Turkcetumu.pdf

akıcı ayrıntılı güncel konu anlatımları

kpss

örnekler yorumlar uyarılar

2014

pratik bilgiler ösym tarzında özgün sorular ve açıklamaları

türkçe sözel akıl yürütme dil bilgisi yazım kuralları

r la a rla l a u l n u ır ko t sor i ş ı i n n e y nm ye a l r ı h az e r k gö 13 e n i 20 v sistem s ı na

ps s

y en i

’

d

85 soru

e

Editör: Savaş DOĞAN KPSS Türkçe ISBN 978-605-364-523-8 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. © Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.

“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ 'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. çekilmesi, Hangi amaçla olursabir olsun, veya SORULAR kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının herhangi yollatamamının çoğaltılması ya bir da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”

16. Baskı: Eylül 2013, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu Dizgi-Grafik Tasarım: Ahmet Resul Kaymakçı Kapak Tasarıamı: Gürsel Avcı Baskı: Tuna Matbaacılık A.Ş. (Ankara-0312-278 34 84) Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş. Bahçekapı Mahallesi 2460. Sokak No: 7 Şaşmaz/ANKARA (0312-278 34 84)

Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 16102

İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 E-ileti: [email protected]

SUNU Değerli Adaylar;

Bu kitap; Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Yetenek Testinde önemli bir ağırlığı bulunan Sözel Akıl Yürütme, Dil Bilgisi ve Yazım Kuralları kapsamındaki 30 sorunun pratik ve hatasız bir şekilde çözümü hedeflenerek hazırlanmıştır. Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle hazırlanmış olup;

Sözel Akıl Yürütme kapsamındaki; ■ Sözcükte Anlam, ■ Cümlede Anlam, ■ Paragraf ve Anlatım Biçimleri, ■ Sözel Mantık, Dil Bilgisi kapsamındaki; ■ Ses Bilgisi, ■ Yapı Bilgisi, ■ Sözcük Bilgisi, ■ Cümle Bilgisi, ■ Anlatım Bozuklukları ve Yazım Kuralları kapsamındaki ■ Noktalama İşaretleri, ■ Yazım Kuralları bölümlerinden oluşmaktadır. Konuların sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde, açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine; bilgilerin resim, şekil, şema, kavram haritaları, tablo, grafik ve etkinliklerle somutlaştırılmasına özen gösterilmiştir. Her ünitenin sonunda; ■ bulmaca, ■ çözümlü testler, ■ cevaplı testler ve ■ çıkmış sorulara yer verilmiştir. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarıma, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerime teşekkürü bir borç bilirim. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle [email protected] aracılığıyla paylaşınız. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olmasını temenni eder, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar dilerim.

Savaş Doğan

İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM

Sözcükte Anlam

Sözcüğün Anlam Özellikleri..............................................................................3 Gerçek Anlam ..............................................................................................4 Mecaz Anlam ...............................................................................................4 Terim (Terimsel) Anlam ................................................................................7 Mecaza Dayalı Söz Sanatları ...........................................................................8 Benzetme (Teşbih) .......................................................................................8 Eğretileme (İstiare).......................................................................................8 Kişileştirme (Teşhis) ...................................................................................10 Kinaye (Değinmece) .................................................................................. 11 Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması) ................................................................. 11 Dokundurma (Tariz) ...................................................................................12 Mübalağa (Abartma) ..................................................................................12 Dolaylama ..................................................................................................13 Güzel Adlandırma ......................................................................................13 Sözcükler Arasındaki Anlam İlişkileri ..............................................................14 Eş - Yakın Anlamlı Sözcükler .....................................................................14 Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler ....................................................................15 Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler .......................................................................15 Somut - Soyut Anlamlı Sözcükler ..............................................................16 Nitel-Nicel Anlamlı Sözcükler .....................................................................17 Genel-Özel İlişkili Sözcükler ......................................................................17 Yansıma Sözcükler ....................................................................................18 Kalıplaşmış Söz Öbekleri ...............................................................................19 İkilemeler....................................................................................................19 Pekiştirmeler ..............................................................................................20 Deyimler.....................................................................................................20 Atasözleri ...................................................................................................22 Kalıplaşmamış Söz Öbekleri ..........................................................................25 Bulmaca..........................................................................................................27 Çözümlü Test ..................................................................................................28 Cevaplı Test ....................................................................................................33 Çıkmış Sorular................................................................................................36

PEGEM AKADEMİ

vi

2. BÖLÜM

Cümlede Anlam

Cümlenin Yorumu ........................................................................................... 45 Cümlenin İletisi........................................................................................... 45 Cümlede Vurgu .......................................................................................... 46 Eş - Yakın Anlamlı Cümleler ...................................................................... 46 Anlamca Çelişen Cümleler......................................................................... 47 Cümle Analizi (Cümle Değerlendirme) ...................................................... 48 Anlamlarına Göre Cümleler ............................................................................ 50 Olumlu Cümleler ........................................................................................ 50 Olumsuz Cümleler ..................................................................................... 50 Soru Cümleleri ........................................................................................... 51 Ünlem Cümleleri ........................................................................................ 52 Emir Cümleleri ........................................................................................... 52 İçerdiği Duygu, Düşünce ve Duruma Göre Cümleler ..................................... 53 Çıkarım ...................................................................................................... 53 Kanıksama ................................................................................................. 53 Saptama..................................................................................................... 54 Beğenme - Takdir ....................................................................................... 54 Yakınma - Sitem ......................................................................................... 55 Pişmanlık ................................................................................................... 55 Ön Yargı ..................................................................................................... 56 Tahmin - Olasılık ........................................................................................ 56 Varsayım .................................................................................................... 57 Şaşırma...................................................................................................... 57 Kuşku ......................................................................................................... 58 Uyarı .......................................................................................................... 58 Öneri .......................................................................................................... 59 Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler .............................................................. 60 Öznel ve Nesnel Anlatım ........................................................................... 60 Neden (Gerekçe) Bildiren Cümleler ........................................................... 61 Amaç Bildiren Cümleler ............................................................................. 62 Koşul (Şart) Cümleleri ................................................................................ 63 Tanım Cümleleri ......................................................................................... 63 Karşılaştırma Cümleleri.............................................................................. 64 İçerik ve Üslup (Biçem) Bildiren Cümleler .................................................. 64 Doğrudan Anlatım Cümleleri ...................................................................... 65 Dolaylı Anlatım Cümleleri........................................................................... 65 Cümlenin Yapısı ............................................................................................. 67 Cümle Tamamlama .................................................................................... 67 Cümle Oluşturma ....................................................................................... 67 Bulmaca.......................................................................................................... 69 Çözümlü Test .................................................................................................. 71 Cevaplı Test .................................................................................................... 76 Çıkmış Sorular ................................................................................................ 79

vii

3. BÖLÜM

Paragrafta Anlam

Paragraf Sorularının Genel Özellikleri ve Soru Çözümünde Dikkat Edilecek Hususlar ........................................................................... 91 Paragrafın Yapısı ............................................................................................ 91 Paragrafın Bölümleri .................................................................................. 91 Paragrafın Yapısıyla İlgili Soru Tipleri ........................................................ 93 Paragrafın İçeriği ............................................................................................ 97 Konu ........................................................................................................... 97 Ana Düşünce ............................................................................................. 97 Yardımcı Düşünceler.................................................................................. 98 Paragrafta Anlatım Özellikleri ......................................................................... 99 Anlatım Biçimleri ........................................................................................ 99 Açıklayıcı Anlatım .................................................................................. 99 Tartışmacı Anlatım................................................................................. 99 Betimleyici Anlatım ................................................................................ 99 Öyküleyici Anlatım (Öyküleme) ............................................................. 100 Düşünceyi Geliştirme Yolları........................................................................... 101 Tanımlama ................................................................................................. 101 Karşılaştırma .............................................................................................. 101 Örnekleme ................................................................................................. 101 Tanık Gösterme (Alıntılama) ...................................................................... 101 Soru Sorma ................................................................................................ 102 Sayısal Verilerden Yararlanma................................................................... 102 Duyulardan Yararlanma ............................................................................. 102 Kişileştirme................................................................................................. 102 Benzetme ................................................................................................... 103 Parçaya Dayalı Sorular................................................................................... 105 Anlatım Nitelikleri............................................................................................ 107 Özgünlük .................................................................................................... 107 Özlülük (Yoğunluk) ..................................................................................... 108 Yalınlık (Sadelik) ........................................................................................ 108 Akıcılık ....................................................................................................... 108 Sürükleyicilik .............................................................................................. 108 Açıklık ........................................................................................................ 108 Duruluk ....................................................................................................... 108 Tutarlılık ..................................................................................................... 108 Bulmaca.......................................................................................................... 110 Çözümlü Test .................................................................................................. 111 Cevaplı Test .................................................................................................... 117 Çıkmış Sorular................................................................................................ 121

PEGEM AKADEMİ

PEGEM AKADEMİ

viii

4. BÖLÜM

Sözel Mantık

Sözel Mantık .................................................................................................. 147 Mantıkla İlgili Temel Kavramlar ................................................................. 147 Sözel Mantık Sorularının Kapsamı ...........................................................147 Sözel Mantık Soruları Hakkında ............................................................... 147 Soru Çözümünde Yararlanılabilecek Yöntemler ............................................148 Simgeler Kullanma .................................................................................... 148 Tablo Oluşturma ........................................................................................ 149 Sözel Mantık Soru Tipleri ve Örnek Çözümleri ..............................................150 Sıralama Soruları ...................................................................................... 150 Çıkarım Soruları ........................................................................................ 151 Şifreleme Soruları ..................................................................................... 153 Yer – Yön – Konum Bildiren Sorular ......................................................... 155 Eşleştirme .................................................................................................158 Tablo Yorumlama Soruları......................................................................... 160 Karma Sorular ........................................................................................... 161 Çözümlü Test ................................................................................................. 165 Cevaplı Test ................................................................................................... 171 Çıkmış Soru ve Açıklaması ........................................................................... 175

5. BÖLÜM

Ses Bilgisi

Sesler ............................................................................................................179 Ünlü Harfler ve Ünlü Uyumları .................................................................. 179 Ünsüz Sesler............................................................................................. 180 Ses Olayları ................................................................................................... 180 Sert Sessizlerin Yumuşaması ................................................................... 180 Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşme) ................................................................ 181 Ses Düşmesi ............................................................................................. 182 Ses Türemesi ............................................................................................ 182 Ulama........................................................................................................184 Dudak Ünsüzlerinin Benzeşmesi .............................................................. 185 Ünlü Daralması ......................................................................................... 185 Bulmaca.........................................................................................................186 Çözümlü Test ................................................................................................. 187 Cevaplı Test ................................................................................................... 192 Çıkmış Soru ve Açıklamaları ......................................................................... 195

ix

6. BÖLÜM

Yapı Bilgisi

Kökler .............................................................................................................199 Ekler ...............................................................................................................200 Yapım Ekleri ...............................................................................................200 Çekim Ekleri ...............................................................................................201 Yapılarına Göre Sözcükler..............................................................................202 Bulmaca ....................................................................................................................... 204 Çözümlü Test..................................................................................................205 Cevaplı Test....................................................................................................209 Çıkmış Soru ve Açıklaması ............................................................................212

7. BÖLÜM

Sözcük Bilgisi

İsim (Ad) ......................................................................................................... 215 Varlıkların Türüne Göre İsimler ..................................................................215 Varlıkların Sayılarına Göre İsimler .............................................................215 İsmin Hâlleri ...............................................................................................216 İsim Tamlamaları ........................................................................................217 Zamir (Adıl) .....................................................................................................218 Zamir Çeşitleri ............................................................................................218 Sıfat (Ön Ad)...................................................................................................220 Niteleme Sıfatları .......................................................................................221 Belirtme Sıfatları ........................................................................................221 Zarf (Belirteç)..................................................................................................223 Durum Zarfları ............................................................................................223 Yer-Yön Zarfları ..........................................................................................223 Zaman Zarfları ...........................................................................................223 Ölçü-Miktar Zarfları ....................................................................................224 Soru Zarfları ...............................................................................................224 Edat (İlgeç) .....................................................................................................225 Bağlaç.............................................................................................................226 Ünlem .............................................................................................................227 Fiiler (Eylemler) ..............................................................................................227 Çekimli Fiiller..............................................................................................227 Fiillerde Kip ................................................................................................227 Fiillerde Kişi................................................................................................230 Fiillerde Olumsuzluk...................................................................................231 Fiillerde Anlam (Zaman) Kayması ..............................................................231 Fiillerde Çatı ...............................................................................................232

PEGEM AKADEMİ

PEGEM AKADEMİ

x Fiilimsiler.........................................................................................................235 Yardımcı Fiiller ................................................................................................236 Ek-Fiil (Ek-Eylem)...........................................................................................237 Bulmaca..........................................................................................................238 Çözümlü Test ..................................................................................................239 Cevaplı Test ....................................................................................................244 Çıkmış Sorular ................................................................................................247

8. BÖLÜM

Cümle Bilgisi

Cümle Türleri ..................................................................................................255 Yüklemlerine Göre Cümleler ......................................................................255 Öge Dizilişine Göre Cümleler.....................................................................255 Yapılarına Göre Cümleler .......................................................................... 258 Cümlenin Ögeleri............................................................................................259 Yüklem .......................................................................................................259 Özne ..........................................................................................................260 Nesne.........................................................................................................260 Dolaylı Tümleç ........................................................................................... 261 Zarf Tümleci ...............................................................................................261 Edat Tümleci ..............................................................................................262 Bulmaca..........................................................................................................263 Çözümlü Test ..................................................................................................265 Cevaplı Test ....................................................................................................270 Çıkmış Sorular ................................................................................................273

9. BÖLÜM

Yazım Kuralları

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler .................................................................279 Kısaltmaların Yazımı.......................................................................................284 Sayıların Yazılımı............................................................................................285 Deyimlerin ve İkilemelerin Yazılımı .................................................................286 Birleşik Kelimelerin Yazılışı.............................................................................287 Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler ................................................................287 Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler ...................................................................289 Bağlaç Olan “Ne... Ne”nin Yazımı..........................................................294 Soru Eki “Mı, Mi, Mu, Mü”nün Yazımı ....................................................294 Hece Yapısı ve Satır Sonunda Kelimelerin Bölünmesi ..........................294 “İken” Sözcüğünün Yazımı ................................................................... 295 “İle”nin Ek Olarak Yazımı Yazılışı ......................................................... 295 Ek Fiil Olan “İdi, İmiş, İse”nin Yazımı ....................................................295 Pekiştirmeli Sıfatların Yazılışı ...............................................................295

xi Yabancı Özel Adların Yazımı ......................................................................... 296 Ses Olaylarıyla İlgili Yazım Kuralları .............................................................. 296 Yazımı Karıştırılan Bazı Sözcükler ................................................................299 Bulmaca......................................................................................................... 300 Çözümlü Test ................................................................................................. 301 Cevaplı Test ................................................................................................... 306 Çıkmış Sorular............................................................................................... 309

10. BÖLÜM

Noktalama İşaretleri

Nokta ( . ) ...................................................................................................... 315 Virgül ( , ) ...................................................................................................... 316 Noktalı Virgül ( ; ) ........................................................................................... 318 İki Nokta ( : ) .................................................................................................. 319 Üç Nokta ( ... ) ...............................................................................................320 Soru İşareti ( ? ) ............................................................................................. 321 Ünlem İşareti ( ! ) ........................................................................................... 322 Kısa Çizgi ( - ) ................................................................................................ 323 Uzun Çizgi (–) ................................................................................................ 323 Tırnak İşareti ( “ ” ) ......................................................................................... 324 Parantez ( ) .................................................................................................... 325 Kesme İşareti ( ’ ) ..........................................................................................326 Bulmaca......................................................................................................... 330 Çözümlü Test ................................................................................................. 331 Cevaplı Test ................................................................................................... 336 Çıkmış Sorular............................................................................................... 339

11. BÖLÜM

Anlatım Bozuklukları

Anlama Dayalı Anlatım Bozuklukları ................................................................345 Gereksiz Ek ve Sözcük Kullanımı ................................................................345 Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanımı ......................................346 Yanlış Ek ve Sözcük Kullanımı ....................................................................346 Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanımı ................................................................347 Deyim-Atasözü Yanlışları .............................................................................348 Anlam Belirsizliği ..........................................................................................349 Mantık Hataları .............................................................................................349 Dil Bilgisine Dayalı Anlatım Bozuklukları ..........................................................350 Fiil ve Yüklem Yanlışları ...............................................................................350 Özne - Yüklem Uyuşmazlığı ........................................................................351 Özne Eksikliği ..............................................................................................352

PEGEM AKADEMİ

PEGEM AKADEMİ

xii Çatı Uyuşmazlığı ..........................................................................................353 Nesne Eksikliği .............................................................................................353 Dolaylı Tümleç Eksikliği ...............................................................................354 Edat Tümleci Eksikliği ..................................................................................355 Tamlama Yanlışları.......................................................................................355 Bulmaca............................................................................................................357 Çözümlü Test....................................................................................................358 Cevaplı Test......................................................................................................363 Çıkmış Sorular ..................................................................................................366

Genel Yetenek’te

40

MATEMATİK TÜRKÇE ÖSYM SORULARI

PEGEM AKADEMİ SORULARI

2013 1.

Bazıları, hikâye kahramanını, yazarın kendisi sanır. Edebiyat içi oyunları, metinler arası göndermeleri, yazarın kurduğu alt metin ilişkilerini görmez. Oysa iyi bir okurun gözü, metnin altını kazar; diğerlerinin bakışlarıysa satırlar üzerinden kendi ezberlerinin boşluğuna akıp gider.

12. Üç dört saat boyunca, gereksiz hiçbir jest yapmadan çalışabilirdi. Ona “Bu kadar uzun süre ayakta kalmak sizi yormuyor mu?” diye sormuştum bir keresinde. Başını sallayarak “Hayır! Çalışırken bedenimi kapının dışında bırakırım; tıpkı Müslümanların camiye girmeden ayakkabılarını çıkarması gibi.”

Bu parçada geçen “metnin altını kazma” sözüyle, metne yönelik olarak anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? A) Örtülü anlamları bulmaya çalışma

Bu parçada Picasso’nun “bedenimi kapının dışında bırakırım“ sözüyle vurgulamak istediği aşağıdakilerden hangisidir? A) Kendi düşüncelerini esere yansıtmaması

B)

Başka metinlerle karşılaştırma

B)

Sanatsal kaygı taşıması

C)

Yazılanların gerçekliğini araştırma

C)

Kendini tamamen resme vermesi

D)

Ön yargılardan sıyrılarak okuma

D)

Sorunlarını unutması

E)

Kusurlu yönlerini ortaya koyma

E)

İnsanlarla olan bağını koparması

Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test - 1 / 12. Soru

1.

Anton Çehov’un gençlik döneminde yazdığı 38 hikayeyi bir araya getiren Yeni Bulunmuş Hikayeler’de, Çehov aşığı 38 yazar ve çevirmenin başka bir dilin köprüsünden Çehov’a varma çabalarının edebiyat ortamımızda ilgiyle karşılanacağını umuyoruz. Çehov’u zamanında üne kavuşturan bu hikayelerde, bir büyük yazarın gelişim çizgisini izliyoruz. Seçkide yer alan bazı hikayeler, “Evet, bu Çehov!” dedirtecek nitelikte; bazıları ise ilerde Çehov olacak muzip bir genç yazarı tanıtıyor.

Bu parçada “Çehov’a varma çabaları” sözüyle aşağıdakilerden hangisi anlatılmak istenmiştir? A)

Çehov’un başarılarını sergileme

B)

Çehov’a karşı minnet borcunu ödeme

C)

Çehov’la ilgili düşüncelerini aktarma

D)

Çehov’u anlama ve tanımaya çalışma

E)

Çehov’un eserlerini öğretme


TÜRKÇE ÖSYM SORULARI


2013 2.

Hemen her anne babanın, çocuk kanallarını yer yer bebek bakıcısı gibi -— göz önüne aldığımızda çocukları televizyon izleme -— uzaklaştırmanın zorluğu daha iyi anlaşılır.

Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangileri getirilmelidir?

11. 9. yüzyıl Arap hekimlerinden Razi, Bağdat Hastanesi’nin başhekimi iken suçiçeğinin bilinen ilk tanımını kesin ve açık bir şekilde ----. Bu keşfe dünyanın en kapsamlı ansiklopedilerinden biri olan Ana Britannica Ansiklopedisi’nin 1911 baskısında da ----. Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangileri getirilebilir?

A)

önemsediğini - bağımlılığından

A)

anlamaya çalışır - söz edilmektedir

B) C)

kullandığını - alışkanlığından bulunduğu - sorunundan

B)

ortaya koyar - yer verilmektedir

D)

düşündüğünü - amacından

C)

insanlara anlatır - yazılmaktadır

E)

benimsediğini - eğiliminden

D)

görmeye başlar - dikkat çekilmektedir

E)

ele alır - ilgi çekilmektedir


2.

Bilinmeyen şeylere ve yerlere merak ---- en eski çağlardan beri insanlığın tabii bir duygusuydu; çünkü ilk çağlarda, dünyanın çok küçük bir ---- tanınıyordu.

Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangileri getirilebilir? A) B)

oluşması - toprağı gösterilmesi - yeri

C)

uyanması - kıtası

D)

duyulması - bölümü

E)

yapılması - kısmı

5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test 4 / 16.Soru

3.

İnternet ile pazarlama, iş dünyasına birçok ---- sağladı. Bunlardan en önemlisi de internetin en ucuz şekilde en büyük kitlelere ---- bir ortam oluşturmasıdır.

Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangileri getirilebilir? A) destek - ulaşabilecek B)

anlam - duyurulacak

C)

imkan - satış yapılabilecek

D)

gelişme - destek olacak

E)

güç - tanıtılabilecek

5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test 4 / 17. Soru



2013 3. I.

Ayrıca, sinema salonunda bulunan kişilerin reklam başlayınca televizyonda olduğu gibi kanal değiştirme, başka işlerle meşgul olma gibi şansları bulunmamaktadır.

II.

Sinema, bir reklam ortamı olarak televizyonla benzeşmektedir.

III.

Bu izleyicilerin beyazizlemesini perdedekizorunlu reklamları durum, başından sonuna değin kılmakta ve reklamın etkisini daha da yükseltmektedir.

IV.

Çünkü sinema salonlarının sahip oldukları dev ekranlar, gelişmiş ses donanımları, izleyiciler üzerinde reklamları oldukça etkili kılmaktadır.

V.

Ancak, sinemada yayımlanan reklamlar, izleyicilerin ilgisini çekmede televizyondan daha başarılıdır.

Yukarıdaki numaralandırılmış cümleler anlamlı bir bütün oluşturacak biçimde sıralandığında hangisi sonuncu cümle olur? A) I B) II C) III D) IV E) V

I.

Bu, son derece tehlikeli bir saplantıdır.

II.

Türkiye’de yeni nesiller, kendilerinden öncekilerin yaptıklarını inkar ederek yeni ve çağdaş olabileceklerini sanıyorlar.

III.

Sağlıklı bir kültür, sanat ve edebiyat hayatı, ancak devamlılıkla mümkündür.

IV.

Oysa biz hep yeniden başlıyoruz.

V.

Bu devamlılıkla kalıcılık mümkündür.

Yukarıdaki numaralanmış cümleler anlamlı bir bütün oluşturacak biçimde sıralandığında baştan ikinci cümle hangisi olur? A) I B) II C) III D) IV E) V

Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 95 / Örnek Soru

I.

Onunla bütün dünyayı baştan başa dolaşabilir.

II.

Ama insanı mutlu edecek bir alet icat etmek mümkün değildir.

III.

Birçok insan matematiğin yasalarını bilebilir.

IV.

Fakat çoğu insan yaşamı yöneten yasaları anlamaz.

V.

Bir insan uçak da yapabilir.

Yukarıda numaralanmış cümlelerin anlamlı bir paragraf oluşturacak sıralaması aşağıdakilerden hangisidir? A)

V – I – II – IV – III

B)

V – II – I – IV – III

C)

III – IV – V – I – II

D)

III – V – IV – I – II

E)

III – II – V – IV – I

Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 95 / Örnek Soru



2013 4. I.

Sözcükleri ustalıkla kullanma yeteneğiyle ün salmış arkadaşlarımız olmuştur.

II.

Kullandıkları dille çok sıkıcı konuları bile özel bir renge büründürebildikleri için onların e-postalarını veya telefon mesajlarını da keyifle okuruz.

III.

Örneğin, ünlü Çekolarak yazar çalışan Franz Kafka, gündüzleri sigorta memuru biriymiş.

I.

Öte yandan belki de çocukta var olan ama kendilerinin fark edemediği bir yeteneği ortaya çıkaramadıklarını ya da yarının zorlu rekabet ortamında çocuklarını başkalarından ayıracak bir özelliği ona kazandıramadıklarını düşünüp endişeleniyorlar.

II.

Bir yandan çocuklarının oyun oynamanın keyfini çıkarmasını istiyorlar. Anne babaların, özellikle de kentli anne babaların kafası, çocuk yetiştirme konusunda bir hayli karışık.

IV.

Her gün aramızda gördüğümüz bu insanların önemli bir yazar olabileceğini aklımıza getirmeyiz.

III.

V.

Onun arkadaşları da içerdiği ince mizah ve zarif üslubu nedeniyle, yazdığı rapor ve tutanakları sabırsızlıkla beklermiş.

IV.

Bu endişelerini gidermek için çocukların her anını farklı kurslar, özel çalışma sistemleri, yabancı dil programları gibi pek çok etkinlikle dolduruyorlar.

V.

Ne var ki çocukların zihinsel, bedensel ve psikolojik gelişimlerine katkı sağladığı sanılan bu aktiviteler de çocukların çocukluklarını yaşamasına engel oluyor.

Yukarıdaki numaralandırılmış cümlelerin anlamlı bir bütün oluşturabilmesi için hangileri yer değiştirmelidir? A) I ile II D) III ile IV

B) I ile V

C) II ile III

E) IV ile V

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin anlamlı bir bütün oluşturacak biçimde sıralanması için hangilerinin birbiriyle yer değiştirmesi gerekir? A) I ile III

B) I ile IV D) III ile V

C) II ile V E) IV ile V

Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 96 / Örnek Soru 5.

Venüs ve Dünya, Güneş sisteminde birbirine en çok benzeyen iki gezegendir.

8.

Güneş pili verimliliğini artırmaya dönük çalışmalar olanca hızıyla sürüyor.

Bu cümleden, aşağıdakilerin hangisine kesin olarak ulaşılabilir?

Bu cümleden aşağıdakilerden hangisi kesin olarak çıkarılabilir?

A)

A)

Güneş pili kullanımı son yıllarda iyice artmıştır.

B)

Güneş pili üretimi ancak belirli ülkelerde yapılabilmektedir.

Güneş sisteminde Venüs ve Dünya’dan başka gezegen incelenmemiştir.

B)

Venüs, Dünya’ya yakın mesafede olan gezegenlerden biridir.

C)

C)

Güneş sisteminde birbirine benzeyen başka gezegenler de vardır.

Güneş pilinin ürettiği enerji, barajlarda elde edilen enerjiden düşüktür.

D)

Teknolojisi gelişmiş ülkeler güneş piline ihtiyaç

D)

Birbirine en çok benzeyen gezegenler, Güneş sisteminde bulunmaktadır.

E)

duymamaktadır. Enerji üretiminde doğal kaynaklardan yararlanılmaya çalışılmaktadır.

E)

Dünya’ya Venüs kadar benzeyen gezegenler, Güneş sisteminin dışındadır.




2013 6.

Tam tahıl ürünü tüketen bireylerin kalp-damar sorunları yaşama riskinin, tahıl miktarı düşük ürünler tüketenlere göre yaklaşık % 20 oranında daha az olduğu tespit edilmiştir.

10. Dünyanın en az konuşulan dili olan Bikyacayı yalnız 77 yaşındaki bir kadın konuşabiliyor. Bu cümleden aşağıdakilerden hangisi kesin olarak çıkarılabilir? A) Bikyaca dünyanın en zor dillerinden biridir. B) Bikyaca dilbilimcilerinin ilgisini çeken bir dildir. C) Bikyacayı bilen kadının ölümünden sonra bu dil ortadan kalkacaktır. D) Bikyaca kadar az konuşulan başka bir dil yoktur. E) Bikyacanın ifade olanakları sınırlıdır.

Bu cümleden aşağıdakilerin hangisine kesin olarak ulaşılabilir? A)

Kalp-damar sorunu olanların, tam tahıllı ürünleri tüketmemesi gerekir.

B)

Tam tahıllı ürünlerin sağlık üzerindeki etkisi, diğer besinlere göre düşüktür.

C)

Kalp-damar sorunu yaşama riski % 20 olanlar, tahıl oranı düşük ürünler tüketmelidir.

D)

Tahıl tüketiminin yarattığı en önemli sorun, kalpdamar sağlığında görülmektedir.

E)

Kalp-damar rahatsızlıkları, tüketilen ürünlerdeki tahıl miktarıyla ilişkilidir. NOT

ALES’te düzenli olarak sorulan soru tipleridir. PEGEM AKADEMİ, KPSS soru bankaları ve yayınlarında örneklenmiştir.

Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test - 6 / 10. Soru 29. Son on maçında dokuzuncu galibiyetini aldığı belirtilen bir futbol takımıyla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi kesinlikle doğrudur? A) Üst üste dokuz maçını kazanmıştır. B) Bir önceki maçını kaybetmiştir. C) Sezondaki galibiyet oranı yüzde doksandır. D) Sezonun onuncu maçını oynamıştır. E) Oynadığı son maçı kazanmıştır.

Kurumsal Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 4 29. Soru 7.

(I) Ergenlik döneminde kişilerin geçirdiği bunalım veya bocalamalar, meslek seçimini de olumsuz yönde etkiler. (II) Öğretmen olmak isteyen genç, başka bir gün futbolcu olmaya karar verebilir veya çoktan beri doktor olmayı hayal ettiği hâlde aniden vazgeçip mühendisliğe heveslenebilir. (III) Kişilerin yaşadığı bu kararsızlık, bunalımlı bir dönemde olmalarının yanında, bu dönemde meslekleri ve kendilerini tam olarak tanıyamamalarından da kaynaklanabilir. (IV) Bu nedenle anne ve babalar, küçük yaştan itibaren çocuklarının ilgi duyduğu, zevk aldığı veya başarılı olduğu alanları belirlemeli; çocuklarını bu alanlara yönlendirmelidir. (V) Güçlü ve zayıf yönleri bilinerek yetiştirilen gençler, yeteneklerine göre meslek seçimi yapabilecek ve daha mutlu olabileceklerdir.

Bu parçadaki numaralandırılmış cümlelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A)

I. cümlede, bir sorunun tespiti yapılmıştır.

B)

II. cümlede, soruna ilişkin örneklere yer verilmiştir.

C)

III. cümlede, sorunun sebepleri verilmiştir.

4.

(I) Medyanın kamuoyu oluşturmada çok önemli bir rolü olmasına rağmen, etkisinin tek başına belirleyici olmadığı gerçeği kabul edilmeli. (II) İnsanların her bir mesajı hemen içselleştiremediği, güvendiği kimselerin, kamuoyu önderleri niteliğindeki kişilerin görüşlerine başvurup onların görüşlerini de alıp zihin kapılarını buna göre açtıkları görülüyor. (III) Tek bir programın ya da program dizilerinin tutumlarda ve düşüncelerde radikal değişiklikler yaratmasını beklemek mümkün değildir. (IV) Bir tek mesaj insanların zihninde çok derin bir iz bırakmıyor ama insanlar bu tür mesajlara ömürleri boyunca açıktır. (V) Zihinlerin ve vicdanların biçimlenişi bu süreklilik içinde gerçekleşiyor.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır? A)

I. cümlede medyanın kamuoyu oluşturmada tek başına yeterli olmadığı üzerinde durulmaktadır.

B)

II. cümlede insanların bir mesajı güvendikleri kişilerin görüşlerine de başvurduktan sonra içselleştirdikleri söylenmektedir.

C)

III. cümlede tek program veya program dizilerinin tutum ve davranışlarda köklü değişiklikler yaratmadığı ifade edilmiştir.

D)

IV. cümlede, sorunun çözüm yolları sıralanmıştır.

D)

E)

V. cümlede, soruna ilişkin bir ayrıntı dile getirilmiştir.

IV. cümlede insanların ömürleri boyunca çeşitli mesajlara açık oldukları söylenmiştir.

E)

V. cümlede insanların zihin ve vicdan gelişiminin farklılıklar gösterdiği üzerinde durulmuştur.

Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 4 / 5. Soru



2013 7.

(I) Ergenlik döneminde kişilerin geçirdiği bunalım veya bocalamalar, meslek seçimini de olumsuz yönde etkiler. (II) Öğretmen olmak isteyen genç, başka bir gün futbolcu olmaya karar verebilir veya çoktan beri doktor olmayı hayal ettiği hâlde aniden vazgeçip mühendisliğe heveslenebilir. (III) Kişilerin yaşadığı bu kararsızlık, bunalımlı bir dönemde olmalarının yanında, bu dönemde meslekleri ve kendilerini tam

(I) Yıllarca tiyatro yönetmenliği yaptım, o sırada çok gözlem yaptım; çok önemli ve farklı deneyimler kazandım. (II) Tiyatro yönetmenliği bana çok geniş bir bakış açısı sağlıyor. (III) Bir sahneye insanları kazandırmak için düşler kurar, ölçer, biçer, insanların sahiciliklerini anlamaya çalışırsınız. (IV) Yaşamın içindeki insanları beyaz perdeye taşırken de onları ölçer, biçer; bu karakterlerin izini sürersiniz. (V) Bu

olarak tanıyamamalarından kaynaklanabilir. (IV) Bu nedenle anne ve babalar,daküçük yaştan itibaren çocuklarının ilgi duyduğu, zevk aldığı veya başarılı olduğu alanları belirlemeli; çocuklarını bu alanlara yönlendirmelidir. (V) Güçlü ve zayıf yönleri bilinerek yetiştirilen gençler, yeteneklerine göre meslek seçimi yapabilecek ve daha mutlu olabileceklerdir.

da sahicilik, yalınlık, rafine olma sorumluluğu getirir sanatçıya.

A)

I. cümlede tiyatro yönetmenliğinin kazandırdığı deneyimlerden bahsedilmiştir.

Bu parçadaki numaralandırılmış cümlelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

B)

II. cümlede tiyatronun önemine değinilmiştir.

C)

III. cümlede bir sahneye insanları kazandırmak için yapılanlardan söz edilmiştir.

D)

IV. cümlede insanların sinemaya nasıl kazandırıldığı anlatılmıştır.

E)

V. cümlede, kazanılan sorumluluklardan söz edilmiştir.

A)

8.

6.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

I. cümlede, bir sorunun tespiti yapılmıştır.

B)

II. cümlede, soruna ilişkin örneklere yer verilmiştir.

C)

III. cümlede, sorunun sebepleri verilmiştir.

D)

IV. cümlede, sorunun çözüm yolları sıralanmıştır.

E)

V. cümlede,soruna ilişkin bir ayrıntı dile getirilmiştir.

(I) Akıllı kartın kimlik kartı olarak kullanıldığı ilk ülkelerden biri Malezya’dır. (II) 1980’li yıllarda bu tür kartların ilk denemeleri ülkedeki haberleşme alanında yapılmıştır. (III) Elde edilen başarının ardından diğer ülkeler de bu konuda çalışmalara başlamıştır. (IV) İtalya, Almanya, Portekiz gibi ülkelerde elektronik kimlik uygulamasına geçme, başarıyla sonuçlanmıştır. (V) Ulaşılan yüksek güvenlikle kredi kartı hırsızlıklarına son verilecek ve kişilerin banka hesaplarının korunması sağlanacaktır. (VI) Yakın bir gelecekte Türkiye’de de nüfus cüzdanları yerine bu kartlar kullanılmaya başlanacak.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisi, düşüncenin akışını bozmaktadır? A) V B) IV C) III D) II E) I


27. (I) Karacaoğlan’ın şiirlerinin en önemli özelliği; coşkulu, duygulu söyleyişidir. (II) Bunun kaynağı, katkısız bir içtenlik, güçlü bir duyuş ve seziştir. (III) Her dizesi sanki yüreğinden kopup gelmektedir. (IV) O, halk edebiyatının asla unutulmayacak şairlerinden biridir. (V) Hele aşk şiirlerindeki yaşama sevinci, doğa sevinciyle el ele verdi mi tadına doyum olmaz bir armoni çıkmaktadır ortaya. Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisi, düşüncenin akışını bozmaktadır? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 7 / 27. Soru 25. (I) Edebiyat, her zaman yenilik üretmek zorundadır. (II) Son günlerde, bir kitabın çok satılmasıyla yazınsallığı arasındaki ilişki tartışılıyor. (III) Bir kitabın çok satılması, onun yazımsal değerinin ölçüsü asla olmaz. (IV) Çünkü çok iyi bir yazınsal yapıt çok az satılabilir. (V) Yazınımızda bunun pek çok örneği de var: Bilge Karasu’nun yapıtları yazınsal bakımdan üstün nitelikli olmalarına karşın çok az satılmaktadır.

Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisi, düşüncenin akışını bozmaktadır? A) I B) II C) III D) IV E) V

Kurumsal Türkiye Geneli Deneme Sınavı 3 25. Soru



2013 9.

4. Ben geldim geleli açmadı gökler; Ya ben bulutları anlamıyorum,

Bedeni saran rahatsızlığı nasıl aşacağımı artık biliyorum fakat aynı elbiselerle onu daha ne kadar sarabileceğimi bilmiyorum.

Ya bulutlar benden bir şey bekler.

Bu cümlede aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?

Hayat bir ölümdür, aşk bir uçurum;

A) Ünlü düşmesi

Ben geldim geleli açmadı gökler.

C) Ünsüz sertleşmesi

Bu parçada, aşağıdaki ses olaylarından hangisi vardır? A) Ünlü daralması

B) Ünsüz türemesi

C) Ünlü düşmesi

D) Ünsüz düşmesi

E) Ünsüz yumuşaması

B) Ünsüz yumuşaması D) Ünlü daralması E) Ulama

Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test - 16 / 4. Soru 5.

Sanatçı oğlunu kaybedince bütün hayatını çocuklara yardım etmek için harcar.

Bu cümlede aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur? A) Ünsüz sertleşmesi

B) Ünlü düşmesi

C) Kaynaştırma

D) Ünsüz yumuşaması

E) Ünsüz türemesi

Lisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Test - 36 / 19. Soru

NOT

“... hangisi yoktur?” soru kökleriyle, öğrencinin bir soruda daha fazla örnek incelemesi hedeflenmektedir.

10. Eski otel odalarındaki not defterlerinde en içten sırları açığa çıkaran düşünceler bulunabiliyordu.

12. Sayısız kitabın bulunduğu bu kütüphaneyi geçen yüzyılın başlarında Avrupalı bilim adamları ziyaret etmişler.

Bu cümlenin ögelerinin dizilişi, aşağıdakilerden hangisiyle özdeştir?

Bu cümlenin öge dizilişi aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

A)

A)

Özne - dolaylı tümleç - yüklem

B)

Nesne - zarf tümleci - özne - yüklem

C)

Zarf tümleci - özne - yüklem

D)

Nesne - dolaylı tümleç - özne - yüklem

E)

Nesne - zarf tümleci - yüklem

Babam bu üç katlı, daireleri seksen metrekarelik küçük apartmanı yaptırmaya başladığında 1953 yılıydı.

B)

O çardakla barakanın yanında, içinde kocaman kırmızı balıkların yüzdüğü derin bir kuyu vardı.

C)

Kapısında güvenlik görevlilerinin bulunduğu yeni moda sitelerin birinde; sessiz sakin, huzur içinde yaşamaktayım.

D)

Sobalarda yakılan odun kokusu; insana, sığınacağı bir evi olmanın mutluluğunu hissettirirdi.

E)

Sabaha karşı ağaçlı ve dolambaçlı bir yolda arabayla ilerlerken farlarımız, önümüzdeki




2013 11. North Carolina Üniversitesinde yapılan bir araştırma, I çocukların yeni besinlerle tanışmayı reddetmesinde II

III

tabaklarında hangi yemeğin olduğundan çok, kalıtsal IV

7.

Kapadokya bağlarındaki üzümlerin olgunlaşması, bu I II yıl bereketli bahar yağmurları ve haziranın serin III geçmesi nedeniyle gecikti ancak bu gecikmenin IV üzümlerin daha da olgunlaşmasını sağlayıp daha kali-

özelliklerinin etkili olduğunu ortaya koyuyor. V

teli şarapların elde edilmesini sağlayacağı belirtiliyor. V

Bu parçadaki altı çizili sözcüklerin yapısıyla ilgili olarak aşağıdakilerin hangisi söylenemez?

Yukarıdaki altı çizili sözcüklerle ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?

A)

I. sözcük, sıfat-fiil eki almıştır.

A)

I. sözcükte “-ki” sıfat türetmiştir.

B)

II. sözcük, hem yapım hem de çekim eki almıştır.

B)

II. sözcük, işaret sıfatıdır.

C)

III. sözcük, ses türemesi olmuş bir sözcüktür.

C)

III. söz, grubu sıfat tamlamasıdır.

D)

IV. sözcük, isimden fiil yapma eki almıştır.

D)

IV. sözcük, bağlaçtır.

E)

V. sözcük, birleşik fiildir.

E)

V. sözcük, isimdir.


16. Bir süre çizgiler üzerinde kafa yoruyor, ne anlam I taşıdıklarını anlama çabasına giriyor; II

III

biraz dinleniyor ve hatta çizgilerin ucuna takılıp IV küçük öyküler kuruveriyorsunuz. V

Yukarıdaki numaralı sözcüklerle ilgili olarak aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır? A)

I. sözcük, hem yapım hem çekim eki almıştır.

B)

II. sözcük, birden çok çekim eki almıştır.

C)

III. sözcük, olumsuzluk eki almıştır.

D)

IV. sözcük, bileşik yapılıdır.

E)

V. sözcük, basit yapılıdır.

5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test 22 / 16.Soru



2013 13. Film, öyküyü göstermenin farklı yollarını ararken yeni imajlar oluşturur. Başlangıçta bir yüzüaydınlatır, sonra

A)

Bu oyunda rastlantılara yer verilmiyor, gerçekler ön plana çıkıyor.

B)

Güçsüz insanlarla alay ettiği için çevresinde pek sevilmez.

aydınlatır; âdeta bir otomatik dikkat söz konusudur.

C)

Onun bir kaç ay sonra gideceğini bilmiyor muydun?

Film bir kaç saniyeliğinebir şeye göz diker, sonra başka IV V

D)

Müziği, en çok sevdiği şeyi, bırakmayı düşünmüyordu.

E)

Endişelerinizi bir kenara bırakıp çocuğunuzla kurduğunuz ilişkiyi bir süzgeçten geçirmenizde fayda var.

I bir çalılığı, sonra arka planı ve sonra tekrar yüzü II

13. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır?

III

imgelere odaklanır.

Bu parçadaki numaralandırılmış sözlerden hangisinin yazımı yanlıştır? A) I B) II C) III D) IV E) V


20. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır? A)

Her ne olursa olsun, biten bitmiş, giden gitmişti.

B)

O, bir parmak mesafesi yakınlığında, bir buse

C)

mesafesi uzaklığındaydı bana. İngiltere’den yola çıkıp binlerce kilometre katederek Hindistan’ı sömürdüler.

D)

İnsan bu dünyada kendine ait birşeyler bırakmalıdır; bu da ancak şiirle olur.

E)

İnsanlar tarihi olaylardan ders almadıkları için sürekli felaketlerle karşılaştılar.


19. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur? A)

Biz 20. sokakta oturuyoruz.

B) C)

Beni bir kaç defa telefonla aramıştı. Biraz daha hızlı koşu verse trene yetişirdi.

D)

Buraya Öğretmen Sedat Çalış Caddesi denir.

E)

Kanunlar Türkiye Büyük Millet Meclisinde çıkarılır.

Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 266 / 19. Soru



2013 14. (I) Demir kapıdan içeri girdik; ağaçlarla çevrili apartmanın girişinde küçük, beyaz perdeli bir dükkâna yaklaştık. (II) Dışarıdan bir resim atölyesi, üstelik Türk sanatının en eski ustalarından birinin atölyesi gibi görünmüyordu. (III) Acaba doğru yere mi geldik diye düşündük? (IV) İçeri girince mütevazı, sevimli, dört bir yanı rengârenk tablolarla çevrilmiş bir atölye ile karşılaştık. (V) Duvarda asılı Afrika maskı, ilk dikkatimizi çeken görüntü oldu.

3.

Bu parçadaki numaralandırılmış cümlelerin hangisinde bir noktalama yanlışı vardır? A) I B) II C) III D) IV E) V

(I) Yeni Çağ açıldıktan sonra Avrupalılar, hayatın düzenini kendi denemeleri ile bulmaya, kurmaya çalıştı. (II) Orta Çağ’daki Hristiyan ümmetinin birliği dağıldıktan sonra, yaşamlarını dinî olmayan değerlere göre düzenlemeye başladılar. (III) Bu milletlerin yeni sanat, bilim, felsefe, devlet ve hukuk anlayışları bu şekilde gelişti. (IV) Bizim de Tanzimat Döneminde karşımızda örnek olarak bulduğumuz Avrupa milletleri, Doğu’nun zenginliklerini görmekte gecikmedi. (V) Orta Çağ’da düzeni kiliseler yönetiyor ve toplumsal ilerlemeyi engelliyordu.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde noktalama yanlışı yapılmıştır? A) I

B) II

C) III

D) IV

E) V

Genel Yetenek Genel Kültür Çek Kopar Yaprak Test - 25 / 3. Soru 16. (I) Kasabamız, Gürün’e bağlı olduğu için Gürün’e has Hünkar elma’sı kasabamızda da bulunmaktadır. (II) Hünkar elma’sına kasabada ve Gürün’de yerel dilde “tatoğ elma” da denmektedir.(III) “Tatoğ elma” sadece bizim yöreye, has bir elmadır. (IV) Bu elma, sağlık açısından da faydalıdır. (V) Bu faydalar, tecrübe ile de sabittir. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde noktalama yanlışı yapılmıştır? A) I B) II C) III D) IV E) V

Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test - 38 / 16. Soru 15. Okyanusların dibi, çok soğuk ve karanlık olduğundan canlıların yaşamı için uygun değildir. Ancak okyanusların tabanındaki bazı yerlerde sıcak su bacaları bulunur. Büyük Okyanus’ta 2.400 metre derinlikte yapılan ölçümler, su bacalarının çıkış noktasında sıcaklığın 382 dereceye kadar çıkabildiğini gösteriyor. Çıkış noktasından uzaklaştıkça sıcaklığın canlı yaşamına elverişli hâle geldiği biliniyor. Sıcak su bacaları, yararlı kimyasal maddelerin salınmasını sağlayarak bazı canlı türleri için eşsiz bir yaşam alanı oluşturuyor. Nitekim son yıllarda yapılan araştırmalar, sıcak su bacalarının bulunduğu bölgelerde çok sayıda yeni canlı türünün var olduğunu gösteriyor.

1.

Gerçekten niçin yazdığımı bilmiyorum. Bazen başka bir işi daha iyi yapamadığım için, diye düşünüyorum. Yazıyorum; çünkü söylemek istediğim ama karşılıklı konuşmada, insanlarla yüz yüzeyken tam olarak söyleyemediğim bir şeyler var sanıyorum. Sonra gurur, inatçılık, beni incitmiş olanlardan öç almak arzusu, benden sonra da yaşayabilecek bir şey yaratma ihtiyacı, yaşantıyı bir düzene sokma, başıma gelmiş şeylerle uzlaşma ve bunlardaki hakikati söyleyebilme arzusu gibi şeyler beni yazmaya zorluyor.

Bu parçada yazarın üzerinde durduğu konu aşağıdakilerden hangisidir?

Bu parçanın konusu, aşağıdakilerin hangisinde en doğru biçimde verilmiştir?

A) B)

Yazmaya olan tutkusu Yazmasının nedenleri

A)

Sıcak su bacalarındaki sıcaklık düzeyi

C)

Yazmanın önemi

B)

Okyanuslardaki özel yaşam alanları

D)

Yazmanın faydaları

C)

Sıcak su bacalarının, ekosisteme etkisi

E)

Yazmanın zorlukları

D)

Okyanuslarda yeni canlıların keşfi

E)

Sıcaklığın, canlıların yaşam koşullarına etkisi




2013 16. Yazarın bu eseri, daha sonraki kitaplarının çekirdeğini oluşturuyor bence. Soluk soluğa yazılmış gibi özlü hatta şifreli bir mektup. Bir ders kitabı kadar net, bir günlük kadar gizemli. Bu parçada, sözü edilen eserle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir? A)

Çok kısa sürede ve kolaylıkla yazıldığına

B)

Günlük dilden uzak, ağır bir dili olduğuna

C)

Konularında tekrara düşüldüğüne

D)

Yazarın diğer eserlerine kaynaklık ettiğine

E)

Öğreticiliğin ön plana çıktığına

6.

Mızıkacı, liseye özgü, içine biraz baharat, biraz şeker serpilmiş olayları; heyecanlı ve dayanışmanın, arkadaş olabilmenin ne güzel bir duygu olduğunu bir kez daha anımsatan bir roman. On dört yaşında hayat nasıl olursa öyle bir roman aslında. Kitabı okuyanların şöyle dediğini duyar gibiyim: “Ama bu benim hayatım!”

Bu parçaya göre sözü edilen eserle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) B)

Yetişkinlerden çok gençlere hitap etmektedir. Arkadaşlık duygusuna değinilmiştir.

C)

Gerçekçi bir anlatımı vardır.

D)

Lise yıllarının acı ve tatlı olaylarından söz edilmiştir.

E)

Anlattığı döneme uygunluk göstermektedir.

Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test - 24 / 17. Soru 17. Televizyon ve İnternet’in, edebiyatı da şekillendirdiği yadsınamaz bir gerçek. Teknolojinin sunduğu görsellik, kitlelerin düşünme biçimlerini doğrudan etkiliyor çünkü. Üretilen metinler de kısa, basit içerikli ve somut biçimde sunuluyor. Anlatılan her şeyi; renk, biçim ve boyutlarıyla karşısında bulmaya alışan insanlara kitap sayfaları arasında soyut yolculuklar yapmak ağır geliyor. Bu dönüşüm sadece okurlarda değil, yazarlarda da görülüyor. Huzur’u, Yalnızız’ı, Tutunamayanlar’ı anlayacak okuyucu bulmak kadar Ahmet Hamdi Tanpınar, Peyami Safa, Oğuz Atay gibi yazarları bulmak da zorlaşıyor artık. Bu parçadan aşağıdakilerin hangisi çıkarılamaz?

22. Eğitim sistemimiz ne yazık ki çocuklarımıza okuma alışkanlığı kazandıramadı. Öğrenciler bırakın dünya sorunlarıyla ilgilenmeyi bizzat kendi sorunlarıyla bile ilgilenmiyor. Sorumsuzluk son noktaya gelmiş durumda. Niteliksiz, bencil ve her an tüketime hazır olan bir gençlik ülkemiz için ciddi bir tehlike. Durum bu iken eğitim sistemimizin yeniden sorgulanması ve gözden geçirilmesi şart. Bu parçadan aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz? A)

Eğitim sistemimizde bazı sıkıntıların olduğu

B)

Öğrencilerin çoğu şeye ilgisiz kaldığı

C)

Başka kültürlerin etkisiyle gençliğimizin kendi kültürünü tanıyamadığı

A)

Teknoloji kullanımı, kitap okumadaki gibi bir soyut düşünmeyi gerektirmektedir.

D)

B)

Günümüzdeki edebî metinler, eskiye göre daha yüzeyseldir.

Bencil ve sürekli tüketen bir gençliğin gelecek için tehlikeli bir durum oluşturduğu

E)

C)

Görsel kültürün oluşturduğu düşünme biçimi yazarları da etkilemektedir.

Eğitim sistemindeki eksikliklerin tespit edilmesi ve bunların üzerine gidilmesi gerektiği

D)

Teknolojinin etkisiyle, daha önce yazılmış eserlerin anlaşılması zorlaşmaktadır.

E)

Edebî eserlerin değişiminde, kitle iletişim araçları önemli bir rol oynamaktadır.




2013 18. Türk sinemasının en büyük isimlerinden olan sanatçı, sinema alanında elli yıldır ayakta durabilmeyi; nostalji kavramıyla uzaktan yakından hiçbir ilgisi olmayışına, geçmişte olan her şeyi kafasından silip atma eğilimine ve hep geleceğe dönük yaşamayı seçmesine bağlıyor. Ama yine de geçmişe bakmaktan, hatırladıklarını bizlerle ara ara paylaşmaktan kendisini alamıyor. İyi ki de öyle yapıyor. Ucundan bal damlayan kalemiyle hayatına yön veren insanları, sinemacı olarak yaşadıklarını anlatıyor tatlı tatlı. Türk sineması üzerine saptamalarda bulunuyor o kalender tavrıyla. Yeşilçam’ın ünlülerini ve adsız kahramanlarını, nice sanat ve edebiyat üstadını koluna takıp rengârenk bir yolculuğa çıkarıyor bizleri. Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerin hangisi söylenemez? A)

Öznel yargılara yer verilmiştir.

B)

Konuşma havası içinde oluşturulmuştur.

C)

Devrik cümlelerden yararlanılmıştır.

D)

Deyim ve ikilemeler kullanılmıştır.

E)

Tanık göstermeye başvurulmuştur.

7.

Güneş, her yerde doğar, her yerde batar; ama orada başka bir biçimde doğar, başka bir biçimde batar. Bir başka biçimde yaşanır Nemrut’un zirvesinde gündoğumu da günbatımı da ... Güneşi karşılarken ve uğurlarken, ziyaretçilerinin her gün yeniden taçlandırıp her gün yeni bir düğün törenine hazırladıkları nazlı gelini andırır Nemrut. Kommagene Krallığının kutsal tapınağının gizemi, dev bir mıknatıs gibi Türkiye’nin ve dünyanın her tarafından insanları kendine çekmektedir. İki bin yıllık tanrı heykelleri birer ev sahibi içtenliğiyle çağırıyor bizi.

Bu parçanın anlatımıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A)

Öznel bir bakış açısıyla yazılmıştır.

B)

Yazar, kendi izlenimlerini coşkulu bir dille anlatmıştır.

C)

Benzetmelere yer verilmiştir.

D)

Kişileştirmeye başvurulmuştur.

E)

Tanık göstermeye yer verilmiştir.

Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Deneme 1 / 17. Soru



2013 19. - 20. soruları aşağıdaki parçaya göre cevaplayınız. (I) Her insan için bir ölçüde doğal karşılanabilecek unutkanlık, sürekli tekrarlanıyor ve günlük yaşamı belirgin bir biçimde etkiliyorsa hastalık hâline gelmiş demektir. (II) Yaş ilerledikçe daha çok görülen unutkanlık hastalığı, genç yaşlarda da ortaya çıkabilmektedir. (III) Erken yaşlardaki unutkanlıkların çoğunlukla psikolojik sorunlar yatmakta temelindeyse ama bazı vitamin eksiklikleri, guatr hastalığı veya beyin tümörleri gibi nedenler de unutkanlığa sebep olabilmektedir. (IV) Özellikle şehir yaşamında uyaranların fazla olmasının tetiklediği unutkanlık, iki farklı şekilde ortaya çıkmaktadır. (V) İlki; yeni bilginin, ilk anda önemsiz görülerek belleğe aktarılamaması veya orada saklanamaması durumudur. (VI) Diğeriyse belleğe aktarılan bilginin, yanlış veya eksik kodlanmasından dolayı geri çağrılma aşamasında ortaya çıkan unutkanlıktır. (VII) Bir kişinin; yeni tanıştığı insanların ismini hatırlayamaması birincisine, yıllardır tanıdığı birinin ismini, dilinin ucuna geldiği hâlde bir türlü söyleyememesiyse ikincisine örnektir.

19. Bu parçada aşağıdakilerin hangisine değinilmemiştir? A)

Unutkanlık türlerinin nedenlerine

B)

Yaşam koşullarının unutkanlık üzerindeki etkisine

C)

Hangi durumlarda unutkanlığın bir hastalık olarak kabul edildiğine

D)

Gençlerin ruhsal durumlarının unutkanlıkta belirleyici olduğuna

E)

Yaşlı insanlarda unutkanlığı tetikleyen etkenlere

20. Aşağıdakilerden hangisi, bu parçada sözü edilen birinci ve ikinci tür unutkanlığın ortak özelliğidir? A)

Gerek duyulduğunda bilgiye ulaşılamaması

B)

Bilginin belleğe kaydedilememesi

C)

Yeni bilgilerin önceki bilgilerle ilişkilendirilememesi

D)

Belli bir yaşa kadar ortaya çıkmaması

E)

Uzun süre kullanılan bilgilerin hatırlanamaması

NOT

KPSS 2013’te 19 - 27 aralığındaki sorular bir paragrafa birkaç soru sorularak hazırlanmıştır. PEGEM AKADEMİ TÜRKİYE GENELİ DENEME SINAVLARI’nda da bir paragrafa birkaç soru sorulmuştur.

26. − 27. soruları aşağıdaki parçaya göre cevaplayınız. (I) Arkansas State Üniversitesinden (aynı zamanda emekli bir subay olan) psikolog David Grossman: “Nişan al ve ateş et.” tipindeki video oyunlarının, askerlerdeki öldürmeye karşı olan tereddütü ortadan kaldırmakta kullanılan askerî stratejinin etkisine sahip olduğunu söylemektedir. (II) Onun ifadesine göre II. Dünya Savaşı sırasında bütün Amerikan askerlerinin sadece % 15-20’sinin silâhlarını ateşleyebildikleri belirlenmiştir. (III) Bu olumsuzluğu ortadan kaldırmak için atış talimlerinde hedef olarak bir insan canlandırılmaktadır. (IV) Bu tarz canlandırma, ordunun askerlerde öldürmeyi bir refleks hâline getirmek için geliştirdiği bir stratejidir. (V) Halbuki bilgisayar oyunları, ordunun geliştirdiği bu keşiflerin çok daha güçlü versiyonlarını gerçekleştirmiştir. (VI) Yine ABD’de gerçekleşen olayda, kâtil öğrenci Michael Carneal’in davranışlarında öldürmeyle ilgili bilgisayar oyunlarının etkisi görülmüştür. (VII) M. Carneal, soğukkanlı bir biçimde arkadaşlarına dokuz el ateş etmiş, sekizini vurmuş; hattâ onların da beşini başından ya da boğazından isabet ettirerek öldürmüştür. (VIII) Birçok bilgisayar oyununda, kafadan vurmalara ekstra puan verildiği bilinmektedir.

26. Bu parçada aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir? A)

Bilgisayar oyunlarının kişiler üzerinde etkileri olabileceğine

B)

Bilgisayar oyunlarının şiddet eğilimlerini daha çok gençler üzerinde ortaya çıkardığına

C)

Bilgisayar oyunlarında askeri stratejilerin örneklerine rastlandığına

D)

Askerlerin davranışlarını düzenlemek için çeşitli programlar yazıldığına

E)

Bilgisayar oyunlarının askeri yazılımlardan daha ileri düzeyde şiddet unsurları içerebildiğine


27. Bu parçadaki numaralı cümlelerin hangilerinde amaç belirtilmiştir? A) II ve III D) V ve VI

B) III ve IV

C) IV ve V

E) VI ve VII




2013 28. - 30. soruları aşağıdaki bilgilere göre birbirinden bağımsız olarak cevaplayınız.

28. - 30. soruları aşağıdaki bilgilere göre cevaplayınız.

Ahmet, Hasan ve Zafer isimli üç kişi; A, B, C, D, E ve K vitamin değerlerinin tamamını ölçtürmüşlerdir. Vitaminlerin değer sonuçları “yüksek”, “normal” ve “düşük” olmak üzere sınıflandırılmıştır. Bu üç kişinin vitamin

Bir alışveriş mağazasının otoparkında bir bölümde dokuz araçlık numaralanmış park yeri vardır. Numaralanmış park yerlerinde üçü mavi, üçü beyaz, üçü siyah araç park etmiştir. Araçların renkleriyle ilgili

değeri ledir: sınıflandırmalarıyla ilgili olarak bazı bilgiler şöy• Ahmet’in dört vitamin değeri yüksek, iki vitamin değeri ise normaldir. • A vitamini herkeste aynı değerde ölçülmüştür. • Ahmet’in yüksek olan vitamin değerlerinden biri, diğerlerinde normaldir. • İki kişinin E ve K vitamin değeri düşüktür. • Hasan’ın yalnızca bir vitamin değeri normaldir. • B vitamini yüksek değerde olan iki kişiden biri Zafer’dir.

aşağıdaki bilgiler verilmiştir. • Siyah araçların hepsi tek sayıların yazıldığı yerlerdedir.

28. I. A II. B III. C Hasan için yukarıdaki vitaminlerden hangileri

normal değerde olabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II E) II ve III

C) Yalnız III

•

3 numaralı park yerinde beyaz araç durmaktadır.

•

1 ve 6 numaralı park yerlerinde aynı renkte araçlar durmaktadır.

28. Bu bilgilere göre numaralı park yerlerindeki kaç aracın rengi kesin olarak bilinmektedir? A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7

Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 10 / 28. Soru 29. Bu bilgilere göre aşağıdakilerin hangisi kesinlikle doğrudur? A)

1 ve 8 numaralı park yerindeki araçlar aynı renktedir.

B) C)

2 numaralı park yerindeki araç mavidir. 4 ve 6 numaralı yerlerdeki araçlar farklı renktedir.

D)

5 numaralı park yerindeki aracın rengi siyahtır.

E)

4 ve 8 numaralı park yerindeki araçlar aynı renktedir. 29. C vitamini sadece Zafer’denormal değerdeölçülmüşse aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur? Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 10 / 29. Soru A) Hasan’ın D vitamin değeri normaldir. 30. Bu bilgilere göre aşağıdakilerden hangisi kesinlikle B) Ahmet’in E vitamin değeri yüksektir. yanlıştır? C) Hasan’ın C vitamin değeri düşüktür. A) Mavi araçların hepsi çift sayılı otoparktadır. D) Ahmet’in normal değerde ölçülen vitaminlerinden biri K’dir. B) 1 numaralı park yerindeki araç beyazdır. E) Zafer’in D vitamin değeri yüksektir. C) 2 ve 8 numaralı park yerindeki araçlar beyaz renktedir.

30. Hasan ve Zafer’in sadece iki vitamin değeri düşükse aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Hasan’ın C vitamin değeri normalse D vitamin değeri yüksektir. B) Zafer’in D vitamin değeri yüksekse Ahmet’in C vitamin değeri yüksektir. C) Ahmet’in D vitamin değeri normalse Zafer’in C vitamin değeri normaldir. D) Ahmet’in C vitamin değeri normalse Hasan’ın D vitamin değeri yüksektir. E) Zafer’in C vitamin değeri yüksekse Hasan ve Zafer’in tüm vitamin değerleri aynıdır.

D)

6 numaralı park yerindeki duran araç mavidir.

E)

2 ve 9 numaralı park yerindeki araçlar aynı renktedir.

Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 10 / 30. Soru NOT

ÖSYM 17 Nisan 2013 tarihli açıklamasından sonra PEGEM AKADEMİ KPSS DENEME SINAVLARINDA 28-30 soru aralığı Sözel Mantık sorularından oluşmuştur.

SÖZCÜKTE ANLAM 

SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ



MECAZA DAYALI SÖZ SANATLARI



SÖZCÜKLER ARASINDAKİ ANLAM İLİŞKİLERİ



KALIPLAŞMIŞ SÖZ ÖBEKLERİ

2008 2

İKİLEME PEKİŞTİRME

2

7 00 4

DEYİMLER

20 09

ATASÖZLERİ 

5

KALIPLAŞMAMIŞ SÖZ ÖBEKLERİ

20

06 5

10 20 2

1 201 3

20

05

3

12 20 1

20

04 3 2013 2

Çıkmış Soru Ağacı

"Dilimin sınırları, dünyamın sınırlarıdır."

LUDWİG WİTTGENSTEİN

DEDE KORKUT HİKÂYELERİ

Dede Korkut Hikâyeleri (Hakaniye Türkçesi: Kitab-ı Dedem Korkut Alâ Lisan-ı

Tâife-i Oğuzhan), Oğuz Türklerinin en bilinen epik destanlarındandır. Bu türün ilk örnekleri 15. ve 16. yüzyılda yazıya geçirilmiştir. Dede Korkut kitabındaki hikâyeler tarih boyunca dilden dile, anlatıcıdan anlatıcıya aktarılan bir sözlü gelenek ürünüdür. Bu süreç içerisinde değişikliklere uğrayan hikâyeler 16. yüzyılda yazıya geçirilmişlerdir.Eserde nazım ve nesir bir arada verilmiştir. Dede Korkut biyografisi

Dede Korkut destanların ilk anlatıcısıdır. Dede Korkut, hikâyelerinde veli bir kişi olarak ortaya çıkar. Oğuzlar önemli meseleleri ona danışırlar. Keramet sahibi olduğuna inanılır. Gelecekten haberler verdiği söylenir. Ozan ve kamdır. Oğuzname’de, Dede Korkut’un 295 yıl yaşadığı ve İslam dini peygamberi Hz. Muhammed’e elçi olarak gönderildiği anlatılmaktadır. Oğuz Han’a vezirlik yapmış olduğu da bilinir. Kopuz çalıp, hikmetli sözler söyler. Kopuzuna da kendine duyulduğu gibi saygı duyulur. Bazı rivayetlerde ise İshak Peygamberin soyundan olduğu söylenir. 9 ila 11. yüzyıllarda Türkistan’ın Aral Gölü bölgesinde Sir-Derya nehrinin Aral Gölüne döküldüğü yerde doğduğu, Ürgeç Dede adında bir oğlu olduğu ve bu bölgelerde hüküm süren Türk hakanlarına danışmanlık yaptığı destanlarından anlaşılmaktadır. 570-632 yılları arasında (Hz.Muhammed zamanında) yaşadığı da rivayet edilir. Kıpçakların ve Hristiyanlar’ın Oğuz Türkleriyle yaptığı mücadeleler Dede Korkut Hikayeleri’nin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Dede Korkut hikâyelerinden hep olay bittikten sonra çıkar bir destan söyler ve dua eder. Dede Korkut destanlarında yer alan eski Türk gelenekleri

Hikayelerin hepsinin bir toyla (eğlenceyle) başlaması eski bir Türk geleneğinin göstergesidir. Çocuklara ad verilirken yaptıkları işin gözetilmesi de eski bir Türk geleneği olarak kabul edilmelidir. Örneğin Boğaç Han, ismini boğayı öldürmesiyle almıştır. Toy etme (Toplantı yapıp karar verme): Oğuzlar mühim konularda karar vermek için toplantı yaparlardı: «Kudretli Oğuz beylerini hep çağırdılar evlerine getirdiler. Ağır misafirlik eylediler.»

1. BÖLÜM SÖZCÜKTE ANLAM



SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ

Anlamı olan ya da anlamı olmadığı halde cümle kuruluşunda görev üstlenen ses birliklerine “sözcük” denir. Zengin bir söz dağarcığına sahip dilimizde bazı sözcükler tek bir kavramı karşılarken bazıları birden çok anlam karşılamaktadır.

Tek anlamlı sözcükler: Sadece bir kavramı karşılayan sözcüklerdir. 



kaldırım: Yollarda taşlarla yapılan döşeme: “Araba bozuk kaldırımların üstünde sallanıyor, devrilecek gibi oluyordu.” testere: Ağaç, demir vb. şeyleri kesmeye yarayan, genellikle üçgen biçiminde dişleri olan, dar ve uzunca çelik araç: “Ağaç testeresiyle koca kütükleri doğradı tek başına.” (Kaynak: tdk.gov.tr)

Görüldüğü gibi yukarıdaki sözcüklerin başka anlamlara gelebilecek kullanımı yoktur.

Çok anlamlı sözcükler: Kullanıldığı yere ve duruma göre birden çok anlam kazanabilen sözcüklerdir. düşmek: 1. Yer çekiminin etkisiyle boşlukta, yukarıdan aşağıya inmek: Havada uçan kuş vurulmuş gibi birdenbire sokağa düşüyor. 2. Bulunduğu yerden ayrılarak veya dengesini yitirerek yukarıdan aşağıya inmek: Çocukken ağaçtan düşüp ayağım kırılmıştı da ağlayamamıştım. 

3. Yere devrilmek, yere serilmek: Çocuk koşarken yere düştü. 4. Yağmak: Dağlara kar düştü. rastlamak: 5. Vurmak, İnce uzundeğmek, dallı badem ağaçlarının alaca gölgeleri sahile inen keçi yoluna düşüyordu. (Kaynak: tdk.gov.tr) “Düşmek” sözcüğü kullanıldığı yere göre farklı anlamlar kazanmıştır. Sözcüğün yukarıda belirtilenler dışında da kazandığı daha birçok anlam vardır. Dilimizdeki sözcüklerin çoğunluğu çok anlamlıdır, yani temel anlamı dışında kullanılmaya uygundur. Dilimizde sözcüklerin kullanıldıkları cümleye göre kazandıkları bu farklı anlamlara da “yan anlam” ya da “mecaz anlam” denir.

PÜR DİKKAT

Bu konudan KPSS’ye her yıl ortalama 3 soru gelmektedir. Sözcükte Anlam ünitesi, gelen soru sayısından ziyade, cümle ve paragrafların tam olarak anlaşılmasında bir temel olması açısından çok önemlidir.

PEGEM AKADEMİ

4

Gerçek Anlam Temel Anlam Bir sözcüğün, akla gelen ilk anlamına temel anlam denir. Bir sözcük tek başına duyulduğunda ya da okunduğunda o sözcüğün temel anlamı akla gelir. 





ağız: Sindirim sisteminin başlangıcı olan, üst ve alt çene arasındaki boşluk: Ağzındaki lokmayı bir türlü yutamıyordu. boyun: Gövdenin başla omuz arasında kalan kısmı: Sabaha kadar boynum ağrıdı. durmak: Hareketsiz kalmak, kımıldamamak: Babası odanın ortasında durup biraz düşündü.

Yukarıdaki cümlelerde “göz, boyun, durmak” sözcükleri akla gelen ilk anlamlarıyla kullanılmıştır. PÜR DİKKAT

ÖSYM’nin yaptığı sınavlarda “temel anlam” ve “yan anlam” değil, “gerçek anlam” ve “mecaz anlam” ayrımı sorulmaktadır. Sorularda, seçenekler arasında yan anlamda kullanılmış sözcük de verilebileceği için dikkatli olunmalıdır. Yan anlam, temel anlamla bir şekilde ilişkilidir ve gerçek anlam başlığında ele alınır; oysadüşsel, mecazgerçek anlam tamamen dışı bir anlamdır.

Yan Anlam Bir sözcüğün temel anlamının dışında, ancak temel anlamıyla ilişkili olarak kazandığı yeni anlamlardır. 

Dilberin başında siyah saç olur. (temel anlam)

“Baş” sözcüğünün temel anlamı, “insan ve hayvan bedenlerinin en yukarı, en önemli kısmı”dır. Dolayısıyla sözcük, yukarıdaki cümlede temel (ilk) anlamıyla kullanılmıştır. “Baş” sözcüğünün, temel anlamıyla bağlantılı olarak kazandığı yeni anlamlar, yani yan anlamlar ise aşağıda verilmiştir: 







Bir şeyin en yukarısı, en yüksek noktası: Çıkam dağlar başına, vatana doğru bakam. Bir şeyin başladığı, çıkıp yayıldığı yer, kaynak: Bu sonbahar başında bir gün onunla Beykoz çayırına gittik. Bir şeyin yanı, yakını, çevresi: Fakat nedendir Ya Rab bu susuzluğumuz / Suyu gürül gürül akan çeşme başında. Yukarıya, üste gelen yön: Yatağın başında oturmuş ağlıyordu.

Mecaz Anlam Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen sıyrılarak kazandığı yeni anlamlara mecaz anlam denir. Sıcak sobanın yanında uzun uzun sohbet ettiler. (Gerçek anlam: Yakmayacak derecede ısı veren, üşümeyi önleyecek kadar ısıtan) 



Müdür, öğrencilerini çok sıcak karşıladı.

(Mecaz anlam: Dostça olan, sevgiyle dolu olan, şefkatli) Örneklerde görüldüğü gibi mecaz anlamlı kullanımlarda, sözcük farklı bir anlama geçmiştir.

5

PEGEM AKADEMİ

Aşağıdaki altı çizili sözcükler de mecaz anlamda kullanılmıştır: 







Feryadı bırak, kendine gel çünkü zaman dar. (“Dar” sözcüğü, “yetersiz, az” anlamında kullanılmış.) Gülen gözlerinin manası pek derin. (“Derin” sözcüğü, “anlaşılması, kavranılması zor” anlamında kullanılmış.) Bu sözlerinle hepimizi çok kırdın. (“Kırmak” sözcüğü “gücendirmek, üzmek, incitmek” anlamında kullanılmış.) Aldanma cahilin kuru sözüne.

(“Kuru” sözcüğü “soğuk, sevimsiz, hissiz” anlamında kullanılmış.)

No t                                                            

Temel, yan ve mecaz anlam ilişkisini daha iyi anlayabilmek için aşağıdaki tabloyu inceleyiniz: Sözcük Gerçek Anlam Temel Anlam 1.

Çene kemklernn üstüne dzl, ısırıp koparmaya ve çğnemeye yarayan sert, beyazorganlardan her br

Mecaz Anlam

Yan Anlam 2.

Çark, testere, tarak, vb. çentkl şeylerdek çıkıntılardan her br

3.

Sarımsak dlm, karanfl vb.nde dşe benzetlen tane

4.

Bazı dantel ve şlemelern kenarlarındak yuvarlak svr bölüm

5.

Güçlü olduğunu bell etmek, tehdt etmek (dş göstermek)

6.

Kötülük yapmak çn fırsat beklemek (dş blemek)

7.

Zorla veya natla stedğn yaptırmak (dş geçrmek)

“Diş” sözcüğünün anlamları (tdk.gov.tr)

PÜR DİKKAT

ÖSYM’nin son yıllarda sıkça sormaya başladığı “düşsel öge” kavramı da mecazla aynı doğrultudadır. “Mecaz”da da “düşsel ögeler”de de gerçek dışı unsurlara yer verilir.

PEGEM AKADEMİ

6

Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi temel anlamda kullanılmıştır? A) B) C) D) E)

Çevresindekilerin sevgisini kazanan mükemmel bir insandı babam. Onu, herkese örnek olan tavırları ile tanıdık. Güneş doğmadan bir saat kadar önce yola çıktık. Bu sevimli çocuğa hemen kanım kaynadı. Dalları çıplak ağaçların arasında bir süre oturduk.

B seçeneğinde “tavır” sözcüğü “davranış, vaziyet, hâl” anlamlarında, yani temel anlamıyla kullanılmıştır. Diğer seçeneklerdeki sözcükler mecaz ve yan anlamda kullanılmıştır. Cevap B

Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi yan anlamda kullanılmıştır? A) B) C) D) E)

Acıyla zevki kullanmayı öğrenirsek başarılı oluruz. Araştırmacılar tarafından incelenen hayvanlar serbest bırakıldı. Alabildiğince yeşilliğin uzandığı güzel bir köydü ilk burası. Aynı zamanda güzel kumaştan bir boyun atkısı vardı. Bilgi edinme yollarını öğrenmeyen insan genellikle hazır bilgiyi tercih eder.

C seçeneğindeki “uzanmak” sözcüğünün temel anlamı “boylu boyunca yatmak” tır. Verilen cümlede ise “bir alana yayılmak” anlamında, yani yan anlamda (temel anlamla ilişkili) kullanılmıştır. Diğer cümlelerdeki sözcükler temel anlamlarıyla (ilk anlamlarıyla) kullanılmıştır. Cevap C

“Kaçmak” sözcüğü aşağıdakilerden hangisinde temel anlamda kullanılmıştır? A) Yeni aldığım bu kazak sanki biraz yeşile kaçıyor. B) Bir tehlike sezdiğin anda hemen eve kaçarsın. C) Bir aydır alacaklılardan kaçıyor dükkân sahibi. D) Bütün gün havuzdan çıkmayınca kulağına su kaçmış. E)

Odanın halısı biraz sağa kaçmış, sen ne düşünüyorsun?

“Kaçmak” sözcüğünün temel anlamı “hızla koşup bir yere saklanmak”tır. Bu anlam da B seçeneğinde kullanılmıştır. Cevap B

7

Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcük mecaz anlamıyla kullanılmıştır? A) B) C) D) E)

Gelecek hafta bugün yine buluşalım, dedi büyük bir sevinçle. Beyaz at üstünde gelin görününce düğün başladı. Çocuğu uyutmak için odaya götürdü yaşlı dadı. Bu boş sözleri dinlemekten artık bıkmıştık hepimiz. Akrabalarını görmek, onlarla konuşmak istiyordu.

A, B, C ve E seçeneklerindeki altı çizili sözcükler mecaz anlamda kullanılmamıştır. “Boş” sözcüğünün gerçek anlamı “içinde bir şey olmayan”dır. Bu sözcük, D seçeneğindeki cümlede, gerçek anlamının dışında “değersiz, bir işe yaramayan” anlamında kullanıldığı için mecaz anlamdadır. Cevap D

Terimsel Anlam Bir bilim, sanat, spor ve meslek dalıyla ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcüklere terim anlamlı sözcükler denir. 

Öğretmenimiz bu hafta açıları anlattı.



Güreşçilerimiz minderde başarılı olamadılar.



Sanatçı tiz sesiyle izleyenleri büyüledi

(matematik terimi) (spor terimi) (müzik terimi)

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim kullanılmıştır? A) B) C) D) E)

Adam iki dakika nefes aldırmıyordu bize. Arkadaşıma laf yok, o mert mi mert biridir. Başarılı olmak için yardımlaşmak şarttır. Düşünceleriyle herkese örnek oluyordu. Her şiirin cümle yapısı ve hece ölçüsü farklıdır.

E seçeneğindeki “hece ölçüsü” ifadesi şiirle, daha da genellenirse, edebiyatla ilgili bir ifade olduğu için terim anlamlıdır. Cevap E

No t                            

PEGEM AKADEMİ

PEGEM AKADEMİ

8

MECAZA DAYALI SÖZ SANATLARI



1. Benzetme (Teşbih) PÜR DİKKAT

Benzetme, ÖSYM’nin tüm sınavlarında, en fazla soruların sanatlardan biridir. LYS (eski ismiyle ÖSS) tarzı sınavlarda, benzetme edatı, benzetme yönü, benzetme çeşitleri gibi detaylara girilse de KPSS’de cümlede ya da paragrafta benzetme olup olmadığı sorulmaktadır.

Bir nesnenin, varlığın niteliğini daha etkili biçimde anlatmak için daha belirgin niteliği olan bir varlıktan yararlanma yöntemine “benzetme” denir. Tam bir benzetmede dört öge bulunur. Fakat bütün ögelerin kullanılması şart değildir. “Zeytin gibi siyah göz” benzetmesinde şu ögeler vardır:

Benzeyen: Asıl anlatılmak istenen, yani benzetmeye konu olan varlık: göz Benzetilen: Benzeyenin kendisine benzetildiği varlık: zeytin Benzetme Yönü: Benzeyenin benzetilene hangi yönden benzediği: siyah Benzetme Edatı: Cümleye benzetme anlamı katan sözcük: gibi Selvi 

gibi

benzetilen edatı

Kar

uzun benzetme yönü

gibi

beyaz

benzetilen

benzetme edatı

Tilki 

gibi

benzetilen

boy

benzetme

benzetme yönü

kurnaz

benzetme edatı

benzetme yönü

benzeyen

çamaşırlar benzeyen

çocuk

benzeyen

(I) Edebiyat sevgisigerçek olmayınca kişi ister politikacı, bilgin, ister mühendis, ister hekim olsun bir aydın sayılmaz. (II) ister Doğru dürüst düşünemez. (III) İyiyi kötüyü birbirinden ayıramaz. (IV) Batı’nın önemli politika adamlarını incelerseniz hepsinin sanata, edebiyata yakınlıklarını, o konularda yazdıkları yazıların, yaptıkları konuşmaların değerli birer çalışma olduğunu görürsünüz. (V) General de Gaulle’ün anıları bir edebiyat anıtıdır; Mitterant’ın konuşmaları, kitapları da…

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde benzetme yapılmıştır? A) I

B) II

C) III

D) IV

E) V

V. cümlede “Gaulle’ün anıları bir edebiyat anıtıdır” ifadesinde “anılar”, “edebiyat anıtı”na benzetilmiştir. Cevap E

PÜR DİKKAT

Benzetme örneklerinde hem “benzeyen” hem de “benzetilen” telaffuz edilir. Fakat eğretilmede benzetmeden farklı olarak bu kavramlardan sadece biri söylenir; diğer kavram karşı tarafça anlaşılır.

2. Eğretileme (İstiare) Eğretileme (istiare), aslında benzetme sanatından çok da farklı değildir. Benzetmede de eğretilmede de amaç, bir kavramın özelliğini güçlendirmek için onu başka bir kavrama benzetmektir. Eğretileme, yalnızca “benzeyen” ya da “benzetilen” ögeleriyle yapılan söz sanatı, aynı zamanda bir benzetme çeşidi olarak tanımlanabilir.

9



PEGEM AKADEMİ

Her yaz bu cennette tatil yaparım. benzetilen

(Benzeyen öge “tatil yeri”dir fakat söylenmemiştir.) 

Meleğim beşiğinde uyuyor. benzetilen

(Benzeyen öge “bebek”tir fakat söylenmemiştir.) 

Güneş bugün gülümsüyor bize. benzeyen

(Benzetilen öge “insan”dır fakat söylenmemiştir.)

No t                                                                          

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eğretileme (istiare) örneklenmiştir? A) Ağalıktan ve ağalardan kurtulmuş, başka diyarlara gidiyordu. B) Kültürün mayası, edebiyatta oluşup olgunlaşır. C) Bahçedeki söğüt ağacında yaşayan serçe yavrusu daldan düşmüştü. D) Bu kitapta yedi yazarın hikâyeleri bulunmaktadır. E) Eskiden, herkes birbirine selam verirdi. B seçeneğinde, “kültürün mayası” ifadesinde “kültür” kavramı mayalanabilen bir kavrama (yoğurt, hamur vs.) benzetilmiş ama bu kavram söylenmemiştir. Dolayısıyla istiare (eğretileme) yapılmıştır. Cevap B

Eğretileme çeşitli şekillerde yapılabilir: 1. Doğaya ait bir özellik insana aktarılabilir: 

O, cıvık bir insandır. sıvılara ait özellik



Babam geciktiğimi öğrenince yine esip gürleyecek. rüzgârın özelliği

2. İnsana ait bir özellik doğaya aktarılabilir, yani kişileştirme yapılabilir: 

Yılların hüznünü taşıyordu yollar. insana ait özellik

PÜR DİKKAT

Eğretilme de aslında bir çeşit benzetmedir. Kavramlardan biri gizlendiği ve benzetmeye göre daha fazla yorum gücü gerektirdiğinden daha nitelikli bir sanat kabul edilir. Fakat KPSS’de benzetme ve istiare ayrımına şu ana kadar yer verilmemiş, her iki sanat da “benzetme, benzerlik ilgisi” şeklinde tek başlık altında sorulmuştur.

PEGEM AKADEMİ

10



Güneş gülmüyor bugün yine. insana ait özellik

3. Doğaya ait bir özellik, doğadaki başka bir varlığa aktarılabilir: 

Yıldızlar akıyor damların üzerine. (suyun özelliği yıldızlara aktarılmış)



Bulutlar salkım salkım. (üzümün özelliği bulutlara aktarılmış)

4. Bir duyuyla ilgili bir kavram başka bir duyuyu anlatmak için kullanılabilir; buna “duyular arası aktarma” denir: 

Sıcak bir gülümseyişi vardı.

dokunma 

görme

Birbirinize tatlı tatma

sözler söyleyin.

işitme

PÜR DİKKAT

Bu aktarma çeşitlerine bazı kaynaklarda “Deyim Aktarmaları” başlığıyla da rastlanır.



Yumuşak sesiyle herkesi büyüledi.

dokunma 

işitme

Dışarıdan acı bir fren sesi geldi. tatma

işitme

3. Kişileştirme (Teşhis) İnsana ait özelliklerin insan dışındaki varlıklara verilmesidir. 

Bülbül, ağaran vakte kadar ağlarmış.

(Bu cümlede “bülbül” kişileştirilmiştir, insana ait bir özellik (ağlama) insan dışındaki bir varlığa yüklenmiştir.) PÜR DİKKAT

Kişileştirme, ÖSYM’nin sınavlarında çıkan soruların bir konudur.



Poyrazla

söyleşir



yaprakların sesi.

insana ait varlık

özellik

kişileştirilen

O kuşun ömrü bir güzel gecede kişileştirilen varlık

Bir güzel beste söylemekle geçer. insana ait özellik

Rıhtımda uyuyan



insana ait özellik

gemiyi hatırladın mı? kişileştirilen varlık

(I) Yaşar Kemal’i bence diğer tüm yazarlardan ayıran özelliği okur ile kendisini ayrı varlıklar olarak görmemesidir. (II) Anlattığı öykünün yüceliğinden neredeyse okur kadar o da etkilenir. (III) Bazen başladığı cümlede heyecanın giderek arttığını hissederiz. (IV) Çılgınca renklere bürünmüş toprak ve coşkulu deniz, yarpuzlar, hatmiler, baş döndürücü bir etki yaratır. (V) Ama bu baş döndürücü etki sadece okurda değil, yazının kendi içinde de varlığını sürdürür.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde kişileştirme yapılmıştır? A) I

B) II

C) III

D) IV

E) V

IV cümledeki “coşkulu deniz” ifadesinde insanın özelliği denize aktarılarak kişileştirme yapılmıştır. Cevap D

11

PEGEM AKADEMİ

4. Kinaye (Değinmece) Bir sözün hem gerçek hem de mecaz anlamını çağrıştıracak biçimde kullanılmasıdır. Fakat elbette mecaz anlam kastedilmektedir.  Ateş düştüğü, yeri yakar. (“Ateş düştüğü yeri yakar.” atasözü mecaz anlamda “ Acıyı yaşayan bilir.” demektir. Gerçek anlamı da anlaşılacağı üzere ateşin düştüğü yeri tutuşturacağıdır.)  Dikensiz gül olmaz.  Hamama giren terler. 

Taşıma su ile değirmen dönmez.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kinaye sanatı örneklenmiştir? A) B) C) D) E)

Gençliği, gözünde birden canlandı yaşlı kadının. Kaldırım çalışmalarında dükkân sahipleri büyük zorluk çıkardı. Bu konular üzerinde çok fazla düşünmemelisin. Romanın görevi insanı insana anlatmaktır. Kendisine hakaret edildiğinde yüzü hiç kızarmazdı onun.

E seçeneğinde “yüzü kızarmak” deyimi hem “tenin renk değiştirmesi” anlamında hem de “utanmak” anlamında kullanılabilir. Bu ifadede kinaye örneklenmiştir. Cevap E

5. Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması) Bir sözün benzetme amacı güdülmeksizin başka bir sözün yerine kullanılmasıdır. Ad aktarmasında asıl anlatılmak istenenle onun yerine kullanılan söz arasında bir çeşit ilginin olması gerekir. Bu anlam ilgilerinden bazıları aşağıda gösterilmiştir:

a) Parça - Bütün İlgisi  Ellerim dolu, arabayı sen açar mısın? (Bu cümlede “araba” sözcüğü ile kastedilen aslında “kapı”dır. Araba (bütün) söylenmiş, kapı (parça) kastedilmiştir.)

b) İç - Dış İlgisi  Çorba çok güzeldi, iki kase içtim. (Burada, “iki kase içtim” sözüyle “İki kase çorba içtim.” denilmek istenmiştir. “Dış (kase)” söylenmiş “iç (çorba)” kastedilmiştir.)

c) Sanatçı - Eser İlgisi  Şiiri sevmek için Yahya Kemal’i okumalısın. (“Yahya Kemal(sanatçı)” söylenmiş “Yahya Kemal’in şiirleri” kastedilmiştir.) d) Yer - Kişi (Topluluk) İlgisi  Bizim mahalle bu olayı asla unutmaz. (“Mahalle (yer)” söylenerek “mahalledeki insanlar (topluluk)” kastedilmiştir.) e) Kişi - Araç ilgisi  Değerli kalemlerimizden birini daha yitirdik. (“Kalem” söylenmiş, “yazar” kastedilmiştir.)  İstanbul’a ünlü raketler geldi. (“Raket” söylenmiş, “tenisçiler” kastedilmiştir.)

PÜR DİKKAT

Anlatım bozukluğu sorularında seçeneklerde ad aktarması gören bazı öğrenciler, ad aktarmasını anlatım bozukluğu zannedebilmektedir. Ad aktarmaları anlatım bozukluğu sayılmaz.

PEGEM AKADEMİ

12 f) Yer - Olay İlgisi  Erzurum ve Sivas, bağımsızlık savaşının ilk adımlarıdır. (“Yer” söylenmiş, “olay (kongreler)” kastedilmiştir.) g) Yön - Yer / Ülke İlgisi  Batı, Doğu’daki olaylara müdahale etmek zorunda. (“Yön” söylenmiş, “ülkeler” kastedilmiştir.)

Aşağıdakilerin hangisinde ad aktarması (mecaz-ı mürsel) vardır? A) B) C) D) E)

Düşünmek, insan olmamızın en önemli kanıtıdır. Bu karanlık gecenin de sabahı olacak elbet, üzülme sen. Şiir yazmaya annesinin isteğiyle başladı, şimdi ünlü bir şair. Bizdeki beyin göçü hiçbir ülkede bu kadar fazla değil ne yazık ki. Bu davranış pek de akıllıca sayılmaz ama yine de sen bilirsin.

D seçeneğindeki “beyin” sözcüğü ile kastedilen “insan”lardır. Dolayısıyla ad aktarması yapılmıştır. Cevap D

6. Dokundurma (Tariz) PÜR DİKKAT

Dokundurma, seçeneklerde ya da soru köklerinde “alay” adı altında da sorul-

Bir kimseyi iğnelemek, bir sözü tersini düşündürecek şekilde kullanmak ya da alay etmek amacıyla kullanılan ifadelerdir. 

Çok çabuk geldin, sen gelene kadar ağaç olduk.



O kadar açık konuştu ki söylediklerini hâlâ çözmeye çalışıyoruz.

maktadır.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde dokundurma (tariz) yapılmıştır? A) B) C) D) E)

Arkadaşlarını görünce onlarla takılmaya karar verdi. Akşam buluşalım da iki çift laf edelim. Bazen bu parka gider kuğuları izlerim. Böyle hızlı yürürsek karıncaları geçeriz herhalde. Her şeyin bittiğini anlayan hırsızlar ötmeye başlar polise.

D seçeneğinde hem “hızlı” hem de “karıncaları geçeriz”ifadesi kişilerin çok yavaş yürüdüğünü göstermektedir. “Hızlı” ifadesi de sözün tam ters anlamıyla kullanıldığını göstermektedir. Cevap D

7. Mübalağa (Abartma) PÜR DİKKAT

Mecazlı söylenen her söz abartma değildir. Abartmada bir kavrama aşırı ölçüler yüklenir.

Bir durumu olduğundan daha büyük ya da daha küçük gösterme sanatıdır. 





Bir ah çeksem dağı taşı eritir Gözüm yaşı değirmeni yürütür Yüce dağ başında bir ulu kartal Açmış kanadını dünyayı örter Avuç içi kadar yere yirmi beş kişi oturduk.

13

PEGEM AKADEMİ

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde mübalağa (abartma) yapılmıştır? A) B) C) D) E)

Arkadaşlarına takılıp onları kızdırmaktan hoşlanırdı. Balık ağlarının üzerine öbek öbek yaslanmış yosunlar. Senin için gök kubbeyi yerlere çalarım yar. Bazı toplumlar tüm yatırımlarını eğitime yönlendiriyor. Biraz daha bekleyelim, neredeyse yetişmiştir.

C seçeneğinde “gök kubbeyi yere çalmak” abartılmış bir durumdur. Burada sevgiliye duyulan sevginin gücü abartılmıştır. Cevap C

8. Dolaylama Bazı canlı ya da cansız varlıklar doğrudan anlatılmak yerine başka kavramlarla anlatılır. Bir kavramın birkaç sözcükle anlatıldığı bu sanata dolaylama denir. Ege’nin incisi

→

bacasız sanayi

→

İzmir turizm

delikli demir

→

tüfek

kara elmas

→

kömür

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde dolaylama yapılmıştır? A) Batı’da Doğu müziğine karşı ilgi oldukça fazladır. B) Birden beşe kadar köydeki okullarda okudu bu yazar. C) Beyaz altın, Çukurova’nın en büyük geçim kaynaklarındandır. D) Bu projenin tamamlanması neredeyse bir haftayı bulur. E) Cebi biraz para görünce herkese yüksekten bakmaya başladı.

PÜR DİKKAT

Dolaylamada kavramla söylenen sözler arasında bir ilgi aranmaz. Bunlar aslında canlı ya da cansız varlıklara takılmış “lakap”lardır. Örneğin, Zeki Müren’in lakabı nedir, diye sorulduğunda “Sanat Güneşi” yanıtı verilecektir.

C seçeneğinde “beyaz altın” ifadesiyle “pamuk” kastedilerek dolaylama yapılmıştır. Cevap C

9. Güzel Adlandırma Söylenmesi kulağa hoş gelmeyen, olumsuz ya da ürkütücü anlamlar çağrıştıran sözlerin daha olumlu, kabullenilebilir sözlerle anlatılmasıdır. ölmek

→

rahmete kavuşmak

gömmek verem

→ →

toprağa vermek ince hastalık

cin

→

iyi saatte olsunlar

PÜR DİKKAT

Ad aktarması, Dolaylama ve Güzel Adlandırma daha çok LYS tarzı sınavlarda tercih edilmektedir. KPSS’de de sorulabilir ihtimaline karşı konuyu görmekte fayda vardır.

PEGEM AKADEMİ

14

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde güzel adlandırma yapılmıştır? A) B) C) D) E)

Ben, senden ötürü bu hallere düştüm; haberin var mı? Değerli yazarımızı yarın son yolculuğuna uğurluyoruz. Öğrenciler, derslerde beni can kulağı ile dinliyordu. Öğretmenimle koridorda yan yana yürümeye başladık. Yeni öğretmenimizi gittikçe daha çok seviyorum.

B seçeneğinde “son yolculuğuna uğurlamak” ifadesiyle “gömmek” kavramı kulağa daha olumlu gelecek şekilde ifade edilmiştir. Cevap B



SÖZCÜKLER ARASINDAKİ ANLAM İLİŞKİLERİ

Eş - Yakın Anlamlı Sözcükler Yazılışları farklı, anlamları aynı olan sözcüklere eş anlamlı sözcükler denir. ses - seda hafıza - bellek saha - alan mektep - okul Anlamları birbirine yakın ama anlamca tam örtüşmeyen sözcüklere yakın anlamlı sözcükler denir. 

gezmek - dolaşmak dinlemek - işitmek yalan - yanlış

çökmek doğru- oturmak - dürüst bakmak - seyretmek

PÜR DİKKAT

Eş anlamlı sözcüklerin bir arada kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar.  Konuyu bize açık ve net bir şekilde anlattı.

(I) Bazı bencil, egoist ve çıkarcı kimseler vardır ki onlar, sırf kendilerine zarar vermiyor diye kötülük yapan kimselere engel olmazlar. (II) Onların başkalarına kötülük yapmalarına, bu kötülüklerinin bütün toplumu zarara uğratmalarına ses dahi çıkarmazlar. (III) Onlara dokunmamaya çalışırlar. (IV) Oysa bu tavır son derece yanlıştır. (V) Yalnız kendimizi değil, toplumun diğer bireylerini de düşünmek zorundayız.

Bu parçadaki numaralı cümlelerin hangisinde eş anlamlı sözcükler bir arada kullanılmıştır? A) I

B) II

C) III

D) IV

E) V

I. cümlede “bencil” ve “egoist” sözcükleri eş anlamlıdır ve bir arada kullanılmış, anlatım bozukluğuna yol açmıştır. Cevap A

15

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yakın anlamlı sözcükler bir arada kullanılmıştır? A)

C) D)

Ne yapılırsa yapılsın, ne tedbir alınırsa alınsın, her iş, ulaşacağı sonuca ulaşır. İnsan düşüncesini anlatırken kullandığı sözcüklere özen gösterdiği ölçüde dilini geliştirir. Son zamlarla birlikte çeşitli ürün ve hizmetlerin ücret ve fiyatları arttı. Bu dünyada kalıcı olmak, herkes tarafından okunmakher yazarın hayalidir.

E)

İnsanın gerçek bir sanat eseri üretebilmesi için pek çok koşul bir araya gelmelidir.

B)

C seçeneğindeki “ücret” ve “fiyat” kelimeleri yakın anlamlı sözcüklerdir. Fakat anlamları bire bir aynı değildir. Hizmetin karşılığı “ücret”, eşyanın karşılığı “fiyat” olarak kullanılır. Cevap C

Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler Nitelikleri ve durumları birbirine ters düşen sözcüklerekarşıt anlamlı sözcükler denir. 

Az veren candan çok veren maldan...



Akıllı köprü arayıncaya kadar deli köprüyü geçer.



Eskisi olmayanın yenisi olmaz.

No t                                 

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşıt anlamlı sözcükler kullanılmıştır? A) B) C) D) E)

Yazılarında zaman zaman toplumsal ve ekonomik sorunlara da değinir. Burada yapaylıkla doğallık iç içe girmiştir. Bu kente bundan birkaç yıl önce de gelmişti. İşi o denli çok ki kendine ayıracak zamanı yok. Derslerinde hem görsel hem de işitsel araçlardan yararlanıyor.

B seçeneğindeki yapaylık ve doğallık sözcükleri karşıt anlamlıdır. Doğal, “doğanın düzenine uygun” anlamında, yapay ise “doğadaki benzerlerine uygun olarak üretilen, yapma” anlamındadır. Cevap B

Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan sözcüklere eş sesli sözcükler denir. çay (akarsu)



at (hayvan)



çay (içecek) at - (atmak eylemi)

yüz (surat)



yüz - (yüzmek eylemi)

PEGEM AKADEMİ

PEGEM AKADEMİ

16 gül: Kışın yaprağını döken, dikenli, çalı veya ağaççık şeklinde bir süs bitkisi ve bu bitkinin katmerli, güzel kokulu çiçeği. 

Dikensiz gül olmaz, derler atalarımız.

gül- (fiil olarak): Hoşuna, tuhafına giden durumlar karşısında sesli veya sessizce duygularını açığa vurmak. 

Küçük kızla bir arkadaş gibi konuşuyor, gülüyordu hiç durmadan.

(Yukarıdaki örneklerde “gül” ve “gül-” sözcükleri eş seslidir. Çünkü yazılışları aynıdır ama aralarında hiçbir anlam ilişkisi yoktur.)

Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisinin sesteşi vardır? A) B) C) D) E)

Bütün gençler gibi o da başına buyruk olmak istiyordu. Bu yıl yaptıklarımız, gelecek yıl yapacaklarımızın teminatı olacaktır. Dağdan aşağı süzülen kartal bir kayanın üzerine kondu. Değişim kimi zaman kendini hiç fark ettirmeden hayata geçer. Her acı ve sıkıntının nedenini bilir, ona göre hareket ederdi.

B seçeneğinde “yıl” kelimesi hem “sene” hem de “yılmak: bezmek, usanmak” anlamlarına gelebilen sesteş bir sözcüktür. Cevap B

No t                          

Somut - Soyut Anlamlı Sözcükler Somut anlamlı sözcükler: Beş duyuyla (görme, işitme, koklama, tatma, dokunma) algılanabilen varlıkları karşılayan sözcüklerdir. 

“Koku, ses, lamba, yumuşak, acı” sözcükleri beş duyuyla algılanabildiği için somuttur.

Soyut anlamlı sözcükler: Beş duyuyla algılanamayan varlıkları karşılayan sözcüklerdir. 

“Nefret, üzüntü, mutluluk, akıl, ruh” gibi sözcükler beş duyumuzla algılanamadığı için soyuttur.

t No

                             

    

           

17

Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi soyut anlamlıdır? A) B) C) D) E)

Gençler, bu ormanları sizler yaşatacaksınız. Çocuklar öğretmenlerini dört gözle bekliyordu. İki hafta boyunca okula gelemeyecekmiş öğretmenimiz. Yoldan geçenlere tek tek hediyeler verdiler. Şairin dizelerinde doğa sevgisi kendini çok belli ediyor.

E seçeneğinde “sevgi” sözcüğü beş duyu ile algılanamayan bir kavramı karşılamaktadır; Dolayısıyla soyut anlamlıdır. Cevap E

Nitel - Nicel Anlamlı Sözcükler Nicel anlamlı sözcükler: Varlıkların ölçülebilir, sayılabilir ya da karşılaştırılabilir özelliklerini gösteren sözcüklerdir. 

Geniş bahçeli bir ev aldı İstanbul’da ve emekli olunca oraya taşındı.(alan ölçüsü)



Uzun bir moladan sonra yolcular tekrar araçlara bindiler. (zaman ölçüsü)



Yüksek bir maaşla yeni işine başladı. (sayı-para ölçüsü)

Nitel anlamlı sözcükler: Varlıkların ölçülemeyen, sayılamayan özelliklerini gösteren sözcüklerdir. 





Onun babası çokgeniş biridir,hiçbir şeye kolaykolay kızmaz.(“rahat” anlamında) Uzun etmeişte, bu işbugün bitecek, dedimsana.(“nazlanma, direnme” anlamında) Yüksek hedeflereulaşmak, çokfedakârlık gerektirir.(“ulaşılması güç” anlamında)

Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi nitel anlamlıdır? A) B) C) D) E)

Ben de sana burada olanları uzun uzun yazacağım. Bir ay sonra kitabım, kapağı desenlerle süslü olarak çıkmıştı. Bu kadar eli uzun bir insan görmedim herkese para dağıtıyordu. Boğaz kıyısında oturmuş, açıktaki beş on balıkçı teknesini seyrediyorduk. Bu olay üzerine, gemide fazla kişi kalmadı.

Nitel, ölçülemeyen özellikleri gösteren bir kavramdır. C seçeneğinde “eli uzun” ifadesi de ölçülebilir bir uzunluk (ölçü, süre, zaman vs.) göstermemektedir. Dolayısıyla nitel anlamlıdır. Diğer sözcükler nicel (ölçülebilen, sayılabilen, gözlenebilen) bir özellik göstermektedir. Cevap C

Genel - Özel İlişkili Sözcükler Genel anlamlı sözcükler: Anlam kapsamı geniş olan, altında birden çok tür barındırabilen sözcüklerdir. 

Bitki, taşıt, sanatçı, yemek, ülke...

Özel anlamlı sözcükler: Anlam kapsamı dar olan, kavramları tek tek karşılayan sözcüklerdir.

PEGEM AKADEMİ

PEGEM AKADEMİ

18



Hanımeli, bisiklet, Sezen Aksu, mantı, Türkiye...

varlık canlı insan

bitki

cansız hayvan

ağaç çam kızılçam

No t                                        

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükler arasında genel - özel ilişkisi yoktur? A) B) C) D) E)

Canlılar âleminin en kutsal varlığı insandır. Varlıkları canlı ve cansız diye ikiye ayırmışlar. En sağlıklı sporun yürüyüş olduğu biliniyor Okulun bu denemede gösterdiği başarıyı kimse inkâr edemez. En güzel çiçek bence güldür.

İnsan bir canlı türüdür; varlıklar, canlı ve cansız diye ikiye ayrılır; yürüyüş, bir spordur; gül, çiçeklerden bir çeşittir. Ancak başarı, bir bütün olan okulu oluşturan parçalardan biri değildir. Cevap D PÜR DİKKAT

Sözcükler arası anlam ilişkileri sözcükte anlam sorularında sorulabildiği gibi cümle ve paragraf düzeyindeki sorularda da karşılaşılan bir konudur.

Yansıma Sözcükler Doğadaki varlıkların seslerine benzetilerek oluşturulan sözcüklere yansıma sözcükler denir. 

Tak, şır, hav, gür, fokur, me …

No t            

19

PEGEM AKADEMİ

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde doğadaki seslerden türemiş (yansıma) bir sözcük kullanılmıştır? A) Kurtların ulumalarını duyunca korkmaya başlamıştım. B) Böyle ayak oyunlarıyla bir yere varamazsın. C) Bir gün olsun beni düşündüğün oldu mu? D) Kitap okumayan insanlar gibi olmak istemiyorsak okumalıyız. E) Kitap, sokak kedilerinin yaşamlarını da anlatmaktadır. A seçeneğindeki oluşmuştur “ulumak” (miyavlamak, sözcüğü bu havlamak hayvanların dönüştürülmesiyle gibi).çıkardıkları sesin kelimeye Cevap A



KALIPLAŞMIŞ SÖZÖBEKLERİ

Birden çok sözcükten oluşan ve anlamca bir durumu, kavramı, nesneyi yansıtan her unsur, bir söz öbeğidir.

İkilemeler Anlatıma güç kazandırmak amacıyla çeşitli özelliklerdeki iki sözcüğün yan yana getirilmesiyle oluşturulan söz öbeklerine ikileme denir. Çeşitli şekillerde yapılabilir:  Eş ya da yakın anlamlı sözcüklerden oluşur: Doğru dürüst, yalan yanlış, kırık dökük…  Karşıt anlamlı sözcüklerden oluşur: Gece gündüz, aşağı yukarı, er geç, irili ufaklı… 









Biri biri anlamsız sözcüklerden Ufakanlamlı tefek, yırtık pırtık, eğri büğrü, kabaoluşur: saba… İkisi de anlamsız sözcüklerden oluşur: Abuk sabuk, mırın kırın, ıvır zıvır, abur cubur… Aynı sözcüğün tekrar edilmesiyle oluşur: Yavaş yavaş, ince ince, koşa koşa, hıçkıra hıçkıra… Yansıma sözcüklerden oluşur: Şırıl şırıl, çatır çatır, fokur fokur, gürül gürül… Fiillerle kurulabilir: Güle oynaya, düşe kalka, ağlaya sızlaya...

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme kullanılmıştır? A) Odanın içini güzel bir kekik kokusu sarmıştı. B) Araba hiç durmadan çamura bata çıka yola devam etti. C) Ormanın ortasında tatilin keyfini çıkarıyorduk. D) Bulaşıkları yıkayarak annesine yardım ederdi. E) Toplantıda gündemden hiç düşmeyen konulara değinildi. B seçeneğindeki “bata çıka” sözcüğü karşıt anlamlı fiillerle oluşturulmuş bir ikilemedir. Cevap B

No t          

PÜR DİKKAT

KPSS sorularında ikilemelerin nasıl yapıldığına yönelik sorular tercih edilmemektedir. Bu sorular yaprak testlerde, soru bankalarında ve ünite testlerinde konuyu pekiştirmek amacıyla kullanılır. KPSS’de cümle veya parçada ikileme olup olmadığı sorulmaktadır.

PÜR DİKKAT

Yineleme ile ikileme karıştırılmamalıdır. Parçanın birkaç farklı yerine aynı sözcükler geçmişse buna “yineleme” denmektedir. İkilemeler, bir arada kullanılır.

PEGEM AKADEMİ

20

Pekiştirmeler Anlatımı güçlendirmek amacıyla kullanılan ek, sözcük ya da öbeklerdir. Çeşitli şekillerde yapılabilir: 









sıcak sımsıcak  masmavi mavi (sözcüğün ilk hecesinin bir ekle yinelenmesiyle) sıcak  sıcacık büyükçe büyük (“-ca, -cık” ekleriyle) sıcak mı sıcak sıcak  konuşuyor konuşuyor da konuşuyor (“mi” edatı ve “de” bağlacıyla) pek sıcak sıcak  iyi oldukça iyi (sözcüğün önüne pekiştirme anlamlı bir sözcük getirilerek) cehennem gibi sıcak sıcak  melek gibi güzel güzel (benzetme yoluyla pekiştirme)

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde pekiştirme yapılmıştır? A) B) C) D) E)

Bizim oğlan bugünlerde nedense konuşmuyor. Uçuşan kuşlar güzel mi güzel bir günün habercisiydi. Bu haberi duyunca dünya başıma yıkıldı sandım. Çocuk, elini neredeyse makineye kaptırıyordu. Doğrusu ben de görüntülü telefondan hoşlanmazdım.

B seçeneğindeki “güzel mi güzel “ ifadesi “mi” edatıyla yapılmış bir pekiştirmedir. Cevap B

Deyimler Bir kavramı, bir durumu daha güçlü ve etkili şekilde ve herkesin anlayabileceği kalıplarla anlatmak amacıyla kurulmuş söz öbeklerine deyim denir. 

Sonunda kabak başına patladı.



Gördüğümüz korkunç manzara hepimizi can evimizden vurmuştu.



Bağrına taş basarak yıllar yılı beklemişti.

(İlk cümlede geçen “kabak başına patlamak” sözü kalıplaşmış bir söz öbeğidir. “Başkalarının da ilgisi olan bir işte, sadece kendisinin zarar görmesi” anlamını karşılamak tadır. Aynı şekilde diğer cümlelerdeki deyimler de kaynaşmış, kalıplaşmıştır.)

21

PEGEM AKADEMİ

No t Deyimlerin                                                                  

(I) İnsanlar okudukları romanlardan iyi ahlaklı olmayı öğrenirler mi? (II) Edebiyat birçok şey öğretmek için iyi bir araç olarak düşünülür. (III) Bilim, felsefe ve tarih konularını işleyen romanlar bazı şeyleri öğretmekte başarılı sayılırlar. (IV) Derste çocuğun yüz çevirdiği tarih, bir kurgu içinde verildiğinde pekâlâ zevkle öğrenilen bir konu halinegelebilir. (V) Çocuklara masal anlatanlar bilirler, biraz durakladığınızda çocuk hemen sorar “Ee, sonra ne olmuş?” diye.

Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisinde deyim kullanılmıştır? A) I

B) II

C) III

D) IV

E) V

IV. cümlede geçen “yüz çevirmek” deyimi, “ilgisini göstememek, artık ilgilenmemek” anlamlarında kullanılan bir deyimdir. Cevap D

Deyimler farklı biçimlerde olabilir: 









göz atmak, dil dökmek, etekleri zil çalmak... (-mek / -mak ekiyle oluşturulmuş mastar kalıplar) püf noktası, eli maşalı, kelle koltukta... (öbekleşmiş sözler) Vay canına! Yok canım! Hele şükür! (ünlem biçiminde) Hangi rüzgâr attı? Hangi dağda kurt öldü? (soru biçiminde ) İğne atsan yere düşmez. İncir çekirdeğini doldurmaz. (cümle biçiminde)



Bizim tavuk bir yumurta yumurtlar yedi mahalle duyar, elin kısrağı küheylan doğurur, ses çıkmaz. (öykü biçiminde)

PÜR DİKKAT

Deyim denince, genellikle bir şey yapmak, bir şey etmek gibi “-mek / -mak”lı kalıplar akla gelmektedir. Oysa deyimler çok farklı kalıplarda olabilmektedir: Püf noktası, Vay canına, hadi ordan, evlere şenlik... Bu yüzden sorulardaki ve örneklerdeki deyim kalıplarını dikkatli inceleyiniz.

PEGEM AKADEMİ

22 Bazı deyimler gerçek anlamlıdır: 

İyi gün dostu, kara gün dostu, çoğu gitti azı kaldı, kimi kimsesi yok, ismi var cismi yok, hem suçlu hem güçlü, özrü kabahatinden büyük...

Bazı deyimler mecaz anlamlıdır: PÜR DİKKAT

Deyimler genel kural, öğüt niteliği taşımaz, belli bir durumu en kısa şekilde ve biraz da mizah ve çekicilik katarak ifade etmek için söylenir.



Kelle koltukta, göz atmak, dilinde tüy bitmek, içi cız etmek...

Bazı deyimler hem gerçek hem mecaz anlamlı, yani kinayelidir: 

Aba altından sopa göstermek, yüzü kızarmak, elinden tutmak, ağzına bir parmak bal çalmak, köşeyi dönmek, dallanıp budaklanmak...

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir deyim açıklamasıyla birlikte verilmiştir? A) B) C) D) E)

Öykülerini, dişinden tırnağından artırdığı parayla bastırmış. Karşısında beni görünce donup kaldı. Artık geçmişe bir sünger çekmek istiyordu. O her şeye dudak büker, hiçbir şeyi beğenmez. Dayısı elinden tuttu da bir iş kurabildi.

D seçeneğindeki “dudak bükmek” deyiminin anlamı “bir şeyi beğenmemek”tir. Bu anlam da cümlede verildiğine göre deyim açıklamasıyla birlikte verilmiştir. Cevap D

No t                   

Atasözleri Atasözleri, geniş halk yığınlarının yüzyıllar boyunca deneyimlerden ve bunlara dayalı düşüncelerden doğmuş yargılardır. Atasözleri bir ulusun ortak düşünce, kanı ve tutumunu belirtir. Genel geçerli yargılardır, yani bir atasözüyle belgelendirilen tutumun doğruluğu herkesçe kabul edilir. Atasözlerinin ayırıcı özelliği yol göstermesi ve öğüt vermesidir. Bu yönüyle deyimlerden ayrılır. Bununla birlikte çeşitli ifade özellikleri de vardır.

Sosyal olayların nasıl olageldiklerini bildiren atasözleri:   

Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür. Minareyi çalan kılıfını hazırlar. Araba kırılınca yol gösteren çok olur.

Doğa olaylarının nasıl olageldiklerini belirten atasözleri:   

Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır. Zemheride kar yağmadan kan yağması iyi. Mart yağar nisan övünür, nisan yağar insan övünür.

23 Denemelere ya da mantığa dayanarak doğrudan doğruya ahlak dersi ve öğüt veren atasözleri:   

Çirkefe taş atma, üstüne sıçrar. Bugünkü işini yarına bırakma. Yoldan kal, yoldaştan kalma.

Birtakım gerçekler, felsefeler, bilgece düşünceler bildirerek dolaylı olarak yol gösteren atasözleri:   

Bal bal demekle ağız tatlı olmaz. Korkunun ecele faydası yoktur. Taşıma su ile değirmen dönmez.

Töre ve gelenekleri bildiren atasözleri:   

Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı var. Kızını dövmeyen dizini döver. Kız beşikte, çeyiz sandıkta.

Kimi inanışları bildiren atasözleri: 

Kırk yılda bir ölen olur, eceli gelen ölür.



Akacak kan damarda durmaz.



Baykuşun kısmeti ayağına gelir.

No t                 

    



                  

Bazı atasözleri gerçek anlamlıdır: 

Bugünkü işini yarına bırakma.



Dost ile ye iç, alışveriş etme.



Akıllı düşman akılsız dosttan hayırlıdır.

Bazı atasözleri mecaz anlamlıdır: 

Denize düşen yılana sarılır.



Minareyi çalan, kılıfını hazırlar.



Damlaya damlaya göl olur.

Bazı atasözleri de hem gerçek hem mecaz anlamlı, yani kinayelidir:  

Balık baştan kokar. Mum, dibine ışık vermez.



Ateş, düştüğü yeri yakar.

Bazı atasözleri eksiltili cümle (yüklemi söylenmemiş, tamamlanmamış cümle) şeklindedir: 

Balı dibinden, yağı yüzünden...



Borç vermekle, düşman kırmakla...



Ata arpa, yiğide pilav...

PEGEM AKADEMİ

PEGEM AKADEMİ

24 Bazı atasözleri öykü, genellikle de karşılıklı konuşma biçimindedir: 



Yengece niçin yan yan gidersin demişler; serde kabadayılık var, demiş. Tilkiye tavuk kebabı yer misin demişler; adamın güleceğini getiriyorsunuz, demiş.

Bazı atasözleri anlamca birbirine ters düşmekte, çelişmektedir: 

Yalancının evi yanmış, kimse inanmamış.



Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar.



İyilik eden iyilik bulur.



İyiliğe iyilik olsaydı koca öküze bıçak olmazdı.

Düşüncesiz ve yersiz davranan, gerçeği görmeyen, anlayışı kıtkimseler yaptıkları işlerin, söyledikleri sözlerin ne gibi sonuçlardoğuracağını hesap edemezler. Bu yanlarıyla, iyi niyetli deolsalar dostlarına bilmeyerek zarar verebilirler. Bunun aksine, bilgili rakibin neler yapabileceği, hangi yollara başvuracağı önceden tahmin edilip sezilebilir; dolayısıyla kişi tedbirini alır, kendisine gelebilecek zararları önlemeye çalışır. Bu parçada anlatılan durumu aşağıdaki atasözlerinden hangisi en iyi özetler? A) B) C) D) E)

Akıl akıldan üstündür. Akıllı düşman, akılsız dosttan hayırlıdır. Akıllı hırsız, şaşkın ev sahibini bastırır. Akıl adama sermayedir. Akıllıyı arkada tutma, akılsızı kılavuz etme.

Bu parçada anlatılanlar B seçeneğindeki atasözünün açıklamasıdır.

Diğer atasözlerinin açıklaması aşağıdaki gibidir: Akıl akıldan üstündür:

Her insan aynı anlayış, bilgi ve düşünme gücüne sahip değildir. Bizim akıl edemediğimizi, bir başkası akıl edebilir. Biri bizden daha iyi düşünüp karanlık bir noktada bize ışık tutabilir. Bu bakımdan önemli işlerimizde güvenli, geniş düşünce sahibi kimselere danışmaktan, onların bilgi ve tecrübesine başvurmaktan kaçınmamalıyız. Akıllı hırsız, şaşkın ev sahibini bastırır:

Aklını kullanmasını bilen, açık göz, uyanık ve düzenbaz kimseler düşüncesiz, kavrayışı kıt, ahmak ve şaşkın kimseleri aldatmakta bir zorlukla karşılaşmazlar. Hatta bu kimseler, karşılarındaki bu aptal insanları, haklı da olsalar haksız çıkarabilirler; kendilerini suç işlememiş gibi gösterebilirler. Akıl kişiye (adama) sermayedir:

Giriştiğimiz hemen bütün işlerde başarılı ya da başarısız olmamızdaki en büyük etken akıldır. O, yapmaya çalıştığımız işte baş aracımızdır. Onu gerektiği gibi, yerinde kullanırsak iyi sonuç almamız kolaylaşır. Hemen her işte bir sermayeye gerek duyulduğu açıktır. Bu sermaye de paradır. Ama unutmayalım ki, paranın da işe yarar şekilde kullanılması akılla olur. Akıllıyı arkada tutma, akılsızı kılavuz etme:

Hangi işte, hangi yönetimde olursa olsun sağlıklı bir sonuca gidilmek isteniyorsa, mutlaka iyi ve doğru düşünenlere, işinin ehli ve akıllı kimselere öncelik verilmelidir; onlar takipçi değil, takip edilenler olmalıdır. Eğer bunun tersi yapılıp akılsız, ahmak, beceriksiz, anlayışı kıt kimselere öncelik verilir, onlar iş başına getirilirse yapılan işten olumlu bir sonuç elde edilemez; elde kalan yalnızca zarar olur. Cevap B

25



PEGEM AKADEMİ

KALIPLAŞMAMIŞSÖZ ÖBEKLERİ

Bir yazar, kalıplaşmış söz öbeklerinin (ikileme, deyim, atasözü) dışında kendisi de sözcüklere farklı anlamlar yükleyerek yeni söz öbekleri oluşturabilir. Bunların dilde bilinen, kalıplaşmış kullanımları yoktur. Bu sözler kullanıldıkları metinde özel bir anlamı karşılayarak yazarın iletmek istediği yargıyı aktarır.

Geçen hafta Boğaziçi Üniversitesinde Yaşar Kemal’e fahri doktorluk unvanı verileceğini duyunca bir tek şeye şaşırdım: daha önce verilmemiş olmasına. Strasbourg Üniversitesi gibi Avrupa’nın saygın eğitim kurumlarından yıllar önce aynı unvan verilmişti; ama Türkiye’deki üniversitelerin daha erken davranmamış olmasıydı beni şaşırtan. Yaşar Kemal’in romanı ve yaşamı hakkında söylenmemiş ne kaldı diye düşünerek gittim Boğaziçi Üniversitesinin Albert Long Hall’deki etkinliğine. Fakat Türk romanının en büyük ustası konuşmaya başlayınca, taptaze duygular içinde bıraktı beni.

Bu parçada altı çizili sözle Yaşar Kemal hakkında aşağıdakilerden hangisi vurgulanmıştır? A) B) C) D) E)

Yurt içinde yeni yeni anlaşılmaya başlandığı Yepyeni düşünceler ürettiği Farklı türlere geçiş yaptığı Kendini genç hissettiği Farklı bir tarzı olduğu

Altı çizili sözde “taptaze “ifadesi, Yaşar Kemal’i dinleyen kişinin, beklentisinin tam tersiyle karşılaştığını göstermektedir. Yine aynı şeyleri duyacağını sanan kişi yeni şeylerle karşılaşmıştır. Cevap B Bu da B seçeneğinde verilen “yeni düşünceler” olabilir.

Sözcükler bir milletin hafızasının en canlı şahitleri. Teknolojinin tanımakta zorlandığı sözcüklerin çoğu şimdi dar ağacında. Kim bilir tam ip çekilecekken ipi koparacak nişancıyı bekliyordur. Bence o nişancılarşairlerdir. Bu parçada altı çizili sözle sözcüklerin hangi özelliği vurgulanmaktadır? A) B) C) D) E)

Unutulmak üzere olmaları Hâlâ kullanılıyor olmaları Eserlerde sıkça kullanılmaları Duyguları ifadede araç olmaları Zamanla yeni anlamlar kazanmaları

Parçada geçen “dar ağacı” insanların hayatlarına son vermek için kullanılan düzeneği karşılayan bir kavramdır. Bu kavramde parçada, anlamda, sözcükler için kullanılmıştır. Sözcüklerin ölmesiyle kastedilen onların mecaz unutulmasıdır. Cevap A

PÜR DİKKAT

KPSS’de çıkan “Sözcükte Anlam” sorularının çoğu, yoruma dayalı bu tip sorulardır. Bu soruları çözerken, verilen metnin iyi anlaşılmasına ve sözcüklerin gerçek anlam özelliklerine de dikkat edilmelidir.

PEGEM AKADEMİ

26

Bazı yazarlar varlıklarını kendinden üstün saydıklarına öykünmeye borçludur. Böyle olduğu için de öykündükleri kişiler unutulunca onlar da unutuluverir.

Bu parçadaki altı çizili sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D)

Kimseye benzememeye çalışma Başkalarını taklit ederek var olma Özgün konular işleme Kendinden sonraki yazarları etkileme

E)

Kendini diğer yazarlardan üstün görme

Öykünmek, başkasına benzemeye çalışmak anlamındadır. Varlığını öykünmeye borçlu olan bir yazarın başkalarını taklit ederek var olduğu söylenebilir. Cevap B

Ulusal kültürle evrensel kültürü bir bahçe duvarına benzetebiliriz. Bu duvarın iç yüzü yerele, yöresele bakarsa dış yüzü de evrensele bakacaktır. Sanatçı yapıtlarında, bu duvarın iki yüzünü de aynı anda yansıtabilmelidir.

Bu parçaya göre “duvarın iki yüzünü de aynı anda yansıtabilmek” sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? A)

Yerel kültüre evrensel kültürden daha fazla yer vermek

B) C) D) E)

Evrensel kültürü oluşturan unsurları ortaya koymak Yerel ve evrensel unsurları bir arada vermek Her kültürün kendine has özelliklerini yansıtmak Yerli kültürden yola çıkarak evrenselliğe ulaşmak

Parçada ulusal kültür, bahçe duvarının iç yüzüne; evrensel kültür, dış yüzüne benzetilmiş ve sanatçıların eserlerine duvarın iki yüzünü yani ulusal ve evrensel kültürü aynı seviyede yansıtmaları gerektiği anlatılmıştır. Buna göre “duvarın iki yüzünü de aynı anda yansıtabilmek” sözüyle “yerel ve evrensel unsurlara eşit seviyede yer vermek” anlatılmak istenmiştir. Cevap C

27

BULMACA 1

PEGEM AKADEMİ

Bulmacanın çözümlerini sayfa 373’te bulabilirsiniz.

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

Yukarıdan Aşağıya

Soldan Sağa 1.

Devinim.

2.

6.

Gürbüz, sağlıklı, çok güzel ve temiz çocuklar için söylenir.

“Şaşırmak, düşünemez bir hâle gelmek” anlamında bir deyim.

3.

Benzetmenin tek ögesiyle yapılan söz sanatı, eski ismiyle “istiare”.

4.

Bir sözün hem gerçek hem de mecaz anlamını çağrıştıracak biçimde kullanılması.

14. Bir durumu olduğundan daha büyük ya da daha küçük gösterme.

5.

“Tartışılmaz, başka bir yoruma elverişli olamayan” anlamında bir deyim.

16. Doğadaki varlıkların seslerine benzetilerek oluşturulan sözcükler.

7.

Taklit etmek, özenmek.

8.

Kendini göstermek için işe karışan.

17. Bir bilim, sanat, spor ve meslek dalıyla ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcük.

9.

Bir pekiştirme sözcüğü.

12. “Gönül verip âşık olmak, tutulmak” anlamında bir deyim. 13. Zihinde tasarlanan, imaj.

19. Mâl etmek. 20. “Taşıma su ile ---- dönmez.” atasözünde boş bırakılan yere getirilecek söz.

10. “Bir nokta üzerine dikkati ya da ilgiyi çekmek” anlamında bir deyim. 11. Bir kimseyi iğnelemek, bir sözü tersini düşündürecek şekilde kullanmak ya da biriyle alay etmek amacıyla kullanılan ifade. 15. Ölçülebilir, sayılabilir özellikleri gösteren sözcükler. 18. Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan sözcükler.

PEGEM AKADEMİ

28

ÇÖZÜMLÜ TEST 1.

4.

İşi yine bana yıktığını öğrenince çok kızdım.

II.

Odanın duvarını yıkarak salonu biraz daha genişlettiler.

A)

III.

Dün akşamki fırtınanın yıktığı ağaç yolu kapatmış.

B)

IV.

Suçu kardeşine yıkmanın yanlış olduğunu

V.

anladı. Bir kamyon eşyayı kapının önüne yıkıp gittiler.

Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangilerinde “yıkmak” sözcüğü aynı anlamda kullanılmıştır?

C) D) E)

2.

I.

Yeni bir iş yeri açmak için tüm hazırlıkları tamamlamış.

II.

Lavabonun tıkanan borusunu açmak için gerekli pompayı bulamamış.

III.

Televizyonu açmak için en son düğmeye

IV.

basacaksınız. Yeni bir sınav açmak için üç ay beklemek gerekecek.

V.

I.

Çoğunluk sağlanamadığı için toplantı ertelendi.

II.

Onun pişkinliğine bir anlam veremedik.

III.

Cesaretinin kırılmasına sen sebep oldun.

IV.

Çevre temizliğine önem vermek gerekir.

Yukarıdaki cümlelerin hangilerinde altı çizili sözcükler gerçek anlamıyla kullanılmıştır? A) I ve II D) II ve IV 6.

Sergi açmak için büyük ve aydınlık bir salon istiyormuş.

“Açmak”sözcüğü yukarıdaki cümlelerin hangi-

B) I ve IV

C) II ve III

E) III ve IV

Asırlar önce bir ozan çağları delen sesiyle şöyle demişti: “Biz dünyadan gider olduk Kalanlara selam olsun.”

Bu dizelerde “çağları delen sesi” sözüyle şairin hangi yönü vurgulanmıştır?

lerinde aynı anlamda kullanılmıştır? A) I ve II B) I ve V C) II ve IV D) III ve V E) IV ve V Gülmece ögesini, belli bir oranda şiirimin hamuruna katarım; şiirime güleçlik kazandırmak için. Hem acı ilaçlara birazcık şeker katarlar ya, içimi kolay olsun diye, onun gibi. Amaç boşu boşuna güldürüp eğlendirmek değil, gerçekliğin içimini kolaylaştırmak.

Yağmur suyu gibi saf, kar gibi temiz insanlardı bunlar. Küçük serçe gök kapısının önünde duran adama beni gösterdi. Arılar, solucanlar uyanmasaydı o sabah bahar geç kalacaktı. Çareyi, eve yatak odasının penceresinden girip çıkmakta bulmuştu. İnce, yeşil yapraklar tomurcuklarını yırtmış, aşağı bakıyorlar.

5.

A) I ve II B) I ve IV C) I ve V D) II ve IV E) III ve V

3.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşıt anlamlı sözcükler bir arada kullanılmıştır?

I.

A)

7.

Şairin şiirlerini samimice oluşturması

B)

Yaşadığı devrin en büyük şairi olması

C)

Çağlar boyunca unutulmaması

D)

Çağının şairlerini etkilemesi

E)

Şiirleriyle toplumu derinden etkilemesi

Çocukluğumdan beri topluluk önünde konuşamam ben; düşüncelerimin zinciri kopar, dilim

Parçada geçen “gerçekliğin içimini kolaylaştırmak” sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

bağlanmış gibi olur; öylece kalakalırım orada. Bu cümledeki altı çizili sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A)

Şiirin duygu yükünü artırma

A)

Anlatacaklarının sırasını şaşırma

B)

Anlaşılmayı zorlaştırma

B)

Yerel söyleyiş özelliklerine yer verme

C)

Şiirin etki alanını genişletme

C)

Cümle kurmada çok titiz olma

D)

Gerçekliğin zor anlaşıldığını gösterme

D)

Çok akıcı bir dille konuşma

E)

Gerçeklerin kolay anlaşılmasını sağlama

E)

Düşüncelerini belli bir sıraya koyma

29 8.

9.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim, açıklamasıyla birlikte verilmiştir? A)

İlkokul öğretmenini göreceği için içi içine sığmıyordu.

B)

O, işlerini kimseye sezdirmeden yapar, karda gezip izini belli etmezdi.

C)

Konuşmaması için karşıdakine kaş göz edip duruyordu.

D)

Bir saat boyunca uğraştıktan sonra kırmızı elbisede karar kılmışlardı.

E)

Her zaman olduğu gibi yine kemerlerimizi sıkmamız isteniyordu.

Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi mecaz anlamıyla kullanılmıştır?

12.

PEGEM AKADEMİ

“Hafta sonunda evi taşımaya karar verdiler.” cümlesinde “ev” sözcüğü “evin içindeki eşyalar” yerine kullanılmıştır.

Buna benzer bir anlam olayı aşağıdaki cümlelerin hangisinde vardır? A)

Sokaklar, telaşlı insanlarla doluydu.

B)

Hiç kimse hiçbir şeyden memnun değildi.

C)

Bu eski apartmanların asansörleri küçük olur.

D)

Her an Ahmet Hamdi Tanpınar’ı okumak istiyordu. Sen aylar sonra Afrika’dan döndün.

E)

13.

Ben bir romanda romancıyla değil, romandaki I

A)

Domateslerin sert olmasını özellikle istemişti manavdan.

B)

Bahçedeki çiçeklerin kokusu birbirine karışmıştı.

C)

Kuru pastanın tatlısı da tuzlusu da vardır.

D)

Bu soğuk sözlerle hepimizi çok kırıyorsun.

düşüncelerle karşıtlarını aynı gerçekçilik ve ustalıkla III IV

E)

Otobüsü kaçırmak istemiyorsan erken çıkmalısın.

ortaya koyabilmelidir. V

kişilerle tanışmalıyım. Romancı, roman anlayışı II ile ortaya çıkar. Bu niteliği ile romancı, kendi inandığı

Bu parçadaki numaralı sözcüklerle ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır? 10.

11.

A)

I. söz, temel anlamda kullanılmıştır.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kişileştirme yapılmamıştır?

B)

II. söz, mecaz anlamda kullanılmıştır.

C)

III. söz, soyut anlamlıdır.

A)

D)

IV. söz, terim anlamlıdır.

E)

V. söz, deyimdir.

Gün düşer, gölgeler üşür ve yüzün düşer serviliklere.

B)

Zaman, silinmiş bir yağmur gibi serpiliyor üzerime.

C)

Gölgem ufuktan bağırır: Çelebi, unutma bizi.

D)

Yağmur hıncını güneşten alır kara bir bulutla.

E)

Ellerim rüya görür, süt beyazdır uykularım.

Gözlerinden deniyorum sabaha varmayı Bulunmaz denizlerde bir sahil gözlerin Gitmem gerek, hayatın anlamını Bilecek kadar cesur değilim.

Bu dizelerde birbirine benzetilen ögeler aşağıdakilerin hangisinde bir arada verilmiştir? A) Gözler-sabah C) Hayat-cesur E) Gözler-sahil

B) Deniz-sahil D) Deniz-gözler

14.

Sanatçının romanlarındaki en dikkat çekici özelliği gözlem gücünün romanlarındaki hikâyelerin ruhuna sinmiş olmasıdır. Sokaktaki her türlü insanı romanlarında ağırlayan sanatçı tüm sosyal gerçeklikleri olduğu gibi sunmaya çalışır okuyucularına.

Bu parçadaki altı çizili sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? A)

Sokaktaki insanın konuşma diliyle romanı oluşturma

B)

Güçlü betimlemeleri romana yansıtabilme

C)

Toplumun her kesimine hitap etmeye çalışma

D)

Okurunu, anlattığı olayın içinde yaşatabilme

E)

Farklı insan manzaralarına romanda yer verme

PEGEM AKADEMİ

15.

30

(I) Şiirinde hayatın ritmini yakalamıştı. (II) Her dizesi, mısrası hayatı soluyordu; sokakta gördüğümüz masum bir çocuğu, her gün önünden geçtiğimiz bir iş yerini gördük onun şiirlerinde. (III) O çok küçük yaşlardan beri şiir yazıyordu aslnda. (IV) Okurunu karşısına alır, onunla konuşurdu. (V) Dili duru bir İstanbul Türkçesiydi; şiirlerindeki kurgu, eski halk masallarında yaşatırdı bizi.

18.

Bu parçadaki numaralı cümlelerin hangisinde düşsel ögelere yer verilmemiştir? A) I

B) II

C) III

D) IV

E) V

Ünlü Dağcı Nasuh Mahruki, “Bir Dağcının I Güncesi”nde, tırmanışlarında yaşadıklarını halkla II paylaşırken ruhumuzu irdeliyor. Kitabın beni kendine III bağlayan özelliği de bu oldu zaten. Kendimi aynada IV gördüm, duygularımı canlanmış biçimde buldum. V

Bu parçadaki numaralı sözcüklerle ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır?

16.

Avrupa bize şiiri öğretmedi çünkü şiiri asıl biz ona öğretecek durumdaydık. Edebiyatımız baştan başa şiirdi. Türk ruhunun bütün çeşmelerinden şiir akıyordu. Sultandan dilenciye kadar şiire yakınlık duymayan kimse yok gibiydi. Fransız edebiyatında “bulunmaz Hint kumaşı” olan “güzel mısra” bizde pek ucuza gidiyordu.

19.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisine yer verilmemiştir?

I. söz, terim anlamlıdır.

B)

II. söz, topluluk adıdır.

C)

III. söz, soyut anlamlıdır.

D)

IV. söz, gerçek anlamlıdır.

E)

V. söz, mecaz anlamlıdır.

İstek; yaşam gücüdür, varlığınızın bir alevidir. Başka hiçbir şey istemez; yalnızca kendisinin bütünüyle açığa çıkmasını ister. Tohum olarak ya da bir düş olarak kalmak istemez; gerçekliğe dönüşmek, gerçek bir olgu olmak ister.

A)

Ad aktarması (mecazı mürsel)

Bu parçanın anlatımı ile ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır?

B) C)

Somutlama Benzetme

A) B)

Mecaz anlamlı sözcük kullanılmıştır. Deyime yer verilmiştir.

C)

Benzetme yapılmıştır.

D)

İkilemeye yer verilmiştir.

E)

Soyut kavramlara yer verilmiştir.

D)

Eğretileme (istiare)

E)

Kişileştirme

20.

17.

A)

Adem, düşüneceksen kendi sonum nasıl olacak, diye düşün. Bırak herkes kendi için düşünsün. Herkesin kendi defteri var. Sen önündeki deftere iyi şeyler yazdır.

Çok uğraştım kendimi kabul ettirmek için. Yayıncılarla boğuştum. Önemli olan kitabımın çıkmasıydı, alacağım para değil. Yaşamımın en güzel günlerini yapıtlarıma verdim. Bir ayağım çukurda artık. Şimdiyse yapıtlarımın değeri arttı. Bir zamanlar kapısını aşındırdığın yayıncılar, yapıtlarımın peşinde artık.

Bu parçada anlatılan durumu aşağıdaki atasözlerinden hangisi en iyi özetler?

Bu parçada anlatılanı aşağıdaki atasözlerinden hangisi destekler?

A) B)

Keçi nereye çıkarsa oğlağı da oraya çıkar. Kel ölür sırma saçlı olur, kör ölür badem gözlü olur.

Olsa ile bulsayı ekmişler, hiç bitmiş

C)

Kaçan balık büyük olur.

Körler sağırlar birbirini ağırlar.

D)

Son pişmanlık fayda vermez.

Kurt, kuzu kaptığı yeri dokuz defa yoklar.

E)

Alma mazlumun ahını çıkar aheste aheste.

A)

Vermeyince Mabud, neylesin Mahmud.

B)

Her koyun kendi bacağından asılır.

C) D) E)

1. B

2. B

11.E

12.D

3. E 13.D

4. D 14.B

5. B

6. C 15.C

7. A 16.E

8. B 17.B

9. D 18.D

10. B 19.D

20.B

31

PEGEM AKADEMİ

ÇÖZÜMLER 1.

“Yıkmak” sözcüğü II. cümlede “kurulu bir şeyi

6.

parçalayarak dağıtmak” anlamında, III. cümlede “devirmek” anlamında, V. cümlede “indirmek” anlamında, I. ve IV. cümlelerde ise “birine yüklemek” anlamında kullanılmıştır.

Bu parçadaki “çağları delen ses” sözüyle ozanın sadece yaşadığı çağda değil, daha sonraki çağlarda da etkili olduğu, unutulmadığı benzetme yapılarak anlatılmak istenmiştir. Cevap C

Cevap B

7. 2.

“Açmak” sözcüğü II. cümlede “tıkalı bir şeyi bu durumdan kurtarmak” anlamında, III. cümlede “bir aygıtı, bir düzeni vb.leri çalışır duruma getirmek” anlamında, IV. cümlede “yapmak, düzenlemek” anlamında, I ve V. cümlelerde ise “bir kuruluşu, bir iş yerini, bir yeri işler veya ilk defa kullanılır hale getirmek” anlamında yani aynı anlamda kullanılmıştır.

Bu tip sorularda gerçek anlamdan hareket etmek gerekir. Zincir birbirine bağlı halkalardan oluşur. Buradaki benzetmeyi fark etmek ve buna göre bir anlam çıkarmak gerekir. Düşüncelerin de bir sırası vardır. Dolayısıyla “zincirin kopması” sözüyle de “düşüncelerin sırasının bozulması” anlatılmak istenmiştir. Cevap A

Cevap B

8. 3.

Yazar, parçada şiirine güleçlik katmak için gülmece ögesinden yararlandığını anlatmış. Bunun sebebinin de boşa gülüp eğlendirmek değil, gerçekleri verirken gerçeklerin daha kolay algılanmasını sağlamak olduğunu vurgulamış. Bunu da “gerçekliğin içimini kolaylaştırmak” benzetmesiyle ifade etmiştir.

A seçeneğinde “içi içine sığmamak” deyimi, C seçeneğinde “kaş göz edip durmak” deyimi, D seçeneğinde “karar kılmak” deyimi, E seçeneğinde “kemerleri sıkmak” deyimi kullanıl mış fakat bunların açıklamaları yapılmamıştır. B seçeneğinde ise “karda gezip izini belli etme mek” deyimi kullanılmış ve deyimin açıklaması olan “işlerini kimseye sezdirmeden yapmak” ifadesi de yine aynı cümlede verilmiştir.

Cevap E

Cevap B 4.

A, B, C ve E seçeneklerinde karşıt anlamlı sözcükler yoktur. D seçeneğinde ise “girmek” ve “çıkmak” sözcükleri karşıt anlamlıdır. Cevap D 9.

5.

“Çoğunluk” sözcüğü cümlede gerçek anlamıyla yani “sayı üstünlüğü” anlamında kullanılmıştır; “pişkinlik” sözcüğünün gerçek anlamı, “yemeğin gereğince pişmiş olma durumu”dur fakat cümlede “saygısızca davranışlarda bulunma durumu” anlamında yani mecaz anlamda kullanılmıştır. “Kırılmak” sözcüğünün gerçek anlamı “bir ya da birçok parçaya ayrılmak”tır. Cümlede ise “azalmak, yok olmak” anlamında yani mecaz anlamda kullanılmış. “Temizlik” sözcüğünün gerçek anlamı “kirli, lekeli, pis olmama durumu”dur. Dolayısıyla bu sözcük de cümlede gerçek anlamıyla kullanılmıştır. Cevap B

A seçeneğinde “sert” sözcüğü “çizilmesi, kırılması, kesilmesi, çiğnenmesi güç olan, katı” , B seçeneğinde “koku” sözcüğü “nesnelerden yayılan küçük zerrelerin burun zarı üzerindeki özel sinirlerde uyandırdığı duygu”, C seçeneğinde “tatlı” sözcüğü “şeker tadında”, E seçeneğinde “otobüs” sözcüğü “yolcu taşıyan, motorlu, büyük taşıt” anlamında yani gerçek anlamda kullanılmıştır. Dolayısıyla A, B, C, E seçeneklerindeki altı çizili sözcükler gerçek anlamda kullanılmıştır. D seçeneğinde ise “soğuk” sözcüğü, “sevimsiz, yetersiz” anlamında yani mecaz anlamda kullanılmıştır. Bu sözcüğün gerçek anlamı “ısısı düşük olan, sıcağın karşıtı”dır. Cevap D

PEGEM AKADEMİ

32

A seçeneğinde “üşümek” ve C seçeneğinde “bağırmak” fiilleri “gölgeler” için, D seçeneğinde “hınç almak” fiili “yağmur” için, E seçeneğinde “rüya görmek” fiili “el” için kullanılmıştır. Bu dört seçenekte insana ait özellikler doğadaki varlıklara aktarılmış, yani “kişileştirme” yapılmıştır. B seçeneğinde ise böyle bir durum söz konusu değildir. “Zaman” kavramı, “yağmur” kavramına benzetilmiştir.

10.

16.

Cevap E 17.

“Bulunmaz denizlerde bir sahil gözlerin” dizesinden “gözler”in “sahil”e benzetildiği anlaşılmaktadır.

Körler sağırlar birbirini ağırlar: Benzer yaşantıyı paylaşanların birbirleriyle iyi anlaşıp, birinin görmemiş öbürünün işitmemiş gibi davranıp, gücenmeden, kızmadan, birbirlerini idare etmeleri.

Cevap E 12.

Verilen cümledeki anlam olayı “mecaz-ı mürsel”dir. Mecaz-ı mürsel, benzetme amacı güdülmeden bir sözcüğün başka bir sözcük yerine kullanılmasıdır. Buna benzer bir anlam olayı D seçeneğinde vardır. Bu seçenekteki cümlede “Ahmet Hamdi Tanpınar” sözcüğü “Ahmet Hamdi Tanpınar’ın kitapları” yerine kullanılmıştır. Aslında okunan “Ahmet Hamdi Tanpınar” değil “onun kitapları”dır. Cevap D

13.

Terimler, bilimsel ya da mesleki anlamlar taşıyan sözcüklerdir. Örneğin; “sahne” sözcüğü tiyatro terimi, “açı” sözcüğü matematik terimi, “penaltı” sözcüğü futbol terimidir. IV. sözcük (karşıtlarını) ise herhangi bir alana yönelik değildir. Diğer sözlerle ilgili açıklamalar doğrudur.

Sorudaki atasözlerinin açıklamaları şu şekildedir:

Vermeyince Mabud, neylesin Mahmud: Tanrı, rahat bir yaşam veya yetenek kısmet etmemişse kulun elinden bir şey gelmez. Olsa ile bulsayı ekmişler, hiç bitmiş: Şu iş şöyle olsa, bu iş böyle olsa diyerek istediğimiz sonuca varamayız, elde etmek istediğimiz sonucu istekle değil çalışmakla gerçekleştirmeliyiz.

Cevap B

11.

“Avrupa” sözüyle kastedilen “Avrupa halkı”dır yani mecaz-ı mürsel yapılmıştır.“Türk ruhunun çeşmelerinden şiir akıyordu.”ifadesinde “şiir”, suya benzetilmiş fakat “su” söylenmemiştir. Benzetmede kavramlardan biri söylendiğine göre istiareyapılmıştır.“Ruh” kavramı soyuttur fakat somutlanmıştır. Ayrıca Fransız edebiyatında güzel mısralar Hint kumaşına benzetilmiştir. Parçada kişileştirmeye yer verilmemiştir.

Kurt, kuzu kaptığı yeri dokuz defa yoklar: Kötü insanlar ağlarına birini düşürdükleri zaman onun zayıflığını bildiklerinden sürekli ona gidip kötülük yaparlar. Ya da orda ağlarına yeni biri düşer mi diye çok defa şanslarına denerler. Parçada anlatılan durum B seçeneğindeki atasözüyle aynı doğrultudadır. Cevap B 18.

IV. numaralı “bağlayan” sözcüğü gerçek anlamda “nesneleri birbirine tuturmak”tır. Bu cümlede ise “kitabın kişinin ilgi çekmesi” anlamında yani mecazlı bir anlatımla kullanılmıştır. Cevap D

19.

Cevap D

Parçada “varlığımızın bir alevi” ifadesi benzetmeye ve dolayısıyla mecazlı anlatıma, “açığa çıkmasını” sözü deyime, “düş, istek, olgu, varlık” sözcükleri soyut kavramlara örnek gösterilebilir. Parçada ikilemeye yer verilmemiştir. Cevap D

14.

Altı çizili sözde “gözlem gücü” vurgusu vardır. Gözlem gücü; görülen, duyulan, işitilen, tadılan ve dokunma duygusuyla algılanabilen her şeyi yazıya dökebilme yeteneğini ifade eder. Dolayısıyla sözü edilen hikayelerde güçlü betimlemeler olduğuna ulaşılabilir. Cevap B

15.

Düşsel öge; gerçek anlamda uzaklaşmış, diğer bir deyişle mecazlaşmış anlamlar taşıyan sözleri ifade etmektedir. I. cümlede “hayatın ritmini yakalamak”, II. cümlede “hayatı solumak”, IV. cümlede (eserler üzerinden) “okurla konuşmak” ve V. cümlede“masallarda yaşatmak” ifadeleri mecazlıdır yani gerçek dışıdır. III. cümlede, mevcut bir durum olduğu gibi anlatılmıştır. Cevap C

20.

Parçada, sözü edilen yazar gençliğinde kıymetinin anlaşılamadığı, yaşlandığında ise değerinin anlaşıldığından yakınmaktadır. “Değerin geç anlaşılması” ifadesine en uygun atasözü B seçeğinde verilmiştir. Diğer atasözlerinin açıklamaları şu şekildedir

Keçi nereye çıkarsa oğlağı da oraya çıkar: Büyüklerin tuttuğu yol, küçüklere örnek olur. Kaçan balık büyük olur: Elden kaçırılan fırsat gözde büyütülür. Son pişmanlık fayda vermez: İş işten geçtikten sonra pişman olmanın yararı yoktur. Alma mazlumun ahını çıkar aheste aheste: Kimseye eziyet edip ahını alma, sonra yaptığın kötülüklerin cezasını ömür boyu çekersin. Cevap B

33

PEGEM AKADEMİ

CEVAPLI TEST 4.

1.

Aşağıdaki mısraların hangisinde kişileştirme yapılmıştır?

II.

Yıllar yılı bekliyorum bir gün dönersin diye.

II.

Yılda bir kabrime gel, toprağım kokunu alsın.

A)

Piyasanın durumu yıldan yıla daha kötü hale geliyor.

B)

Çocuğun dersleri her geçen yıl düzeliyordu.

C)

III. IV.

Aldığım her nefes seni fısıldar Gelir ta kalbimden vurur şarkılar Bir tren sesiyle başladı ağrım Dağları taşları çınlattı çağrım

Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangilerindeki altı çizili sözler anlamca birbirine en yakındır?

Bu gece tek hece yazmam dese de Sabaha çıkmadan sözünden caydı

D)

İsyankar olurum ister istemez Canımdan usanır bezer dururum

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV

E)

Bilmem ne kadar daha ya sabır çekeceğim Resminin karşısında gözyaşı dökeceğim

2.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, deyim açıklamasıyla birlikte verilmemiştir? A)

5.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde benzerlik ilgisinden yararlanılmam ıştır?

B)

Dizgini ele almış, artık işleri yönetmeye başlamıştı.

A)

Sabır bir tuğlaya, sadakat ise köke benzer.

C)

Çektiği sıkıntılar yüzünden yaşamayı isteme-

B)

Bu kadının oğlu, yeşil keten takımlar giyer-

D)

yecek duruma gelmiş, canından bezmişti. Doğruyu söylemek gerekirse o, saman altından su yürüten bir insan değildir.

C)

di. Ruhumuz bir çöl kadar ıssız olurdu her akşam.

E)

3.

Her zaman çok konuşurken şimdi sesi çıkmaz olmuş, dut yemiş bülbüle dönmüştü.

Sonunda dize gelmiş, kendisinden güçlü olan arkadaşının buyruğunu kabul etme durumuna düşmüştü.

Romanın temel kişisi Mahmut, babasının isteği dışında gizlice denizci olur. Fırtınalarla, dalgalarla boğuşarak yaşamını kazanmak, en büyük tutkusudur onun. Ne ki babası ölünce denizi bırakıp Bodrum’a döner. Bir köy ağasının kızıyla evlenerek bu kez de ekmeğini topraktan çıkarmaya başlar. Ama deniz tutkusunu yenemeyen Mahmut, evini ve karısını bırakıp tekrar denize döner.

6.

D)

Ayrılık, zaman zaman tıpkı ölüm gibi gelir insana.

E)

Yağmur damlaları camlara çarpan gözyaşlarıydı.

Yalnızca bir şair olarak değil, bir aydın olarak da hem kendini hem de şiirimizi ileriye götürmüştür. Şiirimize yeni konular, görüşler, biçimler getirmiştir. Şiir diline, konuşma dilinin canlılığını, genişliğini aşılamıştır. Bunu yaparken de sadelik içinde, en az sözcükle derinliğe varmanın yolunu

A)

Toprakla uğraşmaktan hoşlanmaması

bulmuştur. Bu parçadaki “en az sözcükle derinliğe varmak” sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

B)

Denizden uzak yaşayamaması

A)

Yoğun bir anlatım biçimi kullanma

C)

Denizin topraktan verimli olduğuna inanması

B)

Geniş kitlelere seslenme

D)

Verdiği karardan dolayı kendini suçlaması

C)

Yeni ve değişik ürünlerle şiiri geliştirme

Aile mutluluğuna önem vermemesi

D)

Alışılmış deyişleri bir yana bırakma

E)

Şiire yeni duygu ve düşünceler katma

Bu parçada altı çizili sözle, parçada anlatılan kişinin hangi yönü vurgulanmıştır?

E)

PEGEM AKADEMİ

7.

34

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde açıklamasıyla birlikte verilmiştir?

deyim,

A)

Yaptığımız bütün planlar kâğıt üzerinde kalmıştı.

B)

Çocukları bu hastalığa yakalandığından beri kan ağlıyorlardı.

C)

Ağız birliği etmişler, aynı açıklamaları yapmışlardı.

D)

Bir müddet hoşbeş ettikten sonra asıl konuya girmiştik.

Çeşitli sanatçıların yıllar süren edebiyat serüveninde I en önemli sorunu, tekrara düşmeden, hep kendini II III yenileyerek; hep dili,anlatımı kurcalayarak, sorgulaIV yarak taptaze soluklu öyküler yaratmak olmuştur. V Kalıcı olmanın, bugünden yarına ses duyurmanın VI VII sırrını ise bu işin ustalarının ürünlerinde aramak gerekir.

E)

Kafası bozulunca kendisini ziyarete gelenleri içeri almamıştı.

Bu parçadaki numaralanmış sözlerden hangileri birbiriyle yakın anlamlıdır?

11.

A) 8.

(I) Maalesef dünyanın başı günümüzde belada. (II) Çünkü dünyamız tek kültürlü bir dünyaya doğru gidiyor. (III) Bu, insanlığı insanlıktan çıkaran bir durumdur. (IV) Tek kültürlü bir dünyada insanlığın halini düşünelim: (V) Tek çiçeğe kalmış, tek renge, tek kokuya kalmış bir insanlık ve tek dile kalmış bir dünya…

III. ve VI.

12.

9.

10.

B)

Kitabın sayfalarını çevirdikçe hüzünleniyor, neşeli halini kaybediyordu.

C)

Belki kimse aramıyordu; ama yalnız sayılmazdı.

D)

Arkadaşları arasında sevilen bir kişilikti.

E)

Bazı günler eve erken gelir, bazı günler hiç uğramazdı.

Her sabah bir saat yürüyor, fazla yağlarını eritmeye çalışıyordu. (sağlıklı olmak)

B)

Bu karışımı hazırlarken önce şekeri suda eritmeniz gerekiyor. (katı maddeyi bir sıvıda çözmek)

C)

Tereyağını eritmek için ocağı yaktım. (bir maddeyi ısıtarak sıvı duruma getirmek)

D)

Biriktirdiği paraları birkaç ay içinde eritti. (harcayıp tüketmek)

E)

Bu hastalık yavrucağı eritti, iğne ipliğe döndürdü. (zayışatmak)

V. ve VI. III. ve VII.

Günlük yaşamımızda önemli bir yeri bulunan

durumunu iyileştirmeye, elinden tutmak; I söz verdiği bir işe karşı sonradan olumsuz davranmaya başlamaya, yan çizmek; beğenmediği II ya da istemediği bir durumla karşılaşınca söz kesmek; kendini diğerlerinden üstün görmeyi, III kendini beğenmek; bir işle çok uğraşmak, çok IV emek harcamak anlamında, göz nuru dökmek deriz. V

Yukarıdaki numaralanmış deyimlerden hangisinin açıklaması yanlış verilmiştir?

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “eritmek” sözcüğü, ayraç içindeki açıklamasına uygun olarak kullanılmam ıştır? A)

E)

birini içinde bulunduğu olumsuz ortamdan alıp

Aşağıdakilerin hangisinde anlam karşıtlıklarından yararlanılmıştır? Annesinin hoşgörüsüne sığınarak yaramazlık yapıyordu.

II. ve III. VI. ve VII.

deyimleri cümlelerimizde çokça kullanırız. Örneğin

B) I ve III C) II ve III D) III ve IV E) IV ve V

A)

C)

IV. ve V.

D) IV. ve V.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde deyim kullanılmıştır? A) I ve II

B) II. ve III.

I. ve II. III. ve IV.

A) I.

13.

B) II.

C) III.

D) IV.

E) V.

(I) Yolu, Çiçekli Yaylası’na çeviriyoruz. (II) Önce uzun bir yürüyüşte sonra Baş Yayla’ya varıyoruz. (III) Çadırlarımızı Çiçekli Gölü’nün kıyısına keyifli bir şekilde kuruyoruz. (IV) Sis, bu uzun yol boyunca bize eşlik ediyor. (V) Sabahleyin erken kalktığımız için, bu sisin nasıl oluştuğunu, dağların arasına nasıl yayıldığını görebiliyoruz.

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde benzetme yapılmıştır? A) I.

B) II.

C) III.

D) IV.

E) V.

35 14.

Felsefenin geliştirdiği kuşkuculuk, bilimsel düşüncenin, yenilikçi buluşların ---- oluşturmaktadır. Eleştirel, sorgulayıcı, çözümleyici düşüncenin ---- kazandığı dönemlerde, bilimsel üretim ve aydınlanmacı gelişmelerin ---- açılmıştır

17.

PEGEM AKADEMİ

Yazmaya başladığım yıllarda beni sadece çağdaş yazarlar ilgilendirirdi. Geçmiş çağların yazarlarına uzanmıyordum, onları başka dünyanın yazarları olarak görüyordum. Uzunca bir aradan sonra çağımın dışına doğru sarkmaya başladım.

Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisinin getirilmesi uygun olur?

Yukarıdaki parçada altı çizili sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? A)

Çağları aşan bir sanatçı olmayı isteme

A)

özünü - değer - kitabı

B)

Geçmişteki yazarlarla ilgilenmeye başlama

B)

yapısını - saygı - cephesi

C)

Her çağın ayrı bir güzelliği olduğuna inanma

C)

desteğini - kıymet - yolu

D)

tabanını - biçim - ilerisi

D) E)

Geçmiş çağlardaki yazarları beğenmeme Çağının başarılı yazarlarını örnek alma

E)

temelini - önem - önü

I.

Deve, kırk yıl Mekke’ye gitmekle hacı olmaz.

II.

Anlayanla taş taşı, anlamayanla bal yeme.

Kitap çok tutmuştu, her gün, her çevrede hakkında yapılan tartışmalara rastlamak mümkündü.

III.

Rezaletle olan kârdan, güzellikle olan zarar yeğdir.

“Çevre” sözcüğü aşağıdakilerin hangisinde bu cümledeki anlamıyla kullanılmıştır?

IV.

Altın semer vursan, eşek yine eşektir.

V.

Araba devrilince yol gösteren çok olur.

18.

15.

A)

Şair, şiirlerinde bizim çevremizdeki insanların üzüntü ve sevinçlerini anlatır.

B)

Büyük kentlerin çevreleri gecekondularla sarılmış.

C)

Önemli düşünceler hep aydınlar çevresinde

D)

mi tartışılır? Bu çevrede fazlaca hırsızlık olayı görülmez.

E)

16.

Numaralanmış atasözleri anlamca ikişerli gruplandırıldığında hangisi dışarıda kalır? A) I.

19.

Doğal kaynakların aşırı ve yanlış kullanılması çevre kirliliğine yol açar.

Onun sözcüklerinde kendine özgü bir ses, bir renk var. Anlatımı özenli, yalın, duru. Böyle olduğu için bir solukta okunabiliyor.

Bu parçada geçen “sözcüklerinde kendine özgü bir ses, bir renk var” sözüyle sözü edilen yazar hakkında anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

20.

B) II.

C) III.

A)

Kendisi kadar çetin ceviz bir öğretmenle karşılaşmıştı.

B)

Okulu birincilikle bitirdiğini duyunca dili tutulmuştu.

C)

Biz akademik hayatı onun kadar ciddiye almıyorduk.

D)

Her dükkanın önünde durup vitrinleri inceleyerek gezindik.

E)

Toplumsal konularda kafa yorar ve dikkatlice gözlem yapardı.

En saf suyun bile gizli bir tortusu vardır.

Yukarıdaki söze anlamca en yakın olan atasözü aşağıdakilerden hangisidir?

Yazılarında gözlemlerini başarıyla yansıttığı

B) C)

Betimlemelere ağırlık verdiği Yorum gerektiren bir anlatım tarzını tercih ettiği

A) B) C)

Başa gelen çekilir.

D)

Yazılarında kendi yaşamından izler görüldüğü

D)

Hazıra dağlar dayanmaz.

E)

Sözcüklere yeni anlamlar yükleyebildiği

E)

Kul kusursuz olmaz.

1. E

2. D 12.C

3. B 13.D

4. A 14.E

5. B

6. A 15.C

E) V.

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde deyim yoktur?

A)

11.C

D) IV.

7. C 16.E

Su bulanmayınca durulmaz. Üzüm üzüme baka baka kararır.

8. B 17.B

9. B 18.E

10. A 19.D

20.E

PEGEM AKADEMİ

36

ÇIKMIŞ SORULAR 1.

Bu değerlendirmeleri yaparken salt metinle karşı karşıya kalmayı yeğledim. Gene de zaman zaman metinlerin arkasında tanıdığım yazarın siluetini gördüm. Emeğe duyduğum saygı, sayfalarda soluyan bir insan, yargılarımı değiştirdi mi bilemem.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinden, ayraç içinde verilen anlam çıkarılamaz? (2006)

4.

Bu parçadaki altı çizili sözlerle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? (2006) A)

Yargılarında kurtulamamakyazarın kişiliğinin etkisinden

B)

Metni değişik boyutlarıyla ele almak

C)

Nesnel bir tutum takınmak

D)

Metnin oluşturuluş serüvenini araştırmak

E)

Metnin anlatım dokusu üzerinde yoğunlaşmak

Kimi ülkelerde çocuklara yönelik etkinlikler hafife I alınıyor.Tiyatrolarda çocuklara seslenen dramalar

A) I

B) II

C) III

D) IV

B)

Yeni kredi kartınızın kullanım limiti ile hesap kesim tarihi, eski kartınızla aynıdır. (Eşitlik) Yeni kartınızda yer alan çip, sahtecilik işlemlerini büyük ölçüde ortadan kaldıracaktır. (Önlem)

D)

Alışverişleriniz ve nakit çekme işlemlerinizde yeni kartınızı eski kartınız gibi güvenle kullanabilirsiniz. (Benzerlik)

E)

Yeni kartınızla yapacağınız bir işlem, eski kartınızın otomatik olarak kullanıma kapatılmasını sağlayacaktır. (Öncelik)

Folklorik ögelerin kalıplaşmış bir yapısı vardır; bu da yaratıcılığı sınırlar, diyenler var. Bana göre yanlış bir saptamadır bu. Böyle diyenlerin belleklerinde klişeleşmiş bazı şiirler var. Oysa gerçek çok farklıdır. Folklordan yararlanma türden türe ya da sanatçıdan sanatçıya değişiklik gösterir.

küçümseniyor, çocuk yazını ciddiye alınmıyor, III dergilerde onlarla ilgili yazılar kabul görmüyor. IV Kısacası çocuk eğitimi önemsenmiyor. V Bu parçadaki numaralanmış sözlerden hangisinin anlamı ötekilerden farklıdır? (2006)

II

Yeni kredi kartınızı kullanmaya başlamadan, eski kartınızı keserek yok etmeniz herhangi bir sorunla karşılaşmanızı engelleyecektir. (Uyarma)

C)

5.

2.

A)

Hiçbirbunun zamaniçin folklorik ögelerdonup olduğu gibi kullanılmaz, de anlatım kalmaz.

Bu parçada geçen “donup kalmamak” sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? (2006) A) Anlamını yitirmemek B) Dolaylı söyleyişlere yönlendirmek C) Basmakalıp bir nitelik kazanmamak

E) V

D) Anlatım yeteneğini engellemek E) Kurallara uygun davranmak 6.

I. 3.

Aşağıdaki dizelerin hangisinde düşsel ögeler yoktur? (2006) A)

Gördüm sonbahar kanıyor Çatlamış dudağında evrenin

B)

Seyretsem derinliklerini gökyüzünün Bulutların biçimden biçime girişini izlesem

C)

Uçmasını öğrendim ben de Mavisi eskimiş gökyüzünde

D)

Bir rüzgâr geçti buradan Koştum ama yetişemedim

E)

Gecenin kâğıdında gözyaşının mürekkebi Herkes kendi uçurumuna bir taş atıyor

Pülümür’ün bir dağ köyünde gördüm onu Yaşını sordum, kimi seksen dedi kimi yüz II. Önüme düştü konukseverce Soluk kadife mantosu sırtında III. Beni tek odalı köy yapısı kulübesine götürdü En soylu yoksulluğun toprak döşeli sarayına IV. Zamanı onda yitirdim ben Yitik zamanlara onda eriştim

Yukarıdaki numaralanmış dizelerin hangilerinde birbirine karşıt çağrışımlar içeren sözler kullanılmıştır? (2007) A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve III. D) II. ve IV. E) III. ve IV.

37 7.

8.

(I) Ev havalansın diye açtığım pencereyi kapatırken derin bir soluk aldım. (II) Körfezden bembeyaz bir gemi geçiyor. (III) Canım dışarı çıkmak istedi. (IV) Uzun bir yürüyüş yapsam… (V) Bu yürüyüş sırasında İzmir’in sabırsız baharını selamlasam, imbatı koklasam… (VI) Ardından kıyıya oturup denizi seyrederken çayımı yudumlasam, gazetemi okusam… (VII) Sonra, okuduğum heyecanlı romanın son bölümünü bitirsem…

10.

Bir sanatçı olarak, okumaktan, araştırmaktan hiçbir zaman vazgeçmeden sanatta doyumsuzluğu korumak gerektiğine inanıyorum.

Bu parçadaki altı çizili sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? (2008) A)

Bir birikim oluşturmaya çalışmak

B)

Sanatla ilgilenmekten zevk almak

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde insana ait bir özellik doğaya aktarılmıştır? (2007)

C)

Ulaştığı noktayı yetersiz bulmak

D)

Sanata yön vermeye çalışmak

A) II.

E)

Başarılı yapıtları örnek almak

B) IV.

C) V.

D) VI.

E) VII.

Her yazıyı, her kitabı sözcük sözcük okumak I gerekli mi? Yazıdan yazıya, kitaptan kitaba değişir bu. Onlar arasında öyleleri vardır ki okuyayım diye

11.

kendimizi sıkmak gereksizdir. Ama öyle yazılar, II kitaplar da vardır ki sözcükleri tada tada okuruz. III Bu tür yazılarda bizi kendine çekennedir? YazaIV rın kişiliği, ustalığı ve bizi ne ölçüde gerçeklerle V yüzleştirdiğidir.

A) B) C) D) E)

I. söz: Özenle, anlamlarını düşünerek II. söz: Bir işi yapabilmek için onun zorluğuna katlanmak III. söz: Yerinde kullanılmanın verdiği güzelliğin ayrımına vararak IV. söz: Cesaretlendiren, güçlendiren V. söz: Doğruları yansıtıp yansıtmadığı

Elbette her yazar okunmak ister. Ama eğer okur için yazmak gibi bir kaygısı varsa, okurunu çoğaltmak, onun hoşuna gitmek ya da ünlenmek için yazıyorsa, gerçek edebiyat okuru onu dışlayacaktır. İster bin, isterse yüz bin okuru olsun, edebiyat, vize vermek için okurun niceliğine bakmaz, yetkinliğine bakar.

Bu parçadaki altı çizili sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? (2007) A) B) C) D) E)

Edebiyatta başarı, okurların sayısıyla değil, düzeyiyle ölçülür. Çok sayıda okura ulaşabilmek için toplumsal değerlere ters düşmemek gerekir. Okurları düşünerek yazanlar, kendi gerçek duygularını yansıtamazlar. Tanınma amacıyla yazanlar, çıkarlarını düşünenlerdir. Kimi okur, kendi görüşlerine uymayan yapıtları başarısız sayar.

Ana dilinin, anneden öğrenilen dil olduğu söylenir ama bu, yalın kat bir açıklama bence. Çünkü dil bilimle ilgili sözlükler, ana dilini daha çok, çevrenin dili olarak açıklamaktadır. Ancak, çevrenin dili denilen dil üzerinde annenin etkisi olduğu da yadsınmamalıdır.

Bu parçadaki altı çizili sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? (2008)

Bu parçadaki numaralanmış sözlerle ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır? (2007)

9.

PEGEM AKADEMİ

12.

A)

Genel kanılara uyan

B)

Etkisiz olanı etkili gösteren

C)

Duygusal gerekçelere dayanan

D)

Tartışmaya açık görüşler içeren

E)

Basit, derinliği olmayan

Onun, yazma ve yaratma eylemindeki büyük değişme ve gelişme, kendisinin hem okuru hem de eleştirmeni olmasıyla başladı. Söz gelimi, ilk denemelerinde sıfat kullanma tutkusundan kaynaklanan sanatlı bir anlatımı vardı. Kendisiyle ilk denemeleri üzerinde konuşurken bu tutumuna değinir, “Yine sözcükleri renklerle donatıp onları köpürtmüşsün.” diye takılırdım ona. Kimileyin bunun gerekliliğini savunur kimileyin sesini çıkarmaz, yalnızca gülümser geçerdi. Belli ki bir öz eleştiri sürecine girerdi.


Söylenenleri okurun gözünde canlandıracak anlatımlara başvurmak

B)

Sözcüklere yeni, çağrışımsal anlamlar yüklemek

C)

Söyleyiş yönünden süslü, gösterişli, kof bir yapıyı yeğlemek

D)

Sözcüğün birkaç anlamını birlikte kullanmak

E)

Kolay anlaşılır, yalın nitelikte ürün vermek

PEGEM AKADEMİ

13.

38

Bu sanatçımız daha kitabın başlarında uyarıyor okurunu: “Ötekini oku; derinde, dipte duranı; ince şeyler bunlar.” Bu sözler, onun şiirlerinin anlaşılması için kendisinin cömertçe önümüze kattığı kılavuzlardır. Bunlara dikkat edilmezse yanlış anlaşılabilir onun şiiri, tekdüze bir tekrarlanış sanılabilir.

16.

birçok durumu, “yüz” sözcüğüyle kurulan sözsel bağdaştırmalarla anlatmıştır. Söz gelimi,övünmeyi gerektiren bir duruma yüz akı, ortaya çıkanutanıI lacak duruma yüz karası demektedir. Bir kimsenin II çirkinliğini belirtmek için yüzüne bakılmaz, karşıIII sındakini utanacak duruma düşürenler için


Ancak şiirsel birikimi olanların kavrayabileceği anlamlar taşıma

B) C)

Açıkça söylenmemiş gizli anlamlar içerme Şairin istemediği yönde yorumlara yol açma

D)

Farklı olmaya çalışırken anlaşılmaz olma

E)

Karşıt anlamlar taşıma

Halkımız günlük konuşmalarında, insana özgü

yüzünün derisi kalın sözünü kullanmaktadır. Bir IV kimsenin çok güzel olduğunu vurgulamak için de yüzüne bakmaya kıyamazsın deyimini... V

Bu parçadaki altı çizili sözlerden hangisinin, kendinden önce verilen açıklaması yanlıştır? (2009) 14.

Titizlikle, kılı kırk yararak ortaya koyduğu ürünlerini kitaplaştırmak için yıllarca bekler; kendi deyişiyle, “onların sirkeleşip sirkeleşmediğini” görmek ister.

Bu parçadaki altı çizili sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? (2009)

15.

A)

İstenilen yetkinliğe ulaşıp ulaşamama

B) C)

Eskiyip unutulma Olumlu ya da olumsuz yönlerden algılanma

D)

Zamanla çekiciliğini yitirip yitirmeme

E)

Başkalarınca örnek alınma

Öyküler dünyanın farklı yerlerinde geçse de okuyanda tuhaf bir “bizden”lik duygusu uyandırıyor; aşkın, kararsızlığın, tekinsizliğin ve yalnızlığın evrensel olduğunu, bu öykülerde kendimizi yazara yakalanmış hissettiğimizde bir kez dahahatırlıyoruz.

Bu cümledeki altı çizili sözle, okurla ilgili olarak anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? (2009)

A) I.

17.

B) II.

C) III.

D) IV.

E) V.

Okur için yazmıyorum. Evet, ama okura yazdığım da bir gerçek. Demem şu ki okur için yazmak başka şeydir, okura yazmak başka… Birinde özgürlük vardır. Öteki ise sizin elinizi kolunuzu bağlar, sizi bağımlı kılar. Ben böyle düşünüyorum.

Bu parçadaki altı çizili cümleyle yazar aşağıdakilerden hangisini anlatmak istemiştir? (2010)

18.

A)

Beğenilecek konuları işlediğini

B)

Kendi düşüncesini okurlara benimsetmeye çalıştığını

C)

Okurların beklentilerine göre değil, kendi istediği gibi yazdığını

D)

Toplumu ilgilendiren konulara değindiğini

E)

Belli bir kitleye seslenmek istediğini

Ülkemizde çok iyi oyuncular var ama ne yazık ki bunlar yabancı dile gereken önemi vermiyorlar. Ana dilleri gibi Fransızca ve İngilizce bilseler yabancı ülkelerdeki oyuncuları bile gölgede bıra-

A)

Anlatılanları değişik biçimlerde algılama

kırlar. Bu parçada geçen “gölgede bırakmak” sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? (2010)

B)

Yaşamla ilgili düşüncelerini pekiştirme

A)

Başkalarından üstün duruma gelmek

C)

Anlatılanları yaşadığını duyumsama

B)

Eğitim yoluyla kendini geliştirmek

D)

Anılarına bağlı olarak mutluluk duygusuna kapılma

C)

Çağın gereklerine uymak

D)

Yeni oyun teknikleri geliştirmek

E)

Bilgi dağarcığını zenginleştirmek

E)

Okuduklarının doğruluk derecesini düşünme

39 19.

Kişiliğimizin oluşup gelişmesinde okuduklarımızın büyük payı vardır. Her yazar, kişiliğimizin temeline ayrı bir taş koyar. Bu, edebiyatın temel işlevlerinden biridir.

22.

Bu parçadaki altı çizili cümleyle, yazarlara ilişkin olarak anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? (2011)

Hem bir yolculuğa çıkacaksın hem de elinde bir harita, pusula olmayacak! Yolun sonu nereye varıyor bilmeyeceksin, olacak iş mi bu? İşte böylesi durumlarda sorarsın bir yazar olarak senden öncekilere: “Niçin çıktın yola? Niçin kaldın yarı yolda?” ya da “Nasıl vardın, varmayı düşlediğin noktaya?”

Bu parçada geçen “elinde bir harita, pusula olmama” sözüyle yazarlarla ilgili olarak anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? (2012)

A)

Duyuş, davranış özelliklerimizi geliştirip zenginleştirdikleri

B)

Bizi yanlış düşüncelerden uzaklaştırdıkları

C) D)

Yaşama biçimimizi belirledikleri Bizi başka insanların dünyasına taşıdıkları

B)

E)

Yaşamı sevme, ondaki güzellikleri görme gücümüzü pekiştirdikleri

C)

A)

D) 20.

PEGEM AKADEMİ

Kendi aralarında üç beş sözcükle konuşan gençlerimizi gördükçe onların, beyin ve dil yetilerinin daha gelişme evresindeyken kurumuş olmasından kaynaklanan sözcüksel çölleşme içinde olduklarının ayrımına varıyorum.

E)

Gerçekçi ve gözlemci bir anlatımı yeğlememe Okurların yaşamını zenginleştirecek bir amaca yönelmeme Deneyimli yazarların birikiminden yararlanmama Yapıtlarını oluştururken değişik alanların verilerini kullanma Yapıtlarını, okurların ilgi ve beklentileri doğrultusunda oluşturma

Bu cümledeki altı çizili sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisi olamaz? (2011) A) B) C)

Anlatımsal yavanlık Düşünsel sınırlılık Duyguları yansıtmada eksiklik

D) E)

Algısal yetersizlik Kural tanımazlık

23. 21.

İnsanoğlunun çaresizliğe düştüğü, yaşadığı toplumsal ortamda bir başına, yapayalnız kaldığı ve başkalarının yardımına gereksinim duyduğu anlar vardır. Böyle zamanlarda her kapıyı çalar. Ne var ki bütün kapılar kapanmıştır yüzüne. Tam anlamıyla bir çaresizlik içindedir. Bir öyküye, bir romana konu olabilecek böyle bir durumu ---- deyimiyle somutlaştırıcı bir biçimde ne güzel anlatmıştır Türkçemiz.

Bazıları, hikâye kahramanını, yazarın kendisi sanır. Edebiyat içi oyunları, metinler arası göndermeleri, yazarın kurduğu alt metin ilişkilerini görmez. Oysa iyi bir okurun gözü, metnin altını kazar; diğerlerinin bakışlarıysa satırlar üzerinden kendi ezberlerinin boşluğuna akıp gider.

Bu parçada geçen “metnin altını kazma” sözüyle, metne yönelik olarak anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? (2013)

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisinin getirilmesi uygundur? (2011)

A)

Örtülü anlamları bulmaya çalışma

B)

Başka metinlerle karşılaştırma

A) B) C) D) E)

C)

Yazılanların gerçekliğini araştırma

D)

Ön yargılardan sıyrılarak okuma

E)

Kusurlu yönlerini ortaya koyma

ötesi çıkmaz sokak havanda su dövmek yer demir gök bakır dört duvar arasında iki arada bir derede

1. A

2. D

3. B

13.B

14.A

15.C

4. E 16.D

5. C 17.C

6. E

7. C 18.A

8. D 19.A

9. A 20.E

10. C 21.C

11. E 22.C

12. C 23.A

PEGEM AKADEMİ

40

ÇIKMIŞ SORULARIN AÇIKLAMALARI 1.

Yazar, parçanın ilk cümlesinde sadece metinden yola çıkarak değerlendirme yapmaya çalıştığını belirtmiş. Altı çizili bölümde ise bazen sözünü ettiği yazarın kişiliğinin etkisinden de kurtulamadığını anlatmak istemiştir.

7.

Parçanın V numaralı cümlesinde insana ait bir özellik doğaya aktırılmıştır. “Sabırsız” sözcüğü, insana ait bir özelliktir, burada “bahar” için kullanılmıştır. Cevap C

Cevap A 2.

I, II, III ve V numaralı sözler aynı anlama gelen sözlerdir. “Kabul görmemek” sözü ise “onaylanmamak” anlamındadır.

8.

Cevap D 3.

İçinde benzetme, kişileştirme gibi unsurların bulunduğu, mecaz anlamlı sözcüklerin kullanıldığı dizeler düşsel ögelere yer verilen dizelerdir. A seçeneğinde, “ Sonbahar kanıyor”, C seçeneğinde, “mavisi eskimiş gökyüzü”, D seçeneğinde “ rüzgar geçti buradan”, E seçeneğinde “ gecenin kâğıdı”, “gözyaşının mürekkebi”, “kendi uçurumu” ifadeleri düşsel ögelerdir. Yani gerçek dışıdır. B seçeneğinde düşsel ögeler yoktur. Tüm sözler gerçek anlamıyla kullanılmıştır.

Numaralanmış sözlerle ilgili olarak D seçeneğinde verilen açıklama yanlıştır. Çünkü “kendine çeken” sözüyle anlatılmak istenen, “yazıları çekici kılan, okumaktan tat aldıran”dır. Cevap D

9.

Parçada okur için yazan yazarları, gerçek okurların dışlayacağı belirtiliyor. Buna göre “edebiyat, vize vermek için okurun niceliğine bakmaz, yetkinliğine bakar” sözüyle anlatılmak istenen, “ Edebiyatta başarı, okurların sayısıyla değil, düzeyiyle ölçülür.” cümlesinde verilmiştir. Cevap A

Cevap B

4.

A seçeneğinde insanlar, eski kartları keserek yok etme konusunda uyarılmaktadır. B seçeneğinde yeni kartla eski kart limit bakımından eşittir. C seçeneğinde çip, sahtecilik işlemlerini önlemek içindir. D seçeneğinde eski kartla yeni kart alışveriş ve nakit çekmede benzerlik gösterir. E seçeneğindeki cümlede ise öncelik değil, neden anlamı vardır.

10.

Verilen cümlede, sanatçının araştırmaktan vazgeçmemesi, araştırmaya doymaması, doyumsuzluğunu koruması gerektiği söyleniyor. Buna göre “ doyumsuzluğu korumak” sözüyle anlatılmak istenen “ulaştığı noktayı yetersiz bulmak, yani sürekli doyumsuz olmak”tır. Cevap C

Cevap E 11. 5.

Parçada folklorik ögelerin kalıplaşmış olmadığı savunulmaktadır. Buna göre “donup kalmamak” sözüyle anlatımın değişiklik gösterdiği, bilineni tekrarlamakla kalmadığı, yani basmakalıp bir nitelik kazanmadığı anlatılmak istenmiştir. Bu da C seçeneğinde belirtilmiştir.

Parçanın ilk cümlesinde ana diliyle ilgili genel bir açıklamadan söz ediliyor. Bu açıklamanın “yalın kat” bir açıklama olduğu belirtiliyor. Daha sonra da ana dilinin sözlüklerde daha çok hangi anlamının geçtiği açıklanıyor. Dolayısıyla “ yalın kat” sözcüğü, “basit, derinliği olmayan” anlamında kullanılmıştır. Ana dilin “anneden öğrenilen dil” olarak açıklanması yetersiz bulunuyor.

Cevap C Cevap E

6.

III. ve IV. dizelerde birbirine karşıt çağrışımlar içeren sözler kullanılmıştır.

III. dizede “ En soylu” sözüyle “yoksulluğun” ve “köy yapısı kulübe” sözüyle “saray ” sözü; IV. dizede “yitirdim” sözü ile “eriştim” sözü karşıt çağrışımlar içerir. Cevap E

12.

Parçada “sözcükleri renklerle donatıp onları köpürtmek” sözüyle süslü bir anlatımın tercih edildiği ve bunun da olumsuz bir duruma yani kof, içi boş bir yapıya neden olduğu ifade edilmiştir. Cevap C

41 13.

Altı çizili sözde “derinde, dipte” ifadeleriyle anlatılmak istenen sezdirilmiştir. Bu sözcükler mecaz anlamda kullanılarak “açıkça söylenmemiş gizli anlamlar” kastedilmiştir.

20.

Cevap B

PEGEM AKADEMİ

Altı çizili sözdeki “çölleşme” gerçek anlamıyla düşünüldüğü zaman verimsizleşme, yoksunluk, sınırlılık vs. kavramları çağrıştırır. Dolayısıyla “sözcüksel çölleşme” ifadesi de buna uygun olmalıdır. E seçeneğindeki “kural tanımazlık” ifadesinin bu kavramlarla ilgisi yoktur; burada bilinçli bir davranış söz konusudur. Cevap E

14.

“Sirkeleşmek” bir maddenin zamanla oluşması, olgunlaşması, hazır hale gelmesi anlamında kullanılır. Mecaz anlamda kullanılan bu ifadede ise istenen yetkinliğe ulaşıp ulaşamama durumu anlatılmıştır.

21.

Cevap A

Verilen parça, C seçeneğindeki “ yer demir, gök bakır” deyiminin de yorumudur. Soru aslında bir deyim anlamı sorusudur. Bu deyim çaresizliği anlatmak için kullanılır. Cevap C

15.

“Kendimizi yazara yakalanmış hissettiğimizde” ifadesinden, anlatılanların yaşanıldığını duyumsama, hissedebilme ya da etkisinde kalma gibi anlamlar çıkarılabilir. Çünkü parçada sözü edilen duyguların, durumların evrensel olduğu ifade edilmiştir.

22.

Cevap C

Öncülde geçen “harita” ve “pusula” yön bulmaya yarar. Parçada, deneyimli yazarlar da yeni yazarlara yol gösterecek bir harita, bir pusula olarak düşünülmüştür. Harita ve pusula kullanmama da Deneyimli “ yazarların birikiminden yararlanmama” ifadesini anlatmak için kullanılmıştır. Cevap C

16.

IV. cümledeki “yüzünün derisi kalın” ifadesi “utanmaz” anlamına gelmektedir. Parçada “karşısındakini utandıracak duruma düşürenler ” anlamı sözün anlamına uymamaktadır. Cevap D

23.

Sözün anlamı sorularının çözüm mantığı aynıdır. Verilen sözlerin gerçek anlamından çıkılarak mecaz anlamlara Ayrıca ifadeningerekir. cümle ya da parça içerisindekiulaşılır. anlamını yakalamak

Verilen parçada “metnin altını kazar” ifadesi de sıradan okurların atladığı fakat iyi okurların yakaladığı, arka plandaki anlamları kastetmektedir. 17.

Altı çizili söz, yazarın okurun istediği gibi değil kendi istediği gibi yazdığını anlatmaktadır. Bu söz mecaz anlamda düşünülmelidir. Elbette kitap okur için yazılmaktadır fakat kitapta yazarın hâkimiyeti söz konusudur eserde. Cevap C

18.

“Gölgede bırakmak” sözü, “birinden veya bir şeyden daha başarılı olmak, ondan daha üst bir düzeye yükselmek” anlamında bir deyimdir. Verilen parçadaAda bu anlamda kullanılmıştır. Cevap

19.

Altı çizili söz “mecaz” anlamıyla düşünüldüğünde, ki“ şiliğe konan temel taş” ifadesinden A seçeneğindeki duyuş, davranış özelliklerinin gelişip zenginleşmesi ifadesine ulaşılır. Bu sorularda altı çizili ifadenin gerçek anlamından yola çıkılır ve mecaz anlama ulaşılır. Cevap A

Cevap A

Turkcetumu.pdf

Recommend Documents