ICS 91.100.10
TÜRK STANDARDI TASARISI
tst 25
TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD
TS 13515 Haziran 2012
ICS 91.080.40
TS EN 206-1’İN UYGULAMASINA YÖNELİK TAMAMLAYICI STANDARD Complementary Turkish standard to TS EN 206-1
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
Bu standardı oluşturan İhtisas Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK Kritere Uygunluk Belgesi (TSEK Markası Kullanma Hakkı) Kritere Uygunluk Belgesi; Türk Standardları bulunmayan konularda firmaların ürünlerinin ilgili uluslararası standardlar, benzeri Türk Standardları, diğer ülkelerin milli standardları, teknik literatür esas alınarak Türk Standardları Enstitüsü tarafından kabul edilen Kalite Faktör ve Değerlerine uygunluğunu belirten ve akdedilen sözleşme ile TSEK Markası kullanma hakkı verilen firma adına düzenlenen ve üzerinde TSEK Markası kullanılacak ürünlerin ticari Markası, cinsi, sınıfı, tipi ve türünü belirten geçerlilik süresi bir yıl olan belgedir.
DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir. TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Ön söz -
Bu standard, Türk Standardları Enstitüsü’nün İnşaat İhtisas Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 14 Haziran 2012 tarihli toplantısında kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.
-
Bu standardın hazırlanmasında, milli ihtiyaç ve imkanlarımız ön planda olmak üzere, milletlerarası standardlar ve ekonomik ilişkilerimiz bulunan yabancı ülkelerin standardlarındaki esaslar da göz önünde bulundurularak; yarar görülen hâllerde, olabilen yakınlık ve benzerliklerin sağlanmasına ve bu esasların, ülkemiz şartları ile bağdaştırılmasına çalışılmıştır.
-
Bu standard son şeklini almadan önce; bilimsel kuruluşlar, üretici/imalatçı ve tüketici durumundaki konunun ilgilileri ile gerekli işbirliği yapılmış ve alınan görüşlere göre olgunlaştırılmıştır.
-
Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
İçindekiler Giriş ............................................................................................................................................................ 1 Kapsam ....................................................................................................................................................... 3 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ............................................................................................. 3 Terimler, semboller ve kısaltmalar .......................................................................................................... 5 3.1 Terimler ve tarifleri .......................................................................................................................... 5 3.2 Semboller ve kısaltmalar ................................................................................................................ 6 4 Sınıflandırma .............................................................................................................................................. 6 4.1 Çevre etkileri ile ilgili etki sınıfları .................................................................................................... 6 4.2 Taze beton ....................................................................................................................................10 5 Beton özellikleri ve doğrulama yöntemleri ...........................................................................................11 5.1 Bileşen malzemeler için temel özellikler .......................................................................................11 5.2 Beton bileşimi için temel özellikler ................................................................................................12 5.3 Etki sınıflarıyla ilgili özellikler ........................................................................................................18 5.4 Taze beton özellikleri ....................................................................................................................20 5.5 Sertleşmiş beton özellikleri ...........................................................................................................21 6 Betonun tanımlanması ............................................................................................................................22 6.1 Genel ............................................................................................................................................22 6.2 Tasarlanmış betonun tanımlanması .............................................................................................22 6.2.2 Temel gerekler .............................................................................................................................22 6.3 Tarif edilmiş betonun tanımlanması ..............................................................................................22 6.4 Standarda göre tarif edilmiş betonun tanımlanması .....................................................................23 7 Taze betonun teslimi ...............................................................................................................................23 7.1 Beton kullanıcısı (müşteri) tarafından imalatçıya verilecek bilgiler ...............................................23 7.2 Beton imalatçısı tarafından kullanıcıya verilecek bilgiler ..............................................................23 7.3 Hazır beton için sevk ve teslim belgesi (irsaliye) ..........................................................................23 7.5 Taze betonun teslim anındaki kıvamı ...........................................................................................24 7.6 Betonun şantiyeye nakliyesi .........................................................................................................24 8 Uygunluk kontrolü ve uygunluk kriterleri .............................................................................................25 8.2 Tasarlanmış beton için uygunluk kontrolü ....................................................................................25 8.3 Standarda göre tarif edilmiş beton dahil tarif edilmiş betonun uygunluk kontrolü ........................26 8.4 Mamulün uygun olmaması halinde yapılacak işlemler .................................................................26 9 İmalat kontrolü .........................................................................................................................................27 9.1 Genel ............................................................................................................................................27 9.3 Kaydedilmiş veriler ve diğer belgeler ............................................................................................27 9.5 Beton karışım oranları ve başlangıç deneyleri .............................................................................27 9.6 Personel, ekipman ve tesis ...........................................................................................................27 9.7 Beton bileşenlerinin karışım için tartımı ........................................................................................28 9.8 Betonun karıştırılması ...................................................................................................................28 9.9 İmalat kontrol işlemleri ..................................................................................................................28 10 Uygunluk değerlendirmesi ..................................................................................................................29 10.1 Genel ............................................................................................................................................29 10.2 İmalat kontrolunün denetimi, değerlendirilmesi ve belgelendirilmesi ...........................................29 Ek C İmalat kontrolünün denetimi, değerlendirilmesi ve belgelendirilmesi kuralları ..............................30 C.2 Denetim kurumunun yapacağı işlemler ........................................................................................30 C.3 Belgelendirme kurumunun yapacağı işlemler ...............................................................................31 Ek E (Bilgi için) Beton özellikleri için eşdeğer performans kavramının uygulanması hakkında kılavuz32 Ek F Beton karışımı için sınır değerlerle ilgili öneriler ................................................................................33 Ek H Yüksek dayanımlı beton için ilave şartlar ...........................................................................................42 Ek L (Bilgi için) Agrega tane dağılımının seçilmesi ....................................................................................44 L.1 Genel ......................................................................................................................................................44 L.2 Agrega tane dağılımının seçimi .............................................................................................................44 0 1 2 3
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Ek M Betonda alkali silika reaksiyonu (ASR) ...............................................................................................47 M.1 Alkali silika reaksiyonunun oluşma tehlikesini en aza indirme için öneriler ...........................................48 M.2 Normal betonlarda ASR riskinin değerlendirilmesi için işlem.................................................................49 Ek U Agregalar için şartlar .............................................................................................................................50 Ek N (Bilgi için) Betonun imalatı ve uygunluk kontrolü için beton ailesi kavramının kullanılması........53 N.1 Genel .....................................................................................................................................................53 N.2 İmalat kontrolünde beton ailesinin kullanılması .....................................................................................53 N.3 Beton ailesinin seçilmesi .......................................................................................................................54 N.4 Beton basınç dayanımı uygunluk kuralları ............................................................................................54 Ek P Beton ailesi kavramı uygulanmadan basınç dayanım sonuçlarının uygunluk kontrolü ................57 P.1 Genel .....................................................................................................................................................57 P.2 Dayanım için uygunluk şartları ..............................................................................................................57 P.3 Başlangıç ve sürekli imalat için uygunluk kuralları ................................................................................57 Yararlanılan kaynaklar....................................................................................................................................59
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
TS EN 206-1’in uygulamasına yönelik tamamlayıcı standard 0
Giriş
TS EN 206-1, Beton - Bölüm 1: Özellik, performans, imalat ve uygunluk standardı, iklimsel ve coğrafik şartlar, güvenlik seviyeleri ve yerleşmiş bölgesel uygulamalarda oluşan farklılıkları dikkate alarak birçok bölümünde milli uygulamaların kullanılmasına müsade etmektedir. Ülkemiz için milli uygulama kuralları bu standardda verilmiştir. Bu standard, TS EN 206-1 ile birlikte bağlantılı olarak kullanılmalıdır. Bu standard, yerinde döküm ve ön yapımlı (prefabrik) yapılar ile binaların ve inşaat mühendisliği alanına giren yapıların ön yapımlı yapısal elemanlarında kullanılan betonları kapsar. Bu standardda, TS EN 206-1 ile aynı madde numaraları ve başlıkları kullanılmıştır. TS EN 206-1’den herhangi bir değişiklik (ilave metin, değiştirme, silme) metin içerisinde, Maddenin başında italik karakterde, ayrı paragraf halinde yazılmıştır. Bu standardın ilgili standardlarla olan ilişkisi Şekil 1’de gösterilmiştir.
1 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
Normal, donatılı ve öngerilmeli beton yapılar
TS EN 1992 serisi “Beton yapıların tasarımı”
TS EN 206-1 ve bu standard “Beton - Özellik, performans, imalat ve uygunluk”
TS EN 13670 “Beton yapıların inşası”
Çimento TS EN 197-1, TS 21, TS EN 14216, TS 13353, TS EN 197-4 TS EN 12350 serisi “Taze beton deneyleri” Beton için uçucu kül TS EN 450-1
Beton için silis dumanı TS EN 13263-1 TS EN 12390 serisi “Sertleşmiş beton deneyleri”
Beton için öğütülmüş yüksek fırın cürufu (ÖYFC), TS EN 15167-1
Doğal puzolan-Çimento ve beton için tras, TS 25 TS EN 13791 ileTS EN 12504 serisi “Yapıda beton deneyleri”
Beton, harç ve şerbet için katkılar TS EN 934-1, TS EN 934-2
Beton agregaları, TS 706 EN 12620, TS 1114 EN 13055-1 Geri dönüşümlü agrega içeren beton, kuru karışımlı beton, alkaliye maruz beton, kendiliğinden yerleşen beton, su kirleticilere maruz beton, enjeksiyon betonu ve harcı, kütle betonu elemanları, su geçirimsiz beton
Çimento ve/veya kireç esaslı yapı malzemeleri için pigment, TS EN 12878
Karışım suyu, TS EN 1008
Betonda kullanılan lifler, TS EN 14889-1, TS EN 14889-2 Şekil 1 - TS EN 206-1 ile bu standard, beton yapılar için uygulama kodları, tasarım ve işçilik için standardlar, bileşen malzemeler için standardlar ve deney standardları arasındaki ilişki
2 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
1
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Kapsam
Standardın yedinci paragrafında bulunan “Bu standard hükümleri aşağıda verilen beton çeşitlerine uygulanmaz” kısmına aşağıdaki maddeler ilave edilmiştir: - Çimento bağlayıcılı poroz beton, - Agrega en büyük tane büyüklüğü 4 mm veya daha küçük olan betonlar (Madde 5.3.8’de belirtilen harç haricinde), - Isıl işlem uygulanmış yüksek dayanımlı beton, - Reaktif pudra beton (RPC) ve bulamaç halde filtre edilmiş lifle güçlendirilmiş beton (SIFCON) gibi özel imalat teknikli yüksek performanslı lifli kompozit betonlar.
2
Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar
Bu madde aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. Bu standardda diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. * işaretli olanlar İngilizce metin olarak basılan Türk Standardlarıdır. TS No TS EN 196-2 TS EN 196-3
TS EN 196-6 TS EN 197-1 TS EN 197-4
TS EN 450-1 TS EN 13263-1
TS EN 15167-1
TS 25
TS EN 480-1
TS 3530 EN 933-1 TS ISO 3310-1
TS ISO 3310-2
TS 1114 EN 13055-1
Türkçe Adı
İngilizce Adı
Çimento deney metotları - Bölüm 2: Çimentonun kimyasal analizi Çimento deney metotları - Bölüm 3: Priz süresi ve genleşme tayini
Methods of testing cement - Part 2: Chemical analysis of cement Methods of testing cement - Part 3: Determination of setting time and soundness Çimento deney metotları - Bölüm 6: İncelik Methods of testing cement - Part 6: tayini Determination of fineness Çimento - Bölüm 1: Genel çimentolar Cement - Part 1: Compositions and Bileşim, özellikler ve uygunluk kriterleri conformity criteria for common cements Çimento - Yüksek fırın cürufu katkılı Cement - Part 4: Composition, Düşük erken dayanımlı - Bölüm 4: Bileşim, specifications and conformity criteria for özellikler ve uygunluk kriterleri low early strength blastfurnace cements Uçucu kül - Betonda kullanılan - Bölüm 1: Fly ash for concrete - Part 1 : Definition, Tarif, özellikler ve uygunluk kriterleri specifications and conformity criteria Silis dumanı - Betonda kullanılan - Bölüm Silica fume for concrete - Part 1: 1: Tarifler, gerekler ve uygunluk kriterleri Definitions, requirements and conformity criteria Öğütülmüş yüksek fırın curufu - Beton, Ground granulated blast furnace slag for harç ve şerbette kullanım için - Bölüm 1: use in concrete, mortar and grout - Part 1: Tarifler, özellikler ve uygunluk kriterleri Definitions, specifications and conformity criteria Doğal puzolan (tras) - Çimento ve betonda Natural pozzolan (Trass) for use in cement kullanılan -Tarifler, gerekler ve uygunluk and concrete - Definitions, requirements kriterleri and conformity criteria Kimyasal katkılar - Beton, harç ve şerbet Admixtures for concrete, mortar and grout için-Deney metotları-Bölüm 1: deneyler Test methods - Part 1: Reference concrete için şahit beton ve şahit harç and reference mortar for testing Agregaların geometrik özellikleri için Tests for geometrical properties of deneyler - Bölüm 1: Tane büyüklüğü aggregates - Part 1: Determination of dağılımı tayini - Eleme metodu particle size distribution - Sieving method Deney elekleri - Teknik özellikler ve Test Sieves - Technical requirements and deneyler - Bölüm 1: Metal tel örgülü deney testing - Part 1: Test sieves of metal wire elekleri cloth Deney elekleri - Teknik özellikler ve Test sieves - Technical requirements and deneyler Bölüm 2: Delikli metal plâkalı testing - Part 2: Test sieves of perforated deney elekleri metal plate Hafif agregalar - Bölüm 1: Beton, harç ve Lightweight aggregates - Part 1: şerbette kullanım için Lightweight aggregates for concrete, mortar and grout
3 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40 TS No TS EN 934-1 TS EN 934-2
TS EN 1008
TS EN 1744-1 TS EN 12350-5 TS EN 12390-2
TS EN 12390-3
TS EN 12390-8
TSE CEN/TS 12390-9 TSE CEN/TR 15177 TS EN 1367-6
TS 706 EN 12620 TS EN 12878
TS EN 13791
TS EN 14216
TS 13353
TS EN 14889-1 TS EN 14889-2
TS 21
TS 2517
TÜRK STANDARDI Türkçe Adı
TS 13515/Haziran 2012 İngilizce Adı
Kimyasal katkılar - Beton, harç ve şerbet için - Bölüm 1: Katkılara ait ortak gerekler Kimyasal Katkılar- Beton, Harç ve Şerbet İçin- Bölüm 2: Beton Katkıları- Tarifler ve Özellikler, Uygunluk, İşaretleme ve Etiketleme Beton - karma suyu - numune alma, deneyler ve Beton endüstrisindeki işlemlerden geri Kazanılan su dahil, suyun, beton karma suyu Olarak uygunluğunun tayini kuralları Agregaların kimyasal özellikleri için Deneyler- Bölüm 1: Kimyasal analiz Beton - Taze beton deneyleri - Bölüm 5: Yayılma tablası deneyi Beton - Sertleşmiş beton deneyleri Bölüm 2: Dayanım deneylerinde kullanılacak deney numunelerinin hazırlanması ve küre tabi tutulması Beton - Sertleşmiş beton deneyleri Bölüm 3: Deney numunelerinin basınç dayanımının tayini Beton - Sertleşmiş beton deneyleri Bölüm 8: Basınç altında su işleme derinliğinin tayini Beton - Sertleşmiş beton deneyleri Bölüm 9: Donma çözülme direnciyüzeysel kabuk atma (yüzeysel yıpranma) Betonun donma-çözülme direncinin tayini - Yapısal iç hasar Agregaların ısıl ve yıpranma özellikleri için deneyler - Bölüm 6: Tuzun (NaCl) da bulunduğu ortamda donma ve çözülmeye direncin tayini Beton agregaları
Admixtures for concrete, mortar and grout Part 1: Common requirements Admixtures for concrete, mortar and grout Part 2: Concrete admixtures; Definitions, requirements, conformity, marking and labelling Mixing water for concrete - Specification for sampling, testing and assessing the suitability of water, including water recovered from processes in the concrete industry, as mixing water for concrete Tests for chemical properties of aggregates - Part 1: Chemical analysis Testing fresh concrete - Part 5: Flow table test Testing hardened concrete - Part 2: Making and curing specimens for strength tests
Pigmentler - Çimento ve/veya kireç esaslı inşaat malzemelerinin renklendirilmesi için - Deney metotları ve özellikleri Basınç dayanımının yapılar ve öndökümlü beton bileşenlerde yerinde tayini
Pigments for colouring of building materials based on cement and/or lime Specifications and methods of test Assessment of in-situ compressive strength in structures and precast concrete components Cement - Composition, specifications and conformity criteria for very low heat special cements Boron modified active belite cement Definitions, composition, specifications and conformity criteria Fibres for concrete - Part 1: Steel fibres Definitions, specifications and conformity Fibres for concrete - Part 2: Polymer fibres - Definitions, specifications and conformity
Çimento - Özel çimentolar - Çok düşük ısılı - Bileşim, özellikler ve uygunluk kriterleri Borlu aktif belit (BAB) çimentosu - tarifler, bileşim, özellikler ve uygunluk kriterleri Lifler - Betonda kullanım için - Bölüm 1: Çelik lifler - Tarifler, özellikler ve uygunluk Lifler - Betonda kullanım için - Bölüm 2: Polimer lifler - Tarifler, özellikler ve uygunluk Çimento - Beyaz portland çimentosu Bileşim, özellikler ve uygunluk kriterleri Agregaların potansiyel alkali sillika reaktivitesinin tayini - Kimyasal yöntem
Testing hardened concrete - Part 3: Compressive strength of test specimens Testing hardened concrete - Part 8: Depth of penetration of water under pressure Testing hardened concrete - Part 9: Freeze-thaw resistance - Scaling Testing the freeze-thaw resistance of concrete - Internal structural damage Tests for thermal and weathering properties of aggregates - Part 6: Determination of resistance to freezing and thawing in the presence of salt (NaCl) Aggregates for concrete
Cement - Composition, specifications and conformity criteria for white portland cement Determination of potential alkali silica reactivity of aggregates - Chemical method
4 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
3
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Terimler, semboller ve kısaltmalar
3.1 Terimler ve tarifleri 3.1.22 Kimyasal katkı TS EN 206-1’de verilen tanımlara aşağıdakiler ilave edilmiştir: Toz katkı TS 3530 EN 933-1’e göre kuru eleme yapıldığında tane büyüklüğü 1 mm’den daha büyük olan kısmın oranı % 5’ten daha az olan katkı. Taneli (granüler) katkı TS 3530 EN 933-1’e göre kuru eleme yapıldığında tane büyüklüğü 4 mm’den daha büyük olan kısmın oranı % 5’ten daha az olan katkı. TS EN 206-1, Madde 3.1’e aşağıdaki terimler ve tarifleri ilave edilmiştir:
3.1.47 Yapıdaki beton Yapıdaki konumuna taze beton olarak yerleştirilen ve bu konumda sertleşen beton.
3.1.48 Çok ince malzeme Çimento, 0,125 mm göz açıklıklı elekten geçen agrega kısmı ve herhangi mineral katkı toplamı.
3.1.49 Etki sınıfı Yapının tasarımı esnasında genellikle dikkate alınmayan, betonun maruz kalabileceği ve betonu, donatıyı veya betona gömülü herhangi metali etkileyebilecek kimyasal ve fiziksel çevresel etki sınıfları.
3.1.50 Geri kazanılan su Beton imalat tesisinde ortaya çıkan ve arıtma sonrasında beton imalatında tekrar kullanılabilen su.
3.1.51 Akıcı beton Çok yumuşak, akıcı ve çok akıcı nitelikteki beton. Not - Çizelge 6’ya bakılmalıdır.
3.1.52 Eşdeğer su/çimento oranı Taze betonda etkili su kütlesinin, bağlayıcının toplam kütlesine (çimento kütlesi + k × mineral katkı kütlesi) oranı.
3.1.53 Çelik lifler Beton veya harç içerisine homojen olarak karıştırılan, soğuk haddelenmiş düz veya şekil verilmiş çelik tel parçaları, levhadan düz veya şekil verilerek kesilmiş lifler, eritilerek haddelenmiş lifler, dalgalı soğuk çekilmiş tel lifler ve çelik bloklardan doğranmış lifler.
3.1.54 Polimer lifler Betonun yüksek pH değerinden etkilenmeyen ve beton veya harç içerisine homojen olarak karıştırılmaya uygun, düz veya şekil verilmiş, çekilerek, yönlendirilerek veya kesilerek elde edilmiş polimer malzeme parçaları.
3.1.55 Hafif agreganın tane yoğunluğu (ρG)
Agreganın etüv kurusu kütlesinin, doygun haldeki (yüzeyleri ıslak ve erişilemeyen boşluk hacimleri dahil) hacmine oranı.
3.1.56 Hafif agreganın etkili tane yoğunluğu (ρR)
Agreganın doygun kütlesinin doygun haldeki (yüzeyleri ıslak ve erişilemeyen boşluk hacimleri dahil) hacmine oranı.
3.1.57 Hafif agreganın su emme kapasitesi (wa)
Hafif agreganın su emme miktarının kuru kütlesine oranı.
5 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
3.1.58 Hafif agreganın tane dayanımı Agrega karışımı veya hafif agregalı harcın eşdeğer basınç dayanımı.
3.1.59 Alkali silika reaksiyonu etki sınıfı Alkali silika reaksiyonundan kaynaklanan donatı korozyonunun meydana geldiği çevresel etki sınıfı.
3.2 Semboller ve kısaltmalar Aşağıda verilen semboller ve kısaltmalar ilave edilmiştir: XM... XW..... c f s cf kf ks kcf (su/çimento)eş wa ρG ρR
4
: : : : : : : : : : : : :
Betonda aşınmayı belirten etki sınıfı Çizelge 1’deki alkali silika reaksiyonu etki sınıfı Betonun çimento dozajı Betonun uçucu kül içeriği Betonun silis dumanı içeriği Betonun yüksek fırın cürufu içeriği Uçucu kül için k değeri Silis dumanı için k değeri Öğütülmüş yüksek fırın cürufu için k değeri Eşdeğer su/çimento oranı Hafif agreganın su emme kapasitesi Hafif agreganın tane yoğunluğu Hafif agreganın etkili tane yoğunluğu
Sınıflandırma
4.1 Çevre etkileri ile ilgili etki sınıfları TS EN 206-1 Madde 4.1’de verilen bilgiler ile Çizelge 1 aşağıdakilerle yer değiştirmiştir. Çevre etki sınıflarına, aşınma etkilerinden ve alkali silika reaksiyonundan kaynaklanan bozulma etkileri de eklenmiştir. Ayrıca X0 etki sınıfından “donatılı veya gömülü metal içeren beton: çok kuru” ifadesi kaldırılmıştır. Çevreden kaynaklanan etkiler, Çizelge 1'de verilen etki sınıfları şeklinde tasnif edilmiştir. Verilen örnekler bilgi içindir. Not -
Seçilecek etki sınıfı, betonun kullanılacağı yerde alınan tedbirlere bağlıdır. Bu etki sınıflamasına betonun kullanılacağı yerde mevcut özel şartlar, paslanmaz çelik veya korozyona dayanıklı diğer metal kullanımı veya beton veya donatıda koruyucu paspayı kullanımı gibi koruyucu tedbirler dâhil edilmiştir.
Beton, Çizelge 1'de tarif edilen etkilerin birden daha fazlasına maruz kalabilir ve bu nedenle betonun maruz kaldığı çevre şartlarının, etki sınıflarının birleşimi olarak ifade edilmesi gerekli olabilir. Ancak, dışarıdan gelen klorür etkisine maruz kalan beton ve XD veya XS olarak sınıflandırılan çevre etki sınıfının olduğu yerde kullanılacak betonun, normal olarak karbonatlaşmadan kaynaklanan korozyon (XC) etkisi altında sınıflandırılması gerekli değildir. Önerilen beton kalitesi ve donatı için yeterli paspayı, karbonatlaşma kaynaklı korozyona karşı direnç için yeterlidir.
6 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Çizelge 1 - Çevresel etki sınıfları ve rutubet sınıfları. Sınıf Etki sınıflarının meydana gelebileceği yerlere ait Çevrenin tanımı gösterimi bilgi mahiyetinde örnekler 1 Korozyon veya zararlı etki tehlikesi yok Etki sınıfı X0 donatı veya gömülü metal içermeyen bileşenler için hiçbir zararlı etkinin olmadığı çevrelerde kullanılabilir. Donatı veya gömülü metal bulunmayan Donatısız ve donma-çözülme etkilerine maruz beton: Donma-çözülme, aşınma ve kalmayan temel betonları; donatısız içyapı X0 kimyasal etkiler haricindeki bütün elemanları. çevresel etkiler. 2 Karbonatlaşmanın sebep olduğu korozyon Donatı veya diğer gömülü metal ihtiva eden betonun hava ve nem etkisine maruz kaldığı etki, aşağıda verilen şekilde sınıflandırılır. Not -
XC1
XC2
XC3
XC4
Burada bahse konu olan nem şartları, donatı veya diğer gömülü metali saran beton örtü tabakası içerisindeki şartlardır. Ancak çoğu durumda beton örtü tabakası şartlarının betonun içerisinde bulunduğu çevre şartlarını yansıttığı kabul edilir. Bu durumda çevre şartlarının sınıflandırılması yeterli olabilir. Beton ve içerisinde bulunduğu çevre arasında bariyer tabaka varsa bu şartlar geçerli olmayabilir. Çok düşük rutubetli havaya sahip ortamdaki donatılı beton. Kuru veya sürekli ıslak Sürekli olarak, zararlı etkisi olmayan su içerisindeki beton. Su ile uzun süreli temas eden beton bileşenler Su depoları, çoğu temeller (Zararlı etkisi olmayan Islak, ara sıra kuru toprak içerisine tamamen gömülmüş donatılı ve öngerilmeli beton) Orta derecede veya yüksek rutubetli havaya sahip binaların iç kısımlarındaki betonlar yağmurdan korunmuş, açıkta bulunan betonlar (sundurma tipi Orta derecede nemli binalar, ticari mutfaklar, banyolar, çamaşır odaları, içerdeki yüzme havuzlarının rutubetli odaları, zeminler) Döngülü ıslak ve kuru
Yağmura maruz kalan tüm harici beton elemanları. a)
3 Deniz suyu haricindeki klorürlerin sebep olduğu korozyon Donatı veya diğer gömülü metal ihtiva eden betonun, buz çözücü tuzları da ihtiva eden, deniz suyu haricindeki kaynaklardan gelen klorürleri ihtiva etmesi halindeki etki, aşağıda verilen şekilde sınıflandırılır.
XD1
Orta derecede nemli
XD2
Islak, ara sıra kuru
XD3
Döngülü ıslak ve kuru
Trafik alanları nedeniyle hava ile taşınan klorürlere maruz kalan beton yüzeyler; özel garajlar. Buz çözücü maddeler içeren doğrudan serpintilerden uzak olan kemer bölümlerinde donatılı ve ön-gerilmeli beton yüzeyler. Çok az buz çözücü etkisine maruz kalan yapıların bölümleri. Tuzlu su; Klorür içeren suya tamamen batırılmış b) donatılı ve ön-gerilmeli beton yüzeyler Yüzme havuzları, klorür içeren endüstriyel sulara maruz betonlar. Buz çözücüler veya buz çözücüler içeren serpintilerinden doğrudan etkilenen donatılı ve öngerilmeli yüzeyler (örneğin duvarlar, köprü ayakları, taşıt yolundan 10 m içerdeki kolonlar, korkuluk kemerleri ve taşıt yolu seviyesinden 1 m aşağıda a) gömülü yapılar, döşemeler ve otopark döşemeleri)
7 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Sınıf Etki sınıflarının meydana gelebileceği yerlere ait Çevrenin tanımı gösterimi bilgi mahiyetinde örnekler 4 Deniz suyundan kaynaklanan klorürlerin sebep olduğu korozyon Donatı veya diğer gömülü metal ihtiva eden betonun deniz suyunda bulunan klorürlere veya deniz suyundan kaynaklanan tuz taşıyan hava ile temas etmesi halinde etki, aşağıda verilen şekilde sınıflandırılır.
XS1
Hava ile taşınan tuzlara maruz, ancak deniz suyu ile doğrudan temas etmeyen
Sahilde veya sahile yakın yerde bulunan beton yapılar.
Tamamen daldırılmış ve doygun kalan donatılı ve öngerilmeli beton; örneğin deniz suyunun altında kalan beton Yüksek gelgit bölgelerinde çamurlu ve püskürtme XS3 Gelgit, dalga ve serpinti bölgeleri bölgelerinde iskele duvarları gibi donatılı ve öngerilmeli beton bileşenler 5 Buz çözücü maddenin de bulunduğu veya bulunmadığı donma/çözülme etkisi Betonun, etkili donma/çözülme döngülerine, ıslak durumda maruz kalması halinde etki, aşağıda verilen şekilde sınıflandırılır. XS2
Sürekli olarak su içerisinde
XF1
Buz çözücü madde içermeyen suyla orta derecede doygun
XF2
Buz çözücü madde içeren suyla orta derecede doygun
XF3
Buz çözücü madde içermeyen suyla yüksek derecede doygun
XF4
Buz çözücü madde içeren su veya deniz suyu ile yüksek derecede doygun
Tüm dış yapı elemanları. Trafiğin olduğu alanlarda serpinti ve sıçrama yolu ile temas eden XF4 sınıfından farklı olarak buz çözücü maddeler içeren sulara maruz beton bileşenler. Deniz suyunun serpintilerine maruz beton yapılar. Açık su depoları; gelgit etkisi altındaki tuz içermeyen suya maruz beton bileşenler. Buz çözücü maddelere maruz yol ve köprü kaplamaları; Buz çözücü tuz ihtiva eden su serpintisine doğrudan ve donma etkisine maruz beton yüzeyler; Deniz yapılarının dalga etkisi altındaki donmaya maruz bölgeleri.
a) Nem koşulu, demir veya diğer gömülü metal bulunan betonun paspayındaki nemle ilişkilidir, fakat birçok durumda, beton paspayındaki koşullar çevreden kaynaklı koşul olarak değerlendirilebilir. Eğer beton ile çevresi arasında bir bariyer varsa, böyle bir etki söz konusu olmaz. b) Bir yüzeyi klorür içeren suya batırılmış, diğer yüzeyi ise havaya maruz kalan donatılı ve öngerilmeli beton elemanları potansiyel olarak daha ciddi koşul altındadır. Özellikle de kuru tarafın yüksek ortam ısısına maruz kaldığı durumlarda söz konusu koşul daha da şiddetlidir. Karşılaşılacak muhtemel koşullara uygun bir şartname geliştirmek için, gerekli görüldüğünde, uzman tavsiyesine başvurulmalıdır. 6 Betonun kimyasal etkilere maruz kalması Betonun, TS EN 206-1 Çizelge 2'de verilen tabii zeminler ve yer altı sularından kaynaklanan zararlı kimyasal etkilere maruz kalması durumunda etki, aşağıda verilen şekilde sınıflandırılır. Deniz suyu, coğrafik bölgeye göre sınıflandırılır, bu nedenle betonun kullanılacağı yerde geçerli sınıflandırma uygulanır. Not - XA3 etki sınıfında veya TS EN 206-1 Çizelge 2, geçerli etki sınıfının tayini için özel çalışma yapılmasına gerek duyulabilir: TS EN 206-1 Çizelge 2'de verilenler dışındaki sınır değerler, diğer zararlı kimyasal maddeler, kimyasal maddelerle kirlenmiş zemin veya su, TS EN 206-1 Çizelge 2'de verilen kimyasallarla birlikte yüksek hızda akan su bulunması. TS EN 206-1 Çizelge 2'ye göre az zararlı Atık su arıtma tesislerinde bulunan depolar; sıvı XA1 kimyasal ortam gübre konteynerleri. TS EN 206-1 Çizelge 2'ye göre orta Deniz suyu ile temas halindeki beton bileşenler; XA2 zararlı kimyasal ortam zararlı zeminler üzerindeki beton bileşenler. TS EN 206-1 Çizelge 2'ye göre çok Endüstriyel atık su arıtma tesisleri; hayvan besleme XA3 zararlı kimyasal ortam yemlikleri; baca gazı arıtma ile soğutma kuleleri.
8 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
Sınıf Etki sınıflarının meydana gelebileceği yerlere ait Çevrenin tanımı gösterimi bilgi mahiyetinde örnekler 7 Mekanik aşınma etkisi Beton, kullanım esnasında önemli derecede mekanik aşınmaya maruz kalacaksa etki, aşağıda verilen şekilde sınıflandırılır. Üzerinde, şişme lastikli araçların hareket ettiği taşıyıcı zeminler veya yüzeyi sertleştirilmiş sanayi tesisine ait zeminler. Üzerinde, şişme lastikli veya içi dolu lastikli çatallı XM2 Önemli derecede aşınma yükleyicilerin hareket ettiği taşıyıcı zeminler veya yüzeyi sertleştirilmiş sanayi tesisine ait zeminler. Üzerinde, içi dolu lastik veya çelik tekerli çatallı yükleyicilerin hareket ettiği taşıyıcı zeminler veya yüzeyi sertleştirilmiş sanayi tesisine ait zeminler; XM3 Çok yüksek derecede aşınma üzerinde, sık sık paletli araçların hareket ettiği zeminler; hızlı ve türbülanslı akan sulardaki beton su yapıları (enerji kırıcı havuzlar vb.) c 8 Alkali silika reaksiyonu etkisiyle donatının korozyonu Betonda alkali silika reaksiyonunun oluşabileceği ortamlarda etki, aşağıda verilen şekilde sınıflandırılır. XM1
Orta derecede aşınma
XWO
Normal kür işleminin ardından çok kısa süreyle rutubetli kalma dışında, kullanımı boyunca büyük ölçüde kuru kalan beton
XWF
Sık sık veya daha uzun süreyle rutubetli ortamlara maruz beton
XWA
XWF sınıfındaki şartlara ilave olarak betonun, aynı şartlara alkalilerin de bulunduğu şekilde maruz kalması
Bina içinde kullanılan yapı bileşenleri; yağmur, yüzey suyu, zemin rutubeti vb. ile temas halinde olmayan ve/veya bağıl nemi % 80’den daha fazla olan ortam şartlarına sürekli olmayan şekilde maruz kalan bina dışında kullanılan yapı bileşenleri. Yağmur, yüzey suyu, zemin rutubeti vb.’ye maruz kalan korumasız dış yapı bileşenleri; endüstriyel veya ticari binalarda bulunan ıslak mekânlar, iç mekan yüzme havuzları, çamaşır odaları ve ıslak odalar gibi % 80’den daha fazla rutubete sahip ortamlarda kullanılan yapı bileşenleri; sık sık çiğlenme noktasının altındaki sıcaklıklara maruz yapı elemanları (baca delikleri, ısı aktarım merkezleri, hayvan ahırları vb.), en küçük boyutu 0,8 m olan kütle betonu elemanları (herhangi bir rutubeti dikkate almadan) Deniz suyu ile temas halindeki yapı bileşenleri; herhangi ilave dinamik yüke maruz olmayan, ancak buz çözücü tuzlarla temas eden yapı bileşenleri (deniz suyunun çarptığı bölgeler; otopark zeminleri ve park için ayrılmış özel alan); alkalilerle temas halindeki endüstriyel veya tarımsal yapılarda kullanılan yapı bileşenleri (sıvı gübre konteyneri gibi)
Yüksek dinamik yüklerin olduğu ve alkalilerin doğrudan etki ettiği ortamdaki beton
Deniz suyu ile temas halinde ve yüksek dinamik yüklere maruz beton bileşenler (beton yol yüzeyleri veya döşemeleri gibi) c Alkali silika reaksiyonu riskini önlemek ve zararlı etkisini azaltmak için alınacak önlemler Ek M’de verilmektedir. XWS
TS EN 206-1 Çizelge 2’de NH 4 , (
NH 4 )d olarak değiştirilmiş ve d’nin açıklanması için TS EN 206-1
Çizelge 2’nin dipnotuna aşağıdaki cümle eklenmiştir. d
NH 4 ’ün içeriğine bakılmadan, sıvı gübre XA1 çevre etki sınıfı olarak sınıflandırılabilir.
9 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
Not 1 - Donatının korozyonuyla ilgili ortamlar Donatının korozyonuyla ilgili üç ortam vardır: XC, XD ve XS (Çizelge 1'e bakılmalıdır). Beton donatı veya gömülü metal içeriyorsa, bu üç etki sınıfından biri tanımlanmalıdır. Deniz suyu kimyasal olarak beton için koroziftir ve bunun dikkate alınması gerekir. XC1 etki sınıfı tek etki sınıfı olabilir. XC1 etki sınıfında bulunan beton sürekli olarak ıslak durumdaysa ve donma-çözülme etkileri varsa, XC1 ile XF3 sınıfı birlikte düşünülmelidir. XC2, donma/çözülme etkisinin mevcut olduğu bölgenin dışında zemine gömülü betonarmede tek başına meydana gelebilir. Aynı zamanda, XF1 veya XF3 etki sınıfları veya kimyasal olarak korozif etki sınıflarından biriyle birlikte etki gösterebilir. XC3 ile XC4 etki sınıfları birbiri ile ilişkilidir. Beton şartnamesi ve donatı paspayı için yapılan öneriler, XC3 ve XC4 için de geçerlidir. XD ve XS etki sınıfları, kendi başlarına meydana gelemez ve daima bir XC etki sınıfıyla birlikte etki gösterir. Bu ikili sınıflandırma, bir XF etki sınıfıyla ve/veya bir XA etki sınıfıyla da bağlantılı olabilir. Not 2 - Donatısız betonla ilişkili ortamlar Donatısız betonlar için etkinin sınıflandırılması X0, XA ve/veya XF etki sınıflarıyla sınırlıdır. XC, XD ve XS sınıfları, donatının korozyonu riskiyle özellikle ilişkili olduğu için donatısız betonlarda kullanılmaz. X0 etki sınıfı yalnızca tek başına etki gösterebilir. Eğer donatısız beton herhangi bir gömülü metali içeriyorsa, söz konusu beton donatılı olarak sınıflandırılmalı ve X0, XC, XD veya XS etki sınıflarıyla ilişkili uygun sınır değerleri seçilmelidir. TS EN 206-1 standardında da belirtilen betona zararlı etkisi olan kimyasal maddeler, Portland çimento tipleriyle yapılmış betona zarar verebilmektedir. Bu tür etkilere maruz kalan betonlarda TS EN 12390-8 standardına uygun olarak yapılan deney sonucunda su işleme derinliği 30 mm’yi aşmamalıdır.
4.2 Taze beton 4.2.1 İşlenebilirlik sınıfları Çizelge 5 ve Çizelge 6’ya kıvamla ilgili tanımlama için 3. kolon eklenmiştir. Çizelge 5 - Sıkıştırılabilme sınıfları Sınıf
Sıkıştırılabilme derecesi
C0 ≥ 1,46 C1 1,45 - 1,26 C2 1,25 - 1,11 a C3 1,10 - 1,04 b C4 < 1,04 a Madde 5.4.1’e bakılmalıdır. b Bu sınıf sadece hafif agregalı betonlara uygulanır.
Kıvam Çok katı Katı Plastik Yumuşak -
Çizelge 6 - Yayılma sınıfları Sınıf a
F1 F2 F3 F4 F5 a F6 a
Yayılma çapı (mm)
Kıvam
≤ 340 350 - 410 420 - 480 490 - 550 560 - 620 > 630
Katı Plastik Yumuşak Çok yumuşak Akıcı Çok akıcı
Madde 5.4.1’e bakılmalıdır.
10 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
4.2.2 Agrega en büyük tane büyüklüğüne bağlı sınıflandırma prEN 12620 standardına yapılan atıf TS 706 EN 12620 ve TS 1114 EN 13055-1 olarak değiştirilmiştir.
5
Beton özellikleri ve doğrulama yöntemleri
5.1 Bileşen malzemeler için temel özellikler 5.1.2 Çimento Aşağıdaki metin eklenmiştir. Çimentonun TS EN 197-1'e, TS 21 “Beyaz çimento” veya TS 13353 “Borlu aktif belit çimentosu” ve TS EN 14216 “Çok düşük hidratasyon ısılı çimento”ya genel uygunluğu kanıtlanmış olmalıdır.
5.1.3 Agregalar prEN 12620 standardına yapılan atıf TS 706 EN 12620 ve TS 1114 EN 13055-1 olarak değiştirilmiştir. Aşağıdaki şartlara sahip agrega uygun kabul edilir: -
TS 706 EN 12620’de yer alan Sistem 2+’ye göre belgelendirilmiş olan TS 1114 EN 13055-1’de yer alan Sistem 2+’ye göre belgelendirilmiş olan
5.1.4 Karışım suyu prEN 1008 standardına yapılan atıf TS EN 1008 olarak değiştirilmiştir.
5.1.5 Kimyasal katkılar Metin aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. Beton kimyasal katkılarının TS EN 934-1’e ve TS EN 934-2’ye uygunluğu kanıtlanmış olmalıdır.
5.1.6 Mineral katkılar (mineral dolgular ve boya maddeleri dahil) Aşağıdaki paragraflar eklenmiştir. Çimento katkısı olarak kullanılan tras, TS 25’e uygun olmalıdır. Uçucu kül gibi Tip II katkıları TS EN 450-1’e ve silis dumanı TS EN 13263-1’e uygun olmalıdır. Öğütülmüş yüksek fırın cürufu, TS 15167-1’e uygun olmalıdır. Taş unu gibi Tip I mineral katkıları TS 706 EN 12620’ye ve boya maddeleri TS EN 12878‘e uygun olmalıdır. Boya maddelerinin suda çözünebilen miktarları TS EN 12878’de Kategori B‘de belirtilen şartları sağlamalıdır. Toz boya maddelerinin dışında malzeme kullanıldığında suda çözünebilen maddelerin oranı TS EN 934-2’ye uygun olmak şartı ile % 4’ten fazla olamaz. Boya maddelerin klorür oranı % 0,1’in altında ise klor yönünden incelemeye gerek duyulmaksızın betonda kullanılabilir. Bu değerin üzerindeki klorür oranlarına, betonda oluşan toplam klorür miktarının Çizelge 10’da verilen sınırı aşmaması şartıyla izin verilebilir.
5.1.7 Lifler Bu madde eklenmiştir. TS EN 14889-1’de yer alan Sistem 1’e göre belgelendirilmiş olan çelik lifler kullanılabilir. Beton içerisinde homojen olarak dağılacağı belirlenen demet halinde (yapışık halde) veya harman lifler kullanılabilir. TS EN 14889-2 ‘ye uygun polimer lifler karşılıklı mutabakat sağlanması şartıyla kullanılabilir.
11 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
5.2 Beton bileşimi için temel özellikler 5.2.1 Genel 3. Paragraftaki “Standarda göre tarif edilmiş betonun birleşimi aşağıda verilenlerle sınırlandırılmıştır:” kısmı aşağıdaki gibi değiştirilmiştir. -
Doğal agrega kullanılır, Mineral katkıların kullanılmasına izin verilmez, Kimyasal katkı kullanımına izin verilmez, Çizelge F.5’e göre en az çimento içeriği belirlenir. Çimento tipi Çizelge F.3.1, F.3.2, F.3.3 ve F.3.4’ten seçilir.
5.2.3 Agregaların kullanımı 5.2.3.1 Genel Aşağıdaki not ve paragraflar eklenmiştir. Not 1 - Agregaların tane büyüklüğü dağılımı ve bileşimi TS 802’ye göre veya mümkün olmadığında Ek L’de belirtildiği şekilde belirlenir. TS 706 EN 12620’de belirtilen agregalar Çizelge U.1’de verilen gerekleri sağlamalıdır. Daha farklı çevre etki sınıflarında tasarlanacak betonda kullanılması düşünülen agregalar için Çizelge U.2’deki ilave gerekler uygulanmalıdır. 2
Not 2 - Betonun agrega kaynaklı SO3 içerdiği durumlarda, yapının tasarım özelliklerine (örneğin yüzey görünümünün önemli olduğu betonlar için) özel itina gösterilmelidir. İlave olarak aşağıda verilen şartlar dikkate alınmalıdır: TS 706 EN 12620’de belirtildiği gibi agreganın su emme değeri ve tane yoğunluğu beyan edilmelidir. Sadece alkali reaktivite sınıfı belirlenmiş agregalar kullanılabilir. Alkali silika reaksiyonunun önlenmesi veya azaltılması amacıyla mineral katkılar kullanılması durumunda uygun katkı oranı, yapılacak deneysel çalışmalarla tespit edilmelidir.
5.2.3.2 Tüvenan agrega prEN 12620 standardına yapılan atıf TS 706 EN 12620 olarak değiştirilmiştir.
5.2.3.3 Geri kazanılmış agrega prEN 12620 standardına yapılan atıf TS 706 EN 12620 olarak değiştirilmiştir. Ayrıca, aşağıda verilen üçüncü bir paragraf eklenmiştir. Geri kazanılmış agregalar, tanelerin kümelenerek karışım işlemini zorlaştırmaması için yıkanmalıdır.
5.2.3.4 Alkali silika reaksiyonuna direnç Madde 5.5.7’ye bakılmalıdır.
5.2.3.5 Hafif agrega Madde 5.2.3.5 eklenmiştir: TS 1114 EN 13055-1’e uygunluğu belirlenmiş aşağıda belirtilen hafif agregalar, hafif veya normal ağırlıkta beton yapımında kullanılabilir: - Volkanik cüruf, sünger taşı ve tüf gibi doğal agregalar, - Cam köpüğü, pullanmış kil minerali, genleşmiş perlit, genleştirilmiş sleyt, genleştirilmiş kil, sinterize olmuş pulverize uçucu kül, atık tuğladan yapılmış tuğla kırıkları gibi yan ürün agregalardan ve/veya doğal malzemelerden üretilmiş agregalar, - Granüle yüksek fırın cürufu gibi endüstriyel işlemlerle ortaya çıkan yan ürünler. Hafif agregalar, aşağıdaki şartlar dikkate alınarak kullanılmalıdır;
12 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Yukarıda verilen ve TS 1114 EN 13055-1’e uygun hafif agregalar, ön-gerilmeli beton mamullerin imalatında kullanılmamalıdır. TS 1114 EN 13055-1’e uygun olan hafif agregalar Çizelge U.3’te belirtilen gerekleri karşılamalıdır. Farklı çevre etkilerine maruz kalacak olan betonlarda kullanılması düşünülen hafif agregalar için Çizelge U.4’e bakılmalıdır. Hafif agregaların ince malzeme içeriği bilinmelidir. Hafif agrega içindeki ince malzeme miktarı Çizelge U.3’te verilenden daha fazla olmamalıdır. TS 1114 EN 13055-1’e uygun hafif agregalar betonun priz alma süresini veya sertleşmesini etkileyecek miktarlarda organik madde veya zararlı bileşenler içeriyorsa kullanılmamalıdır. Doğal hafif agregaların, TS EN 1744-1’de belirtildiği gibi betonun priz alma süresine ve basınç dayanımına olan etkileri açısından uygunlukları belirlenmiş olmalıdır. Alkalilerle reaksiyon potansiyeli olan doğal hafif agregalar, alkali silika reaksiyonu yönünden zararsız olduklarının doğrulanmasının ardından yapısal elemanlarda kullanılabilirler. Tüf, sünger taşı ve volkanik cürufun bu amaç için uygunlukları kanıtlanmıştır. TS 1114 EN 13055-1 standardına uygun taneli cam köpüğü, alkali silika reaksiyonu yönünden ancak zararsız olduğunun ispatlanması şartıyla kullanılabilir. Bir yıllık harç veya beton numunesinin basınç dayanımının, 28 günlük dayanım değerinden en fazla % 15 daha düşük olması durumunda alkali silika reaksiyonu yönünden yeterli kabul edilir. TS 1114 EN 13055-1 standardına uygun taneli cam köpüğü, elastisite modülü, rötre ve sünme gibi betonun tasarım parametrelerinin başlangıç deneylerinde belirlenmesi ve ilgili şartların uygunluğunun sağlanmasından sonra hafif beton imalatında kullanılabilir. Cam köpüğünün doğrusal ısıl genleşme -06 -1 katsayısı yaklaşık 6x10 K kabul edilebilir. Not - Tasarım parametreleri, proje yapımcısı ile birlikte belirlenmelidir. TS 1114 EN 13055-1’e uygun sinterlenmiş pulverize uçucu kül topakları (pelletleri) ve granüle yüksek fırın cürufu, öğütülmüş taş kömürü veya sert kömür yakılarak işletilen termik santrallerden elde edilmesi durumunda kullanılabilir. Yukarıda belirtilen yakıtlar dışında sıvı yakıtla çalışan termik santrallerden elde edilen sinterleşmiş pulverize uçucu kül ve taneli yüksek fırın cürufunun uygunluğunun nasıl ispatlanacağı karşılıklı mutabakatla belirlenmelidir. Genleştirilmiş vermikulit, genleştirilmiş perlit, genleştirilmiş sleyt ve kil, atık tuğlanın kırılmasıyla elde edilmiş agrega, genleştirilmiş yüksek fırın cürufu dışındaki yapay agregaların biyo-uyumlu olduğunun nasıl ispatlanacağı karşılıklı mutabakat sağlanarak belirlenmelidir. Bu şart, sadece kömürle birlikte yardımcı yakıtın (ikincil yakıtın) kullanıldığı termik santrallerden elde edilen sinterleşmiş pulverize uçucu kül ve taneli fırın cürufu için aranmalıdır.
5.2.4 Geri kazanılmış suyun kullanımı prEN 1008 standardına yapılan atıf TS EN 1008 olarak değiştirilmiştir. Ayrıca aşağıdaki cümle eklenmiştir. Beton imalatından çıkan geri kazanılmış su, yüksek dayanımlı ve hava sürüklenmiş betonda kullanılmaz.
5.2.5 Mineral katkıların kullanımı 5.2.5.1 Genel Aşağıdaki metin eklenmiştir. Madde 9.5 şartlarına tabi tip I ve tip II mineral katkılar, beton karışım denemelerinde belirlenen miktarlarda kullanılmalıdır. Madde 5.1.6’da tanımlanan tip II mineral katkılar, uygunluklarının sağlanması kaydıyla çimento içeriği ve su/çimento oranı hesaplamasında dikkate alınmalıdır.
13 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
k-değeri kavramı sadece uçucu kül, silis dumanı ve yüksek fırın cürufu için dikkate alınır. Silis dumanı katkılı çimento ana bileşen olarak kullanılırsa, betonda silis dumanı aynı zamanda katkı olarak kullanılmamalıdır. Tendonların betonla doğrudan temas halinde olduğu ön gerilmeli betonlarda, uçucu kül ve silis dumanı veya TS 706 EN 12620’ye uygun inert mineral dolgu ve ön gerilmeli çelik üzerine olumsuz etkiye sahip olmadığı ispatlanmış pigmentler katkı olarak kullanılabilir. Kızdırma kaybı kategorisi sadece A olan (TS EN 450-1) uçucu kül kullanılmalıdır.Uçucu külün özel şartları itibarı ile CE işareti taşımasına itina gösterilir. Betonda, silikon metal veya ferrosilikon alaşımlarının üretiminden ortaya çıkan silis dumanı kullanılmalıdır. Yoğunlaştırılmış silis dumanı, eğer yoğunluğu biliniyorsa ve beton karışımındaki silis dumanının üniform dağılımı sağlanabiliyorsa kullanılabilir. Homojen bir karışım elde edilmesini temin etmek için silis dumanı ile birlikte yüksek oranda su azaltıcı ve süper akışkanlaştırıcı bir kimyasal katkı da kullanılmalıdır. Ayrışmaya karşı hassas olduğu bilinen süspansiyon halindeki silis dumanı, süspansiyon beton karışımına ilave edilmeden önce şantiyede homojen hale getirilmek şartıyla kullanılabilir. Silis dumanı, donatılı veya ön gerilmeli betonda çeliğin korozyonuna sebep olması muhtemel miktarlarda zararlı bileşenler içermemesi şartıyla kullanılabilir. Silis dumanı içindeki element halinde bulunan silikon içeriği kütlece % 0,4’ü geçerse oksihidrojen gazının (H2 ve O2 karışımı) oluşabileceğine dikkat edilmesi gereklidir. Ön gerilmeli betondaki silis dumanının klorür içeriği kütlece % 0,2’den daha yüksek olduğu durumlarda TS EN 206-1 Çizelge 10’da verilen şartlar sağlanmalıdır. Beton karışımının yeterince homojen olmasını sağlayabilmek için silis dumanının birim hacmi veya birim kütlesine tekabül eden tane yüzey alanlarının mümkün olduğu kadar üniform olması gereklidir.
5.2.5.2 k değeri kavramı Aşağıdaki kısım eklenmiştir.
5.2.5.2.1 Genel k - değeri kavramı, tip II mineral katkıların aşağıda verilen şartlarda değerlendirilmesine imkân sağlar. -
TS EN 206-1, Madde 3.1.31’de tanımlanan su/çimento ifadesi, Madde 3.1.52’de tanımlı eşdeğer su/çimento oranı ( su/çimento )eq olarak değiştirilmiş ve bu değerin hesaplanması için aşağıdaki bağıntıların kullanılması önerilmiştir. (su/çimento)eq = su / (çimento + kf f) (su/çimento)eq = su / (çimento + ks s) (su/çimento)eq = su / (çimento + kf f + ks s) (su/çimento)eq = su / (çimento + kcf cf) Burada; kf : ks : kcf : f : s : cf :
Uçucu küle ait k değeri Silis dumanına ait k değeri Granüle yüksek fırın cürufu için k değeri Betonda kullanılan uçucu kül miktarı Betonda kullanılan silis dumanı miktarı Betonda kullanılan cüruf miktarı
En az çimento miktarı ile ilgili şartlar (Madde 5.3)
k’ nın gerçek değeri, kullanılacak özel mineral katkıya bağlıdır. Uçucu kül (f), silis dumanı (s) ve yüksek fırın cürufu (cf) için k değeri kavramının kullanımı aşağıda gösterilmiştir.
14 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Uçucu kül veya silis dumanı Madde 5.2.5.2.2 ile Madde 5.2.5.2.5’te belirtilen şartlar altında hesaba dahil edilirse, ilgili çevre etki sınıfının bir fonksiyonu olarak en düşük çimento içeriği, Madde 5.3.2 ve Çizelge F.2.1 ve Çizelge F.2.2’nin 3. satırında tanımlandığı üzere aynı Çizelgelerin 4. satırında verilen değere indirilebilir. Mineral katkılar kullanıldığında betonda yeterli alkaliniteyi sağlamak için, en fazla uçucu kül içeriğini (Madde 5.2.5.2.2) belirlemede sentetik silisik asit ya da silis dumanı içeriği dikkate alınmalıdır. k-değeri kavramının, TS EN 450-1'e uygun uçucu külün, TS EN 13263-1'e uygun silis dumanının veya TS EN 15167-1’e uygun yüksek fırın cürufunun TS EN 197-1'e uygun farklı çimento tipleri ile birlikte kullanılması durumunda uygulanması Madde 5.2.5.2.2 ile Madde 5.2.5.2.5'te verilmiştir.
5.2.5.2.2 TS EN 450-1’e uygun uçucu kül için k değeri kavramı Uçucu kül kullanılması durumunda, en düşük çimento içeriği aşağıdaki çimento tiplerinden birinin kullanılması şartıyla Çizelge F.2.1 ve Çizelge F.2.2’nin 4. satırında verilen değere indirilebilir: -
Portland çimentosu (CEM I ); Silis dumanlı çimento (CEM II / A-D ); Portland cüruflu çimento (CEM II/A-S veya CEM II/B-S ); Yanmış şeyl çimentosu (CEM II/A-T veya CEM II/B-T ); Kalkerli çimento (CEM II/A-LL); Puzolanlı çimento (CEM II/A-P); Uçucu küllü çimento (CEM II/A-V); Çizelge F.3.2’de yer alan kompozit çimentolar (CEM II/A-M ana bileşenleri S, D, P, V, T ve LL); Çizelge F.3.2’de yer alan kompozit çimentolar (CEM II/B-M ana bileşenleri S-D, S-T ve D-T); 2) Yüksek fırın cüruflu çimento (CEM III/A) ; Yüksek fırın cüruflu çimento (CEM III/B), % 70’e kadar cüruflu (TS EN 197-1’e uygun);
Çimento ve uçucu kül içeriği (c+f), Çizelge F.2.1 ve Çizelge F.2.2’de satır 3’te verilen en düşük çimento içeriğinden daha az olmamalıdır. Yukarıda verilen tüm çimento tipleri için, XF2 ve XF4 haricindeki tüm etki sınıfları için Çizelge F.2.1 ve Çizelge F.2.2’deki izin verilen en büyük su/çimento oranı yerine izin verilen en büyük eşdeğer su/çimento oranı hesaplanmasında kf = 0,4 değeri kullanılabilir. Hesaplamada dikkate alınabilecek en fazla uçucu kül içeriği, ana bileşenleri P, V ve D olmayan çimentolarda % 33’ten, ana bileşenleri P veya V olan ancak içinde D bileşeni olmayan çimentolarda % 25’ten ve ana bileşeni D olan çimentolarda % 15’ten fazla olmamalıdır. Uçucu kül oranı daha fazla kullanılmak istenildiğinde eşdeğer su/çimento hesaplamasında fazla olan kısım hesaplamaya dahil edilmez. Not - Diğer tip çimentolar ile birlikte uçucu kül kullanımı ile ilgili detaylar yapıya ait özel teknik şartnamede belirlenmelidir. Yüksek derecede sülfata dirençli beton imal edilmek istenildiğinde, sülfata dayanıklı çimento kullanmak yerine, aşağıdaki şartlar sağlanması halinde çimento ve uçucu külün karışımı kullanılabilir; -
-
Yeraltısuyundan veya diğer bir kaynaktan gelen suyun sülfat içeriği 1500 mg/L’den daha az ise, Çimento tipi CEM I, CEM II/A-S, CEM II/B-S, CEM II/A-V, CEM II/A-T, CEM II/B-T, CEM II/A-LL, CEM III/A ve ana bileşenleri S, V, T ve LL olan Portland kompozit çimentosu CEM II/A-M veya CEM II/B-M (S-T), Çizelge F.3.2 Çimento ve uçucu kül (c+f) karışımının, uçucu kül içeriği, CEM I, CEM II/A-S, CEM II/B-S, CEM II/AV ve CEM II/A-LL çimento tipleri için ve ana bileşenleri S, V, T ve LL olan CEM II/A-M kompoze Portland çimentosu veya CEM II/B-M (S-T) çimento tipleri için en az % 20 (Çizelge F.3.2) ve CEM II/A-T, CEM II/B-T ve CEM III/A çimento tipleri için en az % 10 olmalıdır.
Not - Betonun ciddi sülfat etkisine karşı dayanıklı olmasının istendiği durumlarda, TS EN 197-1 standardında belirtilen CEM I-SR 3 veya daha düşük C3A içeriğe sahip CEM I-SR 0, CEM III/B-SR veya CEM III/C-SR çimento tipleri kullanılması yeterlidir. Su altında dökülecek betonlarda, uçucu kül Madde 5.3.4’e uygun olarak kulllanılmalıdır. 2)
XF4 çevre etki sınıfı ile ilgili şartlar için Çizelge F.3.1’e bakılmalıdır.
15 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
5.2.5.2.3 Silis dumanı için k değeri kavramı Eşdeğer su/çimento oranı hesaplanmasında dikkate alınacak silis dumanı miktarı, çimento miktarına oranla en fazla % 11 olmalıdır. Daha fazla kullanılması durumunda, arta kalan kısım eşdeğer su/çimento oranı hesaplanmasında dikkate alınmaz. Silis dumanı kullanılması durumunda, en düşük çimento içeriği, aşağıdaki çimento tiplerinden birinin kullanılması şartıyla, XF2 ve XF4 hariç tüm ilgili sınıflar için Çizelge F.2.1 ve Çizelge F.2.2’nin 4. satırında tanımlanan değere indirilebilir: -
Portland çimentosu (CEM I ) Portland cüruflu çimento (CEM II / A-S veya CEM II / B-S ) Portland pozalan çimentosu (CEM II / A-P, CEM II / B-P ) Portland uçucu kül çimentosu (CEM II / A-V ) Portland yanmış şist çimentosu (CEM II / A-T veya CEM II / B-T ) Portland kireç taşı çimentosu (CEM II / A-LL ) Çizelge F.3.2’deki gibi Portland kompozit çimentosu (S,P,V,T ve LL ana bileşenleri ile CEM II /A-M) Çizelge F.3.2’deki gibi Portland kompozit çimentosu (CEM II / B-M, S-T,S-V ) Yüksek fırın cüruflu çimento (CEM III/A, CEM III/B )
Çimento ile silis dumanı miktarının toplamı (c+s), Çizelge F.2.1 ve Çizelge F.2.2’nin 3. satırından alınan en düşük çimento miktarından daha az olmamalıdır. XF2 ve XF4 haricindeki tüm etki sınıfları için, su/çimento oranının yerine eşdeğer su/çimento oranı hesaplanmasında ks =1,0 kullanılabilir. Aşağıdaki Madde 5.2.5.2.4 ilave edilmiştir.
5.2.5.2.4 Uçucu kül ile silis dumanı karışımları için k değeri kavramı Uçucu kül ve silis dumanı birlikte kullanılıyorsa, uçucu kül miktarı çimentonun % 33’ünden, silis dumanı miktarı ise çimentonun % 11’inden daha fazla olmamalıdır. En düşük çimento içeriğini hesaplarken hem uçucu kül, hem de silis dumanı dikkate alınırsa, karışım halindeki çimento, uçucu kül ve silis dumanı ( c+f+s ) Çizelge F.2.1 ve Çizelge F.2.2’nin 3. satırından alınan en düşük çimento içeriğinden daha az olmayacak şekilde XF2 ve XF4 haricinde tüm etki sınıfları için Çizelge F.2.1 ve Çizelge F2.2’nin 4. satırında belirlenen miktara indirilebilir. XF2 ve XF4 haricindeki tüm etki sınıfları için eşdeğer su/çimento oranı, (su/çimento)eq = su /( çimento+0,4f+1,0s ) olarak elde edilen en fazla uçucu kül içeriği, çimentonun % 33’ünden daha çok olmamak ve en fazla silis dumanı toplam çimento kütlesinin % 11’inden daha çok olmamak kaydıyla su/çimento oranının yerine kullanılabilir. Daha fazla uçucu kül miktarı kullanılırsa, eşdeğer su/çimento oranları, kf (0,4’e eşit ) ve k s (1,0) hesaplandığı zaman, fazlalık hesaba alınmamalıdır. Beton boşluk çözeltisinin yeterli miktarda alkali içeriğini sağlayabilmek için CEM I çimentosu, uçucu kül ve silis dumanı, kütlenin yüzdesi olarak ifade edilen (f / c) ≤ 3 x (0,22 - s/c ) şeklinde en fazla uçucu kül içeriğine sahip olmalıdır. CEM II/A-S, CEM II/B-S, CEM II/A-T, CEM II/B-T, CEM II/A-LL, CEM II/A-M ( S-T, S-LL, ve T-LL ), CEM II/B-M ( S-T ) ve CEM III/A çimento tiplerinin kullanılması durumunda, kütlenin yüzdesi olarak ifade edilen en fazla uçucu kül miktarı, f / c ≤ 3 x (0,15 - s/c) olmalıdır. Uçucu kül ve silis dumanı karışımının kullanımına diğer çimento tipleri için müsaade edilmez. Aşağıdaki Madde 5.2.5.2.5 ilave edilmiştir.
5.2.5.2.5 TS EN 15167-1’e uygun yüksek fırın cürufu için k değeri kavramı Aşağıda verilen k değerleri, EN 197-1'e uygun CEM I ve çevre etki sınıfına bağlı olarak CEM II tipi çimentolar (II/A-L, II/A-S, II/B-S, II/A-D, II/A-V, II/B-V) ile birlikte yüksek fırın cürufu kullanımında izin verilen değerlerdir.
16 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
CEM I tipi çimentolar ile çimento kütlesine oranla % 45’e kadar yüksek fırın cürufu kullanıldığında (su/çimento)eq hesaplanmasında k = 0,8 ve CEM II tipi çimentolar ile çimento kütlesine oranla % 30’a kadar yüksek fırın cürufu kullanıldığında (su/çimento)eq hesaplanmasında k = 0,6 olarak alınır. Daha yüksek kullanım oranları için k değeri (su/çimento)eq oranı hesaplanmasında dikkate alınmamalıdır. (Çimento ve k x yüksek fırın cürufu) toplamı Ek F.2.1 ve Ek F.2.2 deki satır 3’’te verilen değerden daha düşük olmamalıdır. Aşağıdaki Madde 5.2.5.2.6 ilave edilmiştir.
5.2.5.2.6 TS 25‘e uygun tras için k-değeri kavramı Doğal puzolan (tras) kullanılması durumunda (su/çimento)eq = su /( çimento + k × mineral katkı) oranının hesaplanmasında k değeri dikkate alınmamalıdır. En düşük çimento miktarı hesaplanmasında trasın çimentoya göre kütlece oranı (t / c) < 0,20 ise k değeri dikkate alınmalıdır. Bu değer CEM I tipi çimento ile yapılan beton performans çalışmalarına göre belirlenir. En düşük çimento ile tras miktarı toplamı Ek F.2.1 ve Ek F.2.2 deki satır 3 ve sadece çimento miktarı da satır 4’te verilen değerden daha düşük olmamalıdır.
5.2.6 Kimyasal katkıların kullanımı TS EN 206-1’de yer alan birinci paragrafın yerini aşağıdaki ifadeler alacaktır: TS EN 934-2’de yer alan kimyasal katkılar, aşağıdaki şartları sağlaması koşuluyla kullanılabilir: -
-
Donatılı veya ön gerilmeli betonlarda kullanılan kimyasal katkılar, betona veya beton ve harç içerisine gömülü çelik üzerinde korozyon oluşumunda olumsuz etki yapma ihtimali olan miktarda zararlı bileşen ihtiva etmemeli. TS EN 934-1, Madde A.2’de yer alan maddeleri içeren katkılar kullanılmamalı. (Sülfit ve formiat içeren katkılar, betonun ön gerilmeli elemanlarda kullanılmaması şartıyla kullanılabilir) Taneli katkılar satıcı ve kullanıcı arasında mutabakatın sağlanması yoluyla veya Avrupa Teknik Onaylarına bağlı olarak kullanılmalı. Ön gerilmeli beton elemanlarda, TS EN 480-1’de tarif edilen şahit betona kıyasla betonun hava içeriğini en fazla % 2 artıran katkılar kullanılmalı. Su geçirimsizlik katkıları, TS EN 934-2, Çizelge 9’da belirtilen performans deneylerinden uygun sonuç alınması şartıyla kullanılamalı.
Betonda kullanılan kimyasal katkıların toplam miktarı, üreticinin tavsiye ettiği en büyük oranı veya betonda kullanılan çimento dozajının kütlece % 5’ini geçmemelidir. Beton performansı ve dayanıklılığını arttırmak maksadıyla bu değer % 6’ya kadar arttırılabilir. Daha yüksek oranda katkı kullanımına, beton performansı ve dayanıklılığı üzerinde olumlu etki sağlandığının ispat edilmesi şartıyla izin verilebilir. Yüksek dayanımlı betonlar için, akışkanlaştırıcı katkıların izin verilen en fazla kullanım oranları çimento dozajına göre kütlece % 7’den daha fazla olmamalıdır. Farklı performans gruplarında birden fazla sayıda katkı kullanıldığında toplam katkı içeriği toplam çimento dozajının kütlece % 8’inden daha fazla olmamalıdır.
5.2.7 Klorür içeriği Aşağıdaki paragraflar eklenmiştir Agregaların klorür içeriği için aşağıda verilen sınır değerler uygulanmalıdır: CEM III dışında bir çimento ile yapılmış beton için: -
Korozyona dayanıklı kaldırma (tutma) parçaları hariç, çelik donatı ve diğer gömülü metal ihtiva etmeyen beton için kütlece % 0,15 Çelik donatı ve diğer gömülü metal ihtiva eden beton için kütlece % 0,04 Çelik öngerilme donatısı ihtiva eden beton için ise % 0,02’nin altında olmalıdır.
CEM III ile yapılan betonlar için: -
Beton yapıların tümü için agregaların klorür içeriği kütlece % 0,10’in altında olmalıdır.
Toplam klorür içeriği kütlece en fazla % 0,10 olan katkılar bir başka tahkike gerek kalmaksızın kullanılabilir. Klorür içeriği beyan edilen kimyasal katkı, Çizelge 10’daki koşullar sağlanmak kaydı ile kullanılabilir.
17 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
5.2.8 Beton sıcaklığı Aşağıdaki paragraflar eklenmiştir. Olumsuz etkilerinin önlenmesi için herhangi bir tedbir alınmayan durumlarda, kütle betonu haricinde taze betonun sıcaklığı 35 °C’u aşmamalıdır. Hava sıcaklığının 5 °C ile - 3 °C arasında olduğu durumlarda, kalıba yerleştirilen betonun sıcaklığı 5 °C’den daha az olmamalıdır. 3
Betonun çimento dozajı 240 kg/m ’den daha düşükse veya düşük hidratasyon ısılı çimento kullanıldığı durumlarda beton yerleştirme sıcaklığı 10 °C’un altına düşmemelidir. Hava sıcaklığının - 3 °C’un altında olduğu durumlarda beton sıcaklığı 10 °C’tan daha az olmamalıdır. En küçük kesit kalınlığı 90 cm’nin üzerinde olan yekpare yapılar için derzsiz kütle betonunda ve döküm işlemlerinde aşağıdaki önlemler alınmalıdır; -
Kalıba yerleştirilen taze betonun sıcaklığı hiçbir durumda 20 °C’un üzerinde olmamalı, Bağlayıcı malzemenin hidratasyon ısısı 7 günde en fazla 60 Cal/g ve 28 günde en fazla 70 Cal/g olacak şekilde, düşük hidratasyon ısılı çimento veya çimento ile birlikte uygun mineral katkı kullanılmalı, Beton tasarımında, kullanılacak çimento dozajı gerekli en az miktar olacak şekilde belirlenmeli, Betonun ulaştığı en yüksek sıcaklık değeri ile en düşük sıcaklık değeri arasındaki farkın hiçbir durumda 20 °C’u aşmaması için gerekli tedbirler alınmalı, Betonda kullanılacak agreganın sıcaklığının yükselmemesi amacıyla agrega, güneş ışığının doğrudan etkisinden korunmalı ve gerektiğinde soğutulmalı, Beton karışım suyu buz ile kısmen ikame edilmeli.
5.2.9 Liflerin kullanımı Bu madde eklenmiştir. TS EN 14889-1’de tarif edilen ve betona ilave edilen çelik lifler harman (tekli lif) şeklinde olmalıdır. Demet lifler, liflerde kullanılan yapıştırıcının zararsız olduğu konusunda satıcı ile kullanıcı arasında mutabakat sağlanması durumunda kullanılabilir. Karışık çelik lifler, satıcı ile kullanıcı arasında mutabakat sağlanması durumunda beton üretiminde kullanılabilir. TS EN 14889-1’de tarif edilen galvanizli çelik lifler, ön gerilmeli beton imalatında kullanılmamalıdır. TS EN 14889-2’de tarif edilen polimer lifler beton üretiminde, satıcı ile kullanıcı arasında mutabakat sağlanması şartıyla kullanılabilir. Not - Çelik liflerin taşıyıcı yapısal elemanlarda kullanılması durumunda, bu standardda verilenler haricinde taşıyıcı veya çapraz bağ elemanları için geçerli şartlar da dikkate alınmalıdır.
5.3 Etki sınıflarıyla ilgili özellikler 5.3.2 Beton bileşimi için sınır değerler Not 2’nin son cümlesi silinmiştir. Ayrıca madde sonuna aşağıdaki metin ilave edilmiştir. Betonun bileşimi ile ilgili gerekler Çizelge F.2.1 ve Çizelge F.2.2’de verilmiştir. Bunlara ilave olarak aşağıdaki şartlar uygulanmalıdır: Çizelge F.2.1 ve Çizelge F.2.2, TS EN 197-1, TS 21, TS EN 14216’ya uygun çimentoların kullanımı ile ilgilidir. Çimentoların çevre etki sınıflarına göre kullanım alanları Çizelge F.3.1, Çizelge F.3.2, Çizelge F.3.3 ve Çizelge F.3.4’te belirtilmiştir. Yukarıda verilen standardlarda yer alanlardan farklı çimento tipleri, sadece Ek F’de çizelgelerde belirtilen ilgili gerekleri karşılaması şartıyla belirli bir çevre etki sınıfına maruz kalacak betonda kullanılabilir.
18 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
Çizelge F.4.1’de beton sınıfları C50/60 ve LC50/55 ile daha düşük beton sınıfları ve XF ve XM çevre etki sınıflarına maruz kalacak betonlar ile Çizelge F.4.2’de ise C55/67 ile LC55/60 ve üzeri beton sınıflarında tüm çevre etki sınıflarına maruz kalacak betonlar için çok ince malzeme içeriği ile ilgili sınır değerler 3 verilmiştir. Diğer tüm beton sınıfları için çok ince malzeme içeriği 550 kg/m değerini aşmamalıdır. 3
3
3
3
Çimento dozajının 300 kg/m ve 350 kg/m arasında olması durumunda, Çizelge F.4.1’de verilenlerden doğrusal enterpolasyon işlemi ile ara değerler belirlenebilir. Çimento dozajının 400 kg/m ve 500 kg/m arasında olması durumunda, Çizelge F.4.2’de verilenlerden doğrusal enterpolasyon işlemi ile ara değerler belirlenebilir. 3
Çizelge F.4.1’de çok ince malzeme içeriği için üst sınır değerler 50 kg/m değerini aşmayacak şekilde aşağıda verilen miktarlar kadar artırılabilir; -
3
3
Çimento dozajı 350 kg/m ’ten daha fazla olduğunda, 350 kg/m ’ten fazla olan miktar kadar, Betonda tip II puzolanik malzeme kullanılması durumunda tip II katkı miktarı kadar.
Betonda tip II puzolanik malzeme kullanılması durumunda, Çizelge F.4.2’de çok ince malzeme içeriği için 3 üst sınır değer, 50 kg/m değerini aşmayacak şekilde ilave edilen tip II katkı miktarı kadar artırılabilir. Çizelge F.4.1 ve Çizelge F.4.2’de 2. sütunda verilen sınır değerler, agrega en büyük tane büyüklüğünün 8 3 mm olması durumunda 50 kg/m kadar artırılabilir. Beton, çevre etki sınıfı XA3 veya daha yüksek bir kimyasal etkiye maruz kaldığında veya yüksek hızda su ile birlikte kimyasal etkiye (TS EN 206-1, Çizelge 2) maruz kaldığında gerekli koruyucu önlemler alınmalıdır (koruyucu kaplama yapılması gibi). Daha zararlı kimyasal tesirlerin (TS EN 206-1, Çizelge 2 dışındaki) olduğu durumlarda, betonun üzerine oturduğu zemin kimyasal olarak kirlenmiş ise kimyasal etkinin tesiri incelenmeli ve gerekli durumlarda önlemler alınmalıdır.
5.3.3 Performansı esas alan tasarım yöntemleri İkinci bir paragraf eklenmiştir. Performans ile ilgili tasarım yöntemleri, karşılıklı mutabakat sağlanması veya Avrupa Teknik Onaylarında yer alması durumunda uygulanmalıdır.
5.3.4 Sualtında beton dökülmesi için gerekler Bu madde eklenmiştir. Yük taşıyıcı elemanların imalatı için su altında dökülecek beton kohezif ve yumuşak kıvamda olmalıdır. Su/çimento oranı 0,60’dan daha fazla olmamalı ve su haricinde farklı çevresel etkiler varsa (örneğin XA çevre etki sınıfları) bu oran 0,60’dan daha düşük olmalıdır. Agrega en büyük tane büyüklüğü 32 mm ise 3 çimento dozajı 350 kg/m den daha az olmamalıdır. Betona Madde 5.2.5.2.2’ye uygun olmak ve aşağıdaki gerekleri sağlamak şartıyla uçucu kül ilave edilebilir; 3
Çimento ve uçucu kül toplam dozajı (c+f) 350 kg/m ’ten daha az olmamalıdır. Eşdeğer su/çimento oranı (su/çimento)eş = s / (c + 0,7f) bağıntısı ile hesaplandığında 0,60 değerinden daha fazla olmamalıdır. Beton, yerleştirilme esnasında, sıkıştırılmadan bile birbirinden ayrışmayan yoğun bir kütle şeklinde akarak yerleşebilmelidir. Betonun çok ince malzeme içeriği Madde 5.3.2’de belirtilen sınır değerlerden daha fazla olabilir.
5.3.5 Su kirletici maddelere maruz kalan beton Bu madde eklenmiştir. Sıvılar (sıvılaştırılmış gazlar da dâhil) veya koyu kıvamdaki su kirleticileri ile temas halindeki yüzeyi yalıtılmamış beton yapılar tehlike altındadır. Bu tip yapılar için tasarlanacak beton, bu standardda verilen şartlara uygun olmalıdır.
19 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
5.3.6 Yüksek sıcaklığa maruz beton Bu madde eklenmiştir. 250 °C’a kadar yüksek sıcaklığa maruz kalacak beton yapılarda kullanılacak olan agregaların uygunluk deneylerinin yaptırılması gerekmektedir. Ayrıca yangına karşı beton direncinin artırılması için polimer liflerin kullanımına izin verilebilir.
5.3.7 Yüksek dayanımlı beton Bu madde eklenmiştir. C90/105 ve C100/115 ile hafif beton dayanım sınıfı LC70/77 ve LC80/88’e dahil olan betonlar, satıcı ile kullanıcı arasında mutabakat sağlanması ve özel bir anlaşma yapılması şartıyla kullanılabilir. Yüksek dayanımlı betonun imalat kontrolünde, Çizelge 22, Çizelge 23 ve Çizelge 24 ile Çizelge H.1, Çizelge H.2 ve Çizelge H.3 uygulanmalıdır.
5.3.8 Derz oluşturma ve doldurma için çimento harcı Bu madde eklenmiştir. Ön-dökümlü beton elemanları ile beton dayanım sınıfı C50/60 olan dolgu kirişlerde, derz oluşturma ve doldurma için kullanılacak çimento harcı aşağıdaki şartları sağlamalıdır; Kullanılan çimento TS EN 197-1’e ve çevre etki sınıfına uygun olmalıdır. 3 Çimento dozajı en az 400 kg/m olmalıdır. TS 706 EN 12620 ve TS 1114 EN 13055-1’e uygun, en büyük tane büyüklüğü 4 mm olan ince agrega kullanılmalıdır.
-
5.4 Taze beton özellikleri 5.4.1 Kıvam Birinci paragrafa aşağıdaki cümle eklenmiştir. Kıvamın ölçülmesinde tercih edilen yöntem yayılma çapının ölçülmesi ve daha yüksek kıvamlı betonlar için ise sıkıştırılabilme faktörü olmalıdır. Yayılma çapı 550 mm’nin üzerindeki olan betonlar için kendiliğinden yerleşen beton standardları uygulanmalıdır. Yerinde dökülen yüksek dayanımlı betonların kıvamı F3 veya daha yüksek sınıf olmalıdır. Üçüncü paragrafa aşağıdaki cümle eklenmiştir. Yeterli miktarda numune, taze betonun homojen bir şekilde karıştırılmış olduğu ve su içeriğinde hiçbir değişiklik olmayacağından emin olunduğu andan itibaren betonun transmikserden boşaltılmaya başlanması esnasında rasgele alınabilir. Çökme değerlerinin toleransları aşağıda gibi değiştirilmiştir. Çizelge 11 - Hedef kıvam değerleri için toleranslar Çökme Hedef değer (mm)
40
50 - 90
100 - 150
> 160
Tolerans (mm)
10
20
30
40
5.4.3 Hava içeriği Aşağıdaki cümle eklenmiştir. Akıcı beton için, Çizelge F.2.2’den elde edilen en düşük hava içeriği % 1 daha artırılabilir. Farklı agrega en büyük tane büyüklüklerinde üretilecek betonlar için hava içerikleri TS 802’den alınmalıdır.
20 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
5.5 Sertleşmiş beton özellikleri 5.5.1 Dayanım 5.5.1.2 Basınç dayanımı İlk satırda geçen “prEN 12390-2: 1999” ifadesi “TS EN 12390-2” olarak değiştirilmiştir.
5.5.3 Su geçirgenliğine direnç Üçüncü ve dördüncü paragraflar eklenmiştir. Düşük su geçirgenlik özelliğine sahip beton aşağıdaki şartları sağlamalıdır; -
-
40 cm’den daha fazla kalınlıktaki elemanlar için su/çimento oranı ≤ 0,70 olmalıdır. 3 40 cm ve daha az kalınlıktaki elemanlar için su/çimento oranı ≤ 0,60 ve en az çimento dozajı 280 kg/m 3 (tip II mineral katkı kullanıldığında en az 270 kg/m çimento) olmalıdır. Beton sınıfı en az C25/30 olmalıdır. TS EN 12390-8’e göre deneye tabi tutulduğunda, su işleme derinliği en fazla 50 mm olmalıdır. Zararlı kimyasal etkileri olan suya maruz kalacak beton yapılarda ise bu değer en fazla 30 mm olarak uygulanmalıdır.
5.5.5 Aşınma direnci Bu madde eklenmiştir. Kullanıldığı yapı itibarıyla aşınmaya karşı dirençli olması gereken beton, Çizelge F.2.2’de belirtilen basınç dayanımı, en az çimento dozajı, en büyük su/çimento oranı ve agrega ile ilgili şartları ve ilave olarak Çizelge F.4.1’de belirtilen çok ince malzeme içeriği şartını da sağlamalıdır. Aşağıdaki Not eklenmiştir. Not - XM çevresel etki sınıfındaki betonda kullanılan tüm agrega taneleri yuvarlak şekilli ve yüzeyi oldukça pürüzlü olmalıdır. Agrega tane büyüklüğü dağılımı iriye yakın olmalıdır.
5.5.6 Donma-çözülme etkisine direnç Bu madde eklenmiştir. Donma ve çözülme etkisine karşı direnç için hava sürükleyici katkı veya hava sürükleyici katkıya ilave olarak betonda bir veya daha fazla sayıda kimyasal katkı kullanılması durumunda katkının/katkı kombinasyonunun sertleşmiş betondaki hava boşluk özelliklerine etkisinin tayin edilmesi amacıyla TS EN 480-11’e göre deney yapılması gereklidir. TS EN 480-1’de belirtildiği şekilde hazırlanan numuneler üzerinde TS EN 480-11’e göre yapılan deney sonucunda betondaki hava içeriği en az % 4,0 ve hava boşluk faktörü en fazla 0,20 mm olmalıdır. Betonun gerçek ortam şartlarında maruz kalacağı donmaçözülme etkilerine dayanıklılığının tayini amacıyla TSE CEN/TS 12390-9 teknik şartnamesine ve/veya TSE CEN/TR 15177 teknik raporuna göre hangisi uygunsa deneylerinin yapılarak donma ve çözülme etkilerine karşı dayanıklılığının ispatlanması tarafların karşılıklı kabul etmesi halinde gereklidir.
5.5.7 Alkali silika reaksiyonuna direnç Bu madde eklenmiştir. Alkali ile çözünebilen silika içerdiği bilinen veya belirli miktarda reaktif silis içerdiği bilinen agrega, betonda Ek M’de verilen değerlendirmelere göre kullanılmalıdır. Agreganın alkali-silika reaksiyonu direnci ile ilgili bir bilgi belirtilmediği durumlarda agreganın alkali reaktivite sınıfı “zararlı” olarak kabul edilecektir. Yüksek dayanımlı beton imalatında sadece alkali reaktif olmadığı kesin bilinen agregalar kullanılmalıdır.
5.5.8 Gecikmiş etrinjit oluşumu Bu madde eklenmiştir.
21 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Çimentonun yüksek hidratasyon ısısı veya hızlandırılmış kür uygulanması nedeniyle betonun sıcaklığının 70 °C’un üzerine çıktığı durumlarda gecikmiş etrinjit oluşma ihtimali dikkate alınmalıdır. Özellikle betonda kullanılan çimentoda % 3,5’ten daha fazla oranda SO3 bulunması ve bu çimento ile imal edilen betona 70 °C’un üzerinde hızlandırılmış kür uygulanması durumunda gecikmiş etrinjit oluşma ihtimali daha yüksektir. Bu nedenle, düşük SO3 içerikli (< % 3,5) çimento kullanılması ve mümkünse betona 70 °C’un altındaki sıcaklıklarda hızlandırılmış kür uygulanması gecikmiş etrinjit oluşumunu büyük ölçüde önler.
6
Betonun tanımlanması
6.1 Genel Birinci paragrafa aşağıdaki metin eklenmiştir. Özel durumlarda (örneğin brüt beton, yüksek dayanımlı beton, hava sürüklenmiş beton) imalatçı, kullanıcı ve projeci betonun bileşimi ve bileşen malzemelerin özellikleri ile ilgili ilave bilgiler üzerinde anlaşmalıdır (örneğin tipleri ve menşei gibi). Üçüncü paragrafın son maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. Bileşen malzemelerin kullanımı ile ilgili kısıtlamalar, doğrudan veya dolaylı olarak şartname kriterlerine bağlı değilse, sadece projeci tarafından belirtilmelidir (örneğin çevresel etki sınıfları). Üçüncü paragraftaki maddelere aşağıdaki madde ilave edilmiştir. -
Taşıyıcı liflerin kullanımı için herhangi bir gereklilik.
Not 3 eklenmiştir. Not 3 - Bu standardda belirtilen ve standarda göre tarif edilmiş betonun bileşimi ile ilgili gerekler tecrübeye bağlıdır ve doğası gereği emniyetli taraftadır. Bu durum imalatçı için başlangıç deneylerine olan ihtiyacı ortadan kaldırmaktadır.
6.2 Tasarlanmış betonun tanımlanması 6.2.2 Temel gerekler TS EN 206-1’de Madde b) aşağıdaki ile yer değiştirmiştir. Basınç dayanım sınıfı (28 günlükten farklı bir yaşta deneye tabi tutuldu ise, numunenin deney esnasındaki yaşı); Madde c) aşağıdaki gibi değiştirilmiştir. Çizelge 1’deki gibi çevresel etki veya rutubet sınıfı (kısaltılmış yazım biçimi için Madde 11’e bakılmalıdır). Madde e)’ye aşağıdaki kısım ilave edilmiştir. Çizelge 10’da belirtilen klorür içeriği sınıfı yerine, beton tipi (örneğin donatısız beton, donatılı beton, öngermeli beton) verilebilir.
6.2.3 İlave gerekler Not 2’ye aşağıdaki metin eklenmiştir. Gerekli hava içeriği (Madde 5.4.3) konusunda projeci, imalatçı ve kullanıcı mutabakata varmış olmalıdır.
6.3 Tarif edilmiş betonun tanımlanması 6.3.2 Temel gerekler TS EN 206-1’deki madde g ve madde h aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. g) Kimyasal katkı, mineral katkı veya herhangi bir lif tipi ve miktarı,
22 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
h) Kimyasal katkı, mineral katkı veya lif kullanılacaksa, bu bileşenlerin ve çimentonun başka yolla tarif edilemeyen özelliklerini tanımlayacak kaynaklar.
6.4 Standarda göre tarif edilmiş betonun tanımlanması Birinci paragraf aşağıdaki metin ile değiştirilmiştir. Standarda göre tarif edilmiş beton aşağıdaki şekilde belirtilmelidir; -
Basınç dayanım sınıfı, Çevresel etki sınıfı, Agrega en büyük tane anma büyüklüğü, Kıvam sınıfı (katı, plastik veya yumuşak), Gerekli durumlarda sertleşme özellikleri, Rutubet sınıfı (Çizelge 1’de verildiği gibi).
İkinci paragraftaki ikinci ve üçüncü tireden sonra gelen metin aşağıdaki ile yer değiştirmiştir. -
C16/20 dayanım sınıfına kadar (C16/20 dahil) basınç dayanım sınıfı, Çevresel etki sınıfı X0, XC1 ve XC2.
7
Taze betonun teslimi
7.1 Beton kullanıcısı (müşteri) tarafından imalatçıya verilecek bilgiler Birinci tireden sonraki metin aşağıdaki ile değiştirilmiştir. -
Teslim tarihi, zamanı, miktarı ve boşaltma hızı;
7.2 Beton imalatçısı tarafından kullanıcıya verilecek bilgiler Madde b’ye aşağıdaki gibi ilave yapılmıştır. b) Kimyasal katkıların tipi, mineral katkının tipleri ve içeriği veya herhangi bir lifin tipi ve miktarı, Son paragraftan önce aşağıdaki metin eklenmiştir: Belirli uygulamalarda basınç dayanımının 28 günden daha ileri bir tarihte belirlenmesi durumunda, kür süresini belirlemek için aşağıdaki yollardan biri takip edilir. -
İki günlük ortalama basınç dayanımının (cm,2), basınç dayanımının belirlendiği tarihteki ortalama basınç dayanımına yaklaşık oranı (Çizelge 12 ile karşılaştırılmalıdır), 20 °C sıcaklıkta, iki gün ile basınç dayanımının belirlendiği tarih arasındaki basınç dayanımı gelişim grafiği,
Not - Bu durum oldukça uzun kür süresinin ortaya çıkmasına neden olabilir.
7.3 Hazır beton için sevk ve teslim belgesi (irsaliye) İlk paragrafta 9. tireden sonra gelen metin aşağıdaki gibi değiştirilmiştir. -
TS EN 206-1’e ve bu standarda göre uygunluk işareti.
İlk paragrafa aşağıdaki metin ilave edilmiştir. Akıcı beton için, şantiyede yüksek oranda su azaltıcı/ süper akışkanlaştırıcı kimyasal katkı ilave edildiğinde, sevk ve teslim belgesinde el yazısı ile aşağıdaki bilgi ilave edilmelidir; İlave etme zamanı, İlave edilen kimyasal katkı miktarı, Kimyasal katkının ilave edilmesinden önce mikserde kalan tahmini beton miktarı. Madde a) altındaki ilk tireden sonraki metin aşağıdaki ile yer değiştirmiştir. - Basınç dayanım sınıfı (28 günlükten farklı bir yaşta deneye tabi tutuldu ise, numunenin deney esnasındaki yaşı),
23 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Madde a) altındaki üçüncü tireden sonraki metin aşağıdaki ile yer değiştirmiştir. Çizelge 10’da belirtilen klorür içeriği sınıfı yerine, beton tipi (örneğin donatısız beton, donatılı beton, öngerilmeli beton) verilebilir. Madde a) altındaki altıncı ve yedinci tireden sonraki metin aşağıdaki ile yer değiştirmiştir. -
Çimentonun tipi ve dayanım sınıfı, Mineral ve kimyasal katkının tipi,
Madde a) altındaki on birinci tire eklenmiştir. -
Betonun sertleşme özellikleri
Aşağıdakiler Madde a)’ya eklenmiştir. -
Çizelge 1’de verilen rutubet sınıfı, Kullanılan herhangi bir lifin tipi ve miktarı,
Son paragrafa aşağıdaki madde eklenmiştir. c) Standarda göre tarif edilmiş beton. -
Basınç dayanım sınıfı, Çevresel etki sınıfı, Agrega en büyük tane anma büyüklüğü, Kıvam sınıfı (katı, plastik veya yumuşak), Sertleşme özellikleri (biliniyorsa), Çizelge 1’de verilen rutubet sınıfı,
Yüksek dayanımlı beton için, Madde a) ve Madde b) altında belirlenmiş olan da dahil tüm tartım bilgisi, sevk ve teslim belgesinde otomatik olarak yazdırılmalıdır. Ayrıca aşağıdaki bilgiler de ilave edilmelidir; -
Agreganın rutubet içeriği, Şantiyede harmana katılan yüksek oranda su azaltıcı / süper akışkanlaştırıcı kimyasal katkı miktarı, Her transmikserde, yüksek oranda su azaltıcı / süper akışkanlaştırıcı kimyasal katkı ilavesinden önceki ve sonraki kıvam.
7.5 Taze betonun teslim anındaki kıvamı Aşağıdaki paragraf eklenmiştir. Taze betona şantiyede belirlenenin dışında su ilave edilmemelidir. Şantiyede belirlenmiş miktarda su ilavesi gerektiğinde aşağıdaki şartlar uygulanmalıdır: -
Başlangıç deneyinden sonra toplam su içeriği ve ilave edilmesine izin verilen suyun miktarı sevk ve teslim belgesinde verilmelidir, Transmikserin uygun harmanlama donanımı ile donatılmış olması gereklidir, Madde 9.7’de belirtilen harmanlama doğruluğuna uygunluk sağlanmalıdır, İmalat kontrolü için alınacak olan numuneler, su ilavesinden sonra alınmalıdır.
7.6 Betonun şantiyeye nakliyesi Bu madde eklenmiştir. Katı kıvamdaki taze beton karıştırma donanımı olmayan araçlarla taşınabilir. Beton ile temas halinde olan taşıma yüzeyleri betonla reaksiyona girmemelidir. Katı kıvamlı beton dışındaki taze beton, kullanım yerine sadece karıştırma donanımı olan araçlarla veya transmikserlerle taşınabilir. Beton, şantiyedeki boşaltma işleminin hemen öncesinde, homojen duruma gelmesi için bir kez daha karıştırılmalıdır.
24 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Karıştırma donanımı olan araçlarla veya transmikserlerle betonun boşaltma işlemi, çimento ile suyun ilk temasından itibaren 120 dakika sonunda tamamlanmalıdır. Herhangi bir karıştırma donanımı olmayan araçlarla taşınan katı kıvamdaki taze beton ise çimento ve suyun ilk temasından itibaren en fazla 45 dakika sonunda yerine boşaltılmalıdır. Normal şartlar için verilmiş olan bu sürelerde, hava şartlarından veya kimyasal katkı kullanılmasından dolayı priz süresinin hızlanması veya gecikmesi dikkate alınmalıdır.
8
Uygunluk kontrolü ve uygunluk kriterleri
Başlığa aşağıdaki dipnot eklenmiştir. Uygunluk ile ilgili olarak Madde 3.1.46’daki nota bakılmalıdır.
8.2 Tasarlanmış beton için uygunluk kontrolü 8.2.1 Basınç dayanımı için uygunluk kontrolü 8.2.1.1 Genel Not aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. Mevcut standardla bağlantılı olarak, Ek-K uygulaması zorunlu ek haline getirilmiştir. Yedinci paragraf aşağıdaki ile değiştirilmiştir. Tek bir betonun veya bir beton grubunun üretiminin 6 aydan daha fazla süre askıya alındıktan sonra tekrar imalata başlanmasının söz konusu olduğu durumlarda, imalatçı, imalat başlangıcındaki kriterler, numune alma sıklığı ve deney programının aynısını uygulamalıdır.
8.2.1.2 Numune alma ve deney planı İlk paragrafa aşağıdaki metin eklenmiştir. TS EN 206-1, Çizelge 13’ten hareketle, basınç dayanım sınıfı C55/67 veya daha yüksek olan hafif beton ve 3 normal betonun numune alma sıklığı her 100 m betonda en az 1 numune veya başlangıç imalatı için 3 günlük imalat başına en az 1 numune ve 200 m betonda en az 1 numune veya sürekli imalatta günlük imalat için en az 1 numune olmalıdır. İkinci paragrafa aşağıdaki metin eklenmiştir. Hafif betondan numune alma işlemi betonun kullanılacağı yerde gerçekleştirilmelidir.
8.2.1.3 Basınç dayanımı için uygunluk kriterleri İkinci paragrafta ilk tireden sonra gelen kısma aşağıdaki metin eklenmiştir. Örtüşen sonuçların uygunluk değerlendirmesinin yapılmasında verilecek herhangi karar imalatın başlamasından önce yapılmalı ve örtüşen aralıkların ayrıntıları ile birlikte muayene kuruluşuna rapor edilmelidir. Üçüncü paragrafa aşağıdaki metin eklenmiştir. TS EN 206-1, Çizelge 14’ten hareketle yüksek dayanımlı beton için aşağıdaki kriterler uygulanmalıdır; Başlangıç imalatı için:
fcm fck 5 Kriter 2 : f ci f ck 5 Kriter 1 :
Sürekli imalat için: Kriter 1 :
fcm fck 1, 48 ; 5 N/mm2
Kriter 2 :
fci 0,9 fck
25 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
Çizelge 14’te sürekli imalat satırında Kriter 1 sütununa aşağıdaki şart eklenmiştir;
3 MPa Çizelge 15’te kolon 1’in son satır aşağıdaki iki satır ile değiştirilmiştir. 6-14
f ck 3
≥ 15
fck 1, 48
8.2.2 Yarmada çekme dayanımı için uygunluk kontrolü 8.2.2.3 Yarmada çekme dayanımı için uygunluk kriterleri TS EN 206-1’de ilk paragrafın üstüne aşağıdaki metin eklenmiştir. Yarmada çekme dayanımının belirtildiği durumlarda, belirtilen özelliklerle ilgili uygunluk kontrolü yapılır. TS EN 206-1’de ikinci paragrafta ilk tireden sonra aşağıdaki metin eklenmiştir. Örtüşen deney sonuçları esas alınarak yapılan uygunluk değerlendirmesine, imalatın başlangıcında karar verilmeli ve muayene kuruluşuna örtüşme aralıklarını gösterecek şekilde tebliğ edilmelidir.
8.2.3.2 Dayanımdan başka özellikler için uygunluk kriterleri TS EN 206-1’de ilk paragrafın üstüne aşağıdaki metin eklenmiştir. Dayanımdan başka özelliklerin belirtildiği durumlarda, belirtilen özelliklerle ilgili uygunluk kontrolü yapılır.
8.3 Standarda göre tarif edilmiş beton dahil tarif edilmiş betonun uygunluk kontrolü Birinci paragrafın sondan bir önceki satırında, su/çimento oranı için verilen tolerans aşağıdaki gibi değiştirilmiştir: ± 0,02
8.4 Mamulün uygun olmaması halinde yapılacak işlemler Not’un son cümlesi aşağıdaki ile değiştirilmiştir. Yapının veya yapı elemanının yerindeki dayanımı TS EN 13791’de tarif edildiği gibi değerlendirilmelidir. Not’a aşağıdaki metin eklenmiştir. Aksi kararlaştırılmadıkça, aşağıdaki işlemler uygulanabilir; -
TS EN 13791’de tarif edilen geri sıçramalı çekiç yöntemi yapıda uygulanabilir. Elde edilen beton basınç dayanım deney sonuçları tarif edilen basınç dayanım sınıfına ait şartları sağlıyorsa betonun o sınıfta olduğu kabul edilir.
-
Geri sıçramalı çekiç deneyinden elde edilen beton dayanım değerlerinin tarif edilen beton sınıfı için yeterli olmaması durumunda, beton dayanımı bir kez de TS EN 13791’de belirtilen karot numune alınması yoluyla değerlendirilmelidir. Alınacak karot numune sayısı beton yapının büyüklüğüne bağlı olarak belirlenmelidir. Karot numunelerde yapılacak deneyler, ilgili standardlarda belirtilen yöntemlerle uygulanmalıdır. Karot numunelerden elde edilen basınç dayanım değerleri tarif edilen basınç dayanım sınıfına ait şartları sağlıyorsa betonun o sınıfta olduğu kabul edilir.
26 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
9
TS 13515/Haziran 2012
İmalat kontrolü
9.1 Genel TS EN 206-1’de son paragrafa aşağıdaki metin ilave edilmiştir. Liflerle güçlendirilmiş beton, kimyasal ve mineral katkılı beton gibi işleme tabi tutulur.
9.3 Kaydedilmiş veriler ve diğer belgeler Birinci paragrafın ikinci cümlesi aşağıdaki ile değiştirilmiştir. İmalat kontrolü ile ilgili kayıtlar en az 5 yıl süreyle saklanmalı ve talep üzerine muayene veya belgelendirme kuruluşuna verilmelidir.
9.5 Beton karışım oranları ve başlangıç deneyleri Dördüncü, beşinci ve altıncı paragraf eklenmiştir. Bileşen malzemelerin içeriği aşağıdaki sınır değerler içerisinde kaldığında taze ve sertleşmiş beton özelliklerinin yeterli olduğu kabul edilir. -
3
Çimento: ± 15 kg/m 3 Uçucu kül: ± 15 kg/m Kimyasal katkı: 0 ile Madde 5.2.6’da belirtilen en yüksek değer arasında
Başlangıç deneyleri aşağıdaki beton tipleri için gerekli değildir. -
-
Beton bileşiminin, daha önce yapılan başlangıç deneyleri ile yukarıdaki paragrafta tarif edilen sınır değerlerinin içerisinde kaldığı gösterilen beton. Mineral ve kimyasal katkı içermeyen betonlarda, betonda kullanılan bileşen malzemelerin özelliklerinin (agrega tane büyüklüğü dağılımı, standard çimento dayanımı, CEM I 42,5 R gibi) belirli sınırlar içerisinde kalması şartıyla, standard çimento dayanımının alt sınır değerini haiz çimento kullanılarak elde edilen belirli sınıftaki betona ait başlangıç tip deney sonuçları, standard çimento dayanımının üst sınır değerini haiz çimento kullanılacak beton için de dikkate alınabilir. Yüksek oranda su azaltıcı / süper akışkanlaştırıcı katkı içeren betonlarda, betonda kullanılan bileşen malzemelerin özelliklerinin (agrega tane büyüklüğü dağılımı, standard çimento dayanımı, CEM I 42,5 R gibi) belirli sınırlar içerisinde kalması şartıyla, kimyasal katkı maddesi kullanılmamış aynı dayanım sınıfına ait başlangıç tip deney sonuçları, yüksek oranda su azaltıcı / süper akışkanlaştırıcı kimyasal katkının daha önce başka bir betonda uygunluğunu kanıtlayan sonuçların bulunması durumunda, kimyasal katkı kullanılacak beton için de dikkate alınabilir.
Yüksek dayanımlı beton için başlangıç deneyleri yapılmış sadece aynı bileşen malzemeler (malzemeler aynı tipte ve üreticisi ve kaynağı aynı olmalıdır) kullanılabilir. Deneye tabi tutulacak malzeme özelliklerinin izin verilen tolerans aralıkları, (TS EN 206-1:2001-07, Çizelge 22 ve Çizelge H.1) bileşen malzeme üreticisi, beton imalatçısı ve kullanıcı arasında varılacak mutabakat ile belirlenmelidir. Bu tolerans aralıkları, tedarikçi ve üreticinin imalat kontrol dokümanları esas alınarak oluşturulmalıdır.
9.6 Personel, ekipman ve tesis 9.6.1 Personel Üçüncü bir paragraf eklenmiştir. İmalat kontrolüne tabi beton imalat tesisi, çok tecrübeli, ileri beton teknolojisi bilgisine sahip ve imalatı bilen yetkin teknik elemanlar (En az lisans seviyesinde mühendislik eğitimini tamamlamış ve en az 2 yıl beton imalatı işinde ve beton deneyleri konusunda çalışmış uygun kişiler) tarafından idare edilmelidir. Bu teknik eleman, uzmanlığını ispatlayabilecek uygun yetkinlik belgelerine sahip olmalıdır. İmalatçı, yönetim kademesi ve imalat kısmında betonun taşınmasında ve imalat kontrol biriminde çalışan tüm personelin 3 yılı aşmayan aralıklarla sürekli eğitime tabi tutulmasını sağlamalıdır. Bu eğitim imalat, çalışma güvenliği, beton deneyleri hakkında olmalı, eğitim sonunda personel imalat ve imalat kontrolünde hiçbir sorun yaşanmayacak bilgi seviyesine ulaştırılmalıdır.
27 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
9.6.2 Ekipman ve tesis 9.6.2.1 Malzemelerin depolanması Aşağıdaki paragraflar eklenmiştir. Oturma sonucu çökelti oluşturabilecek veya ayrışmaya uğrayabilecek sıvı katkılar üreticisi tarafından beyan edilmeli [TS EN 934-1, Çizelge 1, Satır 1 ve dipnot a)] ve kullanımdan önce uygun araçlarla yerinde karıştırılarak homojen hale getirildikten sonra kullanılmalıdır. TS EN 934-1, Çizelge 1, Satır 1 ve dipnot a’ya göre imalatçısı tarafından ayrışabilir olduğu beyan edilen toz katkılar, kullanımdan önce uygun araçlarla yerinde homojen hale getirildikten veya ayrışmayı önlemek üzere harmanlanıp paketlenmesi şartıyla kullanılabilir.
9.7 Beton bileşenlerinin karışım için tartımı Çizelge 21’in üçüncü satırı aşağıdaki ile değiştirilmiştir. Çimentoya göre kütlece % 5 ve daha az kullanılan kimyasal ve mineral katkılar, tartılan miktar betona ilave edilmesi gereken miktardan ± % 3 fazla sapma göstermemelidir.
9.8 Betonun karıştırılması Üçüncü paragraf aşağıdaki metin ile değiştirilmiştir. Toz ve kimyasal katkılar, ana karıştırma işlemi esnasında ilave edilmelidir. Ancak, yüksek oranda su azaltıcı / süper akışkanlaştırıcı katkılar ana karıştırma işleminden sonra (örneğin; beton transmikserde iken) ilave edilebilir. Bu durumda, kimyasal katkı beton harmanı içinde homojen dağılana kadar tekrar karıştırılmalı ve katkının tam etkili olması sağlanmalıdır. 3
Not 1 - Transmikser içinde esas karıştırma işleminden sonra yeniden karıştırma süresi, her bir m beton için en az 1 dakika olmalıdır. Ana karıştırma işleminden sonra kimyasal katkı ilavesi yapılması durumunda beton en az 5 dakika süreyle karıştırılmalıdır. Dördüncü paragraftan sonra ikinci bir not eklenmiştir. Not 2 - Hafif beton en az 90 s karıştırıldıktan sonra ve normal beton ise en az 30 s karıştırıldıktan sonra homojen olarak karışmış kabul edilir.
9.9 İmalat kontrol işlemleri Yedinci paragrafın dördüncü cümlesi aşağıdaki ile değiştirilmiştir. Ek-H standard hükümlerine sahip hale getirilmiştir. TS EN 206-1’de Çizelge 22, Satır 14’te “Muayene/deney” sütunundaki metin aşağıdaki gibi değiştirilmiştir. TS EN 1008’e göre deney. TS EN 206-1’de Çizelge 22’ye aşağıda verilen satır (15) eklenmiştir. Çizelge 22 - Bileşen malzemelerin kontrolü. Satır 15
Bileşen Malzeme TS EN 1008’deki gibi işlem suyu
Muayene/deney
Amaç
En az sıklık
TS EN 1008, Çizelge 1’deki gibi uygunluk kontrolü
Suyun zararlı maddeler içermediğinden emin olma
İmalatın başlangıcından sonraki ilk ay süresince: haftada en az 1 kez; 2. ve 6. ay arasında ayda en az 1 kez; daha sonraki süreçte ise yılda en az 2 kez. Kuşku duyulması durumunda, klorür ve sülfat içeriği günde en az 1 kez kontrol edilir.
TS EN 206-1, Çizelge 24, satır 16, sütun 2’deki metin aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.
28 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
TS EN 12390-3’e göre deney.
10 Uygunluk değerlendirmesi 10.1 Genel İkinci ve üçüncü paragraflar aşağıdaki ile değiştirilmiştir. Standarda göre tarif edilmiş beton dışında bu standardda belirtildiği gibi üretilen tüm beton tipleri için uygulanan fabrika imalat kontrolü onaylanmış muayene kuruluşu tarafından izlenmeli ve değerlendirilmelidir. Betonun (standarda göre tarif edilmiş beton hariç) bu standardda belirtilen gerekleri sağladığı, TS EN 45011 “Ürün Belgelendirme Kuruluşları İçin Genel Şartlar” standardına göre hizmet veren akredite belgelendirme kuruluşu veya TS EN/ISO IEC 17020 “Çeşitli Tipteki Muayene Kuruluşlarının Çalıştırılmaları İçin Genel Kriterler” standardına göre hizmet veren akredite muayene kuruluşu tarafından verilen uygunluk belgesi ile kanıtlanmalıdır. Standarda göre tarif edilmiş beton için, bu standardın gereklerine uygunluk imalatçının beyanı ile kanıtlanmalıdır.
10.2 İmalat kontrolunün denetimi, değerlendirilmesi ve belgelendirilmesi Başlık aşağıdaki gibi değiştirilmiştir. Değerlendirme, imalat kontrolünün gözetimi ve betonun belgelendirilmesi. Maddenin metni aşağıdaki ile değiştirilmiştir. Ek C’de verilen gözetim ve imalat kontrolünün değerlendirilmesi ve betonun belgelendirilmesi ile ilgili şartlar uygulanır.
29 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Ek C İmalat kontrolünün denetimi, değerlendirilmesi ve belgelendirilmesi kuralları C.2 Denetim kurumunun yapacağı işlemler C.2.1 İmalat kontrolünün başlangıç değerlendirilmesi İkinci bir paragraf eklenmiştir. Bir mobil santralın yeri muayeneden sonra değiştirildiğinde, ilk rutin tetkik esnasında başlangıç tetkikinden itibaren esaslı bir değişiklik olup olmadığı kontrol edilmelidir. Dördüncü paragrafa aşağıdaki metin eklenmiştir. İmalat kontrolünün sonuçlarında güvenilirliği sağlamak için muayene kuruluşu, imalatçının yaptığına benzer şekilde gelişigüzel alacağı numuneler üzerinde deneyler yapmalıdır. Bu deneylerden sertleşmiş beton deneyleri bir muayene kuruluşunda yapılmalıdır. Not aşağıdaki ile değiştirilmiştir. Not - Akredite belgelendirme kuruluşu, betonun belgelendirilmesine bu raporu esas alarak karar vermelidir.
C.2.2.1 Rutin (düzenli aralıklarla yapılan) denetimler Üçüncü paragrafın son cümlesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. Bu amaçla numune alma işlemi önceden haber verilmeden beton döküm sahasından yapılmalıdır.
C.2.2.2 Olağan dışı denetimler Dördüncü tireden sonra aşağıdaki metin ilave edilmiştir. Olağan dışı denetimler, imalat kontrolünden elde edilen sonuçlar makul ve mantıklı değilse talep edilmelidir. Basınç dayanımı deney sonuçlarının makul ve mantıklı olup olmadığı 3 açıdan incelenebilir: -
Başlangıç imalatı için:
TS EN 206-1, Çizelge 14, satır 2’de başlangıç imalatının uygunluk değerlendirilmesinin makul ve mantıklı olması. Başlangıç imalatının uygunluk değerlendirmesi için en az 35 deney sonucu elde edildiğinde, bu sonuçların ortalaması (cm) ve standard sapması () hesaplanmalıdır. -
Sürekli imalat için:
TS EN 206-1, Çizelge 14, satır 3’te başlangıç imalatının uygunluk değerlendirilmesinin makul ve mantıklı olması. Başlangıç imalatı ve sürekli imalat için, basınç dayanım deney sonuçlarına ait normal dağılımdan uygun sonuç elde edilmesi ve standard sapmanın makul olması durumunda, basınç dayanımı deney sonuçlarının makul ve mantıklı olduğu kabul edilmelidir. -
İmalat kontrolünden elde edilen sonuçlar ile üçüncü taraf muayenesinden elde edilen sonuçların makul ölçüde uyumlu olması:
Muayene kuruluşu tarafından alınan numuneler üzerinde yapılan basınç dayanım deney sonuçlarının imalat kontrolünden elde edilen sonuçlarla uyumluluğu kontrol edilmelidir. Uyumluluk kontrolünden uygun sonuç elde edilmesi durumunda basınç dayanımı sonuçlarının makul olduğu kabul edilmelidir.
30 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Not - Normal dağılım için kontrol, her zaman olasılık ağı veri analizi ile desteklenmelidir. Normal dağılım için kontrol negatif sonuç verirse, olasılık ağı veri analizi bu sapmanın oluşma şeklini ortaya çıkarabilir. Olasılık ağı veri analizi, bazı durumlarda, bu sapmanın sebeplerinin ortaya çıkarılmasına yardımcı olabilir. Kıvamla ilgili deney sonuçları, betonun beklenilen taşıma süresi boyunca kıvam kaybının dikkate alınması ve su/ çimento oranının sabit tutulması için yüksek sıcaklıklarda su miktarının gerektiği kadar arttırılması durumunda makul kabul edilir.
C.3 Belgelendirme kurumunun yapacağı işlemler C.3.1 İmalat kontrolünün belgelendirilmesi Madde başlığı ve metni aşağıdaki ile değiştirilmiştir.
C.3.1 Betonun belgelendirilmesi Belgelendirme kuruluşu, muayene kuruluşundan alınan raporu esas alarak betonu belgelendirir. Bu rapor, imalat santralinin, başlangıç kontrolünde muayene kuruluşunca yeterli bulunduğunu ve betonun bu standardda belirtilen gerekleri sağladığını ihtiva etmelidir. Sürekli gözetim raporları esas alınarak belge geçerliliğinin devam etmesi konusunda karar verme yetkisi belgelendirme kuruluşuna aittir.
C.3.2 Uygun olmama durumunda alınacak önlemler Not da dahil üçüncü paragraf aşağıdaki ile değiştirilmiştir. Olağan dışı denetim sonuçlarının yetersiz çıkması durumunda, belgelendirme kuruluşu derhal uygunluk belgesinin geçersiz olduğunu beyan etmeli ve muayene kuruluşu imalat kontrolünün gözetimlerini durdurmalıdır. Belgelendirme kuruluşu, imalatçıya belgesinin bildirimden sonra geçerli olmadığını bildirmelidir. Bu durumda imalatçının bildirimden sonra belgeyi kullanmasına izin verilmemelidir. Beşinci bir paragraf eklenmiştir. Belgelendirme kuruluşu, rutin ve sıradışı muayeneler esnasında meydana gelmiş uygunsuzluk durumlarını değerlendirmek üzere dökümante edilmiş bir sistem uygulamalıdır. Bu sistem süreye bağlı olarak dağılımların sapma yoğunluğunu, kümelendiği süreyi ve dağılımını dikkate almalıdır.
31 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Ek E (Bilgi için) Beton özellikleri için eşdeğer performans kavramının uygulanması hakkında kılavuz Aşağıdaki paragraf eklenmiştir. Eşdeğer performansın sağlanması için; XC sınıfında basınçlı su işleme derinliği, XD ve XS sınıflarında hızlı klor geçirgenliği, XF sınıfında magnezyum sülfat deneyi sonucunun referans beton deney sonucundan daha fazla olmaması gereklidir. Çizelge F.2’de verilen su/çimento oranı, su/bağlayıcı için de sağlanmalıdır.
32 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Ek F Beton karışımı için sınır değerlerle ilgili öneriler Bu ekte, Madde 5.3.2'de tanımlanmış etki sınıfları için beton karışım özelliklerinin sınır değerleri verilmiştir. Çizelge F.2.1, Çizelge F.2.2, Çizelge F.3.1, Çizelge F.3.2, Çizelge F.3.3, Çizelge F.3.4, Çizelge F.3.5, Çizelge F.4.1, Çizelge F.4.2 ve Çizelge F.5 eklenmiştir. Çizelge F.2.1, Çizelge F.2.2, Çizelge F.3.1, Çizelge F.3.2, Çizelge F.3.3, Çizelge F.3.4, Çizelge F.3.5’te verilen gerekler, yapının 50 yıl kullanım ömrüne sahip olarak plânlanmasını esas alınarak belirlenmiştir.
33 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
Çizelge F.2.1 ve F.2.2 eklenmiştir: Çizelge F.2.1 - Beton karışımı ve özellikleri için önerilen sınır değerler (1) Donatı korozyonu Korozyon etkisi ve riski yok
Klorür iyonları nedeniyle korozyon Karbonasyon nedeniyle korozyon Deniz suyu haricindeki klorür
Sıra
Etki Sınıfı
1
En büyük su/çimento oranı
2
a
XC1
XC2
XC3
XC4
XD1
XD2
XD3
---
0,70
0,65
0,60
0,55
0,55
0,50
0,45
En düşük beton b sınıfı
C8/10
C20/25
C25/30
C30/37
C30/37
C30/37
3
En az çimento c 3 içeriği (kg/m )
---
240
260
270
280
300
4
Mineral katkı ile birlikte en az c çimento içeriği 3 (kg/m )
---
240
240
240
270
5
En az hava içeriği (%)
---
---
----
---
---
6
Diğer özellikler
---
a b c d
X0
C35/45
d
320
Deniz suyundan gelen klorür XS1
XS2
XS3
XD1’e bakılmalıdır
XD2’ye bakılmalıdır
XD3’e bakılmalıdır
C35/45 320
270
---
---
---
---
Sadece donatı veya gömülü metal içermeyen betonlar içindir. Hafif betona uygulanmaz. 3 Agrega en büyük tane büyüklüğü 63 mm olan betonlar için çimento dozajı 30 kg/m azaltılabilir. Dayanım kazanma hızı daha yavaş betonlar için bir sınıf altı uygulanır (r < 0,30 olduğunda). Bu durumda, sınıflama için basınç dayanımı Madde 4.3.1’de olduğu gibi 28 günlük numunelerde belirlenir.
34 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
Çizelge F.2.2 - Beton karışımı ve özellikleri için önerilen sınır değerler (2) Donatı korozyonu Donma çözülme etkisi Satır 1 2
Eki sınıfı
XF1
En büyük su/çimento oranı 0,60 En az beton sınıfı
b
XF2 f
0,55
C25/30
Zararlı kimyasal ortam
XF3 f
0,50
0,55 d
C35/45
0,50
XF4
XA1
XA2
XA3
f
0,60
0,50
0,45
0,55
0,45
C35/45
C30/37
C35/45
300
320
0,50 d
C25/30 C35/45
Aşınma
C30/37 C25/30
d
C35/45
XM1
XM2
XM3
c
3
En az çimento içeriği , 3 (kg/m )
280
4
Mineral katkı ile birlikte en c 3 az çimento içeriği (kg/m )
270
En az hava içeriği (%)
-
5
300
320
300
f
270
e
320
e
320
f
270
-
280
-
270
270
e, i
-
XF1 den XF4 etki sınıfına kadar olan betonlar için tane büyüklüğü dağılımı Diğer özellikler 6
--F4
MS25
F2
l
---
İşlem uygulanacak Sert agrega j beton yüzeyi kullanılarak
MS18
b, c ve d notları için Çizelge F.2.1’e bakılmalıdır. e) Betonun, yerleştirmeden hemen önceki ortalama hava içeriği; agrega en büyük tane büyüklüğü 8 mm olan betonlar için hacimce en az % 5,5, agrega en büyük tane büyüklüğü 16 mm olan betonlar için hacimce en az % 4,5, agrega en büyük tane büyüklüğü 32 mm olan betonlar için hacimce en az % 4, agrega en büyük tane büyüklüğü 63 mm olan betonlar için hacimce en az % 3,5 olmalıdır. Herhangi bir tek deney sonucunun verilen bu deney sonuçlarından sapması - % 0,5’ten daha fazla olmamalıdır. f) En az çimento miktarı ve su/çimento oranının hesaplanmasında, çimentoya eklenecek, bağlayıcı mineral katkı olarak sadece uçucu kül dikkate alınır. Diğer tip II mineral katkılar bu hesaplamada dikkate alınmaz. Betonda, uçucu kül ve silisin birlikte kullanılması durumunda h esaplamada uçucu kül dikkate alınmaz. g) TS 706 EN 12620’ye uygun agrega kullanılmalıdır. 3 h) Yüksek dayanımlı beton dışında maksimum çimento miktarı 360 kg/m olmalıdır. i) Su/çimento oranı 0,40’dan daha küçük olan nemli toprak kıvamındaki betona hava sürüklenmesine gerek yoktur. j) Yüzeydeki suyun vakumla çekilmesi ve yüzeyin tesviyesi gibi. k) Koruyucu önlemler için Madde 5.3.2’ye bakılmalıdır.
35 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
Çizelge F.3.1, Çizelge F.3.2, Çizelge F.3.3, Çizelge F.3.4 ve Çizelge F.3.5 eklenmiştir:
X = Kullanılması önerilir. O = Kullanılması önerilmez.
X0 CEM I
Donatı korozyonu Karbonatlaşma nedeniyle korozyon
S D P/Q Vi
Betona etkisi
Klorür nedeniyle korozyon Deniz suyu Deniz suyundan dışında klorür kaynaklanan etkisi klorür etkisi
Zararlı kimyasal ortam
Donma/ çözülme etkisi
d
Aşınma
d
XC1 XC2 XC3 XC4 XD1 XD2 XD3 XS1 XS2 XS3 XF1 XF2 XF3 XF4 XA1 XA2 XA3 XM1 XM2 XM3
X X X X X X X X X X X X Wi X O T X X CEM II X X LL X X X X L X X X X Me,i X O A X X CEM III B X X C X O A X O e,i B X O CEM IV A X O B X O CEM Ve,i a,e, i notları için Çizelge F.3.3’e bakılmalıdır. A/B A A/B A/B A B A/B A B A B A B
a
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
X X X X X O O X X O X O O O X X O O O O O
X X X X X O O X X O X O O O X X O O O O O
X X X X X O O X X O X O O O X X O O O O O
X X X X X O O X X O X O O O X X X O O O O
X X X X X O O X X O X O O O X X O O O O O
X X X X X O O X X O X O O O X X O O O O O
X X X X X O O X X O X O O O X X X O O O O
X X X X X O O X X O X O O O X X O O O O O
X X X X X O O X X O O O O O X X O O O O O
36 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
X X X { X O O X X O O O O O X X O O O O O
X X X X X O O X X O O O O O X X O O O O O
X X X { X O O X X O O O O O Xb Xc O O O O O
X X X X X O O X X O X O O O X X X O O O O
X X X X X O O X X O X O O O X X X O O O O
X X X X X O O X X O X O O O X X X O O O O
X X X X X O O X X O X O O O X X O O O O O
X X X X X O O X X O X O O O X X O O O O O
X X X X X O O X X O X O O O X X O O O O O
Öngerilme çeliğine uyumluluk
Etki sınıfı
Korozyon etkisi yok
Çizelge F.3.1 - Farklı çevresel etki sınıflarına maruz betonlar için kullanılması önerilen çimento tipleri
X X X O X O O X X X X X O O X X O O O O O
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
Donatı korozyonu Etki sınıfı
Betona etkisi
X = Kullanılması önerilir. O = Kullanılması önerilmez.
Korozyon etkisi yok
Klorür nedeniyle korozyon
X0 S-D; S-T; SLL; D-T; DLL; T-LL; SVi; V-Ti; V-LLi
A
CEM II
M
S-P; D-P; D-Vi; P-Vi; P-T; P-LL; S-D; S-T; D-T; S-Vi; V-Ti
B
S-P; D-P; D-ViP-T; PVi S-LL; D-LL; P-LL; V-LLi; T-LL
Karbonatlaşma nedeniyle korozyon
Deniz suyu dışında klorür etkisi
Zararlı kimyasal ortam
Donma/ çözülme etkisi
Deniz suyundan kaynaklanan klorür etkisi
Aşınma
XC1 XC2 XC3 XC4 XD1 XD2 XD3 XS1 XS2 XS3 XF1 XF2 XF3 XF4 XA1 XA2d XA3a XM1 XM2 XM3
Öngerilme çeliğine uyumluluk
Çizelge F.3.2 - Farklı çevresel etki sınıflarına maruz betonlar için kullanılması önerilen çimento tipleri a
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
O
X
{
X
X
X
X
X
X
Xf
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
O
X
O
X
X
X
X
X
X
Xf
X
X
X
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
Xf
a,d,f ve i notları için Çizelge F.3.3’e bakılmalıdır
37 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
Çizelge F.3.3 - Farklı çevresel etki sınıflarına maruz betonlar için kullanılması önerilen çimento tipleri a Donatı korozyonu
O = Kullanılması önerilmez.
Korozyon etkisi yok
Klorür nedeniyle korozyon
X = Kullanılması önerilir.
X0 CEM IV
B
B
Karbonatlaşma nedeniyle korozyon
Deniz suyu dışında klorür etkisi
Deniz suyundan Donma/çözülme etkisi kaynaklanan klorür etkisi
Zararlı kimyasal ortam
Aşınma
XC1 XC2 XC3 XC4 XD1 XD2 XD3 XS1 XS2 XS3 XF1 XF2 XF3 XF4 XA1 XA2 XA3 XM1 XM2 XM3
g
(P )
A CEM V
Betona etkisi Öngerilme çeliğine uyumluluk
Etki sınıfı
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
O
X
O
X
X
X
X
O
O
O
(S-Ph)
a) Bu çizelgede kullanılması önerilmeyen çimento, taraflar arasında uzlaşma olması durumunda kullanılabilir. b) Dayanım sınıfı ≥ 42,5 veya dayanım sınıfı 32,5 R ve kütlece ≤ % 50 öğütülmüş yüksek fırın cürufu. c) CEM III/B sınıfı çimento sadece aşağıdaki deniz yapıları uygulamalarında, su/çimento oranı ≤ 0,45, dayanım sınıfı en az C35/45 ve çimento dozajı c ≥ 340 3 kg/m ise kullanılabilir. d) XA1 etki sınıfına kıyasla daha ciddi kimyasal etkiye maruz betonlarda, deniz suyu dışındaki sülfat etkisi için yüksek oranda sülfata dayanıklı çimento kullanılmalıdır. Alternatif olarak, sülfat içeriği en fazla 1,500 mg/L olan zararlı etkiye sahip sular için sülfata dayanıklı çimento yerine uçucu kül ve çimento karışımı kullanılabilir, (5.2.5.2.2’ye bakılmalıdır). e) İçerisine belli oranda mineral katkı ilave edilmiş çimentolar daha iyi performans verebilir. Üç ana bileşenli CEM-II-M tip çimentosu için Çizelge F.3.2’ye ve CEM-IV ve CEM-V çimentoları ve iki veya üç ana bileşen için Çizelge F.3.3’e bakılmalıdır. f) Bu tip uygulamalarda, puzolanlı çimentolar performanslarını kanıtlayan yeterli veri bulunmamasından dolayı kullanılmamalıdır. g) TS 25’e uygun tras ihtiva eden, tras oranı en fazla % 40 olan traslı çimento. h) Trasın ana bileşen olduğu traslı çimentolara uygulanır. i) Beton imalatında kullanılan bağlayıcının uçucu kül ihtiva etmesi durumunda, uçucu kül TS EN 450’ye uygun olmalı ve kızdırma kaybı % 5’i aşmamalıdır.
38 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
Çizelge F.3.4 - Farklı çevresel etki sınıflarına maruz betonlar için kullanılması önerilen çimento tipleri a Donatı korozyonu
O = Kullanılması önerilmez.
Klorür nedeniyle korozyon Korozyon etkisi yok
X = Kullanılması önerilir.
Betona etkisi
X0
Karbonatlaşma nedeniyle korozyon
Deniz suyu dışında klorür etkisi
Deniz suyundan Donma/çözülme etkisi kaynaklanan klorür etkisi
Zararlı kimyasal ortam
d
Aşınma
d
XC1 XC2 XC3 XC4 XD1 XD2 XD3 XS1 XS2 XS3 XF1 XF2 XF3 XF4 XA1 XA2 XA3 XM1 XM2 XM3
Öngerilme çeliğine uyumluluk
Etki sınıfı
III/B Çok düşük hidratasyon ısılı (VLH)
X
O
X
O
O
O
X
O
O
X
O
O
O
O
O
X
X
X
O
O
O
O
X
O
X
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
III/C IV/A
i
IV/B
i
V/A
i
V/B
i
a Bu standardda belirtilmeyen çimento tiplerinin kullanılacağı yerlerde yapı denetim görevlisinin onayı alınmalıdır. Dipnot d ve e için Çizelge F.3.3’e bakılmalıdır.
39 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
Çizelge F.3.5 - Farklı çevresel etki sınıflarına maruz betonlar için kullanılması önerilen çimento tipleri a Donatı korozyonu
O = Kullanılması önerilmez.
Klorür nedeniyle korozyon Korozyon etkisi yok
X = Kullanılması önerilir.
X0
Borlu aktif belit çimentosu* (BAB)
a
Betona etkisi
Karbonatlaşma nedeniyle korozyon
Deniz suyu dışında klorür etkisi
Deniz suyundan Donma/çözülme etkisi kaynaklanan klorür etkisi
Zararlı kimyasal ortam
d
Aşınma
d
XC1 XC2 XC3 XC4 XD1 XD2 XD3 XS1 XS2 XS3 XF1 XF2 XF3 XF4 XA1 XA2 XA3 XM1 XM2 XM3
Öngerilme çeliğine uyumluluk
Etki sınıfı
X
O
X
O
O
O
X
O
O
X
O
O
O
O
O
X
X
X
O
O
O
O
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Bu standardda belirtilmeyen çimento tiplerinin kullanılacağı yerlerde yapı denetim görevlisinin onayı alınmalıdır. Dipnot d ve e için Çizelge F.3.3’e bakılmalıdır.
* BAB Çimentosunun, erken yaşlarda yüksek dayanımın arandığı durumlarda kullanılması önerilmez.
40 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
Çizelge F.4.1 - En büyük agrega tane büyüklüğü 16 mm ve 63 mm arasında ve XF ve XM çevresel etki sınıflarına maruz betonlarda (C50/60 ve LC50/55 beton sınıflarına kadar) izin verilen en fazla çok ince malzeme miktarı. Çimento dozajı 3 kg/m
En fazla izin verilen çok ince malzeme miktarı kg/m3
≤ 300
400
≥ 350
450
Not - Ara çimento dozajı değerleri için ekstrapolasyon yapılabilir. Çizelge F.4.2 - En büyük agrega tane büyüklüğü 16 mm ve 63 mm arasında ve XF ve XM çevresel etki sınıfına maruz betonlarda (C50/60 ve LC50/55 ve daha yüksek dayanımlı betonlar için) izin verilen en fazla çok ince malzeme miktarı. Çimento dozajı kg/m3
En fazla izin verilen çok ince madde miktarı kg/m3
≤ 400
500
450
550
≥ 500
600
Not - Ara çimento dozajı değerleri için ekstrapolasyon yapılabilir. Çizelge F.5 - Agrega en büyük tane büyüklüğü 32 mm olan agrega ve TS EN 197-1’de tarif edilen 32,5 dayanım sınıfındaki çimento ile yapılan standarda göre tarif edilmiş beton için en az çimento dozajı. Kıvama göre en az çimento dozajı, kg/m3 Basınç dayanım sınıfı
katı
plastik
akışkan
C8/10
210
230
260
C12/15
270
300
330
C16/20
290
320
360
Not - Ara basınç dayanım sınıfları için ekstrapolasyon yapılabilir. Çizelge F.5’teki miktarlar aşağıdaki koşullara göre artırılmalıdır; -
En büyük agrega tane büyüklüğü 16 mm ise % 10, En büyük agrega tane büyüklüğü 8 mm ise % 20,
Çizelge F.5 satır 1 ila satır 3’te verilen çimento dozajları aşağıdaki şartlarla azaltılabilir; -
42,5 dayanım sınıfında çimento kullanılması durumunda en fazla % 10 daha az, Agrega en büyük tane büyüklüğü 63 mm olan betonlar için en fazla % 10’dan daha az.
41 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
Ek H Yüksek dayanımlı beton için ilave şartlar İkinci bir paragraf eklenmiştir. Yüksek dayanımlı beton için bir kalite planı, beton üzerinde çalışacak firma ile birlikte oluşturulmalıdır. Bu kalite planında, nelerin kontrol edileceği, kontrolün nasıl oluşturulacağı ve sıklığı, kontrolü kimin yapacağı ve sınır değerler belirtilmelidir. Uygun olmama durumunda, alınacak tedbirler ve tedbirlerin alınmasından sorumlu olanlar belirlenmelidir. Kontrollerin sonuçları, kalite planında açıkca tanımlanan sorumlu kuruluşlar tarafından dökümante edilmelidir. Çizelge H.1, Çizelge H.2 ve Çizelge H.3 aşağıdakiler ile değiştirilmiştir. Çizelge H.1 - Yüksek dayanımlı betonun bileşen malzemelerinin ilave kontrolleri. Ref. No.
Bileşen Malzeme
Muayene/deney TS EN 196-3’e göre standard kıvam için su içeriği TS EN 196-6’ya göre incelik TS EN 196-2’ye göre sülfat içeriği
1
Çimento Referans numuneler
Yoğunluk 8
Kimyasal katkılar
Uçucu kül: TS EN 196-3 veya eşdeğer yönteme göre standard kıvamı sağlamak için katılan suyun miktarı Silika süspansiyonu:
10
13
Mineral katkılar
13a
17
Referans numuneler
-
Her tane sınıfı için elek analizi
En az sıklık
Üzerinde anlaşılan şartlara uygunluk Dayanım doğrulanıncaya kadar veya karşılıklı olarak anlaşılan süreyle erteleme Üzerinde anlaşılan şartlara uygunluk Dayanım doğrulanıncaya kadar veya karşılıklı olarak anlaşılan süreyle erteleme
Beton imalatında kullanılan her partide
Beton imalatında kullanılan her partide
Üzerinde anlaşılan şartlara uygunluk Beton imalatında kullanılan her partide
Yoğunluk, Su içeriği
Referans numuneler
Agrega
Amaç
Dayanım doğrulanıncaya kadar veya karşılıklı olarak anlaşılan süreyle erteleme Üzerinde anlaşılan şartlara uygunluk
Beton imalatından önce günde 1 kez
42 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
Çizelge H.2 - Yüksek dayanımlı beton üretimi için donanımın ilave kontrolü. Ref. No. 3a 5
Donanım Çimento, agrega ve mineral katkı için tartı donanımı Kimyasal katkı karıştırıcısı
Muayene/deney Tartım doğruluğunun kontrolü Hassasiyet kontrolü
6a
Su ölçer
Hedef değerle ölçülen değerin karşılaştırılması
10
Cihazlar ve laboratuvar donanımı
Fonksiyon kontrolü
11a
Karıştırma donanımı
Fonksiyon kontrolü
11b
Transmikser
Gözle muayene
Amaç Madde 9.6.6.2’deki hassasiyetin sağlandığının kontrolü Doğru dağılımın sağlandığının kontrolü
En az sıklık
Problemsiz fonksiyon kontrolü
Beton imalatından önce her gün
Problemsiz fonksiyon kontrolü Problemsiz fonksiyon kontrolü Tambur içerisinde temizlik maddesi kalmadığının kontrolü
Beton imalatından önce her gün Beton imalatından önce her gün
Beton imalatından önce her gün Beton imalatından önce her gün
Her yüklemeden önce
Çizelge H.3 - Yüksek dayanımlı beton özellikleri ve imalat işlemleri için ilave kontrol. Ref. No.
Özellik testi/kontrol
Muayene/deney
2
İnce agrega su içeriği
Kuruma deneyi
4a
Taze betonun su içeriği
İlave edilecek miktarın kontrolü
7
Taze betonun kıvamı
18
Karıştırma talimatları
a
Amaç Kuru kütleyi ve gerekli su miktarını belirlemek Başlangıç deneyleri esnasında belirlenmiş değerlerle uyumluluk kontrolü
TS EN 12350-5’e göre deney
Başlangıç deneyleri ve yerleştirme deneyi esnasında belirlenen kıvamın korunması için kontrol
Gözle muayene
Karıştırma talimatları ile uyumluluk kontrolü
En az sıklık Sürekli olarak, imalattan önce betonlama gününde ölçüm Dayanım deneyi için yapılan her bir numune, ancak günlük betonlama işlerinde 3’ten daha fazla değil Her karışım aracında yüksek oranda su azaltıcı ve süper akışkanlaştırıcı katkının ilave edilmesinden hemen öncesi ve sonrası ve santralden ayrılmadan hemen önce Her harmanı karıştırmadan önce
a
Hangi bileşen malzemelerin hangi sırada ilave edileceği ve karıştırma süresi, karıştırma talimatında belirtilmelidir. Yüksek oranda su azaltıcı ve süper akışkanlaştırıcı katkılar için harmanlama süreleri (müteakip ilave etme dahil) şantiyede beklenilen ilave etme süresine bağlı olarak başlangıç deneylerinde belirlenmelidir.
43 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Ek L (Bilgi için) Agrega tane dağılımının seçilmesi L.1 Genel Agrega elek analizi sonucunda belirlenen agrega tane dağılım eğrileri, TS 802 ve Şekil L.1 ila Şekil L.4’te verildiği şekilde oluşturulmalı ve gerekli durumlarda tane dağılımını temsil eden ilgili bir parametre veya su ihtiyacı ile belirtilmelidir. Tane sınıfları ve agrega karışım oranları, TS ISO 3310-1 veya TS ISO 3310-2’ye uygun elekler ile TS EN 933-1 göre yapılan elek analizi sonucunda belirlenmelidir. Agrega tane dağılım eğrileri süreksiz veya sürekli olabilir.
L.2 Agrega tane dağılımının seçimi Agrega tane dağılımları TS 802’de verilen tane dağılımlarına uygun olacak şekilde ayarlanmalıdır. TS 802 haricinde betonu oluşturacak agreganın tane dağılımı en büyük tane büyüklüğüne göre Şekil 1, Şekil 2, Şekil 3 ve Şekil 4’te gösterilen 3 ve 4 numaralı bölgelerde bulunacak şekilde seçilebilir. 3 Numaralı bölgeye düşen tane dağılımları tercih edilmelidir. Bu şekillerde anılmayan değerler için enterpolasyon yapılabilir. Şekil 1 ila Şekil 4 aşağıdaki aralıkları göstermektedir; 1) 2) 3) 4) 5)
İri, Kesikli tane dağılımı, İri ile orta iri arası, Orta iri ile ince arası, İnce
Not - 0,25 mm’nin altındaki eğri kısmı öneri amaçlı gösterim için verilmiş olup uyulması zorunlu değildir. Şekil L.1 - Agrega en büyük tane büyüklüğü 8 mm olduğunda agrega granülometri eğrileri 44 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Not - 0,25 mm’nin altındaki eğri kısmı öneri amaçlı gösterim için verilmiş olup uyulması zorunlu değildir. Şekil L.2 - Agrega en büyük tane büyüklüğü 16 mm olduğunda, agrega granülometri eğrileri
Not - 0,25 mm’nin altındaki eğri kısmı öneri amaçlı gösterim için verilmiş olup uyulması zorunlu değildir. Şekil L.3 - Agrega en büyük tane büyüklüğü 32 mm olduğunda agrega granülometri eğrileri 45 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Not - 0,25 mm’nin altındaki eğri kısmı öneri amaçlı gösterim için verilmiş olup uyulması zorunlu değildir. Şekil L.4 - Agrega en büyük tane büyüklüğü 63 mm olduğunda agrega tane büyüklüğü dağılım eğrileri
46 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
Ek M Betonda alkali silika reaksiyonu (ASR) En yaygın olarak bilinen reaksiyon, agrega içerisinde bulunan reaktif silis minerali ile çimentodan gelen alkaliler arasında meydana gelendir. Silis mineralinin reaktif oluşumları arasında opal, kalsedon ve tridimit sayılabilir. Bu reaktif malzemeler opalin veya kalsedonik çörtlerde, silisli kireçtaşında, riyolit ve riyolitik tüflerde, dasit ve dasit tüfünde, andesit ve andesit tüfünde ve fillitlerde oluşabilmektedir. Aşağıdaki Çizelge M.1’de betonda zararlı alkali-silika reaksiyonuna neden olabilecek reaktif mineral, kaya ve diğer maddeler verilmiştir. Çizelge M.1 - Betonda zararlı mertebede genleşmeye sebep olabilecek mineraller, kayalar ve maddeler Mineraller Opal, Tridimit, Kristobalit, Kalsedon, kriptokristalin, mikrokristalin veya camsı kuvars, İri taneli kuvars (yoğun şekilde parçalanmış, granüle olmuş ve basınca maruz kalmış veya ikincil kapanımlarla zengin) Asidik (Silisli), ara bileşimli (nötr) ve bazik volkanik camlar, damar kuvarsı Kayalar Kaya Granodiyorit, şarnokit, granit Pumis (sünger taşı), riyolit, andezit, dasit, latit, perlit, obsidiyen, volkanik tüf Bazalt
Volkanik
Metamorfik
Basınca maruz kalmış kuvars; mikrokristalin kuvars Silisli veya ara bileşimli (nötr) silisce zengin volkanik camlar; devitrifiye camlar; tridimit Kalsedon, kristobalit, palagonit, bazik volkanik camlar
Gnays, Şist
Basınca maruz kalmış kuvars, mikrokristalin kuvars
Kuvarsit
Basınca maruz kalmış ve mikrokristal kuvars; çört Basınca maruz kalmış kuvars; mikrokristalin kriptokristaklin kuvars Basınca maruz kalmış ve mikrokristalin kuvars; çört; opal Basınca maruz kalmış ve mikrokristalin kriptokristalin kuvars
Hornfels, fillit, arjillit Kumtaşı Grovak Silttaşı Şeyl Sedimanter
Reaktif bileşen
Tillit Çört Çakmaktaşı Diyatomit Killi dolomitik kiraçtaşı ve kalsitik dolomit kuvars içeren killi kalsitik dolomit
Basınca maruz kalmış ve mikrokristalin kriptokristalin kuvars; opal Basınca maruz kalmış ve mikrokristalin kriptokristalin kuvars Kriptokristalin kuvars; kalsedon; opal Opal; kriptokristalin kuvars Dolomit; kil mineralleri didolomitizasyona maruz kalmış
Diğer Maddeler Sentetik cam, silika jeli
47 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
M.1 Alkali silika reaksiyonunun oluşma tehlikesini en aza indirme için öneriler Ülkemizde, TS 706 EN 12620’ye uygun agregaların betonda kullanılmalarına müsaade edilmektedir. Ancak, bu standardda agregalar için alkali silika reaksiyonu yönünden herhangi bir değerlendirme yer almamaktadır. Türkiye, coğrafi, iklimsel ve jeolojik açılardan oldukça değişken bir ülke olarak kabul edilebilir. Bu çeşitlilik , alkali silika reaksiyonu yönünden oldukça yüksek tehlike oluşturmaktadır. Çünkü çok fazla sayıda volkanik kökenli dağ silsilesine sahip bölgelerde, özellikle derelerde ve ırmaklarda sürüklenerek oluşan doğal şekillenmiş agregalar, kökenleri itibari ile volkaniktirler. Bu nedenle, özellikle ırmak ve dere kenarlarından temin edilen doğal şekillenmiş agregalara karşı dikkatli davranılması gerekmektedir. Sadece doğal şekillenmiş agregalarda değil aynı zamanda kırmataş agregalarda da alkali silika reaksiyonu tehlikesinin olabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenlerle, şüphe duyulması durumunda agregalar başlangıçta, TS 2517 ve TS 10088 EN 932-3 standardlarına göre deneylere tabi tutulduktan sonra betonda kullanılıp kullanılmamalarına veya kullanılmaları için önlem alınıp alınmaması gerektiğine karar verilmelidir. Genel prensip olarak, aşağıda özet halinde verilen işlem sıralaması bu amaçla uygulanmalıdır: 1. TS 10088 EN 932-3’göre detaylı petrografik muayenede, agreganın mineral bileşiminde alkali silika reaksiyonuna neden olabilecek zararlı bir minerale rastlanılmamışsa, herhangi bir önlem almaya gerek yoktur. Agregada Çizelge M.1’de verilen alkali silika reaksiyonuna neden olabilecek bir mineral tespit edildiğinde veya petrografik muayenenin yapılamadığı durumlarda agrega ile ilgili daha ileri araştırma için aşağıdaki işlemler takip edilmelidir. 2. Agreganın, az miktarda da olsa zararlı mineraller içerdiği tespit edildiğinde, varsa agreganın daha önceki deneysel verilerinden veya arazi tecrübelerinden yararlanılmalıdır. Bu tür veriler yok ise agrega, öncelikle TS 2517’ye göre deneye tabi tutulmalıdır. Bu deney sonucuna göre zararsız bölgede çıkan agregalar büyük olasılıkla betonda zararlı reaksiyona neden olmaz ve zararsız kabul edilir. Ancak, zararlı bölgede bulunan agregaların ise, betonda zararlı alkali silika reaksiyonuna neden olabileceği kabul edilir. 3. Agrega, TS 2517’ye göre zararlı bölgede bulunduğunda, betonda alkali silika reaksiyonuna sebep olacağı kabul edilir veya aşağıda (Madde 4’ten itibaren)verilen işlemler uygulanır veya herhangi bir ilave önlem alınmadan önce hızlandırılmış harç çubukları ve diğer beton deneylerine başvurularak deney sonuçları, alkali silika reaksiyonu bakımından değerlendirilir. 4. Zararlı agrega içerdiği belirlenen normal betonlarda, tüm bileşenlerden gelen toplam alkali içeriği 3 3,0 kg/m değerini aşmamalıdır. 5. Alkali silika reaksiyonu bakımından yapılan inceleme sonucuna göre zararlı agrega içerdiği belirlenen özel beton yapılar için, kabul edilebilecek etki düzeyi belirlendikten sonra bu düzeydeki estetik görüntü hususu da dikkate alınmalıdır. 6. Yukarıda elde edilen bilgilerden yararlanarak özel beton yapıları için ASR’ye karşı alınabilecek önlem derecesi belirlenmelidir. 7.
ASR bakımından zararlı olabilecek agrega içerdiği belirlenen özel beton yapılar için uygulanacak işlemlere, öncelikle beton yapının, ASR’yi tetikleme ihtimali olan, rutubetli ortama (XWO, XWF, XWA ve XWS) veya diğer zararlı bir ortama maruz kalıp kalmayacağına göre karar verilmelidir.
8. Normal ve özel beton yapıları için ASR’yi en aza indirmek üzere, ilgili standardlara uygun bir puzolanik malzeme seçilmelidir. Hangi oranda puzolanik malzemenin ASR’yi en aza indirdiği veya önleyeceği yapılacak olan harç ve beton deneyleri ile belirlenmelidir. 9. Normal ve özel beton yapılarda, bir puzolanik malzeme, ASR’nin önlenmesinden farklı bir amaç için kullanılacaksa ve agrega reaktif ise, ASR’nin gerekli oranda önlendiği, harç veya beton deneyleri ile ispatlanmalıdır. Belirlenen oran tavsiye edilen en az orandan daha düşük ise puzolanik malzeme içindeki reaktif alkali miktarı tahmin edilmeli ve toplam alkaliye ilave edilmelidir. 10. Normal ve özel beton yapılar için, beton yapı suya veya yüksek oranda rutubete maruz kalacaksa kullanılan agrega karışımı içinde ortama alkali verebilecek tanelerin betona ne miktarda alkali salabileceği belirlenmelidir. Yukarıda verilen 10 maddelik rehber ve aşağıda verilen algoritma ile betonda alkali silika reaksiyonu riskinin değerlendirilmesi ve alınması gerekli önlemler belirtilmektedir. Bu rehber algoritma ve işlemlerle belirlenen parametreler kullanılarak, beton karışım hesaplarında gerekli değişiklikler yapılmalıdır.
48 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
M.2 Normal betonlarda ASR riskinin değerlendirilmesi için işlem BAŞLA Agregalar ile risk analizi
Alkaliler ile risk analizi
Beton bileşenlerinin seçimi ve istenilen beton dayanımına göre beton tasarımı
Petrografik inceleme Hayır Potansiyel reaktif mi?
Beton bileşenlerinin alkali içerikleri Na2Oe olarak belirlenir:
Evet
-
Alternatif deneyler: - Kimyasal deney (TS 2517) ve/veya - Harç çubukları deneyleri ve/veya - Beton deneyleri ve/veya - Arazi tecrübesi
Hayır
Betonun toplam alkali içeriği hesaplanır
Potansiyel reaktif mi ? Evet
Agregadan ortama alkali geçiyor mu?
Evet Potansiyel reaktif ve alkali içeren agregaları reddet ve kullanma Potansiyel reaktif agregayı reddet
Çimento Mineral katkı Su Kimyasal katkı
Hayır
Toplam alkali içeriği 3 ≥ 3,0 kg/m
Ortama alkali veren agregayı reddet
Betonun alkali içeriği 3 ≥ 3,0 kg/m
Hayır
Evet Agrega potansiyel reaktif mi?
Evet
Hayır
Evet
Hayır Hiçbir önleme gerek yok
Evet
1
Hayır
Agregadan ortama alkali geçiyor mu?
Uygun olan işlemi seçiniz
2
Hiçbir önleme gerek yok
Hiçbir önleme gerek yok 3
Reaktif olmayan agrega kullanınız
Betonun alkali içeriği azaltılır
Özel beton olarak şartnameciye tanımlanır
49 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
Ek U Agregalar için şartlar Bu standard içinde belirtildiği şekilde betonda kullanılacak agregaların TS 706 EN 12620 ve TS 1114 EN 13055-1’de uygun olması için verilen gerekler Çizelge U.1 ila Çizelge U.4’te verilmiştir. Çizelge U.1 - TS 706 EN 12620’deki agregalar için standard gerekler.
Satır
1
2
3
Özellik
TS 706 EN 12620’de İlgili Madde
Standard şartlar
1
Tane büyüklüğü dağılımı
4.3
1a
D/d ≤ 2 veya D ≤ 11,2 olan İri agrega
4.3.2
1b
İnce agrega
4.3.3
1c
Tüvenan agrega
4.3.5
GC 85/20 TS 706 EN 12620’de Çizelge 4’te verilen toleranslar. GA 90
2
Tane şekli
4.4
FI35 veya SI40
3
Deniz agregasında kabuk içeriği
4.5
SC10
4
İnce malzeme içeriği
4.6
4a
Tüvenan agrega
4b
İri agrega
4c
Doğal şekillenmiş ince agrega
4d
Kırmataş ince agrega
5
Parçalanma direnci
5.2
LA40
6
İri agreganın aşınma direnci
5.3
MDENR
7
Parlatmaya direnç
5.4.1
PSVNR
8
Aşınmaya direnç
5.4.2
AAVNR
9
Çivili lastiklerden aşınmaya direnç
5.4.3
ANNR
10
Donma-çözülmeye direnç
5.7.1
F4
11
Magnezyum sülfat dayanıklılığı
5.7.1
MS18
12
Klorür iyonu içeriği Yüksek fırın cürufu hariç tüm agregalarda asitte çözünebilen sülfat içeriği Yüksek fırın cürufunun asitte çözünebilen sülfat içeriği Yüksek fırın cürufu hariç tüm agregalarda asitte çözünebilen toplam sülfür içeriği Yüksek fırın cürufunun asitte çözünebilen toplam sülfür içeriği Organik madde içeriği
6.2
≤ % 0,04
13 14 15 16 17 17a 17b
İnce agrega İri agrega, doğal şekillenmiş 0/8 mm agrega ve tüvenan agrega
3 4.6
1,5 3 7
AS 0.8 6.3.1 AS 1.0 ≤%1 6.3.2 ≤%2
≤ % 0,5 6.4.1 ve G.4
≤ % 0,1
50 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
Çizelge U.2 - TS 706 EN 12620’deki agregalar için diğer gerekler. 1 Satır 10
2 TS 706 EN 12620’de İlgili Madde
Özellik Donma-çözülme direnci
3 Standard şartlar XF3 için F2
5.7.1 11
Magnezyum sülfat dayanıklılığı
12
Hacim kararlılığı - kuruma büzülmesi
13
Klorür iyonları içeriği
b
a
XF2 için MS25 ve XF4 için MS18 5.7.2
< % 0,075
6.2
Öngerilmeli beton için ≤% 0,02 ve donatılı veya gömülü metal içeren betonlar için % 0,15’ten fazla olmamalı.
a)
TS 706 EN 12620’de belirtilen magnezyum sülfat dayanıklılığını belirlemek yerine, agrega, TS EN 1367-6’da belirtilen % 1’lik NaCl kullanarak deneye tabi tutulabilir. TS EN 1367-6’da tarif edildiği gibi % 1’lik NaCl buz çözücü tuz çözeltisi kullanarak agreganın dona ve tuz çözeltisine karşı dayanıklılığını ölçen deney yöntemi ile ilgili mevcut durumda genel olarak geçerli bir şart belirtmemektedir. Ancak, agreganın kütle kaybı % 8’den daha fazla ise donmaya ve tuz çözeltisine karşı yeterli direncinin kanıtı olarak beton bileşim oranlarının belirlenmesinde belirli şartların sağlanması gerekli görülebilir. Tecrübeler, kütle kaybı % 8’den daha az olan agregaların, TS 706 EN 12620’de belirtilen MS 18 ve MS35 agrega kategorileri gibi olan benzer uygulamalarda kullanılabileceğini göstermiştir. TS 706 EN 12620’de verilen MS18 ve MS25 kategorileri için şartları karşılamayan agrega veya % 1’lik NaCl çözeltisi kullanarak yapılan deneyde % 8’den daha fazla kütle kaybına uğrayan agrega XF2 veya 2 XF4 çevre etki sınıfındaki betonda, sadece betondaki kütle kaybı, 56 döngüden sonra 500 g/m değerini aşmadığında kullanılabilir. Not - Bu yöntemin agregalara uygulanması ile ilgili tecrübe eksikliğinden dolayı bu değer, şartlı olarak dikkate alınmalıdır ve karşılıklı mutabakatla diğer sınır değerlere de izin verilmelidir. b)
Alternatif olarak, Madde 5.2.7’ye göre betonun klorür iyonları içeriği belirlenmelidir.
51 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
TS 13515/Haziran 2012
Çizelge U.3 - TS 1114 EN 13055-1’deki agregalar için standard gerekler.
Satır
2
3
Özellik
TS 1114 EN 13055’te İlgili Madde
Standard şartlar
1
Tane büyüklüğü dağılımı
2
İnce madde içeriği
Beyan edilecek
2a
İri hafif agrega
1,5 (doğal agrega için)
2b
Tüvenan agrega
2c
İnce hafif agrega
3
Tane yoğunluğu
4.2.2
4
Su emme (W 60)
4.8
5
Tane dayanımı
4.10
6
Donma-çözülme direnci
4.13
7
Klorür iyonları içeriği
8
Asitte çözünebilen sülfat içeriği
5.3.1
Beyan edilen değerden % 15’ten daha fazla sapma olmamalı XF1 için F4 Donatılı beton için ≤ % 0,04 ≤ % 0,8
9
Toplam sülfür içeriği Kızdırma kaybı (sadece yüksek fırın cürufu için) b Organik madde içeriği
5.3.2
≤%1
5.4
≤%5
5.5
Beyan edilecek
10 11 a)
1
4.3.1 *)
4.6 *)
a
5.2
D/d ≥ 1,4
3 (doğal agrega için) Beyan edilecek
Alternatif olarak, Madde 5.2.7’ye göre betonun klorür iyonları içeriği belirlenmelidir.
b)
Doğal hafif agregalar, TS EN 1744-1, Madde 15.3’te tarif edilen yöntem kullanılarak betonun priz süresi ve basınç dayanımı üzerine etkileri yönünden değerlendirilmelidir.
Çizelge U.4 - TS 1114 EN 13055-1’deki agregalar için diğer gerekler. 1 Satır
2 TS 1114 EN 13055’te İlgili Madde
Özellik a
10
Donma-çözülme direnci
11
Donmaya ve buz çözücü tuzlara dayanıklılık
12
Klorür iyonları içeriği
b
3 Standard şartlar
4.13
XF3 için F2
5.2
Öngerilmeli beton için ≤ % 0,02 ve donatılı veya gömülü metal içeren betonlar için % 0,15’ten fazla olmamalı.
a)
TS 1114 EN 13055-1’de belirtilen agreganın donma-çözülme direncinin belirlenmesi yerine betonun donma-çözülme direnci tayin edilebilir. b)
Alternatif olarak, Madde 5.2.7’ye göre betonun klorür iyonları içeriği belirlenmelidir.
52 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Ek N (Bilgi için) Betonun imalatı ve uygunluk kontrolü için beton ailesi kavramının kullanılması N.1 Genel İmalat kontrolünde, üretimden rasgele olarak numuneler alınmakta ve bileşen malzemeler, imalat tesisi ve beton karışımının beklenildiği gibi olup olmadığının kontrolü ilgili özelliklerin tayini yoluyla yapılmaktadır. Elde edilen veriler, özelliklerde önemli ölçüde değişiklik olup olmadığının tespit edilmesi amacıyla analiz edilir. Bu verilerin beton ailesi kavramı içinde birleştirilmesi ile beton kalitesindeki değişkenlikler daha çabuk algılanmakta ve sonuç olarak gerekli tedbir ve önlemler daha çabuk alınabilmektedir. İmalat kontrolü maksadıyla kullanılan beton ailesi, birçok temel sisteme uygulanabilmekte ve birçok gelişmiş bilgisayar sistemlerine de uygunluk sağlamaktadır. İmalat kontrolü sadece beton imalatçısının sorumluluğunda olup beton ailesinin büyüklüğü ve içeriği imalatçı tarafından belirlenir. Ancak, uygun olmayan herhangi bir betonun referans beton içine dahil edilmeye çalışılması durumunda imalat kontrolünün daha zorlaşacağı ve standard sapmanın büyüyeceği hususunda imalatçı uyarılmalıdır.
N.2 İmalat kontrolünde beton ailesinin kullanılması Birbirleri ile ilişkili olan betonlar bir aile olarak gruplandırılır. Her aile bir referans beton esas alınarak oluşturulur. Aile üyesi her bir beton sınıfına ait basınç dayanım deney sonucu, referans olarak kabul edilen beton sınıfına karşılık gelen (eşdeğer) basınç dayanım değerine dönüştürülür. Bu şekilde elde edilen tüm eşdeğer sonuçlar imalat kontrol sisteminde ve uygunluk değerlendirmesinde kullanılır. Beton ailesinin uygulanma prensipleri; a) Beton ailesini temsil etmek üzere tek bir beton sınıfı referans olarak seçilir. Bu referans beton sınıfı, beton bileşenleri aynı olan birkaç beton sınıfından oluşan beton ailesini temsil eder. Referans beton sınıfı, aileyi oluşturan beton sınıflarının ortalamasına yaklaşık olarak tekabül eden beton sınıfı olarak veya en fazla ve sıklıkla imal edilen beton sınıfı olarak seçilir. b) Beton ailesi içindeki her bir beton sınıfına ait beton numunelerden elde edilen sonuçlara göre basınç dayanımı ile su/çimento oranı veya çimento dozajı arasında matematiksel bir bağıntı kurulur. Bu bağıntı yardımı ile referans beton dışındaki her bir beton sınıfına ait basınç dayanım değeri referans beton sınıfına karşılık gelen eşdeğer dayanım değerine dönüştürülür. Bu matematiksel bağıntının geçerliliği imalat boyunca kontrol edilir. Ailedeki betonların tek bir dayanım sınıfında ve tek bir çevre etki sınıfında olduğu durumlarda dönüştürmeye ihtiyaç duyulmaz. c) Basınç dayanımı deneyi için numune alma sıklığı beton ailesinin tamamına uygulanır. Numuneler, beton ailesini oluşturan sınıfların tamamını kapsayacak şekilde alınır, ancak sadece belirli bir süre içerisinde imal edilen betonlardan seçilebilir. d) Deney verileri, referans betonun eşdeğer dayanım değerlerine dönüştürülür. Bu işlem için, beton dayanımına, su/çimento oranına veya çimento dozajına bağlı olarak farklı yöntemler uygulanabilir. e) Referans beton sınıfı, fabrikanın imalat kontrol sisteminde esas alınır. Bu amaçla herhangi bir imalat kontrol sistemi kullanılabilir. f) İmalat kontrol sistemi, referans betonun kalitesinde bir değişiklik algıladığında beton ailesindeki tüm beton sınıfları için kurulmuş bağıntılar veya dönüştürme faktörleri tekrar ayarlanarak güncellenir. Bu işlem müşterilerin haklarını korumak amacıyla yapılır. İmalatçı, kalitedeki değişimin nedenini tespit etmeye çalışmalı ve tespitler doğrultusunda düzeltme yönünde adımlar atmalıdır. Örneğin, kimyasal katkıdan dolayı bir değişiklik meydana geldiğinde sadece bu katkı ile imal edilen betonda ayarlamaya gidilmelidir.
53 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
g) Karışım oranlarında bir değişikliğe gitmeden önce en büyük su/çimento oranı ve en az çimento içeriği gereklerinin sağlandığı kontrol edilmelidir. h) Uygunluk değerlendirmesinde, orijinal deney verisi ve dönüştürülmüş veriler kullanılır.
N.3 Beton ailesinin seçilmesi İmalat kontrolü için beton ailesinin seçiminde imalatçı, beton ailesini oluşturan sınıfların tamamı üzerinde kontrolü sağlamalıdır. Beton aile sisteminin kullanılmasında yeterli tecrübenin olmadığı durumlarda temel bir beton ailesinin belirlenmesinde aşağıdakiler dikkate alınmalıdır; 1. Tipi, dayanım sınıfı ve kaynağı aynı olan çimento, 2. Benzer agrega kaynağı ve tip I katkı (filler, taşunu vb.), 3. Aynı su azaltıcı/akışkanlaştırıcı katkılı veya katkısız betonlar, 4. Tüm kıvam sınıfları, 5. Birkaç basınç dayanım sınıfında olan betonlar (Dayanım sınıfı birbirine yakın olan), Herhangi bir tip II mineral katkı (puzolanik veya gizli hidrolik özellikte katkı) içeren betonlar ayrı bir beton ailesi olarak değerlendirilmelidir. Yüksek oranda su azaltıcı/süper akışkanlaştırıcı, priz geciktirici veya hava sürükleyici katkı içeren betonların her biri ayrı bir beton ailesi olarak dikkate alınmalıdır. Agregaların aynı veya benzer olduğu aynı jeolojik yapı ve aynı tip oldukları (kırma taş olup olmadığı veya betonda aynı performansı verdiği) gösterilmelidir. Gevşek birim ağırlık, dayanım, tane büyüklüğü dağılımı veya diğer farklı özellikler kullanılarak agregalar tanımlanmalıdır. Beton ailesi kavramını veya yukarıda bahsedilen temel aile kavramını kullanmadan önce yeterli ve etkili imalat kontrolünün sağlanıp sağlanmadığı, önceki imalat verilerinden elde edilmiş olan ilişki kullanılarak denenmelidir. Beton ailesi C50/60 (bu dayanım sınıfı dâhil) beton sınıfına kadar uygulanmalıdır.
N.4 Beton basınç dayanımı uygunluk kuralları İmalat kontrolünde kullanılan 28 günlük basınç dayanımı ve diğer deney verisi aynı zamanda uygunluk kontrolü için de kullanılabilir. Değerlendirme süresinde elde edilen tüm verileri TS EN 206-1’de verilen uygunluk kriterlerinin sağlanması bakımından kontrol edilmektedir. İmalatçı tarafından işletilen uygunluk kontrolü sistemi, müşterilere güven vermelidir. TS EN 206-1 içinde verilen beton ailesindeki elde edilen her bir deney sonucu, 2. kriter olan f ci ≥ fck – 4 şartını sağlamalıdır. Uygunluk kontrolünde beton ailesinin kullanılması TS EN 206-1’de tarif edilmektedir. Bu standard içindeki uygunluk kriterleri örtüşmeyen deney sonuçlarına bağlıdır, ancak standard aynı zamanda aynı kriterler kullanılarak örtüşen deney sonuçlarının da değerlendirmesine müsaade etmektedir. Aile kavramının kullanılması yeterli deney verisinin olmasını gerektirmektedir. Diğer taraftan, uygunluğun, örtüşmeyen ardarda elde edilmiş basınç dayanım sonuçları kullanılarak değerlendirilmesi önerilmektedir. Aile kavramını kullanmaya başlamadan önce, üretici aile üyeleri arasında (TS EN 206-1 Madde 8.2.1.1) ilişkiler geliştirmeli ve bunları belgelendirmelidir. Üçüncü parti belgelendirme kuruluşunun bulunduğu durumlarda bu ilişkiler onaylanmalıdır (TS EN 206-1 Madde C.2.1). Bu ilişkiler, her değerlendirme periyodunda ve imalat şartlarında iyi yönde değişimlerin olduğu durumlarda orijinal basınç dayanımı verisine dayanarak gözden geçirilmelidir. Üçüncü parti belgelendirme kuruluşunun bulunduğu durumlarda bu gözden geçirme periyodik olarak kontrol edilmelidir. Uygunluğun belirlenmesinde izlenecek işlemler özet halinde TS EN 206-1, Ek K’da verilmektedir. TS EN 206-1, Madde 8.2.1.3’te verilen beton basınç dayanım sonuçlarının uygunluk değerlendirmesinde kullanılan yöntem aşağıdaki gibidir; a) Belirlenmiş bir dayanım sınıfında TS EN 206-1, Çizelge 14’te verilen 2. Kriter (fci ≥ fck – 4) ile her orijinal basınç dayanımı deney sonucunun uygunluğunu kontrol etmelidir. Bu şart diğer tüm beton sınıfları için de geçerlidir. 54 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
b) Her üye veya her beton bileşiminin belirli bir beton ailesine ait olup olmadığı TS EN 206-1, Çizelge 15’te verilen 3. Kriter (fcm ≥ fck ± a) ile doğrulanmalıdır. Kriter orijinal deney sonucuna uygulanmalı ve verinin belirli bir dayanım sınıfı veya popülasyona ait olduğu doğrulanmalıdır. Bu veriler, çok az sayıda olan verinin referans betonun değerine dönüştürülmesi sonucunda, bu beton sınıfı için uygun olmayan bir durum ortaya çıkabilir. Uygunluk kriterini sağlayamayan herhangi bir aile üyesi aileden çıkartılarak tek başına ayrıca değerlendirmeye tabi tutulur. c) Aile içinde birden fazla dayanım sınıfı olduğunda aile içindeki her basınç dayanımı deney sonucu referans betonun eşdeğer dayanım değerine dönüştürülür ve standard sapma dönüştürülmüş bu sonuçlardan hesaplanır. d) Referans beton için dönüştürülmüş deney sonuçlarının, TS EN 206-1, Çizelge 14’te verilen 1. Kritere (fcm ≥ fck + 1,48) uygunluğu sağlanmalıdır. Belirli bir beton dayanım sınıfı için yeterli sayıda veri olduğunda ve bu sınıfın bireysel olarak değerlendirilmesi tercih edildiğinde, bu veriler beton ailesi değerlendirmesi dışında tutulmalıdır. e) TS EN 206-1, Çizelge 13’te verilen başlangıç ve sürekli imalat arasındaki ayrım, dönüştürülmüş deney sonuçlarının sayısına bağlıdır. Örnek 1: Farklı en büyük agrega tane büyüklüğüne sahip ve CEM II çimentosu içeren beton ailesi. Farklı en büyük agrega tane büyüklüğüne sahip üç dayanım sınıfındaki betonların kontrolü için beton ailesi kavramının kullanılması. Amaçlar: - Aile üyeleri arasında matematiksel ilişkilerin kurulması için prensiplerin özetlenmesi, - Veriyi referans betona dönüştürmek amacıyla bazı yöntemlerin tanımlanması, - İmalat kontrolü ile ilgili ulusal şartlar ve TS EN 206-1’deki uygunluk kontrolü yöntemi ile uygunluğun gerçek imalat verisi ile değerlendirilmesi, - Doğrulama kriterlerinin uygulanmasının gösterilmesi. Beton ailesinin özellikleri: - CEM II çimento, - Benzer agregalar (aynı jeolojik yapı, aynı kaynak, aynı tane büyüklüğü dağılımı ve tane şekli, benzer filler içeriği, benzer metilen mavisi değerleri), - C16/20, C20/25 ve C25/30 beton sınıfları, - Kıvam aralıkları S1 ile S4 arasında, - Su azaltıcı/akışkanlaştırıcı katkılı ve katkısız betonlar. Referans beton: üç beton sınıfı arasında ortada bulunan C20/25 beton sınıfı referans beton olarak seçilebilir. Değerlendirme dönemi 3 aylık süreyi kapsamaktadır. Başlangıç deneyleri ve matematiksel ilişkiler: üstel eşitlik esas alınarak, laboratuvar deney sonuçları ve teorik basınç dayanımı ile su/çimento (w/c) oranı arasında ilişki kurulmalıdır. Matematiksel bağıntı aşağıdaki gibi elde edilmiştir;
fsil = A / exp (B×w/c)
(1)
Beton ailesi içindeki tüm beton sınıflarına ait beton deney sonuçları arasında basınç dayanımı, su/çimento oranı veya çimento dozajı arasında ilişkiler kurularak A ve B katsayıları ampirik yolla elde edilmelidir. Bu örnek için A=135 ve B=2,50 olarak varsayılmıştır. Beton ailesinin üyeleri ve referans beton arasındaki ilişki Bir aile üyesinden referans betona veri dönüştürme işleminde genellikle üç yöntem kabul edilmekte ve kullanılmaktadır. Aşağıda bu yöntemler tanımlanmıştır. Kullanılan gerçek yöntem kısıtlı aralıktaki beton dayanım sınıfı üzerinde benzer sonuçlar oluşturacağından kritik değildir.
55 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
1. Veri dönüştürmede su/çimento oranı yöntemi Bu yöntemde betonda dayanımdaki değişikliklerin sadece su/çimento oranındaki farklardan kaynaklandığı kabulü yapılmaktadır. Yukarıda verilen dayanım ile su/çimento oranı arasındaki bağıntı (1) kullanılarak karakteristik dayanımı veren su/çimento oranı ve alınan numunelere ait gerçek dayanımı veren su/çimento oranı arasındaki fark belirlenmektedir. Daha sonra bu su/çimento oranındaki fark, referans betonun eşdeğer dayanımını elde etmek için referans beton üzerinde uygulanır. Örnek 1 Bir C16/20 betonuna ait silindir şekilli numuneler üzerinde yapılan basınç dayanımı deneyinde ortalama 21,7 MPa değeri elde edilmiştir. Karakteristik dayanım 16 MPa ve gerçek dayanım 21,7 MPa’ya ait su/çimento oranları arasındaki fark hesaplanmalıdır. Bağıntı (1) yardımı ile 16 MPa dayanım için su/çimento=0,85 ve 21,7 MPa dayanım için su/çimento=0,73 değerleri elde edilmiş olup, iki oran arasındaki fark (0,85-0,73)=0,12 dir. Referans beton C20/25 olduğundan karakteristik silindir dayanımı 20 MPa ve su/çimento oranı bu dayanım değeri için su/çimento=0,76 dır. C16/20 betonunda gerçek dayanım değerine karşılık gelen su/çimento oranı ile karakteristik dayanıma karşılık gelen su/çimento oranı arasındaki fark 0,12 olduğundan, bu değer benzer şekilde referans betona uygulanır. Bu durumda referans betonun gerçek dayanım değerine karşılık gelen su/çimento=0,76-0,12=0,64 olarak elde edilmektedir. Sonuç olarak, söz konusu beton ailesi için verilen Bağıntı (1) yardımı ile C20/25 referans beton sınıfı için su/çimento=0,64 değerine karşılık gelen silindir şekilli numuneye ait gerçek dayanım değeri 27,3 MPa olarak dönüştürülmüştür. Örnek 2 Bir C25/30 betonuna ait silindir şekilli numuneler üzerinde yapılan basınç dayanımı sonucu ortalama 33,5 MPa değer elde edilmiştir. Karakteristik dayanım 25 MPa ve gerçek dayanım 33,5 MPa’ya ait su/çimento oranları arasındaki fark hesaplanmalıdır. Bağıntı (1) yardımı ile 25 MPa dayanım için yaklaşık su/çimento=0,67 ve 33,5 MPa dayanım için 0,56 su/çimento oranları elde edilmekte ve fark (0,67-0,56)=0,11 dir. Referans beton C20/25 olduğundan karakteristik silindir dayanımı 20 MPa ve su/çimento oranı bu dayanım değeri için 0,76 dır. C25/30 betonunda gerçek dayanım değerine karşılık gelen su/çimento oranı ile karakteristik dayanıma karşılık gelen su/çimento oranı arasındaki fark 0,11 olduğundan, bu değer benzer şekilde referans betona uygulanır. Bu durumda referans betonun gerçek dayanım değerine karşılık gelen su/çimento=0,76-0,11=0,65 olarak elde edilmektedir. Sonuç olarak, söz konusu beton ailesi için verilen Bağıntı (1) yardımı ile C20/25 referans beton sınıfı için su/çimento=0,65 değerine karşılık gelen silindir şekilli numuneye ait gerçek dayanım değeri 26,6 MPa olarak dönüştürülmüştür. Bu iki örnekte C16/20, C20/25 ve C25/30 beton sınıfları ortada bulunan referans beton C20/25 beton sınıfına dönüştürülmekte ve elde edilen dönüştürülmüş basınç dayanım değerleri TS EN 206-1’de verilen uygunluk kriterleri ile tek bir beton sınıfında yapılmaktadır. İmalat kontrolü Aşağıdaki imalat kontrolü kriterleri uygulanır; -
Belirli bir gerçek dayanım değerinin karakteristik dayanıma oranının, ardarda elde edilen 30 deney sonucundan sadece 1 deney sonucunun 1,05 ile 0,95 arasında kalmasına müsaade edilir.
-
Bu oran, diğer tüm deney sonuçları için 1,05 değerinden büyük olmalıdır.
Ardarda elde edilen 100 deney sonucu içinden iki veya daha fazla sonucun yukarıdaki iki kriterden biri veya ikisini birden sağlamaması durumunda beton karışım oranları revize edilmelidir. Uygunluk kontrolü Her orijinal deney sonucu başlangıçta f cm ≥ fck – 4 kriterini sağlamalıdır. Beton imalatının dönüştürülmüş son 35 deney sonucundan elde edilen verilerden standard sapma hesaplanmalıdır. En son 15 deney sonucu ile hesaplanan standard sapma değeri daha önce hesaplanan standard sapma değerinden ± % 37’den daha fazla değişkenlik göstermemelidir. Deneye tabi tutulan her aile üyesine ait dönüştürülmüş deney sonucu, TS EN 206-1 standardının Çizelge 15’de verilen 3. kriteri kullanılarak, her değerlendirme dönemi için aileye ait olma açısından kontrol edilmelidir. Bu kriterin sağlanamadığı durumda bu üyeler aileden çıkarılmalı ve ayrıca değerlendirilmelidir. Bu işlemin ardından tüm dönüştürülmüş veriyi içeren referans beton TS EN 206-1, Çizelge 14’te verilen fcm ≥ fck + 1,48×σ ifadesi olan 1. kritere uygunluk açısından kontrol edilmelidir. Referans betonun tüm verisinin ortalamasının bu değerden büyük olması durumunda kriter sağlanmış kabul edilir. 56 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Ek P Beton ailesi kavramı uygulanmadan basınç dayanım sonuçlarının uygunluk kontrolü P.1 Genel Bu bölümde TS EN 206-1 standardında verilen ve özet halinde tarif edilen beton basınç dayanım sonuçları için uygunluk kurallarının uygulanmasına yönelik olarak örnek çözüm yöntemi verilmiştir. Bu bölümde verilen analiz yöntemi ve öneriler istatistiksel temellere dayanmaktadır. Aşağıda verilenler, C25/30 betonundan alınan numunelere ait basınç dayanım sonuçları olup ilk 35 deney sonucu başlangıç imalatı için verilen kriterler ve 35 deneyden sonra ise sürekli imalat için verilen kriterler ile değerlendirilmiştir.
P.2 Dayanım için uygunluk şartları Beton ailesi kavramının kullanılmadığı durumlarda TS EN 206-1’de Çizelge 15’te verilen 3. kriter uygulanmaz. Çizelge 14’te verilen 1. kriter ve 2. kriter sırasıyla ve aynı zamanda deney sonuçları üzerinde istatistiki olarak uygulanır. İlk kural elde edilen hiçbir deney sonucunun fci ≥ fck – 4’den küçük olamaması şartıdır. Bu şart sağlanamadığında belirli bir beton harmanı reddedilir ve gerektiğinde beton karışım oranlarında revizyona gidilir. Bu şart sağlandığında örtüşmeyen deney sonuçları ile 2. kriterin sağlanıp sağlanmadığı konusunda istatistiki değerlendirme yapılmalıdır. 2. kriterin de sağlanamadığı durum söz konusu olduğunda beton reddedilir ve beton karışım oranlarında revizyona gidilir. Beton basınç dayanımı deney sonuçlarının uygunluk değerlendirmesi ile ilgili örnek aşağıda verilmektedir. TS EN 206-1’de Madde 8.2.1.2’de verilen “Aynı taze beton harmanından hazırlanmış, iki veya daha fazla sayıda numuneden elde edilen deney sonuçlarının, en büyüğü ile en küçüğü arasındaki farkın ortalama sonuçtan sapmasının % 15'den daha fazla olması durumunda, inceleme sonucunda deney sonuçlarından herhangi birinin atılması için kabul edilebilir sebep görülmesi hariç, deney sonuçları reddedilir” paragrafının doğrulaması da yapılmalıdır.
P.3 Başlangıç ve sürekli imalat için uygunluk kuralları İlk 35 deney sonucu elde edilene kadar değerlendirme, Ortalama dayanım, Tek değer,
fc m fck 4, 0 fc min fck 4, 0
Standart sapma hesaplanıp sürekli imalat olduğunda değerlendirme, Ortalama dayanım, Tek değer,
fcm fck 1.48 fc min fck 4
Burada fcm 15 sonuç ortalamasını, fcmin en küçük tek değeri, fck karakteristik dayanımı ve ifade eder.
standart sapmayı
Başlangıçta belirlenen standard sapma, uygunluk kontrolü yapılacak daha sonraki imalât süresinde de, bu sürede elde edilen son 15 sonuç arasında tespit edilen standard sapmanın (s 15) başlangıçtaki standard sapmadan () önemli derecede sapma göstermemesi şartıyla uygulanabilir. Bu şart ; 0,63 s15 1,37 olması halinde geçerli kabul edilir. s15'in bu sınır değerler dışında olması durumunda sürekli imalâttan en son elde edilen 35 deney sonucu kullanılarak yeni değeri hesaplanır Örnek: C25/30 beton sınıfında 3 adet beton küp numunesinden elde edilmiş ortalama deney sonuçlarının TS EN 206-1, Madde 8.2’de verildiği şekilde değerlendirilmesi.
57 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TÜRK STANDARDI
ICS 91.080.40
Deney No.
Deney Sonucu, MPa
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51
36,5 38,6 35,6 34,7 33,8 35,7 32,6 35,8 38,8 38,4 37,9 31,6 30,7 31,7 29,7 33,7 34,7 32,8 35,7 31,8 35,7 30,9 28,9 25,6 35,8 34,8 33,9 32,6 35,6 33,8 33,0 34,7 38,9 31,9 39,3 33,2 33,5 35,6 39,4 34,6 35,6 33,6 31,6 34,7 32,6 37,6 35,6 35,9 32,7 37,8 33,6
Örtüşmeyen Deney Sonuçları, MPa
36,9
34,7
35,7
36,0
30,7
33,7
34,4
28,5
34,8
34,0
35,5
34,8
36,2
34,6
33,0
36,4
34,7
2. Kriter fci ≥ fck - 4 UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN DEĞİL UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN UYGUN
TS 13515/Haziran 2012
Standard Sapma, MPa
3,07
2,78 3,07
1. Kriter fcm ≥ fck + 4 fcm ≥ fck + 1,48*
Sonuç Değerlendirme
UYGUN
UYGUN
UYGUN
UYGUN
UYGUN
UYGUN
UYGUN
UYGUN
UYGUN DEĞİL
UYGUN DEĞİL
UYGUN DEĞİL
UYGUN DEĞİL
UYGUN
UYGUN
UYGUN DEĞİL
UYGUN DEĞİL
UYGUN
UYGUN
UYGUN
UYGUN
UYGUN
UYGUN
UYGUN
UYGUN
UYGUN
UYGUN
UYGUN
UYGUN
UYGUN DEĞİL
UYGUN DEĞİL
UYGUN
UYGUN
UYGUN
UYGUN
58 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 91.080.40
TÜRK STANDARDI
TS 13515/Haziran 2012
Yararlanılan kaynaklar 1)
CEN Report CR 1901 Regional specifications and recommendations for the avoidance of damaging alkali silica reactions in concrete.
59 TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN BAYRAM GÜVEN'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 28.11.2012 TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.