Joannes Richter Het Brabants
Joannes Richter
Het Brabants over het dialect der Brabanders...
-2009-
© 2009-2012 door Joannes Richter gepubliceerd bij …. Alle rechten voorbehouden ISBN: xxx-x-xxxx-xxxx-x
Inhoud Inleiding tot het Brabants................................................... Brabants.......................................................................... ............................................................. ...................................... ...6 Houdoe............................ Houdoe.................................................... ............................................... .............................................. ............................................................... ........................................ .....7 Het Brabants.............................. Brabants..................................................... .............................................. .............................................. ........................................................... .................................... 9 Brabants - Woordenlijst...................................... oordenlijst............................................................. .............................................. .................................................... ................................11 ...11
Inleiding tot het Brabants
H H
et Brabants is samen met het Hollands de belangrijkste pijler onder de Nederlandse standaardtaal. De eerste belangrijke standaardisering van het Nederlands vond in de 16e eeuw plaats in Antwerpen.
et Brabants heeft een behoorlijke invloed gehad op de Nederlandse standaardtaal. Dit kwam om te beginnen door het feit dat toen de standaardisering op gang kwam in de 16e eeuw, Brabant het dominante gewest was. Ook nadat Holland die rol had overgenomen, bleef de invloed van van het Brabants sterk, sterk, onder meer meer door de grote groepen groepen Zuid-Nederlanders Zuid-Nederlanders die na de val van Antwerpen in 1585 tijdens de Tachtigjarige Oorlog naar de Noordelijke gewesten trokken uit angst voor vervolging door Filips II. Ze vormden in de 17e eeuw een belangrijk deel van de stedelijke bevolking van Holland. Deze invloed was het sterkst op de schrijftaal, maar is ook nog steeds hoorbaar, hoorbaar, al zullen enkele woorden nu wat ouderwets klinken.
V D
oor een studiepro studieproject ject werd de navolgen navolgende de woordenlij woordenlijst st (Brabants (Brabants-Nede -Nederland rlands-Eng s-Engelsels1 Duits) uit drie Romans van Antoon Coolen samengesteld met verwijzing naar de APKeuromnibus uit 1964, waarin vier werken zijn opgenomen. opgenomen.
e belangrijkste conclusie van het etymologische onderzoek is de afleiding van de groet “Houdoe”, die kennelijk analoog aan de Limburgse synoniemen “ Haddich”, “ Hadich” en “ Adië ”2, als ook de Friese woorden “Doeg” en “Doei” allemaal op het kernwoord “dag” “dag” (voor (voor “doe” “doe” in “Houdo “Houdoe” e”,, “dich” “dich” in “Hadic “Hadich”, h”, “Doeg” “Doeg” in “Doei” “Doei”,, etc. etc. berus berusten ten.. Het Zuidlim Zuidlimbur burgse gse woord woord “ Adië ” wijs wijstt echt echter er op de same samenh nhan angg met met “Adi “Adieu eu”, ”, zoda zodatt men men kan kan vermoeden, dat de betekenis van “dag” in feite op een religieuze achtergrond berust, waarin “God” (“Deus”) met de “Dag” (“Dius”) wordt gelijkgesteld 3. De samenvatting van de afleiding van “Houdoe” wordt in een inleidend hoofdstuk gedocumenteerd.
1 "De goede goede moordenaar" moordenaar" (1931), (1931), "Hun grond grond verwaait" verwaait" (1927), (1927), “De man met het Jan Jan Klaassenspe Klaassenspel” l” (1933) 2 Dialectatlas van het Nederlands, Nederlands, (boek van de maand November 2011), Nicoline van der Sijs (uitgeefster) 3 Notities bij de "Dialect Atlas van het Nederlands" (2011) (2011)
Houdoe
D
e “dag”-woorden zijn via de PIE-relaties met de godennamen en -begrippen verwant. Ook de groetwoorden Goedendag en “ Doeg ”, ”, “ Doei ” zijn dus verwant met “ Grüß Gott ”. ”.
Het Brabantse woord “ Houdoe” (verwant met het Limburgse “ Haddich”, “ Hadich” en “ Adië ”) ”) is mijns mijns inzien inzienss niet niet zoals zoals aangeg aangegeve evenn “ hou hou je goed goed ”, ”, maar maar een een altern alternati atieve eve schrijf schrijfwij wijze ze voor voor “ Adieu”. Analoog aan Adië en Hadich is wellicht ook Houdoe uit Adieu ontstaan. "Doe" en waarschijnlijk ook het equivalente equivalente Friese woord "Doeg" "Doeg" (-> dag) zijn in dit geval een verbastering verbastering van "Dieu".
O
pvallend is, dat Haddich en Hadich ook het (Duitse) ego-pronomen “ich” bevatten, dat in vele talen de kern van de goddelijke naam vormt. vormt. De Duitse groet baseerde oorspronkelijk oorspronkelijk niet op God maar op “Ziu”, wat men aan aan de Zwitserse groet Grüezi kan aflezen.
Das Wort ist nach volksetymologischer Meinung[1] Meinung [1] eine Verkürzung von «Ich grüsse Sie», bei der das «Ich» wegfällt. In Wirklichkeit ist es offiziell eine Verkürzung Verkürzung von "Gott grüezi" »Gott grüsse Euch« oder oder vielmehr “grüez Ziu”. Ziestag , m., is de Alemannische Alemannische naam voor dinsdag , de dag van Ziu.
De uitgang “ie” in “Adie” is het Franse ego-pronomen “Je”, dat in “Houdoe” tot “oe” werd getransformeerd. Het klinkt als “jou”, maar is een “ik” (het Franse “je”). Men vergelijke: Goedendag Belgisch-Limburgs Haddich, Hadich
Ego-Pronomen Ich (Duits)
Zuid-Limburg Frans
Adië
Je (Frans) Adieu Je (Frans) ieu (Provençaals) bij afscheid (lokaal) Tjeu, Tjo, Mazzel (afleiding van Dieu) Je (Frans) ieu (Provençaals) Aju, ajuus - informele verbastering van àdieu. ieu (Provençaals) Veluwe Brabants Deens4
Houdoe (verbastering van adieu) Goddag → god dæg5
Zuid-Duits Zwitsers
Grüezi → Grüß Ziu Grüß Gott (eigenlijk Grüezi Ziu)) Grüezi → Grüß Ziu
Ich ( → Ih) Ih (Zuid-Duits dialect)
Nederlands Spaans
(goeden) Dag (Buenos) D ias
Ich (Duits) yo
Italiaans Engels
(Bon) Giorno (Good) Day
io I (uitgesproken “ay”)
ieu (Provençaals) Æ
Tabel 1: Goedendag-groet en de ego-pronomina
4 De scheppingslegende in één enkele klinker Æ 5 Proto-Germanic *dagaz , from Proto-Indo-European *dʰegʰ- (“to burn”). Cognate with Old High German tac (German Tag ), ), Old Norse dagr (Swedish dag ), ), Old Frisian dei, Old Saxon dag (Dutch dag )
Fig. 1: Groetwoorden Groetwoorden in Belgisch/Nederlandse Belgisch/Nederlandse dialecten
De Æ-rune
D H
e Æ wordt in vele Scandinavische Scandinavische 6 dialecten nog steeds als Ego-pronomen 7 toegepast, maar geldt geldt daarna daarnaast ast ook nog in een een aantal aantal talen talen als substa substantie ntieff voor voor “leven “levensbe sbelan langri grijke jke”” 8 onderwerpen zoals het huwelijk , de wetgeving , de uniekheid , stromend water , etc. etc. . Het concept van de Æ-klinker symboliseert en ondersteunt kennelijk de stabiliteit van de samenleving.
et manuscript æ (The Creation Legend encoded in a Singular Vowel) beschrijft dan ook parallel aan de de scheppingslegende in één woord (→ “ Het belangrijkste Woord, Woord, dat er bestaat”) bestaat ”) hoe men in de middeleeuwen heeft geprobeerd de schepping (van A=Ask en E=Embla, respectievelijk A=Adam en E=Eva) in een enkele klinker Æ te verwoorden.
6 Sourc ourcee (the (the phon phonem emee Æ Æ): ): In many western, northern, and southwestern Norwegian dialects, and in the western Danish dialects of Thy of Thy and South Jutland, Jutland, the phoneme Æ phoneme Æ [ɛ] has a significant meaning: the first person singular pronoun I, and it is thus a normally spoken word; usually, it is written as Æ when these dialects are rendered in writing. In Faroese, it is pronounced the same way, but it is written as eg . 7 Het perso persoonlijk onlijkee voornaam voornaamwoord woord der eerste eerste persoon persoon enkelvou enkelvoudd 8 Æ for Æternity - A World made of Word(s) Word(s)
Het Brabants
O
pvallend aan het Brabants is de toepassing van het onzijdige geslacht voor alle verkleinwoorden, dat dit dialect gemeen heeft met het Nederlands en het Duits. Zo is bijvoorbeeld het Durske ongetwijfeld een vrouwelijke persoon, maar wordt omwille van de verkleinende trap onzijdig. Het betreft ongetwijfeld vaak een pasgeboren kind, dat nog te klein is om het met een volwassen lidwoord “de” aan te spreken. Bij Coolen zijn Durskes echter ook geslachtsrijpe, nog ongetrouwde meisjes.
O
ok wat betreft de echtparen valt het gebruik van het woord “mens” op, dat meestal in de betekenis van wederhelft, “echtgenoot”, “echtgenoot”, “echtgenote” wordt gebruikt. “Mien Mens” is mijn wederhelft. De wederhelft herinnert aan de oude scheppingslegende, waarin de Indo-Europese en Joodse volkeren de eerste mens Adam als een androgyn schepsel laten ontstaan. Pas na deze schepping worden man en vrouw gescheiden en vormen twee “halve mensen”. Zo is het eigenl eigenlijk ijk vanze vanzelfs lfspre preken kendd toepas toepassel selijk ijk de wederh wederhelft elft als “mien “mien Mens” Mens” te benoem benoemen. en. In mijn mijn herinnering is deze formulering ook in het Limburgs gebruikelijk. De scheppingslegende is ouder dan dan het het Chri Christ sten endo dom, m, omda omdatt zij zij reed reedss door door Plat Platoo in het het Symp Sympos osiu ium m uitv uitvoe oeri rigg word wordtt 9 gedocumenteerd. gedocumenteerd. In de boeken “The Celestial God ” en “Der Himmelsgott” is een aantal thesen met betrekking tot deze deze algemene Indo-Europese scheppergo scheppergodd gepubliceerd.
O M
pvallend is het gebruik van het woord “kapot” voor “dood”. Er wordt in de romans van Coolen veel gestorven en vermoord. In beide gevallen wordt “kapot” toegepast in kapotslaan, kapotgaan, kapot zijn, etc.
woord
en kan een opvallende overeenkomst tussen sommige woorden identificeren. Zo is er een correlatie tussen de werkwoorden “weten” / “verwittigen” en de kleur “wit” vaststelbaar. vaststelbaar. In de volgende tabel zijn enkele woorden opgenomen: betekenis
Engels
Duits
opmerking
de kleur wit in het Nederlands gij veu veul! l! Brab Braban ants ts:: wee weett jij jij witte gij veel! ver wit wit tigen laten weten, informeren
white
weiß
Nederlands Brabants
inform someone
Hast Du eine Ahnung! wissen lassen
Vlaams
getuige
wit ness
Zeuge
Nederlands
wit
getuige
9 gepubliceerd bij Lulu, zie o.a. de boekwinkel de boekwinkel van de auteur Joannes Joannes Richter
D S D
e volgende woordenlijst levert een overzicht van een aantal Brabantse uitdrukkingen, die van het normale Nederlands afwijken. Ter vergelijking met de omringende talen worden ook de Engelse en Duitse vertalingen gespecificeerd.
torend is in de gebruikte Keur-Omnibus van Coolen, dat er geen voetnoten of andere uitleg wordt geleverd. Zo wordt aan de lezer overgelaten te raden, wat de Ijzeren Man is. De geel gemarkeerde regels moeten nog worden aangepast. Suggesties van lezers zijn welkom! e navolgende codering beschrijft de bronnen voor deze tabel. Omdat Vlaams-Brabant ook tot Brabant wordt gerekend, heb ik ook Vlaamse uitdrukkingen opgenomen. Men kan deze aan de hand van de bronvermeldingen identificeren.
Bronnummer 1
Bronvermelding Keuromnibus van Antoon Coolen ( gepubliceerd door AP – 1964):
2
3
"De goede moordenaar" (1931), "Hun grond verwaait" (1927), De man met het Jan Klaassenspel (1933) Gezamenlijke verkiezing van “Brabants mooiste woord” 10 http://nl.wikipedia.org/wiki/Noord-Brabant http://www.brabantsdagblad.nl/ Overige, ongespecificeerde bronnen
4
http://nl.wikipedia.org/wiki/Brabants
5 6 7 8
Telemachus in het dorp (1947), Marnix Gijsen 11 Beekman & Beekman, Beekman , deel 1 - De gebroeders Beekman (1946) Beekman & Beekman, Beekman , deel 2 (Internaat), Toon Kortooms (1949) Beekman & Beekman, Beekman , deel 3 - De mannen Beekman (1950)
• • •
• •
10 Het Brabants Dagblad, het Eindhovens Dagblad en BN/DeStem (2005) 11 in de uitgave van Meulenhoff, 1963, Vlaams
Brabants - Woordenlijst Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
Bron
Pag.
'n blaas hebben
blazen kunnen
Viel Puste haben
8
99
't liegen (owe) mik
liegen (je) kruis
to have a lot of breath to lie crutch
7 6
9 19,49
(rond-)foddelen (schrik-)boks (uitkomst) verhopen (wijdweg) kitsen
rommelen schijtbroek verhoopte uitkomst bieden (ver) spugen
muddle coward to offer a badly needed solution to spit (far)
lügen Hosengabelung, Schambereich stöbern Angsthase einen erhofften Ausweg bieten (weit) spucken
6 6 6
90 15 25
8
14
(zijn) schuif aak
(zijn) mond schuit
(his) mouth boat
(sein) Mund Schiff
6 8
79 181,2 4
aan de kniep 12 steken aanbelangen aanfrotten aangaan aangelaat
aan aan het het mes mes stek steken en to stab sb. to death aangaan to concern aanrommelen to putter avontuur adventure gezicht face
am Messer stechen
6
34
einem etwas angehen 8 8 Abenteurer 8 Gesicht 7
215 15 103 182
aanminnig
beminnelijk
lovely
lieb
6
24
aantoddelen aanvallen
aanrommelen binnenvallen
to putter drop in
herum fummeln herein stürzen
7 1
35 272
aanvallig achterna
bevallig daarna
lovely aaffterwards
hübsch danach
8 1
69 252
affesere
hurry up
sich beeilen
2
-
afgelebberd
opschieten, voortmaken versleten
worn out
verschlissen
7
141
aks
bijl
axe
Axt
7
106
al-ze-leven alleman
zijn hele leven iedereen
his whole life everybody
das ganze Leben jeder
7 7
183 112146
allenig
alleen
alone
alleine
8
150
alteratie alzeleven
opschudding altijd
turmoil, chaos always
Turbulenz immerzu
7 1
19 89
narrowing (in a scary way)
beängstigend verengen
6
49
angsti angstigg verna vernauwe uwenn beangs beangstig tigend end vernauwen 12 mes
Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
Bron
Pag.
appelaar appelsien arduin13 arigs asem geven
appelboom sinaasappel arduin geks reageren
apple tree orange blue stone strange react
Apfelbaum Apfelsine blauer Zierstein merkwürdig reagieren
5 7 5 1 8
107 95 83,13 125 23,57
asteblief
alsjeblieft
please
bitte
7
6
astrant astrantig
brutaal zelfverzekerd
bold self-confident
frech selbstsicher
8 1
111 59
avanceren avanceren
vlotten opschieten
To hurry
vorankommen Sich beeilen
6 8
31 199
baaien bajen
waden baaien 14
wade baize
waten wollenes
7 1
187 85
bakkeien bast
bakstenen Ribbenkast (& buik) zo meteen, dadelijk, straks
bricks chest
Backsteine Brustkorb
8 8
52 167
straight away, later
bald, sogleich
2
-
beevaart
bedevaart
pilgrimage
Wallfahrt
6
67
beeweg15 begaaien16
bedevaartroute ordenen
pilgrim-route to organize
Wallfahrt-Route ordnen
5 7
76 13
begankenis begost
optocht, processie processie procession begon began
Prozession begann
5 1
40 83,27
bekant bekant
bijna bijna
almost nearly
fast fast
7 1
18 118
bekapt bekloeg
overdekt beklaagde
covered pitied
überdacht beklagte
7 5
83 63
Bels bende...? beschot
Belgisch, België ben je...? tussenwand
Belgian are you..? panel
Belgisch bist du...? Zwischenwand Zwischenwand
1 7 5
226 147 86
betimperen
regelen
to manage
regeln
1
71
bezijden bezunders
naast bijzonders
besides special
nebst besonderes
7 1
144 125
bibs
achterwerk
bottom
Hintern
8
3
bedinne
13 blauwe hardsteen 14 dik-wo dik-wolle llenn stof stof 15 bede bedewe wegg 16 Begaaien of begaden zijn afgeleid van het oude zelfstandig naamwoord gaden gelijk, ook: echtgenoot. Het werkwoord begaden betekende oorspronkelijk “ gelijke dingen bij elkaar brengen, ordenen”
Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
Bron
Pag.
bietsen bijgeven blakertje bleekgezicht bliek (je)
stelen meegeven kaarsje po vis(je)17
to steal give along with.. little candlelight chamber pot Small fish
stehlen mitgeben Kerze Nachttopf Kleiner Fisch
7 6 7 7 8
130 77 95 202 184
blokken
studeren
study
studieren
7
106
boekske boerenmoes
boekje Boerenkoolstamppot
little book kale mash
Büchlein Grünkohleintopf
7 6
28 41
boks boks
broek broek
trousers trousers
Hose Hose
7 1
55 83
boksebodem
achterste van een een broek broekzak koeienogen bolletjes boomgaard
seat of the pants
Hosenboden
7
134
pants pocket big eyes little balls orchard
Hosentasche Kuhaugen Kügelchen Obstgarten
7 7 1 7
71 113 94 147
bokstes bolkers van ogen ogen bollekes bongerd bonkschop
Turfschop, Zodenlichter
big turf spade
Schwerer Torfschaufel Torfschaufel 8
169
boonstaak bortelen
bonenstaak strompelen
bean-pole stumble
Bohnenstange stolpern
7 7
79 95
bortelt brassen
boldert knoeien
to rumble make a mess
poltert kleckern
1 1
129 271
brejen breken van het het lachen brulleft bruur bullen bundgras
brede broad in lache lachenn uitbre uitbreken ken burst into laughter bruiloft wedding broer brother spullen belongings → “smelen “smelen””18 Hair-grass
breiten 1 in Lachen ausbrechen 7
95 193
Hochzeit Bruder Sachen Schmiele
1 1 8 8
226 87 30 91
burries busselke
jukbomen buideltje
yokepoles little pouch
Jochbäume Beutelchen
1 1
128 143
butsen
ploffen
to puff
plumpen
7
96
17 Het betreft betreft een vissoort, vissoort, in dit geval geval een zoetwatervis zoetwatervis 18 Ruwe smele ( Deschampsia Deschampsia cespitosa) Deschampsia flexuosa) Bochtige smele ( Deschampsia •
Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
Bron
Pag.
cenakel19
(eet (eet-- en) en) lees leesza zaal al
(din (dinne nerr- and) and) reading room
(Eß- und) Lesezimmer 5
73
compassie
medelijden
compassion
Mitleid
8
95
cyclostyleren D'r bennen...
stencilen Er zijn...
copy there are....
kopieren Es gibt...
7 8
27 79
da dalijk
dat ... dadelijk
that... soon
dass... bald
1 7
192 74
dat het mauwde datsen
dat het kraakte vlekken
like howling spots
das es quietschte (Tatzen?)-Flecken
7 8
106 77
dazen de boks opdoen 20
zwammen to talk nonsense iemand ov overtre rtrefffen outbid, ex excel
8 6
222 92
de mens
man (as a spouse), better half 22 clutch
1
164
debriatie
wederhelft, echtgenoot, bijv. in "miene mens" 21 koppeling
Unsinn reden jem jemandem ze zeigen wa was eine Harke ist Der Mensch als Ehegatte, bessere Hälfte 23 Kupplung
8
54
dee dees
dit, dat, deze deze
this, that, these this
Dieses, Dies diese
1 7
192 27, 139
deger derrie24
flink, behoorlijk drab
considerably muck
gehörig Dreck
1 6
25 33
deurgeboomte
deurgeraamte
Türhölzer
6
29
dezulken
zulke mensen
the door's skeleton such people
solche Leute
8
134
dikke mik
in orde
OK
in Ordnung
7
179
diksentijd Dirk diseuse Dju doen ui uitschijnen
dikwijls Directeur vertelster Dieu laten doorschemeren
often director (female) speaker God did make believe
oftmals Direktor Erzählerin Gott durchblicken lassen
1 7 5 7 5
125 88 151 144 52
doende zien Doende zijn
bezig zien Bezig zijn
to see him busy... beschäftigt sehen... To be busy Beschäftigt sein
6 8
33 233
19 -eetzaal -literaire kring -litteraire kring -zaal van het het laatste avondmaal -zaak van van het laatste avondmaal -eetzaal -eetzaal (avondmaal) Mandos: De Brabantse 20 iemand de boks boks opdoen: (1) iemand iemand overtreffen, (2) iemand iemand de waarheid zeggen, Mandos: Spreekwoorden -> CuBra 21 wellicht een verwijs naar de androgyne androgyne "mens" als echtpaar, echtpaar, waarin man en vrouw "halve mensen" mensen" zijn 22 probably in a reference to androgynous androgynous man in which man man is halved into male and female. 23 vielleicht im Bezug Bezug zum androgynen androgynen Menschen, der in Mann und Frau Frau aufgetrennt wird. 24 „getve „getverde rderri rrie“ e“
Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
Bron
Pag.
does dof dokken
hond duw betalen
Hund Schubser bezahlen
7 8 8
113 100 210
doodgoei
doodgoed, rechtschapen
dog push To pay for something righteous
rechtschaffen
8
210
douw douwen
duw duwen
push To push
Schub schieben
7 8
55 52,11
douwen drabbik
duwen bezinksel
to push muck
schieben Bodensatz
7 6
8 30
droeg ik op mij
...had ik bij mij
...hatte ich dabei
5
147
drukker durpel
inzender25 dorpel
I carried with me .. author doorstep
Urheber Turschwelle
5 1
125 272
durske
meisje, deerne
girl
Mädchen, Dirne, Deern, Dern
1
166
duvel duvel
duivel duivel
devil devil
Teufel Teufel
7 1
209 365
een eindje ouder... wat ouder... een hortje even, eventjes
a bit older ... a moment
etwas älter... kurzzeitig
6 1
67 36
effe(n) eigengebakken
eventjes zelfgebakken
quickly homemade
geschwind selbstgebacken
8 8
31 98
eiges er erg in hebben
zelf himself in de gaten hebben to notice
selber bemerken
1 7
92 187
er niet overheen kunnen gapen er stellens mee hebben... er zeker af zijn erop stalen
onoverzichtelijk groot er wat mee te stellen hebben... er zeker van zijn erop lijken
unüberschaubar
6
34
6
12
to be sure it looks like...
sicher sein 1 es sieht so aus als ob... 6
145 67
erpel erpels
aardappel aardappels
potato potatoes
Kartoffel Kartoffeln
8 1
182 77 215 33 90 267
gigantic
Ervoor tukken evel 26
euvel, probleem
problem
Übel
8 1
evel veul ewees
evenveel meteen
just as much immediately
ebenso viel sofort
1 1
25 van een een stuk stuk in de krant krant 26 vergel vergelijk ijk:: euvel euvel
Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
Bron
Pag.
fabriekske facie falie fel fel nijg rijk
fabriekje gezicht sluier erg heel erg rijk
small factory face veil very extremely rich
kleine Fabrik Gesicht Schleier sehr sehr, sehr reich
7 7 1 7 5
84 78 110 51 16
femelaar
vroomprater
hypocrite, insincere person
Hypokrit
5
108
fikken fiks27
Vingers, tengels Hond (Fikkie) of een vos (?)
fingers dog or fox
Finger Hund oder Fuchs
8 1
21 269
flatsen
zakken
to fail
durchfallen
7
9
flosje fluctueren
kwastje twijfelen, veranderen
tassel Büschel to doubt, zweifeln, change (his mind) sich ändern
7 8
133 109
fluimen
spugen, kitsen
to spit
spucken
7
86, 133
foddelen fok
frommelen neus
to fumble nose
fummeln Nase
7 7
173 28,95
forceren fratsen
kapotmaken streken, poetsen
wreck tricks, jokes
kaputt machen Streiche
6 7
77 16
frotten frutten
frunniken kleuters
to fumble little kids
fummeln kleine Kinder
7 6
27,36 35
fuikenbak gaaien
fuikenboot gaan
fish trap boat to be going
Reusenboot
gehen
6 1
85 50
gadorie gadorie gans ge zaagt ge zaagt... gebeteren
verdomme verdorie heel je zag je zag... Er niets aan kunnen doen
damned damned whole you saw you saw... cannot help
verdammt verdammt ganz man sah du sahst... hilflos sein
7 8 7 7 6 8
24 18 176 111 76 163
Haushalt
8
4,2
Keine Wörter verschwenden über...
8
82
Witze machen
1 7
278 33
gedoente
Huishouding, Household bedoening Geen praat maken Geen woorden vuil waste no more over... maken over... words over .. gekken geleng
grappen maken
to joke
27 eventueel gecorreleerd gecorreleerd met Duits: Fuchs Fuchs en/of Fikkie
Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
Bron
Pag.
gelijk gellie gelukzak gemul genaast
zoals jullie geluksvarken krullen, spaanders in beslag genomen
just like you (plural) lucky duck curls confiscated
wie Ihr Glückspilz Späne beschlagnahmt
4 1 7 1 6
75 86 125 68
genaken
naderen
to near
annähern
6
35
geneugte geplogenheden
genoegens gebruiken
delights practices
Freuden Gepflogenheiten
8 5
222 51
gère gère
graag graag, gaarne
glad to, eagerly eagerly
gerne gerne
1 1
106 69
gewagen gij
noemen jij
tell you
erwähnen du
5 7
116 108
gij gij doet mer
jij , je je doet maar
you do as you like
du mach was du willst
4 1
112
ginder ginder
ginds daarachter
yonder yonder
drüben dahinten
6 7
33 127
gloeiing glorieren
gloed stralen, trots zijn
glow to be proud
Glut stolz sein
1 6
113 57
godsganselijke dag de hele dag lang goe goed
the whole day well
den ganzen Tag gut
7 1
138 100
goei-kamer
Living room
Wohnzimmer
8
19
goeie goeien oppas golliepaop 28 Gos
Goede kamer pronkkamer goede goed gedrag scheldwoord: paap gossie
good good conduct curse Oh Gosh
gute guter Führung Schimpfwort Ach, Gott
7 1 2 8
51 119
grauwen
grommen
to grumble
murren
7
116
griesel grif
hark, harken vlug
rake, to rake quickly
Rechen schnell
2 7
96
grif grijzel
flink quickly wied-gereedschap weeding tool
flink Gerät zum jäten
1 1
26 77
gruts haaibaai
deftig, groots Bazige vrouw, Kenau
vornehm 1 Herrische Frau, Mann- 8 Weib
218 87
haam
halsband (voor een collar paard) (for a horse)
Halsband (für ein Pferd)
24
pompous shrew
28 scheldwoord; "gollie paop" = "Gallische "Gallische Paus" Naar de Franse Franse pausen uit de 14e eeuw. eeuw.
6
119
Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
Bron
Pag.
haam haffel hansjop hardsteken29 hark 30
juk handvol hansop, pyjama hardstikke
yoke handful nightgown very
Joch handvoll Schlafanzug sehr
1 7 1 8 6
95 4 122 61,19 20
hedde ge ...
heb je...
do you have...
hast du...
1
166
hel en vief zat
hell und fix genug
1
269
helmen
helder en vlug bright and fast genoeg enough galmen, klepperen to sound
hallen, rumpeln
1
42
hendig hendig
gemakkelijk bijna
easily nearly
gut, bequem fast
7 7
45,77 154
hendig
gemakkelijk, goed31 gemakkelijk woonkeuken (een soort) ham34
easy
leicht
1
easily living room (special version of) ham
bequem Wohnküche (eine bestimmte Art) Schinken
8 1 5
272,2 9 43 278 26
het gaat niet aan... het past niet.... to be right Es ziemt sich nicht... het hele geleng... het hele handeltje the whole thing... Die ganze Reihe...
6 8
78 126
het pluimen heur haren
wuiven haar haren
to waive her hair
schwanken ihre Haare
1 7
299 118
hiet Hij had er deugd van
heet Het deed hem goed...
hot It was good for him...
heiß Es tat ihm gut...
7 8
9 99
histrionisch35
histrionisch
histrionic
84
hoemen, hoemde, gehoemd hoen hoge mieters
zoemen 36
to hum
histrionisch, 5 theatralisch, affektiert brummen 8
71
kip hoge heren
chicken lords
Huhn Herrschaften
8 1
223 36
hoofding
krantenkop
heading in the newspapers
Zeitungskopf
5
104
hendig herd32 hesp33
29 30 31 32 33 34 35 36
Oorsprong: Oorsprong: “het “het hart met met ijzer doorsteke doorsteken” n” - hartstikke (bijwoord van hoedanigheid) - etymologiebank.nl et ymologiebank.nl „ze zijn zijn er geweest“ geweest“,, zei de hark. hark. “da kan hendig hendig zijn” zijn” = “dat kan best best zijn” een (met (met een een haard haard d.w.z. d.w.z. turfblokken of hout ) verwarmd vertrek gepekelde hespen hespen worden met met kruiden in warme luchtovens luchtovens gebakken http://members.lycos.nl/lexicografie/vlaams.html zu lateinisch lateinisch histrio histrio „Schauspi „Schauspieler“ eler“ Henk van Rijen: mèn oor hoemt zo - ik heb oorsuizingen - Woordenboek Tilburgs dialect Wil Sterenborg
Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
Bron
Pag.
hort hotsebotsen hotselen hou-d-oe houdoe37
poos A while butsen to bump schommelen to rock tot ziens bye vaarwel, tot ziens goodbye, see you
8 6 7 7 2
135 5 160 81 -
wooden
Weile holpern schaukeln Wiedersehen! Auf Wiedersehen; Wiedersehen; Bis bald hölzern
houteren
houten
1
126
huiske huiske
WC toilethuisje38
toilet toilet
Toilette Toiletten-häuschen
7 1
164 267
hum hun
hem, hij hen
he, him them
er, ihm, ihn ihn
6 7
37 183
hun eigen kunnen doen hups ie iemand lijken
zelfstandig zi zijn
selbstständig sein
8
251
aardig hij iemand op de begrafenis voorbereiden
stand on on your own feet lovely he prepare somebody for the funeral
lieblich er jemanden für die Leich (Beerdigung) vorbereiten
8 7 5
6 51,79 94
iemes ijzeren man 39
iemand IJzeren Man
someone Iron Man
jemand Eiserner Mann
1 1
37 264
Ik ben groots op jou
Ik ben trots op je
I am proud of you Ich bin stolz auf dich
8
187
ik wor... ikke in één rek in enigheid inrij inschudden
ik word... ik in één ruk alleen inrit inschenken
I will be ... I in one go alone entry to pour in
ich werde ... ich in einem Zug alleine Einfahrt eingießen
6 6 8 1 6 7
6 36 36 91 128 50 171
intercommunaal
interlokaal
long-distance call Ferngespräch
7
177
jassen joekeren
Vlug rijden janken
To race to yawl
Schnell fahren jaulen
8 7
128 126
joeks julliën Hendrik
lol jullie Hendrik
joke your Henry
Jux Euer Henry
8 6
50 83
kabasjesbloem, klokskesbloem
klokjesbloem, Fuchsia
Fuchsia
Glockenblume, Fuchsie
5
25
Adieu” – zie: Notities 37 Een alternat alternatieve ieve schrijfw schrijfwijze ijze voor “ Adieu zie: Notities bij de "Dialect Atlas van het Nederlands" (2011) (2011) 38 destijds ongetwijfeld ongetwijfeld een apart apart huisje met met een beerput beerput op het erf 39 Het grindgat te Eindhoven, Eindhoven, dat tot meer meer met een zwembad werd uitgebouwd. De baggermachine baggermachine werd de Ijzeren Man genoemd. Coolen schrijft het met een kleine letter.
Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
Bron
Pag.
kaduuk kakement kakschooltje40 kamassen kapot
kapot Kaak, kaakbereik peutersoos slobkousen dood
broken Chin area Kindergarten gaiters dead
kaputt Kinn, Kinnbereich Kindergarten Gamaschen tot
6 8 6 7 1
23 166 35 86 208
kapot gaan
sterven
to die
sterben 41
1
208
kapot zijn kapotslaan
dood zijn doodslaan
to be dead to kill someone
tot sein töten
1 1
208 82
kapotte (kip) karnalli42
dode (kip) canaille
dead (chicken) shrew
totes (Huhn) Luder
6 1
48 267
keinder keistenen
kinderen kasseien
children cobblestones
Kinder Kopfsteinpflaster
1 8
23 91
keiweg kennen
steenweg kunnen
paved road To can
Steinweg können
6 8
49 120
kienaw
Helmonder
9
kindje kip een kier vormen keel opzetten
Einwohner von Helmond Kindchen Huhn einen Spalt bilden schreien
7
kiendje kiep kieren kiewen
Inhabitant of Helmond little child chicken make a slit to cry
1 3 1 8
123 272 92
kikkelen
kuikelen, vallen
to fall
fallen
7
18
kikkelen kippenkot
gooien kippenhok
to throw Chicken coop, hen house
werfen Hühnerstall
7 8
144 221
klassineren klawats
praten klap
blow
reden Schlag
8 6
76 86
kleer klere43
kleren cholera (in vloeken)
clothes cholera (in curses)
Kleider Cholera (beim Fluchen)
1 3
46 -
40 Kom ik er nu achter dat niemand niemand (en vooral internet) zich nog kan herinneren dat in de grensstreek tussen Nederland en Belgie de peutersoos zo’n 40 jaar geleden ‘het kakschooltje’ werd genoemd. 41 wörtlich: wörtlich: “kaputt “kaputt gehen” gehen” 42 Frans: Frans: cana canaill illee 43 klerelijer klerelijer,, krijg de klere, klerezoo klerezooi, i, etc.
Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
Bron
Pag.
klieskoek 44 kriskoek 45 poeliepek 46 schommeldrop47 sep, sjep 48 klijven klingelbuil
drop(-water)49
liquorice
Lakritzenwasser
-
-
kleven collectezak
to stick collection bag
kleben Sammelbüchse
1 7
300 103
kloeg
klaagde
complained
klagte
5
90
kloeken klossen, klostsen klot knaak 50 kniep
drinken lopen met geluid turf
to drink to rumble peat
trinken poltern Torf
mes
knife
Messer
7 7 1 6 6
161 9,2 9 20 34
knipbeurs knoeren
beurs hard rijden, vliegen
purse to race
Geldbörse schnell fahren
7 7
154 53
knoerstreng
zeer streng
very grim
drakonisch
7
113
knoerzen knuppel51
Hard rijden pummel, kinkel lomperik 52
To race jackass
Schnell fahren Lümmel
8 6
15 5
koeien-struiven
koeiepoep, koeflaters
cow dung
Kuhfladen
1
234
koeieneren53 kokken komke korju kost kot
bedonderen kakelen kommetje, kopje verdomme kon 54 chambrette
betray to cackle cup damned could booth
betrügen gackern Tasse verdammt konnte Bude
5 6 1 6 1 7
50 41 122 58,76 211 72
krek
net als
just like
genauso wie
1
266
krek precies of krentemik
net alsof krentenbrood
just like currant bread
genau wie Rosinenbrot
1 7
11 123
44 Breda reda 45 Tonge ongere renn 46 Alleen Alleen in Eindhoven Eindhoven en en omstreken omstreken 47 In het het westen westen van van Brabant Brabant 48 In het het oosten oosten van van brabant brabant 49 Zie voor voor de diverse diverse dialectvar dialectvarianten ianten:: Drop en Dropwater 50 Hij greep greep naar naar zijn knaak knaak (hoofd?) (hoofd?) 51 Kortooms gebruikt de vrouwelijke vorm knuppelinnetje knuppelinnetje als variant voor een pasgeboren meisje meisje 52 Knuppel kan ook als als scheldwoord gebruikt worden, een ander woord voor lomperik. 53 couilloneren (bedonderen) van Frans couillon = klootzak, idioot en couille = kloot 54 verbuiging van kunnen
Brabants woord woord
Nederlands
Kriek
Engels
Duits
Bron
Pag.
krik , dommekracht lifting device (jack)
Wagenheber
8
39
kriepen
1) Zingen van een to shriek kuiken 2) Zingen van gier
kreischen
8
91
krikkel krikkel
zenuwachtig nors
nervous harsh
nervös unwirsch
7 7
140 193
krochten kroesel(-struik)
afgronden kruisbes
abysses gooseberry
Abgründen Stachelbeer
1 7
282 146
kroten krukkigheid kuisen kuisen kukken
sugar beets clumsiness clean up To clean up to say “kuk”
Zuckerrüben Plumpheit säubern säubern „kuk“-sagen
1 8 7 8 7
92 219 198 251 135
kwaaj volk
suikerbieten onhandigheid zuiveren schoonmaken “kuk” zeggen, kikken slecht volk
bad people
übles Gesindel
1
14
kwaak kwaje (hond)
mond agressieve hond
mouth bad (dog)
Mund scharfer (Hund)
7 7
8
kwaje (tijd) kwaje oppas
slechte (tijd) slecht gedrag
bad (time) bad behaviour
schlechte (Zeit) schlechter Ruf
7 1
100 264
kwatongen kweken
boze tongen kwaken
bad tongues quack
böse Zungen quietschen
5 1
37 266
lampbels55
petrol-lamp
Petroleum-leuchte
1
19
landouwen larie lei leiendekker
grote petroleumlamp weilanden flauwekul legde dakdekker
grassland nonsense did lay roof tiler
Weideland Nonsens legte Dachdecker
6 8 5 7
67 107 33 96
leste
laatste
last
letzte
7
5
lijen lijk
lijden gelijk
to suffer like
leiden wie
7 5
10 38
lodereindoosje56 loensen
lodereindoosje gluren
scent box to lurk
Duftdose lauern
6 7
5 169
lozie 57 maai
horloge made
watch maggot, larva
Uhr Made
1 8
85 134
55 lampe belge - grote petroleumlamp petroleumlamp (afkomstig (afkomstig uit België) België) 56 Onder Onder de naam lodere lodereindoos indoosjes jes ( l' eau de reine = koninginnewater) namen de zilveren geurhouders van 1760 tot halverwege de 19de eeuw een grote vlucht. Ze werden modevoorwerpen voor zowel mannen als vrouwen. 57 men heeft heeft kennelijk kennelijk “hor” uit “horloge” “horloge” weggelaten weggelaten
Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
Bron
Pag.
malkander malkander mardies 58 maseurkens59
elkaar elkaar verdomd nonneke, kloosterzuster
each other each other damned nuns
einander einander verdammt Nonnen, Schwestern
7 1 1 5
151 263 207 69
mauwen mee
janken met
to howl with
jaulen mit
7 1
62 9
meepesant
in the meantime
zugleich
2
-
meiske
en passant, tegelijkertijd meisje
little girl
Mädchen
7
204
mekaar
elkaar
each other
einander
7
96
melktuit menens menneke met veel gusto metsers middelerwijl
melkbus ernst mannetje smaakvol metselaars intussen
milk can serious little man tasteful masons In the meantime
Milchkanne ernstlich gemeint Männchen gewürzt Maurer Mittlerweile
6 7 7 5 1 8
46 138 5 49 225 65
middelwijl
ondertussen
meanwhile
mittlerweile
6
31
mieter mieters 60
lijf, lichaam hoge heren
body lords
Körper Herrschaften
8 1
201 214
mieuwen mik
kreunen boterham
to moan piece of bread
stöhnen Butterbrot
7 7
28 54
mik mik(-deeg)
brood61 brood(-deeg)
bread dough
Brotlaib Brot(-Teig)
1 6
92 76
moer mok 62
moeras(-drab) Aftands schaap
muck Old sheep
Bodensatz Altes Schaf
6 8
32 65
mondmuziek monjeu moor
mondharmonica “Mon Dieu” kan
harp Oh, my God can, jug
Mundharmonika Mein Gott Kanne
7 8 1
168 63 15
motdorie
potverdomme
damned
verdammt
8
69
Motten mulder
moeten molenaar
must miller
müssen Müller
8 7
33 87
mulk
Karnemelk, pap, melk
Milk
Milchbrei, Milch
8
126,2 1
58 59 60 61 62
Mardies : donderdag, donderdag, van Mars; en Thor, de de god van de donder ? → Fr. Fr. ma soeur (aanspreking van ~) zuster, zuster, …; Ook in W-Vl. maseur, maseur, maseurke maseurke vergelijk vergelijk ook opsodemie opsodemieteren teren –> ophoepelen ophoepelen met een een spleet spleet in het het midden midden Als Als die dier r
Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
Bron
Pag.
mutserdhout nakend nakend 63 navenant
kreupelhout onverholen aanstaande evenredig, insgelijks
thicket plain coming (soon) equivalent, in a similar way
Kleinholz unverhüllt bevorstehend in ähnlicher Weise
1 7 5 7
18,75 144 71 46
neusnijper
Lorgnon, Zwicker
5
108
neuzik
lorgnet , lorgnette neusknijper doek, als halsdoek scarf
Tuch
1
210
neven neveneen
naast naast elkaar
alongside nebst next to each other nebeneinander
6 7
47 4,2
Niet zo spits komen nijpen, neep nondedju64
Niet zo nauw komen... knijpen, kneep verdomme
...doe ...doesn' sn'tt matter matter... ... Es ist ist nicht nicht so wichtig... to squeeze kneifen damned verdammt
8
61
8 3
121 -
nondedomme
Nondedju (→ Nom de Dieu)
damned
verdammt
8
196
Nondetonnere nooddruft
→ nondedomme armoede
damned poverty
verdammt Notdurft, Armut
8 8
201 235
nooit niet oe
nooit U, gij
never you (singular)
niemals Sie
6 1
49 165
omvademen onbesnut
omsluiten onbeschoft
To enclose shameless
umschließen unverschämt
8 8
108 73
Onguur 65 Ons koningin
schrikwekkend Onze koningin
awful Our queen
ungeheuer Unsere Königin
6 8
76 133
Ons soldaten ons vader onwijs ooft oorwats op rak
Onze soldaten mijn vader gek fruit oorvijg Op stap, op weg
Our soldiers my/our father mad fruits slap in the face On the road
Unsere Soldaten mein/unser Vater verrückt Obst Ohrfeige Auf Achse
8 7 8 7 7 8
127 145 167 146 179 103,2
openkieren opjuinen
op een kier openen to slightly open opjutten to sting
vorsichtig öffnen anstacheln
7 7
205 44
opjuinen optassen
opwinden opstapelen
erregen aufstapeln
8 1
4 71
to excite to stack
63 van Duits Duits:: nähern nähern 64 French French:: nom de Dieu Dieu 65 Onguur is ontstaan uit het voorvoegsel on- en het Middelnederlandse gehuer, dat 'lief' of 'vriendelijk' betekent.
Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
over de baan kunnen
overw verweeg kunne unnenn
get alon long with with someone
sich vertragen können 5
39
over de weg gegaan komen
over de weg aan komen lopen
to come walking along the road
auf der Straße gehend 6 kommen
73
paardenhaam pakkendrager pakkendrager
paardenjuk bagagedrager bagagedrager
yoke for horses bicycle rack
Joch (für Pferde) Gepäckträger
1 8
116 103
pangen pardoes
schieten plotseling
to bang suddenly
knallen plötzlich
7 8
123 168
partje patroon66
klein stukje chef
a small part chief
ein wenig Boss
7 5
94 122
Peelhazen
timid inhabitants of the Peel purple horse market
ängstliche Peelbewohner Violett Violett Pferdemarkt
7
177
péérs perdenmert
angstige Peelbewoners paars paardenmarkt
6
23
peren
slaan
to hit
schlagen
6
35
perses petasie
proces puree , brij
process Purée
Prozess Brei, Püree
1 6
84 30
petazzie petoet
stamp, stamppot stamppot gevangeniscel gevangeniscel
stew, stew, hotchpotch Eintopf (fester Brei) jail Gefängniszelle
2 8
42
peut peut
por, klap klap klap
blow blow
Stupser Schlag
6 7
65 13
pierogen pint
staren glas
stare ~ pint glass
starren Glas
8 8
85 93
piot plaasteren beeld beeld
infanterist Infantryman gegoten sculpture sculpture cast sculpture
Infanterist gegossene Skulptur
8 5
33 39
plastron
Decoration, ascot Plastron
8
255
plichtvergeten plompblaren pofboks
Halsversiering, choker slordig slootbladeren pofbroek
careless ditch leaves bloomers
schlampig Wasserblätter Pluderhose, Puffhose
8 6 7
73 77 4
poffen postzegel
ploffen gezicht
pop up face
verpuffen Gesicht
1 7
95 190
praat prating weten
taal woorden vinden
language find words
Sprache Wörter finden
8 1
155 92
prondelmarkt
vlooienmarkt
flea market
Flohmarkt
5
51
pronkkomke
sier-kopje
ornamental cup
Siertasse
1
272
66 in achtste druk van van de Meulenhoff-editie Meulenhoff-editie van 1963 staat staat m.i. een drukfout “partoon”
Bron
Pag.
Brabants woord woord
Nederlands
pronterigheid puren
Engels
Duits
Bron
Pag.
flinkheid stoutness winnen, destilleren to extract
Beherztheit Heraus gewinnen, gewinnen, destillieren
1 8
113 248
putmik radheid
putemmer snelheid
bucket (at a pit) speed
Schöpfeimer Geschwindigkeit
1 7
106 19
rapalje Remund
herrieschoppers Roermond (stad)
hooligans Roermond (city)
Randalierer, Ra Randale Roermond (Stadt)
5 1
135 89
rewasie ribbekas
rommel, brandhout old stuff ribbenkast chest
altes Zeug Brustkorb
1 7
11,62 75
Richard zijn pak Rikken67
Richard's pak rikken
17 212
roetsjen
Richards Anzug Brabantisches Kartenspiel mit 4 Personen rutschen
7 8
roetsen
Richards' suit Brabantian game of cards for 4 players to slip
7
115
roje
rode
red
rote
1
90
ronddazen rontelom
rondrennen rondom
To run around around
Rund rennen rundum
8 1
181 94
ruzing scharren
ruzie krassen
quarrel To scratch
Krach kratzen
1 8
50,78 128
schauw schavelenschiefelde/ schavelde scheelte schelft schiefelen schietmotten schoefel
schuw kruipen
shy to crawl
scheu kriechen
1 7
53 173
scheelheid zolder wegschoppen schietmotten schoffel
strabismus attic to kick caddisflies shovel
Schielen Bühne, Dachboden wegtreten Köcherfliegen Schaufel
7 1 6 7 7
80 138 13 140 130
schoefel
schoffel
hoe
Scheufel
1
77
schoefelen scholk
schuifelen schort
to lurk apron
schleichen Schürze
7 1
46,96 113
schoon schoon, skoon
mooi mooi
beautiful beautiful
schön schön
4 7
12
schop68 schoren
schuur stutten
tiny barn support
Schuppen stützen
1 1
278 144
67 Rikken of rieken is een Brabants kaartspel dat ook in België gespeeld wordt. Het wordt met vier spelers gespeeld. De regels zijn (nogal) variabel. 68 van Duits Duits:: Schuppe Schuppenn
Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
Bron
Pag.
schottelslet schravelen schreuwt schrieken
vaatdoek opkrabbelen schreeuwt krijsen, misbaar maken
dishcloth to struggle up cries to shriek
Spültuch mühsam aufstehen schreit kreischen
2 7 1 8
95 113 92
schrijbeens
schrijlings, schrijlings, wijdbeens schreien, huilen
astride
rittlings
8
8
cry
weinen
1
206
schuifje beugel (→ klomp-riem) enorme handen
small slide bracket
Kleiner Schieber Bügel (für Holzschuhe) Schaufelhände
8 1
36 129
7
19
secuur seffens sepkatjes
in orde even drop
OK quickly licorice
in Ordnung kurz Lakritze (-Kätzchen)
7 8 8
54 96 3
siepoog69
siepelend oog, druiloog janken
watery eye
wässriges Auge
7
113
cry
weinen
1
113,1 4, 87
Bummler
8
23
schruwen schuifie schulp schuppen, schuphanden
simpen
big hands
sjappie
Vreemde (lompe) kerel
loafer
sjeeske sjezen
wagentje Zakken voor een examen
small wagon Wägelchen To fail fail (an exam) exam) Nicht Nicht beste bestehen hen (Examen)
7 8
54 120
sjoer
(bon-)jour
(good) morning
(guten-)Tag
8
86
skaw70 skeet
scheet
fart
Furz
7 7
12 139
skeletike skeren
skeletachtige scheren
skeleton-like shave
skelett-ähnliche rasieren
5 7
93 196
skot slip 71
schot schoot
interior wall lap
Wand Schoß
7 1
111 69,26
slipjas sloeberantie
trouwpak slurpdrank
wedding suit slop
Hochzeitsanzug Geschlabber 72 , Schlürfgetränk
8 7
96 49
sloeberen
slobberen
to slurp
schlürfen
8
168
69 70 71 72
siepelen: 1) Langzaam afdruipen 2) Onmerkbaar Onmerkbaar doorlekken 3) Sijpelen ... Onvertaalb Onvertaalbaar aar – kan van alles beteken betekenen en Engels Engels:: lap lap ? Grammatischess Wörterbuch der deutschen Sprache Grammatische
Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
Bron
Pag.
sloerie sloren slurf slurfen slurk
troep sloeries slungel sijpelen slok
dirt bitches gawky boy to seep swig
Dreck Schlampen Lulatsch sickern Schluck
7 5 8 7 6
15 51 31 16 87
Smelen
Bundgras, buntgras
grass
Gras
8
109
smiespelen
fluisteren
to whisper
flüstern
7
smoken
roken
to smoke
Zigaretten rauchen
7
60, 102 16
smook
rook
smoke
Rauch
8
144
smoorlijk snatsen
burning hot eat eat unr unrip ipee frui fruits ts
79 197
did cut
glühend unre unreif ifes es Obst Obst esse essen, n, insbesondere in mengen schnitten
7 7
snejen
gloeiend Onrijp fruit eten, vooral in groote hoeveelheden 73 sneden
1
267
snert sneven
erwtensoep sneuvelen
split pea soup break down
Erbsensuppe zerbrechen
6 6
44 4
snidselkes snieren
papiersnippers sneren, grijnzen
paper-shreds to sneer
Papier-Schnitzel grinsen
1 7
137 151
snierkerd sniertje grond
stiekemerd stukje land
6 6
20 55
snokkend 74
met schokkende bewegingen
sneak Kriecher a small piece of Stückchen Boden land shaky schlotternd
6
43
snotdomme snotfabriek snuitwerk spaaien speieren
(snot-)verdorie neus gezicht te voorschijn halen spetteren
damned nose face produce sparkle
verdammt Nase Gesicht hervorholen funken
8 7 7 7 1
16 12 16 195 92
speklaas speulen
speculaas spelen
speculoos play
Spekulatius spielen
7 1
171 281
spierke spiersen (met water)
sprietje proesten
blade of grass sneeze (with water)
Grashalm niesen (mit Wasser)
7 7
168 32
spiertje trekken spijts
loten ondanks
to draw straws lest
Strohhalm ziehen trotz
8 5
210 109
73 Loquela (Wdb.) [1907]; CORN.-VERVL. CORN.-VERVL. - tegenwoordig is snatsen: “snuiven” 74 1) Rukken Rukken 2) Zich met schokk schokken en bewegen bewegen
Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
Bron
Pag.
stalperen staminee stekske steltpoten stiefelen
wankelen café stokjes hout lange benen lopen
to stagger pub wooden sticks peglegs walk
schwanken Kneipe Holzstecken Stelzbeine stiefeln
1 8 1 7 7
281 91 272 79 123
Stiel
stijl
style
Stil
8
128 206 129
stikkeling stikker
(?)
(?)
(?)
8 1
stokske Stoten, stiet, gestoten
stokje Stoten, stootte, gestoten
little stick to push
Stöckchen stoßen
7 8
81 85
Stram strekelen
strak uiers
tight tits
stramm Zitzen
8 1
163 234
strekels
rekels, deugnieten rascals
Strolche
1
268
striep strooispieren subiet subiet taaftere 75
streep strohalmen vlug vlug vanmiddag, na de middag
stripe pieces of straw quickly quickly this afternoon
Streifen Stroh-stengel schnell schnell heute nachmittag
1 1 7 1 2
72 277 4 92 -
tachentig tacite co consent
tachtig zwijgende instemming
eighty silent consent
achzig stillschweigende Zustimmung
1 5
274 89
tampen 76
(met het touw) luiden tandwiel Kop koffie zakdoek
ring the bell (with a rope) cogwheel Cup of coffee handkerchief
(mit dem Seil) läuten
5
15
Zahnrad Tasse Kaffee Taschentuch “Sacktuch”
6 8 1
56 19 179
te mieter 77 Tegen zijn eigen zeggen
als de sodemieter Tot zichzelf zeggen
right now say to yourself
sofort Sich sagen
1 8
270 62
tenacht tengelwerk
vannacht tonight vakwerk met hout half-timbered en mortel constructions
heute nacht Fachwerk
1 1
272 314
tandrad Tas koffie tasneuzik, tesnuzzik
75 afgeleid afgeleid van: van: this this afternoon afternoon 76 tamp = touw; “de kerkklok tampte” tampte” verwijst vermoedelijk vermoedelijk naar “aan het touw trekken” 77 vergelijk: vergelijk: opsodemie opsodemieteren teren → ophoepelen ophoepelen
Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
Bron
Pag.
tes
jaszak, broekzak
pocket
Hosen- oder Jackentasche
7
18
tes
zak
pocket
Tasche
7
74
tesneuzik tetteren
zakdoek lawaai maken
handkerchief to make noise
Taschentuch Krach machen
8 6
31 36
Teyeganske tiet
steeg in Helmond alley in Helmond Gasse in Helmond vrouwenborst tit (female breast) (weibliche) Brust
7 8
162 207
tijdens de missie tissen
tijdens de mis harrewarren
during Mass to nag
während der Messe zanken
5 8
84 84
todden toeten
lompen toeteren
rags blow the horn
Lumpen hupen
7 6
111 49
toffelen toornen
ratelen78 kwaad zijn
rattle to be angry
klappern zornig sein
1 7
265,3 94
torrentieel79
overvloedig
massive
wolkenbruchartig
5
30
tót tot zijn eigen komen
tod, poetslap bijkomen
rag to become to become conscious
Putzlumpen zu sich kommen
7 7
13 48
tot zijn eigen komen
tot bezinning komen
to become to become conscious
zu sich kommen
7
198
traanogen
met tranen in de ogen kijken
to be looking with tears in the eyes
mit tränenden Augen sehen
7
21
Triptiek troeslippen tronken trubbel trutten uitschieten
“Groene” kaart tuit-lippen boomstomp problemen bedelaressen uitmesten
Grüne Karte Kuss-Lippen Baumstumpf Schwierigkeiten Bettlerinnen ausmisten
8 7 1 7 1 7
91 150 143 59 59 153
uurwerk
horloge80
Carnet kissing lips stump trouble gipsy ladies to clear away the dung watch
Uhr
5
118
v'rum valavond
weerom again avondschemering twilight in the evening
wiederum Abend
1 5
142 97
van tijd toe tijd van-liever-lede
van tijd tot tijd gaandeweg
from time to time von Zeit zu Zeit in due time allmählich
1 7
132 185
varkske
varkentje
little pig
6
82
Schweinchen
78 -klungelen -knoeien -ranselen -ranselen -slaan -tasten -beuzelen . De procedure procedure staat op pagina 296 uitvoerig beschreven. beschreven. 79 ɑ ɑ 80 Het was (althans vroeger ?) gebruikelijk een een naaste op het sterfbed zijn horloge te schenken
Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
Bron
Pag.
vatten vatten-viet-gevat veie veinden verinneweerd
vastgrijpen nemen, pakken (?) vinden verruïneerd
to clutch take, pick up (?) find ruined
greifen nehmen, fassen (?) finden vergammelt, lädiert
1 7 5 1 1
234 5 92 92 277
verjaren
jarig zijn
to celebrate one's Geburtstag haben birthday
7
93
verkneukelen verpinken
verheugen reageren
to be happy react
sich freuen reagieren
7 5
113 84
verrek
Val dood, verdomme
damned
verdammt
8
248
verrek!81
damned!
verdammt!
3
-
Verrekes, verrekt
verdraaid, verdomd! Heel erg
badly
Schlimm, schwer
8
185
verrekt82
doodgegaan
died
verreckt, gestorben
3
-
verrig 83 verschieten
klaar schrikken
ready to be scared
fertig erschrecken
1 7
92 145
verschieten verschieten
schrikken schrikken
frighten to be startled
erschrecken erschrecken
1 8
270 62
verwittigen
laten weten
wissen lassen
5
40
verzwonden84
verdwenen
to let someone know lost
verschwunden
5
108
vief vinnig
vlot vlug
rakish quickly
flott geschwind
8 7
vinnigen virago visroei
vinnig zeggen Kenau hengel
to say snappy shrew fishing rod
keck sagen Mannweib Angel
8 5 8
39 5,6 108 93 61 97
voetbalkistjes
voetbalschoenen
soccer-boots
Fußballschuhe
7
120
voor geweld voortwassen
met alle macht verder wassen; verder gaan met wassen
mighty continue the bathing
auf voller Kraft weiter waschen
1 5
279 92
voutekamer vuns
opkamer85 vuil
(upper) room dirty
(höheres) Zimmer dreckig
5 5
45 82
81 82 83 84 85
idee: “verrekken” kan kan eventueel ook van van de rekbank stammen, stammen, waarop de veroordeelde “verrekt” werd. idee: “verrekken” kan kan eventueel ook van van de rekbank stammen, stammen, waarop de veroordeelde “verrekt” werd. van Duits: Duits: fert fertig ig van het het Duits: Duits: verschwind verschwinden en kamer kamer die iets hoger ligt ligt dan de andere andere
Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
Bron
Pag.
vunzig waai waaien Wablief? wedervaren
vuil klap slaan Wat alstublieft? ervaring
dirty blow to hit What, please? experience
dreckig Schlag schlagen Was bitte? Erfahrung
8 7 7 8 8
171 180 32 212 168
weduwman
weduwnaar
widower
Witwer
1
267
weeromkomen wegkrassen 86
terug komen op weg gaan, ophoepelen
to come back wiederkommen to get get on on the the way way sich sich auf aufma mach chen en,, verschwinden
7 1
51 281
werd wiegelen
waard wiebelen
worth wiggle
wert wackeln
1 6
89 58
wiek wiek
oor zijtak
ear branch
Ohr Seitenzweig
7 1
9 130
wiek-oren
zeiloren
jug ears
Segelohren
7
79
wieken wieken Wieliekie Loek i87 wielingen88 wiempke Wind (in de banden) wiske
janken zwaaien Velikiye Luki (?) straaltje (?) Lucht (in de banden) briefje (Duits: "Wisch" ?)
to cry to sway Velikiye Luki (?) trace (?) Air (in tires) a note (?)
jaulen schwenken Velikiye Luki (?) Restlicht (?) Luft (in den reifen) Zettelchen , "Wisch" (?)
7 7 6 1 1 8
32 143 48 305 72 103
1
74
vlechtwerk basket-work kwast om te witten brush to paint white woepen springen to jump worde het jonkske als het jongetje if the child wakes wakker... wakker wordt... up...
Flechtwerk Pinsel zum Weißeln
1 1
90 278
springen Falls das Kind wach wird...
6 1
48 125
wouen wuft
wilden lichtzinnig
wanted frivolous
wollten frivol
7 7
53 72
zat zee
genoeg zegde
enough said
genug sagte
1 1
269 90
zeelke89
touwtje
a tiny rope
ein kleines Seil, ein
1
304
wissen witkwast
86 vermoedelijk ook “opkrassen” als bevel: bevel: “kras op”: in de betekenis “hoepel “hoepel op” 87 Kortooms Kortooms beschri beschrijft jft een route route van van Wieliekie Loeki naar Moskou - de plaatsnaam bestaat vermoedelijk werkelijk: Velikiye Luki, Luki, een plaatsnaam in Rusland 88 De Wielingen Wielingen is de zuidelijke hoofdgeul die naar naar de Westerschelde Westerschelde voert. 89 uit het Duits: Seil (?)
Brabants woord woord
Nederlands
Engels
Duits
Bron
Pag.
Seilchen Seichameise91
6
16
zeikmier 90
zeikmier
Formica rufa Linn. Hügela.
zeveren zibbedeeske
zeuren kwezelachtig persoon ; naïef, suffig vrouwtje
to talk nonsense exaggerated, trifling person
Unsinn reden trottelige Frau
7 2
120 -
ziemelen ziepen 92
zeuren soppen, soppende geluiden maken (geluiden bij het) spannen wat hem betreft
to grumble produce sopping sopping sounds to tighten
murren aufsaugende Geräusche machen kneifen
7 6
211 25
1
296
seinetwegen
8
98
sabber Schwer besoffen
1 8
111 167
ziepen 93 zijnentwege
as far as it concerns him zijver zever slaver Zo zat als een maai Zo zat als een tor Very drunk (made) zoeike94 zulder
riviertje zolder
small river attic
kleiner Fluss Dachboden
6 1
68 86
zulk zulten
zo smeulen
such to smoulder
so schwelen
5 7
116 18
zwaluwstaart
trouwpak
wedding suit
Hochzeitsanzug
8
255
zwie95 maar stil... zwiebelen
wees maar stil .. zwabberen, waggelen
easy now... wiggle
sei nur ruhig... schwanken
1 7
166 51
zwijmelen
zich flauw voelen to faint
sich schwach fühlen
7
169
90 Zeikm Zeikmier ier;; meerv meerv.. zeikmieren. Hoogd. Seichameise. Bij KiL. eene roode mier, die bij haren steek. een vocht achterlaat, dat men mierzeik noemt. 91 (die ~) plur. die -n, ein Nahme der rothen Ameisen von mittlerer Größe, Größe, welche ihre großen Haufen in den Gehölzen Gehölzen bauen, und sich durch einen empfindlichen empfindlichen Stich rächen, wobey sie sie eine Feuchtigkeit hinterlassen, hinterlassen, welche der große Haufe Ameisenseiche Ameisenseiche nennet; Formica rufa Linn. Hügel 92 hun doornatte doornatte laarzen laarzen zoepten zoepten bij iedere iedere stap 93 In deze context gaat het echter echter om de bijbehorende geluiden. Coolen heeft heeft het woord speciaal gekozen vanwege vanwege de bijbehorende klanken. 94 zuwe, zeuj, zoeike, DU: Sule uit: Asten 95 als verbuiging van "zijn"
