ULUSLARARASI İLİŞKİLER TEORİLERİ (ULUS 204)
Bahar 2011
Doç. Dr. Mehmet Akif OKUR Uluslararası İlişkiler Teorileri dersinde, disiplinin entelektüel mirası ve geleceğe yönelik önemli tartışma gündemleri öğrencilerin teorik t eorik düşünme yeteneklerinin gelişimini teşvik edecek bir yöntemle ele alınacaktır. Ders boyunca, bilim insanları topluluğu to pluluğu arasında belirli bir kabul düzeyine ulaşmış prestijli prestijli akımlara, otorite isim ve metinlere dayalı bilgi aktarımıyla yetinilmeyecek, yetinilmeyecek, düşünce üretim süreçlerinin bizatihi kendisini problematikleştiren refleksif bir perspektif aracılığıyla öğrenme faaliyetinin faaliyet inin eleştirel niteliği desteklenecektir. desteklenecektir. Klasik külliyat etrafında zamanı donduran açıklama biçimlerinin sorgulanmasını gerektiren bu zeminin sağlanabilmesi için de disiplinlerarası etkileşime açık, bilginin zamana, değişik iktidar konumları ile farklı kültür ve medeniyet algılamalarına göreli gör eli boyutlarını boyutlarını dikkate alan bir tartışma dili, dersin pedagojik tasarımının kilit taşı haline getirilecektir. get irilecektir. Bu amaçla, eğitim eğitim materyali olarak geleneksel araçların yanı sıra, estetik nitelikli eserler de kullanılacaktır. Ders dönemi, müfredat bakımından ikisi kısa, biri daha uzun olmak o lmak üzere üç alt evre halinde planlanmıştır. İlk kısımda öğrenciler, düşünce üzerine düşünme yeteneklerinin gelişimi için ihtiyaç duyacakları temel bilgilerden başka uluslararası ilişkiler i lişkiler ve sosyal bilimlerin genelini buluşturan tartışma gündemleri ile tanışacaklardır. Dersin gövdesini oluşturan o luşturan ikinci kısımda disiplinin tarihindeki ana ekoller, içinde yeşerdikleri tarihsel konjonktür ve güç dengelerinin dengelerinin merceğinden incelenecektir. Üçüncü ve son kısım ise dış dünyadaki gelişmelere paralel bir biçimde daha fazla dikkat çeken medeniyetlerle medeniyetlerle ilgili tartışmalara ta rtışmalara ayrılmıştır. Disiplinde D isiplinde gittikçe ivme kazanmaya başlayan, Batı merkezli/merkezci kuramlar karş ısında özgünleşme arayışlarının tanıtılacağı kısım da burasıdır.
I. Düşünme Üzerine Düşünmek: Bilim Felsefesinin Felsefesini n Temel Tartışma Alanları ve Sosyal Bilimler A. Epistemoloji, Ontoloji, Teori, Paradigma,
-Bilgi felsefesi/epistemoloji Roy Bhaskar, "Bilgi Teorisi/Epistemoloji", Teo risi/Epistemoloji", Modern Toplumsal Düşünce Sözlüğü (The Blackwell Dictionary of Modern M odern Social Thought) içinde, içinde, William Outhwaite(ed.) ve Alain Touraine (Dan.ed.), Melih Pekdemir Pekdemir (Yay. Haz.), İletişim Yayınları, 2008. Doğan Özlem, “Bilgi, Bilimsel Bilgi”, Felsefe ve Doğa Bilimleri içinde, Doğu Batı Yayınları, 2008 Yılmaz Özakpınar, "Felsefe, Bilim ve Hakikat", İnsan Düşüncesinin Boyutları içinde, Ötüken Neşriyat, 2009
-Ontoloji Dict ionary Roy Bhaskar, "Ontoloji", Modern Toplumsal Düşünce Sözlüğü (The Blackwell Dictionary of Modern Social Thought) içinde, içinde, William Outhwaite(ed.) Out hwaite(ed.) ve Alain Touraine (Dan.ed.), Melih Pekdemir (Yay. Haz.), İletişim Yayınları, 2008. -Olgu ve teori İlkay Sunar, “Doğal ve Siyasal Toplum: Top lum: Sofistlere Karşı Platon ve Aristoteles” Aristot eles”,, Düşün ve Toplum, Birey ve Toplum Yayınları, 1986
1
Yılmaz Özakpınar, "Bilimde Olgu ve Teori", İnsan Düşüncesinin Boyutları içinde, Ötüken Neşriyat, 2009
-Paradigma Roy Bhaskar, "Paradigma", Modern Toplumsal Düşünce Sözlüğü (The Blackwell Dictionary of Modern Social Thought) içinde, William Outhwaite(ed.) ve Alain Touraine (Dan.ed.), Melih Pekdemir (Yay. Haz.), İletişim Yayınları, 2008. Hüseyin Gazi Topdemir, “Kuhn ve Bilimsel Devrimlerin Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme”, Felsefe Dünyası, Sayı 36-2002 Sahabeddin Yalçın, “Kuhn ve Bilimsel Relativizm”, M. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 6, 2001
B. Sosyal Bilimlerde Paradigmatik Tartışmalara Genel Bakış: Pozitivizm, Hermeneutik ve Ötesi
-Sosyal Bilimler Ernest Gellner, "Bilim Teorileri ve Sosyal Bilimlerin Bilimsel Statüsü", Çev. Hüsamettin Arslan, Türkiye Günlüğü, s. 12 (Güz 1990) Gulbenkian Komisyonu, Sosyal Bilimleri Açın, (çev: Şirin Tekeli), Metis Yayınları, 2003
-Pozitivizm Burcu Bostanoğlu, Türkiye-ABD İlişkilerinin Politikası, İmgeYayınevi, 1999-2008, s.25-68 Bekir Balkız, "Frankfurt Okulu ve Eleştirel Teori: Sosyolojik Pozitivizmin Eleştirisi", Sosyoloji Dergisi, 2004, (sayı:12–13) Doğan Özlem, “Evrensellik Mitosu ve Sosyal Bilimler”, Siyaset, Bilim ve Tarih Bilinci içinde, İnkılap Yayınları, 1999
-Hermeneutik -Mustafa Günay, "Düşünce ve Kültür Tarihinde Hermeneutik Gelenek", Doğu Batı, Sayı 19, Mayıs, Haziran, Temmuz 2002. II. Uluslararası İlişkiler Teorileri: Batı Merkezlilikten Çoğulculaşmaya Disiplinin Tarihsel ve Fikrî Mirası A. Bir Sosyal Bilim Disiplini Olarak Doğuşundan Önce Uluslararası İlişkiler Düşüncesi A. Nuri Yurdusev, "Uluslararası İlişkiler Öncesi", Devlet, Sistem ve Kimlik: Uluslararası İlişkilerde Temel Yaklaşımlar içinde, Atila Eralp (ed.), İletişim Yayınları, 2000. Torbjon L. Knutsen, Uluslararası İlişkiler Teorisi Tarihi, Açılım Kitap, Çeviren: Mehmet Özay, 2006, ss.21-238.
2
B. Bağımsız Bir Disiplin Olarak Uluslararası İlişkiler: Ulus Devletin Klasik Çağında Başlıca Kuramsal Yaklaşımlar ve Tartışmalar
-İdealizm Şaban Çalış, Erdem Özlük, "Uluslararası İlişkiler Tarihinin Yapısökümü: İdealizm-Realizm Tartışması", Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, No. 17, 2007 Torbjon L. Knutsen, Uluslararası İlişkiler Teorisi Tarihi, Açılım Kitap, Çeviren: Mehmet Özay, 2006, ss. 239-306
-Realizm Burcu Bostanoğlu, Türkiye-ABD İlişkilerinin Politikası, İmge Yayınevi, 1999-2008, s. 7284 -Gelenekselcilik-Davranışçılık Tartışmaları Erdem Özlük, "Gelenekselcilik-Davranışsalcılık Tartışmasını Bağlamında Anlamak", Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 64, No. 3, 2009. Torbjon L. Knutsen, Uluslararası İlişkiler Teorisi Tarihi, Açılım Kitap, Çeviren: Mehmet Özay, 2006, ss.307-342
-Neorealizm Burcu Bostanoğlu, Türkiye-ABD İlişkilerinin Politikası, İmge Yayınevi, 1999-2008, s. 8499 Mehmet Akif Okur, Emperyalizm, Hegemonya, İmparatorluk , A kitap, 2010, 201-236 Efe Çaman, “Uluslararası İlişkilerde Kindermann ve Münih Okulu”, Uluslararası Hukuk ve Politika Dergisi, C: 2,. Sayı:8, 2006
-Konstrüktivizm Mustafa Küçük, "Uluslararası İlişkiler Kuramında 'Konstrüktivist Dönüşü' Anlamak", Ege Akademik Bakış , 2009; 9(2):771-795 Alexander E. Wendt, "Uluslararası İlişkiler Kuramında Yapan-Yapı Sorunu", Çev. M. Serdar Palabıyık, Uluslararası İlişkiler, Cilt 6, Sayı 23, Güz 2009.
-Eleştirel Kuram Burcu Bostanoğlu ve Mehmet Akif Okur, Uluslararası İlişkilerde Eleştirel Kuram, İmge Kitapevi 2009 -Emperyalizm Mehmet Akif Okur, Emperyalizm, Hegemonya, İmparatorluk , A kitap, 2010, s.105-175 -Küreselleşme Mehmet Akif Okur, Emperyalizm, Hegemonya, İmparatorluk , A kitap, 2010, s.251-292 Nurgün Oktik ve Füsun Kökalan, “Immanuel Wallerstein; Tarihsel Kapitalizmin Analizi ve Dünya Sistemi”, Doğu Batı, Yıl:4, Sayı: 17, 2001-02.
3
-Post-Yapısalcılık Necati Polat, "Post-Yapısalcı Yaklaşımlar", Devlet, Sistem ve Kimlik: Uluslararası İlişkilerde Temel Yaklaşımlar, Atila Eralp (ed.), İletişim Yayınları, 2000. -Feminizm Muhittin Ataman, “Feminizm: Geleneksel Uluslararası İlişkiler Teorilerine Alternatif Yaklaşımlar Demeti,” Alternatif Politika, (Cilt.1, Sayı.1, Nisan 2009) III. Küreselleşmeden Sonra: Medeniyetler ve Epistemolojik Yerelleşme Sürecinde Uluslararası İlişkiler Disiplini
-Özgün Kuramsal Yaklaşımlara Niçin İhtiyaç Duyuluyor? Ersel Aydınlı, “Türk Uluslararası İlişkiler Disiplininde Özgün Kuram Potansiyeli: Anadolu Ekolüne Doğru”, Yöntem, Kuram, Komplo, Türk Uluslararası İlişkiler Disiplininde Vizyon Arayışları içinde, Ersel Aydınlı, Erol Kurubaş, Haluk Özdemir, Asil Yayın-Dağıtım, 2009. -Medeniyetler: Uzun Tartışmanın Soy Ağacı ve Günümüze Söyledikleri Oswald Spengler, "Batının Çöküşü", (Çev. Giovanni Scognamillo), Türkiye Günlüğü, Sayı. 67, Güz 2001 Arnold Toynbee, "İslâm, Batı ve Gelecek", (Çev. Ufuk Uyan), Türkiye Günlüğü, Sayı. 67, Güz 2001 Pitirim A. Sorokin, "Modern Toptum Felsefeleri arasındaki Anlaşma Alanları", (Çev. Mete Tunçay), Türkiye Günlüğü, Sayı. 67, Güz 2001 Fernand Braudel, "Uygarlıkların Grameri", (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay), Türkiye Günlüğü, Sayı. 67, Güz 2001 Samuel P. Huntington, "Medeniyetler Çatışması mı?", Çev. Mustafa Çalık, Doğu Batı, No. 41, Mayıs-Temmuz2007 Şener Aktürk, “Braudel'den Elias'a ve Huntington'a "Medeniyet" Kavramının Kullanımları (The Uses of the Concept of "Civilization" from Braudel and Huntington to Elias)”, Doğu Batı, No. 41, Mayıs-Temmuz2007 Richard Falk, "Jeopolitik Kargaşa ve Medeniyet Çoğulculuğu", Çev. Z. Tuba Kor, Dîvân, Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi , c.12 sayı.23 (2007/2) Robert Gilpin, "Küreselleşme, Medeniyetler ve Dünya Düzeni", Çev. Gazi İshak Kara, Dîvân, Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi , c.12 sayı.23 (2007/2)
-Çin, Hint, Rus ve Türk-İslam Medeniyetleri: Yeniden Canlanan Kadim Medeniyet Havzalarının Özgün Düşünce Mirasları ve Uluslararası İlişkiler a)Çin Medeniyeti Yiwei Wang, “Pax-Amerikana Neden İmkansız? Kadim Çin Dünya Düzeninin Çağdaş Amerikan Dünya Düzeniyle Mukayesesi”, Çev. N. Bilge Özel, Dîvân, Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, c.12 sayı.23 (2007/2)
4
b)Hint Medeniyeti S. Radhakrishnan ve Charles A. Moore, "Hint Düşüncesine Genel Bir Bakış", Çev. Ali İhsan Yitik, Dîvân, Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi , s.16 (2004/1) Fred Dallmayr, "Batı Düşüncesi ve Hint Düşüncesi: Bir Mukâyese Denemesi", Çev. Halit Özkan, Dîvân, Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi , s.16 (2004/1)
c)Rus Medeniyeti Sezgin Kaya ve Ömer Göksel İşyar, "Rus Yayılmacılığı ve Slavofil Düşüncenin Tarihsel Gelişimi", Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları (OAKA) , Cilt:4, Sayı: 8, 2009 Vişne Korkmaz, “Tarihsel Gelişim İçerisinde Avrasyacı Hareket ve Öğreti, Klasik ve Yeni Avrasyacılık”, Akademik Araştırmalar Dergisi, Sayı. 23, Kasım 2004-Ocak 2005 Sevinç Alkan Özcan, “Avrasyacılık Düşüncesinin Ortodoksluk Yorumu”, Akademik Araştırmalar Dergisi, Sayı. 23, Kasım 2004-Ocak 2005
d)Türk-İslam Medeniyeti Ziya Gökalp, "Hars Zümresi, Medeniyet Zümresi", Türkiye Günlüğü, Sayı. 67, Güz 2001 Ahmet Hamdi Tanpınar, "Medeniyet Değiştirmesi ve iç İnsan", Türkiye Günlüğü, Sayı. 67, Güz 2001 Mümtaz Turhan, "Kültür ve Medeniyet", Türkiye Günlüğü, Sayı. 67, Güz 2001 Erol Güngör, "Teknoloji ve Kültür Değişmesi", Türkiye Günlüğü, Sayı. 67, Güz 2001 Yılmaz Özakpınar, “Ziya Gökalp’te Kültür ve Medeniyet Kavramı”, İnsan Düşüncesinin Boyutları içinde, Ötüken Neşriyat, 2009 Ahmet Davutoğlu, "Medeniyetlerin Ben-idraki", Dîvân, Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 1997 / 1 Nevzat Kösoğlu, “Siyasetnamelerden”, Devlet: Eski Türkler'de İslam'da ve Osmanlı'da içinde, Ötüken Neşriyat, 1997 Nevzat Kösoğlu, “Adalet ve Hukuka Bağlılık Şuuru”, Devlet: Eski Türkler'de İslam'da ve Osmanlı'da içinde, Ötüken Neşriyat, 1997 Nejdet Gök, “Türk İslâm Kültüründe Adalet Anlayışı ve Osmanlı Uygulamalarından Örnekler”, Türkler, Cilt. XI, Yeni Türkiye, 2002. İlhan Kutluer, “Fârâbî’den Taşköprîzâde’ye: Uygarlık, Din ve Bilim”, Akademik Araştırmalar Dergisi, Sayı. 4-5, Şubat-Temmuz 2000 Coşkun Yılmaz, "Osmanlılarda Siyaset Düşüncesi (XVI-XVIII. Asırlar)", Akademik Araştırmalar Dergisi, Sayı: 4-5, Şubat-Temmuz 2000
5
