1
Tsabyi Hte Hkristan Asak Hkrung Lam
Chyum laika labau hta Israela ni a matu Tsabyi gaw shani shagu lu ai malu masha langai rai nna, Karai Kasang hpe hkungga nawng ai hkan mung lang ma ai ( Pru 29:40; J.J 23:13; T.Jhp 11:14; 18:4; T.Agyi 19:19; Yeremia 40:10; Mahte 11:19). Shani shagu na lu sha a matu Tsbyi jahku lu lang ai hpe Karai Kasang a shaman chyeju ngu hkam la ma ai (N.N 14:18; 27:28; T.Jhp 7:12-13; G.Sh 9:1-6; Esai 55:1). Tsabyi jahku hpe myit pyaw ai shaloi lu ai zawn, myit shapyaw ya ai ngu mung hkam la ma ai ( Sh.K 104:15; Hpaji.N 9:7; Zech 10:7; Yahan 2:1-10). Rai tim Tsabyi lu len ai (sh) nau law lu ai lam gaw myit hpe mak mat shangun ai, n hkru n shawp wa shangun ai, tsa ya chyaru ya tai shangun ai lam hpe mung hkam la ma ai ( G.Sh 31:4-6; Esai 28:7; Hosea 4:11; Haba 2:15; I Pet 4:3; Sh.Ran 17:2). Dai majaw Israela ni a tara hta hkinjawng ni hte tinang ti nang hkum hk um tinang tinang K arai K asang asang a matu atu ngu ng u nna san san da let ap nawng nawng da ai ni hpe tsabyi jahku tsep kawp n mai lu ai hku hkang da ma ai (Jau Jaw 10:9; Bu Hkawm 6:3; Yer 35:8; Luka 1:15). Karai Kasang a matu ngu nna san da ai kasha ni hpe shangai na kanu num ni mung shi a prat hta tsabyi n lu ai, charu mung n lu ma ai Ga shadawn Samuela a kanu (I Sam 1:14-16; Samson a kanu ( Tara Agyi 13:4). Tsabyi gaw n kaja ai lam hpe byin tai shangun nga ai lam ni: OT hta shawng nnan tsabyi hte seng nna N.N 9:20-21 hta Noa tsabyi tsabyi sun hkai hkai wu ai: dai tsabyi tsabyi jahku hpe mung shi lu wu ai rai rai nna nang nang nga ai; shingrai shi a sum kata e hpun nba nhpun ai tsaw nga ai, ngu nna n kaja ai shingni hpe htawng madun da nga ai.
Dai hpang N.N 19:32 hta Lawt a shayi sha yan: “law, an gaw wa hpe tsabyi jaw shanang gaw, an a kawa amyu matu shapraw na shi hte yup ga, ngu wu ai” ngu nna n kaja ai shingni hpe tsun dan nga ai. Tsabyi jahku hkalem chye nga ai; chyaru gaw kabring kabrawng shabyin nga ai. Dai the nang pa hkawm ai wa gaw, hpaji rawng nga ai, n rai ( Ga.Sh 20:1). Tsabyi jahku lu lai ai ni the hkum kanawn et (Ga.Sh 23:20). Tsabyi jahku hpe nan a wa lu nna, tsi the kayau ai tsabyi jahku tam ai ni, rai ma ai. Hkyeng hkyeng rai nna, gawm hta kabrim kabram rai nga ai, lu pyaw nan san ai tsabyi jahku hpe, hkum yu et: dai gaw hpang jahtum e lapu zawn kawa nna Pu htum zawn achye na ra ai (G.Sh 23:30-35). Lemuela e, hkawhkam ni gaw tsabyi lu na hte, Du ni gaw, chyaru kanang nga a ta? nga nna tsun ai gaw n htuk nga ai. Shanhte chyaru lu ai hte, tara hpe malap kau nna, matsan mayan ni hpe, n tara ai hku jeyang na tsang ra ai. Htum mat magang ai wa hpe, chyaru, myit htum ai wa hpe, tsabyi, jaw lu u (Ga Shagawp 31:4-6). Nanhte a kasha ni hta na, myihtoi, nanhte nanhte a shabrang shabrang ni hta hta na, Nazari Nazari masha, masha, ngai ngai shatai ni ni ai. Israela Israela kashu kasha ni e, ndai lam rai nga ai, n rai ni? Nga nna Yehowa san ai. Nanhte chyawm gaw Nazari masha ni hpe tsabyi jahku lu shangun nna, myihtoi ni hpe, mythoi hkum htoi myit nga nna jet myit dai(Amo 2:11). – Karai Kasang pawt sindawng ai hte ari jaw jeyang ai hpe “Mara kap ai muk N kaja ai ai g a shada shadawn wn – Karai shanhte sha nga nna, kashun kasha re ai tsabyi lu nga ma ai” (Ga.Sh 17:4). “ Na “ Na a amyu amyu hpe ru tsang nang jahrum nna, nang nang ai tsabyi tsabyi anhte hpe jaw shalu shalu mi ai” ai” (Sh.K 60:3). “Yehowa “Yehowa a lata hta gawm langai mi nga nna, nsa ja ai tsabyi hte kayau ai tsi hte hpring nga ai: dai hta na shi ru dat wu ai rai nna, ga ntsa na tara n lang ai ni nlang hte gaw de a chyabu du hkra shup nna, lu lu na rai ma ai ” (Sh.K 75: 8).” “Rai ti mung shanhte pyi tsabyi majaw shut ma sai; chyaru majaw ndi nda hkawm ma sai; hkinjawng wa hte myihtoi wa gaw chyaru majaw shut ma sai; shanhte tsabyi jahku hta galu nna, chyaru majaw ndi nda hkawm ma ai; shanhte teng ai shingran nmu, teng man ai hku tara n dara ma ai. Shanhte a sha ku ni yawng nhpat hkrai hpring nga ai, san seng shara n nga ai” ( Esai 28:7). “ Dai re ai ai majaw, Israela Israela Karai Karai Kasang Yehowa Yehowa gaw, Namtau Namtau shagu tsabyi jahku jahku hte hpring hpring na ra ai, nga ai, ngu nna shanhte hpe tsun mu: shaloi shanhte gaw, Namtau shagu tsabyi jahku hte hpring hpring na ra ai lam hpe, anhte gaja wa n chye ga ni? Nga nna nang hpe htan na ma ra ai. Shaloi nang shanhte hpe Yehowa ning nga ai: Yu mu ndai
2
mungdan masha ni yawng hpe mung, Dawi ting-nyang hta dung ai hkawhkam ni kaw nna, hkinjawng ni, myihtoi ni hte Yerusalem masha ni yawng hpe mung, ngai chyaru nang shangun na nngai; shaloi kahpu kanau shada mung, kawa hte kasha ni hpe mung, shada ahkawk hkat shangun na nngai: ngai matsan dum na n rai, lahpawt lama na n rai, karum la na n rai; karum la na n rai; shanhte yawng hpe shamyit kau na 13:12 -14). “ga ningtsaw hkawhkam ni gaw shi hte hpye ai nngai, ngu u, nga nna Yehowa tsun ai” ai ” ( Yer 13:12amu galaw nna, mungkan ga e nga ai ni gaw, shi a hpye ai amu a tsabyi jahku hte nang ma masai, nga nna ngai hpe tsun ai” ( Sh.K 17:2). “ Kaning “ Kaning rai n me law, shi a hpye hpye ai amu ngu ngu ai tsabyi jahku hte masha amyu baw shagu kadawng daw mat ma sai; ga ningtsa hkawhkam ni mung shi hte rau hpye ai amu galaw nna, shi a hpung dagu hte sawse lawklek ai lam a majaw, mungkan ga na hpaga ni sut su wa ma sai, nga nna ja ai nsen hte jahtau wu ai ” ( Shingran 18:3). “Babelon mare gaw , Yehowa lang nna, mungkan ting hpe shanang kau ai ja gawm rai nga ai: masha mayu baw ni gaw, dai hta rawng ai tsabyi jahku lu ma ai majaw, mana bu ma ai” (Yer 51:7). Tsabyi gaw mai kaja ai lam hpe byin tai shangun nga ai lam ni: N.N 14:18 hta Abram majan dang nna wa ai shaloi Melhkizedek tau la ai ga hta: “Shalem a hkawhkam Melhkizedek mung muk hte tsabyi jahku la sa wa ai: dai wa gaw tsaw Htum ai Karai Kasang a hkinjawng wa rai nga ai’ ngu nna tsabyi hpe kaja ai hku tsun da nga ai.
N.N 40:11 Yoseph Yoseph tsabyi tsabyi jau ai wa a yumang yumang hpe tsun htai ya ya ai shaloi, shaloi, tsabyi tsabyi hpe kaja kaja ai kumla kumla hku htai htai da nga ai. Jaw Jau 23:13 “Dai hkungga hkungg a hte seng ai Yehowa a manam pyaw matu wan hte nat nawng na shadung kumhpa gaw, sau hte kayau ai shadung mani uma lahkawng rai na rai nga ai: ru hkaw kumhpa gaw tsabyi jahku loga masum rai na rai nga ai” ; Bu Hkawm Hkawm 15:5 “ru hkaw hkungga hkungga di na tsabyi jahku jahku loga masum ma, lajang nna la sa na rai wu ai”; Pru 22:29 “ shawng myin ai nsi naisi shawng shup ai tsabyi jahku n shim n dang ai sha jaw lu na n dai”; Pru 29:40 “ Sagu kasha langai mi nawng ai hta, htu la ai nanmam loga masum hte kayau ai hkaulan mam shadung uma langai mi hte, ru hkaw na kumhpa matu tsabyi jahku loga masum, rai na rai nga ai”. ai”. Tara.J 18:4 “ mung masha ni hkinjawng wa tara hta….. shawng shu la ai naimam, naimam, tsabyi tsabyi jahku hte hte namman mung mung ….”; ….”; ngu nna tsabyi hpe hkungga langai hku manu shadan ai lam rawng nga ai. Yawhan 2:3f Yesu HKana kahtawng na hkungran poi langai hta hka hpe tsabyi shatai ai lam rawng ai. N.N 27:28 hta hta gaw Isak Isak Yaku hpe hpe shaman shaman ai shaman shaman ga hta: hta: “Karai Kasang gaw gaw lamu na mari hte hte ga na sau tung mung, nai mam law law hte tsabyi ja hku mung, nang hpe jaw na nit dai” ngu nna kaja ai lam hku tsbyi hpe tsun da nga ai. Tsabyi gaw machyi makaw lam a matu tsi kaja tai nga ai ( G.Sh 31:6; LK 10:34; I Tim 5:23). Mura hte kayau ai tsabyi jahku gaw nni nkri machyi hkam sha ra ai lam hpe hkoi mat shangun lu ai re. Dai majaw wudang hta Yesu hpe Mura hta kayau ai tsabyi jaw ai re. Rai tim Yesu n lu ai ( MK 15:23). Na a kan akyu byin lu na hte, jahkring jahkring jahkra sha machyi machyi wa wa rai ndai majaw, majaw, ya kaw nna ntsin ntsin n lu ai sha, tsabyi jahku loi loi loi a lu nga nga u (1 Tim 5:23). Kaja ai ga shadawn shadawn - Hpaji byeng-ya hte ga shadawn: Nye a muk hpe sha mu; Ngai kayau ai tsabyi jahku hpe lu mu (Gashagawp (Gashagawp 9:5). 9:5). “ Tsabyi jahku masha a myit hpe shapyaw ya nga ai, Shi a myi man namman hte htoi nga ai: a shat mung masha a myit hpe shadaw ya nga ai” ai ” (Sh.K 104:15). “ Hpang “ Hpang kara kara hkrum ai ni yawng hte e, ntsin nga ai de sa ma rit; gumhpraw n lu ai ni e, sa marit; mari nna lu sha mu; gaja wa, sa marit, gumhpraw gumhpraw mung manu jahpu mung, mung, n hkrat hkrat ai sha, tsabyi jahku jahku hte nga nga chyu hpe mari mari lu mu” mu” (Esai 55:1).
3
Wenyi hte Hpring na matu Tsabyi tsep kawp koi gam ra ai. Hkalup Sara Yawhan a lam yu ai shaloi, “Kaning rai n me law, shi gaw dai Madu a man e galu kaba wa na ra ai; tsabyi hte chyaru shi lu na n rai; chyoi pra ai ai Wenyi Wenyi kanu a hkritung nna pyi, chyoi pra ai Wenyi hte hpring na ra ai (LK 1:15) ngu nna chyoi hpring hpri ng ai a kumla kumla gaw, gaw, Tsa T sab byi & chyar chyar u n lu ai ngu ng u tsun dan dan da da nga ai ai . Ehpesu 5:18 hta mung, “Tsabyi & chyaru hkum nang mu, dai hta e kabring kabrawng sha rai nga ai. Wenyi hte hpring tsup nga mu ngu nna Wnyi hte hpring na matu Tsabyi (Wine) koi gam ra ai lam tsun da nga ai ” “And be not drunk with wine, wherein is excess, but be filled with the Spirit (KJV). Do not get drunk with wine, for that is debauchery; debauchery; but be filled with the Spirit (NRSV)”. (NRSV)”. Daniela a lam hta mung, awu asin n hkrum u ga, awu asin hpe koi gam na matu hkawhkam wa a sha ku na karan jaw ai shat hte, shi lu ai tsbyi jahku hpe n lu n sha ai. Nam law nam lap hte ntsin sha lu sha tim, hkawhkam wa a shaku na karan jaw ai shat hte tsabyi lu ai ni hta myiman grau tsawm, grau hpum, hpaji byeng-ya hte nyan grau rawng ai lam tsun dan da nga ai (Dan 1:8-21). Ndai dinghta ga a myit hkan dagraw nna tsawm htap, hpum sau, hkam kaja, hpaji byeng-ya rawng na lam hpe n marin ai, n ra sharawng ai. Karai Kasang a mai kaja ai, mai hpa chyeju the lu la na tsawm htap, hpum sau, hkam kaja, hpaji byeng-ya rawng na lam hpe she ra marin manu shadan, tsaw ra ai lam re (Rom 12:1-3). Tsabyi koi gam na matu mai kaja nga ai lam: Yehowa a matu tinang hkum hpe san da ai rai yang gaw, tsabyi jahku hte nang ai baw gam kau lu na rai wu ai (Buhkawm 6:2-3).
Bai Yehowa gaw Arun hpe, nang hte na nshu nsha ni nanhte gaw, si ai n hkrum na hte, chyoi ai hte n chyoi ai, seng ai hte n seng ai chye ginhka na matu mung, Mawshe a n-gup hta Yehowa hkang da ai tara matsun yawng hpe, Israela kashu kasha ni e sharin achyin ya chye na matu mung, nanhte dai shawa sum kata de shang ai shaloi tsabyi jahku hte nang ai baw hpa mung hkum lu myit: dai gaw nanhte a shu mashi shu masha prat dingsa hkan nga lu na matsun maroi rai nga malit dai ( J.J 10: 8-11). “Kadai wa yawn hkyen nga a ta? kadai wa gawng run nga a ta? kadai wa ga law nga a ta? kadai wa sharung shayawt nga a ta? kadai wa mara kata e hkala nba hkrum nga a ta? kadai wa myi hkyeng nga a ta? Tsabyi jahku hpe na na wa lu nna, Tsi hte kayau ai tsabyi jahku tam ai ni, rai ma ai. Hkyeng hkyeng rai nna, gawm hta kabrim kabram rai nga ai, lu pyaw na nsan ai tsabyi jahku hpe, hkum yu et”.(Ga Shagawp 23:2923:29 -31). “Israela Karai Kasang zaw nawng zaw wa up ai Yeh owa ning nga ai, Yuda mung masha ni hte Yerusalem mare na ni hpe ning nga sa tsun mu: Yehowa ning nga ai, nanhte nye a ga madat na matu, sharin achyin ai n hkam myit ni? Tsabyi jahku n lu na matu, Rehkab a kasha Yonadab gaw, shi a kashu kasha ni hpe htet da ai ga grin nga nna, shanhte gaw tinang a kawa htet da ai hte maren, dai ni du hkra tsabyi jahku n lu ma ai: ngai chyawm gaw jau jau rawt nna, nanhte hpe a tsun nga ti mung, nanhte nye a ga n madat myit dai (Yer 35:13-14). “ Karai Kasang a mungdan gaw, s ha sha , lu lu rai na hku n re ai sha, chyoi pra ai Wenyi e, ding hpring ai, ngwi pyaw ai hte kabu gara ai, rai nga ai. Dai hku hkan nna Hkristu a bungli gun hpai ai wa gaw Karai Kasang a man e sharawng awng ai hkrum nna, masha a man e awlaw ai hkrum nga a i……Lu sha shahpa n hkan e Karai Kasang a bungli hpe hkum sharun shabya kau et. Yawng mayawng hte gaw san seng ai hkrai rai nga ai; rai ti mung kataw ai myit hte sha ai wa a matu, mara rai nga ai. Shan sha na hte tsabyi lu na rai ti mung, na nhpu nnau hpe myit kataw shangun na lam hpa rai ti mung koi gam kau na gaw, mai kaja nga ai” (Rom 14:17-21). 14:17 -21). Hkalup Sara Yawhan hpe a lam tsun ai shaloi: -Kaning rain me law, shi gaw dai Madu a man e galu kaba wan a ra ai; tsabyi hte chyaru shi lu na nrai; kanu a hkritung nna pyi, chyoi pra ai Wenyi hte hpring na ra ai (LK 1:15). Rai tim nkau mi gaw, shanhte tsabyi nnan hkru nga ma ai, nga nna tsun jahpoi ma ai (Kasa 2:13).
4
Hpung up aya sharawng ai wa gaw…. chyaru len ai … n re ai sha…; hpung tau ni mung…..tsabyi n lu ai hte….. (I Tim 3:1-8). 3:1 -8). Tara maigan ni a bawng hkut ai lam hpe shadik lawm nna, myit mak ai, ngang kayut ai, tsabyi lu lai ai, tangpyaw shalai ai, lu sha marin ai hte arawng n nga ai sumla naw ku na lam hta hkawm sa ai gaw, ya lai wa ai apart hte ram la sai (I Pet 4:3). Tsabyi hpe ga shadawn lang ai (sh) hkrang shaleng shaleng ai lam ni: (1) Tsabyi hpe Yesu Hkristu a sai (Mahte 26:27-29). (2) Shaman chyeju ( Ga.Sh 9:2,5; Esai 25:6; 55:1)(3) makam masham htak mat ai hte seng nna hkyet rung ai (Shingran 17:2; 18:3). (4) gumshem ai hte hpya lu hpya sha lam ( Ga.Sh 4:17). Ga Hpungdim
Chyum laika hta tsabyi hte seng nna mai kaja ai lam hte, n kaja ai lam htawng madun da ai re. Ahkyak mungga madung gaw, yu maya shinggyim masha ni hku nna shingra tara hku nna mungkan a myit hku, hkum shan myit hku lu ma ai. Rai tim Karai a matu ngu nna tinang hkum tinang ga shaka da san da ai ni gaw mungkan a myit hku, hkum shan myit hku hkan ai baw n re.Anhte Hkalup hpung ni hkam la ai hta kam sham ai ni yawng gaw jinjawng re. Dai majaw tsabyi lu pyaw len ai lam, machyi makaw lam a matu n re ai sha, tsabyi (wine ni) lu len ai lam tsep kawp koi ra ai. Nang chye ai baw, hpunau wa hpe ahtu kataw hpa byin shangun ai baw ma hkra hpe koi gam ra ai. Wenyi hte hpring tsup nga ai kum la gaw dai ni hpe koi gam ai lam re. Dai re ai majaw, kaja wa machyi makaw byin nna tsi mawan hku lu lang ai, poi daw kaw jai lang ai hta lai nna, kaga lam hku gaw anhte n jai lang ai gaw kaja dik re. Karai Kasang a hpung shingkang gaw tsabyi lu lang ai, tsabyi hta pyaw len ai, tsabyi lu marin ai ni a asak hkrung lam hku n shadan shapraw ai. To God be the glory!
Ginlen shalai ai,
Rev. Dr. Lahpai Awng Li MIT, Insein.
