TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD Bu standard metni 29 Nisan 2005 tarihli TSE Teknik Kurul toplantısında kabul edilerek yürürlüğ yürürlü ğe girmiş girmiş olup metin üzerindeki redaksiyonel düzeltmeler devam etmektedir.
TS EN 771- 1 A1: 2005 dâhil
ICS 91.100.25
KÂGİ KÂGİR Bİ BİRİMLER - ÖZELLİ ÖZELLİKLER BÖLÜM 1: Kİ KİL KÂGİ KÂGİR Bİ BİRİMLER (TUĞ (TUĞLALAR) Specification for masonry units - Part 1: Clay masonry units
TÜRK STANDARDLARI ENSTİ ENST İTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Ön söz −
Bu tasar ı, CEN taraf ından kabul edilen EN 771-1 (2003) + A1 (2005) esas al ınarak TSE İnşaat Hazırlık Grubu’nca hazırlanmıştır.
−
EN 771-1/A1:2005 771-1/A1:2005 ile yapılan değ değişiklikler metinde ( I ) çizgiyle gösterilmiş gösterilmiştir.
−
Bu tasar ının kabulü ile TS 704 (1979), TS 705 (1985), TS 4377 (1985), TS 4563 (1985) iptal edilecektir.
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
İçindekiler 1 2 3
Kapsam...................................................................................................................................................... Kapsam.......................................................................................................................... ............................ 1 Atıf yapılan standard standard ve/veya dokümanlar dokümanlar ............................................................................................ 1 Terimler ve tarifleri ............................................................................................... ................................................................................................................................... .................................... 3 3.1 Kâgir birim .................................................................................... ........................................................................................................................................... ....................................................... 3 3.2 Kil kâgir birim (tuğ (tuğla) ........................................................................... ........................................................................................................................... ................................................ 3 3.3 Korunmuş Korunmu ş kâgir ..................................................................................... ................................................................................................................................... .............................................. 3 3.4 LD birim.................................................................................... birim ............................................................................................................................................... ........................................................... 3 3.5 HD birim .......................................................................... .............................................................................................................................................. .................................................................... 3 3.6 Yerleş Yerleşim boyutlar ı ..................................................................................... .............................................................................................................................. ......................................... 3 3.7 Çalışma boyutlar ı ...................................................................................... ............................................................................................................................... ......................................... 3 3.8 Gerçek boyutlar.................................................................................................................................. boyutlar.................................................................................................................................... 3 3.9 Düzgün şekilli kâgir birim ...................................................................................... .................................................................................................................... .............................. 3 3.10 Özel şekle sahip kâgir birim.......................................................................................................... birim............................................................................................................. ... 3 3.11 Yardımcı kâgir kâgir birim........................................................................................................... birim......................................................................................................................... .............. 3 3.12 Kenetleme donan ımı ............................................................................ ....................................................................................................................... ........................................... 3 3.13 Düş Düşey delik ...................................................................................... ...................................................................................................................................... ................................................ 3 3.14 Yatay delik ........................................................................................ ....................................................................................................................................... ............................................... 3 3.15 Boş Boşluk ........................................................................... ............................................................................................................................................. .................................................................... 3 3.16 Çukur ....................................................................................... ............................................................................................................................................... ........................................................ 4 3.17 Oyuk ................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................ 4 3.18 Kavrama deliğ deliği ....................................................................................... ................................................................................................................................ ......................................... 4 3.19 Dış cidar (et kalınlığı)....................................................................................................................... 4 3.20 ......................................................................................................................... .......................................... 4 İç cidar (et kalınlığı) ............................................................................... 3.21 Beyan edilen değ de ğer................................................................................................................ er.......................................................................................................................... .......... 4 3.22 Kâgir birimlerin ortalama bas ınç dayanımı .................................................................................. ...................................................................................... .... 4 3.23 Standardlaş Standardlaştır ılmış basınç dayanımı .............................................................................. ............................................................................................... ................. 4 3.24 Nem geçirmez geçirmez tabaka için için kâgir kâgir birim ........................................................................................... ............................................................................................. .. 4 3.25 Yüksek hassasiyetli kil kâgir birim ........................................................................................... .................................................................................................. ....... 4 3.26 Düş Düşey delikli veya boş boşluklu kil kâgir birim ....................................................................................... 4 3.27 Yatay delikli veya boş bo şluklu kil kâgir birim ........................................................................................ 4 3.28 Beton veya harç harç dolgulu kil kâgir kâgir birim............................................................................................ 4 3.29 Kâgir paneller paneller için kil kâgir birim...................................................................................................... 4 Şiddetli hava 3.30 hava etkilerine etkilerine maruz kil kâgir kâgir ........................................................................................ ............................................................................................ .... 4 3.31 Ilımlı hava hava etkilerine etkilerine maruz kil kâgir kâgir ......................................................................................... ................................................................................................ ....... 5 3.32 Etkisiz hava şartlar ına maruz kil kâgir ............................................................................................. 5 3.33 Kategori I kâgir kâgir birimler.................................................................................................................. birimler.................................................................................................................... .. 5 3.34 Kategori II kâgir birimler........................................................... birimler.................................................................................................................. ....................................................... 5 4 Malzemeler ve imalât................................................................................................................................ imalât................................................................................................................................ 5 5 Kil kâgir birimlerle ilgili şartlar................................................................................................................ 5 5.1 Genel................................................................................................................................................... Genel................................................................................................................................................... 5 5.2 LD - birimler.................................................................................................................. birimler......................................................................................................................................... ....................... 5 5.3 HD birimler ........................................................................................... ........................................................................................................................................ ............................................. 12 6 Kil kâgir birimlerin tan ımı, kısa gösteriliş gösterilişi ve sınıflandır ılması ......................................................... 18 6.1 Tanım ve kısa gösteriliş gösteriliş ..................................................................................... .................................................................................................................... ............................... 18 6.2 Sınıflandırma................................................................................................... rma ..................................................................................................................................... .................................. 19 7 İşaretleme..................................................................................................... İşaretleme................................................................................................................................................ ........................................... 19 8 Uygunluk değ de ğerlendirmesi erlendirmesi ................................................................................................... .................................................................................................................... ................. 19 8.1 Genel................................................................................................................................................. Genel................................................................................................................................................. 19 8.2 Baş Başlangıç tip deneyleri...................................................................................................................... 19 8.3 Fabrika imalât kontrolü...................................................................................................................... 20 Ek A Baş Başlangıç tip deneyleri ve teslim partilerinin bağ ba ğımsız deneylere tâbi tutulmas ı için numune alma................................................................................................................................................................. alma.............................................................................................................. ................................................... 21 A.1 Genel................................................................................................................................................. Genel................................................................................................................................................. 21 A.2 Numune alma iş i şlemi.................................................................................... lemi.......................................................................................................................... ...................................... 21 Ek B (Bilgi için) ...................................................................................... .............................................................................................................................................. ........................................................ 24
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Ek bilgi ................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................ 24 B.1 Kil kâgir birimlerin kullanılması ........................................................................................ .......................................................................................................... .................. 24 B.2 Dayanıklılık........................................................................................................................................ 25 B.3 Donma/çözülme etkisine dayan ıklılık ............................................................................................ ................................................................................................ .... 25 B.4 Harç ve sıvalardaki sülfat etkisi ................................................................................... ............................................................................................................ ......................... 26 B.5 Çiçeklenme ve lekelenme............................................ lekelenme..................................................................................................................... ......................................................................... 26 B.6 Kaplama kâgirinde kullanılacak kil birimlerin görünüş görünüşüyle ilgili genel k ılavuz lavuz ........... ................. ............ ............ ........... ......... .... 26 Ek C Su emme emme tayini ................................................................................................ ..................................................................................................................................... ..................................... 27 Ek MA(Bilgi için) Tuğ Tuğlalar (kil kagir birimler) için millî s ınıflandırma....................................................... 28 Ek ZA (Bilgi için) ................................................................................... ............................................................................................................................................ ......................................................... 37 Bu standard ın, Avrupa Birliğ Birliği Yapı Malzemeleri Yönetmeliğ Yönetmeli ği hükümleri ile iliş ilişkili olan olan madde maddeleri leri...... ...... 37
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Kâgir birimler - Özellikler Bölüm 1: Kil kâgir birimler (Tuğlalar) 1
Kapsam
Bu standard, kâgir yap ıda (açık yüzeyli ve sıvalı kâgir, iç kaplamalar ve bölmeler de dâhil olmak üzere, binalar ve inşaat mühendisliği alanına giren diğer yapılar ın yük taşıyan ve taşımayan kâgir kısımlar ı) kullanılacak, kilden imal edilen kâgir birimlerin (tuğlalar) karakteristiklerini ve performans şartlar ını kapsar. Bu standard aşağıda verilen iki grup pişirilmiş kil kâgir gruba uygulanmak üzere tasarlanm ıştır: LD birimler (Madde 3.4 ve Madde 5.2); Korunmuş (açık hava şartlar ına maruz olmayan) kâgirde kullan ılacak, kuru birim hacim kütlesi en fazla 1000 kg/m3 olan kil kâgir birimleri kapsar. HD birimler (Madde 3.5 ve Madde 5.3); a) Korunmamış (açık hava şartlar ına maruz olan) kâgirde kullan ılacak, kil kâgir birimlerin tamamını, b) Korunmuş kâgirde kullanılacak, kuru birim hacim kütlesi 1000 kg/m 3 ten daha büyük olan kil kâgir birimleri kapsar. Bu standard, genelde dikdörtgenler prizmas ı şekilli olmayan, kil kâgir birimleri de kapsar. Bu standardda, ilgili standardlarda yer alan deney metotlar ına göre ölçülen, boyut toleranslar ı, dayanım, birim hacim kütlesi, vb. ile ilgili performans tarif edilmiştir. Mamulün bu standarda uygunluğunun değerlendirilmesi de bu standardda verilmiştir. Bu standard kapsamında olan mamullerin işaretleme özellikleri de standarda dâhil edilmiştir. Bu standardda, kil kâgir birimler için standard boyut ölçüleri, standard çal ışma boyut ölçüleri ve özel şekillendirilmiş kil kâgir birimlerdeki açılar ve yar ıçaplar belirtilmemiştir. Bu standard, özel şekillendirilmiş kil kâgir birimlerin ölçme metodunu, boyut ölçüleri için tolerans ve aral ıkla ilgili şartlar ı, açılar ve yar ıçap özelliklerini kapsamaz. Bu standard, döşeme kaplaması olarak kullanılacak kâgir birimleri, bacalar ın duman geçiş kaplamalar ı için imal edilmiş kil birimleri, kat yüksekliğinde kil panelleri ve yang ına maruz kalma tehlikesi olan birimlere yapıştır ılan ısı izolasyon tabakal ı birimleri kapsamaz. Bununla birlikte, kâgir d ış bacalarda kullanılacak kil birimler bu standard kapsam ındadır.
2
Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar
Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara at ıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yap ılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standarda da tadil veya revizyon yap ılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya doküman ın tarihinin belirtilmemesi hâlinde ilgili standard ın en son bask ısı kullanılır (tadiller dâhil).
EN, IEC, ISO No EN 772-1 EN 772-3
Adı TS NO1) (İngilizce) Methods of test for mortar for masonry TS EN 771-1 units - Part 1 : Determination of compressive strength Methods of test for mortar for masonry TS EN 771-3 units - Part 3 : Determination of net volume and percentage of voids of clay masonry units by hydrostatic weighing
Adı (Türkçe) Kagir Birimler- Deney Metotlar ı- Bölüm 1: Basınç Dayanımının Tayini Kâgir birimler - Deney metotlar ı - Bölüm 3 : Kil kâgir birimlerin net hacmi ve boşluk yüzdesinin su içerisinde tartma metoduyla tayini
1) TSE Notu: Atıf yapılan standardlar ın TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. 1
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
EN, IEC, ISO Adı No (İngilizce) EN 772-5 Methods of test for masonry units - Part 5: Determination of the active soluble salts content of clay masonry units
TS No1) TS EN 772-5
EN 772-7
Methods of test for masonry units - Part TS EN 772-7 7: Determination of water absorption of clay masonry damp proof course units by boiling in water
EN 772-9
Methods of test for masonry units - Part TS EN 772-9 9: Determination of volume and percentage of voids and net volume of clay and calcium silicate masonry units by sand filling Methods of test for masonry units - Part TS EN 772-11 11: Determination of water absorption of aggregate concrete, manufactured stone and natural stone masonry units due to capillary action and the initial rate of water absorption of clay masonry units Methods of test for masonry units - Part TS EN 772-13 13 : Determination of net and gross dry density of masonry units (except for natural stone)
EN 772-11
EN 772-13
EN 772-16 EN 772-19
EN 772-20 EN 998-2 EN 1052-3
Methods of test for masonry units-Part 16 : Determination of dimensions Methods of test for masonry units-Part 19 : Determination of moisture expansion of large horizontally perforated clay masonry units Methods of test for masonry units - Part 20: Determination of flatness of faces of masonry units Specification for mortar for masonry -Part 2: Masonry mortar Methods of test for masonry - Part 3 : Determination of initial shear strength
EN 1996-1-1 Eurocode 6: Design of masonry structures - Part 1-1: Common rules for reinforced and unreinforced masonry structures EN 1996-1-2 Eurocode 6: Design of masonry structures - Part 1-2: General rules Structural fire design EN 1745 Masonry and masonry products Methods for determining declared and design thermal values EN 13501 -1 Fire classification of construction products and building elements - Part 1 : Classification using test data from reaction to fire tests
2
TS EN 772-16 TS EN 772-19
TS EN 772-20 TS EN 998-2 TS EN 1052-3
tst EN 771-1
Adı (Türkçe) Kâgir birimler - Deney metotlar ı - Bölüm 5: Kil kâgir birimlerin aktif çözünebilir tuz içeriğinin tayini Kâgir birimler - Deney metotlar ı - Bölüm 7 : Kil kâgir - Su yalıtım tabakası birimlerinde suda kaynatma metoduyla su emme tayini Kagir birimler - Deney Metotlar ı - Bölüm 9: Kil ve kireç kumtaşı kagir birimlerin boşluk hacmi ve yüzdesi ile net hacimlerinin kum doldurma metodu ile tayini Kâgir birimler - Deney metotlar ı - Bölüm 11 : Agrega ve doğal taş kullanarak imal edilmiş kâgir birimler - Kılcal su emmeye bağlı olarak su emme tayini Kâgir birimler - Deney metotlar ı - Bölüm 13: Kagir birimlerin net ve brüt kuru birim hacim kütlelerinin tayini (Doğal taş hariç) Kâgir birimler - Deney metotlar ı - Bölüm 16: Ölçülerin tayini Kâgir birimler - Deney metotlar ı - Bölüm 19: Yatay delikli geniş kil kagir birimlerin rutubet genleşmesi tayini Kâgir birimler - Deney metotlar ı - Bölüm 20 : Kâgir birimlerde yüzey düzlüğünün tayini Kagir harcı - Özellikler -Bölüm 2: Kagir harcı Kâgir-Deney Metotlar ı-Bölüm 3: Başlangıç Kayma Dayanımının Tayini
-
-
-
-
TS EN 1745 TS EN 13501-1
Kâgir ve kâgir mamulleri Tasar ım ısıl değerlerinin tayini metotlar ı Yapı mamulleri ve yapı elemanlar ı - Yangın sınıflandırması - Bölüm 1 : Yangın kar şısındaki davranış deneylerinden elde edilen veriler kullanılarak sınıflandırma
ICS 91.100.25
3
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Terimler ve tarifleri
Bu standardın amacı bakımından aşağıda verilen terimler ve tarifleri uygulanır.
Not - Bilgi için verilen Ek B’de, bu tür malzemelerin uygulanmas ı, maruz kalacağı etkiler ve dayanıklılıkla ilgili tarifler verilmiştir.
3.1 Kâgir birim Kâgir yapıda kullanım için tasarlanarak önceden şekillendirilmiş bileşen.
3.2 Kil kâgir birim (tuğla) Kil veya diğer killi topraktan, kum veya diğer toz katkı maddesi ilâve edilerek veya edilmeden seramik ba ğ elde etmeye yeterli yüksek s ıcaklıkta pişirilmek suretiyle elde edilen kâgir birim.
3.3 Korunmuş kâgir Su işlemesine kar şı korunmuş kâgir. Bu kâgir, korunmuş (uygun sıva veya kaplama tabakas ıyla) dış duvarlarda, sandviç duvarlar ın iç kanadında veya iç duvarlarda olabilir. Bu kâgir yük taşıyan veya taşımayan konumda olabilir.
3.4 LD birim Korunmuş kâgirde kullanım için tasarlanmış, düşük birim hacim kütlesine sahip kâgir birim.
3.5 HD birim Korunmam ış kâgirde kullanım için tasarlanmış kil kâgir birim ve korunmuş kâgir birimde kullanım için tasarlanmış, yüksek birim hacim kütlesine sahip kâgir birim.
3.6 Yerleşim boyutlar ı Kâgir birimin, toleranslar ve derz için bırakılan kısımlar da dâhil olarak işgal ettiği hacmin boyutlar ı.
3.7 Çalışma boyutlar ı Kâgir birimin imalât ı için belirlenmiş olan ve gerçek boyutlar ın izin verilen sapma s ınırlar ı içerisinde uyum gösterdiği boyutlar.
3.8 Gerçek boyutlar Kâgir birimin ölçülen boyutlar ı.
3.9 Düzgün şekilli kâgir birim Genel görünümüyle, yüzleri dikdörtgen şekilli ve birbirine paralel kâgir birim .
3.10 Özel şekle sahip kâgir birim Yüzleri birbirine paralel ve dikdörtgen olmayan kâgir birim.
3.11 Yardımcı kâgir birim Kâgir yapı elemanı geometrisini tamamlamak gibi özel görevi gerçekleştirmek için şekillendirilmiş kâgir birim.
3.12 Kenetleme donanımı Kâgir birimlerde, birbirine uyacak şekilde biçimlendirilmiş çıkıntı ve girintiler, Örneğin, lamba-zıvana sistemleri.
3.13 Düşey delik Kâgir birimi, oturma yüzeyine dik doğrultuda, bir yüzden kar şı yüze tamamen kat eden, tasarlanarak oluşturulmuş boşluk.
3.14 Yatay delik Kâgir birimi, oturma yüzeyine paralel doğrultuda, bir yüzden kar şı yüze tamamen kat eden, tasarlanarak oluşturulmuş boşluk.
3.15 Boşluk Kâgir birimi, bir yüzden kar şı yüze tamamen kat etmeyen, tasarlanarak oluşturulmuş boşluk. 3
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
3.16 Çukur Kâgir birimin bir veya her iki oturma yüzeyinde tasarlanarak olu şturulmuş çukurluk. Bu çukurluklar ın toplam hacmi, kâgir birimin brüt hacminin (uzunluk x genişlik x yükseklik) belirli bir oran ına tekabül eden s ınır ı geçemez.
3.17 Oyuk Kâgir birimin bir veya daha fazla yüzeyindeki çukurluk veya iz (Örnek, harç cebi, s ıva diş yuvası, kavrama deliği gibi).
3.18 Kavrama deliği Kâgir birimi, oturma yüzeyine dik doğrultuda, bir yüzden kar şı yüze tamamen kat eden, kâgir birimi taşıma amacıyla tasarlanarak oluşturulmuş oyuk.
3.19 Dış cidar (et kalınlığı) Kâgir birimin dış yüzü ile boşluk veya boşluklar arasındaki dolu malzeme k ısmı
3.20 İç cidar (et kalınlığı) Kâgir birim içerisindeki boşluklar arasındaki dolu malzeme k ısmı
3.21 Beyan edilen değer İmalât işlemindeki farklılıklar ve deney hassasiyeti dikkate al ınarak, imalâtçı taraf ından temin edileceği garanti edilen değer.
3.22 Kâgir birimlerin ortalama basınç dayanımı Kâgir birimlerin bas ınç dayanımlar ının aritmetik ortalamas ı.
3.23 Standardlaştır ılmış basınç dayanımı Kâgir birimin,100 mm genişlik ve 100 mm yüksekliğe sahip eş değer kâgir birim kuru bas ınç dayanımına dönüştürülmüş basınç dayanımı.
Not - Bu işlem için EN 772-1 Ek A’ya bakılmalıdır.
3.24 Nem geçirmez tabaka için kâgir birim Takviyeli harç kullanılarak, aralar ında bağlantı yapılmayan iki tabaka hâlinde, nemin kâgir içerisinde yükselmesini önlemek için yerleştirilen kâgir birim.
3.25 Yüksek hassasiyetli kil kâgir birim Boyutlarda, özellikle yükseklikte küçük boyut toleranslar ının kullanıldığı kil kâgir birim.
3.26 Düşey delikli veya boşluklu kil kâgir birim Oturma yüzeyine dik doğrultuda, birimi bir yüzden kar şı yüze tamamen kateden, tasarlanarak oluşturulmuş bir veya daha çok sayıda boşluklu kil kâgir birim.
3.27 Yatay delikli veya boşluklu kil kâgir birim Oturma yüzeyine paralel doğrultuda, birimi bir yüzden kar şı yüze tamamen kateden, tasarlanarak oluşturulmuş bir veya daha çok say ıda boşluklu kil kâgir birim.
3.28 Beton veya harç dolgulu kil kâgir birim Beton veya harç dolgu için elverişli özel deliklere sahip kâgir birim.
3.29 Kâgir paneller için kil kâgir birim Donatılı kâgir veya kat yüksekliğinde kâgir paneller yap ımına uygun şekilde, beton veya harç dolguya uygun düşey kanallı imal edilmiş kil kâgir birim.
3.30 Şiddetli hava etkilerine maruz kil kâgir Kullanım yerinde, su (yağmur suyu, yer altı suyu) ile doygun hâlde, hava şartlar ı nedeniyle s ık donma/çözülme döngülerine maruz kalan ve herhangi koruma yap ılmayan kâgir veya kâgir elemanlar. 4
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
3.31 Ilımlı hava etkilerine maruz kil kâgir Kullanım yerinde, neme ve donma/çözülme döngülerine maruz kalan, şiddetli hava şartlar ına maruz yapılar haricindeki kâgir veya kâgir elemanlar.
3.32 Etkisiz hava şartlar ına maruz kil kâgir Kullanım yerinde, neme ve donma etkilerine maruz kalmayacak şekilde tasarlanan kâgir veya kâgir elemanlar.
3.33 Kategori I kâgir birimler Beyan edilen bas ınç dayanımı değerinin en fazla % 5 kusurlu numune ihtimaliyle sağlanabildiği kâgir birim. Bu, ortalama veya karakteristik değer ile temin edilebilir.
3.34 Kategori II kâgir birimler Kategori I kâgir birimler için belirlenen güven seviyesini sağlaması tasarlanmayan kâgir birimler.
3.35 Dış ve iç cidarlar ın birleşik kalınlığı Kâgir birimin yanaklar ı ve alınlar ı arasındaki dış ve iç cidar kalınlıklar ı toplamının, sırasıyla birimin genişliği veya uzunluğuna bölünmesiyle bulunan ve yüzde olarak ifade edilen de ğer. Dış ve iç cidar kalınlıklar ı toplamı ölçülürken kullanılan doğrultu, tasarlanarak oluşturulmuş boşluklardan geçirilmek suretiyle en küçük toplam cidar kalınlığı elde edilecek şekilde seçilmelidir.
4
Malzemeler ve imalât
Madde 3.2 ve Madde 8.3.2’ye bak ılmalıdır.
5
Kil kâgir birimlerle ilgili şartlar
5.1 Genel
Bu standardda verilen şartlar ve özellikler, bu standardda at ıf yapılan deney metotlar ı veya diğer işlemler kullanılarak belirlenmelidir. Not - Deney metotlar ının, Madde 3.10 ve Madde 3.11’de tan ımlanan özel şekle sahip veya yardımcı birimlere uygulanma için genelde elverişli olmayacağı dikkate alınmalıdır. Aşağıdaki madde'lerde verilen uygunluk kriterleri, başlangıç tip deneyleri (Madde 8.2) ve teslimat partisi deneyleriyle (Ek A) ilgilidir. Kategori I kâgir birimlerin bas ınç dayanımında, ortalama değer için, dayanımın altına düşme oranı % 50 (p = 0,50) ve güven seviyesi % 95 olarak kullanılır. İmalâtçı, imalât değerlendirmesi için, fabrika imalât kontrol belgesinde (Madde 8.3) uygunluk kriterlerini tarif etmelidir. İmalâtçı, kâgir birimin LD - birimler (Şekil 2) veya HD - birimlerden (Şekil 3) hangisine ait şartlar ı sağladığını da beyan etmelidir.
5.2 LD - birimler 5.2.1 Boyutlar ve toleranslar (LD birimler) 5.2.1.1 Boyutlar (LD birimler) İmâlatçı, kil kâgir birimin boyutlar ını, uzunluk , genişlik ve yükseklik olarak, verilen bu sırayla, mm biriminde beyan etmelidir (Şekil 1). Bu boyutlar, çalışma boyutlar ı olarak beyan edilmelidir.
Not - İlâve olarak yerleşim boyutlar ı da verilebilir.
5
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Açıklama 1 2 3 4 5 6
Uzunluk Genişlik Yükseklik Üst yüz (Döşeme yüzü) Yanak Alın
Not - Bu tarifler kâgir birimin duvardaki normal kullanımına göre yapılmıştır.
Şekil 1 - Boyutlar ve yüzeyler Aşağıda verilen ölçme işlemi kullanılmalıdır : - Kâgir birimin en az iki çalışma boyutu, sırasıyla uzunluk, genişlik ve yükseklik için 250 mm, 125 mm ve 100 mm’den daha büyük değilse, EN 772-16:2000’da tarif edilen işlem b’ye göre, sıkışan çeneli kumpas kullanılarak ölçülmelidir. Ölçme işleminde kumpas ın çeneleri EN 772-16 ’da, Şekil 1 b’de nokta nokta gösterilen çizgiye yerleştirilmelidir. Ancak, iki ölçme değerinin ortalamasının alınması gerekli olan yükseklik ölçmesinde, ikinci ölçme işlemi, kâgir birimin ortas ındaki nokta nokta çizgiye dik yönde yap ılmalıdır. Kumpas çenelerinin genişliği 5 mm’den küçük 10 mm’den büyük olmamal ıdır. - Diğer kâgir birimlerde, EN 772-16’da tarif edilen işlem a) uygulanmal ıdır.
5.2.1.2 Boyut toleranslar ı (LD birimler) 5.2.1.2.1 Toleranslar (LD birimler) İmalâtçı kâgir birimin, Madde 5.2.1.2.2’de verilen ortalama değer sağladığını da beyan etmelidir
bakımından hangi tolerans s ınıf ını
İmalâtçı, piyasada bu özelliği ile ilgili olarak kullan ılacak kil kâgir birim teslimat partisinin, Madde 5.2.1.2.3’de verilen aralık kategorilerinden hangisini sağladığını beyan etmelidir.
Not - Bu ilâve beyan aşağıda verilenlerle ilgili olarak yap ılabilir ; -
Kâgirde gerekli doğruluğu (yerleşim, yapışma ve ince tabaka derzi) sağlamak, Bu şartlar ı sağlamak için ayr ıntılı proje çizimlerinin kullanımı.
5.2.1.2.2 Ortalama değer toleranslar ı (LD birimler) Ek A’ya uygun şekilde alınan kil kâgir birimde, Madde 5.2.1.1’de verilen i şlem kullanılarak, EN 772-16’ya uygun şekilde, numune tak ımında yapılan ölçme işlemleri sonucunda tayin edilen ve en yak ın mm’ye yuvarlatılan ortalama değer ile beyan edilen boyut değerleri arasındaki fark, bütün boyutlar için aşağıdaki beyan kategorilerinde verilenlerden daha büyük olmamal ıdır :
6
ICS 91.100.25
T1 : T1+ :
TÜRK STANDARDI TASARISI
± 0,40
tst EN 771-1
(anma boyutu) mm veya 3 mm’den hangisi daha büyükse,
Uzunluk ve genişlik için ; ± 0,40 (anma boyutu) mm veya 3 mm’den hangisi daha büyükse
ve Yükseklik için ; T2 :
±
T2 + :
0,25
±
0,05
(anma boyutu) mm veya 1 mm’den hangisi daha büyükse.
(anma boyutu) mm veya 2 mm’den hangisi daha büyükse,
Uzunluk ve genişlik için ; ± 0,25
(anma boyutu)
mm veya 2 mm’den hangisi daha büyükse
ve Yükseklik için ;
±
0,05 (anma boyutu) mm veya 1 mm’den hangisi daha büyükse.
veya Tm : imalâtçı taraf ından mm olarak beyan edilen sapma de ğeri (diğer kategorilerden daha geniş veya daha s ıkı olabilir).
5.2.1.2.3 Aralık (LD birimler) Ek A’ya uygun şekilde alınan düzgün şekilli kil kâgir birimde, Madde 5.2.1.1’de verilen işlem kullanılarak, EN 772-16’ya uygun şekilde, numune tak ımında yapılan ölçme işlemleri sonucunda, verilen herhangi bir boyut için tayin edilen ve en yakın mm’ye yuvarlatılan en fazla aralık (örneğin: kâgir birimlerde, bir boyutun tayin edilen en büyük ve en küçük değerleri arasındaki fark), aşağıda gösterilen 3 adeti beyan kategorisinden beyan edilen için verilen aral ık içerisinde olmalıdır : Kategori
En fazla aralık
R1 :
0,6
R1 + :
Uzunluk ve genişlik için ; 0,6 (anma boyutu) mm ve Yükseklik için ; 1,0 mm
(anma boyutu) mm
R2 :
0,3 (anma boyutu) mm
R2 + :
Uzunluk ve genişlik için ; 0,3 (anma boyutu) mm ve Yükseklik için ; 1,0 mm
veya Rm : İmalâtç ı taraf ından mm olarak beyan edilen aral ık değeri (diğer kategorilerden daha geniş veya daha sıkı olabilir).
5.2.1.2.4 Döşeme yüzlerinin düzlükten sapmas ı (LD birimler) Kil kâgir birimler ince tabaka harcı ile birlikte kullanılması tasarlanmışsa, imalâtçı aynı zamanda döşeme yüzlerinin izin verilen düzlükten sapma toleranslar ını da beyan etmelidir. Mamul partisinden Ek A’ya uygun şekilde alınan düzgün şekilli kil kâgir birim numuneler üzerinde EN 77220’ye uygun şekilde yapılan deneyle tayin edilen döşeme yüzlerinin düzlükten sapma değeri beyan değerini aşmamalıdır.
5.2.1.2.5 Döşeme yüzlerinin düzlemsel paralelliği (LD birimler) Kil kâgir birimler ince tabaka harc ı ile birlikte kullanılmak üzere tasarlanmışsa, imalâtçı aynı zamanda döşeme yüzlerinin izin verilen düzlemsel paralellikten sapma toleranslar ını da beyan etmelidir. Mamul partisinden Ek A’ya uygun şekilde alınan düzgün şekilli kil kâgir birim numuneler üzerinde EN 772-16 işlem d)’ye uygun şekilde yapılan deneyle tayin edilen döşeme yüzlerinin düzlemsel paralellikten sapma değeri beyan değerini aşmamalıdır.
7
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
5.2.2 Konfigürasyon (LD birimler) 5.2.2.1 Genel (LD birimler)
a) Düşey delikli kâgir birim
d) Lamba ve zıvana sistemli düşey delikli kâgir birim
g) Harç cebi olan yatay delikli kâgir birim
b) Harç cepli düşey delikli kâgir birim
e) Yatay delikli kâgir birim (bölme duvarlar için
h) Beton veya harç dolgulu kâgir birim
c) Kavrama deliği olan düşey delikli kâgir birim
f) Sıva kılavuz yuvası olan yatay delikli kâgir birim
i) Kâgir paneller için kâgir birim
Şekil 2 - LD birimlere örnekler İmalâtçı piyasada bu özelliği ile ilgili kullanılacak kil kâgir birimlerin (LD) konfigürasyonunu beyan etmelidir. Bu beyan, EN 1996-1-1’de veya EN 1996-1-2’de tarif edilen gruplardan herhangi birine at ıf yapılarak belirtilebilir ve/veya beyanda aşağıda verilen hususlardan ilgili olanlar bulunabilir. − Varsa tasarlanarak oluşturulmuş boşluklar ın doğrultusu da (çizim veya resim yoluyla gösterilerek) dâhil olmak üzere biçim ve özellikler, Tasarlanarak oluşturulmuş bütün boşluklar ın toplam hacminin, kâgir birimin brüt hacmine (uzunluk x − genişlik x yükseklik) yüzdece oranı, − Tasarlanarak oluşturulmuş bütün boşluklardan en büyüğünün hacminin, kâgir birimin brüt hacmine (uzunluk x genişlik x yükseklik) yüzdece oranı, Kavrama deliklerinin toplam hacminin, kâgir birimin brüt hacmine (uzunluk x genişlik x yükseklik) − yüzdece oranı, 8
ICS 91.100.25 − − − − −
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
İç cidarlar ın kalınlıklar ı, Dış cidarlar ın kalınlıklar ı, Dış ve iç cidarlar ın yanaktan yanağa birleşik kalınlığı, Dış ve iç cidarlar ın alından alına birleşik kalınlığı, Bir döşeme yüzündeki boşluk alanlar ının birimin yüzey alanına (uzunluk x genişlik) yüzdece oranı.
Not – Kil kâgir birimlerin yanaklar ı, harç cepleri, lamba z ıvana sistemleri gibi kilitleme özelliklerine sahip olabilirler. Kil kâgir birimlerin yüzeyleri, yüzey profiline (s ıva kılavuz yuvası gibi) sahip olabilir. Her beyan değeri; üst sınır, alt sınır veya iki değer aralığı olarak verilmelidir. Madde A’ya uygun şekilde partiden alınan numuneler üzerinde EN 772-16, EN 772-9 ve EN 772-3’e uygun şekilde yapılan deneyle tayin edilen sonuçlar ın numune takımı için hesaplanan ortalama değeri, beyan edilen iki değer aralığında olmalı veya sınır değerlere uygun olmal ıdır.
5.2.2.2 Dış ve iç et kal ınlıklar ı (LD birimler) Yük taşıyıcı, düşey veya yatay delikli kil kâgir birimlerin dış ve iç et kalınlıklar ı, imalâtçı taraf ından beyan edilmelidir. Beton veya harç dolgulu kil kâgir birimlerin, yüzeyde ve baş kısımdaki en düşük dış et kalınlığı ile en düşük iç et kalınlığı imalâtçı taraf ından beyan edilmelidir.
Not -
Edinilen tecrübeler, beton veya harç ile doldurulacak kat yüksekliğinde kanallar oluşturmak üzere tasarlanan kil kâgir birimler için yüzeydeki en düşük dış et kalınlığının 20 mm ve baş kısımdaki dış et kalınlığı ile iç et kalınlıklar ının da en az 14 mm olmas ının yeterli olduğunu göstermiştir.
5.2.2.3 Kavrama deliği (LD birimler) Düşey delikli kil kâgir birimlerde varsa, kavrama deliklerinin alanlar ı, imalâtçı taraf ından beyan edilmelidir.
5.2.2.4 Beton/harç dolgu için kanal (LD birimler) Kil kâgir birim delikleri, düşey kanallar ın sürekliliği derzlerde de sağlanacak şekilde tanzim edilmelidir. Beton/harç dolgu kanal ı, kâgir birim genişliğine göre eksenel şekilde yerleştirilmelidir. Beton/harç dolgu kanalının alanı en az 1500 mm2 ve kanalın en küçük boyutu 30 mm olmal ıdır.
5.2.2.5 Boşluklar ın oranı (LD birimler) Kâgir birimdeki boşluklar ın oranı EN 772-3’e göre tayin edilmelidir. Düşey delikli kil kâgir birimlerde boşluk oranının belirlenmesinde, kavrama delikleri dikkate al ınmalı ancak, harç cepleri ve sıva kılavuz yuvalar ı dâhil edilmemelidir. Beton veya harç ile doldurulacak kat yüksekliğinde kanallar oluşturmak üzere tasarlanan kil kâgir birimlerin boşluk oranının belirlenmesinde, beton veya harçla doldurulacak kanallar dikkate al ınmalı ancak, sıva kılavuz yuvalar ı (çukurluklar ı) dâhil edilmemelidir.
5.2.3 Birim hacim kütlesi (LD birimler) 5.2.3.1 Brüt kuru birim hacim kütlesi (LD birimler)
Kil kâgir birimlerin brüt kuru birim hacim kütlesi, kg/m 3 olarak, imalâtçı taraf ından beyan edilmelidir. Birim hacim kütlesi 1000 kg/m 3 ‘den büyük olmamal ıdır.
Not 1-İmalâtçı, beyan ettiği brüt kuru birim hacim kütlesinin, millî s ınıflandırma sistemine hangi şekilde uyarlanacağını da bildirilebilir. İmalâtçı, Madde 5.2.3.3’de verilen sapma kategorilerinden hangisinin uygulanacağını da beyan etmelidir.
Not 2- Kuru birim hacim kütlesi, aşağıda verilenlerin değerlendirilmesine yönelik olarak beyan edilir : Yükleme, - Havadan iletilen ses yalıtımı, Yangına direnç, - Isı yalıtımı. 9
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
İlâve olarak imalâtç ı, brüt kuru birim hacim kütlesinin en büyük tek değerini beyan edebilir.
5.2.3.2 Net kuru birim hacim kütlesi (LD birimler) İmalâtçı piyasada bu özelliği ile ilgili kullanılacak kil kâgir birimlerin net kuru birim hacim kütlesini beyan etmelidir.
Not 1- İmalâtç ı, beyan ettiği net kuru birim hacim kütlesinin, millî s ınıflandırma sistemine hangi şekilde uyarlanacağını da bildirilebilir. İmalâtçı, aynı zamanda Madde 5.2.3.3’de verilen sapma kategorilerinden hangisinin uygulanaca ğını da beyan etmelidir. İlâve olarak imalâtç ı, net kuru birim hacim kütlesinin en büyük ve en küçük tek değerlerini beyan edebilir.
5.2.3.3 Toleranslar (LD birimler) Ek A’ya uygun şekilde alınan numuneler üzerinde EN 772-13’e uygun şekilde yapılan deneyde, numune takımında yapılan ölçmelerle tayin edilen ortalama brüt ve net kuru birim hacim kütlesi, imalâtç ı taraf ından beyan edilen kuru birim hacim kütlesinden, a şağıda kategoriler için verilenlerden fazla sapma göstermemelidir: D1 : % 10 D2:%5 veya Dm : İmalâtçı taraf ından beyan edilen % sapma değeri (diğer kategorilerden daha geniş veya daha dar olabilir).
5.2.4 Basınç dayanımı (LD birimler) İmalâtçı piyasada bu özelliği ile ilgili kullanılacak kil kâgir birimlerin ve yük taşıyıcı elemanlarda kullan ılacak kil kâgir birimlerin ortalama bas ınç dayanımı beyan etmelidir. İmalâtç ı, gerekliyse standardlaştır ılmış bas ınç dayanımını da beyan etmelidir
Not 1- İmalâtç ı, beyan ettiği basınç dayanımının, millî sınıflandırma sistemine hangi şekilde uyarlanacağını da bildirilebilir. Not 2 - Beyan edilen bas ınç dayanımının standardlaştır ılmış basınç dayanımı hâline nas ıl dönüştürüleceği EN 772-1’de tarif edilmiştir. Ek olarak imalâtçı, kil kâgir birimin, Kategori I veya Kategori II’den hangisine dâhil olduğunu da beyan etmelidir. Ek A’ya uygun şekilde alınan numuneler üzerinde EN 772-1’e uygun şekilde, EN 772-1, Madde 7.2.4’te tarif edilen yüzey haz ırlama metodu ve EN 772-1, Madde 7.3.2’de tarif edilen şartlandırma işlemi uygulanarak yapılan deney sonuçlar ına göre, −
Teslimât partisinden alınan belirli sayıda kâgir birim numunede tayin edilen bas ınç dayanımı değerlerinin ortalaması, beyan edilen değerden daha küçük olmamal ıdır.
−
Numune takımını oluşturan numunelerde ölçülen dayan ım değerlerinden hiçbirisi, beyan değerinin % 80’inden daha küçük olmamal ıdır.
Beyanda, kil kâgir birimlerin deney esnas ında bulunacağı konumu/konumlar ı, birimlerin yataklanma metodu ve mevcut boşluklar ın (çukur) harç ile tamamen doldurulmas ının plânlanıp plânlanmad ığı belirtilmelidir. Aşındırarak yüzey düzeltme işleminin, deney uygulanacak yüzeylerin temas alanlar ını önemli derecede değiştirmesi hâlinde veya yüzeye başlık yapılması hâlinde bu durum beyan edilmelidir.
Not 3 - Bu Maddede basınç dayanımı ile ilgili olarak verilen şartlar ın, özel şekillendirilmiş ve yardımcı kâgir birimlere uygulanması zorunlu değildir. 10
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
5.2.5 Isıl davranış özellikleri (LD birimler) İmalâtçı, piyasada bu özelliği ile ilgili olarak kullan ılacak kil kâgir birimlerin veya ısı yalıtım şartlar ına maruz elemanlarda kullan ılacak birimlerin ısıl davranış özellikleriyle ilgili bilgiyi, bütün şartlarda EN 1745'e uygun şekilde vermelidir. Beyanda, çizelge, deney veya hesaplamadan hangisinin esas al ındığı da yer almal ıdır.
5.2.6 Dayanıklılık (LD birimler)
Not - Mamulün tasarlanan kullan ım yerinde, su işlemesine kar şı tam korunmuş olması (uygun kalın sıva tabakası, kaplama yapılması veya sandviç duvar ın iç kanadında veya bina içi duvarlarda kullan ılması gibi) hâlinde, donma/çözülmeye kar şı dirençli olma şartı aranmaz (FO). Donma /çözülme dayan ıklılığı ile ilgili şart aranan ülkelerde, kâgir birimin, tasarlanan kullan ım yerinde sadece kısıtlı korumaya tâbi olmas ı (ince sıva gibi) hâlinde, kâgir birimin dayan ıklılığı, tasarlanan kullanım yerinde geçerli hükümlere göre değerlendirilmeli ve beyan edilmelidir.
5.2.7 Su emme (LD birimler)
Not - LD kâgir birimlerin tasarlanan kullanım yeri nedeniyle, su emme ile ilgili herhangi şart dikkate alınmaz.
5.2.8 Aktif eriyebilir tuz içeriği (LD birimler) Kâgir birimin, tasarlanan kullan ım yerinde sadece kısıtlı korumaya tâbi olmas ı (ince sıva gibi) hâlinde, aktif eriyebilir tuzlar ın içeriği, Çizelge 1’de verilen kategoriler esas al ınarak imalâtçı taraf ından beyan edilmelidir. Teslimât partisinden Ek A’ya uygun şekilde alınan numuneler üzerinde EN 772-5’e uygun şekilde tayin edilen suda eriyebilir tuzlar ın içeriği, beyan edilen aktif eriyebilir tuz içeriğinden daha fazla olmamal ıdır.
Çizelge 1 - Aktif eriyebilir tuz içeriği kategorileri Toplam % (en fazla)
Kategori Na+ + K+
Mg2+
S0
Şart konulmamıştır
Şart konulmamıştır
S1
0,17
0,08
S2
0,06
0,03
Not 1 - Mamulün tasarlanan kullan ım yerinde, su nüfuzuna kar şı tam korunmuş olması (uygun kalın sıva tabakası, kaplama yapılması veya sandviç duvar ın iç kanadında veya bina içi duvarlarda kullanılması gibi) hâlinde, aktif eriyebilir tuz içeriği ile ilgili herhangi şart aranmaz (SO). Not 2 - Daha fazla bilgi için Madde B.4’e bak ılmalıdır.
5.2.9 Rutubet hareketi (LD birimler) Rutubet hareketi ile ilgili şart bulunan ülkelerde, rutubet hareketi, bir boyutu en az 400 mm ve d ış et kalınlığı en az 12 mm olan kâgir birimler için EN 772-19’a göre beyan edilmelidir. S ıvanacak kâgir birimlerin rutubet hareketi ise birimlerin kullan ılacağı yerde geçerli hükümlere göre beyan edilmelidir.
5.2.10 Yangına tepki (LD birimler) İmâlatçı, yangına maruz kalma ile ilgili şartlara tâbi elemanlarda kullan ılması tasarlanan kâgir birimlerin yangına tepki sınıflar ını beyan etmelidir. Kütle veya hacim oranı olarak (hangisi daha yüksek ise) en fazla % 1,0, düzgün da ğılmış organik madde ihtiva eden kâgir birimler için, deneye ihtiyaç duyulmaks ızın Yangın Sınıf ı A1 beyan edilebilir. Kütle veya hacim oran ı olarak (hangisi daha yüksek ise) % 1,0’den daha yüksek, düzgün da ğılmış organik madde ihtiva eden kâgir birimler, EN 13501-1’e göre s ınıflandır ılmalı ve uygun yangına tepki sınıf ı beyan edilmelidir.
11
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Not - 2000/605/EC sayılı kararla değişik 96/603/EC no’lu komisyon karar ında, kütle veya hacim oran ı olarak (hangisi daha yüksek ise) en fazla % 1,0, düzgün da ğılmış organik madde ihtiva eden yanmaz kâgir birimlerin, deneye ihtiyaç duyulmaksızın Yangına tepki Sınıf ı A1’e dâhil olarak s ınıflandır ıldığına dikkat edilmelidir.
5.2.11 Su buhar ı geçirgenliği (LD birimler) İmalâtçı, dış elemanlarda kullanılması tasarlanan birimlerin su buhar ı geçirgenliği ile ilgili bilgiyi, EN 1745’te verilen çizelgelerde yer alan su buhar ı difüzyon katsayısı yoluyla beyan etmelidir.
5.2.12 Bağ dayanımı (LD birimler) 5.2.12.1 Genel (LD birimler) Taşıyıcı olma şartlar ına maruz elemanlarda kullan ılması tasarlanan kil kâgir birimlerin, harçla oluşturduğu bağ dayanımı, EN 1052-3’e uygun olarak karakteristik başlangıç kayma dayanımı yoluyla beyan edilmelidir. Beyan, aşağıdaki Madde 5.2.12.2’de verilen sabit de ğer esasına göre veya Madde 5.12.2.3’te tarif edilen deney sonuçlar ı esas alınarak yapılmalıdır. İmalâtçı, bağ dayanımının sabit değerden mi yoksa deney sonucundan mı elde edildiğini beyan etmelidir.
Not - Çoğu durumda sabit değerin yeterli olacağı kabul edilir.
5.2.12.2 Sabit değer esas ına göre beyan (LD birimler) Madde 5.12.2.3’e göre deney yoluyla beyan yap ılmamışsa, kâgir birimin harçla oluşturduğu başlangıç karakteristik kayma dayanımı, EN 998-2, Ek C esas alınarak beyan edilebilir.
5.2.12.3 Deney esasına göre beyan (LD birimler) Kâgir birimlerin, EN 998-2’de tarif edilen özel harç tipleriyle, karakteristik başlangıç kayma dayanımı, teslimat partisinden Ek A’ya uygun şekilde alınan kâgir birim numuneler kullan ılarak EN 1052-3’e göre yapılan deney esas al ınarak beyan edilebilir. Karakteristik başlangıç kayma dayanımı, beyan değerinden daha küçük olmamal ıdır. Not - Bağ dayanımı, harç, kâgir birim ve işçiliğe bağlıdır.
5.3 HD birimler 5.3.1 Boyutlar ve toleranslar (HD birimler) 5.3.1.1 Boyutlar (HD birimler) İmalâtçı, kil kâgir birimin boyutlar ını, uzunluk , genişlik ve yükseklik olarak, verilen bu sırayla, mm biriminde beyan etmelidir (Şekil 1). Bu boyutlar, çalışma boyutlar ı olarak beyan edilmelidir.
Not - İlâve olarak yerleşim boyutlar ı da verilebilir. Aşağıda verilen ölçme işlemi kullanılmalıdır : - Kâgir birimin en az iki çalışma boyutu, sırasıyla uzunluk, genişlik ve yükseklik için 250 mm, 125 mm ve 100 mm’den daha büyük değilse, EN 772-16:2000’da tarif edilen işlem b’ye göre, sıkışan çeneli kumpas kullanılarak ölçülmelidir. Ölçme işleminde kumpas ın çeneleri EN 772-16 ’da, Şekil 1 b’de nokta nokta gösterilen çizgiye yerleştirilmelidir. Ancak, iki ölçme değerinin ortalamasının alınması gerekli olan yükseklik ölçmesinde, ikinci ölçme işlemi, kâgir birimin ortas ındaki nokta nokta çizgiye dik yönde yap ılmalıdır. Kumpas çenelerinin genişliği 5 mm’den küçük 10 mm’den büyük olmamal ıdır. - Diğer kâgir birimlerde, EN 772-16’da tarif edilen işlem a) uygulanmal ıdır.
5.3.1.2 Boyut toleranslar ı (HD birimler) 5.3.1.2.1 Toleranslar (HD birimler) İmalâtçı, kil kâgir birimlerin, Madde 5.3.1.2.2’de ortalama değer için verilen tolerans kategorilerinden hangisini sağladığını da beyan etmelidir.
12
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
İmalâtçı, piyasada bu özelliği ile ilgili olarak kullan ılacak kil kâgir birim teslimat partisinin, Madde 5.3.1.2.3’de verilen aralık kategorilerinden hangisini sağladığını beyan etmelidir.
Not - Bu ilâve beyan aşağıda verilenlerle ilgili olarak yap ılabilir. -
Kâgirde gerekli doğruluğu (yerleşim, yapışma ve ince tabaka derzi) sağlamak için, Bu şartlar ı sağlamak için ayr ıntılı proje çizimlerinin kullanımı için.
5.3.1.2.2 Ortalama değer toleransı (HD birimler) Teslimat partisinden Ek A’ya uygun şekilde alınan kil kâgir birimde EN 772-16’ya uygun şekilde, Madde 5.3.1.1’de verilen işlem kullanılarak, numune tak ımında yapılan ölçme işlemleri sonucunda tayin edilen ve en yakın mm’ye yuvarlatılan ortalama değer ile beyan edilen boyut değerleri arasındaki fark, bütün boyutlar için aşağıdaki beyan kategorilerinde verilenlerden daha büyük olmamal ıdır :
veya
T1 :
± 0,40
T2 :
± 0,25
Tm :
(anma boyutu) mm veya 3 mm’den, hangisi daha büyükse, (anma boyutu) mm veya 2 mm’den, hangisi daha büyükse,
İmalâtçı taraf ından mm olarak beyan edilen sapma de ğeri (diğer kategorilerden daha geniş veya daha s ıkı olabilir).
5.3.1.2.3 Aralık (HD birimler) Ek A’ya uygun şekilde alınan düzgün şekilli kil kâgir birimde EN 772-16’ya uygun şekilde, Madde 5.3.1.1’de verilen işlem kullanılarak, numune tak ımında yapılan ölçme işlemleri sonucunda, verilen herhangi bir boyut için tayin edilen ve en yak ın mm’ye yuvarlatılan en fazla aral ık (kâgir birimlerde bir boyutun tayin edilen en büyük ve en küçük değerleri arasındaki fark), aşağıda gösterilen üç beyan kategorisinden beyan edilen için verilen aralık içerisinde olmalıdır :
veya
Kategori
En fazla aralık
R1 :
0,6
(anma boyutu) mm
R2 :
0,3
(anma boyutu) mm
Rm :
imalâtçı taraf ından mm olarak beyan edilen aral ık değeri (diğer kategorilerden daha geniş veya daha sıkı olabilir).
Not – Genel görünüşte tutarlılık sağlamak için farklı imalât partilerinin kar ıştır ılarak kullanıldığı açık yüzeyli bazı kâgir tipleri için R m kategorisi tatmin edici olabilir.
5.3.1.2.4 Döşeme yüzlerinin düzlükten sapmas ı (HD birimler) Kil kâgir birimler ince tabaka harcı ile birlikte kullanılması tasarlanmışsa, imalâtçı aynı zamanda döşeme yüzlerinin izin verilen düzlükten sapma toleranslar ını da beyan etmelidir. Mamul partisinden Ek A’ya uygun şekilde alınan düzgün şekilli kil kâgir birim numuneler üzerinde EN 77220’ye uygun şekilde yapılan deneyle tayin edilen döşeme yüzlerinin düzlükten sapma değeri beyan değerini aşmamalıdır.
5.3.1.2.5 Döşeme yüzlerinin düzlemsel paralelliği (HD birimler) Kil kâgir birimler ince tabaka harc ı ile birlikte kullanılmak üzere tasarlanmışsa, imalâtçı aynı zamanda döşeme yüzlerinin izin verilen düzlemsel paralellikten sapma toleranslar ını da beyan etmelidir. Mamul partisinden Ek A’ya uygun şekilde alınan düzgün şekilli kil kâgir birim numuneler üzerinde EN 772-16 işlem d)’ye uygun şekilde yapılan deneyle tayin edilen döşeme yüzlerinin düzlemsel paralellikten sapma değeri beyan değerini aşmamalıdır.
13
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
5.3.2 Konfigürasyon (HD birimler) İmalâtçı piyasada bu özelliği ile ilgili kullanılacak kil kâgir birimlerin (HD) konfigürasyonunu beyan etmelidir. Bu beyan, EN 1996-1-1’de veya EN 1996-1-2’de tarif edilen gruplardan herhangi birine at ıf yapılarak belirtilebilir ve/veya beyanda aşağıda verilen hususlardan ilgili olanlar bulunabilir. − − − − − − − − −
Varsa tasarlanarak oluşturulmuş boşluklar ın doğrultusu da (çizim veya resim yoluyla gösterilerek) dâhil olmak üzere biçim ve özellikler, Tasarlanarak oluşturulmuş bütün boşluklar ın toplam hacminin, kâgir birimin brüt hacmine (uzunluk x genişlik x yükseklik) yüzdece oranı, Tasarlanarak oluşturulmuş bütün boşluklardan en büyüğünün hacminin, kâgir birimin brüt hacmine (uzunluk x genişlik x yükseklik) yüzdece oranı, Kavrama deliklerinin toplam hacminin, kâgir birimin brüt hacmine (uzunluk x genişlik x yükseklik) yüzdece oranı, İç cidarlar ın kalınlıklar ı, Dış cidarlar ın kalınlıklar ı, Dış ve iç cidarlar ın yanaktan yanağa birleşik kalınlığı, Dış ve iç cidarlar ın alından alına birleşik kalınlığı, Bir döşeme yüzündeki boşluk alanlar ının birimin yüzey alanına (uzunluk x genişlik) yüzdece oranı.
Çukurlar ın toplam hacmi, kâgir birimin brüt hacminin (uzunluk x geni şlik x yükseklik) % 20’sini aşmamal ıdır.
Not – Kil kâgir birimlerin yanaklar ı, harç cepleri, lamba z ıvana sistemleri gibi kilitleme özelliklerine sahip olabilirler. Kil kâgir birimlerin yüzeyleri, yüzey profiline (s ıva kılavuz yuvası gibi) sahip olabilir. Her beyan değeri; üst sınır, alt sınır veya iki değer aralığı olarak verilmelidir. Madde A’ya uygun şekilde partiden alınan numuneler üzerinde EN 772-16, EN 772-9 ve EN 772-3’e uygun şekilde yapılan deneyle tayin edilen sonuçlar ın numune takımı için hesaplanan ortalama değeri, beyan edilen iki değer aralığında olmalı veya sınır değerlere uygun olmal ıdır.
a) Dolu birim
b) Çukur birim
d) Düşey delikli birim
c) Düşey delikli birim
e) Düşey delikli birim
Şekil 3 - HD birimlere örnekler
14
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
5.3.3 Birim hacim kütlesi (HD birimler) 5.3.3.1 Brüt kuru birim hacim kütlesi (HD birimler) İmalâtçı, piyasada bu özelliği ile ilgili olarak kullanılacak kâgir birimlerin ve akustik şartlara tâbi elemanlarda kullanılacak birimlerin brüt kuru birim hacim kütlesini bütün şartlarda beyan etmelidir.
Not 1 - İmalâtç ı, beyan ettiği brüt kuru birim hacim kütlesinin, millî s ınıflandırma sistemine hangi şekilde uyarlanacağını da bildirilebilir. Brüt kuru birim hacim kütlesi beyan edilmişse, imalâtçı, Madde 5.3.3.3’te verilen sapma kategorilerinden hangisinin uygulanacağını da beyan etmelidir.
Not 2 - Kuru birim hacim kütlesi, aşağıda verilenlerin değerlendirilmesine yönelik olarak beyan edilir : Yükleme, - Havadan iletilen ses yalıtımı, Isı yalıtımı, Yangına tepki. - İlâve olarak imalâtç ı, net kuru birim hacim kütlesinin en büyük ve en küçük tek değerlerini beyan edebilir.
5.3.3.2 Net kuru birim hacim kütlesi (HD birimler) İmalâtçı, piyasada bu özelliği ile ilgili olarak kullan ılacak kâgir birimlerin net kuru birim hacim kütlesini beyan etmelidir.
Not 1 - İmalâtç ı, beyan ettiği net kuru birim hacim kütlesinin, millî s ınıflandırma sistemine hangi şekilde uyarlanacağını da bildirilebilir. Net kuru birim hacim kütlesi beyan edilmişse, imalâtçı, Madde 5.3.3.3’te verilen sapma kategorilerinden hangisinin uygulanacağını da beyan etmelidir. İlâve olarak imalâtç ı, net kuru birim hacim kütlesinin en büyük ve en küçük tek değerlerini beyan edebilir.
5.3.3.3 İzin verilen sapmalar (HD birimler) Ek A’ya uygun şekilde alınan numuneler üzerinde EN 772-13’e uygun şekilde yapılan deneyde numune takımında yapılan ölçmelerle tayin edilen ortalama brüt ve net kuru birim hacim kütlesi, imalâtç ı taraf ından beyan edilen kuru birim hacim kütlesinden, aşağıda verilen kategoriler için belirtilenlerden fazla sapma göstermemelidir: D1 : % 10 D2:%5 veya Dm : İmalâtç ı taraf ından beyan edilen % sapma değeri (diğer kategorilerden daha geniş veya daha dar olabilir).
5.3.4 Basınç dayanımı (HD birimler) İmalâtçı piyasada bu özelliği ile ilgili kullanılacak kil kâgir birimlerin ve yük taşıyıcı elemanlarda kullan ılacak kil kâgir birimlerin ortalama bas ınç dayanımı beyan etmelidir. İmalâtç ı, gerekliyse standardlaştır ılmış bas ınç dayanımını da beyan etmelidir
Not 1 - Beyan edilen bas ınç dayanımının standardlaştır ılmış basınç dayanımı hâline nas ıl dönüştürüleceği EN 772-1’de tarif edilmiştir. Ek olarak imalâtçı, kil kâgir birimin, Kategori I veya Kategori II’den hangisine dâhil olduğunu da beyan etmelidir.
15
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Ek A’ya uygun şekilde alınan numuneler üzerinde EN 772-1’e uygun şekilde, EN 772-1, Madde 7.2.4’te tarif edilen yüzey haz ırlama metodu ve EN 772-1, Madde 7.3.2’de tarif edilen şartlandırma işlemi uygulanarak yapılan deney sonuçlar ına göre, − −
Teslimât partisinden alınan belirli sayıda kâgir birim numunede tayin edilen bas ınç dayanımı değerlerinin ortalaması, beyan edilen değerden daha küçük olmamal ıdır. Numune takımını oluşturan numunelerde ölçülen dayan ım değerlerinden hiçbirisi, beyan değerinin % 80’inden daha küçük olmamal ıdır.
Beyanda, kâgir birimlerin deney esnasında bulunacağı konumu/konumlar ı, birimlerin yataklanma metodu ve mevcut boşluklar ın (çukur) harç ile tamamen doldurulmas ının plânlanıp plânlanmadığı belirtilmelidir. Aşındırma işleminin deneye tâbi tutulacak yüzeylerdeki temas alan ını önemli derecede değiştirmesi hâlinde ve bu nedenle başlıklama işleminin kullanılması durumunda bu beyan edilmelidir. Yüksek dayan ımlı birimlerde olduğu gibi aşındırarak yüzey düzeltme işleminin uygulanamamas ı hâlinde yüzey, EN 772-1, Madde 7.2.5’te tarif edildiği şekilde başlık yapılarak düzeltilmelidir. Kullanılan bu işlem beyan edilmelidir.
Not 2 - İmalâtç ı, beyan ettiği basınç dayanımının, millî sınıflandırma sistemine hangi şekilde uyarlanacağını da bildirebilir. Not 3 - Bu Maddede basınç dayanımı ile ilgili olarak verilen şartlar ın, özel şekillendirilmiş ve yardımcı kâgir birimlere uygulanması zorunlu değildir.
5.3.5 Isıl davranış özellikleri (HD birimler) İmalâtçı, piyasada bu özelliği ile ilgili olarak kullan ılacak kâgir birimlerin veya ısıl şartlara maruz elemanlarda kullanılacak birimlerin ısıl davranışıyla ilgili bilgiyi, bütün şartlarda EN 1745'e uygun şekilde vermelidir. Beyanda, çizelge, deney veya hesaplamadan hangisinin esas al ındığı da beyan edilmelidir.
5.3.6 Dayanıklılık (HD birimler) Kâgir birimin donma/çözülme dayan ıklılık kategorisi, imalâtçı taraf ından, birimin etkisiz, ılımlı ve şiddetli etkiye maruz kâgir elemanlarda kullan ımına göre beyan edilmelidir (Madde B.3). F 0 - Etkisiz ortam, F 1 - Ilımlı ortam, F 2 - Şiddetli ortam. Avrupa deney metodu oluşturuluncaya kadar, kâgir birimin donma /çözülme dayan ıklılığı tasarlanan kullanım yerinde geçerli hükümlere göre değerlendirilmeli ve beyan edilmelidir.
5.3.7 Su emme (HD birimler) 5.3.7.1 Dış elemanlarda kullanılacak birimler (HD birimler) Dış elemanlarda kullan ılacak ve yüzeyi açık hava şartlar ına maruz kalacak kâgir birim teslimat partisinin su emme değeri, imalâtçı taraf ından beyan edilmelidir. Teslimat partisinden Ek A'da tarif edilen şekilde alınan ve Ek C’de tarif edilen şekilde su emme deneyine tâbi tutulan belirli sayıda kâgir birimden elde edilen ortalama su emme değeri, beyan edilen su emme değerinden daha yüksek olmamal ıdır.
5.3.7.2 Rutubet geçirimsizlik tabakas ında kullanılacak birimler (HD birimler) Rutubet geçirimsizlik tabakas ında kullanılacak kâgir birimlerin su emme değeri, imalâtçı taraf ından beyan edilmelidir. Teslimat partisinden Ek A'da tarif edilen şekilde alınan ve EN 772-7’de tarif edilen şekilde su emme deneyine tâbi tutulan belirli sayıda kâgir birimden elde edilen ortalama su emme de ğeri, beyan edilen su emme değerinden daha yüksek olmamal ıdır.
Not - Su emme ve bas ınç dayanımı veya dayanıklılık arasında genel bir ilişki mevcut değildir.
5.3.8 Başlangıç su emme oranı (HD birimler) İmalâtçı, piyasada bu özelliği ile ilgili olarak kullanılacak kâgir birim teslimat partisinin başlangıç su emme oranını beyan etmelidir. Teslimat partisinden Ek A'da tarif edilen şekilde alınan ve EN 772-11’de tarif edilen 60 ± 2 saniye suya batırma metodu kullan ılarak deneye tâbi tutulan belirli sayıda kâgir birimden elde edilen ortalama başlangıç su emme oranı, beyan edilen başlangıç su emme oranından daha yüksek olmamal ıdır. 16
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
5.3.9 Aktif eriyebilir tuz içeriği (HD birimler) Kâgir birimin, tasarlanan kullan ım yerinde sadece kısıtlı korumaya tâbi olması (ince sıva gibi) veya aktif eriyebilir tuz ihtiva eden çevreye maruz kalmas ı hâlinde, aktif eriyebilir tuzlar ın içeriği, Çizelge 2’de verilen kategoriler esas alınarak imalâtçı taraf ından beyan edilmelidir. Teslimât partisinden Ek A’ya uygun şekilde alınan numuneler üzerinde EN 772-5’e uygun şekilde tayin edilen suda eriyebilir tuzlar ın içeriği, beyan edilen aktif eriyebilir tuz içeriğinden daha fazla olmamal ıdır.
Çizelge 1 - Aktif eriyebilir tuz içeriği kategorileri Toplam % (en fazla)
Kategori Na+ + K+
Mg2+
S0
Şart konulmamıştır
Şart konulmamıştır
S1
0,17
0,08
S2
0,06
0,03
Not 1 - Mamulün tasarlanan kullan ım yerinde, su işlemesine kar şı tam korunmuş olması (uygun kalın sıva tabakası, kaplama yapılması veya sandviç duvar ın iç kanadında veya bina içi duvarlar ında kullanılması gibi) hâlinde, aktif eriyebilir tuz içeriği ile ilgili herhangi şart aranmaz (S 0). Not 2 - Daha fazla bilgi için Madde B.4’e bak ılmalıdır.
5.3.10 Rutubet hareketi (HD birimler) Rutubet hareketi ile ilgili şart bulunan ülkelerde, rutubet hareketi, birimlerin kullan ılacağı yerde geçerli hükümlere göre değerlendirilmeli ve beyan edilmelidir.
5.3.11 Yangına tepki (HD birimler) İmâlatçı, yangına maruz kalma ile ilgili şartlara tâbi elemanlarda kullan ılması tasarlanan kâgir birimlerin yangına tepki sınıflar ını beyan etmelidir. Kütle veya hacim oranı olarak (hangisi daha yüksek ise) en fazla % 1,0, düzgün da ğılmış organik madde ihtiva eden kâgir birimler için, deneye ihtiyaç duyulmaks ızın Yangın Sınıf ı A1 beyan edilebilir. Kütle veya hacim oran ı olarak (hangisi daha yüksek ise) % 1,0’den daha fazla, düzgün da ğılmış organik madde ihtiva eden kâgir birimler, EN 13501-1’e göre s ınıflandır ılmalı ve uygun yangına tepki sınıf ı beyan edilmelidir.
Not - 2000/605/EC sayılı kararla değişik 96/603/EC no’lu komisyon karar ında, kütle veya hacim oranı olarak (hangisi daha yüksek ise) en fazla % 1,0, düzgün dağılmış organik madde ihtiva eden yanmaz kâgir birimlerin, deneye ihtiyaç duyulmaks ızın Yangına Tepki Sınıf ı A1’e dâhil olarak s ınıflandır ıldığına dikkat edilmelidir.
5.3.12 Su buhar ı geçirgenliği (HD birimler) İmalâtçı, dış elemanlarda kullanılması tasarlanan birimlerin su buhar ı geçirgenliği ile ilgili bilgiyi, EN 1745’te verilen çizelgelerde yer alan su buhar ı difüzyon katsayısı yoluyla beyan etmelidir.
5.3.13 Bağ dayanımı (HD birimler) 5.3.13.1 Genel (HD birimler) Taşıyıcı olma şartlar ına maruz elemanlarda kullan ılması tasarlanan kil kâgir birimlerin, harçla oluşturduğu bağ dayanımı, EN 1052-3’e uygun olarak karakteristik başlangıç kayma dayanımı şeklinde beyan edilmelidir. Beyan, aşağıdaki Madde 5.3.13.2’de verilen sabit de ğer esasına göre veya Madde 5.3.13.3’te tarif edilen deney sonuçlar ı esas alınarak yapılmalıdır. Imalâtçı, bağ dayanımının sabit değerden mi, yoksa deney sonucundan mı elde edildiğini beyan etmelidir. 17
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Not - Çoğu durumlarda sabit değer kullanmanın yeterli olacağı kabul edilir.
5.3.13.2 Sabit değer esas ına göre beyan (HD birimler) Madde 5.3.13.3’e göre deney yoluyla beyan yap ılmamışsa, kâgir birimin harçla oluşturduğu başlangıç karakteristik kayma dayanımı, EN 998-2, Ek C esas alınarak beyan edilebilir.
5.3.13.3 Deney esasına göre beyan (HD birimler) Kâgir birimlerin, EN 998-2’de tarif edilen özel harç tipleriyle, karakteristik başlangıç kayma dayanımı, teslimat partisinden Ek A’ya uygun şekilde alınan kâgir birim numuler kullan ılarak EN 1052-3’e göre yap ılan deney esas alınarak beyan edilebilir. Karakteristik başlangıç kayma dayanımı, beyan değerinden daha küçük olmamal ıdır.
Not - Bağ dayanımı, harç, kâgir birim ve işçiliğe bağlıdır.
6
Kil kâgir birimlerin tanımı, kısa gösterilişi ve sınıflandır ılması
6.1 Tanım ve kısa gösteriliş 6.1.1 LD birimler Kil kâgir birimin tanımı ve kısa gösterilişinde en az aşağıda verilenler bulunmal ıdır : a) b) c) d)
Bu standardın numarası ve yayım tarihi (TS EN 771-1:2005 şeklinde), Kâgir birimin tipi (Madde 5.1), Boyutlar ve toleranslar (ortalama değer) (Madde 5.2.1), Brüt kuru birim hacim kütlesi ve toleranslar (Madde 5.2.3),
Piyasaya sürülen birimin kullan ımı ile ilgili olarak, tan ım ve kısa gösterilişte, aşağıda verilenler bulunmal ıdır e) f) g) h) i) j) k) l) m) n) o)
Basınç dayanımı (Madde 5.2.4), Konfigürasyon (Madde 5.2.2), Toleranslar (aralık) (Madde 5.2.1), Net kuru birim hacimkütlesi ve toleranslar (Madde 5.2.3), Isıl özellikler (Madde 5.2.5), Donma/çözülmeye direnç kategorisi ve esaslar ı (Madde 5.2.6), Aktif eriyebilir tuz kategorisi (Madde 5.2.8), Nem hareketi ve esaslar ı (Madde 5.2.9), Yangına tepki (Madde 5.2.10), Su buhar ı geçirgenliği (Madde 5.2.11), Bağ dayanımı (Madde 5.2.12).
6.1.2 HD birimler Kil kâgir birimin tanımı ve kısa gösterilişinde en az aşağıda verilenler bulunmal ıdır : a) Bu standardın numarası ve yayım tarihi (TS EN 771-1:2005 şeklinde), b) Kâgir birimin tipi (Madde 5.1), c) Boyutlar ve toleranslar (ortalama değer) (Madde 5.3.1), d) Donma/çözülmeye direnç kategorisi ve esaslar ı (Madde 5.3.6), Piyasaya sürülen birimin kullan ımı ile ilgili olarak, tan ım ve kısa gösterilişte, aşağıda verilenler bulunmal ıdır e) f) g) h) i) j) k) l) m) n) o) p) 18
Basınç dayanımı (Madde 5.3.4). Konfigürasyon (Madde 5.3.2), Toleranslar (aralık) (Madde 5.3.1), Brüt ve net kuru birim hacim kütlesi ve toleranslar ı (Madde 5.3.3), Su emme (Madde 5.3.7), Başlangıç su emme oranı (Madde 5.3.8), Isıl özellikler (Madde 5.3.5), Aktif eriyebilir tuz kategorisi (Madde 5.3.9), Nem hareketi ve esaslar ı (Madde 5.3.10), Yangına tepki (Madde 5.3.11), Su buhar ı geçirgenliği (Madde 5.3.12), Bağ dayanımı (Madde 5.3.13).
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
6.2 Sınıflandırma Kâgir birimlerin özelliklerini gösteren şartnamelerde, sadece bu standardın kapsamında olan tek özellikleri esas alması ve ticarete engel teşkil etmemesi şartıyla uygun sınıflandırma sistemlerine atıfta bulunulabilir. Bu atıf, bu standarda uygun imalât yapt ığını iddia eden bütün imalâtç ılar ın, gerekli durumlarda, mamul özellikleriyle ilgili beyanda bulunma şartını kaldırmaz.
Not - Kullanılan mevcut sınıflandırma sistemlerine ait detay bilgi, bilgilendirme amaçlı millî ek’lerde verilebilir.
7
İşaretleme
Aşağıda verilen hususlar, ambalâjda, irsaliye ve teslim belgesinde, kâgir birimle birlikte verilen herhangi belgede açık şekilde işaretlenmelidir : a) İsim, ticarî unvan veya kâgir birim imalâtçısını tanıtıcı diğer ifadeler, b) Kâgir birimleri tanıtıcı bilgi ve birimlerin tanım ve kısa gösterilişi ile ilgili ifadeler ,
Not - CE işareti ve etiketi için Ek ZA, Madde ZA.3 uygulanmal ıdır. Madde ZA.3’te CE işareti ile birlikte verilecek bilgilerin, bu maddede gerekli görülen bilgilerle ayn ı olması hâlinde, CE işareti ile birlikte yer alan bilgilerle, bu madde gereklerinin sağlandığı kabul edilebilir.
8
Uygunluk değerlendirmesi
8.1 Genel İmalâtçı, mamulünün bu standardda verilen özelliklere ve beyan edilen de ğerlere uygunluğunu aşağıda verilenlerin her ikisini de uygulayarak göstermelidir: Mamulün başlangıç tip deneylerine tâbi tutulması (Madde 8.2), Fabrika imalât kontrolu (Madde 8.3). Başlangıç tip deneyleri hariç olmak üzere, bu standardda verilen deneylerden ba şka alternatif deney metotlar ı da kullanılabilir ve anlaşmazlık hâlinde bu alternatif deney metotlar ı aşağıda verilenleri sağlamalıdır : a) Referans deney metodu ve alternatif deney metodu ile elde edilen sonuçlar aras ındaki ilişki gösterilebilmelidir. b) Deney sonuçlar ı arasındaki ilişkinin dayandığı bilgi muayene için mevcut olmal ıdır.
8.2 Başlangıç tip deneyleri Yeni tip mamul geliştirildiği zaman, bu mamul sat ışa sunulmadan önce, mamulün sağlanan mevcut özelliklerinin bu standardda verilen özellikleri ve imalâtç ı taraf ından beyan edilen değerleri sağladığını doğrulamak üzere uygun başlangıç tip deneyleri yapılmalıdır. Ham maddelerin kaynağında, bileşim oranlar ında, yapısında veya imalât işleminde, mamul özelliklerini değiştirebilecek şekilde önemli değişiklik olması durumunda başlangıç tip deneyi tekrarlanmalıdır.
Not -
CE işareti hükümlerini sağlamak için belirlenecek performans karakteristikleri, Çizelge ZA.1’de verilmiştir.
Uygulanacak deneyler, aşağıda liste hâlinde verilenlerden, kullan ımı plânlanan mamul tipi için imalâtç ı taraf ından beyan edilene uygun özelliklerin tayini amac ıyla, Çizelge A.1 veya Madde A.2’de tarif edilen deneyler veya hesaplamalar olmal ıdır : Boyutlar - Döşeme yüzlerinin düzlükten ve düzlemsel paralellikten sapma toleranslar ı dahil boyut toleranslar ı, Konfigürasyon, - Kuru birim hacim kütlesi ve toleranslar, Basınç dayanımı, Isıl özellikler, Donma/çözülme direnci, Su emme, Başlangıç su emme oran ı, Aktif çözülebilir tuz içeriği, Nem hareketi, Yangına tepki, - Bağ dayanımı. 19
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Başlangıç tip deneyleri için numuneler Ek A'ya uygun şekilde alınmalıdır. Başlangıç tip deneylerinin sonuçlar ı kaydedilmelidir.
8.3 Fabrika imalât kontrolü 8.3.1 Genel Fabrika imalât kontrol sistemi tesis edilmeli ve bu sistemle ilgili belgeler haz ırlanmalıdır. Fabrika imalât kontrol sistemi, piyasaya sürülen mamulün bu standarda ve imalâtç ı taraf ından beyan edilen değerlere uygun olduğunu garanti alt ına almak üzere, mamulün dahilî kontrol işlemlerini kapsamalıdır. Kategori 1’e dâhil kâgir birimler için fabrika imalât kontrol sistemi, beyan edilen bas ınç dayanımına % 95 güven seviyesi ile ulaşılmasına uygun ihtimalle tasarlanmış olmalıdır.
8.3.2 Ham maddeler İmalâta giren ham maddelerin özellikleri ve bu maddelerin uygunlu ğunu teminat altına almak için yap ılacak işlemlerden uygun görülenleri kayda geçirilmelidir.
8.3.3 İmalât işlemi Fabrikanın ve imalât işleminin ilgili özellikleri, donan ım ve yapılmakta olan işin her ikisi için de uygunluk kriterleri ile birlikte muayene kontrolleri ve deneylerin s ıklığı da verilerek tarif edilmelidir. Kontroller sonucunda tespit edilen değerlerin kriterlere uygun olmamas ı durumunda al ınacak tedbirler de verilmelidir. Tartı ve ölçü donanımlar ının tamamı tahkik edilmeli ve tahkik işlemi, sıklığı ve kriter kayda geçirilmelidir.
8.3.4 İmalâtı tamamlanmış mamul deneyleri 1) Tamamlanmış mamul deneyleri Fabrika imalât kontrol sisteminde, imalât ı tamamlanmış mamulün deneyleri için numune alma plân ı ve uygunluk kriterleri uygun şekilde yer almalıdır. Numune alma ve deney sonuçlar ı kayda geçirilmelidir. Numune alma ve deney s ıklığı, mamullerin bu standardda verilen uygunluk kriterlerini ve kil kâgir birim için beyan edilen değerleri sağlamasını garanti altına almayı temin edecek şekilde istatistik prensipleri kullanılarak belirlenmelidir.
2) Deney donanımı Deney sonuçlar ı üzerinde etkili olan bütün deney donan ımı kalibre edilmelidir. Kalibrasyon kriterleri dokümanlarda verilmelidir.
8.3.5 İzlenebilirlik İzlenebilirlik sistemleri, ham maddelerin kontrolü ve malzemelerin kullan ımı dokümanlarda verilmelidir. İmal edilmiş mamullerin stok kontrolü dokümanlarda verilmiş olmalıdır. Bu dokümanlar uygun olmayan mamullerin tâbi tutulacağı işlemleri de kapsamal ıdır.
20
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Ek A Başlangıç tip deneyleri ve teslim partilerinin bağımsız deneylere tâbi tutulması için numune alma A.1 Genel Numune alma işlemi, başlangıç tip deneyi için ve mamul uygunluğunun, bağımsız deney teşkilatı taraf ından değerlendirilmesine gerek duyulduğu durumlarda uygulan ır. Bağımsız deney teşkilatı taraf ından yapılacak deneyler için numune al ınması esnasında bütün taraf temsilcilerinin haz ır bulunmasına imkân tanınmal ıdır. Bu işlemle sadece imalâtç ı taraf ından beyan edilen özellikler değerlendirilmelidir. Standarda uygunluğu belirlemek için gerekli say ıda kâgir birim, brüt hacmi en fazla 20 m 3'e kadar olan partiden alınmalıdır (Çizelge A.1).
Not -
Bu standarda uygun olarak imâl edilen ve uygunluk kontrol işlemleri için üçüncü taraf kontrolüne tâbi kil kâgir birimler, partilerin tesliminden sonra, normal şartlarda bağımsız deneylere tâbi tutulmaz.
A.2 Numune alma işlemi Not - Normal şartlarda numune alma yöntemi, incelenecek mamul partisinin fizikî şekline bağlı olarak seçilir.
A.2.1 Rasgele numune alma Mümkün olan her durumda, partide bulunan her kâgir birimin numune olarak seçilme şansının eşit olduğu rasgele numune alma yöntemi kullan ılmal ıdır. Uygun sayıda kâgir birim, seçilen birimin kalitesine bakılmaksızın y ığının her yerinden rasgele al ınır. Ancak nakliye esnas ında hasara uğramış birimler numune olarak alınmaz. Not - Uygulamada, rasgele numune alma sadece, gev şek yığın teşkil eder şekilde (ambalajs ız) nakledilen veya inşaat kalıbı gibi bir zemin üzerinde, yerine döşenmeden önce çok say ıda küçük yığınlara ayr ılmış haldeki beton kâgir birimler için elverişlidir.
A.2.2 Temsilî numune alma A.2.2.1 Genel Kâgir birimlerin büyük yığın teşkil ettiği veya yığında sadece k ısıtlı sayıda birime ulaşım imkânının olması gibi, rasgele numune alman ın uygun veya mümkün olmad ığı yerlerde temsilî numune alma işlemi kullanılır.
A.2.2.2 Yığından numune alma Mamul partisi, en az 6 adet ayn ı büyüklükte kısma ayr ılır veya ayr ıldığı farz edilir. Her kısımdan eşit sayıda kil kâgir birim, gerekli sayıda numune elde edilecek şekilde, seçilen birimin kalitesine bak ılmaksızın alınır. Ancak nakliye esnasında hasara uğramış birimler numune olarak al ınmaz.
Not 1 - Bazı yığın veya yığınlardan numune almak üzere, kâgir birimlere ulaşım yolu açmak için, yığının bazı kısımlar ının boşaltılması gerekebilir. Not 2 - Aktif eriyebilir sülfat deneyi için numunenin y ığından alınması tatmin edici olmayabilir, çünkü yığındaki numunelerin zemin veya diğer kaynaklardan kirlenme tehlikesi vard ır.
A.2.2.3 Paketler hâlinde ambalâjlanmış partiden numune alma Mamul partisinden en az 6 paket rasgele seçilir. Paketlerde, bir bölüm veya bir s ıranın ambalâjı aç ılır ve her bölüm veya sıradan, 4 adetten fazla olmamak üzere eşit sayıda kâgir birim, gerekli say ıda numune elde edilecek şekilde, seçilen birimin kalitesine bak ılmaksızın paket içerisinden rasgele al ınır. Ancak nakliye esnasında hasara uğramış birimler numune olarak al ınmaz.
21
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
A.2.3 Numune bölme Birden fazla sayıda deneye kâgir birim sağlamak amac ıyla numune al ınmışsa, alınan kâgir birimlerin tümü bir araya toplanır ve yığından rasgele kâgir birimler seçilerek numune y ığını bölünür ve kâgir birim alt numune gruplar ı oluşturulur. Deneyler için, Çizelge A.1 ve Çizelge A.2’de verilen gerekli tam numune sayısı, teslimat partisinden, Madde A.2.2’de verilen metotlardan birisi kullanılarak rasgele şekilde alınmalıdır.
A.2.4 Deneyler için gerekli kâgir birim sayısı Her deney için numune say ısı Çizelge A.1 ve Çizelge A.2'de verildiği gibi olmalıdır.
Çizelge A.1 - Deneyler için gerekli LD birim say ısı Özellik Döşeme yüzlerinin düzlüğü Döşeme yüzlerinin düzlemsel paralelliği
Deney metodu/metotlar ı
Madde No
Her numune tak ımındaki kâgir birim sayısı a)
5.2.1.2.4
EN 772-20
3
5.2.1.2.5
EN 772-16
3
Boyutlar
5.2.1
EN 772-16
10
Konfigürasyon
5.2.2
EN 772-3, EN 772-9, EN 772-16
10
5.2.3
EN 772-13
10
5.2.3
EN 772-13
10
Brüt kuru birim hacim kütlesi Net kuru birim hacim kütlesi Basınç dayanımı
5.1 ve 5.2.4 EN 772-1
10
Isıl direnç
5.2.5
EN 1745
-
Donma/çözülmeye direnç
5.2.6
b)
c)
Nem hareketi
5.2.9
b)
c)
Aktif çözülebilir tuz içeriği
5.2.8
EN 772-5
Yangına tepki
5.2.10
EN 13501-1
-
Bağ dayanımı
5.2.12
EN 1052-3
27
a
10
Uygun görülmesi hâlinde deney işleminden zarar görmeyen kâgir birimler farklı deneylerde kullanılabilir. b Deney, kâgir birimin tasarlanan kullan ım yerinde geçerli hükümlere göre yap ılır. c Deneye tâbi tutulacak numune say ısına, uygulanacak hükümlere göre karar verilir.
22
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Çizelge A.2 - Deneyler için gerekli HD birim say ısı Özellik Döşeme yüzlerinin düzlüğü Döşeme yüzlerinin düzlemsel paralelliği
Deney metodu/metotlar ı
Madde No
Her numune tak ımındaki kâgir birim sayısı a)
5.2.1.2.4
EN 772-20
3
5.2.1.2.5
EN 772-16
3
Boyutlar
5.3.1
EN 772-16
10
Konfigürasyon
5.3.2
EN 772-3, EN 772-9, EN 772-16
10
5.3.3
EN 772-13
10
5.3.3
EN 772-13
10
Brüt kuru birim hacim kütlesi Net kuru birim hacim kütlesi Basınç dayanımı
5.1 ve 5.2.4 EN 772-1
10
Isıl direnç
5.3.5
EN 1745
-
Donma/çözülmeye direnç
5.3.6
b)
c)
Ek C (dış elemanlar)
10
Su emme
5.3.7
EN 772-7 (rutubet geçirimsizlik tabakası birimleri)
10
Başlangıç su emme oranı
5.3.8
EN 772-11
10
Nem hareketi
5.3.10
Aktif çözülebilir tuz içeriği
5.3.9
EN 772-5
Yangına tepki
5.3.11
EN 13501-1
-
Bağ dayanımı
5.3.13
EN 1052-3
27
b)
c)
10
a
Uygun görülmesi hâlinde deney işleminden zarar görmeyen kâgir birimler farklı deneylerde kullanılabilir. b Deney, kâgir birimin tasarlanan kullan ım yerinde geçerli hükümlere göre yap ılır. c Deneye tâbi tutulacak numune say ısına, uygulanacak hükümlere göre karar verilir.
23
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Ek B (Bilgi için) Ek bilgi B.1 Kil kâgir birimlerin kullanılması Kil kâgir birimlerin kullanım alanlar ı oldukça geniş bir aralıkta değişim gösterir. Bu uygulamalar ın her birisine ait performans seviyelerinin tanımlanmas ı gerekir. Bazı uygulamalar gelenekselleşmiştir ve bunlar için standardlarda verilen veya iyi uygulama için yerleşik kurallar mevcuttur. Bu kurallar genelde, iklim şartlar ı, bina yapım alışkanlıklar ı, temin edilebilen yerel malzemeler, bak ım alışkanlıklar ı vb. nedenlerle yerel karakter gösterirler. Diğer uygulamalar yeni ve al ışılmamış olabilir ve bu durumda malzemeler ile uygulama için performans seviyelerinin formülasyonu tasar ımcının sorumluluğundadır. Özel uygulamalar aşağıda verilmiştir :
- Yaygın bilinen kâgir Yapılar ın dış ve iç kısımlar ında kullanılan ve çekici görünüşe sahip olmas ı beklenilmeyen kâgir. Bu kâgir yük taşıyıcı nitelikte olabilir veya olmayabilir. - Korunmuş kâgir Su nüfuzuna kar şı korunmuş kâgir. Bu kâgir, uygun s ıva veya kaplama tabakas ı ile korunmuş dış duvarlar, sandviç duvarlar ın iç kanadı veya iç duvarlar ı kapsar. Bu kâgir yük taşıyıcı nitelikte olabilir veya olmayabilir. - Kaba/ince sıvalı kâgir Dış veya iç kısımlarda kullanılan kaba/ince s ıva yapılmış kâgir. Bu kâgir yük taşıyıcı nitelikte olabilir veya olmayabilir. - Isı yalıtımlı kâgir Isı yalıtımına, dıştan fonksiyonla önemli katk ı sağlayan kâgir. Bu kâgir esas olarak yoğun delikli kil kâgir birimler ihtiva eder. Bu kâgir yük taşıyıcı nitelikte olabilir veya olmayabilir. - Kaplama kâgiri Dış ve iç kısımlarda, görünüşü çekici hâle getirmek için kullan ılan kâgir. Bu kâgir, görünüşü cazip kâgir birimler ile standard işçilik ve kâgir birim tipine uygun düzgün görünüşlü harç derzi ile inşa edilir. Bu kâgir yük taşıyıcı nitelikte olabilir veya olmayabilir. - İnşaat mühendisliği işlerinde kullan ılacak kâgir Drenaj işleri, zemin dayanma duvarlar ı vb. gibi inşaat mühendisliği işlerinde kullanılacak kâgir. Bu kâgirde bazen, dayanıklılık ve basınç dayanımı yüksek seviyede ve su emmesi düşük seviyede olan kâgir birimler kullanılır. - Taşıyıcı (yapısal) kâgir Dış ve iç kısımlarda, kendi ağırlığı dışında yük taşıyıcı olarak kullanılan kâgir. Bu ifade genelde, kâgir yapısal tasar ımının uygun kalifiye eleman taraf ından yapıldığı durumlarda kullan ılır. Taşıyıcı kâgir, kaplama, yaygın bilinen, sıvalı veya inşaat mühendisliği işlerinde kullanılan türden olabilir. Bu tür kâgir depreme dayan ıklı da olabilir. Yukar ıda açıklanan uygulamalarla bağlantılı olarak kâgir, aşağıda verilen performanslara da sahip olabilir: - -
Yangına tepki, Ses yalıtımı, Isı yalıtımı.
Gerek duyulursa ilâve şartlar da konulabilir. Kâgir birimler, yapının yapısal ve işletme esnas ındaki bütünlüğünün sağlanması için yerel çevre etkilerine direnç göstermeye yeterli dayanıklılıkta olmalıdır. 24
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
B.2 Dayanıklılık Hizmet verme süresi boyunca kâgir yap ıda yeterli seviyede dayan ıklılık sağlamak üzere kâgir birimlerin özelliklerini ve kullanımını kapsayan, mimarî tasar ım ve işçilikle ilgili Avrupa Uygulama Kodlar ı (kurallar ı) henüz hazırlanmamıştır. Bu kodlar yürürlüğe girinceye kadar, çevreden kaynaklanan etki derecesi ve suya doygun hâle gelme tehlikesini de içeren, kullan ım şartlar ında dona dayan ıklılık ve eriyebilir tuz muhtevası bakımından, bu özellikler için belirlenmiş sınıflar ın gösterildiği bu ek, standarda ilâve edilmiştir.
B.3 Donma/çözülme etkisine dayanıklılık B.3.1 Genel Bir kil yapı elemanı için belirlenen kâgir birimin donma/çözülme etkisine kar şı direnç seviyesinin seçilmesinde, kâgir birimin maruz kalacağı etki derecesinin, kâgir yap ının suya doygun hâle gelmesini önleyici koruma da dikkate al ınarak belirlenmesi gerekir. Çevresel etki derecesi (şiddetli, ılımlı ve etkili olmayan), kâgirin yüksek su muhtevas ında, yerel iklim şartlar ı ve/veya yapı tasar ımı nedeniyle sık sık donma-çözülme döngülerine maruz kalma tehlikesinin derecesini ihtiva eder. Çevresel etki değerlendirmesinde dikkate al ınan faktörler, sıcaklık ve nem şartlar ı ve bunlara ek olarak bazı zararlı maddelerden oluşur. Değerlendirmede, yerel ve geleneksel tecrübenin kullan ılması gereklidir. Muhtemel yüzey kaplamas ının (sıva, boya gibi) etkileri, değerlendirmede dikkate al ınmalıdır. Özellikle, tipik sıcaklık etkisine sahip k ıyı iklimlerindeki ince tabakal ı kaplamalarda, yap ının daha titiz şartlara sahip olmas ı hâlinde bu değerlendirme önemlidir. Aşağıda verilen örnekler, uygun malzeme seçiminde kullan ıcıya yardımcı olmak amacıyladır. Bu örnekler zorunlu uygulamalar değildir.
B.3.2 Şiddetli ortam şartlar ına maruz kâgir yap ılar Aşağıda şiddetli etkiye maruz kâgir ve kâgir yapı elemanlar ına ait örnekler verilmiştir : - Doygun şekilde, yüksek donma tehlikesine sahip tabii zemin seviyesine yak ın sıvasız kâgir (iki tabaka yukar ı ve aşağı), - Doygun şekilde, yüksek donma tehlikesine sahip s ıvasız parapetler. Örnek olarak; etkili harpuşta yapılmamış parapetler, - Doygun şekilde, yüksek donma tehlikesine sahip s ıvasız dış bacalar, - Donma şartlar ının meydana gelebileceği alanlardaki küpeşte, harpuşta ve eşikler, - Doygun şekilde, yüksek donma tehlikesine sahip, aç ıkta duran ihata ve perde duvarlar ı. Örnek olarak koruyucu harpuşta yapılmamış duvar, - Doygun şekilde, yüksek donma tehlikesine sahip istinat duvarlar ı. Örnek olarak; etkili harpuşta yapılmamış, yüzeyinde su yalıtımı veya koruma yapılmamış duvarlar,
B.3.3 Ilımlı ortam şartlar ına maruz kâgir yap ılar Kâgir yapının suya doygun hâle gelmesinin, aşağıda verilen uygun tedbirler al ınarak önlendiği yapılar: - Duvar tepesine askılı çatı veya harpuşta ile yapılan çıkıntılar, - Damlalıklı denizlikler, - Duvarlar ın üst yüzü ve taban ındaki yalıtım tabakalar ı,
B.3.4 Etkili olmayan ortam şartlar ına maruz kâgir yap ılar: Etkili olmayan iklim şartlar ına maruz kâgir yapı veya kâgir yap ı elemanlar ına, aşağıdaki örnekler verilmiştir: - Ortam şartlar ına bağlı olarak, uygun seviyede koruma sağlanmış dış duvarlardaki kâgir. Avrupa’nın bazı bölgelerinde, kal ın bir sıvanın bu tür bir koruma sağladığı tecrübelerle görülmüştür. Donman ın, ıslanma ile birlikte meydana gelme tehlikesinin bulundu ğu hallerde koruma, geçirimsiz kaplama yapılması yoluyla sağlanmal ıdır. - Dahili duvarlar ve sandviç duvarlar ın iç duvar kanadı. 25
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
B.4 Harç ve sıvalardaki sülfat etkisi Kâgir harcındaki sülfat etkisine, esas olarak, çözelti halindeki sülfat ve portland çimentosunun bile şeni olan trikalsiyum alüminat (C3 A) arasında meydana gelen reaksiyon sonucunda kalsiyum sülfoalüminat (veya etringiç) oluşması neden olur. Bu reaksiyon sadece, normal portland çimentosundaki C 3 A içeriğinin belirli seviyede olmas ı hâlinde meydana gelir. Tehlike, C 3 A içeriğinin sınırlandığı sülfata dayanıklı portland çimento kullanılmasıyla büyük ölçüde azaltılabilir. Sülfat etkisi sadece, kâgir içerisine önemli miktarda su hareketi olmas ı durumunda meydana gelir. Tek başına su difüzyonu, harç içerisindeki hidrate olmuş çimentoya, yeterli miktarda sülfat taşımaya yeterli olmaz. Su hareketi, geçirimsizlik (yal ıtım) tabakası bulunmayan, aç ıkta duran duvarlar veya kil kâgir birimlerden eşik altı gibi yerlerde, suyun yer çekimi etkisiyle kâgir içerisinden s ızması yoluyla gerçekleşebilir. Su hareketi, toprağa dayanan yüzeyine yal ıtım tabakası uygulanmam ış istinat duvar ı veya yer seviyesi ve yalıtım tabakası arasındaki dış duvarlar gibi yapılarda buharlaşma ve kapiler su emme yoluyla da meydana gelebilir. Kil kâgir birimlerin , uygun s ınıfta harçla birlikte, suda eriyebilir sülfat muhtevası seviyesi ile ile ilgili sınır şartı karmaşık bir husustur, bu konuda millî tasar ım kurallar ı uygulanabilir. Dona dayanıklılıkla ilgili olarak, suya doygun hâle gelme tehlikesi için, bu ekte verilen çevre s ınıflar ı kullanılabilir. Madde 5.2.8’de verilen aktif eriyebilir tuz muhtevas ı kategorisinin beyan edilme gereği, özel kullanım şartlar ında, kâgir birimlerde, harç ve sıvada (varsa) hasar meydana gelmemesini teminat alt ına almak içindir. Çizelge 1’de verilen üç kategori, kullan ım şartlar ında, suda eriyebilir sülfat (sodyum, potasyum ve magnezyum) içeriğinin en yüksek değerine göre belirlenmiştir. Kullanım şartlar ında, doygun hâle gelme tehlikesinin, kâgirin bina tasar ımındaki tedbirlerle korunmuş şekilde maruz kaldığı ve uzun sürede doygun hâle gelmesi beklenen (normal portland çimentosu ile yap ılan harçta S2 veya kâgir harc ı veya sıva altı kaplamas ında sülfata dayanıklı çimento kullanılması hâlinde S1), normal hava şartlar ından (S1), tamamen kuru şartlara (S0) kadar değişim gösterir. İlâve olarak, eriyebilir sülfatlar ı özellikle magnezyum sülfat, kâgir birimin bünyesinde hasara neden olabilir. Bu etki bazen “kripto çiçeklenme” olarak bilinir ve bu nedenle magnezyum sülfatla ilgili olarak ayr ı bir şart konulabilir. Su işlemesine kar şı tam olarak korunmuş kâgirler için S0 kategorisi uygun kabul edilir. Bunun anlam ı, aktif çözünebilir tuz muhtevas ı ile ilgili herhangi bir şartın bulunmamas ıdır.
B.5 Çiçeklenme ve lekelenme Bir binadaki çiçeklenme görüntüsü, ıslak kâgirin kuruması sonucunda oluşur. Bu görüntü, yapım esnasındaki aşır ı ıslanma veya yetersiz koruma ve tasar ımdaki yetersizlikler nedeniyle, yapımı tamamlanmış yapı elemanlar ına suyun girmesi sonucu meydana gelebilir. Ek olarak harçta veya kâgirin temas hâlinde bulunduğu betonda mevcut eriyebilir malzemeler, uygulamada gözlenen lekelenme ve çiçeklenme miktar ını artır ıcı yönde katkıda bulunabilir.
B.6 Kaplama kâgirinde kullanılacak kil birimlerin görünüşüyle ilgili genel kılavuz Kâgir birimlerin görünüşü ve değerlendirilmesine, satış sözleşmesinde yer verilmelidir. Kâgir birimlerle ilgili olarak konulacak şartlar ın, kullanım yerine ve kâgir birimin öz niteliklerine göre (yayg ın bilinen kâgir birim veya el yapımı kâgir birim gibi) değişkenlik göstereceği dikkate alınmalıdır. Genel olarak, derin veya geniş çatlaklara, kenar ve köşelerdeki hasarlara, kabarcıklara ve büyük kireç parçacıklar ına dikkat edilmelidir.
26
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Ek C Su emme tayini Deneye tâbi tutulacak 10 adet kâgir birim, (105 ± 5) °C sıcaklıktaki etüvde, sabit kütleye ulaşıncaya kadar kurutulur. Numuneler tartılır ve kuru kütleleri kaydedilir, m d . 24 saatten az olmayan aral ıklarla art arda yapılan iki tartım arasındaki farkın, toplam numune kütlesinin % 0,2’sinden daha az olmas ı hâlinde sabit kütleye ulaşıldığı kabul edilir. Numune tart ılmadan önce oda s ıcaklığına kadar soğuyuncaya dek bekletilir. Kâgir birimler, oda sıcaklığında su dolu bir kap içerisine yerleştirilir. Kâgir birimlerin bütün yüzlerinin su ile temas etmesini sağlamak için birimler, aral ık verdirici olarak kullanılan küçük takozlar üzerine oturtulur. Birimler su içerisinde 24 saat bekletilir, daha sonra sudan ç ıkartılır ve yüzeylerindeki serbest su nemli bez veya süngerle kurulanır. Doygun hâle getirilmiş numuneler tartılır ve kütleleri kaydedilir, mw. Her bir kâgir birimin su emmesi, aşağıda verilen bağıntı kullanılarak hesaplanır ve en yakın % 1’e yuvarlatılarak kaydedilir: Wm=
m w − md x100 (%) md
Numune tak ımının ortalama su emmesi hesaplan ır ve en yakın % 1’e yuvarlatılarak kaydedilir.
27
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Ek MA (Bilgi için) Tuğlalar (kil kagir birimler) için millî sınıflandırma Not : Bu ekteki grupland rma, Türkiye’de imal edilmekte olan tuğla boyutlar esas al narak yap lm ş olup ı
ı
ı
ı
ı
tavsiye niteliğindedir. Tuğlalar için en önemli özellikler olan anma boyutlar ı, hacim kütleleri, mukavemet değerleri, tolerans değerleri çizelgeler halinde verilmiştir. Bu gruplandırma imalâtçı, kullanıcı, şartname hazırlayıcı için kılavuz niteliğindedir.
1) Yatay delikli tuğlalar (kil kagir birimler) Tuğlalar ın boyutlar ı :
Çizelge D.1 - Yatay delikli (kil kagir birimlerin) tuğlalar ın anma boyutlar ı (mm) Sıra No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39
28
Semboller Normal tuğla boyutuna göre
Uzunluk (l)
NT 1,7 NT 2,2 NT 3,4 NT 3,6 NT 4,4 NT 5,5 NT 5,7 NT 6,6 NT 7,1 NT 7,2 NT 7,8 NT 8,7 NT 8,9 NT 9,3 NT 9,7 NT 11,0 NT 11,7 NT 12,2 NT 12,7 NT 14,8 NT 10,0 NT 18,2 NT 18,7 NT 19,1 NT 19,9 NT 23,1 NT 24,5 NT 25,7 NT 31,1 NT 32,3 NT 39,1 NT 41,8 NT 39,7 NT 9,4 NT 6,3 NT 9,8 NT 14,6 NT 18,3 NT
190 190 190 240 190 240 240 190 240 240 190 190 290 240 240 240 290 390 240 240 240 290 290 240 290 290 290 390 390 390 490 490 390 200 200 200 250 200 250
Anma boyutlar ı (mm) Genişlik (e) 90 90 115 145 190 190 145 190 175 190 240 190 190 240 250 190 175 190 240 250 290 240 290 290 240 250 290 290 240 290 240 290 390 200 200 200 250 250 250
Yükseklik (h) 50 85 85 85 85 85 135 135 135 135 135 185 135 135 135 185 185 135 185 185 185 185 185 235 235 235 235 185 235 235 235 235 235 85 200 135 135 200 250
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Çizelge D.2 - Yatay delikli (kil kagir birimlerin) tuğlalar ın anma boyutlar ının sınır değerleri ve bu değerler arasında kabul edilebilecek farklar (mm) Anma
Sınır değerler
boyutu
En büyük
(mm) 50 85 90 115 135 145 175 185 190 235 240 250 290 390 490
(mm) 52 88 93 118 138 148 178 188 193 239 244 254 294 395 496
En küçük
Boyutlarda kabul edilebilecek en büyük fark (mm)
(mm) 48 82 86 110 130 139 168 178 181 225 229 245 279 379 480
3 5 6 6 7 7 8 8 8 9 9 9 10 11 12
Brüt kuru birim hacim kütlesi : Çizelge D.3 - Yatay delikli (kil kagir birimlerin) tuğlalar ın sınıflar ına göre brüt kuru birim hacim kütleleri. Tuğla sınıf ı 1,0 0,9 0,8 0,7 0,6
Brüt kuru hacim kütle değerleri kg/m³ En çok
En az
1000 900 800 700 600
901 801 701 601 501
Basınç dayanımı : Çizelge D.4 - Yatay delikli (kil kagir birimlerin) tuğlalar ın basınç dayanımlar ı Tuğla sınıf ı
Basınç dayan ımı N/mm2 (kgf/cm2) Aritmetik ortalama
En küçük değer
En az ( 7,5 ) ( 5,0 ) ( 2,5 )
7,5 ( 75 ) 5,0 ( 50 ) 2,5 ( 25 )
6,0 ( 60 ) 4,0 ( 40 ) 2,0 ( 20 )
29
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
2) Düşey delikli hafif tuğlalar ( kil kagir birimler )
Tuğlalar ın boyutlar ı Çizelge D.5 - < AB > Sınıf ı düşey delikli hafif tuğlalar ın (kil kagir birimlerin) anma boyutlar ı (mm) Sıra No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21
Semboller Normal tuğla boyutuna göre 2,7 NT 5,7 NT 7,2 NT 7,6 NT 7,8 NT 8,7 NT 9,6 NT 11,5 NT 11,7 NT 11,9 NT 12,5 NT 12,5 NT 15,0 NT 15,1 NT 15,8 NT 16,5 NT 19,2 NT 19,8 NT 24.0 NT 25,7 NT 32,3 NT
Uzunluk (l) 190 190 190 240 190 290 240 240 390 290 190 240 290 290 240 240 290 240 240 390 490
Anma boyutlar (mm) Genişlik Yükseklik (e) (h) 90 135 190 135 240 135 115 235 190 185 190 135 145 235 175 235 190 135 190 185 240 235 190 235 240 185 190 235 240 235 250 235 240 235 300 235 365 235 240 235 240 235
Çizelge D.6 - < W > Sınıf ı düşey delikli hafif tuğlalar ın (kil kagir birimlerin) anma boyutlar ı (mm) Sıra No
Semboller Normal tuğla boyutuna göre
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
7,6 NT 9,6 NT 11,5 NT 15,1 NT 15,8 NT 16,5 NT 19,1 NT 19,8 NT 24.0 NT 25,7 NT 32,3 NT
Toleranslar : 30
Uzunluk (l) 240 240 240 290 240 240 290 240 240 390 490
Anma boyutlar ı (mm) Genişlik (e) 115 145 175 190 240 250 240 300 365 240 250
Yükseklik (h) 235 235 235 235 235 235 235 235 235 235 235
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Çizelge D.7 - Düşey delikli hafif tuğlalar ın (kil kagir birimlerin) anma boyutlar ının sınır değerleri ve bu değerler arasında kabul edilebilecek farklar (mm) Anma
Sınır değerler
boyutu
En büyük
(mm) 85 90 115 135 145 175 185 190 235 240 250 290 300 365 390 490
En küçük
(mm) 88 93 118 138 148 178 188 193 239 244 254 294 308 373 395 496
Boyutlarda kabul edilebilecek en büyük farklar (mm)
(mm) 82 86 110 130 139 168 174 178 225 229 245 279 290 355 379 480
5 6 6 7 7 8 8 8 9 9 9 10 11 11 11 12
Brüt kuru birim hacim kütlesi : Çizelge D.8 - Düşey delikli hafif tuğlalar ın (kil kagir birimlerin) ( W sınıf ı) brüt kuru birim hacim kütleleri ve basınç dayanımlar ına göre sınıf ve tipleri Tuğlanın Sınıf ı
0,7 0,8 0,9 1,0
Tipi
I II I II I II I II
Basınç dayanımı Aritmetik ortalama En az N/mm2 (Kgf/cm2) 3,0 ( 30 ) 4,0 ( 40 ) 4,0 ( 40 ) 5,0 ( 50 ) 5,0 ( 50 ) 6,0 ( 60 ) 6,5 ( 65 ) 80 ( 80 )
En küçük değer
Brüt kuru birim hacim kütlesi En fazla En az
Tuğlanın sembolü
N/mm2 (Kgf/cm2) 2,4 ( 24 ) 3,2 ( 32 ) 3,2 ( 32 ) 4,0 ( 40 ) 4,0 ( 40 ) 4,8 ( 48 ) 5,2 ( 52 ) 6,4 ( 64 )
700
601
800
701
900
801
1000
901
0,7/30 0,7/40 0,8/40 0,8/50 0,9/50 0,9/60 1,0/65 1,0/80
31
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Çizelge D.9 - Düşey delikli hafif tuğlalar ın (kil kagir birimlerin) ( W sınıf ı) anma boyutuna göre en az delik sırası sayısı Anma boyutu (mm) 115 145 175 190 240 250 300 365
Delik sıra sayısı (en az) 5 7 8 9 11 11 13 16
3 ) Yüksek yoğunluklu tuğlalar ( kil kagir birimler )
Tuğlalar ın boyutlar ı : Çizelge D.10 - Düşey delikli tuğlalar ın (kil kagir birimlerin) anma boyutlar ı (mm) (HD birimler) Sıra No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23
32
Semboller Normal tuğla boyutuna göre NT 1,7 NT 2,7 NT 3,6 NT 5,7 NT 7,2 NT 7,8 NT 8,7 NT 11,7 NT 12,2 NT 15,0 NT 15,1 NT 16,5 NT 18,2 NT 19,1 NT 20,4 NT 23,1 NT 24,5 NT 25,7 NT 31,1 NT 32,3 NT 39,1 NT 41,8 NT
Uzunluk (l) 190 190 190 190 190 190 190 290 390 240 290 290 390 290 290 390 290 390 390 390 490 490 390
Anma boyutlar ı (mm) Genişlik (e) 90 90 90 190 190 240 190 190 190 240 240 190 190 290 240 190 290 290 240 290 240 290 390
Yükseklik (h) 50 85 135 85 135 135 185 135 135 185 185 235 190 185 235 235 235 185 235 235 235 235 235
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Toleranslar : Çizelge D.11 - Düşey delikli tuğlalar ın (kil kagir birimlerin) anma boyutlar ının sınır değerleri ve bu değerler arasında kabul edilebilecek farklar (mm) Anma
Sınır değerler
Boyutlarda kabul edilebilecek en büyük fark (mm)
boyutu
En büyük
(mm) 50
(mm) 52
(mm) 48
3
85
88
82
5
90
93
86
6
135
138
130
7
185
188
178
8
190
193
181
8
235
239
225
9
240
244
229
10
290
294
10
10
390
395
379
11
490
496
480
12
En küçük
Çizelge D.12 - Düşey delikli tuğlalar ın (kil kagir birimlerin) birim hacim kütleleri ve basınç dayanımı değerleri Basınç dayanımı Tuğla tipi
2000 kg/m3 1800 kg/m3 1600 kg/m3 1400 kg/m3 1200 kg/m3
Aritmetik ortalama N/mm2 (kgf/cm2) 24,0 (240) 18,0 (180) 12,0 (120) 22,0 (220) 18,0 (180) 10,0 (100) 22,0 (220) 15,0 (150) 10,0 (100) 20,0 (200) 12,0 (120) 8,0 (80) 15,0 (150) 10,0 (100) 6,0 (60)
En küçük değer N/mm2 (kgf/cm2 19,0 (190) 14,5 (145) 9,5 ( 95 ) 17,5 (175) 12,0 (120) 8,0 ( 80 ) 17,5 (175) 12,0 (120) 8,0 ( 80 ) 16,0 (160) 9,5 (95) 6,5 ( 65 ) 12,0 (120) 8,0 (80) 4,5 (45)
Birim hacim kütlesi kg/m3 En büyük
En küçük
2000
1801
1800
1601
1600
1401
1400
1201
1200
1001
33
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
4 ) Döşeme dolgu tuğlalar ı (kil kagir birimler) a ) Düz döşeme dolgu tuğlalar ı (kil kagir birimleri)
Çizelge D.13 - Düz döşeme dolgu tuğlalar ının (kil kagir birimlerin) boyut ve toleranslar ı (mm) Uzunluk (l) Toleranslar
Genişlik (b)
Yükseklik (d)
300 350 400 450 500 550
125 150 175 200 225 250 275 300 325 350
+ %0 - %5
200 250 300
Çizelge D.14 - Döşeme dolgu tuğlalar ının (kil kagir birimlerin) birim hacim kütleleri Birim hacim kütlesi (kg/m3) Her biri en çok Ortalama en
Döşeme dolgu tuğlası tipi
çok Hafif (H)
1000
900
Çok hafif (ÇH)
700
600
Çizelge D.15 - Döşeme dolgu tuğlalar ının(kil kagir birimlerin) kır ılma yükleri
34
Kır ılma yükü N (kgf) Her biri Ortalama (en az) (en az)
Tuğla tipi
Tuğla uzunluğu (l) mm
Hafif (H)
200 250 300
190 (1900) 240 (2400) 290 (2900)
240 (2400) 300 (3000) 360 (3600)
Çok hafif (ÇH)
200 250 300
125 (1250) 160 (1600) 190 (1900)
160 (1600) 200 (2000) 240 (2400)
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
b) Kulaklı döşeme dolgu tuğlalar ı (kil kagir birimleri)
Çizelge D.16 - Kulaklı döşeme dolgu tuğlalar ının (kil kagir birimlerin) boyut ve toleranslar ı (mm) Uzunluk (l)
Genişlik (b)
Tolerans
Yükseklik (d)
+%0 - %5
200 250 300
300 400 500
125 150 175 200 225 250 275 300 325 350
Kulak çıkıntısı genişliği (a) b = 300 b = 400 b = 500 a a a Tolerans + %3 50
50
50 60 60 60
75
5) Harman tuğlalar ı (kil kagir birimleri)
Çizelge D.17 - Biçim ve basınç dayanımlar ına göre harman tuğla (kil kagir birim) sınıflar ı Ortalama basınç dayanımı (en az) N/mm2 (kgf/cm2)
Basınç dayan ımı (en az) N /mm2 (kgf/cm2)
Orta dayanımlı
5,0 (50)
4,0 (40)
Az dayanımlı
3,0 (30)
2,5 (25)
Sınıflar
Dolu harman tuğlası Delikli harman tuğlası
Ortalama hacim kütlesi (en fazla) kg/dm3
Orta dayanımlı
1,40
5,0 (50)
4,0 (40)
Az dayanımlı
1,40
3,0 (30)
2,5 (25)
35
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
Çizelge – 18 Harman tuğlasının(kil kagir birimin) boyutlar ı Boyutlar
Toleranslar
Uzunluk (b)
190
Genişlik (a)
90
+6 - 13 +4 -5
Yükseklik (h)
36
50
+3 -2
tst EN 771-1
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Ek ZA (Bilgi için) Bu standardın, Avrupa Birliği Yapı Malzemeleri Yönetmeliği hükümleri ile ilişkili olan maddeleri ZA.1 Kapsam ve ilgili özellik maddeleri Bu standard, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Serbest Ticaret Birli ğinin M 116 no’lu “Kâgir ve kâgirle ilgili mamuller” talimatına göre CEN taraf ından haz ırlanmıştır. Bu standardın, bu ekte gösterilen maddeleri, Avrupa Birliği Yapı Malzemeleri Yönetmeliğinde (89/106/EEC) verilen talimat şartlar ını sağlamaktadır. Bu maddelere uygunluk, bu ek kapsam ında olan mamullerin, bu ekte gösterilen, tasarlanm ış kullanım amacına uygun olduğu ön kabulünü doğurur ; CE işareti ile birlikte verilen bilgiye at ıf yapılmalıdır.
UYARI: Tasarlanan kullan ıma uygunluğu etkilemeyen diğer şartnameler ve Avrupa Birliğinin diğer yönetmelikleri, bu ek kapsam ında olan yap ı mamullerine uygulanabilir. Not- Bu standard kapsamındaki tehlikeli maddelerle ilgili özel Madde hükümlerine ek olarak, standard kapsamındaki mamullere uygulanabilecek diğer şartlar da bulunabilir (Örnek olarak, Uyarlanm ış Avrupa yasalar ı ve millî kanunlar, tüzükler ve kararnameler). Avrupa Birliği Yapı Malzemeleri Yönetmeliği hükümlerini yerine getirmek için, uyguland ığı yerde ve zamanda, bu şartlar ın da sağlanması gerekli olabilir. (Not-Tehlikeli maddelerle ilgili bilgilendirici veri taban ı, EUROPA internet sitesinin yapı sayfasından elde edilebilir (Bu sayfaya http://europa.eu.int adresi ile ulaşılabilir). Bu ekte, Çizelge ZA.1.1 ve Çizelge ZA.1.2’de gösterilen kullan ım yerleri için tasarlanan kil kâgir birimlere konulacak CE işareti ile ilgili şartlar tesis edilmiştir. Bu ekin kapsam ı, Çizelge ZA.1.1 ve Çizelge ZA.1.2’de verilmiştir.
37
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Çizelge ZA.1.1- LD Birimler için kapsam ve ilgili madde numaralar ı Mamul Kullanım yeri
: Bu standarda, Madde 1 kapsamında olan LD birimler : Bu Standard kapsamında olan kâgir duvarlar, kolonlar ve bölme duvarlar ında
Gerekli özellikler
Özellikle ilgili olarak bu standarddaki maddeler
Boyutlar ve boyut toleranslar ı (taşıyıcı olma şartlar ına sahip elemanlarda kullanılması tasarlanan kâgir birimler için)
Madde 5.2.1.1 Madde 5.2.1.2
Konfigürasyon (taşıyıcı olma şartlar ına sahip elemanlarda kullanılması tasarlanan kâgir birimler için)
Madde 5.2.2
Boyutlar Boyut toleranslar ı
Basınç dayanımı
Boyut kararlılığı (yük taşıyıcı Madde 5.2.9 olma şartlar ına tâbi elemanlarda kullanılacak birimler için)
Rutubet hareketi
Yok
Konfigürasyonun şekille gösterilerek veya tarif edilerek beyanı
Yok
Yok
Madde 5.2.10 Yangına direnç
Su emme (Rutubet geçirimsizlik tabakalar ında veya açık yüzeyli dış elemanlarda kullanılacak birimler için)
Madde 5.2.7
Yok
Yok
S0, S1, S2 teknik sınıflar ı esas alınarak beyan edilen suda eriyebilir tuz muhtevası değeri
Doğrudan havadan kaynaklanan Madde 5.2.3.1 sese kar şı izolasyon(uç şartlar ında) /[Birim hacim kütlesi ve biçim] (akustik şartlara tâbi elemanlarda kullanılacak birimler Madde 5.2.2 için) Madde 5.2.1 toleranslar Madde 5.2.5 Isıl direnç / [Birim hacim kütlesi ve biçim] (ısıl şartlara tâbi elemanlarda kullanılacak birimler için)
Yok
“Açık şekilde bırakılmamal ı” ifadesinin beyanı
Yok
Beyan değeri (Çizelge hâlinde verilen su buhar ı difüzyon katsayısı)
Birim hacim kütlesi
Biçim Boyutlar ve
Yok
Yok
Yok
Yukar ıdaki not Yok
(1) Kullanılan değerlendirme metodunda önerildiği gibi.
38
Brüt birim hacim kütlesinin beyan edilen değeri, kg/m3 biriminde ve tolerans kategorisi, ve Şekille veya tarif edilerek beyan edilen biçim
Isıl özellikler
Donma / çözülmeye kar şı direnç Madde 5.2.6.1 Donma/çözülme direnci Madde ZA.1
Yok
Beyan edilen yangına tepki Sınıf A1 den F’ye kadar
Su emme
Su buhar ı geçirgenliği (Dış Madde 5.2.11 Su buhar ı elemanlarda kullanılacak birimler geçirgenliği için)
Beyan değeri, N/mm2 biriminde (yük doğrultusu ve birim kategorisi de gösterilerek) Rutubet hareketinin beyan değeri, mm/m biriminde Sabit değer; veya başlangıç kayma dayanımının beyan değeri, N/mm2 biriminde
Aktif eriyebilir tuz
Yangına tepki (yangına tepki şarlar ına tâbi elemanlarda kullanılacak birimler için)
Tehlikeli maddeler
Yok
Madde 5.2.12 Bağ dayanımı
Aktif eriyebilir tuz muhtevası Madde 5.2.8 (yük taşıyıcı olma şartlar ına tâbi muhtevası elemanlarda kullanılacak birimler için)
Notlar Beyan değerleri, N/mm2 biriminde ve tolerans kategorisi
Konfigurasyon
Madde 5.2.4 Basınç dayanımı (yük taşıyıcı olma şartlar ına tâbi elemanlarda kullanılacak birimler için)
Bağ dayanımı (yük taşıyıcı olma şartlar ına tâbi elemanlarda kullanılacak birimler için)
Seviyeler veya sınıflar
Beyan edilen ısıl direnç, m2 K/W biriminde, veya eşdeğer ısıl iletkenlik, W/m.K biriminde ve kullanılan değerlendirme yöntemi. “Açık şekilde bırakılmamal ı” ifadesinin beyanı veya beyan değeri (1) Madde ZA.3’e göre (Sondan bir önceki paragraF)
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Çizelge ZA.1.2- HD Birimler için kapsam ve ilgili madde numaralar ı Mamul Kullanım yeri
: Bu standarda, Madde 1 kapsamında olan HD birimler : Bu Standard kapsamında olan kâgir duvarlar, kolonlar ve bölme duvarlar ında
Gerekli özellikler
Özellikle ilgili olarak bu standarddaki maddeler
Boyutlar ve boyut toleranslar ı (taşıyıcı olma şartlar ına sahip elemanlarda kullanılması tasarlanan kâgir birimler için)
Madde 5.3.1.1 Madde 5.3.1.2
Konfigürasyon (taşıyıcı olma şartlar ına sahip elemanlarda kullanılması tasarlanan kâgir birimler için)
Madde 5.232
Seviyeler veya sınıflar
Boyutlar Boyut toleranslar ı
Yok
Beyan değerleri, N/mm2 biriminde ve tolerans kategorisi
Yok
Konfigürasyonun şekille gösterilerek veya tarif edilerek beyanı
Konfigurasyon
Madde 5.3.4 Basınç dayanımı Basınç dayanımı (yük taşıyıcı olma şartlar ına tâbi elemanlarda kullanılacak birimler için)
Yok
Boyut kararlılığı (yük taşıyıcı Madde 5.3.10 Rutubet hareketi olma şartlar ına tâbi elemanlarda kullanılacak birimler için)
Yok
Bağ dayanımı (yük taşıyıcı olma şartlar ına tâbi elemanlarda kullanılacak birimler için)
Yangına tepki (yangına tepki şartlar ına tâbi elemanlarda kullanılacak birimler için)
Madde 5.3.11 Yangına direnç
Su emme (Rutubet geçirimsizlik tabakalar ında veya açık yüzeyli dış elemanlarda kullanılacak birimler için)
Madde 5.3.7.1 Dış eleman
Doğrudan havadan kaynaklanan Madde 5.3.3 Birim hacim kütlesi sese kar şı izolasyon(uç şartlar ında) /[Birim hacim kütlesi ve biçim] (akustik şartlara tâbi elemanlarda kullanılacak birimler Madde 5.3.2 Biçim için)
Beyan edilen yangına tepki Sınıf A1 den F’ye kadar
Yok
Beyan değeri, % olarak
Yok
Yok
Yok
Madde ZA.1
Donma/çözülme Yukar ıdaki not
Beyan değeri (Çizelge hâlinde verilen su buhar ı difüzyon katsayısı) Brüt birim hacim kütlesinin beyan edilen değeri, kg/m3 biriminde ve tolerans kategorisi, ve Şekille veya tarif edilerek beyan edilen biçim
Madde 5.3.1Boyutlar ve toleranslar Madde 5.3.5 Isıl özellikler
Donma / çözülmeye kar şı direnç Madde 5.3.6 direnci Tehlikeli maddeler
Yok
S0, S1, S2 teknik sınıflar ı esas alınarak beyan edilen suda eriyebilir tuz muhtevası değeri
Avrupa sınıf ı A1’den F ‘ye kadar
Su buhar ı geçirgenliği (Dış Madde 5.3.12 Su buhar ı elemanlarda kullanılacak birimler geçirgenliği için)
Isıl direnç / [Birim hacim kütlesi ve biçim] (ısıl şartlara tâbi elemanlarda kullanılacak birimler için)
Yok tuz
Madde 5.3.7.2 Rutubet geçirimsizlik tabakası
Beyan değeri, N/mm2 biriminde (yük doğrultusu ve birim kategorisi de gösterilerek) Rutubet hareketinin beyan değeri, mm/m biriminde Sabit değer; veya başlangıç kayma dayanımının beyan değeri, N/mm2 biriminde
Madde 5.3.13 Bağ dayanımı
Aktif eriyebilir tuz muhtevası Madde 5.3.9 Aktif eriyebilir (yük taşıyıcı olma şartlar ına tâbi muhtevası elemanlarda kullanılacak birimler için)
Notlar
Yok Yok
Beyan edilen ısıl direnç, m2 K/W biriminde, veya eşdeğer ısıl iletkenlik, W/m.K biriminde ve kullanılan değerlendirme yöntemi. Tasarlanan etki ve donma/çözülme direncinin beyan değeri (a) Madde ZA.3’e göre (Sondan bir önceki paragraf)
(a) Kullanılan değerlendirme metodunda önerildiği gibi.
39
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Üye ülkelerden en az birisinde bile o özellikle ilgili yasal şart yoksa, sistem, belirli bir özelliğin aranmamasına izin verebilir. Bu durumda imalâtç ıya o üye ülkede, mamulünün o özelli ğiyle ilgili doğrulama yapması, özellikle ilgili mamul performans ını kendi isteği ile beyan etmek istemiyorsa, zorunlu k ılınmaz. Bu durumda, bu üye ülkede mamulünü pazarlamak isteyen imalâtç ının, mamulünün o özellikle ilgili performans ını belirleme veya beyan etme yükümlülüğü yoktur. Bu mamulde, CE işareti ile birlikte “performans belirlenmedi” tercihi bilgi olarak verilebilir. Bir özelliğe ait değerin alt sınır ı varsa, o özellik için “performans belirlenmedi” tercihi kullanılmayabilir.
ZA.2 Kâgir birimlerin uygunluğunu onaylama işlemi/işlemleri ZA.2.1 Uygunluk onay sistemi/sistemleri Çizelge ZA.1 (Çizelge ZA.1.1, Çizelge ZA.1.2)’de gösterilen, kil kâgir birimlerin uygunlu ğunu onaylama sistemi, 14.10.1997 tarihli, 97/740/EC say ılı komisyon karar ına göre, “kâgir ve kâgirle ilgili mamuller” talimatı Ek III’de verildiği şekilde, belirtilen kullan ım amacı/amaçlar ı ve ilgili seviye/seviyeler veya sınıf/sınıflar için Çizelge ZA.2’de gösterilmiştir.
Çizelge ZA.2- Uygunluğu onaylama sistemi/sistemleri Tasarlanan kullanım Seviye/seviyeler veya Uygunluğu onaylama yeri/yerleri sınıf/sınıflar sistemi/sistemleri Kategori I kâgir Duvarlar, kolonlar ve 2+ birimler bölmeler Kategori II kâgir Duvarlar, kolonlar ve 4 Yok birimler bölmeler Sistem 2+: Onaylanm ış kuruluş taraf ından, sürekli muayene, değerlendirme ve onay esas al ınarak yapılan fabrika imalât kontrol belgelendirilmesi de dâhil olmak üzere CPD Ek III.2.(ii)’de verilen, ilk ihtimal’e bakılmalıdır. Mamul/mamuller [6]
Sistem 4: CPD Ek III.2.(ii)’de verilen, üçüncü ihtimal’e bakılmalıdır. Çizelge ZA.1.1 ve Çizelge ZA.1.2’de verilen, kil kâgir birimlerin uygunluğunun değerlendirilmesinde, Çizelge ZA.3a ve Çizelge ZA.3b’de gösterilen, bu standardın veya bu standardda belirtilen diğer standardlar ın uygulanmas ıyla elde edilen uygunluk işlem sonuçlar ı esas alınmalıdır.
40
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Çizelge ZA.3a- Kategori I kil kâgir birimler için uygunluk onaylanmas ında görev dağılımı (sistem 2+) Görevler
Görevin mahiyeti
Fabrika imalât kontrolü (FPC.)
Çizelge ZA.1.1 veya Çizelge ZA.1.2’den ilgili olanında verilen bütün özelliklere ilişkin parametreler
Başlangıç tip deneyleri
Çizelge ZA.1.1 veya Çizelge ZA.1.2’den ilgili olanında verilen bütün özellikler.
Uygulanacak uygunluk Madde no’su Madde 8.3
İmalâtçının görevleri Madde 8.2
Çizelge ZA.1.1 veya Çizelge ZA.1.2’den ilgili olanında verilen bütün özelliklere, özellikle aşağıda verilenlere ilişkin parametreler.
- Donanım ve FPC’nın ilk muayenesi esas alınarak belgelendirilmesi
Basınç dayanımı
Madde 8.3
Boyut kararlılığı Bağ dayanımı Aktif çözülebilir tuz muhtevası
Onaylanmış kuruluşun görevleri
Fabrika imalât kontrolünün,
Çizelge ZA.1.1 veya Çizelge ZA.1.2’den ilgili olanında verilen bütün özelliklere, özellikle aşağıda verilenlere ilişkin parametreler.
- Sürekli denetim, değerlendirilme ve FPC. onayı esas alınarak belgelendirilmesi
Basınç dayanımı
Madde 8.3
Boyut kararlılığı Bağ dayanımı Aktif çözülebilir tuz muhtevası
Çizelge ZA.3b- Kategori II kil kâgir birimler için uygunluk onaylanmasında görev dağılımı (sistem 4) Görevin mahiyeti
Uygulanacak uygunluk madde no’su
Fabrika imalât kontrolü (FPC.)
Çizelge ZA.1.1 veya Çizelge ZA.1.2’den ilgili olanında verilen bütün özelliklere ilişkin parametreler
Madde 8.3
Başlangıç tip deneyleri
Çizelge ZA.1.1 veya Çizelge ZA.1.2’den ilgili olanında verilen bütün özellikler.
Madde 8.2
Görevler
İmalâtçının görevleri
ZA.2.2 AT belgesi ve uygunluk beyanı
Sistem 2+'daki kil kâgir birimler : Bu ekte verilen şartlara uygunluk sağlandığında ve onaylanm ış yetkili kuruluş, aşağıda belirtilen belgeyi haz ırladığında, imalâtçı veya Avrupa Ekonomik Alan ı (EEA)'nda yerleşik bulunan temsilcisi, imalâtç ıya CE işaretini ekleme yetkisini veren bir uygunluk beyanını hazırlamalı ve muhafaza etmelidir. Bu beyan, aşağıdakileri ihtiva etmelidir: -
İmalâtç ının veya EEA'da yerleşik bulunan yetkili temsilcisinin adı ve adresi ve üretimin yap ıldığı yer, Mamulün tarifi (tip, tanıtıcı bilgiler, kullanım, ...) ve CE işaretiyle birlikte verilen bilgilerin bir nüshası, Mamulün uygun olduğu hükümler (EN 771-1:2003, Ek ZA), Mamulün kullan ılmasıyla ilgili uygulanabilir belirli şartlar (meselâ, belirli şartlar altındaki kullanımla ilgili hükümler vb.), Uygunluk beyan ı ile birlikte verilen fabrika imalât kontrol belgesinin sayısı, İmalâtç ı veya yetkili temsilcisi adına uygunluk beyan ını imzalamaya yetkili olan kişinin adı ve görevi.
41
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
Uygunluk beyanı ile birlikte, onaylanmış yetkili kuruluş taraf ından haz ırlanan ve yukar ıda verilen bilgilere ilâve olarak aşağıdaki bilgileri ihtiva etmesi gereken bir fabrika imalât kontrol belgesi bulunmal ıdır: - -
Onaylanmış yetkili organın adı ve adresi, Fabrika imalât kontrol belgesinin say ısı, Uygun olan yerlerde, belgenin şartlar ı ve geçerlilik süresi, Belgeyi imzalamaya yetkili olan kişinin adı ve görevi.
Sistem 4'deki kil kâgir birimler : Bu eke uygunluk sağlandığında, imalâtçı veya EEA'da yerleşik bulunan temsilcisi, üreticiye CE işaretini ekleme yetkisini veren bir uygunluk beyan ını (AT uygunluk beyan ı) hazırlamalı ve muhafaza etmelidir. Bu beyan, aşağıdakileri ihtiva etmelidir: -
İmalâtç ının veya EEA'da yerleşik bulunan yetkili temsilcisinin adı, adresi ve üretimin yapıldığı yer, Mamulün tarifi (tip, tanıtıcı bilgiler, kullanım, ...) ve CE işaretiyle birlikte verilen bilgilerin bir nüshası, Mamulün uygun olduğu hükümler (EN 771-1:2003, Ek ZA), Mamulün kullan ılmasıyla ilgili uygulanabilir belirli şartlar (meselâ, belirli şartlar altındaki kullanımla ilgili hükümler vb.), İmalâtç ı veya yetkili temsilcisi adına uygunluk beyan ını imzalamaya yetkili olan kişinin adı ve görevi.
Yukar ıda belirtilen uygunluk beyan ı, mamulün kullanılacağı üye ülkenin resmî dili veya dillerinde hazırlanmalıdır.
ZA.3 CE işareti ve etiketi İmalâtçı veya EEA dahilinde yerleşik bulunan yetkili temsilcisi, CE işaretinin eklenmesinden sorumludur. Eklenecek CE işareti sembolü, 93/68/EC Direktifi’ne uygun olmal ı ve mamulle birlikte verilen etikette, mamul ambalâj ı üzerinde veya mamulle birlikte verilen ticarî dokümanlarda (meselâ teslimat notu)da gösterilmelidir. Aşağıda verilen bilgiler, CE işaret sembolü ile birlikte yer almal ıdır: Belgelendirmeye yetkili kurumun tanıtım numarası (sadece Sistem 2+'daki mamuller için), İmalâtç ının adı veya tanıtıcı işareti ve tescilli adresi, İşaretin eklendiği yılın son iki rakam ı, EC uygunluk beyanının veya fabrika imalât kontrol belgesinin numaras ı (varsa), Bu standarda atıf, Mamulün tarifi: genel isim, malzeme, boyutlar, ... ve amaçlanan kullanım, Çizelge ZA.1 (Çizelge ZA.1.1 veya Çizelge ZA.1.2)’de yer alan aşağıda verilen ilgili temel karakteristikler ile ilişkili bilgiler: - Çizelge ZA.1.1 veya Çizelge ZA.1.2'deki "Not"larda belirtilen her bir temel karakteristik için beyan edilmek üzere beyan değerleri ve uygun olan yerlerde seviye veya s ınıf/kategori (gerekli olduğunda, “kabul/ret” özelliği için "kabul" ibaresi de dâhil) ve - Uygun olan yerlerde karakteristikler için "performans tayini yapılmadı" ibaresi. -
Karakteristik için bir alt sınır değer olması hâlinde , "Performans tayini yap ılmadı" (NPD) seçeneği kullanılmayabilir. Aksi taktirde, karakteristiğin, verilen bir kullan ım amacı için mevzuat hükümlerine maruz kalmamas ı durumunda, NPD seçeneği kullanılabilir. Yukar ıda belirtilen tehlikeli maddelerle ili şkili özel bilgilere ilâve olarak, gerektiğinde ayr ıca, uygunluğun sağlandığının iddia edildiği diğer mevzuatlarla ilgili doküman listesi, söz konusu mevzuat ın gerektirdiği bilgilerle birlikte uygun şekilde mamulle birlikte bulunmal ıdır.
Not - Milli mevzuat ile uyuşan Avrupa kanunlar ından bahsedilmesine gerek yoktur. Şekil ZA.1’de, mamulle birlikte verilecek belgedeki (örneğin; irsaliye ve teslim belgesi) CE işareti ile birlikte bulunacak bilgilerle ilgili örnekler verilmiştir.
42
ICS 91.100.25
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst EN 771-1
ABC. Ltd. Şti., PK. 21. B-1050 02 TS EN 771-1 Kategori II, LD, xxx.yyy.zz mm kil kâgir birimler
Boyutlar : Uzunluk (mm), genişlik (mm), yükseklik (mm) Tolerans kategorisi : T 1 Aralık kategorisi : NPD Düzlük : NPD Düzlemsel paralellik : NPD Konfigürasyon : Ekli çizimde gösterildiği gibi Basınç dayan ımı: Ortalama: ..xx N/mm2 (⊥ oturma yüzü), xx N/mm2 (⊥ alın). (Kategori II) Boyut kararl ılığı : nem hareketi : x mm/m Bağ dayanımı : Sabit değer…… xx (N/mm2) Aktif eriyebilir tuz içeriği : …..NPD (SO) Yangına tepki : Avrupa sınıf ı ……..A1 Su emme : Açık hava şartlar ına maruz bırakılmayan tip Su buhar ı geçirgenlik katsay ısı : xxx Doğrudan havadan kaynaklanan sese kar şı izolasyon: Brüt birim hacim kütlesi……………xxx (D1) kg/m3 Konfigürasyon Ekteki şekilde verildiği gibi Eşdeğer ısıl iletkenlik : xx W/mK (λ10,kuru) Donma - çözülmeye kar şı dayanıklılık : NPD Tehlikeli maddeler : (1)………..Aşağıdaki not’a bak ılmalıdır
Not - Tehlikeli maddelerle ilgili bilgi, sadece gerekli hâllerde gerekti ği zaman verilmelidir (Şekil ZA.3). Genel amaçlı harçla birlikte muhtemel bütün kullan ımlar ve aktif eriyebilir tuz içeriği ile donma çözülmeye kar şı dayanıklılık için herhangi değerlendirme hükmünün bulunmad ığı yerde piyasaya sürülecek , Kategori II’ye dâhil LD kil kâgir birimlerle ilgili bilgiye ait örnek
Şekil ZA.1- CE işaretleme bilgisi örneği (devamı bir sonraki sayfadadır)
43
