tseniso9606-2-100506034127-phpapp01

TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD

TS EN ISO 9606-2 Mart 2007

ICS 25.160.10

KAYNAKÇILARIN YETERLİLİK SINAVI- ERGİTME KAYNAĞI - BÖLÜM 2: ALÜMİNYUM VE ALÜMİNYUM ALAŞIMLARI Qualification test of welders- Fusion welding Part 2: Aluminium and aluminium alloys

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

−

Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

−

Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir. TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 9606-2/Mart 2007

Ön söz −

Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN ISO 9606-2 (2004) standardı esas alınarak TSE Metalurji İhtisas Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 27 Mart 2007 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

−

Bu standardın kabulüyle TS 6868-2 EN 287-2 :2000 iptal edilmiştir.

−

Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


İçindekiler 0 1 2 3

Giriş ............................................................................................................................................................1 Kapsam.......................................................................................................................................................1 Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar.........................................................................................1 Terimler ve tarifler .....................................................................................................................................2 3.1 Kaynakçı.................................................................................................................................................. 2 3.2 Muayene personeli .................................................................................................................................. 2 3.3 Muayene kuruluşu ................................................................................................................................... 2 3.4 Altlık......................................................................................................................................................... 3 3.5 Kök pasosu.............................................................................................................................................. 3 3.6 Dolgu pasosu........................................................................................................................................... 3 3.7 Kapak pasosu.......................................................................................................................................... 3 3.8 Kaynak metali kalınlığı ............................................................................................................................ 3 4 Semboller ve kısaltmalar ..........................................................................................................................3 4.1 Genel ....................................................................................................................................................... 3 4.2 Kaynak işlemlerinin referans numaraları................................................................................................. 3 4.3 Kısaltmalar............................................................................................................................................... 3 5 Yeterlilik için temel değişkenler ve kapsam ...........................................................................................4 5.1 Genel ....................................................................................................................................................... 4 5.2 Kaynak işlemleri ...................................................................................................................................... 4 5.3 Mamul tipi ................................................................................................................................................ 5 5.4 Kaynak tipi ............................................................................................................................................... 5 5.5 Malzeme grupları..................................................................................................................................... 6 5.6 Kaynak sarf malzemeleri ......................................................................................................................... 6 5.7 Boyutlar ................................................................................................................................................... 7 5.8 Kaynak konumları.................................................................................................................................... 8 5.9 Kaynak detayları...................................................................................................................................... 9 6 Muayene ve deney.....................................................................................................................................9 6.1 Gözetim ................................................................................................................................................... 9 6.2 Sınav parçasının şekli, boyutları ve sayısı .............................................................................................. 9 6.3 Kaynak şartları....................................................................................................................................... 13 6.4 Muayene ve deney metotları ................................................................................................................. 13 6.5 Sınav parçası ve numuneleri................................................................................................................. 14 6.6 Muayene ve deney kayıtları .................................................................................................................. 18 7 Sınav parçaları için kabul şartları ..........................................................................................................18 8 Sınav tekrarları ........................................................................................................................................19 9 Geçerlilik süresi.......................................................................................................................................19 9.1 İlk yeterlilik sınavı .................................................................................................................................. 19 9.2 Geçerliliğin onaylanması ....................................................................................................................... 19 9.3 Yeterliliğin uzatılması ............................................................................................................................ 19 10 Sertifika...............................................................................................................................................19 11 Kısa gösteriliş ....................................................................................................................................20 Ek A (Bilgi için) - Kaynakçıların yeterlilik sınav sertifikası.........................................................................21 Ek B (Bilgi için) - Kısa gösteriliş örnekleri ...................................................................................................22 Ek C (Bilgi için) - İş bilgisi..............................................................................................................................26 Ek D (Bilgi için) - Sertifikanın geçerlilik süresini uzatma için teyit edilmesi ve izlenebilir olması gereken değişkenler .......................................................................................................................................28 Ek ZA (Bilgi için) - Bu standardın maddelerinin AB Direktifi 97/23/EC’nin temel özellikleri ile ilişkisi..29 Ek ZB - Atıf yapılan uluslar arası standardlar ve karşılık gelen Avrupa Standardları .............................30 Kaynaklar.........................................................................................................................................................31

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


Kaynakçıların yeterlilik sınavı - Ergitme kaynağı Bölüm 2: Alüminyum ve alüminyum alaşımları 0

Giriş

Kaynakçıların sözlü ve yazılı talimatları takip edebilme kabiliyeti ve kaynakçı yeteneklerinin doğrulanması, kaynak yapılan ürünün kalitesini garanti altına almak için önemli etkenlerdir. Bu dokümana göre kaynakçı kabiliyetlerinin sınava tabi tutulması; kaynak teknikleri ve kurallara uygun şartlara bağlıdır. Bu dokümanın prensibi şöyledir; yeterlilik sınavı sadece kaynakçının deneyde kullanılan şartlar için değil aynı zamanda bu yeterliliğin sınırları içerisinde yer alan daha önceden aldığı varsayılan belirli eğitim ve/veya sanayi tecrübesinden dolayı daha kolay kaynak yapabileceği düşünülen bütün birleştirmeler için de yeterliliğinin onaylanmasıdır. Yeterlilik sınavı, sınav parçası ölçütleri gibi tüm ilgili şartların sağlandığı, bir kaynak prosedürünün veya bir kaynakçının onayında kullanılabilir (EN ISO 15614-2’ye bakınız). EN 287-2 veya ISO 9606-2’ye göre bu standardın yayınlandığı tarihten önce yapılan yeterlilikler, geçerlilik tarihlerinden sonra bu standardın şartlarına göre yenilenmelidir. Bu standardın herhangi bir bölümüyle ilgili resmi yorumlama istekleri, ulusal standardlar kuruluşu aracılığı ile ISO/TC 44/SC sekreteryasına yönlendirilmelidir. Tam liste www.iso.org adresinden temin edilebilir.

1

Kapsam

Bu standard, alüminyum ve alüminyum alaşımlarının ergitme kaynağı için kaynakçı yeterlilik şartlarını kapsar. Bu standard; mamul tiplerinden, mekandan ve muayene personeli/muayene kuruluşundan bağımsız olarak kaynakçıların sistematik olarak yeterliliklerinin onaylanması için bir dizi teknik kuralları kapsar. Kaynakçıların yeterlilikleri değerlendirilirken, önemli olan husus kaynakçının elle kaynak torcunu yönlendirebilme yeteneği ve dolayısı ile kabul edilebilir kalitede kaynak yapabilmesidir. Bu standardda bahsi geçen kaynak işlemleri, elle veya yarı mekanize kaynak işlemi olarak ifade edilen ergitme kaynaklarını kapsar (EN 1418 veya ISO 14732’ye bakınız).

2

Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standardın tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardın en son baskısı kullanılır. EN, ISO, IEC Adı vb. No (İngilizce) EN 910 Destructive tests on welds in metallic materials - Bend tests. EN 970 EN 1320

1

TS No1 TS 282 EN 910

Non-destructive examination of fusion TS EN 970 welds - Visual examination. Destructive tests on welds in metallic TS EN 1320 materials - Fracture test.

Adı (Türkçe) Metalik malzemelerde kaynak dikişleri üzerinde tahribatlı muayeneler- Eğme deneyleri Ergitme kaynaklarının tahribatsız muayenesi-Gözle muayene Metalik malzemelerde kaynaklar üzerinde tahribatlı deneyler- Kırılma deneyi

TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır. 1

ICS 25.160.10 EN, ISO, IEC vb. No EN 1321

TÜRK STANDARDI

Adı (İngilizce) Destructive tests on welds in metallic materials - Macroscopic and microscopic examination of welds. EN 1418: 1997 Welding personnel - Approval testing of welding operators for fusion welding and resistance weld setters for fully mechanized and automatic welding of metallic materials. EN 1435 Non-destructive examination of welds - Radiographic examination of welded joints. EN 30042 Arc-welded joints in aluminium and its weldable alloys - Guidance on quality levels for imperfections (ISO 10042:1992) EN ISO 4063 Welding and allied processes Nomenclature of processes and reference numbers (ISO 4063:1998) EN ISO 6947 Welds - Working positions Definitions of angles of slope and rotation (ISO 6947:1993). EN ISO 15607: Specification and qualification of 2003 welding procedures for metallic materials - General rules (ISO 15607:2003). EN ISO 15609-1: Specification and qualification of 2004 welding procedures for metallic materials - Welding procedure specification - Part 1: Arc welding (ISO 15609-1:2004). EN ISO 15614-2 Specification and qualification of welding procedures for metallic materials - Welding procedure test - Part 2: Arc welding of aluminium and its alloys (ISO 15614-2:2004) ISO 857-1 Welding and allied processes Vocabulary - Part 1: Metal welding processes.

TS No1 TS EN 1321

TS EN 1418

TS EN ISO 9606-2/Mart 2007 Adı (Türkçe) Melatik malzemelerdeki kaynaklardatahribatlı muayeneKaynakların makroskobik ve mikroskobik muayenesi Kaynak personeliMetalik malzemelerin tam mekanize ve otomatik ergitme kaynağı için kaynak operatörlerinin ve direnç kaynak ayarcılarının yeterlilik sınavı

TS 5127 EN 1435

Kaynakların tahribatsız muayenesi kaynaklı birleştirmelerin radyografik muayenesi TS 10387 EN Alüminyum ve kaynak edilebilir 30042 alaşımlarında ark kaynaklı birleştirmeler- Kusurlar için kalite seviyeleri kılavuzu TS 7307 EN Kaynak ve kaynakla ilgili işlemler ISO 4063 İşlemlerin adlandırılması ve referans numaralar TS EN ISO 6947

Kaynaklar - Çalışma Konumları - Eğim Ve Dönme Açılarının Tarifleri

TS EN ISO 15607

Metalik malzemeler için kaynak prosedürü şartnamesi ve vasıflandırılması -Genel kurallar

TS EN ISO 15609-1

Metalik malzemeler için kaynak prosedürlerinin şartnamesi ve vasıflandırılması - Kaynak prosedürü şartnamesi - Bölüm 1: Ark kaynağı

TS EN ISO 15614-2

Metalik malzemeler için kaynak prosedürlerinin şartnamesi ve vasıflandırılması - Kaynak prosedürü deneyi - Bölüm 2: Alüminyum ve alaşımlarının ark kaynağı

Not – Bu EN standardlarına karşılık gelen ISO Standardlarının listesi Ek ZB’de verilmiştir.

3

Terimler ve tarifler

Bu standardın amaçları bakımından EN ISO 15607:2003 ve EN 1418:1997’de verilenler ile aşağıdaki terimler ve tarifler uygulanır.

3.1 Kaynakçı Elektrot tutucu, kaynak torcu veya üfleme borusunu elle tutan ve yönlendiren kişi.

3.2 Muayene personeli Uygulanacak standarda uygunluğu onaylamak üzere görevlendirilmiş kişi. Not – Belirli durumlarda, dışarıdan bağımsız bir muayene personeli gerekebilir.

3.3 Muayene kuruluşu Uygulanacak standarda uygunluğu onaylamak üzere görevlendirilmiş kuruluş. 2

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


Not – Belirli durumlarda, dışarıdan bağımsız bir muayene kuruluşu gerekebilir.

3.4 Altlık Birleştirme hazırlanırken, arka yüze ergimiş kaynak metalini desteklemek için yerleştirilen malzeme.

3.5 Kök pasosu Çok katlı kaynakta kökte biriken ilk kat paso/pasoları.

3.6 Dolgu pasosu Çok katlı kaynakta kök paso/pasolarından sonra, kapak paso/pasolarından önce yapılan paso/ pasolar.

3.7 Kapak pasosu Çok katlı kaynakta kaynak işlemi bittikten sonra kaynak yüzey/yüzeylerinde görünen paso/pasolar.

3.8 Kaynak metali kalınlığı Kaynak metalinin herhangi bir kuvvetlendirme hariç kalınlığı.

4

Semboller ve kısaltmalar

4.1 Genel Kaynakçının yeterlilik sınav sertifikasının yazımı esnasında, kelimelerin kısaltılarak kullanıldığı yerlerde aşağıdaki kısaltmalar ve referans numaraları kullanılır (Ek A).

4.2 Kaynak işlemlerinin referans numaraları Bu standard aşağıdaki elle veya yarı mekanize kaynak işlemlerinin yeterliliklerini kapsar (sembolik gösteriliş için kaynak işlemlerinin referans numaraları EN ISO 4063’te verilmiştir): 131 141 15

Metal asal gaz ark kaynağı (MIG kaynağı); Tungsten asal gaz ark kaynağı (TIG kaynağı); Plazma ark kaynağı.

Not – Bu standardın prensipleri diğer ergitme kaynak işlemlerine de uygulanabilir.

4.3 Kısaltmalar 4.3.1 Deney parçaları için a BW D FW l1 l2 lf P s s1 s2 t t1 t2 T z

2

Anma dikiş kalınlığı Alın kaynağı Borunun dış çapı İç köşe kaynağı Sınav parçasının uzunluğu Sınav parçasının eninin yarısı Muayene uzunluğu Plaka 2 Sadece alın kaynakları için kaynak metali kalınlığı (tek işlem için plaka kalınlığı ve borunun et kalınlığı) Kaynak işlemi 1 için kaynak metali kalınlığı Kaynak işlemi 2 için kaynak metali kalınlığı Deney parçasının malzeme kalınlığı (plaka veya et kalınlığı) Kaynak işlemi 1 için deney parçasının malzeme kalınlığı Kaynak işlemi 2 için deney parçasının malzeme kalınlığı Boru 3 İç köşe kaynağının kenar uzunluğu.

Yalnız başına veya başka terimlerle kullanılan “plaka”, “biçimlendirilmiş plaka” veya “yassı ekstrüzyon yapılmış baraları” ifade etmek için kullanılmıştır. 3 Yalnız başına veya başka terimlerle kullanılan “boru” kelimesi, “boru”, “tüp” veya “profili” ifade etmek için kullanılmıştır. 3

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


4.3.2 Kaynak sarf malzemeleri için nm S

İlave malzeme yok Masif tel/çubuk

4.3.3 Diğer kaynak detayları için bs mb ml nb sl ss

5

Çift taraflı kaynak Altlık ile kaynak Çok kat Altlık olmadan kaynak Tek kat Tek taraflı kaynak

Yeterlilik için temel değişkenler ve kapsam

5.1 Genel Kaynakçıların yeterlilikleri temel değişkenlere dayanır. Her temel değişken için bir yeterlilik kapsamı tanımlanmıştır. Bütün deney parçaları, Madde 5.7 ve Madde 5.8 hariç temel değişkenleri kullanarak kaynaklanmalıdır. Kaynakçılar yeterliliğin dışında kaynak yapacaklarsa, yeni bir yeterlilik sınavı gerekir. Temel değişkenler şunlardır: a) b) c) d) e) f) g) h)

Kaynak işlemleri, Mamul tipleri (plaka ve boru), Kaynak tipi (alın ve iç köşe), Malzeme grupları, Kaynak sarf malzemeleri, Boyutlar (malzeme kalınlığı ve boru iç çapı), Kaynak konumları, Kaynak detayları (altlıklı, tek taraflı kaynak, çift taraflı kaynak, tek kat, çok kat).

5.2 Kaynak işlemleri Kaynak işlemleri ISO 857-1’de tanımlandığı ve Madde 4.2’de anlatıldığı gibi olmalıdır. Her bir sınav genellikle bir kaynak işleminin yeterliliğini onaylar. Kaynak işleminde bir değişiklik yeni bir yeterlilik sınavı gerektirir. Ancak, bir kaynakçının tek deney parçası ile bir veya daha fazla kaynak işlemi için (çok işlemli birleştirme) veya iki veya daha fazla yeterlilik sınavı ile yeterliliğinin onaylanmasına müsaade edilir. Kullanılan her kaynak işlemi için ve alın kaynağında çok işlemli birleştirme için yeterlilik kapsamları Çizelge 1’de verilmiştir. 141 numaralı kaynak işlemi için, doğrudan akımdan alternatif akıma geçiş veya tersi yeni bir yeterlilik sınavı gerektirir.

4

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


Çizelge 1 – Alın kaynakları için tek ve çok işlem birleştirmelerde kalınlık sınırları Kalınlık sınırları

Deney parçası için kullanılan kaynak işlemi

Tek işlem birleştirme

Çok işlem birleştirme

Çizelge 3’e göre

Açıklama 1 2

Kaynak işlemi 1 Kaynak işlemi 2

Açıklama 2 Kaynak işlemi 2 3 Altlık ile kaynak (mb) 4 Altlık olmadan kaynak (nb)

Açıklama 1

Kaynak işlemi 1 için t = s1 Kaynak işlemi 2 için t = s2

Çizelge 3’e göre Kaynak işlemi 1 için t = t1 Kaynak işlemi 2 için t = t2

Çizelge 3’e göre t = s1 +s2

Çizelge 3’e göre t = t1 +t2 Kaynak işlemi 1 sadece kök alanının kaynağı için

Kaynak işlemi 1

5.3 Mamul tipi Yeterlilik sınavı plaka veya boru üzerinde yapılmalıdır. Aşağıdaki kriterler uygulanır: a Dış boru çapı D > 25 mm olan borulardaki kaynaklar, plakalardaki kaynakların yeterliliğini onaylar; b Plakalardaki kaynaklar aşağıdaki şekilde boruların kaynaklarının yeterliliklerini onaylar: - Kaynak konumları PA, PB ve PC’de boru dış çapı D ≥ 150 mm, - Diğer kaynak konumları için boru dış çapı D ≥ 500 mm.

5.4 Kaynak tipi Yeterlilik sınavında alın veya iç köşe kaynağı yapılmalıdır. Aşağıdaki kriterler uygulanır: a) Alın kaynağı yeterliliği yan birleştirme kaynakları hariç her türlü alın kaynağı birleştirmesini kapsar [ayrıca Madde 5.4 c)’ye bakınız].

5

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


b) İmalat işinin büyük çoğunluğunun iç köşe kaynak olduğu durumlarda, kaynakçı uygun bir alın kaynağı sınavı ile de onaylanmalıdır. İşin çoğunun alın kaynağı olduğu durumlarda, alın kaynağı iç köşe kaynağın yeterliliğini kapsar. c) Borularda altlıksız alın kaynakları için onay, Çizelge 1- Çizelge 7’deki aynı yeterlilik sınırlarının içerisindeki yan birleştirme kaynaklarını da (açı ≥ 60o olduğunda) kapsar. Bir yan birleştirme kaynağı için yeterlilik aralığı yanın boru dış çapına bağlıdır. d) Kaynak tipinin yeterliliği, alın kaynağı veya iç köşe kaynak ile değerlendirilemezse, kaynakçının yeterliliği özel bir deney parçası kullanılarak değerlendirilmelidir, örneğin yan birleştirme kaynağı, dökümler için bitirme işlemi kaynağı, ön ısıtma. Not – pr EN ISO 15614-4:2003’e göre bir döküm bitirme işlemi kaynağı için Şekil 1 ve Şekil 2 uygulanabilir.

5.5 Malzeme grupları 5.5.1 Esas metalin alüminyum ve alüminyum alaşımı grupları Yeterlilik sınavlarının sayısını azaltmak için, benzer kaynak özellikleri gösteren alüminyum ve alüminyum alaşımları CR ISO 15608’e göre gruplandırılmıştır.

5.5.2 Yeterliliğin kapsamı Bir gruptaki esas metallerden birinin kaynağında kaynakçının yeterliğinin onaylanması, aynı gruptaki diğer metaller ile Çizelge 2’deki diğer gruplar için de kaynakçının yeterliliğinin onaylandığı anlamına gelir. Gruplama sisteminin dışındaki başka bir ana metalin kaynaklanması ayrı bir sınav gerektirir. Malzeme grubu 24 veya 25 olan bir malzemeli, malzeme grubu 21 ila 23 arasında olan bir deney parçası, malzeme grubu 24 veya 25 olan bir malzemeli 21 ila 23 malzeme gruplu benzer olmayan birleştirme kombinasyonlarının yeterliliklerini kapsar. Malzeme grubu 26’lı malzemeli benzer olmayan birleştirme özel yeterlilik sınavı gerektirir. Çizelge 2 – Esas metal için yeterlilik kapsamı Yeterlilik kapsamı

Deney parçasının malzeme grubu a

21

22

23

24

25

26

21

X

X

-

-

-

-

22

X

X

-

-

-

-

-

-

-

b

23

X

X

X

24

-

-

-

X

X

-

25

-

-

-

X

X

-

26

-

-

-

X

X

X

a

CR ISO 15608’e göre malzeme grubu Ayrıca Madde 5.6’ya bakınız. Açıklama X Kaynakçının yeterliliğinin onaylandığı malzeme grubu Kaynakçının yeterliliğinin onaylanmadığı malzeme grubu

b

5.6 Kaynak sarf malzemeleri Dolgu metali ile yeterlilik örneğin, 141 ve 15 numaralı kaynak işlemleri, kaynak işlemi dolgu metali olmadan yapılanları da kapsar ancak tersi mümkün değildir. AlMg tipi dolgu metali yeterliliği, AlSi kullanımını da kapsar ancak tersi mümkün değildir. 131 numaralı kaynak işlemi için koruyucu gazdaki helyum muhtevası % 50’den fazla artarsa yeni bir yeterlilik sınavı gerekir.

6

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


5.7 Boyutlar Kaynakçıların alın kaynağı için yeterlilik sınavları, malzeme kalınlığı ve boru dış çapına dayanır. Yeterlilik sınırları Çizelge 3 ve Çizelge 4’te verilmiştir. Not –

Malzeme kalınlığının veya boru dış çapının titizlikle ölçülmesi gerektiği belirtilmese de Çizelge 3 ve Çizelge 4’te verilen değerlerin ardındaki genel felsefe uygulanmalıdır.

İç köşe kaynakların malzeme kalınlığı için yeterlilik sınırları Çizelge 5’te verilmiştir. Yan birleştirme kaynak işlemlerinde, Çizelge 3’ün uygulandığı malzeme kalınlık ve Çizelge 4’ün uygulandığı boru dış çap kriterleri aşağıdakilere göre uygulanır: -

SET ON: Malzeme kalınlığı ve yanın dış boru çapı, SET IN OR SET THROUGH: Ana boru veya kabuğun malzeme kalınlığı ve yanın boru dış çapı.

Değişik boru dış çapları ve malzeme kalınlıklarına sahip deney parçalarında, kaynakçının yeterliliği aşağıdakiler için onaylanmalıdır: 1) Çizelge 3’e göre, yeterliliği onaylanmış en ince ve en kalın malzeme kalınlığı için, 2) Çizelge 4’e göre, yeterliliği onaylanmış en küçük ve en büyük boru dış çapı için. Çizelge 3 – Alın kaynağı deney parçasının, malzeme kalınlığı ve kaynak metali kalınlığının (çok katlı işlem) yeterlilik kapsamı Ölçüler mm’dir. Deney parçasının malzeme kalınlığı t

Yeterlilik kapsamı

t≤6

0,5 t ila 2 t

t>6

≥6

Çizelge 4 – Dış boru çapı için yeterlilik kapsamı Ölçüler mm’dir. Deney parçasının dış boru çapı D

a

a

Yeterlilik kapsamı

D≤6

D ila 2 D

D>6

≥ 0,5 D (en az 25 mm)

Yapısal profiller için D, kısa bölümün ölçüsüdür.

Çizelge 5 – İç köşe kaynak a deney parçalarının malzeme kalınlıklarının yeterlilik sınırı Ölçüler mm’dir. Deney parçasının malzeme kalınlığı t

a

a

Yeterlilik kapsamı

t<3

t ila 3

t≥3

≥3

Ayrıca Çizelge 8’e bakınız.

7

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


5.8 Kaynak konumları Her kaynak konumu için yeterlilik kapsamı Çizelge 6’da verilmiştir. Kaynak konumları ve semboller için EN ISO 6947’ye bakınız. Deney parçaları, EN ISO 6947’de verilen kaynak konumlarının anma açılarına göre kaynaklanmalıdır. Plakalar üzerinde bir konumda yapılan yeterlilik sınav kaynağı, yuvarlak borularda aynı konumu da kapsar [Madde 5.3 b)’ye bakınız]. Borular için H-LO45 kaynak konumu bütün boru açılarını kapsar. Ayrı boru dış çapına sahip iki boru kaynatılırken, biri PF konumunda diğeri de PC konumunda kaynak yapılırsa, bu işlem kaynak konumu H-LO45’de yapılan borunun yeterlilik sınırını da kapsar. Boru dış çapı D ≥ 150 mm olanlar, sabit konumda bir deney parçası kullanılarak iki kaynak konumunda da kaynaklanabilir. Çizelge 6 – Kaynak konumları için yeterlilik sınırları Sınav parçasının kaynak konumu PA PB b PC PD b PE PF (Plaka) PF (Boru) PG (Plaka) PG (Boru) H-L045

PA

PB b

PC

PD b

X X X X X X X X X

X X X X X X X X X

X X X X

X X X X X

Yeterlilik sınırı PE PF PF (Plaka) (Boru) X X X X X

X X X X X

X X

PG (Plaka)

PG (Boru)

H-LO45

X X -

X -

X

a

İlave olarak Madde 5.3 ve Madde 5.4’ün şartları gözlemlenmelidir.

b

PB ve PD kaynak konumları sadece iç köşe kaynak için kullanılır (Madde 5.4 b)’ye bakınız ve sadece iç köşe kaynaklarında diğer konumları kapsar.

Açıklama X

Kaynakçının yeterliliğinin onaylandığı kaynak konumlarını kapsar.

-

Kaynakçının yeterliliğinin onaylanmadığı kaynak konumlarını kapsar.

8

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


5.9 Kaynak detayları Kaynak detaylarına bağlı olarak, yeterlilik kapsamları Çizelge 7 ve Çizelge 8’de verilmiştir. Çizelge 7 – Alın kaynaklarında, kaynak detaylarının yeterlilik kapsamı Sınav parçasının kaynak detayları

Yeterliliğin sınırları Tek taraflı kaynak/ altlık olmadan kaynak (ss nb)

Tek taraflı kaynak/ altlık ile kaynak (ss mb)

Çift taraflı kaynak (bs)

Tek taraflı kaynak/ altlık olmadan kaynak (ss nb)

X

X

X

Tek taraflı kaynak/ altlık ile kaynak (ss mb)

-

X

X

Çift taraflı kaynak (bs)

-

X

X

Açıklama X

Kaynakçının yeterliliğinin onaylandığı kaynakları kapsar.

-

Kaynakçının yeterliliğinin onaylanmadığı kaynakları kapsar.

Çizelge 8 – İç köşe kaynağı için kat tekniğinin yeterlilik kapsamı Sınav parçası a

Yeterlilik sınırı Tek kat (sl)

Çok kat (ml)

Tek kat (sl)

X

-

Çok kat (ml)

X

X

a

Dikiş kalınlığı 0,5 t ≤ a ≤ 0,7 t aralığında olmalıdır.

Açıklama X

Kaynakçının yeterliliğinin onaylandığı kat tekniğini gösterir.

-

Kaynakçının yeterliliğinin onaylanmadığı kat tekniğini gösterir.

6

Muayene ve deney

6.1 Gözetim Sınav parçasının kaynağı ve muayenesi, bir muayene personeli veya muayene kuruluşu gözetiminde yapılmalıdır. Sınav parçaları, kaynak başlamadan önce muayene personeli ve kaynakçı tarafından tanımlanmak için işaretlenmelidir. İlave olarak bütün deney parçaları üzerinde kaynak konumları işaretlenmeli ve sabit boru kaynakları için saat 12 kaynak konumu da ayrıca işaretlenmelidir. Muayene personeli veya muayene kuruluşu, kaynak şartları doğru olmadığında veya kaynakçının standardın şartlarını yerine getirecek beceriye sahip olmadığını tespit ettiğinde (örneğin aşırı ve/veya sistematik tamirler olması durumunda) sınavı durdurabilir.

6.2 Sınav parçasının şekli, boyutları ve sayısı Sınav parçasının gerekli şekli ve boyutu (Madde 5.7) Şekil 1 ila Şekil 4’te gösterilmiştir. Borular için en az 150 mm’lik bir muayene uzunluğu gereklidir. Ancak, borunun çevresi 150 mm küçük ise, ilave muayene parçası olarak en az üç deney parçası gerekir. 9

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


Ölçüler mm’dir Açıklama t

Sınav parçasının malzeme kalınlığı Şekil 1 – Plakaların alın kaynağı için sınav parçası boyutları

10

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


Ölçüler mm’dir z=a 2 Açıklama a t z

Anma dikiş kalınlığı Sınav parçasının malzeme kalınlığı İç köşe kaynağın kenar uzunluğu Şekil 2 – Plakaların iç köşe kaynağı için sınav parçası boyutları

11

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


Ölçüler mm’dir Açıklama D t

Boru dış çapı Sınav parçasının malzeme kalınlığı (et kalınlığı) Şekil 3 – Boruların alın kaynakları için sınav parçası boyutları

12

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


t kalınlığı ince parça için geçerlidir Açıklama a D l1 t z

Anma dikiş kalınlığı Boru dış çapı Sınav parçasının uzunluğu Sınav parçasının malzeme kalınlığı (plaka veya et kalınlığı) İç köşe kaynağın kenar uzunluğu Şekil 4 – Borularda iç köşe kaynağı için sınav parçasının boyutları

6.3 Kaynak şartları Kaynak işlemi EN ISO 15609-1’e göre hazırlanmış bir pWPS veya WPS’yi izlemelidir. Aşağıdaki şartlar uygulanmalıdır: a) Sınav parçası için kaynak süresi, alışılagelmiş imalat şartlarındaki çalışma süresine uymalıdır, b) Sınav parçasının kök pasosunda ve kapak pasosunda en az bir durma ve bir tekrar başlama olmalı ve sınav parçasının muayene edilecek uzunluğu içerisine işaretlenmelidir, c) pWPS veya WPS’nin gerektirdiği herhangi bir kaynak sonrası bir ısıl işlem, eğme veya çekme deneyi gerekmedikçe atlanabilir, d) Sınav parçasının tanımlanması, e) Kaynakçının kaynaktan sonra, muayene personeli veya muayene kuruluşunun müsaadesi ile, yüzeydeki kusurlar hariç, önemsiz kusurları taşlama ile gidermesine izin verilebilir.

6.4 Muayene ve deney metotları Tamamlanmış her kaynak, kaynaklandığı durumda Çizelge 9’a göre muayene ve deneye tabi tutulmalıdır. Kaynak gözle muayene ile kabul edilirse, Çizelge 9’a göre muayene ve deneylere tabi tutulmalıdır. Yeterlilik sınavında kalıcı altlık kullanıldığında, tahribatlı deneylerden önce altlık kaldırılmalıdır. Makro inceleme numunesi, kaynağın açıkça görülebilmesi için kenardan hazırlanmalı ve dağlanmalıdır. Parlatma gerekmez. 13

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


Kaynaklama işlemi 131 ile alın kaynaklarının radyografik muayenesi yapılacaksa, ilave ya iki eğme deneyi (bir yüz ve bir kök veya iki yüz eğme) veya iki kırma deneyi (bir yüz ve bir kök) yapılmalıdır. Çizelge 9 – Muayene ve deney metotları Muayene/Deney metodu

Alın kaynağı (Plaka veya boru)

İç köşe ve yan birleştirme kaynağı

Zorunlu

Zorunlu

EN 970’e göre gözle muayene EN 1435’e muayene

göre

radyografik

EN 910’a göre eğme deneyi EN 1320’ye göre kırma deneyi

Zorunlu

ab

Zorunlu a b e Zorunlu

abe

Zorunlu değil Uygulanabilir değil Zorunlu c d

a

131 kaynak işlemi hariç, ya radyografik muayene ya eğme deneyi ya da kırma deneyi uygulanmalıdır.

b

Radyografik muayene uygulandığında 131 kaynak işlemi için ilave eğme veya kırma deneyi zorunludur.

c

Kırma deneyi yerine EN 1321’e göre en az iki kesitte makro inceleme yapılabilir.

d

Borularda kırma deneyi yerine radyografik muayene yapılabilir.

e

Boru dış çapı D ≤ 25 mm için, eğme ve kırma deneyi yerine, bütün sınav parçaları üzerinde çentikli çekme deneyi yapılabilir (Örnekler Şekil 8’de verilmiştir).

6.5

Sınav parçası ve numuneleri

6.5.1 Genel Deney parçasının tip, boyut ve hazırlama detayları Madde 6.5.2, Madde 6.5.3 ve Madde 6.5.4’te verilmiştir. İlave olarak, tahribatlı deneyler için şartlarda belirtilmiştir.

6.5.2 Plaka ve boruların alın kaynakları Radyografik muayene uygulandığında, sınav parçasının muayene edilecek kaynak uzunluğu [Şekil 5a), Şekil 7a) ve Şekil 7b)’ye bakınız], kaynaklandığı gibi durumda (fazla kaynak metali uzaklaştırılmadan) radyografik olarak muayene edilmelidir. Kırılma deneyi kullanıldığında, deney parçasının muayene uzunluğu, eşit enlerde deney numunelerine kesilmeli ve tamamı kırılma olacak şekilde deneye tabi tutulmalıdır. Her deney numunesinin muayene uzunluğu ≥ 40 mm olmalıdır [Şekil 5 b)’ye bakınız]. EN 1320’ye göre çentik profillerine müsaade edilir. EN 910’a göre enine eğme deneyi kullanıldığında, iki tane kök eğme numunesi ve iki tane yüz eğme deney numunesi EN ISO 15614-2’ye göre deneye tabi tutulmalıdır. Sadece enine eğme deneyi yapılacaksa, muayene uzunluğu eşit ende deney numunelerine ayrılmalı ve tamamı deneye tabi tutulmalıdır. Sadece yüz eğme deneyi yapılacaksa, muayene boyu boyunca eşit aralıklarla alınan en az dört deney numunesi alınmalıdır. Yüz eğme deneyi numunelerinden bir tanesi muayene uzunluğu içerisinde başlama ve bitiş noktasından alınmalıdır. Eğme deneyleri EN 910’a göre yapılmalıdır. t > 12 mm için, enine eğme deneyi yerine yüz eğme deneyi kullanılabilir. Borular için, kaynak işlemi 131’in ilave kırma veya enine eğme deney numunelerinin sayısı kaynak konumuna bağlıdır. Kaynak konumu PA veya PC için bir adet kök ve bir adet yüz eğme deney numunesi deneye tabi tutulmalıdır [Şekil 7 a)’ya bakınız]. Bütün diğer kaynak konumları için, iki adet kök ve iki adet yüz eğme deney numunesi deneye tabi tutulmalıdır [Şekil 7 b)’ye bakınız].

14

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN ISO 9606-2/Mart 2007 Ölçüler mm’dir.

Açıklama Sınav parçasının uzunluğu l1 l2 Sınav parçasının yarım uzunluğu lf Muayene uzunluğu a) Çift sayıda deney numunesine bölme Ölçüler mm’dir.

b) Deney numunesinin deney uzunluğu Not – İlave olarak, deney numunesinin kaynağında kırılma olması için, deney numunesine çekme yüzünde uzunlamasına bir çentik atılabilir. Şekil 5 - Alın kaynaklı plakalar için deney numunesi hazırlama ve kırma deneyi

6.5.3 Plakalarda iç köşe kaynağı Kırılma deneyi için eğer gerekirse, sınav parçasından çok sayıda deney numuneleri çıkarılabilir (Şekil 6’ya bakınız). Her deney numunesi, EN 1320’ye göre kırma deneyi için yerleştirilmeli ve kırıldıktan sonra incelenmelidir. Makroskopik inceleme yapılacaksa, en az iki deney numunesi alınmalıdır. Alınacak numunelerden bir tanesi durma/başlama bölgesinden olmalıdır.

15

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


Açıklama lf

Muayene uzunluğu Şekil 6 – İç köşe kaynaklı plaka için kırma deneyi muayene uzunluğu

16

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


Açıklama Muayene uzunluğu lf 1 Bir kök kırma veya bir kök enine eğme veya bir yüz eğme deney numunesi için bölge 2 Bir yüzey kırma veya bir yüzey enine eğme veya bir yüz eğme deney numunesi için bölge a) PA ve PC kaynak konumları için ilave kırma veya eğme deneyi numunesi için kesit

Açıklama Muayene uzunluğu lf 1 Bir kök kırma veya bir kök enine eğme veya bir yüz eğme deney numunesi 2 Bir yüzey kırma veya bir yüzey enine eğme veya bir yüz eğme deney numunesi 3 Bir kök kırma veya bir kök enine eğme veya bir yüz eğme deney numunesi 4 Bir yüzey kırma veya bir yüzey enine eğme veya bir yüz eğme deney numunesi b) PF, PG ve H-L045 kaynak konumları için ilave kırma veya eğme deneyi numunesi için kesit Ölçüler mm’dir

Not –

c) Kırılma deney numunesinin muayene uzunluğu İlave olarak, deney numunesinin kaynağında kırılma olması için, deney numunesine çekme yüzünde uzunlamasına bir çentik atılabilir. Şekil 7 – Alın kaynaklı boru için deney numunesi hazırlama ve konumları 17

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


t ≥ 1,8 mm için : d = 4,5 mm t < 1,8 mm için : d = 3,5 mm

Başlama durma alanlarında deliklere müsaade edilmez. Not – EN 1320’ye göre çevresel yönde s ve q çentik profillerine müsaade edilir. Şekil 8 – Dış çapı ≤ 25 mm olan boru sınav parçaları için çentik çekme deney örneği

6.5.4 Borularda iç köşe kaynağı Kırma deneyleri için, sınav parçası dört veya daha fazla deney numunesine bölünmeli ve kırılmalıdır (bir örnek Şekil 9’da gösterilmiştir).

Şekil 9 – İç köşe kaynaklı boru için deney numuneleri hazırlama ve kırma deneyi Makro inceleme yapılacaksa, en az iki deney numunesi alınmalıdır. Alınacak numunelerden bir tanesi durma/başlama bölgesinden olmalıdır.

6.6 Muayene ve deney kayıtları Bütün muayene ve deney sonuçları kayıt edilmelidir.

7

Sınav parçaları için kabul şartları

Sınav parçaları, ilgili kusur çeşitleri için belirlenmiş kabul kriterlerine göre değerlendirilmelidir. Her hangi bir muayene ve deneyden önce aşağıdakiler kontrol edilmelidir: - Bütün sıçrantılar uzaklaştırılmalıdır; - Kaynak kökünde ve kaynak yüzünde hiçbir taşlama yapılmamalıdır (Madde 6.3’e göre); 18

ICS 25.160.10 -

TÜRK STANDARDI


Kök pasosunda ve kapak pasosunda durma ve tekrar başlama tanımlanmalıdır (Madde 6.3’e göre); Şekil ve boyutlar kabul edilebilir olmalıdır.

Bu standardda belirtilen muayene ve deney metotları ile tespit edilen kusurların kabul şartları aksi belirtilmedikçe, EN 30042’ye göre değerlendirilmelidir. Kaynakçının yeterliliği, sınav parçasındaki kusurlar EN 30042’deki B kalite seviyesi içerisinde (C kalite seviyesinin uygulandığı aşırı kaynak metali, aşırı dış bükeylik, aşırı kaynak kalınlığı ve aşırı nüfuziyet kusurları hariç) ise onaylanır. Eğme deneyi sonucunda herhangi bir yönde 3 mm’den daha büyük çatlak olmamalıdır. Deney esnasında deney numunesinin kenarında görünen çatlağın yetersiz nüfuziyet, curuf veya başka çatlaktan kaynaklandığına dair bir delil yoksa, sınav değerlendirmesinde göz ardı edilmelidir. Kaynakçının sınav parçasındaki kusurların izin verilen azami değerleri geçtiği belirlenirse, kaynakçının yeterliliği onaylanmaz. Tahribatsız muayene için ilgili kabul kriterlerine atıf yapılmak zorundadır. Belirtilen prosedürler tüm tahribatlı deneyler ve tahribatsız muayeneler için kullanılmalıdır. Not –

8

EN 30042’de belirtilen kalite seviyeleri ile farklı tahribatsız muayeneler için kabul kriterleri arasındaki ilişki EN 12062’de verilmiştir.

Sınav tekrarları

Sınav parçası bu standardın şartlarına karşılamakta başarısız kalıyorsa, kaynakçıya yeterlilik sınavını tekrar etme şansı verilmelidir. Başarısızlığın, kaynakçının beceri eksikliğinden değil, metalurjik veya diğer dış etkenlere dayandığı tespit edilirse, yeni sınav malzemesinin ve/veya yeni sınav şartlarının kalite ve bütünlüğünü değerlendirmek üzere ilave bir sınav gerekir.

9

Geçerlilik süresi

9.1 İlk yeterlilik sınavı Kaynakçının yeterliği, gerekli sınavların yapılması ve kabul edilebilir sınav sonuçlarının alınması şartıyla, sınav parçasının kaynak yapıldığı günden itibaren geçerlidir.

9.2 Geçerliliğin onaylanması Kaynakçının yeterlilik sınav sertifikası iki yıllık bir süre için geçerlidir. Bunu, kaynak koordinatörü veya işverenin sorumlu personeli, kaynakçının yeterliliğinin ilk kapsamı içerisinde çalıştığını onaylaması sağlar. Bu durum altı ayda bir onaylanmalıdır.

9.3 Yeterliliğin uzatılması Kaynakçının bu standarda uygun yeterlilik sınav sertifikası, iki yılda bir muayene personeli/ muayene kuruluşu tarafından uzatılabilir. Sertifikanın süresi uzatılmadan önce Madde 9.2 sağlanmalı ve aşağıdaki şartlar doğrulanmalıdır: a) b) c) d)

Uzatmayı destekleyen bütün kayıtlar ve kanıtlar kaynakçı için izlenebilir olmalı ve imalatta kullanılan WPS/WPS’leri tanımlamalıdır, Uzatmayı destekleyen kanıtlar hacimsel yapıda olmalı (radyografik muayene veya ultrasonik muayene) veya tahribatlı deneyler durumunda (kırma veya eğme deneyleri) son altı ay içinde yapılmış olmalıdır, Kaynaklar, kusurlar açısından Madde 7’de anlatıldığı şekilde kabul seviyesinde olmalıdır, Madde 9.3 b)’de ifade edilen deney sonuçları, kaynakçının orijinal sınav şartlarını yeniden sağladığını göstermelidir.

Not – Onaylanacak değişkenler ve izlenebilirlik için Ek D’ye bakınız.

10 Sertifika Kaynakçının yeterlilik sınavını başarıyla geçtiği doğrulanmalıdır. Bütün temel değişkenler sertifikaya kayıt edilmelidir. Sınav parçası/parçaları gerekli herhangi bir deneyden geçemezse sertifika düzenlenmemelidir. 19

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


Sertifika sadece muayene personeli veya muayene kuruluşunun sorumluluğunda verilmeli ve Ek A’da verilen bütün bilgileri içermelidir. Ek A’da verilen formatın kaynakçı yeterlilik sınav sertifikası olarak kullanılması tavsiye edilir. Kaynakçının yeterlilik sınav sertifikası olarak başka bir form kullanılacaksa, bu form Ek A’da verilen bilgileri kapsamalıdır. Genellikle, her bir sınav parçası için ayrı kaynakçı yeterlilik sınav sertifikası düzenlenmelidir. Birden fazla sınav parçası kaynatıldığında, her bir deney parçasının yeterlilik sınırlarını birleştiren tek bir kaynakçı yeterlilik sınav sertifikası düzenlenebilir. Madde 5.7’de verilenler hariç olmak üzere, aşağıdaki temel değişkenlerden sadece birinin değiştirilmesine müsaade edilir: -

Kaynak tipi; Kaynak konumu; Malzeme kalınlığı.

Kaynakçı yeterlilik sınav sertifikasının her hangi bir belirsizliğe sebep olmamasından emin olunmalıdır. Dolayısı ile kaynakçı yeterlilik sınav sertifikası (gerektiğinde diğer dillerle birlikte), en az İngilizce, Fransızca veya Almanca dillerinden birinde düzenlenmelidir. Uygulamalı sınav ve iş bilgisi sınavı (Ek A’ya bakınız), “Kabul edildi” veya “Deney yapılmadı” diye işaretlenmelidir. Onay sınavı için temel değişkenlerde izin verilen aralıklar dışında yapılan her değişiklik, yeni bir sınav ve yeni bir kaynakçı yeterlilik sınav sertifikası gerektirir.

11 Kısa gösteriliş Bir kaynakçı onayındaki kısa gösterilişler aşağıda belirtilen maddeleri sırasıyla içermelidir (sistem bilgisayar uygulamalarında kullanılabilecek şekilde düzenlenmiştir): a) Bu standardın numarası TS EN ISO 9606-2 şeklinde, b) Temel değişkenler: 1) Kaynak işlemleri: Madde 4.2, Madde 5.2 ve EN ISO 4063, 2) Mamul tipi: Plaka (P), Boru (T), Madde 4.3.1 ve Madde 5.3, 3) Kaynak tipi: Alın kaynağı (BW), İç köşe kaynağı (FW), Madde 5.4, 4) Malzeme grubu: Madde 5.5, 5) Sarf malzemeler: Madde 5.6, 6) Sınav parçasının boyutları: Malzeme kalınlığı,t ve boru dış çapı D, Madde 5.7, 7) Kaynak konumları: Madde 5.8 ve EN ISO 6947, 8) Kaynak detayları: Madde 5.9. Koruma ve altlık gazının tipi kısaltmalarda yer almamalıdır ancak kaynakçının yeterlilik sınav sertifikasında yer almalıdır (EN ISO 15609-1: 2004, Ek A’ya bakınız). Kısa gösteriliş örnekleri Ek B’de verilmiştir.

20

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


Ek A (Bilgi için) Kaynakçıların yeterlilik sınav sertifikası Kısa gösteriliş/gösterilişler: WPS - Referans No:

………………………………………….. …………………………………………. Sınavı yapan personel/kuruluş – Referans

Kaynakçının adı: Tanımlama: Tanımlama metodu: Doğum tarihi ve yeri İşveren: Kod/Sınav standardı: İş bilgisi : Kabul edildi/Deney yapılmadı (gerekmediğinde silinebilir) Sınav parçası Kaynak işlem/işlemleri Mamul tipi (plaka veya boru) Kaynak tipi Malzeme grubu/grupları Sarf malzemeler (kısa gösteriliş) Koruma gazı Yardımcı malzeme (örneğin altlık gazı) Malzeme kalınlığı (mm) Boru dış çapı (mm) Kaynak konumu Kaynak detayları Muayene/Deney adı Gözle muayene Radyografik muayene Kırma deneyi Eğme deneyi Çentik çekme deneyi Makroskopik muayene

Yapılan ve kabul edilen

Yapılmayan

Fotoğraf (gerekirse)

Yeterliliğin kapsamı

----------------------------------------------------------

Sınavı yapan personel veya kuruluşunun adı: Yer, tarih ve muayene personeli veya kuruluşun imzası: Kaynak tarihi: Yeterliliğin geçerli olduğu tarih:

İşveren/kaynak koordinatörü tarafından önümüzdeki altı ay için yeterliliğin onaylanması (Madde 9.2) Tarih

İmza

Konum ve tanımı

Sınavı yapan personel veya kuruluş tarafından sonraki 2 yıl için yeterliliğin uzatılması Tarih

İmza

Konumu ve tanımı

21

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


Ek B (Bilgi için) Kısa gösteriliş örnekleri B.1 Örnek 1 Kaynakçı yeterliliği

EN ISO 9606-2 131 P FW 22 S t10 PB sl Açıklama

131

Kaynak işlemi

P

Plaka

Yeterlilik kapsamı

MIG kaynağı

131 P T: D≥ 150 mm

FW

İç köşe kaynak

FW

22

CR ISO/TR 15608’e göre malzeme grubu

Malzeme grubu 22: yapılamayan alaşımları

S

Kaynak sarf malzemesi

Masif tel

S

t10

Sınav parçasının malzeme kalınlığı

Malzeme kalınlığı: 10 mm

≥ 3 mm

PB

Kaynak konumu

İç köşe kaynak konumu, yatay- düşey

PA, PB

sl

Kaynak detayları

Tek kat

sl

Isıl

işlem

21,22

B.2 Örnek 2 Kaynakçı yeterliliği

EN ISO 9606-2 131 P BW 23 S t15 PA ss mb Açıklama

Yeterlilik kapsamı

131

Kaynak işlemi

MIG kaynağı

131

P

Plaka

-

P T: D≥ 150 mm

BW

Alın kaynağı

-

BW, FW (Madde 5.4 b)

23


Malzeme grubu 23: Isıl işlem yapılabilen alaşımlar

21, 22, 23

S


Masif tel

S

t15



≥ 6 mm

PA

Kaynak konumu

Alın kaynağı konumu, düz

PA, PB

sl

Kaynak detayları

Altlık ile tek taraflı kaynak

ss mb, bs

Çok katlı kaynak

FW için: sl, ml

22

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI



EN ISO 9606-2 141 T BW 23 S t03 D150 PF ss nb Açıklama

Yeterlilik kapsamı

141

Kaynak işlemi

TIG kaynağı

141

T

Tüp

-

T P

BW

Alın kaynağı

-


23


Malzeme grubu 23: Isıl işlem yapılabilen alaşımlar

21, 22, 23

S


Masif çubuk

S

t3



1,5 mm – 6 mm

D150

Sınav parçasının dış boru çapı

Dış boru çapı: 150 mm

≥ 75 mm

PF

Kaynak konumu

Borularda alın kaynağı, boru sabit, yatay eksen

PA, PB, PD, PE, PF

ss nb

Kaynak detayları

Altlık olmadan tek taraflı kaynak

ss nb, ss mb, bs

Çok katlı kaynak

FW için: sl


EN ISO 9606-2 131 P BW 22 S t13 PA ss nb

Kaynakçı yeterliliği

EN ISO 9606-2 131 P FW 22 S t13 PB ml Açıklama

Yeterlilik kapsamı

131

Kaynak işlemi

TIG kaynağı

131

P

Plaka

-

P T: D≥ 150 mm

BW FW

Alın kaynağı İç köşe kaynak

-

BW, FW

22


Malzeme grubu 23: yapılamayan alaşımlar

S


Masif tel

S

t13



≥ 6 mm

PA

Kaynak konumu

Alın kaynağı, düz

PA, PB

PB ss nb

Isıl

işlem

21, 22

İç köşe kaynak, yatay- dikey Kaynak detayları


ss nb, ss mb, bs

Çok katlı kaynak

FW için: sl, ml 23

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI



EN ISO 9606-2 141/131 T BW 22 S t15 (5/10) D200 PA ss nb Açıklama

Yeterlilik kapsamı

141 131

Kaynak işlemi

TIG kaynağı, kök bölgesi (2 kat) MIG kaynağı, dolgu pasoları

141 131

T

Tüp

-

T P

BW

Alın kaynağı

-


22



S


Masif çubuk/tel

S

t15


Malzeme kalınlığı: 15 mm 141: s1 = 5 mm 131: s2 = 10 mm

141: 2,5 mm – 10 mm

D150



≥ 100 mm

PA

Kaynak konumu

Borularda alın kaynağı, dönen boru, yatay eksen

PA, PB

ss nb

Kaynak detayları


141: ss nb, ss mb, bs 131: ss mb, bs

Çok katlı kaynak

FW için: sl, ml

Isıl

işlem

21, 22

131: ≥ 6 mm


EN ISO 9606-2 141 T BW 21 S t03 D30 PF ss nb


EN ISO 9606-2 141 T BW 21 S t10 D150 PF ss nb Açıklama

Yeterlilik kapsamı

141

Kaynak işlemi

TIG kaynağı

141

P

Tüp

-

P T

BW

Alın kaynağı

-

BW, FW (Madde 5.4b)

21


Malzeme grubu 21: Saf alüminyum

21, 22

S


Masif çubuk

S

t3/t10


Malzeme kalınlığı: 3 mm/ 13 mm

≥ 1,5 mm

D30/D150


Dış boru çapı 30 mm/150 mm

≥ 25 mm

PF

Kaynak konumu

Borularda alın kaynağı, dönen boru, yatay eksen

PA, PB, PD, PE, PF

ss nb

Kaynak detayları

Tek taraflı kaynak, altlıksız Çok katlı kaynak

ss nb, ss mb, bs FW için: sl, ml

24

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI



EN ISO 9606-2 141 P BW 22 S t8 D100 PF ss nb


EN ISO 9606-2 141 P BW 22 S t8 D100 PC ss nb Açıklama

Yeterlilik kapsamı

141

Kaynak işlemi

TIG kaynağı

141

T

Tüp

-

T P

BW

Alın kaynağı

-


22



S


Masif çubuk

S

t8



≥ 6 mm

D100



≥ 50 mm

PF

Kaynak konumu

Borularda alın kaynağı, boru sabit, yatay eksen

PG hariç tamamı

Kaynak detayları

Tek taraflı kaynak, altlıksız

ss nb, ss mb, bs

Çok katlı kaynak

FW için: sl, ml

PC ss nb

Isıl

işlem

21, 22

25

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


Ek C (Bilgi için) İş bilgisi C.1 Genel İş bilgisi sınavı tavsiye edilmektedir ve zorunlu değildir. Ancak, bazı ülkeler kaynakçıların iş bilgisi sınavına girmelerini isteyebilir. İş bilgisi sınavı yapılırsa, kaynakçının yeterlilik sınav sertifikasına işlenmelidir. Bu Ek kaynakçının takip edilmesi gereken prosedürleri ve genel uygulamalarla uyumunu garanti eden iş bilgisinin genel hatlarını verir. Bu Ek’te bahsedilen iş bilgisi, en temel seviyededir. Birçok değişik ülkedeki değişik eğitim programlarından dolayı, sadece genel amaçlar ve iş bilgisi kategorilerinin standardize edilmesi tavsiye edilir. Her bir ülke tarafından ayrı ayrı sorular hazırlanmalı ancak bu sorular Madde C.2’de belirtilen kaynakçının yeterlilik sınavı ile ilgili olanları kapsamalıdır. Bir kaynakçının gerçek iş bilgisi sınavı aşağıdaki metotlardan herhangi biri veya kombinasyonları kullanılarak yapılabilir: a) b) c) d)

Yazılı amaca dönük sınavlar (çoktan seçmeli), Yazılı pek çok sorunun takip edildiği sözlü sınav, Bilgisayar sınavı, Yazılı pek çok kriterin takip edildiği tatbikat/gözlem sınavı.

İş bilgisi sınavı, sınavda kullanılan kaynak işlemleri ile ilgili hususlarla sınırlıdır.

C.2 Şartlar C.2.1 Kaynak teçhizatı a) Temel bileşenlerin ve teçhizatın tanımlanması ve birleştirilmesi, b) Kaynak akımının tipi, c) Kaynak dönme kablosunun doğru bağlanması.

C.2.2 Kaynak işlemleri a) Elektrotların tipi ve boyutları, b) Koruyucu gaz ve akış hızının tanımlanması, c) Nozzle/temas uçlarının tipi, boyutu ve bakımı, d) Kaynak arkını taslaktan koruma, e) Değiştirme modlarının seçimi ve sınırlaması.

C.2.3 Esas malzemeler a) Malzemenin tanıtımı, b) Ön ısıtma metotları ve kontrolü, c) Pasolar arası sıcaklığın kontrolü.

C.2.4 Kaynak sarf malzemeleri a) Kaynak sarf malzemelerinin tanıtımı, b) Kaynak sarf malzemelerinin depolanması, elleçleme ve şartları, c) Doğru boyutun seçimi, d) Elektrotların ve dolgu tellerinin temizliği, e) Tel sarımlarının kontrolü, f) Gaz akış hızı ve kalitesinin kontrolü ve izlenmesi.

26

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


C.2.5 Güvenlik önlemleri a) Güvenli bağlama, çalıştırma ve durdurma prosedürleri, b) Kaynak dumanının ve gazlarının güvenlik kontrolü, c) Personel koruma, d) Yangın tehlikesi, e) Sınırlı bölgelerin kaynaklanması, f) Kaynak çevresinin farkında olmak, g) Zarar verici elektrik şok çevresi, h) Arktan gelen ışıma, i) Başıboş arkın etkileri, j) Depolama, elleçleme ve basınçlı gazların kullanımının güvenliği, k) Gaz hortum ve bağlantı parçalarında sızma tespiti.

C.2.6 Kaynak sırası/prosedürleri Kaynak prosedürü şartlarının ve kaynak parametrelerinin önemini bilme.

C.2.7 Birleştirme hazırlama ve kaynak temsili a) Birleştirme hazırlamanın kaynaklama prosedür şartnamelerine (WPS)’ne uygunluğu, b) Ergitme yüzlerinin temizliği.

C.2.8 Kaynak kusurları a) Kusurların tespiti, b) Sebepleri, c) Önleyici ve düzeltici faaliyet.

C.2.9 Kaynakçı yeterliliği Kaynakçı, yeterliliğinin kapsamından haberdar olmalıdır.

27

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


Ek D (Bilgi için) Sertifikanın geçerlilik süresini uzatma için teyit edilmesi ve izlenebilir olması gereken değişkenler Bir kaynakçının yeterlilik sınav sertifikasının uzatılması için, kaynakçının Çizelge D.1’de verilen değişkenlere göre orijinal yeterlilik sınavındaki gibi kaynak yaptığı teyit edilmelidir. Çizelge D.1 - Uzatma için teyit edilmesi ve izlenebilir olması gereken değişkenler Değişkenler

Teyit durumu

Kaynak işlem/işlemleri

X

Mamul tipi (boru, plaka, yan)

X

Kaynak tipi

X

Malzeme grubu

X

Kaynak sarf malzemeleri (kısa gösteriliş)

X

Malzeme kalınlığı a

X

Dış boru çapı b

X

Kaynak durumu

X

Kaynak detayları

X

a

Malzeme kalınlığı ilk sınav parçasına göre ± % 50 değişebilir.

b

Dış boru çapı ilk sınav parçasına göre ± % 50 değişebilir.

28

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


Ek ZA (Bilgi için) Bu standardın maddelerinin AB Direktifi 97/23/EC’nin temel özellikleri ile ilişkisi Bu standard, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Serbest Ticaret Örgütü’nün CEN’e verdiği talimat çerçevesinde hazırlanmış olup 97/23/EC sayılı AB yeni yaklaşım direktifinin temel kurallarını destekler. Bu standard, Avrupa Komisyonu’nun resmi gazetesinde bir direktif altında yayınlandığında ve en az bir üye ülkede ulusal standard olarak yayınlandığında, Çizelge ZA’da verilen bu standardın maddesine uygunluk, bu standardın kapsamında, ilgili direktifin karşılık gelen temel şartlarına ve ilgili EFTA kurallarına uygunluk olarak kabul edilir. Çizelge ZA – Bu standard ile 97/23/EC sayılı direktifin ilişkisi Bu standardın Maddeleri/paragrafları Bütün maddeler

97/23/EC sayılı direktifin temel kuralı Ek I, 3.1.2

Yorumlar/Notlar Kalıcı birleştirme

29

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


Ek ZB Atıf yapılan uluslar arası standardlar ve karşılık gelen Avrupa Standardları Aşağıdaki atıf yapılan standardlar bu standardın kullanımı için zorunludur. Tarihli standardlarda sadece ilgili doküman geçerlidir. Tarih belirtilmeyen dokümanlar için ise en son baskıları geçerlidir (tadiller dahil). Yayın

Yıl

Adı

EN

ISO 2553

Welded, brazed and soldered joints - Symbolic representation on drawings.

EN 22553

ISO 5173

Destructive tests on welds in metallic materials - Bend test (ISO 5173:1981 ve ISO 5177:1981’in revizyonu)

EN 910

ISO 4063

Welding and allied processes - Nomenclature of processes and reference numbers

EN ISO 4063

ISO 6947

Welds - Working positions - Definitions of angles of slope and rotation.

EN ISO 6847

ISO 9017

Destructive tests on welds in metallic materials — Fracture test.

EN 1320

ISO 10042

Arc-welded joints in aluminium and its weldable alloys - Guidance on quality levels for imperfections.

EN 30042

Yıl

ISO 14732

1998

Welding personnel - Approval testing of welding operators for fusion welding and of resistance weld setters for fully mechanized and automatic welding of metallic materials

EN 1418

1997

ISO 15607

2003

Specification and qualification of welding procedures for metallic materials - General rules.

EN ISO 15607

2003

ISO 15609-1

2004

Specification and qualification of welding procedures for metallic materials - Welding procedure specification - Part 1: Arc welding.

EN ISO 15609-1

2004

ISO 15614-2

Specification and qualification of welding procedures for metallic materials - Welding procedure test - Part 2: Arc welding of aluminium and its alloys

EN ISO 15614-2

ISO 17636

Non-destructive testing of welds - Radiographic testing of fusion-welded joints.

EN 1435

ISO 17637

Non-destructive testing of welds - Visual testing of fusion welded joints.

EN 970

ISO 17639

Destructive tests on welds in metallic materials Macroscopic and microscopic examination of welds.

EN 1321

30

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI


Kaynaklar [1]

EN 12062, Non-destructive examination of welds - General rules for metallic materials.

[2]

CR ISO 15608, Welding - Guidelines for a metallic material grouping system (ISO/TR 15608:2000).

[3]

prEN ISO 15614-4: 2003, Specification and qualification of welding procedures for metallic materials - Welding procedure test - Part 4: Finishing welding of aluminium castings (ISO/DIS 15614-4:2003).

31

tseniso9606-2-100506034127-phpapp01

Recommend Documents