TS_EN_61346_2

ICS: 01.110

TS EN 61346-2/Şubat 2005

TÜRK STANDARDI

TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD

TS EN 61346-2 Şubat 2005

ICS 01.110; 29.020

ENDÜSTR YEL İYEL SİSTEMLER, TESİSAT VE DONANIM İLE ENDÜSTR YEL İYEL MAMULLER - YAPILANDIRMA PRENSİPLERİ VE REFERANS GÖSTER İMLER BÖLÜM 2: NESNELER İN SINIFLANDIRILMASI VE SINIFLAR İÇİN KODLAR Industrial systems, installations and equipment and industrial products – Structuring principles and reference designations – Part 2: Classification of objects and codes for classes

TÜRK STANDARDLARI ENST İTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanl ıklar/ANKARA

−

−

Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınlar ı izlemelerini ve standardın uygulanmasında kar şılaştıklar ı aksaklıklar ı Enstitümüze iletmelerini rica ederiz. Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanlar ın emeklerini; tasar ılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşlar ı ile kişilerin değerli katkılar ını şükranla anar ız.

Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşlar ın sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlar ına uygun olarak kurmalar ı durumunda TSE taraf ından verilen belgedir.

Türk Standardlar ına Uygunluk Markas ı (TSE Markas ı) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu mallar ın veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardlar ı Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK Kalite Uygunluk Markas ı (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu mallar ın veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlar ına veya Enstitü taraf ından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardlar ı Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardlar ı Enstitüsü taraf ından herhangi bir garanti söz konusu de ğildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni ş geni ş bilgi Enstitümüzden sağ sağ lanabilir. lanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 01.110; 29.020

TÜRK STANDARDI

TS EN 61346-2/Şubat 2005

Ön söz −

Bu standard, CENELEC taraf ından kabul edilen EN 61346-2 (2000) standardı esas alınarak, TSE Mühendislik Hizmetleri Hazırlık Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 15 Şubat 2005 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

ICS 01.110; 29.020

TÜRK STANDARDI

TS EN 61346-2/Şubat 2005

İçindekiler Giriş ...................................................................................................................................................................1 1 Kapsam......................................................................................................................................................1 2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ............................................................................................1 3 Tarifler .......................................................................................................................................................1 4 Sınıflandırma prensibi..............................................................................................................................1 5 Amaç veya göreve göre nesnelerin s ınıflandır ılması ve ilgili kod harfleri ........................................2 6 Alt yapı nesnelerinin s ınıflandır ılması ve ilgili kodlar..........................................................................9 7 Alt sınıflar................................................................................................................................................11 Ek A (Bilgi için) - Nesne tiplerini gösteren kod harflerinin tarifi için temel kurallar...............................13 Ek B (Bilgi için) - Genel bir proses ile ilgili nesne sınıflar ı ........................................................................15 Ek C (Bilgi için) - Genel bir alt yapı içerisindeki nesneler ile ilgili nesne s ınıflar ı ..................................16 Ek D (Bilgi için) - Ölçülmüş değişkenler veya ba şlangıç değişkenleri için harf sembolleri ..................17 Ek ZA - Atıf yapılan uluslararası standardlar ile bu standardlara kar şılık gelen Avrupa standardlar ı . 18

ICS 01.110; 29.020

TS EN 61346-2/Şubat 2005

TÜRK STANDARDI

Endüstriyel sistemler, tesisat ve donan ım ile endüstriyel mamuller Yapılandırma prensipleri ve referans gösterimler Bölüm 2: Nesnelerin sınıflandır ılması ve sınıflar için kodlar Giriş Bu standardın amacı, bütün teknik alanlarda nesnelere uygulanabilecek sınıflandırma plânlar ı oluşturmaktır. IEC 61346-1 Ek E’de (iptal edilmiş standard) olduğu gibi, önceki IEC 60750 standardında kullanılan harf kodlar ı, genel yaklaşımla çelişmediği sürece muhafaza edilmiştir. Bununla birlikte, olabildiğince az sayıda değişikliğe yol açacak bir çözüm bulmaya gayret edilmiştir. Ek A’da nesne tiplerini gösteren kod harfleri ile ilgili temel kurallar verilmiştir. Ek B’de nesnelerin genel bir proses ile ilgili amaç e görelerine göre nasıl sınf ılandır ılabileceği gösterilmiştir. Ek C’de nesnelerin bir alt yapıdaki konumlar ına göre nasıl sınıflandır ılabileceği gösterilmiştir. Ek D’de ISO/DIS 14617-6 standardından alınan bir çizelge verilmiştir.

1

Kapsam

Bu standard, nesne sınıflar ını ve bu sınıflar ile ilgili referans gösterimlerde kullanılacak kod harflerini kapsar. Bu sınıflandırma şemalar ı bütün teknik alanlardaki nesnelere, IEC 61346-1’e göre ağaç benzerî yapı içerisindeki herhangi bir konumda uygulanabilir.

Not: Nesnelerin sadece yerine göre yapılan sınıflandırmalar, bu standardın mevcut baskısında göz önüne alınmamıştır.

2

Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde en son baskısı kullanılır.

EN, ISO, IEC Adı TS No1) vb. No (İngilizce) IEC 61346-1 Industrial systems, installations and TS EN equipment and industrial products – 61346-1 Structuring principles and reference designations – Part 1: Basic rules ISO/DIS Graphical sysmbols for diagrams – Part 6: 14617-6 Measurement and control functions

3

Adı (Türkçe) Sanayî sistemleri, yerleşimleri ve donanımlar ı ve sanayî mamulleri Yapılandırma prensipleri ve referans gösterimler - Bölüm 1: Temel kurallar

Tarifler

Bu standardın amaçlar ı bakımından, IEC 61346 – 1’de verilen tarifler geçerlidir.

4

Sınıflandırma prensibi

Nesnelerin sınıflandır ılması prensibi, her nesneyi girdi ve çıktısı olan bir prosesin parçası olarak görme esasına dayanır (Şekil 1).

1)

TSE Notu: Atıf yapılan standardlar ın TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. 1

ICS 01.110; 29.020

TÜRK STANDARDI

TS EN 61346-2/Şubat 2005

Şekil 1 – Temel işlem kavramı Bir prosesin parçası olan her bir nesne, girdi ve çıktısı göz önüne alınarak, amaç veya göreve göre karakterize edilebilir. Burada, nesnenin dâhilî olarak nasıl oluşturulduğunun önemli olmadığı sonucu çıkar ılabilir. Amaç ve görev, bu standardda bir sınıflandırma şeması oluşturulurken kullanılan temel karakteristiklerdir (Ek B).

5 Amaç veya göreve göre nesnelerin sınıflandır ılması ve ilgili kod harfleri Bir nesne, bir ağaç yapı içerisindeki konumundan bağımsız olarak, bir akış (örneğin, elektrik enerjisi, bilgi veya malzeme) ile bir etkileşime sahip ise veya sahip olması tasarlanıyor ise, Çizelge 1’de verilen, amaç – veya görev- ile ilgili sınıflandırma şeması ve kod harfleri kullanılabilir. Prensip olarak herhangi bir nesneyi Çizelge 1’e göre sınıflandırmak mümkündür. Bu tablonun uygun olan durumlarda kullanılması önerilmektedir. Ek B’ deki Şekil B.1’de, Çizelge 1’ deki sınıflar genel bir proses modeli ile bağlantı kurularak gösterilir. Nesnelerin Çizelge 1’de verilen şemaya göre sınıflandır ılmasında aşağıda belirtilenler geçerlidir: -

-

-

İlgili nesne, bu nesnenin akışı nasıl etkilediğine bakılarak, fakat bunun nasıl gerçekleştiği dikkate alınmayarak gösterilmelidir.

Örnek 1: Bir nesnenin istenen amacı “ısıtma” dır. Çizelge 1 ‘e göre bu nesne açıkça Sınıf E ile ilişkilidir. Bu istenen amacın nasıl gerçekleştirildiği, tasar ım sürecinin başlangıç aşamasında önemli değildir veya bilinmemektedir. Bu işlem bir gaz veya yağ brülörü ya da bir elektrikli ısıtıcı kullanılarak gerçekleştirilebilir. Bir elektrikli ısıtıcının kullanılması durumunda, ısı bir elektrik direnci taraf ından üretilebilir. Bir direnç, başka durumlarda, “bir akışın sınırlandır ılması” amacı düşünülerek Sınıf R’ye göre sınıflandır ılabilir. Ancak süreç içerisindeki nesnenin amacı ısı üretmek olduğu için Sınıf R değil Sınıf E kullanılmalıdır. Birden fazla amacın veya görevin belirlendiği durumlar olabilir. Bu durumlarda temel bir amaç veya görev dikkate alınmalıdır. Örnek 2: Bir debi kayıt cihazı ölçülen değerleri sonraki kullanım için saklamakta ve aynı zamanda görülebilir biçimde bir çıktı vermektedir. Saklama temel amaç olarak ele alınırsa nesne Çizelge 1’de sınıf C ile ilişkilidir. Ölçülen değerlerin gösterilmesi temel amaç olarak ele alınırsa nesne Sınıf P ile ilişkilidir. Hiçbir temel amaç veya görevin belirlenemediği durumlar olabilir. Sadece bu durumlarda Sınıf A kullanılmalıdır. Örnek 3: Bir bankanın otomatik ödeme makinasının (ATM) dokunmatik ekranı, elle bilgi girişi için bir araç olarak ve aynı zamanda, bilgi gösterme cihazı olarak hizmet eder. Her iki amaç da aynı seviyede geçerli olarak kabul edilebilir. Bu yüzden, Sınıf A seçilebilir.

Şekil 2’de, bir ölçme devresinde sınıflar ın ve ilgili kod harflerinin nesnelere tahsis edilmesi prensipleri gösterilmektedir. Sol tarafta, kullanılan mamuller gösterilmektedir. Sağ tarafta ise mamullerin, bir girdisi ve bir çıktısı olan bir nesne olarak nasıl göründüğü gösterilmektedir.

2

ICS 01.110; 29.020

TÜRK STANDARDI

TS EN 61346-2/Şubat 2005

Şekil 2 – Bir ölçme devresinde nesnelerin sınıflandır ılması ve ilgili kod harfleri

3

ICS 01.110; 29.020

TS EN 61346-2/Şubat 2005

TÜRK STANDARDI

Çizelge 1 – Amaç veya görevlerine göre nesnelerin sınıflandır ılması ve ilgili kod harfleri Kod

A

B

Nesnelerin amacı veya görevi

Nesnelerin amaç veya görevini ve fonksiyonlar ını tarif eden terim örnekleri

İki ya da daha fazla amaç veya görev Not: Bu sınıf sadece temel bir kullanım amacı veya görevi belirlenemeyen nesneler için kullanılır. Bir girdi değişkeninin (fiziksel özellik, durum veya olay) daha sonraki süreçte kullanılmak üzere bir sinyale dönüştürülmesi

Ortaya çıkartma Ölçme (değer toplama) İzleme Algılama Tartma(değer toplama)

Delikli plâka (ölçme için) Algılayıcı

Malzeme, enerji veya bilginin depolanması

Kaydetme Depolama

Varil Tampon Su deposu Konteyner Sıcak su akümülâtörü Bobine kâğıt sarma düzeneği Basınç akümülâtörü Buhar akümülâtörü Tank Kap

Soğutma Isıtma Aydınlatma Işıma

Buhar kazanı Dondurucu Isıtıcı Gaz lâmbası Isı eşanjörü Nükleer reaktör Parafin lâmbası Radyatör Soğutucu

E

4

Gelecekteki standard çalışmalar ı için ayr ılmıştır Isı veya ışıma yoluyla enerji sağlama

Elektrikli mamuller ile ilgili tipik örnekler

Dokunmatik ekran

C

D

Mekanik/ak ışkan mamuller ile ilgili tipik örnekler

Bucholz rölesi Detektör Yangın detektörü Gaz detektörü Ölçü elemanı Ölçme rölesi Ölçme şöntü Ölçme transformatörü Mikrofon Hareket detektörü Fotosel Koruma anahtar ı Konum anahtar ı Yakınlık anahtar ı Yakınlık algılayıcısı Koruma rölesi Algılayıcı Duman algılayıcı Gerilim jeneratörü Sıcaklık algılayıcı Termik aşır ı yük rölesi Video kamera Tampon (depo) Tampon bataryası Kondansatör Durum kaydedici (esas olarak depolama) Sabit disk Bellek RAM Akümülâtör Teyp kayıt cihazı (esas olarak depolama) Video kayıt cihazı (esas olarak depolama) Gerilim kayıt cihazı (esas olarak depolama)

Buhar kazanı Fluoresan lâmba Isıtıcı Lâmba Ampul Lâzer Aydınlatma cihazı Uyar ılmış ışınım emisyonu ile mikrodalga kuetlendirmesi Radyatör

ICS 01.110; 29.020 Kod

F


Bir enerji, sinyal, personel veya donanım akışının tehlikeli veya istenmeyen durumlara kar şı doğrudan korunması (otomatik)


Bir enerji veya malzeme akışının başlatılması Bilgi taşıyıcısı veya referans kaynak olarak kullanılan sinyallerin üretilmesi Yeni bir enerji, malzeme veya mamul çeşidi imali

H

Gelecekteki standard çalışmalar ı için ayr ılmıştır

I

Uygulanmamaktadır

J


K

L

Sinyalleri veya bilgiyi (Koruma amaçlı nesneleri içermez, bakınız Sınıf F) işleme (alma, işlemden geçirme ve verme)

Mekanik/akışkan mamuller ile ilgili tipik örnekler


Absorplama Muhafaza etme Önleme Koruma Emniyet altına alma Siperle koruma

Hava yastığı Tampon Parmaklık Koruyucu Boru kır ılma vanası Kopma diski Emniyet kemeri Emniyet supabı Koruyucu plâka Basınç supabı

Katodik koruma Anot Faraday kafesi Sigorta Minyatür akım kesici Yıldır ım siperi Termik aşır ı yük rölesi

Montaj Kırma Sökme Üretme Parçalara ayırma Malzeme uzaklaştırma Frezeleme Kar ıştırma İmalât Püskürtme

Üfleyici Bileşen yerleştirme makinesi Konveyor, (tahrikli) Kırma makinesi Fan Kar ıştır ıcı Pompa Vakum pompası Vantilâtör

Kuru pil bataryası Dinamo Yakıt pili Jeneratör Güç jeneratörü Döner jeneratör Sinyal jeneratörü Güneş pili Dalga jeneratörü

Koruma amacıyla kullanılan sistemler veya donanım dâhil

G

TS EN 61346-2/Şubat 2005

TÜRK STANDARDI

-

Kapama (kumanda devreleri) Sürekli kumanda Geciktirme Açma (kumanda devreleri) Erteleme Anahtarlama (kumanda devreleri) Eş zamanlama

-

Geri beslemeli akışkan kontrol cihazı Pilot supabı Supap konumlandır ıcı

-

Yardımcı röle Analog tümleşik devre Otomatik paralel bağlama düzeneği İkili tümleşik devre Kontaktör rölesi Merkezî işlem birimi Geciktirme elemanı Geciktirme hattı Elektronik redresör, Elektronik lamba Geri beslemeli kontrol cihazı Filtre İndüksiyon kar ıştır ıcı Mikroişlemci Süreç bilgisayar ı Programlanabilir kontrol cihazı Eş zamanlama düzeneği Zaman rölesi Transistör


5

ICS 01.110; 29.020

Kod

M


Hareketlendirme amacına yönelik mekanik enerji sağlama (dairesel ve doğrusal mekanik hareket)

N


O

Uygulanmamaktadır

Harekete geçirme Sürekli hareket sağlama

-

Mekanik/akışkan mamuller ile ilgili tipik örnekler Yanmalı motor Hidrolik harekete geçirici Hidrolik silindir Hidrolik motor Isı makinesi Mekanik harekete geçirici Yayla çalışan harekete geçirici Türbin Su türbini Rüzgâr türbini

-

Alarm verme Haberleşme Ekranda gösterme Gösterme Bilgilendirme Ölçme (Niceliklerin gösterilmesi) Sunma Yazdırma Uyarma

Akustik sinyal cihazı Terazi (tartmak için) Zil Saat Gösterge birimi Debi ölçer Gaz ölçer Cam borulu gösterge Basınç ölçer Mekanik gösterge Yazıcı Kontrol camı Termometre Su sayacı

Kumandalı anahtarlama veya enerji, sinyal veya malzeme akışını değiştirme

Açma (enerji, sinyal ve malzeme akışı) Kapama (enerji, sinyal ve malzeme akışı) Anahtarlama (enerji, sinyal ve malzeme akışı) Kavrama

Fren Kontrol vanası Kavrama elamanı Kapı Sürgü Giriş kapısı Kapama vanası Kapak Savak kapağı Kilit

(Kumanda devrelerindeki sinyaller için Sınıf K ve Sınıf S’ye bakınız.)

6


Bilgi sunma P

Q

TS EN 61346-2/Şubat 2005

TÜRK STANDARDI


Harekete geçirici Harekete geçirici bobin Elektrik motoru Doğrusal eksenli motor

Akustik sinyal cihazı Ampermetre Zil Saat Sürekli hat kaydedici Gösterge birimi Elektromekanik gösterge Durum sayacı Geiger sayacı LED Hoparlör Optik sinyal cihazı Yazıcı Kaydedici voltmetre Sinyal lâmbası Sinyal titreşim cihazı Senkronoskop Voltmetre Watmetre Watt-saat ölçer Devre (akım) kesici Kontaktör (güç için) Ayır ıcı Sigorta anahtar ı Sigorta anahtar ı ayır ıcısı Motor mar şı Güç transistörü Kontak halkası kısa devre düzeni Anahtar (güç için) Tristör (Ana amaç koruma ise Sınıf F’ye bakınız.)

ICS 01.110; 29.020

Kod

R

S

T

Nesnelerin amacı veya görevi Bir enerji, bilgi veya malzeme akışının veya hareketinin kısıtlanması ya da dengelenmesi

Nesnelerin amaç veya görevini ve fonksiyonlar ını tarif eden terim örnekleri Engelleme Sönümleme Kısıtlama Sınırlama Dengeleme

El ile yapılan bir işlemi daha sonraki proses için bir sinyale dönüştürme

Etkileme El ile kumanda Seçme

Enerji türünün sürekliliğini sağlamak için enerji dönüşümü Bilgi içeriğinin sürekliliğini sağlamak için, oluşturulmuş bir sinyalin dönüşümü Malzemenin biçiminin ve şeklinin dönüşümü

Yükseltme Modülâsyon Çevirme Döküm yapma Sıkıştırma Dönüştürme Kesme Malzemenin şeklini bozma Genleştirme Dövme Öğütme Haddeleme Ebat büyütme Ebat küçültme Tornada işleme Taşıma Nakletme Tutma Destekleme

Nesneleri belirli bir konumda tutma U

TÜRK STANDARDI

TS EN 61346-2/Şubat 2005

Mekanik/akışkan mamuller ile ilgili tipik örnekler Kilitleme tertibatı Çekvalf (geri dönüşsüz) Sönüm cihazı Kenet Ara kilitleme tertibatı Mandallı tertibat Delikle plâka (akış kısıtlayıcı) Basınç kumanda valf ı Kısıcı Şok absorplayıcı Susturucu Serbest kesme mekanizması Basmalı düğmeli valf Selektör anahtar ı

Akışkan yükseltici Dişli kutusu Ölçme dönüştürücüsü Ölçme vericisi Basınç yükseltici Tork dönüştürücü Döküm makinesi Parça dövme düzeneği Öğütme makinesi (boyut küçültme) Torna tezgâhı Testere Kiriş Yatak Blok Kablo merdiveni Kablo tablası Destek Dirsek Sabitleme düzeneği Temel Askı Yalıtkan Montaj plâkası Montaj sehpası Çelik elektrik direği (pilon) Bilyeli yatak

Elektrikli mamuller ile ilgili tipik örnekler Diyot İndüktör Sınırlayıcı Direnç

Kumanda anahtar ı Uyumsuzluk anahtar ı Klâvye Işıklı kalem Fare Basmalı düğmeli anahtar Selektör anahtar ı Sabit değer ayarlayıcısı a.a/d.a dönüştürücü Yükselteç Anten Demodülâtör Frekans değiştiricisi Ölçme dönüştürücü Ölçme vericisi Modülâtör Güç dönüştürücü Redresör Redresör istasyonu Sinyal değiştirici Sinyal dönüştürücü Telefon alıcı cihazı Dönüştürücü Yalıtkan

7

ICS 01.110; 29.020

Kod

8


TS EN 61346-2/Şubat 2005

TÜRK STANDARDI


Mekanik/akışkan mamuller ile ilgili tipik örnekler


V

Malzeme veya mamullerin işlenmesi (hazırlık ve işlem sonrası da dâhil)

Kaplama Temizleme Suyunu alma Pas giderme Kurutma Süzmek Isı muamelesi Ambalâjlama Ön şartlandırma Geri kazanım Son işlem uygulama Sızdırmazlık sağlama Ayırma Sınıflandırma Kar ıştırma Yüzey işleme Sargılama

Santrifüj cihazı Yağ giderme donanımı Su giderme donanımı Filtre Taşlama makinesi (yüzey işleme) Ambalâjlama makinesi Kar ıştır ıcı Ayır ıcı Elek Otomatik vernikleme makinesi Vakumlu temizleyici Yıkama makinesi Islatıcı

Filtre

W

Enerji, sinyal, malzeme veya mamulleri bir yerden başka bir yere taşıma veya yönlendirme

İletme Dağıtma Yönlendirme Yol gösterme Konumlandırma Taşıma

Konveyor (tahrikli değil) Kanal Hortum Merdiven Bağlantı elemanı (mekanik) Ayna Hadde tablası (tahrikli değil) Boru Mil Mekik

Tevzi çubuğu Kablo İletken Veri hattı Fiber optik Through bushing Dalga kılavuzu

X

Nesnelerin birbirine bağlanması

Bağlama Eşleştirme Birleştirme

Flânş Kanca Hortum bağlantı elemanı Boru bağlantı elemanı Otomatik kavrama Mil kavraması Uç bloğu

Bağlayıcı Fiş bağlantısı Uç Uç bloğu Uç şeridi

Y

Gelecekteki standard çalışmalar ı için ayr ılmıştır.

Z

Gelecekteki standard çalışmalar ı için ayr ılmıştır.

ICS 01.110; 29.020

6

TÜRK STANDARDI

TS EN 61346-2/Şubat 2005

Alt yapı nesnelerinin sınıflandır ılması ve ilgili kodlar

Bir ağaç yapı içerisindeki her bir nesne, Çizelge 1’e göre sınıflandır ılabilir ve ilgili kod harfleriyle kodlanabilir. Ancak, farklı imalât tesislerinden oluşan endüstriyel kompleksler veya farklı imalât hatlar ından oluşan fabrikalar ve ilgili yardımcı tesisler gibi nesneler, genellikle aynı amaç veya göreve sahip olur ve bu nedenle belirli sayıda sınıflara ayr ılır. Bu standard bağlamında, bu tür nesneler alt yapı nesneleri olarak adlandır ılır.

Not - Alt yapı bir endüstriyel tesisatın ana yapısı olarak anlaşılmalıdır. Birçok durumda, bütünü oluşturan nesnelerin faklı kod harfleri vasıtasıyla ayr ılması önerilir. Çizelge 2’de, bir sınıflandırma şemasının ve alt yapı nesnelerine ait ilgili kod harflerinin oluşturulması için bir çerçeve verilmiştir. (Ek C) Birçok uygulamada ortak olan bazı tesisler tespit edilebilir. Bunlara, Çizelge 2 ‘deki A ve V’den Z’ye kadar olan sınıflara göre kod harfleri tahsis edilmelidir. Tanımlanan prosese ait temel tesisler, büyük ölçüde alt bölümlere ayr ılabilir ve bu nedenle bu tesisler, gerektiğinde, alt bölüm standartlar ına göre sınıflandır ılmalıdır. Çizelge 2’deki B’den U’ya kadar olan sınıflar, bu amaç için ayr ılmıştır. Alt bölüm standardı mevcut değilse, B’den U’ya kadar olan sınıflar serbestçe seçilebilir ve daha sonra dokümanlarda açıklanmalıdır. Bir ağaç yapı içerisindeki konumlarla ilgili olan bu sınıflandırma şemasının kullanımı, uygulandığı belgede veya yardımcı dokümanlarda açıklanabilir. B’den U’ya kadar olan sınıflara ait mümkün olan alt bölüm uygulamalar ının bir kısmına ilişkin örnekler, Çizelge 3’te gösterilmiştir.

Not - Çizelge 3’te gösterilen kod harfleri, alt bölüm standardlar ı ile ilgili gelecekte yapılacak herhangi bir çalışmayı bildirmek için tasarlanmamıştır. Sadece prensipleri açıklar.

9

ICS 01.110; 29.020

TÜRK STANDARDI

TS EN 61346-2/Şubat 2005

Çizelge 2 – Alt yapı nesnelerinin sınıflar ı Kod

Nesne sınıf ı tarifi

Ortak görevler için nesneler

A

B’den Z’ye kadar olan sınıflardaki alt yapı nesnelerinden, iki veya daha fazla sınıfla ilgili olan nesneler

Uzaktan kumandalı sistem

Temel proses tesisleri için nesneler

B … U

Alt bölüm sınıf tarifleri için ayr ılmıştır. Not: I ve O harfleri kullanılmamalıdır.

Çizelge 3’teki örneklere bakınız

V

Malzeme ve eşyanın depolanması için kullanılan nesneler

Boşalmış eşya depolar ı Tatlı su depo tesisi Çöp deposu Yağ depo tesisi Ham madde deposu

W

İdarî veya sosyal amaç veya görevler için kullanılan nesneler

Kantin Sergi salonu Garaj Büro Dinlenme alanı

X

Proses ile ilgili yardımcı amaçlar ı veya görevleri gerçekleştirmek için kullanılan nesneler (bir yerde, bir fabrikada veya bir binada)

İklimlendirme sistemi Alarm sistemi Saat sistemi Vinç sistemi Elektrik enerjisi dağıtımı Yangına kar şı koruma sistemi Gaz beslemesi Aydınlatma tesisatı Güvenlik sistemi Atık su ar ıtma tesisi Su beslemesi

Y

Haberleşme ve bilgilendirme amacıyla kullanılan nesneler

Anten sistemi Bilgisayar ağı Hoparlör sistemi Çağr ı sistemi Demir yolu sinyal sistemi Personel yerleştirme sistemi Telefon sistemi Televizyon sistemi Trafik ışıklandırma sistemi Video gözetim sistemi

Z

Alanlar ve binalar gibi yerlerde teknik sistemlerin veya tesisatın yerleştirilmesi veya mahfaza altına alınması

Bina Yapı tesisatı Fabrika alanı Parmaklık Demir yolu hattı Yol Duvar

Ana prosesle ilişkisi olmayan nesneler

10

Örnekler

ICS 01.110; 29.020

TÜRK STANDARDI

TS EN 61346-2/Şubat 2005

Çizelge 3 – Çizelge 2’deki B’den U’ya kadar olan sınıflara ait mümkün olan alt bölüm uygulamalar ının bir kısmına örnekler Elektrik enerjisi dağıtım istasyonu

Petrol rafinerisi

Kantin

A

Çizelge 2’de belirtildiği gibi

A


A

B

Katalitik kırma tesisi

B

>420 kV için tesisatlar

B

C

Katalitik düzeltici

C

380 kV….≤420 kV için tesisatlar

C

D

220 kV….<380 kV için tesisatlar

D

D E

Kükürt giderme tesisi

E


E

F

Damıtma tesisi

F


F

G


G

G H

Gaz ayırma tesisi

H


H

J

Yağlama yağı rafinerisi

J


J

K

K


K

L

L


L

M

M


M

N

N

<1 kV için tesisatlar

N

P

P

P

Q

Q

Q

R

Elektrik enerjisi ve buhar üretim istasyonu

R

R

S

Elektrik enerjisi dağıtım istasyonu

S

S

T

T

Trafo tesisleri

U

U

U

V Çizelge 2’de belirtildiği gibi … Z

V Çizelge 2’de belirtildiği gibi … Z

V … Z


Mutfak

Tezgâh

Kasa

Bulaşık makinesi donanımı

T


Farklı bölümlere göre yapılan sınıflandırma şemalar ı, bir yapının daha sonraki aşamalar ında kullanılabilir. Yukar ıdaki örneklerin mümkün birleşimlerine örnekler (numaralar ön ek işareti olmadan; rastgele seçilmiştir): Bir elektrik gücü dağıtım sistemi için: S1E1 gösterimi, bir petrol rafinerisinin birinci elektrik dağıtım istasyonundaki birinci 110 kV’luk besleme kablosunu gösterebilir. Bir kantin için: W1E1 gösterimi, aynı petrol rafinerisinin kantinindeki tezgâh donanımını gösterebilir.

7

Alt sınıflar

Çizelge 1 veya Çizelge 2’de sunulan her bir sınıf için, nesnenin daha ayr ıntılı özelliklerini elde etmek amacıyla alt sınıflar tanımlanabilir. Alt sınıflar için kod harfler bu standardda tarif edilmemiştir. Tarif kullanıcıya bırakılmıştır. Uygulama alanına ve istenen amaca bağlı olarak, alt sınıflar çeşitli şekillerde kullanılabilir. Ancak, bu bilgi normalde teknik özellik standardı veya parça listesi gibi dokümanlarda bulunduğundan teknik özelliklerin kodlanması için alt sınıflar ın kullanılmasından kaçınılmalıdır. 11

ICS 01.110; 29.020

TÜRK STANDARDI

TS EN 61346-2/Şubat 2005

Not - Alt sınıflar bir yapıda yeni bir seviyeyi tarif etmez, bir ba şka deyişle bir nesnenin alt bölümünü tanımlamaz. Sınıf ve alt sınıf aynı nesneye atıf yapar. Alt sınıflar, alt bölüm standardlardlar ında ele alınabilir. Mutabık olunduğu taktirde, diğer mevcut standardlarda tarif edilen uygun alt sınıflar da uygulanabilir. Örneğin ölçülmüş değişkenlerin veya başlangıç değişkenlerinin, Çizelge 1’deki B ve P nesne s ınıflar ı için (ancak bunlarla sınırlı değil) amaç veya görev ile ilgili açıkça belirtilmesi gerekiyorsa, ISO/DIS 14617-6 Madde 7.3.1’de verilen çizelgeye göre kod harfleri uygulanabilir Bu çizelgeden alınan bir bölüm, bilgi vermek amacıyla Ek D’de gösterilmiştir.

Örnek : Bir sıcaklık algılayıcısı, tasarlanan amaç için Sınıf B’ye göre gösterim tek başına yeterli değilse, sınıf BT’ye tahsis edilebilir. Not - ISO/DIS 14617-6’daki kod harflerinin, ölçme ve kontrol fonksiyonlar ı için grafik sembolleri niteleyen semboller olarak kullanılmak üzere tasarlandığına dikkat edilmelidir. Çok kesin bir şekilde bir sınıflandırma şemasını temsil etmemelerine rağmen, uygulanmalar ı, birçok durumda, farklılığı yeterince ortaya koyan tek seviye referans gösterimlere öncülük edebilir. Alt sınıflar ın uygulanması, belgede veya yardımcı dokümanda açıklanmalıdır.

12

ICS 01.110; 29.020

TÜRK STANDARDI

TS EN 61346-2/Şubat 2005

Ek A (Bilgi için) Nesne tiplerini gösteren kod harflerinin tarifi için temel kurallar Aşağıda verilen kurallar, bu standardın hazırlanmasında temel olarak kullanılmıştır. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.

Kod harfleri bir sınıflandırma şemasına dayandır ılmalıdır. Bir sınıflandırma şeması, nesne tipleri için bir tarif kümesidir (örneğin, nesnelerin farklı işlev tiplerinin tarifini içeren, işlev tiplerine ilişkin sınıflandırma şeması). Bir sınıflandırma şeması nesne çeşitlerinin, alt sınıflar ve üst sınıflar gibi, hiyerar şik olarak sınıflandır ılmasına izin vermelidir. Bir nesne çeşidi için bir kod harfi, o nesne çeşidine ait örneklerin bir sistem içindeki gerçek konumundan bağımsız olmalıdır. Farklı sınıflar, sınıflandırma şemasının her bir seviyesinde tarif edilmelidir. Bir sınıflandırma şeması içerisindeki belirli bir seviyedeki sınıflar ın tarifleri, ortak bir temele sahip olmalıdır (örneğin, bir seviyede, nesneleri renklerine göre sınıflandıran bir şema, nesneleri şekline göre ayıran sınıflar ı içermemelidir ). Ancak, temel alınan husus seviyeden seviyeye değişebilir. Bir kod harfi, bir nesnenin çeşidini belirtmeli, fakat bu nesnenin görünüşünü belirtmemelidir. Bir sınıflandırma şeması, gelecekteki gelişmeleri ve ihtiyaçlar ı dikkate alabilmek için genişlemeye izin vermelidir. Bir sınıflandırma şeması, belirli bir alanla sınırlı olmadan bütün teknik alanlarda kullanılabilir olmalıdır. Kod harflerini bütün teknik alanlarla uyumlu olarak kullanmak mümkün olabilir. Aynı nesne çeşidi, kullanıldığı teknik alana bağlı olmaksızın, tercihan tek bir kod harfine sahip olmalıdır. İstendiği taktirde, nesnenin hangi teknik alanı esas aldığı kod harfi içerisinde belirtilebilmelidir. Bir sınıflandırma şeması kod harflerinin uygulamadaki kullanımını yansıtmalıdır. Kod harfleri haf ıza ile bağlantılı olmamalıdır, tersi durum baştan sona sınıflandırma şemasında ve farklı dillerde uyumlu olarak uygulanamaz. Kod harfleri, Lâtin alfabesindeki büyük harfler kullanılarak oluşturulur. I ve O harfleri, 1(bir) ve 0(sıf ır) rakamlar ıyla kar ıştır ılabilme ihtimaline kar şın kullanılmaz. Farklı sınıflandırma şemalar ına izin verilmeli ve bu şemalar aynı nesne tipleri için uygulanabilir olmalıdır. Nesneler, örneğin işlev çeşitlerine, şekillerine, renklerine veya malzemeye göre sınıflandır ılabilir. Buradan, bir nesnenin aynı çeşidine farklı sınıflandırma şemalar ına göre farklı kod harfleri tahsis edilebileceği anlaşılabilir. Aynı temeli kullanan (biçim, renk vb.) başka bir nesnenin doğrudan bileşenleri olan nesnelere, aynı sınıflandırma şemasına göre kod harfi tahsis edilmelidir. Şekil A.1’e bakınız.

13

ICS 01.110; 29.020

TÜRK STANDARDI

TS EN 61346-2/Şubat 2005

Nesne 1’in doğrudan bileşenleri olan 2., 3. ve 4. nesnelere, aynı sınıflandırma şemasına göre kod harfleri tahsis edilmelidir. Nesne 2’nin doğrudan bileşenleri olan 5. ve 6. nesnelere, aynı sınıflandırma şemasına göre kod harfleri tahsis edilmelidir. Nesne 4’ün doğrudan bileşenleri olan 7. ve 8. nesnelere, aynı sınıflandırma şemasına göre kod harfleri tahsis edilmelidir. Nesne 6’nın doğrudan bileşenleri olan 9., 10., 11. ve 12. nesnelere, aynı sınıflandırma şemasına göre kod harfleri tahsis edilmelidir. Nesne 8’in doğrudan bileşenleri olan 13., 14., 15. ve 16. nesnelere, aynı sınıflandırma şemasına göre kod harfleri tahsis edilmelidir.

Şekil A.1 – Bütünü oluşturan nesneler 18.

14

Farklı imalâtçılardan temin edilen mamuller bir araya getirilerek yeni bir mamul oluşturuluyorsa, bu mamulün bileşenlerine farklı sınıflandırma şemalar ına göre kod harfleri tahsis edilebilir.

ICS 01.110; 29.020

TÜRK STANDARDI

TS EN 61346-2/Şubat 2005

Ek B (Bilgi için) Genel bir proses ile ilgili nesne s ınıflar ı Şekil B.1’de, Çizelge 1’deki nesne sınıflar ı genel bir proses modeli ile bağlantı kurularak gösterilir. Bu şekil akışı doğrudan başlatan veya etkileyen ve akışı dolaylı yoldan etkileyen veya akışın durumunu izleyen faaliyetleri içerir. Her iki durum da, akışı etkilemeyen, fakat gerekli kaynaklar olan, bazen durağan bir biçimde hareket eden faaliyetler veya görevler taraf ından desteklenir. İkinci durum , bir bina içindeki sütunlar gibi,hiçbir akış ile ilişkisi olmayan nesneler için de geçerlidir,

Şekil B.1 – Bir proses ile ilgili nesne s ınıflar ı Aynı nesne sınıf ı bu model içinde farklı yerlerde ortaya çıkmaktadır. Buradan, “gerçek” nesnelere, nesnenin proses içindeki konumu dikkate alınmadan, sınıflar veya kod harfleri tahsis edilebileceği anlaşılmalıdır. Model teknolojiden bağımsızdır. Bu nedenle bütün teknik alanlarda bu modeli kullanmak mümkündür. Model, incelenmekte olan nesnenin boyutundan veya öneminden de bağımsızdır ve büyük nesnelerin olduğu gibi küçük nesnelerin de sınıflandır ılmasında bir vasıta olarak kullanılabilir. Bir ağaç yapısının her seviyesinde tekrarlı olarak kullanılabilir. Bununla birlikte, bu modelin nesnelerin sınıflandır ılması için sadece bir temel olarak kullanıldığına dikkat edilmelidir. Bu model gerçek bir proses ve proses çevresi için bir model oluşturmak amacıyla tasarlanmamıştır.

15

ICS 01.110; 29.020

TÜRK STANDARDI

TS EN 61346-2/Şubat 2005

Ek C (Bilgi için) Genel bir alt yapı içerisindeki nesneler ile ilgili nesne s ınıflar ı Şekil C.1’de, nesne sınıflar ı bir proses çevresi ile bağlantı kurularak gösterilir. Temel proses tesislerini temsil eden nesneler (B’den T’ye kadar olan sınıflar) ve temel prosesin yanı sıra ikincil görevlere ilişkin olan nesneler de (U’dan Z’ye kadar olan sınıflar) verilmiştir. Temel proses tesisleri genelde bütün tesisatın sahibi taraf ından belirlenir veya alt bölüm standardlar ına göre önceden tespit edilir. Örneğin, bir endüstriyel komplekste, farklı imalât tesisleri temel proses tesisi olarak görülebilir. Aynı kompleks içindeki bir enerji üretim tesisi, bakış açısına bağlı olarak temel proses tesisi veya yardımcı tesis olarak sınıflandır ılabilir. Temel proses tesislerine ilişkin sınıflara ait tarifler duruma göre değişebilirken, yardımcı tesisler için olan sınıflara ait tarifler birçok uygulamada sabittir. İklimlendirme, aydınlatma tesisatı, su beslemesi, bürolar, telefon sistemi, binalar veya yollar gibi tesisler farkl ı türdeki birçok tesisatta yer alır. Bunlar temel prosesleri doğrudan etkilemezler; bununla birlikte alt yapının önemli bileşenleridir. Sınıf A, B’den Z’ye kadar olan sınıflarla ilgili birden fazla nesne üzerinde etki eden nesneler için ayr ılmıştır. İklimlendirme sistemi ve diğer donanımlar gibi farklı imalât tesislerini kumanda eden bir merkezî kumanda paneli buna örnek olarak verilebilir.

Şekil C.1 – Genel bir alt yapı içindeki nesneler ile ilgili nesne sınıflar ı

16

ICS 01.110; 29.020

TÜRK STANDARDI

TS EN 61346-2/Şubat 2005

Ek D (Bilgi için) Ölçülmüş değişkenler veya başlangıç değişkenleri için harf sembolleri Bu ekte, ISO/DIS 14617-6 Madde 7.3.1’de sunulan çizelgeden bir alıntı, bilgi vermek amacıyla gösterilmiştir. Standardda gösterilen harfler, ölçme ve kontrol fonksiyonlar ı için kullanılan sembollere ek olarak kullanılır. Orijinal çizelgede, sembol numaralar ından oluşan bir sütun ile “değiştiriciler” ve “işlev” başlıklı sütunlar bulunmaktadır. Referans gösterimlerle birlikte kullanıldıklar ında konu ile ilgisiz olduklar ı için bu sütunlar bu eke dahil edilmemiştir. I ve O harfleri, 1(bir) ve 0(sıf ır) rakamlar ıyla kar ıştır ılma ihtimallerine kar şın referans gösterimlerde kullanılmamalar ına dikkat edilmelidir.

Çizelge D.1 – ISO/DIS 14617-6’da verildiği şekli ile, ölçülmüş değişkenler ve başlangıç değişkenleri için harf sembolleri Sembol A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Ölçülmüş değişkenler veya ba şlangıç değişkenleri

Yoğunluk Elektrik değişkeni Debi Ölçü, konum, uzunluk İbre Güç Zaman Seviye Rutubet, nem Kullanıcının tercihine bırakılmıştır. Kullanıcının tercihine bırakılmıştır. Basınç, vakum Kalite Işıma Hız, frekans Sıcaklık Çoklu değişken Kullanıcının tercihine bırakılmıştır. Ağırlık, kuvvet Tasnif dışı Kullanıcının tercihine bırakılmıştır. Durumlar ın sayısı, nicelik

17

ICS 01.110; 29.020

TÜRK STANDARDI

TS EN 61346-2/Şubat 2005

Ek ZA (Bilgi için) Atıf yapılan uluslararası standardlar ile bu standardlara kar şılık gelen Avrupa standardlar ı Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standardın tarihinin belirtilmemesi hâlinde ilgili standardın en son baskısı kullanılır.

Not -

Uluslararası bir yayının (mod.) olarak gösterilen yeni düzenlemelerle değiştirildiği yerlerde, ilgili EN/HD standardlar ı uygulanır.

Standard numaras ı IEC 61346-1 ISO/DIS 14617-6

18

Yılı 1996

Adı Industrial systems, installations and equipment and industrial products – Structuring principles and reference designations – Part 1: Basic rules Graphical symbols for diagrams – Part 6: Measurement and control functions

EN/HD EN 61346-1 -

Yıl 1996 -

TS_EN_61346_2

Recommend Documents