργήθηκε ή III, ή Κομμουνιστική Διεθνής. Μέ τή νίκη τής Μεγάλης ’ Οχτωβριανής σοσιαλιστικής έπανάστα­ σης βασικό διεθνιστικό χρέος τοΰ Κομμουνιστικού κόμματος καί όλου τοΰ σοβιετικού λαοΰ έγινε ή πάλη γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ κομμουνι­ σμού στήν ΕΣΣΔ, πράγμα πού έχει τεράστια διεθνή σημασία. Ή οικοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού, τοϋ κομμουνισμού στήν ΕΣΣΔ, άποτέλεσε ένεργό βοήθεια τοΰ ΚΚΣΕ καί τοΰ σοβιετικού λαοΰ στό διεθνές προλεταριάτο καί στό άπελευθερωτικό κίνημα τών λαών. Τά κομμου­ νιστικά κόμματα καί ή έργατική τάξη τών καπιταλιστικών χωρών ύποστηριξαν άπό τήν πλευρά τους τήν πρώτη σοσιαλιστική χώρα μέ τούς πιό ποικίλους τρόπους. Τό διεθνές προλεταριάτο, έπειδή βλέπει τή Σοβιετική Ένωση σάν δικό του τμήμα κρούσης: θεωρεί πώς τό μεγαλύτερο χρέος του είναι νά ύπερασπίζει τό πρώτο στόν κόσμο 931

σοσιαλιστικό κράτος, τό προπύργιο τής προοδευτικής άνθρωπότητας. Αύτή ή άμοιβαία ύποστήριξη είναι ή έκφραση τοΰ προλεταριακού διεθνισμού. ' Ο προλεταριακός διεθνισμός Εκδηλώθηκε λαμπρά στήν περίοδο τοΰ Δεύτερου Παγκόσμιου πολέμου. Ό πόλεμος τής Σοβιετικής ‘ Ενωσης ένάντια στά φασιστικά στρατεύματα δέν ήταν μόνο πόλεμος γιά τήν ύπεράσπισή τής χώρας τοΰ σοσιαλισμού, άλλά καί άγώνας γιά τήν έλευθερία τών λαών τής Εύρώπης καί τής Άσίας, γιά τή σωτηρία όλης τής άνθρωπότητας άπ'τόν κίνδυνο τής ύποδούλωσης στό φασισμό. ΟΙ έργαζόμενοι, δλες οΙ πατριωτικές δυνάμεις στίς άστικές χώρες, άνάμεσα στίς όποιες κατείχαν τήν πρώτη θέση τά Κομμουνι­ στικά κόμματα, άγωνίζονταν μέ αύτοθυσία ένάντια στούς γερμανούς, στούς Ιάπωνες καί στούς άλλους Ιμπεριαλιστές έπιδρομεϊς, διευκολύ­ νοντας τήν πάλη τής Σοβιετικής "Ενωσης ένάντια στό φασισμό. Μετά τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο τό ΚΚΣΕ έπιδίωκε άκούραστα τήν έδραίωση τοΰ παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος καί τού διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος στή βάση τών λενινιστικών άρχών τοϋ προλεταριακού διεθνισμού, διεξήγαγε άνειρήνευτη πάλη ένάντια στόν άναθεωρητισμό, στό δογματισμό καί στό σεχταρισμό μέσα στίς γραμμές του, τηρούσε αύστηρά τίς έπεξεργασμένες άπό τό κομμουνιστικό κίνημα άρχές τών άμοιβαίων σχέσεων άνάμεσα στά άδελφά Κόμματα καί στίς σοσιαλιστικές χώρες. Στήν περίοδο τής διαμόρφωσης καί τής άνάπτυξης του παγκό­ σμιου σοσιαλιστικού συστήματος σοβαρότατες άπαιτήσεις τού προ­ λεταριακού διεθνισμού εϊναι ή πάλη γιά τή διατήρηση καί τήν παγίωση τοΰ συστήματος αύτοϋ, ή διαπαιδαγώγηση τών λαϊκών μαζών στό πνεύμα τής φιλίας καί τής άδελφικής συνεργασίας καί άλληλοβοήθειας. ΟΙ σχέσεις άνάμεσα στίς χώρες τής σοσιαλιστικής κοινότητας στηρίζονται σέ νέες διεθνείς άρχές: στήν άδελφική φιλία, στήν όλόπλευρη συνφγασία καί άλληλοβοήθεια. ' Η συσπείρωση καί ή άδελφική συνεργασία τών σοσιαλιστικών χωρών βασίζεται στά κοινά συμφέροντα τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων καί τών λαών τών χωρών αύτών, στήν Επιδίωξη κοινοΰ σκοποΰ: τήν οίκοδόμηση τής κομμουνιστικής κοινωνίας. ΟΙ χώρες τής σοσιαλιστικής κοινότητας άνέλαβαν τήν ύποχρέωση νά τηρούν αύστηρά τίς δημοκρατικές άρχές τών σχέσεων μεταξύ τών λαών πού εϊναι: πλήρης Ισοτιμία, σεβασμός τής έδαφικής άκεραιότητας, τής κρατικής άνεξαρτησίας καί τής έθνικής κυριαρχίας, μή άνάμιξη στίς έσωτερικές ύποθέσεις τών άλλων χωρών. ΟΙ έργαζόμενοι τών καπιταλιστικών χωρών καί οΙ καταπιεζόμενοι λαοί βλέπουν τό παγκόσμιο σοσιαλιστικό στρατόπεδο, τή μεγάλη Σοβιετική Ένωση σάν τό προπύργιο τής εΙρήνης καί τής φιλίας άνάμεσα στούς λαούς. «Τό κεφάλαιο είναι διεθνής δύναμη, έγραφε ό Λένιν. Γιά νά νικηθεί χρειάζεται ή διεθνής συμμαχία τών έργατών, ή διεθνής άδελφοσύνη τους. 932

Έμεϊς είμαστε πολέμιοι τής έθνικής έχθρότητας, τής έθνικής διχόνοιας τής έθνικής άπομόνωσης. Είμαστε διεθνιστές» ( Ά π α ν­ τ α, ρωσ. έκδ. τόμ. 40ός, σελ. 43). Μέ τήν ίδρυση τοΰ παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος άρχισε τό τρίτο στάδιο τής γενικής κρίσης τοΰ καππαλισμοΰ, πού χαρακτηρί­ ζεται άπό τήν άνοδο τών δυνάμεων τοΰ σοσιαλισμού καί τής δημοκρατίας στό διεθνή στίβο, άπό τήν παραπέρα άνοδο τοϋ έργατικοΰ καί τοϋ έθνικοαπελευθερωτικοϋ κινήματος, άπό τήν κατάρεύση τοΰ άποικιακού συστήματος τοΰ Ιμπεριαλισμού. Τό Κομμουνι­ στικό κόμμα καί ό σοβιετικός λαός, έκπληρώνοντας τό διεθνιστικό τους καθήκον, δίνουν όλόπλευρη βοήθεια στό διεθνές έργστικό καί έθνικοσπελευθερωτικό κίνημα, βοηθοϋν άποφασιστικά γιά ν'άπελευθερωθοΰν όλοι οΙ καταπιεζόμενοι λαοί άπό τό ζυγό τής άποικιοκρατίας, υπερασπίζουν μ ' άποφασιστικότητα τά νέα έθνικά κράτη άπό τίς έπιβουλές τών Ιμπεριαλιστών έπιδρομέων, τά βοηθούν ν'άναπτύξουν τήν οίκονομία καί τόν πολιτισμό τους, συμβάλλουν όλόπλευρα στήν έδραίωση τής πολιτικής καί τής οίκονομικής τους άνεξαρτησίας. «Τό Κόμμα вешре! τήν οίκοδόμηση τοϋ κομμουνισμού στήν ΕΣΣΔ, άναφέρεται στό Πρόγραμμα τοΰ ΚΚΣΕ, σάν μεγάλο διεθνιστικό καθήκον τού σοβιετικού λαού πού άνταποκρίνεται στά συμφέροντα όλου τοΰ παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος, στά συμφέροντα τοΰ διεθνοΰς προλεταριάτου, όλης τής άνθρω­ πότητας» (Τό 2 2 ο Σ υ ν έ δ ρ ι ο τ ο ΰ Κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ο ύ Κ ό μ μ α τ ο ς τ ή ς Σ ο β ι ε τ ι κ ή ς Έ ν ω σ η ς . Στενογραφημένα πρακτικά, ρωσ. έκδ., τόμ. 3ος, σελ. 231). Ή νικηφόρα δράση τοϋ Κομμουνιστικού κόμματος τόσο στήν περίοδο τής πάλης γιά τήν άνατροπή τοΰ τσαρισμού καί τοΰ καπιταλισμού, όσο καί στήν περίοδο τής οίκοδόμησης τοΰ κομμουνι­ σμού δείχνει παραστατικά πόσο Ισχυρή δύναμη είναι ό προλεταρια­ κός διεθνισμός, ή διεθνής άλληλεγγύη τών έργαζόμενων. Σ' όλη τήν Ιστορία τής ήρωικής πάλης του τό ΚΚΣΕ, έφαρμόζοντας μέ συνέπεια τήν άρχή τού προλεταριακού διεθνισμού, είχε καί έχει σάν όδηγό του τό σύνθημα τοΰ «Μανιφέστου τού Κομμουνιστικού κόμματος»: «Προλετάριοι όλων τών χωρών ένωθεϊτεΙ». Ή ύπεράσπιση τοΰ προλεταριακού διεθνισμού είναι καθήκον τοΰ κάθε κομμουνι­ στή, τού κάθε μαρξιστή-λενινιστή. 11. Ή πενηντάχρονη καί πλέον πείρα τής κοινωνικής έξέλιξης έδειξε ότι τό Κομμουνιστικό Κόμμα τής Σοβιετικής Ένωσης δικαιώθη­ κε όλοκληρωτικά στήν Ιστορική διαμάχη του μέ τά κόμματα τής II Διεθνοΰς, στήν πάλη ένάντια στήν Ιδεολογία καί στήν πολιτική τοΰ σοσιαλδημοκρατισμοϋ. Τό Κόμμα τών μπολσεβίκων, έχοντας γιά όδηγό τή διδασκαλία τοΰ Κ. Μάρξ καί τού φ. Ένγκελς, πού άναπτύχθηκε άπό τόν В. I. Λένιν, άκολούθησε τό δρόμο τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Στό δρόμο αύτό κάλεσε όλα τά κόμματα πού δρούσαν μέσα στό διεθνές έργατικό κίνημα. Τά σοσιαλδημοκρατικά όμως κόμματα άκολούθη933

σαν άλλο δρόμο, τό ρεφορμιστπκό δρόμο. Σήμερα τό διεθνές προλεταριάτο καί οΙ καταπιεζόμενοι λαοί όλου του κόσμου έχουν τή δυνατότητα νά συγκρίνουν καί νά έκτιμήσουν τ'άποτελέσματα τής έξέλιξης των κομμάτων καί τών χωρών πού άκολούθησαν τούς δυό διαφορετικούς αύτούς δρόμους. Τό Κομμουνιστικό κόμμα τής Σοβιετικής Ένωσης έξασφάλισε κοσμοϊστορικές νίκες τοΰ σοσιαλισμού, πού τίς άναγνωρίζει όλη ή προοδευτική άνθρωπότητα. Κατόρθωσε νά μετατρέψει τή Σοβιετική χώρα σέ κραταιά σοσιαλιστική δύναμη, πού άποτελεϊ τό προπύργιο τής ειρήνης, τής δημοκρατίας καί τοΰ σοσιαλισμού. ’ Οδηγεί τό λαό μπροστά, στήν οίκοδόμηση τοΰ κομμουνισμού, πράγμα πού άποτελεϊ τό σκοπό τοΰ έργατικοϋ σοσιαλιστικού κινήματος. ' Ο κομμουνισμός μετατράπηκε στήν πιό έπιβλητική δύναμη στήν έποχή μας, έγινε ό σπουδαιότερος παράγοντας τής κοινωνικής προόδου. Κάτω άπό τή σημαία τοΰ έπιστημονικοΰ κομμουνισμού οίκοδομοϋν τή νέα ζωή οί λαοί τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας. Εντελώς διαφορετικά εϊναι τά άποτελέσματα πού έχει νά έπιδείξει ή πείρα τών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων. Στά 50 καί πάνω χρόνια πού πέρασαν τά κόμματα τής Σοσιαλιστι­ κής Διεθνούς πολλές φορές άνέβηκαν στήν έξουσία σέ πολλά κράτη. Τά σοσιαλδημοκρατικά καί τά σοσιαλιστικά κόμματα τής Γερμανίας, τής Γαλλίας, τοΰ Βελγίου, τής Δανίας, τής Νορβηγίας, τής Σουηδίας, τής 'Ολλανδίας, τά έργατικά κόμματα τής 'Αγγλίας καί τής Αύστραλίάς στήν περίοδο 1918-1977 σχημάτισαν τά Ίδια κυβέρνηση ή συμμετείχαν σέ κυβερνήσεις συνασπισμένα μέ τά άστικά κόμματα. Τά κόμματα αύτά, χάρη στήν έμπιστοσύνη καί στήν ύποστήριξη τής έργατικής τάξης, είχαν τή δυνατότητα νά όδηγήσουν τίς χώρες τους σ'άλλο δρόμο, όχι καπιταλιστικό, καί νά έκπληρώσουν αύτά πού διακήρυσσαν στά προγράμματά τους. Όταν- τά κόμματα αύτά βρίσκονταν στήν έξουσία, μπορούσαν νά πάρουν μέτρα γιά τήν κατάργηση τοΰ καπιταλιστικού καθεστώτος, πού γεννά τήν έκμετάλλευση άνθρώπου άπό άνθρωπο, τή φτώχεια, τήν άνεργία καί τούς έξοντωτικούς πολέμους. Όμως, όπως εϊναι γνωστό, δέν έγινε τίποτε τέτιο. ΟΙ χώρες, όπου οΙ ρεφορμιστές, οΙ αύτοκαλούμενοι σοσιαλι­ στές, βρίσκονταν έπί πολλά χρόνια στήν έξουσία, καπιταλιστές ήταν καί καπιταλιστές παρέμεινάν. Σέ πολλά καπιταλιστικά κράτη ή έργατική τάξη μέτή συμβολή τών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων πέτυχε όρισμένη βελτίωση τής οίκονομικής της κατάστασης, άπόκτησε όρισμένα δικαιώματα καί μερικές δημοκρατικές έλευθερίες, στά πλαίσια τής δικτατορίας τής άστικής τάξης. Ό λ α δμως αύτά ή έργατική τάξη τά πλήρωσε άκριβά: διατηρήθηκε ή έξουσία τής άστικής τάξης, διατηρήθηκε ή έκμεταλλευτική κοινωνία, διατηρήθηκε καί μεγάλωσε ό κίνδυνος του πολέμου, οΙ καταστροφικές κρίσεις, ή άνεργία καί τά δεινά πού όλα αύτά φέρνουν στίς λαϊκές μάζες. Εκτός άπ'αΰτό, οΙ Ιθύνουσες τάξεις τών έκμεταλ934

λευτών, κάθε φορά πού περιπλέκεται σοβαρά ή οίκονομική κατάστα­ ση, άφαιρούν άπό τούς έργαζόμενους τά μλικά άγαθά καί τά κοινωνικο-πολιτικά δικαιώματα πού κέρδισαν μέ τήν πάλη τους καί ρίχνουν τίς λαϊκές μάζες δεκάδες χρόνια πίσω. Σοβαρότατη αίτία τοΰ καπιταλιστικού συστήματος στίς χώρες όπου τά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα βρίσκονταν είτε βρίσκονται στήν έξουσία εϊναι οί άντίθετες μέ τό μαρξισμό-λενινισμό θεωρητικές άρχές καί άντιλήψεις τους, ή όπορτουνιστική τους δράση. ΟΙ σοσιαλδημοκράτες ήγέτες τόσο στή θεωρία, όσο καί στήν πράξη εϊχαν καί έχουν σάν άφετηρία τή βασική τους θέση, ότι τά ταξικά συμφέροντα τοΰ προλεταριάτου καί τής άστικής τάξης συμβιβάζον­ ται, ότι δέν έπιτρέπεται ή έπαναστατική άνατροπή τής κυριαρχίας τής άστικής τάξης, ότι δέν χρειάζεται ή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου καί δτι, άντί τής δικτατορίας τοϋ προλεταριάτου, πρέπει νά δημιουργηθεϊ ένας συνασπισμός τών άστικών καί τών σοσιαλδημοκρατικών κομμά­ των. Μέ τήν πάροδο τοΰ χρόνου τά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα άπομακρύνονταν δλο καί περισσότερο άπό τό μαρξισμό, καί πολλά άπ'αύτά τόν άπαρνήθηκαν άνοιχτά. Ή σύγκριση τών άποτελεσμάτων τών δυό κατευθύνσεων, πού άκολούθησαν τά διάφορα τμήματα τής διεθνούς έργατικής τάξης, δείχνει πειστικά τή χρεοκοπία τοΰ σοσιαλδημοκρατισμοΰ καί τήν τεράστια σημασία τοΰ μαρξισμοΰ-λενινισμοΰ στήν πάλη τής έργατι­ κής τάξης γιά τήν εΙρήνη καί τήν έλευθερία, γιά τή νίκη τοΰ κομμουνισμού σ'όλο τόν κόσμο. Έτσι, ή Ιστορία τοΰ Κομμουνιστικοΰ Κόμματος τής Σοβιετικής Ένωσης καί οΙ μεγάλες νίκες πού κατακτήθηκαν μέ τήν καθοδήγησή του δείχνουν άνάγλυφα τήν άκατάβλητη δύναμη τών Ιδεών τοΰ κομμουνισμού, τή δημιουργική Ισχύ τής έργατικής τάξης, πού έκπλήρωσε τήν Ιστορική της άποστολή τού μετασχηματισμού τής καπιταλιστικής κοινωνίας σέ κοινωνία σοσιαλιστική. Τό ΚΚΣΕ, σέ στενή συνεργασία μέ τ ’ άδελφά κόμματα τών άλλων χωρών, βρίσκεται στήν πρωτοπορία τής πάλης γιά τήν εΙρήνη σ ’ όλον τόν κόσμο. Τό Κομμουνιστικό κόμμα ένσαρκώνει «τό νοΰ, τήν τιμή καί τή συνείδηση τής έποχής μας» (В. I. Α έ ν ι ν. Ά π α ν τ α , ρωσ. έκδ., τόμ. 34ος, σελ. 93). Τό Κομμουνιστικό κόμμα, στηριζόμενο στίς νίκες πού κέρδισε σ'όλους τούς τομείς τής ζωής, άξιοποιώντας τήν τεράστια Ιστορική πείρα, έφαρμόζοντας στήν πράξη τό Πρόγραμμά του, κατευθύνει τίς Ισχυρές δυνάμεις τοΰ σοβιετικού λαοΰ στήν έκπλήρωση τοΰ καθή­ κοντος πού τόν συνεγείρει. ΤοΟ καθήκοντος τής οίκοδόμησης τής κομμουνιστικής κοινωνίας.

935

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ .....................................................................................................

3

Кефдкаю I Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ (1883-1894) 1. Ή άνάπτυξη τοΰ καπιταλισμού καί ή κατάσταση τών λαϊκών μαζών στή Ρωσία στό δεύτερο μισό τού 19ου οίώ ν α ............................................... 2. Τό Επαναστατικό-δημοκρατικό κίνημα. 01 πρώτες Εργατικές ώργανώσ ε ις .............................................................................................................. 3. Ό Πλεχάνοφ καί ή όμάδα * 'Απελίυθέρωση τής δουλιάς». 01 μαρξιστικοί όμιλοι στή Ρωσία. Ή άρχή τής Επαναστατικής δράσης той В. I. Λένιν Σύντομα συμτκράομστα...................................................................................

14 19 28 37

КефдЛаю // Η ΠΑΛΗ ΠΑ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ. Ο ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΔΕΚΡ. Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΙΣΜΟΥ (1894-1904) 1.

Αρχή τού λενινιστικού σχεδίου στήν άνάπτυξη τού μαρξισμού. Ή πάλη τοΰ В. I. Λένιν Ενάντια στό ναροντνικισμό κα( στό «νόμιμο μαρξισμό». ' Η «‘ Ενωση άγώνα γιά τήν άπελευθέρωση τής Εργατικής τάξης» τής Πετρού­ πολης. Τό Ιο Συνέδριο του ΣΔΕΚΡ.......................................................... 2. Τό σχέδιο τοϋ Λένιν γιά τή συγκρότηση μαρξιστικού κόμματος. ' Η πάλη τής λενινιστικής «Ίσκρα» γιά τή δημιουργία τοΰ κόμματος.................... 3. Τό 2ο Συνέδριο τού ΣΔΕΚΡ. Τό πρώτο Πρόγραμμα τού Κόμματος. Εμφάνιση τοϋ Κόμματος τών μπολσφίκων............................................. 4. Τό ξεδίπλωμα τής πάλης Ενάντια στούς μενσεβίκους γιά τό δυνάμωμα τοϋ Κόμματος............................................................................................. Σύντομα ουμπφάσμστα ...................................................................................

39 48 65 74 83

Κΐφάλαιο III ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΤΩΝ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1906—1907 1. Τό Επαναστατικό κίνημα στή Ρωσία τ(ς παραμονές τοΰ 1906. Ο ρωσοϊαπωνικός πόλεμος. Ή Εννιά τοΰ Γενάρη. 'Αρχή τής πρώτης ρωσικής Επανάστασης............................................................................................... 2. Πώς έκριναν οΙ μπολσεβίκοι τό χαρακτήρα. τ(ς κινητήριες δυνάμεις καί τά καθήκοντα τής Επανάστασης. Τό 3ο Συνέδριο τοϋ Κόμματος................ 3. ' Η άνοδος τής Επανάστασης. ' Η πανρωσική πολπική άπεργία. Σχηματι­ σμός τών Σοβιέτ. ’ Η ένοπλη Εξέγερση τοϋ Δεκέμβρη.......................

936

86 92 104

4. Ή οίκοδόμηση τοϋ Κόμματος των μπολσεβίκων στίς συνθήκη τής Επανάστασης. Τό 4ο ΣυνΕδριο τοΰ ΣΔΕΚΡ............................................... 5. ' Η τακτική τών μπολσεβίκων άπέναντι στή Δούμα. Τό 6ο Συνέδριο τοϋ ΣΔΕΚΡ. Τά αίτια τής ήττας τής Επανάστασης........................................... 6. Η δΐ€θνής σημασία τής Επανάστασης...................................................... Σύντομα αυμπ ΐρ & μ ατα ...................................................................................

116 124 133 136

Κεφάλαιο IV ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΤΟΝ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΟΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ (1907-1910) 1. Ή άντίδραση τοϋ Στολίπιν........................................................................ 2. ' Η πάλη των μπολσεβίκων γιά τό Κόμμα. Ενάντια στούς λικβινταριστΕς. στους ότζοβιστΕς καί στούς τροτσκιστΕς.................................................. 3. ' Η υπεράσπιση καί ή άνάπτυξη τής φιλοσοφίας τοϋ μαρξισμού άπό τόν Β. I. ΛΕνιν. ' Η παραπέρα Επεξεργασία άπό τόν В. I. ΛΕνιν τής διδασκαλίας γιά τό κ ό μ μ α ..................................................................................................... 4. ' Η πάλη τοΰ Κόμματος γιά τήν κατάκτηση τών Εργατικών μαζών, γιά τήν προετοιμασία τής νέας Επανάστασης ........................................................ Σύντομα συμπεράσματα...................................................................................

138 142

150 168 166

Κεφάλαιο V ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΤΩΝ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΩΝ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗΣ ΑΝΟΔΟΥ (19 10-1914) 1. Ή χρεοκοπία τής πολιτικής τοΰ Στολίπιν καί ή Εναρξη τών Επαναστατικών Εκδηλώσουν τών μαζών............................................................................. 2. ' Η κομματική συνδιάσκεψη τής Πράγας.................................................. 3. Ή μπολσεβίκικη Εφημερίδα ·Πράβντα>. Ή μπολσεβίκικη όμάδα στήν 4η Κρατική ΔοΟμα...................................................................................... 4. Τό Κόμμα Επικεφαλής τής Επαναστατικής πάλης...................................... Σύντομα συμπεράσματα...................................................................................

167 170 176 183 193

Κεφάλαιο VI ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΤΩΝ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΩΝ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ (1914—Φλεβάρης τοϋ 1917) 1. Τό ξέσπασμα καί οΙ οΙτΙες τοΰ πρώτου παγκόσμιου πολΕμου. ' Η χρεοκοπία τής II Διεθνοϋς............................................................................................ 2. ’ Η Επαναστατική δουλιά τοϋ Κόμματος μΕσα στίς μάζες στήν περίοδο τοΰ Ιμπεριαλιστικοϋ πολΕμου ........................................................................... 3. Ή άνάπτυξη άπό τόν В. I. ΛΕνιν τής θεωρίας τής σοσιαλιστικής Επανάστασης............................................................................................... 4. Ή άστικοδημοκρατική Επανάσταση τοϋ Φλεβάρη. Ή δημιουργία τών ΣοβιΕτ τών Εργατών καί στρατιωτών βουλευτών. Ή δυαδική Εξουσία στή χώ ρα..................................................................................................... Σύντομα συμπεράσματα...................................................................................

195 200 210

217 224

937

Κεφάλαιο VII ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΕΜΠΝΕΥΣΤΗΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΤΗΣ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΟΧΤΩΒΡΙΑΝΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ (Μάρτης— Οχτώβρης τοΰ 1917) 1. Ή όΐίθνής καί ή Εσωτερική κατάσταση τής χώρας μετά τήν ύνστροπή τοΰ τσαρισμού. Ή Εξοδος τοΰ Κόμματος άπό τήν παρανομία .................... 2. Οί ΘΕσεις τοΰ Απρίλη τού В. I. Λένιν. Ή 7η Πανρωσική συνδιάσκεψη (τοΰ Απρίλη). Ο προσανατολισμός τού Κόμματος στή μετεξέλιξη τής άστικοδημοκρατικής Επανάστασης σΕ Επανάσταση σοσιαλιστική............. 3. ’ Η πάλη τοϋ Κόμματος γιά τήν κατάκτηση τών μαζών στήν περίοδο τής δυαδικής Εξουσίας. ΟΙ μΕρες τοΰ Ιούλη.................................................. 4. Τό 6ο Συνέδριο τοϋ Κόμματος. ' Ο προσανατολισμός τοΰ Κόμματος πρός τήν Ενοπλη ΕξΕγερσα Συντριβή τοϋ κινήματος τοΰ Κορνίλοφ................ 5. ’ Η προετοιμασία τής Ενοπλης ΕξΕγερσης. ‘ Η νίκη τής Μεγάλης Όχτωβριανής σοσιαλιστικής Επανάστασης................................................................. 6. Τά αΓτια τής νίκης τής Επανάστασης. Ή διεθνής σημασία τής Μεγάλης Οχτωβριανής σοσιαλιστικής Επανάστασης............................................... Σύντομα συμπίράσματα ...................................................................................

226

232 242 250 256 270 274

Κεφάλαιο VIII Η ΠΑΛΗ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ( Οχτώβρης τοϋ 19 17 -1918) 1. Τό Κόμμα στήν πάλη γιά τήν Γδρυσπ τοϋ σοβιετικού κράτους. 01 πρώτοι σοσιαλιστικοί μετασχηματισμοί.................................................................. 2. Ό άγώνας γιά τήν Εξοδο άπό τόν πόλεμο. Ή εΙρήνη τοΰ ΜπρΕστ. Τό 7ο ΣυνΕδριο τοϋ ККР (μπ).................................................................... 3. Τό σχΕδιο τοΰ ΛΕνιν γιά τήν οίκοδόμηση τών βάσεων τής σοσιαλιστικής οίκονρμίας. Τό πρώτο σοβιετικό Σύνταγμα............................................... Σύντομα συμπεράσματα...................................................................................

277 289 297 310

КефдАаю IX ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΞΕΝΗΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (1918-1920) 1. Ή άρχή τής ξΕνης στρατιωτικής ΕπΕμβασης καί τοΰ Εμφυλίου πολΕμου. Ή όργάνωση άπό τό -Κόμμα τής άπόκρουσης τών εισβολέων καί τών λευκοφρουριτών.......................................................................................... 2. Χρεοκοπία τής γερμανικής εισβολής στή Σοβιετική Ρωσία. Δυνάμωμα τής ΕπΕμβασης τής Ά ν τ ά ν τ ............................................................................. 3. Η ίδρυση τής III, τής Κομμουνιστικής Διεθνούς. Τό 8ο ΣυνΕδριο τοΰ Κόμματος. Τό δεύτερο Πρόγραμμα τοΰ Κόμματος.................................. 4- Ριζική στροφή στήν πορεία τοΰ Εμφυλίου πολΕμου. Συντριβή τοΰ Κολτσάκ καί τοϋ Ν τενίκιν.......................................................................................... 5. Τό 9ο ΣυνΕδριο τού Κόμματος. ' Η ήττα τών στρατευμάτων τής άστοτσι-

938

312 321 327 336

φλικάδικης Πολωνίας κα> τού Βράγγελ. Τέλος τής έπέμβασης καί τοΰ έμφυλίου πολέμου...................................................................................... β. ΟΙ αίτιες τής ν(κης τής Σοβιετικής Εξουσίας. Τά διδάγματα τοϋ έμφυλίου πολέμου...................................................................................................... Σύντομα συμπεράσματα..................................................................................

344 363 368

Κεφάλαιο X ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΣΤΗΝ ΠΑΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΟΡΘΩΣΗ ΤΗΣ Λ Α ΪΚ Η Σ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ. Ο ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΩΝ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΩΝ (19 21 -1 92 6) 1. Ή διεθνής καί ή έσωτερική κατάσταση μετά τάν τερματισμό τού έμφύλκχι πολίμου. ' Η συζήτηση γιά τά συνδικάτα................................................ 2. Τό 10ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος. Τό πέρασμα στή νέα οίκονομική πολιτική........................................................................................................ 3. ΟΙ πρώτες έπιτυχίες τής ΝΕΠ. Τό 11ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος. Ή έξωτε­ ρική πολιτική τοΰ Σοβιετικού κράτους. Δημιουργία τής ΕΣΣΔ................ 4. Τά τελευταία άρθρα καί γράμματα той В. I. Λένιν. Ή παραπέρα άνάπτυξη άπό τόν Λένιν τής θεωρίας τής έπανάστασης, τοΰ σχεδίου οίκοδόμησης τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ καί τής διδασκαλίας γιά τό Κόμμα.................. 5. Τό 12ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος. Ή πάλη ένάντια στόν τροτσκισμό. Τό ξεπέραομα τών οίκονομικών δυσκολιών. Ό θάνατος τοΰ В. I. Λένιν. Ή στρατολογία στό Κόμμα πρός τιμήν τοΰ В. I. Λ έ ν ιν .............................. 6. Τό 13ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος. Δυνάμωμα τής δουλιάς τοϋ Κόμματος στό χωριό. Ξεσκέπασμα τής καινούργιας έξόρμησης τοϋ Τρότσκι................ 7. Τό πρόβλημα τής δυνατότητας τής νίκης τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. Τό 14ο Συνέδριο τοϋ ΠΚΚ (μπ). Προσανατολισμός πρός τή σοσιαλιστική έκβιομηχάνκτη τής χώρας. Συντριβή τής «νέας άντιπολίτευσης· ............. Σύντομα συμπεράσματα..................................................................................

360 368 377

389

406 413

420 428

Κεφάλαιο XI Η ΠΑΛΗ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΚΒΙΟΜΗΧΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΗΣ ΚΟΛΛΕΚΤΙΒΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (1926— 1929) 1. Ή διεθνής κατάσταση καί ή έξωτερική πολιτική τοϋ Κόμματος καί τοΰ Σοβιετικού κράτους στά 1926—1929 ...................................................... 2. Ή έναρξη τής σοσιαλιστικής έκβιομηχάνισης τής χώρας. Η πάλη τοϋ Κόμματος ένάντια στόν τροτσκιστικό-ζηνοβιεφικό άντικομματικό συνα­ σπισμό ........................................................................................................ 3. ' Η κινητοποίηση τών δυνάμεων τοϋ σοβιετικού λαού γιά τήν έκβιομηχάνιση τής χώρας. ‘ Η άναδιοργάνωση τής δουλιάς τού Κόμματος καί τών μαζικών όργανώσεων τών έργαζομένων.................................................... 4. ΟΙ πρώτες έπιτυχίες τής σοσιαλιστικής έκβιομηχάνισης τής χώρας. Τό 5ο Συνέδριο τοϋ Κόμματος καί ό προσανατολισμός πρός τήν κολλειπιβοποίη-

430

433

442

939

ση τής άγροτικής οίκονομίας. Ή συντριβή τοΰ άντικομμστικοϋ τροτσκιστικοΰ-ζηνοβιεφικοΰ συνασπισμού ........................................................... 5. Προετοιμασία τής όλομέτωπης έπίθεσης τοΟ σοσιολισμοΟ. Πάλη τοϋ Κόμματος ένάντια στή δεξιά παρέκκλιση. Ψήφιση τοΟ πρώτου πεντάχρονου σχεδίου. ' Αρχή τοϋ μαζικού κολχόζνικου κινήματος....................... Σύντομα συμπεράσματα...................................................................................

446

452 465

Κεφάλαιο XII ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΤΩΠΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΛΧΟΖΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (1929-1932) 1. Η οίκονομική κρίση στόν καπιταλιστικό κόσμο. ' Η διεθνής θέση τής ΕΣΣΔ στά χρόνια τής πλστιδς έπίθεσης τοΟ σοσιαλισμού................................ 2. ' Η άνάπτυξη τής όλοκληρωτικής κολλεκτφοποίησης τής άγροτικής οίκονομίας. Τό πέρασμα στήν πολιτική τής έξάλειψης τών κουλάκων σάν τάξης. Τό 16ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος............................................................... 3. Ή όργανωτική καί πολιτική δουλιά τοθ Κόμματος στήν περίοδο τής πλστιβς καί όλομέτωπης έπίθεσης τοθ όοσιαλισμοϋ................................ 4. Ή πάλη τοθ Κόμματος γιά τόν τεχνικό έπανεξοπλισμό τής λαϊκής οίκονομίας. Ή άνάπτυξη τοθ κινήματος τών κολχόζ. Ή όργανωτική' οίκονομική έδραίωση τών κολχόζ. Τά άποτελέσματα τοθ πρώτου πεντά­ χρονου ........................................................................................................ Σύντομα συμπεράσματα...................................................................................

467

469 486

493 503

Κεφάλαιο XIII Η ΠΑΛΗ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΛΑ Ϊ ΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ. Η ΝΙΚΗ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΣΣΔ (1933— 1937) 1. Η έναρξη τής φασιστικής έπίθεσης. ' Η σοβιετική έξωτερική πολιτική στίς συνθήκες αύξησης τοθ κινδύνου πολέμου ............................................... 2. ' Η πάλη τού Κόμματος γιά τήν έδραίωση καί τήν άνάπτυξη τής σοσιαλι­ στικής οίκονομίας. Δυνάμωμα τής κομματικής-ττολπικής δουλιάς μέσα στίς μάζες. Τό 17ο Συνέδριο τού Κόμματος............................................. 3. " Η πάλη γιά τήν έκτέλεση τοΰ δεύτερου πεντάχρονου πλάνου πρίν τήν προθεσμία. Η νίκη τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ. Τό νέο σοβιετικό Σύνταγμα.................................................................................................... Σύντομα συμπεράσματα..................................................................................

505

511

519 527

Κεφάλαιο XIV ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΣΤΗΝ ΠΑΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΟ ΔΥΝΑΜΩΜΑ ΤΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ (1937-Ίούνης τού 1941) 1. Ή πάλη τής ΕΣΣΔ γιά τήν εΙρήνη καί τήν άσφάλεια τών λαών σέ συνθήκες έντασης τής φασιστικής έπίθεσης στά 1937—1938................................

940

529

2. Ή κομματική-πολιτική δουλιά στίς συνθήκες τής οίκοδόμησης τοϋ σοσιαλισμού. Τό 18ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος ....................................... 3. ' Η πάλη τοϋ Κόμματος καί τοϋ Σοβιετικού κράτους γιά τήν όργάνωση τής συλλογικής άπόκρουσης τής φασιστικής έπβεσης τό 1939. Έναρξη τοΰ δεύτερου παγκόσμιου πολέμου......................................................... 4. Η όργανωτική δουλιά τοϋ Κόμματος στόν τομέα τής βιομηχανίας. Τό δυνάμωμα τής βιομηχανικής Ισχύος τής χώρας καί ή έδραίωση τής άμυντικής της Ικανότητας........................................................................... 5. ' Η πάλη τοϋ Κόμματος γιά τή σταθεροποίηση τοΰ κολχόζνικου συστή­ ματος, γιά τήν άνοδο τής άγροτικής παραγωγής...................................... 6. ' Η άνοδος τοΰ ύλικοΰ καί πολιτιστικού έπιπέδου τής ζωής τών Εργαζόμε­ νων. Τό δυνάμωμα τής πολιτικής Ισχύος τοϋ Σοβιετικού κράτους. Η άνάπτυξη τών γραμμών τού Κόμματος.................................................... Σύντομα συμπεράσματα..................................................................................

531

539

547 552

556 560

Κεφάλαιο XV ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (Ίούνης 1941—1945) 1.

Η ύπουλη έπίθεση τής Γερμανίας ένάντια στή Σοβιετική "Ενωση. Η κινητοποίηση όλων τών δυνάμίων τής χώρας γιά τήν άπόκρουση τοΰ έχθροΰ ........................................................................................................ 2. Τό Κομμουνιστικό κόμμα όργσνωτής τής ριζικής στροφής στήν πορεία τοΰ Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου................................................................ 3. 0 νικηφόρος τερματισμός τοϋ Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου............. 4. ' Η κοσμοϊστορική σημασία καί οΙ πηγές τής νίκης τής Σοβιετικής Ένωσης στό Μεγάλο Πατριωτικό πόλεμο............................................................... Σύντομα συμπεράσματα..................................................................................

562 584 599 614 620

Κεφάλαιο XVI Η ΠΑΛΗ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΟΡΘΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΛΑ Ϊ ΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ. Ο ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ (1945-1952) 1. ΟΙ ριζικές άλλαγές στή διεθνή κατάσταση μετά τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Σχηματισμός δύο στρατοπέδων.................................... ........... 2. ’ Η δουλιά τοΰ Κόμματος γιά τήν άνόρθωση καί τήν παραπέρα άνάπτυξη τής λαϊκής οίκονομίας. ' Η έκπλήρωση πρίν τήν προθεσμία τοΰ τέταρτου πεντάχρονου σχεδίου ................................................................................. 3. Η όργανωτική καί ή Ιδεολογική δουλιά τοΰ Κόμματος. Τό 19ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ.................................................................................................... 4. ’ 0 ρόλος τοΰ ΚΚΣΕ στήν έδραίωση τής συνεργασίας τών σοσιαλιστικών χωρών. Ή δημιουργία τοϋ παγκόσμιου συστήματος τού σοσιαλισμού . Σύντομα σαμπεράσματα..................................................................................

623

630 641 650 654

941

Κεφάλαιο XVII ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΣΤΗΝ ΠΑΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΣΣΔ ΚΑΙ Η ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ (1952-1961) 1. Ή πάλη τοΰ ΚΚΣΕ καί τοϋ Σοβιετικού κράτους γιά τήν εΙρήνη, ένάντια στήν επιθετική πολιτική τοΰ ιμπεριαλισμού. ' Η άνάπτυξη τής συνεργασίας τής ΕΣΣΔ μέ τίς σοσιαλιστικές χώρες. Η επιτάχυνση τής κατάρευσπς τοϋ άποικιακοϋ συστήματος τοϋ ιμπεριαλισμού ...................................... 2 Ή πάλη γιά τήν έκπλήρωση τοΰ σχεδίου τοΰ πέμπτου πεντάχρονου. Τά μέτρα τοΰ Κόμματος γιά τήν ένίσχυση τών λενινιστικών κανόνων τής κομματικής καί τής κρατικής ζωής............................................................. 3. Τό 20ό Συνέδριο τοΰ Κόμματος............................................................... 4. ' Η δράση τοΰ Κόμματος γιά τήν άνοδο τοΰ ρόλου τών κρατικών καί τών κοινωνικών όργανώσεων, γιά τήν άνάπτυξη τής οίκονομίας καί τήν άνύψωση τής εύημερίας τοϋ λαοΰ. Τό 21ο Συνέδριο τοϋ ΚΚΣΕ. ' Η πλήρης καί όριστική νίκη τοΰ σοσιαλισμού στήν ΕΣΣΔ....................... ................ 5. Ή συμβολή τοΰ ΚΚΣΕ στήν έδραίωση τής συσπείρωσης τών γραμμών τοΰ διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος.................................................. 6. Τό 22ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ. Τό τρίτο Πρόγραμμα τοΰ Κόμματος......... Σύντομα συμπεράσματα..................................................................................

656

669 677

685 700 708 719

Κεφάλαιο XV III Η ΠΑΛΗ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΣΤΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΓΜΕΝΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΒΑΘΜΙΑΙΟΥ ΠΕΡΑΣΜΑΤΟΣ ΣΤΟΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟ. Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ (1962-1970) 1. Ή έξωτερική πολιτική δραστηριότητα τοΰ ΚΚΣΕ καί τοΰ Σοβιετικού κράτους. ' Η άνάπτυξη τής φιλίας καί τής συνεργασίας τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας. ' Η άπόκρουση τών έπιβουλών τοϋ ιμπεριαλι­ σμού ........................................................................................................... 2. Ή πάλη γιά τήν έκπλήρωση τοϋ έφτάχρονου σχεδίου. Ή 'Ολομέλεια τής ΚΕ τού Κόμματος τοΰ 1Οχτώβρη 1964. ' Η συνεπής έφαρμογή τών λενινιστικών κανόνων τής κομματικής ζωής καί τών άρχών τής κομματικής καθοδήγησης............................................................................................... 3. Τό 23ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ. Τελειοποίηση τών μεθόδων καθοδήγησης τής οίκονομίας .................................................................................................. 4. Τά δΟχρονα τοΰ Μεγάλου Οχτώβρη. Τά ΙΟΟχρονα άπό τή γέννηση τοϋ В. I. Λ έ ν ιν .................................................................................................. 5. Ή έσωκομμστική ζωή. Ή όργανωτική καί ή Ιδεολογικοπολιτική δουλιά τοϋ Κόμματος............................................................................................. 6. Ή πάλη τοΰ ΚΚΣΕ καί τών άδελφών κομμάτων γιά τήν ένότητα τοΰ διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος καί τή συσπείρωση δλων τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων ........................................................................... Σύντομα συμπεράσματα ..................................................................................

942

721

736 749 764 779

788 801

Κεφάλαιο XIX ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΣΤΗΝ ΠΑΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΛΕΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΓΜΕΝΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ. ΟΙ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΞΕΛΙΞΗ (1971-1975) 1. Ή διεθνής θέση τής ΕΣΣΔ. Ή συνεργασία τών σοσιαλιστικών χωρών είναι άποφασιστικός παράγοντας τής παγκόσμιας Εξέλιξης..................... 2. Τό 24ο Συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ ............................... .................................... 3. ’ Η στερέωση τής φιλίας καί ή διεύρυνση τής συνεργασίας τών χωρών τής σοσιαλιστικής κοινότητας. ' Η πάλη τοϋ ΚΚΣΕ καί τοΰ Σοβιετικού κράτους γιά τήν έκπλήρωση τοΰ Προγράμματος ειρήνης, γιά τήν χαλάρωση τής διεθνούς έντασης................................................................................ 4. Τά 50χρονα τής Γδρυσης τής Σοβιετικής "Ενωσης .................................. 5. Ή πάλη τοϋ Κόμματος γιά τήν έκπλήρωση τοϋ ένατου πεντάχρονου σχεδίου....................................................................................................... 6. Ή άνάπτυξη τοΰ ΚΚΣΕ. Ή όργανωτική καί ή ίδεολογικοδιαπαιδαγωγική δουλιά τοΰ Κόμματος................................................................................ Σύντομα συμπεράσματα..................................................................................

803 807

824 839 849 860 865

Κεφάλαιο XX ΤΟ 25ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΚΚΣΕ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΝΕΟ ΣΟΒΑΡΟ ΟΡΟΣΗΜΟ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟ 1. Σέ συνθήκες λενινιστικής ίδεολογικότητας προσήλωσης στίς άρχές καί πρακτικού πνεύματος................................................................................ 2. ' Η διεθνής δραστηριότητα τοΰ ΚΚΣΕ ..................................................... 3. Τά άποτελέσματα τοΰ ένατου πεντάχρονου σχεδίου καί τά καθήκοντα τής οίκονομικής πολιτικής τοΰ Κόμματος. Οί βασικές κατευθύνσεις άνάπτυ­ ξης τής λαϊκής οικονομίας στό δέκατο πεντάχρονο σχέδιο..................... 4. Τό Κόμμα στίς συνθήκες τοϋ άνσπτυγμένου σοσιαλισμού..................... 5. Ή Συνδιάσκεψη τών Κομμουνιστικών καί 'Εργατικών κομμάτων τής Εύρώπης................................................................................................. 6. Τό Σύνταγμα τοΰ άναπτυγμένου σοσιαλισμού. Τά 60χρονα τοΰ Μεγάλου Οχτώβρη.................................................................................................... Τελικά συμπεράσματα......................................................................................

868 870

877 886 892 896 913

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ φυποατοιχίΐοβ«σ(α: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΚΟΛΕΜΑΣ & ΣΙΑ Μ«σολογγΙου 2, Αθήνα Τηλ.: 36.13.349 Αύγουστος 1980 ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ*